Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Hoag.

224 E 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Early European Books, Copyright €) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

Early EuropeQn Books, Copyrighr© 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Korinklijke BiblioJheek^ Der Haog.

224 E 3

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag,

224 E 3

i

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

B E L L A RM IN V S

ENERVATVS,

S I V E DifpHtaticnes Anti^BelUrmiman^,

In Illuftri Frifiorum Academia , qu^ eft Franekerie, publice habitJ

GVILIELMO AMESIO, Theologias Dodore.

In quatuor Tomos divifus^

Editio nova, ab Audore recognita, Sc inultis in locis audla.

L O N D I N I ,

Apud lOANNEM HVMPFR.DVM. CIo I3C XXXIII,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E3

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Illullriillmis & Praepotentibus Dominis^

D. D.

ORDINIBVS GENERALIBVS

Provinciarum FcEderatarum Belgiit

Dominu meis ftmmt hQnorandis^ Illuftriflimi Ordincs,

St adeofamofus BelUrmmu^^ ut nomine eju4 dudito^c^m gitarefiatim foleant omnes de Phelffthxorum duellatore Goliath^qui lorica^galea^cdtertfque armisterrtfieismHm nitus probro affecit actes Ifraelitarum, exercitm Dei vtvenm tii. NnUam tamen unquam confternationem aut trepidattom nem fenfimu^ propter tpfum in caftru nofiruXertatim contra ^uam prrmum egre/st funt fortiftmi vtrt^ & regiu armis in» dutt Whitakcrus,Rcinoldus,Iunius,c5rr. cjut palam fa^ tientesduellatorem iftumfacilevtncipojje^ opprobrium omns fiatim amolitifunt ab Ifraele.^ia tamenfic ufu veriirefolet in dijputanttum praltu.ut a multu vidlvu^ pofiea tamen aiiis Tninus paratu po/stt ejfe gravis ; & mu/tt reperiuntur inter noflros y cjutbu4 armagraviora mtnm conventunt , Quoniam ( ut Davidoltm fefe apud Saulem excufabat) non lunt ex- perti : tentare vifum efl^ an n$n i>ftitui pofint etiam tyro^ nes noftri gregarti ( cjuorum nonnuUt hoc ipfum flagitabant ) ut folis lapidtbus ex rtvulu Dei coUtCits inftrumento paftorali impoftif^ &fu?7dapaftora/tintortifytftiufmodi vtncerent ho^ ftes.ad exemplum Davidi^. etcnim teftx, hifce laptdibus adjictuntur^ ex ratione^ Scholafttcu^& ipfo BeUarmino acce^ ptA , tiihilaliud funt cjuamglaiiu^ GottA in caput ejuf retor-* tU4. Te?2tamentum hoc placuit multu , qui eitam gravt/^tmii iftii temporibu4ye]uibu4 ^pcftafta Paptftica novum dtluvium tnultis regtombus minatur , uttlefuturum judicabant auxi^ lium^iisciui in copio/iortbtu cjuibufdam fcriptisut in alto pe^ lao^o abfcjue Cynofura verfantes^vtam vix inveniunt cjuA du^ ttt adportum : its etiam ^uid bibltothecis^ tam mutisquam locjucnttbus^ abe/fe coguntur^ & tamen non abfunt a pericu/0 fedu6itonis , nift enchyridto a/t^u$ fuccurratur ipfis : nec non it ad ojuos majora volumina.cjuA /attorem portam requirunt^ adttum habent obftruiium : & itsinfuperomnibus , (juorum vel cccupationes^ vel properationes^ nihi/ pro/ixum in iftogem

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

DEDICATIO-

judi

eliam ifl^

lucem

nen ferunt. Hac homhjum puh/icdmeltcuerunt. ^uod porroad vefiram upjue prAfen^ Uum {Illufl. DD.) grajfetur^ hoc tndefit, quod eadem cauft. ex parte ( ftfcts fit parva componere magms ) hic tenui cala^ mo aratur ^quamvos gladto propw^natts:^ quod fub vcflro pa^ troitnto,& benefiiio veftro.pntefla^ fiat hdc libere fcribendti ijuodde?Ji^ue hujw generts qualemcjualem conatum bentfine olim acceptaftts ; ut atcjue adco non in^ratum vobts futurum hoc offictum ut fperarem ejfectflis.Deum Opt.Max tnChri^ fi^ Ie(u ex antmo veneror , ut ve(Ira conftlta dtrtgere , ve- ftramcjue potefiatem confirmare ufcjue & ufcjue di^netur, ad tccL ftAm juamin tftts Provtnctis , tancjuam hofpttio felef^ o^ cofifirmandam , & hinc ctiam in altisterrts erigendam , ac propagandam.

V. I. A.

Addidiflimus, GVILIBLMVS AMESIVS

I N D E X

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

INDEX CAPITVM

E T

CONTROVERSIARVM

quac hoc opere tra(9:antur.

TOMOI. LIBROI. De verh» Dei.

II. I>e Iibi.s Caiionicis 3c Apocryphii. ^"f-»

III. De cd.ttouibut facr» <:r. in...^.. * ^

II I IV. V. VI,

f.

III.

I. II.

III.

IV. V.

VI. VI I. VIII,

u.

I.

ir.

III.

IV, V. VI. VII.

1.

II.

m.

Dc ed.tiouibus facrae Sci iptur», Dc Scripturafpe:fpiciiitatr. Del idiccCoa roverfiarum. D« fufKcicQua Scriptur*.

l I B R O II,

Be Chm9.

Df fcicntiaanimae Chrifti. Dc defccnfu Chrilti ad ioferoi. De Chrilto Mcdiaiorc.

L I B R O I I I^

Dc Pontifice Rpmano.

DeRegnnincEcclcfi».

Dc M 'oarchia Pctri.

Dc Mooarchia Pooiificis Rouianu

Dc Antichiillo.

^ l^"/,^."V,^hriftnm, ArgumentaProtcftantium. Ue lafalJibilitate Papa?.

De coaftiva Papa? poteftate.

De Imifdiftione i Papa derivaodf,

De temporali PapK potcltate.

34

^4 41'

I 09 1 12 127 140

170 iSi

55»

TOMO II. LIBRO De C$ncilns.

9

2S

De C^^ncilii Convocatiooc. Defiffragatortbnsin Concilio Geacralu DMndicioConcilii, Quale fit, De Pi^lid^ Concilii.

Dtf ccitiiudinefeatentiii^ i Concillo proouncfat». De comparatiooe Conciliornm cum facris Scripturis 2 S Dccoparationeauthoritatii rapap,3c Concilii Gcueraiii.3*

L I B R O II,

Be JEcclefiM. Dc Ecclefiap definitiont. Dc Ecclcfi» vihbiliuic^ DcEccIcfi» Nou$.

♦ 1 !!•

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliolheek, Den Hoag.

224 E3

t I B R O 111.

De ClericiSm

f , fte oomiBC Clericorum.

1 1. I>c vocaiionc Mioiftroram,

I I I. De Ordir.ibus Miaiflrorum.

I V. Dc diftinftionc Epifcopi & Prcibytcri,

V. * Dc Caelibatii.

ubide digamia. V I. Dccxemtic Df Cicricorura i jugo potcftaui lccuUiiK

L I B R O IV.

De Monachis.

I, Dcvita Monaftict.

obi dc origincMonachoram# 1 I. De Coociliis. I X !• De Votii Mooafticis.

L I B R O V#

De Purgatori$m

I. Arpamenta Bcllarmini. lU Argument4 Protcftaotium.

L I B R O V !• De cultu Santlommm

I. De Canooizaiionc,

I I. De Adoratiooc Sauftorom.

III. Dc lovocationc Sanftorum. I V. De Reliquiis Sanftorum. V. De IinaginibttS.

V I. De Crucc.

VII. DcTcmplis.

VIII. DcPeregrinationibni,

I X. Dc voiis qu» Saudis nuocur^antTr. X« Dc diebuiFcftis.

TOMOIII. tlBROI.

De Sacramentis.

I. Dc Sacrameoti Natura & defiaitiooe*

I I. De canfii Sacranienti .

I I I. De efFcau Sacramentorum.

1 V. De Sacramentorum comparatiooc. V. Dccharaaere.

V I. Dc oumeroSacramentorum.

VII. De comparitione Secramcnioram Nov.Tcft.intcr fc.

VIII. De Cacrcmoniii.

L I B R O II.

De Bapttfmo^

1 Dc neceflRtateBaptifmi.

I I. De Miniftro Baptifmi.

I I !• Dc hde quac requiihur io Baptifmo^

f 1

21

at.

i

3

IV. D

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

y, DeeffeAn BaptiTmi. \ PeBaptifino lohaontf*

fB

1.

II. V.

I, II.

V.

'I.

rii.

Irii

I.

r. II.

V.

L I B R O I l 1,

Confirmatitnem

An ntverum Sacramentum. De materia flc forma Sacramentf. De effeft'1 Sacrameoti Confirmatiooil* De Miuittro hujui Saciameati. De CxrcinoaiitCoofirmatiooii.

L I B R O IV.

De Satramento Euchariftid,

Depr;rentiacorpori$& fanguinii Doniini in hoc Sacram. ts DepoflTibilitatecorporis & faaguinii Doiniai fub fpecic pa- niik vinl.

Detranflubftantiatlone. qoid fit! 107 De natura Sacramenti Eudiari(tia>. ■ 1 7

Quid proprie fit Sacrameotum Euchariftiar. 1 »9

Dc inateria.forma.miniHro.ac elfeao Sacram.Eucharift. 1 ax De integritate Sacramcnti EuchariUiac , five de Communione fub uua vel utraque fpecie, 1 1 1

De Veneratione EucharilUar, 131 D« Sacrificio MilTie, xjs

L I B R O V.

Be feemtentia, Anpoeolteotia fitSacramentura. i/d An vi$ Baptifmi ad omoia pcccau toiioiTit» fe atedat. 1 i t De partibus poenitentitf. Dc fatiifaaiooe, quid lit.

L J n

160 1«!

R O V L

Delndulgentiii.

DeSacraineato extremaf Vnaionit.

L I B R O VII,

De Sacramento Ordinii. De Matrimonio. De IiDpediinentii Matrimooii.

TOMO IV. LIBR De gratia prtmi hominii. Argumeuta Bellarmini. Argumeuta Proteaantioin.

O I.

o I ju

L I B R

DePeccato Venlali. De Caufa Peccati. De Peccato Originali.

L I B R O III.

De Cratia. P< Crxaie IigoificatioBc.ee diftiibHtioac,

«9»

AOI

a»7

»39 *47

*S7 II. 0«

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

XI.

III.

IV. Y.

I. If.

III.

I. II.

lll. IV.

DeGr«tUra(ficI<n!e.

De Gtaiitefficace. ♦ De CominuDi^^ati^^ne Crati*. ' Argumeutt qo.dam I'rotefttntium cfcatr. P'^P"«»'"°" Bcllarmiui qiubu.docult, Demintm etfe qui dou h-beat .uxilium ruffic.>..$ loco & tempore ad coaveiUonem i pcccatit coinmiflt».

I I B R O IV. Liber» Arbitri»..

Denatnraliberi arbitrii. - , .. •

Decocc.>r(li« providentiae vel cooperationU divinftcnm li.

bero arbitrio. De Viribui liberi arbitrii.

L I B R O Y.

De fide juftificante. Argiiinenia Bel larmtai. Argumciita ucitra. Aaiuia fidei luitilicet.

2 94

f.

If.

II r.

IV.

V.

VI.

VII

u.

I. II.

Ilt

IV.

L 1% R O V I.

DeJufHfiiAXitne,

De Inftificatione formali caufa.

De certitudiue lultiiiac.

De ccitiiudine fleftionii.

De ctriimdiDepeifeverantiae Sauftonim*

De difcMiniDc iegis & Eiiangelii.

De Dcceflitatc < peri>m adialutein. , De obtervatione Legil. I. DeOperunib n« ruro imperfeftione.

De Operuuijultificatlone.

L 1 B K U \ \ U De Meritis, AnOperaliiftoramreaevocentnrmetlta. ^ An Operabonalttltoium fuat vere ac propiie menta

aetcroz. . _

Qnatcuiu fiducia ia Maitij CoUccatipolU», De oea Bnie.

31»

34»

3«f

374 S8i

I

vit 3t 39«

B £ Li

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

BELLARMINVS T

ATV

L I B E R P R I M V S,

DE VERBO DEI.

C A P V T I.

De Co^fefsio/^c Be/Lirmm , circa

^criptPiram facram*

T H E s I s I.

N S T I T V E N T I B V S nobis com- pendiariuin quoJdam ex.iir.en eoium quae ^C\. ex ^ciipturib aut ratione Bell.irminus op- ''yv/A pofuit Proteftanrium confcir:oni,occinrit

)K^y} primo confellio ill.i BclUrmini diligcnter ^ -^- expendend.n,per modum ingiefru- ' ' .1 tui& Apcftciicilibrt, funfjcrnmvty . /, ^ *<rr<*/i at jlnhln regula fidet. l i. t,j. quae & per fe, & m ejus probationibus c.ip, 2. annexis , Pontificiorum ciufac variis rationibu!» plurimum adveif.itur.

a Illud enim (cum tota fcriptura hic diftribuitur in /ihes Prsfh &Apcft.) inprimis.Krumimus: Libriilli , quivulgo apiui nos Apocryphj dicuntur.ncque funt Prophetici, nequ^ Apoftolici ; ergo non funt partes Scripturas ficrae, vcl vcrbi Dei fcnpti.

3. Apoltolicoseire nemo afErm.ibit. Prophc^AOj litctii non cile probatur. I. Ex eo qnod ludasis non fucrunt tradt- ti , quihu!» oinma eloquia Dei per Prophctas propofita fuc- runt CK dita. i?ofM. ^.z. ncqueenimT' ' - 'str.iditifucrunt libri alii quam Hebraice fcriini , quo>; .s hbris non po- teft oftcndi:ncque unquam fuerunt in Canonc Hcbra»o,cu- jus fidelillima depoGrariafuit Ecclcf. ludaica. II.Qucd noa fuerunt intcr libros lUos Propheticos, quoi Chriftu^ luo tc- ftimonio comprobavit ut folos veros & genuinos. Zwf.24. 44. Mat.i^.:;!;. ^-24.1^. «^^27. ^5^. hi enim non alii fueruiit quam illi ex quibtis ludasi put.ibanr fe vitam setern.im habe- re, quod de iftis libris nunqu.am putabant.

4. Sua ct.am fponte /cquitur , fi ifti hbri fint verbiim Dci qui.1 kint rrophctict dc Apoflclui, hoc idcircoita fc habct, quia vcrbum ^ Dco revdatum eft lis pcr Sp iritiuii. E^h, 3.5. qui

A ctiam

Images reprcxJuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

4 BELLARMINVS

eticim loquutifunt, & fcripfcrunt, adi ab eodem Spirlti fanfto f z.Pet.i. 21. & 3.2. Verbum igitur PontificisRo- mani » authominum quorumcunquc , qui fimili modo j Spiritu Dei non aguntur, pro verbo Dei non eft habendum Si autem fimili modo agercntur Pontifices Romani i Spi litu Dei cum Prophetis , & Apoftolis , tum nulla caufa cfic poteft, curnonrefcripta Pontificum & epiftolae eoiun dccretalesfintparsCanonis » & Scripturse facrx. Si ctianr circcvetbum Dei non fcriptum penes Pontificem Roma- numdepofitum, tum abeodem Spiritu ngeretur adidenr verbum fcriptomandandum , EcclefiaB bono, adPropheta^ rum & Apoftolorum exemplum,

5. Alfumimus fecundo in loco dc regula. 1. Quod reguh vel menfura rei debetefle nota ^ ^ faalis. Suar. metaph. p. z, W. 1 1. / 3. quia accommodari debet ad rei notificationem. quum igitur Scriptura fit regula; non eft obfcura, & difiici- lis , ut Pontificii volunt. 1 1. Regula proportionis parita- tcm habet cum illa recujuseft regula. li igitur Scripturafif fcgula fidci , fides non cxtenditur ultra Scripturam : atquc adco traditioncs non fcriptae nihil pertinent ad fidem, 1 1 L Regula quat fua natura talis eft,habet in fefe rationem caufie exemplaris, atque adeo prior eft natura fuo regulato» Si igitur Scriptura fit regula fidei, cft etiam prior tidc : fi fi- dc prior fit , tum & fidelibijs : fi autem fidclibus , tum Ec- clefia quac coetus eft fideUum , atque ita Ecclefia Romana, cxcidct fuperiorc illo loco, in quo fefenefariaquadam pr«« fumptionc collocarc folet , quafi eflet ante & fupra Scriptu- f am. I V. Reguh confiftit in indivifibili , id cft> ita conlti- tuta cft, ut ncc minimu augeatur, aut minuatur. Scripturas igitur violant , qui traditiones fuas ipfis adjiciunt , aut tol- lunt quidquam :^b iis praefcnptum : Cujus utriufque fcclcris Pontifices Romani manifefto tenentur. V. Si Scriptura fit rcgula fidei , tum qui in Scripturae expofitione poifunt errare, poflbntetiam errarein fidc, 3c falfam regulam fidei aliiscommendare. Pontificcmautem, & Ecclefiam Roma^^ nam, infulfe & impic multas pavtes Scripturne interpret iri» manifeftiuscft quam ut egeat probatione. Pontifcx igitur pKomanus in fuis decretis,ctiam ad fidem & mores fpert in* tibus, turpiter poteft errare. V I. Quum tahs fit natura hu- jus regulae, ut fit praeceptio; quicquidadmittitur abfque hii^m lus regula dircftione , quamcunque alias habeat fpeciem, anomaliaeft, & aberratio : Atque adeo, tam fupercrog.itio* nes omncs Pontificiorum , quam pleraquceorum dogmata (dc imaginum & crcaturarum culcu»de Purgatorio,de Mif^ faipfa , dc PontificeRomano ) errata faltem neceflario de^ ^ent^nofci. VlI.Quum ctiamScriptura non fit unum pras-

ceptiuQ^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 3 •fptum , fed fyftema praeceptorum codem fpeaantium ( uc fc. Deo bene vi vamus; ) necefle eft ut contineat in fefe totam dodnna Theologiae : Qiiidquid igitur 4 Pontiticc Romano abfque Scriptura obtruditur , a Theologia vera alienum fit oportet. VIII. Quumdeniquc lic rejjulahdei , fidelium debent effe hoftcs, qui regulam iftam e"'manibus eorum ex- torqucnt.

6. Qualitates etiam illas aflumimus a Bcll. Scripturae con» cefles, quod fit certnat ftabuln rcgft/afidei. Nam I. Si fic in fe- fe certa regula , tum certos nos"rcddcre potcft de voluntate Dei , fine definitionibus Ecclefise. II. Tum incerta omnia mcnd.icium hominumdecreta funt ad iftam rcgulam exa- rnmanda. 1 1 1. Tum varios & mcertos fenfus non adtnit* tit. IV. Tum omnium controverfiaium quse circafidvin excitantur certa dctetminatio ex Scripturis eft pctcnda.

V. Si etiam Ijtft^bihs regula , tnm nihil nobis eft crcditu necelDrium,aut utiIe,quod Apoftolorum ^vo fuit ignotum.

V I. Tum difpcnfitiones Pontificiae funt perniciofje impo- Iturae. VII. Tum dcnique ftabilitas Ecclcfiae cx cotota pendet. fi huic regulae conftanter adhsereat.

7. In plcrifqucrationumquibus illa confeflio firmafur, Bcll. caulam exprcfle magis jugulari.ex brevi hac collationc ftatim appaiebit. Bell. Mefes, Pro^hetA. Chrtftusipfe, Ichnnncs» ^pofte/i. vel dtvina dogmata ex Scripttiris ipfe cohfirmahant. -vtl cer- te ad Scripturas legendas altos hortahantur. P. Sed Poniificii fuam fandorumcuclitum invoc.uioncm , facrarum imagi-i num cultum , incruenti facrificii pro vivis & mortuis obla- tjoncm .& fimiliadogmata, fadaque fua, nulla Sciiptura fepoUe confirmare fatentur. A-^r. ttfft. mor. p.2. / 4. r.i8. Neque hortantur ahos ad Scnpturas k-gcndas, fed potius ar- cent, atque detcrrent.

8. Bcll. San^us Mofes controverfias exortas in popuU Dei , ex It- ge Dcmtni dijttdicandas docet fatis apertk Deut. 17 . P. Apcrtc igitur Pontiticios noftros condcmnat.qui exScripturis con-i troverfias fitijri nolunt, & fieri id polfc negant.

9. Bell. Chriftus Phariffs non ad flirttum altquan tnternumt fed Md Scripturas divinas rejtcit. iJt.^. Prot. Non igitur Chriftum fequuntur.qui vel ad Pontificem Romanum , vel ad Patres, vcl ad Concilia , aut aliud quidquam practcr Scripturas reii- ciuntdubitantes.

10. Bell. lokinnes Baptifta tcftem legationis fttA ntn pritus irtm ternt]Mdtcium, f d Ifatam Prcpheiam adhtbmt. Ibh. I. Prot. FtOm terant igirur Ponnficcb Roir..ini Prophetam aut Apaftolum aliquerntranfccndcntisiIIiu.spoteft.itis quam fibimet arro- gant teftem, fcd finc fraudc,ac fallaciis, & finc loco fuo. & auditorum rifu.

A 2 ii,BcU.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

. BELLARMINVS

I r. Bell. de Bxnenfibui non fine laitde eommemeratur , quoi c.Hui TAulum j4poJ}o!i*maudivtJfent » fautahantHr quotidte Scrtpturajft lucitafehaberent. Aa.i?. Vtot. Sine maximo iguur pudo- renon poteft commemorari , quod Pontificii pauciflimis permittunt Scripturse ledionem , fidcm imphcitam , obc-i dientiam coecam , Sc ignorantiam devotam tantopere com- mendant , neque Scriptur» examcn uUo modo fultin^cre

poflunt. ■ /• j- .

iz. BeW. yipoJfoliScripturarumauthoritatem untverfe prAitcant. ^

Prot. Illiigitur Pontificii funt nihil minus quamApoltoh- ci, qui Scnpturam blafphcmant , tanquammwM»» magiftram, literam mortuam, & occidcntentt mortuum atramentttni , TbeUogtam Mramentariam , nafttm cereum, aut nauticas braccas.

I Bcll. Quis mtht fidemfaciet non xnentiri Anahaptiftam , cttnt fe k Spiritu agatttm dicitf Prot. etiam nobis fidcm faciet : nonmentin Pontificem Rom«num cum fuis Pontificiis, quando dicunt fe viva voce ^ Domino accepille grandem il- lum dodrinarum ac rituumacervum.cum omni Scripturae tcftimonio nudifunt prorfus ac deilituti?

14.. Bell. ScripturascerttJHmasatqueverifiimasefet teftts efi ritas vaticiviorum : imredibilis earum conjpiratio : Deus iffe : • Scriptnra: miracula infinita. Prot. Sunt .ihae igitur ratiOiiCi quibus fides in nobis excitatur , & Scripturae certitudo hr- matur, praeter Ecclcfiae authoritatem , imo in ipds Scnptu- ris multafunt indicia ftpientiae , vcritatis , & perfeaionis Divinac, Ecdefia prorfus taccnte.

15. Bdl Ctm facraScripturaregnla tertifiima ttttifiimaqtic fit, fanu^ profeCio non ertt , qtti ea neglecla Jpiritui interni . fdpefaHacis & feinper incerti . judtaofecotnmtferit. P. Si fit tutiflima regula, tum graviter & pcrniciofe mentiuntur Pontificii , cum hae^ refesomnes & malos inultosmores^plcbcdifci clamitant cx lcAione Scripturac : Si etiam ifta r-^gula fit tutilllma, cui bono obtrudunt nobis alias? nunquid ludere amant in rc tarn ieria, & cum periculo tanto ? Sidenique infania fit fi quig committat fcfc fallaci & incerto judicio , quis potefteos ab infania excuiarc , qui fidem fuam h Pontificis Romani arbitrio fufpendunt?

16. Conclufio igitur illa quam Bellarminus in Libertinos dirigit, scqueetiam ad Pontificios videtur fpedare. C/^w J^tofe pugnant ^ fum PYOpheti^ ^ cnm Apcflcln ^ cum Chrifio ipfo^ac JDio Patre , qu^ fhcY.:s 'iteras conttmnunt. Cui etiam alceram ad- dimus:

Pontificiomm fcilicct Tcli^ioncm vvJUm certam & Jiabi^ icm habcrc re^Hlum.

CAP. 2.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

PNERVATVS. 5 CAP» 2. Dc bbrisCdmmcis & ^p:cry^ljii^ T H E S I S !•

PUo/f/?. Scriptura facia cc .iii^ i.oii^ , qi;. ..ii^u merimti randis Dei ho. , infalUbilitcr .id:^ X

Spiritu fando , tam quoad materiam , quam quoad for- ^am lcriptionis, z.Pt;ir.i.2i. & Ecclefise rraditi, urfint ipG regula hdei, &c morum : unde ctiam per exccllentiam Cano^ nici vocantur, Sacrt,^ Divini. Hi autem libri funt vel Tefta- |[^enti V>teri5>>qui a Prophetis traditi fueruht r ^ vete- ti, vcl Novi Tcllamenti,qui ab Apoft:oh's tradic. ; c.. ; unt Ec- clefiae Chr1ftian3s.De libris Canonicis N.Tcft.cum Bellarm. nullam controverliam habemus. Nequc de VetercTefta- mentodubitati? ^' ^ fint vereCanonici, quos ludaei ohm, &inpKc ..ae Rcformatae recipiunt. Scd

quiaahi quidam libru in Grascis BibUorum vcrfionibus pri- mo, & poftea in Latinis , poft tempora Prophetarum cum iftis tcmcreconjundrifucruntab imperitis & ircauris ho- mmibus , & in aliquo honore habiri , idcirco k Pontificiis iper fuerunr canoni/ idquejurc mcrito fadtum efic kllarmiiuis ( rcclan\i4 , . ... non paucis inter ipfos Tapiftaii dodiore^; afrirmat. A nobis rejiciuntur, quia non funt fcri- pti a Prophctis , nequc ab iis probati : non Hebriice : non Ecclefiae ludaicae traditi , aut ab iis recepti , non i Chnfto aut Apoftohs ulla rationc approbati , fcd 4 Canonc approba- to tacitcfeclufi , quia non refcrunt majeftatem Scnpturac facrss : quiadenique in plerifquc eorum variacontinentur, quac cuir hbris Prcpheticis , cum femetipfis & cum verita- t€ m.inifclte pugnant.

2 . Bell. VctcYc^ Palrcs ex i/iis /ihris tcflimonia petunt. rroteft. QuartusetiamEfdrae citatur non IbmeLiL A:...»ro-

fio , & tamenfinedubio non eft Canonicus ; & tertius h nnultispatribu5, (^funt verba Bcllarm. cnp zoj^b aliisctiam Pattibuseundem ^fe alios libros , Bellarminico ' ^nc Apocryphos^citarioftendit Genebraidus acerrim:, ^ - . in Chronolog. ^n. 374V.

3. Bell. Ex qmbnflam iftoYUifi lUYoYum cttarunt fejhmoma I 4 treSy tafiqt4am ex ScrtptrrKs Sacris, Divinisj & Canonicis.

Trotcil. I. Multi veterum,ut McUto, Epiphan. Hilar.Hie- ron. Ruflin.in CanonccxponendoTcftamenti Vetcris^apcr* tc fccuti funt Hcbraeos , apud quos hi hbri non funt in Ca- nonc. Confcftio est Bcllarm. cap.zo. & 10. Hi tamen funt intcr illosquifub iftis titulis ahquando citarunt quofdam ex h- briscontroverfis. II, lidcniifti tituli tribuuntur etiam ^

A 3 vetcnbus

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

e B ELL ARMI N V S

veteribus quibufdam inter citandum aliquando lcriptis Pa- trum, Pontificum & Conciliorum. ^jfirmat & pnhat hoc Bel" larm,ttHs cap.^. & l,h.i,cafAZ. Vbi ctiam Gratianum epifto- lasPontificum Scriptmas facra<vocare dtctt , ut dtfttngttantur a pr.phanis, & Cattonicas , aho fenfu cfuamfunt Euangeha VTfa/mi, Qindni igitur Patres etiam hoS libfbs Sacros,Dtv,noi,& Cano- nuos vocarint.utdiftinguantur iprophanis, alio fenfu quam funt Euangelia & Pfalmi ? Bellarmini ipfius haec ftmt yer- ba etia, in libcHo de ScriptoribusEcclefiafticis. Liber qui m- fcribitur Paftor , quamvis nomine Scnpturae a Santto Ire- nzeo lib.4. cap.;7.citetur. & ab ahisantiquiflxmis fcijpto- ribus , ut Clcmente Alcxandrino , & Ongene, in teft imo- nium adducatur , tamcn nunquam fuit in Canonc fantto- rum & divinorum hbrorum. III. Fide divma non potue- runtcrcderehos hbrosefle veie Canonicos ; quianonha- buerunt hocfibi propofitum ab Ecclefia , quod (ex Pontih- ciorum fententia)abfolute neceirarium eftad fidei objettum conftituendum. Scd quia cum Canonicis conjungcbantur, & i rudioribus quibufdam tales habebantur * idcirco . vel cum vulgopopulariterloqucntes Canonicos aliquando yoca- bant,ut& aUoslibros Apocryphos, Efdrae , Hermctis Pa- ftoiis, vcl fecundario , impropric, & proportionc quadam Cancnicos efle volebant.

4. Bc\{. yipoftohca traditione tinftrmatur authtritas horumhbrt'

rum. cap.io. & 20.

Trttcn. Mirumeft, Apoftolos fub Novo Tcftamento, alium Canoncm Vetcris Tcftamenti tradidiflfe , quam fuit unquam ilh Ecclcfiae traditus. II. In fcriptis Apoftolorum nihil tale apparet ; Scd contrarium potius , dum Scripturas probant tanquam perfeftas , prout ab Ecclefia ludacorum crant rcceptae. III. Nemo Patrum tradit hos hbros Ca- ronicoshabitosfui^recxtfaditionc Apoft. I V. SitaUstra- ditio fuiflet in Ecclcfia rccepta , ut Apoftolica , tum multi Patres in Canone Vctcris Teftamenti cxponendo , non fc- cuti fuiflentHcbracos.qui huic traditioni advcrfantur: quod, tamcnfccifleiUos Bcllarm. audivimusantcaconfitentem.

Bcll. Concihtrttmdccretaieclararunt, hos Ubros clic Cano- nicos.

VrtteSi. Hicronymo vivcnte nondum gencrale Concihum ftntuerat aUquid de Ubfis Tobiac, Sapicntiae, Ecclefiaftici & Macchabzorum : Hicronymus igitur aflerit illos non elfe Canonicos. Suntverba Bellarm. cap.lo. Augliftmus etiam fciebat rem non fuifle adhuc a gencraU ConciUo definitam. BnUarm. ibid.

6. Bcll. Concil.Carthagin. tcrtium htfce hhros in Canone ponit. rnteSl. I. Concil. hoc Catthag. fuit tantum Provinciale.

IL Canon

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

ENERVATVS. 9

1 1. Canon ejus 16. (prsmdfedis Eptfcopus non appeHetur ^rincefi SMerdctum, aut Summus SaccrdoSf aut aliftii fmjufmodi) Z^PoR-m tificiisnon probatur. III. Vnica raiio, quam reddit Con- cilium illud , hujus fententiae eft, quod iftos libros k P^tri- bus acceperint in Ecclefia legendos; iEquivocc igitur Cano- nicos dicunt , quatenus rccipi voluntcum Canonicis , ut in Ecclefiis legantur. IV. Si vcre Canonicos intellcxit , tura Concilio Laodiceno contradixit. tum tertium & quartum Efdrae pofuit etiam in Canone, quos Apocryphos eireBcll. fatetur : quia in editione illa Graeca , fic Latina , quae turic fuit recepta, partcs fucrunt librorum veri Ezrae. tum dcni- que temerc adm.odum fecit.quod fine ulla fingulari ratione, libros illos retulit in Canonem, quingentis aut fcxcentis an- nis poftquam editi fucrunt , quos & Ecclefia Veteris Tefta- menti , & Conciha omnia antecedentia & Apoftoli , extra Canoncm reliquerunt,

7. Bcl\. Ecc/efta poteil ieclarare quis ttber ftt Canoniem. 1. Ex veterum tefimomis. IJExfimtlitudtne citm Camnicis aliis. €ommunifenfu, & quafi guftu poptiUChrtfliani. lam hdc tria in hit hris decUrandts Canomcti Etdefui obftrvavit , Comtlium fcilicet VrHenttntim,

Prttefl. Hajc tria aque nota fuerunt Mclitoni , Hilario, JEpiphanio, Hieronymo, Ruffino, Concil. Loadiceno, cum muUis ahis qui iftos libros extra Canoncm reUquerunt , at-

?uc ConcihoTridcntino. II. Nullum tcftimonium pro- erti poteft, yel unius authoris.qui iUo faeculo vixitquo ifti libri editi fuerunt , & qucmquam horum hbrorum Canoni- cum efr« leftatur. III. Veterum Patrum de iftis hbris tc- timonia varia eHc fatetur Belhrm. quomodo igitur potuit Joncihum ex eorum teftimoniis roagis declaraie hos libroi efTe quam non efle Canonicos ? praefertim quum iUi , qui negant effe Canonicos ( ut Hieronymus ; exprefle loquun- tur, id ipfum fibi proponentes traaandum , & firmas ratio- nes teddunt fententix fuas. IV. Non major cft fimilitudo quorundam iftorum hbrorum cum Propheticis, quameft tenebrarumcum luce: & ill.i fimihtudo quae ahquaex paitc incaeteris habetur , non fufficit adeorum Canonizarionem. V. Si guftus popuh Chrifti.ani tantum valeatin hbris Cano- nicis difcernendis ; nimis petulantes ^c profani funtPontifi- cii, qui illum guftum toties irrident , fub nomine)?'«yir«5;r,-i 'vati. V I.PopulusChriftinonhabctahumChriftianum gu- ftum nunc , quam habuit ohm in Conciho Laodiccno , & anteaeum iftos hbros extra Canonem rchquit. VII. Quum omnia ifta declarandi media fint incerta, declaratio Ecclefiae Romanf .quae iis fubnititur,non poteft habere certitudinem ideidivinx,

A4 8.BC".

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

8 BELLARMINVS

8. Bell. CatuHia & Paires isLrum EfiherA qualem ipft legerc cm^ faeveruntj in facmm Canonem rettiltrunt : Sedeorum exempliirta^ feptem capita controverfa cominebant : ergo & feptem ifla capita tn Canonem rctuierunt.

Proteil. 1. Duolibritfdrag , quos Pontificii Apocryphos cfTe arnofcunt^ in iifdem cxemplaribus continebantur , cum vcrisubris Efdra? conjundli , ut BelL tpfe fatetur cap. 20. non tamen fcquitur,(ait ipfcmct ibidemjConcilia antiqua,& Vc- tcrcs Patrcs, qui in Canonc pofucrunt duos libros Efdrae, in- tclligcrc nominc duorum noftros trcs. 1 1. Quia fpuria ifta capica cum vcris conj unfta fucrunt,hinc fadlum cft , ^ut ob^ fervat Sixtus Scncnfis ) quod graviffimi fcnptorcs , totum librum Eftherae cxtraCanonem pofuerint , QuoiBell. etiam notatcapite fcfttmo : vel hoc igitur nomine rcjicicnda: funt ad- jcftioncscx Canonicorum librorum cxcmplanbus, quia ta^ lcm fufpicionem hbro Canonico afpprferunt. III. Qui li- biumaliqucm fimplicitcr in Canoncm rcfcrunt , non idco omncs lacinias illi afTutas habent pro divinis. I V. Si qui par- tcm fpuriam pra^tcr vcram admiferint, codcm id fecern t crrorc, quo ahi veram partcm propter fpuriam rejccerunt

9. Bcll. Probabile etiam eii » ifla capitafutffe aliquanda in textt^ JJebraico, dcinde cafn aliquo excidijfe.

rroteflat. Non cft probabile , quod nuUis conjefturis confirmatutj & multis rntionibus improbatur. I, Quarc ifta capica cxciderent dc Canone Hcbraico magis quam aUa? I I. DcHcbraico Canoncquibus potiusfideshabcndaquam Hcbtaeis? at ilU ncgant, !S: Hierony mus cum illis. 111. Non pofueruntcxcidcrcfine gravilfima Ecclcfiae culpa. ludaicac ;iutemEcclefiae » talis incuriac nota Cncatroci injunanon potcftinuri ; Chriftianac^ Cacholicae , Romanac pratcipue, Bcllarminustale crimcn non impingct.

10. Bell. Objicithr, capitai/fa poflrema mn cohdrcre cum piofi^ bus^ & cum illis etiam pugnare.

Proteil. Objiciuntur in iftam fentcntiam varia, quae BelL dilucre nunquam tcntivit. I. QnaB fcmcl narrata funt in pri«« miscapitibus, ca dcnuo finc caufa narrari in additamcntis. 1 1. Qn^i Afluerus perpctuo vocatur in Efther , Artaxcrxem fcmper appellari in additamentis. I 1 1. In additamcntis in- fidiasadvcrfus Rcgcm ftruftas & dcteftas dici , poft fom^ nium quoddam Mardochei habitum anno fccundo, cap. 1 1. vcYfz. 10. cum 12. I. Sedin Efther accidifTe dicuntur anno fcptimo. cap. 2. 16. Quodvero BelK huic tcrtiaBobjeaio- ni rcfpondet* fomnium fuiflc anno fccundo,& inlidias anno fcptimo , hoc merum infomnium clfe cuilibet locum infpi- cicnti ftatim apparebit. I V. Virum magnum fiiiflTc Mar- docheum in aula Rcgis ( fccundum adjcdioncs eap. 11.2.)

etiaxin

11

lit r.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

m

E N E R V A T V S. 9

tiam antcqu^m fomniavit de infidiis Regis , id efl tricnnia tequam taftae erant , cumcontrarium pl.me appareat cx ibro £fiher. V. Ptoloma^i & Cljopatrsc mentioncm fieri iap.ii. I. quod nullarationeconvenittempori M.irdochei, aut Prophetarufn. VI. Mardocheum in additamentis do- naria propter infidias indicatas accepiire dici ftatim poft in-- dicium fadtum , & antequam in odium Hamanis inciderat. caf. 12. 5- 6. Qupd planc repugnat hiftorias authcntica^* VII. In adjcftionibus Hamanem infenfum fuifiTcMardo- cheo propter Eunuchos.f/i;^.i2.6. Cum in vera hiftoriaali.i caufa narrctur. VIII. In adjedionibus Hamanemdici Ma- cedonem. (ap.i6.io. in authentica Agagseum. 3.NC. que denique illud quod dicitur dc ira Regis adverfus Efthc- rcm confentire cum hiftoria vera cap.^, 2. Neque

argumentum literarum quod habetur cap. 8. cum epiftola il- la qux exprimitur cap. 16.

Quoddiftum cft de conjunftione feptem illorum capi- tum m iifdem exemplaribus cum libro Efther , accomm*a* daridebet ad librum Baruch , lercmiae additum , &adje- ftionesadr -m^quasHieronymus inpraefationeadDa- nielem fabiw . pellat.

II. Bcll. HieYo?iymfiS nnyrationes iftis capitihus comprchenfas fa^ luUs appcUaty quiahiftorid fuerunt n lud^is fahuU vccatA.

Protest. I. Negatexprelfeapud Hebraeos extare. I I. Im. peritos appellat, qui partem Danielis elTe putant. III. Di- cit fe maluifle ifta in Scripturis vertendis prastermittere. I V. Noluitederenifiantepofitoveru jugulantc. V. Refcrt etiam de Origenc, Apolinari , aliifque Ecckfiafticis viris , 8c Dodtoribus Grxciae, quod negarint fe debere Porphyrio re- fpordcre pro his, quas nullam Scripturae f icras authoriratem habcnr. Cum igitur fabulas appellct , & congruenterfibi- met ipfi loquitur, & narrationes fidas autcomoediasludai- cas c!:e affirmat.

12 Bell. Ob]iciunt t qu&d inhiftoriaSufuindi D.ii.t.. tanquam pucr.

Proteft. Neque hoc folum contra hiftoriam illam objici- tur. Scd I. Quod ludasis tribuit conventus juridicos , c potcftate vita^ , 8c necis> temporc captivitatis. II. Pucil.. . tribuit illam authoritatcm in terra Baby lonias , quam ncmo privatu> unqnam exercuitin ludaea.rcvocandi icilicetdam- natum jn )uJicium,& novam cauf2ecognitioneminftituen- di. III. QuodDaniclcmpuerulumiftumfaciunt,quidum adhucpuer fuit , educabatur inpalatio Regis, feorfim a lu daeis. 1 V. Quod feniores adeo pueros facit in caufas cogni- tione , & in fubita totius caufas delatioac ad judicium puc- ruli junioris.

m

A 5

Bcll

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BELLARMINVS

uriA tantumnocle mamnt€.eap,6.Et ft^ dicbus tlt manente.eap.l^. qttia l. Daniel bis fuit mijfm in laeum , femel a Darto Mcdoy & itcYum k CjYo. 2. Non efi impYobabile dim futffe Danieles , &hunc Danielem qui Stifannam ItbcYavtt , Bel deJlYuxit, & Dvaeonem inm terfecit , acfex dicbus in lacu Leonumfttit , non effe eundem eum eo^ de que agittiY fuperioYibus capitibus.

PYoteH. 1. B\$ fuilTe Danielem in hcu Leonuna non efl: verifimilc. cuhi prima vicc , tam maleceirit illamachinatio fuis authoribus, & edidumetiam promulgatum fuit a Da* rio de revcrendo Dco,qui libcravcrat Danielcm a Leonibus^ cap.^. non eft ullo modo probabile , vel inimicos Daniclis, hoc rurfus tcntaturos vcl Rcgem ipfum pcrmifluru.Il.Non convenit fabula; pcrfona Cy ri,qui ncquc Babylonise manfit^ 8c Danieli magnopere favcbat. III. Mirum etiam eft, quod cum Darius proximo mane , fumma aurora qusefiverit Da- nicIcm,Cyrus non nili poft fex dics quid Danicli fadum ef- fct quaercbat, aut ab aliis intclligcbat. IV. Si Danicl ifte, dc ijuo agitur in ad jcftionibus , alius fuit h D iniclc Propheta, tum ad jcftiones ipf« funt alius ctiam libcr k Canonico libro Daniclis Prophet« , atqucadeo Apocryphus. V. Ficrinon potuit, utnovus ifteDanicI vivcrct tcmporc Cyri, & pran- dium accipcret^prophetaHabakuk, uteap. 14. nariatur.

14- Bcll. Adverfus Tobiam objicitUY > quod cap. 5. SaYa dicitur habitaffe in Rages eivitate MedoYum» poftea tamen cap. 9. ctim To^ lias veniffet ad locum ubi erat SaYA , inie dtciitirmrfijje Angelum ai Cabelem in Rages : fednfpoMdeiur » vel duasfui/fe Rages in Media^

ProteH.l. Duas fuilTc Rages dum fingit BelL fine ulla pro- babili rationc, idcm facit ad inficias redadlus , quod antca quum duos finxit Danielcs: ncque patitur textus,utpcr Ra* gesintclligatur locus aliquis vicjnuscivitati Ragis. Exprc/Te enim dicitur, in Ragcs civitate Medix. Objicitur II. Quod Tobi.as mcndacium tribuit angclo Dci , dum affirmare eiim facit fc cfTc cx filiis Ifracl Azariam filium Ananiae ex tribu Ncphthalim cxcaptivitatc Ninivcs. eap. 5.7. Objicitur III. Quod Tobias Angclo cidcm tribuit , & approbat ipfc com- mentum illud magicum , fumum cordiscujufdam pifcis ex- tricareomnc gcnus Daemoniorum , fivc 2l viro , five ^ mu- licre, ita ut ultranon acccdat adcos. f4/>.6. Objicitur IV. Falfo affirmari eap. 1 4. inccnfam fuiflb domum Dci viventc Tobia : ficut liquido apparct Tcb. 1. 2. Reg. 17.18. inrcr fc comparatis. Ad hsec & fimilia confultiflimum vifum eft jBcIIarmino, nihil omnino rcfpondere. 15. Bcll. Liber ludith egYcimm teJlimmiHm hnbft k Sjfnodo Njr^

rrotcff^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

ENERVATVS. ir

TfoteSi. I. Hicron. dicit tantuf» tale quid lcfi^ fid^m rcli» quitpenesauthorem. II. Hieron. ipfc qui approb^vit de- creta hujus Synodi» librum ludithimprobavit, utBellarm. fatetur f/i/.io. III. Si hoc itafuiffct, Synodus Laodi-* cenanonreliquifTet hunc librum extra Canoncm. IV. Si approbavit hunc Ubrum , talem approbavit , qualis tum cx- tabat in editione Grseca ; (ed m editione Gratca continebat mendacium, de tcmplo tum temponsevcrfo. vel igitur non approbav^it,vel mendacium approbavit.Prcpofitio eft Bcliar. €ap, 7. AlTumptiocftejufdem^ir/i/). 12. ConcluConemigitur non poteft repudiarc.

16. BelL Dtjjicilliwa eff objeclio odverfHS bunc tibrHm , ietem^ f$Ye, cui hdc ht/foria pofiit convemre\ fti iicendum vtietur, htftortam ludtthinctdtjje in temfora JManaJfd peftquam rcverft^s fucrat tUeeK iajftivitate.

rroteii. Repuf;nat I. Qno&cap.^. Holoferncs de lud^ig quaerit tanquam de gente ignota. 1 1. Quod in tota hiftoria ludiih nulla fit mentio Manalfis. Neque m hiftoria Manaf- fis fit ullamcntio vcl ludith^ velHolofernis, aut hujufmodi invafionis. !?• Bcll. EcclefiaflicmtribuiturSalomom. rrotesl. Salomonem non fuific authorem illius libilcer- tumeft. I. Qui.iliber ipfc alium authorem fuifle teftatur. c^/>.l. ^ 50. 28. II. QuiaGrsece fcriptus fuic. III. mentionem facit Icrcmix , Ezckiclis , & Zerubabch>. enp, 49.

18. Bellarm. MacchatdeYumlthri honcYtfice pYoducuntut amsiltif. Protesl. Non negatur.Scd I. Grascc Icripri fuerunt. II. lo-

fephum habueruntauthorem^Hieronymi judicio. III.Quif. quisauthor fuit, fatetur fe in cpitonicn redegiirc quinquc volumina lafonis Cyrenasi homini^ profani. /ib.z. cap. 2. I V. Quaefivit icdorum dcleftationem, & fuam laudcm cx hiftoriae ornatu. ibid. V. Concludit deniquecum excufatio- ne & veniae dcprecatione de modo fcriptionis. Hflcc aurem ( ut nihil dicatur de ahis rebus cum Scriptura pugnantibus ; fatis oftendunt provenifle Scriptum hoc a fpiritu humano.

19. Bell. Apocryphm cenfcndus eft Itber Hermctts qui iufcrtbitur Taftcr , tametfi dtvtnitus inJjnYatum ejfe putavirit OYtgenes , & ex toiem tefttmonta proferant TcrtuUianus, Irenaus^ Clemens yilexani. uithanafm, Cafianus] ficetiam tcrtius & quartus Macchabacrtim » nec non terttus & quartu^ Efira , quamvts quartus Efdr^ citetur ab Aynhrof & tertir^s al Athanafio . AuguH. Clemente Alcxandr. at^ thorc operis impcrfcftij & a CypYtano.

lYotcsl. Ludcbat nos iguur Bellarm. haftenus, cum libros abos controvcrfos, ex eo probare voluit Canonicos, quia ex apfil Patrcs ali^uandQ teftui;oniacitarent.Nequceft ulla ra^

A < ciofir

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

II BELLARMINVS

tiofirma adverfus librosconfelHone Papiftarum Apocry. phos , qu2e non valeatetiam adverfus rehquos* ao Bell. Uon hnbentnr ne^ite Hehraicet tieque GrAce,

rrttesi. Ncque cacteri libri controverfi fcripti fuerunt He- braice.Graccaautemhngua non magis pcrtinet ad Vetus Te* ftamentum quam Latina. a I . Bell. A mllo Concilio refcrunmrin Canonem.

ProtesJ. Ncque caeteri ab uUo antiquo Goncilio generali fuerunt unquam in Canonem relati , ficut Bellarm. fatetut cxprcfleverumeflcdeConciUis quas Auguftino funtanti- quiora : & facileconceditde reUquis, dum nuUum generale ConciUum urget in horum Ubrorum omnium apptobatio- nem, praetcrmiferum fuum Tridentinum ; quodpermde cft , acfi rationcm lefuiticam profcrrct iftos librosappro-

bantem. /■»,/• nz. BeU. Quartusliher Efdrxcentinet tap. 6. quAdam fabuloft» defifce Henoch, & Leviathany quos maria capcrenonpeterant.

Proten. I. Fabulas etiam ex Hicronymo oftendimus an- tea,quaeinadjea:ionibusadDanielemhabcntur. deSufan- na. Bcle, & Dracone. II. Fabuheti.imeft manifefta.quod Machah. lib.z. cap.z. narratur : lercmiam fcilicet jufliflc ta- bernaculum & arcam . & altare fuffitus , fecum iter facere . in montem Nebuntis , qui eft in terra Moabitarum , & ibi flbfcondiflc in fpelunca quadam > qucm locum incognitura futurum pronunciavit, donec Deus itcrum congrcgaret po- pulum fuum, tuncautem Dominum cum demonftraturum. Vt concedamus enim hacc ^ leremia fieri potuifle , quod nuUo modo convenit hiftoriae; quomodo excufabituri mendacio, quod leremias promififiedicitur arcnm cum cae- teris dcnuo invenicndam cife quando iterum congregaretur populus? Refpondet BcU. Ncnintelligcnium effe de iUa congrega- Itone qu&fuittemptre Cyri tfedvel de temporenovifimo pault ante iliem ludicii : velmyflicej ut pcr arcam intelltgatur Chrtflui. At ve- ro , primainterpretatioinfert , ludaeos congregandos eHe ante dicm judicii , ad cultum iUum caercmonialem qui pen- dcbat ex tabernaculo , arca , & altari fuffitus , quod eft aUc- num ^lfide Chriftiana. Myfticaautem intcrpretatione, de- fendi etiam poteft fabula illa de Henoch & Leviathan Gre- gorius enim in moraUbus , glollaordinaiia, Thomas Aqui- nasinfumma, p.i.q.^i^.a.-^.adz.tb-p.-^.q.Z.a.y. Etom- ncsPontificii , in fuisallegoriis , per Behemoth & Levia- than J«*40. Diabolos intelligi volunt. Quamfacile

eft autem adjicere , Diabolos omnes*hon potuiflls mari con- tmcri,vc1 proptcr tumultus quos ibi excitarent,vcl quia tcr- ra fuitiis peragranda ad homines feducendos,

CAP. 3.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. xj

C A 3- editmibusfacrx Scriptuu^ lib.Z. i.De Hebraica, cap,2.

T H E S I S !•

BEllarHl. H^retict hujus temporis,ciic editionis vulintd^nimium tribuunt caitiom Hebraicd. Volunt enim cmnta examinari &

rnt^Jl. l. Exodioeu . . vulgatae hoc n^snon facerc, apparetexeo, quodalias omncs editione^ VcterisTefta- nicnti ad HcbraeuiTi textum aeqiie emendandas e.Te conten^ dimus > atque vulgat^un. II, Nemo unquam fanaementis nimium efle dnxit,exemplum exfcriptum. txrwov examinarc ad exemplar piimum ^f^Jitcl-jTrcv. m. Vel ad Hebraeum tex- tum examin:^i^dacft editio vulgata, vel ad aliam aUquam cdition^Jm , vcladnullam : aliain non dabunt Pontiticii: nullam autem ftatucrc , cft Latmam facereprimam, & Cnc uUa raiion? infinire.

2. EcU. Hebmtca cditio eft ccrrupta Ifaid 9. 6. tthi legitur vcca^ bit,pro vocabiiur : ler. etiam 23.6, vccabtt»fro vocabunt.Pfal.22. 17, ficut Leo^profoderunt. rfxl.lc)*^. delineatio » fro ^ fcno. ut Rom. 10. citatur. Exoi.2. posl vcrf 22, dcefl verficulus

ProtcB Ifai.<). CznCus idemeft , (ivc vocabit , fivc vccahitut lcgatur. Nihil ctiam ufitaiius cft apud Hebraeos, quam tcr- tiamp^ifon^ ^ ^ rfonaliter ufurpare,itaut aliquan-*

doactive, ivepoffit reddi. Similiseft ratio

let.2l. Pfal.z Nullacft corruptio,fed varialeftio , in

quibufdam cxcu iaribuserrorefcrib.irum ,ut BcUar. poftea fatetur. De rfal. i v^rcfpondet Genebrardus m illum locum, Apoftolum fenfum potius verbi , quam fignificatum genui- num ac proprium c: ' ^culus iUe Exoi 2. in Latinfs

cditionibuserroreai V- . ^ . eft , ex^xoJ.i8.+. Cum igitur in iftis quinque loc'S quae ^rZ/^nw.clcgit ad corruptio- nem Hcbraici t^xtus demonftrandarn , nihil talerepcriatur, proconfelfohabjndurn eft Hcbraicum fontcm mancre pu- rum 5c incorruptum

3 BelL Aliifunt, qui x^lo quidem bonc , fcdne{cio an fccunium fcientiam , rc;; ' itcfc corrupiffe multa Lca ScriptnrA.

Protcn. i\ j . ,ceft^eZ^.irm. cextus Kebraici puritatem dcfcndi anteadicebatex cdio malo:candem autem tcmere impugnari vult cx :^/o bono. Hebraicum tcxtum au- thenticum Deiverbum efie , aut fuiffe , faltcm ncmo negat Chriftianus. Zelus autcm bonus, qui potcft eHe^ qui advcr- fus honorcm vcrbi Dci contendit ? legimus in Scriptuns de

A 7 hominibus

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

14 BELLARMINVS

hominibus acccnns 7;elo bono crga Legem Dei , fed zelus bo- nus contra Legcm, hic proprius eft Pontiliciorum.

4. BelL ScrtpturA HcbraicdnonfufittnuniVerfumdffravatdofe^ fra vel maliria lud/iorum : fed habentfuos qttofda^i errores, qut parttm irrefftrunt neghgentia s velignorantta Ubrariorum : &potefl etiam fint^ ut ex pravo affeitu & cdto tn Cirifium » ea lecho tnterdum ipfis tnagts probata fit» qu^ mintis Chrifliams favebat. In tis tamtn^ qus Adfidem & bonos mores perttnent* funt tntegrx.

Proten-. I. Non fynccre agit BekarmtntfSjCum illud tantum- modo negat , Scnpturas non efle in umverfum corrupcas: hac enim racionc tradit totam caufam adverUriis, qui non in univerfum , fed in mulcis locis corruptas cas volunt. II. Errores, qui in qusedam exemplaria irrepferunt , non redduntcditioncm omnium exemplariumcorruptam: pr«- fertim cum illi ipfi errores k peritispollint difcerni. III.Ec-i clcliaB demandata eft cura Scripturas : qui fitquod Roma- na Ecclcfia non confervarit eam puram ab omni erroro? quare etiam non reftitucndi curam fufcipit , cum in eo non poteft errare ? I V. Quod fieri polfe dicit , ut ex odio in Chriftum fint alicubi a ludaeis corruptae, hoc ipfemet in fe-i cunda fententia fitis refutabit , ahis argumcntis , & praeci- pue illo , ah tncredtbtli reltgione luddorum erga facros Itbros. De veteribus frtbtt Phtlo > quod pcr Jpatium duorum mtUttim anncrt^mM fte Virbnm quidem futt unquam in lege immntattim: & quem/ibct Jud^orum anttes pottus mortttirum » quam ut patircttr legemin A/tquo mutari : ncentes autem luddi legem fcre ut ntmien adorantm Retutatctiam hoc ipfo in loco , dum integram effc Scri- pturam Hebraicam concedit in iis , quae pertinent ad fi* dem. Si enim quidquam corruperunt ludaei ex odio in Chriftum , pertinebat illud proculdubio ad Chriftum , at- que adco ad fidcm. Hoc ipfum cft Bellarmini arg. antca: Si lud.u falfare voluiffent dtvinas Scrtpturas ^ in odtum Chnftia-' norum , fine dubto prdciptta vattctnia fuflultffent : idautem mintme fectrunt > imo fdpe codtces Hsbrdi magis luddos vex^Bt, quam Crd-* €ts aut Lattni.

a.De verfione^o. Intcrpretum. C. 6.

BcW. Certifiimum eSl »70. Interpretes optimetranftulijfe» &fe* suJtari modoSptntum fanflum habtttffe aftftenteMe qua tn re errarenf Protert. Qiialis ohm fuerit perfcdio & authoritai> hujus verfionis, noftranon multum mtercft, cum Beliarm, ipfe fa* tctur^ eam jam non habcri.nifiadcocorruptam & vitiatam, ur omnmo alia efle videatur.

3. Dc Editionc GrascaTeftamcnti Novi. 6. Bell, Cr<W {^dic$sn$n fumfontcs piriftmi s m tks^ffmoquic^

q[Uf4

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

E N E R V A T V S.

^flid/ih eis diJfefUitc^rrtgendum fit , ut falfoextfiimAt CalziHUS, &c.

rroteii. I. Si neque Hcbraici Vcceris , ncque Graeci N. Teftam. Codicesfint fontespuri , tumnullaeft pura Scri- ptura in Ecclelia Dei. II. Cum magnainf.imia Ecclefiac Romanx hoc affirmatur, quae depofitariam fedicit.unicam hujus thefauri, & ea tamen inpuritate fuanonconfervavit. III. Sinuncaliquid inhaceditionedefidcretur,qnod olim cxftabat , annumcrari faltem debet traditionibus ApoftoU- cis , qua^ Ecclelia Romana habct in numerato , atque adeo rcftituere nobi^ facile poteft ac debec. Smya emm ScYtftura frdctpue est tncordcEccIeft^i^fecundarioverotn Ltlrts. Ba^mes tnf.l. Thom. q.l. 4.8.

7. Bell. l.Ccr. I 47. Gr.uclcgitur»ftcnndsiS ho^no Dominus de €slo , ex ccrrtiptione Marctonts»ut patet ex TertuUtano advcrfns Mar* itonem L ^ . Cum legi debet fecundtiS homo cx ccc/o calcfits.

rroteil. I. Idem cft fenfus > five Domtnus , fivc CccJcfit^ legatur, quia Dominus defignatur coeleftis 0 KieJ©>* II. Vc- hemcntior cftantithefis& efficacior fenfus fi Dominusle- gatur. III. Hsec leftio eftapprobata & ab antiquiflimis Tatribus aliis , & ab ipfo Tertulliano , quem falfo citat Bclt. incontrarium , codem ipfo /tL cap. 10. rrimus (inquit J hoKio de humoterrffnus » fecU9idus Dcminus de cce/o. Ntmqutd CT frtmus Domtnt^s » fi & fecundus f Vbi ex haclcdlione Marcio- ncm revincit.

8. Bell. i.Cor.7.'^'^. f^h^eA^^^quodLatinaverftone/egiturdivi^ fus esl ^Grdcccon^un^^itur cum fequ^tittbus^dtfcntA funt uxorV vtrgo.

Proteii. I. Eadem ledtio eft Syra & Arabica. II. Senlus per hanc ledionem eft concinnior : & redundantia vitatur, quf per alteram kaionem ncce/nirio admitcitur,vel tnnuptA» yel vtrgints.

9. Bell. Rom.ll.ll. Crdcinon habent^vflco DominoferviinteSM fed ^ifw teniport.

rrotefi.Hoc apcrtc falfum eft,fi de omnibus Grfcis exem- plaribus affirmetur, fidequibufdam tantum> vanum.

10. Bell. Inf/urimisGr.uisCodicthusdtfuntmu/t^verAScrtptU' Td partes: ut hifioria adu/terd loh.S. Marci caput u/ttmum: l.Ioh.^. virfus ftptimus.

Protcfl. I. Sic conccdatur hacc in plurimis Codicibus d»c- fe,non inde fequitur omnia Grsccaexemplariaefle corrupta. 1 1. Non dcfunt in illis Grsecis Codicibus, quos nos pro au- ihenticishabemus.

11. Bellarm. Matth.6.l^. i/tav^rha ^quiatuumeFlregntim& potentias &g/cria^ infecu/a ^ non funtdetextu , fed addtta a Gr^cis. /. ^ta vartt Patrcs Lattni Grxce tntcl/igentes ^ tn expoftttone OrationisDcminicdtftHUameortimfacitintmtntionem. II. Quiatn tiffirgi^Crdc^i non conttnHanttH hxc vcrba cnm Oratione Dommica.

rr$te:t. I.

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l6 BELLARMINVS

Tvteft. 1. Uxc verba non funt adjeda Gracco textui, fcd detraaaverfioniLatinas, ut obfervat Valla. 1 L Sineiftis verbis , nullum cft exemplar Deum laudandi in Oratione Dominica. III. Tam fanfte conveniunt ipfi Orationi , ut humano ingenio majusnliguid fapiant. I V. Grsecorum lo- quentium authoritas, prarfertim de textu Graeco^ major eft quam Latinorum nihildicentium. Deliturgiaautcm Grasca viderint Grseci recentiores.

4, De Latina Editionc vulgata. la. BcW. EditiovHlgata f quamvis maximaex parte HieYoftymi fit , tamen non elt tUa pira, qmm tpfe ex Heirdo convertit , fed eii Mliquo modo mixta, additis non paucis ex verfione 70. qux in Hetrd§ non inveniuntur. cap.^.

Proten. Quanta ex parte fit Hieronymi , non multum rc-t fert. Accipimusquod-Bffl. dat, &indeinferimus. I. Sito^ ta non fit Hieronymi , tum Hieronymi authoritatc non de-i bentPontificii abuti (^utfolent; ad totiushujuseditionis :iuthoritatcm firmandam. II. Sinonfit tota Hieronymi, tum illse partcsquae funtaliorum,vcl accuratiusverfac lunt* quam Hicronymus cas vertit, vel magis depravate : Si accu* rritius, tum Hieronymus non optime vertebat : fi magis dc- pravate, tum tota hseceditio non eft optimac notae inter vcrfiones L.itinas. III. Qi^um noscontendimus multas in Ecclefiam paulatim irrepfilTe mixtioncs & corruptioncs do- ftrinae & rituum, urgent Pontificii, ut demonftremus accu- rate, quando,iquo,quibuscontradicentibus, ha&c fafta fint: dicant igitur ipfi.quando haec mixtura verfionis Latinae fuit introdufta? iquibus? quo rcpugnantc?

13. Bell.um. Editionem vulgatam Latinam habendam effe pr$ Muthcnrica , fecundum decrctum Conctlti Tridentini > his argumenti$ €ompYobamus. cap.lo.

Proteft. Sed ratio poftulat , ut prius exphcaretur nobis quid fibi velint Pontifiicii per authenticam editionem, & quoufquc illud tribuant Latinas vulgarae. Inftrumentum aum thenticum . m jurecivili > illud ipfum cft propriequod vulgo dicitur cy/>/W^ ; unde authentica tabuU y inl.t^,. d. famii. Hoc autcm neutiq'iam fuftincbunt aflSrmarcde cditione Latina. Diccnttamen effe exemplum authcnticum, quiaexorigina--' li, finc crroretranfumptum fuit. Vbi vidcndum orimo , aa Tridentini illi homincs fuerint Notarii publici. k Deo con- ftituti , utcxemplis vcl copiis ( ut appellant ) fidemcert.im facere polfint, praefcrtim verfionibus exemplorum.pcjnde, an feccrint hoc ex certacognitionc, examine idoneo inftitu- to , & coUationc fafta cunrauthcnico & originali cxcmpla^* ri , quod ne ipfi quidcm Pontificii afiirmabunt. Hoc etiam

cxphca-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

E N E R V A T V S. tr

expljci^tionc indiget» utrum nullum omnino crrorem in ilU admiiram vchi :gnorantia, aut vitio , an vcro

nuUumcontrri i j^mores; dciftis cnim variant

Pontificii, & intcr rcfe digUdiantur. BeaMrm. autcm. non ex- plicans quo rcnfu authenticam editioncm cap.t.authenricam tan.cn vulgc^tam eire latismcp^':^ .ee^^^ ri-rprobarc. Vidca* muiquale;» (int probationcj» c 14. I . Bell. Longo fjiculorum ufufutt hxc eittto protata* ProtcsJ. 1. Vlls rci rihil aliud probat , quam eam utilem cfTe auc videri: quod ae iflhac editionc non ncgatur. II. V^fa cft Ecclcfia per aliquot fecula aliis cditionibus Latmis , quas taincn d p avata:» fuilicHieronymus oftcndir. & Pontificii non n.^ganc. Sed ufus, utilitas, &conruetudo coeca, prima- riumlocumhabuitindecrctis Tridcntinisdirigcndi^* Libri ig tar Canonici probantur , prcfit m EccltftaCatholicalegt cortm furjcYunt: Z<: cditio illaauthcntica pronurKiatur, qudhfjgotot fdculcrumufu in EccliftapYobata efl. ConciL Trtdent. f ji. 4. III. Quod nxon nili poft longum u fum habita fuit auchcntica, vcl indecvincituream jani non eir* aur^ ^ - -^^ . - f; tantac perredioniii authoritatis (iui:ct , ^ . i , La^ niafus Epifcopus Romanus, qui Hicronymi conatibus favc- bat, & proximiejusi brcs, tnlemcam jam olim, cum fynccrior fait , dcc' • r : tamcn non fadum cffc

conftat.

I^. "Z. Bcli. 7 . habct^vcterum.

ProteB. Non , . u.i .n-orum omnino , n?q'J^ vctcriiir!, quod fit sequcauthcnticaac Hcbraica & Grseca.

16. 3 Bcl I. Hebrdi hahuerunt ftia lingua authtnttcam S<Yipturam^ & Gr^ui Grdce : . r , . ^

Protesl. I. Ij . , .n05, Gallos , An*

jlos, fuib ctiam linguisauthenticam hibcrc Scripturam. II. Graeca vcrCo V ^ ^ , fuitadeoau^

thentica, quin cv ..... . . . j ..cum textum.

Hieronymi funt haec : danda 70. Jntcrprctiius 'vcnia ut homim^ hft^, ]uxta laccbi fententiam, dicentii , Mtdta peccainus omnes. Ai

Pammach. 7 ^ clf e^volvcre quant.z Sc*-*' -^'-'tade fuonidiie^

rint.fiftanir, . n. III. Hmcctiani. . ctur,authenti- cas fuulcaha^ eiutjones oiiines Latinas , quibus ufa cft Ec- clelia Latina ante Hio - = - ^-m.

17. 4. BelL Malept 'efi.t, fiin rebus gravibus non pofit fidsve Laiin^ edtticm : quta in Conctliis gmeralibu^ nut pau^ ctiU.rji, aut inti ! Ui inueniuntttr > ' - /i

PYotesi. I. " . . rc>habcac,i. ^ >vidcn-

tiaDei accfifanda , fed hominum focordia. 1 I. Sictamcn provilum eft r ' , utfemper ' it vcrfiones, quas m tcbub grav.w v.o un« fuerunc, ^ . -^..^ mo modo 5c gra-

du fides

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l9 BELLARMINVS du fidf S potuit haben: diligentia etiam adhibita,potuit fem* pcr Ecclefiaaliqua rationc confulere fontes. III. Si talia fint Concilia,tum non funt idonea ad authenticas editioncs difcernendas & dcfiniendas.

1 8- 5. Bcll. Hdtetici adeo dtverfas &mter fe dijftntientes editicnes iuds^nt* ut nthtl fcrecerti ex torum edittontbus haberipoteit.

ProteR. Ic Ergone fcquitur vulgatam editionem eire au- thenticam ? II. Nihilhac in re novi accidit. Propcinnu- merabiles fuifTc editioncs Latinas ante tempora Hieronymi teftatur Awguftinus Itb, 2. de doftrina Chriftiana cap. n . ci- tanturverbaejusi BeU cap. 8. non indetamen concludebat Auguftinus , ut Beli.s nihil ccrti poflehaberi , ncdum vulga- lam fuiflc authcnticam , fed hifce vcrbis , ^uu quidem res flu$ 0Ld]uvit tntcUtgentiam, quam impedivit.

Mifera videmus argumcnta eflTc quibus cditio vulgata au- Ihcntica probatur. Gcrmana planc funtrefponfa quibusab argumcntis oppofitis vindicatur. 19. ProteFt. Hicronymus ipfe multa reprchcndit quae funt in editione vulgata.

BelLcap.9. Quatuor funt caufd » quoi quAdnm in noflro textm ftnt» qu^t Hteronymus refrehendit : Errorltbrartcrum : vartaftgntfi^ gatto vocatutorum : quod HieronymtH m quihufdam fententiam mu^ tavtt : quod Ecctefia quddam judicavtt non effe mutMda p qua Htc^ fonymus volutt mutari.

Frotelt. I. Conccditurigitur totum illudquod fuit obje- ftum , Bieronymumfcilicct reprchendcremultaquac funt iii cditionc vulgata. II. Oftcndant nobis Pontificii quae- nam fuit Ecclelja quac contra Hieronymum pronunciavit? in quo ConciUo ? non fatis eft diccrecum Bell. Certe non vi^ detur cafu faitum > fed judtcto pofierttatis * velpottus ifftus EccUfidM cumnullum tale judiciumpollit oftendi. ao. Prteft. Latinacditio cft variorum interprctum, qui cr- rarc potuerunt.

BelL Interpretes fotuerunterrare : Hietonymus enim agnofdt fe frrafie : & Theodotion cut pars hu]us edtttonts dehetur» fuit h^rcttcus: fed non errartmt tn tUa verfione quam Ecclefia approhavit. cap. 1 1.

Protal. I. Mira hic nw^t Beliarm. Hieronymus potuit crrare , agnofcic feerrafle, fedtamcnnon erravit. Theo- dotion fuit haercticug; fcd Ecclcfia ejus verfionem appro* bavit , idcirco in illa vcrfione nonc;ravit. II. Concilii Tridcntini approbatio non potuit efliccrc , ut illi Intcrpre- tes , qui millc annis vixerunt antc iftud Concilium habi- tum , nonerrarent. Sj tantumdeclar^rint cos non errafTc, tum tamcn pcr fingularemaliqtjam direftioncm & inftin- ftum Dci , correaaimbecillitatchumana , hocopusperfe- cilTc dcbcnt interprctes ipfi,& hoc ipfum notum /uifle Tn^

dcntinist

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

ENERVATVS, T9

dcntinis , qmmvis ipfis interprctibus fucrit ignotum : Grande ccrcc paradoxum. Scd mitigatur aliquo modo i Sellarm. dum oftendit quoufquc Tridcntini hanc vcrlioncm approbarunt.

21. Bell. Nonofiihores iftos eanoni^^avit Ecclefia^ fei tantumhane ^erfiontm npprohavtt : uectta tamen afprobavtt ^ ut ajfemerit nuUoi in ea librariorum errores repcrm : fed certos nos reddere voluit » in ti% prxferttm qu^adfidem& morespcrtinent ^ nuUaeJfetn ha^vcrfione interpretum errata.

rrottfi. 1. De canonizandis authoribus iftis in eorum perfonis , non agitur hoc in loco : fcd an corum verlio non lit canoniz.ua , hoc quscritur ; quod BeUarm. nequc negarc * audct , neque affirmarc. 1 1. Dc librariorum error;bus nul- laeftquaeftio, fed interpretum crratis. III. Quod JSrtf^r. dicit Ecclefiam ftatuilfc cos non crralfe, pr^firtim ir\ iis quasad fidem& mores pertinent, ambigue nimis loqui- tur. Diftrahuntur enim Pontificii in duas partes , circa men- tem dccrcti Tridcntini. ( quag ctiam dilTcnfio fuit intcr ipfos decerncntes J Quidam fic dccicti verba inteUigunt , ut cditionem vulgatam, per omnia, ctiam minima, accuratam & authcnticam pronunciatani fuUTc putcnt. Alii vero talcm m decretam fuifrccontcndunt , tantum in rebus ad fidem mores pertincntibus. Baftnes tn Thom. p.i, q.l. /1.8. Priori /cntentiaeadharent fimphciorcs & qui crga Ecclefifle placi* ta funt maximc fupcrftitiofi : poftcnori favcnt plcriqucdo- Giores : tantoautemardorc & motu animorum , odioque partiumimplacabiU agitata fuit ifta quaeftio , inHifpania J)raefcrtim , ut a probris & contumcliis quibus fc mutuo fccdabant, ad tribunaha ventum fit , coaftiquc funtmulti corum qui hbcrius fentiebant e vincuhs caufam dicerc , ac tandcmin aliorumcaftra tranfirc. Manana pro edmone vul^ ^ata. eap. l. BeUarmtnus igitur cautc magisquam caftc agit, dum innuit quidem quarum fit partium, fcd hbimct interim de cfFugio profpexit, in illa vocc ptAfertim. Sic cnim pofTunt cjus vcrba accipi , quafi intcrprctcs ifti immuncs quidem fuifTcnt ab crrorc in omnibus partibus & particuUs fuas verfionis, fedextrapericulumerroris magi^ adhuc pofitos fuiffein iisquae fpcftant ad fidcm & morcs. IV. Triden* tini homines finc uUa limitationc loquuntur, ( in publicis /e- {iiombiis^ difputattontbus » pr.tiicAttontbHS, & cxpofittonibus* proau-' ! thenttca haheatur > ita ut nemo eam quovts prdtextu rejiccre audeat^ velprxfumAt )cum tamcn hujufmodi Umitationem per prxfcr^ ! ttm facile potuifler adjicere. non eft djftingucndum, ubi lex no diftinguit.V.Quajnafint iHaomniaqu? ad fidem & mo- res p;frtinent,quis judicabit ? V I. Si nihil ahud vcht, quam nullam haeielin in hac vcrfionc doceri, tum aUas etiam ver-

liones#

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

I

20 BELLARMINVS

fjoneSt Latinas , & vernaculas.praefertim casquas Pontifir ^ hominescdiderunt,authenticas cile BcUar/ipfc non negabii

22. Proteft. Patres paflim docent cditioncs Latinas cmen- dandasefre ad fcntes Hcbiaeos & Graecos.

Bell. QuatHOY funt tewpoY/tad fonte^ iUos recHrYcndi I. Si fit erY9Y IthrAriorum. II. Qf$anJo ^variant codices Latini III Ouandi 'verba aut fntentta in I anceps. IV.Adentrgiam & pyprii

tatemwcabulorum tnteu:^ ; . :

Protefl. I. H«c cadem lunt tcmporacx Pontificiorui fcntentiaabHebraeis Graeciscodicibus ad Latinos recur^j rendi : nihil igitur continent quod proprium eft fontiui II. Dc iftis occafionibus fontcs cntice confulendi, noi agitur , fed cum aliquid dicitur aut figmficatur m verfione, quodin fontenondjcitur : & cum in fonte aliquid rcperi tur,quod in verfione non habetur,qu«nam cditio tum prac-» fcrenda ? Patres hicpro fontibus pronunciant , ficut omniti ratio fuadct.

23. In fingularibus locis immorari ut cditio hxt Latina oftendatur multa Scripturae locadepravafi^c , hocefletinre non dubia probationc:, accumularc nonncceflarias. Doftio- rcs Pontificii quibus aliquid cft frontis,hoc ncquaquam d fitcntur. Cajei Midorus Clarius,Marian.i,I()hanncsBc-

nedidus, Lov»^ ^^, Arias Montanus, &c. quibus addi pn-

tcft ipfc Clcmcns VIIL Pont.Rom., qui cx cditioncLo\ nicnfi> millc locis vulgaram vcrfioneni corrcxit ad fontc ctiam contra lcdioncm ^ Sixto V. confirmatam. Commii- nis ctiam cxpcricntia docct , Grascos omncs authorcsq Graccccxtant, Homcrum, Plaionem , Ariftotelcm, Hippo- oratem, Galcnum, ( ut nihil dicamus dePatnbus Graecis, ) purius multo & sccuratius in cditionibus Gr«ci^ conferv - tos cffe cuam in verfionibus Latinis.J^^^w Bctves cttYAfuntDeo? ccrtc valdc infcnfatus fit oportct, qui noneundcm faUem locum & gradum tribuct Scriptursc tcxtui originali , fupr.i omnes vcrfioncs » qucm habcnt hominum monum^cnta prophana.

Dc editionibus vulgaribus.

54* Bcllarm. CatboUca Ecclefta nm frohibet wnnino vu/^arei tranjlationes » fuut patet ex indice librorum frohihitorum a plo IV edtto , Rcg.^. prohihetur tamen , ne papm orr.nihus fine difcri* mine conccdattir hu)ufmodi leclio^ & ne tn publico Cr communi ufu Ecclefta f Scripttnajegantur vel cananturvulgaribtis linguis.

Proteff. I. IngrarascifcEccIcfias Romansecditioncs vcr* naculasindcapparct, quod in illis locis iibi maximc obti^ ncnt cjusplacita , ut inHifpania, non procurant Pontificii homincs tales editioncS|& ab aliis procuraus fcrro & flam-

mis pcr^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. ii

mis perrcquuntur. II. Dc indicc Pii IV. &dcmenteEc- clcliseRomansecirca hocnegotium, luculentum tellim.o* nium h.ibemus apud Azorium lefuitAm, jnftiiut. moral. lib 8. cap.26. In indice Tfcem editc^iujfn Clementi\ VIII ^ addita ij} ' ^^io: Animadvertendum cft circa fupra fcriptam quartam

Ye^... ^ i^'* nuUam per hanc impreJSi$mm & editionem de

v$ tribui facultatem Eptfcopis^ aut aliis • concedends Itcentiam emen^ d: aut retincndi Btblia vulgnri Iingua edita , csmi haflenHi

iw*. — . :s ufu Sanild» RomanA»& unrjerfalii Inqutftttonis^ fuhlat€ tii ft^erit fAcultas concedendt hu]i4fmoii Itcentias. Addit poltea A» Zovius: Prtnw a/pecfujin pradifla quarta refuta^folum prohtbeturyne fa: ^ r - . ' - \. r. , dtfcrsfjiine concedantur. ( fub h ^ ^ . . ir, imponerevohnt lcdori

incauto )ln Htlpania tamen prohtbtntur Btblia vulgarilingua cum mnilus " ClementisVlII. & deindc:

^uaugiL.i . . . - , , n anni curfum inter Mtffarum

folemnia publice lcfuntur & dccantantur , tn indice Hif^anienft non pemittunttiY vul " : & feorfim typis mandari. Pro^

htbentur eti.xm lu..,: , ..t*.. ..r . ...rariarumvu/gart itngua confirim fti » in quihjs continentur Pfalmi CT Cantica ex Btbliis excerpta : & infuper fummarta & compendia ctiam hifiorica eorundcm Btbltorum

feu libro^iin " -unque vul^art idiomate c ' ' *t.

25- Bcll. ( tribt4S linguts qua> Di>' .:'ul§

itttcis fuA honoravit. loh. 1 9. qua omnibm altis prafiant. Qutbus ipfi Uri Divtniab aucloribusfuis initiofcriptifuerunt^ Hebraa^ Graca^ .atina.

rotefl. I. Dominus non honoravit iftas hnguastitulo ciuciSjfed Pilatus eas hocabufu potius contaminavit.il. Id* circo hac linguas adhibitas fuerunt in titulo crucis , ut om«' jiespraefentes inteUigcrentmentem Pilari.hac igitur rntionc lae omnes linguae , quas maximc ab hominibus intelligun* \r ^ dcbent prae aliisndhiberi. III. Pracftantiam r talem habcnt iftas hnguse.quin ab ahis vulgaribus ling , ^crcntur in aptitudine ad intcUigentiam , & ufum corum, [in nlias linguas intelligunt, ftc ^ ' rasftanti^S irammaticis rclinquimus conli- . v. ..a* aureus

praeftantior eft ferreo : fed in acie fcrrcum pofcct miles. V. Nequc libri Divini ab authoribus fuis fcripti fu^runt InguaLatina , & ab eifdem authoribus aliae etiam linguaj fucrunt fanftificatac ai facrosufus. Aclor,2.6.

26. BcII. A tempore Efdra » Hehraicaliuiu.x dcfitt effc vu/gari<. Topuluseniynnihil ex Lege intclltgvbat fine interpretattone. Nchem. 8. Temporeetiam Chrifttloquebuntur ludst Sytiace, ut cx Euangel. ^pparet , & tamen Hebraice tantum Scrsptrcram in Templt^ ac Syn-^ ^gogis puhltcc Itgcbant.au ' - ' , ficut hcdtc Cttam ludai faciunt i Si[na^o;^h. Uq ^ttmp^' 7. 49.

rutcii.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

4t BELLARMINVS

Proten. I. Aperte falfumelt, quod dicitur de temporc Hczrse, populum tunc non locutum aut intellexifle Hcbrai- cc. Haggeus cnim , Zacharias, & Malachias, Hcbraice ipfis concionabantur poft reditum excaptivitate, ficut iibri ipCom rum teftantur.Nchcmias de eo conqucritur,quod hberi qui- dam ludaeorum cx foeminis Asdodiis nati , ncfciebant lo- qui ludaicc, id cft, Hcbraicc , cap. 13. verfi:^. Interpretatio autem illa , cujus mentio fit cap. 8. non fuit tranft.uio , fed cxpofitioconcionalis. II- Adpofteriora faecula quod atti-i net , quamvis pure Hebraice non loqucbantur ludaei , fcd idiomate utebantur mixto , quodetiam.tanta expartcfuit Hebraicum, ut eo nominc fimplicitcr dcfignctur, loh 19.2 . -#f/?.2i.40. &22. 1. & 26. 14.. Script. tamen Hebraicc fcn-- ptas intcUigebant : ficut hodie Scoti , quamvis pure Anglicc non loquantur, Scripturae tamcn vcrfionem Anglicanam fo^ • lam habcnt , camquc intelligunt. III. In loco loh. 7. 49. Sophiftam agit BcUatm. nimis apertc. Plebs ibi dicitur non noviflelcgem , non quialitcras & fyllabas ejus ignoravitt fcd quia fenfum cjus ipfos latere Fhanfaei ex arrogantia pro- nunciabant. Comparatio enim inftituitur ibi inter Phari-» feos & turbam populi : haecautem non fuitlaus PharifscO'- rum in qua gloriabantur , quod verba legis potuerint leger€» fed quod fciebant mcntcm Icgis. Neque igitur illud objicitur aut exprobratur ab iis plcbi,quod nefcicrmtlegerc Hebraicc, fcd quod fcnfum legi^ nefcierint, quem potuiiient etiam fine leftione exPharifaeorum inftiturione (eorum filtem judi"* cio j pcrfpeftum haberc.

27. Bell. ApoftohpeYtommoYbem EtiangeltHm fYAdicarunt » & tAmennonfcYipfcYuntmltnqtiisearumgentttim , qntbtii pYdiUcabant^ PYoteft. I. Non potefEcerto demonftrare, Apoftolos nihil fcripfifie in linguis vnlgaribus ; Barbaris debitorei fuerunt aeque, atque Graccis. I I. Si illud ipfi non fecermt , non fc- quitur, noluiflc eos,ut alii id facerent. Imo hoc aliquo mo* domandarunt, cum omnia donaChriftianorum admaxi- mamaedificationem Ecclefise voluerunt applicari. III. Si ad aliquod tcmpus caruerunt Ecclefiae quaedam vernaculis verfionibus, non igitur femper debent carere. tuncadmo-- dum difpnr eflct conditio Ecclefiarum Dci , in iisquaefa* ciunt ad ftlutcm. I V. Proxima faltem poft Apoftolosacta- te transfufa fuit Scriptura in vaiias linguas vulgarcs, Syria- cam , Arabicam , iEthiop'cam , &c. quod cum faftum fit 4 viris fandlis , illi ccrte Apoftolorum mcntem fe ea in rcfe-i cutos circ putabant. V. SummaDci providcntia fa<3:um eft: nc Apoftolorum ipforum fcripta propria alia lingua , quam una cxtarcnt , ficut & Veteris Teftamenti Iibri Prophetici, ifl una lingua cxtant>(iuia contcntiones aliascxortse fuifil^nt

inter

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS.

intcr variarum gcnnum Ecclcfias de authoritatc fuotuoi cxemplarium.

28. Bcll. Vnherfa Ecdefut femper HebYda » Grdca^ & Latin^ bngua ufa eil^ in cQrtimunt & publicoHft^ ScrijfttirarH)):.

Proteil. Hoc certiflime falfum eire , vel cx eo apparct, quod in tot Imguas Script.fueruntconvcrfse.Quorfum enim converterent publicc^fi illis verfionibus publice non utcren-* tur ? neque alio fuco fpccies aliqua probabilitatis contrariae fcntentiae poteft induci , nifi cxeo > quod nobilillimae Ec^ clcfiae inter primitivas, vel Graecac fuerunt» vcl Latmae , Sc rcliquarum paucaextant monumcnta. Quae tamcn non adco funt pauca , quin falfitatem iilius opinionis arguant ac tc- flcntur.

29. BclK Convenit omnino ad Ecclefta unitatem confervandam^ Mtptibltcus ufus Scrtptfirarum fittn altqtiahngt^a communifitma^mfi ita fit^ toUetur commtwtcatto Ecclefiartfm : nemo frcqtientaltt Eccle- fias^ nifi tnfua patrta : nonpotertmt fierigcnera/taConctlta. Cum tgitur nunc nuUa Itngua fit communi^ tott Occtdentis ntfi Lattna^ cet^ te in ea Scnpturd dtvma Ugend^z fnnt*

Proteii. I. Vnitas Ecclcfiae confervata fuit> cum ludaei converfi fua lingua in Sacris publicis utcbantur » Graeci au^ tcm Graeca, & Latini Latina. I L Communicatio Ecclefia- rum in variislinguis ^ quibufdam intellcftis , majoiicurn a^dificatione poteft exerceri , quam communicatio omnium mcmbrorum unius Ecclefiae in una lingua omnibus ignota. 1 1 1. Si ncmo frequentarct Ecclefiam,nifi in fuapatria,pro- ptcr yarietatcm linguarum , nullam ccitc caulam habcnt Pontificiiplebeii Miilam frequcntandi in propria fuapatria^ propter pcregrinitatemlinguae quas ibi ufurpaiur. IV. Con-- cifiagcncraliapleraque omnia habitafuerunt non obftantc varietate linguarum , ctiam in facris pubhcis , inter Graecos & Latinos,

3 o. Br U. 5/ Scrtptura legerentur in /ingtia vtilgari, poptilus tamen non tnti Utgeret. '

ProteiiA.Si nihil populum intclligere vcht ex Scriptnras Ic- Gione in lingua vulgari, tum expcrientiae communi contra- dicit , fidelium praxin pientiflimam & antiquilfimam d im- nat, Dci etiam ipfius mandatum futilitati^ arguit, illud fcili- Cet Diut, 31. II. Lcgtto hanc lcgem ccr tm toto Ifracle, tit auiUant^ (rdtfcants ttmeantqt^c lehovam. Si vcro onmia neget ^ populo intcHigi, tum verum eft quod dicir, fed pro ipio nihil facit.

Bell. ImopoptUtis dLtrimetitum magt^, quam frt4clum capcret tx Scrtpturis , quiafactUtmeacciperetoccafionem errandi.

Proffff. I. Accepitctiam populus occafionem crrandi & blafphemandi ex humiliatione Chnfti. 1 1. Hac ratione ne Latinaquidem Bibliapublicc vcndi pcrmitterentur : quia

multi

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

i

44 BELLARMINVS

muItiLatincintelligentescx corum ledione c.ipiuntoCfS. fionem crrandi. III. Major h.ibcnd.i eft ratio elcaoi Dci, qui cx Script. lcdionc aedificantur , quam eorum , cis detorqucnt. IV. Pctrus hac rationc cxcitatfidcl< majoricum rch^ione lcgendam Scripturam. z.Pet.y 16.17. V. Haecratio acquc vaict adverfus linguam K cam, Graecam,& Latinam , ubi funt aut fuerunt pop. . nifi lUos populos ncgarit poHc accip?re occafioncm crrai .,

13. Bellarm. LtTtfUA vuiiares fittguliifecHhi mainaexfartc mtt' tantuv: & fic mufaniUe/fenttranJlationes.

Prttesl. I. Non iia mutari lolent linguae,qum illa fcnpta quaein publico & pcrpctuo ufu habentur ( ii finc \ ptionc perfonent in auribus popuh ; facile intell^ 1 1. Nullum cft periculum, aut incommodum , li vocabula qusedam obfolera in familiaria commutcntur.

32. Bcll. T' ' ' • ■ llvtnorum offici^rumrequirere lin^uam^ magi<iravem res ^ prdfcrti^ cttmin facrn myjhniti

multa fecreta cjfe debeant. Latinaautemltnnua esi gravior & magit'. reverenda, qui.i non esl vul^aris. „ i - •

rrotesi. 1. Simili rationc cbncludcreqms pomt, Bii>Iia 3C liturgias, non debcre excudi typis vulganbus , aur in ch vulg.iri. II. Tanracftm.ijeftasrcfumfacrarum, utqu.i. .- libetlinguam aff-cianr gr.ivitate qu.idam revcrenda. III, Quamvis multn fmt pudcnda C ^ eo nomine fecreta h.-.ben- da ) inMiflaliRomano , in facris tamcn officiis Scnptur» confcntaneis nihil tale rcperitur. I V. Si Lati.ia Imgua ideo fit gravior & magis rcvercnda , quia non eft vulgaris, tum Anglicana lingua in Italia gravior crit quam Italici.

Ariumenta Koflra. ^5. rnten.'E.%i.Connth. 14, haec argumcnta oflerunt ferc,. Lcftori. I. Sacra public i non dcbcnt celebrari illa lingua,x quam nullus audit. Sed linguam ignotam nullus audit, verf^ 1. 1 1. Debcnt etiam celebraii illa , qua poflint auditoribuj'- prodeffe, cos acriificare , vcrf 16. fed in lingua ignota nol' aedificant .luditores.i/eiyT^. ncque iis profunt III. Not

dcbent itacelebrari , ut incertum fonum dent , & a ncmine cognofcanfur, fed in.iercm fpargantur: atqui in lingua igno. ta fic fe res h.ibet, virf7.S. y. I V. Non dcbent it-i c?lcbrari, utillequi celebr.it fitBirbaru^ auditoribus. aud tores finti illictiamBirbari : Scdinlingua ienotaitaeft , vtrf.ii. V.f Non dcbent ita c^ lebrari , ut infidelitatis notim Chi ifti.inir auditoribusinurant. Sed lingua ignota hoc f.icit, vcrf.zz, V I. Prcces publicae non funt ita profcrcndae, ut ad illas po-K lui non poiHt diccrc Amcn.Sed in hngua ignota.non poteft,' vcrf.i6* VII. Sioc Hla quidcm lingua ignota, quae i mira-

CUlofQ-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

ENERVATVS. ir

culoro Spintusdono proficifcebatur, arque adco fingularem honorem Dcj pariebat, liceb:it in Ecclefia uti /ineinterprcta- tione . multo certen 1 r lingunignota, hbminum inaultria informnc.!.

Belinr. l. Iir ,r.r-fta parte hujus capitis, nen agitur de Umcnt

Scripturaru ^'^ojj^ctiiiU-iJtntiJeideexhoYtattmeJpmtualtJtve fUatimi:.

^ Pmeff. R.itionesApoftoli funtgenernles, &adomnem ' • ^nc publicu qui in EcclefTa hnbetur fpedant ex sequo. .i. 2. Apoftoltiiv.rf T ; T< \6.agit dc cantictsfptn ' ^atHi ad Utidandttm Dcut,: ,ml ad cmfolationcm "& . 3.

tem. Vu!i :gitMri!t f ant Itnpta, quA inttliiiatHr.

rrotc:t. 1. Apoftolui cxpreile dicit -I y/: i fe non tnntutn de cantiontbus ngcre. fed ctiam de orationibus. I I. Si velit Apoltolus cantiones habcri Ungua nota , quia fnciunt nd :onrolat!oncmA:a2diticntionem,tiun vi;'- i>utomn:a, juas publicc tiunrad confolntioncm & a . ... .onem , lin-. jua nota iinnt , ( nlioqui nulla cilct confoqucntia illius ra- :ion|sJSed omnin oflkia publica fiunt ad confolationem Hc sdihc.nrionem. virfz6.

Bell. 3. Ojjictadtvsna tttmtemporis fiebant/ingtfa GrAca , qnnm ■nuUt de pcpttlointt iticbant, & hecjatn trat» non enim votebat Apom 'lolttt.ut onuuspojitmr ' ■ ■■.

rre/fiT. I. Apoft»^ . . . afe quemlibct idiotam in- :cuigerc, vcrf. 16. fecundum illud lcgis , tottn foptUus dictnt Df«f. 27. l iApud Pontificios i!'' : .fiunt facra.ut laspenemocxpopulopomtcum inte. , - ;n dicere Amcn.

Bell. 4. Tnm qtti.1 pattci fucnott » c-itnespfalithnt V r fhndem 'dtit : poftea JtvtCa funt offct.t.

Prjtcic. I. Si omn^s tum refpondcbnnt , tiin. i.iu>;'n cft luod modoaffirmavitBelIarminus,Apoftolum non voluiiic Jtomnesfefponderent. Il.PaucitasChriitianorum non fuie lujui» rei cauf». N.im longe ante hoc tcmpus anin.a tcr niUc •^dditas tucrunt EcclefiaB uno die, Act.2. xi.ik Djum ta laudabant , x/erf 47. 1 1 1. Divilionem illam faarnm cile ^oltea, nemo ignoratrfcd quo jure fublntn fitpraxisApofto^ R 11'" divina, ncmo adhuc oftendit.

Bell. 5. Finis fr^ciptfus iffvrtim cJknticcr.tm fnit tnftruElio & con- oattop,p»n; qtttfiNi.<p:rt,ffct, ni; notafanafutffcnt, vet

'*'»*>'tcrp,;tattotie: at dtvinorumo;, ,, tfi,t:s pr.ic:tr -• "ftruato vd conro/attc popttlt , fci cultus Dn &,jf,x V Portet ex dtvim^ o!fctis, a Paftortbtts expltcantttr. ' ^ff^!f' \, ^?'" 'P^*^ -^"tendixit, cantica iftn fpiritual-n fa- ■ ^rmue adlaud.indum Dctttn , & gratias etagen.Us . & fimul ai 'n?m , &c. Finis igitur eorum prascipuus fuit cultus

i-iucacrcliquorumofficiorum. n, Abfurdcdis)un-

B git iftos

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

5« BELLARMINVS

pt iftos fincs, cultum Dei , & confolationem popuh , quoi Deusconjunicit. IIL Non debet in Ecckliacpmmitti , ut facrorum officiorum vel minus prsecipuus finis periret- IV. raftores Pontificiiin celebratione Miir?nihil folentpopulo cxphcAtc : nequc poirunt plerique eorum quidquam exph- c^irc, ncdum quas popuhim fcire oportet.

Bell. 6. rrodcff oratio tis, ^ qutbus non hitcUmtuY.-eUAm n qui- U< non audttuY : tmo ti$ qus noluHt pro fe oY/irt: Deus entm mti Utgttr Froteil. I. Orario pubhca duphci ratione prodeft audi- toribus: Primo, ut medium diredionis & excitationis, qu< ipfi juvantur ut & fimulin praefentia precentur, & ahasec-i iamfimihaconcipiantvota : &hicfruttuseft omnisora- tionis ilhus , quae cum ahis habetur : Sccundo , ut medium impetrationis , quo bcnedidlioncs Dci obtincntur : & hic fruftuscftpetirionis tantum, ncquc illam refpicit propric qusB cum ahis habetur , fed convcnit etiam pctitioni fohti- riae. lam veronoscum Apoftolo, i.Cor. 14, priorerrwun;. latem perirc afl[irmamus:Bellaiminusfecundam negatexclu- di. Sophiftam igitur ng-t.non Thcologum. II.Hacratione, non magis prodc-ft praefentibus, quam abfentibus.

Bellarm. 7. lud/ti nonfruftra cokbant Deum cArtmoniis , qu mntnteUigciant.

Frotdt. I. Intelligebantomncspii inter ludaeosillas ck.-. Tcmonias e/Tc h Deo impcratas. 1 I. Intelligebant ctiam, quomodo plcracqucearum, figna fucrunt vel confcfiGionif j>cccarorum, velgratfaiumaaionis. III. Intelhgebant ali quo modo, rcfpicerc cas ad Me/fiam vcnturum. I V. Major intclhgcntiarequiritur jam in Chriftianorum cultu , quam ohm inter ludxos. V. Majoretiam ludaeis ipfis fuit intcU ligenria vcrboium, quam caeremoniarum.

Bcl\^r. 8. J^ulta ofcnrrum ^^s^qux nc>uNuL.'^^:niu\

Froteif.J. Vcrbaomniaii. II. Perverbacon-

tcndimusad cognitionem rcrum. III. Res ipfasexpartc inteUigimus, IV. Mcditando inter pfallcndum amphorem fntclhgcntiam quaerimus.

BelL 9. In loco tUo ad l . Cor. 1 4. non rcprehenditur oratio , qua n$n iKielliqitHr, ftJLei anteponitur itla, quA ny.

Protefhl. Apertereprehendi^antcap . inus. ExprcfTc ctiamprohiberi^apparcto/^T/laS. II. Si antcponatur oratio quae intelhgitur , tum deteriori parti adhacrcnt Ponciftcii, cum magno damno populi Chriftiani.

Bell. 10. Ouinon thtelligunt^proficiunt affeH-u ^ etfinonmente^

Froteft. I. Proficerc poirunta{reaucJeco,confufo,incer-i to, qnod fscpe cft deficcrc; fcd afiGftus illos non poflTunt in-r ducre, quosoccafiopoftulat, nifircm propofitam aliquo ■lodo intelhgantJI.Porfpiritum& mentem,i^er/:i4.<ir i^,

non

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 27

non intelligitur affedus & mcns loqucntis , iit BcllariTi. vulr, fed interna oper.itio fpiritui in honiinc per fe , & cjuf- dcm etum communicatio cum aliis , ad eorum intelligcn. tiam mter Ce compnrantur.

Bellarm. 1 1 . rrucltts tmntis qui deelt tdiotii , cctrpffiCttur utim Utaltbus multts imgM.z LiitMit.

Pntett. Frudtus mentJS qui decft , efl: jeuincatio, confo- latio , cxhortatio , glorificatio Dei , falus dcnique ^ & vita

• aBterna : fi linguac Latina ufus poilit compenlarc horum fruftuum defcctum, pluscerte poteft quam linguae Angclo^

• rum. i.Cinmh.i-),. i.

Bellarm. 12. Inftrunio , confolntic , & Adificntic, non fttnt pr*" tiptti fincs : ftdcu/itts Det. t Proteii. I. Di>junguntur ..i ; v^uac Dcusconjunxit. II. Fi- nis pratcipuus lcdionisScriptur»; m iftis conliftit; Scriptura' cnim hominibus lcgitur, non Deo.

^ ' m.i ^. o ' -tt Laitne fciunt , &

f.cAtvn . . . .-julgari Itnguaomntx

- Mgtrentur; non enim in verbtSyfed tn fenfu inflrullto eff. i rrnerL I. Numquid omnes igitur qui non funt ftupidi Latmefciunt? II. Num omnesqui Latine fciunt , peici- piuntfenfum Scripturae ? III. Annonmulti funt Latinac lingiias ignari , qui in iingua vulgari aeque intcliigercnt Scripturam , ac multi Latme fcientes intclligunt in Imeua Latir.a? *

Bellarm. J 4. ScrifturA funt confsUtioni indocfis , dum a contitm natonbtts expitc^Ktttr.

PrcteJl. Cum Paulus epiftoI.TS fuasad Ecclefias mittebat, utcoram omnibus legcrentur, intcndebatconfolation^ni omniam, eti.im ex ipfaleftionepercipiendam. l.TheJf ^.i8m , & mirum effct,fi Apoftolus, qui fadus eft omnia omnibusl & rudioribuifcribcbatutmfantibus, i.Ccr.j.i.nihil potuit " ad indodos fcribere , cx cujus Icdtione percipcrcnt ahquam confol<uionem. ^ I 34 rroteR. Qiialingna pracdicatur verbum Dei, rcriptum ■; quoqtieextarceadcm opus eft , fcd praedicatur linguis ver*» j n.icuIiN. Eigo.

Beilarm. Nx^gaturconfequentia. I. Quia Apoflolinonfcribcbant ifiifdtmltn^uisqutbus prAdtcahant. IJ, Quta prddtcattoexpficatitnent eominct , factle capmnt : fedin fcnptiet: >n es6

nuittrr.; li. jj:c}us ^ prAtnanfus ; htcinte^er <. . .

Protesi-. De Apoftolis antca diftum eft. Quoad rem - ipfam, I. Sequitur inie , Majeft.item verbi Dei confiftere poiTe cum linguii vulgaribus.Scquitur,m.ignaiia Dei linguis i4 yulgaribus populo elTe exponenda, Anor. 2. 11. Sequitur, ipum Scripmram cum cj ufmodi explicationibus , quales ia

B 2 prasdica-

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

Iff BELLARXriNVS

prscdicntione fua Apoftoli ufurpabant , utiliter proponi in lingua vulgari, Qmd autem mali elt in fcriptionc , magis. quam in fcrmone 1 1. Falfumeft, verbum Dei totum in Scripturis nudum ejfTe, fine ullaexplicatione. III. In Scrn pturis non tantum cibus folidus , fed lac etiam proponitur. IV. Quare non aeque poffint fimpliccs homines proficere cxleftioneScripturaginaliislinguis» atqueolim ludaei in Hebraica, & Graeci in Graeca?

3^. Protest. Tempore Ecclefiae Veteris, Scriptura facra ii» multas linguas vulgares fuit transfufa.

Bellar. I. Nonnegamus pajfe Scnpruras verti in linguas vul^ res : fed negamus > iebcre eas publiceltgi lingua vulgan » ani / 0mnibus permttti ItgendaS»

rrotest. I. Contrarium oftendimusanteaex Azorio. IL Si non dcbeant paflim legi k vulgo , tum ofFendiculum po nunt ante coecos qui vertunt in linguas vulgares , ita ut pof-« Cnt palfim legi. III. Ex Scriptura nufquam app.iret ; edi^ tionem un.im Scripturae deftinatam fuiflepublico ufui , Sc aliam privato.

Bellarm. 2. SiHt.YoHyu:^^ c; .iui v.rterunt Scripturam in lin^ fuas vulgares^fecerunt hoc ad confolattonem corum hominum quz fUif ^erftontbus ftne pertcuto uts poterant , quemadmodum & apud nos hoc iemporct certis quibufdam coneedttur.

Protefi.l. Hieronymus dicitcxprefle, fe tranflationem de- diffe/m^.c ft4a homintbus » ad Sophroniarn : Scripturas ledas fuiife a populis omnibus , ut omnes inteUigant, m Pfalm.86. Theodoretus affirmat , in linguasomnes converfas fuiflb Scripturas , & nationes iWis uti ; dc GrAcorumaffcfltbsis , lib.<. Biv r p p^me funt illa vcrba Bafilii % in i<rxn7. quaeft. o-s. Ti

S^;cy Mb^taviv^ii-^i^jS^^vntTtv. Necejfartumcfl unicuii^ue, ex Scnptu^ ris difccYc quci tpfifunt ufui^^dplenam fidei perfuafioncmj& uJtra nom mJfuefieriht^maHis tradstsonibuf. II. Deus vult & imperat , ut omnc« qui poflTuntlcgant Scripturas,autaudiant ledasrPon-f titiciiconcedunt & permtttunt hoc qulbnCd^m. Annon bcnedc Dco mcrcnrur , qui pcrmittunt quibufdam mandatum ejus obfcrvare ? 1 1 1. Quid fibi volunt ift.i, permittere, &conccde^ we i Sic fonant iftag voccs quafi rcs mala elfet legerc Scriptu- xas , fcd quibufdam tamcn ccrtas obcaufas pcrmiflTa. Ofteni* dant nobis Pontificii-velrcm vcl phrafim hujufmodi apud Mllum Scriptorem antiquum , quod fcilicct cx permilTio-. nc , conccflione, & indulgentia hominum, Chriftiani qui-^ dam prae caeteris legcbant Scripturas.

BcU. 3. Chaldaicaeditionontam verfio quam paraphrafts eff.

frmft. Sxpariiphr^s uUsinlingu^ vulgarifit admitten-i

da, qui4 I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

ENEKVATVS. 40

d:^, qujd ni & vcrfio? fcd verfioncs etiam f uerunt Syriaca & Arabicss.

BelL 4. In GYAcam & Latinamlinguam verfjzfufrHnt Scriftum > non quia Imgu^ fuerunt vutganis fed quia communt/iim^e, iterunt.

ProtiB. Si comrruniffimaKlinguaequ3Pr;intur in editioni* bus& verfionibus Scripturse , hoc ffr propter communem ufum, talisautem ufus nulla rationc faciliusintroducitur^ quam per linguas vulgares. Pratterea,fi editio Grseca & ejus ledioconceirafuitPtolomaeo , homini Ethnico , fceleratc injuriofi func in Chriftanos , qui non patiuntur cos cadeni uti libeitate.

36. PKmy7.Chryfo{lomus fafpifTime hortatur plebem ad le- iteall djonem Scripturarum.

BcMarm. Pcrfetuobortabiitur omnesai leclionem Scripur<^ . j[U(,K:am eo tcmpcre dt ' ! ^ rant homtues theatrts^ /pedacults alttfm quc nuys.

8rrotell. I. Annon jam etiam Romae, & alibi, dediti funt hommcs iifdcm nugis , & lupanaribus etiam , (^quae pubhcc petmittuntur iPontifice Romano , ubi Scripturae ufus in lingua nota non pcrmittitur; aequc ac olim? cur igitur nunc pWnti perpetuo excitantur homineji ad lc<aionem Scripturae? ^ .II. Hicigitureftmagnus ille honor quem Pontificii trt-- ■r^^ V buunt Sci ipturae, ut in earum lettione potius occupent fcfc homines , ad ten)pusfallondum , quam in theatris , fpeaa-* culis, & aliis nugis : ficutlupanaria permittunt potius quam foediores hbidincs. III. Impudentiflimum eft commen- tum iftud qno pias Chryfoftomi exhortationes eludit : iHe enim non a th'.^urorum ludicris , fed ab utilituibus graviift- mis,argnn;cnta fuaducit. In Epift. ad CololF. hom.9. Siac- adertt maftttia.ftve dnmnum , fvc mors , five nmificdoiyufiicorutn^ ' ''^fn malt. De Lazaro hom. lientcm vcftram

inftrii. ... , ...ictis adaudtifida ea quA pcft diflrcniur: . ' xt7$ hincfumite adverfus omtna maJa. Cum. autem objicit I. . . pff impedimcnta illa , quibus auditores ejus ^ leftione Scriptu- raedeuncbantur , nihildicit de theatris , fed ipro-i fert, quae tamenfiigida vtibaappellat : egof .. cnuft^ affxfis fum , ftikltcage^ o negctia , arttfictum exercco , uxorem habeoj, alo ItbLYcs, familiji cnrar/} ^tro, &c.

Bell. -2, l^cn zc/fijt Chryfcfromus^nt cmrt^s omnino,etiam ru . nti, tegcrent Scrtfturas^ fedut ti faltem tifaccrent * ntdicum frr^tltc fotcrant.

Protcfl. Rcfpondet ipfe Chryfoft. hom. 3. dc La2.iro. .s/M/- tus fanflusfic dtfpenfavittliasiemperavitfiue^ ttt PtMtcani /Pifai^' res. taberfiactUorumcpifici^ , Paftcn s » & j4poftctijdiora ^ illiterati^ t(^Y hcs Itbrosfalvifierent : ne quis tdis>tarum ad hanc dtffcuttatts com^

B 3 fHgtft

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

3^ BELLARMINVS

fuzere pdfiit excufatunem : ut omfithus facUia confheflu effcnt ea qUA dtcHHtur : ut & opifex^ vfamuh^s . &viclua multtr, & omrtium fntnum inioaifinms , ex audita ieaione alt.juid lucrt uttUtattfciHi reportaYet.

C AP. 4. D€ Scripturx ptrfpicuitate. Lib.^ cap.l. & 2^^ T H E S I S !•

BEllarm. Scripttoa non efl tam aperta pcrfe^ ut yMC cx^^.uaii nc fujjictat ai controvcrfias fidet termtuandas. Protell. Nequc haec cft noftra fententia , C omn contioverfiac circa tidem intelligantur. Scripturaenim ni omnino loquitur de vaiiis controvcrCis* nifi implicite, a que adeo nc/n poteft eas terminare fine aliquaexplicationci Sed praetoriam & judicialem explicationem > ncccirariara cffe negamus.

Bellarm. Qudpioefl * fintn^ ScripturA facrtferfefaciUtmapat^ que apexnfltmx, an vcrotnterprctatione tndtgeant.

Frotcfl. Indigct enim ifta quacftio fua interpretationc Nemo cnim noftrorum unquam cogitabit , omnes pattcf Scripturae aeque cfle faciles & apertas : aut ullam parte sequc ommbus efle facilem : aut intcrpretationem illa quam Deus miniftris Ecclcfiac mandavit , cfle fupcrva ncam. Sed concedcntcs, !• res quafdam in Scripturis contii* neri difficiles , ve! propter majeftatem fuam, ut myfteiiura S. Trinitatis, vel quiafuntalia ratione i noftro fenfu remo^ tae, ut praediftiones rerum futurarum : II. carnalibus ho- tnmibus fpiritu Dei dcftitutis res omnes fpirituales clFe difi: ciles & obfcuras , atquc adco cx partectiam regenitis , qu funt ex parteadhuccarnalcs : 111. iis ctiam qui fenfus n( habent in Scripturis exercitatos, vanas phrafes circ fuboicu- ns : IV. fpiritum fanftumquardam minusncccfTiria fcitu^ n\inus clare cxplicafre : Contendjmus tamen, r. Omniair quae funt intclledu neceiiaria ad falutem,apcrtilfime in Scri pturis proponi. 2. Niill*^ni talem obfcuritatem cffe in Scri priiris, utpropter illam fimpliciores abftineant abcarum Ic^ tiionc , quafi nuUum fruftum inde percipere poflint. 3. Ple- xi(quc omnibus difficilibus Scripruras locis lucem adkrri ab ;ihis apcrtioribus. 4. Nullam intcrprctationcm Scrtpturae cfic admittcndam, quac quoadfcntentiani fUt.^m non potcfl; clare probari Scripturae ipfi confcntire. Z. Bell. j. Bavid Pfalm.ll^. Orat prQnncUcclH^ H/rtvelatt^ Ve cculorum ff^crum^ &c.

Pyoteft. l. Nihil opus fuit hac orationc, cx fentcntia Pon* tificiorum ^ cum pra&fto fuit Pontifex Maximus , a quo po^

tuiiict

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

P

I

ENERVATVS.

tlifl^tfacileDavid eorum omnium interpretationem habe- u , quorum fuit ignarus. II. Q^ia David ex pirte tnntuiti fiit iliuminatus, idcirco majoren' lucem menti fusc petit in- dii ut penitius adhuc voluntatem Dei ex vcrbo eju:> percipe- let. Quid hoc ad rem?

Bell. 2. LHCdtiltimo s DomiKH. i.iit} ^i.tahatuY * fulii fuis.

ProteH. I. Nemo negat Scripruras efle interpretandas.

I I. Illae ipfk Scripturse qu« tum difcipuhs fu' - iiiiici-

les > ftdehbub nunc per eofdcm illos difcipulob .e funt

BcU 7,. JE ' ^Ac}. 8. neiat fe pojfe mtcUi^cre ScriptMram» mfi altquts of: , . :pft.

Proicsl. lUum locum accurat? non potuit intelhgerefine auxilio : non tamen abftiTiebat a Ic^ione , neque prsetorium intcrpretcm uUum quarebat.

B/11. 4. Petrusepift.2. cnp.ult. dicit » in efiflolis Pmli quaiarro tjfe iiffniia tntellefiu.

i'rrir^Mdem tamen Petrus fermonem Propheticum lucer-* nain rj.^lcndentem appellat, quam omnes lidcleb debent at^ tcnderc , z.Pet.l.J^. tantum abeft , utpropter quarundam rerum difficultatem a^bfterruerit hoxnmes k Sciipturjs le^ gcndis. Nequcqunquam patrunifquorum fententia^ Bellar- niinus fubjungit ) talcm obfcuritatem Scripturisaffingit, ut carum leftioncm propterea inutilem ciTcplebi dicat. 3. Bellarm. Scriptura agtt dc ntus Igv:^ aliifitmts.

Protcft. I. Si necefrarium hoc fit, ut ubicunque agitur de rebusaltisibi fitobfcuritas , tum Conciliorum decreta & Pontificum refcriptafunt maxime obfcura: aguntcnimdc rebus altifliir.is. II. Facilc poteft resaltaexplicari , quate- Rus nccelfarium eft ad tidcm , qu« difficile explicatur ad fcicntiam. III. Non requiritur, ut omnia illa quae in Scii** pturis tradunturaccurate intelligamus, fcdutcrcdamus. 4« Bellarm, Sunt iu Scnpturis pltmmnqudprimafrontevideffm ttir covtrAna^ Sunt qtad Sunt orationes tmperfcfl^.

Stmt QYAtionesprupoftvYX. ^ ^ ^ < proPr!.< Hcly :^rum. St^nt dc^^ fttqueorationes figuratx pluttmA^

PYotest. l. Nihil horum cft quod non m fcripus humanis^ in Conciliis , in Pontificum refcriptig , in commentariis Pa- trum reperitur. Nullam igitur fingularem obfcuritatem in Scripturis oftcndunt , propter quam plebc non legerentur*

II. Si in iftiufmodi rebus obfcuritas Scriptur? confiftat,tum non opus habet alio inteiprete , quam qui in iftis cft exerci- Utus.Qi^orfum igitur Pontificis Romani judiciaUspotettas?

III. F, gurag iHaequas m Scripturis adhibentur , non obfcu* riutem fcmpcr pariunt^ fed co fappe fpedanc , utfacilius in-

B 4 teUigatur

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

32 BELLARMINVS

tclligitur quod docerur , fecunduin ilUid Chrifti , lofjiVi. Si terrcnA dixt zobis , C?- 9iQn creditis , quomodo fidixero votts cm. credt:ti$.

Argumenta noftra. Troiert. I. Praeccptum non cft occultum ^ te , &c#^

Detit.io. II.

Bcllarm. Qttidamhunc tocum imcUigtmt de faci/itate implendi ^ i tnandatAf ncn tntvUigendi Scrtpttiras. Alii tamen intcUigunt de faci'* liiate cognitioni^ frKcvptoritm Pecalogi , qu.t faciUtme tnteUtgunttir.

Protest. I. Si facilc fit implere mandata, tum facile eft m-^ tclligerc : conjunguntur ifta in textu, icrf. 12. Quis enuticit ' nohtbtit faciamus ? neque potcft quis ex obedientia implcrl quod ignorat. I L De praeceptiji Dccalogi pcr fe non loquH tur Mofes, fed de toto libro Legis , -jtr/10. III. Si Deca^' logus facileintcUigatur, tum tota Scriptura noneft obfcura: tum neque tropmeque phrafes Hebraicse pariunt oblcurita*^ tcm: rum denique controverfiae polfunt eiiecirca res facilli^'' nias>ut de imaginibu^ qu? prchibentur in fecundo prafceptoJ

6. Proteft. Scripturacft lucida,luccrn3, lux, &c. Pfalm.ig\ Cr 1 1 9. verf 6.

Bcllarm. I. K^n i^^tir tn i^ih locts uttpuverfis Scr''li:im * fi dc pYAceptts Domtttict^^

Protesh I. Apoftolus Petrus cxprefle hoc affirmatdeliJ bris Propbcticis. 2.Pe/.i.i9. II. Agitur P/i/ 19. de totJ doftrinailla quae convertitanimam^^^trf.S. Bellarminusip(d| in commentanis, in verf^.Cuh Lege ctiam caeremonias <^om- prehendit: & dtPfal.119. in hoc ipfocapite pauloante,h3gq|| iunt verba Bcllarmini. Davtdnomtne Legis non mtcUfrit dcccnni tUaprxceptafolum^ fcdomnesdtvinas Scrtptura^

Bcllarm. 2. Scrtptura diciTtir Ihx & lucerna > tun quiafactU tti-m teUtgttt<r,fed qtiia^ tnteUcila cum ftierit» mentem tUuftrat.

Proreft. 1. Haec duo interfcfcnon pugnant , fed maxime confentiunt. I I. Apoftolus exprcffe dicit, Euangelium elTc| illuftrationem infefc, quamvis non mtcUigatur , i.Cor.^. & Pfalmifta afiirmat,talcm elfc lucem Scriptursc , ut aditt ejusilluminct fimplices , idcft,faciat ut intelljgant. PfaJm} 119. 130.

7. Proteft. Apoftoli funtluxmundi, Matth.t^. 14. Ergo 5c1 corum dodrina, id eft, Scriptura.

Bcllarm. l. ^gitttr tbt de luce vttA ^mortim.

Protefl, I. Vitafine doftrina non eft lux. IL Doftrinag Iiixmagispropria Apoftolorum , quam vitae.* III. Paulus interpretatur dedoftrina, 2.Cor.4,6. IV. Chriflu^ ipfccon- JUngit ifta, verf 19. Quifqui^f:cerit & docuertt.

Bcliarmt 2« DUlrina Apftolorum inteUeila tUuftrat.

Trotelf^

1

ENERVATVS. 35

P)'#ffff.Sed ad Apoflolorum munus pcrtlnebat ctiam om* nem operam navare uteorum dodrinaintelligatur.i.Cpr.^» a. & in illa parte fui muneris> fuerunt etiam lux. 8' rrotefi.Scxmo Propheticuseftluccrnalucens.i.r^M.i^^

Bellarm. Quut intcUeflus illurrirat.

Proteft. Sed Apoftolus dicit attendendum efle illi fermo- ni tanquam luccinas ; ita ut illuftratio intelledus ex lUo Cc quasrenda.

9. Prcteff. Si opertum eft Euangeliumnoftrum,iis qui per- cunt opcrtum eft, &c. 2.0^.4. 4.

Eellarm. jipoftclusnon loquitur dc intelligentiaSmpturarHm^ fed de cognitione & fide in Chrrfifim.

rroteih I. Apoftolus dilertc loquitur dc fua doftrina & pr2edi#atione,quadccIaraverat ventatem apud omnem con- lcientiam hominum. wr/;2. II. Sine intclligentiadoftrinfle Scripturarum , nullaeft cognitio aut fides in Chriftum. A- poftolus iftaconjungit, Bellarminus disjungit.

10. Protefl. Summa totiusScriptur«,Dccalogus, Symbo- lum, Oratio Dominica,& Sacramenta, apertillima teftimo* nia habcnt in Scriptuns.

Bell. I. JS!on fequitur igitur totam Scripturam ejfe apertam.

Protcst. Ncque nos hoc infcrimus, fed fcquitur, ncccfraria ^d/aluiem in Scripturis apertc cxplicari.

Bell. 2. SitamcUra tcfiimoniaextarent de mnibusifiis^ t$m ^mnes contro^verfid efitntfintt^.

ProtesL Quafi perverii homines non poflint controverflas movcrc de rebus claris ? dixit antca Bellarminus , Praeccpta Dccalogi facillimc intelligi. Proimaginum tamcn fultu diP; putatpoftea^ contracxprc ^ bafccundi praecepti.

11. Protcil. InNovoTcK . w*to Sciiptura eft apcrta. Bell. In NovoTeftamento ^ etfimultinon intelltgant fententias

Scrtpturarum^ intelltgunt tamenipfa myfieria redemptionis etiam Ru^ ftici & Multtres.

Proteil.Hoc eft,intelligunt rcsipfas quae dicuntur in Scri- pturis, fed non fentcntiam Scripturae. Quafi fieri u!lo modo polTlr, ut qui intelligitresipfas , non intclligatfcntcntias ii^ las res declarantcs in lingua nota enunciatas.

1 2. Prneft. Patrcs primae EccleCae fine commcntariis Scrw pturas Icgerunt.

Bell. Primi Pattes adiertmt commentariavivA»id eIl»^peftoIos & twnm Difcipulos : poftea capcrunt ccmmcntaria fcribere.

Proten. I. Apoftolis& Apoftolicisvirisnon vacabatfin- gulis adeuntibUs commentaria tradcre in intcgros libros: ncque omnibus Paftorjbus vacabat ipfosadire. I I. Orige- nes primus glacicm fcidit (m Beatus Rhenanus loquitur ) in «narrandis bcripturiSi qui cir«finem fccundi fcculi vixit-; is

B ^ autcm

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

34 BELLARMINVS

autcmruis cotnmentariis it.i trattavit m.ignam partf m Sr.ri- pturac , uc illi non tamlucem attulifle , quam tenebras oftu- difTe vidcatur. Ex ipfo tamcn Hauferunt qui proximc fequc- :■[ bantur. Ju ut certilfimum iit , fuiife tcmpusquando Sciim

[;' pturae legebantur fine commentariis ; & fuiiie etiam tem-

pus quando diflicilius intelligebantur propter commentaria. ,

I C A P. 5. De judice controverffarur?f> lib.l.cap.i . ^c^^

T H E S I S I.

BEllarm. Qu^fHo cfl , num ScxiptHYA interprctatio nh nno ali^ quo vifibili €7 ccmmunfjudice pctenda ft^an unitifcujufijue t bttrio YelmquendAf TYettiK Statum quaeftionis ifta vcrbainvoLvunt, non di^ clarant. JNaml. Nemoquifquamnoftrorum fcripfit , dixi aut cogitavit unquam , interprctationem Scripturas uniuf»*^^ cujufque arbitrio effe relinqucndam. II. lud cium diftin* ; guimus in publicum & privacum. III. Publicum etiani . judicium dicimus efrevel fimpliciter& abfolutcauthenci-* i cum , ac definitivum , confcientias hominum ad fidcm ha^ • 1 bcndam aftringens : vellimitatum, cxminifteriah vocatio^ - ne declarans , quid per debitam inquifitioncm repcrit elle dcfinitum , non ultcriusad fidem aftringcns, quam pofllt oftcndcrcDci verbum efTc quod proponit. IV. I^rivatum judici;am dicimus ellc fingulorum hominum pro femctiplis ilifccrncntium & probantium quod proponitur , nonaliis quidquam ex fingulau ahqua vocatione dcclarantium. Tou autcm controv^crfia in iftis duobus vcrfatur. i. Anfitintcr homincs vifibilis judcx controvcrfiarum illarum , quac funt dc rehgione , incujus fcntentia omnium confcicntiae ac- quiefcerc dcbcnt. 2. An non finguh prifati homines debeant cum judicio difcernerc illa, quse publice ipfis proponuntur^ utrum fint 4 Dco nec nc?

a. Bcllar^ PY^notandum efi dc fenfihui ScYtpturjt. I. Hocfr$prium 1 ejfe ScYtftUYd , quod fAfcfiumeYo contimat duo> fcnfus » litcYAlem , & fiiYitualem fecumlum tUud » I.Coy. I o. 1 1 . Omnta accidcYunt lis im jiguYa. 1 1. SpiYituaJem fenfum effe tYjplicem^ aUegoYicum, cum alim qutd fgnificatuY tn Novo Tefiamento ad CfjYtfium & £ccleftam fpe» stans : tYopologtcum , cum aliqutdfignificatuY quod peYfinct ad mom res : anaqcgici^mcum vita ateYna ftgntficatuY. III. Noneffcsm^ pYobahtle tntcYdnm pIuYcs IttcYoles fcnfus in eadem finttntta rr- pcYiri. IV. ConveniYe inter nos & adverfaYtos M ex fololtteYalt ftnff4 peti debeYe argumenta effcacia » quin tUe ex veYhts immcdicttc coUtgf- iur » &ceYtum eft eum cffc fenfum SpiYttus fancli : fed fenfus nijfiK^ 'VartifHnt^ tr nm fempcY fonftas^ fin fint k SpiritH fMhointtnts.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

. E N E R V A T V S.

Pntelf. I. SignificatioiUaqnorandam locorum Scriptu- rse, qua rcfpicmntur typi,& re» t>-pis adumbratae, non con- bnet duplicem fenlUm vcrborum , fed unum fenfum rerbo^ rum , & ahum lyporum , qui cum ad rcs alias fignilicandaj; accommodantur , fecum ferunt vcrba quibus explicantur Pontiticucontendunt unum & cundem cultum in im.ieinc & cxemplari tcrmmarirquidni ij^itur & unus «c idcm fenfus vcrborum ad typum poflTit referri, &ad rem typoadumbra- tam? II.Quamvis proprmm fitDei,res gercndas ordinare ai ahas rescerto futuMs praslignificandas, ut ipfi tamcn fieniS- catio quorund.im vcrborum, & ad rem reprsefentantem, & rcprasientatani fimul refcratur, tam vulgare eft, ut etiam in ludisfcenxisquotidiefiat. III. Apoftolusi.C*r.io.ii nihil agit de typicis reprscfentationibus r fed ut Banncs m Thom t.i.q.i. a.io. rede exphcat »dtdt>nfiguratpfiitiM,z,f' ruppixl (mM tft^m exenr '*mm. I V. Abfurdum plane cft,tnplice tacere fenfum 11^..,.^, quiatria myfteria fignificantur. Sic cnim centuplcx erit fenfus literalis , quia ccntum rcs variac per liter.im fignificantur. V.Si varii fint fenfus literalcs unius & ejufdem loci Scripturaj.tumacquivocntio in Scriptura in- Venitur : quod quamvis non poffit^ blafphemia excufari . i Pontificiis tamen quibufdam afiirmatur,Banne» tbtd VI Ni- mis familiatitcr nobifcum agit Belhrminus. cumdicit. nos cumiplis m eo convenirc, quodexfolo lirerah fcnfu peti dcbcnt argumenta efiicacia : qu.imvisenim nuUam vim tribuimus fenlibus myfticis ab hominibus fidis , fitamcn certo appareat , Spiritum fmdum myfticum aliquid inten- dille , ftrmilnma argumenta inde ducuntur ; Nullacnim eft vera fententia, ex qua .iliae verae non fequantur. Senfum au- tcm Scnpturae yocarc , quod Spiritus r.nftus non fcntit aut mtendit, hoc aiienum eft ab omni fenfu.

3. Beihrm. Nes dicimtts i Spmt»m fanaum Scripturaunterpre. Untem , cmotuiersirim EcchjlnMeft, .nCmctho Etifcopcrum fon^ firmatc r.jnrymoEccleft^ tottm Paflorc :frje m ftmmo Paftore , (tm Ctnctito a/iorttm Paftcrttm.

Frttcfr. Vos igitur nihil omnino dicitis certi. Nam I bummus ahquis Ecclefiae totius Paftor pr^tcr Chriftum' nuiluseft. 11. Conciliumnondicitisqualevuhis. eenerale* an provmcinU. III. Neccujus generis Paftores& Epifco- pos iPtelligins , decLiratis. IV.Nec quo fugiendum lit indi- «tis, fi Concilium & fummus vcfter Paftor diflentiant V Ncquecertiorcsnos facitis utrum haec interpretatio profil ciicaturab extraordinariarevelatione . an pendeat a rnediis ordinarus.

*1* 5^": Hsrtticidoceat Sfiritum famlum Scriptur.t interfretem »•« i^ktywm Mpsfcefii, T/f/ HUt fjemiHum gentff t & idee unum-

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

qt4

BELLARMINVS

yuiiccm cjfe debere > ftve ipfe donum mterpretationi^ hahentp frjeals(uialrcrt adhdrendt^ ([t^em codcm dono pddttnm vtdcrtr.

rrotefl. 1. Non adeo gtiive crimcn cft , affirmarc, SpirU tum fandlumliberefua donadiftribuere, quibus yiilt. i.Cor. 12.1. & non alligari Papae cum fuis Concihis. 1 1. Cum unumquemque judicem efle dicimus, intclligimus iudicium difcrcnonis : quo fcnfu Pontiiicii ipfi Inquifitorcs tantum^ demtribuunt hominibuspnvatis.Sicenim Silveftrina fum-* ma, in VOCe ScrHpulus : Sexta regula^ obfcrvanda a fcrupt^lofts» esf, uti virtute epuiktd > interfretando dtfcrerc prdccfta non folum hum mana»fcd ettam dtvtnxy maxime affrrrativa: qud tnter^rctattojicep iH foro contenttofo^ adeum fpeclct » ad quem eH edtttolegis^ tamen fe^ cuHdum ArihiepfcofHm , tn foroconfcicnttd j fcrttnet ad quetnl:' profach ftio.

Argumcnta Bcllarmini.

BelL JExod.l^. JMofes ad omnia dubia circa legem DominicK^ $rta rcfpcndchat.

Trotcst. I. Ad Scripturac interprctationcm hic locus nihil omnino fpeftat. Nam Scripturas nullae rum tcmporiscxfta- bant > tefte Bcllarmino , cap.2. hujus libri. 1 1. Mofes tum cxtraordinario munere fungcbatur: immediate enimrcfe-^ rcbat multas caufasad Deum ^ v rf 19. quod Ponrifcx Ro^ manus non folct facerc. I I L Apparet ex confilio Icthro^ nis, ludicium ilUid , quod cxercuit Mofcs , m/gna ex parte potuifleabaliisexcrccri , & aliis ctiam fuiflepoftca dclcga- tum conftat ex verfi^,

6. Bell. Dcut.17. Rerru.L^iiuu, dulitantesadSaccrdotem. ProtesL I. Nonagituribi deinterprctationc Scripturae, fed-

de judicio intcr caedcm & cacdcm , litcm & litem , aut intcr plagam & plagam, id cft,dc quaeftionibus fa6i:i,aut accom- modatione juris ad fa&a, non limphcitcr de jure. Sic Caje^ tmus in illum locum , perfona/es percufiones dultd infinuantttr, crr.II.Non agitur de Sacerdotibus tantum, fed & de ludice civili, -i/rr/Ip.cr 12. I XI. Agitur dcjudicio cx loco tabcrna-* cuU, ubi Deusfuitconfulcndus,utrcde obfcrvatCajetanus^ IV- Ibi habctur Lexcxprcfiadeconfulendis Sacerdotibus, & judicibus fummis in certo loco : fcd dcRomano Pont:d- cc confulcndo nuUam legem habemus.

7. Bell. EccleflZ^ Verbafapientum^ &c, data a Pafioreuno : his Ampltui , fili mi j ne requiras. acquicfccndum tlH^itur in fjnientta' (ummi Paftorts.

Frotefl. I. Hoceft, Chrifti, vd Dci , utHicionymus in- tcrpretatur.II.H/5 amplius ne rcquiras non eftin tcxtu.III Dc verbis fideUbus fapientum hominum , quaUs fuit SalomoDt diferteagitur» Qius autem excors cilaUtcredat^Salcmo-

ncm

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

E N E R V A T V S. ,7

nem in fuis rcriptisconfuluifrefunimum Sacerdotem ludai- cum, aut exejusorc locutum fuifle?

8. Bell. Ag^ai 2. & MAlach z. afparet ad SAcerdotcs feYtinere offuiocxpiuarefePitcNtMm Dei. Proteft. Quis ncgat.?

9. Bcl i . 2 . ParaL 1 9. J cfifhat dijhn^utt affcium Pcntifids ah #/• fcio R€^:<.

ProtcsT. Nequc debent confundi, quid hoc ad intcrprcta^ tionem Scripturse?

10. Bell. Matth. 1 6. Dicitur Petro, tibi daho clitves regni ecthrii. Pmesi. I. Nihilhicdicitur de ConcilioEpifcoporum.II.

Nihildc rmguUri aliquo fucccffore Petri,aut fummo P-ifto- rc ordinario. III. N]hil propne dc Scripturis^ fed dc pcc- catis, utcxplicatur J/ : ' ^ 18. 19. J0A.20.21.12. IV. Si fCTqutdc^utdfohcris, m: ... lur interpretatio Scripturse,tum pcr 5#rirg//i^///^/ii;rri5,neceH.rir)oetiam debet intclhgi Scriptu-- ras ob<curatio s ita ut hsec etiam nd officium Pctri fpcdaret: quam finc partem fibimet clcgifre videntur , qui fucccflbreg cjus audire vohmt. JI. Bell. Matih. l^. HKrcticifuntadEcclefiamdefcrendi. Proteft. Ncquc pcr Ecclcfiam ibi intelhgitur PontifcxRo- manus cum ConciUo : neque nccefrccft ut omn s ilh , ad quos Haerctici defcruntur , infallibilcm habeant poteftatem Scripturas intcrprctandi.

12. Bcll. Matth.z-^. SuftrCathcdy w} ^foft^ fdent Scri^< jfr Pharifdii^ ^c.

^^rotep, I. Dicentigitur Pontihcu , Scubas & Pharukos habuilie infallibilem potcftatem Scripturas interpietandi? confulant J^j/!f//;.i6.i2. &2^. 16.17. 18.19. &c. 1 1. Si ipfi Sacerdote^agnitifuifTcnt judices controverfiarum , Phari- fasorum & Saduca?orum fcftse interlu ^ ^ *^on duraffent.

1 1 1. Errarunt faltcm in fcntcntia , qu runt advcrfus

Chriftum : quamvis flnt intcr Pontificios , quicontrariam blafphemiam defcndunt. Quod autem annotari vult Bcllar- ininus , nunquam Dominum , ncque Apoftolos , rcprchen- difle Pontificcs & Saccrdote^ nominatim, nc vidcrcntur re* I ^rchcnderc Cathedram & Sacerdotium , non cft notatu di- gnum. Nam i. Prophctsc Dom.ini in Vctcri Tcftam.cnto ubique condemnant Saccrdotcs fubnomine Saccrdotum. 2* Scr:b9 & Pharifigei nomina fucrunt maximaperfcftionis, & in maximo honoreapud populum temporc Chrifti.;.Saccr. dotcs ipfi maxima cx parte fucrunt Pharifasi : nifi quod ali- quando magis impi^ fcft^ Saducaeorum favcbant.^ff.5.17^

13. Bcll. Ioha7h,ult.Chrifiisdicit Petro, Pafcetrves.

Protesl. Omncs igitur , quorum cfficium cft pafccrc ovcs, f hx rationc ; funt infallibiles ludicescontjpvcrfiarum : & cotum cu«n fucccflbies,

jB 7 X4-Bcll^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I 38 BELLARMINVS

14. Bclhrm. Lhc.22. Ro^avi utnon deficiatfidestua. Frote/t. CujLis fidcs non plane deficic igitur in tentatione, ig eft infallibilis Scriptur» interpres.Sic tot judices contro^ Vciriarum habebimus.quotfunt lideles perfcvcrantes. K 15. -BtXlTLim.AlKl^.QudfiioicfiileiefmtiTAiC^^^

• rofoiymttanum.

[• . rreteit. In Apoftolis fuiflc Spiritum fanftum Scripturas

i' interpretantcm abfquc errore, fatemur. Sed ab extraordina-^

riis interprctibus ad ordinarios nuUa eft confcquentia, in iis

quse fpedant ad certitudmem diredionis.

16. Bellarm. ratiJus /ifcendit ai j4pJloJ$s^nc forte in nJA*

num curreret.

Trytcfi.Non ut controverfiam aliquam ad Pctrum dcfcrret, tanquam ad fummum Paftorcm : ncque utcontirmationem fuse dodrinae quaererct a Pctro , tanquam i judicc : fed ut omnibus oftenderet fe confcnfum colerc cum rcliquis Apo- Jtolis Chrifti.

17. BclUrm. l.CorAZ^ Interfretatiofermonumquibt^fdamtanm tum dicitur dari.

Froteil. I. Agituribidc intcrprctationelinguarum, quod donum Pontifici Romano & Conciliis convcnire negavic antcaBdlarmiruis. I I. Quomodo hoc fcquitur, non datur omnibus, crgo Pontifici Romano? III. Sequitur in textu^ Sfiritui diflrtbuit prtvatim fingulis ficut vult. non igitur alligatur Cnthedrae Romanae. 28. Bcllarm. i.Ich.^. lubemur Spirituspr^baye. Frote/l.l.Cum omncs ikieles dcbcnt Spiritus probare, tiim non permittitur tantum iis , fed imperatur etiam judicium difccrneng^quf dottrina fit a Dco,&: qu? non.II.Cum ctiam regulaprobationishujus lingulis fidchbus traditur quafi in manus, verf2.& 3 : judicium hoc a finguhs pro fcmctifis fe- rendum eHe, & non 4 Pontificc,cum ejus Concihis, exfpei» ftandum eHe, manifcfto indicatur.

19. Bellarm Idcmprobature>: Ecclcfi.i praxi, &tefii/fiLnii:> F^'- tificum» Imperaterum, ac Patrum * r4p 6 7-8.

Freteil. Oftcndunt haec. I. ludicia publica dc rebus Eccle- fjafticis,ab Ecclefi.ifticic> hominibub,ex vocatione publica in Synodis elTe tradanda. II. In iftis m.agnam ohm fui.Te au- thoritatcm Epifcoporum Rom§,propttreorum,& urbiscui praefueiunt, dignitatem. III. Quoldam interEpifcopos Ro- manos, plusnimio Cbimetarroga(rc,& paulatun obtmuiile: quac omnia a nobis conccduntur : Ahud nihil probant quod ^d rcm fpcdat.Ncque rcveraquidquampofliintde jurc pro* bare in Theologiaabfque Scriptura. ao. Bcllarm. Frobatar ratione : nam n$n ignerabat Deui muU 14S emimAS Aifficnltat^ cma fiiem / dcbuit iittur juitcem ali-

^ucm

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

ENERVATVS. 59 fuem TctlifiA prmidere : hu autem non ptrft ejfe aIius , quamfrln ■ t/i Ecchftttfttcuu 'Vtlfolm^ 'vcl (erte curn ConcUto. ScrtfturA lariti enfm recipt : eft hx , qH.i m mmt bene inflttuta Rtfublit» a judtee dtftinguitur : iftetpfam tnterpretari nm putciti

rrcteft. I. Ncquc etiam jgnorabat Dcus multns cxorituras difficultatcscirca principem ipfurn , & judiccm Ecclefiafti- cum;dcbuit ig-tur judicem hujus judicis providere. II. Prin- cc\p6 ifte Ecclcliaftjcus, Pontifex Romanus , non tollitom- nca difficultates, quae circa fidem otiuntur , nc quideni inter /uos fubditos. rcrvcnt enim hodie contro^ eilicae intcr lefui- blntft, & Dominicanos , dc decretis divinis , praedcftinatione, gr.itia, ac libero aibitrio : & inter totas fcre gcntes . de Po- tcftate Poniiticis Romani.tam in temporalibus fupra pr; r-,ci- pcs , quam in fpiritualibus fupraConciliageneralia , at.u.c adeo de ipfo judicecontroverliarum. IIl.ProviditDeusper Scnpturas & Doftorcs ac Paftores , quos Ecclefia dedir, quantum f. us eft ad fidelium ac piorum falutem : aliorum curiofitati, ac pervcrfitati non debuit providere. IV. In re- bufpublicis mundanis , ubi aeitur dc rcbus externis , quac v; eoadiva ordinantur , apus eft judice cxterro tali vi armato. Scd fides non cogitur,atquc adeo principatus judicis externi inrebusfideinullum habet locum. V. Etiam inrcbushu- manjb beneobfervat AriftolcsRhct. lib.i.c.ip.3. Lf^- ' re, quantumf.ert pottfl, cmnia dtfrte dtclarare» & quampt-. . }udtcum potrftattrchnquere. Et Polit. hb.j.cap. 7. Leges Rttp. ^minai effe oportere: rrtuetpes autem i/f/ luiices eorum tantum mitdirattres effe , de quihus tegis cavcre ncn poffunt. Etejufdcm Jib. cap.i2. Qudlexe.xpItcartnonpotcrit . nehomoquidem explicare

fetcrit. Qui legem d. ' ■ - ■ f , ij Deum & leges d»mtnart]uhet:

qut vero hominem ju . iptm , is homtnem & beUuam prina^

fei iffe juitt. Non eft igitur cogitandum in pcrfeajfllma Le- ge Dei , tantam poteftatem relinqui Pontificibus , aut ut Aiiftotchs phrafi utamur , bclluis Komanis. f^ - • 'umde- trahitur Scripturae, qu« eft Lcx Dci, tantum :ur ipli

Deo lcgillatori. ^

Argumenta noflra a Bellirmint memcrata,

^l: F/''^'^' ^^^^H' DaboomnesFihostuosdoftosiDeoi Bcllarm. Senjhs tif, tales futuros Chnftianos , utnonfoium an- itant magtftrum exterttts exfltcnnftm vcrhum Dei,fedettam audtam 'l*J'^'^^^^f»mfuadentent , m faciant quod audtunt per grattam Sptrt-

Proteft. Quaeftiocft deintclhgentiaveritatisrdoarinaB in- Kitutio propric& immcdiare pertinet ad inteUigcntiam:agi- lur autem in hoc loco dc inftitutionc in dod:rina:HfC jgitur intclligcntia as^ue pcndct a gratia Spirltus findi^ac praxis.

2i, Frotetl.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Ao B E L L A R M 1 N V S

22. FrctcFt. Kieremia 31. Dabo legem mcam m cordibus

corutn, &c. ... *

Bell.l. Jieif.utnmfJfmfaamm.fedeuamtmtleamus.

Prcten. DabitigiturDcusutfciamus : nihilampliushoc in locopoftulamus. . BcU.2. Ws verbii; n,n iccebit ulm^vir prcxtmumfuumJ:z>"P'

''Xl^APiolusadHebr.8.d.fcrtcc^ ncVcteris Tcftnmcnti^quac in ifthac vita habetur.

Bell. 3. InteUiinur de (Oinnime uniui Dei . qu^m Jud^' 9

'^Tr!'tTL^^\ igitur & Turcx cognofcunt.Dcumcondo. nnic miquitatcm corum , & pcccata ipformn non rccordari amplius : haec cnmi funt vcrba textus. il Prctesi. Matth.tB. VosautcmnohtcvocanRabbi.

Bell. Affendttt tatitum hu]ui fmioris prohtbetur. .

PrctcB. Nulla rationc poteft hic honor magis afteaar,, qmm L Pontificibus Romanis fit , dum contendunt fc folos iudiccs cfTe omnium controvcrfiarum. „„^:n;n. 24. Proteff. loh.^. Teftimoniumabhommenonaccpio: nec igitur verbum Dci egct hominum teftimonio

Bell. Scrtbtura pcfe non eiethomtnum tefltmontc^eitrcfterms

Proten. Si Scrfptira crga nos nullam habere point cffK^^^ ciam , nifi per teftimonium hommum . tum ipta Scriptura pro fc, id eft, pro fuo fine, cgct hominum teftimonio. Scd

prius cft Pontificiorum ; ergo & PO"e['"S. ^;„cf.rrr*. 2C. Proten.loh.7. Siquisvolucntvoluntatcmejusfaccrc,

qui mifit mc.agnofcet dc dodrina mca, &c.

Bcllarm. jdeH, carebtit,t.mj>edtmentt>qutbtifdam . prcpterquz

4Uti quidam fidei verttatem irtcUtgere ncn fitjfunt. .-^^,,,,.

Prcteil.l. Si hoctotumfitquodibuU.svcrbiscontmctui,

tum nuUam habcnt prom.monem . .fl^^^t^JJJf fcrtionem rci futur^ , quod cft man.fefto f;>^"rn- impedimcnta non removcntur 4 muUis Pontihcibus quos improbo.hom.nesfuifle conftat: ^-^^ ^^^^^^^J"/.^^^^^^^^ privath: ergo multipriyati f.icilius inteUigcrcpoffuntScn- pturas, quaiT) Pontificcs ipfi. , 26. ProtcB. Iohan.io. Ovcs meac voccmmrim r^udiunt.

BcIIarm . I . Zcquitur Dcminus dc pr^efitnat

Prctesl. Praedcftinatiigitur vocem Domini noiunt. -^^, 4.

BeUarm. Chriftus hqutturfuis ozthm per Scrtpturam. pcrm- ibiraticnem. &per 0? vicartorumfuorum apcrttptme. " Prctefl. Quk vicariorum os magis aperte mcntemDo- mini pofllt cxphcarc , quam os ipfius Domin. ! Certum eftXhriftum tum tcmporis locutum efle ludar.spcrfcmeD- ipfum linc Ticaxus , & V«ba cjus in Scnptum cxtarc : ficut

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENERVATVS. 41

igitur oves ejus^qui tum adfucrunt, intclligcbant ipCus vo* ccm fine .nterprete.ficetiam & hodiepoflTunt cx Scripturis.

27. Pr^.nst. Act.17. r nfes fcrutabantur Scripturas, an

ita fe h ibctcnt quae P.ti. , , sedicabar.

Bell. r , Beraenftbus ntn eenfiabat Afcftelum non fotuiffe ctrnrft '(riAc: ' t<r.n. ScdC : qutbui conftat

^ . -. . tna fidi t frji . t'); ■ ; ,am

retip^-re» & ncn ditlttare an h&t ita fe habrant.

Pnti-sh I. Bcrocenfcs,igitur , qu^imvis Laici , lcgcbant ripturam fincfpeciali aliqua concelHonc. II. Potucrunt ctiam lceendo mtclligcrc ; alias non potuiirent judicare , an haec ita fe habercnt , led fruftra legillent. Hoc autem illud eft quod hoc in loco quaeritur , non quatcnus hominc» cre- dcie tcncntur » aut non tencntur. III. H.Krationc, illis quiBus nondum conftat , quasn.im {it Ecclefias praerogativa non crrandi , licitum & urilc eft legere Scripturas , & illas ctiam intelhgeredatur, fcd non nliis: quod nemo fanacmen- tis affirmabit.

BcII. 2. HdYct:cu< dnmdtditat de a»thoritate Ecclc fia ^ nen mit-m fifcit , fi ruTando& y ~ ■ ■ando, an loca Sc ■ ■ Tri*

dentitio proLataita ft , , mcJo id facta ndi

veritatcf?.

rattst. I. Dum dubitatquisigiturdcConcilioTridenti- no, potcft veritatcm invenircper lcCbonem Scripturar.-cum fcdemill, habct.non poteft. Nihilvcrius. II. Sunttamcn Viriardubirr circafidcmctiam intereos, quicrcdunt EccleiMm R , ,m non poffcerrarc: an illimale facercnt. fi fcrutarcntur Scripturas?

28. ProteR. Rom.12. Sive prophctiam , fecunium ratio- ncm , vcl menfuram, vel huK-iyiyj, jidel.

Bellarm. Nilnl hinc ctUigttur adverfui nos.

:*^Prot(sl, Non folemu!» iftum locum urgerein caufiprz^ wnti. Sed hoc tamen colligitur , fidclibus a Deo diftnbui lccundum varias mcnfuras , donum Scripturas intelligendi & interprctandj,atquc adeo polleilloscum frudu in Icftio- ne Scripturas vcrfari, quamvis cum Pontifice Romano nihil nabeant commune.

29- Protell. i.Cor.2. Spiritualis judicat omnia. Bell. y:ofi tamen ad fhirftftalcs & ftrfcaos peninet ')Hdicium ie* fliult^Mm centrovnftarim. 7. Quin non furrm ccrtt ex fide qutrtatn fiattales . ficut ccrtifumns Papam re^i a Spiriirt f.mclo. 1 1. Ouia qu&d.v-7i innorant. 2 i^f^.^.. 27.

f /r^"'' fr> tcxtu«de h'r ' rer pcrfectiS,

leddcomnibusqui habent Spnitum: fk. . u-ctexoppo- iitis/i»W/i«j vel /f»/-«rt/,t«5. II. Non dicimus judicium «etinitivum ad iftos pcrtinere , fed jpudicium difcrctivum.

III. Im-

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag,

224 E3

4^ BELLARMINVS lll. Impudentia rola ceiuc Bellarminus , cum ccrtiores noseirc vult Papasomnes regi ii fpiritu fando , quam Pro- phctas cHb Prophetas. IV.Ineo etiam Papae judicium plane cvertit , quod Ehzeum idoneum judicem controverliaruoi clTe negat, quia dicit in materia fafti , donunus celavit hoc me. ^.Reg.^.zj. Papam enim non decet omnia fatta aut res ge- ftas habere perfpeftas. ^ . . ... ^

30. Proteil. I. Cor. 12. Vnus & idcm Spiritus dividJt lin- guli^ prout vult. Non eft igitur alligatum hoc donum Con- cilio vel Papae : ficut experientia etiam docet.

Bellarm. i. LcquituY ApofiolHS de ^artuuUnbus homtnibus:{ei nlia ratio Concflti & Pontifias.

Proteil. Pontifciceft particulirishomo , &ConcUiacon

ftant ex particularibus hominibus.

Bellarm. 2. Non fcquitur, hoc dotmm d^ri mnihni, quta datu eft qutbufdam.

ProteH. Ncquc h«c cft noftra confequcntia , fed quoni variisdatum fuit non Pontificibus , idcirco non alligan C thedrac Pontificum, fedvoluntatiDci.

BcU. 5. Revelationesnovddatdfueruntrrophetis: fifdcxplicat dofirind acceftd ^ & judtcium de dogntatibus femper fpeHavit

Fontificcs. , r> •

rroteft. Quafi Prophctaenon cxphcavermt doctnnam tr diitam i Mole ! aut non judicarint ctiam dc dogmatis! ludi cabant ipfos Sacerdotcs,qui dicchmtfaptcntesfumus.& Lcx le* tovdp6ntsnoseft:Ier.8.8.9. quae eadem funt vcrba Papse Ro- inani.

31. rroteff. i.Thefr^.Omniaprobatc.i.Iohan.^.probate Spiritus, fiexDeo flnt.

Bellarm. Paulus & lohannes non volunt ut omnes de EccUft4 hdcfaciant » fcd ii nd quo> pcrttnet.

Proteft. Pcrtinct autcm ad omncs illa probarc quae ad fuas confcicntias fpedlant, aequeac retinereqtiodbcnum eft^ ab om^ Tiift^eciemalt abftmere, quac in text. i.Theli.^. priori mandato fubjunguntur , tanquam hncs probarioniMmpcratae. Perti- net etiatn ad oranes illos , probare fpiritus , qui non debcnt ciedcrccuivis fpiritui , & qui rcgulam fpiritus probandi ha-^ bent libi in manus traditam : fed hasc conveniunt omnibus lidciibus. I.lohan.4.1.2.3.

Bellarm. 2. Agiturin utroque loco de doclrtna dttbia^ ftd d^clrtm fta Conctitorum noncft dubia.

Protefl. I. Dubium cft dc quo dubitatur:pcr fc enim nulU una dodrina magis dubia^ft quam alia: fcd de doftrina Pa^ & Conciliorum multi dubitant. Vndc ctiam nobis con- 12:abit>Pap?& Conciliorum doftrinam non eflcdubiam,nifi per aliquodexamen? II. Si dubi« dodrinx fint k dubitanti-

bus cxa-«

Images reproduced by coortesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 45

bus ex;iminandaf ad ScriptuTae amulTlm , tum ccrte dcbenc illidubitantebaliquam intell;|rcnti;im habere Scripturarumt p:r illab judicium aliqucd de controverfiis ferre , quod tum illud cft quodcx illi^ locis ^ nobis infcrtur. 32. Pntesl. i.Ioh.2. V'n(aio docct vosdcomnibus. Bellarm. Loquitur deiis tantum dcgmatibus quxjam accepcrMt

Proteil. Nihilampliuspoftulamus : Vndio Spiritus fin- didocet lideles intelligere ilLiquseab Apoftoli^acceperunt^ [^go intelligere Scripttjras in ii- ' ' ' rilutemnccef- riljiria : illaenim acceperant iftifi. ..^ .lolis.

53. rr<iies}. Ephef.2. iEdificati cftis iupra fundamcntum Apoftolorum & Prophetarum : Papa & Concilianonfunt lidei fundan^entum.

Bellarm. Virhum Deiper Prophetas& j4pdfio/osaiminiflratums tft primttmfuniAmtntHm fitiet : [ed ft cundartumfuniametitum de ilm h zicrbo tefttficam, eft EccUfia^ Pctrt^s^ Ponttfex Romanu<.

rrotest. l. Fundamentum hoc fccundarium nonscdifica* tUf fupra fundamentum Prophetarum & Apoftolorum:quia nihilde eo docuerunt. II. Nonomneilludquodccrtonos fcire facit quid D^us revelavit, eft fidci fundamentum. Ipfi Iud«i hodiecertos nosaliquo modo reddunt de magnapar-* te revelationisdivinae, qui tamen non funtfidei fundamen- tum. III. Ecclefiae teftimonium neque unicum , neque primarium eft medium quo certi rcddimur de revelation^ Dci. IV. Ecclefia, Pctrus, Pontifex,non poffuntconftituc^ rc unum fundamentum fecundarium ; Ecclefia adificatur fupra lUud quod cft fundamentum , five fit primarium • fivc fecundarium. Pctrus fuit Apoftolus , atque adeodottrina Cjus cft par:> fundamcnti primaiii.Pontifex fa^pe incertus efl; ipfo de multis. Saccrdotes certe temporc Icremiae non cer- tos reddebant homines de rci^clationc Dei per Ieremiam,fed CJdem fefe opponebant. Ier.26. Neque A Lino & Clementc cxpeftabant homines ccrtiiudincm illius dodrinx qunm lohannes Apoftolus ipfis prasdicabar. J4.. Pr«^//.SiPontifcxjudicatde Scr]ptuiis,icquitui,Fon^ hficcm ei;e liapra Scripturam.

Bellarm. Vera effet eonfequentia^ fi Pontifex judicaret^ vtrumM fu. an falfum^ quod Scriptura doce t: fed judtcat tantum qua fit vtra ScripiHYA intcrpretaiio.

Ptoteit. Sed I. 6i Scripturaapcrtcdicat aliquid, puta ccc* nani Dominicain communicantibus adminiftrandam cfle in litraque fpecic ,& Pontifex judicct contrarium , nonncita )udicat de Scripturis, ut fibimet ilias fubjiciat ? II. Si intcr- "-iretatio Pontificis abfoluie fit recipienda, quia ab illo profi- tiicitur^line ulla alia caufa;tum fenfus Scripturas qui eft ipfa

Scripturj,

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag*

224 E3

44 BELLARMINVS

Scriptura , faltem qiioad nos , fubjicitur Pontificis authori-* tati. III. Non defunt inter Pontificios, qui & confequcn- tiam & confequengipfum defendunt. Pighim HierAr. /tb. i, €■4/. 2 3.4. Cardinaiis Cufanus ad Bohemos , epft.7. Cocleus » H*^ fiui» & ^ltt cjufdem farinA.

3^. Protea. Si a judicio Ecclefiae pcndct fidcs noftra, pen^ dct igitur i verbo hominum.

Bellarm. Verhum Comtlii ^ vet Pontificis doccntis ex Cathedra^ non esl omnino vcfbum homims^ fed atiquo modo vi rbum Dei.

ProtefL Aliquo modo cft vcrbum Dei , quod cum verbo Dei confentic , quamvis ab uno aliquo privato proponatur: itali autem vcrbo , quaeft tale , non pendet fides. Sivero ;ibfolute fitverbum Dei quod vd Pontifex pronunciatex Cathedra, vcl Conciliadeccrnunt, tum tot voluminahabc- mus verbi Dei, quot funt tomi Conciliorum , Decretorum. ac decretalium epiftolarum , eaquc omniaparisauthoritatis cum Vetere & Novo Teftamento.

36. Proteft. PatresinScripiurisexponendis, nonufurpant Praetoriam judicandi poteftatem.

Bellarm. Fungcbantur offcio Doflortm^ non ludicum.

ProteR. I. Munus Dodorum & Paftorum, fummum cft^, inter ordinaria munera , quas Chriftum Ecclcfiae dcdiire Scriptura teftatur. Eph.4,11. II. Si in docendopotuerint Tatres & Pontifices crrare , tum non gubernantur k Spintu iando, ficut Apoftoli gubcrnabantur.

QV /E S T. Vtrum fides noftra, an Pontifici^.ccrtiorc nitatur fundamento?

Bellarm. Lib.3. cap,lo. Sciendum eslypropofitionemfideicon- cludi taiifyltoiifmo : ^icquid Dcus rcvclavit m Scripturis , eft ve^ rum : /joc Deus rcveta^vit tn Scnpturis : ergo Ijoc cH vcrum. Expo^ pofitionibus hujus fyUogtfmi » primaccrtaesl apudomnes : fecunda aptid Cathotico^ eft ettam firmtfiima:nititur enim teftimonio EctteftA^ ConcitiisVet Ponttficis , de qutbus habemus in Scripturis apcrtas pro- TKtpones, qtiodcrrare nonpofiint. Acl.l^- vtfum eft Spirttui fanclo & nohis^ Imc 11. rogaviprote » ttt non dtficiat fides tua. At apud Harcticos» nttitur fotts conjcfturi^j vtt ]udicto proprii Spiritus.

Protcft, I. Pontificiihominisfides n^cundumhancana- Ivfin ylcft hujufmodi. l.^icquid Deu^ rcvetavitin Scnpturis.il- /udeftverum : ubi traditiones omnes non fcriptae in pnmo principio fidci exduduntur. 2. Detis apcrterevelavittn Scriptt^^ ris » Ecclefiam , Conctlitim , Ponlificem Romanum non foffe errare. Aft.i^. Luc.^z. ubi Eccleli» propter Scripturam crcden- dumeHe docetur , non proptcr Ecclcfiam Scripturas. 3. Ec- elefia^ Concdtumt Pontifexteftatur^ in Scripturisrevetari, C/mfttim tjfe mundi Redempterem. Ego tgttur crcdo, Chrifttim ejfe RedcTrptorcm

mtmdim

J

.1

n 1 4

%

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENERV ATVS.

• i Deui

mii. Noftra autcm fides ngnofcitur eire talis- in Stripturii r.vi lavit, iU/id cfi verttm. Sed Deui in . n aperte reVc-Livit, Chriflum ejfc mttndt Rcdemptorem. Ego igttur credo Chrim ftttm ejfemundt R-iemptorem. Nos igitur eadcin ridei certitudi* necrcdimus Chiiftum & omnia qiiac credimusucneceira- na , qua Pontificii dicunt fe credcreprincipium ipfum cre- :ndoium, Eccleliam fcilicet , Concilium , Pontificem non Jilecrrare. Illam cnim fidem non reducit Bellarminus ad autoritatem Ecclefiae, fed immediate ad Scripturam. Sicau- tcm nos creilimus omnia credenda. Noftra igitur fides ex Bcllarmino ipfius confeflionecft certiifima. Non ncgabic enim quifquam opinor fanae; mcntis, quin seque faltemaper- ■^fint Scnpturse tcftimonia de Chrifto, ac de Pontificc Ro- nano. Ncque ullam aliam conjefturam aut Spiritumpri- vatum fcquimur, cum Chriftum RcdemptorcmeHecrcdi- mus immediate propter teftimonium Scripturse , quam illos fcqui neceHe cft>cum primo credunt,Ecclefiam,Concil;um, Pontificcm non polle crrare. 1 1. Noftra fide» nititur illo teftimonio quod nunquam cft f alfum. vScd fides Pontificio- rum teftimonio nititur Pontificis , quem in multis errare Se jallipolie, ipfi fatentur : Noftra igitur eft certior. III. No- Itra ftdes illo teftimonio nititur, quo primi fidcles, qui pri- niamEcclefiam Chriftianamconftituebant, adducebantur adctedcndum,quinullum Conc ' - Pontificem, aut Ec- clchani ut fidei fua rationcm f^^ ,nt. Pontiricii autem aiio trftimonio nituntur , quod illisdcfuit. Noftraieitur* non illorum. vcro nititut fundamento.

C A P. 6. De fufjicientia ScrpturSi T H E S I S I. , Ellarm. Centrtverfm in </«o*«^(^triatamcn facitmembra)

yonftfl:t. 1, Nosajfirimus t inScripturts non rontineri expre/fe totam doclrinam necefariam , feve de fide , five de mortbus ■ & frotndcprAtcrvcrbHm Det fcrtptum , requni eti.vn verbum Det no» Jcriptum, tdefi. dtv:ntt{, & Apofiolicas tr.tditione^. At igldocent in Scnpt„rnomnt.% conttneri adfidcm & mtres neceffaria: Sprotnde noH

'tT' '''n^'t' =• '''ift*^»*»* Apofiolosqutdem qm^dam tnfitttt.-fcpr^tcr Scripturam,ifHa ad ritu, CTordtntm hclefu» e'^'^»t>V** tamen nonfunt necefiaria,nrc prttc^pta. fcd Itbcra : nt- «^^*'*temtr.idtd.fi-epr^terScripturam. ad fidcm a„t morei nccefiari$ L«l j ^''f'*temagnofcimttstraiittones ApofioHcas omntum ne^ efi, defide, de mortbus, perpetua^, t,,ppcr ■■ vj. I'^J'"*J^res. necefiartas & /ibcr.ts. 3 III, p:,tant,. . , .

**^^f*fiiHxfH(rHmtnHn( ntnpvffe (att dmonfirm: JSn e conttarit

ajferimmt

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

m

.6 BELLARMINVS

'"p;.t™ t mhoc flatu qu^ftionis -'^ f^.^^f^ mus . tantum in primo mcmbro vox exprcp ambigue p ZT: quia non qu Jntur > an totidem vcrb.s omma necei ^ ^ in Scnpturis continentur, fed vel fententiaexpreira, vcl pec necciranamconfcquent.am -d'^ " Su^^

iam membro, qui ne^antqiiaedam ab Apoftolis lultitu.aeiic «rX^T^infelhgendr funt de neceflit.ite pef petua & univcr- fah^ quic^^ enim ab Ap6ftoli. inftitutum fmt . fu.t ctiam necd?ar urS pro iUo tempore, & pro ill.s Eccled.s, pro qu.- buffu.t .nft.tutum. lUu^i qnom.e quod m tert.o mcmbro dSl^uur dc""m«<ii»e. intcUigi dclet dc ccrtitudme fidei diVi- ns8 , non aUa. *

Argumenta Pontificiorum.

2 BeU . S«5 miUe anniu Ai<mo uCquc ad Mofcn, tonfcrvaU e,

pXcsl. 1. SimiUrationeargutatil.cet. d.uconfervatam. fuilfc rel.giomm . non tantum fine Pontihce Romano . fedl etiamfinc Bapt.fmo. & C(2na Dom.n.ca, cum fimihbus Sirergo non funt fimpUcitcr nccciiar.a. II. Fahum eft, toto iUo temporc confervrtnm fuilfe rehg.oncm lola t. ad.- tione ordinaria , e manu quafi imius hom.ms in manum al- tcnus viva De. vox pcrpetuo ferc fonabat .n Ecclcf.a . cui paulatim ceflanti fcript.o poftea fucccdcbat, & c and.m habct ncceflitatem quam antea habuit viva vox^

2 BcUarm. Smpur* cttm poftcn exftabnnt. erant fJs. liui.^orim, Jilsottcrmail EatcrtampcrunenubHs , utenttb,*s fola tradtume, ,*t joh & amcii Iffi f<''»'» ^'*'^' '»"5" utehantur tradittme qttam

^"'prolch I. Siqui p.ivivebant extra Ecclefiam vifib.lem, cum .Ui. extra ord.nem cgit Dcus. Qu^ritur autci^^^^ dinaria neceintate Scr.pturar in Ecclefia Dc.. II. lob & ami- S cjus vixerunt antc L^gcm fcriptam , & hal^uerunt v.va:n VOCcmDci, licutapparctcxUbroIob. Itl. Ahiqu.poft Leeem fcriptamadji.ngcbant (efcEcclehac ludaicae , nabue- runt ufum Scr.ptur.uu.n: ficutapparct ex hiftor.a Eunuch., ^ff 8 I V lUud autem cft manitefto fiUum. quod ludaer mae.sutcbantur trad.t.one qu.im Scriptura.officiurn eoru.n fu.t vcrba Leg.s perpetuo habere in ocuhs . m cordc & m ore, Dcut.6^.7 8.9. NarrationesiUiequarumnjcnt.o&c-^ quens eft in Scripturis,int.me periment ad ufum ScnptuiaB,t tantumabeftuteumcxclud.im. r , r.r^.

4. BeUaim. AChrtftU*witH$crwn»imHlmf»n£tclc[taSint

I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

. E N E R V A T V S. 47

^ Pnteff.I. Sine omni Scnptura non fmt Ecclefi.i. II.Quod Jinc fcriptib Apoltolicis aliquandiii fuit , hoc inde erat, quia Viva voce debucrunt primo Eumgrlium prasdicare, & poft- ea fcribere. II l. Quod fapientnlimui Dcus voluit Apofto* losEunngeliumvivavocc pracdicatum quam primum fcri^ ptii confignarc, eo ipfooftenditutncceflicas Scriptura.

5. H.ietcnu5Con.uuseft Bellarminus oftenderc Scripturaj non elle necefr.irias, fed traditiones: jam probare vult Scri^ pttjr.is non eife fufficientesfine traditionibus , quamvis tra- dit:one» fiifficientej»fuerint fine Scnpturis : fic duplici blaf^ phcmiatradinoncs extoUit fupra Scripturas.

Be!l.4rm. Veltotui canon ftmuhfttmptus eft fujf.cicm . veifinguH huferfe.n:- ■'■ ■■■ ;cedttur: tteque t«tui(anoH. quiamul' tmrivere c: ,.

rrotejf, I. Non eft iufficiens enumeratio in disjunftio- ne. Ilh enim hbri Scripturae qui exftant , conjunftim con- iJderati, nf.]ue lunt unus hber fingularis, neque ( utBcll.ir- minus judicat ; totus canon : iftos tamen fufficicntca affir- mamus. II. Sictiamexiftisqui j.imexftantunusaut.iltcr hber peniiret, (ut epiftola 2. & 3. loh.mnii } rehqui t.imen eflcnt fufficientes ad Ecclcfia filutem ; Deusen;m , in toto canone, non fufficientcr tantum. fed abund.mter faluti no- Itrx profpexit. 1 1 1. Ncgamus ullum librum «nonis pc^ riilTc, idque ob illas mtiones, quibus BcIIarmmus ipfe Itb 2. tap. z. ©■ 7. probavit codices Hebraicos 8c Gracos non efTe in univerfum & omnino corruptos. Ncque enim omnia illa quas Prophetae aut Apoftoh fcnpferunt funt ftatim canoni- f . led qu3B Deus in illum finern fanftificavit. I V. Si pe- ^crunt hbri canomci , Poncificum hsec lara culpa fuit. qui en.im poflunt ac debcnt nobis, ex plenitud^- n-i tiae mhilhbihs quam habcrc dicuntur , eofdcm Ecc e- Iiitucrc.

6. Bellarm s. CA.,;?. & Apofldt^ fntffct r - ^,,1^^

^e*reftr,mendt ad Scrtptttram , u*m appan rct ex ■.mi ,

rjhloi ex Domtmmandatofcripfiffe. Scd tdntifjtiam Ltmus : tn,o »A Jcrtbendum non nifi necefutate quadatn ccaih an,mum aPpltcu,.

LiT'^' ^ confequentia, fi dc externo aperto

Wndatointeli.gatur. II. Intcrnum mandatum habuiiie A- poitolos,fcquitur cxeoquod Bcllarminus ipfe fVetur Dfiil T ,",' i;o[^"f^/"ggercnte, & infpirante cos fc'rU Ltrv'* /J; lohanni duodccies in Apocalypfi mand.itur, telh^M 9^°^^ T^"^ exprimitur . de caetens m-

;J1 t ^ ommbus affirmat.deconfenfu Euangelift r. "P. 3 S. ^tcqutd Clmftui defiits faclis & dtais icgerr

htcfe

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reprcxluced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

.8 B E L L A R M I N V S

maeis coadi fuerut Apoftol. fcribere quam pr? d.carc.V .In- Sa Ecclef.aru. qu,Sl Bellarminus d.c.t ^"«'dam Apofto- iorum obteftatasefleut fcnbercnt , fat.s oftendit neccM; - tem Scripturs fuiirc tum tcmporis Ecclcfiac "'^"'^^;^* , quepropwr nvindatum Dei.nequeproptcr 'ntent.onem cri- bent.s . qusc in Mofe non poHunt negiti . concedjt B l - minus fufficient.am .'^cripturae ab «pioexaratae : hsEC .g.a r tolaratio nihilfpedtuadqu3eftione.Ti. 7 Bellarm. St dochinam fnam ttteris confifnare "MmfT.nt » c r Cathechtfmum ant fim.Um /timm ccnfcctjfint . zel omms jtmm . -

Tnuttem altqttem Itbmm edtiitjfent. c^;r\t„\ finfl-o fit i

Protefl. I. Quis hoc libi arrogabit, ut Spintui f^ntto iit «i CoX. &m^umagend.pr«rcr.bat? II. M^fesd^^^^^^^^ nam fuamlitcrisconfignarc voluit . & tamen h.ftor.cc fcr - pfit ficut Euangehft*. 1 1 L Tam nbfutde h.c loqu.tur Bel- iarm.nus.ac fi concludere vellet. Apoftolos non voluilk do- ftrinam fuam litcris confignaic. 1 V. Inepte ctia.n , fi non blafphcme aeit. dum mnu.t majorem fufficientiam futuram fuifle in uno Cathcchifmo , quam jam repentut in omnibus fcriptisApoftolorum.

8. Bellarm. Mttlta funt quA is,ntran mn icffnnt y &tamenm Stripturii non renttnentttr.

Proteft. Nihil tale. , . ,. ,

BcUarm.I. Terrpris Veterti Teftamenti, famtnt remedttim ah- „uodhabebantquoapeccaUori9inAl.}ttrz«rcntut . ficttt fro m^^cuhi inftttutaeratctfcumc.fto fetundHmmultorumopmomm : q.t.i autet» effitprofmminis.nufquamhabetSertptura. . r •

Proten I Si fuit remedium al.quod omn.bus fcem.nis neceflatium ad falutcm , tum in Scnptuns habetur exco..- feffionc Bellarmini eap.U -Ubi dicit. Oynniafcrtpta iffe qtisfunt .mntbus neceffarta. Rcmedmm cnim toe.n.nis "/cc ^^""'rA «que eft omnibus neceiranum , ac .llud ncceflar.um elt niafculis. ll.Sifingularefuitremeiium Sacramcntak pro- mium foeminarum 7 nuUa ratio nc f.ngi quidem potcft qna^ fenonin Legc fcripta poneretur, aeque ac m.nui.ora .lia qujepettincnt ad pucrperae purgationem. Levtt iz. HI- fentcntia BcUarmmi , decffHtu Sucram. /,y 2. 3 » n^lj circumc.fio.nequeuUum Sac.amcntum Veten.Tdtamc , purgabat a pecclto . aut juftificabat. Non cft ig.tur fcrenu Sophiftica ejus impudcntia , cum hoc in loco dic.t, /^m- dn: takrcmcdiumpurg.ins ^ peccato "^.^^^^^Tar.um fuUie focn^. - nis , & tamen v,ris Circumcifioncm .n lUumfinem mftitu- tamaffirmat folummodo /1«»^«^ mr<//or«»i of.ntonem.-yr^ fertim cum ipfcmet fateatur niultos vc.crum contra lent. rc^defacr.BapiiliU/'^^.^''^. IV. FaUuiil cft, Circmnc -

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N- E R V A T V S. 49

3ncm inltitutam fui/Tc taiuum pio mafculis : quamvis iimin mafculiNtantum Hcbat , nontamen promarculi.; ntum, (edprototofemineAbrahas. Cf«. 17. o. lo < on ignoravit Bellar. Scholaftico. cum Lombarno/,*.!.

I. piu gationem foeminarum k peccato, ad fidem fo- m pr^cipue & proprie refcrre : de fidei autcm virtute irg.intec^jullificantenon filct Scriptura. Bel 1 . . Ncn eii uUo modo cteiMentnfHtff, nnteiUHm uUnm tro ^rtult, mcnenubm mtc Jiem oclavam : & tamen nihU exfiat de hae tn Scitpiura •'

Proteft. I itque eftcredibile, nullumfuifre remedium :oinf^intibu.Iudarorumantcoa:avumdiemmorienti- JS, acillud guod a Pontificiis creditur.nullum eiTc re- •ediumprom^ntibus Chriftianorum morientibusan- •quampomntBaptizari. II. Bcllarm. Ipfealibi incer-

m eJc uicit . quod hic nullo modo credibile cfle affir- >at. Hxc enimfuntejusverba, de Sacram. Baptinni ■■l.cap.:^. ad arg 4. quod petitur ab iftis infantibus; totum

lZT"':"^f'"''h C"""" ^«''"^' ''•^-^'«»»

^ndei Halenhs , m fumma , p^rt. 4 q 4. art. 2 parvulos

.'^enrum ^'T, ^^«^1^"^ ^'^^^'^tot aiTcrit p^er idem oblation:bus & facrificiis. Thomas etiam Z l '^'*^^'Z''- ^'^- 4- non dubitat affirmare ./-o/^r^/fJc», ^rtftut^ tam tUos farvulo,, q,am aUos ctiam adnltos, tam ante quam ^ ctra^mctfmiem datamfervAffe. '«^2««/»

'f^famll^^rterri"^^

.siamiiiasteuasin Abrahamo Gen. u. ,f auod nrn iffum accipiendum fuit per fidem Cal, 3 u & .0!^'^

IJeU. 4. Ljbros a/tquos vere dtvinos exftare , necefe efl Holfe Cel

^u^^n^i^p^^^^^^^^^

fhnr o '^^""^'^'••.Scnpturiscontineri, nihil iei! i hoc argumentocontinctur de doarina noii fcr pti

lcoranT^lPi'"'-'^ comparatio Sacr* Scriptu ^ cuin* icorano , & hominc Chriftiano indiena. Cum autem

-♦«"Jontsjaaanr, ^ Scriptura*; accufant,tanquam cor-

C ruptas,

Images reprcxiuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

B B L L A B. M I N V S

/uptas.&impcrfcdas, nonmirumelf , fi talcm hdu habcant dc Scripturis, qualem illi de Alcorano.

Bellarm. <. OportetfitrequAfttScnpturA

rrotefi. litdcmargumentis quibus oftenditur aliqi > libros efle Scripturam divinam , fimul etiam oftendr (iTiaximafaltcmexparte)quinamfintilli.Nequcelt h

doftrina non fcripta , faltem de toto vctcrc teftamen .

fic m.-iena parte novi. ■ rr ■» ,

BclT. 6 . Oporttt fctre ifloi lihroi q>*i funt tn maKttmi cjfe tUos. rrotesl. Hocetiamtifdcmargumcntis conhrmatur.

ccdentc cvidentiaomnium veterum fcnptorum co -

muni. . „.

Bcl\ittr\. 7. NeceJfeenScriptura^tntelitgere.

rrotefl. I. Scnfus Scripturaecft m Scriptura,& non t dodrina non fcripta. 1 1. Non eft necefrarmmad la • temomniaquaefuntin Scripturib intclligcre. Pontit : cumfuis traditionibus illudfibi nonarrogabunt. U funt nccciraria cx ipfis Scripturis intelligi pofiimt. O^, - riftmAS atttem . quAfltontsmnhaberetejitmonium tradtttonts tn x EcclcfiA reccpt.t, ut flurirr.tm . fatetur BcUar. cap » 1.

BeU. 8 . CreimJlHm efl Beatam Martamfcmper fuijfe V trgm Pretefl. Credcnduni eft ut BafiUus crcdidit , Ub. de i . »14«. Chriftigenerat : Donec cUJpinfabaturChrtJltgeneratto . necf ■ er.xtvtrginitas: quidvcropojlea fitfaaum » admjjlertthnjustic. - namnonanxieconjungendumcfl. rt /r

B e U a r m . 9 . Crcdcndtm efl in Ntvo Tefiamcntt Vafcha ejje ItbrandumtUe DomiHtco. . .^, n.

rrotefi. DcPafchatisnccemtatem NovoTcftame. nihilomninocredendum eft, humanainftituta non i obic<9-afideidivinae.

BcUarm. I o. Oportet credere Baptifmumparvttlerum ejjer.it ; rrottft. Ex Sciipturis hoc probat ipfe BeUar. de fun IBapt.ltb l.cap 8. fatcturctiam hu.)us UbriMp. 1 1. O fcrtpta tjfe ab ylpoJfolt< qus funt fmplictttr omnihtts necejfzn.i : prifmum autcm ftatuit maximcncceffarium.

c. BcU. ExStrtpturisdemonJfralureffealiquas vtr^irA.::: Prof<'fif. lUas vidcUcct quasin Scripturis ipfisti.i tur: aUisteftimoniumnuUumpraebent Scriptura:.

BeUarm. I. Ich. 16. Mnltahabeovobssdiccre , fednon t fortare modo. Et lohan. ult. Sunt alta muUaquafecit leftcSy C Prc/fi7.I. LocusiUepriorfuit oUm quaficommun cusHsereticorum Siccnim Auguft.i»/o/' traflat 97 n^stnftptenttjitmt Haretict quifeChrtJitanosvjcarivolMnt , au, fgmentorum fuorum quas maxtme exherret fenfushumanus that fione EuAn^eltcAfententiacolorAreconantur , ubi Domtnusaity m tmlta&c.^l I. KonmagisfacitproPonrificiis ,quam

veter

i-

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENERVATVS. et ve^ribusiIIis Hasreticis, quia non mngts ifti quam illi po/runt oftendere illa quae pra^ter Scrjpturas tradunt . ea elfequ^ tunc Dominus doceredittercbat. Nequepofrunc ullo mouo probare illa eadem non cfle ab Apollolis fcri- pta. NuUain /peciem confequentiae habct ifta ratio, ante rcfuncdionem Apoftoli qucedam non potucruntporra- re , crgopoftca illa non rcnprerunt. I I I. Nori dicif Chriftus multahabcovobis dicenda , qua nuUo modo tiixi.uixeratenmiomnia nccefT:iria,fo;;.i i 5 & 17 g Sed -quasvos nunc non poteftis portarc, id eft, quoruminteU •'ligenriam non potcftis capcre cum tVudu.anrcquam Spi- ritum accepentis: pleniorem igitur inftitutioncm a Spi- ntu cxipedandam cfle docct , fcd circa res illas quas ipfe ^docuerat.a;.i;.<ir..,4.26.4. Si tamen concedatur, alia iuifle revclanda , tum dicimus ilia omnia in Scriptis A- poftolorum exftare. loh. c.ult.^v^o. diYcrte loquitur de wS?" n"?" dogmatis : & addit ctiam v.iu omniailla la B .. quorum cognitio cft nece/raiia ad vitam.

. licllarm. 2. iTCtr 1 1. 2. Suut trAidi vobii prAcetta mea te^ ^v.z^. Autpi k Dcw.no. quod & trMvctis

tonr?,f A . demonftrare. I. Omnia

qi ? Apoftolusprasccpic Corinthiis efle uni^-crfalirer ne- ceilaria ad falutcm. II. iHa quas prjecepit & tradidit Inufquamefle fcriDta. III. Sc jam ccrto fcire quinam . ^lal[intqua, Apoftolus tradidit , & non fcrip i? ; nihil

^umT.Hf.'^*'^''"'^"^^'-^^"^"^"^^^' patrocLumfua- irum ttaditionum.

Beilarm. 5. Tcnete trnditicnef qitas accrpijlisnve Per fermontm.

AdoA^i^^k"?/?"'" confequenti^cftin hac ratione, Jnem v'^'''^''^"'""'" docuit per fcrmo^

'n^r^^n. P^'<^Pi^oUm: ergo quadam docuit

;acccflar,o, quas in nullapartc Scripturae ?ontmcmur.

' J.t.^, ,f' ^ ^'"" "^*- OTmctheedepofitum cHficd,. Vhiper

71^^71?;. ^ ^"i" ^^"P^"'-^ negatur:aliaautem dc.o.

^conrlr?'^^^^ Script::- • 'ImiS on. 'V^- 'P'' Scripturis (ine adjedione aut inot^^^^ rcPontirices Romani

• Sn?^,d?' ? T.^^i' tuiflc,dum Scripturas corruptas efle

ontcndunt I I Inretinenda earum fide. i.Tim. 1. iS.

J ?0Di^. J "i^'*^'^"^ ^'^•'^ tucnda,promovenda, & 'Xof^ r i * ''^f proximefequuntur : ax^erfar,

iji qijge ahbi habeide fabuhs vitandis.

C - Bellarm.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

5^

P, ELLARMINVS || Beiiai:ii. loh. inepist. 2. & 3. M^iltn /mheris f^nheYevolf '^ mlui per chartam & atramcntum.

Protefl.HzcconCcqucntig^ rntioncconcluclercUcet,nu r lam dofti inam in tota Scriprura coniineri, quam loh?,. ' ncsinduabus illispofteriorjbus epiftoUs non exara\ Non Scriptura^tantum , fed & rationi vimtaciunt , c huncinmodumargumentantur.

lo.BcUarm. liUmofteyidntiYtefltmomis Pontificum ^ Con.i ^

rumt & Patrum. n. j n

Proteft. llludi^/^jquodliuL piobandum , elt , doUn aliquam ucceffartam ejfe qua tn Scnpturi^ non contitietUY. Hoc tem iftis teftimoniisnon probatur , ncque potelt prot. • ri. Vctercbr3epetraditioncsapprobantqu«in Scriptu: contincntur, fccundumilludCvpriani ad Pomp. Si. in EuangcUcpr.uipftur, atit Afoflolorum EpiftcUs, aut Antbuscon. 1 nett4Y, obfervetur certeh£efanaatradttio:prxCtt tnn U totidc vcrbis in Sacris litcris non exprimantur:Fornnilas q i dam vcrborum traditioni tribuunt , quorum fcnfun; Scripturis ipfimct oftcndunt. Maxima tamencxpa litus & csercmoniasiinc Scripturis rcceptas , dcquib \ riondirputatur,pcrtraditionesdclignat.lniisautem pl. f fatisfueruntfaciics& libcrales : fecundum illudHicr. : nymi ad Lucium : Vnaqu^que Prozimta abundet infeufu fuo, * ffdctpta majorum Leges Apoftoltcasarhttretur. Cum tamcn -Scripturisjudiciumfcrunt,tiaditiones non fcriptasp. ncdamnant : (icutidcmHioronymusin Hag.M^l. i^; i ahfqueauthorttate&tefttmontts Script.quafitradtttone Apoft. fpo^ : reperiunt & confingunt & percutit gladtus Dei.

I I. Bcllnrm. Idemprobatur quatucr altis argtmentis.

ProteSl. Argumcnta dcbcntcffe firma, qu^adv Scripturas valcrent.

Bellarm. I. Hdrettctomnium ^tatumrejecerunttraditicnes: ^ f

go nonfuntrejiciendd.

Protefi. I. Pcrpendatur finuii^ i .\tio, Hasrcticiomr: ^statum rcjcceruntgentium idolatriam: crgo non ci 3icicnda. II. Manifcfto falfum cft , omnes Harrcr jc omncstraditiones rcicciirc. IrenAus Iib,-^. Cum argt^t. tUY ex Scripturis in accufattencm convertuntur ipfarum Scrtpturarn . \ <bc. quia ncn pofiit ex his inventrt vcrttas » ab his qui nefctunt tra • 1 tt nem. Ttnull. derefurrcd. Auftr H^reticis qud cum lEthnt::^ ptunt.utde S(Yipt.foltsquAftionc<>fuasfiftant,ftarenonpotcrunt. 11 fcbius tcftatur Papiam qucndam crrores variospi fuifTc, tanquamextradttionenonfcrtpta.ltb.-^. cap ult. Maicji ctiam jaftare folcbat fc fua commcnta non a fcfe, fcd > ipfis Apoftolorum difcipulis habuiiTciis ncmpe qui ^ ' rhia auditorcs fuetunt. CUmensltb.7. ftromat : VivcJ:

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N V A T V S.

ihuc Apoltolisincipiebantimpoflorcsfingerefermones c Epiltala> tanquam ab Apoftolis proveniircnt. 2. Thcjf, .2. (i^antum tiaditionibu!.tribucrit Montanus,appaict X Tertulliano dc corona militis , qui tum Ir-H-xcrat ai ms h^refin. cum illum libellum fcribeba Bellarm. z. Mofti cmt^ittm gtntiHm , C rert4m prcfanaritm ''prtbMU Ugei nm firiptai.

Pfott^- i. Antiquimmae leges Romanorum fucruntii ibulis lcripta:. II. Comnuinis cft fentcntia intcrprc- iinjuri5civilis,Scripturam ncceflario rcquiriad Lcgcni umanam : quibus etiam Aiffragantur Albcricus, Salice- is,GIofla,& Archidiaconus: tcftcAzorioIcfuita, tnfitt. «r. . f.t. imo dcfinitio legts cx lurc Canonico. cap. Ux, I. cxlltdorodefumpta , cft , Uxcil tonftttHm ftripui, 1 1. Mores gentium & profanorum hominum nonicm^ ^rconfonaut viisDci. Ncque tantumcft pcriculum in .■gum humanarum, acm voluntatis Dciigaorantia.

BcHarm. Siomniaefentaperlefcrtpta, nitUttmeffet pnvtie* Hm EccUftAfttpra HKrctiaf, Paganos & IhiUos. Cum tamen EccU-m : cre.itiafHiit eloquia Det, Rotn. 3.

Protcft. Obiedio ridicula limul & profana. Scriprura nm longe alia rationc eft in Ecclefia , quam apud alios • cclclia eft lex vitae , & ipfa vita DcHt.-i,^. 47. Prsetcrca lofesexpreHe dicit, Icgcm fcriptain fuifl^efapientiam* rudcntiam , & dignitatcmEcclefiie, fupraomnesg.»n- ^)», antcoculospopulorum , quiaudirent c;us ftatuta.

LUt.^ O.

Bell. 4. DignitasmyftiriorHmmultortmfiUntiitmYequirit, nec c(t uttn Scripittris expUcentur : ut tremenJa m/ftertn Mijf^.

rroteit. I. Hac ratione dignitas traditionum cxtoIIitMr ipra dignitatcm Scriptutie, & dodrmae nonfcriptre

agisdivin«pronuntiantur,quamdoarin3efcript2e.Ar-

naMiiraefuntmagisrcvercnda, quammaznaiHamv- criapier.-it,s, i.77«,.3.i6. 11. Omnia myftcria Vcteris cftamentietiamilla, quas infpiccre non licuit niii Sa-

rdotibus fuerunttamcn in lege fcript, & defcripta 4 1. Chrilti m.indatum eft, in no\ o teftamento utqu2c

cipul I ab ipfo didicerant , in Ime & tn ^oUnts, id cft pro - 'vT "x"^'^"^' -^^"''10.27. tremcndaigitur^t tceend^ yltcriaMiflas, nequc funt myfteria vcteris, ncqulNo- • icitamcnti , fed pars .nyfteriiillius impietatis , cuius entioin 2 n.y7:i.7. &pfofunditatum L^n^^ApTx, i;!;^,'''?^^^,?'"^" trcmcnda myfteria Mzffse , in MjfTa^ Romano & fimilibus futiliflimi. Ubri. reperiuntur ex^

•^ni.;?^'- f ^n-'''^''''':!''" ' quommusinfacnsliteris ^icnr, a fuiflent ex Dco ?

C 3 i2.Bcll.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ei B E L L A R M I N V S

1-» BclUrm. Regul<tq«ibits m cogmttontm verarum lradtiit»H ^poffolorum devtmtur . funt qu.nque. I . Qtiando umverfa EctUi aliqmdtanqu^rr. fide, io^ma amfUclnur, quod mn tnvenitur m d,i> k vis Uieris. 1. Ouandoumver/k EctUfta ahqmifervat quodnemoco,,* ft.tuere PotuttTtf, Deus. 3. QuanioaUqut l tn EccUfta umvtrCa or.^ mius retro temforibus frvalum efi , ettarr.fi tllud taUfit , ut fotuei ab EccUfiatn/fttui. 4.. Cumtmnes Do{lcrcs EccUfi^communtcoiilei (»docentaUqutiex ApoftoUcatraitttore defcendere. 5. Cum aUqtt pn> tradtttone yipofloltca habetur , tn tliis EcUfits , uht eli tntevj» tontinuata fuccefito ab AfoftoUs , quaUs fuccefito nunc defect m omt btti EccUfits,frAtirquam tn Romana.

Protcsl. I. Omnium h.irum rcgularum balis elt un Ecclefiam fcilicct in traditionibu» Apoftolicis , dctmier dis , nuUomodo labi aut decipi poflc : adquamuna quafi geneialcm regulam qumquc iftas (pecialcs non m meritorcvocavit Azorius mo>cU. Ub. 8. cap.^. H<

autcm nihil aliud cft , quam inccrtuin pcr mcertui, pn barc. II. lUaautemclLtutpiflima fimul impudcntifl ma petitioprincipii , Ecclcfiam Romanam ut rcgyl^ traditionum obtiudcrc , quiE maximi fcelcris poftuUri proptcr fuasfadasac emcntitas traditioncs. Scd hc c icvcra. Conciliorum.Patrum & Pnmitivas Ecclcfiac m minaad fpeciem & pompam a Pontificii^. profciuntu cum interimEcclcfiam Romanam piaefentcm omniu rcgulam cfle volunc. Sic enim dlferte BcU. de Sacr. Ub. cap.z^. Ommurn Conctltcrumveterum & ommum dogmaiumfirmtti MbAuihoTttatepr4entiiEccl<fiAdepindtt. III. NuUaharum \i gularum potuit olim locum habcre , cum Eccleliae var contiaria planc fibiab Apoftolis tiadita fuiflc contend bant, quod etiam vercfuiire ab iis affitmatum defcnd AzoriUi, i»/?«f. mor*l.Ub.%. f.4. Diverf* (mquit) tradtttoHes AfoftcUs prtmanarunt. Pernientem cntm. tradtttone ab Apoftelts d rivatat fabbatum. ftcut dies domtntca , fie t; rcUgiofc colchaturi & V mtnperOccidtntemfabb.uojejumum fcrvabaturf tradtttone { ut ' exifttmo)a Peiro Afofi.accepta. Vnie dtvtrfi rttus <ff moresper Ori tem & Occidentem retenti O" obfervatt funt. IV. Nihil omni eft quod ab univerfa Ecclefia pcr omnia fascula fuit rec> ptum, ut ncccflarium crcditu aut obfcrvatu , quod in 1 ctis litcris non continctur. V. Si tiaditioncb eadem fi.i llnt recipicndas cum iis quae in Scripturis continentr; propter Ecclcfiae teftimonium , & Patrum confcnfui; tumh2ectcftimoniaEcclefiae& Patrum, eandem cen tudincm &; authoritatcm habent cum facra Scriptu* tumcredendumeft fcriptis Patrum eadem tide quafc ptis Prophcticis & Apoftolicis credimus : tum fivc P tres loquantur ex Scrjptura, fivc abfque Scriptura, nu

I

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

llK

quod

E N E R V A T V S. •ftdiffcrcntia , quod ad fidem ipfi^ habcndam : nia lunt plane abfurda, & a pietate prorlus aliei

KArgumentanofira.

Pm^^i^. I>ri#r.4. 2. Neadditcad verbuniil ^:go praecipio vobis, neque detrahite de eo. tiitifi Bell. I. Non/igiiuYibtaevirbofcrtpto,ffdtrai:t$\jivAVore. Pro/f/f.I.Nonagiturigitui dedecalogoqui fcriptus firit Deo ipfo ; Nequedelegibus illis , qua.> ex ore Domini M..^icceptas Mofes fcripferat , &c in librofxdcris popuK> jmdientelcgerat,Ejifo./.24,47>i. Siagituribi de verbo tuni -j.^emporib k Mofe viva voce traiito , tum agitut de verbo ..j.cripto. Mofes cnim eadem verba legr:> quas vivavocc - ^j^ltzdldltyabfolvit ftriberetn fibrOyHfjtie ad finv^n eorf^m Deut. 3 I 24, . .jij Bcllarm. 2. Vera expofuto ejus lect est , qt^oi Dens non vult di^ ' : Wf, nm fvrvabttis altud qt^am id qtted nunc prActpt$: fedytn hoc qnoi > ^^ndtipie , nthilmutabttis , addindo , vel mi?tucndo. Altoq'u psccafftnt r Prephct^ & Apcftoli. qui tam multa poftea addideYHnt.

^'^^^^t' I. SifinguliNpr^ceptislegisnon licuit aliqaid • iddere, certe toti lcgi nihil fuit addendum. II. NulU .ratio reddi poteft, quare additio in prascepto , non fitse^ M^uelicita,acadditioextraprafceprum. I I I.Mofesipfc, .:^j> 3^>3^*2-- Manifefteoftcndit hanclegem pertinere \d additiones extra au t ultra legem : Ne factto fic Ich ovs De» . ficutgenicsfcceYuntditsfuis. Vn.Tmquamquerem iiuamegopri.m tpitvobts , enmobfcYvantesfacite, nenUite ei. Hac etum lationc . atuilmodi additionesdamnantur h. Piophetii: quoi mcm. ^r^rfpcram.nequefubieratinanimummeum Ier.7.^1. IV. QaoJ . Jd Apofto'05, attinet , quicquid addiderunt , id non tam HiquamDeusperilloiiitecu: idque tum quum etiam per ;o/dem abrogationem multarum legum Mofis induxit. Pophetae autem nullum omnino mandatum novumad- iiderunt legi : led explicationes & accommodationes antum. NonautemideoProphetarumfcriptadicuntur iiterprctationesMofis,quiaMofescommendatauthori- -^ ratemProphetarum , ficut Bellarm. dictt traditionci iii . >cripturi>,laudari,& Ecclcfiasauthoritatcm commend.i-, i,atqueadeoiftas ctiam traditioncscirc quodam modo . .;xplication«sverbircripti : redquiafenrum lcgiscxpo- - "crunt&accommodarunt adufum populiin unacjua- lucgeneratione.

14. PreteH. Apoc. ult. Si quis appofuertt ad A.f r , &c. Bcll. Certum eii lohannemiiiprohtberecerrupti^nem libri iHiui, Prete{}.l. Quamvis hocnonfitadeo ccrtum , lohan- '''J'"'^*"tumadillum Ubrum refpcxifle , imovcrifimilc idmodum fit , eum totum cancm hac denunciatione gra^

C 4 yiliim.i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

BELLARM INVS.

vufima obf gnillc , hoc tainen conccfTo , cum eadem u latlo ca^tcioium canonicoium llbrorum , & jIIj qui tia dunt dodrinas , quae In iftls librls non contlncntur , ap-j^ ponunt alTquid lis , comminatlo illa pertmet ctiamac tradltlonum authores. II. Si Pontifices Romani pro- phctKis quafdaiTi proferrent dc ftatu Ecclefiag , aut AntF^ chriftl myftcrio , & dicercnt fe illas accepiHc h lohannc, ;itcjuc adeo cjufdem clfe fidel cum Illis prophetiis , qua- in Apocal. contlncntur , manlfcftorel eirent appofitioni!. ad illum librum : non poflimt igitur a fimili crimine ex* cufari, cum dogmataquaedam proferunt , tanquam Apo-;j ftollca, quse In fcriptls Apoftolorum non continentur* li

1 ^.rrotesJ G*i/. j.Si Angclus deca-loEuangelizet vobi pi^Titeiquam qirod Euangclizavimus vobis anathema fif

Bellarm. I . Afoftdm h^uttuY cU omm vetbo» fivefmpto . fiv0^ nonfcYipto.

ProttH. Loquitur Paulus dc verbo ^ feprasdicato: nlhfltlj autcm pradlcabat, quod in Scrlpturi:^ non continebatmfitij AcliY 26 22. Ncquc Chrlftianus quifquam ncgabit Euari-|j| gclium illud totum,quod Paulus Galatliprsedlcavcrat int^ Novo Tcftamento fcriptum cxftarc-

Bcll. 2. PcYtHui prieter Apofiolus tntcL':git contv^. Apaftolm cnim tpfe multaalia pofteadocuit , & lcfjanncs tn Apocahpfi. A^U^\ titftm /jti adverfuscontYaYiofn doclrtnam. s^^ prdttr accipttuY pro coih(f\ tra, Kom klt.17.

VroUii. I. In Thcologia vcrumcft^/^r^wScripturas^cft centra Scriptura^ : quia Scriptura prohlbet addItionc>, quamvlsautem quodadjlcitur fit rc/^/r^pr^eceptum ilhi 1 gcnciale, cft tamen folummodo prdter dagmata illa fing - laria, qulbus adjicitur. I I. Apoftolialibi nihil quicqu.r in dogmatico gencrcfcripfcrunt quod Paulus intcr GaU-. tas nonpraedlcavcrat. III. Agit hlc Apoftolus ad\'cr-| fus contrariam dodrinam pcr"argumentationcm vel n^inorcad majus , velagcnere ad fpccicm : pYAtcY cnimi ftridcfumptum tHminui , & late acccptum leneYaltml quam contra, IV. Eadcm ratlonc pr^ter includlt conitr^^l Eom.t4/t. 17-

16. Troteil. loh. 20.'^. H^ec fcripta funt ut crcdatis , & l ciedentes vitam habcatis.

Bellarm. I. Johannesibt loqn^u.i .i.folts miracuiis CfjYtftt , noto^ cte dogmatisfidet &pYdccptts rnYum.

PYoteft. Non fola miraculaintelligl, indcapparct,quo4'M miracula finedodtrina , non fuHicumt, «rm^4m»$ . cjrrrf-i dendovitam habpamus. Ncque lohannes dc miraculi^ fcripfc^ rat in Euangelio fuo vel tantum, vcl praicipuc*

Bell. 2 . 5/ Yti a Lohantu fcYtptd fufficiant b fupcrflua iYunt omna altdi ScY:ptH rx. Protesl

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

L N E R V A T V S. 57 pY%tefl 1. Eadcm rationeconcluderepolTit , li csetcii .langcliftas ruHicientcr fcnpferant dc paiTione Chrifli, mquicquid lohanncs dc iUa fcripfit fuit rupcrtluum. jd lic vifum in fapicntiae divinae , non fufficientcr ntum; Sed & abundanter confulercnoftrse fidci ac fa- ti. II. Non excluduntur hac fententia icliquse Scri- urap , fed fupponuntur : lohannescnim , ultimofcri- :ns , oftendere voluit , ai finem ufque mundinullosa- ^slibros canonicos elfe exfpedando^ : neqiie nccelTa- um ciie quidquam, quod in luo Euangclio una cum re- ijuis Iibris antc a Piophetis & Apoitolis confcriptis, 3n continebatur,

17 -rrotelf, z.Tim. :^.i^.l6. 17. Sacras literae po/Tunt tc picntem reddcrcad falutem : tota Scriptura eftutilis, :c.ut pcrfcclus ftt homo Deiad omneopu:> bonum,per-. dcmftrudus*

Bcllarm. I. ScYipturafujpc^fntetinftruitB & perficit hominem 'et, quia multa cxprejfe c^niinct, & qus ncn continLt, ojlenittomnia Ue fint p^^tmda.

Proif/f.I. Apoftolusoftendii omniapetipofle,ac dcberc xScripturis , quia poflunt hominem fapientem reddcrc 1 falurcm,&' perfecftcinftrudumad omncopusbonum. ellarm. invcrtit plane fcnfum,& dicit Scripturamper-. ccre homincm, quatenus oftendit illa^quae ipfa non ha- ct circaliundepctcnda,vidclicctab Ecclelia velPontifi-. eRomano. II. Hac ratione primaepiftola ad Timo- icum , vcl unoillo tcrtiocapitc peifede inftrueretad mneopus bonum : multaenim exprefle continet , 3c uas non continet, oftcndu ( Bell. interprete ) undc/int etcnda : dcolumnaCcilicct & ftabtltmcntc vmtntts. III. Si oc iitperficcre^ oftcndcre undc perfcdio fit petenda , tum ohannes Baptiftaperfecit fuosdifcipulos. M.j. imolcx crfccit Chriftianos , G/i/.^.^^.quod Apoftolusexprelic egat, Heb 7.

19. Bellarm. 2. PauIus ne hanc quidemfuffictcniiamScriptf^rt 'ibu:t : qtiia cum dictt om nis Scnptura * mnfolum toticorpon Scrt^ turd trtbuit eam lat^dem^ fed etiam fingults libris. Prctesl. Redi/Iimc hoc dicitur , laudem aliquam ifti:i crbistribui , & toti corporiScripturae , & fingulisejus ibris. Indcvero nihilminus fequitur, quam ne iftam liuidcm fufficicntiam tribui Scripturae , quam variis li- )risper fc convenire modo oftcndi, Imo fcquitur po- ius, omncmfufticicntiamtotiScripturae tribui, & fe-* :undum proportionem fingulis libris fuam. Si quis enim liccrct , Logicam polfe aliquem peritum reddercbcnc '"'fciendi, quia omnia eius praccepta utilia funtadinvc-

C 5 mcndum

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

4-8 BBLLARMINVS j

mendum & judicandum , ut qui mas fe excrcet , perft-^ j deinltiuaturad bene difTerendum . illc magrmm fufii- cientiamtr]bueretilliarti& cjuspartibus : Hceft ineo Quod ApoftolushicdeScripturis affirmat. Sedaliudeft ouod BcU. vult, videlicet , non totum corpus ScnptutaE hicintelligi, fedquemlibctlibrum : quod vanilhmib ra-, tionibus probare conatur. I. Ittdicio omnium Lattne Ccn^'^ tiHtn , cihoJL dtcitur de omnt Smftttra , dictiurie finiulti IdrH. Scili ludicio omnium Graece fcientium vox vxtr» quae hicin vctere verfione redditur ow»i>. fxpe fignificat idcm quo<l. i iKK tota ut MMth. 8. 32. 34. Efht^ 16. Aa.ZO.27- ludlCIC * ctiam omnium qui attente verfati fuerunt in vulgan m- terprctationc , cwjnf idem faepenotatquodm«m ut Mattk i6 59. JW«rf.i.33.cri4. '•47- 10. 6-15.

Thit.i.^, Hebr ■^.z. Omuii flebs» omnis domuit civitas tmnts, omm Ecclefta , omne Ccnciltum , omneprstorium. In hoc autcm loco,, per Txii^yf^xtAf^*'^^» facrasliteras , ncccirario intelligituri corpus Scripturse Sacrae , & ludicio omnium Theologi- ce fcicntium , quilibet unus Scripturae liber non intelli- giturper illam Scripturam, quae perfede inftruit homineti Deiadomneopis bonum. II. Cumhictfifiolafcrtberetur.altqutd huc (/eerat ex corfore Scrtpturarum. Sed tota Scriptura quoac circntialcs partes lcgis & Euangelii.vet. ac novi Teftam exftabat.quamvisApocalypfisJc Euangeliu Iohannis,u intcgmlcspartcsadhucdccrant:& illiipli libtitamcnqu <lccrant pcr analogiam includuntur. SicutPaulus dicen totum corpus Chrtfii myftid ammart & attfanBo ejtts Spiritu/mdu ditetiamillamcmbraquae neq; tum tcmporisexftabant nequeadhucexftant.I Il.-^po/^e/wJ eo quodtribuitomm Scrii ftur^y tonttudttin parttcuiaride ScrtptHris Vet. Teftam.Sihem ig: turinprasmilfishujus ratiocinationis agitdealia ctiai^ Scripturapraetcr vetus Teftamcntu, quod etiam in con cluiione eum facercapparet ex illis vcrbis , •w H- perfidei qitAeii inlcfu Chrtfto. Si vero totum hoc demus, argumen tum fo/tius ftringit. Si enim Scripta vcteris Teftam.po tciant rcddcre homines fapicntes ad falutcm, & perfc<3- inftrudlosadomncopusbonum^quantoid magispraeft; bit univerfa Scriptura veteris ac noviTeftamenti fimu Bellarm. 3. Vtiitsen.nonftgntfi(atfuffd:nsen,faitemnon' ta fufjicieni eli. ftihunchabet ufum . ad hoc refertur & ordinaturt Altud fimtte. Stcut qui dicit fCibus esl uttlis ad nutriendum homtm dicit quidem ctbum ad hoc ejfe tnftttutum. ut nutriat.fed non dictt fu^ ficerefelum ctbum : nam fi caiornaturalts deficiat. autaliquodinftn tnentum ctrporis ad nutritionem ntctffarium.ctbus non nutrttt.

Froteli.l. Quamvis»fi/iJei?» non fignificct fufjiciensei tzmen utiiiien adtmmantttjfiria » dc jptrfeOe tnftruit adorrn

I

i

Jli.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

f *

ENERVATVS.

M> tantum faltcm figniticatquantum fnjficiem eil . Haec itcm utiutatis magnitudo quam Paulus in fummo gra- itribuit Scrlpturas , hsec ( inquam ) utilitasillud effc lod ^ nobi^ urgctur. I I.Si Scripturafit 4 Hco in illum lemordinata, ut perfefte inft ruat ad omneopu^bo- xm , & ut polfit qucmlibetfapientcm reddercadfalu- m,quod Bellarm. concedit,tum certequilibetconccn- :s cfic poteft Scriptura tanquam fufticienti regula tidei • morum. III. Excmplum illud de cibo fophiftice 5c diculeadhibetur. Sicutenim ille jui dicit cibum poflc )minem nutr^ire , & utilem cfle ad perfedam nutritio- •m , fignihcat cibum efle fufficienrcm matcriam nutrx- onis , quamvis calor naturali:> & alia concurrant ut cf- cicntescaufse : fic Paulus dicens , Scripturampofre ho- lincm fapientem reddcread falutcm , & utilcm circad !rfcd:e inftrucndum , fignificat Scripturam cflrcfuifi^ cntcm materiam nutritionisfpiritualis , quamvis Spi- tusfanftus & fides ncceflrario dcbcnt concurrerc, ur ficientcs caufs2 falutis. Benc cft, quod Bellarm. concc- it Scripturam ita efle fufiicientcm ad falutcm , ficut ci- aseft adnutriendum , nihil enim comedcndum prseter bum : nihil igitur credcndum prseter Scripturam. Scd .tcrPontificios,quum homincb petunt Script. tanquain mcm , dant illis traditionem tanquam lapiicm aut fer- 5ntem,quodpatrcsergo tiliosfuosfaduro^negat Chri- \x%^Mmh 7.9.10.

18. Protefi. Traditioncsin Scripturis ubiquc damnan-* IX.If.li). Mfitth,!^. G4L l . C^Itff, 2 . 1 . I . Tim. l.i.Pet l.

Bellarm. Chriftm (:!r ApoflolinonYepreheniHnt traiitiones qs^at cepcrant lud^t .% Mofe & Prophetts :fed tllas qt4AS aicceperant i qt^t^ fdMm recentioYtbus , quarum attqud inanes erant^ attquA pernictofdj^ contYaScYiptuYas.

Protefl.l. Nunquam qucmquam in tota Scriptura eo Dmine reprchcnfumlegimusquodtraditiones nonfcri-^ :asncgligebat. Imo vitapromittitur facientibus quod riprumeftoV. ^.10. tum. 12.2. Damnantur illse tradi- oncs quas Scribas & Pharifxi dicebant eflc Mofis Sc rophetis. Non eft cnim dubitandum quin k rccentiori-t 4S iilis, i quibus obfervationes illasacctpcrant, acccpe- mt etiam autilla^ a Mofc eire, vel in particulari,vcl faU in univcrfali. III. Mofes & Prophets. apud Chriftum : Apoftolos , idem fonat quod Scriptura vetcris Tcfta- icnti. Non agnofcebant igitur ullum verbum Dei ab >fis Ecclcfiae traditum praetcr vcrbum fcriptum : non irum eft Igitur fi eorum tradicioncs nufquam nomina- ''^perftiingant, IV. NuUaratioiingi potcft,quareIu-

C 6 dxorum

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

4

r,- BELLAKMINVS

iia:oiumtiaditioncsvclpcrnicior3sfucrunt, velinancs, i li omncs aut-^plcrsbquc Pontiliciorum traditftncs fint I

probandae. ,r • /• i

19. Teftimonia lUa quae cx Patribus adfcrri folent a l noftiis.adco funt luculcnta, ut ad illa dum nonnihil BeU t larm. coadus fucrit rcfpondcre , nccelfc habucnt totam caufam nobis tradcic. Nam praetcr multa turpifTimafub- terfugiaquibus utitur , hseceft cjus confcflio cap.i i. 1

I. liJaquA funt fimplictter mmbfii necfjfarh Apoftoli confuevf rtint omnibm pAdtcare : & altoYHm quA fnnt omntbus uttlta.

1. OmntatHa funt fcriptaab AfeftoUs qt4A funt omntbus nccejf$^ Yia»& quA tpft palam omntbus vulgoprAdtcaverant

3 . Kon funt ut plurtmum obfcurifttmA quAfttones illA • quA tefttmo^ ntumhabent tradttionis intotA Ecclefta receptA.

4. Exftant in Scrtpturts teftimonia eortm omntum quA ad natu^ ram Det pertinent , vel untonem naturam in Chrtfto tndtcandam : 6 poffumus nos^ circa ca dogmata , fUne & pUne tnftrut ex Scrtpturts ,/1 easrefteinteliigamus. *

5. NuUumeil vittum ad quod fanan.lumnon invenitur in Scri- i ftura altquod remedium»

6. QuAhabemur tn Symhoio jlpoftolico» & Dccalogo afertepofitA I funtin Scrtptura.

7. Prcfvftiovtduitatis » qualebonutn ftt , fatii expofuit Apoftclus. i

8. Clartfiima Scripturarum tefttmcnta ftne dubto * antcponendafum | 0mnibus Connltorumteftimontts.

20. Ex prinu .V fecunda confeflionc fic argumcnta- inur : I. Si lUa omnia quae Apoftoli palam omnibuj prsedicaverant, lint fcripta, tum fermones Apoftoli,de qui- busloquitur, z^TheJf.^.i^. funt fcripti : fueruntcnun to- ti Ecclcliseprasdicati , ficut JEpiftola fuit ad omncs fcri- pra, Nequltcr Jgltur facit BeU. cum iUam voculam to- ties urget ad traditiones non fcriptas ftabiHendas.

2 . Si omnia omnibus Vel necelfaria , vel utilia fint fcri- pta , tum totaDei volunta^ ad falutem hominum revcla. ra cft fcripta : cft cnim tota omnibus utilis , quia facit ad omnium falutem.

3. SiiUaquae funt omnibus utUia , fint fcripta, tum lil. ctiam quas funt Epifcopis & Presby tcris nccclTaria. Nam. praetcrquarn quod praecipua pars officii miniftrorum cfl doccrealaqua: funt omnibusneceflaria & utUia: norum omncs Sciipturam totamubique : non minus inculcarc corum officiaquamplebis : & ApoftoUim Paulumtrc; integras epiftolns inUlo argumento piaecipuc coUocalfc InVctcri ctiam Tcftamcnto Saccrdotum Levitarun officia magis accuratc dcfcribuntur>quam hominum pri- vatorum. ^

4., Ei

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N E R V A T V $• 6t _ Ex2.&3.1ic; Sitraditioncs non lint de rcbus ge-^ icralitei neceirariis, aut utilibus, neque de qua:ftionibu$ Dbfcuriffimis , tum certe nuUse funt ; Nulla enini exco- ;itari poteft ratio,quare & resillse quae funt omnibus vel iccclTariae , vel utiles , & quaeftione^ obfcurilTimae fcri- )to ab Apoftolis conlignarentur , & aliae nefcioquales Dmitterentur. niliforlitan cum blafphemia dicent Scri-- )turam temcre fuilfe exaratam , & non fumma Dci prc- /idcntia.

5. Ex 4. fic : Si omnia quae ad naturam Dci pertinent n Scripturiscontincantur,tum falfoantcaraf S. pro fun- damento traditionum pofuit, quoedam efie myfteriaquac digniorafunt , quam ut in Scripturis cxplicentur : non funtcnim majora myfteria,quam innaturaDei,& unio* nc natu rruamin Chrifto.

6. Ex 5. fic : Si in Scripturisdefcribantur remcdiaad- vcrfus omnia vitia,tumetiam mediaibi habentur ad om-. ncs vlrtutcs comparanda.Nihil igitur deeft quod fpcdar, vcladlidem, vel admorc^: illa enim omnia adalter-^ utrum horum debent referri.

7. Ex 6. fic: Si omnia quasfunt in Symbolo a Decalo- 50, aperte polita funt in Scriptura, tum ibihabcmus pcr* feftam regulan; iidei & morum.

8. Ex7.fic : Si talia minuta, qualis eft profefllo vidui- tatisin Scripturis cxponantur, nihil certe neccfiTarium omittitur.

9. ExS.fic: Siteftimonia Scripturae finc dubiofint anteponenda teftimoniis Conciliorum , tumfalfumcft quod Bellaria.anteapofuit , verbum Ecclefias efrefem-. per verbumDei. Nam omnc veibum Dei eft unius & cjufdem authoritatis.Naquecertc habcnt Concilia talem diredionem Spiritubdecernendo , qualem Prophctas & Apoftoli habueiunt in fcribendo. Tum etiam certior eft fidcs, quag nicitur claris Scripturae tcftimonlis, quam quas nititur authoritate Conciliorum.

21. In^polfibile vidctur potuifle tam diu confervari puras traditioncs non fcriptas: proptcr hommumobli- vionem, impentiam, I- ' '"im,cV ^ litatem.

Bellarm. i. Curatjl.i ■> npYdcty.i .fnom fed Deo»

quiafHa Pr<rjtdentiaconfi:rvavit Ecclefum^ScnpHYam^ & cttam tra^ ditiones ab Adam ufqtn ad Moftm.

Protefi,l.Bto nulla curaincumbit,quam ipfenonfufce- pit. Sed traditionum non fcriptarum curanufquam ia Scriptuiii^ revclavxt a fc fufccpt.im : tunc enim ^uasnam illae traditiones eircnt , fimul etiam rcvelaflet, atque adeo traditiones non fcriptag eflcnt fcript^-. II.De confervatiow

C 6 nc Ec-

Early European Books, Copyright €) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

62 BBLLARMINVS

neEcclcfiae, & Scriptiirse /apcrtas h.-bemus promiflio- nes, de traditionibus, non fic- III. BcUarni. contendit tap. 4. Scripturam totam non cire confervatam, fed mul- tasejuspartesperiifle. IV. Ab Adam dum pura confer-. vatafuit dodiina non fcripta , per vivam Dci vocem , ?c cxtraordinarios Prophetas fuit confervata,aualis difpen- fatio ab Apoftolorum temporibus non exftat. Ad Mo- fem vero non fuit pura confervata, viva voce ceffantc: ^ idcirco h Mofc fuit fcripto confignata , &c fic deinceps ut ab humanisillis corruptelis vindicaretur , quibus tradi- tioncs funt obnoxiae.

Bellarm.2. ^att^orcMCt adjuvantes fuerunttraduionum cch^ ftrvandarum: l. LtbrsEcclefiaftici^inquttusfuutfcripta.Z. Vfus earum continuus. } Monumenta externa.ut temflA»<!T fiyntUa. ^Ma^ fefes , qud excitarant docios adtnveftigandas tradittones antiquas , & eafdem aliis commendandas.

Proteft. I. Iftaomniafunt obnoxia , oblivioni, ncgli- gcntiae, imperitiae, & pcrverfitati illis quibus dcbcnt oc- currerc. II. Si Deivoluntas fuifiTct , ut dodlrinae iftae non fcriptae aeque fande confervarcntur , ac illas quas luntin Scripturis, i fandis proculdubio Apoftoliscu- rafrctiUasconfcribi, & non rcliquiffet easab hominibu> mcndacibus, pro fuo aibitrio , fcnbendas. 1 1 1. Nequc ulla traditio nonfcripta , inomnibusEcclcfiafticislibri> cxftat, nequc omncs in uUo uno, ncquc omncsillai quas cxftant m quibufdam, a Pontificiis approbantur. IV. Continuus ufus nciinguam quidcm vulgarcmcu- jus ufus cft maximefrcqucns, potcft puram confcrvare; tingUAVuigares ( inquit Bellarminus/ii^.2. cap. 5 ) fingultsf cuits magnaex parte mutaniur. Continuatus ctiam ufus ha rum traditionum , k tempore Apoftolorum nonmagi> poteftoftcndi, quam traditionesipfas. V. Nequcufus, nequclapidcs,& parictcstcmplorum confcrvarcpoflTunt dogmata aut doarinas. V I. Haerefcs excitare debent pios &L doftos , ad fcrutandas Scnpturas , qu» volunta- tem Dcicontinentindubitatam.

22, Protefl. Literae divinae fcriptse funt , ut habcamus legulam & normam perfedam hdei & morum.

JBcUarm. I. Scrtpti^ra finis proprius & fracipuus nm fuit m ut effet reguiafidei : tum fntm conttmret omnia & fola tUa qua ex fe ad fidcm pertinent : & effet unum opus conttnuum : fed ut cjfet commomm torium quoidam utile , ad confervandam & fovendam doilrinam ex pradicatione acceptam.

froteii. I. Regula , & commonitorium non funt op- pofita ; Scripturaeft rcgulacommonefaciens. II. Pro- prius& pr^cipuu^ finis lcgi^cftut lit regula. Scriptu-

ram

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

I

HNERVATVS. 63

•atnaiitem cflelegem Pontificii concediint. III. Vo- nntas Dci ideo fuit in Sciiptutis levclata , ut fecundum llam vivamuj> , licut Mofes qui inter fcriptores eju^pri- nusfuit ubiquetcftatur. IV. Legei autem praefcriberc Dco, ut regulam iftam nude traderct, in uno opere con- inuo line uUis appendicibus,apphcationibu!>, autdecla- •ationibus , quibub intirmitati noftrse confulerepollit, loceft hominib Deo cx adverfo refponfantis. V. Si Scri- jtura fit commonitorium tantum praedicationi infer- /icnsquasnamerit regula iplius prasdicationis. VI. Non potcft ut fufficiens commonitorium, confervarc dodri- nam ex praedicatione Apoftolorum acceptam, nili totam doftrinam ab iis piaedicacam contmeant.

Bellarm. 2. ScuptHra eflrtqHla^ non totalis* fed paniMis.

Proteil I. Nulla omnino ratio , ne lingiquidem poteft quare quaedam dodrinas iieccirarise habercnt regulam fcriptam, &c aliag aeque ncceirariae, non haberent. I I. Si fitpartialis regula, tum nonperfede dirigit : & quiper- fedefacercc voluntacemDci Scripruris rcvelatam , non-i dum eiret peifedus. III. Si Scriptura fit partiali^ re- gula , tum tcncntur homines fupra id quod fcriptum eft fapere, id eft, fupia Legem 6c Euangelium.

23. Protesi. Si recipienda fint dogmatanon fcripta, da- bitur occafio multis, tingendi, & introducendiin Eccle- fiam multafalfa, fub noinine tradirionis*

Bellarm. i. Hoc argHyncntum jnjiHe valet aivetfni ScrtptnrAS^ qHiamhlttfalfiUbrtornatifHLrHntoltm tttnlo IthrorHm Canontcornmm

Protefl^ Non eft eadem racio : Scripturae enim canoni- casaliisargumentibdignofcuntur , non infcriptione foU titulorum. Experiencia ipfa docet , inter ludaso^, varias traditionesfalfaiimtrodudasfuiire , nullamtamen Scri-. pturamfalfam fuiffein Canonemadmiifam. Nequepoft- cain Ecclefia Chriftiana fuilfet ullus Apocryphus libcr pro facra Scriptura admiirus , nifi traditionum authori- tas viamilli feci/rct. Communis etiam fenfus oftendir, ijuod non tam facile fit librumfalfum obcrudere Eccle- iiae pro canonico, ac falfam traditionem pro vera.

Bellarm.2. Ecdtfia ir anthoritarem habet ^ isr certametiam viam dtfcernendt veras traitttones a falfts.

Proteil. Nullam viamaut rationem habet vcrastradi- tioncs non fcriptas dogmacicas difcerncndi, praeter fuarn propriam authoritaccm : & authoritatis illius nullum oftcndc' c poteft idoneum authorem.

24. Protiii. Proprium eft haereticorum abfcondcre fua dogmata, ac dicere Apoftolos quasdam palam omnibus pisdicaflrcquvdamoccuUetantumquibufdamtradidiire-

BelUrm.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^4 BELLAMINVS

Eellarm. mreUamyfltuafHaabfctndunt. qu$afHntturpta : fed n»ftra tbficniuntur a quthufdam , vetquta nm efi ofui mfaantur*i' tmnibuitvelqttianonfuntomneicafacei. . . . „

Proten. Si quifquam Haeieticorum dixit fuamyltcn fijilfeturpia.aut non dixerit omncs non cflc eorum capa-ij ccs, tum hoc eft rcfpondece, non garrirc.

L I B E R S E C V N D V S'^'^

De Chrifto.

Cat. I. De ScientiaanimAChriflf.

T H E S I S I.

INtiibu5,primis libris controverfiae fccundae Bellar-i miniana; , nullaparbconfeflionis noftrae proporiitur- impugnanda , nifi Ub.^.taf. 19. ubi haercfeos arguitur, quod quidam noftrorum Chriftum w^toctsov, ideft, Deum ^ fe ipfo cxiftenrcm appellarc folent. Scd & hacin r» malignapotiusBellarmini vitiligatio, quam gravii ah- quacontrovcrfiarcperitur.NamBcllarminusipIepnmo dubitanternoftrosaccufat : nefdo [ in(\mi ) an harefn ftt tn re, an folummverbii. Sccundo, fatctur, & probat, Calvim fententiam e/ie , quod filtm ftt afe rcjpfclu efftnti* , non re/}>tff» ftrfona. Additctiam tertiom loto, t«m Patrcm, quamFi- lium pofTc dici wTo^sovid cikyvertfiime Deum , & lic ab Epi- phanioappellari. Modum rantum loqucndi reprehcndit: cum tamen ipiemet oftcndat , modum ipfum loquendi neceffarium fuiifc ad refutandum Valentinum Gcnti- lem, quipcrpetuojaftabat , folum Patrcm efle w^-rcS^fcv. huicigitur criminaiioni fufficiat opponere Calvini brc- vemillamapologiam , rpif?. 35. 1. CumdeChrtfttdivinitate fermo esl . qujiDetproprta funt , jureettam tUt deferantur , quia tunt tnmuu! Dei epnttam re/jiicitur . piterttadifttnBiami menttonequA elt inttr Patrem & Ftltum , qua rattone vere dicttur , Chrtflum effe Deum unttum& dternum a feiffo exiftentem. ni:quehuicfententtd.md iUudobftat . quodverequoque ab Ecchftafticti fcrtptoribui eiJ tradi-wM tum, verbum, feu fiUum Dtt a Patre cffe» niam fecundumfuam ' ' ttam Qutn hsc firfonarum notatioUcum habet . ubi Patrts &Fiiii d lltnilio commcmoratur. Nomen uutem lehevaefl divtnitatii elem gium. quod ncn minui Patrem. Sptrttum , cjuam FtUum comfleiittur, Sic Cyrtllui , qut faptm Patrem FtUt pnncipturr vtcarc foUt , froin- fentt tamen abfurdo dttctt , Dtal. 3 de Tnn nifi FiUui a feipfi vitam t erimmortaUtatem habtre credatur. Idemitcet, ft ineffabiU.natunt'. frtfrtumtfl t Ht (K ft tpf* ftt , tn FiUHmidjure («mfttsrt. Qmnmr

tnatn.

i

"1

Images reproduced by coortesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 65 tisun * Ub. ThefaHY. lO. YaticcinaiuY , Paxrem a fcipfe nthilhabtYe^ ufi Ftlius ettam k fctpfchabeat.

2. In libro quai ro occurrit primo qua?fi:io(non maxi- ne neccfTaiia ) dc fcientla animas Chriili , brcviter expc- iienda : an (cilicct Ch' ifti anima ira repleta fuerit omni cientia ab ipfa fuacreatione , ut nullo modo in fcicntia :)rofeccrit. Pontihcii affirmant : nos negamub-

Bellarmini arj^umenta.

3 • Bell. J/! 1 1. Requiefca fupcY cum SpiYttu^ Cit^i^Ttti.t Pfal 44. VnxttteDiU^, Stcut & If.6l^ Ail.^. & lo,

PYctesl.l. Concedimus Chriftum fuiilc undum Spiri- tu fapicntiag abipfa conceptione , (frufbraenim fophifti- ce occupjru r huju^ temporis negatlo a BclUj m. quafi ef- fct noftia defendo.) Sed ficut divinanatura in ipfocom- primebat aliquo modo & occultavit fuam maieftatem ia humilitationc Chrifti, nc exerceret illam dignitatem, quae poftea apparuir in exaltatione;fic ctiam cohibcbatur SpiritUb ille fapientl^e, ne ftatim in perfeciione, f ' latim pro rationeftatus Chrifti cxercretur. II. . .. > fapientice eft ubi faculta.^ adeft omnia faclle pcrcipicndi qu2s funt necelfaria fcitu,prout occafio fert,quamvi:> on> nia fingularia adu non fciantur. III. Sapientiailla quse intenlive, 6c adu primo eftpcrfeda, poteft adufecundo augeri, per extenfionem ad objeda nova.

4- Beilarm. Chti}^^ t VitgYattam fnc menfnYa* loh, i,Ep 4.. Johult Coltff.z.

j PYotest.l, Refpondct Bartholomeus Medina in TAom. faYt. :j. q.j, a.iz In ChnJIo cfl tnfinttagYatia , f-i fcutitta cYcata tn anima Chrtfli non esl infintta. Ratto hujus diffeYcntts e^y quta dt* gnttaspcYfonAtnfintta caufatgYatiamtnfinitam^ fed dtgnitas pcrfonjt parum aut n:htl ccnlticit ad Yattonem fctcntt.^ , tnenfttYatUY nnmqt^ l<ttnttacumUi}ntne tUufiYanteveYitatcs fcicntiA ^ C' quontam iumen

fctentis, in anima ChYtfti eHcYeatum, & habet menfuYam , htnc etiam proventt, quo.lcjus fcicntiaKcn esl infintta. 1 I. Illi ipfi qui ali- quam fcientiamab inltio pleaam & perfedam Chrift^ tribunt, fatentur tamcn de fcientia acquifita, quod Chri- ftus in illa non tantum profecit fecundum eticdum, nec tantum fecundurn experientiam, fed etiam eflcntiam vcl habitum ipfiujifcienti^, Thomasin fumma,p. 3. q.iz.a z. ubiadob. 2. refpondet ctlam fcttntiam ChYiftt fempcr fuiffe pirfeflamfecundnm tempu< (hoc cft,pro rationc «tatis ) fcd non fmpltciteY ir fccundum naturam.

I 5- BcUarm. ProbatttrnoflYafententiaex doflrinaPatrum.

} trctetl, l. Fatetur Mcdina, in Ihom, ^.3 q.io. «.2. Am-

I brofium, Dionyfium Carthufianum , Epiphanium , Eu-

L

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

66 BELLARMINVS

thimium, & Bedam aliterdociiifle. 1 1. Plcriqiic coriin quos Bellarm.citat , vel de perfona Chrifti loquuntur cujus operationes & perfediones anima ejus fuo modc participat, vcl illa teftantur quse nos non negamus.

6. Bellarm. Nenefl credtbtU » utverbtim peYfonaltter fadus ft fjomo» & non fimuleffuderit^ tn ipfa inc^miatione , in tUam humantta* tem, omnia dcna quorum cafax erat.

Prctdf.l. Ilta donade quibus agiturnon naturahte: '& Mcceirario fequebantur ex unione , fed ex libera coni municationc. Credibile eft igitur potuifTe certo conlilio paulatim communicarl. II. iEque crcdibjle eft quae- dam dona, vel donorum gradus , non fuifte in ipfa incar* natione, cffufos in animam Chrifti, ac in corpusnon fuiirc ftatim ettlifam gloiiam illam quam a lefurreftionc accepit.

7 . Bellarm. Sapientia & gratia Chriflo homini naturalts fntt. Froten.l. Non quod tiuebat ex prtncipiis naturalibiis

humanae naturas, aut naturaliter & neceflario communi- cabatur ^ divina : fed quiaiatione perfonas in qua natu- raillafubfiftcbat, & muneris fufcepti , fuit ipfi quali na* tura. II. Naturaliadonanonfolcnthominibuslimul & fcmelin fummogradu adelfe.

S.Beflarm. ChrtftusfuttfiiiusDei. abtncarnMtone ^ & hxrei cmnium bonorum patcrnorum , neqne dfbutt cxpectare fuccefiiinem ex morte Patrts : ergo tunc debuit replcrt omnibus donts.

Proteil. I. Debuit igitur ab initio incarnationis tam corpore quam anima gloriricaii. Hasccnim gloriaperti- net ad bona paterna. II. Ad omnia ifta jus habuifle Chriftum ab initio fatemur ; fed pofl^eflionequorundam cx voluntaria difpcnfatione ad tempus carebat.

9. Bellarm. In tpfa tncarnatione fatlus eft caput hominum & MHgelorum : caput atitem ncn dibet cjjt mtnus ornatum, aut minus f 4- piens quam ftnt membra.

Proteil. I. Hac eadem ratione concludcrc licet , corpus Chrifti fuiflc ab initio glorihcatum, quia angcliboni, quanti quanti funt, funt gloriaornati. II. Caputfuitia utraquenaturaconjun<9:im% ut ^iivS^wTr©» pientia cxceiluit omncs Angelos.

10. Bcllarm. Adam creatus eflfaptentiftimus €undus Adam,

Prcteii.l. Quidni igitur &in pcrfeda ftatura viri na-*' fcebatur Chriftus , quIaAdamitafuit creatus? II. Sc- cundusAdam, ut erigcret nos abilla ruinaquaeper pri- mum Adamum nos opprcflit , defcendcre voiuit in cundemftatum ( cxccptopeccato j la quo nos illeic- liquit.

Afgumenta

licautemfa'* multo magis fe^

Images reproduced by coortesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

BKERVATVS.

67

ta mjl

r^umeh

II. rroten. HibY. 2. 17* Dcbui

ra.

fi

pe

r oniiiia t l At i ibus fi-

cn.cr^. 15. Tentnrus iii oir.nibuN

71^

que

cato.

BelUrm. CHm exctpitur peccatHm » tnteUt^umur cxceptiinon fo^ Hm pi ccata , ftd eiiam omne^ lUt defeclus qui nm erant unles rcdcm^ Htonl. Et cum dicttur per omnia aftmulart , nomtne omntum tnteUi^ [untur omnMqud ad pirftcltenem naturdpirttntnt* velad rciemptto^ tem caniucunt.

Frotesl. 1. Ad rcdemptionem conducebant communx ratione, ut partes humiliationis Chrifti ctiam illidcfe- ftus ab illo lufcepti , quorum fingularem utilitatem non pcrcepimus. II. Progrcirus in lcicntia aecjue conduce- bat ad redemptionem, acprogreffusm llatura. III. Sub rcdcmptione comprehcnditur ejus applicatio , ad quam fingulariter conducit , fcire Chnlhim hujufmodi inrir- micatcs noftras expcrtum eire.

12. Pro/ffJ^inf. 2.40. Crefcebat , & corroborabattir Spiritu,implebaturquc fapicntia, Dei gratia erat fuper cum, & verf 52. prohcicbat lapicntia , & ftatura, ac gra- ti.i apud Deum & homincs.

Bcllaim. I. VoxGrdcavK}^^iftiv@iVerfj^o.aitiitiAnAoftnnifi'* eat redundam.

Protesi. I. Non eft haec germana aut propria hujus vo-« cis fignificatio. II. Non convenit huic loco propter in-^ tcrprctationem quae fequitur , 1/.52. 3. Contmctur hsec rcdundantia in eo quod diciturimplctus aut replctus:fed aliudetiam fignificatur.

B e 1 1 a r m . 2 . Tum fenfus , organa corporea magis .^epleta fuijfe indses fapientia, & aptata ad opcra exceUcnttora.

rrote^i. Hocaliquid eft , fed non totum , Euangelifta cnim affirmat eum corroboraium fuifle fpiritu l on cor- pore folo , quatenus implebatur fapientia , cx^'^<i>To rryi^^

Bellarm. 3. Replebatur fapimtta aciim.it.i ^ ptY exp€rn,ientumB frcprium^ praclice » earum rcrum quas non t^norabatthiortce^

Protefl.l. Ncque in Scripturis, neque ufquam alias, reperitur hasc phrafis , tali fenfu, ut quis dicatur fapien- tia impleri, eo quod experltur i!la quse anteaperfedc fciebat. 1 1. Hac ratione crcfccbat in fapientia etiam poft refurredionem non minuj> quam in pueritia : tunc enim primum expertu^ eft,quid fit m ccclum afcendere, federc ad dextram Patris, ^ alia fimilia.

Bell

arm. 4* PrcficiebatCfsrtfitis fapientia & gratia ^ optnione tmtnum^ juibus tn dies magts apertebat fapienttm fHom.

Pmcsi.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^.8 B E L L A R M I S V S

Protefl.l, Vcrum hoc cft deperfona Chrifti : fcd hii- inana naturactiam humano more proficicbat. II. L dem fenfu dicitur profccilfcin^/^/^-w/M, quoproficiebar fiatura , conjunguntur cnim a Luca : fed reipfa crcfcei ftatura , non opinione folurn. III. Thomas ipfe fumm.^.3. q.j2.a 2. affiimat& probat ex hoc locoipli habitum fcientiae acquifitae fufcepilfe incrementa uni cum coiporisaetatc ac ftatura. Cui etiam affentiunt-T' iiiulti veterum, ut Medina in illum locum oftcndit.

ij.Profei?. Marci^^iz. De diciUo & hora , ncqucipfc filiusfcit. ^

Bellarm. Filiusdinturncfcireqtiia nonfafbat addicendum attis, & ifuta eos nefaenttsfaciehat.

Proteft.l. Hac ratione liceblt etiam diccrcDcumipfn ncfciredicm judicii. Neque potuit Chriftub diccre J trem folum fcire , qui fid:o hoc fenlii magi^ ignarub cit illiusdieiquam homines varii, qui omni modo latagun^ ut alii^ eum demonftrent. II. Hac expofitionc, tur} fimse & fallaci/fimae illius aequn ocationis quae Icfuicis cftin ufu audor & approbator conftituitur Chriftus. SiccnimquodquisccrtJifimum ciTenovit , poteft roga-^ tusnegarc fe fcire fimpIiciLcr & abfolute quoad verba, niodo intclligat mcntc , negare fe tantum quodfciatut dicat. Sicomne fere difcrimen tollitur intcr vcrum te- llimonium & mcndaciumfalfum. III. JMultiveteres Pa* tres (ut fatctur Maldonatusinhaec verba) Athanaftus,Gr:7. Na^tan. l^heodor, CyrtUus^ author ofcris tmpcrf in Matth. docueru^ ; Chrtflum quanenus homtnem diem judictt ignoraffe.

Quod a BcUarm. huicquaeftioniadmifcctur dc or-itio- nc Chrifti corri^endacsc corrcda futilis eft , & in-. vidiofa calumnia Calvino illata, non controvcrfia fcrio traftanda.

C A P. 1 1. De Defcenfu Chrijii ad infercJ. Contr. : . Lib. 4. cap. 6.7 •

T H E S I S I.

POntificiiinfcrna , vcl animarum reccpta-cuU fubtcr- ranca ( profamiliariillaquam habent infeinahum rc- rum notitla ) quatuor efie Itatuunt : i. Carccrcm dam- natorum. 2. Purgatorium. 3. Limbum juftorumPa- trum. 4. Limbum pucrorum cum peccato originali, vel finecircumcifione aut baptifmo difcedenrium. Chrifti autcm animam verc , propric , ac per rcalem praefcntiam- dcfccndilfc ad liinbum Patrum , contcndic Bellarm.

aduir

E A T V

dit eti.im probabile eHe eam et lam ad omnia loca infer- .idefcendiHe, qinmvis nnllos Iiberav'erit,vel cx infernc damnatorum , vel exlimbo ruerorum , fed tantuniex limboPatrum, &forlitan etiamquofdam cx pureatorio r^;. 16. -» r 5

Nosautcm ( unicum mfernu»n agnofcences ) di^i r u ■. defccnfum iftum localem animae Chrifti ad inferos,otio- fum clfe Hgmentum. Chriftum tamen verediciad*infe~ ros dcfcendiire, fccundum Scripturas, duplici modo: .1 1. Antemortem, dumdolores aut cruciatus infernalcs I inanimafuftinuit , quod eft mctaphoricc defccnderead inferos. 2. Poft mortem, dum in ftatu morti^ detincba- tur , corpore m fepulchro mancnte , & anima ab illo fe- parata,quod eft propriegencralifenfu, ad inferosdefccn^ dere. 3. Quandam impi.im fententiam nonnulli', noftro- riimaflingitBcllarm. f«/».7. fcd calumniamanifefta , & plancinfcrnali. Bellarm. noftrasintcrprctationcsprimo rcfutare conatur, & poftea fuam ftabilirc: fcd utrumgue Iruftra. ^

De doloriLui amrnA Ch>tj]t. Argum. Pontificiorum. 2. Bellarm. Scnpturatotam fa/ittem nafiram tribt4unt fAWuvK e-mcrttcorporaliCfmft,, nuUa menttone f.ulaioUrum aut crttt^i^ ruum tnfernaltum tn anima.

rrffffiJ.ScripturaefaIutem noftramtribuuntmomChri- Uinon fimphciter&iingularitcrquia fuit ctrporahi , fed quahabuitfpintualem m.iledid:ioncm Dci & Ieg's con- junitam. GV. 3. 13. & quatcnusconfummatio fuit obe- crienti^ ejus & humiliationis totius, quas partim corpo-

f,^riV l^^^^V""?^?"'^"^^'^- Mortcmenim iU

lam kibivit Cnriftus tanquam fponfornofter , quie Ada- mo hiit denunciata, & nobis debita : illa autem non fuic 10 a corporalis. ExpTc/redeniquc dicitur dolores noftros u ^ ^ noftriautcm doIorcs,id cft , noftri.de^ teaionibusdebiti, non funtcorporalcstantum , fed & ip iituales : eofqueinanimafuatuli/re Chriftum,utpar- tcmiiiius mortisquam pro nobis pafruseft,tcftaruripfe,

r R r«J,^iwj»e,y,y?„ eilammamea , ufqueadmortem,

r*; */» J orattoneiUa in horto. tifqHs ad r^rmrentoHem,

^^/fusfuttmtnferno, & Deum ut ftb, adv.rfum &iratum appre^

PrJ!'nTT '^'/'{f''*^'k'''^'^»fi^ntta,fiiei, & fiduc/.

ne uf nfir 1?^°^^''"^"' ^^^'^'^" iftosad refurredio- 2n rT\ . negamus-. Altcram ctiam phra-

ncni nnnn^^'""-^ r'P"^'^'^"'^ Suam igitur imaginatio- «cni.nonnoftiamfentcntiam rcfutat hrcBellarm. Quod

vcro

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

70 BELLARMINVS

vero ad altcram illam phrafin attinet , ( Dcum ut fihi adzrr fi4m ^ tratum AffYchenitbAt ) noseofcnfu non admittirnu cjua(ilidem& fiducias apprehenfionem Chriitus amil lct , ( ficutBcllarm. ipfcpaulo poftagnofcit ) fedqu» gaudium illud non fentiebat,quod ex nde & fiducia fol emanarc,& loco ejus^prelfuram & vexationcm fentiel 4 proficifcentem ab ira Dei, non ad verfus ipfum , abfolu t fedquatenusfponfornofter fuit. II. Iniftaetiam prc Airaafuit moderatio & mitigatio quaedam per intervalla, . ut locus interim elfet officii^ illis quae ante mortem ejuj ) crant peragcnda.

4. Bellarm. St reiemti ejfsmus pcf irjfernales pccnas Chrtfti > de* » lerent figtirA frdceftffe : dehcret ettam a/iquod facramcntum eju^ rt % exftare : ttem fefto dse debtfct celebrari , & tn tabttlts deftngi : at nthit % talefaclum e^l. _ , ,

TroteH. I. Dicant nobis Pontificii, quibus figuris,facr»' ! mentis, diebu^ feftis , aut piduris agonia illa Chrifti dc- i claratur, qua: in Scripturi:^ diferte commcmoratur, Lue. l 22. 44. & ad illa cadem deferemus ipfos pro declarationc q fpiritualis Chrifti prefllirae. II. Exprefia nullafigura 1 cft divinas Chrifti natura:(nifi apud idolatrasjneque nn^i mae cjus, aut corumquae propric ad animam fped:.ibant| 1 quia craflae & externse figursenon funt capaces taliutllii^ ndumbrationuni.Adivaipfa Chriftiobedientiain re bru- < ta non potuit commode repraefentari. III. Significa- i banturtamen aiiquo modo Ipirituales paillones Chnfti i olim per combuftionem holocaufti igne coclcfti, & nunc j codcm facramento quo tota pafiio Chrifti dcclaratur. Dc feftis diebus, & imaginibus, vidcrint humanarum tradi- i tionum & idolorum formatores.

5.Bellarm. Patres defculttnt defcenfufn Chrifti fKfetos ut . defcenfum vinoris^ & triumfhatoris^ tion ut rei, \ Protcfl,!. Triumphus cft duplex , virtuali^ in caiiipo, f C0//.2.14.15. & adualisincurru vel ftellagloriofa, JE:/>A.4. » 8. priore fenfu Chriftus fimul reus fuit & triumphator: • poftcrioreautem , dcfcenfus Chrifti opponitur planea- i fccnfui, uthumiliatiocxaltationi, Kow. 10. 6. 7 ^ ^ph. 4, 9. \ Thtl. 2. 8. 9. ita ut defcenfum triumphatoris eofcnfu de- 1 fcribere, nihilaliud fit quam defcenfumafccndentis , .1 :t humiliationem exaltati definire. 1 1. Falfum eft omnc^ Patres dcfccnfum Chriftiad triumphum retulifle. Cita- I tur a Bellarm. f4/. i^.ita pronuncians Irenaeus : Dor^tr u legem mortuorum ftrvavit » ut fieretprimogenitus a mortuis » & ccoi^ meratus ufque in dtem tcrtiam in infenortbus terrd. Bafi 1 . ita: Dcus I redimct animam meamde tnnnu infcrnt : vaticinatur Domini ad inm

fcfo^ defctnjHm. Hicron. in If. 53. hsec funt vciba ; vm rept^ y

iAtus

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

F N E R V A T V S. 71 4tf4i e:l inttr peceatcrcs , ut iefccHkret in inftrntm. Eurebiide- nonrtiat. Euang. / lo. haec ; DtfceniereadmferoieflHlttma iffidio III. Qu^iitadercribuntdefcenfumChiifti, vel •iitualem triuniphum , vel virtualem Jefccnfum, intel- /gunt, vel certe non tantum finc Script. loquuntu r , fed :tiamcontra .Scripturam. Scriptura cnim difcrtedocct ibciatum fuiflc Chriftum abiliisinferisinquosdefcen- Iit. yicl. 2. 24. ab adu autcm vidoriae aut triumphi nc- no dicitut hbcrari.

BelUarm. FunddmentumCalvinieflfaJfum.qucdtJfeiniit'' trne. nthtlfit aliud qnam timere Deum tratnm.

Protesl. Non eit hoc fundamcntum Calvini , fcd Bel- armini figmentum. Chriftum autcm dicimui non ti- iiuiirctantum, fed fenCfrc iram Dci.

7 . Bellarm. St Chnftus emtfit verba defperAtionis , -vtdetur prom •Jipme pcccajfe.

PnteH. Conccdimus confequcntiam , fi pioprie verba lefpcrationis fuerunt prout a Chrifto emittebantur. Si /eroeadem iila verbaquas inhominibu;; fsepe i defpera- :ioneproficifcuntur , &ideo defperationii vetba vocan- ^ur , m Chnfto ab angorc provcniebant , in eo nihil eft >eccati.

8. BcIUarm. Si Chriflm pcrtuHt pccnam damnaterum» tum fimm ^'tttter def^cravit, Pcena enim d.imnatorum tnduitt effcntialttnrie^ feraltciictn.

PmtFl.l. Defperatio non cftdec/Tcntia poenainfer- n.ilib. Pcenae author.cft Deus : Dubolus fic peccator de- fperationts. Pocnacft hommis paflio ; defpcratio eft ho- mmisadio. II. Dcfpcr.-itio non rcfpicitproprie poenam ipfam,fedcontinuationcmejusm2erermim. Nulhim iei- j tur locum habet m co qui eandcm pcenam fubit ad tem- 1 pus brcveconftitutum , & ipfi notum , cum cerra fpe li- :>crationis , imo cum poteftateiilam amovendicumipli

slacet. Similiseftcalumua.qua-fequiturapudBcIIarm. icdubitatioaeChrifti. III. Bellarm. contcndit ani- mas m Purgatorio maneites , pocnas fubire atrocilVimas in igp.e mfcrnali, fine ulh: dcfperatione. de Purg.Ub z.cap a ro. 14. an poffunt mifellae illaj animae fpe fuafalva tantas pQenastcrre, & nonpoteft Chriftus ?

<LArgur/icnta nofira,

f.Protelf. //.^3.4.10. ChriftusdicituraDeopercumis «■contritiis.

Bcil.irm. I. cWi/Ins dt:uur p.nuffus h Patte , ^uia Perm.fit f*fntfciJt. 1 t i

Prtun.I, Hoc fcnfa, fuit etiam pcrcuiTus a fcmet-

ipfo.

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E3

BELLARMINVS

ipfo, auiapermifitfeoccidi. II. Prajdeftinatio mo Chrifti. Anor.z.z^^ donatio , vocatio,& fanditicatio obfignatioChriftiadillamfubeundam. 16 Heb

4* CTf. Ioh.6. 27. & 10. 36. alius generis efficaclam not quam eftln nudapermiflione. III. luftitiae Deifa fecifTeCuriftumfuamortc. ne ipli quidem Pontif. gant. luftitiaigiturDeicircaChriftum moricntem fuli occupata, nonpermiilio fola.

Bellarm. 2. Hiennymm & omnes altiexfoftmcs hanc percupi$ nem rcfttunt ad folam mortem ternpoYaUm 1

Prousl I FuitH2ectriftiua& angor quamvis fpiritu*u lis mortis guftatio,tcmporalis tamenduratione. 1 1. Per tinebat ctiam ad mortem corporalem , tanquam caul cjus partiali^ , & tanquam par^ conjunda unius & eiuf dem humiliationisquaein mortefuit maximenotab &per illam folet notari. III. Et falfum eft quod u Hieronymoacaliis dicitur, & invalida ratio ab homi num authoritate duda.

Bellarm. 3. l^onomnesqut (tYcnunnit^Y a Deo iratopMiunt

ftsnas infcrna/es.

Proten I. Omncs hujufmodipoenas patiuntur cx pa tc, quiin animis fuis percutiuntur ob reatum pecca II. Chriftusutfponfor & mediator mundi multo gr « lusperculTusfuitquam alius quifquam. Vnde etiam r ccptaeftfcntentiaapudipfos fcholafticos,dolorcm Ch ftifuifTc majorcm omnibusdoloribus. r^ow 5 46 a 3. Plcriqucalii cum inhacvita pcrcutiuntur , aliquon— habentlevamen & mitigationem : fed Chriftus pro teni«f poredcftitutus fuit omni folatiifcnfu. Thom. & Mc**i dina,ibidem.

10. Protesl. Ife-^. CaftjgatiopacisnoftraBimpon/: . ci. Omneigituipoenas gcnusluebat , quodnoftrapccca tamerebantur,at^ueadcopoenas Gehcnnae.

Bellarm. StcetiamfeqHereturJebutlfe Chrijlipafionem effe dtei nam. Stc utautem temporali ^eena fattsfectt Chrifius fro sterna , / ttiam mortecorporisfatisfacere potuitpro morte antmarum ; quta prt tium redempticnts penfatur ex dignitatepcrfona qud ^atttbaiur » e eharitateqtia patitbatur.

Proten. I. Difparcft ratio gcneris, & durationispoe nae : duratio enimaeterna, & limilcscircumftantiae, < damnatorum omnium poenas comitantur , non fui.. cfrcntiaipfiuspoEnae, fcdcam confcquuntur iniis quino:.T| po/Tunt poenam ferendo fatisfacerc, &vinccrc, quo #] Chriftusfccit. I I. Quid potuit ticri pcr Chrifti mor tem, fecundum abfolutam Deipotcntiam, curiofas prae fumptionis cftinqiiirtic ; cjuidqusminde CQncludimng

poic:

If

teft adverfus fpiritualem Chriftipaifionem , quam rfus mortcm ,p/am temporalem : contendunt en m 1 mVam'rhH(rV^l"'^ fangumis, vel et.am lachry" !> r '"^e^'"^ PotinfTe ad rcdemptionem rnnnV^^' ^^^en^ voluntate Dei, deChrSi

it^ Cfrrrrf^"''^"'^^ noftripamone, fierinonpoi

raepallione. IV. Quamvis valor pamonis penfandus . exdignitatepatient.s , tamen ut palTio idonea en'ct ad orem illum mtalem ufum fuftinendum . proportio

II. rro/fi?. Chriftusm hortoangore &■ horroread fan, Mnem ufque fudorem perculfus Ln fuit ex metu mo I

MirSi V.'^"''"' martyres multi c\' aln eriam cum iiirationc fubierunt.

BcllariTi. I. p^/m,» hnnt umcrem fwffe

.ifn'-^' A^"^"^ """^'^ ^^''^'C conclufio, fed calicem • lis infinuan^ ^^>'P^°" > ^

tm H cos,tAt,one pwnarHm; fed Chr.fim nec obftupefeat frnrum

. «e. ?er«„yj/ «/ redundaret ,auJm e. parte fJp rZ ,« r 4,/er/,/ ro^,/^/,.».;;, ^ immxnente, U iefim m nllm

' if I /flrm*»/4 tmpendentia. ^

f 'Tn;J -0^'"^ t"^'"* voluntatis propofito pafTus afideraLm".?^"''^"'"'- ^^"^^"^ tamcn volunLtcm Sdnr.r^ ."^"''i?" ^^'«^^"1 cft, rcfugifTe mortem .^2

sToIaft cl 'm'^;''^ "^l"^* ^""^^"^ > ^^"'^""^ ^s scnoiait cis. Mcdmajn Thom. ».7. q.xe. a 6 Neoue

[^'•rint"st^j''"'"' ci^ryirut^tbSr^

VoV; r '^Seimpoht^ : tum enim nihil pcrtinercnt J ati.faa,onem. II. Qu^ritur hic deobjea va S

^rcm "nonV "^'''""'^ ^"'"^ Chnftus f"C

' Sin?.r"n?'''t; '^""^ ^^^^ acccrrcrcfineido!

tr^[f. ?,r ^ Mortcm autcm corporalem tantnpfi

iSotiw i^"SiHms grumos,non eft credibilc. 1 1 1. Con, ' bco ciFaJo'''^ • infcrnalis. Sic Mcd?,

r»tfi^;,T ^ " ■^*'^'"» f"*" fi>^'l' Redemptor rtoftef

j ^Tt Aiin^t^i ffi^ j^, a/eftlatium 97tmfol(tUmi remedmm

■ D tnpafm

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BfLLARMlNVS

ij . > TV Diftindio illafiaamter fupen

;r.ro^J«btvin.Wye^^^^^^^^^^

ccrte d vma natura idem gaucluim YAfum cl

ne edundaretin ulUmpartem ^""^f^reffiua Chr.llumfuarpon.^^^^^^

mentcmm Tola tormcnta. isam p ^ ^^,^,^^„^.1^6

?l° = £eZ;n^^r.U^f:;end,^ micrisavertere dcbentcogitationcb fuas amorteimiu^

vo^r."- ub. D^Jul d.ci.ur fdeffe p,^fto efle

tasrehnquitfjumantiatem. III. in pa.ni^iuii t _ tem aliquomododercliaam, vere dicitur, fcdpri

ncmd" endu. en-etdereUaus Idco, cumtamen pauj

f*i;r:.rn^"n^=Tr.aXS^.^^^

cSJpo e Bclbt,n. eti.m>ipfejam modo co.Kc.rt 1 j Sionc anim^ in partes heterogcneas lublata , ftatu.

Pr.»ff*. In quibufdamexmplanbus cli mottis x ox, irc liis quiamors &infernumm »ft»^-«c 7,§^"*^

num & idcm fonant. Argumcnti vis eadcm eft . utni^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog

224 E 3

HNERVATVs-

Protcil. I. S. morUuit^ doloribus Ijber^ra, tum mor$

is, cltruicitanamorte ficut mamfcfte liquet cxivih ■erb,s,r«.W.r/i/«m. id cft.fufcitavit folvendo I I F u t

.h ifti : fedprmio folvidebult Chr.ftusipfca mortc & TBeltT: '•erpedu fidelmm folvi

JJellarm.3. S.qHiatmDofiutcaufi rrcrtn , ,dc» dtlcra a»es ^UeUtur,nm.rteChr.fius , ^r.nt ah n.to Dec .eLlemrat.nc JZ ■*S^unnmumur. et,am»,artyres.hatcrcn. Deumo.frftum JJT 1 u°" ^^'J"'^"» ' "^"1 Chriftu. tuWti ambci ut

o ftr, '''Z'T;-^''''f^^A '^^^^'^ ^"^^^^^^^ vxrcrf-cJcn! nvnda^t. ^*^"""^ fraaatantum & mitigata fidele«

rZ : r ^^nfredolore.mferni, ne Chnftus

Itbtcncicturfatemur. fed ne omnino tcnerctur fieri

fxiC ; ^^^'"^ ^ "^^^^^ uHa mora reJ

'hnftL n;nN"5."''° '"r cxpre/re in texvu ad ipfum

Mcr/if, x;>/f (i. Chriftus) retineretur.

''^ZlTi^ T^^ f^^^P'' "^''turevcrenmlt,

.0^^ f ;>?'^r="'"^" ^"^P^ vocc defignari non ,ic atur. icdahquando etiam metum Pcen^Tlenifica' ? perex uno Iibro Ecclefiaftici fatis liqmdo apparcrri? 26

'T<^^o nec^r.r?oHlK\'*'"'^^ Hoc autem

is : nam fc5nM I • P''^ maliimpcndcn-

' r! "f f ' P"^"^' exphcarc infirmitatcs i Chrifto

lixeiat. Ag.tdepa/fionibusChrifti, ut ex -v rf.fi tu!^^"^"." ^'^"'''^' P--^<^ionumharumcfFeaafue?unt

.eJatus I^i^"'^'r*'^rr^ '"'^"^ fuit auditus vel Ii, i^A R reverentia, feda metu calicis.

CAiV''if'.^"°r^^'''^' ^^^^i^r^dprcpter. ut

'''''' '^*''^"''''*"*'''^^^"'- ^^'^^^-^» 21. «^0T.f5

"i* ^*;°P"^*^ genuma hujus particulje fignifi- iilin r!! • ' * ^ ExcmpfaaBellarm. producfa ni- " m contranum probant. RcailTime enim legi polfunt

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

-6 BELLARMINVS |

txgaudi», ex dtlcre , exfu^trhia. III. Quamvis aliquando U )

ciim gcnitivo,notct intcrnam caufam niotus vel adioni t

quae lignificatur verbo regente, ut in ilhs exemplisnun i

quam tamen fignificat caufam externc impcllcntem a« i

illam aftioncm, ficut Bellar. hoc in loco auditus «to iua.* i

^ii*<; , vult i;ri notare viitutem Chrifti ut caufam impul .1 fivam aftus Dei Patris, quo Chriftum exaudivit.

De inferuin tjuibui Chrijiusfuit poil mortem.

I ^ . Bellarm. Bucerui , £e^4 , & ex parte Calvinm deeert» ir.' ■ tcUigt fefHUhrimiHSiriptmis nomine inferni , ar protnde mhi! ifj . 4liHd, Chrifium defcendtffe at inftros qnam (cpultum tffe.

Pioteil,!. Ssepein Scripturis per inferosintelligi fepul : chrum rcftedocent per fepulchrum fynechdochice in- tcllieentcs communem ftatum omnium mortuorurn:le< icmper ficaccipinondocent. I I. De defcenfu Chriftiac inferos poft mortem fufcepto hoc docent, & iHud etian ieae,non ipfam fepelltionem per feintelligentes,fed per nianlioninem ftatu mortls, quae quoad coipustuit m lc-

pulchro. , tr i /■ L

l^.^BcWAxm.TriafuntprohandA. 1. Inferos ejfe loca fubterra '

mra, difttnaaafepulchrtu 2. ^mmasjuftormm anteChnftimcrter l

fniffeinil/isinftris. 3. DireUe Chnftt ammam adtUos eti.vnmte

tot defcendtffe. r j «

Protefi reloco infero damnatorum cognofcendo , no 1 tion funiusadeo foliciti, ac dc ftatu corum vitando: nul j lam igitur controvcrfiam giavem ea de rc agnofcimus 1 iLeliqua duoBellarro. cx Scripturis nunquam probabit ! ncque primum illud,itaut iis poflit pro fundamento fub i fterni, id eft, inferos femper fubterrancum locum not^il; rc, diftinaum a fcpulchro , & communiillo ftatu mor ^ luorMm,cujuspar!,infepultuiacollocatur. ! jg.Bell. JVflwe» inferni Latinu diftinHum eft a nminefepulchn > frottfi I. Non fempcr diftinguiturfignificatione. Am- 1 l>rofius/»rw. 57 «b- 58. Vcrbaillaangelorum, X«f.24. qui- 1 kusarguuntMariamquaerentcm Chriftum in fepulchro 1 muid inter mtrtuts quaritis emn qui vivit f ita reddit , qutd quan i mPHdinferos: dum me mter inferna fcrutarn > I I. Dlftinguitu I faepcalocofepulchri, cumnon diftinguitur a commun 8 ilatufepultorum vcl niortuorum. Hmc igttur conclud l Monpoteft, infcrosfempernotareccntrumterra;.

1 l.Bellarm. Nomtn Gratum i^m Matth.M ubturbs CaphAi \ nmmdefc.nfuradicituradtnfernum . mnpot^fl aaiptprt fepuLhrt V ^maridiculaiffetanttthefts inter ctelum & ffpuldrum. Ntque Lut \ jbubidivesdtciturtninfernofuifftintormentis.

frtteit, I. DcX»m6. concetliniu*. SiiUem ett^ de ai

ter< >

fi N E R V A T V S.

«roloco fateremur , nihilinde fequeretur vel proBel^ arm. vel coiura fententiam nofliam. II. Nihiltamea mpeditqum 11 . 23. interitus abiedaconditia

•erfepulchrum notetur. Antithefisillainter ccelum &• /r? cpulchrum , qu«BelUrm. tam ridicuU videtur in Scrf- \ >turis quoad fenfum fiequenter ufurpatur.Cctlum enirR •.| ibiqueopponiturtcrrjE; & gloriacoeliignominicXtense. ' ^f' detidifti de coelis, fuftifuses nfqtte m terram.

l^.Bellann. Nomen HebrAum Shchol fignilicatvoragiHem» '■•*<«Bi*i r «rilinarie Oiripiittrpro loco animatnm fubterratfo , &velrnr9, vet k ■^«|r $tnqitam pro fcpulchro.

k I. si fignihcct voraginem , tum aptifllme ac-

r ommodatur adfepiilchrum , & mortem , quse omnes : ? nortalesdevorat. Ncqucalia ratio leddifolet quare fe-- ulchrum vocetur SW, a verboSA<i«/, quodpetere , po- tulare autdefiderare fignificat , quam vel quod fepuU ^ hrumomnes mortalcsiquafi hiantisoris voiagop;tir:vel uod omnesmortalitatis rationeeo ferunrur,quafiad ter- .ninumquem petunt;velquod qui in fepulchris condun- ur a yiventibuspetuntur & dcfiderantur. II. Incerta c mlidiofaeft haec fluduatioBellarm.rjro-ye/www^w.im/if- Iptturprofepulchro. Nonaudet negare pro fepulchio accip>',

J roptei nubem tcftium quibus premcretur , fed raro fic

I capi dicit aut nunquam, id cft, rar'fsime. Nobis tameit ,4 ufficit ad caufam prcefcntem, fi inillts locis ubfde Chri^ liti mortuidefcenfuagitur, itacapiatur. III. Manifefte .allucinatur in co , i. Qiiod locum animarum tantum •1 ac vocenotare vult , cumin Scripturis adcorpus etiam i xpre/reapplicetur. Gen.<^z, 38. deducetis canos meos ad inferos^ i . Quod pro loco tantum accipit , & non pro ftatu, cuiu hScripturisconfundifoIeatcum morte,6c opponivitse*. ff.38. 18,9. 3. Qupdtamccrtopronunciatlocumanima-. > um e/refubterraneum,cum diferte innuitur, Ectlefiafi.i^ I i.fentcntiamin Ecclcfiareceptam, ctiam antcadvca-. 1^5; :t am Chrifti fuific , quod fpiritus humanus afcendat rurfim, i V. Falfumeft , hanc voccm ordinariein Scripturista^» iii»^5m locum denotarc.

^O.hcXUxm. Genef. 17' DefcendamlH^ensad filium mef*m im . ifernum, nonpoteit acciptprofcpHlchro , qma lacob piotahat filium ■ 'itm a ferisdevoratum & caruiffefepulchro^

Prmeit. I. Sepulchro non caient qui dcvorantur a feris: >i irarumenim vcntresfunt eorum fcpulchra. Sepultu- i' »»«quandam Ciccro vocatinfepultam , ccrte ScnpturiC . pcrteaffirmantomnes mortuoscfle infepulchris lohan^ .28. Omnes qmin monumentisfunt audtenfvocem cjus. 1 1. Lc-» ^:-- iforfanpoteft/^ref/eirlilium^non^iiilium.ut i Sam.j.zr. \M £> 3 III' Noti

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

73

1 1 1.

B E L L A B. M I N V S

Nonlocusal.quis led ftatus moitis ibiptOiKic

' nifiia^rqu -Ipon. , eft fepulclual.

^ ' I BellarT.. Num. i6. Defcendcruntv.v:mes m^nfcr

PYtteSl I Sicut in praecedente loco apparet, Shcti iig l^rfre Dotius ocum corporum quam anunarum . qua

^^lT^il a auxin locum animarum non pervencru

11 LocuraiiiuiM «.uipwi"... . -i j

firmat & probat Cajetanus in Nm-,, i6. quod ctum ap, . _ retTx iphs V eibis, in qulbus M^^nicre ,n mf. rnu^- . ^ opa^. i:L'^n^m & idem dengnant : quam e^plicationen co^ lirmatPralmifta. Pf.io6,i7. Apern.t fe t.rr.t . d.,l»t.Mi

'^a?'BeUarm. rfah». m8 Si«A.»Jm.ya/«m .;5J /-»^r ,y, If^rnum mc Jloc. funt d.ftant.fitrr.a :Cedfepulchrnm n.n ..hes Vui ffictetm.Au.bH.p.lm.., f.pe e,.amenf.praterr.m

r!La 1 Scpulchra non lunt propne qua: funt tupi, tciram VcdTZ umcntarepultorunu 11.. Q.amvi.re' pulchra^non lonje abelle foleant a f 'per hc.e cer r^ fiif^imetamendiftant a coelo. I 1 1. ^"^^c'^^'^^^*;'' J fadbuTaoppoTumturcoelo utin generefuo n^axunc di ftant a iuamvi. fint varii gradus alntudmis m coelo S p^fundit^ati. fub terra , qui m iftis vcrbis non dehgn ?ur IV. Locum corporum non anunarum ibi nou^ liquido apparct ex illa phrafi,/,y?r.r«m^«.r.m 'nSheoL^o cmmqui!Jfcuntautdormiunt ammjein mferno , fed fe ©ulchrafuntftratavelcubiliacorporum. ^ a3. BcIlarm. if H- Rcgi B.hjUni..finejusfip.yaB^^^^^ dtatur. ufque ad infernum detraheriu .« pnfundtim laa . cum t. Dt^boL non eH tnf.puUhro, & K-x iUe dtchux cnnturm fefuU . - Pm }"rLocum Utum ad DiaboIum'rcfcrre,mftil a m cft quamnugari. II. Rex autem Babylonis . non dic uucariturus^mni fcpulchro . fed abj.ciendus e fuoO ulcSro, id eft, rcgio Vnorc minimc repeliendus ficut co |jEcrccftexcomparationeinftituta.i;*r/-. i8. i9'io- \' buit faltcm fcpulturamafini cum Ichojakin, lerem.zr.i III Ha:cipfafepulturaregiaquacariturushiit,dr

iiaturdcfcenfus^n Sheol, E^ech 32,^.7. IV. In text.up fatis indicatur pcr SW. hic intell.gi abjcdum ftatum co

porismortuinonIocumanimarum:qui.iWrrrm^^^^

fubfterni, & vermii ohtegexe, verf II. dclccnfus Ctiam dlClti

mterram» & adUteraftvea futurus, vcrf,l% & 1 5-

IM

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

EMERVATVS. 79

24. Bellarm. Septuaj^mtjt Interpretes , Sheol. Hbiqf4:vertc^ tpnt xl>^\' y nnfqHX'^ T-ic: , Htcrony n^is uiiqt^e tnferns4^i nfifqs4a n ^tpuUh/Hm^ ChaUsmgehenn,tm. Sic etumRxbbi D^vt.i , Abne^r^^ \abbt Sa/om^n» & e nnes fere qui de hac rejfiitcare poterxnt. Protefl. I. Si vera lint qux hic BelLirm. affirmat d j : infcrm , tum quod exempla exftant Hebrseae voci^^pro lulchro pofitag ( qux funt non pauca ) totidem etiani tftant Graicaj xS^^ & Latin^, infmi, eodem fenfu ufur- >atas. II. QjAid unam vocem Hebraicam » una etiam ^rxca , & Latina ordinarie vcrterint , hoc fuitcxpru- lentia ( nimi^ forfan cauta , nc dicam fuperftitiofa ) qua enorem textus originalis volucrunt nobis reprasfentarc: lonquodunum & citndcm fenfum ubiquc fubcirc ludi- :arint. III. Falfum tamen eft Gisecos ubiquc Sheol. vcr- :ifle 'Xhv : nam 2 Sam 22,6. & Pruv.2?, 14. vertunt bxxxh^ nmem » & E^ch.ix^ 21. vcrtcrunt ^wi/ocjv , /Ac«f7i vd fepuU :hrum. IV. Falfum ctiam eft Hieronymum ubiquc /ertcrc infernum : nam n^f 13. vcrf. 14. vertit mottem. V. Falfif^imum eft quod de Chaldaeo jadatur. Obfer- /atur enimab harum rerum cunofis , cx omnibus iliij h V^cteris Teftam.locisubiSWoccurritHebraice, in Chal- . laicaparaphrali tcr tantum rcddi^fAf««;iw, f^epif^ime au^ . :cm vcl per/f;>«Wr¥?w vcrti,vcl Hebraicc r^tineri. V I. Dc Rabbinis, velipfc LyrainCe». 37*35. tcftatur Hrir^o^/^* ^rpretartfoffam antfeptilchrum. Pererii etiam lefuit^Bin cun-^ icm locum haec funt vexha.opinioefi HebfAQrum.ir Chrtpia^ . nis multort^m verbt^ Shcol non ft^Mtficare altui tn Scftptura.mft fof^ . am.fepulchrii. Genebardus ipfe in Pf.^^.it^.Ritbhtm qui ie Dxm , ^^*^ c^fonunt ifepulchri^minteUigunt , quodttifernuiappeU^tur Poe^ uc€. VII. Illudautcm Icfuiticae plane eft impudenti:^, juodhacmrcBellarm. jaAat confcnfum omnium fcri jui hacdc re judicarcpoterant : cum omnibusnotum Ut, Cajctanum, Ilidorum Clarium , Ariam Montanum, SandtumPagninum, Vatablum, Mercerum, cum aliis . multis bcne potuifle dc vocc Hcbraica judicare, & tamen DontraBellar. publicis tabulis jam dudum pronunciafic. - - 25. Bellarm. Calvtnus ipfe , in Pfychop^nnychia » di it Sheol Hterdum accipi pro fepuUhro /fedut plurimum pro ftatu d xmnatcrun.

Proteff. Verba Calvini|iiutantur , & fcnfus eius planc ?nvertitur. Siccnimille, etftper mortem Prjifcntts vttA fo!uti$ ^gnificaturftptus . & per tnfcrnumJepuUhrt^m , ufu tamen Scrtpttirjt non infrequentt hdc nomina accipiuntur pro tra Dei & abjecltone. Pragterquamquod hic nihil pronunciatur de , magi:; quamdc/wm^, quafi Ijgnilicarct ftatum damnatorum,ne^ aumlocum Bellarm.f^^w ia tnterdum, 2c nontnfrcquenter in tlurimum Commutat,

D 4 ?6.Bclu

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

80 8ELLARMINVS

16. Bell. Prcbo ejfe tnfero^ pYdtrr fepulchra, ex nomine ahyfsi.

rrotefl. Probatur illud quod nemo noftrum unquan negivit. Nomen autem abyfsi , (i proprie acciplatur probaret potiu^ locum infcrorum efle in aquis , quam n

terra. ^ ^ ,

27. Bellarm. Apoc^. & Phil. 2. Pet eos qui ftmt fub terram nccejfario intcUivintur Sptritusinloci% ftibterraneis de^cntts.

Prcteif. I. Si concedatur iftud , nihil inde fequetur ad- verfusnos. II. Poffunt hlcper eos qui funtfubtei:^ illi homines norari,qui quoad illam partem quae propi i accedit adnoftrum fenfum , funt fub terra in fepulch! i^. III. Diferte tamen explicatur,yf^of.5,i^. de omni crea* tura, vel de omnibus rebus conditi^, non de fpiritibus.

28. Bcllnrm. Proh ex Patribm.

Pr&ttn. I. Patresmulti dum de re incerta certi aliquid ftatuere voluerunt , vaniplane in conjedurib fui:^ cn c. locuminfernievaferunt : alii enim in inferiore ha?n.::- phseriofitum volucrunr, nonintra fed infra terram , alii in aere tencbrofo : alii cxtra totum mundum creatui^i. ;ilii Jgnorantiam hujus reiingenuefatebatur, licut ofte \- ditParkerusnoftcr dcdefcenfu. /lA. 2. Nihil igitur certi cxcorum communi ?c conftanti confenfa ( quiuon ha- bctur) potcft hac de rc probari.

29. Eellarm. Accedtt ratio naturatii : quia Uci$s damnatorum hnitfime dtflare debet h loco beatorum.

ProteR. 1. Naturalis ratio eft harum rerum nefcia. 1 1. Diftantia ftatus eft neccffaria , non loci. II I. Mi- rum eft Pontiticiosnaturalis huius rationi^ oblitos, col- loca/rebcatosPatres in limbo vel fupcriorc tabulato in* lcrni damnatorum, finc uUa fcrc difUntia.

De Limbo Patmm.

30. Bellarm. Ammas piorHmfHtJfe in caloante Chrifli afcenfio^ nem^ eftfintentia prorfm inauditn in EcclefiA, Det.

ProtcH Siclfct haecfcntentiainaudita, non tamen pro- ptereadebct a PontiHciis rcpudiari, quivarias fentcntias defcndunt , per fcxcentosintegros^ Chriftoannos planc inauditas , ut Ivcllus nofter contra Hardingum luculen- tcrdemonftravit,inarticulisf(Sltcm & vigmti. II. Dc ca-Io fuprcmoquid olimfuitauditum , in iftacaufa, non iTiuItum refcrt , nili in fubrcrranco inferno piasanimas dctcntasfuine demonftrctur. III. Non tamcn oftin- auditum, nequcin Scripturis , ncque in Patribus, animas pioiuinantcJChriftiadvcntiun fuiifc in Paradifo , in fi- nu Abrahami,in rcgnocoelorum, in ftatu beato. Auditui ctiamin Scnpturis, de quibufdam tncccUs exiftcntibui

cum

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENKRVATVS. 8l

ciim reconciliatifucruntpcr fanguincni Chrifti. C^l^ff.i^ ve^f.zo.

31. BelUrm. Genef 7,7. 1/U9b& lofefhdefcefuUbantadtnferH. Pfotell. Hoceft moricbantur,ficutantea tuitprobatum,

32. BeIlarm. Luc. 16. HtatmtantHm fmt ^ mhil foltdi tintet ^oct^m cUmnAtoYt^ , & finum Abrah^. Vtraqueigitur antmt fuernns \n eademvoragtnc^ licet multum interfedtjlantes.

Protefl. Nihil omninofolidieft in hacargutia : nam ut nihil dicamus de eo, quod Bellarm, hic dilCedic ab intcf- prctatione vulgari , chaos.i. Inhiatu altquid folidifsepc rcperitui: ut intra concavum f quafi hiatum ) coeli, fita ;lt terra. 1 1. Neque Abraham, ncquc damnati dicuntur :nhiatu fui/re,fed hiatusintcrillos : undc etiam fcquitur sos nonfuiffein eadem voraginc. III. Si nihilfolidifit nter infcinum damnatorum , & limbum Patrum , quo^ modo cohibebaturignisinfernalis,nc vel flamma, vcifu-« muscjus arccnderct ufqueadlimbum illum , cumfum- ma moleftiapatrum ? miraculum ccrtc hic comminifcf 3portet idque gratis, abfquc uUa ncccflitate rci. I V- Hu- tus non hic accipitur proprie (dicit lanfcnius Pontiricius mhunclocum ) fedper mctaphoram , iigniticskttraHfttum mfervtum vel ut Cajetanus \o(\\xitiu ^inaccefitbiHtatem htnctn^ iefirmatam : vcl ut Emanuel Sa lefuita not:it .maximumin' ervallum, tmpedttamqueviam: & fpeciatim (addit lanfcnius) igniiic^tiivfirmtfitmum Det ftatuttim prohtbcm illorum & tUorum ^ermixttonem : vcl ( ut Cajetanuscxprimit ) immutabtUtaso^ riufqt4eftatt^s, ftabtltta& firmnta. Maldonatus in hunc lo-» :jm, Chryfoftomum, Auguftinum,Bcdam,ThcjphiU^ flum, $c Euthimiumineandcm fcntcntiamcitat.

33. Bell. I 54^.28*13,14. Antma Samuetiiafcendtt exterram Proteii. Non fuit anima Samuelis qu^e Magicis artibu^

lon potuit evocari , ficut h^c umbra de fe fatetur ,v.i<. cd illufio Satan^.

34. Bellarm. iPf/.j.io. Sptntunuftorum dtcuntur fui/feife atcere. '

Protefi. NondcfignanturibiSpiritusjufti , fcd rcbcl^» tS^verf.zo.

35. Bellarm. Zath.^^it. SanaidicuntHrvin{liinUcuinqu§ ^onerat aqua.

Proten.l. Pcr lacum iftum non potcft intclligifinus ^braha2quiainiftolacunulIafuitaqua,ideft,magna mi-i criafine rcmcdio, ut apparctcx G.n. 37, 24. fcdt, n iinu Abraha^ eft aqua multa rcfrigerii& confolationis^ 1 6. 25 . ita ut ex illo finu, divcs damnatus pcticrit a^ luamt/fr/:24. ^

^^^^^^ru.lJonpotenperlacHmhicinutigifrofHnditasSab^^^^^

D 5 ctlfti^wh

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

82 BELLAMINVS

cafUZiiM:Sf quia ifitsverhis conttnctHY apoftYophe ad Chriftum , O ^ infinguine ttftamemt dtctmtUY /tbcYatt qtti vtncltftttYant. i PY$teff 1. Non ad Chriftum dirigi iftum fermonemji A cjus, fed ad Ecclcfiam , manifeftum eft ex eoquod foe-' I mminum gcnus ufurpatur , ficut Arias Moncanus obfer- vavit. II. Non dicuntur fanguineliberati, fed fanguinc potiusfoedcrati, habita ratione hiftoriae qua; habetur, i:x(id.2J^,8.

JD^ defcenfu Chnfti.

36. Bellarm, P/4/.107, i6. ContYtvit pmas dYess , & venes feYYeos confYcgtt.

PYoteif. Refpondet pro nobis jpfe Bellarm. Hiclocusnoi$ eonvtnctt ChYtftumveYe defcendi/fe ad tnfcYos. Natn ad iiteYam , cer^ tum ef^ trailaYt de ItbeYattone ab It^ypto.

Bellarm. Stc tamen inttUtgituY ab IlilaYio, & AmhYofio»in ftnfn' wyfttco.

PYoteli. Si quin eandem phiafin ad Chriftum accom- 1 niodarint, non inde probatur novus fenfus myfticus. J Pi^tcrea, lex eft a Bellarmino pofita,de verbo Dei,/ii.}. . gap. 3 . £x fololitkYalt ScYtptuYd fenfu pett dtbeYe aYgtimenta ef^icact^ \

37. Bcllarm. JMoith. 12. Fttim homtmseYttin coYde tcYYA rYoten. I. Satis notum eft rcritr mctaphprice in Scrip* i-

rii notariquamlibet medictatem aut medietatii partc»||| qu3e eft intracxtrcma. SicTyrus dicitur iit^i in coYde mt^^ lis Exech. 27, 4. quamvis non longe remota fuerit a litco-. : re. Hoc fenfu Chriftus fuitincordeterras, dumfuitin fepulchr#: Sic Rabanus apud Thom. in catenaaurea, /t- nas tYtbm dtebus & noilibus futt in vmtYe Cett, Chytftus in fepuUhYO. ' Siclanfenius in hunc locum, lopias pYxfiguYobat ChYiftum^ tY$ i husdttbus& noiitbusinfepulchYo. Sic Einanuel Sa, Jeliiita , in , eoYde » id eil , in medto , feu tntYa , quidam do£loreStntcUtguntfepulm r ehrum. Chryfoftomus etiam rationem fingularem reci '' '^' hujus phrafcoi licintclledtae : uon dtxit tn terra » fedtnio,.u^ teYYA f ut & fepulchYum oftendftit ^ & quod ntiUus folam moYtis apf^^fm rentiamfufpicetuY^ Scriptura etiam ubique,^ fymbolum AJ^*! poftolicum opponit refurrcdionem ChiUti, triduanalfl lfiorti& fcpukuraj. i Cor, 15, 4.

Bcllarm. ChYtfti fcpuUhrumviietuY futffe fupYa teYYam. pYotefh Nonita vidctur attendentibus ad iftas Scriptu-^ raephrafcs, cavatum ft^it tntraYupem : pY.^grandtslapts advolt4tm > eil tn os ejus : lohan, u$ infpiccYtttncurvAVtt /e, PttYus defcendtt.

Bellarm. Stcut lonas futtvivusinverjrc Cai , ita altquidvi* Vum dehutt effc incoYde teYYA.

PYotesi. Sic igitur & corpus Chriiti dcbuit effeinin- . ferno : & corpus animatum, & etiam vcftitum, non nu- 1

ilum

1

•3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

I

1

^ E N E R V A T V S.

dum : occorpusintcgrum, non crucifixum quia lonas afu.tm vcncrcCen, fi pcr omnia lim.Iitudo rcciuu.l

Chiifta^mo^;""'^'" ,''- ^4- ^^'^fentibus . quomodo r.rnln? perlonam vivum figurari potucrir.

rir^iV' T ""T"* '»or'icompnrar. . fed m,nf,mJtr,»m hc^ rumt man/iont trmm dtcrum.

It'. ^^'l; ^J^'^-}^' reUnques nmmam mtamin mf.rna, -Prw«7. Refpondemu. i.exprcms verbis ipfius Pccri-

verf 3 1 LoqH»tus esl Davtd derefurremcne Chrifti. Ch riflu s au-!

tcm rcfurrcxita mortex..r/: 24. & quoad corpu Tquo;

propnc fufatatur) ^ fepulchro. 1 1. Per mam Xm

tu^n^lT'T"Yi''''^- LocusacftatusinquoChri^ David H^W '"'fji'' «nus&idcmfuit cumUloinquo Sunt 1n Ano^''i ^ '7'"' «l'asquatuor tcrmini ut vid fuir lwr^°^'^^''pS'rm^ J fcdilleftatusinquoba, vid fuit icl dus , nonalius fuit quam mors . ncquc locus

cx vi^fius oh^r^^r^'"'"s;r^- ^^'^- Argumc*nta?ur cdam rcHnqueie ' ^ ^^v^"" undecitatur : noa

m i.T * efthberarc: libcrarecftamalo,dcmifcria- Patrum Vh """r P^^'«b«ur ChriftJs in I mbo

R T " '^''''^^ ^ fepulchro. '^'A^fcrnnm/' '^^^^''''^"^^^'''^^myicfignific^t: & n,H

rirrfocel^^in?"'*''^^'^'"'* nihilinde fcqucturni/I DftenHrr p!ir^^ "'^^ PfoP"c ufurpari

ntc^HfAf!-^''^'^'^'"-.^^'^ (P^^^f" iUaquihac de " 4^7 a^udT^^^^^ nxhilaUucfpotcftfign?ricarc. P^^i! L ^*/?^ mtcrprcteS , ^o^ko^^o», ri 5.- =rx.i ro.

ArL ^'^T'''f* "on Juxtainfero/, fed juxta

mumvr. '^^' ^'""-'^' "'^"^- ^<=P"lchrum.t.4 S 2 ""^^^\^"'"^am propriefignifacet , accipi tameli

?rS?i n^^'"'".'^^'"."'^^'^'^'" > Procorpore meto^

pripturis ufurpatur. •«i^ii^i.'"* ^"'''"fil"Jf--'P^ran:m^tnteU.gtccrPm . «0«^- P«S m"''''""^^^"^''^''^ '^PcnenLmelfe.

•rJi an?ml ^'"''^' ^^'"^" hoc loco propter vo-

^am m '^^"^^^-'^ intcllig^ipfam ani,

» j «^^/'W'». 16, lo.quodautcni

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

84. BBLLARMINVS

unum & idem quoad rem ipfam delignant, apparct ex jiOor n * ubiunumpomturloco amborum. Htex Acior. 2y 20. ub; unum tantum de Davideaffirmatur , ut. polfitdcChrifto.-i/fr/: 51. fubillisphrafibusaffirmari.

BeUarm.4. AnimanmqMamaccifitur pro cadavire , cum m cadavcrefit frivatio vita : nec fojfumui dicere vt:am ejfe infcpuUhrtt (Um tbiAtt torfiti fme vtta. j;r-,^;e Proffif.I. Fatetur Bellarm. ipfc paulopoft. difertts verbibGf». 37. «rj7«m. 19, 1 1. animam fignificarecoipus ifc carnem:corpusabfquc vitaquale notatur, Levit^zi.ii. Uum. 19. II. cftcadaver. II. Vita dicipoteft effemfe- pulchro , eo fcnfu quo^/of/adicitur habuarc tnfulvere . & i/»rflmtm«conculcari, rM76. ^

BeUarm. 5. VfusHtnadmittitfjnecdochen,quapomturp.m pr>

^^Prtteit. Satis nobis eft lianima ut pars hic poi.auu pro toto,idcft pio Chrifto , quifuit quoad corpus in lc-

pulchro. , , , , -vr

39. BeUarm. Multum imereil mter Nephesh & •|v%>iv Ne. phci,hentmfineuUotropo . mntantum animam fed & antmal » m Itisimcorpii figmficu: unie etiamftre femfiradjeaivHm (vivens, hatetadjunaum . qutafigntficataltquidtndtfferens aivivum . &Hot 'vivum. At Gracavox yvxK & Lattua . ( anima ) mn est tam gine- ralti fi^nificationis. Praterea animahic tpptnitur carnt » ncque am

ma, ncqttecare. r n.

Protcn. Bellarm.hicadincitaspUne redattum le oltcn dit dum utperrumperepoffit.nihilhabctquidautqual fitquoddicit. Naml. Multum intercire dicit inter2<?^ th -hdci^vAKy, cumtamen feptuagintalntcrpretesper to tumvetusTcftamentum ( nifi in fex aut feptem locij perpetuoiUamHebraicam vocempcr hancGrjecam red aiJerunt; ncoue quifquampoft iUos vcl aU^m vocer Grsecampotuitinvcnirequaetam apte refpondetiU braiccE.autaliara Hebraicam , qua: iU am Gi^camac II. i«7t;/;fs/>dicit fine uUotropoligniticareanimam, mal, & corpus : cum rcvera , nuUa fit vox Hebraic. ;»bfquetropoplures habet fignificationcs , nequeiuali linguis, nifi Jortuito, talequid accidat : nedumutlm tcopopares&totum , fubjcclum dc adtundum , eadei vocefignificentur. 1 1 1. Non vcretur dicere N^^/j ' ' /fOT/^fradjedivum (vivensj habercadjunctum: cum ; rariflimehoclegitur , nifi inhiftoria creationis : Hci

^t

i.imin verfione70. Gijeca ■^xyici\m codcm adj occurrit,ficut& apudApoftolum, i Ctr 15^45. x^v;.

I V. Somniat de Nephesh , quod omnis Logica nega

i

Ijgnificarcfcilicct aliudinditicicnj^ ad vivum&

non V vHi:

Images reprcxlucecl by courtesy o( Koninklijke Bibliotheek, Oen Hoog

224 E 3

fi W E R V A T V $.

yum ; cum v ivum & non viv um funt contiadicentia. atqueadeo cunda entia cVnonentia fuo ambitu com^ f;n^1"l"' * J''^^""' quidquam indifferens aut tcr- tmm habere. V. Particulam ilUm, neque. nece/Tario vult innuere oppofitionem : cum tamen fexcentis in locis ad confcntientemilluftrationemadjicitur, utH.*.i3,r quaqHAtn te omittam, neque tedeferam. '

40. Bellarm. Rom. 10,7 iefceniet in ahylfHm i Uelf.

Chufium ammuii re^ocare. H,c ojlendstur Chr.ftHm p,fl m,rtem tTrfafart£: ''^'^ - ' '^'^. sn pnf.nd,ft»m,,

aST^'^' ■^'"'^J'^'"?^?"^ Paulum, unum .'tidcmeft. quod rr^mm^r. apudMofem. Dcut. :^o. i;. fed/r.«5 mare nonf gnincatinfernum. ergo nequc.« u. Ad'

fcenaere in coclum , & defcendere in maf e vel abyfTum nihilalmd eft, hocin loco. (ut Mofes Dent. ^o.i iTquTm fruftra quaErere i em occultam aut longinquam. III Pau!

ncmChrifti amortun: nihil dicitdc Iiinbo. I V InilU

lefpiciturdift.n!

tialociacQcIo, fed a nobis : incoclum &marcirc eft longelatequequaBrere. "tmarcire, elt

Vro't^fi^lA?d ^^*'^-^?- P'f"^""''"f^r.oresfartesterr..

frotefL Ideft, in mfcriorem partem mundi . qusc eft tcrra. Hunceflegenuinum fenfum apparet ex ADo^^nU- «gumentationc : probat enim hunc defccnf^m^ei^ '

'iZt^^^v^T'^'^^^ rubhmc/ defcenfus

autem in Iimbum inferni, non potcft cx afccnfn DrnK.;^

quia potuiflet faltcm afcendere, a tcrrn ni fubHmc^Quam ^ Vis nunquam tuiifct in centrotJrra: "^'""e.quam^

ir f ^JSniiicat unam partcm mundialiis infcriorem /r.44.23. Sic etiam Caictanus accipit hoc in loco • :mell.g.turafpofaum tcrra addetcrm:n..ndum ^nfer. rc^p^rt^f^Tnfi

rJ^ai'^' •"•io-nonaddcfcenfum Ideft ^i^nrpteniaomn^ llj * "tCajctanus. atqueetiam Emanuel Sa judicat* *^^*^qH^ftom.ffa&fcr,ptacr.mtdeeo, velpotius fccundum

tttmtnum, don.s (^frattts Sptritus Sancl. ^

^ ^ 42.Bdlarm.

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

i

M

86 B E L L A R M I N V S

42.Bcllnrm. I Pcr. 3. if- In qui m cmete erant

Lnt De,f.t.eLamm i,eL Noe. Et 4 > 6 Ji« t„.rtu.sprs h, tatumetlEHangetmm, ut j uduentur & quidemfecundumhom». a incarne.vivantautemfecuniumDeumtnf^trttu.

Prctesl. Nihileftmiftibverbis, quo proban pofTit dc. fccnfusChriftilocalisininfcrnum.adcduccndosPatrum animos cx limbo. Nam I. Carccr de quo hic agitui ligni- licat locum ac ftatum corum qui m catenis caliginis ler- vanturdamnationi.2 ret.2.4-no"cftigitur finusAbra- haj II. Praedicatioillacujusmentiolit, adrelipilcen- v tiam & convcrfionem tendebat , hoc cnim eft judicari carne, & vivcrc fpnitu. 1 Pet.^,6. licut i Ccr.^.S-idcm finis excommumcationis dcclaratur , pcr imerttHm carnti& vitam SPtritus. At vero poft hancvitam m finu Abrahae nullus locus eft rcfipifccntiae & convcrfiom. III. Prae- dicationis muncrc non fungebatur anima feparata (cuj us : t talc ofliciumcircnufquamlcgitur ) fed Spiritus Dei » Chrifti.hoc agebat per Noen. fraconemjuflttta, hcut a Mo- fe indicatur, Gf«.6,3. & abipfo Pctro cxplicatur, EptSi.z. cap.Z. verf.f;,^. Pcrfonae quibus Chriftuspcr Spiritum di- citurpraedicafrc,fucruntincrcduli,inobedientes,autic- belle., nonjufti, qualcs Patrcs crantin fmu Abrahae. Senfusigiturcft, Chriftum per Spintum fuum m Pro- phctis loqucntcm , praedicafFc olim m diebus Noe homi- nibusquitumvivcbantincreduli, & jamproptcr illam incredulitatemincarccrcinfcrnidamnantur.

Bellarm. l. Communis {ententia Patrum eii in contrarium. Proiesi. I. Omnci locos Scripturx , non habemus rettc & accurate cxplicatos k Patribus, ncdum communi fcn- tcntia & confenfu : aitoqui ( dicit Cajetanus m praetat. ad librob Mofis) fpes cmnis ptfieris tcUeretur exponendi Scripturamf*''^ tram,nifttransferendo(ut ajunt) deltbrc tnquinternitm. 1 I. Au- cuftinusBeda(fatenteBellarm. ) difccdunti vulgariin- terpretatione , & nobifcum faciunt. Quibus addi potclt Hicronymusin//.45.& cx rcccntioribus, Gloffae, Lyra, Hugo,Dionyfius Carthufianus,3c ipfc Thomas Aqumas. III. Non confcntiunt reliqui Patres vcl cum BelUrm. vclinter fe incxpofitionc hujusloci.

Bellarm. 2. Spiritus Chrtfttcum dtflinguitur ccntra carnem ncH videtur ft;^niflcare poffe aliud quam animam

Prcteli.I. ii?om.i.3,4. Spiritus Chiiftioppofitu. carni fjgnificatdivinam naturam.non animamhumanam. Hebr, 9, 14. IdcmSpiritusChriftioppofitusfanguini,eandcm naturamdivinam , non animam humanam notat. i Ttm. ^,i6. Eadem plane cft oppofitio mtcr Spiritum & car-

Early European Books, Copyright €> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Hoag.

224 E3

li t

E N E R V A . S g«

Jlt?.^.lV,'^!' '-cvera poteft altera oppofitio confi-

nere cum phrali Scripturae, qua; per carnem Chnftiubi- que Ijgnihcat totam cjus naturam humanam. II De a- nima nonpoteftmtell.giquod hicdcatur ( ut AuRuftL nno^S ^i''''^ quuSpiritudicitur Chriftus vivificatuL quodde div.napotentiarede explicatur ^Paulo. z Cor, >^;.tV-. I u^""^^ * "^^^^^^^ vivificata fuit , ncque tcli expini "^*^"""'^ vivificandi, nollo modo po!

Bclhim^^Mimaduiturviv.ficata , qu.a vivamancbat. Diti-

riuwm rpat<^on-:«>:j^,-, qus mortem pr^fupponit Ado- aolo ipioteae. I Ccr. ,5. 28. fed al.a verba^q^uTLn^fi: cantvivumfervare ^.o>^:Vo^... C^-^y^^-^:^.. ll i^fnL T.^^''!^'' ' «bnoxii funt & in pcrL

^of^r n f^''-'^"'^ ^""'^" eft immortali..lli!ol

."icrrieft ^onr"°" '^-^" "^^"^ confcrvari, fic nequc f - k'incarielt confervari m vita. t v-

Bellarm. 3. 'i^enivmpr^dicavit» de divinitate nenp.teii

arn voim ^^"^' ''^l^S'''' ''^'"^' probandum fuit Bel- aim. \ocem iftam fr«/f,f?»5 propric femper vel faltPm

" oca rS * o^"P^"' n'^' ""^'^ freque.rtru; m Scnpt"^ iicatu defr^nT improprie per Jj^,.

Sci ci / ' ^rcendere , venire , aut huc & illu?

ai!s W22 inr^ur ^ P^-OP"^ dicitur profe-,

aturlm non i^'-'"' r''?''^^^ fecundum hunianam arm tTdJr? annH'""!f ^eque niirum debct BeU \"' ^ » Si«oa eadem voxpropric & imDronn> m ;odemcap,te ufurpatur , cum .pSlcLteifdi ?^deT rVa>

la^rfoa^ipf ^"'^^'"» i^iemelproveroignep^ur:

VrJZi- "l'"*'*"P'^<^''*^'*»* dsatur Euangehum. ^ •er/ r!2 ^.'^f^^.^tuGraeconondiatur qui r.^.n, m ca--. •ci^n^. Pi*^"^'P'"'^ rubintelligitur, & renZs pr^I

itatiseftln lo r , ^mproprietatisaut obfcu-

^o! voc^nmr fDi quoruirranun^ funt in infcr-

» voccnrur fpintus in carccrc cxiftcntes. 1 1 1. Quem-

admodum

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E 3

rationc vocantur fpintus m carccrc, qua viventcb lcriptisPetn cxiftat . ut .^^^"f,'. ^'«Y^^

crcduli fuerunt tcmpore Noe, I ^;^'f:^^^olliecndi inrptnoDcr praedicationcm Chrilti coiiigciui-^ lfT"'^r/tau°rbriJ,xin,uo Pati=sfu.tu.« , tu.t al

Proten. luftamrationcmoftendimusmodo, quial; liceXc Vxcmplum dierum Noe maximc congrue irVumcnto.quodPctrustraaabatdepaticntia.

^BcTurm 2, CAr.y?«5/>r.i,r«^ir in mferno .mmbus bom^jp. nhu^:fedmminM.meifriLnm^

crcdul qu.. de .7/« erli majus dubnm , an effent falv.necne . j ie autbufdAm eorum tndicat Peirusverum ejfe.

Trot il I. BoniSpiruus & Spiritus mcredulnn carce inf^rni runtplaneoppofiti. 11. Non majusfuit dubiu rfe coitanei;Noe /an eflcnt falvi necne , quam de du «nt^s & qu nquag^^^^ & alusmultisquipcnerunt cui Kolah DathJn, l Abuam.N^. i6 aut de Fi m lii quos Deus non habuit gratos , fcd pioptei l"f Pf^ca. pioftravitindeferto. iC.r.io.5,3. mdicare voluiff. Pctrus a quos corum m fine vitaB.poenitcntum cgiff nondcfcniilifreteos pcr inobedient.amtantum , &ca ccrem IV. Poenitentiamortuorum de quaagiturM?.. w! 6.' non eft antecedens latio pr^dicationis Euangeh led confequenscjus cfl^aum , titm.m.rtmsqHn**'^^''^^

Early European Bocsks, Copyright €> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Hoag.

224 E3

fitXatum fuit ut damnarentur cdrne. Quod autem BeHarm. DimMm eosfecundHm carnem fmjfe dicit , qui dammtt extfiima^ nntur hitmam jniicte , quoniam corpora eerumaquis netata fueruHt, loceadem r.uione ex verbi» iplis Pctn refellitur: Pctrus tnim datnnationem illam de qua agit vult fincm efTepr»^ iicationis, tdctrcoy ut , quod dc humano judicio aut exifti- natione ncmoaffirmabit. Pctrus etiam damnandoicos ncarne dicit : Bcllarm.aurcm damnatos eos judicio ho- ninum dicit, quiacarne perierant , quii hasc intcr fefe :onciliaDit ?

• j?f '^^*"?" ^^*'^"'*'' ^^''fi' '»f^rn* non fuH ad coHverftonetn, tifotum ai (tnniinciaitoHem q^auitt magnt.

Protef}. FicT:a igitur ilta piaedicatio non cft illa de oua

gitFctrus , yclf.i/» 3,19. veWa/).4.6. quia ibi nulla fit

nentio gaudii magni annunciati. fcd pisedicationis ad

iamnationcm & vicam.

43--Bellarm. Tradittone Patrum dcfcenfus Chrifii ad inferos cnfirmatur '

Prrt/f. Defcenrus talis qualem BeII.irm. defendit, ex jonimuni confenfu Patrum non poteft confirmarJ , ficut

• eiKcrus noiter luculcntcr demonftravit.Nam. I. Patres 'Axu nihil aliud intcll.gilt per defcenfum adinferos quam ^oimnunem mortis ft.uum. I I. Defcenlum defcr?bunt oenalem&humiliationispartem. III. Liberationeiii lominum cx mkrno appellant faspe libeiationem a rea- u ocjudicio damnationi» immincntis. IV. Hanc libe- f ^"^;-*^"^ r.on locali defceniui anim^,fcd mor- Innr nf»!-i ^ ' m*!^?^ ^oc^iUm animae defcenfum tra-

V ^n'^ ^;^''''^^^^"*^'" mumtalisdefccnfus. In iftis ini^>n V'"^/' JUh^litat Bellarm. ut totam fuam dc au/a fX^^' ''"i^ confcicntiam) merito rcddat in ifta

w n ^ Siccnimille. ^•f'!: «f ?L' A 'r ^"r ^'T' {"^tificatioHim animarum Chri^ iTman/l fi'''fo^^^^'r'»'defcenfu,fedetiatn nmaneut m Uco animarurn tUo tniuo . & fropter altJi euL cauf^,

icctpatur metaphornc, five frofrtc, td efl, fro pomar.o. Nec emrnBeo Tprl'r/ f/^^ri "^*?^' -nimafiLl effet in ducbus Uctsfbl

^^:^it<!::[r^ c..^i>,..,,„,„..^^ ,,,,,,,

l*JlSr; 7"^"'* t'"'* '^'f""f'*' ^^"fl' '^n^rnis juficrum.

H

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

co BELLARMIN VS

5. Rauonefinmbentfidinonfiiitopmlicenfu , cu>n dtvtmtAi fil # mHAVrofriebeatififat. &tUaenubique. IkH.

6. N«» efi creithile uUas animas tnfMtium qut dn-Jferitnt pectntooritinalifiiijfefalvatas.Ibtdem.

7 l^onefftt error, fi quts iiceftt , omnes animas furgatortt tunclt ^ heratasfuilfcexfmgatoTto, exgratia fPectali , quia Dominrt^ nm , \ AUisialusfacramentK, aut mtrtiis nopris. Ibd.

Protesl.l. Sipotuerint animtaePatium beatihcai : locali defcenfu Chrifti ad mferos , tum ille dcfce.. . non fuit nccelFarius , atque adeo non cft defcenlus ille dcquoPatresloquuntur. Ireneus cmm a Bellarm. r tus cap 14. dicit, Chriftum in defcenfu legemmortu. fervaffe,Meffetfrimogemtusamortuis. O r i^zncS y frofalutemutu ^ defcendi/fe. Eufebius , i lege charttath vocatnm . eum del r ' •1 diffe. Damafcenus , ut lux refulgeret its qui fub terra erani ,n tt ndris , ficut foljuftitta ortus elt in tara , Tertullianus . triar(has& Prcphetaseompotesfui face/et. HllaruiS , defccnf Domtnus ad ccnfummationem v.ri homtnis mnrecufavtt. Pl: ft rius , defccnfione Chrtftt ad infcrnum veniam meruiffent. GregO i| viUS y proredemptione hominisadinferosdefcendit. Bellarmi : autem nuUamcertam rationcm reddit defcenfus , uttbttriiuomancret: cum tamen non negavent , quinpo tueritin Paradifo manerc & ibi ctiam manfent. defcen iitii;ifur ( fecundum Bellarm. ) tantum ut dcfcendcret & tnduoibi manfit, tantum ut ibi mancret.

a. Si Cl^rifti defcenfus localis neque neceflarius ad hominum fahitcm , neque poflTit dcfcndi line ta^ miraculi fiftionc . ut pcr omnipotentiam Dei una eademanima propric& localitcr Cmul fitin coclo, in terra , certe non eft crcdibilis. Bcllarminus cni: ipfc hor eodem cap. i^. docet , effentiam anima, , cnm ftt quxdam &finita . neceffario effe prafentem uni fertoloco . & mlteu nifi mutetur de loco in lotum. Haec ctiam ibld. elt gumcntatio Bellarmini advcrfus Durandum : Si pev feaum tantumdefcendttadtnfcros , ergoeodem tempore anim* O /lifmtt tnmuttts lotis fimut : fatis manifeftc mnuens , 1. eftcdum tantum hoc pofle ticri , fed non propnc .1

rcipfa. „. . , ^ j /T- j

3. Siprobabilefit, Chrifti animam defcendiirc ad o

nialoca infcmi, ctiamdamnatorum , tumnoneftpr babile profefto dcfcendifre Chriftum fine neccflltatc infcros, ut mancrct ibi: quia mancre in igncGehe nali animascruciante, non fuitoptabileanimae Chri Huc etiam accedit , quod Medina in Thom. f .3. quaft, art.z. teftatur, Vniverfos Theotogos . & univerfos Chrtfttanos tiuorum fetifus communii faltax effe non poteii , fenlire *mma> ^ Chrilii

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

E N E R r A

91

1 TYtfii qucniruhjiantiam ^ localittY non t:Jfe tn^Ycffam ininfernHm B mnatoYum : quam ctiatn veritatem afficaciter ait com- wttjA :obari ex 2 Cortnth 6. ubl dicitur nullam elfe conventlo- HMl jm luci cum tenebris ; & talcm ingrefTum dedeccrc

hriftum affirmat. Hi^^ Locis animx Chrifti pr^fentia non contulit lu- f is Patiibus eflcntialem beatirudincm. i. C^ia Chri- ; us fuitagnus maftatus ab initio mundl Apocal, 1^,8. ' a ut vib rcdemptionis pcr eum asqux eflicax fuerit in- dclibus omnium faeculorum ad juilificationem , fan- 1 iticationem glorihcationcm. 2. Bellarminus ipfe Kirando contenJcnti, animas neccfTarjo dcbuiire bca- ' ficari in codem inftanti , quo Chriftus mortuus eft, rfpondct cap. i^. dcbuilfc quidcm ea:^ perfoluto prctio ^dcmptionis moc beatificari , fed iUud mcx polfe cflc •mpus quoddam brcvillimum. Cum autem pretium lud rcdcmptionis reputationc Dci fuit folutum , uopromiflio fafta cft de feminc mulieris , & tanquata ohitum coramDco valebat , atquc adeo fideliumani- nx debucrint wtfAT beatificari , non dicit fpero Bellarm. ftud mox potuifle eflc poft quatuor mi Uia annorum , fic- : it neceflc habct diceic , flAdamo, & Abeli expedanda 5 uit omnis beatitudo , ufque ad rcfurrcftionem Chri- 1:1 : quia omnes qui credunt in Chriftum , habcntvi- amaetcrnam, lohan.^^ 14. cflentialiicr fcilicet & in- f :hoativc. 3. Quia cxpre/re dicitur dc fidelibus antc ad- i' /cntumChrifti , quodinvita habucrint gaudium fpiri- :ualc , loh. 8. 56. & bcatitudinem , Rom. 4 , 3 , 6. ac poft nortcm pacem , id eft , fecundum phrafln Hebr^o- :um, beatitatcm , I/". 57. &folamcncx adverfo oppo- litum mifeiias damnatorum , iwr.i^.i^. 4. Qmaaninu , Chrifti, non propricbeatificac fua pi^fcntia , fed divi- : aitas, ut Bellarminus fatetur.

' 5. Nequc contulit localis illa praefentia animis juftis sdudionem cx carccre. Nam Centurionis fidcs lauda- ^ rur JW4fr/;. 8. quod ex locali Chrifti praefentia nonpen- debat. Et Matth.zj , 52. immediare a mortc Chrifti, multacorpora fandorum una cum fuis animis furrexif- ' fc^dicuntur. Adde ctiam quod animae juftorumasque potuerintcx fuocarcere (fi quem habuiflcnt ) finclo- cali praefentia Chrifti cduci , ac alioe animas finc tali du^ - ccpraseuntc , cx carcere , purg;itorIi ( flPontificiis cre- damus ) folent educl.

6 Si non fit crror , diccrc , omnes animas cx fpc- ciah gratia tum temporis fuilfc liberatas ex purgato^ 110 : nulla ccrtc ratio reddi poteft , cur illi argucrentur

crro^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BELLARMINVS

eiroris.quimillo^fidelcsab co laltem tempore » in piit tratoriumir^dicunt. Domini ctiam gratia eft aeque rp( * cnli> hodie,atque olim nequc jam alligatus eit facrani tisaut meritisnoftris. . l u v ««b<

7. Eadcmetiam rpeciali gratia , fidelmm Ijbcris , HnH I baptifmo utoricntibus , patet viain coelum ; quia Domi i. lius non eft alligatus facramentis.

C A r. 1 1 1. Chrifto Mediatore , lilf. /. T H fi 5 1 S I.

Status controverfiae.

BEUarminuS. Vommus Mediatcrem tttm , qniiHter aliquts dty fidentes» aut ccrte mn ccnjtnavi medmm fe interpomt . ut eoi rt, dtgat ad (oneordiam . vel novo faderc tenjungat. C ontmgit auiem h dupltctter. I rirfuhft,-nti.^lemaliquam mediattonem. Z Piroft taltonem. Prtmo modo Chrtftus dtctp.tesl Medtator fecundum perfont Ittatem.quA conncHtt duas naturas , fednon dtfttdentts. quiahu,m nitas Chrifttnunquamfuit contraria Divimtati. Dc hacveromedu iione ncn quArttur , fed qua Chrtftus tnntcens Patrt rectnciltav peccatcrcs. . _

Protcfl.l. NomcnMediatoris, in fuapropriafignihca tione non eft nomen fubftantiae , fcd muncris bc ottici Subftantia igitur& opcratie. non conftituunt duo gener mediatioms, fed unum & idcm, ficut aptitudme ad mu neris alicujusfundionera & ipfafundione vel cxccutio nc. totum munuscxpletur. Subftantia perfeconlidc rata, poteft ciremedium . fed non Mediator , ut Bonaventui inMagiftrum,/iA.3 nonineptediftmguit. 1 1. Al

fumptio ipfa fubftantiae vel naturas humansc , fub torm fervi.parsfuithumiliationis Chrifti , atque adeo opcra tionisilliusquamcdiationis munuspcragcbat.Pfti/. 2, 7 S. III. Qnamvishumana natura prout tuit m Chrifto nullasinimicitiai habuit cumdivina,prouttamen in nc bis exiftit cujus caufam Chrifti agebant, Deo fuit inimj. ciffima. I V. Nec debet, ncc poteft fubftantialis Mr tio Chrifti ab ejus operationc inifta quaeftionc disj i. ^ Quiadumquaeritur fecundum quam naturam Chriftu iit Mcdiator , non de operatione fola , fed & de o^erant quscritur. Neque alium in tinem talem fubftantiam ha buit Mcdiator noftcr , quam ut pcr illam pcrageict par

tesMcdiatotis.

1. Bcllarm. Mediatieitttpere quatutr mtdts fien p»tett. I. Di ternendo&judicandocaufamutarbittifaciunt. 2. Refcrende ^ hi $nde»patU» & ttndttienti, HttnKrnHncii, 3. OrMdo, &fupplicai * • 4, Solvti

4 - ~

ll

ili

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3



'*» ■	■•■>

	f

ENERVATVS. 93

S$h(nd() & fatiifaiiendo. D iffii ommbm m»dis p$telf inteHtgi jtt^fiie hdc fetuHdnm quam miHram Chrtfto c$nventat MedtatirH tjpaum.

Prtten. Intelliglturquasftio deiis omnibus qua Chri^ ftus vel noftio nomine apud Dcum , vcl Dci nomine jpud noscglt, &agit, adDeumnobls, &nosDeore- ronciliandos. Hsec omnia enim pertlnent ad Mcdiatio- lem Chrifti: quorum tamcn non minimam partem, qx\x n regno Chrifti collocatur, Bellarm. omifit.

^.Bellarm. Sententia cemmhnts Cathtlicorum efl frtiuifium \Htd6perabaturoptra MeJiat$ris , fnijfe DeHm& homiaem finml' edpnHcipiHm , quo iUa cptrafiebant , aut fofmale eerum prtncpmm utjfe naturam humanam , non dtvinam. Calvmifta. C7 LutheraHt tnteniunt , Chriftum exercere$ffcium Medtatcris fecunium uiram^ \HenatHram. utprinciptum formale.

Preteff.l. Principium^wa , autformale, quo effeaum lUquodproducitur, nihilaliud eft quam visiJIacaufe luae facit ut talceftcaum exiftat. Si igitur Pontificii legent naturam divinam fuIfTe huius generis principium n mcdiatione Chrifti falutem noftiam procurante, tum Jciofam ftatuunt divinam naturam, nullam virtutcm in otohoc negotio cxerentem : tum principium iUud apud

r.«l"l^" °';'^^'^''^''"^P^"'^» "^S^"f- frDeumho. mnem reparattenem humanigmens faflam ejfe , ut p$tt qut ut Deux omu , «, vere oome debmt Catisfactre : tum valore & dienltatc ivinafpolianttotamChrifti mediationem : tunf den ! lue apertc Scripturae contradicunt , difcrtc affirmanti ^hriftum perSpiritHmaternHm fetpfi^m eb.ul.Jfe Deo. ifel. 9! T*. It T"' c,«"t<^nrf'nuis Chnftum cxcrce?i of, '^«'^'•^toris fecundum utramque naturam ! ut

;Xis" ^P^^*^' diftfnd^onem

/irtutis , cc modi m naturisoperantibus. Sicdicimus

^"I? Pf^"."^. rccundum humanam naturam fcJ

« n^i^i^^^"^*^'^ " P^"* ' ^ virtutTiiW: « naturas. In humana natura fatisfcci/Te ; fed pretium

tern"atura^"""" * & applicationem illiu^sfaVi^S: lil?n k^« ^ divinaprovenirc: omnes denique Me^ latoiisoperationeshumanas ^Chrifto cxcrcerifecunZ

^rgtmoita BeUarmini,

SeUainf*

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

.4 BBLLARMINVS

Bellaim. I. Cur quAr*aU,Xtt .homo .mfiaiexfrmeniHmy

pJeiJ.l. Expreflit naturam fecundum "1 ^ft^. diator : fed non fecundum quam <olam. I I- Katio . tcm quarc mentionem fecit hommis Chniti ^uit, uti neret hdeles ne de uUo hominum gencre ^efpcrarei fed pro iis orarent, quia Chriftu. homo fartus , comml nem perfonam fuftinuit , non huius aut illius gencrit hommum,fcdhominum. III. Simih rationc conclu-* dercquispoflit. Chriftum tamen fecundum humanai naturam habere potcftatcm remittendi pcccata , qui Matth.^ , 6. dicitur. FtltHmhommis habere fcteftatcm remittetti

^"Bellarm. 2. Difttttguit ^pcftolttsMediatertmk Dco :unm$m]

auit Deus. unus Meuiater. -n. .^.,ui,«mJ

' Protesi. DiftmguitidcmAv^oftolus Chriftumab horTu

nc G«/ 1 . 1 • Nen Ptr heminem fcd fer lefum Chrtftum .• non fc^ quiturtamcninde, Chriftum tantumfecunduni diyinaB: Sam vocairePaulum. Chnftu. autem 'ec^cd.ft.n. guitur & a nudo hominc, &^ Dco nudo, prout i?iivito5T©'Dcus homo.

BclUrm Vatresnegant Chriftum tffe Meixatorem , quate

Pmln. ^'ihil aliud \ olunt Patres , quam neceflltatcl unionispcrfonalisindicarc, in Chnfto Mcdiatorr. Ise eant igitur Chriftum, qua fimpliciter Dcus cft . elie Me diatorem, utoftendant eum efl-c Mediatorcm qiKnenv » eft Deusm carnemanifcftatus. , ^ . „

6 Bellarm. Meiiattr dtbet iffemedtus,td esl^diflans u,n j qutf:irte dtfttdente , tnedo. At Chrtfttts ut D.us , ncn d.ftat \

^ PmXl." Bonavcntarainfcnt./ii.3.J.^f.i9- a BclUijlgj antea laudatus , fatetur Chnftum efle medu|m mtcr manam naturam & Divinam , in quantum elt unap nain duabus n.ituris : Bellarm. ctiam ipfe cap.i Chriftumeiremedium & Mediatorem , per Uu lcm mediationcm , fccundum perfonaluatcm fuan- naturasconneftcntem : & de ifta mediatione ixpe loq i Patres. II. lUadiftantia quam ftatuit Ecllarm. Aem»! jtj juftt a Detdiftantis , quattnus eil hemo , &ab hemine , quAtcnut, iuftus, neque libimetipC conftat , quianullaeft prop ■ inter diftantiamillam quae ab una parte eft in lubk.; i auatenus enhomo Sc ab altcra in qualitate , qi^atcnus citjujh { nequefufficitadmcdiationcm quia in juftitia unius hi minis quataliseft, fufikiens valor non repentur, ad D iuftiti» fatisfaci€qdum,pig mundg houuiHiminjrftor

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

IRVI

E N E R V A T V S.

7. Bell.Km. Chtiflmnon eli M.dimr f.mnLim utramqtten*-

. ^'n[';"^ ^°"^'^> "tH^itui-. Apoftolus

-hr k"^ ^^'^r^^ll- «^.^.^"^«^^^"^^ru.eftBellarra...» I dc -hnfto utfubftantiahs eft Mediator. ^

y^J>^.n.m , tum Pater etuvn <T Sp.rnus fancll ejfent mI

J^7%"V ""2'^ hocfcquitur, quam hoc: fifilius ir\ l f '^''S »"°do fecundum naturam Divinam incar-

'.t^rl f T"" T'^ \ convenit divin« natur^ , non ut ^n^r?.'. V"^- exiftcnti , qui modus non con^

enit Patn aut Spintui fando.

0,t^uum!^' ^'•^'''/«K, nm poteli Chifl, anvenne fecunJum

, V Vi 9 • H ' pir Spmtum ^ternum fapfumobtuUt

I. Q^iamvis facnficium fuent Chnftus iJLmXol : cfccundum humanam naturam , tota tamen perfona u t ahquo modo oblata.ut docet Suarez in Tho-M « " 1-4 Saccrdos autcm fuit etiam fecundum ilUm naturlm* :ujus relpedu didum eft , fiUus mem esm Tb T<T\'

^hrifti ' ""^^''^* rcpentur, nili m divina natura

^^o BclUrm:' Srquetur (onfufi, , &hArefi,,fiun4 ntottrati»

rrcf^i? Nulla fequitur confufio , vel hsieTs f7 An^

RXT^" S^^"ivi5 efficacia noM fitadio realis Mm^«

igitux

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

• (? o ii L L A R M I N V $.

rgUuralienum. III. Majeftas tamcn legia """jm dj- I, tatemadfcrtPhyficisaft;ombusiegis,cciendi bibcn-

I & c 1 V. mfi natura illa cui majcllas reguadhaeretr opci?tur. nullam dignitatemadfcrt ulli aaioni: lic et,a-T nLira diVina , cu; u! propria eft n^'''J^ft^f,f opeiaiidcbet, ut digmtasdivma opusillud comitetur.

^rgumenta nojlra.

1 1 . Trtten.loh. 10,17 , 1 9.Bgo animam meam per meipfum dcp>- M. Hoc dicit Chriftus, ut Mediator : non eltautem h manae naturae adtus. , .

Bellarm. rcnereaMimMmenhminis , nonDe,, mhlentmaim enqH»m mtri . fuut refumere antm»m mW.altuA en quMm refttrgere qHlmvii petefias fenendt tUam & rettftmit ad Itbititm , fit a Dee U.xt

tpfthemini. ^

Treten. I. Quamvis animam ponerc palTiye , lit m ( • • & aiTumere animam , painve , rcfurgere, li tamen acu^ fumantuiiftaephrafes, ( ficut hoc in loco. ubiag.tur d.| teteflMe ponendi & affumendi , neceffario debcnt ) tun. Vonerc animam eft libere dimittere animam m morte,5 amimere animam eft excitare mortuum. Haec auten nonfunthominis. II. Sipoteftashaec fithuman^na turse data , tum natura humana habuit poteftatem du i nam. Non poffc mortuum excitareeft potenti^plan 1 divinae. £;A.i,ao. Ph,l.7.,zi.Matih. 12,^9. 1 1 1. Ex len k tentiaommumScholafticorum, Chriftusmortuusno fuithomo, quomodoiglturChrlftusut homoammai rcfumere, aut refumendi poteftatcm haberepocuit? Bellarm. AHgufttnus didt tarnem ajfnmfiffe antmam y ex pou,

finte inhubttantiitarnem. „ , . . j- • _ „^

Prwif. Poteftas igituriftafu.tpcrfonaedivinaj , no

naturae humanx. Caro Chrifti mortua , ne veluntatei

quidcm habuit humanam . nedum poteftatem quod vo

ruitpeificiendi. Sic CajetanusiScMcdma mTh^.^j

m K a X. SfCajctanus & Toletus m JcA. lo.aflirmar

Chriftumfecundumdivinitatem, aut hypoftafin di

nam , pofuiffe animam fuam , & itcrum afTumlifre. S

JusieiturCalvinu^noneft author hujus intcrpretati

nis ficutBcllarm. innuere voluit ultimis lUis yerbj

Wcnt Calvtntis ques authores f.quaiur. Toletus etiam clega

fimilitudine , fic rcmilluftrat: quemadmedum home hab

enfem tn vagina , quande vult , exerit enftm , ^ tamen una mati

'vagtnam tenet , & alt,ra tnfem : fit dtvtna petfena $er nmtem , an

mam , a terptre . vcluii tnfem a vagina ftpAravtt . utramque tam,

fartem fthihabuitunitam: ptrrtfHrrdliomm anUm animameerpi

fPfulnviftinafttnfmuitntnsmvagin»,

12 f * ' V»'

I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag

224 E 3

ENBrvATVS fwA

legata . qi.^e Apoftolus dict , 2 Or.^ STc , , de re )nc,hatione & paciticntione h Dco in ChrSlo hriftum procurata : fcd Calvi.io , quem B-llami hir itt ipugnat. iftalocanonproferuntur ^Il W 7an er Vc^,"

iquas fuiirc in reconciliationeproct ' i^eipa, te*

Bcllarm. Re^tnciliare Kcn ftmpa ui :

7 T Rcconciliatio k Chriflo fadifuit Mediit'> - I I. Deus peribnaliter in Chrifto exiftenneci^ic

rr=- « V^^^^^^t"^. 'S't«r ut Mediator Sc reconciliator nor.

^ anVDei ChVift''"'* ^n"^''.^'" redemptaS. fui?e fan: 15 ? f Al " • Mcdiatoris munere funeeb.uur

/ idr^ ,^ * QiLamvisautemneiueifta loca

quai u^tBTiiJP'"""'^?-''' ^■'"'"■^ tamenpl^scft robo! i2l a m 5 'n"''"! '^^Ponfo po/nnt eludi. -«ciui m. hscncleproOAnt perfonam Penhficii fttfiri tfe dt-i^

minis hanrperfonam^b fre ^ ^r^"'"' : fub forma

^:^:m^S-^^

i^ntteliirni^sTu^^^

. 7i«/.^iCX ubiconcedit. 1. /«

^ o JZZ? U^^^^^^^ hHmanitati^aa,^

- /mi irquiVw int^ '"^'"^^^' «^-agisdi^inalunt.

' l-re i/?? M miiaculofum agnofcit in\eden?ption?s : ^ Si S 'do vel potiu^s monftrum Chr^ft^n?, •^JariTad iiin- ^"^^^""ahs utnufque natura fuit nel ninXT'T > tum ccrte ad opera.1

nc m iuT' rcdundat a natur^inopera-

•'«i^, nuuUanJVtura operetur. ^

£ 15.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

dum. fiintopera Mediatoris : fcd fiint fohu. D e .

in fumma , nihil ahud cft , quam Chriftu garc efficaciter eflc lefum vcl J^ervatorcm. ^ ^ 16. Aliam unam rationcm propon t Bella^^^^^^ vinie>«? demediationcChrifti intcr Deum gdif qul?.i , utlongcpetitam , &.o^fcxircf opa gutabat lcpoire fufplcionibus '"'^^^"f;^.^,^'^' nm intaaam rclinquit rationem Calvinipumam , cZpum ut Mci,atcZ e^ ercAeniurn. Sectmdany ^ i JorfHmmumimfeuHmtemtin c<,!o ^ .n terra. Te tmn ,oniuns,i:fics<umDcc, Etquartam, ^«m f^" ; J.«.i«r... Hasinc^uamomnesrationcscumy^^^ ptur» teftimoniis diflimulat Bellarm^ & unam i . ;ipit, qusenonadprobationem ^^"'^ cxplicationcm,aCalvinoprofcrtur:Quidhocel.

«juam fortiter fug.cndo, fophifticcpugnaie? ^„Chr,jltuf,h-^eteUamah^Hidmeruertt?cap.^.& I

17. Quamvis de hac quaeftionc , ut mmus nc non fit magnopcrc laborandum; duo f^^cn certi, eaftatuimus: I. Semcntiam illam quam Pon ti dc rc tuemur, efl-c vcl falfam , vcl »nccrtam (a tci>»t partc, &ex partc fibi.rcpugnantcm II. C«i Tncritatis cfl^c al.ud mcritum tribuerc Chnfto 1 _ fui ipfius , quam viam , aut modum , ab humjlitatc Mj»'

^^^^rpSrdtcnt, Chriftumab inftanti co4 ptionis fuiHc perferte comprehenforcm, & bcatu

174.4.2 Connprehcnforisautcm non eft fibialiquid ?en, fed viatoiis tantum , fecundum doftnnam bch 19. Non cxplicant nobis , utrum primanon - fibi . & fecundarionobis , vcl nobibprimario , , libi- nequedefiniunt.an meritum quofibi.iliquidai iivit, fuit mentum cx congruo , vel cx condigno, u loquifolcnt, vclquopaao aut ^'^^^«^^^''^''nf m^r adhuc oftendcrunt , quomodo unum & idcm mci >

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Hoag.

224 E 3

•xaltandum: nec deniq^ie ratiina^^^^^^^ r/r luare aut quomodo corporis eloi a i • .^^°"eam.

' .onem habuerit ChrXs ex inir^o & rn^?'-'^ nimae. aiuchco, oc non gloriani

itu7mdn,f ^I^"!," k'" '"!"* • f^nrf^mcnti loco po- ito/p op sfn m1"!d^"i^ " r,nZ°~ 1 Dco rcpe itu MK, 1'' Prrfj^l-oni» "loHum qui

I, xme,.,o , ftcxaltcJip ^tc fine iS"?!';"^'^ uadienitasadrhi ia.,.,; , 4' ^ nicuto, 1 1 1. Sia i-

^am pra.c%ue acccflit r^^^^^^^^ tumadani, •nte{tia ) ?uk an"e ^Vrf^t "e na ^ Tv • '"T""^ oneftmftntumcrend ^ -^"'""^ ^^^^*

^ccfr^nov;^^^^ ^aliudai;q«id ter huJuaiioncTc^^^^^ pantatcm ratiinis

lelaphrafis Tbc I-,rm ff g^^^^^-cat^onem. Pa,

m. Petri enim confemo^^^^^ nieritoriam cau,

turEcclefirs Amdamfn? "T^l"" conftitue, ^ ' merccdem fu (quamPe,

aqui eandem conffmo m^d^^^^^ -""<^^ • cundem principatum . ^f,""^''^^'""teientur etiam >teftBeIIatm Ch X^ argumento concludere J -tibuspoSe, ^;;?',"^ ctian, „.erendilcgem Sacer,

\ ' non caufamf/oni. ^"^'^* ^"^"^ hun^iliatio,

■ Iman^ natSdeb/t.m "^**' «'"'"'^"^ Slonam ipff ituralia rat iafbef^^^^^^^^ ""^ '^^^i--' NulU

'contendunt C I nftum f^^^^^^ Pontihcn tantopc

^fundamentum acea^ ^'l>,met merurfTe , quam

: cum taSi^^^^^^^^^^ de mentis huma.

^non audent on.m . J ^"^ ^'^"'■" ^'^'"'ft" tribuc^ . ^ceffarum ekfSunu '^^^"""^. ^^"^'"'^ opus it, t- «Tionftra.» !li ' "'^ exmeriti ratione ca-idem

IJSctZ ^'^''^'''''^^^'^^^^^ rc.licetvclbene^ d ma^ ' i * - L 1 B £

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BEI.LARMINVS

L I B E R T E R T I V S De PontificeRomano.

CaV.I. De regtmms £cclcftx. Cor.tr. Lih. I, acaptte 1. 10.

Ou^ftiones totius cardo in eo vertitur : An vifil yuxiuou" •c^rlpfiiE mihtantis debeat (

todu; Ec Jefi. n.litant.s dc MSnarchicum > Pontificii afhrmant : nos

nejjamus

B

^rgumenta BelUrmmi,

T H B S I S I- Ellarm. RetimenmniumofumHm , & »ti!ij!ifnum.es} res len ^clefi^ fU reg,men Mcnardkcum cll .mn.um ofumm

pattcm 9*. BcTlarm. cQnlumit) cft otlofa & inepta

re^dis nuHumlnum rcgimen ( h"mar»Ku. oquende. n!ci pJtcftnbrolutcoptimum & ^^ "uu a&\ ' II. Quodoptimumvidetur cire "'^"'^ ^veitu

fimumTiUud ab Ecclcfia: regamncpoteft abcire cxci^ crat a ut redorc!» tales fint quj non pomnt errare , U ^ le uirequ^ratur , five dc fado : quod BellarPj. luo M-t «^rch^ Pontitici, nonaudet arrogarc III. Mop S Ariftocratia /& Democratia , non polRmt m co ^emiot/em vcnireV''^cu,fit^^^ jnns Cietatibus quae Ar^fn^n & creaCn, vel-.p^^^^lvccvxej^Tis.ld* dSuum&impcriumui fuaredura admittunt :

n autem Eccl^liafticum vifib.lc non eft i-Penum,J tr.milleiium I C«r. 4. I. 4 Cc'. 1, 14. IV. Ecclcuau.^ ^^rl-ahs noneft focictas vifibiUtcr 4"^ = "HVS faneulare rcgimcn umus Monarch^e nonpoteit drcop- S eccIcL ton, <iu^-v's cffctoptimummlo^ omnifinculari. Sic enmi Bellarm. ipfer-p. 8. S, Ecti fZlrL.neffent.nnrfeccli.^.ts. utunumcorM ( Micm futa) p^cercnt; fufceret unuu.iue f^srcchr . .i ejf I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

ENERVATV?;

tintitacolligatae, utinterfe unum corn . , ^ >oliticum facunt. Ergo nihil opu. cft uno gan. , uicha. Aiiumptio vel indc conHrmatur, quod Eccleli»

umaCnrilloinftitutum m fcfc c . .,tcs. & omm .rdmar.o Minifterio-^ Chrifto inftituto in fcfe frue ^ ss. NcqueenimuUuscuItuseft p' > Ecclefi^e Oe, umenic^Bquatalis; nequeullus M: . . EcclcliaP - ''«^n"^' Eccleliam illam un

om^om'v ''"^; particularibus

ompom. V. Sunt mter iplos Pontihcios ma-

uatis , non doctorcs tantum varii , f- i & in

: Ecclefiae nationalci .quse negantregimcn Ec' . Monarchicum. Dodtc - -

icultas Theologica Pari/ienlis '

*^ » quod ctiam oOT««wm c*/»i»«.» . - ' fle, non dubitant affirmare. Dc .-^JT mno i6ii. In iftis autcm loquitur Ecclelia V--''--, •ontifiaa. V I. Non eft noftrump ronunc iaiquSd^

nien it optimum. & mdeinferrc, Deuirdebu?flb il, fj lEcclefiaconftituerc: fcd potuis ex vcrbo inauiJl.l ualc regnnen Dcu. in Ecclefia conftituit . & cx co cci

iUmmum^^n^fJ^- ^^S'"]--^» ^cclefi^ fpti^un uummum. In iftiufmodi rebus , illud fiepc locum ha

at Tu"ttr7Tr^''. ^^--'^ernefpccFofisprnun;

um , exemp/nr ejfe Ecchfu mort^lmm hommum Hcb S. K Ceuum

n.tepr,n,ofr.aitu,f^,t . qmHt*ncDMuZc7mr lib Z ^ ur Sshemetb & Luciftr irij. f'- r,. ; * o j * -'•^•4'^- oidiluspref»r^ il "d i ' f , ^^''^'-^^ <^'''f'*r,c,rcumd4tHS

M,cf,ael ejus itcum obtmet. Apoc. 12.

XrnVr '^'^^"[/^^'^"tm^-afomnra.&certafi, ii^^nrH..^ ^^ntistebri Monarchica. Nam. I. Hrb, Taru'.T%T""^ de Ecclcfia Chriftia,

jua t..iiscft. Illas etiam ceremoniseChriftinon An-

^«mca ,m / ''■'^'k',^' fimilibus obfervationibus,

mo ^^"Selorum. I l. Hierarch.-cumiU

^non^uT^''^^^^^^ Angelos, SchoUfticf

ii & adu^; v''--^''''';".P'"° » ^^^^ cognitionis, of! <X aauum variisgradibuspetunt. Th,m,t, ^«..f.ioS.

^ 3 Banncs

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Bannes in illumlocum. II I. ^^cet , ciJ er

llicos , ut Bannesnir/«m ^^^^^^

fuificJtcr expluar, tfnt. Et ^J^' '^f;' f^'**' Vv ' Behcmoth tap. 19. cenfetiU»mfentetittme!f'pyohab,tem. l^-

/.Uo. ell beftia comeden.f<^num ut ^«•^''/^'^;

Vero ad Lulorias allegori.is confug.at Bcll^""-/^,^, legi ab ipfomet approbatx , deverho i^"/"'-?^^'-^?;^^^;

fos Mlchaelis. intelUgintur

rfisPrtdmufqHcMdmmem. th,d. VI. ^'hil opuS elt Ang XTonarchavicario, mmHlenali, quu Monarcha prm

p^t.BXm.^r;^i:s

^-'Sri^T^^^^^^^^^ q-ad regimen eiu.

non fu t figura Novi.quoad vilibilem ejus ftatun. d < fto dift n^um: Ch^iftusemm.cft corpus , cujus u. fuk n Uo teftamento. II. Simih rationc concludc pollit unicum Temolum ac ^cum ^ms cuU ^onftitui debere in Teftamento Novo. 1 1 1. Summi ^arirdos inter ludaeos, non fuit Monarcha : nequc emi : fe.es fcreba noUs, ne'que leges latas ^}^^ J^^^

nfndabat. Mcmorabils, & ^^^"V nl^

tum accommodanda eft iUa obfcrvatio lopfephi, ap«. Eufebium pr«p. Euang. lib.8. 0. ^.v ^«'v'.*?^."'.^' ^ ^«'v ^

SsaiT>iv i^;,;iv, Kc^ Tb.pir©.iv.9is. Euleft^ IfrMhttc* { & Chnftianae ) »^5«* ccnjlttuia fmt , Momrcha . ncque Ar tYatta.neMut DemocrattaJedTheocratia.

A Bellarm. CompAratHr Ecdefiaexerctm. Mmtcr, Jponf*, l, ^domui . navt. Sed exercttm ttnum habct imperatorem multer taput : refnumunumregem, cv,le unum Pajlnem: dimus unum ^omum : & naviiunumgmhernatorem. .

Proteli.l. Similitudines ncque probant , nequc 1 ftrant, fiextcndantur ultraiUam qualitatcm nigua r

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N E R V A T V S. i >

tituitiir compnraiio. Sed nullum harum fimilitudinum fquam in Scripturis adhibetur ad externum regimen otius Ecclefia; declarandum : ilhid igitur regimen , ne- ucprobant, ncque iHulbrant. I I. Manifefte Falfumcft, num fcmpcr vicarium ac minitterialem efFc imperato- em exercitus , caput corporis paftorem ovilis , acono- num domus, aut gubernatorcm navis: Principaliter au- em haecomniaconveniunt foli Chrifto. 11 1. Ecclefia ota nufquam ia Scripturis dicitur , aur pie dici potelt xercitus Papas, corpusPapa, pvile PaprE, domus Papse, utetiam navisPapse. Huic igitur fidlitio Monarchac, 1x fimilitudines non convcniunt. I V. Non potelt k lafphemia excufari, quod Bcllarm. hic obiter annotac •. 'feftilicet Ich I o. ! 6 per unttm faflorem , inteliigi PettHm, eju qrte l tccr/fores. lliudautem ridicuhim eft, quod unumtantum economumintelligi vult , L»c. 12,24. eixmquc if fi*m efe 'etrum. Hujufmodi argumenta non funt digna feriaali- ua refutatione : quce a confcientiis audorum , & com- lunifenfu Icdorum fatis rcfurantur.

5 . Bcllarm. ChriJIm cum i» term degeret » Ealeftcim viftbilent imimftrahat , utfHmmus ejus Paftor , cr Rencr : ergo nunc eti.tm '.eciefia dcbct habereexternum & vifittleregimen MoTianhicum: (dto^ ui ntn ejfet eadem Ecclefia

Protesi. l. Chriftus quoad cxternam perfonam quam aftinuitinterris, nongeflltfe ut vifibilis Monaicha,fed

^i^^S^ -/^ ^^^'^* ' Minifter , Luc.il.ij. Matth.io^2'^,

I. Miniiter externus proprie fuit ludseorum tantum. '.omjJ},is. r:rr»n^hter ( ait Cajet. In illura locum ) funaut l$ffict«re/peclu nationis Iud*trum t illi foli natam mintftravtt.

I I. Sacerdos ludaicus (judicio Bellarm.fuit tum tem- orisvifibilis Ecclefise Monarcha. Numquid duofimul lonarchae vifibilcs fuerunt , iique a fe iavicem ita dif- mticntes? I V. Ecclcfiapoteft cflc cadem, quoad eHcn- :arn, quamvis externum ejus regimen , quod cft adjun- -umpraeter efllenriam acccdens , magnacx uartc com- niitctur. ^ ^

6. Bcllarm. QutbtisrattoHibus probatur ^ iebert unum Epifco- *mpr<»rlfe Parechis , Archieptfcopum Epiicepts . Patrtarcham Arch^m >iUopts , tifdem probaripoten , unum Ptnitficem fummum dcbere pr*- je Pamarchis.

I. Nosautemfubfumimus, nulhs .11 rrumentis 0"c probari Monarchicam fuperioritatem Pa^triarcha- uni, Archiepifcoporum , aut Epifcoporura, ex Scriptu- : atque adco Monarchiam Papas deftitui ctiam omni robatione. III. Epifcopi , Archiepifcopi , & Patriar- Aas, antequam Papales, id eft Pontiricijc tyrannidis , vcl

E 4 praecur-

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reprcxluced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

» t E L L A ^ M I N V S

«rW"cuirorc . , vel miniftri cvaferunt » iftam Mona

nm/ftitcm nonexcrcuerunt: ^ ubicunquec . "nt mf^ ncm quandam Pap^ gcrunt ordm.s pnmatu- nb 1 om ibus concefTo . olim fuerunt contenn.

. Bellarm. EccUfi. p.tefl profa^nn , fi.e --^f/j^ > .• ncm> cmm pr..duare paeU. nsfi mUtatur Rom^ X O. 1 5- «^. ^Jmttcre praU.tHToi.n aliii Pr.w««« qH,fii>am fote.l . prste.

^Z7lt&n^^o pr «dicare pofTe.didtur nifi mlt tur « m iari5.intelligitur illud de mi/none Dei. 5«^ j;. ( mq"t Ca;eunu. ) 'l^'--^;!^--;;'^- ^'''^;';^^^ ^Jn. cifiln . nnLus retie attentat. mfi rr.Jfu^ n ^ Bci'sconcionatorcsinomnespartc»mundi, hnc vicario.

charit.itc c''^ zcloDctcommoti (fivc (mt Eccleluttict, vcPolitici) prudenter id .gunt ut alu .( prdme^iuftv

quantum fiit?potcft, obferN ato) ^^"j^^i^P^fMw-^cha ua^ approbati , opusillud aggi" ediantur. Miriit ipia C"aiita> «bioccario jufta, cum idonea facultatc concurut , »,1 ihon m i^UKcmprocurandam. I.I I. H^..Jtic. poinm 'uo. eriorcspropagaic ,rmePontihcc : quidni & oitho

doxi vcritatcm» , ,

8. Bellarm. Neceffe efi ut omv^^ fiide . ,ltmo;r.n,no fentiant rctus fidei :fUhoc effe non poun , nifi unH^fufummns Jud.^.^^^ '

p^^/f. i. Omnesvcrcfidelcs.dcm ient.untm nece nis,fmefummo.)udicecxterno : inahis non cft ab ol [u-ccflarium, utidcm fentiant. II. Pontifej nona c' ccit ut omncsPontihcii idcrr. fentiant, ne dc ipfo q dem Pontilice Romano , & ejus in judicando r nonma?isquam vetus Pontifex Pnarif^os & ; idem ohm fentae fccit. 1 1 1. Fides non mgener jmpcriohominihjudicantis, nequc unita'; cjus per imperium confervatar , fedperverbum Dei: excujO' ufu , fi non lcquatur unitas , hoc utcntium , vel abutcn tium fit perverutatc. I V. Pctroipfo, cum ahis A; ' lis,adhucfuperftitc,dimdia, & hJErefes vanae e^- . . bantur. Non vatute ncque vi vifibilis alicujusMon^i chae , fed Spirltu Dci confcrvatur EcclcUa , neiftis diffi* diisdi/Iipc ' '

^rgt^mejjtanoffra,

9. ProicFf. Matth.^2.i^y 26. Luc.zt. 26. Reges gentiutf in en^ domiiwntm ,&rc. verum non ita crit mtcr vos, VCv autem non li'

Bellarm.i. 1, •..k.: , ncn rcmovet Dornintti J^ionarchm ah Lul fid , Ccd Potim tam tnpttuit, at^ue adintnmt , divcrfam tfft

crj:

Images reproduced by courtesy oi Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

E N E R V A T V S. lo^

civiU MettMrtkia ^eHttum NoHenintait.t/tsntH fr.ifiMitisn'.'' dft fed, H»n ftcttt rcges gcntittm.

Protesl.l. Inftituitur iftisvcrbis coniparatio diiiimi-. liumintcr Regesgcntium , & miniftroi Ecdcfias : illiid tgitur remo\ etur a mmift:risEcciriae,quod tribuitur Re- gibus: fcd rcgibus nihi! hictribuitur nifi Dominium fic impcrium , crgo hocillud eft qi:od a miniftrii Ecclefi3& removetur. II. Illud a miniftris Ecclcfias removctur, quod filiiZebedeiquaerebant, fcdequo difcipuli interfc contendebant, lcd hoc fuitdominium. MAtth. ^o^^i. Litc. X2,24.crgjdominiumabiplisrcmovctur. III. Ilhid 4 miniftrib. Ecclcfiae rcmovetur quod direde opponitur minifterio , u t mtnifirum cffc . d< hAbere fbi minifirantet oppo^ nuntur, Matth.ioaS. fed hoc eft domlnium, er?o domi- nium a miniftiia removetur. I V. Qupd Bcllarm.infti- tuttonem dominii & Monarchije ex iftis ipfis rerbis coU igit , quiavariusmoduspraelidendi prsefcribltur Eccle- fiae miniftris ab illo modo quo reges prsefident gentibus- meo lemetipfum Aiperat Sophiftica impudemia. Nan{ I. Aliomodopomintpraefiderc , fine ullo dominio : & ilio etiam modo dommari , ( fi hiclocus eflct dominio) (incMonarchia. 1 1. Poflet fimilirationeconcludere, ex Pfalmoprimo, improbos homines feliccs elfe & futuros, luo modo, quiaid aflirmaturibidepiis , 5c fubjuno-itur, w/. 4. impnkt mnftc. Et dcvortia fada fuifle ab initio qua- vis levideciufa, fednoneo modo , qno poftea, auia ^/«/f/j.l^^S.dicit Chriftus ab inifi»nonfu,t fic. & fidclesom- ncmimpuritatempatrare, fed alio modo quam gentci. quia Ephef.^, 20. Apoftolus dicitiidtl^snonftcdtdtctjfechri^ ■c ■ • ^A -^'*^ notatquahtatem illam in qua compara- tio fuit mftituta : illa autem qualitas non fait modus do^ mmandi , fed ipium dommium : non enim tribuitur Re- 5!bus, quod hocautillomododominab.intur, fed fim- 3lex dominatio: ergo non in modo dominii,fcdin reipfa miniftri EccicfiaB diflimiles eflc debent Rcgum.

Bellarm. 2. ClarefHbjungtrHr , qHiintervosmajore/lfiatmi'» lor, e-pr<tceffor{GrAtHyi.uivf§,,, Dux.PrtnctfsJfiat ficm mtnifier: ■*Hus igttur erat a Domin» Dux deftgnaths.

> Protefl.l. Clareetiamfubjungitur. Zuc.^.Quiminimtu ^ry? iwfr .• numquid unus dcfignatus eratminimui» rn l ^^t^hxam cap.to.-jerfze» & 27. bii, explicatur [mcns hujusphrafcos , jHicunqHevolHeritep. ma^nus, autprt^ wwiwwer 1 1 1. Si unus erat defignatus dux, quomo- ao tattum eft, quod f«pius quaercbant , ^ contendebant I quis eflct maximui ? I V. Argumentatio Bell.i voce ^vb-- Mv©,,ijuj^(luftorcmfi|nificat,adduccmconftKUf.iduin,

£ S eftae

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

bus |J dif. I

to6 BILLARMINVS

ca ncfiquis joco probaic vellet Rcdorcm Academiae , aut Regentcm Collcsu circ piopiie loqucndo Regem. Kos vcio ex acfvcrfo pro certo colligimus. Spiritum Sandum,eo ipfo, quod Reges & Principes ubique appd- lat «p^ovTss domini titulo , led miniftros Ecclelia: f emner ofiicii', & miniftcrii titulis dcfignat qualis cft »iyil/*iwo* prseeundi officium notans,ee ipfo mquam Spiritum b clum indicarc voluilfe dominmm convenire principibus mundi,fcd non Ecclefiae miniftris. Illud faltem hquidif- ilmcapparetMonarcham unum hac voce non deljgr quia varii ■^yvfnvoi fucrunt non folum in Ecclefiis va. . , fed & una Ecclcfiaparticulari, Ail.i^tZZ. Hf*i3»7.i7. Scripturactiam diftinguens intcr ^>-s/*ifM,& ^yifisvcv^pno- re voce maxima faltcm ex partc dcnotat ducem IJ. &c. quscnunquam adhibctur inEccIcfiae miniftro dcfignando.

Bellarm. 3. ChrijlHi veti p.itm & Dminus erat, quamvts tM fuut Rtges gentium : f»» igitur examfU rem detUrAHS . vhU Htium ex fms vere prAtJfe , ftd abffm libiiine dtmtnandt Ht re^ts , ^ni tyrMtU fmm flirum^iue. c

rrmli. 1. Certum eft , in Chrifto utrumquc fuifle , « jus dominii in Ecclcfiam,& ftatum mmiftrantis : led h« diferte pro cxcmplo miniftrationem fuam tantum difa- pulis fuis propomt, Lue.zi»x7. 20,28. vis fit igitui

ipfius verbis , cum altcia pars trahitur m exemplum. 1 1. Chriftus nunquam cxcrcuit aeternum impermm,fed fuit Mt minifter^inftrmafervi : nihil igitur dominii in fcmet ipfo exhibuit fuis difcJpulis imitandum. III. Quod imi' tandum propofuit , non uni alicui hoc commendabat fet omnibus : vos autem : qHuunque inter vts. I V. Qupd de ty- rannis addit Bell ; nullo modo convenit : quod cnm Chriftus» Regibus tribuit,id omnibus Regibus convenit ©mnes autem Regcs ty rannos cflc EcUarm. ipfe non au' dct affirmare.

Bc\Unr\. i^.Regesfua regHafilhs fuis hartditarit jure reUnquim Prjtlati EefUfia, nen fit.

Prttefi. 1. Nihil igitur aliud ( Bcll. Interprete ) prohi- buitChriftus, hoc faltem in loco , mmiftris Ecclefia quam ne tyrannice imperium fuum cxcrcerent dum vi vcrcnt: aut moriturifuosproprios filios conftitucrent e jufdem imperii fucceffores. Mirum cft , tam follicir Chriftum haec vulgaria prohibuiflc : & tam obfcure t. mcnexplicairc.ut m verbis cjus ncque vola, neque vefti m appaicat, vel tyrannidis, Vel fucceflionis. 1 1. Ha . . lonc , nullum difcrimen crit inter illos regesqui fuf fragiis popuii eliguntur, Sc Ecclcfias miniftroa.

10. Pri

1

Early European Books, Copyright €> 201 1 ProQuest LLC.

Images reprcxjuced by courtesy oi Koninklijke Bibliotheek, Oen Haog.

224 E3

ENERVATVS. 107 r.i to. Pm^ff. Apollolus totuin racrum Ecclcfiac miailte-

t, rium & regimcn ^Chrifto infticutum reprasrcntans^nul-* ( lam mentionem facit uniu!> vilibili:^ Monarchx,^://;.^, i f, r. Et in commendatjone unitatis propter unum corpus , u- 'ktzir^ ^^^^ Spiritum, unam Spcm , unam Fidem^ & unum Ba- " ptifma, nulUm mentionem facit uniu:j Pontificis 6c Mo^ narchas.

Bellarm. I. PontificatHsfummmdtfiYtepdHsturabApe^Cietn Uis verbis» V ipfe dedit quofdwn qutdem Apo(ioUs : & cUrtus [ Ccr^ 1 2. pimum Apo^lolos. Summa cntm poteitas d^ita eil omntbus Apo-^ QoUs : fed PciYo folt.ut ordinaYto Pafiori^cui perpetuo fuccedcretur^ aliis ItM ^^^^ tanquam delegajts. « Prottst. I. Siomnes Apoftoli habuerunt fummam po- tcftatem,tum nuUus unus fuit Monarcha. II. SiPetrus fijlj^ ut Apoftolus fuit ordinarius paftor,tum extiaordinarius & ordinarius paftor unum & idem fonant : tum ctiam omnes Apoftoli fuerunt ordmarii paftores. III. Sior- dinaria &: perpetua fucceffio Petri ifto loco difcrte pona- tur ^ tum contmetur in ipfo titulo Apoftoli : ar co omnes etiam Apoftoli limilem habent fucceii- I V. Apoftolus & delegatub , idem funt : non minus igi^ turPetrus, quamreliqui, fuit deleg.itus : nequcmagis quamreliqui delcgati , ordinariam fuccelTionem habuit ratione Apoftolatui.

•Bellaim. z. Potesl. etiamref^onderi^ Aposlolum^ hocloco^ ta:i^ tum enumcrajfe varta dona qux funttn EccUfia, non hterarchtam.

ProteSl. I. Hierarchiam revera non delmeavit , fed hie- rodouliam. II. Omnes tamenniiniftcriigradus,tam ex- traordinarios,quamordinario^enumeravit. III. Donj iliaenumeravit tantum quas pcrtinent ad opus mintffcrtt ^ x/^ry:i2,44. Ipii miniftrifunt dona.

Bellarm. 3 . Papa tn tllis verbis comprehen.uti4r, Ephef^verf:^. unum corpus^ <j unus Spiritus.

\ Protefi. I. Non quaeritur in argumcnto ; quid compre- hcnditur, fed quid exprnnitur. 1 1. Si comprehendatur in illis verbis , ut caufa unitatis corporis , tum vel unum corpus facit fme Spiritu , vcl per Spiritum : fed utrum- queabfurdum. III. Papanoneft caufa unitatis fpiri- tualis myfticaj : fcd talis eft unitas corporis pcr Spiri- tum, I V. Chriftus ipfc illis verbis non proprie de/igna-. tur,ut caufa unitatis Ecclcfi:s,fed verf.^. VnusDomtHu$:ci^ go neque vicaiius Chrifti.

II. Proteil. Chriftus folus eft cai>ut Ecclefix. Eph.i^zr. ©■^»!^. Co/.i,i8. injuriamigitur faciuntChrifto , quia- liudcaputaddunt.

B#llarm. i. Paf^tH iaput mncmn Chriflo ^ fedfubChrtSfo :

£ 6 fton

Early European Books, Copyright €> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I08 BFLLARMINVS

h5K igiitir fit injuui} Chrtfto.fcd augetuY ejm gUria: quta Chriftus ej\

€nfut nobtftorimedc, fuut Rcx eft [upym Proieqem-

PYotfft. I. Caput fub capite , non eft ut Prorex fub Re- ge fed ut Rex fub Rege- 1 1. Prorcgis titulum & locuit nemo fubditus fibi arrogare * aut altcri tribuere audct fi- ncexprcnb mandaco Regis prjseunte : fed de Chrifti ex* pr^Tlib manclato pro capitc fubftituto , nullas tabulas pro- teruntur, III. Rcx omnia Regia difpcnfat pcr Prorc- gem : fcd Chriftus ut caput Eccleii^e , influentiam vi lcnfus& motusinEcclefiadifpenfat folus , ncque P ncquealio ullo capitcintcrccdente, Pontiticiis i^^fiscon- cedentibus,T/;imp.3./y.8. ^ 6. IV. Caput cft Chriftu^ tionefidei.AlexandcrAlcnfis,?. 3.^.12. w l. /1.2. /:2. e , eft cafutquoireditui. Si igitur Papa lit caput fubChrilto, tum fidcsEccleficEfcrtur in Papam , fubChrifto. V. S rapa fit caput fubcapitc Chrifto ^ tum Chriftum rcpr^g. fcntat in graiia unionis : grnttA enim urtionis in ChYifto ^ ^ ejl (um gYatia M fecundnmquam cafut Ecclcft^ cft. Alexanat i\ lenii>,/> 3. ^.ii.fw.i. 4.2./*.!. & cadcm ratione etiam ful Chrifto eft- primogenitus illc , in quo omnis pleni liabitat , omniaimplcns , & omnia habcns pcdibus fubjefta. ZpA.i, 22. O/ I. 18,19.

Bellarm.2. Multft eoYtim quAconveniunt Chriflo » tribuunm iam homimbus.ftne tnjtiYia ChYtfti.tn ipfa ScYtptura : ut luxifunia^ },;cntum, PaftoY, EpifcofuSt Afoftolus^ DoiloY.

rrotcft. I. Non tribuuntur fineexprciro confcnfu Chr^ fti. II. Non tribuuntur unlalicui homini fingularitcf J 1 1. Cum alia multa tribuuntur hominibus in Scriptu ;i5&titulus capitisEcclcCas nufquam pcr totam Scri ;)turam cuiquam nudo homini communicatur , hoc ip • iim certumcft argumentum , hanc prasrogativam iingularem,&:Chrifto foli rcfcrvatam. IV. Quamvis^ noinina qu^e propric ad miniftcrium rcferuntur , poffii hominibus tribui , fuo modo , illa tamen qu« iigniticr' .uclillimam Chrifti & Ecclefiae conjunrtioncm (ut ca ris & Sponfi nominajncque poflunt^ncque debcnt ad los homincs transferri. V. Illorum nominiim rcla rum quae tribuuntur hominibus corrclata ctiam ad c dcm homincs referuntur : fi igitur Papa fit caputEcc Ijae , Ecclefia etiam rede diceretur corpus Papse, hoc au tcin cft inauditum.

Bellarm. I. Hujus Yei caufa eft , quod folusChYtflus ftt cap •frtniipale & perpetuum tottus EccleftA.

Proteft. 1. Pri'ncipalitas,& perpetuitas , non funt caat (nequidcm lincqua non ) cur rclata & corrclata , a^"* inutudrcfciuntur : corum igitur defcclus , non po

1^1

Images reproduced by courtesy oi Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

ENERVATV^S. ro^ Te caufa cui non fic refcrantur. I I. Rex in fuo legno, t Deo infcrior,non elt abfolutc principali^, ut moitalis, on eft pcrpetuus Rcx , & tamcn rcgnum dicitur cfTe legis. III. Si Papanon lit pcrpctuus Rcx , quid fict xclcfise, & ejus unitati , cum intcrdicitur iftud caput ? rflBfcrtim li intcrrcgnum fn aliquot annorum, ficut ali- 'uando fuiffc conftar.

Bellarm.2. Cum EcdejU a^icirur corpui ChriHs, vcx dU Chrtfii $tefi commoic Yrfcrn, nen tam ad Chrtslum ut capat , qnam ad eun^ tm» Hthjpostaftn ejm corports : qt^emadmoimm cum dtctmtis^ tlltc ja^ rt covpHS Pctrtt aut Pault^ non p.gnxficamus Petrum aut Paulum ejfe 'iYpora^ fed perfonas ([uaYum tl!a fttnt ccrpora- I Corint.l2»

Protofi. I. Bellarm. hic in os contradicit Paulo , rph.T» 2,23. & 4,1^,16. & 5i23. Co/.i,i8.& 2,19. qui difcrte locct,Ecclcfiam vocaii corpus Chrifti,quatcnubChriftus ftcjuscaput. II. Inaudita eft iftafigniricatio hypofta-i cos , & abfona ejus applicatio. Petrus enim non poteft lici caput illius corporis quod hic jacet : fed Chriftiis re- ic v^ocatur caput illius corporis,cuj us Bcllarm.vult eum rfTchypoftafin. Homines funt corpusEcclefia5,ficut cor- His hic aiit illic jaccns, eft corpus Petri. Ecclefia non af-. umitur in unitatem pcrfonae Chrifti. Chriftus l Cor^ [2*12. yocatur Syncchdochice Ecclcfia, cum Chrifto ut :um capitc myftice adunata. Sic Contarenus Cai dmalis, nillumlocuni : Ecclefi:%tota y & hoccorpdYismyHertum apptUa^ 'UY nominc Chriilit tdvm etentm corpus efl aiput ct4r.: mcmlris.

12. Protefi. Nonpotcftunus homo fufiiccre omnibus Ecclcfiisregendis. Ergo Ecclefias univerfa: regcndas in- ^pta eft Monarchia.

Bellarm. I . Vt unu^ per mu/tos ftbifubjeflos minisJros & pJifio^ es , totam Ecclcfiam regat , non folum pofithtle efl , fed ettxm uttle cr ommodum.fcctt ti Vault^s 2 Coy. 11^28. & unt^fqt^tfque Apsfioloru.

Proirfi. I. Deus nunquam vocavit uUura rcdorcm auc Paftorem Ecclefiafticum ad pafccndum aut regendum 3cr alios. Quia hoc non cft ad miniftcrium,fcd ad domi- lium vocarc : potcftas cnim domlnii cft,aliis poteftarem dclegare. Summi autem rcftorcs ac Paftores Ecclefisc admmifterium tantum vocantur, i Ttm.i.iz. 1 1. SiPa- pa per alios rcgat,tum illi fuo jure non rcgunt & pafcunc iua^EccIcCas, fcd tanquam delcgati Papas , atqucadco non funt immediate & formalitcrminiftiiDci,fed Pap^e. 1 1 1. Nullo modo apparet,Pctrttm rcxiirc omnes Eccle- Jjas pcr caeteros Apoftolos, & reliquos miniftros,Diu la- boranb erat Paulus , antcquam ncgotii quidquam habuic cum Petro, Gal.i, I7»i8. poftca^mmifterio fungebatur utPctrifocms^non dclegatusf^p.^.i/cr/.^, Pari vocationis

E 7 • jure

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

f

110 B E L L A R M I N V 5

iute & efficacia utens cum »pf"o,Pctro. f.7 I V Cum uiih & ci^mrmium effe Bellaim.affiimat.rcgtmc MonarchicumPapae per alios regentis,fi turpis l»ci; con modum Papx hoc pAdo accrefccns , non poteft iUud n. gari. fed utilitas fri.dus. & aediftcatio Ecclel.a. poftula ut Paftorcs omnes per fe attendat ad fuos greges. V .Pai lus habuit follicitam curam de omnibus Ecclehib: lcd nc reeebat omnes & fingulas vcl per fe. vel per alios, tum < nim fequetur Paulum fuiffe Epifcopum Ecclefiae Rom; nae,& rexiireeam per Petrum.& cjus fucceflores. Si ct ± am follicitudinem haberc.fit regerc,tum Paulus fuit R( *' €cox & Paftor ipfius Pctri. Magnam enim curam lo licitudinem habuit , ut Petrus rcfto pedc inccdcret , 1 neoftenfa, G^/.a.i^- & tali. fuit follicitudo illa de qi Paulus loquitur, » C*f. 1 1.28. ficut cx fequcntibus app: ret, quis i,ffendicHlo afficitur . qmn ego ur»r f VI. Si unu quifque Apoftolorum idem fecit , non omnes fuerunt t niveifalesMonarchae, & fimul etiam variis Monarch parebant. Qifbrfum tanta confufio m regimmc ommm

optimo. „ ■

Bellaim. 2. Deus dedit imperid majtr» quam nunc cfl m Chriiltanusunthomini : tmitotum fere orbem altquando farerev luit. Factlior autem tft gnbernauo Ecclefiaiiica, qi*Am Pdtttca.

Protefl. 1. BcUarm. nunquam fcrio cogttavit cum Apt ftolo, zCoy. 2,16. SeiadhAcquii tdoHcus II. Deus 1 in ira.dat populis multis Regem unum. 1 1 1. Dat R bus iinpcrium,quo poflint prorcgcs& praetcdlos libi vituroscrcarc. IV. NulUlcge inftituit tam late pat tiaimpcria, ncdum uni hominum fucccflioni alliga V. Papae cft (fi Pontiliciis credamus) & Ecclcfiam,£5c imperia vcl dircde, vel indirede gubcrnare.

13. Froteft. i Cor.^az* Paulus.Apollo, & Ccphas ve« funt.

BcU:itm. NoHpereifiovimargumenti.

Troteii. Vis argumenti.quoad caufam praefcntem,elt eo , quod monentur Corinthii hoc argumcnto , ne pei deant abillo hominc , tanquam kDomino fuo,quiaon ncsfunteorumminiftri , exaequo , non minus Cephai quamApollo, nemo igitur hominumcftDominus a MonarchaEcclefiae.

Bellarm. Non fipropter utilitattm Ecclefi* Mtniftrt fint tnfl tuti.tdcircoEcctefiaenpoteflatefupraMtniJlros.

Proteft. Neque hoc inde concludimus, fcd fi ut mmilt ita Ecclefiae inferviant, ut ab iis non fit pendendum, tu nemo corum eft Ecclefias Monarcha.

14. Prtteft. Chrillus pariter oranes Apoftolos nufit.l< i

40.21.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

INERVATVS. irr

BclUrm. IUisvcrbisnone^l nnHi alit pYxpofttus» Sedloh.zi^ 6. ubi dicitUYy fafce cviS meds.

Protest. Si inmiflionc unus non fuit alii pr;£pofitus ^ ttovos , ncque in Spiritus Sanfti communicatione , acci^ eSpiritnm SM^lum ; ncquein poteftace rcmittendi & re- ncndi pcccata, quoYum feccfita remiferitis, aut retinueritis^ (i in iUo horum de quibus agitur loh. 20. unus alii fuit pras- )litus> certe pafctreoves^ non eft privilegium unius fupra ios. Quia mittebantur omnes ad pafcendas ovcs : Spi- tu in illum fincm fuere donati ; & rcmittcre ac retinc- • peccata, eft ipfum pafcerc.

15. Proteil. Praeter haec argumenta , quaeBellarm. cx jftris cotligit, multaalia poUunt , ac folent ctiam addu-.

> quibus hasc Monarchia convcUitur. Nos unumtan- im adjicicmus , quod apud omnes integri j udicii homi- es vim habebit cfficaciJlimoe demonftrationis. Si Deus i Ecclclia talem conftituiffet Monarchiam vifibilem , aalem Pontificii nobis dcpingunt,& obtrudunt,tum li- e dubio accuratc & perfplcuc illa omnia in Teftamento ovo defcripfifTet, quas ad hujufmodi regimen & ftatum eceifario requiruntur. Ratio confequentias eft manife-i :a* I. A SapicntiaDci , quag fecundum rerum momcnt**, i iis rcvclandis & explicandis verfatur,ita ut res gravif- mas,& maximi ufus,diligentcr curct EccIcfiaB fierima- imc notas. Monarchia aiitcm illa ( fi Pontiticiis creda- lus) tanti eft momenti,ut fine illa, neque Ecclefia pollit fle ftlva,ncque veibum Dei certum & utile hominibus, eq; Chriftus ipfe regnum in terris obtinere. 1 1. Ab ex- mplis hujusproportionib diligenter obfcrvatae.Chriftug nim accuratiifime de^cribitur m utroq; Teftamento, ita cnihilomittaturfcrequodcuriofusaliquis poflit defi- erarerfimiliteretiam fummusSacerdos in vct.Teft.cum innibus ii^ (jua^ ad eum fpedabant,ufque ad minuta illa, cftium, & iimiliumcircumftantiarum , ita reprsefcnta- ur ut omnibus neccfl^ario innotefcerc debeat, neq; quif-^ uam unquam fuit intcr ludaeos tam ftupidiis, quin fi li- •rosMofis legerit,fimul etiam intellcxcrit fummum Sa- crdotem,fuiife^Deo conftitutum, & qualis eflct. Mo- }arclTa autem PonciHcius , ludaeum vetcrcm longilfime upcrat,& cjufdem eft rationis, cum Chrifto ipfo m ter^ is agcnte,quoad poteftatem quam habct in Ecclefia Dei. >ed I .in toto N.T^ncq; Monarcha5,neq; Monarchise ali- tujusEcclaliafticae,& vifibilis,vel nomen aut titulus re-. ^critur. 2.Scdeshujusimpcriinuf9uam defignatur nifi ^orfan fub titulo fedis Meretricis illius Magnae,& Befti^e

ntichriftianas in Apocalypfi. 3, Nihil iingularc notatur.

vel

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ttZ B E L L A R M I N V S

vel ab ifthoc folo Monarchapraeftandum , vcl ill! foli , aliis tiibiiendum. 4. Nullainfignia hu.ius Majeftatis tr dunturquibuspomtdignofci. 5- Nulla certa ratio fu Cimonis,inifthocimperio, defignatur. 6. Nullifubo dinationis gradus ab ifthoc Monarcha derivandi decl. iantur.7.NulUim exercitium aut pr.ixis hujufn-iodiin p-riiin toto N. Teftam. riarratur. Certimme igitur coi cludere licet , hujufmodiMonarchiam non fuiflcaD< inftitutam.

CaP. II. De MonarchiaPetri

QuiJH» eftt Pctrf^i fi^ uHiverftlis tetim Ectlefu MoHMch» , / Chrifti » ab i£fe Chtiiie cenflitmui Pmttficti affirmant » noj »

Argumcnta BcHarmim,

T H E S I S I.

BElUrm. Prebatur hoc iuobus locii Euangem, quorttm altere mttntur hgc Menmhia Petra^in altere exhibetur. Protefl. Quamcunquepotcftatem in Ecclefiam legt i Chrifto fuis difcipulis fuifle promiflam , & cxhibit candem etiam legimus abipfis fuiflTc cxcrcitam & u/ patam. Ji/4rf.i6.i5 «b-20. Bel. igitur tot.im fuam cau h'c initioprodit , cumduobus locispromiflam & da PetroMonarchiamiftamcontendit, & unum tamen c im non potcft proferre , ex quo cum aliqua fpecie p b uet acceptam eam a Petro fuifle & ufurpatam.

2. Bellarm. Matth. 16 ylS.t^. TuesPetrus, &c. Horumvt bcrumplanus & obvius eftfenfus.ut intelligamnsfub iuabus metAph », j, fremijfum Petre totius Eccltfu princip'itum.

Pretcft. I. Si tam obvius & planus fit fenfus horui \ erborum fub duplicimctaphora cnunciatorum , tum dfm ille fcnfus debet aliis in locis abfque metaphon/ei plicari: hocautcmneBell.quidemaftirmat. II. Sit* planus & obvius fit fenfusill:e,tum ApoftoU eodcm fcr fu cum Bcllarm. haec vcrba intellcxiflent : fllos autei principatum huj ufmodi Petro datum non inteUexiflc,e

er> apparet.quod aliquotics poftca inter fe contcndeban q liscfletprimus. 1 1 1. Patresctiam varios , aliqua^ laltcm, alio fcnfu haec vcrba accepifle quam Bellarm, cipit,ad«onotumeft , ut ipfiPontificiinonfoleant diffiteri. IV. Vetcres omncs Scholaftici cum fuo giftro alitcr accipiunt : duih poteftatem illam de quJ agitur Saccrdotalcm cflc docent , Apoftolis primo da & perillosaliis. In Ltmla^km hh.a.. dtlf. i^.^Altx.A,

m

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N E R r A T y S. Ii^ u^.q.to. uhi ctiam memb 6./irr,3. contendit contra Bel- cm. cUvcs iftas hoc in loco datas fui/re , non promilfas» icram etiam facultatem Thcologiae Parifienlib^difTenti* i plurimum a Bellarm. circa fenlum horum verborum: : :ut & Concilium Conftanrienfc & Balilienfe, omnibus ' i notum:multo cnim minus hoc loco tribuiPetro con- ndunt, quam Bellnrm. vult, licut ex adverfo, Canonl- . as multo plus inde Petro Pontilici Romnno arro- * mt,quam ipfe Bellarm. largitur, ut vidcre cft apud Ca- rrium de Pontif. ncque iftam litem adhuc dircmit )u- 'Me lidei Romanu!5. Senfus igitur a Bellarm. proba- ]uc cft planus & obvius, nequc omnium Catholi- i ain ccmmunis.

3. Bellaini. Ex texiu aperte deiucituY.ilUm ferf$n,vn ju.z dice^ tur Pelrus^ejfe PttrAm : non ut ptrfond erat fHYtictflaYiy fccl ut Pa^* ir & caput EcclefiA.

Prctesl. I. Neque cx ifthoc tcxtu,nequc c:. . i alio po- ?ft deducI^Petrum fuuTc caput Ecclefiae. Si igitui Pcrra iit,ut fuit caput,tum nulla rationc fuitPctra. 1 1. Pof- irnus hoc tuto concedere , Petrum ut Apoilolum , cum illquis Apoftolis (luilc aliquo modoP.etram & funda^ lentum Ecclef. ununi cx multis , ii \ ut Monarchia Pe- i cx co non probctur , fcd evcrtatur. Pctra aut funda-*

lentum dicitur , quod totum aidiricium fuftentat : Ec-

fiimiter ruuentatur c: rc2!i:cr virtr.tso;

kUa autcm ^^^^

/ficaci.i Chrifti rcali: & etlam doftrinaliter.certa illain- jitutione & doftrina , qua Cluiftus & ejus vis & effica- ia ad certam fidem in iplum , dcclaratur. Priore fenfu :hriftus eft unicum Ecclefiae fundamcntum. Altero au- ;m fenfu , quia dodrina de Chrifto , cft fundamcntum, lcirco etiam per metonymiam caufce , illi qui iftam do- trinam , cum infallibili certitudine , Ecclefise declara- unc , dicuntur etiam fundan-.enta : non Petrus tantum , zd & reliqui Apoftoli , Apu.20.21. atquc etiam Prophe- \!e,Eph.z,20. Optimeigitur conveniunt,& inunum red- :unt, trcs illa interpretationes hujusloci, qua: apud ve- cres occurrunt : Chriftus eft Petra ; Confeflio , Fidcs cl doariina de Chrifto eft Petra , & Pctrus ipfe ut Apo* toius Chrifti , cft etiam ( metonymice ) partialis Petra. >^ihil hic feritur aut nictitur fi<fliti2e Petri Monarchia;.

4. Bellarm. Fsda Petu in relaiione ai Petrum esl fttndamen" «m, idq»e duflici ratione : l , Qtaa ob mtrttHtn ejns fidei to7ifttutus

liPetrus,utfitfund^ r i. Quia Pttru^ m co fottn^

'«m tfl £uUfu f„,: ... . . , ^ , .: ..-«,« fh< cifts defitere nm Po':,t, >}e tntnes alits in fide fuslcntare deh Prtttfi. I. Hoc idem eft ac ii dixuiot Bcilarm. Fides eft

funda-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

• 14 BBLLARMINVS

fuitdamcntum in relatione ad Petrum : & ^^f""? ^J. fundamentum in iclatione ad hdem : quae circulari. e£ cxplicatio dogmatis vertigmofi. 1 1. Neque hdc Petr- ncq e Pctrus cum iUo fenfu poteft dlci tundamentur. Ecclefi» , nifi in relatione ad Chriftum , qui unicum cl ^intmc;.tumeju. reale. III. Si hdes ^r^c.cb^n. ^ Petrus effet fundamentum Ecclefix , f im hoc fecit ( lc cundumBellarminidiftinaioncm ) vcl utabfolutc con fidcrata.vcl in relatione ad Petrum : fi primo ^odo tur prifciProphet^, B.Virgo, Simcon, Zacharias,Iohan.Ba ptifta , Apoftoli & difcipuli caetcii , idcm ctiam mcruc runt : hos cnim omncs antca crcdidifle Chnftum ei liumDei viviBellarm. hoc ipfo capite decimo afhin_.i Si poftcriorc modo,tum fingulaiis aliqua vis mcrendi tu; in perfona Petri antccedenter ad ejus lidem , quse potu: tantam virtutcm ctiam inadum fuum dcnvare, lup- 1 ! quodaliorumperfonsepoliunt. IV. SiPctrushoc pore meruifletiftamdignitatem , eandem etiam modo ftatim accepiflet,quod tamen Bellarm.ncg.it miflio mercedis antecedere folet mcritum,non icqui; debuit etiam hic ncccflTario antcccdcre , nili Bellarm. cat,hoc mcritum fuifle cxmera dignitatc operis,aut p fonscfineullopaaoanteccdentc.V.Fidcsrcliquorum

poftolorum non magis dcficerc potuit, quam hdes 1 ct NequePetrus Pauluir. i.". fide magis coiihrmayit , ^ " - PaulusPetrum. VI. Si firmitas.6c cfficaciahdeiac. fuftcntandos,fit ratio fundamcnti,tum illiex fucceflori bus Pctri , qui talcm fidcm non habuerunt , non hierur fundamenta. Magis igitur favet iUis Pontihcibus Cajc tanus de primatu Romanae Ecclefiae c^f. 2. ubi docet ot ficium fuftentandiEcclefiam his vcrbis ad hommc!^ ' trum referri,ut ad nihil agentem : quae tamen potc. am eflc Bellarmini mens , cum dicit Petrum eflc tunda mcntum quia deb.t fuftcntare, non quia fuftentat.

<. Bellarm. Per adtficattenem EccUfufufrt Petram,ftgmpcah Tetro effe ctmmtffum reitmen tttmi Eccl. fu , & pr^ciftte circafiiem retra enim futtdamentali htc efi poptum , totum ddsfittum regere » 4

rit/lentare. .... * u — .

PKo,t./Z. I.Talisigitur eft cxplicatiohujusmctaphora

fccundum BeUarm. conftituere Ecclefiam fuper Petranr eft conftituercPetrum fuper Ecclefiam. Annoncgreg eft hujusfimilitudinisproportio? II. iEdificare , nui quam in tota Sciiptura , figniftcat committere regimcn fed femper conftituere, aut crefccre facere,8c promovt re. III. Regimcniftud Monarchicumcommittercho niini, fr^f»f w< «rw/»<i*»». cft hommcm conftitucrc domi

ii

I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

1 K E K V A i V S. II^

im fidei : c]uod Apoftolus abominatur , lCcr. 1, 24. V. Fundamento qua eft fundamentum, neque prcprif^ms jquc commune eft regere ^dificium. Ad rationem Fun-

menti in fpintualibu^jUt dicatur metaphoricc ad fimi-

udincni fundamenti matcrialis , duo tantum requlrj , )CCl Th$mas in q.z. a.ult. eri.l. quAfl 7 .art.y - 4^4,

'ioi fctluet fit fnmutn alicL^s fartes prdcedat ^ & qnod fit ccetcrii rtibus connexnm » fuslentans totum ddtficium. V. Fidcs etiam l fundamentum Ecclcfiae : omnes etiam Apoftoli fue- mt fundamenta : fed ncque fides, nequc Apoftoli Mo-* irchicum regimcn exerccnt.

6. Bcllarm. I. Fidesnonprcpricdicttur fundamentum.

Protefi. Magis proprie quam Petrus. Ecclcfia dicitur di^ rti:> vcrbis fuperftrui fidei. ludd 20. de Petro non fic.

Bcllarm. 2. Omnia funt tntelltgenia accommodate ad naturai rum. Ftdes efi fHndamentum ut principit4m»& dcnum fine quo non : i Petrus ut Reflor: talis entm cfi dependentta untu^ homtnis abalio.

Prorefi. I . Non eft accommodatum naturae Petri, ut lit lonarchaaut dominus fidci Ecclefiap. : aut ctiamPaftor mnium & fingulorum fidelium. 1 1. Fidcs intcrne unic : conjungit Ecclcfiam fundamento fuo Chrifto , atque leo propius acccdit ad fundamcnti naturam , quam re- :or extcrnus. III. Vnus homo ab altcro dcpendet,noa mtura ut a Red:orc,fed ctiam ut a caufa procreantc, & onfcrvancc,ut libcri k Patrc,undc ctiam liberi vocantur rdificiumparcntum , Gen. 16,2. (Jr^o.^. Bemt.2^,<). quas tiam eft notatio Hcbraicas vocis Ben^ Btnah. Ecclcnai- itur , quatcnus miniftcrio Pctri fuit gcnita , potcft dici lus aedificium , & ab ipfo pcndcrc ut i Patre , non Mo- archa.

BcUarm. ^ . ApoftGli omnes fuerttnt Ecclefta fundamenta » aque^ ■ Aqnaltter. I , ^od Ecclefias primt partter fundarunt. 2. Quoi rinam.qua EccUfiA fides nitttur.partter tevelarunt. 3 . ^$d Eccte- am untverfam omnes gubernarunt. Sed quoad modum gubernattoms^ acfuit dtfferemtia , quod cateri habmrunt plenttudtnem amplifiimA Heilatts^ut Apofioli.Petrus auttm ut Pastor ordit$artus,& eorum eti^ m cafut.

Proteil, I. Si haec ita fc habcrcnt , tum nihil fignificatur loc in ioco pcr acdificationcm fupcr Pctram , quod pro- »numcft Pctri. Gubernatio cnim fimplicitcr tantum fi-i ;mficatur,ut modo Bcllarm. diccbat: fingularis iftc mo^ lus gubcrnandi,qucm folum proprium facit Pctri, nullo ^crboaut fyllabahujus tcxtus dcclaratur. II. SiApo-i toli omnes habucrunt plemtudinem ampltfitma potenatts ^ im ^ccleftam univerfam , tum certc patrcs fuerunt Pctro luoadpoteftatem , ma;orenim poteftas non fuit Pctri.

IXI. Or^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

TTfi B E L L A R M I N V S

I 1 1. OrdinarianulUpoteftasalicunispaftori. ma.oi el; Apoftolica, t Ccr.iz,z8.pimum^poficlos. I V . Extraordi- nariapoteftasaDeodata , majorem certitudmcm dirc- ftionis folet fcmper haberc . quam ordmana , ut y • cft , in Mofe & Aarone , in Prophetis , & Sacerdoti. per hancigitur difterentiam , Apoftolr reUqui fupraPc. trumelevantur. V. Pctrum fuifle caput Apoltol.- per eminentem gradum poteftatis,probandum relta In m. petenti enim hoc principmm non largiemui

r.Bellarm. Peyfmaeut dtciutr » tibi dabo cLnes Mat.l6.i9

Pmr/?. Neque nos hoc ncgamus: fed dicimus ita Snno- ni Petro fuifle promiflas claves, ut fimul ctiam pror f;nt,rcliquls Apoftolis,& totl ctiam Ecclcfise aliqu- • .{o.cuiu^ perlbnam eo tempore Petrus gercbat,ut loqui- iurytutufitn.inJDl^antrallat.t^o.&lf^'

8 Bellarm. Ditobttsmcdi^potntt retrus ttrfmam Ecclefi^geTl rr. uelhtflorice, ut revereafegcfiafign,ficarttremabEcclefiagerel$' dam. vel paraho/tce . ut nulla re k fegesla . fiinificaret tameHrem» Eccltfii «ermdam. Nos ver» dicimus friore mtdo Pctrum Ecclepa ftt fonam gefitjfe : tta Mt tffe vcre ac prm^ipaltter accep^rtt clavct , &p mtletiam fignificaverit . Ecthfiam fiio .^ttcdam mouo fofiea acceptuu Prttefi. Diftinaionem a^mittimus intcr fignihcr.tio ncmpcr modum rei vere geftae,& ilUm qujc cft per mO dun; paraboix : dlirert cn:m typus mcriis, a typo ' in quo res fua natuia abfolutc geritur . fed ita ^^^-^.^ ctilm acccdat relat.o flgni ad almd. Sedl. Malc dehn tu utcrquc modus a Bellarm. noncmmrcs geftatypica femper fignihcat rcm ab alio poftca gerendam , quia laep denotat rem ab alio codcm tcmpoi c geltam , ut Gtn.i?^ Abrahamus foedus inlbat cum Dco ^^Pf ^^^^^" femcn fuum non initurum poftca limile foedus , (cd co demtemporemipropacifcens. Df«i.29.U.M- htfctmfolisegopangtftedusmeum. Nequc in omni typo m«r( eft mera fidio, ut Bellarm. loquitur. 1 1. In typo hift rico illo quem Bcllarm. notat non gcritur Propne perU naillius quillgnihcatur. Abrahamus duos fihos habea fieura fmt Dci, fed non propric tamen in co gcfTit peric namDci. IH- Similitudo igitur eft vcl vcra^ velhtt Vciafimilitudoeft vcl appUcatatantum ad aliam remi luftrandam, ad quam in fcfe millam habuit fin|ularci relationem,vcl in illumlinem dcftinata:& haecdcltinai fimilitudopiopricdicitur typus. Deftinata vcro repra fentatio, vcl mcrc reprxfcntat , ita ut candem rem quaj rcpraefcntat.non agat ; vel illam agea lo rcpiafentat. A gendo autem vcl reprasfentat rem fimilem ab alio polt*

Images reprcxiuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

ENERVATV». I17 5 cndam , vel eodcm temporc limul ab alio gcftam : po- iriore hoc modo , qui gcric pcrfonam communitatisiU i s cujus efi: pars , & fuo nominc agit, & communitatis IB ; ita ut ex patteagat , ex parcc repraefentet fimul jr illum agentes. Et hoc modo,Petrub accipiens clavcs, 0 i^rsefentabat Ecclefiam : quia ipfe quidem vcrc accipie- It fibi , & finiul etiamincius pcrfona accipiebat Ecclc- u Sicwt ^Utt, hU. cumChriftus dicebat Apoftoiis , ^r^ ^ifcum » illi accipiebant hanc promiflioncm tanquam ad :pertinenteni,6: fimulctiam nomine Ecd ' lod fi- ificatur iequentibus illis verbis , uC^^i- ?./ ^nttomm

Hli.

9. Bcllarm. rein perfcna defcYihttHY accurate, lUe dtxerai^tt^ ChYtflHsfilim Dti vivt. lUi itclum cfl^vade poft me SatMa^fcan^

\ lum es mthi.

JPmcy?. ProbanthaecPetrodatas efie claves , fcd non :trofoli. Neque enim propria fuit illa confefllo Pctri^ :qucPetro proprium fuit, propter fcandahim , Satan^e 3mcn mereri.

1 0. BeUarn^. Non cYat tum tcmprts Pcirus Ecclefu ugatus^ant cAYius. ^its Trovtnciam h^inc tUt imfoiuerat ?

PYoiefi. 1. iEque tum tcmporis fuit le^atus aut vicarius poftolorumac/o//.6»68. ^(f?cr 2,74. & alibi,cum nomi- z omnium refpondere folcbat. 1 1. Hanc Provinciain npofuit ci quoad confeftionem quam cdidit,partim con- mfus Apoftolorumipf^ partan fingularis quidani

^rvor prom.ptitudo : . ..s, quo impellebatur ad a- is pr^eundum. III. Quoad clavcs accipiendas , hanc erfonam impofuit ci Chriltus, qui ctiam oinnibus Apo-. ;oIi5 impofuit fiepc illam perfonam,ut Ecclcfise nomine :cipercnt ejuspromiflioncs ut^4uA. 28,20. IV. Cer- .flimum eft , Petrum tum temporis non fuifie legatum ut vicarium Pontiticum Romanorum. Quisenim hanc rrovinciamilliimpofuerat ? non igitur fufpicari pofi^^u- lus, corum nomine Petrum claves accepific.

11. Bcllarm. PttYus Yc/ponlit nomtne omHtum.ncnut fY^co a/i-. uts,fcdut pYinccps , & capnt s cum i^n^raYent cateYi quid pottjitmum TfpmdtYcnt.

PYoteft. I. Non cft fufficiens enumcratio : intcr pr^^co-. lem , & principem , datur tertium , membrum fcilicet ommunitatis nomine omnium refpondens. 1 1. Non gaorabantcaiteriquidrefpondcrcnt : janhenimcYtdideYaht 'l^^lu.ChrtftsimifefiJtfim Detvtvr.B.Vtrgo.Simeon.ZaJuYtas.Ioan. ^^fiifta.Apoflolts^sj dtfctftiltcdteYi. funt vcrba BcUarmini caf i o. ^ I-. BelUrm. St nomine omntHm PetYUS Yefpondtfftt,vcl tdfecif-^ ^t.qitgd arcri h,^Kc ilh rr.vmciam demandajfinti vcl quodfctrgt,quid

Early European Books, Copyright €) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

jl8 BBLLA«.MINVS

iBtrt/bmfurieffent. Neutmm autm eft verum. Nottpr,mum, qu,A hoc dUtttt ex nvelatione Patrii. Hon fecunium. quix foh tfft , aaa tfl teveUtio. Item al,quc modo, hoc indicaffet . »t Iohan.6. noi credmui. neaue Chritlus fimfttciter approbaffet. \roteit QL/m poftcnorcaulafitveia , ncque prohibc , quidquam, & fiiadent multa. Nam l.Quamvis didicerit- hocPetrusexrevclatione, ex confcnfu tamcn alio potuit revclatam illam veritatem hoc tempore enuii Ve. 1 1. Non foli Petro fada eft haec rcvclatio , ficur paret cx verbis Bellarm. in praeccdente theh politis : cos idem credidiire dicet , fine revelatione : quod tai mhJl impediviflet , quin Petrus fc.ret quid eflent refpon- furi. I I I. Ex lohan.6,69. Manifcfto apparct,& Apofto- loshocantcactedidifl-c , & Pctrum omnium nominc i- dem antcafuifreconfcfl"um,cum l efpondchzU noscredtmu. erc,mus,teeffeChr,Jfumillumf!ltumDeivtyent.s. lUam cmiT hiftoriam.M.6praccfliirehuicJ»/-M6.docent.4«5.M.<t ^ tonTenfuEuang.c.^^. Chryfoft hom.^^.in MatthH,eron.,n Mat.l^ Toletus,nI,h 6. Ianfen,usinHarm.dc^vmati\\ud ratio:quI. miraculumillud cujus mentio habctur^M.^.a^fy/.S-^j »5 idem eft cum eoquod narratur , Matj:^. averf. 51. adzr & confequcntla funt cadem. Confeflionem autem Petn jW4f.i6. poft illudmiraculum aliquo mtervallo tactan efre,fcries hiftoriac evincit : fed illam quae M 6. habetur.. < pofterodicfaaamcflcapparet, t/rr/! »2,4. Nonufus el plurali numero, ut loh.6. Quia non explicavit aftum cre Sendi, & perfonascredentcs, utibi, fed veritatem folan quamcredcbant. Ncque hacellcipfi magis excluduntu C2:teri Apoftoli, quam ipfcPetrus : non magi.> enim dixi eio <rf<l»,quam nos credtmus,(cd limpliciter,/i» es Chr,ftus.M»t thautrumqueexpreflit, Ith.ii.i7. EiocredoteeJfeChrtftm tlltm iffc Ncque tamcn aut magis credidit, aut altiorc gra du particcps fuit vitae, huic hdei promifla: verf.i^. quan Soror ejus Maiia. V. Eademetiam rcddi poteft ratio quare fimplicitcrprobatur ifta confcflTio , fine iHa cxce ptionequsehabctur. Uh. 6.70. Quia fcilicetpcrfonarun non fuit mentio,fa(aa in verbis confeflioni5. Scd non el necefl"arium,ut eadcm femper ^ Chrifto eodem modo re peterentur. Neque obliti crant Apoftoli illiusadmoni tionis, qu5C ut oftendimus prascclTcrat, ut necefle habue lint eam dc novo, tam ctto, inculcatam audire.

CoMra iftam reftriflitnem clavium . quaft foU Peiroprtmijfa rum. multa funt argumenia mllrtrum : fed tios unum tanim urgehimui.

la.PmfA SifoltPetiofintptomiir»,tum fdli etiar

Peti:

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENERVATVS. TI^

Petroriint datx. SeJ omnibus Apoftolis,non Ajli Petio funtdatae. Mat. iS, iS. lohan. 20, zz,^^.

Bclla: m. i . De foHtricre /cco . nulla efl diffimitas : nam certum efi , mn liari per illa verba emnem foteflatcir. clavium : fcd tamunt fttellatem onltnis ad remiitenda p?ccata , Maith. autem 1 6. non dc- termtnatur ad peccata Ltgamur enim hemines, non tantum feeeatist fed eiiam tegihus Dcinde mtnus eil rettnere pcccatum , id eil , reltn^ quere homtnem in fuoflati* , quam tsgare, id cff , novumvtnculum ti mfonere.

Protift. l. Diftindtio ilU totainter omnem poteftatem miniftei lalium cl.ivium, & poteftatem ordinis ad pecca- taretincnda & folvenda , eftPapifticum & nuperum

t'- _ comraentum , cuius nulla apparent veftigia , in toto no- ^ voTcftamcnto, autetiamapud vetercbPatres. Nevete-. » rum quidem Scholafticorum habet approbatjonem. Claves { Alexandcr Alcnfis. f.^.q.io.m.S ) dantur aui cenfe-. runinr in & cum orJtne Saccrdetali : ncque ptffuni ab eo feparau. QuiEftioncautcm ai.w.i.a.^. ut dcfeiidere poflxtEpi- fcoporum Monarchiam , cogitur negare , foIvere& li- garein foro .ludiciali efle adus clavium. Et fimiliter cti- am de indulgentiis pronunciat , q z^. m.3. quod tlavii nonfitiotorattoearum. Sic Thomas fupplem. ^.19. ^.5. po- teftatem jurifdidionis inforo caufarum , negat efle#/«- pfemcAl,. Bonavcntura etiam in^.J.y/. 18. eadem ratione coeitur diftiPgucre mter potcftatem clavium , & po- tcItatem gladuPctio datam , ubi tamen difcrtis verbis IJellarminum retutat : Peteflas davtum { inquit ) PromtFa jmtMaiih, 16. 6 dataIoh.t„. 20. acc.fiteSf.rttul Sanflum, Cc. bcotus in eundcm locum docet , ciavTm commtffariam . j*^* foten homtni commttti , Sacerdoti dari infufcefttone ordtnts. Tota et.am vis clavis ejus dchnitione explicatur apud Magiftt um eodem loco , davts eft foicflas Itgandt &fol^ iZ dT. ^^''■^•'^"?f ^«^^* ^'i»'^ recifere . & tn^gnos eJiu^ a! i /r''r^"'- .«ancautem poteftatem totam , or-

tfipuhb. II. Ineptiinma cft illa exccptio , quod hann. 20. & non Matth. 16. potcfta. detciminatur ad peccata. Omnes enim Scholaftici clavu.n to-

ftaTulnm'" ''"V'"'"^ ^ ' tanquam ob-

iVS . Jiomuubus clauditur , nili po-

tclfcarc clavium pcccatum removeatur , & fic cce- lum aperiatur. Illud autem quodcmque !,gavcris , mzZ l l fl etiam ad pecc.u. Mauh 18 .ig

^^""A- 18. ubidepeccati.tanm,^

aeitur ' u^, ^ ' Vx ubidepeccatiitantum ^Situt , latiui adhuc videti pofli%extcndi in numcro

pluiali^

Early European Bocjks, Copyright €) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

116 BEtLAKMIHVS

plurali, iiMxcHnque Itgaventis , quod etiam opponi potelt PontiHciorumquoiundam argutae dillindiunculie,afhr-. mantium fcilicet claves talt datas ommbus Apoftalts claves tatorum ApoftoloPetio datas. IV. Iftud ai; abfurdiirimum eft,per Itgare quod neceflario dcbet ibi ftealiud & hominibus metuendum fignilicare. mteb . re Eccleliafticarum legum promulgationem. V. In..; dici poteft futilius, quam fic diftinguere intcr ^^«r^, bc u liHtre, ut Apoftoli , lahan.zo. non excommunicandi , aii quidquam agendi poteftatem accepifle intelligantur, illi: verbis , qHorumpcctataretiHtterttis » fcd tantum poteftaten Guiefccndi , & re/inqutndt hemineS in futflatu. Rettnvre feccat» non ininus quam ItgAre pectaiores , ab omnibus Scholafticis ftatuuntur unus & idem adus clavis,ut coelum clauden tis : ficnt remiltere peccata.<!r ftlvcre peccatorem,i{itit unUS & !• dem acius clavis, ut coelum apericntis.

Bcllarrii.a. Matth.\S>\Z. Nibtldatur AfoUths» fedtanttm pomtttitur, expltcatur, ae pr&dicttur. quantam potesiatem ejfentyifo- fioli.eorumciHefuccrfforesfuttimpoiehabtiuri. Dat<e funt autem cia- vts yipoliolti tmntbus Joh.io. ciaw jurtfdiaiottis iis verbts, ficut mt fit me PMter,& ep mitto vis : ciavis Mttem crdinis.tliis,accipite tum SAnilMm, quorum remiferitispectata, &c. fed ut dilegatts i> au. atcadam fubjellien" ad Petrum,ut afparet Jthan 2 1 . Pafce oves mcai Protefi. I. Quamvisantc rcfurredionem non datar fint clavesApoftolis ut in fummo vigore exercerentur, qi** antea non plene h Chrifto mittebantur : quod tamcn a' quo modo datae fuerunt, apparet ex eo, quo mifli fuera antea, non folum duodccim , fed & alii difcipuli lc\- i ginta, Jii4«A.io. Zwf.io. 1 1. Nonquxritur Inprxlt quando fint datae claves,fed annon cadem clavium pote. itasfitomnibuipromifla, JW<ii//;.i8, i8. quaeeftpromif fa ( cx Bellaim. lententia ) foh Petro Matth. 1.6. hoc Bel- larm. non negat. III. llludquod promittitur omnibu Matth.iS. cum idemlit quod promittitur Petro 3/«M6. idemetiamalicubidcbetiisdari : veligitur idemdatut Joh.20. vcldetnobisBellarm. alium aliqucm locum i quodatur. IV. Bellarm. dlferte fui defenfioni conttil dicit;haaenus enim contendit,foli Pctro efle claves pro- miflias : jam vero concedit & promilfas , & t raditas om n nibus fuifle. V. Quam abfurda & ao-yyxxif* funt ill i commenta ? jipoiloiiJaCtt funt factrdites in uittma cmna : tlavi* - jurifdiclnnis acttptrunt , JeA.20,2 1 . fitut mtfit me Pater, ita & fg mittevt!. tlavtm autem orJtnis, Johamo.zz ,23. atciptte Spiritm Sanclum.quorum remtferitispettata. Numquid Sacerdotes fa runtfinedavibus? numjurifdiaionem h.ibuerunt cr Saccidotio fed Hne «rdine ? nmn ordinii poteftas p<

jur

I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ekervatvs.

rird!d£onemdat..mcommunicatur?cui * - . u r „ cam cx Patnbu. , led) ex ipln f^cc Scholaa/coVu^ t^!^ .romnude travit ? Huanto re«aui. Thomas in /0*20. w mjHngn cffiaum .ficut rrtfii me . fecmuU ^afur eis iiotmtai c^^ u.fer dAUcncm Spritui /avn. , tcri,, pomtur dauo,m fruiim ' Jc^ mrem:frnnprcc.tn.&c. VI. Dc lingulari dclegation; ^^- orum Apoaolorum , cum fub.cd.one ,u1 Petrum, i^: elici poteft cx cl.ivibus. promiilis,aut datis,neque t.i, ^.^nf'^"^,,"'^^ Scriptura flgnificatur , neaue

• ni quc Bellarm. iplc potuit cxplicare quali. fu.t Ifta

"• d'patqSr ' ""'"'""^^ ^^•••■"^ -^P^-"- ^-«^- ' 12. Bellarm- Pcrclaves dutai nitcUigunt cmna Cath^ftc n-m^

■ ^«tpotestatcmincmnrmEcclcfi^m.Crprob^iur , I. Lx n,rtap!'cr* '^tt*m,qu*figmficnntr.ccUfi.ifiicumprmc^pxtHm ir.22. jrJ ^^ : 3^ prmrp.num notat tradttic c/avium , tn d^dtttsnc urlti &

• '»0.'ccncmuiind.miftautituf. H. e.k ' , ^Vw

■ "'{''Ifna/tz.ireeftpr.iap.re&p^nire. Etjc >-r/f- *>^dtfp:Kf(irein/egt,vctts^jttramtntis,&c.

■ rZ'^'^' ^y^^^ ^"iininiam poteftatem inrell.vit Ucl- . '"J-^^nychicam potcftatcm , tum apcrte faUum cft ' od dicit deomnibusCatholicisqu.imvisP.ipiftn,ta'i,

m co nominc compledatur. Nam Catholicorum iflo- i?iS'^,"*y +- «'"^^^efinitclavcs, itautfint 3i vl, » &adpeccararcmit,

' '^,^,'^' ^^^^"end.i determinentur. Sic Bonavcntura .

■i cUrat:°n '^^^^^ Alc.utantca fu.

-ri/Ai • ctiamSorboniciDodorci, cum

■ ^ii fH^^^^^^^ SchoLiaici ct,.mr xtediaingueicrolcnt. mter cbvem authoritati. , cla^ l^m exccllenti^, ^ clavcm miniftcrii. Bonn.i^ en ua!«

tr '•^.^"^"^^-^^S 7-64.«.4- vcl, ut Scotus in report" -^em n-n^^ Pnncipalsm , commiHaMam cum

^ ^^emmenna & commifrariam communem. Petro au" >ncumaIushommibus,autauthor]ratis , exccllentise •r pr^emincntij, fed communi. miniaerii clavem da^

i non.1 applicant ad facramenta .

'Hr.r', P^iitabant. In clavibus igiturnullam

^ "^"^^;»' ^^«narch.ca potcftas per claves intclligatiir .

m ..rw"'' ^»;"^^"^^ ^"^-^ ""^ Monaichaj. Omnibus m eafdem claves datas cffe conceffit modo Bcllarm. |* .Qi,amvispr,ncipatusEccIefi.ifticus homim concef.- r* rf?''^^*^- "^'^"ealibi intotaScriptura flgnifice- f . ci 1 . cs tamcn alicjuando principatum ac dominatum

notaie

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

tj

tii ' . D-ieiilis eft Sophifticac , mc

liberct cife tam arguti., ^'"^^ " ^„1 aUud acc:

?i;?p'ot:[rq:":mniUiaUte? . qVumv. non ju Mona ; Wn^^rmdi autem potcftas , non eft cla\ caeii, K '^.^ T^c^^^^^ iUapr.cipiendi poteftas cjua Pontifex Romanus fibi folet airogare.

traditto. Uhan. 21. ,4. BeUarm. Pem fdi ^^^*^ ^'^''^^Zn^^^^^^^

!mm 1 1 Vt fcnfus f.t.fimilcm eiihortationem a l ni

f ue&are Piiorc fenfii conceannus : "«^,:'*^ '"f ' 'iam fcquftur ,uod ullo mo*» P^J^', f.l"^ ^8,

rhiimPerri ftab Ucnd.-im, fupcrvacaneac lunt iguui « la^i rprob.i^^^^^^^^ quibu. nimn fenfum contirma or"e'K , BeUa^in. "--1;^?"^ Pff^f,^J}i^l^^ Kxm 2. Idem quoad rem T<Uam diaum elt omn.

pturis , cum ad EcckUafticum "^i;»^,^"""^?"^'*. ! tur.idem fignificat quod docere, -^^^ V^

fr f^i-int utoaftorcsad ovcs palcend.i», ii/Aff.c;,36. ««»» 6 icTalnX mandatis an^pUonbus nut tebantur dem opus perticiendum. M^tth rS^ Ich.zo^ & id c' duTo poft ngebant , iicut ex Ad.s & EpiftoUs eo: parct! ncml fanus poteft dubitare. <i-lYVcn nc^ cu. iuerit ,utpafccrent oves Chrifti. I II. ^e''^'^^^"* hoc ad ordinaiios paftores vcl prcf byteio.. Acl..o..

' ^<!Bcirarm. AliipafcmtEcclrfi^isf.nticuhresJcdrr ^crhem. O^arnvsi etiam h^c -v.rha ad P.trum (dum pcfr^. . r Vpiuicr pm.ncant , cnmdHS tamcn Epfcop^sfuoquoUm mcdo cc»^ J.uKU q^at.uus tn p,r,em foliuiudmis ^P^f^'^"''"!*'''

Ifi.l. Eafcerc igitur non cft Monarchum c .cp^ p.efbvterienim nonfuncMonarchce. Ad 1 ctrn pVrt nebat pafccre univcrfam Ecclefiam > "on a hrml.l le.quafionnnbus& ringuUsfideUbusnecc Fa.ium^ DrsEberet fcd neeative, quatenui pulU particuiaii _ ?/xfSl./atut ne.li«b ulUfccU.ru., V^^'^Voa^3

Images reprcxiuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

F I t

[1

E N E R V A T V S. I--, .ifccre. II I. Illas parrcsEcclcna,quibus n na-

abat, non flmul omnes utMonarchaper alio b.it ;d lucce/Tn c, ut miniftcrper fcmetiprum. IV. Cjstc* jrum Apoftolorum officium fuit seque univerfale ac ^ " lcgiturin toto novo Tcftamento »

aftorem aliquem vocntum fuiire k Petro,in partem foli. tudinis e.ius. De Apoftolis confitetur BcIIarm. illos se- ue immediate miHos fuilfe a Chrifto, ac ip/ iim Petrum.

l^^^&cWixm. Pafcere figmfifat providere & proctnare alt<ri «m, crdanie ducere^ tHert. prAs/ft; regtre. caftigare.qttod apparetex vcrbe 7rufxxU <{v,qttcdfignificat pnfcere regendo &prxfidcndo.

Proicfi. 1. Siharcomnia concedantur , non AifHciunt irnen ad conftltuendum Monarcham,nifi quis folus hrec iciat , & cum fumma dominii potcftate. riuntenim aec omma etiam ab ordinariis miniftris particularium cclefiarum : II. Paftores (^ui haec faciunt , & ^e./uivif ocantur, Ephefc^.i i. non lunt Monarchas. III. Pafce- rcum deEcclefiafticis miniftris dicitur,nufquam in to- i Scripturafignificattantumprocurare cibum , fed & uniftrare. IV. Petrusjumis eft non tantumn-u/t.i,./v , :detiam atqucert.-m6ccrx^, /fA. lo, 1^.17. quodeftci^ am miniftra: Hac ratione Pontiriccs Romani cx-

clcrunt fua Mon.uchia, qma non pafcunt.

Bellarm. Exercmt aclta pasfcra/cs,liZ'indo,folvcK.u,...^,,.i,,ui..;e, micando, Epifcopn ereando, & pcr a/ios concicnando.

PnteSl. 1. Pafcit igitur gladio Muh. 5,6. abfvnthio ?c «ccocicutae. ifr.9.15. n. Kon fun^untur is^itur pisc- puomuncicpaftoris , quod eft palcere pii^dicando , 7«. 28,19. atquenonfunt prsccipui p.iftores. III. Sj eraliosPontircxconcionctur , ineonihilo plus facit . LiaiTi quod mulicrcula quaclihet pofiit pra.'ftare.

1 6. Bellarm. Vmverfa Ecclefia, eiiam Ap^ficU ,pfi , Petro tan^ Mw ovicuLt commend.tntur, tHis vtrhs, evcs mcas

Prtteii. l. Nonnegamus quin univcrfa Ecclefia fuerit enlu prius explicato) Pctro commcndata. Eadem fcili- ;tratione , qua totus mundus fuit omnibus & fingulis poltoliscommendatus,3/«r.»/r Jocete omms grntei. Aci i. u^vnum terrA. In eadem particulari Ecclclia , qua fuit Pfiefi omnibus & fingulib Pref bvteris totum i^yegtm com- 'endab.u Paulus. Mt.28,z. Apoftoli reliqui fuerunt Pc^ ocommcndati, ficut Petrus commendatus fuit ipfis,. t'p ^/^*'". ^ M » J 2 . Dilii^ile altt alioS, proui eze diltxi vos. Non t pltori & Monarchas. Petrus non magis P.iuluin p^^-. ebat, quam Paulus Petrum.

BellariTi. A^n: htf rfpetuntur.ad fiinificsndum d-^os pepulc^, lu^ u(»mVC,Mititm CoviS femLl /ad fi$,>iificandos A}oUoU< &

F z

I.piic p«s:

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

rpllarmxnvs

'"T,rff' Q.-.amvis tes ipft pomt , rano fcnft, , ut a

Bellarm. V FAfcerecvesenlMbincnramcjiUs

fe.i eft »ni

Sel illul ovile cuvatur ab eo qu|pro fuo ^ u . illis eiu.partibus confuhr, quas potelt adiie.

^""pr.t./? Eodemmodocommendantur oves, quo «• tes quamvisaurem ifhs verb.. operae non

runt1:ftriburi.,demtamenPro^.Iorq.m^^

verbum accedcnre. <;AuJir' hni<

1 7 . dLamvis mulra aha ponint opponi htt ue hu« leva io^Petri m Eccler.eiticamMonarch.am u.U^^^^^ tamenhoclocotantumurgebimus.quodpeiitui abco pamioneretri&Pauli.tanquam^qualmm. Gat.z. C

BVllfrm. I . Prcpofuum VauU in Fp.M- ai Cal. »onf»'^>*^;^

dcrefcnonfuijie Petrc f.hjeclum ^««'''ii"^ •^«^irT/^lfrj uJfuumU^^e^ivmHmep.&mmiUatea Clmflc ac,ep»m

qrte Eu,wgclMm Peirf-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. j-» ^

Prctcn. I. Etii Euangclii fui certitudinis prsecipuani abuit rationem ; tamenut medium eo faciens, auftori- itcm fuam tuetur : alias nullam vim haberct in compa- uione , mentio eorum qu: (um in pret!o , & qui extftinutnttn effe tmmnA : nam immediata rcvclatio , ex aquo nd omncs ertinebat. 1 1. Si in immediata revelatione,Paulus fuit ctroa^qualis , tum certePctrus non pafcebat Paulum .itconhrmabat cumutPaaior. III. SiPaulus immel latc^ peoaccepitillaqujspertinent ad dodrinam,tum ciaiTi illa quae pcrtment ad gubernationcm: quoniam illa

oarina cit reguhgubernacionis.Anpotuitalios.Iincer- ore,gubcrnare,& non fcmetipfum ? I V. Apoftolus di- It nth:lmthtcomttlcrnmCal.Z,6. BcUarm. imealiquiA tnguber^ ttione. Apefi. in nthtloinfertcr futfitmmi^ Apoftiln. aCcr.li,^. : 12,11. BcUarm. imoingubernationf. Annon iftse funt prse- lara glo/rclte? V. Qualis fuerlt ifta fubjeftio quoad ubcrnationem , Bellarm. nonpotuitcxplicarc. Monar- nia non conhftitin voce gubernationis, fcd in rc ipfa.

Bellarm.2. Dextr*focietAtisvcrfg. nonprchibent.utinteUiga^ •Ui Petrum Paulofmffe majorem in ofjidoiubtrnanii. l Rct.fi.zi:.

Pmfy?. Omninoprohibetmanifefto, fi accipiatur cum la oppohtione quam habct in textu ad verf 6. Nihtlnuhi ntuUrunt : tmo e ccntrario. dfxteras focietatis mihi dcdcrunr

Bellarm. 3 . (^alts ilimfuermt^nihtl mea refert .vcrfO ut.utr tlaudem quod quamvts dim fuerant imperiti hotmnes . & vthftimi ifc atereSt jam tamcn magui erant Apoiioli.

Pnteft I Non id ajcbat Paulus, ut excufaret fe , quod dApoftolos dignatusfltaccedcre, qui fucrantpifcato- es : ied ut objedioni occurreret corum, qui cseteros A- oltolosextollebant, ut deprimercntautoritatem Pauli. -Tonigitur ncgat, antecedentcm horum hominumpriva- am condicioncm a fe fpcdari, (quorfum enim hoc? ) fed cgat lua referre , quamdiu olimvcrfati fucrant cum .hrifto,& fimilia. II. Qiiifquis ad Logicam rcvocave- '^^^ntentiam illam , videbit fenfum ejus elfe , quamvi» ^poltoliilli exiftimabantur efTe aliquid, propter extern;» erlonasprivilcgta, quae olim iplis fucrant concclTa, tSc

°p n " * "'"^" "'^^' adjecilfe.

Bcllarin.4. DtviftotUa ie qua Part'tts/oquitur, GmI.I.?,^. mn **tjurtfitchcnt^,fcdpT»vinciarum .ai c • Uus fiAdicanium : ut '"^nptAiipuamoperAmtnctnverfioneJt. . . i ponent : P.v^htie mrarto G:nit/:um tcnvofiompottfiimum ftuder< t.

Pro/fif Ha:c ut vcia funt, fic niiiil ad rem. Nam I. ru- r"impeaiunt,quinilIacompan^!.., r vr ! ^'erPetrum & auIum,pcriftaindiviiionen- onftituatcos 11. Parcj fuilfe ilioji au.oiiLaLc pixdicandi Bell.

F 5 autca

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

T .6 B E L L A R M I "ti Y ^

anteaconcemt. Iiuirdidio autcm Pctri L fujiret majoi

fingulari modo univerfalis , Apoftoli pioculdubi. Paulum cjus rci monuiirent , & Paulus Ecclelias in con ciombus.ScEpiaolis : fcd iUi Paulum folummodo mo nucrunt de pauperum curai/erf lo. & Paulus paupc- - caufam ubique agit : fed ad minima quaeque delccnc i.iEp:ftolis fui.. nihil ufquam dicitdc fingulan Pctri ja- rildidicncti gubeinatione. .

Bel larm . < Minori licct refrehenJUre mnjcretn.mcde res td tcfl» l t dehu revctcMiA cmfrvetur : fuut PaHtm Petrnm rtfrehcn-

'^^"pmcnM^.r^P* cu!p<ii redarguere frxfumit mortaltitm nnilm Dtfl±o- II. CaufajuftaJcrevcicntiadcbita,requirun.. tur ctiam in leprchcnrione parium, 1 1 1. Singul ir l rcvercntia quse Monarchas dcbctur,m rcprchcnlio non a-parct. IV. Propofitum Pauli hiit m ifta ■ hcnfionecommcmoranda, fc nihilo fuKFc infcriorch. J. c tio. SicCajctanuS: Jion fufficit Pa»U,mcnstraffe fe *qHMemM^ Uii Afcfhltf primts,fed menslrMfe qt^oque exhtbmjfemajorem , tU4 t ai.ne.fummcAPofie^ornmvcrticePeiro. . ,

I8. Bellarm. Pctrns z8. habuitftngHlarespraregattvMS, I.Mm taihnemncminis. 2. QHciptmHSinterApojiolos ncmtnatHr femfe*, :i,Sol»samlHUvitfuftraciHas. 4 Pec»ltaremh;ibHttrcveta„onm Matih.i6. <.Perp:ti4afiaktlttast}>ft&fiii 'ffi'*^ fromtttttHr. ,bu 6 Tr,bHtHmfelvttcHmChriiU,Matth.l7. 7 . Jn ftfcattonc mtrac^e fafHitPrtncePs. 8. iHhetHr fraires ccrfirmare. 9. Prmus exAft fiott^ vid,t Chrtfium i mortuis excitatHm. lO. feics frm

ChrtslHs lavtt. II. JffifotimcrtemChriftHS pradtxtt. l^-fj^ rn eteftione Matljt^. I3. Prtmns promutgat EHangttiHm foft Sftrt tum SantlHm datum,adcoifverficnem 5000. hcminHm. 1 4. Primm mtracutHmfait. I5. Damnavit hjfocnfin in Anama & Safhm J6 Tr.nfixitfcrcmnes. Acl.^.iz. 17. Pri>»>*s ,nerf,t fr^dicM C.nttltbus. 1 8. Miracutefe tibtratus eft ex earcere ad tnftanics pret E,Jefia. 19. Primus toqrtitur in Concitto. ^^7.If.20. Pautusm. tnvifu. 11. SetusbaptixatusfmtfrcfriismamlHsChrini. 22. St lus d Chrifto Efiftopus crdinatui: c&ttrt iffe. 23. JtlefnmumHs r:fiarcham Stmcnem Magumtietexit,damnavit,& exttnxit. 24. * mx fedem fuam coUccavtt. Afparuit tffiChrislus fub finemvtt ejus. 26. EcctefiaquasittefHniAvit,femf(rliab,tafunt Patriarch* its. 27. CdttrAtur-feslum ejus eathedrd. 2%. Jntittris fermattSffi tnmcn Patris.l ,rti,& Sftrttus Suncli. aijungitur nomtn Petri.

Proten. I. Mak,fophifticeque tccitBcllarm. quod tai prolixcagitdcprxrogativis, & nuUa tamcn definitio: cxpllcat nobis,quid latelligendum fir pcr praerogativan II. Prxrogativa folctaccipi pro piasftantia aut exccl lcntiauniui lupra altcrum. Scd nciucomniiprasftant v * in pot< ■

Images reprcxiuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N E R V A

117

poteftare coniiftit , neqiie poteltatem lingulnrem p: vj- t,njfi eo modo, qiio qiiivliibet ex quolibet folet probd- .111. Nequc fmgulae iftae praerog.itivre divilim, nc* leomnes conjundnii vel faciunt Pecrum Monarchain^ :l talem eum fuifTe oflendunt. I V. Paulus nulU in rc, quc adeo nequidcm in pracrogativis fuit inferior Pc- o, 2 Cor.ii . V 12. V. Multas ex iflis prpsrogativis func anlfefto falfas : ut 2,4,5, 14,19,22 eb- 26. Mulrasfunt ccrta! : ut 10,17, 21,24. Quxdam Amt vaninimag nu- e: ut 6.Sc 7.Q^fcdam funt communes aliis cum P:rro "5*6, 9, 15, & 16. Qiiaedam etiam fuperftitiora- • 28. In vicefin^a quarta,dc Petri fede Romc^e co.iC elUrm. fibimet Ipli duplici ratione contradicit. I . ... p.l6. fat^tur Petrum prscclpuam operam pofui/re in )nvcrfionc ludaeorum : & co etiam nominc, contendic Dnorificentius fuiflemunus PetriquamPauli, quialu- :eos maxnne rcfpicicbat : hicautem Petrioperam C< ca- icdram potiifimum fixam vult elfc Romse: in eo ma - 5^ ■ lam pr5erogarivam,&' apcrtum fignum Principatus no- * .t, quod miifu!> fuerit adorbis tcrrarum ca:v.ir , ur^ ium reginam.

i^.PatrcsquosBclUrm. citat. cap.z^. (qui ulrem in- •r cos antiquiores fuerunt ) quamvisprimatum dignira-^ &c ordinis , tribuunt Petro finj^uUrem intcr\Apuilo- )S,& primatum poteftatis Apoftolic^ cum csetcri^ com- umem in Ecclefiam, nulUm tamcn MonaichUm ipfivcl i Apoftolos, vel in Ecclcfiam datum fuiffc ng lofcunt.

2o.Q]iia neque Iacobum,nequc Paulum elevamus po-. rftate fupraPetrum : ncque pcccata Petri alio loco hn- emus,quam ut probabilia fucrint indicia, nulUm cxor- ;m potcftatcm iplis fuific concelfam : idcirco tiia ilU uU, qux dc iftu agunt praetcrimus.

C A r. 1 1 1. Dtf Mo?2archia Pontijicu Romani ^ Lih.i.

]uAftio eft , An TXomnnu^ Vonufex , tanqu^m Petri TisceffQr^ fnpre^ mam vel Monarjucam.in Ecclefm un:vcrfi,foteftAtemh4bi:»ii,jH^ re divinot SeUarm. affirmnt» noi ncgamus.

T H E S I S I, Argumenta Bcl !.umini.

BElUrm. Fundatur ju^ fucctfuori^ PofUificum Ro ran^Yu m eo . quod Petrus Rom.t fuam fedci^^Jubcnte Do/njno^couocA -jiYtt,mqti^ tdem tifque ad mortem federit»

Proteft. Fundatur igitur , I.Noninjure, fed in ficTifK !• Incali fado Pccn, quod in Scriptuiis non nai rarur,

r 4 ncquc

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

j2l B E L L A R M I N V S

I cqucexillispoteltullomodoprobari. 111. In tah f;? . do quod non conftiruit jus humanum, nedum divinun: IV. Inralifado, quale vim hujufmodi' jurls communi- . andihaberencgintdoclifiimiPontiticiorum. Nam Scc tus/>>4.rf^y?.24.Cordubenris,//^^.4.7.i. Caieranus,if fnwm rAp.<.cap.z^. Bannes,/» 2,-2.^.1.4.10. contendunt per ac cidcnstantum conjungi Epifcopatum orbis & urbis, no: jurcdivino , aut imperio Chrifti : ita ut jure divmo Epi- fcopus Romanus non fit Petri fucceflbr , fed pofsit cbg j;i fuccefTorcm Petri,Epifcopus P.u ifienljs,aut quihbet a lius. Hanc ctiam fcntentiam crrorcm eife in tidc,aut cun i-'\-pugnare, negat A/orius,Iefuita, Infl.mcY. p.z.l 4 c.it •gltur Pontihcum Romanorum non elt dc tide , nc- 4i.jc iiititurjurec!ivino,tam]uam fundamento : fed fad( <^Mi-icx p.u tc fakcm incerto. Incertum cft cnim i.Af iiiiquamfucritRomae ? 2. Incertum ctiam anC' K.v;i :uus Roma-. -^. Ccrtumcft , cumnonfuiire , pro-i 5 :c loquendo,EpifcopumRomae. 4. Ilhid ctiam certif ;imum cumPontiliccm Romanum non conftituifrc iib ; 1 codcm munerc quo illc fundus cft , & cum pariU ai^ rhoiitate fucccflbrcm.

:i.BQlUx\n. PetYumf0ifcRo}:id,appar€t, I. Exeoqf4od fuith BAlyUnc. I Ptf. 5,13. Row.tautcm ^ in j4pccaf)pfi pa(limz Bdylon. Z. Quod Romi futi Eultfia colU da ^ antcqtiam "jenint : qais autem illam EccUftxm ccllegtt , fs PtiYtii non futt iU- r.i^ f i. Ex hijfcria de Euan^elto Marci. qttt Roms, f Ytpfit, quoi Pi^ trii^ ibi fY.tJuavit. 4. Ex htftoYta de Simom Mago.

PYotefl. Vtrum Pctrus fucrit Romae nccnc, non magno. pcrccontcndImus,autlaboramus:fcdincertum hoc dtci- ' musin Scripturis rclinqui , ncque iftis argumcntis cvia* ci. Nam I.Babylon quamvis in typicis vilionibus Apoca* lvpticis,Romam deiignctrnon fequitur tamcn inde quoi in limphci lalutationc cpiftohca , ubi neque ratio , nequ( cxcmphim cft iftiufmodi tropi,co fenfu capiatur. PaulBI ^ Lucas,painm loquuntur de Roma, & nufquam tamer Babylonemappcllant. I I. Ecclcfia potuit ibi coUigi,an- tcquam vel Pauhis, vcl Pctrus co vcncrint codcm modc quo fuit collefta Samarix, atquc etiam Antiochiae, qucrr alterum faeiunt Epifcopum Petri. lUud ccrtc teftatuir habcmus, AcIcy.S^^.^ & ii.iSao. dodrinam Euangclii inultisRomanis pi^dicntam Hicrofolymis antea fuiffc. ^c}.2,io. Paulusctiam oftcndit. Rom.\6,7. Andronicuir. Kk luniam quiRoma: habitabant , in Chrifto , vcl ChrK ftianos fuiilc antc fe , id eft, quinquc \ el fcx annis antc- quam Pctrus lingitur Romae fuiire : crant autem hi ineuntcY Apofiolos : quidni igitur & corumopcia , ahqu^t

faUcin:

Early European Books, Copyright €> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag

224 E3

I

E N E R V A T V S. i ^ „

faltcmcxparte , fueiitEcde/ia ilU colleda? Scriptui^ denique non naiiat quinanunrer Apo{tolos, alias multas tccleJias colllegcnnt, qnx tamen Petro non pojrunt cer- roadrcribi. 1 1 1. H,ftorice illa: de Marco . & Simone Mago,fide tantumhumananituntur ; carumctiamte- ltc6 oculati nuUi poJIunt produci.

3-BelIarm. Pctrttmlionu msrtHftm ejjl- , tejiatttrejus fauU Jirum, peregrmMiones; & antiqui Scrtptera.

Pmfy?. Cadavcrofum elt arj^umcntum in rebus fidei ^uod petitur a Cepulchris ; .Sc vagum , quod mtitur perd jrinatione. No^ autem certiora dcfideramus etiam tefti- ^.^.'"'""'"..PiasJertim audita, & ante ada narran^ .ium,,n illo negotio cx quo falus Ecclelis pendct. Vcte- rum etiam fcnptorum teftimonia , de Petro Romse fe- h^X* ^?^r^^ vimj\iamiprimis illiusnarrationisau^ I p ? ' ''''^' ^1"°^ primarius videtur fuiJle

•Pi^i A ctiamutDux & Princeps

e iquorum,primo cuatur a Bellarm. r4?.2. Papias autcin ujt homo deditus traditionibus non fcriptis ; ex ii« Tiultos errorcs haufit , & author erroris fuit fequenti^ 5Ui ; utcbatur Euangelio quod dicebatur fecundum He- >»aeos. Hasc teftatur EuJebius /i^.j.m^.jo. quibusom-

'rm^f^li'"'''^^""^"'*'!"^^^*^^"^ orcloquebantur in, irmaredduntur,

r i' '"• ^'*"*^ ^piHm fuit. Nam

. ±.cclejtaRomm»pr^cip»ti omntttm fcmfer eft habtta.proptcr Eptfco^ >^mejus Parum. Qutatton potetl cflendi al:us locusu!;: filrit . etrus . abeo tempore . quo rchqtttt Antiochtam. 3. O.itnes ieteres 'tmmocenfenruhocaffirmAnt. ^ veteres

etrum Romae Jedem Juam jubcnieDomim colIocaJfe • hic I^LTchn ? f P^7l>^"o"es aicedit, oblitus plane vid'ctur

onat tantumoftcndere onatur j cum tamcn tota vis hujus fcdis , ad cathednm lomanam hrmandam pcndcat ex iHa juJlione Ap-u luos ierumaeftimatores, talefadum Apoftoli, areueret nandatumDci , ut caujamantcccdentem : fcd qmf f^ lec ellarm. qui cum juJfu Dei,vcl Pctrum, vel Paulum vel Imm quenquam Apoftolorum , facro. Iibros fcS^^^^ 'cgare non veretur , ie verbo Da , Irb.:^. cap.x. idem ta m^^^

nin?d/r'/p^'^-'"^^^> nneullaprobationt, jujrumDo! ninidc Jedc Petri Romas coUocanda. RcJ-pondcat i<-itur nnVirf' P^'0P^i3m rationem , ibidem contentam , paucis fV/ 'r \' fi^^.^^fio^^P^rofttipt pro}o:Uumpouflat.m rp tts Eccleft^ coaraandt & reftringendt adfedem Romanam. tn prr^ '« rem tamt momemt amfim praceptjfct,& Petrus altcubt teflJct'..r

^ S je f-^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

1,0 B E L L M I 14 V S

r/.x DminimanimihiCeiem coUocaffc : At U nufqmm Uimm. I I Pro conceflb hic aUumit Bcllaim. Petrum faftum fuiflepropnum Epifcopum alicujus Ecdcdae particula- r quod nos pcrncgamus. Nam fuifrct hoc ipl. dcminu- tio oipitis. ut cx Apoftolorum gradu fupcrioiiin Epilco. «orumordincmrcdigerctur. SiPrmccps in urbc ahqua !ub ftcns.faciatiUaqujelllius urbi. praefcaus aui pr^- tor folct pratftarc , nonidco tamcn fit proprius urbis lU Ihis Pr2efeaus.aut,Pr«tor. Talis fuit ratio commoratio- ms W^^^^^^^^^^^^ : in hac aut illa Ecclefia : facicbant om- niaqu2cEpifcopi: nontamen proprie loquendiEpifco-i fuerunt. II. EcclefiaRomana habita fuit xntcr prK .v rias ab Apoftolo Paulo.non propter Petrum, corum Epi- fcoDum.fcd propter fidcm eorum intoto mundo annun- ciaum. «or» iS Poftea vcro cdcbris fuit, partim proptci majeftatemcivitatis , una cum praeftantia civium qui Chriftianifuerunt,& partim proprcrPaulum & Petr n- qui nonEpifcopi, fcd tundatores ejus habcbantur, Quiflfimi Scriptores Paulum fcmper fere conjun cum Petro,inEcclcliaillaconftitucnda,eofqucut luu- datores ab Epifcopis diftinguunt. Caeteri qui EpUcopum vel Pctrum , vclaliumaliquem Apoftolorum appcllant, latiorcillofcnfu funt intclligcndi , quoPctrus ctiam fc ipctipfum fm/'^trr»mappellat. i.Pet.^A,

Corjt^turdfachntes adverfus Petrtfedem RornA collocatam, o Trottfl Authores hujus narrationis.non confentiure intcr fe de tcmpore quo Petrus co vcncrit , & ibimanle rir.nequcdcfucccflbribus cjus.

Bcllarm. I . Difcorim it temfne tdicujui fetgeft*, nen tr.prm ipfus rei verttatem fifut apparct tn vartttate fenttnitnrum, de temfn f».»,it<Ckrifti,&dehMcmadtsDMntelts.

Proftft. I. Vbi res eft certa , pcr iftiufmodi difcordiaD lion rcdditur inccrta : fcd cum eft incerta , incertior pe «jm velimprobabilior evadit. Primi authores hiftorM Chrifti,Matt.Marcus,Lucas,Iohannes,de tcmpore mot tis cjui non diflxntiunt: fcd piimi authores hujus narra iionis.qui faltem nobis notifuru:,& variant mtcr fcfe,a a Scripturis difcedunt.

BeUarm.2. HttUarft tnttrbcnos authorti dtfiordia de temport (tnftnitnnt cnim, Pttrum -vemjfe Rotnam.anno fecundo CUudtt,&i ftitffc annisz^. ac.obttjfeann NtrotHi. .

Proita. I. Non itaftatuunt Orlgei.cs mCtn. Bedai Ml.x*, Mnrianus, S cotu s.m Chron. T hom . Aquin . in Gal. : y.r v c ipTc nuulem Daniafus m PoiUifacali : ergo n<

omi'

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENERVATVS. j;i Dmncs authores boni. II. Qu^ric» ftatuimt, di/rentiiinc iScriptuia Sacra , utpoftea doccbimus : crgoquatcnus ta ftatuunt, non funt boni, autprobandi.

Bellarm. 3. Oftamvtfignoremusquis prtxtme Petro fucceffcrit, tm tamen prtpterea tn dnhtHm revecart ieket an altqtti; fttccejfertt.

Proteft. Nequehocillud cftquodnunc in dubium vo- atur, an aliqttts fuccc/fait ? fed ,m Peirtts pntcc/frit in Epifiopnit ]emano. Qu^ia autem iidcm teftes dequorundam ruccef- lone , & Petriprjeceflione fimul teftantur , ex infiima^ lone unius partis, totum teftimoniura infirmatur.

BclhTm.^.Totaresitacomponitur : Pctrits fedem EpifcopAl: t eliqutt Clemcnti : Clemens autim , Petro merluo, ex Immilttatc noluit iiere, ionecvixerunt Ltnm, C Clettts , quiipftus Petri adjutores in Zpifcepali officio fuerunt. Petre igtturfucct fit Linus : Lino Cletus . T Cleto Clemens.

Proteft.l. SiPctrus reliquit autconftituit flbiajccef- orem,tum videtur magis confentaneum ut finguli Pon- ihces dcfignent etiam fuos ruccefTorcs, quam ut taatum legotium rclinquant Airpenfum ex Cardinalium cle- tione. II. SiPetrus juftam habuit caufam eligendi -Icmcntem, tum nullamjuftam caufam habuitClemcns nandatum fibimunus rejiciendi. III. Si facilepotuit •mnes^EccIefias regere , quidopus ipfi fuitadjutoribu^i -mo,& Cleto,ad Romanam Ecclcfiam regenda > 1 V. SI .lemensdignusvidebaturPetro , qui fuccederet ipfi , uarenonaque faltemadjutor fuit antea conftitutus » . Sf Linus& Cletusdignifuiflbnt illo honorc, ccrtc lumilitatemfuam nonminus oftendiflent ultimam vo- untatcm Pctn reverendo , quam Clcmcns oftendcbit uam,in antecedcnti ejus judicio vel fado tam pertiiiari- sr urgendo. VI. Quare Clemens lianc humilitatem aam non declaravit vivente Petro,ut ipfe relinqueret .1^ um fucceflbrem? VII. Tota rcs mclius & certuu DmponiturexScriptura; quodfcilicet quemadmoduiu auius EcclefiaeEphefinse curamnon uni alicui Donii^ o Epifcopo , led varnsPresbyteri»qui & Epifcopi fw int.rcliquit, ^a.to, 17,28. fic etiam idcm Pauhis, cum etro ( <i fuit tum temporis Romse ) rcliqucrunt Eccl»- ae Rom^ Curam,CIemeati,Lino,Clcto, & al:is,qui fi- m ctiam yivcnte Pctro,fuerunt illius Eccleliie Pre:,by- :ii velEpifcopi. Qina vero hi omnes admodum celc-. fcstucrunt.idcirco continuatio Ecclefijeillius.nunc u^ ms, nuncaltcruis nomine, ab antiquis Scriptoribus de^ lonftratur.

6. Protcft. Narratio illa de Petro , quod qumro anno A Uiionf Domini Aatiochiainprofed:us , ibi a 1 - -

F 6

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

1.2 BELLARMINVS i;,iicopalem fedeni fixit, & poacaRomae. anms2^ noa convcnitcumlisquadePetiodicuntur.C^/ i.^ i. ^lci, i^&ii.&c.cx quibu.evidcntei apparet Petrum ut phn rimum Hierofoly mib commoratum fuilTe , <f tein.^^^c^ cimum odavum annum a mortc Chnfti, vcl 1 7- i con- j

verlione Pauli. ,1

Bellarm. Ma»/it Petrm quinque fere annii m luid* : qu» tent'» porermlu$tum>nv,fcbat. Gal.l. ab eotcmfore annosferc fqterr. F- \,U£puifunAnt,ochU:feAeokmtempcre p,ragrav,t etiam a//c;,..u ryXmiuM. Anno fcpt.mo Ep>feopat»i Ant.ochenfis, red„tm Huru^ faUm,&>nvimulac»njenuse/i :fedpaulop4 hberatus : eodcrnamo atn fu.t 2. aaud„Romam vemt . ibique fcdimfixit ann. Z^. fed poft l pum anno^ redm m Hicrufilcm . cxpulfHS cx urbe. Acl. I S- & tune fHMumeftccncUumHierordjmitanum, Acl.l^. poiUaredi.tdcnu» l{omAm,& ilidemvitamfinivtt. ... - - c 1 rr^tcft. I. NuUa vcl minima lignihcatio in ScripturiS i habctur,qumPctrus in ludxaaquemanfcrit ad Conci- lium ufqueHiciofolymitanum.atquc ad quinqucnnuim. Ibi qujcrebat eumPaulus annis quatuordecim mtcrje- eis : GV.2,». ibi fuit ab Hcrode in vincula conjccfcu* , Acl I z ihtcr cos fuit . e quibus cgrcm funt Ecclefiarum turbato.cs, ^^I-M.n- M">tamrna..r/:i. dckcndi^l^^^^^^^^ cunturcludj^a. II. QMamvis trcqucns ht n^e"tioAn- tiochense Ecclcfiae.quomodo fuit coUeda, a quibus Apo- ftolu fuitconftituta , Acl. 1 1,22,1^16. quinam »b« piae- cipuiProphetae& dodoresfucrimt: >4<f?«r.i3.i. nuiuta- menufquam fit mentioPctri, quodibifcdem hxcru,aiit oinnino ibi fucrir.nili fcmel in tvanfcuilu.Gfl/.a.tum.au- tcmtantumabfuitcumproEpifcopo fegetnfie, ut vi- dcaturnon fatisnotum habuilfc Ecclefiae illius Itatum, antequam Paulus vcUicavcrat ipli aurem. Certc non ctt credibilc.cum tum tcmporis <^ 14- a"^'»'? Epifcopum tuif- fc partim Antiochire, & partim Roinae in Ecclclia iv - ^ cx partc Gentili,qui Gentcs cogebat ludai/.arc, 111 niciornnn^um cxcmplum rcliquilTct Pctrus pofteris ( au Beilarm. hoc codcm cap.6) fi duos Epifcopatus, particu- lares prcprioilimul rctir.uinet. Annon aeqwiepcrni- ciofumhiiHct exemplum , H unum retinens Epi(cc\pa- tum, in eo raro aut nunquam refedifret ? hoc autc»m nc- cefiaiio fcquuur ', li Epifcopus exiftens vel Antiochiae , vel Ron a;,nu)lta5provincUbperagravit, 6c Hicroioly- mibtamcnfubindefaltcm invcniebatur. IV. QuodPc- ttu> aClaudio cxpulfu^Roma , Hierofolymam venit antc concilium ilUid,/<^f.i 5. hoc ncquc convcniirct fidc- iTatiac fortitudini l'ctri,(i !bi paftor fuiifct ; & talii ma- nifeftoaiguuuraLuca,qui lefcrtPaulum ic Bainabnm,

hnicc

I

{

Images reproduced by courtesy o\ Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

E NERVATVS. i;^}

inito illo concilio , nliquandiu Antiochi* commoratos : 5c pofteaPauluni iter inSy riam & Ciliciam Aifcepiire '; nde Derbas , & Lyftram le contuliiTe : poftea peragrata ?hry g!a,Galatia, Mylla.in Troada, defcendine^ife in Ma- :edonjam,ubi Philippus in carccrem conjeitus eft: dcin-i eps Amphibolim & ApoUoniam tranrgreirum , Thcfla- onicam , &Berceam delatum , & inde Athenas : Afl.ii y l6. & 17. & poft hasc omnia itinera cum Corinthum ipouliiret, Invenifle ibi Aquilam & Prilclllam , qui nf,pcr, /el (ut Syriaca verfio habet) eoipfo temporet venerant ex I- •ahi.propterediaumClaudii.ylf/sr.iS.a. V. Nontamen n Concilio illo tantum adfuit , fed & antca, cum Paulus Hierofolymam afcendcbat , G4/.2. IUacnim afcenfioalia ruit a legationc qua fungebatur Paulua adConcilium, A^.n;. <.\\.xiAtnmexrcvd.uttne afcendebat , ad exptnendum Euangdtum quod praedicabat , frivntim & tantum in qui ^»irunttnpreito,verf.z. quarum circumftantiarum nullau- na eft,qu« convenit afcenfioni ad Concilium qua Aa \< narratur. VI. Si Petrus fuifTet Epifcopus Romanus ! tcmporeConcilu, tum certe iUaquxftio de circumcifio- ne gentium , fuilfet antea necclfario determinata Romie. Tum etiam Petrus neutiquam fufceplflet circumcifionis curam , & provinciam illam alteram Euangelium inter Oentespromovendi,PaulopraE:cipuereliquiiret.VII.Ad- modum improbabilc videtur ( quodBcllarm.ftatuit) u- no ac^demanno , Petrum fuiife Antiochise Epifco- fummunr^ & Roma^ Pontificcm

7.. ProteH. Paulus in Epiftolaad Romanos eap.i6. xwnU quidem^"'^'"*"^^^'"^'^'""" • ^'^^"'^^ifcm ncmeminic

Bellarm. I. Sitne^u? adEpbeftos fcribenumeminit lohnnnts : neque iacott.in EptftoU ad Hdr.w : ht tamen erant Eptfcopi ,llarum Etctijtnrum. ' '

Protefi.-Ncque unquam fuerunt Epifcopi,Iohannes,aMt lacobus : nequc lohannes fueiat Ephefi commoratus ne^uelcripfitPaulus ad Hebi:sam Ecdefiam qu.-«fuitm Hierufalem : neque lacobus fait tum tcmpori. in vivis. WJhil cft igitur in hac ratione paritatis.

Eellarm. 2. Pctrus nonJttmYedterat Rom.wi.

Protest. l. AquilaiTx: rifcilia Romam reverfi fueranr ^^16,3. quibufcumPetrum expulfum fuiilcBellarm* attirniat,quarenon&PetrusEpiicopusIoci? II. Pau-" lus hrmum propofitum habuit quampriinum Romam proncifci. Rom.jAT, ZT 15,22,23. Pctrusautem.fiEpifco- pu» Romanus fuiilct,id multo magis feciirct. III. Qaam-

7 vis

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BELLARMIN V S

vil abfuerit Petrus , fi tamen Epifcopus fuiflet illius Ec- clefi2e,non cft credibile praeteriturum Paulum omnem e- jusmentioncm. HabuilFet Pctri Epifcopatus non nhc- numnequcultimum locum , inter caufas gratiarum a^ d:ionisdeRomanis,«.i,8. & corum laudes, I6.I9- vel in precibusPauli.t/.io. quibus iEquumfuiflct,ut non mi- nus Pctro profperum ad eos red^tum , quam fibimct iter profpcrum optaret : VelincxhoitationeRomanorum, ut precibus contenderent pro rcftitutione Petri, a:que ac pro conccinone fux praefentiaB,f«/.i 5 . ?o. 3 » '3»- ^ lal- fcminadmonitione iUa. c-ip. 16.18. ubi mentionem factt doftrinaequamdidicerant. Quam opportuna hic hiiiret talis commemoratio Pctri , qualcm fuimet ufurpat Pau- lus, * rim.a, 14. Manete tn iis qttx didiaftn, fatntes a quo dtitce^ riiis, videltcet k Petro EccUft* untc4 fub Clmfio Petr* f Hoc certe Paulofuit folemne.in fuisEpiftolis,captare occalionem, cum aliquo honore , nominandi mmdtros fidclcs_earum Ecclefiarum ad quas fcribit,five praefcntes efl^ent,live cti- amabfentes,ficutvidcrccft, 1 Ctri6.if,.l6.Efh6.zx.I'M. a,iV.20,2^.26. C./.4.9. 12.1.3- Hoccnimplurimumfa- cicbatadEcclcCarumaedificationcm.

8. Pr9te/f. 7. Pctrus quafifoedus imvcrat fc futurum

poftolum ludaeorum.

^ftW^im. Idefl,ptnctftiliterluiAerum.

Pr»f<y?. Nonigiturproprius voluit efle Epifcopus Ro-. mse, ubi praecipuamopciamGcntibus navarct : ifthoc

fgedusillud violaflct. ^ ., . - c

9. Prttell. Paulus cum Roma fcnbcbat varias Epilto- Ias, etiam Neroncimpcrante (quando Pctrum co rediifle dicunt) & quamvis aliorum, infcrioris notae mcntioncm facit.de Pctro tamcn mirum filcntium ubiquc reperitur, gcncraliter etiam negat . qucmquam talem fibiadfuifle ,

C*/.4,II. zTtm.^.\6. .

Bellarm. l. Nthil ctnduditur ex Argumentts nb aumrttnte ntm imive. rlus creditur trtlui tcftttus Mffirmantibm » quam mijie nthU

dtccnttbus. . ,

Pntesl. I. Argumentum hoc non tantum petitur at> auaoriratencgacive.fcd & a minore ad majus. Mcntio- nem fecit Paulus aliorum quos minus attincbat comine- morari : crgo de Pctro non filuiflet. fi Rom^ tuiflet. 1 1 Eft ctiain h generc ad fpccicm in locis citatis cx Phtl, Ctl & Ttm. III. Teftimonium ncgativum eft vcl mere neeativum.vel etiam privativum,id pft,non affirmat ubt dcbct affirmare.fi rcs ita fc habcret. H». genus argumentt ef-. fcacifiimum esl ( ait Mcdina in Thom. p. 3 . 1.4.5. )JN*mh»4 lenerearvmentatitMiSfoUigitur, tawum umtm mHndHtn tjfefaclum

m

1' j "1

10

Early European Bocsks, Copyright €> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Oen Haag

224 E3

I

EWIRVATrS. T;^

^f§lumfi!is4m ajjumpfsjfr cnrnem huwMnam : Itcet n$n uiiWtuY ni S. mptura , alios munu$s non futjfe faftas a Deo , neque vctc quod als4 rfona noH ajjumftrtt carnem humanam. 1 V. Teftes a/hrmaa-« ;s , ut irajorem lidem meieantur qu.im nihil dicentes ebcnt eirc iimiU\ hdei & authoiitatis cum negantibus , raefertim in iftiufmodirebus quse pertincnt ad fidem & Uutem Eccleilse. Scd tcftes tales , quales lunt Papias , .ippolititius Clemcns , & Hegefippus , huuis fabulse de 'ctro primi authores , quamv^is multos habeant aircnfo- cs , non tantam tidem , quantam Pauli filentium , inve- jcnt apud homines cordatos. Fuerunt inter vcteres qui alfa multa hngcbant dc Apoftolis, idque corum uti dicc- ant amorc. Tertul. dc Baptifm. cap.17. corumauteni abulas 4 prudentioribus Chriftian. rcfellebantur tum cmporis hoc ipib argumcnto ab audoritate negati\'e.

enim efl , ut indivtd/ms comes Apoftoh ( Lucas ) tnter cateras ^auli reSf h$c fohim ignoravcrttf Quia ncn fundatum efl in Script. \ue pro fahulayatqtie pro hijloYta t haber: potesi . Htiton. cata! fiY!p!cr. uclffiafl. in vtta Luca &in Mattb, i ^ .

Bellarm.2. Pauhis C#/.4,ll. Loquttr^rde domcsitcis futs c jibi nintflranithustantum. In Eptfl. 2r/m.4,l6. dcits loquttur tan^ um qut eum juvare apud Cdfarem pottHjftnt.

Proten. I. Dc Ariftarco, Marco, & lufto, nulla ratione :onftat , aut etiameftprobabile , quod fucrint domcftici Pauli. Dc iis autem loquitur C$i, 4,11. loquitur etiam dc idjutoribus omnibus fuis inregnoDci. Pctrum igitur londebuit omitterc. II. Loquitur 2 r/m 4,6. dcusqui dcbucrantcumcorroborarc, licut apparet, exverfij. fd l)$wtntis mthtadfuit , & corrohoravtt me : quo in officio Pctrus ipfinondcfuilfet. Intcrcefrorcs apudNcroncm non lc-* jimus Paulum unquam dcfideraiTe.

Bellarm. 3 . Eo temporc quo Pauhis Romam pervenit^& quo fcri^ fftt tndefuas Eptfioias, Petrusforfan nonftitt Roma, nam quamvts ht fedem fixerat, tamenf^piftme ahfutt.

Protcft. Pctrusigitur fuit Epifcopus Romanus : fcd nunquam Rom3e fuit , cum Scriptura mentionem facit Ecdefiae Romanse. Paulus nunquam potuit cum inve-* nire Romas quamvisDionylius a Bcllarm.laudatusf^/».?. afiirmet.cum par!tcr,&' eodem temporccum Paulo,fuil«^ fcRoma^Martyrio coronatum.

Haftcnus fundamentum \ i^ijnus Monarchise Papa-* ii^: jam videndum cft, quomodo fupersediricatur.

lO.BcUarm. Oportet Pctre altqucm fuccedcre in Pontificatts Etclefid. untverfa, ex divino jure.

Prptt ^rt, I. SicutPetruinonaliumhabuitPontificatum

£ccleila?

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

136 BELLARMINVS

EcclefiaeunivcrfasquamPaulus; fic nequc inagis quan Paulu^ rucceirorcni ni illo debet habeie. 1 I. Si lucct' : concedatur ; noneft igitur neceirarium , utunusali ; i infolidum , quafi haeres ejus exa/re , fit Petri fuccciioi Imperatori in initio uni,fucccdebant poftea diio, imus ii Orientc,& alter in Occidcnte.Fuerunt etiaminterSc! o lafticos , qui docuerunt Ecclefiam pofTe fimul duos I uin mo^ Pontilices crcarc , haberc. ut Armacdnus de qu^flte jirm.lib.J.c-l?. & OcchAm tn Dtalcg.paYt.-^. adfinem. Si aii duos , cur non&quot funt Archiepifcopi, velEpiit ^^: Diaeccfani ? III. lus divinum eft quod a Deo promul gatur. Thom.22. qudft 57- ad Sed ut unus aliqui

fucccderctPetro in Ecclefix Pontificatu , nullibi a iv. promulgatur. Haec igitur fuccciiio non nititur jun vino. IV* Rationcs quibus haec propofitio ^ Bellarm probatur , funt quifquiliae nugarum antca fitis cxplofa- lum I. Pdntifex efl pfptcr Ecclefiam : Ecdefia autemnQn minu 9iunc cget um PaftoYe quam o!im. Prophctae etiam fuerua propter Ecclefiam:6c Ecclefia (li hominum judicio ftan- dum fit ) non minus nunc eget variis Prophetis quam o- iim. Prophctia tamcnnoneft pcr fuccellioncm conti- nuata. 1. Ecclefiaeft tina : nondehet igtturmurart formarr nts. Ecclefianoneft unaextcrnaaliqua combinatioi unam aliquam fingularcm focictatem. Sic cnim Scriptu* la ubiquc loquitur dc ErJer/i/s. 5. Dominus dixit Petro , rves meas : offictum auttm pashris» elt ordtnanum & perfetuum , * maneto^vtli. Dixit ctiam omnibus ApoftoUs praedicatc fie baptizate : fcd ofHcium praedicandi & baptizandicft or- dinarium &: pcrpetuum, dum manctEcclcfia. 4. Domtnp pmnes oves Petro commifit , non folum ratione loct , fed etiam ratton» temports. Omnes ctiam gentcs omnibus Apoftolis commi- lit, ufqucad confummationem feculi , Jii/in*.i8* 19,20. 5. Ecdcfia habet caput pYdter ChYiftum^ I Cor. 12,21. Eadem cti am ratione , cx codem loco probatur , Ecclefiam habcri wnT^mmanum» & dixo^pciles. 6. Sacerdottum veteri^Teftament fiquYafuit faccYdotit novt Tcslamcnti , & fuccefito tUius » fticcefiioni hujus figttra. Fuit figuraChrifti unici Saccrdotis noltri^ qui nullum habet lucceirorcm. Succeflio igitur non ful* ligura fucccifionis, fed continuationis aeternas.

II.BcIIarm. Ponttfcx Romanus fuccefitt Petro { tnVrbe Romd vnntnti) tntota ipfius dignitate , & potcftate. NhUus cnim fnr quam qut fe PetYtfncceffoYcm uUo modo afferut Ytt^ vcl pro talt fa fus , pYAterRomanttm & Anttochcnum Eptfcopum : fed Anttochenu^^ }jon fuccefiit Petroin Ponttficatu Ecclcfia totius : cr^o RornanHS.

Prctefi. 1. Si Pontifex Romanu:> fucceilit Petro, in t( la ipfius d'gnitatc & poteftatc, tum Linus, Clctus,CI^

mens

1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l

E N E R V A T V S. T37

mcn? , vcl quicunqiiepriinus fuit Epifcopus Tlomanus , dignirate i*c poteftate, lupr.i Iohannem& reliquos Apo-i ftolosqui Petro fuper vivcbant, tanquam corumPaltor, & caput fuit conlhtutus. I I. Pctrus poteftatem habuic cjiciendida:monia,linguis loquendi novis,ferpentes toU lcndi,lcthaliabibendi linc noxa & segrotos fanandi, Mat, 10,1 Luc 9,1. Mar.j6.i7. Habuitctiamillamdignitatem, ut ejusEpiftolspartCi fint Canonicas Scripturae: num- quid ifta conveniunt Pontirici Romano ? I 1 1. Si nemo praeter Papam , afferucrit fe Petri fuccciroreni , eo modo quo ille, hoc inde fuir, quod hsec impudcntia propria de- betefleMeritricisillius magnas. Cum tamenalii fucrunt qui diditabant fe ApoftoloiefTe. ^pec.z.^. i^Montanus etiam fe Paracletum eiie h Chrifto prominum jaclitabar, Pontitici Romauo nciftamquidam gloriam rcliqucrunt, ut folusfibi fummampoteftatemin^EccIciia vindicaiet. I y. Non fatis eft,ut hoc afrerat Pontifex Romanus, aut talis etiam a quibufdam habeatur , nifi point oftcndcrc , hocfibi deberijurcdivino.

12. Bellarm. SHcceJHoipfa ejt exChrtsJt infftlutot &juredivi^ n» : (ed ratio fuccefiitnt^,qua EfiCcopui Romanui fit Petri fucccjior, ex faao Petri crtum h.ibuit , ( quodRomA fedem fixtt, & titmit ufqtte ad t}.oyt:mJ non ex fnma Chrislt tnsiitutime. Omnint tamcn afftrtn- dnm ffi alfdtttc , Rcmanttm Ponttficem effe Paslorem & caput tottus EcclefiAjure dtvin». Quamvii cttam Romant Ponttficti fticafio, non fit fortc dejttre divino, pcrtmtt tamtn ad fidtm Caiholtcam. ut pcnuU Fauli.qtitacft traittio Pitri. Ncque funt duo Eptfcopatm. Romanui, & UMivcrfa/is , nifi tn pttentia. fed unus tantMm. Ex qito fe.yntur ut q'4i ctigiiur Romanus Epifccpus . eo ipfofit rontifcxftmmus Ecdefta, etiamfiforfantdntHexprimmtElelhres.

. rrotesl. I. Si fucce/rio ipfa e/fet ex Chrifti inftituto «p jure divino ( cum ejus cognitio fit omnibus non tantim utilis led & necclFaria ) fuiffet proculdubio in Sciipruris Ucclarata. Conccdic cnim Bellarm. de verboDci l,b ± f'lJ' OmnianeceJfaria&utiliafuifeabApofit/isrcripta. Sed nuU lum locum Scripturas proferre potuit Bellarm. quo hsec fucccffio declaratur. Dum triaillaverba,?^^^ eo detorquet , finc ulla ratione infanit. I I. Vndc hsec h«ntatio,c^: perplexa ratio loquendi^dc fucce/rione Pon- tihcisRomaniquatalls ; nonefiex pnma infittutioneChn^i - r»rie,:c„en de}uredivino f An datur fecunda & tertia infti^ tutio Chrifti, circa fucceHores Petri ? an dubitant ipfi le- iuita?. quo jure Pontifex Romanus fit Petri fucceilor & vicarmsChnfti? 1 1 1. Si fucceirioEpifcopiRomani iA J^-ontihcatu Petri,ortum fuum habuit ex fa(±o Petri tum non ex inftitucione ac jure ullo illius: illius enim faftum

noa

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

1,3 B E L t A R M r M V S

nbnconftituit jus divmum aut bumanum. I V. I^on (te bctab^oluteafRrmaii.quodcft abfoluic talfum. Non mi luis autem falfum eft, (ctiam ex rentcntia Scoti.Cordu- bcnfis, Banncs, Ochami , & fimilium , a quibus Bellarm, ipfc nonplanc dilfcntit ) Pontificem Romanum cifc jurt divino caput Ecclefiae . quam Hifpanicum aut GalUcun! aliqucm Epifcopum, hujusaut ilhus tituli cflejurc c no cms Cardinalem. V. Si fucccino PontiHcisRo pcrtineat ad ftdem, tum vcl jus cjus , vcl faftum tanturn cftdcHdc Nonjus,quianoncftccitodivinum, cx lavm. confeinonc : non fadum , quia antePetri mo: ^ (GuenulKiminfide mutationem intioduxit) non hiitde fidcUxconfcmonectiamBeUarmini. VI. PcnulaPauh eft accidcntaliter tantum de fidc, quia mcnt.o fit «jus m Scriptuia quce cft legula Hdei. 2 IV;».^.!?. fed fucceflio Zpifcopi Romani.nc minimum autdem teftimonmm ha- bet Scriptura faciJC. Neque poteft elFe traditio Apofto- lica Pctri, qui fatentc Bcllarm. ortum fuum habuit ab e- jus mortc : ?c immcdiate antc fuam moitcm voluit Pe- trus Roma migrare , ( fi vera lit hiftoria mortis ejus i Bellarm. probata, /.i. «.23. in fine ) nih a Domino tuiXlct revocatus : ignarus fcil. & locimortis fuae , ^ virtuti} quam habuit ad Monarchiam ibi conftituenda. V II. Pcr- verfitasBcllarm. cft obfervanda. Cum difputat advcrlus Scripturam, in Scripturis multa cfFc concendit , quae txfi n»n fertimnt adfidem,ci^m genciis vuit efleomnes hiltorias Teft.imenti vcteris,&: multas ctiam novi. Dc verbo Dei, i,b ± f.ii. hicautcm PontiticisRomam caufam agens.line ulla diftinftione . vult pcnulam Pauli , t.mquam palUutn Epifcopi Romani c/Tc de fidc, ut Epifcopi palliati fucccl- lionem , quamvls nuUibi fcriptam , ad tidem poffit revo» care. Succeflio igitur ifta , potiorcm locum habctintode Romana,quam omncs hiitoria veterij» Tcftamenti , « multae novi. VIII. Vltimum illud cft artificium lo- gicacEabylonicx, confunderc in unum orbis & urb pifcopatus. Vcralogicadocet illa muncra cfTc difti quorumobjcdafuntdiftinaa. orbisautcm &urbsnon funt unum & idem. Connexio illa quamcoguntur jain habere in cledionc Pontificis Romani , non eft major , Quamcft conjunaioEpifcop.itus , & fecularis Prmcipa- tus tam uibis quam rcliqua ditionis Romanas. Qui cnim cligiturEpifcopus, coipfo fitPrinccps.

ij.Bellarm. Romam P«nt$fici'' primatui tn>batur tx Ctntthu «r ttjtimtnni Ponttfitum . & ex conftnfit Patrum , CracorHm V i*

unorum. r j j

Irttefi. I. Nonagiturhicdequohbctpnmatu, fcddi

piimatt

1

Early European Books, Copyright €> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

1 E R V A T V S. TSe

nim.itu Monarchicaj poteilatis. II. Non quserirur an .*ontitcx Romanus ahquandiu habuerit talem potefta- cm,led anabmitidfucritlic. III. Quandocunque pri^ noincepeutMonarcham agere, inquirendum reftat,quo u^renocfecerit.divino, humano, an omnino fuo.id cfl , ,iIO. Pcntifirematttcm Romanum ptmatHm piteJlAtii ^fenarck*-» , tnitto. jMYedt-imh.^ihHtffe , nullum Conciimm anti- iuum,neiv,ointer vetercNPatres unqu.^ni ^.^.rinavir aut cl per fomnium cogita\ ir. ' '

I3.Beilarm. Idem ■ ' tx orr^-ue C- Atiu.jHnate priira-

^ y ex aKflcritatequafn ..; pr>:pcr~J\n:if:x pj^ .-y: > ^'■■: 'pfi'p->^ : exejui lepb»f,dtlpenfaticnthus& cenfuriu

Prtteft. I. Ipraorigo&antiquitasprimodebetproba- V '^'.^"^^^^"'^^«^'^''"o .antequamaliudpomtprobare. I. Ab exercitio poteltatis, ad lus ejus, nulla elt confc- [uentia. Ncque tamen verum cft, quod de ipfo exercitio larratur. I I I. Legcs, difpenfationes , & cenfurse Mo^ tarchic^, in Ecclelja Def, ab homine profcftse, areuunt loinincm pcccati in templo Dei,fedentem tanquam Deil.

15. Uellarm.. Probatur etiam ex vicariii Pap* : ex jure app-U ^f»»»m : ex eo quod f(tmmt*i Pcnttfcx k nemtne jnlicaiur : i ex imimbtti qua Rimano Pontifici trtbuifolcnt.

Pr./,y?. I. Sivicarius.pfeChrifti nonfit jureullodf^ ^?^ Pio"tanteaprobatum fuit , quo jurefacietillc Vi- ano6? II. Appellationcs EccIefiafticsB , ab unaEcclc- laadaiiam , non funtad jurifdiftoncm fupcriorcm fed d commumonem & auxiliifraternicommunicat^onem PuTur?r^o 'rr^;;"' iftuifmodi appellationes n ufu.*

M<^-34Solui&prtmuifecttC)rtlI:ts.utftcM bcB:tHtcreturappellator..s. 1 1 1.' Quod Papa /neminevc J um'c'n"' i V °M^?r ^'^' ^"Pr^ ^^-cquid^dicitur Deu aut eftatT/ourd ^/T A^%nitzm , nedum po^-

euatis,quod vel mScripturis, ve apud antiquos Patr..? olmibuiturEpifcopoRomano. ^ ^ « "Uuos Paties

!^Mf;.,^'f*^'^"'^"°^^'°''"'" ^rgumentis, nihil opponit .ellaim. pi^tcr unius & cjufdem principii petitionem i naufeam u(que li.gcminatam. Non opuscft gitCr uJ giUatim vindiccntur. Neque levera debet haec tim im- nanis univerialKs Monaichi^ poftulatio,alio modo^rr: mVp?oTJn"[ur?"^'^^ ''^'^'^^ P-l>-ioncm

Images reproducecJ by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

,40 BELLAR.MINVS

CaP. IV. De^utkhri^o. Lih. -i. dePoJ7tif.

Qu4,9 esl, m Vonufex Romanmfit A*,luhr,j}u^.tlic de quo Jprff,!, pAmtnuerumi Ponttfint mgant : na aff.rmnmm. Argumenta Bellarmini. T H B s I S I.

BElhrm. jintuhri/it nomen ftgntficat hoficm& <tr««/«m Cj SedRomanmPont:fex fe CJmfit famulum . & Chr.fiofubjl ^ tn omwbus faietnr , non autem dtcitfe Chrtfium ttUo moU effe , neqm tUtfefarem fattt.-eriomnen Anttchrtfitti, .^rminiir Froteii I. Sunt ciuatuor ( ut loquuntur ) termimu hocfyllogifmo. i VcnttfixRomanm, ^.«./^««^'cmi»-^ CAr. /?i -i Qiitdtcit fe hoftem & tmulttm. Anitchrtfiui. i;^ muItierrehoftes&aemuliChrifti. quamvis no";' . fecffetales. Diaboli cum Chiiftum verbisconiUcban. tur. MarcA.i\.LHe.^t^^. fuerunt tamen hoftcs Chultu. ni, cum Satanastransfiguratfemangelum lua^:aut eju miniftri, pfeudoapoftoii, transtigurant fefc m minj^tio iuftitiae,& Apoftolo*iChrifti, 2C«r.ii. 13. ^•'J:"^ dcfinunt idcirco eorum hoftcseffe. Qiti rcaorc. eflevo lcierunt in Ecclcfia , ita ut Chriftum faolocomoverint piae fe tamcn ferebant magnam ammi fubmiflioncm Col 2.18.I9>23. Antichriftus vcnturus erat , i» myflmo, C cumM.r?..»e. in./.z.7, 10. id eft, ut Mcdmamterpie tatur , in Thom V ^.8. a.S. fubfpecie acvelaminequodamftt 4 uis. Antichrifti iili de quibus loquitur lohanncs , eptsl.l tap.z,22. dicuntur negarc Patrcm & FiUum : cum tame perconfcquentiamtantum negabant Patrem , licutappa rct ex verf. 23. II. Falfum cllcquod dicit Bellar. Paf» niiUo modofe Chriftum effe dtcere, aut iUt parem, ex iplo Be larn apparet. Qni enim dicit fe circ fundamentum EcclcliaB Inpidemillum angularcm, dequoagitur , //".28, 16. isaU quo modofe dicit cne Chriftum , Rm. 9, 33. i.-P*'- *• < Sedillud Papadicit, apud Bellarm. m praefatipne cor trovcrUaehujustcrtiae. Qui ctiam dicit efle unumiUui Paftorem dcqiloagitur. J«A«». lo, 16. ficutapparete verf I+. fcd Papaillud dicit , apud BeUarm. dr Ponttf. lib.X^ (ap.9. Quideniqueaffirmat fe cflecaput Ecclefiae, eo mc doquo Chriftusfuit , dum in terri:,degebat , illcaU^'*^ modofe dicitefle Chriftum. ScdiliudPapa dicitaj BcUarm. ibid.

2. BcHarm. Anttchrtfius una tantum pcrfenaeif: Font{ autem niulttfnerum &erunt. Ergo Ponitfex Romanu^ noneii ' «hrifius,

Prc

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

■M E N E R V A . . 141

Twffff. Piopofitioeft falfa; neque ulla rationepotcft; ^^^^hnnari, & multis aigumenri:» faciic refutatur. ^^■■Bellarm. i. loh. 5, 4^ Si vmeritalms nomtMefuo, iHumreci' ■HBs. Htc certa ttna perfbn.% C/irtfia eppofita dffignAtitr , per attum» ^f^rwiunc ftto , iUttm.

P I Pnt.si. Per 4/i»myr£$ov , non magis hic fignificarur una 1 ertaaut lingularisperfona , quam /«A.4,37 altm eHqtttfe^ •.in.tt, alitts qni niettt : quam 1 Cor, 6, I. & 10, 24, 29. & i2, Bi 'io, & 14. 17. Gal.i. 12. J^f.4. 12. Cumautem<i/i»i ( ut X iftislocisapparet) non proprlc ^ fingulariter , fed in- eterminate<S: parttculanter accipitur , nece«eeft ut /w» ,fJi ^ '^«»» codem fenfu accipiamus. Sicetiamille

t-iv@.,/i.tf.24.46,48.5o. Praerercanon folus'Antichriftus .Icinlignisibi intclligicur , fed 3c qvicunqtt^ alttts non qttnm mfqH.tDfifunt, ut Cajetnnus obfervat. Opponiturau- cm Chrifto , perfonaecerrre 4//«, indehnice , ficutPauIo eifona: certa; opponitur 4//«i4//5«i$. 2 Ccr. 11,20,21. & uifqnam altits PA//.^.^.

Ecilarm. Chnftui iicit iBttm aU»m 'a luUispr» Mefiia < ... . ,1- um : feil illi ttnttm ct rtttm fj ftngularem exfi>eilahant.

Prtttil. I. Nom' c Chriffus. II. Qu^amvis ii^

lum/inguUrernexi. •int,varios tamen excer' ' ■ uorumfingulospLicabant ellc illum unum.

Beliarm. O n .c^ftlfi prop.h.t^prxter Anttchfifium venerunttH omtne alt.riit(, mn mntr-.ine fuo.

I Finguntomnesfe venircnomineDei, ficut &

Inticnriftus : (ed revcra vcniunt in nomine fuo , ut To- etusle.uita , in rllum locum rcdenotat.

3. Bellarm. 2 Thiff. 2, CtrtaqnxJam pcrfona ftmuLtris «rM- I 'tr, arttcuioillo Gr.t. e, h i. :^.«.T.©,, 5 ui©,, 5 ii, o/<r^. "

Prs.v?; Non magisquam Marc i, 27. £«^^4.4. 2 Ttm 7- alusmuItiMnlocfs oxv~e>^^q,y unum aliqucm fi"n, ularem honuncm not.i 4-Bellarm. lIoh,\^. .-Ununu^iHi citm anttulo esi finmUris

Protesl. Non efle fingularem perfonamaoparetex v.22, 2^. Antichnlhis cum articuio dicitur omnis uncgat hluim. * 5. Bellarm. Dxn.j.&ii, & 12. vh, a.iturvel de Anti^ mj.t. -j.-l de ejus lypo. certa qtt.tiam & ftniHlarilperrona notaSur

Protn I. Fahumcft, ibiagi veldeAntichiifto, vcl le deftinato cjus typo fcd de fimili beftia tantum. !*no' .rViTc ^ ' fingularcm pcrfonam exclulive A nociri. II.I. Singularii pcrfona typus cfTe potefl: iultitudmismagnse,i?.m.9.io,u. G4/.4.2^24. ^

)untU^^^' ^^'"'^' ^ '7. MmulfitttmHsctmregis.ficHth

1;-'

Early European Books, Copyright® 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

14^ BHLLARMINVS

Pyofrj?. I.Re^eii&Bcftianperce dlftingiuintur , ^p: 17*12. II. Bcftia, & nicretrix magna » eft urbMm^ i cum rcptcm Montibus , veYf.? & iS- Regco autem i : coinua illius BeftiaD,wr/:i?.atque adco non magib dcbc cfrc fingulare:> perfonx, quam ipfa Beftia.

Iflmfmodi funt ratioms» qtsibHS Bellarm. frcbat Antiihrtffuy untim finguJarem homtnem : viiendttm jam^quomodo foivn >. tiones adverfas quas tamen paucas tantum cmultis atttngit.

7. Trotcn. Antichriftus coepit,temporcPauli,inmund rcrfari,& tamenin fine mundi conhcietur. z.The/f.i. ci go non cft unus fingularis homo.

Bcllarm. Temp^re Apofio/orum ca^ptt grajfari Antichrtfius,non 1 fua perfona» fedin fuispr^zcurfortbus.

Frotefl. I. Hoc eft quod volumus in ifthoc argumento pcculiaicm quandam tyrannidem ibinotari , cuipaub tim fubfcrviebant illi pr2ecurfores,licut Beza ipfc, c hoc cft argumcntum, dcclarat : ita ut omnes pcrtinc ad-corpus illud cujus caput maxime propriecftA chriftus. Sicut autcm Chriftus , (i mcrus homo fui: nonpotuiflct abinltio mundi myftcrium pictatisopcu li : fic ncquc Antichriftus ut unus mcrus homo potuit tcmporc Apoftolorum , adhncmufquc mundi opc: :r I I. Quis fanus credet hsereticos & tyrannos omn. > tempoic Apoftoloium prxcurforcs fuific unius fiugi ^ lis hominis in tinc mundi vcnturi , & ad breviilinuu tcmpus regnaturi? ccrtcPrsbcurfores illi ficonianchr faltem fpedentur , majorcsinulto fuerunt , quam potci clFc Antichriftus tricnnls.

S.Proteft. Pcr Antichriftum qui in novo TcftamcHfr Beftia vocatur , non magi^ intelligendii*^ cft fingularis u nushomo, quam pcr Bcftias Daniclis , unus Imgulan Kcx.

BcUarm. I . Damelaliquandopn unam Bcfitam figntpcat unm regem, ut r .8. ptr Arietem^ Darium. V per lltrcum, yilexand. \

protefl. Falfum hoc cire , difef ce tcftatur Ansclus Ga^ briel 8, 20,21,22,2}. ^

Bcllarm. 2. PaulfiS non intetligit oliqHam ex Bcfins a Dante.

defcnptts. -I, n

Mequc in illum fenfum propoCtae a Bcza funt illas Bc

lliie, fed ut cxcmplafimilisloquutionis.

cf.Pronrt. Apoftafise caput cft Antichriftus. Scd r o

cftpaucorumannorumfubunoRcge perricienda. Eig

Antichiftus non cx unus Rcx paucorum annorum. j^^ Bcllarm. 1 . Per Apofi^tam, ipfe Aniuhrtfiih tntf^Uizt p^tcfi fnc

tniymice.

Pr^iH

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

E N H T A T V S. tA^

; |i J^re/fy?. Hoc idco verum elr, quu ut dicimus, Antichn- I^Ub elt caput Apoflafia;.

Bellarm.2. Ptr Anfl.ifvim y fctrB intcUiri defffltt a Romant mprrto.

Pmt/?. Non potefl : 4tu.i A^, oit.ma i'Ci ci.;cc ad peccn- tum & peiditioncmiilam a qua denomin.->nir A;itic}"-i-

ftui» 2 Thejf.2.^.

BeUaim. ;. Potei: tntelitgt tnaxtma & fm^hLxrt ilia /ip - /|4 afide , qi4J:feL'nniri: tn ilio brev:rt:no temport', quo Aniic/ni,[iii re^nalit.

Prttefi. Non poteft; quia uno triennio,maxIma Apofta- Ca omni".!n cticeunquam fucrunt, inc'- \ ; i & pethci nc^ quit. ^

Be! ia: in 4. rofrmus dictreMnc Apof}afi.im^non fofluUrc tn:»m tapttttfcd cffe dtJp.Ji.toKcm ai rtgnMm Anttchrifli.

Protesi, Non poteftis hoc dicerc, nili Paulo contradice- rc vclitn, qui Apoftadam hanc , & hominii pcccati revc- lationcm, facit planc co3c\'a,s. 1 Th-Jf.z,.

B.notaBellarm.^. Kon fi Afofi.xfm k f.ie multis ..... .wms

Wans . regKum fit AntichrijU . feqttetur inie Papam effe Antuhu^ fmn. N.im acUtac quM traaan.ia effct, quwam d.fectunt d fide & rehgtone Chrisli. nofne an Luihcrani.

Frot jl. I. Non inde immediatc concludimus , Papam e/reA.itichriftum , led rcgnum tale , quale cft P.ipx.

Qil'"^'" defecerunt k hdc & religionc Chrifti.nofne anPapiftae.noncntquaeftioapud.illo^, qui utrofque no- ' ""amquc profeinoncm comparaverit cum do-

«rin.i Chriiti in Scnpturi^ cxpreJni, li pra:judic!0 remo^ to, vcl mediocrcm adhibcant confidcrationem. Qtii nam, qucexoperjbuslcgisquserunt;uft:tiam. Rom.o^l. cu. 5 qiii doctrinas doccnt daemoniorum,de matriraonio.

' d.lm!; ; ^ "O" acquicfcunt in Chrifto,ut unico Mc*

Sn. ? ^r**'^- ^?"'" coluntfecundum mandat.i hominum, ^»/^/.1^.9. Qu, rcligiofe colunt AngeIos,& Ua^crcaturas c./.z.iiJ. Qtu calicem dcncgant cin^im I)omi..ucam celebrantibus , 6c fpccicm tantum pani. ipfis

I fn "^^■*^'^,'-'^'^'-^'59- Qil» denique ninil omnino habent I Qu^pftTr a° degcncrarunt k fimplicitate illa

I ;unt W * ^'A- '^^' P^^c^l^iubio dcfecc

I an L 1 ^ iehgionc Chrifti. Hsc autem in Papiftij W qm non videt, cjecus eft. ^ ■g^ ro. Bcllarm. Nondttm venit Antichrifltts.

^lJk*^?.^'^'''" ^^^''^ ^ i*oatiticii.-;,.itquc a lu,

i^i^ diutur nandma vemirc Chiiftum : i<c cadcm etlam

raiionc.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E3

J44 BELLARMIKVS

latione. Sicut cnim ludasi lingunt «bi Chriftiim,^ Deus nunquampromifit , ficPontifica talem exij . . Antichriftum,qualem Scriptu\a nufquam defcriplrt. lll fatis vident Chrifti notas nemin: convenire, nih lefu Do mino noftro, quem non recipiunt ; hi etiam mtelligunt notas Antichrifti nemini convenire praeterquam Papa quem Antichriftumagnofcerc nolunt. Sicut iUi igitu Chriftum,fichiAntichriftuminperpetuuexfpeaabunt

Bellarm. I . PtAdicari debet Eumtgdmm tn Hmvntfo DrbetaMc M lenlitfn Aniichrifti J»i<ir 24,14. - , -n.- i^-

rrotell. I. Nihil ibi dicitur dc adventu Antichntti : m praedicandum Euangelium dicitur univerfo orbi antc de itruftionemHieiofolymaB : ficut evidenter apparet , c) verf.ie. Tfmcqm tn lud^a fttcrttm , &c. I I. Pcr univerfun orbem,non intelligendae funt omnes orbis particul3e,fe( multae ejus partcs , itaut adcaeter.is eti.amvirtu. pervenerit.idem Euangelium, nullo genere hominu .. . iftiubbenchciiparticiparioneexcluio, ut Bom.lo»i8. C#i

'Bellaim. Apcftoli qutdem loctttt fuut fignrate: Demtnus froprte O ftmplictter : i. Quiafactt hmc pAdtcationem fignu rummattonti Cecch. i. Qut* proprte tmneiGintes fant Chrtftopr, mtfr^. %. Quta tUa pr^dtc^tto fuittra erat intefttmontum otnnA; Ccnltbus, id eft, ne iiila Gens >rv:r^„ttAm prxtcs. re pofitt fux tnfiit

'"%»ieli. I. Signum fit finis tcmpli,urbis & rcip. Ii' '''^ rum , non finis mundi. 1 1. Pcr omncs gentcs C: promiflas intelligitur magna multitudo cxomnigenei homipum, nuUa Gcntc fingularuer exempta. Neqi!

men neceirum cft,ut quicquid inter Gentes Chnlt» mifrumfuit,totumilludiisverbis, Maith.2^,it^- t neatur. 1 1 1. ludicandi funt figillatim homine>,n'. , - neminagentcs. Si igitur ad cxcufationem tollci. m neceifariafit praedicatio Euangelil momnibus 5c ■ lisGcntibus,nccefrarium cft etiam,ut omnibus & lis mortalibus,abinitio,praedicaretur. IV. Inilt: nibus, nihil reperiiurquod Antichnfti advcntum poiJi . intemporefuturocollocare. ;

II. Bellarm.Z. OmnimodadefolatioRomamlmperti anteteH» iebet advcnium jinttchrtfti : ftd manct adhuc fiUcefio& nominl» pcratortnn Eomantrum. ErgoAniichris}u: .ntndttmadv,ntt.

Proteft 1. Propofitio non poteft ex ipfis Scripturis ptm bari,fed*tantum cx humanis conjefturis. 1 1. Siper on^j nimodam dcfolationcm, talem intelligat, quae conlille nonpoteftcum nomineaut titulo imperii , tum falla e propofitio. Si alio fenfu accipiatiu , luni quatuor m\

Early European Books, Copyright €> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Oen Hoag.

224 E3

. . E N E R V A T V S. j.^

■iminiin fy Iloginno : afnimptio cnim fucccmoncmtsc .)mcn tantum a/Tcrit manerc. III. Rcmotio Impe- ii xn imminutioncpotuis quam omnnnodo cius dciul w ^mnuitur , ^.Th^iff.z, j y. H^c rcmotio anrcccfruJ* nonadvcntum , fcd revclationcm Antichrilli. ibid. . Illa remotio Imperii fu/ficit ad Antichiifti revclatio^

T^^^^^^^^^/f"' qu^Romam vacuamAnti, irillo relinqutt ut fedcm fui regni ibipo/Tit collocare. 1. Hoc modo Imperium Romanun^ eife jam, & fui/Ie n dudum e mcd.o lublatum , adeo manifcfhnn cft. uc rchiepifcopus quidam olim publicedixerit , Impcmomn c nppctUtr.nern, cr fohxm u^ha.>,.A -Mi. Annal. Uh. 7. &

dlarni^ ipie m hoccap.^ icucmxv Rsmam ImpcuHm nmt^ tluo L Aquma. proptcr hoc ipfum , non potuc-

-em Romanum mlmpern locum furrosando Sic e-

Rommo Impeuo rcccJjM . & Unun nec dum venit Antuhuftu, ? T.T 'JH r^-*"''' ' '^^ ^ommut^tHm dc tJp.raU

\ .T' p!n ^ obicrvandum eft Thomam conce-.

.min^i^ ^ *^ ultimum caput Romani Impcrii,fed fine Romani. Si igitur Bcllarm. propo^ .lonem admittamus, cap. 1 5. Antuhrif/us eit ulthmsReLui i.et.t Romanmn Impermm, tamen fr.u nomme RomAUt Impnnurn,

. Jr 1""'^''°"^"' •* ^^P^'i^'*'t'rr.usRextenemRoma^

s TJyjT'^'"' Irnperatcr.i: num quis prohi^

i [?,F, ? • '^'^^ '""^"^ concluaanuis , ergo rap.i eli Ar.t:^

12 Eellarm. 3. He»cch& mu.:-nu.dum veneruut : er^o ne* •'UchrtHus Ji«/.4. Mat.17. Apocal.ll, " *

PwesJ. I. Eodcm planc modo ludasi olim Matth. 17, To. -"'r9.ir. HeliasdebetvcnireanteCiniftum ; fed non frgo necChriftus : fomnia funt planc ecinclla Mal.^. &Matth. 17. Nulla iit mcntio vcl Henochi

tur de Antichrifto, nulla Ht mentio velHenochi , vcl

fS''^§'-^ clemonftratio,Hcnochum .«Hcliam fiinul vcnturos cum Antichrifto ? Prxt-rea

1 jdquidai<HturdeHeIi3:adventu. Mach.^. totum il'

n pcrunet ad lohanncm Baptiftam , tcikc M^rc. c^^p i.

'f;i?* ^^^«'V'-^^^^ Gabriele, Luc.1.17. Qc ipfo Chrifto ^tc, Malth.I.^ C'" 17,13.

Bellarm. i . MaUchias fcquitur de fecumlo fl..lvcn:u Cfynr . • '^m & hornt,/em appellat.

Protefi. Agitur ibi dc primo advcntu Cluilti , hcut evi- ^llimcappaier in loco parallelo , Ma/aJ..^, Szc,

G labi

Images reprcxiuced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

T B E t r A R M I N V 9

ubi adventurus Dominus dicitui ad templum futm , & fr

.MnfamfiaajuHHU., ut vulgo legitur. Cum etum tua p-lilla jwirr.i. ultima haec verba veteris Teftamen |nn a fack Novi.ficut rejicit hoc fafto fuo Ubixjs om. Apocryphos ab hominibus vi inteijeaos.fic etiam eade dJre fatis interpretatur de primo Chnfti ndventu. autem horribihs dicitur illeadventus, (quamvis\ . . ^W; poflit commode verti rtventtdfts MZ tremenims ) b ideo hr.quia cventu horribilis fuit mcredulis lud^is,^ tione liia Chrifti advenienti. rejedis.qu^ maxim^ ruit in excidio Hierofolymitano Chriftus cmm adv nicns,politus fuit in rumam multorum, Lm.z^A-' ^ ca labrum attulit in manu fua,ad arcam purgandam, & j leam feparavit ut cxureretur igne inexftmguibiU, t7 tum fecuris pofita fuit ad radicem ommum arboru:, Jb^d fuit^lapis confrmgens & diflipans , Matth ^ A4 &paulopoftpublicumjudicmmedidit incontuir cem eentem regionemque ipfam ludasorum , £«r.i9,4 ■fecu.idumillu(f . A/./-^."/'- ^N^-^eni-n. ^^rr«/^«/« je^^^^^ nathemate. H^c eft dara explicatio loc. » q"'^'" Aiia^^^^^ tanus, inMal.didiciifc le teftatur ab Angclo Gabrie

^'BeHnrm.i f»it Hclui prmijfus,it»n ad hieram.fei

^'^TrlieJi. Voca:u. quiaem fuit Elias figurate,vel per r nn Luc. 1,17. qina fpintu & virtute EUam rcfeiebs iVdBdlarm. iple fateturhujufmodi figuiatum fenfi

«Ife literakm, de vcrbo Dei, hb.^. caf.^- .

Bellarm. ^ HehM debetvtmre &reslttmre omma , Matth.. auodntn fedilohanatsBiipttfia. , ^ . • 1 r .1

^ Froten. imo fecit hoc, tefte Angelo Gabriele, ZucU cum paravtt ChftHo pofulum innruaum : telte etiam /.ac^ Pat et^us , ibid. W. 76.77. tcftibus demque difcip omntbis Chrifti,qui' intelligebant > Cl- J^i^u";» ;;y;^,l vcjbis, locutum fuifTcde lohanncBaptifta,

BclUrm.A. Himthumiy Heltam . tn futi ftngttlartbtti p rfi ^ntclhv. Afoc.il. fatetexeo.qmdfumintyfictmd, tniefu^^^^ dtes rflt>7qHendi. pelha refurreattrt, & tncalum af^enjHrt. ibld.

rrotek I. Exiftis, nuUomodo probatiu Henoch n,t Hciiam ibi intelligi- Quia Dcus potc t h^c oinma ..!i,s «que facile perticcrc atquc in Henocho & He i I. Deduabusllngulavibusperlonis non polfunt in^^i

l.g, qux ibi dicuntur. Qiua duo hpmines (Pf bfevifpatio,qualeiftist.ibu;turaBellnrm,)nonpol6

cnimbuspopuU^ , linguu , gentibus piaedicaic , &

Images reprcxiucecl by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

1 i tui rpeftan ^ ■ ^ ^ ^ tlT

ui f^nd^ , aut teF.rj?/c'tati tnncii. Duobus non datur xiUcuntur , minime oniruufu ci.? !• Quse de teliibus hix. Qiii enim in initlo ferc mundi fingulan privilc:^1«> {.i Aint imrnortales,non cft crcdibile eos in iinc mundi p: aliis omnibus beatis, intercifioncm palfuros lux fu:- li.atis , ad mortalitatem & graves perpcflioncs rcvoca- ti. I V. Non polfunt proprie , line tropis intelli^i quic. jtdicuntur : ni/i velint ctiamPontiHcii duos telfes cfle d.s olcas, & duo candclabia , & ardcntcm igncm emit- tc cx orc fuo.

Jellaim.5. Alta ratit reddi nm fotcsf; curisliduo fmtYap: r.i:-^ UtrUmt adhnc vivani in carne mortali, aliquMtio meritari. •mf/?. Hoccil , unius fabulae jufta ratio non potcfl: di, nilr alteraconfifta & ccgnata limul admittatur. limvis cnimHenochitranflatro , & Heli» raptus fint !i ccrtiflimaBjCorum tamcn mortalitai mortcm exfpc- .•ns, fabulis merito annumeratur.

3. Bcllarm.4. Antichrijli perfecutio crit gravif ima. & notip-m ruta m cfjfeut omnes fublics, religtonis CArcmtnia& facrificiatborum •m nthtl adkttc videmus, rontiftx Remaiius fainficttun aitarts » ime ernat CT tuetur.

'r«/</?. I. Primaria perfccutio Antichrifti , vel efficax !s oppreflio , eft fpirit^alis non corporalis. 2 Thiff. 2,8* P-l. Apoc.ijtZ. qualis ctiam fuit praccurforum cjus, I /i.2,18 €&* 4,3, II. Adeo omnibus nota eft perfecutio i«rn extcrna quaPontifcx Romanus per ali^uot fecuU c ijt in fandos, ut non puducnt Baronium,in parsencft t, profitcri , hoc cfrc ofiicium Papae ^ Deo mandatum , . ^ 10,13.^ Surge Petret eccide» t; mandnca. Quod autem al ias •^athoc d fciicri, in co non minus oftcndit fc Merctri- cfl^c Baby ionicam quam ipfo fado : quia cemedtt & dt-^ abftergit es fuum dicens, nen fum opcrata intquitatem. Proverb, '»0. 11 1. Publicam profcflioncm veritatis a Papa idudum aliquo niodo lublatam fuilFc profltentur tSc : feferunt Pontificii, quum Eccleflam noftram ( qui fclfionem ab Apoftolis traditam retinemus ; per muU t.;cula invi/ibilem fuilfc contcndunt. I V. Sacrilicium tJdaltaris.quodPontiticcs tuentur,magna pars cftAn- *<inftianifmi : ut potcquo aliud facrificium, & alii Sa* lotcsm NovoTcftamento prastcr Chriftum inftitui- \ atquc adco alius Chriftus. Non cft igitur quodmc-.^ ttt Cbi ab Antichrifto,fed a Chrifto advcnicntc.Totum Ji (piidcnda contradidionc) negatur a Bellarm. dcEc- ;<!-milit. lib. 3 .cap. I O. Dectpt ftmt qtti inteUigunt priphetmm ttjis de temptre Antichrifli : lequitur cnim Damel aftrtifitme de ^Hefacrificiilitdttorum» Q z l^.Bcl-»

B R V A T

ir i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

nifttYeuxnno$(n\

j,8 B E L t A It M t

14. Bellarm. Anuchnnm iebet rT^^i'fjilfjr/iftjpcuevtdetur (ait BerengandiiS apiid Dionyfiui Carthuf. in Ap^c i 3 J ut /» tam bnvifiimo temfere $mne$ Ger^ fwi fubjicere» & ^dff^^m cnlt^rdm omne genui humanHm Antichfi fofutfrdterfAHcos eleilof, perducere. Incredibile eft ( potui dicere) unam fingul uem perfonam poflc tantillo tempi ic y per feduftionemoccupareomnespopulos , turbas gcntes, linguas, & fcderc tanquam regem fuper eas, tar quam fuper aquas multas, & eofdcm populos ita niebria r j vinofcortationum , abominationum , ut avitam reli gioncmomnem abiicientcs , ipfum colant ut unicui Dcum: cum tamen eadem perfona fingularis codcm fp; tio dcbet maximum templum sedificare , ibique fcder tanquamidolum : & fimul etiam multa maxima bcll gerere,& incbriarc femctipfum fanguinc fanftorum,otr iiiterim luxuquc omni difflucns. Certe fitla haec Ant chrifti chmicera. in caufaeft proculdubio, cur totum il lud quod de Antichrifto dicitur , multis Pontificiis vidc tur fabulofum, ut Mcdina in Thom. 8 4.8. teftatu: Danielr;i^7 & 12. non agit Ae Antichrifto.Zx /^/^«f. 12,1^ KTc tricnnis ifta duratio non poteft probari , nifiprit probetur , tempus nihil aliud GgniHcnic quam annum , i nrrfcra prxcife duos annos.

I 5.Beilarm.6. Amichnjlt Advcntus cntfAuio anttifinem niH^ ii. CoKitnue p^^fi moriem ejus mundus fintetur.

ProieR. Q]j_a;ndiu mundu^^ fit duraturus poft intcrltu! Antichrifti , Dcus novit : poft adventum ejus debet nc ceflariodUMlurare , ut myfterium illud perfiaatur , modoquoantca diftum cft , poftea etiam deftruatuf, cjufquedcftrurtioncmfequatur magna admiratiomur aj,una cumEcclcficT ^-^ nr!- Mncf,&: ftatu florcnte. 17*lS>i9,cb' 20.

l6.Bellarm. Si Anttchnslus viHi/fi t.atque (Jfet Eoma^Jus Pcf iif^:<,ccrtoconfiaYet d^ nomtne k lohanne prxdtcto.cAp. lyv ult, O- ' maeuimvaiictniacum impletaftintclanJJtma efjiauntur. At dt n mine Avittthrini, adhuc maxtma ccnirovirfia eft.

rroteff. I. Siomnia vaticinia im,pleia fint clarinTin^r quafidecontendit Bcllarm. de vcrbo Dei,//^' vr/ip. i- -^A gaam fartem Scnpiurn vattctntn conttnere dc rebus futuri^^ & vatti rtiX cAYrr in: rcrtfta, quihus nihil dtffinim , nthtl olfcunus : & cap jrin.tptHm & finis E\;chult^ funtobf(i$nf!i'ma <y nunquam tn t S.^:pifiraexp!tcamur. Sunt hacc vaticinia,maxima faltcm c p.urc , impleta : quarcnon Sc cbriinma cfticiunrui J I. Nominis hu)us ratio non omnibus clarc conftarc d bcr , fed fapicntibus. IJitf^puntiaeH : qm tnteUigentia pr.

I

*1

Early European Books, Copyright <E> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V $c 149

F> compufit Kumerum BcftU » -ri;e>r. 1 3 , 1 8. III. Cum rcs

ftmt clar2e,appIicatio tamen nomini^ in \'aticinio a- |Uo pra2dirti,non caret difficiiltate, ut Geij.49,10. Hoc inde (aspe accidit , quod uni rci , varia ratione una idem appellatio poteft conA'enire. I V. Controvcr- e nomine Antichrifti,nuUa eft,inter noftros,utrum ^eniat Romano Pontihci necne : fcd quo fenfu aptiA ! conveniat. Siniili modo nidic.iPAium eft de ch.ii t Antichrifti.

[7. Bellarm. Antuhriflui pdciptie pYopter luido^ vcnfitus f ab tis tanqt^am Mtfims Yectptenius : ex Gcnte luJisiorHm n.^fct^ ruSf ietYtbti DaHsUt probahtle esl^ circumctdeHiuSt Sabbatt^m obfcr^ tUYHS. Hdc autem non conveniunt Ponttfict Rmiano \foteIt. Non cft quod miretur quifquam, li hii j uii.ioai tias notas , non conveniant Antichrifto vcro. H^ec effe vanorum hominum mera commenta^fatis ap- I. Quu nullLim fundamentum habent in Scriptu- I. Qj.ia Scnpturis adverfantur , quae docent Anti- tum caput futurum Apoftafia^ poft Pauli tempor^ )ed:andas. ^ThcJfalcn i. ludasi autcm antea cecidcrant fuerunt abjedi, RQm.ii. ludsei ante finem mundi mi- ricordiam denuo confequentur, ibid. veff.i^fTii. Num Uid eodcm temporis momento,reciperent Chriftum,ic ichriftum ? Antichriftu^» debet elfc feptfmum capur ^ Lex Vrbis illius magnas qu3C habct rcgnum fupcr ;csterrae, Apoc-iy. Sed ludagis nullo modo convenir numeru;* illc Rcgum , vcl talis urbis defcriptio. I. Cum rationepugnant , ut omncs populi gentium >cntc fubjicerent fcfe hominis ludaci jmpcrio , poft invctcratum odium 5: contcmptum, IV. Pugna^ n cum aliis notis Antichrifti ao Bellarm trcUi;is |dicatioFuangeliiper totum orbem , ImpcriiRom.i- rfoUtio,facram.enti alcari!> abolirio, &c. nullamom-^ relationem !, n ad ludxum inrr* T':;'-- prrs?- puc verfantcm.

! . B ellar m. Seies AnticlriSli erit in llicYnfJem , tn tm^U urfis.

i^teft. Vnafabulapofita^nlfaputidior fequetur. Scdes ichrifti eft Civitas iila magna,feptem habens monccs, [cm Reges, & deccm cornua, quss tcmpore Iohanni<, lum haouic fuper rcges terrre , cujus quinquc Rcg.?s ;cccideiant,unus fuir, feptimuserat vcnturus, A-^ fl7. Num quul ifta convcniunt Hierofolym^ ?

^liarm. I. JE/f «yAj illa ub: DomtKt^s nc'JcY cYHcifixr^scr}. ;Pr#/t?i?. I.Dominus noftcr non fuitproprie cruciSxu^ rurbeHicrafalc^fedextiaurbcm^W^^Ki^^iz. II. Cru-

. G J ciiixu^

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

l

BELLARMINVS

cihxus fiiit DoPMims auroiitatc Romana , non Hierofc lymiunn, & in illa aftioncHierufalcm vocari point pL tca Romc]e. III. Crucifixio haec /piYitualittr ibi cft intc ii^cnda , licut fpiritualiter urbsilla vocatur Sodoma & Jl gyptus, ibid. de Chrifto in fuib mcmbris.

Bellarm.2. Roma comhuretur illc tffo tcmpore* j^pocAJ.

16, Proten. Hocnoncft illo ipfo tcmpore quo rcgn? bir. iS: florcbic Antichriftus,fcdcum abitincxitium,ib €lcm cnim dicuntur antca vircs fuas Antichrifto traditu II, fub ipfo diu militaturi,a/rr/.i5 & ij^.

Bellarm. 3 . Antichriflm fedtbtt in Templo Dei^ 2 Theff.Z.

Trotcft. Tcmplum Dcinon magisibifigniticat tcmplur n-crofolymitanumjquam -Er^A. 2,21. i Ccr.3,i6#i7. z Cc 6,16. Apoc- 3 , 1 2 7, 1 5 ^Tc. Nullum Aetermtnatum templumfi gvsficatur^ ait Cajetanus in illum locum.

Bellarm.4. Fir MeYftricem Apccal. I7. intelJigi pcteU nonRi WMi fed univerfa Dtabols civitas.

Protpst. Non poteft,quia ncqne feptem collcS,nequc fc ptcm Regcs , cum illa diftinftione & fucceflionc qux il: ecclaratur, polfunt applicari ad mundum impiorum,

BcUarm. 5 . Intelligttur quidcm RomM »fcd Roma Ethnica , m Clrtftiana. ^

Troteft. Antichriftus igltur tandem ^ Bellarm. colloca j tur in duabus fcUis , Hicrulalcm & Roma : quae etiar l r.on tancum locorum fpatiis magnis i fe invicem diftanti fcd& immcnfo tem.porisintervallo. Roma cnim Ethnii ^•a,qualis fuic temporc Iohannis,& Hicrufalem,qualis c rit in tinc mundi , fcdes eft unius & ejufdem fingularij r>erfona! Antichrlfti. Male cei tc confuta; funt iftx f ibu^ J-^, & nimis monftrofse.

1 9.Bcilarm. A-^tichriftus in dcflrina fua^ r. Negabit Icfum ftL Chriftum.ac protnde oppugnabit emnta Salvatorti tnftituta. 2. A^ ftrcr fc tp verum Chrtftum. 3. Affirmabtt fe Deum ejfe^ & pro DA iJi vc/et. 4. Solum fe Dvum ejfe dicet & omties aHos DeoSy& tdola cfl pu^nilit. H^tc auttni non ccnvtnrfint Pouttf. RomAno^ I *^l'Yote^i. I. QiiDsdam horum conveniunt Antichrifto>,fe] nonomnia : Quiaaliquam cxternam fimilitudinem Agif dcbet habcrc. Apoc. I ^»1 1. Tam Antichrtftus quam coetus ipjiul (ait Dion. Carth. inillum locum ) ChnftofimiUs nfparebunt^ perftrjulatam fannitatcm. Debct aliquam fimilitudincm h^ bcrcProphetae. ^^or. 16,1 3 ^ri9.-o ^ 20,10. Dcbct eflj niater fcortationum,id eUjidololatria-, -/^pof.l7i^. Debcj dcnique ( Bcllarm. judicio ) fabbathum obfervarc J I. (>u3e Antichriftus dicitur in Scripturis dttltnus ^ au| wr^/iff/r.Yijpotcft diccre,& ncgarc,in ^ort/e/5#o. Pfal.i^A. in pihlus^uts. £mA.28#2-contiaiiaintcrim fimulare pei gens

JJcllarm'

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R r A T V 5. cllarm. in hoc ipfo r. 14. docct Antichriftum $ciulte Dm- lum culturum » quum palam fe rdum adorandum efle do- jbit. Antichriftus igitur occultc faciet illa , quce p!a^ie mt contrariaiis quae publice prae fc fcrct. Noncftau- jm credibilccalidilfimum impoftorcm palam & apertis cibis eadidurumad fcdudioncm hominum , qua^ tan^ renda funt , ^ lumini naturse advcrfa , ut vixulli rtalium aliu^ quifquam limilia \'el potuerit , vel ten- ivcrit perfuadere. Non iichirtts eft { ait Dion. Carthuf.)/e )ec majorem : frd Deum mhilprorfus timehtt , &Jiivin.t v$funtari $4m in omnibus prAfcYet^ dtvinum cultum cxteryrmitns , & futim i?:-^ -tns. I 1 1. Pontiiices Romani , occulto fuo modo , &c /h, dicunt , & negant , illaomniaquse Scripturaprse- it Anrichriftum diAurum & ncgaturum. 20. Bcllarm. Antichrijlt miracuU rrinfuHt fr^cipu^t, Fingetfe uri&refurgere. Apoc.l'^^'^. 2. FacietHttma^oBefttdiloquattirjh^ ferf 15. 3 . I^nem deccclo dcfctnierc faciet^tb r''. i ^ . ^ • ' ; ' / c^ um fccit Fonttftx Romanus.

Prcfff?. I.Primumilluddefidionemortis » fingituri ?ontificiib,in tcxtu non habctur. Ncque fccundum illud juafi miraculum narratur,fcd ut rcftitutio^vcl renoyata praercntatiocollapfx potcftatis. Dcmifiio ctiam igni;? jcoelo, proponitur porius ut cxcmplum magnorum ij- lorum, qUcX Antichriftus cdct , quam ut fingulare quid ipfofaditandum. Nihil cft Jgicur {oM^i mtoto hoc Ifgumento. II. Miracula quos t\ibuuntur Antxchrifto^ on uni tantumfmgularipcrfonx dcbcnt adfcribi, (quo* lodo cnim poiTit unus h^ec faccre m confpedu omniuni __larum terrae? ) fcd pAiicatzYtbm dtfcurrcntiLus innrmine fnf/;r//r/, ficutDionyiiusCarthufianusin-^^.^^or. 13. icdff fervat. III. Ha:c ipfa miraculaPontificiis pr^dica- dbus vel Monarchis dircurrenribus fuerunt olini fa- filiaria, Mo: tuorum fantflis cxcitatorum exempla va- nai rat BelUrminusipfc,dePurgatorioM.2, r S- Apud los a Icfuitis hoc non raro ficri,tcftcs funt eorum hi- ^rice & cpiftol» Indic^e.Imngtnes apudPontificios fa;- locutasefieutis cft notum, non tantum in vita Tho- figuraexprefla , fed & infrontifpiciis fuorum libro- /cum im.igincThomse orantis coram crucifixo vo- i criam imr.^ jnis illius ponunt, fic Thomam alioquen- bcnefinpf.h icme ^ Thoma. Cujus rcihiftoriam narrac irnardus dc Parentini^ in iilio Millse. Statua enim bea- Virginisimmemor fuit fcxus ( ut Bcrnardus obferva- [t) fa:pc locuta eft in Ecclcfia , cujus ctiam fraudis me- luebant pcunas monachi nonnulli Bcrnss, ann.1509^ :uchcr,xnChron.l.5. Qupdattinet ad ignemdeccelo

O 4 deiiHC^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

1^1 BELLARMINVS

dcmiiTum , hocra*piu:> fadum cjFe narrac lohannes Lir:- tuiiUN,in appcndicead Fafciculum traft. deindulgentn^. c.i. Contendit criam Lclius7echius P/i^tw , ficHt dat pott^ Jfatem agfto ccreo» a fe tcnidtflo, amcven.U flagrlls Dci, fic pcjfe etii fi d iYi hanc Zirrty nt piY tUum fopi tempeflates ftdare, &hH]ufm: ru ^ piteftaf Papd extendttur quantum EccltfijL utilitas requtrit: Accl' fi^ uiJ tas td requtrerc poteft. Er7,o. Qui agno ccreo jpotcft:! remdarcpoteft incaelum ^acreum , nonne poteft ille fa* ccre ut de codcm coelo ignis defccndat ? IV. Alia mira- tf • culamultaiftis homogcncaa PontiHciis faftitantur , vcl finguntur , in vifionibus animarum fabulantium dc pur- ^ r,atcno , &c mifThs pctentium pro fc celebrari ; in morbls^ * Janandisproprcr imaginum vcnerationcm : & inmira libus inulti.sconcc/nsiis qui fandisaliquid voverunt.

Beliarm. Jfta^cfura mtriUHl^rum fucrunt tn EcclrfiaufitatA b nnte id trwprA quo adverfarti Anttchrtftum apparutffe dicunt.

Troicft l. Non fucrunt antca ulitata,quamvis fcmcl autt i:crumfada. I-I. Antlchriftus fuit antcquam apparuiu

27 .BcU^vm. y(*tttchriftu^cxh:w:ils locoprodtem. i. Perfraifm itm & uol^s rt^pxHm luiscrum cft adepturus. z. Pu^nardo occupatttm fnc repi.t Jiicyptt , Ltht,t , atque Jllthtcpit. 3. SuL^ciurui postca fc^ ftem alioi Regcs*& €o tnodo Mcnarcha toiius mnndt evafmus. 4. CHtn i:}Kf:n:er.ilih rxcrctth Chrifttnno: toto orbe perfecuturHS. Horum autcm nihil Pcnrifui Rc ^^raio corsccntt.

i mry?. Quod Antichriftus ex hnmililoco ortus, i>cr , dolos^ & bcUa, Mon:>rcha cvadct aliquo modo : "riui n;undi,i\: Chriftianos ubique pcrfcquctiir, vcruin • r. : & opun-ieconvcnicPonrinciPvOmano. C^etcra, nc-» cjuefundamentum ullum habcnt in Scripturis,neque hu- r?unitus conHci poflunt, tribus p.nnis cum dimidio , qui^ • is rcrmin!S,regimen Antichrifti, Bellarm.cum rcliquis i gntiliciib concludic,

C A r. V. De ^Ktichriflo.

Argumxnta noftra. Cap. 19 Scc.

Ofcamiti ali^t ctiam fnt arp^mcnta t pratcr illa qud a BclUrm. vtlli^ cantur, quttui Papa llomanui arptitttr Antichnftus efte^ & multa ctiam horum & maps dtfttncle propcnt & forttus eti.vn pofitnt Irari ; nos tamen pro inftituii noftn ratione^ Bellarm, vcfttgta pre^ fncmus^ paucistantum pr^tcritts , quA mtnus t^itta viicHtur, is re^ fetitioneinani^ qnantum fieri pofttt vitata.

iz.Protcft. I.Notrc Antichrifti,qua:ponuntur,2 Th^ff z. compctunt in rcgnum Pap2e,& cjus mcmbra. i. Qma rc^- gnat in Ecclelia lub prsetcxtu Eccleliafticas authoriratis.

z. Sumit

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. I5I

l.Siimit fibi jiis miitandi dodiinam Chnili , . icuj^a 3co in{tituto.s : fua ;iLitem vult obrervari tanquam divi- w. 3. Sumlt (ibijus de aaimabus poft hanc vuam. 4.N0 ^ult ab Ecclefla , aut abaiio judicaii. 5. Haec c5c limiha umma fxvitia defendit.

Bellarm.i. Papa fedet intemplo Dci»non ut Dcui^ qnU DenmB (tnft(ii,& ftmilta aiorat / non utRex, quia Chrislumfnperiorem a^no-' itt :fei ut Epifopus.

Proteii. I. Eo ipfo conccdit Bellarm. Pnpam efTe Anti-r 'Jiriftum, quodcumfatetur ^^^iey^ in templo Dei. Hoce-* - aim, Scripturae phrali, nemini convenit,nili Deo , Chri-^ M & Antichrifto. I I. Dei propiia alfumerc iibiPa- probatur fequentibus. Neque huic arrogantirc rc- nat magis adoratio ejus cxterna,quam Abfolonis am- loni obitltit,quod tniurvabat fefe^ic honorem exhtbcbiit hormm usplebejts. 2 Sam. 15*5* Nomen ipfum Domtni Dei noftri jPap5e,approbanti tribuitur a fuis , Extr.iii, loh zz. inglofa. Decret. itb.6.tt.6. Celebris etiam e^t infcriptio illa arcus riumphalis Sixti 4. Oraclo 'vocis munii modetArts habenai,& me* 'itotn tvrris creiertseffc Dct$s. NicoKuiS ipfe Papa ( Concil.vol 5. 'itt.Surtandi) hasc habet : eviitntcr cflenittur ^a fccnlart potcflatr^ ^c felvt prorfus»necltiari Pontificem^^utm conflat k pio PrincipeCon^ ^anttno Deum appclLitum^ cumnecpoffe Dcum nb bomimbui jnitcari nantfeflumeft. III. Sedere Papam ut Regcm vel Monar-i :ham , illud ipfumeft quodBellarm. p^robarehadenus omnibus viribus eft conatusaffirmat hujus lib.3. cctp. 9. '^apam regna/fe cumutroque glaito fhpra ^oo an. & deConcil.. tb.z^cap.iy. dicityomnia nomtna ChrtsH^unie conftat eum effefupra cclefiam * trtbui Pontifici Romano. Quare igitur abhorreret k omine Regi^f pr^fertim cum fccptrum habcat, diadema, coronam triplicatam,cujusproprius titulus eft tlregn$\ um Reges inftituere^ & ieiJtttiere pofiit : cum folus Monarch,% jure catur: Carcrius de poteft. Pontif. //i 2» d/^. 16. cum lit ifons & ofigo omnts principatus , idem ibid. cap.(^. cum Saccrdo- tiiipfius, quali fnbftantivi^ regnum tantum fit aijciltvHm, 1- lem ihid.cap.i» cum denique ab eodcm Carcrio fdt/>.24.po- :ftas cjus illuftretur illis verbis Poetae , Rex Antt^u R^^

homtnum,rhccbtque Sacerios. & in Extrav.c.folrtae, voce-* tur,R^x Regum & Dominm Dominanttum. Totum hoc myfte- ' imoptimeexplicat CclfusMancinus. trad. dejuribus ^rincipatuum , //6.^, cap.z. Roget qtiis ^anfummus Ponttfexfit c^Rex^Imperator.anve Princeps^ cautercfponiebit^qtit neganlo af^ t.effe quiiprAslantiuSf qutive eminentius. Sed agnofcit Papafu^ rior^m, ait Bcllarm. vcrbis , nonfadtis : invilibilem, noii ^aabilcm aliqucm : ad qucm nullam appellationcm ifii permittit. Annon ficctiam omnesRcges qui noii

C ^ funi:

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

154 B ELLARMINVS

Aint plineathci , fuperioiem ctiam agnofciint ?

2 3 . BcUarm.i. DocemHS ms ttno ore s Chtijli dollrinxm & a tm non pejfc nmtari^

Prcten. I. Protcftatio hsec eft f^diis contraria, MiitaticFI cnim tit cumaliqiiid adjicitiir , aut detrahitur : hsecau-^ti tem a Pontitice hcri, in omni partc doftrinae pradicac, ir racramentis, & in omni cultu notius eft, quam ut debeat : hoc in loco probari. 1 1. BcUarm. ip(ius ore cap. 14. do- cetu r Pontilicem pofTe mutare , prout Eccleliae expedit , politiya pra:ceptaApoftolorum: quse tamcn pertinent adtj dodrinam & cultum Chrifti. Quasnam etiamfint pofi- tiva prr;ecepta, & quando mutatio eorum Ecclefise expe- dit, ibliusPontificiseft judicare. Docct ctiam os impu-.4| dens Cufani , cpift. ad Bohem. Scrtptnram effe intcrpretanim fectiniwn curnntem praxim LccUfid.tmcfeculo fic» (7 alio fecus. An- non hoc cft mutarcdo&rinam ? III. Docet ipfcBeUar.ii apertis vcrbis , hartenus effe in poteftate Papse mutarc doclnnam Chrilti, ut fi Papa prdciperetvitia, velprohtberet vtr^ ttites* tineretnr Ecelefia crederevtSta effe bmit & vtrtutes ma/as^i lib,^» cap

24. Bcllarm.3. Sttmmus Pontifexncn fumit fibi jtts in animas. dtfH7iclorum : fedfolum per modttm fuffragtt communtcat cttm tUis{ yrcces atque opera hona fidelium vivorum.

FrcteH. 1. Pontifex infuis indulgentiis exercct potc-^J ftatcm clavium in animas defundorum quas folvit. Ergof jus vclpotcftatemfumit ineas , BcUarm. /x/r. jw^/). 13J 1 1. SiPontifcx in fuis induigentiis nuUam potcftatcm iuris ex&rccat in animas defundorum , tum nihil facir J *juod unufquilquet3dclIs,prsKfertim li lit Pontihci ^qua- iis lualij^omnibusprseterquam in poteftatc, nonpotcft facerc. III. Scholaftici & alii miferc femetiplbs & fruftra torquent , ut indulgentiarum praxin cum aliqua fpeciecxcufarcnt. Earum tunaamentum ponuntomncsl i ipotcftarcclavium : quam ad iftam vitam determinaril coiicedunt, illis vcihis Matth. 16. quicquid folveris autj lig-ivcris, fHferttrram. T)e indulgcnttts ( ait Durandus inlib 4J dift.zo q.-^. ) pa'4cadictpo(funt per certttudtnem , quia necScrtpturtiX Mx;rejfe ieits l qntiur. Et rurfus ibld. Suppontmus Papam effe\ f*imnmm mtnistmm Ecdcfid cut c^mmiffa esl k Chrtslo poteUas , irc\ S^o non fnppofito non apparetvia pc-rquam tndHlgentiA pofimt al/quii\ valire. & q Quacnnqtie ratione compctat PapA facere indulgenA uas, ( five rattuneordinzs * five rattotie jurtfdtflif.ms ) non eft dubiuml qutn competat (i rattone cura tinivt:rfalis Ecclefia. Vftts tamcnha^l ^et» quodPapa non confecrattts * nectn Sacerdotem prt^motus poteif tH^\ dulgenttas factrc. Bonavcntura ibidem poft longam & fpi-l ftpiamdiipuutioncxii, dc ilU quseftionc, anrelaxaciol

poiucl

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E3

ENERVATV S rf^<

pofllt: fieticxiftenti in purgatoiio ^ conch. . ] : cuiii □fcnlo pcdi>> rontitici;^ Roniahi : fiq'Hs ^uum ccntcnUt , i/;- tWfium Chrisli hAbire juitcianum potejuttr^i ftipcr eos q^i^i funt in pi^r^ \Mrt9 ^ mn cft ci mulium improbe refisveninm, Dum tam ^nhbc xi^ tlat ratio autoritas man:ftsfa. Qtiuquiiennn U T.^imur ii^^iiun^ |>d»f velettam prs,dicanteSi hycfana fide tenendum eii > quod Domiuus vicartofuo phnttudtnem fot fiain cdntuJtt^ &c. Vndc de boc non juis^ :arc,fedgratias pi/irtmas debemm Dto agere. Non ignoi.jbant xiVi idiftlndtioncm inter abroliitionem judicaiiani , & riifira-» iiim iilud quo animas dcfunAorum relaxari dicuntur i |d in illa non potuerunt acquiefcere , neque in ulla aL'i lyfteriihujub explicatione , niH in pleniilima poteftate ^apa2, qua fcdet in templo Dei , tanquam Deus. Bellarm* itemcutti aliis quibufdam , totam difficultatcm tolli mtant { vel potiu^putarihocabaliisvolunt ) inepta di- inftionc intcv autorttatemabfohendt » & foluttonem ptr modtim fragti .'dum illam ncgant a Pontiricecxerceri, hanc au- defcndunt , Sed i . communi:> cft fcntcntia Pontiri- iorum,InduIgentiam concedcrc, circaaum jurildicbo- lis. A:^or.infltt.mor. p/ir.2. hb.-^. cap.^^. 2. Concedcre,ncga-^ p^revocare indulgentias, pcrtinet ad authoritat<vii judi-* tii. 3. Sutfragium Papae in concedendisindulgcntiis, non jft impetrationis , pcr orationes , raerita , &VatisfaAio-. lem , fcd difpenfitionibcjus talis , qualis eft propriaPa-. ipXjCrgo fuliragii modus,cft modus auchoritatis^CV: jurij>2 ifta diftindtio cft verborum tantum , non rcrum.

25. Bcllarm.4. Non dtbetPapatVel a Conciltis, vel ab Ecclefia tcari. lohan.ll. pafcoves. 12^42. nucm Dominuiconsii^

tuit (tiper famtliam.

Protest I. Dc loci:> iftis fKi.> antea dKivMri luic , quioui tamenadderc licct , Bcllarm. ipfumfatcri, dc C7tr. //i. u «/>.i4. Vcrba illai«c.l2. ab Ililario & cactcrisPatribuj; lcEpifcopis omnibus exponi. Epifcopi tamcn funt.ib iccleria judicandi : quidni igitur&Papa nili quodille e.xlcx uvofx^. 2 Theff,2^8. Dum Bellarm. dcfendit Papan% >mncs judicarc,& a nemine polTe judicari,probat aperte juod antea ncgavit , cum in Ecclelia regnare. Quj auteni Eccleria regnat,vcl Dcus cit, vcl Dcum fefe facit. Rc- ;um terrac in rcbus Poiiticis ( quod objicit hic Bellarm.) llia eft ratio : poflunt clfcTyranni, ita tamcn iit noii intDii , in iis autcm quse pertinent ad rellgionem , fi Ecclcfiae n^iembra , ncquedebent abfolutc judica- rc , utPontirices , ncque ab Ecclefisc judicio funt cx-. •mpti.

26. BeUarm.^. Papa non tnterfitit difenticntcs :nam ego Rom€ ihvo noniicere Ponttfict, )nutare Chrtftt dcclrtttam^atstct^ttus , Heqtte

Q 6 ctiUtii

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E3

1^6 BELLARMINVS

iiius ntvoiinfittHcYe»qtiihaheantuY]'Yodivints^aHt qt^uum Z/uWTf^i Uo uUa hdc YAti:ne fftgnent^ & tamen non imcrficioY.

PYotcil. Ratio eft manifcfta. I. Quia limulatc haecnM gas , diftindrionnm ludens umbra , non fimplicitcr , ut Chriftianiilli cordati , quorum illcmulta millia hoc no-| niineoccidit:facilius multo fcrri folcnt hiftrioncs,quami ferioagentcs. II. Quiaquicquid negas aut aftirmas,iu-^ dicium tamen ipfi Pontitici relinquis, de doftrina & cu!h tu:ita ut nihil lit in eii divinum ccnfendumaut novumj jufiquodtalcabipfopronunciatur. III. QuiaprobaS «fc: promovcs Pontihcem , illa ipfa facientem , quae negasab^ jpfo lieri licerc : quas eft iinnictns abAi-^oftolo notata,

27. frtfif//. Papa fibimct jus ariogat ligare quibjas vi-*j fum cft legibusconfcientias, &aetcrnis paenis fubjiccre :j sacramenta pro libidinc fua, vel nova inftituerc,vel quaei a Chrifto inftituta erant corrumpcre & vitiarc , imo pc-| nitusabolere, ut in ipforum viccm fubftituat fua facrilc^j gia : media confcquendae falutis aliena prorfus adodri-] na Euangelii commini(ci totam denioue pro fuo nutui jnutare.Ergo cfFcrt fe fupra omnc quod nume reputatur.l

Bcllarm. I . Dtdt hac Calvinus» tn 2 Theff 2, fei non pobat.

Pr^/fy?. Non probar illo in loco. I. Qi^iia fuiifct contraj cjus inftitutum prolixis commentariis leftoi es fatigarc»! 1 I. Quia Uiculenter haec omnia demonftrat in inftitu-j tionelua. III. Qj^ia probari non debent qusenonfuntl dubia : hxcautcm ab omnibus non fponte ccecuticnti-| bus poffunt non tam videri,quam palpari.

Bellarm.2 . Nos omnes dtdmus mn liccYe PapA lcgibus pcYniciofisl ^ tnijut^ homincs ligaYCinec facYamenta nova tnftitueYe : nec inJlttH^ [ ta a ChriflncoYYump. Ye^vcl aboUYe : nec medta commtnifci adfalutems altena n dtnYmaEuangeltt : nec YtligicncmChrtfttanam peYverteYel vcl t^mtitare.

FYoten I. Diabolusipfe,nedum Antichriftus,non dicc--| rct fibi licere pcrniciofis legibuS'homines ligarc: facic ta- men. II. Sacramcntum noviiminftituit p"apa , cumj^r- 4tiS vcl accidcntia panis &vinivult eirc Sacramentum^ 1 III. Sacramentaa Chriftoinftituta corrumpit, & mu--' rllatione incaiiceaufcrendo , & additione , in futiliura fuarumcseremoniarumcommixtionc. IV. Ccenam eti- ;un Dominicam abolevit,& facrilegam Tuam miiTam in ius vicem fubftituit. V. Mediaconfc falutis ab

ipfointrodudaeflc , nc Bellarm. quia. icnci^at. Eo nutem ipfo hujus gcncris omnia alicna funt ado<9:rin;t | Euangelii, quod ab hominibus funt introdufta, quafi illi eiTent falutisDoniini & aiitGics. VI. Religioncm pcr*j

vertit

t-..

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. > ^7

vci tit , & mutat , diim rcligiolc colendos , & Ld j^iofo:^ cultiis multos obtrudit , quos facra Scrlptura non agno- ifdt : & dum Aus traditiones,& fua decrcta yult regulas ^fe religionis : Deus cnim cft unicus m religione legifla-» tor, /f^ 33. lac 4.

Bellarm. 3 . Solus Dcus efl rex & Le^atcr autoritate propria » i accepta ab alio : & quoxi executioMem perdttioms & falutis. Protcft. Imo iimpliciter folus eft animarum aut con- :ientiarumRex , Legiflator , & ludex quia anima^ & confcientiashominumfolus Rovit , & folus poteftillis praemia vel poenas difpenfarc. Cum autem Bellarm. vult Papam cfleLegiflatorem , & Deum cjus executorem , nonnePapam effert in ifta relatione fupraDeum , & no- vumargumcntum nobis fuppeditat , quo Antichriftum facile agnofcamus ?

Vroteft.i, Papa adimit Chrifto Saccrdotium, cum Prophetia I. Quia non folum Chriftum vult audiri , fed inagis fe fuofque aliud Euangclium adferentes. I I. Quia multosalios Mediatorcs incoelo proChrifto fubftltuir. III. Qu^ia infinitos facriticulos in terra pro Chrifto fub«^ ftituit. IV. Quiapermeritafuorumnosfalvarivult. Bellarm. I. Vbt legiftts Papam magis vclU quam Chrtftum an^ tri i

Proteft.l. Lcgimus hocapud Gratianum, Dift.40. Tant.^ \cvenntia apicem y^poftolicA fcdts omnes (uflictunt» ut nonnullam fanm Urum canonum dtfaptinam & antiquam Clmfliana rehitonis inftttu* ionenumagii ab ore pY^reJftcris ejus, q^am a facfis pagints. expetant^ fUtus vellctlliHS noUe tamtim approbant. I I. Legimus apud Do- minicumBannesinThom. f l. 1.^.8. Scnpturacftpracipue in corJe Ecdcft^.pcundarioveroinltbri^. Pcr Ecclcliam aut faU temperr^^riftudEccleliae, intelligunt Pontificii Papam. Papaigiturprsecipueeftaudiendus,^ magisquam Chri- ftu\in libris VeterisacNoviTeftam. iTl. Legimus a- pudBcUarm. de verb. Dci, /^cJr^. ubi contendit Pon- tlficem eire judicem Scripturarum : & perfcftiorem ha- bere fidci regulam , quam eft illa quae in Scripturis con- tinetur. IV. Leglmus denique apud omnes Pontifi- cios,qi]i docentEcclefix velPapx authoritatem & tefti- monium , efl^c rationem formalem propter quam & Chifto in Scripturis , & aliis fidcm habemus. Notum e- nim eft axioma : proptcr quod aliquid elt talc , illud ma- gis eft ta!c.

29. Bcllarm.2. P^r C/yr/7?.vw preces tcrminamus : per Chrifii tnertta omnia pettmus : a fanchs pettmus , ut fuas prtfces cum noftrts conjungant. Mediatores igitt^r pro Chrtfto , aut Chrtfto negleclonon iUhftttuimns.

G 7 Pr^-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E3

10 BELtARMlNVS

Proteft. I. QuinMcdiatores fubftituat Papa , non negit Eellarm.fcd tantum cjuod fubftituantur pro Chrifto,aut Chrifto ncgledo. Ex parte igitur confitcntem habcmus ieum,hocin loco : fcd magis cxprc(re,de Sand.Bcat.//A.x eap.zo. Noneffcur timeamus n^men Mediat$ris transferre ad fan^ £los. 1 1. Cum Chriftui> fit perfcdus , fic omnifufficiensv unicusMedlator , qui cxaliqua parte conftituunt aliog. Mcdiatores,ii aliqua cx paitc (iibftituunt iIloj> loco Chri- fti,ChriftoaIiquaex partc neglcdo. I I I.MamfeftefaU fum cftjomncb Pontihcioruin preces tcrminari pcr Chrw ftum,quicquidfitdeMifra. IV*. Cum autem fandos in-i vocant, li per Chriftum invocent, tum Chriftum confti- tuunt Mediatoremapudfandos : li non pcrChriftum, tum invocant abfque Chrifto ut Mcdiatorc invocationis: Si etiam per Sandos invocantDcum , line Chrifto me- diante , tum fandos fubftituunt in locum Chrifti : Si Chrifto mediantc, tum mediatoris conftituunt intcr nos & Chriftum,& licloco Chiifti,quia cjus locus eft, ut lit immediata noftra via , aut immcdiatenos &prccesno-. jftras adDcum dcducat. Excmpla facrilegarum invoca- tionum Paplftib famillarium funt omnibus nota.

30. BtWzxm. '^. Non fHbftittitmHS facitficHUs fro Chnfto : feddr» cimf4S Chrtftnm per mantiS Sactrdotum iterum atqnt ttertim fe offcrre.

Prottii. I. Hoc ipfum quod agnofcitur eft aliquo inodo fubftituerc facrificulum in locum Chrifti, quia facrificu- lo tribuit hanc potcftatem , ut faciat Chriftum fcmctip-i fum oficrre, quando & quotics ipfi placet. Eft ctiam di- ledccontradodrinam Scripturae. Hib»^ & 10. II. Evi- denter falfum eft quod dicitur vel innuitur , Chriftum , non facrificulum oflcrrc quod offcrtur inMilfa. Vcrba facrificuli in canone funt, fufnpe fancle pater» &e. ham imma^ enlatam hoftiam q:4am ego indignus fmuiHS tuus offtro ttbt.

3 i.heW^iiin.^.rrafer loitimubt Papa dtxerityptr 'm.yitafttorum /pirtiualjum^ fanHorumqtie homines fervari.

PtoteH. Inter alios infinitos , unus cft in/jgni^ locus a- pudBclIarm. de poenit. ,^.4. ubi precationem appro- bat ut piam : Mi rttum pafiionis Domini mftri hfu ChriHi, hea^ tx Marta femper Vtrginis*& omnitim fanfforum^&c cedant tibt tn rr-* mijSionem peccatorum, in augmtntuyn mcntt & graita, & tn prs,mtum 'vtta dtcrns,.

32. rmr/?.4. Papa aufert etiam Chrifto regnum : quia interrisvult ipfe cffe caput Ecclefise : I1: coelis vero a- lios opitulatores & fervatores nobis conftiruit , ad quos in miferiis nos confugere jubet.

Bellarm.l. Vltnam PapA » mt ullt4s CathcltccYum fervatores fanilos appiUavtt ?

-trpteft

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek^ Den Haog.

224 E3

EHBRVATVS. T^^^

ryctcfl. Bellarminiis ipfe dc Purgator. Itb.i, cap.l^, hi^c

l^abet \'ci ba : Stdcverbis agttur^ScTtptura apctte dicn.Vc ubt ho'» m fui ipfiHS redemptor & fcrvator apptUatur , iic dc Indulg. lib. I , €np 4. Noncrit ahfurdi4W>fi fanflt v:ri, redemptores noflri ali^iuo mod$ dicantur , &c. Hoc autcm inde probat , quia poHunt cum Paulo appellari Saivatores. Non enim ( inquit ) mtnsis efl pro^ friumGhrzflonomen SalvAtorts » qu.^m Redemptcris. Rofarioium

1 ctiam flolculi funt latis noti O Servatnx, 0 Redempirtx, &c. Bellarm.2. Prorex nonnegat Domtnum ftium e[fe Regon : rrjo

I htc Papa negnt Chriflumeffe capKt^ cum affcrtt fe caput cffe fub tpfo.

i Protefl. I. Proregis titulum & authontatem libi lu- mens line exprelib mandato Rcgis , ncgar eum cfTe regJ.

[ Sic facit P.apa. I I. Regis mundani conditio admittit"6c

Roftulat fsepe vice gercntem : fedChriftus ita eft caput xclcfiaB , ut neque egeat vicc gercnte , nequepati pollit [ caput fubordinatum.

Wk Bcllarm. 3« Paulus fojlulavit fubftdihm ofationum fidtitum^

V Prctesl. Non tamen rcligiofe ullos corum invocavit : l^nequc ulla cx partead ipfo5 tanquam ad orationum au-. ditores coelcftes opituUtores aut mcdiatores confugic- bat,ncquc line mandato Dci quidquam fccit. Longe afiud cft , quserere focios piecum in tcrrii^, quam implorare o- pcm coLleftium patronorum. I 35. Prore/?. 5. Papa fumit libipoteftatem agendi quod wipli libet , ita ut ncmo dcbcat ci contradiccrc \ lcd omnes rvoluntatem ejus accipiant pro Lcge. Dift.40. St Papa tnfi^ nitas antmas fecum in tnfcrnum trahcret , tamcn ne:no bct ti Uicrc^ quid facisS Sc Gloffa, Papa tif pro raticne voiunta

Bellarm. I. Non eii Ponttfex quihdc ibt dtctt : fed Epifi^pus^ Mogunitnus.

Proteil. Pontifex dicit quicquid in jure Pontilicio , ab ipfo fancito, continetur.

Bellarm.2 . Non ncgat Pontificcm effe admoncndum cx cantate, fcd negat poffc argui ex auihorttate, & jHdicari.

P/otest. LNegat cxprcHb poflc ipfi dici^quidfacis f 1 1. A- poftolus hancauthoritatcm dat Chriftianis , ut taliho- iiiinicuiainqyc , ouamvis fuerit Apoftolus alias , aut in- ftar Angeli coelcftis. dcnuncicnt Anathema Maranatlia^ I Or. 16,22. C/i/. 1.8,9.

Bellarm. . 5/ fcntcntia hacvera n^n fit , cur noH^ oljicitur ? fi vera cft> cur non reapttur f

Proteft. I. Hic fpecimen habemus egi cgium , & con-- fcientice illius quam BcUarm. attulic ad controveilias trartandas,& artis quam cxcrcct. Non potuit negarc di- ibum ; ncquc d^rfenderc diccndum. Quomodo igiture-

vadc r ^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E3

lCo BELLARMINVS

radct ? o-o?ov<?if.ttXK3v, bicornem quodlibcticam interrogji-t^ tionem excogicavit, qua defendi poflint blafphemise oin-i nes quas vel AntichrilhiSjVel pater cjus, Diabolus pollit crudare. Siarguatur,quoddix€rit/<re/J> Deum, &nenuneni eJfeDeumpfdtcrea , quid ni confugeret ad Bellarm. dilem-» mn ? Sifenteniia hdcjcra non fit, cm mthi objtatur f fi vera fitt cuf fion recifitHr t 11. Refpondcmus autem , quamvis de jure \'cra non fit fententia quae pronunciatur, fcd impia,blaf-* phema, diabolica,quia tamcn verum eft,hanc fcntcntiam a Pontilice verbispronunciari,& fadis verificarl, idcirco objicitur, ut certa nota vel charafter Antichrifti.

Bellarm. 4. G/oj!/ii ///4 ( PajKt efl pro ratione voluntai ) vcl ab ipfo PontificetanqHamfalfa^ cfifHblatainnova edtttone decreti , vgt HtiHquam tn deireto fuit.

Protesi. I. Quamvis mille quingcntas fcre glofTae non ita pridem fuerunt ex jurc Pontiticio fublatag,ut Francifcus Sanftius Broccnfis , Profcffor Salmaticenfis , in cpiftola quam fuisparadoxispra2fixit,teftatur,quarum varia& (ut videtur ) Antichriftiano Idiomate nimis apertc loque-- bantur , hasc tamen glofia manet , in Clement. fub finem tit. dc ccnfib. ^xaft. &c ^rociir. fit prorattcne voluntas, tSc in praxi fua Papa obtinet antiquum. 1 1. Habctur hcec glof- fa, quoad fenfum, in^pfo tcxtu, dift.40. quem antea ci- t^vimiiSyilliHs veile^tUiHi noUe^&e. ita ut falvo textu,non po- tuerit aufcrri.

34.Pr#re/^.6. Papa vult feaudiri plufquam Deum : blaf-' phemanfque vociferatur , Scripturam efie fontem om— nium hasrefium , & fchifmatum , ambiguam , & obfcu-*. ram, &c.

Bcllarm. I . Primum iUui in hhIUhs Papa fcriptis legi.

Proteft. Nos legimus in Bellarm. fcripto de vcrbo Dcf. lib. liCapA ^ , Populus nonfolnm non caperet frutlum ex Scnpturts.fei fttam capcret deirimentum. Quod ctiam interprctatur ibi dc haercfibus indc nafcituris.

Bcllarm.2. Lutherus^ Hilariui, Tertulitanus taleqt^id habent.

Pme/?. Qu^aeabillisdicuntur tendunt ad accufationem perverforum hominum , non adScripturas accufandas» aut ad populum deterrcndum ab carum ledionc : non i- gitur funt talia.

Bellarm. 9 . Ambiguas ir obfcurifiimas in pierifquelocii Scriptu^ ras cjfe, Papa wrt^tme docct, cum omutbus patrdbus» & Luthero.

Proteft. In quibufdam locis Scripturas e Tc nobis obfcu- ras , quo fenfu vercdicatur , fuit in prima controverfia dcclaratum. Sed vcl gencraliter , vel dc plcrifquc locis , lalcm obfcuritatcm & ambiguitatem illis imputare, qua- lcmPontificii folcnt fcuriiljbusfuis blafphtmiis den/i/i

€tr€0 )

J

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek^ Den Haog.

224 E3

E K E R V A r V S. l6t ceYeo, & br/i:cnn:%uttci^,'dcc. Si Ipfae Scriptuiac fint Chrifti, lieri non poteft quin hoc lit Antichrifti.

5^. Pro/rfh 7.Papaopprc/ntpolitiabplurimas,3ci nnf ras Ecclefias.

^ BelUrm. Quas pUticiit quAs EcclcftAS ?

Prctcn.l. Poliriamutriufqiielmperii, urbis Roman;:^, fequarcunque jaftat fe tranftulilTe aut mutafie , atquc ctiam eas quas tranvfcrre tentavlt,ut Angliae, & GaUi^, Src. II. Ecclelias omnes quae ipii adhserent opprcffit , dum Ecclcfiam Romanam in Catholicam , ut ejus veibo utamur tranfubflantiavit , 6: alias fecit appendices cuis , quas etiam fecum in eandem apoftafiam traxit , & dum Ecclefiam fuam Catholicam in cancelariam aut curiam convertit nulloalio ufui infervientem , quam fpirituali & corporali opprellioni. Alias autem Ecclefias, qua^ Ba- bylonem fugiebant. nonnegabit ipfcquin pro virili op- ^ jCirerit, idque omni gcnere crudclitatis. ip/36. PriU/?. 8. Papatotamfercpietatem in eo collocat , Ut multa magnaque tcmpla fplendiie exftruda, omnTgc- - nis , preriofi:> orn.itr.entib nitcanr, cantuque rebocnt. Bcilarm. I . TemfU Qm:ia huju^rr.Qii Chrtflo Dc9 f^nrnYs ac di^ r, Mmo ff7 qtii rjcfit4t.

rrotcn. I.Falfumhoccfie(e>:c..:;:\'efaltem ) ncmocft qui nefciat , ciim & totius orbis cxpericntia contrarium ^cftatu r,& ipfc Beilarm. dc cultu fand. Ub. 3 r^ipA* difcr- verbis defcndit , facras dortta ^ion fchim T>co fcd etiim fan^liu ^ ^fc Aitfi:ari& dfuuari, II. Si ita eirct , pietas ta:ricn noa ^ebct in co ccllocari. Sic cnim qui dedicant templa Chrilto, ringunt fibimct novum Chtiftum,quod cft Aa- itchrifti.

f\7' Protclf.c). Papa codem modo agit in fuis fociis & af- ^clis ditandis, quo praedidum fuic de Antichrifto. ^poc.

EclUrn^. I . SciUcet valdeditavit Eckium, Coctcum, &c. rrotesi. I. Ncgarc hoc non debcnt Pontiticii dc quo fo-« ►nt ctiam gloriari. Sic cnim Carcrius, de poteft. Pap.T, .2cap,ti!t. Ope^poryotantasinterftios partitur , quantas ntiUus ^quam Rix.asit Impnator. II. Si omn^s captantcs talc^ of- iilas, non capiant eas , non minuit hoc , led auget potius magniticentiam Papa; , qui tot habet parafito^ , nd fpem "argitionis cjusliiantcs , ut nonfufficiat cund;

Bcllarm. 2. Non tam Papa fuos Cardinales Eptfcc^os o^txt » ^uamfidclitim pietas.

Prottit. HabcntPontificiiin fuo jure titulum J<r fpe!Us ilirtcorum : hscc autem fpolia ad cameram Apoftolicam, fi- vc hfcumPoncihcium pertinerc dicuiU.A\or.tnJ}ft,mor,p.2.

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

rC^Z BELLARMINVS

lib.7>cap.T»2 &t. ciiipofruiu ctiam nd}iccre 3lmm de /Pft, Zaucrttm, vel Ecdc/iai um, m dccimiu annatts, pevfiombu^y am . mendti , nfervattonibHs.pAlliomm & inJu/genttarumvtnditionibtti .. curiarum impenfii. non refidenit^, dtnique & pluralitatum & alioru! » fcelerum facultattbuucum fimilibus : & tum fncilc appareb! i quomodo pietas fidelium nihil tale cogitantium , ad Pa -

pam & cjus fatcllitesditandos,rapiatui-,mediantercilicc ili tyrannide Papse.

38. Preteil. iQ. Papaprohibrft conjugium & clborum u fiim : quas doftrinae funt da^moniorum. i r/m.4.1.

3. BclUrm.^uiufHnMS refpondet .hortari ad virgtnit«tem. tnn- quxm ad mclius , ntn eft prehibere ctnjugtum : neque eft abftinentta t ttbtsproptercorptrts casttgattcnem. abfitnvTitta dartjiata. _ rrotesl. Sed Augulbnusnon ncgnt , quin illiqui Icgibui intcrdicunt Saceidotlbusfuisconjugium , & votumac juramentumabiisexigunt decaelibatu fervando, quiSa- cerdotes contiahcntes , nut cibis ab ipfis certo temporc prohibitis utentes capitaliter porfcquuntur,dum lupana- na publicapermittunt, (Sc ad fcortationcs & omnegenus Jibidmesconnivcnt, conjugium & cibos diabolico modo prohibent.

39. P/e/*/?. I.PapaedoftrinaEuangclioChrifti adver-, fatur. I. Ineoquodnonfolum verumDcum, fedSc ho- nuncs mortuosinvocarivult : &- Ethnico morc , alli-^at invocationcm & cultum Dei, ad ccrtas itatu.ib. "

Bellarm.2. Vertum etiam Det jubet , ttt creaturas excelieMierti hontremus, & quafiLtm etiam invocemus.

rwfy^.Deinvocandiicrcaturisprecibus religiofis,nuI- lum prjeceptum aut cxemplum cxftat in tota Scriptura. Si '. ero omnes fmt invocandi qui funt honorandi , tum omnes hommes debent invocari, quia omnes debent ho- i norari , 1 Pet.z,i7- uxorcsipfaedcbentafuismaritisin-' Vocari. I Pet 1,7.

BcUarm.3. AdmoHumenta religicfa nenaliter ntligmHS cttU turr., quam aUigaverit oiim Deus ad fannuarium.

Prcteft. Hocipfoeftis Antichriftiani, quod hancautho- ntateni vobisarrogatis, nmalittr dc religione ftatuendi , quam fiDeipotcftatem vobis hp.beretis comir.unicatam. HiSceftcnim veftraiatio. Dtuspnua : Chnftus po;uit , erz$ Papapotefi ; *1C ai gumcntatur , Thom. Staplctonus. qusfl. 21, art.i. * •*

Bcllarm.4. UacneHttcperiint tum priirfi.^ qu.vi-io " ■'uiris Antichriflum fuife revetatum.

Preteft. Sicut commutatio illa facici cali , oua: vclpcic apparetanteSolisoccafum, pcrtinct ad tencbrai nodur- oas , quamvi> nondumpUiie & plenc adlit : fic fupcrfti-.

tioncs

ioi

m

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

ENERVATVS,

1«?

tiones illacquse antca cacpcrunt qiiam Antichriftus fuic plane revclatus,pertincnt nihilominus ad Antichriftum, & ejus myfterium. Prsetcrea, hujufmodi fuperftitiones nunquam eo modo, & gradu fuerunt reccptas in Ecclefia prioribus feculis,in quo Antichrifti ope fucrunt colloca- we. Hocautem ^eneraliter volumus refponfum ad om- nla illa quae Bcllar. dicit de antiquitate aliorum etiam cr- rorum , quob nos objicimus Papas tanquam Antichrifto. 40. Pmr/J. 12. Advcrfatur:?. doftrinaPap2e,Euangclio

Phrifti , in co quod docct non pioptcr folius Chrifti me- tum , fed partim etiam propternoftra bonaopcranos juflificari ^ falvari.

Bclhrm. 1. DeofcYu:^^ qux (in: fide & Dcifiuntp aperie ptm Apofido ponuntiMius^ ex m homtnem mn juftificari, 2. Opem |p»lem tlla qud exfide & gratia froccdunt» dtjponere dtcimus ad temtP^ fio}:fm peccatoYum ^ & quamzis non ftnt meYitoYta ex jufiitia, fuo mods tamcn mcYtYi 4r impetYare feccatcYum Yemtfitonem. 3. lU:i ettam opf- raqudab bomtnejufitficato fiunt ^dicimusgtoYiamfemptteYnamvere acpYoprie meYeri.

PYoteil. I.Eoipfohascdoftrina adverfatur Euangeho^ '^uod cum Apoftolus generaliter & abfolutc dicit,non ex $pcYtbus : Pontificii nihil volunt pronuntiarc , fmc diftin-^ dione trimcmbri,in cujus primo tantum mcmbro fatcn- tur fe apcYte cum Apofiole protiunttaYe » de duobus autem reli-* quis non audent hoc aftirmare. I I. lUud ipfum quod Ham apertc fc dicunt cum Apoftolo pronuntiare , dupli- Hcm fallaciam involvit. Nam primo multi SchoIaftici,& poft illosplcriqucIefuitaBdcfcndunt, homincm natura- ^lcm, antequam habeat fidcm aut gratiam , po/Tc furs opc- '^rii>us,fxrow^y.voprimam gratiam mcreii,dum facir quod m fe eft. Bonavcntura in fcnt. LlA 41.8 /.2 i.27f 38 l.^. d 4,27 & J/^^. l8#I4. ubi ctiam cum inttYpretattve mLYeri dictt, tu facit quod bonum ell malomodo & mala tnttnttone. III. Do- ;cnt ctiam unum homincm qui cft in charitatc,polie aliis ^^ratiam exdigno niercri. Ideni Bonav. in %.d:[i. iS»!^. ho- iiiinem mcrcri dicit excondtgno in prima gratia: infulione» motu liberi arbitrii. IV. Qiiod Bellarm. dicit oper.i quce juftiticationcm pra^ccdunt fuo modo mcrcri & ini- petrarc peccatorum remilIioncm,hoc cft apertc fatis par- temvirturis mcritoriae vel impctrativoe illius , quaj eft piopriaChrifti , tribucrc opcnbus humanis. V. Nihil hic dicit BcUarm. de fatisfadionibus , opeiibus illis quibus merentur homines remillioncm pcuna^, in quibus magnapars latet Ancichriftianifmi. VI. CumdicitBeU laim. opcra illa qua: hunt ab homine juftiticato , N cre ac propric mercri gloiiam asteraam , apcrtiliimc Chriftum

fpoliat

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l6.y BEL LARMINVS

fpoli.1t fua gloria,& gratia,qua non miiuis promeruit no-« bisvitainaEtcrnamquam gratiam primam , isA. 5, 16,36 <^<,I4. C#/.3,4. I 5,11,11. H«*.9, 15 ^ 10,19,20 Si cnimvitafitexopcribusnoftris , tumnoneftex gratia Chrifti. Rom.n,6.Gal.^^i8 Quodautcm Apoftolus lSc iU laopcramteII(gitquaeHunt^juftificatis,evidcnter appa- ret, Rom 4. Ep/,,f 1.8,9 GaI.z^-^ 2?" 5.4-

^r.-Tr^ft/f.ij. Advcrfatur. 3. doftrinaP.ipaeEuangelio Chi ifti, in eoquod docct femper dubitandum efrc,an ha- beannis reniiirionem pcccatorum, quas dubitatio (impli-. citcr pugnat cum lide.

Bcllarm. De premijlitnibus Dei non esl dubiteiniHm. SedDetts Kuf,jttam hommtbui abfolute fromittit remifienem peceatcrum , neque lcfitur tn Euangelio, debere einumquemqite rertt fiatuen fiU peeeatM remttti. rromifiionei dtvinx fere omnes cendttionem annexam habent, qnitm nemo rerto noffe poteil, an, ut epcrtet, impleverit.

Pr*/f/7. 1. Quamvis rcmiffio pcccatorum nonabfolute promittaturomnibus& fingulis hominibus,omnibus ta- mcn vcrccredentibuspromittiturabfolute. Dciftis au- tcm pasnitcntibus & credcntibus hic agitu r , non dc in- credulo & profano mundo. 1 1. Leeitur etiam in Euan- «elio unumquemquefidelem certodebere difccrncre & Itatuere fecfle in fidc,inChrifto,& Chriftum in fc, 2 Ccr. 13,5. atquc adeo remitti fibi peccata. Rom 8,1. III. FaU <j «limum eft, omnes ferc promi/Iiones Dei habere condi- tioncs ( proprie lic didas ) annexas quae h. nobis debcnt impleri,quod Bellarm. hic innuit. Nam ipfo conditio eft donum Dei & ab ipfo praeftatu r Ephefi,^ Phil. 1 ,6 i Thef 5.24. IV. Vltn-num autem inud,«o»/(|/rt'7«?«7«<iOT/f/>-/',rt» . «f tportet implev:rit ronJiimiem, id eft, an crcdat in Chriftum illa fide quas neccfraria eftad rcmiflionem peccatorum , t>:c. hocintime pertinctad Antichriftiantfmum. Chri- lais cnim vcnit, ut darct nobis iftam fcicnri.im , i hh 5, »0. 4^4.13,16. I Cor 2,i2.H^A.io,22. lineiftafcientia.qui dicitfccredcrei'iChriftummcntitur. Qji negat iftam fcientiam polfc habcri , Deum ipfum & Chiftum facit mcndaccm, i leh.^, 10,11,12. Multos Pontiftciorum ali- quo modo pudet hu;)Ub impictatis,utThomnm. i,2.y r 1 2 f! <; &2.2 ,qu^t/I.i6i. «r/.^. B.^nnes im,z. qusft.C. xrnc z. in fine.

42. rr^/^/f.i^. Adverfatui 4. EuangeHo Chrifti illa do- ctrina Papa:,qua docet in facrificio Mif?':r rhnfhiin h Sa- ccrdoribus quotidic Dco Patri oficrri.

Bellarm. l . Euangelmm nufquam doeet facnjuium iliuditnicum Chrtjti quetidie in myfierie rtpctt ntn poffe.

rrttcii, Itapofle in uUo myfterio repeti , utquotidie

Chriftui

tl

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

E N E R V

J6<

Chriftus realitcr facrificetur, hoc apertis verbis negatur, quoties Chrifhis dickur unUus Sacerdos l^ovi Teftamenti, ununm SAcYificium » & [emel ohlatum. Heb 7 0 & lo. Negat ctiam Euangelium facrificium Chrifti in cruce oblatum unum idem numero elfc cum facrificio Miirae,ubicun- que tcftatur illud facrificium corporis fafti cx muliere , noncx pane, Mortalfs, non glorificati, fenfibilis, & fen- tientis, non infenfibilis , & infenfati , cum effUfione fan- guinis , ufque ad mortem , non incruenti , fine fradione o<lium;C^ ubicunque uUam omnino mentionem facit fa- crincii Chrifti ,aut etiam ipfias Chrifti , ut rei fingulans verae ^ non fid:ae,finitae, non infinitae. Magnum^igitur cft hoc myfterium Antichrifti, quo \ erus Chriftus tolli- tur & fingitur novus.

43. Pme/?. 15. Adverfatur dodrina Papac Euangelio , cum negat dubitationes dcDeo , fecuritatem carnalcm , contumaciam , & concupifcentiam nobifcum n:Kain , ^ ih renatls reliquam, efTcpcccata. ^BcIlarm. CumhdcfHnt tn voluntaria » confi^nter neg^mus ejfe

Conftanter igitur negatis peccatum originale efi^e pec- catum : exorbiutiones omnesa Lege Dei , cfiepeccata; difpoficionem internam aJ peccandum elfe pcccatum ; & iftiufmodi rcrum ullam expiationem aut emundatio- ncm, ( finequa nemo ingredietui m Rcgnnm Dei ) quas- xendam elfe m Chrifto atque adeo hac ctiam ratione>cftis ntichrifti. % 4+. Proten.i6. Adverfatur Euangelio Papa , doccns ho-. mincm pofil^LegiDei fatisfacerc, cc hacimpletionc Icgis juftum efie, & vitam seternam mereii. M Bcllarm. Non dtcimus homtnem foffe omnis peccatt expertem ejfe : fion timemus tamen affcYere^ poffe hominem per gratiam legem tm^lere^ Cr ea impletione vitamdternam Promereri.

krrotcjl.l. Nontimetisigiturvobifmetipfis contradice- c unam & idem afiirmando & negando,nam implere le- ;em nemo potcft,nifi fit aut pofifitWc expcrs omni^ pec- ati. II. Non timctiN Chriftum negarc : wmw ft peY legem . eff jn/ftita, Chrrffus fine canfamortuus eii , Gal.l^Zl. III. Noa tin^etis Chriftiprivilegium vobis arrogarc. Redecnim Orofius,de arbir rii libertate, <iir/s hominem poffe efft fine peccato: iterum ac fsptus repeto , homo qttt hoc poteil Chnfius efl : autpr^fumt ttomen.aut dtpone fiiuciam. Etpauloantc: Ahfr homo , qui non intelltgit pYAparare fc Anttchrifii a hentui prdcurforrm , quifefe co 7}^ faret tn (OAquattonem filii Dc t.

45 rroteft.17. Euangelio advcrfaturPapa^addendo pr^e-» ccptii Dei,& tot^ Eccleliam fuis traditionibus obruendo.

Bcllarm.i.

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

t66 BEttARMINVS

BcWAxrVi.i. In EuangeliononhahetuY illa tantum ejfe opera b^A Ha^ quA Deui pYAcefit.

Froteft, In Euangelio hTLhttxxxJmflramecolHnt. docentcs {Jrtnas quA funt mandata honwium ^ res ipfa eft adeo maiii fefta,ut confcffionein hujus vcritatis cxtorferit nonnul lis Pontificiorum. Sic enim Alexander AlcnfiSyf.^i.quA <4. m^^.art.t. NuUus fervitDeof frofYie hqnendo ) ntfi qui fae' qtM Deus pYActpt^ & ficut frdcepit.

B e 1 1 a r m . 2 . Regula iUa, qua tibi fUdfio hAc taiitum facito D: fr. ino.non pYohibct aliud quam ne corrumpamus ejus frjtceftat fid intcm g)v ea fervcmus, ut iBe prdcepit,

Proten. Hoc cft , non prohibct aliudquam ne homines quidquam veladdant ^ veldetrahant » fiait difcrtis verbis di-. citur, Df«r.i2,32. fi enim quidquam ab hominibus adda-i tur, aut detrahatur, praeccpta Dci non fcrvantur intcgrci & pure,fed corrumpuntur,D^i#f.4..2. Ne addite,neque detra^\ htcutfervetis. Si quidquam igitur addatur non fervantur.

^S.Proteft.lti Ex diamctro adverfatur Euangclio Chri-t fli Papa , docens , & dccemcns utramque partcm coen3r.> Dommi non efie omnibus Chriftianis miniftrandam.

Bellarm. I • yidhtsc non videmus locum iUum Euangelii j ubi do^ eeamur utramque partcm Sacrammti cocns Domini omnttus Chriflia'^ nis mininrandam ejfe.

Proteft.j. Ncmo tam coecus cft atquc illi qui nolunt vi^ dcre. An vidctis locum ubi docemini ullam partem coenag miniftrare ? codem in loco docctur ctiam utramquc par-* tegi c/rc miniftrandum. Nullum cnim praeceptum cxftat dc pane, magis quam dc vino. II. Videtis, Cc agnofcitis inftitutum Chrjfti de utraqueparte miniftranda , fediU lud inftitutum abrogarc non dubitatis : ficcnim pro-^ nunciaturinfacrilego dccreto Conftantienfi, fefi. i 3. Xi- eet Chriftus pofi coenam inftitueYit , & fuii dtfctpuJtS adminiftrdvitfub utYaque fpccie pjtnis & vini» tamenhoc non obftante » &c* f fdcipimus fub pctna excommunicationis » quod nuUus presbyter communicet populo fub utraque fpecie panis & vtni.

Bellarm.2. Non dtxit ChriftuSibibite exhoc omnes Chriftiani,fei cmnes Apoftolt.

Frotesi. Ncque dixit de panc, accipite & comedite omnes Chri^ ftiani» imo nc voccm quldem omnes in illa partc legitur cx- preffiire. Sed ficut non juflit Apoftolo^ comcdere,fic nc- quc bibere, quatenus crant Apoftoli , fcdquaicnus erant Chriftian! foedcrati , & rcmifiionis peccatorum in cjus fanguincparticipes, Jifatth.26, 28. Atque .-'dco dlxit rc ip- fa, bihite ex hoc omncs Chnftianis Ouatenui ad tpfin^i^&de omni^con^ Tuttuntur.

rrotcst.i^. AdvcrfatiirPapa Euangclio Chrifti, duui:

docct

ENEHVATVS. i6T

docet contiitionem mercri remiflioncm peccAtorum, & j confeflione auricuUri ac fati^fadionibus humanisjfeu o- pcribus indebitispro seterntspoenis peccatorum fatistie- ri : & haec ipla tamen pecuniis redlmi pofTe.

Bellarm.I. NMdicimtn contritionem memt feccatotum remtf^ ponem.

Protejl. Dicit hoc Alexander Alenfis , qui inter Schola-- !fticos,fuit Do£loY irrefragabtlis, ^ fens vtt4t vocatus,^ 3.(f.l7« iB-^^.^.iir^, falrem quoad meritum congrtit. Bona\'entura ctiam Dodror Scrap hicus , & Divus , concedit contritio^- 'tkzmtfftmctummcrttertHmm.^. d.17 , i^. Dixit etiam antea Bellarm. hoc ipfe cnf z. ad 2. doloYemde peccatisfuo modomire-^ fi id cfi impetrare Yemtfiiohem peccatcrHm. Teftis denique hujus rciomni exceptione major cil fornuila illa folemnis ab- folvendi,apud Pontiricios legitima 6c uHtata; mcYttum.&e^ humtUtas confcponts , contrttio ccrdis » C7 bona op ra qttA fectfit & fa^ aes,&c. cedant tibt in Yeviijiionem peccatoYnm. Praefcrtim fi acce* >^at interprctatio lefuitarum , in Cafibus confcicntiae a '^inccntio FiUinciacditis, rowf I, tracl.6.cap 5.» iij. ubi iferte aflirmant contnttoncm deUrc omnta vcnialta pcccata rncn^ 'te ex condigno.

Bcllarnu2.N#w putamus ms fattsfactre p^ffe pro Atcrnn pa,nts»fed I temporalihus.

TroteH. Putatis I. Pocnam aetcrnam commutariin tcm»^ oralem ex \ i contritionis. Alcx. Alends ibld. 1 1. Tem- poralempurgatorii eandcm (exccpta durationc) cumx- teina, in confellione 5c ahfolutione facerdotis commuta- ri in pacnam tcmporalcm vitag piacfcntis.ibid* III. Pra5«- ftita fatisfadionc afacrificulo impofita , iftam poenam folvi : fcd non prasftita, cum poilir, psenam aeternam re- dire. Ita per fatibfacliones , &c contritionem , (contritio autem continuata,vobi5 ctiam cft fatisfadio interna; re- i dimcrc putatis pasnas seternas.

Bcllarm. 3, Pccumaredtmi fatisfiflioHem nihil efl aliud apui nos^quamf^num gcnus fatisfailionis in altudmtitart Jtkitcio facerhtts.

Protesl. I. Falfum hoc cft : nam DomintiS Papa putejl & folet Altqtiando totam p^nam debttam ftmpHciteY relaxare» ftne coinmutatio^ He. Alcx. Al.p^j^.q.T^T^. m,6' & cum fatlsfactiones pecuniis ^'cdimuntur, non alia rationc commutari dicuntur ina- ud g.enus,quam quod quicquidpecunia:Papae,facrificU'* ; auc monachis datur , id iUi dicunt ccdcre dantibus in critum,aut fatisfaftionem. II. In hoc ipfo, Papa du- [plici rationeprodit fc Antichriftum & quod hominibus munus imponit ac vircs trlbuit fatisfacicndi juftitias Dei, quod propric cft Chrifti ; & quod fibi Zc fervis fuis arro- gat authoritarcmftatucndi , quibus in rebus^ &: quibus

mcdiis.

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

168 BELtARMINVS

nicdusjiaec fati6f*?d:io perficiatiir, quod Chriftiis fibim .J non vendicavjr, fed fubmific fcfe voluntati Patris. I 48. rmif/?. 20. Haecomnia eo turpiora funt inPap; ;€ quod haecomniafacicndi acftatuendi jus fibimet arr<*|l gar. quatenub utPrinceps Epifcoporum , fupremampc teftatem habet in omnes rcliquos Epifcopos , & totar.^ Ecclcfiam : cum tamen nc Epifcopus quidem fit : utpo: qui nihil Epilcopale facit, in docendo, facramenta adm. niftrando, moncndo, hortando, & difciplinam Ecdefia fticam adminiftrando»

Bellarm. I . Vi regta atnhoritas non el} fimplex officium judicai dii ut efl juJictum aJtomm^ fed poteftai regend: homsnes ftbt fubjeiloi*^ impiranio & puntendo: ita etiam EPtfcopatus non eft ftmplex officiu) prAdtcandifftt eH aliorum mu/iorum qut concion.vittiY» (7 non funt pa fteres : fed esi poteflas regendi tn rebusfpiritualtbus & dsvints, ac pro inde smperandi ^ pt^nienii. • Proteii i. Bellarm. anteaM^.19. ad prinium,negavit Pa[ pam in Ecclefia regnare» aut potrftatem ejus excedere oeconomt^ 4iL fcifvi condiiionem : nunc vero ex adverfo , vultpoteftatew

Papap , imo cujuflibet Epifcopi , per omnialimilem ellj poteftatiRegis : quid hoc eft aliud, quam fcenae fcrvirci imum ^ idem affirmando , negando, prout Spart^ prol deft ? 1 1. Bellar. ipfe cum approbatione narrat de tranfj lat. imperii /.1. Zachariam Papam Regnum Francorural abHilderico , In Pipinum tranftulillc , eo folo nominj quodPipinus non Hildericus Rcgis ofiicio fungebatur| ife utebatur poteftate. Sibiniet igitur & fuis Epifcopij privilegium hoc fumit , quod Rcgibus , cum ipfi itapja.j cct,& cos in poteftate fua habet, non permittit , ur fcili-j cet dignitatem , prsefeduram , & poteftatem retineant .1 quamvis officio nulla ex parte fungantur 2. longeali.^ cflj ratio Regum, aceft Epifcoporum : Reges habent domi-| nium , jus impcrii mcri & mixtl , (ut luiilconfulti lo-l quuntur) & potcftatem aliis jurifdiftionem communx.l candi : fcd Epifcopi funt miniftri Chrifti , occonomi , fk\ mandatarii , finc imperio, fine dominio , atque adeo finc poteftate mandandi. IV. Vbi tamen eliguntur Reges , non folent admicti non refturi. Epifcopiis aurem pro- pter perfonalia dona , adofficium perfonale cligitur vocatur. V. Defcriptio illa Epifcopi , per poteftattm tmpe- randt & funiendi , neque ex Scripturis , ncquc cx Patribu adfertur, fed ex Antichrifti olficina.

Bcllarm.2. NontentnturPonttftces pctfe c^ncionari^&facr.i. mcnta miniftrare^ fe jufta altqua de caufa impcdiantur :fedftitis eft , yJ curcnt ptr alios tfta omnta prdftare.

TmeH. I, Ejus eft pafcerc oves Chrifti cujus eft amarc

Chriftunn

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

E N E R V

169

Chiftiim. 7flA.2i. Non fatis eft igitur ut Pontifex pcr alios jafcat , nifi fatis eti.im habcat pcr alios Chriftum amarc. II. In dehitt^ pirfonaldus {:^k C^]cta.niii, in 2. 2. qttAfl. iS^.* m.'). ) noH abfolvitur deiitor ft per a/itimfacit : falus etiam anima'-. -um,perfe loquendo. ita neeefttat paftorem ad ferfonalem cur.im, quod 'egu/aritn n,n poteft . fme ipfiui Epifccpi perfonaH mra hgktri, tll. Qujenam cft illa jufta cauft. qua fcmpcr impediuntut iPontiticcs , ne pcr fc concionentur ? propria volunt.nte , nfcitia.mundipompa, negoriis hujus vira: , libidine, & ;uxu, quafi compcdibus detincntur , ita ut nc digitum IJmdemcxtenderepoHlnt ad paftorfiofficium cxequcn- »ium , fatagunt dc multis , & unum illud ncceflarium o- mttunt. I V. Quinam funt illi a/ii pcr quos concionatur Pontifex Romanus ? fi fint ccrti ordinis homincs, opcrx '»'etium elfct fcirecujus,ut diftinguerenthommesmter incioncsPontificales &alias. Sipcr omncs in omnila- /, tum I. concionatur Pontifcx, fed nefcit, qu:d,quandi, wiesjquibus,2ut per quos. 2. concionando docctplane con- ^ria; per lefuitasplerofquc docet prsedcftinarionem ex no ufu Iibcriarbitrii praevifo : & eodcm tcmporepcr miinicanos, docet hocefTc dogmaPelagianum, per le- tas docet fe haberepoteftatcm fupra Concilia genera- & fupraRegcs,ita ut poflit cos cxucre fuis regnisrfed lul tamen pcr Sorbonicos, docet hanc fcntcntiam efle lultis nominibus damnandam & perniciofani : & fic in us articulis, qui maximi funt momenti. Bellarm.3. A/ioqui Epifcopi ad itnpofibi/ia ob/igarentur. ^iiM ^Uus tam txiguus efl Epifcopus , quipofttt per fe fufficere ^ ad co/Tcio^ mdum &facramenta miniftranda, in ttta fua diacefi. Frotcft, Epifcopi ifti Dicccefani funt humanac crcaturjer dum volunt efleordinariipaftorcs, provinciarum , & iiiitatuum,in quibus multae funt Ecclcfiaj, ad impoili-. Iia quidem obligantur.non a Chrifto.qui tales paftores ijs Ecclcfiis nunquam dedit , fcd ab hominibus , & h. Ce- etipfis,certa eft regula inxh^maHdatariusquoi in mAnd.itum cepit a/ti m.mdare non pctesl.

Bellarm.4. Va/erius Eptfcopus Uipptncnfis cemmifit fanBojitt^ ifltno offinum pr.idicandt.

ProtcH.Hoc cft,unus concionator,iniiuib ucilispopulo, cum conceflit alii concionatori , magis apto adpopu- im nsdiHcandum. nufquam legitur , quod vel Valcrius, cl alius aliquib Epifcopus antiquus , pcr alios concionari 5lebat in tota dioccefi. hoc monftris illis snnumerarf ebct,quas Antichriftus pcpcrit, non Embrio, infans,aut iolcfcens, fcd pUaeadultus.

H C A-

Images reproduced by coortesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

170

B E L

C A P. V I. InfaUtbilttate PapA. Ub.^, cap. l & 2,

rriori A,!fert»tiom de Antichrifto, fHmma cum taticne

deMUhhtate Paf^ : qtuAjamcUm fUrtque bom. Hudebran^ . iMm AnttchriflHm ejfe tx eo ccncUUebant.qucd femetiprum er- laienonpofregloriabatur. Avent. ^"'^^, ' l^' et,am pcflea EvtrhArdni Sfifccfm luvanu ncmen bUjphemt* ep dsx,t}crmnm in frcnte Antichnfit. Dcus fum , no po^^»" «r^ rare. idemAvcnt.1.7. Sed ab hancpsrcgMtvam Paf^frcA baniim, nthilfcre ex Scrtftmti frcfett BeUarm. fatti habmt . ejtml prcltxe cxPUcare,& humanis pr^umticntbui cbiter ahquc mcdc fut^* itre. Ncn fcffumus igttur tam d>ft,ncle atfue amea , tctam (»mr$m^ verfiam ftmul tradare.

T H E S I S I.

BEHarm. Ccnveniuntmnesineo^fcjfercntificem. etiamutroH^ itficem . & cum fuc catu ctnfiiiartornm . vel cum leneraUCcnc 1,0. crrare ,n ccntrcverfus faiit farttculartbui, qua ex tnfcrmattcnt te-

fitmmi:fquvhom,numJ>racifuefendent. _r*««fn.Prtn- "

rmS.I.Quamvishocrinedubioverumfit.poffcPon-

tiiicem m iftK errarc ; iUa tamcn non cft "-"^^^jj'!; 3US errons,quam BclUrm.innuit,quod teftimoniaquiEabaliis ad cum adferuntur fint mccrta,,

icdquod ipfcmetPontifcx fit homo . '^e^^" » .ff.P*' muUajamVccula.fcmpcr fcreprav«mentis, am^^^^^^^^ , pravi. ita ut contra certifnma teftimonia poffit ac folca monuntiare. II. Ex hoc ipfo tamen .^«J^""^ ' .^^P^" J pofl-e totam EccleCam k fe pendentem ^^J^i^^^^.^/^^f^^^^ latn^peccatum : quia enmi i:roSi.C^ vel canomzatioin . landorum quae apud Pontificos eft.in ufu, pendet cx ta i ao,&: faai teftimoniis,vclinformationc,utrum Ixil. t? J lisfucilt hicaut iUeinDivorum numerum refcrcndu n t"lia fcccrit,qualia deiUoperhibentur idcircoPonti ; fcx poteft hominem non fandum , fcd reprobum fl aamnatum , iUo honore afficcre , °";,"-;>"

colatur : quod etiam Cajetan. m traft. de indulgcntiis a «nofcit. Hoc aatem nihil aliud eft (^uam inducere popu iumad colcndum idolum. Similietiam ratione , propte

iftam fallibilitatem in rebus fafti , poteft Papa pleni ud

rc fu» potcftatis abuti,ad pcrnicicm multarum Ecc.lefi.

lum & Rerumpubl. brutis fuis fulmnibus , & ternlic^

Bullis, tanquam inundationc , aut turbine exitiali. 2 . Bellai m. Conveniunt etiam cmnes tn eo , fcjfe Pcnttficem

■prtvatum Dtncrem , errare , etiam tn quAfltonibttsjHrii ttmverfi

rfis,tflr»fii€i,iHmmtrmi*iil'*<f^'i*'''^**^"*'

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek^ Den Haog.

224 E3

( ■

INERVATVS. i-i Puteft. I. Ignorantia non eft unic.i caufa.quare Pontift- ces eirant : fed & improbitas & pervcrfitas voluntatis. L Si Pontitex po/nt errarc ut privatus Doclror.tum po- ;lt errare m o/HcioPontificis, quo non tantum publjcc fed ctiam piivatim doccre tenetur. 1 1 l. Tum ctiam nonclt Apoftolus, autApoftoIica prserogativa gaudet • Apoltohenim non potuerunt crrare cum privatim doccn bant. I V. Tum deniquepoteft cfle haereticus; & priva- timetiam totum illud verbis.fcMptis, & fadis deftruere poteft quod publicc vldetur asdificarc,in Ecdclia confu- ,Jionem & ruinam.

B.Bcllarm. Caiho/ui mncsintetfe cenveniunt. I. Pentifieem tumgenerAltCeHcthomnftffe errau in cendendts fidti decret$s . vel iieneraltbui prdceptn merum.

) Proteft. I. Vidctur hic Bcllarm. concederc, polTe Ponti- ficem , ctiam cum generaliConcilio crrarc in condendis Ipecialibus piflecepti;, morum: quorfum enim alias in tam accurata& diftinda fcntcntiaB hujusexplicaiionc . infc- reretiUam voccm , gcnerMus f Concedit igitur qu^edam decreta Papa; Sc Conciliorum non e/re fantta , ncdum fa- crofanda. Indc etiam fequitur Papam cum Concilio pof- rcerrareinlidc : eft cnim de fide omnem virtutem eir« bonam.&omncvitiummalum. II. CumomncsPon- tilicii doccnt vcl Papam poffe in iftis criare ii abfq; Con- cilio dcccrnat; vel Concilium errarc poffcfi abfquePapa ftatuat; milluspoteft efrcintercos confenfus verus dc ;crto &infallibili judicioPapas&Conciliifimul; quia nonconvenmnt intcrfe , utrum infallibilitas illafit in Concilio, an inPapa. III. Multi corum qui dicunc Papam non poffc crrarc cum Concilio , dum infallibilita- tem collocant in Concilio folo nihllo plus tribuuntPa- iftii verbis,quam EpifcopoParificnfi, Colonienfi, aut :uilibct alilprivatoDodori , ncmo cnim poteftcrrare :um Concilio ; SiConcilium non poflit crrarc. Tribue- tnus nos tantundem ( quasnoftraeft liberalitas ) vei Pa- ?«, vci ipfi ctiam Bellarmino, non polTc fcilicct eum cr- :are cum Scriptura,cum Prophetis,cum Apoftolis,id eft, Pum iis qui non crrant ; quemadmodum Philofophi hoc ribuunt cuillbct,y< naturamfequaturducem.nunquam errabtt,

4. Bellarm. Cenveniunt Cathdici , 2. Pentificem ftlum vel cum f9 farttculart Cenct/te^aliquid in re dubia ftatuentemy five trrare pif- *» five Hcn, ejfe ab emnibus fideltbus ebedtenttr audiendum.

Tretcft. I. Sunt miferrimaPapaBiTiancipiaquihocfta-. fuunt ; & Papaquihocfibiarrogat, profiteturpalam, & irae fe fert Diabolicam ty rannidem fpiritualcm. Nihil e- tai cogitari potcftmagis tyrannicum & Antichriftia- W H a num ,

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

5.rlaratur /p^jr^-i»M prsap^cnio, vel vtftum prchbendo erraj

UoenLrnpeccare vellet, '-'^^^/^-^ [j;;. J Th^o og! V en^^^^ fum eft, Po"".^J^°^X"pai ^ connarium

'J";," ;^%"»p»««'..»-A»-'««' •• """'»

eum infinitis nliis Pontificiis , qui non Pl'^7^^^^^^° ^ff^ lunt adaffcntandumPapx. H^c dcmque fenten^^^^^^^ Concilii Conftnntienris,& Bafilienlis,ab 'Pfi;.^'^! ^^»^^^^ tino quinto,Nicolao quinto,& alus aPPfo^'^".-/lj^'^,;. tcm fententia, eit Cunx tantum 1^°'"^"^ ' ,f ,f/^ ' ' rnrumPapy. II. Si hxc fententia fit hccreli pioxn. qua e tSu toleratur ? Annon hoc ipfo graviinme pc ?a'paS cum hcereli aliquo modo commumcju qu.

Jantui^^ errorem h^^e^i P^°^'"^^""'P^:J°

re permittit in-Ecdcfianonpa lam damnatum? 1 1 1. rjl

toleratu r alio modo a Papa mh quo omrj.a ^^}^^'^^^^ lima toleraic folet quae toUere non PO^eft. D.uiinatutl Anathematizaturhxc fententia iPapis m fuisDecictJ ut Azorius oftendit inflitut. moral p.z. M.'^p.4- f:?

non audcnt permittcre ut ift-^^^^"^'*? ° Mmi aetur : nequideminTridentino hociaris tutum VK batur : neque volunt fua propria placita irrihom multj rum exponere : idcirco fatis habent utcunque per luoi miiiirios hanc fcntcntiam veliicare , 5c contrauam^

M r N V s

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Oen Haag

224 E 3

F F R V A T V S. T ^:;

liii.iiiMrc. Inienni tamen non eftroleraiio miitua, niaxima difcordia, inter parte^ adverfas. lic enim lo- ■|nnesMajor,apiidNavarrum , fuperf novit nct.^. num S4. ^^n^ ncmini peYmtttittiY teneYe PaYtftenfmm & PanoY »ttanifetuen^ / nec Yi4YftiS Acaiemta PaYificnft% patituY tit contYaYta opinto af^ ■■pbi^rme^. IV. lllud autem imprimii> obfervandum, ex -"^lBnfeflione Bellarm. nondum certum & determinatum efleinterPontificios, utrum Pontifex Romanus certum & infallibilcjudiciumhabeat necne in quaeftionibus fi- dei & morum,atqueadeoinccrtumeireanfupremampo-. teftatem habeat in Ecclefia necnc : quod tamen Bellai m. anteacontendebat eflc de fide,& fecundum ejus theolo^ giam eft fideiprincipium decumanum.

^.TeYtiafententiaefi » Pcntificem non poffe u!lo moio ejfc hdYeti^ ium.Hcc do^cYc pHhltce hjiYfftn ettam ftfotus Yem aliqHam dtfiniat.HKc JPijhtifcntentia cR pYobabttts.non tamen ctYta.

^Yotcft. Har;c futilii, adulatio. Pighii fcre propria,a Pon- kii:^ cordatoribus temeritatts damnata, Bannes in r. pag.<^^. & im»z q.i.a.io p,^7. non alia ratione pro- )abilis aBcllarm. vocatur, quam quodejusprobationem approbationem, in gratiam Pap«, vovet & optat. icllarm. QtiaYtafentemiaeft. Ponttficem^five h^YetictiS ejfe pof^ Lfive non^ non poffe uliomodo dcfiniYe aliqutd hnYettcum, a tota Ec* ^tfia cYedindum. Hac eft communtfitmaoptnio.ccYtifiima & affcYenlu PYcttfi, I. Mirum eft, hujus opmioniscommunilfimns, nullum teftem ex omnibus Scholafticis proferri ^BeU iarm. piaeter unum Thomam : & eum etiam illam limi-i lationem non haberc pcr quam BcUarm. iftam fententiam la caeteris diftinguit. Hasc certe communiflima fentcntia, lovum cft commcntum , non Patribus tantum , fed & ■Jcholafticis antiquis ignotum. 1 1. Nihil aliud eft quam ^^cgatioconclufionis : cum enim contrafic difputatur : •^uipoteft eflcH?ereticus, poteft dcfinirealiquid hasreti- im a tota Ecclcfia crcdendum ; fed Papa poteft efle hac^ iticus : ergoPapa poteft definircaliquid hsereticumi itaEcclcliacredendum : Refpondetur a Bellarm. five )flOlt cflc haereticus, five non poflit , non poteft definirc ^iquid hasrcticuni a tota Ecclciia credendum. III. Mi- lcuhim fingit novum,& inauditum : quod quamvisPa- ipolfit haerctica credere , & docerc , non polfit tamen lo modo dennirc cadem ab omnibus eflc credenda. V. Authorcs hujus commentiinter f«difl'entiunt,dum luidamcorum infiliibilitatem Papa^ pcndcre faciuntex •bira diligentia quam adhibet in veritace quaerenda, alil ^eio debitam lUam diligcntiam Papae necclfariam cfl!e

rgant.

H

9.BcU

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

174 BHLLARMtNVS

9. BeIUrm.I. Nondtpdentinterre ^quiaemnes tog^t fejjfon^ derent non pojfe fiert ut P*tpa temere definiat.

Proteft. Falfumhoceflcapparetcx ils quae apiid Azo- rium habentur. inftit. mor. p z.ltb^. ubl concedunt quidam fojfe Pap^m, peecare contra prudentiam.fi conflltHm & dtltgentiam mn adhibiatin defintendo.&c apud Ban. in z,2. 1.4. lo pag.6^.6\, COntendunt.nuUumprtvtlegtum futjfe conce/furn Petro.ne prudcntiai ejus deficcret.ubi etiam cx adverfa partc, difputat ipfe Ban- ncSyafufUntiam Sptrttui fandi non effe conceffam Pap£»per immedt^ tam sUuminationem :&ntfi dcbttam dtligenttam adhtbeat, Papam ex- fonere fefe pericuto errandt.

Beliarm.Z. Qutpromtfit finem» fine dubio promifit & media.

Protesl. l. Hagccftpraecipuaquaeftio, an Deus promifc* rir Pap2einfallibilitatcmjudicii,quamBellarm. hicintel- ligitpcr fincm : numquid dubium unum probatur pctj m.igisdubium ? II. Nullumdatur exemplum,quo Deusl prcmilitalicuimortalium , ipfum femper diligentlam iUj lamadhibiturum,cujus, tanquam medii, virtutc immu-| nis cfTct ab crrore in judicando Prophctae & Apoftoltl nonper mediahochabuerunt , fcdper immcdiatam rc-j

vclationem. , ^ I

10. Bellarm. Vt hac fententta fde infaUibilitate Papa ) facthua inteUtgt & confirmart poftit, ftatuemus aiiqt^ot propo 'ttones. ^ j

ProteB. Vna propofitio ftatucnda primo fuit,finc qua i-j ftafcntcntianon potcft ullo modo intclligi aut confirJ mari, quse tamcn inter Bcllarm. propofitiones non com- parct ; illa nempc qua certa rcgula traderetur , quomodol hdc divina poffint homincs tieri ccrtiorcs,^»^»^^ hicvel /e Ponttfex qut Ecclefia Romana prxeft , ftt verus cr Ugtttmus PetftX fucceffor» ir Ugttime defintat atiquti a tota EccUfta fide divina credenA dum, Bannes in 2*2. q. I .a. i o. pag.e^. concedit,fidt tantumJ humana , cuipoteft fubeflc falfum , crcdi hunc aut illun?* cire Chrifti Vicarium : quia pcndct hoc cx variis circurn- llantiis. quae polfunt fallerc, hunc fcil. aut illum cffc vi- rum, baptizatum, ritc & legitimc , vcl canonicc clcdum InPontiriccm Romanum. Cajctanusin 2,2. ^.2.1. ad 4. idcmdocct. C2in\\s^tUc.cap 8.^i 10. diftinfte ctiam can- dcm vcritatem confirmat , quiaetfi fide divina crcditui id quod ex una propofinonc divina fidc ccrca , & altcr; ccrta evidenti lumine naturali , bona argumcntatlom colligitur ; non tamcn illud quod conficitur ex una pro- pofitione divina fidc crcdita , & altcra .^ola fidc humana nota. Inifthoc igitur fyllogifmo : Qui legitimecft cle- ftus in talcm,cft Petri fuccefibr , & Chrifti vfcarius : fcd hicvelillceft itaclcaus : crgoeftPetri fucceflbr , & Chriftivicarius ; affumptio tantum humanafidc cft ccr-

ta ; erg<

Early European Books, Copyright C) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

1 N E R V A T V S. 17^ ta : crgo conclufio non conftat fidc djvina , fcd human^ > i falfum potcft fubcftc. Azorius autcm snfHt, mor.fAr.TL. cap.^. pro nobis cx praemiffis Illis fic aigumentatu! : fola fide h(4ntana credsmui huncvel tlltim j ejfe fummum Ponttji^ nou potefi ejusjudtaum effe fide divina certum ac verurn : neqrt'! Migari potcfi Ecdefia ad juiicium vel fententtam hujus vel tl/tus ^Pontificis fide dtvtna credendam .* nam definttto fidei Papji authorita-» Uefaila % tandem refolvitur in autheritatem tpftus Papa. Ex iftis |apparct,nihil clfc ccrti in dccrctis Pap.^: ncquepofTe Ec- jclcliam ab illis pcndere,qusm\'i5 generales omnes propo- fitiones a Bellarm. ^latucas gratis, ipfi conderentur : Mi- fcrrima enim funt ill.i refugia Azorii : n$s ( td efi , Ecdeftj.) tredimus ht^nc effe fummtim Ponttficem quta E(clefta fic crcdit, Djh> mn permtttit ut tnhabtlis eligatur, Qu^afi diceret : Ecclcfia crc - ^*t,quod Dcus nufquam ie\'elavir,quia Ecclcfia hoc cre- t. Propofitioncs ramen BcUarm. falfas efle brevitcr oftcndemu^

1 1 . Bellarm . Propof. i . Ponttftx cum totam EccUfiam liocet » in his qua ad fidem perttncnt» nuUo cafu errare fotefl.

Protesl. 1. NuUa ratio,aut rationis umbrapoteft rcddi, quare non aequc polfit errare Papa, cum totam Ecclcfiani •docec,atquc cum docct aliquam Ecclefif partem,aut cuin illos docec qui nondum funt m Eeclefia. Cum igicurca- Jcite Bellarm. conccdit unum ^ non poteft alcerum , nift Ipcr infaniam, negarc. II. Qjiamvis alias forfannoncr- rarcc , quandocunquc tamen hoc fibi arrogat , ut totam Jcclcfiam doccac canquam fidei judex,quicquid fic quod raecipuc incendit doccre , non poceft non gravicer crra- C. Cum cnim aliquid inftde vcl moribus hoc modo de- nit , eo ipfo dcfinitfe cfl^ejudiccm fidei : & fimulpro- nunciat, hocefle fide divina credcndum , duplicem hunc crrorem errac , quandocunquc tocam Ecclcliam docct : faspiflimectiam dccreta Papas mendacia funt ratione nis,quo fenfuBellarm. itb.-^^ capAt^. Antichrifti miracula I mendacia eflc dicit, adeo ut nc illud quidem privilegium iiitPapas fimpliciter concedendum,quod nun^iuamm^ntttut^ • ium verum dtctt, III. Toties crrant Papa5,docendo cotam > Ecclcfiam in his quae ad fidem pertinent , quoties in fuis idccrctis, decretalibus, aut aliis publicis fcriptis ac refcri- ptisaliquam partemScripturae facrae malcinterpretatur: quod non raro illis contigiflc ,quifiontem habet, noii negabit.

12. Bcllarm. Promifiio cfiChriftiLuc.ZZ' igorogavi fro te ut hm deficiat fides tua.

Proteli. I.Nihil indcconcludi poflTepro infallibilitate tPapag, Pontificiimulcifatentur, ficcnimBanncs inz.z. l H 4 • <f.i.4.io»

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

Yy6 BHLLARMIl^VS q.l.a. lO. Spcciale Petri privilegit^m fonat » in quo aliqui

& catholue inteUigunt ferfevcrr.ntiam tn fide tnteriore Pctro cjfe pomtffam : ad fuccejjores eim cxtend(re noft c$gtmur. 1 1- Nlhil hic AKit\xi6.t iocenAo : nihil de /flU JEa/^A^ doceiida : nihilde trrore : nihil de PapA. Quis igitur Alchymifta potcft hanc , promiflioncmconveitere inillam , quapromitteretur , Papam non pojfe errare > cttm totam Ecclefiam docet defide , non pottit trrare. III. Bellarm- ipfe hsec argumenta in contrarium (cjuamvisaliudagens) hocipfo r.j. profert : i.Vnatanm tum perfona defignatur, Stwon.Stmon. 2. Domtnus pro ilio rogat.qui lYAt p^rvfrtenit4i & converttndus. Haec enim omnibub PonUj^ iicibus Romanii non conveniunt. IV. Similitcr oravd|H^! Dominus pro omnibus Apoftolis, loh 17% i isij*

BcII um.I. Noneratrattocurbti pro perfeverantta Petri orareU Troteii. I. Chriftus J^i4f.26. tcr eandem orationem rc- petcbat. 1 1. Fuit etiam fpecialis ratio pro Pctro rog:ii: di, quia fpecialitcr fuit tcntandus. II I. Nulla fpeciali oratioproPetro cxprimitur : fed fpecialiter tantumPe- tro fignilicatur, quod oratio Chriftiad illum pertincbat, i Bcllarm.2. Spectale ahqutdfuit Pctro impetratum. j Proteft. NihilfpecialcfuitPetro impctratum : fed fpc^ ciali modo ipli ligniticatum, & applicatum.

Bcllarm.3. Mvdiate faltcm oravit hoc locoChriftt^i proomnibusl Apcftoln* td efl f pro altquo dono P^tro communicanio m altorum uttUm | tatem.

Protcft. I. Si hoc conc«datur , nihil inde fcqu. I I. Hocin loconon oravit Chriftus omnino. I I I.Q^od impctratum fuit Pctro , non magis pertinebat ad alio^ A- ] poftolos , quamquodim.pctratumtuit aliispcrtinebat ad 1 Pctrum.

Bcllarm. 4. Donum hoc loco impetrattim Petro ettam aX fuccef-* fores ejus pertinet » tn uttlttatem EccleftA • quA femper indtget aliqU4 A quo confirmetur^ & cujus fidcs dificere non popt.

Pr(fteH. I. Vcrbis immcdute fcquentibus , ncgat Bcl- larm. totum donum,hoc loco impetratum Pctro,ad fuc- ceiroresejuspcrtinere. II. Pcrfonalia etiamPetri do- 1 na pertinebant a4 utilitatem Ecclefise. III. Ecclefia W non nidiget uno aliquo fcd multis,quorum tides non dc- ticiat , & aquibuspollit conlirmari. Infallibili autem conhrmatore, praeter Scripturam & Spiritum fandum , negamus Ecdefiam indigere.

I 3.Bcllarm. Domi«/<5 duo privilegia Petto impetraviu l.Vt ipfe non pojfet finquam vetam fidem amtttere. %. ut ipfe tanquam ronxifcx, nonpojltt tmqunm docere altquid contra fidem : five ut tn fcde (jus nunquam tnventrettir , qutdoccret contra veram fidem , prtmHm fcrtajfe non manavti ad poftcros :fecundHm fine dubio manavtt.

Protcit.

ENERVATVS. 177

Protefi. I. Non funt duo piivilegia, fcd unum,nc» 4w:r- cfidem: & fwi docere cQUtra fidem. II. Non fuerunt ifta ivilcgiapropriaPetii : fed communia omnium Apo- olorum. III. Terfopalia hsec fuiffeprobatum eftan- :ea,non hasreditaria. I V. Si unum ad pofteios non ma- aavit, quod fundamenti rationcm habuit , non eft credi-. )bile alterum ad eos manafle. \ . V't hoc convcniatTuc- cefToribus Petri , oportet ut omnes negent Chriftum, & poftea convcrtantur.

Bellarm. I . Non cjfet abfurdum , fi dicamuuUud { converfus ) inteUtgi de converftone 1'etri ad alics qMS vtittct tentam <J vacit^ ' tantes.

l Protesl. Nihilabfurdiuspoteft-fingi,quamutconvcr- mo Petri, cribrationi Satan^ oppofita, certo tempore fu- rtura , -srsTSHV/r^Jix; , quam Chriftus ipfe poft triplicem

negationem futuram dixit , quam Petrub ipfe , adverfio- " nemaliquampr^Efupponere fenfit , quamomnes inter- preies refipifcentiam eflTe docent , dc attentlonc ad alios cxplicetur.

Bellarm.2. Converti a feccato convcnitpivataprfonA : fei i€Onfirmarefraires conventt captti & frincift aliorum.

Protesi. I. Vni & eidem perfonae , tribuuntur a Chri- jfto , fub una & eadem ratione : fi igitur unum conveniat rivatae pcrfonae , convenit & altcrum , fi unum fit per- nale, perfonalia funt ambo. Conhrmare ccrtcfratres opriepertinet ad fratrem; pertinet ad eos, quorumeft lcxhortari. i Tbeff.i^z. atque adeo ad omncs lidclcs. lieb.

14. Bellarm. I. Matth. 16. Petrm cHmftHccfforthHsdicittif fetra & funiamentum Ecclefix non rutturs : crgo nec iffe Petrus^ nec frccejfcrcs ejuspoffunt ruere^ aut crrare.

Proteft. I. Petrus nullo modo cft pctra vel fundamen- tum Ecclefiae , nifi rcfpcdu dodrin^^ Apoftolicas , quam cximmediatarcvclationeaccepit^ & tradebat: fedinifto rerpedu nullos habcreeum fuccelforcs, Pontifica ipli ta- tciuur. II. Pctrushocrefpcdu nonpotuiterrare,do- ccnspartemaliquam Ecclefias : Papam autcm illo privi-. lcgionongaudercBellarm.concedit. III. PapampolTe hsereticumefie & damnari, Bcllarm. non negit , quo- modoautcmaedificium crit incaglis, cujusfundamcnta j. Variafunt inferno ?

15. Bellarm . Papa efl paftor Ecclefia , qno errante , tota Ec^ \ riefia errabtt , ntciue oves pojfunt judtcare , utrum paftof erret necnc \ utrum Pontifex refledoceat, annon,

Proff/J. I. Pctiturprincipium. II. Paftor potcft crrarc h 'JBcclefiailla, cujus eft paftor > noncrrantc- Papampofic

H 5

cllc

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E3

178 BELLARMIMVS cflc haBiecicum Pap^e ipfi conccdunc. III. ludicarc iifcernendo poflunt ac dcbcnt dc doftrina paflorum , omncsilli , quijubcnturfpiritusprobarc. I lohan. i , 4,^^ IV. Hocipfo manifeftcdcclarat Papa fe cfle Antichri-i ftum, quod ilhim locum in Ecclcfia libi vcndicat, ut ipfo crrant;c & ruente , tota Etclcfia corrucrc dcbcat , fic c- nim Gregorius epift. Itb.d^. efin.-^z & 36. lohanncm Con-i ftantinopolitanum arguit Antichriftian? praefumptionis: Vniverfa i;^itUY Ecdefia cormet , qnando 15 qui /ppellatur umvcrfalt^^ eaitt.

16. Bcllarm. InTe/tameHto veteri» quci fuit figura novi^ rontifexhabuitnxim&thixmmim : quA duoquiifuerint ^non^ dumconvenit : f dcYidendum eit ftgnificareverttatem & doclrmam: tta ut urim deducatur 4 jarah docu$t , thummin db aman crcdtdit,

Protcft. I. Pontifcx ludaicus non fuit typus Pontific Romani,fedChrifti. II. Pontifcx ludaicus non habuit wy/m& rAwwwiwpoftdeftruftionemprimi tcmpli: E\ech. 1,61^ Nthem.7»6^. III. Quandohabuit iftamyftcria,] nonipfi ad leges novas condcndas infervicbant , fcd ad inquircndum ^Deo : ncquc potuit eorum opc ad libi-*| tum, fincerrore , pronunciare. i S^m. 28, 6. IV. Non j amplius poftulamus in ifta quasftionc, quam Papam poflTc «rrare , eodcm modo quo Pontificcs ludaici crrarunt o- lim, inChrifto rcjiciendo & condcmnando. V. Non» authoritati tantum dodorum omnium Hebraic? linguae, fcd & ipfi ufui, & analogiae grammaticrc opponit fcfc Bcllarm. in hac ctymologia : unam tantum literam thc- matis rctinet in vocc dcrivata , derivat vocem a jarah pcr ghuree: elifionem litcrarum fingit, finc ulla nota aut com- pcnfatione , in omnibus dcniquc crrat , ut Papam probct nonpoflccrrarc.

17. Bcllarm. Probatuftiemduplieiexferimento. quiafolaR^ mana fedes nunquam defecitkfide: & Pafa flurimai harefcs fin§ Conciliogenerali damnavit.

Protejl.l. Pctiturprincipium. II. Non agiturhicd# fcdibus & fcUis fcd dc fcdentibus &c doccntibus Papis* III. Multialiidamnarunt varias haercfes , fincConci-^ liisgeneralibus, & fincPapaRomano.

18. BcUarm. Propofz. Non folum Fontifex Romanm nonfm tefl errare tnfide, fedneque Romanafarttculart: Ecclefia. Hocautem nntelltgendume^l de errore f^rfonaltomnium « ita ut tota Ecclefia iBs fiefetapoftattca. Vertfitma eil hdcfropofitio , fi intelltQatur de Eccefts Romana^ dum tbi ferfiftit Apoftohca fedei. Si vero fic inteUigatufm quafi fedes Afofteltca non pofiit unquam Roma aho transferri : eli piM &prob^biltfitmafentmtn ; H9n ttmiH Aii^intfl i^tfit §mntnc defide.

Frmft, I»

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Oen Haag

224 E 3

K

Rc

ENERVATVS. T-'; Prcteft. I. Majubeft , quod trlbuitur hic a Bel'. Ecdcdae Ronianac, quam quod tiibuiti^li Papx. Pa cnimimmuncni cife vulta judiciali eriore , non a pc. nali: & Ecclcliam Romanam a pcrlbnali: fidcsautwTn penbnalis multo pretiolior cft quam judiciali^ : dc erroi cr/bnalis magi^ cft pernlciofus ipfi erranti , quam ?ud:- ialis, Hucctiamacccdit quodex hac hypotheli ; ncv» ^ dicialitcr quidem crrarepo/Iit Ecclelia Romana , li c- c^uam de tide ftatuat unanimiconfenfu omnium : qui.i a iicerrarct, errant omncs etiampcrfonalitcr. Nihil igi- turaccedit Papas , ex hac propolltione : fed detrahitur Jf^ potius multum , dum Ecclcliaparticularis ipfi non » ' quaturtantum , verum etiam antefcrtur. Quod e:: . n fk magisadhucapparcbit, fi teftimonium illud Cy piiani ri- ide ( utBellarm. vult ) intellcdum convcniat Ecclelia^ omanse particulari , adeosperfidianoHpote^ habere accef^^Ki. Ltb.i.eptfi. 3. Agitur cnim ibi non deintidelitate Ronv:^ norum , fed dcferfidia &fraudc Fortunati &c Felicis , qui fuis impofturis fallcre Stephanum , & obrepcrc Rorr -i^ nis conabantur , ficut Bafiiidcs impofuit Cornelio , teUc* codem Cypriano, Eftsl.j^. Hujufmodi autcmpcfidiam ad Papam Romanum acccflum haberc Bellarm. ipfe faterur //4. hujuS4, eap.%. multo igitur pra&ftanrnis eft privile-

f;ium EcclefiasRomanae, quam Papae. II. Cumjudicia-- is infallibilitas Papae , non potcft infallibilitatem perfo-* nalem ipfi Papas adfcrrc , qusenam fingi poteft ratio, qua .illam confcrret Ecclefiae Romanas ? III. Privilcgiuni iftudEccIcfiae Romanse nullo argumento confirmacur, vcl ex Scripturis , vcl ex traditione , vel ex communi confenfu Patrum , vclcx Scholafticis ipfis : ita utomni /pccie probabilitatisdeftitutum, cogaturplanc mendica- ri. IV. Adverfatur Scripturas. How.i 1,20,21. & rcjici- tur ab omnibus quinonfunt adulatores curiae Romanas. Bannesln2,2.f.l. 4.10. pag. 138^150. NommeSoti, I Ca^etani, & aliorum Pontificlorum haec habet : Ex Srri- '^'M k-ftHra certum nm eft^ popHlum RomanHm non dafe^lHrHm afide ^ &Cm fW^ frqHinimohBcvideturfigmficari. 2'Thef.2. ubt ( ficredimus Lallant. ^than. Chryfofl. Amlrof. Hteron. & aliis ) pcr dffecltonem tntell.:i^ tur abolttiopopuliRomani. V. Bellarm. ipfe oftendit fcniail Ccrtihabuifrede hacpropofitionc , dupliccm fenfum ejus declarat : quisautem fit genuinus nondicit, primus fen-t fus nihilftatuit nifi cx fuppofitione inccrta : fecunduni autem non e/Tc dcfide ipfemet agnofcit. In eo tamcii obfervandaeft contradidio,qua Bcllarm. ncgat hic,quod antca//i'.2, cap. 12. difcrtis verbls aftirmabat : ibi cnini ixQii^RomanHm rontificQm nt Romanum Ponttfiam rctrofuccc.i r-^

H 6

Early European Books, Copyright €) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l

280 BELLARMINVS fjfedefidef quamvi^mnfn de jure divino : hic autem fatetUt^ tion ejfi omnino defide , a Romana fede nonpojfe fefarari Apoftolic fcdem. Sed magis animofe pugnavit pro Romano Pontifi-^' ce, quampro Ecclelia Romana : eundem fgitur afTevc^ landi tenorem non obfervavit.

19. Bellarm. Prop. 3. Neque in prAccptts moYum » qu^atotitjl^ Hcclefia pYdfcYtbuntUY » ^ tn Yebui nccejJaYtts ad falutem vcl / w tis /jriii wt-"*' ■peY fe hona vel ma^a funtt eYYaYe potefl fummm Ponttfex .

pYote^i. I. Mirum eftjimprobillimos homine^, \ el lio- nimum potius monftra , quales multos Pontifices fuiflc, Bellarm . praefat. hujuscontrOverriaefatcrur , nonpo gencralitcr decernere contra bonos mores. II. Infini gularibus praeceptis , pofie Papam errare Bellarm. agnof* cit , omniaautcm fingularia ab univerfali non difterunt reipfa. III. Concedit etiam pofle eum/«;^^r//wrt7n »minu$ difcYetam^ inutilem , & nimtsgYavipocnafancitamlegem» tOtiEc- clefise praefcriberc , fed hoc eft crrarc in cathedra : hoc cft in Pontificis officioerrarc : hoc eft temerc definirc: <lu22omniaPapampoirenegavit anteaBellar. IV. Nul*- lapromiflionc autetiam rationc nititur mendicabulum iftud privil(rgii.

Bcllarm. i Iohan.l6. Pf^iritus veYttatis docebit vos omne:» vcYttatem.

pYotefl. P;<pa noncft Spiiitus : ncque habct Spiritum fibialligatum.

Bellaam. 2. DeuspY^cepit Ecclcfia ut feqmYetur Papam.

Protesl. Vbi ? quando ? per quem ? Paftorcsoptimi non funt fequendi nifi quatcnus illi fequuntur Chriftum% I Cor. II, I.

Bellarm. 3. Ecclefia aliternonpofiitdtciverc fancla.

PYotefi. Imanunquam vere & certo diceretur fanfta,i ii pcnderet hoc ex fanditatc decretorum Papalium.

Bellarm. 4. Si Papa eYraret , prdcipimdo vitia , vei pYohibend^U ) uiYtutcs» tenetur Ecclcfia cYedcYe^ vitia effe bona, & vsYtutes malas. p * "

PYotesi.l. Tenctur Ecclefia credere , eum circAnti^ chriftum, & primogenitum diaboli , quihancauthorita-^ tem fibiarrogat , ut fidesipfi magisquam Deohabcatur^ II.Noneft mirandum,quod Pontificiidefendunt,Paparni nonpolfccontra fidem aut bonos moresdecerncre , cu profitentur fe tenericredere, foediflimashserefes efle ve ras doftrinas, & turpifllma vitia effe faiuT:itatem , fi Pap itadccernat, non opus hiceft difputationc , fcdanathi' maiepotius maYanatha.

20. Bcllam. PYop.^. PYohahtleeH ^piequecredipoteil ^fu\ f)mm Pomificem etiam» ut parttcuUrem perfonam , haYittcum ejje no\ pojfe^fatfum aliquid contra fidem perttnactteYcredendo.

ProteH. 1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

I ;

E N E R V A T V S. l8r

Protes}. I. Pise hujus &: probabilis fentcntfje prinius author fuic Albeitus Pighius, Campenfis, queni ptimmto^ fica ^ frobabiliriUione duP.mn voluntate Sc gratts hoc alicruiire dicit Banncs in 2, z.q.i. a. 10. / 57. Vbi etiam addit , con^ trariam rententinm ejfe covimunem optnicnem ommum cintiqtiorum^ & TontificHm Ro nanorum , & fchoUfltcortm Doclorum % ante Pightum^ & grnvtorum foiitffum Cajet.mi » Turr' crcmata » f V - iyn^ Vtclorts, , Soti^ Cani. V^ndc igitui nova h^ec pi ^ pieta> Bcllarminiana ?

Bcllaim. I. Papaftne dukto veram fiiem fempcr p A ucaitt : fi vero hocexterquerctur ipfi ftcut veria pcftta futrunt oHm tn ore Aft?tA Salaam tffet tUud vioUmum » & nonfecundum fuavem difpofittonem frovidcntt^ Dei.

Proted. I. Sine dubio tai. ;. ^ cil, Papam femper \'cram fidem prasdicare. II. Relpondet Bannes , pag.59. £<i- dem via probaretur^ quod fumrnus Vonttfex nonpofitt effe pegcator , vel idolatra , quia tUe dcbet judtcnre ( w! r } contrapeccatores &

'dolatras, III. Addit idcmfua. lucionem Pontifi-

rum quorut}dam , pertinerefct/icet ad fuavem difpoftttonem ivcrft , quod aquafurfurn aCcendtt , cuyn opt^s fuerit , ue dctnr va^ €uum : & eodem modo Pap vnhArettcum pofje veram fidempr^dicare»

Bellarm. 2. Hailenus nuUus Papa fuit hdrcticus ^ velccrtede nuUo probaripotesl, qnod h.^retictis futrtt.

Protefl. RefpondetBannc^ini. qu^H. I. art, 8. pag. -^f. Experientia teftataeft , unumaut alterum Papamcirca iidem defeciffc : id quod tam magnis argumentisproba- tur, utoppofitum fine aliqua temeritate defendi noa point. Et in 2, 2. pag.^8. duct S ynodi generalcs 6 & 7 . & quod magts urget, trc^ ^ontificcji Romani , Agatho, Leo 1 1. & Adrianus I I. tulerunt fententiam in Ho- norium tanquam in hasreticum. Si ei'raverint illi , ta-i men negari non potcft , quin pro conffanti habuerint, in haerefin fummum Pontihcempoireincidere,alioqum ac-» cufationemde haerefi nullatenus admifilTent. Etcertc ridiculum eft , quod poft nongentos annos Albertu^ righius ( & Bcllarminus J invenerit teftes hujusreifaU fosatquefalfarios effc.

Cap. VII, DcCoaiirjaVapApoteflate. Lib.j\.c.l(^.

Qua^ftio eft , an pofllt Papa cogcre fidcles ut id crcdant, velfaciantquodipfejudicaverit: hoccft,an poflit fua authoritatc leges fcrrc confcientiam fidelium obli- gantes , & tranfgrelforcs earum judicare, &falteni fpintuah*buspaenispunire ? Poatificiiaffirmant : nos negamus*

H 7 THE^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E3

BELLARMINVS

T H E S I S I.

BElIarm. QHdritHY^M Papa habeat veramfcte/tatem inmHtt fideleSf tn (ptrttHalihuSf mt habent Reges in temfcra/tbus. Protefl. Contcndit igitur hoc inloco Bellarm. vcrum cfle id quod antca lib. 3 . cap. 1 9. pudebat cum fatcri , P4- fam f(ilicet tn Ecclefia rcgnare.

2. Bellarm, QHdrttuY ie legihHs juflts: nam injuftd legesnon funt profrie legcs : namleges tnjufta ratsone materia » non oblig^mt^ ncqne debent hUo modo ftrvari quamvts ilia qua funt injuftd ex f\irie fints» vel aucloris , vel ettam forma , feu mod$ , fervanda funt, qi4and§ feqHeretHY fcandaimm fi ncnJervarentuY.

pYoteft. Vcrbadat Bcllarm. nam antcacap.j. doccbat#t Non effe fidt/iHm jt^dtcare^ an Papa erret» necne »& c^. non effe fub* ditorum , hac de yc dubttare fed ftmpltcttcr obedire : ita ut ♦ fi Papa cy^ raYet^pYdctptend^vttia^velprohibendovirtHtes » tenctur Ecch fia cre^ iere vttia cjfc bona , & vtrtutes malas > nifi vellet contYa confctcntt xm pcaare. Tcnetur enim in rehus dubiis Eutcfia acqHiefccYe judtci^ fummt Pontificis» &faceYe quodttle prdcipit , fton facirc quod tUe pro^ btbet» ac ncforte contra confctenttam agat , tenetur cYtdcYe 4 bonum ejft quod tUepYdctptt : malum quod tUc fYohtbet.

n^r^tmenta BeUarmini.

3. Bellarm. DeHt.17. qui fupeYbicYit ^ nolens obedirefacerde^ tti imperio^

Protefl.l. Nihil hicdicitur de novis lcgibus condcn- dis. I I. Nihil dc impcYto Saccrdotis [ nifi ex corrupta vcrfionc) feddccjusmjniftcriojfej/r^m*. III. Nihil dc uno Pontificc. PYndens LeHor [ air Cajet. in illum locum j advcYtCy quoi definttto ambtf^ux caufd^ non ab uno fed a multis SaceY^ dotibus & judice dcfcYtbitUY, & cx loco fnnclo^ fccundum legem.

4» Bellarm. JMaitb.i6.quodcHnqueligaveYiSt&c. ligaYeat^ tcm figntficat legemopponeYc. Matth,!'^. aUtgant oncYagYovia.

Proteft,!. Nonfequitur: fi aliquando ligare Ct Icecm Imponcrc » crgo in hoc ioco ita lonat. 1 1. Ne quidem Matth 23. fignihcat impofitionem novarum legum , fcd lcgis Mofaicag cxadioncm. III. Nihil ibi de Papa dici- tur, magis quam dc Prcsbytero quovis.

Bellarm. /0A.2I. Pafe cueseilvocabHlumrcgtum.

FYotcft. Pafcitur vcntoPapa, dum Paftoris nominc, quamvis non pafcat, in regium folium c\ ehitur.

6. Bellarm. loh 20. Sicut mtfitme PatcY^ita mittoego vos^fei Chriftus habmtpoteftatem practptendt^ & judicanJi»

Prtteft. Chriftus ctiam habuit poteftatcm nova Sacra- mentainftitucndi, & totam Ecclefiae formam commu-^ tandi, imo & mundum redimendi ; Quidni & Papa ?

7t Bellarm»

H N E R T A T V S.

7. BcIUrm. Aciot.i^. Aftft^UnovamlegemctniHnt^ iefuf^ hcdtOt & fangutnt^

Protefl I. Non fequitur aigumcntatio , ab Apoftolis idPapam. II. Nulla hic lcx nova feitur.

Eellai m, Ap/iolt vocam iUam onm : res nectjfarias : & e^sfts* iebant.

Frotefi. Onm non fimplicitcr vocantur , fcd aliquo mo^ do fucrunt pars oncri^ , id cft , obfervannx legalii , ut Dion. Carth. obfervat. Neceffana fuerunt antcquam Apoftoli quidquam dc iii> fta:ucrant,non abfolutc,fcd quatenus in iis charitas jubeat morem gcrcrc inhrmis , ut Cajctanus notat. PfAeipiuntHr autcm omnia officia charitatis. Prace^ ifttom vetus de fuffocato & fangmne zit^Alcx^indci' Alesp.3. q.5, 5. m.3. a.2. f.3. ) futtaitemfus ab Apoflolis pcrmiffum , propter facificarionem , advttandum fcixnUlum » & concordtam tnJuccndam^ 1 1- Paulu:) qui intcrfuit huic Apoftolorum Concilio, & optimcilludintclligcbat, i Cor. 8 & 10 apcrtiirime do- cet , nonelfe illicitum comcdcrc idolothyta , nifi ind« inHrmi fcandalizcntur.

Bellarm. I. Forxaffe eotempore ncndumpervenerat adCorinthioi frurptum Apoftolorum: quaftionem enimiftam de tmmdatispYopone^ kant Paulo ^ Ccr 8. & Panlus judtcavtt expedtre adhuc illts non . tradere hoc praceptum.

Protefl.l. Non cft credibilc ad Corinthios nondum pcrvcniireprseccptumilludquod Paulus tradebat omni- bus Ecclefiisper quas tranfibat, ^r7.i6,4. pracfcrtim cum idem PaulusfuitEcclefias Corinthiacaearchlteftus. 1 Co^ ri«/A. 3, jo. Adcoabfimile veri hoc alii:> PontiHciis vide-- tur , utadaltcrum cxtremum confugerint (Bellavm, hoc in loco teftc ) non vcrcntcs aftirmarc , le^em ApofloUm 4am tum abrogari coepiffe zpnd Corinthios , & Alcxander Ales cxprefledicit ( loco antea citato ) Paulum Apoflolicum hoc Tfraceptum inloctspluribus retraflajfe. II. Quae ratiofingipo- ' teft, cur nonexpcdiens tum tcmporff tuerit faltcm indi- care Corinthiis hoc praeceptum ? An expediens potuit cITedc rebusnecefl^ariisita tradare, quafi encntindiffc- tcntes ? 1 1 1. Proponebant Pauloiftamquaeftionem, ut ejus authoritate , &opequofdam fcientia fua inflatoSt & dccretoillifophifticeilludcntcs, poflcntad officium rcvocare.

Bcllarm.l. Paulus reddit ratimem pr^cepti ApofloHci. NoH gutcm fequttur : Paulus dtctt tmmolata non tffemala ex fe,fedt^ntum rationc fcandali , & pericult : ergo fi non adfit fcandalum , ncqucperim tulum , poteruntlicite comedi M potnerurit entm nihil ominus abfolute

fnhibcYt. ^

Ftottii.ln Imovcro fcq^itur, Nam fitMtum ratione

rcandali

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E3

l84 BELLARMINVS

fcandall & periculi fint mala , tum nuUa alia rationc , ne) quidem Apoftolicipiseceptiiationc. II. Paulus ita rcd^ dit rationcm piaecepti, utfiabfit fcandalum& peiicu-i lum , licitepoffint comcdiimmolata i 0^.10,2.^*25. Ra-| tio igitur prarcepti advcrfatur fcntcntiam Bellarm. quii vult ifta fuilfe abfolute piohibita,& ex probitionc eciam ' abfolute mala.

8. Bellarm. Rom. l^. Subditt efiote poteJlatibusfhbih^,aoriius

fTopter confcicntiam, &c.

Preteft. I. Hic locus non magis favct legibus Papx, quam decretisprimaiiiPontifici^Mahumctani qui Mupthi vocatur. I I. Quamvis hominum legesbonai>, quatcnus funt bonae,obrervare Deriex confcientias noftras aftrin- 1 gat, nonfcquitur tamen inde, ipfas leges hominum,con-» lcientias obligarc.

9. Bellarm. i Ccr.4. Apoftolthabueruntvirgam.

Proteil. Habueruntquidempoteftatem fingularcm in- ordinatos coercendi bc in ordinem redigendi : Ecclefia ctiam habet poteftatem fimilem ordinariam,fed nonpla-* 1 nc parem. Quibus funibus huic antecedenti connedi potcft confcquens illud ergo Papa poteft leges condeic omnium ftdelium confcicntiam obhgantes?

10. Bcllar. I Ttm.i.Pauluslegem ftatutt^ncbigamiordincntnr^ Protefl.I. PauIusnonfuitPapaRomanus. Mirumcfl:

nuUaslegcsprofcrri Romae h Petro latas & promulga-« MS. II. Nihilo plusnovcE legisfuit miis quaePaulus docct de caftitate Epifcopo neceflaria , quam iniisquac tradit de casteris virtutibus m eo rcqulrendis.

1 1. Bellarm. I Tim. 5. aduerfus Presbyterum, accufattonem mliYecipere: ntftfub duobus auttrtbus tefttbus. Htc aperttpime do^ cetur Eptfccphm hatere fuum trtbunal . ettayn extraforumconfctentts,'

Proten. Probandum fuit Bellarm. Papam pofl^c legcs condcrcinforo confcientiae :illcautem (quldproquo) concludit £//yio/wm, non Papam , f<#jW/r4rc , non legcs ferre , extra forumconfcientid. 1 1. Multictiam m rebuspo- liticispoteftatem judicandi habent, qui non pofl^unt Ie-« ges novas fcire- Concedit Azorius lefuita, infttt. mor. p.z. itb.iuiap.2. Samuelcm & caetcros judices quipopulum Ifraeliticum, antc Saulem in Regem creatum , guberna- ban t , non habutjfe poteftatem cotidendt leges , fed ex prAfcrtpto dtvin^ legisrextp, &tndedtci» Deum tumtemporis topulrimgubernaffe. Annon Dcus asquc gubernare debct in Ecclefia fua? III. Falfum eft Timotheum habuifle tribunal extra forum confcientiac :^aut illum cflJe forum Ecclcfiafti^ cum , praetcr forum confcientise. IV. ludicium illud non compctebat foli Epifcopo , ncdum Papae foli , fcd & cseterisEccIcfiseprxfcais. 12. BcU

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Hoag.

224 E3

E N E R V A T V S. l8?

12, Belhirm* Sunt altxloca muUa, qtiJ^mintis qfiidcm uYgeni^ twnen fuam habent ejficaciam.

PYotesl. Siminus urgeant quam praeccdentia, tum effi- cacia eorum minor eft nulla : nuUam enim in prioiibus fficaciamcfle, ex didis appaiet. I 3 . Bcllarm. Idem pobatuY ex tYadittone PatYum. PYotesl. Patresantiquinihilomnino teftantur , de Pa-* X proteftatc in confcientias omnium tidilium. 14. Bellarm. JSleceJfaYia funt tn Ecdefia , jYxttY lcgemEuanm geltcam, concluftones extUa^ &dettYmination€$ eju^. ^ Pritcsi.l. PofTuntleges condi fine Papa. II. Isaux * novae deteiminationes reales funt ncceftarix , qux non inveniuntur in Scriptura iTim.1,16. dircdionis ordinis dccori, neque funt leges, neque propriae rcligionis.

Ariruraenta noftra.

o

hic pYofeYuntUY illa aYgumenta » ([ua popt^t fu^n.vit a,rjLrfu$ oailtvam poteftatem PapA in confctentias omntum fidc/ttim : ftd tiA commtinitervtndicantfideltum confctentias ab obligattone le^ um ht$manaYumypAfcYttm tn caufa Ycltgtonts. l^.PYotef}. Matth.ult.20* docentesquA mandavivobts : non ^use vob mandahitis.

Bellarm. /» tts qti^ mandavit DominuSiilltid etiamcfl , utferm ^cntuY pY.^cepta PralatoYum. Luc. 10yl6, qutvos ai^dtt» me audit^ Pfotisl. Qm auditdifcipulosChriftiproclamantcs , af^ fYcpinquAvit YcgnumcAloYum. Matth. lo ^ 7. Chriftum audit: Qiiid hoc ad novas legcs fcrcndas ? Simili ratione probarc pollit Bellarm. liccrc Praelatis novum Euangelium con- derc, quiain mandatis Chrifti fuit ut rcciperctur Euan-* cliumPauli Rovi.2,16. i Thtfl^^.Theff.i^ 14. iTim.z^S. :ba autcm Chrifti. jV/4///;.28,2o,funt adco manifcfta,ut ctanus ipfc Cardinalis , hunc reddat corum fenfum* qtiA mandnvi ego^non mandahttts vos^ non adtnvenictts vosimea enim mandata fcYvaYe , eil neceffaYtum ad falutem : veflrx autcm poffunt eJfcmcrttfcYa.

16. Proteil. Dcut.4, 3 & 12, 32. Kon addetisad veYbum. ^\;QuodpYAcipto tibi h§c tanturn factto.

Bellarm. i. Non pYchtbttuY addttio ad numeYum pYAceptoYumm ut fiex decempYAceptis fieYcnt duodectm vel per detracltonem , ollo: f l addttio ad c ' 'i?n , ut fi loco unius agni , vel duo vel dimi-m

di;im ab unafd fchate comadcYetur.

PYoteft. I. Pcrfedio legis divinae , Sc accurata cjus ob- fervatio ut pcrfedas , quas rationes fuerunt illius admo- nirionis , omncm additioncm cxcludunt. 1 1, Qj^id ma- gi^ impie dici poteft,quam qiiasdam cx praeceptls Dei pof- ic pcr dctradioncm ab hominibus cxpungiita ut dcccm

rcvoccntur

ICaj

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E3

l

luijf

1S6 BEtLARM INVS

revoccntur ad ofto? candem aiitem rationem eflc -iddcnu di & dctrahendi , concedit hicBcllarm. III. Gravi eft crimen adderc novum praeceptum,quam addcre o praEJceptum. Neque enim potefl addi opus ex praeccpto nifi addatu r praeceptum ; & praeceptum planc novum e icfc plus habet praelumtionis, & innovationis.

Bcllarm. De cdYemontaUbm aiditis ^ habemm exemfla. Efl.^\; loh. lo I Sam.^o.

Froteft. I. Celebratio dici fortium Efl. 9*22. non fuit ex) : casremonialis > fcd voluntaria fufceptio civilis commc- n inorationis. Si autem rcligioAim inftitutum fui(ret,au-;f thor tamen ejus ccnfendu^ eft fuiife Deus perMordc- l chcum prophctam,non homo. II. Feftum dedicationis^:- Chriftus fua pr^efcntia non magis approbavit loh 10. quj Apoftolipoft Chrifti mortem,iacnhcia Iudaica,fua pr^ fentia in templum fub illam horam afcendentcs,approba-« bant. All ^.&c. III. Statutum illud Davidis de sequa partitione pracdae. i Sam ^0,14. nihil novi habcbat ficut apparct,Ni#w.3i,i7. Si habuifTct, non tamen lex judicia- lis fuilfct , fcd conclufio ex lcge naturae dcduda , antca non obferv4jta.

Bellarm.2. Pr^jtbetur additi» cotYumfens s nonperficienscpms

fYdceftum.

Protelt. I. Rc<3:e obfcrvat Cajetanus in Deut.4. fYohtbe% Miditi^nem & deminmicnem etiam fub pYdtextu cuftodiendi mandara \ Dei Prohibctur cnim additio , cuflodiatur lex Dei : noTl\ poteft igitur cuftodiri aut pertici addcndo. 1 1. Additio! quse videturperticcrc id quodperfedum eft , corrumpiti| illud,quia detrahitcjus pcrfcdioni. III. Additio & demlnutio pariter prohibcntur : fed nullaeft deminutio quae pcrficit & non corrumpit : crgo nec additio.

Bellarm. 3 . Pnhibetuf additto legwn contYariaYum^

Pmf/I.I.Omnes legcs additac funt contraiiae huic pro-* hibitioni : {ic i^nss altenus quimn f /dcifitur, prohibetur,Z^« 10,1. non ignis contrarius : &c Umenapfofui^mUmtni DeiE^ :tffA.43*8. non contrarium tantum. .

Bellarm.^. In teftamento novo, qucd prrtinit ad totum mundum^ Mcn fctuerumt cmnia tam factle determtnart tn ffeciali, atque tn tefla^ metstc veteri , quod uni tantum fcfulc dahatur.

Prcteli. I. SiDcus hoc non potuit, multo minus potcft: Papa. II. Totus mundus candcm rationcm habet quo-« ad fidcm,cultum,& omnia illa quae ad coafcientiam fpc- dant cum uno populo. III. Pra5tcrordinis& dccori fpcciales ^[uafdam circumftantias , quae novas Icgcs con- fcicntiae fcrendas non requirunt , nihil eft , in quo unius gcntis Ecclcli» ab aliis dcbcnt diflcrrc. £x hacvaria-.

tione

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek^ Den Haog.

224 E3

ENE RVATVS. iS^ tione refponroriim, fibimet inviccm repugnantium, fatis apparet , addirionum authores , multa quidem efiugia quaerere , fed nihil invenire quo confcientias fuas ceitas ac tutas po/Iint prasftare adverfus claram illam prohibi- .tionem, ne eiiiite aiverbum illniquoi eg9 prjicipiovobi^. 17. Protefi. //" ^ 3^22. 14f.4.,i2. Vnus eft legislator. Bellarm. Vnns <!T unicHS e/Hegislator frtmanm : talunoneft Papa, fed vicariu^ ejns.

Protcfl.I. Non poflunt efle aut fing! plures primarii le- gislatores; otiofum eflct,& indjgnum Scripturis hoc ne-

f;ire: .V futile eft eftugium , fic lUas enervare. II. Cum cgislacoru proprium lit ,prlmariam habere poteftatem , fccundarius non datur legiilator, in rebus Ecclefiafticis : quiaprimaria illa authoritas Regis Ecclefiae , nemini k ChrHto communicatur. III. Detradoro illi , qui hac rationc k lacobo cap.4.rcdarguuntur,non hocfibi arroga-^ bant, ut efler.t primarti legtjlatores, fed legiflatercs tantum.

Bellarm. lacob^s allocjuitHr omnes homines, qi^atenus ft^bfunt iiqmb(4S le^thus, & voltttt JUcere, ntfmtni Itcere jucUcare legem fm fupe^m fi$ris :cum unus tanfum fit legi(lator primarius.

Protvfl. I. lacobus non refpicit ibi lege^ qualcfcanquc humanas,fed iegem Dei; loquiturenim dc /^^c' cui omnes ftattes pariter funt fubjcfti. verf. r t . II. Nihil ibi dicitur de fuperiorc quoquam praeter Deum : nam omnes fideles confidcrat ut /r/«rrf5. III. Nulla eft confequentia in ar- f umentatione illa quam Bellarm. affingit lacobo : VniiUi efl legtflator prtmarttis : non debctis tgitur judtcare legem aJtcujm fu^ fertoris, quamvts ncn fit prtrnartus. IV. Papaetiam hac ratio^» nc fatis damnatur : judicat enim IcgemDci, qucm verbis non audct negarecflc fuperiorem fuum.

x8 Protefi. //^29 Mat i^. Mar.j- fruftra mc colunt , docentes dodtrinas, quae funt mandata hfcminum.

Betlarm.i. Per mandata hominum tnteUtguntur contrariA legi Hvtna. Mat. 1 5,6.

Prote/i. I. Omnia mandata hominum,in quorum obfer-* vatione cultus Dcl collocatur , damnantur cxpreflTe. II. Omnia talia mandaca funt contraria legi , mnaddes verboquod tihi pracipio. III. NuIIa eft casremonia myftica i Pontificiis introduda , qux rhinus contraria cft lcgi Dei, quam fuit lotto manuum ex ftatmo Seniorum. verf.2.

Bellarm.2. Damnantur tnutties &frivoLt fs,remonta folo fpirttH bumauo adinvent^^ Mar.j.

Protcfl. l. Si inutiles & frivolae c^iemonisc ab honiim-' bus adinventse damnentur apud Marcum , eacdem etiam Japud Matthaeum damnantur : dciifdcmcnim agitur , in Htroqueloco, I I. Si omncsIud«i, ncipfis quidcm Sa-

cerdotibus

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag*

224 E3

1

l88 BELf,ARMlNVS

cerdotibas cxceptib, damnandas hiijufniodi cxiciv f3Vebant,quidni & idem contingeie poilit Pap^, &: . '.ibus Romanis ? 1 1 1. Spiritu liumano inventas fuerunt^ omnes iWx caercmoniae my fticse quse fine verbo Dei funt| in Eccleliam introdudas : Spiritus cnim Dei non Tugge^ : it alios cultus,quam quos Chriftus inftituit.Ioh.i4,26,

Bellarm.3. Damnmtur luddi t quoii hhmanas qffafJam ieges^ fluYsifaceYcntquamdivtnamlegem. 3/4^. 23,23.

Protesl. !• Dc humanislegibus aut cacremoniis nihilibij dicitur : fcd comparatioinftituitur inter leviora & gia-^i viora legis. 1 1. Nulla fingi poteft ratio aut modus, an-i rcponendi cseremonias hunianas Icgibus divinis, qui non*! magis aperte convenit Papiftis, quam Iud;3eis.

19. Protcfi. Chriftianifunt libeiia mandatis hominum/' 2 Ccr.3. G4/.4 & 5.

Bellarm. ZibeYtas chnfltana cofifi/Ht in liberatioue h fiYvitute* feccatijegii moYal:Sf & csYemonialtS.C judictalts:fcd non tn /tbcratt^ ne ab obcdttntia PrAlatcrum.

ProtcR. Abobedientiaillaergapraepofitos quasmDo-j mino iis, vel in iis Domino debetur, nemo liberatur ; fed 1 Chriftiani liberantur ab iis qui fpiritualium i?^^?(^ri^/«;>4r- iei fibt ultro fumunt : Co/.2» 1 & ah elementis»qHA pYAfcrtbuniur ex \ frdiccptts& doflnnishomtuum verf.22. quae magna pars elt li- bertatisChriftjanset/er/l^o.nefcil. fervifimus hominum, fed folius Chrifti. l Cor. 7,23. prohtbemurfieri firvi hominum\ (ait Cajetanus in illum locnm) fecundum tl/am partem qua fu^ I mus fervi Chnfti^ id eft , humanis fuperftiiiontbus nes cccupando* ut Thomas cxponit. Immunltioncm libertatis Chriftianae ^ Prselatorum arrogantia & ufurpationc proficifci agno-* fcunt Patres Concilii Ephcfmi, canone ultimo , dum ca-» vent, Nefub fpecie admtntjlrationts Ycrum facrartim.fotentiAfciuta^ ris typhus irrepat, fthfimque tmprudcntes Itbertatem tUam amittamus^ j quam nobts Domtnus nofter lefusChriftus proprio fnnguine largiius efl.

20. Prttcft. Liberati fumus a caeremoniis ludaicis divi- 1 nis> quac fucrunt divinac : crgo multo magls ab humanis.

Bcllarm.l. CArcmoutA tllA fuerunt figurA tcftamtnttnovt fttu- rilac proinde» re ipfa prAftntc^cvffare dtbucrunt.

ProteFt. I. OmriescaEremoniseludaicae , non fucrunt proprie ordinatae ut clfent : hgura^ teftamenti novi : fcd luerunt uc AlexanderAIesk)quitur, Par.z q.^^. Vencrati^ ^A divtna majeftatisAmprefitvA timori$iindufi:vA ptetatts : faciebant \ Ad cltminattGncm tdclolatrix^ ad dechnattcnem oci^.fionts erroris,ad la^m i tnam conditoriSf ad hononm & reverenttam majeftatis > & ut Tho- masobfervat, i.z.q.ioi a^z. Litiralem hatuerfint rationem, ad\ 'vitandum tdclolatriA cultum, ad remem^randa bencficta Dei, ad» iufi^ < nuanda excelUnttam iivtnam^ ist ad defignandam dtfpofittonem mentis

quAi

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E3

E N E R V A T V S. 189

..^^MichAtnr tn colcntthus Deum. Alias rationes now labent optimas creremoniarum humanarum , quas apud Chriftianosfuntinufu. Si igiturDcus voluilfet hujuf- :nocli C2;remonialem inftitutionem & cultum poft Chri- ftl adventum,non eft dubitandum,quin vel multas ex il- \h veteribus retinuiffet , vcl limilcs dc novo inftituiflet fe , potius qunm permitteret nogotium tanti momcnti rbitrio hominum-vanorum.

Bellarm.2. Pauciores & leviores funt Ponttficid Uge^, Mofis, fine comp^n.^tibn?.

Protcsl. l. Detur hoc : nihil indc fequetur,nifi cseremo- nias omnes ludaicas, & omni modo eafdem non retincri* II. Quis ftatuet modum Papse, quo mmus plures adhuc & graviores leges fuis fubditis imponat ? III. Nihil fuit intcr omnes cseremonias ludaicas , cui non fimile Sc aequivalens aliquid in plerifque, & ejufdem gcneris muU ta plura reperiantur inter Pontificios : apud PontiHcios , autem multa obfervantur ab ethnicis dcfumta , quibus . ludsei nihil habuerunt affine. Quod autem attinet ad gravitatem , una confeflio auricularis , cum fatisfaftio- num cura & Purgatorii redemtione,magis opprimlt con- " ientias hominum , quam pleraque ^omnia ludagis prae- ripta.

-21. Protefl. AltarcAchaz» ab Vria paratum. ^ Rcg.16. hoc nomine damnatur , quod humanum fuit inventum. Novi etiam incolas Samariae capAj- plcftuntur,quod no- vis cxremoniisDcum colebant : Manailis pcccatum infigne fuit cap.zi. quod altarc novum cxftruxerat in Hieruf.ilcm.

Bellarm.I. S.nfni/.x docct iflos omnespeccajfepeccatoido/otatrid. Proxefl. I. Qu_iIdololatrias reatu tenentur , pofiunt eti- amacfolcnt in aliispeccatis implicari,'& iis praefcrtim quas affinia funt Idololatrias. 1 1. Idolatrias malitiam particlpant,qui novas casrcmonias propric rcllgionis, aut nova mcdiacultus in Ecclcfiam Deiintroducunt.

Bellarm.2. AcljA^^^non rcfrchenditur quod altare novum ercse^ t in tcmplo fcd qnod tale altare crcxerit. &c. Proteii. Vtroque nominc damnatur , nam Bcllarm. ipfe tetur cap ly. additioncm ad cpns prdcepttsm prohiberi : nt fi dno a* gnilocounitis adhiberentur : cadem autcm cft ratiofiduoaU taria loco unius conftituantur. Si etiam altare novume-» ^gere potuit Achaz cum Vria , quidni & nova facrificia, ovum propitiatorium , novum templum, & omnia no- a ? annon hoc eft limcn limini apponere, & poftem po- E^cch. 43, 8 ? Siiriiiis eft ratioManallis , & Babylo- oium.

Bcllarm.s*

Early European Books, Copyright €) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

190 Bellarm.

BBLLARMI NVS

3. Salomon fine mandato Dei » fanilificAvittrru temf/o» & tbietiam obtmlit holocaufta i Reg 8 »64..

FfoteH.I. Salomon in eo nihil inftituit novi , abEc clcfia dcinceps obfervandum , fcd confuluit (ingulari praBfcntineccflitati. II. Deus ipfefuit lingularimod praefcns, verf. 10. Salomon etiam eo ipfo tempore exti ordinem aftus fuit a Spiritu fando, ficut apparet ex prr cibus quas conccpit. Saccrdos adfuit cum HtimS>cthhm fntm : ita ut non lit verilimilc , eum quicquam hac in r line fpecialidiredionc fccilfc : praefcrtim cum in caetcri omnibus , accuratc fic obfcrvabat Dci praefcriptumj|[^ 2 Chron.zS, 19. & Mofi ipfi non eft pcrmiffum , ut faccrc^*^'^** quidquam nifi ad excmpiar illud quod oftenfumeftipl i Deo. Exoi 25,9.

ProteFi. l Cof.7,2^» ne eftotefervi homiuum. 1 Bellarm. Eoinlocofolnmmodo pfAcipituf ne fetviammhomini-" ' Im pY&cipue pfoptef homines.fed magis Deo tn hominibus.

rfotefi. Hsecintcrprctatio convenit fervituticorpor. li : fedillo in loco agit Apoftolus de fpirituali : & fi< Thomas Aquinas , Cajctanus , Contarenus cxplicant d fervitutcanimag & confcicntiae. II. Eadcm rationcU bcraridicimur ^ fcrvitutc hominum , qua ex peccatid minio vindicamur, quia fcilicet emptifumuspretio, utfetvi musChftfti. Sedpeccato nequcpraecipuc , neque fecunda« rio fervirc debemus: crgo nequc hominibus, quoad fu' jedionemfpiritualem. III. Pracceptumilludfcrvicn diDeoinhomimbus , nullomodo tollit aut minuit , fci ( pcr fubordinationcm ) augct fubjedioncm crga homUl ncs : Eph. 6. fcd hoc prasccDtum pcr manifeftam oppofi-.j tioncm^ toUit illam fubjcaioncm dc qua agitur , nc ho- miniaut hominibusomnino praeftctur ; fervi eftts Chrifti: ne eftote hominum.

23. Proteil. Confcicntia adforum foliusDcipcrtinet.l Ipfcenim folus fcrutatur corda. Ipfc folus poteft dam-| nare ad paenam mortis aeternae : atquc adeo folus ad pc3e««| nam talcm confcicntias hominum obllgarc.

Bellarm. I. Vno modo confcientia peittnet ad firum folius Dei:\ (juatenus fcilicet folus Deus potefi videre homtnumc^nfitentias ^ &\ judicare de ailibus internts » qutexterius ntnpatent. Altomodo» nofij adfoltus Deiforum pertinet confcientia ^ ftd & ad hominum fofum^X quatenus fciltcet homo ex pr&cepto ita obligatur adopus externum fih\ itendum , ut fi non faciatjudtcet tpfe , tn confc^ ntia fua»fe malefy^ iere^ & hoc fufficit ad confctcntiam obligandam.

Protefl.l. Negatur ifta confequentia : Si homomnpoftk iognojcere^ & judtcare ie confcientia^ neque posnam infligere confctefi tii, • xum (9nfc$(f$tia n9n fubjidtHf hminHmfon M abtpfis judtcetuf\

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek^ Den Haog.

224 E3

E M E R T A T V S. I91

& chligefur. Hasc aiitem nititui illo axiomat^, i fcnru comniuiii omnium hominumapprobatio cui nonconvc- nit definitio lei , illi non convenit res ipfa definita, I I. Nullo modo fufficit eo , ut homo obliget confcicn-i tiam alterius, eum tUud pr.icipere. quod fi alter HonfaaatJuiicAn foJJit m confcientia fua » fe male fectffe : fi enim pcritus medicus hoc aut illud falubre praefcribat aegro peiiclitanti, fi rac- dico nonpareat, poflit meritoin confclentiafua judica- rc, female facere : Medicorum tamen praefcripta non obligant confcientias asgrorum. III. Cum Bcllarm. hic plus juris non tiibuit homini in confcicntiam, quam utobltgetadopus externum . abrogat obiter Papse poteftatem omnem fcrendi leges defide , & moribusintcrnis, quam ''ntea ipfi tam confidenter arrogabat. IV. Nullam hic iffercntiam ftatuit Bellarm. inter poteftatcm Papae , 8c rinclpis alicujus mundani, imo Ethnici, in conlcicntiis lominum obligandis : cum tamcn Icfuitarum dodrina rccepta fit, ( ut vidcre eft apud Filincium dc carconf.tom.z. ti.2 1 . n. 1 4, 1 2. ^ EccUfiafitcam legem (non civtlem ) pojfe determtnarc €ulpam . prxciptendo fub mortali « quia dtrcclc habet vtm in animaSp •bltgando coptfcienti^s .

Bcllarm. 2. LegeshumananoHohligant fubpocnamortti attrnas ^tfi quatenu^ violationelegts humana^ offendttur Deus.

Frctefl. Non igitur dircfte , proxime , &pcrfcobIi- ant : ( quod ctiam Azoriusfatetur , part.z.Ub.^. cap,6.) led quatenusinillis lex aliqua Dei violatur. Hocautcm fcnfu, obligari homincs in fuis confcientiis, ad bonas le- ^,cs obfervandas, doccmus omncs. Lcgcs tamcn ipfsc ^ lumanasnonobligantconfcicntiam, fediilalex, cujus cyiolatioproprie infcrtmortis rcatum. TcncbaturDavid mconfcicntia, fcquiconfilium Abigailae. 1 Sam.2^.nc^ ^que tamcnauthoritas, nequcprudentia illius fcemm^, pDbligabat confcientiam Davldis. Atquc ha^ceftilla cxi- gua 1 ucis fcintilla , quam aliquo modo rcfid uam fuifl^e in denfiflimis tcnebris Papatus , rcftc obfervat Calvinus. SicThomas- 2.2.5.104. 4,^. Ex Scnccacitat , &probat, mentem efefuijuris rcfpeau hominum , & inde concludit, in his qusL perttnent ad tntertorem motum voluntatts hominem nor^ tenert homtni obedtre^ fedfolum Dco. Idem cum Thomahabct Grcgorius dc Valcntia, in illum locum. Silvcfter, m vo- ct obcdientta & plerique omncs Scholaftici, utoftcndit ""zorius, tnfitt.mor.par. l. Ub. caf. 10. ThomaSautem ^»fci,2. quAjl.^i. 4.4. indcconcludit , hominem noa ►olTe lcgem fcrreconfcientiae, quia dehts potesi homo legem /4- ■^e* de qutbus potefi judtcare^judtcium autem homints nm potell cfft m^rmhirtHUbmpfedfolum merimbm. Sed luculentrf-i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

ipl BELLARMINVS

fime omnium Gcrfon de vita fpirituali , Len.^. Nr/i le^ehumanA cenfcienttA hominHm tencntur > utlethale peccatum fit^ ^\ ioniYA camfiat * nifi ea lcx ortum habeat a lege dtvina , ctijtiifultui vtolati» Uthali cfi-p^ tribtiittir.

C A P. VIII. DejurtfdtElione , a Papa in alios derivanda. Cap.22.

Qiiamvisiniftaquacftionenonagit adverfus nos Bellar' fed contraPentificios quofdam de plenitudine potc- ftati^iPapae non fatis ut videtur cdodos , atque adc< poflitinobibpraeteriri ; operaj pretiurn tamen erit^ brcviter obfervare , quomodo BelUrm, in omni partd hujus difceptationis,aut veritati, aut fibimctipli fciiy|

pcr advcrfatur,

T H E S T S I.

BEllarm. Triplefc efl in Ponttfice atHfquc Epifcopis potefti Vnaordtnis , a/terajurtfdjfttoms tntiricrts , tertia jurtfdictti extertorts. rrima refcrtur ad facranu nta confiaenda & mtntfirani Secundapopulum Chrtfttanum rcgtndumin forotnteriori confctentid, tertia ad enniem populum regenium in foro extcrtori.

Protest.l. DePontilice, negamus eum ullam omnin< Ecclefiafticamhabercpoteftatem, ex inftltutionedivi na. II. Epifcopum diftinguimusin minifterialem Epi- fcopum, velPaftorem umus Ecclefise particularis qu2 talem. Eundcm, qua^ordinisprimatum habet inter va riarum Ecclefiarum paftores, 6c Eplfcopum Monarchica porcftate utentam iu varias Ecclefias , & earumPafto- res. Primum dicimuspoteftatemhabere^Deo , lecun-|- dumordinis infuperpraerogativam ab hominibus acci-'" pere, tertium non ex inftitutionedivina, fed vcl a Papa, vcl iifdem artibus cum Papa , poteftatem quam habet fi-, bimetacquifivifie. III. Abfurde diftinguitur poteftasi ordinis, arcliquis. Or^io enim (ait Alcx. Ales,p/ir.4. q.2i. ;n.4. J ncnenpoteftas ^ fedhabet fibiannexam poteftatem hgandi folvendiJnforopKnttentt^^&infcrocaufa. IV. Potcftasetia fincullarationcjufta, diftribuitur injurifdiclioncminteYio rem & extcriorem. Vna enim & eadcm eft potejfas (ait idem ibid. li^andi &folvendiinforo pocnttentiali > & inforo judictali » Itcet aftm fintdiverfi. V. Male definitur potcft^s ordinis per rcU tlonem ad Sacramenta , quia Epifcopi a Dco ordinati ordi nanturprsecipuead pafcendum populum verbo fcienti ac fapientiae. Et fecundum Pontihcios, qui Sacerdos or dinatur, nonpoteft, omnia Sacramcnta adminiftrare. ordinum ( puta J 6c confirmationis, Pr«tercadum Sa

cramcutu

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E3

B N E K V A i y' S. 195 tfamentiim pocnnitcntide adminiftrar, cxercet jurifcii- ftionem : itautnon poifint hac racionc diftingui potc-* ^asordinis, & jurifdidionis jnterna^. VI. Regeie/»-. erne & icgcic extetne , non conftituunt diias juriidiclio- ^ines : quia internum & cxtcrnum non variant naturam ♦vcl eHentiam rei, fcd modum tantum.

2. Bellaim. DepYima&fecundapttefiAte» mn tfl qudflicm-^ ra. Nam de frima certum e/f apud omnes , iliam dque immtdtate ^abere a De$ Epifccpos, ac Papam : confertur entm per quandam con^ crationem , qus, s,que operaturinuno » atquein alto. De fecunda eHf mdtm a/iqua dtffcnfio : qutdam cnim ea/n immeiiatc a Dco ccnfcrri %nt : altt ab homine per fimpltcem tnjuncltonem : ambo tanzen tn co antunt > qttodufushuju^ poteftati^pr'ndeat a jurifdtfttone extcrio^ Praterea dus. tflA pcpcjlatcs ptrtiK nt .id maitrtnm de c!.\z :h:^i ^clefid.

ProteFc.l. Potcftas or Jmis tah^qualem roiuilicJi ax^ lligunt, quam Tolctusdcinftrudt. Saceid. lib, i.cap.3. ^ .Cfinit eflc poteftatem tranfubftanttindi panem tnverum corpus *^^CAr/7?/,nequeimmcdiatc ncque mediatcad quenquam de- ivatur a Chrlfto , fed ( pcr mendacium ) ab Antichrifto ' lo. II. Sicertum lita Chrifto immediate habcri pri-* am potcftatem , idem etiam certum eft de fecunda , & rtia : Nam fccunda continetur In prima fecundum ex-» licationem Bcllarm. tcrtia eft cadcm cum fccunda, cut antea fuit declaratum. III. Siomnia qux confe-m runiur per cr' ^:.ntm^ immcdiate a Deo habentur , tum • Jttiam juri. v . ) excerna Epifcoporum: quia(tefte Tho-* pia z» l.q.l 84. 4.6. ad2^ commmitttturtUt cum folemnttate confc-^ ^rattonts. Et nccefleeft, ut \'cl pcr confecrationem , velper Gmplicem hominis tnjuniltcnem accipiant iftam poteua- ^m: poftcriorem autem viam non audct defendere ipfe- '%iet Bellarm.tumenim poteftas hasc effct tantum dele-. ta, ex alteriu:> commilfione , ficutVicarii, Cancellari/, fiicialcs , Commiffarij , & alise quifquilias ab Epifcopis [apalibub, cam acciperc folent. I V. Effugium quod ha^ ' BcUznw.deufupoteftattsinTcrndiabexterna JurifdifHor.cpen^ nihil omnino \ alet ; Legitimum enmi ufum etiam •iacramentali.s poteftatis ab cadcm penderc Pontificii do- \;cnr, ut videre eft apud Thomam, 2,2. ij {9^.3. V. Ne^ >iflue valet quidquani quodaddit deduabus primispotc- latibus. quod pcrtincnt ad claves. Namut Toletus obfcr- at, ( loco antea notato ) poteflasconficttndt corpus Chrtftt, non citur cUvis : Et Scholaltici ipfi non minus externara ^uam internam juriididionem Ecclefiafticam referunt clavium potcltatem. Neque ullam jurlfdidioneni ^jlfoxnifit Chiiftus Ecdcfia: > aut ipfi Petro, qua^ in cUvi-

I bus

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

ra^ 1 K t L A R M I N r S

bus noncontinetur. Et riJiculumell fingere, Chriftun ^ledifle paftoribus poteftatcm apcricndi ac claudcndi clanculum in aurc contitentis , fcd non publicc cor^- Eccleflatota. -

2 . BcUarm. Conveniunt mnes in eo , juYtfitettonem Eptfccp^ §Hm.'fattem tn genne • effc ]me dtvtno. Nam Chri/lfiS ordtnaz.:t ut fiHt in Ecclefini Paftores & DoaoreS.Et ntfinn ejfet, po/fet Ponitf^ wutare hunc ordtnem . & inftttuete ne hUhs fit tn Ecciefea Eptfcopm Muoi fine dubto non potefl facere.

PYoteii.l. DePaftor!bus& Doftonbus nemo potcl dubitarc: fed talibus Epifcopis quales Bellarm. intclU git , & tali jurifdiftionc qualem illi cxercent , ncquc Vi ftigium ullum juris divmi in Scripturis habetur , ncqi in eo conveniunt, ne Pontificiiquidcm omncs, Bellarra^ rerbafunt deRom. Pont. lib.i. cap. 3. Vtietur Hteron wus in cafentcntiafuijfe , ut exiftimaretEpifcopos . fi dejurtfdtdt ^gatur , effe qutiem Presbytt ris majoves : fed dejure Ecclefiaftico, 1 dtvino. Variiitemin ConcilioTridcntino , illam fentea tiam tucbanturcontraHifpanos, in gratiam & ex authj ritatePap^e ac Lcgatorum ipfius , intcr quos Laineziui fuit Icfuitarum Gencralis , ita ut Hlfpani non potuerint ©btinerc, utccvti aliquid de Epifcooorum jurc in ilU Concilio ftatucrctur , Pct. Suav. Hift. Concil. Trident llb.7. II. Extradubium non eft apud Pontificios Pa- pam non polfe mutare aut toUcre ordinem Iftum Epifco- porum. Banncs in 2. aYt. 10. pag. l^c). aequchocpofn Papam facere concedit, ac finc prasmilTa confultationc debita , rcs fidci temcre definirc. Azorius autem inft» u. mor. part.2.1ib.3. cap.30. pro confelfo ponit,£;'irr<>/'6rMi>|h' jurtfdtclionem » Rom. Pont.jurepofttttoUere ^minHere » re(irtngere nuitare» aut vartare.

4. Bellarm . Tres funt de hac re TheologorumfententiA.

Protell. Non confcntiunt igitur Pontificii intcr fcrc neque de Epifcoporum authoritate , ex qua Ecclefiaiun ?alutcm,& Conciliorum authoritatem, pcndci e faciunt nequc deplcnitudmepotcftatisPapae , quse & qualis fi agnofcenda.

^.Bellarm. Shitcntiavefiftimaefl m Epifcoposfuamauthorita tews non a Chrtfto» fed afummo Pontifice accipere tmmcdiate. .

Proteii.l* Si rcs fe rta habcat tum ifti Epifcopi funi immediatccrcaturaevicarii &ferviPapac, nonChrifti 1 1. Papa hac ratione , profitetur fc prt^fanum , facrilc- gum , ftc Antichriftianum. Gregorius cr.nii ( tefteBell iib.z. ) hascomnia pronunciat de co , quiitavult efj^

univerf^lis Epifcopus ^ ut cdteri fint tantum vicarti iUius. Quoc ^wtcra Papa omncs Epifcopos per hanc dcpendcntian-

quau

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek^ Den Haog.

224 E3

IIIBRVATVS

m habent ab ipfo faciat vicnrios fiios,

dofti

11;

Papali

fte

flo

19?

appa-

t

rina cc praxi

' ^annes 1112,2, ^.i. 4 10. ».163 nonpojftt rafA Altquii mutaYc ciYca ^ ^ ^a^.

m.unnndos amp!iaPid$,YeJ}Ytngeni$, vel exi . ^ . ; »m tndtgeYcnt EptCccpi confiYmatione Papx : ncn pojfct Papnad ' qUA per EpifcofoYumM re : noi, ^ .y.^.i^ i^ .^ ^ . ^ iopu^ cxeYccYtt iiftus juYtfdtittonii : Non poffet jtne cYxoYe dtceYe : pYKjicimus talem rrum tali Ecclejsa» commtttentes et admimJlYationem ; aut ego confi y$ cuYam talts Ecclcjt.t : non pojfet dtnique Papa folo veYto , aufcYYe ^icHi EptCcopo potijiatem juYtfdtfltonis^ cr amovere tUam a fua Eccle^ . & tl/um digYMdaYe quoYum contYatia docet conftteiudo Sl hsec n fufliciant ad Epifcopob redrgendos in ordincm vica- iorum Pap3e,nihil fufficiet. Ncque ccrte tam asgrc debct lOcabEpifcopisPapalibusferri , cum illietiam , eodera odo , fubjiciunt libi paftores plebanos , vcl parochos , CiilBa/fvt fubjiciuntur i^i'^/. Thom.2,2 //.18+ a 6.adz. 6. Bellarm. Apofloli acctpTYhnt tmmedtate k ChY:Jlo omnan n: r^ttem ac juYtfdtiltoHcm.

-Ta.; . . iioc quidem verc diciiiu ; fed nullo modo con- uenter iis qu^ antea Bellarm. pro Papa faepius dicTrita- t. Accepimus enimantea a EelUrm. lib. I, cap.9. ChYi-^ mqutdem cum in tcYYts degrYet futjfe fummum xtfibtlcr^ ^ ' h.t £loYem :fcd pojiea Pctrum ^ Pc trt ft^ccejjorcs. Vndc nc^ . o quitur , Apoftolos quamvis audoritatem fuam primo ceperint a Chrifto, poft afcenfum tamcn ejus, ^ ' n Perro,Liiio,iV;c. pcndcntcm retinuiirc : licut ivi. us k Principe aliquocrcati, authoritatem fuam per' con- nuationem accipiunt ctiam ab ejus fucceflbre , Magis utem clarum eft quod Bcllarm.ejurd^hb.c. 12. afiirmac: ^ofto/is fummam foteftatem col/atam ut tegatts , cum quadam Jubje^ ' ad Petrum» ikc. 16. contcndit Apofto/os tanquamovtcu/as icndatos futjfe PetYo.ut ab tpfo pafceYentuY. Sed quam direde llarm. curri femctipfo pugnet ex confirmationibus hu-» rionismagis adhuc apparebit. . u^cllarm. /d/;.20. Stctnmtjit me Patcr,: i:c \^i P ?

e vnba id^m dattiY.ApoftoLiSyquoi PetYofutYai . tm pcY tllu.i,

\i dabo c/avcs , & poftea exhibiium peY t/lud, pafce oves meas. Protcft. Et tam.cn lib.J, c. 10. &c. contendn ^ ' Vr-, onnrchiam iftis vcrbisPctvo promij^iani -

.iicllarm. Paulus cx prcjcjfo docet fc a:t.ior:iatein i^jufi.Ai^ oncm habutffe kChYtHonon a Petro^ Ga/.Z. qui z:d:b,znt:<Y . ^ /t- jutd, mtht nthti ccntu/iYtint. Pr^teit. Cum no^ iftum locum urgcbamus , lerpoiiUim

I 2» fuir

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

B R L L A R M I N V S

fmt a Bell.iinA. l.i,c.i(5. agcreibiPaulum,de 4o.*r.;,.i

9.Bellarm. .4^y7o/r afoh Chnftc faaifmt. & ab ,pf0 eonftnm Sateriites CT EPifcopi poit mortem. loh' 20.

rm./?. Antcatamen, 1.1,0.23. fuit hxc prarogativa ma^^na Pctri, quod iUefotf*i k ChrtJIo Epfcofni crdmattoifiHrst , t.it.r, mtetn a Pelro Epifcopalettt eonfeaationetn Acc^pennt. Et pro- batur hoc ibi ex Turrecremata, qucm ifto in loco adver- iarium fibi proponit Bellarm.in una & eadem quasftione. Ex iftis contradiftionibus , fatis apparet Bellarm. non ram veritati quse unica eft & fui fimihs, quam fcenae.cui ferviendum ipfi fuit , & tempori , tam allertiones quam araumenta fuaaccommodaire , & eafdem Scripturas va- ric^ modo huc , modo illuc , prout occafio ferebat de-

toififle. „ . ^

lo.Bellarm. 27»m.II.T7. •DerivaturvtYtHiSettio/umaM— fii virtute, tonftttt oHtem Papam in Ecdefta etm Ucim h.^hcre , qnein habuit Mofes in pcpulo ludatrum ^ Proteft. I. Antea l.i, 0.9- voluit Bellarm. Aaionem ty^- pum fuifTc Papse : nunc vero typum ejus conltituit Mo- fem.qui Aaroni fuit vice Dei, Exoi.:\.,i6. Papa igitur pro- ut Bellarm. placct cft { ut de Icfuita dicitur ) omntihomo. 1 1. Virtus in Seniores a Mofe derivata,fuitPolitica. An Papa etiam eft caput Politicum? I 1 1. In illa deriyationc virtutis, nulla diffcrentia fuit inter poteftatem ordtnti^ju^ fifdtaionti intern*. cSr exicrnx : fimul & femel tota vn tus ab codem principio communicabatur. Hoc autem Papa libi- met non arrogat, nifi in cxtcina fola jurifdidionis potc- ftate. I V. ls'on proprie derivebatur virtus lllorum Se- niorum aMofe: fed fimilem plane virtutem cum virtutc Mofis,aDeoiniscommunicatamfuifle hac phrahlik,rjih- c2nir,feponamdcSpirituquieftfupcrte. ponamque tnets. iHfi* nuatur (ait Cajet. ) quod talem fpmtum tllis daret , qualem partiit* farentafpirituqui futtinMofe , ftfptritus iUeeffet diffufrjus ftti qutmadmodum lux canitta itffundit lumcn fuim in dtaphano. \ . fcl talequid locum habuiifet in Mofe,& pnmis illis Semofj-r bus,qnalcBelIarm. vult, non magis tamen ad exemplum trahi debuiflct, quam Prophetias donum, mio eorufidem Seniorum vocatio fuit extra ordinem obhgn.ita v.-i^ VI. Cum inEcclefiafticoftatu veterisTeftamenti,)ir rifdiftionis derivatio milla fuit a fummo Saceidote ad infcriores , nonmagis quam ordinis ipiius Sacerdotalis , nequepotuit fummui Sacerdospro fuo arbitrio,inferio r;s alicujus poteftatem,minuere,reftringerc, mutare,au ,uiaie , minushocmultocredi vel adfTiitti poteftfu :"eft. Novo ubx taltin dittcrcntiam graduum inter ?a

ftor»

Images reproduced by ccx/rtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVTATVS. Tpr

:ores Ecdefiae non legiuir Chriftas inflituiiTe. Omnes ^liniftri Chrifti quoad poteftatem illius niuneris quo nnguntur, immediate, & ex ^quo pendent a Chrifto, 1 1 • Bc\\.um. Eptfccpornm luYtfdtfHo non efl df[Halii : unus nim habet unum cppiclnmj altus ccnium cppi la s altu^ mu!:as Provi,: «• iias. HAciiteYminatto non efl d Dco^fedabhmm

Protcl} I. Q^i centum oppidorum , aut iiuuLauim Pro- vinciarum funt EpUcopi.in co non funt aDcOjied ab ho- minibus,Dcus inftituit Epircopuin qui eflTet uniu.^ Ecclc-^ liasPaftor. Pcrindc hic argumentatur Bellaim. ac fi di- cerct,unus vxk habet unam uxorcm,alnis dua^ aliusplu- res: ergo jus conjugii non cft a Deo terminatum. I I.Ea^ dem etiam ratione lequitur poteftatcm ordinis &: jurif- didionis mternse non elFe a Deo : quia alius in uno oppi-i do, confecrat & audit confelliones, alius autemidemfa^ cit huc atque illuc curfitando.

12. Bellarm. Papa non pojfct Eptfcoporum jurtfdifHcnem nufcr^ re f aut mutare fi h^bercKt eam a Deo : fed ccrtum eft tuni fttpe hoc fenjfe.

Proteff Certum /g!tur eft,Papam cHerrc fcfe fupraDeii.

I ^.Bcllaxm. Epifcoporum jurifdiiito in nullo verboDeifundatur.

Protefl. Paftores CSc doCtores ingenere a Chrifto ordi-. natos & conftitutos in Ecclefia,probat Bellarm.c.22. ex JEphef^, ipfe dedit^ &c. e.z^. addit alterum locum, de con-« ftitutioneeorumfpeciali , ^^f.20. SptrttusSanausvostnJli^ tuit Eptfcofos.

14. BeUarm, CoHjnijfH uiuntur Epifccpt h S. Sanclo , Houim-m medtatetfedmediate : quiaApofloli, tnfptrante Dco^&virtute ac(ettA s S. SanEio illos Epifcops conjittucrant

I.Non igitur conftituti fuerunt a Pontifice Ko^ fnano. Neque potuit eorum jurifdiftioauferriaut rail^ tariaPapa. I I. Non divcrfimodeigitur acceperunt po- tcftatem ordinis,iurifdidionisinternae,& externse : fed lintegri F^Tcopi conftituti funt a Deo, non minus quoad JU4:irdidione,quam quoad ordinis poteftatem. 1 1 1. que immediatc eft conftitutio Paftorum a Deo , ac fingr

SoteftconftitutioPap^. IV. Non latebat BcIUrm.di- ;ina:ioilIa,quam Thomas tradit in l.dtjl.iz. qti^if.i.as-^n & contra Gentes, //*.^,c.70.de mediato & immediato, diV ci fcilicet hasc vel rationewi/im mediatas, & immediat?^ vel rationey»/>^^yiu.'immediatio ( utloquuntur j virtutii cft, quando intcr virtutem caufas & eftedum , nulla alia virtusintercedit , autaliacaufaproprie diStz illiusefte-. d:i,quamvisinterccdat fuppolitum aliquod tanquamin-i ftrumentum : hoc fenfu , omnes veriMiniftri vocantuc ' conftituuntur in Ecciefia immediatc a Dqo^ immedia-.

1 J txoa^?

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

E L t A R M I M y S _

tionc fcilicet viitutis Ecclefia tamen intercedit int Dcum & Miniftros in illa vocatione tanquam inltiu-. mentum ejus : & hoc fenfu, mediate vocantur a Deo pet Ecclefiam.Bellarm. ipfe lib.2,cap.i7. non malchocex- plicat,fi loco />flf4.ponatur in ejus verbis Pafttr. In Pafttre funt tria : Paftoratus tffe. qni esi qnaftftrma qusdam ; Perfcna qmm efl fubjectum ejus : & (anjuncfio unms cum altcro. Prima eil a foU^ Chrifto : fecunia deftgnatur ab cle{loribus,tertia efl a Chrtfio.meita»*^ te actuele^lorum : Elecltrcs iuturnoniantfoteftatem , nequf y***w3 taufa foteftatis illius quam habet Paslot. Cum noverit ifta di-. ¥l ftinjuercBellarm. & hic tamen omnia conhmdit, prodit l-^ jnileriam & caufx, & etiam confcientiae fux. J

C A P. I X. De Temporali poteflate Papx^ Lib. 5-.

Quseftioprimaeft , nnPapa, cx iurc divlno habcat ul! tcmpoialcmpotcltatem, in Rcgcs, Principes, Reg a , Principatus^&alia^perfonasac rcs fcculaics vcl tcm^ poralcs f BcUarm.aflirmat : nos ncgamus.

T H E S I S I.

non Orbts CAr#-i

nequehabitHUammiYi temforaUpn jurifdilUcKcrn dtYe-*\' Ocj jure dtvino.

Protefl Vcrcquidcm hoc dicitur a Bellarmino,fcd con-* : tra fcntentiam cSc praxin Pap^:contra tcltimonium com-. i inuncomniumCanoniftarum,quiPapalis juris intcrpre- tes habcntur confultiflimi ; contra authoritatcm ma- ximorumTheologorum Pontiticiorum, ficut Alcxandcr Carerius prolixe oftcndit , dc potcftate Papas , lib.2- ubi j ctiam hanc opimonem BeUarm. operofc confutat , & e- jiis nomine ipfum Bcllarm. intcr tmfto^ roliticos.^iit H^rettm i £os ponit, & cap.5. Anathema ipli non dubitat denuntiarc^ \\ approbanteCardinalicuilibrumfuum infcribit , & ipfaj Papa cui palpum iftum obtrudebat. Imo non defunt m-i ter ipfos leliiitas,qui publicis fcriptis opponunt fefe Bcl- . larm. hacinpartc, tanquam Papae minuj> sequo tribucntiJ Sicenim A2orius;inftit. mor. par.z. lib.4,cnp. 19. 0«f/«f i dtmus , veram eJfi^Canonta juris tnttrfrettimfentinitam , Romanumi fonttficem h ibereutramque fotenatem,fpirttualem,&temporaIem,&cJ Mihi n$n pUcet moiuslo jHcndi quoutuntur Vtiloria , Sotus ( Bel-. larm.j quta tnfinuare vtdentur , penes Papam folum effeunam pote^\ fiatem fptrttuatem^ non temporalem^ &c. in jure enimCanonico» abf9^\ lute» & fiynplictter dicitur»Papam utrumque gladium habere, jpirttua^\ lem & temporalemt jure qmdem & habnu , ^uamvts ufu & aiia . ncn^ ni/i in ccrtis qt^buCiam caufis.

a.Bellaxau

BElIarm. Pafa non eft Dominus totius mundt fttant

1

Images reproduced by ccx/rtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

l

■t

i

EHBRVATVS. 19^

4. Bcllar m. H^tet tamen Papa in ordine ai hHUm /piYitua/e^ ffimmam poteiiatem dtjponenii de iemporalibus rebns , omntum Chrt^

(ItanoTum.

Protesi. Q^iodunamanu abftulit Papsc Bcllarm- id aU rcradat. Nam I. Summapotefta^ coacxive difponendido temporalibus, cft Dominmm in temporalia. Dum igitur hxc poreftas tribuitur Papx , conftituitur Dominus iri i aiporalibus , quod antea fuit ncgatum. II. Sinullaiii 1 e diftcrt potcftas Papag a proprio cJc direfto dominio^ nifi in finc, aut ordinc ad tincm , (quae cft unica diftintlrioni* latio qua^ hic indicatur ) tum formaliter, Sc cilcntialitec non differt. Papa igitur a Bellarm. lit Dominus orbis Chriftiani, quoad enentialem & formalem rationem dom minandi. III. Superions hnis refpedus^ad c^ucmcolli^ jTiat poteftasPapse^non minuit, fedaugetdommium ejus Jiam quo nobilior eft finis , co tirmior debet cire poteftas quae ad illum finem eft exercenda. I V. Temporalia muU ta ad bonum fpiritualc immediatc dirigerc non magit poteft Papa;quam Politicus aliquis Princeps,mediate au-^ tem ad fpirituale bonum omnia diiigere , non minus d«-* bet acpoteft Politicus Princepsquam Papa. Nulla igitur diftcrentia apparet, nequideminipfo fine. V. Sineulla ratione,reftringitur ifta poteftas Papae,ad tcmporaliabo-^ Cbrtjiianorum. Nam i. Chriftianiaeque completum do-* xniniumhabcnt in fuabona , atquc inlidelcs. Chriftiani quatales, cx ipforum PontificiorumDoftorum conf«f-* iione , non fubjiciuntur fpiritualibus fuis fuperioribus , putaPapaj , nifiquatcnus profcfli funt & fpoponderunB m Bapnfmo,cum Ecclefiam ingrediebantur. Thom. 1» 2. Wj7?.44.^.I. Sylveftcr,in verbo obsdienttd^ fed dc fubjedio- iie bonorum temporalium dominioPapae vel diredo,vel indirefto, nihil fpondeturin Baptifmo. Quamvis igitur non red:ius,aut verius,magis tamen congruenter univer-* fali poteftatiPapae docent Canoniftse , iic poft illosBo-. ius , cum aliis , Papam ejfe orbis totius DomtHum. Sunt verba CareriijUbi fupra.Azorius etiam inftit. mor.par.2.lib.4, C. 19. oftenditro/«m terrarmm orbem cfTc aliquo modo fubjc-* £tiim Papas fub rztioncovilisChrifti 9 in qtio alH funtacitt > ut Chrifiiani, & aliipotejlateac jure^ ut Pagani, VI. Nimis gene- raliter fine uUa determinatione limitante etiam ex Ponti-i ciorum Dodorum fententia pronuntiatur hoc de tempo^ falibmbonis : Nampatet (ait Cajetanus in 2*2. q 83.4. 12 J tn^ mmeras cffe obligattones^qua, non fubfunt Papx ad nutum^ ut patet im iontraclibus inter hominem & homtnem. O^o ad bonatemporalta nott ictuntur PapA ahfolute ftcut religioft Prslatisft^is 2c tamen de s rcligiofis , affirmat Bonaventurain2.dift.44,4o. Si

I 4 JPralattt%

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

200 BBLLARMINVS

I^rdlAtm nHquid pr^cipiat.quod fit fupYa votumynon tencYi eos ai tl!.'< intpUndum. Vbi etiam egregiam i eguUm addit de obcdie i- tia debita fuperioribus fpiritualibus : obedteyiilnm eB omnilu qui in cathedYa fedent» tn his quA ad caihedram /ptclant , & in prxcc- ftii legis : in altts autcm n^n mandatur.

Arsumenta Bellarmini.

Bellarm.I. Poteflas civilis fubjeila efl foteUati ^trituotiJl^. : l.finem hnbet fuboJfdtnatum. 2. Sunt tnter (ehApoteftr^ K X .yper dvpendenttam : fedjftrttudtanon deptndott a tempor , ergotemporalta a fpirttualibus pcndent^tliifque fubjiLtuntur. ^ . Si t. n- foralts admtntftratio tmpedtat Jptrituale bonum.omnium judicio^teneit^t JPrtnceps temporalts mutare tUum modum admmislrandt»

Protefl. I. Qiiin poteftas civilis fpirituali debeat ciTc fubjed:a,modo fpirituali,id cft:,ut Sorbonici inrerpreta tur, fuafive, direftivc, & conformiter ad minilterii tc- clcliaftici naturam ducenti, ncmo Chriftianu^ poteft d i- bitare. Sed inde nihil concludi poteft vel pro Papae , vcl pro Ecclefise authoritate,in poenii tcmporalibus irrogan* dis. II. His iifdem rationibus,asque fpeciofe probat Ca- rerius, lib.2, cap.i 3 &cc. Papam diredc habciepoteft. tcm omnem temporalem. 1 1 1.Simili planc ratione pri baripoffit, Mcdicos haberc tcmporalem poccftatemiai pecuarios^olitorcs, agricolas,fabro5,cereviliarios,& om nes Illos q,uorum opera in iis rebu^ collocatur , quas ad Vidum,veftitum,& vitae confcrvationcm fpedant : c^uu fanitati acvitas confervationi ^ cuiMcdicoruminvigiU-*! rc , fubordinantur. IV. Quicquid uUa racionc tribuicur poteftati fpirituali, id fpiritualiter non corporaliter tn-- telligi debet , ficut Alcxander Alenfis qucm Bellarm. ad . fuas partes vocat, par. 3.^.40.111.5. concedit : fpiritualis pom,. teilasjudtcat ftcundum vindtHam fptrttualem» mn corporalcm.

4. BcIIarm.2. Rtjpubltca Ecclefiafttca debet ejfe perfeda m & fujfjciens in ordinead fuum jinem confequenium : fed nece[f<xrta efl ai^- ^nem jpirttualem poteslas uttndi^ & dtjponcndt de temporaItbu> rcbus. U-

Proteil, I. Ecclefia,nifiuna cum Chrifto fpedctur, non|/ cft refpublica perfcfta, nc quidemquoad ftatum integra- lem. I I. Noii fibi fuflicit pcr fe , fed fuam fuHicientiam [ pcr fidem apprchcndit in Chrifto fitam. III. Pcrmcdiaj vifibilia non potcft omnes difficultares fupcrarc , ad fi-^] nem fuum confequendum,fed Deo ut fideli conditori,Sc| protedori commcndat fcfc bene agendo, cx illa vocatio-^j jnequaeft vocata. IV. Non cft necefiaiium ut ipfa Ec^j clefia habeat poteftatcm dc temporalibu^ rebus difpo-. ncndi; quiaDcus habet & excrcct potcftatem omnia inl ^jus bouumconvcrtcn4it V. SorboniciiniibdlodcEc^fl

cier.r ^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

:ler. & Polit.potcft. fett. i8. rede relpondent, fuf^

• icientta PolittA EscUftaslic^, ah cbft rvatione wnniatorum Dci, non k \ me gUiii, aut Moniirchui tempoYA!* " esi^ Matth.zS ^zo.

^.Bellarm.^. A'6w//rff CAri;*. . cYarc Rcgem infiddem^AUt urcticHm alioi pervcrtentem: ftd juitcare ietahbus fcittnet ai Pa^ >am : trgo etiam juUcitreV drfoneninm,

Protefi.I. Falfa eft p itio , ficut Scriptura ubique clamat. II. Fairameire airumtionem antea tuit proba-

• tum. III. Ex propolitionc cc aflumtionc concelTa^coiv- clulio non fequerctur. Quamvi^ enim Monetarii fit.ni(li- care de moneta , noneft ejustnmen judicium ferre in monetae adulreratore^-

i Bellarm. Uon Itcuit hi.ui^ t^^g mnonIu ..:iim. D.^t.

"Wl^f. eadem autem esl raito apndChrtfir . ranxi ^ ant non drpo^ nendt non Chriftia^mm^ quA futt apud ipfos eltgendt mn lud.^ur Proteft. I. Eledio (Sc dcpolitio Regum non pertincL>ac ' ad Ecclefiam,red Remp. Iudaicam:id eft,non ad ludaeos qua Ecclefiafticam, fed qua Politicam focietatem confti-. tuebant. II. Eligi non debent multa , quas tamen Iicite polfunt ferri. III. Ilii ipfi ludaei Casfarem tolerarc a ' Chrifto doccntur. IV. Integra & propria ratio , quara folu:^ Ifraelita debuit eligi inRegem intcr ludagos , noa : fuit pcriculum Idololatri3e,utBellarm. lingic; nam Pro- ' felytas ctiam excludebantur. V. Trimi Chiiftiani tolc^ rabant multos Ncroncs.

Bc\\:irm. Hoc fuit qmia tf4mChrtfltaK:i deermt ^jtrcsttmpcrales. JPrttefl. I. Ecclefi:; igitur per aiiquot frscula ( ex Bellar., ^ fententia ) non fuit refpublica peifcda , ne^jue vircs ha- :i|4buit neceflarias ad fuum fincm confequendum. II. Si "yirium defedus fuiifet caufa hujus tolerationis, tum ta- lium Imperatorum gubernatio nonfuifict prccibus Ec^ clefise juvanda : ad quod tamen Paulus hortatur. i Tim. »f2 III. Hac ratione fubicdio fuifiet ipfis praeftanda^ folum propter iram, non etiam proptcr confcientiam : quod idem Apoftulus ncgat, Bom.ij,^. IW Careriusip-- fc , qui direftam poteftatem in temporalibus tribuit Vz^

f)as , hac in parte , modeftior & famor cftBellarm. nam ib.2, cap.23. concedit , EthHtcorum Prtndpum PMpam nonejfs [7 • 'ufed tn ciiftUbiiS caufii 0 non minu^ quam lAteros homi^

r jubjeClos fuiffc : ^utaL . - vlx niy<;rum fuo jure aut do*

mtnto prtvac,

Bellarm. i Cor 6. Pauius jubet anjittut novos judices tempora^ ium caufarum.

Protett. I. Idem Paulus,eodem cap. dicit, c[uidadmc dt hit "qui foris funtjuiicare ? Vnde ctiam Carcrius concludit , Pa- >am noQ fuiile judiccn; rijiacipuiii Ethnicorum. 1 1. Iu-«

I 5 bct

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

i02 SELLARMINTS

bct Paulus arbitros eligcread lites coinponcndaS,non ju diccs Ethnicos dcponcrc , & fubftituere Chriftianos III. Si virc!:» habucrunt Chriftiani novos judices ordi-i narios inomnlbus urbibus ubi degcbant conftitucndi tum cci te non defuerunt ipfis vircs novob Principcii co ftituendi.

B e 1 1 a r m . Religio nen iebet expcni periculo eviienti.

Proteft. Periculo^x^oi»!/ qui legitimam potcftatem h. bct illud propuifandi. Pctitur igitur illud quodcft quseftione.

JBclIarm. lus iivinum eH fervare reltgionem veram^

ProttR. lufte, noninjufte. Itcrum petitur quasftio.

Bellarm. Conjux fiielts, non tcnetur munere cumionjugetnfij ii, fi iHenon vult manere fine tnjurta fidei.

Proteft. I. Quselibetinjuriaaut pcriculum nonto''ft obligationcm manendi. II. Aliud eft difcedere exaa ditione Regi^ alicujus,aliud Regem deponere. III. Ec- i clefise erga Regem, non eft ilU ratio quae eft uxoris ei ga maritumfuum : Rex non eft Ecclefiae Rex : nequceft»^ Ecclelia fub eodemjugo cum Rege. Valct tamenfic ift-« hicquod Apoftolusdicit. l Cor.7. Si tufiielts fiffe fefaret^ft fararus efio.

6 . BeIIarm.4. Reges & Principes omnes ChrifiiarU^paHo vel eX'^ freJfo,vel tacito^ fceptra fua fubjecerunt Chrifio^ettamfub poena regi ftriendt.

Proteft. Subjecerunt fua fceptra & animas ctiam Chri fto , fub poena mortis , & omnis generis cruciatui : noil tamen fequitur inde vel Papam, vei Ecclcfiam poflc iftas pcrnas illis infligere. Eadem ratione concludere poflit BelUrm. Papam poffe omncs fuis bonis exuerc,(Sc poftea mortis fcrrc fcntcntiam,in omncs Chriftianos non Chri^ llianc viventcs.

7. BcIIarm. 5. Tafiori neteffaria efl poteFlas lupos arcenii mnt\ fationequa potertt » arietes furiofos reeluienit j & oves pafcenii tta U$ €$nventt ets.

PtoteH. I. Cuilibct plcbano paftori magis iftaconve^ «iiunt quamPapac. I I. Hxcfacicndafunt a Paftore, uC tefte monet Bcllarm. omm ratione quA potent^ id eft,Iicitc Se jurc paftorali poterit. Vel igitur nihil dicitur,vel petitur quaeftio. III. Poteftas harum rerum non magis cft nc- ceffaria Paftori, quam vires illam potcftatcm exercendi, Sed Pctro j Apoftolis, reliquifquepaftv^ ribus primitiva» Ecclefiae vircs haec praeftandi dcfuiflc , audivimus modo aBellarmino.

8. Bellarm.6# 1 Par.i6. Rex 0%ia fuit ai arbitrium Sacerio^ titfeparatus ^&confi^uentexregnanitautborttate frivatus ^pnptet

fepram

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. acj

im cdYporAlem : pic^ igttur Ponttfex hoc faccre , mic fropter le^ tfAYn Jp:r$tualem.

1; Protcsl.l. Siagcndum fitcxemplis , cx vcteii Tcfta-* mcntopetitis , a.uiquior &c lirmioi cft Inftantia quse pc- Pf I dtur a Salomone Rege, judicantc Sc deponcntc Abiathai* lacerdotcm (ummum , i Reg 2, 27. 1 1. Ozia non fuic iUthoritate Regia privatus, fed ufu ejus in ordinaria nocuratione rcgni. III. Ncquc fada fuit ipfa fepara* ;a^iC2Sk> eju^ ad arbitrium Saccrdoti\ proprie , fed Dci. V. Nequc confcquentcr fuit Regno privandus , quia 'cparatu>» potuit peralio^ regnare. Bellarm. cnim hoc iribuit Papa: , quod pollit pci alio^ Epifcopi muncrc dc-*

rungi.

9. Bellarm. 7. loj^da Pcnttfex juflit ,ut AthjMfi interficerituY^ IcAi R'X crear^tur.

ProteSt I. Athalianon fuit legitima Regina. II. Non 'ult ^ lojada folo dcpolita,fed a tota cong; ega:ione con- tJBdcrata. III. lojadaquae fecit hac in rc pras caetcris, lon fecit cx fingularl poteftarc Sacerdocali, fcd tanquam 'rimariaajthoritatcpollens inrer ludaeos , quietiamcK ffinitatc qua rcgni haeredcm attingcbat , (ingularcrn tabuitcjus tutelam. z Chron.zz^ii. IV- Conclulionis xifthoccxcmplofcquentls, pudet aliquo modo ipfos /ontificios. Non enim dicere folcnt ( quidquid lcntiant 4C faciant ) liccrc Papas pro arbitrio fuo juberc , ut regcs intcrficercntur ; aut interlicieudos cflc Rc|;es adarbi- ^rium Papae,

fB^dcnus aflt4m efi de poteflate Papd ingenita : ftquitur aliapotejtat tempora/ts Paps, ^ Epifcopisejus ab mIus donata s Vel tpfis a^m qtnjitas brevtter expcndenda.

Argumenta Bcllarmini.

10. Bellarm. I. Non repugnaresPcnttficem ftmulejfe Prlncipem fiiritua/tm , &tempora/em aUtujm Pro^vinctA : prcbatur exemplU Ij^ie/chifeduchi, Primogenitorum^ Noe, Abrahami^&c. Mofts^He/t^&c^

Proiesl. I. Princepsfpiritualiipr^-etcrDcum^Chriftum, nuiUiscft: nifi forfan Diabolus ita vocari poflitquoad fpiricualcm nequiciam, Ephef.6^iz^ 6c Antichriftus quoad fpiritualem ufurpationcm templi Dci,2 The/f 2*4. 1 1. Rc- pugnaiitia hujufmodi rerum variam conHdciationcni admittit. Quae non abfolutc repugnant in clVcntia Sc natura fua , poflinttamen rcpugnantiam habere cxin- ftitutionc Dei fupcrvenicnte. Etqua; uno fasculo , vel toto etiam illo fpatio quod Chrifti advcntum praeccflSt, Qix repugaabant ^ poftea tanjcn poflint lepugnarc.

III. Dc

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

204 BELLARMlNVS

III. De toto tempore naturae , ( ut appellatur ) adlegem latam , rcfpondct Alenfis />*w 4. ^ 2. m.i (latem Jpiritualem tnm ttmverti ncnfutffc dt/ftnftam kpotcftate terYe* \ »4, fer folcmncm hpmtnum confccratttnam lix illis igitui i- cxcmplis , ad Euangclii tcmpus non fequitur argu- f mcntatio paritatis, cumomniafunt difparia. Ncque i ^ gis ex iis probatur temporalcm potcftaccm convenirc I - pifcopo , quam fpiritualcm potcltatemconvcnirc M.Mr»- llratui civili. Mofes non fuit fummus Saccrdos , fc prima conlhtutionc Saccrdotii Aaronici , cxtra ordii illaprseftabat quaecx ordinc ad Sacerdotcm pertincl Heli fuit Sacerdos (quamvis non fummus) fed cxtra< dinem excitatusut populum judicarcr. Sic ctiam po^' Machabasi quaii in communi inccndio vocati fucr quafi cxtraordinem ad remp. crigendam ac fublevan- » : dam, nonad cam conftanter gubcrnandam , aut rce dam. IV. In novo Tcflamento , Eccleiiaftica mUi corurn quiin vcrbo & dodrina laborant , magis funt fpi- ji; ritualia , magifque totum homincm poftuHintia , qu.im fub Icgefucrunt. V. Minimc omnium convcnit hoc Pa- pae , qui dircdc praBeflTe vult Ecclcfiae univcrfali in fpiri-* 1 tualibus , & indiredc regnis ac Rcbufpublicis in tempo-* : ralibus, qui tot ncgotiis diftriftus tenetur , ut pcr fe nunquam poflit concionari , autaliis ofiiciis Epifcopo-^ /t: rumproprii^ dcfungi, ut illeinfuper diredam habeat po^- tcftatcm Principis Politici & mundani. VI. Ommbus \A cxempli^ illis i Bellarm. alp-gatis , & plerifque infupet oidinariis,Sacerdotum illorum Vctcrum,cfficacius niuU topiobatur , conjugium Cnc uUa repugnantia Ecclcfia-i \ tiicis hominibus convcnirc : quod tamen Pontiticii nc-^ gant.

II. Bellarm. Poteftm EcdefiafticA & PoUtica » non funtccnm trMti^, fed utYA^He bona

Protcn.I. Conjugium etiam eft bonum : er^o hac ra^* tionc convcnit Paftoribus Ecclefiafticis. I I.No fola con-* traria illa quae funt bona mala fibimct inviccm in co-* dem fubjcdo repugnant , fcd & difparatabona , quae uni & cidem fimul non pofiunt convcnirc : ut Afl. 9, 2, 4. Durarc m frccibus & ndtpintftrationc fcrmoni$ & mtniftrare menfi$% opponantur ut rcpugnantia , quamvis utraque fint bona# III. Bonailla quae funt imperfcftorum , non conve-« niunt iib qui funt in ftatu perfedionis : undc ctiam intet Pontiticios, qui Rcligioli vocantur, abrenunciarc tcncn- tur , non tantum potcftati omni civili , ied & propriis fuis facultatibus. Sed potior & pcrfcdior eft ftatus per-i fcdionis Epifcoporum , quAm ipfoiuin Rcligioforum^

Thom^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Hoag.

224 E3

ENEKVATTS. -20^ Thom, 2, 2, '^.^S^ Repugnat igltur etiam h^c ratione, at Epifcopi & Pra^lati Pontificii poteftatem polincani cxerccrent.

12. Bellariii. . r i. x p... u ff.^rrctogntis^^nYrn..:, ^u.^.m^ pax bcHrtm 7n'r*7t< (int divtyf^i , qnnm bon.% temfoY.^rtta V

^ tefl. I. Di\'ciiUa^ icium noa cil latio icpiig:i.iMuc -> adminiftrationibuj , fcd diverfitas ipfarum admi- dftrationum, prout -^Deo funt ordinatae , & ab homini- Fi)us debcnt earum natursc congrucnter impleri. 1 1. Pax " bellum conveniunt in eodem gcnere : nequc magis ivcrfa fiint quam cxhortnri in doflrina fana % i; contradicentcs eonvincerc , qui etiam Epifcopoquafi pax vfc bcllum Eccle- iiafticum optimeconveniunt : Tit i, 9, 3. Togati^ etiain & armatis , temporalibus & fpiritualibus rebus prr^eeHc clebet Epifcopus in Ecclelia fua : fed fuo modo , id eft, Eccle(iaftico & Splrituali.

I 3. Bcllarm. Potes} tinta RexgHhem^Ye itverftf^ima Regna» & mnus Epifcopr^s plurimas Eccleftas , ergo tmus homo potcil regereunum 'Spifcvpiitnm^ (druntim rrtncipatt^m.

Proten.l. Haec ratione asquc concluditur, Principcm pofle cfTe Epifcopum,ac Epifcopum pofFc eirc Principem. II. Non eft par ratio Regnorum duorum ^ Ecclefice, cum Principatu. Duo Regna fub una formali ratione comprehcnduntur: fcd adminiftrationis politicx, & Ec- ;Iefiaftica?, varia eft forma, cflentia,& natura. III. Vt Itinus homo plures fimul Epifcopatus retineat , fatetur ^.ellarm. dc Pontif. Itb.z. cap.6. pernictofifimt cxempli ejfe^ V- Fatetur etiam Bcllarm. 55. r4/>.24. NuIIum tam v^'^^ Tum Epifcopum eHe (mtelligit autem Papalem ) qui i per fe fufficere ad concionandum , &c facrrmcnta adminiftranda, in tota fua dioeccfi. Rcpugnat igitur ma-^ acime, ut aliisetiam ncgotiis femetipfum implicarent, & iicnovooncre fuos humcros opprimerent, qui priori fercndo impares fuerunt.

14. Bellarm. Pii homines fHerunt % qni Epifcopis donaruut ^rmctpatus tcmporales. Proteft. Pius etiam fuit David , qui impofuit Arcarn Iplauftro devehcndam : & pius Vzza quimanumfuam idem admovebat. 2 Sam. 6. hasc tamcn fada improbata tfuerunt.

l^.BcIlarm. Et fi ahfoluteforte prsftaret ^ Pcntificcstraltare jlum 1] - ' % , tamen proptcr malittam temporum , expeiientta cla^ \at, uii , yieccffano donatoupfis temporales PrincipattiS. Proteft, I. Malitia temporum non mutatinftitutioneim ci% II, Adv«rfus)iftam malitiaai tcmporuui ^ fic in-

itruit

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

206 BBLLARMINVS

ftruit ApoftohisEpifcopos , iit co diligcntius & magiJ iiiftantcr in officia fpiritualia incumbant, 2 Tim ^ non uttcmporalipotcftatc fcmetipros munircnt.III.Dcl generatio EcclelMftici ftatus in mundanum , Sc potefta-| tum confufio, magna parj> eft malitiae temporum, & alia^l rum partium caufa procreans & confervan^. Hoc cxpe-W rientiaita clamat , ut ca dc rc piis quamplurimis jainr ollm cxtorferit gravi/Iimas querelas , & Concillis qui^ bufdam randioncs varias ruentem jam EccUfiam aliquw modo fufHammantcs. '

j6. PYoteff. Matth. 20. Vo^ autem non fic Bellarm. I. DommHshicfolhmtnflttHtt mem Primipes £ccli^i^ ftafttcoi.

rtateH.l. PrincipatusEccIeliallicus prohibctur , noilv. inftituitur hoc in loco : licut antea Uiit declaratum.d I I. Oftendercdcbet Bcllarm. ubinam a Chriftoinfti-d tuti vel probati Tunt Principes mixti, non mcre Ecclefia*! ftici, nequc mere PoIitici,fcd ex utiaque poteftatc mon-«l ftrofeconflati. j

Bellarm. 2. Dominm nonpYBhibcthtc dQmtnatum , fed^vtoUnmi tnmZT tyranntcum domtnatuw : queipatet ex vtrbo %xT'^/.\)tAiviyA

ProteH.l. Prohibct Dominusillud quod filii Zebcdeij pctcbant: illi autcm nonpetebant liccntiam tyranniccj dominandi,fedprincipatum, aut dominatum. il. Vcr-.j bumillud figniticzt donjwatum . licpatct ex Luc.22*2^. uhil codem fenfu iegitur xve^ttfv finc praepolitionc , ^ Gen.i^l 28. cum mandatur hominifubjicere libl terram , line ty- rannidc, Graxieadem vocc utuntur, )caT06xveiiuCfl*?*: licut & Pfal.72sS* ubiagiturdcDpminioipfius Chrifti.

17. Proteft. Zi#f. 12, 14. Quis mcvobis judiccm piaefe-; j cit?^ff.6. Kon eft scquum. nos derelido lcrmonc Dci miniftrarc mcnlis.

Bcllarm. I. Pojfet rtfpondfrr, Donunuhi m hoc mundofufceptjfe^ perfonam Pvnttficis , non Prtnciptstewporalti » & tUts verbts monutffe fimpliccs Ponttfices, ne fe mtfceam alitnts ncgctits. j

Protefi. Poflet igitur inde concludi , I. Papam cum Epifcopis fui:5 in temporali potcftatc ufurpanda non fe-? qui Chrifti cxemplum & admonitionem. II. Sufcipcroj illosidquod Chrlftus non fufcepit. 111. Noneirelim^j pIicesperfonas,fcdinftar Gygancum, G w 6*4. cx rcrnn-j da mixtuia prognatos. ]

Bcllarm. 2. MtUus poteil dici , gencralittr in utroqueloco ad^ ^ ntonctt Pcntifices » <Sr Pr/»« tpes , ne miuutis &viltbus offuits ita occH^ \ feniuri Ht omttttre cogantur nytjora^

Prouit.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

Trotelt. Melior ifta glofTa cfl: meium riibterfugium , .1 'cxtiim encrvans, rcmetipfumcvcrtens. Nam I. Non

Iuaci itiir tantumqualis admonitiocx verbis illi^ pollic cduci : fed quaenam fit fententia verborum , & qua ra-. ione nitatur. II. Generalis ^dmonitio non qustiitur, ed fpeciaiis illa quae propric in iftis locis continetur, i I I. Sophiftice , & falia commixtione rcfcruntur haec id civilcs Principes, & Pontiticcs, cum ad Principe^ noa """cftcnt, & Paftores omncs refpiciunt. I V, Mmuta of-. cia civilianonmagis prohibcntur Paftoiibus Ecclcfia-. icis , quam grandiora. Nam Zf^c. 12 omnia ilU paritcr xcluduntur, quas funt praster vel extra vocationcm : & omnia quae vocationem aliquo modo impediunr* cd Bellarm. vult fuum Papam , :<c Epilcopos , grandi- "S & aurcis vinculis onerari , & conftringi, non ferreis Kminutis. V. Omniamundana x-i7)ii^:4 ab Apo-

ftolopercompararionem habcntur pro minutis, i i^. admonitio igitur , vcl hac ratione , quoad tcmporalem urifdidionem , eftuniverfalis. VI. Doaorcj^ipfi Pon-. ficii totum hoc telumin corpus fuum admittunt. Sic nim Cajct. in Luc.iz. Docethocexemp/o Dommus prxdtcatoriS^ W evttent fecu/aria negotia , ut ettam quantHnuunque requifsti , nott ' ^ '^ceant negotits fecularibus : quia fctlicet tmperttnentia funt hxe i. iyn prddscoioris. Dion. Carthuf. in A^}. 6. O uiinam I PYAlatt tjla attenierent» quorum jam plures plus qt$am oportet > decct^ tltcet , circatemporaltaoccupanttiY» tn cxtertGYiburque vvrfantur» uta fnentcfHntfrigidi , nectn fjjtritualibus exerctti^s habentfaporem: linc offenduntur^ negligentes fctpfos» & ftbtcomnuffos.

iS.rroteH, zTim.z^:^. Ncmo qui miljtat impllcatur fx u j u s vitas n cgo t iis.

Beilarm. l. Apoflolusnon prohihetregimen PoUticum ^ fcini^ miant foUtcitudinem circavitam corpoYolem. Cnraentm viclus pa^ Andi tntelltgiturpst negotia fccuLitia. Protcfl.l. Quidquid proprie pcr ncgotia, vclnegotia- ; ^ipncshicintelligiturinpropolitione hujus comparatio- tiis , quae petitur a milite mundano, manifcftum cft , in rcdditionc, quaad Timotheum refertur , omniaimpli^ :antia, vclminifterium impedicntianotari : atqucadeo ^cgimenPoliticum ( ut majus impedimentum ) magi^ ^rohibetur quamcura vidus parandi. I I. Non eft ni^ Tiietaslolicitudinis quae prohibctur : fedipfa follicitu- lo. Omnis enim follicitudo earum rcrum quas militisc ^pponuntur, implicat militantcm.

BeIIarm.2. Djcrmturhxc H Vaufo nonfdi Epifcopo:fei omniiui Chri/fianis.

. -fmryJ.Qiumvisproportioacquaiampoilinthaec verb;i

ad om^

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

ac8 BEttARMlNVS ENERTaTVS.

ad omnes Chriltianos accommodari , cxafte tamen no convcniunt nifi Ecclefiae minlftiis. Nam I. Timothcul hic inftituitur , non ut vulgaris Chriftianus , (cd utmi nifter Euangelii. 1 1. Timoch. refpeftu minifterii , i;.^ vocatur miUs Icfu Chnftt, III. Familiare hoc fuit Paulo^i miniftios Euangelii fingulari ratione nulites appe^ 1 Co <),7.rhiiz»z^.q\\^}p\\tzi\^cu^v[\i\xit veteris Tlxw.c menti, Nwm 4,3 eb-S, 24,25. IV. Siomnlbus Chriftiani ? prohibeantur illa quag Cbriftiani officium impedum i tum etiameadem ratione mlniftris omnibus prohib-^n tur infuper illaquae miniftriofficio funt impedimL V. Bellarm. ipfe, dcCclericis lib.l. cap.x^. contc ::r hifce verbis nuptias Epifcopis prohibcri. Reipul verocuranegotiumeft magisfeculare, & magis ii cansquamnuptias.

COROLtARIVM.

CVm Bellarmini fententia, Papahabct fummamtefrr '"^^ lem potcftatem Atft>onendi de tempotaltbus febus omnium < ftiatioYum tn ordinc ad benum JptYttuale , lib.^. cap.6. & pYopt. . t Utiam tcmpcYum , non fdumuttliteY^ fed etiamneccjfarto dcnati fum^ ToHttficiMalitfque EpifcopistemporaUs altiutt PYtnctpatus.hb.^ ^ cmmno expediat» ft pofiit eo ftne injuftttta & bcUtcts dadxbus } niri^ut omnes Provtnctx mund: ab uno fummo Rege gubirncntur ettam\ in rebus Pohticis Itb.l. cap.^. & non repugnat Euangelio , quin aii- quor^cdofcfittfiert ^ ut tdem fit Pomifex totius oYbts » & fimul ettam Imp^ratcrttttuscrbis ^ hb.^. cap.io. tn pnc. Nihil ( cjus fcn"- tentiadeeft, praster ocofifionem , & viies , utPapafc- metipfumconitituat totius orbis Imperatorem tempo^ ralem.

riNIS TOMI PRIMl*

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

BELLARMINVS

ENERVATVS,

S I V E

DiffHtationes Antt-BellaYminiana ,

^[n IUuftri Frifionim Academia , quse eft Franekeras publice habita: ,

A

3VILIELMO AMESIO, ' Theologice Do6torc.

TOMVS SECVNDVS.

uib (yfii^orc rccogmtns micius*

L o M D I N i;

A|)lld H V M P F R I D V M R O B I K S 0 K»

Ci3 lac xxzxr»

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

Cenerofo lllu^n Comlti ,

ERNESTO CASIMIRO

Comiti NalToviae ^ i

Frifia:, Groeningx, & Omlandiai GVBERN ATORI,&c.

N^JJovicP mmini mfcribi cjiioIecHnque fcrtptum^ ferh eppoJitumPontificidnatiom , nemo (jutfcjuam potejl mtrariymft rerumfuo feculo gefiarum p/ane tgnams^ folus nefciiit>familtam hanc illujlrem dtvt^iitus hac orbu part§ \ excitatam , tn patrocimum variarum Sccleftarum , ndverfud^ tyrannidem Htjpantcv-Romanam. ^od autem Celfttudtnem ' tuam {tUuJlri/imeDominc) inijlhocgenere aufu^ Jim comm. peUare^ron illud tantur/t factt ^ quod alterum co/umen fts fami^ lix ta/ts^ftd & munus cjuofungerUy & loctis cjuem tenes^tntefl n^mp/tjs^tmos Ordines Frijia , quorum prsjidio, otium ^cade^ fnicum tjitufmodi exerctttu tranftgere ddtur. Huc etiam vttat benignatlla propenjio cjuam inx^cademiam ?icjlram ^\ fton ita prtdem dec/araftt , tum Btb/iothecam nojlram pub/i^ i cam.nova ouadam btb/totheca , dono tuo auxtfit. Necjue ver§\ ft/entio pratertre debeo , cjuod tpfemet particu/atim jam o/ir9$^\ expertus fim Jingu/arem tuamerga me bentgnitatem , cjuam muUis ofpctu cam pottiertm ftngu/artter promereri. Sperands\ igttur, & rogandt animum affumfi , ut levidenfe hoc munu4 ^ tandtdo animo in obfervaniu pigntu ob/atum, fufapere dignem fis fronte benigna .

DeusopttmM maxtrnHs , iUuftrem Celfttudinem tuam curm\ ftotafami/iayomntgratia^ & profperitate angeat , provehat^^ ^ue. FranecjucrA ^Novemb. 20. ^nno 1625.

lUtifirif, Cclfttudtnu tu£ Jiudtoftf'imtid C/icns i ^VILIELMVS AMESIVsJ

o M V Si

i

TOMVSII. LIBERPRIMVS.

DE CONCILIIS*

C A P. I. De Concilii convocatime,

! Qnamvis methodus hsec fit planc Babylonica , rel ut A- poftolusloquitur. Efh,6^n. ^!33J/xTS4m;iA.¥ ,prius a- gcrc de Pontilicc tanquam Ecclefise capitc,& de Con-. ciliis in quibusEcclefiae congregantur,quam de Ecclc- fia quidquam tradatur ; noftri tamen inftttuti rati» poftulat , ut Bellarm. quamvis praepoftere pergentem ejus veftigfis perfequamur. Qua^ftioprnnaeft , AnadPontificemRomanum proprie pertineat,indicere Concllium generale, ita ut nifi ejus authoritas accedat , non fit Concilium fed conciliabu- lum? Bellarm.affirmat, lib.i, c.12. nos negainus.

(■.■•rJ

xArgumenta BelLArminL

T H E S I S I.

ElUrm. I • ConciliHm Ecclefis Hon eft legitimtim , nifi coHgre^ %ett4Y tn nominc ChYtfttMc Mtem nth JviietuY ejfe alit^i^ quam congYegaYt auiloYitAte ChYtsli , iieft m ab eo c^m k ChYtfto h^tbct SCPtgYtgandi authoYttatem.

PYoteft. I. In nomine Chrifti iit aliquid fiat > rcquiritiir quidcm authoritas Chrifti , ut caufa efficiens : fcd fimul ctiam rcquiritur ut mateiia, forma > & linis adioais lit Chrifto &yoluntatieiusconveniens, itaut tota natur^ adionis talis lit, qualem Chriftus probat &a5nofcit pi3 fua. Explicatio igiturvel ifthoc nomine eft imperfeda & fallax. Ca;etanus ipfe Cardinalis in Matth. i8. dua hflBcadverfusBellarm.glonam obfervat : i.Non iixitChYix '^MS, fi omnes, ne de univtYfiliEcclefia tamum intelligeYetHY : non ii^ t fi msdti , ne ad magnaYt^m EcclefiaYnm gYatiam ftYmo YeftYtclM ^iieatHY : fed iixitjfi dt^^ Ht etiam minimi nnmeYi fideliHm quanta fit visexplicetHY^ 2. Non iscit^ HbifnKt duo vel tYcs congYegatt» fen iMX^ nimespfeiaffponit, innomint me^^ai itffeYcntiamconcoYdia mnnians^ Jtu etiam hnman^ amicitid, qud Itcet fit tauiabiUs^ non tamen gaudet ItocpYivilegto dtvinA pY^fentia. Ncn funt enim in lefn ChYtffi nomtn& unahimes , qt^tbus alind vivcYc efl quam ChYtslus. Congregari ia nominc Chrifti , non rcfpicit convocationem hominum ad certumaliquem locum. Sic enim corieregari poffent homines in nomine Chrifti , qui nomen cfhrrfti blalphc- warcut. II» Falfumeftilludquod fubi\e^itur,congrc^

A a z gacioncn;!

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

4 BBLIARMINVS

gationem in nomine Chriftl penderc femper ab authori-f tatc hiijusautilliushominis fub Chrilto. Duobus c vel tiibus,ex confenfu^tribuitur facultas fefe hoc m congrcgandi, linc alterius cujufpiam hominis authonta-^w^ tc. Matth. i8, lo^zo. III. Nemounus eltqui ordina-» riam authontatcm a Chrifto acccpit congregandi homi* t ncsincjus nominccx omnibus partibus mundi in ununiiu confcfrum. I

ihfiam gul^eYnandam, ac frotnde congrcgandam TibiYto^fed Pctro, Frotefi. I. Petro non magii commiffam eflcEcclefl quam aliis Apoftolis, in priore tomo demonftratum f 1 1. jEqucTiberiocommiHa fuit Ecclefia , acilli qui i; tcmporis Pontifex fuit Romae. III. Quamvii hdci ' berii immediatc non fuit Ecclefia commilfa,ita ut ab i dum infidelis maneret , gubernatio Ecclefiae pender fuit tamcn h Deo ipfi mandatum , ut fidcm rcfpiccret, ad Ecclefiam juvandam jgubernationcm fuam cx fidc plicarct. IV. SiTiberius plcrofquc onines Epifci convcnirc fecifiet in unum locum , qualifcunque

communicarc, & ftatuercquseefient in bonum tomunei, morc Concilii gcneralis , idquc in nomine Chrifti : ficutl raulus & Silas in nominc Chrifti congregati fuerunt in carcere ad orandum. Ait.l6,2^. V. Nihil impedicbat ^i quinTibcrius idcm praBftaiepotucrit in Concilio Chri-a Itiano convocando , quod Cyrus pra?ftitit in Conciiio & j rcditii ludccorum procurando.27^A^rw.l,6. Impcratoribusl & Piincipibus Chriftianis ^ quoad cxcquutioncm , pluj J incritopotcftatis tribuitur in rebus Ecclefiafticis , quam ^ Tibcrio, aut aliisinfidclibus potcfl aut debct. m

3. BcUarm, Papa Paflor eft ImpetatoYHm & Regnm : ovi aHitm f^ Hon convenit congYegaYe pafioYeSt fed paiioYi congYe^are ovcs. j

Protefl. I. Papa nunc dierum cft paftoris idolum , nonfl paftor cujufpiam fpiritualis , ncdum omnium Rcgum 8c impcratorum. 1 1. Qui ovis cft fpiritualitcr,poceft ten> poraliterpaftorcirecjus CUJU5 eftovis , & cxterne aut politicc eum cum aliis gubernarc, ctiam in eis quae perti-» nentad facra^ David,SaIomon, Ezcciiias,Iofias, fuospa- llorcs , Saccrdorcs cong? cgabau olim. Quid caufae dicf> potcft , cur Chriftiani^ prmcipibus non idem liccat fa luospaftorcs.

4. Lellarm.2. Conciliumgennale ab eo ihiici deiet exAuHon %ate qutp^ieR omnes cogire. Sdd Papafolus^ non Inipcraior.omnes ha^ i^t ita fibt fubjedo^.ut pofitt tus coqere.

£roua. I. Kon clt ncceflarium fcmpcr > ut Concilium'

congrf*



' : L.	.1^1
.iin


p/o

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

i

ENERVATVS. m

:ong!egeturexaudoritatecoadiva. II. Vbi iiuthcritas lujuimodi requiritur , non cft necefle ut illa fit pcnes lum. II I. Qua rationc poteft Papa cogcrc illoi, qui vi- /unt in ditionc inhdelium tyrannorum , qui alicni funt i Chriftianorum Conciliii , qualii hodic eft conditio Srxcorum? IV. Nc Chriftianorum quidem Principurn ubiritos poflc k Papa cogi , pro arbitrio fuo , expericntia pfa docere potuit Bellarm. vcl in ipfo conventu Triden- :ino,cui iphnict Galli non adfuerunt, niH jam :> ! i situm 9r©peraiu:.

5. BellaiiTi. 3. Ccnctlia ProvinctnliA indicumurA Mttnfolit/i-' yM.Snttinn/ia k Primate^zcl Pairianha : Conctlia iittHr Generalia k

• ?*pa Cunt tnitceni*

V^"^^^^ I- Metropolitanus,Primas,Patriarcha,funt hu- rman^ creationis nomina, ex mundi typho nonnihil tra- acntia ; ncqueatvint .nirii quidquam habcnt in fe.nequc ^apac polTunt commodarc. Hic autem quasritur de jurc ' ' deeoquodneceflariuiTicftadcongregationein . ixm tn nomiKe Dcmtni 1 1. Quam vls ordiais caufa,- Wdinaria convocatio Conciliorum hujufmodi primana- 'um civitatum Epifcopls fuit olim ab aliis £pifcopi$ iandata,nemo tamen ex illi> tcmporibus Ita dcliravit,ut Conciliuni lcgicimum , alia ratione non

1 polTc haberi judicarct.

• 6. Bcllarf:!.^. Anuqu.fimoC •^•Uuitttr ptAterfcntcnttant 1 Rwwjfwi Ponttfictiy n^nf oJJ K-tnttlt iri

Prttcsi I. In fcripturis Canonicis nullus hujufmodi ca- Jon h.-ibetur. .11. Nequein primaj antiquitatis genuinis . teftibus talequid reperitur. III. Canonis ipfiui verba .j nihil habeiit de convocationc Conciliorum, fcd dc cano- mbuscon . IV. Qulcquid tum temporistributura

Tuu Epifc- - .Lvomanis in iftogcnere , prae cseteris ,hoc «on exjurc d!vino,fcdcx hvmano conhlio, nonproptcr potcftatem, fed proprer conftantlam illius fcdi> , cum a- iwe multae yaciilabant, fuit concc/rum , atque adeo nihil omnino facit pi o degeneribus Papis, qui hanc prasrogati-i Vam utpoteftat isapice, fibimct arrogant ex jurc divino. - 7 . Beliarin . 5 . /« CtnciUo ChaUedenenfi , aaione i . ur > T>iofcortis , qttod Syno-iitm aufus ftt farerefine auihorttate . . ; .acA i edts. Et eo nominc CanetUifm quoddam Cenftanttnofoittanum irrU : judicahatur tn Cynctlioy f^emrali

Prorf/?. I. iJiofcorus fuit propter varia gravifllmacn- ^,,><jpnina damnatus, quibus hoc addebatur a Legatis Pontifi- ci^ Romani, non 4 Synodo. II. Synodum facerenon ligniacat ibi convocare Synodum , fi uera fit accufatio. ■^onciliuin cnim Ephcfiniiin, dc quo ibi agit ui, non fuit i

A a 3 Oiofcora

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag,

224 E3

< BfiLLA«.MINVS

Diorcoroconvocatum , nequcfincauthontatcEpifcow Romani; Thcodolius cnim Impcrator ilUid mdixit,ad inftantcm fupplicationcm Leonii Epifcopl Romani , fi<W_ utapparctexcjusEpiftolis.9& lo- Scptimum (ut vo-»2 caturl Conciliumnullius cftauthontatis : fuitcmml^i^ dololatriae matcr. Nihil tamen ibidicitur dc convoca-;3^ tioneConciliiConftantinopolitani, fed dc cooperation« <i< quaedecratconvocato. . n «.^

8.Bcllarm.6.7. PnbatuY iiem ex ConctUo Romxno. ex teit$nfm tfioanttquorumPonufiaorum,&c. „ , r .

Fmcfl. Tcftimoniafunt, ex finudeprompta : funt d« conciliis particularibus: funt hominum vcl adulatorum, w vcl ambitioforum. Ex facris literis nihil fingularca*:* hancquaeftionem vel torqucre potuit Bcllarm. prastcr nam illam phrafin de convenicndo m n^mtne Domtm. qiiai»>« nihil ad rem faccre. fuit antea declaratum : mhil ex Au-Ja guftIno,Chryfoftomo,Hieronymo,Ambrofio Gregorio, ^

aut ullo antiquo & claffico authore: ita ut exhac egefta^^ tc probationiim , fatis appareat , Papam m hac probe fibimet arrogare poteftatem illam,quam nulUs tz-^ bulisoftendcrepotcft fibicommiflam. F»

Q.Protell. I. ImperatoresprimageneraliaConcil.ainJ dixcrunt: Niccnum, Conftantinus : ConftantmopolitH numThcodofius : Ephefium Thcodofiusjunior : ChaW cedonenfe Valentinianus, & Martianus. & ficdeinceps.

Bellarm. I. HocMrgumentumpetiturexmeratradiitonc,& ^mM 9ci EccUftAiiicaJine uUo Scrtfturx tcfiimwi». Talta autem argumentti efficA<tinJfenegant adverfartt. .

Proten.l. Argumentaextraditionepetita,quamvisin re fint inefficacia, adverfus tamen traditionum patronos,; funt efficaciinma. Nimis certc tidiculum eft BcUarmJ qui traditionibus fere folis in hac ipfa caufa pugnat. hoel eenus arguendi eodem fpiritu improbare. 1 1. Non pe«< titur hoc argum. ex traditione mera, fed ex confuctudw nenota,.5c hiftoriacerta. 1 1 1. Argumentum quod peti^ tur ex confuetudine & praxi.quamvis non valeat in qu|. llione de fide , vJm fuam habet tamen m quaeftione d« praxi. 1 V. Teftimonia & exempla Scripturae fatis mul-*., tafunt decongregatiombus maximis vcterisTcft. quafc illorum fuere Concilia, quod k piis Regibus folebant m«f " dici : ut ^ Davide, Salomone, Hezekia, lofia.

I o. BeUarm.2. Confuetudo alia.iua Paf t varta ConciltAtn fcerunt.huicconfuetutUnipoteflopponi.

Protefi.l. Confuctudo corrupta pofteriorum tempo f um , ex diftradionc & imminutione Imperii. & ambi lioncf ap»,oi;iunda, non potcft opponi primitiy» prax*

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENFRVATVJ. f

Nulla Concilia vere Occumcnica , vcl taliJ , qiulia a qiutiior fucrunt indida ^ Papa illo modo,4uo Im-t >eratorcs prima illa indixerunt.

1 1 . Bcllarm.3 . NnUHm eft Citncilium generale Cath^Ucum * 4 #/0 ImpcTAtcretndiilum ^ $deft » fine confenfu & amthoritate RomAni

Mtipcii.

Protefl. I. Verius multolicct nobis affirmarc f quod Hcllarm. ipfc non negat) nulhim unquam Concilium gc- •Jtfttjpierale, live Catholicum, fivc Kti^hv , quale fuit Tridcn- *num,^ folo Papa fuiirc indidum, id c(t linc confcnfu Sc uthoritatc,vel Imperatoru,vcl Regum & Principum a-^ 'orum. II. Confenfus & authoritas nondebent hic nfundi.Authoritatem coadivam Papae,in primis Con- iliis cunvocandis intercclfiflc falfum eft: fed confenfum jus , ficut & aliorum Epifcoporum primariorum cum uthoritate Impcratorum conjundum fuilTc , a nobis on ncgatur,

12. Bcllarm.4^ Le^imm$snfextaSynodo4l}.l89 Conftantinum if Sylveftrum Conctltum l^icenum con^reqaffe.

Froteft. I. Synodus Illa fexta tiecentis & amplius annis oftNiccnam habitafult, atqucadco non efret audicnda, |y 1! (i de hiftoriaConciliiNiccniquidquam teftaretur contra K iEufcbium , AthanAfium , & ada ipfa Concilii , qure una K 1 :um omnibus hiftorias illius Scriptoribus , indiCtionem liillius conftantcr tribuunt Conftantino foIL II. Scxta -♦.||Synodui> ipfa,in eadem acl.iS. ficut in caetcris,farctur fd ^jitl :Mcregatam fuijfe per ImftnaUm fnnflionem : & Lco Papa in E-^ f ' pilt. ad Conftantiuum Auguftum, dicitillam Synodum^ ^ < nutH Dei^ImperaiortsclemtntiafuiffeccnvocAtam. Non eft verifi-* -^, inilcigitur illam Synodum cum Bellarm. contralmpe- ratorcm fenliire aut pronuncialTe. III. Si talia verba fucrintinadioneillaprolata, Intclligidebentdcconfcn- \ fu, non dclmperio Sylvcftri.

1 3 . Bcllarm. 5. Ruffinm /. io,r. i . dicit Conftantinnm cx feth^ ^# UntiaSaccrdittumConc^ltum lUui indixtffe.

' f. Proteft,!. Ex fententia ctiam bcllatorum fuorum va-« t riasexpeditioncsfufcepit idcm Conftantinus : fed pro-- - >ria tamenauthoritate, non eorum. II. Sacerdotcs illi ■ueruntexquorumfcntcntiahocfccit ,Nonunus fum«* musSacerdos. 1 1 1. Saccrdotcb» fueriht in jEgypto , &■ circa Conftantinu dcgebant,non Romt-Nihil hicPapale^

14. Bc\\*um. 6 . Conitltum Conftantinopcl 1. fuit convocatum k terti Damafi ab Impcratore adEpifcopos miftts, Thcod. iib.^» c.^*

Protefl. Qui locum confulct , prout graece Icgitur, con- rarium videbit.

15. Bellarm.7. Ex ProfperOy& Eva%rio<onft^tSyngdHm Etfhe^ nam nm m(iam effe finc confenfu Ponttficii. ft^ttftp

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

8 BELLARMINVS if

Prcteft. Hoc facile largimiis,quamvis de confcnfii ii laionem anteccdcnte , nihil tale ex Profpero aut Evagrio pofTit probari. ^ . .

16. Bellarm.8. De ChaUedonenfipatet, ex Epft. Marumh CT J ^fifcopoYum femniA Mdfis^ & CeUfito. ^ J

Protcft, 1. Nihilexillispatetquodmmuit poteltatcm 1 Impei-atoris in illa Synodo convocanda. 1 I. Ex ipfa Synodomaft.i. Synodus dicitur /^^Ja ex decreto fnf^nr-Yfm \ Imferatormn, Valenttmant» & Martiani.

17. Bellarm.9. Concilta tum temporii ab ImperatonbHi i fuertmt. ex Ponttficumfentfntta , & conftnfu • nmaColo Pon>

I. Quia ncn prohil itt tumfur^runt fr^ quentei hcminum conventus ^fi* nelmperatoris amhorttate. a. ^^uta mnpotvratfieriCcnciltum,nifi\ tn altqua urbe Impertali 3. ^ta fumptibus publtcts ConMa fie^ bant. 4. Quia cotempore Papa m tempiralthu^ Cuhjtctebat (e Impe^ ratoribus : ideoque cumtan.um debuijfet peteve ab fmpcratore auxi^\ lium ad convocandam Synodtmtvel ut permitteret Synodum convocarii tamen fupplicabat» ut juberet conz ocati Syno lum ^ ^ 1 - Proteft. 1. Vltimis hifcc verbis, vcritatis evidcntia con^j vidus Bellarm. totum illudargumentum nobis conce-J dit , dc quo haftcnus fruftralitigavit. Suppltcaiat Pomtfexl Imperatori , ut juberetconvocari Synodum. Et eo nominc quafij accufat EpifcoposRomanos , nimias modeftia; ; dehmffenH tantum petere , non fupplicare. ut pcrmitterct nun jtib^t t cmvocafiA

I I. Conccdit hic obiter Bellarm. Epifcopos Romanot fexccntisannls intcmporalibus fubjedo^ fuifTe Impera^ toribus, etiam in ordinc ad fpirituale bonum , quod in Concilisfpedarifolebat ; quodeverttt planeillaquaB anJ tcadc temporalipotcftatePapae difputavit. III. Tirai« de tamen & parcenimis loquitur Bellarm. cum diciteod fubjecifTe felmperatoribus : cum palam fit , cosiDcd fuiflc fubiedos. JRcm.13,1 IV. Debuifret nobis dlcerd quo jurcEpIfcopi Romani jam fe excmcrint huic ImpM rio, & co fupcrbise procefferint utlmperatores & RegM viccvcrfajamPapaefupplicaredebeant , ut illc jubcrcd Concilium convocari,iy: magni beneficii loco tandem aM ciperetalem Conciliilarvam , quali^ fuit illaTridentinaJ V. Fiditiae illa^ caufa^ quatuor quasBelUrm. dicit prd audoritatelmperatoris tum tempori implorata , funt ridiculae. i. Quia valuifFet in Concilii^ Provincialibus aut Nationalibu ^ ; quae tamcn fucrunt in ufu etiam antc quam Imperator quifquam fult Chriftianus. II. iEqu jam valcnt, quantum ad jus divinum , ai: olim \ alebant cjusenimnullafadacftcommutatio. Pii autcmEpifco pijusfibi adeo concelfum tot fasculis non n^glexilfent : ncqu» Impcratorcs pii tale quxdfibi qualih«rcditaiio

juic

E N E R V A T V . 9

jire arrogaflent. III. Iftas rationcs nufquam tradidc-^ it vctcrcs Patrcs,aut Ef/ifcopi il h Romani ; fed Bellar* jamtandcm in corum gratiam cxcogiravit. 4.Vera aufa cur Imperatoris authoritate indida fucrunt Con-* alia univcrfalia fuit, quod folus Impcrator, non Papa u-- livcrfalem habuit poteftatcm, Atq; hoc totum illud cft, juod in hac quseftionc contendimus: non dicimus ad fo-* .um Imperatorem,jurc divino, potcftatem iftam Conci-* iia convoccindi pertinere: fed ad eum,aut illos Principes, I jui per omnes Provincias poteftatcm habcnt; talem qua- em primorum Conciliorum temporc Imperator habuit folus in illis mundis partibus, ubiEcclefise Dci maximg iflorcbant.

Dulia qf4ddam, i8. i.Quid fiet,fi Concilium fit neccflarium Ecclcfia?^ tamen Papa nolit illud indicere ? pf^m B cl larm . I . I/fiufrrjcdi cafus vix efi- pofibilis : n§n enim ctedtbi^ ye efi , uUum Ponnficcmfore tam mrJum : fi ejfet j Deus vcl mutaret mentcm cjuSt zfel eum de mcdio toUeret.

rmefi. I. Non tam credibilc , quam palpabilc jam cft Pontifici Romano ab aliquot fseculis non minus odio-» fum & formidabileefleConcillum liberum , quam eft maleficis feveri judicis tribunal. Communis eftfcnfus & fentcntia omnium Paparum , quod Clemens VII foli-» • rxftltus crat diccrc : Ccncilium eoufjue ejfeutile » quoad de authcritate l Poniificisagatur : eavtro tn qu/fitonemvocata^ nihil cffefericttlcfius: jue adeo unicum effe p.^fidit4m»Concilta vitare ,ac dcclinare Hifior. lonciliiTrident. I 1. Quis nobis hocprasftabit, Deum tntali i vel mtitatfnum Pap.t mentem^ vel eum c medto ablattiYum f Hac inditione fit pcncs Mophtim,Mahumctanorum Papam, :eftas hascConcilii convocandi , nihil erit pcriculi. [9. 2. Quid fiet , fi Papa fit Haereticus , SchifmaticuSj ^)tivus, mortuus, infanus, aut renuncialfct ? Bellarm. Pcferi/ eo cafu Concilitm imferfeilum congregfifi , 4ii fYovidendum Hccicfid de capiteyvet a CardtnaJtbus, vel ab iffis Efifco^ fis in loctim unnm ccnvententibus.

rrotefi. I. Credibilc eft igitur Papam pofle ficriHaercti-^ cum : cur non & Concilii ncccflarii hoftem ? I I. Noa tantum igitur proptcr haercfin,fcd ctia propter Schifma^ ^JIitno propter captivitatem, aut amentiam, (quidni & pro- " pterfcclcra} poflitPapa dcponi , &aliuscligi in ejuslo-* 1: cum, III. Concilium hoc non eft vocandum imperfc- . aum,fi judicarcdebeat de Papa,id cft,dc ipfa perfcdione Ecclefias Romanse. IV. Conccditur hic tacitc , Conci- im poflTc in nominc Domini congregari finc authoritate )ag ; atque adco toUitur unicum illud argumenti ludi-.

£ b brium p

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

lO BELLARMINVS

briiim , quod Bcllarm. in hac caufApotuit ex Scripturis adfcrrc. V. Si Epifcopi poflint per fe ad Concilium coiv veniicquidni & poflInt,& debeant hoc faceie juflu Rc^ gum & Impcratoium ?

C A P. II. De Suffraganttbii6 tn Conctlio generali,

Quaeftio fccunda eft, an in Concilio gencrali, foli Praclar : majorcs, id cft > Epifcopi habcant jus fuHragii decifi\ : ordinaiic; cx piivilcgio autem & confuctudinc,etiarr Caidinales,Abbate>,.i^ Gcnerales ordinum, licct Epi fjcopi non Cnt ? Bellarm. affirmat ; nos ncgamus.

Argumcnta Bellarmini. T H E S I S I.

BEllarm. D finire tnConciHt^ eaqHAfunt credeniavet agenlx proprium eft munus pafiorum: ii cmm eft proprie pufiere. eft cm^n docere . &docere ita j ut ttneantur alii credcre. Sedfoli Epifcopt funt Paftores.

Proteft. I. Dclinirccrcdenda & agenda^cum authoritatc judiciali & confcicntias pcr fc obligantc , hocpropriunx cft Dci, fummi paftoris Ecclcliae : dcfinire autcm difccr- ncndo & tcftiricandodc voluntate illaDei,hoc cft pafto- lum cx officio ordinario , fcd non ita proprium cft eo- rum,quin cx occafionc jufta poflit etiam ahaliis non tai> tum privatim,fed dc publicc Heri. I I. Definirc in Con-^ ciliis gencralibus non potcft cflcpars muncris paftorum: quia tum paftor nuUus Ecclefiae primitivae, & pauci tan- tum fcquentium feculorum , munus paftoralc potuiflcnt implcre. Frimii enim trecentis annts,nulla fuit congregntio gfncra^ U$ :pofteavero vix (entefimo qucque anno. Sunt verba Bcllarm». dc Rom. Pont.l.i ,c.8. III. Si cflct hoc proprium mu- hus paftorum.,poflc illud tamcn ahis committi, & pcr a- lios prasftari docet nos Bcllaim. de Rom. ront. 1.3,^.24.. ubi contendit faris clfc fi Papa,8c Epifcopi, pcr alios con- cioncntur, & facramenta miniftrent. I V. Si cflet pro- prium Paftorum,& Epifcoporum, nihil tamcn prohihet. c]uinpoflit cum aliis Thcologis , piasfertim miniftrls^ Dco inftitiitis , communicari , codom illo jurc, quo Bcl-. larm. vult illudextcndi ad Cardinales, Abbaccs,Genera- lcs, & rales novcIUs hominum creaturas. V. Si docerc. /it propric pafccrc , tum plcriquc faUem Papce.non pro- pricpafcunt Ecclcfi^im , quia non docent. VI. Epifcopi Diococfani (qua talcs ) non funt Paftoic a Chrifto iafti-r tuti,nedum foli Paftorcs. VII. Adeo improbatum fuit 4ilimintcripfusPgntiiicios dgdtiorcs Monopolium iftud

Epifcopo-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Hoag

224 E 3

t n .K y k "i

.0

Epfrcopo-Satraparun^ ''ut in ipfa delinitione Concilii ad- verrus illud imprimi^ cautum eflc voluerint* SynoAus (ait Cardinalis Culanus inConcord. CathoK lib.2, c.l .} r/t imtus Senum vel rrfsbyietorum per unam viam tenientium.

2 . Bellarm. Veteres teflanturpajstm ConaltA effe Epifcopomm. ProteH. Hoc cftPresbyterorum praccipue , & maxime

eorum qui intcr cos cminebant,& ordine primi fuerunt.

3 . Bellarm. Ommum Condltorum hallenus ceUbratoYHm decrc-n tM, ab Epifcopt<^ Co/i^facia fucrunt

Proteft. I. Si hoc verum eflet , nihil tamcn prohibcret , ^uin limilia decreta potuerint ^ pollint ab ^Uis fierk II. NihiUndeconcludi pofretdejuredivino. III. FaU fum tamen eftquod artirmatur.

4. Bellai m. Epirctpt foUfunt p^^rf^on.^ EcdcftaftUa &pubUca. Proteil, Eccleliafticse & publicae perfonx funt omncs

pre^byteri : funt infuper tale^ , quicunque Eccledas no^ ininc ad publicum al^quod negotium delegantur.

5 Bellarm. Omnes doHt non poffunt aimtttt.

Prcfifl Inter folos Epifcopos, & omnes doftos , datur tertium, dodi fc. illi pracfertim presbyteri quiab Ecclc-* fiis delcgantur.

6. Beliarm. Si ita effet jnnc faale poffet unus Prtnceps^in cuju^ fegione fei Conciltum^coUtgem omnes PresLyttros & d<^ilos homtues fuA Provinci^i definire quicquidvclUt

ProtrS.I. Neque ita eflc dicimus,omnes fcil. promifcuc admittendos : neque omnes admilFos pio numero capi- tum jus habere fuflragii,fcd potius pro numcro Ecclcha- rum aquibus delegantur. 1 I. Hoc ipfum eftartificium Papac in Epifcoporum Monopolio confirmando : quod jam olim obfervavit Ludovicus Card. -ffilatcnf. in Conc- Bafil. apud iEncam Sylv. 1. 1 . Si foU Epifopivocem (decife^ja) babcantyii demum fiety quod Natiini plaabit ItalicAs qu^ fola Natto^ nesaliass in numero Epifcoporum.atit fuperattaut ^quat. Hoc illud ftratagema fuit,qao folo multa obtinuit Papa inter ipfos Tridentinoi. Milit eo quot ^ quos voluJt Epifcopos^ Etiam ex iis quos crearc folet titulares » ut numero vincc- ret eos , qui ulla ex parre licentiam ejus cffraKnem in or-. dinem reaigere voluerunt. Paui. Suav. liift .ConcikTri- dentini lib.6, fefs.18-

7. Bellarm. NuUaeftRefp. quanonhabet aUquem oriinem in iomittis^ita ut non quicunque Je pUbe^ fti tantum Prtncipes, & captta CiZttrorum^ locum & fuftra^ium habeant.

Proteft. I. Aercm hic verbcrat Bellarm. poteft cnim a- liqui^ ordo eire in Conciliis , quamvi^ alii adfint pragtcr Epifcopos. Neque noftrum eft illudquodhic impugna*- tur, qmmldci de plcbc habcr^^fuffragium. I 1. Notum eft on)ni-

B b z ba«

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

14 BELLARMINVS

biisinplerirqueRegnorum , Reriimpiiblicarum, Comj tiis,non folos magno> Dominos, Ped quoflibct cives ^ ci vitatibus & Provxnciis dclcgatos , locum & futfragiun habere.

KArgumenta nofira.

8. TmeH. I. In celebri illo Concilio> Ad.i^. Apoftoli: ipfisprcefentibus,locum tamen & fuffragium habueruntl Presby tcri cum aliis. Afccndtrunt enim PahIhs & Barnabas oaH Afcjlolos»& PYesbyteYos^veff.2. exceptt futit ah Ecclefia>& ab ylpo/lo» ' Its & PYesLyteYis^vcYf.^. congYeqahantuY AfofioU& PYeshyteYt ut di^u fpiccYentde hac Ye»veYfu 6. Apofiolt ; pYesbyteYt & fratres fcripferumi^ fententiam communem^ & miferunt deleclos viros qui eam AnttochtA defeYrenttVeYfzi&z^.

Bellarm. I . AponoUinterfuerunt tan^ittam jtdices ad dcfinieu^^ dum : PresbyteYt adconfultaniurn : plehs non vocata adfuit,& confefi fst » non defintendo , vel dijputando ^fed tantum audiendo , & non rt^ damanlo. ^ i

ProteH:. 1. In rebus fidei , hominibus nullum judiciuniJ competit, nifi inquifitionis, difcretionis, & confuItatio-| nij. Futilis igitur eft .'lladiftimftio tot^i ixxtQi definientes ^ J fnfnltantes. II. Apoftoli non indigcbant confultationf Presbyterorum : li igitur per fe voluillent deftnire , pcri fe ctiam foU confultairent. III. Bcne confulere, majo-*l ris eft virtutis , quam cx aliorum confilio bcne definirq^J quamvis hoc fit majoris poteftatis. Hac igitur fententiat.| quod perfedius eft trlbuitur Presby tcris , &Apoftolis " minus pcrfedum. Immerito acufantur aBellarm. fideles Hierofoly mitani, inordinatas coitionis, quafi abf-^ I que vocationc mgelfiircnt fele in publicum tSc lacrum confefTum. V. Quod nihilamplius tribuit plebi, quaai j audire,?c non ieclamare,hoc textui nperte rcpugnat, fum tfi Apofiolii^Pnsl\teYi;, cum tot.t 77- f/. fcribcye> m;!tLrc, non imponcYe ouus.

BeUarm.2. Ccnfmtudo Eccleju m CQncthn ftivfniucniihfis ^ hac itafntffe \ Yobat.

PYottft. I. Confuetudo potius probaridcbet cxScri- ptura, quam Scriptura ex confuctudine , confuetudofine ve^ rttate eit vettifias iYYorts ^ dixit olim Cypiianus. II. Con- fuctudo ifta debet ^ntc probari , quam aliquid aliud pof^ fit probaie.

Bellarm.3. Apofloli & Preshyteu tantumvocati funt»V(Yf6.

Proteft. I. Nihil hinc chci poteft advcrfus Prcsby tero-. rum voces defmientcs. 1 1. Ficri poteft, ut prseparatio-. nrsevgo primo convencrint Apoftoli cum Prc^byteris :

:t tota congrcgatio fynccdochlcc per illo^ poteft ibi

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Ho

224 E 3

E N E R V A X / S. notari. Certi/limumcfl illos luifrcconv^ocatos,quoriiiii ominc fententia lata fuit, & literse fcriptx. BelUrrn.4., Sols PctYs^HfPauIusTB.irnabas & laco!":^ ''^^'.'odficun^ T loqueHtcs : Nnllt alttfentcntias dix.Yunt. -Tro/r/?.!. Hocargumento,non tantum plebs^&PiCirb^V teri , fcd & novcm Apoftoli jure fulfragii privantur. II. Sufiragium fcrtur, non tantum loquenJo , itd Sc ' onfenricndo , aiic in altcrius fcntcntiam quali pcdibus leundo.

9. PYQtefi.^. Concilium generale univerfam Ecclefiam rcpra*.fentat: ergo debet adeiTe homines cx omni genere.

Bellarm. Optimas modm YefYs.fentandi efl» qtfo pcY PYincipes rt^ YAfeiitaniuY poptUi.

PYoteft. 1. Hac igitur artc , folus Papa qui principcm fc dicit totiusEccleiisejOmnespotefi: reprxfentare, & om- nia delinire line Concilio , iclque optimo mo Jo. 1 1. pifcopi non funt Principes aut DominiEcclcfiarum,uilo alio jurc,quamquo Chrifti locum occuparunt. III. O- ptimus modus reprsefcntandi focietatcm aliquam Iibe-« ram, eft ille qui ex libcrtate eledionis cft oriundus.

10. PYotefi.i. Communiscaufa, comraunibus votiscft juvanda : fed fideicaufa eft communis.

Bellarm. Cofifi fidei ad PYsIatos pcYttnct ut docicrcs , ad catcm ut dtfctpulcs.

ProtcH. Nonfoli, nequcprnscipucDodorcs funtEow fcopiPapalcs. II. Difcipuli ctiamidoncis dotibus autii^ poiiunt ex occafione doccre. i Cortnt, 14» ^ i .totrf}t< omKcs fi^ illitim PYophetaYe.

ir.Pmr.t?.4..Vnius honu:ii^,CLiain LaiCi i.;iLC..L;a Scn- pturse authoritate magis munira praeponi dcbet , lisepa pr^epofitafuit lcntcncia^ totiub Concihi. Panormitano, Gcrfoneauthoribus. Multictiam Laicifunt Epifcopis dotliores.

/ BcIIarm. I. In difiufiione^pYivati fentcntiapoteft antcponi: tjuix ilj tYuditio ^ mnamhoYitasfeYfonAptmastenct : JednuHomodofolt Aefimtionem Concilii legttimi,

Pvotcil. I. Quse fententia in difcuflionc anteponenda cftjdebct etiam illa in definitione , & poft dcfinitionem, anteponi. Sicut enim conclufio fequitur ex prsemiffis» ^ lic dcfinitio ex difcufiione. Veritas etiam eftunica, tic ^nius ejufdcmque valoris, fivc poft, fivc antc hominura placitafpcdetur. II. Sententia Scripturis munitacjuf-. demauthoritatiseft curaipfaScriptura. III. BcUarm- hic omnia Concilia Papalia mere humana cffc prodit^ dum hominumperfonas incorum denifitionibus primai ^tncYe aflirmac.

B b l BclUrm*

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

BEttAI.MlHVS

Bcllarm. 2. Conditiona/is ( fi toquHtio Panormitarif & CerfonisM ex qua ncn Itcet ccUtgcre Concilia trr/ire f jfe. U JTroteft Imo abfolute hoc Aipponebatur tum temporis,ll non tantum polft Concilia crrare ; fcd ctiam dc fadto er- 1| rafTe. Sic Cardinalis Cufanus,dc Concordantia Catholi-j ca,lib.2, c^. Nctandum experimento rernm , pUnafit^m tinivtffali Condltum poffe defieere : quomoJo varta talsa fuerunt Concilia , qUi judicanio errarunt.

Bellarm. 3 . Epifcopi authoritatem habent jsddicanii^nou quia fli fnnt, fed quia funt p.rfunA puhltcd.

/'rof^y?. I. Facultas aut potellas judicandi eft ^ dodri na : audoritas pubtica , cx delcgationc publica acccdit ludiciuni i^itut 6c quoad facultatcm , & quoad au^horitl tatcm , convcnirepotcft dodis qui non funt Epilcopi, 1 1. Epifcopis autcm non dodis facultas & potentia dc- cft judicandi : audoritas igitur fruftia illis communica-- tur, Multoplus valct ad judicium, dodrina,fine publica authoritate, quam talis authoritas, finc do(flrina.

12. PYdte^l.^. In primitlva Eccleiia multae caufsefidci Coram populo tanquam judiccfucrunt difputatae.

Bellarm. Datum efi popuU juiicium privatum , nonpublicum: €^ hoc quia non poterat alittr fiert.

Protefl. I. Neque potcft aliter unquam ficri, ut populus Tcra tidc fcntenti? alicui aflentiatur line ullojudicio fuo* II. ludicium populi coniundi eft ut a nonnullis voca^ t\xt populicumt atquc adeo, fubltcum, non privatum»

C A P. 1 1 1. De ludtcio Concilu ^tiale ftt.

Tcrtia quaeftio cft , an in Concilio Epifcopi fint talcs j u-« diccs,ut ftandum fit eorum fententia, quia ipfi fic fta-« tucrunt , quomodo ftatur fententiaPrastoris In caufis politicis] an vero tantum fit inquifitio qu2edam,6c di- ttio fcntentiae miniftratoria & limitata, ita ut tantum valeat decretum Concilii ; quantum valct cjus ratio f Pnu^illud iPotiticiis afiTentur; poftcrius hocanobij.

^ArgununtA Ecllarmihi.

T H E s I s I.

BElIarm. JieuX. 17. Qni non obedterit eorum fenttntiis morte ccndemnttur.

Pmr/?. I. Saepius antca , f deverboDn.ltb.^.c^. deRom. Tonufice Jibr.i,caP.l.&c. locus ifte ad Pontiticcm Roma^ num aBellarm.tuit dctortus,fibimet igitur non conftat, cum illum hicad Concilium refert. II. Dc Concilio gc- ncrali , extra ordincm cx occafione congiegato, non agi-

tur

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

1 N E R V A T V S. JJ ^r'llo inloco. I II- Agitur ibi dcquseftionibuS parri-. I^uhribus, ik dc rebus ctiam fadi , non juristantum : in iftib vcro ipfimet Pontirtcii concedunt Concilium ?c Pontihcem poilb errare, atqueadeo icntentiam ejus noa 4b/blute Irgirc. I V. Locus ibi notatur ccrtus cxquo judicium hiK tV .m: & in h$c ir:Jinf4atHrfn\tC:ijctanii'^) qmi in hujHfmccU ,\ , .s confulenius crnt Deuiy ex conffitto tbi^ den Decfroceiindiim. Talislocus, auttalcs Dci confultatio- 71CS lam nufquam habentur. V. rondcrand,t eft i!l4 condttf fvldit etiamCajetanus ) qt§ol v-: - dicuerinttejtixta legcm ^ :::m druin.z lcgis ori ccn^ruat» :. ddoccnt . qnnm qnod ju U^

cAntJizmctnon eH fultnm Auihcritate. VI. Lex lUa ruit judi-. cialis. VII. itcjultate illius inobcdientiailla fr^ladim-. natur , qux provcnit ex fuperbia, non illn nwx provenit confcicntia ei ga Dcum .

II.Bcllarm. Mntth lS. St Ecdcfiamnonauduut*fitttbivd:t nicus & Publtcanus.

Protell, I. Ecclefia peccatorcm corripicns & ad rcfipi- fccntiam vocanscx vcrboDci, debet audiri , fcd nonpro imperio dehniens dc rcbus tidci , nullo vcrbo praeeunre, 1 1. Ex ilthor loco (fi Bellarm.intcrpretatioadmittatur] ConcludipolIitPrxtonapoteftasuniufcujufque fingula- risEccleliGe : deidiufmodi enim costu ibi agftur maxi- ximepioprie, non de Concilio gcnerali polt treccntos annos celcbrando.

3. Bcllarm. Ac},l^ 16. Pau!!^^ fYj:c:l':ehp.t Erdefi: cufio^ dire darsta yipoftclorum : de quibus noi^n:lum , I . i^ l >ton fncrint ex Scrtpturisdefintta: z. Quodnmfuerintfermiffa examini Sifcipum IcYHm : ^ . Ou^od ut v:ra lex tn confcientia ohligakant.

Proteh. iTMaior fuit Apoflolorum authoritas,quam ut Epi fcopi ordinarii debeant illis sequari, quafi par cffct ra- tio dcci etorum,ab iflis & ab illls fadorum. I I. Falfum eft, .-^d fufFragia hominum fineScripturis fac^a cfie illa decreta. Fundamenta cnim dccretorum illorum duo praecipuacrant : prima,quod cx Gentibus multicrcdide^^ rant,&: a Dco fingularis gratise tcftimonium accepcrant, abfquc obfervatione legi^ Moyfis,quod Petrus expcricn- tia , & lapobus cx Prophctis conHimat ; fccundo , quod oppidatim adhuc m illis locis Mofcs prasdicabatur, & le- gi^ zclo ferebantur multi non mali , qui tcmere non c- rant offcndendl, quod ex Scripturis fatis fuit manifeftu : cx priore fundamento, conclufum fuitjiigum legis neu- tiquam imponendum eflTe Gentibus : ex altero, abftineii- dum tamen effe ab iis , quamvis in fcfe licitis v quibus iu convcrfacione communiinfirmi fiacres oftcndcbantur » fcd ucrumquccx ScnptudSt II I. Divinafucrunt man-

S b 4 datat

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

l6 BELLARMINVS

datacum charitate ncceflario conncxa. Rom, 74. & l^. ai que adeo potuerunt fimpliciter imperari- IV- Kadol fcandalj,non rerum iprarum,aut Apoftolici decreti,coi— fcientias fidelium incibis illis dequibus fadumeftdcL cretum , ligatas fuilTe Apoftolus ipfe difertc teftaiurpi 1 Cer 10, 17*29. ( 4. Bellarm. ConiiliH err/niA dicunt anathemA mn obtempcrahti Ihs : vocnnt fua decreta canones^five leges Ecclefiafiicas^Epifcopi dtfi^ niendof:$b[iribant: in ConcUto Chalcedonenfe,qui nQluerunt acquiefu' re, pro hs.reticis habebantur.

Protesl. I. In articulis doftrinse fundamentalis,anathe- niadixcrunt vetetes, non ex fua fed ex Dei & fcriptura authoritate,non obtemperantibus ; in aliis vel non fic fc- cerunt, vel humani aliquid in co funt pafll. I I.Canon,Sta>^ Tcn-w^i^- SioiTx^i; minus aliquid fonat apud veteres Eccle/i^j fticos Scriptores quam Lex. Diredtionis , cautionis, &| commodae ordinationis funt illaevoces, non coadionis & avlzicpfHwplug. III. Dclinire polfunt Epifcopi , ut iril niftri fentcntia^DcI , fed non ut propria fua poteftat< IV. Qn^ ex Chalccdonenfi narrantur , nequcfuntun^ dequaque vera,neque fi veriflima eflcnt juris aliquid pro-| barentjfedfadum tantum. De fafto etiam Hserctici ha^f bcbantur , quia oppofuerunt fc veritati dcclaratcc , non quia declarantium authoritatcm ncgabant.

Bellarm. Si non in Ccnctlin a^cndum iffct fujjrag^is , perpeml rAmfierctyUt.foU Eptfcopt ftntcnitam ftrrin: : frufir^z cttam vocarcn^< iUY Epifcopi altqui rudcs &fimplices , qt^ales attquifucYunt in Conct^ it^ Ntceno. Rujf. lib,l» cap.^.

Prctesl. I. Priusilludperperamfieri,fuitnnteadcclara'* tum. I I. Rudes & fimplices Epifcopi qualcs multi funt intcr ipfos CardinalesRomanos , A; eos quiprimarias jamfedes occupant inter Pontificios , fruftra ctiam ad Concilia vocantur. Sed tales nuUi fuerunt in Concilip Kiccno , rudes vid. & incapaccs eorum quse fpcdant ad rcligionis vcritatcm. Hin. Ub.i .cap.^. non dicit aIi-%

quos fimplices Eplfcopos ibi fuifle : fcd dc variis Epifco- pis dicit,cos fu Illc viroi etiam in arte Dtalcclica non imprcbabili^ ter crudttcs. Dc uno tantum (qucn^ (onfcforem & ftntorem ap^ pcllat j affirmat, quod erat ftmpluifeimA natura, vir , mhil altud fctens nifi lefum Chrifium , hunc cructfixum, qui Phthfophum inft^ gnem convcrtebat ad fidem.lii\}\i[mo(ii fimplices Epifcopi nort truftra vocantur ad fandam inquifitionem veritatis iU Iius qu.-e rercgi folet humilibus , cum Angelids.Seraphiiis . SubttUbus. & Irrcfra^abilibus Doflortbus 0ccult.*tur.

C A

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

B N E R. V A T , . If

C A r. I V. De VrAftde Concilti.

luasftloquai taeft ; anmunusproprium fitPapae, ut pei *7'e, vel per fuos legatos Concilio generali praefideat, & tanquam fupremusjudex.omnia moderetur? Pontifi* cii afiirmant ; nos negamus.

T H B S I S I.

BElIarm. DicimHS Pafd eppr*fiiere* velperfe» vet per LegMT' tos : quu Papa tpfe terto ctnfilto abfuitfemper a Concilits Orien- ta/ibHS : I. quia non videbatur convenire , ut caput fiqutretur mem* ira. 2. Quialmperator.aut ejtts LegatttStprAfiMat femperillts Con' :Uiis faltem quoadlieum materialem, quoi ettam volutffent facere» ipf» Papa prafente, Ne igitur ( quod nuU» mcdo convenity aut efl toleran'* ' t) vel Prtnceps fecularis federet ante Papam , vd tumultus excita'» ^r, non ibat ad tQa Cencilia Papa.ftd Le^atts tantum mitteb.xt. mr TroteH. Nihil rationis in hditiis iftis caufis , quas BeU

■ larm.proabfentiaPapae abantiquis omnibus Conciliis , commentuseft, fed Antichriftianae fuperbias plus fatis; apparct. Nam I. Si Papa convocavit illa Concilia, (quod Bellarm.anteacontendebat ) tum omncs eo convenien- tes cum fequebantur, & ille fi eo profedus fuiifet, fuum propriumconfilium, nonaliosfuifletfequutus. II. E-

• gregium caput fefe pracbet Papa , dum membrorum con- grc?ntioni,maxime omnium folcnni,noa dignatur adcl- fp. iJonusPaftor vel unamovcm '^crditam quaBritin de-

rfeuo.X«f.i5.4. Ill.Silmpera im tcmporispras-

t • \, lidebant inConciliis quoad locuni ii..uciialcm,tum fum- : t ma cum injuria deturbatifunt a Papa,loco fuo materiali, I finonetiamformali.quodBellarm. obfcure hicfatctur»

• I cumdicit faltemqttoadmaterialem. IV. Quam hocintolle- rabile in fuccelTore Petri, non poffe tolerare , ut Impera-- toremipfumhabeatfuprafedentcm,. VAvobisPh^trtf^ts.qui^ iilmttsprimumconCiffumtnconventibus, Luc, II. ^"i-, y bia hacPapse fadum eft , ut cclebernma illa c ...az

■ i (Poatificiorumfententia; certamillapi dircftionem non

• . habuerint indecretis condendis , qiiamj

• i Provinclalibus quibufdam Synodis dicitu. * ^ • 1 mmpotefiasdcfiniendt tnf.illibiltter , mn potefi fukiclegart ^neque

eommttti Legatts. . .

Ar?umenta Bellarmmi. 2. Be\Uxm.Papa\ft Pafitr . & Pater nmvcr!'.t Tcclrfta , mriH

^litfuntejusoves.

Pmex7.HoceftquaBftionempeteve, noi; ptobare.

-? . Bellaim. Petrus prafidtt in Conciho Afeflthco. Acl.l^.

^ Bb 5 Pmf/,

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I8 BELLAHMINVS

Proten.l. SiPcti uspraefcdiflet illo tempore,non Ceqx ^ tur eiim femper praefedifle. II. Si fcmper praKfedifTc, Petrus, cum praefens fuit in convcntibus , noh fequicui , honorem iftum etiam Legatis Petri abfentis delatua^ij fuifle. Ill.Si &Pctro& Legatis cjus concefTu hoc fuif-. \ fec de/4<:lo , quomodo neceintas indeconcludi potuilfct dejurei IV. Si jus hoc Petri fuifret , ubulae tamen nuU lae proferuntur, quibus illud defcendiffe probatur ad Pa- pam & ejU5 Legatos , tanquam ad haeredes ejusexafle* V. Falfum yidetur clfe , illud ipfum quod affirmatur d« Petro. Magiicnim innuitur in textulacobumfuifleprae^ fidcm, ut Dion. Carth. obfervat.

4. Bcllarm. Probatur ex a£Hs Conciltorum. ^ rrctefl. I. Ex adis & faftis humanis non probatur jut divinum. 1 1. Ada Concihorum non habemus tam ac-^ curatc defcripta,ut in corum circumftantiis pofllmus ju$ perpetuum tundare. III. lUaConcilia quflB prceflden-' tiam tribucbant Epifcopo Romano, rationem habuerunt nonjurisulliusDivini , fcd ordini:^ confuctudineintro-* dudi,quo,finediffcrentiapoteftatis,primum locum Ro- manas fedi tribuere folebant in multis. I V. Nemo unus fuit talis Pra? fes tum tcmporis , quali^ Papa jam vult a- giiofci,id eft,gladio utroque armatus, ncdum qualis fuit Tridenti, ubi omniaagcbantur cx ejus praslcripto. Prae- fidcntiaj enim ratio duplex eft, Politica , & Ecclcflaftica. roliticcpraefidcbat fummus Magiftratus : Ecclefiafticc autcm ille, vcl illi, quibus munu^ illud ( ordini^ non po- teftatis rcfpedu) communiconfcnfu deferebatur. Sicia ConcilioNiceno, Conftantinus Praefes fuit quoad potc-. ftatcm poljticam : ordine autem Ecclefiaftico,vel Hofius Cordubenfis, vel MacariusHierofolymitanus, & Eufta-* chius Antiochenus : non Eplfcopus Romanus , aut ejug Lcgati:quas contra adfert Bellarm.nuilius funt momen^ ti : Idcm ctiam fatis manifeftum eft,de aliis Synodis an- tiquis,,Sardcnfi , Conftantinopolitana prima , Ephefina^ &c. InquibuspraefuifleLegatosEpilcopiRomani, dum contcndit Bellarm. imprudentiam fuam omnibus prodit* Concilio autem Conftantinop.2. neque Epifcopnni Ro* manum ,ncqucLc^atosejusinterfuiflc, audet affirmara ipfcBcllarm. & tamcn ex truncatii , & dctortis verbis 'Zonarae, dcbitam illi praefidentiam illam fuiflc pueriliter concludit. Ex hocuno exemplo, fatis probatur ; Conci- Iium Occumcnicum,lcgitimum , poifc caebrari , abfquc uUapraefideutwEpifcopi Ronianu

BWERTATVS.

C A r. V. D(? certittidine fcntentu a Concilio pronHnciatd.

'^ociiio quiiua cit,an Conciaum generale,aPapa confir-* inacum,poiIit eri'aie,vel in hdc explicanda, vcl in tra-- dendis morum praeceptis toti Ecclefiae communibus ? Pontihciinegant : no:> afErmamus. Lib.2.

— H hacaatemfententia PmuficioYum^ mhilrtferatribuituYConci'- X Itojid totum tUud quod aJftYttur ad Papam efferenium fpeclat. Kon itcunt enim Conctltum,ne qutdtm k Papaconvocatum^ & tpfius Lega^ tfi pYAftdtnttbui cclebrats^m , non po/fe errarc : fed errorem Concthi nou fffe a Papa confirmart. Hoc autem,ex eorum fenttntia^aque afp.rmari potefl.de Conctlio Dioccefano, ficut Sellarm. ojtendtt c.^.aHtie confili^ untus alicujus Doclorts.

Argumenta Belldrmini, T H E S I . I.

BElIarm. -W4tM8. Vbi funt duoveltreicougrcgati innomine mto, illtc fum in medio eorum. Prottfi. Nihil his verbis continctur quod proprium cft iis qui Canones condunt de tide aut moribus toti Eccle^ ^a: communibus : nihil de decrctis aPapa conftrmatis : nlhil dcnique de privilcglo aut praerogativa ulla Concilii generalis , fupra coetum parochialem , aut etiam illo mi- norem. Nonitxtt yi •m»fs (ut Cajet. oblervat in vcrf. 19. iff de untvsrfalt Eiclcfis, tAntum tntelligeretur : nondtxit fi multt^ neai magnarum EccUfiarum grattamftrmoreHrtHus vtdeatur: feddtxttfi duo, ut eiiam mintrm numert fideltum quanta fitvis expltcetur.

2. Bellarm. Stvi' paua.ftvc multt.five pYtvatt.five Epifcopi.cou* fregatt in nomine Chnfii , obttnent quodsts conventt obttnere : alti tt$ tebus pAYvis priv.\ttSt fed Eptfcopt tn Yebus magnts & publicts.

PYoteit. 1. Nihil adhuc reperitur dc infallibilitate Con^ cilii gcncralis, nifi paucorum privatorum coetus ab omni ctrorcfiC etiamimmuncs adcos cnim promilfionem ftampcrtinercBellarm. hicdifcrteconccdit. II. Minus nihilo dicitur deinfallibilitate Conciliia Papae conlirma^

tionc pendente. III. Si tantum obtineant in nomine Chrifti congregati illudquod ipfis convenit obtinere^ tumConcilium non obtinet judiciiinfallibilitatcm : hoc pnim non convcnlt hommibus , nifi cum immediate in-m fpirantur<iut aguiuur a Spiritu Sando. IV . Convenire di^^ cituraliquidfidelibus , vel exabfoluta necc^ritatemedii adfalutcm, vel cx nccciritatepr^ceptiipfis oflicium hoc aut illudimponcntis : prioris generis infallibilitas hujus auC ilUu^ Conwlii aon potcft cenfcri ; pQftcnons autein

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

20 BELLAR'HINV3

ordimsomnia& fingula femper velConciliis , vel Pa ipfi cx Cathedra decernenti , non concedi docet Bellar dum euni in qucseftionibus particulanbui , iis praferti q u aj f u n t <ie /ii^e, e r r a r e poffe fa t e t u r .

3. Bcllarm. /o/;4«.i6. Spirittts veritatis ckcebit vos emnem ve ritatem. Intelitgitur hoc de fHcceJforitus Afoflclorum in atcrnum: no attttm fcorftm exiftentihus : trgo faltem de ommhtts in unum congregt^ tis. Mxxime ctiam Ecdefia Calhedra , per quam Deus nos docet , c fstmmi Pontificis Cathedra adjunclo confenfu generalis Concilii.

Proteft. I. Nonagitur hocin loco,dedocendaEccleff cx ullaCathedraexterna , nedum ex Papali. II. Nih" inajusaut certiuspromittitur de docendo , quam dealii' adibus <(«f SoKyh^ri eft fermo ( ait Cajet. ) de ducere interno^qu flmsftgnificatquam docere : nam docere fiftit tn intiUeau , ducere tem in omnem verttatem ad umverfas partes antmi fe fxtendtt, mc m riam 3 voluntatem& affeHum fimul cumvirtbtts fttbmimjlranttbu NonmagisigiturpromitturhicEpifcopos immunesfu-i turosaberrorejudicii.quam aberrore vitce,:^ converfa^ tfonis. Quamvis iftiufmodi prominiones Apoftolis da-I tae, fpedent ad eorum fucceffbres quoad efTentiam earu f nontamen quoad modum & gradum iilum quoadApo^ ftolospertmebant. IV. In Apoftolis aeque valebat hsed promiino cum feorfim fuerunt , atque cum fimul ; nihil Jgitur fingulare pro Conciliis inde poteft concludii V. Si de Conciliis intelligeretur , & omni veritate , find exceptjone,nontamenfequercturfemperhoc fieri, & ixi omniconventuquamvislegitimo. VI. Splritus docuie &duxit£cclefiamfine ifta cathedra, annos trecentos.' VII. Cathedra Papas nimis mendiciter hic inducitur quafi per pofticam, fineullo colore.

4. Bellarm.^(5?.l5. Vtfum eft SfintuiSanElo &nobis. Idem Afferere pojfttnt omnia legitima concilta, qu^ ex iUofrimo formam acce^ pcrunt. Prafentia enim SpirttusfanHt non minus ahis temporibus ne- eejfarta eft. atque tum fttit.

Protesl. I. Conciliumillud,yJ/f.r5. au^uftius aliquid irt fe habuit,quam Trident. aut etiam legitnnum & eenera^ le quodcunque. Apoftoli qui agebanturiSpiritu fan- tto , certius multo pronunciarepotuerunt quid illis pla- cebat, quamEpiicopi vulgares. Nonideo vJfum eft Spi- ntiii (ando, quia ita videbatur Apoftolis , fed ideo Apo- ftolisquiaSpmtui fando,cuius illuminationcillifuc- runt edofti. Oftendant nobis Concilia fua dertrcta a Spi- ritii fanaoprofiafci lis rationibusquib.'S hoc JnApo- ftolisapparebat,&quaeftioh£eceritfinita. III. Con- ccfliis ilIiApoftolorumtalisformafuitConcil. fequcn- tmm, qualisprxdicacio Apoftolica eftpradication?sor-

dinarisBi

If )

BWERyATVS.

dinana^ , quam fcil. fequi debemus , fed conrccjui nequi- mus. IV. Minus cft neccilaria aliis Conciliis reccntio-^ ribuSjinfallibilis afliftcntia Spiritus fandi,quia magis ab- unde jam inftituta eftEcclefia infallibilibus Apoftolo-ii rum fcriptis. Neque tamcn judicium de iftiufmodi rebus fcrri dcbct ex eo quod hominibus neceirarium videtur ^ fed potius ex rc\'elata Dei voluntate. • 5. Bellarm. Eccleftanon poteflerrare , nequein creienio neqne in doccnicp crgo neqme ConciliumgenerMie potcfi : quia to^a authmtai i:ccti fuformaJinreftinPrxlatis, & tota Ecclefia refr&fentatur fef Conctlium.

Protefl. I. Nulla necenaria cft hujus ratioRjS confe^ qucntia. nifi omnium & fingularum particularium Ec- clefiarum legati,in Concllio adfint,atque ctiam omncs iN li fuarum Ecclcfiarum fcntentias adferant,& illas in om-* nibus,finc detradionc,aut additione, fequantur. Hujuf-^ modi autem Concilium generale , nequc hadcnus fuifle iiUum , neque deinceps exfpcdandum eflefatetur. Bel- larm. lib.i, cap.17. II- Immunitas illa ab errore , qua Ecclefiagaudet , nonprovenit ab Ecclefias authoritatc , neque adfert illiauthoritatem, fed pendet ab authoritate Chrifti, & Ecclcfiae confolationem parit. I II. Visre- fte credendi & docendi non eft formalitcr in omnibus praelatis : rum cnlm omnes cflent vere lideles, & fidi pa-« ftorcs. IV. Tota authoritas Ecclefia^ non eft in Praela- tls , ut illa quam exercet Ecclefia in proelatis conftituen-. flisaut deftitucndis. V. Quaslibet repraefentatioEccIe-i fise, nonefficit ut Concilium eandem habeat certitudi- ncm diredioniscumipfaEcclcfiajLegatiPap? repraefen- tanr ipfum,non habent tamenpoteftatemillam infallibi- liter judicandi quam Papa dicitur habere : quiaillanon poteft aliis fubdelegari. Ban. im^z. 5.1.4.10.^.60. nequc rcverapoteft Ecclefia fuse lidei judlcium Epifcopis dcle^ gare. VI. Conciliorum decreta conduntur a majoie parte , poteft igitur in iis crror efle , quamvis neque tota Ecclefia,nequc totum Concilium fimul erret. VII. Ec^ clefiaipfatotamilitanspotcft crrare iniis quaenonfunt neccflaria, ncceflitatc medii, ad falutcm. - <5. Bellarm. Pcnttfex Romanus non pteR etrare : ergoneque Concilium ab coconfirmatum.

Protfft. I. Hr€ceftquaeftionismendicatio,nonproba- tio. 1 1. Nihil fingulare concludi potcft k Papa ad Con- ciliumgeneralc, inagisquamadProvinciale, Dioecefa- num, aut etiam Parochiale ab ipfo confirmatum.

7 .Bellarm . lubemurfequi Epijcopos ut Pr^pofitos.PaBores.Do^ eioreSySpeculatores^ & Pntres : crgo faltem omnes fimut faUcre no^ erm fAnionoHpoffunt. Bb 7 Proteft.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

*1 BELLARMINTS

Trotefl. Ncquc omncs qui vocantur Epifcopi , Aint (vt^ quoad corum ftatum) talcs,qualcs a Deo fcqui jubcmur: neque ilii ipfi qui 4 Dco pro dudoribus commcndantur , ablolutcin omnibusfequcndi , fcdquatenus praeferunt. nobis faccm verbi Dci , quae unica pura & perfeda luccr^^^i naeft pedibus,& Uixicinerinoftro, Pyiij^.io^. Hacau-i ' te Iuccpr«cuntes,fequedi funtctiam fine Concilio,licut Ecclefia primitiva, trecentos annos,fuos paftores fequc- batur. Sed Pontificiorum eft confuetudo ilia, quam gra-- viter perftringitCanus, lih. 1 2, c^p. Conff^tndoeft Saracem . moYum^ PaganoYiitnM H£YettceYumi ut cscd & temcYaYta feitd, /HatUm^i gmatafine]Hdtcto ampleclantHY ^ & qna di/quifttsone egent maxtme^A bae ftne uUa dsfqutftttone recipiant. Non eYudtuntuY tfti^ cYede mthi ^ \ fed aftYtnguntHY , necvta ac Yattone docentur , fed quafi veneficiii ^ eantionibus in tnfaniam agitantur.

S 'Bcll^rm. PatYcs affiYTnant. I. Concilii geneYalis fententiam effe tn caufa fidei ulttmum Eccltfiit judicium. 2 . HArtticos tjfe & exr eommuntcandes omnes qui non acqutejcunt Conciliis pLnaYiis. 3 . Di^ ^inaejje ^ ^ a SpiYitu Sanclo edtta deiYeta legttimorum geneYaltHn$y ConciiioYum. 4. Pottus efte mortendHm , qiMmrecedenoHm 4 dtcYetii leneYaltum Conctliorum.

Proteff. l.ln iftis omnibus nulla fit mentio diftindtio- nis illius intcr decrcta toti Ecclc/iae communia, & parti-i cularia,intcrillaquse funt dejure,& aliaquoe fadum rc-. jpiciunt : hactamen diftmdione fenioia , BcHaim. ipfe xiondcfcndct hasalfertioncj.. II. Nullo uno verbo, vcl obfcure innuitur ab ullo Patrum k Bellarm. citatorum , Conciliorum authoritatcm penderc ex confirmationo Romani : cx qua tamcn totam Conciiiorum intalljbilitatem fufpcndit. III. Vltimum judicium Ec-i clclja: non cft liberum ab errorc. Appellatio poftca datur ad judiciumDci. IV. Haercticus habctur aPatribus, qui non acquicfcir Conciliis , ficut Haercticus aliquo mo-^ do dicendus fuit qui non acquiefcebat in fermone mulie-. ris Samaritana^,/oA 4,42. non proptcr cjus authoritatcm. fedipfiusChrifti. V. Eadem ctiam rationc,non alia,di- Vmafueruntpiorum Conciliorum praecipua dccrcta , & mortispericulo confirmanda , quamulicnsillius ferm.o- iics divini fucre,& ardifTime tenendi. Non negamus in- terim,quin major fit vis teftimoniiEcciefiaftici Concilii" quamprivataepcrfona; : itatamcnut diftcrentia non fit picprieinipfisperfonis, fed in earum fcicntia& vcraci- tate,quaemajormultopr?famirurcflb m Concilio.quam mhominepiivato. ^

9. BelUim. St CcnctliagencYaiiapoJfenterrare, nuUum efftt im ^ihftaJitmHm jtfdtctHm , HaYefisdmn4$4 H^ntindHbtHmrevo^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

r

BNERVATVS.

tMfii duiitdniHm ejfet de qmbufdam ScrtptUTA Librit itiam eYTorcm omma Concilia aUmtfiJfent^ dum nova fjmbola » OHt vas fententUSy tanquam de fide edtderunt.

Protefi. Confcqucntias iftae nullac funt. Nam I. firmum judicium cft Chrifti , & Spiritus fandi in Scriptura. II. Abillo judicio damnatas funt haercfcs omncsdam- nandae. III. Scripturae Libri non proptcr Concilia,fcd propter fcmctipfos rccipiuntur. I V. Atrox injuiia Con- ciliispiisinfertur, dumhunc in modum impietatis accu-« iantur, quafi novos articulos fidci edidiifent.

10. Protcft. Saccrdotcs omnes vctcris Teftamcnti,faep« accufantur , non folum improbitatis , fcd ctiam ignoran- tiae, & crroris , /f 56. Jer.6 & 14. £:{ech.22. Hof^. crr. crgo

nc!lia,cx iftiufmodi hominibus c6flata,poirunt crrarc, Bellaim. I. Profter altquos malos refYehcndimtnY ownes. Proteff. Nonproptcr alicjuospaucos : fedpropter ali- quos multos, id cft , plerolque omncs , fi non fimplicitcr Cmncs. Conciliumautem ei rare dicitur , quando major pars in dcccrnedo crrat, quamvis pauci quide dilfcntiaiit- Bellarm.2. H^cdicuntunn Saar iotes difhtr^o^ , non tn congYtm %atos ad Conctlium cmm Sacerdotum rr.ittH itur omnes \ Dcutet. 17.

PYotefi. Congregatio non tollit crrorem uu improbita-* tem,fcd unitatem eam,atquc adco fortiorc reddit. Accu-i fantur igitur ^fMUtia Sac€rdJs4m,Hof,6^9. & plcnaeorura congregatio arguitur errori,>, 2 Sam.6,7^. atque ctiam fce- lcrataeimprobitatis , I^ir.26, 7, 8» y. Ad eo^ autem mifli fuerunt Iu(la:i a Mofe , ctiam cxtra Concilium gcncralc, Ccut iidem a Chrifto milli fuerunt ad Pharifaeo:, , quatc- nus moniti limul fucrunt , ut cavcrcnt i fcrmcnto do-« ftrinas eorum, Matth.i6. 6*12.

Bellarm.3. Cirttores & majoYcs pomifiiones habct Eccltfiano-m Vi^ quam veteris Tiftamcnti.

rm^i?. Quoad immunitatem abcrrore mjudicando^ tnajoreb ali^uo modo promifliones & privilcgia habuit Ecclcfia vctus , dum habuit Sacerdotem cum Vnm Thum^ ptim^ praefertim fi interpretatioBcllarm. admittatur, qua COncludit.iadc , de Pont. Ub.^^ caf.^. & figno &vertopromifiJfe Dominum tn pelhre fummi Sacerdotis habttatuYum doilrtnam & ve^ titatem; & protnde eum uon erraturum cum populum docuertt. Nullo figno , nullo vcrbo promittitur hoc ulli Epifcopo Tefta- mcntiNovf.

11. Prctift. Praedidum cft ctiam , falfos futuros dodo- rcs in Ecclcfia Novi Tcftamenti, ficut olim fucrunt pfeut doprophetae. z Pet.2. Acl.zo, &c.

BeWznw. HAcnonintelligHmf§rd€CoHsiiii$ : im9 ^dverfus talei fAlfos C9H(tii4 CQnMrcgantmr.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

f\

£4 BHLLARMINYS

rroteft. I. Intelliguntur de Epifcopis cx quibus Conci-b liaconitant. II. Concilia vana,etiam gcneralia, cx hu*L iurmodifalfisdodoribus conftitiiTe , tcftis cftBellaim.h ipfe, lib. i,cap.6. III, Pontifcx Romanus, cui omncntt authoritatem tribuit in Conciliis convocandis^modcnn- dis > approbandis, aut reprobandis, poteft eflc falfus . j- J ilor, ex confeflionedodiinmorum mtcr Papiftas. Nihil iAM igitur impedit quinpollit ille aequc ac Caiphas^congicga- re fuos advcrfusDominum & Chriftum cjus. Aclor.^^

i2.Pro/^i?.Concilium Iud3eorum,prsefidc fummo Von^ tifice Caipha , faede ac perniciofe crravit in rcjeftionc SC' condemnatione Chrifti.

Bellarm. Pontifices & Concilta luidorum» non potuerhnt errarii^ |l AHtequam ChriRui vemret : fed e$ pr&fcnte potuerunt. Stcut enim non esl necejfarium, ut Vtcarius PapA n^n pojlit errare , cum tpfe Papd regat EccUfiamy & ab errore defendat : Jic etiam nonfuit necejfariump ut Pcnttfifes luddort$m non pojfent errare » quando Chrifius fummui totius EcclefiaPontifex prnfens aderat « & Ecclefiam perfe^dmtni^ firaiat.

Protefl. I. Bene hoc quidcm, quod tantum adhuc fron^^ tis fupcrfuit BcIIarmino,ut non audcat faccrc fuam,cxc-* crandam illam, Hofii, Pctri a Scoto, Mclchioris Cani, & Hardingi rcfponfionem , qua illam ipfam fentcntiaDn ConciIiiIudaici,quaChriftusDominus noftcr fuit dam-i natus , dcfendunt ut redam , piam , &: a Spiritu fandla profettam. Sic cnimHardingus exHoftio , & Petro ^ Soto,apud luellum, Apolog.c.6. divif.3. Comiltiilliusacl4 quide tmpia erant & fcelerata: fententtaautem vera erat &hona. Sic ctiam Canus, loc. theolog. lib.5,cap. ult. Sacerdotum vete-^ rumailaquidemChrifto adverjafuerunt : at fentcntia hominum Itoqutpefitmorum, non folt^m vcrffitma ^fed reip. ettam utiltfiima fuits ^a cx re fit,Ht & noftrorum Ponttficum vita qtudem dst opera contra^ ria fortefint Domino lefu^fed eorum judicta > quA vid. a fummo Pon^ tifice comprobata fint^ & vera crunt^ & Chrtfttants uttlia. Scd BcN larm. puduitaliquo modo fcntentiae hujus tam infanag^ & immanis. Satis tamen oftendit fc non nifi coadum ab cis, & aliis cjufdem formae difcelfifre, & ad novum iftud commentum confugiflcjidque timide admodum & haefi-t tanter, ideo (quia fcil. alias refponfiones non potuit fufti^* nere ) rejpondemuspotuijfe eos errare : non fuit necejfarium » ut mn fojfent errare. 1 1. Falfilfimum cft,quod Bellarm. hic affir- mat » praefcntiam Chrifti caufam fuiffe, quod luda^i po^ tuerint errarc. Nam Chriftus ipfc tcftatur , cos cundcm plane crrorem , antca faepius errafle , in fandtis Dei fcrvis condemnandisjcaedendis, & trucidandis, M^tt.21^2^^%^^

36. C"^*

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A , fi. Stephaniisprimiis Chrifti niaityr , idem fangui- l^fuo teftarum reliquit. ^clor. 7.5i>5^- Chriftusetiam tlTcrte tcftatur. Matt.^. & & 23. cos jam c-'*'^^ (-'nr-^ «fTeca^cos , & variorum errorum authore um & illud,Chriftum per le Ecclefiamludaicam \ itcr adminiftrafTe, tanquam fummumejus Sacerdoi.. . .V. Si verumillud fuiifet , omnis tamen ratio poftula- t,ut Pontiftces Iudaici,qui femper antea immuncs fue- ant ab crrore, ut dirigerent hominej> ad Chriftum , noa i-xcidercnt hoc piivilegio per praefentiam Chrifti , antc- ^iuaminfallibili fuo ludicio pronunciafTcnt , Chriftum am venifTe, lefum illum clTe, atqueadeo ab illo folo dc- nceps , non a fc , judicium ccrtum cfTc cxfpedandum* crtincbat certe ad divinam providentiam,ut innotcfcC'* ct omnibus quando Pontificcs ludaici definebant habe- ^ 'c ccrtum & infallibilc judicium de fide. V. Chriftus 'l^pfefi tantam capitis, & audoritatis deminutioncm pafli 1 ruiffcnt Scribas &PhaiifaEri , perfuam proefentiam noa ' nifilfet homines ad ipfos tanquam adhuc m cathedra . Vlofis fcdentes , J^i^rt. 23,2. praefertim fi verum fit argu- ) .Hentumillud Bellarm.C-2, ^40$ a Deo jubemHt auiire ,iUt ncs 'allcrcnoHpc£f4fit , aut firmumfit quodBellarm. affirmat f le Vcrbo Dci , lib.3, cap 5. Voluijfe ChiftHm his ^vcrbts dcccrc i Pontiftccs & Sciccrdotcs^tHm temports jHdtces fnijff omniHm controverm i Urum , ii^ ejfc credendwn , (7 ecrnm docirtnam ejfe ab omnibHsJc-* Hcndam. V I. Fuiilis plane cft lUa comparatio Pap2e,& fui icarii,cum Chrifto, Pontificc ludasorum. Vicarium nim rapx,femper errarc polfc fatcntur omncs. Pragfen- ia igitur Papse non eft caufa cur poiiit errare : quamvis Gt re\ era inhnito hominum numcro multiplicium ^ lc- halium crrorum caufa : & illiminus crrent ^quibus apa maximc abeft. De particularibus crratis Concilio- um a Pontiiicc Romano approbatorum fruftra efiet obi-. r cum BcUarm. litigarc. lUud cnim eft quod agitur ia iguli^ ferccontrovcrfiis : neque exlpcftandum^eft ut crrorcm nliquem aPontiiice Romano approbatuni facilc nofcat illcquiprofitetur palam,y2 VapJt, crraret^ pr.ictptcHdo iia>uel prohibcndo 'virtHtes^tcnerife^credcre vttia ejfe bona^i^ virtfh^ malas. Bcllarm. de Rcm.Pom. Ub 4, eap.^. 13. rrotelt. In omni coctu mukitudinis faE:pcaccidit, ut majorpars vincat meliorem. Ergo Concilia , in quibus decreta liunt fecundum fufiVagia majoris partis , pofTunt crrare.

Bellarm. Inc^tibus humams hoc accidit : fedinConciJtoEccie^ nbt Sprrtiu , Chrtjlns efl tn medic eorHm» major

Troteff^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

25 BELIARMINVS

Protfft. I. InConcilioEcclcliseludaicx hocaccidii confdriis eil: modo ipfe BcUarm. 1 1. Concilium Ecc fjaenullumprivilcgium habet Aipra caetus alios hurr nos,nifivirtuteprominionii illisfaftae :fednullacxf promiflioquaConciliis cavetur advcrfus omnem en rem. I II. Si Spiritus fandi prasfidentia,& Chriftipr fentia.inipfis Conciliiscaufa funt cur Concilia nonp fint errare, tuni non poffunt errarcanteconlirmatio vclapprobat.oncm Papae : quiaanteillam , flc non primum , adfunt : imo tum non pofliint femper a-'" Conciho, quiaapprobatio Papje fa»piflime fequi i . Conciliorumdiflolutionem. J V. Docere.nos dcbet Bt^; larm. ubinam refidetSpiritus findus,non femper in iti| ' joreparrc Concil ii , quia illi poflint refiftcrc vcrirati,«t confcflioncBcllarm. imo in nullo uno fing ilari Concilj membro adclfc dicct Spiiitum, ita ut non poflit illud rarc. Quomodoigitur ,autquarationepoint in toto r<' penri ? Prajfcntia Chrifti varios admittit gradus : no- yalet igitur confcqucntia 4 qualibctcjus prsfcnf jnlallab.litatcmjudicandi.

1 4 Protefi. Non cft ccrtum dc fidedivina,hoc aut illa Conciluimlegitimumfuiire, ik legitime hxcaut illade crevifle : cigoConcilioruni dccret.iMrmam infallibiici ac divinam hdcm facei e non pofliint.

Bcllarm. CcnctHum httaut tUi*A'fft Ugttimum , p.tfentibui ft •'uLui : abftntthm aHtcm v:l {oftcrti id ipfnm efl noiHm ex humam fiiey fedcertifiim.i.

Puten I. Ncgatur a variii Pontificiis , evidcntiam ip. lamalicujus rciinparticularicfficcrc poflc , utalfcnfu' indepcndcns, fit de hdc divina : ficBanncs, in2,2,q.i a. I O. p. 1 5 2. Non eSi certrtm.nec de fide.qModpropofttio qu* fequitm tx una defidc,& Alteractpiitahimtne natHrcUt, ft defide; imo , e/i.qutd ncn efl defide.qtun imo ncquc eli condttfio Theolotica.k . bufdam vidctttr.&c. 1 1. Qiiamvis ilUid a nobis libenter con- cedatur , ncgamus tamcn evidens eirepiKfcntibus in hoc autillo Concilio, Concilium illud efle lecitimum, id eft, conditiones cas in eo concurrere, quje 4Pontificiis ad le- gitimum ConciUum requiruntur,quod fcil. cx Epifcopis lcgitimisconfiftat, & alcgitimoPontihce convocerur dingatur, & contirmctur. Ncqueenim luminc naturali* nequeienfu,potefthocabiisdignofci. III. Nequeab- fcntes, neque praefentcs poflunt haec fciie ex fide illa hu- mana, certiflime , qua; cvidentia: naturali aliquo modo comparari poflit ; quia pauci aut nuUi funt idonei harura tcrum teftcs.

fieUaim. Fuijfe CUertncm Confulcm , IftUum Caf>irem Biaat»^

Tcm» &c.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A i V o. tr iffif ex fide humAfia pcnd"nt,& tmcn xico ceriA ft4nt,Ht cviiem^ Um q^Mdam habeYe vidi antur.

Prur^il.Fafta quredam huiurmodi pofTunt efTe certarfcd x^iidicioncs eorum , praercriim illa^ quas a fenlibub magrs •emoventur , ex teftimoniis hominum nonpojrunt cvi-^ lentiam habere. Ciceroncm fuiffc Coniulem , & Cj^fa- cm Didatorem , evidens efle videlur : red de legiiima . rorum eledione, lccundum bges Romanas , nihil habc- :ur adeo certuin,quin poflit in"dubium vocari. SicCon- ' rilium hoc, aut illud , exempli caufa, Tridentinum cele- :;^racumfuiirc,ratiscftnotum : fed legitime illud fuiiTe :.::c(:lp0nvocatum , & legitimos illos Epifcopos fuille , qui ibi •^mparuerunt , eolque legitime ibi decreta (ctilit , hoec .aon funt adeo manifefta.

BelUrm. VidefiffUcctde hacre MelchioremC^mmn ^ Lib.6.it

is cap hU. ad TO.

Prctefl. I. Vid/mus Canum,& obfcrvavimus^mhil cum probare,quod pro B jllarm. facit : ncque aliam certitudi-i ncm ftatuere dc Concilio legftime cclcbrato,quam dc in- tentione Sacerdotis in Sacramentoconfecrando. II. A- Zorius vidit Canum, & de eo fic pronunciat, inftit. mor. par.2.lib.5, cap.^. Vtdctur Canus d*4€Ye , fide divina certtmnom ijfe hunc vel iUum tffe ftimmnm Ponttficem : qnta etft fide divina crem 4ttHY,ti quud ex una prop^fittone divtua fide certa , & alicra ccrta evt^ • v»i demi lumiHe naturalt konA argHmentauone ccUt^itHr; ncn tamcn illtU ifiiod c^nficitUi' cx (r^^pofttune i'i^inafil cYc^ita,& c<[:eraf^^^ fiic imnn^janota* Quamvis igitur t^nquam fidc divina veram concedercmus illam pr^bpolitionem , ConctiiHm mnomtne i Chri{ii legitime icnirt^atHmmn poiefl errare, quh tamen alFum- : !ptio , Ccn:tliumTrtdinttnHm in nomine Chrifttfttit leghime congre^ iatum s nititur tantum fidc iHa humana cui poteft fallum Aibellc : idcirco corxcXwHo, ConctliHm^Tridentinumnon erravit^^ non potcft cire certa ftde divina : nequc ulla talis Concilii decreta. Q-^rum. fid^s pendct ex illa coacluiioMc. Idcm ^tiam Azorms e;ufdc/vi lib, c, 12. clarius adhu-r' pronun- ciat : Canui ait, Concitirim NtcxnHm. Cha/cedoncnfe ^ & Ephefintim legittmc fuiffe confla , ex divina rcvelaticne mn crcdttnr * credttnr ta^ ntcn ex humana fide^&c. Idem fYorfus dtcit Bannes in 22. q.l. a.lO. iub.2. ad2. Exhacautem hypothcfi concludit Azorius : fifide tantum humana cndtmus ca concilta effe ritccelebrata & confiY-^ matat non vidco qucmodo fide divina credt dtbcant eorum decreta infi^m dei caufts. Nam centra Canum vim ma^nam habct argumcntum : condufto pendet ex prdmtps : trgo non poteft effemagii certa quam pra-' ntiffA.ergo fi altera pr/imiffarum ftt certa tantum fide humana, tonclu^ fionequtt effedtvinafide ccrta. Ncque juvat emplaftrum quod ijy i. Azoriushuic vuiacri jmponit : eotpfoqmdcreitmm fidc di^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

28 BELLARMrNVS

vina, defiftititnei Cc»:ilii N$CAni ejfeveras , tredimus quoque fide di\ •vina.iUudeffeCencilium legtttme congregMum IlludcniiU ipfun^ quod fit legitinie congrcgatum eft ratio piopter quaiu crcdimus deftnitioneb effe veras, atqueadcoprius dcbcS credi, quam definuiones ipfae. i

^ C A r. V 1 1. DeComparationeConLitioiumaira I facrU Scrtpturis, \\

Quaeftiofextacft , an nonPontificiimajoremaudloritafl tcm tnbuant Conciliis,quam Scripturae? Bellarm. nevi gat : nos affirmamus. Si de Conciliis per fe, in fe.l conCderatis , iftaquseftioinrelligerctur , tumcrimew iftud nullo modo impingi dcbct iis Pontiftciis qui fen-| tiunt cumBellarmino ; ille cnim nullam omninoau-3 dtoritatemfingularem tribuit Concilio per fcfcd om-Jj ncmPapae. Q^ia vero Concilium intelligitur aPapaj conftrmatum , atqueadeoPap^potiusquam Concilii audoritas incomparationemiftamcum Scripturisab: €0 vocatur,& alii Pontificii fimilem authoritatcm tiv. buunt Concilio per fc,operaepretium eft idcirco audi-! re.quam caufam dicerc pomt Bellarm. cur iftius blaf^ phcmiaenoniitpoftulandus. j

T H E S I S I. j

Ellarm. Si inUrd»martquiCatI>o/icidtcAnt,Seripturmpenderg\ JLJ ab Ecclefia.five a ConciUo» non inteUigum qutai au{hritatem,&] fecundttmfe : fcii quoad explicatioHem» & quoad nos,

Frotefl 1. Non aliqut Pontiftcii catholici , fed omnes hoc (iincy*; dicunt: interdum hocillis cxcidit , fed arae

ab iis_tenetur , accurateque dcfenditur , Scriptutam Cdl.ab Etclefia pcndere. Imminutio ifta.ii occultatio rei not«,eft tiirpitudinisconfeflio,cumaIiquocjuspudore. II. Di- Itintcio ifta Bellarm. intcr S>cu^ti\XASyqHO.idauaoritatem,Sc 5«M<i»ai,f utiliicft difcerptio unius & ejufdcunci^ad faU I lendosimperitos. Auftontas enim in iftiufmodi rebus, nilul aliUd eft quam vis illa lidei facienda:,& affenfus pa* ! iiendi , qua; cx perfona tcftis vel authoris, in fuum tefti-i nionmmderivatur. Omnls igiturteftis, auttcftimonii auaoritai rcfpeftum h.ibet ad eos quibus exhibetur, & a quibusftdemautaffcnfum i-equirit : atque adeoSfWw»M quoad auclmtaiem, nec re, nec rationc ulla differt a Scnpturn quoadnos. liafdcm pl me tenebras eidcm veritati offund/c Uellarmmus diftindione akera, ifti planc ^emclla, lib. 3 . cap. 14. cum docct, verttatemfidet,quoadnos,mt: Ecclefii aticlo^

rnatc:^nzii vcritas lidei quoad nos, vel alu effet, vcl aliam

caufam

Images reproduced by ccx/rtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. 29

iuCAm & rationem haberet^quam qiioad fe. Vbi tamcit :laie ollendic Ecclefiam a le Sciipturae prasponi,autho ri^ atc , quoad nos , atquc adeo inepte hic opponi inter fe p - 'Hcadaucloritatem, & qncadnos. III. Explicatlo Scriptur^ fecundum Bcllarm.) duplex eft » de VerboDci , llb. :. I o. Alia more DoSloris , & klia morejuiicis : illa au tcm qi;a5 •4 :ft more judicis.pcrtinet ad Concilia & Papam, authcrtta^ mmrcqntritneceJfariofequendam% ibid. incpte igitur ctiam in 1 lacdiftincliunculaopponuntur inter fe , qucad authoYit^-^ em» &: quoadexplicationcm. IV. In ipfa Scriptura nuUa cft luthoritas , nili quoad cxplicationem veritatis ac volun- atis Dci. Si igttur explicationis audoritate fupcret Ec- ;Iefia Scripturam, tum omni auftoritate Ecclefia eft ma- or. V. Cum f^fccundumPontilicios ) Sfr//'/«Mfr4r/;^«t- /7t ncorde Ecclefi^ ; Bannes in 1. ^.I.tf.S* pa^,^2. nequc uUam authc^ ^itatem habeat optn Ecclef vis Ecclefi^ fua

Mibcritasconfl^ ^ , !^ra ) ncquc ^ ^ . :odofetpfam in^

refpretariffcd cx Ecclefu aucloritate dcbeat explscari : & cum in ejuf-^ Um EccU fiA ccrde^ frdtcr Scrifttiram multA fint tradttioncs , ejufdem )lafie atithoritatis ckm ipfa Scriptura : & illa etiam Ecclefia potcfla^ \emhabeatmtiltaslcges ncvasfcTcndi i qux nonminus ohligam con^ Itientias hominum quam ipfa Scriptura » jam ab Ecclefia dcclarata ^ um inquam, hcec omnia & fingula lint recepta placira,& rincipia Pontificiorum, ab ipfo Bcllarm. ftrenue defcn- tata,non debct hoc in dubium vocari, quin apud Ponti- cios,variis modis, & multis gradibus , major fit Eccle-^ ^ ae, id eft^Concilii a Papa conlirmati, id eft, Papae ipfius JConcIlium confirmantis auftoritas , quam Sacrae Scri- tur2s. Hasc etiam eft conclufio a Stapletono magno mo-^' inc fuffulta & munita,ReIed:.princip.fid.dott.contr* q.5. Ergo faltem ^qualis efi EccUftA &ScripturA auchrttas.

2. Bcllarm. Multtplex efl dtfcrimen inttr Scripturam Sacram» &CoHcit:orum decrcta , quibus tntcUigitur Scripturam prjtponi

-•^i WCenctltis.

Protefl.Satis multac funt difFerentiae,ex quibus pii om- es intelligunt, Scripturas , tradltionibus , Conciliorum ecretis,Pontificum rcfcriptis,& confenfui Patrum, dc^^ cre pras^poni : fcd nullo difcrimine potcft oftcndi, Pon- ificios hodicrnos non eandem faltcm authoritatcm tri- uere tum cxtcris illis rcgulis inccrtis , tum etiam Con- iliis aPapa confirmatis, quam Scripturis concedunt.

3. Bcllarm. rri^nt^m difcrimen eft , quci Scriptura efi^jcrbum ei immediate rc^velatum. At Concilta non habcnt > nec fcribunt im-^ ediatas rcvelationes : frd tantum dec/arant quodnam fit Virlum Dei.

Proteft. 1. Immcdiata ac mcdiata revelatio,nullum dif- inenauthoritatiJ>faciunt , fi modo cadcmfit certitudo

iitiinqucj

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

30 BELLARMINVS

utrinque , quod veibum Dei dcclaratur , & nihil prse* vcrbum Dei. Audloriras cnim adhacret vcrbo : fi aeql hic atquc illic dc authorc conflet, audoritas cjus cft J quahs Auftoritascjus qui edidum Principis immediJ accipit cx ejus ore , noncft major , quam eft illius > q| idemedidum, cum eadem jurifdidionib poteftatemf diate , led certo acccptum aliis dcclarat. Imo vero, ni[ jor dcbet c/Tc authorita^ ejus qui non poteft errarq quam vi^ nullam immidiatam habeat rcvclatIoncm,.]ua illius qui eatcnus tantum fccurus eft aberrorc, qxiatcnL dirigctur immcdiatc. I I. Scriptoribus facris, in muU ut Bellarm. dicit, hoc eodcm in loco , Dei4S n.n ntrvn &i\ togntta YevtlabatM fcd tantum tmmediate tnJl^iYahAt » (S^movehat eoSi fcYthfnda ea qua vtderant • vcl audtcrnnt , & eoi dtrtgebat ne alim modo trrartnt. Hanc au tcm ainftentiam &dircdionemu Tallibilcrn^ nealiquo modo erret, arrogat Bellarm.Papfl & Concilio ab iplo confirmxato in jgcneralibub decrcL fidei & morum. III. In traditionibus faltcm audoril taijEcclcfia^ a PontiHciis aequari folet Scripturas: qui illas aequat Scripturae honorc , quamvis Ecclcfia^ folit audoritarc commcndcntur , hoceft argumentum St; pletoni. Rclid. contr. 4. q. I V. ludicis audoriti- major cft quam fcribac , aut dodoris quamvis immcdiaj te diftatafcribat : fcd Scriptorcs facri fucrunt pleriquj faltem fcriba? tantum & dodorcs : Papa autcm cum iUn Concilio vult cirePraetorius judex.

4. Bellarm. Smptorcs facri non icbtiertml mHltum lahorare ijl fuis/ttris edindts: at Patres in Conctliis debent rem tpfam qu^iYefeA id esi» conclufsones invcfiigare^ dtfputando^ legcndo^ cogttando I PfQteH. I. Laborandi neccffitas, non minuit audarrta^j tcm. Audoritas Pap^ , cumdcfinitac declarat in gcncJ rc, Scripturam facram cfle regulam fidci , non eft minai quam cum aliquid cx Scripturis definit : hlc tamcn , & nonillic rcquirltur labor. II. Multi Pontificii ftatuunr, quamvts Papa cum fuo Cm.tUo non adhthtiertt fufficttntem diltgen^ tiam , Deum famcn non Jfcrmijfurttm , ut difiniat falfum. Bannci in2,2. q. i. a. 10. pag.^^&^^. III. Si verum tfe quod Pontificii reliqui afiirmajit, ^wc^i Pafa i; Conctlium no— pofftint rdinqut fe fuff.cvntcm dtligenttam , cum ris fidet definire pd^ rant. Bannesibid» tum etiam neccffitas dilig^r.tiae , qusBj «quaecerto fcmpcr adcft atquc rcvclacio ipfaadcft fcri-| ptonbus facris , nullum difcrimen facit adoritati^.j IV. Palnm cft Papam cum fuo Concilio Trldcnti- no, varia decreta dc fidc condidifle -^bfquc iftiufmo- dicxamine praeeunte ; ut in vcrfioiiis v ulgatas appra-^ bacionc. "

5 BcUarm».]

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A S. I^r

Bellnrm. In Smpturn nuUns omnirtd foteH ejfe emr : at hHci/ia tujultciis paYticH/ATihi^ eYtaYe pof^Hnt Protest. Acciifatio iioftiade judicii:> univcrfalibus cft lituta.

'6. Bellarni. In SiY.pttiras non fc/um fcntintix^ ftd ettam xierbx mnta & finnu/a , adfid m pjYtinmt : attn Conaln » maxima paYS €crum ad fidem non pertinet. Non dsjputationes qus, pYAnnttuntuY: eque Yattom^s quA adduntuY: ncqt^e cxp/icattones ^ & t/IufiYattcnes utdftYtiHiUY : fed tantum rpfa nuda decYeta^ qux pYiHponuntuY tan^

de fidcy eaqtic non quoad vtYba^ fed quoad fcnfus tantum. ^PYoufl. I. Nuda lila decrcta igitur quoad eorum fcn- im y cum Scripturis comparamus, & illa dicimu^ , 4 ^ontiticii^, Scripturis vel piaeponi, vel faltcm exaequari. I. Sidifputationcs , & rationes illae , ex quibus decre- :a , tanquam conclulioncs > inveftigantur & deducun- j mr , ij.onpertineanrad fidem , tumnequeipfa decreta, juatenus ex illis rationibus concluduntur : conclufio 1 snim eft pr^emiflarum rationum efieftum , neque potefl: :xcedere caufarum fuarum virtutem.Refte Canus lib.^. «ap.^» CtYta ir fiYma Ecc/t fis dccYeta cjfc non pojfunt » qus non ceY-^ U & fiYmis ^rinctpiis ac ft^niamentis innttantur, Qtnctrca fi vet Snum ex hts a quibus Ecc/cfia judictum pendet » incertum efl , ceYtum lcc/efi.^ dccretum tjfe nin poteii : five quxfito Jpecu/ativa ftt , feu pYa-» hca. Cvnc/ufio quippe debi/torem p trtem feqtUtUY. 1 I 1. . Si con- cilium polnt rationes ineptas adferrc ad decreta Kia con- firmanda, tum poreft crrare in Scripturi^ interpretandis -I ac declarandis , faltcm in ordine ad aliam conclulionem * poflit male Scriptutamitcrpretari , tum etiam abfolutc itraderc potcft regulam fidei crrantem. AppUcatio enim

* Scriprurse ad hanc autillam conclulionem probandam^ ..^ prasfupponit fcmpcr interpretationcm e.justalem, qualis j: congruit illi conclufioni. ludicium fy llcgifticum de

' i concluijonepra^requirit fempcr judicium axiomaticum / depr^emi/Iis. I V. Si Concilium in rationibus decreto- V J^um fuorum poteftenare, tum Concilium Tridenti- : pum crrabiretiam in decreto Anathemate confirmato, V'-^ 4um anathe.ma denuntiat iili qui dixerit Ecclcfiam Ca- .i tholicam ncn jufli.^ rationibus aidubam , conftituiire ut Laici

* V fub panis tantum fpecie communicarent.

' " { 7 . Bellarm, ScripiurA non cget appYobnttt^ne rontifids^ ut fit au^ ' ; tjnnthtca , fi dtanturr. ut v t ejus ciuclorttas : at Conci/ta non

" [ (unt rata»ntfi h Pi^utifw cii iHr,

: w Protelt.l. Quseftio inftituta fuit de Concitiis jam i " u Pontilice conHrmatis , non con^irmandls. I I. Pcrind^ ^ cft , adEcdel-c^ fidem , fiveScriptura dicarur nullam l^* ' auftoritatem habcre , fivc nuUam , quse Ecclcfia^ poflit E innotefceie, line Papa. C a F,

■i i

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BELLARMINVS

C A P, VII* T)e comparatiom anthoritatu Papa & Concilii generalu.

Quseftio feptimaeft , an Conciluim gencralcfit fupraPa- C pam , vel Papa fupra Concilium ? nos , cum omnibi Theologis Parifienfibus , plerifquc omnibus ConftanJ tienfibus,ac Bafilienfibus, & multisaliis, Concilio irj iftalitc favcmus ; Bcllarminus autcm Papae*

T H E s I s r.

BEllarm. hac qu/zftione tyes funt fintentU DoltoYfm : TYr- ma efl , Conctlum ejfe fupYa Papam. Secunda efi Papam qnidem effe f/ipYa ConciUum : pojfe tamcn i^fum fefe fuhjtceYe Concilio % ^ pflea ConciliifeHtentiA acquiefccYe debeYe. TcYtiafententtafeYecon^m 7v.uuis cfl , P.tpam adeo effe fupYa Concilium » ut non pofiit etiam ft ft^hj iccYe ejusfententid coaflivA, :

PYotesJ. I.^^Coguntut mifcri Papiftae , hac difienfionc fuorum Dodorum , Dominumfuum ignorare : quippe quos nefcire necefie cft, Papae an Concilio debcant fervir^ rc. II. Principium ipfum fideiRomanx incertum hoc pafto declaratur : quia nondum conftat inter iftos ma^i- ftros Ifraelis, pencsquos fit fuprcma poteftas Ecclefia-- ftica, judicium dcfidc , vclinfallibilispoteftas veritatcs fidciproponendi , & explicandi , qua^ Papiftis eft prima ratiocrcdendi , & ultimum illud in quod reiolvitur fi-^ desRomana. III. Vnitas illa , quam tantoperc jaftare folcnt Pontificii , tollitur funditus, inprimo hoc princi- pio, circa quod, adeo non fentiunt unum , ut circa omnia Conciliorum decreta, & Pontificum rcfcripta , aut pras- cepta, nccefiario debent a fe invicem diffentire ; ita ut in omnibus fidei articulis non polfint non aliquo modo va- riarc. IV. Turpius adhuc eft , quod dciftiufmodi rc- bus nullam habent communem fcntentiam , fed unam tantum/pr^ communem. V. Pro hac ipfa fententia ftYe com^ munir nullum tcftimonium adferre potuit Bellarm. cx ullo vctcrum Scholafticorum , quosfatetur ex pYofcffodt hac Ye non diJputaYe. Communis eft parafitorom Curiae Pa- palis : non Ecclefias , nc illius quidcm quse auditRo- mana.

2. Bellarm. ILomayt*^ Vontifex etl PafloY & caput » nonfolum omnium Ecc/eftaYum paYticulaYium . ftd ettam totius univcYfalts EC'^ tlefid ftmul congYcgata. a CfjYiflo immedtate inflstutus.

PYotefi, I. Pontificcm Romanum imr^cdiate h Chrifta inftitutumcaput totius Ecclefise univcrfalis , & fnlfum clfe autca fuit in priore Tomo demonftratum , & nega-

tur

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

f-

ENBRVATVS.

r ^ do<aiflImis Pontiftciorum , Thoma Waldenfi , Aii- |fuftmoTnumpho,Scoto, Cordubenli , Bannes, &c 'Mte Azorio, mftit. mor. part.a. Iib. cap. 1 1 . & ab ipfo amBellarmmo , dcfummo Pontif.Iib.2. cap.12. ubi c habet verba : qttgd Eftfcepui Romanui quta Ep:fcopus 2?», »»5 eft. fit Petri futcrjfor, tx fa{to Petri orium haiuit , n»n ex prt^ Chrtfti tnflituttone. II. Rcfpondent Parifienfes, Pontift^ ■n , quamvis caput fit miniftcriale , quoad ftatum , non len, quoad rcgimen Ecclcfic-e per infallibiies canonum nftitutiones , aut quoad diredionem , & Potcftatem rcitivam, in totum Concilium. I 3.BeIIarm. Summa poteftas EecUftaJlic/i nenef} in EcclefiM. wr/ Ctnctlto. rcmoto Papa, aut formaltter , aut fuppletive. \ Protesl. I. Summapoteftas Eccleftaftica, propriedifta •oteftaseft in Chufto folo. Minifterium tantum ^ dif^ cnfatio cft in Ecclelja& ciuspraBfedis. I I. Quoad ho- iines. Panfienfes refpondent , primo , Ecclcliam non ^bleluta poteftate, fed canone regi: & fecundo fummam roteftatemiUos canones conftituendi, effc in Concilio l^cneral!, etiam remoto Papa.

4. Bellarm. Summui Pomtfex ftmfuater , c- nifoiutt esi '4 Ecchftam univerfam , & fttpra. Ctnctlium generale , tta ut Uttm tn terrts fupra fe juduium agnoftat, Hsc prtpofiti» eft fert

•oten. Hoc ne/fK* quidcm eft dc fide Romana, in GaU , & apud alios qui fentiunt cum Conciliis Conftan- ..ntienft , ?<: Bafillenfi. fed potiuseft fere contra ftdem omanam , dc planc contra Hdem Chriftianam , qi'ippe ^uod caput cft Antichriftianifmi.

^.Bellarm. Summus Ponttfex non poteffeommtttercn^queCo^i-' ilioy neque uUt homini . fuprafe juitcmm coaatvum » fed tanium dtfm

tmi

tettvumt

Proteii. Non potcft igftur fubmittere fefc poteftati -rii Itiavium in Sacramento confc/rionis , ut folvantur & li- ^cntur cjuspcccata. ConfcMbr enim inconfeffione ju- ■ifdidionem cxercet ( fecundum Pontiftcios ) in foro onfcientia; , fupra confitenrem. Non poteft idcirco, ex ■ ententia Pontihciorum , ad remiflionem peccatorum ?>*crvenirc. Et tamcn vix fieri poteft, ut cum fit hoc mo- o exlext =<vo,u©>, non fit omnium hominum maximcpec* 'tiscoopertus.

^rg, CfUA BeUArm,ftLimet opponit.

6. Preten. Omnis frater offendens poteft ab Ecclefia hidicari, Matth.iS. 17 - Papa eft fratcr. Ergo. r. b Bcllatm. Nomine EtcUfia -vtl imtUtgitur Epifcvpui ; vtl fidt-m

C c iium

Images reprcxiuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

BELLARMINVS

immttttm tum ft^ocaftte , Epifcoft: ftMtem Epifcopri^ peceet . defe-. rend»^ eif ad Ecclefiam 'alttcrem : fi amem Pn-in pcccet , nttUA eii Zcclefu ad qttam poteft deferri.

rrctesl I. Nulla fyllogifmi pais nesatui , niii ioi_..ia neeentur Epilcopus & Papaeffe fraties : nulladiltinttio adhibetur : fed conclufio gratis a Bellarm. neg.Uur. De- fenfio rationis omnis expers congi uic plane primatiu Papje : patam autem eft Ecclefiae nomine , mtclligi ibi il- Jum coetum cujus peccator eft membrum.

7. Prcten. Verba hasc diaa funt Petro , du Ecchfu : erga Pctrus & ejus fucccflbres debent aliquando deferrepec-

catores ad Eccleiiam.

Bc\\nxvn.\.Petrusn»ndumfHitPmifex.

Preteft, Regula illanon tantum , neque praecipue ad prajfentem ftat-iim Petri fpedabat , fcd ad illuin qui fu- turuserat.

Bellarm.2. Pap.tpttcfl aliquomodt dicere Ecclefi.t , tdefctf- ipft Ht Prsfidi . & EcdeftA cut ipfe prAefi , td efl , fubltce exctmmuni- tare eum qut peecavit.

Protefl I. Papaigitur fic fcquetur Chrifti praeceptum, «tpoftquamprimo eradu , folus peccatorem corripui!:, & deinde coram teftibus, qui eft fecundus gradus, poft- caloco rertii eradus, redibit citraprimum, diccndofibi- metipfi , & ultratertiiimexcommunicandopeccatorem antequam ab Ecclefia fuerit admonitus. Sed quis un- quam fondo audivit , inter fanos , Etcltfmm figniricare u- num Epifcopumaut Pap;nn? aut dicere EccUfiA eife excom- niunicare ? aut lege aliqua prasfcribi ut quidquam a quo- quamprimo dicatur aliis, & nim fitHpftf Monftrofis hu- jufmodi propugnaculis Babylonicus Primatus Papx de- bet certe muniii, ut opercuKim fimile fit patellae.

8 Protefl. Papa cft mcmbrum Ecclcfiae : ergo cft mi- nor Ecclefia : quia pars eft minor toto.

Bellarm. I. Siacc/ptatur Ecctefia fine Papa , tum EcchftaMn #f? totumy fed pan , major qmiem r.taguttudine melis .fed mtner ma^ gnitudine virtutii. fivc aitcioritatii.

ProteH. I. Ecclefia accipitur a Parifienfibus , in ifta comparatione, velutcumPapa cxiftens , &ficcfta<a:u totum refpetTru Papie : vel fine Papa , & tum tamcn eft idem totum quod antea fuit, etiam cum relatione ad P.i- pam, quamvis non*dtuali , fed potentiali,. II. Siacci- piatur fine Papa , non poteft efre pars Papx , neque alio aliquo fenfu,quam totum uno ut Pontificiiputant mem- bro , «t rescft , carcinomate , carens. 1 1 1. Immane poftulatum eft, quod gratis hic & crude nobis obtrudi- t ur : VniHi Epifa-pt per ft confidirait , majtrem cjfe vntutem & att.-

iloritatem

ENERVATVS.

pfitatem , quam rehqucmm cmnium Epifcfporum , cum mntbui Ecdcfiii iUts>qHtb'iSpYAfunt.

Bcllarm. 2. Si acciptatur Eulefia cum Papa ^ tum majcYeil ^ 9unorttas Ecclcftx extenfive , fei non t> : ficut res fe babet in^

Urens & JDcum» & tnttr Eccltfiam & l . • /j. ^ Proten. l. Totahacc refponfio , ficut comparationibus ^tisimpiedcclaratur , conftituir Papam efrenciale caput Sccleliae , non tantum fccundum externam gubernatio- MJm, fedetiam fecundum interiorem influxum, qu^ anta eftinfania , ut abiis reiiciatur, quiplurimum tri^. mtPapas. Thom p.-^. q.B. a 6.

9. Proten Membrum putridum debet amputari , (i in- iciat totum : ergo & Papa fi inficiat Ecdefian..

Bellarm. lucorpor: - & rebuspuhlicis ten;p:ra/tbus,pote[i

uficrts quta memira p r toto : fed alia eft ratic corpci is Eccle^

€s cujus caput, noH a corpore^ fed k Decaufloritatemacceptt. Protefl I. Proconce/ibhic Sophifticcaccipitur, Papam caput Ecclefi<€ univerfalis , immediate a Deo confti- itum. II. Si Papa, propteriftam rationem, non polfet » Ecclefia removei 1 , tum neque Paftor aliquis Ecclefix wrticularis,qui a Deo habet audoritatem- III. Qiiam- m audoritaiPaftorum fit a Deo, derivatio tamen huj us idoritatis quoad exiftentiam quam habet m hac vel ilU erfona , pendet ab Ecclefiag defignatione : &ficejuf- lcmaudoritatisprivatio pendet eriam ab Ecclefia , qu^e ofdem illos quosantea defignavcrat , juftas ob caufas ^ftca ab illa funftione poteft removere.

10, Pm*/?. Maneret alias Ecclelia fine remedio, fi Pnpa ipunt omnes vexareSc pcrdere poftit , nemine reli- cnte.

Bcllarm. I. Kon mirum fi maneat Ecclefia fine remcdio humam ncaci^quando qutdem falus cjus nititur prscipue dt^jinaprctecltone^ Prcteii. I. Ecclefia igitur non eft refpublica perfeda, jlbi fufiiciens in ordine, ad fuum finem : non Ijcne infti- ita: tcnetur aliquando cxponere religionem cvidcnti riculo. Ha;c enim funt nrgumenta Bcllarm. de Rouu ront. hh.^y cap.7. ad Ecclefise poteftatem probandam in legfbus deponendiN : & multo efiicacius , magifque di- e6fe, militant propoteftatc Ecdefiae in pernitiofo Pa- deponendo. II. Si hxc ratio valcrec , tum omnis [edicinse cura eiret abjicienda , non tantum in fpiritua- Ibus , fcd & in corporalibus morbis. Salus cniin omnis Irsecipue nititur di\ ina protedione.

Bellarm. 2. Licct cttam Pafx rip^rru^rcvi & arm^i , ft Ecclt^ nmdcflruerevelii

[Proteft. Licet iguur ipium deponeie. Sic eniin Bel-

C c z larm.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

beilarminVs

larm.iprc explicat hanc reliftentiam armatam, dc Ponin Roni. ,C.7 . poteft qudUhct refp. tmperare aiurt fton fthi fubjefh: . & eam cogtre ai muiaftdam admtni/lratton-mjmo ttiam drponcre ejus Prtnctp^m, & alium tnjtiinere ^ quando mnpoteft alttcY fe deftndcre

ab €)HS injtiYiis, ^ ...^ n. - r

jj. Ptote/t. Dccretum hoc fuit Concilii Conltantienlis a Mai tino quinto approbati , Concilium gencrale efTe IXi^ pra Papam. Vel igirur hoc certum cft , vel Concilium k Papa coniirmatum poteft erraie.

Bcllam.l. NondefimturibiabfcluteConcilia habere potejlatem fupra Papamy fed tantum tn cafu fchtfmatis.

Proteft. Verba funt manifcfta, fciT.^. quod tffa ^ynodus in Sptritu fanHo congrcgata» legitime gmcrate ConcUium faciens, Eccle^ fiam Catholtcam mtlitantem rcf.r.<f^ntans, poteftatem a Chrifto tmme^ dtate habet.cutquilibet (ujufcunfjue ftatus.vtl dtgnttatiSyCtfi Papalis^ exiftat. obcdire tenetur, in his quA ptrtinent adfidem, & exttrpaitonem dtdt fchifmatis, & reformattonemgentralem EccltftA Dci, tn captte & mernbrts^ &c,

Bcllarm.2. Neque vcYum eft quod Mariinus quintus confirmd^ n/erit hsc decYi tum. .

Pm.y?.Verba ctiam ejus funt fatisaperta : 1. in feH.^^, Sanfttftimus Domtnus nojJcr.Papa.rr/pondendoadprAdtfla, quodcm^ nia & finguia, detcrmtnata, conclufa, V d-creta in matcritsfidet , pet prsfem Conctltum, conci/tanter tin?re , & invtolattlttcr fcrvar? vote-- iat & nfcnqfiam contraric quoquo^nodo : Ipfaqne fic conaltarttcr fa[lA approhat & rattficat , &nonalttcr > nccaliomodo. I I. In Bulla Martini ad inquifitores direfta, hic unus & articulus : tem uirum credatjquoi ttlud quoifacrum Conctitum ConftantitnfeyU^ niverfam Ecctefiam repr^ftntans, approbavity &flpprcbatj tnfavorem fidci,& ad falutem antmartm^quod hoc eft ab univctfis C/jrtfttfidettbus appfobandum & ttn.ndum . &c, Qiiod cavillatur Bellarm. de yoQCconcittariter . illud nuUius cire momcnti , &clarefatis cx verbis ipfis confirmationis , & clarius adhuc cx verbis Bullas appaict.

LIBER SECVNDVS-

DE ECCLESIA.

C A P. I. Ti€ Eccleftx dejimtione.

BEllarm. I . QuAftio prima eft de nomine & definitione Ecclefi^ milttantis. Protefl. Duo hic gravia & fundamentalia vitia,ve tx negligentia,vel cx fraudc,in principio occurrunt con-

BNBRVATVS. 57

tralegesbenediYlerendi. I. (^odBellarm. partemEc- cIqCix, militantcm {cil. aggreditur traaare, & tamen ni- il omnino tiadit de tota illa Ecclefia , cuius partem ap- cllat militantem. Illud ccrte hoc artiticio lucratur , quod imperitos leclorci» I ucat.quando vel illa tribuit mi- IitantiEcclefi32,qu2e fuiit propria totms , non hujuspar^ tis, vel ctiam illaquae h communi Ecclefi^ natura, atquc adeo a militante lunt prorfu^i aliena. Hsecautem Tunc quali prsecipua loca,ex quibus Bcllarm.luab :k fcntentias & argumcnta petit. IUa vcro Ecclelia tota , cuius mili- tan:> Ecclefia eft pars , comtfrehendit omnes fii-lcs ab Abel, uffue Ai mwidt conftimmAttoncm.Mt Canus apud Bcllarm.c.^.^/? roy- fus Chriftt myjltcum , conftam ex omnibusfiJLettkui , 4; princtpio mfm U ufquc adfinjmt^fir^^: i\thmQnitT\\om^,^ Secun- dum vitium a BelUrm.hicadmiiTum ell,quod juftam di- ftributioneinilliusEcclefiaeomittit , cujus partes vulc explicare. Ecckfias fccundum Scripturas duaeluntpar- tes militans & criumphans.PontificIiautem tcrtiam par-. tem afiTuerunt , docc:itei>£cclefiam elie triplicem , tttum^ fhantemy dcrmtcntem.V mitttantem Sic Cardinalis Culanus,de Concord. 1. 1 , c.4.. vcl ut Banncs habet in 2.2. q. i. a. 10. Triumphantem, mtlitantcm & purgantem Bellarm. de tribusi-- ftis partibus agit ordme f uo,id eft de Ecclefia in tcrris, in Purgatorio, in coelo : fcd trimembrem illam diftribu^ tionem confultifilmum putavit filentio pia:terire : cum tamea & deftnitioilla prxcedens , C5c huiufmbdi aliqua diftributio nccelfaria plane fit adquaeftionc^ deEcclefia diftincle oc ccrco intcUigendas.

2. BcM^rm. PrimafenttntiAH^rciicerrmeft, Ecctrfiamejfc prt^ dt ftinatbru.n congregationem.alia eft, Ecctep.xm cffe fUnclorum rou/e^ gat)on€m,qui verecredunt :7 obedtunt DiO. Tcrtta eft^Ecctefiam loH^ ftafc .xfoiti juftis pYxdvftinatts.

Protesi. I. Non funt ifta tres fententi«,fed una eade, cum \ arietatc aliqua vcrborum cxplicaw. I I. Hsec una fentcntia non poteft eflTe hasretica, nlli prxter Scriptura, non vetcres tantum Patrc^ , fcd & Thom. Aquinas , Sc Nicolaus ipfePapa, quicap.EccIefia, de confecr. dift.i. Eccleliam aQfinivit cclicfltontm fidettum jhasretici dicantur* BQllRrm, Confefitoni/l^. & Cal'inusJocem duas ejfc Ecclefijis^ veram qudi cft fanflorum fideltum congregatio : & externam > qu.t no^ minc tjntum c/t Ecctefia , tn qua honi & m ilt reptriuntur :fed maloi ejfe tn Ecctefia, non de Ecctcfu

Proteft. Calumnia eft manifefta , quod impingitur illis duarum Eccleliarummilitantium fidio.Non diitribuunt Ecclcfiam militantem induas fpecles : fed duplicem re- fpedum aut confideracionem unius & ejufdem EccIcfisB

C c 3 diftin-i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

BE'LLAltMINVS i

c::in :^'siunt acproponunt. Vnam quoad eflcntiam intcr- J nam , & alteram quoad modum exiftendi externum. I- I dcm plane eft^quod Bellarm. ipfe refcrt ex Auguftino. ' Ecclefri ejfeanimam wteYnam fc» dcnagYati^:& coYpfi$,vet extcYn.m pYQfefionem: ex quo fity ut quidam fint ir de ammj de coYpoYe Ec^% t i''fis, :q$4Uam autem dc coYpoYe^ir non de anima, Idem ctiam alioll ?nodo explicat Alex- Alen. p. 3. m.3. a.3. Malifnnt - ' >j 4: unitate Ecclefis : fednon de unitate coYpoYis Ecclefid : nun iHuium pYopYtam tattonem corpjYti , vel quoad untonem ccrpoYiS m\r ct^ decoYfore Ecclefi^. Idem denique eft quod Apo^t. lohaa-. 4 ne^ docct I Epir.2,19. E nobt^ egrefit funt^ftd non erant exno-* • bis. Eadem planc eft diftindio Apoftoli Paull Rom.2,2 > , 29. intet ludsum in pYiftitulo ^ & lui^um tn occulto : ludsun: :?i fiieYa» & Judaum in JJ^irttujllum cujus laus eft ex homtnibus^ & tuinn cujus laus eft exDeo. Ipfe etiam Bellarm.c.9. Donatiftas di-. cit orthodoxos co modo calumniato^ efre , ten)pore Au- guftini,quonosPontiticii,&idem refponfum ab ipfi^tu- liirc. Cum Donattfta calumntaYentur^CathwUcoi dua^ EccUfias face^ te^unam qud folosionoSsaltam quA bonos cum matts contiueYet : rcjpon^ derunt Catholtci, fe nunquam duas Ecclefins fomniaffe ,fed tantmn di-* fimguerepartesvet tempora EccleftA , ^uguftinus dtcti bonos fic tjfe in domo Dei.qus, eft Efctcfia , ut tpfi fint domus Det conftruEla ex ^ivts lapiitbus : matos fic ejfe tn d$mo,ut ipfi tamen non fint domus.

^ 4. Bellarm. Noftrafententia eft , E<clcfiam ejfe ccetum homtnum ejufdem ChYrftiana. fidei profefitonc» & eoYundtm jacYamentoYum com^ muntQne coUtgatum » fub rigtmtne tcgttimoYumpaftoYHnu ac pYactpae unius ChYtfti intcYYis VicaYti Romant Ponttficis.

PYotefl. 1. Dcfinitioncm iftam non explicare cirentiam Ecclcliaedircrtisvcrbisfatetur ftatim ipfcBellarm, Defi^ nitionoftYa { inquit ) folum comprehendtt hunc $Uttmi§m modum exi^ fttndi tn Ecctefia. Quali^ autcm lit modus ille cxi(tcndi itl £cclelia dcclarat litis vcrbis : fuut captlli, aut ungues^aut mx^ tthumorestncorfoYe bumano. Pcrindc igitur facit Bell.irm. ia Ecclcfia dcfinienda , ac fi quis hommem definirct pcr illa fola, quae reperiuntur in capillis, unguibus, aut humori- bus malis. 1 1. Vltimum illad, de fubjedtonc ad Ponti-» *icemRomanum,nonpoteft uUa rationc,ut neceirarium^ dcmonftrari, ne quidem ad Ecclefiae capillos, ungues,& malos humorcs: quamvis regimen Papae ad talem Ecde-. iiam fpeftarc, non gravate fatcmur.

5 . BeJlarm. Hoc mttreft tnter f ntentiam noftYam^ (7 aiias,quod ♦ emnes alt^YcquiYunt internas vtrtutcs adconfttiucndrtm attqucm tn | Ecctefia: nos autem ut aliquis attquo mtdo dict pofitt pars vera Eccte^ I fi^% de qua ScrtptuYatoquuniur non putamus reqtn^t utlam tniernam virtutem^ irc Ecclefia enim eil caius homtnum tta viftbilts er palpa^ bilis.ut eft cxtHS^o^utt RomanisVct Rcgnhm Gatlu.oHt iUlJubttca Ve^ • n<forHm. j^rotcft^

^0 ;

]

Images reproduced by courtesy of Koninkli|ke Bibliofheek, Den Hoag.

224 E 3

iff:..J

..ll.-V

BSERVATVS. ^9 Proten. I. Sophifticc hicagitui in dirterentia ift.i ft.i- tuenda. Nam inprioreparte narrat quid aliirequiiunc 'Ti diqittm tn Ecdifta : {cd inpoltenorc docet , li^ . . . - . fuis requirit , ut alt^un mo.it dtd pofit pan vo yEaUfiA. Diftercntiaigitur ad unum & idemnon refertul. 1 1. 'Falmm cft, inteinas virtates requiri a nobis, ut ali- quis (it in E^t.V^ii quoad viflbilemejus ftatum. III. Vc Iquis vere ac proprie dicatur pars illius Ecclefias , quaj ia Scriptuiis, Ephef.4,i6.diciturt/»/-n//r/'«n i«»i»s agutitem.nc-' ceflario requiruntur internas virtutes. IV. SiEccleli.i Romana quam Bellarm. dcfinivit fit tam palpabili^ , tun ; noneftillaEcclefiaquamcredimus ridc , qux eft f«r»>» , , jur . H>b. II, I. & quasr n.VM rrv-llat

, ntvn. Eph. 5.3--

' 6. EcW^rm. No»BApti:[*tt,HAretici,Apojiati,Schtfmattci, Ex^

iommt*ntc.iti, non funt de Ecdcfia. ,

FYoteH I. Haec non propric fpeftant ad quseftioncm. ^ll. De H3erctici>,& Apoftatis,propriib ac plenariis con- fcntimus. Deinfantibub tidelium , & . ' is nonduni bnptizacib, adeo manifcftc talfum eft q irmatur, uc

nifi habendi talcs eircnt pro membris Ecclcuae , non dc- berent baptizari. Baptifmus cnim fua natura eft ' infitionis jam faase in Chriftum, atque adeo m 1 Ad.10,+7,4.8. SchifmaticipomintelfedcEcclefia ilh > Iqua femctipfos non fepararunt.Excommunican • abEccleliap.irticu: ' : ^ iv ^ ■ v

Ec:^.eliie ^iiilitr.ir.ti .

Bellarni. Rrprobt ad EccUftam pertmcre fojjnnt. i ti' ' cnonpotcft neg.ui,fi nitelligicur fe:.... extrii. - .. racionem Eccletis militanti^, prottt cafiUt , uk - rjtcsaut m.thhumorespirltasnt aiiOrptti humAnum : quam exp;. c.itioncm dcdit nobi* antea Bcllarm. c.z. aut qu£m.idmoi:.,n dvttaiRimana muUoi non ctvei dtcitur csmpUth : qua: eftiUu- ftratioBcUarm. hoc ipfo cap.7. MulUm igitur adhuc quxftioncm h.ibemus conftitutam.

8. Bcllarm. Magm V mamfefli pccc.itcres fttnt i» EccUfta. Frotcfl. At hoc etiam conceditur a nobi> , eodem (c\\{'.i quo antecedcnsilludefiatum : id cft , quem.idmodum Bellarm. hoc ipfo c.p.fatetur lohannem de Tuirccrema- ta , Alexand. Alcnfem , Hugonem , Thomam, Petrum a Soto, Canum,& alios hoc cxplicarc, id eft , ita ut iltiul - modi peccatorcs mn fnt memiravera. nec fimpUdter ccrporn Ec* defix.fed tantttm f^cundum qutd & nquivoce. V cl Ctiam qucn: - aamodumBcllarm. fcn»etipfum intcrprctatur : nonfunt viemlra vtva ccrporis Chrtfti. Perttncnt ad hcmtnem txtcrtcran Ec- cUfn, non tar.nn .td interiorem. HonfnnttnEccUfiAeomcioAuofitfit

Cc 4 bou'..

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

4^ BELLAK.VilNVS boni. Sttntmembramottua. & (trida. qtiA folum aihnrentYeliquis ey. terna (enjunclione. Ita pertment ad r. inmm Dei , ut ftmul pertine ad regnum Diaio/i.

9. Bellai m. Infidtla otculti fcrtinent ad Ecclefiam. Protcil. Neque de iftis k BclUrm. dilTcntimiis, fic fua

fentcntiam explicante , cap. ifto 10. Suntfme^ fxteritret tnembra attda. mortua.non funt inEcclefia eo modo . quo effe videntur. I^onfuntuniti.ntficonjunatoneexterna. Nm fum de Ecclefia.mfifi eundumappareniiam . & putative nonutre. Tota igrtur hsec di- /putatio magno conatu decem capitibus perada nullam omnmo quaeftionem certam , aut controverliam habct propriam circa quam vcrfatur.

10. Qiiasftioilla , cujus umbram quandam , variorum fophifmatum qnafi dcnfa nubeinvolutam , exhibuit no- bis Bellarm. eft, an magnifica illa, quas in Scripturis, di- cuntur de Eccle/ia Chrilii, quod fit, a Chnfto redempta, cor^ fui Clmni,fp,nfa Chnfii.vivificata. ai}a.& dHihi. a S. Sanclo p.ntt^ €epi omntttm benedtctionnm jp,ntualtum , ita ut portd inftrorum ntm < Jmtadvetfus eam prAVA/iturs quasftio ( i.iquam J cft , an hac, ? proprie <^ plene conveniant totimultitu- dini Chnftianam lidem proHtenti , Pontif. Romano . lubjeilx ) anvcrofolis lidelibus viris ? vel an conve* niantEccIcfiaemilitanti, rccundum e/rcntialem cus na- turam,quae piopria cft verorum fidclium an vcroVecun- dum externum illum cxiftcndi modum , quo includi fa-

ItV!;, A""!,"- 'V"' ""f"" ' ^f'^^'fi''^ quaeftionis veritas eft adeo clara, ut Bellarm. non potucnt cam cum uUa rpecie tradarc.

C A P. II. De Ecvl fiA viftbihtate, & immu' nttate ab errore,

T H E S I S I.

QVaeftioncm fccundam proponit Bellarm. i planc prioris, & cum lilaplane conjunclam.

iiinilcm

hanc/cntentiamfineulladiftindione auc explicationc tribuu : V.r. Ecdefia eH invifibtlts .folijue Deo cogltaTcums contrarium fufcipit Ulc confirmindum cciam , f nc ulU

nebraium. Nos autem fatemur Ecclefiam militantcm quamvis quoadcircntialcm fuam formam , & tota fimul

d ntaYcm i^' ' T^^'''"^ '^"^^" '''' qnoadVormam cc^i dentalcm & extcrnam,mluispartibus, c\ fineul Kim .V

bZ^IS''^^''^''' Ecclcfiaft.c.s a Chrifto^mTS^^ Jici.arm. itidcm , quamvis acrucr contcndat Ecclefiam

elfc

Images reproduced by courtesy of Koninkli|ke Bibliofheek, Den Hoag.

224 E 3

ENERVATVS. 41 efTe vIfibilem,taRdem tamen cap. i f . conccdit eam quoa J fuamformam cflentialem elle mvifibilem , Vtdemus{Ah) tum coe-mn hominttmtqm eft Ecclefta : fed qtiod iUe ctetui ftt tpfa vtrtt Chrifii Ecclefta.nanvtdemm. fedcredimus. RestUayfm tncomplcxurn illud de qn3 prAdieatttr EccLfis ratioac defiHttto,vifihilequtddii en: at eomple.xum pr.idicAtitum fubjeao ( hic ccetus eft Ecclelia vera) 'tl.tfide tennuY. Nullaigituf controverfia reltat de ipfa na- uraEccleliseverse, utrumlit vilibilis necnc ? Qaa:ftio hictamen conftituipoteft , an cotaEcclefia militans , fif aliquo modo vifibilis in illa dependentia.quam tota fimul ab uno vifibili capite.uno certo gubernationis ordinedi- citurhabere: fediftamcontroverfiam Bellarm. nonat- tingit. Et tamen propter iftum rcfpeftum ad Pontificeut Romanum , .S: ad cjus judicium prsemuniendum , con- tendunt Pontiftcii pro abfoluta vifibihtate Ecclefiae. Curm omniaflanc dogmata extemmonio EtclefiA (id eft, PontiHcis, Ut Ecclelia: capitis) peHieant.nificerttfitmifimus,qUKfitvtrti Ecclem la.tncerta erunt prorfus owim, aitBcllarm. cap.io. Etconle- ^uenter eti.im , eodem rcfpeau , fidcminternam docent non rcquiri inEcclefise membro : qutaaltas (aitBellarm. ibid. ) ntiUa crittnti r nes £r h*reticos amplim quA-ho de eteUfix vtfi-* bilitate , & cap.g. fequeretur Pontifi.em mahm non effe caput eccle-^ )fU : &alia< epijcopos, fi malt fint^ non effe capi:a fu.irum eccl ftarum, ^aput cnim mn eft humoY,aut ptlu< , fed membrum, i3 quidempnct ^ fuum. Talis eft concacenatio politicarum imaguiationuin

in Thcologia Romana.

a. Qiisftio etiam tertia nititur calumnia mera : nos e- nimnondicimus , eccL-fiamviftbtlem interdum ita errare tnfide &moribus,t*t penitus defictat : quam fententiam affingit nobis Bellarm. fed dicimus. I. Hancaut illam vihbilem Ec- clefiam,etiamRomanampoirepenitusdehcere. II. Ec- clefiam totam militantem , aliquando ita obfcurari , ut comparatlve dici polFit invifibilis : quia nulla eft confpi- cua,mundo patcns, & publice celebri^ , Eccleha pai ticu-t laris , uno tempore , quales alio tempore , funt multae. 1 1 I.Ecclefiam aliquando vifibilcmcfle non tantum cum defeftibus multisin dodrina, difciplina, facramcntis, 8c adminiftrandi ratione , fcd etiam cum varub impuris mi-. fturis : ita ut Ecclefia fit vifibilis, cum tamen ecclelia ta- lis, qualem in omnibus fequi tuto poflimus , lic myilibi- lis. IV. Hanc autem communem detettionem vix un- quamaccideredocemusprajteiquam rcgnante Antichri-. fto. Scd & Bellarm. Ipfc cum aliis Pontihciis hujufmodi ftatum Ecclefise futurum docent lub regno Antichriftr. S:cenimBellarm. de Rom. Pont. lib.gjC/. Anttthnnt tmptitttroptt M rwtatem terfemtionis tejfare itbtt pHkh(i*>n,& quo^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

4- - L L A R M i N V S

ttdi/tnum ettlffu tffitium . &facr$fitium , ut/tftuedotet Dah e.t Ommum confenfu,Antichrtftm mterdtaurus eft ennem dninum th, /«w Ita ut nulla lellet quaeftio de Eccleiiae militantis vi Jxbilis dcfedtione: Ted de Antichrifto taiitum, Hc cjusrc gno : quibus de rcbus alibi didium cft.

3 . Quasftio quarta cft, an Ecclefia poflit errarc? De qu nos d.ftinguendo ftatuimus , Eccleliam , (i\ hoc nomin. intclligatur univerlitas hdclium ) non poiFe crrare in ii qusneccflariafuntadralutem : in aliis polfc. Siautenii hoc nomme intelhgatur univcrfitas Epi/coporum ta* lium , qualesapudPontificios conftituunt Ecclciiam rc- praefentativam ,cosabfolurc dicimus poflc errarc. BeU larm. cx adverfo ftatuit. EccUfum abfolute nen pt/fe errare. ;w I» rehus Abftlute neteffariis.nec tnaltii qus. cred^ nda, vd facttnda nt^ tti frtptntt: fi-vc fcr etclefiam tnteiltgatur untverfita, fideltumjive «#- fitvnfitai eptfcoporuvi. Vbi fatis abfurde credcnda & facienda proponi docet ab univcriitatc Hdelium , prout diftineui^ tur ab univerfitate Epifcoporum : quafi omncs & iinluii Jidelcs cflent judKCi decernentes quas fint crcdenda : & quae facicnda. « > «.

Argumcnta BeUarmini. 4 BcIIaJ m. EtcUfia Da cft columna Cr firmamenium veritatiit 1 Ttm.i. Vbt vult Afofttiuifigntfitare.verttatem fidet.quoadnoi^ni^ tt ecclefi^ authorttate ©• verum ejfe qutcqutd etdefia pobat . fairum qutcqutdiUaimprobat. J r » j^^^ium

Protesl. I. PcrEcdcfiam hoc in loco non intellieitur proprieunivcrfitaiveltideliumomnium , vcl Epifcopo- Jn n. \^ " Ecclcfiaparticularis qualis fuit Ephefina. tn qua Timothcustum tcmporis verfabatur. 1 1. Talein Ecclefiam poflc errare,& deficerc,expcrientia ipfa docet inos,qui hodieintucnrurEccIefiamEphefinanu a. Nm itcttur ttlumna qttoi etclcfia firmet ir fufttneat vetttatem Uii Con- tarenusin illumlocum ) fed quontam firmatur & fuft.ntatur .i verttate I V. Ita tamcn hrniatur & fuftentatur k verita^ te , Ut Umul ctum veritatem Euangclicam forttter ptrtet, fut Dion. Carthufianus loquitur ) cognitioncm & profemo^ nem veritatis habens non vatillantem ( ut Thomas notat) fed firmam. Scd indc non fequitur , nullum errorem in ca re- periri : veritas enim poteft illam columnam fuftentare. ,^?^oi xV""^ V errorcm aliquem Cmu

poitat. V. Nonmittitur his vcrbis Timotheus adEc^ clefiam Ephefinam , ut inde tanquam cx ccrta rcgula di^ fcat veritarem : fed illa cura ipfi mandatur, ut ita profpl ciatEcdefiaeilIi,quoad dcdrinam fanam. Jc adr^iniftTa^ tionemcx voluntateChriftiordinatam , ut veritas ibi «rmamfedcm poffith^bcic, t4n<iuam ^nimmobiii co^

lumra.

Imoges reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

I

E N E R V A T V S. 4> lumna. VI. Vericas illaquas neceflariodebet ibimanc re, ut fit domus Dci , indicatur ab Apoltolo , eiVc mjgnmm r hrtum piciatis. non quselibet veritas. V 1 1. Veritas ha; : . 'cnditur Ecclefiac tanquam columnae, quaaidiu ibi vc- li; .itis necefTaria; profeffio confervatur.

Bellarm. Hit mod$t>fliana tibrartorum , & Ara cuJloLuit vert^ t.Tum. &fidetuftoiitaagenl:ir, meliui ar: :, nu.t. : cc^fvjv: : P.tuhts (j f.pAraJfet Ecclffiam.

Pretefi. Cuftodiunt illaequidcm ut mltiumentia ubroi veritati* : fcd noncuftodiunt vciitatem , utproprueju- fubjecla : non cuftodiunt profelfionern veiitatis, uteju > teftes. Hxcaliis rebus aut hommibus non conveniunt , prjeterquamEccIefi2foli.rA//.2, M*i6. rationepro- relfionislirmitcrconfcrvatJe.Ecclefiapotiuscomparatur

columnse quam arcJE aut officinae. ^

t^.BcWinn. Ec(left:tguhernaiurkChri.lo,ta>: ' <Jr a SPtrttu tan.juam ab amma: ergofi EccUfia muc^. .... ■ jet "jcl morum errat. Chrtslo & Sfinimfanclo trror trtbucretur , Chnftui te- netur remtvere tmnem trrtrem ab Ecctefia . ex qu» magnum tritut

Protefl. I. Ecclefia gubernatur jiChnfto n- erret ad mortcm ; non ne erret omnino. gubernatioautem Chri- fti non debct extendi ultra fuum rinem. 1 1. Gubernatio Chrifti non eft perfede efficax m Ecclcfia , dum hic ma- net; Ecclefia igitur eft fponfaqux aptatur m hocmun- do,ut in futuro Chrifto fiftatur. a Ctr 11,2. I II. Im- perfedio eftedi , non eft tribuenda caufjB pertcctae , fed tncap-icitati fubjefti. IV. Chriftus nontcnetur illum crrorem avcrtere ab Ecclcfia, cx quo fua natura cxoutur maenum malum ; quia potcft vel malum illud avcrtere, veridemconvertere in occafionem boni majoriv V . M haecratlunculaquidquam valeret , fcqucretur i.ndc nuU lum fidelem polie errare : omncs cnim fidclcs gubci r-.an^ turaChrifto,& aSpiiitufando.

6. BcUaim. Si Etdefiam non oHiierit fit ttbt velutt EthHtcus,

^*rmeh I. PerEcclefiamhoc in loco intellexit antca Bellarm. lib.a, €.15. Concilium generale. Ppftea c.19. Epifcopum , vcl coctum cum Epilcopo , vel denique Pa- pam. Hicjamintelligivult univerfitatem vel tideliuin, velEpifcoporum. Cum tamcn certum fit nihil horuru intellJgi proprie, fed illam Ecciefiam, cujus frater ofien- dens clt membrum,ad quam cx inftituto Chrifti polht ac dcbcat dcferri. 1 1. Audtre non eft crederc Ecclefiae m omnibus, fcd aufcultare increpationi vel admonitiom dc pcccato veibo Dci dcpromptae^

Images reprcxiuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

4+ BBLLARMINVS

Bcllarm,/. Eeclefiaefi fanilaqueadfrefeJiioHem: f^'loprofepu Ecclefi^tnihil contintt ntfi fanHum. '

Prtttft l. Hac rationc fcqucretur hunc vel illum fin- gularem lidelcm , qui fandam habet profcffioncm , non l)ofleerrare. II. ProfeHio fidelium iinguiarium , & Ec-. clefias,nihil ex primaria fua intentione continct, nifi fan-.! ^lum ; fcd ex errorc & infirmitate , aliquid non fanduml poteft admixtum habere.

S.Bellarm. Tummaximafan d«gmatt4m fidtiindubiumre^ (ari foffet.

rnteft. Verc hoc dicitur de iis quorum fidcs pendct ab EccleCaeauthoritate : fednondeiis , qui per Spiritum gratiaefundantur & radicanturinfidcfua,pcr & proptcr : authoritatem Dei.

Errtr Ecclefi*. , 9. Nos loco aniltarum demonftrationum unam in-i ftantiam dabimus manifefti erroris Ecclefirp. ^Hq,uftiHi&\ Innocentii I fintentia, fexcMos enctttr anna vi^utt tn Ecclefia , £u^<\ iharifltam ttiam infantibui ejfe necejf.irtam Vcrba funt Maldo- I nati lefuitas in Joh.6. quae expliciri po/nut ex Auguftino depeccat. mer. & remilF. lib. i , cnp 24. chriftt Eu/eju i«- ftitutum ttnent.non fejfe quenquam homtnem, dbfque Dtmtni:x miH-m fA participatioHi.ad vua Aternam pervintre. quod nominatini dt ; infantibusaffirmat , cx confenfu InnocentiiP.jp£e. cont. lul. lib. I , c. 2. & lib. 3 , c. 1 1 . contra duas epilt Pelag. Iib.2,cap 4 lam verocontraria fententia inEcclefiavi* gct, & Concil. Trid. anachema denuncia\ it fententix priori, atque adeo Innocentio Papas , Qc Auguftino, cum Eccleha tota illius aetati^, feir.2 1. can.4. 5/ ijttn dtxait far^ t/«/<j, antcquam adannosdtfiretionispervenerint , necefjartam effe Euch.irtJiiAcommunitnem , anathemafit. Vel certcPapam cum Ecclelia, vcl Concilium cum Papa , graviter crrall^nc- ceffe eft.

Cap. III. DeEcclefiAKotu. T H E s I s I.

Quaeftio quinta eft de Notis Ecclefiae : lib. 4. •n Ellarm. Controverfia de Nctis vera EcdefiA efl utiliBima XJ Pr^'/? I.NulIumomninoufumhabct , fi verum lit,quodBellarm.affirmat,lib.3,c.2. Ecdefi.m ejfe ccctum homtnum ,ta v,fib:lem , &palpah,lem, ut eft cdtu popttU Romani . vtl 1«. ^<!gnHmCall,a, autReJp.Venetontm. fupervacaneum enim cf- 0 fet^ plane ridiculum follicite difputare de Notis Reeni U OalU», aut Reipubl.Vcncioaim. 1 1. Nuilum ufum \

habcrc

a.

Imoges reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENIRVATYS. 4^

habere potcft ( cx BelUrm. lcntentia ; apud eos qui no-i runt , qu3enam lit Chriltiana iides , quas facramenta , & |{^l|uis Pontifex Romanus ; quia ex iftis dctinitionem Ec- clclias, atque adeo certani eju^ notitiam habent , fi mod(t Ecclefia fit , ut BcUarm. contendit , loctus hommtim ejufdtm Chrssttand fidei proft fiione , €7 eorund^m facrnmentorum ccmmumene €§llt<^^,vus>fub regiryunc Ivgittmorum paflorumyacprdicipue Roma^ii Pc»- tifias.tbtd I 1. Nullum necefiarium ufum habet cx noftra fcntcntia , faltem quoad totam Eccleliam militanrcm : quia cum tiefinimub Ecclefiam per veram fidem , nemi-. nem latcrc pollit , cxternam aut vilibilem notam illius Eccleliag , cirevcrag illius fidci externam profeifioncm. IV. Quoad particularem Ecclefiam ^ Chrifto inftituta , nullub eft ufu:5 hujus difputationi:> de Noti^ , antequam Ecclelianupfam notandam habcamus definitam: quod in Bcllarm. non immcrito dcfidcratur. Non eft igitur ma- gnj momentj Controverfia ifta de noti^, ex fcfe, fed pro- pter pervcrfitarem Ponti'-ciorum , qui omnia collocant in cxterni>,videndum cft breviccr quid illa quse Bellarm. de notis iftis tradit, habcant in fe veritatis & utilitatis.

2. BeIlarm. Ni^ra dehcnt effepYoprtd ret dtfurnendA^non commu^ nes , ne quidcm altorum opmtonc. 2 D btnt ej]e notiores ca re cujus funtn td. 3 Dcb ntjf infparabtlts.

Prottii Nota aliquando idem fere fonat cum figno, aut argumcnto , quoaliquia pofiit dedarari. fcd quiailla ar- gun-icnta niaxime apta funt ad rem aliquam dcclaran- dam,<|uae propria funt eius,6c faciliora funt perceptu,id-. circo per approbationem , non male vocantur illa argu- mcnta notae, In quibus iftse conditioncs occurrunt. Sed I. male fophifiice inferitur illud dtaliorum optntonc: I quia fi ad opinionem hujus aut illius cxigendseeffent re- I ruin proprictatcb , tum nihil certi de lis habcrcmus. ■Ipl. A\Vih\^\ic (\\c\ii\x ^ notas effe notiores re notata : quiahuic P aut illi hommi , hocaut illo modo , notitiadiftinda vcl confufa, pofiint fimul efie magis & minus notas.

3. BeIIarm. Vera pradtcatio EuangelH ^ iegitima admintftratiB Sacramentorum^&ligttimadtfcipltna»nonftintuUo modofufijicttntes no^ tx ecclefiA, I . quta non dularant qud ftt uera Ecclefta , ntfi probabili^ ter, fecundum hdreticos fed potius uhi lateat Ecclefta.

Protcfl. I. Nonadhibentur iftas notae a nobis ad veram

Iccclefiam mllitantem , quoad eflentiam ejus internam, ccrto & ncccflario declarandam;fed ad vifibilcm aliqucm coetum dcfignandum, qui eft ccclefiaparticularis , cx in-« ftitutoChrifti formata. II. Hanc autcm ccclefiam dc- clarant, & quae fit, & ubi appareat, non ubi latcat, idque ccrto^aonprobabilitcr tantum. III. Hac ctiamratio- Cc 7 nc>

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

46 BELLARMINVS

nc , dccbraat fimul nobis Illum coetum vifibilem , qu: nobis debct habcri pio ecclclias militantis vera pau I V. Iftae ipfflB notas confirmantur k Bcllarm. ut maxiiii cflentialc^, dum exiisccclefiam definit. lib. 3^ c.2. efici tui ho^inifm, ejufdem ChnfttanA fidci ptfejitone* i!T eoYHndcm facti mentorum communtone coUtgatoYum » fub regsmtne legitimoYum pafii rum. Profcffioni^ cnim publicse,Chriftianae Hdci, prim? ria pars eft praedicatio ejus pi obata & rccepta.

4. Bcllarm, SynceraprAdicatiovttttatis » efi nota commumfshi $mnibus feclis»fnltem optntone ipfarum : qu.^ enim feila unquam fuit qud nondtceretfehabere Cynceram pYddtcationem veriiatis t

Protefi. I. Hocegregiocommento illudercpofntBc larm. Chrifto Domino , tradenti notam vel ( ut Nazian >:cnusloquitur ) charadcren) Chriftiani, loh, 1 3,35. ex h cmnes cognofcentvos cjfe dtfcipulos meos, fi charttatem habutrittsaJr. i alios, Qu^i^ cnim dealbatus hypocryta non diccrct fe 1 1 fimilcb amarc ? II. Hacctiam ratione refutat Bcllar:: totam fuam dcfinitioncm Ecdcfiae, praetcr caudam illa; a fe gratis afliitam,de Papa quas enim fcfta non diccrct f« habcre profeflloncm Chriftianae fidei,Sc facramentoru cornmunioncm fub regiminc legitimorum paftorum ? aij idcirco dicet fuam dennitionem cfle communifliimai Sicut Apoftoluslohanncs notam illamdifcipuli Chr intcrprctatur, dc charitatcquas non cft inverbo , autltngi folum,fedfa£l$ & veritate. I Jo/; 3,1 8 fic ctiam praedicatioEu angelii, cum casteris notjj^Ecclefiai, intelligi debent, nor dc opinionc & didi^ hominum,fcd dc rc ipfa in veritatc

5- BcUarm. Nemo noffe poicfl ubi vere credatur vabum-' crgo qu€ ubt ita pr^iicaturut ettam rtfcili itur

rYotcsl.Agitui' hicpropric deEcclcfia, quoad vifibileiril illum ftatum , qucm habct in afpedabili coetu , ad iftuncj .1; autcm non neccflarJo rcquiritur vcra& intcrna receptici 11I vcrbi a fingu lib mcmbrii» illius ca^tus, fcd cxtcrna profcf lio talis rccept]oni5 : fccundum quam tamen ftatucrc & pronunciarc dcbcmus ctiam dc intcrna rcccptione.

6. Bellarm. Xiottus eil qua fit vcra Ecclefia, quam qua fit verti^ fradtcatto vcrbi^

Frotefl. Hoc cft omni cx parte falfum. Nam . verbumi : cft caufa Ecclefiae : quo rcfpedu , dicitur m Scriptura f€^\ i 9nen, fundamtntumcjii^y fcd caufa, ordinc naturae,& co-«/ ; gnitionis diftinda notior cftluo cftcdo. II. Bellarrai-J t nusipfe in definitionc Ecclefias cxplicando naturame-ir jus , pcr Chriftianas fidci { cujus objcdum eft vcrbumi Dci ) profcfliionem : numxjuidper ignotius cxplicavit? III. Quoad noftram perceptionem,faciIius cft cognofcc fCjUtrumChnftiana fidc> publice pv;?:diceturj,5c rccipia^

ciir

.♦1

01. :

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R y A T V S. 47

ur in aliqiio coetu,quani aliquacunque ratJone cognofcc- 9C,pcilbiialem profcllionem Chriftianae ridci? a mcmbris ]{liu> coetus itacliercceptam , ut lufiiciat adEcclcliam . " onllitucndam.

Bellarm, 0^^«4m fitvera pr^diciUio dsfdtrms ab Ealcfia. Scri^ • ftUYAm ipfam^^ fi^nfum ejus.non pojjamus fcircy nifi ex teftimonf Ec^ lefix. Ecilefift eft ScrsptuTA cf^ftQS^ & dollor.

Frotesl. 1. Difcimus ab artitice,grammatico,logico,&c. ^ualis iit ars illa qu.im proHtetur: & tamcn non nov^imus if titicem ( nifi vnga,confufa, inccrra & erratica cognitio- ) nlli prius intclleda ejus arte. II. PofTumus difceic ramverbi praedicationem a Deo , pcr lingularem ali- uem nuncium, non ab Ecclelia; & Ijcmaximaex partc, prima i.iftitutio eorum qui alieni fuerunt ab Ecclelia fo- lct difpenfaii. Illa ctiamquas difcimus inEccIefia , noa tampiopric ab Ecclcfia difcimus , quam aDcoper ejus ' iiftios, III. Si vcra cflent illaquasBellarminuspo- lat libi dari , de teftimonio Ecclcfiae : noii fcqueretur tamen, quin cumintclligimus aliquo modo Scripturam, poiiiiiuis ex cjus praedicatlone in hoc aut illo coetu rece- pta,dignofcerc coetumillumcfre Ecclefiam Dci, I V^Non eft nccefl^arium, ut omnis cuftos thefauri nofcatur prius quam thcfaurus : aut omnis Docior, quam dodrina : fed ,.iwcontra potius , fi loquamur dc cognitione diftincta Cu*" ...^ftodis ik Dodoris, quatenus funt tales.

7. BelUrm. Separatur aitquando veraprAdicatioverbi ab Ee^ lepA vera : ut Ecciefiis Corinthmum^ CaUtarum^ cum Aposlolus ad "^«5 fcrsbtb/lt.

Prcteft I. Quoad quantitatis gradum,& puritatcm qua- atis, poteft aliquando abefic ; fed non quoad CiTentiam, iibftantiam, aut fummam rci. 1 1. Chriftianas fidei pro- felfio quam Bellarm. ponit in definitioneEccIefiae,Geque poteft ab Ecclefia feparari. Hoc igitur non magis facit ad-^ verfus notam Ecclefise , quam adverfusejus detinitione. III. Q^od dicitur de Ecclefia Corinthiorum,& Galata- rum , corruptio illa fuit partium tantum , non totarum Ecclcfiarum, i Cor. 15, 12. quomodo dtcunt qusdam tntervoic fuit in fieri^ non inf^clo ejfe.

8. Proteft loh.io. Oves mcae vocem meam audiunt. Bellarm.I . Non docet hic tccus ubi fii Ecclefta^fed quiftnt etcHL Trotesl, I. Excepit anteaadverfus notas noftras , quod

naw pofismus ex its fcsre.qut finteiefH, &f9ttus dsfcimus ex tis ubi la^ featEcctLfia» quam quAfit. Hic vero cx advcrfo , doccrc cas fatctur qui fint eIedi,non ubi fit Ecclefia. II. Si doccat ' hagc notaqui fint eledi, tum etiamqui funt membra Ec-* dcii^i atq^ adeo, duin indicat ubi talcs iint|indic4C ctiam

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag,

224 E 3

48 BBLLARMINVS

ubi fit Ecclclia, faltem quoad membra dirpcrfa> ilkid a teiu quod facit 6c indicat hominem Chrillianum, (i idc cxiftat in congrcgationc unita,facit etiam & indicat co^ gregationem Chriftianam, id eft , Eccleliam.

Bellarm. Nonfoteslfciri^ qHicorde audmnt vocem Chrifii.

Pntefl Poteft fciri, qui profitentu r fe corde audirc ; • illa profeflio eft nota Eccle/ias vifibilis.

^.Protefi. Eph.5. Mundanseoslavacroinverbo vi

Bcllaim. Docett^r hic non ubi ftt Ecclefiajed jUid boni tnlerit Ecclefi^ : mundatto auttm eft invtfibilis.

frotefi 1. Docetur aperte ibi elfe Ecclefiam ubi illl bonum per verbum & Baptifmum comm^nicatu I I. Mundatiocft aliquo modo vifibihs , cx confclfiiar lib. 3, C.9. Bapttfma fanclum : profefitofancla: uniofantU : fanb ionfecratio. fi hsec omnia in Eccleiia funt vilibiliter fand: certe vifibillsaliqua eft fanftificario & mundatio inEi clefiaDci,& idem Bellarm.de Baptif.lib. 1 ,cap. 1 3. mui dationem hanc fieri contendit pei vilibilem Baptifmun

10. Protefi, Matt. 18. Vbi funt duo vel trcs &c. ilh fum in medio eorum.

Bellarm.I. DemenfirM^^rhtc nonnbi fit Ecdefia , fedubi^ Chrtfius,

Pmf/?.Demonftratur coetus ille m quo Chriftus adcfi dum dcmonftratur ubi fit Chriftus: ille autem coetuse Ecclefia : Chrlftus enim ambulat inter feptem candel bra, quae funt fepccm Ecclefiae. Apock^zo ^z^i.

Bellarm. 2. ^uomjdofurrjue in nomtne Chrtfti congrcg^ri , m eft nota EcclvpA : convcntt entm omnibus hAtrfibus , & fchifmmis.

ProteFl Congregariad vcrbum Chrifti vereprasdicani dum , revcrentcr audiendum , & recipienduni , hoccl: congregari in nomine Chrifti : neque convenic haercfi/ bus, ^Sl fchifmatisEcclefiam deftrucntibus. J

11. Proteft. lfrA.15, Vos mundieftisproptcr fcrmoncr»^ quem loquutus fum vobis. 1

Bellarm. Hiclocus fimtUs efi fecundo.

Proteft Sequitur igitur fccundum intelllgcndum etiai, cflc de cloquutione vel prxdicatione veibi externa,& ejj jufdem cxterna receptione, non intcrna fola-

12. Proten.Rom.i. Euangelium virtusDei cft infala| tcmomnicredcnti.

Bellarm. Effcllus EtiangelU eH invifibilis.

Pwri?.I.Invifibile efledum Eaangclii,multa habet ads junda, &effcfta vifibilia. II. Vcl negat hicBcllarii^ Ecclefiam cfi^eeftedumEuangelii, conrra difcrta vcrb! Scripturae, JEpAc/;2#30, X P^ui^zi. vcl neg4t Ecclcfiara cf| fcvifibilcm»

ll.PTrttii\

Imoges reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

(

ENERVATVS. 49

13. Trotejl. Chryfoftomus idem nobifcum fenticbat: ilom, 49. in Mattn. Qui vuU cogmfcere quA fit vera EaUfia Chrtfti^ undc ccgnofiat , mji tantumtnodo per Scr:pturas ? Et Augu— linus, de unit.ite Eccleiise : Nolo hommum doiumcntts , fed iivini^ or/7cultsfanflam Ecdtfiam dem^nfirtiri.

Bcllarm. i. Ailocum Chryfosl.jam fxperc/f>ondimus. Proieil, Nunquam quidquam ad rem , nifi pudendum idmodum Fuillct , quod rerponderc debuerat , h.ibuiflc- us hicillud repraelentatum. Beliarm. repetitionibus ius & ejufdem refponfi non adeo, ut hic vidcri vult, orret.

Bellarm. 2. Ex Scriptura probatar uhifit Ecdcfia , j/i;^ 5rri-» Hurti docci qnA ftnt nota. Protifl I. Scuptura igitur cum notihcat notas Eccle- debet elfenon tantum Ecclefiaipfa, fed & notisejus aotior. II. Si Scriptura doceat quae lint not^e , tuni jbicumque dodlrnia illaquam Scriptura docet prasdica- r , recipitur , iic exercetur , neceHe efl ut ibiappareant Icliae notse, arquc adeo ipi*a Ecdeiia. i^. Prctefl. Scriprura elt notior quamEccIefia: quia Scripcuraprobatur Ecclefia. cllai m. Stmpltcttcr Ecclifia efl prior&notior, qtistmScrtptura: Han io tamtn cx hypothefi , Scriptura cii nottor : quanio vtdeltcet ^ptura tfi rcf^pta, ctare lcqnittiry & cYitnr iu • ^\-o .U tp^a Ecdc'^ ficut inierium cmtrarto.

roteft I. Hsec funi fimpliciter fophiiiica : quiaagitur dc \ crbo Dei, vel de doClrina eJlentiali , quas in Scri*- vi^ continetur, non de modoejus , qui elt in fcriptio- K. Agirur criair. dtf Ecclelia ha^- aut illa particuiari, noii lon de tota Ecclefia milirantc, ab initio mundi, ui -jucad

i'* lem eius 1 1. Sunt c^urn limplicircr falfa. Cum eufni icx ipladetinitione Bellarminiana liquet, fidcs Chri-i ana, pertmcat ad cfientiam Ecclcfiae, illa Hdc^ eft ex luditu verbiDci, neceireeft, ut verbumipfum Deifit fimplicitcrprius Eccicfia. III. Poj^ulus aliqui^ fitEc- clcfia, coquodverbum Dei habet libi inlicum tfKtvrov^ Uc I, 2i^verbum idcirco ita fe habct ad Ecclcfiam , ficut ibftraftum ad concretum , fapientiaad fapicntcm, jufti- iaadjuftum: fed fapientia eft fimplicitcr prioracno-* rfapicntc , juftitia jufto: crgo verbum Ecclefia* Si Scriptura fit notior quAnUo cff recepta , quod Bel- rm. fatetur , tum fcmpcr cit notior : femper enim cx datafuit, fuit 6.: cnt in Ecclelia recepta. V. Siin sefiionibus deEccIefia,notior fit Scriptura,tum ctiam pliciter & in omnibus. Non dicentenim Pontificii, uod aliud lidci piincipium cire, de quo quasftio poflic

uriri.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

50 BELLARMtNVS oriii, quod eft Sciiptuia fimul £cclclia nntius: Scriptura non minus clarc , aut immediate inlhtuiflj clcfiam de aliis necefraiiis , ac de Ecclc/Ise ipfius nat V I. Qiiae Bcllarm. narrat de Scriptura ab Eccleha rci| pta , funt confidcrationcs ab hominum conditione pi dentcs. Cum autem agcndum crit cum homincinfidc qui neque Ecclcfiam , nequc Scripturam recipit ; ridi luscflet, quiprimo illi proponeret Ecclefiam , ut cognofccret vcrbum Dei ; non potius verbum Dc ex eo Ecclefiam , & omnia ncccflaria difcerct. In igitur receptionc verbum Dei eftpriu^ ac notius : te cx receptidnc , non perdit naturam aut digni fuam : eft igitur fcmper fimpliciter notius , & VII. Intcrnos& Pontihciob, qua:ftio orta eft c clcfia : Scriptura eft utrinque reccpta : Scriptura clara eft de Ecclcfia ut fatetur Bellarm. hoc in loco : quitur : igitur , vcl ex hypotheii Bellarm. Scriptur hic efrcnotiorcm , & ipfius Scripturae prasdicatio ( quantum ad notitiae lationcm ) polle eirc vcram Ec iise notam.

15. Bcllarm. Legitima admim/lratio facrdtmentonms nonpot fjfenota EccteftK : qr/ia eam omnes fihtvcndicant : quia mtuu^m est quam Ecclefia ^ & qmavcr.z Ecc/tfix aliqn.xndG non fyficYt rr ciant Satramc?ita.

Protesl. I. Omnia ifta non minus valent ad probaaduji facramcntorum communionem , non pertincre ad dc nitioncm Ecclefias (ubi tamcn Bellarm. Iib.^, cap.2. vu illam copulari cum Chriftianas fideiprofeHionc ) quaiftf ad candem cxcludendam cx numcro notarum. II. Ei clelia vcra non falfo vcndicat libi facramentorum Icgi mum ufum, ut alias fcftas, fcd utitur, fruitur, in veri tc. Notior cft hominibus , quam Ecclefia cx Chrifti ftitutoformata.NuIli Ecclefi^ talipcrpctuo decft quoa cffcntiam. III. Bcllarminus hac in re, cx contentioiH & ftudio nobis contradiccndi , conuadicit oninium Pa u,. trum & Scholafticorum doftrinae de Sacramcntis , qui lic cxplicaturab Alex. Alenfi,part.4. q.i. m.2. a.2. Cm in Ahtl , t£r Cam # tnciperet divifio ctx itAtis Jpnininln Hierufalem , i eivitate Babjflonts ; oporluit ejfe fi^na altqua facra , quthm dtftingHe\ rentur cives htertifaJem a civihus Bakylonts : ficut vtdemus tn alu\ . rchus : oves tnim unius gregis , dtficrnuntur ab ovihus alteriuh gregip . froprio figno , &facrA ^des , a ncn facris , proprtis fignts dtfiernuntm j & civitas nobtlts altquo ftgno donart confucvit : ur civttas Romana l. fenuta : & dtgnitas milit:iris» acctncltoneg/adi: * ^ offcium iradttitm j Wg^vel clavtum ^ exquibt^s omnibus coUigitur ^ quod facramenh fmrunt necejfaria hmint £osl lapfumg ad hoc m dtfccrneretur effe civt \.

JptrttHnits^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

ENERrATVS.

hiritualh HieYnfalem & de grcgc Domim ^ & de miiH.ri r -ni. Ab ' hoc iifu quem faciam^nta habent in Ecclelia notanda, ^ccalioncm csepcrunt Scholafticiincptas illas quaeftiones ^novcndi, de charafieYe a facramento imprejfo^ in quibu^ fc CUlll ,ui mircre torqucnt ac vexant.

Haftcnu s difputatum cft de notis Ecclcfias h nobis approbatis ; fequuntur notas Bellarminianag,

1 6. Bellarm . Prima nota efl iffum CatholuA EccUfis^ & Chrim ianorsim numcn.

Protesl.l. Duo noniina diverfse figniticatiui.. ^ i;on onftituunt unam notam : fophiftice jgitur a Bcllarm* njunguntur Catholici , Chriftiani. 1 1. Contra tidcm tam hitagit Bellarm. promilfioejus cxftat cap.2. dedum HS mtas Ecclcfis. cx Sir:p(uris : at nomin Catholtca Ecclefi^e in cripturis nullibi rcpcritur, nedum ut charaderiftica jufmodi vis vel huic, vel alii qualicunquc nomini trl- atur. III. Hmc ctiam fequitur ncque CatboltcA m ne- cChrt/ftiWA Eccleliae nomcn polfc cHb rcciprocam no- m Ecclelias , quoniam Ecclcfia fuit aliquando line iftis minibus : ad notam autcm requirir Bcllaim. utlit in-* arabilis. IV. Nullum nomen potcft elfepropria no- aalLcujus rci, nili Dcus promittat fe non pairurum ut la rationc cum aliis rcbus communicetur : quod do llo uno nominc vcl Ecclcfise , \'cl etiam Dci iplius po^ ft aftirmari. V. Ifta nomina non funt nc in ufu qui- cmpr^efenti, propria Pontificiorum. Ecclcfias Oricn- ali5 vocancur vulgo in illis partibus, Catholicas : Chri-. 'anas vero , non folum illas , fcd omncs qui aliquo mo-. o Chrifti nomcn profitentur. Nos autcm ccrtis dc- onftrationibuii paratifumu^ oftenderc, non nos nomi- tantum , fcd & rc i?fa , Chriftianos eire , atquc adco atholicos.

Bellarm. NuBa eff h.trefis » quAnonaccifiatnomen ab aiiqui \ homtne^ auilore fuo.

Protesl.l. Falfum hoc cfTc cvincunt nomina Gnofti- :orum , Acephalorum , &c. II. Si vcrum hoc clfet dc 3 particularibus hasrefibus , non tamcn cadcm cft ratio ge- cralis apoftafi^e , qualis ut Paplftarum. ludasiadnuc antiquo nominc cognominantur illius Ecclcfi^ , cujus funt tantum defractic^ abjedi rami. Haec prima nota, geftatem folamcaufae Pontificias notat , cum voculas aptantur incertae , ut lis puerili planc modo fulciatur olumna ipfa fidci Romanae. Si Patrum unus aut altcr abita locorum &: temporum ratione , fimplicioribus ommeadavicnomcnCathohcum, noniaiiasis ineo le-

gcm

4

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

BBLLARMI N V S

gem Ecclefia? notandse ftatuerc voliiit, quam noftr confeflionu homincsjam voluntin nomlne Ecclcliag r formatae. lidem Patiesasque gloriabantui in titulo E clefiae Apoftolnd: & tamen inter alia:> ha^rcticorum f ftas , una fuit Apoftclnomm : quidni & fimiliter potuifli| clfc hasrcfis CathUuomm ?

17. Bellarm. NotafecundaeFl antiquitas.

Prctefl.I. Antiquitasfi fimpliciter & per fc confidt rctur , non poteft eireproprise nota Ecclefiae , quia corri munis cft aftedio omnium rcrum vctuftarum , tam prc fanarum, quam faciarum. Siaccipiatur in concrctocui ipfaEcclcfia, tumnon poteft cfic nota : quiaeftobfci rior, velignotiorquam cft Ecclefiapcr fe. Facilius eniii cft multo^fcjre hic aut illic cfle Ecclefiam , quam fci^ cam ibiautalibi jam elfc , atquc etiam olim fuiflc multafacula. III. NuIIo modopotcft clfcinfep.irabi lisnota Ecclcfias : quia &c omnis particularis Ecdefii ficipfaetiam Catholica totahabuit initium , atqiical: Guandofuit i.«)n antiqua. IV. Ecclcfiailla cft antiquil iima, quas fuiidamcntum fuum collocatum habccind<| drmaApoftolorum <x Prophctarum , qui ab initio fuc runt : talcm autcm antiq.iitatcm non nabct Eccl Poiititiciorum, fcdnoftra.

iS.BclIaim. Inommtnfi^ntmutaiunefeligionii^ fempefi/l fex demonfiruitf^ffuHt l auflorejus. ^ dogmn novum. 3. tempt^ quo (ceptt, 4. Li.cttS uhnapit 5. qui^ eam oppwmavtrtt 6. Exig\ M/iqui< ceetus unie * a^tnr fei nthi: horuni le nQbts potisl oftendt et\ noftra Eai^fta eft illa vttufta ftne tnftgnt aliqua mutatione

VrottH.l. Ex iiti5 fcx unum tantum clt , quodgcnc|.i raliter poifit oftcndi dcomnibus ha^rcfibu^ : quodiclli cet i«^/w^«o^j/*mintroduxcrint. HArtftnqnanUm {iixc^t guftinu5C.67. j ^ fuie attflore, ftnennmtm Phtlriftir commefnora\ » Andebucrat igiuirilla haercfis ranquain veritas antiquj - probari » Fidc^ noftra, in crroribu:> rcjicicndi^, non dci ^ bcr cx hiftoriis humanis , vel temporum , locorum , ti, » hominum cognitione fufpcndr. J I. InEcclefiam lui daicam varii c><: gra> cs crrore^ irrepfcrant , ante advcn) ^ tum Chrifti : Cnriftus tamcn ipla dogmata fola refutai ^ bat , nuUa habitarationeauftorum , locorum , tcmpo rum , & fimilium nugarum. III. Qiiamvis in m,ultii crroribus Pontificiorum , quam proxime falrcm acccde rcpoflimus, adaudorcs, loca , tempora defignanda, opcraepretium «fle duceremus , quia tamcn magna pa iliiusapoftafiac, non fubito , fimul fu«t invcda, fedpauj latim 6c perccrto^ gradus infinuaradormientibus vigili bus, idcirco tam cxada circumftantiarum notatiointo ta mutacione non cft exi genda. Bcl

Early European Books, Copyright ® 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. IScUarm. I . Ltptherus et:am fatitiXttm pcpofHit fii/rl iPtpfefl. Tota Lutheii ae:a-, vix uniub gradiis rationein |bet ad declinationem anteccdentem.

Jcllarm.2. Jiiatth.l'^. ncn iuuntur "^^f^^nniA uata ioYmnntim fOfntntbus , fedfcmin.ua > m:x .vitcm n^tri :ipt^.iYU}^\ , c co^n^tn

ctefl. Dicitur exprcfle , ita lcminata tunie zizania, ientibus hominibus , ut non ni$x , fed poflquamgermim ^tt hnrb.t, & fruclum cdidiffi t, tandem apparuertnt. 19. Bellarm. Ttrtia nota eil Dtiratio diHtHrna » nequc unquam 'ftrupta.

Tfoteil.l. Duratio non diffcrt reipfa ab antiquitate* fdcm igitur rationibus apparet illam non cfle pro- fiam , illuftrem , & infcpaiabilcm noram, quibus Jisec onflrata modo fuerunt deantiquitate. de^Ji|B^n^o. Bellarm. Quarta nota AmfUtudo. ftzfe multttudo &vJtrie-* edcntium . Ecclefia entm Cutholtca mn folum debet amtUflt ow- ^temporu » fed etiam omnialoca > cmnes nationeSi omnia homtnum era.

otest.l. Amplitudo ifta pcr fe non eft propria fidci ftiansc , fed aliquando convenit errori ; ut cum , ut ronymus loquitur , tngnnuit orbts * & mirabatnr fefaflum rianum : vel ut Vinccntiub Ly rinenfis (ex quo Bellarm. inc notam defumfitj eandem rem cxplicat, pefte Artana^ \ j^yn prtiunculam quandam , fed pxne totum orbem contaminave-* 0 adeo m pr^pe cunfiis Latini fermonts EptfopiStpartimvi , p^rtim ude deceptis 9 calt^o qtiddam mcntibfiS offunicrctur. Convcnit minio Antichrifti. Apocalyp. 17, Mcrttrtcti magn€

nnsfupra aquas multas , aqux iUa ftintpopuU , & turba , &genm &Ungud. Amplitudo etiam\'er3sEcclefise , cft minus taquam ipfa Ecclefia per fe. Neque eft infeparabilis c Amplitudo ab Ecclefia. Non poteft igitur e.Te Ec- cfise nota. I I. Si Ecclefia Catholica dcbeat ampledi niatenjpora » tum ccrte fraudemTacIt Bellatm. cum in icfinirione hujus Ecclefias , quafi conditionem cflentia-. niponit//i' cap. 2. Utfit fub regimine Ponttficis RomaHt. ntifex enim Romanus non fuitomni tempore Eccle- paftor. III. VntverfaUtas EccUftx ( ait Bannes in 2. I. a.IO.pag. 109. &C. ) dupUciter poteH confiderari : &ratione erid ^ qui funt fideles f ex quibtis congregatur : & rattone form^ Vieetfidei. Ratione materix* eil Catholtca , non quia aftu extendt^ ad omnes angulos tcrra : fti quia nullum excUidtt : omnes iniiffe-^ er vocat : & omnesfuis prdceptis (quA funt Det) ohUgat : & ( form ) quia fuccefiive fe ad omnes nationes extendit. Rattone formA» det univerfaUs e^l, qnia fidvs ad omma fe extendit : orJtnat homf* quoxdommsftios nlius intcriores & extmores : remcdium propot it

contrfi

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^4 BILLARMINVS

tontra mn^genus peccaioYum : & fmificat totum hcmtnrm. Poftc rioris hujus iationii> cxplicatio , quamvis magi^argut c]uam folida vidcatur , oftendit Ecclfiam quamlibetpar ticularcmpofle Catholicam univerfalem vocari , quara* vis unapara^cia contincatur , & rede quidem fic voca tur, fi tidem illam profiteatur , quse ab Apoftolij^ per t€f tum fere mundum fuit prasdicata. Fatetur hoc Bcllarm fi fola una Pnvtncta retineret fidem vcram . adhuc vere & clare di^ retur Catholtcat dummcdo clare oftend^retur, eam ejfe unam eandl cum illa qu^fuit aliquo temfore» vel diverfis , tn toto mundo Ni!: ! igitur hac notarequjritur , quod dc Ecclefianoftra nor dcmonftramus : nequc quidquam cx illa depromcrc pc teft pro fc, aut advcrfus nos , nifi principium , fuo mor petcndo.

2i.Bcllarm. Quintanota eflfucceHto £ptfcoporum inRom J^ccltfia^ ab jipoftolis dedufla* ufque ad nos.

Prctest.l. HicBcUaim. nimis apcrtc quod cft in quae ftioncmcndicat : vult cnim adjundumEcclcfiae Roma nac notani cflc Ecclcfia^ vcrse. Quod autcm dc induftr«j hocfacit, apparet cx illo rcfponfo , quo Calvinoilludid qut tn Afttca, Agypio, Afia ad veram JEcdefiam perttnent , non pefJ funt qtiidem oftendere (uccefitonem contmuam EptfcopoYum fuorm paruculaYium : ftd pofjunt ofti^nderr fuccifitomm ccntinuam Epsfcopi" rum untveYfaitum , qutfunt Rowant vStatuit igitur fucccfltto-j nem vcram, in vcra Ecclcfia Roma;, cflc notam Ecclcfis vcrac , nontantum Romas , fcd etiam pcr totum orbemJ terrarum. II. Succeflio perlonalib aut localis, (nifi fal-«j tem conjundamhabcatcjufdem dodrinae continuatio-»j ncm} noneft propria Ecclcfiae : undc ctiam Bcllarm.* ipfc quafi fatctur hanc nctam tantum cfl> (ut loquuntur): ftne quanon. Non esl EccUfia ( ati tUe ) ubi non efi h^cfuccefit$ : exl qtio tamenncn coUigitur nectffarto iit effe Ecclcfiam ubi ell fuccefiioA Conccdit ctiam fucccflionem verorum Paftorum noni poflTc Ibi fubfiftere, ubi Epifcopi funt haerctici manifefti. Omnci Ecclefia PatYtaYchales GYXii^ , haluertint per lon^a tempor;i\ yyiantfeftos h^rettcos , Cr proinde interYuptn cH veterum paftorum fuc^ i f^fio. Nihiligicur cdncluderc potcft cx hac fucccinonej pro Ecclcfia Romana , nifi graii> ipfc concedatur , quodi toticspctit, dodiinam Ecclcfiae Romanae cfle vcram.J Piasclarc NazianZenus : to u/ui/voo^ov xa/ l/Acfipovov : roS iv];Jo-«< ^ovxcviv?;ceovov. III. Si fucceflio legitima in Ecdcfia vc-| ra, intelligatur, tum palam cft illam cfle magis ignotam, quam eft ipfa Ecclefia : atquc adeo, non poflc cfle notam i Ecclefiae. IV. NuUa cft fucccllio Ecclefiae fimplicitcr neccffarla , & omnino infcpcrabilis ab ea , praetcr conti- nuationcm& propagationcm cjufdcm dodrinae , Sc ad-

jrkiiniftra'*

E N E It V A T V S. 5^

nift rationi^ foimae , quamChriftus per Apoftolos in clcfiis primi> legirur conftituiire : haec autemniinime inium in\ cnitur in Eccle(ia Romana. 22 . Bellai m. Ecdcft:^ nuUo moiopotesl effc fine Fa/Ier:. i , l[€pi$. lUiroltftmtvcYi Eptfcop t qt4iab Apojiolts pct legtttmdm ffiionem s & erdinationem drf endiffc o/Ienduntur. Ad hocautem uiritur» ut fuccrdat cjuis alicut Apoflolo » ficut Clemcns Petro : vel qucm Apoflolus feitt Epifccpum : vei ut fiat Eptfcopus ab eo qui t Apofiolicam authorttatem^ id eff, k Pafa : iS' ut ordtnetur a tYi-» " 'pts^ vclcx difpenfatione^ ab uno afiifitnttbus Abbattbm. Sed . . non habent taU s Epifcopos : ergo.

Proufl.I. Quamvii» Eccle(ia non pofllt efTe bcne con- tuta, fine Paftoiibus: Ecclefiae tamen militantismem- ladirpcrfa, iSc hsec vcl lUa Ecdefia particularis , polfit ^empusfubfiftere , finePaftore , licut ubiqueapparec Iftis Apoftolorum. I I. Epifcopi dioeccfani ( qua- lic intelligit BelUrm. ) neque funtfoli, nequei^qua |gs ; ycriPaftores. III. Ab Apoftolis defcenderunc ^tsilliPaftores , quifccundum canones Apoftolicos cripturii traditos (unt in Ecclefia conftituti. IV.Ho-i m pcrpetuafucceflioab Apoftolis, & Apoftolicis viris, eft necclfario oftendenda cx hiftoriarum humana-. ixn incertis tcftimoniis , quis , cui , quando , quomodo fcccficrit : fed ex promiflionc illa Chrifti , qua fpopon- t, fe pcr omnes setatcs excitaturum operarios , ad fa- Itcmcledorum procurandam. V. Ordinandi poteftas llTcopis, &Abbatibus, ab hominibus quidcm Fuit de- aDeovcro cuique Ecclcfise particulari quoad ius tconccira. V I. Paftores hunc in modum ab Apoftolis ir^ ! .^Q^^ ^ ifto jureordinatos, habcmus nos , per n,in omnibus Ecclefiis cx voto noftro conlti-

)rc

lei

iitis. VII. Audoritas illaquam Papa fibimct arrogat rPaftoribus ordinandis, non eft Apoftdtca fed Aptfi.uica. Bwllaim. Scx:.t ^ictx -P. c-'Kf}ttrattoindo'l^'". t ..-.7 ^ ' t

fteS. I. Veraquidem eft ifta nota, & folaper fe faf- is,ad veram Ecclefiam difccr^ ' n, fi rede inteU ur.Eademillacft, quam no^- . .lus, & Bcllarin. pea reprobavit , it\/jfncera vcrttati<> pradicattone , cap 2. Scd pspervcrfe& pr^epoftcre agitBellarm. dumdoftri- iEccIefia:antiqua: pcti vult ex Patrum quonimdam _)^ulis& nonex fontibusipfis Scripturae facra:.

fjllarm. Ccrtum eii antiquam Ecclefiam , primts quingfntti , vcram Ecclefiam fuiffe , proinde ApofioUcam doftrtnam r*^ re. ^ieii.l. Ccttum quidemhoc cft: fcd non omnibus

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BBttARMINVS

iis , quorum inteieft Hccrefiam veram notam liabere 1 1. Nequc cuiquam certum eft , nuUam omnino vaua tionem in ulla dodrinse partc , in Ecclefiam tot fjeculi irrepfiire. Certum eft , & Ivellus noftcr luculcn^ oftendit, Pontiliciorum variadogmata quingentish. feculjs, fuiilc inEcclefia Dei, prorfus maudita. Qu Bellarm.blaterat^de noftrorum confeaionc,& h?relibu cxploratis, funt calumniae rancidx , & frequenti retuta- tionedetritse.

54.Bellarm. Septma ntu ell Vnio memirorum tnler fe »

tum (apite. i

rroteft. I. Vnioper fe confiderata, non eft Ecclelia propria. tribuitur ctiam Antichrifti regno. Apoc.tap. 17. i-rf 13. Hiumm funt fententU ^ & vires , ac auclorttf.tem /«««1 Bcflidtraicnt. II. Vnio in vera fide , non eft notior iplj* fide. III. Vnio Ecclefia habet fuam laritudmcm , pc» variosgradus, quiomnes non funt aequc neceliariiad ef-l t fentiamEcclefiae. IV- Vnio Ecclefiie propria , eft Ipirx.l; tualis& myftica, non vifibilisaut in fenfum mcurrcns. V. VnioEcciefiasPapifticae cum fuo capite Papa , nor probatcamcirc vciam Ecclefiam , nifi prius probetur,i PapamcflccaputEcclcfiae vcrac. VI. Vnio illa qu£e fut Papahabctur ,eft coada , «Jr fcrvilis , qualis eft milcella- nei exercitus.militum varic animatorum , iub unoduce aut Impeiatorc. Nenfofftintaltterfenttrc(:x\t Bellarm.; fubjtciunt ftnfum fuum . fenfui untui VII. Nequc tamcn Jiacunionepofliintgloriari. Canonift£e,ab unaparte, & Sorbonifta- ab altera , lefuitas habcnt pro fal/is Prophc- tis, circa ipfam auftoritatem Papse. DominicaMi etiara annumerant eosfemi-Pclagianib , proprcr doarinam il- Jam quamtuenturdeGratia& iibcro arbitrio. Becani&^ Bellarmini libri quidam publice fucrc Parifiis damnati,' & combufti. VIII. Vnita* illa quae pcndet cxPapa; uno, f quamvisnon raro pluicsetiam fimul habitifint pro Papis ; non facit Ecclefiam «nam. feifubuno , pnut Re^ tnavartafunt , fub t*no Rege , ut Cajctanus obfervat , 2. 5 39. I X. F«;M5 EctteftA f ut Bannes docet m 2,2 (j.i.l r a.io. ) ineomaximefontiur, qucdunum Rtgemhabct Dettm , vei^ Chrtftum : etfdem legibus gubtrnatur : eandem habctfidem > fj>cm&\ charttatem : tdem exetrrfUr cceUfte : unum cultum : unam ctmuunit^ nemt velcommunicattonemtpirum memlrorMmadtnvtcem. Hacefi unitas EcdcftA tliitts ( addit Banues ) qu^ tmludtt omnes fidcles ak inttto mundt ufque adfinem. Hanc unitat-im pcr Dcigratiam, coliinus nos : quas etiam luculenter apparet in hatmoma noftrarum confeflionum ; quamyis in omnibusomncs non prorfus idcm fentiamus.

25. Bellarm.

a- ri'

]

Early European Books, Copyright ® 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^7

lecigitur

ENERVATVS.

a?,BelUi m. Ociava Nota efl fanchtas docfrr Prc/e/M. Doctrina vcra , femper cft f.i: . . taquoad rem ipfam, cadem eft cumilla k nobis propo- I, & a Bellarm. impugnata de fyncera Eiiangelii prae- bationc. neqnepotcft ulla certa rationc difcerni , nili sritaspriusdcmonftretur. II. Haec ipfa doArina f ut lisomittamus ) qunm BcHaim. tradit dc Ecclefia , fan- Itati eft admodum inimica : dum docet nullam veram Unditatem requiri , ut quis fit membrum Ecclefirc , Sc orporis Chrifti myftici, linc uUa diftindionc. 26.Bc\\^rm. NcnaNotaeft ''^ ^ iocJrtPtJi.

[Protelf. Efiicaciam habctau ^^Antichrifti , illam

qua? eft Satanas. 2 Thrjf. 2,9. Eiiicaciaautem Spiri-. Dci , ab i!la far.pc nonpoteft difcerni , nili pcr vcrita- doftrina^.

t7. Bcllarm. DectmA notaefl fanlJttas vitxauclorum noftr^ licnis.

Vo/ei?.Legantur igitur vitw^e Pontificum Romanorum.

2 8. Bellai m. Vndeama Ncta eff gloria miraculortim. Proten. I. Miracula non dicit Bellarm. ipfe efTc femper :cffariaad Ecclefiae cxiftcntiam : fcd tantum my vel cxtracYdinxriammijitonem. ^on funt igltur infcpa- >ilcsEcc!clia5 notae. II. Non fcmper funt ncccHaria extraordinariam miiTionem : ut vidcrc cft in multjs

l^rophctis vcteris Teftamcnti, de quorum miraculis nihil barrctur. III. Nos nullam novam fidem, aut extraor- i.inariam mlflionem profitemur , talem fcil. quali> fuic [•rophetarum. IV". Miracula Chrifti , Apoftolorum & \ riniitivae Eccle/ias, illam Ecclcfiam oblignant , quae ve- lam Euangelii dodrinam profitetur. V. Pieraque coruni hiraculorum dc quibusPontificii gloriantur , funt illa jrodigia mendacia , & iigna magna , quas Antichriftura miiratura dicunriir , 2 Thefj z,^. t9. Bellarm. Vtiodicima Neta eft Umen pophetuum. ^rotefl. Lumen iftud non conflantcr in Ecclelia lucer » [on poteft igitur elTe Nota. Ncque tamcn ullum homi-. exiftimatione , quafi Prophctam , profcrre potcft larm. cx fuis, cui non pofiit opponi (li tanti lianc no-. faccremus) unus Hicronymus Savanorola; ex ttfti- lonio Mirandula;, & Philippi Comminsei.

3 0. BcUarm. Decimatertia Ncta cft ccnftftio adverfariorum. Preteit. Ecclcfia igitur illa,qu^e advcrfatiob habent pcr-

icaces, malignos, virulcntos, maledicos, dlabolos^noii rit Ecclcfia vcra.

3 I . Decima quartaNota eft infoilix cxhus , feufinis eorum qui hcUfiam of^H^mtrunt.

D d Ptoten.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

rg BBL LARMINVS

rfciesl. Infoclicitas hujurmodi hominum non fempe; appatet mundo. Hujus gcnetis tamen cxempla fi diljgen j tev obferventur, vel in una aliqua religione , ubi noltro Pontificii infedis animii funt perfcciiti , ficut Thuanu multa de Gallia notavir,& Foxius noftcr dc Anglia,6c a- liis quibufdam locis,habebunt inde Pontihcii quod ipfis cfTe non inutili notx, documento, vel admonKiw..i

32. Bcllarm. Vltima Nota tfi Fa.ii(itas temforalii . drtinttui-ii ttUata, qni Ecclefiam defendetunt.

Prcteft. Ncquc fcmper fic fe res habet : & cum Dem jta fuii benedicit , evcntus eft qui fcquitur ex cognitioml Ecclefiae,& congruenteejus dcfenfione: nonpropria ra«nj tio cam primo cognbfccndi.

COROLLARIVM.

Chrtfit eccuttata Eeclcfia in fi*a fenftbiU particMlaritate mem$H^ Yum, ttnfciri m quit: pd folum in vt rationis, quadam univerfalitatt rationisatttngitur. Conjelluralis Ecelefia,tntru fuam ctnjeflur^m ei fignis receptam admittit Chrtflo in Spiritu non adftartntes. Sur/ ha:c verbaCardinalis Cufani inEpiftola ad Rodericu.i de Trevino. fcripfit aurem tcmpore Concilii Bafilienfi cx quib is apparet diftiiiftionem Ecclefi£C,in vifibilem,:: invilibilcm non efTe novam , fed reccptam olim fuilfc dodiflimisPontiticiorum , codem planc fcnfu : quoja' a nobis ufurpatur.

LIBER TERTIVS.

DE CLERICIS.

C A P. I. De nomtne CUricorum^

Quseftio prima cfl^an miniftri Ecclefise,commodc,& 311- fta rauone , ^ popiilo Dci diftingnantur ClerjcctHm ap- pcllatlonc i Pontilicii affirmant ; Nos ncgamus.

T H E S I S I,

BEllarm. Exiivinis hteris deprompta hdc appeUatio^in oreom^ ntPtm Conciliorum»omntnm PatrumjctiHS Eccltfids orbis terrA^ rnm univerfi/cmntbus Atatilus a€ fecultsfuit. Prottfl I. Nonpotuit cx Scripturis dcpromi, quac- : Scripturis non continetur , tanquam appellatio propiia tniniftrorum , vcl Novi , vel ctiam Vctcris Tcftamenti. II. Ncmini praBterquam Deo ipfi & Chrifto convcnit authoiitas, & jus im^oncndi nomina, «luibus miniftri

Early European Books, Copyright ® 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

I N E R V A T V S. ^9

Jeiabaliisdiftinguantiir. Nominum enlm impofit/o^ad •arcntes , & dominospertinet , quorum hi mancipii5& •ofrenionibus , illinatisinderefolent nomina arbitratu ut ex Scripturisapparet ; quaex refatflum cft , ut ^s,authoritatem, dominium notet impofirio nominum Jfif.i, 19,20. P/4/. 147*4 /^40,26. Si igitur Concilia,vel ?atres hoc nomen impofuerunt miniftrisDei,authorira- fcm libi temercarrogarunt in fervos allenos. III. FaU iim & fiftum eflc quod Bellarm. affirmat, df^jmbHs Pa^ TAm,t$ta Ecdcfia, & orbe univerfo. f^ti^ liquet ex co, quod dc >rimisduobus h Chrifto feculis , nullam inftanr - i-it eftimonium profert huiufmodi appellationis ' ::s ippropriarse.

2. Bellarni. Tfr/;^ :Cf^m

unc omncs facerdQtes, &c.

Protefi. I. Tertullianus floi uu initio tertii fcculi. CJica llud tempus, hancappeiiarionem in ufu fuiife non neg^,- nus : fed &c alias phrafes incommodas , de ficcrdotttus, al^ ^artbus» meritss^ticc. practer Scripturae fty luiii^cum praeju-* iicio \'eritatis, & Ecclcfise perjculo , tum temporis dici- inusin Eccleliam irrepliire. II. Tertullianus cum hunc rum fcribebat, defciveiat ab Ecclelia ad haerelin Mon- i : illi ipfi quos dicit inflatos fuiireadverfus clerum;, & appellationes ipiz^ciert 6c fAcerdotum . mifuiS probaiTc > crunt vcri Chriftiani, A: orthodoxi: ita ut cx hoc ipfo co colligi po/fit , Ecclcfiam in principio cegre r ' ' Te hujufmodi novos titulob,^ novatoribui quibuic . . c-» dlarlone non probanda introdudos. 1 1 1. Alia cft appeU latio ex Scripturis deprompra , a Tertulliano ufurpata , quam Pontincii jam fpernunr : j^polog cap.^^. p.^fdLm p'^^ hAti quiqut feniores.

3 . Bellarm. H/>y^m>12. Sftn.ui fcmiltii ttn loquitur , CUri ec^ fum non froierunt cis : qu.^ verba Ortgenes» £ftph,iK:HSj HttYoy.y-nus ie EicU ft^fiicts oriUnthu^ tnterpretaniur.

Protefl. Spiritus fandus nihil tale loquitur : fcd inter- p* ?s allquis Graecu:> ex errorc. Origenes , &aliipoltip- m allcgorici,captabant aliquando ludendi anfam cx in^ pretationis crrore.

4. Bellarm. Dathan <r A. j y.u u^m GiimcUmabant adverfus fkieYdoies vcteYt^teflame?ttt: Num 16.

Proteii. Non fuit idem : nam I. Non fuit ibi lis aut quaeftiomotadenomine, fed de ip(b munere facerdotii verf 10, iz. Illi feditioncm movebant contra facerdotcs 4 Deo inftitutos , & fandiflcatos : no^ autcm pro talibus toiitendimus , advcrfus ambitum & conjurationcm eo-

D d 7, rum ,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

B E L t A R M I N V S

ruiT!,qai ipfoium locum , & populiDeiprivi^:; jufta occuprirunt. ,

5. Proteft. Tota Ecclefia in Scripturis Clerus, appellatur.

Bellai m. I . rrQbahiU efl Cleri appeUationem, hoc loc6 pofitam #^ non ad Ecclefiam univtrfam . ai eos tantum ejfe referendam , qm proprie CUrici vulgo nomtn.wtut : ita ut Eptfcopi tbimoneantur tn pxfcendis Laicii.cavere turpelucrumjed tn CUricts regendts {qui Pro- pfti EptfccpCYumniintftrs erant) fugcre dominandi cupiditatem.

Protcsl. I. Si Dominium in miniftros , hic prohibc i^^-nTcopis , tum Papae ^ Papalium Sc Epifcopoium ^ xis nota damnarur , qui ius libimet arrogant , infcriorcs miniftiospro fuo aibitrio , ad ufum hunc vcl illum ap^ plicand!,lcgcs ipfis ponenio, & imponcndo multas, quas propria funt Dommoium. II. Idem cciam profitctur Ecllarm. cum dicit Cleticos cPCc proprios Eptfcoporummini'- firos: quod tamcn adeo falfum eft,ut ne dc Apoftolis qui- dem ipH.s affirmaii poflit , eos habuifTc pre:^byteros pro i uis minlftris : ut Petrus luculentcr oftcndit , cum fcri- bit ad prcsbytorbs,tanquam collega, (ruv;r$3(rSyT2$©^,t/rr/:i.

unicum PriKctpcm paftorum zgncicit , Chriftum wr/: 4. MiniftriEcclefiafticijfunt Ecclefias,tanquam objedi cii- caquod verfantur miniftri : funt Chrifti,tanquam priu'. cip.iliii caufse, & Domini , a quo pendcnt , miniftri : fc;i

;Ilo modo Epifcoporum , nili co modo, quo omnia di- cuntur eflcpofridentiu,vel jure fcil. vcl injuria. II I.Dc Domini^ Epifcopis^nuIU fit mentio apud Petrum,fed dc Epifcopib Domini , id eft , Prcsbytcris , verf i. Presbytcros qsii intir ves fu>!t preccr. IV. Non duo ponuntur officia Pa- floris, { ut Bcllarm. fomniat j p^fctre Laicos , & regereCUri'^ fcd communc officium p^fcendi, & unum ejus com-' mune objetlum , vaf 2. pufctte Dcigregem , qui pencsv. \ JVIanifcftum hoceft,cx copulationc modi qui prcefci . x . tur in verficulo tertio, cum antccedentibus, tanquam aJ unum artum pAfendt pertinentium : Pafate» non coafle, r,on ' turpiter^neqrse Ui i^mtnr.ntes. V.CUrum ^erfffm.unum & cun-| dem coetum tanquam objedum illiusadus notare , ck \ cadcm copulatione apparet : licut etiam cx oppofitionel illa dominationis, & excmplaris inftitutionis ,qu^e noa' funt oppofita , nifi refpcctu ejufdem : nontit domtnante^ cle^ 1 ris, fedut exemplariagregis. IV. Cajetanus in explicati onef hujus loci, fic nobifcum concludit : Nec intelitgo percUros ' eoi quos appellamus CUrtcos , fed Clmshanos omnes ad dtvinam foriem afcstos.

6. Bellarm. Sme dubio^ S.Petrus allufit aa . ^zitas ludsorum^ iuiNum.18. & Deut.lS. dicuntur ejfe deforte Domtm^ & Dominpn

dtcHHf

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

E N E R

!/«rs .• Levitii OHti.., r jt^n Uin iiiiiic jy.tf^cetdeic

61

iiritur e$rftmfors etrum mtmftrt

rrcten. I. Non cft hoc finc diibio, refpexi/re Petriim ad LcvKis. Non enini Levitae,fed Ecclefij.vcl Populus Dci ubiqne in vetcre teilaniento.vocaturrflrj.Wf fiu;, & tcfTtr^ ptDei. II. Ecde/ianon miniftriEcclcfias, dicituriiPc- ro f 2,-^.9. ptcerd<itium.& pcjfuftti qutm fih: Deus ttl proprium v:n - lfV4t , id cftfors. III. Nc-iue Levitse , ncque min/!t : 1 novi teftamenti ufquam vocentur/c>'/e5<i»;f/frf«:imo i. : 'luam vocantur for;» domlni ; quamvisDomiiius vocctur torumfors, munus illud • ■ • quod felcdione obrigit iplis fortisetiam nomi.. .-tur.

~ . Bcllarm. Poteft tAitm AppeU*tt» Chrt , iiverCt ratione , cum Wvcrfs. EccleftAy tur,tfclii temphmifiiftrisnptiftime cenvenirc, _ Proteft. Poteft hocquidem concedi ut lingularite: . - catur de Miniftris : fed ea legc atque omine, ut 1. Niillus ftylusautfolemnis titulus miniftrorum conficiaturm- de,fineauthoritateDei. II. Vt nulla inde feparatio fta- tiiumintroducatur , quafivilis clfct Populus Dei rcfpc- au clericorum. III. Vt obiter tantum , cx occalione, huju/modi conceptu explicato , in ufucommuni frc- quententur & obfcrvcntur Scripturas phrafcs appeU lattones.quibus optime,ac tutijnmc, inftituta Dei expli- cantur. IV. Nont.^men debet conccdi , ut ullo modo dicatur de miniftris,id eft, aptius quam dc univer- faEcclcfia: quia Ecclefiae tribuitur ^Deo : Miniftrisau- tem ab hominibus folis,

Bel lar m . Eccleft.i fm eft & hdredttaf Chrifti, quid eam acquijl» vit rMngutne fut: ftmut tAmen qusdam certa Eccleftd ptrtic.aitans mi- ntslerio ccnfecrata , magii prtpria rattmeftn & haredttas Chnftiitci poteli : ftcut fynago^a ludaica , pafttm hsrcdttas Domini vocahatur . & tamen folam tnbfm Levtticam fpecialt ratione fc Dominus apt-l' latat.

Proteff. I. Dominus nufquam fic appcllavit tribumLe- viticam,ex fpcciali latione. II. Nuil.ipatcft effc maeis propria ratio hujus appellationis , quam redemptoiTia qus pertinet ad Ecclefiam totam. I 11. Minifterium altanbexterni , poft facrincium Chrifti oblatum , nullo modopertinet ad haredltatem Chrifti non magis quam tcncbrae ad hicem. IV. Njriminiftri altaris magis finr ledcmtiquam Ecclcfia.non portcft haec appcllatio.iif^ • quivoce, magis ipfis convcnire quam Ecclcfiac toti.

C A P-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

62 BELLARMINVS

C A P. II. T)e vocatwie Mintjirorum.

T H E S I S I.

BEllarm. Qndftiifecunda eft de ittftttutione miniftYOYum Ea fid. ApptUatione aHtemiYeattonts £ptfcopoYumjYia conttnini LIccIic.quA tfi dcfignatto ceYta ptYfcns ad EtcUftaftuam prsftclufl OrdiHarto, qnd eli facra cAYemonta , qua ccYrortiu. futuYHS Ep^fcoj ttiuKgitUY conCecYatur: ^ Vocaito,fcu mtftto,qudjuYtfdicltonem t buit, ac reipfa PaftoYem ac pYdfuUm factt.

PYoieit» I. Turbat nonnihil hic in initio BeUarm. du quseftionem proponit fub appellatione in/fituttonts , 6c ex-^' plicat tamen (ub cYcattoms appellatione. Inilitutio cnim ^ipuJ PontiHcio.^ figniticat concefttoncm EccUfta feu beneficii eUrtconominato & oblato a Patnno : oc dificrt propiie a confifm matione, atquc ctiam i coUattonc benehcil : A:{ct part z.lib.6% cap 22. quae tamen fub creatlont miniftii continenturj J I. Sinculla ratione quasltionem inlhtutamde mini* ftrorum creatione, reftiingit in explicacione ad creatio- nem Eptfcopcrum. III. Inltitutioni^, aut creationib,con- ftituit tre5> partcs,quas partium naturam non habent. Vo r*i//o unum idem e(t quod Inftitutio aut creatio , total cnim dcrivacioEcclerialtici juris in hancaut illam pcr fonam,tam in Scripturis, quam in communi fcrmone z'o^ cati;i nominatur. £/ec7id eLiaiii nihil aliudcft quam ciien- tialis moiUis vocationis ordinarise , atque adeo definicio liaeccleclionisab Azorio;>.iir 2 , Ub 6»cap. 14. laudaturut concinna : EU^llto vft alicujt^s hrmtnis ad Ec(Ufiam paftore defti-^ tutam^canontce faclavccatto. Ordinatio autem nihilaliud clt cjuam eledtionis tcftiiicatio , & complemcntum. Vnde etiam Cardinalis Cufan.illud: Ordtnatto fape idcm eft quod itclio.dvConcoYd, Cathol lib. 2 »cap. 31. I V. Ordinatio malc defcribitur pcr iArerfiomam uncltoms^ nlfi admodum imp ro^ prie urrunque vocabulum accipiatur. V. Poft eledio* nem ^ ordmacioncm legitimam , nulla vocatio aut mif-. i\o generalitcr clt exfpedanda : ncquc potcft intclligi quid vocationis delit miniftro, Uc eledo bc ordinato.

Z.Bellarm* PYi^teftanttumf ntentiaell» Eieclionem & vocati$^ nem,jure divino adEcclefiam untveffam JpeitaYe ; & oYdinationem aJL\ pAftoYcs , nomine tctius Ecclcfta : contYa autem Doilores Catholi ' fumma ccnftnfione d$cent»jus Epifcopos oYdtnandt ac vocandt » ad bem nuUo modo pcrtinere poffe : jus autem eltgendt futffe aliqtoando aiiquo moio penes p»pulum,fed Ponttficum conceftone vel conntventidm Hon /ege Divina.

PrnJf. I. Vcl novumaliquid intcHigit Bcllarm. per jm

vocandi g |

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Hoog

224 E 3

E N H R V A T V S. ^5

. , velapeite falfiim cftquod affinnat dc frm-na con^ Cachollcoruni, in eo plebi adimendo , & in eligcH h \jure cidcm tribucndo tantum ex conce(itone^& ronnivintiA^A-' pa:,fJc enim contra Parificnfcs teftantur, dcZccIff & Pc/it. Frct^AI fecl. 2- Praxi EccUfu^ pYirnittv.t, ^ puns c^noHtbt^^ t^x/v/^M- \tifiimum eff ccUattones benefictorum.ftcHi nnnc eas vocitant^ qHzitin-* " im & miUe anniiuommnnijure^ hocefi ficr ' fa^

l5. R^tio esl^ qf4oniam omms princtpatnSy q i . . - ^ Yj^minum cenfenfu pen iet, m lcx cUvina & natHrali^ confir^njint.

3 . Bellarm. Vi hxc o^^mta dtftmcie , atqsie oriine iemon lremus^ \di/putabtmus primo it oritnattone , tum d: vocMione , p fiy ' i Ir^ \fltone.

Protefl. Hocnon eft diftinftc, fic ordinc, fcd prccpolte" I,, &: confufe difputare. Ordinationem pia^ponerc vo^ |tioni & clcdioni, cft cquis praeponcrc currum. Elfcn^ iipfa vocationis in cledione lcgitima confiftit. Ordi'" itio pcndct ab elcdtionc , ficut coronatio Principis , aut t Magiftratu^ inauguratio ab clcftione, fucceiHone, aut se- qui\ alentc aliqua conftitutionc. QVamvis etiam ritus ordinationis,ficut & inaugurationis vcl coronationis, a- liis aliquando honoris caufa tribuatur ; jus tamcnejus i pendet ab cledionc & fpeftat fcmpcr fuo jurc adeligcn- tcs . Ex eleflione ele£ius acquirit jus ad rcm^ ^^^- P^^- 1 ,/ 6 , f . 1 4 . • Ex eadcm igitur cxurgit integra caufas ratio,propter qua "1 introduci dcbct m pofieffionem rei, quam appellant non-. [I nulli jus in Kf.-quae tamcn revcra nullam facit variationcm r juris , fcd tantum ufus & cffcai juris. Sed Bellarm. dc ^ indullria vidcturpriusilloordinc haec propofuiifc : ele^ $rdtnatio» vocatio : &c nunc alIo,fcrc invcrfo, oriinaiio, vo^ fatto, eleilto : ut vcri & genuini ordinis horum aftuuin nulla ratio habcrctur, cujus fcilicet unius lucc, facilcar- guitur pervcrfitas & corruptio Pontiticii Clcri,ficut fta-. tim apparcbit.

De OrdincitioKc,

4. Bcllarm. Oriinatio, tum Eptfcopcrum » tum aHorumEccUfti, Mtntftrorumf non ad plebemt fed adf^ios Eptfcopos pcrtinct.

Proteft. I. Ad Epifcopos Papales,Prcj^bytcris gradu fu-% pcriorcs, nonpoteft pertincre jurc Divino : quiaipfimet funt vcliuris vel injuiiae humanas. II. AdEpifcopos divinos, id eft , Prcsbytcros , in Ecclefia benc conftituta» adum ipfum ordinandi pertinerc concedimus. III. Ad totam Ecclcfiam tamcn fempcr pcrtinet, quoad jus , vini & virtutem illam quam habet in miniftro Ecclcfiae con-^ i ftitucndo: ficut cclcbratio matrimonii vim aut virtutem ► omnem acceptam rcfert legitimo confcnfuiconjng im*

D d 4 I V. Ec-^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

04 !> L L A i». I N V S

I V. Ecclefiae ftatu, miniflcrio, & oidine deficiente^colf lapfo^vel corrupto,a plebe ctiam adus ipfe ordinationiii; quatenus necejTarius cft ad miniftri coniiitutio-: ^ ■••^ tali cafu, poteft legitime exerceri.

5 . Bellarm. Mofes ordinavit Aaronan* rrotcsl, I. Ncq; dubitavit unquam q^.. ];..un nofi. ^t.u

quin fimilcm aufloritatem habenti, licicuai lit mmifti ordinarc,vel extraordinarios,vcl ordinarios. In ordina^ riis tamen miniftrii Ecclelise novi Teftamenti , conft'^ tucndis, major cft potefta^ Ecclelias jam liberae , qua tuit illius v^eteris qu3e in omnibus habuit aliquid fervile

6. Bcllarm. In teffamento novo^ubteunque mentto fit manui ii fofittonis ,femfer ea Apflolii cdteYifque £ptfcc;is rtrn yiam ven pti inbuitur,

ProtcH. I. Inhiftorla novi tcftamcnti , exempla habe^ mus conftitutionis minifterii & cjufdcm ctiam confcri vationis : fed non rcftaurationis eius , aut rcformationifj poft generalem apoftafiam : omnia iguur quac pertinem^ adplebem fidelem , in talicafu , non reprapfentantur ibil ccrtis cxcmplis. II. Tribuitur Prc^byteris, Ttm. ^^i^^J^i^nii^ QuamviscnimnonnulIiPatrum , ex ufu temporum fe- gucntium , illum locum dc Epifcopis tianlccndentibus interprctari vidcantur , faciunt id tamen fine ratione, & contra Scripturse phrafim ac ufum. II. Cumtribuitur ApoftoIis,& Euangeliftis, veris corum fucccfroribus,qui ab ipfis conftituti fuetunt, aliquo modo tribuitur, id ell, Presbyteris,nonEpircopis tranfcendcntibus. IV. Apo^ ftoliipfi nonconftitucbant miniftros ordinarios niliplc^ bis confcnfu, ut caufa concurrente. AEl. 14123.

?• Bellarm, liem fatet ex piurimts Conciliorum decretis^& tefii^ m^niis Patrum.

Protesl. Nihil aliud ex iftis patet,quam adum & ritum ordinationls , partim confuetudine , & partim dccrctis humanis,primario Presbytcro, vcl Epfcopo fuiffc poft a-- liquod tcmpus tributum.

S.BcIIarm. A fcculonon esl aHiitHm^ut Efifcopum non E^tfco^ fus cydinaret.

Protesi. Dc Epifcopls fpfis tranfcendcntibus,hoc falfum cfic teftatur Hieronymus,verbis illi:> quae apud BcIIarm.

cltantur , dum fuilfc tcmpus docct quando Eplfcopi talcs nondum crartt, fcd communi Presbyterorum confilio^EccieJU gubernabantur : quomodo cnim potucrunt Epifcopi primi abEpifcopis ordinari? II, Epifcopo^ vcros 4vcrisE- pifcopis ordinaric dicimus ordinandoo fj/rc , fcd nominc Ecclefi^e cui ordinantur.

9. Bcllarm. TribHsm^d^s potcFi intel/igt ^ Pajloresa Paftoribns

ordtnart^

^ : w

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V 6^ ^Ytlinm j nmine tetius Cleri & Pofult : i. ^omedo n^mine totsns icrpcriSi Un^tM loquttur^ aculi videnty Cc. fi hu fit fenfus adverfanc'^ tum^non lopcre conttndenium 2. Vt sn ipfopopnlo fttver^

fotijlasoriiu ... .. : qutfenfus advirfariii probart nondcbet ^fi ipftftH fnflArev^ltnt : ijut^ ftcordtnandi muntis non p^islortbus pcfiit ordtna-^ ri. 3 Vt in populo fit poteft^s jurtfdicltoms ita ut tmferare pofltnt pa-* ftoribuSiUt ctrtt> homtntbus k fed* fsgnatis matius imfmant : qua de re sn capite pqt^entt dtfputandum erit.

Protcst. 1. Siprimo fenru conccdat Bcllarm, Paftoies ordinari nomlne Ecclefi2e,tiim fatctur, poteltarem ordi- nandi efrealiqiio modo ortgtnaltttr in totaEcclelia : quia potefta^ videndi origlnalitcr eft in animali toto, quamris formaliter,& fubjedtive, iit in oculo tantum, tum ctiain ordinationii exercitium pendet a tota Ecclelia , licuta- Aus videndi hoc vel illud determinatc pendet non ab o- culo , fed a toto. 1 1. Sccundus fenfu^ poteft defendi , fine ullo incommodo , quamvib cnim in Ecclelia bene conftituta, non debeat aliis quam picbbyteris, ordmandi munus mandari : in defedru tamcn idoneorum prcbby te- rorum, poceft non prcbbyteris r : i. III. In tcrtio fenfu abfque caufa, tit mentioj/i ; ...^onts: poteftasenim rdinandi,fecundumScholafticos,& Canoniftas,non eft urifdidioniSjfedofficiilimplicis, ic Adus aliquisEccIe- clelisc, ( ut eledio legitima ; poteft presbytcros obligarc ad oidinandum, lineimperio jurifdidionis.

10. Bcllarm. Ex iis qux dtfiafunt argumentttm f nifaUor) in-^ iiffolubtle cclligitur : Non funt veri Paftorcs qui non funt per manui impoftttonem^avcrnpasJortbus ordtnatt : Lutherus, Zutngltus»Calvim nu^Crc. Hon fuerunt .i veris pasloribus Eptfcopi ordtnati^ fed presbjteri lanttimjcrgo nec tUt ^qutfrtmts tllti fuccefferunt^ab tts ordinjii ' <nt "Vers paRoreSffed Eccl^fta ftne Paftortbuseffc nontotesl : fcqn.. . :f4t adverfartos veram Ecclefiam non habere.

Protesi. I. Ritus impofitionis manuum,non eftabfolu- tc neccflarius ad eirc Faftoris. Non magis quamcorona-» tio ad elfe Rcgi^ : aut celcbratio nuptiarum, ad earum cf-* fc. Bellarm*de-Efr/^/'//i'.3»f4/>> lo. cumDricdoiie , docet Bapttfmum externum non requirt : ut quis fit de Ecclcfta : non bapti^ ^atttm altquando tn Ecclefiam intrare altunde , qt^Am per oritnartam fcrtam. An impolitio manuum eft magis neceflaria ad Mim nifterium ? an fieri nullo modo poteft , ut intret quis liunde,quamper hancportam? II. Baptifmum,proptec ncccflitatcm quam habet, k quolibct Chriftiano coUatu , Valeredoccnt Pontilicii. An manuum impolition«m ma^ gis neceflraiiam ftatucnt , & irritam tamcn facicnt nifl ab lis adhibeatur,quos i*pfi habent pro Epifcopis ? III. Do<* Cet JBcUarmi ii^ii, (^i h^cm 2^/5 (octim Chrift$ Unm^ ^quoipro^

D d 5 fterea

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

1

66 BELLARMINVS ^^^i

ptercadche/zrnuitUiobedienndm f &eo (enfu fitveYHi PafiQf , &^«^fP|p||| MHYequirt legttimMm eU^iunem ( qHH complalitur etiam nYdsnatto- ncm ) fedfcJtimut hAheatar pYo talt ab Ecciifta. (X^^^mvUl^nii»: vnmi icfoi matorcs non tuiflcnt ritc ordinati cum tamen & illi , & fucccflbrcs corum ab Ecclcfiis quibus piafue-^ runt , habiti (int pro veris Paftoribus , fufficit hoc ipfum ( finihilaliudobltet ) ad Ecclefiam in fuo ftatuconfei^ vendam. Scd improbationc fophiftica BcUarra. fuos E- pifcopos, proptcr Ecclefiam,vulr agnolci: noftras autem Ecclclias, proptcrEpifcopos, vulcdamnari. IV- Com- munis eft fententia Dodoium Pontiticiorum,quod fim^ plcx Presbytcr , poflitvel contirmationis facramcntum ;idminiftrave , vcl aliquem cx majoiibus ordinibus con- ferrc, P«p/iji*^^»^e, vclconccdente. Filincius, Icfuita, d«Ji^' cafibusconfcicntias , par i. tYaf}.^ cap.^. Qijidniigitur & ' abfquc conceflionc Papae , neceflitate jubtnte f Summa con- fentionc doccnt omnes Pontilicii , Epifcopum fcmcl un- d:um & confecratum, quamvis fit Simoniacus , Haerct;^ cus, Excommunicatus&-c. pofle tamen valide ordinarc, idem ibid. Qnifquamne vcro tam excorseft, ut putct in tali uno nebulonc , fcclcribus omnibus cooperto , & ab Ecclefiaprsecifo , pluscfle poteftatis , ad miniftros infti-. tucndos , quam in omnibus piis prcsbyteris una cum fi^-. , dclibus Ecclcfiis Chrifti ? V I. Si concedatur, hoc, quod»v cxordinc, ncmopoflitcfle legitimus Paftor , nifi fiti ;l legitlmopaftorc & Epifcopo, ordinatus; inordinista- \^ : ncn dcfcdu, cum jam primo inftaurari debct ordo, non^^^ potcft tam accuratc obfcrvari : atquc adeo cxtraordina- ir rium aliquid tum poteft intcrvenire, finc ullo vitio. J htWAim.l . Eccleftabene conflttuta nonpottil ruere, aut dtficert^^ Frotefl. ParticularcsEcclcfiai^poflcdcficere, &cxtcr- 5 i namEccIcfiarum fereomnium faciem, ac adminiftratio- * icm, poflc turpitcr foedari , mifcra cxpcricntiapius fatis dcmonftravit.

Bcilarm. 2. SiLutheru^ » Calvhius, (tc* extYacYdmaYiam ha-^^ buiffem wcattonem % ventffent omnino cum fignis & miYaculii.

PYoteH.l. Extraordinariamdicimus quorundamordi-l nariorum rainiftroi um vocatione, eo tantum fenfu, quoUy Saccrdotcs Pontificii, quaedam ab ipfis Icfuitis, dicuntur l»» Xc^iumt izccxt juYe extYaordtnario : ad quae facienda tamcri non folcnt vcnirccum fignis& miraculii>, Filincius, ubi.- fupra. 1 1. Extraordinaria vocatione , quas fic appclla-^^i tur, quiafupcrat virtutcmorditiariis mcdii^ communi- catam , non fempcr &c ncccflario rcouirit miracula ac" confirmationemfui, ut apparet in mukiN Prophctis : nc- dum illa , quas fic co iwminc tantuni voc4tuj:, quia recc-

dicj

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

ENHRVATVS. 67

dit in aliquapartc, ab ordinc , jam depravato , utpolTit iilum rcftaurarc ; licut vidcre cft 111 Ezra & apparet fatis 5X natura rei.

11. Pmefl. Falfus fuit Bcllarm. cum putavit fuumii-. lud triviale fophifma a:j;umcntum efle initjfolHhtU. Hujus autem argumentioppohti folutio haud adeo facilerepc- rietur. SacerdoresPontiricii , m fua ord''^ ^nc detU- tuuntur. I. Effiaentecaufa^nnci^AVi^ Sc ..^idcft^ •nftitutionc Chrifti : quia nulluscft orio Sacerdotwn pa- fcentium , in novo Teftamento inftitutus. II. Defti- tuuntur ;;Mreri4.- quiafunt plenque omnes fccundum ca-^ none:> Apoftolicoi miniftcrii Ecclefiaftici prorfusinca- paces. III. Deftituuntur /irm^ ; quiaaccipere cum ccr-% tis wtxhu ftolam ^ calulam» calscem V patmamj tnHnitB &c. nom magisfapiunt exemplar ApoftoUcum , quam puerilisali- quisautfcenicu^ludus. IV. Deftituuntur)?«f; juia facri-^ lcga ilU perfonati Epifcopi verba: Acctpe pottftatem offerre f4m trtfictHm Deo mtftamque celebrandt , tam Vro vt vts » quam fro defun^ flis , nhil habent cumofticioChriftianiPaftoriscommu- ne. V. Deftituuntur objeflo: quia nulli particulan Ec- clefias folent ordinari, fcd indeterminate, vel ut ioquun- iwx fine titulo » contra Concilii Chalccdoncnfis dccrctum. V I. Deftituuntur aijuniloncceffarto ^ idonco fcilicct cxa- mineaut cxploratione anteccdcnte. VII. Deftituun^ tur denique//#»4/im^«/c unico ordinationis juftae , id eft^ legitima & libera eledionc Ecclefiac. Pontiftcii igitur nullos habent Paftorcs rcftc ordinato^: atqueadco (BeU larm. concludentc) nullam habcnt Ecclcliam veiani,

De Vocationc.

12. Bellarm. Vocatio feu mtftio in miniftrorumt nonaipofulum perttuet : fed ad Epifcofos : &potiftimumai fummt^m Ponttficem.

Proieii. 1. Malc confunduntur hic 'i/or^fio & wj/jf/o. Mif- fio enim nufquam in fcriptura figniticat vocationem or- ^dinariam , qua per homines in aliqucm derivatur : ncque i fua figi^ificationc notat adum aliquem hominum vocan- tium nomincm ordinaria ratione vocandum. Apoftoli ipfi , nunquam hocfibi arrogabant , ut millionem fuam haberi volucrint pro vocatione ordlnarii P^iloxibyquomo-^ ioprAdtcabunt ,ntf% mittanturf fupplc ( ait Cajetanus ) a Deo^ 1 1. Abfurdeadmodumdiftinguitur vocatio Miniftri,ab cjus ordinationc , & clcftione , tanquam pars diftinda* Nequc in Scripturis , neque in antiquis Patribus alia vo- catio ordinaria memoratur,quam illa quae exurgir, quafi totum , cx eledione & ordinatione. Sed Pontihcii prae- Jcr, & f^x^x^iXiZyh^Jo^niQonfirfnationem, coUatmm^tr^ftitutto^

D d 6 t%im:

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

68 B E L L A In . S

nem : quac tamcn BelUim . noluit cxplicarc , fed honcft<j4 ocattonis titulo, fophiflicc obvelaie.

III. Cum vocatio-

nem, aut miflioncm iftam , ita defcripfeiit nobi^ Bcil £.fp.2. quod jmifdtcltQnem trtbHtt > ac retpfa Pafiorcmfacit ; nimi: ndiculc aBcllarm. colUtur , intcr ordtnattonem 8c elcdto^ fiem. IV. llhim ordincm fequi , perindc cft , acfiquis primo agcict de celebrationc nuptiarum, (quse eft natu- 1 a ordinationis : ) fccundo dc conj undione nuptiali : & tum demum pofteadc cled:ione,vel confcnfu in nuptias.

I 3 . BelUrm . Ecclefiafttca jurtfdtclto » non est tn tpfo cosu^pde^ lium » fed tn capite » id eft ^ in Papa , &abeo ad £ptfcopos cateros dcn itvatur^

Protost.l. NulU Ecclefiaftica jurifdidio cxcrcctur vocatlonc miniftri. Ordmatione omncs Pontificii rcfi runt ad potcftatcm ordinis, diftindam k potcftatc jurif- didionis. EleAio talis cft adlus ut BclUrm. i^(ccap x fatcatur, cjus potcftatcm aliquando fui/re penc^popu- | v lum, tertium non datur, cx natura rei. II. SinculUra^ as tionc , dupliccm rcftridtioncm obtrudit nobis Bellar ita ut quaeftioncm ipfam non tam piobet quam declinct, Quasftio cft dc tota vocattone: illc autem difputat dc jurifi^ iliowetantum , non dc ordinis potcftatc. Quseritur cti de voca t ion c m/«iy?ron#7n ; narratille fuum fomnmm A nuifdidionc E f tfcoporum tzntmn. III. lurifdidio ab ipfo Bellarm. de Ponttf lib. 4. cnp.zz. dtfiinguttur tn intertorem, iidregendumtn foro confctentid : & extertorem ad regendum in for$ <r\tertort. Et priorcmilUm omnibus Saccrdotibus immc- diatcaDeo conferri , Abulenfem intrcducit affirman- tcm : cui ctiam ipfcmet videtur allentiri. Illa faltem cft recepta fcntcntia omnium Scholafticorum : potcftatcin cUvium , quseilliscft jurifdidio intcriorin forocon- fcicntix, a Dco , & k Chrifto folo communicari : & ho- ninum adionem folummodointcrvcnirc , tanquam in- ftrumcntum quoddam. I V. Communior fcntcntia ctiam Pontificiorum dodorum cft, Epifcopum mhil ju lifdidionisaccipcrc k Pontificc Romano : ficut vidcri «ft apud Azorium j^arM* /<A.3 . cap.i^o. ubi haec propofitio Pctri Soti cxftat diligcntcr notanda: Anttqutfiimt tUt Epifco* fi» Cyprtanus^ Augufitnus^ a Romano Pontifice nihtl ftbi arbttraban^ tur in fuis dtaceftbui commiffum effe : eleflioneptebts » & orcUnationi (A^ eompro^vtncialium , quafimtmfierio qtMdam putahant fcftifcipcre anm% {lorttAtem. Ejus igitur fentcntia, totahaecmillio & vo^:iV catio ab clcaionc & oidinationc diftinda , cft nova fi^Ur €tlo , qua adulatorcs quidam gratiticari ftuducrunt Papasji. Romano. Totaigitur iftaquasftio opiime , &judicio-*»V fiiliine determin<icur ab UsniiQo, Qupdiibeto 9. qt^aft. 22

iicu

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATV5. ^9

icut idem Azoiiu:^ rcfei t, pei didindionem : Eptfcoptim-^ nediiite d Chrtfio hakent potrftAtem^ tam eam quA efl Oriinis » qt4am 'arnqudi eftjur ' ^'^nis. tn oritnaniQ Ecclefiai fecuniu ' ^ Uvtnd left$ : fi .^tdiontmtn ordtnando Eccivftiis pfei -^ a Papa tnfiituta^ habtnt a Pafa.

14. BelUrm . Dtcium tfl Petro, dabo ttbt clavcs : pafcc ovts : & ApofioUi : mt:to vos, l^i.

Proteft. Hsec omnia nihil facere pro derivatione jurif- '^ ioni^a Papa , vxdenc agnofcunt dodilfimi Pontih- rum : intcr qiiONViftoi , ^uipater fuit SchoUftlco- rum modernorum inHfluania, hi:> non obltantibu^ con-^ tcndit , pottiiffe quemlibet Eptfcopum inft4a provtmta conc^dere . rems ut Prcsbyttrt eligerent ftbt Eptfcopum » ettam tmonft^lta fede Pim trt» A\or : loco ctt.

15. BelUrm. Panlm^ Barnabas^ Tttus ccnftttHcbnnt Eptfcopos^ ist Preshyteros.

f Protett Paulus & Barnabas conftitucbant ordinarios i Vzilorcsperfujfrarta^ ^c7.i+, 2j Titus autem iicut Pau-- i lusipfi •yii>iax;/r. Tit.i*^. Paulus autem oidinationon dif-^ || icntiebat a praxi PaulL

' T)e Eleciione.

iSecundumpraxibPapalem , Paftores primo ordinantur, 1 & poftca cliguntur : quodpei iadc cft ac fi piinceps aliquiscoronaretur , aut Magiuratus inaugurarctur, anrequam eiret cledu:>. h^eccft ratio metlioJi BelUr- iiiinian^se.

16. BelUrm. luseligendi Miniftros , mnconventi pcpulo , jure iivino. Sed ft quid altquando in hac re populus potuttf ti toium habnit

1 txconvententiaf vcl concefiione Pontificum

1 rrotcil.l. Prioriparti hujus propofitionisopponlmufi \ judicium, & rationes Cardmali^ Cufani, in illo totius K.\f ConciliiBafilienfis. Sicenimille, dc concordantia Ca- l thoiicalib. 2. cap. 18. Rt-ilores Eccl-ftaflict pvr cunfinfum jure K .1 divtno» & humano , confittut debent : Avitim P ^pj itxtt , oponet ut ■'}^tm fni omnibus pr^effe dcbet » ab omntbus eltiatur Dtfi 66. Ar htppifc. '"^1 CSr quoi nuUus dttur invttts : qtioniam fecundum L^on/m , nuU i raiio finit^ ut inter Eptfcopos habeatur^ non eleflus Adhuc * ntm, ut unum eorpus tn concordaniia confiituatur , exfubjcflts, <^ pr^fid. nt.* > ratio^ ^ natuYale jus^ fimul & dtvinum extgunt » tn ha( fptrttu.ilt matrtmom J Otiali untone conftnfummutuum , quemexommum l-cltont , & eiefli . ionfenfudeprehendimus. Eptfcopus non efi qutnonefi eleclus PU^ bani ettam , & Curati , funt eltgi ndt lura , ^ dtfla fanftvrum Pa^ ■l trumloquumtir^ nuUum ad prdfidtnttaiem curam ordtn^xrt d.bere , niji > eteflum ab tis, quibusprafidere debrt : at prAfidentta ongtnem ab tts ft h^bcrc comofcatf qmbus trufl # & fic abfquefuperbia tn more pafcat.

Dd 7

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

70 J >. L L A R M I N V o

£t caf. 54. Ex fubjeflorum eltllion^ tr €0Hftnft4, radicAtur fuperU' rum peteftas. Reila regula prdrequmt fubjeHtonem Itberam Chrtftu noYum : cumipfi non arclcntur , epctra termincsltbertatts. I I. I pudentiaBellarm. in illis verbis , St tiutdalt^uandoinhi fopulus potuit , qiiibus non de jurc tantum , (ed 6c de fa^ dubiam facit popularem eledionem , non poteft fatis ao cufari. Azorius cnim lefuita , parc.2. lib. 3. cap. 28. & 1.6. C.I4. fatetur , vetcrem rttum » ac morem futjfe Eptfcopos eii^i'^ gendt » quo plebe prdfente , imo & ipftus fuffragtis altquando eltgeban'^ tur : eamquc rattonem eligendi ^ durajfe ufque ad Gregofium l. im% & ad Caroit Magni^ Ludoutci Ptt ujque tempora perdurajfe. Ap$^ ftolos prjiftctfft: mintftros , populi tefttmonio afprobatoS : Ecchficimt ApoftoUrum excmpio canones fnnctvtffe , ne Eccl ftarum prsfeclt cltge^ rentur fint popult fuffragto. III. Turpillimum eft fubterfia- gium , refcrrc hoc ad convenimttam aut concejstonem Pontni- cum ; cum paUm fit , Pontifices nuUam fing.ilarcm au- iloriratem habere , nifi ex convenientia , Sc conceffio:ic Ecclcliarum, fcd omnia illa , de quibusliquet quod olini» J Cne Papa fadafuerint, & jamtamenab ipfo fint occupa-. d ta, fic accipi volr nt Pontilicii quafi occupatio Papae, eirct * jurisdivini,& ncgleftus Papae fuiirct ex ejusconvenien- tia, aut conceflionc. Hocaiitcm perindc eft, ac fi fur^ aut latro aliqui^ caufam difturus , in fuam defcnfioncm allegaret, bonaiUaquas juftis pofTcfroribus cripuit , in eorum pofrefiione anteafuiflc , tantum ex fua connivcn- t tia , aut conccflione. IV. Cum ipfos Pontifices non : conftituit , nequeagnofcit jus divinum , ( ficutlocofuo demonftratur) fierinonpoteft, ut vcl eledio Paftorum, : vd quidquam aliud con vcniat ipfis illo j urc,

Argumenta Bcllarmini.

17. Bellarm. Paftores vocandt funt k Deo > tanqH>xm AaYonj, Hebr.4^. Atque Aaron a felo Mofefuit ele£lu<>

ProteH.l. Aaronis vocatio non ftatuitur ibiexcmpUr modi, quo vocandi funt omnes Paftores : fcd exemplum ^ik^ vocationis lcgitimae , quae auoad cflcntiam omnibus'4-^ Pontificibus, atqucctiam Paftoribus dcbet convcnirc* t*.. In valgari verfionc , dceft , & ut rede obfcrvavit Cajc-» tanus. Si autem rcftc Icgatur ^ftcut & Aaron^ tum Aaion manifcftc introducitur ut cxemplum , aut fpecies, ad gencralem rcgulamilluftrandam : omnes nempcEcclc-i liae praefedos k Dco vocaii debere. II. Si Bellarra* ^ glofia valeret, fequcrctur indc nuUum ex fuccefl^oribus it|b- Aaronis,fuiircIegitiinum facerdotcm. quia nemo eodcm plane modo clcdus , & vocatus fuit quo Aaron , quiSc linch»redit4iio ullo jurcfuicinftitutus , & nominatioi

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

ENEHVATV S. 71

co defignatus^ & infuper , ut Cajctanus notat ^juiici^ ifgd f/crenfis, acincenih invidoTHm^ confiimatus.

8. Bellarm. Chyiftm vluit ut ApofloU gubcrnareyn EcJifum^ ^vjlate , eaciHe ratune , c^ua ipfe prxfem eam gHhtrnaverAt , lo^ i9$.20^Zl.rei tUe elegit ApQfioloi & Difnpulos, fenc confiJtBaut fuf^ 'Mgio uUo multiiudinis. Protesl. I. Si omniaifta confidercntur , nihil crcfccrct apa , magis quam quilibct Paftor. 1 1. Similitudo ibi Otata , fuut V mifit me Pater , ita & ege mitto vos , non cft ia mni qualitatc: nDnesl aqualttast annotat Tolctus Qjam- is igicur in multi^poiru haec limilitudo proccdere, ma- _c propric tamen , adx ocationis elicntiam gencralcm rcftat , (^c fjppeJitationem donorum quae eo requirc- antur; adir.;>Jum gubcrnationi^ externas Hulli^ funi-« «US trahipoteft.

19. BelUrm. Ovtbus non convcmi ,ut pafcant & regant : Po^ ultautemfunt ovcs : V eisgere P.^iftores pcrimtt ai gubtrnntioncm T regimcn.

P)otefi. I. Eledio quamvi^ pertineat ad gubernationcm 5c regimcn conftituendum, non tamen clt a(2:u5» regimi- lib, aut gubernationi^. I I. Oves rationalespoifunt ell- ;crc fibi Paftorcm , licut fponfa ellgit libi fponfum , non >cr jurifdidiionem , aut gubcrnationcm , fed potiuj» per ubjedionem, licut antea declaratum fuit , ex Cardinale 3ufano.

ao.BelL^rm. ApofioU Zptfcopos a fe creatos # mitteoant adpo^ S ahfinteSy & tnfiiiles.

Protcfl.l, Apoftoli nullos Epifcopos, aut ordinarios ?aftores hunc in modum inftitucrunt. II. Rcfpondct Caidinalis Cuhniis lih. Non coniltidi f ex to quod j^pofiols 'ecerunt erga tnfiddes ) EccUfiis aUquando futffeprovifum fine eieilio^ te : qut i tunc nonfuirunt Ecclefi^ , fedmifitfutrunt ad Adtficandas i Eccleftas» C idco eleclio locum habere non potutt : quia Ecctefia eltgeni \ tunc defecit. Vnde tUt ?nifit gercntes figuram Chrtfit jfecunit Aid^ ex I vfta fua , fciUcet itvtni verbi , fibi Evam aiificarunt , quam it/pon^ 'averjint : & ftc Evdgemta posi hac ^ non ddbatur ntfi Jponfusdem ratus.

rl.Bcllarm. Prcbatur eaiem nofira ccnclufio ex iecretis Conci-^ }$m vcterum : Laoitcent j Marttni Papa : NtCAniftcunii , Con^ ftinopkUtani quam.

^roteft. I. Antiqui/fimum horum Conciliorum Laodi*^ lum fcilicct habitum fuit ann. 364. ncque aliud quid- ]uamtcftatur, qxizmturbts inordinatis eledionem non ^dfepermittcndam. In reliquis ahquid forfan tentatum adverfus populi libertatem : fcd fruftra ut Azorius tctur, qui conccdit ( locoaate citato ) popularcm elc-i

ilioncm

Icni

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

72 BELLARMINVS

d:ioncm perdurafTc urqiiead tempora Caroli Magni, Ludovici Pii. I I. Nihil m ullo horum Concilioruri dicitur de jure dtvtno : nihil de Pontitice Romaiio : ei i; nullo modo pcitincnt ad Bcllarm. conclulioncm pio bandam.

22. Bcllarm. Preslyteri AlexandrU ^ fempcr unum ex feele £lum , in cxcelftorigraiH coUocMum Efi^cofum nomtnab^nt H:cr a jEua^. Athanafius crea^vit Frumefttmm Ept^copum Iniorum. liu] lib lo.cap^. Epiphanius crdinavtt Paultntanum Presbytcrum nic nafterit , fratrtbus tnconfultts Sic Ati^ulltnus defign^itus ftnt Etifco pus Anglorum s kCregorioI. & Bontfacius Getmanorum aGre ^orio I /.

rroteft. I. Presbytcri Alexandriae non dicuntur eleg f fe , fcd eledum nominafle. Illaetiam eledionon fuir Paftorem,fedin oidinis locum , inter Paftores. II. rrumentio, narratRuffinus piimo, illius operacol- ; damfuiffeEcclcliam-, congregationcnk ibi habitas , & L : cleliasconftrudas , nullo Epilcopo confulto tumpol. Athanafium fuiife ( abipfo nomine proculdubio, ic confenfu Ecclefiae Indicas) rogatum , ut provideret ipfi idoneurti Epifcopum , pro more Illorum temporum Quamvis igitur Athanalius ordinavit Frumentium E pifcopum Indorum , rcdo ordmc forfan minus accurat cbfcrvato ; non fccit hoc tamcn vcl fine confenfu Ecclc- fias Alcxandrinas, veldubitansdeconfenfu Indorum in' vocationem ejus, cujus operafuerant ipfi vocati. III. E piphanii faftum oftcndit ordinationes tum temporis ad- modum pcrvcrfc & ineptc fuiffe nonnunquam praecipi tata.>. Paulimanumignorantem ^ & nuUam penitus habememfttJfiJ iionem, per muttos diaconos apprehendijufitt.' & tenert osejus» ne fofJ te Itberarife cuptens^ adjuraret eos per nomen Chrtflt : prtmo diaconum f trdtnavtt: & rurftis eum ingenti dtfficuitate, tento oreejus^ PresbyteM rum ordtnavit. Haec igitur narrantur ab ipfo Epiphanio in' in epift. ad loh. Hiei ofol. apud Hieron. cx quibus appaM rct , nihilftatuipoffe de jurc dlvino , ex hocexcmplo * ordinationis tam ridicula^ , & perturbatas : nedum cx« pofteriori aliquo fingulari fado feculi Gregoriani. Epi-.*J phanius tamcn in codcm loco fatis indicat quasnam ratiot : cxordine, & jure debucrat tum temporis obfervari,in cum dicit fe increpaffe fratres^ quod non ilium omnes fratres fu^i fofcerent tefttmonio. ' I

ij.Bellarm. Pepuims nonpoieB judicare ^ quis efHdoneus ai^ nuntfterium. Maj$r pars efl maU. Tumulttkus & fedttionibus obnpm nta efl elefltopopularts.

Protefi. 1. In Ecclefia bene conftituta populus non cft tam ftipidus, vilis , 4yJe3i;roJ£Jrf , 9C intci" Pontificios , ne-^

dum

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVA7VS. 7?

ium tam nequam. II. Popiilus expertus , &uruperi-

fis, non minu5 bene demultisjudica^, quam eruditi. Sc rift. P0I.3. adiftasipra:>objc<flionebdcp l.i- c rcli^^ondct 5 untvcrfum pipulum nuUu re tf:; ^ :Am

-jcl pauct III. Populus in judicando diiigi poteft, iuinariedebet, a judicio aliorum Paftorum ,eleclio- velprseeuntcyelcomitante. 1 V. Tumultusacfedi- cs nufcjuam legimu^ inter orthodoxos exorta^ fuil- , de eleftione Presby teri , aut Paftoris h Chrifto infti- ti: quamvisdeeledione Epifcoporum ex typhomun- i trahentium , acciderunt aliquando : quae eriam ab E- ifcoporum ambitu & ambitione magis profedsB funt, uam a difcordia plebis. Inftltuta tamen Dei non funt utanda propter incommoda quibus funt obnoxia fed nmcommoda funt cavenda& curandapropter inftitu- quae obfervare tenemur. V. Si tam incommoda ef- hxc ratio eligeiuli , veteres eam tam diu non pafli uiHent.

24. Bellarm. R^tiohdc eligenJii ad fuffragiapofulipauUtim in 'lifixm ertpfit. ApofloUcis tempmhHS ^ infiiente Pofulo ^ Paftores bantur. Dctnue cdptt pcpulus adbibert , ad tcfitmomumdandum tta cr motibus eligcnit T< rtul Apol. r^f^* 39. non prctio^ fed tcflt^* io. Tum cdptt [unt tt tantumordiHArt t quos popuiu^i p^ftulajfet: €CJfp//?,8/t 89- Taniem ohtinuit confuetudo , in quthufdamloiiSp etiam jui fuffragit fibt populus ufurparet , Chryf de Sacerd. Itb, 3 . 'edpofiquam hoc aitquandtu tolcratum elt , & apparuit ejus rei con-n *^fio & tndtgnttas ^ paulatim fuhlata eFt fopulo eliHto v poftulatic^ 'umque rdiclum eil ttfitmonium vtta & moruni, Nam etiam nt^ne nordsnationthus ^ petttur popu!us perDtaconum^ an altqutd habcat dverfus ordtnandos. Proteil.l. SummacumimpudentiaafTeritur , Apoftoltcis crtbus , infctente populo , Paftores futjfe eleclos : cum nullum inionium, exemplum.,aut vcftigium hujufmodi eie- iionis in tota Scriptura repeiiatur; fcd contrarium adco lanifeftum cft , ut Azorius ipfe lefuita pan 2 / 6. e.id^. [•atearu r, ntgart " , rtiuyn cJft Ab Apoftolts fervatuyn , quo mt^

\uftros EccleftdfrxJ . . ..i , pcpult tefttmcnto approbatos. Ail. i, 6* [f3 & l+. quem rttum > &form$ilam s Ecclefta diu fervavtt ^ quia ipoftoUrum ixemplum fequt volutt, I l. Teftimonium illud ius mentionem facit TertuIIianus, vim habuit eledio- is : pioponitur enim ut principalis & unica caufa ho-. )ris fcniorum : unde etiam vocantur ibi feniores probatL I. Poftulatio ab cledionc vocetantum, nonrcipfa iert. I V. Ridicule libimet contradicit BcUarminus. ^ docet paulatim,ufq; ad Lconii & Chryfoftomi tem- ra, audam fuilFc populi potcftatcm in elcdionc Pafto-.

rum:

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

74 BELLARMINVS

lum: cum anteacontcndebat a Concilio Laodiceno , aliis, ante hsec tempora,populum exclufum fuiflcab cl. d:ione. V. Populi jus in fuftVagando calumniofe trir " ^ tiiv Hfurpattoni JEcclelia cnim, ut Azorius» loco citato tetu r , canones fanctvit , ne Eccl* ftarum prafeili eligefentur fii ptili ftiffragio , Af4t fpf/tem teftimonio , affenft^ , petittone» nomtnai vel approbattone. VI. Ncque fynccre agir Bellarm fuffragiijus, populum habuilfe, non concedit, nili tn iufdam lotts , & aliquaniiu , eirca Chryfoftomi atatem. Cypria cnim , fuaaetace, hunc moreni obfervatum fuiffe te tur, ferepirprovtnciaiuniv£rfa<ep6S Azoriusetiam (1 citato ) idem aflirmat, acoftenditin Afrtca. Grdcia, Htj nia ^ GalJta , &utiqHe , fuiffc oblcrvatum , ac duraffe urqnfMM*''* ' tempi^ra Carolt Magni & u/ir^. VII. Contra omne jus >^Bi«^

pAu/atim fub/ata eff popu/ot/eilio ^ &poftu/atio: quiacx pendebat ut Azorius obfervat. I. nep^ftor tnvttis ovtbus ficerctur. 2. ut paftor ab ovibu< magis amaretuf & colerttuf. 3. utm ter Paftorem & Ecc/ffiam conjugium fpirttua/t mutuo ambcrum eni fcnft^ contrahcrttur. VIII. QaamvJs Pontificii Epifcoi.'^ dum dc ordmandorum vitaac moribus hngLia .'gnota pr tunt tcftimonium , aut fcntcntiam populi , vel abfenti: Vel ne de faciequidem aut nomine eos cognofcentis , v<| faltcm alieni, fV: nihil eoscurantis, Deo oc cjus Ecclcfi illudunt ; co ipfo tamcn advcrfus femctipfos teftantuii quid juris nopulus olim habuit in eleftionc ; & quod 01 dinatio Paltorum ficri dcbet in illa ipfaEcclefia,cui pr« iiciuntur.

^rgumentd mjlra.

15. Pmf/?. Clavcs regni coelorum , funt aliquo mod 1 dataetoti EccleHae. Matth j6 & t8 ei go haec potcftasclin gendi eos qui clavjbus cxofficio utantur. j ;

£eliarm. I. Dtcitur Petrus tn perfona totius Ecc/efia AtcepimLt: elaves^ quia tn totius Ecc/efta commccbim eas acrepit. tanfmtffurus tt^V'- Md fucciffores cmmunicaturus cum a/tts omntbus 77 v'; v Prep^ hyterts,

Protel},!. Scho/a Pariftenfis hoc infa/ltbi/i mumta firmamentc « eongruentir ad mentem cmnium antiquorum Do'Urum Ecc/efia pet( fetuo. couftanterque docuitBChriftum fundanie Ecc/tfiam^ prtus»im § tnediattus^ atque tffenttaHtfS, claves, five jurtfdtfitontm^ tott Ecc/efisM dedjffe , quam Petro» primarto . proprie ac eff^ntta/ttiY Ecc/tfia coh ttiunt : Epifcopis, inftrumenta/iter » minifttrta/tter, & quoadexeqti tionem tanttom. trad:. de Ecclcfiaft. & Polit. poteft. part. II. Nonfufficit adphrafin illam fundandam, quod * commodum Ecclefiae datae fint claves,.ufi Ecclefiaetiar poiElc faltcm fiblmetipfi profpiccrc > ut ab iis tradentui

cx quoj

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

ENBRVATVS. 7<

K quorum miniiterio maximum commodumpercipeic -£ilit. I 1 1. Fallum eft , cjuod dicitur. Petrum , aut a- aliquem Eccleliae inimftxum ^ tranfmitteYe clA^ves ad faes tef^-res , nedum ut poflit propric cum altts communtcarem lorientcPontifice ( dicir Bellarm. de P^nt. Ub, i. cap, iz.) mantftt tn mantbhs Cljftfii, Nullumautcm certum ac ignacum fuppofitum , interChriftum ac muiiftrum lcedentcm mterccdit , ad earum derivationem, pra^ter licclefiam cui praeficitur, neque magis confentaneum eirc lidquam poteft^ quam ut miniftri Chrifti, quafi ex ma- u rponfe ejus accipianr poteftatem ipli miniftrandi. Bellarm. 2. Poteltaslt^an^it & folvLnit , diciturcjfe tn Ecclefia$

\ eil in ejus prdlati>. 'Prottfl, Poteft hoc quiwcin conccdi , ut quod i.iiiuua abent, aut agunt,cum Ecclefiae confenfu, id toti Eccle- tribuatur , fcd li nullae eirent Ecclenaepartes , nequc Ifoteftatis hujus inftrumentali derivatione , ncque 111 ejuldem moderando; tum nulla ratio admitteret Tianc Vormam loquendi. Quod addic hic Bcllarm. dc [*rapIato uno aut pluribus per Ecclefias nomcn intclli- idib, hoc antea hiit a nobi^dircuftum. i6,Proiefi. Popu lus Chriftianub divinum habctman-- rtum, utaudiant veros Paftore^, tugianc falfos; crgo llc eligere bonos, & rejicere perniciofo>. I Bellarm. I. PofMlus qutdem dtbet tLrceroere verum k f^lfo Pro^ fed ncn alsa requla qnam diltgcnt(r attendendo » ^n is qmipra-* l^.u , dicatconirartatts , quA dictbantur a pradecrffortbhs vel tis qns \uuntur ab altt$ ordtnaytts p^tffortbns , & fraferiim ab Apoftohca fide, \ 7 EccUfxapnnctpali.

Protest.l. Non quaeritur jam dc regula , fcddejure& boteftate eligendi. II. ReguU ifta Bellarm. eftpUne [Lci^bia, qua^ poflit ad quoflibet ha^reticos, poftquam ali-^ luamdiu duraverint , t>c lefedifluderint , accommodarf, Jraefcrtim, li Apoftolicam aliquam fedem habcant favcn* :cm. Per hanc reguUm Chriftus ipfe fuit a ludasis reje-« ^£):usck condemnatus.

BelUrm. 2. pQfulus cumfit ruiiS , nonfoteii^tUterjudicarede i^clrtn.i Pafitrts.

Prettil. Hacc ipfa vox fuic eorum qui olim hoftes crant ^Chrifti, loh 7>+v ^«^^^ f^^^^ quanon novttlegem^ execr.ibiltSt effm jSed Chriltus omnes , etiam rudes , ad bcripturas mittic, itex illisjudicium fcranc* /oA. 4, 39. ac fpondccetiam fis pio cordequserentibus , cognitionem vcritacis. la^ 17. Ncque camen omnes illiqui inpopulo cenfcn- tur, funt adeo rudcs, ut Pontiiicii vellcnc, auc uc coruin facriticuli plcriquc folcnt eflc#

3clUrm.3a

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

yG BELLARMINVS

tttYi

pYotisl.l. Obfervandurii liwpiiiui^ elt quornoao 1| larni. hicfopiiifliccterminoscommutat, ut ahquid d rc videatur : non dicit , ex illafuppofitionc , populcw op u s eife r^y?m^'«5 : dequibus qus^ftio habetur, fedJ dicatoribus: quia fciiicet apud Pontihcios , Sacerd^tcs,Cm fores, iic m^xiiYic Epifcopo-fatrapd funt Faflovcs (^tillosil per vult cffe ncccirarios) quamvis non fint prsedicatoi II. Paltorum verorum alia funtofficia, practeri| unum,undepraedicare:quorum nomine egent iplis e ii qui maxime judicio valent. III. Prsedicationisc ufus eft , non tantum judicium formarc , fed etiam nioyere & ilcderecordis atreftioncs. IV. Non e celfarium ad eledioncm Paftoris , ut omncs in po po/fint ptY fe finc peritiorum ope judicare; nedu perfefte hocpolfint : fed debent omnes eoufquc fcire tugiant faifum dodorem.

Bellarm.4, Dcbeiomninop^puhs PM/lorem f/(u?J7 potins fk qu/im alierum » contrAria doccntem qui non efl Pafior , etumfi conttngerets ut PaftorcrYaY

Proteft. Hoc eftquoainipii 4UKUin n riforesomnis I ligionii^ , inter Primores Pontiticiorum unicc optant , quasrunt , ut populusfequereturlarvatum quemlibet. pifcopum, & facrificuium , quamvis abducat eosa Ch fto, quamvis autem hocimpium fit, periculum tamen lud, quod imminet Ecclefias ^ malis Paltoribus, elefti nisjus ipfiusefTecvincit. Rcde enim Sc pie Cardina Cufanus : Ratto fortts afiignatur » cum confcnfus ftt necejfart Mantfeftum eft , fcteniiam legis ex ore facerdotum requiri ac infup exfaifa doflrtna » qua extgnorantia , velmalttta fucerdotis femimt . tUY populum nonexcufari. Vnde fi non deberet fopuU confenfus tnt > wntre^ in pr^fide » injuftepumretur , ex tgnoraniia , vel malitt,, cerdotts : quum ad ejus prAftdentiam , eorum confenfus nunquam i tervenit : nthtt entm poteft tunc tpft pcpulc imputari.

Bcliarm. Domtm^s jubet ut f ilfi propheta non audtanttfr'^ JPopulo, non autem ut populus e$s deponat, & alus fubftttttat.

Protefl. I. Sicut potefta:?» radicatur (ut Cufanus loqu tur ) in libera populi fubiedione: fic ctiam poteftatj privatio,in legitima fubjedionisillius privatione. Quuij igitur mandatur populo»^ir«J/4^ hunc vei iilum , idcfl nc fubjiciat fe iliius minifterio ; mandatur fimulquos( rcm ipfam, ut privct cum iiio minifterio. | 27. Protefl. Epifcopi non funt DomMii, fed miniftriEd ciefix, iCoY.^, & i Pet i^. Ecciefiaeft columna&fiim^ mcntum vcritatis. l Tinr.i^

Beilarm* }

1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag

224 E 3

77

ENBRVATVS.

Ic. I . Zptffopifum mmiftri, regeudo tr iirpetanU. irm^/f. I. Qui miniaranc alicui rocierati regendo & iperando ,poflunc , folcnt , 5c ( ex lege communi) de- nc >lli ab illa focietate. I I. Miniltri Ecclcfialtici , inpoifunt Ecclefiae legitime imperare , nifi quatcnus ^cbrant imperla & mandata Chrifti ; & hoc optime •iwemtcumcledioneEcclefiae. I II. Quasdam faltem I faciunc , ut in in non cantum voluntatcm Chrifti er- lEccIeham totam excquantur, fcd etiam voluntatcm kclehascrga particularia mcmbra: ita ut non tantum ^ant, rctl cti.-jni parc.int Ecclefise.

Imujt.l. isimii luiicula cft hrcc impudentia, Eccle- mEphefinam, a raulopl.mtatam , A Timotheo rig.i- m, a Pctro,quantum!ntelIigidatur , nunquam faluta- n : lemper audirc Petrum. Vcritarcm non cfle verita- m,nifiaudiaturaPetro. II. Per quemcunquc Ecclcfia 1 'ntatcmaudivicSc recepit, certum cft illam haberc jus :narium iUius ventatis confcrvandae , & omncsili.is ndiones continuandi,qu3e neccflarias Amt ad cjus con-

■ rvationem : ahas non ellet etltmm & ftabi/tmentum , fed

• afi diverforittm vcritati*s : hoc juris tamen non habercr,

• lonpoiret cligjre inftitucre fibi miniftros. z^.ProteFl. NonfoU Apoftoli, fed tota Ecclcfia clegit

• atrhiam , & Barnabam , uc cx iis Deu^ unum a^rumc-.

• t. Acl.l.

Bcll. I . FxClumhoc efl ex eoncfjl.-one Petn, <-.v nrc. '^tratf, f, 5 Prciefl. I. Nonmagfs cx conccfllonc Pctn quam reli- f/ <! (orum Apoftolorum. Non legimus in Scripturis Pe- r= ' im folum tale quidquam unquam feciirc: ncquc de ^ ncclTionc cjusquidquam narratur , vcl indicatur. Po- !t forfan Petrus prseire aliis AifFraglo fuo , ( qux mcns : Chryfoftomi aBellarm. hic laudati ) fed nihilprae- •ibere reliquis Apoftolis. 1 1. Si Apoftoll, cx concef- mc hoc permilerunt Ecclefix , cxemplo tamcu fuo fa- mdicarunt, quid maximefit cx ufuEccIefiae. Bell. 2. Ntn tam eUnitfuit , qttam foftuiatiteleaitnis a Dio.

■ Prtteif. Elcftio plenaria , per homines , non potuit lc-« m haberc in Apoftoli vocacionc: quatcnus potuit, fuic fervata.

..; Bellarm. 3. Ab exen^pounonon dc.hntur , aliqi^iAeffe de iure !,»ino. *

jjjgByPrfl/ei?. Ab e.^iemplo uno , cum .ihii conjundo , cujus ^^■o eft communii, 6c divinitus approbata , rcdte potcft ^Kdeduci. Sic Cypriaims vel Sinodus Afncana cp.68.

de hoc

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

78 B1LLAS.MINVS

dehocexemplo pronuntiat; fetundum dtvtna mAgiJteUMii^

fervatur. , i r ^ita

29. Pfoten. Diaconietiam cliguntur ab Eccleiia : Att.ff Bellann. I . H« exenfh mn prehaiur, id effejure dtvtnt. Frotefl. lus divinum eft quod a Deo promulgatur quamvisid fiatiftiurmodicxemplo , cujus ratio nonelf: fingularis, fedcommunis. '

BcHaim. 2. Tnbm-m esl pofult, exfemejiione AfofleUfumt »' Zucaiipfeapfrtetcftatur.

Prctefl. Ncqucapcrtc, ncqucobfcurehoctcltatur Li: cas • nifi omniailla , quae Ecclefia fccit ex mftitutionc t direaioneApoftoloiuin, tributaipfi fuermt cxconcc;

fionc. /. j « it

BcU. 5 . N«« qu*rttur de thEttme Diacenorumtfed Pajterim.

PrcteH. Fortiu:>igitur ftiingitargumcntum, utSync dus Africana notat apud Cy pnaniim , loco citato : y- ^ hocin Epifcoperum tantum & Safirdeiumjedin Dtatcnoruni *r . tienttus obf riafft AfoPoloS , animadvertimus. Si nc Diacorj( quidem cligerc volucrint Apoftoli , finc fufiVagiis Ecch fise, ccrtcPaftorcs noluerunt ipfi» obtrudere non cor fent'icntibus : plurcscnim fic graviore>funtcaufae , cori fenfum EccleliaB requii entes,in Paftoribus quam m Di.^ conisinftitucndis. r ic 1

lO.Preten. Apoftoli creabant Prcsbytcros pcrfuftr^ gia. w4c?fiy. 14**3 %Vpo1ov»i<r«u7»;.

Bellarm. I. VerbumyM(.rQvi^tr,afgnipcarepetef}. l. Etige perfuffragia. z. Eligere ac dccemtre qnocunque idfiat mcde. AH.l 26 1 o, 4 1 . 3 . Ordtnare p< r manuum tmpcfiticnem , ut ctpud £1 tUfafiicos Scriptcres. ■ o ^

Proteft 1. Primaillafignificatio fola eft propna & > tiva, utBcllarm. ipfcfatetur: reliquSE tropicae : fed nativavocisalicujus figniticatione non cft recedendurr in Scripturis intcrprctandis nifi manifeftc rcpugnet fer fui contextus. Scd nuUa talis rcddi poteft ratio, cur hc in loco aliud hac voce fignificaretur, quam quod P» opr ' fonat ,ci:gerefcilicetper fufiiagia. II. Secundaillal . gnificatio, metaphora cft, tam dura , ut nuUum ejus e> 4 cxmplum daripoffit, nifi ><f?.r. ro, 41. ubi ab hominibu 1 adDeum,tranbfcrtur,pcranalogiam: quid autcmmhc 1 minum ufu fgnificet vox aliqua, nondcbemus aut poi { fumus cx eo fenfu ftatuerc qucm habct Deo tributa , ft , contra, quiaprimocreaturij. impofita fuerunt hujufmc r di nomina , & pofteaad res divinas imperfeac notand i applicata. In illoetiam loco, dum ad Deum haecvoxaf' pUcatur , in vocatione Apoflolorum , analogia quaedaiA innuitnrteftationiSjinteriUam vocationcm, & ordm

rr

1

-1

■j

. 1

J

<4 : 1

3

'.-A

-i

: : -4 ,..«,

■«

X

■ M

ENERVATVS. 79

leam , qu^per homliuimfuffragi^ contcicur ,itaut hac ipfa tranflatione vocis , latis apparcat , (juem Him habcat in ordinaria Miniftrorum vocatione.

^cltr. 1 , 26. Non eadem eft vox , fed <rj^4. »jO(^i&5^c«: ictiam non fignificat ibi ( ut Bellarm. vult ; ceoptare» iwam adum Dci, fed coanMttmerare. tanquam adum ho-« lum,qLjipropriusefte.iusrenlus. IV. Tertiafignifi- ^Jo , nonfuitm ufu vellacro, velprofano, tempore boftolorum : neque in verfione grasca vcteris Tcfta- ienti , nequem novo , neque in Scriptoribus ullis gr^- !, nifi reccntioris jevi talis uiusvocis reperitur. Fuif- igiturLucas tumtcmporis quafi barbarus lis quibus ^bebat, vcl nihjl iis fignificans, vel aliud quam voluit, >rdmatinationem intellcxifient , per jtoviW, V. Or- -atio apudleptuagintainterprcres, in Adis , in Epi- ■te ad Timorh. conftantcr fignificatur alia vocc , dum »^»'» » %/^s,-7»J.<r;3c , vel (TnjiTii xii^v appellatur : 6c xi"")" flufFragiorumelcdioncm notat apud Paulum 2 Cor.

noncftautemcrcdibilcLucam, hoc unoin loco, jtantumabufitata fuaphrafi, fed& a vcrfionc7o. rpretum,quorum phrafes retinere folebat, finecaufa lceflifle, & ahcni voce ledorem turbairc. V I. A-

lid veteres etiam Scriptores Ecclcfiafticos . figniricat lecvoxeledlonemperfufFragia. Tefteshums rcifunt UicodorusBalfamo 6c Zonaras, in Can. i. Apoft. OUm, ^populis tivitiXtum licebat ehgere facrorum prafcclos: convettie^ fe Fipulus, & a! : ',nnc, alit ver» d ■ iUum , &e,

fntci extendeUm ^ ^rs.;*,- nomtn In... , ..:uum . quo fic

tm fynodorum PatresmvemuntHritfi , fuffragium noymmntei ■•vw. Exftat hoc teftimouium in notis , quibus Chrv- 'Ohorus luftellus , illuftravit Codlcem CanonumEc- lae, pag.198. VII. Sialiquandopofteafignificetor- lationcm, hocfit per metonymiam fubjedipro ad- ^do: quonum ordinatiofuit confcqucns adjundum lonis : aut pcr fynecdochen , totam ill.mi adioncm >at cujusordinariafuitpars. Hifcc omnibus ratio- 5cvincitur, neque fccundum , neque tcrtium Bell. »m, inifthoc loco polfe admitti.

L Bellarm. 2. Siacctpiamusprimomoi» , tum notanistm elf, l^vifvmnfiguificareeligere per fujfragiaah a,'tt<d*ta . ftdpropritt Wgto: Lucas t^ttur vult dictre. Pmtum i; Bamabam non adfuf^ ja pipuli. creaffe Epifiopos. fed ai faffraqia propria tantum. Y^»'^' I; Nullum exemplum dar"i poteft , ubi%/jjrov5,» Itoificat in coetu ch^crc , ita uffufFragium unius , aut •iim tantum exfpedctur. 1 1. Non ncgamus Pau- ^ Barnabam fufiiagia fua contuliire , fcd folos illos.

I I Ii ^^i^OTOruv

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

8o 1ELLAR.MINVS

I 1 1. '/^$»Tov«v is dicitur , qui praeeft^feoTev.» , quo len triKuitur Presbyteris primanii vel Epifcopis , aliquaiw apiidEufebium: ut Hb. 6. cap. ^^. & per Conftantinu Imperatorcm, invita Conft. I»*. 3. p.^s 146. fccundu editionem Stephani , declaratur , quod fit ^uT.a*T«i ry,. y eorov;«*, mcderArieleaionem: cujus oMignatiO & comnl mentum in impofitione manuum ponebatur.

32. Pmc/J. Cyprianus, vel potius Synodus Atr apud Cyprianum, fp«i?.68. inrer alia multaquae pr pVopopuIi jureineleaione Miniftrorum , hasc h PleblmAximehabetpteftatem . vel eltgenii itgrtos Sacerd^tcs.v dtgnts recttfAn.il : quod & ipfum ztdemus de dtvtna aulhritate dr

Bella*rm. 1. QfrMW^. unr.,^n^.HuXtierehocabexemplis nis defccndcre. At excmfta nm factunt rem ejfe de jure divin

^^'pme^.l. Cyprianus dicere proculdubio W«/f, difertis verbisdixit , defcendere hoc de divina audorttate cundum dcvina magifteria. II. Exempla qu« manda,, velapprobanturaDeo, & ratiombus .llii nituntur, r aDcoprsecipiunturobfervari , aequefacmnt rem ei.. iurc divino, atquepraeceptum dnedum. Sedtaliac: empla proferuntur, & ita declavamur a Cypriano

Bellarm. 2. CyprtanustribuitpofutcpteJIatemettgendtyt^-pi frafandt.moretefttstantum.nonjudicis.

Proten I. Hoc noneft,maximehahirepotcfietemet,rc. rtcHfandi. II. Si hoc ita fuifTet tum Plcbs eiret ttr,mu^ eentaoitdetini» cum facerdote peccatore comwumcans : quod prianus negat. III. Tum etiam non fc«m/«r « pea.u. trspofito feparAtefe : quod illeaffirmat : Fruftraccrte .:c omnia fciipta fuiirent plcbi, li plebis non eiret n^dic^l^

21 rrotesi. Concilium Nicaenum , m epiftola adAi xandrinos , apud Thcodoietum , Itb.i.cap. 9. tribuit p. pulo poteftatem eligendi.

Beilarm. Nthil aliud hmc ccUigi potc^i , quamtum cccp,ffeco fuctudinem, ut pofutus eleaicni admifteretur. Uon autem tttae coh tur idrjfe dejuredivtno. , . r i

PrcttFl.l. Nonloqultur Synodus cmfurtudine y ic difertis vcrbis, dc tcgtbus & fmn,on,tt,sEcc\c{ix. 1 1. Tu non coepilTc haiic confuetudinem , fatis eft manif eftm & ex ante didis , & etiam ex eo quod tam univcrlaie approbationem habuit, a Concilio Nicoeno , atque ctia In^peratoris Conftantini , in epiftola quam fcnplit Antiochenos,apudEufeb.dc vitaCo.ift. lib.3. II 1. 1 divinum,adverfusPontificios, hoc modoprobatur : ' naturarei, egrcgieilluftiatur. ^^^^^

1 N I R V A T V S. 8l

j4.Pyo/r/?. Tcftimoniumpia^bcntelcdioni plebis Con- ilia > Patres , Impcratorc^, IuraCivilc& Canonicum. [iftoriac, Pontificii, Pontificcs ipfi &c. Bellarm. i . Non teftantur i ffv de juYe dtvtno. Pme/M. Supponunt & illuftrant jus divinum. II. Tc- ancurpoteftarcm quamPapafibi, &fuisjam arrogar^ oneffcjuii> divini. 1 I I. Tam vetus , & tam diutur- a confuetudo apud Pontificios, in iis quas favent eorum l^rannidi & fuperftitloni , vim habercjuris divini. Cm^ ^eiudo (ait Bellaim. c. 3.) ff? optima juris mtcfpres.

BelUim. 2. Inhi^ dwnihus , unovel aJtero cxceptis ^ nuUafit . enttoelefliontSf /edtantum poftulattoniSs vel tefttmonti. •:| Protefl Et aperte falfum hoc eft , & vanum : quiapo- 1 ulatlo cft eledio imperfefta. & teftimonium necciTaiio : rasrequifitunl, ut caufa, vim habet planc fimilcm & ae-. lalcm.

Bellarm. 3. Populus elviit ex (oncefunc Pcntij^cwn. Proteil Eadem concelfioncqua calicem olim, aut etiam incm ipfum, in Caena Dominica participavit.

C A P. 1 1 1. De ordmibtis fMtniflrorum.

iiasftio tcrtia eft de diftindione Clericorum, fcu Miniftrorum Ecclcfioe.

T H E S I S T

^ Ellarm. Dijfentimui ab advcrfartts dtt numero * Ae antijt^itate^ 3 ^ Jc ojficio Clfricornm. I|V f Proteft. Prima & primaria difTcntio hicfophlftice oc- ^ iltatur. Nos cnim vcl maxime in eo a Pontificiis dif- ntimus , quod ilHintcr Ecclefise Miniftros numerant caturas humana^ : nosautcm nuUos miniftros Ecclc- afticos agnofcimus , piaEteriUos quos Chriftus infti- nt, & Ecclcfiae in Scripturis commcndavit. Ex feptcm j lis ordinibus quos nobis obtrudunt,quinquc funt, quo- im ipfimct fatcntur nullam haberi mcntioncm expicf-^ m in Scriptura. Filincius lefuita ,de cafibus confcien- a5,part.i • traft.^.cap.i. Cum tamcn i. Miniftri omnes cclefiaftlci debcnt/i Dcoconftttm tnEcdefia , i Or. 12,28. 4 ; hrtftodunari, £ph ^.li. conftitui a Sptrttu Sanllo,Acl.20ylSm ^ Dcbent a Sptritu S^ndto accipere dona fuis muneribus )nvenientia. i Cor. 14*4. 3. Dcbcnt Miniftcria obirc Chrifto diredc pendentia, t/er/ 5. 4. Debent^pf-

tiones excrerc , Deo ip(b in ipfis agente verf.6. Qul igi- ur hoc fibiarrogant, ut novos miniftros in Ecclefia ^)nftituant, EccUfiiafticos proprie diftosj ii , I. Pcc-

£e cani

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

§2 BELLAILMINV S

cantin Deuni, Chriftum,5c; SpJiitum Sanftum.quoi i locum &thronum non verentur occupare. II. riam ftciunt fuis illis crcaturis , quos omni facul: idonea, & fpc benedidionii , qunh truncatos pedibi autcruribus frat^os , ad ncgotia longe maxima protr dunt. III. Gravifltmim mferunc injuriam Ecclel Dei,quum illas admimftrationcs admittunt , quae & i utiles funt fibi , atqucctiam ingratas Domino& fpon Aio, Chrifto. Prxterea Benarm. cap. i. contendit .Mir ftros eflc Clericoi, e[m<itlI$fuKt[crs Dowint , & Dtmmus efi ecr: ftrs. Major autem praefumtio, vix poteft cogitari , qua prsefcribere Domino, quos & quales habcbit pro fua fo te ac haercditatc, & quibus ipfc fors erit.

2. Bellarm. Ordo Eccleftaffieus vel aitipttur fropU qm cc ritu facro & folemni, conferturab Epifcofo , & ad certum mtntjl -rn ftcrificto divino exhibendum referiur : cttjus gentris (Hnt feptem : S terios. Di.icttms. SHbii.iconus, Atttutus.Lelltr, Exortifta,& Oftt riuf : vel tommuniter, qui .jitomodotunque dedicatur divinii thf q:n etiamft r.on reftratMt adfacnficium : <7 hot modo , Menachi, vtr^i^m yidux DeofatratA , & /abcrantes tnfefeliendisdefunltis , $rdtnei <

^ Prcff/f. I. Abfurdum commcntum eft ex Idololati. mifTaticaprofedlrum , quod ordo Ecclcliafticus definitu, per ixlationcm ad Euchariftiam , rtiegis quam Bapti mum , autPraedicationcm verbi, 1 1. Durandusjam» lim figmenrtt4U iftud refutav^t ; in fent +. dtR.tj^.. quafl. dumoftendit, quodliac ratione Epifcopatus cflet orc proprie didus : quia fcilicet. NtbiHorem & profinquiorem h tiiudinem habet adfacr.\menit*m Euchanftia . foteftas Eftfcofal. erdinans miniftrum , ai eju<. conffcrattonem , velcenftcltoncm, qm minorMm ordtnum pnefla\ , dtfjtoneHs populum, tantum ad ejui fufcept nem. III. QMod autcm refertur ad Eucharift:iam A ratione facrihcii proprie didi, hoc facit reptem illos O dines Pontlficios , feptem gradus facrilegii fpiricuali IV. Epifcopus non debctin definitione collocari : qu ininoresordinc5.poffunt fecundum Pontificios ^ Pre byteio,vel Abbate, ex commiflione aut delegatione co fcrri. Filinciusf/i/'. V V. il<»«j illi^fn quibu> conferu; tur ifti ordines (fi unum faltem excipias) funt ludi lud ftcabilis, & Ordines ipfi ritibus illis non obftantibus , d viduntur, a Scholafticis, infacros , & ntnfatros. Bonavei turain 4 d 24. Durartd. Ratienal Itb. l.tap l. V I. Pontii cii nonhabent feptem iftos ordines , in facrificii fuiceli brationc, nifi cum Papa, (utDurandus ibid.) ff/iimf-rwj» farum (olemnia agtns. fex h.tbet fecum erdtnes : inter quos tamt

nequc EMuiftn t nequc oftimmt oequc tiam Ltdor , nom

naatu

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. 85

mtur: Ced £pif£opt & cantores eoriim vicesgc:.int : &: ta- cnracramentum , fic perfcdionem In illo numcio le- iriododrcobfcrvatDiirandus.ibid. VII. Nullam cau- m, aut rationem adfcrt Bcllarm. cur varii ex iftii> oidi- busquos pycpy/o< appel lat , non ilnt commHHtbfn annumc- ndi : ita ut lincofliciA comnninia , non minidcrii dcter* inatlgradus. VIII. Si communitcr fint Ordines,qui modocunqtie deduantuY ^dtvims obfequth ^ tum omnes Chri^ -iani habcnt ordinem faci um, Qc pertinent ad Clerum. equeccrtchypodiaconi, ledores , oftiarii magis olim t dinabantur,'quam Diaconilfae, vcl ut h quibufdam Gr^- > vocabantur,Prc5byteMflk: nam & iftis manus impo- folcbant : Conctl C/faUed can 14. Imo & omnibus ba- izatib : ficut Hieronymus contra Luciferiano!> teft:i- r: an nefcttts (inquit) EccLfieimm hunc ejfc mcrcm^ut Bafti-^^mis fea manui tmpondntur f

BcWznn. Clenicny ith.S^ eonfttrut. emntumftreordtnuinr:^ i decUrat.IgniUius tn Ej^tji a.i Akucc^'. n^ei faluxntfexcx uhus .

rrotcfi, I. Bellarm. ipfe in libvode fcriptoiibus Eccle- itici^^fatctur illos libro:> Clemcnti^ , ciVcApeirypfm, nul^ •5 nomtnts^ tmprohatost corrufto^^ & drpravatcs : & Ignat ii Epi- )lam ad Antiochcnfes ^ admanus Eufebtt & Httronymi non iVentJfc. Pra^tcrea Ignatius C^\iitRt Cantcres ^ 6claborantesM * 'inon funt ordincs : &c inlalutatum prastcrit totum •dinem Aioiutorum. 1 1. Fatcntur ipfi Pontificii , Ordi- siftoi> non fuiflTc in Ecclefia prima. Durani Rattmal. lib. ' tap 1 . Sacerdotes & Dtacont tantf^rn nominantur ab Apojiolo: ^uOrdtnes poftca adjellt funt » propier multitudinem cYtdentium. ••^ .navent, tn 4 i 2+. n 67 68 In Ec Ufta prtmtttva » crdines ncn tnt expltcati nrdtjitnftt , ut nunc. Scotus in Report. in ean- m dift, ncquc in principio fuifie , ncquc nunc neceffa- )s elfe rot ordines,affirn:at. In pumttiva E difta.^c. Nunc '0 non r// iantn devotto.adfumendum corpuf^ Chrtiityqr^od ncccjfe fit^ mtntftros habtre vno nunc quatuor Ordtnes conferuntur fimul » fccL if^Ye meitos irc III. Apud vetcre>, in fcculo fecundo , sntio quidcm fit iftorum nominum ; non tamcn appa-* :,quod minorcs illi Ordines, gradus habcbantur dcter- Jnati , miniftcrii Ecclcfiaftici , ncdumad facrificium ^piie fpcdantis : fed officiaquaedam in fc communfa^ ere ab Ecrlcfia,ccrti^ quibufdam impofita, qui hoc pa- > , exerccbantur aliquo modo ad minifterium vcrc di-«» num.

4* Bellarm. Rejfat ojficium Dicamus de ftngulis. Ptoteii, Fruf» raneum clt,& ridjculum de minorum (ut 'watur J <Sc non lacrorum Ordinum o&ciis , anxie di^

Ec 2 fputarc:

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

jjj. B E L L A R M I N V S

/butare : Quia I. Non funt legitimi gradus Minateni 1. cri. ficut jm^^ fatis eft declaratum. I.I. Apud ipfos Por liftciosofficiorumnulUhabeturratio in lcemcaeorui- ordinationc. Tota AuvUemui (ait Bennv. tn 4. 4 2 ^,««»» 34 t!irvuU% ai orJtmi< minorei fromovert, qtit ncc fciunt qut.l ftt orio, n Lii ihi detur 1 1 1. Notum cft,in plerif^iuc Pontifaciorui Ecclefiis , horum omnium ordinum officiis detungi S>; crificulum , cum cuftodc templi , puero aliq4o/o«c 1 partemetiampucrilis ludi vocato , cumMifTa vul||fij modocelebiatur. IV. Vnl eidemquc hom.ni,omnesir ! fcriores ordines fimul apud ipfos , committi folent , fij ulla cogitationc,vcl confcrcntis.vel fufpicientis, dc oft ciis annc his unquam attingcndis, Nobili, pcr faltum, I pifcopo ci eando,funcs campanarum & clavcs Sic. m m. nus tradunt,cu mandato.ut obfervet tempora pulfuun 3uftotemporeaperiat& claudat tcmplum , ejufquc i i; pclleailia bona fide cuftodiat : librumlcaori apeiia; candelas accendat, &c. Diacono ctiam obediat : cuni il idem codcm tempore fupra haec omnia munera ad Ep fcopatum elevatu r : ita ut officia ifta fint in nuda fpedl cula^vaniffimarum casrcmoniarum , & puenlium ludt rum redadla. His Igitur omiflis : quid Bellarm. habct ( Diaconis, Sc Presbyteiis brcvitcr vidcamus.

De Diaconk,

K. Bellarm. Diaconcrum erat , (p^ff^ officium oHaUiHp c-u Itndi & opes Eccle^A c.iminijlrandi ) etiam facrificant, facerdoit af ttere ac mtnifltAre, & populo diftribuere Ettcharijiiam.

Pmr/?. I.Miniftrarefacrificanti,& diftnbuerc Eucn riftiam,non?ert;ncntad circntiam,vel ullo modo ac. . ftitutionem Diaconorum ficut apparec c% Aaot 6 0mn, parteliquet ^ ait Cajctanus inillum loqum ) quod f ptemc gtndi erant diacor.i, hoc eil, Minisin non altaris, fed menfArum. n. (id dtaconos altaris j^cclaret , vacare orationi . «Sr verbo Det : c regti Auiem inorttm,dicitur.}m vero trai,ont,& verbo Det inffahmui. C 2 Tim. 3. NiH hgimus aliss in fatra fcriptura Dtactn»s,qu.m,Uos AcliiApofl.inflHUtes miniflres temperaltum Eccleft*. 1 I. Ncqi cxScripturis, ncque ex antiquiffimisEcclelialticoru fcriptorum, poteft probari , diaconos talequid fadtitaH I II. AfliftcrepotucruntDiacomMiniftro Caenam a miniftranti, ficut & nunc, in Ecclefiis quibufdam rcfo matis, folent exofficio communi, non exoidinatio dctcrminara. IV. DiftributioEuchariftiae, temporcj' poftolorum,nec requirebat, nec adm.-ttebat opcram Di coniautminiftri alicujus dctcrminati , ut mtercedei inter bcncdiccntcm 5c communicamcs, Crfdiierim ego ( .

Cajcuni

4

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BNERVATVS.

Ijetr. uis in Mat.26. } qptoifscutcaitcemunu^ ^^dedn liifitapdtiuam cnm pane funcio, fYo^tnqsiiores lefH^Yeh. /i^^- fptve pYtexeYunt. AcceftYunt h lefn, non mani$ ad mantim^ fei ex tenfa.

9. BelUrm. Non eFl cYedibilcuimpofttione manHum ApoRoloiH-» 0YOS futjfc , ft folmnmintfieYimn menfaYum Diacoms commtttcYe vo^ 4ijftnt.

PYoteft. I. Cura p/v . . .:.n , ; .aua...:.: , . .pilloriim & eiegrinorum, dirpcnfatiochaiitatisCic confcrvatiopacis ficcleflse, non fuit Apoftolis tam vilis,atquccft: in oculis j^oncificiorum. 1 1. Bellarm. ipfe cap.j. Iftorum Diaco- iiorum officium ad folas menfab rcftringic , liccnimrc- * ondet , decorumcledione , nc lit CKcmpIum cligendi if Hic lo(US non efl ad pYopoftrum : nos cnim agimus de clc^

j. yrum^qut pYsficiuntUY Ecclefix Ytgmi^ : tj}i antem Dincon erant pYdficienii menfis. Jellarm . AnteaviduA mintflY^bant menfis» ncc tamen ccyio Yitn laiantuY.

FYotesl.I. Sine ullaprobationc , gratishocafiirmatur^ ifiduas aftteminiffYaffe. 1 1. QiH minlltrabant antea,non ha- juerunt Mmiftcrium ftabilelibi commiHum , cx dirc- SioneSpiritus fandi , & Ecclclii^ elcdione. III. Ipxis Diaconiilis viduis quse miniftrabant pauperibus Sc perc* jrinis, manus olim imponebantur. Conctl Chjilcei. can.i^.

7. Bellarra. DiaconoYtim lYat temp^Ycfu(Y:fiiti% EuanicUttm egcYe.

PYoteil. Neque ab iniCiO fadum efthoc fempcraDia^' |conis : nequc m eo quidquam eft , quod non pollic tieri^ I vel a Presbytcro, vcl etiam a quolibet lidcli gravi , 8c le^ gendipciito.

8. Bellarm. DiaccniYum eYat baptixAYe,pYddicaYe, &c,ut docent fxemp/a Sttphani, & Phtlippi. AcloY.y & 8.

Proteff.I. Prsedicarealiquo modo, cx occafione , atque etiam codcm modo, quo Stc ' . & Philippus hoc fc- ci/fe narrantur convenit cuiL cii, fccundum men-- furam illam donorum quam acccpit. Omnss dtfltptiit, iltfpeYfi j tuangeli\ il ' ^onem Dt i. AcIoy. 8, vtYf. 4. - ' ' ' 1 captiva 'apudlbcL j . .;dicavit : & Rex nondun.. . . /.atus ab illa muliereinftitutusidcmfecit. Rujfm. Hb.iOt cap.io. E- defius, &Frumcntius, adhucprivatilndorum fucrunt praccones. Theodoret: Lb. i,cap. 24. Rujf. ltb.io,cap.^. Ni* tephJth. Ifcap. 23. Origencs , nondum impofitionem ma- niium adeptus in ipfaEcclefia doccbat £:4ub. lib. 6> crp.zo. quod ejus faftum abAlcxandro Hierofolymiuno Epi- pifcopo , ac Theodifto Ca:farienfi defcndicur illuftribus cxemplisEvclpii ,PauIini , & Theodori ^ quiidcm fccc--

Ec 3 ^-^r

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

C A P. I V. De difitnEliom Epifccpi^ & Preshyteri.

I . Bellarm. Exiflitqudflto :fit ne Presbji idtm omnino qud ♦ E^i/ccfus ac frAfcYtim Jure (Lvtng,

Protcfi •

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. 27

fnti^.. i. Quarftiohaccinflxtuitiiranobis, non ^nz^r- im , fcvi tantummodo , dejuredivtno jus humanum filere icbct in thcologip,ubiag!tur de vcrltatcac voluntatc di- -ma. Intelligidebet hxc qu3eftio,de Prebbytcris/.i^^^^rm* tlmstr,fcYmcne V doclnna. I Tzm. -^, 17. quomodo ctlam Epi- copidefcribunturapudEurcbium./ ^ cap. 13. o<T*iy->^ yposfwTf^. FuifTecnim inprimitivaEcclcfia , aliudetiam ;cnus Presbyteiorum gubevnationi tantum atrendcn- lum, teftatur Origencs, tomo 3. contraCelfum , ficut labctur ine]usPhilocalia,fif;>,i8. ubi,cum Cclfu^expro- )at doftoribusChilftiani^, quafi ftolidos quasrerent au- iitorcs : rcfpondet, inter aha , Chriftiano>idoaores pri- Tiodircerncrc,& explorarcfuosaudicoresiy^oS^^rocv/We^-: Sccxprobatis duosordines ftatuerc , unum mcipien- rium, ( quiabaliiscatcchumenivocantur ) alterumper- "cdiorum : 6c interperfcdiorcs , ( ait j ^rlrivsg Ttrxf.uhci ' u^g TO ^iKoTrevgiiv Tvg &l>;gy 0 rxg l.yssyxg 'cr^oTiivJ^v. &C. id ift, (intcipretcTarino) NonnuUtprApoJictfunt^ qm tnvitAm^ moTiseorumqutadmttttinthrtnquifant : ut quiturfiAcomittuntets lommunt idtu intndtcant : qui vtro ab tjlis ahborrent , cx antmo com-^ flexi» meltores quottdte reddayiC

2. Bellarm. Fuit anttquah^refts Aerii , mhUiMtereJJeintcr £^ fif(Opum & Presbyterum.

Proteil. I. Hujufmodihaerereosnullamentio habctur » in Conciliii> vel etiam in hiftoria Eccleliaftica. I !• Au- 1 guftinusexEpiphanio hunctitulum tribuit huicfcnteni : tia;interalias,fedinceitum fe fatcturquaenam elTetr^^i^- ^ lari$ deftnitiohdrettci : in prxfationc. Epiphanii autem tcm- * porchaercticus vocabatur Aerius , non proptcr rentcntia ' iftam , fcd propter fegregitionem quam una fccit ; fic e- nim Patres Concilii Conftantinopolitani primi , Camne /ixro quiincodicecanonum,cft 169. H.<rcticos autemdtcimusp ios qui oltm nb Ecclefia abdteaiifunt ; (T qui po/lea a nobis opiathema^ tiXatt : pYdter hos autem , & qui fe fanxm qtiii^imfiiem prcfiieri i7?<h e-miitj^ivug fubajfunmnt, fegrcgaverunt autemfefe»& adverfus canont^ fos nofiros Epifcopos con^regationem facttmt. Aerius fuit intcr hos poftremos forfan cjuoad hanc fententiam & ejus tuendi modum. Epiphanii autem defenfioncm quam fcntentias Aerii, & c)us argumcntis oppofuit, ineptam fuifie , Bel- larm.ipfefatetur acprobat. cap.i^. audoritas igiturc- jus,hac in parte,cxiguam vim habet* III. Si hasrcfibus apud Pontificios , annumerctur hasc fentcntia , hoc non cftmirandum: hasreticus cnim in papatu definitur , noncndit iis omnibus quA in Ecctefia Romana froverts traduntur. Dtil.i^. cap, NuUt Hserefis fuit oUin, fi quis Antipodas efre afftrmarec. Aventui. ^n^i/./^* 3. ^

Ec 4 3.ICiUrn\

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

88 L t L L A R M 1 > V S

3 . Bcllai m . Ecdefta CathoUcA, docet , jure divino » £plf<opatt \ Presbytcrtc majorem effe, tum ordtnts foteflate. tum tttam jurtfdtiti \ ne. CcHitl Tvtdefit. feff zi. Theelogi.tn ^ fent. difi.i^. Thom.2» i 5.184. a 6

Protefl. I. Mirum cft: Ecclefiae Catholicas hanc cfTe d( ftrinam , quse non potelt: ex ullo Concllio dcclaran , ni cx Tridcntino , cx luratis mancipiis Papae conflato : n. quc cx Thcologis ulljs,praBter Scholafticos. II. Coik Iium ipfum Tiidcntinum non definivit Epifcopos Ti e bytcris rupcrioresywre^^/jT/iwo.- quam\'is hocomniconat cgerint Hifpani^ut illis verbis conftitueretur canon.Hi< larchiam quidem dicunt dtvtna ordsnattcne QlTe inftitutnm fed iftam phrafin fraudulenter mfcruerunt legati,ex Tci tcntia Lanezii lefuitarum generalis , qui diftindioi cxcogitavit inttr jui divtnum &c OrdiHattoncm dtvin.im : II cnim diccbat eflede jure divino , quae aDco folopen dent,tam in univcrfali,quam inparticulari,& omnitem ; porc : Ordinationis autem divinas,quce a Dco folummo do vcniunt in univerfali , A: particularia homines cxfc quuntur. WFl. ConciL Trtdent. hb.7. III. Scholaftici nih omnino dicunt dejt^re divmo , quoad poteftatem propriar Epifcoporum. Solent quidem dignitatem quandam officium tribucrcEpifcopo , fupra Prcbbytcrum : ficu ctiam & Archipresby tero, Archiepifcopo , Metropolita ^ no,Primati,PatriarchaK, fcd intcr omnes veteres Schola fticos, neunusquidem rcperltur , qui iftas dificrentia pcti docct ex jt^rc divino. Durandm in 4. disi, 24. fatis a - perte indicat,fuo judicto, Eplfcopi fuperioritatem ex or- ^ dinatione ccclefiaftica pendere, non cx inftitutione divi- nMip q. 6. docct cxprclfe , Epifcopum nihil aliud eflc qnam Preshyterumpzrficlum ^ at4tcomplctum. Imperfcdi vcrc paftores non funt tales cx jurc divino, ab eo cnim cxigi. tiiv^ntomncsMtnistcritimftitimimpleant. 0/ 4,17. Totuir hoc myftcriumoptime cxplicatur a Cardinalc Culano , dc Concord. Cathol. /. 2, 1 3 . Omnes Eptfcopi , &forte etiam Prcs^^ lyteri» dqualtsfuntpoteftatis, quoad jtirtfditlionem, Itcet non excquu^ ttcnis : quod qHidem exercttium exequutivum ft^b certis poftttvts clati^ dttur.V reftrtnittttrs&c. unde ceffante caufa ftattti tUtus^ tunc cejfam iUapoptiva jura.

Argumcnta Bellarmini.

4. Bcllarm. Eptfccpus majorefl Preslytiro, ofdinis poteftate, ii^ que jure dtvino.

Protesl. Non audct Bcllarm. diccrc Epifcopum cflTc fu- pcriorem, quantum attinet ad Ordinen: : quia Scholaiti^ ci omnes contrarium docucrunt: mutat igitur phrafin ,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S 89 C riipcriorem eum viilt quautmn erJtms f.. SeU upcrior non poteft elle oidinis poteftate,qai non cft fu- crior ordine : quia ordo , cv poteftas ordinis , cx natura ci\ e divMno, pari palUi , vel gradu incedunt ; ita ut )i niatiir pci jus acpoteftacem.E: certe cum om-

reftas ordinis fit potcftas clavium, ac claves non a-

lOi. . - 3

are divino.

5. Bellarm. Soim 1' potat - teile

'^heoioYcto, Th.ophilaclo^ Oectimefno, Hu Yonyyno.

Proteih 1. lus divinum eft , quod divinitus promulga- ur. Deus autem non piomulgavit fuumju:>pcr iftos tc- les primo : eorum ig^tur teftnnonium non eft fafficicns )robatio,nili cx Scripturis loquantur. II. Nihil teftan- ur dcjure divino. III. Ne fadum quidem teftantur , lifi longotempore poft Eccleliae faciem primam, & di- ^inam. IV. Concilium Ancyranum contra teftatur. ?re5byterospofleordinarc,fcd wonm^/' <utM,j:ne Itte^ isEptfcopi. Hicronymusdefuo tempoic , :ns, in om- libus Picbby terum Epifcopo parem facK,pu^tcrquam iii 3rdinatione. Ordinatto4utem {judicio MariiliiPatavini,dc- ^cnforis Pacis,did.2, cap.15. UonfigmficatcoU^ " ' ''i facro'^ mm crdiMi4m»fd oeconomtcatnpoteslatem regHUniirjd ritu<^ Rcliqui velnihilhabcntad rem : vel ex prsejudici confuetudinc fuorum tcmporum loquuntur.

6. Bellarm. £jfe exjure dtvino ^ ut foli EptfcBpt ordincnt , inJ^ :oUigituY.quodhabebatur irritumift ciHtd in ea re fectfftnt^ q^ui vcriE-^ ^ifcopinon erant, Greg, III. & Damafus.

ProteH. 1. Non fcquitur ratio ab co quod k quibufdam, iifquc non antiquillimis , habebatur » ^&effede jure divtno. I r. Habebanturctiam irritas ordinationcs,/i«efifW(> Con-- cil. Chalced.can.6. 8rDift.70. cap. fanaorum. Sinetri^ bus Etifccpis , unacum Meiropolitanoper Vicarm Eptfcoporum : per tpfos Eptfccpcs dentqtie extra fuas dixcefes , abfjue venia, faclx. Et tamenPontificij non pronunciabunt talcs ordinationcs irritas effe jure divino.

7 . Bellarm. Soti Eptfcopi , ut oriinarii Miniflri , pcffunt confitm mare baptt:^atos : nec non temfla & altaria confecrare, Acl.S*

Proteil. I. De confecratione templorum & altarium non\aboramus- Parietes dcalbati,poirunt cftcparietum, &lapidum, uniciconfecratores. Scd confirmatio bapti- zatoriim , quatcnus juris divinl aliquid in fefe habet , Sc ex co fpeftatur, aequc faltem convcnit Prcsby tcris ac E- pifcopis* Saiis hoc probari potcft ex jure ipfo Canonico,

£c S dift.95*

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

90 BELLAILMINVS

clift.9^. & cvincituriIlaHieionymiratJonc,7«/Jm/i/w<: ChrsRo f aut quid pcteFt ccYpori & fanguini ejus Anttfcnt ! II. A poftoliis Att8. non fucrunt Epilcopi : non milli ad con lirmationcm ordinariam.

S. Bcllarm. Eptfufi id funt in Ecclcfi^.quoi crant Pontificesi ntetert teslamento : td Prestyteri aptti nou qu$d tUtc mtmres fxeerdo tes: P$ntificcsautem tbt jurtfdtBioiie majores erant faccrdottbus : cr^ & Epi^cojft Presbyterts.

Pfcttli. 1. BcUarminusantcadcPontif. voIuitfuiPa pas fiiigularcm poteftatcm probarc cx Pontihcisludaic ligura 6c cxemplo : hic vcro in imius Papse iocum fur rogatinfinitumnumcrumEpifcoporum. Et figuraeigi tur iliius, & argumcntifui utriufquc vimomncmpen mitipfc. II. Chrifti figura fuitPontifcxIudaicus, noi Papa?,aut Epifcoporum. III. Si Epifcopus eilct in no- voTeftamentoconftitutuscjufdcm gcncris cum Ponri ficcludaico , tumomnia illa quse fingularitcr ad ipi ui: fpcdant, fuiirenta5qucciare,& diftindc,nobisin Tcfta mcntonovo tradita, acillius omnia fucrunt in vctcr Tcftamcnto : fcd hoc ncmo fanus affirmabit,

Bclhrm. NuUa ratto patitur , ut dtfltniliorfuetit Hietarchia in teflamentoveteri» quamin novo.

Proteit.l. Miniftcrium cft magis diftindum , in Pafto- tibus,Dod:oribus,Senioribus,Diaconis,quam C Epifco- pus Papalis additus, faciat caetcros fuos fervos. I I. Ea- dcm ratio pcrmittit aiiam cfle ditfcrcntiam adminiftia tionum,in novo,quam in vctcri Tcftamento, quae volui: aiia circ facra adminiftranda, aiiam Ecclcliae formam ex- tcrnam,& aiias icges,nihii de diftinftionc ludaicae iimii loqucntcs. III. Qu^od autcm lioc argumcnto innuii Bcliarm. jurifdidionis poteftatc diftinguiEpifcopum ; Prcsbytcro , totum illudconira cft. Na"m i.Iurifdidic apud Iud2eos,non fuit penes unum Pontiliccm. 2. Epi-; fcopi titularcs. vcl annulares a Papa crcantu r , qui Epifcopa- lis ordmis liabcnt potcftatcm , abfquc ulia jurifdidionc; & inaiiorumEpircoporumDioecefibus , cxcquunturil-, laquas funtordinis. Azor. p.2, 1.3, c.29. lurifdidio i- giturEpifcopo non cft clfcntialis. Prcsbvtcros vcro, Parochos , vci Picbanos jurifdidioncm liaocrc , & cx* communicandipotcftatcm,ex jure ipfo Canonico, com^ inuni, liquidoprobar lohanncsFilefacus Theologus Pa- rificnfis, in commcntario dc Epifcoporum audoritatc^ cx tit. dc off. lud.ord. iib.i. Dccr. c. 3, fcd. I. 4. Non poteftate, fed excquutioneporeftatls diftingriPrcsby- teros ab Epifcopis ,idqucEccIefiaftico ;urefoio ^ docuit olim Kicokus Cufanus^dc concord* It 2^v;, 1 3 « Patet omnn

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

r

ENERVATVS.

i./;^ , & fvrte cttam Prestyreros , iSiqifal:s poteftati^rP' ^{'u^ fitcltoncmjtcti non exequt^tium^ : at^ol qutdemexercntti ^ * - um fHbcerttspofitivisreffringttHr , (^c. Vnie ceff^nte cMja ftnt-^ti Itus , tuHc c^ jfant ilU pofitiva jura.

9. BelUrm. ApjftoltlureJUvtn^, majores ftmunt feptuagintx ytfcipuHs : fed Epifcopi Apoftclisfucceiunt^ Presbyterifeptuagtnta, fcipults : crgo Eptfcopt Preshyterismajores funt jure dtvino*

I Proten.l. Nili afTumprionc Epilcopi iradicantiir fuc- • ^dcre Apoftolis, uc liat ctiam Apoftoli, vcleundem radum cum ipfisobtincant , idquejurc divino, fy llo- ifmus eltfalfus, quoad formam , & nihil concludir. I. Siautem ficintelliguur affumprio, tumnegatur, ut nanifeftefalfa. Bcilarniusipfe de Pontif. lib.4. cap.2^* sec habct verba : Epiftopt non fuccedunt pnprte Apoftotis , quo^ iam Apoftoli non fuertint ordinarit , fci extr.ioY.isnartt , & quafidc^ gati Paftores » qualtbus non fticeeittur. Eptfcopi nuUam partem ha^ ent vcrA ApoftoltcA auclorttarts. Eoiem moio fucceiunt Eptfcopi ipoftolts ^ quo Presbytert dtfctpuUsjZ. At conftat Presbyteros tlits> roprienon fucceierc: (edfolumper ftmttitHdinem. Nam cUfctpultilli '2. non fuerunt Presbytert , necuHumordinem aut iurtfitiltomm k • :hrtjio fufceperunt. IV. Sicut Apoftoliin audoritate Apo- kolicanuHos habucrunt fuccelforcs, ex confellione BeU arm. fic nec in ordinc Epifcopali ^ ullos potucrunt ha- )ere,quia ullum ordinem Apoftolinunquam habuerunt. - ' 'imul ( ait Bellarm. ibid. ) fuerunt tn Ecclefia ApoftoU & Epifc$^ '^^ icfei non fHccedtturpropric ntfi pr^ceiemi. Inoperis vcro parte ' lla , quxfemper eft Ecclefiac ''iria, Pre^bytcrifuo ) nodo fucceftbres funt Apofi a\\ : Epifcopi autcm :^ lualcs nunc dierum funt , nullo omnino modo. Si non-. i uilliPatrumludanriftiufmodicomparationibus, ufuni ' >oftcriorum temporum fpcclantcs, hoc j us di vinum non ittingit. Patres enim aliquando , ut Bellarminus fatetur ap. 15. dicunt Prcsbyteros locum Apoftolorum ^ imo ipfius Zhriftt.

10. Bellarm. Matth. 24, 2^. Fiielis fervus & pruiens » &C4 tacverba HtJartus» &csteri Patres ie Eptfcopi itfla ejfe volunt.

Protefi. I. Hasc eadem vcrba Bellarm. de Poncif. lib.r. :ap.9.intelligi contendit , deunoPetro , exclufis omnibus iliit>, etiam Apoftolis ipfis : quomodo igitur pofiint ad mnesEpifcopos extcndi? II. Si quibufdam Patribus ipplicentur haec verba ad Epifcopos , non fequitur indc ^uod propric fpedant ad ipfos. Origenes^ &c Remigius ppllcat ad omnes prxdicarores bonos. Chryfoftomus tiamadfeculares potcftates. Lyranus deniqueadom- nes. III. SipropricfpeaarentadEpifcopos, nihilta^ ineninde fcqucrctur^guodpertinct ad quacftionem.

6 ii.BclI.r

£e

.miu

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BELLARMINVS

11. Bellarm. ^/f.20»2K Sptritt^s SanrruuonflttNit 'v»^ fcopos rigere EcdefiMm Dci.

Prctefl. IftiEpifcopi tales fueiunc , qualc:> uiultoi habuifuna Ecclefia Ephelina, id eft, Preshyteri» licut e ^iifcrte vocantur. verf. 17. ^^^y/Jw^ i^r^^i^/^^y^s J^^^^^ Ho * uno loco juguiatur cauTa Epilcopali!» tota , ficut gloff; i * ipfa ordinaria in illa verba ex Hieronymo obierx at.

12. BelIarm. Stjure humano Epifcopt Presbjteris prdeffent, \ inventrctur ctrtc princi^ium ^liqHoi hujus inftttuttonti , poii Aj^ofto» • lica tempcra.

Protefl.l. Ncgandaeflrct confequentia , quamvisintcl- ligerctur de feciilo Tcrtulliani , qui primam facit mcn- tionem fummi Sacerdotis. Iple enim Tcrtullianus, nor potuit invenire principium variorum rituum , quoi .n tradtttomm prAtendtt auclricem » & ccnfuetudtnem confirmatr/cem, > De corona mil.cap.3 & 4. illos tamen ritus juris eflV viniPontificii ipli non afiirmabunt. A nobib vero, , . & tot feculis k principiofiimusrcmotiores, & annalibuj «li corum temporum deftituimur , iniquiilimum eft poftu- lare , utvclomnium confuctudincm vcterum initiun ccrtum inveniamus , vel cafdem agnofcamus proinftitu- tlsdivinis. Archicpifcoporum , Primatum, & Patriar- r charum,&c. Principium nondefiniunt Pontiticii : nequc ^ ideo tamcn praeeireillos Epifcopi^ diccnt , jurc divino. i a. Satiseft ad jurisdivinipatrocinium huicautillicon^ fuctudiniadimcndum , liprincipium cjus nontradatui in Scripturis, quse funt jurisdivmipandedae.

I^.Bellarm. 1^1^.-5,19. EpifcopusfitjudexPreshyterortnn, Protefl. I. NuIIaibi mentio tit Epifcopi, feii Timothci Euangcriftas. II. Nihildicitur dc judice ordinaria ju- rifdidtione armato. Accufatio enim recipitur ab a prastcr judicem. III. Presbytcri judicandi fuerunt rrcsbyteris,ficutProphctaB^ Prophctis, i CoriHth.ii^,^ Timotheo dum adfuitaftioncm totam dirigentc.

14, BcIIarm. Ignatiusy Clemens » Dicnyftus^lrcUAUs^ TertUi lianus tdem teftantur defuis tcmportkus.

. Prcteft.l. Clementcmcflcareccntioribuscorruptum; &Dionyrii fcriptaignota fuiifc ufque ad temporaGrc-. gorii,fateturBeIlarm. ipfein Iibello de Script.EccIefiaft, Ignatius cft ctiam dubias fidci : fedtamen ^tt Pontifiam intelligit Chriftum. Irenaeus nullam comparationem lubet Epifcoporum cum Prcsby tcris : fcd per Epifcopos intclligit Prcsbytcros illuftriorcs. Tertullianuspr^fi* 4cntiam Epifcopitribut Ecchfidhonori.

1 5. Bcllarm. OmniaConcilU, ettam MtirjfrtfHmn^ afolisEpif^ tofisfmreceUbrMt^ £t4fei.

Protefi.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. 93

Proteit. Hoc eft impudentia vincerc non argumcntis. iiirebius ipfe a Bellarm, hic Uudatus, difcrti^ vci bis te- tatur , Lrestjterds {T Dtaeonoi , fuillc in Synodo Romana. ib.6.cap.43. Prisbytefos& Doclores fratfHm tn vtUts y inalia >y nodo fuiire prasfenteSjCum aliis cx frAtribusAih.6.c.2^. nalia Prcibyteros & Diaconistnfimtou lib.7. cap.28.

16. Bclla.m. Multts tn hcis lepmt4S Presbyteros ab Eftfcofts xcommtinicittcs : tit^fquam ai4tem Epjcoposa Presbytcrts.

Prote^l, I. Nufquam legimu5 in Scripturis, cxcommu- li juscdeunius Paftoris : fed legimus cife coetus 1 Cor.5. 1 1. Poftquam Epifcopi fuerunt intro- ludi, adusejufmodi ipiis artributi folebant > quia pras^ \ierunt illis, non quia foli cos pefiiciebant.

1 7 . Bellarm. SoU Epifcofi foUum ftve thonum habcnt in Ec^ tlefiat ^t^od ift pottftatts tndtcinm*

Protefi. l. Diu fuit antequam Paftores Chriftianiha- buerunt thronos,quafi inlignia poteftatis. II. Piesby- teros etiam icffum fuum habuiiic in throno , objiclt iE- .r rius, & Epiphanius non ncgat. Hcr.75. Epifcopus fedetin throno: Cir Presbyter etiam fdet» Eufcbius ctiam teftatur lib. io.cap.4. thronosplures fuiife inunotcmplo, u^Tj^vTwy wf^i^iivrt^Kv. Plurcs crgofuerunt, in unaEcclefia , fc- ^ dcntes in thronis , & participcs cjufdcm honoris, ac po- tcftatis. Conciliumctiam Laodiccnum , can. 56. tefta-* -^. tur Presbytcros cum Epifcopo (cdiirciv tw tlr^fx^it , id cft^ iita quibufdam vcrtitur, in tribunalibus.

KArgumentanojlra.

Troten. ThiLl^ l. Miniftriunius Ecclcfia; diftribuun-# |fin Eptfccpos & Diacotios.

'Bcllarm. NominaiUa Eptfcopn ^ rresbyter» ApofloUrHmtemm ^ore commnnia faerunt omntbns Sacerdotibm» licet res ipfd& poteftatei diftinnd cjfcnt.

ProteR.l. Prioie capiLc, cum probanda fuitBellarm. diftindio,cxjurcdivino, intcrEpifcopum & Presbytc- rum , nc unum quidem attulit facrae Scriptursc locum» quo res & potcftatcs iftae diftinguuntur. Nunc autcm concedit nomina hasc fuilFe communia. Ex ipfius igitur conceflis, concluderc nobislicct, nullam omnino vel nominum , vcl poteftatum diftindionem , inter Epifco- pum & Presbyterum tradi in Scriptura facra. II. Si rcs ac potcftates, tum temporis fuiiTent ita diftinftac, quemadmodum nuncfunt; fuifTct profefto aeque ridi- culum, nominaipfapromifcua ufurpare, acfijamquis fcriberet ad EptCcopos er Diaconos Romanos. III. Si fuiflcnt nominaiftacommunia,cum tamen rcipfa ( ex fentcnti;^

E e 7 Bcllarm,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

94 BELLARMfNVS

B llarm. ) unus rantum fuit Epifcopus , & PresbyterF pliires , praepoftcrumadmodum fuiflet, Prcsbytcrorum nommc & numcro prseterito , Epilcopos inpUiralinu* mcro nominarc. I V. Ex ipfis Pontiliciis, non pauci a-. gaofcunt evidenriam hujus teftinionii tantam cire , ut resipfas tum temporiscommuncs fuiflc , non nomina t;mtum, cogantur fatcri, Sic Caidinahs Contarenus , in illum locum ; Eo tempore, qut Presbyteri erant , erant eti^m Eft^ ptfccpi ^Vierqt^eorddconferebatur Presbyttro. Dion Carthuf. Per Eftfc^pos inieiUguntur Preibytcrt ( ut Haymo affcrtt ) unde dtci folet , quod tn Prtmntvn Ecclefia , Eftfcopi non difltnjucbantur k Sacerdom ttbus. AzoriUSlefuita, p.2,l.3,C. l6. Apo/IoUrum temporsbus p ifltm Preibytcrt^quiincivttattbus con/Htuebantur,fimul ett4m crant £ptfcopi.

19. Protefl. Ttt.J»^,7. Presbyteri funt EpifcopL Bellarm. Nomtna eo tempor^ communia erant .

Protest. Quamvis cxcufari poHct,fi cx prasjudicio, fim-^ plicior aliquis fic intcrpretarctur falutationcm prsecc- dentem; hic tamen,ubi i es ipfa, potcftas, & proprieratcs Epifcopi , seque incommune tribuuntur Presbytero , ac nomen, talefubtcrfugium non eft fercndum. II. Slfo-. lanominahocinlococommunicentur : debuiflrt nobis dicere BcHarm. utriordjnipropne convcniunt rcs ipf^e, quae habcntur, v.6,7,8,9*

20, ProteH. I Tim. I, 3. Apoft. pracccpta tradit dcEpi-- fcopis tantum & Diaconis , Epifcopi /gitur fucrunt pi cs- byteri, alias non fuiflent praetcrmifli.

Bellarm. Sub nomtne Epifcoportim compreheniuntur etiam Pref^ iyteri. Paulus enim generatim infiruere volutt CU rum untverfum.

ProteH. I. Ad naufeam ufqueobtruditur commcntum idem de nomine. Sed in omnibus locis communio nomi- nis concedatur hoc clarc importat communionem etiam rerum. II. Si hic gcncratim tantum inftruatur Clerus, locum illum indicari nobis poftuIamus,ubi fpcciatim in- ftruitur Epifcopus a Presbytcro diftinftus. III. Ra- tioncm cxpofcimus,quarenon, & nomine,& inftitutio-- ne , asqucdiftinguaturEpifcopus^Prcsbytcro , in novo Tcltamento,acin veteri,Pontifex aminoreSaccrdotc, fi limilisfuitdiftindio munerum.

zl.Protefl. i Tim.^A^.. Timotheo impofitae funtma- nus Pre^byteri : non igitur tum tcmporis erant alii Eplfco- pi Prcsbytcris majores.

Beilarm. Nomine Presbyteriiintelligitur chorus , ftve ccetus Prefm hjterorum» id e/?, Eptfcoporum^ qut novo Eptfcopo mAUusimponunt.

Protefl. I. Coetum fuiflePrcsby terorum,id cft,Epifco- jporum, dumcQnccditBellaim. fi fimplicitci agcret , to-

cum

j:

1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 95

um conccdit aigumentum. 1 1. Si vero coetum Epifco- orum illum quiimpofuit manus Timotheo , conllarc ultextalibus, qualcs nunc Pontiticio Epifcopo novo nanus imponunt , & voci vimfacit , & Apoftoli menti* :umenim iftiufmodi Epifcopi nullum cxcmplumpro* BOf!!jei§ crtBellarm. cx Scripturis , unde colligit talium homi-i

kSn mm coetum ? cum ctiam ipli Apoltolo Paulo Prophccse ^ k Dodtores, non Epifcopi manus impofucrunt, ji^l.i^^ Cjfii}!f;ii»*t2*3. nihil magis cll confcntancum , quam fimilcsPro- ^)hetas & Doftores, una cum Paulo ^pcrprofhcttam Mmtm^ ofittonemanuHm, Timotheo bencdixiirc.

22. Prc//ff. ^if?.20, I7>i8 & i Prcsbytcii &

Epifcopi funt iidem.

JBcllaim. Nom:na^ c0tfmp$retfuerecmy,U4r!,j, & pYopt.Yrain 7n /ocis, vcYi EpifiOpi prtshyti riappeU.intur.

Trotefi. I. Si vcri fucrc Epifcopi,omnc5 qui litj^ in io- :is compcllantur , tum nuilci Epilcopi fucrunt unius & yufdem civitatis. II. Si unu^ aliquis coeteris major,&r > cui coetcri fucrunt Baihvi ut Thomas loquitur, aut fervi » juae Phrafis eit BelUrm. in prxfat. tum certc injuria eft ipfa fafta , quod linc difciimine codem modo cum fcrvis fuistradarur : & rcliquictiam fruftra vocatifuerunt E- phcfo, Miletum,utilla mandata accipcrent, qufle proprlc ^ ad Epifcopum fpedabant,& non ad ipfos, nifi ex manda-. "^to&confcnfuEpifcopi : aquo ctiam & potulflcnt ea- dem commodius audirc , atquc ctiam debui/rent , antc-^ quam corum quidquam cxecutioni mandari pollint. III. Si nomina tantum fucrunt communia , tum certc nequcPaulus , ncquePctrus rccte difpenfabnnt prcecepta quae tradidcrunt illis,dum dc officiis tam diftinais, nihil prseceperunt quod communc noneft ordini infcriorl, niajorcmillumEpifcoporum nulla propria inftitutionc infoimantcs , ncqueinferioribus vetbo uUo innucntcs , quid fuperioribus illis,debebantobfequii.

^3. rtotcH. Hicronymus in i . cap. ad Tit. tcftatur, JE"* pfcopos magis confu^tudineyquam /i/ ? * ts DominicA ^jtritate,Pref'* iytern ejfemajores : C" m cormnuni .i L^cclefiam regere. Et in C- piftola adEvagrium dicit , jipoflolumper(picuc docere eofdem iffe Preibytcros j quos Epi^ccpos: tk cx ejus vcrbis , mamfeftifiime eomprobari, cunicm ejfe £pif opum^ atque Pre^byterum. '^^^ Bellarm. I . Hac Huronymi vcrba aliquipic interpretari conan^ ' turJi nomintbus Efifcopi,& Pnsbyteri^non dt ipfure. yit certevetba iUa : Communi Presbyterorum ccnfilto , EcclefiA guhernabantur. Et iUa : magis confuetudine, quam dtjpofittonts DomimcA veritate , Prr/i byteris effemajores^ ^TCt aliud fignificm p iHamfBlam iommunitatem ^oiAbulotum.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

96 BELLARMINVS

Pretefi. 1. Nova haecpictas cft,vcl pia^^otius frausPon- tificiorum , quz excogitato commenio , ut in Indicc Expurg Belg.difcrtcfatentur , vetcrumteftimoniis/i/i^»^«wr fen^ famcommodutnf nonipiis audoribus , fcd Curiae Romanae 1 1. Cum Eellarm. hic fatetur Hieronymi tcftimoniurr nonadmitterecommcntitiamillam interprctationem,d< eommwiitatevQcabuloYum^l^citc^^nofcnyHicvonyminri fc ' ^ bere adverfarium , & innumerosinterprctcsqui Hk nymumfunt fecuti , atqueadeojus ipfum Canonicum, dift.9^, in fubtcrfugio illo Catholico,quo omnlbu:^ Scri- pturae teftimonii^>,a nobis in haccaufa produd:is,illude- rcconatur : Nommaeoteml^orecommuniaeraHt. Hicronymus cnim eadem illa teftimonia, omnia & fingulaprofcrt, ad fuam fentcntiam confirmandam , Epift. ad Evagrium : (i igitur Hicronymus aliud fignificet q^uam communitatcm vocabulorum; ncccireetiam cft ut cjus judicio,aliud ctx- am fignificetur in ipfa Scriptura.

24. Beliarm.2. SententiaiUa»quA docetMicronymum veHe om^ nes Presbyteroifuijfe Epifcofos , quia dua iftit dtgnitates omnibus Sd* cerdotibus pimo lUo tempore dabantur; non planefattsfacit.

Protesl. Non fatisfacit rcvcra,fi Epifcopatus & Prcsby- teratusj)roduobus muneribus, in unum homincm colla- tis (quas cft fccunda tabula naufragium patientis Hicrar- chiae: Jfatis tamcn indicat,Pontificios modeftiores agno- fccre , quseduo jamhabentur munera , Apoftolorum tcmporc fuifljcconjunfta in una & cadem periona, & in una ejus vocationc.

25. Bellarm.3. Michael Medina ajfiYmat Hieronymum idem tmnmo cum Acrio fenfijfe & in eadem hArefifuiffe n , Aw gufltnum»Sedultum^ Primafium^ChYyfoftoynum/rhcc.i.: ... . , Oecume* diumt & TheophylalJum. Scd h^cfententia eii valde inconfiderata.

ProteH. Simplcx & candida eft hacc Medinas confcfifio quoadfummam rci : ncquc jufto uUo argumento a EcU ■arm. rcfutatur.

Bellarm. I . Hicronymus ubique agnofcit Epifcofum ejft majcrem Tresbytero» quantum ai oriinis poteffatem.

ProtcH. Nufquam hocagnofcit , dcjurcdivino,aut de remporibus Apoftolicis : nequc potcftare ordinis , Epi-« fcopum (dc fadoj anteponit , fcd ordinationisflc fimi- lium rituum direftionc quoad cxercitium.

Bcllarm.2. Hieronymus etfi juredtvino > agnofcerd nbnvidetur % difcrimen inter jurifdifHoncm Epifcopi, & Tfeshyteri : agnofcit tnyneH hoc difcrtmen introduilum fuijje ab co tempore , quo diflum eft. Egi fum Pauli^egoApQllo, ego autem Cephds vel quofrytpta eft epiii. l . ai Or.4. idque ab Apoftoln ipfts.

Prmfi. Futilius & turpius multo cft iftudcffugium^

quam

'I

1

V

1'.'

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 97

juam priora illa duo tuei unc > quae Bcllarm. ipfc rejccit» ^am 1. Hieronymus dicit introduitum elfe hoc difcri- ncn poftquam sn popults^non poltquam CoYinthi dicebarur, g$[Um P/tt4lt,cgo ApoHo^&cc. vcrbi:> autem Apoftoli utitur, u tormula concmna,fchifmatisdelignandi. II. Hiero- lymus ex aliis Epiftolis , quas fcript^ funt, longo inter- /allo,poft priorem,ad Corinthio5,probat Prcsby tcros >ifcopis efle pares : ficut Bellarm. obfervat. I 1 1. Si hoc lifcrimen ab Apoftolis introdudum fuiiret ex occafionc chifmatis inter Corinthios exorientis , & in rcmedium y us; Paulus aliquam fecilfet menrionem hujus mutatio- iis>yel faciendse, vel fadse : quod tamen nufquam appa- :ct ipfi in mentem veniire. IV. Hieron. expreffedicit 'cnfuetuJme hanc mutationcm fadam, ^ in epift. ad Eua- 5rium,oftendit, Alexandrias, non nifi tempore Heraclae , & Dionyfii, id cft, altero feculo poft Ecclefiam ibi colle- 3:am, conftitutam,difcrimen hoc fuilVcintroduftum : & fuo etiam tempore difcrimen nullum fuilfe , nifi in ordim uatione.

Bellarm.4. HicYonymui inilla fuAf nonndeo confians

videtur : ut valde proha,bile ftt^ cum non omn.s,. , l iumfut/fe.

Proieit.\ci'h^ ejus funt in Epift. ad Euagr. Apofiolus pcr^ ffficue dacet : manif fiifiime comprobMur : parva ttbt videntur tantO'^ rum vtYorum tefitmom.% ! Haec non funt verba dubitantis , quasBellarm. ad fufpicioncmincertitudinisHierony mo atiricandam argutatur, nullius funt momentij Si tamcn fuiffct Hicronymus inccrtus , cx duabus ejus fentcntiis , capotiuseflct ampledcnda , quam ex Scripturis canrir- mat : negleda illa, quam fine Scripturis admittit.

26* Proteil. Ambrofius inEphef. 4. docct , primum PrefbyterumolimEpifcopufuific vocatum : & i r/m.3. Epifcoporum & Presbyterorum unam cflc ordinatione, Bcllarm. I . Loquttur folum de rnxionc fuccefiionis Eptfcopcrum. Frotcil. Tum nuliam caufam habuilFct dicendi \ Nonper mnia convenirefcrtpta Apoilolt^cum ordinattone qud nunc tn Ecciefia e/f. Tum ctiamfihc ulla rationc protuliiret cxemplum Epifcopalis privilegiiPresbytcris etiam communjs: a^ud JErfptum Preshyteri confignant, fiprxfens non fit Eptfcopus.

Bellarm.2. Ambrofius in i Ttm. 3. docet Epifiopum majorem f/fc Presbytero : & tdeo a Prabytero Epifcopum ordtnan non pcjfe: quoi Presbytcr non hxbcat Eptfcopalem ordtnattonem.

Proteft. Nihil horum docct , de jure divlno , nequc dc puriilimis & primis Ecclcfise tcmporibus: fcd planc con-. tiaria.

27. Proteft. Chry foftomus in I Tim.-^.homAi. dicit tr Eptfcopum at^ue Preshyterum intcnffe furme nihtlirc. Sic etiam

Piima-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

BBLLARM INVS

Thcophilactiis , & Occumcnius, in eunifcr

l

Pnmafiii? , lociim.

Bellarm.I. Itdfmteflautur £fifco^s crdhure fo/fe Prestyten ncn poffe

Preuft, I. Exconructudineforfan& inftitutionehu mana , ut Hieionymus jnterprctatur : non ex jurcdivi 110. II. Ncid quidem teftatur ChryToftomus , ad Epi 1 fcoposordinationem itapcrtinere , ut Presbyteri noi . poilint ordinare : fed /« ordmatione £pifcopo< effe fuPeneres / ic ij cft , primaspartes habere. III. Quicquid illi^ tribi i:i ordinatione fupraPre^by teros, Cnrvroftomi ju( cft ferme nthitt & in juYirdiflione Aquantur

JBeIIarm.2. Hi auffere$Ioquu?nur d tfiu, ^ qtiA HHuu modk Tresbytem couvtniunt : tale autem nihU ejt , mfi eritnMio , prx<tpUi facerdetum»

Pm^/?. I. Loquuntur gencralitcr : Niht/ftrme : felaordi^ nattme, II. Ne dcOrdinationcquidcm dicipoteft, quod» nullo modo Prcsbytcris convenit,ficut Bcllarm.fatis in tcllcxineapparct ex eo quod Siddit , pracipue faccrdotum. Ne-- qucverc tamen hocadditur. Nam utDurandus inR tionali, /.2,r/i/>. defaccrd. teftatur ; fecundum canentcam tr iitionem^ Pr^sbyter cum ordinatur , Epifcope eHm benediccnte^ & ma num bcnedtilertam Jupra caput ejus tenente » etiam cmnes Prcsbyteri^ quipYAjcntes funt , manus fuas juxta manus Hptfcopt teneant fufr^ §aput iUtus. Spirttum fanflum inve:antes.

z8. Protefl. Theodorctus inPhilip. I. aliquotics repc^i tit, Prcsby teros fuiifc , quos Paulus Epifcopos appcllat.

Bellarm. I . Docet quidem ecs nominhabuijfe Epifcoferum : fei Veres Epifeepes nomine Apoftolerumfelitos te tempere appcUart.

ProtiiK lllud ita docet,ut quilibet intelligcnb poHit vi- dcrccum cx Scripturis vcredocerc, non tantum dc no^ mincfed & dc reipfa : hocautem itatradit, ut BcIIarm» ipfe non aufus fueric tam futilem obfcrvationem ab ipfo acceptam intcr argumcnta fua urgere.

Bellarm.2. Idcmanner docet tn ir/m.3. EpifcoposmajQrcin di^ttatem ajfecutos rjfe.

Preteil. Non juic divino.

^^.Preteil. Auguftinus r;>i7?. 1 9. ad Hicronymum , fic ait, quamvis fi^cundum henoYt^m vecahulajam Ecclefia ufus ebtinuit^ qt$od Eptfcepatus Preshytcriemajer ftt » in multis tamen Auguftinm t Hiercnymo minor eH.

Beilarm. Senftis eft.ante Chtiftiana tempora.ncmina ifla»Epifc%< pu^ & Presbyter.nen erant honoris vocabula : nunc autem funt: ©* /Jr- ct^ndum hac nemtna^Auguftinus, Hteronyme mjfjor f/?, quamvis altis mttlttsnomintbus Au^ujttnus Hterenymc miner fie.

Preieil. I. BclUim. Auguftinumfacic otiofc, & ineptc,

philo^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

EKERVATVS. 99

feilofophaiijde nominiim urii,qui fuit antc omnia Chrx- '"ana tempora. 1 1. Nullas talis ufus fuit horum nomi-^ m, ante Chriftiana tempora , fine fignilicatione liono-i IS. III. Facit Au^uftinum illud iibipro fcopo habuif- cpropofitum , ut fe majorem Hieronymo praedicaret : (uod cft plane conrrarium euis menti , In fumrna Bel-» arminus ita nugatur , ut faciat Auguftinum infanirc*

C AP. V. De CMatu.

^artaquaeftioeft , an caelibatus fit necefTarium anne- xum cleiicorum , vel ordinum facrorum r Pontificii aflirmant , nos ncgamus.

I . Bellarm. Cditbatus, & vctum antinentU» ordinihus facris eft xnnexum » non qutiem jure dtvino » fed tamen jure Afoiiolico , anw^ \uifitmo, reiltfitmo > & aqutftmo^ CT c^t^od nuUo modo expediat • ut hoc emfore relaxetur.

Pretefl. I. Obfcurc , & fophiftice agit Bellarm. quod : jm prius ordines Ecclefiafticos promifcuc defenderat , finc ulla diftindione eorum in facros, & wow facros hic fu- bito fine ullaexplicatione , nedumprobationciftius di- if. ftinftiuncute , ut legitimac , obtrudit nobis quasftionem (jr deordinibub/Iiirii/quo nomincintelligit,nonomncsor- ;>.dincsquos vult Ecclefiafticos eflr,& ritu facro confcrri, pffiiiired folos Presbyteros,Diaconos,& Sabdiaconos , cx do- ^ ftrina Scholafticorum, in fent. 4. difl. 57. 1 1. Sophifticc ?tiam confundit caltbatus annexum , cum voto continenttA , in i- Ihi ordinibus facris. Nam ut Durandus in fcnt. ibid. do-i cer, indtcitur conttnentiaoriinAttStftve confentiant» fivcnon» ordo non mpe.lit^aut dtrimit matrimonium rationevcti aijuncU : qr$ta ex nuU§ fiatuto votttm fotefl in t^ngi aJtcuifaclo , nifi vevens voluntarie eonm fenttat, etiamft verbo diccretp & mente non confenttret. II I. Abf-* quc ulla ratione , aut fenfu , jus ApoflMcum fingit univer- fale & perpetuum,quod non eft <f/w;f#m,eadem etiam ra- tionc,j/#s Profheticum clfet non divlnum : & fcripta etiam Prophctica , & Apoftolica , diftingui poflent k Scriptura divina. IV. Nullum omnino eft inftitutum, univcrfale fr redum^aequum,quod nullo modo exDcdiat, hoc tcmpo- W re, in ullo loco, relaxari, quod non eft juris divini. BcU W ^ larm. igitur fibimetipfi contradicit , dum huic caelibatui lOmnia illatribuit, & detrahit fimul juris diviniaudori- , tatem. V. Difpenfatio relaxans, fi locum haberet in hoc A iiegotio,vel hoc tempore , alicubi faltem , expediens eft, I.Vcl nunquam potcft cxpedire : quia nulla caufa relaxa- ,.-|Xionisfingipoteft: , quas nonaequc huic atquc alii alicui ■ tcmpori

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

I^^ BELLARMINVS

rempoii convcniiet. Haec igitur claufula gratis ( ut junt) adjicitur ; nequc in fequcntibus uUum habct pio^- bationis colorcm anncxum.

Argumenta Bellarmini.

2. Bcllarm. Probatur Scripturis : acprtmumTit. 1,8. cport€t / / • . pnm fffc caftum, & comtnemcm. ^ i

lYotcsl Quod cx Scriptura: prasccptis probari potcft,iU lud proculdubio cft juris divini. Bcllarm. ipfe cap.7. ta-i lCtiiY pr^ccpta Dei f^ccrc rem ejfe dejuro dsvino. Cum igitur an- tca conccirit,ca:libatumiftum non cfre juri^ diviai,prae- monuinc videtur , fe hujufmodi Scriptura: loca, vcl rx- xse tantum caufa , vel contra confcicntiam fuam , in ifta caufaproferre. II. Ciiy?;#m illud non legitur in authenti- ca veilione vulgari : ncque ulla reddi potcft ratio, quare vox Grseca ( <ruu(f ^ x*/ ) magl^ ibi figniticet caftitatcm c^li- batus,quam 5 . ubi tribuitur maritatis: aut verf. 1 2.

ubi officium notat , ab omnibus nccefrariopraeftandum. III. Continentia ctiam,non virginitatis cft propria,fed omnium Chriftianorum cft in omnibus. 1 Cor. 9^ z^. & hocinloco adomnia extendttur quAindtgcnt frxno , utCajct. notat. agitur cnim dc maritls & patribus libcroru a;cr/.6.

3. Bellarm. 2 Tim.i,^. NemcmilttansDeo impltcate fedt-- bct negottts fcculartbm :fed talta funt ntipti^.

Proteft.l. Nuptise cxfc, non funt ncgotia ncccflario implicantia,funt cnim qui habent Hxares.tc camcn quod at- tinct ad implicationcm , funtut non habentes. I Cor. 7,22. II. Datur uxor piain 4/<x;/i«f7i * noniri impcdimcntum^ tam in vita fpirituali,quam in rc familiari. III. Eadera ratione concludi pofTit, non dcbcre miniftrum Ecclclii^, domuifuaepr^cfTccontra. 1 rim.3.4. IV. BtlUrm.con^ tendit alibi {de Pontif r.io. ^ regtmen poltticum tftis verbii nonprohtberi , fcdfoUicitudtnem illamnimiam » quaprohtbeturetian$ tatcis. Mirus cft interprcs Scriptursc Bellarm. quiRc-' gnum & Prlncipatum mandatum cxtra fccularia negotia ponit,& conjugium iis comprchcndit: qui eifdem vcrbis nihi! prohibcri contcndit,quod in laicis probatur,quibuS conjugio vult miniftrisEcclefi^mterdici.

4. Bellarm. lCor. 7,^. Vacandum eft ccnjugtbus^confenfu^Ai tempus , ab opere nuptiarum , ut orattont p^fiim tnftare : ergo hominel fairati perpttuo debeniab opere nuptiarum, quta quotidie crationi tnfi^ fteredebtnt.

Frctefl. I. Quod Apoftolus dicit , intelligcndum cft de orationc cxtraordinaria , quasjcjunium habct conjun- {tum : utvacetisjejunio&precibus. Talibus -Jutcm orationi- bus facrati hommcs quotidie non inlifluir .II. Hac ra-

tionc ,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

B N E R V A T V S. TOI

lone, facratis etiam hommibus pcrpetiio abftinendum ffet a cibo : jejHuto &prectbm III. Slmilitei etiam om-. ibus Chriftianis abftinendum cnTet pcrpetuo h nuptiis : mnibus enim dicitur,i«J^y?wr«;rr or/i/f * i Theff. ^,verf. 17^ avid certe uxoratus, frequentior, & fpiritualior fuit ia biationc, quam facratorum Papalium quifquam.

5. BcUarm. Inveteri te/famemo,cominemta nb uxofiius fuit yc^ quifita» in ti$ qui Deo fropincjuaturt erant.

Proteil, I. Continentlaa conjugioin veteri teftamcnto k nullo facerdotum ordine requirebatur. 1 1. Nulla (in^ gularis continentia prsefcribebatur orantibus , prophe- tantibus, &c. Sed tantum cacrcmoniales cultus partes quafdam traftantibus: ab iftis autcm caeremonialibus ob-« fervationibus veteris teftamcnti non tantum fimile ali- quid externum, fcd & ampliu^ multo concludcrc,inno-i \ o, cft ludcrc cum fandi

Bellarm.6. Probatur teptmoiius Cpnauorum* Protcii. I. OmniaConciliorum decreta , non funt juris Apoftolici. II. Nullum unum Concilium gencralc an- tiquum profcrt Bcilarm. difcrtc confirmans illud quod cft in quaeftione.

7. Bellarm. Probattir teftimoniisveterum Pontificum. Protefl. Non ita veterum quin praecurfores fuerint

Antichrifti.

8. Bellarm. Probaturtcfltmoniisveterum Patrum.

ProteR. Eorum fcilicet qui larvatse & imaginariae fan-* ftitatis laudem & admirationem , pervcrfa quadamac- mulatione, quali contagioncquadatn , contraxerant ab Eiraeis,Marcionitis,Eucratitis,Originianis, Montaniftis» & aliis hoereticis. Ex his omm*bus tamen non probatur^ coelibatum , ex jurc Apoftolico , univcrfaliter fuiffe Pa- ftoribus in primitivaEcclcfiaprasfcriptum,

9»BcIIarm. M.^itri-montHyn impedit munt4$ facrtficandi : quia. mixtam habetimfuritatem eir polluttonem > non qua peccatum fit , fei qua ex peccato tamen nata fit.

Proteft. Talcmfaltcm impurltatcm circumgeftant fe^ cum fcmpcr omncs tilii Adami, Chrifto folo excepto : & rcvcra folus Chriftus idoncus fuit ad munus facrificum Vcre ac proprie cxpiatorium ofFcrcndum.

10. Bellarm. Impedit ftudtum orationis & Ic fltoms.

Proteil Davidtamcn uxoratus,feptics dc dicorabat, ia lege Dei meditationcm fuam habuit, interdiu & no<iu.

1 1 . Bellarm. Impedtt efficaciam prddtcationis.

Protefl. Illius nempe quas in humaRispraefumptioni-^ bus, non in divinis prasceptis verfatur. 12 1 BcUaim, imfcditmmt^ft^rAUm.

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

102 BBLLARMINVS

Prctefl. Pi out impcdiebat eam in Apoftolis , & Pro' phctii>.

I 3 . Bcllarm. Imfedit curam paufemm» hoffitAUtatemtbtnigni^ tatem^ & eogit CJtfi^os ex avaritia vtndi re facramenta*

Protell. Virtutes illas inconjugibus rcperiri, Scriptura ubi^uetcflatur : vitia contraria vidit ohm Salomon , in unocutdeeftfccundui : £cclef 4,4 & totus munduS hodie cum execrationc videt inMcrcatoribus Romanis.

14. Bellarm.I. Imfediret facramentcrmm adminiftratwncm ^ t'ine entm vix dtftinguerentur Ctertct a Laicis. • '

Proteft. Difierencia igitur fcre unaClcricorum ^ Lawf cis,apud Pontificios, in eo confiftit , quod Laici foli pof-^ lint uxorcs habcre, & Clerici tantum concubinas.

Haec omnia impedimcnta aBcllarm. fidtacfrc ad fu* cum facicndum imperitis,fatis apparct cx eo, quod fatc-« tur ipfemet,r4^,l8. ILccUfiam Romanam^muhtsjam fecuUs pcrm mififf GrActsfaceriottbusufumusoYum: quod nihilaliud ciVct , (li impedimcnra talia eflcnt in matrimonio qualia Bcl- larm. fingit ) quam ip/is ptJkinitttvc hnpHritatemvel poliutto^m nem facrific*kndt munertaivetfam : carnalcm dtfpofittonemyorationi eUHiont repugnanttmi effcacis prsdtcattonis obftaculum: curd faftorom • Its corrupttonem : nvaritiam & fymtniam tt^rpem : & confuftonem or^ dtnts tottus. Tales autem pcrmilfiones ac dilpcnlationcs nonfoletPapa praefeferrc, ncclcfuitag jadarc. Idera ^ ctiam ex eo manifcftum eft,quod matrimonium Pontifi-. ci s eft Sacramencum confcrcns giatiam fandificantem , quse certe non eft cfFcdum caulae opcra gratiae Cc impc*» dicntis, quemadmodum Bellarm. hic nugatur»

%ArgtimentA noflra.

lt;.Protefi. ir/m.4, 1.3. Dodrina dasmoniorum cll prohibere matrimonium.

Bellarm. I. EccUfianonprohibet matrimonium : fedfolumrem qutrit eam condttionem tn its qut inii tart volunt facrts myfttrtts.

Proteff Qiii rcquirunt caelibarum piohibent matrimof- nium : fcdPontificii rcquiiunt cuelibatum : ergo piohi-» bcnt matrimoruum.

Bellarm.2. Eulrftanoncfnfeturprohiberejudtctaforenfta^nec ^i*^ offictum tortorts, ettamfi noltt talia ah EccU fiaftias fit ri. _ *

Proten. Imo veio,li pro audonrate,.aut impcrio, nolit talia abEcclefiafticis ficri , prohibet illa ab Ecclcfiafticis fieri.

Bellarm.3. jipoflolus notaieoSf quiabfolutt nuptiasut maU

frohtbtbant.

irotcfl I. Apoftolus notflt , ipfam dcdrinam nwptiajj prohibcndi ciTcdciiriiwmDafmQnioium ; licut auiem

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 1^5

eneniim efl ve icnum, live abfoUite , livc ex conditionc ropinetiir ; fic etiam dodrina diabolica, maaet diaboH-^ ijdvc condionaliter proponatur. 1 1. ApoftolusT/e^r/" ; ^ •4. illam prohibicionem damnat qua^ libertatcm illam ifringit, quam creationis lcx, & jus divinum conceflit ; " Bcllaim.ipfc concedir,jure divino, liberum efle ma- onium cum Ecclcliaftici minilteiii conditionc. I. Apoftolus verf.i. difertc notat , dodrinam illam iabolicam ellc quae opponitur dodirlnas a fe traditae.r 5. piriU4S auttm diferte docet. Sed in illo capite docuerat y untus oris virum pojfe pjfe Epifcopum verf 2, 4. Pontiricii ab/blute amnant nuptias,in ratione illa Syricii Papae : ^ui in came mtf Deo plactre non pejfunt» ad Himeric.

16. Proteft Paulu^ inter Epifcopi virtutes , numerat onjugium. i.Ttm.i Tit.i-

Bellarm. Falfum eiif Pohium ^nurddtes & vinutes ahjolutiE'^ ifcopt^ poncre conjugium.

ProteR. Non ponit quidem tanqnam Tpccicm virtutis : «cque hoc volumus : fedponit tanquam conditioncm ^ ixx optime convcnir, cum fumma Epifcopi perfcdjone* ?• Pr$tefl. Apoftoius , Hri^. 1^,4. Citraexceptioncm ronunciatconjugium honorabilecfre in omnibus.

Bellarm.l. Si omniumconjugia fintfjonorabilia^ tum confangui^m 'icrumt & tnjuffu parentum ccntrafla

Protefl. I. Non fequitur : quia omnium quagdam con-« ugia poffunt efTe licita, & honorabilia, quamvis non ta- ia. II. Conjugia intelliguntur divino jurc pcrmi/ra; (ualia facerdotum cfTe, BcUarm. non ni^gat. Bellarm.2. HonorAhile tfl^ in omnibus Irgittme conjuniliSm ^ Proteit. Illi autcmomncs legicime conjunguntur, fen- cntia Apoftoli, qui non Ciintfior:atore<s & alulieri , Divino ure damnati : ibid. Ergo & facerdotcs. • IS Proteil Apoftoli habuerunt uxorcS. i Cor.g.

Bellarm.I. Neneii cmmno certum^ qui ex^^pcftJts^ uKores ha^ uertnt, & qutn§n habuerint

Protefi. Qiiafi hocclfet inargumento robur, hos autiU os Apoftolos^ potiu5 quam alios habuitfe uxores, & non n eo, quofdam corum habui/rc, atquc adeo caetciis fuifTc iberum, habere> vel non habcre.

Bellarm. Z. Certum eft eos ex Apoftolis , qtu habuertmtuxores ^ oHquam rocati a Chnftofuertmt» offctc conjugaU renunctajfe. Aeli^ \uerunt entm ommat patrem matrem^ uxorem. Mat.ii^,

Proteii Sicigitur oflicio conjugali rcnunciarunt, ficut lomeftico & hliali : fcdfiliorum officium & domcfti- :um,poftea prarftabant,quatcnus no retrahebant aChri-» io fequcndo ; -^Uu.g^i^. M.Xy,27, Ergo & conjugale.

Bcllarm»

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

104 BELLAI.M INVS

Bellarm. 3. ^poftahs 1 Cvr.^, non de uxorshus tfeiief^ famtnisloquitHr^ qus fiquebantur ApofloUs » & eis mmtfirabMt. . de uxore loqueretUY^ diceret rvy iJoX^^v.

rrotesl.I. Articulum illum lingulis perfoni^ tkv no adhibuit Apoflolus , quia non de le folo , fed & dc Bai nabaloqucbatur. II. Nulla ratiopatitur credi , cct Apoftolos, pervarias regiones clrcumduxifre muli nonuxores. III. Scm m/WuT non cft phrafis rationi co» gruens : Ccdfororuxor: quiaomnes forores funt mulit res, fed non omnes uxores. IV. rotefiasctrcumducendi,){: illud fonat , quod habet maritus in uxorem. V. Mulic lem divitem non clrcumducerc non fuilTet Ecclefiarur quserere levamen, quod tamen intendit Apoftolus ibid lc teftari pauperis, non uxoiis, nullus fuilfet ufus.

Bellarm. I. Pautui dixtt fororemmulterem, promulscre forore.-

Protefl. Hoceft , mutavit phrafim perfpicuam, in pr pofteram, fine caufa, & fine exemplo.

Bellarm. 2. Pote^AS sUa fuU in nHsonem csrcumducenii , in mutieres : vei tn muheres, ut dsfLSpuUs.

PtoteH. Poreftas non eft inadionem , finepoteftatciii aftionis illius objeftum. Neque habct Dodor poteft-^ tem difcipulam , qua talcm, circumducendi quo velit.

Bellarm. 3. MulserestUa velnon mtntftrahant pccHntAm fe chfequtum : V' l non femper fucrunt cum Apojlolis.

Protert. NuUaminiftratio oblequii communi^, Apo- ftolis neceflaria fuit , quae non potuit majore cum honc ftatc, & aedificationc, ^ vidujs Ecclcf aium cxlpedari Anautemfemper fuerint tales cum Apoftohs , necnc^. hoc qu3eritur ; fcd an fcmper potuerint efre.

19, Proteff. Conjugium eft de jurcdivino, naturali Gen. I. Non poteft igitur tolli ulla humanalegc , itab mo obligetur ad contrarium.

Bellarm.I. Prdceptum sUud efl affrmativum : nequeollsgMl nift in caufa necefistatss , quandopersculum smmsneret , ne homs ginu^ p rtrct.

ProteH I. Sophifticc dcclinatur tota vis argumcnti Noncnimagitur de praecepto propne difto , fed de jur acpoteftate: non de obligatione ad conjugium , fedd obligatione contrariaexcludcnda. II. Alia neceintas cl conjugiipoft lapfum,praetermultiplicationem ; 1 Or.7 2. ad tornicationcm 6c impuritatcm vitandam.

20. ProteH. Prsecipitur conjugium onmibus, qul d num contincntias nonhabent. i Cor 7.

Bellarm. I. Apofiotus loquitur de corrjNg/itis. Pvotcfi Loquitur cxprefle de c^lthtb:,^ , & vidtsis , verfS^ BcUaim. S • tfi prace^tum, fU (onaUum^

Protiff.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. lor

JPreten. Si fit conriliiim , tum ( exPontifidoriimfea- •ntiaj majoriseftperfed:ionis,qiiam coelibatus. Bcllarm. 3. Dicituriis quivotumcontinenttd nonhabent. Protefl. Dicituromnibusadquos Apoftolus fciibitvo-» amautemhujufmodiprohibenturhabere. verf.^^. Non t laquenm vobis injiciam. a/. Protefl. Continentia res eft difficillima , nec omni^ i usdatur.3i4«A. 19. nondebetigitur indifferenrer om^ K ibusClericisimponi.

Bellarm.I. lUifolummodo debcttt ejfe facerdotes j qtnvucntur : c i^num habcre.

Protcft. Nequcvidetur , quidquam in facrificulis Pon^ ficiis unde colligl pofiit , eos magis hoc donum haberc amalios: nequeex conjeduris incertis debentcerta nera & vota confcientiisimponi Chriftianorum. Bellai m. 2. Hiibtnt donum continenttd qutvolunt. iti.Prorefl. Nonmagisquam Apoftolus Paulus habuit crficere,quod voluit,«ow. 7. -j^y/. 15. etfi haberet, quis oflit polliceri , in iftiufmodi rebus , voluntatem illam erpetuo fibiconftantem ? Recle Cajetanusin Matth.i^. Hibus datum efi , nen qui voltierint > dicitur : quontam non eft vo^ Htis I neque currentis » fed miftrtntts Dei^ a quo datur donum vtygim itatis fcrvaniA. Non dicit , qui vult > fed qut foteii capire , captatc Hia etft velles , & non fentts te tantd conflAnut , tit poft^ , ncn es de > M ^mero corum qui fojfunt cafere.

' ! Bellarm. 3. Conjtfgaticogunttirf^pe dtuat/linere fe abuxorc^ i Proteft. CumDeus imponir nobis necefiiitatem hujuf-^ i lodi, tumillenos tentar, & fimul dat exitum : cum au- .4|rm nos nobifmctipfis talem necefiitatem imponimus, Jf am nos tentamusDeum, atqueadeo nulla ejus niti pof* -^imus promilfione.

M 2i.Proten. CaelibatusClericorumprodigiofaslibidineS Tarit.

, Bellarm.I. Non efl calilatus, fed alufus calibatus quiiftafarit. m Protefl.l. Similiter fibimetipfi refpondeatBellarm. dc ^^Tipcdimentis minifterii , quorum antca conjugiumac- tifavit , quiscum fafcinavit , ut non poifit 2equeacutc iftinguerc interufum &abufum, in conjugio, ac in selibatu ? I I. Caslibatus quidem non eftcaufa libidi- um prodigiofarum , fed caelibatu5 coaftus : Sicutabfti-i^ cntia non eft caufa cur homines comedunt excremen'- 1 , & bibunt lotium fuum : fed coada abftinentia a cibo c potu naturali & falubri , eft caufa tam monftrofae vo*- itionis. //.35, 12.

Bellarm.2. Nectamcn admittimus , tet ejfc cmcutinarios ^ & ^fur^s^ intcr £c(leftafiicQS^ harctni dtcunt.

r f Pr^ufi.

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

t

i

I-.^ BELLARMINVS

rrcuff. Satis eric ad argumenti confiimationem , e,, I,vpociit;c:e, ac impui^ contmentiaj nem . fi admittatur, quod ab iis hac de re dicitur. qui C tholici vocantur : fic enim Maximilianus Caefar, m Utc ri>ad Papam. apud Thuanum , H./l^r lih.i6. ««'A^»';' ^ inurmulmunui repmtur, qm <aft»m uUbMump^ftet. Omnesfe^ pMia funt re»rtatores , cum maxtmo ammarum dtfcrmme , Jopu Iff.nfune. Elpenc^us etiam Ep.fc m m ..p. I. r«r;^^'««; ell !quod ojfcules perm.tiunt . Chruos cum concttbtmi , meretrtctbu ((7 peLtbus cohabttare , hberos precrcare finunt , acceptoabtts cer qnotannts cenftt : atque adeo altbt k continentibus, nam habeant ( ,> Ziunt) fivettnt. Addatur iftis grav,mmum teftimonm &confidcratioPolidoriVirgiIii. de mvent. rer. lib. ^ cap 4. TmiHmabfituttUacoaclacaftttas conjuialemVtncertt , . citamruhus diltfii crimen majt*s orcUni dedecHS , plus rnalt rehgto» ptus doUns ommbHS bonis tmprc{rcr,t.tnuffatt.attrtbtter,t,qttamf*ct. dotumltbtdtms iabcs. rrotnde forfan tam ( rep chrtfttana . qttam trdtnis tifH effet , ut eadtm aliquando )hs pHiltct matrtmonttfacerdct bHS renttmretur. qttod illt finc tnfamia fanaepoutts colctent .quam f^Hrttfhme hHjttfmcdt naturalt ittto tttrptficarent.

D E / D I G A M I A.

Prarccdenti quaftioni.propter affinicatem

tera: Numlegeprohibitumfit.ncqu, poft primae u-^Uf xoris obitum alteram duxit , ad facros ofdmes adm, tatur.Totaautem controvcrfia eft de verbisillisPai • U I Tim. l, 2, li. Tm. I>6. eportet Epfccpum & Dtacon^y^^ effeumusttxortsutrum : quibus nos jntelligimus plui . uxoies eodem tempore prohiber, , non fuccefliv Pontificii ctiam fucceflive.

Argumcnta Rellarmini. aB.BcIlarm. iT/m.^.g. Vmusvtr,u>c»r , nottpoteB tnteL ci,tAfi fltiresm.tr,liftmulprohtben ntttr : qnta Hunquam audttHm unammtilieremplurtsmarttosfimHlhabH^e. r.,;, rl,

PrcteSi. I. Auditum hoc & v,lum teftatur fatis Ch ftuf^Mallt dtrr.tjfar.du.ent. Teftatur Tcrtulhanus >r 1,.. capiQ. OmniA tndtfcrcia funt aftU nos, pr^tcr Hxores . m conforiiHmfotvimHS, tn quofoii catert itorntnes confm.Hm exercent, nonaxtitcorHm fciHmmodo m.Mnmonta «r« f /«^/««"J tienttfttme fubmtniftrant ,ex tUa credo majortm & faptcnttfttmotHm fctplikt . Gr^c, Socratis . & Romani Catonts , «^«''^^/«''^ff^; [■ommuntcaverunt, II. Quamvis .4^.^,9. (ub, vox pr« ei» temporis ufurpatur; concederemus vationem haben 1 1 cc/nonis ( quQd tamen folfum cfr ) ^ha, tamcneftiaiki

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N E R V A T V S. jo7

^jfi.ubiinpraefentitempore requiritur fCajetanoob^ ^ :rvante ) ut fi habet uxorem , unam tantum habcat ; & f imonogamia nonmagis refpiciturtempuspr^teritum, aam in vtgtUntias. temptrantta^ & hofptalttate.

24. Bellarm. Eo tempeycquo rafiUiS hscfcripftt, non erat ccn-^ etmdo.neque apui luddos, ncque apt^d Genttles^ ut unus virduas hI uxores habcret^ non erat igttur cur tam ferio prohtberetur. Protefl Fuit m confuetudine poIygamia,quoadVem ip^ m,etiam apud eos qui apertam ejus profeflionem dam- :bant: tuptc temporis ( ait Cajetanus in jftum locum ) multi iresuxoreshabebant. luftmus Marty r m Triphonem,etiam •ofeflionem ipfam polygamia^ objicit ludseis : Magtflri ftrt. ad hoc tcmpus, qttatuox aut qtMique uxores unumqt^emque ha^ • ' 'e fermtitunt.

Argumenta noflTfa*

^''d^^y?. Vnius uxoris vir,opponitui nhc ^i iwunr. (■'njunguntur enim ut genus & Irccicsjtnecrimtne^&umus M^orisvtr : fucceflive aul:cm plures uxorcs habere , nun- lam fuit crimen.

Bellai m. l . Pojfumus hoc in loco^nomine criminis^ inteliigere. non jm pecc.itum, fcd etiam quicquid ab homtntbus reprehtnit folet^ aut iJam fpeciem pr^ Ce fi rat.tanquam fignum alicujus vitttjicut incon^ : itntia eft bigamta ettam fucceftva.

Prateft. 1. Non poteft criminis nomen ita extendiin iU t loco : quiacaetera omnia quoe nominatim ibi prohi- • intur,funt vere ac proprle peccata. 1 1. Vxorem fecun- ^?itm diicercpoft prioris mortem, nullam incontinentise li-ciem habet majorem, in oculis proborum,quam idcm rlitium tcmporis tranligere cum una & eadem uxore. Bcllarm. 2. Poffumus nomine crimtnis inteiligere peccatumgra^ fed tum eritgradatioinverbts,ab trrcprehenfibUitate^addoteSsmO' *amiam, fobrietatem, &c.

PfpteiL Ncqnc eft monogamia dos , aut intcr xuflQiuxro^ 'merarifolct : ncque patitur ulla ratio, ut Tit.1,6. Non ^erepluresuxores y magislitdos, quamwo» habcre libcttimm fios.

26. Proteli. Nullaratio rcddi potcft,curillequialteram ^orem duxit poft mortem prioris,cxcludcretur co no- -^nc ab ordinc facro.

' Be I larm. i . Vna caufa eil moralissvidelicet minir fufpicio incon^ ^ntid^five perfeflior continentia*

^ Vroteft. I. Moralisperfed:iofingitur,qua5intotaIcge ^rali non continetur,nc quidem ut a Chrifto pcrfedif^ ^ic explicatur. II. Siratio eflet moralis , tum certc Hto magisa facris ordinibus icmoverentur fornicato- »&adulteiii Ff 2 BcU

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

'""Xlllll I Hictuvpitudo meietnciaPontificioium cnoStu; qui maeis a fuis faciis aicent eos quos non a. T.nt T^^^Tc ^^^^^ . q"--^'" adulteros & fcortatore ? r Vnlcau fa?n flagitiofi peccato fundata , mag.s vale • i.hpT aaam vel dul,vel ducentse, abfque pcccato &ab%rveboi^^^^^^ III.Abfurd^plane&t *ob2p rverfitatisell , quod h.c -^^^^^^^ll^^^^^^^ ^ Inm duccie poft prioris moitem,quod non eit peccatu 3 . incont ."nt,^^, fignum elTe majoris mcontment.ae, qu . max..iia^nco.uinenti^pecc^^ adultermm,& co.icul. n

"'BcUaXT P»>».r/. canf<i eH myfl.C. v.l. prf.cl.fi^nifi.yt

'"Srp;rrr.f.girurcaufah«ius prohibition.s tnera faaio NequeenimChrifti un.onem cum Ecclci . ^

crCent reprSat.one , fed tantum Uluftrat ean. . ^ volunta ia fL.lium accommodat.onc neque ulhbi mi ri? Scriptura,ut major fit fignihcat.o m conjug.o n. ?iiftroru."fquamaliorum: neque uUi ration. convemt : ; mvftka fieniHcatio, eaque perfeda, quaeratur ,.i conj. ^^fforftn ab ethnicis contrafto, & dot.s ac perfedio i ; fationcm habeat poftca in miniftns verbi.

C A P. V I. De Exempttone ClerkoTum ajttgo potejiatts fecuUris,

BEllarm . 1 . J» cttufit ecclcfiafticit . q'*nr'm cognitto nm fei a Ugibm civiUbus ffd ah Euangel.o , vcl a cancmbu, , e^c. /, r» (Hnt CUrui. iurt Atvino. MfecuUr.um Prtnc.purnpoteftate. ^Pr tel l Cznfx Ecclefiaftic^,quoad cognitionem . rum, nonpcndenttantumexEuangclio. & canonns.;, Ecdefiafticis , fed etiam ex le^e morali : ex qua et.ns . pende cognitio pr^cipua gravTflimarum caufarum ci- l.um 1 1 Cauf^ ecclefiafticaB cognofci etiam poflun a 1 aeiftratu civili, ad Ecdefi» ordinem confervandunkfc ftabSdum I i I. In iftiufmodi caufis Clcrici non iw gis liberi funt juie divi.io a fecularium Principum pc:- ftate, quam alii Chriftiani. , ,,. • ;

a. Bellarm. Nonfunt cxemfti CUric, ab obhgattone legttmi*-. .

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l

E >^ E R V A T V S. TD9 le legibus poUti^is : de obltgattonc dtrecltva, non confltva,& in dcfeflt^ EcclefialliCiZ lcgis.

rmefi: Propofitio non eget probationc : fed lfinit«nio- ncs cjusinaeternumegebant.

3.BclUrm. Non poffunt Clertci k Itidtcef cfiUut jt$xtuYi*cti^mfi Ugt< ctvtlei non fervcnt.

ProtcH. Pugnat hoc, I. Cum lcgibus & cxemplis vctC'- risTeftamenti. II. Cum jure natiuali, quo partcs om- ncs reip. fubjiciuntur judlcio cotius. III. Cumfen- tentiaPontificiorum dodi/fimorum,& praxi ipfa quoti- diana. Bannes in :i,2. q.67- utrumquc teftacur : lnrenx-^ turati rrfpubltca potefl excrcere fr^am pdtiftatcm in clericos, pacem rcip. pmtiibantcs. I V. Cum Apoftolico prcecepto , Rom.iia^ Omm^ Anima potcftattbtis fHpereminenttbus fubjeEla efto.

Bellarm. Rcfp^nt^ Cltricortm , Prtncipcs nonft^nt fupcrtorespom teftates.

Proteft I. Sunt fuperiorcs refpeftu totius focletatis cui prasficiuntur: e.ius autem parte faciunt Clerici. 1 1. Ma- gfftratus ^Dco ipfoconftitutus cft miniftcr &: vinde^c adiram , malum facientibus in illa focictate. Rom. 13, 4. Nulloigitur jurc polfunt derici male facientes prorfus cximi abejus judicio , nifi Deum ipfum non agnofcant fupeiiorem poteftaLcm refpedu fui. III. Gcneratio Clerici non eft coriuptio fubditi : tum cnim Ecclcfia dc- ftrueret rempublicam.

Bcllarm,4. Bona Clertcorum, tam Ecdeft^ftica, qtiam fccularia, tibtra funtM ac mcrito effe dcbtnt, k trtbutps Prtncipt^mftculartum.

Proteft. Dc fafto ipfojconcedit Bcllarm. locum non ha- builfc ante tempora luftiniani. DcmerltoCSir asquitatc huuis fadi, cx eojudicium fcrripotcft , quod hac ratio- ne,nulla bona poffunt ad Clericos pcrvcnirc, fine Princi- ac leipublicag detrimcnto : nam quoad communes fumprus ferendos, illa omnia bona funt quafi cxtinfta , Vcl ut alicubi phrafis cft , inm^wn mortua. Hocautem quamvisin tenuibus miniftrorum alimcntis , & fchola-* fticorum fuppcUediile 6cc. probatas fit ^equitatis; in Epi- fcoporumtamcn&monaftcriorum latifundiii^ , nonclk fcrcndum.

30. Bcllarm. Exemptto Clcricorumjn YebmpoUticisAum qt^oai perfonas,tum quoadbona.tntroducla eli jure humano.pariter & dtvin$. Jus autem dtvinum inttUtgimus » id qt4od db exemplis vcl tefttmontil Teftamenti veteris vel ncrii per quandam ftmtlitudinem deduci poftit^

Protefi. I. ContranuperCflp. 7. pronuntiavitBellarm. Non efficactt^r probamus effe dc jure divino . id omne quod aftquanio failum legtmus. Quanto mmus illud , quod per fimilicudi- ncmtantum dcducitur ab excmplis ? II. NullatahsC-

F t j militudo

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

lu 1 '••

BELLARMINVS

miUtudooftcndipoteft ex Tcftamcnto novo. III. V( reris tcftamenti cxcmpla non quadrant.

3 I . Bcllarm. lofefh Patnauha exemit faccrdotes lEgypiorun Cenef^7-

Proteil. Ncquc Dei nominc hoc fccit : ncque faccrdc tcs magis qua omncs Regis adminiftros publicos cxemit 32. Bellarm. Artaxerxes excmit fncerdotes IfYaeltticos. E^r.J ProtesI.Eodcm .iure,quo conceflit Hezrae ar^enti talen ta ccntum , tritici coros centum , Qc vini batnos centmi 'ucrfii.

3 3 . Bellarm. Dem Lt^itas ftki dvlegit : & fcU Pontifici fuhjf clos ejfe volnity Num. 3.

Protesl. Quod foli Pontifici non fuerint fubjefti, fed nacumPontificcRegi, hiftoria veteris in Davide , Salo monc, Hezekia, lofia, fatis clare teftatur.

34. Bellarm.JFi/// Regum cum familiis tpforum extmuntur a tri itetis. Matth. I/, 26. Clcrict autcmproprio pcrttntm ad famtliat Chriftt.

ProteU. I. Vcii fidcles ex plebe , magis proprie pcrti nent ad familiam Chrifti , quam cleiici non fideles II. Filii Dei non funt liberi ab officiis honoris erga pa trcs patriae, quae le|:c moraliimpcrantur. III. Chriftu ipfe, quatcnuslegifubiettus , tenebatur pcnlitationibu lilis. Vnde cft { ut Cajctanus notat ) quod fcandalum afli vumfuiffet in ipfo negatio cenfus: ne fcanialt^emus^dtctt^non ne fcarh dAlt:^entuY verf. 27 .

3 5 . Bellarm. Idemprobatur cx teftimeniis facrorum Canontm Tridenttno» Cclonienft, Lattranenft.

Protefi. Canones ifti novt funt facri, fed facrilegi.

36. Bcllarm. Excmptio Ecctefiafticorum, perttnet ad tUumgv.v dum pYActpiorum naturaltum,quii deducuntur qutdem exprtnaptis ju- ri$ naturA^ fed pcr confeqt^enttam ncti abfolute necejfariam, ncc omntns evi.lcnum^& idto egent human:ico'ftftitutione^ H ei},adjus Gentium.

Protefl. Fatictur igitur Bcllarm. argun>enta fua omniaj quibus hanc excmptioncm probaie conatur cx mincipii» juris naturae,cflc fophiftica : quia dcftitui illa dicit conft quentiaabfolHteneeeffarta. Conftitutionem autem humananij tali confcquentias sequipollentcm, nunquam oftcndtt.

37 . Bellarm. Quci uhtque fit^ex natura ipfa dcfcendtt : ftd ubi* qne facerdotes extmuntur.

Protefl. I. BcUarm.ipfe cap.i^, fatctur,4mf lufttniant tem-' fora , Clericos non fuijfe Itberos a tnbutiSt qux pendifoUnt rationc pof- feftionum. Non igitur ubiquc & fcmper fuerunt cxempti.J< II. Quamvis aliqua privilegia ubique conccdi foleant • fphoIalFicis , & facratis , talis tamen cKcmptio , qualern • jBellarm. defenditi ab omnijudici^ civili^ & ommc^nfH ac tri^ \

bMto^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

4

ESERVATVS. III iutu in tantispoirefrionibus,qiianta5 jam fiint Ecc'c~afti- co'um Papalium, nufquam unquam habuit locum, cxtia dontnium ipfius Papa;.

^8. BcIIanii. Pctfftas EcdefiAHic^ Ju fehabetadftcularem.fi,' ut i irilui ad (arnem: eam tgttur dtrigtt, judicat.coereetttton ab iUa dt* rigtur,jHdtcatnr, a»t reerceiur.

Protf/?. Vt nihil hicde comparatione . u^. iio non attingit quaeftionem. Quamvis cnim poteft.^s Eccle- liiftica nonjudicctur , pollunt tamcn homines Ecclclia- flici judicarl, & eorum bona cenferi.

59. Sacerdetesfunt Patres & Paftort s : ».?f«r.i i^itm dttce ddent jiiicare. nonabovtbui dr filiisjudtcart

Proteii. I. Principes etiam , luo ' ^ , funt Patic-> laftoresEcclefiafticorum. Qi^i un. 10 judicant,por- fiintalio modo,ex occafionc judicari, ficut Rcgesaliquo modo a medicis ludicantur. II. Flagittofi faccrdote» cxciduntjarc& privilegiispiorum : poireinones autem quje funt Ecdefiafticorum , non ideo excidunt jurc communi.

4-: . Bellarm. ClLna fnntmtn^priDei : Isn.i eortm fuHt V{$ tonfecrMa : tn ea i^itur nttUum jus eft hominifrofano.

Prtteft. I. Quia funt miniftri Dei , idcirco ad publicum Dei miniftrum pertinct curare , ut oflicium fuum Uciat. II. Bonacxrcrnanon polFunt jam eo modoDeoconfc- crari.quo olim in veteri teftamcnto. Nequc poteft quif- quam privatus, fua donationc jus publicum immutat».

Aigumenta oppofita Covairuviae, & Medinaj : quae funt etiam noftra. 4t.rr6/e;7.Nulla exftat lcx divina,qua Clerici cximan- tur a Piincipum jurifdidrionc

Bellarm. Ofiendtmus multa ejfetefftmoniaScrtftura tx'imbu'. per probabttem confeqttentiam . ducxtur ifta coHclt*fto.

Proteil. Eadem probabilitatc, qua quidhbet ex quolibet dcduclpofllt.

41. Protesl. Leges multac, in Codice & Authc '.c- ftantur, Clcricoa oltni Imperatoris jurifdidioni tuifle fubjeftos.

Bellarm. I . Si hoc argumemum vtm ttUam h.xb^ret , prob.n. i c\ - «m tn rebus Ecclefiafttcis i7 fpirttualtbus , non tffc liheres CLricosjure dtviho , a poteslate frincipum Utcorum conRat enim non paucas itget tfiiniani, de rebus pUne Eccleftafttcis, & (piritu.tlibui dtffomre. Pnteft. Ex hoc ctiam probat illius cevi Ecclefiam .igno - vilFe : Principes fcil. clfe cuftodcs utriufque tabulx : & ipfis, hoc officium imponi, curare , ut m Ecclcfiafticis Se ipiritualibus rcbus, Dcl legcs obfervcntur.

Ff 4

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

Itl B E L L A R M I N V S

BtWztm.Z. LegvsillApYocedunt de failo.mndejure.

Protefl. I. Non igitur ubiquc & femper obtinuit ifta cxemptio Clericoium. II. Perinde eft hoc,ac fi diceret Bellarm. jus procedere, fed non de jurc.

45. Proteft. Paulub appellavit Caefarem. Aclor.z^.

Bellarm. I . Paului coailu$ efl appellare Cdfarem.

Protefl. NuUa coadione adduci voluit Paulus,ut viola- ret jus naturale,divinum,gentium, aut alios confirmaict in tali peccato.

Bellarm.2. De.fafl^faltem^ft non de juYepYopter alios, CAfatm judtcem agnofccYc dcbutt.

Pri>/f/J Verum proculdubio fuIt,quod Apoftolus agno- fceredebuit. Nequede fado potuit proprie appellarc, nifi etiam de jurc agnofcerct eum judicem , quem appel- lavit; Appellatio enim eft provocatio ad fuperioicm jn- dicem abmferioic. Vcrba etiam Pauli funt fati:> clara : ad tYibunal Cdfarts fio, uhi me oportet judicart.

44. Protell. lubcmur fubjici Regibus , Principibus, & fublimiomni poteftati- i Pet.z. Rom i-^. ubi Chryfofto- nius notatjhaec dicl etiam Clericis,Monachis,& ipfis cti^ amApoftoiis ac Euangeliftis.

Bellarm. I . InteUtgttur h$c delegitimii fttpertorthus : qudes JRe«« ges non funt refjfcclu Clericorum.

Pf^tifl. Apoftoli volunt ut omne^ fubjiciant fefc Rc- glbus , quia funt legitimi omnium fuperiorcs. Bcllarm. refpondct , Rege^ non cffe legitimos fuperiores Cleiico- rum, id cft,ncgat afiumtionem Apoftolicae rationi>.

Bellarm.2. FatemurtamenRegeseJfeReges^ettamCIericorum^ & Mknachorum.

PYotefi. Negavit antca Bellarm. cap. 28. PYindpes ejfe fu^ periore^ poteslates rcjpe^u Ciertcorum : &C jam modo , effe legtttmos fupirtores c judtces eorum. Regcs igitur cum fatetur ctVc CIc- ^ ricorum Rcgcs , mtcUigic Regcm fcenicum , aut nomi- :i nalem.

45. Protefi, In legc naturae, Primogeniti fucrunt faccr dotcs, nec tamen excmpti ^ majorum fuorum poteftatc.i

Bellarm. Nonft^erunt civtltbus magtfifatibus fubjeilt.

Pfoteil. SiPrimogeniti nulli familiarumMagiftratibu crant fubjcdi , tum ncquc eorum familiae : atque adeo nuUa tum tcmporis fuit civilis focietas ordinata.

46. Proteil. Lcvitag fubjedi fuerunt Mofi. Bt\\^}:m. Mofesetiamfuit faccrdos.

Protefl. Mofi autcm ut Principi fubjcftos fuifle Lcvi-i' tas, cx co apparct, quod fimiliter poftca fubjcdifucruntj lofuas, Davidi, Salomoni, Hezekiac, Uc.

47. Protefi. Cluiftus ipfc fubjedus fui: Pilato. loh.io

Bellarm»

Imoges reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N E R V A T V S. Bellarm. Be fn^^.noniejuYe.

FuteH.Eod^m fadli gencre atquc adeo jurc,quo Matrip "'^egifuit fubjcdus.

Proteii. Ordo clcricalis, non llberat (jurc divino) a icbito fcrvitutis, ^ dcbito pccuniario , a dcbito conj uga- i ; crgo neca debito fubicclionisciyilis.

Bciiarm. Non eft pat ratto .* nam majus eif vinculHm inter de^ ninum& feYvum^creditcrim & debitoremrjtrum & U}ccrem»^HMiin^ et Pnncipem^ vel magtfiYatum & civem.

FYotefi. I. Audor vinculorum iflorum omnlum, cft u- lUS & idcm, videlicet,Dcus. II. Si pcr Principcrn , vel Tiagillratum , intclljgatur publica poteftas totius civita- :is,cujus civiscft membrum» nonelt limpliciter vcrum ^ ^uod dicitur de vinculo majore arttiflimum cnim cft inculumintcrpartcm & totum. III. Vinculum illud juod minus cft non folvitur f^epe , cum majus eft folu- :um : conjugium folvitur, & debitum tamen non folvi- :ur morte.

49. PYoteil. Lcx Euangelica , & Baptifmus non cxiaiiC ajurifdiclionecivili : crgonec ciericatus.

Bellarm. Non eil eadem Y.uto , qtua lex EuangelicA» & Baptif^ mus KCH excludHnt PYtnctpatum ctvilem : fed CleYicatHS & Mon.ichii^ tus non poteslfuo munete Yeclefttngt^ ntft im>^ ' [fft k juYtfUcltone tivtli.

ProteH. Munera illaClericorum & Monachorum non funt a Deo, quibus ordinatio Dei eft tam inimica.

^o.PYoteFl. Injurialict Principibus , fiinviti fuo jurc priventur, quod in clcricos. antcclcricatum habcbant* Bellarm. Qut uttturjuYe fuo, nuUamfAcii tnjuYiam. FYYtesl. Hxc eft ipfa quxftio, an fir jns Clerici. Bellarm. Out dcmtciltumjufta ie caufa tYansfert tn altAm civi^ tatem^ vel PYovituiam» defmit ejftfubdttus pYtoYt Prtncipi,ftne injurt^ ijus.

PYotefl. I. Omnibus ubiquc fubditis hoclegibus non permittitur. II. Non cft par ratio : quia tali^ civis bo- na , fi maneant in ditionc Principis prioris, tributum illi folvunt: & perfona quando praefens cft, ab ipfo judica- tur : fed clericus praefens,& fc »c bona fua qu« in ditio- ne Principis poflidet ipfius impcrio fubducit.

f^i.PYoten. Vna eftcivitas contlnens laicos & Cleri-. €05: hujuscivitatiscaputeftPrinceps: illi igitur fubji-

ci dcbent omncs.

Bellarm. Laici & Clerici formaliter connituHnt dnas civitates. PYoteft. Paulus igitur non fuit Clcricus Romanus : nam illc fuit formalitercivisRomanus^fff. 16, 37* ejufdcm pUnc civiMtis cumXribunocap.22, vcrf.z^ &c.

Ff5 LIBER

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

114

BELLARMINVS

L I B E R CLV A R T V S.

DE MONACHIS-

C A r. I. vita Monafiica.

T H E S I S I.

BEllArm. Somtna Ji^onajfiees apui GYdcos quinque invenim tnr ^s^Avevliig, cultor, vcl mediciis : iTKVfl^j,-, pu^iUs.fr cxetcitMttY /ijcslH?, [ufplcx : rhiUfophus,& Monachm. Propf autcm Monachi ncn funt , mft n relipofi , quifoli vitA contcmplAtn dant operam: qui tn aclione verfantur^reiularei.vel reltgtofi vocantu Proteil. Nullumriomen monaillccs cx libro vitaj , i cft, cx Scripturis profcrtur. OmniailU nomina (pr«t( uxwxin iWwA. Monacht) prout officium dcnotant , convc niunt omnibus Chriftianis : prout adum delignant , no Monachis hodicrnis ; fcd Chriftianis illis qui yocatioi fuse congrucntcr vivunt. III. Monachi folitarii nc mcn, non convcnlt membro vcl Chriftianae Eccleliae V( focietatis humansCjfed potiusNcbuchadnetfaii ab homi nibus depulfo, & in fortcm brutorum dctrufo Dan.^. t ralcs rcvera funt Intcr Monachos ilIi,quos Durandus ra tional. lib.-ijcap-l. appcllat^iro-wijas vagabundos,8c arcun celltones. Tales olim fuerunt quos Euagrius lib. I , cap.2i ita dcfcribit : Tetram iepafcuntur (unie & armentavocontur) h folum confequenteSfUt vivant^tta ut fuihus ac befttts fimtles reddantu aJpcHufqut ipfoTum • & mens quoquc ab humana forma & mente dtjl. dtapit,& homtnesvifos fuiiant»&c. I V. Qui foli vit^ contcrr plativaedantoperam , nccpcrfeaionis , nec religionis r< gulam fcquuntur. Statusctiam apud Scholafticos aiofp^^ ^ta & opera facienia . & rclationcm & obligationcm habcr* Ai{or. p,l . Itb.iip cap.i^.

2. Bcllarm. Reltgto { ut hic acctpitm ) efl ftatus hominum. pcrfeHtonem Chriftianam, pir paupertatis , coniinentis ^ & obedieni vota tenienttum. ^

Protefl. I. Rcligionufquam inScripturis dcnotat ft^ tum: ncquc iillus potcft clfc ftatus religicnis, alius k fti tu gratiae,qui convcnit omnibus fidclibus.qui funt Chr fto infiti,& in icgnumDei tranflati. 1 1. Paupcrtas,cor) tincntia , & obcdicntiacrga homincm,non funt viapet fcftionis, fedlcxDci. P/i/. 119*1- IH- Monachiinipf jngrclTuprofcirionisfusclinguntur perfcdi ; ficAlcxan dcr Alcnfis.;».^. ^ii^jf.i}. m.4. qui ftatum aggrediuntur perfi Mt^nts^non tnitgent rtlaXi»iwibHi^ vcl iniulgenuts, dantm i^iti

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

INERVATVS.

uMiLj^cnitd t)itrant:bu$ in retigionem » quiaKon iehent tlariKon tnii^m rentii)tis. A/oiias etiain. /) i. Itb iz, c^^.^ hsec haber ; Tho^ nasXajetanHuAnto7uus IVAidenfiSt Palf*ianu$t Angelm^ Sylveftt tTaltifi4r>in:iftAsapirtodocentperprdfeJI:onf prtfhnx pec-

ata ielcri. Exverbis Angeli tVetcveS Mot:. . nm y ptY l ihr-^

vitJt monafttcd fufccptum » r. ftrtut hominem in eum ftatn jueeftqutfpiam ^ cumfacrobapttjpmate r:> : nec MoniHn^tm

'cidittirum rnttoncm depeccatis anie Monair^.i . iiam aimtfiis^ i; (i ^latim atque habitum fufccpit, c vita ieceicret^euyn tn aeium evolatu^ fum. IW Monachi occupantur in operibus rupeicrogi- :ionis,atqueadeo funt plus quam peifedi. Phis praellanc quamDcub mandat : libi fuperHuam habeni perfcdio- nem, ad alios perficicndos.

Bellarm. Hocinteresf tnter Eptfcopos in-R l^^n^i^ . qf^o 1 Ept^^ccpt %ntin ftatu ptrfccli^ms a.i ptJi ^Rcltgtofi v:roin ftatu pc^jLciionn ac^ juifindx.

Protefl. !• Status peifcchoai!5acquirendx,eft quies mo* tus. II. Epifcopi vel Paftores veriineo ftatu (unt, qui indicaturfuiflcTimothei , I ffif?.^ii^+» verfi^. tuusprofe^ ilusmanifeftm ftt tnter omnes. III. Sihaeccfret ratio£pi-^ fcoporum,& Monachorum,tum maxniicconfentaneum clTet, ut foUMonachi vcterani fierent Epifcopi : & Epi- fcopi imperfedi rcvocarentur dcnuo ad fua Monafteria : qualis tamen tranfitus juri Ponrificio adverfatur.

4. Bellarm. Tres iftx virtutes , paHpertaSiContininttaj& obeiicn^m tiaf funt apttftima inftrumcntaperfi{ltonis .* qt4t traiimus Deo ant^ mum fcrobedtintiamycorpu^ p^r conttntntiam, C rcs cxternas per pau* pertatem : conttnentia etiam removet concuptfentiam carnis , concupi^ fcentiam oculorum paupertasy & fuperbtam vtt^ obedtentia.

Proteft. Tria ifta, prout i Pontificiis doccntur & cxer-^ ccntur, I. Non funt virtutcs. 2. Non funt inftrumcnta iDco fandificataad perfcdionem acquirendam. 3. Ni- hilDcotradunt ,nifi fruftraneum & abominabilem cuU i\xm. Matth.i^^^. 4. Concupifcentias non removent,fed celant.

5. Bellarm. Ad isla tria aecedere debet votum.ut fit ftatus : po^ tefi enim atiqtiis perfeflus e(fe,& hok in ftatu pLrftfti$nis»juemadmom dum multtfunt tn ftatu ferfefhonts qut non funt perfefli.

Proteft. 1. Hancneceilitatcm voti adftatum cfficlcn- dum , ncgat & rcfutat Henricus , apud Azorium ,^4r.i, /.IX, ^.25. & Azorium habet non diircnticntem. 1 1. Sta- tum perfcdionis agnofccbat modo Bellarm. ipfc in Epi- fcopo, qui tamen , ut Epifcopus nihil fingularircr vovet. III. Ficlitius & ridiculus cft perfedionis ftatus , qui huncinmodum a p^rfedione feparatur : praefertim fi adjiciaturpUcitumilludPontificiorum : Religiofum Mona^

f ( 6 thf^m

Early European Books, Copyright €> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

11(5 BELLARMINVS

chum non peccare , fi m vtu pcffeclUne mmime pyceiat : quia fcil. non tcnetur ex voto Ihidere perfeaioni , led tantum ir. ftatu pcrfedionis manerc. Azorius^a./.i l.f i^lt. qtfdft.ii.

6. Poffumus Deum dthgeYe.etque (t rvtre, l. Per contemplauonem^ 2. Pcr ailtonem. 3. Pcr utramque jimuL Hinc tria funt gvnera rcli^ ^tonum. I. Eorum qut profitentur vitam contemplattvam folatn.

Eorumqut pYofitenttfrvttamailtvamfolam. 3. EorumqHipr^m ftenturvitam mtslam.

Proteil. I. NcmopoteflDcum diligere ciquc lcrvirc, in contcmplationc fola. Thcologia elt nobiliflima praxis- 1 1 . Nemo fervit Deo ficut debet,nili ipfi ferviat in com- rtunione fanftorum , ita ut EccleHae Dei fuam operam navct. III. Contcmplatio & aftio, unam tantum con- ftituunt rcligionem , quae eft fidelium omnium comniu- nis. ScdEellarm. pcr vitas mixtae Monachos intdligit prsecipuclefuitas : quorum multi in fua vita mixta^ (li vox populifit vera ) imitantur illos Monachos , qui ut 'Zozomenuslib.l, cap.ai. rcfert , tn medtis turbts verfante. ctrculatoresfLfe nuncupabant»cum viris vtri^&cum multertbus muUe- m effevolentts.

7. Bellarm, Varietas hdc inftitHtorum , in eaiemfidci confenfio- ni»nthtlobeil Chrifttandteltgtcni.fedpotiusvalie proicsl. i. Quiaha Ya imepfoVifum esl omni hominum generi. 2. ^ia cum omnts ordi inttio ferveat, paulatim autem poilea ftrvorem illum Ytmtttat, varic sate iila^ fctvor in Ecclefia perpctHoconfervatur.

rroteil. I. Varictas religionum, in eadem religione,tan- tum obeft illi quantum unitati obeft multitudo. Huc ac- cedit (quod Canus lib.^. cap. -5. paulo ante finem habet; wl inConctlio LateYAHenfi antmadverfum futjfe > rtltgionum nimian imltitudtnems quam nunc effe vtdemus^ valde EccIeftA Chrtftt tncom- mcdare. II. Deus in Scripturis profpexit fatii> omni ge- ncrihominum, quantum attinet ad religionem veram : fed ficut apud veteres Kom^nos ^quidvis coIereiHsfmit,prAte\ verumDcum. Tertul. Apolog. ut omni gcncri hominum ir communi eriorcproviderent : ficPontificii quamlibe religionis formam admittunt prseter veram^ut omne ge- nus hominum in religionis dcpravationc retinerent III. Chriftus ccrtum ordincm religionis conftituit ac <inem ufqueduraturumEphef.^.cujus etiam zelus,con- fcrvari poteft, finc uUo inftituto novo & humano.

8. Beilarm. OlimAHtoniuSp Bafiltus » AHguHtnuSt Benedtffus religiones inflttuerunt^ fine uUa Ponttficis approbatione qt^xfita : nun MHtcm ex occafione IValdenfium g confrmatio Pap^ efl neccffarta ad re- Itgtonem novam inftituendam.

Protefl. I. Ex hoc ipfo viderc eft , T ^pnm olim non it; domin^tuinfuiire in£ccUfi4anc (iuidcaiiecuiis iftis Mo

naftic^

ENERVATVS. 117

lafticls & coiruptis,ficut nunc intcr fuos facit. 1 1. Hinc tiam apparet , variarum iftarum religionum illum fru-^ tum fuiirc , ut vcrae religionis refticutio , quam folam Valdenfes quiefiviirc conltat , vifa fuetit multi^ rcligio (uasdamnova. III. Qiixftio hicexoritur (quamBel- arminus ficco pede tranfit) Vtrum Papa non pollit erra- cin ordinis hujus aut illius approbatione ac conftrma- ionc , cumfnagno Eccleliae ac religionis detrimcnto. iua dc re ita pronunciat Canus loco modo citato: Oriinei jd prcbare^vel rtfi Ui rt,Kon ad ca pertinet tn quibus fummus Poftttfex rrare nequn. Ncftro hocfecuto, ta?n mults, funt re/s^tones a Ponttfici^ ms cenfirmatdyUt qui eai omms tt^en veltt tanquam EcclefiA vtl utt-^ esvel necef[arias,hic imprudentiA^ne dicam fiuUttta nomtne,jun offim 1 m$fmmmtfqt4i rattontbus arguatur.

De Origine Monachoyum.

9. Bcllarm. N^s oflendemus. i. RcUgiofam vitam ^ diunntt ' juartum feculum tnceptffe. 2. Ort^inem cjus non futffe caft$m, vel efm rcrem^vel pravam tmttauonejn.fedperfciltoKis dcficieriHm. 3. Religi^ nes qud nunc fhntseafdcm effc quoad iffen:txm^cum tis qux crAKt tonm portbus anttqutfStmis

Protefi. I. Iftis omnibus conceflis , Monachatus tameii potefteflc ptantaquam nonplantavtt Pater tUecocUffis j atquc Ti^to eradtcanda Mat.i^A^. II- Primum horum non po- tcft probari, dc ordine aliquo Monafticen viventium, fc- cundu certam regulam ab hominc excogitatam.I I I.Sc- cundum noneft verilimile , nifi intellig^iitur dctalidefi-» dcrio perfc(3:ioni:> qualc Apoftolus tribuit Galatis. r. 3. verf. 3 . adco amentes efltsf quum fptritu inc:peritts,nHnc carne perfi^m iimtni } fic autem inepta eft oppofitio illa, quam Bcllarm. f aci t , i n t e r perfe£ltonis defidertums & pravam tmitattonem, I V . Tc tium cft manifeftefalfum.

10. Bcllarm. Ceni^^zC. Emch inflitutt pecHliarem aliquem itUtum » & fubltmifinm , quam ejfet religio vuJgt^ diittttr enim prtmus €oepiffc invocare nomen Domtni.

. Proteil. I. D^i»/7/f«r<> Enoch velaltcrius cujufpiam ho- niinis^nihil ibidicitur. 2. narratur, quod nomen

Dci,non Enoch, incaepit eo tcmporc fingularitcr, diftin- fiiionis caufa vocari fuper quofdam, qui Dei nomma- bantur, in oppofitione ad fiUos homtnum, Gen, 6,z. quid hoc ad filios Bencdiili^ Ftancifci» Domintci» iTc.

11. Bcllarm. Niim.6. habemus votaN iX^rdorum. Pfotcfl. Vota libcra,feciindum regulam a Dco praefcri^

ptam, finepaupcrtatis, contincntiae , aut obedicntias nc^ xu^ nihU commune h^bcnt cum Monachacu,.

rf 7 l2tBeU

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

IlS BELLARMINVS

1 2 . Bcllarm. Heius, & Heh^^dus > tumfilus Pnfhetarum. fm uxortbiii, Mt eUvittis, i/ixerunt tn munio

Froteil. Sinc divitiii quidcm ftudiofc comportatis : fe< ncque fine pofleflionibus, nequcperpetuo finc uxoribus ficut appaiet in ipfisProphctis , leiemu , Samuclc & aliis.

13. Bellarm. IUthabdi,Itrem.l%. fiiurafuerunt MenAthoTur.

nonnrum. r« <»

Proten. Habueruntilli uxores,filios,& filias : vtrfZ & in civili modo vivendi, aufcultabant praeccpto fui patris. Nihil hic monafticas religionis.

14. Bellarm. lohanues Bnftisla , Princtp fuit Monachonm & £remitarum.

Proteil. Illetamen regulamnullam fui» aiicipuU>tra- didit obfervandam, praetcr illam quae communis eft om- nium Chriftianorum : vcrfabatur quidcm m defcrto, va riis oppidis inftrudo, partim proptcr antegiciram pro- phetiam , & partim proptcr aquarum commoditatcm, 3, 23. fedmhilcultus , autperfcdionismco collo- cabat.

I ^.Bellarm. yipa/Zc// prtmtfuerunt Monathi Chrifiiant,vitm ttenobtticam insitiuenus.ubt ifftntomnia (ommuma.A^or.^,^-^. quA rati» vivendifvit etrum tantum qui voUbant ftrfeiiim vivere » ill. autem voto ai tUam ferfedionem femct obligahant.

Proteil. I. Bellarm. intts^taf a. docuit Monachatum ef- fe hominum,non pcrfeftorum, fcd tcndentium ad perfe- (flionem : ac proindc ftatum Epifcoporum , non elfc fta- tum Monachorum , quia non eft ftatus perfcdioms ac- quircnd3e,fed acquifitae. Hictamcn Apoftolos ipfos col- locat in ftatu Monachali , infra ftatum Epifcoporum , quos vultfuccefrorescireApoftolorum. II. Docuiteti- am taf. I . frofrte Monaihos ntn effe , nift qutfoii vita tememplattvi dantofcram : Hic tamen Apoftolos qui a Chrifto vocat! fucrant ad vitam adivam , eamquemaximelaboriofam , vultprimosMonachosfuifTe. Hujufmodi contradidio- ncs,funt ipfo Bellarm. indignae. III. Nequc mentio fii ullius»>»y?»/»/iApoftoIiciin textu: nequepraxin ullam ta- iis inftjtuti , narrat hiftoria rerum ab ipfis geftarum. I V. Communicatio bonorum fingularis,eo tempore ad- hibita fuit , non ex voto , fed ex occafione , non ad fpiri- tualempcrfeaiohcmacquiicndam , fcd adcorporalem defcdum amovendui».

C A F.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS.

119

H.i

C AV. II. Conftliis.

ElUrm. I . ConfUium peYftcltonis eil cfus honum^h Chrislo hts non imtcY.ituyn . d .1 d }rjcy? f}Y,xtHm : non man.UtHm , fei com» Tiifndatum,

Proteit. I. Mand.ua pcrtedionem docent fummam: Pfat, ii<),()6 non Confilia tantum. 1 1. Confilium prout Jiftinguitur » prorfus a prarcepto , non potcft eflc opus bonum : quialicut omncopus malum prohibetur , fic Dmne bonum imperatur. PhU. 4,8. III. Conlilium no-. bib datur non tantum a Chrilto in novo tcftamcnto (fic- utFontiticii volunt ) fcd ctiam in vetcri , ^Prophctis. I V. Qu^icquid a Chrifto nobi^ dcmonftratur , & coiti- mcndatur ut faciendum, idipfum imperatur, &r: manda^ tur; quandocunque cnim I>eus notum nobis facit,fc vcl- lc,ut aliquid faciamusJUa \\>luntatc,tanquam lege tcnc- mur. Matth.J.il. I r/;rj(f.4,2,3* ^,18

2. Bcllarm. Dfffert a frdccpto ex pMrte materiA » dHpUciter :

I. Qhio. materia ptdcepti cH factlior • & fumpta ex principtts naturx •• confilti ai4tem,dtffictlur^ & fuperans quodammodo naturam, 2. ^ia materta prdceptt bona eft, fed confiltt meltoYt & pcrfeclior : fi fcil. ctrca tandem matenam verfentur.

PYotefi. I. Difficilius eft ptc^cept.i Dci peifede implere, quam ut diificiliora conlilia quxrannKs. II. Naturam nobifcum natam , fuperant vaiia pr^cepta : natura nobis divinitus communicata. 2 Pct. 1,4. k nullo confilio ma- gis quam ^ praeceptis fuperatur : PAi/. 4,13. III. NuIIa materia poteft efle mclior aut pcrfcdior , quam lcgis rc- giae , /4^ 2,8.

5 . Bellarm. Differt ex partc fubjefli , quod praceptum commune fit omntum, confltum non item.

Protesl. Omnc prseccptum noncftomnium commu- nc : ut iUa quae funt proprxa Paftorum, Parcntum , libc- rorum, &c.

4. Bellarm. Exparteformd^quodprdceptumfuaviobligat,con^ filium tn arbitrto h$mtnis pofitum ftt.

ProteH. Conliliumabfolutepofitum in arbitrio homi-- nis, non eft voluntas Dei : nequc eft opus bonum.

Bellarm. Ex partc fims : five effeclus^ quod ConfiUum finon sbfervetur.nuliam habet panam: & fi fervetur»majus habet prdmium.

Proteft. I. Si confilium datum fit bonum & accommo- datum,non poteft negligi finc pcccato,cuipoena dcbctur.

II. Praemium nuUum ("nedum majus>> illi dcbetur, qui facit quod non prjcipitur^rcfte cnim Alcxandcr Alenfis, ^•3.2.63.^,^.4.2, JSHUmfervitDco ( proprie loquendo ) ntfi qt^i

factf

Early European Books, Copyright €> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I20 BELLARMINVS

f^cit qmi Dtus pr&cept . & ficut frxcefit : aliud opm nonpoteii 4 firvttt»m > quo (proprie loquende) fcrvtattir Deo : <7 tdeo cx taltopet (proprie loquendo) non meretur aliquod bont4tn,

6. Bellarm. Senttntia Caththcorum omnium e!i,multa effe vt. 6- proprieconftlta Euangthcajed pr&ctpue tria : Continentiam^ Obt dienttam & paupcrtatem.

Proteil. I. Omnium Catholicoi um Papillai um non pc teft e/Te una fcntcntia dc numero confiliorum , quar multa lint: quia non confentiunt intcr fc dc confiliorBr natura,qualis fit. Confilium appellant quida, illud quo opponi putant peccato veniali,iic Scotub in a.<i.»i q.i.i CabrielBieltnd.zz. q i.a.^.dub i. Alii Csnfilia volunt cl fc illa , pcr qucemclius & cxpeditms homo falutem con fequatur : ita ut naturam habeant mcdiorum aut mftru ipentorumtantum : ficMcdinain 1.2. <j.lo8. « 4.. & Bc' larm.ipfcM^a. At vcro Bcllarm. f^p 7. confilii natuiar in ncutro horum coUocat , fcd ut antc vidimus , in com mcndationc non obligantc , Non potuit igiturnarrai Bcllarm. quam multa fint Confilia,cx fcntcntia omniui Catholicorum, fed tantum effe multa,cum tamcn intcrci vel maxime confcientiae omnium, fcirc quam multa hr confilia, nelibcrumfibirclinqui putent tanquan. cont lium,quodcft neccirariumDeipraeceptum. II. Tna il la praEcipua confiiia, prout jam a Monachii obfcrvamtUJ nihil habent commune cum Euangclio Chtifti.

Argumenta fiellarmini.

7.Bcllarm. JJaia^6,i^.^. Eunuchis veluntariis prmittiti ntajorghria , quam fttfiliorum & fiUarum Dei , ubi etiam contimnt tonfulttur ( qut elegertnt) €7 icclaratur merttoriagUrtA fingularis.

Proteft. 1. Eunuchinonmagishocloco approbantu quamalicnigenae.t/.^. II. Nihil piomittitur Eunuchi quatales funt , fcd c^ua apprehendunt fadus Dei.v..^. hocat tcm noneft confilii , fed maxime neccirarii praecept III. Eunuchi nominantur o/.g. tanquam ii qui per deti £twm illum videri polfint a bencdidionc Dei alieni, Dett aj. ficmftertlisquanonparittc.^^,1. Majoiem gloriam tr buercEunuchis , quatalcs funt,quam tiliisDeipcr adc ptionem , cft blafphemia infignis m Deum & Chriftun quorumfummagratiaett adoptio noftra. Eph.i^^, Ga 4.4.5,^. Nonlaudantur Eunuchi,qui ebgunt Eunuch. tum : rcdquicligunt voluntatem Dci : haecautemelt £tio eft viaveritattsM eft praeceptorum Dei : Ffat.i I9»y 6. Nulla fit mcntio alicujus meriti , fcd doni : nomen aternu dabo eis. Scd f oniiticiotum logica , memum conclud

cx <lono, « « „

8.9ellani

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N B R V A T V S. 121

8. Bellarm. JliiMj. Ttrr^ bon^ unapars reiiit fru^um cente^ UimtaliAfe^aj^efi num.^lia tricefemum. Hdc eft dtft$nHn vtrgtnita^ '^^niHiiaus» & conjugn cAjli,

%tesl. Si liiroiialisecinterprctatioefretadmittcnda^ jucretur indc. I. Scrmonem de Regno Dei,nihil con- ncrc.pr^eter ilUquaepertinent ad caftitatem. I I.Nul- seire fiudhis cordi:> boni & honefti , praeter hunc u- im : Z«f.8,i5. III. Interpretationcm parabolseja SaU itore adhibitam, efTe ipfa parabola obfcui iorem.

9. Bcllarm. JW^frA 19. SuntEunuchi , qt4ifciff9uafer..'jLYunt ipter regnum coclorum

Prottil. Hoc non cft omnium volentium , aut voven- um , licut Cajctanui> obfe. vat in illum locum , fed qui- is datum eft. z Propfer rtgnum caloYunu notat finem , non a^mium, id cft, ut poflint cxpeditius vacare rcgno Dei romovcndo.

Bellarm. Contra efl omnium Pairum exfofetid.

Protefl, Non cft. nam Thomas ipfe,ex Hicronymo, pr^ frrf5»/im,intcrprctatur ypropierChriftum , quamvisauccni Idcre folent Patrcs mercedfs promiiTioncm , hoc tamea equc adverfatur intcrprctationi noftra?,ncquc mcritum apifticum infert.Hoc utcumquc certum cft cx Scriptu-. s : Regnum Dei non effc in iftiufmodi cxrcrnis : Rom. 4.*! 7. talia nonpoflc nos Deo commcadarc , ut am^ jus habeamus proptcr illa : i Cor. 8.8.

10. Bellarm. Matth. 19, i^, Si vt^ peYfeilus effe^ vaie venie mia^ Vc.

ProteH. Adolcfcens ifte , falfo fibimet arrogaverat im.-^ .etionem totius legis : ut ieitur luculenta cxpcrientia ^nvinceretur erroris, fingularc iftud, non fupra,fed fe- indumlegis mentem,ipfi proponitur,ut ex Dei volun- icc , (per eum dcclarata , quem ipfcmet agnofcebat Do-i .orem bonum, ac divinumj vcnderet omnia 6^c.

Bellaim. I . CrMile eft eum vcra dtxtffe : qma Domtnus intui^ ieutn, dilexit cum : Mar. lo*2I.

ProteFl. Noneft hoccrcdibilc: I. QuiaDominus verf: 3. oftendit ex cjus cxemplo, divitcs non facile introirc i rcgnum Dei : at vero fi legem fcrvafiet , jam antca ia- rcfiusfuiirct ad vitam : verflj- II. Quiaillequi dill- rt, ex toto corde , paratus cft omnla dimittere , propter cum : nccefficitur triftis, C cidicatur aDeo, ut dimit- it omnia -, ifteautem juvcnis,audico Chrifti vcrbotri- is difcellit. verf 22. Quodaucem Dommu:> eum dicitur ilexifle , hoc nihil aliud indicat , quam quod ftudium e- is,quamvis cum errorc conjundtum approbavit,& pla-. dc cum ipfo egit.

Bcllarm«

Images reproduced by courtesy oF Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

-,25 B E L L A R M I N V S

Bellarm. Oui dtlint ex mc corie, non tenetnr faeere cmnta,^ Dem confuiit ^Jfdfolum qus prsccpit : hoc autem ccnfdtHm effe :ej. ^pparct, quoi mn abfolute , fed fub ccndst.one propomtur : fi v,s feri

''^%r£*/?.I.Sophifticedcclinatiu vis argumenti. Nofl. ' N Ci ba funt qu, dsU^it cx tcto corde,paratus ^»''^""'"^/ / tter Deum:net efficitur trifi,s.c»m eo vocatur. Bellaim. antea i fpondit : eum qm d,l,g,t . nonteneri facere •7"»;«* l.t. Nonquaiitui- l^'cdeobl.gatione,(eddep omptit dine animi, cx dileftione Dei fluente. I I. To"/f/^ phiftica.ratisiefutatui verbisilUi>Chnfti,/o6.ii,M « d,/,gis me f pafce agnos mecs. Vbi oftendit Dominus , eum c dilieit ex toto corde , par.ntum femper e/Te fequi Chr . quocunquc vocat vel ducit. I I I. Non ^^Z^^^^^^jf'^^ nalis fuit hxc vocatio hujus adolefcentis,quam altera • laPetri ficutapparet ex .M/irf. 1 0,2 i Xwr.i 8,21. 1 v. rr- cepta ipfa,cum fimili conditione aliquandoproponunti. 1 Pet. 1,17. V. Pcrfea:ioipfapiaecipitur.M4ri*. ^,48- • confequentcr omnia illa qu» neceirana funt ad per-

^Tl".X*llarm.3 . Dcminus Mat.i^ lcquitur ieferfcaicHe nej- faria adfatutem . h,cautcm deperfe[l,one al,a , qu^ non eii mccjjii Ad falutem,fed ad exceUentitrem ghris gradum : al,as teuerentMr*' nes veniere omnta. . _ n- ^

Ptoteil.l. Bcllarm. hic ad incitas redaftus.confilium . num evcrtit,ut aliud poffit fophifticc tueri. Perfcrtio

nimilladcquaagitur.i/*r ^48 '^^^^^ ^"^f 'f?Aion \.±x. d,l,g,te ^mmtcosveflrcs &c hanc autem perfcrtionw oiTmcsPontificii referunt ad confilium , non ad prae- ptum : ficut & ipfe Bellarm. non obfcure f^J^t, de jul.

Scat. /.4.f.3-& hujuslibri ''^f ^'''^'^f ^' l}'J%Cu illa quam BcUarm. hoc in loco conccdit Pf^^'?''*"/" maimitatloperfcaionis divinse : efiote perfea,, ut P^ft-r - fterperfeffus esi. Pcrfcaio igitur fupcrior , fupcrare de,t imagincm Dci. III. Dus pcrfcaioncs ^J"t^!_m g at. » eod?m fcnfu finguntur , quo duo cxtiema P""^f ' " « uniusciufdemlinea:. IV. Quamvis haec pertedio pt- cipiatur , non inde tamen fcquitur , omncs tencn om a vendcre : quia quoad aftum ipfum non praecipitur o- nibus,huic tamcn adolcfccnti fingular.tcr tuit prxcep'..

Bcllarm.4. '5if»* fervare mandata efi mtdtum omntbus ai - tm sternam ; ftt vendere omnia eft omntbus mcdtum ad perfeH,ont.

Protcn. Nequepareft latio : quia illud eft juns cc- inunis,hocautcm fingularis vocatioms: ncqiievcrum.t

iilud.obfcrvationcm legis effcpecca.oribusmediume.'-

«ax ad vitam «ternam. ,

Bcllarn

A

E N E ^ V A T V S. I2>5

BeUarm.^. I,lehoc officium perrmehat ai j4poflolcs: vetf.iy ,2S. Pmf/?.Agnorcimus: & inde concludimub duo : I. Non uifle confilium liberum , fed praccptum neccflarium ; uiaApoftolis nonfuitliberum relictum, utrum fcqui -ellent Chiiftum necne,co modo quo eum fequebantur, idcum obedientiae neceflitate mandatum. II. Perfc honem fupra legem , in ifthoc officio non contineri : uia Apoftoh ipJi qui hoc praeftiterant , impcrfcdionem .:am agnofcebant. Phtl 2,12. Incob. i»t. j loh.i. 1 2 . B el 1 a r m . Ibiiem habetur eonfiittt de obeditntia : fe/iuere me. Pro/«7. Agitur hac phrafi,de obedientia qux necefl^ario .cbcbatur Chiifto ; non de il!a quas homini alicui fponte ^xhibetur.

Bellarm. Hoc loto aguur Ue coi.i.-.mui , qH.t necc/firto dthetHT )fc :fed Matth 29. C~ Lhc. 1 8. agitur de tbedn ntt.f .lu c rdii iis cch- ■ tlttur, qut rjoUtnt ejfe perfeili.

i»rwfrf I.Bellarm. in ifto commento tuit pUne vertigi- ofus. ^gitur (inquit) hoc/oco{id eft Matt.19^) dc cbedtentis ua Heerfarto debetur, fcd agitur Mat. I9.de ebedtentia iUa qu^ ccnm ihturfo/tsperfcclii. Quafi Mat.ig, & Matt.19. cflcnt duo va- ia loca. II. Agitur manifefte de tali fcquela Chrlfti.qua- ■i emApoftoh cx vocatione lingulari praftabant. Hanc utemquipendercfaciet cx libero confilioperfcdionis , . bfquepraBcepto ullo.noncritfancjuris Apoftohcicon-. i ultus.

1 3. Bellarm. r. C«r 7,25. Praeeptum nen habeo : conftUum attm ■ m do,tr v.;\o.vidua quA ita manet.beattor eH fecundum meum cen^ iium,&e.

.( Proteii. I. In Grseco textu ( ut Cajctanus obfervat) non cmftltum, f cd fententta. I 1. Neque ex voce neque ex :nfu contcxtus.colligi potcft cum ulla fpecie,confiIium . uquodPontificium, idcftopus perfcda Dei mandato- . iim obfervatione perfeaius, Deo gratius , !<c maeis me- • i torium vitaBaeternae. III. Scntentia illa , quam dicit ■t aulus,neque omnia tempora rcfpicit,fcd mftantem necefiim itemv.26. nequcomnes& fingulos homincs , fcdcos, Ulbus Deus partttus esi donum, v 17. BcIIarm. Omnes pofunt habere hoc donttm fi a Deopetant. Pre^y? Sponfore BeIIarmino,qui tamcn hoc codem c.9, ; Jntcnditillos , qtti hab.nt continentijt donum» pejfeiUudamittere, li ' vhta altquande a tcntatione.

. Bellarm.2. NuUa cenfultatio efl de ee queincn efl m noftra p»'> « ftate.

Prfl/ei?.Eft tamcnconfultatiodeiis rcbusquae aliquan- .p funt in noftra poteftatc, & aliquando non funt, an,iJc Bj||iatenus funt in Roftra potcftate.

m

l

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

,24 BELLARMIKVS

Bellarm. 5 . Continentta conjugalii eii ettam donum Det. rroten. Sic eft : fed hoc donum cft ordmanum, in ftitutumDeiexpromiirionecomitatur. 4 Bellarm.4./«/4«j»e*e//WT.^/r.26./?i«//.*v»r«»y?^«/^m%«4

rr/.i?. Neque ita eft neque fi ita effet ahud ahqu.d fe- J queretur,quamquod Apoftolus concludit vcrf.zi^.q^tha- 1 bcntttxoresjintutnouhabentei&c.

BclUrm.5. Virgtnitaientei qtta (olttur Deus & qus }uu

^'pTouft.ti hoc fimpliciter verum fit,tum Romanae Ve- ' ftales fandiores fuerunt Sara, Rfbecca, &c.

Bellarro.6. Continmttaclf perfehoncfiaac decora . <Jr;r««rf Df 0 f4r4. (ir /!••»«/ ad oranhtm vaf 35.

Pr*/f/7. Nihil horum dicitur in textu : fed laqueus vo-

ti prohibetur.

BQ\\zxny.7.BeatioreflqtiamanetvtiHaverf^o .

ProteR Cacteri.s panbus . & tali tcmpore , eft beatior t Scd quid hocadRhombum? . I^ .Bellarm. I Cottnt 9. tctccapite ratilus conatur oftcniere,l ?

tlHifeaffe.quamftbteffetprxupum. ^A^n^^r*. '

PrJ/f. l.Totohoccapitc.conatur Pauhi^ oftcndere

fuo exemplo omnibus Chriftiani. fuo juie . ad fcandalum ahorum vitandum. Hoc autci. iui non ficit.pcccarc m Chriftum & perdere ^o. ?xof^c < quos Chriftus cft mortuus.oftcndcrat antca caf ^-'^'rf i^ ^ l c i.quod .gitur a fe faaum,& ab ahis f^^icndum often dit.noncftpUisquam Dcus praccepit. II. Satis diieu oftenditPaulus. fenullumopus '^^•P^^Jf «SH''^"'^^^^^, care, tum ahis in locis . i Cor. 4,4. Phtl.^. Tum et am i- ifto capite nam. i. Tam necefrarium fuUrc tcftatui quo. fecit. ut mori fc maluifTe dicat. quam lUud «"^''^^^ ; J^;^ 1 < 2 Ex omifllone tah.fcquutuiam docet mtcrruptio nemEuangeh.Chrifti : '^^rf iz. mctccdi. ipnv.n^^^^ mopterpoteftatisabufum:w/.i8. 3- ^^ffl.^P/^.l^ lcl Ep^r^opoidebercelfeperfenoica^. 3. annon Apoftoh cadcE

lcee tcnebantur ? , . „ , r . ; -

iC.BcUarm.l. CloriaquamfM trihmt V aulm , fu,t glcrtat etrarn Deo, & mercei a Dec non c^ram homtntbt*s. ab hcmtntbus.

Protefi Ncque nos dicimus fuilTe gloriationcm iftar tantum coram hominibus. aut mercedcm ab hominibus fcd I NoncflecoramtribunahDei, quah vel plurafi praeftantiora opera pr^ftitiflet , quam Dcus m fuis man datis pr^efctipfcrit , Rom.iAT^ Ehp.r.s.i. eflegloriatio nem confcientiae bonae. a Or 1,12. & ex coUationca alios ; v. X .meA dtjfenfo apud eci qui in me tr jutruat Z Ccr. 11,11

ut arn

'1

••;J

-s

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. 12^

l Mt amputem tccnftonem iis qui excptAnt occaftonem,ut in ec de qf4o g!om ^tanttiYsinvcntantHY quales & hos.

l6 BQU;inYi.2> ^poflolt c^iicri ft^mpttis a poptiUs accipicbant: ttct ^in peccahant.

rroteil. Non fuit eadcm ratio : quia tales aemulos noa habuerunt caeteri , quales Paulus ; ncque fuit corum au- thoritas in dubium revocata.

Bellarm.i . Tum non recle probaYtit raulHS» cxemplo alioYHm A-m poflolott^m, fe pGtuiffe alia pepulo.

PYotefl. Imo re(ftiflimehocpiobat,quoad juscommune licere ,quamvisproptercircumftantias vMiiis non expe^- diret adasditicationem. i Or.io»!^.

Bellarm.2. Pault^^ ahflintiit ab acctpieniis ft^mpttbus^ non pYcptey PftUiioapofloUs»fed ne gYavaYet poptilo^.

Proteji. Nunc hac nunc illa caufa : & nonnunquam u-i traque. 2 Cor.ii, 8,12.

Bellarm. 3 . Propter Pfeudoapofiohs^ dcbutffct potins accipere fum^ ftus : tUi enim accufabant Paulum , quod non viverct more aliorum^ , PYote/l, Hoc eft plane ridiculum : fuiffe qui vocarent in dubium, an Paulus eiret Apoftolus verus , qula non cdc* bat , & bibebat , & uxorem circumducebat , Ecclefi» fumptu.

17* Bellarm. AdaYqtimenta contYaYia extextu petita» refponde^ iY : I. Ltceremort pr$ optre fnpererogaiionis.

Protefl. Bonum fuit Igitur Apoftolo mori potius,quam !o modo vivercquo Petrus cum C92teris Apoftolis vivc-- bant , quamvis omnes circumftantiae & conditioncb cx- trinfecac pares cfrent. Melius fuitutPaulus cclTaretab Euangelio praedicando , quam fine fupcrerogationc prae- dicarc.Iftiufmodi comparationes in Scripturis non com- parent. Ncquc revcra confifterc poffunt cum dodrina Papiftica : Conftltumenimnonobfervatum nuUumhabet peccatmn Aut pxnam : efique tn arbitrio hominispoftttim. BelUrm.rap./, m%ri autem plus habet tn fefe fugtendum.

Bellarm. 2» Paulusmfihocfectjfct^ de/perabat tantum de gloria fingular:.

Proteft. Omncra cxfpedationcm merccdis illa ratione perituram fui/re,fatismanifeftediciturTyfr/:i7 6* li. Prg-i tcrca nuUam coronam cxfpcaavit Paulus ex operibus; fupercrogationisjfcd ccrtamine certato,curfu perado,8c Jidcfervata. zTtm.yS*

Bellarm.3. AbuttpoteflatCj verfAS' efl vehementtr iUauti, Protefi. Et vchcmenterfcmpcr & ubique uti, eft abuti. Bellarm.4. Non futffctpcccatum acciptre fumptus kpopulo ett-^ mfn^fi inde fequeretur aliqua retardatto curfus Euangilti.

^ ^iotefi, Scd fui/Tct pcccatiuiv^dfiicfwndalum vcl mtcr-

luptioufil

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

126 BELL ARMINVS

ruptioncm Euangelio : hoc autem Apoflolum cavifTc aj

paret, verf.12. IvocfAyjiyxoTry^vTivuSwf^iv.

Bellarm . 5 • Quomodo igttur potuit afud homines iloum Paulu de opere indebito}

Protiil. Nonfimplicitcr : fcd quiaex jure& juftitj communi non dcbebatur,quamvis ex fingulari-conditio» nererum, & cx charitate fuit neceirarium.

18. Bellarm. Apoc. t^.^.foUvirginescanttcum canerepotuerSt Proteft. Myfticc intelliguntur ii qui non funt maculai

IdololatriaMcrctricis magnae.

BclUnn.PaHcitautumfuerunt , vide centum quadraginta qua iuor mtUia.

Protell Non omneseleai defignantur, fed primitiae tan tum certicujufdamaevi.

Bellai m. Dtxijfet Ichaunes eos non coinquinatos cum muliere 1 J intellextjfet defomiiatione Babjloms .

Proteil. Non fcquitur : quia Mcrctrix illa magna & multiplex ejus fcortatio , commode noratur numcrc plurali : Vtcunqucfucrit , omnes conjuge^ non poiruniJ cxcludi cx ifto numero, nifi per dodrinam illam daemo- niorum, qua^ conjugium damnat ut inquinationcm, hxx cnim funt verba : nonfutrunt cotnqt^inati.

19. Bellarra. Idempribaturexempltsprimitivd Eccleft^. ProteU. Tum demum 3 cum unum cxemplum cx Scrj-

pturisproferetur> quoafreritur,aliquidboni meritorif, prasftitum fui/fe, fupra om.niaDei mandata.

Bellarm. Probatur ettam cUrtpmis tcftimomis Pntrum.

Proteil. Quinfeminaquasdam iftiufmodi errorum , in Patrum fcriptis reperiantur , negari non poteft : fed in -ffdcm ctia rcperiuntur principia vera qulbus ifti crrorcs poflint rcfcUi.Pontificii aute errores illos retinuerut,cx- coluerQt,& auxerut,Principiis verisnegled:Is& reje^Lc.

20.Bellarm. Naturalts rattodocet. prster perfefltonem illam quA necejf:^rta ejl ad ejfe rerum . aliam ejfe necejfariam ad bene ejfe : & pramiafinguJnria tUisepconJlituenda s qui vtrttitcs hcrou.is cOcn^ dunt, prdttr iUa qua conjlitmintur ftrvp.ntihus leges.

Protejl. Prascipiuntur iDco iUa quae pcrtn^.ent ad benc cffc, & ad hcroicas virtutes. Lex Dei eft perfeda : hu- manae omncs impcrfeftac. Bellarm.ipfe hoc fatetur cap 2. cum docet CX Scholafticis , Epifcopos debere ejfe perfeaos, er ad eumgradum charitatis pervenijfe , ad quvm rcltgiofi tendunt, Annoa praecipitur Epifcopis illa perfedio,quam debent haberc f

xArgumenta mfira.

ai. Pretefl. DcuS jubet fe diligi ex totocorde.^c. Matt.^2 I^ihil isicurfupeicftnonpraeceptum , quod erogemus;

Auguftinus

Early European Books, Copyright €) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

ENBRVATVS. 127 ugiiftinus libA,don.Chrtfl.c.2Z. itaconcludit irdefpiti^ %&c lit. cap. ult. & dc perfedione juftitias, affirmat : raeceptum diledionis , aut etiam prseceptum non con- upifccndi , in hac vita impleri non poflblic etiamBer- ardus ftrm.^i^. in Cantic, & Thomas 2>2. q 44. a.6m ^184. d 3.

Bellai m. r . Diligerc corde ^ animd &c. eft diligere vere * fjncere^ OH ficle ncn fimHlate.

rrotcft. I. Hoc aliquid eft,fed non totum quod hi^ vei- 15 prycipitur,tunc enim illi etiam qui minimum gradum cras charitatis habcnt, quamvis tepidi fucrint, hoc prae^ cptum perfede implerent. II. Nemounus eftcxom- ibus Scholafticis , quin fin^ularem ahquam emphafia rlbuit enumerationi illi ^aitmm toto corde.tota anima^&c, id uod poftulat etiam plenitudo ilta praeceprorum Dei,qua nulta pauci:>, non unum tam multi^ expiicari folet.

Bellarm.2. SijHbeamuromne^ illas potennas exercere aiglorinm ^ei , dtccndiim eft hoc * tum folum praiipt . qua>tdo id neceJSitas g/crnt ^eifYocur.\nd.z reqnireret^alio aHtcm tempore fi t.lfiirct^opHs ejfx: r»;;- Ui ^ fuperercgattonis.

Protcft. Hac in re,maxime complent Pontificli menfu- am patrum fuorum Pharifseorum , dumirritum faciunt nandatumDci per traditionem fuam : ita enim inter- . »rctantur maximum hoc mandatum, ut nonpoifint cer- um tempus invenire , quo homines eo tenentur , ita ut lebcant adumdileftlonis Dei exercere. Duodecim funt j nter eos variantcs hac dc re opmioncs : ut videre eft a- i'UdAzorium, /^.l. /.9,5.4. & apudFilincium r^/: racl.Z2yc.c^. qui.fapientiilimorum Pontificiorum fcnten- ia,hoc prasccptum non oblfgare docet,inter primum ra-- lonis ufum,& ultmiuraarticulum moitiSynifi quinto quo^ Heanno. Qiiod autem ad hanc Bellarm. regulam : ^«4«:if • ^eceftitasgloria Dci procnrandjz ji#/ri/; refellitur ibid, ab alte- olcfuita; quia eft va/de incerta : ficiit reveraeft, nifi expli- ctur. Ex hac igitur fapientia Papiftica, fi quis femel in inno , aut bis in quinq^uennio , elevet cor fuum ad dile- iionem Dei eliciendam y ille plus facit^ quam lex Dei rc- |uirit,& mereturex fupererogationc.

22. Bellarm. 3. Augufttnus^BirnardHSMThomas docent^iSa par^ icHia ( ex totoj tmperari nobts om>ies gradns charttatis: ex quo refle de^ ^Hcunt hoc mandatum, in hac vtia perfefle implcri non pcffe , qu.^ fen^ entia cum noflra non pugnat:quia exifttmant femul tmperart medium^ t indicartfinem : & do^ent eumnon effepravaricatorem qutnonat-m ngit ad fincm : etiamfi cnim nthil addi poteft hntc pr.uepto , quatentiS ^dicat fincj fotcft tamen ctde ahqutd addi^quatenus indtcat medturr.

rrofeft. PrasYaricatur BclUnHf in toto hoc efibgio.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Ti8 B B L L A R M I N V S

Naml.Peccatorautpraevaiicator aliquis dicitur dupli

dter, vel Qui eft in ftatu peccati, & ineeenitus : vel qu cft i ftatu grati^,fed nondum perfeftel peccato hbera

nis qui fyncere & efficaciter dfl git Deum.quamvis im pe feae,noneftpr«varicatorpriorcfenfu: (edpofterio

?e tantum. 1 1. Et finis eft duplex , alius intcrnus , qu eft rci finitae perfeftio : alius externus , q}n eft ejus ette aum : Nullus autem aftus i Deo pr^cipitur . cujus fin. non fimul etiam praecipitur,fenfu priore:finisautem ex tcrnus,non tam ad pr^ceptum pertinet,quam ad promii

fionem. III. Sicutfini charitatis "[hil poteft addi . fi neque aauiejusperfeao, quatenus eft medium : none nim cfl-et medium pcrfedum, fi auftarium defideraret.

i3 Bellarm.4. VcrierexftUaUo&Scufturts cottfomtoreiltL partuHia. ex toto corde , imferartfdttm ut amemui Deurr> prjafuo a mtre , mhtlque iUi in amore anteponamus , vet squemus. Hoc attte^ fenfu perfeaefervau poteH ifiud pr^cepiumm bac vtta. ' pLn. llcontradocentScholafticiveteres: Ale^^^^^^^ der Alcnfis, 109. m.6. Pr^ceptum ded,l.gendo J>e'.ncnp»

teil impUri in via.rattone ctrctmftantia, qua eft^ex toto cttde . nan autem circumftantiam explicat,f4r.4. 1.^7- ^:^'/'^^^^^^^

; utntlnlretrahat , al.quomodo, adtempus.ab '» j^f";

Lombardus, fententiarum acScholafticorum magiftc /.1.^.27. Hocpr^ccptum nmpenitus impletur ab homtne,tnf>ac mo> tiUvita.-fedexparte.nonextoto. Quod autem folentre, r tiores negare.hanc perfedionem dil^aionis,

Tp o] frokuvt. . eo & veritati, & ^^bim^^'?^^' f contridicunt, ut juftitiam opcrum poffint cum a| qu co o c tucri : pcrfeaioncm abfohitam ftatuunt,inilla c belhentiaquai?. multipliccm defeftum . Vf P^^^^^fj^J», privationem trahere fecum (atentur ^^^^^^JJ'^^'l

falisaffertionis rcddunt > ."'C ^1^»«^ P"^^^ nobisinhacvitaimpoffibihs ; cujus confequcntiae rat. eft ipfa controvcrfii. II. Quod Bcllarm. dicit de fr^c fuo I.r.7amblguum admodum eft : vcl emm pr^cipu febcTeVe amofquoad ^flimationem tantum.vel etia quo f^u^fi: . fi priore fcnfu intelligatur . tum j-?;» W tisfJcre poffumus, velminimo dileiltoms iradu , ut >4^r f .1 , UV rTroncedit: quod abhorret ^ communi Chriftianoru fcnfu : fipoftcriore , tum fummus gradus requmtui quod nos affirmamus, & Bcllarm. ncgat.

24- Bellarm.5. InStripturisfafsimttaacctpttMr tUavox , t

tum.vel omnis. . . . • - u ^ .

Frottii. I. Nufquam ita accipitur in fimili phrah,re/« « ie,totaamma,&omn,husvirthus. II. Vbi ita accipitur ibi c

hypcrbolcmamfcfta, in folcmn.bus pr^tcpiis De

1

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N E R V A T V S.

ali. ;w:ma loouendi nullum habet locum ; nunquam 'lusdicitur quam rcqiiuirur, /ea maximacx partemi-i

Bellaim.6. Scni^turA docethocprxcfptumeffe fnctle WoteFl, Nufquam docetpcrFedam o'- \ itioncm hu- piaBceptitalem eflc. ^ 6. Bellarm. 7. Dcm promtfit , fefaflHrHm , »f tempm nru ejrtiwenti tmpitrctur,

Protesi. Quod eflentiam,in hac vita,nonquoad gradum. 27.Bcllarm. 8. Mttlti hec nMnd/itum implcverum,

ProtcH. Vohmtatc ^ cfficaci , ronaftu com-

leto.

38.Bcllarm.9. ratrts dtccnt » nihil impomie nohis a Di* \*ndntHm effe.

Protcfl. Verehocdicitur,fi rcfteaccipiatur. Po/rumus nimpcrDeigratiam, mchoative praftare omnia Dci iandata, in hac vita, & infutura pcrfcde. 29. Proten. Haftenusexpendimusquae Bella: . .. oppo- it argumentonoftroprimo, fcd obfcrvandum cft, pro- 3fitionem argumcnticfrchujurmodi : Qut mn ptffrmt im^ tre^vel qni »on tmpter.t mandata, iUi mn foffttnt fHperfngare: h.A ^c iiilff> opofitioncm Bcllarm. non negat ; fcd adaliumptio- •'1 :m rcfpondet. Qu^amvis igitur vera eflent qujc dixic — elLnm. depofllbilitatchujuspr2:ceptiobrcr\'. uia •men illi qui Monachatum fufcipiunt inter P. . .05, bc non prasftiterunt, valeretadluic ratio,quod iUinon '>/nnt fupererogare,atquc adeo temcrc fcmetipfos obli^ at perfectionis iftiufmodi. O. Frotcsl. Matth 7. Anguflaell ptrta , & arflaviAvittt & i funt qui in^jcMtuni eam. Non eft igitu r tam lata & faci-» ^fcrvatio iegis ut ultra multum a multisaddatur. Bcllarm. I . Dtffjci/nen lex ex natura fua : & dtjfciltor , ex »«- '4 cmtiptione : ^ ' s hahen: - -m & charitatcm. Protcit. Graw .. . , j chan.... . i tantum habemus ex rtc. I Ctfr.13,9, 10. Vnde ctizm Magtil. fent. Ub 3.J.27. •' ndudit expartc tantum nos po/Ie mandatafervare. ■• Bclhrm.2. Quicurrtt ycumftlttm ambi*lnrettnetitur>plmfa^ fjttameiimperatum efi. David autem cucurrit. Pf\lm. 119,32. ProtcFi.l. Qiiicurrit, poteft impingcre , & ita minus ^""e quam debet:poteftetiam ia cuifu dencerc. Il.Im- kircurfus , fucurriteut comprthen.iatis. l Corsnth.'). 24^ . David fpondcbat curfum ; fed agnofcebat interiin iin impcrfedionem , utrf.z?.

l^Pfosefi. Inoperibus noftrisbonis, fcmper aliquid ' ft : ergo nihil poteft rcdundarc. icllarm. NegAtur antectdins,

G g rrtteff;

W

Images reproduced by ccxirtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag,

224 E 3

7,.o Cumfcceritis omnuq".s= fun''vobis!<iicit= f«vi inutilc. f«mus,,.« dcbu.nv, : =

*"Sf:S" Solu.lo nulla : n,m non Pot=ft =1^,,'^^*- qu" ' '

,„ta /■""""■. .(j,,svuUutoptimi fidcliumvcre fate» «uf rinuta«f Slc' -ncn ML.chi Papalcs audcnt d.c

fo ex indulgcntia : h vcio de "^" quod di.,

jefti : nequepofTumusproipfoquidquamagercnuj

VoLuntatcejuspraeeunte.

35. PretriJ. lubemur quotidie dicerc ucu

^"'B^Hm: Vr.,U, t,u«a x,,»..v.. : «^Z' "■"''"• ^

•^£,7 Sofl'quS"non poffimus facere o.nn.a ,„ril"sr'og,.?tur vel exlguntur = P<>'r"""- '•^™

i tra & f.:t>ra .lla, faccrequie non "?»"'">•,„,„,,, Auottoli noncog.tarunt dclupe.c.oga

J*^«Ty fcd potiu^ m.raba.lur aliquem po/le lalv»

**"CrBcliarm.hocna.tat : fei ncquc difcipuli qd

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

INERVATVS. 151

bis Chvidi.vade &vende quA habes\ neque Chriftus quid^ guam ipfis explicavit , nili de falutc confequcnda.

35. rrotcft. lercmiashabet : Malcdiihu qui confidit in homiae : necnon , maledidus qul fac!t opu^ Dei negli- ^entcr; qui femetipfum hicexcutit, videbit fe nonfaccrc *eri fupcrerogationis.

Bellarm. LoqmtHY de ne^/igeniiagravi velfrauie ca^^S. Proiesl. I. Qiii levitcr eft negligens,propius accedit igi-« tur ad mcritum malediftionis , quam ad fupercrogatio-* nem. 1 1. Nondicit Bellariiu do ] ! Vic 'n lon Mturiii t^ltero loco.

l6.Proteft. Praeceptum cft , ut diligamus fratres ficut Ihriftus nos dilexit : loh. 13>34. qua diledione,iion da-^ tur major i /0// 3.

Bcllarm. Siqtus ponat anitnam prdfrairibus qmando non efl ne^ iiJfariumndrorumfaltitem^teYnamiOpusfant! " > nttonts: & fin njt/tter fi prcximo bcnt faaam quanlo non cH in . ■ necefittate.

Proteft. Hoc eft homo mifer , diligit aliquando fratrcs |& proxlmos licut Ciiriftus nos dilcxit, & magis etiam.

37. Proteit. Detit. 4,2. Nihil addendum prseceptis Dei-: Gonfilia ergo male adduntur.

Bellarm. Nihiladdtndum qt^od corrtmpat :fti aii^tiul potejl ai^ iii» quod perfidat pr.<ciptum.

Proteit. I. Deus vetat nos quidqiiam adderc , ut rervemus uepta : Non pofTumus igirur prseccpta fervare , n ;durnL nftcere , addcndo. 1 1. Lex pcrfeda, non magi!^ poteft >crtici addcndo , quam detrahcndo. Refte Cajetanus in lumlocum : pctmodum tnhtbtttont^^figPitficaturp.rfcft:o/egis^ $hibcndo addittonem j vc/ dimitiuttoncm , ctia^n pr.ztextu cufiodtcndi tndata Dei.

38 Protcft Ita Deo fumus obftr icli , & ob^ei\:ti, ut nt^ 10 fit par folvcndo, nedum fupererogando. Bellarm. N(.ntenemtiY Aquixre Dei binifficia^ nofiris opcriitiS,Jeci id folum prdfiare , quod Deus tmperavit. 1 Protcfi. Tenemur quantum in nobis cft, Deo nos gratos [ pra:ftare , acque adeo gloriam quam polfumus maximam Jipfi tribueie,ex beneliciis ejus in noscolUtis. hcecgratir* Itudo pafiim in Script. imperatur.

^^.Protift. P/;// 4*8,9. lubemur facci-comnia veraiho-* icfta &c. quibus nihil boni poteft fuperaddi. BcUarm . I . Hac omnia dcbent acctpt negative j ut tton mfi talit^ iiamui.

Protejl. I, Sophifticchoc & gratis aftirmatur, cum nu^^ !a ratione , audoritate aut cxemplopoflit confirmari. II. Si mera fit ncg uio , tum ab homine mortuo , vcl ab ^niinali biuto potcll hoc pr»ceptum implciif III- Af^

3 firmati^

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

132 BELLARMINVS ;

riimatroclarenot3r.ur, illis vocibas,^iiiV//?(^ accefifHs.audi « fiU , ^satjtis : hxc cnim non tendunt ad negationcm folani 'j^^

illis ctiam , tiputate facite , prxcipnc vcropTomiiriotv P nnnexa, Denifacii critvobifcum : qux non peitinet ad mc ram negationem.

Bellarm.2. Si jfiberet Paulus , ut omnia qua futitvera cogitofi musJeberemHi nonfolum omnem Scripturam fanHam^fed ettam t$t fhilofophiam cogitare.

Froteft. Ex fubjeda materia , intelligi debet ( utDion Carth. obfervat ) veritas dollrina vita, ^ aut jufiitiA de verint^ fandificante, /c/;.i7*i7-

i\.o. Protefi. Tcncmur facere quicquid pofTumus b: quia lex requirit omnes noflras vires.

Bellaim. Lex mn requirit omnes vtres^ & quicquid fofftmus» fet folum quod praciptttir.

Protefi. Hoc cft,non requirit omnes vires, fcd quod re- quirit. Requircre autem omnei noftras vires tcftatuj Chriftus verbis difertis, Luc. lo.xy.

Bellarm. Tum Paulus nonpotuiffet dicere de homine foiutoy quo^ vult faciat^ non peccat &c. lCor j*

Frotefi. Non fequitur : quia illavoluntas excircum- ftantiis determinata , fecundum prasceptum dcbct or^ dinari.

4 1. Protefi. Non caret fupcrbia & arrogantia infinita,ut dicas te plus faccre quam tcnearis , & Chrifto fit injurii non vulgaris, qui fruftra dicetur mortuus,fi valuilTes lc* gem praeftarc, ^ plus ctiam.

Bellarm.l. VirginesapudAugufiinumnontimuirunt ifiamfu^] ferbi.im.

Protcsl. Debucrunt certe timere: & timuifle ctiam cr^ iendum cft quamvis ihctorica quadam liccntia,talia vcr-^i ba ipfis tribuantur. ]

'Bellarm.2. Homo mn potefl fne Chriffigratiajegem fervaresVii tdiquid fuperaddcre. j

Proteii. Non fruftra j^iuii daturilla gratia: fed fruftrij tamen eftmorsChrifti quoad fati^fadionem &c meri-j tum , faltcmpoftgratiamillamdatam , rcfpedu corum qui tantapoflimt.

42. Proteif. Dcbemus Deum tantum amarc quantuiTH poffumus : alias ncgaremus Deum elfc fummum bonumd abutercmur Dei dono ; talentum abfconderemus ; & iaJ grati effemus. - ^ '

Bellarm.l. Si quisvelitplusdiltgere»&proficere% fedjuxtacon^ ihtonem & gradum fuum % etiamfi notit ad alttorem fiatum afcendere ^ quamvis pofitt» non peccat.

Protest. Totum hoc de varia conditionc^gradUjSc ftatur.

A

Early European Books, Copyright €) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

nihilaliudeftqiKiinfubterfugiumtencau.oarn • anll ftio eft cUin, Vtrum non debSamus Deum quPim,m^poT Lumc.amare. Bellarminus hoc negat , r^dcumriJ^uo

iclummu, feramur, ailedu omnieriam r ^ > I iJ ellarm . 3 . Illeal/mitur dom Dct ntf ruvi ?;

0. ' '

Atfempercftnecena.. iin,^-. aim po/Tumus; quiacaufje & occalio;, liis funt femper prasfentei^

hfoM^^^^-^r''''*"^^'/? Dci.placens & perfeda,ut nos to- Ds quantifumus,dedamus ipli,2?,w 12,1 z.

egctfal7s^'^'^'^' 'i^AonJ^».'/. taUm„m,^fn haht trxccptum

< Prctefi. Praeceptum negotiandi, quantum in nobls cft , mul iemper datur cum talentis. 19.13. " ' '

Cap. V.

T H E

votis MoftAjitci/,

I.

^lhrm. Omnequoifitexvoto, etUmfi al.cqui HonfitaDe» ^pr^ccptrm.vereCrpropueenctiltusDe,. Irm"'/* i^^^i? ^'^^ rophiftice& inanitereft^Bel- ir^J^n^*^'- ^'"^ ^'ftinguitinter votum lici-

fem &illictum. II. Nihil ftatuiTdefine ipfius vot7,

inx°e^lf-n?^ Cuma^uea.i r4

, Itinxeiat ipfemet rner materialem & formalem t

l^r.^TJrV '^"".^" oftcndit,in utra harum cuU rVv . ''""'^•'^- ^"^«"^ concedimus Id quod Vn \ ^^"^^* mrebus, quae mandatoDei ab

rnnibusnonrequiruntur,quamvis nonexnatura rei. Mue ex votifine proprio ex modo tamen adjunfto, Mtcnus cxreverentia nominisDei prxftatur , cultus fiomt habere. Sed Monaftica vota accufamus. r. Ouoi |ntaneverbo veImandante,veIapprobante. 2. ^iod ■ifa ridicula & Deo indigna in iis continentur. 2 .^od

rnSi.lf"^J^'"^-""""^"'- 4.QupdcuItuscoIIocatJrin roftatu,&obiervationibus eo fpedantibus. <. Quod ti^actio & mcritum fupcrerogationis ipfi tribuituTu- ■Hm cultu. 6. Qupd non ad voventes tantum , fed &

3 ad ' • ■

Images reproduceci by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

C H

]

3.

t54 B 1 t t A R M I Iff V S

ad alioSCoramDco .juvando. applicantur. De iftis non vifumcftBellarminodlfputare. deilUvero propofitio- ne.quam ipfc formavit ad pompam.hnc ulla cxphcationc ad uncaa , otiofum circt Inigarc. Simihs notas funt quas di/puTat. Bellarm.ci6 8ci7. advcrfus privatam lentcn^

tiamMartyris: q^^^^^ iP^*^"^^^ P?^*^^ "^"'tJ!.'' tlcrc eft in locis ejus commun: cl.:{, c.6. Nominisetiam eftquseftio illa , fap 19- dc promiiUoncinbaptifmo fatta, #1« fst vttum ftoptt dt^lum,

Ouseftio eft, an paupertas vohintaria,obedienria,8c con- tinentia , icdcDeo voveantur. PontiHcii afhrmant: nos negamub, primo igitur, De Paupertate. Argumenta Bellarmini.

2 . BelUrm. Jd omne refle vrvetur Dee, qntd ex ejui tejiimenU fcimui ejje bottHm , & lUt gratum : fcd panpertai voluntaria bona eft &i Detgrata, teHimonio Chnjli : Mat. 5.5. teati pauferci/pmtu. '

rroteft. Siper-yo/««Mn/i>wpaupei tatem , inteUigatur illa quss eft cx antcccdentc , & abfoluta eleaione , ncga affumtionem. Paupertatcm enim hunc in modum vt. iTieUus non eft , quam fimihter velle convicia, perfequu-* tiones, cahimtuai., & omnc genus malcdiccniiae; vtrf.iu atque adeo non magis quam ifta, debet vovcri.

3 . B e 1 1 a l m . Mat ,1^ ftviip^rfulusejfc.vade& ve ndc ernnia, fTS» Prottft. I. Pcrfonalem furife eam vocationem, latis an-

tea f uit dcmonftratum. Kon magis igltur trahi debet cxemplum aut patrocinium voti , quam quod diccbatut retro , JWrtt. I4,,i9. veni fup^r aquas. 11. Cajetanus iple Monachus ingcnuc fatetur , votum nuUum hic md.cl. ylttende {frudens Uchr) quod nuUum itidmtur a lefu votum. volentt fcrfeOienem vitjt ap^ut : quia nen in vintulis vtttrum.fed tn oftrtbui genffttt perftiiionti fljf.(utt9. &£.

4. BeUarm. yiif. 4,31. Erant eis emnia communta vtvcb frimi tllt Chnftiani ex vett.

Proteft. 1. Hoc nonafHrmatur tantumde paupciuus, Cajet^nuS cnim rcde etiam hic obfervat : effe , ac ftafertim dicium fu-ffct , quJbnvis nen omncs venitbant qtts pftidebant , imne, tamem habebant omnia (ommuHta. II. Non vendebant omnia, ut clfent egeni : fed in contrarium plane finem , ne quis CiTet egcns mter tUos : t/frf.j^. nori igitur vovebant cge-| ilatem, tanquam ftatum perfedionis.

5. BcUarm. Afi.^. Ana»iai& SaphirA»vevtrantvitam c mtncm tdctxco enim iltcuntur fraudaffe de pnttt , qitta rem eblig ita fromt^itne fubrtfuerant : & mcnttli Spritui S quta faUebaut fid> datam Sptrttui fandt : fev«riti{S ettam fucna , (Iftmat faailegium ab fuijfe admijfum,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l^oteji I. Nulla cft confcquentia hujus iMtionis : fidcm leder^^t iepntio agu vcnditi ergcvoverant vitam commuHem , po-^ cll qiii pgrumvovere, qui non vovct paupcrtatein. 1 1. Fraidare dic!tur,qui fraude agit advcrUis illud quod )roHte ur, quamvis nullum votum accedat. III. spiri^ m menttu, cft Stmtum temarevtYf^. id eft , interprcte Cajc^ ano , mtmiendo , experimenttim fumere ie Sfiritu Det m Apoftolii ^abhanie. IV. Simulata fanditas & mcntita perfedia fuamvis Jevc delidum Monachis vidcatur , coram Dco jimen fevcriflimam poL^nam mcretur , facrilcgium etiam imul fui/Te admilFum non negamus. V. Idcm Caietanus vlonachus& Cardinalis rcde condudit cx verbisPctri, dvcrfus Bellarm. Clare app;irct, quoi m^n voti nccefitatc, Chri^ Hani omnes ttinchabebant omnta communia.fei Itbera p rffcltonc cha^ tt^ft^.rxpreffe fqtiiicmduo dict^ntur Anmiji»quA ncnfuijftnt verafi ^hYfftiaJt: cmti '< v&iocb/ig/9tt ffiifftnt ai commu) ' ' ^ : rernm : ager nvattts manebat tibt : & vcniitu^ futt tn ttin conftat ftqr^i^

em qtiodncutrum herum fuiffet vcrum, fi obhgatm futffet vcto.

6. Bellarm. Confrmaiar hoctiem ex trad:tioH-f Patrum. Trotifl. Apud quofdam Patres tales cnim fententise Ic^

Iitur: quali nemo pollidens quidquam,polIit cfle AiCci-^ us Chrifti : ita ut paupertas non tam coufilium quaru tceptum ipli:> fueric Ortg, tnGcn hom.i6.

^rijumcnta mjlra.

Quamvis multa fint argumenta, qusc votum iftud vo^ ^tarise paupcrtatis arguunt vanitatis & fuperftiticnis, fiia tamen BcUarm.unum tantum fibimcripfi hoc in lo^ oopponit : alia poftca fequuntur tradanda , ra/>.4f. Btis igitur crit in pr^Efcntia, hoc unum a rophifticj^ cj us ^xcepcionibus vcn^icare.

7. Proie/l. Aut is qui vovct cftpauper conauioncauc Pcs : fi pauper eft,nihil habct quod pofiit vovcre fe re-

R., aut daturum,fed clebet ferrc patientcr crucein

Mibi a Domino impofitam : quam fi praeterea vovct, idcin jlacitjac fi in morbo voverct fe ^egrotaturum: qui eft fu- ^or,non pietas. Si autcm dives cft,aut vovet poncre om-* lia in communc, aut darc omnia pauperibus propter ma-^ i us meritum , ^ vivere deinccps ex eleemofynis : fi pri^ linum nihil aliud agit , quam providerc fibi de ccrtiorc cc '^niofiore vidu : quod eft fugerc , non amarcpajperta-- ni, fi fecundum , peccat contra fidcm, quia unus Chri- t is mcretur nobis omnia : & contra charitatem , quia ne necefiitate moieftus cx proximo, fua mendicationc. Bellarm. I . Eriam pauperes rccle vovcnt» & multum dant : iant m ii omne ^uodacquirerepfftnt.

G g 4 Ptotefi^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

B 6 X L A R M I N V S |

i voiill. Dant igitur quod non habcnt : quod non p^tT- ^ funt vendere : quod nemo accipit: quod nemini prodeft: k quod omnes ignavi & otiofi homines dant. Anhc/ceft : %'cndere omnia^ (tir dfire paupeuhm, mtfintperfecli i

Eellarm.2. Noneft fimilevoiHm xgYttudimis ^votopanpiitA tiam Chriftm non dtxtt beati d^roti : neque fi vt< perfeclus cje pr r i.!!tntem : tenemur etiam ft p^Jfumm^ fanare ^grnuiUnem^fJ ncn

I rotcft. Eft plancfimile. Nam I. Chriftusdlxir^r^/ijii^^ji- ^*' .'! - ':ipat iuntur ^qn^mvi^ mutilatio corporis, aut in- u>\ ^ ja. . inagna , variique morbi , cx illa vexatione lc* quantur. I I.^Dixit ctiam , omnes qut 'volunt ptevtyeret perftm |t| y quuttonespaffuro^. 2^/^.^,12. III. Tenemur eciam fi pof- limus egeftatem anobis amoverc : manlaiimtisvQbt^ opcva^ Vjtl^ Yt. ut nuUtus indigeatis. I Thef^^ 1 1 , i 2. Ditelccrc etiam as- nuc tencnturacpancraticc, iSc athletice valerc, jj . Bellarm.3. Fonere orrv' X f^i cr-rv^nrfn-^ , ift vcre amaYv pv^p:Y^ \ tatcm.

Protcft. Tum cx paitc iaiiciu .uriaoant pauperiatcin liii apudComicum : Heri altquot adolefcentuli cotmus in VetYdo^ in hunc diem » ut defymbohs iffemus. Chs.ream ei rei prafectmus : dati mnnult : &c.

Bcllarm.4. Non efl contra fidemJare omniafua paftpcrihus.prom fter majus mcritum»mftra cnim menta & cx Chriftt meritis emanant» • uteff^[lmex ca'4fa.

Proffy?. Sccundumillud A'^ . ^ r . ^ exopcrihsw jam non cxgratia.

Bcllarm. Non eft contra carttatcm proximi mendicare : quan-* ' dcciutdem nemtnem cogunt dare elcemofyjiam mendtcatitcs^fedpotttiS oc^ cAjiuHcm dtvitibus pYxient, compar.indt fibt regnum Calorum.

Pretcft. I. Sunt aliae oHcnfae multse advcrfus caritatem. pioximi , pra:tcr illas qnce in vi & coadionc conliftunt. j -E/^A. 4,18. II. Iftiufmodi mcndicantcs , non majorcm 1 occahoncm praebcnt divitibus regni c^elorum comparan-J di, quam mcdicis praebcnt rcmcripfos vulnerantes, &J morbihca bibcnte^ aut ( quod magis con g: uit Monacho- rum voto ) qui certo ftudio , & opera fua propria , rtuntj infani. Qualisautem chaiitas fit in monachatu ; ipfi Mo-. nachi fatis teftantur. Alex, Alcnf. Monachus. p J^.q ^Zm ^A.m.^. & poft ipfum,rcliqui Scholaftici : MonAihfim,fiv§\ regularem , fecundum condtttones quibus talts esi « mn poffe reguhritef 1 facere eleemofynam talis cft caritas monachalis in largiendo » in accipiendo vcro, qualis fit, tcftatur Cufanus, Cardina-| lis, & Monachus , Excrdta: ex fermone : quifactt i!Tc. f^ne cm^ nes Monachi, non quA ChriBt^fed qux ft4a fun: qu4iYunt. $mnes tmilk | ftuient avaritta, a maximo ufque ad minimum.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

. s.

137

De Oheiientia,

1

S . B ellar m . Oiedifntia YeligiofA, recle v^vetnY Proff^. Nonfatiscxplicaturqualisfitobedientia. I. O- ?dicnt!aMo' ' ■ e vovctiir Deo , led ho-

lini piasflar... , ^ .m, ChriftiUco^elegeYnnt.v^^

]J$Uti fe totosfuijicittm. McitKxtn l, 2. ^.lo8. 4 4. I I. Obe- ^ltia hcec tam ca^co impctu praeftatur, ut Monachu^ in Sm ireafuperiorejuflus , nondcbeat recufare : iicut udicaturexernplo, ex Sulpitio,apud Bellar.in iftor.21. 1 1. Tam reiigiofeprceftatur^utaliquo modoconfcien- j am obligcnt 1 uperiorum praecepta , ac fi cflent pr^cepta ei. I V. IIIadeniquefide,acfpc,praeftatur,ut in fatif- ftionem ac meritum a Deo acccptctur, quamvis in le- |:ifimNnugisoccupctur. An iftiufmodi obcdicntia rc- c voveatur Deo , haec cft quaeftio.

Argumenta Bellarmini.

9- Bellarm. GtAtA efl DeoobedienttA etiam tHiisrel:*SMi tAs :-^c npraceptt lerem.'^^.

Protesl. I. Obcdientia ?c praeceptum funt relata : ita ut iincpraeceptum rcquiratobcdicntiam , &omnis obc- icntia pra:^fupponat pra2ceptum,non cft igitur obedien- 1 refpeduDci , nifi aliquo modo a Dco prascipiatur.

I. Obfcrvatio omnis religiofa a Deo non praecepta , eft li ingrata. Jer.7,^1. quoi nonfrxceperam, III. Obedientia :pcrioribus legitimis prasftita in aliis multis rcbus, quas iguUritcr aDco non funt omnibus praeccpta , cftDco ata,quatenus pendct cx prascepto quinto ; fed nihil in- jconcludipotcft proobedicntiaMonafticatali , qualis itca fuit defcripta.

lo.BcUarm. Confi/iumperfefHonis eii feqm Dominnm perfe^ e» abnegando fe ipfum perfccle^ & omnibus in rebus fubjiciendo judi^ m & voluntatem fuam alterius judicto & voluntatt hoc autem face^ %ita ut non pofiit retrocedere^ neceffariotncluditvotum.

Protefl. HaecDeo & Chrifto faccre,noneft confilii, fed •seccpti , & in Baptifmo ita fpondctur , ut nemo Chri- ianuspoflit ab co rctroccdcrc. Haecautem hominiali- lifacerc, cft diredc contra praecepta & confilia divina; liafpiritualiscft idololatria.

I I . BcIlSrm. In omni vita communi, bonum esl olfeiirc prdpoftt^ tftituto.

' Protest. Nulli mortali fic obcdircbonum cft, ut omni- is inrcbus fubjiciamus judicium & voluntatcm no-- ram, illius j udicio & voluntati.

Gg 5 la.Bel-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I^g BELLARMINVS

12. BcUarm. yifhdvcttrcs fanclos » •bedieHtiamonafttcA fuit m nfn. r ^ r '

Troten. Non talis, qualis antea fuit delcripta. I 3. Bellarm. ObUtcntia. monafttca,mira£»Us cf^nfirmatrst, apud SulfUium. Gregorimn,&c, unns ju/Jt^s ab Abbate.tn cltbanum ard^n-* * tem iniredtebatur.tntallus ab igne.altus jujfus trrtgare vtrgam artdam h donrcvircfceret, posilaborem irimnti , vtdtt eamflonnttm , terttusai .1 ^bbattstmftrttimfuperaquasambulavit. • r j

rroteil. Gcnnadiub refert, Sulpitium iftum,in fencetu- 1 tc,agnito crrore,quo deceptus fucrat a Pel^igianis , lilen- tium ufque ad moitem tcnuilfe , ut vitium loquacitatis laciturnitatc dclcrct, ut Bellarm. ipfe refcrt, dc fcrtpt, Ec^ 4lcf Irveroiftasfabulas pro vcris hiftoriis crcdi voluit^ optandum fuiffet, ut paulo citius filentium tencre cepif- fet,fed talia ludebant vetcrcs ad ftilum cxcrcendum : ut Erafmusobfervat in Hieron. dc vitis Pauli , & Hiiario- riis,qu3eapud fuperftitiofos quoldam maj o rem fidcm in-* vcncrunt, quam euangelium ipfum.

i^.Prote}t. Argumcntum huic voto propi ic oppolitum^ i cftlllud unum. JSoltte fien fervi hominum 1 Or.7.

Bellarm. I^on prohtbct Paulus (ervttutem , qu^ hemtntbus exhim ietur.

ProteH. Nonquidemexternam, ab iis exhibcndam',qui 3Ugo fubjiciuntur ; fed fpiritualem illam, quam ftulti fi- bi ultro acccrfunt. Cajctanusin 1 Cor.7 . non de fervitute cor^ foris.fed de fervttute anmuAyad Itteram, Paulus loquitur^ prohtbetfieri ftrvos homtnnm.fecundum tUam partem .quafuni fervs ChYtflt. Apo- ftolicerte,non aufi funt illud fibi arrogare, ut elfent do- i mini,aut habercnt fervos,quoad lidcm. rCor.i^nlt. Scr-^l vitus etiam ifta : eft plane ridicula : jn qua promittitur 1 praemium divinum pro fervitiopraeftito homini,ex pro- pria ejus,non Dei voluntate. Profeflionem eir.iifurus,di- Clt : Ego entm JMonachus » aut frater^promitto obedienttam^ fecundum tegulam S. Augufitni,aut JBcnedt[h»&c. & Abbas refpondet : & fgo ttbi promtto regnum calorum^ & vitam diternam jfi hdc fervavirii^^

DE CONTINENTIA.

Argumenta BeUarmini.

T 5 . Bellarm. 2>/r. 1 3 » 3 . Quonodo fi^t iflud , quoniam virum^ mn cognofccf Vtrgo fanflifiima fignificatfe prohtbitamfutjfe voto.ne vi^- fum cognofceret. o

ProttSl. Nihil talcfignificat beata Virgo : fed f ut Cajet.^ : rcfte interpretatur cjus verba ) quAritmodtim^quofierctma-»A » teruum expers fuit virtlts commercii. Non dixtt non cognofcam.fed nou^ • f$inpfc0 iuiftimellexaM vabAongelitHnc tmpi-nda^ diccntcangehg

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

EKBRVATV5. 1^9 P^-'^^^ i$ncipieSf qucrrjoio nunc coHc:piam, quontam ufque in prxfcns^ vtri ^ifiittomm non habi $^ td eii^ virio fum,

^ l^.BcHnrm. Jli4M9,i2. Sunt Eunucht.quifeipfoscaffrarunt fiter Yignum cdlcrum. Loquitur Chrtslus de tts qnt non poffunt noi$ itncte* prcpter votum.

Protesl. Loquitur dc iis,qui ex dono, & vocatione fin^ {lari,decreverunt m corde fLio,fervarc virginitatem, Sc jillo propofito llabiles perfiftunt , ficut Apoftolus ex-^ icat , in iis quae dicit dc patre fuam virgincm fcrvante«

17. Bellarm. I Tim.^ frimam fidem irritam fecerunt. {ef 'pamfidem» nthil aliud tntelltgi potefis ntfi conttnentix vctum.

Prouil. I. Fides in hoc vcrfu , eodcm fenfu accipitur • o verf%. whifiiem alncgare • unum & idcm eft, quod hic , mtrrttamfacere. II. Dicitur hic f fides , refpeftii ^miffionis, a viduis poftea Ecclcfiae f.i Aae , quam facic- Jntetiamirritam,poft violationcmprimae. III. Apo-i ^dIus ipfc difertis vcrbis interprctatur iftam phrafin in irritamfaccre , i/. I4 Cr 1 5. pcr occafionem dare adverfarto , ai .wiciandum : defiecltre a Chrtfio : feqtu Satanam, 1 V. Apofto-^ . j s hic exprcfie agit , de viduis eltgendis ; non fponte fua )vcntibus. V. Nulla vcl minima fignificatio habctur icujus perfeaionis in iftoftatu. VI. Nullam voluit .mlusiniftumftatumadmitti,nififexagenariam : quod voto, & profefiione perfcdionls, cft prorfus alicnum.

18. Bellarm. Idcm ajfcrttur rejponfis Pontifi^u?n , ac Impcrato^ .Zmt & tefitmonid Patrum.

Protefl. Non negatur , quin hujus genci is zizania cunt imis fuiire feminata,& ante alia multa crupifie. Sed ab ^iitionon fuit fic : neque ad perfcdionis mcntitum fta-« mi , & fupcrcrogationismcrita, nifi poft multafccula^ :rvcnerunt.

19. Bcllarm- Idomnere^le De^wetur ,qHodefltUigratiusfi U» quam finonfiat. Ejufmodiattttm zontintnn^^a : potcrit \itur xcGttcontinentia Dco vovri. FroteH I.Falfa eft propofitio : nam gratius cflct Dco,fi :>ftineremus abomni peccato : fed votum , de nonpec-^ mdo (impliciter , non rerte Deo i nobis voveretur. I. Falfa cft afl:umtio,fi gencraliter intelligatur : in om^ jlribus cnim non cft gratior Deo continentia , quam con-^ ' , ugium: ncque omni rcfpeftu eft gratior. Coelibatus qui-« am eft impurus : imo coelibatus abfolutc & immutabi-* tcr impohtus,vcl fufceptus, in multis, caufa eft impuii^ uis,quam conj ugium honeftum avertit,mcdium autem 1 ollutionis , non cft Dco gratius , quam ejus remcdium* ^ '20.BclUrmf Meltusefti& DeograttuSse^vrtQaliqutdfacere

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninkli|ke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I40 BELLARMINVS

qr4am fine voto : igitur mn fclum Itcet ^fed ctiaryi expcdst contincHtii i

'VoveYe.

Proteft. Falfum eft anrecedens, fi gcneraliter intel ! tur. QiiaeDeus in Scripturisdeclaravit, efTevovcnd , la melius eft facerc ex voto , quam fine voto : quae verc * & libera reliquit,& doni^ac vocationis incert^, illa me- lius eft facerefine voto. Objecbionei iftas Bellarmini non iunt tanti,ut operse pretium efret,dc illis>fufius litigarc. »

Argnmcnta ncJlrA^

^J.Protefl. IniisquasIiberanobis^Deo relinquuntuf) I Deo gratius cft,ut libere faciamus officium,quam ex ne- i cellitate tali,qualis eft in voto perpetuo obligante. i Cof. * 7*35* Nonut laqHcumvobts injtciam. QuseBellarm. hicre- fpondct, funt fercomniaaliena: quia vel maleaccipit,vel 1 pcrverfe interpretatur argumentum : quafi libertatem ^ j debito , aut etiam a voto , poftularemus , in omni opere | bono : rem tantumattingit, de Apoftoli verbis allegatis. I

Bellarm.I. Laqucus appellatur necefitas, qHAdettnetim

Trctefl. V^otum autemaeque dctinet invitum,poftc].. . jam cft nuncupatum f^ex Pontificiorum fententia j ac A-^ \ poftolicum praeceptum.

Bcllarm.2. VctafHntlaqueiillisquitemerevoverunt 9 vel qtn ioailt funt altis vovcre^ cum ipft nthtl tale cuperent.

Pmr/?. Talia elfe vota maximas faltem partis Monacho- ' rum,clariuseft,quam utpoflit honeftenegari. Sed& la- queus eft etiamilli votum , qui non magij^ temere , aut invitusvovit,quam alil folent,& tamenpoftea,urgcntes obcaufas;fententiam mutat,& dolet fe vovilfc- 1 1. Ab-^ basin c. Clericos,agnorcit laqueum iftum : dum conten- dit y Clertcosnontffe cogendosjuYare dtmiffnros p tcncHbtnas qtiia jusjur/indum non esi petendnm ab eo^ quem judcx vchemcnter fujpica^ tfirfalfum juratHrum.

Bellarm. 3. Nuptid laqnei dtcipoffHnt iis qui temere ducunt ux fem» cum qua viverenon poffunt.

Protcit. Sed difpar eft ratio : quia fi legitimae fint nu* ptias, nexus hujus laqueieft a Deiinftituto : fed talein-^ ftitutum de hoc genere votorum oftendi non poteft.

22.Prorf/?.Quaedam caufas funt quaeconjugium faciunt receflarium, &; asque reperiuntur in iis, qui votum con- tinentiae fufceperunt , atque inalils. I C«r. 7f^>9. propttt fornicationem qui non/e continent^ nubant: rrelit^s eii cntm nnberep qHamuri. 0

Bellarm. I . foli adnuptias ah Apoflolovocantur, quiinconti^ ftenter vtvunt , ita tit flagitiis fc poUuant : ita ut htc fttffnfus ejns : ^ui omnino decrevit , aut fornicart^ t.ut ntdere^ is benefactt f nubat^ ^uia tnilm eit nubin quam uri^ id eit^ fornicars, jPrt ^

E N E R V A T V S. 141

^ ^ -Tr^j/fyy.I.Siilliloli vocarenturadnuptjas,quipolluunt 3 cfe riagitii:>, tum nuptiae non cflent ad fornicationcm vi- . andam (quod tamenomncs concedunt; quia fornicatio icberet ante admitti , quamnuptiae eflcnt ncceflariae. >!• Si rcfponfio Pauli hunc fenfum haberct , tunc opor- :et qu^eftionem ad quam refpondetj & de qua fcripferant id eum Corinthii, fuiffe ; utrum flagittofafoYnicatso^ an mani^ \M9iiumeJfetcligerJum quod eft Apoltolo & Ecclefia indi^ III. Vftio,noncit decretum, nedum ambiguu, w icterminatum , neque aftus fornicandi fed pertur-i l ^atio. urt ( ait Dion. Carth.) eft i^ne libtiinis dftuare , angi, vtnci. Bellarm. ^xfonitur per nm conttnereverf 9. Protell. Hoc eft (ut Thomas obfcrvat ) donum antinenttM, W habere.

Ecllarm. lAem eftverf.z. frcpterfomicMtionemfupendam. I Trotcst. Qu! fornicationem fugit, non fornicatur. i Bellarm. rrcpter incontinentiam,verf^.

Proff/f.Nonpcrmittiturconjugibus,fraudareinvicem, iufquead fornicationem.

I Bcllarm. 1 Ttm^^. dare occafionem maledicli^notat fia: uia m^- \Hififta.

rroteft.iixc funt efFed:a,quae per honeftum conjugium I :averi dcbent, non antecedentcs ej us caufae.

23. Bellarm.2. In tftts locts ,non eft frAccptum vcrum nul^nii^ fed fola pcrmiftto.

Protesl. Mirahsec eft fophiftica: vocantur fornicantes, \\ fornicatione,ad nuptias,tanquam a malo ad bonum ; & rtamen bonum illud ipfis permittltur tantum. Aliis igi-i tur non fornicantibus, proculdubioprohibctur. Bellarm. Formaloquendtnon efHmperattva. PrQteii. Modus verbi eft impcrativus, y:tfxnTxr^«>t. Ea- dem forma, mandata multa pcr totum caput, proponun^ tur. Apoftolus iT/m.^.r^. expllcat per voluntatcm , & rationem neceflariam : volo&c.

Bellarm. RatiotUa ( mclimcFinuherpciuamuri) noncondudit neceffartum ejfe matrimomum yfedlicttum , ^permtjfum : quta datur Urttum melius utroque^ ccntincre.

Protefl, Tertium illud , fupponiturab Apoftolo, quafi Wclufum ( fife noncontinent,) ^zqut^deo cx reliquisduo- businter fedisjunttis, & perilUm fuppofitionem imme- ^iate oppofitis ; conclufio fequitur necefl^aria, nubant. Bcllarm. verf^. rurfum fimulconvenite^ eftpermifio fota. ^ ^ pYoten. Contrarium apparet, tum cx natura contrarii , ) in quo eft injuftitia,w^/r4iii/ifr.-tum etiam cx finc notato, W, ynetentatvos Satan,

w^fk Bcllarm. ylfoftolui abfolutc opt^t , omnesmtincreverf.j.

Gg 7 ptQttn,

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

141 BEtLARMlNVS

Prcten. Nonabfolute: fed cx conditionc,quam rubjiin^ git, dedono : fedunufijuiJquefYopYiHmdonHm habet. Hmelellto^ H^m.fed velleitatem figmficat : ait Cajctanus.

24. Bellarm. Ifta omma,quomtiocunquefonent,fcYtinentfolum ^d homines hberoit non ad tos qui votts jam obligatt funt.

ProteH. Apoftolus quidcm non loquebatui Monachis , qula ut Bcllarm. concedit ex Chryfoftomo,c^;>.5 neveflt^ gtum qutdemMonachtitat afudCortnthios : quibus veibis fatJS ctiam rcfutavit, quicquid alibi ex ifto capitc , pro Mona-i ftica virginitatc argutatur:fcd in gcncie loquitur de om^ nibus, quibus Dcus liberum rcliquit, matrimonium con^ trahcre : & ad cosomncs cxtcnduntur argumenta , cum conclufione inde deduda quamvis non ad conjugatos, ut Bellarm. nugatur.

25 Proteli. Contincntia cft donum Dci^quod non om-^ nibusdatur : Mat, 19. i Cor.7. Kcmo igitur poteft, nifi temerc , pcrpetuam contincntiam vovcre : quiafenict-i ipfum cxponcret periculo votum violandi.

Bellarm.l. Contm^rntiaita efi donumDti , ut tnpottftatehomt^ uis ponatur : quia fuffictem auxiltum ad conttnendum omntbus datur.

ProtefH. Non requiritur tantum auxilmm donativum aliquo modo fufficicn^ , fed cc omnmo cfficicns , tam ut pcrpctuo vclimus , quam ut quod volumus pcrficiamus* II. Qu^amvib omnej> habeant aliquomodo fufficiens au^- xilium , ad femctipfos contmendosab aduali fcortatio-. nc , fi vclmt : non tamcn fufficientcr inftruuntur omncs adpcrturbationesconcupifccnti^ vitandas in pcrpetuo coelibatu tum enim nulla eflet alia ncccflitas conjugii poft lapfum, quam fuit i creatione.

26. BeIIarm. Sunt qui femettffi^s caftraverunt : Mat.19. fen^ Aet igitur ab homtnis eUcltone.

Proteft Provenit quidem aftus ab clcc3:ionc corum,qui- bus datur poflb. Aliud non fequitur ex illis verbis.

27. BeIIarm.3. Quifoteft cafere ^caftat : tbtd. hortatio efl ai eailitatem : ergo caftttas eft tn homtms foteiiate.

Proteft. Ei go eft in potcftate eorum , ad quos hortatio dirigitur, id cft quibus donatum cft polfe.

28. Bellarm.4. 1 Ccr7»i6. quodvult factat , delibcratio ncn efl di imfopihtlt. ,

PrcieiJ.Eft dedifccrnendo,intcrpofnbile& impombi-< le : & in poffibili cx fpeciali dono,mter id quod cxpedit^ & non cxpedit.

29. Bellarm.5. Calthes laudantur^ &prdmiis afpciuntur. Protefi. Laudantur homincs ob illa , quas non funt In

communi omnium poteftate : ut propier heroicas virtu-* tcs. Scd c«Ubatus pcr fc non eft uUs*

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog

224 E 3

BNERVATVS. /4-^ ^O. Bellarm.6. Cttdtre pojfnnt omMes qui vlnnf , ifUhltameH iBn mmHs eft uonum Dit.quam (ontmere: fiies etiam fine uUa teme^^ itAtefromttUtuY Dco in Bafttfmo.

Prottfl, Oinnes qiiidem qui cfEcaciter volunt credere t )Ofriini credeie : qiua crederc eft adus talis voluntatis» >cd fufficiens gratia ad ciedendum non datur omnibus > lut fufDenditur ex eorum eledione. II. Fides a fideli-. >us reac promittitur Dco,quia debita res cft,a Dco data, k cjus continuatio promiflionc Dei firmata : Contincn^ ia non fic.

3 l.BelIarm.7. Ilie qni vel non poteft in tempore contYahere ma^ rimontum^vei p^fiea debitum petere conjugale,jpatto Ungo.potefi ctare Deum pro coHtuuntt/i dcno, cum c^rta (pc e^orandi.

Protcfi. Hocinde eft,quia Deus jpfe tales vocat proillo empore, ad contincntiam : lcd ad vota monaftica ncmi-^ lem \'ocat.

3 2 . BeIIarm.8. IUud Chnjii» Mat. 1 9 non omnes capiunt ver^ mm hoi, fed qutbus datum eft,ftqntficat,non omnes tntelitiere praeHcfM d ifi non admtttire,n$n pafuadtrtfnon approbare ^uod dthum eft^ nofi xp. dtt nubirt,

Protest. Significat igitur Chriftus, ac opcrofc docet, 8e :oncIudit illud , quodhppis & tonforibus omnibuscft lotum : de quo ilii quos docere voluit, non dubitabant : & quod nihil faclt ad propoiitam quaeftionem : utrum ex^ ndtatnubtreneint. Multo redius,t^ limplicius Cajetanus : jutbus datnm efi non dictt» qut %oit$ertnt : quontam non eiJ volentis^ neque currentis ^ fcd miferentts Dei : aquodatur donumvtrgtnttatii K^trvandx : vtrgtnttatistnimcuftodia tntelligiturinahftittenttaanu-^ yttis. Talem etiam interpretationem exhibent nobisvcr*^ Dafequentia : qut pottft capere captat.

^}.Bc\hrm.^. Duobusmodt^pojfunthacverbaexponi. i. qui Mesf c^pere»Citptat : td eH^ qut Dtt dona fenttunt fibi intus perfuadc^ rit tit contineant^appprobentverbum hoc.

Protesl. Hocperindc eft, ac li diccretur, qui capitcapiat. Beilarm.2. qut poteflcapere.captatJdeB» quthabet menttm & mdictum fanum. inteliigat, judicct, approbet verbum hocquod dtclum fif : non expedtt nnbt re

Proteii. l. Non agitur proprie de vcrbo dido, fed de fa-^ fto , aut re facicnda , quas verbum vocatur ex Hebralca phrafi. II. Non deintelleftu, & judicioagitur , fcd de !5xpedientia,potentia, & aft u perficicndi, quod facile po- ituit intelIigi,atqueetiamapprobari. Bellarm.Ludit. lau-^ idandaeft denuo ingenuitas Cajetani : nondtdtqm vuit ^fei \ juipoteH : quta etfi velles , & mnfentts te tanta conftantia * m pofiis ^nptre tantd perfedionii munus , n^n cs de numcro ccrum qm poffunt ' -aferc.

34- Bcl^

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninkli|ke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

144 BEILARMINVS

34. Bcllarm.IO. Apojioliverha » l Cor.jtJ. ntH habtut dif,^

(ultatem. „ , ^ . ^ -

Frotest. Difficilc tamen eft defendere , Contmcntiam ;f vireinalem efle donum communc , contra cvidentiam il- i liui rententise : fed unttfquiffHe preprium donum h*bet ex Det ; id v. eft, Ut Cajctanus exponit, quamvii ego veUem omnes ejfe eonju'. \\ gam , tamen fcio non ejfecommune tantum donum omnihus :Dc ra- tionc naturali , aut hominum audoritatc , non cft quod ' laborcmus,quafi vcritas abfq; illis,non elfet fatis munita.

Mfe MonafitcJi vita aijundts caf. 3 f .

Quamvispoftquam fubjeftumipfum cvcrfum fit & fub- latum,nullamidoneamdifputandimateriam pr^-beant 1 adjunda; quia tamen ad impietatem hujus vitx cxag- gerandam,plurimum faciunt, opcrae pretium eft vidc- rc, qualia fint, & quibus fundamentis nitantur.

-.i. BcUarm. Iuni«res,cumufumhahemliheriarhitrii,injuam tunque Atate, foffunt mcnafiica vota nttncupare. Thren. 3 . honum eSl vtro.cum poriavertt jngum ah addefcenttafua. Matth. 1 9. ftnttefar' •vulos vemre ad mc. lohannts Bapttfia , etiam k puerttia . fecefitt in

eremum. . . , . . ^ —

Proten.I. lohannes in pueritia,non legitur feceiUffe cx domo patris. II. Parvuli quioblati funt Chrifto , non fueruntMonachi : nequcomncs illi qui affliftioncm pa- tiunturabadolefcentia. III. Vfusliberi arbitrii varios admittitgradus, refpedu confiliiac dellberationis , quas primasineotenct, minimus autemgradus nullomodo fufficit,adconfiliaperfcaionis,?c fupererogationis, cum maximo periculo conjunfta. IV. Apoftolus jubct ut adolefccntioresviduae rcjiciantur. iTtm.^, Bellmm. NeahEcdefiaalerentur.

Proten. Sividua^juniorcsfint ineptae ad continentiam vovendam,ita ut ab Ecclefiaalerentur;funt etiam mepta: ad pcrfedioncm, & fupererogationem , cum honorc fu-

ftinendam. ^^," . j ■ i t

a6. Bellarm. Filiiannts quatuordecim. & ptt,autiectmhaben-' tes ,fi partntcs poftnt vivere fine tUorum nuxtltt, pofiint invitis paren- tthus , ad monafiicam z:-tam tranfire : quamvts Strifiura htt diferte ntndoceant.

rrttcfi. Nequciiacaetate liben folcnt a parentibusc- mancipari : neque ceffat patria inillospoteftas : ncque licetlpfisullojurc , parcntibus invitis, matrimonium contiaherc:& hujufmodi votum cft dn .-ac contraprae- fcriptumlegis, liHm.io,'^. ;H4M5,5,6.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Hoog

224 E 3

E N E R V A T V S. 145

37. BcUarm. Conjugatt ex confenfu poJTunt voveYe nntinentinm. Pfoteft.I. Si nc viduis quidcm adolefcentioribus hoc li- eat , iTtm,^. muho minus adolcrccntibu^ conjugaris. I. Quod DeuS conjunxic , homo non dc^?r Cv"^:?.rz: ddt, 1 9.

B^llarp' 'imp:Yz ntid.

^ratefl. . ........ . ...coiv'c ^■•^'•^ur

* iir conjLigiumipVunv

38 BcHarm. r' oniHmratHmfoizits^rpermonafiujimpro'-' (itjnem :njnatit. . .<,^:t nmati$m. Protcfl. Secundum sequitarem legis illius divinse. Dfut. . eft vir iUe qui tt uxorem . necdttm dsixit eam 4«

c7;j r.z ,r.:tor domumfHH:. ' tr . - 4/11^5

zt eam.

39. Bcllarm. JEremitarum^ V AnachQretAfum vtta^ eftculmcH ^ faft!(rtum Vitd reltgtofs..

Pr.tift. Sccundum illud Ecclcfiaflac, eap ^»vcrf6. Va uni^ |i ifl/, iiut cectdertt, quum non adfit fecundus ad ertgendum illum.

40. BelKirm. Habittis^ & tonfura Monachorum, antijuitate, & \ ttttonc nnuntuY.

I Proteft. Ratio eft illa , quam Cardinalis Cufanus notat , Ixercitat: ex (erm. qui tacit, &c. Vtx f^Uadaeerum qut fuh * abttu Chriftt aptarent^poteft ftrt.tb fuam varietatem^nam aiius qui^ M tm fub hac vtfte^alius fub a/ta, alius ft$b capitto, altus fub hoc reltgto^ , alitii ftib altoXhnftofe milttare affertt : iicet pane omnes^non L vn/?/, fed qua fuafunt qt^arant. \ 41. Bellarm. Voluntarta mcndtdtas, in monachis » eftfanEla & Y^feda :ftcut patct exemplis Chriftt & ApoftUorum^ qui fucrtmt veri fendici.

? Proteft. Paupertatem illam , quseoriturcx vocatione ingulari,ex perfecutionc,fic in cafu confcflioni^^probant k»c exempla,cu'^^ ^ i Scriptura : fed mendicitatem vo-^ bntariam, adpc. > lem lupererogationis, qune(itam, lcvoto firmatam , nulium exemplum,aut teftimonium [^tr:- - : ' mat , refutant multa. Refutatur etiam

[no:. brum vcteri praxi: de quibus licfcribit

rittZomenuS , iib.6, cap.2 8* Serapton hakuttftib fe monachorum neiter d quos omncs fic inftttutt.tit pYOprti^ labortbus necef^

YMriacoiu^ ^ aliis quoque egents iUafuppedttarent.

^Z.Protcft. 1. Dcat. 15,4. Mendicitas prohibctur. Bellarm. Non prohibetur mendicitas^ illts vcrbis : fed promittitur tnta fibertas rerum, ut nul/us fitfuturus mendtcus.

Protefl. Si hasc interpretatio concedatur (quag tamen eft liena) vel inde fequetur,inpopuIo Dei,nuIlos dcbereef- : voluntariob v^alidos mcndicos : quia promiilionis &: mcdiaioni^ Dci hic iims eft & frudus : ut nullus fttfutu^ f »5 mcnitctis. Pr#^

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninkli|ke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

14(5 BBLLARMINVS

^T^. Pntesl.z, Sciiprura paflim dcteftatiir mendicita- tem,ut caufam multornm maloru.mi; ^o.Pfai.i6 & io8.

Bellarm. I . Liqu^ntur hdc Uco de tnvottintaria tnendicitate,

Proieft. Loquuntur dc ipfa mendicitate in fe , quod de- beat eireinvoluntaria, & non fir optanda, aut vovenda , quia eft miferiae & periculi plena.

Bellarm. 2. S/^ms /ojuitur in perfona infirmoYi^m , non^erfe^ dorum.

Proteft Sapiens loquitur in fua & omnium pioriim per-| iona.Neque tamc funt Monachi ftatim homincs perfcdL'

Bellarm.; Leqt^ttur demcndicttate qu t cft espofita pertculo:qUM^ /i5 non eft lelt^iioforum mendicanttum.

Protefi. Simonachi mendicantes nulli pcriculo cxpo- nantur , tum inilla mcndlcitate nulU virtu^ exeicetur : nulla fatisfadio, mcritum, aut pcrfeftio con/iftit.

44 Proteft i Beatius cft dare,quamacciperc ^^^r20,;^,

Bellarm. CAteri<pArtLus .beattm eft dareomntafimui , froptn Chiftum.& accipere pcftea altqutd modtcum.qham f^irttm dare^^ni^

htl Accipere, &c. - i- •

Protift Nihii a.. :em dicitur. Paulus enim limplicitei loquitur delaigitionc , & acceptione clcemofynariim corporearum : CSc oftcndit fc manibui> laboraire, ut poflit^ darc, quia beatius cft dare.

^^.Proteft. Paulus improbat illam largitioncm,qua5 lar- jitori adfcrt tribulationcm. 2 Cor 8, i

Bellarm. Paulm ailoqutturhomines feculares, uxoratos &c.

Proteft. I. Alloquitur omnes fandoi» qui fuerunt Co- 1 rinthi,& in Achaja. Ccut apparet ex cpiftolae infcriptio- J nc. II. ExBellarm. intcrpretationc, non voluit fecula- i rcs fieri mendicos : atque adeo noluit Monacho^ mcndi* cantcs. .

46. Proten. QuiCc fponte rcdigitad mendicitatcm , cx- ponit fe periculo : tentat Deum : &c abjicit a fefe panem illum quotidianum quem pctcrc dcbct.

BcHarm. I. Exp.neret fe taii periculo ^ ntfi probabtlni^r jnra, fi nihtlpofleainventUYum. .

Praffi?.Potcft non probabiliter tantum fed & certo fci- rc, fc nihil inventurum honefte.

Bcilarm. 2. Non tcntat Deum,quia medium ordinarium ad vi^ tam efi cibus &potus^ftve fir prcpriu), ftve donatus ab aiio.

Protefl. Scd medium ordinarium cibi & potus acqui^ rcndi, non eft mendicatio .

Bcllarm.3. Talcs maximc diccre pofTunt, da noHspancm wcJIwm.-quiaChnftum fequentcs omnia rcliquerunt.

Proteft. Potius abjcccrunt quasaDco in Chrifto accc-^r pcrant, mcdiis lignelUi) ; atqueadco nonpo/runt cum

bona:

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Hoag.

224 E 3

K K E BL r A T V . '47

DHA ccnfcientia peterc , utaccipiant ilU mendicando- ^j.rrotesi. Validi monachi fponte mendicantcs , inju-.

lam faciunt veris pauperibus. Bellarm. Tum Clertct ettam & Mcnachi : qt^t acctpttint in elct^

ifjnam reditus mult^rtim m:!ltt4m anrcoYHm» mjurtam ettamfactunt

erii pA!4peYibus.

Protesi. Concedimus totum : ii accipiant eleemofynas, c non iint veii paupeie^: fei miniftrorum ftipendianoa ant elccmofynis aimumcranda.

L I B E R P V R

CLV I N T V S.

G A T O R I O.

iyaeftio eft, an h: iocai v^uiuam , in quo tanquam in car- cere r poft hanc vitam purgantur animse , quae in hac non plcnc purgatse fucrunt^ ut nimlrum ficpuigat» in cselum ingredi valeant.

C A P V T !•

Argumenta Bellarmini. T H E S I S I.

BEllarm. Ex tefiamento veteri , primus Ucus pur^atorium pro^ bans, eli. 2 Machab. tap 1 2 u t po.Hquam S.rtp ura narra-^ vit ludam Machabaum mtftf^ HttrufJr m . ut factificia offer^ fenttfY fro mortuts^ fuhjungit :fancla ergo & falubrti eii &cgttatto^ pr$ icfunclis ext^rare» ut k peccatis folvantur.

Prot^ft I. Teftimonium iftud non petitur cx teftamcn- to vetcri : quia libri Machabaeorum nunquam veteri po-i pulo ludaico tradici fuei unt,aut ab iis recepti ut canoni- cae Scripturag partes : ncque etiam poft Chriftum Hiero- ny mi aetate fuerunt ab Ecclclia Chriftiana recepti , licut EcUarm. ipfe fatctur,dc verbo Dei Itb.i^ c.io. Cum igitur primus hic fit locus tcftamenti veteris > qui purgatorio favet , & tamcn in tcftamcnto illo non continetur , pro confclTo , jurc habemus , purgatorium Pontificium nuU lum fundamentum habere in vcto tcftamento. II. Fa- dum ipfum inde nullam affinitatem habet cum purgato-^ rio: quiapreccs & facrlficiajpotuit offeirc , & obtulifle vidctur,propeccato commilio, quatenus viycntibus po^ tuit eirenoxae:, licut alterum lUud Achanis fuifle olim intellexit ex /»/1 7^3. ludicium quod lafon de illo fado fcrt, neque uUam auAoritatem habet divinam , (icut an- tea fuic dcmonftratum ; ncquc propurgatorio Pontliicio

ncccAi

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninkli|ke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

14.8 BELLARMIMVS

nccefTirio f^^cit. Qiiamvis enim laiidct orationem & ex- piationem pro mortuis ; potuit tamcn hoc facerc ex rali :iliquo errore , qualem Pontificios quofdam , Praepofiti-. vum, Auguft. de Anchona , Cantorem Parillen Jem, Ste- phanum Cantuarienrem , Guilielmum Altiliodorenfem, & Albertum magnum crrafle narrat Gabriel Biel, ^e can. miJ!Alect.^6. uix- quedhomiHibt^s defunilis & perpetHX d^mnat sfcYipus,Ec£leftA fuffnpa altquo Yj^oJo profint. Potuit etiam iuc u judicium facere, cx errorcillo in quo Patres varii haere- bant , (qui tamenpro defundisorabant ) purgandos eire hominesigneconfl^^grationis, in ultimo die judicii. Sua- rez in Thom.p.^ q ^z.a6. (^ffp-^?. I. S/>. Scuenfis. Btbl. lib. I6. nn. 345.

2. Beliarm. rrjitiYl^uyu l u>.i.^ .,:ta!UqHs,laYn,invetcrite'^ fiamento.quA folumproLnLtitterfmadent , rurgatcrium tjfe.

Troteit. Quse folum probabiliter fuadcnt, nihil probant, nihil clare de vcritate Dei teftantur , nullam fidem divi nampoffunt nobis ingencrare, & quse Bellaim. ipfe fatc tur cHc tantum probabilia , tam probabile cft illa nihil ad rem pertincre, ut otiofum eflct in eoru cxaminc morari.

3. Bellarm. Matt. 12*32. ^oddam peccatum eH qucdnonrem mitiiturj neque in hoc feculo» neque in futuro ergo quadam pcccata rem rmttuntur tn ftituro fhcuto, per orationes & fuffragta Ecclcft^.

JProtefl. Nonfequitur.

Bellarm. NonfcquiturfecundmnregulasDiateffieorumi fedfe^ quittir fecundfim regutam prudenttA : quiaaitoqutfacef^HsDomi^ num inepttfiime toquutum.

Proteft. Nequchocfcquitur , fccundum reguIasDiale- fticorum ; quia prudenter , non ineptc, quod apud Mar- cum cap.^^^verf. 2C). fimplicitcr dicitur inditermum : apud Macthaeum pcr diftributionem dcclaratur ; neque in hocfe^ €uto»nequc in futuro. Sic PauIus,non inepte,quod Eph. ^^io. A.icm\t (im^Vicitzi fupra omnia ^ dcclarat per diftributio- ncm fimilcm, Eph.i.zi. fupra omne nomcn quod nominattir^non futum in hoi feculOf feX ettxm infuturo.

BQWztm.MatthAHS nm debct ixpiniptr Marcum^fed potiusMar* ius pcr Matthjium, qut plurtbus v^rbts Htitur.

Proteil.\hi nuUa cft dilfcnfiojibi nihil omnino intcrcft, \ quo pctatur altcrius expofitio ncque tanien prohibet quidquam , plura vcrba paucioribus aliquo modo cxpli- cari : ncquc pauciora funt illa vcrba Marci : non habet remif^ fionem in aterntim, fed tenettir Atcrno judicio,

Bellarm. Indicavit faltem MMth^us i:i futtn^ ^rrrdo ^/rntiti ali-^' qua peccata,

ProteFl Qiiamvis non pofllt hoc cvinc: 9 porelt tamen conccdi , itaut nihil inde Puigacorio ccJat lucri. IIU

cnira

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

hnmi earl-.m peccata quac in ifthoc icca.o fidelibus in ot! T.uto conicientiarum luarum remittiintur in hoc fecu-i , palam lemitti decUrabuntur in ultimo die , tam fen- itia publice pronuncianda quam efiedis inde confe- luturis. SicBellarm.M;.^. sitiii m it iU a q,*.t Ji Hnt mmrte r/«, (Hj »fque , d,at fieri in mvipmo jttdido . ««/4 /««r fient mam Y»to mun .omantfeftiftme.

4. Bellarm. Secundui locus eii dtffidUimus, minqtte enim diffl^ jtates arca tUum occurrunt, qtt.i funt folvenU. ' Pme/?. Sufpicionem magnam Aiftinet Purjratorium.ejc Jjulmodi probationibui, ; quarumalis (VatcnteBel- rm. ) pctuntur ex libro veteris tellamcnti , k veteri po^ f 10 Dei nunquam recepto : aliae frobahlncrt.mtum " AlX nuUam habent confiqtttntiam ,fecundum reguUs Dia/. ...... r.m

»Ma2 vero exd,v,ciUimis locis tctius Striptur.t. Purgatorium fane rum in magna probationum difficultatc,inopia,vel ce- ate vcrletur oportet , cuni tantas anguaias pr£B fe fcrt _ prohtetur ; Netjue certea Bellarm. quidquam fublc- ['atur, in difficultatum harum folutione.

^.Bellarm. r. Art!}iteflihif.fitntfoltDonores & ,es H*^**' 'i-' Uominefitndamenti.inteUiiitHrChrtsluski, mtoribus annunciatis : nomine veroaurt,arg,nti,&c. inteUtgitttr dom ^afalutam.-^nomine/igni,fc:nt&c. ,ntr'^ - do£lr.na,noH *Mtca,vel maU,fedtamen(uriofa,tnut,lis,f» .. y.tea. a. Per '^ Dommt.tnteUtgimrdiestiltimijudicti. 4. Perignempurgcintem . 3 . 'nt'f 'mur fevcrttm &jttftrtm • ^ „ Dei. 5. Wr .,neTn .fi.tntcUtgttttrpccnapurgatoria. H.. .. ^reliftnfus tctitfs hu^

(loct Dtes DomtniptrigKemconfUgrattcnisdcclaraiituY , & ftcttt ldtespertgnemd' ,',tY.itac- r'9nem ntrttmjttdtcii.un: lUtopui. .. . , ; . ,, ,,*

USuntur , ita etiamoferariiqtttpuriatione egcbtlnt »^per 7t 'Hem purgabttntur. ^ '

^roten. De duabusprimis alTertionibus non rc |S : led 111 rcliquis,mhil apparet pr^ter fcenun: ram, vel fumum potius ad lucem obfcurandam.' I. De '^owm. mhil dicitur in textu . fed tantum de die. iDiesiIIanon poteft eircdi«s judicii novi/Timi.lecun- 1 interprctationem BcUarm. quia antecedit isjnem iU quemPurgatorium cife contendit. 1 1 1. igni^ pro- insqualefitcujufqueopus, unum & idem eft cum die ajufqueopusdcclarante. IV. Siignis purgans nonfic [urgatorium , tum ccrtc fruftra quseritur in ifto textu . Ignis verf I pcr quem lervantur operarii, non poteft rcPurgatonum; quiafequiturdicm illam, qu^BcI-i rm. mtcrpretecftdics judicii, ultraquam, Bellarm ^^atctui nullum tuturura Purgatorium, V I. Ex igne

rcve-»

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

r/v cUnte , probante, & tranfKum d.fficilem pr^^^^^^^

iua^uirrunrelSa^unius &ejurdem ignis , tres ign;| Snyre.in una eademquc fententi., hoc plane v.o enc.t eft rfc coadum . neque tamen verum cft , quod B Jlan A .

i mV<ii w^Purgatorii detendendi ftudium vim hanc t fecit contratefrum: lim.lem coadionem non potuU ■ ■ ftendere in tota Scriptura , nam z (^"^11 loc

objicit)pr2:terquam quod nulla fpeacs fit <^.upl'S/* vocationis . vox pm.r. uno eodem Tenlu rcctepo^ accipi , ut difierentia fit tantum in phrafibus , n<>v.ffe fti tHm&fur,pron,bispeccat,m : &Rm.S,^. XJ"'V \

in fiKnificarioneejufdem vocis, pcccats. V I l. Meta, £ oci a Bellarm. formatn, eft prorfus mfipida, & mfu t; ^ fa. Nequeenimintextu,uUafitmcntiodie« Domm/;n , 1« oiie iJaraticm. diei ullius pa^^v* ; neque man.feiiat.^nn m lorumoperum.abe.rumexu/l,onedsfl.ncl* : pur^atnn.^ o^ctzn^ rum. ab operum exuftionediverfae nequc deniquc pei Knem purgandos operario^ dicitur , Ctd quafi per si»em f< vando.. V bictiam illud^«;.yJman.teftenotat ignem m taphor cum : quia nullatatip reddipoteft.cur ilhuf.n di particula adh.beretuv , li verus .gn.. '•^tell.geietu , Ifertim cum idem lUc .gm. ( ex cunfeinone BcUari,-^ acfolaphrafi,intorafententiaindicatui-. ^ 6 . Bcllarm. Tcrnus hcus eft I Cor. 1 5.29- qu.d faa^nt qml ttixanuirpro mortms ? uH ApoJiotMS h.vatm d^ Ba^A.fm hurymar, e p,,n.tcnt,^ , qu. fufi,p,tHr crando .jejHnandc . elemol)»as facu

Proieih I. (^i..qucaliashujusloaexporitiones noiJ ipfeBellarm.lpiarumauaores laudat ant.quos Patre.ttf Ifujus autem ^cterem nullu.n p.oferre POt-^t JProln^ torem : imo inter ipfos Pontihc.os I'"''?^^^^'' Pt':'^^;;^'^ duo tantum aut tres invcnti fuerunt tam J"^^"^,.>;'^.^

conati fuerint iftum l^^^^^ ^^.^-^""^, Hl^?'^^ ' verbis cliM- potert pro Purgatorio, nifi conftet Pi»"ij>»P/J lortuos intell.g.. neV. e beatos "«4- da.«.iatos^ cd m^ dium eenus mortuorum : fecundo : Uos .nortuos.u caricrlpuVri:& tertio,bapt.fmo hominu.^. vivcntiu "lerr^ortuos fublevari : quorum tamen nih.l cit , qu-U ulla ratione demonftrari ppteft. , „ ..,m,-kIJ

Bellarm.I. Bap,\art i»^minScr.ptHtAir Tatrshus 4«»^«^

^"'iSuff. Nufquam intota Scriptura acc.p.tur pro 01. tione, aut clcemofynarum erogatione, aut afflittio- e ti voluntaria, quali Pontiftcii dicunt mortuos juva: BcUaim. a. jpf^iWArftrgmmt k driimA, <r Fatysb;,

l

Images reproduced by courtesy of Konlnklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

E N E R V A T r S. 1^1 I tr#r#^flrr Baptifmn. Mm^.t^, \ l . bxf inabit vei ^f tritu fau^fo» & tgne.

Pr^fr/r.Purgaronam igitur eft u uim ex maximi:^ Chii-i I fti benehciis rtc fac amcntis : antc ChriftJ advcmum non cxiftebar,nunc aurem pertii.c*^ ^ ' - - lui Spiritu lan- fto Bapri/antur.

^cWAim. QHmus locu^i en» jli^r 5,15. Lnc 12,^8 ubiptf

f... irjtcHtpTurpTA ^m vita : ptr AiverfartHm , D i lex » fivc Deui :pcr Inhcem^ ChrijJnSspcr tortorem, Angeltboni^ vcl D.im$yiss carccrem infernum : fer novijismum qundrjintcm.minHta peccat4m Jqmorum folutio factenda e/}, vel tnGehmua, vehn > -rio, \ Pm.//. I. Si omnia ifta quae Bellarm. i ic libi da-i

Jri, gratii ipli conccdantur, praeter ultimum illud , m qua l||rincipium ipfum petit, rur^atorio, nihil ex hoc loco ^bncluderepoteft. II. Tota eNpofitio ifta tcxtus,eft a-i pi|tia* Nam I. Allegoriam lingit line nccellitatc. Et cx '^Allfgorico rcnAijfidei dogma conMrmat,conrra rcgulam ^aBcllarm. traditam , de vcrbo Dei, /. r 3. 2. Ncgligic I fciiem contextus apud Mat. ubi maniFeftc rcFertur' ifta fcntentia ad interpretationem fcxtipraecepti. 5. Hornl^ nem ftatuit in via una cum adverHi " cft in via,

4. Pcccatafijcit impenfa!.. 5. Cu:: ^ , C^ejus

mifcriam , in folutioncm conver: Vnius carceris

f. nominc & Purgatorium <k Gehenn.^ n comprehcnditjta Ut doHcc fimul figai^lcct nunquam & Alijuanio.

I • 8 . Bellarm. Quintm locu^ ell Mat. ^.zz.ubi tria genera pecca-» f t§rum p.tnar ' 'figuuntur : & damnatto ^tcrna fJum trihuituf

tcrttogencitpe, • ly^^q r,l:v*:i ti^^^^^orvi^H^ pmutmtuf

\foft hanc vttam.

rrotcfl. I. Exiihiiocloco ,velduoParg.itoiiaeruidc^ ^bent,vel nullum: duo cnim genera pocnarum notat BcU larm.aba-ternisdiftinda. II. Neque ji4dicii,ncq; Coa^ cilii \ ocabulum „ ulla rationc ccnvenic Purgatorio*

I I I. Ne m.inima quidem in iftis v^crbis , ftt mentio , vcl in(inuatio,alicuj us purgationi^, magis quam in Gchcnna.

9.Bcllarm. S-xtuilocu$efl Luc>l6»^. fMisi amtc$>^qut recim fiaut vos sn atern.i tnbernacuU.

Pratefi Quocunque moJo recipiuntur benefici in astcr*^ na tabcrnacula , recipiuntur r^m dcfictunt • id cft cum mo^ ^ riunrur : cx ifta vita non cx Purgatorio.

l o . Bcll:{vm^Septtmus locus efl /./1^.2:5,4.2. memento mei^ium enens in rcgnum tuum. Protesi. Poteft Chriftu^ eoi uiu lucininifi^c qui non funt Purgatorio.

XI. Bellarm. Oflavus locm efi ACl.z.zj^. folutis doloribm in^ fifnt : id ((Ig doloYtbm ammarum Purgat^jrii.

Ptotcft. Hac latioiieChiiftubiprcinPurgatoriumde^

trudccui:;

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

tet BBt^ARMINVS

t.udctiir ; quc(' enim ipCcwef Chriftus huic inferno, v morti , fuerit fubje^tus darum eft cx ratione appoht; quiafierinmpoteratyutipfe abeMYetineretur.

IZ. Bellarm. Ncnuslocui eft Phtt.t.lO. eutfimUisen Apoe. 3.1 2. M Per tUui (tnf.rncrum) mn improbdtlittr tnteU,gHntur D mcnei, pcr creaturas ^fot. 5. 1 3. pcjfunt tnteUi^i res tnantms . vfrr^. Patrcsqui erant in /imifl. - .

Pr«»fi?.Pr2ererultimum iftud,delimbo,acc!pimus qu dat Bellarm. & cx iis ad anteccdentia relponfa acceder tibus,certiflime conclHdimus, Purgatori. tundamentti nullum in tota Scriptura compareic. Hocetiam tatciui non pauci.nec ignobiles Pontificii, qui omnia illa quae : Purgatorium fpcaant,traditioni nonfcriptas reterrcK

lcnt accepta.

1 3 . Bellarm. jifferitur Pmgatorium ex Coftcilits. Preten. Nullum veftiguim Purgatorii apparet inul

Conciliorum gencralium antiquouim. Neque ullum g. nerale Concilium in iftam fententiam h Bellarm.citatu praetcr nuperailla,Latcranenfc,Florenrinum,& Tiidei tinum : quorum antiquifllmum celebrabatur circaa Dom.i2l<. QiHnautemintcrprimascorruptelas iri pferint in Ecclefiam fuperftitiones quaedam circa mo tuos , cx quibus tandem Purgatorium Pontihcium coi ftruebatur, hoc no5 non negamus.

14. Bellarm. AJferiturPur^^atortum, teffimeniis Patrum Protelt. I. Exprimis illis , & purioris aeviPatiiuu

Ienatio,Iuftino.Irenaeo,Clementc Alexandrino, nu llai umbramtcftimoniiprofcrrepotuit BcHarminui ad Pu); gatorium fpeftantis. II. Primus intei Patres, qui mer tionem facit Purgatorii talis fere qualem Pontificu v( lunt, fuit Tertullianus, qui iftam traditionem commerr datam fibi fatetur a Montavo Haerefiai cha , hc cnim il! lib de anima cap. ult. cum carcercm illHm, quoi EuaniiUtim M monftrat , tnferos imeUigimus , & noyifitmum quairantem , modicui auodque delinum,mora refurrentonis illicluendum tntapretarnur.n^ mo dubitabit, antmam anqutd pcnfare pcnes infem, f"^ W-^^^^^J" nis plenttudine,per carnem quoquc. Hoc eliam Paractctus fid efi Mtji tanus mrefiarcha) frequeuttfiime commendavitjtju.s J" ex agnitione prtrrijforum chartfmatum admif nt. Hofc e lcr mofl allqao modo palliatos, & fucatos i^ecepcrunt poftea m\ ti : primo dubitantcr, & confufe : poftca vcro ut ccrt^ lidei dogma. De ifthoc autcm dogmate , multosfStral crraflefatctur BeIIarm./<*.2,<-^fi.

15. Bcllarm. Ratitnum .quihusPur^amtHmafferttm^^^

tn hujufmodi : Si quadam peceatafi ' ' •

m

diina» trfiert fpjitt » mcHmftHi talihu. hc.r.t dcadat

il

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N

V A T V S. 153 •4 , tum neceffn ef} tn atiA vita pojfe ffitgau :fcd verum frius : ergo. ? Pmeff. I. Negatur confcquentia : in Ipfa diffolutlone " flent ex mifeiicordiaDei , in Chrifto, dcleii,etiam in bitanea morte. Neque quifquam fidclis eft: , quin vir- alitcr faltcm voluntatem habeat averfam ab omni pcc- to. II. Negatur affumtio : quia omnc pcccatum di-. .um eft morte illa «terna, qux ftipcndium cft peccati , Rom.6yVerf 23.

Bellarm.l, lac.Isl^. defcnbitur feccatumvenUle^ eximfcrfe^ cne aclus.

^ Prcteft Defcribitur peccatum mortalcabejus cauCs , % \2t nifi in lefe mortiteram vim haberent , taleeffcdam ; mquam gencrarent.

Bcllarm.2. l Cor.5. it7n.%>fa:nHyn^ftifHLtpintpeccntumvc'* %le» ex Uvitate materix. ^^ '■fi. I. Le\'itas matcUcC qucE iftis phrahbus indjca- , . jonitur proprie gravitati aigeriti, & auri,nonfce- risalicujusgravis. II. In materia leviflima giave fx- • admittitur pcc — ^

Bcllarm.3. IniL... ^. non eft .quomodo^verbum cciofHm, ex yia^ ra fna, dtqnum fit perpetuc odto Dt t.

Proteft. Otiofum illud vcrbumquod eft proprie pecca'- im, averfio eft a diledionc Dei , arque adeo merctur o- um : ficutautcmillaaverfio cft fua naturaperpetua , : & odium quod meretur. Hocasquecft intelligibile , perfcclio Dei, & legis ejus.

1 6. Bcllarm. Cum recmciltantur Deo peccatores»non dimittiiur fiper cum fcccato, tota foena temporalis. At ftpe fit^ ut mcnturus ^i- 'uis Kon fatisfecertt proimforalttUa poena. crgo necejfarioftatui de^ t PtiYgatortum.

Trotest I. Remi/Iio culpfle,cft condonatio pocnse. Pcc-i aigituromnis, quatenus eft malcdidlo , ajuftitiaDci indicativa proticifccns, condonatur iis, quibus rcmitti- \x culpa. II. Sicut peccatum ipfumaliquo modo in ac vita manct poftquam cft rcmiffum , fed non fub ea- cm ratione qua antca, fic etiam pasna aliqua pcccati ma- ct , fed fub alia ratione , ut mediumfcil. alicujus boni, on ut proprie dida vindida, aut fatisfadio dcbica jufti-i « Dci.

Bellarm. Mers manet communts : & accedit fdpe mors violcnta^ -Tmf/?. Novit Deus , quamiibet mortcm tcmporalcm . 4 vitae mcdium commutarc.

17. BcUarm. Commums eft opinio omnium Gtntitm % Hebra^ »wt, Mahumetanorum » Gentiliumt PhtUfuphoYum^ & Pcctarum.

Proteft. Non eftopinic omnium Philofophorum , Sc ^ix^ixwm ; nedum Qmmum Hebraeorvmii Ih /Eque &

H ja magis

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

KJ BELLARMINVS

magis mulro communii,-«ft opinioomnuim gentiura

hserefis Pclaeiana. . 1 8. Bellarm. Affmticnei MnimarHm tx Pmrg*tom vintenttn

''"pl7"sei quis teftabitur de iftis apparrtionibu, quod non fuerint vel fabulae fidae.vel Satana: illuriunei Somines fuerunt. ac decipi potuerunt.vel optimi eorui pcne^quoseft fides harum narrationum.

to BpUavm. Ofmto tU* qu^ toHtt Pnrv^atonum , hominest«t foeordes tn P uam tAvendts.O- bom^ of ertbHi faaendts. ^ ProufH. Si Purgatorii praedicatio^tam nccepna efle ad focordiam tollendam, Prophet^ & Apoftoli iftam d. ftrinam clare tradidifrcnt. 1 1. Eadem pUne ratione,pra d^catio grati^r accufabatur ohm ab hofUu. gratiae qua matercfletfocord.a:.Kcm.3,7 jJr6,i. Sed reverta Pu g, tbrii doftrina facit homines vel perplcxos , ex incet tm dineeventus; vcl fccuros , ex Ipe auxilii ab alus po luortem fuppeditandi.

C A P V T

I I.

ArptmentA nofira.

I rretell E7ech.i8,tz Cum averfus fueiit improbi abiiiiprobitatefua.omnium iniquitatum e.ius non reco dabor Sic7/-43.ia Deleo miquitates tuas propter mc & peccatorum tuorum non rccordor. Poft remiflionc igtfurpeccatorum ( qu« illi^ verbis defcribitur ) nuU fupeifuntpeccatorum poenae nobis pcrfolveiidae.

BcUarm. Non recorUri tmqttitamm , nthil altud tft, quam n> fervare mimicittam tum eo qm ftctavil.

Pr„teft At I. Bellarm. antea docuit eap.7. ex Mat.^»i Deum & leeem Dei , adverfartitm cdc eorumqui in Purj torium derruduntur , & fcveriflime cum iplts agcr I I. Recordari iniquitatum , m Dco seftimatur ex en. fto: fi autem pocnas pcccatoribus infligat. in hoclec. lo,& infuturo,nulIa ratione dici poteft peccata aobjl vionitradidifle. III. Si om»i«m im^uitatum obliviftM tur Deus, tum certe venialium. I V. Non recordjM iniquiratum , cft tamUnge lUa a ndts amovere , qnam /»«4? «IM •riens ab occtdente. P/ii. 103.1*. eorum igitur poena ad ntj pcrtingcre nonpolfunt.

Bt\iAnn.2. ReiordariiHtqnitatumt tn tfuiitm funtre»ftd\

in attrnum. , .

Proten. Contrariaplaneeftexpohtioiniplis verbis, dcrisacpromimonis, dcpecc^Ub non rccordandis amfiu lrrcm.^I.24, „ ^ .

• " %,tmt\

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E R V A T V S,

oidines hominin

?5

4. Pme!}. Duo foli

Utth. 25. vcmtebenedtcU: ite mMlcdtfH. Mhyc. ult, fslvuseYtt: ndcmnabittir. loh. V non judicatur : judicAtmeii , duoigitur mtum funt loca poft hanc vitnm.

Bellai m. 1 . In extrewjudicio , duo tantum ordmes fient : qu:4 urgatoYium finem acciptet.

ProttH I. Scd in cxtrcmo judicio , invcnicntur homi-- e$ cum pcGcatis illis , quae BcUarm. venialia vocat , & jinon iatisfecerint plcnc- pro tcmporali poen^morta- i.um. Impoluit igiturnobii^ BcUarm. cum (^ljlcre vo* iitcaf.ii. cx iflis prasmiilis. Purgatorium^cccflario !aui. 1 1. lUo^ordincs proponit Chriftus -W^i/r/i.i^. qui iftinguit oves & hadosyin hac vita, & poftca in setcrnum. i tcrtiu^ ordo fuiflet , & ftatus tcrtius , tam horrcndus : purgatorium tingitur, non tacuilfct lUum Chriftus in la feparationc hominum , quam tot fimilitudinibus, . am accuratc defcripfit , in admonitioncm omnium , ut igilarcnt, & fibi cavcrcnt a malo.

BcUarm. 2. Qui cteditfalvm erit^ modo etinm adiat catera qus *qutruntur.

ProteH.I. Sicctiam qui non crcdit , alio modoquam )iabokisdicitur crcdere. /4^.1,19. falvus crit, modoad- at caetera. I I. Quj vcre crcdit in Chriftum , non tan-* um habiturus cft, fcd habet vitam aternam : lih 3, 36.

3. ProteH. Luc 23. Hoin mecum erts in Paradifo. BcUarm. r. MoY^&confefiQlatrcntstUttis» fotuitjufleinfU'^

am fattsfailionem refutart. ProteiJ. I. Abfuit facramentum Pa^nJtentiae, & abfolu- p io tam a culpa , quam 4poena actcrna. II. BcUarm* f ntca cap. II, contcndcbat , mortemnonejfepmnamaliualtum eccatoYum : Beum tnjufle ailuYum > fi una (t eadem pana > punt-* etfeccata magna^ parva, multa » & pauca. Hujus autcm la- ronis pcccata fuerunt adualia , magna , multa : Sc mor^ ijuspatientcr tolcrata , una cum confelfionc fimili, ia nultisfandiffimis Martyribus locum habet , qui nun* luam tamen fatisfadioncm plenam in femetipiis qusc- ebant.

Bellarm. 2. Privilepapaueorum»!egem nonfactunt.

Protell. I. Privilcgium nuUum a Deo conccditur,quod uftitias cjusadverlatur. II. Non fuit pnvilegiumpau- :orum : quia fluit ex recordatioBc ilU Ckrifti , qux cx- •cnditur ad omncs fidcles. Bommet memtnto mei.

4. ProteH. NuUa efi eondemnatto $ts qut funt in Chrifto lefu. Row,8.i. crgo ncc Purgatorialis.

BeUarm. NuUa condemnatio efl lis, idelt s nHUumfcc:(fty?n wtr^huntp e^ motibm ^muptfcentia.

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Pmesl

BELLARMINVS Gratis hoc dicitur finc ulla rationc , aut fi. \\.

militudine vcri. II. Explicat fcmctipfum Apoftolus \ verf. 5 ? . ^4 q^i^ intentahit crimtna adverfMS eteif^s Det ? Deus e/, sitii juftificat» qms efi qm coniemnetf Chnflus is tH. qui mmuns eil.

^.Proten. 20^5,1. Sidommiftadtffolvitur.habemusdomHn jttermm incdlis. Poft mortem igitur pii homincs ftatin transferuntur In caclum.

B el la r m . i . Pakfus H f^um afe^it > ^o» fntere domum cdleflm ante mortem, fed poTt murtem. 1 . j .

ProteH. Pauliis ipfc interpretaturi;fr/: 2. fuperindut i^fHi^ cHio veYr.\ utabfvrbeMturmortMlitas avtta. verf. S. adejfe Mfm Domtnum.

6 Protefi. 2Ccr. ^ , 10. Vnufquifquc reportabit con» gruenter ad id quod in corpore feccrit : ergo non eft lo- cus purgationi, poft hanc vitam.

Bellarm. Qui fuf^t in Purgat^rio , mcrucrunt inhacvtta , u etiam Poff mortem pmgart & juvAft fofftnt.

PYQtesl. I. Si potuerint in hac vita mereri purgino nem , vel fatisfadioncm , tum certc potuerunt eti;un (a- tisfacere: nullum cnim datur meritum peccatoris abf. qucfatisfadioncpropcccatis. 1 1. Qul purgantur apuc inferos , recipiunt congruenter ad illud quod ibi perpcflb • funt : non tantum igitur fecundum illud quodincorpo- rcfecerunt. III. Sialii ( ut Bcllarm. loquitur r4;.6. ; baptizentur pro mortuis , affligentcs fe orationc vSc jeiu- nfo , & fumant infepartem illius baptifmi ignei , quc anim^e baptizantur in Purgatorio , tum accipiunt illa animse , fccundum id quod alii in coi pore agunt & pa- tiuntur. . -

7. Proteft. Apoc. T4, 1%. Mortui in Domino a modo re quiefcunt i laborib is fuis.

Bcllarm. !• A modononfigntficnt n morte umus cwu^^He ^ fe. ah exirer) 0 judtcto . .

PYoteR. Subtcrfugium iftud faris deteguui , ex illit verbis Propheta&- I/. 57 lufti cum nioiiuntur, ingro- diunturpaccm, ^ requiefcunt in cubihbus fuis.

Bcllarm. 2. Quidturdunt cump:ccatisventaUbus»aut cum hitopAHA altcujus T^non fimptmt-Y monuntur tn Domtno , ftfi partk in Do^r tfto^ &paYtif7i non in Do^uno.

Proteft. Invcnimus igitur tandcm qui & qualcs fini Purgutorii hcercdes , ii iclicet qui partim funtmChri' fto, & partim non funt : id eft funt partim eledi, & par- tmi reprobl : parthii Chrifto uniti , partim non : partin in cselo, & partim non in caelo : cives plane Vtopiani.

8. Proteff Poft remifTam culpam j mcritum fufficicn: &ialimtwin^ nulla icmanet poen^lioiycnda^ fcd remit-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

1»

1 N E R V A T V $• 1^7

r culpa, per meritum Chrifti fufficiens Sc infinitum^ irgo nulla lemanet poenain Pargatorio folvenda, Bellarm. I. Mortem pMinuiY^ pcft culpAm remtjfam. rtoiest. Non patimurmortcm , aut almd quidquam, :t pcenam fatibfadoriam , fcd ut medium glorias Dei , iSc alutis noftrae , fecundum difpcnfationem fapientias di- inae. Qui^Pontfhciishabcntur pcrfcdcjufti, mortcm amen patiuntur.

Bcllarm. z. ChriftimeritHm , per operaftiti^fdcloriaMfplicMtuf^ d toUendam panam tor Protesl. Hoceft , ....... v . irifti applicatur perpoe-

ins tcmporalcs, ad tollendas poenas tcmporales, cur non pplicatur etiam per culpam, ad toUendam culpam ; poe- laifta temporalis noneft facramentum i Chrifto infti- utum. Nullamrelationem habet inftrumentiad merita ^hrifti. Provenit fuanatura non ^ gratia , fedajuftitia 3ei : & tendit increaturag perditionem. Nullahi: ' ninima fpecies, vel umbra virtutis applicantis.

9. Proteli. Si nos fatisfacimus Dco pro pjccatis noftris, um dividimus cum Chrifto honorem , ita ut ille non fit olus redemptor nofter , fed C5c nosex alK]Mi n r. te. Hoc lutem nefab eft dicere.

Bellarm. i. Stde vcrlts ngiu^r Scrtptnr.xap^Ytc iucithomtnem 'fefuiipfiusr:detnptorem^falvatorem,Dan:^.,27. Phil.ZAZ- i Proteft.I. De verbis nonagitur,fed de maximc rcgravi, lonorefcilicct Chrifti. Sitamende verbis agendum ef- t Bellarm. ipfe nonaffirmabit , vel Purgacorii, vclfa- adionis pro peccatis Deo a pcccatorc prseftitac , men- nem ullam Heri in tota Scriptura. 1 1. Neque redsm-i ^tor, nequc fervator dicitur homo fuiipljus, in ullapar- :c Scripturae , merito , & fati^faftione : quamvis fcrv.ire cmetipfos dicantur fideles \'iam illam inliftendo juam merito & fatibfadione Chriftitransferuntur.

Bellarm. 2. Nccpropttrea uHafit Chrrftotnjuria , fiqriid^m tota 'Jtrtus opcrum & fatisfacltoni^ noftrA , a Chrtftt fanj^utn? peniei i quoifacimuSy Sptritus ejus tn nohts opTrMur : ficsU nihil ditrxn:ti\ Oeo, quodp:rfeainii\scAufasoperatHr: tmo potius aiistur ai ^Iq^ 'iamejus.

Protesl. 1. Imo maxima fit Chrifto injuiia. i. Qxia bacratione non elfet in fefcpcrfcdus rcdemptor: cuni 'tn\^nuntcaoblatione ^ in perpetuum confummavit eos quifanSHfi-^ 'antur^ HeLr.io, 14. 2. (>iia non effet unlcus rcdemptor, ^eque munusiftud habcrct llbi proprium , &aliisin- :ommunicabile : cum tsimcnunuus fit Mediator , i Ttm z,^. ?. Quja Chrifto ferentepaenas peccatis noftris debitas, Deu b tamen non ita ciret placatus , quin rurfus i nobii

Hh 3 corundem

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Wrt B E L t A R M I N V S

ebrundem peccatoi i;m poenas expofccrct : c im tamer omnh torrenupaaif>c/}r.tf,tff*f>ercum, If.^^. 5- 4- ^'^"^' piiiearct nos pcr femctipfum ab omni peccato : contr. ?uamdicitur,iM i.7. l Chriftus pcr Spmtum fu^^^^^ nihilin nobisoperatur. nili virtutcfatisfadiom. plana Dco, antea pro nob.s prasfcntatae. Ncquc quidquam pe; nos facit , quod ipfcmet antca fatis & pcrfcdc fecir III. Pcr caufas fecundas Deus non opeiatur crcatio- nem cx nihilo. Scd fatisfadio & redemtio , eundem lo; cum habet in ordinegiatia: , quem crcatio habct m ordi

lo. Pnufi. Si nos Deo fatisfaciamus pro pcccatis, tuir hxc fatisfadio noftra , vcl una vel dute funt fatistaCtio- nes , una Chrifti , & altcra noftia. Sed neutrum horun

confiftercpoteft. . r r,- j n a

Bcllarm. Vna tanmm tii Anughsfatisfaflio» & ea 'il nojtr*. TrtteH. lam fxnc aenigmatibus loquitur BellarnT. ne flueopushabctOcdipo. Vnica fcilicet ratione , adu fa tisficriDcoaffirmat, propeccatis faltcm vcniahbus , fi pcenistcmporalibus, ( ultra enim non extendemus quo; ille pronunciat indednitc ) & iHam fatistadionem elT. proprie ac immcdiate noftram, non Chrifti. Excluditu i jgitur Chrittusafatisfadioneproquibufdam faltcm pcc

catis & poenis facicnda. ^ , r, -

Bellaim. N«» exduditur CkriflHi , vd fatiifanto ejtts : tiat fereiusfattsf*nitnemhabemusgrattAmt unde /attsfaetrnus.

Frtttfl. I. Hac rauonc Dcus p.uer , & Spuitus SanCtu dici poflint pro nobis fatisfacere , quia a Dcopatrc, pc Spiritum habcmusomncm gratiam. II. Hac etiamra tione fatisfaaio Chrifti , nullam aliam rclationcm habc (Ctadpcccata noftra, & eorum poenas , quam ad opet bonaquabonafunt , per fatisfaftioncm cmm Chriltr ., bcmus gratiam, undebcneopcramur.

11. rr$ien. In Purgatorio ( ex Pontificiorum coutcl fione) non eft mcritum : ergo neque fatisfadio.

Bellarm. I. Negatur cenffquentta : nam adfaiisf/iflttnemrt quintur» ut efus quei fit» ftt fanale, quei nen requiritur ad meritun ^

Prtteft. Sequitur hinc , pofie circ meritum hne fattsMj dione : fed nuUo modo fequitur , poflealiquem latisfa cere , qui non poteft mcrcri : debet enim oftcndi aliqui ad meritum requiri , fupraillud quod neceiTarium -^.t a

rati<)faci:ionem.'

Bellarm.2. Ai meritum rcquirilitr Itberiai ^ quam {equttt^ iaus^iiqiteinenreqitirkMr MifattsfailtOHtm. .

Preteii. 1. Libcrtas vcl maximc rcquiritur ad fatu fadionem peccatum toUcntem > au t-vorcm cjus J

quec

I

B N K R V A T V S.

ucm peccatum fuit, conciliantcm. Sic Thom. i , 2.

USeft. 87. art. 6. Vclnnta^ homims debctoYiinem ds-jint jtiftiti/t cciftaYe: undcpaHa fatisfaflarta esl fiwpIicitervclumaYta. Dani- ati igitur in infemo , fatispati^ potiu!>quam fatisfacerc icuntur , apud Cajetanum , ibid. II. Libcrtas ctiam ribuitur iis qui funt in Purgatorio ab ipfo BelUrm. duni nhuit v^iib allHS dtleflioyiis V- p.uienttA^ cap.I^* lib.2. cap.i^. ommrcdittle effc contendic , ettam animas Purgatoni pro mbis rarct & impetrare. Bcllarni. 3. RctiutritNr prAttrea admcYenium^Jfatusvia, Frotisl» I. NulU ratione magis hoc rcquiritur ad meri- um , quamad fatibfaftionem pUcantcrn. I I. Animasr ?urgatoru funt in via : quia viam fibimetipfis facercdi- :untur,per fatisfadionem fuam, ad patriam^velgloriam.

12. ProteH. Ejuseft aculpa refurgere, cujuseftincul- jamincidcre. Sed poft hanc vitam animse fidclium non joflimt incidere in culpam. Ei go neque r^furgerc.

BelUrm. Major eslvcYatantuminmcnalibus.

Protesl. In venialibusigitur non eft eadcm viaThebi> Aithenas , quae eft Athenis Thebas. Eft enim ftatusin ^uopcccator non poteft peccarc.

13. Protesi. Peccata omnia remittuntur pcr poenitcn-. tiam : fed p^ft hanc vitam non eft paenitentxa; eigonc- que remillio.

BeiUrm. In Purgatorio hene potcsl ejfe d\fh'i:iH: tarttate.

Protesl» Poenitentia eft tantum in via. Animas autcra Purgatorii, negavit modo Bellarm. cflTc in via.

ij^. Proteil. Poena eft proprer culpam : & crefccntc culpa , crcfcit pa.ma : decrcfcentc culpa , decrcfcir poena; ergo rcmota culpa rcmovetur pcxMia : atquc adeonuHie pcx:nse folvcndae mancnt in Purgatorio , pro peccatis la hac vita rcmifli

BclUrm. Pana pc,;ui t a culpa , tnjuY;^ noninejfe: ettain iulpam pTAteYitAm debctt^r pcena.

Proteif.l. Contra pUne, paulo antc, in hoc ipfo cap. 14. difpurabat Bell. advcrfu:> Scotum.-yi/if « ' " ' pcccxtum re- tinijutt tH honj:n<f pYateY Ycatfim pcens » ettamih. . autaliquii ftmile , pcY quod dtcatuY homo fcYmalitcY peccat(Y , dtgtiuspxna. Si dignitaspcenae mancat, ubicunquepania infligitur (quoi ipfajuftitiareiuirit ) tum ccrrcculpa:iliquc moH'^rii- net : & lipcenapcndcatabiiladignitatemr/", culpa. Nulla euim eft digiuta^j pozncX pr^tci cu:. i II. Culpaquaequoadadunicft pr.-Eterita , quoadivr:.- tionem , fcmper manct , ufquedimi condonationctolla- tur. III. Qjicxigit po^nam peccati rcmiflTi , isex^git

H h . 4 fol inoo

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninkli|ke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l^O BELLARMiNVrS rolutiopcm dcbiti remifli. Pcccata cnim funt dcbit poptcr poenam folvcndam. IV. Poena fcmpcr fi juft fit , mcnfuram habet a culpn : non potcft igitur juft dii)pcvS:iYU li culra nlanc tollatur,

j

LIBERSEXTVS. '

DE CVLTV SANCTORVM.

Cat. I. Dc Cdnoni\aUoTje.

(Viaeftio I. eft, an Sanfti redc ab Ecclcfia canonizcntur idcft, an rcftcquidam homincs dcfunftia Pontific Komano folenniquodam ritu , casremonia , & dccrc to,!n illum gradum cftcratur,ut i.Publicc dcincepsa omnibus fingularimodo Sandi habcantur , & vocen tur; 2. Vc inpublicis Ecclefiae prccibu:>invoccntui 5. Vttcmpla & aras in eorum mcmoriam Dco diccn tur; 4. V t facriftcia in eorum honorem publiceDc< offcranturs 5. Vt dicsFcfti in corum memoriam cc lcbrentur ; 6. Vt imagines cum certo quodam himi nepingantur,& ad vencrationcm, in EccLefiis, illuitr locoponantur ; 7. Vt eorum rcliquice prctiofis thc cis includantur , & publicc honorcntur. Pontifici hoc nfrirmant: nosnciramus.

Arguraenta BcUarmini.

T H E S I S I.

BEllarm. Deuivoluit h Sanilh ScripoYibus annetaYt in fv^ ticHUYt^gloYicfam vitatn & moYtem eoYum, qui tempYe gpfoYun ftoYHiYunt. IgituY cYeiibtle eff eoiem moio Dcum velii: mt icin- L.psfiat.

rYoteit.I. Quafi nihil diu uL.unis cffct , intcrannota- tioncm hujufmodi , & canonizationcm illam , quae mo- do defcribebatur ^ Bellarm. unum pro altcro , puerilitci concludit. II. I n tota Scriptura, feptem illos honores, ante memoratos , ulli mortalium , vel decretos , vel de- latos nufquam annotatur. III. Illis omnibus quorun vita iSc morsgloriofa in Scripturls annonatur , honorci illos Pontificii Sandticolx non folent deferre.

2. Bcllarm. Ntfifci^tmus quifintveu SMili » & qui tton » iM fcjfumui eos colcYe ut opOYtet.

PYotcst. Ex Scripturisdoecmur , quofnam habcrede- bcmus pro vcris SandliSt

3.Bellaim

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N F. R V A T V S. l6t

3. BelUrm. Nm foffitmus mcendt nitmttAttanem SArM$ritm, ifiin fnrticHlari fciamm , rjmftni imititndi , «?• qmiilli tgerint, ilht

Proitsi. X. a'i ■> p ■• ■ t i.i. i , 1..«^ :■ .1 v':le irni-

andoi , quob vidc.inii Chaltam imitari. II. Septeiu .li honoies non fped-int omnes ad imitacioncm.

4. Bellarm. D-^b mtnnoi Sancln conpntdere , & pr» tUirum Iwin, DzOoratt.%< n^cr^..' qux fim fjtritcnLirt notittafiert non pffHnt.

Preteit. Vel igttiu- Pontiticii non tacmnt quod debent: 'clparticularem notitiamhabent omnium < • ^ um, jui funt in gloria.

5. Bellatm. Nifi juditio EcclefiA , terti Sanlh froponerentnr olmdi , f.uilc fierifoffet , Mt damnatt fro beatis coiert HtHr : ut accidit cmfore Sancli Mnrtini.

Proteft. Hoctieri nullo modopoteft, in illa Ecclcfia» juae mcmor elt legis illms : Dtminttm D um tuttm adorahts, tsreifolifervies: apud alios , foeda h.Tec idololatria , per ca- lonizationem Pontificiam, ex j ufto Dei judicio , non n»vetur,fcdproraovetur.

Qiipeftio a. cft an crcdendum Ct , Pontiticcm Rom.inum noncrrarcm Sandorum Canonizationc. Bellarm. afHrmat : nos ncgamus. Bellaim. dicimus hoc aflir- mare, non Pontif. omncs : quiaCajet. intradatude indulgentiis, docet Ecclefiam in canonizationc San- dorum errare polfe : & prob-U etiam cx doclnna Thomse. £t certe Thomas , quodlibct 9. art.i6. vi- deturplaneeo inclinare. Ccrtiflimis cnim argumcn- . tis contra Papx inullibilitatem, nihil habet opponen- dum , nifi contrariumeflefiefrfJfwi»'». Melchiorau- ,cem'Canus,lib.5. cap.5. difcrtepronuncut dicia , quA ab incertishominttm teftimomisfroficifcunlHt , tnfirma fjfe, ad certam &e.KfUrAtam fa.ienlim fidem, quale (tnqutt) il" ludefi , ^uo San^um Altqnem dtvtrHm cMfUogo aifcrtbtni»m, tenfet,

Argumenta Bellarmini.

<^ . Bellarm. Si Itetret dttbitare , tin Sanflin tanoHixattts fit SanchiS , Itcen t eiiam dubttare. anfit colenius. » Protfft. Nonfequitur. Qo^ia illa dubitatione nonob- ftantc, certimmumeftcreacuram, five Sandam , live nonSanaam, non efle rcligionecolendam. BcIIarmim tamcn fenfu, tam confequentiam , quam quod inde con- fequiturfacilcdamus: hocfcilicec nommedubitandum faltcm an illiqui a Pontifice Romano , tanquam Santti & Divicanomzantui , fint religio.^e colendi necnc. Pof-

H la 5 ^^^^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

j6z bellarminvs

funt cnim intcr illos eflc homincs damnati, cx confeflio- nc Cajctani & Cani. Ncc dtffett ( KitCznus ) DMbolnm €9-^ Us^anhomtnemcondemnatum. Inrerti igitur funt rontitici; in cultu multorum Sandorum , utrum diabolum coluni necne.

7. B^llarvn. FrauddYentHY non Sanfli fuffragiis vivcrhm. Kam pro canoni^-atis mnhcet orare: & vtventesfraudanntur tntercej^toni^ tus Sanclorum.

Proteft. Vcl potius fraudcs Diaboli & rontificiorum circa mortuos,& vivos tanquam eniortuas cvancfcerent.

8. Bellarm. iioncanont\anturordtnarie ^ntftclaruertnt magnii ^ certis miraculis.

Proteft. Talibus fcilicet miraculis , quibus Lcgcndas Pontificiorum rcdundant.

9. Bellarm. Magna pdfaratio» jejuniis*pYccibuSp & inqutfitiom ne, adfnbetuY^ antequamSanlli canont\fntur. •

Proten, Exprasparationcpromillionis vcrbo deftituta, nafcitur fuperftitio, non concluditur diredio ccru.

I o. BcIIarm. In canontTiatione Sanilorum^ nt^Uus unquam moi deprehcnfus efi.

PYotefl. Hoc cftPapaRomanus non fatctur fc crrafTc, C A r. 1 1. ^doratione SanStorum.

Bcllarm. Qnaeftio tcrtia eft , An cultus atiquis^ minor divino^

& majoY ctvttt,& rneYehumano^facris rebtoss fanliis Angelts, & ho^

mtntbus dt beatur f Pror^i?. Nonagiturde^rf/irff^majorcvcl minore, qui ctiam

intcrhomines variat,fed defpcae altiorcj ideft,ancuU

tus religiofus creaturis dcbeatur.

Argumenta BeUarmini.

BEllarm.I. Pfal.99^^. Adorate fcabellum pedum ejus t qui^ Sanllum eii. Hiccuitus rcltgtonis prscipttur, arca pY&fianAus. Proteft, Ad arcam^ verfus arcam , ccram arsa. Deum adoran- dum fuilfc tum tcmporis ex fuo proprxo inftituto , fatc- mixr,& hic fcnfus cft vcrborum,ab intcrprcrc mal^ vcr- forum: ficut HiJi. 11,21. cum in vulgari verfionc legitur, sidoravit fufltgtum virgA: Grarce dicitur ^ fuper fummttate haculk fui. Nam I . cum arca in templo fuit coUocata, non eo fi- nc hoc faftum legimus , ut adoraretur ipfa , fed ut Dcus adorarctur ad eam , aut vcrfus eam , i. Re^. 8. 29» 30« II. Nuliumcxcmplumaut praxis probata, m Scriptura commemoratur ipliusarcae adoratae. III. Pfal. i^^^z. difGVtcfiC cxplicztiii: verfustemplum%vel adtemplfim. IV. In

hoc ipfo P{M^9S^ vcffu codcra cxplicatAO habctur , ndorate

in m§ntt

4

E N E R V A T V S. 163 t mcnte Cecundum vcrlioncm vulgucm : ubi VatabliH edc notat.wonre» idem lignificare cum f(ubeUovcrf6 Qux ncontfarium objiciuntur , nulliub lunt momcnti. Ar- amtanien, ik omnia!aci.i cum rcvct cntia tradanda ta- cmur.

2. Bellarm. Ailorationem exhihtamugvnHS A '•> homtn:^ Hipt<i. Angclti Mtem non cicbeinr tiviltihonor, fc:i I

Proten. Imo vero, quamvis honor ille qui Angelis de- )etur,fit gradu, & modo ditterens , ab eo qui hominibus mibufcum ordinarie verfamur,elt tamen ejufdem genc- •is , & fecunda Decalogi tabula praecipitur , non ptima ; juia funt confervi noltri , .<<f« 22,9.

3. Bellarm. Saul ador.ivit ' > ■ ■ ■ " ^is ' Sam.iS. Abdiai

Heham : 1 Reg 18 Ftltt Prif , * Reg.i.ifT Na^

mchtdtnefor Danietem, Dan.Z.

Pretcst. De Saulis, & Nabuchodonoforib fafto , non eft

quodlaboremus. Helias certe,& Helifeus.nequidem ex

Pontlticiorum fententiafuerunt rehgiofeadorandi , quia

nondum erant in Eccleiia triumphante. Quando princeps

aliquis honorem habet Epi(copo,non i c!'.iiofc (ut credi-

mus) illumadorat.

^.Be\\Atm.Ethntci»IudAt,Htretici,fe»iptr.xttMfaveri4ntChri^

flianoi iioltlatrtit, prtpier tultttm Sanclofam : quoi tcrtc ron ^v '^ ':f , nift vidsffcnt a Chrijitann SancJoi pajiim reltgtofe colt.

Prottfl. I. Non ftmper fuit crimen iftud Chnfuaiua a fuishoftibus intentatum : fed poftqu.im obfervationes quasdam invalucrant, a (implicitate pfima declinantcs. II. Accufatietiamanteafuerunt Chriftiani , qunfi ido- lolatrse cflent in folccolendo, quia verfus orientempre- cabantur, & diemfolis vel Dominicum obfervabant. Tcrtul.apoI.l6. Humanius,&verifimtltt*i fotemcreiunt Deum noftrum, non fcquitur inde tamen, eos rcHgiofc Solem .id- oraire,magis quam afini caput : quod iphs etiam tuit ob- jcdum. ibid. 1 1 1. Patrcs qui ad iftam crimmationcm rcfpondent,non concedunt, fed pernegant fc religtofe co- luilfc Sanctos, Eufeb. lib.4, cap. i

5. Bcllarm. St honor tivtlii debttur eivili virtuti : '■rgo hemt plitfquam civitts debetur fupcrn.iturati vtrtutt : atquc adeeSancUs, qni in ifiis virtutibui exceltunt.

Negatur confequentia. Nam I. Honor non vanatur fpecie,prout virtutes variantur,tum enim tot eilent fpe- cics honoris,quot funt virtutis : quod ncmo fanus dixc- rit. 1 1. Supcrnaturalis virtus,non dttfcrt fpecie a civili : fcd cft fupernaturalis,quoad principnim, 8c civilis,quoad ufur.i qucmhabct erga concivcs. III. Hac ratione rc- lieiofus cultus cxhibcudus effet omnibus renati>. * Hh 6 ^'Z'**

Images reproduced by ccx/rtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

164 BBLLARMINyS

^rgwneritH tiojlra. 6.Pfoteft. Honor religionis,non poteft creaturis tribui: quia religio cft cultusDci. rj a r

BcUarm. Culitis latrid , non peteft cYeatuus trtbui : fei eft altui cultns^ qm etiam cUcitur retigionts fecundarto, quo colt debent SanHi.

Prore/if. I.OninisreligiofuscultuSjContinet in refea- aumaliquem , quo proteftamur fubjeftionem religio- famanimse voluntatis,& confcientiae noftrae, crgaiUum qucmitacolimus. HocBeUarm. ipfe docet , r^/^. 12. At veroanimam fubjicerealicui creaturse , eft illam habere pro Deo. Aliud enim nullum eftjfubjedionis genus,quod Deo foli exhibetur. 1 1. Religionis objcftum , fecua* dum SchoIafticos,& ipfos Iefuitas,eft cuUus Dei, Sic enim definitur , apud Filincium , lef. de caf. confc. traft. 23^ Reltgio eft vtrtus rnorahs qua debttum cultum Deo.tanquam prtmo rt*^. rumomntum frinctfto exhibct. Qui igitur creatuiam rebgiofc colit , fecundario , ille cultum Deo debitum fecund^rio tribuit creat-urae» III. Religio adeo propiie refpicik Dcum,ut ipfos lefuitas aliquando pudeat dicere Sandos religione coli, cum propter internam fuam excellentiam coluntur. Filincius ibid. ex Thoma, Suarezio, & LefliO dtffert ejufmodi dulta^ vel cbfervantia» k reltgione. IV. Adco ta^ men infaniunt Pontificii, in fua idololatria, ut cogantut defenderc,cultu etiam religionis, & latrtA» poire coli San- d:os,& alias crcaturas,o*exiriw/ff4?w excellentiam Det, adqunm %Udhabentaltqucmve[^cclum. Ftltnaus ibtd, V. FutillS eft to- ta hsec diftindiointer latriam * & duliam. rcligionem prif mariam, & fccundariam: quianullamdifterentiam intci duas iftas fpecies,oftendeie poteft Bcllarm. cap. la . quo- ad adum internum voluntatis : aut quoad aftus exteiio- rcs, (praetcrquam in facrificii commento; fed tantum in apprchcnrione intelleaus ita fubtili, ut ^ cultorum vul- 1 go, non poflit aliud exfpedari , quin illa deftituti , San-: Ctos, & Dcum codcm animo colant. Rcdeigitur obfcr- vat monct Ludovicus Vives in Aug. de civitate Dcf,t lib.8, cap.27 . Multi Chrtftianttn rc bona p!erumquefeccdnt,quU< dtvosdtvafqncnon aittervenerantur quam Deum. Nec videctn muf^ tts quoi fit dtfrimen inter ecrum oftntoUci de fan{ltSj,& id qnodgenti^ les f^ttabantde futsdiis.

7. Ptotefl. Pontificii ipC concedunt , Sandos non cf colendos /4m4,latiia autem fignificat cultum: crgo con-: cedunt eos non eirc cultu colendos,nam colercfine latrtdB \ cft colere finccultu. DuUa ^ ctiam vcl fervitus cumad»'; Deum rcfcrtur,velidem fignificat qucd latria,vel aliquaiij latione maj us quid; nuaus cnim eft colcie aliquem ,quam^

ei cx;

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

7 A TW V S. T

ui cxcultu feiviiC. etiam , & JW//f , li^runcatioiic

jM infundiintur , rrwT! !'i Scripturis ,quair! i »^H>rino> ^i^ap idorc^.

Bellarm.I. O/er^ jine !atria*nM eftc9krt:Jini cuUutftd ji»ic ta^ cultH.

Froteft.Sic etiam colere fine cultu,poteft fophiftice cx- mu^^mjUiYi : fatis eft nobis li concedatur,Sanftoa non cire co- Wndoi> tali f id eft religiolb) cultu.

Beliarm.2. SecimXsitn Scriptur.t» & E.ctefts, ufnm Utria eft cul- , iH^ i ftimmA fervttHtti^atqHe adco major dulta* qnx chUhs eft cujuftibct Ift: ^:^» rvtiHtts.

m ProtesJ. I. Vbi lairia»9c duliazdcundcm rcfertur,ibi nul- m 1 eft dirieicntia vcl rpeciei,vcl graduum, in rcrvitutc fi- nificata. I I. Latria aliquando refertur ab hommes : hut.zS.^S l^rr - ; 7. & duliaadDeum : AcLzo.i^. Rom. lai. I Tlni II. Duliaex vi vocismagisproprie,

tqueadeo majoicinnotat fervitutcna. l V. Sandorum lcrvi non fumus.

Bellarm. 3 . Sumu^ Sanclorum fervi impcrfefle. quatcnus tUi nos Vtwtnt ^rjHvant aibtne o^iranitim exemploy & intetceftencfua.

Prouft. Nonaliaraiionc , quam fervi fumus omnium lorum viventium : qui tamen non debcnt i nobis reli- hiofe coli.

Eellarm.4. Sc. hpttUY pro cultt^yqu: \ld» nunquam omnino.

Protesl. Neque du/.a otaScriptui a, cum ful-

" ripuYA , latrta feYc wm juam ac-^ r^,fecuniufn ufnm autem Eccle^

noiniuno fic accipitur , in nem rcligiofim notat. Bellai . 5 . y.on Itcutt EccleftJi poFteYtoYi .n^va altqua voca^ la invtniYc^ aut ad nova^'*: ' ' appbcare ?

Protf/f.Dc vocibus nv . - . cnui>, fi resipfa,qu« ftisVocibuspaliiatur, poffetex Scripturisoftendi. Bellarm.6. DultA ,qHacc!:tur Deus , eft duttaper exceltentiam^ ecie dislinguiiur ab ea qua coiutitur fanfti. Yotefl. l.^Beatavirgocolituretiam ^Pontificiis Ay/^fr- 7/i«,qu^e eftti«//^per excellcntia Bellarm. c.ii. 1 1. Du- ia .jua colitur Deus , fi in fua fpecie fit propria Dei , tum non mngts potcft adcreaturas ulla ratione transfcrri, IMamlarria. III. Si sequivoce dicatur de cultu Deo, & :reaturis debito , itaut nihil prseternomcn , habcant communcjtum non conveniunt in communi natura rcli- gionis:atq; adeo crcaturx no funt rcligiofa duttA colend§* 8. PYotefi. Deofoliferviradebcmus. £>ei#r.6,i3 <ir 10,20. , Mat^ 10. &c

Bcllarm.l. H^cinteUigendafHnt , deceYto quodm genere fcYvi^ tHtis,qti$dDeo filt conventt.

H h 7 P^^*^^^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l66 BELLARMINVS

Protefi. Ccitum illud genus nullis aliis finibus, a gcne- ubus aliis dillcrminatui, piafciterquam rcligionis.

BclUrm.2. Diaholm. Mat foftuUvit h Chrifto adoYatiouemA €n fignum lairtA er pYomdeUmam : ac pYopterta a Domino tUt fmA reJlionfHm : Dymtnwn DvHm tutim adorabts, Cir lUtfoitftrvtts,

Proteft. 1. Ex BcUarni. Jgirur rentcntia, Dominus , iJliSj verbis , non ncgavit duliam effc Diabolo cxhibendam. II. DiabolushacrationehngrtLiraDomino poftulafle , Ut zp\olcci'ctipCilinypYtmt4mprin(tpiHm,Hltimt4mtinem,& fHm-\ wHmbonHm(i\yx2i^tiidc)iniuo lacriae , cap.i2. J cum tamenj DiaboUis codcm tcmporc ag ^oicebat Dttim ruperiorem J njerfi ^6. iiif.^.b. Fatcbatui libi/r^i/ia ab alio,illa quae promifir, ut adoiaretur. .

9. Proteft, Ad.io. Petrus noluit ^ Cornclio adoraii :1 nequcAngelus ^lohanne, Apoc.i^.

BcUarm.i. CoYneltni al^uid divtnnm tn Petro iffept4tavtt,&\

ideo jure fntt correclm.

Proten. Annon corrigcndus igitur BclUrm. qui San- aos conomincadorandoseirecontendit,r^? 13. quia/r^* feYnatnYolem hahent viYtutem ^faptentiam. poteflatcm , nobtlttatem^ qiioufcYveant chaYttate dtvtna. & paYttctpeS fint thYom divtnif Ccrtf aliquid divinum in iis eire dicit: quod ctiam ac Petro nc*J gare non poteft. ^ .

Bellarm.2. Petrm ex modeftiat honorem fihi dcbitHmrectifavtU

PfoieH. Petrus ipfe teftatur , cx qua rationc recufavit > verf 20. & ego ipfe bomo fnm.

Bellaim. 3 . lohannesforfan reprehenfus eft, qwa pHtavit Ct Pnm effe qnem adorare volmt. , .

ProteH. Angclus non potuit ex geftu intelligcre quidl illc putavit,ncquc quod putavir fuir corrcftum,fed quod fadurus crat.

Bellarm.4. rosl ChYifti adventnm , ob YeveY^nttam humointatt^ Chri/lit Angelt Yccufnnt ab homtntbHS adoraYi.

PYotefl. Ratio quae rcdditur ab Angclo , eft longe alia ^ & omnium feculorum communis : Confervm tHus ft$m : Deum aiora, Apoc 22,9 Hac tamen ratione concefla , male faciunt Papiftae, dum Angelos invitos adorant.

Bellarm. Nonftqfutur : nam & nos reHcillos adoYa',nUs * & ipfi reile adorart recufant

Prottft. Si Angeli reftc rccufent adorari,tum refte no- lunt , ut nos adorcmus ipfos : & cum iftud rede fit , fc- cundum Dci voluntatem revelatam,idem ctiam tenemui & noi>recufare : cumctiam,fi rccufentilli, propter rev rentiam humanitatis Chrifti,nos illius non minorcm ra- tionem habere tencamur,quam jHi» nonicitcigiturad- '

oramus, ,

BelUrnii

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BelUrni. lohanntfs, cumfemel aHdivtJfetsVtde ne fenfis. ^p^c^ 19. ttiYtim tamcn c ip.12 cundem Angelnm voltM adcrare.

Prottft Veri/imilc cft,poltcriore vicejohannem put.if- fcChriftum fuiire Angcli fpecie prsefeiucm , fieii tamea potuit,ut majeftatc viliunib percuiru5,oblivilccrctur ali-. quantulum fui.

C A r. 1 1 1. Dtf Invocatione SanEioTum.

lasftio 4. cft , de mvocntione Sanftorum, Vbi noftram rfcntentiam breviter proponit Beliarm. nuUum San- dorum poft mortem dcbcre invocari ullo modo. Suain autem prolixe deducir, propolitionibus variis icxplicatam ; quae dcbcnt ligillatim , cum luis proba- ftionibub cxpcndK

1 . Bcllarm, l . Nonlicet a Sanflii petere, ut noUs tanquam attm florcs divtnorum beneficiorumt glortam vtlgrAitam , altaque ad bea^im tudtnem medta concedant.

rrotesL Vcra cjuidem hasc, & fpeciofa propofitio : fed I. Evertit fententiam illam k Pontificii^, omnibus rece- ptam : San[foi ( ffe tnvocaPtdos » ut tnttrceffo^^es » nobistam meritis. quamvottsaHtpYcciht^sftitsff^ffragames. Hsec enim merita , & vota funt (ipfis intcrprctantibus) media quacdam ad bca^ titudinem : & horumauftorcs funt fancU : eoque ipfo nomine, iPapiftis invocantur. II. Damnat airiduani & publicam praxin Papiftarum, apud quo^ difertc invo-. cantur Sandi ut donatores , & largitorcs , tam fpiritua-* lium, quam corporalium bonorum.

Bellarm. Qj^ mtum adverbajtcetficorare^ S.PetreJa mthihcc» Mtit lUu l, dt$mmb :o intcUigamKs , da tuts frecibus <Cr merttts.

Protfffl. I. Qj_i aliquid acquirit nobij> meritis , illc nobis eft rei acquilitas audor. Annon peccatorcs,dum mortcm fibimct fuis meritis acccrfunt,funt fibimct ipfis audores mortis ? fic etiam Chriftus,mcrcndo, cft nobis audor fa- lutis. 1 1. Da frectbus phrafis cft tam coad:a,ut fiti:^ decla- ret, interprctamentum iftud nihii aliud elTe, quam ficuU neumfolium , adnuditatcm idololatrias tegendam fcro paratum.

2. BeIlarm.2. SanElinon funt immeitatitntercefforcsnoflri 4- pud Deunj,fed qutcquid a Deo nobis impetrat, per Chrtfium impetrant.

Proteff. Vcractiam & haecpropofitio : fed I. Novam & monftrofam diftinclioncm tradit : inte.celTores vcl mcdiarores noftros apud Dcum,aIios eflre mediato^, & a- lium cfre immcdiatum. 1 1. Secludit nos ab intima , &c ^inuncdiataiUa unionc » quam habcixius cumChnfto per

iidcm.

Early European Books, Copyrighf © 201 1 ProQuesf LLC.

Images reproduced by courfesy of Koninkiijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

l68 BELLARMINVS

lidcm. Si enimmediate adChriftum vcnxre debeir ' perSanftos, tiimper illos etiam aeque mediate cre^ debemus inChnftum.

3 • Bellarm. ^ . Sanclt orant po nobis.fAltem tngen;:Ye,fecuniHn^

SiYifturas. . 1

i>y.ft/? Neque de ifta propofitione contentioncm ullan;- mo^e luamvis probationes ejus Bcllarm. nulla'f.

h.ibct,.ii:-ujusmomenti. Q^uandoquidcm vero Scripturai facra; > parum aut niiiil , hac de re tradiderunt , hujus rc cognitionem , ad tidcm, aut falutem noftram , haud ma^. giiopere fpeftaicdicimus.

4. Bellarm.4. Sanc}t qtittegnantcum Chrifio, pYo nobis orant , ' non folum tn genere , ftd ei i^m tn particulari

Protest. I. Si hoccriau; BcIIarmino concederetui , niiu tamcnindcconcludcrepo.ict , pro invocationc Sando rum. QLiamvis cnini BellarmmLis de Purgator. lib.a cap. 1 5 . concedat antmas Purgatorii pro viventibus orAre, & im fctrare . ficut pro illis vi\ cntcs orare contendit , invo- ii^ candas tamen animas Purgatorii , a vivcntibui. nequa--**' ^quam conccdpt. H. Hoctamcnnullaratione poteitc)j| Scripturis evincl.

' Bellarm. Angcltorant pron^ts^& curam nofiri gerunt^ etiam i% {pectali: Ergo multo magts fpintt^s homtnum beatorum tifactunt. Ni* hil cnim ipfis deefi ecYum, qua, Angeli habent , quantum ad hoc munur, perttnet.

Pfoteft. I. Ncgaturantecedcns,quoadorationcmfpe-' cialcm , ordinariam , qoftris precibus accommodatam 11. Negatur confequentia : quia Angelis ,^ cx ordinc , niandatur cura noftri, non fplritibus hominu beatorum.rt .

Bellarrn. A fpiYitibns homiytum beatoYum reguntur,& gubctnan- i » ' turfidelesvivcnus: Apoc.t^Z^. Dabo tUipotefiatemfupcr Centtts.

Proteil. 1. Centes nufquam fignificant tideles vivcntcs II. Tota illaprominriophrafi allcgorica explicatur : it; ut fingularis dodrina , quae alibi non fundatui: , nec dc bcat, ncc po/Iit inde concludi.

BcUarm. JW^t 24,47. ftiper omntabonafuaconfiitucteum.

ProtesK I. Refpondct Cajetanus in illuni locum : non di*\ < iit, fuper omnes fuos.ftd fuperomnes res fuas. Speciaiem gradum bea- ^ Sttudtnti notans. II. Bcllarm. .de Pont. 1. 1,^.9. cx fimil Y>l^ncphv^fi^confiitmteumfuperfamtliamfuam,Lu( 12. coIli-U git y nionarcham unum fupcrEcclefiam totam conftituipl Rogandus cft igitur I. An omncs fpirltus hominum bea-to^ torum , fintEcclcfiae Monarchse ? II. Qiiomodo poffitl^- Pontifcx Romanus haberiprocapiteEcclefiae, immedia-jiP' te fub Chrifto , fi omncs ilii fpiritus fint ctiam rcdore a:gubcrnatorcsEcclcfi«? 111% AnEcclcfiatot habM

capita.i

Early European Books, Copyright €) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. l6o

apita , quot funt in coelis Angeli , & fpii itiis beatorum ?

5 . BcUarm.'^. SanRi, five Angclt/five! homtneSyfie atqHe mttim itr k vtventihus tnvocanrur.

pYHesl. Q^um tandem ad quaeftionem ipfam pcrvenit icUarm. in ilta propofitione , I. Nonaudct aflirmaie> SandoscxpraeceptoDei cfTe invocandos , nedum quod ncccfTarium fit ad falutcm illos invocarc ; fed tantum fie 0utitit€Y tnvocari. II. Non definit , utrum omnes ab om- nibus,an certi quidam ^ fuis clientibus utiliter invocen- tur : neque oftcndit rationem,qua quisintclligerepoflit, quem Sandorum,cum maxima utilitate invocarct ; Hoc ipfum tamcn quod afrcrir, nos pernegamus.

6. Bellarm. 0^11.48*16. I^tcob aperte An^elmm invocat. Troieft. Angelum fcederis Chriftum, n^on creaturam :

7. Bellarm. lob.t^^i. Ccnverte te ad Sanilos.

rYoteil, I. Nonagituribi dc invocatione,fed de appcUa- tione. I I. Non dLe Sandtis aliis, quam qui proprie oppo- nxxnixix fttiltii.varf.z. id eft viventibus.

8. Bellarm. -EA-o.i 32. 13. Recoriare Ahran,\.rr.,^rc, AU^gathic Mofes merita SanftoYUm , qttt jamoiterant 1 Ht iUt^ tpfornm or.itioncs juvarentHY.

PYote^i. I. Si concederetur iftud , non inde taiaca le- queretur inyocandos clTe Sandos. Pontiftcii folent fua propria mcrita allegue,ut illis in oratioaibus }UVcnrut : reipfos tamen non folent invocare. II. Non allegantur meritadefundorum , fed promilliones ipfis fadas. Lhc. 1,72. Zachariaslicexponit : Memorfcedms fuifancli^&iH^ fisjnrandt qnodjHravtt Airahamo. Si autem juftitia Sando- rum , fimul cum pacto Dei aliquando commemoretur , ncn commemoratur tanquam meritum , fed tanquam obiedum complacentiae Dei, in qua^ cx mcra gratia^pro- .milfiones lllas fad<e fueiunt.

9. Bellarm. In HtrociHeTeftammto fdfe lcgimHi»vivente% a vi^ ^VenttbHsinvocatos. Ergo lictbit ettamnunc invocare eofdem Sanclos tHMChriftort^gnantes. Hoc argHmenttm adverfarti nunqHam folvare ^otu^rHnt.

PYoteft. Solutionem fecum portat , non tam in tcrgo , uam in fronte. Nam I, De orationlbus vivcnrium a vi- Ventibus poftulatis,/k^r tegimHs tn HtYoque teftamcnto.Ait BeU I n m. fed de mortuoium fufFragiis altumfilentium cft in utroque: ficutapparer 0 Beliarm. qui de vetcri te-

ftamento , concedit ; . Chrtfti advcntam^ Sanftt qni moYiebantHr * non poterant orUinarie cognofere preces fHpflicanttum , id^:o non futjfe confuetHm in Tcftamcnto veteri^ut dicer$tHr»Sanfle -1- hahamorapro me^ &c. Ex novo autem nuilum prseccptum, romiflionem , aut exemplum hujufmodi lavocationis

vc!

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

170 B 1 l L A R. M I N V TT V-

vcl nominare quidem, aut prae fe fcii e audcbat. 1 1. Vi- vcntesi vivcntibus nonpropric mvocantur : qufa noi relieiofc coluniur. Non medii ordmis inter nos tSc De un habenturpatroni, fed cjufdem nobifcum diftantiae Ita-, tusut fiatres. II I. Vota tantum vivcntmm , non me-. rita fccundum Sciipturas implorantur. I V. Qiiod agi-. tur in hocgcncrecommunicationii , inter vi\ cntes, id fundamentum habct in eorum natura : fed hominurr mortuoium, abfentium,non omniprafentuim, necom- nifcientium, non fibi quidem , nedum nobis , fuificicntH mcrita hab^ntium, naturae prorfus rcpugnant.

Bellarm. Vnde fciunt Angelt ccHverftonm fetcattmm» Luc.l^t L jo. tndefciunt SAnlltnoftras freces. ^ , P

Pr»teii. Eodem igitur modo , Ccut converfio ad Dcum folum dirigitur,qui cam prout ipfi placucrit, notam facit AnKelis,fic ctiam preccs ad Deum folum funt dn igendap, ut cas audiat. & quibus vclit, feu Angelis,fcu bandiis m fuam gloriam, faciat notas.

I o. Bcllarm. Probaiur idtm teftimcniis Contilttrum & Patrum.

Prottfi. Nullumtamcntcltimoniumhujus invocatio» ,,is piofetrc potuit Bcllarm. vcl ex Conciliis primis , vcl cx primis illis Patribus. Ignatio, luftino, Origene, CIc- jncntcaut alio quoquam iUius aevi ; nifi quod cx Itenaeo tingit , Evam, in initio mundi vivcntem,mvocaire Ma- riam, poft aliquot millia annorum viduram.

11. Bcllarm. Prtbatur exmiracuhs. c j Proteil. Eodcmplanemodo, quo probatunis hut do.

ftrinam fuam, illc, cujits adventus eft ex iUa vt ejfican Satana , tum ommpotenita, & ftgnts, ac frodigtis mendatibus , a ^d Thc^ . 2,9.

Argumenta noftrM,

12. Proteft. Invocatio Sandorum , in injuriam Dci ce- dit : quia illc folui invocatur in qucm credimus : Ronu 10,14? & quia crcdcrc dcbemus in Deum folum, idcucO| illum quem invocamus habemus proDco. j

Bellarm. I . Sannt non ut Dti.fei ut amtd Det hoH»rantitt : <9\ itanonfit injuria, fidhonur Det. - -i. -

ProttFl Quumhonor illc qui proprius cft Dci ttibuitUC cicaturis, quocunquc titulo cxcufctur , cum injuriadc- trahitur Deo, & crcaturae dcfertur tanquam Dco.

BeUartp.2. Rom.io. Agttur de inuccattine, qu<t aliquts invt* catur ut Deu^» & prjnius auiior hnorum.

Protefi. Nequc ibitantum , fcd & pcr totam Scriptu- ram, ubicunqueagitur dc invocationc religiofa. Ratio autem eft generali>, nuomoAi invocabunt tn quem ne crediderunti cx qua concluditut ncmincm alium Ptaster Dcum in quem credimus efTe invocandum. BeU

■ 'T

ENERVATVS. 171

elLirm . 3 . Jn SMfles ciiam crecUre det^mus fu9 modc, id eftseos ' Sanflos.

ProteH, Simili etiam modo credercdebemus ( li fas fit icei e) in Diabolos ipfos quod fcilicct lint Diaboli.

Bellarm.4. Invocatto cft cttamhominum ^ Grw 48. tnvocetUT Omen m nm fr^ftr fUi ro5 hoS. ^ Proteft, Hac latione, uxores omnes invocant fuos ma- * :os. /r*4i I Invccctur nomen tuum fttptr nou cllarm.5. Phil Fiics habctHr tn Sanclos. rotcft. Non fidc^ led chariras, virfy. vtftcra Sanclorum re- maHata ft^nt per te. In pauperes illos Sandtos, qui opus ha-* )cnt refoc'llatione,credendum efle lide illa, quse invoca- ioncm parit : quae ell \ irtus Theologica , Deum habens iro obicAo, Bellarminus ipfe non aftirmabit. 13. Proieft. Invocatio Sandorum, injuriam facit Chri-^ qui unicus eft & folus Mediator. i Ttm.2,^. ellarm. Non invocamtn Sanilos* nt funganttn vtce Chrifti^vel 'hrifiuyn adjuvtnt.

Proteft. 1. Quum ia\'ocantur Sandi ut Mediatores,tum ^ nvocantur vice illips^qui folus cft Mediator. 1 1. Quum ^orum merita conjdnguntur in invocationc , cum meri- 5 Chrifti , ut paitiales caufas falutis noftra2 , tum invo- ntur ut adjuvent Chiiftum, in opere quod ille fufccpic •cr fefeperficiendum. Bellarra. 2. Sanili fnnt Mediatores crando. Protefi. At vcro, fi orent ut Mcdiatoics, propric didi, tum Chrifti munus invadunt. d Bellarm. 3. Cbrtflus dicitur unus Mediatof. !• Quia folusefi ' ediator ferrnodum redrmpttoms, z. Qtiia fotus eft mtdtus intet eum & hcmtnem,cum tpfe fit^iT Deus^& h^mo. 3 . ^tafolus tta eji Mcdiator^ ut tpCe nuilo Mediat§re tndigeat.

Protefl. l. Si Chriftus folus fit Mcdiator pcr moduni redeniptionis , tum etiam (olus talis cft pcr modum in-* tcrcemonis : quia modus illc rcdemptionis finem fuum Completum non aflequitur,atque adeo non omni ex par-* tc perticitur, nifi per interceinonem. Non funt ifti duo difparati modi mediationis^fed duac partcs unius &c cjuf- dcm modi : ficut folutio pretii , & ejufdem continuata repvxlcntatio,ut rcdemptis applic«tur,pertinent propric adunummodum. II. Si folus Chriftus fit medius in^- itcr Deum & hominem : tum foius ctiam aptus eft, ut itanquam Mediator interccdat pro nobis apud Deum* JMediatio enirn nuUa eft propric fic dida , nifi pcrfonae medias. III. Si folus Chriftui nullo indigeat Mcdiato- ^rc,tum nos nuUoalioindigcnvas. Sinos indigeremus a-- j< lio^ tum Chriftus indigcret mcdiatQrc coadjutore.

14, Pri^trf.

Early European Books, Copyright €) 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

170 BELLAKMINVS

14. jPr^'r/?.cV.2,i8. Rel/eioAis cultus Angclorum dar natur.

BelUriii, Apcftolu% d:imnat hdrcfin Sim^rjis Magi ^ qui dockk Anieloi MdorandoSf quafi mtnorei Deos.

Verchocdicitur , fednonplane: damnat enim Apojj ftolus^ I. Generaliter,omnem religiofum cultumAngij lorum. II. Rationem reddit d.^mnationis: jao^fM^i^^a tes,ac facientes pedem tnfcrunt in ea qua non vtderunt . & temere im fiatt fnnt carnts fma tntelligentia : quds omnia non minus con\ ^ eniunt Pontificiis,quam Simonianis.

15. Proteft. Sandidefundi non cognofcunt viventiurtW preces: fruftra igitur Invocantur.

Bellarm. I. Negatur conftquentia : quia ait^tn^ ainfs eorum vi- iefnngi potesl,

Protefl. I. Nova hacc eft Theologia, ut invocetur ille , qui non poteft cognofcerepreces invocantium. II. IIU' qui vicem gerit Sandorum debet cfleinferioripfis : quii'^ autem talis fit,conditione inferior,& fuperior cognitio*< ne , nemo Papiftarum adhuc fomniat. III. Quare noi rediius in\'ocaretunllc alius,qui fungitur vice San(Jt( - '1^"

Bellarm.2. Ncgatur a/fumptio : quiaetfi dubitatio effe quemadmodum ctgHofcant abfcntia^ & qun folo cordts affeftu ini froferuntur ^ tamencertumefl eos cognofcere ^ cum ( ut ofleniin.n,^ prdftnt notiSf & retum noflrarum curam gerant.

Proteil. I. Non poteft hoc oftendi. II. Si oftenderc- tur, non tamen inde fequeretur ifta conclufio , quod co- gnofcunt abfentia , & in cordis afteftu latentia. Angelis cnimquifuo modoprjefunt , ifta cognitio noncft tri-J buenda.

Bellarm.3. Demodo quo cognofcunt Sanfli preces viventium quatuor funt Do£l$rum ftntentia

Proteit. Omne^ iftac fententias pofTunt cfle falfie,fed vc-ij ras non poflunt efi^eomnes.

Bellarm. 4. Quidam dicunt^ e$s cognofcere, ex relatione Angch^ Yum. Alii dtcunty Saril}crum animas^mtra quadam celefttate natuTdA quodammodo effe ubtque. Scdncutraratio eii fufficiens : quia nequil Angeltpraftntcs poffnnt naturalttcr cognofcere orationes ruentales : &\ pr^iterta ad cognofcendasprcces , qus, eodem tcmpore fitmt tn di verfijiim\ mts locts^ non fuffictt celeritas , fed requirttur vera ubijuttas.

ProtefL Dniiidiapars igitur fententiarum a Pontificiis^ hac de re lataru,pcr fe evancfcit; cur no & reliquac duae?

Bellarm.5. Alti dtcunt Sanilosvtdere tn Deo^omnia, a principh\ fuA bcatitudints^quA ad ipfos aliquo modo perttntnt^V frotnde ettatn rattones noftras, ad fe dire{las. Eftque probabilis h^c fententia.

Protefl, Non eft probabilis : quia I. Orationes viven-»' tiuinnon pcrtinenr idobjedum beati;'cum Sanftorum!

defufi-1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

BM. c M. » N B R. V A T V S.

^■lcfiinftonim. 1 1. Non vidcntDeum fub ratione vel ^M.mnjprjelentix , vel omnifcientiae , fedrummi boniw • ^^"Poirunt preces noftras videre a prmcipio bea- BW *5"dmis (h pcr principium intelligatur initium duratio-, us j quia tum futura contmgentia fcirent , quse ett fum- ^"li na perfedtio omnifcientiae divinas. Neque Huit hoc cx |»eatitudmiscaufaeflentiali ( l\ hoc per principium mteU igatur ; quia non eft de ratione beatitudinis efTentialiS. V. Hacrarione, fateri neceffe habent Pontificii , fuam nvocationcm S.mdorum ignotam fuiire plcrifque Pa* fum. Nam TettutU.%nHi, Ouients.Iren^uiXhryfoftomm.Theoiom ftHS.Oeconomm.ThetphtUaui.Ambrofim.fementid hmc iff.nft funU UAUegat untm.rs frut dtvina viftcne , antv r ftirreflionem Staplet de -^. Scrtptur.^ . /. j , f . 2. ^ Stxtus S, nenfts addtt , /«/?/•

t Laclantttim& Prudcntium. Bthlioth. Itbr 6 annot T^.^^. 6. BeUarm.6. AUi pojiremo iicunt , Sanilts trtnc demum re- ■t oration^s noflras , quanio eas f>4ndtm:ts. Sed hac nntentta efi i«< pt bahtlts litpcrtcre : quia fi t>idrrerent Sanai nova r^-^veUttone, l Ita nm Uc r t, tta audacl.r. omnibm Cinclts,oratc pro nohi^, fd >et aliquanio k Dro , ut eiy rev laret preies noflras. Detnde »«» tt reidt raiio,iam fa-ilr.tHr fanfli nitnc invocentur,& ante adven' m Chrijtt non tnvocarentur.

i^nten. l Null.iigirHrur^aex iftis quattior fententiis iliam m refe habet prohsbileveritatem. II. Conftitu:- ur etiam hac tertia fententia circ • jiiEpoflrerus in o- ationum arcenfu : ut primo pc ,i ur ad Dcum : fe- undo,^ Deo revelentur Sandis: & tcrtio in loco ^ San- tis coram Deo pr.ierententur. III. Toiluntur ctiam ac fententia , rationes ill* quibus ( apud Scholafticos) ivocatio Sandorum nicitur. Invocandi funt Sanat ( ait lonaventura m 4.d.4.^.)proptcrnc.p incon.emphn^ * ' t*t qttt mn poffumus fummam Iticem .y . . . , . Ei pnpter Dei rtieremiam : »t peccator^ qui Dtum offendit. quafi non audcat Dcum tproprta perfona adtre. fed amicoram patrtcinium tmplorare St au- cm Deo fint preccs noftrae offcrenda? , ut ab illo Sandis |r^, evelentur, tum in iftis rationibus nihil Ineft rationis. ' f r .^7.Proteff. I Reg 8,^9. Solus Dcus cognofcit corom- 1^^^^ lum hhorum hominum.

Bcllarm. Soltts Deuscognofcittogitatiottesomnes , •mn/um ctrm mh tdque naturaliter & prtpria virtute.

W^"-- Pretefl. Sophiftica elufio , nimis aperta. Deus enim in ; |JXtudicitur foluscognofcerecor omniitm . non-colledi- P f e, fed diftributive, licut dicitur, darc unicuique fecun- p • ^umo»j»«vias ejus. Diciturcnim folus cognofccre ia

lirdine ad preces audiendas, & retributionem congiVcn- »Jr ad vias procurandam. a?6C autcm S^ndis tribuuntur ipforummvocationc. fy,^

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

174. BBtLARMlNVS

18. Prtteff. lehan.i^. penttlt. Homomoituus dicitur 1 gnoratc fuos lilios.

Bellarm. Naturaliter non ctgtnfeunt.

Preten. Sedagitur ibi abfoUite de ftatu mortuorun Sicut & 2 Re^.ZZ.ZO. j o

IQ Prateft. Deus paratiflimus elt nos audire , Cic mr,g nosdiligit : quam ullus Sandorum : ergo kuftra mvc cantur Sanfti, imo fignum diffidentia: cft.

Be\Unr\.l.T»mfrufira€tiam,&ex(Uffidinttafet{remusfrtt'.

vivtntiMm. _ -

Pntcjl. Nonfequitur : quia hoc eft mcdium a Dco m

ftitutum, alterum nonitem.

Bellarm.2 . Dcus magH diltgit San^ios qttam nti. Protefl. Dilcdio Dei erga Saudo» invitat nos adcum nonillos invocandos.

20. Prcteff. Quis fit invocandus , Chriftus verbo c\ ^ cmplo nos docuit.in oratione Dominica:id cft,Pater nc fter folus, qui eft in ctrh

Bellarm. I. Erge Ftttttt & Sfinius Sanciits mn ft^nt tnvocani Pretefl Non fequitur : Paier enim in oiatione Domin; ca ex confenfu omnium Scholafticorum^r/fmiii/i/er, no perfonalitcr . accipitur , quamvis ratione ordinis , prim: perfonx conveniat pcr appropriationem,Alex. Alens.tra <aat. deofficiomi/lae,part.2. fca:.+.

BcUarm.Z. Chrtftuscum Aptfitlti docutt. orafc.non de ec qui randus efl,fed de its rebus qua ftttnd* funt . admontre voluti d^ctpn los. Satts tntm conftabat. Deum ejfe orandnm. & fotum ettam Demn (umau{ior donorumquAtttur. „ , • j.

Protefl. I. Si nihil docuit Chriftus , de eo quj orandi eft ; tum nihil docuit dePatre noftro qui eft in cjelis u vocando. Tumetiam imperfedior fuit ejus inftitutic quamfuit Prophctarum veterisTeftamenti. Tumdcn cucnondocuit, in quem dcbemus credere , & Ipciai

I I. Si fatis conftabat Dcum elTe orandum , & lol^ij et amDeum , ut auaorem donorum , tumhocexdottni Prophetica,inEcclefia recepta,conftabat. Improbe igiti Bellarm. egit.cum aliud voluit nobis pcrfuadere cx Pr< phetis : niii poffit oftendere nobis diftinftionem invoc; tionis primariae , & fecundariae , ex ipfis Propheti,

III. SiChriftusquidquamdocuit de Sandtis mvocar dis ; ncc Apoftoli novam aliquam doannam de oratiOT tradiderunt , quam a Chrifto non acccpcrunt , quod e certiffimum, ccrtc hacc doarina non eft Apoftolica , v Chiiftiana. ,

ai. Protefi, Nullusn exftat Scripturae mandatum , v ftxemplum , vcl promiffio,dc invocatione Sanftorur Ncn fiint igitm invocandi.

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Biblio»heek, Den Haag.

224 E 3

E N K V A A V S. T7^ Bellarm.I. Eaifm rAtione fequetm. Sanclos non Qrare froEc^

■efi^t t^ec tn genere^ nec tn fArtUulart^ Proteli. Non fcquitur : quia non Sandis coelitibiis , fcd

/ivcntibus darse funt Scripturae. Bcllarm.2. Npfllum maHiatum reqHiritur , qHtaipfaneceJ^itai

i$S impellit.

Prctefl. I. Major igitur cft ncce/Iiras invocandi San^ ios,quam Dcum ipfuni : dc hoc cnim exftat mandatum. 1 1. Si tanta eflct nccefHtas , tum neceflario fequeretur , irimo fidcles anteChriftum , neceffario uiedio falutis uifle deftitutoj)-, quia Bcllarm. cap. 19. fatctur,tum tcm-. >oris Sanftos in coelum necdum intraflb, a?que adeo in- /ocari non potuiire. Sccundo, fequerctur etiam Fideles lovi Teftamenti neccffarium medium neglexiffe: quiain !orum orationibus , nulla Ht mentioSandorum, aut re-i pcdus uUus ad ipfos habctur.

f Bellarm.3 . Promtjstonon defideratur.frofterinnumeratilta ftgn^ prodtgiay ad hanc tnvocationem fafta.

pYoteii. Signa vera noncxcludunt, fcdobfignant ver-* bum promillionis.

Bellarm. 4. Mandatum » exemplum & promiJHo habetur ^ lob^ ^2. 8.

Protefl. lob vivus, &praefcns, rogandus fuit ut orarec pro fratribus : ergo Santti mortui, abfcntcs cum invocari dcbent,cum adorationc rehgiofa. NuUa calx in hac arena.

22. Protefl. Ncmo audet caufidici partibus apud tcrrc- num Principcm fungi, nifi a Principc ipfo admiifus. Non dcbemus igitur obtrudercDco patronos

BeUarm, Caufidict non mtfer/coriiamsfcd jufhtiam petunt : & h$s a magiftratu admitti neceffe efi. Trtbuimus autem Sanclts , ut tan^ m^im amtct &famtltar€S Prtncipum.pro mtftns tntercedant : necuU4 'mwa faeultate ad tdfaciendum egent.

Protefi. I. Caufidici ctiam boni fsepc pro mifcris intcr-^ cedunt. II. Habcnt ctiam reges , fupplicum libcUorum praefedos. II.I. Pontiftcii certas quafdam Provlncias in patroclnando diftribuunt intcr Sandos. Annon fingu^ lari opus cft facultatc ad munus fingularc ?

23. Protefl. Pontificii ipfi non pofl^unt ncgarc,quinqui-« dam eorum, qui ab ipfi« coluntur, & invocantur, ne ho-« mincs quidem fuerint , & alii nihil minus quam Sandi s ,Ut Chriftophorus, Georgius, Catharina. ' ' Bcllarm. I . Apocrjph^z qmdemfunt hiftortx.qtMrundAm Sanffc^ rum :fcd & plercrumqueApoftoiorum hiftorta non funt tndubitatd.

Pmfff. Osimpudcns& profanum. Apoftolorum fan- ftitas, & glorJa non ex hiftoriis humanis pcndct , fcd ex. «acra Ssriptura,

Bellarm,

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

176 B E 1 L A R. M I N V S

Bellar m. Z . Confuetudo univetfAln EccltftA nm eft Aptft^phA Preteil. ConlUetudo vel talcs , vel ullos omnino^Sai ftos invocandi.non fuit ab initio univerfalis. llla aute: univerfalitas confuctudinis, quae poftea obtinuit, eft vt

tuftas erroris.

24. Proteft. PontificiicxEthnicorum inntatjone, coi ftituerunt certos quofdam patronos Provinciarum ,ui bium, artiricum.animantium: ccrto» malorum aveirui catores,^r bonorum,vel Iargitores,vel procuratores. I quaetiam diftributione , cum nulla fit ratiojufta, nc poteft excufari a faeda fuperftitione.

Bellarm. r. Deus ittterdum tperari vnlt altquid untus, intfrce/itcne, /t/iquAndo altirius tntcrtefttoMe alind. Cujusret ci

f»lu> ip(e ntvit. .

Prote/t Sed quis praefecit hofce Sandos his aut Piovinciis f qua fide ab hi'- potius quam aliis, aut quai Deo folo inChrHtopcndctur ?

Bcllarm.2. emnibus mnia petimus, nec putamus.ita abi unum ejfe peu ndMm , ut non ettam exifttmemus , attcrius intercej tbttneri pojfe

Protefl Qiiidexiftimetur a nafutiorlbus.non quaeriti rident illi proculdubio fuperftitionc quam fovent. Q- autem fiat a Papiftarum vulgo , notius eft toti mun( quamut indigeat probatione. Quantafit confufioir Pontificios , proprcr Sanftorum mvocandorum turW apparct ex eo, quod lefuitae ut certum aliqucm ordin<| fervent, finguUs menfibusfme Jiihnbuant fanths inter fefe : qu^ •votistonceptisopem fni quique Divt implorant, qucm morem troduftum fuiiie a Francifco Borgia , in ejus vitae hif ria narratur nIcfuitis,l.i>c.T. & 1.4,^.4. led. 18. Pi*' catur haecconfuetudo aRibadincira, in vita Borgiae ; aequclaudabilis eft haecpietas , atque fimili^illa, qua; dem lefuitis cft in more aleas lufu inter fc contendere,. ; loco nummulorum prcculas proponere , a vifto recitarj das vice illius cui alea magis favet. Ex alcae aibitiio, tail patronos, q-j ni-i in eces habcnt Icfuitae.

C A P. IV. De Reltquiis SanBorum.

DcReliquiar^im cultu diipwtatu rus Bellarminus , ncqij quid intclligat pcr reliquias oftendit : neque cultuy «tefinit,quem illisdeferri vult: nec ftatum ulUirn cov trovcrfiajproponit.Itaut de induftria videatur,in ifei quaeftionclucem Logicam defugiife^ne turpituti* fu • «tf f^rrfionis, apparcict Lcd-ati minus attcnto.

T H li

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E

T

N B R V

H E S

A

I

T S

I.

*77

^ Eliquaium Sacrarum nomine, intclI/guntPontificii rnit " ^"^m"" ^^'Po^^^.quaflibet itidcm corporurr, 03": culas,capillos,o(ra,carnes,dentes,cineres.pulvcrrj.^vr cs etiam & al,a quibus ipfi ufi funt : ea it^m vcla Ban^ 3S,& c^tcra.quae ad eorum corpora,vel oSlIdr?.o?en

>r.l.9 C.8. Hasautemreliquiasadorandas dicunt eo ^m cultu q«o Sandh ipfi . per habitudinemad no; ?J t. leligiofe. Ita ut reliqufas Chrifti, ut fudarium flt es . fpmas, clavos , crucis lignum, & fienum adoranda ^ntendant , codem modo quo ChriftusTtS - sln^?. ' ;Su?;:iV'.';^"" eodem^modo quol^id^ duha" n: ■ rvorX J^-^k^' quamvisSanaorurn «djunaa,quatal,a funt, honefte traftanda ef^

gamus. * '^''S'^^^"^^ cultum ipfis dcberiper,

Aigumenta Bcllarmini. a. Bellarm. Moftsoffalofcfh, ttanpulit mterrampuminicnis. r.}' ^"*l'ff''''P'*^ Moftshmoravit , dum Ulnd proPrus mam^

Zl ^^'/^^^'^'^/'^''^«'Chriftieiiglortofum. Ifll lo. He* irho,Jfafmbr.,mChimfidcUtertet,s.it.<,fanatael}: jiu"g, ''''rrcbamhommesadumhamPetriaumgeKdL. Acl.K, SuJUu» >tm &fem,a»cl:a PauU deferebatttur ad %rotos : Acl. 1 9.

iveft.giumadoranonisreligiofae: nihiligitur conclu^ nt. II. Haecexcmplafueiuntextraordinar,a,refpc- i perfonarum & fingularia quoad temporum loco, m,&caufarumrationem: abiisigitur adordinaiiam _iervat,onem,nonfequiturargum;ntatio. III. Noa "hebanturyelinadorationis, vel in obfervationis ali, uscxemplum , ab us qui tum temporisDeum quxre- >V ^"^^^^""'^Po^^eo detorquerentur , nffi Aippr, •tione fuadente ? > r -

3 - BelUrm. Argumentum fccundum eH ex CouciUis.

r^tten. In nullo tamen uno ex Conciliii a Bellarm. al«

^A^' A nnentio, venerationis rcliquiis Sandorum

u r^i.* P^^terquam inLateritio illo Latcran<-nfi . *3a habebatur rt».i2i5. *

4. Bellarm. Probatur ex Patrih,4<.

Proteft.Ex Tgnatio.Iuftino, Clemente, Alexandrino/ .ene,Tcrtulh,ino,rvpriano,nihil talc demonftratur.

I i Quia

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Ouinpaulatim honoratamcmoriaSanaorum , mfupcr. |. .J

SCm cultum fuev,t conv. ^

l-iofumcultum tuevu: couvcn-, ...5,.....-- <!BeUarm . Pr.i^-^ '

•''''I ac^^^^^ etum ficb.nt ad pifcinam pecuar.amil

Bcthcfklohan 5. Dco tamcn non placuit cultu. pirci.^

J,u^c!rpolZcernun,ur : fer qu.Veu. aferufnmcn. . i miM

ad veneration^^^^^^^ tamquam auftori. corum omnipotcntis : pio. quibu tc^ ftimonium praebcnt.miitandos & honorando., non leh

^•f^BX"m?rv:;r:^^

^^^rrxJ^Sum, cum -clabitur^div.mn^^ fuifrcrcvcUtioncsDci . & in iftum 1;"^"^^^^];;;^^^"^,^ in 5. i 9. q 6. rcdc oblcivat.quod mulu,t,rv!!>*nti,*A mmu in^anias & errtres prdcipitattfunt. ' l Bcllarm. rroLur ex tranflMMus -/'f f.j^, Pr././>. Sipoffitproban,DeijumMn •'!!..m tinemtuil

9'BcUarm. Prohaturexeo.quoireUquafuoaUarthus reCB

^Traefi. Tam cx altaribus,quam cx rcliquiis ibi colloca tis, nihil prap.tcr fupcrftitioncm probatur.

lO.Bellarm. Probatur ex ufu cenorum , & lamp.Uum qum\

hontrantur fAfrAreltqHid- u»* .,li--ram

Pre/fff Sicutlupcrftitiounaprobat altcram.

fltrumfuntnohiiutiUftmxaifalutem. ,^„„- r-liauiaru» rro/f/?. I. Nifiutihorcs cflent pleraeque reliquiarui ad mrp^.mum quorundam l-rum quam fun ad al tem lamdudum fmlTent abjcAae. 1 1. Si omn.a utiiiaj faluJim eirent religiofc colcnda . cur non & ccelum . fd

'''"i^^^cl^P^^no.u. r^ runt .r,.na Sannorum.

•'^";r^''oTganis opcns bom, non debetu r adoratio r ligiofa : qu» ut Bcllarm. fatctur hb i rcrpicitc. ccllentiam plus quam liumanam.

3 Bellarm'. Puerunt ^ funt tnftrumenta Det ai n.rr.cnU ■ Trotesl. Sicctiamfucrunthommesdamnnri.iVi4r.7*i

14.. Bcllarm. Sunt pignora paironorum.

A.yf SuntquicquidplacetPontificiRomano.

J ; . Bcllarm. Sunt txuvi^ fhirtfumor -j ^

r

TT

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

ENERVATVS. ^ctH . J^rfff/frAdoiatio religiofa, non cft adii^ cl !• honiines ncdiim erga cxuvias eorum.

icati^ eiga

1.

I l6. Bcl larm. 5i*»/ fro^A^^tfr/i#rw;>A/T;///«m. I Prcf^T?. Talia fiunt a gente PontiHcia , quslet h Gedconis cvafit. lud. 8,27.

17. Bellarm. Dcfi^nata funt Ad ^ioYinm huredth/o' Proteft, Non debent igitur rupcrftitione detuj [

^rgumcnta noflra.

iS-Proteft. Deu5 ablcondebat corpii - ^

illud adorarent. !><•«/ ult.

Bellarm. Populm ludsorum, eo ten^p^re , ptopcfift fMmus crat nd idoloUtriam : fed poft capttvttatcm , Df/#i tUuftravit ftpHLhraaltcrum multti miYa(ults,& gratum hahutt culti^m^qut ofdus eotum cxhthtba-- iur. Adde , qnod numquam esl audttmn /pud Chrtftianos , ut altqrn Snnflorum rvltqutts divmos h^nores dctulertnt , necdt fton in EccUfa, qut ^ltterts , <S- fermoutlits, v-pnlos docerJit , qut^ chIius rcitij/ai! dc-^ btatur.

Protift. I. Si lingulaii^ iuu piopenfio illius pojuil: tum tcnipori^ad idololatriam ; quidlibi voluit , quod Mofcs lc tam honoritice tradavit ofFa lofcphi/it Bellarm. in- ycncrationem conckidi pofie putet ? quarectiamad Helizaei miiaculum tam infignc paratum hiit, ut in- vcncrationcm ipfis debiram fuiHc Bellarm.contcndat, I. Si fepulchra quorundam adeo illuftrata fuci unt mi- raculi^,poft captivitatem, idquc x eneiationib caufa, mi<- rum cft,hujus vci,nullam ficri mentioncm, in toto novo eftamento. Dc poftcrioribus fcculis rcd:c obfervat Ger- on ( de ftcla flagellatorum) mundt^s Jenefcens patitur phantaftam mim !orum,ficut hcmofenex phantafiatur tn fompio 111. Adeo hcc um cliy>7ur.quam audttum fmffe aju l Chrtfttanoi^ut altqm San-^ m fc/tquiis dtvino< honores detulcrint,iit iplimct Icfuitse non ant illud negarc dePapiftarum vulgo : fi rudss (^r tpiarA <,occiifioritm arrtpit fupt rftiiionts^ impietatis^ & tdoUlatria»tnftttut infornuirt dehct : rcfpondct -/^^r. Itb.^.cap S. IV. Mas^is iilto litcris CSc fermonibus inltituti fuerunt Ifiaelux , porcMofib, ad\'crfus idoloiatriam omncm,quam vcl utis, vcl ^ male latrantibusPapas canibus poflitcx- cdari. V. Bellarm iipic cap.\6 confirmat ex Damafcc- .» /«f/T^ aliqHot Ch)tftianos s qui tmagines quafi Deos adcrarent , idni K^c reliquias ?

li^.Protcft. zCoY^. Nemincm no\'imu^ fecundum car- ixcm, nc Chriftum quiden..

Bcllaim.I. PvYcarnem intcL i::^^ mortaiitas, & pnf/^tln.xs. . pyrff/}. Non poicf^ f-c ii / L ' : ouiaon p: ^ fnn''!!' f- .intadhuc [^ailibi

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l8o E

BBLLARMINVS

,2 . N«» volmt AfofltlHi , «Urjttni tradenlvn »ffe om»

nemmemoriam hHmanitatisejus. , • -n ,

Prctcii. Certiflimumhoccft , fedvoluit ifta hum^na non elTe fpeaanda,prout in humano & carnali fuo modo exiftunt,fedprout fpiritualiter poflint confiderari. Se- pulchrum autcm, ciuccm, fpinas, clavos, & alia fimilia. quaeadChrifti carnemadmovebantur,rehgiofeadorare, plus mulro eft,quam Chriftum noviife leeundum carna- len. fuam exiftcntiam.

o.o.Preten. Pauhis , Col 2.23- damnat omnem culti: ni arbitrarium, aut vohmtarium, id eft, aDco non inlti; tum, fcd rchquiarum cuhus efttahs.

BeMarm.I. CultuireHquiarHm.noneft abhomimoui exco^i/A- t«j, fei a Deo infpiratHS, ut patet ex Smpturii tttatis.

Prctefi. ratcfadionemerearbitraria & voluntaria.

Bcllarm.2. idtKoif>iC*iiiapudPaulumJiinifi(at{ultumfH(cr^

fttUifum. ri -a / ^

Proteft. Non aha rationc , quam quia cft ea*\^o-<©. vo-

luntarius. ... _ j i i.

ii.PrtteB. Dcfiderium rehquiarum, eft mater idoloia- triar, ficut experientiateftatur.

BeUarm. Hegopericulum effntiilolatria : imo cultus reltquia- mm rfldtteftatioomntsidelolatriA.nammartyresmoriHtfHnt, utidolo^

^.xtrt.im defiruirent. . -, , ,

Proiefl. Tantusartifexeft Satan , ut ex unius idolola-

tnx deteftatione, aham novent introduccre. MovfeS

omniafecit ut dcftrueret idololatriam fic tamen Bellar.

fatente , ludAifoU merltmeius fatile potuiffent adduct ut trUcrent

ejft DeumyeumqHcadorarentfifcirentubicffct.

zz. Proteft. Maxima pars rehquiarum fuppofititia elt :

& fxpc accidit , ut pro rehquiis Sandorum , olfa latro-

num, vel etiam canum, aut afinorum adorentur.

Bcllarn^ yir-^.vnus rehquias publtce in templis ex^ofttas fffefup"

ftfititias. ^ , ,. ,

PrtteH. Quiafcil. pubhcaeimpofturae,pubh«e non dc- bentagnofci. Scd oftendere debet Bellarm. nullaitiau- des ficri, in reliquiis pubiice commendatis.

BcWztm. Ecclefiaiddiligenter curavtt, &fr*(ifuepcslde<retum Ccmiiti Lattrancnfts,utnuUs reltquis fublicerectftamur.fi"'. /t«/? :- iitate Romani Pentificis.

rme/J.Mira eft hsec probatio. Nam I. Ante Con(.uiuin Lateranenfe ( quod de feculo decimo tertio fuit cclebra- tum ) Ecclcfiahocnonfatisdiligenter curavit : apparct hocex illiusConcilii can.6t. Pr^Utt.de cAtert^nenpermtttant, tUts qni nd torum Ecclefias venerMionis caufa accedunt ,vants figmtn" tti.oHt ialfis dectpt dcfumetittsJicM in fUrif^ueUtStOccafitneqHaftus»

fief

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliolheek, Den Haag.

224 E 3

j: . r N E R V A T V S. jg:

fitY, ctnPitvtt. II. PoftilludConciIiiim,ficu>ia iilajreh qui^nonfueruntcerMaliqua ratione a cjeteris difcre- ta^ & remot^. 1 1 1. Audoritas Pontiricis Rom.mi, po, teltUlfasreliquins conhrmare : fed non potefl a falfis certedifcernere veras : nequcut illud a^ere videretur , inamunquam inftituic in reliquias accuratam inquifil 1one!n,aucindiccme.uum ■ • n-itexpurgatorium

Cap. V.

De Imniinibus,

ipfa

Quaeftioprimaeftdcnomincimaginis , & idoliinqna. noftrafcntentiaeft : multaidola non poflc vocari inagirjcs : & viciirim multas efle imagines quje non reete ( cx ufu recepto ) vocarcntur idoia : fed tamen omnem imagincm.quae rcligiofe colitur, vel quod nu- n^n aliquod reprxfentat , cultu ^ honore peril}ani afhcicndum idoluin rede vocari. Bellarm. contra fta- tmt : iMerimaginem,&idoium,hoctntere/fe, quod ima^o efi vcr^t rt, ftmtlttudo, idohim atttem eslfalfa fmulimdo, td ef}, rtprsfentM tdqHodr€V<r4f:>nef}.

Argumenta BeUarmini,

T H E S I s I.

Ellarm. Stnptura nnfqHam tribuit mmcn iioU.ulli vtra imazi^ nt, vel fimilttudini ret vertt.

ProteH. 1. Negari non poteft, quin Scriptura habcat rcs as veras, Solcm , Lunam , tic totumexercitum ccelo- m, pro idolis, quando coluntur, veritas igttur rei non . movct rationem 8c nomcn idoli. 1 1. Bellarm. nullam nmino artificiale.m imaginem vcram oftcndere poteft m tota Scriptura , quoe religiofe colebatur , quin vel no^ mine,vcl de/criptionc,idolu fuifle fignificctur. III. Nc- ino Unns dubitare poteft , quin Ethnki , qui tam multos- nes volcbant finuilachris, ima^ines quafdam rcrunt umcoluerint& tamcn omnia i!la quae ab ;p.as coli folebancdifertcvocantur idola. rCar.i2,a,3. BcIIarm. ip(e d e vcrbo Dci, /. i 1 3 . concendit,/>r4 idola R<thel ft^ rata ctl p.itrtftto, futffe tmagines hemirum vel tm.tpnem hominii . & l^fiatunm. vej tmagincm Beli, regis Affyunrum, ftuffe primttm idolum . c: hujus /tb.cap S. adttrt. cx Eulebio & Ladantio profert «rnnta tdda Gentium, efie (latitas hominum , quorum fefuUhra ofuni Httttr^r. 1 y. Scriptura nufquam tribuit nomen idoli , li- militudini rci qus non eft , ob illam folam caufam , quia toirna reprasfentata non eft , tum enim ipfi Chcrubini tuiflenc idcUa : qma talcs facics alat» , in nulia creatur^

^ ' 3 cxiftunc.

Images reprodoced by ccxirtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

i8- BELLAR-MIK V S

tum De6, imngoigitur quaedam vcv^. efl:

2 Bellarm. S r,p:uratenam.ni:veterts. ord,n^r.e vccatva»A,

fAmen L^uactfarattone. Hab.Z.^S f--'-^"^^/^,^- ^ rr.M?.Api/aHabachuchum.<.p2,i8. ^«"^"^ .^^"

tio.nommum lUorum.quaeBelUrm notat. Vana etum vocanturidola.quianonpomintprodeire. i^^M4'+'*)

3 Bellarm. Vi«/«. i O r 8. r/r.«iW. 7'"^ ftntat iLiti qt*oi ntlnl tH. .

Frotest. Potcft quidem hoc vci e .uc i ,u c k4 v . 1 . >. w .^.a- nicirquamPontiticiis,quod mhilDeivcl umcccolcadi ;^p i?cntant ? fed tamcn\poftoli mcns P-P"^ vj^detuj Jc , idolum mhil cfl-c cfHcacia , atquc adco non tea itei Jofk-rc. Ula qu^ habetlibi .^"-^^" ''^"^ ^:^'),^"'" J^,^ lum, Ccd & idolothytum d.citur circ mhil. 1 ^«r.

4. Bcllarm. Htcnnymit^ fafnm conf.rt hsrefes cnm idcltu ratu

p'S. Reac inftituitur ifta comparatio quia fi omni^ h^rcfis alicrit aliquid falli enunciatione m^ & verbali.fic^ imago.nonimmediata rcpiaeienta^^^ _ fedconfcqucntengnihcationctalfi alnuid lemper

r Bellaim. J.lohm,tx ^.oc^ prcir:.>.tte.eft iiminutivtm.f.inif-' cantformamrarvam , mn quantnatc fola. fcd & perfcci.on. : magt- nem fctlictt tmnem, cut mh,l refptndct tn re.

Ptotetl. I. Idoluni non notat quantitatcm p.y\ v.^ . 1 . cnimftatuaNcbuchadnetfari., D.m 3.i. ^ua^ tuit a cku^^^ dmccubitorum fcxag.nta. ^ latitudmc ^^''-^"«^""^[^^; :.on VuiHet idolum. 1 T. P^^v^ '"^^S^f,,?^ ^^im^ icali fi comparetur cum c.xcmplau , quamvi. m.-ixima.i };;,bea!pcrfc?tionemm ..pra:fentando : ^o^^^-^ ^^^^f!^. ...m imitatur ars.non ipfam naturam.llorem «^J^t-^tu . ctor. fcd rtoris odorem addere nequit. 1 1 1. Reprxic tat faepe idolum majus aliqmd quam eft in ic ipia : lic umbraaliquando major eft corpore : & ftatuae gt.; • hominibusvivismajorcs. -^*, 6. Bell.^rm. Simit/achri nomcn , in Scrtpturn ,

Optimu^ l.umitati. audor, M. T. Cicero.in rat. pro Achaia , fimulachrum cum imagine contund.c fiatttl, imagines. nonammorum limuUihra funt, fed corpcrum . > Vcnem.ff «fs fimuiachrumque Mtthitdatts. De L.-iClantio (<., interomne*Patrcs , audic Ciceromanus ) »dcn^^am^

HNHRVATVS. igj

Bcllarm. Ifidorus,Ori^.8. cum ipfo confentit. Intcrprcs ctiam vulgari^ alia^ multas voccb hebraicas, grascas^red^ dit per fimulachmm: & i Sam 19 ttraphsm non idolum , f cui locusnonfuit in sedibus Davidis ) fcd imagincm vulga-* rcm, fimHlachrum appcllat.

Quseftlo fecunda cft,an liceat pingerc imagincm Dei.B c 1 larm. affirmat, nos negamus.

ArgumentA Bellarmini,

7. Bellarm. Angelt fnnt incorforei^ & tameH depicli, & fculfti^ i tfgQ o^* Dtt^i^lscet incQrponuSs p$tefi psngi.

Proteft. I. Nonfequitur : quia aliae funt rationes pi-« fturam Dei prohibentes,pr2eter illam, quae petitur ab in- corporeaejus natura : eil enim infinitus , iSc revcrcntiaf tanrse, utquodlicet nobis circa cicaturam tcnrare, circa ipfum non liceat,fine ejus mandato. II. Angcli non funt dcpidi, aut fculpti , vel quoad fuam naturam internam ^ vel fub ulla ratione,quaB fpedat ad eorum venerationem. III. Pidurasalias Angcloru,praeterilIasquas Deus ip- fe praefcripfit,aut ultra cju^ praefcriptum, vel utiles, ^ el ctiam licita?» eHe, non lic^uet. At vero de femenpfo, Deus \ nihil tale vel fecit, vel faciendum praefcripfit, l 8. Bellarm. Dcui vsfui etk corporea (ptcie^ Ctn. 5 C7 i S. £xoJ^ 53.i/"6. I Reg^ult. A n.^. Dan 7. Sfiritm etsamfMnclus appa^ tuit in forma columba^ Matth j . qu:i ergo ptohsbet fic ptngi,

Protesi. I. Dcus non dicitur vifu^ corporea ipccie^Gtw.j ' ncque 23. neque Exod/^y nequc Ift^ ncque f Reg. ult. ne- que Am.^. 1 1. Qiumvis Deus aliquando ita vifu:» fuerit, multa tamcn prohibcnt , neita pingatur. i. Expreiruin Dei vcrbum£;^fei<.2o. Deut. ^ 2. Qu^odDcus inilU

fpccie, non itafcmetipfum declaravit, ut formam aut ti-^ gurani fui propriam fccerit nobis notam : itautnullaui tormampoinmusexprimcre , quaeproprie & perje in- telligi polfit, efie Dei,& non creatuiae. 3. Quod accura-^ tam nullam defcriptionem habemusillius fpeciei,qua vi- fus eft. 4. Qyod piciorib pcnicillum , non potcll ex di-* gnitate imitariopcrationcm divinam,in cadem fpecieex- hibenda. 5. Quod illi ipfi,quibus viius cfc Deus,fub taU" fpecie , non intellexerunt potcllatem fibi fadam , Dcum in illa fpecicpingendi. 6. Quod (ut Durandus in 3. ^i.^i^ f .2. rcfpondet ) illae formag corporales , noncrant ^ Deo airumpt^e , & ideo reprasfencatio earum non cft reprae- fciuatio Dei, fed formae, cui rcverentia religiofa non dc- betur. 7. Pcriculum idololatrias inde fecuturae.

^•BcUarm. Scrtptura^^crbis trituit Deoomntamtmbni h(4\unM

114 €ur ergo

Images reproduced by courtesy of Koninkltjke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

io4

L L A R M I N

tur ergt HOHpetertt f iElitrM exhiheri , quatis depingitur StripturA t

Preteii. I. Quia Scripturas hujufmodi audor eft Deus : ptdursenon item. II.Quiaverba ifta per difpofitionem quam habcnt, fpiritualem renfum prae fe ferunt : pidura t veto noneftcapaxhujufmodi tranflationis. III. Qui« omnia niembra humana , nufquam in Scriptura conjun- dim & limul tiibuuntur Dco. IV. Quia Scriptura m fefe habet cxplicationcm hotum verbotum, quam pidu- ra non potcft habere pidam.

10. Bcllarm. Pinguntur ea,qi** rninm viientur pojje pingi,qitm Deust nimirum virtutes eur ergo non potertt pingi Deus

Prote/i. I. Falfum eft, virtutes minus pingi pofle, quam Deum,fivedejure,livedefadohocafHrmetur. 1 1. V m- bra tantum , nonpiduiavcl imago dari potcft alicujug virrutis. III. Libertas major nobis rclinquitur m crca- turis, quam incrcatoreexprimcndo.

1 1 . BcUarm. Homo efl vera imagt Dei : fcd hominis potejt pmgi imago : erge & Dei nam qua eil imago imagtnis, efi etiam exempl ^ra.

Proteli. I. Homo non cft proprie imago Dei , fed a i i- traginem Dei fadus. 1 1. Imago hominis non exprimit nifiminimam partcmillius quod pcrtinet ad imagmcm ^ Dei in homine. III. Imago hommis non potcft eife i- ■ niagoDei.quatcnusDcusabhominedifFert. I V. Siom- nes homines, & omnes etiam hominum imagines vulga- res, fint imagincs Dei, tum certe nihi! opus eft, ut fingu- laresqusedainpidurx m.igno labore , & fumptibus , ad repraEfentandum£)cumpatentur : praefertim cum ima-i goviva,cuilibetmortuas dcbcat anteponi. V. Intelligc- re potuerat Bcllarm.ex logica,omne fimile,non effe tir.a- ^mem, fed fimilc dcftinatum ad aliud rc^raefentandum , x j:a ut imago non minus adjundi , quam fimilitudints ha- i beat rationem : quod neque homitiis imagini,nequepro- i prie homini convcnit rcfpedu Dei , omnis lineae tranf- (s vcrfse, non funtimagines , vel fignacrucis. V I. Obfer- )l vandum etiam eft , quod tam iftud argumentum , quam « prascedentiaomni.i tor.it , Scholafticos ipfos concedeic , jJ antcChrifti adventum , pnhtbita fuerit imaginum fatiura ^nt y§ teiviceDei fieret venerattt. Alex. HaI. pag.^. iiuafl, l6o. ta 3. 1 Bontycntutti i» ■^. dii}.(). qusft.z. \

iJ.BcUarm. Retepta funsjamuhique ejufmodi imagines nequt (tidibileeji, Etcleftam toleraturam untverfaliter aliquid iUtcitum.

Protell. Hoc fcilicct Achillcura eft Ponriticiis , tam in fi hac, quam in rcliquis controverfiis ^jam nbique recipiuntur » hac & illa,erge debent rectpi. 1 1. Falfum cft ubiquc rccipi hu- Ji jufmodi imagines. III. Non eft incredibile > illatn Ec- clefiaTn, quae ubique tolcrat ipfa lupanaria , tolcraturam univcrfalitcr ali(i'iidillicitum. Argu^

Images reproducecJ by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E IN- E R Y A T T $. 185

Tj.Pm./f Exodi 20. Nonfaae.co:;c.:;);..e,neque >mnenihmilitudmem. Deut^. lm.iginem nulUm viJi^ I. ' "''[«^y.feigo teipfum , ne fortc deceptus , facias tibi aiam inmhtudmem. ir.40. Quam imagmcm ponetii :)eo? ficctiam<4f46.«ir^,/jy.i7. * r ^

Bcllarm.i. TrthHsmtdispoteiJaliqniJpir,.: r. tdexprimcn^ *mptr^cctamfimtl,tu.itnemfirm^, & natur^ ratpihts- ti>*cmcdj rt^ »rporca fo um ptng„nt»r. 2. Ad hifiortMm al,qHa.n ocuhi . > '• ^vl *m:^.-ho(mtdop,tenDeuspingi. l- Extra h.jhrtam.ai . AmnMuram nt , nonper immtitatam , is; prcpriam fi ntl.tttdtncm fei nalogtam : A.f mtdo ptnguntur virtutcs. & Detn Pater trT^r eft inepta. I. Qiiia nulla eft op-

►olitio.fed potius confen/io partium. Pingi namque po- eltaliquidlimul , ad exprimcndam fimihtudinem for- , vc\ Pertede, inmiediate , Sc propnc , vcl per analo- um, ad hiftoriamejus oculis cxhibendam. II. Q,iU ^eumasquepiaur^exponir.ac ullam rcmincorporcaT?!:

nr^^V'"?T^''''^!Pn^^^'^''''''''^'-^PP«""> qaarenuo dc facl. III. Nullaratione poteft applicariad argumen- ,umnoftrumfoIvendum. ^ Bcllarm.2. rojfetunovcrbodici , irt o^miH-ir ?cr-^:rr-i l^erttmagtnem Det fprtmi gencris. fn. tr^' P^.^e^t hoc dici, nifi cuin impudentia fum- ina. Naml.Piohibeturcxprelleo.wi/siImilifudo, vel nago. irAroi.20,4. eigo non unius tantu gencris. 1 1. Pro- Mbetu r De-wt.^.i 5. jihu> generis ima^o,'i qua cavere no^ his dcbemus valde : at vero primi generis imago, non o^ Uicft uttamfoIlicitccavea£ur,quianonpotcft , niiiab • • ominibus plane infanis,ut ponibile quid co<;itarI : «r*Prw

(lere fct/tcet tm.tgtne perfeaam fimtUtu.itnem &^:-^ . . 2,^-. 1 1. Prohibetur omne genus ima»inum rc runi * uae in ufu fuerunt apud Gentcs. //46. 17. fedprimi cneris imago non fuit apudGentcs intelligentiores in lu : majcftatem cnim Dei, incorporcam.mconvv ehcn- Ijilem, & infinitam .ignofcebant. Kom.i.z^ <,cho- Utici iphagnofcuntplusaliquidproliib!: nlu-. . aeishi./rc. iicBmaventctrain 3. «i.y. q.z.pr. . ;-.7«« fii' 'mavnan . fro eo tempore , in quo Drus humanam naturam >ndum .tflttrn^ . . at, tuttc emm cum Deus omnmo Spiritus ef t, i>,fi'-m^ unlts erat.& tdt oipfttmfigurare erat error,& impietas. cu m Bona-. cntura confentiunt pleriquc omnesScholaftici , apui

Bellarm.3. E.\isl,motamen t Excdt20.Z^. eum didtur. Deoi . =: itntmnonjacietnmtfHm & fimtUter If ^9 C-46. ailittr.w. ncn.

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninkltjke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Dus Vult mm Deui dueu.f -vohs ftmulachrum hgneum D, us, fim esc iLm fm Deuu^-i^ur me fi.M.m effe De. /,^.0./..-«^«^ .• nam Deui De* nm fc(fet non cffe fmtUu

Prctelt. 1 . Pr.ccpum ,pfum,non aaes ^'«'^/^^' ^ fn acT^el aem ex.ftumt.onc Bell.vmmi . poteft hoc rophirmace c- l.ulKnequeexplicatio ejiifdem,Dt««.4.«^- 5; 1 l *^^ ^ io i habenu.r. eandem Pl^'^e expUcat.onem prax Ulius prs le ferunt, cum illis verbis DeutA.iz. ibi

Zcum Deos nr.cJos. hic autem vuem verborumvos (mUttudtnemnuaamvos anmadverttffe prater vocem : «ontac'atn Zn(cutft.le.(rc. III. zr.4c.1S. nmuUchrumproh.b.tum d.ferte refertur ad Dcum verum , 5 '«r^)^':''' .'rfr ralnti^ Diofcrt,. 1 V. Falfum cft, quod Bellariii. affiimat , ta le imagine; a ludaeis non fu.llc fadas . Feltum ennn .- mag.ni..confecratumfuitIehov«. E.od V-Fut.1., plaiie eft .lla intcrpretatio Be\Um^. fivob.s fmutacrum Ugncu 7D Js,feciu,tur. ml f,m,t.m efe Deo l,^n... Na^^^^^^f ".^J dohacratione non intenderctur ab idol. faaor.bu. . fed colliecretura Deo : quod v erb.s tcxtus adveriatur. 2. i;-. lumbc planc argu.nentum tribu.tur Deo.adverfus cos qiu aliumDeume.igerent : f^"t,s mefirr,t.mejus fcyonHu^^

t,am . quad major eHct impietas in ^«"^^IJ^^^^^ ^"^^J/^ re jpfa. Emphalin rationis collocat Bellarm. m materUj i,gnen : quali auiei.& argentei Dii. non effent aeque dete-i ftandi. V I. Dcus ipfe difcrtis vcrbis afhrmat.le nonelle jimilcmDiis aliis . ne judicio qu.dem Idololatrarum. Deut i2,U. ncqueunquam.inScripturatota. acculantur,, iUi quialios Dcos colunt.quod qualiratem diinm.lem autj alienam Ichovae affingunt: fed quod ipfum de(erunt,ab-| nee^nt, & quantum in iplis eft , de caloac lol.o fuo dc*l tuibanL 6. Bcllarm. ipfc ^-^24. ha:c habet vc^a : iJo/H Umaenet,am, cumadoraturtdotumfim,tttum Deo. Exoi.20. Deci\ Mureos, & artenteos nonfactetis mecum . ag.t autem ibl de ima- ei«icveriD'ci. Ncquidem exiftimavit BcUarm. id quod' hicfedicitcxiftimaire : nili .ntra cap. odavum ^ 24- C- xiftm;ationem fuam commutavit.

14 Concilium£l.bertinu.nf4».;6. prohibcc in aguieJ illius quod col.tur. Auguftmus d.c.t ncta. cfTeDcofa-l mulachra coUocarede tide, & fymbolo , ca^ j. OrigencH contia Celfum . /i*.7. docet Chrift.anos n Wam Dci ima- einen] habuifle. Synodus etiam idololatrica.quae dicituM Nicenafecunda.velfeptimagencralis.fatetur 4^^.4.5 «rail Dcum pinzi non poffc. baniafccnus dc lidc,//*.^^'*/'!»/*!

Images reproduceci by ccxjrtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E R. V A T V S.

& impietatis efTediciteffigiem Dc4

E N

ftultitiaeextiemae exprimere.

Beliarm InteUtgimHi hdc de imagine Det trimi tencris rm./?. Si vos plane vultis lu intelligere omnLi quar vob.s adver/an^ur , nemo poteft hoc impedire T ed au^ dores iftos ahud voluifle , nec debere lic mteUig, palam eft. I. Qj.Md.ftmdio,Ihumagmumintrrae-nera eo" rum rc..ipore , ruic ignota. I l.^Quia onme g!nu wmael:

f '""nS.'''""'^ ill^Saib^ iU^ ren^entri aS au, »ribusfu/>m- ur quoic»l,tur.' Qcc. III Ouia i inag.ne. .ruufti.rentent:i.,nono/^ Z

tur unquam alns generibus imaginum Dei , led bus creaturarum. IV. CUL'a Bellarm. non ^oteft ex ullo a.K.quoicnp^e,exempkrm unumproterre i Um! eer^^ ris imagims Dci, ab Eccclelia probat^.

I tui, BeUarm. a/hrmat, nos negamus.

Argumenta BcUarmini.

numm?veft7.,rf h'!'' ^^"^^" ^^^^i^ot Ecclefiae primitiv^ . Priti?nl>. "/^ conluetudinis oftendit Bellarm! ^a i?""'.''""'" ' <luamTertuU.anus depudic -

ilam , ^ veras tum temporis vocata. fuiffe idola. & X-u.n comm;;ne.r ^^^'^^^^^ticum habuxHe .

17. Bellarm. ProbAtur ex Cendus.

•ur eftv^"''^"'!-"'''''^ Concliorum. ex qu.bus proba- .crftfti^^f.T^^^^^^^^ recundum.feptimo leculo habitum,?^,

'tura facl^a^ ""^^^ ^ profaneabutiturScri,

^>Jm!!^''''' ^'^"''^•"'•*'^f^'*^"*'»'^"'''r*^'»i»f*iris /cdi

iiM^ntZf'^^^^ ^^^' Aintfigna facra qu^^Deo fanaili.

Si-i' ; t^-mp/ttm trnant.

i'm./f.Oirwmencum civile non pendg; «x i.^-.o /acr/s.

M

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninkltjke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

I88 ^ L L A R M I N V S

Kcliciofum autem ornamentum mhil habet commune cum limulachris. i^s anftffo temflo De, cttm fimHUihr, -

a Ctrint. 6.16. , . ^

10. Bellarm. Imagines ctntinent mentes hominumy ne vagentur

inantbus tmtationtbus. .

ProteH. Eodem plane modo, quo imagines vanas,remo- ventvanas imaginationes. Hoc declarant ipfimet Ponti- ficii.quitempoTequadragefimali , ne vagentur inanibus coeitationibus, imagines fuas omnes folent obvelare.

1 1 . Bellarm. Temflum eil tmago quddam c*lt debet igttur 1» fefetmagiHesetrumhabtre.qutfunttn cAlo. „11,^ „«1

Prttep l. Templorum vulgarium xdificia , nullam vol deftinatam relationem,vel naturalem proportionem ha- bcnt ad caelum. II. Inimagine caeh , mh»l dcbet collo- cari quod Dominus cocli non praefcriplit.

22.BelUrm. Imagines Sannornm , nuUtbimeltus fenuntur t mit»m tn dtmtbus tpfarum. . . .

Pr^teli. NuUibi igitur pejus , quam m domo lUa cujuS Sanftinonfuntdomini.quiaDommoDeofoli & mlti-

tutisejus debctfanaificari.

Argumentn noftra, 25 Proten. 1. Templa ad finemeum nullo modo funt exftruaa.ut creaturarum imagines m iis coUocarentur : fed ut cultui ^Deo inftituto , & approbato, infervirent. Vomusmcadomt,strat.mis eft. 1 1. Quia res cft plena per.tu- li : eft enim tentatio populi ad idololatriam. I II. Quia fpecicmhabetmali. IV. QuianuUavoxaut fyUaba m Scripturis reperitur , qua cceptum approbatur. V. (lui« in Primitiva Eccleiia,rcUgiofe abftinuerunt omnes Chri- ftiani abhacinnovationc. VI. Quia fcandalum hac ra- tione prsebetur, non tantum Chriftianis , fed & ludaeis , & Mahumetanis. Quae BeUarm. ad quaedam horum, rc- fpondct{vat ia cnim non attingit) tam funt futilia,ut non indigeant rcfuratione.

Quseftio quarra eft.an imagines fint utiles extra hiftori» j notationem ? Bellarm. afHrmat : nos negamus.

Argumenta BtUarmini.

24. BeUarm. Deusin temflcfuo,juftttfieriimagints Chertihi», \ fiMeullAhiftoridnttatitue. ,

Ptoreil. Imaglntsillae, nullum alium habucrunt ufum, quam ad naturam & officium Angclorum notandum : quod pcrtinet ad hiftoriam,co fcnfu,quo Plmius intelU- jithiftoriamfuamnaturalcm. ^ |

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

!S9

I N E R V A T V S.

2^.BelIarm. Chrinhni Cerrperh.ibucrunt foltttir!^. , tra htfiortas.

ProtcTi. ChiilLiani non femper imagines habuerunt & quando primo ca-perunt habcre, hilloriam in illis relpc- xcrunt, non cultum.

26. Bellarm. Imagina utiles fitnt ai infirttclionem & (ruditio- nem, meliui enim interium decet piflur.i, quam Scrtptura.

Proteii. Sculptile cftdoclcrfalfi. Hab.z,i8. 1 1. Cre.iturac naturales, magis multo inftruunt , & erudiunt ad pieta- If»! tem,quamhommumoperapomnt. 1 1 1. P.itibulum pu- ^ i bIicumerudit,codemmodoquo imago ab homine fida. I V. Deus fuftuht e medio caeremonias fuasproprias,\ e- teris teftamenti.quas fuerunt quafi imaginci erudientes ; non ut locum faccret miaginibus hunianii, fed cultui & cruditioni fpiiiruali., V. Konfalfum tantum,fed & bla- rphemum eft, quod Bellarm. affirmat, ptfUram melim itce^ re, quam Scnpturamt neque cnim piduraqui ' theolo- gicum docerepotcft, lineScriptura : neq . ,1 pcrfede docet,quod fimul docet : neque cx inftitutione,oc bcne- didtioncDei,efficaciam Spintus habet fibiannexam.

27. Bellarm. Vttlesfunt tmagines,ad carit.itrm erga Deum, & Sanflos . foveniam & attgendam.

Proush I. CaritasergaDcumconfiftit in praeceptis c- jus obfcrvandis , quorum unum eft , mnfacies tibt fculptile, CarirasergaSanaos,caritatiDeinonadvcrfarur. II si imagmestujfTentutiliamedia cariratis ; Apoftoli men- tionem aliquam carum feciirent. loannes faltcm,qui to- tus fuit m cantate praedicanda , non conclufi«"ct epifto- lam fuam cum lUaadmonitione , tttvete uebts ab tdoUs : fcd adjuiixiflet cxhort.itione ad imaginumcura religiofam.

28. BclIarm. Imaginei excitant ad imitandum. Protefl. QiiicquidiniftogenerevaIent,idtotum faciunt rHiftoricam notationem. Bellarm. autem probandas

j^*J*«fcepit utilitates alias extra hiftoriam.

2 y . B ellarm. Imagines (tnftrvant tn nobis memoriam Chrifii,& anElorum. •*

Proteii. I. Pcrtinethocetiamad hiftorkam notatio-

«m. 1 1. Si imaginibus,Chnfti & Sandorum memoria

'Uit confervata ab Apoftolis , & Apoftolicis vlris.

I I. Memoriae fubhdiaomniaquae neceflaria funtinfti-

i, accepimus a Dco in vcrbo & facramentis. I V. In-

:ituta hominummemoriamcarnaliterpolluunt & dc- ravant.

3o.BelIarm. Dum iiligimus & honoramus imagines Sannerumt \dem confitemur in apptobmmt fidatts eerum» & in ieteftatiene tm-, nis impietAt;, aiverf*.

I i 7 Trittn»

Images reproducecJ by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E 3

/ BBLLARMINVS Pr^ffj?- 1. Fideiadvcrfatur religiofus honor creaturae*

T I. Pictati fandorum talis honor plane repugnat.

III. Impicrns una hac ratione lic vitatur,ut in aliam in- i

curratur. j 3 I . Bellarm. Engcvc fiatuai vel tma^^o^es, vins ma^ntj ad H

MYem eoYum peYitnet. I '

PYotcIi. I. Non extra hiftoricam notationem. 1 1. Non •

contra honorem & obedientiam Deo debitam. 1 1 1. Non

contra eorum virorum profellionem. IV. Non ii lir ! o-

nor rehgiofiis, quiipli^ non dcbetur.

QM9eftioquintaeil:,an imagi .m.^ io genere cultus fint profcqucndas ? Bcllarm. affiimat : no;> negamus.

AYgtimtnta BcU^Yrr.ini.

32. Bellarm. Imagines CheYHhtn^ fnpcr aYcame^ci/lentes^necef^ faYto adoYabantUY» ab tii qui aYcam adoYAbantt ScYptm quoque dnet^s , non poteYat non hanor n tn loco fubltmif a Di^opojiius ftnffet ,

falutem mtftYti tnfc -^ . r.ibus adfeYYet.

pYoteft. I. Hypothelibillaeit falfa,deadoratione arc:e: ficut antea fuit declaratum. 1 1. Ex iUa concelfa,non le- quitur imagmcb impoiitas arcse fuiHe adoiatas Quj rc-« gem civihter adorat , non nccclfario adoiat vclequum, vcl pileum Regis. I V. Si lcrpeub aeneus non potuit non adorari,4uiafuitinfublimi politus,& falutcm miferis a- fpicientibui adferebat, tum fol etiam in lublimi politus ,

falutcmadfcrcns,dcbet adorari. I V. Azoriam ipfum Iefuitam,pudct hujus objcttionis ficcnim iWcltb.s^.cap.S. quaft.7. Mtht nutlui vtdetur apud luddOifutffe cultus tmagtnum. Nec tntm puto CheYubtno^futffe tdeo dvptHos^fculptofque ut coleYcntUY , fei •b ornatum.V pulchrttudtnem tabefnacult»veliemplt^{T ad majeflaten% Dctpltntui oflendendam. SeYpem Aneus, nequaquam esi divtnojuffn in altum fubUtu$,ut coleretuY a luddis^ ftd ut conJptctretUY a cunilts^ iujus confpeilus a ftrpentinis eos morfibus cuYaret.

3 3. Bcliarm. CYeatuYa hcnoYondu funt rtitgtofe , pYopteY folam relaitonem ad Deum. rf 9^. adorate fcabellum pedum ejus Matih. nolite jurare ptr cdlum , quta thronus Det eft. Sed fimtlem Yclattonem habtnt tmagines : igttuY eudtm rattone coiendafunt.

Protefl. I. Honorandae funt creaturae Dci cx religione crgaDcum, noncx religionc crgaipfos, religio ( ut Schow laltici loquuntur ) impcrat , nonclicit iftum honoicni# 1 1* Honor crcaturas dcbitus, noneft icligiofae adoratio- nis, fcd rcvcrcnti^ufus. III. Imagine^ ab hominibus invcntac, qua tales funt, nuUam reiationcm habcnt ad Dcum,nifi riditiam. 1 V. Locum illum Pfalmi malc ver- fum cfle antca monftravimus. Haftcniis autcm concedi-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R . A i V S. i^l '^K!%m mus , quodcx altcro loco fciiuitur , falfo aut temerc , neper imaginei quidem debere qucnquam jurare, ficuc •c.^ ncc omnino.

I 34. Bellarm. CrtAtutA dicitntur fxcrA,vel fan[lA, cr vetter.xLi^ Us t propttr relationem ad res facras , fed imagmes funt tnftiiHtA ai gf & repritOntandas res fa^ras, ergt

. • . .. . I. lN'cquconin'a quse rclatioi..:,. ...i. eiit ad res *"^r pcras.nequeomnes res facrae, funt adorandas. 1 1. Cui/. Kc • fundamentum ipfum relationis quae tribuitur iftii im 1- gmibus,fit im.pia pisfcfumptio.relatio ipfa, & adoratio c< illa deduda, non aho fenfu dici poflunt facrae, quam q 10 'e> quadam execrandse, eo nomine vocttantur. 35. Bell.nrm. rrcka:ur ex Cetict!ft<. Pf.trtbuu Prottfi. Nihil tamen talc oaenditur , ex ullo Concilio , antcNicenum fecundum , anno 788. coadum : cujus confpirationem iniflo f^crilegio , atquc feredamnanuiS j ac iplam TnJencinam. Neque exPatre aliquo antiquo ^quidquam profcrtur , quod f0n.1t imagtnum adorationc. f 36. BrM.u m. D.uiper tmagines Chrtfit, Sancltrum ^ nutlm ■ miracttla ip.ratur.

Prttefi I.Iubcmur k Deoipfo negire hujus generis con- fequentias: Df»M3.!,2,3. II. Gabriel Bicl in canonem . Miila-,/. c7. 32 monuit nos »» cu/tu pnfano, Dtabotum pUrtmum \ieleclari,& quantumvalet (teptrart.ae afiiftere apparintikm mtracu- Uis. Efdem etiam cooperantur homines mendace!>,&: crc- Iduli.in mu!tis miraculii falfis narrandis. Si veio Deusa- lliquandofingulaiitcr talcquid fecerir,gloria totaeii: Deo ' tribuenda, non imaginibui manufadii.

37- Bellarm. Homo dignus eflvenerHitnt, qfiia image Dei eli : ^trgo a catera imagtnes Chrtsii, vel Sandorum.

^rtteii. I. Nonfequitur ratlo quia caetcras illaBimagi-i ics , dcftituunrurillainftitutione velauthoris virruie , qua facit imagincm reverenrer pro tali agnofcendam. il I. Homo non cft dignus vencrationc, vcl cultu forma-. Suter religiofo.

3 8 . B c 1 la r m . Imagt Reps eft venetabi/is civili qutdam honore : rrgt imagtnes Chnsti ©• Sanilorutn.fuut hinorabties cuitu religioft. I Prctesl. Non fequitur I. Quiaimago Regis eft res civi- Jlis : fed imago hominis fandi , non eft rcb fanda, magis ■r ^uam imago viri dodi , fapicntis , jufti, eft imago docla, apiens, jufta. II. QiiiaChriftus non proponit fuam i- cmaginem colendam , ficut Rcges aliquando fuam volunt jBonorari. III. Inter quendam htitorem eivilemt & cultum re- ^igiofum, nulla proportio intcrccdit.

3 9 . B e 1 1 a r m . Imago eil tafax injHrUi& centumeiiA,errt & ht^ uristatquecultm,

Treten»

Images reproducecJ by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E 3

l<jZ BELLARMINVS

Protest* Sano fenfu conccditur totum. Non cnim qu«- ritur,an imago icmotam habcat capacitatcm ahcujui> ho^ norij> : fed an proximam illam capacitatcm habcat cultus religiofi, ut illuni etian;! capcre debeat.

40. Bellarm. ImaginesfJforumDeoYumfHntexecrAHsU: erji > Wi.rnnes Chrifli & Sanfiorum funt hmorabtles.

rrctesl. Non fequitur^fi pcr honorabdes, inteUigatur ado-* ratio religiofa. I. Quja imaginem Dei falli jnbcmur de-- teftari : fed altcras imagines non jubemur honorare. 1 1. Quia Imagincs pofTunt effc capaces execrationis , fed non rcligiofae adorationis. III. Quiaillae imagines cau- fas & conditioncs omnes habent malas, quae polFunt elfc malac : iftae autem non habent omnes bonas.

41. Bellarm. Icononiachtfucrunt omnts impr$bi,iefcnfores imx^ ginum»fuerunt fanilt virt, & iocli.

Protcff. I. Mofcs, Afa, Hezekias, lofias, Chriftus, cu:n Apoftolis, & Apoftolicis viris, hoftcs fucrunt imaginu :u ad cultum eredarum : nequetamen improbi. II. Im-. probi aliquando refti aliquid videnc,ubi homines non nd- eo maIicascutiunt,(icPilatus viditinnocentiam Chrilti» quem dofti,& non profani facerdotes ac Pharifaei, cruci-^' figendum effe clamabant, Ccnturioncs & Praefides Ro- inaniPaulum dcfendebant, quam religioli Iud3ei,cx zelo lcgis occiderc voluerunt.

42. BeIIarm. Infeltcem exitum habucrunt Iconomacht: iefen^ fcres auttm imaginum fuerunt feltces.

Protefl. Popularis hac , & falfa interpretatio eft evcn* tuum communium , nullam fpecicm habct folidiargu- menti.

^Mrgumenta nefira.

43. ProteH. ScripturagutriufqueTeftamcnti, fcvcrein- terdicunt cultum fimulachrorum, Ex^i.io. Lev 25. Deut. ^&^»&27* Rom.l.&c.

Bellarm. Scripturis repehenittunlolelatriAMejl^cfil^

tus imaginum, quA habentur fro Dits, vel pcr quas eolumur tanquam Dtt qut vere non funt,

ProteH. Reprehcnditur quidcm idololatria illa , quara Bellarm. defcribit, fcd nonilUroIa. Nam I. Exod 20. in^ terdtllum futffe lud^is omnem imaginum cultumyVtdentut fenttrc ( dit ^\oriusIefuttaJib.<)^caf.6. quAfi.6.) ^ilex.l. p.-^.q.-^O. m.^.a, 3, fed.l. A/ber.^^.dtB.K). 4.4. Bonavent.i.dtft.^.^l.qu^si.z.ad i. Richard. ^.dtft. att.Z. q.t. ad I. Pai ^.d.^.qujift.l. a.Z. Marftl.^. qudft.8. a.Z. adz. Henric. quodttb.l0.qu<fi.6. in quam fentenitam* Itbenttus incltno. Addunt quidcm iUi , hocfuiffe jurtsdtvtni f atptt tantum 1 & Chrtfti mme abrogatum ctjfajfc. ibid. Sed in eo

ofteu-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N B R V A T V S. j^,

.ftendunt,re plane co.iftos clara Scriptiirse luce, invi- os, manus dedifle ventati, quamvi^ tam bcne vohierint tcclclias Roman^.ut m ejus gratiam,Chrifti mortem ad 5gem moralem abrogandam , & imagmum cultum eri- endum , non dubitarcnt tam mifere 6c turpiter detor-

ucre. I I. Nequeludaei, nequc Gentiles o , habue-

unt hmulachra luaproDiis. fcd mfimu,, >Deum oluerunt. Sicut paf et de ludaeis. Extd tz. lud.ij. & dc ,cnt,libus,Ro;«.i.^cf.i7. I 1 1. Bellarm."ipfef.,^24. pro- •at imaginem Deieifc idolum,«per fe & proprie colatur itria,una cum Deo,exilIis verbis, £:*<»d.2o. Dmmunnm tctetts mecum.

44- Bellarm.2. SimuUefira ab Ethnids wcah.wiur Dii. rrotetl. Sic etiam fimulachrum Dei , inter Pontiticios .

ocaturDmis : tropice,non proprie. Bellarm. ipfe,paulo

45- ^^ellarm. lui.ii fimuUchra (eitntesjicumur ohU-vifci Deum.

PreteiJ. Quoad pi acticam & efficacem recordationem .

uemadmodum&Pontilicii eumfunt obIiti,non quoad Jeculationem. ^

46. Bellarm.4. lulti, in vituU, non quarebani fiznum tantum rpcreumjed Deum cerporeum , habeb.wt intm nubem~i,- columnam

fnteB. Non fimpliciter fignum quaerebant, fed fignum alequalcGcntesalisehabebant.

47. Bellarm.5. IftiAt futahantApimJE^ttiumtjittilum (ffe ieum (celt, & tdeo tmaqttfem vituli ftatuerunt.

PreteH Putabant*' forfan Apim eflc optimum fimul,i, hrumDei coeh : fed Deum coeli non potuerunt cum redcre,mfi lehovam ipfum crederent. Solcmnitatem c- nii proclamarunt lehovie, Exod. 32.

48. Bellarrn.6. Deus verus uhique epponitur idolis. Pretcn. lulta fcilicet interpretatione non intentione

fnnper nommum, nititur hascoppofitio : quia Dcus non jnofcit , fedalienamplanejudicatcultum prohibitum - - 5 netandum.

^ X 49- BeUarm.7. JUisverhis , ^^.32.4. Hifunt Dit q,r. ^reduxerum ie terra JEgypti, figntficatur, pmaffe lud^eu benrficium ■ ^maitems de I¥.^ypte,fe acceptffe ab Aft Dee JiLgypttorum.

PrctiA Ridicuic : ludaei enim intclligebant, & Pharao .1 le tacebatur, lehovam ut oduccret Iiraelitas Apim fu^ i Jraffc,,5c judiciain eum exercuifle.£:>rfl</ i8,n.i*i»»,.?>,i.

^o. BeIIarm.8. Petesl non tmprebabtltttr . de Idc ' -JJ, • & ferte ie vitule aMree.& de innominate genere id. r? / *

l udai i» idtiefutAVcrtnt fe vcrum Dehm ce/tre.

2^1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

* t

lex BBLtAl^MI^ivS

PnuH Qiioad hoc genus idolorum igitur , firmum ftat areumentTTrTi noftrum. & exceptio Bellarm. plane ever- , titur.qua ftatuit,f«//«m maiinum .Uamm tantum frohibtu, qus babcnturfroDus ; vcl fer quai ccluntur taniuam Dn , t. qmvere non (unt Simul etiam concedit Bellarmmus talfum efle , quod antea dcfendebat : tdolum non effe imag.nem vtrnM . nHt

'"Ki%t\\^xm.Q.MultiEthnicicreiebantihlatlfeDeou i QuiM Uend.cMturkPonufic.bus. 2. QH.a-v.dehatit tom^feremundHm id credere. 3. Qu.a D.abol. opera, .nterdum tdola movehantur, «r/#. auebamur. ±. Quiaerant formahumanafradtta , -p.u

Protefl. I Stfropter iftas caufas credcbant multi Etiv- nici fuaidolaeffeDeos, tumcertevcrilimileadmodum cftmultObPontiiicioi Umilequid crederc dc fuis idolis. Kam 1. Pontificcs, & facriHculidicunt, hic eft Deu^ pa- rcJ,hic eft Chriftu.,acc. 1 1. Quia plurcs iunt in "J.undo Po.uiHcioquidivinialiquidtribtnint,huicautilhfi^^^^^^^ lari idolo , quam unquam fuerunt m mundo Ethnicom. III auia lapiu. vna funt moveri , & voccm proterre. B.nefcu^fifl' de me Th.ma . dixit fignum cruci. Aquinni. I V Q na formam habent asquc humanam , ac Ethnico- rum idola. V. Concedit ipfe Bellarm. ^^7«" nmfu.ffeuajlHf.douutputar.nt ,do'aU^t^ea. vel ''/''^'«^'f:^^^^^ De ftisigitur procedct aigumcntum noftium. Hiautem a^.qui nonpaucitantum Philofoph. crant , fcd omncs ex pUbe . quiVion plant obmutuerant : ficut apparct AcI.k,. ibi omnes inteiUgcbant difcamcn mtcr Dianam, & ejus

fimulachrum. j

^2, Bcllarm.io. Pro^heta Uborant » ut doceant tdolamn..,^

PrHin Ncque fcilicct per naturam fuam abfolut.un, neq "pc^Vcffioic^ ad ..liud. Eadem cft mcns Pati um. .

fl Jroten. Ethnici mutabant fimulachra pro arbitno , ) nec tamcn Dcos mutabant- . \

Bcllarm. Potutrunt ex ftupu...ue, creicre,Dcos al.q*cs,t.vn dc^ \ firut.qttamfieri mantbushomtnum. r ^ ProteH EtfimultamencundcmDeummanerctauuai,

deftruaum,.Sc faepius cxftruftum? .^"V^tm^ra^aiia'' tam ftupidum invcnir.polle,qu. non ridcat ion n,a taha. Sed & multa fimul habebant ejufdem Dei limulachra Bellarm. Putabam unum Deum cmleftsm, muitos haotre co^:^a^

*"'prltlh. Eodemplancmodo, QUoPontificii multipH tant , bcatam Vii gincm , quae eft in cce is v""^;^^^^"^ quafi fuboidinatas Divas, Laurctanam,Hallenfem,Alpf

ricollem,&c. 54. BeUatiii.

Early European Bocsks, Copyright <D 201 1 ProQuest ILC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog

224 E 3

E N E .V V . V 19^

^4. Bellarm. Gentn fnltem in idoliscrcatHras fro Deo cel tsnt : Yelhommes mortHQS.vcl diimmes^velfaYtts mnnls^ vel nnimasffit im fAYtit$m.

frotefi. Eodem fcremodo quoPontifici!. Sicenimre- Indcnt apud Auguftinumin P/^.iy6.A^«»fo/imi#s Uptdem, \mala, d.^monia : an^elos quos dtcitt^ , ipTos ^ no^ (oltmus , vtrttites ni m^gni, mtmfteYtii Dit magnt Et Maximus Madaurenlis , p id eundem Auguftinum , cpift.^v Eqtudem unHm efe ^ fm.qHistamdeyf! t (ffe ciriifumumf Hh^

nosvirtutes.pr ► .:4lttsvoci\bti!isinvOi,t^ Cui AuguftmuiEpift.^Vit^refpondct : iliHmDaim ftcis unnm ^deqn^^ ut diilnm eft k veteribns ) doHi indofltqne con^

nttun:

5^ ; > : . Hezekias 2 R^g iS,+. confregft ferpentem snciiin, 4Uia coli jam corpeiilt,

Bcllarm. i . H brsi frp na illi adutthnyit tnccnfHm , ut D 0 : Jam adolcreinccnfHm tn vttertUgeyfjtctificiHm vtdetur fntjfe. i Ke^. \%. 2 Par.i6.

rrotifl. I. Si Bellarm. oftende; . ^ iin iuiA'<s

yetcri Teftamcnto, vel rerpentem, vcl aliud quidqua, lcb'^iofe colere,cui non licuit iriccnlum oflerrc, tum ali- luia proticiet hoc refponfo. 1 1. Si inccnfum (it facriti- lium , tum illud etlam Sc multo magis , eft facriticium , luod per inccnfum tigurabatur,id eft, oratio vel invoca- jiorcligiofa : ^/4/1, 11. Apoc 8.^^ Pontiiic ' ir dum pnvocant Angelos & Sandos , facrihcium < . . it ciea- qaodip|imet farcntur idoloiatriam eHc manife- III- Si inccnfum eft facrificium,tum ctiam ima- & reliquiis Sandorum offertur Sacrificium , in- pr Pontifitios,cx confc/Hone ipfius Bellarm. Iib. t , c. 1 3. ^yeioUresnosetiamtn tpfa EccUfiaoffatmHS imagintbus ^ & re^

lellarm. Incenfum» in Uge veteri, fuit facrtficium,qHia nen //-

^^t nt \)Ure incenfum : ^cd jam mn eil ncceffarto facnfi-^

4m, cu . m EicU(ia,ctt,im non ftcerd^tes tncenftim ojfare^

folum De§, ffd etiam f-jpufo.

Ifoteft. I. Hac rationc,liquis non faccrdo^ facerct inter ^ itificioi integiam hecatomben , ccntum animalia , iadarct in ccntumarisfi non foli Deo,fed etiam popu- ^otKerret , non eilet facriricium. I I. Bellarm. ridiculc limi:>,ex fado Pontihciorum difterentiam iftam probat: juo modo adultcra aliqua polfit probarc , carnalc illud mfortium quod excrcet , non cife conjugale , quia non 10 tantum viro, fed & aliis illudoffert. Bellarm. 2. Hebrdtjionorabant ftrpenttm.propter materiam.quo- odo cateYa idcla^ hoc eft, pHt^bant bencficia famtatum» ab tpfo ferpcn^ ancofrofecfa. Protcft.

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

196 BELLARMINVS

PrtuH. I. Si proprer matcriAm honoraflcntjtum omi ^enea vafa, & multo magis argentca , vcl aurca honor;» fcnt. I I- Si opinione tantum crrabant, Dotuiflcntir. lius inftitui : ficut Pontificii folent dc iftiufmodi ca bus rcfpondere : corrfgendus abufus , ufus non eft dar nandu^.

56. Prcteft. Experientiadocet,excultuimaginuni iU pere fuperftitiofum errorem,quo putatur imngini allig ta Divinitas. Vndc cnim alioqui una imago Chrifti , \ JvlariaK,magis frequcntatur quam alia ? cur precaturi . imaginesaccedunt ? cur magno laborc percgrmantur ; aliquam imaginem , cum alias habeant domi , melior fortc & pulchriores ?

Bellarm.I. Deus per unxm trrui^tnem op-r.ttur miracula, H ftralUm.

ProteB. Hoc eft , quoaponitur in objcdione , operat divina certisquibufdam imaginibus alligatur.

Bellarm.l. Qt^dam imagmes pi£\A ft^nt k fanHii viris • Lm TJtcodemo^ &c. qud nonfolum fHnt fantlAfrofterftgnificattQnem^} ttiam fr^pter arttficem.

ProteH. I. Fabulofae funt iftae imagincs , non vcrr^ 1 1. Si imagincs funt fandae propter artificcm, tum on nes creaturae Dci funt multo fanftiores illis.

Bcllarm.3. AliqHdfttnt altts magts fid & reltgiofd,& magis e iitant ad pietatem. ,

Proteft. I. De gradibus pietatis.in imaginibus, qurs ea' dcm rcm , eodem modo rcprcefentatu , quid aliud pott dici , quam quod pictatcm , aut divinitatcm habcnt fi<(|fi» .•jv^ magis alligatam ? II. Imaginaria cft pietas,ad quam c: ' ^ citantur homines ab imaginibus humanis.

Bellarm.4. Precatttri adtmaginem accedimHS,ut memoriam ej quem orare volumus nobts imago refrtcet»

Proteft. I. Qui funt cjusquem orarcvolunt obliti, nc poflunt memores cfle hujusfinis. Qui autem funt mi' morcs , fruftra proponunt fibi talem finem. II. Exp ricntia docet , imaginariam artem mcmoriae non prodc f c , fed obeifc memorias lationali : multo magis obr ipirituali*

Bellarm.^. Petegrinationes adiynngtnesraric^res funt.

FroteH. Impietas, non rara, fed nuUa dcbet cfljs.

^7. Protefl. Imago, cum fit rcs inanima , non cft capl honoris. '

Bellarm. Non propterfe^ fed telativead prototypum.

ProteH. Si imago nondebct honor.:ri proptcr fc , ti non quia cft imago : fi non quia cft ima^o, tum non v tivc : nam imago,quatcnus cft imagOjelt rcUtivum qi

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BNERVATVS. Jor ^'««1 Puten. Nullajufta ratio rcildi potcft, cur imaeincs P : Icrcntur. °

P ^ ^^^^^^m^. Imagt eji fancln ptptet figntficAtimem reprifai^ V itHemrei fanOd. •

pi Pr«f<i?. Tum multa cauponarum, & diverforiorum in- iiia funr fanfta, & colenda ; talibus enim locis appendi ^ ^cnt Angelorum,Sandorum,& fandarum rerum ima- m '., |ics. f um etiam fceleftus quilibet nequam , qui in lu- |l r fcenico,aut facris mimicis(qualia multa habcntquot- ^ nisPontihcu ) Chriftum,aut Sandum , aut Aneelum Maefentat,fanauserit, Scadorandus. ^ Beliarm.2. ImAgt efl fana», propter Eai.fid infiUutienem. Haec ipfa eft quaftio , an Ecclelia fandc agat , vel in i, iiginibus fandiricandis, velin inftitutionc aliqua facra iiauctoritate conftituenda.

{9.Protefi. Hominem dicuntPontificii efle imagincm ■'1 : 6c tainen hominem non folent adorare. BcUarm.l. Homo.ut imagoDci, dtgnus eft veneratitne. Protefi. Non rcligiofa : cum cnim aequalis sequalcm co^ et, ut gcnere fuperiorcm.

Bcllarm.2. Homo non proponitur ab Ecclefta colendus , ut imaf» qrtjApcr.culum effet.ne homc fropter fe coU putaretur: namett^ > '-^rje^ homocapax eft honcris.

rroteft. I Cur hic non valcret , quod Bellarm. c.4. de : iquiis refpondet. nen defunttn Ecclefta , qut & literis Z fer^ ^fbHSpopUiosdoceant ^quticuttustts dcbetur f II. Qiiare lei-i ntrnon vivum agnum, & columbam, potius pmponunt t.endos , tanquam imagines Chrifti & S. Sandi,quam fiuni piduras? brutisanimalibus non dicent veneratio- . «n debeii proptcr fc.

'^ftremaquaftio cft, quogenere cultus imagines fint tionoranda;. Qiix nobis jam eflet planc fupervacanea.

nili quod jntegram idololatriae hujus explicationem, i ueu.inn.propofitamjuvacaudiic.

5o. Bellarm. Tres funt fententxa, Prima. quei ima^t non fit uUo •• tnf, ctUnda. Stc Alexandtr. & Durandus. Secunda, quod iiem 'fdci^turtmagint&exemplart. Ita Alexand^r, Thomas.Caietam \ Benaventura, Marftltus , Almainus , Carthufianus, Capreeius, ^iWf«j cr a/tt. T trtta , quod tmagtnes infe & pr.prie Itontrari de^ »JeA honore mtnert quam tpfum exemplar. Ita Perefius . CatUrt^. "» i>andcrus, Biei.

ytefi. I. Nonconvenic igituradhucinter imacinum ^tores,quomodo debent coli. Coluerunt per multa fe- * ; lcd nefciunt , utrum idololatrxam admifcrinr , de-

bito

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

rnhm V Ma e? Ecclefia novercam crudclem o ftrX Jus^ fuo hlios, ).im tot fecula, in tanto pciKulc fdol^uWli^^ impV^^ leliquit. cum uno canone Tn rflntino pollct omnem fcrupulum rcmovere.

qud/perfe ,vel per acad.ns : prcftcrfe , ^.l profter ahud . fr.pru

'"VrTr^lftae funt profunditatcs Sathanae , Apoc. 2 24 c.Horu^a unum colen^ unum cultum, nobi.propo ^^;;^inhacnmpHcuatenosacqu.en:.m

Sen;'.m^nrde^?lrn.-fofi^

111^2. Cog.r,turut,fubunfii^>sd,ft,na.onsbus,qua^ v

,pfa termment venerat.onem. ut '^''^*''''''';"',.

^ ry.f.n Arcinimus.utconteirioncm idololatiiae.

ne %llZ.n'kiuend.n. , .n,.,.ncs uUas aiorar. iebcre Utru

6 T Bellan " S. de rr .pfa agatur , adm.n. p.tcli, smai.nes . tohtur : atque adeo .tHagines Chr.fi.. 3, p^,. ac :

'''t;/.ii'cq'"'iguur ullo cuUu. Nam omnis cuUu.

E N I R V A T V S. 19^

iHtraHid,mi»ore tultu quam Chriflus.-vel Sanclt, fed tamtn tali, qui H^ogite vet reiuiltve perttneat aJL eaniem fpeciem.

Proten. 1. Diltinftionci igitur, quae neceirario debent itcll!gi,& oblervari, ad reetum cultum, funt latriaMper- Hlia,&dulia, quibus addi dcbet , du!ta per exceUcmiam (ciijus neminit Bellarm. c. 14.) perfe, per aeddens . prtpterfe, pr^pter Uud -proprie. tmprcprte : ftmpltcittr.fecMnlum quid, analogice, & re- utlive. Multo ccrte facilius intclliget populus (cujus hic alus agitur ) falutarcm fcnfum fymboli Apoftolici ,oia- lonis Dominica; , & decalogi , quam hujus unius com- nenti humani. II. Bellarm. in tota hac cxplicationc ultus imagmum,funambulum agit rcligionis. pendente eft:igiojngreditur,juxtapraecipitium turpillimae idolo- nnx: plebem rudem vult fecum ducere, qux fubtilibus iftindionibui nefcitgradus fuos librarc. Qiiid hoc eft hud quam ludere cum Deo , & hominum animabus. II. Exphcatio haec Bellarm. non agnofcitur abaliis •ontiliciis : ne fuis quidem lefuitis cam pcrfuafit. A20- lusenim lib.9,c.6. contra pronunciat : anftans efl theoU- «rum fenteniia, tmagmem eodtm hontre & cultu honorari Cr coli, qu» tlituridcujusefHmage. Mthi tmus tantum cultus vtdetur tmavni chitus, tdcm ncmpe qui dtbctur exemplari Filincitis Ctiam, fcri- •ens de caf. confc. ad formam curfus qui Roma; prxleci olet a lefuitis, docet, rdtqm.nChrtftt,fuiar,um fafces, (^inas, I ^avfiit &c. aderanda effe eodem modt qu» Chrtftus , trad. 2 3 . <. I .

C A P. VI. De^ Cruce,

iuasftio prima eft, an ligiuim crucis fit vcncrabile > BcU larm. aflirmat, nos negamus. ^

Argumtnta BtHarmini, T H E S I S I.

Ellarm. Chriftus ipfc fua Jpente elegit ftbi cruttm.

Protefl. SidcarcanoDei, Chriftjque conlnio , r.oc ntelligitur.verum cft: fed non magis facit pro adoratio- ',^/^':j}cis,quam Annse, Caiphae, Pilati, Iudje,quosetiam j fuafpontcelegit , utfuaemortis caufaseflTcnt

aminiftiantcs.

Bellarm. Crttxfuitara fummi fatriftii. Protesi. Fatue ac cocce, utrum majus cft, munus,anal- aiequod fanftihcat munus? Mat ziti^.Num quid Chri- tt oblano f uit a cruce fandificata ? |. Bellarm. Cw*/<«7CAr/ 7 ' " ■on. roieft. 1. Sec.indumPo ,'.i,fv,p -

Images reproduced by ccxirtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^^Tnferos I I. NcqueinScripturis reperitur ifta mct^i- ntora nciue fequerctur indc adoratio li ibi repcriretur , Suami.s clm laco fcala , pcrtingeret ufquc ad coelum.

r^.t,li 1 Nihil indc fequitur dc cjus adoiatione. 1 1. S^o fnjforooriX ucncio . mllrumentum l.berationis : qu.a nonrt'c;ccmr..uer i.bcratorcm & libcranonem tan^

^^rBcfurm^^^^^^^

Prct./?. I.Incrucc.noncrucehocfec.t. II. Hxtigura

taphrafr.non ^^^^'''^'^^"^/l^^^^^^^^ pMem*nemChri-

vefmicamTu^cl'^, aut r»tioms, .n iftis myftet.n .nefle pu- tant au«fpc(aatadadorationem. .f r^^.tuy

7 BelUrm. Abmvcnuone ,ruch muluple^ ars,umeniu fum:tur.

^';:i:^^^:^no.^i^^cncrnur : nonta-

sTvcra ifta mira^ula ^uerunt non novum cul- tum, aut fidem, fed vctercH. ^^o"*'^""^,^";^

^^'fnten, H^cct.amdcrerra poflint vcreaffirmari • an ideo terra etiam eft adoranda.

Qu^ftio fecunda eft, an imago crucis Ct colenda ■ niun cslo. Qu. a^muone . mm moic -.ener^bUe reddetur f^nm

'K\^tl!l%nnn^ filii hominis, eft filius ipfc hominis , poun"fa,&gllria,fuampr?fentiam,&^^^^^ \n fi?no manifefto , declara.js , ^-'^ ^3.^6. 2 .j^7. I I. SiclTct crux, tum ut Bellarm. refte obfcrvat , rei4^ ♦«rtandem.illotempore,a;en,r4*i/^,nonan.ea. * f

I

1

■i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

lenerabilfs : verf.^i nn\iun1ub^ar jam funt adorand^' ; lr\'^r'Jr « ^««.«.5 eH.derHH, de ve»erat.0He eruns

^ "-Pe ru,

1 onXhs^ &^°rnlH ' r'"" '^'^' TertuUianus, de Mora,

Pm*/?. Si eSdcm modo adorabant labarum cum cruce. Hanteafinccruce, tum adoratio illa vcl fuit civiliS »um, vcldamnanda. >ciiuic civiiis

■ 5 . Bellarm. Crnxapparuit Ccnffantint, & a/iis.

r^^off- SignumquodapparuitConftantino, non fuit

pix,(ed%i:t<.^iv(>vf.K«Tx Tb^icri<7:trov,ideft,nomenChri-

lonlt. hb. t . Si vcro vel illi,vel aliis extra ordinem, ap. Vuir, hnis nonfuit, utadoraretur. l6.Bcllarm. MtracHlafmenHmero ^per crucis figuram efUU

Sroffi?. Nonmagisfincnumcro,quamfincmcnfura & ^nacic ad adorationem pertinente.

|u«ftio tcrtia cft defigno Crucia, digito cxprcflb, an lit lacrum & vencrabilc.

L?7; ^^j'^''"^- agni in pefl,l>us domcrum. Exod 12. nihtl

md figmpcahat nift fignum crucis.

I fmfi? Noncaret ha:c intcrprctatio,blafphcmu i.i ian- «ncm Chrifti.

i8. BcUarm. Tau infrettt,hus gementiHm , £:c(h.2. apert,^,me veat figHHm cruas.

\fretcil. Tum nulla nota potcft defcribf in frontc . pra- Tfignum ciucis. ^

). Bcllarm. Apoe.l^»!. Nemenagni, & m.ncn rair,s, & crueis.

\Prctef}. Quod crux fit nomen Dei , non legitur , nifi ia 'Jangeho Valentini, apud Irenxum, lib i. cap. I. 10. Bellarm. Apocal.?.^. Signumtn fnnte til fitnHm crucis, teft. I. Vndcconftat ? 1 1. In hoc & in praccdcn- locis. Dcuscft quifignat. AtBell.irm. cap.^o.dicit num crucis efl"e invofationem meritorum Chrifti mquid Deus invocat merita Chrifci ? * |2I. Beilarm. Gcnef 48. laeob canciUatismanihui henediccnsfi- Yoftph.figtttfiidvttifcrt altquando tcmtus , qvo b^ned,riicnes fttitt *^ifierim.

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

B E L L A K v. . - ^ " Pfoteft. Longc aha latio redditur m textii.

ho^oic haSeleguntur. fuit tuip.flimus H^icticu . , Valentinus, Iren. lib. I, cap.l.

rL.i? M.racula etiam pr^tendit Apocalypttca Befti;., ut proptei illa,imagoBefti«adorarctur. Af»c.n,v.H>

jiYgumenta i«< BeUarminus fthimttthjicit^ie Cruce , alia vaUntttta «mitttns,

»4 Troten Cxnx dolore & ignominiam attulit Chrifto. -BeXUxm. AttHlttctiamUutiAm&glortam. rrotcfl. Laetitiam & gloriam nonattuht ut caufa : non

ouam homincs crucifigcntes. i<:prctesl. Filius non amat^ut honorat patibulum, m quo pater ejus/uit fuCpenfus. nifi cum impietate.

r*/>e«^«»I«r. at^v.ra.autlegittmcprobata . p^tereainvttt f»f^.n^ i7 nthtl tnde lucrnntur, mft poenam, & tnfamt^m. rrttefl. Hxc omniafalfa funt m Martyribus , & aliis

quibufdam. j.

Bellarm.2. Qui propter Deum aut patriamocctdnfuur , .

fuam Itbemifime , tnjlrumenta paponts eorum . tan^unm mcmr.

xirtHtts etfftrvant. , r ^.-.-.in

Proten. I. Omnia monimcnta virtutis non funt aman- da Schonoranda. U. Inftiumentapaflionis eonfcrvaa

pofrv.t m deteftationcm. III. I>« '-^^'"^"^^^^/ -'"^^ mcntorumconfervatione, nihil traditur inScnpturA. ubi tamcnomnegcnus honoris virtutis detertui. ^ 26 rmen. Sioportetadoraieomncscruces.quiaChri- ftusincrucepcpendit : oportebit etiam ^dorare omnu feputchra, omnia prafcpia, Sc omnes columnas, lanceas,

fponeia*, flagella. -c.*

Bellarm.OwwicJ truces funt imagines crucis vera » &pratertA ttiam tprtusChrt/li.nonfHpr.tf^pia. -u. e

rroten. Diflercntia nuUa : nifi quae pidoribus atquc poetisacceptadcbet refcrri. . ,^

17. Preteft. Si rationecontaftus . \ ciul inftrumentuir. p.ifiionis, crucem adoramus, oportebic etiam adorare u- " bia Iudae,qu3e osDominicontigerunt. j Bellarm. I. Chrtfttti labia luAi non cligit , n,c nmavtt. ^ Proteft. 1. Cont.idus igitur , & ratio inftrumenti ac^ pamoncm per fc,non inferunt adoraaoncm. Chriltus e^M|

n

•1

leeitlirdam Apoftolum, elcgiteumoKulari. Elcgit eun

ut fuun

4

1

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E 3

E N B R V .A . V S. ut fuiim proditorem : pltis boni ctiam ipf? voluit Sc J|^Communica\ it, quam cruci . ' '^j ^cllarm.2. LabtalHiApaUeifmrmthoyunum ur.ftcrum^ij' idt» non fottrant Imtrnri , ^nm ftmul ipft tmtn homtna hinorarr\t^ dercniur.

Prouii.l. FacilincgotiopoiTet hsccdirficulr.i> lemovc- rijli lcfuitis placcrct,diftingucndo inter Ubia Iitd.i, abfolum 0 relativA : & relattva ad intra, & ad extra , fropter fe & frtpter a^ littd : jimpliciter , is- analtgice , velrcduai-jc conftderata. II. In-i Itrumcnta ut talia , non minus poHunt confidcrari , fine rclationc ad caulaa illas principales, quarum lunt inftru^ |t mcnta , quampartes finc relationead totum. Fucrunt W"' autem infti umenta hominumimpiorum.

28. ProteH. Supcrftitiocft, charaderibus tribucre vir-. tutem : at Papiftas tribuunt figuca crucis , vim pellendi Daemoncs, & omnia mala : ergo mnt fuperftitiofi.

Bellarm. I. tnfttperfttttofum, &prohtiitum. utt charaneri-m l>ui,&figurii.ad eff.fltiS altquot producend»s,ut mai^i facittnt,quia /f^ fe^us lUt non pcffunt ijfe naluraUs , nec proventunt a Deo , cum nuUn tatts Det prtmtfsto rcfertatur. nec Deus ab tUis tnvocetttr. Atf-^uum tructs operatur mtrjtUliter, ut ftgnum dtvinittts infltiutum. . PmeH. Proferantur igiiur tabulx hujusinftitutionis , ' & finis erit hujus controverfiaj. |p B c 1 1 a r m . 2 . Tres fu m mirabiies effeclus crucit , I . terret & fum

, g u Dxmones. 2, Pelltt mtrbos «Jr «^«/4 mala. 3 . SancJificat ea qum ' bus imprimttur.

Prctefl. Plu fquam mirabilc eft tales effcftus abiquc ullo ^gik Dei vcrbo,d;giti motu, produci.

Bellarm.3. Primumeffeclum ex trihus caufis hahet : exappre^ ■P I henftone Dsmonis, ex devottone homtnis, & ex tnftttuto Dei.

W ' /'"'''^ ExfimulationcDaemonis,ex fuperftitioncho*. ]0f mmum, fine inftitutoDci, hsec omnia crcduntur.

Bellarm.4. Signtimcructs , eil invocatio qttxdam mtritorum Ckriflt crttcifixi, figKo exprejfa.

Protesl. I. Chnftus,.Sc Spiritus Sanftus^non doaiit nos j.,,^ hanc precationis formulam in Scripturis. 1 1. Hac ratio- nc, fignum crucis magis propric ad Deum , quam ad D»- ,...3 monesauthommes, dirigcretur. III. Inyocatio jam clTct magis in figno & figura exierna, quam unquam fuit in vetcri rcftamento.

Bellarm. 5 . £x mftttuto Dei , & ex tpere oper^tto , vaiet fionr.ni eructs tontra Dtabolum , ttiam cum ludats iS- Paganis adlnbetur , fins ttUa fide tn Ch^^iflHm.

Protep. I. Facilceft igitur cuiiibct impio infidcli.pciie- rcDaemoncin, quando ipfi placct. Nequc difficile effcc Prmcipibus hujus mundi, curarc, ut Diabolo nullus lo-

Kk 2 cus

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^OA B B t I- A R M I N ▼ S

cusVet intcrhominis. II. Signum crucis crit Sacra^ mcntum oftavum. & caetcris omnibus majus.

Bcllarm.6. Ncn eft Sactamtntumfrcpued.Hum, tumqma ctvf r, .rxuamjufttficMtem , tum etum q»,a mn Imhet effdlurn ,k •

^'^PrlS. Si non confcrt gratiam j uftificantcm, tum noa «ftinvoc.itiomeritorumthrifti. Si cftcftum non habet

infallibilcm, tumnonvalct °P«i^%^"^?; ' ntenjammodoBellarmmusafinmabat. II. Si ex mfti-

tuto Dei fue.it Diabolum, pell-t omnia mala, & fanttih- cat eaqufbusnnpiinatnr (ctiamipfaSacramcnta) qua

Bellarrninus antea voluit pcrfuaderc , certc multo magis Sac-amcnti nomen mcretur , qviam matrmionium.

BcWr m.7. Benedtttmm emnu hencd,cenda,p?r irutemMnquarn invomimem : fuut ettam peUtmm morbos, & t^tera mala : ncn poteli tamen nec ddetne^ari . quin ettam aliqua fandttai relattva attedat rebus^tum ftznantur trace.

Protefl I . Bcnedicere abfqnc verbo Dci , cft malediccre & facerc 1 1. Podagram, calctiluin, pcftem cruce cura- ri.nondum crcdit mundus Ponrinciorum. III. S»anai- tas in ciiucefundato, eft relatio fetundum d,tt.

C AT. VI I. De Templis.

Qiiapftioprima ( quae vix mereturtradari ) eft dctem- plorum forma : an debcant ad Oricntcm convcrti , ut in folemnibus prcribus oremus ad Orientem converli. BelUrminusaffirmat : nos r "il^i' ^"oli^m detcm- - rum forma ) dirimus nihil clfenob-s ^Dcopta;; ptum, aut ab hominibus pralcribenium , dc ^4* profpeau,inorationcobfcrvando : fd hcirum cfle,« libcrumrclinquidebere,(icutinomniloco, i rim.2,8, fic etiam in omnem partem convcrlis , tam pubiicc , quainprivatimorare. I T H E S I s I.

BEUarm. TaradifuieratadOrientem^ Genefl. crantei igttm ad patrtam fnff>tramtts. v»- .

Trcten. I. Paradifus nonfuit,ncqucpotuit cfleadO- ricntcm refpcftu totius mundi. 1 1. Paradifus lUc ir quo collocatus fuit Adam, non eft patria noftra , fed coe.

lum fupremum. , ^ ^ * ,

2. Beliarm. Ab Ortente toelum futgit , iff eft pnn mundt ttrptrM-

liS exetUenttftima. . ..^.

Prottn. I. NuUaunaeftparsori-ns toti mundo. VDj,i Solnobisoritur, ibi occidit iis , qm adycrfa nobispreM

1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

I N E R V A T V S.

munt vefligia, &^ntipodcs vocantur. II. Nihileftno- 4>is negotii,in orando,cum una parte magis quam alia, ni- fi quod caMum verfus oculos attollimus",tanquam ad do-t micilium Patris noftri cceleftis.

^.Bellarm. Chnfius eft lt$x munii. Ideo hac cxYemcni,% i:he-^ mis Hti.

Proteli. I. Chriftus etiam eft fons aquse \ iventi:) , \ germen , & omnia falutaria. An igitur debemu^ oculos noftros in orando fimul converterc. in ccelum , marc , terram ? &c. I I. Ca-remoniae rcligiofae, humanx, rcftd deducuntur a c.iiendo,quia iis omnibuN carerebene pof-i iimus.

4. Bellaim. Dmtnm moticm m crnce ^ UciUcntemreJpicicbat ^ s nyS amcm tn f ici'*m ejus intutrt debemus.

Proteli. Dehac hiftorixparte, & ejus myftcrio , filet Scriptura. II. SiChriftus moriens Occidentem refpi-. ciebat , totum mundum non habuit ante fuam faciem : multi igitur ad Oricntcm fefc convertcndo , avcrterenc fc k Chrifto.

^.Bellarm. Chrifim afciniit in cctlum eoehrum adOnentem^ P//1/.67.

JProteft. Nihil tale ibi rcperitur. Nccexillo conccfTo quidquam fequcretur.

6. Bellarm. Ab OrUnte venttcrus crediturad juHcium^Mxt.Z^ 'verf.ij.

Proteft. Crediturabiis,qui quicquid ipfis libct crcdunr* Comparatio inillis verbis,non refpicit locum/cdcUiaru & fubitamapparitioncm.

7. Bellarm. /«J^i or.ibant ad Occidentem.

Protefi. Non propter myfterium aliquod Occfdentis • nam paradifus in oriente, lux mundi,&c. ad ludaeos eti- am fpeftabant : fedexDei inftituto hocfaciebant , cum fucrunt in templo:proferatur igitur contranu inftitutu*

Quaeftio fecunda eft,an templa Chriftianorum ad facrifi^f cia offerenda, rcdc inftituantur, Pontilicii affirmantj nos negamus.

8. Bellarm. Prohri fojfet cmnibus aroumentis.qt^d probant Eum chartfiam cjfe facrifictum.

Protefi. Etimprobaripoflctomnibusrationibus, qu« probant contrarium.

9. Bellarm. EcclefiaChrifii/.norum femper habuerMnt dltariam Proteft. Vnde igitur Paganorum criminatio, objtcitnobis^

quodnon habeamus 'mngincs^f.tit aras.aut temp/a. Origen. contra Cclfum lib. $• qtiod non a;cufAtts nos , quiid nec temfla habeamus ^

K k 3 nec

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

4C6 B E L L A R M I N V S

necimaiine^.nec ar*^. Arnobius contra GentcS , l.b.2. lo. Bellarm. NHllui fere efl vetetHm, qm ncn mem.nertt altd^

rroteh. Menfas lignc.is alrana faeue vocanc inciAp.ro.i- caquadam phrafi. Optat. Milevit. adverfus Parmcnia- num lib.6. qmsfideiium nefcit, in frtigenin myfleriti . iff* Ugnt i,»team.ne cJertn f Athan. cpift. ad folit. vitam agent. m.»- fnm hincam. cmhufferHnt . Caeciliui. etiam . .aP^^ Winutiam objicit Chriftianis , quod tanquam athei , nulla habcrent tcmpla velaltaria.

Bel larm . OilAvins Holuit Sannum dare cantbm.

Troten. Oftavius ipfe contra : futatti noi cccultare quoictlf mus, qnia delHbra» & arai ntn habemui ?

Quseftio tcrtia cft, an ad o.andii tcmpla inftitui dcbeant, quali mclius fit,in tcmplo orarc.etiam privarim,quana inalio loco. Pontificii affirmant, Nos negamus.

1 1 . Bcllarm. TemfHm Salmcnnfaclum fmt , M effet locus

mttonis. , . ,x -KT II-

rrttcn. I. Omnis oratio non cftpnvata. II. Nuiia templa habcnt Chriftiani,in quibus ita fuum nomen coU locavitDeus, fingulari fuo inftituto, quemadmodum m tcmplo lcg.Ui fuit coUocatum. Noftra tcmpla,lunt fimi- lia Synagogis ludaeorum, potius quam tcmplo Hierofo^

lymitano. . , /. .

IZ.BtWzrm.Trobatur ixemplts e»ru qui ad templum afcenieruntm TrtteH. Excmplaillaad iegalcm cultum pertincnt , cx

quibus nihilconcludi poteft de EccIciiaChriftiana. l-i.^&tWzim. Fr^aturex ratribui.

Prtten. Nihil aliud ex Patribus antiquioribus probari poteft , quam publicas , & communes preces, in coetibus Hdclium eire efficaciflimas ; & ilUs commoditatcm , non rcligioncm acccderc, cx loco coetui accommodato , qu« duo a nobis conccduntur.

14. Bellarm. Deui efl in tempU magis quam alihi.

ProteH. Non cft magis in templo manufado , k coetu delium fcparato, qua alibi, poft templum Ieg.il e fftblatu.

I ^.Bcllarm. Deus in templo cttius exaudit. Salomont h$c feteati' fromtfit » I Reg.9. erqt & Ecclefia, de tempUi Chrifiianorum.

ProteH. Difpar cit ratio legis , & Euangelii. Euangelii non defeftus , fed dignitas iSc cminentia cft, quod omm- bus fidelibus , ubiquc praefcns eft Dcus , ut fuis tcmplis. QuodSalomonpetiit, pctiit cx promiflione & mandat» Pci : in Euangelio nihil tale rcpcritur.

li.Bcllai:, QrAtanitHtr» n9bttiJim4,tttbtltJ^imHt Utns debetur,

rttttfi.

4

. t

1

i

INBRVA TVS. 2.7 Proten-. Non locLis orationcm, lcdoratiopotius lociim nobilitat, & honeftat.

I7.Bellarm. In EcclcfiAfuHtomniixaccoynmo.Utfi ad cxcttfiHm iam d^vtionem : altaria* ctuces^ tmaisnt s^ YeiiqniA.

Protcfi. I. Nova hasc crt,& peregrina devotio, quae hu-^ jafmodi mediis cxcitatur , quas Apoftolis nunquam ve- ncrunt in mcntcm. 1 1. Si concedatur , aliquid efle iix templo,quod cxcitct devotioncm,potcft tamen aliud cf- tel fc in domo privata.quod magis facit adorationem priva- tam exacucndam : ut ii alicui orandum fir, pro uxore, & liberis , cx afflidionc aliqua decumbentibu:> , & in fimili aliqua caufa.

iS.Bellarm. Intcmihs orim^LricChri/lus eft ccrporaliter prx^ fcm in Eucharijh.i.

P-rotcIi. Corporalis ifta prasfcntia cum fit ab omnipro-^ bationc derclitla, non potcft qUidquam probarc.

Argumenta noflra.

l^.ProieR. Matth.6s6. Tu , quum precaris , introitoin rorrcla\'e tuum,& claufo oftio tuo,precarcPatrem tuum in occulto.

Bellarm.I. HdcveYhanonfoffunttntelli^tfinpltciter decuhicu^ h materiAli. ApoQdui enim jul^ctut cremus tn omm loc$ & Dominus §ravtt in montibus.

Protefi. I. Dc materiacubiculinon difputatur , fedde formali ejus ratione,fecreto, vclccculto, ficut inipfis ver- bis declaratur. II. Orarclicet in omni loco , fed noii omnimodo : hicautem locus adducitur advcrfus ora-i tioncs privatas ftatas, folemnes, in loco publico.

Bellai m.2. Dominm juhet.ut in oratione non q^iiaramus inanem ^loriamj quemadmodum Fh^rtfdi faciebant.

Prote^. lubct igitur, utfpecies, & media hujus inani:? gloriae captanda5 vitcntur , orationcs privatas palam ha- bcndo, tn Synagogis, & in angulis flatearmm^ id cft > ut Cajcta- I nus bcneintcrpretatur,m/c^r/5p«/'/ias.

Bellarm. 3 . InteUigiiur per cubtculum^ fccYetum coriis^ & frohi^ hntur evagationes mentis^ tempore orationis.

Pro/ff?. I. Pari igitur rationc, intclligitur etiam x/fr/T^. Ut elcemofyna ftat in fecreto cordis,cum dicitur, inoccuU u. 1 1. Palam cft, (ut Cajctanus obfcrvat ) Dominum bi agcrc, dc orationibu^» privatii tantum,quse funt talcs : at vcro non minus publicae,quam privat» debcnt concipi in fecrct^cordis, finc cvagationibus mcntis.

^o.Pretefi. Iohan.j^.^zi. Neque in hoc montc,ncqucHic- rofolymis adorabiris.

Bcllarm.i, U^/wiw^ riQn lcqtiitHr de adorationc$ f^thne loci, fed Wmcrnodi. Kk 4 irotcfi.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

n

2 - 3 B 1 L L A M I N V S

rrote!}. Non ratione loci abrolutc.fcd rationc Ioci,pro-

- : religiofum modum adfert adorationi. Sic Cajetani.

futurum tcmpiii gYAtU novi Teftamenti^ evacuantis utYumque lochn:.

tmo omnemlocum frddicit. PLYhdeduo excluft locd , f nequeinfuc

monte. ncque Hicrofolymii (tPUeUiguntur rxdufa omnia alta locx. Bcllai m.2. Senfm eii, non adorandum rituSamarttanorums ne^

que Yitu luiatco^ fcd novo Yitu.

PKtffc'/? Rituj>Samaritaaorum,& Iudaicus,pendcbat ex

rcligione loci: ritus autcm novus omnem rcligioncm lo-

ci excludit.

Bcllarm. 3. 5o/wr/o in hc c$nfiftit,qu$d Dominus veUt.frAcifutm cultum Cljrt/fianorum cffe fptrttuaUm, pirtim ab omni crrore. ^

rrotetl. Quaftio ex profeflb cft lic loco , non de praeci-- puo cultu : Patres noffYi in hoc monte adoYxveYunt , & yos diiitU HteYoV)r^i^ effe locum iHumtibt oportcat adoYAre. Solutio igitar quseitionis refpicic iprumlocum , non cultus principa-. tum, & errorcm qualemcunque.

ar. rrctcsT. I Tm 7,8. Volo viros orare in omni loco.

Bcllarm. T. Si hicdeprivAta oratione ngimr. tumfcnfus cfly tion folum tn Ecclefta. fed ettam tnaltts ommbus locts , licittim effc orare JDium ■

rrjtefl- Sequitur inde non tantum licitum efiTe, fcd fine ^ifcriminc utilc cire, quod attinet ad locum.

Bellarm.2. Si de publica oratione agttuY,tum fro nobisfactt:nam ri o-vni loco » fi^ntficat in omni JEctlcfia.

Protesl. Non fcquicur : quia in Ecclefia,non convcnitur j<l privatas, fed ad publicas orationes : ncquc i^ublicis o- rationibus quidquam accedit religionis , aut cfiicaciae, ex loco, fcd ex communionc Sandtorum : nequedcniquc Ecclefias, vcl tcmpla habucrunt tum tcmporis fingulari-i tcr confccrata.

a2. PYctesl. Deus non eft magis in tcmplo, quam alibi,

Bcllarm. Si Dem cffet ubique * eo modo quo eil in tempUs fruftrM iemplum dicentur domus Dei. Fruftca Paulus diceret ^ nos effe tcpn-^ fla Dci.

Pntesl. VLxc nulla rationc, aut fpecic rationis , feauun^ tur, ex co, quod Deus.iam in Tcftamento novo , eft ubi- que,co modo, quo cft m templo mnnufado,a coctu lidc^ lium feparato.

Qu^aeftio quarta eft, an tcmpla, vel facrae domus, ncn fo- lum Dco,fed ctiam Sandis reftc sedihccntur, £c dcdi^ centur. Pontif. affirmant* Nos negamus.

5 . Bellarm. Prohatur ex ConcHiis» & veteYum teHimeniis. rroteil. Ncf4dum<iuidemprobatur , sxlgnatio, lu^^

itino ^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

4:

^ ENERVATVS. I09

tino, Trtfnaso, TeitiillMno,Clemente,OrIgenc,autilIiui5 i evi conciliis. lus autcmfadi , ex rcccntiorcpraxi noa ii •otcft probari.

J 24. Bellarm. Ff -rfrc4 Bommi confervaretur erigehatur fenM lum Siitomonis. Sediiem houor,vetefiam major dcbeturfacris reli^iHUS ^ Ihrtfti^ & SmiloYum» qu^m avcd illi MofaicA. 1 Protcsl I.ArcaillanonfuitMofaica,fed divina. I I.Rc-- iquias co modo facras nullas habemus. III»Inftitutuia imilc non comparet.

2^. Bellarm. Idololafria ejfet erigere Sanclis temfta%fuh Yafione . tmpti : non ta^nrn csl idutoIafYUt cYi^ereipfii bafilicas. ) Profeii. Nulla talis cft dificrcntia intcr tcmplum,& ba- ilicam, ( nedumintellig!turtalequid;i vulgo ) uteadcm Iomus,uno nomine non pofllt Sando dedicari, fineido- ! olatria, & altcro poflit.

BcUarm. Mdes facYapYopricdtcituYtonfium s ^'r.v ; . UdfacYtjicia: eadem facta ddtsdictfuY t^afiltca.tiuafcnn^ cr . i i - %afum fepulchYi alicujus SAnlli,& commodttatcmvifuantthm cjufmo^ U reltqutas.

' Protesl. 1. BaflUcapropriecftpalatium regiurh. Apud

Pontificios igitur , Sandifunt reges tcmplorum , noii fe,iflH^Dcus.Non minuitur hac rationc, fed augetur 1 ria.

II. Bellarminus hocipfocap.5. dicit , p^^/rc rr/^/ . ^

^anfloYum mcmoyiam conferv.wdam , pcr im.igincm , ptr ipfi$mfolum •tomen. Non pendet igitur bafilicas ratio ex fepulchri 2c m- reliquiarum ornatu. III. Angelis etiam aedcsficrps ex^ W ftruuntur , & dedicantur : quasfecundumiftamdiftin-» dioncm, ncquc balilicse funt, ncque tcmpla.

Qu^ftioquintacft , dc dcdicationc , & confccrat:oR5 tcmplorum.

26. Bellarm. ^fnitc temfla Dci^cHm tu^cnti /dttti.i.&folerfi} tgtc dedic^nfUY.

PYoteH. Si pcr dedicacionem , niiui aiuid intclligatur ^ quam fandaapplicatio reiad ufum cuiinfcrvit, illam ne- ceflariam cffc fatemur: neque lastitiaSjVcl folemnitati ad-» vcrfamur : fcd ingentcmlaeticiam, & incptas, vclcarna^ lcs folemnitates imprvbamus.

' 27. Bcllarm. MmtoabEcctefia , variispYecihus , <2r cdYemonisi temfta confccYantuY.

PYoteft. Deprecibus non rcpugn u. . : qui.iomnia fan-^ ftificantur fidelibus,per vcrbumDei &oratio icm. i ri-» tnot.^. fcd cseremonias omncs religiofas , vciboDcidc- ftitutas , cum eodcm vcrbo , fuperftitioni rcfeiimus ac-^ ccpta;>.

Kk ^ BcU

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

213 BBtLARMINVS

Bellaim. I • In ftatu natuYA, legts.&gratU. hujufmodi ccHfecYA-^ tiones vidimus ufuYpatas.

PYoteH. Lcgales,& figurativas, in poedagoeia vctcii, cx crdinationc Dci , talcb fuiffe concedimus : lcd fub Euan-i rclio nuUas.

Bcllarm.2. lOr.II. CoYinthii aYguuntuY ^ tanquam EcclefsA . ^mtcmpcYes.

FYotefl. Ecclefiae, non templi manufadi. Bellarm. 3 . CdYcmoni^ tales funt» ut fignificent templum Deo, & facYts acltcnihus dedtcafi, fsgntficant etiam Chriftum,& fideles^cum to^ topYogreJfufidelium. Ptnguntur iniftosfines.iYucesduodectm, appofitis lampadibi4S totidem accenfts : oleum infundituY : a^eYgituY aqua: thus MdoletUY : ccYet accenduntuY : alphahetum GYAce & Latine defcYibituf infavimentocineYecon(peYfo:fitmixttoaqi^AMcineYis ^falis , &vtni^ fulfatuY oftium , & jubetuY Diabolus YecedeYC , & reltquia SanUoYum inttoducuntuYt &c. ,

FYoten. Qusedam horum funtludaica,aut Gcntilicia: lia funt ridicula : omnia funt mimicae prasfumptioncs, in fuflicicntiatfi vcrbi Divini , & inlUtutioncm Dci perfc- aioncm,& fimplicuatem,planccontumdiofae. Ejufdem cft mcdia ordinarc , cujus cft finem dare : ejufdcm ligna - imperarc, cujus & fignata communicarc.

28. Bcllarm. Templum confecYatum^meYitoSanflum^ & vencYA^ Hle, ac divtna quadam utYtute pYdditum exifttmaYi debet.

PYoteH. Hasc fiffertio merito impia cxiftimari debet* !• Quia confecratio lcgitima, quamvis pollit ad ufum fa- crumapplicarc , illa quas Deus tali ufui deftinavit , noa poteft tamen quidquam cxtra ufum,in facrum & religio- fumftatum transfcrrc, nifiDci fingulari inftituto prac- cuntc. 1 1. Qiiia divina virtus nuUo modo in ligna & la- pidcs derivari poteft , cx ordinationc & aftionc humana. Bellarm.I. ReUttonem habet adDeumi ut Yes Dci. PYotest. Relatio talis cft, qualis cft ejus fundamcntum. Res eft Dci; quatcnus infervit cultui Dci,fcd non ut cuU. tusipfc. Animalia qua: Deo fueiunt legkimc dicatalubj lcge, non ftatim prasdita fuerunt virtute divina.

Bellarm.2. PeYveYbumDei & oYationem fantltfieantur cihi: I Tim.4..

PYottfl. Cibi tamcn ita fandificati , non funt rcs facras , praeditae virtutcdivina.

Bcllarm. 3 . Templum cft locus YCYumfanllaYtim, cYUcis # imagt-^ fpm,YeliqutaYum» &c.

ProtcH, Multafancta dicuntur , quae non funt. Multa funtfanda, quas nonpoifunt alia fanclificarc. Qjjacdam ctiam vim habent fandtificantem » ^uas nonfanditicant leca in quibus adfunt.

BclUim.4.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENERVATVS. 2It

Bellarm. 4. Templa Dei D^mombHS earcnt.

Protefl. Dctmoniaci igitiir in tcmpliim delati ft uim li- :eraientur,lineexoicifm!s. Sacerdotes in tcmplis nun-. ^uam aDiabolo tentarcntur. Diabolus intemplo noa :oleretur, quamvisidola multa ibi colerentur. De nugu v^ifum eft Bellarm. nugiri.

DcornatuTemplorumnulla eftgravis controycrfin , 4 cnstcris difcrcta. Quasftio igitur fcxta eft,de iis qua^ iii templis Pontlhcioium benedicuntur. Eorum cniai bcnedidio a noftris merito improbarur.

19. Bellarm. Rede benedicHntur nquit, olcum,p^ni$j c^ei* dne^ feSf tanii^ & fmilta.

ProteH. Rcsnaturales,ad fuperi.aiuL/i;e:> uui>,:'jC opcra- tiones bcnedicere,fine fingul:uiinftitutione Dei, res clt illicita: pr9efumptioni5>.

BclUrm. I. Domtnus pxnes hr h WHltiplicAvit^ Mnt. l\m

Lm <). qts^i Mtem Dommtii ficit, . ^ ' onfctefi.

Protcn. Quod fervus arrogat fibi poteft.itcm Domini,in extraordmariaSc miraculofa bencdidionc fuo arbitratu inftituenda, hoc mcrito argui poteft ac debct.

Bcllarm.i.R^s immunis, fjnHificantt^rpetcrucis ftgntm,& or^-^ ii$nem : qtianto magts res bcnd fient meltms » <3r fancltores ^er fignHm itHcis & orationcm ^

Proteli. Oratio ( abfquc figno crucis ) potcft illum fan^ aitateminrerumufuniipctrarc , qu.^mDcus tidelibus promifit. Sed nonfequitur inde , quod (cum mille cr u- cibus ) poflit illam fanditatem rcbus rccoi^wlure , quaiu Dcus non promifit ipfis communicare.

Bellarm. Prohaiur tx tra.iitier.Bveterum.

Pntefi. Iftiufmodi vcterum quorundam aberrationcs 2 fimplicitatcEuangelii , potuerant occafioncm prasbere cralfiori Pontiticiorum fuperftitioni , fed non poifuat cam probarc.

50. Bellarm. Re^e aieffcclus fuperftxturalcs efpdendcs & fi^ intficandos.uttmuf aqi^A ^oleo , Algtfque rebus benedi^ltone conficratts^

ProtcH. Rede quidem,fi virtutem fupernaturalem pof-* fitis ipfis , vel per afliftcntiam , communicare : alias noa rcc^e; bcnediftioautem vcftra eft plancincfficax: & quac veitra benedidione confecrnntur , funt re^ m.ertu:^ , & mortiferae.

3 i.BelUrm. Bcncdictinturhac omma^ a^^i^nifican.i(i>f^:niualei 'cclm.

Protesl. I. Illiuseft fpiritualeseffcausfignis inftitutis niticaic, cujuscftfpintualeseffedusfua virtutc pro-

K k 6 duccrCf

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

H M I N T S

diicere. II. Dcu!> beucaixit crcaturas i fe delignatas , ut in baptifnio, & ca*na doininica , fignificarent omncs Tpi- iitualc^ ettcctus, per rcs vifibiles ex inftituto fignifican- das. Sigina alia non polTunt iis addi , Cne pr^(umptione» III. Signa fpiiitualium rcrum ab hominibus inftituta, cas obfcurant, non illuftrant.

Bellarm. ToUemusigituY SA^ttfmum^ qui antinet repYAfentath^ nemmcYtti & YefuYYeftionis.

PYoten. Alia eft ratio reprcefcntationum ^Chrifto in- ftitutarum : I. Quia Chriftus optimcnovit,quae & quot repraefentariones, Euangcliiluciinfervircnt,& non ofti- cerent : homincs autcm funt in iftis rcbus plane coeci. 1 1. Qiiia Chriftus eft lux ipfa, & fuis omnibus inftitutis lucem fingularem addit. QniaChriftus nuUas inftituit repraefcntationes (in novo Teftamcntoj nude Cgnifican-^ tcs, fcd ctiam obfignantcs, & cxhibentes.

32.£ellarm. BenecUcuntHY HIa eademaddelcticnemvenialiHm feuatoYum.

PYoteft. I. Mifcri igitur pcccatorcs, praefcribunt Deo, per quse mcdia, dclebit ipforum peccata. II. Nugaecti- nmhumanae invadunt munus proprium Chrifti , cujus fanguis cmundat nos ab omni peccato.

BcUarm. Quemadm^ium applicatuY fanguis ChYtfii ptY Baptifm mum C7 poenitenttx SacYamentumM ad detenda omntapeccata : ita cti^ am applicatuYpeY bdc SacYnmentalta , &e. ad delendavemalia , in e$ qui eft tn gYatia.

PYoteft, I. Applicatio iguur rangiunis Chrifti, cx arbi- Irio hominum dijpenfatur. II. Baptifmus & pceniten- tia efiicaciam tantam non habent, in iis qui funt in gratia^ quantum hnbenr in aliis. III. Nemo in Purgatorium fl^fcendit propter vcniaiia p^ccata, nifi per inopiam aquae bcnedid:ac,& fimilium. IV. Vcnialia igitur pcccata, vel fine fatii^fadionc noftra poflint rcmitti,vcl in aqua bcne- dida eft aliquid poense fati^fadoriar. V. Docercnt nos Pontificii, utrum omnia venialiapeccata deleantur una aquae bcncdiftse afpcrfionc,an unum tantum, vcl quae fit proportio, quag hic obfervatur ?

3 3. Bellaim. BenedtiuntuY etiam ad fugandos Damones. & cu^ randos moYbos. Non tamen hocfaciunt infaUihiliteY , ut Sacramenta.

PYotefi. Satis caute i Bellarmino ncgatur infallibilitas hujus cfFcdii, ne ab cxpcricntia communi refutarctur, & ludibrium omnibus dcberet : fed tacct interim , quam mifcrc fallibilis fit haec operatio,quod tamen non tantum mcdicis Scchirurgis , rcdlippis & tonforibus fatis cft notum.

BclUrmt l.E^empla ScYipturafatts pfltnduH: non effe ntcroman^

ticum ,

ENHRVATVS. 21; iitu>n^ adhibefe aqHam vH oleim^Ai effellm fupctnaturaieu taftqnanh figna divtHA viriHtis.

Pr9ttfi. Dcus proculdubio, & qui immediatC: a Dco cu- riguntur, pofTunt adhiberc quicquid Dco placet, etiam ad mottuosexcirandos : an igitur Pontiticii peraquam i (t bcncdidlam idem piaeftabunc ? Non cft rcriptum,ut aqua fanftificeiur, ad pel?endos Dsenioncs.

Bellarm.2. ScrtptHm efi , mnem crcatHram poffe fanfHficari per Verhum Dei, & crattcKBm*

Protifl. I. Nihilpoteftfanftificaripci verbum , quod non fuit fandiScatum pcr vcrbum cum primo fcribeba- tur , aut r ' ■ atur. - ' ■ le verbo.

Il.Siomn . . /Lurapo ... ; . . . . .:icari,pef"^

fimc fane merentur de gencre humano , quod terra, aer^ marra non fint jamdudum omnia fanda.

BeUarm.3 Scnpiu^n eP^.peuie, & acftpt.tii. » f'

tit» Ht valeat aqna bentdiila c^ntra iAmm^s , >^

Proteft. Si accepruri f nt Pontihcii quicquid ex fuo ce- rcbro petunt,hne direftionc verbi, tum poflint ctiam pc-* tere,ut fugentur Daemo: es,3c pellantur morbi finc aqua bcnedida. Pollint etiam petere , ut Doemoncs definant baptizatos vexare,aut tentarc,& ut k morbis gravioribus fintimmunes: majores inde reportarent gratias , quam cx aqua benedifta. Sed hunc in modum orare,cft affumc- rcnomenDei in vanum.

Bcllarm. ^f^HmcTe nomcn Tyei in vannm ,proprie nihtl cf} a/in.i tiuam pejerar

Proteft De ici^iiu proprio non eft hujus loci airputarc; fcd hoccertum cft , nomen D«i non debere ( neqni^^-^n impioprie) fumi in vanum.

C A P. V 1 1 1. Veregrinattomhtu.

Quaeftio eft unica , an Pcregrinationes votivae & religio-n fa:,fuir '^robandasJ^Pontihcii affirmant. Nos negamus.

T H E S I s I

Ellarm. Dcut, 16. Dcui infl.tnit , ut otnncs Juu Ifraei, ter ifi a^tno, ad tnbernaculfm, vcl tcmplum Domini, peregrtnarentur^ Proteft. Vclpotius utco afccnderent , ad cultumordi- |arium,qui alio loco non potuit lcgitime obfervari.Qu_id kocad peregrinattoncs voluntarias , finc mandato Dei , " loca non mftituta , proptcr cultum cxtraordinarium rufcepras.

2.BclUrm. Probatufex Patribus.

rroteft. £x primis patribus nonpotcft probari, religio-

Kk 7 ncm

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

114 BELLARMINVS

nem ullam^in pcrcgrinationibus fuillc collocatam. Si ta^ mcn fuifTct ex hominum fafto , nihil probatur dejurc.

3 . Bellarm. Peregrinationes ccdunt tn honorem Dei, & Sanffe-* Yum^nQn medsocrem. Efi cniyn mantfeftHm fignum, Deum & SanfhSf a nobts magni fieri^ cum laborem, & pertcula ittnerum » fponte fufctfi-m mus, ut Santlornm reltquias tnvtfamus.

rrottsl. 1. Signum eft inccrtum & fallax. II. Noa quodlibct fignum magnae asftimarionis dcDco, & San-« ^is, dcbct probaii. Saulisfuit haKcapolagia : i Sam.i^. frdftantifitmaanathematarefervafitfe.adfacrtficandum lehoVA. Sed rcrponfum accepit : aufcultare meltus efi faatficto : &attendere fidtpe arietum. III. Laborcm , & pcricula fpontc fufcipc- rc , fine veiboDci , illudipfum eft q^uod Apoftolu^ CoLis 23, dicit nuliius effe pretti. corpori fctltcet non parcere.

4. BeIlarm. Eftopuspwmtentia, &fatisfaflt$nis,quia laborid^ fum, & ptxnale.

Proteft 1. Male igitur huc dctorquebat antea Bcllarmi'* nus,annivcrfaiiaillafcUalcgalia , Dcuter.i6> quorum fi- nis fuit, ut Utarcntur coram lehova- II. Nihil eftlaboris, aut pccnae, in percgrinationc, quod homines otio , volu-- ptati, & vanitatidcditi , non folcnt animi caufa fubiic, III. PoenitentiaB magis congruit, foUtatium federe, Lamcnt. 3i28. IV. Siinpcregiinationcfatisfadioconfiftit,tum illi mcndici maximc fatisfaccrc pollint , qui fcdcs nullas habcnt fixas.

5. Bcllarm. Augetdevotionem^ tam pr^fentia loci San[li»quam iffa Hovttate.

ProteSl. Augct devotionem fibi fimilcm,vagam, pcrc- grinam, novam. Solida, fpiritualis, antiqua devotio,au-* geturmagis cx contemplationc coeli & tcrrae , coetcro-» rumque opcrum Dci.

6. Proteft. Pcregrinatfones iftae funt cultus volunta- rius : ergoDcodilplicent.

Bcllarm. l .Cultus voluntarius dicitur,qui fine ratione fufcipitur.

Proteft. I. Ineptifiimum cfthocgloflcma : noncnnn voluntas in hoc vocc opponitur r^nowi , fcd mandato , aut voluntati Dei,opponitur voluntas humana, ctiam qua ra-^ tionemhabetfapieHttA:Coloff2,z'^. II. Pcregrinationcs rcli'« giof3e,& omnis cultus ab hominc cxcogitatus,fufcipitur linc rationc rcda & jutta ,quia finc vcrboDci.

Bellarm.a. Cultus qui exhtletur Dto , per aflus virttttum» non diciiurvo/untariuSfltcetnonfitprxceptus. Numer 30.

Proteil. Adusvirtutum func praeccpti. Vota ipfalibc- ra,fucrunt praecepta, mcdiantibus ommbus IUis circum-. ftantiis quibus vefticbantur. Scd tamcn rcs illas quae vo-^ vcbantur, noufuciunt fcmper pars cultus,

7. Protifi.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Biblio»heek, Den Haag.

224 E 3

f>4

■ N E R V A T V S. 21^

y.Tntefi. Chriftus.ncquc Matth.^. neque aIibi,pofuic pcregrinationes, inter ca quae homines beatos faciunt.

Bellaim. FcrcgYtnationoncfi opus necejfanum adpc^^\nroHcmg vel ad falutem.

Pmefi. Si nequc ad falutcm , neque ad perfectioncni , tum nequc eft piseceptum , nequc confiluun. Tum non cft opus poenitcntias & fati^faftionis, ut Bellarminus an- tca tingcbat. Tum deniquc fine difpendio perfcdionis poffit omitti , imo dcbct : quia nullum tcmpus dcbet in co collocari : tanquam in cultu rcligiofo , quod non facit ad falutem & perfcdioncm.

Prot^il. Multafunt pcricula fpiritualia i . i.incribus.

Bellarm. Peregrtnatiotgittsr non cft accommvdata , nsfi foUsvirii maturiSf & qHtbus parum aut nihtl pencu/t imvntneat.

Prote/f. Opu> igitur magni honoils crgaDcuni , pcrni- tcntiae,fati^faclionis & dcvotionis,ita infticuitur,ut noa conveniat nifi uni cx multis.

C A r. IX. De votis ^ux S^.wffif vuncupiivtur.

Quonlam non tam de rcipfa diipuiai , adv cuu^ nos Bel- iarminus , quam cum fuis , de modo quo vota Sandis nuncupantur,idcirco fatishic erit animadvcrtcrc brc-* vitcr in cj us airertioncs,

T H E S I S T

BE Ilarm. Qj< * jejupiium vcl p.regrtnationcm Sanflis^ ipfos Sancicsreltc ^ > 'orare tntenitt. Proteil. I. Vovct igitur Sandis , quod illi nunquam fe l^ratum aut acceptum habcrc declararunt. II. Intcndit illud creaturis tribuere,quod proprium cft Dci. Vcl cnini rcligiofus honor proprius eft Dci, vel nullus.

2. BelIarm. Vota fiunt Sanllis^non ut funt creaturaquddam tionts participes» fed ut tn eis Dius habttat fir glortam.

Prottfl. Quidni igitur & coelo fupremo , in quo Dcus ^abitat pet gloriam, vota etiam nuncupcntur ?

3 . Bellarm. Vota etitm termin.intur etidm ad tpfos San^los. Pm^/?.Crcaturaigitur fitobjedum rcligioli cultuspcr

fc. Quideft idololatria, fi hocnon fit ?

4. Bellarm. A^cr» efi cultus latrtAtfid dulis, : quia non promitii^ tur^ quod vovttur in fignwn gratitudtnts crga pnmwn prtnctptHm om^ niumbonorum, & primum auclorem heneficit accepti.

Protcil I. Idem igitur cultus,ab cadem virtute religio- nis p;-oficifccns, eodem adu cxercitus, fi refcratur ad u- num objcdum, eft latria , fi adaliud eft dulia. Talc nihil potcft ia ullo aticdu Sc adu alio deinonftrari, 1 1* Hac

latione

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

11(5 B B L t A R M I M V $

ratione idololatria nonpoteft admiiti circa ullam crca* turam , nifi habeatur illa crcatura , pro primo principio omnium bonorum. Ccrte quitale quid fomniaruntde 35aco ferpente,fuprac3eterob omncsmortalcs, plumbeos ruiffc oportct.

5 . Bcllarm. In SiriftHrts nmen voti , femper acchiturpu pro-» ?>!• :ne fa{ln Deo , quta cum fcribtrentur Scrtftura fanhd • nonium j r<uufus vovenit Sanlfis.

* FroicB. I. Vota ( ut Bellarm. paulo ante obfervat ) ordi^ nmur aiorationem %V cum iltaccnjunguntur. Si igitur cum fciiberentur Scripturae, nondum cccpcrat ufus vovendi Sandis, fieri non poteft, nt cocperit tum ufus invocandi Sanftos, aut nomcn orationisalitcraccipi in Scripturis^ quam pro inv^ocationc Dei. Bellarm. tamen anteaSan-* ftorum invocationem , ex Scripturisprobarcconabatur. I I. Quamvisufus hujufmodi votorum tum non coepc- rat,poterat tameneorum doftrina tradi. III. Si nequc ufus, nequc dodrina cccpcrat cum Scripturae facrse fcri-* bcrentur ; quem canonem fcqucbantur primi auftores hujus cultus? guafidcincoepit, continuatur & dcfendi-» tur fupcrftitio ifta fpuria, & filia terras ?

6. Bcllarm. Votum nonconvemt Sanflis ^ nifi quatenus fufit l)ii per participationem.

ProteR. Vcrehocdicitur, & fecundum praxinPapifta-» rum. Illi enim creaturis honorcm Dei tribucndo,faciunt illas Dcos, per participationem.

Cap. X. De diebus fejlb.

Ncqtie hicdigcftas habemus controvcrfias : fcquemur igitur vcftigia illa Bellarmini , quae videntur notanda*

T H E S I S I.

BElIarm. Tefla Chrtflianorum» non fotum ratione oriinis,& poli^ ti^ » fedetiamrationc myflcrticelebrantur : funtque dies fiflt . vere aliis faniliores» facratiores^ & pars quadam diviut cultus.

Prottft» I. Feftanulla ( dejure j funt Chriftianorum , qucenonfunt iChiiftoinftituta. II. Poteft feftum cc- lcbrarirationc myftciii I ut occafionis aut caufcE : & ta- mcn non lationc myfterii ut aftedionis inhaerentis , fed co refpcdlu,tantum ratione ordinis & politiae. III. Dics fcfti , ab hominibus non poflTunt fieri aliis fandliorcs , & facratiorcs : qula homo non eft dominus & difpenfator fanditatis. IV. Cultus eft vel verus vei falfus. Cultus omnis verus & Icgitimui^ ^ Deo ipfo eft inllitutus. 2. BelUrm, Pr$bmt hn ^ dte Dminicu

Prote^^^

1 R V A 1 , 217 Tr$iefi Ex uno dicfcftonon poflunt probari multi : piae crtim cum nulli lint alii qui poUint illi uni sequari. II. Die*i Dominicus non efl: proprie loquendo diei fe- ftus , fed majus qwid : ficut Sabbathum rudaeorum , ut fuperiu^ qnid diftinguitur in tcftamento veteri,a Chagcim iIlis,quorum fic mentio : D^ut i6,}. NuUa eft myftica li- gnificatio in die Dominico , rcfpcdu refurrcdioni^ Chri- fti, quam quas eft in omni efiedo, refped'i ui2e caufx. j.Bellarm. A/fiqHi toUcniieJffm fJ.tr nc< > ^"^'.ilt^,Pa(ii9^ i nis, R-fuYrefitont<M Af ^nftonti, & PcntcfcftiS

Pfottit. Polfunt tolh,(inftitutione rccia prseeuntcjnul- lo alio rcligionis incommodo , quam limplicitati^ & pu- " ritatis primae hac in partc reftitutae.

4. Bellarm. Ofnms dmjeslt (luc ratione) effent diualcs. Ptvttfi. jProeter dicm Dominicum , nullus cit unus dies

alio major, quoawl religionis rationem.

^.Bellarm. ChtiftHS nn.^ceni^mytcnStrLfur^ens^confecravit hcai cur ncn etiam & ternpcra^ vcl dics f

Prottsl. Locum nulUim confccravir, neque diem ullum practer Dominicum.

6. Bellarm. Feficrum oifctvatto pr^ctpitfir» Exod 2O0 Prctcft. Nihil ibi prascipitur de temporc cultus , praster

fcptimi diei obfervationem generalem , & fpecialia tcm^ poiaconventuum,ex fpcciali, & variabili occafione con- ftitiicnda.

7. Bellarm. Obfervatii certorum dterumfeftorum, rt^eprdcifi^ thr in Ecdefsa, lege obltgante confcicntiam , tttam cttra contemptum # 6* fcandalum.

Protesi. I.Qu_i non poflTunt facerc dicm feftum,non pof- funt authoritatc fua, obfcrvationem talis diei praeciperc* Sed Ecclefia non poteft facere diem eo modo fcftum,quo BelUrm. antea fellum defcripfit,quia non habct potefta- tcm in dies,ut eorum naturam commutarct : non in fan-* ditatcm,ut affigat illam, cui glebae velit : non in animas hominum , ut imponat ipfis leges. 1 1. Ecclcfije non cft propric ex imperio fuo praccipcrc,& mandarc,fed cx mi-* nifterio ordinarc.

5. Bellarm.Jrtr^ dtvino pYacipittir^ut altqui dicsfefti obferventur» Proteii. Praecipitur tantum ut dicsille feptimus, qucra us ipfe in verbo fuo defignat, religiofe obfervctur. 9. Bellarm. ^lardochxtis, ^ c^teri luddi cum Regina Efthcr in^

fiituerunt feftum» quod Deus ncn praceperat, & obltgaverunt ad illud ' ftrvandum. Efth.c).

PYoteft. I. Dies illi Purim, non fucruntpropriedics fa-< cri : fcd laetam tantum commcmorationcm contincbant, qualis pollit cftein die non facro, I I.Non tam ex autho-

litate

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E 3

2l3 BE LLARMINVS

i itare pr5ccepti,quam cx admonitione aut hortatione fuf- fccpti fuerunt. III. Mardochaeus Prophetis annume-. ratur.

10. Bellarm. ^lntiqua Ecclefia.feftacum imperio indicebat. rrotfft Non oftendit hoc Bcllarm. nifi de die Domini*

ca ; cujus iniUtutio non fuit Ecclefiaftici, fed Divini ju- ris, ac proinde imperio Dci , Ecclcfiae folo minifterio in^ dicebatur.

11. BclIarm. Meminit rentecofles Paulus s l Ccrinth. caf.i6$ verfS.

Proteil. Nonconftat { ait Cajetanus in illum locum ) an ie ftfto Penteioftcs loquaiur^an de mora ufque ad qHinquMgt fimum dtemm

Bellarm. Memmit etiam Ailor. c.lO» verf i6.

Protefi. Feftinabat Paulus verfusHierofolymas , ut in- tcreflet feftivitati Pentecoftes , proculdubu Judaorum, anno*^ tat idcniCajetanus.

12. Btllaim. Ptum & bonum efl , colerefcftos die$ Sanflorum : ijut duantur Deojn memortam Sanilorumjta tamen.ut honor iUorum dterum immeduate & terminativeperttneatettam ai Santlos^ quth(hm nor eil religtcnis f ut rdtqto eft nomengenerale )fei dpfliasnoniatridm

Proteft. I. Sipium&bonum efi^t inftitu crcdie:> fc- ftos, tota haecpietas melius collocaretur intot comme^ morationibus fadtorum Chrifti , quot Ecclefia fcrre pof«- fet,quamut ad Sanftos irctur. II. Dicarc diem Dco in memoriam hominis, ne ludaei quidem in fua pcedagogia docebantur , ncdumconvenit fpirituali cultui noviTe- ftamcnti. 1 1 1. Si honor diei fcfti pertineat ad Sanftum, tum pars quasdam divini cultus pertinct ad Sanftumjh^c cnim funt vcrbaBellarm.cap.io. Diesfefttfuntpars qu^dam divini cultus. 1 V. Si honot diei fefti immediatepertinct ad Sandum , tum non dicaturDeo in memoriam Sanfti, fed potius memoriae Sandli in honorem Dei. I V. Si de-- dicatio diei fit honor dulias , tum ille cultus qui in tota Sfxiptura loh Deo tribuitur eft dulia*

Tmifecundi^

B E L

3ELL ARMIN VS

ENERVATVS,

S I V E Vtffutationes Antp-Bellarmman^ ,

i[n llluftri Frifiorum Academia, quge eft Franeker«, publice habit«c

GVILIELMO AMESIO, Theologiae Dodore.

TOMVS TERTIVS.

(^uCloK rccogmtus O' au^uf.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

\ ms Vrkdcnttfstms ,

Graviflimis Confiliariis , & ludicibiis inte^ gerrimiSjin Su prema Curia Frifiorum*

NOn umhatkam cauf m ^gtr/ins ( vhri fpe^ahiles ) a ^tflyU curts nlU- ni^m^fei QUAdi fu/r/mos Ju.li es & acri jmiciovaUntes ircgeflit, SActiuneniAjb' S^icra^rjentMiU njAn»i oUru ■untmundo Pontifidi fjyo Chri* Pimis qurfnmnuUt fit r/temio i/^Tefiammto Chrisii. ^nfolos ii>fts tcfia Tn^nt y' ' ctf ^

sns farna 'vcrt ih.^nt in calcfler/t fubfiantitm Dor/jf

r/t KOfiri lefu chiijii. ^nnon intet^ itlos mir/nrAri deUnt^quf

^uaHum quArunt ex if/iyoliura, ? Z/C^w . , . oti ic, & muribn^ eti ?/i nm^ vun^juar/icor/^cdencium rchnquunty^uod aioravt .miferos Et\mkos ^isr M^hu^ r/dit.vios infalicf4 illiu^ ^ucrrois ucti damn^nt^s .* Qiioniam Chriftiani tn^iidiicaiu Deumqiiein adorant , fit anima me;^ cum Philorophi?. Qua

potesi, curnon py^

:ifr/ii pravAri

s.ic) j ::i'.Y€ ff[eprofnentut < , t:into (

4UY. iluhi i^liudfaceret DtACo tiii magnus^ rufui. Ap jc. 1 2 • /1 ^ires uMam cJiofuo Uaresi

Papales BuUa4 , multasaliasejufdemfurfurUqmfquilias^ credulis iSit qui 'JeJpi 'vf^lunt , non ftnereipublica detrimento ^ r/txgno pretio "vendunt* SiUi4 hic non agnofcit ctrcumforantos agyttxs , quorum metces funt xnv/ix ho^ r/nnum,hfoc.\ 8,13.

Scci ^CLufjitionc^ix opu^s efi^ uti confel^lo r/taximi crir/sinu bAbetur. To« lerabilior ( mCoficrtu lefuita in EnchM. ) eft eorum error , qnt

pro Deo colunt llatuam auream, aut argenteam, autalteriusmateriat U iraginem , auomodo gentilesDeos fuos venerabaatur vei panoum ra. biiiin in haitam elevatum^qnod atrratur de Lappis» vel viva animalia,ut quondam -/Egyptiii qiiam eorum qui fruftam panis colunt. Hic ccrte^ nifi or/mes ferifu4 ptrpetuo falUniur ^nift omniapindfiorMionufaUant^ nifi deni^uefides ipfade humanAChrifii nitura ft faffi , conftentcr/i haoe?/ius vcum, tAler/t idohlatria//sinter Pontificios rcpe/iri , qudU inorbe tararum , ruytqu^?/ii.ielvifa,'vel auditafuit.

Deiliififr/ioiirebu4 quxhahui dicenda, fi utrmJquet^buU cuflodibt44 libe^ vlu< offcroquami''^.'" ''^ r/ieafuaitt ^ nemo quifquam debet t/ii/ari. f^osut fuero^ i^petoiK. Domirj^hocquicquii eH offiai aqui bonique con^

ju:etU. ' ' i. /r^ux. 'venerorin ChriHo^ut 'veHrii ccnfitii^ pr^cffe & Ae- nediceYC , ad omncs poilutioncshujus Prdi/inciA.quantunt feri popit^

i r/^Jiio $oi(€nM. frantkera quar$. caUndas ^frHis^ cio 1 x xx v 1 •

Amplitudyii vcftras addidifnmus.

CVILIELMVS AMESIVS»

T O M V S

k

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

I TOMVS TERTIVS. LIBER PRIMVS,

HH| C A P V T

flB^ De natiira , dc detinitione ■ S A C R A M E N T 1.

Juae Bcllarm. ponit iii definitionc Sacramcnti , cx Catc- chiimo ConciliiTridentini, { SacYamentHm efl res ftnftbui fHLjefla\qua cx Dei tnfttUittone» fan^ttatts & jHlitts.t, cum ftgni^ ficandiit tum efficiends vim habet) illa omnia poirunt adnut-. ti , (i fano (cndi accipiantur : de quo poftca difpiiran- dum crit. Quia autcm carpit multa , quae a noftris Thcologijj adhibcri folcnt, ad naturam facramcnti ac-i curatiui) explicandam , de illis brcviter difpiciemus*

^sflio l.efide fenftbtlitdte figni. T H E S I S I.

BEUarm. Satis ffl ad SacYamenti natUYam» quatenus ftgnum fft fenfibiUf ut altquo fenfu perctpiatuY , fuffnt igttuY fi auYtbus pt YcipiatuY, quamvis non fenfu vtdendi , & tangendt. Protcif Aftutc hicBellarm. cavct fibi,& fuis,commen-< eitiis facramentis,P3enitcntiae, Matiimonii, & fimilibus^ Quae nulla habent figna \'i(ibiliaaut tradabilia , fed fru-- ftra. Nam I. Omnia facramciita vetcris teftamenti,cx vifibilibus figni^ conftabant. II. Si aurium perceptio fiifficeret,tum nulla difFerentia cflct intcr Euaugeliipras^ dicationem ( praefertim cum pcrfonaliter applicatur ) & facramenta. Chriftus,hac ratione,cum dixit paralytico, remiffa funttibifeccatatua Luc.5,30. adminiftrabat ipfi fa- cramentum. III. Omnes Scholafticiad facramenti exi-- ftcntiam requirunt elementum a verbo diftindum , ( iU lud ut mareriam , hoc ut formam ) fecundum illud Au- guftini ; rr^^J. 80 in loh. acccditverbum adelemcntum»& fit fa^ iramefitum. IV. lidem Scholaftici docirtt,ad fingularem, cruditionem & quandam etiam humiliationem hominis t pcrtincre, quod in facramentis ipfi per corporalia fubvc- \(j5!^*f nitur. rAom.3.ij.6l.4. 1. Bonavcnt.m^ d.i.q i. Docentcti- am confecrationcm m.aterias facramcnti cfljc neccflaiiam - fcd verba non folent confecrari. Concilium deniqucflo- t rcntinum decernit tanquam dogmaEccIefias , ommafacYa^ ntenta tYibus perfia^ vidchat rebus tanquam matcrui^ verhts tanquam

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

3fc B E L L A r. -'i 1 • • S . n ■

forma, & ftrfemmintflri einfercuth facrameutum, Manifeltedi^ ftingucns rem Sc mattriam a veibn.

Qiiaeftio 2. eft de inftitutione.

a. BelUi m. Satti eBad factamentHm , ft ctnflet Denm ie e» mandatum dedtjfe. Utet tnfacrn /ittris nen habeaturita exprefe. Non reqtttrttur mandatum Dei in divtnis Htcrts expreffum^ Ham fer acct^ dins ejt ad mandatum , five injiitutitntm dtvinam » qutdfit fcrtpta,

vel non fcripta. « /• • « n

Pnteli. I. Prcfpicit etiam fibimet, & luiSjBellarm. ut poflint fuacommentaEcclefiaEobtrudcrepro facramen- tis,fineulloteftimonio Scripturae,vel etiam inftitutione Chrifti. Sic Alexander Alenfis,^ 4 q 9.m:i. non erubefcit affirniare : Sacramcntum conf}rmati»nis in ConcHie Meldenft futfe tnftttutum : idcm fentirc videtur Bonaventura in^.d.j a.i. q. i. 1 1. Poftulat Bcllarm. illud fibi concedi,quod nemo fanus dabit,pofle nobis conftare dc mandatis Dei,certitudi- ne hdeidivinaeperalia media.Scriptura tacente. 1 1 1.Su- pra moduni & rationem omnem deprimitur Scriptura iacra , cum tam imperfeclia fit , ut ne facramenta quidem omnia cxprefle notet. IV. Quamvis mandatum divw num fua natura poflit cfCe , & fuerit aliquando non fcri-i ptum. Scripta tamen hiftoria Euangelii plenifllma 8c fcriptis ii^i omnthus quA Afoftolt prditcabant poputis ut iis necejf*m rta, vel uttlta. quae Bcllnrm. concedit, de verbo lib.4, cap. 1 1 . non cft credibile mandatum de facramcnto aliquo , ^ Chrifto datum fuifre,quod non eft fcriptum.

QuJ3eftio 3. De promifliane Sacramento annexa.

5 . Bellarm. rromtfticgratia qu.t fit effe^us facramenti , vd de tffcacia Satramentittnvcnitur in vcrbo Dei quantum ad omni.% faira-^ menta,fecundum Cathtltces.qui agnofcmntfrovcrbo Dei, etiam tradi^ titnes,fedprcmiJiiofr,ueJens , qua kfaeramcmetanquam figiUotbfi-m vnetur, nin eft n rejfaria, ncc m ommkus fatramentts invenithr.

Prcttft. I. Bellarm.hicplaacfatcturSacramcntaquae- dam Pontificiorum efle non fcripta , dum promiflioncm nuUam ad illapcrtinentcm inveniri pofle concedit , nifi in traditione non fcripta. 1 1. Male disjungit qu^ funt conjungcnda ,promilfionem dc efficacia Sacranienti , & promiflionem prascedentem a Sacramento obfignandam. Nam promiflio illapcrtinet ad inftitutionem , ut caufa cfficiens Sacramenti : & oblignatio ipla eft cfficacia pro- milfa. III. Promiflionem ctiam obfignjndam ,fua na- tuia antcccdcre Sacumcntuiw , cx co liqucr, quod fasdus

antecedir ,

Images reproducecJ by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVAxvS. 5 antccedit > cujus Saciamcntum ita cft lignum ut inde fsederii) nomen fortiatur, Gen,i7-

4. Bell.um. VcrbHm qucd cUvtnt cYLnatime anne[fitUY^& quafi veflituY fignotUt iniefiAX Sacr.imentum , nHy*quam efl fYcmijfcrtum >

! fid a/fcYtcrium, vel dipYecatoYtum.

Proteft. I. Fojdus cft verbum promillbrium , figno ve- ftitur in Sacramcntum ex ordinationc Dci. 1 1. Vcrbum aircrtorium adjungitiii ut fundamentum & ratio cffica- ci3c promi/Tionis in Sacramcnto obfignandae , non igitur cxcludit, icd inferc vcrbum promiiforium. Dcclaratur hoc manifcftc in vcrbis illis aflcrtorii^: Hic eft ftmguts meas, noziifuictis , qui fYomultis effunittUY in nmifltonem peceatorumm 111. Promilfio ab Apoftoli^ folcbat explicari , antc Sa- cramcnti admiffiftrationcm. AA. 2, 38,39. Baftt^^tuYH^ nufquifque veftrum, &c» vobti cnim facla eft prcmtjlio.

5. Bellarm. PYomiftto annexa ftino tn SacYamcnto non iebct effe temifio peccatoYum.

FTotcft. Dcbct efle promiflio faederisnovi : eY$ pYoptttus iquitatihus icYum^ Hebr.8,11. Bcllarm. SthocvcYum effet exdudcYet ettam EuchaYtftiam a Sa^ iYamentis pYopYie diclis : quia ncn eft inftttuta pYopYte ad Yemittenis feccata.

Ptoteft, Eftpropric inftituta ad fidcm alcndam dc rc^ miflionc pcccatorum. Matth. 26,28.

6. Bcilarm. PYomiftioh^c mn ell bcnevoUntia Dei. PYoteft. Quidaliud quam lummam bcnevolcntiam fo^ nt faedcris novipromiflioncs?

Bellarm,2.r/^^w SacYamentum ejf^^ f^ryjH^n Yci pY.itcYitXyfcupo^ iius AteYn^.

Ptoteft. Rei praeterita?,prxrencis,vSc futuras fignumefle Sacramentum , Scholafticiipli docent. r*d>»^. q.6o. a.^» 1 1. Rcs a2tcrna,id cft,diIcdio Dci flgnificatur,cum cffc- tla ejus , juftiiicatio ^ fanftiticatio ligniticaatur.

Bcllarm.3. Hac rattone ^ftpe comingeYet Deum falfo tefttj: ' . » nequepoffetquifquama/ium fmepsccato bapti^aYC. Dcusentm mbam fttfmo non ele(fi, tcftificaYetUY fe diJtgeYe et^mt quem non dili^tt & r^-* mete bapti:^t quiy a!ium»quem non novii e[fe eleilum.

PYoteH. I. Sacramenta non funt completa .5^: adualia teftmionia falutiferas dilcdionis Dei,nifi iis,i quibas rite rccipiuntur. II. Miniftri tcnentur quofvis hdem rite profitcntes,proe!edis haberc. Non adminiftrnnt Sacra- mcnta , fecundum privatam fuam fcientiam , fed fccun- dum Dei mandatum. III. Refpcdu eorum qui non credunr,teftimoniuin Sacramcnti quoad gratiam falvili- cam, cft tantumconditionc^ylcrf^w.

QuaeftiQ

Imoges reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

OuscftioA & praclpua eft.an Sacramentapromimonem gratiae obfignent mftai CgiUi. Bellarm. ncgat ; nos af- tirmamus.

Ariumtnt» BeUarmni. 7. Bellarm. Si Satrtimtntii confirmartnt premifienes Dei inflar filtUt. tjftnt ntu,r* , & ejficacicra, ad fiiem ferfi**iUndAm , iMm ftnt tpfa Det verha . hocautem falfum eH. erg:

Prctejl. I. Senhbiliafignneircaliquomodonobis notio- ra nudo vcrbo.concedit Bellarm. ipfc paulo poft: Cathchct dtcunt.Deum voluiffe daregr^tiam fuam,ferftgnafenfibtha, ut ptr ea, inftrueret homint$,& ieiuceret ad tnteUtgeniaJptrttualta.lUudCCi:' tequoddeducit ad intelligendum aliud , deb£t aliquo modocircmagis intelligibile. II. Quodnoneft firmius in fefc potcftcire firmius & efficacius refpeau noftri. PromiinoDeicft aeque fiima,ac ejus juramentum. Deus tamen volcm.ex alundanti, hxredthu! promtJStouti, eftendere tmmuta.* btlttatt m ctHftlii ftti fidejtifltt jurc;urando. Heb.6, 1 7.

Bellarm.a. Nthil fitnt poieiJ majm aut efficacius Detverbo, Proteft,!. Pontificiitamen docent,VerbumDeipcndere ab Ecclefiae auftoritate,f««/rti nos, 1 1. Non debent hic m- ter fc comparari vcrbum,Pc Sacramentum ut realiter 4 verbo diftindum, fed vcrbum nudum,i^ verbum Sacra- mentoveftitum : hocautem majus & efficacms dici po- tcft,quoadnos : quia plenius vel pluribus fenlibus te- ftatur, & magtsaccommodaturadanimosnoftros afli- ciendos.

Bellarm 3. SacramentaCuntnuws ,^rnutafign*.

rmcyZ.Sacramcnta vei bo vegctata,funt imagincs viv«, & clarc lo(ihcntcs. Scd hic mira pcrverlitas Pontifacio- rum eftobfcrvanda : cum deimagmibuslegcDeiproni- bitisquxritur,tum non dubitant affirmarcw;/»»^ tnterium iocerepiaMram.quAm Scrifturam, BcUarm. deima^Jib ^ycap. lO. & tamcnSacramcntaiis funt muia quia fcil. ociilati & auriti funt nimisin imaginibus.fed in Sacramcntis a Deo inftitutis, plane caeci, & furdi.

BeUarm 4. Nequetx Sacramtnttidifor>iU',,qu.iftiH Dctpromif- ficnes neque magis credtmui Sncramentis qtiam promtponibus.

Pretefi. I. Ex Sacramentis proficimus m cognitione promi]rionumDei,quaB& qualesfunt. 1 1. Quamvis non magis cred^mus Sacramentis, quam piominiombus,ma- gis taniencrcdimuspromifllonibus piopter Sacramenta: quia Sacramentispromifriones ('quoad nos) ur magiscrc- dibiles rcpraefentantur : magis cnim jaobi dcclarant vo- luntaicui Dci eHc ut crcdamus.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVTATVS. ^

Bell^irm.^. SacYamcma fimfltcttcY fende^jtex zerc^ ^iProuil. Pendent ex vcrbo aiMoluce inftituentc: confir- mt t;5mcn vcrbum mihi pcr hdcm applicatt m. 8- Bcll:n m. In ScYiptuYafannis ; nufciHamdicmtuY SacYamcHm tefttmvnia pfomiftionum,

PYnteil^ 1. Vbiquc dicuntur faedusDc! , quia funt figna ?deris,fardu>autcm cft promifTio. II. Vbicunquedi- (Suntur efticercillaquxin Koederc promittuntur,ibi quo-^ |d rcnfum dicuntur promiinoncs nobis ut teftimonia confirmarc.

Bcllarm. Qftis feYret etim, qui itn Jif-yrt hatti^-^n Yr-r^:, y ,x , ,^ ti?, dat teftimonmm dixuiA volunt,:

PYoten Omncs illiqui SciJ^^Ljia:ii liitclljgunt , iSc fe- runt,ferrent eum,quiita diccret; baptifmub regc^p-' \ij clt, dat teftimonium regenerationi:^ ^ Deo prom i

p.Bellarm. Sifelum cfftnt SacYamcnta teflimontapYomtpioius & gratts»vel fupcYvacanea^vel ceYtc parum nec ffaYi.x efftnt. Nam habe^m tnus atia 'teftimoni^Jcrige cjfcaaoYa, ut opcYa bcna

Protefl. I. Teftimonia minus cfficacia , pofTunt c/Te no- bis valdc neceiraria. II. Bona opera non (unt teftimo- .nia,ex inftitutionc divina, fcd cx natura fua. III. Noa Ifunt opera noftra f proprie loquendo) teftimonia Dci, fed inoftr;i,>?;«/f//AwmriTf/? fait Bellarm.cap.i 7. j /«ff^ * v>?i

fX>£'/ > & tLftimcntum confctcntia noRYa : lic intcrtc: .n

[Dei & operum noftrorum , multo major eft ditterentia. IV. Operabona non funt cfficaciora tcftimoni.? quam ^funt Sacramcnta veris fidclibus efficncirer i!la paitici- >antibus.

Bcllarm. ^JuItt tmpn taptt-^aHtUY Jicto corde , V EuchaYifitam fumunt.

, PYoteFl.Qui intus efficaciter baprizantur,aut prifcuntur^ foli teftimonium habent h Deo : Rom.2. ult.

10. Bellarm. Si SacYamenta Jolum cff n: i^^-.monia pYomtfiicm l>w, fYuftra bapti^^^arentuY infantes .

pYoicit, l. Refpondct Bonaventuia in^. d.i.q.2. Sim luplicem habet (o>f paYaiionem & ad tUud qttod ft^nifi^at»& ad id ftiatuY » fYima est tffenttali^. &habet tpfamfcmpeY inaclu: naam auiem h,\h€t in hahitu : & a pfima dtctiUY ft^nmm» non a /e- ix Stcut ctiam pAYvtdo ftiff cit fides altcna, ita ruffctt^qucd figni-m iHYtpfi paYvulcy tn alio: unde quamvisnon figntficet ip i infcfe , fi^ "icattamtn tnalio. II. Non fruftra lavabatur Petrus, n Dominus ipli dicebat, quod tgo facioju nefcts nunc.ccgno'^ j. autempofiea. Ioh.15,7.

11. Bellarm. Si Sacramenta effent teftimonta gratix qua in t -^yftct^UYi tonfiYtfit ftttfHi , fApcnHmcro falfa effm > nimiYum tn hj^ : rttts.

L 1 JProun.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

C BELLARMlN vS

Pme£f.Non fiintteftimonia completa& abroluta, ::i

credentibus. / r

Bcllarm.2. Qtfi ncncreditverto m^nijtrtbaptti;antis ^ [ex L thcri fententta) fant Deum mendscem , at fi tUa verba tntelitgerentt cum condttioneji alttercrcdat.non tffent falfa.necfitret Deui menda.

rroteft. I.Eademeftfentcntialohannis, lIoh.5,lc II. Camconditione tamen intelliguntur , refpedu e rum qui noncredunt;& illidicuntur Deum tacere mcn d^ccmyexnaturafafttAit Cajetanus obfervat^quia non cre dunt efficaciter illud verum efie , quod cum condition - affirmatur.

Bellarm.2. Luthtranivolunt,hominem crediredebcre abfQlutej iuflum effe.

PYotefi. Non nifi mediante fide in Chnftum , qua fiun jufti vel confequenter ad illam.

Argumenta noflra^

12. Pr«:..7,Rom.4,li.CircumciCoexpreffedicitur fi jii^wm juftitiasfidei recep^-ag.

Bellarm. I . Qu^ dafola ctrcumcifione dicuntnr^ uon pojfunt tral fccle ad omnta Sacramenta.

Protefi. I. QuaecunquedeCircumcifionc dicuntur,a, fpeftantadnaturamejusSacramentalem , quam habet ii _j communi cum rcliquis Sacramentis , illa rede ^PP^^^^^fe tur ad omniaSacramenta : fed ratio fignandif fepofit<B tcrpedu futuri,praeteriti,& fimilibus modis)in Circunr ^ cifionc eft talis , Notandum eB [AitBowzv. in^.. d. I.q.2. quod Sacramentalis medichia de fua integritate habet figntficationem

haic communii eit & ejfcnitalts omntbus Saaamentis. 1 1. Quam visomniaquas deCircumcifione dicuntur, non polfin trahi rede ad omnia Sacramenta ; quidquid tamen perfe ^lionis fuit in Circumcifione id reperitur etiam m Ba ptifmo : fed perfedio figni eft obfignare inftar figilli.

Bellarm.2. Nnlla fit meutiofromifitonts , aut faili :ftd Ctrcumi^ clfiovocatur fi^tHuw juftttiA fidei » vel quiaclaudebat juftittamfu ti' tempcre patefacicnJam-.vel quta datafuit Abrahamoin fignum & te fitmoniuyn juftiti^^ quam fibtacqtitfitrat perfidem.

Frotefi. I. Miferum eftillud eftugium : nuUamfini men^ ficn^m pYofmtfttonts autfoedcYts. Nam (ut Cajetanns in ifta ver hAohiciXTLl) acceptt hoc Apoftolus ex Gtn.iy .ubiclare dicitur^ t erit infignumpatli. & Apoftolus ipfe ftatim fubjungii, pa-|q icrnitatem Abrahami fuiffe aliquo modo obfignatam : uI\k effet pattr omnitim credenttum. Dcus autem in eo foedus coUo-il; ca vit. G e n . 1 7 1 4^ eccefadus meum tecum , quod pater futurus fis muii ttiudtnv gtntium. 1 1. Abfurde disjungii Bellarm. juftitiaii, fidci,&' picmillionem ; quse ab Apoftglo aidifiiime con '

junguntu

.. . ^4,

i

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Imoges reproduced by courtesy of Koninklijke Biblio»heek, Den Haag.

224 E 3

tumfiUi. III. Claiidere & occultarejuftitiam,nonper-. tinet ad f<xderis benedidionem. IV. Vltimum illud fquod data fuit Ciicumcifio in fignum , vel teftimoniura juftitiae , per lidem acquilitae ; illudipfum eft quodnos volumus.

Beilaim.5. Ftiithoe pivilcgtHm f^liui Abralu , (t non ptcst PtxHsfirri adAliob.

Prctcsl. Hocdiicctc adv eiiatur verbis illisDei. hoc eSl *fmdusmeum,mterme &vos^&fementf4i4m piite. Gen.17,10,1 !• Hocetiam juftitiam ipfam fidci foh Abrahamo obfigna- tam fuilfo fingit,& fic evertit argumentum Apoftolicum ab Abrahamo adalios dedudlum.

Bellarm. Omnesarcumcifimn fHntpatres omnium fidclium. Protcft. Omnesfideles circumcifi poft Abrahamum fi- gnaculum juftitias fidciaccipiunt,ut filii Abrahae,non,ut patres. paternitas fuit privilegium Abrahae,fcd non obfi-^ gnatiojuftitiae fid«i.

Bellarm. PmIus diftinguit fignum k fignAculo, ut indicaret Ctrm eumctficnem femper & omnibus cjfe fio^num quodiam : non lamen om^ mhm»fed foli Abrah.i, figtllumjuftittdt.

Protefl. Non diftinguit Paulus firnum h figillo , fed gc-* neralioremillam vocem,per iftan) •pecialioremexplanat. fic Cajctanus ; per hoc quoi accepit in fi:^':um^ accepit in Jfignacu^ lum^ chnrafterem, feu imprcjfan notam.

Bellarm. ScripturanufquamvocatCir nifionem ftgtUum ^ niji wc loco , ubi agttur de Abrafjamo : qt4oi es^ '^mcntum mantfeslum fclt Abrahamofutffe Ctrcumcifionem figtHuin

Proteft. SiiniU modo potuiflent lucl Apoftolo rcfponi» rarc: Scriptura nufquam dicit fidcm fuifle imputatam ad itiam,nifi uno in loco,ubiagitur de Abrahamo; quod argumentum manifeftum,foIi Abrahamo fuiffe fideni iputatam ad juftitiam , fed Apoftolus rcfpondct, vcrf. 3 , ncn fcripium efi propter eum folum. li.Proteft.lvi^yik, Circumcifio dicunturfignafoederum Gen.9 & 17.

Bellarm. Ssgnafueruntcommemorativa,nonionfirmativA: Ai ^moriam juvandam» non ad fidem confirmandam. JProtcfi. Non fucrunt tantum commcmorativa : tum iim nihil praefcns,aut futurum fpedalfent: quod cft ma- nifefto falfum. II. Quatcnus ngnumfacrum comme- inorat pragtcritum, & indc praefens aut futurum infcrt , "dem etiam confirmat : Cc Bonavcntura in 4.^.1.9.2. m^ tus fidci excitaturpcr exhtbitioner' . «r requirat ftgnatum.

i^.Protefl. Interhomiiu jque id ufitatum eft , ut pafta fanciantur figno cxtcrno.

Li 2 BcIIarnn

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

8

BELT.ARMrNVS EelUrm. Hocft s cjuinhomifie^pcjfint fAUere. aut •hlivifd yfi Dium non poJfe faUeYC, am obUvifct^ f mt(itr,u futnns.

Pnufl I. Nosnonadeoccrtifumusdeperfectionibus Dei, quarenus pertinent nd confolationem noftram, quir opus habeamub,fuJ>mdeticricertiores. II. Non caret (zi Cajet. inGen.l^/; quo l primum efpndi myfterio ptnnftumit feendfritfu.i cnra ufquead hoc , quod ad fimilttudtnem pactfccfitt$ ho ntini^,ft nefftrit rAm^hominctu etiam tanquam cxcontra^lu oHt^^attm exhthuertt fe homim. Huc ufque tamen defcendiire Deum ^ qui Sclipturam legit, nifi vel infidelis^vel caecus, vel im^l pudens admodum fit, non negibit.

i^. Frot^ft. In Baptifmo, non ablutio externa,fed co rcientiae bonac ftipulatio no^ falvos facit. Haec autem fti-» pulatio eft tdf^ilicatio : quae fluit ex tcftilicatione Dei in Sacramento Baptifmi.

Bellam.I. Voeat Petru^ ablutionem internam , interro^attonem ^ ftu refporrftcnem bona confciemt.t in Deum.quia ex tlia munditta oritut fax & quies confcimttA : & re/ponfio bons confcientis, & etiam tntef-^ \ fogatto apud Veum, qtita audct cum fiducta Deum accedere.

Proten. Verehsec dicuntur omnia :> fed argumentu tamen manet lirmnm, quia teftimonium confcientiae v ^ fpiritus noftri,fluit ex teftimonio Spiritus Dei. Rom. 8yt6. Si igitur teftimonium fpiritus noftri fit eficftumj Baptifmi , fequitur Splritum Dei , in Baptifmo, teftimo^^ Jiium nobis pr^berc,

Cap. II. De Caufis Sacrarrjeftti.

T H E S I S

I.

BEllarm. Deintrinfeascaufis ffrima qudftio ef}, an SacYamc tum conftet ex rebus ut matertai & Virbis utforma. Protefi. 1. Vere quider» hoc poteft affirmari , quatenuj Sacramcnti celebratio , eft adus ecclefiafticus & exterJ nus,fcd quoad integram naturam Sacramenti, qua eft idl quod eft & aglt id ad quod inftituitur , forma potius cf imio illa relativa, quae intcr fignum & rem fignificataml intercedit : acproinde verba pertinent ad caufam effi-*| cientem , potius qviKm ad formam ; aut formam tantumj iignificant , & declarant. II. Non res & verba qualia- cunque,fed quae ^ Deo in iftum finem ordinantur, caufa vim habent in Sacramento. fic Durandus in 4. d. r. q. 3, firinctpa/is caufa» quare Sacramenta confiftunt in his vel tUis^eii infti tutio divina.

^•Bellarm. Sacramentavetm^ le^is frotabiU eff^nonhabuifj^ tei <Jr verbajfed fola$ ref.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

ENERVATVS. ^

..^ Tr^efi. Non eft hoc probabile dc Saciatnentis ordina-.

?is : quiain ipfa inftitutione tam Circumcifioni^ , quam afcatis, verba, natuiam eorum cxplicanria, fuerunt ex^' prelfa. Sic ipfe Bellarm. c.io.in rinc: non ue^Amus cum fignit \^dit PAtYibm tOYum vtm expHcutffe , neque concipi poteft Sa^ ■^amentum, (ine verbo, vel cxpreiro, vel intelledo

3. Bellarm. Jn Sacramentts ommbHs nQVAlegisanventHntur rcss mt materid ; ^ verba^ ut forma.

Pr$tefi, Matrimonium igitur, & Poenitentia, non funt

Sacramenta novse legis , aut teftamenti , quia f tefte Du- randoin 4, d.i. q.3.; non conftant omninocx rebus Sc 'crbis, ne dum ex iis, qua: a Deo in talcm linem fuerunc

inftituta.

4. Bellarm. Vt Sacramenta confiare dicantur rsbm & verbis.non efl necejfe.ut res nonfint verba,& verba non fint res^fedfat efl, fi ali^

j qutdftingatur vice rei^ altni vice verbi.

Pr(?r^/f Noneftigitur neceire fccundum logicam EcU larm J ut materia non (it forma , & forma non fit mate-. ria : non cft necefTc , ut clemcntum & verbum in S.icra-. mentoconjungenda,fintanteaduo ; nequeeft neceffe ut clcmentum habcat iignificandi modum alium praetcr iU l^p • I? lum qui eft in verbo, & recipitur per aurem. Sed hujuf- inodi paradoxa, eofolonomineaPontificiis admittun-. tur, ut aliquo modo fibimet conftare videantur , quanda lcommentitia illa Sacramenta tuentur , quorum rcs Vcrba, nonpoffuntcx Scripturis, velprobabili aliqua fi-^ wione demonftrarc.

5 . Bellarm. N^n eft neccjfe , ut in omni Sacntmento res & verbatg ita conjunganiur, utpartes ejftntiales ejufdem rci.

Pvotefi. xMonftrum hoc eft lo^icse, & fanae rationis, re« & vcrba , unum conftitucre efteftum , vel compofitum , tanqaam caufas intrinfecas, materiam & formam, & ta-i ^nien nunquam conjungi, Seddebet hoc dari tranfub-« • litantiationi , qua eflicitur , ut res Euchariftias five fit pa-i i liis,& vinum,five illud fit, in quod panis & vinum, con-« Vertuntur, non poilit fimul exifterc cum vcrbis conver-* tcntibus,quae finem imponunt pani & vino, tSc finiuntur ipfa, cum lUud in quod convertuntur, primo incipit efi"e. Scotus tamen in ^.d.S.q.i. hacipfa ratione,ne«;at uUa ver^ ha efftformam EmhartftU , aut de ejfcntiaejus , cui aliam ratio^ nem 't : <{in:{t\xv\cEuchariftianQn poffct effe Sacramen^

tum pti n . , fedtranfiens cumvcrbts,

Quseftioi. Qupdfit vcrbum , quodcum clemento con-^ jundum Sacramentum facit.

6. Bellarm» CathoUciomnes docent»verbum Sacramentisejfe pauca

L 1 3 ^u^idam

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

YO BELlARMINVS

qu^dam vcfba.a DioftAfcYipa , qHAfufer mAteriam a frjmiftro pro^ nuntiandA fmt.

Protefl. Veri Catholici tam veteres , quam recentiores , docent, vcrbum Sacramenti, eiVe verba mftitutionis , Uc ad elementum applicata , ut cum honore Dei, &: iedifica- tione fidellum poiFit ab ufu communi , ad facrum tr^nl-. i ferri. negant autem haec verba efle^ftriftis formulis , a Deo frAfcriptA : negant eadem necefTano efTe pauca negant deniquc alia ratione neceifario/i^^^r m^^eriwj cflc iUapro- nuntianda , quam ut de materia , crgaDcum, &c crgaE cleCam, ufurpentur.

7 . Bellarm. Non fotum in Baptifno , fed ctiam m cetens SacYA^ mcntis» requtruntHY veYba , in tpCa celebratione myftcYii.

PYoteii. Procul omnidubio: fed verba mfufurrata, ?n fecreto milf^, non funt talia vcrba , qualia requirunti ncquecertsequsedam formulas verborum necefTario re- quiruntur ad eflcntiam ullius Sacramenti. Matrimonium etiam, quod Pontiftcii annumerant Sacramentis , abfque Sacramentalibus verbis poflc celebrari,Scholaftici omncs concedunt.

S.Bellarm. Non requiYituY veYbum concionale ai ejfentiam hIHhs

SacYamenti. r j /r

PYoteH. Concio quidem noii requiritur, nifi ad benc eiie

Sacramenti : fed verbum aliquod concionale , id cft in-

ftrudionis^de natura Sacramenti requiritur ad efl^entiara

cjus rite celebrandam : quia flgnificatio Sacramcnti non

poteft celebrari, flne hujufmodi vcrbo.

9.Bellarm. RequirstuY ad ejfcntiam SacYamenti.ccYta f^Yma vtr-m

loYum.qu.^ noH tam tnjlruat ctYcumftantii.quam confecYet,& faniltfi^

€ct elcmentum.

Protefi. 1. Inftruerccircumftantcs , & confccrareclc- mentum,non debent inter fc opponi : quaper inftrudio- nem circumftantium , dc elcmenti dcftinatione ad ufuni facrum, elementum ipfum ex parte faltcm , confecratur. 1 1. Tam &c quamnon habcntlocum, ubi nuUo modo in-^ ftruuntur circumftantes.

Bellarm.2. Verbaa Dominopr^fcripta inBaptifmo ^nonhabent formam inflru^lionii, fed invocattonts, & bcntdiiHonis.

Proteil. I. Verba certa fuilfc ^Domino abfolute prag-« fcripta,inBaptifmo,non apparet, hocBellarm. ipfe pro- bat, cap. hoc 19. Jtion ait Dominus , dicite : Bapti%o te in nomtfte Patris,&c. nequedixii Dominus^ dicite in nomine Patrts^ &c. fidfo^ ium ait : Baptfj^antes eos in nmine PatrtSt&c. qua vcrba non cogunt utdtcamus in nomtne Patri$,&c. QLiamvis igitur ifta vcrba lint maximc accommodata, & tam fua majeftatc, quam ufu, cvaferint quafl ncceflaria fl tamen idcm ^enfus pluribus

verbis

I -'1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

ENERVATVS. 11

Mrbis explicaretur , non mutaretur idcirco efTcntia Ba^ ifmi. Certe in formulaGrsecorumfJS^i/^r/^^rwr/irt/ns CAri«* f, tn nomtne Patris , & Sftritm fanm ) elfentia Baptifmi non Tiutatur, Giasci enim pro baptizatis habentur* Alexan- ler etiam Alenfis.p.4 -j.S. m ^.4 3. cumaliis SchoUflicis» defendlt , fenftbiUm formam a Chriflo conflitutam , fmffc po-lt-a ab Apoflolis mtitatcim^ eaicm tnteUt^ibtli forma manente. 1 I. Vcrba hujus formulse continent in fefe fummam illius mftru- ftionis, quae antecedere debet : docetet & bafti\Ate.

Bellarm. 3 . - c dicanttiY in myfterio Ei$ch.xrtflt.i.ab Apo^

ftolodtcuntur verb*i ttont^. i Cor lo. C*iiix bencdtfltonti.

Proteft. Illa autem verba nonfunt illa quae Pontificii volunt folaeiTeconfecratoriaEuchariftia^ : hoc eBcerpt^i meum : fed antecedens oratio. Bcnedixit^ac ftegtt^& dtxit.acci^ pite»manducate,hocmeum eft corpui. cap.ll. unde efficaciHimc probatur, verba illa quae in Sacramento funt confecrato- ria, non efrepauculaquaBdampraBfcriprn , fedprcecipue Verba orationis, quae non funt fcripta.

Bellarm*4. Nomen, tnvcrbis Sacramentorum , tnvocattcnem /1- inificat.

Protesl. Efto : fed tota invocatio non eft praefcripta.

10. Bellarm. Nonfolum re$,ftd etiam verba» tn Sacramcnttsn^^m le^is^ k Deo determinata funt ut non liceat quidquam immutare. Proteil. Si per verba, non literag & fy llabse, fed fcnten-

tia fubjeda intelligatur, & mutatio intelligatur fubftan- tialis,concedimushoctotum. APontihcns autemper- niciof2emutationesfiunt,& tierijubentur , ficut omne> norunt. Sunt ex eorum Magiftris , qui dicunt Baptifmi formulam pofle confiftere talem : egoB.tptixote innomtnf Patris»& Ftlti,& Spirtttisfancl:.& Beatd Mari.i, B-att Pctr: : li additio fiat fola devotione. Alexand. Alenlis 4. j^i- m 3. a-2. fi*

De caufa efliciente minifteriali , quap.ftio eft , an intentia miniftri lit ncceflaria ad Sacramcnti perfcdionem.

11. Bellarm. Requiriturintentiovel alit$alis,vel virtualis^ fa^ tienlt, quodfftitt EccUfla, velvera, vel falfa qnamvcram putat , td iH, opcrts facri, feu cdremonia qitam ChrtHsiS tnfttttiit.

ProteH. Requiritur quidcm externa exprellio^per verba & fada confentanca , intentionis adminiftrandi Sacia- mentum : fcd non requiritur ad efrcntiam Sacramenti, intentio talis intcrna, vcl mentalis.

Argumenta Bellarmini.

12. Bellarmt Vtrb^t poffunt haberevarias ftgnifictttiones : aliquii

L l 4 tgttur

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninkli|ke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

j2 BBLLARMINVS

igttuY nquiYttUY adveram ftiuificaihnem determi.iamU^n : fedniUl

fngt pote^l quo deierminetur^ ntj^intentto mtntftri.

ProteHl. Non opiiseft fictione;Chrillus ip/c uciennina- navit iTiyfteiium totum. Non folemub inquircre in pras- conis intentidncm , quam aliquid denunciat altcriu^ juf- fu : Tatis eft intelligere intentionem audoris jubentis!

I 3 . B ella i m . Mintflri Sacramcntorum , funt tnflrumtnta Dei , fei inflrumenta animata s & ratioHe uttntia / ut cumRex conslituit J^tafides &judices fnurhhus f qmnomtne ftiojus dicant : tntaltlns autem requtriturvoluntas & inu ntiotxerctnit aclicn^s. non entm vc^ re eft abfcltitus, quem judcxabfolvit fine tnttntione^ Itat exterm vi^ deatuY abfolutm.

Frtteil. I. Eademplane ratione , Euangclii pr^edicntio , ceflaret efle tali^,fi mcentio mcntali^ toUcretur, quanivis casteraomniaadcHcnt. II. Hac ctiam rationc,necefia eflet in miniftro non tantum intenrio opcris,fed ctiam ii- nis : qu.od tamcnBcllarm. cum maximapai te Scholafti- corum,negat. III. Ratio fallacia^ in eo latct, quod Re- ges dominiumaliquod in fuos prasfldes , & judices co:i- ferunt, circa adiones ab ipfls exercendas : rednunill.i funt meri dirpcnfatorcs , earum rcrum , quarum donu^ nium totum in Chrifto folo manct.

I^.Bellarm. VerbaprafltcanonftinteffcAcia^nifi dicantur ab itj qui habtt potcslatem & voluntatem facicndt quod vcrba figntficanu fcd verba Sacramcntorum funt verba prafltca.

rrotefl. Sunt vcrba praftica Chrifti , 8c cfficacia coruin pendet cx cjus potcftato, non ex intentione miniftri,

Bellarm. I . Probabile efi, in ipfo etiam miniftro cjfe virtutem ope^ riiivams ifficicnter,& inftrtkmintaltttr • ut efi in Sacramento : tta ut virttis opLrutivavcrborHm Sacrarnentaliitm dcpendeat aminiftro^ & tunc fo!um virtutem habeant tUa verba , di^m conjunguntur cum vir^ tttte qujt eil in miniffro,

Prcteft. Non cft hxc fcntcntia probabilis, quia voluntas impura,&; irregenita, habcret faepe virtutem opcrativam gratias.

Bcllarm.2. Sacramentalta verta faltem non moventur a Deo.Ht tnflrHmenta^ nifi quando pronunctantur ah eo cui ipfe commifit.

Pro/eif. Nihilo magis hac ratione pendent ab intentio-* nc miniftri, quam edidum ab intentionc prseconis.

15. Bellarm. Mutta abfurda excontrartafcntentiafequercntur^ qut lavaret a/ijuem in balneo fanttaiii catiffi , Deum tnvocans verbis Baptifmis eum Bapti\aret : ad Uflionem tHorum vtrborum, in menfa^ hoc esl ccrpus meums iotus pants menfa efftt confecratus^ &Cm

Protefi. Nullo modo fcquuntur : quiacxterna intentio opcrii> requiritur Sacramentalis,quamvis non intcrna in- tcntio miniftii opcrantis»

rrotcfl^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T \ S. I?

froun. Verbum Dei>nunquam requirit talem internam miftrl intentioncm, ad luum efieftum produceadura ^ ijo nec Sacramentum.

Bellarm. I . Vcrbum qtiUem quacunque intentionepoUtum^ pom fxcitcire fidem , non tamen potefi habire ffeclum SacramentaUm * Itfcnmims efl ^ quia ad excitandam fidem mn reqftirttur uUa ef^ ^tidyfujjicttfigntficatio Protefl. I. Signiiicatioipfanonminus determmaridc-^ ^ in verbo,quam ni Sacramento. led ex hac determina-. ic , Bellarm.anceaprobavitneccilitatem intentionis. Eilicientiapotentisbrachii Dei , requiritur ad fidem ^erbum ingenerandam & cxcitandam. Rom. I,i6^ Excitare ck: confirmare fidem efle cfieitum Sacra-t jntale, probavimus antca, 6c pollea fumub probaturi. Bellarm.2. Verbacondonaliai ftintverba Jpeculativa :fed verbx ^^cramcntalta, funt vtrba praclica.

Protesi. I. Verba concionum fuftt fpeculativa tantunt philtis Q^cyi^c^MO^Iac* 1,22. II. Pradica cfficacu , m verbi, quam Sacramentorum , ab uno 3c eodem Spi- Uu,& voluntatepcndct,non miiMftii.^?'^ auctoiis pnn- palis.

17. Protcfi. Siabintentioneminiltn, pcndei et einc.uia acramcnti, peiiret certitudo, quam fidclibdebct habere e eftedu Sacramcnti, & coniolatio fpiritualib , quia nz^ iopotefteflecertusdealtcrius intcntione.

Bellarm.i. l^c^ ' ■ lomo inhoc munioquArere ceYtitudtn:tn : fua fatute^ vcljti. : tvfMUm , qmli^ csJ certitudo fidti

Vlfi.t . ^ j

PYotcfi. I.Qiiid igitui L'oi \ o.a::. iii i v oa rctri,y7«if/tf ^efltontm & vocattomm vefirum firmam cfficere. 2Pct. 1,10? .1. Nonaglturhicdcccrtitudinc hujus aut illiu^ hu- lus,feddccertitudincipfiusSaciamQnti,&aIicuju^fru^

his indepercipiendi.

Bellarm.2. Certittido humana &moralis quA fufpcH ut hom$ ^ui.fcat, habeturexeo, quodnullafitcaufadubitand^de intcnttone

ntntilrt. . .

Py«/f/?.I. Certitudohumana& moralis, variosadmit-^ it giadus, quaelibct praefumtio non fufficit ad confcien- iise pacem, in quseftione de medio neccfrario ad falutcm. [I. Sunt gravcscaufse dubitandi, quia multi cxiis qui Baptilmumadminiftrant ,func hommcs vani, &plaac ncquam.

Bc llarm. 3 . Lutherant qui SAptixantur ad huc iufantes. nifi cre^ iant parenttbus vel amicts^ quia tamcn dectpere poffunt.

Proiff^. Difpar cftratio: nam dc fado aliquo extcrno, talis certitudo potcft habeii ex teftimonu^ humanis

Ll 5

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BELLARMINVS

( 11911 1 BcUarm. ipfc docct dc Conal z^cap.^.) utevidefftunam tHrr^U altquotnodocompAraYtpofiit f quianihsl dubitationti tn ani>rts HoflrtiYeltnquit : fed de interna altcrius intcntione , tal

piobationcs non habemiis.

C A P. III. De Ejfe^u Saeramentorum.

Qu^aeftio I. Eft , an Sacramenta novae legis fint vcrse cau^ iae juftilicationis, ex opere opcrato*

T H E S I S I.

BEllarm. QHAYituYan SacYamenra ftnt veYA & prcpridcaufdinm ftrumentales juftificattcnts ; five hocfaciant phyftce , fivemcrali^ ter ; ftve peY qualttatem inhAYentem ,feve peYfolam Dci mottcnem^ & anfola aUio tUa exteYna» quA SacYamentum dicitur &vocatuY opus 0- feYatum, aflive ^proxtme ^ velimmediate « & inflrumentaltter efjidat grattam jufltficattonts » ex vi tpfius afiicnis Sacramentalis » a Deo ai hoc inflitutAinon ex merttoagentis^ vel fufcipientis. hoc affrmant omm ncs CatholicL

Protesl. I. Caute magis, quam talem difputatorem de-* cct, declinat hic Bellarm. controverfias fcholafticas om-* ncs demodo (ut loquuntur) caufalitatis quae tribuitur S*- cramcntis. utrum fit phyfica > vel moralts : utYtsm fit inveYbo , vH $n elemcnto^vel in ailuexercito^velin omnibus conjunflim : utrum ef- fe(iumproducAnt»inutt:motnflanti effe Sacramenti , vel in piimo in^ ftantiejusnon ejfe : fic tamen fine iftis vixconftitui poteft caufa, nedumaccurate traftari. Obfervat hoc Mclchior Canus dc Sacr.part.4. & eonominereftemonet, ^//^w^?» hanc quAflionem effe definttione Concilti , dignatn fanfloYum ommum autlorttate^dignamtandemfidc noftYa^&facYaYum teHimcnits liteYa^ rum. II. Itat.imeneas dcclinat, ut fatis indicet,fe craf- iioribub Scholafticorumfavere , qui Sacramenta volunt eflc ph vficas gratiae caufas. fropYie^ pYoxime, & immediate, cf- licere ( quod Bellarm. tribuit Sacramentis ) non conve- nit caufae moraliter agenti. Hoc ctiam aperte profitetur, cap.ii. Vbi Scholafticc explicat fuam fententiam in fine hujus controverliae quodinprincipionoluit facere , ut liberius luderet ambiguis formulis concludedi. 1 1 1. Ab- l^urde,opponit operioperato , meritum agentis vel fufcf- picntis , quafi tertium non daretur : cum tamen Schoi ftici fint, qui excludunt meritum, & non excludunt ra-.. mcn difpolitiores abefiicientia Sacramcnti. ficAIexan*' der Alen(is,p 4 ^.^.m.g./!.^ /^3. Sacramentadtfponunthominem^ & aptioYemYeddunt adgYatiafufceptioncm. nnde funt caufs gratia m r^onquantumadeffefedquantumadtneffe , modoconvenientiori ^ftve conformim. IV. Falfo afiingitur hKC fentcntia omnibus

Catho-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATTTS.

IathoIicis,quainyis PontiHcii intelligantur. Bonaven- ara in 4. i. i.^ 4. contra teflatur. Esl ( inquic) Alsort^m m/i* lOTHm magt/lreYum ctrcn hoc optnio^ dtcenrium, quod tn SacY.imentt^^ pn fu ccuijalttai^ncqt^e vtYtus aliqisa^ nec effccltzia, necdtjpofittva ai 'atiam^quA fit qtiatttas, velpYoprtetas aitqua akfoiuta : Cedpt r quan* tm afitftcnttam dtviuA viYtuti$,qua eft caufa gYati£,& fi i $ ac dtvom onis fufctpientiStdtJponunt adgYatiam. Dtcunt eYgo,quod SacYamenta cuntuY habeYe viYtutem^& dictintUY ciufa,&dicuHtftYefficeYc,fccun^ im communem modum loqutndt , pYopttY afitRenttam divtn^ vtYtuii^» vtYtui pYopYie dicattiYf fcundum eos^ non efl dtcendum quUhabeant lYtutem : fcd quatenus extcndttuY nomen viYtuti^ , ad aliquatn oy.U^ ationem : ut cum aliquid habet ejficacem oYdtnationem ai aliud , dtci^ %Y habtYe i'- '' ■ re/peilu tUtuS : ftcut ItteYd RcgiA anulo Regi)^ figiU itA. Haic i addic Bonav. ^ pietasfid:t nonYepugnat» &

Hftocen^entit. V. Noftra fententia efl:,Sacramentaomneni fficientiam habere , refpeftu gratise , quam fignum pra- licum poteft habere, per ullam relationem : id eit,obli- ;nare illa, rite recipientibus , divinam gratiae communi- ationem , fide recipiendam : non tamenefficeregratiara mmediate, led mediante Spiritu Dei, 6c (ide.

AY^imcnta BtUaYmini.

1 . Bcllarm. DifcYimcn efi tntcYcjficadam BAptifmi lohannis^ & Ri Baptifmi Chrifli » quantum cft tnttYaqtiam & SpiYitum. Matth. 3 . Marc.i. Luc.3. loh.i. ,

PYoteil. I. Probandumfuit ^externamBaptifmi aftio- -lem , cflepropiiam & immediatamcaufam grati^ lufti* licationis. Bellarm. aurem concludit,Chriftum, & Spi-. ritum ejus eirc caulam gratiar, & nonaquam, annonhxc •ftegregiaprobatior I I.Chriltus ipfe intcrpietatur ver- bailla loh. Art.l,^. lohannes qutdem BapttT^Abat aqua m vosau^ em Bapti^abimtnt Spiritu faticlo.tfits non muiti>po;i dtebus. Hacvcy^ ba ( aic Ca.ietanusinMat.3. j monftYantdifiingui contYaBapttf^ mum lohannis.c Yegione.Baptifmum PcnucofteS^qui fttit tn SpiYttu & tgnet adfcnf/tm. Bcllarm. iplcpaulo inferius dicit peYignem hutn loco.YtcUfiimc poJfetnteUip cxtcYnum tgnem.qut d':fccndttvifi^ biliteYfupcYApotiolos in die Pentecoftcs. Hujus Baptifmi refpe- ftu, dixit lohannes, in futuro, Bapti^abit fimul tamen in- nuit,internum Baptifmum gratias, a Chrifto , & Spiiitu cjus immcdiate provenifre, in ipfo Baptifmo lohannis.

Belbrm.2. Pattlt^s Ador. i^. jtijht Baptt^ari eos Bapttf:j$ ChYtfii, qtiouinitvttftiiffebaptiT^tosBapt^tno lohanms. I PYoteii. I. Non apparetillos dc quibus agitur Ador.l^. fuifTe rcbaptizatos , fcd potius inftitutos dcBaptifmo quemrecepcrant. II. Si rebaptizati fucrunt , nonfuit hocproptciimperfcwtionemBaptifmilohanni^jfcdpio-

Ll 6 pter

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E 3

16 BILLAHMINVS

pter aberrationcm fcioli alicujiis , ^ <juo baptiiati fue-» >^ runt. Magifter ipfe fententiarum 14, (ii/?.2. docet /7- /ei qut jpem non pofneriwt tn Baftifmo Johannis^& Patrem & Ft/iitm, ti ( & Sfirttum fanhumcreiehant nonfttiffe rebapif^ates. Idemdocet ^Ux. Al. f 4. q.6. m y. Ex hiftoria ccrte Euangelii , clare apparet, lohannem fimul c^um Chrifti diicipuli^bapti* 2airc,Ioh.3 & 4. Sine uUadiffeientia fubordinationis

3. Bellarm. Marc.ult credtdertt,& baj>tt:^tusf»trit,f.: - Vtts erit. Hic trtbuitur bapttfmt vts falvandi.

Proteil. Non magij> tribuitur cxtcrnaB adlioniBaptifmi, pcr fe,hoc in loco, quam cxternae oris protcilioni. Rom. lo.io.tribuitur propriefidei,licut cx verbii lequentibus apparet ; qui vero mncrediderit ( n»H dtcit qui non Baptt\atus fut^ tit) cendctrnabitur.

4. BcUarm. Ioh.3. nift quis renatus furrit ex aqua & Spirittt fanfle, Hit locm aperte factt Bapttfmum aquA caufam nevanatt'. t/itatis.

Preten. I. Si rigide urgerentui' hasc verba plus prob^- rent,quamBeIlarm. fufcepitprobandum: ipiam fcil. n teriam Baprifmi , aquam pcr fe cffe caufam regeneratio- nis. II. AqiiaeBaptifmumcfTealiquomodo caufam in- ftrumentalem rcgenetationis, nos nonncgamus : eft ©• nim figillum,& inftrumentum proprias caufae,t\: cjus ef- fedi, non tamenproprie, proxnnc , &c immediatecfficir rcgenerationem. Verbumetiam cftcaufa cjufdem effe- cli. iPet.i. Sednonpropria, proxima, & immcdiatn. III. Quod propria cau fa regenerationis fit Sp/ritus,noa aqu3, faris apparet excontextu. Namprimo, vcrAi fe- 'ir qucnti,cumdccademregcneratione,utefle<a:o,loquitur, aquae non meminit , fed Spiritus tantum : quodgenitum eil fxSptritufPtritus eli. lic «tiam verfS. Secundo , Chriftus ipfedcclaiatverf.iz.feregcnerationiscaufam & modum terrcftn ligno,& phrali,expofuiiread captum potiusho- "^»'}""i»<l"'ini caeleftein reivcritatem : fi terrcna dixi vn^ his,&noHcreditis, quemode, ft dtxerevobtfcaUftia, credttts .'quibus vci bis innuit , illud quod dixerat deaqua , non elic crafle & rigidcintelligendum. Tertio, gravitcrarguitur Nico- dcmus,quoddodorexiftensinIfraelc, nonnoventilla qua: dieia funt. at vero non fuit cxfpcdtandum , ut tuin

tcmpori5intcli;gcretDodorvulgaris,quomodopofrit a- qua eircpropria& immediata caufa gratia ; cumScra^ phiciMagiftri noftri, poft tot fecula , necdumhocex- phcare norint. Dt§ctU tH ( ait Bonavent. in 4. «.4. j ^aidetnnHigere.quaUtervtrtu^ dctur Sacramcnto, ftcut qualita.abre' Ma.dtff.ctUus.quaniedeiur. dtfficiUetiamefi inieUigere, cui detur • -i^beful, Hit eUmmt. dSdU efl etidm , qumdiH dhret. diffictU eil

fitntltter

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

H N E . . V S. 17

imihter vnlieAntelligere quom^do tnftuat : diffdle etia^n.cujus fiatur^ fit in feipCa: V multatalta, Si dicatur, aequc ditficile elie,in-? tclligerc modum operacionib Spiritus , in regc:icratione noftra ; nos id quidem fatemur : fed non fuit tamcn dif- ficile Nicodemo , inttflligerc ex Scriptuns Spijitum Dei produccrepolfcquodlibet eftbftum fpiritualc : dcaqu^c vero propria,6c immcdiaia adionc in fpiritualibus, nihil guidquam in tota Scnptura porerar legfirc

5. Bellarm. Ad.i Bnfttx tur uy ^ut in YL mihuncmfcc^ \<Mt$YHm.Cj- Bafiiiare, C'^ ahh. Atu.t. In htUoct^.trtn

hutiur Buptifmo rcmtjiio ff^ccxtorum.

Protesl. Pvcmiiliope. , in fcntcntia Dci offcnli confiftit ; nequcpote ui extcrn2e alicui c2eremo-

ni^, nili fub rationc ligni, aut figilli fcntcntiam illam tc-i ftatam rcddentis.

BcIIarm.2. Ouisncnmiretur uovum iftum tropf^m , quoahluere '€cata»fignifiiat^ accifereftpUumjufttficationi^acceptA ? Protefi luftiHcationem antea fuiiTc ab iftis ncceptPim , BclJarm.non poreft mirari,ipfius enim haec eft" confelTxo, cap. T ; . Adultt pcr fiiem & contrittoncmveram jufttficantur^ ante^ ^uam r :pfaad Sacntmentaarcedant. I I. Tropu:> qucm nos in iftiufmodiphraficontineri dicimus, c{t,alluepeccatatun.id est, accipe ab/uuon^m. ut ftgiUum remijlionis peccAtorum, liveaccc- pta;,fivcaccipiendr€,perconfcicntiae certiorat:onem,Hic autem tropu^ adeo non eft novus aut mirus, ut Magiftri filli magni, quos citat & approbat Bonavcntura, in 4.d. i. q.2.eundcm jam dudum zpproh^iim.ponunthocexemplum: jRexftatutt, ut qut luibet tal ^ • a . ^ centum Ittr.ts , pofl iftam \inftttutionem , /i?numiUud. <cemordtnntioncm .dicitHt

habife virtutemy ut fnciat aitquem habere centum Itbras.

BcU^vm^. Iniudttum ej'tuta^iofsgn^^ , ^r^^f ft^ntfi^m

tanium ftgntim : & qnod afJio futuY^ Vona. cAnd.im" prx^

leritam.

Protcst. \i>i quidquaiii nugii audjtur , aut Icgicur m Scripturis , quam ut nom.cn rei lignificatae: tnbuatur li- gno , fivc rcs illa fit prastcrita , fivc futura : ut cum Cir- cumcifio vocatur foedusDci,Gen.i7,io & Bellarm. ipfc cap.9. ^^noCcit, fuijfe Abrah^ teftimonium fidetjnm antehabitA.

6 Bellarm. Ad.S. ^Tim.z.Impofitiofnanuum eHveracau^ fapatiti,ut patct extUaparticula,p(r.

Protetl. Nequcagitur ibi dcgratia juftificante : fed de ngularibus donis Spiritus CTiniii. quorumcaufam vc- w-propriam & immediatam , in cxterna impofitione lanuum quaercrc, nimiseftabfurdum. Per non fcirper notatcaufam propriam, iSc iiBmcdiatam. Miracula fada iMnt permmHiApoftolorHm. Afi. 18,3. fictamcnmanus ho^

L i 7 minum

4

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I8 BEtLARMlNVS

fniniimnon fuut propria2& immediatae caufag maacU'» lorum.

/.Bellarm. l Or.10,17. PMrticipatsouniHSpAntsfonitf4Yfr$ tanfa umus corpms & cap. 1 2> 1 3. Probat Paulas nos cjfc Hnum cor^ fHSB quta per Bapttfmum accepirnus unum Sptrittim.

Prsten. Refpondet Cajetanus in priorcm lo cuxn.fignifi^ satur unitatepantSi &c. Sacramtntum Eucharssfiafactt sn omntbus » medsantefua nonfolum facramentalt ,fed etiam Jptrttuals fartictpatiom

unitatem corforts myfiici.

S.BcIlarm. Ephef^ &Tit.'^. apertifiimedicimurmundari/& fervartlavacroaift4Ai& perlavacrum : eSl igstur caufa snftrutnentalss.

Proteil. I. Concedimus totum quia Sacramcnta Amt moralia inftrumenta. I I. Dicuntur Sacramenta illud efticere, quod Deus limul operatur, fccundum eorum fi- gnificationem, & obfignationem.

Bellarm.2. Tunc ncn magsspropriedicimur mundari perBapiif^ mum^ quam per quamlibet alsam ailtonem* qus tunc fsmul fiat.

Proteil. FeruIamhicmereturBellarm. magnorum illo- rum Magiftrorum , quorum antea nicminit Bonaventura quia nihil tribuit efficacs Dei ordsnationi & al^tftentsit.

9.BeIIarm. i Pet,'^. Baptifmus falvsnos facst,ficHt aqua Koe. fed aqua sUa effictenter falvavit eos qui erantin arca.

Protesl. I. Similitudines non funt ultra fuum fcopum trahendas. II. Refponfio habetur in ipfo loco. I. Non depofitsofordsumcarnis : sdefl (interprete Cajetano ) noneslfer^ mo de ablutione^ qua mundat corpus. 2. Per rcfurreflionem lefu Chri-

id e(t , (ait idcm Cajetanus J fer fidem & /pem refurredtonts Jcfu Chrsftt.

I o.Bellarm. Ifaias eap. I. dicttjavamini^mundi eftote. E^j^ch. 36. Aqua mtmda dicttur effundcnda fuperfideles. Mtch.j, peccata frojtctaidadtcunturinprofundtimmaris. Zach. I3. fons patensprom nuttttur domui Davtd.

Protefl. Allcgoricis tantum accommodationibus, unius autalterius Patris,nititur vis hujuscommentiquod Pro- phetaeiniftis locis vaticinati fint dcBaptifmo externo. Apoftolis ignota fuit.

11. BelUrm. Idemprobatur ex figurisSacramentorum. Gen.i^ &7. & 17 is^c.

Protefl. Sacramenta externa funt figurae,figuras figura- l um non inftituitDeus,necdocet Scriptura : nedum Ba- ptifmi k peccatcJIavantis,figuram facit aquas creationis , ante peccatum admifllim, ut Bellarm. ludit.

12. Bellarm. IdemprobasurexConciliis,& PatribtiS. Pr«rf/f.Phrafes SacramentaIes,niliilampIiusprobant in

Patrum fcriptis, quamin Scripturis. Phiafes alias Rhe- toricae poflTunt candcm rcm amplificarc , fcdnihil novi grobarct j^.Bcl-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

HNERVATVS. 19

1 5 . Bellarm. eacramentAfunt ftgna^ non thcortcHt ad fignifican^ sm tamum inftituta, fed prailna adJfigntficandHtn & e]f.(t(ndum in^ ituta.

rrotefl. Bellarm. ipfe ftatim lefpondet : aliquand$ felemus ocare figna pracitca» cmnta illa»quA referuntur ad opus^five mediate^ ve tmmediate : quo modc acctfiebatur tn dijptitatione de inttntione umftri.

Bellarm. Hic tamenprallicAvocanwSf qu^ immediate opcranturB Tftiapropfia vtrtute.

Froteft. Qiiamvis licentiaifta fignapraftica in theorica, 5c theorica in pradica pro arbitrio commutandi , nobis amen fatis erit, li rcs ipfa probetur : Sacramenta fcilicet iffe eo fenfu praclica,quod immedi^te,;^ propri.i fua vir- a utegratiam opcrantiH .

14. Bellarm. Sinonoper.i xcY.viunianiji ripr.iftntand^ iliqutd mentt , fttiltum effet ea f .^ :bcrc , ubi non cil ufus mentis. ed re£le aHnbentur non intcUigenttbus: quia bapti^antur tnfantes ,fur^ it» amenteSy dormientes»

Protesl. De amentibus & dormientibus,exemplum nuN lim habemus in Scripturis. SurdipolUint uti mente, Sc Dculis, quamvis auribus non utantur. De infantibus, re- ponfum eftantcaex Bonaventura,in 4.d. l.q.i. Sicutpar^ yulo fufficitfides alienaAta fufficit quod ftgntficetttr tpfi parvulo in alto^ ideft,figniticatur intelligentibus, & iji illis, infanti,gra- tiaquamDeuscommunicat infanti. f.ilfa igitur eft con- requentia. 1 1. Falfa eft etiam ex Bellarm. concelfis. cum enim fignum pradicum inftitui concedat , adftgntficandum .e^fj^ne«i/«;».fequitur,nonnilifigniiicandooperari, quam- vis non tantumfignilicando. III. Operari poteft, ultra repraefentationem pcr efficacem ordinationem , & alfi- ftentlamDei ut Magiftri docent apudBonaventuram,lo-. co antca citato, & tamen non immediatc,neque fua pro- pria virtute quod fuit Bellarm.concludcndum. I V. Per- cufiioPetrae a Mofe fadaExod. 17. fuit fignumpradi- cum miraculi quod fequcbatur : fed immcdiatc , ac fua virtute, non exercuitillam praxin.

15. BcUarm. Si Sanamentaefflnt nuda figna , ai cx\. - > /i mentcm inftttuta, potufff^nt ab homtntbtis faitUime infttiui, C . ,v-. ;j %im hiibuiffant. fedhoc non potesi dtci^ crgo nec iUtid.

Prctvii. I. Neque Tios illudaffirmamus. Sacramentaep ftuda fignay ad excttandam mcntem tnftiiuta: fed eirefigilla men- tis & voluntatis Dei erga nos,in gratia fua communican- da. 1 1. Non tantum falfa,fed &:^mpia eft confequentia. Sacramenta vetcris Teftamcnti,& Baptifmum lohannis, Bcllarm. habet pro fignis nudis : fi tamcn diceret illafi- gaapotuilTcabhominibusefle , &Gonicoeio, ftultior

CiTQt

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

2(5 BILLARMINVS

eirct turbaludaica , & impudentior Pharifaeis. Mat.28, 25 . Determinarc quo figno fti HttniHm ad fi^ntficAniHm , pftttnet ad figntficantem. Deus Mtem efl cfut nobts ft^mficfit JptutHaUa per res fenjibtlei , 10 Sacramentis. Sunt verba Thomae , ^ 3 5* 60.

16. Bellarm. Sacramentapendent k De$ut prtncipaliagente» & k Chrifit p ifltone & morte^ ergo operantnr vere effictendo , nam oli^qHi

Lg^tfftni Chrtflt mcrttii , ncc uUam eis virtutem ChnHus dtdtfjet. Prottsl Chriltub nihil meiitus eft Sacramenti5,fed no-i bis : nec fuam virtutem proprie dat eis , fcd nobis com- inunicat per ea. Hocautem fricit mortis merito,:tc Spiii-^ tus alfiftentia : in quorum difpenfatione , neccirario ic^ quiritur, ut Deus fit agens principalis.

17. Bellarm. SiSacrathfniafolumoprrareHturfignificanio^ & e^ccitandofidem » nullAm cenitudtncm graitA Hifbis adfcrr nt. pendcYct entm tunc Sacramentt^m t xnofira fide» non a Chrtfti tnftttutione.

ProtcSl. Non folum fignificando theorerice , fed pra- dlice obllgnando dum opcrantur, hdcs per illa conrirma- tur : & ideo illa non propriependent ex fide,fcd fides cx illis, <Sc ilU ex inftitutionc Dci.

18. Bellarm. Sacramenta contranomodo fchabcnt adfidem , ac verbum. nam vtrbumDctprAcedttfidem: Sacramtnta autcrn fequun-^ tur^faltem inadultis. ergo mn eodem modo cpcrantur.

Protefi. Hocillud eft , quod nos docemus : Sacramenta confirmarefidem , perverbumDei prius ingeneratam , faltem in adultis : non tamcn contrario modo , fcd ordi-* nc diverfo.

19. BcUarm. Sacramentafunt aque efficaciap fidenturlinguaim gnota^ac fi dentur lingua vulgart,trgQ non operantur moreconcionts,fci habent efftcium fuum^ prs,ter fidet cxcttatit^nem,

ProteflA. -ffiqueefficaciaefre, omni ex parte, negamus. 1 1. Efficacia funt,quia non folis vcrbi5,fed rebus do- cent. III. Tum demum ex ordincfuni cfficacia,faltcni in adultis, cum intelliguntur.

20. Bellarm. St Sacramtntaoperarentur excitando fidcm ^ dofti iUts non tndigercnt» qut poffunt legere Scrtpturai , ncque impertti ^ui 0.udiHUt conciones. tmmo tmago Baptifmt in tabuladeptila praftant Bapttfmo.

Protenyitimum hoc dc imagine,eft ipfiflima vox Naa- manis. aReg.^. annonmeltor efl Abana & Pharphar flumtn^L Damafci^omnibus aqtmlfratltsfV^cVi^usi duplici eriore nitun- tur: I. Quod Sacramentafcorfim^ vcrbo , & noncon- junftimconfidcrantur. II. Q(jod Sacramentiparticula- ris obiignatio , ex fpeciali inftitutione cSc benedidionc Dei, non obfcrvatur in cxcitationcfidei facramentali.

aijBcllarnit St Sficrminta oper^rmfir moi e conctms ^ exei-»

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

,\ Andofiiem pYodeJfv/i: omHttm pYAf^mibm , fel non pyo unt nififHfci-* i : alioqui Car.s cjfet ut unui b/tpt:^arctUY arH coiKmuyiuarct » ii.: l Aa muhitnhn^^y V n:n opus iffct ut fin^Hli bapii:;, ncntur , C -09ny>ium(artnt.

Proteft 1. Si a^que diredus niodus,Sc gradus idcm uti- itati> iatclligitur,negamub confeqaentiam. Si modusi- icm in geneie,rcd \'ario gradu, & oblique redundans ne-^ jamus afrumpcionem. 1 1. Vcrba ipfa concionalia , qui-» 3US Clinftus dixit mulicri paenitenti, remtffa funt ttbi p^cca'* •4 , pioLierunt , vel faltcm potuerunt prodelFc omnibus . I iudientibus, fcd non eo modo & gradu, quo ipfi mulieri ) cui dicebantur. neque fupervacancum fuiirct alicuico-^ ,i rum , eadem \'erba poftca audire fibinict a Chrillo dici.

jirguminta Hujlra.

22.Pr$teF{ lufius exfide vivit. Sacramcnta igitur non funt caufse gratias, & virac, nifi medunte tide.

Bellarm. i . Non dtcit Scriptura, jufii^-s ex fda fide vivit. proindt '"' '^ 'turfuus locHi Sacramentts, ftcut ir Deo^ & Cforislo.

^cB. l.Non dicitur quidem illud,totidem \'crbis,fcd \Utis tamcnclare. II. Sacramentis rclinqui dcbct fuus locus, fcd fi eflent immediatainftriimentagratias, locum :alienum occuparent , vel tidci fcil. vel Spiritus fandi.

B e 1 la r m . 2 . Scnptura dicit etiam hominem et Sacramentis vive^ fi, €um dicit homtncmp^r Bjpttfmum regenerari

Proteil. Sed ncque Scriptura dicit , nec admittit ratid , 4uas immcdiarascaufas inftiumentales juftitiae & vitas.

Bellarm. 3 . Vtrba tUa prophetica : jufius ex fiie vivtt^ non figni-m ftcant ad Itteramyjufium hommem fitri , aut rcputari^ ex fide^ ut Lh^ thirani volunt.

Proteft. Hoc tamcn aperte vult Apoftolus Paulus Rom, 7.

13. ProteH. Marc^ ult. Dominus agens de fide Baptif- iOjdicit tantum de tide,non dc Baptifmo,quod cjus de-^ '^usadfertcondemnationem : qnt non credidtrit» con iemnam httuY. fides igitur, nonBabtilmuh , cft pro-M ii cauia gra-* tise ac falutis'.

Bellarm. Dommus non hnt : qui non fucrtt bapt:\ UHs rcnJem^m nabitur : quta mn erat opus hoc dicere^ cum ptrfe int^Ut^i rriur, ex e$ qHoddifJum crat : qui non cr^diderit condnnnabitur.

Protest. At vcro, cum condemnatio hic proprie tiibua-* tt»r defciftui ndei, non Bapcifmi , latis indicatur, g;ariam & falutcm ex lidepropriependerc , non cx Baptumo. h aliter fe res haberct,opus fuiifet^hoc ipfo nomine,dicere; • qui non futrtt bapti^atus» condemnabttur

Bellarm. j^i mn credtt sConfequenternont^Hltbafti^ari,

Froten.

Imoges reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

ftl BELL ARMrKVS

PrcteH. Scd qui credit, poteft nolle , aut non velle ba ptizari,fic BelUrm. cap.ll. qu: h^tbet fidem, & ncn z n!t Sacti^i fnentnm perapere» JamnatHf

2+. rm^ff. NegatPaulus, Abrahamuin juitiiicatur fuifrc cx Circumcilibne,fcd fuiire Circumcilionem fignn culum juftitiaj lidei.

Bellarm. Id cB ^ faflum efthoc privtlegium Abrahamo , ut ip^ frmim haberet Sairamcntum CtYcHmctfiomStqma ii meruerat ejus 9 tedii titia &fides»

Protesl. Circumcifionem fuilFc Abrahamo praemium aut mercedcm fidei , ut meriti, commentum eft uniu Bellarm. ludaei voluerunt Circumcifionem fuifle meri- tum; Paulus probat contrarium,quiajuftificatioanteccf- ferat ; & quod Abraham nihil habuit dc quo gloriari po- tuit coram Dco. Bellarm. contra , vult Abrahamum ha- buiflfc mcrita antc circumcifionem , & circumcifioncn acc<5pi(rc ut praemiumgloriofum , dequofuo jurcpotui: gloriari.

BcIIarm.2. Ncn eB eaiem rath CircHmcifionis & Baptifmi. hamPaulus dtcit Circumcificnem nihil effe. I Corinth.y.

Protefl.Dicit ctiam idem PauIus,Baptifmum & coenam dominicam nihil efre, finefide & obedicntia. i Cortnth. 10» Sed obfervandum tamen , Apoftolum eo loco docerc, Circumcifionem nihil cfTepoft Chrifti raortcm, fed non antca nihil fuifiTc Abrahamo , nifi forfitan illo fcnfw, quo Paulus plantans , & Apollo rigans , nihil dicuntur i Com rinth.^f verf7.

2^.PrcteB. SolusDcuspoteft remitterepeccata.X^r.f.

Bellarm. Chriflus ut homc , remittebat peccata : & hpmines ne^ mim Chrifti : fed folus Deus propna aufloritate.

Prctesi. Chriftus,ut Deu:) homo,rcmittcbat. Homines rcmittunt ( ut Magiftcrfenf 4.^.18. rcde docct ) ofienimii homines effe a peccato folutos. Scd Baptifmum volunt Pontifi- cii, non oftendendo tantum, tSc tcftificando , fcd & pro- pric,acimmcdiatccfficicndo,rcmittere peccata, & jufti-» ficare, quod proprium eft Dei, & Chrifti.

ze.Prctei}. Ephef^. Mundans eam lavacro aquae,in ver* bo vitae,ubi tota vis mundandi tribuitur verbo: cujus o- peratio cft, in excitando fidem.

Bellarm. r. Per verbum vita^ non inteUigitur concio, cujus effe^ {lum efl fiies^feiforma Sacramenti.ii efi verbum confecratortum.

Protefl. Intclligitur verbum illud per quod regenera«* mur : hoc autem efl verbum illui quoi euangeli^atum efl nobis : ut difcrte tcftatur Petrus. i P^m,25,25.

27. Protefi. Vbi eft promilfio, ibi nccclTario exigitur fi- deis quaspromiiGoncmaccipiac» fedinommSacramcnto

requi^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliolheek, Den Haag.

224 E 3

s.

1 N E V A T V jqulritur verbum promiflionis, ergo

Bellarm.i, VeYbumpyomifitcnts requtYttur quiiem ininJlitHtf^ e Sacramento : at non reqHintur in ipfo ufu Sacrxmenti.

Protefl. VTus debet elle fecunduin inftiturionem : & ontinct in fefe inftitutionis eflentiam , inftituta ad cer- jm ijneni,non poteft refte ad iUum finem adhiberi, nifl irtus inltitutionis flmul adhibeatur. Haec autem vn tus 1 Sacramentis eft promiflio Dei.

Bellarm.2. Fiies foteH requiri.ut conuitio ap^ltcam hcrr.iut fa^ 'cimcntum : ftiut medtco ojferente fbarmncum » & promittente fmitn^ m» requtritur tn Agrotojides, qud acctpiMt ferio tUam promijstonem, & tedico affcnttatur:uon tam^n efi ea pde^.quA fanat Kgrotum»fid phat'^ lacumt Itcet ftnefide pharmacum acceptum nonfuijfet,

Protefl. 1. Fides applicat promifliones,& rcs promiflas, lon Sacramenta , Heb.ir,!^, II. in asgroto non necef- ario requiritur fides, qua medico aflTcntiatur, ad mcdici- las eflicaciam. efficax eft medicamcntum,furiofis,inviti$ ?xhibitum. fed fides requiritur neceflario ad cfficaciam Jacramenti. fic Bellarm. m/t.^. qui non credttMiamff/vellet ba- 'tixni,Hthil ei prodtjfet. III. Fidcm cflc quae fanat 6c falvat >eccatorcs, tx, Scriptura ubiquc tcftatur.

Bellarm. 3 . Vtrumque pote^ ejfe neajfarium» & JidcSs & SacYA^ ncntum, ita ut unum Jinc aliero non fufficeret.

Proteji. Scd utrumquc non potcft cfle necefl^arium , ut ^raufa immediata: fed fides juftificat mediante Sacramen- :o,ut Pontificii affirmant,vel Saciamentum,Tnediante fi^ dc, ficut nos affirmamus.

28. Protejl. Qui dicunt Sacramenta proprie dc immedia-* tcjuftiricarc, abftrahunt hominesaDeo, &:faciuntut in fpeftaculo rci corporcas: acquiefcant, non in ipfo Deo.

Beilarm.l. Tumnondebuit proponi ftrpeus aneus : mcDeui iffe incarnari.

Proteft. Nonfequitur : quia ferpcns «neus non fuit iropofitus ad immediate juftificandum : & acquiefccre Deo incarnato, eft acquiefcere in Deo. Bellarm.2 . Cum dtcamus D-um opirari per SacYamenta.trahi^ n homtues ad Du$m. qui curabantur k Chriji^ $ per fputum^ & lu^ ^tHm» in JputOf ac luto» non acqutefcebant. • Protesl. I. Qu^i dicunt Ijeum luftificarc , propric & im-* icdiate per facramenta, proponunt hominibus aliud ob- -ftum proprium & immcdiatum,praetcr Deum,& Chti-* ftum,in quo pro juftificationc acquiefcant. II. Sputum & lutum , non fuerunt proprise iJc immediatae caufas cu-^ rationum a Chrifto miraculofe eftedarum.

a^.Pmeyf.Eodem modo juftificant,verbum Dei,& Sa-« «ramentai sBque enim tiibuitur juftiiic^tio verbo , ac Sa-i

cramentis.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^4 B E L T

cr.imentii. I, i6. «.Cii.ui fereiuii, coiicurrerc debi^r gratiam recipicntis.

Bellarm.i. Per Efi.t>jf^riiu?n

vl I N V S

'.um manii Dei in vci co o f^^aniis fidei iioftrse oblata eciam in Sacramcntis* liom. 1,16. intelligi pQteft ^ no

tonctoM fid myfteria tpfn Euan^eUia^ mcnrnatto, pApto, Sacramcnta Proteft, lnc\>tc disjunguntur illaduo^quae in Scripturi

pcrpetuo coniunguntur. Idem Paulu:> i Or. 1,18,21. di

iert is verbis attirmat > fermoncm de crt4cc^ ftulttttam prddicatio

ntSy homines fervate.

Bellarm.2. Expltcatur thiiem quomoio Et^angeliumfalvct. nan

fuhjungtt Apeft ilus : juflitta entm Dei nvtl.xiftr tn eo, ex fide» in fi*

dem, at nufquam Scrtptura ita expofutt modum faivandt facr^men-

tOYum.

Protfft. Q|iidfibi v ciii Bellarm, per fuum , reliquii incertum ; ied palam eft,& Scriptura paflim, cum loqui- tur de Sacramentis, dcclaiat,iuftitiam Dci in cis revcla' ri, tanquam in ligni^ : ncquedicet ipfe Bellarminus, quii: emnis reveUtio juftitias Dei, fit fide recipienda.

Bcllarm. 3. Scrittura&verbo^&facramentts tribuit vim jufttfU tanit\ ftd non dtdtineq ; coUigere inde itcet.eodcm modo tUa jufttficara,

Proteft. Cum ambo juftilicent ut inftrumenta Dei , & ambo fua natura , lignificcnt aliquid nobi^ fidc recipien- dum adjuftitiam & falutcm confe<iuens cft, ambojufti- ficare mcdiantc fide.

Bellarm.4. Verbum efl manus Dei forrigens : Sacramentumvim To eft manus appltcans» & operans. fides autem eft manus noftra » quia removet obftacula^& dtjpontt antmam^ ubt efl neccffaria tatt^ dtfpofuio*

Proteft. I. Vcrbum non tantum porrigit,fed d€ pei afli- ftentiam Spiritus operatur. eft cnim mintfterium Sftritui^ 2 Coy.3,6.8. Sacramcntum autem operatur applicando,id eft, fpccialiter porrigendo, ficut in csena DoRiinica, por- rcdio cib! fpiritualis accurate repr^fcntatur. hadenus ia;itur nullum eft difcrimcn modi. I I.Fidci tribuit Chri-^ Itus, non difpolinonem prseparatoriam , fed acce/fionern ipfam ad ipfum, comeftioncm carnis, & potationcm fan-i guinis ejus. loh 6, 2.9,35.

^o.Proteft. Fieri non poteft, ut Sacramenta , quae funt rescrafljae,& materiales,ad animam pcnetrent,& ibiqua^ fi creando ingcnercnt iivinam fupernaturalcm virtu-- tem,idquein moment<f : nequcintclligi poteft,qualis cC^ fct ifta virtus Sacramenti,aut in qua ejus parte ha^reret, aut quando operaretur.

Bellarm.i. Res corporea& crajfaypoteft agere tnantmam, nonex naturafua.fed ex vtrtute Dei.

Protcft. Scd tum virtus illa Dei debet virtutemaliquam in illa rc corporca conftitucrc, quas proportionem habeat

ad ob^

9

I

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

A objc(n-um in quod aeat. Namagens influens impa- icns , virti;teni homogeneam ali^^juo n.odo in fele debet aberc. Redc enim Canus (de Sacramentis part. 4, ) Sa^ 'amtntum mn atttngti Vffuit tnflrury^entalt & fupcYtiatsif^^lt qualtia^ Hi» qti& efl (^Y^tta ; tjuia tum vel pYiductretuY nova qnalttas uj S4-

^amento ad attjr

fcere quod ante non poterant, kllarm.a. Sacr.^menta fic' ^rotefl. Inflruirentum c

vcl n*n : Priwu irtHte addit:z»

^ yr hcH^ nta id

vit.

c;,^'iiylice,pro-.

Jme,& immedjaceagcns inaliud,quod nonattingit, cft ncra Chirri^ra^cujui nuUurr. Mum ncfingi cjuidein

»oteft cum ulla ipccie aut 1: .dine \'cri. Firmilli- num cft igitur argumcntum jUnd, quod petitur h priva-^ ione contadrus : Sacramenta non contingunt animam : ^rgo vcl immediate producunt gratiam,ubi non funt^fci- icetinanima , vel aliquam qualitatem gratise produfti- /am efficiunt in aere,aut corporc mcdio^quorum utrum- juc cft abfurdiflimum

BcUarm . 3 . Non vfl impYobabtle , poffe cYeaturam conct4YYne j ut nerum inflrumenttim I)ei^ advcram cYeattonem.

Protifi. Iinplicari hac fidione diredlam coiuuKiictio- ncm,probat Bannes in Thom.p.i.qudfl.j\,^. a 5. quia.fctlicctde intYinfrca & effcntiali ratione tnftrumenti cft , qnod cperetur propria VtYttite dtfpofitive ad acl' ^ propYic dcftYat

ac appltcet virtutem prn: , . , . um : CYeatura autem

nonp^teft ulla fua vtYttite operari circa nihil , nequc deferre & appH^ caYevtYtutem Dei tnfimtam ad cns cxnihtto pr uyn.

BeUarm.4. Gratraproprienon creatuY y f . r :uy depotentiM ohedienttali ntit capacltate hominis naturnli,qua talis efl^ut ex ea pof^ fit fisrt, qUtcquid Deus vo/ueYit.

Protcfl. Si verbalis ifta diftinftio admittatur , commu^- nicatio tamcn gratiac , non magis difFcrct k creatione » quam excitatio hominum ex lapidibus 5 diftert ab homi-^ num creatione.

BcUarm. 5 . De tempore opeYanii^ poffct dici * jufliftcationtm fieri in ulttma parte fenftbiliyfacramentalts acftonis.vei dicendtim rftjufti* ficattonem fieYt r - -ni iliot :'i ' affio raiYamentalts,

Proteft.y^ ^ . . operai. il.-r phylice , cum non

cxiftit omninojvcl ultima pars ejiis tantum operatur^rc-* liquis nihil cfHcientibus.

BeUarm.6. Virtui pcr quam a^t Sacfamentunt^ eft motioCcuu^ fks Dei tantum , non qualttastnh^rens^ velffiYttualis , vel coYpiYaliSm PY^teft. Sacramenta igitur lunt caufas, fine vi inhasrentc qua res eft , producunt adum fccundum , fincuUoaaii primot NuUa dcmquc alia ratione operantur ad j uftitica-i

Monem ,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

46 BELLARMINVS

tionem^quam qua lapis, aut lignum poifit, fi abfque inn. rutione , veibo , aut analogia , in illum fincm k Deo mt Vcrctur.

Bellarm.7. Vinus h^c facramentaiis pArtim eft inf$na partefd cYamenti» parttm tn alia : proinde paulatim perit » prmt pereunt pa7tt Sacramenti. fedutttma particuU tptratur tnvtrtute Qmmum ptAct ienttum.

Proteft. I. Virtus igituvphyficeproduccns rem inin- ftanti, agit Aicceflivc. II. Sacramentum totum nunqui limulcxiftit. III. Partibus omnibus aliis ceirantibus ultima particula , vel fyllaba , per fe eft Sacramentum IV. Vltimailla fyllaba falfo dicitur virtute prasceden- tium operari , fi illae perierunt fine fuo effedo. Nam (u ScotU!> rede obfcrvat ) ulttmum completive nt^nquam caufat ef fedumt in vtrtute pracedtntium , nifi quia pracedentia dcreiiquerin i altquam dtfpoftttonemyprAVtam ad tUum ttrminumf fuut guttd cavafk ^ laptdem fdpe cadcndo : fed in verbis facramentaltbus > fyliaba prdceim A $es» nuUam dtfpofttionem dereliquerunt^ ante ultimam prolatam, <

Bellarm. 8 • Vtrtus hac > nunc eft tn verbts ^ nunc in tlementi ti fmnc in utroque^

Protefl. Sacramentorumigitur novamhabemus diftri butionem: quasdam conftant folummodo ex verbo,quae- dam folummodo cx elemcnto , &quaedamex utroque Nam virtus facramentalis necelfario dcbet effc in totc Sacramcnto. Sed multo fimplicior , gravior , & fanioi fuit fentcntia veterum Scholafticorum , quinequeelc- mento,ncque verbis, fcd Deo foli hanc virtutcm tribue- runt. Sic cnim Guiljelmus Parifienfis de Sacram. lib. cap. 5- Si quis qudfierit utrtm fanRificatioexaqua fit %fctenium efi quod non» fed ex folo Deo datorcjqut in^ocatus ad h$c adeft, & afitftit C optratur tntus , ad fimilitudinem (7 proportionem ejus ^ iHodaqm habtt operart exterius.

C A r. I V. De Sacramentorum Comparatione. \

Quaefliofecundaeft , de comparatione Sacramcntorum novi ac veteriij Teftamenti,an eodem genere(non gra- du) efficaciae, tam haec, quam illa, ex inftitutionc Dcj fintoperata. Nosaffirmamus : Pontilicii quidam nc- gant cum cxceptione Circumcifionis : ut Lombardus, Alex. Alenf. Bonaventura , Scotus, Durandus , Biel, Palud. & ipfeSuarez : fedBellarm. cum Thoma , & aliis, abfolute hoc negant finc ulla exceptione.

BEIIarm. I . Prophetd pafiim docentyfacramenta vetera non jufli* ficajfe. yipeflolt eademvccant tHUttlia^ tnfrma» egena^ urnbras ,

2 y

.1 S 1 R V A i V S.

Prcie!}. I. Scriptura ciim reprchendit,tanquaminutilia Sacramenta vetera,non loquitur de illis fecundum inlti- :utionem Dei , & legitimum eorum ufum, fed ut peipe-^ •am intelligebantur,c>c ufurpabantur ^ Iudaeis,abfque fi-* le, refipifcentia,& obedientia.

Bellarm.l. Vulttas tUa exepere ipeYantis eft ccmmiiu:> o)r/ru mo operi :fed qudYttUY an ptJiteYea ex divina tnfittmtone fhtYHnt um iiia tlia SacYamenta .

PYoteH. Et nos refpondcmus , fuiffe illa utilia fingulari modo, ex inftitutione divina, fed recte & lcgitime uten-^ :ibus.

Bellarm.2 . Paultis tta dtfitngutt SacYamenta nova a vetertius ^ Ht dtcat ncftra fahaYe, veteYa autem effe egena^ &c.

PYoteft. Neque diftindio, aut oppolitio talis ullibi dire-^ dte adhibetur , & quas dicuntur de novis , fupra vctera , refpiciunt dodrinam Euangelii , cujus appendices funt Sacramenta nova > non ipfa Sacramcnta per fc confidtia- ta ; quo fenfUjCtiam miniftri novi Teftamenti, paflim ef- feruntur fupra vetcris Teftamenti miniftros, cum tamen corumperfonae , nullamhabeant cfficaciam fupra pro^ phctas.

Bellarm.5. Apoftolus in iUis locis aiYemonias fuiffe inutiles ai fufttficandum, uhidicitfutffeumbYas & figuYas YeYum nojlYaYum : eYg$ viiltfutffe inutilia^ ut erant a Deo inftttuta.

Protesl. Rediflime conjunguntur iftaduo, tanquam quasftio & tertium argumentum: nonjufttcahamt Sacramentn ptY fe: auia inftituta fucYunt^ in figuYas ChYtfttjuftificantis ,

Bellarm.4. Paulus conftYt (irYumctftcnem cum prjifiitts. fcApram putium non folum fine fide^ fed ahfolute nthtl eil» & nthtl valet^

PYotcft.Y w\t igitur Bellarminus Circumcifionem a Dco inftitutam,nulla rationc plus valuilfc, quam fi non fuhrec inftituta,&: proindeiufticutionem ipfam Dei,nihilfuiire, fic nihil valuifle. Sed Apoftolus nihil amplius vult.quam Circumcifionem fubnovo Tcftamcnto,hominilideIx nc^ que prode/fe, neque obefle.

2. PYiteil z. Paulus etiamaliquandoloquitur de Sacra^ mcntis veteribus, non abfolute, fed comparative, non e- nim voluitextenuarcefficaciamcorum Sacramentorum, fed magnificareefficaciam noftrorum , quas dant uberio^ rcm giatiam quam illa.

Bellarm. Stfolum dtffeYYentnoHYa aveteYibus ^ q^^odnoftYa da^ rent majoYemgYatiam» iUa minoYem ; Paulus non Yefle diccYet,tlia ni^ htl effet&nthtlvaleYe» nec confeYretcum pYdputiocircumctfiomm^ «^- %ue etiam dtftingueYet iUa ut umhram a corpore.

PYoteH. Paulus nufquam dicit Circumcifionem abfolu- tCiniJiii un^uam fuiiTe, nani ut Cojetanus reae obfervat

in 1 C#r.7t

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

a8 BELLARMINVS in I Ccr.7* Blajphemum eft dicere , iiqmiitvtni eli fcsierih , qi^' divimen mandau^mhileffeadfAltitem : neque praepiltilim quatcircumcifioni, fub vereieteftamento : nequefic; vcteraSacramentanovorum Sacrame.uorum; Ted Chi : fli umbras.

3. rmei/.?. Paulusetiam aliquando loquiturdcSaci mentis veteris Tcftamenti , pro eo tempore , quo jan: e rant pcr Chriftum abrogata.

Bellarm. Rom ^. Paulus dictt: Circumdff qiitdem fYQdeH.file* jfm ebfervm, hoc autem icnventebat CircHmctfiovt , cum adftucvt^c- ret. I Cor^j. loquituY de tis (]ut erantciriumitfsvtgente lege.

Proteil. In priore loco, ficut & in aliis multis, concedi- mus,vigentcm legem fpeaaru fed i Cor.j. manifefte habe- tur (ait Cajetanub j quod dcfut Ctrcumcifioefft materiaf(£derts*fr.i eeptique dtvtnt BUfphtmum fijutdcm cff dicere » id quod divtm es. foederis, quod divtnt efl m^ndnit nthil effe ad falutem. ^

4 Prcteft.J^. Ca:iemon!3? lcgis vacantur, umbratiles,ir relatione ad complementum , quod habeb;mt in Chiifto ; & refpeftu modi quo fignificabant res futuras.

Bellarm.l. Paulus appelJat caremonias , nonumbYMilcs » fe^ umhriXS.

Proteft. Vmbra metaphorica, & rcs umbratilis, funt num & idem.

Bellarm.2. Simili ratione.noftra Sacramenta eruntumbratilia^ quia reprxfentand refurrrfltoncm ^ghriam futuram.

Proteft. Sunt ctiam umbratilia fjncula & anigmata » refpe- ^ln gloriae futur^. I Cor. 1 3,12. quamviMiuriinis rntio- nemhnbeant abfolutc.

Bellarm.3. IUavtrba: nihil eft^ nthil vaiet^^ fimiita^nonp^f" funtnift deefficacia expont Apoftolt ettam quxftto cum luddis futi de cfficacia non de moic ftq nificandt.

Protvft Negar igitur Paulus , Cseremonias vcteresha-^ huifCe efficaciam illam quam ludsei volebant : i^: hoC( probat cx eo quod umbr^ fuerunt efficaciam Chrifti vcn«^ ruri fignificante!^. Exaffirmatione (ignilicationis umbra^i tilis,infert Paulus negationem efficacias tali > qualem lu-f dasri volebant. Bcllarminus contra , ex negationc cffica* ciae , infcrt negationem fignificationis talii> , aut faltem l Paulo id non defignari fub tirulo urrh^t.

5. Bellarm. Sacramentavetcrii Ugt^.nuUam habch.vu .ifinrxm pYomtftionem abfolutam gratia Heb 8,6.

Proteii. ^que abfoluram prominionem gratise habue- runt Sacramenta vetcra ^lla fcilicet qua^propria L^-c ordi- naiia fuerunt Sacramentaj ac nova,rcd mmusclaianrmi- nufqueimmcdiateamplam,i5c cfficacem,& hoc refpeftu, novum Tcftamcntum dicuur faiv;ituf.i prsftantioributi promi/ns, BcW

i I tl

Images reproducecl by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

- . V A T V S.

6. Bellarm. Lex vetus ncn jufitfiiabat^ ttgo nec SacYamenta. ProtcsL Lcxnon juftihcabat , prout diftingucbatur i omiirione ; Ted promillio quas continebatur m lege &

icramenta,qi:a2 promifTioncm illam e>chibebnnt> codera

odo juftiiicabant , quo noftra.

7. Bellarm. PmfJt uones annexd SairamcK.s^ i.iUucti^ imfe^ Htur, etiamfi hommes ncn credetcnt,

Proiesl. Non implebantur ad coniblationcm & falutem »rum qui non credebant.

S.Bellaim. No/lra SaaAmenta dicHntHtfalvare^ rr7cnerare,&€p l mhtl tAlel.gitur de fncramentis vetcrtbHS.

Ptotesl. Q^z. minus clarafucrunt Saciau.ciiCa \ ctcia , [ circo minu."^ etiamclare dicuntur hsec dc illis : dir in- Jir tamen, ficut ftatim apparcbit.

ArgHrnentA noflra.

g.Ptotefl. Cfrcumcifio, aprimafuainftitutione, habui^ omiilionem illamannexam , quanulla eftmajor: cr^ eustHHuV-femtnistHtfonte. Gcntf 17. quam Chriftus ita terpretatur ut vitam asternaHi in illa doceat

KUineri, & Paulus £?Af/:i,i2.oftcndit fpcm vivam cx a pendcre.

Bcllarm. I . Abraham jHftiJiimus etat ante CircHmciftcnem , non ^o promtfio ipji crat dc remtftione pcccatorum.

Protesl. 1. Abrahamus non fuit itajuftus , juftitia in- crentc , quin potuerit lieri juftior, hxc autem cft Com^ 4nts thcologcrum [ Scolaftico^ intclligit ) doflrtPtay Sacramcnta, iferrc grattam. vel facicnio^ ubi non invcntHnt faHam, vclfaftam ^gendo. Cajet. in i Corin.io. Nonfuit ita juftiHcatus, rr peccatoium remiflionem, quinpotuerit illa remiifio,

juftitia, magis, magifque adhuc cum frudu oblignari. .Scotus in^. d.i. q.6. refpondet : ficHtfiBcat. Virgo in mma pfcnitudtne gratix, ftaffet b.ipti:;^t^ , fiullam tbt gt.ttiam fufce^ fet de ncvo, & tamen Baptifmus non fuiffet tum ftgntim falft^tn, aut tertum» quta fignificatvt gtatiam vel tunc fieti , vtlpttus datam in^ e ; tta Circumctfio nm effet fignumfalfum aut tnccrtum^etfi gratiam ndaret.fid ejfct fgnum grattd tnexiftentti. Durandus etiam in iartp^ dtfitnfltone quarta^ qu^fttone oclava docct , quod baptt:;att^ ^aftifmc flamtnrs ^dhiic tenetur baptizari Bapttfmoftumtnts.

Bellarm.2. Legimus Deum promtfiffe Abrahan^o, quando illt in^ nxtt Circumcificnem, terrcnatantum^adlitcram, td eft, propagatiom *mfofteritatis, & tertam PaiefttnA.

J^w^/?. Legimus apud ApoftolumPaulum , G*.!.^. be- ediftionem illam quag promittebatur Abrahamo , fuiffe lanc eandcm cum iUa qua jamiideles cx Gentibus ju- i:ific;>ncur.

Mm Bellarm.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

B E

LLAKMINVS Bellarmin. 3. mivetbn ( ero DeustHmi ) figmfitAtur UMum prom,(!,o prcul^rh pouaionii : quo modoD.m nmtmxum erat Dem tomrumfeimam mal.rum. modoeferit depcputolfrael

Prctcfi. Proteftio peculiaris rcaundat qu.dem a»;q"> parte m malos qui funt intra Eccleliam : fed amplius ali- QuidJniftapromiflionccontmeri, palam elt > /f^- -4- 7_ &\i & 38. ubiomniaiUaqu» rpeftant ad novu foedusfcademphrali fummatim cxpUcantur. Deus enuT eft Deis nofter communicando nobis , bonitatem beati- Jcam : & nosfumu^populus Dci, fidem & obedientian-

quamDeume/feDeum eorumqutfuntfivefmtbomjtvemalt, fm

*"r;^:'sTgn^tatur quidem illos , quorum Dcus cfl Dcus,cfle,fldrimul etian.figmhcatureos v.vcre : & ho, probatur^caufaconiunaa.vuaebentae.Nonmaleobfer- ?a?Cajet. Ncnd^atnoneftiominus , qutaDemeft dom.nus,.^vt^ ^entJ. .&mcrtuorum Jedd.at. ncn eft Dcus ^""^'"^""^'"^jf Deum»licujm,feu dtquorum, eft coU. haber. . afttmar.que D.um a.

'^"BeTurmin. ^Eph. 2. Centtlesd.cunt.*rf.*.f fineprom:fti.iu^

iu$,quiacarebantverafide. a-h,; irr-aAi

Prouft. Opponitur Jbi ftatus Gentilium , ftatui Ifracli- tarum & rncooppofitiopartimfaltem collocatur.quo. Gcntilcsfucruntfinc prom.fllombus , .^Xfno vieebant inter ludaeos. lUx autem promifliones no- crlntaliae, quam qus in fcrderecum Abraham imto con tinebantur,cujus fignum ^^"Circumcilio

10. Froteft. Avi ftolus I. Cor.io. dilertc tcftatui,quo Patrcs candem efcam fpiritualcm manducarant , & c - dempotum fpiritualem biberant , qucm etiam afhi^^ fuifl-e Chriftum : & inde.tanquam apari,concludit, no nimisconfidcndum cfl^e Sacramentis novi Teftamenti.

Bellarmin. I. Patres eandcm efcam manducaffe J.cuntur , n Muia eadem eft efca noftra & 'Ucrum . fed qt*ia eadcm fmt .lUrttm os l,um. Efca autem ,lla & fotus . «0» fuerunt facramenta : ftieru hcfti.scommun.a:nunam promtft.onem hatuerunt annexam.

Prot.fl. I. Ccrtum efteundem iUorum potum fuil cumnoftro . fi Chriftusfit nofter : quia dicitur v. 4 P; traillacratChriftus.II.Nullaaharatiorcddipoteft.c

Paulus hic tantum Bapiifmi . cibi , & potus fpirirual mentioncm facit.nifi ut compararet inter fc noltra . ^ fcra Sacramenta III.Nifi quoad efhcacia.cadem ti: illa Sacramentn cum noftris . quaenam ciret confeqi. in aigumcnto ApoftoU : fi corum Sacrameuta nonredd.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haog

224 E 3

ENERVATVS. 31

)ant ipfos gratos Deo , fine fide , & obedicnti;?, ergo nec loftrar IV. Sacramcnta proprie confijflunt in eoruufu. taut Sacramentum non iit Sacramentum, nifiinejus )crccptione Sacramentali. beftias igitur potuerunt illara erum participes eire, quae matcria fuerunt Sacramento- um, cum tamen hominibus non beftiis vcra fuerunt Sa-i :ramenta. V. Qtua Sacramenta ifta fuerunt extiaordina- ia, idcirco non requirebatur , ut promillionem habcrcnt piritualem, ab ordinarii^ diftindam : fed fatis fuit ut lU arum promilUonum beneficia, fingulari modo rcprse- I cntarcnt

11. Bellarmin. Sccondo. Manna&aqna dicHntuY cibus & ctus ff trttualts y proptcYcaufam ^ qutafroiucef\v}turp -Y y iraculum pera Angclcrum.

pYoteft. Hac ratione nulla major eflet eiiicacu , in Apo* loli argumcnto , quam fi petiiifet illud ab efca corvina, juagopera corvorum parabatur Eliae. i. Rcgum 17. nc- luecffct uUaratiodifcretionis illius. VQti . fedflcYofque cYum ncn hahutt ^Yatos Dcus*

Bcllarmin. CfjYtftus , loh.. 6. aJfeYtt JMannam fuiffe cilumtAn'^ um corpGYalcfn.

pYcieft. Non afierithoc ibi Chriftus : fed.comparatione vifta» non'intcr mannam , & Euchariftiam , ut Bellarm* /ult, fed inter mannam prout aludasis pragdicabatur /crf 3 1 . fcorfim a re fignificata , & femetipfum , man-i lam ita deprimit , ut comparativc neget circ caelcftem, /crf. 32.

Bellarmin. Cum dicit Apofiolus^ Hbcbant de fpiYttualipetYay non \'ftfenfus , quoi ktbcYent fptYitualcm pctram » ideft , CfjYtftum , fci \uodbibeYentaquam cxpctYafptYttualt.id eft . C/jYtfto tanquam caufa.

PYotcft. Sed aquaillacx fpiritualipctra proHuens , fuit rtiam fuo modo fpiritualis: & idcirco bibcrc dcaqua ipi- -ituali, & dcpctra Spirituali , funt unum & idcm,

12. Bellarmin. 3. Scopus Apoftdtnuncft ^ftendcre » nonefte timiumconfidcndum in SacYamcntis ^ fedpottus non ejfc abutcndum ^acramentts.

PYoteft. I. Nimium confidere in Sacramentii> , eft abuti Sacrainentis , gravi:^ eft ill:\ obfervatio Bonavcnturae , in 4- difttnd, I . qu.^si. 4. cavendumeft, ne dum nimis damus coYporalt^ ^J^^fi^nis, fuhtYaha7nr4^ fjomtnem gYatia curanti ^2. Scopus Apo- ftoli fatis apparet ex veYf 5.^-6 moncrc fcilicet cxemplo ludasorum Chnftianos , neputcnt fe Dco gratos futuros :>ropter Sacramenta , fi cupiditatibus fu^b morem geranr^ cdpltYcfque eorum nonhabutt gYatos Deus. h.ic autem typl noftrifue^ ^nnt , ut ne concuptfcamus res malas , &c.

li.Potefi.Paulm Col.2. II. 12. Circumcifioni& Baptii-

M m a mo

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

B B L L A R M I N V S

moidem tiibuit, dum eandem gratiam Circumcifionis Sc Baptifmi nominedefignat.

Bellarmin. r. Paulus Baptifmttm vecat artumjtonem , qtna

rroJ/Abfqueullaratio^ Cncumcifionem ,

fui/refiguram Baptifmi. S.icramentum noneftlignum vifibilis Sacramenn, fed invifibilis gratiae neque tanta fuit proportiointerCircumcifionem5cBapti(mum,quantum

figurae ratio poftularet.

Bellarmin. Non trihmt raulHseffcftumCncumcir.oms, B.tp- t,fm,. Nam exfboliare a toto ccrfore pcccMcrum.mhut Bafnfmo, Cir- cumcftoludaua^nontotmmcoti**^ ,fed umm fartuulam cmumode^

'"^*Protefi Efrcdum per Circumcifionem fignificatum, fuitCircumcifio cordis. Kow. a. 28. 29, cum autem cor cxfpoliaturpcccato; totushomoliberatur. Cncumcilio vero externa in-unaparticula corporis adhibita . non mi- nus coardlat ejufdem fignificationem, quam in Baptifmo facic afpeifio faciei folius.

C A ?. VI. DeCharaSlcre,

Quaeftio tertia ipca.uo euamad cffcaum Sacra- mcntorum, eft dc Charadcrc.

BEUarmiii. I. Charaatr tfi ftinumffitituale, animaimfreffttm, m quibufdam Sacrameatis : non reUtto.fedquahtas ahfoluta : tr,4 hnbens cffuia, aptumfacere ad culium dtvinum, configurare Chr: .o, erdtfttnq^utre ab alits : in fcla anima tnhsrens . tndelebtUs :f^r ui* tantum^Sacrammta. Bafttfmum. Confrmattonem » & Oritnm tm»

^^'^riotrft. I. Nomen charailer { ait Gabriel Bicl.in ^.diftind. 6. qu. 2. ) nm eH multumufttatum tn Sc/iptura . nec afud ortgtna-. les donorti. Nam in tcto camne Btklia { intcUigit verfionem la- tinam ; ftentnvemtur, mft Apoc. 13. &ftqt*cntibus,tthtfitmcn» ttodecharanercbeftia. denique Magtfter , qutfu.t dthgenttfttmui coUeclor auclorttatum ortginaitum , nttllam metimnem factt de cfKxra^ nere. ntfi in d,/}>. frafenti . ubi dictt , quod qut ab h.ireltcts haft'.xaty funt , fcrvatocharadcre Chrtfti . non funt rebaptt?nndt : ttbt fcr cha- ritaercm , intelligit fermam verborum 4 Chrtfto trcdttnm : & tdeofatt: dHtiaeftejusftgutficattc.z. Si Charadcr fit fignum fpiritualc, tum I. noneftfacramentalefignum.quoddebetpercipi afenfu» ut BcUarminus ipfe fatetur , libr. ^.cap. 14. Non hominibus , fcd Dco dcbct fignificarc 5. Signif etiamdcbct aliquid minus vihbileaut notum qua; rci fpiritualis. haecautcm funt nimi* abfuida. 4. Tertio.

m

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS 5- li fitfignu Rnhnx impreirum tu vel mediantc gratia , vt immediate. non prius , qulamulcidicuntur charaftercn habere,qui nuUam gratiam habent : nequepoftcrius,qui.^ Sacramenta/ cxBellarmini fcntentia ) giaiia:!! efficiunc proxime 6c immendiat^ . Si fit qualitas ablbluta, tum vel eft bona,vel mala* vel indiftcrens, vel generari debe: , vel creari pcr Sacramcntum : fcd nihil hoVum confifterr poteft. 6. OfHcia iUa tria,quae tribuuntur charaderijfuiv crteda gratias : ficut 8c illa alia,qucB ab Occamo, & Bicl • adjiciuntur, iftis : fi^mficnYe ^ Yemct>!ir.xYi ^ &oi!igAYe, 7. Si charader fit in folaaninia , tum a Sacramcnto cxtcrno, vcl non proprie imprimicur , vel fine contaAu fubjed' cuiimprimicur. 8. Si fit in ^ ^ 'lis , tu!n manct in it^ qu- ^plenerccipiunt charaftere. i.c,& ipfis eciam damna- tis : ac proinde neque aptum f^:it ad cHltum divtnnm , ncqur configHY.U ChYifli , ncqiic dtfltn^uii abaliis , cum ullo fruc^ qusetamcnfuntofiiciacharactcris.g. NuUa racio vc. milis reddi poceft, quarc gratiad feptem Sacramentis efficeretur, &charaderta:iium ^tribus : prefcrtimcum fitqualitas abfoluca, & nihil abfohirum Jit pr(v.v;fM-]^, trium Sacramentorum.

Ariumenta BcHArmini.

2. Bcllarmin. 2. Cor. i. 22. Qui fignavit ms » fsrhxnc

chfi?f:attononcm , intcUigimui chaY,i[}€rem,

Protefi. i.Intelligentiaveftra nihilprobat , fcd intclli- gentia & teftimonnmi Scriptuije. 2. CajctanusintcHigit ftgillHm Afofio!tcAgYattdMit^:Fltrnon: ■ - ^ oYtm Efisin-

2^/1/. Dion. Carthuf. intclligitj. ^ . :td,&fimi^

lia. Thom A$ intclU^it fignumgUriit conftqffenux. folusBcU.u- minus intclligit charactercm.

3. Bellarm* Zph. 1.13. Signatielfis SpiritupY$mifitoniy fanHo. rronfi. I. Hic etiam Cajctanusintclligit SpiritHm &grji'

tiam DeifiptAculnm adcpticnis, & h.ireditaiis £tiYn.t. Dion.Char- thuf. dtvind pYddefitnattont^ tnitcia. Thoma^, chatitatcm tn CQYdi-- tusnoflYtsfef SpiYiium fanilum dijfufam. Solus BclUrm. cha- radcrcm a gratla divcrfum.

4. Bellarmin. Ephcf. 4. verf 30. Signati ef}ii tniUem r^» demptitnis^id eft^indte YegeneYattonts f^Y bapttCmum

ProteR. Hicquoquc Cajctanus,Dionifius Carthufianus, & Thomas intcUigunt gratiam falutifcram.

5« Bcilarm. CafiteritmquodCtrcumciftQ fe/tntfuebat m corpon fi ^^idfignifitabat s eerte fig^ificabat ch.xYafferer>} .

rrc/o/. Cautcrium nihil apcius poccft 1 irc, quam

confcicntiam cauterizatam corum , qui "Scriptura^ , & emnia facra torquent , ad fua commcnta confirman Ja.

Wm 3 • 6. BelU

Early European Books, Copyright <© 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

,A BELLARMINVS

6. Bellarmin. CredtbiU esi, tum DeusahqHcm iepHt.it. & (*k- fe<ratAdfacramentavel dania ,velrectpie»davctal,nm.rttller.n .,i | no» faciat ter ftmpltcem ief,*tatiouem , mt homtnei facere foUnt, fe4 tertas qHalitates ,nfunie»do : «ir ea^ qt^iUtates vocamus ch»aaeres. |

Frotea. Credibileeft, vosiprosnefcire,quidintelliga- | tis per charaftcres. charifmata enim , vel gratias gratis datae, funt ill^ qualitatcs, quibus Deus hommes aptos,&: idoncosreddit, adofficiaillaquaeipfisimponit.

7. BeUATmin.Baptifmtts altquti facrameuAlecntfcrt, etiamjt

ietur , &percipiatHrfinefidc . ,^^j.,u:-

Protcft.ilihh omnino internae qualitatis confert adultis.

abfque fide. , , _

8. Bellarmin. UuUafHfficiensratiorediiptten, cur Bapt,^mm

non pofiit repftt, ntfi Charaflcr ^ .

Proteft. Durandus dicit , rationem elTe, quta generatto «m- nfcHiufque non eft nififemel. Biel dicit inftttuttcttem d,v,namfo^ iam ef cMfam princtpaUm ,niterab,l,tat,s hujus. quicquid fit cha- radter mabfolHtaquaUtate^oatu,, non poteft inde conclu- di. dc propiia igitur caufa non opus eft cum Bcllarima. litigarc.

C A r. V I. De Numero Sacramentorum,

Nos duotantum Sacramenta novi Teftamenti agnofci- mus. Pontificii feptcm obtrudunt.

T H E S I S

4

B

Ellarmin. Ofteniemusicfinttttnem Sarramentt, (onvehiiL ua- ^ hus noH patttior,hHS net pltmbus quam feptem : quodfcl. tet fint f.gnaexternadr fcnfibtlia , quaexitvtna inHitHtione, annexamha- beant pr$mifi,onem gratiA jttfiificant,s.

Protcst. I. Requiriturinfuper ad Sacramentum ( ex fcn- tentiaBellarm.anteapropohta) utccrtam habcattormu- lam verbi confecrantis : & utphyficaefficientia ex operc opcrato , fit caufa gratiae juftificantis. z. Hasc ipfa dcfini- tio nunquamprob.ibituraliisSacramentisordinariiscon- vcnire , quam baptifmo , & CaenasDominicae.

Z. Bellarm. Confirmationis externumritHmhabemHS A[i. 8- & 19. una tum effeclogratiA , ex qutbus coUigitur inftitutio, (3 fnanda-' tnm. NotandHm amemeft . tmfofitionem manuum conjuniiam fuifft cum unatone , & figno crucis , idqut miniilerio manus Eptftopalts.

Pme/?. I. Nihilhiclegitur, dcunaionc. autdefigno crucis. t. Nihil hinc poteft colligi de mftitutione , & promilTionc ordinaria : quiaprivilegium hoc fuit extra- ordinaiiorum quorundam miniftrorum , ut ad manuun:

cotuni

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVAVS. 5^ rorum imporitionem Spiritus fandtus d.iretur. Nihi 1 licdicitur degratia juftificationis, Acciptebat Sfffitum fnn^ lum , preculciubto { ait CajetanuS ) ineffcclu fenfibiU , per Bap^ ifmum acceptYAftt tp^um , ineffeclu felius gratijt internji. B,tpttfm§ laminis t api t\Ah antur { non confirmabantur j yfiit'/c5 ab Apo- hlis in impofitionemanuum. Alcx. A/p. j\, q. 6.m. 6. ^.Nihil licdiciturde confirmatione , in relatione neceifaria ob Baptifmum antecedentem. nam Aclor. lo. 44. illapfu :ft Spiritus fandus eodem plane modo , in eos , qui nec- ium eiant baptizati.

3. Bellarm. lohann 20.23. f^^^cmus ritum pocnitentia externum \'uiictalem nempe abfolutionemt qua efl fignum tntertoris : &c.

rro/ff*.NuI!us hicpraefcribitur externus ritus. 2. Nul- |la hic materia & formaalicujus Sacramenti notatur:quia non eft elementum i verbo diftinrtum. 3. Auriculari> ifefnonis , ne minima quidem iit !nentio hoc in loco* BcUarm. lac. 14. IlJibemus rttum cxtremx uncltonis^ Hfta <um promiftone annexa.

PrcmT. Rcfpondet Caiet. in illum locum : Nequeex ver^ his i neq. exejfeilu vefbn hac loquuntur de facramentait unfltonc ex^ trewA uncltonts :ftd magts de uucltone , quam infiituit Domtnus le^ fus in Etiangelio , kdifcipulis exerceniam in agrotts. Tcxtus cmm non dictt : tnfirmatur quis ad mortem : fedabfolutc , tnfirmatur quts, & effeilum dicit^ infirmt alieviationem : & de remtfstone peccatorum» non nift conitiionaliter loquitur , quum extrema unclio non nift prope arti^ nlum mortis ivtur» vdtrefle { ut ejus forma fonMt ) tcnitt ai remtf-^ fionem peccatorum. Aide quod lacob , ad unum agrum . multos Pres-» byteros tum orantes , tum ungentes 1 maniat vocari : quoi ab extrema unSltonis ritu altinumeH.

5. Bellarm. 1 . Tim. 4. Habemus^ de ordinis Sacramento , ritum txtemum* manus impofitioncmy item promtfitnnem gratia.

ProteU. I. Pontificli in eo libimetipfis nonfatiscon- ftant , quod impofitionem manuum , facramcntalem ri- tum velint efle , tam in ordine , quam in confirm.itionc; inauditum eft in Scripturis , ut unum & idem fignuni fitmduobus Sacramentis.2.NihiI hicdicitur depromif- fione gratisejuftihcantis. 3. Impofitio manuum non ma^ gisfit caufagratlae alicujusquam prophetia. 4. Agitur (ex Pontificiorum fententia) de Epifcopatu , qui non eft ordo : fcd revcra, de extraordinario munere EuangcU- ltae.'2. Tim. 4.

6. Bcllarm. De Matrimonio ^habemusnomenipfum Sacramenti, Eph. 5. 31.

ProteB. I. Idem etiam nomen habemus de muliere, & beftia , Apoc. 17. 1. dicam ttbi facramentum multerts , & be/iU quaportat eam. Hac rationc igitur , invcntum cft tandcm

Mm 4 Sacra-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

:i6 BELLARMIN VS

Sacran ci.Lumoftavum. 2. Cajctani eft illa not.j, 1 ^ Eph. 5. 3Z. mnhatesexhoctoce ( prudens ledor ) conjugitim effe S4- cfamcntum non entm dicit» Sactamentum, fed myflertum hocmagnHnt efi. Apoftolus ftatimadmonet, fenonloquide conju* giohumano : ego autemloqHOYdeChytflo^ & Ecdefia.

7. Bellarm. ConfirmAtuYfeftenaYiusSacramentoYHmnHmeruf^ vaY:if^ ccngruentiis.

Trotist. Nos demonftrationcs cogentes poftulamus. Bell. cx egeftate caufas , ad pucrjles congruentias confu- git , quc ne decongruo quidem , fidemaut faciunt , aut ircrentur.

S.Bellarm. Invita ccrporali, re/juirtturgeneratio, auimentatio^ nutritto : rcmedtum unum contra mtrbos , ^ altcrum ccntra reliqtiiAS r orbcrum : fanntcsqui propagcntvitam corpor^icm . & MagifiratuSs qut eam ordincnt &regant. Eodem modo, tnvita jptntualt , regent-^ rati^ ^per B.ipttfmum , augmtntatio , ptY ccnfrmattcnem» nutrtttofef i EuchaYidiam , remcdium lentYa mortos, pt Y Panttintiam ; & ccniYct fcltquias pi-ccatcrtim , pfr unfltcnem extremam ; Matrtmcnium ad prcpagandos Chrtfltanos. & Ordo fiictr ad eos regcndos.

Frotefi. I . Nulla hic ratio habetur veftium , habitatio-* nis , excrcitationis , & fimilium , qua: funt nccclTaria iix \ Vita corporali. 2. Augmenratio praepoftere nutritioni anteponitur. 5. Duo Sacramentaabfurdc conficiuntur, cx peccatis& reliquiis peccatorum quafi reliquiae pecca-* torum , noneffent peccata* quidni & duo cfTent Sacra-- menta, nutrimcntum,& rcliquias nutrimenti fpeclantia? 4. Vna & eadcm fingitur propagatio , vitae fpintualis, & corporalis. Gubernatio , & Matrimonium ineptc refc- runtur ad gratiam juftificantem : quam Bellarm. vult cfteftum efle Sacramcntorum omnium novi teftamcntu*

9. Hc^W^xm. SiptemSacramentainflituuntur ^ adverfus feptem peccata^ & vulmra. BaptifmuSt contraoYigtn,ile : Pcenitcntia , contra. afluale : Vnflio, contra reltquta^ : ConfiYmatto , ccntra tnfirmttatem : SuchaYiftiat contra malitiam : MatYimonium^ ccntYa concuptfceniiam: OYdo, ccntYa tgnoYantiam.

PYoteft. I. Elfec etiam optabilc^ ut fin^ularc aliquod Sncramentum inftitucretur , inter Pontjficios , contra libidinem frivolas nugasagendi in rebus facris. Modo duo tantum Sacramenta. pQenitentia,& Vndioextrema, remcdia fucrunt : nunc caetcra ctiam exsequo. Septc-- nariusnumcruspcccatorum & vulnerum fingitur, qui cxtrahancaccomodationem , adquamcxcogitatur , nuU lum ufpiam locum habet , ncquidem inter ociofillimas Scholafticorum fpeculationcs. Vt accommodatio fiat; conturbatur ordo , & commutatur natura Sacramcnto-

10. Bell

V

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

ENERVATVS- 57

10. BclUrm. Septem SacYamenta Ye/pondent ftptem virtutihus. Bspttfrnus fidei:Confirmattofiei : EHtharsftia eharstati : Fctnnen^ tsajuftstt^: Vnclsoextrema fortttuiini : Ordo pruientix : & Matri'* monium temperanti^.

ProteH. I. Nccdum probatui feptcnarius numcrus vir- tutum. z. Fides , fpes , charitas in Baptifmo &c Euchari- ftia conjunftim fpevilantur^non feparatim.castcrac autem omncs virtutcs cx iftis pendent. 3. Si Matrimonium rc- fpondeat temperantiae , tum matrimonii prohibirio, ia Clericis Romanis refpondctintcmpc p'V!x ; quodctiaui corum vitaprobatur.

11. Bcllarm. Septenarius numerus eft ceiehis & frequemin \€Xfsationibus veteris teliamenti.

Protesl. Mirum eft igiturnon pofreibi inveniri feptcm Sacramenta, quae deftinatae figuras fucrunt horum fcp^ tem , nifi hoc po/Iit oftendi , hxc ratioin nuH*^ ^ '''^Kro dcbet habcri.

C A r. VII. De co:n2p.irAtioriC St.

TJOviTtjlaraentt interff^

I- VJOs nullam quceftioiicm movcndamefTc docemus» de imparitatc Sacramentorum , quia candem ha- bentcaufam cfficientcm , matcriam fpiritualirationepa- lem , verbum ejufdcm audoiitatis cfiicaciac , rclatio- i ncm plane confimilcm. fincm & ufum , quoad fummam i rei, eundem. Pontificiiautem Tridentini , fejf. 7. €ah. 3. Mnathema dtcttnt eos qt4ifeptem Sacrametsta novji le^ispari,< faciunr. F qui canon cum irrilionc h noftris acceprus, quia duo tan- tum, non feptem Sacrnmenta , paria tacimus, a Bellarm, annotationibus quibufdam vindicatur, qua^ debcnt a no- bis confiderari.

2 . Bc! !a r, Concihtm non vimfacit^ in numer$ feftonario »fed in \faticne SacrAmcnti.

Protefl. Vim igiturfacit rationi Sacramcnti, ratio cnim Sacramenti , ^quc, &:?3qualirer convcnit gmnibus Sa- cramciuis : alioqui Sacramcntum noncffet propric lo-* qucido genus omnium Sacramentorvim.

3. BcUarm^ SecuudHmvari^sratsanes^ nttUun cft Sacramei»^ tnm» quod aliass alt - rr.

Pfotesl. Null^ Sacramcntalis , quaMatrimo-

I nium & ordo coparari poflint cum Baptifmo & Eucha-. riftia. Ifla duo { ait BcUarminusrtff. 27« )fi*nt ma^is communiA V' m/irr: wi:uipMia.

4. BelUrm. B^^f^tfmus exceUit ^nihns quoad ijfeclftmfemii^ ^ ttndifpccata^

Mm ^ Prf^.teff.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

38 BELLARMINVS

Protefi, Remiffio pcccatorum seque efficirur inEuch.i riftia. eft enim verbum , ut Bellarm. interpretatu forma Euchariftias : Hoctft foHgunmeui , ncvtfddtus , q$4t f- tnultis effundttuY in rtmtfionerr peicatorum, Mat,l6^ 28.

5. BcUarm. Confitmattoexcellit cmmhus» quoad efft flumgrati^ 0ii bene o^erandum $ efl perfeflio & confummatto Baftifmi. Luc. uli

49-

FrotcH. I. Per Baptifmum tit utin mvavita ambulemus Rom. 6.4. & gratia rcmifinonis nunquam feparatur h gra- tiabenc opcrandi. 2. Baptifmum imperfeftum diccrc fine confirmatione Epifcopali , non caret Blafphemia. ^ Ridiculas cft Bcllarminus cum Apoftolos Lhc u/t. ±^ quijam & caence Dominicae , & fummiordinis Eccleua ftici participes crant, cxpedafie tingit Sacramentun Conftrmationis.

Bellarmin. 6. Euchatifliaexcellitomnibus.quoadtpfam fubflan' tiam Sacramcnti.

rrotcsl. Subftantia Sacramenti conftat cx matcriaS forma : materia autcm eft res , ^ forma vcrbum, fccun- dum Bellarm. Itb. i. caf. 18. In Euchariftia autem , res velelcmcntum fenfibilc (fecundum Pontificiosj eft Ipc- cics tantum accidcntali^ panis , & vini , quae fubftantia non cxcellit : veibum autem nullum potefteflemagi divinum, quam quod adhiberi folet m Bap^ifmo, Eucha- riftiaigitur , quoad fubftantiam , non excellit Baptifmo

7. Bcllarm. rcsnitcntiaexceUit cdtcris necefiitatc ^fdo Bafttfn txcepto.

Proteft. 1. Neceffitas^per fc confiderata , non magis,ef) cxcellentior , quam contingentia , aut inditferentia.2 Confelfionisauricularis, & facerdotalis abfolutionis ( c> quibus confiftit Paenitentiae Sacramentum J nccefllra tantanon eft , quantaeft Euchariftiae.

9. Bellarm. Extrcma unnioaliquo modoexctUit rocrai nttd qiioadefjeCltimgrattA » namprafuppontttstnm effeflump(£nitentt.^. C fuperaddtt qratiamcopiofiorem, & toUtt riliqutas peccatortim.

Pro/e/?r I. Hac rationc, cxcellit ctiam Baptifmo , Confirmationi. 2. Adeoexcellit, fi hxc vera fint , ut ip- fum etiam Purgatorium tollat.

9.Bellarm. OrdoexceUttomntbus ,excepta dnfirmatione, rAtn nemintpri: namfolumab Eptfccpoconfirrt psteft. I rdftat ctiam ca teris y quia conftituit homines ingradu fubltmiori 9 quam fint cdter. Chriffiani.

Protert. I. Cum hominibusplacebit , pofllnteadcm r tionealiud quodlibct, fivcfacrum, fi. e nonfacrum, i .1 Epifcopisappropriarc , ( ficutetiam fccerunt in bafilicis inchrifmatc conficiendo, in veftibus& vafis facrandi

6cc

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

ENERVATVS. 39

rcj & tum illa ratione cxcellct Bapcifmo , & Eucha- liaj. 2. Miniftroium gradus , non eft fublimiorgradu liriftianorum , ratione facramentali , fcdmuncris tan^ im fupctionis refpeclu. 10. BelUrm. Matnmonium excellit fifnificatione : f^ntficat entm ChnHi^ umonemct^m Ecclefta.

Proteft. 1. Matrimonium non magis fignificat unioncm « Chrifti ^ Ecclefiae , quam vitis & palmitum , capitis & membrorum conjundio.2. Baptifmus fignificat arftifli-- mam noftram unionem cum Chrifto^ Sc mortisac vitas ejus communionem. Rom. 6.

C A P. VIII. De CAremomis.

T H E s I s I.

BElIarm. Cxremonia prof^rie & fimpltciter ita vocata, eft^exterH^ iclio , qt4Anon altnnie eslbona^ & latidahlis ^ mfi ^tiiafit ad [Cilmk DcumcoUnifim.

Prottit. Siaftio hicficaccipiatur,ut complcftaturctiam rem illamcircaquam adio proxime occupatur , admitti- musiltam defcnpcionem, & inde concludimus , ablurdc confundi a Bell. Sc aliis , ordinem , ornatum, & limilia, quas ufum & laudem candem habent in rebus civilibus, quam in cultu habent , cum cxremoniis rcligiofis.

2. BcUarm. Caremoniasa/iqt4As,Chrtfit4StVcl jipoHoliinnittiem THHl^ quai ex huUa Scriptiira^fii cx folatr.%dttionehubem!4S

Prctift. l.DeChrifto,refpondet Medina, in 1.2 q.loS^ ^ 2. In Eu,%ngelicalegc , nuUafacramentalia ( id efi i^remcntd Sa^ cr.r mjjunt insittut.t a Chrtslo Domtno : propter dignitatem &

exyi,..>.i,..!>i noflrorum SiKramcntorum * qr4S,tam pr^zcUtra funt: ut etkiimft Huda» & nuUis facramemalibtis fuffuttaproponerentur » omni elfetit veneratioHcd:gn.% 2. Eadem ratio , non minus de Apo- ftolii valet, quam deipfo Chrifto, 6c validcconfirmarur cxillis verbi:>Apofto!:. I. Ccr. 11.23. ^ccepia Dom:tio,quod & tradidtvobts: NuIIa traditio , prseter Scripturam, certos nos rcddere poreft,de Chrifti CSc Apoftolorum inftitutis, certicudmefidei divinas.

Bellai m. l. Cor. 113+. ^lposto/usait : cdteractm venerodt^ fponam^ &tameHntht/po5lea fcrtpftt » de ritt* SacramtntiEuchari- SJia.

iProteSi.i. Aliud eft difponerc , vel ordinare resinfti- tas , aliud infticucie re^ oidinandas ac difponendas. 2. KuIIam caercmoniam rcligiofam inftituit Apoftolus intotoillocapite. per f^r^jr^ igitur ejufdcm gcneris', non pomint mtclli^, cagremoniae calcs. 3. Nihil difpofuit ibi Apoftolus quod£cclcfia Corinthiacanon dcbueratan-

M m 6 IC43

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

40 BELtARMlNVS

tca, fiac ullo inftituto novo , codem modo difponcrc, & ordinarc.nihil igitur proetercapromittit.

Bellarm. ratrts qutdam affirmant cAfemcmas /jinafdam ejfe jlp^" flclicas , &facYofanftas.

Proten. Affirmant hoc dc variis caercmoniis , quas ipfi Pontiticii jam non habent. vcl igitur falfo hoc affirma- runt, vcl Pontificiiabrogarunt Apoflolica inftituta.

3 . Be! larm . AUquA CdremonU vim habent Jpintnalcm. Froteft, I. Quarealiquac , & non omnes, fi ab eodcm

Spiritu fintprofcftae f 2- Quum Scriptura fit regulapcr- fedc nos dirigens in vita fpirituali,cx llla fola difcendum cft , quse fintilla media quse vim habent fpirirualem. Sivim iftam fpiritualcm.vel inhxrentem habeant illac aliqusc caercmoniae , vel afiTiftcntem, majoris cfHcaciae Sc dignitatisfunt,quam Sacramenta vcteris Sacramenti,vcl) Baptifmusipfclohannis cx BclIarm. doarinaantea nop^^ tata ; funtpartcsTeftamenti novi, quod folum eft mini- fterium Spiritus ; & proindc totum novum teftamen-, rum cxfBcllarm.fententia;infcripturisnoncontinctur:i quod cft nimis abfurdum.

4. Bellarm. Potefl EccUfia innHuere novas cdremonias , ai ef^ feflus Sptritualess I . ai ornandum & reprdfentandum altquod myne^ ytnm reltponis , & eo modo juvandos rudiores. 2. ad morbos pellend$$m & Ddmcnes pellendos^ & peccataventalia purganda , tdqtie ( ut pr$m iabtleefi JperafpticaticnemChrifti mintcrum ex opero opcrato.

Proteft. I. Ecclefia non vocatur ad inftitutafacicnda: fcdadinftitutaChriftiQbfervantia. Matth.iS.ult. 2. Ad ornandum & reprsefentandum quilibet poteft caeremo- niam inftitucrc ( Bellarm. judice ) seque ac Ecdefia , vcl Deusipfe. ficenimiUc 2. c/ip.S. nonr^fcrt adftgntficatio^ ncmyqtitunHttuertt figna,modoreprdfcntent tdtm objeflum. Kcvci^ tamen , nemopoteft casremoniam aliquam inftituere ad reprsefentandum religionis myftcrium, prasterillum qui habct potcftatem in religonem ; in mcntes hominum, ad illas illuftrandas , quando & quomodo ipfi placct , in confcientiishominum , adillasfibimet , fuisinftitutis fubjiciendas : hasc enim omnia requiruntur, ad caeremo- niam talem refte inftituendam. ncmo igitur prxtcr DeU folum. 3. Ncmopoteft inftitucrecoercmoniam, ad mor- bos curandos, &: daemoncspcllendos, & peccatapurgan- da , nifihabeat poteftatem haec quomodo ipfi libet , vel facicndi, velimpctrandi ut fiant. Potftne Ecclcfiainllii- tuerc fomnium,ut fignificct quictcm h peccato, ut pellat daemones,& pcccata purget ? fomnia haec funt planc dc- lira. quihaec pofiunt , poffunt ctiam fomniaconvcrtcrc in Sacramcnta. 4.. Eflicacia caeremoniaruin cx opere ope-

rato.

fe

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

E N E R V A T V S. 4t

ato , jamdudum cxplofa fuit ab ip(is Schol.vfticis Palud, iilvcft. Angclo, Tabien. Gabr. Abulen. PetioSot. Mari^ \lcx. Thom. Bon. Ricar. ut videre cft apud Azorium tb. 4. caf, 1 1 . ubi ctiam quales tabula^ profcrri polllnt pro lac autoritatc Ecclcfix , cgregie oftcndit idem Azorius^ ZmtfoveYftii esl [ inquit ) unde lukeat Ecdefta facuttatem , qM emeiiaconfliturA » ai Yemtfiicnemvcf^taliHm pvccatorum confcqucn^ lam : ad qu.im Yefjfondeoiex ttfdcm verbis hnbtfc^ ex qutbt^s hahet an» hYitatem a Chrtflo^ qua foflit extYa Sacramenta , concedtre condona-^ fonespeccAterMm, quas tnilulgentia^ vocamus. afTumit Durandus, n 4. 20. /j* 3. Scripturade indulgefittis nonloqr^itur exfre(Ie.Ex. icripturis igitur non habet Ecclefia hanc facultatcm cx^ cmonias inftitucndi.

5. BcIIarm. Ltcet Ecclefta , inllitueYe novas caYemonias adali^ fuos fines : quia privatt homtnes Deoinfjnrante * &iwpckcnte , novas aremonias excogttarunt.

Protefi. Quafi infpiratio Dci » non Dcum ipfum faccrct ludorem fadi , seque ac mandatum in vcrbo cxprclFum. Alioquin concluderc. licerct Pontificiis , cadcm rarionc, laberc fc potcftatein no\'a eti.im facrificia &c Sacramcnta inftituendi.

Bellarm. 2. SynAgo^a aMAtdit >^vum fcflum. Efler.<^.l. Mach»

PnteB. Dciftis diebus rcfponfum cft antea, quod prior fuit politicus, & poftcriorimprobandus.

BcIIarm. 3. jipofioltnovam cxrtmoniam tttflitmrunt. Afl.

Protcsl. Rciponfum eftctiamalibi,nullam ibicasrcmc* niam novam fuifle inft;tutam , fed fcandalo profpedum, in veteri caercmonia toleranda.

Bcllarm. 4. EccUftapotefl altquidftatuere. Caremonia autem nm repugnant ncv^ legt , Ntque pr Juiuit Dominus % ne addeYeynus taremontass ad Sacramenta iffus commodius & uttltus admintfttandsi,

Prottfi. I. Ecclelianullam remnovam potcft ftatuere, auftoritate fua. z. Cocrcmonias carnales ^ Spiriru defti- tutae, quales funt omnes humanoj, rcpng lant perfedioni tcftamcnti novi. III. Ca:rcmoni3e humanae non magis poffunt facercad Sacramenta Chrifticommpdius 6c ut> lius adminiftranda,qLiam faerunt a Chrifto Apoftolis adminiftrara , quam dooinatafidci ab honunibui excogi* tata , faciuntad lideina Chrifto revelatam commodius illuftrandam. an putabimus , homincs quoljdam novos meliusperfcdum h .rbcre, quibus coeremoniis in Baptif- mo uti oporteat,quam fandos Apoftolos & ipfumChri- ftum?

6. Bellarm. Caremonia ah Ecclejla tnHitHtA % mn poffunt omitti fine peccato, etiam citrafcandiilum.

Mm 7 ProteH

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^2 BSLLARMINVS

rroten. Hac de re aaiim cii dcPontif. cap.^ in prnefcn- tia fati5 rcfponfuin eft : non poireab Ecclelia inftirui cas- remonias religiofas linc peccato,ac proinde polfe linepcc- caro,ac debcre ctiam omitti.

7 . Bellarm. CAYemmixfunt res utiles # meritorU^ & fars cHltm divini*

ProtcJI. Cae:remoniac k Dco inftitutaK,funt utiles,& pars cultus, quamvi:^ non proprie meritoriae : fed long^ alia cft ratio earumquse abhominibus inftituuntur.

BelUrm. Omnts noSlrA cxr^monsd mduanturk Deo m genere.l. In tcfitmonio Pault l. Cor. I4, omniahonepc & oritnrfiant.2 Cum juber^urprdpofitti obeiitr. 3. Vhi rritgto , Vpartes ejm commendan^ tur.

Proten. 1. Honeftas&ordo confiftebat optimcin Ec- clefiaprimitiva, (ine cnsrenioniis humanib, 2. Eo ipfo loco taciteprohibentur : quia nihil Ecclefiae rclinquitur, prseter honeftam ordinatiomjm rerum ^ Chrifto inftitu- tarum. inftitutaenim C^x: eorum ordinatio , ditfcrunt ut fubjeftum & adjundum ejus cxternum. 3. Praepofitis obediendum cft dum pcragunt mandata illius^ quo prae* ponuntur. 4. Religio vcra honorem Deo defert fecun* dum voluntatem ipfius , mediis ab ipfo inftitutis : casie- jnonias igitur humanas non admittit.

8. Bcllaim. Sapientifime tnftttutum eil ^utin Ecclefia Latina» latinc Sacramenta admtntftrentur

Protesl. Inftitutum hoccft^Dco, ut Latinis latinS, Angelis Anglice , BcIgisBelgicc, adminiftrentur. fcd de hac tc difputatumeft tomoprimo.

Ky4n\t4merita ncftra.

9. ProtesJ. I. Co/. 7. Laqucus noneft injicienduN con-. fcientiiiiChriftianorum: ideft. earum rerum neccflitas non eft illis nnponcnda , quarum relida eft a Domino U- bwMtas.

BelUim. JEquumfutt^ ut Ap^ftolus non faceret prxceptum, qucd Dominus confilium cjfe voluit , at non eadem ejl ratto alsarum rcrum» de qutbus Domtnus nthtl tn parttcu/ari prdfcripfit.

Protcfli Argumentum cft validifrimum a minorc ad majus : ii neillaquidem debcntpraecipi , quasDominus confuluit, & laudavit,tumillacctte non funtpra^cipien- da m religione , qua: Dominus nulla rationc approbavit.

lu.PrytesJ. Chriftusadplenum nosinftruxu , de vcro Dci cultu.

Bellaim. Id verum efl » de inslruilione v -'rilt , ^ nuttm de p,xrnc»lari

Pme/?, Gcncralis inftruftioduplcx potcitclife : vcl ta-

lis,ut

i

1

I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

BNERVATVS,

45

H* is , ut ex illa ncceflario lequanciir , & clare mtelU^antur lu^ pai rinent ad pai ticularcm inftruetionem, line novo ■■(ijqao mfticuto; vel talis utopushabeat novis inftitutis ■r^ :d /ui dereiniinationem particularem. priore modo nili phriftu^ inftruxijret noide cultu , inftrudio cjusnon uiflccplena, inflrudioautem co modo generalis , non )articulariscft habenda quam habemus de Ca.na Domi- lica in pane cV: vino celcbranda, fme lingulari detcrmma- t ione hujus aut illius pani^ac vini , in parciculari , ad cu- I elcAioncm, non opuseft novo mftiruto. 2 Ali^uem .:ultum praela jpfit nobisChriftus m particLilari. net]uc bllam inftrudionem reliqulc dcalioculHi inftltue ido. hrgoomnem verumculcum pracrcr^plit ?n narciculaii. 3. fOmnibVerusculcus generaluer piarcribliur in ipfo De- K 5 :alogo , ita uc nihi! mfLpcr dehc pr^etcr inftitucionem >i:)arciculaiem. Inftiifelio ig^tur Chrifti cft parcicularis. '4.. Sipaicicularii infticutio alicujus culcum hominibus iclinquacu! , cum dimidiacum cum Chrifto regnum ha- bent poteftacem. 5 Si Chriftu^ tantumgcncralitcr, & i homincsrpecialiterinftituuntaliquem culcum , cum po- tiores multo in illo cultu funt hominum partes,quim ^Chrifti. fpccitica ecenim naturacxcelkicfcmper generali. , 1 i.Ptctefi. Apoftolus docec noneflepctendamab ho- [Hiinibus doftrinam de vero culcu.

Bellarm. Nonab howinihusqut contraria Cfmflo docem:fcd hsn: xb tis quifuper Chriftum ^Xtf.^ ant , him ejus reqtiUm, &

Aoiirinam j doanttn farticnlari , qHod . gincre m.iicavit. l uc. 10. qt4i vos ntidtt, me atidit.

Prctefi. 1. hac latione novum Euangelium parciculare ab hominibus poliicdoceri : quia Chriftus tantum gene- raliter Euangelium indicavit : & reliquit hominibus, Et: - ^ ' 1 P/irticularia docenda.NonPoteft enimnegari. ^ :,clio intelligi illa veiba : qttivos audit, me audtt. Sc } rcveracultiis Euangeiicuseft pars Euangelii. 2. Apofto- ' lusexprefsc cxcludit omnes homines G/?/. 3. 15. JSl^l/us fuperaddit.^c femetipfum in particulari, una cum Angelis, tc Angelicii.hominibus. Gali. fimsautAngelusc caIo. j 12. Prcteft. Apoftolus damnat omnemcultumhuma- jnum, & voluntaiium.

Bellarm. Cultum mtre humanum ^ & proprioingenioinventum, ii en- qui non cfl conformisfidci prinapiis doflrtns Chrifit, qus, au^ tem ab Ecctefu docenitir, non fufit mcre htmana , cum Deo infpirantt inftitucinturs

ProteR. I. Cultus ab hominibus inftituti , veleorum propi io ingenio in\'eniuncur , vel a Deo revelantur ut ab u^inftif iantur,pofterius cftabfurdum. 2, Cultusabho-

minibus

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

44 bellarminVs

nunibusinftitutus, non poteft eflc conformisprincipu illi doftrinae & fidei Chriftianae : Vnicus cft noftcr nia- giftcr , Icgiflator , & Dominus lefus Chriftus. 3. Infpi- rationi divinas , tribuerc caeremonias , ab homniibus in- ftitutas, nihil aliud cft , quam cum Libcrtinisillis infani- re,quosBclIar,ipfercfutatdc verboDci , Ub. l.eap. l.

13. Prcteft. ApoftolusGW. 5. non patitur ullo modo n\ confcientifle fidclium in fervitutem redigantur.

Bcllarni. Loquiturdefttvitute ludaica. Pmr/?. Annoncadcm cft ratio fcrvitutisRomanac , & Antichriftianae. . ,

14. Proteft. Mat. & If. 19. cultus rcjicitur , qui ori- tur cx hominum traditione.

Bellarm. I. Si pugntt cum mandatii Dei. z. Sifit inutilis 6 inann. 3. Sifturnfiat, quam divinamandata.

Protefi. I. Nihilhorum cft , quod magis convcnit lu- daicis traditionibus , quam Romanis. II. Hacrationc, diftindionem pofuiflTct Chriftus , intcr alios & alios cuU tus ab hominibus inftitutos. fed ille fimplicitcr damnai cultumcxmandato hominu, fincuUadiftindionc. 1 1 I. Difcipuli Chrifti potuiflcnt manuum lotionc uti , abufi- bus iftis corrcai> , fi inftitutum ipfum pcr fc fuilfet pro- bandum , ncque potuit inutilis habciiilla caercmoniaj qiix myfticam habuit fignificationem , & illa ratione iiifeftum, intclligentiam , & memoriam juvabat , fccun- dumBcIlarm . doftrinam.

15. Proteil. Romanenfes in fuis c'eremoi;^is partim imitatifunt Gentcs,partim ludaeos.

Bellarm. I . Genttles etiam & luddi , hahuerunt cAremnia% al^^ quasfimilesBaptifwt&Cdn.^Dominicd.

ProteH. Nos tanien non ab ipfis > fed a Chrifto rccipi- mushaec Sacramenta. hicigiturnon datur locusimita- tioni.

Bcllarnv 2. CAremonidt ludaic^figurdft^ertmtnonrarum.

Protelf. Deus igitur inftituit figurab rerum ab homini- businftituendarum. ponatur hoc intcr convitiailla qui- busDeusaflicit nomen& tabernaculum Dci. ^pcc^ 13,

iiellarm. 3. Difmmtneft infine ^ & intentione. RitusCenti-^ lium ficbantaiculium DAmoniorum : noHrtfiunt adcolendumverun^ Dcum

Protcft. Intcntionem & fincm varium non ponere fuf- ficicns difcrimcn, difcrtis verbis teftatu r Mofcs, Deut. i z. 31. Nonfacttofic, IihovaDeotuo» ubi ( ut Cajctanus obfcr-i \'at ) practpuuradliteram » fiecoL^niDtum . fimilibus carmonus if rttibf$s^ qt40$fervart4nt ethntct , coUntes clohefho<.

16. ProteH. Auguftinus Efut. I19. ro ^n^^erjtiir quocl

ruulth»

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag

224 E 3

ENERVATVS. 4^

lultitudine cxremonurum itaallqui Ecclefinm f etiam' jotcmpore ) oncraverint , ut tolerabilior fic conditio adaeorum.

Bellai m. Loquiturde cdYetncniis • qfi.i^ triv^^i fi.ynific^, & m t^ ime wu.'ter(uLt » fibi importafit.

ProteR, I. I.oquitur cxprefjic de iiiii) ca;ienionii5 , qui- US rcligio pYemebatur ^ & liHmAni^ pY.ifumptiondus rubjictetatur. )quirur de farcini!» talibus quales ludaicas fuerunt : id publlcis, non privatis.

17. PrctcH. Cseremonias hujufmodi toUunt difcrimcn ludquod Deus voluit efle inter ludasos, tSc Chriftia- os: qaia paedagogiam ludaicae fimilem habent. Bellarm. DtftYtmen in eo vcrpttur. tjuodcu/tus Iudaicui,qujire-^ ItiihicuSf ticftvettris teftamctitt , «r^/ prnutpalttcr extetnu^ & tYporalis : ChrijJtanus auttm culius eii frtnctp ilttcrtntetnui V Jpi^

$tefl. I. Vtcultusalrquisfitprincipalitercorporalis, c minusprincipaliter Ipiritualis , hoc eft plane impo/fi- ile. fpintualc enim principatum femper obtinet , ubi onjungirur cum corporali. II* Hac rationc, potuiircnt •mnes vcteres casrcmoniaj continuari, hac legc, & con-» ' *one , ut fubjicercnrur cultui fpirituali.

8. Proteft. Lexilla fcmelEcclefiasdicta , aeterna ma- let : quod piascipio tibi , hoc obfervabis , ut facias , noa ddcs quicquam, ncc detrahes. Bellar. Prohtbet Domtnus addttionem corrunjpcntem. Proteft. Legi pcrfcttae, quicquid additur Icgrs* & cultui »crfedlo quicquid additur cultus,eft additio corrumpc^ : juia pcrfediionem ejus negat , & ita corrumpit. corrup- io perfcftionis , cft asquc in redui>danti^ mcmbri , ac in lcfedu . fed mifcrum hoc fubrerfugium , cum alii^ hic a Jcllarm. repetitis , fatis anrea fuerunt dcrefta : Tatw. i. lc lurifdiftionc Pontif. Rom. <j Tom.z. decultu Sando- um. hic igitureadem cumBellarm. repeterc nonlibet. ;iludtamen addidilfe ju\ abit : Pontificiorum caercmo-i liasvarias, cxconfeffionc graviflimorum virorum, ip- Is favcntmm efle additioncs corrumpcntcs.Documenro itillud quod Ludovicus Vive:>in Aug. decivit. lib. 8* ^ap. ult. habct : Mosnunc eft ^ quo tempore facrum cetebratur '2hriiiimortti » ludos nthtl prcYfus a fcenicis ilits anttquts dtffcrcntes ^opuio exhibere , turpe efl^ ludoi feri% tn re maxime ferta , pera^untur Ui tem cum magno fcelere , atque impietate , fton tam eorum qut vel f^idant^ vdaiunt » quamfacerdotum , qui ejufmodtfiertcurant.

LIB ER

46 BELLARMINVS

LIBER SECVNDVS.

D E B A P T I S M O. )

C A P. I. Blunflio. 1. Fji de necefttate Eapttfmi. i

T H E S I S I.

BEJIarm. UuUa qH^ftioeft , qnin BaptifmHS fit necejfarius falutcm i exdivino Chtisli mLinddto » id tntm CalvtntiS fateti Sedconfroverfia eft, an ftt ncceffarius ut medtum ad falutem , fU»> quisnunbafit^etur ^ fereat» etiamfiforte ob tgnoranttam excufeiu fYiivaricattcne prdcepti»

rroteSl. Conccdimus nos BaptiTmi Sacramentum c neccirarium , non tantum ut rcm prasceptam , fed etia utmedium laluti^ ordinarium : ua tamen ut negemi neceffitatem illam cfletam abfolutam , utinoinnib non baptizatis, eiiam parvulis , negatio ipfa baptifmi, •certum argmcntum pcrditionis.

ArgHmerAa BeUarminL

Bellarm. /oA. 3.^. Ntfi quis renatus fuerit ^ exaqua Spiritu fanHo^ nonpoteH tntrtorein regnum Dei.

Protesl. I. Bcllarm, cap. 5. fatctur Baptifmum m fuifTc abfolutd nccclfarium , cotcmporcquo Domin hasc vcrba habuit cum Nicodcmo : neque antc diem Pc tccoftcs. fcd Dominus loqiiitur ibi dcilla ncccflitat quse tumtcmporis debucrat aNicodcmo , & omnib Magiftris Ifraelis agnofci verfio. non loquiturjgit dc ncflitatc Baptifmiextcrni. 1 1. Bcllarm. ctiam cap. concedit Baptifmum fluminis vclaquae, noncffcadt neceflarium , quin pofsit per Baptifmum flaminis \ Spiritus, in vcra convcrlionc , aliquando fupplcri. qu( cumdcadultis conccdaiur, non poteft dc parvulis n gari, nifi admodum inconliderate, abfurde- 1 1 1. N cefsitas m vcrbis illis Chrifti , cft regcncrationis , ut c fcd:i, vtrf. 3. & Spiritus ut proprise cju^ caufae, verf 6. Aquae fit mentio , ut mcdii forfan ordinarii , ad re^cn rationem Spiritus pertlnentis , fcd non ut candem cu illa neccf^itatcrti habentis fic Alcxander Alenfis p. 4. q. rn. 9. a.^.f 5. cx Gloflla fuper Hcbr. 1 1. Nifi quis renat fuertt , id cil qui rtonfucrtt regeneratus ea rcgentratione , qt$a ren* fcuntur ex aqua & Sptrttu fan^lo^ non falvabtturt eavero renafcum hominesdtverfts modts : idcd neccfraria pliT^ cft illa regcn< ratio^quaem externo Baptifmo rcpracicntari &obljgna

folci

J

4

>

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag

224 E 3

EKERVATVS. ..4^

. :i : ivVi Lainen ilU regencratio alio modo per Spiritum ccitiirinparvulis quibufdam , &aliis, abfquccxterno btif.Idem Alex. AU p. 4. q. 6.m.7. eandem explicatio- in confirmat ex Hugone : conclufionem hu.iufmodi fit : Vnie intelligitnrk iUud verbum Domtni, mft qats rtn itnsf^^c^ r &c. niftf^lvetar fidt Chrtfti » quoduAbctur cx tUo verbo Domtnt : \ qcredtt in me\ non moriitur m /tternttm. \. Bellarm. Semper Eccleft-i credt.itt , ir.fafit?s perirr* ft .ihfqHe Iftifmo» de hctc vita rrcedanr

ProteH. I. Ecclefiam icir.pci hoc creai..»i..e , noa^^jtcft

|p)bari. II. Ecclclla circ-i tempora Auguitini, cujus ^otitai>pra2cipue urgetur, credidit ctiamillosinfantes f ire, qui abfque C:3ena Dominica de hac vita recedunc IMaldonatUb in loh, 6 Atigufltni» ^ Innocvntti pnmt fentin^ tftiit f qt4x fcxcentos fere annos vigutt tn JE^cclefta » EuchartfHam £im tnf intttus ncccffartim cffe. lUam autem ftntcntiam dqttc fuft-^ cam piiiabiint. lo, 6. -5 3. atquc altcr^m Ich. . ^ - quo^ fcccs (ti.im tfUnc flft^iles Tolctus okfervat. 4« Bellat m. Chrtihaninon nafctintur, fc.if:int. Proteft- 1. confequcntiaillanuUaeft : ergo nonponunt :rifalvi, nifi per Baptifmum extcrnum. II. Senfus T^iius axiomatis eft , quod non corporalis , fed fpiritualis :tivitatisvirtutefiant Chriftianivcri, qu?ctlam fecun^ m di/pcnfationcm ccnfueta gratiA { ut Alexander Al. obfer- t; fequi videtur nativitatem corporalem,quamvis non fint,qui in utcrofandtificantur.

Argumenta no/Ira.

5. IProtcH. Gen, I7. Ero Deus ttius ^ fcministui. Fii.i cui um 11 participes funt benediftionii» Abrahag , funt filii Dei> iamquum primo nafcuntur.

Bellarm. Spirttuales fromifioncs ad nos defcendunt , ncn p:r 'nalem generationem partntum , fed JptrituaJem regcnerationem •mfli. Nos tum incipimus effefilti Ahraha, cum tncipimtts effe Chri^ fiiii, velfratrcs. id autemcertum efl ,non fieri^ ntft pcr Baptifmum.

Proteft, I. Spiricualem regenerationem elfe necclfa- am ad folidam promif^ionum participationem,nos qui-- emfatcmur : fed illam regenerationem efiepartern pro- ufsionum & fingularimodoad fidelfum filiobpcrtincrc, ederis iplius formula manifefte dcclarat. 1 1. Filii hriftiincipimus efTe pcr fidem, ante Baptiimum. III. aptizantur proprie homincs , quia pro fillis Dei haben- lur, non ut inclpiant elfc filix. Alioquin ratio nulla eirets uarefilii infidclium non asque baptizarcntur ac filiifi- elium.

6. Protefi. t.Or. 7. 14. Libetiveflri fandi funt, Bellarm,

I . Saniii^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

48 BELLARMINVS

I. SanSltficnYietUmtbiiemdtcttUY conjuxinfiiclts , perfidelcm. , hoc folo non poteft p Yventri ad remiJSienem peccatomm.

rY$teil, I. Sandificaii dicitur conjux inrideli^ nn fimpliciter, fcd quoad conjugii ufum : licutomnesci c\ tura; adfuum ufum fandihcantur Tim. 4.5. Libr autem fidelium fanfti fimplicirer dicuntur , nonquo^ ufum aliquem humanum, fcdin relatione ad Deum. 1 ; Conjux infidelis , propter fidelem non cft capax Bapr mi : fcdliberifidelis parentis funteo ipfo nomine cn; ces Eaprifmi: difpar igitur eft ratio fandicatis. II 1 Sancli dicuntur liberi fidelium , quia faedere includii tu r,iSc Ecclefiae debent acccnferi : ficut apparet ex oppo fitionequos in textu habctur,inter parentes fanftificato & nonfanaificatos,libcrosimmundos, & fandos,

Bellarm. 2. Ltbcri tales dicunrur non immunii , ii efi inftimc & fpurtiffeirancfi td efl legttimi & liberi h civiliignorninta.

Prottn. Hacratione, nihil plus tribuerct Apoftolus li bcris fidelium quam infidelium : nequc conjugi fidcl' c}uaminfideli : quas planc rcpugnant tam verbis quan fcopo ipfius>

BcUarm. 3. Dicunturfan!li,quiaconfecrMtur Desper £ap* tifmum^ & tn Dei timore educantur.

Proteft. I. Hoc nullum locum haberct in fidclium li bcris,magisquam infidclium , ut per Baptifmum confc- crarcntur Deo, nifi antcccdentcm aliquam rclationeiT habcrent ad Dcum. II. Hoc non confirmarct conjugi parcntum fandificationcm , quia locum ctiam habcrc potcft in libcris cx fcortationc fufccptis.

Bcllarm. Quamvis resmMa non potefl fiertbona, per conjuncliT' nem fidelts ; res bona tamen peteft fic rt melior.

Protesi. Scd quaeftio fuit,utrum conj ugium fidclis cunp- infideli rcscflct bona , nccnc : quod non potuit ullo m< doprobaricxfru(iu,communirci bonae, & malae.

Bcllarm. 4. SanHtficari dtcitur conjux tnfidelis , perfideUmi quia difcit fervare Icges conjugii.

ProteR. I. Obfcrvatio legum conjugii repcriri potcftj intcr duos infidelcs : potcft etiam dcfidcrari , inter duoS*( fidclcs. 1 1. Liberinati ex conjugio legitimo , quamviJ^l omnes legesnon obfervcntur , non ideo fiunt magisim- mundi, ifia immunditia, quae fanditati opponitur.

7. Protcft. Prophanatur Baptifmus, cum datur ci qui non pcrtinct.ad Chriftum.

BcIIarm. Baptifmtisnonprophanatut cum datur immHniit ^fed iffos muniat.

Protefl. Quidni igitur, infidcliumlibciis^ & ipfisinfide- libus, etiam iiwitis darctur»

9. Protett.

6

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N r R V A T V S. 49

8, Trotaji. Infantcs ludasorum cjui ante odavum dicni loriebantur, non perierunt.Ergo necinfantes Chriftia- orum , qui moriunrur anr izcntur.

Bellarm. l. Totumh.c ayii. . ^ .i exrehusincfYttS.

Protesl. Hocargumcntum certum & firmum habetur, Cajetano, in 6S. /i. i. er 2. k Tilmanno Segeber- tnfiy dc Sacram. Lj' c ThomaElilio, de Bapaf a, . c^Caffandro , de Baptifmoinf. ubi priora tellimonia rolixc lcguntur, & approbantur.

Bellam. 2. 2^lHltivetfrtim rjcrj^wtCircHmc fio-icn i^arx^n t'>: y itdiHm contra peccatum-

Proteft. BUarm. ipie /. 2.f- 13. Teitacui Alexandrum, Jonaventuram , Scotum , Gabriclem , tantum tribuiilb blircumci(ioni, in juftiticatione, quantum tribuunt Bap- sif. & casteros habuiffe Circumcilionem pro luftihcatio- is conditione fine quanon. Qu^oad neceilitat?:v: i^^r-]! ^villa ftinter Scholafticos controverfia.

Bellarm. 3. Nonfcimt^Sy an ante oclavam dtcmh^ioerent infM^» •5 luidortiyn altqHod remedium, Cr quod iUud ejfet.

Preteft. Scimus externum nuUum remedium in Scrf- hturis reyelari , & fcimus etiam de remediis ad lalutem necefTariis , Scripturam non tacere.

) Bcllarm. 4. Nunc tft dettrmtnatum a Chriffo ccHum reme^ )^um ^ communiftimum s & faciliimum , prjiicr quoi nonlicetfin^ere Yliud,

ProteH. I. Tunc etiam dcterminatum fuit certum re- ledium , praeter quod non licebat fingereallud. Com- umitas autem& facilitas Baptifmi , nuUum levamen tdfert iis infantibus qui nncBaptifmo moriuntur. I I, iDcterminatio quaein^novo Teftamento habetur , non ontrahit Dei gratiam , neque fidei virtutem folvit , aut idelium conditioncm deteriorcm, vel confolationeni ninorem facit.

9. Proteft. Alienum eftplanc amnciicoiaia Dci, uc omne^ liberi fidelium , qui linc Baptifmo moi iuntur, la eternum perircnt. Hoc eft argumentum Gabrielis,Ger- bnis, Cajetani , ^ authorum antca cx Caflandro citaio^ um , cum multisaliis.

Bellarm. 1. Dci juiicia funt occulta. Prsfefl. I. Sed occuha Dci judicia, nunquam fiunt lanifefta , per Sacramentorum diipenfationem, ubi caj- ttaomnia funt paria. II. Occulta eft etiam Deimifc- icordia. Nulla igitur cft hac in parte difierentia , quin lon Baptizati , occulte poflint eife vafa miiericordias, ^<jue ac ivx. BcUaim. 2. Parvuii babtnt onginiili pecciHtumi

Protcff.

Imoges reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

BELLARMINVS pYotesl. Quod paritcr habent omnes , non potcft : ratio difpantatis.

Bellarm. 3 . Qjii in mfantiA morisintHYffi pfddi/linatifint, /rf dukio Bnptixaniur.

Protes}. Qiii non Baptizantiir ergo, ex fententiapr novercae , Ecclefiae Romanae , funt omnes reprobi , (t, quiscognovtt meniem Domtni.aut qui^ eifuit a confiUo ? NoS cen rcimu-s ex mente Dei revelata , fideles non debere de : mortui^i contriftari , ficut ethnici , qui fpem non habc. l.Thef.j^. 13.

Cap. II. ^sflio 2. Efl demiwftro Bapufmi.

1. Bellarm. l. lus Bapti:^andi exojficio ordtnario ccnvemt f facerdottbus. Dtacorit^qucqut ex officto convcnit Bixpt;\are » fe^ abfenttafaccrdotum^auteoYumjuffu. 3. Laicis Bapttxatis, & eti. mn BapttiattSt Itcet Bapttxare» in cafu nccefi^itatis, fe fctant ritu? , mn folemntter, 4. TfzmtnA etiam in extrcma necefiitate pcfjunt £ pti^^re.

Proteff. Nosqulajus Baptizandi proprium efreftum ( vocationis, qua jus illud communicatu.r,^ Bellarm.if concedit, jus ex officio aut vocatione ordinaiia folii^ rc niftri^ Ecclefiafticis con venire qui ad hoc ipfum ordina turnequc extraordinarium officium alicui fuper hac ordinaric concefium^oftendi potcft, miniftri:>illis fo; liceredicimus Baptizare , quibusBaptizandi poteftasc commifia. Fundamcntum autem contrarias fcntcntc quo«l mabfolutaBaptifmi neccfiitatecollocatur, inpri 1 c difputationc fuit evcrfum.

2 . Bellarm. Sephora ttxor JMoyfiu filtum \uHm circumcidity & modovtrum fuum a mortis peYtcHlolthiravit Exod.

4. Protesi. I.Iuscircumcidcndinonlegiturfpccialit» certoalicui ordini hominum commifFum , utexoffic ipfisconveniret. Impar igitur eft ratioCircumcifionis . Baptifmi. II. Quod Sephora fecit , fuit antcpoIir]'n in Ecclefia Ifraclitica conftitutam , & temporc m.-i. confufionis. nihil igiturindeconcludipotcft de Ecci. bcncconftituta. III. Si verum fit,quod BcHarm. airi mat { Mofem fignific^fft uxort , uttpfa hocfaceret quando tUe non p terat J tum Sephoracxtraordinarium mandacum habuiJ vidctur. I V. Non fecit hoc Sephoraut faluti pueri coi . fuleret ,aut cxobcdientia erga Dcum , fedex animipe tur^litionc,ficut cx illis vcrbis apparct. (ponfus fangutnum mthies. Nihil cft igitur m ifto fado , quod in cxempiu trahipotcft.

Bcllarm. D^usftacatHScft ohillnm CircHmiifionem^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

E N E R V A T V S.

Trcteft. Placatus etiam fuit aliquo modo crga Gentcs las quaepcrver^e eum colcbant. i. Reg. 17.

»Bcllarm. Hocfntt quiM Deufn vtfrnm veroritu ctUbant ^ non ttiarttti aliquo a fe excogtiatoutebantur.

Pfotesi. Sic& hicplacatus cft Deus , quia Circumcifio bipfo inftituta aliquo modo fuit obfervata, nonquia cphora fefc huic negotio ingerebat.

3. Bellarm. Omnes tenentur tn articnlo necejittatii docere & 'ftruere igncrantes,prAferttm in ferici ' r ^ yha falutis : ergo ettam iT tftt:^are.

Proteft. Eadem confequentiae ratione, liccbit etiam nibus, in articulo neceflitatis , facramenta rcliqua, .uchariftiaBjPa^nitentix ordinis,contirmationis ,& ex- remae und:ioni;> adminiftrarc. II. Privata & fratcrna iftitutio eft officium omnium hdclium,pro facultate,& ccafione, quam habent,ctiam cxtra articulum extremae ecefnratis. fed publica , miniftri locum in doccndo oc- upando , nemini licct , nifi legitime vocato. III. In- :itutio fimplicirer confiderata , non eft adus poteftatis: ri ?d charitatis. Scd baptizare fcmpcr & ubiquecft adus i oteftaris.

_ 4 3. Bellarm. PhiltpfusACl. 8. Ananias Afl. 9. Quicum Petro ifuerunt CornclioAcl.lO.baptt^^bant. & fic etiam aln frxter Apo^ mr ' •^^S Presbytcrcs, aut Diaconos, Aclor.2.

Ili; I Proteft. I. In Ecclcfiaprimitu^conftitucnda, qu-^edam FXtra ordinemfadla funt, quae non funt obfervandain rcciefia conftituta. I I. Philippus & Ananias extra- )rdinariifuerunt miniftri , & fingularcm habucrunt re- 'clationem. Quifucrunt cum Petro, juiru Pctri bapti- :abant , neque probari potefteos funTe laicos. Eadcm •tiam ratio ^A^lor.i.

5. Proteft. Mat. 28. I9. Docete, Sapti:<^ate , haec dicufltur blis Apoftolis , & miniftris verbi. Bellarm. l. Non eft certum» an Ijjzc dtila fiHtfoUs ApoftoUs. Proteft. I, Certius nihil eflepoteft , quamdocendi & )aptizandi munushifcc vcrbis conjungi, II. Vclfolis Ipoftolisdiretle & immcdiate hasc dicta fucrunt, vel ihi asque gencralia mandata habuerunt , ac ipfi Apoftoli. I II. Certum eft hasc non fuilfc dida hominibus priva^ is,paganis, mulierculis.

Bcliarm. 2. Apofiolica facfa mandatum hoc expo^uerunt : ur* y^te fcil. neceflttate licere omntbus Bapti^are ^ quamvts a/ioqui ad tuoYundam fjnctale off.ctum pertineat.

Prote^. I. In attib Apoftolorum , nihil omnino lcgitur ieprivatis Chriftianii^ abfque fpcciali revclatjone bapti-

11 Mntibus, ncdum paganis, & mulicribus. 1 1, Apoftolo-

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^2 BELLARMINVS

lum faftanon icpugnant corum dodrinse : fed B.r Jaicorum & laicarum, non tantum Apollolorum.fcc forumetiam Pontificiorum doftrinae repugnat Sicc Bellarm.dc Sacra. /. I. c.27. DuAfuntTheologoYHmfenuyi . altqui, ut Cajetantii^ Sotus & Ledefnttus , volunt tn tpfo etiam 7 flYoeffe vtYtf0tcm cpsYativam effcientcr. &inHrt4mentaIttcY , ut > Sacremento^ &fectindu>n hanc fententtam , inverhts SacYamenr \ virtus efl ofeYattva icpcnienteY a miniftYo, tunc enim folum tlla z /fMbent vtrtutem , dum conjtsnjuntur cum vtrtute» qud efi in mintfti ^ . yilit fenttunr mtnislrum fol/4>/i concurr. re , appltcando Sacramenta^ i fecundum hanc fcntenfi^-im^verba Sacramentalta non habent virtute) ' & prcind: non funt Sacramenta/ta, nift quando mowntur a Deo ut i. flrumtnta: nonautem moventur a Deo ut inftrumenta ntfi qu-- fYonuHctantuY ab eocui ipfe commtfit. Cum neutra harum tcntiarum conciliari ullo modo poteft , adminifti Sacramcnti per homincmpaganum,privatum,aut qu: cunquc>qui non habet vii tutcm Sacramenta minifti ; . iibi ut inftrumcntii & miniftiis Dci, aDcoipfocon a miffam*

C A r V T III.

Quagftio 3. eft dc fide , quas rcquiritur in Baptifmo pai t vulorum. Sed hic nullacontrovcrliaformaiur 4 Bcl qu2e nosattingit : Animadvertendum tamcn brcvjfi in propofitioncs quafdam Bcllarm.

H

I.

BEUarm. Jnfantesnon jufttftcxnturftneuDafide. Protelt. Vcrum quidcm hoc cft , li intelligatur d gr;itiailla quap cft principium fidci , ^c ead^m rclacionei ad Deum in Chrifto conftituic,cum fideaduali Bcllarn tamcn nihil cfficicntias tribuitfideiinjuftificationepa) vulorum. hasccnim funt ejus verba , de Sacram, efiedi fib. 2fCap. I. dtcoopus operatum excludire fidemab ejfieienttagrat Sairamentalts.

2. Bcllarm. Jnfantilusin Baptifmo infunittur habitus fide fiei^ ircharitatis.

Froteft. 1. Hoc nihilpcrtinctadfidemquaB requirltu ad Baptifmum : illa enim antccedere debet Baptifmui ipfum, non percum infundi. II. Omnibus baptizat iftoshabitusnoninfundi, experientia ipfa probat : qui Chriftianorum liberi multi, a Turci^ abrepti, & educat. aliam nullam inclinationem aut difpofitioncm oftcndut ad fideiaftus , quam liberiTurcarum III. Deum tani quibufdaiji, cumBaptizantur ,hAbitum ,Yclprincipiui

gutij

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

-ratiaeinfunderc nonnegamus. IV. BaptiTrtus exter- usnon poteft clFc phylicum inftrumentum tnfnGoMi ratiae : qu.a non habct eam uUomodo in refc.Deu^I^ .rpoteft velante, vel poft B.prif. 0^4^ .'^«^: Dmmunicare. ciani

3; Bellarm. Pii«<i»^/fAfrf5«,r/frtr.« Bapupnc, Aclual.i uKa. »*fraced,t Bapt.fmHm ,utM,^ofineq»^dam : qu* quiiemw.pluril

IL. ^J"^ antecedcre docet Baptirmu. Aihi <.

mtt r-:.!l '?7' ^ «Pericnti^, diftpnti. eadem plane fide

c.pibaptilmum, qua recipitur trurtus baptirm/. i 1 1, ^■onfciriomipliuiBellarm. qux cxdit I.b 2. deeifecl .U^ H tm. cnp. II Adult.perfiiem & ccntritimtm vcr^m iJfic^ntur,

tcquam retpfa ad Sacumeninm acceimt, *

C A r. I V.

i^Kjlto 4. eji de epah Eapttfmt.

T. Bel larm. Bapt.fntm reipfa tcliit omniapeccatajta ut non folum V^.mputent..r fei nec fit, qucd .mput.tr. pcfi.t ad culpam. ^ ^ rtoten. I. \erc quidem hocdicitur [ utAlcx. AI. &

/r^X^i^^ra"^^"'?"' ^*^'"'' P^^'^^P'rcrp.tur.ff;caciaB7^ /m» red ut ftatim hoc hat , & ordi^aiie , repugnat. r

^-ucll' T)1 ^"n"^^ "^'-'^ '^^"•^ rcntenJiam^S^cVi niza;,\ n,^r-';^- *• ^''^f'^'^' Dominfc^ omnibus >tizatis pi.-efcripta: : rem.tte mbti i,bita nojira. 1 1 I. £v,

' v.rrnnr Jr''''^"'^^'"'""' concupiicentcm : & ob- XII kint, rnaiispaenae , quae a malo culpae nunquam fe- antur I V. Sententia Scholafticorum , quiWaam Inifma em dicuntcfTe .nc.p.cHtium non perfedorum "

OHd.d Jr * 'T ^'""fi^' mundandi, lavandi,

^ ^ p /1' , »1'*^'» Scr.ptUT.su furp^ntur.

t 'irentf; r.J^t^'^' ^'^"'^^""^ '^t* phrafesad^

ln hlnrirl co"donatione peccatorum , ante ip,

^^.hK ? ""''"2'L",'""'' &poftbaptirmum recep, U«r1^?i p '"""r- ?^^hil igitur pertinent ad fingularem hnft /"P"^"'*'"^^^''^ quamfidei& p^nitentia de^ J>nftrandam. I I. Phrares iftae omncs rede explicantur ■t*^'''"'^"^?*^''^^^^''^^ vitii vel macula inchoa^ Pnortifrcatione.

ll^n^i^^u ^'^"^'/^"^''rmacH/j, .nqa.namenta, iniquitates, # rT« ^«c, tam in baptifmo efficac?,quam

f luc^^fH ^""i"" ^^ditautpoffint amplmsaut magis

Mji

4' BelUr.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^4

BfiLLARMlN VS

4. Belbi m. 1« figurii Btipi^mi , veu& pofiie ahqutdfn

Pmefl. Quimvis figuras cxtei ni Baptifmi non agnofca mus, concedimus tamen in efficaci BAptifmo.peccata ve re ac propiic tolli.

5. Bellarm. Mtniatio junifieatnmi cmparaitir retusvcrc,

protric mundis.

Proten. I. Sicctiam fideles & antequam baptizantui &pofteaex peccato aliquo refurgentes , funt vei proprie mundi. I I. Pcrfe«aionem jullitias neipli . dem Pontificii tribuunt baptizatis.

6. BcUarm. 7» AUmoomnesfHnt vercmortui& Chriitusvtt mriebatur . tr^oqui funt in Chriftoverejunificamur.

J^mf/if Quiidubitat ?

7. Bellarm. Qitomodo fumus vere regeniti, &vivificati,fi adht tnors in nobis mantt

Protift. Quemadmodum vitae principium confilterepo tcft, cum mortifcro vulnere, quod fanariincepit , fe nondum perfede curatiir.

8. BcUAtm. Lux&tenebra .feecatum&jufliiiattonpojfuHt

tnul habitare.

Frotefl. Ita fcilicct ut dominetur utrumque. Sed Pon tificiiipfi conccdunt peccataillaquae venialiaipfis dicun tur, juftitiae poffc cohabitare, idem etiam fatenturd vcterc hominc, carne, ^ concupifcentia.

Bellarm. Concuptfcentia n»n efl peccatumt nifi quandoltbera vi Ittntate ejus deftderits ttnfenttmtts .

Pntcil. Apoftolus diferte dicit efTcpeccatum. Rom.jni jnortificandam eam ubique monct.

9. Bellarm. Deus odto habet peaatum : punit igitur ubi mant Prtteil. I. Nihil hoc ad Baptifmum , magis quam rcfi

pifcentiam. II. Manerc potcft illud quod dignum cl odio & paena , fine vindida profcqucnte : alias peccatuf nunquam toUcrctur a Dco , Dcus cnim ut vindcx , no tollit peccatum. III. Odium pcccati confiftcre potc cum dilcdionc pcccatoris. Qui odit vitia,non ftatim hc mincsodit. IV. BcUam.nonpotuit negare omncm pa nam peccatiin regcnitis tolli : ipfius cnim defenfio c ftat, de Purgator. /.1 .f. 1 1. Mors eft vera pmna peccatt ongi & eamluuHthomines juftt. Qu^amvisigitur fcntentiam Po ficiorum iftis verbis nroponat : Sapiifmus toliit ac dclet •mnem culpnm & pcenam. in probationc tamcn nullam p facit mentionem : quia cxpcricntia communis docct, ptizatos mori , etiamantc novum peccatum admiflf fophiftica haec difputandi ratio cft i^imis turpis& dcnda. LcdoreS vclcaecos , vclfocoidcs fpondebat BelUrminus. Xo.BcUa

1

V

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

pis.1

BNERVATVS.

10. Bellarm. Bafufmm ntn fadt hminei imfcceahiUs. Prctcfi. An fatisranus fuit Bellarm. cum limirl nobis

Jjecit , quod peccata per Baptifmum tolli negamus : & menperBaptumum impcccabilcs homincs lieri affir- lamus f

Bc\Ui ir\. Baptifmusti nen tff\tit,ut Bapti^atincnpefiintgratiam eiamiitcrr , nifinolint (reikre.

Prtteff. BaptUmus efficax ad gratiamper fidcmillud oculdubio efiicit , ut gratiailla non pomt amitti , dum dem Hdc.manct. Kihjleftaliud Quod nos hacdcic liemur.

11. BelUrm. Ptr Bapiifinum non Ubirantur homints a fervatt" lege Dft,

Proten. Tantum hocabeft i noftra confefllone, utcon- a plane credamus , per Baptifmi foedus obligari homi- jsad legemDei fervandam : quamvis falutem ex gra- 3, noncx lcge , m Baprifmopromitti fciamus.

12. Bellarm. Nonttberat Baptt^mttihomines ab obli,atione Ec ftaRicA legts. *

Protcft. Nulliuslegis legitimse obligatio tollitur pcr lc- timum Baptifmum.

1 3 . Bellarm. Ptr Baptifmum non finntirritd omnta t^ota Protesl.-Non quidemillaquas in Baptifmoipfcveladu. j1 virtute continentur. *

I+. Bellarm. ScUmemoriaBaftifmi.nonpoJfunt dimitttpetcam ,(jftsfiuntpofl Bapttfmum.

Proten. Neque nos hoc affirmamus : fed fide ac refipi- entiaex memoria Baptifmirenovata , pcccataquae poft iptifmum fiunt remittidocemus.

BcIIarm. Baftifmt ejficacia ncn extendit fe aifutHrum, fedfolutn prdterttum. •*

Proteli I. Contrarium doccnt Scholaftici ipfi , deHo- inefide & hypocritice .-»d Baptifmum accedenterquod ll qi4amvtsfinc acccdat & poflea eitam committat peccatamortalta: 'tone tamen reeedtnte. Bapdfmum cum fide & contriiiene fuam effL ■tamhahcre. Alex. Al.f ^.q.S m.y.a.z.f.z. I I. BcII. ipfedc ettuSacr. /, 2. r. 19 charadeiem baptifmiindclebilem econtendit, & perpetuo manere : & eundem chaia- ZTtTn Saeramcntttm. fimHi&rem Sacramenti. Sacrimcntam ttur baptifmi perpetuo manet.

C A p V. g^aft. s-ffide Eaptifmo lohamif,

T . Bellarm. Baptifmus lohannts non fuit Sacramentumiiem eU pttfmo Chrtsii.

*l"'^cm circumftantiis omnibus & fineu* ifcdciTcntwtmtidcm.

N n a Befl.1,

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

<r iBttARMIKVS

BcIIarm. I, Bapti^nmilohanmsahiffoIthAnne $nnttutus ernt.

PrttSi. I. kci^ondttAlex. Al f. 4. 6. m. 8. A lohannt MHidem numflerio : fei h Deo.auacritate & fr^ctfto. I I. Sacilh- cinmulra fimillmodo tueiunt mftituta a prmus Patn- archis : & tamcncadem fucrunt facrilicia , cumperMo-

lcm inftitucbantur. ' BtW^xm.'!. Pafiyn-vocatnrbapttfmusUf.amtis. ■

Frotefi. Refpondct ipfcmct Bell. de Sacram.W.r.r/«;.iV |

tfUtmodoUx -jetns duttnr lex Mofts, tum tamtn eam Mtyfes mn tnjl,- |

tuerit frofrie. fU tantum f>romulgavertt _ . i

Bcllarm BaPtifrusIchannisnonhabuitinvtcattencmTrtnitatts. ]

rr«fr/? Habuicfaltcmimplicite Patctcnimocbaptifmo 1 Chrifti, lohanncmptxdicafTe dodrmam detiibuspct- fonisdivinis; fuam autem doftnn.^m baptifmo conhr-

iTiabat. . „ r r

Bellarm. 4. IphaMnis Baftifmttsnenfutt tn/lttutHs fub i»n««

TeRamento, ^ . t

Prrtefl. I. Eodemmodo,quofacnficiaPatriarcharumf inftituta fuerunt fub veteri teftamento. II. Chiiltui t- ipfccontra teftatur. Lue. 16. 16. Lex & Prcfhetxufque a.l hatincm : ab lotempore , reznum Dei euanteltT^atur.

2. Bellarm. Baftifmus lohanms, nM habutt eaniiem vtm V . fcaciam quamhabetbaftifmusChrtni. . . , -

Prousl.u BcUarm. nullam hujusafTertionis probatione ex Scripturis adfert , praeter illa verba. ^/Ar. r. egob.- aquatUeautem jptrttiu:dc quibusantca fatis fuitdifputac...i.

z. Bellarm.ipfc hocin loco concedit : Bifttfmumlohan- nis fctutjfe remittire ftccata . ex irvotione & fiie actedtntmm . vt. tttam excontrttionc . quamhomines ctnciftetant ex conctcntbHS Cr tifmolohannis. Majorem autem vim 5c cfiicacMm pro; mus antca, nulli Sacramento novi Teftamenti tnbui

debcic. ^ t

3. Bcllarm. Pefi Baftifmumlchannitt. nectffartoferctfteniu

nat Chnni Bafifinus. . - „ n xi..

Prottn. Hac propofitione contradicit BeUar. M.igiiuc fcntentiarum.U.^i -i q"»'"'!' Alcx.AIenf.p.4.q.6. m.7.1 adverfus Bellarmini fimiles fuse propugnatur. Jta mantr /eff^fmquit jcontradicere MagiBro fentent.& ttafubterfugere-Jtrb> Httrcnymt,&ea quafatts eviitnter infinuantttr tn Scrtffura, Ali.^ wtiiiHr.Kccnvcmcm &t. Dc Scripturis ^ Bella. huc detortis, aftum cft antca,fi hiftoria cxcipiatur , quas jamperpen. «tendareftat.

4. BeDarm. Creithittnon eH , inter tet rrtUta. ques Aftfttlt tt Httrufalem bafti^^arunt. A^. 2.4- 8. nul/umfuijfe a lohanne anto bafiixatum . fi vertm eSi quei MnrtHi i»(it iaf. I, Vntvtrfts Hter» JoijmttAtki*bAnne bapixatoi. j

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

ENIRVATVS. frtten. I. Refpondet Ciiet in Mar. i . Senft4s eff.mn qnoi omntsegredientes */ enm auiiendttm bapth^rentur ( mutti fnim ncn reccperttnt tjtts bmtfwnm ) fd quod 9mnes egreditntes adfufi,p,en^ dHmlaptijma. baptt^^abantHrmn a difcipulis.fedabtpfo lohanne. I I. iEquc crcdibileeft.inrer illa inillia, Aa. 2. 4. 8. nullum fuiirea lohannc baptizatum , ac nullu a Difcipulis Chri- ftibaptizntum : illienim pluies baptizarar.t , quam lo- hannes , Ioh.4, i.:^. Intcr illamillia hominum qui die Pcntecoltcs baptizabantur , muln co temporc conHuxc- tant.exomninationefub caslo. Atl. z. 5. plus qaam - r— dibilecft, jpfvjnon fuinv ^ :o|-,annc Br^u/^ato/.

Argnmenta mfira.

7*rnef}. Eadem fuit doarina , liem ritus, eadem grariaeoblatio,in Baptifmo lohannis, & Chrifti Idcm Jgitur Baptifmus crar, quoad fubftantiam & cfficacix cjufdem.

Bellarm. i . Nm verum efl cindem f/ti/fe djclriHam Jehannis,& Chrtm, ntfi in eof nfu, c^ttoi nihtl contrartum docuit Ioh.xnnfS Chrtfls.

Protel}. I. Eadem fuit fummadoclrinas lohannis.Ji/.iu*. 3.2.& difcipuIorumChrifti. Mat.io.y.LMc.io ^yrefiitfcite, Mpproptnquavtt enim regnttm cthrum. II, Totum Chnftum docuu/*/;4». I. eum fcil. ziXcfihumiUHmDet^ irasnumiUum Dei.

Bellarm. Ouodiocxvit eum agmm Dei , fotttit referriad innr* tent,4m, & manfuetttdtncm , etiamft -viCltma non futffet.

Prottfi. Scd vocavit eum , agnum iUum Dci, qui toUitpeccat$ »n«»<// anpoteft hoc alio rcferriquamad rcdcmptionem Chrilti?Illuftrior fuit dodiina lohaniiis de Chrifto. Qiiam fuit dodrma difcipuloium Chrifti antc refufrc- «lonem ejus.

Bellarm. 2. Donrina nihll facit ai Saeramnti effintiam & Verttatem.

Pre/f/?. Verbumigitur.promiflio, fxdusDci, nullius lunt numeriin Pontiriciorum Sacramentis.

Bellarm. Haretiaquihabtnt fjfam do.^rinam ^ habsntSx^ :ramtnta vera.

Prttcfl. Sunt gradus variifalfitatis. qui nonprofircuur aiiquo modo dodrm.im illam vcram. qua propric nititur ^quod Sacramencum ,iHi non vere habenc Saciamenttt

BelLirm. 4. Ohlatiogratia.ntn fuit eademinutroqut JBaptifmo. txm B ipttfmum lohanms ftquebatttr pxnitentia , m ejusefFtam, UapttirrtHm autem ChriHi pracedtt , ut cjus dtfpofttio. Rerniflf, autem >eccatorum trtbuitur Bapttfmo Chrtsl, . ut immendiatus ejus efftclus : €* famtentia Ba^ttfmt Itha>mis,non Baptifmt tribmtm. May. i ; 4.

N n 3 rrotfif.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BELLAHMlNrS

Prtten. Inania & meic commentitiafunt haec fubtei fu- gia. Nam. i. Humilis confefTio peccatorum , & piomdc relipifcentia, antecedebat Baptifmum lohannis. Mar. 1.5. a. Mortificatio peccati, atqueadeo refipifcentia, cft etiain effcdum BaptifmiChrifti. Rcm. 6. 3. Si remiino peccato- rum efFedum fuit poenitentiae , & pocnitentia ef^ertum Baptifmi lohannis , tum ipfa remiflio fuit etiam eiieAum cjufdem Baptifmi , de mediata & immediata Sacramen- torum operatione difputatum eft antea fuo loco.

6. rroteft. Suavillima confolatio eft Chriftianorum, quod eodem bapcinno baptizantur 9U0 Chnftus fuit baptizatus. fed Chriftus baprizatus fuit baptifmo lohm- ni>. Baptifmus igitur Chriftianorum idemeftcum Bap- .

tifmo lohannis.

Eellarm. I. Bjptifmum Chrifti , ipft Chrifto trihuere v:x ptf- \ fumm ftne ejus injurta : qutA vtderetur tndigutffe regeneratione /

Adopttone. ^ « 1,

ProteSi. I. Simili ratione concludere poaet Bellarm. Chrifto non pofle tribui Circumcifionem , Pafchatis , & Euchariftisecommunionem , aut Baptifmum iplum lo- hannis : quia videretur indiguiffe gratia horum Sacra- mentorum. 1 1. Internum & ipiritualem baptifmum non dicimus, Chriftum acccpifTe , fed dedilfc : ut aute often- deret fe Baptifmum externum in iftum ufum fandificaf- fe, externumillum Baptifmum accepit , quem fanclrifica- vit,& hoceftquod Scholaftici ex Patribustradunt : Baf- tifmt*s vtm & virtutem fuamhabet a itntaclu carnii Chriftt Alex.Al, f. ■}.q.8.m.^»Thom,-i q.-^^.Cajct.itt Matth.^i.

Bellarm. 2. Qutcqtitd de hoc ftt » certe magii gloriofum futt m Chrislo, non aceiPere fuum baptifma, quam accipire.

'Pmf/f. QiiidChrifto gloriofumfuit, non ex ratiun- cuiiihumanis, fed ex verbo , & praxi ipfius Chnfti, fta- tuere debemus. Eodcm autem modo.quo gloriofius fuxt Chrifto accipere fuam C3en.im, quam illam non accipere; inagis etiam ipfi gloriofum fuit , accipcre , quam nonac- ciperc, fuum Baptifma.

7. Proteii. Cum Chriftus baptizaretur l lohanne , ad- fuit vifibiliter Spiritus fanftus , & vox gratiae fonuit : hsBc cademfunt maximaquas in noftro Baptifmo inviU-. bilitcrfiunt; idcm igitur baptifmus, loh.annis, & nofter.

Bellarm. 1. AntequamDtminusbapii^treturnnnqi^amappa- TMtt columba , neque audtta eft vox de cceh : <isr tamen idem erat bap" tifmus IthanniSt cum eo atti pcftea ftmt.

ProteJl. Nequepoftca vifibilitcr ap,>aiueiunt haec bap- tifmo Chiifti, fatis fuit ut invifibilis gr uiae opcratio, fc- mcl vifibilitcr apparcrct ; dcbuit tamcn in codem Sacra^

mentt

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENEKVATVS- ^9

mento npparere , ad qtod pcitincbat : alioquin niilliim omnino Sacramcnti genus commendaret magis, quam ti- bia , cithara , \'el tuba incertum fonum edens , lineulU diilindione. De caeremoniis baptifmi, nihil adfert Bellar, I vcl ex Scripturis , vel ex ratione depromptum. Satis igi- tur erit breviter hic annotare. i. Cum Pontiticii ex Bell. confelfione , duodccim caeremonias addant antebaptir- mum,quinquc inbaptifmo , ^^quinque poll baptifmum, pr32tcr confuctudincs alias particulares , peccant mani- felte iniUam regulam , quam Bcllarm. agnofcit eflepro- bandam , de cfted. Sacram. lib. 2. cap. 30. CAremonidnon ifunt nimts rrulttpltcaniA^ita ut fua mHltttudtneobruAnt, quoiammoio \feligtoncm , cui flrvire debent. Ccrcmonias enim duae & vi- igiiiti , non pofFunt non obruere baptifmatis lavacrifim-. pUcitatem. Tot certe non fuerunr prasfcriptx , circa ul-. lum Sacramentum cercmonialis ipfius legis. 2. Abfurdd nimis collocat Bellarm. inter caeremoniasab hommibus linftitutas , adiones quafdam , in Scripturi:^ fundatas , ad baptifmi celcbrationem , non cx hominum voluntatc, fed ex rei ipfius natura , accommodatas. 3* Teftimonia antiquitatib pro casremoniis humanis,nihil aliud probant, quam antiquitatcm crroris & prasfumtioni^ humana5%

LIBER TERTIVS.

DE CONFIRMATIONE,

C A P V T I.

Confirmatio ( apud Pontificios ) eft unHio ChriCmatis in fronte • figM crucisfacla»fub tuli formuU verborum : fi^^no te fignocrucis^& con^ firmoie chrifmate faluiis , in nomtne Patris» Ftlti, ^ Sftritus fan^ ff/^Filincius tradt. de Confirmat.Dc hac tgitur quaeftio primacft : an fit verum Sacramentum. Pontificiiaftir-^ mant, nos negamus.

' T H E S I S I.

BEIIarm. Tria requiruntur ad ejfentiam facramcnti Chrifliani prnprie dtclt. I. Prcmtfiio gratia. 2. Stgnum fenfibite » cum verbo, quod fit medium ftioorganum, quo applicetur promifito»^. Man^ iatum dtvinum. quo idjuteatur miniftrart.

Proteii. Vcre quidem ifta dicuntur ^ noftris : fed fo-» Iphiftice , 8c ambigue proponuntur ^ Bellar.Nam I. Pro^ ^lmilTio cujuflibetgratias gratis d;it3e , non fufficitadSa- cramentum : fedgrati^ focderis falutifcri, juftificationis, fandificationis j 5cc, II. Promiflio gratix rcquiritur,

N n 4 quas

Imoges reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

gc^ HfittARMINVS

qi:;c Ht aliquo modo cfFcdum Sacramenti. Bellariti. d! .1 Sacramcnt. lib. i.cap. 14. III. Signum fenfibile , una cum verbo , dcber ^Deo ccrto dcterminari. Bellarm. dc Sacramentis lib. I. cap.2l. IV. Mandatum divinum de- bctefle non temporarium , fedpcrpetuum , id eft, dura- turum quamdiu reljgio ipfadurat. Bellarm. dc Sacram lib. i.cap.14, Scdnihil horum convcnit Pontificise Con- firmationi.

2. Bellarm. PY$miJ!soquidem» & certe ampUfiima hahetuY. Spi^ iituip zrafUii. loh. 14. roboYanttS. loh. 16. & fortes foiientit in con- fcficne ficiei. Lhc. nltim, AHor. I.

Protefi. I. PromilTio quidem habetur ampli/Tima : lcd nulli ligno anneditur. Non magisigitur conlbituit tin- gularcaliquod Sacramentum , quam caeteras promiirio- nes quae in Euangclio habcntur : quas certeplures multo funt , quam funt Sacramenta. II. Promittitur Apofto- lis ( ex Pontificiorum fententia ;illis in iocis , non or-i dinarias confirmationis gratia , fed lila quae facit homines jmpcccabilcs. fic enim Medina in 3. qu^ft. 27. ^rr. 4. Tres fMnt confirmaticnisgradus : t.Beatcrum. 2. B. 'Vtrginis. 3. Apoflolo" THm, qHipo/lacceptam Spiritus fauili gYattam » in die Pcntecofies^fii fnnt tn bono confirmati » ut pofimolum nunquam mortaltter pcccave^ ri>:t. III. Confirmationis iUa gratia , quam Pontificii Sacramcnto anncdunt,potcft & promitti &c praeftari, fi* rc Sacrnmento. fic Alex. Alcnf. par.i^ qu^fi.^.m.i Domtntts JMat.l^ . iontulst parvults gratiam confirmattcnts^non tamen k mtntm flerio facramentali.

5. Bellarm. Meiium ^feu organon» five ftgnum fenftbtle , ccn^ fltins ex rebus & verbis » qutbus appltcetur tUa promtfiio , futt matius tmpofitio.cum oratione.

PYcteft. I. Neutrum horum ^ Chrifto fuitdetermina- tum : quodadeo in confeflb ponit Alex. Al. loco citato, Utindeconcludat , Domtnum hocfacramentum ,ut efi facramtn^ tumt nequeinfittuifie, ncque difjtenfafi^e. 2. Bcllar. Jpfc concedir, Apoftolos receptffegraitam p/omtjfam, fine uUo medio$ feu facramento in diePentccofies. Neque igitur promiflio illa dequaantea agc- batur,fuit facramentalis : ncquc Sacramentum fineularc^ fuit ncceflarium,ad iftiufmodi gratiam confcquendam.

Bcllarm. C^teri reciptebant illam eandem gratiam 9 mtnifieri$ ApoftoioYum » pcrtUudmcdtum.

Ptotefl. I. Nort apparct -r4/fdr- 2. folos Apoftolos gr a- tiam Spiritus reccpifre dic Pentecoftes. II. Clarum cft alios candcm gratiam recepi/re , antequam fueruntvct confirmati,vcl baptizati. -^c/cr. 10.44. ^. Alex. Alenf. loco citato, & Bcnavent. i»4. d.7. afCrmant , ApofioUs , nec mate^* ttm nscfoYmai^ hujm SacYdmtntidtjpeHfaffe.fU confiYmftffe altcs fine

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

E N 1 H T A T V $• 6T

fiHifttfi9 SMcramenti. I V. Oratio non cft tbrma unius fa^ ramcnri magis quam altcrius- Impolitioaute manuuni •iitgeltus orationis, quiin folemni orationcpro aliis, tiani cxtra Sacramcata , folcbat olnn aihibcri. V. K(yn uit gratia fandiratis & j uftiti« , quae ifthoc mcdio obti- ebatur, quamin Sacramcnto conferrircquiritBcllarm» 5d gratia gratis data , extraordinariorum quorundam onorum^quibus pollitquis non benetantum, fcd Sc ma-« *uti. !• Cor. 14. V I. Non dabantur iftadonaomnibus irisbaptizatis , Rsm,^. 12. i.Cor. ii. ncdummulieiibus cinfantibus. VII. Pontificise Confirmationis matcria c forma , non eft impofitio manuum cum orationc , fcd 'uxchrifmM , &c formula fignificans ufum & audtoricatem adi.

4. Bcllarm. Pro mandAtg dAmus iUim mandati cxeqHutionem tr jipQftUos.

Protcft. I. Apud Bcllarm. hscc confcqucntia nihil va* ct : Aqoftoli hoc vel illud fcccrunt : cr^go habucrunt ea ercmandatum. Qu_in Apoftolos rcripfiifc libroscano- .icos aiferit , finc ni.mJato dc vcrbo Dci. /.4.^.4. Il, A- udnosvalct, dcApoftolis, pro co quod fecerunt. fcd lon dc aliis , vel pro co quod ipli Apoitoli non fcccrunt^ cl quod non ex regula communi fcccrunr.

5. Bcllarm. Pertmpofitijnem mnnnun ^poslalorHm»nonda^ anmrfola dona loquend: & fimtlta , taltatnm dtfna nonv^ wtuY fimfluitcr Spirttu . ii ^ ftipo impofiitonem tmnuum aturtffe Sftritmfanclm. Acl.\t.

ProieH. I. Talia dona exprcffe vocantur diftributiones Ipiritusfandi //ti. 2.4. ratio rcdditur. i.Cor. I. II. Cajetanusin Aa.^d.xcfjpondLzt. i Aicipichant Sfiri^ Hm fanflum fYOdildubio in e^clu fcnfiLtlt : pvr hAptirmum niCxpe^ a»ttp %mtn cfftBtbtnfoltus gratta tntcrn^ ; acceptffe autcm tpf^ pifitum fanilum, sn effectu ftnfibtlt ( puta lo(Utioneiingu.nt^m ) te^ ^antur fubjuncla , quod nempe Simcn quifutrat Magus viderit Spi^ ttum fanilum datum per tmpofittonem manuum.

6. Bellarm. id dabatur per impofitimen manuum^ quodpromi^ rat Dominus. loh. J^.i^. 16.

ProteFl. Non totum illud, ficut manifeftc apparer in

^poftolis , quiaccipicbant peculiarcm gratiam ,finema-»

uium impofitione.

7 • BcUarm. Sptrttusfanilus fer matsus impofittonem dabatur 9mm ibus.

Prosefl. Non potcft hocprobari ; contrarium liquct cx •o, quod non dabatur , nifi pcr manus Apoftolorum, qui ion potucrunt omnibus baptizatis adcffc

8. Bellarm. AfoftqlHsHih^ 69 numcrat tmpoptimmmanuHm um Bsipttfmo N n 5 pmifi

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Maag.

224 E 3

52 BELLARMINVS

Pnieft. Cajetanus rationem illam reddit : qnia iHaetUn impoJltioaifnma fidei fundameHta /penabat inprimittva Ecclefia. fed verilimiliuseft , ibi minilteiium totum intclligi pc: manuum impofitioncm.

9. Bellarm. Apoftoli nunqHam defcendijfent Samanam , adcon fcrehda dona illamnaculorum. namfatiS multa miraculaopcrdatu^ J>hilippus.

Proten. NccefTarium tamen fuit , ut alii praeter Priilip- pum inftruerentur donisad Ecclefiam aedificandam : & iniftum fincmApoftolidcfcenderunt.

10. Bellarm, Ejficacia hdu impofittonis manuum non fuitin jipoHolis pnvtlegium fin^ulAre, quia mandatumt& promtfiio ta/ts non legttur tpfis fingularitcY fafla , ftdproimfiio eil tott EccUfit faclay t ratioejus » ntn minuslocum habetinnobis , quamin Apcftoltu

Protesl. I. Privilcgium fuiiTe , clarc fatisin Scriptuii indicatur. An. 8. fed deextraordinariis privilcgiis ,4uae Apoftolis conccdcbantur, non requiritur, ut particularc jmandatum & promiflio cxiftat in Scriptuia. II. Pro- mifnoillius gratiae , quaependcbat ex impofitione ma- nuum Apoftolorum , non eft generalis / ncque caufa eju^ locum habct in iis,quibusEuangelium eft fatistcftatum. Hebr.2.^. & fatis clarum cft, cefialfe cffcdum illud,quod tum tcmporis fequebatur ad manuum impofitioncm,

Bellarm. CeJJavit , qttoad vifibtlta fymboU . non quoai invtftbi'^ lem qratiam.

Prc/fi?.I.Ceflavit igiturquoad impofitioncm manuum, qusefuitvilibilefymbolum.I I. Invifibili^ omnis giatia qusc nccciraria cft ad lalutcm,in Baptifmo, & Ca&na Do- iTiini obfignatur. Confirmatio igitur Pontiftcia , nullum ufum aut fruaum habct vcl vifibilem vel invifibilcra. •

C A P. II. S^^fiio fecu?jda rfl , de materia & forma Sacrame?2ti Confirmationis.

BEllarm. I. Materiahmju$ Sacramentiremotaeft oleum Balfof^ moadmtxtum , atque ab Eptfcopo confecratum. MatcriaveropTQ^ xtma, eil unllt$ex prAdi{loolf^ tnfronte adhtbtta, adformamfeufi- turam crucis.

Protefl. I. Matcria haeceftadeoremotaaSacramcntii novi Teftamcnti, ut in toto novo Tcftamcnto, nulla &R cjus mcntio. ,

BcUaim. I.l, CcrA.zl^ & I.M.2.a7. velexprefiefit mentii hujusunllionts , vd arte aieam alltUttur.

Proteft. Vclde unftione fpirituali agitur exprcflc , cjuac alludit ad undioncs vetcris Tcftamenti : qfuaiis ctiam fuit undio ipfius Chiifti» quam tamcn Scholafticiomncs

ncgan:

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENERVATVS. 63 *rr icgant Confirmationis Sacratncncum fufcepinc.

Bellarm. 2. Vn^uentHm veutnTcilamenu EKoi. lO.fiiHYJl f4t Chrifm.ui^,

Pmcsi. 1. Rcfpondct^/fx. -^/. />.4, j,3,m,2,4>3/o/7/r- Mlio extrema Hnctte » wo» habHerunt tn le^e aUqu^ SacrAmcntA • Pr$teft. Ador. 8. & ly. ubi Pontiticii volunt confirma- ionij^cxcmplaproponi, nullafit mentio Chrifmatis, fed nanuum impolitioni^i tantum. Bcllarm. ctiam antca,f,2, ignum fenfibilc in Sacramsnto Contirmationis N^oluic Uie manuumimpofitionem.

Bellarm. I. SchoLifttct quiclam dtiunt , Aposlolos varto mod^ nintfiraffe hoc SAaAmtnium , hoc non eft omntno tmprobaLtk,

Protest, Qu^idametiam, ut Alcx,Al,& Bonaventura,di^ :unt Apoltolos nullo modo hoc Sacramcntum mini- Irafle, & hoccft omnino piobabilc: quialefuitse ipfi nc-* jantfimpliccm impoficionem manuum ab Apollolis ad- libitam fuific Sacramcntum , quianon fuic caercmonia )crmancns, Filincius traff» de Confir. Suare:^» tn l^dtfp.ii.

Bcllaim. 2. Idem eft HncltoChrtfmatis» & m wus tmfofttto : qui nim inungit mnnui impontt ; & Afoftoli femfer munui tmponend$ ZhYtfmcite ftgnarunt»

Frotcsl. I, Vnftio vcl illinitio Chrifmatisfit pollice antum infrontc, apud Pontificios, hadcnusigicur nulla mpofitio manuum,fed uniu^pollici^apparet,Pofteaqui- lcm utBellarm,narrat,f .1 j.preccb dicuntur cum maiuis mpoficionc : fcd ibidem dilcrtis vcrbis tcftatur idcni iciUnn^hoc cf^c prdter c.iremoni. rialemungcnii : negans

llud quod hicaic, £pifcopu^u_ . j Chnunacc coca ma- lualapamaut colaphum in faciem impingic ; manulevttet ve/</f,aicBeIlarm, ibidcm : fed neque hic apparec imuofi- io, fedappoficio maiiuSt II. Mirum admodum videre- li Scripcurje Sacramcncum nobis commcndarcnt» :ujU5 maceriam fuonominc nunquam dclignarenc , fcd .'idiculiaudax maluic cfrcBellarm, in Scripcura pervcr-. :cnda,quam candorem imican Alex. Al.qui fic argumen- :atur, Qiiamio Domtnus tnftttuitaliq^iod SacYameniUm» dctcrmtna^ vit quo eicmento , ftvc elementato cxerccrt dcbmt :jcU nonlegttur Do^ minum altquid deteYminaffe de mateYtalt in quo SacYamentum Con^ Hrmationts excYceri dcbuit^ Apoftoliettam conprmabAni folatmpofuio* nemanuum , fmc tnunfltone , & ftnc formaverboYum quautttuY Ec» Uefia^ iSc tandem concludit : tnftttutumfutthoc SacYamentum in Conctlto Mcldenft , quantum adfoYmam veYboYum » CT maieYtam ele^ mtn:ort4mp. ^ qudft. ^.memb. l.

2, Bellarm. F$YmahujusfacrdmentifunthdeveYha:Confign§ te ftgnocructs'^ & confirmo te Chrtfmate falutt^ , tn nomine Pairis , & Filtt, SpnitHS fancli, qHoadfenfum &fcntentiam quam habent.

N n 6 Proteff.

Early European Books, Copyright® 201 1 ProQuest LLC.

Imoges reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Hoag.

224 E 3

^4 fi B t L A n M t N ir s

Pf tf r/?. Formam habent illam, quaeplacuir fortnatcrf^ Concilio tbrfan McldenlijUt Alcx, Alcnf, affirmat, fcd cu in univerfa Scriptura nulKi fiat mcntio vcl formas hir \'cl figni crucis , & Chrifmatis , cx quibus conftat , . apparct, Sacrahicntum iftud Apoftolis fuiffc ignotum.

Bellarm. i. IngenerehabemPts vetbHm Aflor» 8, nbi itcuntnr

Protejl. I. Ex illo gcnerc , probabiiius colligcrct ali- quis, orationcm Dominicam ciTc forniam hujusSacra^ tiicnti,

Bcllarm. 1. Paulmt. Corinth. l. verfe^. zi. expreptffincim faiia verbd : qui nt% confirmat Deu$ & fignavtt.

Proteff. Quoad fonum , & numerum literarum , non quoad fcnfum.Paulum cnim fuilTc ljgnocrucis,& Chrif- iTiate , aut Cmili Sacramento conftrmatum , folus BcUar» Vidctur fomniafle: quietiam paululum cxpcrrcdus,c. 12. : contra docet : valde frobahile ejfe j Paulum , McAtem jifofioUsg immediate i DC9 acceftffe confirmationem s finehumana im^ofitioHi manuum.

C A r» III. ^(nfiio tertia , de effeElu Sacra^ mentt ConjiTrmttoms.

BEllarm. Duflex eil facramenti hujus effeflus: i. Gratiam confert rratum facientem , & quidcmmajcrem quam tpfebapttf- fnui , inordtne ad roboranjiam animam , contra Diabott tmfetus * fei ntinorem tn ordtne ad remifiionem peccati» quia non remitttttotam pce^ nam. z. Alter effctlm ell ch.iraher , quo adfcribir^mr in Chrtfii mi^ litiamyficut per Baptifmum inChrifti famtUam.

Proteft. I. Cum in baptifmo ( cx Pontificiorum fcn* tcntia ) rcmittatur omnis culpa, & poena, & confcratu^ gratia, gratum facicns; Confirmatio,faltem rccens bapti- xatis ante nova pcccataadmifla , non poteft uUam cuipa aut poenam rcmittcrc : nequc gratiam conferrc poreft gratum facientem dc non grato , qua homo rcconciliatur Dco ,quiajuftificatifuntDcograti : nequc dcniquc con- fcrrcpoteft gratiam magis gracum faricntcm dejam gra** to , quiain Baptifmo induitur Chriftus , quicfficitnos fummc gratos Deo. Ambiguc igitur & valdc fophiftici propofuit Bellarminus fcntcntiam fuam. dc gratiaper contirmationem coUata : quod fit^rit/i^m/^f/Vws , minorgra^ tia baptifmi, tn ordtne ad remifitonem peccati • non remittens t$taM fmnam. II. Confirmatio non rcquiritur ad roborandam ainimam: quia Euchariftia inftituitur ad animam robo^ randam , licut pams ccr hominis confortat. Ncquc capax cft

baptizatus^ altu» corioboutiQnis ^ ^^«ai h^betin primii

teecnv^

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

EnERvATVs. 6^

rgencratione , antcquam capax ctiam fit Eiich.iriftiae. 1 1. Rcde obfcrvat, Alcx. Alenf. p.4. q.9. m.j.a.i.f.^. i quoi rovoretnr grMia BAftt;malts ^& froirgdtatuf AiUYyninum $£ perfefttcnis ^ non neceffArio requiritur gra:i.x anfirmationisfacrt- untalts. ipfaenimgratia BaptifmMtts^ admthiculo 'virtmtsinieficien'* ii eft^ dtvtnd^ qt$aHtum eji da fe . ftiffcit nltquo moU» ad fmt . r,;^; }borattonfm , & confortatioHem. IV. Exaltatio gi atise conn:- nationis ( tn ordine adroboranlum ) fupra gratiam Baptifmi, .on tantum cft impia iii fefe , fcd in Bellarm. qui docet >mnem paenam , atque adeo omncm intirmitatcm in Ba^ ifmo toUi)eft planc ridicula. V. Diftindio illaintcr 4ii- rriptitnem in famittam Chrtsli f & in militiAm Chrtfii , cft metc cibalis ; omnes cnim qui in familiam Chrilti adfcribun- ur, ipfo fadoadfcribuntur in militiam illam , quse cft ommune officium omnium corumquifunt domcftici idei.

C A P. IV. i^dftio Cjuartci ejl de mi tjlro hujus Sacramehti.

BE Uarm. Solus Epifcopus efl pr:prlus Ijujus Sjicrimenti miniftefm fid presbyter potefl hoc Sa(ramentum confcrrc» ex dtfpenfatione. Proteft. !• Debuit nobisexphcareBeilarm. utrumhoc iproprium fit Epifcopi , ratione ordini<, vel rationcjurif-*- didionis? Ordinis potcftas eft cadem in Epifcopis & Presbyteris,nequcinchoata tantum in Presbyteroquoad hoc Sacramentum dici poteft , ut BeUarm. incptilfimi poftealingit, & abfolutaperfefta,^ indcpendcns,quoad Baptifmum Euchariftiam,quac funtevidentcr majora. jurifdidio autem nuUa major in confirmando , quam in baptizando. II. Rationem reddert debuit, quarcnoa aeque conveniret Prcsbytcro, Confirmatione, ac Baptif* mum & Euchariftiam adminiftare ? III. Oftendere etiam debuit ex verbo Dei , jus difpenfandi deiftiufmo- diofficiis, hominibus clTe conceflum , &quibus?Hagc quum nonpoflint uUo modo pracftari , quodconfufci BeUarm.affirmatur , per fefaUumapparet.

z. BeUarm. Aclof.8.Petr»$& lohanncsmtttuntur.ut permM^ Muum impofttionem ^darcnt Sptritumjanifum tisquos PhtUpiut bapti^ \avcrat.

ProteR. Non fuerunt mifli ad fignandum figno crucis» chrifmatc ungendum , Sc formulam verborum recitan- dam, velad Sacramentum aUquod ordinarium admini-^ ftrandum,fedad miraculofum Baptilmumtlaminis, vel Spiritus,cxerccndum.-<</ex.^/. ?-4.?.6 m.7.

3.BclUimf C$nfirmMh i^t f^mpUmentum , &ferf€{l$9Sfipttf^

N n 7 tni;

Early European Books, Copyright® 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

66 BELLARMINVS

9»! . proinde iQHventt ^ ut k prtmario mtniftro detur. ftc enim in omni^ btii alits rehus , ulttma forma imfrtmitur a primo agente.

Prctefl. Hoc argumcntum ex duabus Blafphemiis con- flatur : I. Bapttfmum ejfe tmperfe^lum fme Coufirmaiionc : quzCi hoc Saciamentum cHct excogitatum , ad fublevandam imperfedionem Baptifmi , fic inlirmitatem ejuscontir- mandam. 1 1. EpiTcopum non tantum proprium, fcd & principalem , zcpnmumagentem efTc , in ultimaforma , vcl gratia Sacramcnti imprimcnda.

4. Bcllarm. In Confirmattone adfcribimur ad Chrifti militiam : ^dfcribere autem ad mtltttam > proprium efl Ducum & Imperatorum.

Frotesl. I. In Baptifmo adfcribimur ad Chrifti mili-i tiam.Apoftoluscerte cx Baptifmo conciudit,debeicom- nes Chriftianos liftere mcmbra fua arma juftitiaeDco, in ChriftOjRow. 6. 13. II. Adfcribcread militiam inftru-i mentalitcr poffuntinfimipraefedi. III. Qu^i Epifcopos convertunt inDuces , & Imperatores fpiiuualcs, iiho- niines collocantm throno Chrifti.

Cap. V. ^td^fito ejl de carcmoniisConfirmaUo.

BEllarm. I. Inconfecratione Chrifmatis. l.Fi^int benediflio^ nes oUt& Balfami , per orattones. 2. Ftunt ettamper ftgnum crticiS' 3. HalatEptfcopusatiqitotiesfKperahjptillamChrifmatts. 4. Chrtfma jam confecratum , falutatur ab £pinopo & Freslytcrts > hts njerbts : Ave fanfium Chrifma.

Froteil. I. In iftisomnibus nihll qu'dquameft ,quod non eft plane hiftrionicum, & ridIculum,non audorita- te tantum , fcd ik. iimilitudine facrae Sci iptuise deftitu- tum , practcr benedidioncsorationum. 1 I. Illaeautcm bcnedidiones, non jantum funt vanse , utpote vcrboca- rentes, fcd prophanae , &: m gratiam Dei plane contumc- liofae, lic cnim intcr csetcra , orat Epifcopus , fuper BaU famum : ut Deus huic unguento fptrttualem gratiam largiendo^ fle^ nttudinem fanfltficationii tnfundat , & ut fiat omnibus qus tx eo un^ gendt funtt tn adoptionem filtorum fer Sptrttum fanilum. V$de Fonti^ ficale Romanum.

2. Bellarm. Inipfa confirmatione , fr^ter caremoniamejfentia^ lem. I. Sufccptor offtrt. 2. Freces dtcuntur y cum manus tmpofttio^ ne. 3. Pax datur confirmato. 4. Eptfcopusconfirmatummanu levi^ tercddit. 5. Fafcta Itgatur frons. 6. Ad ftptem dtes non lavatuf caput.

Froteft. Haecetiam rccitaffe ( fi prccescxcipiantur,cuni caium geftu } eft abunde Uti$ rcfutalfc.

LIBER

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENERVATVS.

«7

L I B E R V A R T V

)E SACRAMENTO

EVCHARISTI^, C A r. I.

hidfHc ptima eft ^ de prdifentia Ccrporis & Sanguinii Dcmiminhcc Sacramentc : an poft confeciationem , realiter , ac lub- ftantialiter fub fpecie paiiis & vini contineantur , in codcm fpacio , quo pani:> & vinum antea contincban^^ tur. Pontificiiafiirmant , nosnegamus.

Argumcnta Bellarmini. T H E s I s

BHllarm. Frimum argumentum petitur ex p^; risteffa^ menti, Figura necc^artotuftncYcs rjfe dcbent YLi ; rAtis, fi- \ura autemfacramtntt EuchariftiAyflgnus Pafchalts,fan^t4tsf(KJeris,& ^nanna , vcl funt excellenttores , W non tufirions fimplict ^ n^turali ^ane , ftgmfcante corpus Chrtfti. igitur Euchariftia non tft fimp!ex & naturalis fAy»tsfigniJicans corpus Chrtftt^fedtp[umCorpus Chrtftt.

Protcft.l. Totum hocargun^cntumpctitur a non cnte Sacramentaenim novitcftamenti , non habuerunt tigu-. rasullas, a quibus prcefigurabantur, ut Sacramenta. lunc quidcm refpedu veterum Sacramentorum ivW-j^r:* , vcl iimiles typi* fed non if^^sTUTo*, vel exempl.u iain illisex- prelTa. I I. Realis & (ubftantiali^prasfentiaChrifti, hoc argumento non magisprobaturin Euchariftia , quam ia baptifmo. Figuragenim baptifmi. quas Bellarm. de bapt. cap. 13. commcmorat, inferiores debuerunt eflerebus figuratis: crant tamen excelientiores^ vel non inferiores fimplici & naturaliaqua, remi/iionem peccatorum figni- ficante. III. Hacctiam ratione,probari porcft rcalis 3c fubftnntialisprasfcntiacrucis ligneae, in omnifigno cru-. cis quae pingitur in frontc : quia figuras hujus figni ,quas Bellarmin. enymcrat ,fom.2. ic tmag. 1.2. r.29. debucrunt clTc rebus tiguratis prasftantiores : crant tamen excellen- tiorcs, vel non infcriorcs fimplici figura crucis digito, iii aerc, tranfeuntcr cxprclfo. IV. Ineptillimc facitBella. quodargumentum inftituit de Sacramentorufn natura» ficut iplemet fatetur c. 4. ex compxrationereruminter fe^ omtjfa

ffgnificatiQng : cum dcfinitio Sacramenti ^ Concilio Tri-

4entina

S3 BEttAHMfNrs

dcntino tradita^ & a Bcllarm. inaximeprobata, dc Sacf. lib. I. cap. I r • natuiam cjus collocat in ft^nificand^ , <>• rj^-* ci^»fl!o. V. In iignilicandOjCfc efficiendo, mfcriora fucrunc Sacramcnta vctcris teftamcntx» Sacramentis novi, noti rc & Aibftantia vcl fignificantc^ vcl figniticata , ficut an-- tcafuit probatum. VI. Sacramcnti vetcris clementum aliquodcxtcrnum, potuit cfTe cxccllertius in fefe, quam novorum clcmcnta , quia tum in fanguinc & faciiticiis, maxime ad vivum debuit Chriftus rcprsefentari: fsd poft Chrift mortcm, nulluseft locus fanguini , & maftationi in cultu facro. VII. Cum tamcn Bcllarm. non tantum Agnum Pafchalem , fed & fanguinem fcedcris , cujus mcntio tit He*.9.20.figuram*facit Euchariftise, &»c»^4/i- fioms CAny7/,blafphcmia haec cft manifcfta,non rationibus^ fcdlapidibuspotius rcfutanda.

2. Bcllarmin. Idem pYobaturexfromifiioneDomini^ ie Enm ^harifiia^ qux habetur Ioh,6.

Proteft. I. Refpondcmus cum Gabrieleder^n. wj//^;?. 84*1» toto tUo cApite Dominm /oquitur de manducattone , (b' bibitione ^irttualiy non carnait , Hequefacramentalt* & cum Cajctano : fi ferjpicactter fuit confiieratum » apparet quod fermoformalts non efi de facramento. 1 I. Qu^ia tamcn cadcmeft dodrina, quaspro- prie in Euchariftia obfignatur , & idcmadus fingulari modoin dcbitaEuchariitiae, pcrceptioneexcrcetur, id^ circopieraqueeorumquaeibidicuntur , reftc poffintad Sacramcntum accommodari, ita ut nihil inde crcfcat Pontificiorum fomnio dcprosfentia carnali. Vthaeccla-- riora fiaiit , videndum brcvitcr quid utrinquc dicatur.

-Argumcnta BcUarm. deloh. 6.

5. Bcllarm. Dominus loquitur defuturo. Panis quem egodabo : tnanducatio autem pcrfidem , res efl omuiumtemporum.

rroteft. 1. Loquitur etiam in futurodc Spiiitu , qui fuit omniura tcmporum. loh. 4.14. aqua iHa quam egoei dabo. II. Refpondct C^jtt^nusinloc. MAmfefiifitme expUcat ^ pa^ nem hunc forepafiionem * & mortem fuam , dicendo quod pants quem ego dabo* eft caro mea , non mjftica > non Jpiritualts » fed quam ego da^ t$ : &dtcendo dabo , figntficat voluntano donofe fajfurum ac moritu^ fum.

Bcllarm. Dahopromundivitat noupoteH exponi , nifiprove uere acproprte \utura , ergo & frimum tUud :fanis quem dabo. Proteft. Conccdimus totum.

Bellarmin. Dominus de Patre dicitin frafeuti ; Paierdat : de fe MUteminfuturo ; f ants quem egodabo.

Proieli. Dominus ctiam dc fcmetipfo dictin praefenti* verfu trigefime ttruo qui de coelo dcfccndit , &c ^iifvitam mundo. 4. Bcilarin.

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

ENERVATVS. ^9 4* BelLirm. T^nta ejf ftmilitudo himmverb^rum ^ cumverLn ^^Br4» 2> fit ptanc clamare vtdeatur* tbt reddt^ qrsod hic futt promt/fum.

Protefl. I. Similitudo maxima lolet effc verborum, ■■I quaj habentur dc gratiain Sacramcnto obfignata, cum lis ■f quaedc Sacramcnto habentur. II. Concedimus m Sa- 1' cramento ritc prarcepto , reddi luo modo illud quod fuic ^ promiirum , fed non in folo Sacramento.

5 . Bellarnu CoUiiitur ex lttigatt;,ne ludecrtim , & ex cffindicHl$ iifctpulorum , ^tlquid novum , cr miranlt$r - m Chnfto ; eorum Mtem fcntentiam , nonccrrcxit CUtjIus, . Ham expltcavit. mtm ^ Pro/fyf. I. Argumentum hoc ( ex partcfaltcmjpetitur a teftimonio hommum carnalium , infirmorum , impc- ^^■ritorum. II. Quowi proponebacur , fiiit revcraipfis no- ■jHvum, & eft adhuc omnibus niiiandum. III. Eorum fententiamcorrcxit Chriftus,& fuam cxplicavit.^yfr/:^^* f^; J- 40. 62.6 3.

6. Bellarm. DiJfinlHotamfrequenSyCAmiSiac fanguinh» 6 cibi^ dcpotus s nperte tndtcat , Chrtfium icqut dc communtcattone fui fuh fp^cicbtis panis & vini : altoqui efiim quorfum ifta iVjli?iclio , iottes frdfertim rcpetita.

Pro/e/f.I.Refpondet Cajetanus. H<cc facilerejictnntuY : pit^ fiictendo quod tn hoc eodem capituU , paulofupertus , lefus djxit : qui 1 ventt ad me « ncn efuriet : qui credit in me , non ftttet unquam : cUrt enim in hts verbts conftat » ncn fpcilare ad Sacramcntum EuchjirtfttA » gj. quod Dominus itftmguit efurtrct & fittre : quod ^qutvalet ad dtsltn^ W. guere inter manducare , & btbere , nam efurtre ad mandueattonem « & wL fitire ad bibitienem pertinet. Non potesl itaque ex dtfltnthonL jn mam^ r ducare , & btbere trahi argumemum effcax , ad infenndum quod de Sacramtnto Eucharifhx eft ferme. Stmtlittr difHn^lio tntcr carnems & fanguine^n, non adjuvat, fed fotius ad centrarium ducit : quoniam ca^ re ncn q^ialitercunque difcribtttn dtslinfla a fangume , jedf paratione m ctbui apotu : ccnftat at$tcm^ qt^od realisfeparatto tn Sacramente esl r^pTdfvntattve tantum. 1 1. Cum codem Caict : dicimus ; duhndione hac, intcr cibum, potum, ufus eft Chriftus, ^dmantfeftandum , quedmors fua» eft nHmentum pcrfech^m aniwA^ eonftat enim alimentum pcrft^flum ex ctbo & potu. Similis cft ratio

aillius promilli ; Luc. 22. 30* ut cdatis Sc bibatisin mcnfa mea , m rcgno mco. III. Si fanguinis potus , in hac di- ftindtionc, feorfim prsecipitur k Chrifto , tum Antichri-. ftuscft, quiillumpopuloadcmit. 7. Bellarm. Expref totUa c\remea, vcre eft cibus » & fanguit meus , vere esl potus^ ft^nificat diverfum medum , fumettdt carntm, & fanguinem Chriftt.

^Preteft. Rcfpondct Cajct. Diciturhccadfi^nificandHm.quei iore juA, & fartguis fuus naturalts^ id eft mors fua^non falfe, non ept^ W ntone^ fedfccundum vcritAtcm $ h/^beat raUmem ctbi ^ tetus anims. P ideft, alimcHtt^crfcm. 8, BcUo

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

70 BEtLARMlNVS

8. Bcllarm. C$mparatto manrtd » non referiur ad corpus Chrifl. nt fnmitHr (ola fide , fed ut fumttur tn Sacramento.

Proteft, Qualitas comparationis non convcnit Saci mentali manciucationi pcr fc, fcd foli Ipiritaali. comedenti manna mericbantur : comedcntes hunc panem , non moriuntut.

9. Bellarni. Mulitplicattopanum » cui hac dtjputatio Chrtffifui adjunfta » futt inftgnti figura Sacramenti.

Protcft Fuitoccafio , quarc luda^i qusercbant^ Chrift< cibum corporalem; &: illam occafioncm acccpit Cliiiftu inftruendi illos dc cibo ipirituali;quod autcm iigura fuc- rit Sacramcnti, hoc nullo modo, aut figura , poteft con* cludi.

10. Bellaim. luramcntum iUud, amen , amen , f.^ '^iti. rc^iii thm^ oftendttfententiam inttUigcndam ejfe proprte, non figurate.

ProteH. I. Amcn , amen , non cft juramcntum. II Vfurpatur hauc afrcvcrand» formula, in fententiis figura- tis ; ut lohAO. amen,amcnJuovchts, qui non tngrcdnur pcY oflitirt inovileovium^ &c.

Bellarm. luramcnto non Ucet coKfitmare , nifi fcntcntias apcrttl fimaSfqua non pojfuni tn altum fi-nfum torqueri

Protelt. I. Talcs debcnt cfTe juranti. & talis fuit ifti Chrifto. II. Apcrtiflima & ccrtilTima fententia Hgura- tepotcftcxplicari. III. Bellarm. dc Baptif. r. ii.fatc* turnuUa ijfe Scrtptura lcca^ in quthus non pofitt unus * ab alto diffeu* tire^ fi veltt perttnactur agere. Nihil igitu r cft in tota Scriptu- ra, quod Bellarm. juramcntocontirmabit , quiapotcftin alium fenfum torqucri.

Bellarm, loh. 3. agttur de Baptifmo : erg$Ioh. 6.agiturde Euchariftta.

Proteii. I. Ncquc anteccdens potcft probari, & illo .probato, confequcntia nihilvalct. II, Sicomparatio parium fit admittcnda , in iftis locis , tum Euchariftia ctiam infantibus crit neceffaria ad falutem , cx fcntentia Pontificiorum : qui ci ror fuit Cypriani , Innocentii Pa-- pae,Auguftini& Ecclefiae totius occidcntalis, per aliquot lascula, cxhujus loci interpietationc eadcm oriundus. III. Si comparatio fimilium particulaiitcr inftituatur, tum ficiitaqua 3. diftinguitur ^ Spiritu , ficetiam hic panis acorpore dcbet diftingui. & quemadmodum ibj Spiritus non cft rcaliter, & clicntialiter praefens fub fpe- cie aquas , lic neque corpus hic , fub fpecic pani^. I V. Agnofcimus tamcn in co ifta loca convenirc , quod ficut loh. 3 .communis dodrina regenerationis traditur, quas ia Baptifmo obfignatur; fic/o/;.6. comrrunis dodrinaman- ducationis Chiilli traditur , quae in Euchariftia myfticd obfignatur.

iz.Bellarm#

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

71

ENERVATVS.

li. BelUrm. ratres h.u lcca expoftierHnt de Sairamento.

PrQteli. 1. Bellarm. iple faretur multos Patres errafle, lEuchariftise neccHitate ex hi?» locis colligenda I 1. Pa- rcsmultif' aitlanfenius ) accommodarunt tantum haec crbatid Sacramentuiv

Bellarm. In comment^vn^ ^ dij^tii.ui.nibHS , fen'H$ ///t/.jii cfrimi debet non fcnfus myftici & accommcdattorjis.

Prctesl. Senfus veri accommodatlonem legitimam , i\\ -^mmcntariis , & difputationibus tradere, nihilvcrnr. atres autem pla^ niniiofui^^ mylticis fenfibus , allcgo- iis , & accommodationibus multo magis coadisinduU ffe , nemo quifquam ignorat , qui ipfo^ i limine faluta- it. Bcllarm. ipfe 7. fatetur variob Paties hsec vciba .lyftic^ expofuiflc.

Bellarm. Cnr non licehit tdem dtcere% de i#/r. 3.?

Proteii. De varii?^, licet.

Bellarm. Nemounns Patrum docuit hunc locum nuliomedoiU acramentalt manducntione loqut.

Protcii. Nequc nos hoc docemus quia fpiritualis man- .ucatio eft res & anima illius quae dicitur facramcntalis. [3. Bclla- m. St Chnsius Uh. 6* nonloquttur de Eucharifita» iitur lohannem nthil plane fcrtpftjfc de hoc SACY.wuni^ ; quod efl falde abfuruum.

Protefi. I. Non magis abfurdum eft lohannem, ultimo n loco fcribentem , omihire illaquae pertinent ad Sacra- nentum extcrnum,quam muita eorum quae pertinebant d nativitatem Chrifti , cum fatis antea fuilfent ab aliis :xplicata. II. Concedimus eo minus necefTarium fuifFe iohannimcntioncm poftea facere C2cnae,quia fpiritualem llam manducationem,qua: fola incasnaeft falutaris, tam lilucidc hocinloco docucrat.

14. Bellarm. Scqueretur Chriflum nunquam explicuiffe frHElA jxcclJenti.tm hujus Sacramenti : neque uUum exflare frdceftutn hnum, de hoc Sacramento perctptendo.

Protefi. Frudus hoc loco explicatur, fcdidem frudus, ana cum prascepto hoc fictendt , in ipfa inftltutione magis iiftinde , & particulariter exftat , confequentia igicur auliaeft.

Argumenta nojlra. de loh. 6.

I^. Protefi. Agitur hic de illa manducatione , quas dat mam , fcd hoc cft proprium fpiritualis manducationis, crgo.

Beliarm. Sacramentatts manducatio dat vitamex fe : quodnon iat fine fide^ idproventt ex tndtfpofiiione accedentts.

Proteii. 1, Cajctanus benc obfcrvat . Nondicitur, quiman-*

ducai

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

75 BHttARMlNVS

iucatdiine^ fed qni mandmat » ut in telliiamus , quod de illo ynnnd-, ^arelcqHitur , quod non rget mcdific^tione dsgne , quod mn eH con niHneaddipte tvelindigne. II. Agitur dc illa mandiicatior ti quaepcrtidem exiftit,atquc adeo non potcft unquam f #

de carcrc. i;.29.35.40.47. ^

16. Prdffi?. Agicur dc ilU manducatione, fincquayit non habetuv : led fine Sacramento vira poteft haberi.

BelJarm. Hiclocus ad fotos aduUosfcrtinet, qmquidem aut re 1; /4, fifrfftiHt , atit faltem defidcrio tenentur hoc Sacramentum aliquah dopcrctptre.

ProteSl. I. Quamvis aftus aliquis qui fpeflrat ad mar ducationem , htproprius adultorum , fubftantia tame ipfacft fimpliciter ncceflaria omnibusinfantibus ad falu tcm : ixtf Cilictt Chrtffusfit inillts,& tliiinChrifto. I 1. Qiio Bcllar. hicappcllat deficlcrium,& Scholaftici folent vo tum vocarc Sacramcnti.nihil omnino valet,nifi quateni includit in fefe fpiritualcm manducationem : unde ctiar cft , auod Cajctanusin M. 6, fpiritualcm pcrceptioner confiftcrc dicit in voto. III. Spiritualis manducati Chrifti,confifterepotcft, finc ullacognitionc Sacramen Euchariftias, ficut olim fuit in Patribus , & jam accidcr potcft in co qui in Chriftum crcdit , nccdum dc Eucha riftia fatis inftitutus : rciignotae nullum cftdcfideriur autvotum. I V. Siin vcrbis Chrifti adulti fintinteUi gendi , & votum , tum certc fcntcntia illa non fuitadc^ aperta,quin potwcrit in alium fcnfum tprqueri, & proin dc fccundum regulam antc a BcIIarm. traditam , non de buit confirmari ,per4Wfn, amen.

17. Trotefl. Agitur hic de ilio tantum cibo ,quifumi turfidct/.29. 3^.40.47.

Bcllarm. Mcntiofii tripUcis panis: I. Materialis.^.Chrift incarnatii qutfide efl apprehcndendus. 3. Etichariflia ^ tliis verbis fanis quem ego dabovohts.

Protefi. I. Materialcm panem Dominus non proponi quaercndum ; fruftra igitur introducitur ad trichoto miam conftituendam. II. Chriftus incarnatus, & iden Chriftus in Euchariftia, non funt duo gcncra r>anis, nil duofint Chrifti. III. Tranfitum fieri a Chrifto ad Eu^ chariftiam , in illis vcrbis , a/. ^ i . pams autem quem ego dah^^ commcntum cft nimis ridiculum. Nam I. Illa verba cum fcquentibus ,funtpars rcfponfionisad objcclioneir iudasorum de illis vcrbis Chrifti 1/.41. fiautemaliu nis in rcfponfionc intelligitur , praetcr illum quic. . quaeftionctum rcfponfio non circt ad ipfam quaeftionem. II. Conclufio fcrmonis 1/. 58. hic eflpanis ilie ^ quidecali iefcmdit. ^c. apcrtcclamat , omniaqu» didlafucrant in

refpon^

A t

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

ENIRVATVS. 7%

fponfionc * ad eundem pancm fpcftarc , de quo qusere- tur V. 41. ego fum panis iUe » qut de eslo dvfcendit. Quaeftio lirn , conclufio , & prsemiflar , circa unum & idem fub^ dum debent verfari. III. In illo ipfo verficuloi/.^ r. • fnm pAnii ille vivus quiccaio defcendi , (Tc. fanisautem quem eg0 Ao, manifeftc apparct panem a Chrifto dandum eflc mdem cum illo , quidefcendit i/.^i. quemBcUarm. tetur fuiire Chriftum . non Euchariftiam. Hic certc ft quam , locum habcnt illa verba , quibus Bellarm. abu- tur deeffecl. Sacram. libYoz. Mp. 3. Vttiofa (Jfet fMc aquivo^ tio : liccbtt omnes ScnptHtai fervertcfe s filtcct verba tam aperta^ totsYqutre^

18. PYotefi. Si adlitcram intelligenda fitEuchariftia ifto capite, tum nunquam defendi potcft corum facri^» gium, qui Sacramenti partem altcram , id eft, fuangui- sm populoademerunt, linc cujUb bibitionc vitam habc-* polfenegatur v, 55.

Bcllarm. I. Visprxcepti non confijlit in modo fumendi , fciin ^a rc , quA fumenda efl.

Preteil. Subtcrfugium hoc eft manifeftum : nam Apo-* olus I. Cor. 1 1. diiertis verbis , collocat vim praecepti, i modo fumendi : & Bcllarm. paulo antc cfficaciam Sa- -amentipendercdocuit ex modo fumendi. Si ctiam ullus moduscxternus praecipiarur , tum non magis co-- ledcre, quam bibere , fic proinde , fatis crit rifu, odora^ i , aut alio modo fimili fumere Euchariftiam,

Bellarm. 2. VerbaquidemprAcetttfonant modumcibs & potus : men mcns legiflatorts , non crat oiltgare , mft ad res ipfas fumendas.

Prcteft. I. Lcx non habet mcntem prseter verba. II. egiflator jam , ex Bellarm. fcntentia , tam juramento, uam comminatione gravjflima,confirmavit verbaalitcr )nantia , quam ipfius mensfuit ; cum tamen antca c.5. ocargumcnto, hancipfam fentcntiam BcUarm.contcn- cbat eirc apertilfimam , quae non poftit in alium fcnfum )rqucri.

Bcllarm. 3. Fruffus hujusperceptionis oritur ex ipfistebus perm ptiSi Hon ex modo fumendi.

Protcfl. Scd res ipfasnonco modo & gradu pcrcipipof- mt, qui requiritur adfrudum noftrum, nifico modo imantur , quo Chriftusprasfciipfit.

Bcllarm. 4. ChriHusexpltcansquoidixerat , ait : qui mandu^m itme^vtvet proptcr me : tiem igitur eft, maniucare carnem, & bibe^ fangutnem » quoi Chriftum tpfum totum maniucare

Proteft. Hsecomnia verepoffunt aftirmari : fcdintcrim iSacramento, Chriftus non propofuit fe totum fimul amcndum , ut indc cQlligcrciHus noscatncm & fangui-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

7+ BHLLARMINVS

nem ejus fumfifle : fcd carnem & fanguincm fuumpro- pofuit diftinfte , ut indc certi cffemus , nos totum Chri^ ftum , cumquc ut mortuum pro nobis accepiirc.

Tert: argum. Bellarm. petitur a verbis inftitutioni^ : hoc cft corpus mcum : dc quibus itidem expcndcnda vc- niunt, qu» utrinqucdicuntur. Quaeftio cft ; an illa vcrba fint itaproprie accipienda,ut fcnfus lit : hoc, idcft, quod his fpcciebus continctur , eft vcre, & propiie corpus ip- fum Chrifti, verum, & naturale.Pontificiiaffirmant^nos negamus.

Arqumenta BtUarmint dc vethis injlitutnnii. 19. Bellarm. Sacramemum .Tefir^mentum.faElum^fcuftxiust lex , feuprdceptum , & dcgmA requtrunt proprtam non figurAt^m /9^ quuttonem : fed tn tfiis wrbts agitur de Sacraminio , de Ttflamento$ de paflo , deprdcepio , & de uno ex praciputs re/tgtonts dogmatis , cfgo fropriafunt , ^nonfigurata.

Proteil. Propolitio eft omni ex partc manifefto falfa. I. SacramcntaCircumcifionis. Gen.i?-^ Pafchatis,ExcJ.i2. figuratisphranbusinftituuntur , csetcra ubiquc conlimi-t literdeclarantur i.Cor.io. Baptifmo dicimur corpus pec- catiexuerc, Chiifto unacrucitigi,mori,& fepeliri,Chri- fto inferi, Chriftum induerc , 6c Chrifti fanguinc afper- gi : Iri hoc ipfo Sacramcnto corpus Chrifti a Paulo dici- turfrangi: & poculum teftamcntum vocatur tquaeom- nia,abomnibus',figuratefinccontrovcrliainteUiguntur. Bellarm. ipfe , 1 1. fatctur. depropoftticnefacramemalt, qux explicat Sacramentum^ ftve e}HS figntficattonem »inhocgenerepropofi'- tionum prAdtcatafcmper accipttroptce mn proprie. I I. Nullator- niulaTeftamentiveldivini, vel humani per totam Scrn pturam profcrripotcft,qua2 non aliquo tropo illuftratur.

III. Foedcrisiplius novi formula illa. Hci. 8. lo. Leges meas tnfcrtbam cordteorum , abfquc tropo non poflunt cxponi.

IV. PraeceptaipfaDccalogi , maxima cx partc non pof-^ funtrcfte intelljgi , nifi fynecdoche in iplis admittatur.

V. Figurati dogmatiscxcmplum fit illud. Joh, 2. 19. flruitetemplumhoct & tntratriiuum excitaboiUud. Pluribus pro*^ barc rcs minime dubias , nimiseflct otiofum.

20 Bellarm. Domtnuihtsverbisutens » loquebatur cum Apo^ fiolis» idque eo loco, & tempore, quo mtntme oportebat obfcure loqut.

Proteft. Confcqucntia , illa nullacft: non loqucbatur obfcurc : crgo non figurate, aut tropicc.Tropi faspiflimc illuftrant, non obfcurant fermonem. Apoftolis v«tcruni myftcriorum ritus , & Chrifti fcrmones confimilcs, in-* telligentibus , facramentalib phrafis non fuit obfcura.

2 1 , Bcllarm. Cmmhms eii reguU exflHan^ Sirtptura, nun

Images reproduced by coortesy of Koninkliike Bibliotheek^ Den Haag.

224 E 3

E N E V i f S. 7^ t qH4m dtmtttettdHmeJfeprcfrum verbttHm ftnfmn , ttifi mnmurAk MJtqttaaUa Scriptura , veUh^Ho arttcHU fide, . Mt certe a cmmHni \Utius EccUfis. exflicatietit .

Protefi. Reipondemus , cogi nos hoc in loco proprium Tcnrum dimitreie , & admittere tropum , I. lHis omnibus Scripturae locis , quibus tale flagitium l yetatur , quale eft hommem eumque vivum devorare. III. Omnibusilhs articulisfidei, qui veram humanita- 'temChriltimanere doccnt. Tertio , communi judicio totius Eccleli« Apoftolica , ad annos a Chrifto fcxcen^ jtos , & amplius.

22. Bellarm. Dominuitto» ccti[ucvr,M grMuxs agere , titficum Utjutd magttum , & mtraktU faCiurui cjfet , ne^ue benedictre confue- VVtt res tnfenftbtlesy nificumtn itsaliqntdmirabtteoperaturus effet .-^fei ^'-ttempore dicttur Chrtfim gratias egiffe Deo , & panem benedixife,

Frotffl. I. Concedimus condufionem tChriftumfci- ilicet aliquid magnum & mirabile tum temporis operatil . tuiHe.circapanem & vmum; cum inftitutione fuaelfccir lUt efTent efticacia organa gratiae. II. Falfiinma eft pro- :poljtio: quamvisemmmScripturisnon expIicetur,quo- ties Chriftus gratias Deo egir, & benedixit res infenfibi, les, latis tamen conftat, implevilFe eum omnem juftitia cujus hacofliciafuntpartesnon ininima:. Dicitur etiani gratias egilfe. Matt.ii.zt;. fine ullo mirabilxetfcdo ; licut kHc rcsmienfibiles benedixilfe. Zwf.i^.v.^o.

H O C

45. Bellarm. Pronomtn Hoc, nondemonftratpaneni : non enim 'pttfftadjeaivecoticordarecumpnne, ut fuofttbft.xntivo : nam panis cfh gcHcris mafculitii , ttequc potcft p.bftantive dict Hoc , ic re qux ctrni^ tur .&aperte cegnofcitur , ntfi fit gemris tieutri fed panis cfi gentris 1 tnafculitii.tamGfdtce ,quam Latine. Nemo tnim demtnftrato fratre fui , diceret , hoc eft frater meus : vel dcmonftrata imagme Cafaris^ ^■dtcercthocen C^far. •*

Proteft I. Quamvisadjeaive non concordetcumj4«e m antecedcnte , poteft tamen cum confequente corpore J « " Vr'^'^®'^'^^^^ •■ demonftrans , dicat,

\Hcc eft ftipcttdmm pttcati 1 1. Subftantive accipitur, vel ab- »folute.Nihilautemmagistritum eft.in omnibuslinguis, quam de re mafculmi, aut fucminini generis , pronomine vv abioiute uti. genens neutri. AuthcnticaPontiliciorum verfio Zach. i . 9. de iifdem equis enunciat ; quidfHntifti i qtttd funt hac t ubietiim AtusMonunus obfervat He- Hj^braicc HemaeUe, ftgmticiie ipfamet hxc. Dc olivis etiam HHf. 4. 4. quidfunt h4( Dmtnt mi ? ifc nHm^uti nefdt qHiifunt hsc ? |F3 2.fielUrni»

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

7(5 BELLARMINVS

2. Bellarm. in excmplis non obfeivac pioportionemju- ftam : deperronisenim hsecphralis nontam frequcnte: folet ufurpari : fed de rebus manimatis : ubi hAcrescom- modepoteftufurpari, ibi etiam&Aer.

Bellarm. Cum fubjedum mneftnotum , nift in univerfali, tf- ferridebetper nomcn umverfate : fed eum fubjetium eft netum andien' ttbuiin particulari , mn debet efferri per nomen univerfnle. verbtgra- tia vident altquiionge neftio qutd.fed non dtfternunt quidftt , arhornt an Upts.an homo, ege autem vtiee effe hominem ; quare ditam txterif, tUud tft home , non autem ille eft home ; at vtdeant effe hontinem. fednon dtfiernant , quti fit, Pettus . aut Pautus » an mtisaltus : non dicam, iUui eft Petrus ; fed dtcam iUe eft Petrus : difdfuli aHUm vt^ debantpanem, &j>.ineme/fe, nonignorabant.

Protefl. Bellarminus ex ore proprio judicabitur. Cum fubjenum ncn en notum , nifi in univerjati , efferrt debet per nomtn «>»«T;fr/j/« fed Sacramentum aut myfterium panis , non fuit tum temporis difcipulis notum nili in uniyerfali; panis enim cum fit matcria tantum Sacramenti , habet fefe ut univerfale & commune : eflerri igitur debuit pct. nomen univerfile.Mercenarius cum dcnarium videt, de- nariumeffe non ignorat: quia tamen mercedem fu,v quaeautquantafitYutura, nonvidet , redeipfi dicitui, h»c eft mercestua: fic difcipulipanem videntes,pancrn fuifle non ignorabant : fed Sacramentum corporisChnfti, aut corpusChriftifuturum nec videbant,nec fciebant : rcae igitur dicebaturipfis : hoc eft corpus meum.

24. Bellarm. Argumentum hoc eft robufitfiimum ex Scriptura : ft [Hoc) in conftcrattone pants demonftraret panem :ttaettam tncoH' fetrationeviniydemenftraretvinum : fed aperte rcpugnat Lucas,c.ZZ. V.20. ubi difitcaltcem cffnndi pro nebis : caltx igttHrnonfignificat ta- Ittemvini.feicaltcemfangutnts.

Proteft. I. In coniecratione velpanis, vclvini, cum illudquod confccraturper Hof domonftretur , neceiTario conccdendum eft,panem aut vinum per illud Hoc demon- ftrari. 1 1. Lucas non repugnat Mattheo , & Marco apudquosnoncalix, fed fanguisdicitur pro nobis efFur.. di. III. Abfurdam fenteniiam tribuit Lucae Bellarmi- nus hiccaJix ,iieft , hic fanguts , novum Teftamentum in fanytint meo, qni pro vebis effunittur. I V. Difficultas in iftoc loco nullacft degrammatica concordantia nominisHor : dif-^ ficultas autcm rcliquae phrafeos , in caetcris fiuangcli"- pcrfpicue tollitur : fed non cft hujus loci.

25. Bellarm. VeraefttgiiurCathelicfrumfententis , qui iUui, Het, demenftrarevolunt, nenpanem ,fed rem etntentamfub fpecit fanis; qua etfi anteafunat panis; tamen tuncja-v trat Chrtnt co*^ rrtteft, Frimt, Catlioiico-?ontiliciQXUUi fcntcntia una a

H N 1 R V A . > . luUa ^ft. Alexandcv Alenfis 4. i o. memln 4. «r.

. I. /"«7. III. quatuor fententias refert. I, Hoc , ;rre«t4 icerdite fAittm recitatur.nofejje pnt;ome»demenIiraUvi,m.ll. Hcc emmiirare torpus Chnfii ; non autem vtre . pro temptre iUo quo prOm trtHr ^ fidproultimo tnfianti hujus prolationts . III. Hoe^demon^ hare adfenfnm, fuhfiantiam ipfam pants. mn - ' 'w.e.fed (onverfitm orpusChrifii. I V. Hsf, pfoutoratio iliae cattva, demcn-

^-are pauem , qui cfifignum cerporis Chriftt.tta ut demcnQratto ftt ^Hatt per fignum fuut fi dtcerctur : hat petra eii Chrtfius. Idem au- em HocproutorattoiUaefi operativa. dcmonfirarecorpus Chrifli, fr,n» ranfuhfianttandti» corpus Chrifit , itautfenfus fit : fignatum heefi- »e , qttod esl panis tranfubilanttandui i» corpus meum , ciJ corpus neum. loannes de Rada Ai ragonius, Epircopu^ Padenns, lecontroverlusTheologicis,inter Thomam & Scotum, i»arte 4. tont.^. art. 3. quinque enumerat opiniones. I. yioc.demonnrareacctientiatfeujpeciespants. I I. Hec defignare ccr- us Chriltt, prout eft in fe. & tn prepria ^ccie ; fic Ocham . ^ Major, . I I. Hoctdefignarepanem, fecundum fuam frthfianttam ; &utefi nfe.fic Ocham & Bonav. I V' . Hocdeftgnare corpus Chriili , prout lifubaccidemiiuspanis . in terminepreiatienis verborum , ftcMarfil, jabr. Rtfh.xrd. V. Hcc , forma/iter , ac pr^tctfeprime deftgnare . aii- utdcimmunefttbfiantiapants & cerperts Chrifii, fecundum ratto»em, y>el fub ratiene contenii, ut fenfus fit : hee quodfub his acdd^ntibui ' mttnetur , eft corpus meum.fic Tem. Scet. Durand. Capreei. &(. 2. Jellarm. Hancultimam fcntentiam videtur approbarc : ed fophifticc dcclinat omnem dirputationem advcrram' •er ambiguam Illam & inufitatam formulam : f««f jam rat Cjmfii corpus. Non enim aufus eft definirc , utrum /»>.•< ueritcorpus Chrifti , cum Dominus illam vocemH»f, »roferebat,vel74»itandem cum totam fcntentian» protu- crat : nondum igitur non tam folvens,quam involvens, laec duo momenta , in quorum diftlnftione difficuitas ota confiftit , commifcet & confundit iUe , ^CTtmntjam.

E S T.

46. Bellarm. Ifl , ni/jil fignificat , Mifi elf. Protcil. Hocquidem eft certiffimum : fed illud efle,cli; 'cl eflentiale , vel accidentale: cft in propofitionc, vel 'rmu( utloquuntur ) adjedi , ut Hetefi , vel tcrtiiad- efti, utfjtff ey?f«r;>»$. Variaigituraliquo modo polfintper ftam voculamfignificari , quamvis nihil figniticet, vrx^ erquam eft.

27. Bellai m. Hfi /jahet ftmp/ifimam & cemmuniflimam fignifim ttienem. ita ut omnta aliaverba refoivantur in hoc & aiijutd aliud : n heme ambulat , id eii, eftambuians. Swefi, J,Quamvi§habeatfimpUciirim»m & commu-

-r'^ BELLARMIKVS

niinmam fignificationemjllatamen fignificatio admittc repoteft aliquam differentiae varietatem : ut cum cm phafis ponitur in adfignificationc temporis praefentis Teirus efl , non futt , aut cum fimpliciter accipitur Im relarionc : H«(eft : & cum notat unionem ahquandoefJ fentialem , ut Pani^ cft (trfus : vel accidentalem & rclati vam, ut Panis eft corpus Chrifti- II. NonpofTuntom nia alia verba in Efl refolvi. Secrates docet , Secrates docett^r nonpoflunthicvcrbailla , docet » docetur , refolvi m fi? , it ut c*rdem aftedliones maneant , caufae fcil. ad efteCtum & fubjcdi ad aftum , quicirca illud vcrfatur. Pam^fit cor fus,& ranisff}faflt4Scorpus,ti(in plane unum & idem fonant % 48. Bellarm. Hoc verbum Zsl , eft cofula emnium^ropcfitt» ^

Pretesl. I. Hoc modo fuit rcfutatum. II, vbicopuia vim habct, pars eft etiam confequentis. Copula eft, qu* tcnus vimhabet conntfdcndi : quatenus vero aliquid 1 gnificat, veladfignificat , eatcnus pertinct adconlcqucn tcm partem propofitionis.

29. Bellarm. TrepiMonponutttur iftvcrbn ntfirattene pecultA^ Yis alicujus fegnificatienis : fed Eft nihtl figntficat, mfi conjunaione^ unius cum alttro , aut ipfum effe commune ommbus rebus , erge tre^ ncn eft tn vcrbo eft , neque ponttnr pre figntficatJ

Protrft. I. Afrwmtiohujusfyllogifmi,fuitantcarch tata. II. Quodadconclufioncm attinet ; Vnam&c dem adhibent explicationem , qui fedem tropi volunt fe in verbo Efl , & qui eum collocant in conlcqucntc n mine Corpus :fitnijicat corpus ; eii fignum lorporis : uno & e<> dem fenfu dicu"ntur.Non eft igitur hac de rcalia quaeftio quam quae ad Rhctoricam fpedat, III. Conciliari faci; lcpoflintfcnfus eorum qui hoc & lUud affirmant , exii mia antea difta funt , quamvis cnim propria fedcs tropi fi t in nomine C»r^«s ; quin tamcn tropum fuftinet , no: abfolute , fed in iUa relatione , quam habet ad anteceden rem partem propofitionis; & illa relatio dcnotatur aliqm ir.odo in verbo Eft , quatcnus accommod.itur ad habttu diuemillam quaeeftconfequentis argumenti ad antcce ilens , idcirco aliquid eft in vcrbo , quod fpcdat ad tro pum.

C O H P V s.

50. Bcllarm. NufqMm in Scriptura ^accipituruYpus ChYiflii prc ejui figm vel figura»

Pntti}. J. HcEceft quacftio. 1 1. Cum Chriftus ac( piatur profiguiaChrifti, l.Or.lo. PetrAeYat Chnnu^\ qupl poilit p:ohi4)crc, quin limili;i acccprio ^dmittatui de coii

pori

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

r

E N L R V A T V S. 79 porc Chrifti ? 1 1 1. Nufquam in Scriptura , Aor eH (trfn<^ lignificat corpus , quod vi verborum illorum incipic effe.

31. Bcllarm. NihtleFl dcquoprsJicetur fignum ccr:.r-< , 7:ifi verum & natfirale cctpus fit fignum futtpfius*

Frotefl. Hoc^ in antecedenti parte,de quo fignum corpo- ris praedicatur , aliud elFe a naturali corporc Chrifii , ' dimus antea prpbatum,

32. Bellarm. IntcUtgttHY corpus» quoi eH pYonobi^ d,^tt4m : fic-» nt apparet ex fequcntibtis 1 • - ' ^ : :rpus tropice acctptum , non tH datum pYo nokis»(rgo.

PYotesl. Paniseft fignum veri illius corporis , quodpro nobis eft datum. Corpus igiturillud verum proprium &: naturale intelligitur , fed quafi fecundario , mediantc fcil. ratione figni , fic dicimus dc imagine Casfaiii : Htc eft

CAfar , quivictt Pompejurn.

33. Bellarm. lUAvoces^ traditum, & effufum y in Ycftocafti fofit€» conjnngi debent cumfuhftanttvc in reOo, non in oblijuo; (rpr^ inde cum Coypus»non cum C^YpoYis.

PYotesl. Puerilis haec objedio , h triviali puero facilc folveretur, ex differentia fyntaxcos grammatica;, in tro-t po , Sc in explicatione tropi. Nonne eadcm efc convc- nientiae varietas in qudlibet vulgaritropo , ut a^mr cft tgnt^ Ardens : amor eft fimtlts igni aYdentt i

34. Bellarm.P/iwis EuchaYisHs, non didtuY coYpus Chnfii» qui^ e$ Ytte fumto» fimul ChYtRt coYpui ftiittu man:lucar?jus. CYedr re enim inChYtftum^ ncn clivtre mandtnaYe ChYtftum »ex fententiaipfiui Calvtnt i & alio modo corpus in cdn i^ ftcHndum tpfum rectptmn poteft.

PYOteH, Credere vere & vivide in Chriftum, cftvera cjus manducatio fpiritualis : fed peculiaris modu^in adii fid-^i , fecundum medii facramentalis naturam pcculiarc, requiriturinfuper ad manducationcm facramentalcm iU lam quag eft cfficax.

35. Bellarm. SacramentAvetera^Vtrbum Bapttfmtis,& imag$ cructfixi , candcm efftcaciam hatcni , cum pane EuchartniA :fd tnc-* ptuseffet^ qui diceret a/iquid corum effc coYpus Domtni : eYgo ineptui etiam efl tUe qut dicit panem EucharifttA ejfe corpus Domt^t , quia e(l efficax ejusfignum.

Protcfi. Plus quam ineptus cft Bellarm. in tota hac ob- jedione. Nam I. Imago prohibita nullam efficaciam ha- bct asdificationis vcras , nedum eandem cum Sacramento pei. II. Sacramenta vctcra teftamenta fuerunt obfcu- tiora ^& proinde non commendabantur tam claris attri-. butiombus. acSacramenta nova. 1 1 1. Vcrbum Dci noa hab^t eandem rationem figniticandi, & oblignandi , cum Sacramentis. I V. Dc aquaBaptifmi , rite recepti , non efletineptus; quidicerct , cft fanguis ipfeChrifti, qui purgatnosabomnipeccato. O o % yirga^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

80 B E L L A R M I N V 5

AYgumentA noflrA ie vethis mslitHitQnti.

36. Protefl.Hocy nonpotuitcum profercbatui , quid- c|uam aliuddemonftrarc, quam pancm : quia tum Domi- nus panem folum in manibus habuit , cx fentcntia Pon- tiliciorum qui docent non fui/Tecorpus DominiinSa- ciamento , cum diccretur Hoc; fed peradadcmum confe-» cratione.

Bellarm. IllHd hoc^ non demon/Irat panem pr^cifejed contentHm fuh illts l}ectebm. quod qutdemltcetfueYttpanis , nnte confecYattonem^ tamen vttlloYtm veYhoYum , inctpiteffecoYpui ChYifli.

PYotefi. I. Cum negat Bellarm. Hoc^ demonftrarc pancm prAcife, non negat, fed tacitc concedit , panem aliquo mo-^ do demonftrari,quamvis non/^mi/f. II. Quandoprofe-i icbaturHoc, nihil fuiffe contcntum fubillis fpecicbus piaeter pnncm , Pontificii omnes concedunt dum conce- dunt,convcrfionem nonfieri, nifi in ultimo inftanti pro- Jationis illorum verborum : Hocefi enimcoYpus meum : fi igi-- tur contentum dcmonftrct j demonftrat panem. III. Si contcntum illud, vi verborum , incipit cflc corpus Chri- fti, tum illa vcrba ( Hoc cft corpus mcum ; non funt vc- ra , antequam converfioncm illam cffcftam dederint , at vcro verba nccdum vcra , nihil poffunt efficere : ergo vi vcrborum illorum > non incipit cffe corpus Chrifti. I V. lllud inciptt effe \ ambigue dicitur: convcrfio cnim ( ex fcntentia omnium Scholafticorum ) fit in inftanti. quam- visigitur fingi pofiiit fequi, poft ultimum inftansprola^^ tionisomnjum verborum, non potcft tamcn , ne fingi quidem iw^/^/yequando primaparticula ( Hoc ) Profertur. V. Neceirario fequitur cx concellisipfius Bellarm. pcr Hocy dcmonftrari panem : ficcnimille , hocipfo^. il. 5i quis digito a!tquidoBendat,dHm pYonomen demonflYativumeffeYt^val^ de abfuYdum vtdetuY diccYe^ pYonomine tllo non demonflYaYt Yem pYdftn* tem. jitqui Dominus accipit panem , & iUumpoYYigmsait : acctpite^ editeM hoc efl coYpus meum. vtdetuY demonftYaffe panem ^ & rurfus : i^uandodtcitUYHoc^ tuncnon eftpYdfens fubftantiacoYpoYisChYifti : fi jgttuY fubsinntia coYpoYis ChYifii intelligatuY^falfa redditur demonflYa^ sio, dictmus autem hoc , id efl» fubftantiafub his fpeciehus.

37. Protefl. Mat^ 26. Btbite ex hoc omnts : \\\\x^ ex h oc ^wovi poteft referri, nifi ad vinum.

Bcllarm. Hud ( exhoc ) non ftgnificat exhocvino.fed exeo quoi in calice/ub fpeciebus vini continetur.

Protcft Illud autcm Dominusipfc difcrtis vcrbis tefta- tur iuiiVt fruflumvitis. JMat. 26. 29.

38. Protefi. Hic calixUcmonftrat vmum : crgo Wde- mQnftrat pantHu

BclUriHi

-4

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag

224 E 3

r

E N E K V A T V S. 8r Bellarm. Hicc^UxftgntficMeiuoiincaUce ccntinetuf. Puten. Sedcum pronomenillud cfrcrebatiir , nulUm

fubftantiam in calice praeter vinum contineri , fuitantc

cx iplb Bellarm. demonftratum.

39. Pme/i. Qnod Dominus accepit , benedixit & frc- gir, iddifcipuli^ fuis dedit,& dandum demonftravir, per pionomen Hoc, fed accepit , bencdixit , & fregir panem , crgo

Beiiai ai. Dominusaccepst^ac hincUsxn paHim : fed deditfiinem^ nonvulgaremut acceperat ^fedbenedtclum benediiltone mutatt^m^

Proten. I. Panis vulgaris & panis benediftus unam & candemhabent fubftantiam& differunt tantum qunlita-i tc. eaquc non abfoluta, fed rclativa. Haec igirur muratio, non magis facit unum panem acclpi, & alium dari, quam cociio pifcis facit , ut unus pifcis ematur , & alius cdatur autconjugii padum cfficit , ut una faeminaambiatur , & aliaducatur. II. ^^quivoce & fophifticc dicitur a BjII. fanis bcnediclione mutatus. Neque enim Bcllarm. ncque Pon-- tificiireliquiagnofcunt , mutationcm, vclconverfioncm panisfieri, nUi ut Bellarm. jam modo dixit , viverborum iltcrum:Hoc eli csrpus meum. Bcnedicho autcm illa faltem de qua hicagitur , anteccdebat illa vei ba , accepit» benedtxit^ fregtt, dediti& aiti accipite^ edite^hoc ef} corprss meum. Mat. 26» 26.

Bellarm. 2. Si quis dicat\ pcrcuptt quid^m Pctrum , occiiit^ &ftp^!ivit] mn inteUtgit Pettum fuiffevtvum fepuUum^tametftvi^ vus fuerit percu(Ius.

Proten-. Noncft cadem ratio; quiaoccifio hominis tol-i j^v ^ , r.^ bcnediftio illa ^a^'

l^^o.ic.i.ciLriaiii iCiitentia, tollit lubitAntiam panis.

40. Proten Eft. in hac fcntcntia ( Hoceftccrtusm-um) non poteftidemlignificare , qiiodftt, Jiat, tranfuhfl.tnttatur, iranfuhftantictttr: hoc tamen fenfu accipitur a Papifti^ aho- qui talfaeflTet fcntentia. *

Bellarm. I. Verba ilia ficut & quxvis aUa fententta . nonhi^ tentpcrfeclamft^nificationem, ntfiinulttmoinflantt, qttoprsferinr ulttma V V, code7n a:item uUimo inslanti, ponitur effcaus vcrboru^n inef^L.

Protcft. I. Hoc totum nihil facit ad propofitum nift verbum ei? f:ginricet efl^eftionem , debet enim nccelfario vclcorpiisfadium, vel facicndum fignincare. f^dum noa lignifacat : quia e/Eci dicitur ej us vi caufali; neque facien^ dum nifi fignificet eftedioncm , codem modo quo fitfi.t «c. II. Ineodcminftanti, non pofl-unt h^cverbafi-l mu facerccorpus, & fignificarcfadum : quiaunum ho- rumordincnatursefequitur alterum.

BelUrm. 2. Ordtne naturx , invicemfe pr^cciunt, &fcjuun^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

82 BELLARMINVS titrhAcdH». Nam verbailla qhatenui caufa funt illms («nverfttnii» fncednm cenverfioncm : &contra, quatenus verttaspre^ofitiontspen^ detarei » tenverfiepracedit ftgntficationem.

rrotefi. I. Vt oidinc natuiaeinvicem fcpraeccdant , Sc fcquantur ,duse rcs , adiones , aut eft'e<a:ioncs abfolutae, non magis fieri aut concipi poteft , quam id quod natura aftabfolutc prius ,cflcabrolutenaturapoftcrius , relpe- &ix cjufdem. I I. Suppuduit Bellarm. in priorc parte Jiujusdiftindionis.illudefiari.quod cogiturconccdcve: nondixitigitur^ficutresipfapoftulabat : ftgmficatto prace-. ditctnvcrftevem.qucm^dmodum in altera pnrtc: cenver. eprA- ttdtt figntficattonem : fed verba prsccdunt. 1 1 I. Si converdo prjECedat fignificationem verborum, per quae efiicitur, tumcfficiturverbib nihil fiirulkintibus , magicoplanc more.

B^Uarm. 5. Vtrbafimt cpcrattna , etiamfi non pcnainr,-^: pr» fiat : qiiia cum Deusqui menttrt »on potejt , dtcit altquii efie , Hicfie tfi ut ttiud ftt,& idee fi antea ncn fuerit neccffe tft ut tuncfiat .

Proteff. I. Si Deusipfehoc dicercteo lcnfu , ut vi di- ^ionii res fieret,neccirario ponei ctur eii, ^ro fiat, vcl etl». II. Nufquam legimus Deum ita ufumellc hoc vcibo ei?,

Bcllarm. 4. Quts pofuitChnfto legem , utfemper eodem modelo* qucretur , cum aliqutd faciebat ?

ProteR. I. Pofuitfibimetlegem,utloquerctur fcmpcr eo modo qui poflit intclligi. II. Pontiftcii pofuerunt ipfi lcgem loquendi.dc Sacramcnto : ut fcll. nihil impro- pric,ambigue, obfcurcdicat, quod pollit in alienum fcn- fum detorqueri, BcUarm. fupra f.9.

41. Proteft. Sententia Sacramcntalis, accipi debct fa- cramcntalitcr, id eft, fignificative, fcu tropicc

Bellarm. In fententta facramentali , quAexpltcat Sacramentumt five ejusfignificattonem acctpiuntur ,fempcr prxdicata tropice , nsn froprte, ut Apoc.l? . feptem capita,fcptem coUes funt. Mat.l^. femen tftverbum. Gen.^l.fcptembovei ,feptemannifunt. Sedhdcverba : Hoc eftcerpus meum, nondicuntur ad expltcandum Sacramentum, fed ai tnftiiuendum,vel ctnficienium.

ProtcU. I. Inprima parte hujus rcfponfi , Bcll. totanti caufam nobis tradit, 1 1. Non aufertar altcra partc.quod in priorcdatur. Nam eadcm vcrbadicuntur adinftituen- rium , &ad cxpligandum Sacramentum. fic Gen.ij.hoceft feeduimeum , Htctrcumcidaturvohtsomnii mas :& E.xcd. IZ. agnui efl Pafiha. verbis illis& inftituuntur , & explicantur Sa- cramcnta. Nequc certe fieri potcft , ut vcrbisinftitutio- Jiis, dcclaretur naturaSacramcnti alicujus ( quodtamcn ncccflarium eft ad plcnam inftitutioncm ) acipfumSa- rramcntum non aliquo modo cxplicctui. 111. Nulla

latio

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

F N E R V A T V 8?

atio rcddi aut fingipotcft , quaicifta veiba : Hcc esl corp-^i t neum^ non dicantur Auim Aibjedum cxplicare ; asque ac I lla,qu3eBelI. agnofcit explicare,&: tropice efle accipien- f U : ftmm cfl verbum^feptem bavcs funt ftptem anm.

42. Prctesl. Nili Apoftolis venilTetin mentem C«r;3;^s » igurate accipi deberc,turbati fuilFcnt dc rc ta prodigioia*

Bcllarm. I .Vna cauf^ cur ApoHolt mirMt^ac turbatt nonfuertnt^ •ff * qutxfuerint jam aniea inflrucli & prxmoniti.

PYQtefl. Fucrant ibi turbati, cx hujufmodl carnalicon- :eptu : ncque turbari dcfierunt , antcquam inftrudti fue- •ant,illa verba,non carnaliter, fed fpiritualiter circ intcU igenda.

Bellarra,2. Alteracaufa efi , quiaidem ChriJluSt qfiimyfleriA ebat, mcntem eorum fi de iUuiirabat» ut fihi^Hciter crcdt n nt. Protcfl. QiK^ Apoftoli fide illuftrati limplicitercredide- runtadomncipcrtincntia,ilIapoftea in fuis concionibus ^ & fcriptisproponebantaliiscrcdcnda : & intcrilla,maxi- . mcinculcabant,i>c cxplicabant illaquas videripolHnt ma- ) xime incrcdibilia: fcd de rcali praefcntia corporis Chrifti, fub fpcciebus panis , in codem fpatio , in quo panis antca fuit , nihilquidquamabipfisdocctur : ne ibi q^uidcm ubi maximc dcbuit, ii vcrum cfiet, ubidc mirabilipotcftate# prasl^ntia, & eflicacia Chrifr ' unt.

E e 1 1 a r m . 3 . Multa yn : !!: f: Cat hcHcortm ^ n:n tu^^

bantur, cum iiem atidiunt.

Protcfl. Caufa eft, vcl uir.p.iLiUcU bruta, non Cli.nU.i- na ; vcl quia fic!c implicita , tcnentur confcientix coruni • Ccimplicatse , abcoqui fcdet in templo Dci, tanquam Deus, utparatifint credere , virtutescfcvitia , & vuiacjfc v/r/«/es, fiipfcdicatBellarm.de Pontificc/.^.. c.^.

43. PYoteH. Corpus quod in Euchariftia datur fub fpf- cic panis,corporaliter manducatur , & dentibus tcritur, vd mafticatur : fed hoc alienum cftanaturali corpoic Chrifti, ergo.

Bellarm. i. Adrationemmanducationis s nonefl neccj^aviaat"

tritio.

Protcft. Ad cibi folidlmanducationem, adeo neceflaiia cft, cx ordinc naturae, maftitio, ut Scholaftici eam,intei partes manducationis folcant cnumerarc. fic Alex. Al f .4. ^ . 1 o. W.9. a 1 . in manducatione fant tria : maftuatio » in vsntrem irajeilto, & incorporatio. fic Bonavcnt.in 4. J.9. q z- tn mandu^ cattone^ duplcx cft a^lus deintcgritnte ; mafltcatio fctl. & tncorporMtt^ utpatct afpici.nti.

Bellarm. 2. Corpus Chrininon abfohte mAnducattir, fdfuh (peciepanti : & fic etiam atterttut : quatcnus jpecics ttf^ dentibus at^ tcTHntur.

O o 4 TrotcH

84 BEXLARMINVS

Proieft. I. Si corpiis Chrifti non abfolute nianducatur ^ in Euchariftia ; tum ilIud/;or, quod abfolutc accipitur, & manducatur, non eft proprie 'corpus Chrifti. II. Spc- cici accldentalesper fe , non pofTunt efrcobjedum aftio- nis realis, dividentis, & corrumpentis; cjuali:>eft attritio, Mafticatio eft quafi prima concodio cibi : an concoqui folj-nt accidentia ad nutritioncm ? III. Omnia iftiuf- modi fubterfugia inexplicabilia , quas hac phrafiinvoU vixntin: pib/pede p/inis&c. pendcnt ex confufione fignifica- tionum difparatarum hujus particulaef»* quas ( ut Alex. jii.part./^. q. 19. m. 4.. 4. 2. obfcrvat ) non femper nota /ub ejle continentU fed aliquando fuh efie fignattonis , eo modo , ^ho ftgnatum efi fub figno.

44. Protefl. Pailim in Scriptura. de fimilibus rcbus, occurrunt fimiles praedicationcs , id cft , tropicae, aut fi- gurarrs

Bellarm. I . Non inde celligitur tatem cJSe hnnc hoc in Uco.

Froteft. Sequitur I. Alium fcnfum non pofFc ex nuda phrafi concludi. II. Iftum fenfum elfc admodum pro-- • babilem qui adco confentit cum loquendi modo. in Scri-« ptura folcmni, circa rcs limilcs, propter caufamquae hoc loco asquc valct , ac in aliis.

Bellarm. 2. NuUum cxemplum adferttir » ubi de fronomine h$§h\ fr^dicatur aliquid tropice.

Proteil. I. Pontificii non po/funt unum cxemplum ad-« ferre, quo per hoceft tUud. una fubftantia mutatur in aliam. ic. Nos dedimus autem cxempla de pronominc hoci fufficiatillud unum. Gen. 17. 10. hoceftfosdus^ & ejufdcm valoris funt caetcrae illas phrafcs ; Agnmeft Pafcha , idelt ^ irAnfiius. Petr t erat Chrrftus.

Bellarm. 3. Agnus Pafchalis ncn dicebatur Pafcha trcpice nr^Ua rnim fimilitudo eriU inter agni occiftonem ^ & tranfitum Domini : fed ducbaturpYoprie Pafcha » quia immolabatur in memoriam & honcrem fUius tranficus.

Protesl. I. Tropusomni:> non nititur fimilitudine , fed metaphorafola ; potuit Igitur agnus tropice diciPafcha, quamvis cum tranfitu nullam fimilitudincm haberet 1 1. Agnus in ufuqucm habuit, cum omniapparatu, & m.cdo rcquifito, magnam repraefentationem habuit eorum quac ad tranfitum ilkim fpedabant,^ quo accepitdenominatio^ ncm. III. Contradidionem implicat, quod dicit Bell Vocattom fuijfe agnum tranfitum , in memoriam tranfitus , & tame proprie , non trojtice , fic vocari.

Bellarm. 4. Per iUa verba : Petra erat Chriftus i, Or. lo. no fignificatur ,pttram materialem fuijfe figuram Chrtfti , quam non ne^ g^mus futffe figurAm Chrtfti.

Troun. I.

Images reproduced by courtesy of Koninkli|ke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. 8?

Protefi. I. Non aliundc intclligitur , ilUm petram fuiflc iguram Chrilti , quam cx hocloco. II. Bellnrm. con- cditjejfeircpum ineo^ qtiod Chriftus vocatuYpetra : &C tamcn af* irmat, iilxm propofnionem : petra erat ChriftHS , pYoprie n$n fimrate ttipi : quia per additioncm finritualis » explicatuY, Hoc autem ni^- iilaliudcft, quam remipfam dare , & circa modunri ici itigare.

Bellarm. 5 • omnibus locis addu^is^uhi cfi veltropu^rjel alin uidobfcurum , fetrpcr additur expUcaiio.

Pyotes}. Easdemillag explicationcs, fimilesomnesphra* esilluftrant, & proindchancipfam dcquadifputatur, 5c pragtcrea , multse circumftantiac fuerunt in csena Do^ iiini » quibus ifta vcrba fatis explicabantur.

Bellarm. 6. In paraboUs^fimdituiinibuSy vifionihus &c. fineuUo ropo poteft accipieft pro ft^nificat» quta cffentia talium nrum tota pofi^ a eft sn fiintficando.

Piotesl Si hoc verum cft, tumidem dici debct ,depane ji casna: quia tota ejuscirentia rclativa , poficaeftin llg- lcanio, & obfignando : hoc autem conccffo , dc tropo Jneftqiiod magnopere contendamus. 45. Proteft. In illis verbis : Hoc cft corpus mcum , per rrw5 fignificaturtotusChriftus j ejgo tropus aliquisin iia voce neccffario debet concedi. Bellarm. i. Nomine corporis y folii corpuuntelligitur : neqne ^^^KtMmen diftrahitur corpus a fanguine , ob neceffanam concomitantiam. ^I^B Protef}. Si nomine corporis, folum corpus intclligitur, . '-^ife nomine fanguinis , folusfanguis tum inSacramento R lon fignificatur Chriftum quidquam pro nobis , vclin ^ ini na , vel in fama , A'elin rcbus externis , vcldcniqucin

:oro hominefuiHepaflum : quodeftplane abfurdum. |HB Bcllarm. Pofiumus ibi admittere inttUeilionem : fed magnum ejl hfcnmcninter tnteltecJionem , & metaphoram , acmetonymtam :Ca^ J 'hohciaiynittuntintelleclioncmy in iUis verbis* loh. l . *Vtrbttm c^irofa^ , ftum esi. fcd non metaphoram, aut metonymiam.

Protesf' I. Sonhiftfcehic mutatur ftatus quseftionis: nonenim qua^ntur jam , an mctaphora ,aut meconymia fit in illo vcrbo, corpus , fcd an nullus fit ibitropus. I I» TnrcUccliocll , ubialiquidinteliigitur , quod non exprimi- tu r : fi nutem hoc admittatu r , m vcrbis quse pertinent ad infticutioncm Sacramenti; tum ccrtc actum cftdeilla principio BcUarm, r. 9. ubi contendit. Sacramenta requir.Y» vcrba propria non ambigtia, non obfura^ ut inecrum ufu ncnerrct^f. III. Intellcclio non excludit tropum , fedplaneidcm frEpiiTime fonat. I V. In illisipfis verbis : V^rhumcaro fa-^ £lum cft. Thomas, in cathena, ex Auguftino notat, carn:m pr$ hotnine pofitar/t inteiligt, a partetoium , figurat^locuttcnts mode.

O o 5 46. Proten.

Early European Books, Copyright <© 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

86 ^hLLARMINVS

46. Trtuji. In illis verbis ^HU calixnwHmtcfiamentnm e!l inmcofanguine. duplex tiopus neceflario cft admittendus* I. In voce f4/ix. 11. Invoc^ tcftamentHm.

Bellarm. i, Ncnnegamui in verbo cahx, typtim ejfe : fed ibiiem ilariftme explicattiT , tropus etiam eii ufitatus ^ & vulgaris » ut non minui Apertus fit % qnam voces ipfz proprid.

Proteii. BclUrm. evertit hic duo ex primariis fuis fun- damentis,quibusfupcrftruit fuam tranfubftantiationem. I. NHUumtrofum effe ubt agitut de Sacramcntis inftikuendis. I !• Omncmtropum ejfeobfcurum. 2. Duo ctiam ftatuiu ^ quorum unum altcrum cvcrtit : tropum hunc eire non minus apertum,quam vocesproprias, & tamenexplicari. 1 1 I. Tropum illum quem nos ftatuimus, in Sacramentis om- nibus ufitatum & vulgarem effe oftendimus. non opus igitur habuit fingularialiqua explicatione hoc in loco.

Bellam. 2. /» v$ce teftamenti nuUus eft tropus : quia non accipi^ tur pro voluntate teftatoxis , qua de hercditate difponit : fcd pro inyiru^ fnento authentico, quo appltcatur hsredtbus jus ad h.iredttatem^ & ha^ Ycdttas tpfa:quomodoCtrcumcifio ,Gtnnl7 . priore acctptione vocatur Ji^ gnnmf^deris & pofteriore ipfum faedus.

Fiotill. I. Inftrumento huicvel illi voluntatis , nun- quam tribuipoteft voluntatis nomen , ex certa aliquara- tione*nilipcr mutationemfenfus,aut ligniftcationisilliuSs riominis: hsBcautemmutatio tropum tacit 1 1. Kidicu-i la eft illa variatio interpretationis. Gen. 17. Circumctfio e/l fignumfocderis td cft voluntatts : Circtmctfio eft fcedus , id eH inftru^ tncntum voluntatts, Nam Ugnum omne Sacramentale , eft inftrumentum : & faedus aliud , atque aliud propiie di- clum , ibiinillis verbis imaginari , eft contra fenlum in- fanire. 1 1 l. Conce/lit paulo ante Bellarminus illam phrafim : fignumfadcris , eflb explicationemalterius,/(rJ«s. iiebetigitur eodem modo concedere nobis hocin loco, teifamcntum explicandum eflTe per fignum teftamenti. l V» Siinftrumentum teftamenti proprie vocatur teftamen.- tum, tum propria & probandaetiam e/Fet iftaphrafis: hcc eil teHamentum teftamenti. V. Nullus eft tropus ufitatus quin eadem arte poflit facilc convertiin nou tropum.

47* Proteft. Tini^ unus Euchariftiae, eft memoria Chri fti,corpus & fanguinem fuum pro nobis dantis. Hocfac' inmeam commemoraitonem. fed memoriaeft rei nonpraefcn ris.ergo corpus &' fanguisChrifti non rcaliter adfunt.

Bellarm. Jubemus fumere Euchartfliam,tn memoriam Dominic pafitonts^quA non prAf^ns,fedabfens eil , imononefljfedfuttuna.

Protdl. Senfus igitur { Bellarm. interpretc ) eft hujuf modim memoriamcorporalis mea pafiionts;confictre,frangtte & com

€dttc mmm (Qrpm nmr^u^ (mfiMe kil^nef^nguinm meum na

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

H N E R V A T V S. 87 ifAtem. fed pugnat hiijufmodi commcmoiatio, cum fcn-. ucommuni, utChriftus realitci oc fubftantialiter hc- er , & comcdeictur , in mcmoriam paflionis ejus, nam ncdium infticutum commcmorationis cigo,idcm rcipf^ flet cum rc commemorata. 1 1. Chriftus limul elfct ubjcdum 6c adjunftum fuae paflionis : lignum enim ex aftitutione commcmorans , cft adjundum rei commc- iiorat^e. Mcmoria noftra prsepoftcre deducerctur , pcr jminfenfibilem , ad fenfibilcm cjuspaffionem.

48. Pfcteil. lllud quod fuit in poculo, poft confecra- ionem vocaturfr/^tlwsi/i/is. M^t.ij^.z^. manc-

•atergo fubftantia vini.

Bellar m . 1 . Ex Luca aferte coUigHfir , verbd ilia pntinere ai \!uemvintt qticmJJominm AposloUsiedtt , anteconfectAttonem mj-- tYiorum.

Protefl. Exipfoetiam Luca, ^ quamvis ibi tranfponan-

ir verba ifta ) contracolligiturapcrte, illa verba pcrti- ci e ad calicem myfticum , & facramcntalcm casnse Do-

in. nam r. 22. v. 17. dicitur DonuvAib gratias ep/fe^ fuper lludpoculum, in quo dicit fruftum vitibpoftea man-. ifle, eodem modo, quo 1;. 19. gratiasegit fuper panem. lacautem gratiarum aftionc intclligibenedidtionem, ^ onfecrationcm facramcntalem , concedic BcU. r. 10. imo lifertis verbis contendit ,;ftam ipfam gratiaium adio- . jm,adinftitutioncm hujus Sacramcntipertincre.I>5;/ji^

{inquit)nonlegtturgratiasegiJfe^ nifiloh. 6. Mtt. i^ Ioh.l 7 deniquein inftitutionehujus Sacramentt, H^ec enim gratiarum idio dc qualegitur Luc. 22. 17. nontH unaaliquaexpriO'* ibi!S ; ergo f Eellarm.fatente ) pertinetadinftitutioncm lujus Sacramenti.

Bellarm. Conjungit Lucas ifta verha:non biham ie germint /itis^ cum tUis : non manducabo ex hoc Pafchate.

Proteft. Conjunguntur ifta verba , proptcr communi-i atem quam habentin co quod dicirur , nonmanducabo ; non ibam^Sc proptcridentitatemfubftantialemPafchalis,&: Euchariftici vini. fed apud Matthasum26.29. pronomeri Ilud demonftrativum , cxhocfrucluy vttis, neceffaria refcr- :ur ad illud quod praecedentibus verbis fuit eodcm pro- lominedemonftratum. Hoceftfanguismeus. *

BcUarm. 2. Siconvinceremur t vcrba tUa Domini , nonhibam de \crminevttis » di[la effe poft confecrattonem calicis % adhuc nthitadver^ ^aritobtintrent : pojftntcntm^ ac deberent eaverba referri» nonadca^ tcem ccnfecratum/fed antea potatf^m.

Protesi. Inde nccelfario obtinemus , fuiflTc fructum vi- :is , qucmChriftus in caena fua bibcbat : quia illaverba ncc dcbciU,necpoflunt referriad caliccmariCc^ipotatum.

O o 6 nvM

Early European Books, Copyright <E> 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

m

88 BELLARMINVS

nam tcmpuspesefcns cxprcffe notatur k Mathaeo ; x^^^i Mmodo , vil ab hoc tempore : & calix confccratus ad fcnfum quafi digito dcmonltratur : cx hoc frudu vitis.

ArjiimcntaBcllarm. cxcpiftolis Pauli*

49. Bellarm. I. Cor. 10. Calix benediilioniSfCuibenedictwui. St nitf.c^tUY hisverkis^ confecYationem necefiuYiam ejfe adhoc SacYa'^ wentum ctin^ctendum : quA tamen ntceJfaYtn ncn cjftt » ft tantum effet fgUY^ , fsu Yep^fentaiiofanguinis Domtni : Manna enim > aqua de petYa, & agnus Pafch.zlis^nullam YequiYebant confetYationem» ut effent fgtiYS^ vel SaiYamenta : ncque inaqtsa Ba^tifmi neceffaYta tsl benedim £lio , ut ftt SacYamentum.

FYetcH. I. Conclufio hujusargumcnti : eYgohoc SacYamen^ ttim , ncneft tantum figuYa » feu YipYsfentatio * nos nullo modo ferit , auttangit. II. Bencdiftio eft aeque necefiariain SacramcntoBaptifmi , atqucinEuchariitia. III. Man- na, & aqua de petra , non rcquirebant bcncdiaioncm fo- lemncm alicujus miniftri, quia fueiunt Sacramentaex- traordinaria ; & a Deo immediate exhibebantur. Agnus pafchalis habuir fempcr folcmncm fuam benedidiioncnu £ellar. ipfejammodo dixit, benedidioncm illam Chri- fti. Luc. 22. 17* pcrtincrcad agnum pafchalcm.

Bellarm. Inilttutto ipfa ChYjflt fufpcit ad ftgnt^m conslitucnltim.

FroteH. I. Sufficit etiamadomnem pra^fcntiam Chri- fti,quaminftituitpraeftarc,fcd & fignum hoc generaliter inftitutum , in particularicum religione debita dcfigne- tur, & illainftitutio ad illud condignc applicetur, neccf- faria cft benedidio , fecundum cxemplum & prasceptum illud Chrifti : Hdr//imf. II. Si inftitutio fignifupcrva- cuam facit bcncdidioncm , tumccrte nimi^ mepti funt Pontificii , qui non tantum aqusc a Chrifto inftituta: be- ncdicunt ad Baptifmum ^(tA&cin fuis otiofisinftitutis. aqua, oleo» fale, chrifmate, ccreis, cineribus. & id genus infinitisaliis bencdiccndis& otio, & vcrbis bonisinteni'» perantiflimcabutuntur, Bcllarm. dccult.fanH.l.-^.c ? .

^o. Bellarm. Eodem mloco legttUY : & fanis quem fYangimus^ fYa^iohac idem efl ^uod immolatio : qua non efl trittcei pants y fest ChYiflt.

PYoteft. Fraftio, in hoc loco,non cft idem quod immo-- latio,fivcoblatio. Bcllarminus i. i.Cor.il. 24. quodpYovc^ lis fYangitUY^frangi idem efl quodimmolaYt:cYgo & tn hocloco,eft enim veYbum ejufdem aucloYts» in eadcm epiftola : & de Ye eadem tYahantts.,

Proteil. I. Confcquentianullacft.Bcllarm. dc Purgat. /.l.r.6. tripliccm fcnfum facit unius & ejufdcm vocis (ignis) nontantum in eadcm epiftola , fcd & in fcntcntia cadcm, liOr.^t 73*14« ubietiamaddK;

■4 1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

ENERVATVS. 89 ^AuU tn endem fententta^ecdcm nominc varte uti.Sc in co ipfo cll. :non conccdit panem idcm fignificaic v.z^. accepit pamm : & V.26. qHoticfcunqs^eederitis panem fmnc. II. Conccdimus ta^ iTien pvopoitioncm juftam cfTc fignificationis intcr fra- rttioncm panis , flc fradionem corpoiis Chrifti, incjus paHione* & oblationc , & hanc dicimus cfTc rationem conimunicationis hujus phiafeos.

Bellarm. 2. raulm caltccmdg mpfitperverbaccnfecrationi^^ ^dtnrjbutionis , cHibenedicimus. ergoetiam panem defcribtre debuii yerbaconfecrationis, mn dtflribfitionis, er^c tUudfrangimHi^nonfi^ ificatdtftribuimt4s.ft,icjji:rir?tus& immolamus Dco. ^ Protes}. I. Rcfpondcmus ve;bis Bellar- c.Il.quiipoftiii ^J^Yirio[V:i\\\o)lcgem^Ht fcmper eodem modo loquerctur f 1 I. Cum iimma ratione phrafis fuit a Paulo mutata : ficut emm 1 calicc fynecdochicc intcUigitur bencdidio & diftribu- 10 , per yoccm benedidtionis : fic etiam in pane per vo-^ diftributionis vel fradionis , intclligitur benedidio, diftributio. III. Abfurde confunditBella. confecra- ncmcumimmolatione. IV. Fraftione ( quse cft paf- jproprio fenfu , tribuit Chrifto , in Euchariftiacx- enti. quodcft Blafphemum. 3. Adlm argumentumr.fpon^ u Ytncnpotel} , nifi admtttatur dupU?CAqt$ivocatio,tmain verbofran-^ Z^rhus f a/tera tn nonnne panis.

I Protcit. Impudcntiahaec eft plus quam fophiftica^c/r/^/- Hforationem vocari varietatem omnem figniHcationis , qua voxaliquain Scripturis ufurpatur. 2. Aptifiimehic lo- cumhabet, quodBellarm. de P«r^:./.i.r6. inexcufatio-, nem fu2econtort2einterprctationi>,de tripliciignc. i.Cor. 3. nominato , fruftra ufurpat : nonei} proprte ^quivocatto, fed elegans aliufio invcrbis Pauli. Corpus cnim Chrifti dicitur ifr4»^/per allufionem ad fraftioncm panis.

51. Bellarm. Ibtdemdiciturpani^^&Calix.communu.uiocoYm >oris,&fangHtnts Chrifti^jedhdc communicattofit coYporAliteY^realiter^ ^"froprie.

Proteft. Rcalem & propriam hanc communicationcm jCfie non negamus : fed corporali modo ilUm ficri, textus Sfc negat. Nam i.probat.t/. i7.(ut Cajct. rcde obfcrvat) ^jHH^lionemcorporis ChrisH ^ ad fumentem , ex commumtate corporis rtslt , adfumentes. ifta cnim communitas , &: communio idclium omnium intcrfe, eft fpiritualis tantum , non jorporahs. I I. Sacramentum dicitur communicatio hrifti,iisfolis,quifunt unum, pcr communionem cum hrifto : fed impii qui nullam communioncm habcnt :um Chrifto, corporalisomnisprasfcntias , agquepartici- pcs funt , acfideics: communicatio igitur iftanonelt jcorporalii. III, Abfurdum admodumcft dicerc , fine

0^7 ullo

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

50 BELLARM INVS

ullo tropo , pancm efTc corporalitcr communicationcni . id cft fubftantiran cflc aaionem , & fubjcdum cfTc ad- jundlum, cfTcntiafuacorporali.

Bcllarm. Intcntio Apoftolt frut , avertete Corinthios afacrificiii Gentilium , & tib efu cMrnsum tmmoUtArum : averttt autem illoSs enendenii menfam & facrifictumlonge prjiflanttus :ergo vera caro^ & verus fanguis efl in altari » altas Afoilolus nihtl obtint^iffet.

Proteft. Intcntio Apoftoli, &argumenti cjusncrvuSt clarc fatisindicatur : v.20,zi.noltm vos :confortes xoivovii^da^ moniorumejfe : non foteflispocutum Domintttbere ^ & poculum ia-^ ^ momorum : non poteHis menfd Domint parttctpes cffc» & menfd d^ntf^ nioYum. Qucmadmodum igitur xoii^ov/» cum dasmoniis^in mcnfadaemoniorum, non rcquircbat fubftantialcm pras- fcntiam daemoniorum, in vcl fub fpecicbus idololatrico- rum ciborum ? fic nequc communicatio curn Chriftoin menfaDomini rccjuirit corporalem praefentiam Chrifti fub fpeciebus panis ac vini.

5 I . Bellarm. l.Cor.ii . Quidamdicunturindignerecipere cor-^ fus Chriftt ad judtcium : fed tfti nonrecipitint fptritUy & fide : ergofoU corpore : erge corpus Chrtili cft pYnfenSy & ft^mitur ore coYporalt. ^

Protefi. Quiindignc rccipiunt Sacramcntum , rci funt corporisDomini,quiainjuriaafficiunt fyrr^bolafacracor- pus Domini repraefentantia, & exhibentia.

Bellarm. I. Peccant in Chriflum ^ tiuiimagtnemipfiusdemo^ liuntur,

Proteft. Graviter peccarent, qui imagincm aliquami Chriftoinftitutionefua fandificatamindjgnc tradarcnt; fcd alia cft ratio idolorum Pontiticiorum.

Bellarm. 2. Noncenfetur fieriinjtmaimaginip nifiquandoe$ antmo. quis imagiuem vtoiat, ut tUiinjuriam factat ; fed rct ftmt cor-» forts Domini^ qut Eucharifliam indtgne traflant, etiamfi non accejfe-* Ttnt animo Euchariftiam violandi % ergo.

Protefi. I. Propofitio cft manifeftc falfa,Philift3eicnini gravifiimam injuriam feccrunt arcas Dci* cumeam in- duxerunt in aedcm Dagonis , Dei fui, & collocaverunt eam propc Dagoncm, non animo cam violandi,fed hono-» randi. i.Sam.-j.ficctiam Bcthchcmatae , cumarcam in- fpcxcrunt. r.6.19. Imo Davidipfc, & Huzza, cenfeban- turinjuriam facercarcae,quando nihil minus cogitabant. 2. S4W.6.2. MeminiircdcbuitBcIIarm. voluntariaminju-^ riam , in Scripturis ,pro animoinjuriam facicndi (inter^ fretative) haberi. lic David fcclcrato fado, dicitur)?rei/;j(Ji vcrbumDci , &Deumipfum, 2.54^.9. 10.

Bellarm. 3. Si ideopeccarentt qui tndignc fumunt EuchaYiftiam» ijuiailla ChriffHmrefrefkntati mnltccxct hQwimi feccMri verbum DtioHdtre.

Proteft.

t

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 91

Trctesl. Non hcct cuiquam vcrbum Deiindigncaudi-* r : hoc autcm confcquens pars fuilFct rationib Bcllarm. fyllogtfmi regulai> obfervalfet.

Bellarm. 4. Manna & aquam petra fumchaKt pr$mifcue» hmi^

malidt^nit ' r;/; cirrv n dtcehantur ulli rei corport$ 'mtnt, neque j. : fihimai. ^ . , .

Pm^f?. I. Paulus i.Or.io.5. vcrbisclaris, quamvis non fdcm ^dicit plcrof - ^rumjudicium (ibi manducaffe. I. PaUiu eft non - . j in veteri Teftamento, homini jlluto ,cdcredccarnibuspropofitionis. i.Reg.zi.

Bellar m. Hocfuit^ quia tHa erant typi qutdam» & figura Sacra'^ enti £ucharifjtta.

Frotefl. I. Hic nimis ridiculus eft Bellarminus dum Dncedit figuram Euchariftias non potuilfe linc peccato idigne tradari; & tamen negat eo^ peccare , quifiguram ^hrxlti, indigne traftant. 11. Qu^i aquam Baptifmi line bita difpolitionc fumit , peccat m gratiam Dei. Bellarm. IdqutdcmvcrumeH quiaponttobicem granA Dci]non item qtiiamatcria tUa figntficat , vel 1 tprsfmtat aliquid facrum : at i Euchariflia , requtntt^rettam fingtilarts quadatn» ^ Jpecialii reve^^ ntta , & purttas.

Protefi. Hic fummapervcrfitas Bcll.& aliorum Pon- ' iticiorum, attente debet obfervari. Imagines Chrifti, & mdorum , veneratione & religiofo honorcdignas cire ocent,quia in iis efi fimilttudo ad resfacras^ & dedicatt». five con- cratio dtvtno cultui. Bellarm. de/m*igi./.2.r.2i . idem docent eimagine, & figno crucis : iMf.27.28. 29. & de tem-. lis ipfis Bellarm. de cultu fanfl.l. ^u^.Sc tamcn Baptifmo, uUam fpecialem revcrentiam debcri,& in ejus violatio- e peccatum nullum admitti , ra^ione fignificationis , & cpra^fcntationisdivinaeDeigratiaBin Chrifto,idem BeU arm. hoc in loco, non dubitat fuftincre , utBaptifmo eprciro.fpoliisej us non ornctur Euchariftia, fcd in ido- um tran:>formetur,

irgumcnta qu^dam noflra * eonira realen; pYAftntiamcor^zris & fan^ guinis CljYtshtn £ucharisiia,fub fpeciebustanis & v:nr, er ScYtJi'^ turtsdeprompta.

QuiailUargumcnta , quse Bellarm. /.i.c.14. folvcnda >roponit,funt maximaex parte,extrinfcca,& ab Eucha- iftias caufa remota, nequeper fcadvcrfarium ftringunt, ^ifj fuppolitisaliis, quae poftea veniunt difcutienda ; in is igitur hoc in loco non immorabimur : fed eorum duo antum, aut tria,qua5 per fc tradaripoffint^brcvitjr vin- licabimus. In iftaenim caufaj aoainopia, fcd copiaar- ;-4incntoruniUbowmuSt ^i.Pnt^n.

92 BELLARMINVS

^5. rretefi. Mat.l^. Omnequtdmtratinos^inveniremvadit^

& tn fecejfum cmittitur. fed tale quid de corpore Chrifti co^

gitare nefas eft. eigo non intrat in os.

Bellarm. Loquttur DQminusde cibis » quifumuntur ad atenM^m

€orpus.

FroteB. Vcritas fcntcntiae , non pendet ex intentionc fumcntis, fed ex natura rei.conceditur igitur ^Bcllarm. omniailla^uasalunt corpus , in vcntremirc , & infcccf-i fum emitti. Nos autcm affumimus : illud quod orccor-^ poraliaccipitur in Euchariftia,alit corpus,inde cnim pcn^- det analogia , quam habet Sacramcntum hoc ad alimen- tum noftrum fpiritualc. Hinc ctiam Scholaftici dcfen- duntilla quae remancnt in Euchariftia poft confecratio- nem ,quasfpecicsappellant Sacramcntales ; reficere^ nutn^ ff , & vtrtutem vini , tanta quantitate pojfe fumi > ut homtnem natu^ raUterinebrtaretB Alex,ALp.J\..q,\o,m.7 .a^i. Bonavcnt.& al ii, in 4. d.iz.

Bellarm. Dominus pofi rcfurreflicnem cmedit » & btbtt, 6* ta^ men non enuftt ctkos in ftcijjum.

Prctefi. Nonitacomedit , autbibit, ut indcnutritus fuerit, fed familiaris convcrfationis caufa * non convenic igitur inftantia.

54. Protefl. Luc. 14. Palpate & videte &c. Vcritas carnis Chriftiprobaturafpedu & contadu , fed in Euchariftia non poreft ita probari, crgo non eft ibi.

Bellarm. I . Sequitur ajjirmative : hoc palpatur & videtur^ erg$ iorpus cfl :fed non negative , hoc non palpatur » necvtdetur, ergo non eli corpus.

Proteil. I. SiafErmativc fequatur dc hocaut illocor- pore, tum cum in Euchariftiapanis vidctur, & palpatur. panis ctiam cft. II. Sequitur etiam negativc , decorpo- re humano , non eft palpabile , nec vilibile , ergo non eft corpus humanum , quamvis cnim lieri poflit , ut corpus humanum non vidcatur,aut palpetur adu; ut tamen non fit palpabile,ftcri non poteft.

Bellarm. 2. Dominusvotuittd^olumprobare * fe non effc inane fpeclrum aut umbram , fed verum corpus ; td vero ex telttmonio fenfus tangendi cpttme probavit^ illud autem , corpus cffe humanum » vivum^ iiem quodantea fuerat non probavit DomintfS hocfolo ar^umentojquoi fine dubto non erat fufjiciens.

Proteft. Quid Dominus probavit hoc argamento,oftcn- ditipfe. Luc.24, 39. nam ego ipfefum. In eo autem Bellar. magiseft incrcdulus,quam Thomasipfe Didymus quod hocargumentum { omnibuscircumftantiisconfideratis) infufliciens eirc pronunciat, Thomasenimqui a Domino arguitur fingularisincrGdulitacis, crcdxdit tamcn qutavi^ dit. loh.ZO.Z^^ 55. ProteiJ.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

r

i- > L .V V A T V s. 9} J^. Proteft. loh. I4. Rilinruo muniun: » & vadoai Patvem : ^ il)ictiampiomittitur Spiritus fandus, ut fuppleat ab- cntiaeChrifti dcfedum. Bellarm. reltquit mHr^ium» qmai ctnverfAtionem humanamt & iritus raniluspromtttebatur , ut fupfteret prAfcnt^am Chrtili ^ intet minesjjurnxnomore c^nvc rfantis, rroieft. I. Si relinquere mundum , nihil aliud fignifi-. t^quam corverfationem humanam deferere.tum afcen- 10 Chrifti in cselum, non fuit mutatio loci , fed convcr- ationis tantum. II. Si Spiritus fandus fuppleat hu- nanam convcrfationem,tum locum & officium Spiritus nvadit Papa; dum fc illam proefentiam fupp!crejad:at. [ I I. Si vera fint illa quse Pontiftcii doccnt , de reali )i ^efentiahumana5 naturae Chrifti,ubicunque ipfi vifum uerit,atque adcocumomnibus fidelibusfi vellet ; tum lon opus eifet vicaria hac opera Spiritus : quia Chriftus /fe , etiarn quatenus homo , poffit omniacodem modo ^raeftarc , immediate pcr fc , quomodo jam per Spiritum >rocurnntur.

4||f 56, ProteFl. l,Or.io 1 1. Euchariftiafcxicsad mini- •num vocatury4wi5 , etiampoft confecrationem.

Bellavm. I. Dtci potefl ^ScrtpturAm orim^rte vocare rcsut exte" ius^ipparent : ficferp.ntem sncum vocat fcrpentem, &c.

Proteft. I. Haeceft tropica vocatio , per limilitudincm id unum verbum metaphoriceco!Urad:um,tropus igitur lac rationefrequentisefret ufus inEuchariftiaedodrina. [ I. Si corpus Chrifti rede vocatur panis propter fimili- ii*^:udinem quam habet cumpane: tum panisctiam rede i^Wocari poteft corpus Chrifti , propter limilitudirigm 05 nfuper finguUrem rcUtioncm, quam habct ad corpus 3hnfti. ^

Bellarm. 2. Optime iicipoteft, vocaripancm, qma nomine 15, intelligitur generatim omnts cibus. rrotcft. I. Sic ctiamadmittitur tropus : fyncchdochc liicmpefpcciei progenere. II. Deomnicibo, non redc Hicitur, quem frangtmus. II I. Sihsec eflet integra ratio 'I hujusappellationis, tum in eadem nulla ratio haberetur ||5.^el panii ante confecrationem, vcl fpecicrum pani:» poft^ , ac proindenihil obftaret , quin asqucappofita phrafis uiJfet, fi Apoftolusrii/nomineufurpaffct ,quorfumiei- ui^mgeminatur toties tropicus iftc dicendx modus ?

Bellar nr. j . Vocatur panis . wi« fdum eft abus . fei dbus oltins. prdcipHus, fubftantiaUs» quaiis eii Panistrtticeus inter cibos rorpcralcs.

Proteff. I. Sifit cibus & corpus , corporali modoprfle- cns, acmanducatus, tum nialc hicdiftinguituri cibis

corpo^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

94 BELLARMINVS

corporalibus. II. Sitalisfit cibus animsc , qualis p.i ertcorpori,tum non magiscorporali orcaccipitur^qu : panis accipiturfpirituali.

Bellarm. 4. Ich.6. obuscAleflii freqt^emervocatuY panis TYotefi. Vocaturpanispertropum , qucmadvcrfai .ii Cflena non admittunt. II. Tali tropo non eft locusi cjena, ubipanistriticeusaccipitur, benedicitur , & idei apparens , eodem nomine deinceps vocatttr.

C A r V T I I I.

De pofllbilitate prasfcntiae corporis & fanguinis Doinim fub fpcciepanis,& Vini,qu2eftio prima cft,annon im plicet contiadidioncm unum corpu^ totum fimul cfl mpluiibuslocis ? Bcllarm. ncgat , noiafiirmamus. .

Argument^ BeUtXYmini.

T H B S I S I.

BEllarm. Mm.K^. ApuiDeumomnupofubUiafunt. rrotefi. l. Non magi^indcfcquitur , nonimplicar contradidionem , utunumcorpus fimulfitinpUir:^ ' locis , quam noneirc contraftionem ,idcm corpusli cfl'c,& noncfrc. II. Bellarm. ipfcf.2. fentcntiamiUan limitandam cffc docet > huncinmodum. DeuspoteRf gmma qus, ullo mcdo extsieYe p^ffunt, id ei?, qtiod nm impltc^t cc. dicltonem.

2. Bcllarm. lUaimpUcant contYadiclioncm ^ qudpugnAntcuh ejfaitia Yei : at $Jft tn lcco, non efl de cJfentiacoYporis • .

Protefi. Jk Non ilU fola implicant contradiiftionc qua. pugnantcum clTcntiarci BQUzim. fophjfluehocintocoHtti ' tur : & BtU.foltde & vere hcc in Uco argumentatur» implicatur contradi<3:io,«c tamcn fophiftica non cft deeifentia ^ 2. ElTeinaliquo fpatio, cftdccfrentiacorporis, corpu cnim dcfinitur pcr fuas dcmcnfiones, efilineatumjatum, i fli/f«mficBellarm. ipCec.^.qtitdeft corpus » nifiextcnftotnlonittu dtnemJatitudtnem&profunditatemHp^tmm autem corpoil ab iftis dimcnfionibuscjus , repifa non difFert.

3. Bcllarm, Chriftuscum Apoftolo Paulo apparutt Afl. 9. i 22 • fuit ftmul infummo calo» & tn terra five in aere terra vicino. ^

Frotefi. I. Bellarm. in hoc argumcnto , graviinmi Scholafticorum fuorum contradicit : qui tametfi con- tcndant ineptiflimc , idcm corpus poflls cfTe in uno loc( modo fuo naturali,fcu circumfcriptivo, & in multis alii modo facramcntali : negant tamen p^fie eflc modo na- turali , vel per divinam potentiam abfulutam , fimul ii

pUiribu

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

ENERVATVS. 95

aribusIocis,ficThoinas, p.^^q.i^.a.i,ai Qniodlibet .4. 2. &inj^.d.io q.l.a.i. & d.^^.q.z.ad fic etiam Bona. 4. dc dotc fubtillitatis i- CaprcoL d.lo. q i.a.i. lud. q.z. DHYani q.l.n.^.& ^^.q^.p:.8. & d.^^.q.6. ad nric. qHoiUbet().q.l2. Aeiii. qmdi. i.q.i. Hcyva. qnodl. it. 3. Fcrrara, 104. contra gentes.f. 63. citaiue loh. dc .ida> Ai ragonio, Epifcopo Padcnfi, comrov. thcUog. p. con^ v. 8.4.1. Non dicetenini Bellarm.Chriftum tum tcm-i ris , Paulo apparuifle , modo facramcntali. I I. Qu_o- Ddo Chjiftiisapparuerit taulo, Pontiiicii faniores non .dcnt afiirmare. Lyra dicit hoc fcriptum non eife Acl.z. .m. Cartlmfan I Or.9. deQcuUmtelicflHa/nH raptUy intcrpre- i videtur, Thomas, & Cajer.in i.Cor.c^. ^ i^.indubio iinquunt. III. BcIIarm. paulo poft affirmat , & nos h npiorlus ncgamus, Chnftt^m privatim, & adlfrcvc ttmpHS Uccnierep.uHtJfedtcAlo I V. Chriftus vidctu r tamen codcm odoapparuiffcPaulo, quo Stephano apparuit, Acl 7. in plis exiftens.

Bellarm. i . Lhx ejns rauinm circHmfJfit , ut enm plane ex^ cavcrtt.

ProteH. I. D^?//^r^^/r<j , id eft ^ corpore Cluifti profi- centc , nihildicitur in tex. II. Ex co quodcxcxca- sfuitPauIus, concrarium potiusfequitur. ficCaje.in ^Vor. r 5. Jn allis Apoft. qHamvti n.%YretHY Itfum aliocHtHm fuiffe Jili4m & auiitHm a Paulo , nun.jnam tamen narratur Itfus vtfns a :i!o, fedpottHS oppofttum : narrandoquoi mertdte circnmfHiftt Pau^ :i* ^focigs^ iux decslo, & Ihx tanta tnvafit Paulum, ut frtvaverit nm ailu videndt.

Bellarm. 2. Lumen qHodiam etiamcomttes ejusviierunt ^ & rjHmqHcque vocis audicrunt quoi esi argumentnm certtfitmum in 0^%Pa^ vci in aere p^oximo ChriHum app.vrHtffe.

ProteR. Certi/rimum eft argumentum Iumen,fingulare . iterra^velaereapparuiffe, non Chriftum. Bellarin. 3. Si de caIovox fuiffet facla .omna aque auiiviffent. PYoteJl. Contra teftatur Scriptura, /0/;. 12.28.29. Bellarm. 4 PauiHs dubttavit , quts ejfet Dominus » &idco ro^ int : quis es Domine ?

%Pfeten. 1. Paulus rogavit, quisefTetqui loquebatur. Paulus a Chrifto alienus, & Majeftatis ej us ignarus, ^,,^\tnn dubitare , an illc eflet Chriftus , quem in cselis vi-

Bcllarm. SifiiumincAlo PaultiS ChriftHmvidiJfe!, nonffnffet

tteustefttsrefHrrenionis : fotutffent entm f.tctle homtncs calummari ■es teftimontHm.

\ Protefl. IdoneifueruntteftesaIii,quorum tamentifti-i loniahomincs calumniabaatur. 11. Non magisobno- 'rii^l xiafuit

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

9^ BELLARMINVS

xia fuit calumnias, vifio Chrifti in cselis, quam in terrisii*

4. Bellarm. Patres rcmun.xm in plunbus locts ftmsilfff^ p^* - doc(nt.

ProteFl. I. Bellaini. ip!e coiuia tcicatur, ro;«. r. carnat.l ^.r. II. Plurtmi FatrumextUoUcoUh 3. f ncmo^^fccf.A:: Cdlum» nift qui defceniit dc c^lo filius homtnis » qui eft in caIo ) dcdit^' cunt.Chrijfum ejfe Deum & hominem : quia quando erat c&rfcre fclu\^\^ in terra» dtcebattamcnfe ejfe in cslo ^ ntmtrum Dcttate , at ft vir.i jt ' %/biqutfiarumf PaptftarumJ fententia^hoc argumentum nthtl concUi dit. nam dtcent Euttchiani ab Vbiquttiflis [fapiftii) edoili^ ettamca^h ne tuncfutjfe Chriilum in cdlo & in terra.

5. Bcllarm. Deus ftmul eftinlocis infinitis; & fari rationAx* Mnima efi tota in qualtbct farte corporis. \

Proteft. I. DcDco, Bcllarm. iprefatctur, loco janti citato. Deumin Scrifturis , f^rhcc dtfcerui ab omnibus creaturiM' quodftt ubtque. A Dco igitur ad corpus argumcntari , ifi qucEftioncdepiasfentia in locis multis^ nimis eft camalc &craflum, II. Deanima, falfum cft , & contradid:xo ncm implicans quod vulgo dicitur , eam cfTe totam in to to , & totam in qualibct parte corporis. 111. Anim eadcm non cftin divcrfis corporibus fim.ul .'crgo nequ in divcrfis locis

BcUarm. NuUafrorfusratio fingifotcfl^curnonfof^itDemix hracliioabfcijfo confervarc animam^ utante abfcifttonem erat.

Proteft, Suppofito quod erat ante in brachio animara' tionalis,& adhuc mancatincorpore , tum ratio non fift; eft : quia fieri nonpotcft ut una & cadcm anima « fimu fitdivifa, &indivifa, idque refpeftu fuiinfius. ]

6. l5eU4xui. ;:>MntmyPtriafidti\ vel dtjjicillora^ veUquc iijf^ cilta , atque hoc eH de quo a^imus.

pYotefl. Pctitio cft principii nifi cnim pofHbilc concc- '^aatur, ut unum corpus fimul fit inpluribus locis ; nullu myfterium vcrum potcft effc aequc difficile, quia nulluir pofllbile, nedum ycrum,quamvisfit maximum,eft aequc difiicile , ac illud quod cft prorfus impolfibilc , quamvii fit rcs alias minutiflima.

7. Bellarm. Poteftunus lccus cafere dno corpora ftbi ad^qua ftmul : ergofottrit ettam unum corpus rcflere duo loca.

Proteli l. Fieiinullomodopoteft ut unus locusfim capiatduo corpora fibi adaequata. fi enim capacitas lo ada-quctur unicorpori^necelfe eft uc alterum corpus ac^ i cedcns illi^ eandem fuperet capacitatem. 1 I. Thomas^, cum tota Thomiftarum cohorte , quorum nomina paulad antea retulimus. ex lohan. de Rada , Ai ragonio , concc-*3 dunt anteccdens, Sc tamen contendunt acriter,non pof^f fc unum coipuscflcinduobuslocu localitcr , quiadivi* 1

deretur

ENERVATVS 97 derctui- a fe ipfo : idco ncgant confequcntiam argumenti addufti.

, Bellann. StHnum eerpui nen poffct efe tocaliter in duobusiocis, I f »m divtderetur a feipfo.froft£lo nec effe pefftt facramentMiter, eaiem - rationt, quia effe alicHhtfacramentaltter, dictt ejfe per realem & veram prAfentiam in plurtbus hoflits five altartbm : quia realis prxfeniia in . tot altaribuSf V nonm locisintermediis , non mtnustoUcrevidcretur in itviftonem rci , quam replettoplurium tocorum. . PnteFt. Agnofcimus , & ampledimui tamconfequcns, ,quam confequentiam iftam : eoque nominc gratias de- iberiBclIarm. dicimus ,quod Thomae , & Thomiftarum fomniurn piincipia reali coiporis Chiifti prsefentiae in Euchariftia rcpugnare,acproindeillos omnes fqui tamen prjEcipui fuerunt hujus commenti propugnatores ) Cbi- metipfis contiadicere, in hujufmodi przelentiae detenfio- ^nc.non fateatur tantum,fed etiam dcmonftict.

Argtmenta ntjlra. 8 . Pro/f/?. Matth. ult. Ntn efi hic, furVexit tnim. hacc confe- 'quentia infirmacfTet , fi poflet idem corpus cflefimulin . pluribus locis: pofretenimfimuldifcedere,&remanerc. 1 Bellai m. I. Confequentia iUa Angelt eptim* efl : fcnfus enim fft : ncn jacet mortuus infepulchre , furrexit cnim : ttec entm peterat moriuus Jacere, fi refurrexerat. ..L Pre/f^. I. Haecipfaconfequentia negatur ab iisneccf- -ifaiio , quidicunt , unum corpuspofl^e fimul eflxiin locis •jdiverfis : ficut cnim in nno loco poinc quiefcere> & in al- %eromoveii;inunoftare,& in alterofedere ; inunoin- Udere cquo,in altero efl^ein lefto, ih unoveftitumefle,in altero nudum quae omnia defendit loh. de Rada Arrago-i i nius, Epifc. Padcnfis, f6»mv. theoi p.^.cont.B a.i. fimilicer tt ' etiam pofllt in unolocojuxtaignempofitum calefieri,3c 1, maltero exgelufrigefieri; in uno loco, benc nutriri;, & yalcre , inaltero vel cx nutrimenti dcfcdu , velex aeris P •ntcmpericintirmari & mori quae etiam k multis Ponti- ^.• ijificiis defendi, idem ibidem affirmat : &abomnibus& lacberedetendi , & pcfl^e etiam eadem artequadefendunt • , ;;• iJttdem coipus indiverfis locis exiftcre , resipfa clamat. Si r:erte Alex.AI. Dodor irrefragabilis, praeceptor Thomse, 3& Bonavcnturae,;4.{.ii.m II. 4. i./f^J /. difertis ver-i •i> aefendit,potuiflljfieriintriduomortis,& poflfeadhuc ^^'■^^"'^^"^maChiiftieflrctin uno lococum corpore , & ^ilibi corpus fineilla : ita ut corpus idem fimul eflct mor- .■.iiip»""^?" ^"epulchro & vivum in pixidc; fi fcilicet corpus iio-^''! r * ^acratum in coena , refervatum fuifletin pixide ..-,«|arqnc ad moitcm ; vel in finuli c^ru, Htfffit» ( ait ) ««»

Afdditt

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BBLLARMINVS

acctdit , c^ynradicltYia fimul effe vcya : quodftcpatet. feeundum cni% illampofttionem, derr.onjlYata caYne in ptxtde, hdcvera ejfet : h^ccAt: efi viva demonflrata eadm in fepulchro , kdceft^t vcra » hdccaYo ey mortua » & per confequcns nonviva. Nec funt ifla contYadiHoris hxccaro alicubi efi vtva , alicubi non eft viva : fedfubcontYaYis : />rj hdc effct ei contYadtcltYia : hdc caro nufquam efl vtva : qna non con cederetur, iUa pofttione fiante.

Bellarm. lom. i. dcincarn.l.^. cTU hisipfis vcrbis eft hic, dicit Sripturam expreflc dicere , ChrtHum fecuniuj humAnitatem ihi mn fuiffe. non igitiir mortis , fed praercntia Chriftiinillo loco negatio , per confequentiam illam in fcrtur : unde etiam fequitur, ut Bellarm. ibid. obfcrvar von poffe tUam uUo moio affrmari , quia Scriptura abfclute dictt : noh eft hic.

Bellarm. 2. Conf qucntia iUa etiam cptima eft , abfolute^ft mcYaliterloquendo\ non metaphyftce. quamvis enimficYipoftit^ ut ah quis vivens, infepulchro jaceat , ft veitt ; tamcn moraliter loqucndo qui YcfuYgit a morte , non remanet in ftpulchro , fcd egredttur. Simili eft^ fi qtiis dtcat. talis homo ncn fedet admenfam,cdnalus entm eft.

Frcteft. I, Confequentiae rationem commutat Bellar ut eo facllius eludat : non cft enim : vivit » ergononeft hic fcdfurrexit.er^ononephtc. II. Simile dilTimili phrafi illu ftrat: qunmvisenim quicaenatus eft , poflit ad menrir fcderc , fi vclit ; tamcn qui furrcxit a mcnfa, non potcl feflionem cxnx contlnuare. fic ctiam qui vivit. poteftii fcpulchro jaccrc,C vclit; fed qui furrexit e fepuchro,noi poteft in fcpulchro permancrc. III. Conccdit Bellarm inoraliter loquendo, non cfle moralitcr ccrtum, Chrill' cflc fub fpecicbus panis , & vini:ficut cnim moralitcr !o quendo , qui rcfurgit h mortc non rcmanet in fepulchro lic ctiam, codem loqucndi modo, qui afcendit in caelum &ibimanct , non cft praefens in tcrris. Cumigitur ccr titudo vulgo dida moralis, nihilaliud fit,quam probabi^'^ lis vcritas fequitur , non cfle probabilc , Chrifti corpu realitcr adefllj in Euchariftia, fubfpecicpanis. IV. Nul luscftverus loqucndi modus , fivc metaph/ficus , fiv logicus vocetur , quo poflit dcfendi , idem corpus in ca dem loco manerc, cx quo difceflit.

9. Proteft. Si corpuspoflet cfle in multis locis , eadcn rationc pofl^et efl^c in omnibus. fic autem non cflet pra prium Dei , cfle ubiquc : neque humana Chrifti natur certo loco circumfcribcretur : quod tamen Patres , aA vcrfus haercfin Eutlchctis , unanim^tcr confirmant : c prcflTe ctiam affirmantcs, nuHum corp^^s poflc cfle ubiq^ totum.

Bcliarm. I. Prtma HffeYcn.iainteY Deum ^ &(OYpusCl

'1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVATVS. 99 )ai exiftentiam tn loco » eft^ quod Deus re ipfa , & defa^lo eft ubi^ e : corpus Chytfti retpfa^ ac defaclo non eft ubtque , »f jwe UKquiim 't.

rrrteft. Haec differentia non tollit argumentum. Si "mcorpus ChriftipotefTefle ubique, quamvis non fit jc erit,tum omnipraefcntianon ell ( ex naturareijpro- ia Dei.

BcUarm. 1. Secunda dijferemiaeft ^ quod divinitas nonfoteft \firtngi ad ttnum locum : fed Chrtftt corpt^s poteft redtgi ad unum fe^ lum loium : furt entmin uno folo loco , ante Sacramentl tnfHtuttonem» & erit ettam pfft mundt ccnfummationem.

Protefl, I. Hac ratione encrvatur plane argumentum illud Chrilhanorum : Spiritus fandus eft ubique : cr<^o ^ Deus. Nam hxreticirefpondebunt-Spiritum fandu^m ^flequidem ubique, fed polFe redigi ad unum folum lo- cum. Nequepoteft ifta refponlio ullo pado refutaii , fi cadem res polfit efle ubique , & redigi tamen antea , vcl poftea, in unum folum locum. 1 1. Contradidionem Sc chimaeram implicat admodum abfurdam, ut una & eade res fit in potentiaad unum tantum locum , & ad ubique, & tamen adu neque fit in uno loco tantum , nequc ubi-» que.

10. Protefl. NonpotcftaliquidtemporalefimuleflTein duobus temporibus : crgo nec idem locale in divcrfis locis.

BeUarm. Temporanonpolfuntcjfe fimul , cumfemper fluant.fed loca permantnt.

Protvft. I. Fluxus temporis, non magis unum tempus alio disjungit, quam diftantia feparatloca dis;unfta.

11. Pratcft. Siunumcorpusfitm diverfis locis, fimul crit unum, & multa, continuum, & divifum.

Bellarm. I. Vmtai effentialisrei ^ non pcndct ab unitate toci, ium prius fit , rcm ejfe unam, quam effe in uno loco , fed peudet ab in^ ternisfuts principits.

Proteil I. Vnitas eflentialis rei itapendetex internis nusprincipiis, uteorum conjundio divifa , necefl^ario requiratur. II. Principia reicorporear,non conftituunt unum corpus, nifi coeundoin unum locum. III. In- terprincipiacorporis hujus,aut illius, communis natura corporis, quae in dimenfionibus confiftit, primarium lo-i cum habct illas igitur dimenfiones debent in unum co^ jungi. IV. Qnamvis respriusnatura fitunaquamfitiii uno loco,nontamen tempore; nequeprius natura,quam nabet rationcm illam formalem, cx qua loci unitas necef- rario pendet. V. Vnitas quantitatis , & loci corporei, priornatura eftcorporc organico, humano. VI. Non

omnc

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

lOO BBLLARMINVS

omnequod piius cft.ab co quod eft poftenus,potcft aftu feparari : hcut videre eft in genere , & fuis fpeciebi VII. Certiflimum eft corpus non magisab uno loco fcparari pofTe , quam a loco , nonenim locus inidea, fed^ hiclocus concreacus fuit huiecorpori , ficut igitur nulIuS corpusexiftere poteft abfque loco,ficnequeabfque uni-'j tateloci.

Bellarm. 2. Ccrpm Chrisli, ut efi in altarit non tentmuaiut tumtorpore, ut eft tn calo.nec tamtn efl dtfcontmuum, vtl div$jHm ah itio. Uam continuari , & dividi cfi eo^um qu* multafunt : hoc autem cortuiincAlo t&tnattart,funtiiem.

Proten. I. Continuarinon eft eorum quje multafunt.^ II. Dividinon eft corum quae multa funt adu ante di-" vifionem , fcd poftea. I I I. Neceireeft ut illa fint divi- fa , inter quas magna diftantia intercedit : quod negat' cnim contiguitatem , continuitatcm multomagis ncgat.i fed intcr corpus in caelo,& corpus in tcrra , mgcns daturjj diftantia.

B el larm . 3 . Lecaipfa hte argumento probantur effc difcoutinua , «Sr corpus Chrifti divifum ojfe afe, rtf^edu loci , fei non rcjj>eau pro. \ triAfubslantta, ftve eiunntitatii. . -,

rroteft. Quod dividitur^fe refpeftu loci , dividitut V etiam refpedu locati : locus cnim non cft locus , mfi re- 1 fpeaulocati,nequedividitur, nifi locato divifo.formali|5| autem ratio corporis locati , eftquantitas fubftantiali M qulcquid igitur dividitura fe refpeftu ioci, dividitui etiamrefpedufubftantiae,&quantitatis. ;

12. Frttefi. Siponaturcorpus unuminpluribus loci>i eritinloco, & non inloco : quiain loco nullocrit cii- cumfcriptive, neque definitivc , quod eft ita contmen in ; uno loco, ut non fitalibi.

Bcllarm. I. Corpus iiem poteft effe circumfatpttve , etiam definitive.in plunbus locis . Nam ut corpusfit ctrcumfcripttvein attqm 1 lcco, tantum requirittir . ut commenfuretur tUi hco : mnautim utncn^

fitinaltoloco. _ . , - . — ,

Troteft. I.BcUainaau» in ifto fubterfugio deferit Tho- i-na, & Thomiftasomnes.ApudiIIosenim,#/»/#fe<if)f»»-( iive , nthii aliud eft , quam quti ex modo exiftendi in aliqutlote repte-*^ inet ftmul effe altbi. Epautem inloco tircumfcriptive ^ eft prAttrtt' medtantequantitatet tpfolococommenfurari Bannes i» r. 1 1. Vt omnem fenfum , & intelligcntiam , 1 fuis verbisi amovcat ^tW^im. definiiive ene in loco, majus quid facit.i quam circumfcriftive elfe : circumfcrtptive ( inquit ) & etiam defi- «//it/e. cumtamen^ Scholafticisomnibus , Angclidican^ tur efle in loco dcfinitive , fed non citLumfcnptive , &I inauditum plane lit j aliquidcflfcinloco cucumfcriptivcj

1

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^ ^ N H R V A T r S. jot

fcnondefinitivc. III. Si.corpus trium cubitorum fi- ij nulcommenruraripomttribus locis , quod Bellar de- ■ endit, tum fimul potelk tribus , & novem cubitis , adsc^ uatecommenCurari. fcd hoc eft abfurdum.

Bcllarm, 2. C»rj>m trium cuhtcrum peteff occupare (b.u'um vutm cubiierum.fi btsaut ttrendem magHitudeptrtMturinhct.qHam"

— •tSttoncemmcHiureturnifiUcttrmm cubiterum.

■ Pnteii. I. Si idem corpustrium cubitorumin tribus

■ ocii ponatur , eodem modo occupabit fpacium novem

■ ubitortrm , quo tria corpora tricubitaria folcntoccupa-

■ e: illaautem comcnfura tur cubitis novcm. cigoflc

■ lOcuMum. II. SiidemcorpusponipoHitintribuslocis

■ Jsjunttis, potcft etiamponiin tribus contiguis , idque

■ o modo, ut continuatio inde fiat.ii autem Pontifex Ro- ■nanus, tnum forfan cubitorum homo , prxter locum ^jcm jam occupat , occuparet etiam proximum, & pro- ^pumilii, nullocorporeautlocointerccdentcquisquis ■^Jfejcum novem cubitorum fpatiocommcnfurari >

■ Bellarm. 5. idem dici potefi ,demod» t.xiftendi definitivf

■ «n maiiquiJfit definmve inloco , fatn eft fidefiniaturcertequodam WI"' y '''fofitiofit, & noH inmajori . fivcfit tnalitltit etinm ^gfnittve.five non.

Wpretefi. I. Confundit hicBclIarm. definitivam prx^ ■sntiam cum circumfcriptiva : eifc enim in certo quodaia »atio toto, & non in majori, faltem cum de corporedi, ■itur, nihil aliudeft, quam commenfurariillo loco 1 1 ■iqiiod definirivecftin uno loco; poHit inalio efrc; mull ^ccrtcfaciliu> poteft majorcefTe, majus cnim Sc minus ■tCiIiuiConciliancur,quamunumCcaIiud. 1 11. Ponti-

■ cii voIuntidemcoipusChnfti,e(reinhoftiaminorc & ■^iajore ,in caI'ceparvo, in poculo majore , veletiam ' "n <J"'bufdam placet ) in intcgro dolio confeciato.

^> JJellarm. 4 Duere peffumus , pr^tirhoi duos modos exiflendi in , c; ( circnmrcripttve, & definitive ) dariteritum, mmtrum pcrfolam y 'ajentiam, quomode D^us eli tn lece . <!T hoc modo .ffe in locoiUa corm n nn.quA pcr divtn.xm fetentiam ftmui rum tn vnnis Itcis

'^''^^ 'Situ- litigario ifta Bellarm. huctandcm edit : Vt corpus m locoeiTe defendatureo modoquo ' eus,quod & Blafphcmumeft , & tuipioremcontradi- / tionem implicat.quam eft illa ipfa.cui amol.endx infcr- ' lllc ^^^^ piafcnscft quidquam co modo quo

■•, fc,V r^L^/T^*'.""' ^ manifeftior cftcontradiftio, cor-

- nr« '"^'"/"tialiter praefens in loco, modo non folum ' 'P®''^^» '««^ & divmo, quam in duobus locis prsfens

i 13. ^rmn, Qiipd incipit cflc alicubi ubi antca non

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

li

,Oi BBLLARMINVS

erat aut venit eo per motum localem, aiit ibi gcneratum eft quod movetur localiter, deferit unum locum, ut ac- quirat alium ; quomodo autcm potcft id quod cft, genc- raiidenovo; nullo igitur modo poteft hcri utid,quod cftinunoloco,incipiatfimuleflcmalio.

Bellarm. j. Dcmmt terpus tmiptt effe in altanubt anteamn • erat.ntnpergcnerationem^nec pcr mttum lccalem,fed per converfmem i

Proiefi. 1. Mutatio unuis corpon» in aliud, non oppo- nitureenerationicjusinquomutatio non tcrmmatur,h- vccnim prioris corporismateria mancat , & novatorma eidcm inducatur.livc totumiUud annihiletur,& novum ' lococjusponatur ; in illa mutationc fubftantiae , neceiic : eft ut aliquafitvcl gcneratio, vcl creatio. 1 1- Argumcn- tum hoc gcncraliter opponitur illi fentcntiae BcHarm. iiem ttrpuspoteil tffe. ctrtumfcr^pttve & defintttve m varmlocs. HOC ieiturrcfponfum non fatisfacit . nifi conccdat Bcllaim. non pofle hoc ficri . nifiper mutationcm fubftamiae al- terius, in illam.quae novum locum dcbct occupaie.quod illeneutiquamdabit.

Bellarm. 2. UtndefuntexempUfimilia, naman,marAttcn»lt{.

intiptt tfiein materia addtta per nutrtttonem : Deus inctptt effe tn rt ietiovocreata, finegencraticne,autmet»totAlt.

Protell Excmpla ifta non funt fimilia. Anima cnim non incipit efle circumfcriptionc totali & adaequata , m loco novo, pi iorc retenio.ncdum Dcus ; ncquc niutatur lub- ftantia aliqua in animam rationalem; ncdum m Dcum.

14. Protefl. Siidemcorpuscfletinpluribus locis , ie-

eucrentur multae contradiftiones. nam poterit cflc fur-

fum & deorfum; rcmotum, & non rcmotum;movcri fic

quiefcerc}acccdcrcadunumlocum, & fimulabco recc-

dere, in uno loco fumme calefieri , & in alteio fumm< ^

frigcfieri , vcl ctiam uno in loco, vulncrari, occidi . & m f .

altero bencvalere. . Bellarm. \ . AlitTheotogi eximmant expcfitione untus torptrt t

in diverftstecismultiplicaritatitum re/peclfts,ni» abfoluta. Alttpit' :

tett.tahfelutamutttplic«irt , & eoufque pregrediunlur , utdtcantpifi,

,undemhcminemunoittt»toebrtumejfe t inaliefittre» tmmttnum t

fncrt, tn alttr» vivere.

Preteft. Egrcgii ifti Thcologi , monftrofum hunc par- : tum variclambeiido . non iUum reformarunt , fcd varii; novis & inuaditismonftris auxerunt.

Bcllarm. Secundo. Ex pefitttnt umus torporis indivetfislotit TelationesadlecaHetefiarie mulitplitabuntur , atque erit idem tirpit^n' furfum & deerfum , remetum &prepinquum . mttu , iff in qutete \v ntquettntrarits iftis relattoHttms ^ itnflttAtm tttttrAiiBii mUM : qetix^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

luomodo etiam falutatione Derafl-;, r^o, f V » ^

:."or^rar.;Va&.5:vvc^^^^^^^

T ledtofuaviterquieviire & mfM,fl^.«r, / P '^» rofedione fomniaire Sed u,h1^?. k • ^^"^ '^*^^^'' ,^ 'mus judicium S/elmfpa"f^^^^ ^ f''"^- ^PP<^'

, i ^os grav.flimos S JhouS unf • 'H^i.itl^f J

B cll a i m . 3 . Contrarmm udiaum efTe M b.t dJhil

applicentu . ;rcont [«'P^^e. cct cautum hoc iH mfr^^^^^^ ^ "'''"^ ^^^'^"i

^ftiores Bcllarmino^ /^^^^^^^ ne un^uam H.u r Mo. i PapiftaTQui nn? / in miraculis fmgendis , funt

•ram

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

Hotatii CMicorum commums fcnienttaelf . \ . , ■

:z.v.r, ^^^^^^

mam cmiiHomm» non autem fecuniam & tcritam, ex j

poffedartcorporum prtietrationem. r^fk /.v<»rtit. Nattl

p,„,.f? HiKcrenteniialemetipiam fatis evertic. in^ui

T rrxten^io ulis. qualcm Bella. m. in prima conduionc

gnitiiclu.ecumco.F c corpus unu abalio cor- ):

tieucnim nuUo modopotelt , H"^ V''^' / (if„rn cxtrinle- n noie undiquecontmeatuv, qumhabcatlitumcxtrmi^^^^

?um m ordincad ^li^-d aquo contmctur^ 1 1 I- Tcitia .

^LatiIV Corpus organicum, quale eit humanum, ^ i ^iftin^ionem mfitu partium requnit . quam niajorem ^•j^»;;^;^^"^"' ^^^^^^^^ probabilia funtifta

cffent unum : corpusenim , Bellarm. fatetur^ . ,y?.f S.«i.y? .^uameLenf.oinUngUud.nem , /.nmJ.«.m ^/r./i.«.

Ar(»umenta Bellarmini.

,6. Bellarm. /«././^c.re.on/wJ,;?,'»^".'^'^?'^»^"^ " fed nm r.Pugnat ma,n.tud,nt,non oc.uparelocum autnm e.f.Scre ol \crumcorfu::quta h.cfuntfof}er.ora 'f/^ •„^1^,3 ,

rmi. l/Qupdicpuguat cxiftcnti*, a^q^^^ • comradidion^, acqnodefrcntia. ^^P"f"f-^» f^^,^ "

iftemiaquaeratur. II. QiL^ ^•"Vfi^S^^^^ 1

confcqucntiam confcquuntut , Suamv.sTmt poftcMOj

natura, eorum tamen negatio rcpug.iat ' ^ ^ ;

iftcntiiaflirmationis. 1 i I- Occuparc locum. pi us m , t^uaconvenkcorpon, qu^mutlit orsamcutY^eUu _

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

ENERVATVS. lo^

T7. Bellam. Pttffl ma^nttitdo muHifi , a-qne ttiAm definiri fote loto * '

Protrfl. Sine fpacio non poteft.

1 8. Bellarm. Vltma /phira esl fine loco. Froteft. Sine fpacio fuo non cft.

19. BeWarm. Rfflerelocum t & expeBereali/tcerpera y efl offi- eium & funcho magniti^ciints .• non igitur ad ef ntiam pcrtinct.

Pmf/J. Tahs cftfunftio, qualis eft , form« formare, reali relpicerealiud loci continere, &c.

20. BeWirm. Iiaffhabetmeits fiUextenfioadnragmtu.unem, Mfe habet gravitai ad eorpits gravf.-fed noneft de effenttagravis, pon- derare, nam m pnprto loco non pondtr.tt aqua vel acr : igttur ncqtte etl de effentt i magnttudinis rcpli re.

ProteB. I. Vcl confundit hic Bellarm. extenfioncm cumlocirep!etione , quaj duo antea diftinxit , vel fvilo- ^gtfmum facitquatuor terminorum. II. GiavitHtcm ac- cipit pro adu ponderandi , aut deorfum tendendi , quem ctiam abfurde tribuit aeri : ficautcm falfa cft propolitio. III. Siquidquam valet haec comparatio : probatcxten. Monem magnitudmis , non tantum per miraculum , fed ttiam per naturam k corpore pofTc feparari : adualcm enim ponderationem : naturalitcr k corporibus gravibus infuis locis vultfeparari.

21. Bellarm. Mat. i^.Domimts dicitpoflil>ile effe.m tranfeat tamelus per foramen acus.

Troteft. Nondicit Dominushoc. ^ Bellarm. Dicit poftthilefffqHod diificilius eft , divitem fc./icet tntraretnreinum tAlorum : figntftcat iiitnr p^fttbtle ejfc idqitodfact- ituseft. camelum fct!. tranftre Perforamcn a(U\.

Protefi I. Difficilius dicitur aliquid in proverbialifcr- mone f qualishicfuit;quod eftcjufdem impojnbilita* tis : fenfus cnim cft : fi quid fit difficilius , hoc eft 1 1. Ferdivitcm int:e\\i%\mx is quiconfidit opikus : Mario.2± ta- lcm autcm impombiie planc eft intrarc in rcgnum caelo- rum : dum tali^eft : fed Dcus eum poteft ita commura- rc , ut intrct : fic camdus, manens camelus, nullo modo poteft tranfire per fqramen acus : fed poteftaDcoita commutan, ut aptus fiat ad tranfeundum.

22. Bellarm. loh.to. Chrillus tniravitpcr januas daufas. Protfft. Diciturquidem intraOe poftquam januse cl.iu-

r.rii^''^^^ 1- ^^"^ P^"^ j^""^"* claufas. potuit facile alia ratiotic , aditum fxbimet patefacerc. fic Durandus etiam .rjr : ''•++-?-<5- rcfl^cniet: Dtcitur quodchriftus iniravit Addtfctpujosjanuis claufis : fed non dtcttur qttod intravtt perianuat aaufas. Cum entmcorpusglortofumpoftit mcveri per aerem, & Chri^ tttsvirtme dtvtna potuit torfus fuum oftcndere & occultare . prout

^ P 3 vtlttit :

Early European Books, Copyright <E> 20 1 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I06 B H t t A R M I N V S

volutt : pctuit inirare ni difiipuUi pe* fenenras , vel ahttm ahq**em iccum, irtuncprimofeoflenierequAnitfuitforamdtfcipHlti ; ^ fte vtre ventt clmfti januii.fedmnp^r januai daufai. & {t ptr januas miravit, pttuerunt )anuA p^quAmfuhtto apertrt, & fubno cUuit ,ttn ut apntio&claufo Uteret dtfcipulti , & quia rei mn dutturpen quando n»n innotefcit , ide» dtcuntur fut(fe claufa , quta ap. rtto earum

HuUi appArutt , . . .

Bcllarm. I. Tum nuttum fuiffet miracutum , tntrare janitn

(laufts. >ri Prttefl. Nonfequitui . fuit enim nuraculum , ^cf. 12.

quandopetrus non egredicbatur per portam tcrrcu clau-.

fam , fed illa porta fua fponte aperta cft ei.

BcUarm. 2. Apparct ex circumfiantiti, nuUumhreptumlutl^

fe fa^um , fei tttam domum manftffe tmmolam

Protcfl. Quafi parsaliquadomus, vel ipfa janua non po-i tuerit fine Ilrepitu aperiri , ita ut omnia vidcrcntur im- mota.quia vulgari modo nihil fuit motum.

«7 . Bcllarm. Exivit Dommui deutero Matriiclaufo , i»t/io/«- U virginitate , id eR manente tniegrttate tawts. Beata enim vtrgo^ fuit virgo etiam in partu . ...

Protef}. Bcatae Mariae vlrginitatem non magis immi- nuitapertio naturalis inpartu , quam cxtcnho illa quae partum in gravidis naturaliter antecedit. Fittio ilia, quamvisfitantiquior , utcrum habet magis occlufum, quam ut recentiorem iftam fiaionemproducerc pofUt 111 luccm veritatis. Durandus , loco citato ,m eandem lcn- tentiam refpondet : EH aliui modui poftbiUs vtd. quod vtriutt iivinafuerttfaaadtlataito membrorum & meatuum naiutaliumjtne

Aliqita frathtne. &c. , , ,

24. Bellarm. ChriUni, & be^ti tranfiuntin calum . calum am-

tim esl ccrpui foUJum insl.ir aris.

Proteft. Naturam caeli, Deus nos mr 1 tales videtur ce- IjfTe- fed illiusfoliditatiseflc cuj-is elt , faiailimum clfc dcclaravit. Expanfum cnim totum , noa majorcm habet foliditatcm quam acr : cc quod fuperius elt , licut nobilitatc , fic ctiam fubtiluate aerem fuperare vi^etur. Hoc lettur argumentum , eft fimile caeterorum , id elt, immaae, & impudens poftulatum. Durandus hic etiani rcfpondet ; five ptn.xtur cdum dtviftbtU pa naturam , five per vtr-. tutem divtnam . non oportet corpui Chriflt tn afcenfu ad cdlum ,f>tijfe fimul ctm corpcrtbus fphxrArum . fed cejitt corpui corport. Nu cAltdt* tuntur foltdt^tmi taUter. qmn p^fltnt virtute dtvtna dtvtdt, & prabere tranfttumcorporiiuigUrioJti .feddtcuntur feltdtfimi , qutanaluraUttf

funt tncorrupttHles. - 2^. Bellarm. In pjinn damn^tcrum funt tr.uUa miracuia dt]p-»

mUtra. vel aque dtffictlta, aique eji htt de quo agtmus.

Trotcft,

\

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

E N h R V A T V S. I07 Proten. De mrr.ivUlis infernalibui^ nonpo/Tumus judi- citm ferre , antequam dcordinaria difpenfationeeo fpe^ d^ite p.irrfr rer nobisconftec. fedDeo nonvifiim cft, nobis 1. rerum parricularem ftarum revel.irc.

lellaim. Non maUseorport quanto , occupareiocum , quamgr^^ VtpoidefAre , cil^rato vidfYt , luctdo hicere^ calido calefacere.

ProteFl If:ainpropolitionem iimpliclter ncgamusrqufJ occiipacio loci, non re, fed rationc tantum^corporcdif- fert : fed .-^vius fecundi , k primo , major eft diftcrentia : Dimenfione^ & earum Ipacium , neceflario requiruntur ad corpori^ exiftcntiam , fcdoperario, nonnccefTario rc^ quiritur ad vim , aut virtutem opcrandi.

C A P. III. DeTranfubflantiattone ^ S^ui /it. T H E S I S I.

BEIlarm. Tranruhfiantiatio eft totalis conveYfiofHhftamidp^His» \^vtnt,tncQrpus fanguine Domtni. In hocThcologtconventnntM •h Conciliorum , & EcdeftaauiUritatem.

protelt. I, Bcnefadum , quod hujus dogmatis fidcm pcndcre ex Conciliorum & Ecclefias , non cx Scripturae audloritatcBcllarm. ipfc fateatur. PcrEccIcfiam autem, non Apoftolicam & puramintelligit,fcd Romanamapo- ftafiam , & per Concilla , conventiculaquaedam nupcra^ cjufdem fadionis. Hsec eft ingcnua confcflio Scoti, in 4* d II ({.'^. Princtpalttfr vilentur movert.quodde SacramentisteneHm dum ifl ficut tenet fann.% Romana Ecclefta. Ectlefta hunc tnteUei}um iecLtravitfub Innoctnt. in Condlto Lateranenfi. Verba Scuptura pof^ ''entfalvari fecundum tntelleflum factlem & vertorem fecundum appa^ tentiam, II. Nullum exemplum dari poteft , vel ordina^ rium^ velextraordincm per miraculum , totalis convcr-^ Conisalicujus fubftantiac individualis , in aliam fubftan- tiaminvidualem praeexiftcntcm ^ manentem. Haec igi-. tur tranfubftantiatio ( quag rcs eft ordinariae procuratio^ nis , fecundum Pontilicios ; tale quid cft , quale fimile nihil Deus unquamper homincm, aut angelum cfl'ecit,id eft, commcntum fine cxemplo. III. Falfifiimumeft quod Bellarm. affirmat , Theologos , id eft, Scholafticos dehactotali converfione confentire. Aliienim , utDu- randus , ftatuerunt materiam panis mancre tranfeuntc forma : alii cx adverfo , tranfirc materiam , & manere \oxvn:im. Alex. Al. p.4 q.io. utramque fentcntiam rcfert, & refcllercconatur. IV. Nonpotefthasc totalis con- rcrfio, ulla cx partc, fic explicari , ut contradidioncs iU 1« Vitentur, quas ScotusH^forr in^. iiftinniont lo^j.i.bre-

P P 4 VltCi

r

1

3io9 BELLAR MINVS

Virer proponi^fcd niillus folvir: qunntHm fHtuYum cum qtitu- to:majH$ cum mimrr : quantum fme modo quantitativo : faUm txifA partem . & tAmen tn qualibet parte totum : altquii prdextfens^ in novo ubt futurum » ahfqt^e mutattone.

2. Bcllarni. Inconverfione ^ requiritur ut ii quoi conve*titUf iefinat effe quod antea erat : fi fit compofitum , ut fmat ejfe cor.pofi^ tuyn tpfim» quamvis altqutd ejus remaneat » ficut aqua ecnvertuur tn /tcrem^ matcrta eademremancnte : at ft ti quoiconvunttur , noB folum fiteompofitmm , fed ettam partcs ejus , tunc eitam partes debent ftmpli^ citer dcfincre effe » 6* hocfit tn Et4chartffta.

rrotesl, I. Nequevox, aut fylUba ulla cft in Scriptu- ra , quae indicat pancm delincreelTc ; ncque Sacramenti natura patitur , ut elementum ante ufum (acramentalem deftruatur. II. Ratio illa qua Bcllarm. probat totum pancm fecundum omncs fuas partcs dcberc delinerein cjusconverfione; qutafcUtcet partes ejusfunt compofitd, eft pla- nedclira. Qijando uxor Lothi convcrtebatur in ftatuam falis, fatetur BcUarm. matcriam candcm rcmanfiflc: par- tcs tamcn cjus non minus fucrunt compofitae , quam funt partes panis.

3. Bellarm. Requiritur etiam in converfione ^ ut altquid fucce^

iat in locvmejus quoddefinit ejfe.

rroteil. I. Corpus Chrifti, quod antea fuit , & manct quod fuit , nuUo modo fucccdcrc poteft pani » ut tcrmi-* nus convcrfionis : tunc cnim pcr illam converfionera, codcmmodo incipcrct eire , quo panis lingitur deCncrc ciFc : quod contradidioncm continct manifcftam. II. .IntciPontificios, multi funt.quiftatuunt , exvtconverfio^ nis hujus^ non poni (orpus Chrtfli \tib fpectebus panis . vd in /4). j pmis. Veus ( inqutunt) potesl convcrtere panem in corpus ChrtHi, ut habeni effe in coclo : qut.i non efl in hoc major contrctdiflio » quam in converfitm ne qu^nunc ponitur. ficloh. dc K^d^. Arragon. controv. theol p. 4- cont 6 ar.i. ubi probathanc airertionem quinqucaigu- mentis ; intcr quas illud cft obfcrvationc dignum : quoi €onvertitur tn ptJiexiilens, trahttur ai conditiones praextftentis, &non € contra. ergo pottus panis eft ubt eft corpus Chrifti , quam c converfo. III. Succellio non fufficit ad iftam convcrfioncm , nili rcmaneat aliquid quod fuit panis , & cftcorpus Chrifti: aliascnim ( ut C^j^r.i» 7 S-^-^- ) non vere diceretur : quod fuit panis, nunc eft corpus Chrifti.

BcUarm. Inanis&fupcrvacaneafuithdcjpeculatio Cajaaui : inre enim dici hoc poteH , licet nihtl omnino maneat , quodprius fuerat panis. quia tales ftntentia^ exc$mmuni modo loquendt, ftgnificant fo^ lum, id quod convertitur , non definere in mhtl , fed in altqutd quod ei fucceiit.

rrtteff. Contutcftatut BclUrra, ipfc^.22. UonpojfetuUt

mod»

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Haag.

224 E 3

1

I

fiNERVATVS. ro9 moi9 vera cjfe Domint fcntentia : Hcc eficorpus meum, fiita PtHtart^ Hfiotum in totum • ut nt/jtl tn utroq^ue tcrmino commune remanfret»

4. Bellaim. Tcrttoreqt4tritUY,utfitconnextoquxdam&dt:pen-' ientta inter defitiomm unius . & fuccefiienem altcrtus » ita nt unuyn iefinat, ut alterum fiicceiat^ & vi defntonts fiat fuccefiio.

ProteH. Neque vi dclitionis panis , lit corpui> C.uiiti, quiapotcft pani:, vel in clementa,vel in nlhilum redigf,(i- ncuUa fucccffione corporis Ciirilti , neque vel minima indica-io voluntatisDei exftat > dccorporis Clniftidc-» pcndcntiacx dclitionepanis.

5. Belbrm. Quarta coniitio convcrfionispcrfefla efl ^ ut tam termtnus h quo, qna^yi terrrtnus adqucm fit vcre pofitivus ^ ita utin^ tertlios nuiia tntercedat prtvatio.

Proteft, Hocipfum argumcntum cft efficax ctiam ad- verfus tranfubftantiationem panis. In Euchariftia enim, Ciim fint omnia accidcntiapanis, & cx ordine naturae, fi-» mul cumaccidentibusillis debcat efl^e panis, & fucrit an- tcapanis , nccefTaria fequitur , vel adcirc ibi panem , vel ^privationepanis, locum rclinqui corporis Chnfti. ^ " 6. BeW^vm. TraPtfubftanttattoefipcrficHfiimaconvcrfit, & dt^ Pingtittur ab omntbus aliis mutaiionibus,fcd fimtltor cft tamcn conver^ fiont ft4p(^rnaiurali ^ aquaflumtnduobus difitnguitur: I. qnodillic non hic materia eadem remaneat. 2. quodbic non tUtceadem acciden^ \iiamaneant.

Proteft. Hocpcrindc eft , ac fi BcIIarm. dixiflet : tran-i fubftantiatiocitperfcdiffima convcrfio: fcd ^ perfeitif-^ fima diftinguitur* I. In co quod non fit converfio. II. Quod manifeftam implicat contradidioncm. Succc.'Iia cnim qu3e fingitur cofporis Chrifti, in locum pani:>, cum quo nihil fubftantias habet communc,non magis eft con- vcrfio hujusinillud , quam eft fucceflio regis clecti, \ el hsercdis, in locum dcpofiti,vel defundi regi>, prr^ferrim fi nfdcm vcftibus induatur fucceflTor : U fubftantiam mutari fine accidentium commutatione , cft ac fi homa tnutarctur in brutum, manentibusproprictatibus huma- nis.

7 . Bellarm. Ccnverfio panis in ccrptis Domini , non eft ptoiucli-^ r.i<^ ^kita ut ejmsvi corpus Domini denovoproducatur ; neque eft conftr^ vattva ut corpus antea in eodem lcco exifltns cum pane, pcr tftam con^ "tferfionem naturaliter conftrvetur : fed eft addufliva ^ tta ut corp!$i Chnftty anteaexiflcns , fcd Hon eo loco , utijuitpants , vi bujus con-- Verfionis inapiat tjfe tn eolo(o , fub fpectebus panis.

Protefl. I. Diftinguit Bellarm. non entia,fedinei ..ii- mafigmcntaotioforumquorundam Scholalticoru.Con- vcrfionisenim vel ctnfcrvattva . vcl addudtva , qualcsBclIa. nobis dcfcnbit . nullmij unquam cxcmplum fuitab orbe

P p 5 condico.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

iro bellakmimts

condito , vcl natuiale , vel fupcrnaturalc , nccjuepotcfl eflc ; quia tcrminus converfionis pcr illamaccipic fuum cflc, id cft producitur. fucccfllo ctiam poftcrioris tcrmi- ni, proportionem debct habcread rccc(Tionem prioris jrcdreceffioillacft (ut loquuntur) dcperditiva : ergo harc fucceflfio dcbct efle produdiva.

Bcllarm. T/Uisfcre fftconveYfp cibiin hminem ferHutritimemt HuantHm attintt ddtntrddunionem Mmm^.

Proteft. Simili fere ^ quidhbct vocari poteft ta/e. quis cnim unquam audivit , cibum convcrti jn animam ? quis ▼cl fomniavit quidcm , animam totam per nutritionem, in novum locum adarquatum adduci ? quis dcniquc potcft imaginari , fucceflioncm animas fcqui ex dclinitione nu- trimcnti ?

ProteR. II. Si pcr converfioncm iftam non produci- tur corpus Chrifti. fcd tantum fitprsefcns^tum tcrminus ad qucm non cft fubftantia, vcl corpus, fcd accidens, vel praefentiacorporis : & proindc refpedu terminiad quem non eft tranfubftantiatio, fed potius tranfacciientatio.

BeUarm. Tcrmmus quem efl fubftantta, mn cmm fit fr^fen^^ fia^ (ed fit , ut corps^s Chriflt fuccedat pani.

rrotcfl. Diftindio haec eft verbalis tantum, Acutiflimi enim SchoIafticorum,ftatuunt ut Iohan.de Rada,Arrag. Epifc. Paftcnfis h^b^tyControv.theoLp.^.con j. a.l.termtnwn form/ilem adquem hujus converfionts , effe prdfentiam corpcris adfffe^ iies; terminum vero materiaiem ejfe corpus Chrtflt ^ termtnum autem Walem, effe corpus Chriffiprifftns : terminum vero formalem a quo^ effcnon effc panis htc : terminum matertalem effe panem\ tcrmtnum vf- rototalem , non effe pamem ut hic prafentem» Harum autcm om- nium nugarum fummaeft , corpus Chrifti, per fiditiam iftam converCvam addudionem , nihil acquirere, praeter novam praBfentiam, &c proindc accidens novum eflcpro-» prium terminum hujus adlionis.

8. Bellarm. CoHverfio »quatenus pxnem deftruit » mntamcfl aflto ^ qt^am negatio adionts aut confervationis : pofitto autem corporis fub fpectebus, fit abt4la convcrfiono , non ut ea eil tn pane, fedut reci^m f itur in corpore Chrifli. .

Protefl. I. Tranfubftantiatio igitur fit pcr ncgationem, & adduftioncmi in quarum neutracft ulla fubYlantiatio. 1 1. Bcncdidio panis illud eflicit , ( fi hoc verum fit J ut Deus illi cidcm pani benedido,fuamconfervationem ne- gct ; & fic defti uftio eft eftedum proprium benedidio- nis ,quod eft planeabfurdum. III. Tranfubftantiatio, hocpado^ non critunaadio, fed ncgatio adionis , Sc Adio.

Bcltarm • TranfulftantiMio efl una aHto , f 1^14 efi quddam vo^

luntaU

b

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

E N 1 R V A T V s. rrr

. HnUs^feH vo/itio Dei, qtsA ipfe non vu/t confervarc f4^em, mt in ejm , %€um fonatuY corpui T>omtnt,

.M ^ Proteff. Voluntas unum corpus rcmovcndi, ut aliud in ir.A jjws locum ponatur, non cft una & cadem adio , cum ^ « lofitioncaltcrius in illo loco. Nihil ccrtc rationis cftin ota hac cxplicationc tranfubftantionis : ita ut vidcatur rnnfubitantiationcm ctiamTccum introduxilTc*

Argumcnta Bcllarmini.

9. Bcl larm. Hoc efl corpus meum : hdC verba necefaripinferumts mtverammutationemfanti, ut volunt Catho/tct ; ant mutattoncm utafhoricam ut volunt Calvtniftx.

Protefl. I. Conccdimus conclufioncm : ergo non admii^ untftntentiam Lutheranorum. fcd non fcquitur ftatim tran-^ ubftantiatio, ex ncgationcconfubftantiationis. 1 1- Mu'* atioillaquam nos ttatuimus , ab ufu communi in facru, lon opponitur o/^M, fcd fubftantiali. III. Vcrborum )omini, quis /it fenfus genuinus , fuit antea declaratum, iic tamcncxabundantiadjicimus, tranfubftantiationcm lonfcquicx verbisiftis, quamvis realcm & fubftantia- em praefcntiam indicarcnt , fi vcrum lit placitum illud icllarrn. c.^.pofte dart corforum fenetrattonem^ it^iixt corpus 3hrifti fimul adlit in codcm loco adsequato cum panc.

Bellarm. I. Cum demonfiratur res contenta % dcmonflratuf ma res tantum.

Protefl. I. Ratio cft , quiaduo corpora non pofTuntiii !:odem loco adasquato limul contineri : fi vcro poirent» um duas rcs contentse fimui dcmonftrarentur per pro- lomcn hoc. II. Scotusin^. 11, xtC^oxxAct : datoquod ubflantia panis mancret, non dcmonftratur fubftantia fanis :fedcon^ entum fub fane : ficut moio non dtmontirantur accidentia : qttia unc ejfet profofitiofalfa : fed fenfus cft : hoc ens contentum fub tfto f%^ no ftnftbtli, eft corpus meum.

Bellarm. 2. Soia acciientiafuntrescontinens. ^ Protefi. Ex hypothcfi illapenctrationis dimcnfionum^ ?cotus rcde defendit,pancm futurum rcm contincntem. Bcllarm. cum nihil aliud habeat cx Scriptura , quo traii-t ubftantiationcmconhrmct, prsetcr ifta vcrba : hoceftcor^ »ws mcum : & Ifta verba , non tantum nihU tale fonct , fcd iliumfenfum habercpofre non folum Scotiftae conten-i lant fed ctiam cx Bellarm. conceifis evincatur ; tam mi- cra ccrtc eft hujus caufae cgcftas^ut audlores cjus debeat :ommcnti fui pudere.

Putidae illas convcnicntiae rationls , quas Bellarm. idfcrt ad tranfubftantiationcm firmandam , folis Lu- :hcranis opponuntur, & corum confubftantiationem

P P 6 fwppo-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Itt BE tLARMINVS

fupponunt : de illis igicur vidcrint Luthcrani.

Argumenta noftya.

Non omnia hic pcrfequemur , nc cum BeUaim. antca difta repctcndo , qiiod aftum cft aginnis. in iHis ig^rur iinmorabimur tantum, quae ampliorcm.idhuc luccmad- fcrrc videntur tenebris Pontiftcias tranlubfiantiatjonis.

lo. Protell. Si dcfit rubftantiap:^nis , tollitur rnno Sa- cramcnti.

Bcllarm. Snbfrantia fann non fcrttnct uuo wodo adratrjru.-,. ffamenti Euchartftta.

Proteft. I. Qiiod Chriftus in hujus Sacramentiiin tutionebenedixit, pertinetad rationcm Sacramcnti : fcd benedixit fubftantiam panis, crgo. II. AdSacramcnti rationem pcrtinct rcs terro^a, vcl clcmentum illud ad quod verbum accedit : fed fubftantialis panis in Eu- chariftia eft illud Elcmentum.

Bcllarm. 2. Res terrena tn Euchariflia ^ eft/pedes feUfibiiis^ materia ex quM Sacramentum conjiatur » eft veYms fAms tritueus ; qui^ femanet quatcnus opus eft^

Proteft, I. AbfurdediftinguithicBcllar.inter rcmtcr- rcnam , & matcriam Sacramcnti , cum ipfcmct antca d^ Sacram Ll.c.18. hanc habeat propofitioncm : InSacramen^ Us oTtntbu^ n^£ le^s , inveniuntur res , ut materia , & verha , ut forma. ubictiam cxpreffe vcrbis dicit : panem cJferemEu^ chariftia. l 1. Spccics Chriftus non bcncdixit , fedpanem. 111. Si panis fit materia cx qua Sacramcntum confici- tur &conftat, tumdcbct neccffario in Sacramento re-* manerc. Mateiia enim cft caufa intcrna , ingvcdiensef- fecUim . & pcrmancns in eodcm , ita ut materia fublata, cfreftum ipfum ccnet. IV. Analogia debet cfle inSa-t cramcnto , intcr rcm tcrrenam > & caelcftem : & In Eu- chariftia analogia rcquirit, utpanis alat, & ex multis granis conftet : crgo utiit fubftantialis.

Bellarm. 3. Analogia nonrequint » ut pamsvcre nuirtntp^ ex mtiltis grants conftct : fedfatis eft ^ fi naturaltter rtfrafentet ean$ rem , quavere nutrit ^ & ex multts grantsconftat, /pecitscalumtjs, , & ferpens ^neus hakuetunt fuam analo^tam , & tamcn vera columba # & vtrusftrpens nonfucrunt.

Proteil. I. In a-liis omnibus Sacramentis , taliscft ana- logia^ ut rcsipfa Kabeat fuam naturalcm operationem ; quare non in Euchariftia ? II. Analogia Sacramcntalis, non tantum in re^ fcd in ufu ctiam &c operatione rcicon- fiftit : accidentia autcm vel fpccics panis , non habent il* lumufum& operationem , Tcrtio. Ninil minus analo- gicc dicipotcft , quam panem e modio lulli* ut poftea

pcr

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

H K ii : s y A T V S. irj

cr fpecics Aus reprsercntctur , & ill^e fpecies quatcnus eplcsrentant paneni ; (int iignum Sacramcntale. I V. ^olumbam \ ciam adfuiflc in Baptifmo Chrifti , Thomas um alii^ multi^affirmat.Si non fuitcolumba,fuit tamcn ubUantia limili^,non fpecies inanis. Nc.juc tamcn Sacra-. nentum fuit, ncquc uhim habuit vivcnri? columbse. V. ^^ipen>.ap.ncus, cx ipfaanalogia , quam habuir ad rcm fi^ icatam , non dcbuiteflc fcrpcns vivus 6c yenenatus. _ FroteH. Tranfubftantiationis dodiina , fencftram ^ :rit h3eretici5illi:>,qui Chrifti corpus phantafticum cf-. c dicebanc. fi cnim mvilibilitcr volitat per innumera lo- a,^ ir.odo hic incipiteflTc, modo lUic t quisnon fufpicc- urefit phantafma r

Bcllarm, Phantaftica ccrp^Yd videntur e/fe corftora Vfra ^ & ta- nen non funt : at corpns Chnftt tn Euchiirtftna , non vtdttur /4- nen eft.

Protcft. i Ex hac defcriptione fcquitur ^pincm in Eu^ ^irifciaefle corpus phantalticum ; quod tamen eft tale num coiporib Chrifti . ut cx eius natura probaverint ^iltfPatrum, corpus Chrifcinoncflephantafticum. 1 I, ^oipus Chrifti, fl adfit fub fpecie pani^, videtur eirc cor- iisilludpuod noncft , & cft co rcfpcdu phantafticum, Sicut poteft aliquid cfl^e , & non vidcri . fic potcfc MAA\ videri , & noneflTc : & hac rationc confirmantur IH^reticiin haeicfi fua.

I2. Proteft. In confefllionc Bcrcngarii. de confecr. d z. ir-!betur : panem & vinum,poft conlecrationcm» ciVc non lum Sacramcntum>fedctiam verum corpus, & fangui- jn Domini ^ & fenfualiter , & in veritatc , faccrdotis lanibus tradari, & frangi, fidclium dcntibus attcri. Dc rorpore Chrifli dici h^ec non poirunt,

Bellarm. I. Vtrumeil , pnnempoil confecrationem ejfe Sacra^ I nentHm.

Proteft. Verum igitur cfl:,panem poft confecrationem ^fle Sacramcntumenim nullam fignificat fubftantiag pri- i r*ationem.

Bcllarm. 2. Panis fubfta^itiaUtermutAtiis ^ eft naturalecorpus Chrtflt.

Protcft. I. Manet igiturpanis : quia nihil proprie dicitur i JflTe aliquld pofitivum . quod nullo modo eft, ' Proteft. I I. Eadem igitur fubftantia manet : alioquin Lnon vix nomen panis dici poflet manerc : panis certc qui jfuit , noncffet , quieft, non fuifltt , & fic nuUuspanis tmaneret.

Bellarm. 3. Chrtfiicorpusvidetur ^tangilur.frangitur^terituYt fdianttbus fpeciehuspanis , quafoU firmAitiervtdentur ^tangumuY, Y^tuo^untuy^uruHiUr. f P 7 Froteff.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

114 BELLARMINVS

rr$ten. Eodem igitur modo ex Bcllarm. fcntentla ^ corpii-s Chrifti in Euchariftia , quoad fubftantiam vidc- tur, tangitur,frangitur, tcritur , quopaniscommunis in casna vulgari. nam ibi ctiam fpecies formalitcr vidcntur, &c. pani^ autem mcdiantibus fuii> fpecicbus.

Bcllarm. 4. SenfiMliter ibt tiem ftgnificat qnpi in rei yerit^te: Protelt. Scnfualcs funtilli nimis , quibus omnis vcritas cft fcnfualis.

13. Pr$teft. Sipanis nonadfit in Euchariftia , falluntnr ibi fcnfus noftri , & falfi aliquid in Sacramcnto vcritatis incft.

Bcllarm. I. Senfi$$fdfefaUuntur.

ProteR. I. Nullumcxcmplum dari potcft , ubiomnes fenfus omnium hominum ( organo, medio, objcdo bcnc difpofito ) adhibitis omnibus mediis cxplorandi vcrita^ tcm, circa objcdum fcnfibilc fallantur : fcd fic cft in Eu- chariftia, fi non fit ibi panis. II. NuUum Sacramcntum inltiruit itaDcus ut fundamcntum fuum habeat in fcn- fuum delufionc.

Bellarm. Nthttefi fa/fi in hoc Sacramento . quia auideHitatlla ftgntficantnaturaUterfubtllaf^ectelattre fubftanttampMnts : tn Eu^ ihartftta autem non naturaltter , fed fufra ordtnem naturafit , utfub itlii accidenttbus defit fubftantiafanis.

ProteB.l. Hocpcrindccft , ac fi dixiflet Bcllarm. fpe- cics panis nosnon fallit : facitcnim officium , naturali fuo modo : fed Deus nos fallit,qui fupcrnaturaliter facit, ut illud nonadfit,quod fpccies fignihcat adcfre. I I. Bcll. antcaf.23 dixit analogiam Sacramenti ineo confifterc, Ht iUr^d quodvere nutrttt & ex granismultis confiat, ( id eft panis^ rcpdifentetur. Reprasfcntatio igitur Sacramcntalis, hac ra* tione^efiet fal a III. Omne fignum cxternum hoc pa- itlo vidctiir toili: panis cnim deeft : fpecies panis non vere figni/icat pancm adefle : ncquc aliud poteft immc- diate fignificarcquam id cujuseft fpccies,ncquc ad aliud fignificandum fuit fanditicata. nihil igitur vidctur figni- ticare.

14. Proten. Quodln Euchariftiaeft fub fpcciepanis& vini, varias matationes rccipit cxqualibctoccafione,qua5 pani convcniunt, fcd noncorpori Chrifti-Alteratur^cor- rumpitur, a muribusdcvoratur , vcrmcs indcprocrcan-- tur, comburi poteft , & In cincres vcrti.

Bcllarm. I . Si mutatio fit fola alteratio, ut calefaElio , condenfa^ tio^ &c. tum non requiriturmateria , feu fubslantta : nam accidcntia omnia pro fubjefto habcnt quantitatem*

Proteft. Dc quantitate poftea vidcbimus, an fit a matc- ria fcparabili». Hoc intcrim cx fcfc patct, I. Qualiratcs

nunquatn

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

E N E R V A T V jj^

unquam altciari,quin carum fubjedum fimiil alteretui . cnovamadmlttatdifpontionem : fed quatitas fepe non lutatur per alterationem qualitatum. Hoftise calidae 6c rigidas quantitas.eodem planc modo fefe habet. Quis un- uam audivitdequantitatecalida,autfricida' I I Oua- tates etiam naturales fubjedum iUud habent ex quo uunt , Sc in guoprincipiaearum continentur : fed non uunt ^quantitatc .tanquam k principio fuo. funt natu- i lecundana & fluunta naturaprimaria.ncquefine illa. <ifterepoflunt. III. Alteratio qualitatuni . co fua nal ira tendit , & pertingere poteft , ut pro tcrmino habeat jrruptionem : quod ctiam fieri poteft, eadem quantit.v .•mancnte: annon hic requiritur aliqua materia.vcl fub- !Ctum, prajter quantit.uem ?

Bcl larm 2. S,fit etrruptio /Pecierum, ut m Hutr,t„ne hnm.tnA. mbH(l,me,&c.tHm requmtur qu.dem nuitertA , fed ea fubftttu.tur k eo . m ,Uo.ffo tnJUnt. , quo J.finunt effetUK fj>ecies . & ,n quoMl.md Her^tur : cr hocfine m.racuU . QuAndo enimfer AUerMtonem (bece^ ■mpants. to venitur, m adfint d,Jl>cfit,ones reqH,ft,s adal.quam for^ im,Mroducendam, exigenteord,nererum. Deus ma,eri;tmful>ft,tuit, tH ,Uo ,pf, .nftant, , ab agente natural, , medtam,bHS d.Jicfit.omius amtfitSy tntroduc,turf»rmafubiiatit.alis, onn"?^^^^ habemus refponfi . finc uUa fub- . antia fubjcfta. Nam I. In corruptione hoft.ar. rcqui- materiam dicit Bell.fcd illam materiam non vult adcf. , nili in inftanti ipfo gencrationis : ita ut matcria illa nii habeat commune cum tranfmutationc aliquacor- impcnte; nequc fit fubftantia quae corrumpatur fed laegcncretur tantum. II. finc rationc conncdit ifta ao, corruptioncmaccidentium , Sc fubftantia geneia- ^hTrl r JJ?^^"^'" rubftitui dicit : fed nonindifar. i hxc it refubftantiata materia panis necnc.vel materia ima. vclaliaaliquamatcriafccunda. IV. Dcum fub- itucre matcriam lingit : fed utrum produdivc . anad- laivc.crcando, an transfercndo, non afiirmar. v Dif- »ni accidcntia primo facit. fine ulla cffcdionc matcriaB. m niareriam fubftitui . in inftanti . h Deo& formam troduci abagcntc naturali , ita ut corpus primo a?at in >J.cttum incorporeum. acadentia difponantur finS ma- na ad formam . qua nullam habet materiam fibi para- .ft imrlrLf^i^^r ^ A.bftituat materiam intormandam. .It matcnales difpol.tiones peradas . in quamagcns na^

onftrofacommcntaad imaginem tranfubftantiat.onis in grat.amcjufdcm formafa. VI. lUud autem fupc! t mu aculum . ut talia fiant fme mtrtuHl, , fit e^ci^enu ordin,

ttrmm :

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ii6 bbllarminVs

nmm : quum nullus fit ordo nacurae conftitutus vcl mtcr agcnsnaturalc, inimatcriale objcftum , velintcracci- dcntiafcparata , matcriam novam fubftituendam ; vel denique intcr formam , matcriam non praeparatam. Scoto ccrtc , homini non ftupido , adcoadmiranda vide- banturifta, ut non dubitavcrit ifhrmATe : Ouafitnem (fe Avertendi omnei phtiofofhn , imo fere »mHfi (equrntes rationem naiu^ raiem,afide(RcmanamtHteUtge. ) f^TquodfhtkftphHWuclqmcunqHe fequens naturalfm rattoHtm , h*b, vc/ po maj»re mconventente. ea quA ftnuntur neg*ndo fuhftanii^^m pann, quam hnberet <ie omntbus mrucu- tts.quoshabemus de tncnrnatione : i.y fr fi,r hdc fidemtatere contem- ftut omniumfquenttum raittnem , tn quartt, dtfliufiione uniecima, quaR.tertta.

15. ProteB. Accidcntia vcl fpecies fenfibiles ,panis, & vini, non poffunt exifterc finc fuo fubjcdo : quiain fc

non fubfiftunt. . .

Bellarm. I. Aiaccidcntis epnthm nonp^rtinet tnh.tYenttaM

fubjtiio.

Protefi. I. Satiseft fi pertinet ad accidenti^ exutcMti.im. II. Quamvis inhaerentiaipfanonfiteircntiaaccidentis, principiatamcn accidentium propriorum , funt dcipfo- rum cfrcntia, & illa principia nonpoflunta fubftantu fcparari. .

BcUarm. Secundo. Acciiens eH priusfuofuhjeClo : verhgra'- tia,candtr ntn talts efi. qui.i facit p.metem eandidum : fed contra, tdet facit partttem eandiium,quta ipfe in fe eficander.

rrtteil. Mcrahaeceftfophiftica, & planepuerilis. om- ncscnimnoruntfubjcdum priusnaturaefl«fuo adjun- do, quodcx ipfoflult & dependjct : fed quiailla eadem rcsqujE eft adjundum,fecundario habet fe ad fubjcdum cui mcft , ficut forma accidentaliter informans , idcirco in ifta rclatione formas prius eft formato : fed neque limplicitcr, neque fub rationcadjundi, prius eft fuo fub- jcdo.

BcUarm. 3. Accidentia funt in fc , & ntn fubfiUunt : qut.% funt tnfe negati^ve ntn pefittve. Sunt tn alio , ijr ntn tHh.<rent ■■ ut tn etnfervante, non ttt tn fubjeilo.

Proteft. I. Non niagisfuntin fcnegativcquamin illis Aibftantiisdequibus vcre ncgantur. 11. Sunt in alio ut in confervantc , ctiam quando funt in fuo.propriofubjc- do. Nihilcftigitur in iftoc rcfponfo praetcr verborum prjeftigias ridiculas, quibus defcnditur, rifibilitatcm cx«« iftcicpoire , abfquc ullo fubjcdo lifibili.

C A P. III.

Tjr s.

117

C AP. 1 1 1. De Natura Sacramenti EHcharijlu.

Quaeftiocfl:, an hoftia confccratajcxtra ufum^dum in pi- xide fcrvatur , (it Sacramentum Euchariftiae ? Ponti- ficiiaffiimant , nosncgamus*

Argumcnta Bcllarmini* T H E S I S I.

BElIarm. Vtrb^ D^mint { Hiceft cerpHS , hie cR fanguii Jprius dulAfUntf qHAmfie>et ailto ffj - ijt t & tthendt : erc^Q ante iUam acUcnem, futt corpHi Don}t>u m c^na^ & protndc Sacra-'

mentum TMchArtfttA confeClHVi

Protesl. I. Conclu/io niDii racit ad icm ; quia non quas- rltur an ante hanc vcl illam adioncm , quas pertinct ad celcbrationem hujus Sacramenti. corpu5 lit piaefcns; fed potiusanpoft omncsaftionesillas tinitas,hoftiain pixide fcrvata , 6c ab ufu fegregata, Ct Saciamentum. 1 1 . Varii funt adus particulares,qui concurrunt ad Sacramentum: & proinde Sacramcntum eft (ut loquuntur ) in fieri , ab initio ad finem eorum , exiftens quafi incomplete.

a. Bellarm. Perfevtrat Sacra.neniHm , in eo t^mpore , quod eff int€fje£lHm inter itfiributionem , mandncationem , fiqtiii veltt ali" fuanit^lHm harere & qmefcere ante mandHcattonem : ergo perfevera^ tet etiam fifHis dtfferret manducationem in altirt^m dtcm ^ velmen^ fem^ vel annum^ V7 tuniemfemper^ dnm Jpectes tUa non confumuntHr.

Protcft I. Confequentia eft nulla. Quamvisenim rcs tranfiens perfeveret , dum cft in fieri quando tamen defi- nit fieri, ci: eft confeda , non poteft diutiusperfeverarc, celebratione duiaate, quics aut interftitium hujusauc jjlius adus, non intcrrumpit inoralcm totius aftionis perfeftionem: fed tota celebratione perada,quod in dies, menfes, annosJn pixide fervatur , nuUapars eftilliusa- dioni5,cSc proinde noneft Sacramentum. i.Bcllarm.ipfc /.3 fatetur : Baptifmum non efle rem permanentem ; c5c tamen , inter initium & finem Baptifmi , poteft quis ali- quantulum haerere , & quiefcerc , Baptifmo perfeveran- te : an igitur perfevcraret, fi in mcnfcm , aut annum dif-* ferret pai tem aut vcrborum , aut ablutionis ?

3. Bellarm. ipCe c.z^. contondit hoHflHm fanguints in Ec^ $lefta , & mAniucaticn^m corforis in privatis ddtbns , non pyjfe haberi fro unacommunione.

3. Proieil. Sacramcntum non cft» nifi quatenus infti- tutio Domini in eo obfervatur , fed Dominus inftuuit ufunj pr»fcntcm Euchanfcice, non hofciam inpixide

confcr^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Il8 BBLLARMINVS

confcrvandam : ergo Hoftiainpixidc confcrvata^non c. Sacranicntum.

Bellarm. I. D^minus jufiit pAnem henedid & mandHcari : ft .\ . ftdn juf.tt cnttnu9 poft benedtcitonem mandHcari^ prdfeYtim tctum » i » Mb omnthus : Hude nonrepu^nat tnfittuttont » dtlatio mandHcattonii wode ad eum finem benediflto , feu confecratioordinetur.

Protefl. I. lullit Dominub difcipulos ruos facerc quo. feccrunt. luflit nos etiam faccrequod in prima caena fa dum eft. luffit manducationem conjungi cum bcnedi r- dionc, fraftioncj & acceptione. Nihil de refcrvationi juflit, aut indicavit. Quicquid jullit de Euchariltiae man- ducationc, juflit ut aliquid partialitcr concurrens ac unam & candem cclebrationcm caenae , cum bcnedidio. ne aut confccrationc antccedentc. Tam clara funt haec ut Bellarm. ipfum fuppuducrit fimplicitcr ncgarcjufliflt » Chiiftum pancm continuopoft bcncdiftioncm mandu carc : addit igitur finc ullo fcnfu : pr^frtim totum,& abom* utbHs:quzfi omncs & fmguli communicantcs dcbcrcn' f cx noftra fcntentia) totum panem facramentalcm man- ducare: velquafi Dominusaliud jufliiret una partc panis ' & aliud alia; vcl alia aliis convivis mandaflct,& non om- nibus idem.

Bellarm. l. Si quislegitimm Sacetdos exiflem » Eucharifiian \' ionfecraret^ m fervatii» qua ai facramenti ejfenttam requiruntur» not tamen in ordim ad maniucationem . fed ad quemvti alium fintm $ i quidem malefaceret , tanun verum Sacramentum conficetef.

Prctefl. I. Adum eft igitur dc intentione facicndiquod Ecclefia facit quam Bcllarm. antca dc Sacram. l. i.r.27- nc- ccffario rcquirit ad Sacramcntum. 1 1. Adum cft dc om- niinftitutioncSacramcnti. Bcllarm. cnim invcnit Sacra- mcntum, finc ulla inftitutionc,fivc divina, fivc humanx III. AaumcftdfniqucdecommuninatuiaSacramcn- torum , qua funt inftrumcnta & mcdia, ad ccrtum tincm : n tcndentia : eccc cnim Sacramcntum 4d 2i#fmt//s IV. f - Qiiid tandcm ficrct novo hoc Sacramento f fi manduca- i rctur, hoccflctpraeter fincm cjus/finon manducaretur, hoc cflct contra mandatum Chrifti. V. Qnid ficict fi fa- 5^ cerdos aliquis hunc in modum confecrai et totum panem di *. foro, & totum vinum decellarto^quod polfc fieri Pontificli qui^ ^ damaffirmant, B#«4x;. in 4.J.10 ? viderit Bellarm. Mode- ' ftior ccrtcmultb fuit Bonaventura : quim 4. i.l^. hac rationc refutatabominandam Pontificiorumillorum au- daciam , qui dicunt corpus Chrifti eflc aliquando in vcn* tre muris, vcl in cIoaca,^«i4 Chrifim non eflfub Sacramentohoe^ nifi eatenm quatenus ordinabtle efi ad manducat onem humanam.

Bellarm. 3 . Ra non pendet , quoad effefuum aiufu : fed^s^ efl

fcd£S

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

1

J3

E N E R V A T V S. II9 Irt , ^mamvii nemo unqnam tbt feieat , tmo ettamfi fierei non ut tbi Uatuff fed ut tn (peclacu/o exhtheatur.

Proteft. l. Res quaedam pcndec cx ufu : caufa nulUeft lu Mufa, ni(i aftu vim lua:!! cxerce<it. ReUtum non eft lu rcUrum , nifi adualem habeat rcfpcdum ad aliud. I. Mcdiainftituta, inftiumenta omnla pcndcnt^^qua liafunt ) ex reUtione ^ applicarioncad hnem& ufum lum. III. De Sacramentis omnibus , pragtcr Eucha- ftiam , tantundcm conccdunt ipfi Pontihcii ; fic Scotus

quarto, d S. q.l. Omnia Sacram nta, prater Eucharislta^» confi^ ont in u^u , & tn fierti tta tot tdem fittbi Sacramentum » & fercepti0 icramenii.

4. Prottsl Hoc ipfum , quod jam allegatum fuit cx Sco-^ ), eftalteium noftrum argumcntum. Si cnim Baptif- lus, cum csetcrisomnibus Sacramenrii» k Pontihciisip- s introducli^, conliftit in ufu , magnum certc prsejudi- um adfcrt peimancntiaB Euchariftiae cxtra fuum ufum, -lod rc communi naturse Sacramcnti , quae noii

linus i iftiae>quam m caeteri^ fpeciebus debet con-i ?niie.

BclUrm. DifiimiUieft ratio Bapttfmi, & Eucharifli^. Nam !• apttfmus vo£, tur aUutto » qua eft ailto: fed nemo unquam vocavit uchartfHam fradionom , vel confecrattonem , vel dtftribmionem ^ vei anducatimem^ vei aliam acltonem.

Prtten. I. BelUrm. ipfe /. 4. 14. contcndit acritcr, ttfralltonem panit^ Lue. 14 & A(lor. 2. intelligi Euchari-

iam,quod de altcro faltcm loco ,negari non pofleaffir-. ut. II. Caena, communio , communicatio,& Eucha* ftia, nonne funt nomina actionis ?

Bellarm. 2. NuUa eil ailio, cut conventattota ratio Sacramcnti.

Proten. Neque dicimus igitur inunaaliqua finguUri iione totam Sacramenti rationem confiltere, icdia ariis conjunftim : ficut eciam Sacramcntum Pafchatis lim confticiirc liquet.

Bellarm. 3. Pantccnfecrat$ convenit totadifinitlo Sacramenti.

Prote^. I. Pani confecrato , extra ufum, non convcnit la definitio Apoftoli , eft commHntcatio corponsChrtfH. II. ^on convcnit definitio Tridentina,quoad ilUmpartem: nHttatts & juftttid, tum figntficandx» tum cfficttndd vim habet.cx^ ra ufum cnim , nulUm cfficit aut cfliccrcpotcft juftitia, ut fanaitatem.

BelUrm. 4. Elementum & verbum concurrunt.

Prottft. In hoftia poft confecrationcm rcfcrvata, neque lanet verbum , neque ( fecundum tranfubftantiationis ottrinam) elementum ipfumpanis.

BclUrm. Elementum & verbum requiruntur ad Sacramenti ef^

felltQnem^ tr

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

i

120 BELLAKMINVS

feftioneWi& ideotn ht% Sa<rMmentiSt ^f^^ acltone ccnfft mt,& rt^m idem eft fieYt & effc^ elementtim & veYbum f»»t pYtnnpia , tum ( feclionis . tum effenttjt, tpfiHS Sacramenti : at in hoc Sacramento , quoaltudenfieYi . & altt4i fffe , princtpia ilU concurrunt proprie ^ Sacramentt effeclionem : tn tpCa re tffeila , eltmentum manet , qut . ixternas Jpecies , & Vr rbum , qtiOAd virtutem : ficut etiam in mttlU ||| ilemenioYum^ mancnt clementajei alterata.

TYoteii. I. BelUrm. poftuUt hic fibi dari , quod cft quaeftione.Euchariftiam fcilicet in eo difterreab aliis S cramentis,quod eorumerte conftat in fieri, & ufu,fed hocaliudefle diftinguatur , feparetur i fieri , & u( NuUam tamen rationem reddere potuit,aut tentavit^hi jus difFerentiae. I I. Concludit nullum elementum pr( prie manere in hoftia refervata , fed externam tantu Ipecicm elementi, nequc verbum, fed virtutem vcrbi: i tamen idem Belhrm. de Sacramcnt. 1. 1 c iS. antedefcnci clemcntum cfTe materiam,fid vcrbum formam Sacramc: ti; numquid effedrum aliquod conftat cx materiae fpcc cxtcrna,& virtutc formaeabfentis ? III Abfurdccon parat Sacramcntum corpori mixto , & panemunacu verbo,elcmcntis : & panii^ tranfubftantiationem,ac vc bidcfitionem cum alterationc clcmentorum , inquib; nulla fpecies cft fimiiitudinis vcrae. Seddcmixtoh< Sacramento audiamus tandem cxplicationcm Bclla niinianam.

C A P. V. ^id proprie ftt Sacramentum Eucharrf^u.

BEIlarm. I. Confecratio EucharifltA Sacramentum duipQti quatenus Satramentum accipttur » pro omni fiqno YeifacYs, feu n frout velflrtflius accipitur , pro ftgno rct facra fanclificantis animar vel Jhtiitflimepo figno non folum figntficante» fed effictente cttam an tnx fanilitatem.

Proteft. I. Diftindio haec Sacramcnti nullum hab- fundamcntum. Ncquc cnim fignum vcrbalc vocatur S. cramcntum , fcd realc tantum , ncque eft ullum fignui fignificans fanditatcm , quod non fuo modo ( ut mora inftrumcntum)eidemctiamcfficiendae infervit. 1 1 Cui confecratioi^ex Bellarm. fcntcntia ) fit formaSacramci ti, ftridiflime fumpti . fcquitur nccefinario , eandemqua partcm cfirentiilcm cjus cflrc.

2. Bellarm. Sumptio EucharifH^ Sacramentum dtct pstefl,qm tenusefl fignum rcifacra fanfltficantts antmam \ fcdnonut cau faniltficattonis.

PYoteft. Sumptio vcl manducatio Ci.rifti, cft caufafar dificationisM.^.^l.quia applicat Chriftum & viitutci

cju

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

1 L .V V A i V . l2t

ju$. SumptiD igitur Euchariftias externa^ non cft fum-* tioChiifti.

3. Bellarm, S^la /pecies panis & -jtni , non hahnt integram 'MmenttYatitnem.

rrotefl. Nc partialem quidem.

4. Bellarm. Corpu^ Domim^ & fanguis , fine ordine nd fptciess $n habet ratiouem Sacrameuit,

rroten. Neque ordinem talem habent , nifi ex placito omimnn ficin im igmationc fua ordinantium illa,per uaeipliniet debent ordinari,

5 . Bellarm . T'im fpecies p<inis & vini , qnam corpm & fantjHii 'icmini » ai fffLntt.^m fac^a- nntt EHchtirifli.i pertinent,

ProteH. I. Pertinent igitur ambo ad elfentiam flgnr, igniiicantis , & efficienriN gratiam fecundiim definicio-* lem antea traditani a Bellarin, At \ erocorpus Domini lullomodo potefteffc de elfcnLia figni facramentalis : juia res eft fignificata, &c fpecics panii» ac vini^nullo mo- io funtaptas ad fignificandam » neduin ad efficiendam ;ratiam. I I. Neque corp'j> Domini confecratur , neque lilo vcrboinftitutionis,fanclificat<e funtfpeciesad ufum acramentalem. III. Nihil pcrttneta! " ^iimalicu- us rei,piaeter caufascfrcntiales : fcd ncc ^ . j>,nec cor- >us, funt vel materia,vcl forma Signi Sacramcatalis: er-* 50 nonpertinent ad elfentiam ejus.

6. Bellarm. R^ttoSacramtntt ^ magisconvenii f^^cicbusui co}i^ intnt coYpus, quam corpori ChriRi , ut cft fHb(peciehu^

Proteft. Maxiine igitur convenit accidennbusin lacns .itcris nefemel quidem nominatis , nullam analogiain habentibus , vel ad Chriftum , vcl ad gratiam Chrifti; id- que fub illa rationc , quaneque exiftfMC , nequetaaquam i exiftcntia , vel concipi quidem poliunt.

7. Beilarm. Eattdfacrtfidi^nrcnonptineriSf&alimenttdiviniB magis convemtcoYpori DomtmMUtefl fub jpectebus^ quam fpcctebus , ut conttnent corpus Domini.

Prctcft. I, Specics igitur cxtcrnsc ( Btllarm. judicc^ funtaliquatenui facrificium , pignus, alimentum divi- num, fed magis tamen corpus. I I. De facrificiojam noa quasritur, fed dc Sacramento. Manifeftam autcm contra-' diftionem implicat , ut fpecies fint magis Sacramcntum, & corpus fit magib pignus, aut aiimentum Sacramcntaie» quia ratio & vis Sacramenti hujus confiftit, in obfignan- do , & alendo. Egregiamigitur explicationcm habemus tandem a Bellarm, fuifciliccc figmenti^ nondivmiSa- cramcnti.

C AP-

1 1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

122

BELLAHMINVS

Cap VI.

De matena, forma , miwjlro^ & efeSlo Sacramcntt Euchartfiid.

T H E s r

DE materiaEuch;?Mfl:i.r, d :.. cOiirrovcifiasfacitBell. I . de pane,an debcar effc azymus , vel Fermcntatus ? De vino , an aqua fit dilucndum ^ Sed de panis qualitatc nos non contendimns, fi modo vcrus fit ^ folidus panis; quod dc hoftia Papiftarum , vix potcft affirmari , Nequc cxiguam aquse portioncm, vcl vinum, vel Sacramentum diftrucrc put;?mus : fed religionem , cultum , aut caerc- moniam , aliquam in iftiufmodi rebus collocandam elfc ncgamus. In iftis igitur non cfFet operflepretium im- morari.

2. Adformarn refcrtur aBcllarm. illa quaeftio : qui- bus verbis fiat confecratio ? Sed nos antea, dc Sacramcn- tisingenerc, oftendimus confccrationcm non pendcre cx certa aliqua formula vcrborum. Hic cadem repeterc fupcrfedebimus. Quia tamcn Bellarminus dicic t Eccle- flam Catholicam magno confcnfu docere ^ illafolaver- ba, H9C cft entm cwrpui meum , & lltc efl cMltjc fanguinis , &c. pcr* tineread formam hujus Sacramcnti , & circ confccrato- lia; non alienum crit commemorarc cjuaedam cx lohan-- ne de Rada, Arragonio, ad magnum iftum confenfum lU luftrandum. ficigitur ille^^r.^. cent.^.aTt.2.& '^. Gjtbrtcitm can^ne miffxlell. ^6^ quatuor de confecratione fefert opiniones. Pr^ tna affcrtt Chrtflum prius confeciffe hoc Sacramentum , cjuam verba proferret. Hutc fenttntt.^z favct Jnnoceniius & Archidiac§nus. Secun* dao pinio ajferit » quod Chrtflus acciptcns panem , beneitxtt » & confe^ travtt tUum quadam benedtflione fecreta^mhistgnota. Tertia fenten» tiadicit » Chrtfiumhdcverba ( Hoc efl corpus meum ) tis protultffe. !^arta opinio probabtlitef affertt^ Chrtflum pev eadem verba eonfecraf^ /e, femelque tUa protultffe , & nonpluries. Dodores etiam inter fe dtf^ fentiunt^ ctrcabcnedifHonem grattarum afHonem^ & confecrattonim^ ^iits fcntientibus ^ benediilionem & ronfecrattonem , eaniem futffe acltonem ; altisviroeontrdrium opinantibus. Thomas^ & Stotus^dtf^ ferutttctrca verba fubflantiaita & effentialia conycrationt<pants :& uitertHs differunt ctrca verba confecrattonts caltcis Themam jfequuntur Caprcoius Herveus , Silvefter » Vtguerius » Gerfon , S$to: Scotum veto iommunis fchoia antiquorum , cum Magiflro , Bonavettfura » A!ia(o$ Carhtlmf Marfil. AUnf Conclufio Scoti , & ipfiusloh. dc Rada, Arr;igonii, Epifcopi Padcnfiscft: Deverbisc^t^ fecrafionis caiict^ practfis.non eft omninocerta Eccl^fta Romana.

3. De miniftro hujusSacramcnti » nullam conirovcr-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Haag.

224 E 3

E N I R r A , . .

am nobis movecBcUarm. Nthtl (inquitj hocUc* tnm Uira^ entartis notif negttti ertt.

4. Deeffedu Euchanfl:iae,& deprasparatlonead com- mnionem, quasftionem hujufmodi format. Bell. Vtrunt mamttitum ZitchariRU exhtbeat remifiicnem peccaternm mertaJiu, t»rum homo confdemtam habeat : fivt ( & eH idem ) utrum ad dtgve mmunieandum requtratur , «t homt ntnhabeat ctnfctentiampeccati ertalis : 5«o< dicit emnei dtrere , Eucharifttam ntn remittere ejm- tili peccata, quorum htme ctnfcitniiam habet, & ideo requiri ut antea trgcntur :contrariam fententtam trituit ntbis. Sed I. non vult Jtelligcre Bellarm. quomodo peccatorum remiiHo ex- ibetur in Sacramento, tanquam inobfigiiantc figillo. [acenim ratione polTunt r«mitri pcccata antea remilFa. • Non diltinguit intcr confcientiam peccati psenitentem, : impasnitentem. Nos enim ne illa quidcm peccata, in acramento remitti credimus.quaePontiricii venialiaVo- mt.fi quis accedatcum confcicntiaeorum impjenitcnte. 'ullaig!turefl:contioverfiahujuslocipropria,quaB qui- smi Bellarminoformatur , & tradatur.

P. VII. Deintegritate Sacrdmenti Euchartj^is^ftve de Communione fub una. vel ittracjue fpeeie,

Scntentia & argumenta Pontiriciorum.

T H E S I s I.

:>ElUrm. VeritastH. eajue neceffaria credenia , tttum pUne JChnHum tnJ]>ecH panis, & totum tn fpecie vint ctntmert : ntnta- envt Sacramentaliumverborum ,fedperconcomttAntiam Prttefi. Hxcaflerrio praifupponit principuim antea re- itatum , Chriftum fcilicet corporaliter pr-«fentem efle ibfpecicbuspams,& vini. II. Principio illo dato non quitur tamcnpraEfcntia totius Chrifli, cx prafentia itus partis , fi yera fintquae BcHarm. antea narravit ..4. pus Chriih poffe a fe dividi re/peau loct. ita ut fimul fit m caie, & i» tari, nec tamendsvid, refpeilu fubfiantia , ^ qualitatum, ctmmuta- nem ,n uno/ectfailam. m altero etiam fieri conctmitanter. Poteft um limili ratione,corpus efl"e in uno loco, & faneuis in 10 , & animam tertio , ita ut i femetipfis invicem non ^vidantur, quoad fubftantiam, & cfrentialcm unionem. V.V.^^I? S^ ^"atctur, vi verborum Sacramentalium^

.tum Chiiftum non efle praefentcm fub fpecie panis; tetur fimul , non efle Chriftum totum ibi Sacramenta- cr prJBfentcm. Hoc etiam ut dogma theologicum , di-

Chriiim

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

1^4 BELLARMINVS 1

C/juJlus ftih utYaque (pecie^ fanis,fcil. & vini facfamentaliter aiift. If Thomasautemcum fuisThomiftis , ficut Bellarm. ipfe r r.?. fatetur , unum corpHsnon po/feejfe in dHobus Ucis * ntfitan.um J S/ffMmfnra/i^fr^ex quibusduabu^ praemiffis^neceflariocon- cluditur totum Chriftum non clfe omnino realitei prae- fcntem ,vel fub fpeciepanis,vel fub fpecie vini.

2. Bellarm. In quattbet /pecie invimtur tota effentia acrati$ facramenti. .

Proten. CommenfMii hoceflcfutile,tS: nuperum, fatis oftenditconfeflioilla Scholafticorum antiquiorum.>4A;f. Al p.^.q.io m 4.4.1. Quantum ad figniticantiam,utraque ipecic^ eft de intcgritate Sacramenti : quia neutra fpecie fignatur res huju^ Sacramenti : quiaChiiftus quantura adcorpus,non fignatur Sacramentaliter in fpccie vini^ > nccquantum ad fanguinem in fpecic panis : perfeda rc- fcdio, noncftnifiinutraquefpecie. Reficithoc Sacra* ^ mcntum , nonquofcunque , fed fpiritualiter manducan-. ^ tcs : manducatio autem fpiritualis refpicit paffionem t' corporis& fangumis cfiufionem : & idco uti umque di- ' ftincle fignatur. Praeterea refe<flIo non eft in pa/fionc, quapaflSo, fcd qua noftra redemptio. Eadem repetit & cxplicat Bonav.iw ^.difttnihone 1 1 . qudjl.2.

3. Bcllarm. Nonmajoruttlitaifumiturexcommunicnefubut'^ raque /peciequam fub una.

Proteil. Refpondit AUx, Al ibid. Sumptioin unafptcic , non eft tantA efficactA,tn quantum fejpicu fignijicatum, & non contentum^ quantaeSltnuUaque :&qud/l, 1 1. m.2. a 2 fefl. 3. Sumptioqua eft fub duabu^ Jpectebus.ert majoris meriti, tum ratione aifgment.Utonii dtvottontSstum rattone fiietdilatatnnis aflualts , tum ratiortefumptto^ wi$fow;>/e/iori$. & rurfusibid. Sumpttofubutraque Jpecie p quem modumfumenii tradidtt Dominus , eft majons ejficacia ^ &comple^ mcnti.

4. Bellarm. Licet plus fratiAdT frullHS , exutraque fpecie^ quam ex una tantumcaperetur, nonfropterea ofusejfei, vel expedtret, m omnes utramque Jpecttm fumerent.

Proteli Non opus eft igitur, nequc expedit , ut omnes j cmnem illam gratiam recipiant,quam Dcus in Sacramen- i tis exhibet , & ofiert.

5. Bcllarm. Plerdque figura EuchartfJtd^ manducationemfuh nna/piciefignificant. Lignum^vHA. Agnus Psfchalis. Manna. PaneS fYopofitionts. ParttapatiofacrificioYum

PYQteH. I. Figurse iftae Chriftum , non EucharHliam figurabant. 1 1. Si Euchariftiae partcm figuraflcnt , noa 1 magis inde fequcr^tur , totam Euchariftiam non clTe fu* mendam; quam fcquitur, totum Chriftum non eflTe cve^ • dendum, quiaplera^ucfigur» p^rtena tai^tum Chrifti fi*4 gurabant» 4» SclUrm

vl

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

RE N E R V A T V S 12? 6. Bellarm, loh,6. Bminm n$nfemtl,/edqHatef, untun pectem fujfictre d$cet ad falutem. Troteft. 1. Oftendimusantea, agiilloinloco ,proprie lefpiiituali manducatione- II. Panis lit nientiofeor* im, in relatione ad Manna, dc quo tanq uam dc pane csc-. cfli gloriabantur ludaei, 1/.31.3. In eodcm capite , &

r, 5jufdem rei explicatione , quater a Domino conjungun- ^ U r , c^Yo & fangtitSs ut cibus & f$tt$s abfvlt$te neccffarius . i^. 5 3 . 5 4.

7- Bellarm. Xwr.a^, 30. Dominus in fanefdo^fim caltce » ce^ \tbrabat EHchartfHam.

Proten. Nihil pcrtincbat ille panis ad Sacramentum SSiicliariftiae , fed ad caenam communem. Ncque verili- |ilile eft, c^enam iilam fuilfe plane iiccam. 1 8. Bellarm. -*4/?. 2.42. Perdurabant in fraclio$tefants. N<f^ f^firinon poiefi , (intn hoc loco agattir de Euchariftia.

PrctesJ.I, Poteft hocncg;?ri. Cajctanus ipfe negat. In

^ raltsoNe pants : hoceji (inquit)tndif}rtbuttonecihi : communicattorc-

rj^dS -igt^^fprcpria incommtme: fraclto autem panis, commune diftrthHc^ •Aisl ''^ fin^^^lis. Hoc etiam admodum probabile redditur ex :* r.i I f'^6.frangentes domattmpanem , capicbant ctbum. 1 1. Hoc faU •rf/cm clarepatet , quod ficut 1;. 46. per panem fynecdo- :hiceintelligitur tota refcdio , cujus pars eft potus , lic rtiam vtrfu quadragefimofecundo cadcm intellcdio lit admit- enda.

9. Bellarm. Impoftbt/e ejfet in Ecclefiis valde nt$merofts » uli unt^s tantumeft faccrdoi.

I Proten. EccleCae illi , quas commode potcft ab uno pa- »lore doceri , potcft etiam ab eodcm calix adminiftrari : icut expericntiateftatur.

10. BcIIarm. Mainum periculum eflet irrevtrentia : Troteft. I. QucmadmodumBonav. in 4.d.io. quaeft.r,

cfte pronunciac: fthomo non accedat ad Chriftt^mtn Euchari^ Ua, quandovocatury ntneH reverentta, fed ftultttia : fic cx alcera Ifarte, fi accedentiad Chriftum in Euchariftia , dcne^ct luifpiam caliccm a Chrifto fandificatum , non eft revc-i tentia, fedftultitia, fupcrfticio,& facrilegium. 1 1. Per.- 'erfa plane eft illa revcrentia qua Pontifich Chriftum in aoc Sacramcnto pTofcquuntur. Docent enim corpus ^S^: janguincm Chrifti poffe ad opusftae^itiofum perfidendmm appltcart: fo/fe afce/t ratis homtnthus.imo a cstntbus & pords bruits deveran: pof^ hpervomitumejict 9 & tteratofumt : Alex. At. p-^ q.ll .a.^. 8c |amen poft omnia ifta ncfanda commenta,ex mera^fcili- et) revcrentia , rcmovenc iidelia Ch nfti membra ^fau- .;uinisejuscommunione Sacramcncali»

11. Bcllarm. MMtttahhQrrtnt avtna.

QJI rroteft. I,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

126 B i L L A H M I N V S

Ftiten. 1. Nontam multi.utcorumratiofit habc in communi difpcnfationc Eucharift.as. II. Siqui i'_ qui non poirunt vinum guftare . Deus illos exemit a lcj

communi. ^ . ni .l..-

!-> Bcllam. Inmultf.rev^tombuivtnHm mn potenhAberi.

rrtteH Proptci illas legiones . non magisadimendii

efl vinum alii. populis in ufu facro , quam m uiu con

"^12* Bellatm. Ectlefia pcte/I ordinare & prdfaihere ea , ijnd I fHhdantKim SmramentorHm non pertinent , nec f»nt jnre divtno m nata fedrituscommunicand, fubunavel duabui /peacbm , eju ■r en : nam Communio esl ufus facramentt: & aclio tranfiens : . ivtur de rfftntia facramenti , tfMd efl respermaneus.

Proted. Egrcgiahacratloneconcludcrc licct, commi nionem totam poflc i Pontificc Romano, quum ipli pl cueritabrogari.

Argumenta noftra.

14. Proteft. Ioh.6. Nift manducavtritis » taruem , & bibrri fangttinem. Si hic agitur de Sacramento Euchariltiae , 1 Bcllarm. antca voluit, & contendir, tum ccrte neccmt utriufquc fpeciei , iftis verbis manifcfte piobatur.

Bcllarm. I. Vishujuspracefti .inrequ*fMmitur»nonin

fuir.€»iicon''fHt. • « j;l

Protefl. I. Sifacramcntaliscommuniopropric ec cin aeintelligitur ,ficrinonpoteft , quin vis praecepf. modo facramentali : haec eft prima contradiaio , q hocrefponfoimplicatur. II. Altcra eft,quod funir-ti nemChriftifepaiatamodofumcndi; cum certus mt dusfumendi, fit mcdium ipfius fumptionis. I II. R ipfafumitur fpiritualitcr fi igirur modus nulluspraccip tur, tum non magis hic agitur dc facramcntali , quam 1 fpirituali manducatione.

Bellarm. Conjunaio,& aecipipoteft prod,<jttnniva.autita m < fitfenfui : fi neque manducaveritis , neque btbentn : vel.ft nm m,i ducavcrtiis ,autnonbiberitis.&c.

Proteft. I. Inomnilegitimadisjunaioncoppolitioc & feparatiopartium , li igitur disjundive haec verbaa cipiantur , tum manducatio corporis , & fanguinispot tioitafeparantur , ut nonintelligantur cxiftereconju! dim .• quiod & vcritati , & Pontificiorum fentcntiae i pugnat. II. Hacdisjunftione , arbitrio cujufque reln queretur,utrum velit corpus foIum,an fanguincm folu iumcre. III. Ex v.^f. apparet carncm U fanguinec conlideraritanquam cibum cx; potum ; fedcibus 6: poti in c«na, vcl convivio,non disjum2:ivc,fcd copulativef 1

fc habei

i'

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

, , ^ •■ a V A T r 5.

habent,non;iuteduntautbibunr , fed & eduntc\' h\ int convivse.

:. $dfft, n,f,fmt,nEccUfiaAUqu,, qu, htcfacr.irrantHm lubtttrAqHC ttt.fMmam , n.n hnbttms vitam tn voi,s.

Pmf/?. Ridicuhim nimiieft hoc figmcnriim. N.im I ammus hac ratjone mformarct populumdc o/fico/a- rdorum.nondefuo. II. Vitaomnium fufpcnderetur adhone p^ucorum facerdotum. III. Manducatio& ftatio non circt corundcmquorum eft vita ; cum tameii 56. ad cundem cxprefTe referantur : qui tUti & b,b,t,m ,ut . netf & egoin e$. ;.J 15. Proteft. Mat.26. B,bittexhocomnes

yProt.ft I. Non poteft hoc probari ; folos Apoftolos m ten.poris ad mcnfam fedjire. II. Si folis Apoflolis iic veibn dicebantur , tum cseteraomnia verba . qujb «dem temporeprotercbantur, & proinde (Bellarm.ju- k.e;ininftitutioneEuchariftiaB. dictum fuic nobisde r«sufu. II I Quoddidum fuitApoftolis ad menfam

7i!^"'K^' ^"^^^'ft'-"" ^I^ominoaccipient.bunN K KV'^d^cebatur. non ut Apoftolis, fed ut ridchbui, cum

Lsi habentibus, & per confcqucn"

gP*^m omnibus fidelibus. ^ «-"lucyucn-

f i6 Prcteft Luc.22.i9.Hocfac,te. Facicndum eft in om- m :'-elebrationec«nae,quod in prima csena fartum eft fed f««.i ? Vi "^'«^^'«'Pc^^eomnes communicabant ; ergo. '

Pfotrft. I. MirabiliseftfophifticaBcUarm. qui fupra

tLr?^^r' a'"'"'"' & vini confecrationeni ad V ba Chrifti leftringir, vi horum verborum Hocf.cte & .htamenad caliccm illa verba non fpedare conrcndi? ,1. Laudandacft Deiprovidentia , quodad hancfophi- IV' -iiT/^ ^'^I"'^^b ApoftoloPauIo, hocipfum

^ riirL "^^P*"^"^ ^ "»i«m d.ftinAc

-MCari i.c.r. .1.24. 2^. Hoc fa„ttq»,tiefcunqHeiibtr,„sai :.l:T;r'''"''''"' ^^^- BeIIa;m..pfc.dcM?in../.i./;^. . f?^f.?P^'' contmeri docettotum illud quod Domi- : >i> fcc.t .n ca:na,tam circa vinum, quam pancm.

' VrinrhW^'^' ^<^- P^ulus nih.I tiadidit

. 'hi,^ n;^"'''^ nonacccpita Dom.no, fcd tradidit Co- ^c^lC:Sf^^^^^^^^^^ communicanti,

Q-*] 3 Bcllarm.

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I

j,8 BEttAAMINVS

BelUim. 1. In tlitsvcrbisv, 27.^^9. nuUa eJl difflcultasji ^uiamnjuUt Afftolus . utfideUs edAntpanem y -^^^f''^ ah^lute; fieX m^um p*fcrtbtt, qtio utidebentjt edere&btbere veh»^

**''%'rl'tefl. I. Nondireaejubet Apoftolus, fed manifeft*^ fupponit,panemedi,&calicembibi. II. Qinjubecpar nem edi , calicem bibi utiliter , vel digne , jubet fimu * panemedi,&calicembibi. III. Bellarm. facit Apofto lum ita prsefcribere modum communicandi , ut commu nicationem ipfam in medio relinquat. fecundumhomi num voluntatem. vel ufurpandam , vcl negligendam quod eft pUne alienum. ^

BelUrm. Z. lUaverba : ego tradtdivobts, tn nuUo auttorejtini ficantunquamcgofrAcepifeuimperavi.

Pracft I. In ipfo Bellarmino , tradcre praeceptum idemeftquodpraEcipere. CumenimAftor. 16. 4. lega tur : trMdebant eis cbftrvanda plactta tUa . qua decretafuerant» ApMs» & Presbyteris . Bellarm. de Concil. 1 I. C.18 : Ii explicat : Paulus prKcipiebat eis cuftodire dogmata . ^rr. Apolto lusautem (deEuchariftia)non tradidit Corinthiis hifto riam credcndam , fed inftitutionem obfcrvandam. 1 1 Apoftolus ipfefuamtraditionem ficexplicat, utoltcr dat cflepraeceptum, idque defpecie utraquc.cum bis rt i

pctit. Hocfacite v.2^.& 2^. r. r

BelUrm. Poft panis confecrationem , abfolute fsnitur : hocfat^ tnmeam commemorationem : poft caltcem autem tdem npetttur , fi Htmconditione : Hocfaciteauottefcunquebiberitis.

Protefl. 1. Quotiefcunque non notat conditioncm. I J Ouotitfcunque appHcatur etiam ad manducationcm pani ^e.quotiefcHnquemaniucaveritispanemhunc. III. ffocfactt abApoftolo applicatur ad communicationcm hdeliun fecundum excmplar inftitutionis : fed ibi comcdeban & bibeijaotomnes.

Bellarm. rrohattle eil » verbaiUa Domini apud Lucam t > *mnia referri.ideft» adid quodfacit ChrifluSy& id quod egcrnnt Ap ftoli. & fraterea idem planum fieri potesi cx inftttuto & proptfif

Proten. Probabilccft igitur , &planum ficripoteft «

inftituto & propofito Pauli.in caena Domini non tantu!

cdcndumpajiem , fcd etiam calicem bibendum , quial

Apoftoli egerUnt.

iZ.Proteil. Chriftus inftituit cjenam fub duplice fpeci BclUrm. Siproprie^ & fccunium Euangdtum loqutvt/imti

tAtta Domini n»n conftat nifi ex una fpecie. Nam Luc.ZZ. & l.C.

II. In c&na dedit Dtminui Emhauiliam fHb fpecie pants : poft t

H4m Mttm itdtt talitem,

Prck

■■'■i

-1

* 4

I

1

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

E N E R V A T V S. 129

ProteU. Hoc non eftfccundum Eu;ingelittm loqui, fed fecundumexigentiacaufae ab E-ian^eliodamn.it^e. Nani I. Calicem feparat a csena Domini ;"ira ut profane refeiac cum ad caenam communem- 1 1. panem & calicem fimt^ iiter fcliabere negat : qiiod tamen in Euangelio diferte affirmatur, III. Calicem benedidum negatcircparteni Euchariftiae : Quod in Euangeliftis , & Paulo , tcftimo-. nium habet tam clarum,ut folis radio fcriptum videatur* I V. Impudens eft ^ dcteftanda alfertio , quas nemini unquam praeterquam Bellarm. vcnit in mentem : & cul millies aPontinciis,Pontificibus,& abipfo BelUrm.con- tradidum fuit & recUmatum , fecundum communera fcnfum omnium Chriftianorum. Hoc igitur a Bellarm.

re noftro accipimus , tanqwam extortam confelTioncm ^ ufseperditae, &c planc deplorata? : quam fophiftatantus on potuit aliarationetucri, quam inftituiioncm illam hrifti impic & imprudenter negando. 19. Proteli. Dominus calicem omnibus prasfcntibuj dedit Apoftoliquoqueomnibu^dabant. !• Coi, 10.21. & 12. 13.

Bellarm. I . ExcmpU probant rem n$n ejfe illicitamjHre iivine^ etiam effe prAceptam, vel neceffartxm.

Proteft. 1. Chrifti, & Apoftolorumcxempla, funtno- rum exemplar : excmplar autcm rci faciendas , probat cmcflc praeceptam, & neccfTariam. 2. BcIIarm. antca -.y.hanchabet regulam : Non poteiJ iubttari.quinillui fitme^ ms &facieniHm fioiChrtfiusfectt : ex quaprobarc vult , pa^ icmazymumm Euchariftia eneadhibendum , fed fi ca- iciscommunio& fafto Chrifti nititur , &inillofaao locum habct multo potiorcm,quam accidentaria qualitas panis » quas nulliuscft fignificationis.

Bellarm. 2. Teneremur hacratione ,fumcre EuchArilHampofi iosctbos , &no{lu , & poj} lotionem peium : hac enim omnia Dcui ecit.

Proteil. Non fcquitur : quia haec funt cxtrinfcca , cx ccafione tantum cum Euchariftia concurrentia fed ca-« icis diftributio fuit cx certo & deftinato confilio,ut pars ommunionis ;

Bellarm. 3. LocustUe l. Cor. 12. i^. omnes tn unum Spiri^ um potatifumus. agit iepotuSpirttus,quem haurimus in Baptifmo.

Proteii. Manitcftum cft potationcm rcfcrri ad alimcn-» um , & idcirco refpiccre potius Euchariftiam quam Ba- tifmum. Redc igitur Cajetanus in illum locum : ftcut entramurper Baptifnum^ ita nutrtmurper Euchartfliam.

20. Proteil. Tcltamcntum Domini corrumpunt, qui aicis ncgant fanguincm Domini.

QLJ 3 Bellarm.r,

15^

BellaTm.

BBLLARMINVS

J. Corpus & fangutsdantur ftibuna/peae. rYoteft. Scd TcftamcntLim Domini legavic illa fub du

bus fpeciebus.

Bellarm. 2. llccfo/umintereft, quiiquibihunt ex caltce , acei f lunt hxredttatem in duabui taiulis : qui uQn bibunt * acctfiunt tU. tcLcm inunatabklA. . ,

Protesi. Si nihil aliud cfTet , hoc ipfum tamcn cflet vi&i lare, & mutare Tcllamentum Domini , m una tabula in volvcre,quodille voluitin duabus cxplicari , ad maja rcm fuorum xdiiicationem. . .

21. Protesl. Tcncntur ojnnes mortcm Dommi com- memorarc,dum Sacramentum hoc percipiunt. i . Or. r i crgo rcncntur carnem & fanguincm leorlim fumcrcirip

duabus fpcciebus.

Eellarm DupltcitefcommemoratHrin facr^mcnto Chrifli viors, 1. Pcr reprafentaticncm t & fi:nificationem, 2. Pir memoriamt nnrrationem. fnore modefit ccnfccrando ^ & cff rendo Deo Euchart niampoffcrtoreautem manducando & btbcnd$, adprtorem , non adpo ftcricfem utraque fj>eciiS eSl ncceffana,

Protcft. 1 Incptifnmcdibjungit Bellarm. rcpraefcnta»i tionem & fignificacioncm, ^ memoria , & narratione (a- cramcntalii cum revcrafunt unum & idcm. S^^cundo Duasfpccicsfacit, cx duobus membris , confecration< fcilicet 4?c nunducatione. Tertio , Fincm , communett commcmorationem, varium facit pro partiwm varietatf. Quarto. NuUam facramcntalcm commemorationerr^' niortis Chrifh populo rclmquic : fcd (piritualcm ran- : .m. qualcm habcnc cx concionead morccm Chrifli fpc- Ji Ctante.

X2. Protelt. Dulciflima confolatio fumitur cx caliccw. quaprivantur illiqui communicant fub una fpccic taa-|l| tum.

Bellarm. Primo. Ncn eft qr^drcni^i confoUtio fafntt&^HUt^[ tx potu opttmi vini : invifibtUs auiem & tnfenftbtlts perdptiur cx /^r-ifv €ie pMnis.

Proteft. Sacriticuliigitur pj uificii , cx Bellarmir.. ^ a - dicio , nullam finguUrem confolationem fentiuntcx ca-)Uj lice fuo confccraco, praetcr illam qusc clt palati, i^c gular, tj cxpotu optimivini. Apage iftos porcob ,quipalatum gulam curantin facri.^. ^**

23. Pfotelf. Sf poteft laicis tolliparsEuchariftiae, tura ctiam par^ baptifmi.

Bcllarm. ParsmatcriAlis &in!r7r,xlis { quafis efl fpecicsvini ) f9tift ifednon effcntial: .

Pnten. Sub nebuia Goncraaicuonii» cffugerc conatui Bellai:^M*:v.i^ : Matcriali^ cnim & inceg:.i!i^ purs , cft pars

ciicn^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

1

E K h R V A T V S. I3X

ttlTcntialis. Matcria fiquidem eft pars ^{Tcntix. 24. Pr^test. Si potcft tolli calix, tum & panis. BcUarrij. Potcft toUi pAms^fidttuY ca/ix. Protiff. Primo. Falfum eft igrtur, quod antca dixit BelU canam Dommi proprioconltarc ex fpeciepanistantum. Secunio LconinaeftiUapartitio.quam (acrificuli fcccrunt^ cum plebe : multo ^quiub Fuiirc, ut aliis panis tantum^Cfc aliis tantum calix tribucrctur.

C A P. V 1 1 I. De venerattons EttchariftU.

BEllarm. I. ^ymhU extema .p.r fe.&froprie^nonfuntnio^ YindacuttuUtriA ftifolu n vemrantU cultu quoUm mtnore^ qut omnthui Cacramentis ctnventt.

Proteft. Sipcr cultum minoremintelli?it Bellarm.sefti- mationem & ufum rc\ erentem , tum nos haacnubhabct afrenfores.

2. Bellarm. Cultu Uttix dtctmus per fe & proprie Chriflum ejfe Uorandum . & eam adorattonem > ad fymbola ettam pants tr vtni ptr^ Unere.qMaientisafprelttniuntur^ ut juidunumtitm ipft Chnfloqttem zonttnent.

Prtten. Externa accidcntia panis & vini , non poflunt apprehcndi, utaliquid vcl eircntialiccr vcl hypoftatice unuin cum Chnfto , Adoratioigttur Chrifti, qu« non cxtcnditur ultraefrentiam & pcnbnamejus , nonpoteft ad cxternaaccidentiapanis & vinipcrtinere.

3 . Bellarm. Status quajftcnis non efi . mft au ChrHlm in Et^ ■■hariflia fit aiorandus cultu lniria.

Proteh. Chriftuseftadorandusinufu Euchariftiae : fed nontanquam contcntus fub fpeciebuipanis & vini, & m lio fpatio cxiftcns, ubi panis <5c vinum antca fuerunt. 4- Bellarm. D^tvero de^etur aioratio Utrin. Chriftus autem ej} in Eucharisli» ejl Deus verus : ifiiur adorandus eB cultH 'alrta.

Proteli Conclufio debet cfle : ergo Chriftus uteftin Euchanftia, cft adorandus cultu latrise. Eft autemia Euchanftia quomodo ics fjgnata eft in fuo figno & iigil- o Syllogifmus igitur falfus eft; nifi ptopoficio fir gcnc- r.lis refpcdlu modi : id eft , Dco vero dcbctur adoracio ■itnas , fecundum omncm modum fuas priefcncice, fi vc- olic accipiacur , piopofitioeft falfa , Dco cnim vcro, )routcft in Iapide,nondcbetur adoratioLitrias: hac eniin ationeomncscrcaturae eflent adorandx.

Bellarm. / n Euch.irtJIia.unum tammn fHpfofittm efltHque dt- jinttm : at inaltts rebus ,noni/i untom fHppofttu/n , nequcdici£of,tnt

qnid y Deus 6" (Yeatura.

Triietf,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

■

1

^ BELLAR.MINVS

Prorrfl. Petitiir principiiun, antca rctutatum.cum pr« conccflb accipitur , in Euchariftia unum tantum fuppo- Htumefle, idquedivinum.

Preteft. Apoftoli nonlcguntur proftratnn terram adorafle Sacramentum.

Bellarm. yipoflchnonpiterantfemperpnfiraUcum Chuslcaie^ re, & prafertim in cxM , qmndo recumhere cum eo iUts ncceffe erAt.

ProteSi SiApoftoli cx Chrifti voluntate recubucrunt ad menfam , in Euchaiiftiae participationem , tumcertc hiceft optimusgeftus communicandi , & caeteris ante- ponendus, fccundum regulam illam c\ BcUarm. pioba- tam, C.7. n-qtte enim dubitari (ctefi, ^uiniUttifit meU»i, & facien^ dum,qH9d Chrtfiusfecit.

Cap. IX. De Sacrifido Mijft.

Bell.nm. Sacrificium •blati» externa , faciafeli De» ,^uaU \ Atnitionem humana infirmttatn , & profefiione dtvina majeijatis, alegttimtmintnr» , res altquafenftbtUs . & permMenstnrttu mjr- fficoconfecratur, &iranfmutatMr, ttautplanedefiruatur.

frotefi. Qu^aeftio igitur prima efc , an in aftione cxnae Domini , Ci rite cclebretur , tale alicjuid liat. Ponti- ficiiaffirmaat , nos ncgamus.

Argumenta BeUavmini.

T H E S I S I.

BEllarm. G^». 14. MeUhifedech xex Salem , protuUt panem & vinum : erat enim facerdos Dei aUtfitmi Chriflui autemfaccrdts futtfetundum ordtnem MeUhtfedech , ergo.

Pnttfl. Hiatus ingens cltintcr Argumentu,& qujeftio- nem , ita ut nulla confequentia poffint intcr fc conncttL Melchifcdcch/^yom/i^ , non facnficivlt pancm & vinum. Protulit non ut fandus facerdos , fed ut rex & amicu» opulentus. Sacrificium Chrifti non confiftebat in pane & Vmo. In ipfa mifl~a , non offertur panii 6c vinum , quam diflfolut» funt iftae fcopas ? Puduit Cajetanum tam coaCti interpretamenti , & quafi tortuise tcxtus : nobifcum igi- tur candide fatetur, mhil hic fcrtbi de facrifici» , feu oblMione , fei , deprolati»ne,feu extraOione , quam lefephus dtcit faciam ad reficie»» dumvi£leres. Qited autem ( addtt iUe ) tn vulgxta edtttone futdttur, 1 Mt caufa eblationts : erat entm facerdei , $n hebr<to nen haietur ut cau» i fa,fed utfeparata daufula : adjungit fiquidem re^ta dt^niiati , ac | ieraUtati dignttatem facerdetaUm. i Bellarm. l. Vcrbum Hcbraicum ( Hoc fi ) quamvis ex fe nihl tlliud ftgnificet nifi preftrre ,feu adducere, tamen ir» Uct extgenttafspe

ufuf*

L

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I3i

IENt.K v^ATVS. fmrpatHf p9 aiiHclUne h$ftU ad immolattonem. Proteit. Nulla talis cftcxigcntia hujiis loci. Bellarm. 2. Nnllu erat iauja , cur corforxltm refeCiionem pra^ eret MelchifeeUch AbrahjL. Nam Abraham ceperat magnanipt4,(Um T milites AbrafjA ctbnm ftowpfcrMnt v. 14* Proteil. Hujufmodi munificentiaPrincipum , noncx-» rcmas tantum nccelfitati , fcd &c honori amicorum folet nfcrvirc. Ncquc tamcn apparct , tantam copiam fuiflc ibi,inillapra^da,ut omni indigcntias praefenti, &immi- icnti fuftcccrit amovcndae.

Bellarm . 3 . Nnfqt4nm fit mentio facrificii Melchifedechi , qnaie ueritt nifthoctn loco

ProteH. I. Nonapparct , Melchifcdcchifacrificium fuif-. e genere divcrfum 4 facrificiis aliorum. Apoftolusad flebr. de faciificiisagens , & corum difFcrcntia , non ta-^ :uiiret argumcntum fuopropolito tam accoinodatum. [ I. Panis & vinum fccundum principia Bcllarm. non ^otuit clfe facrificium cjus qui major fuit Aarone. Bell, 5nim de Ei$ch. Li. r.j^acriter defendlt , 6c contendit ag^ wm,&fanguinemt tum nobtliorts effe naturAt tum mtttus reprafcntare 'arnem & fanguinem Chrtjft, quam pancm cir vinnm.

Bellarm. 4. Ltcet ad ycrbumy non fit in Hebrao : erat cntm fa^ :erd6S,fcd, & eratfacerdos ; tamen tUa particula conjuniltva , apui Hebraos • frcquenttpme locum obltnci caufalis , & verti debetper ntm.

Prctefi. Neque fcmpcr , ncquctam propric , ncquc tam frcgucnter caufam notat , accopuUtionem ; confequcii-* tiaigitur nulla. - Bellarm. 5. In Hcbrao codice poft iUaverba : & erat facerJos m Deialtifitmi^ invenituraccentus, quiiniicat iLttermin.%rlpcriodumfJi j. . autem licerett.ilis difitniltones pirturbarc^ pojfemustotam Scr/pturam jjjBtf| perpiraminterpretartpoftta vtrohac dijltnfltone , per fe clamat oratio, tonjungi faccrdcttum cum prolattone panis & vint , ut tntelligcremus^ ^ancm & vtnum futjfe facrifictum.

Protefl. I. Bellarm. hicfatcturfc licentiam fibifum'^ I fifie totam Scripturam perpcram interprctandi : nam De -t VcrboDei. /.2.^.2. docct. Rabbinosin notatione punclorum, ali^ K; • 4 t/m^i^tfyr^/e cx qua fententia, licentiam illam fe-

quihocinIococontirmat.il. Falfiffimumeft accentum ^ i\\\xm { foph pafuih) fcmpcr indicarc periodum tcrmina- tam. Nam eodcm loco , infine v.19. occurrit, ubipcrio-* dusnon finitur. III. Polfet admitti pcriodum ibi ter-- \ minari, fecundum fentcntiam Cajctaniantea laudatam, t ita ut inde ramcn nihil fcquatur pro facriticio panis & vi-. • ni. I V. Manifeftetamcnapparct cxtextu,vcrbumillud icnedfxii in principio v.i 9, conj ungi dcberc cum fuppofi-

5 lom

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

•II

M

15^ BELLARMINVS

toint/. 18. antcccdcnte , ita ut faccrdos & bcncd' commodilTImcconjungintur , t;^nc]ua caufa & pi op: ejus cficduni.

BcUarm. 6. McUhtfedcth ^ nonut facerd$i ^ vel qutafaccrdo cmt.btncdtxtt Abrkh.i, fed quta majcr facerdos.

rr$tcft. Hocillud iplum clt quod volumus : Mclchifc- dcch bcncdixiirc Abrahae , quia tali^& tantus faccrdo. fuit, qualis illiS vci bisinnuitur : fAcerdo^ Deo forti excelfo.

Aphorifmiquidam Bcllarminic^rcaMclchifcdcchum

2. BclUrm. I. Afcflolm ad Hebmos n$n rnemtnit facrtfia patJtS , qi^ia ad prop$fttt4m ejus nonfaciebar.

Proteft. Non hiit igituradpropolitum Apofloli > quaf: adoculum oftcndcre , Chriftum fuiirc Saccrdotcm fc* cundumordincm Melchifcdcchi.

Bcllarm. 2. Ap$flol/4S dedtta $ferMomtftt $blationem fanis& njini, necogerctur exfltcare myUerium Euchartftia , qu$d altim iTat^ quam ut ab illiscaft tunc foffet. Hoc Aposlolus tffe tndtcat Heb.

Proten. I. Myftcrium igitur Euchariftiae , altlus cll quamgencratio:rcgnum,faccrdotium,& prophetiaChri- Iti, quasomniain illacpiftola cxplicantur. I I. Captu IIebrajorum,in Scriptuiis cxcrcitatorum, minor n.ulr fuirquam Gcntilium Cormtliiorum.quibus Euchar myftcriumcxplicatur. 1 1 1. Myftcrium hoc tam a; noncondftcbatinfacrificioMiHiaE oHcrcndo. Nam Bcll ipfc paulopoft , contcndit Apoftolum. H^t.S.j. frrnar Jartam confrquentiam coHigere i^bere , Chriftum habere aliquoi afttdu •fferenAHminntirnHm. My ftcrium igitur celanduni fuuno- mcw iTintum Euchartfiis ,f^mts& vtnt Paul js Hf*. ^ 1 1 . CX- citan^attcntioncm Hcbrasorum adilladiligentcr cx v • - dcnda, quacpoftca de Melchifedccho docct cap. 7. ( > - Cajctanus rcdrenotat) fingitur ita piaefari. mnlta ft^nt ncbi dc Melihtfc.iichodtcenda, de qutbus prcftir dtff.cultatem nthil dr

Bclla: m. 7,. Ntfjtl eft profrtttmfacerdotit Melihifdeiht. n j. mafacrtfcttfanls & virtt,

Protcll. Apoftoliigitur dorf^criptionon cft rcciprocavc propria; & argum.cncatio cjus tota de Mclchifcdccho, cfl communis , acinccrta , judicio Pontihciorum : Icfuita rorunt multo accuraiius difputarc.

Bcllarm. +. Sainftdum crucis , ftfir fe c$nfuieYetur ^ nonfmi fecundum ordincm Mtlchifedechi.

Trotesi. Chiiftus igitur fcmctipfum oficrcns in crucCr nonfuit c?ufdcm ordini* cumillo faccrdote, quioflcrrt Chriftum in Mifla.

Bcllarm. 5. Cruentaoblati^Chrim futt infinitifrtftii & val§ fts , & froin le nan fuit re^etend4 .'fedcatita $blait$ne$ qua rcfetun* t¥r4 ^nntftmttvahm. TrmHi 1

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag

224 E 3

B R V A T V S. i;^

P^ctesi. ObUtKvies igitur in MiiFa rcpetitae , non funr »blationcs Clirifti qui cft infiniripictii , i<c val jris , ncdii ina cadem cum oblatione Chnlti in cruce, CicuT Pon- ilicii roleat affirniarc,

3. Bellum. CcLbratio Agoi l %^:,-^c,',u fMtiorjts EuihAtislin : fti lUx tmmolAtto QHAiam er..t . De§

blatA: ergoctiebratio Enchartfiid immiUtio vtcltms DeoobUtAeJfe ibet.

Proteii. I. Syllogifmus cft falAis , & confequcntlac lullius. Nam piimo omni^ vielima extcrna non fuit li-i ;ura alterius viclimae cxtcrno?.SaciiHcin Euchaiiftica fi- ;ura^ aliquo modo fuerunt giatirudiiiiii illius quam Dco lcbcrnus : noftra tamcn gratitudo non cft facrificiuiu »roprium & cxremum. Secundo, vidimaquoad partcm liquam cclebrationis, poteft cfle Hguraaltcrius rei quae f loneft vidima , fedtamcn in illapartc fuae figuiaecft dane confimilis lic Agnu^ quoad epulum potuit efTe rt-< ^ ;ura Euchariftjx , quaaivi^ m Euchariftia nulla fit im-i U T^olatio. I I. Falfumcft , & faepiusantca negatum , fi-i T iuras-iilla^ cfTc figurarum, aut Sacramcntorum ,proprje I oquendo. Cclcbiatio agni Pafchalis figura fuit immola- J ioni^> Chrifti, Jc fpiritualiscjus manducationis,non Eu- ' hariftise.

Bcllarm I. Apcflo/iinprimacoena manducaruHt vernm AgnS ^ ^afchalem. EpNltim aHtemffqutturtmmolatioHemt debutt cr^^o pr^ce^ ere tmmcUtio Chnftt tU^m manlucationem cdna , quAmfecerunt 4posioU antepaftOHtm Domtnt. Er^o non foU pap$ Chrifli^fedettant mfcratto (sr^LbUtio EucharisHx tsl immoUttoper Agnt P.ifhalntm* lolaitcncmpi^urata.

fProteti. 1. Non Apoftoli tantum in cocna ^^nir.a, fed •mncifidelesabinitio mundi quoad rcm ipfam ,partici- ^ 'C.sfucrunt cpularum pcndc uiu cx immolatione Chri- ^ ti, quae virtute dccrctiac promiifionis Dciex eo ufquc •ro rcperada liabebatur. I I. Intcr primam ccense cele- •rationem, fequentcsomncs , hoclnteieft , quod ibi mmolatio inftan^, & aliquo niodo inchoata fpectabatur; niltib autemcadcm immolatio ut praetcrita coniidera- ur. Futilib igitur hxc fallacia Beilai m. ejufdcmcft fa- inx , ac fiquu probarct co-nam Dominicam non fuilfc nftitutam , in comraemorationcm Chrifti aut mortis jus quia Chriftus in prima caena prasfcn^fuit , & mors jusadhuc futura.

Bellai m.2. Euchariflia eodem temfore tnflttuebatur,quo Agnus mt tmmoiatus : cildratur tn memoriam tranfttus, ut Agnus lUe : efi efe^to , ftcHttUe : munhticm rcquirtt tn p<riictpantibus ^ ftcuttUe^ ifimfmoiU circumliAmix fm congruunt pafmi I hnfti. £rgo magii

Qji 6 immc^

•II

BELLARMINVS

immeJliate, & frinapaltter t idremenia Agni Pafchali^figurA fuil £u{hariflia,quampafitonis.

Proteli. Iniisquse pcitinent ad figurae Sacramentaiis r.itionem , csena Dominica pcrfimiljs eft Agno » utpote alterafigura ejufdem rei liguratae : fed mde concluderc A-^numnontantum liguram fuilfe Euchariftiae, fed ma- git etiam quam paOionis Chrifti , hoc cft planc ex mcnte rcprobainfanirc.

4. Bellarm. Samuis tePamentiveteris » Exci. 24.8. figura futtininfiitutione Euihartfitainipleta,

Prttten Bcll. hocquidcmaffirmat : fcd ApoftolusHf*. 9. apertc fatis negat, dum refert ad mortcm Chrifti.tan.. quam ad fuum proprium excmplar.

Bellarm. I. Dicttttr de calice : Htc efl fangttti meus noviTe*

flamenti. „ , _ ,

Proten. Vna figura fanguinis Chrifti,non eft excmplar

alteriusfigurae.

Bellarm. 2. OmnesttnXittoncsTenamentiin cxnam ^uair.mt,

nnllAin aucem. • r- ■

Preten. Totum Euangelium ex praeftantiiumi^t pro- miflis conftans , eft Teftamentum Chrifti. Heb.S.6. Ha- rum autem promifllonum fandio fuit propric mors cru- cis. Heb.9.16.17. Coenacft repraefentatio hujus fan- diionis , & promiinonum figillum. BLafphemia igitur majoreft quani fallacia fophifticae hujusobjedioni^.

5. Bellarm. Omniafacnficia 'veterislegisftterunttyftacpgur* facrificti Euch.irtfiia.

Proiefi. Nor^magis quam Baptifmi. Bellarm. Sacrifiiiumcrucis nonfuit imfletivum figurarum iffa' fum, ntfi qitoadiffam mailationem ^ paucas alias caremetitas ,fed tblatio intahernaculo , ceram pipulu fideli, manus impofitiu iiattm cen- fequens , autin Euchartfliairr.plentur , aut fimpliciter mnimplcntur.

Preten. I. Ridiculam interpretationem cxcogitavit Bellnrm. uteadcm facrificia vctcra ex parteunatypi ef- fent facrificii mortis Chrifti , & cx altera pai te facrificu coenae; quoad fubftantiam fpedentad Chriftum, & quo- adcircumftantiasadEuchariftiam. II. Cumimpuden- tia fummancgat , circumftantias illasquae cxternenon fucrunt implctae in crucc.pofle alibi impleriquam in Eu- chariftia. III. In Miflaillas ciicumftantiae nonimplen- tur. Nequcenira tabernaculum habet peculiarc ; ncquc fempcr coram populo otfcrtur,ncque tam impofitioncm, quam fuppofitionem requirit manuum facerdotis; neque denique hoftia continuo manducatur , fcd ad pompam & fupcrftitioncm faepe rcfcrvatur.

6* Bellarm. S<x ttnmoniaAdfmiftlenttxvAticmtiiTrofht'*

tari*r»f

4

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N B R V A T V S. T57 hmm. feiponremum eR fYdciffium ^ <&• infigne^ Mat.l.ll. In omnt ccfacnficatur » & offcYtuY nomtnt meo oblatto munda. Agitur hic de ^urificio Ecclefid ChYtftiaHdt qt4oad & fuccefiit luaaiiisfacYjficiis , & )fo placet , & mundum cfl , & in totoQYbe terrarum k Gcnttbm ad }eum verum ccnveYfis jugitcY offi Ytur.

PYoteff. Cultus fpiritualib extcrno Icgis ritu dcfignatur. 'icenim folent Prophctae , Ecclefiam , montem Dominr, el Hierofolymam vocare; notitiam Dei fomnia &c vifio- icsdiceie; & adorationemDei,oblationum & facrihcio^ cS: obfcrvationum legalium tirulisindicarc. Bellarm. I . Negari non potefi, ijuin ftptfitme tn ScrtptUYts Te^* ^gmenti veteYts defcYibantuY rcs futuYA ptY typos & Yttm extcYnos /e- ^ ut cumpcY HicYufaJeminteliigtttir EccUfia : tamm idficYtfolct^ \$mdefiYibu!UuY Ycs novx & ftitUYA, qud, non cYant eo tempoYe tn nfu. lEa vtYQ qu^funt communia omntbustempoYibus & locis. & quxnon ininus tunc tn ufu erant quam modo fint , nuUa caufa eft» cuy pcY fi^ yuYas fignificaYi debeYent.

rroteil. I. Sub novotcftamcnto , omnia funt nova. 2. :7flr.v-7. ecce nova falla funt mnia : qiunwi^ nonquoad fub- ifUntiam,tamcnquoad circumftantias , & modum , hasc '^itur diftindjo nihil momenti habet ad lefponfum no- 'Itrum labefadandum. II. llla quae quoad fubftantiam .tuncpraefcntia fuerunt, mctaphoricls hujufmodiphrafi- bus dcfignari , cx eo ipfo clarum eft. quod BcIIarm. ipfo 'confitcntc,EccIcfia ( quas quoad cfTentiam una&cadcm fempcr fuitjper Hierufalcm dcfignetur. III. Dicant nobis Poniificii quaenam rcs nova cic futura fignificctur I Z^r^^rrt 14.(6. per afccnfionem ad Hicrufalem ad cele- ibr-andum feftum tabcrnaculorum ? I Caufa curper iftas figurasfpiritualis cultus fuit indicatus,nonaIia fuit, quam illuftratio rci minus notas pcrilla quae vulgono- [tiora & illuftrioia fuerunt.

Bcllarm. 2. Agitur de oblatione munia : fedex opinione ad^ fffurtorum , cpera bona qud n nobis froccdunt^ funt immunda. Protesi. Cultus Dco cxhibitus fecundum vcrbum ip^ Cus, qua talis , cx opinionc noftra cft mundus , immun- ditiesinobisproficifcens , & adionibus noftris adhae- rens > toUitur ab co qui fuo languincnos & noftramun^ dat.

Bcllarm. 5. Sacrificiumindicaturitamundum; utnonfitoh^ noxiumpoUuttoni, nec malttta mtntslrorum ficripofitt immundum,

Proten. Figmcntum hoc cft mcrum.Oblatio enira mu. ncrismundi,idcm fonatin textu cum magnificationc no- minis Dei , cai v.12, opponitur ejufdem profanatio : fi- cutigitur idem nomcn quod magnificatur potcft profa- nari,fic ctiamidcmmunusquod pufe ofFcrtur , potcft impuretradari, 7 Bcll.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I

138 BELLARMINVS

Lcllarm. 4. Ainm de cbUttone noit^\ qud antea non ftierat tn u H.

VYeteft. Spiritualis cultus non fuerar Jn ufu , intcr lu- da:o:5 , eodcm naodo , & eodem gradu , &c amplicudine cxtcniionii *quomodo fub novo Tciiamento dcbet. Alia diltindioncn) P: ophetst x ei ba non rcquirunt.

Bcllarm. 5. HitrAtci Sacerdotes Dtum offenitbant tn fub/ico, & %'tftbilt pxcrifido : ergoglorta Deiapul Gchtes nnfct dcbuitettam ex ftiblt(o \7 vtjil tltfacrtpcio.

Prctefl, Potuit nafci cx publico & vifibili cultu , fine facrificio propricdido.

Bellarm. 6. Malachins toquttt4Y de Sacerdottbu^ tantum novi Teftamemt : ergo non Uquttur de facnficio Jptrttualt quod ab omnibui Chtftttints offcrrt fo/et-

irBttft Antcccdcns cft falfum. Confequcntia ctiam nullarqina quamvi^ omncs Chriftiani ottcrrc debcant fpiritualiafacrificia,de miniftrii» tamen fcorlim 5c fingu- laritcr hoc poteft affirmari.

7. Bcllarm. loh 20. &c. Viriadoratoresadofabunt in Sfi^ Yttu V veritate Hac Vt rba tnte/ltgenda fuuc dc facrtfi ctj,

PryttU Rediu:> nuilro Cajeiano mtcll guntur J;!)^!* ritu : non in monte^ non tn ^^irrofo/ymis , non tn /oio ^/iqno » non cti/iu tempora/is non/tnpta , fedtnitftore cu/tu anftfttnte tn JptYttu, hoceft^ in an:mo , quattnu fpirttu^dtf-u^ tttttnJit v\, a Toicco lcfuita^ Hsc efi adura:totn f^iuttt, qmndo non .trporeASres^ umhras , & figu^ ras tfff^rtmust ntc tn hts ftrvtmus Deo^ fed tn ailtbus vtrtutum,qHi ex Spirnus (an^lt^ratta proc Junt.

Bcllarm I. {^tsho Snm^tir n ^ ^uc ^rxrio inttl/igendafutt de ftdoratiomprY S^crtfictum.

Proteft Intclligcbat Samiuitana iacrUjcium non tamcn folum lacrificiuni , fcdculcum Dco maximc gratum. Si vcro inrcUexiiret facrihcium tanrum , rede cSc appofite duci potuiL ^ Domiiio ( qui mo:> cjus fuit in familiaribus colloquiis j acainali cogiratione ad fpiricualcm.

Bcllarm. 2. Domtnus loqHttmrdt adoratione nova , qua ai$tea fion crat.

Protfft. Spiritualis adoratio non fueratantea , eo modo & gradu quopoftca crat futura.

Bcllarm. 3. Stnedubto/oquttur Dominus de adoratione exter^ napub/tca» &fo/rnni,non 4e tnterna & priva^a. Atqtu adoratio ftm^ f/ex» & facrtfictii tmpriprtc dtP.a tfojfuntomniapnzaitmficrt^ & fape fo/a mente.

Proteft. Loquitur Dominus de adorationc tam extcr- na, quam intcma. piivata, 6c publica, fc l fpiiituali Om- nisautcm adoratiofpjritualis , & facriticia impropriedi- &a, vcibifcilt praBdicacio, fic Sacramcntorum admini-

itratio^

A

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

NERVATV5.

ativ)* non poirjiu pi ivarim fieri , fola incnrc.

159

8 BelUiin. LomtKHs tn c^n*^ oiiultt Dco fHS fuHm , tn /}/efic pants& V kj.

Pronfi. Lcgirur tantuin Donnnuin pancm acccpiirc, ncdixiirc , ticgiHe, dcdifrc dircipuli> , c>c utilli cum cipcrcnt , & liiniliccr taccient jufliirc : (Sc fimiliterdc no : fcd nihil iftoruin cft * quod ligniticet ofierre : crgo c obla io cix commcntitia.

Bellai m. I . H^btnthr temporis verhapr^ifentis • qnilvobts rf/f«^ r^franiitur» cr fundttur : ^iuji fijntfitam dari ejfundi Deo tn fa^ frtjicium»

Ptotefl. Futilis hascargutia rc<ftc difcutitur i Cajctano m Luc.12. N<in d:cit , dabiiurfcdcUiur:qutajamtncep(umerat (iatt : jnm vcndttus erat. Stcut etiam incepcrat dnrt lorpus, ita incept^ '^Atfunh fanguts. vcndttto fijutdem tn hoaverat iffius mQriem fangui^ niseffufunefcqtmtHram , criw l.C«r. l i. Sipr^fentts tcmpcrtsver-» tum (! '^.r) in qf$4tflt^mm quts deiucat » antma hertct ftr.-pta ab sdits j i^^is» {7 cejfahtt qusJ}:o. Trts fiqutdem EuangJiflx

( Matt. Marc. Luc. ) namnio vtrba confecrattonis ca/icis ,HtHntur ' : . < temports, dtcmio » n-*- , uitur provobts. Eadem fi^ '^/> qua tUt Eh 'n^eliji a.ij in iruce ijf/ifionem (un'

futnt^ ftgmficivf.funt tn p/dftntt {fjfitnditur . ) eadem raticne Paului fuur.xr» tncr^ }toni m c.iruis Chrtflt fivnificat inprxO^nrt^dtcen* dojrangitur : v ^ Lt^^ii^ gen 'rtiO nomtne n rravtt » dtctndo , datur^ PAulH}>jpeftfi(0 ncmtnedtxtt , fr.tngttur Commuvts autem omntHm herttmr.iti^ ( ilicut Do^tnus lcjfus e^ [ n cruce

. corfyrti ffacttove^ft v jrbt^ ^

Ut 'r,'iPitfesJar"i dtfctptUts hujmfrtioUi t ff ^ftomm» yS* fradtonem non dt'* iltintem tf-^ipore.fe.l lAnquam prafentff7t cffe\ vert /oquendo de tcm^ pore prdliHtt^ grummattto morejempus rffujionts V fradionts erat tuftc fra;tMs quontamjam tnchoaium erat tefhpu$pA/jiont< ejus :ac pcr h$e% ftcut tnthoato dtt 9 poteft figntficare virho ttmp.rts prxf ntii qutcquid fit tUo dte , tta inch§aio jam dte paj^tonis ejus , potutt ftgntficart verbts frdf(n:is temport'^ omnts ejus pafsto » prxfcn^ eni n gram natice > non efl innans^fed quoidam confuf^trsfms

Bcllarm. 2 ^amvtsfraftio poj^it etiam ad paJHcnem Chri(fi infropftx (pecic Mccommo.i %rt* tam n vtx dubtum ^ff. pjteft,quin Apo^ ftolus r (pcxtrir ad [ptctes paniscum ait, frangitur

Proteft Dctur hoc : Apoftolus relpexit ad pancniqui fwngebaturin rcprasfcinationcm morrib Chrifti incrucc, &proptcr pani^tVaCtioncm , ill nn phiafin ufurpavit dc corpoic Chrifti i qua conncxione indc fequetur : corpus . Chrift i rubfpecicpanis Deoimmolaii?

Bcllarm. 3 lUa ailio , qua Chnfti corpus ai Dei honorem /W» ftr menjamponitur, ut co^fHmatur^ i^iquefit ad r. pr.iftntandam cjuf^ dm Chrtftt ^afimim^^blatio tmmoiaiiodiccndaest^

Proteff^

Early European Books, Copyright <© 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

140 BELLARMINVS

rr$tejl. Nihil eft in hac tota dcfci iptionc quod ad facrw ficii naturam fpeftat, praetcr finem ( adhomrem Dei. j Hoc autcm fine non diftinguitur corporale facrificium a fpi- rituali , ncc Euchariftia hac ratione magii>cft facrificium quam Baptifmus.

9. Bcllarm. Acfer.r^. z. PropheU & Doaores miniftrahaHt Dcmtno. lUud autem minipertum nonvideturaliudejfepotmp^qnam

facrtfiaHm Mtjfa .

Protefl. Rcfpondct Cajctan: Kon exfHcatur fpeciei mimfterti: fcd ex eo quod dtxerat [profhetd & don$res) tnftnuatur, quod mimfiram bant Domino» docendo ir prcphetando.

Bellarm. I. Ktrhpyijj fi^ntficatviinifleriumfuhlicum.

Prottft. Efto.

Bcllarm. 2. Non poteft figntficareminifteriumverbi ^ autSa-» eramentorum : qmtA tfta non exhtbentur Deo.

Protesl. Qlid fi minifterium prccem fignificarcc ? icd tamen vcrbum pra5dicatur,& Sacramenta celcbrantur in honorcm Dei,

Bellarm. 3. Sthdceffet caufacm Lucasfcrtpfcrit :mintftranti^ hus Domino, non .iddtdijfet, & jejunantiius . nam ettam jejunare eft €0 modo Domtno mmtftrare.

Protcil. Non fcquiLur : quia jcjunium cft adjunmim tantum & circum'ftantia fingularis miniftcrii vcrbi & prccum.

Bellarm. 4. Verbum kit\(yijJt cum accommodatur ad facra» & abfoiuie fonttur tn Scrtpturis , ulique acctpttur pro miniilertofa^

trtfictt. , , /•

Proteii. Noncft aliusfcnfushujus verbi quando ablo- lutcponitur, quam quando fubjcdumeius proximum notatur. Paulus autem 1 6. rcfpedu praedicatio-

nls Euangeliiapud Gcntcs , dicitur xej^pyl^ I))crov <jou<if T» iSvi mtntfter lefuChrifii apud Gtntes.

10. Bellarm. i.Cor.m.Comparat Apoflolusmenfam Domini^ unie fumimus EuchartRiam ^ cum altariGenttum ^ ubt immolabatuf idolis » & cumaitart Hebraorum ubt immolabantur facrificta carnalia Deovero. Indefequitur > menfam Domini effe ettam qtioddam altare^ VpYoinde Euchariiliam effe faaificttim.

ProteR. Comparationij> hujus qualitas eft communio vel participatio; non altaris vel facrihcii ratio. Haec igitur argumcntatio non cfl magis concinna , quafi fi quis con- cludcrct, officium bcncficcntias cflc quoddam gcnus dif- penfationis injuftae , quia compargt illud Dominuscum prudcntiadifpcnfatori^ injufti, XMc.16.8.9.

Bcllarm. a. Apoftolus apertifitme dicit , ita nos fideles ie menfA Domintfumere corpus & fanguinem Domtni^ut f^mant luddt hoflias^ <t QmUeud^l^thjia t?cfuii ^ilt^ritus # feu menjt:, ^a comfarati$

$nep4

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

B > R V A T V S. 141

ufta effet , ft EuchAYi^lia nm effet facYificium Dco immctatHm.

Protcfi. Apoftolusapertiilime dicit , nos it.i fumcrepa- icm Sc calicem , qucmadmodum illifumunt hoftias , & dolothyta: fcd non dicitilUquae fumuntur utrinquc, ecodem modo haberc. comparatio r-^-is non cft incpta.

BclUrm. v Paulm docet , ees quimafiducant tdetothjta» tta eujungt cum tdeliS » ut cenfeaniUY veYt idelolatYA. QHnre ft apta eit ^ault cemfatMio, epoYtebtt ettam ciYca EuchaYiHiam ita aYgumentari^ mt manducat EuihaYtfltam , fitfecius eam effcYenti:4m : crgc Deum lac ebliiitctnectiliH latYt^ hon$Yat.

PYoicfl. I Remo\'catur vox obUtionis, quse nihil pcr- :inct, \ ad comparationcm, velad propofitum Pauli,5c :onclulioncm admittimus : ^^o^^/r^^wii^Mf EuchAnfltam^ HltulaXYia DeumhenoYat. II. Nos multo accuratius poflu- i^ius hinc argumentari : communionem cum Chrifto in Euchariftia habcri, finc tranfubftantiationc ; ficut com- nunioncm cum Idolis, & cum Da^moniis habucrunt C}cntilcs,in cibisidolothytis quoad fubftantiam non mu- ratis : idolothyta cnira ncutiquam in Dsemones folent tranfubftantiari.

11. BelUrm* Tantaeil cenjunciteinteY legcm^ feuYeiiguiUjn» & facrificium exterutem , ac pYopYte dtdum > ut emntno neceffc ftt» aut Ugem & religtenemvere & preprie m Chrtfli Ecclefta non repeYiri; aut facYifictum nuoque externum i proprte dtclum tn Chrtflt Eccle^ fta YipcYiri.

Preteft. I. Falfiflimum hoc cflccUmat innocentias fta- tus, in quo fuit Icx & rcIigio,fine ficrificio proprie dido. 1 1. Poft lapfum,fatcmur nulUm efl^c rcligionem veram^ finevirtute facrificii Chrifti.

BcIUrm. SacYificium crticisnon cfl pYoprium ChYtfftan^ Yeligio^ nis, fed cemmune cmntlus vtYts rcligtontbus qua ah inttto munitfue^^ tunt. Nam & tn legc natura, &inlege fcYtptayomnia facrtfict.t m hoc unum re/piciebAnt , & hoc unum profitebantur » & quetqtiotjuflt fue^* runt, ab tnitio mundt^ek hujus facnficit paYticipattonan jufttfueYunt.

Preteft. 1. Hac cadcm rationc , facrificium miflaenon cflct proprium Chriftianae rcligionis- Nam BelUrm. pau- lo antea (r.8# narravit nobis, emma veterafacrificiafutffetypos ae figuras facrtficit Miff^. II. Chriftiana rcligio , noneftquo-- ad cfl^entiam alia ab iis quas Bell. ineptc appellat cmnes re/i^ gtones veras : non rcquiritur igitur ut aliud habeat facrifi- cium quod non cft aliquo modo omnibus omnium fecu- lorum fidclibus communc nobifcum. Cetcraquae BelL circa hoc argumcntum nugatur,nihil habent quod fingu-* Urcm poftulat rcfutationem.

12. BelUrm. Inpopule IfidatcefueruntfacrificiapropYiediila: erge &tn ppule Chrisltane effedebcnt.

Protcft.

ifl

J4t BBLLARMINVS

Preteft. Hoc argumcntum ab onini ratione adeo efl; dcrelidum , ut contrariumprorfuscxanteccdente con- fcquatur. Nihil enim quod inter ludaeos propnepertinc- bat ad templum Hierofoly miranum , locum uUurn habet in Ecclefia Chriftxrtna , Cicrilicia autcm unicepettinebant ad ;iltare templi.

13. Bcllarm. Commune esl ommhus SacramentiS . ut ab aho dentur , ab alto accipiantkr : neque nllus fibttffe Sacramentum admt'^ nt/irat. Sei Euchanfham confeirans fibtmet admmtfirare potift & folet.

rrottfl. Quis igitur circumcidit Abrahatnu ? qui^ Man- nam porrexit liraeliti^ in dcfcrto, aut a^]uani pctra^ iplis propinavit ?

Argumenta no/lra.

14. Protefl. Coena Domini cft Sacramcntum,ergo non cfl: facrihcium, Sacramcntum enim datur nobi:^^ beo,Sc a nobis accipitur,Sacrificiumautcm a nobisDcootfcrtur, & accipitur h Deo.

Bellarm. i. Tam Sacrificium , quam Sacr^yncntHm^ eH A{lic& cpus Chrifii

ProteR. Contra teftantur dcfinitiones ipise a Bellarm. tradirae. Sacramcntum cnim dcfinit : ptt vtmf$gnifican:U & eff^ctenddfancHtatts&juftitta, dc Sacram. /.I. c II. fandita- tcm autcm & juftitiam non fignificatin Dco , fcdinho- minc cfficicndam. Sacrificium vcro dcfinit>quod fit eW^-- tiofaaafoltDeo dc Mifla /.i.f.2.cum igitur tcrminus adque in Sacramcnto fit homo, & in Sacrificlo Dcus,ncccfrc cft ut tci minus ^ quo ibi fit Dcus, hic autem homo.

Bellarm. 2. Dintnguendafunt prorrtfito, ftinacHlmmpromif^ fionis : promifif confiftit tn verbis : acctptte * man iucate , &c. figna* (tilt^rn, eft ip^um ccrpus Domint . & faniuts, fub fpecie panis & -vtni : promifiio noH eft facrtfictum at fg^nacutum tro nt^ionts , nuUa e/l ratio €ur fairamintum effe nonpofitt

ProteH Bellarm. cx nimia circumgy ratione fiCLitu lui faciincii, in vcrtiginem aduii videtur. quahtut 1. piag- ceptum accipicndi , & m.anducandi, promiiRo ipfi appa-. reat. 1 I. Vr promiflionis, 6c fignaculi prorr iflrioni^ , in uno&codcm Sacramento , fine ulla variationc motus, varfo^ ccrminos imaginctur, ita utpromilfio ad homincs rcfcrarur , fignaculum promiflionis ad Dcum.

Bellarm. 3. NunrepugfatsHnum & idem acdpiy^ dari, Nihil omnino habtimu^ Deooff> Yerdum. ntfiquod ab eoacceptmus

Pfotefl. Scd nihil tamen potclt una &cadcmaftione nccipi& dari Vel oftcndant igitur PonMficii duasaftio- ncs externa^in Euchaiiltia, quarum una accipitur ut Sa-

cramcn-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

E I V A T V S. 14^ crArnentum ;iltcra tanquam racrificiumDeoofFcrtur, Vcl iln minu^ , agnofcanc repugnantiam fui commcnti.

15. Prctcfl, Cnriftus in ulcima cocna lcgitur rediircad tncnfarn, & Saciamentum difcipulib diftiibuiffe,non au- tcmillud ratiiobtulifTc.

Bellarm. Non legitHr qtiHem exprefe^ Chrtflum fff P.un tn ra^ Hacbiultjfc : Ced, neqf^e exprcffe duiturtum nonfe oltu/tffe. NcH lcgt^ tur 9 ChrtJlHin tn ulttma tccnz comcdiffe A^nuin Pafchalem , & cmnes ritus e}us cbferv.iffe. Ex (trcum^anttii , v^Utciniis,fi^i4rts , & tcsli^ montis Patrum fctmus Chrtftiwi fe Patrt tn cdna obttilijft.

Prctefl. I. Inftituiio tanti facrihcii non dcbct cxprcflb teftmionio caiei e. I I. Chriftus in ultima coena non in- ftituit Agnum palchalem : difpar igitui eft rario eiu^, facriticii tum tcmpori^ inftituti. III. Circumftantia nullapotcft oftcndi , quae non con\ cnit Sacramento qua tali. IV. Vaticinia iigui» claras , rei obfcuras , eHent portas magniticae , tugurioli non apparcntis. V. Tefti- monia Pati um tantum valcnt, quantum fundamenta illa quibusinnituntur ;

16. Prcteft. Chriftus cft faccrdos in setcrnum : ergo nulli fubftitui debcntChrifto fucccirorcs , vicarii , aut futiraganei ; nulUcnim datur multipiicatio faccidotum, mii pr'.>ptcr mortcm praeccdcntium. f/.-A.?.

BcIUrm. r. Chn/fus efl unuus & aternus Magi/fer nollefi frtuhitam. n funt DQftert^s & 1f.; w - r; , qui hac tn re vttartt , fuffra^ ganrt\ C mtntflrtfunt Chrtjli.

Prctesl Divcrfa eft ratio prophctix & Saccrdotii Chri- fti. Nam I. Prophcriaparagiturapud homincs,fcd facri- ficandimunusapud Deum : intcr Chiillum oc homincs inierccderc poflunt miniftri : fcd nonintcr Chriftum & Dcum. I I. Voluntas Chrifti ligniricacur tantum pcr Doilorc^ , fed Chriltus ipfc eft pioiium facerdotii objc- ftum. III. Prophetiafjepius cft repetcnda,eodcm mo- do ( quond i irrinfcc.im rei natiiram ) quo a Ciirifto ipfo olim cxcrcebatur: feddc facrificio cruento , Poutiucii ipfi non audenr hoc afiirm.arc. I V. Prophctia: inatcriam habcmu!^ paratam in Scripturis : fcd facriticandi matcria nnihbi comp.-i: e intcrris.

AelUrm. 3 Nen potf ft Chriftus aHaraticncver^dici facerdcs in ^e num * »1/; p rmintffro fairtficet.

Pfoicft. Inlo • ji o , ut Cajet. inH-A 7 rcfic obfcrvat, dtt fnu^ Jtcttur, qf40.\d fffuaciam faccrdi^tti , qucad vttam facerictts. Ordo *Vclchiiedcchi non pcndebat ex miniftcrio aliorfi, fed ex jpfiub propiiapcrfona , per miniltros potuifiet Aa- ron ipfe la aeternum faccrdos mancrc.

Bc ' 3« Afcficlus extludit abfclute multtpltcatcmm factr^

dctt^m

144 BELLARMINVS

dotum in eaiemdtinttate^ & fotcflate\ ncn autem facerdotum inferii^ Yum & qut rcfpeflu Chrifti, mmtHnftnti iiT dicantur.

Protcft. I. Apo(tolus sequeabfolute cxcludit multi- plicationem facerdotum novi Teftamenti, ac mcdiatoi u, &l'ponrorum cjus.-fed miniflri mediatores & fponfo- resnovi Teftamcnti Apoftolofueruntplancignoti. II. Inordine Melchifedechi , non poteft oftendi Pontifex niaximus, cum facerdotibus miniftr^b fubordinatis. III. Aaronis facerdotio fublatio , nonprimarius tantum , fed tk inferiores faceidotes cjufdem ordinis removentur. IV. Nullum cxemplum dari poteftinaltcrutroordinc, miniftrorum faccrdotum, vel manentium,fummo facer- dotc abfentc , vel idcm facrificium iterato oftcrentium, quod iUe femel obtulcrat.

17. Protefl. Pcrfacriticium Miffae;,mjuria fit facrificio Chriftiin cruccoblati. cx illo enim fequitur hoc non ha-« bere vim infinitam & aeternam quatenus/fm^/fuit oblatil, fine ulla rcpetitionc; quod tamen in cpiftolaad Heb r.8.9. & \o. non femel affirmatur.

Bcllarm. I. Siquidvaiethocargumentum adverfus facrtficium Idtjfd , vaUret etiam contrafacrificta vetcrts Teflamenti,

Protcft. I. Difpareft latio. Nam illa facriftcia fucrunt infiitiit^ufqueadtempuscorreeiionts. Htb. ^.id cd ^ utCajct. rcdtcexponit , impofita fuerunt tanquam dtMti fuerilif ut ex hts hnperfeSltsducerenturhomtnesadpcrfeila. Poft corporis& pcr- fedionis praefentiam , imperfedae umbrsc non habent lo- cum , quae antca tamcn fuum neceirarium ufum habuc- runt. II. In illis facrificiisanimaliabrutaoftcrcbantur : fcdinmiffa Chriftus ipfc fingitur ofterri : in hoc igitur, non illis, facrificio cr ucis movetur quafi controvcrha di-- gnitatis. III. lUa facrificiafuerunt fecundum ordincm Aaronis : fed Milfa vcndicat fibi ordincm Mclchifcdechi: non illaigitur,fed Milfa facriftcium crucis detrahit Chri- fti morti, quod proprium cft ipfi.

Bellarm. a. Sacnficium MtffjtappHcat noits facnficiumirucis.

Protefl. I. Sacriftcium non magis eft necelfarium ad facrificium applicandum , quam fatisfadtio ad fatisfadio- nem , mors ad mortcm vel etiam mcarnatio , & obcdien- tia tota Chriftiad cafdcm nobis applicandas. II. Appli-. catio facrificii non potcft cflc realiter idem cum ipfo fa- criftcio. III. Applicatur Sacriftcium Chrifti per Eu-^ chariftiam , quatenuscft Sacramentum.

BelUrm. Variafuni media appltcationis hujus , inter qud factifi^ (ium mtffx efl unum.

Proiefl. In Euchariftia non poffunt oftendi alia ulla xncdia, nccalia ratio applicandi , c^uam quas convcnit Sa- cramcntoilliquacft talc. BcUarm.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BNIRVATVS. 14?

BellArm. 5. ^poftolus ad Hebr^a nm excludtt qumlihet itera- tl»9$€m oblatienis Chnffi, fed eam folar», quA mcrtem iffius reqtiint.

Proteft. Hoc peiinde cft, ac fi dixiiret Bellarm. Apofto- lus non quamlibct iterationcm oblationis Chrifticxclu- dit, fcd eam folam qux oblationem ipfius requirit. Chrw ftus enim nufquam in tota Scriptura dicitur otierri Deo^ nili ratione mortis ipfius, mors cft neceirarius modus oblationis. Chriftus oblatus eft , & Chriftus mortuus eft pronobis, in Scripturis unum &idemubique fonant. Simili fubtcrfugio poflit Sophifta aliquis defendercplu- rcseire Deos, & Chriftos, dicendo : Scripturam non ex- cludcrc quamlibet multiplicationem Deorum , fed illam folam quae aeternam & infinitam effentiam requirit; ne- que quamlibet multiplicationem Chriftorum , fed illam folamquae divinam & humanam naturam in eadempcr- fonaconjungit , & hujus conjunftionis vim falutiferam rcquirit.

18. Vrotefl. Sacrificium Miflas oblitcrat , & cx homi- num memoriaexcutit unicam Chrifti mortem. Singulis cnim Mirtis tantum tribuitur ^ Pontificiis , quantum ipfi morti Chrifti.

Bellarm. I. Si diceremns in furificio Mtffa vereChriftum mori^ nrgumtntumhoc altqutd vtrium hahere vidervtur : fed cum dtcamui ChrtRum non mori in facramento , Miffa effcit ut mors Chrifii nun-» quam obiitcretuY.

Proteft. I. Qui dicunt Chriftum faepius ofFerri, dicunt eum fnspius mori. I I. Pontificii non tantum dicunt Chriftum faepius mori ut in Sacramento, fcd etiam ut in Sacrificio. III. Qiu dicunt idem planc facrificium,cuni codem valore ofterriline morte in Miffa , quo cum mortc offerebatur,illi magis obliterant mortis Chrifti vim, qua C dicercnt Chriftum faepius mori : fi cnim eadem fit vis facrificiiabfque morte,quae eftipfius mortis,tum mortis nulla ratio eft habenda. IV. Pontificii ftatuunt in illa prima caena quac mortem antcccflit, Teftamcntum novQ fuiflle realiter confirmatum , & fanguincm Chrifti rcali- ter eftufum : fic enim paulo poft Bellarm. tnfacrificto MiffnL feclifiime foteH dtct fanguis Chrifti effundi. Mortisigitur Chrrfti neceintatem & uffeim omncm tollunt. V. Intinita facri- ticiaMilfae , fi Chriftus rcaliter in illis ofteratur , unam fimplicem oblationem in crucefadam nonpolTunt non aque obfcurare, ac multa millia Agnorum Pafchalium unum aliquem Agnum extra numerum collocarent. VI. In facrificio rei viventis , requiritur occifio vcl mors rei facrificatae : fad inMifla Chriltus vivusdicitur faciificar/.

Bellarm. z. In Mtffa offertur quidem CrbtftHs , qui eii res vt^

vemM&

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

146 BELLARMINVS vens, & oJfeYtUY in forma ret vivefifis, qMAntum airepTdfentatUnem^ ubi folHm requiritHr r^iors reftdfentata : non antem mors retpfa : fcd ut tsl facnficium reale^ & froprie dtffum^offertur m fcrma pants & vtni» juxtaoriin^m MeUhifedtch^ & proinde in forma reitnanimd.

Prcteft. Iftse igitiir funt contradidionurri prselhgise* cx quibus conflatur facrificium Milliae I. Chnftus fimul offertur informa rei viventi> , & in forma rci inanim.ae. 1 I. Chriftusin forma rci vivcntis non cft rcalc facrifi- cium , fed in forma rci inanimae eft fAcrificium reale & propriediftum. III. In forma rci vivcntismors reprae- fentatur, fed in forma rci inanimae facrificium idcm ha- betur, fine ulla mortis rcpraBfcntationc. IV. luxtaor- dincm Mclchifedech Chriftus oftertur in formapanis & vini, juxtaordincmignotum , in alia formaiimul of- fertur,

19. Proteft. Mifla prxripit hominibus mortisChrifti frudum : quianovam rcdemptionem prae fe fcrt & pro- inittir.

Bcllnrm. MtffaCathoUcorHm fi.nL.Htianon hahet vimexpiandi peccata finecrHctsfacrificto.

Proteft. I. Vbi Chriftus vcre propric & realitcr pro pcccatis oftcrtur , ibi per illam ipfam oblationcm , linc alia , vim habcat neccirc cft cxpiandi pcccata : quia nihil ibi dccft quod pcrtinct ad cxpiationcm. II. Inprima cocna.quns mortcm Chriftianteccftit. Bcllarm. contcn- dit, Teftamcntum novum fuiffc confcdum, & fanguine Chrilticfrufumin rcmiflionem peccatorum , omniaquc facrificia vetcra in illa Mifla fuum complemcntum ha- buifl^c; quod fi verum flt , caufadicinonpotcft cur Chri- ftus poftca in crucc morcrctur. I 1 1. Sacrificium illud novi Tcftamcnti , quod fccundum ordincm Mclchife- dcchioftcrtur,ncr fe tollit pcccata, prout fcmcl oflcrtur. Heb.y .Z7 .(cd BcUarm. antca c 6. difertis vcrbis affirma- vit facrtficiHm crucis fi perfe confiirretur, non futjfe fecundHmordtnem Melchtfedech : Cedfacrtf cium Euchnrtflix vel Miffd.

2c. Proteil. Inftitutio Chrifti fic habct : accipirc& manducatc» non autcm offcrtc : oblatio igitur non cft cx inftituto Chrifti.

BcUaim. i. Chrtflus non dtxtt : nonefferte.

Pyf/f/?.Nequcdixit : nonocciditc: an licct igitur mor- tc afficcrc Chriftum in MiflTa ?

BcIIarm. z. Chrtftus fatis apertejufitt offerrt b cum att : Hoc faeite.

PfoteH. Abimclcc igitur ludic. 6. 48. apcrtc juflflt fa- crificiumottcrri, cumamputans ramosarborum circum- poQendospropugnacuload incendiumfacicndum^ait po«

pulo;

Early European Books, Copyright ® 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioHieek, Den Haag.

224 E 3

147

k

E N E R V A . o.

ulo .• quoA viitftti me facere, ffHinatwr factte ficut ege. ' ChriCtusroluicfc facei doi novi Teftamen-

ti. Chriitus igiturinMiiria Pontificiis f.icriricnHi noa 'potert offerri.

Bcllarni. AposioUi Chrtflui ad hcnorem (aoruotu -locavtt , ilin verhti : Hocfacte , facerdttes i-ttur fnnt , qui ^fo . J/ .'. -/• Haitonefucccdiont

Pmf/?. I. Abimclcc igitur niulros crcavit ucerdotes. I 1. Mirum c(t in toto n jvo Teftaniento.pi imo^ illos la- cerdotes ne femel quidem faccrdotej» vocari , fed femper Apoitolos & Miniftro!, : neque Apoftolum Paulum , cui controverfiatotjcide vocationefua movebatur , ut lau- des»'^ honores fuos neceirc habucrit praedicare , ullam unquammentionem feciircfummi hujus facerdotii ho- noris I I 1. Qu, facerdos eft povi Teftamenti, idem eti2 clt VKttima , lacrificium & mediator novi Teftamenti • iicu t patet ex cpifrola ad Heb. c 9.

. V" ^'"^'^- ^"'l*^ P-^riMiiraepoteftoftcndi, inquaia-i tiofacrihcii propricdidi invcnitur.

Bellarm. i. Nigartnondebet , p.intm& vinumaUquomtJtiH J^ltp,a offcrrt, &prt,ndeptrt,nere adremqu^facrtficatttr. dtcttur tnin ^mcccnfecrattonem . a facerdtte panem ,n mantbm tenentc : fufctpe Jancle Pattr hanc tmmaculatcim hofttam.

Proteft. 1. AUqut mtdt eft modi & fententise incertse proteilioquaeitionem non explicans , fed involvens & perplexamreddcas. II. Pani. nondum confccratus non po efc ullo modo Deo offern, ut hoftia immaculata.quia nullomododiKert^panecommuni. 1 l l Narravu , 0 bisanteaBelUrm. defacram. Euchar. /.4. r. i6. id quod oftertur Dco m Eucharl/tia , efle id quod in crucc fuit oblatum , vel igttur duas hoftias gcnerediverfas habenc Pontihciim fua Mifla , vel pams nSn confccratus non eft hofcia,ncqueDeooflertur. u^noneit « ». C»r^w <(!rrangu,^ DtmitttfuHttdfacr.ficium, ctutd

*nM,ffapropr,etffmur,&facr.ficatur. yf»^,^»^

Corpus igitur& fanguis Domini , in Mifla pla- > f^i.'^'""' Bellarm. c.2. *i vtrum racr.fic.um

feqututur, uttdqutd offertur Dco tn facrificium, planc deiiruatur.U

ni - j / K ^'*^"^"'P'*'^»""»'»'^i»'*»t&f^nguiiDcmi^ "''nenfuntduifacrtficia.fedunum. ^

Prtteft. Vnum facriticium non potefc confifrcre evr duabus rcbu. confiatis , qu^ nunquam fimul conf ftunt^ qu^ etemm fimul non exiftunt: non pofl-unt fi^^nulof: Jcrr,: fed pancm & vinum fimul exiltcrecum co^pore & ranguinc Chrifti, Pontilicii omncs ncganc. Ma/orefgi!

cur

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

148 BELLARMINVS

tur cum ratfone infanire vidctut Oflalius , quiaffirm duocfle facrificia Euchariftias, unumpams & vini, alte rum corporis&fanguinisDomini.

Bellarm. 4. Oblatio panis & vini cmfecrationcm pr^cedens ai i tntegritatem & fUnitudtnem facrificti pertinet , ngn tamen ad cffen"

tiam. . _ . . ^

Prcten. I. Integritaspcrtinet adeflentiam rei mtegra- v. lem-.haec igitur eft contradiftio maniFefta. II. Nulla n adio confccrationem prajcedcns : pertinet ad mtegnta- l tcm SacvamentiEuchariftiae. Sacramcntum igitur Eu- chariftiae , integrum efle poteft abfque facrificio mtegro. III. Chriftus hac ratione ita potcft quoad cflentiam of- ferri.ut facrificium non fituitcgrum & plenum : quod cft planc blafphemum.

Bellarm. 5 Oblatio ciHifeqmtHr («nftcrMuneyn , ad mtegrttam temfatrifictt fimilttcrprtinet. nmadejftniiam. Domtnui eam cbUtie^ nem mn adhibuit : $mmo nec Apofloli in princifio ,fed ptflea eam ordi-

naverunt. «... r c •

Prttefl. Chriftusigitur& Apoftoli mtegrum facrifici

Miflae non obtulerunt.

Bellarm. 6. Fraaio Sacramenti adejfentiam ncnfcrttnetfe, folttm ad integrttatem.

Protefl. Bellarm. izvncnAtfacram.Emh.l.l.t.l^.ttzxt prsefentiamcx eoconfirmat, ciuod frangerefignificetofferre

immtlare Deo. ^ n * j

Bellarm. 7. Confumfiio Sacramcnitut apopHlofit,non efl pan ^

facrtfictt,Htamemfitafaccrdotefacrificante , pan efl cffenttalti yfei , non teta efftntia. eH enim realis diftruaievtOimd , QT combufttoni h»^ ^ ttcauUirefponierecenfetur. .

Protesl. I. Corpus igitur & fanguis Domini rcaliter confumitur & deftruitur in Mifla. Hoc cnim facrificium eflequod in Mifla offertur. docuit antea Bell. propohtio- nefecunda. l I. Dentes& ventres mipuriinmorum fa^ crificulorum. deftrucndifacultatcm habent magisfacra- 1 raent. quam alibipoflTit reperiri. III. Confumitur & • dcftruitureadem hoftia tota^ populo fine facririciiratjo- nc.itautmultoticsdeftruatur Chriftus mMjfla , fcmel utfacrificium & faepius ut Sacramentum. IV. Filmcius ir.5.f.i.».24. cum Suarezio & aliib lefuitis , negant/»»-j piitnem ipfam in re effe de effentiafacrificti . i\uia etiamfi ptft confecr*- 1 tionem Chriflus ntn fumatur . adhuc tamen dtcitur Chriftui perfeilt I facrificatt4S& immelatus: undefiptft ctnfecratitntm ctntingat app<^ rerecarnem aut fnngutuem, neneit fHmendum,nec iterum attui ctnfi^

tifndum. f r ■

Beilarm. 8. Ctnfecraue EmhariftiAAi ejfemiAmfatrtficiip

tinet.

Trtttft,

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. i,Q Proten. I.Promi/it Bellann. f^tU^ hevitn exph am tum , t»qH.i pme M,fr^ pr:pte cmf,ftAt ef,r,t,a famfi:,,' hsec tA^

mh.l aliud concludlt, q«am cmre<rat,oLmadefcn,iamracr}u»i Pentnere. An efientu rci cnnfiftit in omni eoquod ad cfl rentiani pcrtinet ? 1 1. DixiiTc nobis dcbuit ,^quo modo ade rentia pertineat, an ut materia, vel «tforma, veUlio aliquo modo. Mareria facrificii non eft confccratio, cuia noneft idquod oficrtur .Sc facriiicatur , ncqueforma po! BcVa^;'r;'V'' quia formaeft Sacramen^ii , l?cTnrn ocmrm.de Sacram Eutha.l.^.c.iz. Tcrtio, Ponrificiis ipfis

?rconHft.\' 'aV'' "'^/r ' ''''^ "^^"^^ facrifici"y/i

ffn'cn a^^^^^^^^^ "P- '^- ^'^^ varictatcm

len.entiauim ^ntcr ipfosefle narrat : St,m qrn pntam ratio^

'''"fl'm,ntfacr,fic.:rat,onemtriim facerdot.s acltmtbus ccnflnre , rc«- ytifacrtfic,,. quatucr . 5«,«.;«^ «<:7««e. rowrwrrrrf ,

(oy,n,tuunt totam rationem facrtfici ,« ««-i/t<-7„«f ^i. confecrMtoMe I V. Q.uomodo aut q«a lationcconfecra- aopertineatad eflentiamfacrihcii hujus, necdum coL

u"pfercfc^^^"^"^r°^^^"^- -^?^*'" -/^--' ( BcUarmi: rrr.rjr V'''T^"'-""'" ''"fift^^^f^^^rtfici.eff.nuam^qui^ leream fit vera&reahs muia.io. yl/tt voiunt .deo n ccnferrLne

ZfeZfT^Z f^re.m.ereimm.Uturcl,Z, .JZcc^pcrT^^^^^ #/J«^/-«S».«.. ^/.4«,;

fvfkrrf^!''^'"^* ^''"*'f'''''*''''' ^^'''''rifii* ^triafiuntin quihui ^.^^crfi ,ver,. &real,^ ratio confifiit. 1. Resprofhana fitfaJra z

^'l;^'^f'*;f'^^'''»''l'-riccUoca,ur. 3. Re[q.U offerL' /advl

' „ £ ''^^*:'»'»'" '««^4r*««*m &deslrua,Mem ,rdinatf^r. vr>nl'n' V'?ift^ vclpotiusduo. proutininftitutione •ccnas Dominicae reperiuntur, pofitio in menfa &: confe- -rat.oelementorum , ut ufu fando confumantur . Vlare eferuntur ad Eucharifti> Saciamentum. Nullum igitur »^n!^V -- • •^licujusparticulam reperire poflunt

»ontificii.in qua facrificii quod imaginantu^ natura,c«m . r\^rT n"^"" collocarent. Hoc certe vidiflc vidc™ Irf. r ^"^'.^"^'■ores^quihanc ob caufam. quavis ircacuriorasquaeftiones infamrefolcbant, defac rificH^

Images reproduced by ccxirtesy Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

no BILLARMINVS

tamen MifTx.tanquam fcopulum vitabant, confultiirima iudicantcs tantum non de co lilere. Magifter corum 1.4. d. 12. parcc modcfte definit : iUtti qitod ojfcrtur & cenfecra'» tur a f/iterdote, vcart facnficmm & tblationem, quia memma, reprx^ fentati» , <T recordatt» eSt veri (atrificti & f^nila immo/aticms faiU tn Mracrucis. Alexandcr Alcnlis,Thomas,BonHventura,Sco. tus Bicl, Durandus iifdcm phrafibus ex occafione utun- tur\ finculla niultinlicatione quaftionum : quas ccrtc illi nunquam omifiHent in rctam gravi , fi vel illo feculo fuilfet myfterium hoc co modo revclatum , quo jam a Pontificiis docetur. Quaetraaat Bcllarm. Iib.i. Mtfaryj facYtfctumpropitiattrium, & impetratortum , ex cpere (peratt, & ojj,- rendnm tffe pro vtvis ac mortuis ^ nttuntur omnia fundamentti JMH everfii. Similis fere eft ratio quaeftionis illius , qux dc Mt(faprtv.xta foletagitari : qucmadmodum enini Bellarm. cap.^.non maleobfcrvat : ftaiverfarii toncederent Mijfam non feium effefacratnentum Jed etiamfatnfitium , fortajfe tn hac re / (tnvinirent ; fic ctiam exadvcrfojudicadum cft : fi ad\ ci- farii agnofccrcnt Euchariftiam non efle iacrificium , fed Sacramcntum rantum noviTeftamenti , fortalfe conce- kerent, Ludibrium cfre communionis, quando vel ne r i- neaftante, vel unopr?efcntc . & nemine praeter faceu.o- tem communicante, indamat tamen i\lc : Orate fratres : Dimtnus vobiftum : quotqttit ex hat attaris partttipMtiene fitmp^ mus : Satramenta quafuwpftmus , &t. in quibus AzoriUb 1 C.29 fatctur , 'verba anttquaeffe retenta . ob honcrem &vene: nem tnttquitatii . & mcniem tonverttad priftum iUum&vi: morem , \d cft moris vcteris abrogati veftigia quaedam noris caufa in verborum formulis retincri.

L I B E R Q^V I N T V S.

DE POENITENTIA.

C A r V T I.

H

I.

BElUrm. Quttftie primaeft, anpoenitentiafignis externis mttni. feiUta. attedente ad eam verb» ahfolutionis , fit Satramenium n$. valegis pnprie dtnum. Catholiti aff.rmant : Hareiitinegant. .

Trcteii. I. Difputant Scholaftici depanitcntia fubtn. plicigencrcquatenuseft virtus, quatcnus eft gratia, & quatenuseft Sacramcntum. AIcx. AI.p.4. q.i?- m.i. U- gna autem extcrna per quae manifeftatur,nihil magis pcr ( tiiicat ad Sacramenti natur^^m , quam gratiam , Sc virtu-|

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

9uod ullo modo ?";rr:m?^'s'a«t;^r."' Aigumenta BeII.iimini

•oenitentia,m.gi qua /e iae I V '""•^«^'^ ^«

.orum .-«que lafe debe Vvrin^ : Scnfus horum ver-

ur quod vel etl^m i P°^"'fc"ti2e reltriniun,

crchriftnm vli "g'fin-,quale nunquam legunus» Biua^"^^^^^^^^^ admlndralfe. *

'et quddaw anntmctatio EtinLeUi ad ex.it^n I Vj ^ te *b[olvc»

^',;i;,?i'irri'^i''k-KS''d'^'"°''°^^^^^^^^^^^^^

.nuu'u%'',uidVK™'^d' '< J^;"p'i'„'';e;f^^^ = =i. I y.\v,hll «ngul„f r ^^.'^'uTJ^'^,^ '"^S" g"'-^'" fi- abfoh-o. SenteniM igitur noftra li-^^ .n", f j ' ^S» fubfidium hunnSac%amentivo«tur '■''''''""''^

iSpoicft"":', 'T„'t'rb''t'r''"''"'' """^

jL. '.rolenc^^nadultis emltt i - 6lel 7Z: P"""P>"lunt E !'t"va coniunEuntur ■ Td nr.r«!< T remiinolua .

►^jf ftuium ali,l:;?emp'o'^i?:rcu^''nt'" '^^.''''s^c^

T

i

R X a

Bcllarm,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

,-1 B E L L A R M I H \ S

BclUrm. ?. Probahhm eil , htfce lerhii aunorttatem datm Uiffeyipofloliiremtttenit peccata folumfidehtus : qu* exfofitto fi ai- m tattir . evacuatum eftplane objeaum ^f^^f^''''/^- ^^^^^^

rrotcn. Konprobabile tantum hoc,fcdaeque certum ac Euangelium iprum,Argumentum tanien noftrnm nul.

fomodoexiftavcritatclabcfaaaripoteft. Non dec .

cnimpeccataremitti Jimplici & nudapraedicAtionc L _

celiiapudinndeles, fedpraedicationc illa quae fidc reci-

pitur, & fidcifalutcm optatam ut datam conhrmat.

Bellaim. 4. DefinitioSacramentiaptifiime quadrat m conlcjito- nempacnitentts &'verbMm abfolventis.

rrotcn. Deiinitio ipfa Tridcntma , quam Bellaim.de Sacram.l.l. c.ll.n^zximclzadzt : resrenfibusfubjeaa DciinftitHttone .fanaitatts & juntiiA tum fijmficandi, tum f,, dAvim habet, non poteft ad iftum ritum accomodan. I. Rcs fennbusfubjeda. diftingui debet i vcrbi. , .n & prxdicaiionem verbi. & orationcsfidelium facramen. talibus fignis velimus annumcrare. II. Inftitutio De. dc confcflione & abfolutione auriculari . ""^^3"^»^^^°"^- uarct. I 1 1. Confcfllo & abfolutio nulUm habent rcla. nonemfieni ad fanftitatem & juftitiam cx inttf^^t^o"}* DeifinguTari. IV. Efficacia .nftrumcntalis nulU eft r confeflfone, refpeau fanftitatis & juftitiae : Abfolutic autem cfficit, quod cfficit ut vcibum, non ut Sacramcn- tum.

jirgumenta noftra,

-1. Prtten. Pontificii de Sacramento poenitentije , fu- fpenfam tantum. incertum.opinionumque varietatc con fufam acturbatam habent doftrinam.

Bcllarm. Theohgi fumm» confcnfu pcenitentiam facramentum ef}. iotent, m ee folum non nihtl lakorant. ut oflendant in hoc Sacramtmt. qutd fit Sacramentum tantum , quti res tantum , qutdresfimul &f*

tramentum. , rf -n

Prtteft. Tantundem hoceft . ac fi Bell. dixiflet : Ponti ficiimagno confenfu afHrmant paenitcntiam cfle Sacr^ mentum, fcd nefcluntqua rationc hoc affirmcnt : qw< quidem nihil dici poteft verius : Nulla eft enim particul materise , formasaut eftefti hujus Saciamenti , dcqu Scholafticiconfentiunt intcr fefe. .

4. Proteil. Inpoenitcnttae Sacramento nullum clt Vi fibilcfignum Sacramentale.

Bellarm. I. Sunt multafigna vifibilia.

Preten. Sunt ctiam multa figna in ludo fcenico: fed W5

«juarimus fignum facramentalc, certuro, proprium, &

Deoinftiturum. ^ _

SclIarnQi

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

Hl T» 1, B - R r A T V $.

BelUrm. 2 F/yJW. )I^c««m , H^uc k Bco inm-wum , cfl tu.i ttnftfito , tum ahfolutia. ' ' ^

cftinSacramento I I. Inftitutioncm hujufmodi fi-ni aftirm,it tantum BcUarm. nonprobat. II l Confe<iio-- ■■■ nem effe partem hujui Sacramenti diferrenc;at Scotus Major. G.im-/.n4.^.i4. Dionyfius Ciftercien^/ArSo-

I huu.l\? '-^- '^^''^ "'5" abfolutionem c/repartem p hujus Sacramenti. Conjungantur ift^ fentcntije , ^ lic .riWiEi' n"^"' f'gnum habemus hujus S.acramcnti , ideft plane LSJ T nT^ Certinncftverbailla:£..,4^«r,^^^^^^^^^ JAfa. f<», nih.l ahud Ijgnificarein Sacramento , quam-exfra Sa-

Sione Det f^cramem^aha fig^rex

5. Proten. Nullaexftat fi.ngularis promimo huju. 1- cramentipropna. - i

Bellarm Promifit cfl cUripma, l:h. io. Suomm remifcritii t>eecatayremiitHMtur,&c. ^

Prctefl I. iua promimo non magis ad pcenitentiam quam adfideni fpcdat. II. NulUaLeditur figno ex: i tlus ^ mftituto; non eft igitur promiino facr ' - 1-

1 ^'T^- "011 habet tale externum & ma^

. tcrule clemcncum , qualc eft in Baptifmo . & Euchari-

f Bellarm. Vera ratio fimtUt:*d,ms inter externa fymbola Bapttf- ■ wi. O- Sacramemorum catcrorum k fine fttmenia cH . ob qucm Sact i^ mentainflttuta cffe conilat. Id autemfoium Sacramentinaturapo^ Ulat.utextcrnafigna ad fl>,rituaJem eff.atm aftercfufcntanLn 'Xbii>eantt4rm

Proteft. I. Logicadocct, fpeciebusomnibusconveniie rotam communem elTentiam & naturam gencris, & pro- ndemilla natura tota fimilesefreinter flfe ; communis lutem natura Sacramenti non confiftitinfolo finc fed & Wm!?^^-'" ^^'^'''^^' II- Elementum m Sacramento liud elle a verboJecundum tritam illam fententiam • ac fdit virtum ad chmeHtum, &fit Sacramentum , aliquoties aiitea uitprobatum.

. 7. rroteSi Po?nitentIa veterisTeftamenti, eadcm plane uit cum illa quae m novo Teftamento docetur : fed illa lon fuit Sacramentum , ergo nec hsec.

Bellarm. i. Uen fttttin Teftamento veterifotcflai royittcndi cccata.

Protefi. Nathan ( quatcnus minifcer aliquisDex poteft) )avidipoenitentigraviinmumpeccaium remilit. 2 Sam.

R r 3 BclUrm,

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

1^4 BE LLAB.MINVS

'Bellarm. 2. Nathan mn dixit : ego te abfolv , fedft^ificavi tanium Davidt. peccatum eju^ n Deofmjfe remijfum.

Protc/i. I. Neque Apoftoloriim quemquam dixifle cui qu:{ix\ lcgimu^s^ego te alfdvo,veltthtpe(cfiraremttto. II. Sch lafticorum pater, l.^J. 1 8. cxponit : ego te abfolvo . per ab, iHtum oihndo & dcclaro, & eadem iiiterpretationem tueat Alt^. Al. Bonavent. Gabricl Major, Mcdina &c.

Bellarm. 3. Non qmcunjtsenarrat alt^Htd faflHmeJfe ^ i Pdifft dtci rem iUamfeciJJe.

rr$tejl. Concedimus quidemhoc: fed qui ita fignihcai alicni rcm facT:am circaillum , ut per illam lignittcationi^ i\u<aus reifattaeab illo percipiacur ,is illam rcminftru- men talitcr iici poteft fcciHe. ^

I. Protcjl. Poenitentianovi Teftamenti , antc , & polt icfurrcarioncm Chrifti, eft eadem omni cx parte : fcd ante refurreftionem Chrifti non fuit Sacramentum : cr-

go nec poftea.

Bcllarm. i. rcenifcntixqt^am Chriflus & Baptislaprxdicaruntf

idco Sacramentum mnjuit.qtua defuit pars Sairamenti p»tiJ{tma,Ki'

mtrum verbum abfoluttonis . confefiont peccatorum adjunclum.

Protcjl. I. Confeirioncm peccatorum in auditoribu jpfi.Baptiftacnondcfuiffc teftatur ;i^4r. ^.Abfolutio nem non defuifie Chriftusipfc teftatur. Mat. 9.2. inc. 7- 48. reniiffa fttnt ttli peccata.

Bcllaim. 2. Audttores quidcm BapitflA eonfitcbantur peccAtH,^ ftd Bnpitsla non pxonunctavit verhum abfolutionts : Chriflus autemji^ feccitaqutbtifdamremiftt, fedeosp:ccataconfcffos nequaquam legi^ i mus.

Protcfi. Mira cft haec pcrvcrfitas Bellarm. nampaulo antea c.io. in vcrbis iWhloh.zo. Quorum rcmiferitispeccatay^ • rcmillione colligcbat confefiiloncm , qutapeccata nm deo.r temtttt , nifi iis qutfe peccata habere » eaqtie fibi dt(pltccre teslAntH r hic tamcn a Chriftoipfo peccata rcmicci vult finc dcbil| confefiione. Confcffioneetiam hoc codrm loco cum abfc^ lutioncvult cfiepotifiimam partem Sacramcnti: & ti men auditores Baptift3e confefibscffc fua peccata fatctu^ ut rcmifllionem vel abfolutionem conrc.qucrcntur , fin< poenitcntijc Sacramcnto , nequc ullum vcibum oftcndc-| re potcft dcfuifie, pr^aeter voccmilLim gramnuticam , fclvoy quam nullus Apoftolorum poft Chiifti tcfurrcdio* ] ncm circa poenitcntiam legitur ufurpafi^c

Bellarm. 3. Chntlus cum paralyticum & peccalricem abf$lvit$% uon rttum inflitutt »' quo reconciliarentur deinceps peccatcns : neqtm ^poftoli^ mandavtt , fit lo moJc qt4o ipfc fcceut, peccata remttttrent» 1 1'rotcji. I. An poftca litum pa-nitentiie inftitueril Chtiflus loh. 2o. illa ipfa eft quseftio de qua difputatui^

1 1. Man

V

Images reproduceci by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

, _ E N E R V A T V S. ire

If I. Mand.ifle alns Chriftum vcl tum , vel poflea , ut co Jlanemodo remirterent peccata , ouo il!e rcmi[it . ho'- !tiam Regamu^.fed iftis non obftantibus . negari non uol

rclt,qumpucnitentiatumtempoiis non minus fucritei. lcm quoe poftea.quamfides. Argumentumigitur m.ine- irmum , & nullaex partelabefadafum. 9. Pmejl. ExApoftolorumd;)drina,S:cxci ni-

|iiladterripotcft , ad Sacramentam PcjenitcntiVconfir^

Eandum. rfw^ij^'"^' ^ ''^'''^' •^''''^•«#'^^^M^<- '^-^''

J>r$tefi. Qii^:c>::ai dc iciiiu vciborum Chrlfti , utrum Kacramenti contineantinftitutionem necne : an crcdibi- lc eft, Apoftolos Sacramentum ipfis commcndatum nc- jue adminiftraie fohtos, neque aliis adminiftrandum llodrina fua commend^ire ? Bellarm. 2. Outsamhigtt, mitlta AboHolti irftvfCe, irkcHit'

I Fretejf. Meminiire debuit Bellarm. quod antcadocuc- llt deefteau S«,/.2 f.28. Partnemixm cjfe Sacramentum , /r«»i huellit csteris emnikus necefitate ,fi/o Baptifme ixcepto , cum q^e eff VthacexceUcHtUcemmunis. Huic autem fententise fi adjun- latunllud quod Idcm Bellarm. habet , de verbo Dei Lx

i r. yfpofio/oi cenfuevi/fe emnihus pr.td:c.xre quA omuibmvgl necefl

TM. veltitilia erant , C iMa emniafcnpta cjfcab Apcftotis , qu.^ tpft \tlamtmnibusvulgopraitcaverant ; tum hujus fubtcriugli nu-

itas omnibus non fponte cacutientibus ftatim apparc-

C A P V T II.

U^ffi«2. expriereimvataefl; an Bupt,fmivisadcmni.,pcccat* ^tottmvttsfeexteniat.BeUarm.ncgat.Hosaffirmamus.

Argiimenta Benarmini.

iS! -J'"' '•^'^"''''•"/J' pr^ifnpta tanquamremtiium peccatoYumpfl Ctr:r.r,u:r.,nem pcrpetraterum : ergo nec Bapttf*

ti.

^^entf.\i\ n ^^'p''"^"""^ fecundum Bellarnu Vm ^ /^'^ Baptifmumftatuitmulto efficacio-

i mCircumcif.one, quam vi fua juftificafre negat , de !^m; o 'i'^- Circumcifionem negat , Baptif!

i. um autcm affirmat imprimere in anima Tnde'eb;Ic^n ^aiaacrem.j*/«i. 19.2. ciicumcif.o fuit fignum fidc^ ^pcrpetuoduraturi. 1 1 1. Cum Deuspromitta" f?civ. ^mciurun.cor inacUtarum , quando reflpuerint dc

4 peccatii

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

1^5 BELLARMINVS

peccatis poft circiimcifionem admiflls, Deut.^o.v 6. m^^ nitefte ollendit,Circumcifionis vim ad illa ctiam peccata

fefc extendiflc. j

2. Bellarm. I. loh.l.^. Si cGHfiteamur pcccata , &c. remittit vohii fecc^ta

Proteft. I. Nihilaliud inde fequitur, quam confeflione cfTe necefTiriam ad peccatorum remiiTiunem : quod veru eft,tam ante , quam in & poft Baj>tifmum. 2. i. loh. 2. i. Remitti nobis pcccata illa, docet idem lohannes, per ad- vocatum illum cjuem in Baptifmo habemus nobi:> obii- gnatum, & promde vi Baptifmi.

3, Bellarm. PatiUiHebr. 6.6.negiitUj^foifojlBaptifmt$mpf' fe renovari fcr BAftifmum.

Protefl. Bis incptus eft hicBellarm. deomnibuspecca- tis intelligit , quod Apoftolus afiirmat dc peccato m Spi- ritum fandum. II. Concludit indenonpoHe homines lapfos perBaptifmum rcnovari. fed per pai»!tcntiam pof- fe, quia Apoltolus dicit , non polfe cos adpcenHeniram^ aut per paenitcntiam renovari.

4 . Bellarm, Cum m Scnptnra te^amui exempli ecrum qus post BAf tifmum lapfi funt , mn L;i^tmus eos Ycm:jfoi futjfc ad merfiort \m BAptifni.

ProteU. I. Fairaseft antea Beliarm. non remitti la.c ad Sacramentum pcenitentiae c. ii. cum conceflit , exd {Irina & exemphi ApojioloYum nihiladfern poffe aipccnttenttd Sacra mtnttim con^Ymandum. II. Remittuntur talcs ad memori Baptifmi, dum remittuntur ad mcmoriam benignitati & gratias Dei. III. Difertis vcrbis admcmoriamBa ptifmi remittuntur. Rom.6.

5. Beliarm. NuUa rr.to pmtt$r ^ ut eadem factlitate ignofcat D^tis tis qui ignoYantes» & qutjctentes peccarunt.

ProteiK 1. De gratia Dei non eft judicandum ex ratio-* nc, fed ex voluntate Dci revelata. II. Non committun- tur omnia peccata ante Baptifmum ex ignurantia. III. Dcfacilitate rcmiflionis nonqua^ritur^fed de mcdio ejus Sacramentaii

6. Bellarm. Ritus Baptifmi » & Panitentia , diverfam habent rKattriam & fovmam.

Proteft. Ritum Poenitcntiae Sacramentalem necdum oftendit Beliarm. a Deo inftitutum.

7. Bellarm. Miniftri dtverfttas dtverfa Sacramcntaejfe teflatur^ Protift. Pcenitentiae miniftcr,cx munerc fingulari,nul

lus cft magis quam fidei.

8. Bcllarm. ^itnfantes Bapti;^ntur , cum pcftea adolcverint fecorixri non pofftmt.

PYoteft. Aiultofacilius>quam miniftrum habuifTc intcr

nain

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

wmintentionemiprospiimo baptizandi.Sc poftea abfoU ■*^ndi,quam tamenPontificii icquirunt ad cfiicaciam Sa-. amcntorum.

9. Bellarm. Bafttfmus ncn deltt feccnta futura , anteqt^an

Protefi. Non adu completo, fcd virtuAhter tantum. Completc autem delet , cum per fidem Sc pacnitcntiam, tad lignum & fcedus Baptifmi animo & cogitationc rc- ditur

BcUarm. 1. Tum incertaerit jufiifcatio , cum .^bho-ninumtem fiintontopendeat.

rroteR. Nullomodo: nam juftirtcatio non ita alliga-. tur extcrno iigno baptifmi , ut ii quis fine fua culpa illo ifraudaretur,non poflit particcps ficri virtutis ejus.

Bellarm. 2. Eaiemrattone toH-tur Eucharilitd frequcntatio, tum ttafujfcere fofit memoria jpirttttaln ctht aliquande gujlatt , quem madmodum memorta fujjicit lavacri altquanio fufccpti.

Protcft. l. Non fcquitur magis hoc , quam tolliitera- tionem Euchanftiae, cx eoquod tollatur iteratio Baptif^ mRi. II. Memoria fpiritualis cibi aliquando in Euchari- Wia guftati magnam vim habet , adconfolationem etiam advcrfus infirmitatcs iUas, quae poftea fequuntur : quid- ni igitut Baptifmi vis continuata, & apprehcnfionc fidei nova renovata , una cum aftuali Euchariftiae frcqucnta- •lone, valerctadverfus lapfus fidclium , finc tertioSa- . i.micnto ?

Argumema noflra» qu^a Bellarmimtra(tantur p.xrtiminltbroie Baptifme, tapttefrimo, & ^artimltbro Primo de Pceniteniiauapi^ t:- quarto.

10. Proteft. Qui crcdiderit & Baptizatus fucrit , falvus :t: haecpromiifio femper manet. Bcllarm. I. Promiftio eft conditionata. Protelf. Promi/fiofalutlsquahominipeccatorifit eft: onditionata , fed qua credenti fit cft abfoluta . quia con-. litioncm rcquifitam fupponit.

Bcllarm. z . Stpermanftrtt m fide.falvus erit. Proteil. Qui hdem habct , dum cara habet , permanetin de : fcd qui poft Iapfum,pcr fidem & rcfipifccntiam rc^ urgit, habet fidem veram. Bellam. 3. fmet exciditper peetatum mortaie , afeeiere _ tfmt , non poteit iterum adiUud redire , ferfolam cogitationemfm fmriam Baftifmi. * '

Protefi. l, Faedus Dci falutare, non eft multiplex , fcd mini5cidcm,quodinBaptirmoobfignatur. Ii. Qiiam-i

Ufti,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

xrS u 1 - A R M I N V S

vis pcr folam cogitationcm ad illam non rcditur , reditur tamen pcr fidcm & rcfipifcentiam cx cogitatione giatiK Baptifmi oriundam : quia peccatum fadum , per fadcai & refipifccntiam, redditur coram Deo quafi infcduni.

II, Prcteif. Scripturae de cftcftu Baptifmi aliquando loquuntur per fu tu rum , ut Mar. utt. ftlvus erit : aliquando perprrefens, ut Pet. 3. falvos nosfacit ; & 5- aanscam lavacro aquae, crgo3aptifmus vim habet pur- gandi peccata prsefentia, & futura.

Bcllarm. I. Salus in-rtt non eil effeaum ; fei finis Bafttfmt ; falui tn fpe tncx tmfcqmtur Bafttfmum.

Proteji. I. Salub in re ita eft finls gratiae Baptifmi, ut fit ctiam ultimum cjus cftcdum : finis cnim refpcdu cffi- cientis efteftcaum. II. Salus in fpe non tantum rnox confequitur Baptifmum , fcd fcmper poftca confequituf Jidem tfc refipifcentiam.idque virtutc gratiae Baptifmi.

Bcllarm. 2. Petrusc.i.eomparattemfusChrtRi. (umtemfore

Uee. - _

Proteit. Hocquid^^m vcrum cft : fcd fimultamcnoite-i dit Baptifmi virtutcm fcmpcr adeflc , ubi adeft fitfuUtit

tenfcierttiA ben*.

Bellarm. 3. Paulus Eph,^. cumdidtmtinians eamtnctihqtii"

lur tle fingulis hominihus ^ feide vartis.

Proten. Difcrtcloquituri/.a?* dc fingulis qui fiftcntur Chrifto gloriofi, quoseoufquc aflirmat furtficari lavacr» tiqUA fer verbum.

Bellarm. 4. Siquis refcrat ad fmguloshtmines» tum dieendum efl-f Bapifmtm purgarepeccatafuturamtdiate; quiabapti^^atustmpe" trat vettinm peccatorum ventahu», fi petat^ & percharaclerem Baptif- mi,jm habtt »d Sacramentum peemteniiA , qtto peecata etiam mortaliM furgaHtur.

Prottji. Pctitioncm fidci & poenitentiammcdia rcmif- lioniscfte nonnegamus : fcd quod dc Sacramentopoeni- tentiae adjicitur , quasftionem ipfam pctit , finc ulla pro- bationc.

12. ProteB. Etttt.6»\is Baptifmiin futurum apertifli- iredcclaratur.

Bellarm. Apofldus ineotapite nondocet quemoio remittatttut fectatafoil Bapttfmum, fed quomodo caveri debeant.

Proteft. Non tantum riocct quomodo cavcri debeant, fedctiamquomododcbcantcrucifigi, mortificari , & fc- pcleri vi Baptifmi : fi vcro gratiaBaptifmi valetadpec- catimortificationem poft Baptifmi adum , nonpotcft ncgari,quin valcat etiam ad peccati rcmilfTIoncm.

13. PrettH. In Baptifmo comir-unicati; •• nobis Chrifti puritas, qujefcmpcrvigcc.

Bellarm,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

Btu

' H N R R V A T V S. ir,

Bellarm. Nosjuififitamurprtpriii &f:n inl:treHtejn/Iitia.

-P"'^^- Fierinulloniodopotell:, utjuftitianoftrain- hajrenteabinjuftitiaercataliberemur,

14. Prrten. Baptifmus pcr peccatum non dclctur ; ei., imo tota vita vim f iiam poteric exercere. ^ Bellarm. i. Charaaer tan. ■■.■^t.

rrotefl. Qiiiamvis hoc Fal/.. , , rJo loco patcbir, fi ta- men talem charadercm relinquat Baprifmus , qualcTi Pontihciinobisdcfcribunt, fufticitcum hde Sc pceniteu- tiaadvimBaptifmicontinuandam dc rcnovand^m. c^.i, raaertseffeamefi.lfMbilitare ai gratiam quaniHm efi defe.ait Alcx. Al^.q.^. Characler{ a,t ■ hSacr.l.Z.c.K). ) aftHyn

luttaU cHttum, iorf.gutAt . , , . . . v -,r,um,& res Smh^ tttentt.

Bcllarm. 5, Vos charaderem nen aimtttitis. ProteSi. Non talem qualcm Pontiricii volunt , fed reU- tionem illam charaderifticam qua fu/ncit ad vim Baptif- f nii continuandam , & cum lide ac rcfipifcentia rcnovan- aam,non negamus.

BcIIarm. 3. Charaflernen esl fi^numvifthHe. Pr«/^/?. Satis eft, fi ligni vi/ibilis vim faciatcontinuari- Bellai m. 4. SimtUrattone Eu^harifttamandueatio/femelpera- Ita^fempermanerett & frotnie fruftr.^repsteretur.

Proteil. Euchariftia^ vis non tranlit . fedmanet.-non fruftra tamen repetitur : quiaDcus voluit nutritioncm Sacramentalem laepiusirerari , ficut fpiritualiscommu^ nioperficiturgradatim : fed unio , vclinlitioin Chriftu. ; ac ingeneratio vitas , qu£B proprie m Baptifmo I tatur, icmel tantum voluic reprafentari, ficuc . tur, virtute ejus tamcn poftea continuata & renovata i^. Proteft. Baptifmus cft ligillum rideipcenitcntibus. iJellarm. Pcenitenubus ante. aon pofi Bapiifmum. Proteft. Communis eft dodrina omnium Scholaftico- ^^T^>tumqutfiilefinef(tnttenttaatceittaiBAp ^tceicnteficltone ^&pxnitenti.iacccientercctpert. ^Baptifrm, Baptifmotpfo n»n iterato. Nonclt.iutcm credibilc •tJapcmnum elftcaciorem cfrepoftcain iisqui " ' ce- «lcbant, quam inaliis, quifyncera fide & ic'. -. x

leundcMi recepcrunt.

R r 6

C A P V T

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BBLLARMINVS

C A P V T III.

Quim» fecMnda til defartibtti feemtentU : de quilxts tamen nuUiim temrovtrfiam difittiaef6rmatam& traSiatam habemus a BcU.fietn tx antmaiverfiombHS qmbujdam brevikHi ad tUa ^ua ab iffo pnpo^ 1' Hununfietmamfefium.

BEUarm. I. QHaflio efi » quot fint partes tecnitentia ; five quit fint a£lionts tn hominefmnt' ' cejfnriitUt abfolutioncm />fm- *ere t&cumDco tngratiamrt . . .

Proteil. Non poenitentia tantum , fcd fides impnmis <ftne:eiraria homini peccatoii , ut cum Deo m gratiam iccirepoJlit. Hsecigitur quaeftioremetipfam evertit.

2. Bellarm. CathoUdfummoconfenfu tres afiignantfcmitentta farteSt contfitionemt tonfefiiouem, & fatifaclicnem.

Protelf. Alcx.Al.p.^ q.l6»m.i.a.l, difertis verbis negat, haseirepartespsenitcntias virtutis , aut aduselicitoa ab ea. BcUarm.ipfcc.19. fatetur. extra Sacramentumali- quando folam contritionem interiorcm fufHcerc ad falu- tem. Iftae igitur non funt aftioncs abfolute neceffariae, ut peccator cum Deo in gratiam redirc polTit; qux tamen eft defciiptio partiu poenitentiae jam modo traditaa Bellarm. Scotus in 4. d.i4.q.4.& dift.l6. q.I. contendit folam abfolutioncm cffcintegrum paenitentiae facramen.- : tum ,quinfola fignificat gratiam. Durandus , ctiamin ^. | dift.i6.quaeft.l. negatpUnecontritionem & fatish-wftio- t nemcffehujus Sacramcnti partcs : & fuam fentcntiam | iatcr aliaargumenta indc confirmat, quod Sacramentu. nonfittotum fuccciTivum, fed pcrmanens quod partcj ' fuasomnes fimul habere neceire eft : fed fatistadrio cft poftcrior tempore quam vei contritio, vcl conteflio, veletiam abfolutio.

3 . Bellai m. Quidam adverfariorum dotent , dttas effe partes p»* ttitentia, tontritionem & fidem.

Fiotefi. Pcr panitcntiam intelligunt illi convcrfione totam vcl ut Bellarm. antcadixit, omnesadusquine» cclTarii funt ut peccator cum Deoin gratiam redire pofllt: & in contritione includunt propoiitum cmendationis vitae.

4. Bcllarm. Altera eflfententiaeerum , qui adiUas duaspar^ tes adjunitint tertiam, vid. obedienttnm novam,

Froteft. Eft una & eadem fcntentia cum priore : pro pofitum enim emendationis , quod contritionem genui nam ncceffario comitatur, pcrfrudum ruumdcfignatj obcdicnuam fcilicct novam.

B, r 6 S\ fidUrm

.1

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. j6t Bcllarm. TertiafenteniU , qua duai fanitentia partes ctn-> fittutt , mortificationem & vtvtficatitnem.

Proteft. ittx voccs , fi ad propofitum voluntatis rcfc- tantur , idem fonant quod contritio , & ftudium cmcn-i dationis vel obedientia: novjE; fi eftedum ipium notent tum pa nitentiam defignant cum fuo proprio fiuctu, qu*i in fandiricatione confiftit.In iftis igiturfcntentfaru nul ■left alia varicta>,quamquaeex latiore & ftridiore eiuf' _.'m yoci5 acceptioneexuigit. Prastcreacum nulia fir rum fententiarum , quae vel de Sacramento , vcl nro„r,> de exterioribus aclibus poenitcntias diftribuendis a^fr nihilquicquam faciuntiftaad controvcrfiam de Din,- tentix Sacramento. ae poeni-

6. Bellarm. Terrtr anim imuffits a /ege non rtne interpmes Mentis nttmeratur,

terrorcs ad poenitentiam requiii Tudcn- tini ff.e.6. agnofcunt , & Bellarm. non negat ; alio aute femupro parterefipifcentiae falutaris ^ noftris nonha^ bcntur. "'iu^-

7. Belhrm. Ftdesnon eflpmpotnitcntia» /ieetadeameffcien.^ n neceffarto r< quira ,ur.

Prstesl. Ncquedicimusnos, fidem cflTepartem poeni- jtentia ftridefumtae , fed converlionis ill,us , qu* refi, pifcentia fxpe vocarur , vel utBelUrm. loquitur , adua illorum , qui necellario requiruntur , ut pcccatit cum Dcoin gratiamredirepoilit.

8. BelUrm. Non lun: omnia bcna optra , qua toff jufl.ficatio^ *tfmpunt,tnterpartes p«»i.'entianumeranda.

/j^teiJ, Neque^nobis ita numerantur, nifiquatenus Aidusminuspropriepartciquibufdam vocantur 9- Bellarm. Non recle pimuntur . -nitentiu partes , morttficati, \^f>rvtficatto,adeumfenrHmquo h Caiu.no&Be^a acctpiunttlr I J-mfi?. Reaiffime , quate.nis converfio voluntatisi laload bonumper iftos tcrminosdefignatur. Bcllarm. l. Dicunt pamtentiam tff<. fruaumfidei iuflifican^ tti :fed Scrtptura divtnapafitm docent , pwn.ienttam vtameke iu^ (tijitationem.

Protefl. Fidei ©flTeaum adnatum & comitans eftpcB, mtentia, juftificatioeft effeduiaconfequcns; h^cduo tgituroptime cunveniunt.

^««''"»'''« 'mniimhominum , fedpetcatorum t^»tum.'ftimorttficatto&vtvtficatt9 tfi otnniHm hominum , ttiam luftorum. * *ii»rit

^„1"«^* mortificatio non eflet peccato-

irum,& omnes homines noneflentin ifta vita pccca? ores. r^^f \^^^^^^^* '^^f^O*^tt^^itit«»tttntta,contmio, (tnfefiio,&

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l5l BELLARMINVS

rrtten. Quomodo, auc q u rationc funt iftae partcs poenitentia?

Bellarm. I. N»» pcenitentU nomtne ftgntficttUirt hAbttum Jett lirtutemfaHitenttA : neque ettam ailualem fcenitentiam abfelutetfed aclitalem pxnitenttamt quatenus ea expartepaenitentts ai remtfittmem peecatcrumtn Satramentoreeonciltationts Heceffariaesl.

Protefl. I. Fingitur igitur , paenitentiam ahas habcrc rar:es,quatenui) eft neceffariaad rcconciliationcm.quam habetquatenus eft virtusaut adlus : quafi ncceflitasaU- cujus reiadfuum ufum , mutaretcjus partcs. III. Ifi paenitentiaquatenuseftneceflariaadfuumfinem & ufu, nihil rcquiritur praeter virtutcm vel difpofitioncm m- ternam,& externos ejusaftus. haec igitur diftmaionul- lam habct partium oppolitionem. III. Iftas partes om- nesprout aPontificiis intelliguntur , ncccffarias ciread Baptifmum Bellarm. ipfe nonaflirmabit. Baptifmusau- rem eft Sacramentum reconciliationis.

Bellarm. 2. Tres ifla fartes ettam extra Sacramentum » ft*0 qnoiam medofuttt , acfucrunt neceffarid in omnttege.

PreteiJ. Dcbcnt igitur fuo quodam modo , partescflc velvirtutis poenitentiaeadualisabfolutc ; quod tamcn Bellam. modo negavit.

Bellarm. 3. Cmtrttie, Confej!io,& Satisfaiho y faltemtnge^ nere, funt aflus quiiam virtutis pctmtenttA , ac ferhocfartes, aevem luttmen-.brafcentteHtiAaclualts» . 'h.

Pmfif. Decontritionc, & confcmone hoc nos non r ncgamus , fed tantum de fatiafadlone , de cujus ligmcnti prasfumptionc poftcadifputandum erit.

De Contritione nullacft graviscontrovcrfiaquae hoc inloco potcft tradari. Dc Confeflione quaeftio eftilU faiTiofa : an omnia pcccata mortalmm faceidotibuscon- fiterifit jurcdivino neceirarium iiaquipoft Baptiimum inpeccatalabuntur ? Pontificilaffirmant , nos negamus.

Argumcnta Bellarmini.

II. BelUrm. Quimortali peccatofeobfirixerunt, tenenturjure divinopanitentiamagere , &reconciltattonemcum Deoquarere ; fei ntedium neceffartum ad recotuiliatttnempoft Baptifmum , cH tOMf feccatorumemniumfacerdeti faBa; ergetenentur\ureiivtno^ quti - ^ BaflifmummortalipeccAto fe obnrtnxcrunt , facirdoti peccataomnta eonfitert, Affumptto hac ratiodnatione concluditur. Chnftus insli^ tuit facerdetes judices fupcr terram>cum eafotcftate , ut fine ifferum foitentia nemo poft Baptif>.iumlapfusrecoHctliarifofiit:fednequeunt facerdotisnrtejudicare tmfipcccatacognofcant ; ^rgejuredtvtnote^ ntntur qut fsfl Baptifmum laffi funt, pcccata [ua faicrdettbus aperire .• ac fer hoc eil confejsiofecc-itorum medium neceffarium ai rtconcittatio-m nem tis fitt ^oil ba^ttfmum la^fifunt* Frottft,

Early European Bocjks, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVAT v Protef}. I. Magnum cx eo prasjudicium patitur Sacra- _ mentum poemtentias , quod pars ejUi primaria , &quaj . ncccnarradicitureflc ad falutcm omniumfere lidelium lon poflit Scriptura uUo teftimonio probari , finctam ?roIixacircuitioneconfcqucntiarum & ratiocinationum, juarum vim , fi iirma cflet , uc vulgus fidelium percipe- ret, non c-flet tamen cxfpedandum. 1 1. Sine ulla ratio- "ie, aiit fundamento, reltrlngitBellaim.tamconfeflionc i ^eccatorum , quam minillerii potcftatem qu« fpedat rc- 3 ;onciliationem , ad peccata illa qua: vocantur mortalia. laqueillafolaquaepoftBaptifmumadmittuntur. Eadem :Het confequentia, fi quis Ita ratiocinarecur. : Dim confJi^ luufacerdotesjudues, ut ex tprorHmfcntenttz mortalta ptccata Mtn^ yuerenttna ventAhbHS , & venialiah mortaltlus nec non ut exipCorum ^Menttapocmtentes admittantur ad Bapttfmi*m ^ iS- , ' .

\eantHr, fed neque facerdotes reUejudtcare pcffum -f ,

! . venialia ; nec de quiiuspeccatishomtHiS Bapitrandes ' -(^^J'dequUusnon yfnftommaomninopeccataetiamanu Ba^ ^t tnurnadmjfa ccgnofcanty trgc ommi*m confcpo e/f jurts dtvmi, fc>uarc2ipfede;a.».^S4r.^r>.26.fateturJL;,i//;„U

r^atem extcndt. a CyprtanoXhryfoflomo.Iftdoro, yiuiuflmo, & ham xterpretaitonem tffe tolerabtUm . prcpter auclmtatem d.tUrum PatrH lejuedamnaria ConciUo tpfo Tridcntino. III. Contranatu- brj.'nlV'"^^P'''f''''*-^"Siturfaccrdosjudexin^^^^^ olvendotantum & nonin condcmnando. Sicutautcm

bl'^ n' '"'"^"^*^^""P^""^"^« declarando fen' temnm peicondemnantem. ficetiam pocnitentesabfoU it, declarando teftificando & applicando fententiam Dei ionfa.^tT"')^' An,b,g„edKcuraBellarm. nemtneJ^

ileJ aI^h '^? ^^"Sifter, Altiliodorenfis,

tUex. A len. Bonav. Occam. Gabr. Abulcnfis. &c. diferre • ^*^'" Proprie rcmitcere pcccacaquoad cJi! litp, autctiam quoad poenam ^ternam ; ficut Suarex ip, efatctur de pocnKentis Sacram. difp. i6. <.QucmadmL

..en?r";^^^'"''"^"^r^^^""°^"'" ' rfcerdolp^eft reti^ie; klnf r T^ fingulariter noncognofcit . & abfoIvcrc\ ■oeni. temporalibus quarumaccuratamcognitioncm no labet quatenus rcmiiTa; fint & quatenus remittendae,Cc es\ Jca^^^^^ Chriftipofle abfolvercpoenit^ci.

ov it^Chiiftnm ^ particularitcr non cognofcit^quia arkWhrri? «""^^^^^'^^'^"'^«"^«^^'^«"in^buspe^^ T^n. r.A^V facitut judex prcpric

iiCtus.fcdutjudicisminiftcr. f f

'J^V^tf!l^''^\ ^;'*fT P-^^cipua. ex ^u:yus judiciaria po^ pf« ^^Mr*w &fuc(ejfnm cmm tn cauf^ ^xntmtim dJon^

Simri

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

1^4 BBLLAB.MINVS iltariptttn.Mat. 16.19 <lr 1 8- 1 8. M. 20. v. «3.

rrtuil. ludiciaiiae poteftatis in ifti^ locis mentionem fieiinon ncgamus: fedejus audoritatem ac potcftatem cffe pencs Chiiftum folumaffirmamus , & miniftcrmm tantum pencbChrifti miniftros. Simili fere modo hsc loca funt intelligenda , quo verba illa Dei ad Prophetam. Jer I . I o. Prsfiuo u hodscrno iiegetiubui ipfis & regnti, ad exslirpan- dum, & ad demolvndum , 6- ad perdenium . <^ ad defirttendum, & ad AdificaniMm , ir adpUntmdum.

Bellarm. I. ProbAiur hecprimo exmetaphera cliivium. Matt. 1 6 . nam claves nen feUnt fiert, vtl dari adfignificandum, oiltum cffe (lattfum vel apertum . fed ad epcriendum & claudendum reipfa . _

Preteft. t Non decct Bellarm. ex mctaphora argume- tari in quaeftione Sacramentaria. narravit cnim nobis an- tea , de Sacr. Euchar. 1. 1. c. 9. Sacramenta^ Deo mftituit propriisverbis non metaphoricis. II. Nos concedimus totam iftam conclufior.em , claves nempe datas elTc Apoftolis& eorum fuccflbribus , ad apericndum , oc claudendum, fed minifterialitcr tantum , ideft , per miniftcriumEuangelii, quod eft minifterium Spintus. quo Spirituapcritur aditusin calum poenitcntibus. m tamen de audroritatc judiciaria quaeratur , illam in Chrifto folo maneredicimus , & k mmiftris declarari. Aliudeft remcfficcreminifterialiter , & almd autton- tatem & poieftatcm rci formaliter poflidcre. Idem re- fpondemus adaltera illa metaphora , quae mverbis/*- gandi &felvendi occurnt. Miniftri enim verc folvunt dcc- catorcs,gratiamiIlampraBdicando& fuo modominiftra- doperquamfolvuntur : folutionem autemfattamnon i fua poteftatc aut auftoritatc , fed a Chnfto folo piofe- itam teftantur.

Bellarm. 2. Joh.to, Expreffedaturpetenas .nenfolumremtf tendi peccata , fed etiam retinendi : retinere autem quid eil , nifi noUe temttttret proinie ne^atur remifito illts , quibus neluerint facerdotei

rtmittere. , Prtten. I. Sicut retincntur impoenitentium pcccata a minift ris,non poteftate j udiciaria, fed minlfteriali decla- ratione voluntatis Dci,fic etiam fimili declaratione ab lis rcmittunturpeccata pocnitentium. II. RetentioDecca-. torum nonpendet cx voluntate facerdotum : velenim rcmittunturpcccatacrcdenti, & rcfipifcenti ( quicquid faccrdos vclit aut nolit ) vel Euangelium non eft verum. III. Si duofacerdotes unam & candem confeflionem audientes inter fc diffentiant, ita ut unus i emittat, & al- tcr rctincai peccata confitentis, quid tandcm fiet ? ex hac fcntcntia, vel dcbcntilUpcccata iimul rctineti,& rcmit-

ti j vel

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

r

L N i: R. V A T V S. t^e V- vel neque retinen. neqiie remitti : fed recundum vel —^tem ex voluntatc Dei, non facerdotum . vel retine- vel remittantur.

Bellarm. 3. Nondicit DominHS qusrrm remifmtis pfceaU, nift erant^fcd remitiuntHr eis.

Protcst. I. BelUrm. in tota hac cau:a non vult intelli-i jcre iententiam noftram. Dicimuicnim miniftruChri^ Iti minifterialicer rem;tterc, & non tantum quatenus dc- |Clarat peccata eire antea rcmiira, fed etiam quatenus era- ttiam DeiinEuangehocKhibet ex cujus applicatione rc- irniino iequitur pcccatorum. Conccdimus nosquodCa- ^jetrtUus oblervar ex hac voce, remittuntur : ne inteUtgtremm r amheutattve dtyma, peccata k dtfctpuUs mn dtxit , remittttepeccAla. ■ / -ftm rcmtfritts feecata remtttuntur eis : ut vis Cr effcacia re- / , expUcareturnon tn diftpitlis . reitn Deorcmtttente , dicend» tnim qmrum rcmtf.rttts peccata . rtmtfiionem quidem, fedmtnt/itria^ tem/t''Hifiearefe monftrat,ex eo q»odfttb)Hngit,rcmtttuntur eis.

BcUarm. 4. /^f^n Uvoce. qitcrum. iqtnenim

VHlt Domtnus omnibu, . , ......... remtttt : fed Ettangdtttm om^

nib;tstni,fintte prsdtcandum eSl : & cmnibus omntno d.ir, potcsJ ctn.. d:t,.n,ltstUa,bfol.mo:r • ^ , fi credts. Non lo^

^ <.tur tgttur Dommrtsu , . , . .

Protesi 1. llLi praedicatio Euangelii : remittuntur tibi cccata, fi credis, non remittit peccata, nili lideilb pofi- a quam rcquirit : poiita autcm iUa lide , tum virtutcm labet rcmittcntcmin lUo lidcli, quam in aliis non habcc. 5>yllog!fmus tahs conficitur ; 5/ cndi;. remtttttntur tihpecca^ ta : ha2c propofitio eft generalis. Airumtio fit ab illo cui uangelium ita praedicatur. Egocredo. Conclulio inde ^qu uur li ng! j laris rcmimon is : Erjo tibt remii.iirHr peccata. 1 1. X hac vocc ^Hornm, concludit Cajet. ita : mn dictt . re^ tmterttts, red quorhm retmiterttts, ut int^lltgt-nus, nm concrdt f^iuU ' ' V ■ , alta : tmptum enim tfl

. Deojpcrar ..m^&fiK... , . r.ptum eil mimfiros ejus

^midtam dare ventam. Impjc igitur faciunt facriliculi Pon- :ihcu, qui remittunt mortalia peccata,o« rerinenc venia- ia,ac relervata , remittunt quoadculpam , acpxnam crnam , & rccinent quoad poenani teinporalem. Bellarm. 5. CoUigttttrettamexcAremoniatWn^ationis: Dedit omtnus Spiritttmfancluminfttffiando.qutadedttdoKHm peccatiren Aniittndt , uon tcndonando , fed plane extingnenda , ae difivtndo. ut n: nfUtttsextinguictgnem& t nebuUs , fit etiamabfotutiofa'^ i.r.i.tn peccata dt//>crg,t. & ei . rt facit.

Protefl. CoUeCtioiftacxilatu magiseft ridicula,quam itfcno debeat refutari : evanefcat ut riatus. 13. Beilarm. Smon cffmt faccrdota judices , ntmo periret ex

€0 folumt

Early European Books, Copyright ® 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

166 B E L L A R M I N V S

eo folum^ quoi faceriotem reconcHiantem habere non fo{!it.

rrotefi. Siquifquam relipifcens & ciedens penret c co folum , quod facerdotem rcconciliantem habercno poffit , tum falfum efiet Euangelium : Qmcreditin Ftlimy.^ habetvitam dternam. lohan. 3-

14. BcUarm. Stfacerdos non aliter prccata remttteret ^ ^Ha ^^ annt4uciando divmas fromijiioncs , fruHra & nduHle abfolveremu. fnrdi.

Protefl. Refpondemus hic fecundum diftinftione Alex* A l. p. J.. 2 1 . m. I . foteftas clavium exttnditur ad culpam dvltndam, fcr modum deprecantis & tmpetrantis abfoUticncm ^ nonper modHm tmpcHicntts ; prccando & impetrando potius quam impcr- tiendo abfolvitur ille, qui ita furdus eft, aut fenlibus dc- ftitutus, ut Euangclium ipfi non poflit uUomodoinfi- nuari. Abfolutio homini^i furdi firmum fuppeditat no- bisargumcntum advcrfus dodvinam Bellaim. qua do- cct Sacramenta cffe phyfica inftrumenta gratiae in anima cfiiciendse. Abfolutio cnim furdo collata, nihilquicquam opcratu r in cj us corporc, ncdum in animam corpore mc- diante.

15. Bellarm. CumMiniflerdicittremittunturtibtpeccataf aut abfoiute hoc pronunctat, aut ex hypothcft » ft credas, &c. fi abfolute» te^ tnere idpronunciat , fi cx hypothtfi taJts abfolutio ex incerta condittont fendcns * non poteft poenitentem reddcrecertum acceptd remifitouts.

Protefi. Pronunciat minifter remifiionem abfolute , fi- dem & refipifccntiam fupponens, ficut antca fuit in fy 1- logifmo dcclaratum, conditio autem illa fuppofita poeni-. tcnti poteft ac debet cfiTe ccrta.

16. Bcilarm. Siabfoluttonon efl a^iojtiiicialis.fed fimplcx an* nuntattodtvtnApromifiionts.tum laicus^ famina, futr infidcltSj dia^ bolus^ffitacus non mtnus abfolvire potcrit quam facerdos.

Protefl. Non fequitur : quia Paftor fidelis fingulaiitcr ad iftam Ifegationcm defignatur a Chrifto Bellaim. inte* rim blafphematpraedicatione Euangelii ,dumillam vult opuscflc pfitaci, diaboli , velpueriinfidcIis,anpoteftpfi- tacus, aut diabolus nuncius elfe Apoftolicus , aut legatus k latere Papae , in voluntatc cjus populis annuncianda ? fi potcft , alia tamcn cft ratio Euangclicas legationis.

17. Bellarm. JExfiguris ludaicis duplex argtimentumfumi ps^ tcft I. Si ccnfefito quam Deusin Teftamcntovetiriextgebat , fi^ura quadam erat» ut rtvera erat»cum omnia conttngerent iUts in figuram^ l.Cor.lo. certeneceffe eftutin Tenamentonovo fit etiam confefii$ feccatorum k De§ praccpta ^ &C' 2. St confefito neceffarta erat coram Dei Mtniftro eo tewpore^ multo magis tempore novt Tefiamenti

Proteft. I. Fundamentum hujus argumenti nullucft. Nequc cnim ullastigurse fucrunt figurarum auc Sacra-

mcntorurai

4

Kl

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

iNHRrATVS. lAy

mentorum ; neque dicit Apoaolus omma contfgrtre luC dasi. infiguram repraercntantcm , fed m exempfum ad- momtionis. II. Conclufiones tamen ifta, l.bcuei con-

igiturnoneftqiiodlaboiemus. * ^n^^ns

a. ^J^^fk ^«''Po^^let Cajetanusinlocum : iefmbuntur ccn^ ptmtcs faaa fna procuUtthio tn pnere ant psdlue. ncn emm fnU con^ M'»f'tcrarncn,nhs,f,dfrofefiiopan,tent,.tvii^ prstirh^,

19. •Bellarm. 2.Ccr.^. Mtmslrtfunt legat, Cfjrtft, fedaui mit- tuntur legat, cnrnpoteHate recmcUandt tmm.cos Rcgi^, non plffunt rc^

r:,rr.l \ V ^ quidquam valcrct , confefllo

f?i/no. "n.'^^" antecederc debet baptirmum. i I. Legi! tus potcft cognofcere ex eo qui mittit eum , quid eeerinc

tc ru\[r afJH''°"'''^ ^ ^'^' ^'erbo Mmift^r. /n, wfn i peccatores. 1 1 1. Inauditum ad,

Jof.w' '«^pumahcujusregisadrebelles reconcilian-

«"^ li rr/^; "^"i'''^"' confeiiionem audiviiTc de fmgu. iii cnmmibus admiilis. ®

P?-;J^'« inv.cempeccataveftra ««iS*/? ^^?"'^" Cajetanus mlocum ; Non efi hic fer^ modeconfeJitoHe facramental,: ut fMet ,x co quoi d.c,t , cnfiteLni

bi^i tantumUeddeconfefi.cne^iuammuofatemur ncs ieccatores ,»t «Mtune & recenc,liattone.

Apoftoliuloqmtur de confemonepcccatorum

Uellarm. Pram,/,» J.r^«,ffr«;^/5 peccatis.i,s4j»i confitentwPec^ ItatafuaDeo, n0nv.det.4r uliaexslare.n divin.s l.ter.s ^

r^^^^^^^^^^ienfu^-nihilvellevidcrc.quodcom- cntis ipforumrepugnat. Tot funt promifs ones huius

^emem ^^Jlirnr ' 'r^^"r"°" debeat^opter tam impct* ocntem airertionem feorfim commemorari.

JI.a"^^^].^^^'^' ^"•^"''^*''" reperiunturinitium ^^bmjje ex Cond.ial.cujusOcccnom.c, , ««//«wjwi Pc«/,Mrf„r/», .« WP^nfefitoautem non reper.tur tale.n.tium habmffe , fed efi anti^mor.

s/Z'^'^' ^ ^^^{^ P ropofitio , idque duplici de cai; fa mlT^ V "'"'^' Potuerunt initium habef c a Comc riim & Pontiiicum decretis,quoruminitium neutiq .^^ " Secundo. quiaillaqu^iniuocx cS;,

tudinc

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

,<58 B E L t A «. M I N V S

tudine voluntaria pauUtim irrcpferunt, poftea *x clecrc-

tistranlierunt in partcm juris humani. 1 1. Talis con- fcfsio , qualem Pontificii urgent , non eft tantx antiqui- tatis. III. Conclufiopoteftconcedi. Confelsio non cft juris humani quiacjuaedam copfefiio cft jurisdivmi , Sc confefsioauricularis nullius eft juns.

2, Bellarm. T^nu cjl ^cnfef.cnn i^f.cultAS . ut nutto mci» creithileat, vcl Eulefis Pr^^ucs au[t*rosfmSfc lcgcm hufuf,,oit fcyre, aut poJlos prfu.cUr,fctH.Sfc. ut c)ufmUi Ugcm acofcrcm . mfUrut^ nummpmHm , d.vmainHttutto , & dtvmftpromrf.oacrc^^^^^^^^^^^^

Protcfl. Quali Scribse & Phariiaci olimnon l^S;^v«rint oncra gravu, dimciliaqucportatu,& impofucvmt in hu-

mcrosliomiAum, anema.idatoulloDci. ,f f •'•%3-'^-4- .

24. Bcllarm. Infis,n..cficonfeji.cn,sut,Utas lUufir^ m.fcr.cor'' h

diAm & jumtiam Dci faftorcs .nliru.t ad morbos ov.umfuarum rede . H

(urxndos, EccUfi^m & RcmfHbl.cam emcndAti & mutt.phcem ut.l.ta^ 1

'%fS:tuUa eft utilitas confcfsionis auricularis, q^^^ , tenusabaliisconfef.ionlbusdHIcrt. fedillaeft Pe.l^e^;'»

falhicia Pontiticiorumomnia illa qu* ^""''^'ItV ' piiqualifcunqueadjuncla velctteaa, adfuam am'cuU-

?em confcfsioncm dctorquere. Memorabihs admodum drfentcntia Marci Ercmit^ . in Biblioth. 4.. m tran. dc h.s qui futant fc oper,busjun.ficart , rcg^ ' ^"f nms per -^itiorum abncgat,oncm. & rcnnnctationem .fPem un.ce confs^ deTJndam apprchcndcrit , tunc in.m.cusfub confcfUm.s pr.tc.tu. antt Tntiirrprc%vittaeif.ni.t , utaffcaus pat.a ^^^fjXrrlnt iurum incenfos exufcitct . & homtnem latentcr .nj ur.a ^"^'IZ > tnimficlaru &affca.bus.mmtcuscx.ftat', neCeffar.o obtcnebrab,tur, ieZLs &tcnfufusproptcrpcrpetratav.t.a,Etfinebu^fu^^^^^^^ voluptatumamansfuer.t. omn.no unapcrjcvcrab.t ^ & affeaoamme n cumcccurrent.bus affeilton.bus fam.tiar.tatem ccmrahct.ut J»»; f t.cipatio talts mcmoria . & ncn confcfsto .nvcn.atur. Itaqf*efi voluer.s v Dcoofferre irreprchenf.bilcm confcfs.onem , fpec.atim errorum ne recor^ - derts {namvaldeinciuinarcsan.mum ) verum horum iOcccbras gcne^

'''^2<7^Bcilarm. Idemccnfirmari pttcH ex mrraculis confeficniu TroteSt. Dc hujufmodi miraculis rcfponfum illud Ger- fonis valet. MundMS fcnefcens phaniafMm pat.tur m.racutorum» ftcut homofenex phantafiatur.nfomne.

CaP. IV. De SattsfaCiione (jnid ftt» T H E S I S I-

t

BEllarm. Satisfaclo nihil efi al.ud , n.fi ad.o qu/t i< qu. alternmA Ufit , tantumfacit quantum fatis eil ad tnjurtam comfnfandamy]} five quantum .s qm Ufus cjljufie extg.t, Proteit. \

E N t V A i V S.

Trote/J. I. Multoaccuratior eftdifinitio illa Scotijn^. d. 15, ijuam Bellarm. non ex ignorantia , fed ex aftutia mu tavK : Sattsf/iclio eft reddttio Aquivalentis > volt4ntarie » alias in-* ^ dehtti, I I. Variatioilla defcriptionis : five qtianiHm ts 2f^W 71^5 f/? /i*y?^ , fatistadionis naturam planc confundit* niPater enim a filio prodigo & rebelli juftc exigit vitx cmendationem , qua^ tamen fatisfadionis nihil in fefc ihabet.

2. Bellarm. Sati^faclio aLquanlofit ai ahfoltitam ;:j perftcia^n ^ualitatem^ altquandoautemfit adaqualitatem imperfeflam , qux Mb acceptatione & donatiofte pattis Ufa pndet. Hac faltcm pfleriot bcum habettn Sacramentopoeniteutia.

Protefl. I. Diftmdioh5Bcmterministali<^cft ,acfifa-« tisfadiodividereturin fatis & femifatisfaaionem. II. In explicatione, nullam differentiam ponit inter fatisfa- ftionem Chrifti redemptoris , & hommis peccatoris : na Chrifti ipfius fatisfadioquatenuspro nobis valcbat, ac-^ ccptationc & donatione Dei nitebatur. III. Dubios plane ledores dimittit Bellarm.utrum pcrfedam vel im-. pcrfedam fatisfadionem tribuat Paenitcntiae facramcnto^ iCMiw faltem imperfedam fufcipit defendendam.

3. Bellarm. Proamicitia rcftauranda non potefthomo Deo fatis^ facere, fedpro jtifiitta tantum : rcHituta efl enim amicitia pergratui^ tam Dei mtfertccrdtam , & pcr redemptionem qua eH in ChriHg lefu fed manet dciitum luend^ pcopta quo juftitia fatisfint. ' Protefl. Diftindio ifta multis nominibus eft incpta,

Nam I. Cumomnisfatisfadio fit4J/»7V^r/4m^om^e»/i»^/iwi, ficutBcIIarm. modo eam dcfinivit , necefFe eft ut omnis etiam fatisfadio fit ad jus & juftitiam reftituendam. 1 1. Chriftus nonalia ratione reftituit nobis amicitiam Dei quampcrnam nobisdebitam ferendo. III. Slamlcitia. rcftituta , poena pcccati manet luenda , tum amicus Dei poteft condemnari, quod difertis vcrbis Apoftolus dcte^ ftatur, adRcmanos c.^.v.l.

4. Bellarm.Po?»/! tUaqua lucniareHatpoft culp.t remtfsionem en iUa ipfa pocnafenfus , quam in Gehennapati debuiffetpeccator, re^

_ mota foium dtcrnitate refpondet enim converftoni tnordinata qua eft in ^ feccato ad creaturas ; non eft posna damni , qua rcffftndet avcrfunt h Deo, a qtia pocna Uberantur conttnuoqui redeunt adgratiam Dei,

Proteft. I. Remifsioigiturculpae talis eft,ut fenfu nuU 10 difcernipofsit ^condcmnationc. I I. Poenam Gehen- aequivalentem nemo mortalis potcft lucndo fupcra-i } Ift^m poenam qualis & quanta fit, cum nec fa- cnhcuh Pontiticii,nec Pontifex ipfc novcrit,non poflunt cfle judicesin cadcm juftc commutanda ^ autpcr ccrtas mcnfurasrclaxanda. I V. Scntcntiamiftam huncinmo^

dum

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

170 B 1 L t A K M . ^

diim explicatam Suatez ipfe in tertmm. Qualt. 86. dilp- lo.fea. 3- dili^cnter admodum & folide refutat .-^iw» aHia mttxtme deheiptintrt iUud quod in peccato grtnjiHi eft : majorest lutem malttta averfioms a Deo,quamconverficmsaJ creaturas fecun^ do, qutain Purraterio [fecundum Pontificios) efi fuo modo poena dam» ni temporalts , ronfiflens tn carentia vifionis divinapro tUofiatu terlte^ auiapuntturpeccatum quatenuseH injuna Dei y atqne adeorattone «verfionis. quarto quia peena quA reftat luenda non habet defierattom ncm » & obilmattotiem tn malo lonjunclam <t proinde non AternttAS tantumintemporalttatem» fedfimpliciter unapanain atinm commH'*

tdur. .

Ex hac explicatione fententiae Pontificorum quinquc controverfias deducit Bellarminus.

Primaquaeftio eft , an remifla culpa remaneataliquan- do reatus poenae temporalis , tum malia vita , tum ctiam inprsfenti. Pontificii affirmant.Nos autem quamvis non dubitemus quin dignitas vel meritu paenae maneat , dum reliquia peccati manent , & experientiaipfadoceat rna- lis variisquse fuanatura funtpoenx , in ifthac vita fide- les mftificatos urgeri ncgamus tamen. vel paenam in vita futura ipfis luendam permanere , ve\ in hujusyitae malis vindiftae divin» propriam rationem inveniri. vindicta autem propria eft quando malum quod alicui infligitur, nonin bonum, fcdin malum ejus infligitur. Malum aute hujufmodi ab omnibuspiis removeri difertis verbis do- cct Paulus Hwf. 8. cumomniaipfis in bonum cooperari teftatur. Neque aliud quidquam docemus , hac in parte, quam quod Guiljelmus Parifienfis, antiquifsimus & gra- vifsimus Scholafticorum olim fcripfit , de Sacram. in ge- nerali, fol.4.. Panam ut panam. & vtndinam . impofstbile eft Det amuo iam faClo recogttare. Aliud enim eft dicert , quia paterflageUat fiUumaliudeft dtccre . percutttimmiium.Sdmustntm amtcos Detab nmanttfsimo, mifertcotdifsimo Patre Deomala tila pxn^lia recipere, & hic non ut pcenam feu viniiaam tracitniia . fed magis ut correftiones & medicamenta ftultitia. & adjumeniavirtHtis, ut malleationes .five fabricationes, & tunftones. five ablutiones. & candtdattones. Hacau^ temnifi dcittHS t & infani capitis . nunquam dicct perfecuiitnes , fe» vindiclas,

Argumcnta Bcllarmini.

<. Bcllarm. ^.Sam.lz. Davidpofi impetvatMmwniamadMl^ terii. atquelmnitid'i. punitus efl mtrtefilii, & (. ^4. pofi remtjfam tulpam , punitur pelie. . . - «

Proteft. -Non in vindidam, fed in admonitione, & cor-

rcftioncm. , . . ^

BcUarm. I. Pann Dfevidi infuati ref^rtm ai prdttrttHmfo*

Pr/.yF. Refcrtur ctiam omnis correftio filii pcccantis. a patre adh.bit. . ad p.ajteritam culpam tanquam ad cai- famefficientcm fcd limul etiam ad futurum , tanquam ad finem & frudum. Hr^r. it.io. ad commod»m noflrj

: Protcfi. Qiiiafuanaturafuitmalum fugiendum, quam^ Vis Dcus ex gratia converterit .V direxcut eam in bonf,

in bonum hdeluim qui moriuntur &in aliorumad, ^omtionem& corrcd.onem. &aliquo etiam modo ia crudmoncmipforum moricntium, fecundum illud Apo- Itoii I.Or.li.32. Df4mjHdicam»r a Dommo .emdim^r , nccum muncio condemnemur,

BcIIarm. Qttid dicemus d. f.irvulti . qtit p»si baptirmum rctentm mr,umHr,zelmori-:s & doior,bLtcrquemur ' «'^^«« Jrotcff. Nos nihilaliud dicendum habemus , quamift, P^LT"'5'°' Pontihcios plcnifsimc rcfutari. CumTn m Wlr oiorR^n' baptilmo, umvcrfum fan. de,,tumcZ ionau, quodBc larmmus cap. 1. certum eire docet fieri inonpotcft,utfibimet,pfisconftent,fiaffirmentmo^^^^^^^^^ dolorcsaut mortcm infantium recens baptizatorum eir4 Ipropried.das poenas. Qua Scholafticide iftLca"S^i\itf tibus , qu^ in reccns baptizatis locum hahcnt fo lci rponderc valent ctiam dc poenitcntium afflid onibu; ^CongrHumfu,t ( ait Bonarent. ina. d. 4. ) huiurmod.tJnl>i^. y.no^.reLn^cre. adman,feftaXm ^L^eTd^^n^Tulc^ ^ajoftendendum fruclumpaf,o>m Chr.H, ; adbonum noflrlTmZZl ^ fl>:.tcr promovcndum, damur enimpropterhum.litatem, trZr Z y.s,ncufs.onem , prcpter ft.mulat.onem adlonum , tropfcZZ^Zm

7. Bellarm. Qusft.o fecunda eH , anreatm p^n* tempcra/is. r«<c remanet p,ft culpam rcm.lfam, bcnis red.mi ^neal five Zodidem 'fi;anproreatupoenafj,tisfiir.pofs.t.

Prcteft. Qiun pofsit manus Dcialiquando per naturam idoncamhumiHationem & cmcndationcm vit* p^^^^^^

.eeamus DcT°r.^?2A-"' dubitavit : fcd hoc ficri

cgamus pcr fatisfadioncm , aut pret i folutioncm fed •er fupplicationcm, v& deprccationem , cui Dcus Tx m/ a^gratia rebxationem gravioris alicujus caf^gationis^n:

S. Bcllaim. Cathciid tria dcc^nt l, P*nastemfcr4lti,lter:us

Images reproduced by ccx;rtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

... BBLLARMINVS

e emcfymsJcA. Panai ten,forales huju, vit* interdum non poffe

rp<5 eleemofvnse { aaiones imperfcd» , debi«e , non x- ";i;^tnTes L,u^ vit. malis ; nonpoJ-«nt eife P^^^^^^^^

Smnibus pTnis temporalibus fine ullo fcrupulo aftrma- ?eTit . nili expericntia & fenfu commum vidcrcnt hoc Dolfc rcfelli. III. Pofle ullas poenas tolli ^ nobis ahis Sp^ribusrtanquam pretio fatisfaaionis . hoc rcftatpro^

bandum.

Argumenta Bellarmini o BMlarm N>mviUob grav:a peccat» meruerantruhverfion* 9. Beliatm. zv/n«^ '* s ttretibus Placatus DtminHStttvt-^ urhts & tamtn jejttnns .facas , O prectpus

tatem illam confervavit. lon ult. ,,.»-m, r nrobarc

rrotcfi. Vthoccxemplumquasftiomaptenu , proD^ ^-Kn /R^Uarminus. I. Ninivitisantca fuiflepcccata ic debuitBclIain nus^ & pocn» dcbitum folum rcm.infif-

miira, quoad culpam» «.P°^"* "''^ • :^ ^ proprctio f#. T T Ninivitas obtulifleDco ,)ejunia , occ. v

le. 1 1. .^'"^y*"^^.- f.^ionis I l I. Deum ideo confcr- redemtioms& ^^^"^f^V?"'^; ' Ninivita fati.fecifTent.

^xoccafionchumiliationisalicujusincflicacis, tam

ti fatisftaionibus noftris, hujulmodi teft.monia ninu ac ^'"p^I^rDicitur hoe Kegi infideii -n jurtificato

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

F N B R V A T

UJIpI

7n

vocaret fingiilaieiT! ilUm rentcnti.nn,4ii.un miprumpio nunciaverat,ficutfccitin Ninivitis.

12. Bcll.iim. i. Cor.it. Siwfmttiffoi dijudifaremns , ticn mtrque judtcf>re>r.nr.

Prcffi. Hoceft, fifaceremusofficiumnoftrum.cvi.. tarcmus plngas : quid hoc ad fatisfaAionem ?

i^dfliotertiA en,»lrum fpera fati^-fnnma vel (honte ^ ,■,> fint ^l'?s»d.% , -jel a Sacerdettbtts fro i^fmm arbnrte injungeu.lt. Pfntijicttaff,rmant tntsnegamus.

Argumcnta Bellarmini.

1\. Bellarm. Iebfocnitemi.tm egit in favtl!.\ ^ . .>^. Dtf^ \vidjejttH.%bat, /jumijacekat , induit cilutum . flebat , CTc. /j>ente fna, inemine cogente . ut de fe ptk Jias fumeret , eb percata in Dettm admif k.

rreteff. I. pQjnitentix & humiii,itionis natuiaiia & ufitatafiana,in extraordinatia & folemni huniiIi.itione, p Deoipio pocnirentibus imperantur , quatcnus adjunda |talia fms fubjeftisadliserent, ^ ut cffeda a fuis caufis Tmanant, II. Non ininus ridiculum eft nugamcntum iftiufmodi humiliarionis indicia m ooera latisfadoria Itranfubftantiare, quam fi quis diccret proftrnrioncm fer- coram Domino fuo, Mat.iz. v.26. fatisfadionem fuiire >ro debito/uo , quod fuit mille talentorum III Si vetcres illiquafivincnt & elegiiient fibi opera laboriofa quibus Dco f ansfacerent pio pcccatis. adjunxiifct ; e pio- teuldubioaliquiseorumputatoribus Iignorum haunenti- Ibus aquam, oncra gi avia portantibus, aut in carcerc mo- lenribus , idquc in annos multos , nec in vulgaribusillis ■humiliationisindiciisacquicvi/rent omnes,quafi confpi- •ationequadam inita, ut Dcoobtruderent fatisfaaionem icvem & obfoletam, pro novis & gravimmisp?ccatis. ^ 14. Bellarni. Ofer.t lahoriofain faltffanionem foffe ac deb^re 'imfac(tiottbHSin]tingi , vtrbatlia Donini Mut. { quei^

•^UHque Itga-beri-i, quAcunque alJi^averitts) fatts aptrtedocent.

Prtten. Iftisverbis contrarium aperte docctur ; qu/a :adein & eorundem hominuin peccata eodem tempoic ur folvercntur, & ligarentur: folvcrcntur in

ibfolutione,& hgarcntur in poena ac fatisfaAionis injun- tione : led in verbis Dominifcparantur acdifjunguntur i(2iones Iig.indi & folvendi in fuis objedis , tam quoad •crfonas, quam quoad pcccata ; ficut apparct ex iliis vcr- •IS /(» ;««. 20. Ouorttm remtferittsfec:ata. & quoium rettntiiritts.

15. Bellarm. Nen defttnt tpttm^ r.tticnes . ob quas plane ccrt" <JfHtm ftmit , m in pnniimiA fatratr.cnte Dcm vtlttt per miniftros

S > futs

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Biblio»heek, Den Haag.

224 E 3

m

I

,74. BELLARMINVS

fuoZiiAmniulcUmpeccauubtsmpcm. l. Quifeccant MUbapu ^ rr.um , mauri mtfcrucrlux dtgmCunt . quam qm poft bapt.pr.umpec- cant 2. ««r'»»rt«r«m«7 .«///Dc«sf*mjr.:r/"";J''^f^^^

condonet,ctiKmjunn,^quoadrjusficupote(f . fattsficnveht. 3 . ra- «,r^»/M -7«i4 f/? meH,camentum ammA VMlnerAt.i , »</ pUne ex,s,,t. ut ^uicuratur, med,c,nales uft.cncs ^pharmacaamara . ai.aque d genus Tr.ultafunincat 4. Pana eft utihspcemtent,, & ahts.

Prctesl. Si hx funt optimJB rationes qnx pofTunt pio f-m.faaionibui»injungendisadfcrii,tumceitepacnagra->

vi*iniuneidebetPontificiisdo«aonbuS,quiabomn! - rionc cleftituti, & dereWai inrc tam gravi tamdiu lunt, & populoChriftianotam mileie impofuerunt dc tiuofcclere.nunquampommt ne hominibus quidcm (2- li.faccrc. Nam inrcr omncs iflas optimas lationes , ntilla una eil , ex qua poteft quaeftio cum ulla fpecie fyllog-Ui- cxconfcqucnti^ concludi. Pcriculum taciat quicunque vult fophifta, & cxperieturfefcopasdiirolutas, nuUo niodo conneftcndastraftarc. Nituntur omncs ineptiOi- nioillo poftulato: Dcumnonpoflepcccatareddere luis

auftoribus amara , nec juftc illa condonarc , nec efhcere iit ab aliis cavcantur , nifi ipeccaroribus pocnas cxpo(cat juUitisefusefatisfacicntcs.eafquecxarbitrioaUcujusia*.

«rificulicuret praefcribi &imponi.

Quartaquzftio cft , an oratio , jcjunium & clecmofyna, & qujcad hactriacapita rcvocantur , prout i Ponti- 1 ficiis in pcrnitentia vcl fufcipiuntur , vel mjunguntur ' jintopciafatisfadoria. Pontificiiafiirmant, nosnegJ

IllUS.

Argumcnta Bcllarmini.

t6. BcWirm. Oratio» jejunium , & eleemtfyna pracipHe fta-4 tuumur opera fatt-fanoria: I . Quta animi bon* Deo damus per «r*-J ttoHem : corporisbcna,perjejumttm , & per eleemofynam , bttia exterM ha. 2. Qutajejumum comprimit concuptfceMiamcarnis,tleemefyn0\ coiicupifccittam oculorum, orattofuperbtam vita,fecundMm iiftrtbmif ntmvttiirum. i.Ioh.Z. .

VroteH. I. Narravit nobis antea Bellarm. opcra fatis-j faftoria cfle opera lahortofa. & quafi medtci/tatesuRtones, inttfienes pharmaca amara, &e. At vero dcoratione pta,& clccmofy ab hilari datore proftcifccnte, qualem foUm Deo prob Apoftolusteftatur. 2.0^.9.7. infanum eflet talia affi mare. 2. Fiftitiae iftse congrucntiae a SchoUfticis fu lifnme funtcxcogitatx , ad diftributionem hancoper 'atisfadorioru fuo modo 3c more conlirmaniiam. N

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V

A T V <>

17?

Timo, ne^ueeleeirn

|o X el dat , ycl ofFert. Secundo li daient aliquid Deo, mi\ tamen indebitum darent : proinde donatioilU 11 pertmeret ad fati^fadioncni pro dcbito '^eccati 1 1 1 nprimere conciipircentiam , cft ofHcium' peccara cnl ai.quodnonpotcft neg!;- ' >eccato : non eft iRi,

J^l'r!r^'T'' P^"^^°f^- • IV. lejuniumper ab oiatione feparatum.nihU valet ad mortificationem

deles,& befti«,pisnr;,tionaIes. Elecmofvnapotelfc :oncupiicenti^ oculorum fubfcrvirc. Oratio eft con - iHinemcduim advcrfu!, omne genus ma!i.

17. Bellarm lejumum, elcem,fj,u, & ,rmo. fuHt res m,le<. ^UArum m Jivm.slilens exifant exempla . pomtfstmcs <7 tr^cept t r^r^Tv ^'"^ negavcrit i Si autem fint limpliciter D.raEcepta haecouera, tum nonfuntopcn funefe oea! :ionii,ad fati>ladionemapta. i':eieioi,a,

A^irui^' j*^^'-^''"- H*c^P<^raqHateHHS quondceriHm moium inp.nr-. m f^ata funt Dco fanda, & mtlia.

■ ^;^''*'^'''«'^'*'f''-liorriduin c)uendam lonum h..betapud ,A=",^^"orum aures Scriptura: phrafibus funt afrucfadi

■■'t ?/r"" ^^""^ "^«'l"'" declararedebueiatX 1^^^^^^^

■■•^^ ^V^"^''''^'''"'"''""^^'^"^ PomtcfreDeofati.facicnd": viodusjcjuniiapudPontiHcios plerofque. eft poftpran-

. ..rj iium ex pifcibus . fatis lautum , & copiofum ! ca- nm i «anfigerc bellariis & vino. Oiatlonis modus eft.nnUtS t>licare certas quafdam formulas.lingua plerifquc ignota •ro numero dc ratione globulorum qui ex pr.x fcr pto

J"n-crfantur.ModuseIeemofyna.?ft.niLnaftcMia& d fj"^^h°^"°"ni'lconferrc. Id fatisfahtcn.s operaqZ.t ^domercanda. fic Thomas ipfe loquitur./}*;;/... i r

feccan-rT-i'"''^^^'^"^'^^ diviniKtikciendi Jil' »eccati>.ledeidcm potiusilludendi.

I 19 Bellarm. D,HSapprcbM, &ftbirUdtjubctvotafhontefa..

F,« J'*; .''Vf-^'''"'^''"' ^*^'''""'^'^" ^^^^^^ W.30. rrx» 1^0 9»rat>,deb,Ta, fivenontmperata Deopiacem. *

►-"^ \l'^Lf'A '" y°^'' iplis voluntariis. qua; flngulariter fpe- iabant ad cultum Dei.quamvis materialis modus remo- ^''^i ^iIk " ''^e^i-^^odus tamen formalis & proximus fem- ^.;,^ici debuit ex lege peti . ut Deo placcret.'^ Ncmo potuit

tum. Olferreigitur Deo modumoperisindebirum & Jion piacct»tum m fatibfaaioncm pro pcccati. , cft prse!

S s . a lumpcioncm

I !

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

B 1 L L A R M t N V S

fumtioneiT» tcmcrariam jpu otterre. 10. Bel!a:m. Jeh^ntus B^Vtji^vdhi , '

rrou/l Dc ledo , & domo romniafTc vidctur Bellar- iniRis tamen nihil eft . quod proprie l^eretur no^^^^^^ operis boni , & f.nrti, nedum v'cl menti, vcl fatislaft > - ,m:neque modifueruntintrmfeci operis alicujus bo:.. . cquedeniquc^lohanneofrcrebantutlococultus. .

21. Bellarm. yfr.na Uuiatur , qutdmn rnedcbat a tewpltt' I . ./««„•< at obfervattenibus ftrvims, die atntne. Lut. 1.

ProteB Pcrtinct hoc cxemphim propric ad gr^ . cJiligentiae in Dco colcndo : Quamvis autem Pl»-^P^J^;^ ' teritAnna. In illo genere, aut modo , quam omnes te- ' r>cntur ex leee prseltarc.non tamen plusquam a "^^^- r.ere. in taircoAditione pofita , pcr omnium circumftan^^ tiarum carundcm concurfum , lcx ipfa requirit.

Otiona&uhnnarjusn.oeft, an op.-riincnravtre atproprie Vomitf^ « '^/ait<luiant, prc reatu fwnA q»t foft tulpam dtmtjfam remanet c*-i fianius. Pcnttficii affirmant » ncs neganms.

-.-> Bellarm. N« hothtcde fatisfaaton^itia vcrba fatirrus, tjulex tcndtgnt qutdem ftcnam temporalem exptct . mn tamcn ex rigo- \

''Knteft. Beneeft. quod tandem Bellarm. confiteatur ^ tribucrefcoperibus virtutcm fatisfaciendi fxjp«^/^^^^^^ . Inmcftarumqua^ftionisab mitiomdicairct . tum nu^^^^^^^^^^ locusfuiiretfophifmatisillis,quibusantcaprobarevohut jf

iatisfaftionem ex qualibet humiliationc , cui Deus cx abundanti gratia vel relaxationem . vcl P^^o^^Sf^^^'; " , alicuiuspcenseindulfit. Scd lUud infuper obfetvand. a. 1 Pontiiicios afrerere, cpera qntbm Decfatisfaciuntprcpeccv.^. 1 ■pnut a zratta procedunt, &gratia informantur. proport.onem hnbtrc» (ondignitatem aliquam adfatisfatiendumfetlufa extrtr.feta promtf^ iitneDei. Suarex- in ^ .tom. di/put. -^7 •fe^- ? , , .

2; Bcllarm. Opcra noHra, ut k Sptritu Cbnftt tn mbn haoi^ lanteprttedunt, quandam habenttnfinttatem, at fer hccetiam qttP.n' iiam^qualttatem tuminjuria, qua Deum pucandt, affeceramu^

Prcteft. I. Opcra omnia Spiritus Deinon habent:.'!- f.nitatem: tum enim omnia quje Dcusfecit m crcationc^ fic poftcaefTent infinita. 1 1. Opcra noftra.qua funt no-^ Jlra, non funt opera Spiritus , ut principiiquod tUa pro-i ducit : quia Spiiitus nobis non hypoftatice uniturm. unum fuppofitum , vel pcrfonam. 1 1 1. Obfcrvanduitt' eft, ex Ipfuitarum fcntentia/ir/is/«(f?/<«*w Satrammtalem , CT t%nm rmmiu , & gmm fiiiiHnm mftnt f ^ titrt cferatc , vif^

i

-€hviHm . i quarHm p,te.Jate pmei.t. S»ar,, , ^

|8^non pendetiguur, quoad effic.icMni ; ex diTpoIitione'

:t4. L- iii. Deus no» cfTirtia qnx ' ^ bcmHStgituY opera prspYia, & tnicbit.% ,

rmeft. I. Siproinj.:..i.ui^i.ciinus.rumprocui:n- juria enim eft culpa. I I. Si Deus non nnperat onVnc num,tuiu lex e.,u. non eft perfecia. Marcus Erem a! Biblioth. Patr.t»m. 4. tynfl. de " , rerte r^fAul

ocligmentum:0.7.«i..,/.,^^^

I. fym mu iha, fi tUtas precattMtnt. eft manlitum- fi/ar^

r f"''/'- ^^'^''^'pus^iiit^ternitarcma-iferr;. /ivc-a frntqu^BBdlarm. narrat. Docuit enim ,am ,am , Vpe^a

humana habere quandam inrinitatei e i on & fimi!

lcm ^ternitatem haberent ? II. . . temporaHn vit^tuturae velextrahocfeculum. qualem Pontificiiin

Purgatorio(,ngunt,Scriptu.anulIibidocct,ncdumaVcr" nae poenae in eam commutationcm.

Argumenta Bellarminf. 26. Bellarm Ifa. i. D»«,/««j f>wr;,m/ remijHonempUn^m Me perfeaam peccatorum. qu.fi pr.mtnm qu^ddam.us L m Zl s otZ rtl>HS mtferuirMAfe exercuevittt. ' noonisope^

tcxtui a Be larm. a Prjcmium tamen prornittitur a Do,

ZTZrfVr "li^ ^"^■"^" ^^?^ rati.?aclo;ia ex c^n^ii: If: u^' Hjec,g,turcftUrva tantum argumcnti nequcullacxpartc fatisfacit pro fatisfadionc fx cond!:

"^* '"^'l^^^ofynis reiime. Hichx^

^''*"l^'^cemreclemuon,s q^^^

'uIpT I V V iftam vocem,nifi in verfione

t^uigiri. 1 1. Eandem voccm habemusetiam Eph. 16 . 4- ubiagitur der./i^m^iK«f temporis vei opportuni^ wJl' u"' r^ti^fa<aio.nis. 1 1 1. Nabuchodo-

Jofor.cu.h^c verbadiaafucrunt, impius homocra-

iri^Dlccati^ P^"'^^ ratisfacere pro

••Jj^pcccatiiquoad poenam , qunculp, necdum efl rc.

^ 5 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog

224 E 3

BELLARMINVS

lpnaturRcAdrccc.c)Uut,on,rn . d..njeet,am p cnam e.cond.im reimAt : qnrmadrKodum tnteUtgendm eJfe vtdeturtocHStUeLuc.il. Tiatc eleemofynam. & ecce omma mundafunfjebts.

planumNam. I. Inlidelcs noniunt cohortand ad ^^^^^^^ emofynas, ut inde remiflioncm P'^^"^*''""^ rentur . fedad refipifcentiam . converhonem ^J^J^^^^^' II Eleemofvnae magn^ & trequentcs fme zratia difuonuntinfidelesadreconciliationem: namlmctiu. ^

T.Tutcn.htlprofunt. l.Cor. 13.3. I I L uut redimcre Nabuchodonofor cleemofyn.s cx condi- gno. quia nulla cft ^qualitas proportionis inter clecmo- iVnas hoministyranni & opprclToris. m hommcs eroga- tL ( quibusinjurias hominibus faftas nunquam potu* compcnfare) & injurias inrinitas Deo ^H^^f- Ij' clcemofynae tantam vim haberent d^O^onendiad recon^ dliationem , & fatisfacicndi pro pocnae reatu - certe beaticflent divites fupra pauperes in ordme ad legnum Dci;quodtamcn Scripturapainm ncgat. V. Qiioa atti^

netkdvcrbaDomini, X«f.ii.4i-.^^«'^''"'»^y»^'» »^"!f mundafunt Cajctanus mterpretatur tanquam incrrpative & ircnice hclum : datts . vel date quA a^unt . per fas «7 ncfaLlcemofynam : & hoc adjunilo ad exteriorem «««'f ^ ntinda (unt vohts . hoc efi ^pud vos , non tn yerttate . ratio e us eft obfervationcdigna. qua Bellarminianam & hujus 10-

ci, & altcrius ex Daniele intcrppetationem arguit ut dia- boHcam. Cozor{att)ad inteUigendum textum httnctn mA..wj p.ir- tem : qttiaverba tfia etft abfolute bcne foncnt . contextus ta»un clan txfUcans quod pUnts raptna dtcunttir , ef^cit ut non bene fonent , «»- 1 Oat enim. dtaboUcum effeconftUum . pUnts raptna.datecleemofynam» C- ecce omnia mundafttnt vobis. Mens tamcn Domini videtut fuifle. ut dcponcrent intemam rapinam, per ycram cori- verfioncm , cujus frudlus cft elecmofynacx intcrna hde &charitatcproftcifcens, fic non tantum cxtcrneled interneeflent mundi. Nam cmphafiscftin illa parte fen- tcntia ri mv?:t,datcelccmofynamfxiis^»^»«M/«»t:a* cut Matt. 25.26. in eadem fententiaTO iuJij & TOiXTo,- ; in- tcrfefc opponuntur codem plancfcnfu.

28. BcUarm. Luc.-i.Facttefrunusdtgno.panitenttdyFaccrt frua»m dtgnum pccntttntia , eji tperart eo mcdo quo decet cttm qut pa:- ■ ' nitenttaniprofitetur : qui autem pmnttenttam profitctur quod aUqucin > Ufertt. non folumcejfataUdeHdo » mh folum cavet tn futurum , ni qttidtn eum (tmmittat , fti eiiam Amnmi refmit , compenfattnjif |

rtami Vc. « « t ^

Proteil. I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

E N E R V A T V S. j^y

Trtlefl. I. Addcredebuit BtWAr m. qnoAifeftrit.llXczv. - ein eU ipfa quasftio, an Ad imus poterit ve! Dco, vel fuis fterisratiitacerepropeccato, damnum refarciendo, &r uriam compenfando; & fimiliterdc aliispcccatoribas. nonegregia h»c eft demonftratio, illudiprumpctere, j!iodeft inquaeftione? II. Bellarm. c. 6. cxcommuni Scholafticorum fententiadocet , aliqHnndtt.tm - ' tcn 'Jfcpcffe doUrcm centritionii , Httot'ifmn.% rt v.ittatur. C , vi s' igitiiraii noii & ifti quibus tota poenajam eirremiiia, ^roferredebeant fruclus dignos ptxnitentia , id eft , ut Bellarm. explicat. tferiirieomcdoqHo-^osdtcetqni fauitemtam 'rofitcntttrf Ncgari hoc nonpoteft, nifi Scriptura negetur, ]'!a2 docetomnesfidelesambularedebere,i?;c.';T^fx\;r5a,;

Epfi 4^ I. uI!j,; t J i^jxyysKla , Phtl.l. 17. ^IU; r»' xv^;«. Qol. l, : o. 5c?;-^;r» 3jcD. Th.Jf. z.ii.i.l cst.frout convenitvecttioni, Ehm- \cho : Domino , Det. Concedi autem k Bellarmino non po- :eft, fineconfedione vani/IimsefaHacise miftacobieclio- le xneptillime ftrudas.

29. BcUarm. rattlusl. Cor.7. interlcna frudus finctjttri'- IttiA.quA fianttcttiiam in faltttem ilabilem operatur, ponit vinU{lam.

ProteSi. I. Vindiaam iftam Cajetanus , cum varlis Pa* nbus , intcr^xctv^tnt de communicationeinceftuoft. Quidau- '^mcommunehabent , cxcommunicatio , & fatisfadio. I. Vindida quam peccator pcenitens in femeripfum ; ixerceteft mortiticatio , & crucifixio carnis, ne porro 5'- )eccet, non condignum pretiumfatisfadlionis. < 30. Bellarm. Levit. c^ & 6. Sacr,ficta diverfi pretii pr$ tfttmattoneacmenfuradelimimperantur. Fuerunt atttem facrifict» ^ ompenfatit & fatisfaclit ; pre reatu pana temperalts expinndo.

Preteft. Ex toto hoc argiimento conceflb , nihil poteft :oncludi, quod ad rem facit; nifi fimul concedatur,mor- em alicujusbeftiaf.fatisfaaionem efleex condigno.pro •oena Gehennae. 2. Bellarm. ipfe de fjf^-^f. Sacram. lib. z, tp. 17. difertisverbisnegat facrtficiavetera valuife ad expia-* rittempeecati quoad pcenam gehenn.^ , nifi quatenin ftgna qu^dam rant prttcfhintia fidem in Chrtftum. III. Manifefte falfum ft, quodBelI. hicprofundamentoponir ; fatrifida dtverfi retti pro aftimatione ac menfitra delicltrum fuiffeinlege imperata, "Jam. Lev. 5. 16. 18. lUi qui pererrorem peccavitprae- '^j li" '^ Pro facrificio ariesinttger UQens : illi etiam quidc nduftria mentitus fuerat , anesintegeriaclens, (.6.6. Taxae ■Qenitentiaiias Romanae , qua fingula peccata certopre- 10 aeftimantur , nullum exemplum aut veftigium exfta- c debet in lege : cft enim propria profcflio hominispec-

JI. Bellarm. Huc adferripofunt ttla omnia Scriptun loca, qat

i> ^ 4 dtccnt

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

^ELLARMINVS

doccn: Tp;U 'o.nin m jttporuai meritorin rjfe v:U Aternx.

Prcujt. HiccomniAloca nullafunt, ficut alibi D V. oft-ndetur. SedBcUarm. cum nuUum unum locum po- tueritextotaScnpturaproferre , quo vel ipfemet aufus eftdicerc fatiifadionem facr.imentalem aliquam pocni-. i tentibus fuifle impofitanv. poft futilem iftam ve itat r cxphrafibusquibufdam male contortis , qua palam . caufa: fux egeitacem , jactare voluitaliaa copias ignotas.

ArgammtA koJIta.

^2. Proteil. Exech. 33. Irr.ftctas impiinon nocehtt ei.qt*odie ctnver^ui fucrit ab tmftetate ft*.i.

Bellarm. I. Non noctbit ,iien n»ne§cietttt mori.ntttr.

Proteft. Bellarm. antea dixit. f. i.reman:repxaAm fcnftttt quim inG:hvnnAp.tiiiebMiJfet n-m9:a folumdtermtaie, In Gehen- r.a vero mancrc pci multaannorum millia , noxium cer-^ tc ab omnibus habetur , & mors fecunda.

BcUarm. 2. Jufhtiti jitno ffi averftonem prodefi fdpe numer* miprimittmtemforaU y ergo eoiem mtdo inipktai impiopojl ionvtt" fionem notet od fcenam temporahm. t n. H

Protfjl. I. luftitia jufto poft avcrfioncn\ nonprodelf^ ad pramium ad gloriam illam qua in cctlo fruuntur bea- j| ti. remotafolumaeternitate , ergo nequeimpictasmipio poft converfionem nocet adpaenam fenfus, quam m Ge- hcnnapatiuntur damnati. remota folum xtcrnitate. I I. luftitia jufto poft avcriionem nullo modo prodcftad ullum praemium. ex merito aut dignitate fua.

33. Proteff. ScripturaeomnesquoeaPontificiisprofa- tisfadione adducuntur , praeccpcum divinum fonant.: Atfatisfacliio quam Scholafticidocent , ipforum opinio^ jicconftat cx opcribus indebitis , non prasceptis : ergo fcaec fatisfaftioexScripturis non probatur.

Bcllaim. I, Ofira fatisfadoria fitnt inicbtta in inno:enti4 tAntnm.

Proteil. I. Oratio fuiffet debita, fi omnes in innocentia .permaniiirent. I I. Eleemofyna eirct dcbita , quamvis innocentifnmusciretillc quimifero fuccurrere faculta» tein fic occafionem juftamhabet III. Nullumcft opus bonumquod nondcbetur ^ Dco , ab lUo cui omniapec- caca funt plcne remiira. IV. Si opcri ifta debenturi pccc/tore , extra fatiafadionem , tum nor poflunt valerc -ejtiamad fatiifacicndum.

Bellarm. 2. Licet fententia ftt vaUe probakilis , ThomA , - vanit. Paludani & nlioritm in 4. dtjl. 1 ^ . uon recle fm^fiert pcr cpt'* •YA atiai debtta , tatnen non eii tmprtbabilts fententia altorttm de futit^ ffaQione pcreptra aiias dtbita. Frotejl.l*

i

Early European Books, Copyright® 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N fc R V A T V 5. ift^ TYdtefl. 1, Dodrina igitur Ponciticiorum dc hthui^ jonc y nititur cantum fcatentia non improbabili,advcr-- m aliam lententiam valdeprobabilem. Secundo ;fcn-r cntia illanon improbabiIi:> , cft dcbicum unum longc naximum, debito altero vulgaripoirefacilccxpungi.

34. rYotcft. Quirccufatfasiifaccrccxfententiabc;;:)- alticorum, non peccat : fed qui noji agit poenicentiam, mt non facit frudus dignospcenitentia.&c.peccat .-crgo ^gerc poenicenciam,& tacere frudus digno^ pccnicencia, Scc. non func fatij>facerc.

Bellarm. i. Si ime/ligatuY fdtisfanioa faccYJote injHncl^.mK edti meltoYfaYS TheoloicYt^m » po/f? confitentrm fme pcccatoYecftfaYg isfachonem. SaceYdos cnim ut JHdcxltg.xt ai pcenam q:i.im pccaitem -faYe mn potefi ^ nift jHdiciiivimtm con:ittHto » ac protndctpfi DcQ U.

rYotefl. l. Dcfatisfadionenoniniunda,conccdit Bel(. rotumargumcntum. II, Pa?niccnccm non ceneri ad ac^ :cpcandampa?n! - , Gabnel, Medi^

ia,SyIvefter, A. . ^ ,.ienlib,Panormi-

anus. NoneftigicurcertuminccrPonciticios , quidhac ie rc ficcredcndum. III. Eodem rcdir, quoadnoftrum ngumencum , quod a cseteris docetur , 6c ab ipfi!» lefui-i ^non tcncYtfempeY confefioYvm aitmponendam poenttentiam ,per mpY^ceptt, .W.-. Drf^. 38. 3. IV. Nulluscoa- n negacablolucioncm poenitcnti.co folum^quod no-. K poenitcntiam, vcl fatiifadionem injundam acceptarc^ :eltc Suazcrio, tbidemfen.y^ Pontiticiiigitur abfolvunc llos qui Dco rcliltunt : & contriti ac confcm,qui a Pon- :i6ciis facriticulis abfolvuntur^poifunt in ^ternum dam^ iari,propccrilIudpeccacumquodinabfoIvcnccm admiti :unc, h veiejudicetBellarm. dehocjudicio facramenca^ i> quifi calemfacriticulum non habuiircntjudiccm, faU /I tuiffent.

Bellarm. 2. I^rdcepttimtl/Hd: facitcfYunus di^nospcenitentia^ iatuY quidem homtntbm in hac vita . fed intelitgttttY cum ccndtttone, fi Jtdeltcet, quts vciit peYfeclam Ycmtfit$ni peccati, nonfolum quoadcuU >am^fedettam luoadomnem poenam. OmntnoenimpYobabtie tii, mn ^bftYtngi eos novopeccato , qut mnpUne fatisfaaunt in tcYrtspYo pocnn empOYait alteYiusfectili.

Protest I. Frudusdignipoenitcntiafunt tamabfolute icccfiarii , ut quiillos negljgit , non pollit cftugere iram •uturam. Mat. i;. 7. 8. 10. loh. i^.z. 11. Si picna fatis- •adio poflit piasltaii pco a nobis,non cft cercc probabilc JofTecam vclinhoram unam differriabfq; pcccaco. III. ^^iivim fi non quam prnuum foh^at Deo , quicfl:foU ido , ncceirario incurrit indcbicam novum , ratione iiustamanpi«omxifionis, S s 5 35.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

1^2 BELLARMINVS

Pntefi. Indulgentiae PontiHciorum opinione rc^ rnittunt fatisfaftioncs : fed non folvunt nos illis pr^cc- ptis : facitcfruausdignospoenitcntia : agitcpoenitcntia, I^:c. haec igitur non funt fati^^fadionum praecepta.

Bellarm. Iniulgentt/i non f$lvHnt noi divtnis prdceptis , fedfa^ tiunttMnen » utfro iispanis qHAmbisper Indukentiam ccncUnan^ wY^nontcneamuY prAcepto illo ilefaciendts dtgnn paniicntidfrHclthus. Jmperat ApoHolus Rom. I 3. reddamus omntbus debita : ft cut ta^ TKcnneditor debttum donaverit ^ non folvetur tUe quidem Apotlolic9 pr/iceptOy fcd non habcbit debita qua reddat.

Protefl. I. Siindulgentiaenon folvunt nosdivinisprae- rcptis, & fatisfattionibus tamen folvunt , tum fatisfa- choncs non funt praeccpta divina , ncqucillis veabis irn- pcrantur : facitefraclus digno^pocnitentta. 1 1. Si indulgentiai taciant ut non tcneamur praeccpto illo de facicndis dig- nis pcjcnitcntia frurtibus,tum nihil fpcdans ad indulgen- tias, aut pendcns ex iis,decet hominem qui poenitentiam profitetur : hasc enim cft explicatio , quamipfe Bellarn^ dcdit fruftuum poenitcntia dignorum. III. SimilcBell. cft planedillimile. Apoftoli cnim praeccptum dc debito rcddcndo» non facit debitum : creditor etiam habetpro- priampotcltatcm debitidonandi , v5c Princcps tributi rc- niirtcndi : fed Dei prseccptum dc frudibus prxnitentia^, facit iliosdcbcri : Papx non debentur , fed Deo : Pa- paigitur non habet illam poteftatem rcmittendi iftos frudus , quam creditor habet debiti , & Princeps trlbuti remJttcndi.

In cxtctis Bellarm. ad argumcnta noftra refponfl quiaeadem fsepius regcruntur » quae fatis antea refutaia tucrunt; in lingulis igitur tradandis non immorabimur, fedin illa quae novam difputandi matcriam prsebent, iionnihil breviter animadvertcmus.

36. Protefi. Gratuita eft peccatorum remifHo : crgo non rcquirit a nobis fatisfadioncm.

Bellarm. Gratt^ qua tn facris ttttrts pr^idtcatuY t oppcnnhr pro^ frie tUis tantum cpertbus t quji cx proprtts viribus lihert nosin arbttrti fiunt : opera enim qtix (Xgratia tpfa pYocedunt » n§n opponuntur gra^ tU.

proteft. I. Quacritur dc gratia rcmifsionis : Bellarm. rcfpondct dc gratia fanftilicationis. I 1. Quaeritur de cppofionc intcr gratuitam remifsionem, & fatisfaftione. Bcllarm. deoppofitionc refpondetintcr gratiain & opera bona, qua funt bona. III. Toleratio poense Ibnfus in Cchenna pcr aliquot annorum millia , fi non repugnet gratuitaepeccatorum remifsioni,tum nihil repugnat, illa tamcn pu^nam ad facibfa(^ionem proprie peicinercBcll.

antca

E N E R V A T V S, igj Untea docebat. I V. Solutio peccatorum diTcrtis vcrbis lopponitur eorum ligacioni : fed gratuita remif^ioeft fo- [lutio, & /ati^fadionis impofitio ( fecundum Bellarm. ) Pcft ligatio ergo gratuica remifbio opponitur fati:>fa-i Ctioni.

. 37. Protesf. Integer & illibatus non fcrvatur Chrifti >honor , li homine^ fatij^faceic debent pro fui^ peccatis.

Bellarm, l. Satisfaclio mftraefl tinumex inftrmnentis itvi^ \nitus tunitutts /id Chr:ftifat: ' m nobts afpUcMdam , &ftc ipxnam temporalem pcccatorum c . ...,..AJim. \ Proteil. !• Si fatisfadio fit ex infticutione,tum cx rea-i 'tu non debetur: Noftra enim debita non funt Deiin- ftituta. II. InftrumentaDeiqua talianon fatibfaciunc Deo : quia nihil ex condigno poifunt cx Deo mereri, ? I- SatisfaAio nova non magis requiritur ad firisfa- Jctionem Chnftiapplicandam ,ciuam nova mors, redcni- • ptio,refurre(:l:io,ad mortem , redemptioncm & refurre-. ctionem Chriftiapphcandam. I V. Purgatoriipxn:^, &c inalalimilia, nuUam vimhabentmortem Chriftiappli-- candi:quia necmorccm Chrifti habcnc ulla ratione pro ' objefto applicando, nec ullam aptitudinem habcntad ■ illarn mortcm vclapprchcndendam, vel fignificarJam,^: cxhibendam , nec dcniquc ( vcl cx Pontihciorum ipforil jfcntentia ) quidquam Chrifti vcl noftrum faciunt, vcl Imagisnoftrum. V. MorsChrifti fupponitur fempcrap- Iplicata ^antequam Saciamentalisfatisfadiopointinjun^ Fgi ; per illam enim & culpa , & pacna asterna dicitur elTe rremota.- & iUa apphcatio diciturctiam Sacramenro pce- ' nitentiae ficri , idquc proiifdem ipfis peccatis quse fatis- i fadionc dicuntur expianda : an una cft applicatio pro I culpa, & ^Eternitatepaenae , fineculpaautpoena , & alia lpropoenatcmporali,qua5inilIaipfapQcnaconfiftic ? v i. rTotumhoc, quodBcllarm. hicpra:fc ferc , dcapplica- monc fatisfaftionis Chnfti per fatii^fadUones noftrab» kmcrumcflc fubtcrfugium^ apparecex eo quod BcUarm. lipfenarrat, dc Indulg. Ub. l.cap 4. Pontifices R$manos .Itm-^ \na[fehunc articulttmqHorundam Lovantenfium :S$l::is Chrifti fatts^ ^faihontbus rcmitttpanam temforale, Sancl^rnm autem fafttonilus cf^ fetri Deot ut Dcus illarum tnttutu afplicetnobis meriui Chnfti.

Bellarm. 2. Major eft ChriHigloria ^ fidtcatur ynonfc/umfra eccatis noflrisfatisfectffe , fedettam id mcmtrts fais donajfe ^ utpef ujHS gratiam & virtutem , aliqua ex fartt etiam tpfa fattsfacerent : ^uemadmodum potentiam Dti commendat^& celebrat,qut dicit, Denrn ""nfolumperfei fad etiam perfervos fuos miraculafaccre. _ Pfotefi. I. Nonpoceft cffc major gloria Dci virturciu vdivxnam crcaturis tribucre > quampropriamfaccrcDci.

S s 6 Non

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

iSl BHLLARMIHVS

Non ell major gloria Dei.fi dicatur inultos ab iplo faeto cfTe creatorcs , quam dicercillum folum cfle omniu ceatorem. II. Caufae folitariaBmajor eft dignitas.quam caufaicumaliis. Non poteft facere ad Chrifti glonam.li ille dicatur non unicus clfc Ecclcliae redcmtor, non um- cus & pcrfcftus pcccatorum expiator , &c. III. Qaan- do Deus dicitur facerc miracula pcr homincs, Dcus lolus proprie& rcalitcr miracula facit , hominibus ut moraii- buscanfiseorum conftitutis : Ncquc miraculum noyum ab hominefierifolct , ad miraculumDci alicuiapplican- <lum. hsec igitur fimilitudo nullam habct proportioncm.

58. Pnteii. Pacem confcientiac nonpoffunt illi habe- re, qui in fatlsfadionibus fuis quaerunt abolitionem rea- tus poenae.

Bellarm. l.ConfdcntUpaxnen pmiet exrentt* pcen*temf$m falts.

Proten, Si reatus poena: fenfus, a pocna Gchennae, non gravitatc, fed astcrnitatc fola diftcrcntis, confcicntiae cu- 3ufpiam non turbat pacem , illi certe confcientias fcnfum omncm terroris ( quali duro callo obdufto) ablatum ef- lcoportet.

39. Prittft. PeccataquaBDeusdiciturfr#/»«repa/f fff^»/». deieret demergereinfrofHndttm maris , non imfHtAre , teclum habeu^ tamlonge a nobts removere ^namortens eil ab occiiente , illa non ad judicium vocat & punit : fcd refipifccntium & crcd«n- tium pcccata projicit in tergum , &c. crgo.

Bellarm. Ws. formtiU loqttendi hoctanttom ftgntficant , Deum ita illos rejpicere , quod attinet ad reatum cHlf& «Sr fccnA aterna , acfi ttHnqttam feccaffent.

Proteil. Hoccft, Cgnificantfantumpartialem, non to- talcm rcmiflionem ; quodnemo ex phrafibus illiscolli- get,nifiquipraBjudicio fafcir.atus,animumfuumadvcr-. i"us vcritatisluccm plancobftinavit.

40. Froteil. Jfft. I. S:fiferintfeccatave(lrautcocctnum,qu Mixatbefcent, &c.

Belbrm. Domtntts thi pnmittit qt^idem fcrfeflam feccatipuf- ^ationem ,utnuUareftet litenia fnena • nonvero credentibuil»lum& t eftptfcentibus , fediis quifriui lavamur & mundaniur , & m botrn 0berilusexercentur.

Proteil. I. Mirum cft Bcllarm. potaifle in hac unt phrafi in vcnire perfcdam peccatorum purgationcm, qui modoncgavitin multis phrafibus cjufdem valoris con* tincri. II. Dum iftam purgationem, cotitulo diftin- ^uit ab altera, quod fit perfeda , icmifllonem illam qu» Chrifti fatibfadione fola nititur diredc accufat impcrfe^ Aionis. III, P*Um eft contc^itu Ifai* , nonfatisfa^

£ N E R V A T V S. iS^ ftfonem ullampeccatoruniad iftam reminioncm requiif, fcd vcram converlionem , quae vanorum & folidorum frucTiuum oppontione illuftratur.

4T. Prous}. ChriftuapcEna.speccatisnoftris debitastU'. lit : caftigatiopacis noftrae fuit fupercum.

Bellnrm. CkrttH mm fHitfrettHm f.ittrf.%clio fra pereatif >»»-. Hris : tmmediatepro tulpti ir rentu mortis Aterns. ; medtMte AMiem pr$ ftenA etixm temporali t qttatewfts gratiam prAbet » per qitai7i iffinoi Domino fntisfactnmus,

Protcsi. I. SiChriftifatisfaaio fit immediata , & me- diara , tum multiplex eft , non una. 1 1. Si Chriftus fa- tisfacitmcdiante noftra fatisfaftionc , tum non fcmel fa- tisfccit, fed femjper fatisfacit : tum non per femetipfum, fed per nos fatisfacit, tum deniquc non tam fatisfacit pro nobis, quam in nobis. III. Chriftus non magis fatiifa- cit quatenus gratiam hominibus praebct fatisfaciendi, quam rchpifcir, & confitetur peccata , quatenus gratiam praebct refipifcendi , & confitendi.

42. Proteft. Siareatu libcramurper Chriftum , tum limul ctiam liberamur a pcena : fed verum prius :e!go. A Bellarm. Si per reatum tntelltgatnus obligationem adptnamt ^.^verifima eft pnptfttiojed a/fumtio eft falfa. Si vtro per reatitm fmu^ K ■ fiteturtutpa, fivetffenftt , ob -juam iibttum poins/uend.< contralnmiS, ^falfaefi propofttto.

Proteft. I. DiftinaioillaPontificiorum, interrcatum culpae , & reatum poenas , eftnimisabfurda : perinde eft emm ac fiquis diftingueret . intcrmeritum opcriji , & mcrcedis: inter paternitatem patris , & filii , vel inter fubjedioncm fervi , & domini cjus. II. Alteradiftin- etio inter rcatum paenae jetcrns, temporalis, non ina- giseftfana; reatus cnim pcccati refpicit mortem , non particulam aliquam mortis. III. Culpa remota, necef- fariotoliitur rcatuspoenae : quia fundamento relationis ablato , relatio neccfFario celFat .-. reatus autcm eft lelatio

adpQenam,& culpaeftejusfundamentum, ficutintcUi^ pj^Scntes oir.ncs facilc conccdent.

.)■■

S s 7

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

1S6

D E

BBLLAKMIH VS

LIBER SEXTVS.

INDVLGENTIIS.

C A P V T I. T H E S I S I.

1} )•! ifi

BEllarm. iHdulgemias voeamus remi^icnei ftcnatum , qtn^ fspe remanent luendA , pofl remtfionemeuiparum, & retoneili titnem in Satramento panitentia aieptam : quas remtftones Sumrtit Pentifieis.ex paternalewtatey & eoniefeenfione in fittos (uos, eompa- tientes eerumtnfirmitati, eertistemparibuSti^ nenfinejufta altqua & ratienabtlieaufaeoneedereColcut.

Protefl.Ex iftadefcriptione Indulgentiariim manjjc- fte apparet» hanc efle conipendiariam lummam , vel fen- tinam totlusfere myfteriiiniquitatis.Sc promdememo- randam fuiffe divinamillaprovidentiam , qua fadtum elt utpurgatioftabuli Papae inceperltab iftarum indulgen- tiarumimpugnatione. Nam fupponic. I. Rcmiflionem culpa , pacna rcmanentc. 1 1. RemilFxonem , & culpae, 8c poense, ab homine pro aibitrio fuo taclam. l l l. Sa- cramentum novumabhomineintroduftum. i V. Suin- mosPontifices, cum audboritatc monarchica , etiam m fpiritualium rerum difpcnfatione V. PoiTe Pontiftces iftosdejureDeiremitteie ,acdifpcnfarc. VI. Lenitatc &compainonemhoiumPontificum majoremeffequam quse in Sacr.nmentis exhibetur. VII. Haec omnia pen- dereex rationalibi caufa,ideft eatenusficn, quatenus PapseSc afTeclis cjus profunt. Cerie fi omnia accurate expendantur, nullum caput eft in tota Theologiaquod nonlaediturper doftrinamindulgentiarum.

2. Bcllarm. Dcinismiulgentus^ QuAfitoprimaef ^exftet tn licelefiathefaurusaliquis fattsftnionem ClmHt , & Santhrum , qut appliearipofit iis. qut rcifuntpeenj. !uendd, poft culiam m Sairamin* to pteaitentia remtjfam, nesajfirmamus. • ■ r xx-

Preten, Nos non ncgamus quin Chnfti lati^fadtio lit EccIcfisethefaurus,quiapplicaripoteftacdebetHdclibuS & refipifcentibus , adverfus omnemculpamacpa;n.-im. Sed 1. Thefaurum fatisfadionis C h rifti rxf ?i?if« , quam clofTa in Bonifacii lubilaeum , & alii Papiftae colligunt ex illis vcrbis, in verConc vulgari, Lue. 9. 3 1. dieebant extejfum t?oJov quem eompleturus erat ; hunc thefaurum Eccleliae efTe , negamus. II. Sandorum fatisfadiones , ncc m thefau-i 10, nec extracredimus cxftare, 1 1 1. Applicatlonem fa-.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

I

E N t R V A T V S. j<iP isfaftionis Chiidi fimurvaleredicimns adrcrfusculpri paenam.

Bellarm, In bcnii aflienitu^ hvninttm ju^—^-um» d/^^lcx \'alcr^ fiveprecium aptgnartpctcU ^mertti vtL V fAttsj.ictymu Protcft. Ncutrum horum valorum aHignavit ufquam fiptura facra.

Bellarm. Opuibont$mqua parte mcritcrium csf » n9np:*:si liiapplicari^ potefl tamen qua fatisfadorium efi.

Pretefl. Si inteUigitur ifta fcntcntia au oL)ca:ciina l^hrifti. tum blafphemiam habet inparteantccedcnte, fi ^leobedientia hominum in confequentc.

5. Bellarm. Extat in EcclcfiiX thelauYHs f%ttsfacltonum ck fiftipafiiontbHS infinitus qui nunquam exh.xurirt pofitt, PYctefl. Non male hocdicitur, fi bcncaccipiatur. ^ BeUarm. Chrtfius pro cmnibtis homtntbus montiHs cfi : cer-n \ efi autcm , non cmntbt^ homintbus qui haflenus vixerunt > pre-m hummortis Chrtflireipfa appUcatum futjfe ad eorum exptandapec-^ Vata. Sf^^ " '!tum tllius pretii , quod fcmper applicaripofiit^

\tiamfi , , ;^Lt ficut revera eft y & fempcr redund,zbit.

Protesl. I. SufHcientem cfTe Chrifti mortem adom^ |ics fervandos , fi omnibusapplicarctur, indubiimi ^no- )is non vocatur. Scd fupcrlluum iiide prctium fuifTe fo- tum,quod non eft apphcatum lis quibus k Dco & Chri- tp intendcbatur , hoc rcjicimusut otiofum commen- fum. Prctium cnim fatisfadionis Chrifti non applicatur >cr partcs , fcd fingulis & omnibus fidclibus tota. Satis- 'adio Chrifti non magis dicenda eft fuperflua , autthc- aurusab Bcclefia difpenfandus , quia fua natura poteft idillosextendiad quos non extcnditur adu , quam mi-» .lecricordiaaut potentia Dci.

7. Bellann. Ad hunc thefanrum fuperfluentium fatisfaftio^ $um,p€rttnent ctiam pafiiones B. Virginis»^ cmntum aliorum fan^cm 'um qui plus pafit funt quam corum peccata requirercnt.

Protesi. I. Intinitae fatisfaiftioni Chrifti , nec potcft ]uidquamaddi, quiainfinitum non auguctur,nequeopus ^!ft ut aliquid i^ddatur, quia cx fc, per fe habct infini- :um valorem. II. Nemopractcr Chriftum plus paflus ^ftquam peccatacjus mercbantur. III. Alise funtra- pioncs patiendi , piaetcr fatisfaftioncm pro peccatis , vel |£Opriis , velalicnis. IV. Quicquid vcl fecerunt vel fu- lucrunt fan<ai,idipfisabunde remuncratur, & prom- inonpotcft proaliisclfc fatisfaftorium , ficut vcrc dif-- Perit Durandusin 4, itfi^2Q, qusft.i, & Apoftolusconhr- mat,flf;7i,8, 18,

C APf

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

183

B E L L

li

«II

C A P. I !• iliiAliiofeciindA e(l dc afplicAtiont hujus thefturu

BEllarm, I. Satnfadicnei Chrtff^ , & Sanclis fufervaune€ appluaripoffunt^ aliis t[Hi rei funt luend^ f cen.t temparalts. Pr$tefl. 1. Chnfto, lefpcdu officii rcdemptoris , & Ecclcfise rcdimcndae , nullas fucrunt jfupcrvacaneaB fatis-i fadioncs : aliii> nullae fati:>faftiones. 1 1. Sati^fadioncs qu^dam Chrilti nonpoflunt applicari cuiquamalii^ noa applicatis : ncquc poft: quafdam applicatas , rcftanc aliac feorfim applicandae ; lic cnim Chiiftus dividcrctur, Sc alii dimidlatam tantum, alii vcro plcnam rcdemptionem haberent Hbi applicatam.

2. BclUrm. EccUfia Paflortbusaudoritasdtvinitusconcejfaefip thefaurum fattyfailionum dtjjr^nfandt ^ acperhoc Indulgenttas conce^m dendi.

Pmeft. I. Audoritas quidquam pro fuo arbitrio di-. fpenfandi, non eft paftoribuj^ concelfa , fed miniftcriurn tantum volunratem»&: inftitutaDeidlfpcnfandi. II. Si minifterialisdifpenfatio fatisfadionum Chrifti lit induU gcntiabconccflio, tum Euangelupraedicatio , & Sacra-* meniorum adminiftratio eft indcilgentia primaria : hxc cnim cft pi xcipuadifpenfatiopaftoribusconcelTa.

3. Bcllarm. Prdlatt Ecclefta dtfpenfare poffunt Chrtftt pafsi^'^ nent^ tuni pcr Sacramenta^ tum per tndulgenttas ^ pafionesvero San^ (lorum ptr indut^enitas tantum»

Prottil Pralati ifti praefumptioni & cupiditatibus pra-» Vjsindulgciit,qui mediadifpcnundae paflionis Chrifti jp- fi Chriftopiaefcribunt, & arrogant libiquod non cft hu- manum.

C A Pt III. Sluaflio 3. ffiy qud tn re IndulgentU^

ratto , natura pofita Jit.

T H E S I S I.

BEllarm. Indulgentia proprie ell abfolt^tiojt^dtciaria m annexam hahtnsfolu lonem ex ihefauro.

Protesl. I. Pontiliccs igitur indulgcntias conccdcndo, judicium cxercent in foro alicno , 5c folvuntex thcrau-- ro nowfuo; abfolvunt etiam ^ peccatis quae non cogno- fcuBt , s::^ folvunt pro debitisignotis ; cum tamcn Bcll. contcndcrit antca , de Pmnit. /.3 c.z. non poffe Saccrdotes reile juitcare»nifipcccata ccinofcant. II. In illis induigentiis qu^e pcodcfunttis conccduncur^ abfolutioncm judicianam

nullarn

J

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

iS9

En ervat vs. «ullam rcpciiri Icruicaejam omne^ conccdunt.

2. Bell.irm. Qjixmvi^in lniulientti% abVmio cnm /olutime \ ^itnariec ' . rur ; ^?/" ^ ^ . - nnxm

itncciirep foluttoK , .... ,

Tntcil. 1. Dcfummo Ponciticc jam primumaudimus : antea IndulgenciiB promifcue tnb -ir Pailoribus, Pr^Utis, & Pontiiicibus. I I. In^. _ ratio c^c na- tura, qu3e in prarcedenti propolitioneVuit dercripta, ab- folucionem oc folutionem conjungi rcquirit , fed ratio ^ v\:iiw\zhuUA variatur cum vento : alia cfl oidinaiia:alia :rraordinaria. III. Pontifex ut vidctur , majorcm ^^^r ex thefauro folvcndi faculratcm, quam cx judicia- aa poteftaceiibfolvendi. Si tamcn non eirent qui foU verenc ipfi,tam folutio quam abfolucio iplius ftatim cef- faret.

C A I V. £lHsfl/9 ijuarta cfl , ^ ^uo vinculo iomma per Indiil^entias Pafales folvautur^ vel abfolvantur.

BEllarm, I. Per mdulgentias mn abfohimuY a rcatu cnlps, uU /iuSt nec lethAlts , nec venUlss. Proteli. I. Indulgentiarumigitur folutio , &abfolu- tionominalis tantum cft & vana. II. Sed quid (ibi vo- .luntBuUas illa^ , quibus abfolvuntur hon\iac6 a cuh.i & fmwi ?

Bcllarm. In: ' ^'^meft ^ idproptnea dici . qtuafcU. IniuU lentiA conjungttuY , . cum conft ftoncfacrAmcmalt > qua pcem-^

tens abfilvttur a culpa.

PrctesJ. I. Bullasigitur Papalcsfuntmcrasimpofturae, quiailludpromitcuiu ,quodnonpr2eftant. i i. Siordi- narius concurfus confeflionu cfTct caufa , tum hxc elfet abfolutioordinariarum tantum bullarum ; fed nonfolct poniniliin cxtraordinariis qux m.^gno prctio vcndun^ tur.

2. BcUarm. Per indulgenttas n$n Isberamur a poenis nntHraU^ hu%.

Protefi. I. Q^i^id BcIIarm.intelligatpcrpoenasnatura^ lcs , debuit explicare : lelinquit enim incertum. an po- d^gia polfit indulgentia Papali curari : quod unum C poifet Papa prasftarc,multum fanc accedcret inde ad cjus thclaurum. i l. Mcra eft impoftura , fingcre Indulgen- tias omnia polfc in poenis tollcndis, & tum cxciperc om- ncs illaspcenas , dequibus habetur aliquajcvidentia utru toUantur nccne. 1 1 i. Lelius Zccchiui>. dc Indulg. c^p. i. fcci.7. aliirmat , Papam hanc pHcstatm adfiageUA MiovDid.i con^

c^dcrc

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

190 BELLARMINVS

ifdeYi ^ • c rco :ib eobcneiicl^ , & poffe Papam dare ei hMHcvim , ut piYillAm u^y!pcftatesfcd(7itUY,dgYitudtrjes ^nfcrarttuY ,&c qutapote^ fias Vaps, fxten lituY^ quantHm^Ecclefu utilitas Yequtrit ; fed EcclcfU utiltta^ qumdoquc tdYcqtitYeYepoteft : eYgo. An non tantiun v.i^ lent Indulgenriae I qLiantum ceieus agnus ? vel requiricl utilitasEccleiiaeut h^ecpoteftascomnuinlcaretur potuiS agno ccreo , quam Bullse Papali ?

-^. Bcllarm. Nec prenasquAtnfoYoexteYno & contenriofo » ftvi Ecchfidfltco,fivefecHl:iYi tnfltzuntUY , InduIgentiAtoUi^Ye poffunt.

PYOtcft. Pcen^ in foro Ecclefiaftico inflidse, ab ipfo Pa^ pai^fecundumPontificios ) infliguntur, li vcro Papaper fuasindulgcntias non potcft tollerepcenas quas ipiemet infligit, quib tam excors eft, ut credat talem homuncio- nem pofletollere pocnas quas a Deo infliguntur , etiam in vicafutura?

4. Bellarm. Indulgentid hbcYant hominesa Yeatu psnd , tion fdum coram Ecclcfta , fed etiam coYam Deo,

PYotefl. I. in prsecedenti aflertionc negavit Bcllarm. Indulgentiastollcrepocnasin foro Ecclcfiaftico infliftas: hic tamen affirmat eas toUerc poenas non folum .oYam Eccle-^ fia, id eft , non folum pccnas quac ^ foro Ecclefiaftico in- fliguntur,fcdctiamalias, II. Nccdum tamen explicavit Bellarm. quas poenas tollant , fcd tantum quas toUcre nonpoflfint.

5. Bellarm. Cumin foYmaindulgtntiaYumpaUm expYtmttur^ ioncediYemifsionempxnitenttdinjunftd.tnt.lltgituYpocnttenttatnjun'^ (ia in SacYamcnto confefstonts : cum mn fit mentto tnjunllaYum » tn^ teUiguntur omnes poenittntta five tnjundAfint ^ five tnjungi potue^ Yint.

PYoteH. I. Indulgcntia? igitur Papalcs tollunt parteni Sacramcnti , fruftus dignos poenitcntia , compenfatione injuriarum Dcoillatarum , iSc mcdicinam animaspecca* trici ncccfl^iriam : hasc cnim omnia tribui folent & Bcllarm. tribuuntur fatisfadioni Sacramcntali. I l. Si indulgentias tollunt poenas injunftas , & quae potucrint mjungi, liccntiam conccdunt indulgendi peccatis , ex fententia Bcllarm. quidc Pcentt.L 4. r. 5. Vtilitatem vcl ufum fatisfaftionis cflcdocct, neexventdfactlitatehQmtnn ad pcccandum stiYHm inciteniuY.

C A P. V . Blt4A(iio cjuinta efl de vartetate Indulgentiarum.

BEIlarm. I. IniutgentiA quinquemoiis fotent concedi. Intetm dum ccnceduntuY ahquotdtes 0 vel anni Iniulgenttarum. Inter* dtm quadragenA dierum. ImeYdum tertia , vel quaYta^ & altapec^

catoYurn f^i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I

E N E R \r A T V $. I9t ffum paY<. Interium InduhfHtiit plcnarta. Interdum p!cn/9 pte^

• C7 plcnifiima^ znforma lubiUt, ir Tfirfushxc omnia vei concedun^^ tin vita» vel nrticHlo mortii & denique vel junt indhlgentta tempo^

t • vtl pcYpetu.^.

^rotefl. I. Hjec tanta vaiietas rcmi/Honum peccato- ,non IV- Htati , quam verirati rcinillloni^ novi

iTeftamenti

at. Sccundo. Tota ifta wuieras intro-

idatuitad Uicri turpiflimiimpoltuiam ; ncquepoteft jm ulla raciono '

Bcllarm. i :tia tot dierum vel anuorum^ fecnnitim micremftntentiam, ftgnificat remifioncm pcemtcnttsi, qud p.ragenda ^iffct tot dtebus , velannts, f curjum Ecc/efu rttum.

Proteji. I. Sed indulgontias funt quas continent con-- lonationem pasnitcntias multorum millium annorum ; rtujufmodi eriam pcrniccntias aliquos reostieri recundu :anones Bellarm. hociplbr.v. fatetur , an hic ritus cft >Ecclefi^B, fatiifadionem alicui pcrnitcnti imponcrc mul-- Itis millibus a^inorum peragcfidam ?

Bellarm. Fxtenfio pcsnttentia tntenjione c^mpenflttur. Protefi. I. Sacriliculus igirur in fari^fadlone injun-. ^endanullam rationem h?.bet intenJionis , fed tantum Jxtenfionfs. I I. Extcnfionem tali^ poenitcntiae , decem it viginti millium annorum , nunquam cuiquam venit imcntem, vel injungere, vel fufcipere. nifi infano.

3. Bcllarm. IndHl^ ntia quadragena ftgntficatremifiioncmpce^ '^itentid » qu.t quadraginta conttnuatts in jejuniis altisque /aboncfii

^eni.ifutfff-t : qtis, cum acYtor fuit careua dtctfoUhat ^ quod vtdtiicei :areHtittm o nntum ftre citorum contineret.

ProttFf. I. Q^iare quadragenac magis quam vigenae, tri-^ 'gence, x el quinquagenr^ dacur Indulgentia , nulla dicitur :aufa. I I. Carenaifta magiscaretScripturae fundamen-t [to , quam ullo genv?rc cibi.

4. Bellarm. Cf*m Ind^ilgetttta conionat attquam partem ^ut tttam vcl quartam peccatorum . nihtl altud figntficat , ntfi remitti

^^wnitcnti^m , qu^pro tanta paYtepoena peccatisdebitK expianiane^ }rcffartafuijfet. In hilgoitta veroplenaYiatottim fcena reatum toUtt. PYotefl. I. Diltindiones iftae , ex aOe, femlfle » tricntc^ :c nihil aliud olcnt, quam nummulariorum menfas* ^ Bellarm. Init^lgentta plenior, plenifiima « revera non differt ^ fienaria fimplidter & abfolute conceff.i.

Protefl. VLoc igitur eft fchema Romanum , mcrccs fuas lagniticis vcrbxs ofterrc , cum nihil omiiino rcvcra fub^

6. Bellarm. Indtilgcntia temporaYi^ funty qtca concednniuY de^ Hnito (}>acio ttmporum , quo Initilgentia percipi pct:si. Perpetux vcro ''mntHY, qt$afunt alltgatactrtts Ucts , ut Ecdefit',^ vcl altAY$bus» vel

ettam

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

1^2 BELLARMIHVS

ewtm tcbui mobtl,hni,ut Rofartis. Grani. btnedtclis, ftm ulla tem* fort, ■.leterminatitne.

rmcfp. I. Tcmporarix rcminiones , quae pcic>, i i.oii poniint , nili certib horis dicbu!» , hcbdomadjs , annis non lunt noviTcftamcnti, inquoomnet?mpus relipifcentiaB cft tcmpuscx aequoacceptum. i.adCortnthtos c.6 i/.z. II.; Remi/nonesailigatae certis locis, ^ rebus mobilibus.di-, 1 cdepugnant cum gratia novi TclUmenti, qu« nulli lo- ' co aut rei externae alligatur. »

C A r. VI. ^axffio fexta de utilitate In.iul^entiarum* -

BElUrm. InJiHlgenttA fuht omnibui utiles ^ &abii$ ctiamqm p.rfecltyni Unt optrarn rcile qudn &fufupi fojjunt. rroteii. I. Prudciuiores intci Poiuiricios, de utilitate^ Indulgentiarumnonadmodumprseclarc lentiunt. AUqui\ (ait Bonavcnt. tn 4. itst. dtxerunt hujufnodt tndulgentta<> aU^ I

qHiivalire \ftd nunquam tantum, quantumpromittttur :ftdaltqusd valcnt modicum , fecuniurn quod mcretur fiies & dcvotto. PrAdicat Umenhoc Ecclefta . utfilios fuos bona quadam deceptiene ai bonum 0illiciat: ftcutmultir filiopomnm prorrttitt » qnoi puftea nondonat. Horum judicio non alia ell utilita!. indulgentiae Papalis^ quampisecujufdam fraudis , aut mendacu ofHcioli. I I. Qualisfu utilitas Indulgcntiarum , ex co colligipoteft* tquodBellarm. paulo polt h\hct : fiquts (pe futuujubtldiin feccatum refcYvatum fpQnte tnctdat ^ an ab e^peccatopojitt abfolvti Havarrus , Cordubenfis , aitt affrmant poffe. Hic clt fiudus s hominesfuafpontc irruunt in peccata , fpclndulgcnti» cbtincndae.

CAPt VII. §li4A(lio feptimaefi^cjHtspopt Indii/^e/»tias concedere.

BEUarm. Sum^us Ponttfexpotefl luiHlgentiasetiam plenarias o-rnthus fideltbm elargtri : Eptfcopt ac Matropoluani quales 1» fua qutfqf4e diwcefi : tegatt Apoftolnt^ ex commifstonevelgcneralt^ vct Jpectalt , fcd Cmctlium generale non poteft plenarias Iniulgentias da^ fi : neque Parochivd Abbates , vel altt facerdotes Eptfcoptstnfmorei foffuntuUas dare.

Prottfl. I. Mirumeft, facerdotes illos quiinrcaturn rulpx tantum pofTunt quantum ipfe Papa, nihilomnino polfead fatisfadlioncs poenalestollendas ^ femetipfis in- junftas. II. Mirum etiam eft ununiEpifcopum Roaia- num,plus poflc in remiflionepeccatorum,quam caetero^ omnesEpifcopos totiusorbisin unum locum congrega- to:>^& inter fcfe confencicntes.

c A p. i ^

Images reprodoced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

B N E R r A T V S. T93

C A P. VIII. ^^(Ito oftjiva cflderaufi movente Por't:jiccm ad indtilgentiasdandas»

BEllarm i . R^qHirituY IniHlgentiam validam , cfiufa ju^ fta , (um /iliqua f rcp^^rti^ne tta ut p/o minore Iniulgenttn mtnor auf^ Ycqt4irntt4r , c - fcd tamen nm eft fubiiitortirn

uiicare titYHmcati^ . Lx.

PYctefl. Si Indulgcntiar finc jufta caufa datag non funt r*t« , ncquc licct iis k quibus cmunrur Indulgcntia^, de mftitia caufajcarum judicarc , proFcdo gravuis dccipi ^ofTunt aPapa omnes illi quilndulgentia'^ niercantur.

Bcllarm. Ihoftc accipiunt pYtindcntes ChYtfttam Pontificias \TuiHlgintias » ttt ftmul eti.%fn ^u.leant tro fui^ peccatis Domtno fattSm \facere.

Protefl. Hoc ilhui cft quod nupcr dicebatur , pruvicn-*

1 tiorcs pontificios Indiilgenrias niimcrare inter pias Uau^ '^lcdes Papae Romani.

^usjlio 7iona c(l de difpofttione cju^ rerjuintHT infufciptente Indulgentias.

PPs, Bcllarm. RrqHiritur ffatus gratid ^ & titopus eju< r- ' ^um tn Ratugrati.t ferfictattir.

I Proteft. I. Hacctiam ratione , fruftuslndulgentiarum Ircdditur planeinccrtus : quia Pontificii ncgancquenquu lordinaric ccrtum cflepoflc quod fitin ftatu gratiag.

^.ijiicdecima ejl de Indnlgentiis (jux accipiuntur pro defun^s.

[3- Bellarm. Indulgentiis juvanturanimaequaein Puf^ toriopaenas luunt : non per judicialem abfolutionem; Mpermodum fufFragii ratisfadorii , vel folutionis, An Vcro exjuftttiUi fivecerta/ege^ & exconiignopYoftnt Initilgentid de^ • funflis, anfolum exbcnignitate Dei , & ex congruo» dHdfum fenten-^ tid^ qH.f.rHmpriorpriorcmpartem affrmanSieft admodumpia^ pofte'* rior verocoHtra dicens^eft valde rattonabtlts. luvant autem IniuU ^gentid defunflos ^ fi caufa fit jufta * fi viventes qut pro defunflis fufc:-^ 'nnt ^ adimpleantopusinjunflum. Particulares etiam Iniulgenttx rcfunt tis tantumypro qtiihus ex intentione viventium appltcantur. Proteft. I. Solent Pontificii pro abfolutione fuavoccs jquafdam cx facris literis allcgarc ; fedpro folutioneab fabfolutione feparata, nullam fyllabam cum ullo colore pofllmt profcrrc. 1 1. Scntentiarum contradicentium «nHm cfle admodumpi^m^ ?c alteranj valdc rationabi-

lcm

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Tod. BBLLARMINVS

fem tam pietatiquam rationi repugnat. 1 1 I, Mueio- umdeftmdorum^onro^ intentione. IV. T.im defundi. quam vivis Indulgen. n-r fiunt incerti& fallacis levaminisnomcn. .

4 Decem ,ft,s partibus conftat doftrina Pont.ficio- rumdelndulgentiis, quam quomam Bellaim. nonpo-. tuitabfolute quoad pofieflionem . cumuUa 'pecic ^on-. firmare adveriusno^. de hmitibus cjusmagno conatu difputat./,t.i. adverfusalio^Pontificios » "onnihil

vxdeatur d.xilfe. Nob.. igitur Bellarm ipfum teftemproferrelicet veritatibillius conkmoms , Duran- diin4.W.*o-?- i-DelMgenws faucA impjfunt per cem^ tHd.nm:qHianec Scr,ftura exprefe dc ns lcqmtHr . «^'^/"^f"» HvUritts . AmufltntiS , Hieronymus mimme UqHuntur de Indulgen^ Js. Qiiae autem lefpondet Bellarm. ad argumenta noft ro- runWii.2.quiafunt fereomnia repemiones P""^^'^;,^^ anteafubverforum. & caufaipfa talis eft ."toP^o^»'" refutationem feorfim non requirat , non PO*[""^"^f "« magno tsedio , coquenon mrnus inutili , quamingrato perrradate.

L I B E R S E P T I M V S.

DE SACRAMENTO

EXTREM^ VNCTIONIS. C A r V T I.

Qu^toprimA efl , 4« Vnaio extrema ftt , Sacramentum ve*

I il

uA(iioprimaefi,anVn{itoextrema(tt,c>acramemur»ve* , . \e ac proprte di5kum. Vonttficii affirmant, nos negamus. J

Argumenta Bellarmini U

T H E

I S

BEllarm. Dua Scriptur^ proferuntur ab omnthui , unaex MatA 6. X 3. alteraexlac. 5.14. ««^«0 9«« utehantur ^PP^ li, Mar.6. nonfmt Sacramentalti , quamw fuitfigur.iquAdam adumtratithujuiSacramenti. . . . ,

Froteit. Obfervandumhocimprimis,duo tantum tclti- monia Scripturse pro Sacramento hoc i Pontificiis ad-M ferri&piimum eorum a Cardmah Bellarm. rejici tanH quam alienum , alterum veio a Cajetano alio CardinaUI inlac^. Neccx-verbisynecexeffeau. verta Uc loquuntur de facrO^ mmali Hndnnc txtrma mSiimi , fed maiii de unclme q»»>n ,n4

Images reproduced by ccxirtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

HNERVATVS.

I9?

fiiiuit DmitiHi Jifui ,n jluah^cuc , a ii<ctfultiexertcr,...vy :■. ,:gTon f tis.TtxtuseHtmnon iicit^ infirwetur quts ad m<,rtem , fid abfo/ute * tnfirmaturqtits , & effcclum dictt infirmi alleviationem : &dercmtf-. 1 fioni p.'cc.itorum non nifi condttitnalitcr UquitMr: quum extrcma un- atonon mfiprope articulum rr.ortis detur , & direcle ( ut ejusfcrma fon.it ) tttiJtt .7 ■ cKem peccatcrum. Prater hoc qued lactbus ai . » ttHumsgrum ... ...shteros tum orantes » tumungentes mandat

^ vocart : qutd ab extremd unclionts ntu alicnum eft.

2. Bellaim. IniUis verbis lacobi habemus omniaqujtadSa" \ tramentt c(!enti.im requiruntur, fymbotumexternum. in uncltoric olei, tum orattenef.dei.promiponemgralta , tnaUcvalioneinfirm,,& pec^ , tMtcrftm remtfitonc > cj- tnftttuti^mm divtnam . qux coUtgitur cx con^ \flanti Ap Jtoltpromtfiione.

Pfotcft. I. Or.uionem fidcinonefle fymbolum facra^ mentale anteafuit aliquotics dcmonftratum. II. I ttio olci i4r 5. cadem cft cum illa Mar.6. in qua Bellarm. ncgat ellefymbolum facramcntale. III. AHcvatiocor- porali.fuit,quaBnoneft interna gratia Sacramenti . fed cttcetum olei ordinarium vel extraordinarium. I V. Re- mimopeccatorum promittitur orationi lidclium , non unctioni : piomittitur etiam in ordine ad fanitatem tc- cuperandam, V. Inftitutio Sacramentalis non potcft i I 5°"^^^' 1"" qualibet conftanti promiflione : tum eniin milfa ^'^"^ ^*^"^^^"" orationis , quot oratio habet pro,

3- Bellarm. Nonloquitur lacohusde naturalicur.ttione. Prim» S^taokum noneflmcdtcina/eadcurandosquofvis morUs. Secund» ^ta Prophet.< ^r Apofiol, , ut phmmum rebus noxits natura fua. aut ttrte nonfamartbus utebanturut curarent.

eProteil. I Olcumpoteft Synccdochiceponipro medi- CAtTiento ralutari. l l. Nufq\.am Icgitur Prop^hctas vcl 5Pn5°.^^?^°' ^"^'^' curatfonc natul-ali vcl or-

rfmaiia. Iftas r.itioncsigitur nihilprohibent , quin verba lacobi ex parte mtelligipoflint dc naturali cuiationc. 14- iSellarm. Non loquttur d, unaitne qux fanaret corpusex djno mtracuUrum l . Ouia confilium iatur tantum de agrotts , non

^ tU,q.*tdc,iumhabentcurationum. 3. <^ia prafcrtbtturcertamate^ Tf7^' ^'^. pomtfiioaUeviationts efl aifoluta , quaiis uon •r 6 oJTr ''""^''^ P^^catortJprcmtttt^

Prl A J-^.i'*'^' iisquApertincnt adnosomnes,

^mf//. I. Confihum datur tantum dc «erotis, quia r; non de miraculofo ufu olciin genere , fcd dc seerotorum . dirc^tionctraftatur. II. Pr^csbyte^i vocanlf fueiu?^ > ascipuc ad orationem & confolationcm , ita tamcn ilus mediorum ad fanitatcm facicotium, fivc ordTnari"

'0

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

'4

jgt; BtLLARMINVS

rum , fivc extraordinaiiorum , non negligeretur. 1 1 T. Prsefcriptio certae materiae niilla eft , fecl defignatio cu- juflibet medii apti, per fingulareillud quod fuitexmi- raculoracurationeceleberrinuim. IV. rrominiode al- le\ iatione fanitatis non eft tam abfoluta , quin fuasad- mittat cxceptiones. V. Remiffio peccatoKim non pro- mittitur undioni ut medio per quod obtinetur. VI. Hbc etiam pertinet ad nos omnes , ut fandeutamur illismc- diis ad f.initatem recuperandam, quorum Deus nobis po- tcftatem facit.

Bellarm. Cum D$mtius Sacramfttta inftitumt ^ quihus vtluttdivims fubftinijuvnremur in in^rejfu Euleft* , & in pr$rrejfu, eerte nnllo modo tn'dcnl-tm efl defuiffe ejufprovidentiam »» egr/jfu.

rroteft. Conccditur totum argumentum : fcd tamcn noninde fcquitur , fpccialc facramcntuminftitutum effc pro moricntibus. In vetcri Teftamcnto nihil talc fuir : flc ramen non dcfuit tum tcmporis providentia Domini Ecclcfia;fua:.

ArgHmenta noftra,

6. Treteft. Kitus cxtrcmJB unftionis non explicatur Jne 5. quia non rcfpicit propric morituros , fed fanandos' segrotos ; olcum bcnediftum. nonpraefcribitur ; mcmbri;! ungenda non defignantur ; efledum etiam tribuitur ora-;| tionihdci, non Sacramento cfficacicx opcre (utPontifi- ' ciiloquuntur ) opcrato,

Bellarm. 1 . Inttugit Ecclefia cts qui de vita periclit/intur : 0"l fiic veluit lacclus.

Trotefl. Inungitur i Pontificiis in ordinead cgreirum,| exhacvita, fcd^Iacoboin ordincad fanitatcm rcfti-^i tucndam.

Bellarm. latohusnonnegat olrum effe prius benedieendum.

rrctesl. Subftantia Sacramcnti non debet non negari tantum in Scriptura , fed etiam affirmari & imperari : Bellarm. autemr«f.7. exprefTctcftatur , r.onfccrationcm & bcncdi<9:ionem Epifcopalem cffc dc cflentia matcri» hujus Sacramcnti.

Bellarm. 3. lacohusalloquitur infirmos tnonfaterdotes,^ iiet

tttn deftgnat fartesungcndas , quia hoc fctre ntnfertmet ad inftrtr.ttm» fedadfacerdotem.

Proteft. Subtcrfugium hoc eft merc fophifticum. laco- busenim Ecclcfiam totam alloquitur : & fi lacobus non docuitquapartcsungendae funt , nufq iam in Scriptura ,^ totadocctur, quia folus lacobus logui dicitur de hoc Sa- •• cramento. Ad infiimos eti;im pciunct fciican ritc un^ • gantur ex volunute Dci*

Images reprcxiuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

jquani refutationeni requirunt ^eteftatione

BelUrm. <. Or-- j . .

P»'*-/?. I. Satisc , f^^^t^ntm nnclhHiu

IIM. II. SioratioWeiimper 'ur undio-

Ituniremiflioncm eYon/M-«/^„ i ^'r pcccaco-

llimeffeconftar. er;o&prius

lequa agitur eft corporaiis • ereo & fanfr^f i '-^^^^

inft^- V n fn e x r r.'^ exemplum ant,,uum, <juod

Bellarm."^:: "wZ"^"" r^T'"^'

Pm.y?. Anigiturundio excicma , qux nonfolerir*. lar, mag,s m ^requenti & quot.di.no urufu"t quim"^^; I deTJan^ ^'^^I" ^i^b.. D.mi.cs fo^irt^^im

C A r. 1 1. ^UAfiio fecu^da eflde materia & forma 'hujus SacrametiH

15 -5

tittfaium"he^''."' "^•/.'^^'"ScRPturis fiat mentio vel ' no.^cl 'm rnenl^fr"!'-* '''' Epifcoporum Papnl.um, .inim ..ncllfgit; bene vcl male quidquam d.cen-

f.ua:nhum"^^^^^^^^^^ a. Bellarm. ?or;7j:i/tt;7ni'^-^fnA,, ■ ^>nr^n^^ n- ■

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E3

B B t L A M I H V S

C^u^flto Urm decftSiH hujus S acrarnenth , -RMlarm D»i f»nt tffeam h»jui Sacramenu, I. Sann, Tr^I; r Al^^^^^ Letf ^.«c.r. . ut qudan

r /ifflly? S<T.r*m.»r.» ^ivr mcrt^^n. fivevemaUa fint tata rencrufjf - ^-v.*f/»< am^ p- ccato relinqm hlet,^

Omdam torftr. V martr. & anxtetas^qi** exj cc i

.um gratia. mtcrn. non fam^^-x-^- fiopcccatiquoadcuipa^^ pc^nam { BcUarm

rudte"; vclt L^fa^^^^^^^^ lndu^gcnt.am requtnt

\Tl ir,^mun..f,n,otenet ( ait BonaVenturam 4. ^#2?^ Saciomentum tHui effe ccntrajeccatum ^*^';^;- \l

worTilia poftpoenitcntiamnon rclmquuntur , per un S.oncm abftcrecnda. Impum .ff (Cajet.judicc,m fDrcrMr/ d!SMm.r„i ^ fim,l,ter ^mpum eil , mm.y?r,

expencnti* teftimonioprobatur non toUu«rpm,«. LIBER SEPTIMVS.

DE SACRAMENTO O R D I N I S.

C A r V T I.

O«x3io tnma esl. an Ordmatic min.ftrcrum , fit SacramenlHm u ^ uT^cproirte d^num. Pc»t,fic,i a^rmant. U.s negamus. Argumenta BeUarmini. .

BEUarm. I.' jHcrd.naticnereperiturrymbolumextefnum .ff midic tratiJt & mamdatum feu ,nfi,tutic divma. PrZn ixh^X horum ita reperitur >" ordma^ionc fic xeqturKurad Sacramenturn^Nam . Nul u-eft fyj bolum externumquod repraelentat c>c OD s & communioncm noftram cum ^eo P" Chrilt^^^^^^ NuUum omnino eft fymboUim certum inftitutione Dei. Impofitio

latioms bcnediccntis alicui prafenti cx quaiibct occ

Do,n,n,bencd,cebatur ^ """"«10 eleao,n „o,nine

-dac;fi„^^;;;!tr,^?o°p;?i"\r„°^^.'"^ •

Suod SchoUfti*i noXmvXt

planms loqmtiu DuianH o»/ « ""''^- '» 4- <<. 24. vcl ut

in vocationibus extraoVdinfr-^^^ ^l'quando deditDeus tioni non proniifit errrrord n\,^ ordinari^ voca,

fcdexord^ne.uiaVrtrtd^tr;:?:^^ -""^^. 1 1. Si alligaretur nrnnh! "^"u^" ^?^"' oiationis.

t<intom,».fter.c. ^"^"'^'^'^"nam utrtte fungatfir

olimfuiire. ii. Non tamJn?.^ ''"'^ ' quam in vetere tnOrdinationc vuleirld.^ n * 5'-atiam juftirtcantem ^ rur* , & donurdlf.nd i A ^"i"' '"tcll'gcntiam Scri- >tat: 1 I T^unrD^l';^

incmrcddit eJTanros rl^ ; ^ P"*-^ ' tumextraor- .Deu..red homf^e^^^^:: -.^^^^^^^^ — -e non

"'"^»""»'* f«4 iMHf >^ttam poteliAS tonferendi Sa.r*,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Oen Hoag.

224 E 3

proteil, I. Fundamentum huius argumcnti eft coiv.- 7 m,n : Baptifmifcilicetfinem podtum

S X & alM Sacran.enta. 1 1,

C^nfequc^^^^^^ nullaeft : quia ordinandus non Baptizan- dus, pr^fumitur habcregratiamjuft.hcantem.

^^jliofecunda eft.qutnAm ordines ftnt Sacrantenta,

d. Bellarm. Epifcopatm, Preshyteratm» DiAccmtusJubdU^ tcnaws , & mncres emncsordmes Cunt Sacrammta.

p tln l. DcEpifcopatu,Scholafticiomnesantiquio- resqurn;r.pfcrun?in j5ag,ftrum . «nacum fuo mag.ftro ncVant ini.^ 24. 1 I- Probatum fuit antea m difputa- S ;*e Cltricis! plerofque horum ordmum nu^^^^^^^^

i Dco fuifTc inftitutos ^ Jnfc"^'^^^,?''^'"^^^^^^^ ^'J tiappeUare folcnt «.« ^.m. 1 1 1. omncs ifti o,^^^^^^^^^ funt Sacramcnta , tum Sacramenta non f\int ^^P^r^tan tum, fed quatuordecim , immo qumdecim , Ep.icopatu

Bellar^. OmHesorJinesunumfacramentumcenlentur, qui4 lcnum funt. -vclgenere, vetquta ai unumfinem mnes r^f'"*'*';'''

Prlten: I. omncshominesfunt unum gcnere . nonta. men cenfentur unus homo, autetiam «"^^JJ^ """'^. ^ mcertuscftlpfe Bellaim. qua ratione Po^^;^.^^;.

ncs unum dici Sacramcntum qu.a unum^ J'" ' f ! ^fn r a r^^ I 1 I. Ad unumfinemgeneralemomnia Sacramenta ie

Jcru^tur : non funtta.Sen unum. V ^J^P/^^^;^^^^^ eft iftorum hominum , qui Baptifmum lohanms . » Chrifti . unum negantefre Sacramentum » «^^^^"^.^" ^«^- 4inationcsiftas, inquibusnequc """"^^^^^^^y^i'^^^^^^ nequcunum verbwn . nequc unus audor. nequcunum officium , in unum compingunt Sacramcntum.

^A(lio tertiaefidemateria&fornjahujus Sacramentu

6 Bellarm. Ctnventt intcr omnes . matertam ,Jfe «''7«»-Ji^£j*J fnfihite , formamamemefftv.rba . quadicuntur dumtUudfigr^

'''^'plZh, Hoc nimisdilute&confufeproponitur. Do-

cuit antea Bcllarm. de Sacram. Ith. 1 . /«M '""^"^''""f '

fcrmam.res^verha , '"'T r^k .ftTsTr'a

n.hUaddere.mintHre,autmutarcltceat. Ai f^tis cft ad Sa a

•n^.entum Ordinis cfTe ,aliquod ^'g"""^ «ualiacunque eidcm immurmurata ? J»y"^.^ol"";'Vn -?mpofitionis manu«m,quod t-jl^n^.B^lH^-^SrilXutO proferre, tanquam fignum oidinationu a ^^eoinftKuto

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

m ' ^nervatv

PWomnibu. ordinatSrformnf- ^'erbonnn eiTcM r habctdiv.nam ; vcS^^ ^^'^ vel rnftit.tlone

lumnuda rcatatioratisdemonft >"em ea.

^:./?./.«, manTr»per 7n7rZ '^^^^^ ^*'»'

l Dtncouoprtmo fnponttur mnn-J A.LIlt i^ffinflis. 6.

'^drciJ, ^ad r^fi/}eZuZ7X^^^^^^ ttadmrUber Ef4aiL,rum /ZZri^ ^ '^^ ^7»^

J-;-'>^-r.ittiturannuIus,^^^^^^^^^^^

g^iiorum , acctpe Euangelium , & vade /prTjl^\^VT L '

C A r. 1 1. Di Mntrmimh.

■ ^ f 3 Ob VAn

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BELIARMINVS

^';"^=to;\;."sTcLen,i nov. T=~. = .ed proptcr Ecclcliam Romanam verba fuatempaiavit.

Argumenta Bellarmiiii.

Bcllarm. M»irimomum effe fi.num rei f^^'* ^'/'1"':;; Ephef. ^.SacrammumhocmagnHm eft : ego autemducn Chu ...

^ Prf/1'^Siintclligerentur illapriora verbade conju- elo nonVequerctuf mdeconjug.um e(re propnc diaum SacVaiTcntum.judiccCaictano. Non habes ( ^iit iWt) cxhoc /to /rX"//X^ P.ulc.conjupume{feSacr.mevtHm. Nonenm 'Z^st^Lum. fei myfler,Lf^oc ma.num efi. ^ y i^ ^ToZ Zerborumhorum magnum e^ Cont.nent

iu,,t iusnatur*,oifutimdebttum,&c. a. Intelligenda mnc i^jrba^ma de arcana conjunaione Cln.ft. cun. Ecc efi^. fir.itPaulusipfcinterprcratur ; egoautem dtcoin Chr,n» , ^ /;V Huiusautem conjunftionisconjugmm cft fignu

fim&J n quadam Ted non in ^Hum |jne^

flnA ficala acinftitutum , nec efhcax ejufdem fig Uum^ ^'"BeUarm l' Pronomen Hoc. referr, debet neceffkrio ai^i , pjimepraccflit. At prox.mefracefutUud : adhsreb.tuxcr,fua.& ^ Protefi. Levior efth^EC objedio quam ut re"o debcJ^ refuta i. Prope fatis praeccnit fermo dc Chrifti cum Ec- deliaconjunaione , «t hocpronoipinedemonftraretur, limilis demonftratio habctur in eodcm capitc

Bellarm. 2. Apoftolus hortatur conju^^e.ai mutuam benevo^ Itnttam. & inter aha ariumenta, hoc m potifitmum adductt. quoi tf^ forumccnjuittmnon ftreilevti , feimyftertum mavttm tncluiat, ^ pJfi.H^c ipfa cft qu^ft.o an ApoftoH argumer^- tui-i fit tale. Nos dicimus Apoftolum unionem & otiicia ^SSugum inter fe , ad ma;Srem eorum per umoncm&aaus congrucnres , qui mter Chriftum ^Ecclefiamintercedunt, &utanimo8 corum inChri-. fti & Ecclefia meditatione dehxos tencret.m illa le ma- gnumarcanumlatcre .moncre. tt ^ Bellarm. 3. Paului Gracenon • '« «^*"^' ^"''^f** fcd .n Chr.iUrn& Ecclef.am : qmbui vero.s tn Ucat Chr.iiurn <J Lcj cleftam tffc termxnum .U.,.i myneri. .feu myil.c. <imi eft m con»

^'*^'pr,tcft. Proeterquam quod flagitium admirtat Bellarm. invcrlione vulgari dcfercnda , Grxcaifta p.nafismhil

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^ s is, K V A T V S. 20*^ ^leindicat, particuU cnimm , qiiocunquc rcnfu accipia^ non conjungitur cum nominc myfterium ^ fed cun\ bo ;//ro. de vario autem ufu hujufmodi particularum :phrafeatfn Grammatici paflim docent. 3. Bellarm. Matumonaim hiibet fYomtponem gratU jnjlifi^ fiis.

Irotcfi. Nonmagisquam virginitascafta. Bellarm. x. £ph. 5. Matnmonmm esl fiinnm eonjtinflionis Chrtfii & Ecclefis fpiYtiHilii : non potfft ahtem Jptrttualem conjuH^ Hionenfigntficare , ntfi tnttYvtYttm cr uxoYem fit ttnto JptYitualtsam^ ^ moYtim: & fine gYatia /ptYttualem unionem nonpcJpiHt habeYe:€Yg9 fine iUlAo Deusgratiam iUislargitur.

Protefi. Qaampulchre Sophiftam agit Bellai ! ; .sup^ ponit/^quod cft in quaeftioncj matrimonium elfe fignum facrum aDeoinftitutum. 2. Pro conceffo quali fuo ju- 1 eaccipit, nihil poff^ fpirituale quidquam figniiicare, nifi id/pfumfit fpintualc& inanimo litum , quodquilibec idiotapoteft refutare. 3. Vnionem omnem animorum vult eireexgratiafpiritualcm. 4. Concludit illud, quod quasftioncm nonattingit. Dcus cnim largitur gratiam fuis ad virginitatis, fcrvitutis , & fimilcs conditioncs or- nandas, quae non funt tamen Sacramenta.

Bcllarm. 2. I.TIrm. 2. SalvabituY peYfittoYumgcneYationcm, fipcYmanfeYitinfide, & dileclicne , & fanclificationc cum fifbYietate^ tanqt$amvidtUcettnipf$ matYtmonio acceptts.

PYotcft. Tollatur cauda illa quam Bellarm. gratis vulc confutam tcxtui , tanquam panniculum novum ad illum j findendum, & hasc objcftio nihil nocebit. Scrvantur 1 homincs pcraffliaioncs^quae tamcn pro Sacramentis non "habentur.

^ EcUarm. 3. Cor.j.vocat dontim Deimatrimenium Afofto^ -/^»5, ut ipfamvirgtHttatem.

l Proteft. Bcncfecit Eellarm. quod rcfutationem hujus J objcdionls addiderit, illa claufula. tit tpfam viY^initatem : jpvirginitas enim ipfa non cft Sacramentum. Falfum ta- : mcn eft, vel matrimonium , vel virginitatem donum ibi ^ Vocari.

BellarPn. 4. IdemPaulus J.ThcJfalonicenf 4. hoYtatur cen-^ \€sut vasfuum pofiideant tn fanHtficatione : nuam mmtYumper tYtmontum ante acc^pcYunt. ^ PYotef}. Totumctiam hujus objcftionis robur cft la cauda illa gratis afTuta : ffuam nimiYumpeY MatYimantum ante \ccepcYunt , xd eft , in quasltionis mendicatione.

4. Bellarm. JExeoquod matYimonium efi unum & infolubtle^ \0UiguntuYdtio. I. EjfefignumfacYt4m. Co»feYYe^Yatiam. Protcfi. Eo modo^ quo quidlibet ex quolibet colligi ^folct. T t 4 Bellarm.i^

■i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

204 BBLLAHMINVS

Bellitrm. I. Cuy matrimmium fit omnitto inirjfQlubUe ^ prim^ r/4 ccrtipma, & petipma caufi esl, quiafigmficat dtvtna i^tfttiuticti tnfoiubtlem (O^ijHHflnnim Chrifti ^ Ecdcfi^.

Protefi^ I. Alia^caufa^rcdduntomnes, quidcmatn-^ iiionio fcribunt : fcdomnium caufarum loco debct crc nobis voluntas Dei revelata. Refte Cajetanus in A^f..^. j4dveYtequod DominM lefus infparabtlitatemconjugii pYobattttn^ Hitutiont Dei ab initio mundt , \ecluf^ rattone SacYam^nti Eciefia^ Rici. 2. Significatio noncft proprie loquendo caura; nc-* dum primariaj proprictatis alicujus in re fignifican:c.

BcUarm. a. Eadem r^i taufa chy AJatrimonium ante BAptif^ mum contYaflum pofitt dijfolvi. nonautemfi poii Babiifmumco:ura^

hatt^Y. I . Or.7- -0 n_

Protesl. Quale cfTcftum , talis caufa , id eft» ficta.

Bellarm. 3. AdinfJubtUvtnculHmtoliTaJidumjmmunagYa^ tia Dci neccjfaria eft. ...

PYotoft. GratiaDcieftetiam neccffaria ad virginitatcm rcde confcrvandam , ad fcrvitirtcm duram tolerandam. ad affliftioncsfcrendas; funtne igitur Sacramcnta ?

Bcllarm. 4. Lex novn e/ftt durtcrvettri , nifi graiiamconjun^ ilam matYtmoniumhabcYet. Ht^bYassemmltccbat multas uxoYishahe^ te^ CS? conjuges dtmitteYe inr.pune.

Proten. I. Licuilfehoechebrasiscxlegenegamus. II. Gratia non abfuit ^ matrimonio legitimo fandorumia vcteri Tcftamento. Giatia ctiam(^ efc forfan ex ordina amplior ) adeft nunc fidclibus m fuis lcgitmiis conj ugiis. Bellarmmusigitur nihildicit.

Bcllarm. 5 . Ad Conjugit fines , educattcnem , & piam tnftitu^ iionem libeY^um^ & (corrattonis vttationtm , neceffkrta iftgrMia Dei.

Prctesl. Sic ctiam ad affliaiones tolerandas , dcc.

Bellarm. 6. Matrimomum tnterresfMraifempeYhabttumenB

inteYfacYoYumfolemmas ptYfacerdotum mtntfteriumceUhrartfoli^ ium.

PYoteft. Quia matrimonium fingularcm curam, inftru-» ftioncm, & bcncdidionem requirit, idcirco m facro coe- tu a miniftri^ folct cclebrari ; li tamen abfint haec folem-. nia,matrimonii natura non mutatur , nequc eftmtrinfc- ccresfacra, fcd per cxtrinfecam Dei ordinationcm tan- tum. Ncqucdeniquc cftomnis rcsfacra Sacramcntura propric didum.

AYgumenta noftra.

7. PYotcft. Nufquamlcgitur ,aliquidgratia5Dejaccc; pturum.quifquisuxorcm duxcrit,quin ncc fignum divi^ nitus inftitutum ctt in Matrimonio.

Bcllarm. Honefi ariumentt^m foiidHm ab auSloYit^c negati^ facYA SiYiptuYa. I^r^tel

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

B N H R V A 1 V S. 20f Proten. De Sacramentis & gratiae promi/IIoaibus, om' t geiicn hommiim nccefFariis , vel utilibus , hujufmodi ■•^umentum folidum efle fatetur Bellarm.de verbo Dei. ;4. "p.i. RcmiprametiamconceauntPontificiinon- Uilli. Bonav. in 4. 16. quaeft. I. & 2. Matrmonmm nmfit n elcmentotxtr» fenftbilcy ncn h.tbct elementum, fimt a/ia Sacramen-. U, Voluerunt nliqHiitcere , quodtUud Sacramentwn datzratiam, \AindtcHnt, qutddiine & devotefitfctpiemtbui datur gratil ratione \9eHcdtcltonts fuperaHita, &c.

8. Protesl. Matrimonium fuitab initio mundi , & ad- luc eft apud infidclcs:noneft igitur Sacramcntum no- 7X legts proprium.

Bellarm. 1. Noniefunt Catholici , qui admittant. 2. ituHm tttn (ffe SacramentHm nov* lezts : fid hoctuto d ,t \foteft.

w t PntcH. Ifti hominesaliquid veritatis vidcrunt , & tu-i .r33SJ|tum vero inilla parte poftporuerunt : Bcllarm. auteni ■ • rutum anteponitvero.

Bcllarm. 2. Matrtmoniumfuit ah inititmundi , &nu>ucti.rn ^en apudtnfideles tnteomraetusctvilis » & in offlctum natura; fed non hfuit nec est ■verum Sacr.xmenttim . nifi apud Chriflianos. t Protif}. I. Hoc uno rclponfo labcfadat Bcllarm. om- i.l|nia fere argumentailla, quibusantca probare voIuit,ma- •tTtrimonium elFe Sacramentum. Concludunt enim non deMatrimonio Chriftianorum tantum, fed&defidc^ 1 'momniumIegitimoconjugio,anre Chrifti adventu. 11. NuHum hgaum Sacramentale inftitutumeft a Chri- ftodc novoinnovo Teftamento neque ullagratia ma. .^rinionium contrahenribus promlfla qua 'Zacharias cum Elifabcth , & /niuIeiaIiiHdeIcsconjugcsanteaaonrece- hpcranr. Cumigitur anteanon fuerit Sacramcntum ; & frrtpturamfuam novcB alicujus inftitutionis tcftem often- lerc non poiIit,inter Sacramcnta proprie dida non debct uimerari.

9. Proteil. Matrimonium non cft caeremoniaextcrior a Dco pofita, ad contirmandam promiflioncm.

Bcliarm. i. Sacrnmentum noncH insTttutnm adconfin.iAndMn yfromtfiionem.

PTote/f. Quomodoigtturpoteft efle foedus , aut fandlia kroederis ?

•it^ Bell.lim. 2. Jpfaextrema&vifibilisetnj»n{HoviYi,&f<gmitt<t |f«.f per fotimmaverba coram Ecclefia fiertfoltt , carcmonia extema eft, fuque a DeotnHtiuia, & eaconfirmari peteft promipodivittaChnai, ^le Eeclifia non deferenda.

Protesi. 1. Ctremonia { definicnre Bellarm. de effedu trail), lib. 2, cap, 25^, J eft ailus externus religimis , qm n.n

Images reprcxluced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

11«

^206 BELLARMINVS

ahundefiabet laudem , nifiqmafit ai Dei honirem. Hocauterri ^ffii marcdecxterna conjundionc viri& foeminae , eflet nimisabfurdum. Additamcntum ilhid , defolcmnibus vcrbis coram Ecclclia fadis , cft mcr^ otiofum. Bcllaim. cnim cap. 7. & 8. acritcr contcndit , lceitimum Chriftia- norum matrimonium quamvis in Ecclc(ia non celcbre^ tiir, circ Sacramcntum. III. Quamvis conjundioilla lit a Dco inftituta.nontamcn in cseremoniam. IV. So* 1 phifticc admodum dicitur ex hac conjuniltcm ccnfirmanfoffe fYomtfifnem de Ecclefia non iefcrenia. Confirmatur enim om- nigcnercargumentorum , & proindc ( pcr argumcntum ^ (imili , & a minorc ) ftrmitatc & conftantia promifTiO- \ numhumanarum , praefcrtim illarum quas Dcus fmgu- ^ laritcr lirmas cire voluit : fcdquldhocad figillumpro- milfionis aDco inftitutum ?

10. rrQtefl. Pontihcii turpitcr frcuia pugnant , dum Matrimonium immunditiem , pollutionem & carnalcs fordesappcllant , &tamcnidem Sacramentum clTc vo- lunt.

Bellarm. i . DicuvmY hdcde SacrYdctf^m tantum conju^tts^V Mliis tUiciiis.

Protest. I. Inauditum tamcn cit , ut Saciamcntum iit alicui gencrihominumpoUutio immunda. I I. Quasri-. tur ctiam an conjugia Sacerdotum (int illicita , quia im- munda ; vcl immunda , quia illicita ; li prius affirmctur, tumhabcmus quod volumus: fipoftcrius tum lex illa cft illegitima, quia lcgitima ratione caict.

Bcliarm. 2. Dtcerepojfumus cum Scrtpturis » in a^lu Matri^ monit turpttudtnem & tmmundtttem nliquam effe rattone coniuptfcen- ttdt dr rebelltont^ membrorum*

Proieft. I. Eft ctiam aliqua concupifccntia , & rebcllio mcmbrorum inomni adu hominispeccato infcdi, quarc igitur convitia haec tiunt matrimonio foli ? II. Matri- monli conjundio cxtcrna tcndit ad matrimoniiadurrvj Sacramcntum autcm nunquam tendit ad aliquam turpi tudincm*& immunditicm vitiofam.

II. Proteil. Si Matrimonium cft Sacramcntum , tuni non dcbct Saccrdotibus interdici.

BcUarm. Non ^rctntur Sacerdotes a MatrimontopYoptcr SactA^ ntenium , fed propter tmpedtmenta &fecuUres curas , qux neceffati^ J^latrtmontHm confequuntur.

Proteil. I. Nonquaerituran proptcr Sacramcntum fint<p^ . arccndi faccrdotcsiMatrimonio, fcd -in propter uUaiiip - caufam facrati homincs a Sacramcnto dcbeantarccri. I Itfl - Quod tantaimpcdimcnta * & fccularcs curas fccum tra^pt'. hit , ut cum facro miniftcrio non poifit conuftcrc , nottjr X0tcftgfl«Sacr*n)cntuii3i facrumt la. ruttf.^^ •

Early European Books, CopyrightO 201 1 ProQuest LLC.

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ENERVAT VS

Pr,ttn Quodextcrius agiturin Matrimonio na^ t ruralcm caufam habct : fed in Sacramentis , id quod cx^ *:enusagitur, naturalcmcaufam nonhabet. Hoccltprx- I Tium aigumentum Durandi.

f Bellarm. I. InfolubiUm unionem ntn fi^nifictiHt nxturAtna mmjugum verba quA duantur in celebrattontmMirimcnu. W Pretefi. Verba quae naturalitcr fignilicant unioncm le- l;mmaminfoIubihsMatrimonii,fignilicantetiam natu- ;a iter infolubilem unioncm. An deefl verbum quoin- olubiIitasfigniiicetur.' vcl tamprofanum cft utin cclc-

Dratione Sacramciui non debeatprofeiri

I Bellarm. 2. Vttio qnam ftpuficat & effictt Sacramentum Mt-

' nmonntsl nonfdum ctrporum ,fede{tam aaimtrum pervtrnm & dt- j ^mam tharitatem.

j^Pr^eff. Vcias&divinae charitatis uniodcbct cflein- ■cromnes Chnftianos : quamvis igitur fingulariter cx- hrceri dcbcatin conjugcs , pcrconjugium ipfum tamca honmagiivcl figmficatur vel eflicitur , quamperillam clationcm quae inter patrem & filium , aut Resem & ubditosintcrcedit. " • 13. ProteB. Sacramcnta cetcra confiftunt in aliquare |acra. qnx applicaturcxtiinfccusfufcipienti^ Miniftro • led m Matnmonio nihil talc eft. Praeterea Sacramentum Bpnpotcft conferninabfentes : fedMatrimonium intcr Iwfentcs perprocuratoremcelebrari potcft. Hoccftfe-. I undum Duran. argum.

_ Bellarm. i. Nonen ieratimeSacramentiingentre.ut ctnft^ attn ahqua re qua extrtnfecttsapplicetHT. Prttefl. VerbafuntipfiusBcIIarm. de Miflalib.i. c.22. yimmHne efi omnHus Sacramentis , ut ab alttdentur , aba/teacd^ *antttr.

^ Bellarm. 3. Solum Matrimtniitm noncmfi/let in applicatitnt irta/tcttjus extrtnfcA , qttta cenflttuitur in quodam contruclu : qua liem esi c.iufa , cttr non egcat alte Mimfiro prater ipfos centrahntes^ ^ cnr tHter abfentes, & perprecttratorimcc/tbrari pofitt matrimtnium; \ua in a/iis Sacramentts /ocum nen habent. \ Protcfl. Hoc perinde eft , ac fi BcIIarm. dixiifet : quia latrimonium confiftit in eo Quod ncc eft fignum facruin ratias, necaptum natum cft ut talcm naturam induat. ficircomulta iph defunt, quae in Sacramentis verisin-' lcniuntur. Sed i. Melchior Canusloc com. lib.8.cap.<. jfcdifputat. Matrimonium fincEcclefias miniftrocon- IraCtum , non cfTe Sacramcntum. Ncc auiiendi ( ait ) (unt ytqui pHtabunt yirum ac focmin<tm ejfe fibi vicifiimfacnmentimmi^ ros. 2. M^trimonium intcrabfentcscontradum, Cajct. -cgatcfrefnciamcntum; cumqueacritcrdcfcndit,Canu8 ' T t 6 loc«

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

«IMM

5to8 BELLARMINVS

loco citato : quia fic unui pro altero facramentura rumc;-

let , cum pro altero contrahit : & facramentum abfcnti-»

bus gratiam conferret. 3. Si nullius rei extrinfecae ap-

plicatio fiat in matrimonio , tum nullius gratiae collatio

ibireprsefcntatur , & confequenter non cft facramen-

tum.

14. Proun. Si Matrimonium Sacramcntum eft,A: gra- tiam confert, tum majori* eft gratiae , quam contincntia. Haecefttcrtia ratio Durandi.

Bellarm. Status ccntineutU alticYtft Batu Matfimonii , & m/i- joYisgvattA , & yneYiti : Sacramentum tamen femfer augetgratiam i9$ ^HOcunque ftatu fufapiatuY.

PYotesl. Vtargumcntum rede capiatur. ita debet for- mari : Quod gratiam confert ut Sacramentum cx opere cperato, illud prxftantius eft voto continentiae,quod ni^ hil talepraeftat : fed Mattimonium non eft praeftantius contincntiae voto, cx fententiaPontificiorum , crgo non cft Sacramcntum confercns gratiam ex opere operato. Ad hoc argumentum in verbis Bellarm. nihil rcfponde- tur, nififorfan conclufionegetur,

15. PYoteft. Non baptizatus non eft capax aliorurn Sa* cramentorum : fed non baptizatus cftcapax Matrimo- nii : ergo Matrimoniumnon cft Sacramcntum eft 5. Du- randi.

Bcllarm. MatYimonium infidelium n$n eftYatum^ necomnin$ tnfoluhile\ necfatYamentum.

PYoteft. I. Diftributio legitimi matrimonii in ratum & non ratum , folubilc&; infolubile , eftmerumcom- mentum. Cum Chriftus dixit quicunque dimifeYit uxoYemM <jc. 3^^M9.non folos fidelcs intcUexit. Lcx naturas non refpicit folos fidcles. II. Pontificii conccdunt , Matri-^ moniuminfidclium haheYeYatitudxnem » ut illo statuinutYoque mAnente non foftit folvi. Bonav in dift.^9. qu.<ft. 2. Fidein autcm Chriftianam tollere ratitudincm legitimialicujiis contradus antecedcntis , fi quis dicerct , habendus efiet faltcmpro rcligionis Chiiftiprasvaricatore.

De materia, fonna &c Miniftro Sacpamenti Matrimonii.

16. Bellarm. Si confideYetuY MatYimonium dumfitf veYha confcnfum expYimentia funt mateYta &foYma hujus SacYamcnti: qua^ ienus deteYmtnant , fmna , & quatenus deteYminantUY , mattYia : WYha enim unius conjugis deteYmtnant '^cYba altcYius , & ah illts fa^j fiteY deteYminantuY. SiveYoconftdeYetUY MatYimontum jamfaClum^

€^r^Qt4fcufcYf$nA mjt^gHm funt mMtm, ^vcrbamf^nfumexpYi^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

ENIRVATVS. 209 mentia, fcrma. Cmjugei antcm ipfi funt froprtthujus facramenti tniniftrt.

rritesl. I. Vtunafitmatcria cxquaresfit, &aliacx qua rcs fadaconftat.nullalogicaferct. II. Ncque divi- di potcft unum & idcm Sacramcntum in tranficns & pcrmanens. III. Vcrba dcterminara non magis tran- lcuntis naturae funt , quam verba dcterminantia. incpte igiturpermanens matctia fingitur,(jne forma permanen- tc. IV. Corpora conjugum neque funt Cgna , neque caufas gratiaj, V. Siconjuges ipfi fint minjftri proprii hujus Sacramenti, tum Miniftri proprii Sacramcnti diintur fine ulla vocatione, ordinatione, vel inftitutionc; & Sacramenta m.ultacclcbrantur, Miniftris eorum nihil tale vel intendentibus , vcl cogitantibus. VI. Eadeai materia» eadcm forma , iidemque Miniftri locum habcnc intci-infidcles , quorum matrimonium Bellarm. ne<^at cfle Sacramentum. Ex iftis vcro implicatis Bellarnuni Mcandris veriflimum apparet, quod Canus obfervat : In materia/icforma hujus Sacrumenti . tbeolo7t funt adeo inconnsintei & varis , adtotncirtt&ambsgui , utijicftusftitt^us fit , qfu tn tanta iUortimvariitate&dtfcTepamia^ rem a/iquam certam ^ cmflantem^ txplcratam coneiHr effcere. Coytctlium FUrentinum dematertn , form ma, mtntflro facramenti matrtmonit prAslti it nthtL lam tUafulfa efc &commemttta qut% non vidtt , qua juntores Theolcgi confinxtre , ut tiviUm humanumque contrxHum Chrtfii & Eidefid ficramenfum effetucrentur ? qu.<, qutdtm pl raqaei^ifideUbti^valde nugatortafunt. fideUhtiSpartmfoUda. loc.lib.8. cap.5.

De Matrimonii firmitate.

77. Bcllarm. r.xului i.Or. 7. HoHtaniumpermittitcofrjugi ieferio ahinfidcU , aUud Matrtmonium inirc» fedetiam fetmittit ftm^ pUciteY , dtmttterc mfideUm etiamficohabitareveUt. ^ Protefl. Contra fimpliciter monct Apoftolus vcrf. 12. Itj. deconjuge volcnte cohabitare : ne eum demittito. BeU. f^ Inm confuUt^ non pr.zcipit.

Protelf. I. Refpondct Apoftolusipfe verf, 17. iMmjJr» iUfiis omnibusconflttuo cltx^T^rc/iiui. Chriftus Matt. & 19. non confulit tantum , fcdprajcipit : homo non fiparet : qui dimiferittixorcm» &c.

Bcllarm. Chriflui loquiturdcMatfimoniQinterfidcUs:Pau!ui dutem dc Matrimoniocotitradotnter mfidc/es.

Protcsl. 1. Chriftus Matth. 5. intcrpretatur legem moralem , quaomncshominestamintidelesquam hde- lcstenentur, cap. ctiam. 19. loquitur dc co quod fuit i frincipio» lcgcm igitur naturae cxplicat, quscad omnes

X t 7 mortaUs

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

4lO BELLARMINVS

mortalcs fpcdat , non folos fidclcs. 2. Eadcm ratione folvipoflct vinculum Matrimoniiproptcrhaerclin , qua5

ipfacil fpccics infidclitatis.

Bellarm. Aliaefl ratio: quu Matrimonitmpcfl baptifrntim con^ tra^lum efl Sacramentum.

Pr$teft. Siinhocfit totum difcrimen^ tumccrtcnon fundatur nili in tidionc mcndicata.

18. Bellarm. Matrimmium fiieliHmratum ^ nonautemc$H^ fummatum folvt poteftquoad vinculum , peringreffum tn reltgionem.

rrotcfi. Bellarm. hoc aftirmat : fcd ncquc hic , nequc dc Monachis lib. 2. cap. 38. ubi iftam quaeftioncm tra-^j^j dat , vcl unum Scripturas teftimonium obtcnditad hoc|| tam pcregrinum dogma confirmandum. '

1 9 . Bellarm. Matrtmonium ficLeltumconfummatum folvi poteit i quoAd thorum • &cohabttatioHem « muUas cb caufas.

Proteft. I. Haccfententiamalccolligitur cx l. Cor.7. II. ubiagit Apoftolus deinjuftadifcellionc.

Bcllarm. Si Apoftoluubi a^eret defepAratzone iUicitaob levei taiifas* non daret ccnjugibus cptioncm , ut poft feparattonem aut tnnu-^ pt^ manerent , aut vtrtsfuis rcconcHiXfenuir. fed fmpliciterpY^ctpe^ rct^ ut viris reconciliarentur.

Proteft. Ncquc dat feparatas conjugi optionem inter iftaduo,fcd fimplicitcrprascipit, ut maneatinnuptado- nec rcconcilrarctur : illacnim disjunftio maneat innupta$ autVtrorecoHcthator ^ non indiftcrcntem rclinquit clcdione, fcd cxcitat ad rcconciliationcm quasrcndam per illud in . commodum quod cx cjus neglcdu fequcretur.

Proteft. 2. Chriftus Matth. 5. & 19. nullam caufam dimifiionis piastei fornicationcmadmittit.

Bcllarm. i. Sententia Domini limitanda efi ad matrimonk iontraflainter Fideles.

Protefl. Limitatio iftafuitantca fatis cxplofa.

Bclbrm. 2. Intelligendaefl fententia Domtnt de dtmiftione ra* tione criminis^ non rattone majoris perfeflionisadipifcendd.

Pr^teft. Scnfus igiturcrit, quod proptcralia crimina praetcr fornicationcm, uxor non fit dimittcnda,fed rame abfqucullius criminis vcl rcatu vdfufpicionc poffit di-. mitti.

Bcllarm. -^.D^minustxcepitfolamfornicationem.l.QHiafola fornicatioeft propriaratiofolutionts Matrtmonti. 2. Quia loqt^cbatuf || dedtmifttom ptrpetua. cujusnuUaeft caufantftforntcatio. >

Protcft. Caufa propria non debet excipi lola, fi aliac cf-^jl fentcaufaccommuncscjufdcmcffcdi. Diftributioauter illa divortii lcgitimi, in pcrpctuum, & tcmporarium, ci adplacitum fid:a,non in Scripturis fundata.

JPuteft. 3* Dxmilfio abfquc fornicationis caufa,obji^

cit pe^

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliolheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V s. arr

Ititpericulis fornicationis finc jufta caufa.

t Bcllarm OHanIo jufla rft dmifih , piruulnm ftrniatitnis tui

yfbjtcttur dtmiffui , dimittenit nonimpHtatHr.

rroten. Non dimiirus tancum, fcd & ..... :,:ens objici-

:ur huicpcnculo. Ncque tamen jufia potcft cire caufa Sjucnquam hoc modo cxponendi periculo tornicationis, nratertornicationem , o'ii.i.-In pcricula poffunt aliis ra-

lonibu» caveri.

Protesl. 4. Divortium quoad thorum & cohabitatio- imem non permittit.ut vinculum Macrimonii maneat faU Jrum, quo obhgantur conjuges ad officia mutua.

Bellarm. Vmculum ttnjugale etl ohlii.uio i{M.tdam, qu* vir ita ^cttur maritui umus famtnji^ ut ncn />j v,- • , • . . ' , y,T,e»te • ' vittfitm famtna itafit uxcr unius . * Protep. Qii^ltioadhuc mancc , qualc iic vmculum af- irmativummariticrgauxorem,& uxon>ergamar!tum. ^inculum^conjugale non clt mere ncgativum. Qui igicur toUunt officia omnia m.itrimonii propria, tolluntctjain "' quantum in ipfis ell j vinculum obligans adilla officia «aeftanda.

IjiaBftio praBcipua ad firmitatem Matrimonii fpeaans cft, an Matrimonium fidelium confummatum, Iblubi- le lit quoad vinculum , propter fornicationem ? Pon^

tihcii nce^.nr , nosafiirmamus.

Argumenta Bellarmini.

ao. Bellarm. Jli/ir. 5. Verhailla: qui dhmJfamdMxerit , dd^ ^ttraty vel umverfeacciptenJlafwit.vel cum excepttone^ntft ob fcrni^ hliionem.fi umverfe , tum qus, dtmi/faen frofter forntcattonem . mn \fi dimtffa quoad vimulum : fi cum exceftione forntcattonii , tum me^ li#r efl condttioforntcaris , qnam innocentts er casla mu/icrts dtmiffa. ■ Protesi. I. PropolitioiIIacornuta,tertncornu defedu Iborat: nequeintelliguntur illa verba univerfc deomni lcmilFa , neque cum exceptione fornirationis , fed de tc- Hcre dimifla abfque caufa fornicationis ^ neque excepta, icqucinclufa fornicaria dimilfa. /»AoMf;^/« ait Ca.ieta- lUS ) nihil dtjponttur dedtmtJfaobfornicationUcaufam , nequede du^ kentetffam. 11. Si exceptio illa admitteretur, non feque- rctur indetamen, conditionem fornicarias , meliorem bflc quam caftas, nifiprius concedatur , laicos omnes hpud Pontificios in melioreloco cHe quam clericos , &• broftibulapublica , quam mnocentes matronas i maiitis jTuis dimiflas, quia ilUs, non his matrimonium inire licet 21. BclUrm. Mm.io. & ZHf. i6, ^i dimittit uxorem.

AHt dhcit

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^iz bbllarminVs

ducit dimiffam , /J»c «//4 txctpitne dicttur meechari. Prcteft. Loca ilta debent exponi cx ^Jatt. 1 9. ubi habe- tur cxceptio fornicationis.

Bellarm. I . Eumgelt/lA nun^uMm tta qutdqtmm omtttunt , ut

ftntentiareddaturfatpt.

Prttcii 1. Scntentiaillanon rcdditur falfa,quaeintel-. ligi dcbct cum cxceptione alibi expreffa» tuncomnes comminationes,quaelineexceptIone,rcripircentiaedilcr- tisveibiscxpreflaein aliquaparte Scripturae pioponun- tur.cflcnt fentcntiaefalfae. II. Refponfio quaeillis ver- bisquibus proponitur, vera eft, quamvis non m maxirae ccnerali fenfu quopcr fe poflint capi , m illo tamen fen- fu quiqujeftioncpropolitalimitatur , non cft fententia falVa. fed talis fuit Ifta refponfio apud Marcum, ubi quse- ftio proponitur de repudiis permillis leves ob caufas. Eo- dem etiam modo intelligenda funt verba Lucae : quia nulla fuit controvcrfia mota , an liccret dimittcrc forni- cariam uxorem.

aa. Bellarm. Rem. y.MuliernuAviventtvtnfuerttcumalf

%iro , vocatitur adultera.

ProttH. Refte refpondet CAjctnnus : Mverte cauteleflor. qutd hdcPauit vcrba inteUtguntur rtgulariter : feeus vero intafu, Pauluieuimiegisre^utautitur t tacensejus exceptionescafuates.

Bellarm. i. Verba (unt plana: & j4ptjltius nttnqttam addtdis altqttam excefiitnem.

Preteft. I. Vcrba funtaliain Scriptura.quas funt xqu( plana, quibus Apoftolus non addidit exceptionesquaj admittunt. hujus generis funtilla : i. Or.9.7. j^m"»»»^ ittat propiis fttpendtisunquam} quis plantat vineam . & de frttilM ejHsnonedtt qutspafcitgregem , & de lafle gregis non edtt f& 1, 2'tm. 2. 4. tiemoqutmilttattmplicaturhuiusvttAnegittis^uteifla^ €tat .kqutdeleclmeftmttes. 2. Bis tantum ufurpat ifta ver- baPaulus. Rom. 7. & i. Cor. 7. 39. inquo utroquelo- conondocetur propric qualis fit lirmitas Matiimonii, fcd illaquam regulariter habct , difcrctive , & in prioro etiam loco comparative introducitur ad alius rei illu- ftrationem. Nullamigitur juftam occafionem habuitil- lam regulam accurate limitandi. Neque fuit Apoftoli, anfam quamlibetarripcrelimitesbene notos, dcquibus nuUacontroverfiamovebatur , foUicitedcfcribendi.

Bcllarm. a. rautus Rom. J.pret^atveteremlegcmobtigafeufjj tidMbregaiionemaut mertem legts , quia Hxtrolligaturvtriufqutai »1 tntriem ejus. ^ J

Preteft. Scopus Apoftoli , non fuitprobareobligationeij legis, fed illuftrarc exemtioncm Chriftianorum alegCf*" quae lam quoad ipfos fuit quali mortua nonobftanti^

obliga't

Early European Bocjks, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haog

224 E 3

... . B N B R V A T V S. -r,

fi^drvcm,raufa d.r.el^,t,liatan,.n non pot,ft aitcu nubje erto .f,S.. \ ^""^^^'^^ lioc ai gumentum ■Scinv.da d.monh r

nr?. nV, "''^!"^'''"''-- I. Apoftolu.loqui-

Li vefrTo 'Af ^!'"^'^^^ «^«ntra pr^cceptum Dom„

luia. II. Apoftclusnonpermittitmulicridequaaoit. wnere feparatam. Disjundio ilU -.maneat innupuyjt^t ^oruoreconalsator non magis probat permiilionem indific-

«. Apoftolus ccrte non iolebat difpenf;u e contra pr«, um Domini , hoc propiium cft a ntichrifti. hoc au- I vcrf. lo. affirmat Pauluseflc mandatum Domini : ravmnefetffareparato. RcfpondetBellarm. ^^.14. Apo^ ?W«m erf. 10. ageredeinjuftaMfcrPone . & vcrf. i i. Z /«^ Scdiftatorti ■ us noneftfercnda. Ne fe f.parat :R% faram oppc mtcr fcfe habcnt manifeftam : &

roindeeademjeparatio nccclfario dcbet intelligi utrin- \,n,V cft feparatio jufta &in,ufta.

' . iiillabparticulas iwjh quoif,, altenm

?artem contradidionis candem rem aHirmantis & neean- notare apparet ex carum & Cmilium ufu in codem ^iteoccurrcnte. vcrf. 9. 15. 28. 36. & ^o.

ms Chr,fit cum Euhfia. At ,!la unio ind,ffolHl>U,i eft : Ltur Vtnailum conjugale in dtffelubtle eil. * Froteft. I. Non tantum fidclium fed & infidclium latrimomum lcgit.mumcft fignum vcl fimilc analoeii liquam h.ibens Chnfti & Eccldir^conjundion.s. H^t

li Matri. f .I noniunhdelmm , quam Bellarm. dcfcndit, quam fidelm

^"'^''^'""^'^■'^^""^«^^'•Pore.vitiscumpalmiti, us, icc. fimilimodoadhibenturad unioncm illam Chri. ticum Eccleha figniHcandam : an igitur homicida cau- am capiti.agens.audiendus efrct.fi clicerct:capitiscon- Ln^ p/i"'r ''"'P''''?* conjunftioni Chrifti

um Ecclefia, Ephef. 4. fcd Chriftus ab Ecclefia non de"

Lft.rFi^j''»: "P"' ^ corporc mco fecuri

,ii f -^^^«.'?Pa""? An ferendus cfret hortulanus. uipalmitcs vitis non auderct amputarc . quiaconjunl ^ncmChrxftxcumEccIeliadecIarant? III. chriftCs

ab ilU

Images reprcxiuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

ai4

BILLARMINVS

fponfus , nunqui

Ecclcfia cui vci econjungitu

feparatur quoad thorum & cohabitationem : nac tamcn Pontificii feparant conjuges ob varias caufas. 1 V f Pontificii dum negant pcrfeverantiam /andorum eli. certam, doccnt conjunftionem inter Chriftum & Eccle ; fiam elle folubilem. V. Ecclefiam cxternam ( quan Bcllarm. intelligit; cum adultera evadit , Chriftuslspf dcferit , & femperexjuftitiadefererepoteft.

Bellarm. I. Fiielibm /}>tritt*Aitur fornicamibus non fropterei

litet mHt*re Deum.

rrcteft. Sophifma magis infanum BcUarm. nunquatt deliravit. Nam I. Deus unuseft, cui fas eft hominibui ullotemporefpiritualiter eonjungi. II. Deusnullain- juriafornicanteshominesaflecit, utpropterea ab illuh-

cite defcreretur. .

3. Bellarm. «. Deus non ita Mbjiat fornuantes Jideles ,u.

ntlttrecenciiiari. , ■- - t-

rrcteft. Imo vcroaliquando ita eosabjicitutnolit re- conciIiari.-& exjuftitiafcmper pofnt reconciliationcn

ipfis negare. , |

25. Bellarm. Silidtum ejfet aliud MatrtmoHium * tnjanaaj- |

ficereturpreles.pervitricum ,&ncvercam.

rrotcft. I. HacrationeinjuftaefretIexDci,quaeadul. teros , ac adulteras morte pledit Lev. ao. Secundae nu- ptix eflent planc damnandae. Separatio 4 thoro, & mcn- fa, ficret cciam cum injuria prolis. II. Incommodurr vitrici, aut novercae honeftae , noneft comparanduix cum illacalamitatc quae i patre aut matrc in fornicatiom vivcnte folct proli creari.

26. Bcllarm. St ejfet Jicttum ejufmodi conjugiumvivente altt ro conjuge , afertretur aditus infinitis repudtis,eliaminjufHs.

Proteii. Nihilo magisquam apcricur aditus homicidiiS/ quiapoft mortem altcrius conjugis , conjugium novua abipfis Pontificiis licitum habctur.

27. BcIIarm. SiJiceret innocentipArti nlutd Matrnncmum con- trahcre.liceVctettam nocenlt : & fic commoditm ex peccato refortaret. imo fdpevtri deditaopera adulterium commttterent , ut pcfiint ab uxt* rtbusfuisiikctnri. , .

Protell. I. Alia eft ratio partisnocentis , quam eftia« nocentis. Deusillud ftatuicin adulteros, Levitic.20. quodfi executioni mandaretur, folveret ftatim ifluni nodum, & compefceret impetum rucntiumin.idulccria, exfpe novarum nuptiarum. I I. Si q iod commodun cx pcccatis incuria Magiftratuum videantur homines al»- quando repoitarc, totum ilWid eft malcdidunl & cxitia*

cfruenti. ^ „ ,,

28. BellMni

Early European Books, Copyright ® 201 1 ProQuesl LLC.

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

• • T, ■ V A T V S. 2Tf

25. iJellarm. Ap»i Ethmcoi , »bimorHm dirdPlina vheiat, \tUnfiebnntrepHiia. * *

Pwfi? Quta fcilicet vcl nulla ibi committebantiir adul. I ria, vel commifTi morte pledebantur.

ArgHmenta noftra,

. 29- ^Tttefl. Vnumilludeftinftaromnium :Chriftus Ut. 5. 14. dimilhonem conjugis quoad vinculum lasobcaufasvetans , dncrtis vcrbiscxcipitcaufam for- 4^atJonis , crgo voluitpoircdimitti uxoiem quoad vin^ Hum , in cau/a fornicationis.

raellarm.. i. Chnftufnon loq»itur de iimtfiione quoad vintH^ M , feU joium quctd thmtm , q:t.mh ccncedit demiftttnem in cmCa WHitationn. '

l Proteft. RcrpondetCajetanusinMat. 19. De totali dmif^ ne eratfermo. Vxorcm d,m,ttcre . abrque add.t„ne a/iqua , fiirn.fi^ \tnon d,mttterefecundumqmd(pHta quoad thorum J fedfin,p.',ater ~ abfolute, quodeii dtmittere totaliter : tonSiat ettam de d,m,ft,ene ^ (olHta motam ejfe qHsft,onem a Phartfats , & loqu, Moyfen.

Bellarm. I, Concedo PharifMS ded,mifi,»ne quoad vincuiHm rrogajfe :fed nego Dominum de eadem rc/},ond,Jfe. ^*f'^--Eigo non fatisfecit Qommus propofitse quae-

iBellarm. 3. Neganda e!} confequentia. Namcumin dimifiio- \ftrff£la,qua esl qitoad vincHlum, duo conttneaniur. dimifto unim, Mfeteftas ducendialtam , Dommushjtc d»ofeparav,t , ac unum quim hneoHcefiit , dtmtfsionem videhcet cum reiirtaione ad caufam fornim \tt»nis , altnum vero omn,nofttftul,t.

Prtten. I. Dominusapcrtecopulavit illaquseBellarm. [Cltcum CcpivzfCc : qui dimiferit , & aliam duxerit. I I. £x icctiam copuUcioneapparct , Dominum dcilla dlmif- ^ loqui , qua: potcftatem facit aliam ducendi ; & di- Monemconccdcndo.conceiliircfimulcam poteftatcm. II. Copulantur ab altera parte. ( dimittcre & ducerc) eo qui dicitur Moechari : ergo etiam copulantur in ilU ^ rtc quas per exccptioncm fornicationis rcmovct ciime |cechationis.

kllarm 4. Si fic exponamus verba : qtii dimiferit uxoretit

Hifiobforr;: ■■ yn. & aliam duxertt , ille b,s mtechatur»

Uimittcndo, &u . . ; tum kcontrari» finfu tnferendum efl : ^r-

\qni fropter forntcatjoncm dimittit uxorem , & aliam ditcit,non

fehatttrbis.d,mittendo& dHeend«,fed tantHmfemcl t d»cen.ii : cr t eftverifsimutn.

iPwe/?. Quomodocunquc exponantur verba, modo techationis affirmatio ab uno partc rclinquatur, ncccf- jcft ut mcechationis etiam ncgatio , in cxccptionc con-

tradiccnte

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

ai6 BELLAHMINVS

tradicentc contincatur. Quum autem conftct , i cmphafim airertionis^ affirmatae non cire in multiplicitat V peccatidimittcntis , & ducentis^fed in ipfo peccato ; fe quitur ctiam cxceptionis negatse vim , 6c cmphaiim noi;i| clfe in multiplicitatepeccati, fedin peccati negarionr

Bellarm. 5. lUavcYba: ntft ob foYHicationem ^ non excepivif ftinegAtive funt acctptenda. Negat Dominus Itcttatn c/fe taUm di miftimm , ftne caufa foYntcattonts , ftd mn iicit (ffeticttam » ft -7^/ iauCafcrmcaiionis. affirmatur aduliettum ejus qut Hxotedimiff^ cxtr taufam foYnicationis aliam duxerit : fed nihtl dtciturde eo , qut dsixe % rit altam*prtoYc dtmtffaoh foYnicationem.

Frotesl. I. Vcrlio vulgaca ( quae Pontificiis cft authcn ^ tica } affirmat his vcrbi^ excepcioncm contineri Mat ^»»?» ' dum cundem fcnfum (ic x^ddil : excepta caufaftjYyii - >::i^t*t particulaetiam qua utitur Mat.19. ( ntfi ) eft coi . . ^ cxceptiva. I I. Eadcm conjunftiocft connexiva : par ^ tcmigicur confequcntcm propofitionii conned:it cx an tccedcntis conditionc : & promde non poteft explicar t ^trfinecaufa advcrbialitcr * & negativc , refpcdu parti antccedcntis tantum. III. Haec negatio cx fentcnti Pontihciorum eft fupcrflua. Non cni;n eum folum moe- ll chari doccnt, qui fine caufa fornicationis, fcd etiani cun flj quiex haccau(a dimittit unam , & aliam ducit.

Bellarm. t^. ^am^vtsillKpaYttcuU larx^syj©» & cjfj^yifApeae^ 1 €iptantur exceptive , foffimt tamin aittcr accipi : fic <ju /uj) Apoc. capit mno, verfu quarto, &21.17' acctpttur advcYfative.

Proteif. I. Nunquamaliteraccipiunturiftaeparticulas, i quam cxceptivc , quando gcnerali rcgulas intcrferuntur \ 11. Mmus proprius, & minus frcquenscft ufus huju! particulas » ntfi , in fcnfu advcrfacivo. 1 1 I* In ufu ilk . adverfativo, contrariafemper afieruntur dc oppofitisrui Apoc. 9. 4. AYboresnonUdentuY, fedhomtntsUdentur. & Apoc ai.27. Impurincn intYakunttnnovam lerHfalem ^ fedquiftrtpt funtin ItlrovitA tniYahuntin novam lerufalem. Eodcm igitui modo, Matth. 19. fi advcrfative accipiatur , »1/1 , hx( debet efie oppofitio : qut dimifeYtt t^xirem & altam dt^erit , fim , caufi fcYiucattontsmiZchatur , fei qut dtmifcriipYopter forntcationem^ &aliam duxerit non mcechatur. Hacc autem oppofitio non minus contirmat fententiam noftram , & contrariam rc^ fcllir ,quamcKceptio maxiineplena.

Bellarm. 7. EtiamfiinteHimmtoM^i': I9. vox , nifi , acci-» ftatur exceptive , tamen potertteffe exceptionegativa . quiafctltcet di '"i caufa foYntcationis nthtl tn prsfentia determtnatur • nn fufffctat excu^ ' fare adulteYium tn alia ducendanecne t

Proteft. Extremus ifte fophifticae hujus iJtigationiS halituscaetcros vidctur foetorc fuperarc; Nam I. cx- )

ccptio <

L.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

K N E R V A T V S. jir

t 7 tci contradicit : debetigitur neceHhrio dcterminareiL ^ ' juidconiririumiiliquodingenerali regula vel propofi- . tionedetcnninatur. I I. Pra.teritio<Jeterminationi; hlL . njsautillmsrei.non facit exccptionem nifiabilla dcter- : minaponc: fedmyJM.tth.i9. 9- exceptioncm facit non ' ! r . '■■t"' determinationcm tant.redidimiinoncilhcira. ficut lcftoricuilibct veiu-i T' ' ' ?iiatur. Canduiam hoc in loco; coii- \«', rr r r. ' Cajctani : Siun^erti ,bjetem verbgleru

inmefefupcrflfta , ^ fropter excefinnem f^fmcat,o»h aUqu,if,„n,f^ tare dtvcrfum ahaUh caufn ; fatrorfu effe. , Et ft ,hsIcs. ,iud L vcrfnm m nl aUui ejfe , mfi quoi pnptcr fom,catiomm dim,ttcm axo^ \ rem. &aUam ducem , nonmoccbatHr, refpondco ftc fonare textum Ce^ I rmfdum p!,UHm/Jter,t fnfum. Intelligo igitnr ex hac lege . hcitum . 'JJe Chr,sl,uno , d,mttcre t,xorem ,b ,pfi,*s fornicationem , & pofTe du^ ■^rert altam : faha femfcr £ccle/udcfiH,i,one.

C A P. III. DelmpedimentK Matnmonu.

iaeftio piima eft , an ad e/Tentiam Matrimonii requira, tur ex ordine conrenfusparentum,qui poteftatem h.i- bent m contrahentes. Pontificii ncgant , nosalfirma,

IJi u

ArtumtntA Bellatmini. T H E S I $

B

Ell.irni. EfaHdttxituxereunvitiiparentihHi t Gcn. 2^ Hte ' t*neH Ifnac ea cmjugta irritavit.

Protcft. Confequcntia cft ridicula : Ifaac iftaconiuRia

ie faftononKritavit , crgodcjurenonlicuitipfieadcm [mtare.

f nr^ij^*'^^*^"^' ■^*"^'^"' ^"^^ '*^*f"»t''re»tihus omnin»

^ ,,^'"7^-J^c«)b acceperatpoteftatem ducendiquam veU ete filiabus Labanis Gen. a8. quoad nupti.isigitur non ;'.tt.-4To^"!ft^'d^rcm!''"^^ Poteftatehoc crgo excmplum

3. Bellarm. FiUus Ucet patri ohedientiam ^ & revereniiam 4e* ■ «*t . tatnen quando ufumUbtr, ariitri, habct , Uher eii , &fu,i»ri$ r .»» Wf««$ quMm pater, in h,s ijua ad ffatum v,ta pert,nent. * y Protesl. Libertas quoad ftatum vitae non tollitur , fed lirigitur audoritatc paterna. 4- Bellarm. ConjugtHm f<rvcrHm invitis dotmnis ,fir»mm ,ic

ratttm

Images reprcxiuced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

al8 BELLAB.MINVS

y4i»m «•if* , Theohv rede <ie«»/. Seii major fervotum eftfubjeBtt , icminum tqMAmfiltorHmadpareutes. „ i

Prtteft. I. SchoUfticihocdocentdefervis, licutBo-| naventurain^. d. 26. difcrtis verbis htctur , fecnndumjm u ntvum , id eft , Pontificium : annon haeccft egregiapro.| batio? II. Quamvismajor fitfubjeftiofervorum,qu£ filioiuni, quoadmodum, non tamen quoad obligatio- nem. III. Confenfusparentum requiiitur non tantuin refpedu fubjedionis , fed & rationeconjundionis , vc unionisliberorum erga fuos parentes, quae major multc eft,quam fervorum erga fuos dominos.

ArgHmeHtanefir».

Trtteji. Exod.34.Deut.7.Ier.«9.& I. Cor.7.pr«- ceptum dc Matrimonio liliorum parcntibus potiusda. tur, quam iiliis. Ftltam tuamntn dabti, necfiUam accipieipU tHOt &e.

BcUarm. M h^cTeftimonia nihtl opHS eft refpondere , cum nt tnintme negemus . ad parentum turam <Cr provtdcntiam , filitrHm jugtamaxime pcrttntre.

Proteft. Vel maxime tamen opus eft ad haec teftimoni; refpondere. Si enim verum elfet , quod Bellarm. docct feUconfenfu parentum . matrimemum tnter filits celebrart nonpojfe \ fedfolHmcenftnfumfiltorumad matrtmenium firmum ac ratumeffi- i (teniumfuffictre , tum ccrte maxime confentaneum fuillet ut prseceptum de matrimonio liliorum , liliis potius qu. parentibusdaretur. .

6. Proteft. Exod. 22. &Dcut.22.permittitur arbitri(

patris, an ftuprator tilisefuae accipiat eam in uxoicn

nccne. « /-jj

Bellarm. NonagitHt ibidt Matrimonie jamcentralto , ieit,

futurot caufa iluprt prdcedeutis. • o.- 1

Proiefl. 1. Agitur in gencrcde omni feduttione puel lae ad concubitum : fi quis pellexerit virgtnem & cubavertt cm M,-non eftautem credibile , nullam unquam puellan Ifracliticamitapelledamfuifrc , ut contraausaliquisil futurii verbistemporispraefentisinterccflcrit. I I. Puel laftnpratanon amittitjus fuum de ftatu vitae libcrccli gendo , & tamcn finc confenfu patris matrimonium eju cum ftupratoic non eflct ratum , idque folummodo pro pterdcfcdum confenfuspatris._ pefcausigitur confen fus patris matrimonii contradu irriti.m facit. I II. ternonminorcm poteftarem habet infiliam virgincir quaminftupratam : virgoigitut non poteft nubcrc un confenfu patris.

7. rmtft, Promillionem fili« Deo faCtam potcft pa-

tcrir

i

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

^ V A I V S. ^o. crgo multo inagis promf/Iioncm

rerirritare, Num. ..^. lomini fadam de coniugio

Bcllarm. LextUa defiHabus determinat > ^«.t adhu terunt ad ptiheYtatcm , fed Cnnt tn dcmo parentum^ i) in ^tatepuellart. ~l Profr/?. I. Rc6i:c icrpondet Cajctanus,iniIlumlocum: Vim dtnturhoe adfegmficandum dtatem inhabtlcm nuptits , ante an^ r^^rn duodecimum , fed ad dtff, rentiarr vidu^ ad domum patrt^ fut re^ verfAyficnim Jtxt/fct, tr^ulter tn domopatrisfui, & non addtdijfet ata- ympuellarem .fuijfet comprehenfa ettam multer vidua ^ reverfa ad jkntumpatris , vel ettammulter cmju-ata ^ manensin domopatris: ledcopulandoutrumque (vtdel. indomopatns » & tnatate nubtli ) yxclt4fit hujufmodt ambtguttates. I I. Subjcdioncm , non seta- » cm rcfpici, in illa lege apparct manifefteex eo ,quod fi- iilisratio ftatuatur mulicris conjugatae , votafcilicet .rjUbpolFc a maiito irritari, \'cri'

iDc impedimcnto cognationis , quaeftio una cft ; an pr«- ccpt.iilla omnia quas de gradibus prohibicis habcntur Lcv. i8. jurcdivinoobligent Chiiftianos ? Pontificii negant , nosaiiirm.

Argumenta Bellarmmi.

8. Bellarm, Lev.20. Conjugia in qttibufdam horum graduum fmorte puniuntur » & in quibufdam pana ieviore. Conjugia r^itur in ijuibufdamgradibusprohtbcnturjure natur^ ^ & in altts]ure^jfofutvo \^roprtoIuddorum.

Protefi. I. Diverfitasiftapccnarum non potcft ex tex- |:u demonftrari. II. Siconcedatur diverfitaspoenarum, in.on indc fequctur diverfitas juris quod conjugiis illis Liolatur, fed graduum tantum violationis. Noncnim brnnia peccata in lcgemmoralem , vcl naturalcm admil- ITaiifdcm pQsniscoeicebantur.

9. Bellarm. Habemusexemptanonpauca Sancforum, qui ante-^ juam lex tlia daretur , in gradtlus Ltvit. l^. prohibttts » connubia unxerant : hoc autem nunquam fectjfent » fiilla pracepta femper obli^ \ajfent.

Proteli. Eodem planc modo fequitur polygamiam plu- rimum uxorum fimul, non repugnarc juri naturas^quod lamcn Bellarm. cap. lo. fufcprobat.

I 10. Bcilarm. Si omniaiUa pracepta Leviticidegradtbus »juri wMtura confittuta effent^ tum tntra eundem gradum omnia matrimonia ^rjfent ilitcita. Sed Mofes quadam conjugiaprohtbuit » & qusdamfer^m ^"ntfit tn eodcm gradu,

Prcteft. Alfumptio non potcft ulla ratione probari. II. Bellarm. St tUud quod Lev. iS. habetur ^ de fratris uxore unducenda, fitjuris naturaiis , iumjexaltera Deut. z^. de vidua

fratrk

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

fttO BBLLARMINVS

fratYiy pnmtgefiitt finelibfviidefunfli, a proximo fratre dueenia^ ej iontra jus nmurd . Sed hoc non ift admttttndum : er7o nec illud.

Protefi. LcxillaDeut.25 fuitcontrajus natura fecun* darium, aquocxceptionem illam fieri ajurisaudorc vm hil eft quod vetat,

B e 1 1 a r m . I . Excepxio iUa cff judicialis , ergo & lex* a quafii ex^ eeftto , eft juiicialis.

Proten. Lcx judicialis a Deo pofita , exceptionem face» repotcft a Icge Dci morali, eft cnim detcrminatio quagdl lcgis moralisab audoritate fumma profcda.

"^Bcllaim. 2. QuodeFl intrtnfece malum , non potejlpcr uUam I circumftantiam ficrtbonum.

Proteft. AudoritasDci,noneft circumftantia, fcd ani^ malcgis.

12. Protefi. DeusLevit. 18. & 23. pronunciat fe Gciv tcspuniturum propter omniailla conjugia quaeibipio- hibcntur, qualcsctiam conjunftionesin ipfis Gentibus vocat abominationcs. Ergo praeccpta illa dc gradibus cognationis , non funt judicialia { quibusGcntCb non te- nebantur , pr^efertim antcquam lata fucrunt ; fcd mora- lia & naturalia,

Bcllarm. Omnia iUaprdctpta fuerunt nuturalia aliquo modo^ nimirum fi fine ctrcumftantits honeflantthus accipiantur. Gente^ tgttui qf4A fineulhdeleflu mtfcebantur confanguincis , piccabantin fifi^ulis contra jus natur^.

Protefl. I. Circumftantia2illae,quaB hujufmodi matri- moniaexordinccohoncftant, nu/quam in legc cxplican- tur. II- ApudPontificiosunicacircumftantiafufficieflHlllj ad ifta matrimonia honcftanda , cft commodum Pontifi- cis Rcmani, difpcnfationcm clicicns ab ipfo qui ut Bona* vcntura in 4. diftinft. 42. non crubcfcit aftirmare, ampli9^^ rem habetpotvftatem fuper fj^trttualta , qti^m BegesterrA, & Imptra^ ^ tor habet ftiper tempoYalia. Huicautem circurnftantiae ut la* tiilimuspateat campus, contrariaplancrationc fines ej extcnderc vifum eft Papae : namplcrofquegradus aDeO prohibitosillcdifpcnfabilescflepronunciavit ; & tamctl plurcs multo gradusprohibuitipfc, ut difpenfandi matc- ria& rcm facicndioccafio nunquam dcclfe poflit.

I

Tcmitertii Tiniu

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek^ Den Hoag

224 E 3

£LLARMINVS

ENERVATVS, S I V E

Bifpmaticnes AntuBellaYminUn^ ,

Illuflri Frifiorum Academia , cmx eft f raneker^, publice habitj:

A

VILIELMO AMESIO, Theologix Dodore. '

T O M V S CL V A R T V S.

i^h i^u6iore rccogHitiis CT an^us.

L O N D I N I ^

kpna HVMPFRIDVM ROBINSON.

cia iDc XXXII.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

il

D. D.

Nobiliflimis & Amplifllmis viiis,

lOHANNI SAEKMA, SENATORI.

H O B B I O AB P IL ^ T O R

A Y L V A, I.

SVFFRIDO HANIA, SENATOR.1.

lOHANNI N SENAToRI.

Y S.

Acadcmi^Fnliorum. quae eft Franckei» . non nomine tcnus, fedreipfa, Curatoribus, pommii & Pationis fuii obfervandis,

VOLii cuYA , wdi tjl ^icnitmU nofin , nm fo ufque t 'v.tunt . ne quiddetrimenti capiat; [tiut augmuY tndics iV' mit, qucsnonaliena fdu.ia Je i-vtlhi^fyfciiiuoju.ttu w indifcwlinA rtHittita. confrnma ; ^CAim ^^«^'•^/^'^''^y tomcr,:n(ncio ; min flu. iorum r^tione , EccUr.A hahe^t ,dcq>'ovlu;t'f^>»»t pi>0-t fibif/ietfvcrMe , ut Utnvjue omnicx l>aYte ftornatn , fiortns tclt^.

InnobisimurflAiitiumeiltt.nonoMntb ^s ,,.o:Ui a-initt , ut tjijeMO-^tu, turam iS- •viitl*ntiimii\arn'venrMA co»dij,ne dnobu ^nmayt , ut A ijt- ntmoytatum^trtingnt ,cumor,mire'iiioncobfcrv^ri, t-yromovert

Jb IwcaiiMoUyovenit , quoi difvutittonestjtM , alt*^ forfan iuud ptifAcimUs . fttiulitAtHtarntniHtus , cfux-vobUeil infretto ^tefiaqutst» trof/iiubaLuitommoSy conm •vobis voluicoMfartre.

^murin iufis , deintimAOarte Theo'ogiot ( de oatiira. peccato , gratu tiuam Ealefiapcrturbatoresab ortu Pelagii , TMxima-vi , cum mistma ^nt-^ m*rum hordnum ftdumone -vex.runt , <p- cm«f'( runt. roluijh m t^iiur, ficri yotuilJet «ccurmui <r prolixiui controvtrfiustltas tratt ,it , pr*ieitm pYOUtcr r' ■rfiitaterni/limquarnhabentcum Iklpcuiturou.

Seil\ ,,hic{ ficutcaHAumi^-vetcranumSoYhiiUmdecutt

qumcrauuA KUum bibit& {npt : t'' mihi kiem imiiofuer^m ,ti>fim 4^, • 'vt\iigiatmtum vnmen H. idque bre-viter,\n '<rAtxam & ufum emum^qut pr», ... tixiortbu» tjm ImvugnaioribM nenfuntlegtndis. ^ereor ignur,nc qu*rund*n y:rumtxplicationimiit.ileatur curta. Sei caufarajamdtxt , qux?/tiS^MM tr 'vobiU ^mi>li!]imi Do?mni ) imprmu frobatum iri cuUto C fpero .

Dtu4 vos mngit r/tagi4que Spiritu fuo auEios, <sr bcntdittione cumulatttWi' tumunivnfa. !{tipub'ica , 6~ unitu reponibu4 , tumbuic ^cadsmianosir. cuu?n Uutifltmec<>nf(r'vct oro ,er v^veo, Framktra. 3. Caleni. Ottobru ivr.no Jnc^rMiionisDormnica , milltfmo Jexcentcfimo , rigcfmoftxt».

AmpIitndiQUin veftrarum cum oinni obfervaQtl «r- addidiffimui

GVILIELMVS AMESIVS.

I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioHieek, Den Haag.

224 E 3

TOMVS IV.LIBER PRIMVS.

EGRATIA PRIMI

H O M I N I c

C A P. I, DeflatH qusflio}

T FT

E S I s

II s.

«3?

uli. deVm,3.^ ! . 'a Thomj, vcrocuni ruisdifcr.

rtfj^:,';;';x',^;,^;*-r;,r''S-

II. 2. q. 95. ^on defuntdcnicueiiuereos QMidiffi-. onem omnem tollunr. inter .^.turam v^xUnTl^r^ilZ .n juftuu ong.nal.orn.uam. w,^^^^^^^ .4«,>.v.T«:

<^iiufl,m. Bcharm. cateras omncs quaft.ones Dr'»-

•'">'c^'eracontraaIio>Pontific,osJicutr./ S5u*^ ; , ^-''^ntrauum{}r,pJltS.Tkom.,,a.„,,,j;^^^^

u ■^JT'"."''^"''^''""^^"^'^' q'«iinte;aScriptui^^& l^'"«cs manentes . abilhurmodiqu^ft^n.bu!

ic.'- ur rip'r:mrd^"f' r""^"^*^ '"""P^^- ''>fti'-e?un

rfus/p,r,t,*m , '^trecicprofr,efeccM,ime[f, Jlefi»ium,& pr.inXeiu^

ffta uT7uT;^A' '§'^"r«^ftgenumus cuntrov B Itatus , qua fpeftat ad nos , an .lia 1 cditudo , qua !u »m carnisadverfus fp.ritum excl .dit , fit homin ?nte |onatura!,s nccne. Nosaffirmamus, BelUi^i^. ne^^^^^^^

V * Attenderc

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^,- B B L t A R M I N V $

iuenderc t.mcn opcrae pretium eritad cxplicat.onem iiiam auam adhibct BelUrminus.

'"T Belurm. mmo natuTMlster ccnflat e.c.rne «S^/;""" ; - -«.r«mi'i J/J^ ^etccntrarii^m^nfionikus.adbonumfc,luet^^^^^^

'""'Zten' r HomomVcger. conftat naturajitcr. non cx ilU cain^qu^fpirituiadverfatur; fedex ilU qua: fp.: > rui "b ick & rubordinatur.fanftaquadam harmonia^ i I Propenlio fpiritus corpor. conjund. . « ord ne na^ tiux nontanrumcftadbonumfpiritualc. fcd etiam a* To porT natur^ confentancum : & corpons propcn^ eft ad fpiritus miniftcrium.etiam m fpirituah bono qu^- rcndo Fpropcnfioncs ig'tur fpiritus & corpor.s m hc^. mincintcgro non funt contrariae. 1 1 1. . Pugna carnij , S crfusfpiritum, nullum locum habet ,n hominc ex pcrn inimiciti^ omnis advcrfus lcgem Dei. I J- Non efli difficilc natursc intcgr» , agcre congrucntei natursc (uas,.

tB^n^T Deus utremeA,um a^.^aet h,.cm.rlc feu lan^ cucri natura . adi.dit hcm,ni jumtiam cr.g.natem . fua Jf'/';" ^fr.ncpars,nfer.cr . fart.fufericri . & tAtsfufcr.cr, Decfaclefubje.

""^ti^rriuftKia addita eft homini , ut perfeftio na- tur« perficiend^. II- Morbus . & Unguor non poffun natur^^integr* attnbui. rmecontradiaionc, 1 1 1- Homc intcecr non magis fraeno , quam calcaribus ind;gebat.

4 BclUim. Saturatisd,cifcteft]u{litiacr,giHal,s. J-. ^ ten2s habehatur a nat,vitate. 2. Quatcnus naturamperficrebatt *rnabat. 2 . Quatenus naturam juvabat in »per,bus nMurahhuS . Jt*

ncn tanquam pars natura, i^'""?"!:,';';^^;, ^n>n,

Trctlfi. Nequc dicimus nos juftitiam fuiffe vcl ellen.

lialem partcm natur» phy ficae. aut phy fico modo ex cjU -

princip.isflucrc. fcd conditioncmefle moralcm . natw <.

V« illi debitam , quse ad juftc operandum fuit creata

i BelUrm Rta,tuiciUafuitdcnum,tafupern*iurale,MtHm •» .

walis i,prat ftaius hcmims fcft taffum Ada . k ftatu ejufdem ,npet '

t,s natural,bus , quam d,ffert ffcliatus a nud,.

Prctef}. Homoigiturper peccatum ( fecundum BeUa.

(bohatus eft «xternik veftibus tantum . non mtcrna vit«

ic, virttttc.

u. ■

•,ri

« 1 R y A T V $.

C A P V T II.

Argumcnta Bcllarnnni.

.virc„,u.tem:,l'^„';;,tnrb!,^°fe:'' ''^''«

tur t^fnfLTr^'^ inrclligan,

wipuris, tiim probationcm dpfiH^ramnc t t ladmodum&pcnculofr l.,^,v n ii ^ Tcmere

:qu2eHchr ^ « j^u /i"!" Bellarm. cumns vcrbii.

tam i I H^"""],,""^ ?"'""on=m fibicommu, ic,-

llibf/S .iV P^''^ f aptifTima metaphora ) vocari |»otcIt altenus vcftis ; ficofla dicuntur carn^. v*.n-ir; i

I ' t^arcJna?^"' '"^"^ ^ tabcrnacurum ho.n n^" z Co?. 'T^.^abcrnaculum autem eft m.i?fs eyN infccum. quam

5. -Belllarm. J?;,W^,y? ccrfcr,„H,m.v, fennt & aPPftitu tr^^

^mefi. Divcrraspropcnfxoneshaberc, cft hominina-

^ ^ 3 turalc.

u^ralc^fednonrcpugnans. Cum enim unio n.uur« ,cx fpidtu rationali, & coipoie naturah . Uda lit modo pcr- fc&o , fubordmationem infcrt untus propenlionis ad ai- tfram . quae puenam omnem excludit.

6. Bellarm. Si corrupao nunc eliin naturaht^mana , non eH confnuu exfota remotione dom fuf,maturaln . nvit*e futJJ^t tn tmnc m purti naturalibuiccndif , c^uarocatttam ej»i ^^'l'*^'!'- .^^

Proteli. Cauu corruption/s maxime propria eft homo iiaturam fuam corrumpcns . tam deficiendo a Deo, quam defertionemDeipromerendo. Concupifcentia natur^Us cftanaturai ordinata eftanatura fuum ordmem obler- vante;inordinata vero concupifcentia ( id cft , corruptio humansenaturse; eftanaturaab ordme fuo dchciente.

7. Bellarm. Ex feccatn qu^ab hommthui po/t Lipfum prtmt homimi commtttuniur , cfHam-onplunmti , & gravtpmss » mncor^ rumpttur prtnctttum aut dtnum aI>quod naturale 5 neque acqutritnr, AHt auitturprtpinfioadommavitta. nc^ue minuttur tncitnattoai, ^mnesvtrtmtes, fcdpeccatmn Ad^fuitejusdcm nnem . chjhs funt (Otera qua ab homintbus eommtituntur.

PrctcR. I. Falfafunt antccedcntiaomma. pcrpccc.ita enim confcienri^ ^xpc quali cauterto refecatur , quod elt do- numnacuralc. x. Tim. 4. 2. Homipcsautem /»of?/f«/im dt^ iolueruntiedunt femttipfoi adcertatimp.*trandam tmfuritatem cm^ nem.Ev>h. 4. 19. Peccatum primi hominis fuitpeccatu non tantum pcrfonae . fcd & naturae : naturam igitur multo magis &c aliter ladcbat , quam perfonalia pcccata, qualiacunque eirepoflint.Ncquc rcvcrapoteft ultraquid- quam humanse naturje tolli , ita ut focictates ipi« civilcs

confiftanc. ,

8. Bellarni. Sif.aturahumana, qualtsn^uc efl, retncta c»if*, ntala efi,& neceffaric laiitur in feccata, & ideo ntnpotiut a Deo crea-- rtjtne juHitia originali» tertefequitur, ncn poffe hominem mcrtuum. a Dtcrevocariaivitam , tiift frtdttum crigtnalijufitlta. At mutta novtmtts ex fuus lntris a mcrtuis excitatcs dtvtna virtute , C ex tts mennuUcs, qucs cmnsnccreiibtlee/l afeccao eriginisfutjfe purgatcst qualis fuit LaT^rus . tnfantes . quos Heltas iTHdi:^AUS a mortms revocarunt .i^juttamtn fini iubttaticnc uUa t etiaminneva ttlavttd iHjlitia crtgtnali carcbant.

Prctefl. 1. Haec objedio non concUidit quaeUionem, ncqueenim probatjuftitiam origina\em fuiffc fuperna- turalem. neque potuiire naturatn hu:nan:im crearirinc iUa juftitia.- fed tantum illam non cUe caufam cur non potuerit ficcrcari, qu-a tum cfTct mala, &c. At veroex iftoconccHbnon lcquicur . nullam aliam fui-Te caulam, cur lic creari non debucrit. 1 1. Non cft caaem plane ratio cieationis homiuisnunquara peccatuin cxperti, &

rcuicu-

Images reprodoced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

[Enervatv^ Jf eccato o4l^:,^'';j?gl-,^

-^.18. & iJlos ip o. quos hocin loco.n- J/. ea^d dt a

r*^ 7. habet ) eUam fcn.uoriu. & hm.r.uu. /fji /^"*

\c6nv,Hitn,fiammA. qur. «inlHmpt-my^r.atarJ n F f""'-^

^•mmexcitat,oncm, d,J}HUtcor,JkcAtrfim * VZ V^T P»s in optimoal.qHohci. C ,nter,m icttnm

I Prjff/?. Nonigitur pugnat adveifui nos oi,;^^, u

tl"m"' n • confonernZTrtdt

K ^l'''^A ^i?':}'^'- parentcs ante lapfum , non fuerunt aiadjuftihcatioms&adoptioni.grati^m^quTZ^^ atexconditionenon prxftita, Fac hoc. l l^^ol X /i filiiDci vocentut natural ter non ix DcKubftantia nati,fcd cx Dci voluntatccreiti ad^mT ■mem ejus in naturali fua conftitutionr^^/v^o iffimcvocanturaBcIlarmino. •''«vctoawm^

C A P

I I I.

ArgHmtntA noflrn,

lQier'e7uf;nnV" rupcrnaturali. funlet;

llcm acDer ho?^^^^^ carnisfuturam fuiflenatu:

"^" ^^^^'^"''''^'^'^i^^f^^rninicoHiitoiHpfir^

-e dHbton.UHraUuHon qu.dcm ut bonum MUjujd nntHr*,

^'"'"^'^''"'^'"'''''""^^''^■Deo.oi.oefcno» 'red.sn,vn,m^am,H^tHraqHec,ntr.,ri.m. i. ^..^r^terUtctL

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

i^g B E L L A B. M I N V S

tunemdunom MtmA m hmine esuuffcu fi P^^rtJ natHrMui lun» creatuifHff t. a. ^ia De»i iU^mfHflulcrat . &cxiffmi homtnt (U>.p*t»(Hm innabii hHhet. ^ - «.^

Prtteit. I. ConcupirccntiavocaturaBcllatm.frtM ?''' tenft^cArni^aibcium ccrf.rale & fcnfi^He , tn qHoifcrtnrpcr fenM Hjr-Wr^m.propenrioautcm rciad fuum obicaum na turale . cft bonum naturae , non dcfcdus , non morbus, nec ex matcria pcndens : fed cx iUa caufa quae fingulis ta- cultatibus^fuasindiditpropenfiones. II. Pr^ter intcn- tioncm Dci,non fadus cft homo anitnal vivcns,cum om- nibusillis propcnfionibus qu« animaiis natui ae conve- niunt. III. Vltimumillud,quodDcuscatnfuftulcrat, non facit ad rcm : quia illa ctiam qu« Dommus abftulit, polTunt ex Dco fuilfc , fccundum illud lobi : Dem,nusd9* tlttf & Dominusre(efit. . j i r *

2. rr$ten. Inparvulisjam quamprn-num adolcfcunt, maxima vanae cupiditatis abundantia apparct , fuaque fponte,immaniimpetu,in vitiapraecipites feruntur. Non fichomoinpurisnaturalibusnatus fuiflct.

Bellarm. Probanda erat affumfuo , afcrttpm* emrr, r.uio dtcet talem omninofmfr, futMrum homincm in furts r^.turalthi^ , uttntt effttprdceps tUainvitia inclinaiio.

Prttesl. I. Quodad inclinationcm igituii» viti.um_- pura; nullam difFcrcntiam ftatuit Bellarm. intcr hominif naturalia pura & impura. I I. Cum M.igifter Scholaftl^ corum , m2.d4i. AUx.Alf.zci^^-m.i.Bonav. «»2 d.ai. cumaliisPontificiisDoftoribus multis , doceant, homl* ncm fuifle crcatum in puris naturaltbus , fine gtatia ; « quiturcofdcm docerc , Naturam jam non magt^ ab ort corruptam effc , quam fuit in creatione BelUrm. ctiatn conccdit potuiflc talem creari hommcm quoad incUiia-|| ^ tioncmin vitia , qualis jam nafcitur.

5. Prttesl. Si Dcus impctum rebcllcm, & iniquum, malum ipfinaturae . ai\tc ullum hominis dementum , m- didit. vix poteft alitcr fieri, quin Dcus fit audor peccat^ Bellarm. I. Nonreite ctnfunUtur tlatus tn qm Adamretf^ ctnditusfHit.cumefinqu9condtp»tmffet. fl|^.

Prem'?. Non confunduntur a nobis , fed cunjungun- - tur. I. Quia Scholaftici quos modo citavimus jtaAdam rcipfa conditum fuilfe affirmant. Bonavcntura ccutn ad^, dit, hanc fcntcntiam efl"e communio/em. II. Q^^i^ t-indum alceram fcnteutiam . fequitut Dcum potiji^ cifc audorcmpcccati , quod in quaeftione dc jurc , ide!

plane fonat eum fuilfc. i.,^^ Bcllarm. I. RehellionemtUam Deus nonfeciJfet,feiiex conditifMmm

ne mMtriA confeqHfttA futffit.

1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

« N E R V A T V $. Pr0tejf. I. Pofitivae propenfioncs naturac ad objcAa Ihaturalu, fiunt ab audorc naturas , non funt conditiones hnarcriae. II. SicflcntconditioncimateriaB , liercntta-. picn ab co qui maccriam ipfam fccit.

BcUarm. 3. RtitUitilU mn eji feccnum , n:que nectfUricMi JkpeatHm iniucit.

r Prttesi. I. Rcbcllio obcdicntiac dcbitsc advcria . no» botclt noncfTcpcccatum.

K>4. rrmfl. ^tcrna bcatitudo finis cft hominis natura- I, dcbuit igitur homo media naturalia habcrcadfinem Blumconfeviucndum. luftitia igitur qu» fuit ncccflari» ^dbeaticudincm confcqucndam , fuithomini naturalis. Bcllaim. BeatitudofintshommiinatttraUse/ty qHtaiappetttHm^ mquoad ctnffcutionem.

Prete/f. Novum hoceft , ut homo folus natuialitcr ap* >etat aliquid ad finem fuuin , quod nullis naturalibus iiediis confcquipoflit.

j^Bcllarm. ^nimd hominum ftluta terporibms naturalem hahent rdinem , & fropenftonem ai cerperaCua , n:c tamentttrum cenjungi ^ orptriluf fine fHpernaturaii auxilit poterunt.

Prtteil. Propenfio haecammaE feparatas ad conjunftio- gggAiem cum corporc.eft cx eo , quod ipfaconjundio fit na- ^^Juralis, & feparatiocontra naturam. nuHamigitur pro- ^H^ortionem habct ad propcnfioncm naturae , ita fe habcn- ^Hii , qucmadmodum fuit creata , & adfinem fuum ordi- ^Mp^i^ta- Natura in fuo otdinaiio curfu non dcficit innc- ^ '^:cflrariis.

LIBER SECVNDVS.

DE PECCATO.

C A P . I, De Veniati peccatt.

H

I.

Ell.irm. Tetaqh.t/Htefi, andenturpeccata venialiaexnaturM ''«^"«f /TfMfi, td eff, qu* nen funt repugnantia (kintati Dei, ^pMA»»!/. decemus ttmmuni eonfenfu , peccata qujidam ex na- ft*a, Hon indiinum reddere htminem amicitia Dti, & mertis atttm ireum, fed temp«raitstantftmfuptIicti,paierHaquecafligatitnis(tn'- '^fnuerehiminemreum.

PrticH. Confenfum iftum Pontificiorum in dodrint rcniali5,peccati , optimc dcclarat Mcdinain 1.2.^.88.4.1. ^ rattene diflitiguatur peccatum veniate a mtrtali, ntn una eflftH' ktttts DHlomm,fedvammtrti»fi»'tt*m efituinesMoi tamenad-

T y I miccisiui

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

a^O BELLARMIN VS

nuttimus iftum contioverfias ftatum , & unanimi con- fenfu ncgamus illud quod BcHarm. affirmat communi conlcnfu doceri.

Argumenta Bcllarmini

a. Bcllarm. Matt. 22. Qui irafdtkr f/Atri ($49 » reustYtt judiitc, qui dtxertt ya^a^ rcus erit c^nalto; qui dtxertt fAtue, teus erit geheun^ t^nts .

Proteh. Quibus machinis cxtorqueri potcft peccatum vcnialc cxiltis vcrbis, quibus minima peccata gravibus poenis digna pronunciantui ?

BcUarm. l. Reusjudtcitdtctturt quialiquidfecit undetHjudi^ gtum vocart pojsit » feUnon conHatan mereatur pxnam altquamaut ftuUam.

Protefl. Primum hoc poftulatum cft nimis impudens & infanum. Naml. In fentcntia prxcedcntc : qutsquis €ccidmt reus erit judtcii ^ ncmo dicct nudam vocationem in judicium notari , cum inccrtitudinc fcntcntias fc- renda:, ac pccnae intligcndae. II. Reum alr>jucmpcc- cati nominc 4 Chrifto pronunciari , de quo non conftat an mcrcatur panam nccne , contradidrio eft manifc- fla. III. In ipfojudicio Dci, non conftarc an quis mcreatuT pocnam nccne, nonpotcft abfquc blafphcmia dici.

Bcllarm. 2. Reusconciittdtciturtcujusculpacertaeflyfedam^ liguum quantaftt , &^uar?) focnam mereatur > tdeo judtces tnter fe €onveniunt in Cmcilturn »ui dcfintantpocHA menfuram.

Prnefl. Somnium iftud cft /imilc planc prioris. Nam I. Si non conftarct utrum illc, qui rcmcrc irafcitur me- rcrctur pcenam nccnc, non minus ibi opus cflet Concilio dcfinicntc, quam dcco quidixit raca. II. Inilloctiam judicio cujus reuscft quiirafcitur,dcfinirietiam nccclfa- nodcbct mcnfura poenae , fi fit aliqua inHigcnda. III. Deusmcnfuraspocnarum ab aetcrno dcfinivit , nccapud illumulla poteft cITc hasfitatio. quoufquc pcccacum ali- quodfitplcdcndum.

, BcUarm. 3, Reusgehennd ignis velmortis aterna, dicitur , cu^ jusculpa . <T menfura culpa > acperhoc etiampxna gravitascertaeSl.

Pmff? I. Hac rationc omnia & linguU pcccata de- bcntencfuanaturamortalia: quia omniu.n culpa , mcn- lura culp» & poenas de^ita^ gravitas cft coram Deo ccr^ ta. 1 f- BeIlarm.aljbidocct,pcccatavcnialia, fuanatura mcrcri Purgatoiium, cujus ctiam pccnas nihil diffcrre ^/^''/''^^""^'Snis.nifidurationc. I II. Pontihciiin^ lupcr ^octnt.peccaiumveniale, nifi Dct bereficioioHdoHctfir, dm^ MUTHm (tfiituis &(«nM$bidferpetM {umtndHm . txeo.quoi

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

.■'lil.

h

■ N ■ R V A T r S. 1,1

quamAiH ntn remittit Deus , tamdtu fjomo in cutpa tfi, qud cttlpa dum ernmnct. debita poenapunitur. ^^crms Itb. 4. rap. lo. vel igittjr eccatum hocquod dicitur veiiiale ,in fcre meictur fup- licium jEtcrnum , vel Dcus ex juilitia puniicpoteft uU acondignum.

Bcllarm. Matt.25. & Luc. 6. Tetcata qHiiam tomparantut thui natftrafualevifitmts , aliavercgraviftmii : txctUntestuUcem, ■amelum autcm ieglutitntes : vides fiftucam in oculofratris tui , /r4- '-em auterr. qut tn oculo tuo efi, non vides.

Proteil. Elephantus non capit mufcas ; non decuitigi- rtantum camelum quantus Bcllarminus fuit, culices & teftucas iftas captarc. I. Proverbialcs diftiones non funtdentibusextendendae ultrafuum fcopun». I I.Quod culexaut feftuci eft in comparationc , potcft abfoUite mons elfe : ficut terta ipfa tota , rcfpedu totius ca-li am- bitus,a quibufda dicicur habere fe inftar pundi. 1 1 1. la operibui. bonistalis eft difiercntiagraduum , intcrmaxi- nu :k. minima, qualis cft in pcccatis , & tamen a Pontih-i cus minima dicuntur mcren vitam aetcrnam : quse trabs eft in corum oculis , ut iidcm non videant pcccata mitu» ma valcre ad poenam aiternam ?

4. Bcllarm. Luc. 12. ^9. non exihisindejonet etiam mvifii^ mumminut : y 'uj. Per mvifitmum minutum » iitfi.pectau miHuta & L . .

. Prateit. I. Si fic efret,confcquentia tamen nihilo vali- dioreirct prascedente. Deo enim non dcbemus pcccita folvenda , fed pocnaspropeccatisluendas : per minutum Jgtturintclligiturpa-naccxtrcmum. 1 1. Minutum iftud pcen« inveniturinpaMia setema : non eft igitur alien» minutiratio.ab illo peccatoquod meretu r p;5 naai jeter-. nam.

5. BclUim. Cov. Pecc.ttaviuiAlta toinparantur rebmle^ liifitmis , ligno.feeno, fl ipults.

Protesl. 1. Impu {<c flagitiofi homincs comp.uantur etiam pafllm in fcripturi comburcndo,/*»» exciden-. do, &y7i>«/«vcntopcIk , c hamma confumcndis: aa igitur omncs impii leves erunt & veniales pcccatorcs? II. Lignum non cft rcs lcviilima. III. Nonagiturin hoclocodcpeccatii, fcd dedortrinis , tefte ipfo JJcII dc Purg. lib. i.cap 5.

6. BcIIarm. lacob. I. 14. JUtin qmdam concuptfentiane" minatur peccatum , & tamcndtfiingtntttr a peccato con.»mmato, (f mtrttm gtntrante.

Prottfi. I. Fuitctiam inprimo Adamipeccato , motus quidaminternusfquodBcllarm.Iib 2. cap. ^.fupcrbiam fuifredocet; antcfomcftioncm vctitifruaus quaecon*

V V 6 fumma<*

Imoges reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

BELLAHMINTS

fummatiofiiitpcccati,& mortcm gcncrabat : fupcrbiam tamcn illam vcniale fuiffc pcccatum negat idcm Bellarrn. ibid.cap.8. 1 1. Concupifccntiae peccatum non diftinguit lacobus apcccato confummato ^ mortcm gcnerante, tanquam fpeciem a fpccic , fcd tanquam partcmatoto, cum igitur toti pcccato mortcm dcbcri docct , fingulai cjuspartcsmortalcs cflc oftcndit.

7. Bellarm. De feccMtis ^uibufddm longe ??utif4i ScrtfftHY.< 1$^ qHuntur, quam de iidoqutfoleant , qud, funtommum confenfu fecc^-^ iamittMUa. Matt. 12. de omni verho octofo reddenf fdttonemin dii \ judtcit. B^h.^.cum Apoftolusfcx peccatorum genera propofuerat. • fornicattonem» tmmundstitm^ avarttiam^ turpitudinem,ni$ltiloquium^ iir fcartlttatem , de irikus tantum prtortbm [ nonde rcltquis ) affirmat^ talta agunt % nen habere /jxredttatem in regno Chrtfli iy Dei. ProteH. 1. Mitia verba non arguunt vcniale pcccatum, ficut apparct Matt. 22.1^. amtce , qumoiobuc tntrotfti^ nonha-^ iens indumentum nuptialei I I. Vciba illamitia quseMatt. 12. ufurpantur, adhibcntur alibi, i.Pctr.4.5, dc bUrphe- miis : an igitur blafphcnu^. ctiam funt venialia peccata intciPapiltas? III. Silcntium Apoftoli Eph 5. cujus aliasfuiffc caufasconftat , nihil teftatur pro pcccatovc-- niali.

8. Bcllarm. Sipeceata vcnia/iaexnaturafuaejfent mortaliMM 47 fulum fide/tbus obfidcm quam hubent non imputarentur ; certein- fidcUhus omntnoimpHtarentur \ (7 ^nonalui efjcnt : iivcro mantfeft falfum% atqsieabjurdum.crgo,

Protcfi. Ncgaturalfumptioab ipii^ Pontilicus.Sic cniiii Azorius. lib. 4. cap. 10. C^mmuntTheolcgorum fententia diccn^ ium arhttrcr, ventaUsremtfttonemfeccatt^gratuttum & fupernaturali effebemfictum Dei. nemini exiragrattam Dei conftttuto peccatum ve^ niale dimittitur.

Bcllarm. AJfumptioprobatur. In eoiem genere gravius Dcum fidtlis , quaminfidtUs tffmdtt.

Proiefi* Confcqucns debct cfTc : ci go manifcftc falfum &abfurdum cft , infidclibus imputari pcccata illaquas vcnialiavocantur.^Qualiscft conncxio hujus confcqucn- tias ? Non cft lcVitas ofi'cnfae,quod faclt ut non imputcn- turfidclibus, aut gravitas offcnfag quod iniidclibusim- putcntur, fcd gratiaDomini noftri Icfu Chrifti , cum fi^i delibus,qu3C corum non horum pcccat • !iarcddit,r ronex naturafua , fcdcx mifcricordia L . ;u^0!'2*^tis &non imputantisad mortcm quam mcrcntu

9. BcUarm. Veniale dicitur quodvtnia dtgnumrfty fivet qH$ aliquid cft > cur mttius punirt debeat. Quaro tgttur qut i fit tUu fu»dfacit ut peccatum aUquod fii vcnia dignum g ^ ad reatum mort i Deo non imfHttturt

froie

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Maag.

224 E 3

1 N E R V A T V S.

Prtttn. I. £lUliudinpcccatisquibubdammortalibuV. eur muius pununtur quam alia mo.talia qu^ funt :^tiol ciora. U. Nihil eftmnobis quod per fc facit utpecca^ tum aliquod ad reatum mortis non imputctur , fed mifc- ncordiaDcihocfacit. Inhocigitur quaefito nec fundL mentum, nec conclufio eft alicujus argumcnti.

lO. BcUarm. Pect»tumvemaU txHAtur«fuAnonptn,tiHh$^

mme avcrficHcm ^ De>, ,um mn r, u. , ut ferl^unum

fxn» .uern, mn dcb.tur pecc^, . . ^^,rfio„,. n hn, ^ter^

n9,qu$i e/l Deu<.

yerivclPontihciorum ipiorum ju 'icio. Nam 1. ^vern, \Cdcv.ai,oareguiaefideratunepeccati. &exe$qu$d ailushumL I uusfit t$Htralegem ^fubfeqnttur avtrft$ a Dec . ftint vcrba Medi- |n«in 1.2.5 72.«.!. II. Omnis dcvlatio^iceulacarita- ttisaliquo modo rcpugnat caritati. III. pJna stcrna dcbeturpeccato fccundum omncm rationcm culpse quae manctin aetcrnum. ^

ir. Bellarm. Ouavis cff.Hf,$ ex natur^ fuA nm dijfohit ami^ 0Uam inier hemtnes : ergo nec tntt r D fum & hoyn,n:,7u

Proteil. I. Ncgatur confc^ucnria : quia homoho.-Di;-- nonitafubjicitur.neguctantum dcbct homini. qiiantura ijeo. II. EadcmrationeconcludereponitBclIarminus pcum tencri pcccata homiMibusrein.-ttcrc, quia homincs ininiicos fuos dilrgcrc dcbent.& injuria^iplu quoad viii- diaam condonarc. ^ -1

Bcllarm. QM$d ex natura rei ccnvcnit , ftmpfr & ubiqtte con~

Proten. Mancnte fcihcct cadcm natura: fcd alia eft natura tam amicitise , quam oticnlionu Dci . cSc alia ho, minum. ' ^«11«-

1 . Pfc^fffmnon dtcitur univoce de mortAli & ve^

]mah, rcdperanaiopa.» quandam, & protndep.-ccatum ventaU non e(l tHa mmTJtTna "'"^"^' '^"^ '"^fcrfefle , ig.tur non debetur ei . Prottn. I. RefpondetMcdinain i.2./7«^/? 88 a r cer^

m^ur&f,neadd.,$ '^fptUatur pec^^tum , peccatumven^le ftmphcner ivf •'"T; ^'^"'"««"^"''«J. II. Refpondct infupcr A/.ormsIcfuita, l,br.^.eap. S.ProfeaoHegi^rinonp$tri LVn \rcr,puraven.aledicant abf$luu& f.mpl.cittr affqucu/a X^Z ucatum : v,reig.tur & pr$pr.e fsccJfunt vtJL JL .Tat.eZ peccat. major en in lethat. culfa : & aliquand$ anaiofa efe L

imittertameHfib, comnwntm ejusmodirattoHem part,c,pant Eadem iftfcntcntuDurandi, in\.4*.,.6. /ll. fmpcrildio

^ ^ 7 jradtts

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

5;^4 BBLLARMINVS

giaciusin peccato, non tollit rationcm pcccati , aut mcri- tum paenae seternas.

Bellarm. I. Pcccatumvcniale^mne aut nonefl pcrfcfte ve/un^ 1 1 tAUum , nut Mcn ift pcrfecJe (cntra lcgem , ergo non eit fnrfccle c fimpliciter pcccatum.

Pfotip. Quodad primum attinet, Azorius refpondet lih. I cAp lJ^.(uffi(ttaipecciiiHm,f%volHntarmmid fitffiveindirefh, fivcpir fe , fiveperaltud: de fecundo autem plenius teftatur idcmlibr.4. cap.8. Duendum eil^ut iocHcrwit Durandus^ Caje^ tanus , Vega , & Major : vcntale peccaium eft qutdcm comrx legem Dei^ qniareveralex Dei ^ cum fitjufta & rcdaratio» prohtbet& gravia ^ V levta peccata. Cum igitur Beliarm. ncgetperfc-* d:a, id eft, utipfemctinterpretatur , fimpliciter volunta- ria Sc contra legem ciYc huj ulmodi pcccata,a fuis propriis grcgalibus dcfcritur, ftc refutatur.

Bellarm, z. Peccatumexfubrtpttone noneft pcrfefle volunta^ rium.

Protefl. Nonqu»''^cmin fummo gradu,fed vcro & pro- prio confcnfu.

\ Bellarm. g. Peccatumveniale ex parvitate materiA ^ efl qut^

icm perfcflevoluntarium »fcdnoH perfecle contra legnn. Lex entm non prolnbctftirtum untus obolt tn fpeacyfcd prohthet furtum tngem re. ProtesJ. Quodprohibctur ingcncre ,prohibctur etiam

I,, infpecie, vcl fecundum omncs fpccies. alioqui talenti ' fuitum non e/fct prohibitum , quia in Dccalogo nuUafit mcntio talcntiin fpccie.

Eellarm. 4. Pcccatumveniale exgenerefao * effe potcftpcrfe^ £le voluntartum » Cir perfclle contralegcm , fi lcx altqua fpeci.ifis de c$ fit « fei ealex non erttperfefle & in rtgorelex.

Protefi, Omnis lcx Dci, cft perfede , & in rigorc , \ o- luntas Dcinobis rcvelata , ut lit regula noftiaium adio- num ,& obligansad fuiobfcrvationcm. Mutilatis iftiuf- jnodi fcgmcnti^ diftindionum omncs vcritatcs poflint cludi.

Bellarm. Sipeccatum venialeperfefle & froprieeffet contrti legem , tum juffHS ftattm aique unum aliqt^oi peccatum vcntale com^* mifit , cffet vereacperfccle legts pr^vartcator , & reu> omnium ccele^ ftium prAceptorum. Hocautem abfurium.

Proteft. Non cft abfurdum , utjuftus quandoinjuftc agit,ex rigorc legis , incipiat cflc verc ac li.nplicitcr legis praevaricator , & totiusaudoritatis cjus violator.

Bcllarm. Scrtptura vocathomincs fimflictur fanths, &jHftcs^ €Hm peccatis venialtbus nm carent.

Proteft. Nonfucruntjuftiexlegc, fcdcx gratia & mi- fcricordiaDci.

Seliarmt 6. re€Cftt4 venalUnMtxdHdHnt uxrttMtm»

PY$teft.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

E N R

. Trotfn. Excludunt tia lcgalis.

R V A T V S.

ciritatcm perfcdani qu« cft jufti

Boncconfiftit. "•'"Seiii, qua 1,1 pcccitoriim rcniiA

u.aina,„.,dv„f/nturc?.m1.r,rS'/,!^/;,^^ Bellarni. 4. p^,,«,Rom.6.*,„„„a,

KfcacvoIu,,tario .^7 ,0 24°i''ri' Di,f ^ eo,„„,b„.pccc,t,..dV,„.b°u?Jn.lJ,?u?t'S^^^^^^^^^^

f>n d |,3,t Dcum cx toto cordc . &c. cr£o " *re *egamuspfuat,i vnirJta Mcatoneptt n

yonix illud Dco . quatcnu ? '""'P«Mt.vc m-

^&voi»nt«e.',v:'Cdrufe^,E!;'tiip°=i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

BBLLA«.MINV>

rnat. puenat cx partc cum charitatc.fcrvor cnim eft gr*- Ls in charitatc : fervorcm autcm charitatispcr yenialia peccata minui , Pontificii ipfi concedunt. Fihncius /m^. jt2.». 378 Bonavcnturainz. d.41. ubi docetctiam nu- jni>modi vcccitz ilongare & retArdare i Det.

Bellarm 2. Ita ddigere Deum . utfemper aiiu Dem cogttetur» e- dihgatur, & ita ut mhil ohrepcre pofiit . quodfit pr*ter Deivd pro- ximi cbarttattm , nobis tn hat vita non proprie tmpratur . fed tamum

indtcatur. . -m j , ■

Protcfi. I. QuodDcusindicatfaciendum, illudpiopnc impcrat : lecundum illud Mich. 6. 8. indtcavtttibt.ohomo» iittid fit bonum : ecqmd lehova requtfivti abs tc , nifi ut exerceasjus, &t > Haec pcrfedio dilcdionis fi ufquam m tota Scriptu ra,in iftoccrtcpraeceptoindicatur,f*f«»#f«rif, cr^.quu efficacioribus verbis non potcft exphcau , fedquicquid hocpr^cepto indicatur facicndum, lUud ctiam proprie imperatur. III. Pcrplexe defcribitur a Bellarm pcrte- <aioiftadiledionis , perfeaioncm enim habitus , vcl di' fpofitioniiinteinaenon attingit nequeaduuminteaho- nem ; nequc mediatam eorum ad Dcum rclationem; qui- buspeccatum omnc excluditur , quamvis ahudaUquid cogiteturprseterDcum.Sedquamcgreguintcrpretcspn-

mariihujus charitatis prascepti fint Pontificii, exittis duobus hquere poifit. Banncsin 2. 2. f. 44. «• 5. docet qnmlibet alium chatttatis , quAntumltbet remtffum , fufficere ad im- flendmm omnta prscepta.neqtte ullam determtnatam intenfionem requi^ ri, ut aliquis tn hac vita adtmpleatpraceptum diletltonis Dei. Fihn- cius Iif. trail. 22. n. 286. 287. 290. de temporcquo obU- gat praeceptum charitatiscrga Deum , ita tradit : fententis tmnium probabtltfitma eil , tnter frtmum inittum moraleperfefli di" fiurfus, & articulum mtitis . quamvis intcrmedtum tempusvttalon- ■ gum fit.ftAteftum chantatismn obligare per fe ntfifaltem quintoqut^ queanno. ratiocjuseft quiacum determinatum tempus nonfttt lelinquttur arbitrio fapientnm : fic autem fafientts Thtottgi arbitrati funt, Sito. Ledefmat Suare:^.

Bellarm. 3. Scripiura teftatur de variis ^ qui ntnfueruntah

mni fectatt immunes , quod tott corde Deum dtlexerint.

Protefi. Quoad fynccritatcm quahtatis, non quoad pcr-^ feftionem quantitatis.

15. Prittn. Minima opcra bona{ ex Pontificiorum

fententia) mercntur vitam aeternam ; igitur & minima

pcccata merentur mortcm aeternam.

Bellarm. Non ftquitur : quia dart minimoiferi maximum pra.»

mimm, tngensliberalttas & miferictrdiaeffet. dareautem mintmoftf

tatomaximamfanam, injufittia &truietitas ejfet.

Futtit» U BcUatm. hic eftugium qu«rit manifcfte.

Imoges reproduced by ccxjrtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

BHERVATVS. 157

uacftio cft dc mcrito operis boni& mali,illc rcfpondct antum dcprasmio. II. MiTcricordiaeingcntihictribuit rsemium , quod merico dari omne^ Pontihcii docent cx ufticia , ^ exconitgno. 11 I. Iniuftitiam , crudelita- Ctn appcllat , quod alii lefuitae jufte fieii pofle agnof- "Unt. Nonejfct contr.i juflttUm ( ait Filinciustr. 22 «."277J Dem veliet tdtam ch.^rnatem per Viniait.i percata corm^pi.

16. ProteR. Q^libet culpa potcft a Dco puniri poena mortisaeternse; igitur quaslibct culpa natura fua morta-

I lis, ^ fola Dci mifcricordia venialis.

Bellarm. Konpoteil Druiju/fepf^nirepsccatnmquodlibeteti^m veniaie , pocna omfttum graviftma , qu.^ eft morsdterna.

ProteFt. Dc gradu poenae in morte aetcrna non qu^eritur, fcd fimpliciter de mortcaetcrna. Ha:ic autem intligi pof-^ fejuftc pro pcccato quod dicitur venialc, oftendimus dL modo ex Filincio Icfuita,qui cum Dcum juftc pofFc vclle H affirmat charitatis corruptione cx peccato veniali fequi ,

tmulaflirmat,juftc cum poffc talc peccatum plcftcrc lortcaeterna.q^uaeneccflariofcquitur cx charitatis cor- ruptione. Azorius Icfuita. Itk. 3.^4^.9. apertius vSc ple-* Inius, qui fcn^cntiam Gcrfonis, p. ^.tr de vita /ptrtt, lefl. l.CoroI.I. doccntis$mnevetfialepeccatumdt^HumeJfe pcena atet^ li4,hocfenfu approbat : quoi nimirumveniale peccatum ntfi quia %li ab homtne jusl^. Dciiratta & charitate pr.tdit$ commtffum, p. rfe^ tmo puniretur. jufteigitur a Dco puniripoffit poena aeterna. ratio eft , quia nili ex gratia condonarctur , pcccatum ip^ fum in aetcrnum permancrct.

17 . Protcfi. Malum culpaj, ctiam lcvifllmae, majus cft: quelibct malo poenae. potius cnim fubeunda cft quagvis

f>OBna,quamvis graviflima, quam pcccatum aliquodetiam cviflimum pcrpetrandum. igitur juftcpotcft quaslibct culpaa Deopuniri quavis paMia : ctiam mortis aetcrnae.

Bellarm. Nondebetur culpa^ exrationcjuHitia , maximumaii* qtiod malum fimpitciter , fed maium pmna , quol cum malo cuipa pro^ firttcniw h^bet.

Proteft. Argumcntoadhuc manct fuum robur. quaeri- tur cnim annon pcena flctcrna fit fupra proportione cuU pa5,qua: majus cft malum qualibctpoena : quaeritur etia, an inj uftum crudclc fit , minus malum intiigcrc pra tnajoreadmifro.

18. Proteil, Pcccatum quod dicitur vcnialc potcft nun- quam remitti: crgo fcmpcr puniripotcft.

BcIIarm. I. Peracciden^fitrtpotefi» ut tn omuem ^ttrmtMem minime deieatur ^(rftcper acctdtna fempt r puniri, fcd n$n pcrfe.

Protcn. I. Pcr accidcns id ficri poHc i Dco Bellarmi- Uushic affirraac , quodpauloanccajufteficiipoirencga-

vit. II.

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek^ Den Hoog.

224 E3

1^8 BELLARMINVS VJt. I I. Pei fe nunquam deletiir ullum pcccatum , fal pergratiam Dei. quod autem De js facit ex gratia , ilUul potcll: non facere.

Bellarm. 2. Cnrw Deu<:promtfeYitremifitcnern ^ fi msYewtfiri^ ntus^ M^tt. 6. profeclofi nzn abfotute % ceYte tattone fromtJStonis ^ pacltp ncn potiYit non rerrtitere » fi & nos Yemiferimus

Prottsl. J, Qj,iaeritur abfolutc dc natura & merito p?c* catiiii rcfcrccundum juftitiam , non depromiifione lc- cundum gratiam. II. Hoc fophifmareconcludercporcfl Bcllarmiiuib pcccata ctiam niortalia eirc fua nitura vcnr - lia, quia Deu5 ctiam corum rcmiHioncm promifit rcli; fcentibus.

Bellarm. 3. Si vellet Densnon eondcnjtre peccatum Teni.^ tmporalem tantum^ nonautem femptternam ejus pocnam exigerepojjci.

Proteft. Pontiticiiigitur viam tandem invenciunt , qua pcccati rcatus tolli poffit , finc ulla Dci gratia condonan- tc : qua infaniaan aliaaliqua majoic fruantur , mcrito . potcft dubitari.

C A P. I I.

DE CAVSA PECCATI.

Status qudfUonis. T H fi S I s I.

BEllarm, Sifub his verbis controverfia proponatur: j^n Deui fit au£loY malorum , &c. nulla quafHo erit Stquiicm hoc adveY-^ faYitcum Catholtcisnegant* FYuflYa igitur latoraYemus , nifsanteA doceYemus» eos YeipfafentiYe^ quoivcYbc pYofiteYt non audtnt.

PYotefl. I. Calumniandi potius hic quam difputandi arteiTi profitctur BcUarm.dum controverCam in illa fcn- tcntia ftudct collocarc , quam ab utraquc parte ncgari fa- tctur : controvcrfia nuUa cft abfquc contradidione, in quaidem affirmatur & ncgatur. II. Provcnit ctiamab impotentiftudio calumniandi ', quod controvcrfiam non ftatuat in iis quse k noftris doccntur,fed in corum confc- ftariis, fivcfiftis, fivc veris. Eftacfi nos quaeftionem conftituercmus : anldololatYidfitticita iTlaudabilts » & affir- mationcm Pontificiis tribucrcmus, quiahoc ncccfiario fi^quitur, ex coquod illi doccnt, de rcligiofo cultu ima-i gtnibus & aliis crcaturis licitc aclaudabiliter dcferendo. II I. Si Bellarm.animus tantoimpetu fcrcbatu r in cos qui faciunt Deum authorcm pcccari , non opusfuitut Hiagno laborc, & ciicuitu fcquelarum noftros in tales

trans-.

m

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 250

Jnsformaret : habuit Doiv.inicanos , quos lefuit.T hu- '.!> criminis accufant : habuit nonnullos Scholafticos, j 'I verbii difertis hocdicunrur profein : fic enim Medi- u in l. 2. f . 79. 4.2. Ocliam , & Gnbartei ajyrmmt . qttod Drus .rwwm^, & inprofrieute lotuttouisefl cAtfja pectati. IV. Nega- r.'.i>hocfequiexiisqua? anoftris docentur.

2. Bellann. Sfnter.tt* Zw.n^Ut , Calvtm . c? . de eaHfk ': <\ .itt ex pArtc Det, qmnqt^e pnftftuonibiti comf r/ncn it pitefl.

i]fotcfi I. Debuic igirui de iftib propoiittonibui difpu- T 1 ab alverrario,no:i de confedario,qi:od nolluseorinn ■ ' M II. Dcbuir eriani propoi'itionibui , oppofitis cioruai fcntenriam exphcare , ur collatio iicret u- ,ac fentcntiae , ad vericatem certr.m iliuftrandam. >ci hicaqua harcbac. Ctrca tftam qHaRtonim . htruih omnts uho fccuKiHm quoi acUofit a D:e i ( «kfervat Bmav. inz.d ^7. J L><'.,.>j j: }(.auntpoftttott-s a.lcomagti»rum virorum , & adee r.%tion.tm ,y-iles, Mt nec M gisier anfHifumt dtfinire , quA tarum tna<ir conti'.

leat veritatem. Poft illa veio tempora , prscfertim ab ortu . tcluitarum , tanupoten -a fui; fadionum contra de hu- ilufrnodi quaeftionibus fentientium, ut nec Ma^ifter ipfc 9idei , Pontifcx Itomanus ; ullis vel appeUationibus, vel ■upplicationtbus adduci poiuerit , utcerti alfquid de iis icriniret. Jeliarm. i-itur , liout callidum fophiftam de- c-^^ai , dc coir.muni Poatiric/oruta fcntcntn nulla vcrba iCic , fed ohiter fuaminnuit, ama"' • - phme di- Jvcriain , ,.cutpoftc^patcbic. III. 1. .. opofitio- •, eo fcnfu, qu> a noftrisaireruntur, ^ ...inciiicusmuU i^advcrfus iciuita. lieicnduntur ; ficut in Cngulis Het Tianifeftum.

.f 3. Bellarm. 7. Dacc::'. Dcum hok folum permittere fedeiiam " ' ' 'ie!lefitrtqintcut;.itejiuutabrjorr,tntl>us peccata.

Prtteii. Hoccfi , Deum non o^iofa , aut mere negati- •apermifllonc circapeccati exiftentiam verfari , fed per- uillione voluntatn , cventum ipfum prcjfini :ntis. Hoc •ft quod Br«dvvardinus, Dodor profundus,ante aliquoc ecuiafcripficpro caufa Dei , contraPelag. Ub.i.tap. 33, "kfpeau cujuscunque tft Dei permtfito, eft & ejtts vJfi:o alluaits.

4. Bellarm. 2. Docent Dcumnon folttmvcUefcri , fedetiam \h aterno decrcvtffe tttfierent.quacunque fiunt ab homintbus peccatai dquenonpravtfadeterminaltoHe voluntatis humana, Drum entm di" ttnt non dtfcernere qutdquam.quia prAfctt fuiurum, fedprACctre fuiu^

qnsa ipfc dccrevit m jierent. Proiest. Hoc eft , Quicquici Deus tcniporc vult, nua- cnus vuk, abasterno voluir decvevit : & luijus de- :reti firmitas non pcndct proprie ex hominis continecati ic mutabili voluntnte. ^unquam ne hoc lcgit Bcllarm.

niii ia

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

540 BELLARMINVS

nili in Zuinglio, & Calvino ? Alvarcz intcr alios difp. 7t. 7. dc hacfenrentia : DeusdUrni fuodecreto,atqueabf$lHta & cf^ ficact v^luntate fVAieUYmimvtt omnes affus noflros tn p.nticulari.an^ te eorum pAviftoncm , & tndt f'niinter ab omm fcientta media /iberd' eocperationis futttrd ex hypcthcft y ita tcd^tnr : Hdr e/l fcntentim Thomd » & omntum Thomiftarum. Scott,Vtgd^& fanilorum Patrum.

5. Bcllarm. 3. Doccnt etiam Deumtmferdte Satan.t » & tm* frohis homtntbus» utconcipiant mahficia , eosque al hor incl:') nre, tm^ fcUere^ & etiamco^ere.

rrctefl. Phrafcsiftae imperandi, impellendi, 6c cogcndi j ad malchcia , a noftribnon frequcntantur, ncquc utpro-i prise approbantur. Ncque tamen ncfcius fuit Bcllarmi-^' nus iftiufmodi phrafcs commodc polfc cxplicari fjc cnim ipfcmet , cap. 15. Dcusdicttur per queniamtropum, irrjperareyat'*^ ^ueexcitare admalum. Prdfidettpfisvoluntattbustnalts » eafquerem 4 gtt^ gubtrnat, torquet» & fUElit , &c. Quod ad rcm ipfam atti- « nct, nihil aliud volunt noftri , quam quod fcholaftici do- ' ccnt Thomiftse : Dcus motione pravta efficaciter appltcatvclan^ tatem creatam , uiltbere & tnfallibiliter operetur , ftcutettam applicat Mltascaufasfecunias » ut naturaltter operentur. Alvare^^ dtfp. 2 5

6. Bcllarm. 4. Docent etiam Dcum operari in menttbus hom ntsm impiorum , & fer eos itanquamperfua tnfirumcntafacereo nia , qt4drefpc{luhominum dicuntur & funtverepeccata.

Proteil. Qu^odad phrafcs iftas attinct , funt cx Scripta ra pctitas : & k Bcllarmino^^/^. r 3 . approbatae : Deus dtcitm uti malistmptorum voluntattbus » tanquam inftrumentis » invifibtlitef^^] in eis operatur. Scnfus noftrorum non eft alius quam qui k Thomiftisapprobatur. Homims voluntas ell quodammodo Dei inHrumcntum^nonpurum & mcrumifeiliberum.Alvare%^dtfp 6^.^^

7. Bcllarm. 5. Docent ea qu^ refpeclu hominum funtvere feccata; tametfifiant Deovclenteidefimente » imperante^ opcrante^ tamen refpcfho Dei^ non effe peccata fei opera bonafjuffa, quia homi^ nes mala intentione , Deus autem bone confilioiUa omnia facit.

Proteft. I. Pars antcccdens difcrctae hujus propofitio- nis,jam antca fatis cft cxplicata : & cx cadcm confcquens cft clara. Scd illaduo tamcn non admittimus : Dcum fcilicctpcccatumfaccrcqua talc ; & Dci& hominis circa adum pcccati concurfum intcntionc tantum & confilio difterrc. II. Bradvvardinus antcannos trccentos//i'. r. cap. 34. ita doccbat: Quilibet aclus refpe[}u Deiauflorts eftju^ ftus : qtiare & omne neceffarto confequens atlutn qu- mcu>ique : fi enim anteccdens efl juslum , & quoittbet ejus confequens juHumertt ^ficut <S verum : 6 aliquis talts a[luSi& aliquod tpfum neceffarto confequens eH peccatum. Videtur ergo^ quoi non fit altqua inordtnatio , ieformitas MUtpeccatum ftmpltciter tnt$tountverfo ^ fed fecunium qutd tantum* moio , refpccluviielicet infcriorum caufarum , oritnattonem fuptritris €Aufa voltnuutn Itcet non valenttum ferturbare. Atten-»

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

V A 1 V S. 241

ttendcnaumjamad conclufiones qiias BcIUmiinusex propofitionibuj» iUij, deducit.

8 BcHarm. QHiimfeUtt , & (ogit aliitm adopus q»cd<Mnq»e tundum . ejuricmcftm aHclcr primArmi efl ,fed Deus ex adverfa^ jrumfementta fm fadt tn pcccatn . ergc Detts fenicntta adverfar,»^ r»m auHcr prtmauus eil ecrum pucaxmtm qtx ab hommitus pcrpe^ \tfaniur. ^ ^

Prcteil I. Deusnoncogitvoluntatcm,qn:Efico2erc- tur, delineretellevoluntas. II. Qui impeli;t aut movct alterum, non moraliter Tuadendo , fed intime dirieendo. pd Iibere faciendum iUud in quo peccat , & illud facit j u^ rcdominiifupremi, mfincm bonum , quemindecerto alTequctur, ille non cft audor fcd ordinator peccati Hoc autem totum cft quod Deus facit. 1 1 l. Vel Bellarm. conhinditopus, autadum qua talis eft , cumpeccato. vel quatuor termmorum fophifma proponit. At vero lcommuniieft fententiaThomiftarum & Scholafticoru etiam reliquorum. adum peccattm quantum allusefl^ k Deo ^Jfetanquam a caufa . fed deficientiam . <T tnordmattcnemadus ejfe a taufa deficiente mn 4 Deo. Mvare:^. dijj>. 24.

9. Bellarm. Opus qttodcunque magis fertinet ad imperantem, mam ad exequentem. Sed ex adverfariorum fententia Deus jubei \Satan*& tmpiis.utmaieficia cenctpiant f &c. ergo.

Frctefi. I. Si Deus imperaret alicui aftum, quialiascx Jcge communi eft peccatum, illi cui extra ordincm impe- Jraretur , non e/ret peccatum , nedum Deo. contradiftio lolt enim,ut idem adus eadem ratione elfet fecund-im & contra voluntatem Dei revelatam. II. Refponfum eft fupra,exipfo Bellarm.frtp. 13. Deum in Scripturis, Sc l;c anoftris imperarc dicipcccata pertropum, refpeau c/hcacis providentiae circa peccatum verfantis inftar ira- pcni.

I o. Bellarm. Qui utitur inflrumente. aua»r esl primarius eju$ ts, q»odipfeperinsirumentafattt. Sed ( ex fententia adverfa^ m Jimpt dum feccant, funt inFlrumenta Dei. ertc DemeH ^crpeccatcrum. *

Prcteft. I. Quatuor funttermini,opusenimquodDcui /er impios tacit,qua tale, non cft peccatum. fed judicium ultum. 1 1. Qui utitur quafi inftrumento homine libe- •edchcicnte , adcfiiciendumquod bonumeft, non efl: tuctor defeaioms. III. Impii dum peccanc non funt •roprie inftrumenta Dei motafcilicet finc internoprin- motus , fed metaphoricc . ita fcilicct mota ut libere lovcant femetjpfa. "ucrc

II. Bcllaim. S^ipr$tttr4tt&^uiitm efficactter, Htaliquis pet^

ftt, i$

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

24^ BHLLARMINVS

cet. is tjtiS peceativeriptmus au^or dictitbet. Sed { exfententiAA '

verfariotum) Vens efjicactter procufavtt prtmi homimspeccatHm. ct.

Prctefl. Eflicaxprocuratioeft vcl ordinationis tancu; & gubcrnationis cxiftentiani rei infcrentis , vel ctiaui cffeftionis leni Aia vi produccntis : piiore fenfu propoli- tioeft falia, ^ afrumpcio pofteriore.

Pisetci iuiili> j c1kiui> bUip..ci.uis quae apud Bellarmir.u proHigata iita calumnia nituntur, inquiremus bre viterin rcfponiione^ Bellarm. quibus argumcnta no- ftrorum pro efticaci Dei providentiain ordinationc peccatifolvi polfepucat.

12. rretesi. Variafunt teftimonia Scvipturset quibus fjgnificatur , Deumvelle& decrevilfe illa qaseab homi- nibuscum pcccato tiunt.Gen.4^. Ador.2 23. & 4.2

Bellarm. i. In malts opertbus fape accidtt ^ut aclto ftt mala » <x fafitohona.DcHS tgitur voluit acfrAdefinivit opcratflavtrtutHmyfum^ ms, fctltcct patit ntts, qua tn pajhonc conftftunt , cnm volutt , ac prsde^ finivit , Ht lofeph vePtderetur » & Chrtfius oettdcrettir : opera autetn mala vendentium, occidmtium^ non volutt ^necpradcfintvit.

Proti^. I. St^phjftice admodum & abfurde conftituic BcU. opera viitutumaut patientias , in mera pafllonc^ opus vel aftio virtucis non eftpropric pallio : fedaclip. II. Si tamcn Deus piaedefinivit ab asterno operavii tu- tum, tum inde fequitur decretum Dci antecedens non toUtrc libertacem , & laudem , atque adeo nec vitium alicujusadionis. III. Aftio & pallio funtunus&ide motus. pa(Iio igitur non poteft praefiniri fine aftionc. I V. rarfio fine adione ne confidciari quidem potcft,nifi gcneraliter ; confufe , & indctermlnate. Hujufmodiau-» tcm pragfinitiones aDcipcrfedaprovidcntia funtprorfus ahenae, j4bfit (ait Bradwardinus^ lib. 1 . r/i^. 34* ) quod Deus quie* quam vclit tn umverfale , 0 confufe , & iUud noltt tn particulart & dtiltnfle. Pafiio Chrtftt[addtt yltvare:;^^ di/p.22. I9. ) inindtvtduo fmtk Deo p/idefinita,pro definittone perfeila : ergo omneseircHmftan^ ttA , qua cencurrunt ad tndivtduatfonem tUius i prAdeterminatdfunt aterno Dei decreto: fedadtalem tndtviduationem ett^y» concurrit tn^ icnfio aflus » & extenfio ad tales perfonas.

Bcllarm. 2. AdhocHtinfaUibtliteYfieYet^quodDeHSVolHerat^ ib' prddcfinicrat.ut vidclicetlofephvendiretur, & ChrtftHSOccidereturi fatis erat Deum prAvidiffe malas voluntatesfratrum Tofepht & luddo^ Yum^ ae Pttati, & fimul votutffepermitteres ut mala tUd voluntates fuo tempore patrarent quodfceli rate conceperant.

Protefl. Hac ratione, I. Infallibilitas dlvini Decrcti pcnderet ex fallibili voluntatis humanas inclinatione»

II. Pr«-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

E N E R V 54^1

I. Piaefcientiae Dci certicudo, cxti.i Deiim fuain prlmi caufam & rationem habcret. III. Chrifii morbdiftin- ftc non fuifTetprsedefinita , nifi ex occafione nialitiae eo- rumaquibus hiit crucifixus perfuadcat haec Bell. fuis Dominjcanis I V. Matthxus de Rifpoli^, /.'^. i. qudft.i. konct.j.in fine, fic ai gumentatur ex hoc refponfo : Det^s fvidi t PeiYHmpeccatHYum ififalitbiltter , fi tn tAltbtiS •ecaftontbmfne^ ^ ^^libns cccAltonitns fmit mm Dchs : (Y^j Deus eH caufa hati PeiYt. Neque facile folvetui hoc algumentumfi bnccdatur Bellarm. prmcipium : ^«i «//^«0 mod$ prccuYat }€catt4m , iaeefl aufl^r pcccatt Deus enim dum ponit homi- ^cn^inilli>»occ.ilionibus,ex quibus peccaturum eum no- n"t , & nonin illis ex quibuseum peccato refiftere \ luilfe videt, totum illud facic, quod fBcIIarm. fc ' ;)

^icerepoteft adpeccatum illiu^ homini.> procu '^.

Si Deus ab a^tcriio malas hominum voluntatcs diftin- ' ik ccrto vidit. tum vidit eas prout aliquim cntitatem abuerunt ab setcrno , & proinde ut a \'ohi:ita:e ipfa >cialiquo modo pendebant- 15. PYotif}. Deu^ dicitur crcafTe 111 puiin aa dicm ma- Llum. Pyov.16. feciHfc vafa in contumeliam Rom.^. & ex- nitaflePharaoncm ut oftendcret in ipfo virtutem fuam, Sid.

Bellar m . Det$s cteat impios mAtcYialiter » ii eFi > eos cYeat quos tvidetfutiiYosimpios , ui eoYum imptetateutatur ad jusltttam & poten-^ hiam fuam manifLslAni^m.

J Vrotesi. Hoc totum eft quod in hoc argumento, proba-i Titum imus,Deumcreare illos quos videt fuapcrmilfionc impios futuros, ut eorum impictatc ad fuam gloriam uratur.creatcum voluntatcpermittendi , ad ccrcum ali-^ o^uem finem per peccata fic permifia confequendum.Dif- fcnhoeftmrationc praevifionis tantum , dequajamdi* ctum eft quantumifte locus admittit.

14 PYoien. Dcus in Scripturis dicitur impeller«ho- imcs adca quae ipfis funt pcccata; & iis quafi inftiu- icntis uti ad ca opera quse finc peccato pcrfici nequeanr. It. Sam. 24.1. z. Sam. 16.10- 1. Reg.11.37. & i2.1c.24 & 22.20.2. Reg. 10. 50.Iob.i. iz.Icf 10. ^.15. 5c 12* 27.1er. 51. i.Ez. 12. 13. ^^44. 19. & 105. 25. & 119, 36. & 141. 4.Matt. 6. 1%.

Bellarm. i. Deusnonfc/um pcYwittit tmpios agcYe mtilta malaM l necfolum deftYitpios > tit cogantuYpati quA ab imptts tnf^Yunti$Y ; fei \ OtampYAfidetipfisvoluntattbus malts , eafciue Yegtt, &gubtYnat \oy^ 1 quet '^fleHtt . tn its inviftbtltteY opcYando , ut Itcct vstto pYcpYiomala \ftnt. tamenadtvtna pYovtdtntta ad unum potius malum otijunad uiud, non pofittve ^fed fcYmtfitvc oYdtnLmuY. ^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

lyyi

I

244 BltLAf.MlNVS

rrotrft. I. Vltimaillalimitatiopfrwiy?ryr , nonpotelt ad totam providintiam fr.iftitndi , tegendt.gitbernandi . ttrq$*end$,fltm rcterri,finemanifeftacontradiaione. II. Iftavcr- baamplnisaliquid fonant , quam nos poftulamus aui etiamprobamus. III. Si Deusordmathominesad unfl malum potius quam ad aliud patiandum , tum ordinat ad peccatum : cft enim aliquid peccatiin uno malo , ( inm* ccftu fcilicet Abfalonis , & in odio & occifione ChnftiJ Quod noneft in alio.

Bellarm. 2. Dem inclinat votantates maUs adunum petim quam aialiud, etiimftftttve . fed occaftonaltter, & mtraliter, immii' tende cogitationem aliquam honam. ex qua malus occafioncm fumht yu- iicandi , milius cjfe hutc necere , t[uamilli ,five huic fotius iniquttati

[trvire quam iUi. 1 - • -i ^

PmfiJ. Qu^i occafionem alicui prsebet peccandi , in il'*;'

lum finem ut peccct , fciens ctiam eum ex illa occafione,

& non alias , eo modo peccaturum , ille ccrtc rcfte & <

vcre dicitur peccatum illud procurare.

15. Frotefi, Dcus dicitur corda hominum excoecarc, '

& indurarc.

BcUarm. I. Deus non eft caufa excucatitnis Cr inuitrattontipem fitive.fed negativt , vidclicet pcrmittetidt , def renit , nenmiferendu

Prttcfi. I. Noneftcaufapofitive, fed negativc ,hocni- hil aliud eft , quam non ell caufa , fed cft caufa , fine V| caufandi, omnisenim viscaufae , eft pofitiva, non nega- tiva. II. Accuratius multo rem explicatiowav mi.dtfi, 4r , ebduratio in quantumpana efi , dicitanima tneptitudinem, &itM < dicit defeilionem pxnaltm & pcena tmnis in quantum talis efi,efijufiM ■ & erdinata : iu quantum ergo ordinata efi , habet caufam crdinantem, fciltcet reiribuentem dtvtnam juflttiam, fimilia habct Thomai • 12,5.79. /1.3.

Bellarm. a. Coccitasmentis ,utetiam ctrdi^ ohduratit, eft p!t<* tatum.caufa , &pocnapeccati,

rrotefl. Si fit pocna , tum pendet a Deo judicc non n«- gativc , fed pofitivc cam cx juftitia volcntc & decer- nente.

Bellarm. 3. JUafola permifiio acieCerttt exceecatf & ohdurattt initm, cx farte Dci. qua fit . ut htmo jufio Dei judicie . peccata fra^ terita fitnttnus . ita diflituatur auxilio dtvine , ut nen fofiit meralitef tton cadere.

TrtteH. Tam igirur cxcoecatio & obdurano,quam pcc* catum quodcx eadem fequitur, fit jufto Dei judicio ; ju*» dicium autem non eft mera negatio.

Bellarm. 4. Hac dcferti; fecundum mcrem loqutnii Scrtptura, feEle fignifcatur fer vocabula aDtonem exptimeutia.

Protcfi. Cur igitur vexamur nos calumniis , cum tc^ iftum Scriptuiae morem obfervAmus^ 1 6. fr»»

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

y> « ^ ^ ^ V A T r s.

eordinavit. tum ambiguo hominem crenv, ■ nhoc ; ergo& illud. -

hhmo petcar.-t , tanun prxfavu eumpu. . . . fumicrLr ^nc.nj.t»^cn,<^c^ tre.,U.p.f„entu ccn^i,thlZt Z:

tefi Prjefcientia rei futurae , fi fit certa , fe«J;nT, caufam penetrat,& comprehendir,

Jiamillaresefttutura: fednullatalis fuitabsterno stci Dci volumatem&decietum. hac i - •

pntiavoluntarem.1c decretumDeirupponi^ " ' BcUarm. 2. Dem ccinitioK ' ■'

hnem cnfhrttm , ft conJrrci.ur . r ' • '^'•S/*^-*

1^^^ ' . o • Kf decir-

l'^f^ 5;^*^^ "'.^.•"■'i.'-,'-'^''-^^ iccundum

.omam,& omncs Thomifla>,cun, Scholafli,

efteorumquae polTunt fieri . qua talia : noneorum l?imt . quorum fcientia rer^ effe viConis

c igitur fecundum illo. cft . . , -o : Dcus coJ

lionefimpliciwnteIIigcnti«cognofcitfutura. z. Hxc pofitio : h homo condatur , cadet . fi connexio vel ifcquentiapartiumfpedetur.eft fimpliciter falfa: noa cft igirur illa rationc objedum idoncum crTe fcicnti* nas. Si vcioutfimpk-x r ■ Itio accipiatur . tum

iniuT' '1'^'' ''^ Dcifcibilis,qSa,u

m illa contincntur ; homo condctur : homo cadcf

irum vcritatem atquc adeo fcientiam dccretoDeipo^

riorem eJfe res ip(a damat.

Jcllai m. 3. PrsorAfum in Dco . quA nece^Aria funt, quam fHntUbt r^t. neceJfarmmaHiemcn D ic\ere omm.%oimH,

J»»fc» fojfum : nonfuu autem „n,fe4 Ukrum.ut

^tdccerneret homjmm co»dne : ergocognniotUa co»d.lioiAi.spro^

l "":T''"'" ^'^r'/"'""' ^'"''^"^irmen, qu.jm decretum mtum fjonnm < condt ndt.

Wi?. ineptus ifteparalogifmus fqis omnibuspedi^ graviter laboiat. Nam i . lllaqu» ex naturali k ne-

aria Dei perfcdione fequuntur intcrccdcntc libera '^^ voliinrate.non funtlibcravoIuntatepiiora.Neceira^

Ti eit.ut Dcusconfervet quod vult durare,conferva- ...^ tamen non eft prior libera voluntate rem duratuiani - Zf^^ „ ^^S^ip^ futur», ab omnibus Scholafti-

ccte vocatur fcientia libera, & opponitu r neceirari» ^..,,f naturali.quaE cft pofnbillum t^ntum. 3. si hoc eiret

J oorXV M,^''"'^ "«A^??«cabir, tmprionfuitin potcftatc hominein ita creare , ut non peccarct

' ji' X X .4. -N^;

Images reproduced by coortesy of Koninkllike Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

II

B fi l L A R M I N V S

A Nequeillapropofitio : fi homo crectur, cadet, neqi ulU ali.i de futuio contingenti , poteft cognofcianted crctum divin» voUmtatii,, quia in iUo rationis momei to nequc veiitatem, neque entitatem habet ullam dete minatam: quod folidc piobat Alvarez, (UJp.i^,

Bellarm. 4. S» iaremm,Deum ncnprAvtdtJJey antequam Uert Tierethommemcreare , qmA homc fa[iHrui effet ft crearetur : mnt.i tnen fequeretur in ambiguumfincm homtnem fmjie creatum: m cnim Dtus adglortam fuam, an autem home mtfericerdtam » ''«J») tiam Deiexferturui efTit , ambiguum atique mcdofuijfet , f<d abf^ deirimento tleriA Det, • « i_ ■

Pro.v/?.'Summa rcfponfionis hujus eft.ambiguum poJ ; " Beoefrelincmaliumqucmlibet creaturae, praeter uli mum,& illum etiam ipfum ,quoad modumejusdilti 1 aum,ita ut nuUum finem proponeict fibi ^^us in crM r. do , praeter gloriam fuam gencraliter & confufc Ipea •>€ ' tam.fi hocnoncedat indetrimentum gloriae Dei . tui 1: Sophifta quilibet, dc fuo dogmatc tAHifliino, quoad gl ii.im Dei potcft efTe fecurus.

17. ProteJ}. Provenit^ Dci dccreto,non a natura,qut omncs hominesin Adamopeccavcrint.

Bellarm. Fa£lum eil cmnim naturaltter , ut prtmohominet .^' iente, genui humanum univerfum cadtret, Naturam enim mfe pt mui homc vttiavit . cum junttiam tli^im origmalem amtjit , qui Deustki profe,& pretotogentrehumanodonaverat.

Proten. I. Ludit hic Bellarm. ambigua figniticatio . J vocis iUius,natural,ter: nam ipfemet obfeivat ( lib. '.r Giatiaprimi hom. cap.^.) naturaie (Jtquandodici, tdcmneqt^->9^ fiabetura nativitate ; qua ftgmficattcne (addit) dtcimur nat%\.i\ r: i: flii ira. Hocautem fenfuquod naturaliter fieridicitc iJ" non opponitur ordini a Deo praeter naturae curfum dj<rtr-. creto I i.Naturam Adamusin fevitiavit; quiaexEo^^ fingulari voluntate conftitutus fuit principium & i^vi ^tuM put,contincns& reprsefentans totum ^enushumanuig wiu

III. luftitias originalis propagatio fieri non potu|0»'; nifiex voluntateDei : ergonecprivationisejus, pecch originalis. I V. Ex Dci voluntate provenit, quod t.j! fueiit padum; quod fccundum padl violati condititb nemhaecpoenafueritinflida ; & quod omncs& Cngri mortalcs Adami pofteri nafcantur.

18. PreteR. Homo non poteft labi.Deo invito,vcl ign -? ^ rante.velociofe fpeaante: ergo lapfuseft Dco volcnti.tl

Bellarm. Lapfus eR homo Deo permittente.

Proteft. Ifta pcrmiflio vclfuit fccundum , vel cont^jrt volunratem Dci,vel Deo ignorantc, vcl futurum lapfikji ot^ofe fpcitante. Argumeutum igitui miMict immotunr x

• 19, Prirp'!

1

J

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliolheek, Den Haag.

224 E 3

I I9f Proten. Dcusab^ternodecrcviriiiftitiam & mw

> cricordiam fuam manifefta

re. crgo vohiit aliquo modo

^ :t peccatum exiftcrct, fine quo acl iftos lincs non pcrve-

Bellarm. I. Ncnfuit necejfarium abfilute , ut Deus wtfeYicor^ iam & juslitiam fuam wundo fatefaceret,

, Protefl. Sed fuit nccenariiimabiolutc, utquoddeju- ttJtiaj & mifcricordias nianifeftitione decreverat illud crto perficerctu .

Bellarm. z. Potuiptt Deus m$iirtcoYdiam ir jufltttam fuam I ^eniefe^ttiam ft peccatum nunquam exfttttffet. I Proteii. Non talcm juftitiam & miiericordiam,qualcm Inatcrno Deidccretopropofitam fuiflc evcntus oftcn-i flic.

20. Proten. DcusconcurritadaftionemillamcfEcien^ am, quae homini eft peccatum. 4 Bellarm. Beus noneffictt aOtonem tUamut caufaparticu/aris, J *dut caufauntveYfalts ,pAben% vim & inf/uxum quendam tndtffe^ \ Wem , & communem adillam afltonem^ & ad contrartam , qut a murfu fecundit caufa limitatur.

i Protejfl, Novum iftud commentum Icfuitarum, folidS FifutaturiThomiftis, uti viderc eft apud Alvaiez , dtfp. ' i. quia facitprovidentiamDeiconfufam,impcifeclam, ^ creatura pcndentem , utab iDfa perficiatur. Scd unam ationem adfert Alvarez , ad iftam quxftionem dc caufa I eccati proprie fpedantem , & co nomine pr^ecaiteris P ocinloco commemorandam. S/ concurfusDet gcneYaliseft ^ liiffeYens , ad a[lum viYtutis & aclum vttit vtrtutt oppoftthm ^fe^ fiitur^ Detim cumvoluntate cYeata fe deteYmtnantt ad feccandnm ^ ncuYYcYe adtpfumfeccatum abfolutc loquendo, ^i entmvolumaYie » 'abet altcYt ccncuYfum indifftYentem , & expcfttt^m ad producendum 1 fus viYtuorum^autpeccatum, pYout ftbiplacuiYit, revera concurritad :> fccatum. ft determtnctur ex voluntate aitenus ad tdem peccattm ejfi^ endum^&c.

C A P. 1 1 1. De Peccato OngtnnU.

iuamvis apud Bcllar. occurrant allamulta qusedchac matcria ita tr.iduntur , ut d noftri^ mcrito caftigcn- tur ; unica tamen cft controverfia gravis , dequale- gitimam cumnoftris inftituit dilputationcm. Qux- ftio eft, utrum corruptio naturse , acpraefcrtim con- cupifcentia, pcr fc, & cx natura fua , qualis invcnitu r etiam in baptizatis, & juftificatis , lit propricpccca- tum,Pontificiincgant,nosaffirmamus.Hic autem di^ ijgentcr animadvcrti dcbet f quod noi> folct obfer^

Xx2 vari|

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

«4«

BILIARMIN^*

«IIMt MliM«

variJPontificios, quamvis quaEftioncm iftampropo- nere foleant de juftificatis tantum, idem tamen apet- tefeniiicdciis qui poft Baptilmum , dominancc ii* oeccato,runtinjufti>PerBaptirmumcnim itaabfolvi doccnt hominem a debito juftitiaiorigmalis, ut con^ cupifccntiapoftca regnans non habcat rationem orw, gM!alispeccat..Bonav. in a.dift.5».5.6.7. QMum au- Tem concupircentia codcm plan^ modo fit m omni.flj bus injuftis , evidcntcr fcquitur , Pontificios in h«c caufa pro Pclagianlspugnarc , qui origmale peccaiutr. fiinplicitcr ncgant.

Arsftmtnta Bellirmini.

T H E S I 5 1.

BEllar lac r qttp.tmr diliinguuHtur ab AptfioU. Ctncupineit^i tia , Sugvenio , ddeciatto , 27 <»nfenfm & cmttipifctntta non af' i tdlatur peccatum, feJi p^rtus '^s: concupifcentia partt petcatHrn. ■ rm^Vi.Ridiculacft argumentatiotota: quiavi.cjui

nititur iftisaxiomatis: Quod a laclotn ilU loco nonvcc<Ktmn teccatum.ttluimnefipeccatum: Quod parit fcccatum.non.ppeccM. tum. 1 1. Alicnaeft conclufio . & pl mc Pclagiana. Cutt enimlacobus generaliter haec affirmct dc omnibus teiy tatis, r«««i««.r^«c tcntatur) fi docet concupifccntiam no\ circpeccatum,dc non baptizati^ & infidelibus non nT,ni| hoc docet quam defidclibus& baptizatis. lll. Co cupircentiadiciturparerepeccatum, eo u.odoquo mter na animi rcaitudo (quae cft juftitia) paritjuftitiam , 1( ^ eft completum adum , dc quo nomen & natuia toti^ . motus, & principiicjusufitatc&propncinaximcpraip

dicatur. . ^ .

Bellar. r. Cur ergt Uttbm pettaium tpms dipnxtt a fttt^ti

(enfummate f

rroteji. Non diftlnguit ut variapeccata . fcd ut pccca tum fimplicitcr admimim, diftingui dcbet A pcccato abl que refipifcentia dominantc.

2 Bellarm. Paulus -Rom.? -^7 .l8. fatis aperic docet, ctHc» yifctntiAminhomine juiltficato noneffe fropric peccatum » quod rm

^'^^'pnteH. l. Sccundumhocargumcntum primum evet tlt. inillocnimconcupifcentiapeccatum clfc negab ^uiaunoin loco nonappellatur peccatum : fcd mil pttecadcm concupifccntia decies peccaium vocatu fcmel iniusipfis vcrbis d Bellarm. allcgatis :feccatH> iHjnthahitat . annon fortius eft argumentum, quodp aheo quod dicitur, quam quod pcndet cxeoqu'

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V ^,^

ftio nam loco Imju.conclufionis : nm eft prcprrr /r.v-^ lAlbfhtUKur aha : non ellfrofr.i p„ratum , qJrcLf.J. ' ^^r. Impotcntjaemm reum laciendi, rcrpeftu hominis liuftificati.quahfcunque lit.non pendet cx natura coTn

^IV . V ' ■ • ^^"^^m ^ft * Apoftolum hocdocere. Cc^pom?.''"" '''' " -^*-'" > ^^iodrc^m

Pmeft. i.Non dicit,nonpo/rcfibiimputari,red i •er gratfam Dei non imputari. l i. Non vult abA:»lfir i* «otum illum nonefTe fuum : fatcrur cnim "i^^f/i. ,0'

» /"^" efle fuum opus comparativd

'iuaabillocffica^

|ecund

iflcnticba

Prc/,i7. Bellarm. hoc addit. Apoftolus cnim contra,

^ Lio! ^ ; . ' '' •'.*» t*menmrepumot4p,AiRo

tjsnn» ttantHm.^uAvireunferiereicempicaitHr

Pro/f.^^f. Caro in cap.7. ad Rom. neccfr.Hio dcb a-c,D,' ^\ .ropropnafedc concupifcentitE malae. At vero SchoVf *

hcup(aatentur,concupifccntiam cfreinommb^ an. pl'l> n« viribus, ita ut volunra. ipfa fit corrupta.Tpe" c ' . 2quens aiias vncs.Ahx.AU». ».-> . * t o< 1 , * f

J';-"W^; id cft m voluntate. addir etiam , . 'y-(,K' vtnrMi»niilspj,rteform.%litcr ' *

tceret P,mlm. ntn egs tpertr tUui -viTe

lomotno rc^p^du^ V n/r7 ^--^telltgerctur totus

? 3 sfpeau non vrr"'^?^ rpnitum totus etum. fed alio l< ^ 1% u"*'"'"^^^''^"^ 'i'>f'*""&egon.nf4,i,,

\mnZ\ J'n7 ""t ^""'"^ prmcipiumj,,^, operatCfs

r ft co^rup^io''^ ^^,^P"'^^'P'"'^f-''no^pcraS Mcl Lm 7 oL r ^''"^ operatione boa.f

Images reprcxiuceci by courtesy of Koninkliike Bibiiotheek, Den Hoag.

224 E 3

^to -B E L L A R M I N V S

Jne mtA .fitntoio homint eJi iUud maium, de quc lcqmtur ?

Prctefl. Eo fpedat , oftenderct quo refpedu etiam. homo cx gratia fandificalus, fit adhuc ex fcfecarnali^ Sc

Beliarm. 6. Apoftctm difertis verbn di/ftngmit carnem k mente.

Protcll. Corruptlo qu« vocatur caro , diftinguitur i mente non fimphcitcr, fed quatenus mens conlentit vo- i luntatiDei. & in bono propofito impcditur acorruptio- i ne, quae ( mente bonum volente) praecipue apparet m 1 carnalium rcrum appctitu. , , jfa,

Bellarm. j.Carc tap.T-idem e(l »quciccrpusmcrtale corpmmcrtis cap.7.verf.z^. «„ ^„«,

Prcteff. Idemplanefonat cum corpore mortis, & cum corporepeccati,ideft,veterc homine : f.6. f.^. fcd non

cum corpore mortali.

Bellarm. 8. Exterior homo ejl ccrpm cerruptibtle: CT tnuntr mt-

»»« r4//#»/»/is, 2. Cor.4.1 6. , • • I /.-.r .

rrci'11. I. Bell. antcaconceflit,multisinIocispercar- , nem intelligi totum homincm , fed ncgabat hoc tamen veru cfTe R7m.7. jam vero ex eo fcnfu qucm iftae voccs in uno habent loco , concludit eundem Rom.7. neceirario admittendum efre. 1 1. a.Cor. non agitur dc homine in, termo moraliter agente,ficut ad Rom. fed patiente.

Beilarm. 9, Cf*m carodtcitnitn malmfartemt ntn ujmpatm

hxc vex,nifi de imt: — «. «

Protefi, Hoc aportc falfum efle . teftatur Apoftoluti v,l^. cgccarnAUsfHm& GzWi.W' caro concuptfctt adverfus jpnt^x tum.ut nen qt^cuttaue vdueritis, eademfactatt^.

Bellarm. 10. Siconcutifcentiafit invcluntate, eH tntUa, qu» praventt fuc metu judtctum rattms , quc mcdo ncn eji CApax pcccatt trcprie difli. , ... ^-^

rretefl. Pcccatum odgmale, antecedit judicium ratio- nis,& volup.tatis adum pravum.ut caufaantccedit luunc cttedum. ConcluditigiturpulcherrimeBcll.pcccaturt origrnalc non cflc pcccatum proprie didum, vcl in juftl- ficatis.vel etiam in noa renatis.

a. Bellarm. Rom.8.1. mila efi condemnatic iis qut funt u Chrifto lefu : hcc esi , in jun-tficatis nihtl eji condemnaticne dtgnum, five nuHa efl caufa tcndemnattonis.

Preteji. Quamvis nulla fit codcmnatio iisqui funt it Chrifto lefu , tamen eft dignitas & caufa condemnatio-: ,nis: aliasnulhiciret inillis materia abfolutionis vel rc miflionis continuandas & rcnovandae. Nulla cft con- demnatio talibus , propter mifericordiam Dei reatun amoventis : fed eft in ipfis caufa condcmnationis , pro- pter pcccati t.iin originalis quam adualis dcmcritum

itn

E N E R V A T V S. ft-,

lujusconfemo cft neceflaria ad condemnationem e fu- ^ndam. Eodem fere modo refpondet Scholaiticc r.un ■Vglfter. /.2.^2^. PectAtum ortgmnle remittiturin Battifmo, iafthitifT ejtti reattis. & domini»m Aitfmur» trnnfit reatu, nUntt

ellarm. l. Reatus proprie d:citurpeccatum, aut fcrma pecenti - i^itur fuUato, Hihilremanet,.^ ' ! etver.im p^ccnttratitnem. Protetl. Reatusille qui i .one tollirur , neque cft :opMe peccatum,ncque peccati forma : noncnimpro- hctur alcgeDci. nequc eftcontra legem , fcd \'ileeis iftit: diciturtamen peccatum, proptcr individuam iU 1 conncxioncm quam (cx legccommuni; habct cum Bccatoj &anonnulls foimapcccati vocatur, ficutad- 'naa propna locaformarum faepe ponuntur.

BcIIarm. 2. Reatus efHnfeparabilis a peccat» digno aterna dam nattone. I^on eji enimfola ordmatio ad pamam, fed tft dignitas, ftve erttumpcsna.

Protefi. RcAe obfervatur hoc a Bcllarmino , duaseHe uafipartcsreatus.djgnitatempaenae : & ordinationcm Ipoenam. Ex iftadiltinaionc vcra folutio fopliirmatis ujuspendct: quiadignitas paenae nontolliturpeccato lanente , fcd ordinatio ad poenam tollitur in rcmimonc fccati mancntis , reatus igitur quoad dignitatem paen« t mfeparabilii , fed quoad ordinationcm ad poL-nam, .1« eftexlego, pcrgratiam Euangelicam feparari po-

Bellarm. ^.Relatio non potefl h fundamento prtximofeparari, i reatus eft rclatto, cujusproximum funiamentum efl peccatum

ProteH. I. Pontilicii feparant relationcm i fuo funda- icnto, cum docentrcatum poenx manerc , culpa remif- I I. Reatus , qua fonat adual-m ordinationem ad

(nam ,fundamcntum proximum eft juftitiaDeiper-

ucns peccatumvindida: hor autem fundamentum. •ftgratiam rcmi/Iionisin Chrifto, nonmanet.

BcIIarm. 4. Certum eft. Deum uun^uam remtttirereatum nte peccato : quia Dei judicium ei? fecundum verttatem.

Protefl. Contrarium eftcertiflimum , quod non manec

objcdum remifiionis, dcconon potcft diciquod rc-i iittatur: manct igitur peccatum dum manct remiflio- ««usvcroquando rcmittit , non judicat pcccatum nori

e, fed exgratjajudicat non cfle vindiAa proieque i-

m,ac hoc>tidiciumcft vcrum.

Bellarm. IllapArticula,ergo {mli:l eygo cendemuationnes^, '.Jftgniitcateam fententiam deductex fuperttrthus vertis : auibui » dtxerat Paulus concupifcentiam non imputari 4 fei invtluntartos 15 moln< nm efiepeccatatnetpofle homim tmputari,

XV 4 Prtteft,

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

^ri L i. i. L A R M I V S

Proteli. Dedudio iftius conclufionis , Rom.S.r. nulU tfgo nunc en coniemnatio , fluit proprie cx iis quasdocuej Apoftolus c.^.dc juftificitionc ad vitam per Chriftur. , quK tollit condcmnationem ad mortcm quam doftrinani ab objedionc vindicaverat c.6.&7. Hoc clai^ etiam in dicatur c.8.v,7,% ^neft qui condemnet > Cljrislus efi qut mir^ tut4^ejl,&c» Dedudi viis r?.^io, quam Bell. ftatuitcxc tuit antea rcfutat.i.

Bcllarm. In Bjpu^mo Uo> r.imuY a peccato on^inis. Prosejf. In celebra:ione Bapriimi obfignatur liberati ab omni peccaro, & ab omni poena peccati : fcd eHedu aduale ipfum hujus libcrationis , non pcrficitur un momcnto.

Bellarm. ConcuftfcentiA eHeffc£lm &fjenaf:ccatiori^inalL iYjo non el pcccatf0m ipfi^m ori^^in/ile.

Proteft. Coiicupirccntia habitualis non eft crTedum aut poena pcccati originali^ in codcm hominc inhabitaniis fed iJctn cum iplb.

Bcllarm. EUnn '-r io mortis & concupifiCf.i; ^ ' n.rs (ft ftna p:ccnti originalts.

Proteft. l. Mors cft pxnapcccati, llvc Ct originalc n\ c ^C^a2i\^jquo dis coneiais mcrtc morieri^.. I I.Noncftcadcm ra- tio concupifccntias. non cnim didum aut fcriptum lcgi- inus: qu)die p;ccavcri^,(^HcHpifctnio concuptfces.

6. Eellarm. Sihyrm iiyr, tufcereturcx Adamo & tamen hak Tct conctfpifcentiam ^ qn%y*y nnnc hxhett nonpojfettH eo cotocupifcen proprie vocAripeccaium: er^o iomupifceniia non eil ex fe^ & ex nath ftoa pr;>prie pcccatum.

PrctsFf. I. Ex iadcm fuppofitionc probari poflet, con* cupifcentiam noncllc poenam , quod tamen Bcllar. jam modo pofuit pro ccrro & explorato, l i. Pcr impoffib' lem fuppofitioncm dicimus , fi homo non nafceretur c.v Adamo , fed camenlcgi fubjcftus haberct concupifccn- tiam legi rcpug.ianccm ; proprie vocanda cHec pccca-. tum. •

Bellarm. JE/fet rcs ojnnino naturalis.

Protefi, I, Qiii magi^squam juftitia originalis , quam Bell.negit fuiHc nacuralcm Adamo , quem tamcn cum illa cieacum fuifle concedit, de gr xtia pnmt homtras. l I.Ejc fuppofitionc falfa* loqucndo confcqucntcr> non efl!et ab- furdum peccatum eflTe naturalc.

7. B ellarm. Pri.^nx conci^pifcentia motus, quthus mens rcftHit^ nonfunt pecc^tum : ergo nfcpronitas aitaUs moius. /tntecedens /r^- batnr: qiiia i^iurmoit motus non fttnt tn noftrapoteftjJe.

Protifl. l.IIac ftropha infcrtur,p;o Velagianis, nullum clfc pcccatum originale omnino ; quia prmii cjus motu>

noa

1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

: V 1 j\ j t S • ^ ? J

bon fiint in noftrapoteftarc. l l.Primi ifti motus cjuT- icm racionis funt cum originali pcccato , quod Lombai-^ lus /.2. J.23.ncceflarium eire doctt iquidvnari ncn fotcfi.

8. Bellarm. Si concupifcentia eHverum p.'ccarum;& fcrr»p:r ?»;f- ttinho>mne ^ qfizntHmvis jufitficato ^ feqmtHr ut Chnftusnos non fc , feitmputative t^intum npeccutis redcmcnt, acltbcravtrrttB ^Froteft 1, Verc,& imputativc, non opponuntur. 2 Si mcupifcentia pravafemper cflet in juftiticatis manfu- b.tum aliquid hujufmodi fequerctur , fed nos dicimM^ :oncupifccntiam fubla:o reatu, artu dcbiliratam,couf^ . v! bintum juftificacis permanerc , donec in pcrfectam pof- fefllonem corumbonorum dcducantur , quorum lusa Jhrifto eft iplisacquifitum.

Afgumenta noflra.

Ttoteft. Rom.6. & 7. Concupifcenrn qti^ in ren.it!S fsepc vocatu r pcccar um .

elbrm. l. A:?pJlUHr p.ccattim nnpY^fruypcr jij<hr.vn Mao^ imid, qum caufa rft pcccati, fi et obeitatur. Protcsl. I . Hoc ipfum concipi non poteft ,quomodo ali- * quid pcr modum Iiabitus interni , caufa eifet pccari vSc aion peccatum. intcrna caufa inclinan^ ad bcneagendum, ft bona, 1 1. Ambigue & fophifticd dtcitur caufapecca-» ti,yi ei dbcdiatur.fi cnim obcdieniia ftriftc fumacur» omncs inclinarioncs naruralcb & animalcj ctiam in prima crea- ioncexiftaconditioncfuerunt caufse peccati, fccun-t dum Bellarm. rhetoricim , vo rariporuilFenr pcccarum. 1 1 i Apoftolus ipfe Rom.6. 7 fati:> aperrC oitcndic tconcupifcentiam cflcpcccatum propric diftum: non tan- tum cni v • lum fx^ia^ illam vocar , fcd non l.nufn, malum olUc 1 . tm, pU;^nAns Lu ni.g- DetyCfHcifi^ nhi n,^y\oritf<-^ cm lum, &d'yftrucndHmy & mtferum tUiHn rcdiens cut in t

Bcllarm. Hi: reilc dicumur de coiHupifccntui , q^tAynvty non fit \proprie peccatum,qui^ tft com^ptto qHd.li ' m • n.l malum.

Proieit Corrupriomoral» pug im lege,proqua

0 cruciMgenda, ^ morriticanda, CiuiiLu:^ ipfe mortuuseft cruce,li non fir proprK peccarum,tum Scriprura non ck^

»iiplicavic nobis , quaenam lit proprictas pcccari ullius ha- libirualib.

1 10. Protcft. Rom 7,7. Apoftolus aperrc tcftarur con-« I cupifccnriam circ pcccatum a lcgenrohibitum.

-•1 BcUaim. Concnptfcenua tbi accipit I cuptfcenii qttipryhibtius tft l ge.

Vroteif.i. Ad:u:> quidcm ibi vidcrur inrelligi, fednoii tan: i*n volu irariu^, fcnfu illo qucm vulr Bc larm. nam priuu ctiam adus peccaci inhab^raniio ibi apcitc dc/i-

Xx 5 gnan-i

ipitur^roaclu voluntario con^

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Biblio^eek^ Den Hoog.

224 E3

B£LLARMINVS

gnantur. X I. Eodem fcnfu ifta quo concupifccntiaaftu* \ alii> appcllatur peccatum , illud ctiam pcccatum inhabi tans a quo provcnit,ita vocatur, verf.j. & 8,

Prauil. Rom.7. 14. Refpcdu pcccati inhabitantis,Apo«* ' ftolus conqucritur fcclfccarnalem, fubjcdtum pcccato, . & nonpoflclcgem fpiritualem Dciaccurate obfervarc. •

Bcllarm. Pat^lus non vult figfttficarek legem /ptrttuaiem n^n t fcrvart ajuflifi^atts quattnus cpus ef/- advitandum pacatum^ n$n ftrvart qtMntum ad/juandam perfeflicnem, qua efi finis pracepti^ ? 4ic profik iea proprte n$n est tn pracept^.

ProtenA. Hascglollatcxtuidirede contradicit: textus \ cniin dicir, lcgem a Paulonon obfcrvari , quia fubjicitur l pcccato : jBcllarm. affirmat lcgem fervariquatenu^ opus \ cftad vitandumpcccatuiu. l i.Finis & perfcdiointcrna j onmi:) prarrepti, in ipfo prsecepto proprie continetur: ^ iliaautcm obici vatiocjusecarnisiV peccati corruptionem onmcm cxcludit, cftintcrna pcrfedio legisfpirituali^ &c pcrfedac.

\z. Pretcft. Rom.7.16. Pau.v.N iiolendo concupifccn- tiam confcntiebat lcgi: Icx igitur non \ oluit, id efr, pro-. hibuir concupifcentiam incHc Paulo.

Bcllai m.l. Si prdceptum.non concufifcesiextendai^^u. involuntartos ytlU rtpti^nant Icgi tantum , ut tniuanit finem * media tmperanti%& tdeo non funt peccata

Protcfi. A^odohi^ difertc expiicaiuc fado , quod eft medium imperatum: quododihocfact$.

Bcllarm. 2. St prsceptum illudrefirtngamus admotus tantt^m njoluntartcSMrefpondemus ^confnfnm Pault cumlege^ nonconfiHcretm. ^Otquod rem candem veUnt^ autnoUnt Paulus V lex : fed qucU Pau-^ lusveUt autnoUtid quod lex jubeteum velleaut nollc.

ProteB. Sophilticamhicdiftindioncm habcmus,iine iiIladifFcrcntia partium, lcx cnim nihil omnino vult, aut non vult,nifi quodjubcthomincs vcUe aut nollc

Bellarm. 3. Pojfet factUus dici* legcmnolle concupt^entiam , u$ tbjeflum, & fimtUter mentcm PauU nollceandem ut objedum^ quem-^ admodum fi quishomtnem omnino pr^ter tntenticnem occtderet^ ts vtrl^ acerepoffet^quodnolui^feci: & tdeoconfentiolegtqujt ait^ncn $cctdeSpk quia b$na eft\ ncc tamen indecoUigi deheret.prXceptumyK$n occtdes^eX^. / tendi ad homictdium omntno tnvoluntarium.

Pretefl. Facilius quidem quamvcrius aut folidius hoc' dici potcft. Nam I. Species quxdani dift^ictionis ineptif^ ^ fime objiciturincautis , intcr velle , aut noUe aliquid ut ' objedum , & aliumncfcio quem modumaliquid volcn- di, quaft quidquam velletaliquis non ut objcdum , & ' quodquis vult,noncfretipfiobjed:umvolcndi. 2, Sin:i-. .. litudoqu^ ad fucum faciendum aftutc fati^ cxccgita- '^'

tur^ ^

E N E R V A T V S. irr Itur , non qiudrat. Paulus enim quia noluitconcnpirccn- |mm,indc probat fc conlentirc legi in illo bono quod po- |ftular,quiaconcupirccnrise malum & legisbonum oppo- muntu r: fcd talis oppolitio, m excmplo a Bellarm. allato inon repcritur.

14- Pr$uli. Rom. 7.23. Concupifcentia dicitur lex Ibcllum gcrens advcrfus legem Dci > & captivum homi* Jncm reddcn^ Icgi peccati.

Bel larm. I . Mtilta legi repugpiAnt , qud Hcn fHnt fecuta , nt h$mo qt4i pefcfttjex injaslai&c.

Proteft. Nihilpoteft legi divinaercpugnare, fincpecca- ■to : homorepugnatquatenus peccat ; Icxinjufla, quate- Inus cft adus vitiofus Icginatori^ peccantis; fi i<^itur con^ kupilccntiarepugnatlegi Dei ,aliquis eft qui inillapec- cat: quisautcm eiretille, prxter hominem concupifcen- tcm ? 2.Concupifcentiaintcrna,ut aliquid hominis dici- tur legi Dei repugnarc. non ut homo,aut lex externa.

BcIIarm. 1. Concupifcent$arcpugn.%tlegimcntts»ut lexcentra^ wid imfeUens ad malum ; quomedo citam legi rejfugnat diahlm , «f juicqfiid incitat ad legts tr;znfgrcfi:onem.

Pfoteft. Nequediabolus ,ncque quidquam aliud per fe Incitat ad Icgis tranfgreflioncm, nili in fefc vcl pcccct,vcl Tontineat peccatum.

ly Prtf/f/?. Rom.7.24. Concupifcentia diciturcorpus tcdaens hominem infa '

in S:ri^tfiris,utplHY:^':u^-^,t^-^

Bellarm. Infcvltatas»^ yMf^tius trtiuitur quam culpd.

I Protcft. QuininfoelicKasiitpoeiia, neinopotcitdubua^ rc : fcdpcrcorpuimorri^intelligi ibi cauUm infcelicita-. Iw.qux cft culpa folajfatisapparctcx f^r/Izj. ubicadein jrc&vocatur Ux capttvujnred' tiinmeynhris^

16. Preteft. Motus co K firu jil cfti : ergo pant pcccata. ' ^

BeHarm. JUicittduWfiiiir^ q'4ia ncn /uctc:^ p . Protefi. Nemoeft quiconcupiiccntianwr.v ..... . u. /iia

lcfc habet, qui nonaliqucm cidcm praebet coiifenfum; ^er concupifccntiam cnim ipfa volunt.is inricitur w/rj ^erverfttate» &fect4mipfuonfltgityhcnt Ecli.ipfe faretur,/.6* .Jo- 2.IIlicirum eft , non tanrum p.3e'bcreconfcnfum itlo, fcd & inclinationem, aut pronitirem haberead ra^ jm confenfum quia omnes viresnoflros ferri debent in ^onum.

17. Pr^tcft. Qrj^odper fe trahit adrnalum, eaJcu« Ijgc |rohibetur , quH prohibetur ipfummalum: fcdconcu- |ifccntinper fe trahitadmalum. lac^i.crgoBell. Idquod

rfe tra' it ad i^ialwnj, non cenfeturpr ' ftrcbtii ,^ ntft qfiatenti^, in

- 6 ^rlttria

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

20 BRLLARMINV5

arbitri^ neflro eft , tllui affHmcre > vct Yejtccre.

Proteft. Fait hoc aliquando in liorninis arbitrjo & p< teftatc: poteftaiis aiitcm privatio culpanoftra conti d:a,nontollit rationemculpx.

iS.Prottft. Concupifcentiam qux rcmanet inbaptiza- ti^,Deus odit,& nos odilFc debemus.

Bellarm. Odiohabetur a Dt#, & h nobii eft bAbtnila, qma inci^ tat adpcccAtnm. ^

Prottfi. Deusnon habet odioproprie , nifi quod odio eft dignum : nullaautcm difpofitio hominis potcft efFc odiodigna^prsetcr pcccatum: malum poena5,qua tale,non eftobjectum odii divini.

19. Prot^n. Quoddiifidcti norma lcgis,cft pcccatum: fcd concupilcentia in rcnatis diflidct a norma lcgis. cr-^ go.

Bellarpn. l. Negaturpropofitio.ntfilargomodot&materidliter scciptattiY ; Dicibolus emm tcntans»honjopeccans»volHntas,& acltoht^^ tnana dtfitdcnt k norma legi$»& non funt peccatwn.

Proicft. Hasc omnia quatcnus habent in fefe dificnfio- nem alegc, habcnt ctiam peccatum proprie didumiri fefc. Hisigitur inftantiis propofitio noftra confiimatur.

EcUarm. a.. Omnts kyof^iccvelreccftus a legenoncft peuatum.

Proteft. Bcll. ipfeagnofcit accuratc definiripcr ivo/^/ow. ficenim loquitur,dc AmifiT. grat. l.2.c.\%, N^npoiuttre^ ilius & brcvius dtfinirtpeccatum , quam ut k S. Ichanneftiit dcfini tnmAUts verbiS : feccatum eft intquttas » vel ( ut clartus habettir Gr4. €c)x,uu(tIx h^iv uvo/ulIx. i.loh.3. at vcro definitio accurat cftrcciproca: ouini^igitur «vc/ii/cc, vcl rccclTus alege, ci peccatum.

LIBER TERTIVS.

D E G R A T I A.

Mirabiliscft proccdcndi ratio , quautitur Bcll. dcgratia & libcro arbitrio. Quamvis cnim controvcrfiarum tradationem pfofitcatur advcrfus haerctJco^ hujus temporls, & thcologis noftris magno hiatu, vcl ridu, inpracfationcminctur : fcx tamcn iftis libris , vix uU lam controvcrfiam gravcm habemus rite formatam, acdigcftam, quaeadvcrfusnoslcgitimc ttadatui : fed aiagno ftrcpitu agitur dc fcholafticis qua*ftionibus, dc domcfticisPontihciorum litigiis, & dc crroribusPe- lagianis,ad corum participationcm a fuis intcrpolato- rlbus amolicndam . fcntcntiis noftris oblique tantum ft: obiter maxima cx parte nouus« rerplexas huju&

BNERVATVS. sfr

•?rc!iit!onis vcra caufa fuit , quod intcr Pontificios nultae fint , & jam olim fucrmt dciftibrebus uiKciitiones, quas fine ulU dehnitionePapali ;5gitan-. :ur,ut Bcil.non habucrit certam aliquam CS: rcccptam I Scclcfiae Romanas fcntcatiam, noltias doclrinse op-. Donendam. En fc^fnlHs {cl^iriAZ Mariana dc mortc 6c mmort. lib.3. c.S.) adqtiemmfilt^ co9sffAilA funt naves.Hn I EuripHS raptdus tn divtrfas V cQmrArt.is partcs vtffo mnrt > ve/ut ronte rrsciptti d^c/urf4<tcYr:;y ^ ferverts rtxts»& cQntcnttcmbu^. \ltifcif4am /YiAjoYt aniync » ncijt$e oltoparitHm magti tmplaci^biii tfceanniscertatum t-:J.uf^t4eeOyUt ai fevira trtbunalta ventum ^du-nutrtqu^adverfAYttshitrefii cnmen nff.ngunt , qttonthtlefl hius. Ipi^f Rdmanus Pontifcxapp U;itusjam altquot annoSt e4 Yoverfia dislrt:}us , ncndum tn pace Itiigantis poftnt, novo de^ ]Tcto fYornulgM: Nequc vcro aliquot annorum tantum ' ift ha^c riuduatio Pontificiorum. Ante annou fcre trc- :cntos, Bradvvardinus nollerin conclufione opciis I juod rcripfic,dc Caufa Dei, adverfus Pelngium, vchc- [ ncnter imploravit Ecclefiam Romanam, utiftasquf- Itiones determinare dignaretur: Stmon d rmis f exjm :ixfQ,^c. Ab ifthoc tamcn fomno Mecdum cxcitatu!» elt ^apa : ncviue Bcllarmino vifum cft confultum, quic- :em c.ius interpcllarc , fcd potius caute Iibrare gt a- ium, 6c pendenteveftigioinccdcreintcrfuorum dif- enfioncs, utitaillorum ncmini moleftus admodum !flet , & nos aliud agendo refutairc potius vidcatur. N^obis igitur neceffanum crit, maximacx parte, prse- cr infticuii rationem exccrpcrc illa ex BcUarmino, |ua& digna funt animadvcrfione , camque brevicer in- licarc, fine difputatione digeftaper conftitutioncm ' ;aufae,3c aigumentorum hincinde examcn.

C A P V T I. Dc GratU ftgmjicatmiei & dtjlribHtwie.

T H E S I S I.

lEllar. I. Hujus vocabuU (grattxy tta funt in facrislttcris tf^ ittones. Namaccfpttur I. Pro quovt>henrfiiio Dei. Z.PYofoh fic:ofupeYnaturalt. 3 . Maxtmc proprtc pro folts tUts hencfictts fun P' ^^^aturaithus^quA indtgnishyminthus f,v Chrislimrrtto couf^Yumur. f \ "^rotefi. I. Duae prioresnotiones, quamvi^i a voce gra^ Unon fintalienae , in facris tamcn Iitcrisnon compa* l^r. I I. Tertia figniticatio, quamvi:> vera fit , 6c cx ipturisdeproinpta j non tameneft, ut Bellarm. vult,

X X 7 mtiKi^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

1^8 BHLLARMINVS

maxtmc propria f fed pcr metonymiam , caufse pro cffe^f^o fuo poiirae, ab illa notione dcrivatur.quaDei gratia quo- 2d rcm ipfam idem lignificat cum bonitate , bcnignitatc» i favorc,dfledione,& mirericordiaDci. Nonignorant hoc C PonuMtiidodiores: nam Thomas ipfc 1.2. ^•lio* a.i. i non tradit tantum iftam notioncm gratiae » fed eleganter |) fatisoftendit hanceireprsecipuam cjusacceptionem , ex ' ^quaca^tcras depcndent, Oat/a (inquit) trtpltciter accipiton^ fmvit : I . Pro dtJc6H$ne aticujus. 2» Prc altquo dovo gratis J.t- to, 3 . Pro recompcnfatione benvficti fratis daii^qmrum trium fecnn^m dum dcpcndet cx prtmo : Ex amoreentm quo altquis habet altumgrom tum procedtt»quod altquid ei gratts imfendat. Exfec/^ndo autemproce^ dk terttum : qusaexteneficiis gratis exhtbttis gratiarum aclio confur^m gtt. Filmciusetiam Icfuita,/r/i<f?.2l. «/^.».442. fatctur grattam primofumi prodsie^ione. Scdhujus notionis, quaeia Scripturis maxim^ celebratur , & pra^ omnibus facit ad Dei gloriam,& fidelium confolationem, raro & obiter hc mentio apud juftitias operum patronos : vident enim fuab omnes notionesmeritorias , hac una notioncgraciac funditus e\'erti.

2. Bcllarm. Prima partitiogratia ^fecundo & tertiomodoacm eeptasefHu gratiam dternam» qux efi Aternus Dei amor^ ^ temporn^ riam tn bt ntficiisvocationis (^juiltficationts confiftentcm ^ qusfunt^ ejfedus grattAAtemd.

Proteii. I. Hxc partitio priorcm illam notionumdr ftinftionem refutat : quia asterna graria confcrt omi benehcia, noncft beneficium quod nobis confertur, . . proindcin illis notionibus non continctur. i i. Non eft partitio realis,prout^ Pontificiisaccipitur, fed diftincflio tantum nominis in fua fignihcata , proprium , &c tropi-. cum.

3. Bellarm. Gratia temporaria eft vel graiis data (cuipro^ri$ nominerelinquitur nomen generis) adaliorum falutcm pr.ictpuc cfil^ lata^ vel gratumfactens» ad propriam uniuscujufqtic falutem pottftim mum data.

Protefl. Tiiulix^iiWQ grattjLgYMtonfacitniiiy I. Gratisre- ftringicur ad donaDeitcmporaria , qui primarioconve- nit gratia^ Dcia2ternae,Eph.r,6. 2. Malc cxtenditur ad omnia donaquas potiiTimum fpedantad noftram falu-f{j' tcm,fine ullodifcrimine ; cum Chriftus folus, in;uftifi- c.\tionenobisdonatus gratos nos faciat Dco , ut mcrir< - rncaufa ; castera autcm dona,vel ut media ad Chrifti re* ccp^ionein difponcntia , vcl ut grati^e m ipfo gratiim fa- cierii:(sfigna, & gratuirse complacentiae Deiobjc(H:a, noii \ ur admijlionis in gratiam, aut reconciliationis caufas. 4 Bellaim. Gratia gratu:nfaciens ^ eftvcl grattapcrmanens,

feu

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Maag.

224 E 3

, N E R V A T V S.

h4b,tui,nf»fi, "jti gratia aux,l,i f}>e(,a/,s.'feu mctit /hetiflhs. Pntefi Rcm ipfam diltindionis liujus nonnnproba* us, fed neutiampartemad gratiam propric gr^tumfa- :ientcm pertinere dicimus ; & auxilium Dei . cum ha- »eatanimasnoltrasproobjeao,& nonpro fubjedo fof "aUterneminci ■ - •reconftar. 5.Bellarm. . efi exotans , ad q„am p. r:,.:,nt

>,n^ tUuftrntroneiatque ,njp,rat,ofus , & adjuvam , ad q.;a>r. A,, t dtv,nae»ofc'ra r :. flit.

Protefr. Hxc d. . . - ..d termino ..a,nif^

: ted in cxphcatione gratiae cxcitanti:. graviter crrat llaim. licam confiftcre velit folummodo in illuftra- lone, & infpira:ionc mentis , U non prxciput iu fupcr- paturali quadam vi in voluntate r«cepta. I 6. Beilan^ oeft ,Hx,U,,fivcgrma.tH aHx.Uum

\Pr»teil. Dehacpartitioncpaulopoftagendum crit fa- tiseritintenm dno adnoraifc : i. Bellarm. hic hsefitare flcertumquonomine dcfignaret totum quod iflascon- inctpaites: aux,l„ (,ttqM,tjfivegrat,apartiiio efi: quiafcili- tetnecdumconftat Pontificiii , utrum gratia illa fuffi- lens.quamomnibusdarivolunt.fit habitualiseratia.vel .ux.lmmtantum & motio fpccialis. 2. Intcu umpi h,c Bellarmmo telanullam (quam hadenus texitjparti- lonumgiatije, dumgratiam fufficientem, & e/iicaccm equcadcxcitante,ncque adadjuvante rcfert. caufa eft* juia excitantcm gratifi coilocar in iUuminationc intcllcl .ui,&adjuyantc in cooperationc dirca,one cSc protc- jione Dei; inhoruautem ncutro potuitinvcnirc f ufii- tientiam & cfficaciain gratias ad convcrfionem ; Sed rc- ^ra.gratia /imul exctando & adjuvando.cft fufficicns -efticax, qucmadmodumBcIlar. jpfcpaulopoft agnof- ■.tap. II.' part,t,oeii gratid tum ex(,iant,i,tum admvaH^ 't,m gratt.i',, . , . niem, & efjicacem.

6. Bellarm. Crat,a eifitaxell vel ,peram. qua faatutveU^ is;vel(toperans» quafAdtutqutdvohtcrtmustmpleamm. Prttesl. Thomas ipfc I. 2. ^ 1,1, a.z. diC^iti:, veiLis ^cet ^grattam oper.intem & coop,rMtem efe eandem graii.m , fed .,Mgu, (ecundnm tUvtrfos ,ffecU,i : Circa parritiones iltas 'tat,je,variasquaeftio>'e5 movetBeHarm.de quibiiiliti- ;>tcumaIi,sPontificiis: fcdnullam controverfiam pro- fonit.inqua nos k parteftamus adverfa.prseterquam dc ;rat,afuftcient,,&efficaci.i: - { , •• -, difpu?atio!

C A P.

Images reproduced by coortesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

t.

mi

26^ BELLAHMINVS

C A r. 1 1. D3 GrAtia fifficicnte.

1. BcIUrm. Partitionem gratU^ infuffidentem , &efficacem^ Ltrctict mslYt tempori^ omntno repndiare cogt^mur, cnm apui eos, qui M Dco movcntf^rf neccffarto btne agant ; qut vero non movcntur, non fofitnt bcncAgere, ac perboc omnis Dei motio fic efficax > nulia fuffi^ cicns.

rroteft. Falfahic omnia,& calumniofa. Nam i. Parti- tionem iftam non fwmwoncgamus, fcd fcnfu illo Pelagia- no.quo a lefuitis noniiullii cxplicari folet. Non diltiii* hionem, fed fcparationcm gratias ad converfionem fim-i pliciter fufficientis,& efficacis negamus. I I. Apudnos, non omne:> illi , qui k Dco movcntur neccffario bene a- s gunt : novimusenim multos tamcxterne ,quam internc n movcriad beneagcndum, qui tamen motionibusillis rc- i fiftunt. I 1 1. Apud nos ctiam qui non movcntur adu ad hocaut illudbonum, faspc tamen potentiam aut faculra- tcm habenr tacicndi bonum,quod non faciunt.

2. BeUarm. AuxtltumDetvcie fufficiens MdfuttnonnuUi^, qus , tamrr ,\r^fa convtrfi n^n funt.

Protesl. Kecclfaria hoc in loco fuit cxplicatio fuifi'.' cienti>» gratise, quam Bellarm. tanquam luccm fuis crro** ribuiinimicam, ftudio videtur fugilfe. Auxilium fufficteni dicitnr {attBell.c z/j^^uoDeus ttahomtne vocat^V excttat^& Juvare dtrtgtndo^ protegcndos cooptrando parattiS eii^ut revera pofittille ftc ex^m citatus ,& vocatus^vcUe crcdere^vtUe convtrti^veUe bonum altquoi fa^ cere^tametftretpfa non velit credercaut converti^am binum tllnd /4- mr. Sednihil hic nifi tencbrac. Nam 1. Quqeftio non eft dcquocunquc bono volcndo; ncc de quocunquc modo volcndi credcre, & converti, fcd de ipfo credere, & con- vcrti. 2, Mocverbum poiclt (ut Medina tn 1.2, q lo^. a.iOi^ obftrvat) efi Aquivocum : aliquando accipttur pro eo quodficri poteil fcr altquam pottnttam» five intrinfecam^ ftvt txtrtnfecam : altquand$ vcro pro co, quod efi m fe habere vtrtutem quandam pofttivam ad ali^ i qutdefjpciendum. Deus eH paratus dare auxtltum { 6c ficju- " varc )/w qutdam (inter quos B .Uarm. ) reilctntcUigunt (att B.innes tn I. ^.I^. 4.3. r.9.) arhitrantur enim qi4oi Deus in fua Atcrna frovtdentia , & pradedtnattone , quantum esi ex pxrte fua.fit indtff. rens , & quafi txfpeilans infcrtorts caufx determi^ \ nationem ad cffectumgratix producendum : fedhoc maxime repugnatM divtnA perfetitont. Senfus Caiholicus eft, quod inteliigttur Deus para^ \ ius , ftcundum voluntatem^non quiuem abfolutam^ quAfempertm^ 1 pliiftr , fcd ftcundum voluntatem vtl antecedentem , vtl voluntatem s fnnt, 4. Dare in communi modo loqt^ndt (tot idem auSlor obfervat) ^ foicteffesquivocum^itaHtunomodo acctpiatarfrotitfflcpmlativum 4

mnt A

4

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haog

224 E 3

E N E R V A T V S. ^Sl verbo rectfefey tta m recefttQ ex c$ cBUigatur. Alten m$i$ accifi^ 11 tmfro hec qnoi cft off^tre altqml altcm. tnvitanio tffnm m rectftat. Sjmiliseltaequivocatioin vocc illa, qua Bellaim. utitur adeft. quiagratia eodcm modo adeft,quo dauir.

Negamus igitur auxillum Dei fufficicns , quo poffit homo vel fuaintrinfeca potentia, vel in ! • mii Dei gratiam determinando converti , ab iiw. , nun- I j|'.?am reipla convertuntur. ' ' '

3. Bellarm. Ifa O^si eft

tcere vineA

^ fds&nonfectf ex/fdUzt m facera uyas, C fccit labrufcas, Do^ fninHUvdcratiUii ftiffictzntcm iuliuram, ti tft,(uff..ttmem ^rattam^ fer qfi.xm vcrc ^ proprte convmi pcfnt : ntqtte Altas potut^tt exJPe^ S^rc fruatim bcnHm.gratiam tamen effcacem non ba^tierunt : nam f$ ialuiJfint^frHflnm bontim taiqrte fcctJKnt.

Protesi, 1. Paiabola nulla extcndi dcbct ultra fuum lcopum : fcopui^autem hujus parabola: cft , judicia Dei adverfus ludasos denuncianda , julia dcclarare. Adho- rum autem judiciorum juftitiam oftcndendam nihil a- iiudadfcrtur , aut requiritur , quam pcccatorum gravi- •"^s , quas bencficiorum accuinulationc cxaggeratur. I. Non loquitur Prophcta diftinft^ de iis , qui ha- lerunt fufiicientcm gQtiam, & non cfficacem; fed c c rota domo Ifraclis, & viris Iehud^,inter quos varli ha- Aierunt gratiam efficaccm, & multifucrunt obdurati & *:cc£cati,ficut apparet ita ut in prsefenriarum faU

m non habuerint gratiam fufficientem ad converfio^ jm. III Non magisex vcrbis probari poteft,gi atiam ifficientcmdatam faifTe omnibus Iuda?is,quam effica- ;m,namquihabuerunt fuffiGientcm,ac non efficacem, jtuerunt ( fecundum Bcll. theologiam) refpondcre,dc* uiIfeDcumaddere etiam efficaccm, ut frudum facc- rcnt bonum. I 1 1 1. Exfpedationi:> propria fignifica- ' tiononpoteft Deoattribui refpeclu rei non futurae^ nifi prasfcientiam ipfam Dci ncgaado. V. Quti ultraf non limplicitcr intelligi debct , led inillogenerc beneficio-. i imdequoagitur : alioquin aliquid fuit ultra, fcih velle cN: perficerc VI. Adhsec omnia illud etiam accedir, quod Propheta in illis verbis agat de illa difpcnfatione l)ei,crga Domum Ifraclis,de qua quilibct luda^u^ potuit judicarc ,^ficut apparetex verf.-^. fcd dc intcrna giatia, n eirct fiifficienter omnibus communicata , nemo . u:> potuit judicarc. Nihil igitur ccrtius^quam iftum locum , qui multis videtur univerfali giatise favcre , in-

vitum

Images reproduced by courtesy o\ Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

262 BELLARMIN VS

vicum plane in illiim rcnrum torqucri.

4. Bellar?ii. Mat.23.37^ Quotiesvolui ccngregaYe filiostuo^^ ibr ftelmsU ? ^Homodo votHit Vomtnus congregAYe filtos HieYufAlem^ & itA volnit ut qHeratHY de nohntibtis ,fteos quos fctebat peY fe non poffe vcOe^ non jnvit ut poffentvelle t non tgttur carHerunt gvAtiafuf^ fidcnte.

rroteft. l. Agitur hocin loco de omnibus Iudaeis,qui oppofuerant fercChrifto , & Prophetis ejus , inter qiios non deerant qui blafphemic tenebantur in Spn itum ian* dum^dcqua Chriftus ipfeaiiirmat Mat.12.3i. quod non rcmittetur.Dc hujufmodi peccatoribus nemo dicet quod gratia fufficicntc fuerintimbuti ,nifiqui fcum Pelagio) gratiam vocat naturam. BcUarm. de grat. primi hom. €ap,6. ita diftinguit inter giatiam & naturam : peccatisgra^ %'ifitmis amittitur douHm grattA fupsrnatHralis : fcd non ctrrHmpttuf donum altquodnatHrale. Si vero ullum fit pcccatum, autpec- cati ftatus , qui gratiam excludit , ludsei multi fuerunt qui non habuerunt gratiam fufficicntcm. II. Qiiod ad verba Chrifti attmet , red^ cxplicantur a Cajctano , in locum. Qncties volui} volnntate fignt praciptendo »monendoiVif%^ tanioperprophetas^&demHmpermapfHm. Hunc eflegenuinu fcnfum,apparct primo ex vcrbis illis : qui occiinprophetas^ &iapidas e§s quiadte mtfiifHnt. fecundo,cx advcrbioillo nu meri/^^fioi/^s} quod adjungitur aftui volendi : quottesv luti Interna enim & abfoluta Dei voluntas non habcl viccs agendi,& ccfTandijfed pracdicatio verbi habet.TcrJ tio. lurcconqueritur Dominus de nolentibus, quamvil gratia deftituantur : ouia fua culpd deftituuntur^volen-^ les pcrmanent in illo ftatu, & nc eatcnus quidcm ad mc4 liorcm ftatum afpirant,quatenuspoffunt. j

5. BcIIarm. Ador.^l. Vos femper Sptritui fannorenittfiisl injpirabantur igitur eis bona defideria% ita Htconverti potuertnt : nani alttcr qt4omedo reft^tebant Spirttm fanilo i & cur tam acrttcr arM guuntHr !

Proteil. I. Hujufmodi ratione probare pofllt fophiftj aliquis , Diabolum ipfum habcrc gratiam fufficicntcmd quiaille ctiam fuo modo rcliftit femper Spiritui fanftoj Zach.13.1- & ccrtd Stephanusibi loquitur dc homini-3 bus plan(} diabolicis, qiii duri erant cervice^ & inctrfumcifisordM & aurilHS. I I. Rciiltendi modus qui ibi intclligitur ahl jploStcphano fatis explicatur. verf.^z.^'^ perfequutt ftmf iUos qut pranHnciarunt CbriiiHm : interfearHnt Chrthum: Jegem acM eeptam non obfsrvabant, Rcliftcbant Spititui fanfto &c Prophctis loquenti.

6. Bellarm. Rom.2.4. ^n divitias benignitatis eius itranti^&irscohibttacontemnis signorans benignttatam Deiad

Pl

m: legem ac^ fto in leg J

\is ejHS & to^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

... « B R- V A T V S.

itndccUffet 0*iPnensaHX:l,nm ad (CHvetficnem > igHirat fcrta/fe tales yfnptffe cQnveru i '

rm.y?. I. yoxiXhe^JpeJlanii, qua nicitur obieftio non mkm tcxtu. II.iEqua facile reddi ratio potett.cur ^eus exfpectaret refipKcen.tiam corum quinon po/Tunt |-e ipucere ac eorum quos ceitimmd novit nunquam cllc rehpt cere: :gnorat fortaOc (ut ironiam Bcllar. ioii : eger.-imu5; utru Imt aliquando volituri necne^ 1 1 1 ■ "^f rei & finem operis tantum notat": id

jlt, quod dilatio vindidx ex natuia fua provocet pecca^ jjpres ad pcenitentiam. *^ »7 .Bellarm. Apoc.3.20. Ego fit ad «mum, & pulfo : i,ad ■frw«i «r DtmtnHspulfat ,fi ntn hahtnt fuffldens auxUmm aperien^ m tur D«minus pulfat f an igntrat ees apenre mn poffe f

r'^*'^' i"ophirmate mipugnaii poteft pr«, rntia Dei: h Deus noveric hos auc ilfos nunquam ofti- Mperturos , cur puifat ? Pulfat cor eledorum , ut Ifandofaciatiplos &poire aperire , & aperirc. Pulfat r reproborumextern^.ut difpenfatione illaquse com* numseft.operetur ineledis : intern^ autem aliquando. itmtelligant benehcuim oblatum,officium debitum.Si! [•eccati iui gravitatem. *

8. Bellarm. Si non datur grat,a a/iqua vtre fuffdens » primits momnfuaculpacet,d,ffet. '

Protefl. Quxftio eft folummodo de gratiafufficienta d converfionem hominispcccatoris.hscigitur objedio uhil facit ad rem.

9- Bellarm. Si nendaturgrat,aaliquavert fufficiens.viJebitur Jeus am,ttsfuts defertre,aniequam dcferaturab eis.

rroteH. Quamvisnulluipcccator habeatgratiam fuffi.- aentem, & non efficacem ad converfionem.rqua fola Ut qu^ftiodequaagitur; hoc tamen nullo modo vel Wenpotcft; quiapeccatores irregeniti non funcainici

to. Bellarm. Si nenietur hujufmtdi gr.xtta. tumntmt potMt I treitcere, fe nenfectffe tantum bont , quamum fttuit ; neaue u/lus • mertte rfprehendere , qutd grattx De, nen fit ceeperatus , quantum >tuit,i^ d,tuit.

Prttefi. Non fequitur ; quiafideles habent gratiam qua otentes fiuntplus boni fpiritualisfacere quamfaciunt: ciph etuiriintidelespofruntplus boni, aucminusmali. o modo, taccrc quam fatiunt.

C AP VT

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliorheek, Den Hoag.

224 E 3

264 BELLAHMINVS

C A r V T 1 1 1>

De GratUEfficace.

Quacftio eft»qua in rc fita fit,vel unde fumatur gratiag c | licacia : Hancquaeftioncm , quamvis lit graviifima,if cardo omnium quas de gratia & libero arbitrio difpu ' tantur, Bellarm. tanien ( pro Aia calliditate) nolu In eam fefc demitterc , ne Pontificioi> quofdam nim offenderet. Non difputat igicur advcrfus noft ' ' rede, nequeadverfub qucnquani nominatim ; Sc moHibrachio duas opiniones perftringit , & ful

tertiam innuit potius mulIitando,quam dift' ponit,autfolidd probat. Quse habet ad rem, vocabimu:^ ad examen.

rr

H

BEllarm. I. PrimacftHheorumeft.qui grAtiameff^acemen ftituuntin affenfu & cooperaiiont hnmAna ^ita ut ab tvcntu ii . intur gratia efficax , quia videluet foriitur efftilum , (T ideo fortit$' A^ efftclum, qrita votuntas humana tUi cccferatur. Hu opinio aliena e cmntno a fententia Auguflini ^ & etiam Scripturarumdivinarurr ivertitfuniamentumpradesltnationtsdtvtnag & abuttturvoce grati iffuAas.

Protclt. Quamvis non fatis cordat<J, (ut adverfus hagre fin Pelagianam oportuii) vere tamen haec omnia aBcl laim. dicuntur. Sed decuit cum amicc dc familiarice hanc hasrcfin traftarc , quia multos & mngnos fautorc habet intcr lefuitas. Molma dc concordia. ^u/J^rti^/.^. Affe rimuianxtlia pravenicntis & adjuvantis grattA^qua lege ordjn.in vtattribus conferuntur, qucd efficacsa aut imfficacta ftnty pendereali bero confcnfu V cocpcrattone arkttrti noHrt cH tllts\ atque adeotn Itbt ra poteilatt noflra ejfe^ jel tUa efficacia reddere,vel inefficacia. citan tur haec verba iic rcfucantur i Mathaso de Refpolis. Itb.l qudfl.i coniluft.4. Becanub dcauxiliis * ;/rtrm. c/i^. V han» ' habet conclufioncm : Stergo quaratur prtma radtx.quare hs gratt^ fit efficax, tUa in^ffi.cax , tccurrendum eft adliberam cooperatio ntm vclttntatis: Eadcm (quamvis alii^ veibis fucata) ci . fcntentiaSuarez, Vafquez,6c ipfius etiam Bellarmini,fi> cutpaulopoft apparcbit.

2* Bellai m. Eft alia fententia aliorum^qut doctnt gratiam effi- cacem ^Jfeaflsmem Deipbyficam , qux dctermmat voluntatem advo^ iendum & cligendumhcnum. Hac opinto vtdetur mthi aut e/fe omfnr. tadctn ctm errore Calvtnt & LutheraMrum.aut parum ab tUo dtftiin

ProtiH

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

knervatvs < fften. I (^.inam fint ill, al,i qui h.inc fcntenti.m

Trez • muln; inter quos Al-

"ficnemdctendnnt omncs Th,m,jU, quam , v c t J , ^ alits Pmr,tui , zerhl squir ' ; «^sx (cntentia prout ibidem explicatur *UA tx fe cfb.cax , prout vcmt h Deo autccfdcr.,,^ ' ' tttntm noftri arbitrit^ & auxihum phyRcc hr^ nific.nt : nenue ' .y? A ^ ;Mi...r.,.;;; Zlnl

^'fe det.r>mnct : hscc inquam j fententia fic evplicata pft ane noftra,& aperte fatis traditur in facra Scnptura

on?;n^'^/ hoc Alvarez,cum' c^Wteris DomHu, nmr?r '^''■"'r aftualem & auxilium cax negant ellc neceiranum.ut homoabfolute & fim,

m-5/^J./?.i8.2o<i. 23.29. Il.sldeftruit gratiam iN

, .nH^^f p"^''"' converfionem ipiritualem, quam

D^ ;^.- rfari.&inmultis abeflicad

: Srudium nulliftabili fundamento Ai-.

4- Bellatm. HatofinioteUit tx medi»liherHin*tb,tr,um Frtttfl. I. Hoc etiamreae negatur aThomiftis Fef

tam aHxtl,, pr<tcperantis gratix(?.<t <5c oftcndit ^lvarez 8. ) non aeftruttHt , fed p,t,us rebcratur & pnficiiur noftri arbil Mertai Pr^determinatvolHntatemad alteram pmem , non ex ■efiitate fed },,xta pro} r,am naturam ,pfius voinntatis. Effict ttt ^mtas Uberc fed ,nfaU,b,i,ter femeupf,m dc,erm,nct ad altetar!,par.

a. Bellarm. eftinter illoslibeu arbitrii pattonos de .ibusverercribitAzorius U(l,b.:^.cap.^2 ),Haft.2 pt^ »damjun,ores Thcoiop fmafi,s ut votuntatem nuilram Uberam fa.

**fiir"*'' '*'''''^*" ncftratperabonM

5- Bellarm. Tertia tpinitiqu* tft ^uguRini) gtatiam effca^ uoUocat,n,nterma fuafione , qua pcr l.berHmarh,tr,umreJhuipo^

tamen ,nfaU,biUm effcclHm habet . qwa Deus eam fuLnem *B^t , quam ctttgruere nov,t ingenit eirum ques effcaciter & ,n. Hhttt trahert d<crtvit,& quAm mtt ntvtt ab tis ntn (ontemmn^

Protcft,

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

a66 BlttARMINVS

PYotefi. Opinio ifta lefuitica (qua5 falfo tnbuitur Au* J d guftino) conliftitintribus; nire triplicem fucum faciunrj imperitls,ftatuit enim adefiicaciam gratiae concurrcrc I. Suafionem aut motionc moralcm. II. Suafionisa ^ gratixcongruitatem. 1 1 I.Pra^fcientia Deide fuafionirtl & gratiae congruoeffeftu, vel eventu, in converfioneil-il liusqui vocatur. Haic quidem omnia ab Auguftmo po« -} nuntur,& a nobis libenter conceduntur , quia ex Scri- pturis, & naturarerum ipfarum facile poflint compro- bari. At vero in iftis omnibus latent infidiae diligentcr cavendse. Nam I. Nos dicimus una cum fuafione mo' rali,conjungietiam realem efficientiam Dei, qua novum ptincipium fpiritualis vitae cordi hominis cfficaciter vo- catiingeneratur, & homofimul excitatur ad hujuj> vitae aduseliciendos , fcd Bellaim. vult cfficaciam internam i gratiae confiftere tantumin fuafionc morali. 1 1. No^ credimusgratiamDeiexfe» &intrinfeca fua natura elf( congruam , & cfficaccm ad efficiendam converfionem.^ fedBellarm. congruitatem iftampenderc facitexrebu* cxtrinfecis,hominis videlicet complexioncdifpofitioncJ & circumftantiib loci, temporis , ac modi quo fuafio illa adhibctur. III. Nos intelligimus, Deum converfionitj futura? certam fcientiam habere, quia decrcvitcam : fed lefuitas fcientiam linxerunt, quam medtam appcUant, qui Deum dicuntante decretum fuae voluntatis, ccrtocf gnovifie, quid Tetrus ex innata fua libertatc fadurus fet,fi tali modo,loco, & tempore converfio ipfi fuadcr< tur. Sententiam iftamhocin locoficut merctur,traaaf di omncm occafionem praeripuit nobis Bellarm. tam \ gide & negligenter,certo & callidoconfilio,hanc caufai cgit. Illa tamen quas fibimet cxaliis Pontlficiis objici cum frudupoffunt ab elufionibus ejus vindicari.

6. Bellarm. Ob)efl. Grattaefficax nonefl in tUuftratuHe% injpirattine^feuvoc/^tioneacfuaftone anftituenda : quiaiftaadlegi ^ litteram,non adgrMiam & fptrtttim perttnent. Rejpondendt^mei frimo : Multum interefl tnter grattAm internAfuaftonis, & conctont externam : admovetur aurtbus cordislumen infundtt : afftatinitiA k^na voluntatis. 2. ^amvts froponere objt^lum» per fe non ad^ Yitum^ fed adliteram perttneat^ tamen ad grattam pertinet^ ut eai {lio, vel eonciooccurratt qua eft acccmmoda hcmtnts ingentoprAferti ft accedat internus Do^lor , qui aperiat cor tntcniere his qus, audtua tur aut leguntur. 3 . Gratia interna quo cooperatur ettam fhyfue i eliciendum aUumvoluntatis deltberata.

Proteil. I. Quicquid intcrCtextcrnam & intcrnam fu; fjonem , in eo conveniunt , quod rcvclcnt folum^c monftrcnt quid agcrc debeamu^j ncn doncnt ut agamu!

noi

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

HNBRVATVS 2^7

non rubminiftrent viitutcm rpnitualem , auttiibuant F. Jh'^/""!^ ^««'^^^'""^ rupcnatutali. opcrationis o am luadent; idcirco cum Pelagiani utramque concedcbant Auguft.nus tamen rede pronunciavit illos agnorcere Ht! fuN n fP'" ^ ^^*^""^'"» negarc gratiL, qu^per

Varcz d./l.i. num.fy.^c,. II. Quod Bdlar. afh . nut de nnmo hm^ W«„i«,« fcr ruafunem , fairum cft , quia

ai.o njultis adeft, qu, nullum fnitium habent volunta! veiebonae ; .V cont.adidlionem implicat, ut ruafio af- cti.mmmillius rei quam totam ruadct. III m hac fuajione non poteft proprie conliftcre efficacia ., at^^'

curru. ledionis vcl concioms , quae eft accommoda ho- iini. ingemo , pertmet gcne.aliter quidem ad grariam. ^ non eft gratiaqu^. pcr rubminiftrationem rp,urus.& rpir,tual,s nob,s datur . & pioindc cum^j i I . m mparat.ir, dicitur ad littcra.n pcrtinere. Ncque n^ajor . cfhcacia in occurru leftion,. accommoda; ad co i\ c?!

mor\i^^;.'i'r,''"^'^"r """^^^ tentatiomlTccom: modajadiebcllioncm ruadendam. 5. Quodadd.tU.U Iarm.de gratia tocperame, mhilcft ad rem rrpfemct eni.n ■•.4. pnmum adum delibcratae voluntatis . quali. eft nverfio, pcndcre facit ex gratia operanre tamum, non cooperante : nosautcm agi.nusdeconverfione itZ: T r"^: ^^j"^' Si gratU effcax eft ,nterna fua/lcqua

f»fjten,,utabefficacid,n,niu^^^^ n,fLternafua(l 1»^ua vocaturahquis. ut ap.um e. non eH ut vccantem nonLnat, C onfequem eft abfurdum,ergo Cr antecedcm. ''^

Bellarm. 1. Certum eft -vocau a Deo multos,ut aftum e,s mn ZTr""''"' & „ tempore, quo Deus vliet Ulos nZ

iA^arZu7f' " ^^*' fr^v,deniurfequmm., ft v^

'■.^-/''•"^- Scntentiae hujus copulat^pars prior eft ccr^ A tifrn.no talla , fi intelligatur de n ocationefimplicter r":

.1 ftir^ r •'*'?r''^'^°'^""^ • P^^^ ^^'^"^ pofter orcft Jque ^ faira. fi mtelligatur ficut Bellarm. intelligit) deprSvi!

•.J^^^Sil! -^^^-trinIecaincongruL4 vLtlo,

' . ^f.^^^^m. 2. ^odautemDeusfacit,abfurdMmv,dm nonde* *et. ettamftcaufam ,gn»emus. Deus tamen reproios non vocat.quanda ^'^sdetfiquutur.s.quian.ntenetur itaeos vocare, &JuIiepZeft d^l ''^e-Voc^t autem quandovtdet non fequuturos , tumit oftendaturvis

■ (>ber,arb,tru, tum propter eJelics, ut ,pfi ,n perd,t„ne al ,rum ,nuut

"HKftttnit* tn Dtnm refnre pojfunt, J>rfteff.

Images reprcxiucecl by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

168 BELLARMINV S

Pr$teft. I. Si nondebct nobis videri abriudum,quoff* Deus facit,etiamn caufam ignoremus(quod unumpK hie dicitur a Bellarmjtum certenon debuit Bellarni; petulantias AiJr indulgendo fic Deo oggannirc , ut ' ^ r<tp. II. Si hadqmrum cor Dominm pttlfat t »»n habentfu]i . MxiUum «ftrtendi,ct4r obfecnDomtnm pnlfatintn igmrat eos aperirt i nonftffe f an ftultus non ejlrt, qui oHium vttint pulfaret , ft ctrtofcf \ ret » neminem imus effe ,qui apmre fofiit ? I I.Quod Deus nor tcneatur congruc vocare,lioc ex aequo verQ cft de omni buspcccatoribus: nonpoteft igitureffe caufacurP quofdam nonvocaret quandovidet fequuturos , i. quam omnes. I II. Exillis quae Bellarm. profei caufis, curDcus vocetquos vidct non fequuturos.i iibimet refpondere . cur Dcus vocet quos novit non w.i beregiatiam fufhcientem. II II. Quandoquidcm ccr^ tifnmumcft,nemincm converti ,nifiqui congrucvooj tur, culpainobedientiae, vel non converKonis, aeque p« tcft referri ab impcenitentibus in Deum , non congru*^ vocantem.ac non fufficicnsauxiliumcommunicantem- imo majorecumfpecie, fi fjepe non vocat eosquosvid fequuturos fuifle fi congruam fuafionem haberent.Co pefcantigitur lefuitas mfanos fuos clamores , de cu pcccaci oc mortib in Deum relata, per cos qui negant fu ficiencem gratiam omnibusdari , idque exDeidecret Bellarm. Objeet. Iffa exphcaiio grati<i{quam tradiJit Bellar. pArum aui nthtt diffcrt ab tpinione iUa , qud ejjicaciam gratid m vt- lumate Immanapitiit : quam tanun BtU. anteafajfuseji.altenam eff, a Scnpturis , everttrt fundamenxtm pradellinAtionis divina & abih fi*m ejfc HominisgrattA efficacis :

Bcllarm l. Difcr.pant tft* ftntentia q»od prima opiniovut

ejjicaciam gratia pendere a voluntaie humana ; noftra vtro penden vuit k vtluntate Dei.

Proten. Hsecdifcrepantia confiftit in fuco foloverbo* rum. Nam I. Nihilponit tertiafcntcntia.quodinprim; non continetur , praetcr congruitatem fuafionis finguU; riter congruentis ingenio eorum ^ quibus gratia recip»' tur : haecautem congruitas in circumftantiis loci.tcmV poris,& fimilibus, una cum complexione & naturalj difpofitione hominis vocandicollocat.n. Vel igttur c» iftis circumftantiis imm.ediate & proxi me pendet effi- cacia gratiae, fecundum iftam fententiam, vel ex volun- tate humana. Ad illas autem circumftantiai effic iftam referre, indigniuseft, quam adarbitrium voi ... tis humanae. Sequiiur enim(ut rcfte obfcrvat Alvarg difp-Si- /r.9.) qued ultima ratio dijfertntialis , proptcr quam atixl Unm gratia tn efftax , fit redrtctnda ad aliquid nainrale , fcU.Ji^

\Hi cteiitcmmacup:t mctunem eo moioMo , & temporeTaTD L''.

la i tC^; ^«"S'"'" hoc cft plane pr^ftfg.ofum.Siinter, la & extcrna motio fivc cxcitatio eratil: ^o^Vn, 7 M ^us «,am & tcmpus iacm.cum fim if/bTs circumfe •»edcongruuntumus,&nonalteiius ingenio Tutlmio J oluntatis.tum unicacaula difibrenti^ eft in eo.^m .lenti mgen,o& voluntate. Quod enim eademrpeci ll mus oculis convemant, & noiT alterius , cnuSnon Jft fpec,lUs,red in oculisquibus adh,bcntui' Q od"ma

um,&nonalJum,caula non eft ,n t»ntarinn^ r f

nJ? , u non aliaeft efficacia erati^

|i in fidelibus adbeneagendum, quam cfttentationS 'ut P'""'^"''"' admaleagendum: &Trorde

'nt»^Sp "L'7°"'' magispendet ex vol unta^te pec, S ^.^f ^ P"^'*'' ^«"tant.s . fic efficacia grat,« ma^s ndet cx voKintate bcneagentis, quam Dei ai bonX

C A P V T

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

lBttA«.MlWV»

C A P V T IV.

De Communicatione Grati».

T H E S I S I.

VuteuL inChufii eJmpU eonfl.tutum . ut fergrat,am,qu.ifi'nfMterp»tu.tfer naturam inj^^^^^^

^uuir internam excitationem flufent.s voluntat.s, ut P^/jr" f^''^^^

pcfret h.mo d.v.na ai.mflere maniata, In »/'^'"'-2' ^^^^'^

mL.nternameffefimfl.c.terneceffar.am.non,u^^^^^ dum.red adperfi(.eniMmv.rtutHm.Pera. Caflian"^e"am,4uc.

pLnue homin.. -'^l-ntatem^.mo^uofi^ nolent^^^

trahere ad bonam volHntatem.CoUat. 1 3 .taf. I ». 1 7.<ir 1 8. mc igi

tur eft qnintusftatus erroris Pclagiani. t,«;-;t«,

\. Bcllarm. Cath,l.c. feri .mnes ^'^^* '"^^tZnZ^^

ffo lcc.&temfore,fufficieHS a»x.tium ^*''^'' ^ ''''"^/"'f/

tnientegrat.l.neLlnMnr-^^*"^^^^^^^^^

Ft.tin. Ambiguitas latct in ifthoc termino , i;ne|r4/i

^imm.. Siccnim Bell.ipre ffat.a exc.tansh. po^Lraveniens. rurfu^grat.a oferans eii etiam fraven.em. icmqu^ \mn.rzratiaprior,fLveniins dici fotefl . fi comfaretur adfofltH- r inHliVautcm verbis intcUigit Bellar. gratiam tar^. tumexcitantem.vel fuafionemfufficientem. Senfusigi tu morum CaTholicorum eft. Omn.bus dare fufficentem gra lamTtamen fine fuffiaente gratia nem.nem H^i^^^^^^f/r^^ pter\,velaecifere. Vbi I «bfervandum eft, quam difnc^^ 5it d fcrimenaliquod fpeciofu«i 'nv^nire . mtcr fentcn tiamPclagianam,&Catholico Pontifiaam. Bcllar.nu lur^ potuft oftender* , niG ridiculo & exf.nfo fermonj eiuar^vis .mnibus deturfufficiemgratia,tamcn /^»^'''7;^^;';'^ "^! pteHgratiamaccifere. Difcernit cnim res n>^>^"^f^«"" Vias,quafi tantum effent diverfse : haberc g'-'-^tum,& a cipcregratiam finegtatia. a. Obfervandumetiatri Pcli gianosnunquaainegafftjratiam umvciralem, r«tn^^^

E M E R

y A T V 9.

Tft

i^non efficacem, ftalem enim contrnrer.,-.», moipfis movebat. nequccaufa uIlaTft^Mr T xime naturalcs & caina!^^ fnin, i • ' homines ma-

nare &r n^ri^n,,;^», '"'"^"^^"^"mnomi-

pifiatTr* d^Ben^rJ;*v •* ^ ^ « P^"'^"^ ^ntro-

lePe at'o norJwr >r'^^^ P°'^^' Auguftinus

/. Nam i.quamvis non indicct.in iftis verbis uuoJ iixjhum mtcH,g,t,rufficiens,an efficax.fatis tamen con lat ex „s quae jam difta funt , affirmat ihoc abb?o 1 ux.hotantum illoquod fufficiens appellat Hocautem 'elagiani non ncgarunt de fuafione , ut vldcrc eft aoud

^fcfcrt^'?'- 7^'' '^'^A'^ ^^'^S'-^"' rentt^da;^^?;"^

ns. utpropua-volunm, ,,nfef.Uat .Det donrinam , Z

we.Aom. fHbfequcmconfenfionefcflatmr. Ncc revera vei cre

d'b'en. vo?'T"'P"^^^^ quifquam, auxilium f Jfi d bcne volendum . praerequirerc ut conditione anrer^ cntcm, voluntarem bonam. a . De auxil/o et^ficrcf a J

.isconrfum^r"^"-,';"^^^^^^^^""^^^^^^^^ inde?e 7acLTn;^;Tf '''''''''' ^"^" ^fHcaciam grat4 iteronoVJ r ^'^"^ coopcrationc arbitrii hifmani: itcr quos Icfuiraer piimum conft ituunt aemen. Bellarm f oc an,„ docuit cx illis verbfrifa c eiAS^

.1 """"'^^^^^^^^^''^ mPcIagianis.

\n^antem utcttam purgari veltmus, pcr ranfii fhnitu< mf«/wL .f.rau.nem fieri anfite.ur.refinst # 5;.r,,«,fX"r*"'* i»eii«,m.2. ^«Mt//ww grati^ Dcimn AfHoltttr mnlim

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek^ Den Hoog.

224 E3

m

BBLLARMINVS

'preten. Vcra quidcm agnofdtur haec propofitio a omnibus Chrittianis: fedfi de fuffiacnte gratia intclU gatur,non videtur ab cis poflc dcfcndi.qui omnibusea Saii volunt.nifiillamgratiam quae um eft tantum fuf. ficiens, refpedu altcrius dicerc yelint plufquam fufh. cicntem. oSicquidfit.Pontificu ^Pelagiamshacfenten. tia non difcriminantur. lllienim gratiam fccundum me-j ritadari volucrunt.

<. Bellarm. 3. NuUa t/fet iu De» iniqmtas » fi ncn Colum alt-i quibus,fed ettam tmmbus hminibus mxiltHmfufftiensAifaluten.s

^pmen. Quamvis vcrifllma Ct haec propofitio, nihil ta- mcn pertinet ad. communicationem gratiae Cquomodc fcilicet.aut quibus fiat) cxplicandam. Accipimus vero ui" tcftimonium , autconfeinoncm corum clamohscalunvi niis opponendam.qui illam dodrinam crudelitatisaccu- fant.quje gratiam tradit minori pertihommum commu.

"ic3ri. ^ ^ . ,. t r

6. Bellarm.4. Sivedetur fuffittens OHXthum mnthus , yiv.r, tantum altquthus. nos tamen de nuUius falute , dtnet in bac vitafue- rit, defieraredebemus, ntqueab hUo fubtrahcre correptiottem.cxh-ta- tt0Hem,& alta charitatisofficia. .

Pretefl. Vcra eft ctiam haec propofitio ,quann is len propofitamnonproprieattingat. Eam autem nos oppo- nimuseorum infaniae , quipraedeftinatiomsdottiinam ; iftiufmodicharitatisofficiis inimicam efle niigantur.

7. Bcllarm. 5. AHXtliumfufpciensadfalutem,fr» leto&te fore.mediate, velimmediatecmntb»s datur. lis qui ufu rationis utu turdatttrimmedtate : iisautem qui rattonis uftm mn habent . me diate , qucmam parentes eorttm Bapifmum iffis ptcurare pffunt ,

rjtliint. . . .

Protefl. I. HiecpropoCtionon diftinguitPontihcios ;tO rdngianis : fcd unacumillis contradicit Apoftolo Rom:< 10. quomod» credent ei quem non audterunt ? quemodo autem au^t Ment finepraditante ? «. Quod affirmatu r de omnibus iis qu | ufum rationis habcnt , illos fcilicet immediatc habcr ! giatiam fufficientcm adfalutem,ab expericntiaipfa fatiS rcfutatur, quaconftatmultoseireinmundo,qui rationi ufumhabent, quitamende falute,gra:ia,fide.converfio ne, nepcr fomnium quidem cogitarunt. 3. Mediatada natiogratiae in potcftate parentum coUocata , cft com mcntum omni expartc ineptum. Nequc enim haben omnes parentes in vivis ; ncquc parentibus omnibus no tuseft Baptifmus; nequc omncs iiqui norunt Baptif mum pofl^^unt illnm quibus volunt procutare, neque dc niquevelex Baptifmo, vel cx voluntatc parentum pen 4ctgutia&falusUb5ioiuin* i^ilUi

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

vtrti pojftttt. ' '^'*'J]tt tun virei qtubtts cou .

Prctc^. Illa exhortatio non pervcnit nmn<.c « - urum r.itionii, habent : neque rea., m. • r ^"'^^ 'J"' ^flc. nifi omnes .-,d ^uos peTvenent vire?^^^ '"^

P. -.f.^''r; ant &onerant..rfcnAipec«ti. '

Bell.rm 8. I.Tim.l. W/ LmiMyK fm

fc».: & lim,f, planemodfdThisX^^^^^^^

ic/pondet Bellatm.nusPclagiaSis. V., BclUrm,,,.

^ -'rji^iai- JZ;lia lterr.^r .

i •'ffi;tr'cr?*i''^''°"-

«. BeH,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^-A B B L L A M I N V $

8. BtW.e. AuxtUumD» fufiaem & necejfarium arefurgen^ dumipfcc4t,,etft nuUt defit pr,loco.& ttmfore.ncn tamen adeft cmm"

^"'ZuTl. Limitatioiftalubrica& Sophiftica.^:«/.ro«ir tempcre. cxplicatur a Bcllarm. aequc •'^'^b.gua phrafi m ti- tulo ca hiinis 6. prout juMcat De(timuneraf»aeffedtflr,buend4, Si detur ieltur tantummodo in pnmo momento quo quis adufum rationisacccdit, aut in ultmio vitaemo- ^ento. Bcllar. fibiprofpcxit fatis.illud cmm cft pro lo- co & tempore.Alii funt Pontiticii.qui quamvis nihil ha- bcant dicendumii. /•«(cujus revcra nulla ratio habetur in communicatione gratiae) illud tamen quod .^«"tJJ^ tcmpcre explicant dc tcmpore pr^cept.^cbUgattcmi, quo qms pcccarct. fi non refurgcrct apeccato. Bccan. deauxi. ifti autem.hacinpartefuntfutiliores ipfoBcllar. nih quod iUoetiamtale quid habeat cap.8, tunc ma^tme temfui efl cf^ fortunum, cum mn poffunt fine ccnverfione vttare peccatum -.fic lO"- quuntur ifti nugacorcs. quafi ahquando hcitum effet pec- «tis indormire. iicahquando tantum obhgarcntur ho- mincs adDcum converti. 1 1. H^cpropofitio non um i rcipfa.quam loco & tcmporc «iiftinguit Pont>fi^'°^^^^?,r laeianis. 1 1 1. Si non fcmpcr adcft ifta gratia 1 ufhciens. tum ludcbat anteaBcll.i.i.r.ll. cum cam piobarc vo- lilit CX iisvcihii: vcifemperreiiitiflis Spirttu, ranat.

9 Bcllarm. 7. AuxdMmfuffictens ac neccffar,um ad vttanM fecctta, omnthuihcminibui.&crrtni tempote, velimmedUte.vel mt^ iiate. ddivinabeniviitatepra/Utcir.

rrcteft I. Videtutquidem haec propofitioahquid *- liud fonarequam Pclagiani diccbant . duTn omnia tribuit auxilio divino : fed verbis mutatis cadcm fcntcntia reti- netur. Si enim Pelagias cogitaflct de auxilio aho quod omni homini.omni tcmporc adeft . prstcr illud quod poiTibihtatcm natur«,& poteftatcm libcriarbicrii voca- bat.adeo infanus nunquamfuiffct.utfineuUa ncccffitate de viribusnaturae : abltraaecontenderet adverfusauxi- liumquodanatura nunquam fcparatur. Bcne igicur ob- (iivat Bonavent.in a. d.z». de p.irt. Ub.arb.j.i, Hoc futt quci decfptt Peiagtum . ciucditberum arbitrtttm nunquam desittmtuf •mnivraiia grattidata^U ipfepcfft grattaattrihuittffiuAturA. In^ foelicitasfuitPcUgii.quod illofcculo ne no Catholicus docuit eratiam ad peccata vitanda , aequc communem cflc accft ipfanatura. II. Siiflu» fcntentia yel inter pontificios fuiffctdiu rccepta , non adeo incpn fuiffcnt Schohftici.utfolicitedifputaffent.quid finc gratiapo/lit homolapfuspraftarc : quiafccundum hancopinioncm, nttUHS iiomoulUbi fincgratiatcpcntui. I H. Nimis " * con-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

I. d.29. aliam rationcm cfFc vult vitandi peccata illa o runt contra prarccpta naturalia, & aliam vSVi bJn S

cZm Sfft- ^"^^^P" f"P<=rnaturaIia.P?Jr^>c Schol^^ corum diftinguunt inter peccata vcnialia & mo ta fii intcr vitationcm pcccatorum omnium mortTliur^ i-.^ {ivc , & omnium ,oUeaiv>. NonnuIIi et^m riftr^» Z iftam potcntiam vitandipcccatradpotSm S qu,at.on audcnt aflcrcrc ^0^^^^^^ BH l *

^fSsobfcurit^^^^^^^

adco cft falfa . ut utrinquc l^uidanir iW ^fo^s P^n^^^ c.os.quorum alii, ut Scotus,Occam.Gabr cufoccn" ^ ^

?rcr roVhoTa Sdu^nt- '^^^'^^

ttunZTTr' f'^f'fi'"C^it Mcdi^ain 7.i!aTo7 fum. Idem doccnt modeftiorcslcfuit* Qm Vrihu^r^

Srifm, * culfampeuAtifu^rejicereim

reifcTrfinD.!^^?'!' P°-^«^,^'^bolusculpampcccati fui rejicerem Deum, an igtiur divinsegrati» fufficiens aux/! Iium ipfietiam pr^ftatur II. Bdl. ipfcpropofitT^^^^^^ tertia conceffit , nuUamf.turnm in De, m,^Sm?r?o^«^^^^ i>.>un^busauxsl.umfuffaemad f^uiem negjt : qui qu^fom *' P^^^^trvTaS'^ ^'^^^^'"^ ncgetalxiIiuS. ^^^tnT.i

II. BcIIarm. Prohatur etiam ratitne. Nemt peccntinetauU v,tare n.n pctcff. N,fiig,tur cmnesfemper haterel ZZm^,^, *»ffent vitarepeccata. peccanJo non peccartnt

•jnh'^?r;.ff''^j*''^'' P^^*^'^'^^^'^^'*'"^^'^ auxilium gratiaj Jnn;crralis,dumejuseffcaumcflcvult. quod homlncs

^5"' "5L"^*'^ optandum fuiffct humf!

ne^a^.^^fHn^ g«t,^^rempcr car^iiffc 1 1. Pcccat homo

Prcten. Intrmfecaillanaturae libertas , quse requiritur ^ peccatum, eft m omniadu voIuntariolquipXen a «nfiiio : quiaillcquicerto confilio aliquid vult nriud

Y 7 4 ideaj

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

^75 S 1 X L A R M I K V S

idem vcllet,H»^mvis potcftate maxime abfolutapofrtf contiarium vcllc*

C A P V T. V.

Argumcntaquaedam nofti.i^contra 5 & 7 propofitionem Bellarm. quibus docuit, neminem cfTe , qui non ha- beatauxiliumfufficicns.pro loco & tempore,ad con- verfionem ^lpeccatis commiilis, lemper autem ad pec- cata vitanda.

1. Proten. Scriptura teftatur,quofdamhomincsaDeo indurari,?c excoecari.

Bellarm. rtccredtmHSy Detim qHamvis non femper ^ tAtmenpro lcco & tempoYe^tfits etiam poYrtgcre auxilit^mi quo pojitnt ccccttatem (T duYttiem a fHocorAe rcpelleYe ; U$m fcihcet crrn tnn pcjitnt finecon^ ^eYftone vitaYc pcccaium»

Protefl. I. Bellarm. ipfe de amifi'. gratiae* Ub.z. cap fic dcfcribit excoecationcm & obdurationem, ut illa tieri Ak^t^ ut homo juslo Deijtidtctd p3ccataprxterttaptinicntis ,ita d ftituatur auxtlto divino ^ ut non pofit moYaltter non cadere. Anpic credi potcft , Dcum fimul fubduccrc, & porrigcrc auxi- lium, quo quis coecicatcm & duritiem a fuo corde repel-i lat? II. Si induratio confiftit in posnali auxilii dcfti- tutione , quomodo poteft induracus , dum talis manct, fufficiens auxilium haberc ad duritiem rcpellcndam, nifi qui judicioDci dcftituitur auxilio , auxilium habcatad dcftitutioncm illam judicialcm repellcndam. III. Si tum adcft induratis auxilium fufriciens , cum finc con-^ veifionc non po^Cnt vitarc pcccatum, tum femper adeft. nam qui funt mdurati , funt in peccato indurati , & ipfa induratio/^ut Bellarminus fatetur* dc Amifi.gr, Ub.z.cap. J4..) eftpcccatum , & caufapcccati. I V. Mifericordia, & induratio,inter fc opponuntur,ica ut cx uno affirma* to,alcerum negctur. Rom.9.18. Confequentia igitur cft fitma : hic homo-cft induratus: crgo cilauxiliis gratias & mifericordise deftitutus.

2. ProteH. Ador. I4.16. &c 17. V. D^«5 Itmtiit cmnes gentes ingreiivtasfuas.

Bellarm.. 1. Hoc eil^non ta^n LiriticY y.^com grAii.iDci.ut foRca: feci mn prcpttrea deftiit unquam ea menfura grattd, ^ua di-» ztna pro^jidentia fufficicns neceffarta vifa efl.

Protefi, I. Dilfimulat Bellarm. quceftionem,& aliud rerpopJec. Qusericui de gratia fufticientcad convcilio- iicm apcccaci^ commiifib,& adaliapcccaca vitanda : ille nutcm rclpondct dc gracia fuflicienre divlnse provideii- I I.^Cvacu iUa 7? nunc fiuit mter multab gcnccs,

l.O.i

i

m

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BNIRVATVS. 177.

noncft faltem plus quam fufficicnsadconveiiIonem,5c ad oninjapeccatavitanda : illa igitur giatiaqaam Bellar. _inorcm agnofcit, non fuit fufticicns ad harc etFeaa producenda.

Bellarm. 2. DtuimnreliqtiitfemetipfttmJiHetesIimmc. Proten. H»c eft, ut A&or. 14,1 7. dedtt fluviai.at prtftitut€ temftrafruntbus proftrendis yimplens ato & delecUtune cordane^ fira. numquid hseccft gratia fufficiens ad refurgendum apeccatis, & adpeccatavitanda ?

Bellarm. 3. ^poslclus addit Adi.l^.zy.fttuip cos Deum ^uarercf & mvenire.

Prctesl. Bellarm.hoc addit: Apoftoli vcrbafunt : fUArcrent DcmtnHm . ft forte palpando eum invenirent. Nihil hiG depofe .-faltem ad refurgendum apeccati>,& omniapcc-. cata vitanda.

... 4. ^pislclusKom.l.zo.etfdem tentiles inexcura^

Hlesfuiffe fonfirmat.

Prcteft. Quia fcil. Deum non glorificarunt fecundum notitiam, neque etiam fecundum potentiam fuam, fed .• cicntes volentes peccatis indulgebant.

3. Proten. R0m.i0.14. Quomodo credent ftne pr*dtcante* Bellarm. ^tbs4S Eu/ingcHum non pradicatur , pofunt a Dei ' 'xcitart adDeumcredendum;& extali fideexdtnri pofuntadcra^ * icttibus iP' elemofynis majusfidd lumen, a Dco impetrandum : cujui et exemplmn habemtts in C«r»f//«. Aftor.lo. H.ibent igiturauxi'. ium quc pofiint non immediate, fei inediate cenvcrti.

Proten.l. Siibterfugium hoceftmanifeftum: quse- iturenim de eoquodtic: an fufiiciens gratiaommbus letur: Bellarm. refpendec deeoquod po/Iit fieri.pcr niitatamDcipotentiam. II. Vtfuo commentoiUu, a: verbis allcgatis, aljii Pauli veibis eodem loco pofitis ^-edc contradicit: Affirmat enim pofle hominem fine deChriftiana, & gratia, cfficaciter Deum invocare,ad lis fidei lumen impetrandum. Apoftohis autem con- ftitifta: qucmtLlo invccabunt ? qttomodo creuent f qucm»doa»-m itnt! itautfidem Chiiftianam pendere faciat exaudi- i 11, & mvocationem exfide;non fidem ;<c auditumex 'tivocatione, qui perverfus eft ordo Bellarm. III. Si sec fitlex& communis curfus grati^ communicaiidse f oiajoripnrti generis humani, mirum cft nullum exem- lilumpo/Tc proferritalis procelfusgratias , prseterquara unoCenturione. . IV. Corneliiexemplum non qua- at.NuIlacircumftantia fuadet magiseum tum tempo- fuiffc infidelem, & nonconverrum,quandoorab^c,& eemofynas crogabat , quam altcrum illum Ccnturlo- sm , cujus fidcm Chriiius ipfc dicitur admir^tus. luc

Yy 5 7 91

•I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

278 BELLARMINVS 7.9. Hucaccedic»quod Carthufianus in Ador. 10. habet: Z>e Ctrneli» iiCHnt Dcclerei , quod attte affaritionem , hAhmt fidemt qui eft virtus Thethgica, fidtm formatam . charitate truatam ^fidem dcChrint,falt*mimfltcttam,i!r tndifiinnam.Thomns ipfe^quem folumBellarm. hic laudat, ut fui dc Cornelio judiciiau- dtorem , difertii verbisipficontradicit , & nobisafTenti- tur. 2.2. 10. 4.4.3. w. ^S' 3. 1 6>i m.

4, Pr»tei?. Iohan.6.44 4^. NemofoteftveHireaimetnifi Patcr traxerit eum : & omnn qui audivit & diiuit a Patre , /ti m» venit. Nemopoteft venirc nifi qui trahitur , non autcm trahuntur omnes , quia non vcniunt omncs : ergo non poffunt omncs vcnire.

Bcllarm. I. Trahuntur omnes : trahi enm eft ai^re. Non au- tem ventt omms ^ui auiit , fei omnis jui auiit & itfcit : & hdc c9 «J rratia efflcax. ■ Pitteil. Nihildici potuit vcrbis Chriftiraagts adver-( fum. I. Chriftus rationem rcddit quare non omnes vcnirent ad eum : quia fcil. omnes non trahcbantur.i Bcll.rerpondct,«»i»« traht. II. Chriftus manifefte di-i ftinguitinterauditorcs fuos , quod quidam eorumtra-i hebanturapatre, quidamnon: Bellarm. refpondet,/r^''; tffeauitre. II l. ChriftuS tradionem collocat m adio- ne Dci efficaciflima fater trahit. Bellarm. cam ponit adtione ir.cfficaci : trahi eftauiire: nonvenit imnis tjuiauiH^ I V. Chriftus cxplicaturus qiiid fit trahi, dicit effeitceri^ mDeo i Sc quld <i»ffr<,afhrmat effe audire &dtfcere. Bellaim. 1: contra trahi vultefrc audirc; <lj«ri aatem Sciifcere,^\md nefcio quid,quod Chriftus vel noluit , vel non potuit 1 lig cxplicarc. V. Chriftus^raA/nllos dicit^i*»*^ iatum eftt i Deo.verf.S^i. quo dono diftinguit alios abaliis, inter fuoS'^ auditorcs, & difcipulos a/rr/^^, Bellarm. contra trahidicit,itauthoc dono ncmo u:ms poflitabalio di- ftingui.

Bcllarm. a. Potefl dici,Deminumloquidetratiacfpcaci. D#- 3i titur autem non poffe*t/enire,quinon trahtturpt r ef^c/icemgratiam,n»t»^ quoi abfolute non foftit, fei quia infaUtbtUttr non veni t.

Proten. Sccundse igitur cogitationcs Bcllarm. funtfH abfolutc pofTccum credercqui non t-ahitur a Patre, iion* doceturaDco,nonaudict^c difcif,vcl cui noneft datum" a Patre.

5. Bellarm. Oclava pifojino tft : Quamvts f^ratta fuff.citm »mnibusJetur,tamenpraieftiaattt>»is divin*mUa ratio ex parte no^ ftri Aftsgnanfoteft ,ne£tniiti» quiiem fme quano» pfa.iirftinAretiir $squi piadeSiinaUtr.

Prttell. Deprioreparte hujus ajciomatis , fatis eft anv tca didum, Pars poftcrior cft vci:iinma,prout fonat.

Scd'

«r

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

I

INlRrATVS.

Scd I. Obfervandumcft, hacfentc

t79

t ii«ciciii.cntia Bellarm.giavif-- non tantum Scholafticos varios.

li

limj erroris damnari _

/ed& ncotcricosPontificios quamplurimos,intcr quog aji5{,t.jlpAinc magni (quamvis nonbonijnominislcfuitse. Intcr |k: ^ alios , Bccanus, quiaccrrimusnoftrorum cftcalumnia-. p- ^ ^o^dc praedcft.parc.2.cap.3,hocponit Fundamcntum, . .|^tamquam rcgulam ccrtam ; Si ofiendimm huncaut illi4m effe-* llum pr^dc/IinaiLonn dari nohis ex meritis » jam ofienfum erit MpA^ deUtnattonem qncad iUum effeclum faclam ejfeex prxvifis meritis. Aflumit autemibid. degratiajuftificationis:?/^nj<ie5r/;o- lafiiciputant mentum de congru§ recle cohsrere cum gratuttajuslifi-m eatione.merttumfidet & dtlecltonis. non pugnat cumgratuttajuslifi^ eatione. Scd dc gloria magis audadcr pronunciat : dnfiai fxScripturis uitam aternam dari exmeritis gratia condigHis :erg% dubttart non potefl» qutn ab dterno pr^parata fit ex prs,vifione mertto^ fum. j^are ab aterno hi eleclt funt^ non iUi, caufa eil.quia hifecem funt bona opera, tUi non fecerunt , fctl. in prAfcientia Des. & ita fen^ tiuntgravesTheologi^ Camerartus^ MoUna^Ofortus. Turrianus^Vaf^ iue7^^& alii. I I. Obfervandum ctiamcft, hancfcntcn^ ciam nulIomodopofTcconciliari cum iisquse Bcllarm. antea docuit dcgratia cfficaci ; niliqucmadmodum cffi- '^MpMciam gratiae in co pofuit,quod fuadcatur Ipfi co modo, V ^ loco, tcmpore,quo Dcuspraevidit hunc autillum pcr liberum arbitiium illam amplcxurum : fic ctiam elc- ftioncmadgratiam collocct mco, quod Deus dccrcvit llam cum talibus circumftantiis offcrre. Hac autem ra- :ione, liberiUcinliuxuslibeii arbitrii, quo confentitali- juis auxiliisexcitantisgratiae, non circteffeausclcdio- ais : & Cc ncmo cligcretur ad confenricndum Deo vo- ::anti, aut adgratiam efficacem. Hsecigicur tam fpcciofa )rofeffio Bellarm. De gratuita Dei praedcftinationcprxw nariamejuspartcm tollit, 8. Bellarm. SecundummodumnofiruminteUigendi, ifleviietuf iffe crdo prxdefitnationis in mente dtvina. l.Prdvidit Deus^fi nmtnem conderet» eum lapfurum cum omni pofieritate : & fimulviltt ojfe fevariismodts Itberarevel omnes^vel aliquospro arbitratufuo. l. Voluit hominem condere % ac ut labereturpermittcre^ & quofdam ex ^ ^ tumero lapfirum mifericordtterlibcrare» altis in maffa perditionis juHe Fj'^'j, \tliflts. Excogitavit rcmedta, falvandis eleilts idonea^in qttibus f*.^***^ vrimum locum habuitincarnatio, & fafito Salvatoris. 4. Approbavit , i'4 remediatdr tunc elegit Chrifiumt & nos in i}fo ante mundi confiitum li'^^ ij^nem. Dijpofutt » ordtnavit , & quodammodo tm^iravttutita

^et.

ij^ rroteff. Quia Cgna, vel inftantia aut momenta ifta prio-« i-^fpoueriora , nonconvcniunt divinis adibusinfc, fcd ti^^l ijlfttum pro noftro intcUigcndi modo; idcirco varius eo- i'^ y y € rum

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

l^o BELLARMINVS

tum afTcrituiordo , prouthomines varicintelligunt , 8t judicant de adibus divinis. Thomae & Thomiftaruni comnninifenrcntia,ordo talis eft intclligendus : I.Co- ^novit Dem ptr fciertttam ftmfdicis intelJi^cnits, omnes creaturas pofii' ) hile^. II. Extmmbus crearuris poJSibtltbt^s decrcvtt cre.nequ^ai fffo faclafunt ,prout intempore fuerunt creata. III. Decrevt\ fermittere peccatum , tn illum finem ad quem in temfore ordtnatur, I V . Voluit Verbi incarnaitonem tn remedium peccati, & prAdesttna* ^it Chriilum. v. Elegit falutts h&redes in Chriflo : & reltquos re- fYobavtt. V l.^Decrevtt ele£lis ccnferre auxtlia efficacta ad falth iem.&nonaltis. Scotiftae diftinaiusde iftis fignis lociucn- tcsallam ordtnem ftatuunt quoadintentionem,& aliun quoadcxecutionem. Qj4oad tntemionem (ajunt) Deus l.Fif luitfcy&fuamgloYicim. J i.Volutt Chrtftum cum eleclis. lU.Vo' /uttbona?ratta7 I V. Voluitbona natura & mundum hunc fcnfibi- tem. Pravtdens lapfum ^volutt electis remedtumperpaftonen ChrtOi. Sed quoadexequuttcnem, l.Voltiit bonanatura. 11.^« Juit bona gratta^& tntertUa ex occafione lapfus redempiionem per Chri Stum. III. Volutt gratiam eicnorum & ChrtHt. I V. Volm fuam gloriam, Sunt alii recentiores, pr^ecipue Iefuitae,qu m aliis nonadmodum difficiles . iniHis omnibus quc proprie pertinent ad fingularium hominum prasdefti nationcm , cardinem primarium volunt cflc fcientiaii x]uandam medtam intcr illas qux dicuntur ylw;r//n5 intelligen itji.acvtfionis ^ quaDeum dicunt ante omncm adum fu2 voluntatis,cognoviire, inquam partcm aibitrium huju nut illiuspro fua innata libcrtate fc eflTct fiexurum , c: hypothcfi, fi cum talibusauxlliis,in talibus circumftan tiiscollocarctur, & fecundum hancpraefcientiam,Deur voluntpraedeftinationis decretum tam conccpiffe ab ae tcrno, quam in temporecxcquutionimandare. Bellarn poftremis hifce confcnrit reipfa: fed aliquo pudorc im peditusncverbisidcm profitcatur,fic ordinem hunccx primit,ut cum in confufioncm, &:crrorum fuorumpal iiationcm conVcrtat.Nam l. maxima confufio cft in ill propofitione : pravidtt Deus, ft homtnem condcret^ eum laffurm ^nm omni po/lcritate. Nulla cft connexio intcr conditioncr;: hominfs & ejus lapfum. Interccffi: faltcm tentatio,i cventus,finifquc ejus ordinatio. fcd dchis tacerc maltt Bellar. cjuam veritatcm fatcri. 1 I. In fccundo fignc ron dicit Bcll. in ^uem finem volstt Dtu: permtttere ut k rrm laberetur : neque an illi quidam quos voluitliberari^ conful tantu confiderentur,vel ut fingularesqusdam perfonti 3 I I. In tertio figno , dum aftirmat tam alia remcdii quam Chrifiipafiionem excogitatamfutffe pro eleclis» rcfutat ill t]uodantea docuitt r.5. Ckrifium folvtjfefrctium poom

&•

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

. , .. j E R V A T V S. 281

'?.T^L\!r ''^^^''ff^'*'» » 5«« C^"^» ««",5 partidfes jieri qHemt. IV. AbAude dicic yuarto in loco , homincs fuifreele^ tosi.poftquam in tertio %no rcmcdia falvandiieledis done^excogitatafuerunt. Congruitascnim mediorum relpedu electorum, non potcft confideran antc elertio- ^*^'v '^* ulcimofigno, ubidicit£)f»m diflo^ui/fc ^ trdt^ tajfe, & quodammodo ,mpernjfeuti,afinet, fub inceita deligna- :ioneilliusii«.relinquitomnia inccrta Satis ctiam appa- retcxiisquKantea tradata fuerunt. Bellarminum fJb- -lucere divinaeprsedeftinatloni, ac dccreto , applicatio- icm voluntatis adacceptandam gratiam oblaram. Prje, lcltinatio igitur fecundum Bell. non eft ccrta infalli- 3111S fua VII rute . fcd ratione confenfus humani prarfciri quidem, fed non pradcftinati. v l. Ad libitum pl.in^ sxcogn.mturhscinftantia. Qiiintum inftansfut reliqua mittamu.) poteft fccundum Bell. fententiamin quinquc aliap.iri modo diftmgui, exempli gratia. Dicere potuif- rct ; 1. Deuspr^vidit eledos. hostk illos cum tali au- xilio, tali loco & temporc fcmet ad Deum converfuros II. Decrevit talc auxilium , tali loco & tempore illis offcrre. I 1 I. Decrevit cum illis concurrere ad,idum illum perficiendum. i v. Decrcvit dectis congruum auxihum ad perfeverantiam darc. V. Pcrfcvcrantci de* crevitgloiiiicarc.

L I B E R av A R T V S.

E LIBERO ARBITRIO.

C A P. I. t>c natnrahOsrt Arbitriu

If^- T H E S I $ I.

r. ^^''qfffmtonducHnt^unumpr* al.oeligendi. M*t u,:Hm& idcm ae»

,1*^1 '^f^""/' f r.^'*e»di,in$ellfgcmi>:atur* admagnMm ^JJtt glertnm attrtbuta. *

. .-P''*''^*- Maec definitio quamvis illum fenrum polllt '^^ n^^ere.ut dc ea. non fit contendcndi caufa, nequc tamcn

, tur.poteftdcfendi; ficutexfcquentibusapparebit. sim- plex & veia dehnitio hberi arbitrii eft . q^od fit facultai ""fi'"- Hoc Bellarm.,-ple fatctur c.ip.17. sS ^'Jv- *Jffil"^''"** ('berifiqHiihabeatopionem itverfarum rerum,&,tU

**»fi*t amplem atqueperfeno judicio ratii»:s. ^Zp^ a. Bcllarm. arbiinum Ubertm (tnjlituendftm emmnc ''f Y y 7 feqm^

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibllotheek^ Den Hoog.

224 E3

1

i

481 BELtAR-MINVS it^ v 1^^

requiriturliberlas a nect^itate ; nequt fuff.dt hbertAS a c»»!iione, Ifr*^

Pitttjl. Confufc magii pioponuntur hasc d BellariM, ?»- fluam «^«/«MmiiiJ tituluspromittebat. Nam I. Coadic - cft ncccflitas : non debuit igitut ncccflitati opponi. I I. Pcrcalumniam tribuitur noftris, quod libcrtatem ftatuant a coadionc tantum , fupponunt cnim fcnipei qui illaphrafi utuntur,libcrtatem voluntatis a ncceflita- tc naturalis dctcrminationis ad unum : quo fcre modc Bellarm.ipfe eandem phrafin intcrpretatur. quandocx Thoma profertur, cap. 6. prout frcqucntifllmc ufur- patur, non aThomatantum , fcd& abomnibus Scho- lafticis primis. III. Bellar. ipfe cap.6. conccdit n*- eeptatem conditienatam n«n repugnare Ubertati, & cap. 1 1 . dicu -uduntatem necepariomoveri a judtaoulttmo rationts & per modun eaufA naturalts.qudprafenteobjeao non potefi non agere. IV. Brad- vvardinus /1^.3. caf.io. varie diftmguit ncceflitatem ac libertatcm , ei^ (inquit) necefttas naturalis ^ necefttas fatalts, i necefitas vtotenta coaaionts » & necefitaslpontaneaftabtlttatts per- t manenliA,feueuamfirmitatis,quA etiam {Itcet non tam proprie) neeefttas tmmutabtlttatis vocatur. libertas dicttur contrarte tifden modts. Necefittas naturalts , fatalis , & vieienta , tibertatt re- tuvnatxfed necefttos (pontanea nequaquam libertati repugnat.Idem Bradvvardinus /1^.3. cap.i. docct , Dcum poffe necefntau quodammodo omnem voluntatem creatam ad lif^erum aOumfuum » 6 adttberamctfationem&vocationem ab aiiu. Nos tamcn concc- dimus libcrumarbitrium, ineoquod agit, liberum cflc ab omni neceflitate,ut propri^ non poflTit neceflario agere quoad excrcitium fui adus, quamvis rcfpedu divinat ordinationis certo & infallibiliter agat, quae certitudo ficut a multisaliisncccflitas vocatur, licctiam aBellar.

lib.3.cap. 11.13.

3. BeIlarm. Libertaseiifermaliterinv»lMntatet& radtcaiit^

inratione. . - .-, •

Proteft. Nulla alia ratione dicitur hbcrtas voluntatu radiccm habcrcin rationc, nifiquodobjcdumpropona- tur cum indifierentiaintclleftualis cognitionis, adagcn- dum vclnon agendum. Hincautcm fequitur, libertatem voluntatis noncxcludcrc illas piaedeftmtioncs ac pra- dcterminationes Dei ; quas intelleai»s nonpoteft pene- trarc, vel dcquarum indifierentia non potcft judicarc

4, *BeIlarm. Voluntatis eleCli» pendet neceffario abultimoj— iiao prantcarationis. « j

rroten. I. Sihocverum cfttum falfumcftquod an- tca diccbatur. ad libetum arbitrtum requiri libertatem abomm t-nnino neccfitate. 1 1. Haec fcntcntia jam duduni fuit ' intei fontilicios publice dMXivax^ JicA?ouu5.Jcfuita,

■r

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

Ekbrvat rs. 183

•.4 *?. Exflnnt tres artimli Parifienref. I. Statttefaeniis

ntvtrfaii & f*ritculari, vtlnmas ntn foteft oppofiium thgere. Er^» Vtiexiflentemajori ,h aHu, &mio»retn *{lu,tH fyUtg,fm<,,v9^ s Honpoteft oppofitum veUt. Error z.St rean ratto en,re{la qut- vilunus eft. Error 3 . Extfiente voluntate in ultinla d,/Pof,ti». htmtnon ptiefl oppofitttm velle. Iftiarticuli d^mnati fucre i ephano Epifcopo Parificnfi , cx confenfu Thcoloeo- millius Academias.anno 1226. I V. Scotuji&Sco- \x firmis rationibus hanc aflertionem refutant , ficuc derecft apud loh. dc Rada , Arragonium , Epifc. Pa, nfem in controveifiii intcr Thomam ifc Scotum. .2. f»»M 5.4^.3. quarum unaeft, p>ilmltimumjucUm m,v»luntasltteramanet.

5. Bcllai m. Ltberum arbitrtum eH potcntia ntnpartim tafHvA ftim adtva.fei fimplicter & abftlute afiiva.

Prttesi. I. Ex hac una fcntentiafatiiapparet , liberum bitriumeflelcfuitarum Deum, vel idolum.Hsecenim t difrcrcntu inter voluntatcm Dei , & hominis (ficut :.varcz difp.<)l. «.13. obfervat) vtluntas.dtvina eli purui '«J, fiabens hbertatem per rfenttam: vthmtas autem treata non eB rusaclus , fed habetltbcrtatem parttapatam, quA tncludit ahquii ■entialttaiis ; &idet utexeatin a^lttm, necejfe eft ut pr.tmtvtatur. l. Hincetiamapparct. Bcll. quicquid aliasprofitcatur,

mPcIagianis tcncrc , libcrum hominis arbirrium rc- fanon clfepcrpcccatum laefum , nccopus habcreuti atia Canetur.

C A r V T II.

De Concordia providentia! vel cooperationis -•• «iivinas, cum iibcioarbitrio.

iEU.irm. 1, Vna ratit fatisaceimmedataaiinametHctrdiam fexphcattdAm,efi Sctti,Cahr. &c. ctncurfum Deinthil imprimere, tcperari in vtluntatem nofiram . fed immediate influeretn effe^ m.Stmtle eft , cum dut ferunt ingentem Upidem,quem unus ferrt i^ffpt, Stmul tperantur Deut &vtluntas , in ttdemprorfus mt- yntttemporis. Dens tamen tffratur , quia voluntas optratur no» ttra.qma ad hicfe Ubtre qutdaiTimito tbligavit,quandohberam vt^ ^tattm cieavit.

^foif^- I-. Hafcratiofalfodicituraccommodata: Nam • ubtrahitdommio providentias, & eubetnationiDei icaci, opcrationcs omncs voluntatis humanae, vel vo- itatemquoadfuam operationem. II. Subordinatio- primx , & fecundarum caufarum in fuisoperatio- ^ ^ c' • ^ ^ Hominem non fubditum , fed fo- Deifacit. I V. Gubernationeni aut ditcdionem

aut

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

bellarminvs i

aut dircaioncm adionum humanamm ^ & cju« cx ij confequuntur,primo & primario cx hominis arbitrj fufpendic. V. Dcum fingic ex hominis nutu pendcd tem, etiam in iis quae praecipuam rationcm habcnt in td tius mundi procuratione. VI. Invertit , ac fubverta pictatemillam, quam Deus nosdocuit : ft Dominusyolu^ nt sfaciamhocautiUt^d. Iacob.4. & Dcum docet,quid illi quafiin oidmem redaftus diccre debeat : fthomovoluei^ fAcerehocautiUtU. V 1 1. Advcrfatur (\it Alvarcz oftenditj nontantum Ariftoli , Auguftino, Thoma5,ik: Thomifti5,fedipfi catechiimo Tridentino-Romano ; ipi quoad f rim. art, fjmh. num.22. hxc vcrbahabentur : Dei'^ frovidentta faa^ qus, moventtit , ^ agunt aliquid , inttma virtutc a motum atque acltonem imfcUit.

2. Bellarm. Altera ratio conciltandtltbertatem humanams cu) eooferattcne divtna » & fortajfeetiam frobabtiior eftjuxta fententta) . Thoma , Deum vtrtutes oferatrtces €aufarum Itberarum movereH affltcaread ofus.

Prcteft. I. Bcllarm. hicfatis oftendit, quod fcepticur Sophiltam agat in^raviinmaquasftionc : fortaffcfrobabilto) '^ 1 1. Hxc vcracft /ententia,quamBcllarm.anteacap.i4 conacus eft refutare , fed fophiftica , obfcura, & abfurd interprctationc aBcllarm. hunc in modum depravatui

Bellarm. I. VtrtusaDeo imfrejfafermodum tranfeuntts^dmtJlf^ ir } taufafecunda oferatur, non dtsltnguttur ab tffa virtute nattitali^ ft^ ^ ' efi iUaeadcm^ quatcnus iUa Dcusutitur ad:ll,%m aihoiur?) ptrficteH i iam.

Protesi. I. Bellarm. hic, coiuraomnem logicam, con- fundit acftum caufae efficientis,cum fuo eftedto. 1 l.Mc vcri vult caufam fecundam ad opus, vel ad operandunij dumoperatur, nonantea, quod eft pland.contra fcnteaj tiam quam cxplicandam fufcepit. III. Ambigu^ dii cit, Deum utt virtute naturalt ad ailtonem ferficiendam. vel cnin| Cc poteft inteUigi, ut ^Deomovcatur ;!d totamaaio L ncm producendam , vel tantum ad perfedioncm illiu:v adionis^quam finc Deimotioneinchoavit. I V. Quas-V r * liturde prima illa motionecx quaprovenitprimus mo-5 5 tus voluntatii : hsec vcro nullo modo poteft effe virtu!^ ' voluntatis,nifi prlorfit & poftcriorremctipfa.

Bellarm. 2. Modus ftu condttio invdtmtate > fecundumqugm§:r recifitur in ea motus Dei» nihil altud efl, nifi m^ativa quadam detqm minattOjfrAcedenstumtnfluxum Deiytum aflum rlicitum voluntmK^ nimtrum quod volmtas finat fs moveri * ab objelto fer ratiunem ftbi fr$fofito,velnon finat.

Proteft. Pr2eftigiisvcrborum,huc tandcm rcm deduxit Beil. ut opcRWo divina pcndcat cx pcrmiiEonc humana.

Scd

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

I e . . * N B R. V A T V S. afir

J nis.fit detciminatio operationis divin^ ad hoc, ai,r illud. ' 't'*^'VT!l""'^^^^^->°«"'"voluntatemappi«^^ , ocaut , lud operandum,quia finitfe ficmover?ab

^^n^°A "n" > " """" " "t-^S finit fe move,i l«b ob.iefto nul ,u.s moventis motus inde fequitur, prS, eiquamobjeftirfinon finit,nullus motus de ern^i^a: t«sindcrequ,tur,fed privatio fola motus. SummTcft: ex Bellarm. fentent^a , Deum precario tamum age ^ qu,cqu,d ag.tcrca adualem ufuin liberi arb,tr i neoL c iHum habcre fu^ provident,^ fubjeftum , 1 a ipfa voluntas pro fua l.beralitate permittet. Vnu.n tS expUcandum fu.tBeUar. quomodo rcs proccd i n aSo" mbusmahs, quandoDeus,perm,tt,t, Aomope.^u«^^^^ & an Deus asque moveat volunratem ad adioncs mala *

' fibi ,n aftiombus bonisac m nulis .quoad providentii ^ fuas coopciatio.iem. ^ ^ roviacnna:

Capvt III.

De Viril/us ttberi ^rbitrii,

Dn.m 'la ' "«""^'bus, circa res naturales, & civilcs. •^nullaeftnobis controverfia cumPapiftis ncaul rl vcracirca rcsmorales cft uUacontrovcifii Veft^a Bei: [larm formata Conccdimus enim. ^/r,

fPtctalt, &ttt4m f,n, tll,.bcnHmAl:qHcd mrale perficne, fqus eft . ejus quaeft,o fecunda) fi pcrficerc nccpiaf ur p o ISfo! ^e ipuusoperisinfefe confiderati , fine refpeftu panr^^^

ien.qMe homnem tnftatu natnr^ Upfs, Ub.ri a^bttri, effe.m hno mc-

^tiaMi «/,|*K,ibonum,& «%«,imal^ ^Jr. H qu/ftioanrcccdcns fuit explicafa. Nequc

lcradftertquidquamiftaquaftioapriorc. ^ De rebus <"upcmaturalibus, qus p.opri^ pe, tinentad

De ftatii ControveiC^.

tet^1>Vr ''l""V*^t'rt,nentaipttu,em,m.iu ^('.«^tfi^c<iuxtit»ir,,u»^,,^riHn^,t^rMtam

ti

Images reproduced by courtesy o\ Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

a85 BILLARMIKVS

idtHS , & 4 Dfi adjutu$ , t/4 a/4/«?4r oferari , fri4m $}

Mri. ^ . . .

Pr#re/?. Lubricis iflis phrafibus quasftio magis invo vitur,quam explicatur. Nam I. Sub illa phraTi #ift/mi ,mircentur hicquaeftiones & crrorcs illi dcvc: naturalibcriarbitrii , qui antcain Bellarm. fucrc notai H. Non fatisdiftinfte defignatur objcdum hujusqus ftionis: iniisrehusqHxperismnt ad falutem. Verbumcnim ai dirc, aut lcgerc. pcrtinct adfalutem; &tamcnhocno pcrtinct ad quaeftioncm. III. Dc gratia praevenicnn qu^, & qualis fit , nondum conftat. IV. Vltimumil lud, pojfif operart.&mn o/er^ri (ficut Alvarcz dtj^.ll^.n.i bcnd obfcrvat) duplicitcrintclligipotcft : primo, uc fcr fus fit,quod potcntia ad non operandum ftct fimuli codcmfubjcftocumgratia, & auxiiio, quodrcquiritt adopcrandum; & hic fcnfus cft vcriflimus. Sccund modo potcft intcUigi, ita ut gratia, & auxilium ad talr opcrationem particularcm datum. & carcntia talis ad fcu aftus contrariuspoflintcflc, autaliquando fint fimi! in codem fubjefto ; qui fenfus cft Bellarmini & falfus.

2. Bcllarm. Calvmus & Kemnttius reile docent . voiuntati mojiram nihtl mntno boni jptrttualts &falutaris^efpcere pojfe^fi} suxtltogratia Dei: fed nonreile contrartam fententiam Catholi^ Mttrituunt.

Protefl. Nimis familiaritcr adjungit fcfenoftris Bcl larm. ut fcntcntiam fuamabfcondat. Nam I.Noftrido ccnt nihil boni fpiritualis cfficcre homincm poflc antc quamfit regenitus : fcd Bellarm. auxilium gratia^ fua dcntis &afliftcntis tantum rcquirit. 1 1. Noftri illu- auxilium requirunt ad bonum fpirituale , quod cft pro piium efiicacitcr vocatorum : fed BcUarm. auxilium gc ncralc intclligit,quod pro loco & tcmporc ncmini decfi III. Talibus Catholicis , qualis cft Bcllarra. rcdiflira tribuitur contraria fentcntia : quod fcil. bonum ufuj libcri arbitrii nolint ex gratia pendcrc^fed cx ipfa volun tatc.

5. Bellarm. Calvinus & Kemnitius iocent^voluntatemnoFhsi inlonis pictatisoperibus » ficagi a Dee, utnon popt nonagere^i quamvisipfa quoque concurrat ailtve ^iamen concurrereut merm tnjtrumentum Dei naturale » ncn ut caufam Itberam, & domtnamfo Aclus.

Protefi.l. Quomodo voluntas i Dco aflra , rcfte dica tur pofle,& non poflc non agere. paulo ant^ fuit cxplica tum. I I. Falfum cft^ noftros docerc, voluntatem cfli merum inft rumcntum adionum quas producit ; aut ctian MAti^alt. III, Libcrtatcm non tolli dicimus pcr gra

tiaii

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

eNElLrATVS.

«8f

tm, red perfici. I V. Non negamus volunt.itcm ha- J i^^}!^^^'^ fuiadus: fcd dommium jllud rubjeftum

: jlfubordinatum c/rc dicimus primo & abfoluto domi,

mKfDcii quod Bcllatminus ncgat.

Casftio eft , an in fupcrnatuialibus fic agimur a gratia ijei, ucattu.ili, cfiicacia illius gratiae rclinquatur clc-

: iiom voluntjtis humanac.ut abilla determinetur? yosnegamus. Belhrm. in tota hac diiputationc affir- mationem fatis habuit fubindicarc : In ftatu enim

I :ontroverfiae conftituendo.nihil omnino ponit: caute

• JrShj^er"''*"^ ' "^^ * tutofatiipotuic

ArgnmentA Bdlarmim. BcIIarm. Sihamtftes prtfrte mhtl MgertM fet lihemmarhim Iw, tntfertbm pietatis ,fedtanium dticerentm, & mevtrenwrut tatnftrumcntM , noniehtremt apfeUari cotfcrattrei , & ttaiiutwes t. Sei fic apfellantur. Erg».

?r#tfff. I. Ludiatur hicBcIIarm. cum larva a fcmctH conhtta.non cum nobi;» , mii conclufionem cjus >fcimus eflc veram. 1 1. Obfcrvandum eft, phrafin \,aiere fttliberum arhttrium.fi fignificet libcrum arbi- n agcre ut principium qmi, anobis admitti ; fi verd ificethbcrtatem naturalcm efTc principium fl«»aaio-. Ifpiritualis, non accipere & pofrc. & vellc fuum agra- *. eo fenfu rejici a nobis ut Pelagianam. III. Cum «rrumcntum merumfit , quod ita ab alteio movctur, fcfe non habeat principium talis motus ; & nos ©itendamus vitam fpiritualcm communicari debcre Jninibus ut fpiritualiter agant non fatis fanus fuit «1. cum nobis hanc fententiam affinxit, quod hcmincs ■-Jperibus pietatis moveantur ut mera inftrumenta. Ex lcrfo autcm, cum ille movcri homines vclit ad opera- nes fupernatuiales, fineingcneratiooeprincipii fuper- «uralis, neceirariofcquitur cxejus fentcntia, liberum «utrium naturale , vel efle merum inftrumentum ta- opcrationum , vel ^quod propius ad cjus mcntein lit;cau(am fimplicitcr principalem. IV. Phrafcs cooptrari , ttaij uttr es ,iunt prorfus alienae a prsefenti bftione : nufquamcnim fic vocantur homines refpe-- J opcrationis aut adionis fupernaturalis in ipfis eli- «ijds per gratiam falutiferam . fed rcfpedu operis mi- Jerii pergratiam quam gratisdatam Bellarm. appel-. «m aluipcrficiendj.ut i.Cor.3.9. & hoc tamen grati*» ttoUdum imputatur, i.Cor.ij.io. & i. €0^.3.^.6.

5. Bellarm.

Images reproduced by courtesy o( Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

SS8 BELLARMINVS

BcIIarm. Stultum effct impetnre^ aut ftiadere cpnafid, , ei qui nen habeyet arbitrii ItbertMtem. Sei Deus tmperatf& fundei • ^ tntntbus tpera pietatis» & ipfam etiam cenverftonem ad Deum, de i Tnaximcltti^ant adverfartf. Erge.

Pmei?- 1. Conceciimus totum. Hominem fciK naturalcm arbitrii libertatem ; fcd negamus homiai abfqiiegratia regcnerationis habere vireb idoncas adf- litualia opera pietatis praeftanda. II. Obrervandn cft Bell. bene intcllexifre controvcrfiam hancpraecif : iTio\'cri dc convcrfione ad Deum, de qua dicit nos maxc liii^au. Sophifticd igitur agnofcit fe in ifta controyeta cgllfe, dum hujus convcrlionis inftatuquaftionisfi- mandonullam fccit mcntionem > ncdum de illa fenti-- tiam fuam explicavlt. III. Ad rem ipfam dicins Deum imperarchaec opera hominibus, i- Vt oltent officium qubd ipfis incumbit. -2. Vt fcnfu fui defcf humilicntur, 3. Vc quiinter ipfoselc^ti funt, pe; ciantper gratiam quod impcratur naturae, 4 Vtca^ ris excufatio tollatur. Indicanc ifta mandata, mincs nonmovcriut rcsnatuiales,fcd ut caufasagcn ; cx confilio : nihil amplius.

6. Bcllarm. Quandf^ Scriptura iicit: Deus tpcratur veHi^ ferficcre ; &cum nts Deo dtcimtis : converte noi ; Adverfarit cont* duHt ejt^fmodi tefitmonitsfigntficart^ Deum verc &proprie agen' iperarinofiras a£liones bonas. Ctirigitur^quanio Scrtptura dtctt:o*> ramini veftram falutem ^facite vobts cor novum\ convcrtimin^l fne,noH patiuntur % uteoitm modoifiaeademvocabuIainteUf^am,

nosveretpyopficquedtcamuroperari noHras apiones bonas i rroteit. I. Patimuranimis a^quifllmis^utnos vercp:' priequc dicamur operari noftras aftiones bonas : fcd t gratiam Dei , non viribus arbitrii noftri. 1 1. Eod tamen irodonon poflunt intcUigi cadem vocabula , : Deo, &de hominibus ufurpata. Dcus cnim h^cfacit caufa fimplicitcr principalis: homo ut caula fubordina bc fubditav^irtuti ac gratias Dci. Dcus agit,quatenusfa homincm cliccre adioncm fuam : fed homo eft fuppo- tum fuam adioncm elicicns. Dcus convertit , fcdil convcrtitur : homo convertitur convcrtcndo.

7. Bellarm. Scripttiradocet ncs a DeojuvaritnoperibuspkHi tiu Kcnautem frcpric juvari itcetiitiS eit * quinthUagit jfii{ taborai in agenio.

Frotefl. I. Conclufioncm conccdin us. I I.Ho: arg mentum cthnicum , co tendit , utpro lehsva fubljicu nobls lovem in Dcum. Bcne igitur jam olim fuit rcfut tam h Laftantio,dc rc falfa, Ub. i. cap. 1 1 . BujusnohAnis^ ffietas noKdivina^ vtrtutem efcprinnt kf ^i ht^^m^nam^ loz^men

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^ E N E R V A T V S.

que a jttvando elfe dtiles Cuero interpretatur ^& lnpittt fuvmi pattr dtcitm : qued nomen in Deum miHimc ct>n<irtiit% jHVArehomtntiffl,opii altquH conferentis in tum. qui jti aiieL er exigui benefifti. Nemo fu Drttm precatur , ut fe adjuvct.fei ••rvet . utvitam faJutemiiuc tribuat : qitod multo p/us acmajus uamjjtvare. Etquontamde Patre loquimur. nuUus pater dictiur juvare, cum tos gencrat aut editcat. lUitd enim levtus efi.quam •overbo magnttudo paternt beneficii exprtmatnr. Quanto idma* -onvemens cfl Deo,qui vtrus efi pater, ptr qitemfumus : & cu^ tfumus,a qMofingimur. antmamur, iUuminamur, qui nolis vi^ ferttt,fnlutemtrtbuit.vtaum multtplicemfitbmintfirat. 2^'on tt benfficia divina , qiti fe tantummtdo a Det juvari putat, tnonimperitus mtdo,fed & impius y qui nomine lovisvirtutem :* poteftatis immiKuii. I li. Qiiatuot funt terminiiii fyllogifmo.nifiBell. poflltoftendereex Scriptura, ffoprte dDeojuvari, fcnfu illo quo vox ifta a vuiga ^uiurpari, Adjuvari in Scripturis dicitur etiam de^ »svirtute.lob.26.

Bellarm. l^Rom. 8.26. Spiritus ndjuvat infirmitatem . <ruv«vf»\»/*ga»vsrc«, ^«4 voce Pamlus utttttr, ptopric dtcitur quiqttaficregionemantbus capiunt enus» ut laioranttfuccur-

efl. I. Qiio modo probabit Bellar. hanc vocem,hoc opropriailkr lignificatione ufurpari? II. Slpro- ishincrigidc fit uigenda, tum fequcrcturJntirmi^ snoftras unam partem oncris fuftincrc, & Spiritum ram, quod cft abfurdiflimum. III. Qua ratione tusadjuyet,expl'catur vcrbii fcqucntibus, intercedit . ubi fi proprietas locumhabet, totum tribuitur i, nobisomnino nihil.

larm.a. i.Cor. 15.10. gratia Dei didt/tr cum Tauh Je.

tteft. J. Bellarm.ipfc hic fcm. 1 refutat. Cic

fubjungit; ct>xi yj^^.^ rs^iii >, adverbum hce

fedipfagratta Dei, quA mecum {videiicet efi.) I I. Non propricdici dcgratia Dei,quod Bcllarm.affirmat, nobifcum laborare JM^ii^fw, nifi fatigationem & laf^ ttinem, vclimus etiam tribuere gratiae Dei; cam eniiiv "im vocis.apparct Ioh.46.

Bcllarm. Si htm h Deovtcatus ,pof?itveniret<(rnonve-» tumfinedubio libtrt arbitrii cffe convincitur : fed verutttprtus; ^.l.24.Mat.23^7.Ioh.6.67.Ado.7 51.AP.3.30. £rgt. yr»/*y?. 1. coclufio datur fenfu jam fscpius dato. II. Si patio qualifcuque intclIigitur,aflumtio ncgatur,quoad «npartem: fetefi vtnire , potentu fcil. fua interna. Si ""•iio eflicAcitcr traiien* intelligitui , negatur quoad

altcrann

Images reprcxiucecl by ccxirtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

«90 BILLARMINVS

alteram partem : ftefl «•««yfmye. fenfu fcil. compofit quafi talisvocatio poflit adefle.ita utadusipfe vcnicr nonconfequatur.Si alio fenfu accipiatur foffevinm.isrr. t;^mrf,propolitioncgatur,proutBell.intclligitarbitrn! bertatcm.ita ut indiffcrcntiam includat ad utrumqu Dc ScriptuisBlocisquaehiccitantur , fatisanteafuitr

fponfun». , .^^

9. Bellarm. Si nm ejfet hm» liberi athitrn m epenbus ftetsi fequerelHrnoM fecture eos qm nolunt trtiere in Chrifium, aut nm tvnverti a pettatis. aut ntlunt prcfter Deum btnaofcrafattre.

Prcteil. 1. Conclufioutfupraconccditur. 1 1. Co fequensnonpotcft Bellarm. videriabfurdum, qui lib. tap.6' docet auxilium neteffarium ad tcnverfionem mntbHtn mentiipettatoritus non adeffe, & tamcn r4;».8. contcndit.idc! auxiliumomnibusadefre,f«*m non pojfunt fme t«nverftont^> y«r^/»rff«r»w. Haeccnimduononpoffuntalia rationccc- ciliari.quam negando peccarc fcmper iUosqui nolu convcrti apcccatis. Siautcm aliquando non pcccct c nonvult convcrti, tum illud non vcUe in fefe non :t pcccatum. 1 1. Non velle bona opera facerc propif^- Dcuminfcfcnoncft nifi rariflim^peccatum, fccundr Pontificios.FilinciuscnimIcfuita,tr/i^?.i2.«»m.i86.tc pus dcfiniens quo obligat praeccptum charitatiserga E. um,concluditintcr primum ufum rationis,& articuli mortis , faltem obltgare quinto quoque anno : quia tempui htt • linqmtur arbttrto faptcntum t & fapientes Theologi . Soto, Ledeff Suarezttajuditarunt. Ex quibus vcrbis, etiam fequitur, linquiarbitriofapientum,Soti.Lcdcfm?,Suarc2iiutrL.

fcmel , aut bis tantum obligarct,a primo ufu rationis, ; articulum ipfum mortis , quamvis pcrvcniat homoi annos centumaut ducentos. III- Nos tamcnconl' quentiam negamus.lilibcrumarbitrium fcnfu BcUarr' niano intelligatur.

10. BcUarm. Deinde fequeretur , ntn tffe laudandoSy ntt u pamio dtgnos etStquivelunt trcdtre, (^erare,diliiereyto»verUy&e. ^ '

Protefl. Dc meritoriadignitatepraemii,quamPonti«c cii fibiarrogant.confequcnspoteft dari. Sedde laudis^lf'" praem.ii ex gratia relationcdicimuscx Logica , caufae- liusmodum quo quisagit cx confilio fufficercad illi fuftincndam,quamvis alms facit ut ille eo modo agat. '

11. Bcllar. Tertie^nuttum habtrcnt Ueum» inejufmedt rtk fratepta,confMa,tohtrtatienes.admenititnes.^€.

Proteii. I. Hoc quidem fcqueretur, fipeusmov* voluntatem tantum reali cfficacia : fcd quia fuavitei^i mulconjungit moralcm fuafionem, idcirco nulla vel:' parcns quideni fpccics eft hujus confequcntiae, 1 1 B •

I

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

_ t H B 11 V A T V S. 2^1

^•^fed e$nfirmaYe correftipHes^ exhcrtationei^&c. quia Densitd enfnaxjst homines » utfer hdc media perttngat ad f*nem. Simili le ipodo, efficax Dcigr;^tia confirmac cohortationes^ onitioncs, &c. quia cfficacitcr & ccrto per hsec mc^ oluntatem fleftit.

Bcllarm. QuafU toUeretur i m^dio $m)us dHlgentia^ atqu^ ia infiie & fietate augenda^& excolenda \teil. I. Hafc cadem eft objeftio cum pnore; & ideni r^onfum aJmittit. II. Rcponimus hic vere Bcllar* q>d ille finc ulla ratlone de fuo Papa ponit de Rom. Pcnt. '^.eaf.z.& i ubiaffirmat Pontificem m generalibus de^ is , non poffc errare, & tamen non pofle temere dc- ^c: idcft, nonmaturdprocederc, & confulere viros ,vel (nt Bannes in 2.2./j,i. 4.10. \oq\\\i\xr) nmpotefl redebitam diliientiam. Sic cnim nos affirmamus,fieri poflc,ut ii qui efficaciter moventur a gratia ad fidcm pietatem augcndam , taiem diligcntiam reUnquant^ ' ctiam defenfio Bell. dc infallibilitate judiciiPapx, fufficit ad clamorcsiftos rcprimendos quibus infaU itatcm gratiaj Dei infamare ftudet. Non dicet enim ^.lar.Papam non peccaturum, fi falfumdefiniret,in rc- fidei,aut morum : vel Papas illos cflc laude,aut prsc- indignos qui volunt verum definir«; vel nullum rc locumiri Papa,decreta hujufmcfdi condituro, ccpta, confilia,cxhortationcs, admonitiones, repre- ifiones , excmpla.aliaqueid ecnus , vel tolliemcdio Onem diligcntiam atqueinduftriam Papae in rebus fi- ' acmorum definicndis ; vel deniquc Papam nonefle riarbitrii in iis concipiendis, quamvis nonpoflfit er- fcd verum femper definiat cum infallibilitate. Quis urfafcinavitiftum hominem cum cagterisPontificiis, iftiufmodi calumniis mfallibilitatcm g ratias divinse

cefll?nt oncrarc ? 13. B cl 1 a r m . Cum avderfarii velint von minu$ nos ex necep-m operari > in iis quA ai ccnverfimem yfidem & pietatem pcrtincnt» \\m ex necefiitate determiuatt fumus ad bonum tngenerefcctandum^ ilum fugiendum: & ncn magis ncs libercs faaunt , in tis qua per^ t ai converficnem , fidem^ & pietatem^ quam ad don.% pYophcti^^ um , & miraculcrum , expcdtant» fipofimt» cur peccata & bcna 'itas prdcepta &€onfiii;i » diiigentiam^iniuftriam, (qua iieoin nuUum lccuen habent» qnia non funt in pcteslateliberi arbitrii) ito orfione, fiie^ptetate^caterifque /ocum habere coufenttant. frotefi. I. Expediat qui potcft intcr Pontificios qua^ prasccdente thefi dida funtdcPapa,& tum refpon-» uoftrumtvclipfojudiccfatiscritcxpeditu, II. In-

teriLm

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

49t B 1 t t A R M I N V S

teiim falfam calumniam efle dicimus,quodBellar.ut rum fupponit; nos velle hommes ex taU necelTitate rari in lis quse pertinent ad converfionem , «c. qu neceflitate determinantur ad bonum in genere yo dum-» vel nonmagis liberos facerc hommes m us ' pertinent ad convcrfionem, &c. quam ad dona pr" tiae,&c. III. Confilium ,induftriam, diligcnti; converfione locum habere confentimus , quia h^c .t media k Deo inftituta, pcrquas,& cum quibusefticacc producit illa eftcfta : quod de aliis illis quaeBellarnn com parationem induat non poteft affirmari.

^rgumenta ejUAdam noftra.

Neque enim omnia tradat BcUarm. & ex iis quae >.-> etit» nonnullafuntaliena&quaBdamantedifcufla.

14. rmeft. Ezech.36. Aufcrfnnkvolii toY laptieumt<L ■ wbtitor tatneum, &t. Ex iftis vcrbis fic argumentar 1 Cor lapidcum non habct in potcftatc fua. ticri carnc .. Scd voluntas hominis peccatoris eft cor lapidcum. i non habet inpoteftatc fua fieri carnea, id eft, fpiriti > ter bonaper rcgencrationem.

Bcllarm. I. Liberum arbitrium nou eft ttr lapi<i<ftm , »i'*e tarneum, ftdvis quddam meiia & Haturalis. . „

rrattsl. Si phyficam cflentiam intelligJt Bellarm. non liberumaibitrium aut voluntas tantum,fed& ! homo , & Diabohis ctiam cft res media & naturalii vero nc gat voluntatem peccatoris m ftatu & conditne • fuaquam habct rationc pcccati dominantis efle cor I - dcum, manifeftc & dircdc contradicit Spiritui (and

BcUaim. «. Hac vis mtdia & naturalis y qu^ndo ftr ptto < taltseli . ut duatur tor Upideum , «•» habet exfcpeteftatem " (onvertatadDeum , fed eam rectfit per gratiam Detfrxvet' perquam vires reitpU a Deo,teopcrari adfuamtpftus tooverfto^ Prtteft. Honefta haec cft oratio, prout fonat,& f tiam noftram compledcns : fcd piodit cx labiisd Nam I. Pcr gratiampraevenicntem & excitantcr aliud intelligit Bcllarm. quam fuafionem moralcra ameamcntem fuam exp\icavit. Suafio autem noi fcd vel praefupponit,vel cxigit vircs ac potcftatem ag> diquod fuadctur.Voluntasigitur,pergratiamillamF ' vcnicntcm, quam Bellarm. intclligit , nuUas novas . i pit vircs. 1 1. Si novas vircs fpintualcs accipit vol J * tas igiatia praevcniente , tum neccflario mutatut x / convcrtirur quoad internam difpofitionem anteccdc:/ ad fuam opcrationem: gvatia enim praeveniens pracv^ "Voluniati5opcriiuoncm,§c ftoaimunicatio nov» virt

Images reproduced by ccxirtesy of Koninklijke Bibliotheek^ Den Hoag

224 E 3

,• Jlm hni r ^^"'"i-if^f^o . vel convcrfio diCpornionl

controvcrfi^. quatenus fpedat ad converfionem ellarm. .gttur verbis largitur mud, quod omnibus l busconatur iinpugnarc. oinnious vi-

t^^rslu^r""' '^^M-tiuotlocet, cx quibus fcnfum hu-

iend. anum.abfmtef^ec,efenfih,li. Vbi proclive cft afruniere. eciena (enfibilem nullas novas vircs imernas oa io .mmunicarc fed potenti^ qux oculo pr adfi^ >jcdi rcpr^fentationem adjiccrc.cx qua fcquitur adu ' or^^ igitur caufa. virtutcm aut potentiam internam 4 atiaproficifcivult Bcll. fcd pombilitatem tantuTef: Ctl. I I Gratjam excitantem duo qHtdam compUm .initium

7mi^Jf:'""' ^/'''^t''^''^'''""* Liotu! ,merdum nls ""/"'T"' "'<^«'am quilibctamimipofTc videf abolus fui. fuggeftionibus nullam novam internlm & -r^ampotentiamnobis dat : Ergo nequcDcuspotcnl im ullam talem nobis confert per gratiam ilUm pS^ nientcmquamBellarm. docet. "lamprx, » iVn"*'"^* Homo non cooperatur ad illud quod in " mV,^^^^^^^^^^ -unduminhomin^eaDeS

JPrttcfi- I. Dcjuftificatione non quzritur , fed de re- ncrationc, ^ut convcrfionc per vocationcm cfficacem. . BcIIarm. impudenter nimis corrigit Spiritum fan: ut vim ai-gumcnticncrvet , dum%Mf«rcomm?t;t leffatur 1 1 1. Satis cft nobis. fi ipfa mundities crc" r ^i>;d<=.. ^tquc adeo cor ipfum , quatcnuseft mun^ ,tm, Siemmhomo nihil confert ad creationem mun ^ cci in cordc fuo • tum folus Dcus eft caufa coTvcrfiS: I J aut commutationis habitualis in hominis convcrfio!

•'rJ'r"fJi?};.'' ^'*^fi^'*''^ '^^'^" fiirituaJis acper.tur adfrufium ' Proteft. Quifihoc adquaBftioncm quidquam pcrtine,

fcu^ur m^pe^can""''''" Scripturis mortui clTcdi, ^'»ttn, Haec eft perperua implicatio JBeIlarmini.-:n«

^ ' dcrcttr.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

*oA B B L L A R M I N V

defenlloni.: h.momorWHi h^hetin fefe vit^em vnMon,.

Bellarm 2. Homo mortHHS quoadvitxmgrati*, vivttvita n. ,uf^,& iUa eooferAtm ai v.tam grat.a,fofiqHam vtrlHtem coopnai

" ""/mX^ Eadem cft contradidio aliis vctbis veftita, c A opcrari cnim grati^ cft adio vir^ grat.ae , non natu; nUi PelagianiTmmcrito fucrunt damnat..

L I B E R a.V I N T V S.

DE FIDE IVSTIFICANTE

Cap. I. Conjlimiocmf^. T H E S I S I.

BEllarm. PrimaqHanio'csf, quanam fit iUafides»fiveqmd. ea fidfs.qua ai jushficattonem requtrttur. " . . Proten. Hoc .pfum vcl '"ipe''^<^'V^l ^^P^'^^" ,\ ftionemvocatur. Nam I-

quiruntur,qu3enon juftiticant. II. Nonta.iqu^ turquse, autquid fit fides quae juftihcat , q ; i ■ '.cr ratioquapropri«j diciturjuftilicare. .

1. Bellar.!i. Trthus inr.kmal h^rettt.sCathoUo u,,j.ki.,. 1. Indjelhfidei jun.ficantis , quod haret.c. ^f^H^^^^^ pomtfitoLmmifertcordt^lPectalts : Cathcl.ct tamlaje quarnlate fatet verhum De.. 2. Infacultate . ^ iu^fedes eil fidei. S.qutdem tUifidem coUocant.n •^'/«"^f ^'/«"^ itam effe defimunt : Catholic. fidem .n .ntcUeclHjedan hd^re do , ? . Intpfo aclu inteUeiiHs: .pfi enim fer notitiamfidem depniunt, ■

ptr ajfcnfum. „ , . j «n-r.

Poten. I. Inprimadiflcnfione,obfeivandu>.i eltl monosnon leftringere hdem iUam g«< juftihcar, tantum qua juftificat, ad promiflioncm miferic^ fecundo nos non reftiingcre ad milcricordiani J/ antecedentem .fciiad mifericordiam , quae pcrip dem fpccialiscvadit : tcrtio non dceffc mter Ponnn. . viro^maenos.quinobifcumconfentiunt: hcCaini.' Contarcnus, in trad. de luftif. fro.n.fiioDe.,cH.firr,u dityac fropterea fiductam conciptt quijuiitficatur, cii (ut lUiThomas tn i.z.) quoi Deus remtttai peccata » ttum per mytiertum Chr.Ri. 1 I. In diirenfionc fecunda, ■ jcrvandumetiamprimo,nos itain voluntate hdcm ■ juftificat collocare, utantecedentcm iP.tcUectui» at (um,adfidem requiridoce?nnij..^c vunacvirtutcni i

1»^

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

Iicc , fidem populaiitcr ita defciiberc lolcinut Qi,.fi arm eflet m intelledu, & partim in voluntatc fe^un

re'.untur'"/r 'oco CKato/ubYh^c

re-a leguntur : fiiatnapit k vttsintate . qu* obtdum /i,» -

C<u,/'' ^<i^fi»at mv»lHnt»um. Idcm etiam dn

h< '».9.a.l.fidesffuHt & cstersvntHtesJ cs1.npartean.ml

V^. Magn. chr.ndocHer.tnt, fidem quciamrr.cd, cfe .n tounla ^>n,a.&^Hodammodo in f.tent.a cfflcl.va .fiies,itenv.rtHs& h>f.Hm mer.t., re/p.c.t Uberum arb.mum. utfHh aHm DurL^ tr7nJ" t^'""^ 1-'i'redenio Tbi /pe,' J

k indicatf/icut .V alii multi) credcre m Deum e/re

V "25"''': S'C Cajetnn. in loh.6. ere^reTDeum ► icnioconfiicre, & tendere .n Deum . ' :,»T.n l

^^«5 6rW«„Mr«. II. Intert.a^ . .o/e B^ife^

|.v nd.culuv Nobi. enim tnbuit lenten tfam pian^

b. ad.donamjquafi Hdem faceremus Hdu l^m tan

£ •{us''°Qrfi5;.^''""' -^'tiamtantumln: »ctus. Qui hdem pernotinam ex rarte de(VriKii,-,h jmedcntemejus caufam . & cHedum^ conft'"^^^^^^^^

lan ,nequcairenrum cxcludunt.

C A P V T II. ^rgumenta Bellarmini. lUarm. T. Primum tefiimcnium fumi foteff exH^hi JT i

M/e/?. Hoc tamen negat Erafmus in Annot affir . non mag.s eire definuionem. quam quodlibc^ c.ko: [ . ; velun fi quis eruditionem laudans dicar fapfcn: h in rebus advcrfis folatium , & ,n profpenVS n": Mm. isegavit ohm AU.x. Alen. ^?. - 68. a - una ^Hugone . Apoftohmi ,bi expl.Lre • 1 1;;""^ {.^y^n., (quod cftdefinitioms , H ^

k-ancd^.?^'''^"^*^^'-^'^^ ''•^^- ^P^^nonmim squam ^^'"mus^^ift^r^^^rK" ^«"^^"''^.^oncedit. Nos?1ef.^ V,H^r,?A continen ipecialem definitio-

i.dei juftihcanns . qua tal.s eft. quia non defignint Chriftum re/pcdum.quo folo dicitur juftK". ™ Z Z a Bellar. i.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

'BclUtm. 1. Definiwr ea fidcs ^u» jHilHivivft cMp.lo.lE.

^''pr,ten. Dcfcribitur cadetn fides,fcd non fecundum ef- 9

^*tem^''"^"^--»re-/ repetit l,.nceffe fine,uai.^<

^•^^;^.;i'vna &^1fcm fidcscft qua placen.us Deoad reconcaianoncm . & jam rcconc.han ?i'"gnnur & fu- ftentamur ad placcndum ipfi m obcdientia nova. Non fc- quituSurargumentum : fidcs dcfcnb.tur quafacit ut J)crpli^amus:%rgoetiam qua,uftihcat. Vidcamus mir ouas Bell. hab et ex his vcrbis colleaiones. ^ i^Bcllarm. I^ies iicHur fubfiantt. .,«.4 ff^Pf;^^;. tiu^runtahcqmfutura: at refr^entare mn eft vduntaUi . uhefi fiduciayfedinteUeaus. JUe enm rem affreheniem ferf}>ec*em Jtb

''"''^^^fi.^rXV^^^^^^^^^ cx quatuor ter-

min conflalJs . facere p4ent.a. rep.fentare . non fun. tmum &idem. Si haec mtcrpretatioadm.ttcretur. hdc: faWifica nonmagis facerctnob.s P'^*.^^^'^"^^*?"^ ' tura quac apprclTcnd.t . quam not.t.a quael.bet rciurr liaarumfacitillas contcmplant. pracfentes. ».n*m.2.a. quail.^. a.l.hab,tuia aflusfidei adfinem . qui «/if 7^«?; Ltsf^mficatur. Alex.Al. Loco C.tatO,^' effe uhflanude^» fcrmaleeft in affecVone . ratime affemcnis dtcxtur Da- mafcen.etiam/.4.hinc conclud.t P«I fi^^J"^ ^?^ ''V^^^ intelligi fpcm : & cert^ ncmo non v.det fiduaam mag. propn^ prafcntes nobis faccrc rcs fperandas , quam ve not.tiam.vel aflcnfum. , t i

2. Eellarm. Idem prohat iUud verbum ( argumentum) n» f ixiyxt^demtnftratio.argumentumpertinet adinteUeaum,

rroteft. 1. Argumentum qu.dcm pertinet ad .ntelle aum, ut ab eo inveniatur & judicctur , fcd non ut in c primo exiftat. argumenta funt in rebus ipfis, fic hoc at jumentum potcft primoeflein voluntatc , quarnvis u Jpprehenfum pertincatad intellcaum. I I- ^»**" citur areumentum pcr metonymiam cfFeai. Nam ut cl« «antcrobfetvat Alex.Alen. loco citito »in iogicts argumit tumfacit fidem-.fed intheoiog.cisfides facit argumentum. Fldud autem in voluntateeft mihi propnu.n argu.iientum re lum a me fperandarum ; facit intcllcdum fic aflcnti fiuic ventati (illx res funt meaE)quafi omni taiioa evidentia dc illa jam cflct convidus.

A. Bellarm. Ftde dtcimur inteUtgtre creationem, yt^J-h Troteft. I. Hac fide qu4 talis eft . nemo juftificatu' 1 1. Adhancfidcm,utfolidafit, rcquiritur (cx fcntent;

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

c , n- * N B R r A T V S.

rnm'ct & ind.nat intclleaum adaflentiendum huic te! Itimomo propterveracitatcm Dci teftanti^. III Hsec ipfa hdesnon alia rationc facitad falutcm . quamqu^ii, duciamparit.autcontirmat. ^ luaii-

f . Bel larm. f 1^»«« ^f;j«if mttim :fti fiiti AHm in NtA

lenHttmetHm.wr?» Erg$,

Proufl.l. Falfa eft propofttio , fi intelligatur metus

j uftffifabT ^'^^' ^ "^""^" ' "^^

6. Bellprm. Nmconfid,mm Dtum ,Jft:fti crtiimm Dtnm tjjf» verf.6. trii trtiere n»n eft cmfidert.

Preff/? Concluliodcbet (ex lcgibus fyllogifmij parti- cularii efle ; ergo aliquod crederc non cft contidcre ; fic autem noftrae defentioni non contradicit.

7. Bellarm. Infide manetrestbfcura utanteatrat^ftdertdi'- tnrprtpterauatrtutem iicentis. Non igitur fiits propni Uqntnit e/i

^itia. fei ajfenfm. * i j

^"'''^ I-.Conccdimusconclufionem,tidem fcil. qua- snuseft mintelledu, magisproprie affenfum eflequam inotitiam. I I. Quamvis res quaecrcditur mancatob- fcura, utaratione aut caufispendcns, intclligitur tamen ut a Deotcftatum : ncmocrcdit, quod nonaliquomodo nnrelligitcrcdibile.

8. BcIIarm. Ex etiem eapite apfartt ,fiiem juflificantem fi4m ttrtproohjtqoommaquaDtm rtvelavit : & fiiem hifltricamt mirA- ' mltrnm, & }i*fIificantem,Mnam & eaniem efefiiem. ^ Proteft. I. Fidem illam quae juftiticat praefupponere, i: includere, &inferreconccdimus tidcm hiftorije , atquo «letiamfin quibufdam olimjmiraculorum : fedhiftoria I ac miraculorum fidcm faepe 4 juftificatione fepararipa- ^lamcft. I I. Quamvis multa fint excrcitia Sc ohjedti tfidei, non tamen juftificans cft , nifi prout rcfuicit mife- «icordiam Dei in Chrifto. Hinc omnes illi quorum fide? ^iileo cap. laudatur, collimabant ad^r»m»/wmitf»<i mifcti-. icordiaBinChriftoT/*f/:93. ~y-ijl Bcllar. Noe v.j. iicitur pet hc fiie jumficatm fuia trtiiiit ' D« itcenti . fiuturumfuiffe diluvium gtntrale, & tx la fide mttHtnf m tm trcam fabricavtt. , i Protefl. Hoc non dicitur ; fed Noe dicitur fide credi- j.^lificDco ficdicenti, &perarcam non tantum confcr- j;ji«iratumcum fmfle amorte temporali, fed etiam in ea* '■lemarca tanquam facramcnto,apprehcndiflc juftitiam -ubi obfignatam.

' 9- Bcllarm. Fiiemnen ejfe fiducim ,frobatHr txillis vtrhis 1.0^.4.19.10.21.

Z z 3 Prtttsi,

Images reprcxiuceci by courtesy of Koninkiijke Bibiiotiieek^ Den Haog.

224 E3

" "rrotefi. Contf arium probat ur vcrf. iS.fub (pe credtd,t.&e.

BclUtm. I. V:tititr -verf.l^. nm c$nfidtralfe eorpm fuim. (tnftderatit autem ad intelleaum pertinet. ,^„^

rroten. Nihil aliud inde fequitur . quam Abrahamun: fuperaire teritationes illasqu» pcr mtelleaL.m potuure: liduciam eius infirmare. ^ ^

Bellarm.2. DicttHr verf.ll.vXftfo^^^^^rui ,fienipmeperfu4'

fu^.timdpertinet AdinteUeilum. r r r ■ ,

' ProteL I. Eft itiam plena perfuafio fpei jx.p?op.. ;x^;'©.,Heb.6.ii. 1 1. Perfuafione intelledusdc omni- potc^itia Dei fuftentatam fuiffe fiduc.am Abrahami . na flene perfuafum habemus. Nihil ultra docetur m ilL

^'Vo.^ Bellarm. Spei noneftidem cumfide. Sedfiducta efl /^i Zrtofidudamne/ttdemcutn fide. n. r . r^A

Proten. Fiducia prout refpicit futiua eft ^Pe^^/^d p o utre^picitprxfcntia.idcm eftquodhdes. SicContaie nusCard.dejuft.f. /««»^.5 efi ''-/'^''^' ^♦''^^^''"f^^^^^^ ftontdtvm^. H^cfida kr''fi'*^''> f''^^'*^* '^^^^T?^^

Pf^emia & prsterita, »t tam^n proptnqux efi h^cfid»cia ^et. Quam Uremfxp.numerounaproaher^fumitur. Damafcenm ^'^'•4^/'"* ptuat JdemtUam Hebt. 11. l. tntcrpretatur Ja fl>cm. ApofiU* Ilom.4I9 20. tpponttdtff.d<ntiAfiXem,ideft.ctnHmtatH.

11. Bellarm. a.Cor. 10.5. InteULchtiperfidemcaptivusd»

citm in obfequium Chrifli. ■. •1- •n

Prtttfi. \emm quidcm hoc eft , quamvis nihil in ill loco dicatut vcl dc fidc. velde intellcau nominatin ,i„u« cnim non vkj dicitur ibicaptivaii : Sed oblervan dameftcogitationes & latiocinat.ones omnes ree'"^!i obedientiam. obcdientiam vero effe voluntatis prc aftum : cft cnim promptitudo vttuntAtii fubjedA frActpum. Thom.i.i.q.t' «'"i' ^d .

12. Bellarm. Eph.^.ia. Hahemtts ttcccffum tn tonpientv vel fiducia per fidem : fed dicere , per fiitciam nes habere accefiumt fiducia.nbfurdHm e^ft. /- . •

ProteSl. Nihil abfurdi eft dicerc . haberc nos fiduci» fpei exfiduciafidei;aut habeienos fiduciam in acc^ ad Deumper fiduciam illamquam habemus m ChrUt

collocatam. , . ,

1 3. Bellarm. Aaus fiiei efl creiere, quti tn multts iects m purAnonpotefl expltcartpcr fidere. _

Proteft. Qtjari nos negarcmus , adum intcIIeCtas in Sciipturis pcr fidcm &c credcrc notari.

14. Bellar. Fiiei juftificantis •bjenufy* n^n effe ffecialem tet^ tictrdinm.fed •mnia qu&Deu. rcvdavit, pnb.-rtr ^imo tx Enangelt^

Prtft»

Early European Bocjks, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioJheek, Den Haag.

224 E 3

E ^ k K \r A T V S. 299 PfHen. Ex Euangeliis igitur cvertct Bellarm. iprmn |£uangelium. Si enim Euangelium nonalium locum ha-i l^bet in hde juftificante, &c lalvantc, quam lcx moralis ^cremoniali>, judicialis, qua!>Dcu5 revelavit, tumcert^ ■Hiorfum Euangelium diceretur,auc quomodo juftitiam >ei revelaret cx tidc ad hdem, nulla ratio

15. Bellarm. Mat.9. Cdct habutYmnt fidr . ^ ap.l6. PctYuscredidttChuflt dtvinttMttm. Eandem cYedebat Ct fi- mo, Luc.7. Nathaniel. loh.l. ^p$RcIj, Ioh.6. M^trtha. )h.II. Domintii dentque docet, <T Thoma< pYofuetnY fi,iem refur^ \iltonii ChYifH,& eum effe Dommtim ac Deum. PYoicfi. I. ConcefTum eft antea, multa nece/TaMo ci e^ MidaefTcpraetcr fpecialem mifericordiam. Ncqueeniin ^oteft qui^mifericordiam rpecialem apprehcndcre , x\'A\ credat Dcum cilc in Chrifto fibimet mundum rcconci- |i liantem, 2.Cor.4 19. II. Fidc> caecorum Mac.9. n magii fuit juftificans, quam leproforum Luc.17.17 ^ibusdicitur,«i//«;>///^i«6wmf III. Petru:> cum ii lii- ^)us fiduciam habucrunt antea fpccialis mifeiicordi:e pr Me/Tiam ,cuju5 fiducias detcrminatio explicatur per ^nfeilionem d!vinitatis Chrifti. I V\ Marcha loh. 1 1. ^6.27. rogata fuit de credente in ChYiIiHm an vivcrct \\\ ^ aBternum ; cum igitur refpondct de perfona Chrifti, nja-. ^^nifcfte oftcndit, fidem fuam fuirtc devita jetcrna pei fChriftum. V. Thomas cxplicat fuamfidcm illi^ vcrbK. fiduci:?^ plenis Doninns metis.i!; Demmeus. Ex iftiifimiiia . omnia loca facile pofTunt explicari.

I l6.BelIarm. LefYoft^s tUe M^vc.i.^o.fidem YeclamhJibHit, & tameH de vltmtate ac f/^eciaii mifeYtcoYiia Domtn\ ^mbtgcbaf : Do^ i^mine^ fi vi$,potcs.

I Protesl. In hac oI>icaione nihil omnino fanum.Nam I. IFidem juftificantem habuilTc iftum Icprofum , magi" ^quamillos Luc. 17- non apparet. II. Dubitatio dean- reccdcntc non fcmper continctur aut innuitur in propo^ ^litionc connexa; III. Dubitatio dcvoluntate Chrifti bcncficio corporali conferendo , non cxcludit cerra^i ^uciam mifericordiae ad falutem. 1 V. Fiducia non tcludit fempcr omnem dubitationcm. 17. BcIIarm. PhaYifius Luc iS. habmt fiiemvel /:.;^./,,;,, feaalis benevolcntia , & tamen ncn eiJ JuflificatHS : Publicanus ca^ tmtfiducia tUa. & tamen jufltficatus ell.

ProieH. Saltem dormitavit hic Bellar. Nam I. Fidcm • fiduciam confundit in hoc cxemplo, pro quorum dif- fcrentiapugnat. II. Qureftionem dc fpeciali mifcricor- liaconvcrtitin aliam dcbenevolcntia. III. Fiduciam & idemhypocriticamfacicmenfuram fidei verse, I V. Pro

Z z 4. cxemplo

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

•^OO U 1 t L A H M I N V $

exemplofidei juftificantis, profert fidem hommis noi juftificati. V. Abfurdiinm^ probat Publicanum no» habuiHe fiduciam juftificantem , quu iUa fidutis tamh quam habuitPharifaeusnon jaftificatus.

18. Bellarm. Uirc.l6.i6. ^pertipmi vider»m fidemnu' racHlorum , ^«/t rton refpici (Jtecinlem mifertardiatn , ttnam & eandtm effefumfidejufitficanle&falvante.

Proten. Nihil tale.vel apert^.vel obfcur^ videmus.Res ipfapUnacontrariumoftendit : quiamulti juftificantnr fine fidcmiraculorum ,& multiolim habuerunt fidem miraculorum finc juftiricatione.

19. Bcllarm. Simtha toca funt in Aais & Epnotii. Attor.; 2.58. 4..I*. 10.43. 13.39- & »7 Rom.4.& 10. l.Cor. 15. I.loh.^. ^Htbuitbje{l»m foniturtnrefurreatene, & divtni' tate lefit Chrifti. r ,

Protefl. Similfa ifta loca fimilem admittunt fohitio- nem. Duo tamen hicadjicipofl\int. I. Refurreaioncm & divini:atem Chrifti, fpcci.iti quodam modoad juftih cationis objedum pertincre , ex confclfione ipfiusBell. 1 1. Fidemderefui rcaionefic divinitatcChriltinonju- ftificare, nifi iia haec appiehcndat , quemadmodum ab Apoftolis fuerunt prsdicata : illos veroeadcm cum ap- plicatione prsedicalle. Rom.4 25.& 8.34. a.Cor.5.19.

zo. Bcllarm. In Apon»ltct fymbol» fidti, ie fpettaU mtfertta* dia nnUum vcrhum habetur. . _ , . .

Protefi. De mifcricoidiae voce nihil quide dicitur,fed dc ipfa multum. Nam I. Totum fymbolum originem fuam habuit ex verbis illis Chrifti: Baptizate eos in nomen Pa- tris,Faii, & Spiritiis fandi,& eundcm cum illishabct fenfum: fpecialem autem mifericordias applicationemin illis contineri,docet-4^fl. Rom.6.«. ErgoCredo »», appli- cationcm fpecialem diftunditpec omncs fymboli partcs. I II. RemiflTionem peccatorum , &vitam aeternaracx remiflione credere, eft c rederemifericordiam fpecialem,

lI.Bellarm. FHesinmhil altHitttlimare debet » ntfi inver- hum Dei, atinverte Dei. nuffuam refcritur annuuciatafatus^ vtl remifie petcatorum , mthi auttUtin fartitulari , exceftis quihitfi^ fnucis. Ntnigiturpeffunt retiquihtmines credere,nifi tmmne temc ranquam ex verbt Det, ftbi remifja rffe ftccaia.

Prttffl. Spccialis promilfiocontihetur in generali.

Bellarm. I. Nttfquam dictt Scriftura. qui tredtt ftbtremifa ejfe f'ccatat habetvitam ttternam t aut juffificatur ; fed quttredittnfi" tiHmJiabetvttam atfr*nim^vel jufitfitatnr.

Prtteti. Quidicic , ille qui credit in filium habetvitam set«rnam,vcl)uft'rt : irMT •, «iioit fatis 3perte,cuni qui cre-

dic

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

..... E N E R V A T V S. iit in Fihum.dcbcrectiam crcdere.fe habeie vicam aetcr- lamautjultilican. Inillumcnimtincmhoc aftirmat ut :redatur abco qui crcdic in filium. Amplius nihil ift: \uod poftulamus.

BcUarm. «. Ex prcpofithne etndttitHMM : qui ereditin FiliHm r- ^abet vtt4m *ternam, abfolmA condufie ergo haM» vitnm xternam. ttnpotcfi colhgi , ntfiperaffHmtionem ahfolmam , videl. tHam, atqM, go credt ,H Ftlium. Hsc vero afumtto abfolHta non efi ,n verbo Dei, vd in •fintone mea,qus faUax ejfepotefi. 1 -^r'"'^-.^! ^^^l^ disjunguntur jfta duo.efTe in vcrbo,& i:fleinopmione , quafi nuUum tcrtiumdarctur, cftali- |uid m len fu & experientia, quod ncque eft in vcrbo,nc^ lue inopmione incerta. 1 1. Pudere debuit BelUrm. lifcrtis verbis protitcn non poflc, feaut Pontilicium liquemdicerc, quod credat in Chriftum. niliextptntene uafaHax ejfe poteil. III. Dicant nobis Pontiricii, qui in^ -entes conclufiones abfolut^ colliguntex iftis propofi- lonibus : Succejforlegttmus Petri nenpotefi errare.Ctnciltumlen- mum generaU afucceferc Petri apfrtbatum, nonfotetl errare ; ubi- aminveniunt hasaflumtiones : £/»//f#^«5i/7f ^w» htdietcct*^ Ufedem Rtmanam , efi legittmus Petri fuctefior, Contilium hetaut ludfuta Trtdentinum, fuit legttimum. Non leguntur fane ia erboDei:anigitur tantum funtin opinionefallaci'tutn ert^ tota fides Pontificia eft opinio fallax. I v.De cer* ;tudinefideinoftr2e, refpondemus primocum Cathari^ o, &aliisquiinipfo Concilio Tridcntino, fiicutrefert ledmain 1.2. j.i 12. «rf.^.) tonftttuebant fartitulartm frt^, tum & infalttbilem Spirttum fanaum eperari tn ttrdibm filtorum .*tti frabens illis tenimtnium , quod filit Deifint. Simul enini raebetillisteftimoniurn,quod vere credant. Secund» ■:fpondemuscum Vega,& S oto , ibtd. fejfe aliquem ficcer^ }m effe de fua^atia , atque certm eft Rmam ejfe, evidentia fcil.

expenentia. Scotusin 3. <<//?.2 3. ampliusaliquidaffir^ . lat. Sicut credo Deum tffe trinum & nnHm , fic trede me haberefi^ «mmfufam incltnantem tn lUud.fieut invtrum qued eftinfeve^ m. Bannesin 2.2.^.6, «.2. concludit, vald^frtbabtlttcrdicit ' mmem pojfe effe tertum, fe habere fpem fupematuralem : quiacertus "f htmt, fe haberefidem Dei jufttfitateris,& expcrttnrfe Jherare vem

Bell.irm. 3. Non emnts illi revera credunt , qui Mrbitranturfi

Proteff. Neque fciunt.aut vident aliquid omnes qui •itantfefcircautvidere: qui tamen reverafcmnt aut rrdent,certi poflTunt efle,Quod fciant,& videant. An qui» ^'trettciarbttranturfe re£lifttme credere (ut Bell. objicit) idcir-

"Bellarm. cum c«terisPontiticiis aibitrantur tantum

Z 2 5 opi^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

f

BELLARMINVS

oplnione fallnci, fuam fidcm cirereftam ?

Bcllarm. 4. Qhis tfi qut certo affirmare queat , fe totd ctr^ que ut epcrtet crciere » &fiiem habere vtvum , & cum cantate con^

Protefl. Quoad gradum ncmo credit in hac yita, titocor-m desfcut opoYtet : fed quoad vcritatem fidcles qui fcntiunt fc aSpIritu fando oblignatos ad vitam aetcrnam , queunt ^ hxc certo affirmarc, & Deum co nomine gloriftcare.

22. Bcllarm. Fiies juflificans prAcedere icbet jusltficationem. Ttdes autem ff^eciahs mtferuordtA ^fequitur ju^ltficattoncm. Jgttur fides /pectalis mifertcordtA non eft fides juRtficans.

Protefl. I. Fidcs juftiticans praeccdit juftificationcm ordinc naturae » non tcmporc, qua juftificatio cft efie- d:umc)us, nonomni modo. I I. Fides fpccialis mue^ ricordias duplici rationc fic vocatur. i. QijaChriftum apprchcndit, vcl innititur ipfi ad fpccialcm mifericor- i . diam per ipfum apprchendendam. 2. Qna mirericor-) diam fpecialem ut jam donatamapprchendit,priore fcn- fu juftiticationcmantcccdit , & maxim^ proprie dicitur juftificarc : poftcriore fenfu fequitur juftificationem. Scdquia una ^ cadem eft fidcs quas mifcricoidiam Dei ' in Chrifto fpecialitcr applicat apprchcndcndo , & a cationcm illamjam fadam ccrtam rcddic ; & pertLXcio vclconlblatio cjus in hac ccrtitudine apparet quam ct- iam hoftcsgratiae praecipuc impuguant. idcirco per iftam ccrtitudinem, (quas tamen quoad lenfum , ^fidepotcft ad tempus fcparari) fides juftificans folet a multi^ dc- fcribi. Hanceirefcntentiamnoftrorum Thcologorum,& verametiameflc, bcncjam olim, etiam Lutheri tcmpo- rc,intcllexit Card. Contarenus : ficenim ille intrad.de juftif. Acciptmus juftificationem per fidem. hanc acceptionemTho^ mas in 3 . appellat aptHcationem , inqt^iens pafiionem ChrtRt efte ve^ lt$ttmcdictnam communem , qtiam qtafque fibt appltcat per fiiem . ^ Sacramentafidei. PYOteilantes appellant apprehcnfionem.non ea fignu ficattonequdpertinei ad cognttionem intelle[lus % fei qua il/uddiei^ njuY apprehen iere^quo perventmus,& quoi poH motum noslrum atiim ftmui.

Bellarm. I . Fides eR falfa.qua credo mthi remtjfa efie peccata^f dumita creio .noniumfunt remtjfapcccata ^fcifunt fer htonc ipfum aclumpoftea rcmittenia.

Proteft. Dum ita crcdimus , funt rcmifTa pcccata,ro# niittuntur autem proprie per illum adum fiduci«qua Chrifto innitimur , vel in mifericordiam Dci per ipfum rcclinamus : qui naturapraecedit adum illumquo cr©« dimus pcccata jam efle remiffa.

Bcllarm. 2. 5i obje£lumhujusfii€iefimapropofttio:mihifuHi

pet

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

01^

. . . vV A T V S. 333

ftr Chtiflum peccata rcmijfa,cert€ prior debet ejfe remipo,jujim fidcs, ium $'nni$ aclm pcndeat ab objeflo^nen contra ohjec^Hm ab aOu^

Prct/»/?- Propiium objcdum Jftdei juiliticanti^ qua t.i- lis, eftilludquod propric juftiticat, in quo acquiefcitti- des ad juftiticationem confequendam ; id eft Chriftus» vel mifericordia Dei in Chrifto, non propofitio, vel axi- oma: Qu_ia tamcn per eandem fidem,proxime attingimus certitudinem illius veritatis : mihi funt 'pcr Chriltum peccata remifra,idcirco lic nonnuUi loquuntur quafi hagc ^propofitio efTet fidci juftificantisproprium objcdum,fi- ^ut Contarenus optime obfervavit.

a^.Bellarin. Fid.s /peaalis mtfeucordia tollit r^yir Uo oratio^ , nemjSacramcHta^ optra boHa^&c.

Proteft. Iftas funt imaginationcs fervilium ingenio- mi. Fihi Dei vox cft illa Apoftoli, Gnl.z.zo. vtvopcr fj^ tllHm Ftlti Dct ^ qut dtlexit me , & tradtdit femeiifftim pro mt\ ?haritasilUChrtsli cyn/lrtngit nos. ^.Cor.^.I^, Bcllarm. r. Si certoatqr^e ex fide credere debco, miht peccata re- itfn.ffatffeper ChrtslHm ^ qmmodo pojft^m petere remifitonempeccato^

Proteft. Eo faltcmmodo, quo Chriftus loii, 17.1.^. [petiit ut Deus ipfum glorificarct , de quo certiflimus

lcbuit efre & fuit. Petimus •continuacionem , ccrtiora- [tionem majorem , & particularem applicationcm rcmif- liionis conccfTa^.

Bellarm. 2. Qutd opus es7 Baptifmo^ft per fidem, qua Baptif-^ I fnum prdcedere debet certus fumjnm remtfia ejfepcccata ?

Protefl. Nemo tidelis (cx lege communij adcoeft cer- is , ut non opus fit ipfi conhrmationc , & ccrtitudine lajori . quam etiam per Dei inftituta pcrpetuo qusercrc [debet.

24. Bellarm. Tametfi fiduci»\ohtm:nix veni.t t qualise/fe de^ Uinhowtne pocnttentiam agcnteyprxxiiUt jHsiific^ittQnem : tamen $cia quaquts confidttftbi rcmiffa efiu peccata pcndet a bonacon^* itia^ac proin,leprACxtgttjufttficationem»nontllam tffictt. Protefl. I. Bellarm. conccdit verbis^quantum nos.po-^ fftulamus, dum ^f&nwzt^fiduiiam obttnenda venia praceder^ ' iebtrc juftificationem. 2- Concedit ctiam fidnciameffe qua quis eonfidttftht remijfa eppsccata, quae non poteft eife fpes rei fu- riM aB,& tamen antea, cap.^. fiductam ovwncvn ium fpe confundi aflirmabat. 1 II. Fiducia ifta, quamvis caufam confer- vante habeat etiam confcientiam bonam,quas oritur ex \]ta bona; pro caufatamcn procrcantc fidem illam fo-^ lamhabct, qua purgnntur corda i confclcntia mala , id cft,a peccatire;itu.Hebr.io.22.

25. Bcll. Ftdes juflificans pacem & tranquiltitatem animtparit,

Z z 6 Rom.

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibiiotheek^ Den Hoog.

224 E3

504 BBLLAKMINVS Rom.^.T* At fidci fpeciaUsqUAm Calvinus docet.pfrtuYhAti§nem C defperMionem menttbus adfen ? qfiia ad tllam requiritur ^ ut qui\ flane cogmfcat f ft ad numertim prddejiinatorum certo pertinere , t9 fidem femel habttam amitti non pojfe.

Protefl. I. Piopofitio evcrtitplanc omnia quag Bcllar. haftcnus dixitt & fidcm Pontificiam totam, qua; (quan* tum ipfis conftat)communis cftilliscurn iisfuperquos ira Dci manct , atquc adeo non potcft in illis parcrc ani- mi paccm& tranquillitatem, II. Aflumtio cum ejus probationc cx manifcftacontradidioncconflatur. Quan- do enim afiirmat, fidem fpecialem perturbattcncm parere , intcl- ligi dcbctcodem modo quo altcrumillud fidei jufltficAm facempartt/id eft. ubi adcft, vcl habetur: Qu^i veroaffir- mat > certam cognitioncm clcdionis , & perfcvcrantiaei pcrtuibationem & defperationem adfcrrc, is ada^natos videtur mittcndus. III. Falfiffima cft calumniaccr- tamcognitionem cledionis & pcrfcvcrantia^, necefiario requiri,ex Calvini fentcntia,ad fidcm j uftiticantem.

Capvt III.

JirguYneyita noftra.

PEoteft. I. Fidcs facit ut fubfiftantquae fpcrantur Hcb. n.i. crgo eft fiducia : ficut etiam apparctcx cjuf^ demvocisufu- Hebr.3.6.14.

BcUarm. i . S.Tcrao-i^ non figntficat exptflattonem , fedftsb* ftantiam vel fuhftftentt.tm»

Protefi. Hoc ipfum eft quod volumus; fidcm faccrc talcm fubfiftentiam rerum fperandarum , ut carum cx- pcftationem reddat certam. Non dicct Bcllar. tidcm efie fubfiftentiam rcrum fpcrandarum, ubi fpcsipfanullam fubfiftcntiam habct cx tidc.

Bellarm. 2. llch^.i.i:^. initium fulftantid Chrifii^non ftini» ficat inttium fiducid^ fed nova creaturd^quodtnittum efl fides.

Protefl. Accipimusquod Bcllarm, dat : & indc ficar- gumentamur: Illudcxcujus perfeverantia falus noftra diciturpendcre.Hcb.veft fiduciaquae habet conjundam fpcm ^lori^. verf.6. Sid illud eft fide^» x/cr/^i^, ex coa- fefi[ioncBcllarm. ergo fidescft tiducia.

Bellarm. 3. Stfides Hebr.il.i. figmficet fiduciam . eftta- menfiduciarerum Jperandarum , td eft^ vtta xternd m fed fiducia vttd itternx noneB fides juliificans etiam fnundum doflrtnamadvtrfa/' riorum.

Puteft. Sccundum dodrinam Scripturae , quag noftra cftftidcs cft tiducia qua aitimur mifcricordiaDci pro fa-

lutc

i

E N E R T A T V S. 50?

Jte ac vitaaetcrnn. Hazcautcm liducia juftificanstacit itamasternam fubfiftere nobis , tanquam noftram , & romdefac/t eam firnutcr fperari, vel expcdari. Omni;» icoptime conveniunt fideseft fiducia rerum fpcranda* um, & tamen non eft propri»^ carum cxpectatio. i.Proun. Multa funt loca Scriptura ubi fenfus non oteft conftarc.nifi per tidem fiducia inrelligitur, Rom. ..18.19.20. Mar.11.24. Iac.i.6.cum fimihbus : pije- ipuevero ubi agiturde luftificatione.

Bellar. I . Jn his omHibm Itds vccaMum fidti accifttur pro ve^ i fide CathoUcat quacredimus omneqtttd DtusrtvcUt, nonpro fi'- uti/i.

Froteft. I. Eft Catholica fiducia , aequc ac fides Catho^ !ca , pertitulum igitur Catholicas non diftinguitur fidcs tiducia. 1 1. Si merus aflenfus qui rcvelationis veri- i atiprccbetur, in omnibus locisintelligitur, tum credere 'hriftum, non magis juftificai , quam (fecundum Pon- ificios) crcdere Tobiam habuifFe canem qui ipfum in :inerecoinitabarur, Tobias 5.2^. quod tamen quialfe- eret,blafphemusmerirohaberetur. Cajetanusin Rom. .V pcnuh. rcdcohCcivit, fidemftmilemfidei Akrahdeffenon ^ff>eclucujHfeunqmecrediti,fed lefHChrifiirefuCcitatt 4 Deo. To- ;tl in R.om.4. hasc eft obfervatio. Vt Mojfes fignificaretyfi» emnon quameunque, fedvcnturtCbrifti redemtortujumtiamfrs,^ *re^p»ptereaquandoejm notitta apcrta facl^ e/?, Gcn. 1 5. me- unit Abrahamum fiie e[fe juslificatum , ilUt enim verbts Geu. 1 5. ibraham promtfitonem de Chrtflo credtdiffe Doilores tmnes eoufeH^ : fnier docfut. Hanc autcm,non aliam fidem imputari nobis d juftitiam eo lococlarc fitisdocet Apoftolus. 1 1 1.In dc muaculorum res eft pUnilIima,non enim omnes qui

redunt Deum efle omnipotentem , faciunt ftatim mira- ula.

Bellarm. 2. FiLs qua impctrantur miratula , magna effeie-m

'■ rt.ut etiam gignatfiduciam quandam impetrandi quodpetitur.

' PrcteH.l. Fidesigitur magnacx confefllone Bellarm.

ignit fiduciam, & hxcfiducia vocabulo fideidcfigna-

ur. Dicat igitur.annon Abrahami fides fuit magna ? an-

onaequd magna tides requiritur ad juftificationem ac

^jlutem acad morbiautdefeftusalicujuscurationem»

BcIIarm. j. lUud Rom.4. (non hKfitttvit dijfidentiaj figni^

carepoffetfiiim Abrah^ futfe infignem,itaut fiductamquoquepe^ "erit. i t f.

^.Pnten. Omnesautem ut juftificcntur.debent ince- , ereper veftigta fidei Abrahami , Rom.4. 12. Ergo de- cnt haberefidcm quaparit fiduciam. Si vcro fiducia on eft nec«fiaria ad juftificationcm , tum ncc alii, ncc

227 Abra-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

3o6

BELLARMINVS

Abiahamus ipfc tcncbatiir fidem iftam inCgncm habcri Ej ufdem tidei major gradus fiduciam potelt gignere,fc fiduciam nongignet, nifi in naturaiUiui) gencri^fidciC fiduciam habere conjunftam, Ethaecccrte vcra cft i; tio,quarcfiduc'-a vocatur fidcs, quia oritur cx fide,5c el cjus perfcd:io.

Eellarm.4. lUui Marc.l r.24.m2<//f qriodncciputis^pertt net aifiitm propriediilam^ fed intiHiy iur cum cQndiUoney fi bcnept tatis,& fi expidit vobts dati.

Trctelt. Agiturillo in loco * piimo & direde , de fid miraculorum, ficutapparct vcrf.z^. qHicunque dixentmon huic^&c. Hanc autcm fidcm conce/Tit antca Bellarm. ei^wi refiduciam quandam impetrandi quod pctitur. Cum vcro crc dendi vocc fignificctur difpofitio illa animae quas lequi riturad impctrandum, & hducia iniftum fincm fingu laritcr rcquiratur, fequitur fiduciam illo verbo fignihc; ri. Pr^terea generalialTenfu quem vcritatipromilfioni pra:bcmus , non magis quidquam impctramus nobii 4uamaliis omnibus , ad quos cadcm promiflriofpedat icd fiducia fpecialiter apprehendimus & nobis applica nui!^ viminiuspromiirionis,inqua fpeciali apprchenfio neproprtcconfiftitvis impctrandi- Similiseft ratiolac 1.6. ubiBellarm.fatctur, cfe abfuriHm fi quis dtcatjoqn lacobum de fide» qu<igtinit fiductam, ac per hoc etiam diffiicntiam ex duiere. Concclfis iftis Bcllarm. fi addatur illa regula/^qua fiequcntem habct ufum in explicationc Scripturasj vetk fenfuum, atquenotttix^ quandoeffcacem nottonem habint tfi^nificat affenus ,cr motus , qui notittam fequuntut ; tum intcgram cau lam traditam nobis habemub a Bellarmino.

4. Proterr.l. FidcS in Scripturis fa^pe opponitur tf mori, ut Mat,8, quid timidt efits modicd fidci i & fidelcSOl* cunturfuafide fortcs l.Pet.5.9.

Bcllarm.i. Hocfitquta fiiuciaoritutexfide. Ptoteft. Non fimplicitcr quia oritur tiducla ex fide,hO( cnim omncs virtutcs habent cum fiducia commune , fc<i quiaproxmie oritur , utperfedio fidei illiusquae eftii intellcdu,vcl illud adquod fides proximc tcndit,& fin( quo,fidcsneccfiicaciam, ncc virtutii^rationemhabcr.

Bellarm. 2. Eadem rationefortitudoi. ^buitfirfidci» quonian fides efi r^dix & ort^o fiiuciA.

ProteH. Fides illa quae in intellc&u fcdem habet, nor minus eft radix & origo timoris , quam hduciae , ficu: Thomasdocet, 2.2.7. i- Singularis aliqua ratio debe: igiturfubcfllj.curin Scripturi^fidci opponaturtimor,& fortitudo tribuatur.

Prcten. Rom.4.I($^ Prcpterca ex fide , ut fit per itM-

ttamf

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 30T im,Ht frma fitpYomiJIto. Fide intellertus non firmatur pro- «iffio, led tiducia qua recipiinus rcm promiflam, tirmat <ecutionem piomilTioniv. Bellaim. i, Ayflolm }:m loqnitt^r Jr T^rvi^-o^^-^ my^i^itnis ccatomm.

^roteft. Apoflolus direi ti:> \ ei bi^ loqiuLur ue hseredi^ :tidelium, id elt , dc benediclionc aut beatitare Gal. .14. quam litamefle docec in rcmiflione peccatorum. ^m.4.6.7.8.

Be!!.^'-m. 2. riYfhmncnmtcUigiturfHHcin.n.i ' ■ :^

'iti.ji . i ilIc:) ar.g natici confiflere poteft cum Jia Dci, .lam tirmae pron:iirioni\ executioni Apoftolub oppo- it, verf.15.

PYotefi. rides non jintiJicat, ut rcfpicit in verbo _ rerum gcfcarum hillorias , aut comminationem pce- arum, autpraeccptaoperum faciendorum , fed Iblum- lodo utrefr' griti;^. NuUumautem

ngularem rc ^ ^ luis ad promifliones Tupra

ctcra,nifiliduci^. Fiduciaeft igitur qua^ juftificat.

Bellarm. I. f ^ Us juftificnntts offi^

•mefet^reddiYc/j. ff^t^ne feccatwum^

I ' falute dterna.

Prutcfl. Hocautem eHcoiiiciuin lidci, protcfliis eft an- ;a Bellarm. 10. ratione quinr.-^. rrl < lr<^:'\,:r.^ Put-n ' tYiihquillttatem animi paY:t. TcM^^^'"' ^ ^^^'^'^ttyqtiod affuwt.iit :pdem faluct nonjufti^ W^^t reffftctt fjtftorih', m:'j.is .prxcepta ,fed . r#/ rt-ff^tctt

omtftionem.

PYote^l. Si hsec ua iC njbcnt,tum Mdes liiitoiKe Tobiae :cjubcanii, eodem modo juftihcat, quo fides gratiaj in hriftopromiflbc : fideslegisnonminus juftificat,qurim dcsEuaogelii; fidc juftificantc recipimus ludampro- itorcm , & Simonem magum , ficur recipimus Chri-^ :xim. Haec funt dogmatanon tam refutanda, quam de- !ftanda Scriptura difertc teftatur Chriftum efle propi- ationcm noftram,non pcr quamlibct fidem^fed/^^^r/fJe^m faHgutneejus.idcil, utCajctanus nout. peY fiienniHatn^ m»ywjarnf/tti. Romanorum i^z^*

C A P. IV.

'uaeftio fccunda dc fide eft,an folajuftificct. Pontificii negant,Nosaflirmamus.

ftaquaeftiopraepofterc l BcUarm. traaatur^antcquam

con^

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibiiotheek^ Den Hoog.

224 E3

3o8 lELLARMINVS

conftarc fecit,quid fit jullificarc^aut quain rcjGfti. catio proprid confiftat. Non potuit igiturnifi co fulc admodum dc cadem difputarc ; quod ctiam fc. taflc dc induftria fccit.

^Argumenta BeUarmmi.

BEIlarm. I. TitUsmntnm junificAt^ ^[um jmfiificta^mt' tmm & radix prima jufitficattonis. r.ctefl. Sophiftica pcrplexa ludit hic Bellarm.du' probationcm oftcntat. Nam I. Ridiculus cft fernio, fenlt carcns. non tam jufitficat » quam juftificat ut initiu I I. Initium duplicitcr poteft accipi : velenim notatin tium motus /iJrtfwcfiiciendam, vel initium autgradu prirpum inre cfieda. Etio^primo fcnfu potcftcfiTcin tiurn , vcl cum aliiscjufdcm gencris , vcl in fuo gcnc foIum.Bellarm. non indicat quid vcllct probarc.

Bellarni. I. Hth^l i. 6. tributturfiJLet frtma notiotnDem ferquam ts qt4t longc erat, jam tncipitfropinquare.

Froteft. Si per iw^i/// /^rt^f/Ai^ware, intelligit Bcllar. aliti' aliquid ab ipfo i/f«/rf ad Dcum in Chrifto ,tum contr. dicit ipfi Chrifto,quiIoh.6.35. iftasphrafcs cjufdcm ci Cgnificationis notat ; quivenitad me \ qui credtttnme. idem intelligit,nobis non contradicit.

BcUar m. 2. Rom. I o. 1 3 . Tides tanquam inchoatic juftifici tiontutnvocationem» & cxtera antecedit.

Proteft. I. Dcordinc fideiad juftificationcm , nihilii dcfinitur. I I. luftificatio ipfaantcccditinvocationci fpiritualcm,& efiicaccm-,& csetcraomniaquae funteyu dem rationis. In hacigitur objeclionc,nullafpecics c alicujus probationi$.

Bcllarm. 3. lohan I.12. Qttotquoi receperHnt eum ,de& iispcteliatem » filics Detfieri. Ichannes htc apertc docet,€cs quip fidem Chrtflum reciftunt^ mndum effe filtos Dei^fedpojfe fieri , fi fe\ gant ulterms^ utettam fierare & dtttgereinctfiant.

Prcteft. lohanncs nihil talc vcl apcrte, vcl obfcuri do cct. Nam I. Nondicit tidclcs habcrcnotentiam d[uvoc^»i fcd dignitatcm,vcl jus il>i(riotv , ut fint liliiDci. 1 1, Ni hildicitde eoquod nondumHntfiVii^ aut ulterius fergendm cfll5,uthocfiat. III. Difcrtis vcrbis aftirmat verf.ii cos genitos efie ex Dec. 1 V. Totus iftc fyllogifmus ci lohannis : j^/ habentFiliumhahtntvttam^ I.Ioh.5.12. Qt: crcduntin Chriftum^rcccpcrunt (\t\ habcntJcum.Erg; vitam habcnt. V. Sccundum pdlarm. dodrinam d gratia,omnibus & fingulis hominibus,pro Ioco,& tcm porC|daturfuificicnsiriudauxilium,4uolipcrgant ultc

E N B R V A T V $. 509

ius,poflInt ficri filiiDci. Hoc igitur nullum cft privilc^ ium corum quicrcdunt in Chriftum,

Bellarm. 4. Fidei efi funiamentHm fpii & ihavitatis.

ProteB. Sicctiam eft juftifacatio. Rom.f^- i.Iohan^ .10 1 1.

Bellarm. Inc$rp6ruhbn$ mcrbis » initinm falutis eH creierf * dgrotum. & medico curare vuUntt fidem habere : n$n tamen fola iUs des eft integra fanitas.

rr$ten. Neque fimilis lidcs potcft juftificarc, fcdilla ua medicamcntum illud quod folum tollit pcccatj rca-i iim,accipitur,& applicatur.

2. Bellarm. Timorcomurritadjufiificationemteo fcrem$doqu$ des ipfa ccncurrit. ' Proten. Hoc fieri nuUo modo potcft. Timoris cnim ifoprium obicAum cft malumi» non bonum, ncdum iU ud bonum quo in Chrifto juftificamur.

BeHarm.o:. Ecclcf 1.27. Qfii fme timore efl^ nonpoterit ju^ Uficart,

Protefl. h Nihil tale habctur in tcxtu Graeco , fed ut ilrias Montanus ycrtit : non pottrtt iracundus vtr (SvytxSt^g) ufttficr^ri. I I. Si ita dixiifct Ecclefiafticus * non m.ngis nde fequcrctur timorem juftificare,quam fcquitur agri-. ulturam aut fimilem aliquam honeftiorcm vitae occU'^ •ationem juftificarc,quiaicie<ii Ecclefiafticus cap.z6. ntm ;at cauponcm juftum clfe vel juftificari d pcccato.

Bellarm. 2. Timor Domint eft inittumfapientia, Pfalmo cen^ cfimo decimo, & Provcrbiorum capiteprimo, f^fr/i^iVii^ iam tntelltgtturperfedajuftificatio, & perttmorem^timorfervilts. Prtteft. Ncutrurn horum vcrum. fitamcn utrumque [incederctur ,nihilaliud fequcretur ex verbis,quam ti-. liorc cxcitari homincs ad quaercndam juftificationcm f >cr fidcm.

Bellarm. 3. Timorfactt ut ad Deum acceUmus. Protift. Sicut lex,^uaK non juftiftcac, hocfacit, fic jtiamtnnor d legcnobisincufiTus, ut occafio fcilicct an'» ccedens.

Bellarm.4. Timor ifl fons vita.Ptov. 14^27.

Protesi. Nonquoad acquifitioncm juris, ut fidcs jufti^ icans,fed quoad viam confcquendi poflTefifionem ipfam. !^cquc tamcneft ille fcrvilis timor , fed rcligio ipfa to« :a.

Bellarm, Ttmot Domim expeliit peccatum • Ecclcfiaft* r.2i.

Proteft. DepelUt futura , non tollit rcatum prsetcritO'*

:um.

Bell. 6. Natura timortSiif^ ut fufiat mala, & quarat remedia.

Protelt.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

giO BELLARMINVS

Prcten. Haec e(t nacuia timoiis ingenui , non ferv Ad juftificaiionem autem requiritur illud quodtol,! non fugit tantum malum; quod invcnit,non quarf tantum remedium talc. J 3. Bellarm. Spcs ohtineni^ vcnis^cil emm iifpofttio aiiU'^ iiam&remifton^mpeccatoYum. Provcrbiorum capitc mo odavo , Vcrru \ igefimo quinto. Pfalmo trli reprimo , Vcrfu quadrage/imo ; ?c Pfalmo nonai, ... primo^Vcriu decimo quarto.Matthaei capite nono,Vc. /ccundo.

ProteB. T. Bell. ut nobis ncgotium facc/Terct, fibin^ contradicereparu curavir. Anteaenim cap.4. & 10. co? tendits fidHcidcffe /pein^ & nonpoffe jufitficare.qHta prdexigetjuu fic^jionem,& ab tUa peHdet,& quta cbjecfum non poteft fiert perttlt tpfum aclum cujm eft objeclii. hic tame fpcm obtinendag vcn^ ^ vult effc caufamobtincdae vcnias vel juftiticationi^ autem generalem, conditionale, incei tam non pou ii cxcufarc; quia nec illa rationc effugiet vim argumeti,! taliseftfpcsquseinlocisqu? citat iaudatur. I l.Innu horum locoru, nifi in ultUDO, agitur de remillione pc catoi um ; ubi tamcn nihil dicitur de fpe veniar , fed contidentia aut hducia miraculofae fanationis. I 1 I. nullo fpes nominatur , praetcrquam in fccundo , ubit men vox Hebraica (cafa) idcm fignificat,quod in reliqi (batac)fixm7i\r\ fcil. & fiducialem cxfpcdationcm falut

4. BcHarm. Dileilioaliqua prtor efl remifitone ptccatc temporct ut diUclio imperfecla , "ifcl natura, fi (itpcifciia, V itfponit.

Protesi. I. Potcft aliquid cffeprius remiflione, ut d: pofitio praerequilita, ita ut non fit cjus caufa. II. II lcdio nullapraeccdit remiflionem ut difpofitio caufans

Bcllarm. I. Luc.7. remiffa funt ei peccata multaqHtadtle. multnm.

Proten.l. Probatio ori,non minus pctitur ab efFc6 confequcntc.quam abantcccdcntc caufa. 1 1. Diledi ncm hocinloco notari tanquam cftcdum rcmiflioni apparct manifefte cx toto dilcurfu : Cui creditor plus graii^ catui eilAUeplui diliget. j^onaut^m Simou Pharif^us» fid mHinrft catrixplusdtlexit. Ergo non Simoni, fedynuisertplura grattfintfi^ credstor Deus. Argumentum cft abcffedo. III. L vci bis fidcs fola nominatur ut caufa, verf 5 j. Ftdes tua firvavit.

Bcllarm. 2. Gal.5.6. Fides valetqua pcr dtlcclionemoper tur.

Proteft. Declaratur hic qualitas & caufalitas fidci, nc

diledionis.

BclUn

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

£ R 1.14.

V A T

s. ri I

E N

Bellarm. 5. loh. lyini^m diltgimusfr^tres.

Protfsl. Haec non tam Sophiliic^i eit, qu.im impud^n- :iaextrcma,licmutiUrctcxtum facrum. Veibalohan- |MSfunt: Ntfs fctmHS nos trAnflMos effe de mcrte advifMm^iimM dr-* gimusfratres. Dilecliio, utcttccftum tranflationis,clt ratio 'cl argumcntum fcientiae quam deilla tranflatione ha- iicmu^. BcIIar. autcm illudquod aiguitui toUen^, no- •um fuum axioma vult elTe lohannis.

5. Bellaim. PantttnttA ( qn^ (fl dclorac deteffatio fcccati) atur a Dco ad vitam^ Adtor. II . 1 8. pocnitentiam in falutcm ope^ atur.z. Cor. 7. 10. & antmam dtcitut vivtficare, Ezcch.18.27. jusltficat.

Protift, I. Paenitentia quatcnus cft, legalis humiliatio tecedit quidcm juftilicationem ut difpofitio ex ordinc requilita, led non ut caufa. 1 1. Refipifcentia Eu- gelica vel notat converfioncm totam , cujus primaria s cft fides , ut Ad.ii. & Ez.iS. vel eft tidei juftili- tis, atquc adeo ipfius juftilicationis ctteftum ; qualis paenitcntiaiUaadfalutem,2.Cor.7. 10. III. Qu^o- qhc modo accipiatur, dolor ac dcteftatiopcccati non tcft effc caufajuftilicans,quia non habct vim applican- i nobis juftitiam Chrifti. Acquifitio talis boni,non con-. ^ it inaverfationc mali. Rcfipifcentlae & fidci difFcren- :ia hsecindicatur , Ad.20.21. Rffifrfccntinin Dcum , dr fides n D^minum noHrum lefum Chriftum.

6* EeUarm. Sexta dtftfcfitio efl frofofitum acdefiderium Sacra^ nenti re tpfa percipiendt,

Froteft. Defiderium gratiae ac falutis quaerendas pcr ^cdia aDcoin illum hnem inftituta, virtualiter conti- urinfidevcra: fcd defiderium illudprout ferturin tcrnum Sacramcntum non juftificat, quia juftificatio onalligatur Sacramcntis.

7. Bellarm* Septima dtfpofitio esl profofitum novavita. Proteft. Hoc propofitum cft par;^ refipifcentise, quae co- "tatur quidem tidem juftiftcantem* fed finc vii tute ulla

ificandi. Propofitum cft cfficax tantum ad illud quod ponit.

8. Bellarm. Si fides a (f>e & diUnione» &c. fefaretur^ nonfo^ t jus!ificare,ncn igitut fidcs fo!a jufttficarc poteft. Proteil. Negacur confcqucntia: quia illa fides quaeju-

ificat , fpem ac diledionem fua natura conjunftam ha- , ita ut fi ab iplis reipfa feparetur, fimul ctiam fcpara- ra feipfa,vcldcfinit eiretalis fidcs. BcUarm. I. St tota vss jufttficanJ.i ejfet infola fide , tumfides ' tamjufttficarct iUis abfcntiius quam Jr^fcnttius»

Prueti.

5fti

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

312 BEL IARMINTS

rnteflM Negatur conffqucntia : quia illa fidcs qua jt ftificat, fpem ac diledionem fua natura conjunftam h bet,ita ut li ab iplis rcipfa leparetur, limul etiam fcpar tur a fc ipfa^vcl dcfinit cflc talis fides.

Bellarm. i. Sitota ^is juHtficanJs ejfet in fola fide , tHrnfi* ipfa tam jufitficaret tlJts abfentibus ij^uam pY^fenttbus.

Protefi. Non fcquitur; quia fides ipfanonpotcft ci pracfcnSiUbi caetcrae virtutcs omninoabfunt.

Bellarm. 2. Semen fideidicitur (4 CalvinoJ manereintergr. vijltmos laffus: ergopotell a caritate ftfarari.

Protefl. Vbi fcmen fidei manet , ibi ctiam femenadc cariratis, non igitur feparantur.

Bellarm. 3, Nos non didmm tamenfidem ejfefolarnffedfitl fila^id pr^flituram.

PrQteft. Suppofitio eft abfurda : quid igitur ex illa f. queretur viderit ille qui talij fupponir. Peiindccltac quisfupponcrct fpcm,aut caritaicm,finc fidc,& tumi: quirerct quid praeftarcnt fi folac cirenr.

Bellarm. 4. Fidesprtusfaltem natHYa.ju/ltficabitf &CHmji ftttta conjunila effe intelHgetur , q^uam HUiltcHem altaf^ue virtu. Attulertt.

Proteft. Conccdimus.

Bcllarm. Sequetuf^Hthomdfttjuftus^&nonjHflus^&c.

Priteft. Scquctur tantum» hominem cflcpriusnatu: Juftum pcr remiflioncm pcccatorura & acccptationcr divinamin Chrifto.quam juftusfiatpcr fandificationcr in fcmctipfo ; quod cft vcriflimum.

Bellarm. Fiiis veta poteft retpfa a dileSlione % altifquevit 4Htibus fvfarari.

Proten. Aliquafidcs potcft , & talis eft Pontificia ; fft illafidcs cui nostrlbuimus juftificandi virtutem , cur iinioncm faciatnoftricum Chrifto, ^Chrifti fpirituvi vificantc, & fandificantc, non potcft feparari. lic Cont» Card. in confut» arttc. Luthert , art. l . Fides hac non eFl ea tantm qua ciedimus Deumejfe , &qua creiimus veraeffe qua dictt Dem hdc etenim eft etiam in Dsmontbm^&perdittJ!tmts homintbus ; feie^ ea qua in Deum tendimus^ ab hac autem neceffe eft bona operafHove nire. Dum igitur BcUarm. magno conatu probarcnitit|^ aliquam vcram fidcm i caritatcpoflc fcparari , quamvi non formatam, acrem vcrbcrat inanis difputationis vcn- tofo flabcilo.

6. Bcllarm. Nufquam infacris /tttens oftendi potelf illa fMr- ticula [fola) cumde fide jufltficanteagitHr.

Protejf. Dcvoculaillanon quasritur,fed d« fcnfu.Cunr autcm Scriptura , Roai.j. & 4. Gal.i, & j.omniarc-

movo

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

enervatvs.

ovet i juftificaticwicpraKtcr lidem,««»» ex opttilmi, fmt tpe^ hMS,fmelege Jed exfide , ut f$tptr gratiam manifefte fatis do- btpcrfidcmintelligere refc hdcm ftUm. Hucetiamac- hditquod Contarenus Card. m R«m.^. habet : Nttandum ^•d hanc impMtaHonem jufiiti* Sirtptura nulli altcri rti trtbuit \tamfidet. Hincenim lequitur Scripturani juftificatio- 1 11) tribucre hdei foli. Bellarm. i. OmHiaopera,&omnei Legtintn exclmduntm.Nam 'Ui fidtttflepm,loh.6. & fideseft iexfidei^Rom. 5. Proteft. 1. De fide rcfpondet Toletus in Rom.3. Ad^ fe, fidem non habere ex fe efftactam utlamt ut ailus quidam ntftet f,remittendi, & reconctltandi ; fedvirtutem totam proctdere ex ob- jlo ipfo. ncmpe Chrislo, atjus vtrtutem & merttum dtfpefuit Deus i' fidem intpfum applicare peccattri ad jufttficandum. I I. Dc P^ehdei rcrponder Cajetanus, ibid. Si quaris qucpaao lex y.et dtfttnguitur a Paulotontra legem optrum,tttam moraltum^quum ' amfides in gtnere operum comprehtndatur » crtdtre enimeftopui nrum : foiutio elt, quod creJere in eum qui jufttficat tmptes innttttur Jtiti<t altenA,fcil. Dci per Chriftum : reltqua verooptra iuniiuntur kjiittty propriti^utfctl quodlibet tpus ftcundttm ft bonwn tft,& bonum Idit habtnttm. III. Obfervandum cft fidcm vocari /f- «non propri^, fcd metaphoric^ : ficutctiam pcccatum f.x vocatur,Rom.7. Bcllarminusigitur inepte plane in- if fpecieslegis ponit legem fidci , ficut Thomasetiam liculuseft.cum legem peccativult cfTe fpcciem leris.

- Bcllarm . 2. Cratia exchdit meritat quafunt nobis tx nolis, nttt ■tem dona Dti.

Prettft, Donaquidcm Dcicommunicantur,non cxclu- intur,pergratiam,necxiftant.& aDeoprobentur: fed ^luduntur tamcn ab aftu juftificandi. Confequcntia I non eflet alias firma: prepttrta tx fidt,t*t pergratiam, Rom . Id.immo fidemipfamcxcludit, nc juftificetquatenus : donum Dei & attus aut habitus noftcr , ut rede ob« '■rvat Toletus in l.aiRom, Si fides^quaratitnt aibts quidam >& txftjufiittam faetrtt,gratis juftttia ntn daretur. Ntn ufus eii tus opertbus adjufttficandttm, ficut ufus eft fide, ne homtnes gliria^ «•r, tnbuentes juftitiam eptrum virruti aut merito. 10. Nenplacuit juftificationtmdart cum felaceniitiont fidti. Protefl. Velmaximeplacuit hoc Dco,Rom. 3,15. Ci^^. hmpranitutt Deus.uttfftt placamtntum ftr fidtm. Ioh.3.16. [''j'^fi^"*'^f'**t'nunigtmtum,ut qutfquis crtdit intumnonptrtat, Ihabtatvttam attrnam.Apoiiolus ctiam Gal.3. 1 1.12. clarc Jftaturfidcmin £uangcIio itafehabcrt, ut fathtcin lc-

I Bellatm. SctiftMra nfenms exigntttai j^BifitMtimetB , tenili^ I Pitnem

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag,

224 E 3

514 BHLLARMINVS

thncm pocfitt(mid,& SacYamentoYum^quamipfiHi fiiet ^ Ezccji.io. J

27. Luc.M.4-Ioh.:^.5. . ^ ■

PYoten. Falfitashujiisafrcitionis fatis cft manifeltacx- iis quae jam difta funt. 5m/^ittr4 (ait Contarenus in 'Rom, ) juHtficattcnem nuUialtcYt YeftYibt^itqi4am fidei. Apolto- his ubi dilfci it dc juftificationc, in Epift. adR^m. & GaU ' nullam conditioncm ut quis particcps cjus fiatexigit^ praetcr fidcm. In locis ^ Bellai m. citatis,nulla tit meiuio juftificationis, poenitcntia tamcn in duobus pnoribus convcrlionem dcnotat, cujusprascipua pars eft fidcs, & rcgencratio Ioh.3. praecipuc confiftjt in fidci ingenera- tionc, cujus figillum eft Sacramentum.

II. BcUarm. Sdafides nen idhabett ttt apfYehendatjufttfica^ timem , C7 n ott $ applicetyac n oft Yam ejfe factat.

PYcteft. Si ita fc rcshabciet, crroris argucnda clfct Scripturaquas Ioh.l.l2. YectpeYe Chfiftum,& cYcdiYe tnnomem^ fyws^unum 6c idem clfc docet.

Bellai m. I. Ftiesmn dtcttuYpYopYie appYehendeYt.Cognttioap-» pehcnfiva pYsexigitUY quidem ad fidcm^ fednon cf} pYopYte fides.

PYoteft. Futilishaec cft velitatio. Noncnim ignoravit Ballarm. nos longt^ aliud intellfgerc per apprehcnfio- nem,quam fpcculationem intelleCtus.Rcdc; Contarcnus in tr.i(:t. de juftificat. Acciptmus ji^fttficactonem peY fidem Gz\. 3. 14* hanc accepttoncm Thomas appiUat appltcatioucm. PYotefiantes afpLUant appYehenfionem , non ea ftgntficattone qud peYttnet ad cogni-» tioncm inteUrfftts ^ fed qua tUud dtcimi4Y apprehendtYe % quopeYveni^ mt4Ss& quodpoft rrotumnosiYum atttngtmus.

Bellarm. 2. Confidevenon eft appYehendeYe ifedfiYmiteY adha^' reYe Yet afpYehcnfa.

PYotcsi. Firmiter adhaererc alicui rci , ut abilla fuftcn- temur in conlccutione finis, optati,cft contidcrc , & ap- prchendere , eo fenfu,quo voccsiftse a nobis in ifthoc ncgotioadhibentur.

Bellarm. 3. Efto,appYehemdatuY aliquo mcJojfiftificattopcYfi^ dem» ttYte non ita appYehcniituY , ut ittpfajam habtatuY & inhxYeat% fed folum utadfit pcY modum objeflt appYchcnfi : at hoc modoappYehen^* dit etiam amoY & gaudtum. ChaYttas pYxctpue aliena factt noftra^ Amantium enim cmnta funt c^mmunia.

ProtcfL 1. Incptc a BcUarm. confunduntur illa duo: ut YcipfahabcatuYy& tnhdYeat. Multa habentur, qua; non in- haerent. I I. Apprehenfio iuftIticationis,per vcram fi- duciam , non eft fimpliciterper modum objefti,fed per modum objedi nobi^ donati.* Quod cnim Deus donavc- • ritfidelibus Chriftum,fic omniacum eo,Scriptura difcr- tis veibis teftatur,Rom.8.32. Hictamcn obfervandunv €ft,accurate loqucndo,apprchcnfioncin Chrifti & jufti-

tiaoL

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Hoag.

224 E 3

INERVATVS. . fcjiis,cfrc fidem jufliticanreni , qiiia juftificatio no- ca cxuigit ex ;ipprehcnfione Chrifti , & npprehcnfio iftificationis , ut pr " lisnoftr^^s praifenris, frudus ft cSc criertum apprc . ... Musprioiis. I II. Gaudiuni pjuftitianoftra per Chriftum non facit, fcd prsefuppo- It nos niftos ; fiuit ex apprchenlione juftiHcitionis: |tt|idamcntum fuum habet in fiduciali nppiehenfionc Hprifti. I V. Charitasamicitias erga Deum,non poteft rnobis haberi . antequam intelligamus Dcum nobi^ re- lonciliatum & qualiamicum fadumper fidcm. Adus jsharitatisextramictendo inobiserga Deum, rK>n intra-* fciittcndo a Deo ad nos cxercetur. Charitas denique nr- pra erga alios , non facit illaqure ad eo> pei^incMU effc poftra,Ved quae noftra runt,eorum faciteHc

Bellarm^4. 5 'Ucnc^ appltcanty c* najlYiis

^int.fim crgo peth . . - < .r.i appltcantts fidcs foi.ijufitficat. Protcfi. Sola tamen fides , ex ii^ quae funt in nobis vel nobis ei ga Deum ibla ridc^accipiendo; quia Sacramen- funt a Deo erga nos, &: promilfionem applicahr,ut in-- trumenta dandi, non accipiendi. "Jellarm. Hoc non mHttum refcrt : nam utrtimque d snjtra^ V.um DeL

Prcff/?.Plurimum rcfcrt: quia ficut Sacramcntaquam- Pls aliquo fenfu poflintdici inftrumenr.i noltra, quate-» pci illa tanquam pcr media aifcquimur finem no- im , proprie tamen funt inftrumenta Dci : ficctiam fcs , quamvis poffit vocari inftrumentum Dei , quia W^}u^it\c^t\\oSexfiie&pcrfiiem,B^o\\\ ^.vcrf.^o pro^ itamcn cft inftrumcntum noftrum. Deus nos bapti-. & pafcit,non nofmctipfi: noscrcdimus in Chriftum, Deus.

[2. Bcllai ni . Tiies vera & jufltficani non eft nuda & foU - • ' :auft esl^ & - . ^ *

U . . ^ ^ . . ) haeceft lehenfio-

bro juftitiae , 6c caufam juftificandi: quia ipfaappre- ienfio,cft fuo modocaufa. Rcrtc Contarenus, in trad. ide.luftwiC. Fide jufttficamuY ,non formaltttr ^ fuuttaibedoefli^ parictem ^Ubum * aut fanttas homtnem fanum : fed effictenter^ feut lirr ' :t parietem alhum > Cir medr \ttfanum ; Jhm

[tion lattonefidts effictthomtncm.j.-i . . s juRificat.

tcllarm. I. ApoRolf^^ negans homtnem jufitficari per opcra^ \ex opertbus, perlegcm»aut ex lege» non ncgat juHttiam apprchendi , atit opertbus ; neque tUa futt opinto eorum quos refutat ; fed Itmalant mcrito cpcrum fuorum , fibi deberi JuHifieattonis do^ Cum igtturtdem Apojiolus trtbuit fidet ^ qu t operi^

& legt.^ dtccns per fidetn , c;* ex fidt homtncmj / , fme

ditbio

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Oen Hoag.

224 E 3

5X6 BILLARMIHVS

dHbio tfthuit fidei ejjpdemiams & mtntmm altqucd fe/peilu juHifia > ti$nii* 1

Pntefl. I. Si fic accipiatur fidcs ut objcdum Aiun ^ Chriftum, per metonymiam dcfignet, /^quae mens c - Apoftoli multis inlocisj tum ifta conclufiopotcft cor : ^ cedi tota. I I. Si fidcs confiderctur ut aftus noftcr qu • fcrimurin Chriftum ^mertti vocc cxpunda, potcft ctiai concedi. III. Bellarm* inconftans cft in omnibus fu. , t argumcntis, Antca ^4^.14. 6* i^. probavit fidemfolar It I non juftificare, quiapotcft cfle inhominc quinon el r 1 juftus;jam vcro vult fidem juftificarceodcm modoqu 1 legis totiusobfcrvatiojuftificaret fi adcfiTet. IV- CralK l filfimum fuum crrorcm aperitin co, quod juftificaticit : io( nem fidei,tanquam mcriti,mercedem efle vult,idquc ccjiiifMiiij dem plane modo. quo illi contra quos Apoftolus difpiiBte tat , obfervationis Icgis volucrunt cam cflrc mcrcedcnrjl : V. Fundamentum hujusobjeftionis cft vaniflimum, i 't ■■•h iftiufmodi fcilicet oppofitionc ( non cx hoc, feJ cx illo i ^ idcm gcnus caufas utrinque notari » Rom. 9.8.1 1. 16. 11.6. Non cMTnis» fei promifiionis Fiiit : ncn ex eperibus^fed ex vi • * *^ tinte : non currentts.fed mtferentts : ex gratiaele{li$nis^mn ex $pet ■* ■ hus : eftnc intcr Pontificios quifquam tam cxcors, ut au 1 deataffirmarc, iniftis oppofitionibuSjidcm planegcnu^ . caufas utrinque notari ? ,

13. BcUarm. Ftdes eftinitium juflitiaf ae fer hoeeH eamf > formalts tmhoatajuHtficattonts.

Ptotefi. Fidcs cftinitium juftitiae, ficut afpeftus fcr pentis aenci fuit inltium fanitatis, ac pcr hoc non eft cau faformalis inchoata juftificationis, fed caufainftrumcn talis.

Bcllarm. I. Rom.4. J. reputatur fides ad juslitiam : ipj Hl igiturfides eiljulittia.

Proteft. Rcfpondct Toletus lef. m illum locum : m ] fides reputata dicttur in juftttiam^ quafi ipfa jit juflttta effefla , ft quodinducat junitiamin hominem coram Dee ', non qua parte af} $^ hominis eft ; tunc enim ex openbus effet gratia.nam iredere opm quod ^ dam eft : fed ex dtvina voiuntate,qua ita volutt^ut pet fidem jufita komini daretur^ & virtus Chrifti tn quem ereditur. fer ipfam commu ^ nicaretur crediUti.Hof eft fidemreputarcinjuftttiam coram Deo.

Bellarm. 2. l.Cor.3.11. Fides eft fundamentum : funda ^ mentum amtem eft pars & inch$att$ adificii. Ergo fides eftfars & in r h|| €hoatio juftificationis. '^l

Frotefi. J. Ridcsnoncft fundamcntum,nifi ratjoncfu -)^| cKjcai. Icfu Chrifti. i l. Quatuor funt tcrminiinho i il^B fophifmate, totum cnim aedificium fpiritualc , non cl '^llH unuiD^ac idciD cum juftificatione.

Bcllarm ^^iJM

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

ENERVATVS. -^T-

Bcllarm. 3. FUei fuuficat i$Y,foYmlntr h,c

JMt» fuHt lux intrans feHit ttnrtras.

Tr$ten. Hoccft quaeftioncm nicndicarc,non probarc. 14 Bcllarm. Per fidem imfetratur remtfid f^ccatorHm /ac hocjHfitficatur homc ex fide , non ^Hta fides tantnm afpYehendat mifltoncm.fed qt^ia remifitonem impetret,& fno auodam moio etiam reatur.

Proteft. I. Haec obicftio priorcm cvcrtit; fienimfi- csimpetrat, & meretur juftificationcm , tum non eft ipfaformalis juftitia. I I. Fidem aliquo modomcicii remillioncm , fine ullo colore probationis , impudcntcr affirmatur.contra Scripturam. III. Impctrare rcmiiV. /ionem , & apprchcndere Chriftum , ad lemi/Iionem iri ipfo promifTam omnibus qui cum apprchendunt , funt unum & idem: pucrilitcr igitur aBellarm. opponuntur, s& probationcs quas adfcrt ad impetrationem (dc qu4 ^ non dubiratur j probandum^funt plane otiofsc.

^rgumenta noflra.

T^. rrotfft, Scriptura paflim docct , homincm juftifi- can fineopcrdHS» non ex lege faclorum > non ex ofi^rtlHSs n$n ex lege^ ifedexfide. crgo ex tidc lola.

Bcllarm. i. PrdnotaPfdum. I. Legem fdHorHm afud Afo^ ftolHmKom.^ .efeeamyqudjHbet quiJ fit factendum, legemamtm fdetfjJcipfamfidem^qH.itmpetrat gratiam facttndt, qHQiiicx fiflo^ tum jubet.

Protefl, Hascquidcmeft una difFcrentia, intcr lcgem.& cuangclium : fedneque tota, ncqueillaquam Apoftolus •ntcndit. Nam I. Nihil dicit Apoftolus illoinlocode mpctratione yirium. II. Fidci vim juftihcantem :ollocatin relationequamhabet ad propitiationcm fan- uinisChrifti, T/fr/:22.2^. III. In cxemplo Abrahami^ ihil omnino dicitur de impetranda poteftatc faciendi egem perfidcm, fed dcimputatione hdeiad juftitiam. ' V. In teftimonio Davids , juftificantis fideiproprium ffcdum ftatuitur impctratio rcmiflionis pcccatorum, uod longealiud cft quam impetiare gratiam facicndi cgem. V. Si nihil aliud intercft inter fidcm&Iegcm jpcrum qu>mi quod fides addat vircs faciendi, tum ccrtd 'hrifti mors & propitiatio no habuit alium ufum quam tprocurarct nobisvires,utnos faccremus opcralcgig^ 'idit b^ecCajctanus , & ca propter aliam cxquircns in-. ^rprctationcm,quod rcs eft finccrc dcclarat : SiquartsqHo mnotfx fidei difttnguituY m Paulo contra legem oferumettam morA-* ^^m, folutio eP,quod credere tneum qui juHificat inifiumy innitiiuT ^ftitid ali^na fciliitt Dci per Chrtftum : rcliqHa vao cp^ra imjiTHn'^

^froftia.

A t a

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

iMlti

.jg BELLARMINVS

^ Bcllarm. 2. PrAntunitim 2. luflittam lcgis ejff cpcYa ju/l.i^ 0Hd UxfaciendApyjifcYibit.qtiam juftitiam nufquam Ap^ftoluiYe* ucit tanquam inutilem: juflttta autem cxlege , five m lege ; funnlii tpeYa quA h$mines factunt fine gratiafidei , quamjuftittam tanq - - : inutiUm Paulus Ycjictt^ & opponit jufittia fideis hoc encpeYthus honh^. qua fiunt ex gYatta &fide. \ ^

16. PYoteft. I. Diftindioifta, intcr juHitixm legts, & in vfl ex lege , ncquc in Scripturis , ncquc in rationc Kin^ ^ nicntum ulliim habct. II. Qu^amvis Apoftoliis ; rcjiciat opcra jufta, quae lcx praefcribit,tanquam lim citcr inutilia, rcjicit tamcn k juftihcationc coram L quod poftcadabimusprobatum. III. Si illa Ibla ( ^ racxcluduntur abaftu juftificandi quae fiunt finc gratia fidci, tumccrtcnon'opusfuitutApoftolusmultum in illa quaeftionc laboraret: non cfTct cnira intcr fidelcs cen-- fcndus , ncquc poflct quaercrc aut rcciperegratiam , qui \!\ putarct fcantca finc gratia, fine Chrifto juftificatura. 1*'^ I V. Nihil abfurdius fingi poteft , quam quod BcUarm. • audet CixdinCTC \ juftitiamfidei ejfe cpeYabona faEia ex gratia cSf fiie^ j uftitia cnim fidei cft fine opcYihus , imputata . in Yemtftone \ feccatoYum confiftens. Rom. 4.6.5. quis hxc affirmabit dc^ operibus noftriS quibufcunquc ?

BcUarm. 3. PYAnctandum Aposiolum, eum dicithominem juHific:iYi fineopeYthus inteUigeYc omnia opcYafalia antefidcm.nm^ §mniaabfoiute.

PYotefl. Hoc clare icfutatur in pcrfona Abrahami, Rom.4. Galat. cap.3. & ipfius ctiam Apoftoli , Phil.

3-9-

Bellarm.4. E,xhis YeJpondctuY ad Ilom.3.27.17. ncnex^ iludtomnem gloYiationem ^fed iUamf^tum quA oYitUY ex opcYilus pet fclas viYes ItbeYi aYbttYti faflis. Non emm d/cit, ubi eft r!oYhti$, fei fiht efi gloYiatio tua*

PYoten. Didio illa tua fuperfluit m v erfionc Latina (ut Cajctanus obfcrvat) quia noncft inGiaeco tcxtu. Qui tamen juftitiam promeretur fuisoperibus ,quarnvis ex . parte tantum proveniant i viribus libcri arbitrii , cx illa jaltempartchabct gloriatiorkcm fuam , qua glorlaripoflitU Jn f c : quiafibimct potcft cxillapartc laudcm arrogarr-: cffcdicujusillefuit caufa.

Bellarm. 5. Rom.4..2. YeJpondetUY,exctudiopeYa qua AhYa^ ham facere potuijfet non ex fide. ' PYoieli. Excludit igitur Apoftolus illa folaopcra, qu« advcrfarii, contra quosdifputat nonpotucrunt inclu»

<lcre

Bcllatm,6. Inepiftol^ Qf^Uduple?; mi^Atm quanto

Images reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

... ' - ^ V A T V S.

'ee,alti,4H C!:ufi,an, fcfitnt ftilvi f.eti fme csremtniiMahlm. yiU ij^llfuchifi" ^r/fifwf»/// cminicuiufi,ficam^fineimiA. ir

Troteff. Poftciior ifta quajftio , vix potuitlocum ha- creapudGalatas lidelcs. Si talequid fenfifrcnt, vana erteapud illos fuilTet denunciatio Apoftoli, Gala < tvacHAUefiii mChrtnt.-quis rinc Chriftojuftiticationcm ac ^••tem cxfpeftancnt.

ellarm. Argumenutitna j^pM : S, fcr/e^emjusi,t,a,erg» VhuHhi gratn mortuHi efi : ergo non expromifi,oue,agratt4 excti,nt<, mfirmtfitm^funt. ntque auquti effictnnt, fi quis per eai extludtrc ve- Ut cpt ra quA fittnt exgratia & fide. Prctel}. Imo funt firmillimas: quia cx natu ra rei.Chri* :um abncgant , qui juftificationcm qi;»runtin fcmct, 'lis.aut m opcribus. fuis. Bellatm. 7. Apoficlui Phil.5. jufiiitMm ex hievtcat opcra. faila txcognttitne iegis, per ftliui natun vtres .

Protefi. Refpondct Cajet. in locum; E regicne juntttx prt^ ^rtd, &Iegii. advtrfattve Itcat junitiam qua esiex fide Icfu Chrifii, ■JUAVe efi ex Deo tnfide. Irtfittia legts, ac prtpria,efl thfervatio man- mterum iegis: juHttta autem fidet. remtfiio efi petcatcrum,& h.tc dt-- "vtutexfideChrifitlefucrcdttt ; & dicitur ex Det in fide.ad diffenn^ ^umjufittta legatti.qua efl qtudem ex Deo^fed tnoperr. Hac eH ^tUmjufiitiaqtiA impmata efi Ahraha k Deo tn fide ipftus. Vii af-. >nret,qHodjufiiti.ih^ctionefl jtifittia mca.fedfidtt : n;c cF: cx lce^ edexChrtfioIefttcredttt. *

c P/*fffi' Scrlptura pa/lim juftificationcm tribuit tdciloli, caeterisomnibusoperibus, vcl diipofitionibus )rastcrmillis, Mat.9.5. Luc.7.50. & 8.48. loh.i.i^.Sc 5.36. Rom.^.i.

Eellarm.I. Luc.S. ^o.agitur de miract*lt faciendt yHtn dt tsrificatione impii.

i roteft. 1. Bellarm. antcaM^.4, defendebat fidcm mi- aciilorum & juftiHcantem eifc unam & eandem lidem. ' I. Miracula iftiufmodi fuerunt fingularia Dei beneti- ^a, quibus juftificationis benedidio fuit adumbrata, , 1UC.4. 18. III. Bencficia ifta fjepe conjunda fucrunt 5 ::um j uftificatione Mat.9. 3 . 6.

Bellarm.i. AltaetiamvirtuteifiUaliquandoHominmur^aut ■Acramenta. Hffeclttm enim ad quodmnhacanfa ctncutrunt ,yn^t > : cohCa , medvaltert t*,bnititr. Juflificatio auttm frequenti:ts tU' uiturfidei.quta fidei efi tmttumjufiificaticMif.

Trttcfi. 1. Refpondct Gontnrenus in Rom.4. l^ctattJum luod hanc ttrpntattonem jufittiA Scrtftura nuUt aiteri ret trtkuit •Hamfi.Ui. II, Fides (fccunduin Bcll.j taiccfti:.:tiiim

A a a a jnfti.

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BELLARMIN

juttificationis , utpoflit clTe in homine quu.uncc inju- ftus. In eonullaratio latctquare fiequentms fidei tri- bucietur juftificatio, quam charitati. III. Fidei ita tribuitur juftiticatio, ut casiera illaquas Bellarm. con- caufasappellat^eflTeda efle declarentur , Rom.^. i.t.&c. 1 V. luftusdicitur ctiam poftquam juftus eft,ex fide vi- vcre, &Abrahamo jam jufto, imputata tamen dicitur fidcsad juftitiam.

Bellarm. 3. Per fiiem («ntinHHiur viu , fed nen per pdemp)'' tm. Abrakam juftus tx nrvo qutdam a£lu fidetfaflus e/f juRier.

Proteft. Ex conccfTione igitur Bellarm.. Scriptura trr- buitfidei& initium juftificationis& ejufdemcontinua- tionem. Cumautem folafides fitinitium,& continuatio eodem modo tribuatur fidei inScriptura quo initmm, fequitur, fidc fola juftificationem inchoari & conti-

nuari. n r , ,

i9.Pr»t*n. Gratis vel gratiajuftilicari.eft lolahdeju- ftificari ; quia gratia cxcludit omnia opera , ne caufa le- cum fintejufdem cfFeai, & nominatim juftificationis, Rom.j. &4.. & 1 1- Eph.a. &c.

Bellarm. I. Parti^uUilla gratis unomtdopetefl aenptut cp' fonatur debitoex juRitia t ftve meritis de eondigno, & hocmodo jufli" fieatio gratuita n»n excludtt opera, qua dicantur comurrere adjusltfi» caiionem ut dif^ofttienes, vei ut merita de (OHgYuo. &juxta hunc mo<* ium.ncn eft idem juftifi(arigratis,& jumfieari exfolafide*

ProteR.I, Apoftolus dicit exprefTe fi ex gratiatum nco ex «peribus fi ex operibus . tum n»n ex gratia. hoc non concedct BcUarm.nifi cum Iimitationc,quae in Scripturisnullum habct fundamcntum, fed in Pontificiorum audaci fidio- ne. II. Toletus lef. in Rom.j.a^. fatetur: /1 ratiene aclus qutdam eft . & ex fe juflitiam faeeret,gratisjuflitianeri daretur. Bcllarm. vult non folam fidem, fed & alias mul- tas difpofitiones,quafunt aftusjuftitia faccrc. 1 1 1.'Bel- larm. paulo poft , explicans qwod hicobfcure proponit dicit, potius fundari mtrttum de eettgru» in aliquadtgnitateoperts, ^fuaminpremifitenei meritum autemde eendign» fttndari in promtf' fi»ne,(umc»ndttiene »peris. Haecautem fiita fe habent , tum ccrte mcritum de congruo quod in opere mcro funda- tur, magis repugnat gratiae,quam mcritum de condignq, quodin piomiinoneexpartc fundatur. Si igiturgratii cxcludit mcritu dc condigno,ut Bell.fatetur,tum multo magis meritude congruo. I V.ApoftolusRom 4. i6.)« fide.ut per iratiS) manitcftc declarat nihil quod noftrum elt pofle locu haberc in aft u j uftificadi ex gratia.pr?ter fide.

Bellarm. 2. Alter» m»d» peteft a((ipiparti(ula gratts, uttpp»' intHr»ptrifaSi» fintnSngratin ; h»( mdojHfitfiftiUt gratuitamn

E N E R V A T V S.

^' ^°r'' ab omniratione, xxtgrMk

Kom.i.grMUa,pfms,S.S,^, c«;7« , 2+. opponcrctur tantum meritisqu^ fineulla gratia riunt. Toletus lef

imum effe Det tpfamfidem, &pcenitenuam : nam qnamvn dona Dei fHnt.tamenfmul »pcraarburuftmt, Confirmo ailm< h,c Uem.eertun

'fimt &c ''^'^ ^''''^*'^* "*'*

2. Apoftolus clararatisoftendit, pergratiam feintel^ Iigere gratuitam Dei voluntatem.non gratuitum donura

''''^'■i'-"^>P^rredempu,nem,n lefu ChnRo.quem pr^ftttmt Deus ptacammtum p, r fidem inf^nm.He

fc. M-^-^V^- ««mliquido apparetexob!

I^edione illa cap.6. permaneb.mus in peccat, , ut gratia auai»r PP4/. Ridiculam fana objedionem oppofuiiret fibiApo- J^J'^^^*^^^Pergratiammtclligerctdonum juftitije nobi*

19. Pnteff. Scriptura ubiquc docet, omncs quicr», duntjuftihcari&falvari Quodquidcm non cffetinfalli. biliter vcrum,nili fola fidcs juftiricarcc.

Bellarm. 1. Omnis fote/i rem expm nez^tivi : 0mn,s aH, ct:^ ^tJ»fttficatur,tdeft.nemofinefidtjuftificatHr.

f r<,teft. Haecqiiidcm ncgatio continctur in illa affir- matione , ex eoquod juftihcationcm ridei , & ridclium propriamefre decUret,fcd nihil amplius harfcntcnt a indicari infanus cfretqu, affirmaret. Omnes quicred^ntel- fii*.ttrfidem, fine oper.busjuft,ficantur, negativ^ tantumhic interpretari,nihil aliude/rctquam illSdercDco ^** Bcllarrn. Z. Omnisp»tesl teferrt adomnia homtnumzenera /roteft Poteft quidem&debetita rcferri : fld fimul etiam ad omnemfpeciem fpecialiffimam hominum cre- dentium : Ccut in lege j ^tfquis ea fccertt -vtvet perea X adomnia hominum geneia.dc etiam ad omnem rineula, rem hominem ea facientem nece^rario debet rcferri

Bellarm. 3 Refertur interdum adfingu/os credentes, ut ft^nifieet « fiiem exparte fuafempcrjun.ficare. & falvare .moi,aidJntur Z 1«M ftmHl reqmruniur.

■ rJnT!^' Sophiftica poflet quis miraculum a5ncf

' . aHa OM^^; ' V'* '^''\ ^"Pentcm intuetur. & addic

ti cr?u?and"um V^^^

E«ndcm.iutem rjtioncmridei eircad

• nanfu'i?Som'? ' ^i^^/^}'^^'?^^^^ ^ncifcipencis ad fa^ nanaunijDorawus ipfedocet.loh.j.

^ * 3 20.

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek^ Den Hoog.

224 E3

;22 B E L L A R.M I N • >

20. Tmefi, QJo folo recipitureuangelium.illudfo

lum juftificat: ied fola fide recipitui Euangeliuni.Ergo Bellarm. i. Verbum Dei.mnuntitm debet fids af^rthtnit ,ft

etiam caritate impleri. . „ . n.-,- u

rr»j«7. Vcrbum promiflionis eft quod juitifacat : ho

autemimpletur proprie ^ promittentc. „ . ,

BclUrm. Z, Verhnm qHodfidt affrehenditur ntu eH tffA fnlMj. Proteft. I. Sicut Chriftuscft noftra juftina & falus.C

illud quod in verbo Euaneelii fide apprehcnditur eft ipf

falus. II. Satiseft nobis . fi juftificatio fequitunm

mcdiatc cxEuangelii receptione.

LIBER SEXTVS.

DE IVSTIFICATIONE.

C A P. I. Df formaliejuscauft. T n 1 5 I «

BEllarm. Tttiui ttntrovtrftn (faius revecari potefl ad hancfm fiutm ^uamtnem ; fiine formtilii cAuf* abfoluU ju[}tficaci'.'nti jyftrtid in ntbi^ inAr«r«»i.«» ntn.

FtHeii. Pot*ft quidcm ftatus quaftionis huc revocari fed«alcg«, ucvoce illa «i/o/^f* non cxcludatur juftiti Yclfandxtas inhaerens , acinfufa. quac m hac vita el inchoata & impcrfccba ; & ut abfoluta illa juftihca tio r«f«ratur ad ludicium Dei , ut Apoftolus loqui tur Ro™. 3.20. in tenjpeilu tjus. Contarcnus Card. it trad. dejuftificat. accuratius multo quaeftioncm iltan proponit,& fimuletiam folvit. Qutniam {inquit) addufttcer jufttiiAmfcrvenimusperfidem» juHitiam inh*rtntem nobts, &chi rttatem,*cgratiimtqnaefficimurtenf»rtes itvtn* natura & J**iit tiam Cbriftt . ntbis donaiam is imputatam . qutntam inftrttfimf< Chriftt.&induimus Chrtftum.reHat tnquirereyUtrnnam debeamnsni »t, & Dciftimartt nts juiHficari ctram Deo^td eft, fauae, crjuftts hs beu { Egt prtrfus exiilimt, ptc & Chrtfttanf dict quti iebeamus ntf. »1(1 tnquam,tanquam re ftabiU.quacerte ntsfuSlentat. juftttta Chr fit ntbis donata. ntn autemfanaitate & gratta nebis tnhxrente. Hi eientm ntllrajuftitia eft inchtata & imperfe{ia, qua tuert nts non p: tefl,quin in multis offendamus^ quin ajitduc peccemus . I dcirci in ctn fiectu Dei non pejfumus tb hant junniam noHram habcri juftt <? b* ni, quemadmtdum deceret fiUts Dei tffe btnos & fanlles. Sedjusltt: Chrtni nthisdonataen vera&perfeaa juftilia .qudtmnino flac ttulis Dei,in qua nihit eft quti Deum tffendat, qutd Det nonfumm ptxeplateat. U«< trgt /ela, ttrta» & ftAhtU ntbts nitendum eftt & >

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S. 323

nm pjUm cTfitre^ na jufttficart ccrAm Dco, ti di , /w^os hahcrt cr uijuftos. Hoc renfu, nos ncgamus formalem caufam ab^ olut^ noftrse juftilicationio cfle juftitiaaa in nobuin-

a^re ::c:n.

KArgumehtii EeU^Tmiui.

1. Bellarm. Rom.15. 17. 18.19. decUrat ApoHolm, 'ificariejfe j ufifiXfi conjlitnt. 2. S/r»os conflttui jufhs per obedien- .xm Chrrfii, qtismcdo conftituti fimus tnjusli per inobedtemt/im AU- u: ccnjljtt auttin p, r tnobtittntiam AdAminos injuHos e[fe ccnffttutos jjuftitia tn t:$kis vercac retpfa tnktrmte» non tnjuslttia ALimi no- ts iyYifutatn. Ergo fi^rmaliscaHfaabfolutajuiitficationts efljuftiuaiH ohs inh^rtns.

Piotefi. i. illa phrafi juRfm conflitui, nihil concludi oteJipro jultitia inhcerente, contra impuratam. Deus nim dumimputat alicui jufticiam^eo jpfo farto confti- uit eum cx imputatione juftum in fuo confpedu.

I. Excomparatione inter Adamum Chriftum,Pon- iticiorum fententia manifefte iatis refatatur, & confir^ aatu r noftra. Primo enim, verf 1 5 . ^atta & donatio ftr ^ra^ 4m,opponuntur mortf per p- n ingrella: f licut Csl^ . etanus obfervatj ad comprthih ... ,i oynnia tam exirinfcca^ u^m tntYinfcca bcn ficia dtvina collata humanogtneri per Chriflwn. •ccundo Bell.um. Ipfe de Amif grat. l.^. c.io. fatetur, ucatum Adami ita poflevis omnibf4S imputari » ac fi omnes idem pec-^ itumpatravijftnt: 8clib.^. caf. 17. Affualepcccatum Adamt no^ iscommunicariperimputationem \ q ^ ^ wttontm in-»

*ei$tntia Adami fit ett,%m ftmtlis p, : . ^ ^ .isunicuique

xhxrcnu & cap.iB. illam imputationcm probac ex iltH jfisverbis Apoftoli Rom.^. per unius inobedtentiam pccca^ res coYiftitHti funt multi. Vnius deltclo tn omnes homines ai con^^ tmnationem.In quo omnespeccaverunt. Sequitur igitur cx pro^ ortionccomparationis , juftitiam Chriftiprimo nobis. r)putari, &ilIanos juftos liericoram Deo. quamvislif tiam fanditasquasdam juftitiac, unicuiquefideli inhsc- ens. Bellarm. igitur miferrimamcaufae fua; proditege-^ fcatem, dum primarium ei prasfidium quasrit ex illo loco ui (ipfomet fatentc) contrarium plane teftatur.

3. Bcllarm. Rom. 3.24. luflificamurper gratiam, ideffyfet %fiitixm ab tUo ionatamfb tnfufam : hac efi caufaformalis juftif.ca^ onis nofifjt.

Protefl. in hoc ctiam, ficut in priorc teftimonio, certo uodani ftudio,pra:fidium caufae quasrit,ex iis ipfis ver- is Scripturas, quas ipfi maxime advcrfantu r, ut animo--. or habcatur difputator Vocabulum cnim Gratid, & in loloco,& ubicjuc apudPaulunr,ut)i agitur dcluftifica-

A a A 4 tionc^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

314. BELLARMIKVS

tionc,nihilaliud fignificat quam gratuitum Dcierga n favorcm inChrifto rcvelatum. I. Rom.4. ^mim o ponitur i/fiirtfobligationisquaecftin co qui nicrcedcm c operanti.Noneftigitur in homine,fedin Deo. I I. li fHiavt dicitur juftiua exgtAtia» co ipfo quodpeccata rcmil!! tantur : remiflio autcm non cft juftitia infufa, & inha rcns, ibid. III. Gratia donat, Rom.^. 15. 1 V, Grai fuperabundantior &audior apparct cx abundantiapc< cati rcmifli ,iiiJ. verf.20. &6.1.5. Eledio gratuitapn venit i Gr4ri4 Rom. 1 1.5.6. V. Gratia cft tinls praed llinationis, & caufa rcdemtionis noftrae , Eph. 1.6. V I. Cr4fi4 eftcau fa bcnignitatisDci crga nos, Eph,2. Qiiorum nihil unum poteft affirmari de qualitate in m bis inhaerente. Adde iftis primo, quod nccdum plane cc; tumfitinter Pontiticios , an detur talis gratiainfufa i inhaerens in nobis. Non eftccrtum Cecundum doTlrtnam fidei.qu gratta fa habitm infufus tnantma mA4r<»w5 , eft conclulio M dinac in i.i. f«i 10.4.2. fecundo,quod poflit Deus ho ncm juftificare fineiftiufmodi juftitia inhaercnte. LU^ iniubie afferatThetlogus ^ Dcum reBt^imc poffe tffceYe homines gt toi ftbi^ & amabilei abfque aJiqua qtialttate inharente. Certc exfe\ t ntiaommumTheoloioYum ^ Deus reclifltmc poteiljufisficarehom, ntm abfquehAbtttbm infufiu Medina, i^/i. in a

BcUarm. I. Faver Dei fatis expHcaturfcrtliamvocem fgrMtii Rom.3 . 14. itla tgithr aiditio (per gYatiam) aliqmd altud fi^mfiu hft.

rretejt, Grztis fignilicat gratuitum bencficium , xrj/ ifpsHS Cgniiicar cujus fit hoc bcncficium fiit Cajctant obfcrvat/ & modumquo c^nfcrtur. Eadcm cft diftir Aio €^p'^*l ^^atia Dei^ & donattofergratiam.

Bcllarm. 2. Pr^pofitio per non refte accommodatur favori.

pYotefi.J, Accommodatur mifcricoidiaB Luc.1.78. ^ ^jifccramifiricordijt Dei. II. Praspofitio nulla comparcti tcxtuGracco, Rom.3.24. rij xwTi %if Ti.

Bellarm. 3. Favor DetnQU eft inanis : eYgo facit nosqualcsel ho: vult.

FYotefi. Facit & imputando & fanftificando.

BtUarni.4. Gratia dtcitur darisOccipi.fieri.

PYotiil. Mifcricordia ctiam dicitur dari, accipi , fici 4.Tim,i.l6. Luc.l.72. & 10.37. Ccut & charitas Dei i loh ^.i. Non tamcn fcmpcr per gratiam .datamintcl ligit .Scripturagratiam juftificantem.

Beliarm. GYatiacompaYatur luci : lux autcm n$n facit cerph iMitdfomiHifiinhsreat»

Puteft. Lux faciel Domini eft gratia Deo inhaercns,fc» nos juftificans : lux gratiae quae facicnos lucldos intcr HCftk formalitcr,cftaiiudquid. Bcll.ir. 6

ENERVAT VS* 525

Bcllar. 6, Cfmitas Dci cUffHfa c/itn cordiLm mjtiii , Kom.

Pntefl. I. PMtetfZit Cajctanus; qncd exfticat frtmumfuk^ Mmentum fpes , diU^ltcnem De$ etg.i n»s Urgc effufAm tn n^hi f4nr fitttum fanilum. II. Hagc dilcftionis Dei cxpciicntia lon cft giatiajuftificans,(cdccrtitiido cjus.

4. Bellarm. lXor.6.il. lufiificatic collQcntur in ablutioHe. faniiificattcne^ &fieritndicaturper invcattonem nQmtnaChrtfi:^ operatioHem Sfirtius fanHt. Hsc auscm non poffunt affirmart de r^-^

tjionepeccatorum , & imputatiouejufiitia > fmemtcfna fanclffica^ 'one.

Proteft. I. Bellarin. primo affiimit illud quod non con* cditur ; luftlficationem hocinloco clTe totum cuju5 artes funtablutio & fanftificatio. Nos contra,ablutio- lem totam vim Baptifmi notarcdicimus , cujuspartci unt fanftificatio, & juftificatio. 1 1. Invocationomi^ lis Chrifti>& operatio Spiritu^ fandi,facit etiam adju- tilicationem.Spiritus cnim fanftusingenerat fidem,per uamapprchendimus Chriftum,& inipfo juftificatio- em impetramus. Nontamcn neceflccft , utquidejuam liud pci: nomen lefu intelligamus , quam lefumipfum, icut Ad.4 la.apparet.

5. Eellarm. Tn.^.^. defcrthitur juftificatinjuod fi^regemrA- •,Cr renovatio»quA formaltterfit pcrdonum aliquodtnharcns.

Proteft. Negamus ibidefcribi juftiticationem,fed linc, ccffcaofuo argui,vel dcclarari. Cumcnim Apoftolus ult juftilicationem defcribere, ut Rom.3. & 4. nonre- enerationi & renovationi, fed rcmiflioni, imputationi, c fidei inChriftum illam afcribit. Hoc autcm in loco iftihcatio obitcr introducicur,ut intelligant Chriftiani, cam ipfis non eflc ex j uftificationc fperandam, cum bo- kum operum negleclu * & tamcnjuftificaiionem, noa pciabonaeirepropriam caufam vitse. 6. BcUarm. Hebr.II. Aliqui homines dicuntur uerc & al^ lutc juslt ; & eorum juftitia probatur ab effeilu tffius jusiitia : b$-m li optnbuSi quorum caufa eft juftitta inhArtns non tmputata»

Proseft.l. Nulla cft contiovcrfia,quin aliqui fint vcre z abfolutc jufti: fed negamus qucnquam cx Icgc com- ani&abfolutc juftum cfTe juftitia inhaercntc , ita ut on opu6 habeat petcrcrcmilfionepcccatorum. I I.Non 3lum juftitiainhaercns, fed & imputata(fuomodo^eft aufa bonorum operum. Eft cnim juftitia imputata cau-

>i juftitiae inhagrcntis, & omnium cjus cficdorurn. 7. Bellarm. AfoRolus Rom.8. & i.Cor.15. dtcit jnflos ^€ conformes imagini Chrtfti ; Chriftus^ autem Hon efl juHus per im--^ ^^Uincm,fedferjuftttim fibiinhdrentem.lgitw V noS,fi fimileSs A a a 5 fifr^ ' —

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

51« BELLARMINVS

/ fratres & imaginti ejm ejfe dekemus^juftttiam veramt & inhdreH : temjjabereneccjfe eji.

Prcteil. Conclufioconccditur. Imaginem enim Chrif! gcrimusin praefenti, in juftitia * & geremus pofthac gJoria. Scd imagoilla juftitise eft ex gratia & juftiti. Chrifti nobis donata , neque exemplar fuum exaequat gratlofamigitur juftitiae imputationem requirit, ut fun Samentum tam donationis , quam acceptationis coran Deo.

8. Bellarm. Perjuftifieationem^ quamorimur peccato, & rcfur gimus jusiitid , repYAfentamus ChrisH mortem » ist refurreflionem Kom.6.Chrinus autemvtrc mortuus efly& verc refurrexiturgo l nos.

Proteit. Deconclufione non dubitatur. Sedmoripcc cato, & refurgcrc juftitise, ncgamusefie juftiricationi partcs, aut adtus. Omnia illa quae Rom.6. difpurantur fcrtinent ad fandilicationem viraa , cx juftificationc ri ileiflucntem,ficut fcricscontextus manifefte oftendit.

y. Bellarm. Adoptoquam habtmus in Sptrttu,fcrju[tificati$ nem^vera eft^nonputMttva.

Iroteft. Quij> enim ncgaverit ?

lo. Bellarm. Rom.4. ult. Refurrexit propter juUificMtio^ nem. Afoftolus nomenjuflificationistrtbutt potius renovattmitnterna quamremtftioni pec<atorum.

Protefl. Nihil tale apparet.

Bellar. Dubitarinon poteft,quin Apoftolusvelit mortem Chrift futffe exemplar mortis peccatorum : is refurrecJtonem jufttficationis.

Protefl. Rcdercfpondct Toletus inlocum: Hscexpoft- fioadfenfumprdfentem Pault nonfacit, njtm traditus dtcttur propte\ ielt[la,non tanquam exemplar , fed tanquam vera fattsfaiito. Igitu neefurrextffepropterjufiificationem dtcixur . tanquam exemplar \ fo ut redempttofatla fer mortem nobis applicaretur , &frMcium ejm partictparemust hic eft legttimusfenfus.

II. Bellarm. Rom.5.21. Sicut regnavit peccatumin mor- iem^ ita &gratia regnet per juslitiam in vitam dternam. Perjuftv ttamintelltgitur hicinterna renovatio ^ ex quaprocedunt opera vita- luflificatio tgitur in iUa renovati$ne confiftit.

Proteft. I. Per juftitiam non intclligitur ( praecipu/ falrcm;interna rcnovatio , fcd donatioiUaper grariam. verf.i^^.c\u7^ opponitur reatui pcccati, a/fr/:iy.i8. id cft, donatio rcconciliationis cum Deo, per, & propter Chti- ftum. 1 1. Quamvisconccderctur illud.gratiam rcgna* rcDcr juftitiam mhaerentem,non inde tamen fequerctur juuiricationcm in illa confiftcrc ; quia juftificatio ante- ccdit rcgnum juftitiae , ficutin Adamo rcatusantccclTK coAtinnatum rcgiiumpcacati,

it. BcJlar,

E N i R V A T V S.

Ii.Bellarm. Rom.6.13. Membraveflra AfmMji^Jlkid.In- Uiigttur tbt a/tquidtp^hdrens undecpera pYoceimt.

Protejl. Qiufi quifquam noUrum negaret omncm jufl> tiam inhseicntem.

13. Bellarm. Rom.S.To. Sptritus eft vitMprefterjuJlittM»:. luftttta qtis, facit vtvere^eft altquid inhdrem.

rr$te(t. Contraplanef ut Cajetanus notat) vita fpiritu^ corum in quibushabitat Chriftus » cft propter jullitiaoi Chrifti , qua fatisfacit Dco, folvcndo precium rcdcmp- tionib human3,proptcr illam cnim juftitiam cxtrinfccc^ & pcr participationem cjus intrinfccc eft vicacorum ui quibus habicat Chriftus.

14. Bellarm. Gal.j.ai. Si data eJfetlexquA poljltvivific/t'^ tetvere ex lege eJfetjHfittia. eft aliquid qnod vitamantma prabet^ eamque tn motu & aclime co7iftittitt.

Proteft.l. ViviHcarchoc in loco non fignificat, in mo- tu & adioneconftitucrcifcd vitas bcatae communicatio- nem, ficntverf.iz. qtufqnis ea fecerit , vivetper ea. 1 I. la motu & adione conftituit juftitia legalis, ut rcaleprin- cipiumintcrnum : fed juftitiaEuangclii qua juftificatur coram Deo, ut caufaprocurans.

i^.Bellarm. Eph.4.23. Ap^ftolt^svocatunovatiomm j($ftim tiam & fanclttatem.

Proteii, Sic ctiam & nos.

16. Bellar. lufttficatio fine duhtomotus quidMm eft de feccato ad JuftttiA, & nomen acctpit a termtno ad que ducit»ut omnes aht fim:!es motu>^tUuminati$,calefafti§^& cdtert. i^on giturpotesl tntcUtgi vcra jufttficatiOsntfi aliqua prdter remtfttonem pcccati^juFlttia acqutratur.

Protesl. Indubiaifta juftificationis dcfcriptioaudorcm ^iabuit Thomam Aquinatem 1.2. f 113. qui fui pras- 'ptoris AIcx. Alen. infanam imaginationem {jufttficati§ Utbtri arbitrtire£lttud$,p \. q,l7 * «'•^ ) ifto commento fii- peravit. Eft cnim horribilis dcpravatio Euangclii, & ca-i put errorum Scholafticorum , non tantum inScriptu-» ram. fed inrationcm & fenfum communcm impingcns, Nam I. luftificatio non alio ratione cft motus, qua qua zStio quaslibet fic poflitLogice vocari. II. Talis cft motus, qualiseft condemnatio cui opponitur, & remif-- fio,abfoIutio,reconciIiatio.acccptatio,nonqualisiZ?Kw««/?-. tio» Hc caiefaHio^qiix funt cxcmpla Bellar. III, Non eft phyfica tranfmutatio qualitatuminhasrcntjCi, fcd mora- lis vel relativa trafmutatio ftatus,qualis eft mutatio ho- jninis,qui per condonationem creditoris, cx dcbitorc fic non debitor. I V. Pugnat cum fenfu communi,ut unus &idcmmotus fit rcmifiio peccatoru & infufio juftiti^ : quia remiflio eft adio moralis, & infufioqualitatis cft

A a a 6 sidio

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

gi9 liELLAilMlNVS Adtiopbyfica^fubjcdlum fuum rcaliter mutans.

17. Bell^rm. IhflificatU trtbmt gtertam: fcdfolareniip^pee'^ cMtQYt^m lihtrat tantHm k pxna : er^o f^la remtpto n$n eR jHUtficA'^

rr$te/f. Ncquc nos dcfendimus folam remiffIoncm,fine acccptationc ad vitam efle fntcgram juftiticationcm ; fcd lolam rcmiffioncm, & acccptationem, fincinfulione, ut caufa,autpars,quamvisnonutcft'edlum natura confc-* quens, & tcmporcconjunclum.

18* Bellarm. lushficatU eximmtds fAcitamiccSy&c» Proteft. I. Rcfpondct Medina, utfupra in 12. f.iro. 4.4. lUuitniubte ajferat Thc$l$gm , Det^m rcHtfitme p$ffe efficeye hommcs gratos fihi & amabiles , ahfqut aliqua qualitate tnhdrcnt Ctrtc ex fcntcntta omntum The$log$rum , Deui rccitfitme potefi juft^ ficarehominem abfjuc habttibus tnfufts. I I. luftihcatio pro-« pticfacitnos amicosDeipafnve , & fanftiiicatio adive. In juftificationcDcus nos k fe diligiin Chrifto teftatur; in fanftiticationc facit ut nos cum diligamus reciproca iiilcdione.

19. Bcllarm. NuUus omnino locus Scripturd mvenitur^ ubilc'* gitur t ChrtRt jushttam nobis tmfutart adjuflttiam : vclnosjuHos effcf fer Chriflt juHttiam nobisimputatam.

Protcit. I. Qu^amvistotidcm vcrbis hocnon legeretur, noninde tamcn fcqucretur fentcntiam ipfam in Scriptu- risnon contincri. SicBcllarm. paulopoft : Si folumvcUatt^ nohts imputart CkrilH merita^ 0c. refla fffet corum fententtA^ qnam'- n/is modusloqucndt in Scrtpturis,& Patrtbui, aut nunquam» aut M» ttfiime invcniatur. I I. Male conjunguntur, hac inpai *''*., Scripturae, & Patres. Palam eft cnmi Patrcs cx Philo.i^- phia introduxifTc in Ecclcfiam vario4 modos loqucndi, praecipuc demeritis humanis , & dejuftitia Eu ^ » <jui in Scripturiv non compaicnt; & inde occai datam & acccptam Scholafticis fuiflc , pcrniciofos crro- rcs fabricandi. III. Legimuspaflim apud Paulumj iu- ftosnoslicri, &juftiticari pcrChriftum, per Chiifti mortcm,fanguinem, rcdemptioncm,ocedicntiam,& ju- ftitiam ;& illam juftitiam imDutannobi^ ^Dco, abf^inc opcribus. Hoctotum illud cuquodhac de le prohre- Hiur.

20- Bcllarm. NHSanecefiitas ejHfmodi imputationis aiferrtfo^ tefl. Nam fi ncceffarta ejfctimfutatto tflat idto fotifitmum Hecefi^aria effitf quodhomo foft remifitoHcm pcccatt , aif{uc fit vctc peccatcr. Hoc mtem cflfalfum. Ergo.

Protcft. Ncceflaria cft. I. Vt pcccata rcmittantur. II. Vt illa rcmiflSo conwnuctur nobis , & nos ex iH^ non fQlmp g«hciui»pqcni^» 9\H^m\ii^Ccd ccum ad vitam

»tcr-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V S.

319

.«tcnumperveniamus. III. Vt impcifcdi noflrico^ inDco glorificando , coram iplb giati & acccpti

pollint

I. Bellarm, luTiitu hjhdrfns tfiies, fpes^ chnritas^ etiam

tn

Jjicv:tapi)t(/leffep:yf -cla. linputntto ij^tiHT Ju.ltlid Hon efi neccjfa^

Protrfl, 1. Conrcqiienrianulla cfl: : luslitiainhdrempotffl 'Jf^prfula: crgo )uUitta tn?putata ?suUa tjfe nccejfarr/i. lullitia enimimputataprimo eft necellaria» ubi inharens jufti- ria eft imperfecta, quamvis poflit cirepcrFefta. Eft etiam ncceflaria, ut giatiaDei communicetur nobisad perfc- ^'-^nemillaniconfequendam. I I. Quod Bcllarm. hic ult, fidcm, rpem,charitaccm, vcl jultitiam inhaeren- , cxlegecommuni-poirc, & folereetiam in hac vita fimpliciter & abroluteperfeftam , adeoabhorrct i ciipturacdoilrina.ic experientiacommuni, ut follicitc (hocprasfcrtim in locoj non dcbeat refutavi. Oppone- nvjstantumgravem confelfionem Contareni Cardinalis, incrad.de juftif. Ffo prcfm extslim^ ^ pic & CJmntane dta^ jHoidcharmiS nttt ^ rtit inqttam tt\nqfiam re Jlabtfi , qud certo nes fuficntatf juslitia Chnsii nottsdon^ua» non autem fandttate & gratiM ^" noliStnhtYente^Hsc etentmnoflrajHfitttaefi tnchoAta, (7 imptrftHaB tticrt nos non pAvsi.qutn tu mult:y offendamus^qutn aftduc p cce^' s s ac propterea indigeamus orattone * qua quotidtcpctamus dimitti \S iebtta noftra Idarco in confpcclu Det non poffumus $b han< jufit^ nncsiram haberejufit V hont \ quemadmodum dectret rttios Dei ^ebonos & fanihs, ILxpcrimentavtdemus virosfaniloSt qui quanf lis tnfantlitate pYofiaunt . tantomtnusfibtplaccnt ; ac prcpccrea to magts tntcUigunt » fe in.ltjf^re Chrtfio, ^ jufiitia Chrtfit ftbi dtm tajdcoquefe relinquunt ytT folt Chri.loincumkunt^&c. Z2. Bellarm. Ftert nonpotefl^ utChrifltjufittianobisimfHte^ fenfuyUtper eam fcrmalitcYjufti n$mtHemur,& fimus ; quam^ ii vcrumfit» imputarinobisChYtftimcrtta.quianobts donatafunt,& limus ea Deopatri offerret pro peccatts nofiris , qtiontamChri/iut ccpit fuperfc onusfatisfaciindtpro noits^ nofque Dto patrt recenct- \Mdt.

Protcfi. I. Bcllarm. hic implicat femetipfam contrn- ididione , ut nobis poffit contradiccre. Si cnmi Chrifti Bicritafunt nobisa Dcodonata, ut poflimus ca pro no- bis Dco oftcrrc, tanquam fatisfaftiopcm pro peccatis no- |ftris,& rcconciliationrsjuftam caufam ; tum ccrtc nobis ' [iputantur ad juftitiam; quia fatisfaclionis pcrfedac oprium cffcdum cft, utis pro quo valct, in reputatio-. mejuftus fiat, & habeatur. II. Non alia rationcfori- ftialitcr nos juftos nominari ?c cfle dicimus imputata Ckrifti^uftitia, ^uam qua iscujus dcbitura ab altcro

A a a 7 folri^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Moog.

224 E 3

530 BELLARMINVS

folvitur,nominatur & cft ab illo debito libcr, vcl immu. nis ; & qua is cui procuratus cft altcrius favor, aut gra- tia,nominatur,&cftilli altcri gratus. H3bc autemher pofTcprobatur fatisabexpcrietiacommuni. 1 1 1 Qucm. admodumpcccatum Adami. poftcris imputatum , facit cos formalitcrpeccatorcs nominari,& eHc coramDeo, quodBclUrm. de Amilf gratias ,//^.4. eap.io. fatctur, lic etiamjuftitiaChriftipoteft fidelibus imputari,ita utpcr eam formalitcr j ufti (in reputatione divina; nominentui & fint.

Bellarm. Hoc nos cum yelfa raticne pugnare confendimus. Nam tametfi aliquande deMominatto fiat a forma extrtnfeca ^ quo modorei dicitur cognita , per cognitionem qua efi in mente ; & pnrtes dtcitu} vtfus t pcr vifionem qua efl tnoculo: tamencumin altquoduAfunt formacontrariAt una inh.tr ens.altera extrtnfeca^ finedubtodenctmna* ti$ abfoluta fumttur inharenie forma .potius qufsfn ab extrtnf^ca, jEthtops candtda vcfie indutusjjon rcHe dtcttur albus^ feiniger.

Protest. Futili^ planc cft haec argutia , idque multi^; modis.Nam l. Qaa,ftioeft,an formalitcr jufti nomine- mur,& fimusper juftitiarii imputatam. Bellarminus op- ponit dcnominationem/>o//«5eirc fumendam ab inhasren- te forma: quafi jam qusereretur , unde^oiiws fumenda cflet denominatio. 1 1. Novit nos juftihcationem in- tclligercreJacivam.Illenugatur dc abftluta. I I I.Excm- plaquaeprofertBcllarm. denominationum ab extrinfeca forma {rescognita.partesvtfus^ athiops albus veftibusj nuW^m ha- bcnt proportionem ad hanc fidelis eft jufttficatt^s corarnDe$ jufttttaimputata.ln ifta figiiificatur moralis habitudinis ra- tio & ftatus , qui pcndet ex caufa cxtrinfeca : fed nihil tale in.illis apparet* Excmpla apta funt in Scripturis: infidelis eft condemnatus : pcccafreft nden^tus^&c. I V. Con- trariaeformaeinepte vocantur ,juftitia imputata , & in- juftitia inhaerens. Qujenim liberatur ^ debito percon- donationcmcreditoris , & tamcn in vinculis aliquandiu detinetur, liberdicitur & vindus > fcd »on contrariis formis,quiaoppofitio noncft fecundijinidcm. V. Benc novit Bellarm. nos una cum juftitia imputata , in cadem pcrfona , quamvis non in cadcm caufae ratione , conjun- gerc juftitiam inhaercncem. Sic cnim ipfemct , cap.6* Calvirtus agnofcit inchoatam itiam renovationem & fanclificationem. Curigitur hicfingit juftificari ftatim intcrnum (txncy- ftra fcntentia) abiolute contrarium externo qui cftper imputationcm ?

zy Bellarm. Sivtrenobts tmputaretur Chrtfitjuftttia^utper tam jufti habtrtmur, ac cenferemur , pertnde as fi proprta noiira ejfet %htrtmfecAf$rmaltfiHe juftitia\pofc(l$ non mmusjuftt habtrtcen^

fertciu:

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

I N E R V A T y S. ique deheremus, qnam ipfe Chrtftus : frainie deherem(4S duh Atque bcrt Redemtms ir Salvatorcs mundt. &t. qnoi e^i abftirdifiimwn. oteft. l. Bellarm.hic; ut argutias TuaB aliquid indue- oloris. fingit fibi quseftionem : anChrislt ju r^ jufti cenfeamur , ac fi proprtc noflra ejfet intnnfeca , f jue ftitta. Haec noneftnoftra Tententia ; fed Chrifti jufti* in\ eatenus nobjs imputari, utejus virtute nosperindc .fticenfeamurcoraDeo, ac fi normetipfiin nobishabe- mus, quo jufticoram ipfo ccnleamur. i i. luftitia hrifti imputatur fingulis fidelibus fecund.im eorum ' irticularem neceflitatem , non fecundum univerfalem icm habet valorem : licut gemma maximi pretii , quae . itur pro variiscaptivis rednnendis, applicatur fingulis . 3n fccundum univerfam aeftimationeui, fed fecunium ijufquc captivi ncce/Iitatem. Abfurdeigirur lit mentio nndi inapplicationefinguli. III. luftiria Chi ifti non nputatur nobisutcaufis ,fed ut fubjcdis tantum. In- >tifiime igiturinfert indc Bellarm. nos pofic dici Re- Jmtores aut Salvatorcs, quiafumus red - " falvaci. V, Vt improba Sophiltica Bcll.um. m. .i riat , in acargutia torq cnda adverfus imputationem juftitiag hrifti quam crcdimus d Dco iicri , notandum eft, cun- em Bellarm. pro impuratione fati^fartionis Chrifti, luam Papa fingitui in impiis fuislndulgentiis,cum San* |:orum paifionibus unire,potuificdjftinguere,inter rcnit hmodum applicationis ejus* IUud(mqiut, de InduL l i.

4. j viLietnr certum^papi^ncs Chrtfti.jjHa funt tnfinitt prctii, appli^ ^%i fcr Indulgentias fini:o modo. Mngnaccrtc pcrverfitaseft lommis, qui fingere poteft applicationem linitam infini- Tpuftitise, per qucmlibct Papam fieri poirc&tamcn Sbmodo a Dco hoc ftat, non vult Viderc. 24. Bellarm. Chrtlfus td mb^s refttttut quod perdidcramns in jMmo. At tn Adam non perdtdtmus juftittam tmputatam» fedin^ trentem igttur jn C/mfto non cxtnnfccam tAUtum tmputatamque hifimus.

\ Protcft. I. Conclufioncm damus. 1 I. Chriftus non hntum illa reftituit quse perdidimus, fed & ampljora uasdam nobis procuravir , ficut Paulus procuravit ut )nefimus recipcretur a Philemone, >io» w.ftrvm, (qualis I ntca fuerat) fed amphui quam fervus, fratcr» Phil. 1 6. 3 . 1 ufti- ^ia imputatacftquoadeirsntiam idem illeftatus corara )co quem perdidimus in Adamo , modus cft diverfus: led ficetiam Sophlfta pofi^et argjtaii, refipifccntiam aut |onvcrfioncm non daiinobii> aChrifto, quia illam non [^crdidimus in Adamo.

BclUiiw. St perjufti4iam Chrifli^ n^Hs imfutatam , vei^

foJfumMS

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

5;5t BELLARMINVS pjfi^mui didjujli^ &filti Dei ; irg$ fotertteti^m Chnfius per juft tiam nofiram fibi imputatam, dici verc peccator , &, quod horret fr*us cogitaretfilius dtaboli.

Froteft. NcgamusparecfTe utrinque rationem: i* Qui non cftfinis injuftitiae noftraj , ut inChriftum transr fcratur , fcd illud accidit cx fingulari difpenlationc Dcii I 1. Injuftitia noftranon imputatur Chrifto, utftatu cjus mutctur abfolut^ifcd & noftrainjuftitia imputatu Chrifto, & cjus juftitianobis, ut noftcr ftatus mutctu III. ImputarurinjuftitianoftraChrifto,utfpofori fatif fadionclua candem tollcnti,vinccnti, & abforbcnti :fe^ nobisimputatur juftitiaChrifti , ut fupernos maneatii fuo vigorc & efiicacia. I V. Cliriftusadmifit imputatio nem injuftitia&noftrae,illaconditionc,utcjus juftitia no conftitucrcmur jufti : cx nullo autcm vcl mcrito vc conditionc fimili fuit noftra injuftitia Chrifto imputata V. Gratia Chrifti in imputationc fuas juftitiae multc abundantior & cflicacior cft , quam rcatus noftcr Chri ftoimputatus.

26. Bellarm. Sponfa Chnfli habet pulchrittdinem fibi inha* rcntem^non a fponfo imputatam.

Proteft. Habet utramque.

27- Bellarm. Perju[ltficatrtnem muniatuf eor yUtpr^pareim Md vtfionem Dei.

Protift. Mundatur ^ leatu pcr juftificationem , i ma- cula & pravitate inhaercnte per fandificationem. Idcm rcfpondctur dcco,quod Chriftu^ dicaturpopulum fuum fanclificarc : quod eft ukimum ai gumentum BcHarmini.

KArgumenta fjoflra.

l. Troten^ luftificare ut fempcr fcre in Scriptura, Cc prajcipuc cum Deusdicitur impium juftificare, accipitur fignificationeforenfi ,projuftum haberc» ccnferc, pro» nunciare,aut declarare, non pro rcali juftitias communi- catione,manifeftum hoc eft Rom.5. & 8.

Bellarm. I. Nomen jufttfieattonis acctpttur ijutdem fspe tn Scripturisprodec/arattoncjudttiA yfcd nonfen.^^rr, ut Dan.is.f. lcf.^B ii. Apoc.22.1i.

Proteft.l. Satis cft nobis , fi apud Apoic ;ium, ubi dif- putat dcjuftificatione pcccatoris coram Dco , forcnfcm illamhabcat fignificationcm. II. Non apparet ,quod aliamhabcatfignificationem in locisallegatis. Nam Dan. 12. verbi praeconcsdicipofliint juftificare,quatcnusco^ rum miniftciiohomincscoadducuntur,ut juftihabcan- tn; c^ramDco,pcrmctonymiaiD cft'c^i|if.53,Chriftus

dicitiK

E N E , . , s. 5

4kjturfcientia , id eft , fidequam ipfc dat , apprchcnfus cfficcie ut hoinines juftipronuncicntur, Apoc.22.cxci-. tantur fidelesutpergantrcmeti'pfos juftos dcclararc,auc fic agereut aDcojuftidcclarentur.

Bcllarm.2. Rom.^. sicctfnnY jufttfiatU fu i$qHodefljHm fiHmfactre^ ftve conflttuete.

Proteft. Hadenu!>intcr nosconvcnic. Scd cum verfiS. diredd opponatur condemnationi , apparct fatis,eadcm ratione conftitui homincs juftos in juftilicationc,qua in^. jufti conftituuntur in condemnationc.

Bellarm. 3. Rom 8. Mctpi vertumjufttfieareproecqu$defl juftumfacere^ rten autemfolum juftum pronunctare, perjptcuum eft ex fimtltbusvocibus tbi pofitis^ magntficare^vtvtficare^ mmtficare^ con^ giorificare.qtia cmnia faccre talem aut tatem fijrtificant.

Frotesf. 1. QuaBdam iftarum vocum prout Graec^ Ic- «untur , nullam omnino fimilitudinem habentcum ju- ftificarc.-quasna cnim proportio inter ^cuoT7o<e<r& ^/xatvovr? Nequc valet argumentum a fimilitudinc foni in voci- bus .quarumdiilimilis cft ufus. II. Tam clarum eft verf.^^. juftificationcm foienfcm haberc fignificatio- ncm , ut hocinloco manusdare cogantur ipfileiuitse. Toletus fic : iHflificaniiverlum in hoc lcco^ tn ea figmficattone ac-» tipitur^quA eft $ppoftta antithao ^ nempe ccniemnattcnt \ uttdemfit inhoclocojuslificnre, acjustum pronunciare .ft,ut judexfuafenten^ *'t innoccntem abfolvitt & pronunctat : qua in fiftitficattcne accipitttr Uminmultii Scrtpiuralocis. Cornelius aLapide,qui alias mnem lapidem movct ad illudendum Scriptur^ in ifta odrina^hicctiam acccdit ad Tolctum : Deus juHtficat.td eft.a peccatis , & ab intcnta peccatt & damonis aOtone abfolvit .ju^ fiofquepfonunctat.

Bellarm. 4. Non potefl impius vete juftus pronundmi » ntfiqui ffonunaat juftum^ fipnul factat juftum.

rr$teft. Deus fimul facitjultum imputationc, & ctiam incipit f.icere fan<aificationc.

2. Protefl. l. Rom.4.-5. F^dcs imputatur ad juftjtianu Bellarm. i. Ftdes tpfa tmputatur : fiies auti^. ^tn p"t juftutx Chrifti^ fe:i noftra.

Pruesl. FtdesimpHtattir ad jufttttam verf<^. lucin cftcum eoquod dicituri;^r/:6^ Deus imputatjuftttiam akfqueopenkuu & remitutpeccata.verfj' Fides au tcm ipfa , abfolute confi^ dcrata, ncquccft juftitiafincopere , ncquc remiflio pcc- catorum: neccfib eft igitur ut fides imputata relativcir>« volvatfuum objedum, id cft , Chriftum fidc apprchca^ fum.

Bcllarm. Imputare mtn fignificat nuiam exiftimatio*i(;n , fei ^ifnmattonem cut ^perHas in re tffa reJl^ondeat.

rroieft.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

534 BFLLARMINVS

Prctfft. QM^,ifi veritas hujiTi fententi^B divinse: [liW, : tibi Cfiriftum fideapprehcnfum pro juftitia in confpc .: incOyl non poflit in reipfaconftare, nifi inhasrcns nofti juttitia imputctur. Res ipfa in illafentcntianoncftqua lir.^.s noftiainhsercns^fcdadusDei judicialis.

Pretelf. luftitiaquam hahent fidelcs, cx imputatio ne per gratiam tafta, eft remi/Iio, & tediopeccatorum Rom.4.6.7- EJgo non cft qualitas inhnsrens.

JBellarm. I. Noh eft pfrftcladefiniti$jufnficathr:i$.

Protiil. Satls cft nobis , quod Apoftolus indiflcrcntc accipiat remiflionempeccatorum, & juftificationem,

Bellarm. 2. PaultiS aUegat hoc teftimcntwn PfiUmt » nmu dffintatmtegrcjuftificationemt fed folum utprobet jufttficationcm im- pt ejfedormm Dci^necpoffc prcpyiis viribus obtineri. "

Proteft. Ne hoc quidem probatur illo teftimonio , nil juftificationis naturam nobi:^ dcfcribat.

Bcllarm. 5. In hisvcrbis defimttointegra ^f d implictt, . '.'ir netur. Nam remifiio peccatorum non pot^^ft fiirt »nifi juftitiatnfun^ datur.

Proteli.J. Si hacceft dcfinuio jultificationis , tumcx. plicatquidfit juftificatioifed deinfufa & inhaerentcqua- litatenihil omnino dicit. I I.Rcmiflione peccatiab infu- /lonc juftitiae pofle fua nanira fcparari , docet fatis cxpc' ricntiacommunishominu,qui rcmictunt dcbita,& inj^i- riasillis, quibusncqucdivitias, ncqucjuftitia infundunt. III. Bcll. ipfe contra fatcturr,i6.Rf4/i^i;^(r«<c/>#j?ir g^ft/i/f» toUifineinfuficnejuftitiA: nthtl enim impedire videtur » quomtnui fofit Deus velle non oriinare ad p&nam , & condonare offenfamt C7 nonhabite pro inimico iUton cuidonum habitualts juftiiianon c^n^ eejferit.

BcUarm. 4. Deonon poteft aliqutd tegi nifi pcnitus dtlcatur^ €umpeccata dtcuntur Deotc{la,exnecefiitate delentur & evanefcunt.

ProteH. Eodem plane modo quo oblivifcitur peccata ^uae funt praetcrita, tcfta funt ipfi pcccata praefcntia. Kon propric hssc dicuntur fed metaphoricc ; quia Dcus ficvindidam fuamcohibct, & parcit fidelibus , ac tcfi- pifccntibus , ac fi pcccata ipforum praetcrita oblitus ef-- fct,ncc vidcrct in ipfis pcccatum ullum pracfcns.

4. Protetl. Rom. ^.19. Conftituim ir jufti pcr obc ilicntiam Chrifti , Ccut omncs filii Ad« conftituti Amt injufti pcr inobcdicntiam Adami. Sed hoc fit imputa- tionc. Ergo & ilhid Bcllarm. Inobeiientia Adaminos confti^ Mit peccatores non formaitter^ fed effcienter.

Profeft. Contra planctcftaturBcll.ipfcdc4»f/jf. |M^/4» esf.io.peccatum Adami itapofteris omntbus imputMri \ ac fiomnes idmpcccAtnm fmaviJfeHt. Kcqucpotcft intclligi, quomodo

inobc-

1 N E R V A T T S.

.>bcdicntia AdamiconllitucretpofterospecCAtores cfH- cntcr , nifi illa inobcdientia priiis impiitctui- ipfis; catum enim quod neque nobis inhseret , nequc im- atur, non poteft in nobis quicquam criiccre. Sic

0 Bcllarminus de amif. gtMt. Itb.^. caplS^ Nonvereper t liiQbeJiienttam confiitueTtmur feccafrei » ntft tn$bedicnttail^ )J}ratHQbeMeHtiaeffety &c. Quomodo autem lit noftra,

i!m Bellar. dcdarat ejufdem Itb.cap. 17. reccatum Adami commhHicatur eomodo qr4$ communieari poteff » td quod tranfiits iruynpn imputati^nctn. Omnitas enim vyyf^taiHt ([Hi cx Aiam% i1cunt:n,

5 Pmf/7.l.Cor. 1.50. Chriftus fadus eit nobis juftitia. Bell;^rm. r. Chrifttisdtcitur mflra juftitia. quia eft caufa effi^ 115 mftrs, juftttiii, ficut dicttur cttam fapientia <£r redemptto noftra^ Proteft. Hanc quidem interprctatlonem pofjjint ferrt rba iftapcr fc conliderata. Sed quia juftitiainhsercns nificatur vocc altcrA (fanflificatto) &c juftitia noftra ab "cm Apoftolo tribui folet Chrifto per modum impu^ ionis, idcirco modus juftificationis noftrae hifcc ver- deciarari videtur.

Bellarm. 2. Dicitur Chriftus juftitia ncftra quoniam fatis^ \it Patri pro nebts» & eani f^,isfafltoHem ita nobis donat &comm»^ 'Sl^cumnosjuftificat^ut noflYafatisfaC^io&juftiticidici poftit.Hcg dj) ncfieljli mlfurduhi , fiqt^i^ djceret nokii impntari Chrtftt juftin m 6 merita » eum k • ' . i is^^nur O 0pplicent:;r , ac fi hos ipfi Dc$ sfeciffemns.

ProteTt. Hic tradit nobis Bellar.totam caufamdcqu/l " utatur; amplius nihil poftulamus. Bellarm. 3. Effe tamenin ncbis juftitiam inhdrentem, verxm^ \abf$lutam^cmjufto Dei jHdicio debetHrzlorta^non eft ncgandum. Proteft. Imo vero abfolutc perfefta juftitia inhaerens

1 gloria cx juftitiadcbetur, non poteft confiftcrecum fmput.itionc,quam Bellarm. modo concefbit. luftitia

im & mcritaChriftijCum nobis donantur & applican* , in illum finem applicantur , ut vita & gloriaproprer anobis adiudicentur ; neque poflumus abfquc injuria contumeliaChrifti, ac noftro damno, alioaliquo me- no niti,qu<j gloria nobis ex jufto judicio deberetur.Pan- icuhisiltehfcimanse praefumptionis findit veftemillam .jatiae divinsc cui alTuitur tam inconcinne. l 6. Protefl. 2,Cor.5.i9. Dcuscrat in Chrifto mundum vTconcilians fibi, non reputans illis dclifta ipforum. Bellarm. i. JSon imputati$ remiftionempeccatt, & in^ittatn^ i$nem fecum trahtt. \pr$tefl. E{l ipfa remifsio ; & infufionem luiuci^, tan-. ^iam cftcdum remifbIoais,& iccoHciliacionib trahit fe-

cuw^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

336 li E L L A R M I K V S

cuiT), fed reconciliatioper non imputationem,vel re., /ioncm.noneft infufiojuftitias ; eft juftilicatio: ergo ftificatio non eft infufio.

Bellarm. a. ColofT.a.i^. tdemqmd hie rectuttUatuntm titt vivificdtitntm vtl renevatitntm Mpfeliat , & dtnatitnem dtlk rttm.

Prtttn. Vivificatio illoin loco fi regenerationemfig ficarct, non tamen infuConem^ualitatis, fcd applicati nem rcconciliationispcr infcrtionem in Chriftum noi rct. Scd ioquitur Paulus magis proprie dc convificati. ne cum Chrifto & in Chrifto faftaper imputationem.l ^^\\.^.^.6.itnavivtficavittHm Chnftot una^uefHftitavityitnA ttUtfavtt ineoelisin Chtfto Itfn ubi Cajetanus rcae obferv queiChrtftt refufcttato, & eltvato , omntamembraejusfHnt eet. fufcitatat & cenfedtntia in ceeUstHen in feipfis y fed m Chrifte. l Contarenus : ftrfetuustft Cctpus Pauli . ut doctat nes ejft mftti Chrtfto: unde emnia qua Chnftt funt nebis attributt.

Bellar. 3. Rom.5. QHtddititur rectnctUatie vtrfn.abn iantiagratia denattenist^ juftitia vecatur vtrf 17.

Prtttlt. Gratiafuperabundans ,qua donatur nobis ji Ititia, non cftqualitasnobis inhaerens, fcd mifericordi Dciquanos inimicosreconciliavicfibiper mortemChri

iti.vtrfio.

Bcllarm. 4. Clari^ime exflitat ApeftelHStfffnHmrtcentUid^^ tf«nii.Col.2l.22. ut txbtbeammrfanflt, immAfUlati» <T irrtftmm btnfibilts teram Dte. Tl^^

Preten. Eadcm funt cffcdla juftificationis, nonipfaju ftificatio.

j.Prettn. i.Cor.f.2l. Chriftus faftus eft pcccatun pronobis, utnosficrcmus juftitiaDciinipfo.

Bellarm. I. Nebii tmputatur juftitia Chnfti ^ ^uead fatisfa- tHentm, ^ttamprenebisprAfttttt ,fed mnfrtpterea nts juftifoffMmu kaberi, fi vere in nebis feccaterum macu.'a (f ftries i uh^treant.

Prettn. I. Si JuftitiaChriftinobisimputatur.tumcer. .™ tcnos jufti reputamur inillo. luftitiam nemo imputai'1 J illiquem juftum non habct. 1 1. Si fatisfaaio ChriftiirJ nobisimputatur. tum debitanoftraproquibusillefacis. - 3 fecit, nonimputantur,fcd rcmittuntur, &nosabeorum u ncxu libcraraur coram creditore.

Bellarm. 2. DicimurjmftttiainChrifteJuftitia iBaqua tff in tfft, ntn in ntbis , quiafmmus mtmhra ejms : fued tnim ctnvtnitca^m . „ fttt, cenvtnit ettam membris, ntn ut funt mimbra ^ftinila ktaftte. v p fed mtfactmnt unum.tr funt unum cum tffo captte. ^

Prtteft. Hxc ipfa cft fcntcntia& fidcs noftra, quam 1] Bcllarm. impugnat', & tamcn veram & rationi confen^t u.J UBoatB eflc fatctur. Thomas 3. f.48.«.i. plcnius ex- k J

plicat il

Images reproducecJ by courtesy of Koninkliike Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

' V A i V S. l|57

iCAt rationcm hujiis communionis quam habemuscum rifto ut capite: Opera' Chrs/Ii tta fe hahent ad fuM membra^ut abent cpcra altertHs homims tngrattaconflttuti ad fetpCum. Bellarm. 3. luftitia notii inh^rcmdtcitur juflttia Dei , quia ^ tur noiis a Dco vel ettam quia eft effeilus & imago juftttia

protefl. Obftat illaclaufula inipfo , una cum proportio- fecit eumpeccattim. Perpende 'prudcns iellor {^it Cajctanus) frimum Jf^fltitam Dei tn Chriflo : penes hoc quod ab tpfo Chrtft§ it fatisficrtfitt pro nohts :p^fito fiquidem innocentis pro peccato^ ^ s , juftitia eft fatisfafloria , /ffecies eft juftiti.t commutattvd pr$ 'mria folventii pocnam : hac eft juftttta novi teftamenti. Et Con-i renus : luftttta Dei in 'pfo ; quoniam ejus juflitta faila ef} no^ a^nobis donata,& mbis tmputata.

Bellarm. 4. Stcut Chrtftus non imputattve fedvere fattus efl {lima pro peccato , ita nos in jufttficattone non imputative, fed vere ttcipamuseffeclam & fimtlttudtnem dtvina juftitta» cumjuftttiam arentem acctpimus.

Protcft. Chriftus quiJem verc faftus eft viftima pro ccato , fed ut ficelTet ,imputabantur ipfi noftrapec- ta. Hoflta tnim imputantur peccata eorum pro qutbus offertur : ut ontarenus obfervat & Scriptura teltatur Levir.i6. 1.22. Similimodo, nosvcrc cflicimuv juftiin Chrifto: d ut hoc fiar,imputari nobis debct juftitia Chrifti. S.Protefl. Eph. Gr.:tia fiia nos grntis fibi acceptos cit in illo diledo.

Bellarm. i. VerbumgrAcum i^^xf^ircTip figitificattnternc gra^m ' os^pulchros (rformofos redd^re.

Protefl. Rcpugnat huic interpretationi. I. Qaodgra-^ a de qua ibi agitur fit^loriofa dtvesgratia Dei. I I, Quod 'sillius gratiae fitfinis pr^edeftinationis divinse. 1 1 U ^od modus qeiogratia ifta ad nospcrvcnire dicitur, on cft fanftificatio fpiritus, fed redemtio & remifiio. Bellarm. 2. lUudm dileclo.in Chrtfto^ nihil altudfiinificatinifi )S omnia noftrabona debere Chrifto.

Troteft. Hoc quidem in genere verum eft : fed quia rifto tanquam caufas debemus bona , & Chriftus alio alio modoeft eorum caufa , idcirco fecundum natu- mbonidequoagitur, fpccialcm etiam fignificationem abet illaphrafis tntpfo. Hicautem agitur de bono recon- ''iationis, aut rcdemptionis, & verfj.fanguis Chriftt dici- turpretium redemptionis : i»/'i/iigituridcm valct, quod fanqutne^ut facisfadtione & juftitiaejus. ^. Proteft. Aftor.13. 38.39. Annunciatur rcmiffiopec-* torum per Chriftum, & pcr eum omnis qui crcdit ju- 'ticatur ab omnibu s a quibus oon potucrunt per lcgem . ofisjuftificari. BcUarm,

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Hoag.

224 E 3

338 B E t L A K M i N V 5

BcUarm. I. Per Chriftum jufttficamur ^ ut fireMufAm efi* tientem ; per quAlilatem infufamt ul percauptm ftrmMlem.

Prtteft. Remifbio pcccatorum , & juftilicatio k pccca- tiseodcm fcnfu ponuntur in textu , nihil autem magu abfonum.quam qualitatem infufam cfTe formalem cau- fam remifsionis , quae noneft res infufa nobis tanquam fubiedis quibus inhaeret , fed aftus voluntatis Dei qui circanos verfatur tanquam objefta.

Bellarm.2. Chriftm velcjm juftitiaefl caufa effciemnoflrA juftiti/t ; mn peteft igttur ficri ut fit caufa formalis ejufdem.

Froteft. Chriftus ut applicans fcmetipfum nobis eft ef- ficienscaufanoftrae juftitias , & tamen utapplicatus eft,ta,wH formalis.Prctiumredemptionii prout datur pro captivis cftefficiens caufa rcdemptionis; fed prout eft illis ap- plicata.formalis ejuscaufa.

Bellarm. 3 . Annunciatm remifuo feccatorum iis orHnihus, jm eredunt tn Chrtftum ut oportrt , td ef} , factendo quic^utdtUe fitri j|

jufsit, •,,!/•

Froteft. Sed I. Kon aanunci.uui lemifsio per lUud/rf- - itre, fed per Chriftum. & fidcm in ipfum, 1 I. Maximcii^ alienum eft a dodrina fana, ut obfervatio omnium man-;^. datorumpraercquiraturad remifsioncmpeccatorum, & .• communicationcm gratiae. i 1 1. Fides vera , quamvis infirmainftargrani finapis juftificat, nonigitur necelTa- rioexigitur, utquifquecredat (omni cxparte; utopor- tet.

Bcllarm. 4. Remifsi» peccatorum ntneftfola condonattopisiu, . fed eft ablutie & emuniatto culpa.

Prefeft. Senfus communis docet remifsionem propric cflc in remittcnte,& emundationem in cmundato, ita ut unumnon pofsitefrcparsaltcrius.

10. Prtteft. Luc.18.14. Publicanus accipicns veni.-tiT peccatorum,quam petebat,dicit ur juftificatus.

Bellarm, Petiitintegram re$onciliationem,<T talem thtinuit. Prtteft, Hoc cft intcgram remilsioncm & acccptatio- ncm.

Bellarm. Tuitexaltatus. . ]

Proteft. In )uftificationc,tanquamii caufaomnisgl«^^,j

lia.

11. Proteft. luftitiaqua juftificatur homo coram Dee • debet effc pcrfeda. Scd juftitianobisinhaeiens non cft talis. Ergo.

Bellarm. I. Ftrmaliter jufti fumu^tnin operentftr» , feitptn . T)ei , qui fimul maculas peccattrum tergit . <S- habttum fiin,fpti»p: j-, ehiritatts infundit. Dei autem ipcra funt perfecla.

Prtitfl, Opus quidem qu«d Deus opcratur , rcfpectu

Imoges reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

BNIRVAT VS. :^39 •fanntn cft p?rfedum ,ici ett^exfeniniquttaiiujHnHm m, peiit.52.4. fed non oinncopus Dci in rerc,vel, ut fct.inillum locum loquitur,quoad o^wi ^piYAtii^ cft fta- n pcrfcftum, ncdum quoad participationcm fubjt d/, lod rccipit qualitatcm alrquam in fc cx opciationc di- la.Opus creationis non fuit prima dicperfcftum.Dcus ^am in fpiritualibus primo cpus botiHm^ & poftca 'f/Frir. rhil.r.6. Bellarm. ipfede Gmt.^^ lib. ^ri^.lib.i. p.l 3. dicit, DcHyn pir gratiam efflcacem ^ffAYe intttum bcns, vo^ 1^4/15, quod efi qHa/i femen , nnJe poslea oYttuY frHrius voluntaiii Hd. ^ de Ifisltf. i.l. C.20. Ftdes prjniHm inchoatjusltfica^ I, deinde affumpta Jpe, &chaYitate peYficit. Infiitta Deiexfiie ^feclainchdatUY, & in fidem peYfeflam^ hoce/f^ vivam ttrmina^ ^Cluum igitur tam puerili fubterfugio,& contradidio- Isturpi, graviflimumargumentum eludere hic Bellarm. |;ccire habuit, gravccerte praejudicium fuas caufaeattu- »pud eos omnes qui judicio valent. tellarm. 2. iHftitinetiamaclualts^qHamvis aliquo modofit tm^ iffeclapYopteY admtxttoncm v:ntalifim delicfcYHm » & egeat quoti^ tna remifitone pcccati , tamennon pYoptcYea dcfinit eJfeverajHfti^ ir fuo quodam modo perfecla.

rcteft. Evalio nonminus miferaquam quae pra^ccfllt. Im I. Nonquaeritur de veritatc, fed dcgradu , digni^ ite , & perfeftione juftitiae inhaerentis , an talis fir, ut faflit judicium &examenDei fuftinerc. II. luftitia la^admlxta habet delida, nonpotcft cfTepura, nedum ufcfta. I I I. luftitia quas eget quotidiana reminio-. Ic, cgctquotidiana juftificationc : nullo igiturunodic fotcit juftificarc. I V. luftitiaquae fuftinerc poflit ju- icium Dei , debct efic perfc(2:a non fuo quodam mod$ , fcii lodo Dci, & legisdivinae.

n 12. ProteJi. l^njuria fit meritis &juftitiac Chrifti, fi [crinhaerentcm juftitiam juftificari dicamur.

Bcllarm. l. Nthil detrahimns ChYtslt meYttis »cHm abiUornm HrtHte^& efficaciayconfit^amtir jnHitiam no^ramp^ndere. ^ Frotesl. Annon igitur detraherct Chrifti fatisfaftioni, ^ui diceret fuam propriam pafsionem fatisfaccrc divi- B juftitiag pro pcccatorum fuorum cnlpa & poenaseter-* !,fi confttcrctur cam k fatisfadione Chrifti penderc? BellarjTj. 2. AiverfaYii mulcHm detYahunt de ChYtfft gloYta, vn afiiYmant, eum nen potuijfea PatYe impetraYe ^ utpeccatanofiYa trc delnetyn4Sque ai veramjHflttiam reformarct. Proff)?. Iftiadvcrfarii funtficli. Noftra igiturnon in- :rcft , ii alia via , non minusq lam ipfc Bcilarm. detra- jlantglofii^Chrifti.

iS.PrHcft. OccafioAiperb^egbviationis^ficut & de-

fper

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

n

t^40 BBLLARMINVS

fperationis) prsebetur hominibus periftam doAiinam ' juftificationeex juftitia inhacrente.

BclUrm. I. UmUa taliseft tcca/it : qnia Cathtltci dic\ itnt Dei htmines habere juftitiMm.

Prtteft. Annon igitur fuperbus efTet, qui dicerct fe no Dei habere juftitiam inhaercntcm sequalem juftii Chrifti?

Bellarm. t. iBifuftrhiHntifHi jalfant.fe iffam Chr$niji tiam Afprthendtffe.

Prtten. Qui jadanthocreverafupcrbiunt; fedqui cipiunt Chriftum , & hoc profitentur in gloriam Dei fuperbiant ,certe 4 Chrifto docentur fuperbirc. Sed vera nihil magis confentaneum eft humilitati Chrift nas.quamniti )uftitiaChrifti,& mifericordiaDei. Kc Contarenus in traft. de luftificatione. Expernriento demus viros fanftos, qui quanto magis in lanftitate . ficiunr,t.into minus /ibiplacent ; acpropterea tanto gisintelliguntfc indigere Chrifto , & juftitia Chrifti fi donata; ideoque fe relinquunt, 6c foli Chriftoincur l.f^drs» bunt. Hoc nonob eam accidit caufam.quod fadi fandi. m u-, les minus videant quamprius, nequequoniam fafti fui animo dcmifsiorc &viliore; imoquanto magis in fa i\ ditateproficiunt , tanto majori funt animo , tantofu 'MjM perfpicaciorcs.Quamobrem fadi perfpicaciores magis ii tuentur fanditatis & juftitiae ipfis mhaerentis tenuit ■mo: ; tem, cum quaperfpiciunt multas maculas , quae coru «wiynr-, oculos fadospcrfpicaciores magis offcndut, ac propter l-C?:'.,- rcipfa cognofcunt.non libi nitendum elfc fanditate.ch 'i':;. . ritate & gratia fibi inhasrente; fed confugiendum fi b:> efTead Chriftum,& ad gratiam Chriftiipfisdonatam,qi liitantur & incumbant. " ;

Tcftimonium iftud Contareni, unacum cactcrisant ' , citatis (quod femclhicdecundisopcraepretium eft m( nere) noneamtantum audoritatem habct apudPontif * ? cios,quamaccipitabaudorc, virododo,gravi, &Car. ; ; ■ Rom. fcd &illam omncm quam mutuari pofsit abaj - ^ probatione Dt^ltrnm regentinm ThetltgicA fAcnltatis Pariffenfi Inv.. qui teftimonio & fyngrapha fua bis public<J funt attcft ; ' ' tithdctmnia afefrthariy& a Chr$niana vcritate nthil dtfcrefay «c, ficutappaTctinprincipiooperum Contaieni,Pariliii> ed ^ torum, anno 1571. hifcc verbis. Nti fmbfcrifti DtHtret reget p«» • ttsThetltqtcAfaculuitti Parificnfistngenuc , fanacqHeteftamMrfi «^. leda aecuratc, & dtltgentcr a nitts ejfe ea quafequuntur reverendtf *f • mi & iUuflrtfttmi Cardinalis Gafparis Ctntartni xcmmentaria , Wti tfufcula , ntmirum commetitaria tn Divi Pauli efintlas ad Rtmant Ctrinthits , Calatas , £fhcfits , PhUifftnfti » CiUofftnfes , TheffatY^d^

mitnft

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

'tiHfes,T,tn,tf,eum, T.tum, Hebr^.unet non IftndMm DiJi^ . Item ef ,fl,Um iejHn.ficatnne uonfHtatmLartuuUfumf.u

^^^^''^^^^'^'^''ff^"'^^»^'- EpinoUmdeUbnoarb,ir.o au,bus ZiT r''T'7 'Tl'^'*'^^^ Cathclu» Eul,fu,au,facrol

},amlfn r f"'"* 'ff'*"^'''^ "*cuju^rntesumon!umfLr/, ^jm .o^ a^hudu.,rnu^apponendam. Kalend. Deeembr^sjntf^-. M.s n:l.tuta,m,Uefimo. imngcntefimo.feftHagefimofecundo * ^

Capvt II.

DeCertitttdme juJHtU,

T H E S I S I.

p.f^}.^''^-^''''f*'<^y^firmitAi quadam, & immutak.Utaiini^ V Ti f^*"'"" ^/''^'•«'«o^y'^', quseft ,mmutab,u,a'u,- ferafubjea,.qu^enfirm,tasaffenfmnoni, airem. Fr.orcertUui. .f^urvel a necefi.tate .pfius re,,vef a determ,n,u.onefana.finJ/t .^cejfar.a. Cert.tudopclierior or.tur tart,mamed,oLnoi,sreZlL .W»lf*»detur, Jarttm ab ,ngen,. bo>utate,& voluntat., affeilu.

i ^r'*""''^.^'*^^'^^^» Ceititudincmpio- je &cfrontulitcr cfre modum vcl afiedioncm cogni, ,,r,-oms,quxcftccrtitudoillaquamBclUrm. vocat//*^r«?ts Jnproprie autem particifat.ve tribui omni ,U, Jodl vi jgnof(n,vamtveturinfall,b,liter:ntThomii habct i a a i»

•t;tiPX^""'^rT"-^"^^''^'' "ontantum cfTc inafTenfu" ,nciicdtijs, fcd etiam per participationem in aftedibus , joluntatis, gaudio. fpc,&c. 1 1 1. Abfolute nccciraria Jnmutabilcmquandam firmitatcm haberc in fefe. oua fP"« notioncm ccrtitudinis. I v. Non omncm ?er^ Jtudinemfubjcdi onri cx fuaflone , aut ingcnii bonita- s.ac voluntatis affc<au. Non convcniunt iftl certitudini ..ivinae. neque illiquae in hominibus bcatis ex vilionc ■ut in viatoribus aliquando ex infpiratfone repcritur.* -po nevulgari quidem ccrtitudini intclle<aus commul ;;.iumprincipiorum. wiiuim-

2. BcUarm. ^^dam efi eertitud, evidens. earumfalicet rerum t al.q.,0 modo viatmur .• Cujui fr.mum gradum obt.ntm trima rt- -m ?rm«;,4 ; fecundum. concJufiones ex „s deducla ; tert.um,ea qua "fitusmpmsperc.p.untur.qux d.ctur certitud, exprient.a. Aha J eert.tudoolfcura, earum fiti.cet rerum. qna foU fid, , vdopinitue

WJten fubejrefalfum; (ccundum cert.tudo fide.humana .fivemora^ • U !7rrr ""i'^»'";'^' ^ qua fecurum hom-

ym reHdtt,Vtirtmimmmlt,d,t. nontamenfermtiinmomncme.-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag,

224 E 3

*12 BBLLARMINVS

Prtten. In pnorcccrtitudinis gcncre » male rcUrmi gitur expcricntia ad rcnfus corporis. Nam anima etl lam habet fuam expcrientiam , & quafi fenfum, fcicN tiamhabetquifcntit fefcire. Guftant fidelcs qxiam bc nusfit Dominus. Infecundo l. Ccrtitudo fidei in Scrij pturib vocaturlux , quamvis igitur non habeatcvidcni tiamrci.aut rationis, quia tamenevidcntiam habet revel lationis, non debetfimplicitcr vocari obfcura. i i . Sil cut inccrtitudine evidentiae , duos gradus fecitBcllail unum principiorum, & alterum conclufionum ex iis dej dudarum, fic etiam dcbuit in certitudine fidei.intcr imJ mediate revelata, & conchifiones ex iis dedudas.diltinl ftionem fimilcm obfervare. Conjeauralis nulla datuj certitudo, propric loquendo, fed per comparationcnj tantum, coniedturae admodum probabiles yocantur ccrj tjc. III. Quod formidincm non cxpellit , non potrt' hominem rcdderc cum fundamcnto , aut ratione juf*

rccurum. i-

3.Bellarm. SiAtus qujtHitnti , fi ahfque fAU.tetA , V ambigt tAte con/liiuatur hit erit : Vtrum debeat. aut popt aliquii,ftnejpeeiai rfVetaticHecertus effe , eertitudine fidei dtvmA , cHi nulit modc foitiF fHbttreftlfum,ftbiremiffae{fepeccAt*.

Pr>tel}. Sinc omnifallacia&ambiguitate nonponitul in hoc ftatu certttudoUei divin* \ quia non diftinguit BeM larm. intcrgradus certitudinis hujus , rcfpedu prinaj piorumquse immediat^ revelantur , & conclufionesej rilisevidenterdcduaas, nequc inter ccrtitudinem h(M in fcfe, & illam quae eft ex fide. vel mapprchenfione. vej jnfpc Scd ifti* fubintelleais, admittimushunc ftaturt quaftionis, & affirmativam partcm tucbimur contrj Pontificiorum ncgativam.

^rgnmey.ta Bellarmini,

4. Bcllarm. Prov.20.8. ^is foten dUertymhndmmtffd mtum.purusfum apetcatt»

Proteft. Hoc provcrbium rea^ cxplicatut i.Ioh.i.SI Siitxer:musno<peccatumn»nhabere, ncftpfos ^allimuf.& veritasij nttisntn eil. Ab ipfo Salomonc fic explicacur , z.Rcg 8.4<« Jiemo ep qui mn pecttt.

5. Bcllarm. Ecclcf.l.I. Suntjuni atquejap..ntci, Vcptif etrum m manu Dei , & tamen nefcit htmo utium e.ii» vel amsredtf inus fit, ftd in futurum ftrvantur incerta. *

ProteHi. I. Vltima illacUufula tmniam futmum fervanik inttrta, in textu Hcbraico noncomparet. I I. Quicqui fais vcibii conitnctui dcfcicnt«amoris,&odii,rcfertij

illu

l.i.' ■ '■

r.} '■^ - :

Images reproduced by ccxjrtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

INERVATVS.

ludad rescxtcrnas. Manifcflum cft cnim nec Pontitici lincgabunt, multOb poflc iciie fe dignos cHe odio. /k II. paulo poft: feuatmsfaciU fcire fcjfknt , fe cdto efe dign$s^ H amore.

Bcllaim. T. Salomon non /oquttHrnifi dejuflis. ProtcH. I. Bellaim. igitur lententia , non loquitur nifi chominibub tam fibimetipfis, quam toci mundoigno-

5. Cui igitur bono de talibus concionatur ? i I. Lo- I ctiam Salomonem dc hominibus injuftis apparct cx rbis proximc requcntjbus : untverfa ^quc tvcniunt jnji^ tmfrcbo^&C' quibus ratio prioris aflertionii contine-

cllarm. 2. Katio SaUmonts ta/is eft : Si jufii certo fofiut co-^ '^fcete^utrnm dt/tgantur a Deo necne, maxtme td cognofcerent ex te^ ^ctts Det. At beneficia Detcommunia ftwt ju/Its tnipiis^& unt^ "a ^quc eventunt jujlo & tmpto JErgo juftt mn pofunt ccrto cogtiof-^ e»utrum dt/iiantur a Deo necne.

Frotefl. 1. Bis hic ineptus cft Bellarm. & quod frivo- i fingat rationem, cujus fundamentum eft manifcft^ km maxime cognofct dt/e[lionem Dii ex bincficiis extcrnts » 8c M tam fatuam rationcm fapientiflimo affingat Salo- ii. I I. Si univerfa illa ex quibu^ maximc cognofci- fciled:ioDei2eque cvcniunt jufto & impio, tum cert^ probabilem quidem ullam, nedum certam ullp.m con- .turam, quac fccurum hominem rcddit, & anxictacem llir,habcrcpoteft juftus dcdiledioneDci, quod tamen onciticii non audent negare. ^ Bellarm. 5. Quomcdo tgitur verum efl qncd fequitur pcxi>rJs wtis: omnia infuturum fervantur tnccrta f \jProtefl. Non eft hoc vcrum , nequc fequitui apud Sa- ^monem* nifi in vcrfionc corrupra. Si vcrum hoc cflbr, Ifumeflet quodBcllarm. poftca affirmat fucatcrcsfad/e we fcfunt » fe odtQ effe dtgnosnon amore. Sipeccatorcs hoc fa- le fcire pofiunt , tum I. Omnianonfunt inccrca apud ios. I I. Si peccacorcs facile fcire pofiTunt fe cffqodio ;nos, tum quinonpolfunt facHc fcire fcodio cflcDeo, , jufti certo poflunt vcl indc concluderc fenoneflc* iccatores>atqucadco fibi peccara cfle rcmiffa.

6. BcIIarm. lob 9. 12. 15. 21. & cap.31.14. lol dubtta^ petn ofiendit de jufittta fua^

.j Protesl. Quin fuerit fibipcrfcdio ]ufticia:inccrnae, lob "'^, >n potuic dubirarc , qui cap.7. verf 20.21. contitetur •apeccata & pctit rcmiflfloncm. Si dcoperibus quibuf- [1 fuis dubicabat , an fruftus fucrint rclipifcentiadi- iX^nihil hoc mirum,nequc quidquam facit adquseftio- ;m. Si ctiamdc favore Dei inhora gravijffimse tenta-

B b b z tionis

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

9A± IILLARMINVS

tlonis hafitaflctanimusejus.nonindcfequitur.eum n< potuiffe , nccdcbuiflc certum cffc dc rcmiflionc fuoru

pcccatorum. . . „• • » J

7. Bcllarm. Pfa.i9.II. Dehaa quti $nteaigtt , MbtceMii

Preten. Argumcntum ex iftis vcrbis tale dcbet efl« OmomHiaieltaafitanon tnteUigit.tUencnften.Hee debeteertmseil peccata fua effe remtffa, Si autcm ifta confequentia valet, i quitur, ne tumquidem Davidem ccrtum fuifle dcrl niiflione fuorum peccatorum, quando Nathan ipfi dixil lehova tranftulit peccatum tuum. a.Sam.ia.14. Non eft cnij credibilc. cum illo momcnto omnia & fingula fua dcli<^ intellexifre.

8. Bcllarm. i.Cor.4.4. Aftjfelm dictt fe nthl ftbt t» feiumejfe,& tamen iHhecHtnefejuntficatum.

Prtteil. I. Hsecnon funt verba hominjsdubitantis,I i . fimpliciter ncgantis:p<i «•» iu hoc jufitficatus fttm. Majcftt.'. igitur cum fpecie piobaret hinc Bellarm. Paulutii n«i:. fuiircjuftificatum.quamdecodubitaffe.aut fuiireince.r tum. I I. Bellarm. in ftatu quxftionis conftitucnd.. incertorum juftorum numero exemit cos qui f}>ecial%. hahent tevelatienem de rcmimonc fuorum pcccatoru!|&: - ccrt6 fitalesulliunquamfuerint , nondcbct hocncg;»!;. dcPaulo, Apoftolo primario, qui raptus fuit in tcrtiu Jfi coelum , & fttpeteminentiam habuit revelationum. Bellan cap.8. rcvclatum hocaffirmat ncfcio quibus Sandul Antonio, Gallae, Francifco. /Equum igitur fuitut fa AumPaulum eodem afficcrcthonorc,a.Cor.i2.3.Mc Apoftolieftmanifefta, ilUim fcil optime fibi confcii fuifTc defidelitatefuainEuangeho difpcnfando , tam fion idfibiarrogarcutfemctipfum pronunciet imn nem ab omni dcfeftu , in Domini judicio k quo laudt. fynceritatis&fidelitatisexfpeaabat. _

9. Bcllarm. Stne fideviva , & feenittntiaftrta nem»jufttpi' iUr.Atnemo tertutegtpoteft, praferlim certitudmefidei. fefidem ■ • vam & pcenitentiam fertam babtre ; in nuUa enim Scrtftura tesltr Tiinm ejufmtdi mvenitur , defide & panittntiancflra inparticui. Hatplani TheoUgicademenftratiee^i.

Preteft. Theologica ifta demonftratio fi firma efl> •mncmufumtoll«ret ThcologiaB.Innuliaenim Scrip • ra legiturtcftimonium dcMahomctc, aui dcAlcora» cjus in particulari, quod debeant damnari .annonigir poflimus elfccerti certitudine fidei abominationesil cnTc deteftandas ? In nuUa Scriptura invenitur huncs illumEthnicum autMahometanum fine converfione idc nonpoff* Jralvaii; idciicocerufidts nonpot. • hab»

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

EKERVATTS. 34yt kabcii ralialicuiinparticulari neccflariam cflcfidcmud jlvetur ? In nulla Scriptura invcnitur imo ncquc i loncilio ullo , autctiamPapaB fentcntia, illum codiccm 1 paiticulari quoufus cft Bcllarm. cum Scripturam ci^ |abat,contincrc verbum Dci; an igitur inccrtus fuit BcU ^irm. dc iis quaeallcgayit* utrum lint vcrbumDcinccncj' kllarm. non dcbuit ignorare , particularia iftiufmodi ^nfu , obfcrvationc & cxpcricntia nobis evidcnter con- tarc , & in fidcctiam acccderc obfignationcm SpiritUi.

conclulioncm autcmquse rc(ie deducitur cx prac- iliiris quarum unacftdcfidc, & altcra cvidcntiam habct ^crtam,ccrtitudjnc lidci cfle ccrtam.

10- Bcllarm. ScrtftmA Dan.4.24^ I0CI2.12. lon ^.9, ^&.8.22. iniicat incertHm effe^ an qnt agit fanitentiam confcquA^ ttrrenjtj^tonem. ^tts fcit. Forfkn ^ fifQrte,

Protiff. Non indicatur inccrtitudo rcmiflionis coram >co , & inconfcicntiis vcr6 poenitentium , fcd gravitas kcccatorum rcmittcndorum , una cum poffibilitatc rc- iiiflloniSiquamvis cflct difficilis. Apud Prophetas ctiam iccrtJtudo quaedam indicari poteft avcrfionis public« licujus calamitatis. Si indicarent iftae phrafcs inccrti- ludincnri remifllonis a vcrc poenitcntibus confcqucndse, lubias faccrcnt omncspromiflionci Dci,

Bcllarm. Refpiciunt tncertitHiinem noflrd dificfttionis. Protefi. In talibusqua is Simon magnus fuit , potcfl loc conccdi. Scd illiquifidcm vivam &vcrampoeni- intiam habcnt, aliam habcnt difpofitioncm. Palam cft, ngularcm aliquam rationcm haefifle in pcrfona illius i^gi» quafaftumcftutillo modo proponcrctur ipfipro- liflio gratiae, quo ncminialtcri proponitur in toto novo Tcftamcnto, &c abfurdc admodum Bcllarm. ab co quod lU fingularitcrdidum eft , adomncs fidclcsargumcn- iri. Dionyfius tamcn Carthufianus dupliccm aliamin- srprctationcm tradit : PetrusM fiforte^ aitnnuetiium qu$i WMVifiimumfuitfeciAtum. vel ( utaiifui dtcuntj ^uia in Sfirttu vt^ wi Stmonem fmnitentiam non afJurum.

II.BclIarm. Scnftura fdfe atlmonett ootnon fimus nimiumfe^m uri.juafi certiftmus dejuftitia jamadefta. Pr.28.i4. 2Xor* |o,i8. Phil.2.i2. Pct.i. 17. i.Pct.i.io . ; Prof.Monct quideScripturanc fimusnimium fccuri fcd limiam fccuritate nonponit inco quodcertoapprchcn- hmus gratiaiiiDci& remiflione peccatorum inChrifto.

BcUarm. I. St quiscertttudtne fidei fciret [ejufiumeffe^ f^ff^^ tiqne fe commendare^contra Afoifolum^ 2.Cor.lo.l8. Proteft. Quiifcit fcjuftumcfle in Chrifto , nonin fefc, meragratia, nihilpoteft co nominccommendarcpras*

B b b 3 tci:

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

i

-45 BELLARMINVS

ter gratiam Dci in Clirilto. Commcndatio enim dcbetu cauias, nonobjcfto.

Bcllarm. 2 Si per iona opera certitudo vocationis qadYenda eft icric etiamjufltficatsonis.Stdverumprmi 2-Pet.I.lo. Ergo.

Froteff. Concedimus torum.

Bellarm. Si certitudo jusJificafionis ex bonis cpcribus f mn igitur certus ejlhomo dc juHificatione , mox atque juJiij^Ai^ -

Protefl. Nequc nos dicimus omnes mox clTe cr nequeillos qui ccrti funt, ita cncccrtos, utnonpouia cffc ccrtiorcs ; ncque dcnique fimpliciter & omnifii f endcrc dicimus fidelium ccrtitudinem cx opcribus bo- nis.

Bcllarm. 4. Ncn igitur ex fo!a fide fendet certitudo juHtficA ' tionis.

rrotejt. Non ex fola fidc tanquam figao, & argumcntx • conttrmantcfcd ex fola fide * tanquam ex cau/a appre- hcndentc.

Bcllarm. Non igitur certa eH jufltficatso noftra , certitudin fixes^quainfaUsbtlssefl ^fedccrtitudtne opcrum ^ qua conjeciuralis atque tmperfecla certstudo efl.

Proteft. Prsemifsisillis cverfis,concIufio ifta jacet. VI des ipfa operibus corroboratur, manet tamen fides, non' concftura: ficctiam certitudo fideinon definitcfre fi- ' dci, & infallibilis, quiaaliis mediisconfirmatur. Scicntia ' ccrtiitudopcrficitur aliquo modo cxpcrientia: nontamcfl ^ idcirco definit efic fcicntiae certitudo.

12. Bcllarm. No» potefl aliqutd certum effe certitudine fideit nifi autimmediate contincatur inverbo Dct » aut cxverbo Dei pei evtdentem confequentsam deducatur. At in verbo Dct.non conttnetut h immgdiate pMrtictilaris tfla propcfitio : Talti vel talts homovere jufti'^ ficatus eft. Neque potefi exverboDei ferevidentem confcqucntiam tdcoUigi. Ergo.

Prcten. Poteft cx vcrbo Dci pcr evidentcm confc* quentiam colligi.

Bellarm. i.^ Ratiocinxtio qua quis certitudinem fideide ftoa jufittta ex verbo Dei concluderet^ hxc efie debcrrt : Verbum Det tcfto*' turomnes vere converfoi ad Dcum, & poenttentttmferioagenteSfpec catorum indulgmtiam & gratiam obttntre. Mthi autem evidens ifl meavera converfio & poemtentia. Miht igttur certumeft certitudino fidei.me indulgenttnm trgrxtiam accepiffe. Sed hujus aYgumnttaf-- fumptio, non folumfaJfa * fed etiam tmpoflibtlts eft.ntft adfit reveUtto.

Proteft. Non fatis bona fide proponitur ifta latiocina- tio , quia nuUam facic mcntionem , quod Verbum Dci teft«tur,om»fr7i qt^i credtt ^iAti^Lm vel remifsionem peccato- rum accipcrc ; cum Sctiptura paffim hoc fidci afciibit, &

nos

t N V A i V S. 547

los etiam novitfidci tribucrc piimas. Sed tamcn quatc lus fidcs comprchcndatur in convcrfionc , admittimui lanc ipfam ratiocinandi formulam ; & airumptioncm |on folum poffibilcm cfle , & veram afiirmamus, finc "jcciali rcvclationCjfed etiam in officio onmium fidelium repofitum,ut eam ccrtam & firmam fibi rcddant. Bcllarm. 2. Pruvi^mcft corhomints^ & tmfcruubtle » c[uii cem fict tUni? Hicrcmiae 17 ^^.

^rotesi. Alih quidem hominibus non patet aditus .li ^aliorum cognofcendum ; fed fptrttus /jgmtnis qut cft in 'ine rtevtt eaqu.tft4>tt homints^ l.Cor.2.lI. Ncmo Pontili'» nifiinfanus, negabir, quin aliquid novcrit fui cor- ,& plura poffit fi jullam attcntionem adhiberct. Dixic :a Bellarm. peccatorcm facile fcirc fe efife pcccato- Infcrutabilitas igiturcordis nihilimpedir, quomi- ;fidelis fidcm fuam cognofcat.

kllarm. 3. Videmus retfftmuUcsfaliisqui fefutartt hahere Id non hahent.

Prcteft. I. Si ha^c ratio quidquam valcret , tollerec inem ccrtitudincm fcicntiac^ ac fcnfus, & fcdam Fyr^ loniam Sccpcicam nihil fcientmm revocaret ab orco. 'idemuscnim rc ipfa multos falli, qui fe putant fcire )d non fciunt, & vidcre quod non vident. tellarm. 4. Quis eft quieertm fit » fe mn Ub^rAre ignorxntiit Jiquacrajfsi

Proteff. Refpondet Banncs in 2.2. q.6. 4.2. in fine: hrror culfAbtlts non deftruit fidem » fi non hAbeat fcrtiHaciam > qu/im delts efl certus fe nen habere. Bcllarm. 5. NuUji funt clariora figna vetA converftonis & gra* jam adefta , quam ofera charitatts , & frAftrtim fi quts anim*im Deofonat: at hoc iffumfoteft effe fignum fMllax. Proteft. I. Mcdinain 1.2. q.i.iz.a.^. & Bannesin 2. i.q.6. 4.2. difertis verbis negant , quod Bcllarm. hic fto confc{roponit»fotiftimum argumentum fidd cffe opfetere mot-^ em fro ea ; fed potius , credcre omniaqu.i Ecclefta Rorr.anafrofo^ ^ft^ ita quoi faratits fit , fotius negare intellcilu ommm fenfus exfe-* ientiam , & omnem altam fcicntiamfotius quam Eccleftx dogmata^ \t fi pro EccIefiaRomana. Verbum Dei (^ut Chriftianos [ccuitj pofuificnt , corum fcntcntia verior cfl"et quam lod Bellarm. afl^umit. II. Dantur alia figna gratias lagis conjunfta. Pvofedto (ait Alex. Alen. f.^.q.^i.m.^. 'i'J quisper experimcntum, fivc fcicntia expeiimcntaU [oteft cognofccrc fegratiam habere. Experimcntaautcm JC funt ; lumen, pax , lastitia. Quando enim ifta tiia it in anima fanda , vere certum cxperimentum cft, lod animahabeatsratiam. Itcm,guftusbenc difpofitus'

B b b 4 non

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E3

BElLARMlNVS

non poteft ncfcire diilccdincm fibi conjunftam : erg anima benc difpolita non potcft non fcntirc divinai dulccdincm fibi conjunftam. fcd fcnfus divinas dulce diniicftper gratiam : crgo anima bcnc difpofita non p tcft ignorarcquin habcat giatiam, Iftisnos addimus tan cjuam praecipuam ccrtitudinis caufam* tcftimonium Sp ritus Sandi, Rom. 8.16. III. Haec argumenra n funt fallacia , ubi vercadfunt. Sic Alex. Al. ibidcm : /f$c dsffert oftsma fnHfla db 4Htma hdretica : quU anima fanila h^iie ifla vere 9 qH4ni$ hMbet gYAtidm ^fedanima h^retica non. Tantfm dtfftrt jucuuiitai antma fideln a jucunditate antma snfidelis, ^^^**! tum dtflat jucumdttas fhantafia j vel fomniantss ^ a jucunditate vttj' lantti.

I j.Bcllarm. Uemo tenetur certo credere ccrtituiine fidei ftbg fimtffaejfe feccata. Nam ejufmodi articulus tnnuUo SjmbeU fidii L -»-^ fontinetur.

Proteft. I. Vnufquifquc fidtli:> tenctur illud crcdcre]Jf.H ccrtitudinctidci,quodDeustidclibuspromifit. Scd Dcu fidelibus promifit quod rcmittcntur ipfis pcccata. AGt. 10.43. Ergo unufquifquc fidclis tcnctur crcdcrc certi- tudmefidcifibircmiiracft pcccaca. I l, Multa tcncmur credcrc, qnx in nullo Sy m.bolo cicprimuntur prsctcr*^ nuam in Scriptura. 3. Continctur in Symbolo Apo^ Uolico : credo remiftmem feecat^um. ♦

Bellarm. i. Si^nifii.zt^ in Ecd-fia, dAri JSa^ttfn^mn in remiftit^ mem feccatorum.

Proteft. Hoc quiiv :i\ K^;;;incat » per coniC4:iemi|r.iK omncs vcrefidelcs giatiabaptizatos habcre pcccatorttmlbt^* fuorum rcmifiioncm ; & prscterca illum qui vcrc pro*'JI.|lv. fitctur illam fidcm , eflc fidelcm ; ex quibus ncccflario ' • fcquitur, illum qui vcrc protitctur illam fidem,crcdcrc tcncii.fibi rcmiflaefrc pcccata.

Bcllarm. 2. Siejufmodtarticulumfidei haberemus » fequeretufM 0mnem homimm qui peccat mortaJiter^ ccnttnuofiert hjtrcttcum. Non ptf^ft enim qui v^luntarte fcccat^ creicrefe jufium ejfe , ntfifalfum deitta ofera eredere veltt.

Proteft. I. Mcdina ini.2. q iiz.a.f;. non vcrcturali- quo modoconccdercf, quod Bcllarmino videtur tam ab- furdum. Ftdelts tenetur eredere^ quod habet fiiiem dtvinam ; qut fi de hac re iubttat, harettcuseft. Hac ( inquit illc ] eft noftrafeuten^ tia. Nos tamcn ncgamus confcqucntiam : idquc varia iz^ tionc.Nam l.Non omnis qui non crcdit quod cft crcden- dum, cft hagrcticus. l l. Non quodlibct pcccatumfua iiatura mortalc, facit ut peccator non poflit crcdcre pec* cata cflTcfibi rcmiifa. Vidit hoc Bcllaiminus , & idcirco

muta-

I

i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Maag.

224 E 3

reqi

E N E H V A T V S.

nutavit tcrminum , & ncgat talcm crcdcrcpoflc /fjw- rfnm^jf^, juftitiafcil. inhaercntc. 1 1 1. Sipcccacum actu [nortifcrumintclligatur, tumdicimus talem pcccatorcm ,i)on tcncri cotcmporc crcdcrc pcccata libi cflc rcmilfa. ''pcquc co quod non crcdat crrarc m fidc, fcd fi id crcdcrct ' :rraturum.

14. Bcllarni. exfedit f mt homihes habetent ifdinAneeer'^ :$diHem de propna gratia. Nam fopt fuferbtam lentrare. Proteft. Quod dicitur dc virtutc , id meliusdicitur dc

ccrtitudinc, fi lit gcnuina,talis cft cjus natura, ut nc- noilla male utatur,quamvis falfacjusfpecicnimismuU i abutan^tur.

15. Bellarm. Sanll^ Antonio^ SanllaCAU.u Cb* S.Francifc$ \it hoc revelatum, tffis remtjfa fmffe peccata. ^orfum autem hoc, fi ' fltbus omntbus e(fet notit$a tfla communis f

Proteft. Fabulae iftae cadcm faciHitatcrcjiciuntur, qua iarrantur.Nihiltamcnimpcdit quinquod omncsfidcle^ icbcnt,acpofluntfcirc, idpaucisquibufdam cxtraordi- icm revelctur ; ficut Paulo rcvelatum fuit , quodpcr- ucrctur Chriftum,quamvisomnes qui Ecclcfiam per- iucbantur,dcbucrint, & potucrmtillud fcirc.

16. Bellarm. QuidamferfilHfttmi frofter hoe incertum non *i(ocrttertrepidarunt. ... Proteft. Quafinos in dubium vocarcmus , quin optimi

ihriftianipatianturaliquando tcntationcs gravcs, & dc- rtioncs trcmcndas !

17. BcUarm. Cum omnes fere hujus temforis hdretict ham \tuiinem jaclcnt ; tamen ifforum fententia falluntur flurimt^

ira autemomnes.

Proteft. Prseclara hac rationc probarc poflxt Atheus ali- is, nullamomninoccrtitudincmcflrcreligionis vcrx.

^rgumenta nojlra.

18. Proff/f. Ioh.i4.17. Voscognofcitiscum^quiaapud os manct, & in vobis crit. & ao. In :lla die cognofcc- is,quia ego fuminPatre,& vos inme,&cgo invobis.

Bellarm. I. Ex friore loco folum coUtgttur ^ eos * qutferfidem SfiritumfanCtum nofcunt, non fine ejusgratta & auxilionofcere.

ProteH. Immovcro coiligitur apcrte, difcipulos Chri- lli nofccre Spiritum fandum cjus gratia, auxilio, & in- habitationc. Alias cnim nihil aflirmaretur dc fidelibus magis quamdcmundo; nequc ulla ratio iniftis verbis contincrctur promilfionis fadtae difcipulis Chrifti , quae tamcn itaclarafunt ut non nifi impudentiafummapof- fmtncgaii. mim(^i^ Cvct.) abexferiintiain fetffis figmfi^

fi b b { eatur:

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

m

BELLARMINVS

cAiuY : datefiim Dem etiam hoc , ut fiiamus qu^ a Dce nohti fuHt A .Ccf.^ . InfinuatuY , pYoprium hoc effe elcclornm^ut co^r.c^-mt fttpfts SpiYttumfanRum.

Bcllarm. 2. In aIteY$tci}im$ni$ loquttuY Domtnus tie c$^mtt$, bcata^qu4i posl hanc vttam CYit.

rroten. Benc re/pondet Tolctus : magna quidem hdc efi^ ccnfQUfionis caufa : tamen nunc pr/ifenti difcipulornm moe/ftttd a v \ difceffu adJjthebat medicamenta pYoxima ; nec ai tllum ultimum I vifionemYcjtciebat, qnam ettam multo ante exhtbituYt4S CYat. Ouam'' r m njii^nim moJtcum (it tempus totum ^teYnitati c$llatum , tamentUI^^M rumd$leYi Ctrijltita, comparatum m maxtma CYat dtlatto, n$n ri '-c^ H dtccnda. . jj

Bellarm. 3. Si qnis contendat ii$ hac etiamvita compleYi,qu$i }i$^ Dominus ait ; tn pYomptu cYtt Y^/ponfio, co^nofceYe nos ejfetn Filios & • Filtum tnnobis » non tfe cognofceYe noseffe juflos .fed ChYtfluynefft caput totius Ecclefia : fic cnim ChYtlius eit lu nobis^ id eft^ tn Eccle^ fi^.

PYoteff. Tales rerponfiones funt fempcr in promptu Sophiftis. Scd quae confolatio cfTet cuiquam, cognofccrCi Chriftumcfle in Ecclefia, nihil fimul cognofcat , fc ciTc mcmbrum vivum ejufdem Ecclcfiae , ita ut Chriftus ct« lamCt infc? lohannes ep.i.e.^. 1^*24. fic Interpretatur ikla verba : ptY hoc novimus et^mhabitare in nobis.nempe ex Sptritm juem nobis deitt. An Spirjtus qui habitat in Ecclefia,& non m nobis, dat nobis notitiam iftam ? Nimis contemplit leaoresBclUr. cumputabat ipfos poflc tam cralfo fchc-- matefalli.

19. Proten. Rom.8.i^.i6. Accepifti^ Spiritum ado- ptionis , pcr qucmclamamus AbbaFater, tcftacur cuni Ipiritu noltro,quod fimusfiliiDei.

Bellarm. i . SpiYitus fan^us teliatur hoc peY expeYimentum cu^ jufdam fuavttatis^ & pacis inttrna, qus nongtgntt ccYtttudinem^ nifi ionjefluYalem.

Pr$teft. I. Conjcduram non faciunt fidelcs , cum cla^ mant abba pater. Geminatur nomcn patrts (Mt C^jet.) ad figni^ ^candumfiYmitatem^ac ceYtitudtnem fiducta. I I. Tcftimonium Dei merctur tidem ccrtiflimam , camquc parit ubi rcci- pitur.nonopinioncm conjcfturalem. ExhoctefHmonto fad- dJt C^)tt.) clarc videmus eredendum nobis e(fe ^ qu$d fumus filii Dii.

BcHarm. 2 . Teflimonium Sfiritus nthil efi aliud^ nifi ipfa $Yati$^ qua dtcimus Abba PateY. Sed quod SpiYttus fanilus fit jut nos wii- vet » (um hoc dtcimus non conftat nobis ex fide divtna , fed folum ex ' i$ujeclurts, qua faUaces ejfe fojftmt.

ProteR. I. Teftimonium Spiritus manifeftc diftingui- tur aborationc ilU Prius cnimccrt^oics fietidcbcnius

nos

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

E K B R V A T V S. 3^1 lios cflTc iiiiosDci,antcquani Dcum cum hwiuci.i ^ jlilmus avocarc ut paticm. I I. Conftatnobis tidc diviaa.Spi* Itum fandum movcrc cosqui orancut oportet. Rom. ;26. III. Praefcntia & tcftimonium Spiritus cft Ix- lUum obfignans • & arrha contitmans, Eph.i.i^.i^, n.i.22. Non pcndct igicurcx fallacibus conjcdu-

^^o. PYoteft. Rom.8.3^. Ccrtus fum nullam rcm poflc "isfepararca dilcdionc Dei in Icfu Chriilo.

Bellarm. Non snteUtgitcertitudin€mfidcidtv:nA,feiqc4AnUm rrfuajUnem & e^fifidentiam ad quam ^igttendamfatis eft certstuds fnjeiluralis. Jiperjptcuum eft exverbo Grdco isiTrua-fjL-a. Prot(ft. Contrarium cft pcrfpicuum. I. Exintcrro- itionc anteccdentc ,quae vim habet firminimae & cfli- Diflimasafrcvcrationis : Quis nosftfarabit ? I I. Exenu- teratione omnium fere malorum , quag fecit ad irnmo-» iliratem tiducise demonftrandam , amplitudine & cffi^ »r:i3|facia fermonis. III. Ex gloriationeilla , t/rr/,37.i« ^is nyribtis Itts^ vixu«/lcsv amphns qftam viflores fumus. I W Ex . i verbi Graeci, ubiapplicatur ad fpiritualem fiduciam )tandam , quam fideles habent de iis qu^e percinentad ini propriam falutem , Rom.4.14. i.Tim 1.14. &c. Mlarminus ipfe lib.^.cr. ut magnis nominibus dc- fenderct, fiduciam aliquam coUocaripoflc in bonis mcri-» ^s , qu/i vere taltaejfe compertum fit , exemplaprofert Nehe- Davidis, Ezcchiae, Hefter, & ipfius Apoltoli Pauli i vcroPaulus cum reliquiscompertum habucruntopc- i fuifle vcrebopa, atque etiam meritoria , tum certe ^mpcrtum habucrunt fc (mfCt gratia Dei juftificatos, jod hoc in loco non puduit Bellar. tam de Paulo, quam tlohanne, & caeterisnegare. Sed vel fentcntiam una. ijn fcena mutavit,vel certitudinem gratise eatenus tan- ^im concedendam efl^c putavit, quatenus facerc poflit ad .dnciam in meritis collocandam , non ad infallibilcm tromillionum Dei applicationem.

121. Protefl. i.Cor.2.i2. Accepimus Spiritumqui cx co cft,ut fciamus quae donata funt nobis. . Bellarm. Non loquitur Afoftolus de notitin beneficiornm Dei iiA tnparticu/ari adhunc aut iUumpcrtinent , fedde notttiabenefi-^ irum quct DetiS prsparavtt eleclts fuis» Quam notittAm habemusfef mitum Dei^qut in Scripturisea revelavit. froteR.J. Non loquitur Apoftolus dc Spiritu in Scri^t |t&ris , fcd de Spiritu in nobis.de unclione quam accepimus. bIoh.2.27.de Spiritu per quem diftunditur charitasDei i cordibus noftris Rom.5.5. I I. Bcneficiaquae Dcus [aeparavic clcdis , pertincnt inparticuUri ad huncauc

B b b 6 illum

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Moag.

224 E 3

3^2 BILLARMINVS

illumclcftum.Oppofitioncm igitur tingit Bellarm. intci ca quac non funt divcrfa. Thomas fatctur , pofle intclli-- j! , Spiritum Dci donatum fandis , ut dona fpiritualia cognofcant , quae non habcntcs cundcm Spiritum igno- rant : fecundum illud Apoc.2. vinccnti dabo manna abf-^ conditum « quod nemo fcit^nifi qui accipit. Cajctanus clanus : Apoii^li <ertamhabebantn$titi4myqMifitleSj/pesscaYttas^ & aita donagtMtis dasa erant eis a Deo.

z2.Pr4t€fl. l.Coriin.ii.28. Probct fe unusquifquc, fcc.

BcUarm. Hac prohatii non txigit certitmdinemfideipfedqt^alim fcffumm ex ipfa mfira confaentsa examinatione confequi.

Protefi. Hacc probatio rcquiiit, ut quifque difcuticndo fuamconfcicntiam fccundum rcgulam fidci femctipfura Dco probatum invcniat,cx lcntentia Dci,ut dignc comc- dat corpusDomini. Talis autcm certitudo cfl ex fide^ad ^ lidem. I

i-^.ProteH. i.Cor.i.ii. Gloriatio noftra h«c eft,tcfti^ j monium confcicntiac noftrac^ quod cum fimplicitatc, & fynccritatc Dei,&c.

Bcllarm. i. Tefitmonimm confttentia nm adfert infallibiUm gertitudincm.

Proteft. Nonquidem omnc tcftimonium; fcd talc tcfti-< monium talisconfcientiae, quaepotuit Apoftoloadfcrrc jloriationem.

Bellarm. z. GhriamHr etiam de ets rebus qtsas nos haberec^n^ fidsmmsf vel habituros effe fperamus^quamvis non ftne timore.

Protefi. Sipertimorem intclligatur dubitatio , falfum hoccft. Gioriatio cnim fpiritualis eft frudus fidci divi- na5, Rom.5.2.

i^.Proteft. 2.Cor.l3.5, Vofmetipfos tcntatc.an fitisin lide.

BcUarm. Loquitur Apoftolms de prafentiaChriftt apudCoxin. Honfecundum gratiam grafum factentem , fed fecundum fotenttam» fr$videntiam»& miraculaqua apud iUotfaciebat.

Proteil. Bcilarminuspraeterit, quafi non videns, prima iila verba, quibusargumentum noftrum nititur, & ejus interpretatio refutatur : F«i ipfos tentate anfttisin fide^vos^ ipfos exflorate , annon agnofcitts vofmettpfos ! M§net ut examtnentfi defuafide^ntThom^ii ipfc obfcrvat.

Beilarm. x. Apofi^lm n%lmt affirmare tmnes iUos n temfore juHos fuijfe.

Proteft. Voluit omncs cxaminarcfcmctipfos» an cflcnt iufti*

BciUrmi 2, In pufdtntibm Uimm A^^fltlm dc fottntiM Cbrifti.

Pr^Ufi

Images reprodoced by courtesy of Koninklijke Bibliolheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A T V 5. 3^5

TYotffi. PraefentiaChrifti pergratiam & ftdem , cum la potcntiaoptime confcntit. i.Cor.10.5. Phrafis illa imfi^^non poteftaliud fignificarc , quam cflcinftatu .ratia^, ntc\\xctentaYi & exflor/iYe /Vi^-yis dicuntu r , qui conli- .erant cxterna fada tantum. Thomas jgitur in hunc lo- um,cogitur concedere , miper certitHdmem (ogncf^ere Chrim um ejfetnnsbis: fedineptifsime additjecundmm inteUeclum. onfccundumeffeaHm: quafi Apoftolus excitaret Chiiftja- ad cxamen intelleaus tantum ; aut Chriftus habita- in intelleau fidclium, & nonincorde. Et Thomse gifter Alex.Al.p.-i.q.^i. paulo ante finem, hoctefti- onio convidus^fatctur ^gratiAmpoJfecoinofci^Cedxidicnli idmodum diftinguit inter rem cr rattonem gratid cognita. 2^. Proteji. Eph.3.12. Per quem habemus fidfciciam, cl audaciam , Trx^^y^Tlwi &acccirum inconfidentia per idemejus.

Bellarm. Certttudo gtgnttaudadam : fed eacertitHdononen d$ Hftitia noftra » fcd de verttate myftcriorumfidei.

Protefi. Apoftolus diferte dicit , hanc certitudincm {TtperfidemChrifti. Hanc autcmfidem imputariad jufti- iam idem Apoftolus ubiquc docet.

26. Prcten. lohannes ep.i.cap.-^. & Fideles di-

:untur cognofccrc,fcire, & teftimonium haberc in fc,dc ratia Dei.

Bcllarm. I. lUa voces ^ fcimus ^ & cognofcimus t non neceff^irio includuntceytitudinemfjdei divina * dtcimur entm cognofcere ea , qua tx fignts &conjeflHris coUtgimtiS.

Proteft. I. Certitudinem fidei includunt cap.3. v.^. 'citistUumpatefa[lHme/fe»utpeccatanoftra toUeret.verf.i6. Not/i- muscharitatem Dei, & cdp.^,. v,i6. fic explicat ipfe lohan- nes : cognovimus &crediiimHs. 1 1. Idem lohanncs cap.^. \ »1 3. hacc duoita conjungit zutfciatisvosvitamdternamha^ 'ere^ & ut credatis innomenfiltt Dei » ut aperte teftetur fcien** tiamquam fidelcs habentdcfua falutc , includerc ccrti* tudinem fidei.

Bcllarm# I. Sententia lUa funt generales^nonparticulares: figni'^ ^cant emm eos tranflatos effe de morte ad vitam , qui ditigHnt from res,&c.

Proteft* Hocquidcm fignificant , tanquam propofitio- nem,fubqua ctiam dlferte aflumunt: nosdiligimusfra- trcs^&c.unde conclufioncm infcrunt: crgo nos tranfla* ti fumus a mortead vitam. lohanncs loquitur dcfemct-i ipfo cum fui fimilibus,quihabent tcftimonium in femct-. ipfis.

Bellarm. 3. lohannci h$nit fpe ccnfidebnt ^fe nnumcHiUis tfft iui dii^iHntfriitYa.

B b b 7 PYrtiff.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hcag.

224 E 3

3^4 BBLLARMINVS

Pntefl. Hoc unum fatis oftendit quain pcrdita fit hxc Poncirtclorum caufa, quam ut tucantur , fandiilimos Apoftolos , poft abundantiam Spiritus & omnis gratias in ipfos cftufam , negant potuiflc cum ccrtitudinc rc- i fpondcre quasftioniiUi , quam Chriftus propofuit Pctro i adhuc cironi ; S/mon Ioha dilf^is me ? cui tamen Pctrus ]rr[ tum ("proculdubio Vcrej rcfpondcbat : certo Domtne , it4 uoni,quod amemte.VuduitCsijct^nurri tamabjcdc dc Ap ftolis , aut aliis primis Chriftianispronunciare. Acccpc- rat faitillc in Rom.5.) Paulus , ficut & alii Apoftoli,& juftificatiperfevcrantcs inprincipio Ecclefiae , Spiritum fanftum cum tancadonorum fupernacuralium afflucn- ' tia, ut expctcrentur in feipfis diledlioncm Deieftufamin propriiscordibus.

BcUarm. 4. loh.^^.lo. non Uquttur de ieHimonio noslrdju-^ ftiftcationisMfed de teflimonto divinitaits Chrifii.

Proteft. Rcfpondct ipfcmec lohannes verf. II. JLfl autem hQctelitmonium^quod vttam dternam dedtt nohis Dius, &c.

27. Proteft. 2.ret.i. Sacagite, ut ccrtam vcftram vo- ' cacionem & eledionem faciatis.

BcUarm. i. Lutberani certttudinem fuam priorem opcribusejfi ^>si xolunt^non pofleriorcm.

Protefl, Ec priorem & pofteriorem camvolumus cum' Scriptura.

Bellarm.2, Certttudoqua ex opertbus nafcitur ^ non potefl ^Jfi ccrtitudo fidei.

Protefl. De illa, quoB tantum cx opcribus nafcitur vc* rum hoc cft : fed non de illa , quae & ex operibus naf tur,vel confirmatur.

Bcll^rm.^, Apoftolus nontdm hquitur dt eertitudtueexpnrte fub]e[li,quam ex parte objecli.

Proteft. Satis eft nobis,fi dc utraque loquatur. Loq ^ autcm Apoftolum de certitudinc fubjcfti apparetexfe* qucnti tcftimonid : hdc fi feceritis , nunquam impinietis, &c. Neque rcvera poffumus ccrtam redderc vocacioncm no- ftram in fcfc , nifi nobis cam ccrtam rcddamus : quia in vocatione fignificatur nobis bona Deivoluntas dcnoftra falutc.

28. Proteft. Sanftifllmi viri qui in Scriptuia laudan- tur,Abrahara, David, Paulus, fic aliifimilcs dc giatiaD certifucrunt perfidem.

Bcllarm. i, Forta/fepeculiari revelaticne certifierimert^erunt de gratia»quam apud Domtnum tnvenerunt.

Protefl.l. Pcr iftiufmodi /crMjf/Jr omnia argumcnta in qualibct caufiapoflint eludi. II. Si ex peculiari revr- lationc ccrti fuifiTcnt dc gratia ^ tum (cx Pontificiorum

fcn-

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

^ N E R V A T V S. ententia)illa ccititudo nonluiilet ccrtitudo fidci Sic :n.m Bannes in a.2. q.i. ai. dub.?. Rcv.Uta p.r,uuiar.i»i »»«•/*««, quamvii f,Htf»pernaturalia . mn fcrttnent ad iilftnfum fidti Uth,l.ca. aHtv.rtHtt, ThetUg.c^ ; fed.Ua tantHmqu*notafHm Ec~ ^Ufts. &ab ,Ua preponuntu,. At vcro de Mrah^mc. & Dav.dc pMam Jt. quod degrat.a Dei certi fuerunt ftr fidem. I I I. Bellarm. ine ullaccititudinc. vel fidci, vcl rationis, hanc vevela- ^ione obtendit, imo fibimetipli contradicens. Nam antca negavic vel Paulum, vel loh.innem , Apoftolos andtimmos certitudinem ali,im dc gratla Dei habuiire |uam conjeduialem. De Davide autcm & Prophetis* Vledina in 1.2. q.112. a.^. icde obfervat quod eflenJ jonrecuti iemiflionempeccatorum,raspc farpius conti- lunt, & Iperant. utlegirurpamm m Scripturis divinis. cd hoc nonfemperclt rercrendum ad divinam revcla- lonem.

B e 1 1 a r m . 2 . S criptura dum San^la ttmmeHd.tt, & etrum iufii- .am & v.rtHtes laudat, nts ttrios reddtt , ^Hibus idui.l.Js.mum erat, ttius qitam ilies. Proteft. I. Non dicimus Scripturam omncm qu« San- os commcndat iUos jam antca dcFundos de gratia Dei teddcre certo^ Sophiftice igitur negat Bellarm. quod af- irmat.ne nihilomnmorcfpondifle videatur. 1 1. Cum »criptura ccrtos nos reddat de certitudinc quamSandi labuerunt , hoc facit, ut nospct ejufdcm fidci vcftijria ncedamus, Rom.4.12. *

- io. Froie}}. Ccrtitudo-gratiae&falutisnititurvctitate •romifllcnum Dei.

^ Bellarm, I. Pr»mi(i.tnesfunt geHcr.Ues.

Prtten. Ex propofirionegenciali^afl^umtionereaepo- pa.deducitur conclufio fpccialis & propria.

Bellarm. 2. PojTunt qu.dem .ft* prom.ft.tnts applicari fimuUs tparttcuUr., fed tuncfuntceudititnata.non abftlutA. I Proteft. Fides cft conditio, pofita igitur fidc , promif^ :ioparticuIanter applxcata ceflat effc conditionata. & fit bfoluta.

- 20. PrtteSl. Sciiptura tribuit fidei >T...^,;se,iv plcmf- imam certitudincm, Rom.^.Hcb.io. & ii.Iac i fi-ut c fpci. Hcb.6.

Bcllarm. i. Remiftio pectaterum five jusl.ficat.o u»mH»]H,:,ue ^enfert.net aifidempropric dtclam, ' ^

Prtteft. Horum vcrborum fonus ipfeadco adverfatur kpoltohcaephrafi.ut mirum fiteorum afperitatem hor- jtidam non ahqua latione fuifle k Bellarmmo mitieatam ^a vero hacde reantca difputatum fuif, idcirco in ixientuUtii cftnotarc, Pontificios adfidcm propric

didaii)

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

,r6 BILLAKMINVS

diaam referre conclufiones hafce: hunc aut illum va- niflimumPapam non polFe errarc ; Concilmm Tridcn- tinum non pofle errare proptcrca quod generales ilt» propofitiones apud illos funt de ftde : legitimus Petri rucccflbrnon poteft errare. Concilmm lcgitimum i Pa- pa approbatum non poteft errare ; cum tamcn neque propofitiones iftae fint in Scriptura, ncquc aflumptiones (hunc eflelegitimum fucccflbrem Petri, hocConciliura eflc lcgitimccongregatumjpoflinteflc evidentes. Quam iniquifunt igitur in gratiam Dci, qui curn propoCtio ifta lit inScriptura: Quicunque crcdit juftificatur ; & af- fumtio(cgo credo; nonminus fitevidens multis,quam quod fint 6c vivant conclufionem tamen ( ege fum jufti- ticans^ncgant adfidcmpcrtinere?

Bellarm.2. Spei ntnftlum nen exigit , ftd nec ferre ftttn ,« fAtte tnttUeclHS tertittUtnem abfolutam. Nam quod tcrto fctmns »« habituret^ncnfrefrie (peramust fedfmfUtiter tx/peflamus.

Prtteft. Vanitas hujus rationis apud Ethnicos valeret aliquid , quibus fpes eft incertiboni nomen; fed apud Chriftianosin Scriptura verfatos nullum locum habct. InScripturis enim veteris Tcftam. fpcs & exfpeaatio nevocibusquidcmdiftinguuntur ; & in novotcftamcn- to reipfaconfunduntur. Rom.8.a3.24. Adoftimem exjpe" aantes.uam f^e fer^vatt fumus. SiquU ntn ternimus fptramustfet t«ltrantiamex(penamus,Vhi\.l, 20. Secundum intentam exfpeHa- ttonem& fiem meam. Dcfinitio fpci apud Zw>»*«rf 3.26. & Thomam ipfum a.a. 5.18. 4.4. efthujufmodi : Sftstft etrta exjpeaatit futura beatitudtms. De Chrifto non ncgant Pontificii , quin habucrit abfolutam certitudinem intel- ledus de gloria corporis futura dum fuit in terris ; & ta- men idcm Thomas 3. q.7 . «.4. non dubitat affirmare, Chrtftum habuijft Jpemrefi>e£luimmortaUtatis & glertatorforis.quAm

ntndum erat adeftus.

31. Prtteft. Valde abfurdacft illa doarina, quxperpc- tuamdubitationem, hxfitationcm,& fluftuationcm do- cet.

Bcllarm. I. NuUus eft Catholttus ftrifttr , ,t*i deceat oftrtert hemines ferfetut dubitare , trhsfitare de fuacum Dee reccnah.t.-

Prtttn. I. Satis abfurditatis eft m eo, quod doccanc Pontificii, pcrpetuodubitandum eircdeper{evcrantia,Sc elcdionc. I l. Bcllarm.ipfc cap.4. docct , «m»i4 11»/»- turum fervari tneerta , de tdie, & amere Dei. de inccniszutevn dubitaredcbcmus. I I i. IdemBellarm. cap.^. lobum pioponitpro exemplo, rcgula, & ftatcra fidclium in co- tnitionc fu» i uftiflcaiioms ; Sc de lobo tamcn aflitmat.

■ r\

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

B N E R V A T V $. 3^7

5um dubitAtionem ojtcndijfe. & cap. 6. inccrtitudincm rcmn- lionis pcccatorum indicari docctillis phrafibus: f§rfanfi we.qisisfcit, qux diibiiuiontm incertiflimam prae fc fe- :unt-^c cap.S. Nullaefle figna gratias contcndit^ nifi :ommunia,&/iii/4tfi4:qualia ccrtd dubitationcm non toU unt.

Bellarm. 2. Sententiahdc mnfUii qHidfmQmnemformidinent^ .unen totttt omnem anxietatem & hAfitnttonem » <5t ipfam etiam dub%* » :4//o»f w, fi di4htu% dicatHY,qui mon audet altert f/trti affentiri. l Protefl. Dubius cft de gratia,qui non potcft cx con- |rcicntiagratiae Dco gratiasagcrc , fcd hoc ncmo Pontih- lciuspotcft, cx fcntcntia Bellarmini. Devocibus litigarc Iranum cflTet. Scd ccrte qui damnatus eft morris, nequc lullam viam habet cvadendi,nifi cx condonationc,illcnon f poteft non efl^e anxius, donec ipfi conftiterit de illa con- donatione. Anxia res cft de ftatu noftro actcrno nihil Ifcirc.

C A P V T III.

De Certttudiiie E/edica.'.

\Hxc quseftio cft adco conjunfta cum antcccdcntc dc gratia, & cum alteradc pcrfcvcrantia,ut feorlim non pofllt commod^ tradan. Videndum tamen brcviter quid Bcllarm. adfert. Quseftio cft , an tidclis, abfquc pcculiari rcvclationc.ftatucrcpoflit,ac dcbcat, fc cfl^c cx numcro clcdlorum ? Pontincii ncgant, nos afiir* mamus.

^ArgumentA BelUrmvii. T H E S I S I.

BElIann. JTx h$c iffo* quod ignoramus , quid moveat Deum , ut hunc potiusquamtUum eltgat^ & in ejusvoluntatemrem totam teferre cogtniury Rom.II. tntelJ:iimuSt non pojfe altavta cognofci^ quem eligere% t' qucm non eltgere voluerit^ utft ferrevelattonem jpe^ itaJem.

Proteft. Summahujus rationis cft: fi noncognofcimus caufam, tum neque cfteftum; vel fi non cognofcimus rcm percaufam * tum non poflumus illamper cfFedum notam habcrc. Cognofcimus Bcllarm. hoc ineptum fo- phifma tanquam primarium argumentum propofuifle, fcd quid ipfum impuleiitu: fic^ccrit,hocmiramur po- tius quam fcimus*

z Bellarm.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

Ill

V

353 B E L L A R M I N V S

2 . BcUarm. Smptura hortAtur omnei fidcles ad timoretn. Prcteii. Ad majeftatis div^inae rcvercntiam, ad follici

tam peccaticaiitclam,& ad iras divinae advcrfus pcccar. trcmorem , fcd non ad timorcm rejcdionis cxhortatu Scriptura veros fidcles ; quamvis nonnullos profe/T' Hdclc^, q/4tvidentur fiare, j.Cor.io. 12. hortctur nc:.. iidentfuas profeflioni extcrnae.

3. Bellarm. Scnptura difertis verbn docet^ f^lutem pen.lere i ccndtticne operum. Nemo autem (ertofiMutrc fotefl , fe faOurun Q?nn:a tUa hona opera quA ChriUus fiert jubet.

rrotefi. Ratiocjnationis hujus forma cft plane mon- ftrofa. Quoad matcriam, l. Praedeftinationem ad falu- tcm non pcnderc cx conditionc opcrum Bcllarm. ipfc probat dc ^r^r. /.2. c.^.lo.&c. 11. Salus non pcndct cx opctibus tanquam cx conditionc fidclibus incer III. Sinc omnibus illis opcribus qua^ Chiiftus lub poteft fidclis mifcricordia Dci falvari.

4. Bellarm. Nthtl afjirmart dcbtt de hts qua pmdcnt e^fUaD voluntate^ntfi ex manifefla revelattone tpftus.

Protefi. Rcvclavit in Scripturis omncs qui crcdunt ha- bituros vitam aetcrnam.

BclUrm. Nnfquam revelavit , omnes eos qut dicunt fe crcdere, credere ficut oportet.

Protefl. Ncquc dicimusnos omncs talcs, vcl c/re,vcl immediate poffe aut dcbcrc cffc ccrtos declcdionc ac falutc fua.

5. Bcllarm. Vtilifiimum eU ad humilttatem confervandam ui nonfctatur tn hac vtta.qtiis ad numerum eleflorum certo peritneat.

Proteft. Hoc eft rcligionem Dci exigerc ad poljticas hominum rationcs.

6. Bcllarm. Si fcirentur qui fintprAdeHtnait^ reliquiomnti de^ /perantes de falute»nthil omnino honi pcragere curarent.

Proteft. Si haec objcaiuncula quicquam facit ad pro- potitum, hunc fertfum habct : li fidcles bcnc agendopof- fcntcerti cvadcre dc fua falutc, tum alii hommes bcnc agerc nihil curarent, quod cft ridiculum.

7. Pr«rfj^. Vnicum noftrum fundamentum hujuscau- fae propnumeft illud Apoftoli, Rom. ;. quos vocavtt^eos juslt fi cavtt , & gUrtficavtt.

Bcllarm. Nem9 fcire poteil quinam vocati &juRificatifint fc^ cundum propofaum.

Protefi. Ncmo ccrte unus potcft omncs tales fcirc, fcd cfficacitcr vocatos pofTc fcitc fc vocatos cife fecundum propofitum Dci ncc ncgare aufus cft Bcllarminus, & Apoftolus tam clarc docct,ac fi folis radio fcripfiflet,dum ad confolacioncm fidcUum hoc proponit ^ & applicat

poftca

Images reproduced by courtesy of Koninklijke BiblioHieek, Den Haag.

224 E 3

E N E B. V A T V S. ^^9

iftcaaJ rcmetipfum, cum aliis fidelibus, excerta& in- ncibiliperfualione , i/.ji.;!. 34 57. O* ?9- ctiam r^^paret cx v.i8. omnes Mligentes bewn cile ctiam Dtcatti uHdum prcptfitum, & 2.Tim.i.9. omncsvocato» exgratta, ^reftfit» ctiamvocari.

C A P V T IV.

D* Certttuitne Perfeverantu San^o^um»

•jscftiocft, anvcre fidelcs pofllnt cfle certi dcfuaperfe- "^crantiajPontiticii ncgant, Nos aftirmamus.

^rgumenta BelUrmm, T H E S I S I.

SEllarm. Ezech.iS. CHtn Averterit fejutim MjHnitiafita, ijc. QuUclartui i ■\ Proffy?. Clarius multo & cfficacius cflct ad propofitum, aibi agcreturdc juftitia Dei, per fiiiem m Chriftiim, & ibilla ridcleialiqu.indo avertcrc fefc abfolutc afHrmate- iur. Sedquumde juftitia fadorum lcgali modoagatur, .ic abfolute nihil affirmetur dc averfionc ab illa.nihil cx Ui$ verbisclare concludi potcft adverfui ccrtitadinein •crfcvcrantias. t.Bellarm. LUC 8.13. Qui fHfcifirani vcrlum tum g*Hdt»,

»Be4 rcteiMnt.

Proteft. In eo diftinguuntur ivcre hdelibus , qui 111 »rie fitntno & bone rccipinnt verbum, vcrf. if. priores illi evivcrafiiciebanturverbo ,fed radices non lubrbant fidei h^^fc 7erae. vcrf. 13.

<*■ mi J.Bellarm. Ioh.^.2. Orrneyn p^lnutem tn me ntn ,erentem ^WuaHmtoUit. Palmei ejfe mnfot./i ^ui ifliqHando non^j^xerit m vite >9»»enmpAlmUesaliunie inftrunturyfeiex v,te vivtnnfcuntur.

Froten. Quseftio inftituitur dc fideli qui veram &vj- tram fidemhabct, atque adco de palmitc qut fcrt fru- ftum. Alienumcft igltur & Sophifticum. objicere nobis palmitcmquinon fett frudum. II. Nimis impudens eft aircrtio illa Bcllarm. pxlmttes aliunde ntn infruntur ; cum Apoftolus Rom. 1 1 . 1 7.24- dlfertii verbis affirmct,rarnos k l cx naturali cxfeftos olcaftro praetcr naturam in(eri in |l ♦ vcram oleam. I I r. Qu.od ad rcm ipfam attmct, Bel- § lirm.ipfefatisfacitfuaeobjcaioni; ficcmm lUc, DcEc- m f clefia mtUt. Ilb. 3. cap 9. Dico malos ntn effe mcmha viva crpo^ Wbk rn Chrtfli . malQS nw ejfe membra, mft fentndHm iuid & a^Hivoce^

itcet

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibllo^eek^ Den Hoog.

224 E3

560 BELLARMINVS d$cet T$iYYirYemAt4,ex Alex. Alen. HHiene^ & Thoma : idem duetit rciYtiS aSoto ♦ Metchior Canui & a!ti » dicunt fithtlcminui eps effe tn fYpoYi, ftcmthumoYis.filt^ &aiiqf4a qud mnfunt membYa,fideles dt^ cuntUY talei a fidei profef^ione.

^.Bcllatm. Mat,24 I-»I3* RefYtgefcet ehaYttai mhltcYum^ jtct autem perfeveYaveYit ttfque ai fimm^ falvus eYtt.

PYiteft. Ifti multi piofcflioncm charitatis Chriflianac habcntjfed non charitatcm & fidcm cleftorum Dci cuius mcntiolitTit.i.l. ficut 2pp:iiet cx ycxCz^. ut feducant {fi fiiripeffet) etiam elelios,

5. BcUarm. i.Cor.9.17. Ne forteipfereprotus iffjciar. PYoteft. Apoftolusomnimodocavcbat,nc praedicationc

fua rcdargucrctur fuavita. crgo, Bcllarmijius non dicit quid,aut quomodo.

6. Bcllar. Gal.<.4 A gYMia excidiftis.evacuati eftis a ChYisio. rYoteft. Hoc cft,illisqui juftitiam quserunt in les;e,

profcflio Chrifti non potcft prodcfllc , Chriftus illis nihil proderit, veYf.z.

7. Bcllarm. I.Tim.I.19. Quidam ctYca fidem naufYagaYfoni & ^.1. difcedunt a fide. & 6.1 0. aberrant a fide.

pYoteft. Haecomnia dicunturdc ii!> qui non habucrunt confcientiam bonam y & proindc ncc fidem vcram & vivam. Fidcs autcm aqua difccflcrunt , fuit dodrina tidci cui cap.4. I. opponiliiT donYtnadarroniofum.

8. Bcll artii. Hcbr.6.4* Q^i iUumtnati guflaverant donum calefie » &paYtictfes faftieYant SfiYitusfanfli^ ven jufltficatt fue^ rantj & tamcnpYolapfi funt.

PYcteft.i. Apoftolus ipfcfatisclare oftcndlt, quodilla non fitdefcriptio vcr^ juftificatorum, dum noniIla,fcd alisc dcclarat cHTc faluti adhaYentia , iycfifAsvx T^arn^lxg , vcrf 9. intcr qusc vcram)fi^w nominat vcrf.12. I l. Non affir- mat Apoftolus cosdc quibus loquitur cfl^c prolapfos, fcd contra pcrfuafus fuit, verf 9. 10.

9. Bctlarm. z.Pct.2.2i.22. Canis revertitnr advomitfom, & ftis lota adfuum volutabYum.

PYitefi. ycrifidclcsnonfuntcancs, 3c fues.Haecigitur funtintcUigcnda dc hominibusnon regcncratis , fcd dc levitcr lotis,& purgatispcrprofeflioncm puram.

10. BcUarm. Angelt multtin frincipio ajufHtia fYelabebAn^ tur^ Sic etiam fYiminotiYtfaYentes.

PYotcft. Hxc cxcmpla nihil faciunt ad rcm : quia ncque Angcli,ncque parcntcs noftri primi fueruntfub gratia novi Tcft. in Chrifto pcrtidcm juftificati. Ncquc rcvcra fuerunt juftificati : quianon praeftitcrant conditionem quamlex rcquircbat ad hoc ut juftificarentur cora Deo.

11. ficlUrmt Sanl jufins cYat, I.Sam.9.2. & tamennon

folum

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog

224 E 3

II ftiHm pectAvit» ftd ttum reprtbus & i*mn(Hm tredttHr.

rrettfi. Non conftat Sau lem unquam juftum faifTc co- pirMrnDco.Ridiculuscft Bcllarm. dum juftitiam ejus pro- batcxcoquod eUgans dicatur & «b humero furfitm verfUs *U tiorftofop„it, r.Sam.9.2. luftitia non confiftit inftatura proccra & formofa.

12- Bcllarm. David emnium tonfenfu fuit juflust & tamin iuisneggre pttefi tum agratia iffjuniti* exciiiffet: Magniluiinem enimfeceatiteftatur Tnagnituiefoenitentidtjm. Pfal.6.7.

Prtten. Quin iTiaximum.fucritpeccatumDavidis.ni- nil dubitamus. Scdtamcnnon fuit majusgratiaDei fu- perabundantc. Cum autcm peccati ejus mciitum non fuit impcdimentogratise Dci.quominusdaretur ipfi rcfi- pifcetia, nuUa ratio cogit affirmarc cum k gratia Deipcni- tus cxcidifrc.autctiSprincipioilloprivatu fui/fe.cx quo. cftcax humiliatio & imploratio remiflionis profluxit.

13. Bellarm. SalomiHexeiHtagratia. Proteft. Quemadmodum illequigrave dcliquium ani..

mi patitur.excidtt d vita.

14. Bcllarm. PetrusLethaliterpeetavit ntgtnit Chrtftitm. Pretefl. Hoc quidcmnosnon negamus. Sed Bcllarm.

nonaufuseft diccre^^quod tamen dcbuit ut nos fcrirct) Petrum pland cxcidilTc agratia. Nam dc Rom. Pontif c.S.docuit. Petrumperiiitfe ttnfelSicnem fidei ,ninipfam fiiem-, ftegafeChrislumtre.niHterde. & cjufdcm lib. c.3. dicit,Pr/r*»i AlifHid amplim habuife quam denum perfeveranti* ; & (ex Au^li, Chryftfl.&TheefhilanoJninamifi/fe fiiem quacreditur Aijuflitiam»

15. Bcllarm. StmoHMagm,& luias priiitorfuirumjufli, Prtttfi. ludaseo modo juftus fuit , quo /«r Ioh.12.6.

immundus Ioh.i3.10. & itahelus loh. 6.70. potcd ctre ju- ftus.Simon Magus manfit in felle amarimmo, & vinculo iniquitatis , tum cum dicitur credidiffe , Aa.8.33. ^e iftmfmodi hdclibusac juftis , & omnibus non radicatis mfide.certocertius eft.eos facile denudaripofTe fide Sc }uftjtia lUa qua dealbantur. Scd notabilis hic apparct liexuofa fophiftica Bellarm. qui cum antea nulla figna juftiti«adepta5 voluit agnofccrenequidcm inApoftolo Paulo,Iohanne, &c. nifi communiaSe fallacia : jam ta- mcn ut ferviat fccnae.tenuiflimamquamlibet profcffio- nem arripitludae proditoris & Simonismaei ad jufti- tiam eorum certiflim^ comprobandam.

16. Bellarm. Potent isquthahet habitum fidei facert affum tnfideUtatts, Atfttunium Scnpturas.quifadtaaum infiaelitatis.per^ dttettamhabitum, nam tffititur fmplicittr infidelis^ & inimicm Dti» trrem mtrttsaterna. Et *x itnrina aiverfariirum, pir emnt pectM" tHm tx(Htitmfid€sjuffifimSt<; effunittHr (irdt Spintm fAnam.

Prtttft,

Images reprcxiuceci by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den l~iaog.

224 E3

BELLAItMlNvS Pfoteft. I. Vltimum hoc quod narratur dc doftrina noftra, cft purum putum mcndacium , quod nunquam cffutiviflct Bcllarminus, nifi omni prsefidio vciitatis in hac argutia deftitutus. I !• Sinc fumma vcl ignoran- tia,vcl impudcntia, non potuit Bellarm. affirmai c, ^«m- Itbet allMm tnfid^lnatis excHten hahttum fidei, efficcre h^mtnemfim^ pltctter infidclem , & intmtcum Dei , fecundum ScYiptt^ras. Rifus SaraeGen.18. fuit adtus infidclitatis; peccatum Mofis, Aharonis ad aquam contcntionis , fuit adus infidcli- tatis Num.20.i2. Zacharias Luc.i.20. &ThomasApo- ftolus, loh. 20.25. utnihil dicamus dc Petro tripliciquc cjus abncgationc Chrifti, fcccrunt adus infidclitatis; non tamcn fccundum Scripturas pcrdidcrunt fidem, aut fadi funt fimplicitcr infidelcs , & inimiciDci. Degra- viorcadu infidclitatis cx tcntationc valida patrato, rc- diusmulto, & magis cum Scripturis pronunciat Cy- prianus, f/ij?. 52. Nec putemm mortu^s e/fe , fed magii femtam-* mes jacere eos.quos perfecuttone funcftafauciatos videmus.

17. Bellarm. Infantes omncs fir Bapttfmumvcre juftifican^ tur » & tamen pofiea mi^lti eorum cum adolevermt gravifttme pcc^ cant.

Protefi. Dc fingulis infantibus baptiza^tis ccnfcndum cft cx judicio charitatis , quod vere juftificcntur , fed dc omnibus colleft ivc,non potcft hoc ccrto affirmari. Quic- quid fitinoftra defenfio cft dc fidelibus adultis.

18. Bcllarm. Hsrcttct omnes habuerunt antea fidem quam amifcrunt.

Protefl. Pucriliscftlufusiftcdumprofidc juftificantc, obtruditur iinpcritisprofcfsio dodrinae fidci^aut alfcnfus qui cidem prsebctur.

19. Bcilarm. St jufti ncnpojfunt feccarc , quorfum admoni-^ ttones^&cf

ProteH. Qiiaerat Bellarminus cx illo qui hoc affirmar, & Ipfum rogct, quorfum admonitiottes^ &c.

20» BcHarm. Si pr^fens gratta &jufitficatio veraeffenon po- teih ntfi quts certus fit de perfeverAntiastta ut vcl ccrtc fctat fe nun^ quam lapCurum^ vetad pccnitentiam rediturum : quomodo,&c.

Proteft. Hoc altcrum eft figmcntum Bellarmini, non noiha lcntcntia. No^ non dicimus, praefentem gratum vcram cfTc non poffc , finc ccrta cognitionc, vcl pcrfcvc- rantiae , vel ctiam ipfius praefcntias giatiae. Non giavat^ admittimus illud de fide juftificantc,& g^-atia vcra,quod Banncs in 2.2. q.6. a.2. habet dc fide fupci :iaturali ; q»oi altquti Catholicus.ntn amtttcndofidem, potefi ingmrar^: fe hahere tn^ fufam fidem^ tmo dubttarc^ imo judtcare falfo defeipfo , quodfit hdrtti^ cus. Sunt firupklofi Cathgltcti <? ignQrAntcs, quittajHdicam defe ali^ qu^nio &falltintuf, Argu^

Early European Books, Copyright <D 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

K \ A T V S.

Pgumcnta noftra, ex partclongc maxima.fcicns piastc- rJt,& ccUt Bcllarm. pauculaetiam illa quse tradat, tam }cjuneproponit , & tam mifcre folvitjUt vix uU lam hic reliqucrit materiam difputandi.

21. Protcll. Ioh.414. Qu^i bibentcx aqua , quam cgo aboci, nonI:tictma:ternum , fcd tictincofonb aqusc ientisin vitam aeternam. B c U a r m . Fom tUt fucari , & ohflrm p$tffl. , Protcft. Hoc prout abfolute dicitur , blafphemium fo- lat mChrillumipfumquicft fons vitae, vcl in Spirztum andum 10^.7.39- Scd prasterca, difbimilicudmcm lU am, quam Chiiftus facit inter fontcm g»-atia5, & fontcm xqu^ corporcas tollit. Deum enim aqua porporca non ex- iccatur. fed manet, & hauritur , fitis amovetur. Ncque •cveraheri ullo modo potcft , ut fons falicns in vitam cternam, ullo tcmporis momento cxficcetur.

21. Prottst. Rom.8.35.38. &c. Quis nos fcparabit? •crtus fum.

Bellarm. I. Senfus totita iUimftntenUde^l^nuUHmeffeterrom ^qHipoflit efjicere in homme. in quo ardent charttas^ut De$$mfuUm ndat, potfft tamen amitti charttas.

Proteft.l. Sophiftfce reftringuntur fcparationis caufse terrores. Cum enim verf.^S. dicitur : mihi perft^afum eft ^

id

jrrr,, ^y**

jf^K^ mcrtem, ncqt^czttam, Vc. mors quidcm ad terrorespo-. Icft refeiri , fcd i/iM ncquaquam. I I. Si nulli terrores " >ofrunt efficerc,ut ille in quo ardct charitas Deum oftcn- iat , tum ne illud quidem ciiicerc pofTunt ut charitas ^mittatur , illa cnim amifsionc gravifsime oftendirur )cus. III. Si terroreshoc nufquam poffunt efficcrc, i um ncquc blanditiae aut aliae tcntationes, terrorcs cnim n quibufdam naturis asquc funt efficacci , ac illcccbrse uint in aliis.

23. Proteft. i.Ioh.3.9. Qyj natuscft cxDcopcccatum lonfacit, quoniam fcmcn illiusin co manct;& nonpo^ icft pcccare,quoniam cx Dco natus cft. t BcUarm. Sententta Apdftolikdc e^l : qtn natus eft exDconon X^eccat^necpeccare poteft letha/tter.dum perfeverat fiiius Dct.

Proteft. Secundum hanc intcrprctationem,rcgencratio lonmagis pugnaret cum peccato,quam fomnus natura- ps. Pcntificiicnim ncgant, quenquam dormientcm le- jhaliter peccarc,quia peccatum ftatuunt vcnialccirc, in- ler aliascaufas ex imperfeftione aftus, cum fcrimurin ^licituni , fed non cum plcno ufu racionis. Filincius

traft.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

364

BBLLARMINVS

n.242. Amplius multo efl , quod indicatu w

I. Ioh, cap.2. vcrr.19. Stfuiffent exnolis^mMftJfintutiqutn^} htfcHfn. & ler. 32.40. Iniam rtvetentiam mei animo tpforum ^ m ^ nenteceiantame. Sed hujufmodi tcftimonia BcUar. tutif- j fimum vidcbatur filcntio prastcrirc.

C A P V T V.

De Dtfcrimtni Legts & Etidngeltt.

Fundamcntaquaedam jadurus Bcllarm. doftrinaB Pon- tificiae de juftltiaoperum quam aftualcm appcllat,non »

' minuscalumniorcquaminfidiorediircritprimo de le- gc,Euangelio , libertatc Chriftiana, & opcrum neccf- iitate,de quibus timen, quia nullius controverfias fta-i iJc tum rede formavit, non poffumus nos alitcr difputa-i t\ rcquamanimadvcrjQones noftras apponendo iis qu»iJ. abipfoprofcruntur, & funtalicujus momcnti.

T H E S I S I-

BEllarm. Euangelium iuobut moiis acafif$te(l :Vno moi$,pr$ x ioclrina^ quam Chriftus <T j4poftoIt fraitcarunt, &inlibrti Eu-^ ffc angettftarum^alttfqueApoftoUrumfcriptisionttnetur. Ali^moJiopr^ \ gratta novt Teflamentt, quA & Ux fcrtpta in corie & fpiritus vtvifi^> eans,&lcxfiietdicifolet. ^amvis (ut verum fatear ) nomen Euan^ gelti non vtieatur tn Scriptutis uf^uam accift, ntfe prtore moio^ id eft» froioHrtna. .

Proteft.l. Illud imprimis obfcrvandum,dc Euangclio,'/ quoad nominis qualcmcunque ufum aut accommoda- rionem, hic non agi, fed prout inordincad juftificatio- ncm,&falutcm,defcribituri Paulo Rom.i. 17. 18. f^a» tentta Det ad falutem cmivis creienti , juftttiam Dei revelans ex fide tn fiJem. cujus limitationis cum Bcllarmino nullam habuit lationcm* non mirum eft fi omnia confundit*

II. Inprimo illomodo, quo folo Euangelium in Sci i- pturis accipi dicit BcIIarminus, non uno modopeccat. Nam primo Scriptura ubiquenobis declarat doarinam Euangehi velper fubjedum cjus, ut cum dicitur JEi#4w^f- /tum Ftlti Dei^Chrifti.regnt, falutis, cr gratta ; vel per cfteda & - fruausejus,quorum xt(i^c{iu,iMcit\uX Euangettumfalutis. . vttdy reconcittationis, facis, &glortd. Bcllarm^nus autcm in fua dcfcriptionc audorum tantum,& librorum mcminitin quJbus Euangclium continetur. Secundo,inale rcftrin- : gitur doftrina Euangelii ad praedicationcm Chrifti & Apoftoloium, aclibro* ngyi Tcftamcnti, Eadcm enim

1

1;. -f

i

1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

J

E N E R y A i . iijoftiina quoad elicntiani fuitabinitio praedicata , & in bris etiam \ eteris Tcftamenti contincrur : licutApo- oliubique doccnt, ac demonftrant. Pp.ulus ctiam Gal. 8. difcrtis verbis teftatur Scripturam vcteris Tcfta- icntijinprimoipfo Iibro Gcncreos, ^ & vcrf*

7. Euangcliuiu illud appellat quac Liitannisquadragintis & trigintalcgc antiquior. 1 1 l.Ia jcundo fenfujillud inprimis notandum , Scholafticos mnes (M^giftros nofir$s mMgnos ) uno fpiritu , a Bellarm. rrorisargui,& refutari. Omncscnim & linguIiEuange- lum appellant/^^rw mvam , legem^uangelieMm » quam etiam rindpaltter dicunt tndttam in eorde ^ feeundarf vero fertftamin lir*. r/rom. 1.2, qnsift.ioS. a.i. Notandum fccundo,tam tcholafticos, quam Bcllarm. gratiam novi Teftamcn- uadmodum abfurde rcftringcre ad dona Del nobis in- ksercntia^cum proprie & pafsim fignificct gratuitaro Dci nifcricordiam. i V. Non debent fepnrari, fedconjun- i ifta duo , ad veram notioncm Euangclii cxplicandam^ ra ut fit do[lrinagrattA, cledionis ncmpe,vocationis, jufti- icationis . adoptionis , fandificationis, & glorificationis ^ftrscin Chrifto lefu, prsecipuc cjua luoadvcntu perfc- m illa omnia quaead hujus gratias communicationcm fequiruntur.

^•BcIIarm. Noseontendimm in Euangelto eontinerileges pre^m fie didas^eommtnatt^nes» & promtjstones eum eondtttone obedtenti.^.

Proteft. I. In librisnovi tcftamentih'r — conri-. leri, nuUacaufacft cur magnopcrecontc , quiane'- nincmhabctiscontrafcnticntcm. Scd Thoma> ipfci.z. f.lo6. 4. 1. & 2. {fi fcnfus cjus dc jr^ri^ modo jarn difto :orrigatur) bene ohfci v^t ^finam^uamjueremiUHdeJJe vtitrt^ ^$d fii eapotifttmum eft ; p$t:fiimum antem V prineipaie in novote^ f0mcH($eJfe grattamf eateratH eo c^nttneti fccundarto, vel ftcut di^ f§fitiva ad grattam » vel ficut ordtnattva ad ufum hujm gratia^ \l. Lcxproprie dida praccipue confiftitin opcrc pras-i cribendo>& obedicntia exigenda Qijamvisautem in no- proTcftamentoquaedam praefcribantur, tamcn nori tam kt opcraquam ut mcdiagratiae a Chriftoinftitutapras- 'cribuntur. Opcra alia (quae non funt inftitura) in novo Tcftamcnto cxplicantur,dctcrminantur ac urgentur,fcd aonibiprimo prasfcribuntur. III. Comminationcs &: terrorcs qwi in novo Tcftamento occurrunt , non magis funtpartes Euangclii,quam pars cft mcdicinae, quod mc-" dicus indicet mortcm fecuturSm ex medelae neglcdu. I V. Promifsioncs cum conditionc obcdientiae utcaufac jurisquod habcmusad rem promifiam, funtpropriae le- gis ; fcd promifsioncs cum condicionc obedicntiae, ut

C c c * ad;un<9:is

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

366 BELLARMINVS

adjunai,aiitefteai rci promilTae^vcl donationis ejus, lo- cum fuum habcntin benigniflimae gratias regno ubimc* ritis noflrJs nuUus habetur locus.

3. Bcllarm. lUud pm9 nnUYejl inter Legem , O EuMgelium^ quodinter doilrinam tnchoatam^ perfeilam: conttnetur enim Euan* geltum in lege^ut arbor tn femtne.

pYoteft. I. Haec non eft difFcrcntia inter legem fado- f um, & legcm tidci, vel lcgcm & promi/fionem aut Eu* angelium, fedintcr libros vctcris Tcftam. qui tarn fidem pronvilionis, quam fada continent,& libros novi Tefta- mcnti,quicade proponunt modo pra^ftantiorc. I i. Do- ilrina illaquaB in libris vetcris Tcftamenti , ad dodri- nam novi deiifdem rebus traditam comparata . noncft imperfeda,nifi (ut Aiex. Alen.p.^. //.0. obfervat) fecundum formam edttionis. Novum teilamentum non addit veteri^ quantum ad ftnfum ; pef innovationem fed tantum per etuctdationem vel mani'- fefiationem. Addttioiila eft ftcut explicttt adimpltcttum , revelatiad velatum » & determinati ad indeterminatum. 1 I. Taiis diffc^ rentia (quamvis non codemgradu) obfcrvari poteft in* tcr libros Mofis» & concioncs Prophctarum ;interEu- angeliftas, &epiftolas Pauli. Hocigitur quod Bellarm. vult praecipuum cflc difcrimen interlcgem& Euange- lium.nequcrem attingit,neque noftiam caufam uilo mo- do laedit.

4, Beiiarm. Alterum difcrimen eft, quodlex pcr Mofem data fit^ qui legiflator tantum fuit \ Euangeltumper Chrtfttmt^ qut nonfuit folum legiflator» fed etiam Redemptor. Proinde lcx veniifola in docirina fola ; Euangelium non folum tn doflrtna »fedct4m gratia juftttiam diligendiy& odio habendi intquitatem.

Proteft. Hoc unum difcrimen eflenon ncgamus : fcd ncque^praecipuum cft , ficut apparet Rom.io.5.6. Gal. 3.1 1. 12. nequc rede a Beilarm. expiicatur,neque deni^-

?|ue adverfus noftram caufam facitquidquam.Hocidem atis cft monuifl^c dc reliquis difiercntiis quas cx his dua^ busBeiiarm. deiivat.

5. Beilarm. Adverfarii in eo ponunt Chriftianamlihrtatem, ut tiutti iegifubjedi ftnt in confcientia & coram Deo,&i.

Protefl. Tam atroxcftifta iicentiacalumniandi,ut au-- ^^orejusintcftimonionuilam rationcm habuifle videa- tur Icgis,& confcicntiae fuaecoram Dco.Nos cnim agno- fcimuSi omncs Chriftianos fubjcftos cflc rcgulae ac di- rcdioni » impcrio & obligationi UgisiTiOralis > & omnis mandatidivini officium* aiiquod nobis irnponentis ; fcd vcrc fidcicsliberos nihiiominus cfTc crcdimus ^juftifi- cationc pcrlegcm quaerenda, a condcmnatioiic ejus cx-

fpcdtanda abexatonis cjus ligorc actcirorc; & haec

liberus

.. .,, ^„ i i< V A T V S.

ibertas illa cft quam Pontilicii. exjuftitia; fusc prse-

Sm"^*^'"'''^^"'''^'^""* contcmptu. iccu/anc

C A P V T VI.

De Neceffitate Operum ad Salutem.

nEllarm. I. Mverfarii meoconventmt , ut cfer»bo»anen fmt LJneteffaua ad fal»tem,n,fi necefiitatepr<tfenti.t, tta utnonhabeant iUAmretattonemaifalutem. quaft fmtmertta, caufA,c»ndit,oHes,&t. Wos contra itctmus opera bona /tommiju/lo effe netejfaria adfalutem, tMmrattone effictenttii,qutntameffictunt faiutem. i Pwfff Nos non ncgamus bona opera ullam relatio- :iem ad falutem habcre , habent enim rclationcm ad- 'untticonfequentis,& elFe<ai adfalutcm fut loquunturJ ideptam , & adj undi antecedentis , ac difponentis ad fa- ••utcm adipifcendam,atqueetiam argumenticonfirman- f is fiduciam ac fpem falutis ; fed negamus ulla opcra loftra caufam cflc pofle mcritoriam juftificationis ac . alutis.

KArgumenta Bellarmini,

Bcllarm. Si promipc vita aterna efl cortiitionata, tertc ne^ artum efttmpleretondttitnem, fi qtots falvus fieri veltt. Sed verum »J. Ergo.

Froten. I. Conclufio k nobis conceditur fano fenfu: Ted hoc nihil pertmet ad neceirariam cfficientiam ope- um.refpedufalutis. Aliasenim funt ccnditioncs, pra- ' er caufas cfficientcs , & alia eft ncceffit.is, praeter caufa -fficientis. 1 1. Promiffio vitaeatern:; in fcfe non fuf- •enditur ex operibus, tanquam ex conditione vitam effi- aientc, (cd viduros notante.

3.BeIlarm. Si juftus non efl liber abobligatione divina iegis, trtcntfteamimpleatntnfalvabttur. Sedverum fnus. Ergo. \ ProteR. I. Confequcntia nulla eft.Eadem enim rationc 'oncludere licet neminem falvari polTe, qui vel mini- *num peccatum fut Pontiticii vocant) venialcadmittit: %lis namquelegem non implet. II. luftus , quamvis konfitliberab omniobligatione divinae legis, eft tamen Iber ab obligatione ad illam obedientia.n cui imputarc- ^juftitia, & vitadcberetur.

\.. Bellarm. Heb. lo. 3 6. Patientia dicttur nece/faria, ut re- temus promtfsttnem, id efi, in relatiene ad faJutem. r^tenna ver» f •tus qutidamt 0" adfn virmis a fide difttnifum,

C C C % Troun.

Images reproduced by courtesy o( Koninklijke Bibliofheek, Den Hoog.

224 E 3

B 1 L L A A t N V S

Iroie/l, l. Concedimus iclationem opcrum ad falu- tem , fcd non efficicntem mcritoriam. I I. Paticntia in jUo loco nihil aliudcft quam fortitudo & conftantia ti- dei & liduciae,ficut cx contcxtu liquido apparct.

5. Bcllarm. I.Tim.2.14.1^. Perfeverantia in dttelH$ne & fanfltficattgn^ fonitm nedjfartaad fnlmem ^fme qua mhlttr falvan non potcll.

Protefi. Qnid hoc ad cfficicntiam, quod in via falutfs in- gredi tcncamur

6. Bellarm. Phil,2.12. Salutcm vcstrAm opcramint. Hic fit mentio ejficientiA.

Proteft. Nulla fit mcntio efficicntiae opcrum, fcd ope- rantium. Ha^cautcm cfficicntia corum dirigitur&: re- fertur ad falutcm, ut mcdium adminiftrans, non utcaufa meritoria.

7. Bellarm. t.Cor.7.1o. TrtfiitiA operatur pocnitentiam tn falutem flabtlem. Panitentta igitur effictt falutem ftabttem.

Profeft. Confequcntia nulla cft , nifi omnia illa quac funt m/*rt/«ffrw,eandemcfficiant ut caufac meritoriae.

8. Bellar. 2.^0^.4.17. Patientia tribHlationis operatur pon^ dui^tternAglQtia.

Proteft. Opcratur ut medium adminiftrans , co tcn- dcns, fed non ut caufa mctitoria.

3. BcUarm. Rom.8.13. Si fa^la carnis mortificetis ^ vi^ vttis.

Preteff. Mortihcatio igitur cft conditio ad vitam ,quis negat?

i^.BcUarm. Rom.3 17. Exiftimo enim ^ quod non fint con^ dtgndpafiioneshujus temporis ndfuturam gtoriam. Ifta coUattoma^ niftfte declarat ejfe a/tquam vim tn opere patteatt z , adacquireniam iUam gtoriam,

Proteft. I. Ncgatio ifta paritati^ manifcftd dcclarat ruUam taliopcri vim caufae mcritorias incfre. 1 1. CoN latioilla nullam aliam vim dcclarat , quam quae cftin omni via, ad fuum fincm.

I!. Bcllarm. Rom 10.10. Orefit confefiioadfatutem. rr- iemus hodoconon fufllcerefidem adfalutem > qua veta & tntegra in iorde effe nonpoteft^ntfi aicefferit etiam externa confefiio^

Proteft.l. Hoc ipfum cft,quod nos advcrfus Pontifi- cios, tucmur: fidcm vcram , & intcgram nonpofle ab operibus fcpararl ; cujus contrarium Bcli-?rm. magno co- natu probatum ivit de jufttf.ttb.i . cap.i^. I I. Cum ju- ftitia quae jus adfcrt falutis inhoc ipfo locofidcitribua- tur, & confclfioBcllarmini ipfofatcntc neccfiariofidcm confcquatur , acilia rationcdicatur ficri infalutcm, fe- quitur ncceflario falutem in folidum cx fidc penocrc.

12. BcU

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

E N E R V A . , o. 11. BelUrm. ^f^rivi emm , & /Udiflis mthi

maniuc4re, Vc. H*e reidtta ratto tutulenter o^ettdit , tpern btnn effe «litfuo meio caufam 4tter>id fniutiu

Prateft. I. Non fatis efl ad meritoriam efficientiam , li opera Imt aliquorr.oU caufa falutis. 1 1. Redditio r.itio- nisnonlcmper caufam oftendit. Redditur ali^ua ratio, ied non oftcnditur caufa mifcricordiae, i.Tim 1.13. mci mtfentts efi : nxm tgnorans faciebam. III. Caufa falutislu- culentcr indicatur vcrbis antccedentibus. benedtcli, hAredt^ Uriojure po^iieteyobis faratum regnum. Convenicntia tantu m & congruitas in fcquenti rationc notatur,inter opera 8c pracmia ridclium. Congruit cnim mifericordix & be- mgnitate Chrifti. ut bcne illis facerct, quiipfius nominc alns bcne feccrunt.

3 3. Bellarm. St fides foUfaharet , fequeretm fidem falvare foife, ettam ft cateret omni hono ofere , & conjunaa ejfet omnibm vi^ tiis & feeeatis. Hoc autem confequens eft manifefte fjfum. Zrgo.

J^roteft. Non confetiuens tantum , fed & confequentia clt manitcfte falfa: quia fupponcrc fidem vivam conjun- aamomnibus vitiis &: peccatis, cft fingere fidcm fimul vivam & mortuam. & fupponerc hominem, cum omni- bus vitiis & pcccatis falvatum.cft fingere hominem cum perditione falvari. Didymus Alcx. Hieronymiptseceptor jam oiim refpondit. Notandum fcil. quia eum fides moriuaftt frater cfcrajam neque fides eii , nam neque homt mortnushomo est. trt lac. cap.2.

C A P V T VII.

DE OBSERVATIONE LEGIS.

T H E S I S I.

BEIlarm. Haretid doeent Jegem divinam effe flane imfofttbiUm honuni, eti.xm jufto. Catheiici docent, legem Dei juihs hominibui Ablcltiict/fefefttbiltm.ferauxiiiumgratiA Det » & Jj>iritum fidei.tr tarttatis.tntffa jnftificattouenobis infufum.

Prfl/fi?. Nos non doccmus, legemcfle planeimpoflibi- lcmhomini, Adamo puta, ante lapfum,& poftea Chri- lto,nec non ns qui m Chriftopcrfedc fandtificantur- fed dealnsqui mchoatam tantum fandificationem habent cxordinariaeratiaein ifta vita difpenfatione, ut leeem' divinam exade & pcrfede obfervent . nos dicimus hoc hcnnon poflc; Pontificiiautem & ^^n/.»rm«ficri pofle : hac enim funt rcrba Bellarm. cap. 1 1 .

C c

3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Moog.

224 E 3

370

BELLARMINVS

Wv

%Argumenta Bellar/nmi.

1. Bcllnrm. Mat.rr.a9. I-Ioh.3.4f. lugum meum fuave eftt & mui meum leve. Mandata ejm gravia nmfunt. HdcveYha indicant legem Dei ejfe jugum quoi facUe portatur , &mandataejus I farvo negotto cuflodsri*

Proten. De legc Dci fimplicitcr, ejufque totius obfcr- vatione perfcfta,nihil omnino illis vcrbis dicitur,aut ju-t dicaturjcd dcEuangelio, ideft,fide & obedientia nova. Onus hoc eft non onerans, fed allevians, ficut ala in ave. Kequetamen tzm fact/e & parvo negotio quam BeUarminus imagmatur, fufcipitur,& fuftinetur, fed fufccptum & portatum (quicquid fit dccarne contra pugnantej fpiri^ tuiadfert fuavemdeledationem,quatenus perfidem vU cit mundum, & carnem.

3. Bellarm. Mandatafervantur ab cts qui dtUqunt ^ loh.rA. 23. Rom.r^.S. Gal.^.r^.

Proteft. Servantur virtualitcr perfefte , fcdaftualiter lantum imperfeftc : alias omnes (Sc finguli viri fideles pcrfede Icgem adimplerent : omncs cnim diligunt: fic ulkisverus fidelis vcr^ poflet orarc; dimtttenobis debtta h('flra.

Bellarm. No$ fatemtir dileBionem in hac vita imferfeflam efe; xmen non pojfe ejfe ettam tam ferfeclam ut fracepto adtmpiendo fuffi-' mttomnino negamus.

Prote/l. Secundum Pontificios minimumquodquefuf-i ficit prasceptis Dciadimplendls : fic Bannesin 2.2. j. 44. a.^. qutltbct a£lus charttatts quanttmltbet remtffus y fuffcit adtm^ ptendum omniapracepta.Sed obfervationem imDerfedam,ad-i implctionem efle legis perfeaae , quis nili infanus affir-^ maret?

4. Bcllarm. Scriptura docent altquos fhrvajfe mandata, de di-» chone ex toto corde & de ncn coneuptfcendo ; ut D^vtdem , Joftam,

^fam^Aposlolos^ Zacharinm^ Elt^betham, &c.

Protefl. Obfcrvarunt mandata propofito & conatu,non cmnimodo effedu ; quoad efi^entiam^non quoad complc- mcntu;quoad gualitate fynceritatis,non quoad quantita- temvel intentionis,vel extenfionis. Pfalmi fatis hoc te- ftatur ubiq; dc Davide,& de cseteris omnibus in ipfo.Sic oUm hacdercPelagianisfuit refponfum. Aug ft. contra Pelag. & Celeft. l.l. C.48. Dtclum esi^quantum mthividetur^ fecundum qkandam tnter homines converfationem Iwohubtlem , atqtie laudahtlem. quamnuUus homtnumjufle pojstt tnaccufationis,^ crt^ niinationtsquerelamvocare. Ouam proptereainconfpeclu Dtihjilutjfe rtferumur , quia jn ca homtnes nuU^ diJSimulattone faUebant ,fed ut

Mpjpare^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliofheek, Den Haag.

224 E 3

»pp.%tthanth6mtntbui,itaewntnotio{ttlii Dei, Auftor etiam tra- anusdejejun.^^ tent. Chrifti qui eft inter opera Cypr Fuerantantc C/m/lmm vtri tnftgnei , Profhets , Saceriotei , fedin pectaiticontepti,& nati,necoriginali , nec ferfonaltcaritere deltc}». & tnvtnta efl in omntbm tel ignoraniia. vel infmffictcmia, tn quibia trronet peetaverttnt.&egtterunt miferuordia Dei, per quam eJollt. & rtRttuti , gratiai egerunt Deo. & ad pUnitudtnem jufiitia . mulium fibt deefe eonfefii funt,& /perantei in Deo. nuUam ftbt foltittatem at^ tribuere prafumpferunt.

5. Bellarm. Poteii homofacerepluiquamDem praeipiat : <>i« tur multo magii potefi impltrc prActptum.

rmf/?. Tantundemeft, ac fi dixi/Tet Bellarm. poffunt Pontificiim unaprasfumtioneplaneinfanire: ergomulco magis pommtin altera delirare. Neque tamen fequitur, h potcft quis quoad materiam fadi plus faccrc quam prascipitur ; ergo poteft quoad modum agendi,& omni- um circumftantiarum ratione, prasceptum implere.

6. Bellarm. St prxcepta effent imfo^ibilin ^ nemtnem e*A>4- rent. *

Proteft. I. Hasc argutia non magis ptobat legem cfTe poffibilemfidelibusquam infidelibus , juftisquam inju- ftis. II. Obligatio non tollitur pcr impoflibilitatcm ex noftra culpa cmanentem.

7. BcIIarm. 5» lex Dommi effet impopbtlii.fequeretur,Deum Mbiffti etiam amicii trtbutum exigere, qttod nemc foivtre pofftt ; auoi eilcrudelii&flulittyranni. * tJ

Proteil. Sequitur ingentem eflegratiam & mifericor-. diam Dei, qua fitquod fidelesnon minus acceptos habct, quam fi perfedelegem obfcrvaflent, quam tamen no.T pommt obfervare. Haec eft colleftio Apoftolica. quae olafphemiae Bellarm. c regioneadverfitur.

8- Bellarm. Si lex impUrt non puteft.tum juRificatiolegii nunm quam tmpletur in nobn, contra Rom .8.4. Nec fit unquam volunt.ts Dci in terra, ftcut tn teelo, contra orat. Dom. Net unquam verc obo dimui Chrtfiot f»»rr4 Heb. 5.9.

Proteft. Haecomnia laborant illomorbo qui vocari fo- let,ntnfequitur. luftificatio, veljuslegis in nobis codeni inodo impletur, quo peccatum damnatum aboletur : Ca- jet.autem inKom.8. beneobrctvnt, peccatum damnari^qua- ttnuijudicialiter addicitur damno , vel txtinaioni : fed extincfio non ]terficitur tn hatvita. Voluntas Dei d tidelibus fit in terci> rficut ab Angelisincaslis, non quoad gradum vel quanti- Itatem nifi voto & conatu (nec Bellarminus unquam in lconfcientia fua fe acfuos pares Angelis judicaviti fed Iquoad qualitatem fynceritatis. Obedicntia omnib verx ^noncftperfedla.

C c c 4 9. Bciu..

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^r^Z BELLARMINVS

9. Bellarm. Omnes vere juslificAti SptYttum fAndHmbAbent^ At Sftrituifanclm frHclm fu^s frofert. Qus veu hos fm^lus hMbet^ nen Mccufntur a lege , quifpe qut eam non prdvartcatur . fed imflett Gal.^.23. Ergo » ic fYirriQ A { Ht-. trniim , qut cfl junificatus legcm 0mnino imflet.

Protefi. Primum dc uuinuiui hujus fophifmatis fpc- cicm omnem quam habct mucuatur a dcpravatione lU lorum vcrborum Apoftoli Gal.5.23. (adver/m hHjufmodi non f/?/fAr) quafi lcx nihil haberct in quo accufet jultilica- tos^cumtamen clarum fit Apofrolum nihil aliud velle, quarntalcs exemtos cfTc , &: iibcratos a condemnationc Jfgis,non quia lcgem omnino implent, fedquia in Chri-- llo redemti adopcionem acccperunt. Gal 4 5.

10. BcIIarm. I.loh.3.9. ^i ex Deo nattfunt^ nonpec^ iant^nec pojfunt feceare. • *

Proteff. Ad iftam Pelagianam objcdionem refpondct iprcmct Bcllar.de ami/T. gratiae, lib.i . cap.6.i. ex Augu^ Jiino. julios ut filios Dei nonfeccare,fedut filtos hujusfecuJi, rattone $nfirmitatisno7tdum omninofuhUta.aliquandoiabi. 2. ((S" reftius) exBernardi: filio^ Dei mn feuare , itaut infeccato fcYmaneant.

KArgumenta noflra.

11. ProteJl. Aft.i^.io. Lcx Mo/is dfcitur jugumim- portabilc.

Bellarm. I . Non loquttur tbi PetYUs mfi de legecaremontaU.

Proteit. Sic ita; valet tamen ratio, k ininoie ad majus* Lex cnim moralis eft gravior caeremoniali.

Bcllarm. 2. Lex caremcnialis non debet cornpaYart cummoYali fYdcife ^fed lex caremonialts adjunHa moralt , conferri debet cum tpfa moraH, remota cdYemoniali. Non enim lex cdYemonialis dicttur jugum imfoYtahile, quiafola iffa fit imfortabtlts » fed quoniam adjunflaiege niorali^ OHgexvebememer onrts.&fit jugum fere tmportaktle homini Jam oneratolege moralt.

Protefi.l. Primum deliquium hujus refponfi eft,quod pcrimatilludcui fuftulciendo adhibccur. Dixerac Bellar. Non loqui Pecrum nifi de legc cosremoniali. Hoc uc dc- fendat.dicic Pecrum loqui dc lcge caercmoniali, non pra:- cife , fed conjundim , vcl copulace , una cum moralf. 1 1. Secundum cft , quod non audeac negarc , moralcm lcgem graviorcm eflc caBrcmoniali, & proindc, concedat partem graviffimam oncris iezalis imponi etiam Chri- Itianis. III. Qiiod evcrcacplane primariam Bellarm. dctQnlionem : legem Dei moralem faeile & parvo negotto cufiodtrt caf.ii. Si cnim lexcaeremonialis non fic gravior mora- moralis fit facilis ; tum cagremonialis adjunfta mo- ralmon potcft cOcjugum guviflimum & importabilc.

Con-

Contradidioctiamapertacft intcr illa duo : Uxmoralhf^^ iile pcrtatmr, hcpno omratur onere iegii moralts.

12. Protefi. Gal. ^.io. Apoftolus texlt luijufmodi ai- gumcntum : Scriptum cft : lualcdidus omnis qui non pcrmanfcrit in omnibus quae fcripta funt in libro lcgis. Ergoqui cxoperibus legis juftihcationem qu3erunt,runt nialedidi. Hujus autem confcqucntiae nulU aliapoteft cflcratio, quam quodncmo pollit pcrmancicin omnx- bus quse fcnpta funtin libro legis. I Bell. I . Ar^umtntum Aposiolimm efl hoc. MaleitElm eff omnis . ^Hi non fvrvat totam legem. At nemo fottfl futs vtrtbt4S , fine fidt: cr .jr4//4 totam Ugemfervare.Igttur maledtclt fnnt omnes qHi fuU virtbus yinefiUe t"" gratta totam legem fervare.tr eo molo jt^fitficari qu/trttnt. ^ Protcft. l. Haec cft novagfofTa quae temporc Thomas LAquinatisfuitignota. Sic cnim in hunc locum cx gloffa rillc. NuUhs poteH legem fervare hoc modo quo lex pracipit Dcut.28. mmplcre totam legem efi tmpofitbtle. Ad. I 5 . Moyfei multa prAceptt^ Pl^4 nuUustmplerepotutt ad domandamluds,ort4mjfuferbtam^ dtcem- Uum : non deefi qui impleat . fei deeft^qut jubeat. I I. Inju rius cft Bellarminus non tantum in Apoftolum fed etiam iii .Spiritum ipfum fandum,dum argumentationcm tribuit ^"pfi Galatas corrigcnti, quae nihil ad ipfos pcrtincbar* ^>[on enim cft crcdibile , talcs Chriftianos quales Galat^ ab Apoftolo pra:dicantur, quaefiville juftihcationcm Sc ifalutcm linc fide & gratia. I 1 1. Secundum intcrpre- tationem Bellarm. cap.6. Apoftolus hocin locoagit dc lcgeca2remoniaIi,quae eft fublatn pIanc,non cumhdcac gratia obfcrvanda.

Bcllarm. 2. Paulus tnepislolaadR%m. & ad Galatas duoser^ \fores ludaf^^mtium refellit. Primus erat^ fervandam effe tegemcnre^ } montarum. Alter erat idcofervanlam eJfe^quoniam^bfervatioiUane^ ^ ^eeffirtoejfet prsparatio adfidem & gratiam Chrtftt ^ & tico poff ntac \deberem omnes fervare legcm^ & jusitficari^ ut dtgnieffent Euangelto^ & promifiis ChrtHi. Contra poftertoremerroYem ^ Apoftoiui dtett»ex $pertbm legisy finefide» nuUampoJfe efejufHtiam, &c. loquens de omni lege^non tantum cAremonialitfedetiam moraii,

Proteft. I. Pcrquam futiliter duoscrrorcs fingit BcIIar. iibifententiaeft una: Icgcmfcil. cffe fcrvandam ad jufti-. ficationem. I I. Magis tamcn coadum & monftrofum cft, quod fingat, obfcrvationcm & juftificationcmUgis habitam fui/Ie pro neccflaria prasparationc ad Euange- lium,fidem,& gratiam.Ncmo unquam fuit adco infanus, ut juftificationcm , legis praeparationem faccretad Eu« »ngeliijuftificationem, id cft,omnimodaminnoccntiam* ad remiiTioncm pcccatorum. l II. In Galatis hoc mi- nime omnium locum potuit habcre ; quippe qui non

C c c 5 prae*

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Oen Hoag.

224 E 3

374 BELLARMINVS

piaepar.itioncin quaerebant ad Euangelium,cujiis dru anV! tea fuerant Darticipes fadi, fed cjuj> potius complemcn tum,utPapiUiE.

13. Prote}}. Rom.7.T8. Velle adjncer mih i , perficcr autem non invenio.

Bellarm. LoqHitur ApoHclH^ de aclu ancupifcendi »fine con ftr)fu,qu$d non eftpeccAtum.

rroteft. Manifeftum eftcx vcrf.22. & 23. loqui Apo ftolum de lege X)ei,quam voluit perficerc,fcd non potuit quia captivusaliquo modo fuit contrariae legi pccati.

l^.rroteli. Iac.3.2. loh.i.i. Nemo eft line peccato

Bellarm. PeccatAvenialia^ ftne qutbusncn vivtmus ^nonjun peccata ftmplictter^ fedimperfeEle, <lp fecundum qutd» mque ccntrate gem.fedpr^terlegem. Hdc eft folida rcfponfto. Qtjt concedunt peccatur ventale effe proprte contrategem» ut Vega /.II. in Concit. c.20. HOi tamfactlefe expedtunt*

Proteil. Non Vega folus, fed Durandus, Cajct. Major una cumAzorio jpfo,lib.4.c.8-fuerunt in hac fentcntia & omnesinteiligentcs, nifi animos obftinavcrint advcr fus veritatem , facilc concedcnt, facere illudquodle) dicitjWo»/{ifif5^cflbdircde contra legcm.

C A P V T VIII.

De opernm b$norum imperfeClione.

Quaeftionem iftam ficproponit Bellarm. quafi opcra bc na ^'fccundum noftram lententiam^ cx natura fuacf- fcmpeccata mortalta , quod cft falfiflimum ; fed ipfemc in conclufione primi argumenti, fatis offendit nor igaotum fibi fuiflTc quid hac in rc doce.nuus : oper; fcil. bona juftorum , dum adTiucfunt in ftatuiniper- fed:ionis,efl'c impcrfed:a,& infefc peccato maculata. H0( illud cft quod in ifta caufa nos affirmamus , & BcIIai ncgat,

xArgumcnta Eellarmini.

BEIIarm. Iob.l.22. & 2.3,20. Pattentia lob mn futt uU. peccato macutata.

Proteii. l. Teftimoniumquodibiperhibctur Iobo,in- oicat,cum necdamcxinfirmitatepcccafl^e eo modo quc paulo poft , cum4^m>fis os fuum maledixtt dtei fu: fcd non lignificat paticntiam ejus nuUa omnino imperfedione r laboraflc.

Bellarm, SilQt(9((aft, DcHS ^iff iH^u^mod^a Smn-^j^^r vmsfu^Jfet^ jpr.fcft. I

E N B R V A 1 V S. ;7> Proteft. Affumitautcm iofsiScriptiuz: fosleaapetiens lob i is /wwm, maledtxtt dietfuo» id elt, peccavit. An igitur admit- 1 renda blafphemia illa Bellarmini ? nequaquam. Non enim iquseftio fuit inter Deum & Satanam , an lob efTet abfo- |mt^ perfedus , & abomnidelido immun(is, fed annoii repiuseiret, ita ut nullam ob caufam malcdidurus Deo.

1 Bellarm. David Pfal.7.9- & 6.1. & iS.ir. & 26. r. & 119.12^. HonfolumcfeYA fuM jufttttd nomme oYnaniatenfem tsfed ettam anfidebat ea tn judtcto Det pejji conftflete. )rtoteft. Contarcnus Cardmalis jurc merito dicit hanc )jeftionem cfTe hominis litnpUcis^ad poHcatefptcientis. Sic (cnim jn trad.deluftiii. dc verbis illi^ quae adducuntuf («xPf.18. (&cadcmopcra dc limilibuscundis) fcfpon- idct; Ecce quam claYC {tnqHtunt hi qui ad paucatefjficiunt)quoi \David innitttut fuajuRttiat& innocenit.ifuA. Cette fi David eatn^ [iellextjftt .quA hi tnteUtguntt ttaquod pYcpteteaputajfet fejufttficatum fam Deo , non tantum hac qua dictt ejfent dtclaartoganter & fum )tbe, acpYopteYea magis rcpYehendendat qt^amoYatto PhaYifsitn Eu^ leltoquilongcminoYade fe dicit^fedeffentmeYamendacta&c. Idm \co omnta qua dtcuntUY in eo Pfalmo^ ad hofteLejus funt dtttgendd, ^feftsadejus bene m£titat& ad omnia ejusopcta cYgatpfos^non autcm ^adfuam juRitiam tnhatentem tpft coYam Dco , & tn conjpeflu ochIo^ fum ejus. HacfententiaplanaeflAn qua nuHus haYCYe potefl.

3. Bellarm. Mat.6.22. Luc.11.14. Oculus ftmplex ^ efl intenttOYeiia^coYpus lucidum » efl opus bonum. Tale autemopuspYo^ nunctat DominuseJfelmtdHmtctum ^ nec uUam habeYepaYtemtene^ bYaYum.

PYotefi.l. Ergo quid ? Tale aliquod opus poteft efTe totum lucidum , quamvis nulluni opus viatori^ exiftat cxpersomnium tenebrarum. II. Oculus limplex noa cft intentio rcda , fed mcntis lumcn purum. Neque cft corpus lucidumopus bonum , fed ("ut Cajet. obfervat) iongeYtes opeYationum luce dignaYum. III. Dicitur hoc corpus nullam habere partem tencbrarum , quia in omniopere lucem praecuntcm fequitur : potcft tamen aliquid tene-» brarum,immifccrcfcfe huicluci. Luna cft tota lucidaia plcnilunio, in quatamen non nihilopaci obfervatur.

4. Bellarm. l.Cor.j.l^. QuAdamfuntopeta, ut aurum^aY^ gentum, laptdes pYettofi.quA nthil omHnohabent vtttt,

' , pYoteil. I. Haecobjedio eft plane aliena , tcfte ipfomet Bellarm.dcPwr^^r.lib.l.c 5. NomtneauYt.aYgentt, & laptdum pYetiofoYum tnteUtgituY doclYina utilis^ & falutaYtsalioYumpYddtcata^ rum,qutecs docent^qui jamfidem YecepcYunt. l 1. Aurum ipfum non femper cft planc obryzum.

5. Bell. lacob.3.2. In mnltii ojfeniimmomnes inon dixitstn mmbmoffindtmHiomm^ Ccc 6 P^^<>^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Moog.

224 E 3

37^ BELLARMINVS

Frtten. In nuiltisnotabilitcr, non inoninibus.

6. Bcllarm. Scrtpma htrtamr hminem adnon pectmdHm^ pttefl tgttur ntn peccare.

Frtteft. Eadem Scripturaquae hortatur & pr^cmit ne peccemus , affirmat neminem eflequi nonpeccat. Ec- cler.7.21. Hortatur tamen ut contranitendo , quam mi- nnne pcccemus, BcUarminus ipfe c.14. & 20. fatctur linepeccatis venialibusneminem vivere poire. Scriptura tamen hortatur nc ulla omnino peccatn pecccmus.

7 . Bellarm. Opera bma jHftorHm plactnt Det.ertcfHntpurA ak •mni vitio. " ^ '

Prote/i, placent.non fuadignitate, fed in Chrifto. Bcllarm. Peuata nonpLicent De$ m Chrtfio. Prctejh. Sane quidem certe.fed peccati macula m Chri- Ito deleta.bonum fubflratum placet.

8. Bellarm. Opera jHslorHm b»na opera abfo/uie ncminantur. Prcteft. Quia fcil. bona funt quoad enentiam , quamvis

in gradu> &adjunais quibufdam deficiant, & co refpc- ctu imt malo contaminata.

9- Bellarm. Conatpifcemta ntnpoteft contaminare eperajHf^t^ rt*m bcna» qmanon eftpeccatHyn.

Pwf/if. Apollolus Rom.7. contrarium dacrtis verbi* tcltatur.

10. Bellarm. DefeflHS caritatis , qncd fcil. ncn factamus opern ncftra tanto fervoredtlecltoms^ qnanto faciemits inpatria, ntn eft cuU fa: &prtinde non poteft cpHsbonHmcontaminare.

Proteit. Sed dcfedus illius fervoris queni in hac vita dcbemus ^ pofTumus habere,cft culpa.

11. Bellarm, Vemale peccatum ntn contaminat tpus btnHm. tmm quia non femper admifcetur, tum etiam quta nen eB prepnc ccn- tra legem. ' ^

Prcten. Peccatum non contaminans eft vitium non vitians, & traafgreirio legis, non contra lcgcm eft trans- greflio non tranfgrediens.

12. Bellarm. Opusfideiquc jHftificamur.neneft peccatHm. Pretefl. Opus fidei cft imperfceiionis pcccato macula-

tum ; ficut manus aut osaegriquo recipitur medicamcn- tum fananspoteft efleaegrum.

13. Bellarm. Apcftclus nihilftbi ctnfcius fuit. Imoexpeaabat freeperibusccrcnam jufttiia. «

Prc/fi?. Neutrum in Scriptura confirmatur, vel fcil. Paulum nullmsculpabilisdcfedusfuiireconfcium, vcl cx operum fuorum perfeaionc coronam exfpedafre.

14. Bellarm, Deustperaturinnobis.cHmbtnaepera faeimus. PrtteH^ Scd ita ut qos ctiam caufae 17mus libere ope^

rantcs.

fiellarnu

Early European Books, Copyright® 201 1 ProQuest LLC.

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

n

1

ENERVATV5. J^. Bellarm. Oftra Unanonfunt peccAU mortMlta. Protejt. Poiruiu tamcn pcccati aliquid habcrc adjun-. :lum, quod cft lua naciiia moitalc.

l6.Bcllarm. Ofer.tiona ex gentre » five ex ohjeflt , fei mnlA tx (trcHmJtanttai n$nfum bonAfimpitdter.fed mAU. ^oniam bi^ num n$n extfltt nifi ex tntegm caufa.malum V€r$ ex qt^litet -yttt^.

Pr$teil. I. Opciatidclium bon.!, non tantum func bona cx objcdo, fcd ctiam quoad omncs caufas, cfficicntcm, matcriam,formam, & finem. i i. Rcs vari« funtqu-^ non dicuntur abfolute mala^^cx quolibct vitio : Alias ni- hil bonum diccrctur cum cxccptionc.

KArgumenta noff^a.

au.^c: iCiiiuuoncpec-

17- Pr$tefl. Tota vita fidclium i. Itoruni.Pf.^i .Rom.4. I BcUarm. L^quitur DaviJl deiniti$ju^ftficaticnispfivideprima jjmfiificatione.frrquam remittunthrfeccata.&tnfunitturcarttas.

Protefi. Loquitur dc tota remiilione qux rcquirirur ad bcatitatcm ; cujus magnam partcm in co fitam cfTc uta quotidunis & occultis pcccatis abfolvamur idcmDavid tcfta!::?) ,PfRl.i9.i 3.14.

^8. Pntefi. Pfal. 143.2. Nc intrcs in judicium cum fcrvo tuo, quia non juftificabitur in confpcdutuo ullus vivcns.

Bcllar m. Triplex hujus loci exfUcatio a Patribus indtcalur. Pri^ \ maeft. ncmo jufltflcabttur exitsqtiAhabet ex fefe. Secunda efi : nemo tn hac vita f%teft effe finefeccatis Uvibus » Cr quotvhants , iX efl, ve- ^ialtbfis. Ttrttaefi.mn foffehomimm juRtficari ^ fi comfantur ad '^ium.

Protift. Hoc non cft rcfponderc , fcd aliorum difta pcrvcrfc narrarc. Haec omniavere dicuntur , nifi quod pcccataquotidiana in fccunda fcntcntia nimiscxtcnucn- ' tur , fcd non funtplcnx intcrprctationcs. Amplius ali- quid indicant inipfo tcxtu : Neintresin judicimn cum fcrvo ^ tuo. Norma judicii divini, id Icx Dci indicaturillius ■ circperfcdionis, ut qui intcr vivcntesfccundum illam diftrirte judicantur non pofllnt juftificarl. Indicatur haeccadcm cxplicatio i Patribus quos BcIIarm. laudan Aug. in locum. Quantumltbet reflus mihi vtdeor ^ froducistu.de thefauro tuo regulam; coaftas me ad eam , & fravus tnvenior. idcm defeccat. mer. (r remA.Z. c.IO. QuAntum ad tntegerrimamregu^ tamyeritatisejus ferttmtnon jufiificabitur.Simi juftumdtxirocon^ , trajudtctum ejus , ubi perfefta illa juflttid repolame convincitin^ I juflum,pYofcclo imfie Uquetures meum.

19. rrofijl. £aclcf.7.2l, Non cft quifquam juftusin

C c c r tcrra^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

^73 .B B L LARMINVS

tcria, qui faciat bonum & non peccet.

Bellarm. Non figusficat Sapiens • hmmem jHslnm ffcc^re dnm hmum facit» fed aisquando peccare.

JPr^teft. Nonpeccatquidem juflus dum bonum facjt^ co ipfoquod faciat bonum: fed illudipfum quod facit ut aliquando notabiliter peccet, facit ctiam ut non poflit bo*^ num facere tam perfede quam vult ac debet,Gal. 5. 17.

20. Proteft. C^jotidie petitioilla locum habct in omni- bus piis: dimitte nobis debita noftia.

Bellarm. Hocdtcimm fro venialibus feccatis ^qnd boniscptn-» bf4s admifcintur.

Proten. Hoc idem eft quod nos diciiiius* fi removcatur voxillaplena mortalispraefumtionis, vemaiibus.

C A P V T I

De Operum lufiijicauone T H E S I s I.

BElIarm. Operibus juftis hmoverl jufltficatur fjuflificatidne fecunda^ quafacitex juiiisjuHtores.

Proteft. Qtiofenfuhoc affirmet Bellarm. rclinquit no- bis diyinandum,vel in aliis locis quaerendum.Et lane in-. tcrfuit cjus, ut lcdorcs ad fenfum hujus defenfionis non nimi!> clfcnt attenti.Explicationem autem habemus lib.2» C»l^.& 16 Exopertbusjuflificart homtnem^non formaltteryfedme^m ritorie : quia jusius ptr opera jufia ijuftttid habttualii augmentum promereiur. Involvuntur igitur m ifta caufa duo: I. lu- ftitiahabitualinosproprid juftilicaricoram Deo. I I.O- pera noftrapolFe augmcntum hujus juftitiac promcreii, fcd neutrum horum unquam probabit.

2. Bellarm. Probaturex I^cob.2. z i. Z2. dcc Abfahamfa-' ier nofter nonne ex opertbus jufitficatus eftf &c.

Proteft. Nihil apparet hic de aliqua differcntia , intcr primam , & fecundam juftiticationem , nihil demerito juftitiae habitualis, ncqucalius elt fcopijs Apoftoli, quam oftcnderc^^ut Cajctanus ohfctv qu$d non fide ftenlt^fei facunda jufttficemur.

Bellarm. I. Scopuslacobifuttdemonftrare, fidemveram^atque Caiholicam ad falutem fine opertbus non fufficere»(^ fidelern qui bene cpetatur tn juflttia cfefcerc^ qui male operaturpjuilitiam amittere^ & fidem tu eo mortuam ettofamque manere.

Proteft. Facilecft quidlibet imaginari ; fcd in tcxtu ni- hildiciturdeaugmcnto juftitias , nihil de malcopcran- clo,nihildcamillionc juftiii»,nihil de infufficicntiafidei

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiofheek, Den Maag.

224 E 3

Vcrae Scopuspropoi

gtiis habere fe.optra vcro non habeat» num potefi fide^ tUa enm (ervaYtf repetitur utconclufio v.i?. ita quoque fidesjiopera nonha- bcatmortHa efl /^er /<r. proponitur dcnuo ut quaeftio , VMO. W$ vero nojfet bomo vane, fidem quA eft abfque opertbus mortuam efftf & repetitur tanquam conclufio verr.24. videtn igttur ex opcntus juftificari homintm non ex fidetantum : id eft, cx tide opeiibu^ faecunda , & non cx tide quas cft abfque operi- bus.

Bellarni. 2. lacohus loquHur devtrafide : q^n.x Vcrt f^o^vi^jcyn jnHificariex fide^ & fidtm cooperari operibus.

Protcft. LoquKur quidem de vera fidc , dumeampcr frudtus fuos defcribit : fcd fidcm illam quam infufficien- tcmcnedocet , veram & juftificantcm eHencgat,dum cam V. 14. inutilem.non falvtficnm^ V. 17. &C' mortuam» & v. 19. dxmoniis nobilcum communcm cire contendit.

Bellarm. 3. Fidem Abrah.^ ex opcribus dicit confummatam ffi^ ijff. V.22. Hoc nonpoteft aliud fijnificare » ntfi jufittiam tnchoatam fer fidt:m$accepi(fe incrementum,& ptrfcUionem per opi ra.

Proteft. I. fienepotcft intclligi, ficut Ariftotcles cft in- icUigendus , Ethic. 10.^ cum dicit voluptatempcrficcre adto-^ em: eadcm cft vox grxca TfiXiiOoo: pcrHcitautcm aftionem voluptasi (^Ariftotele ipfo interprctc ) cij iT7<y<6 /w$v6i/ n iK@iUtfinisqutfptampofleaa(cedens, & pcrfeftioncm aftionis cmonftrans. II. N<jn potcft uUo modointelligi dc juftificationc fecunda ; quiav.23. cadcm planc fententia explicatur, quam Paulus de juftiftcationc /'fccundum Bcllarm. j Prima mterprctatur Rom.4.

2.Bellarm.4. Apostolus Paulus^ageus deprtma juflificatione^ exemplum petit tn Abrahamo ^afecunda jufltfitattone ficut lacobus^ agens defecunda jufttficatione^ adfert exemplum Raa! , qttoieft prim^ jufttficattonis ; CT uterque re£le.

Protesl. Hujufmodi fophifmata tam luiiculc contcx^ ta,in ludibrium Scripturae facrse, repetitione,& dctcfta- tione fatis rcfutantur. Cajctanus multo gravius fic re- €tiuSCOnciliat ifta. Advertehn (prudensleilor) quodlacobm nm fenttt > fidem abfque opcrtbus mortuam effe^ &c. quontam conftat nos jufltficart per fidem,etiam fine opertbus/fedfcnsit/fidem fine operibus» ideft^nnucntemoper^rifVet nou paratam operart effe mortuam » effe vanam^& nonjusJificare. Quodcrgolacobus aftcrtverbum Gcn.I^, ifedtdit Abraham Dco^adhoc affert. quod credidit paratus operari. Et froptereadiiitf quodinopere oblationtsfilii tmpletaeft Scrtptura t lo^ quens de fiie Abraha parata operari: tmpleta inquam eft,quoad execu^ tionem maximi operts^adquodparata erat fides Abraha.

3. BcUarm. Rom.6 19. Exhihcte membra veftra jufttttt fo"i'irc fand^fiidtnncmy Hic fsr fancfificnttoncm perjpicuum efi

inteUigi

ENERVATVs.

ir utquaeftio v.i

r9

r

W.

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog

224 E 3

^So BELLARMINVS

inteBigi juftific^tt§nem , quiit oppcHituf inifuitati.

JPr$te{}. Iiiftihcatio non oppopitur in Scripturis ini- quitati, fcd rcatui& condcinnationi. Sandificatio oppo** nitur maculag iniquitatis immundiciae reali. Bellarminus igitur fuam propriam objcdionem cv^crtit.

4. Belarm. Z^Coi.y .1 . ferficientes fancHficAtionim iniim$T€ Dimmi.

Ptiteft. Pcrficcre fandificarioncm, cft magis magifque ftudcre ut mundifimus ab omniinquinamento,quid hoc ad rhombum ?

5. Bcllarm. 2.Cor.9 10. Augetit incyementa frHgHmjufiim tu veftrs. Pef eleemofynas igitur j uHttin augetur.

Proteii. Scquuur , cos qui pie faciunt Elccmofynas pofTe a Deo exfpedare, ut ditcntur ad omncm bcnignita- tem ,& potcntes fiantadplurcs juftitias frudus piofe-i rendos.Ergone juftificant clcemofy^nae ?

6. Bellarm. loh. 14.23. ^t dtligit me $ fermonem meum fervaitt. &fAtetmeusdtitgeteum» Hdcnrua diltdto^ qutd tH^ntfi dt/ecltonts.acprr hoc jufltttd au^mentum f

Protefl. Eft complaccntia^Sc deledatio in bcncdiccndo^ ac bcnefaciendo piis.

7. Bellarm. Apoc.22.li. Qui junm eft ^jufttficetnr ad^ huc.

Pnteli. Ut adhucjuftificetur, id cft, incumbat iis ftu- diis & opcribus* qulbus fcjuftumcfrc dcmonftrct. Hoc autcm facit, quiitaftudet Dco^^laccrc, ut Dcumdefc omnia bona,fcautem aDcomala fola mcruifTe agnof- cat.

LIBER SEPTIMVS-

D E M E R I T I S.

C A P V T I.

Quaeftio prima cft , an opcra juftorum rede voccntur Hierita? Ponriticiiaffirmant, Nos negamus.

^riumentA Eeliarmmt. T H E S I S I.

BElIarm. Nondefunt teftimonia facra Scriptufa , ubi ejufmodt nomen velaferte conttneatur^velmndefactUnegotio deducatur. Proteft. I. Si fcmcl aut itcrum tale quid occuiict in facraScriptura,hoc tamen nuUomodo cxc farctPonti-

ficiorum

E N E .. < .1 i V Jium ariogantiam , qui ad tertium quodque vcrbum u folent mciita praedicarc. Ex Scripturis dcducitur. |uod miniftn vcrbi aliquo modo fervcnt homines, arro, gantia notam fubiter tamen , qui ut ftilo fuo ordinario utcretur titulo/>rv«^»m. II. Deefle dicimushujulmodi tcltimonia, in quibus hoc nomen apertc continctur ne- Itque poteft nomen aliquod ex tcftlinonio deduci, mfi dc !fcn{ucjusconftet. Sophiftice igitur BcUarm. dcduftio- Unem promittit nominls meriti cujus vim ^ figniticatio-i lnem nullo modo cxplicavit.

2. Bellarm. Hebr. 13.16. TMus he/Iti$pr»merttMr Deu$. Prtun. Vox graEcacftivaf/f.MTca itted atnr ^qxxx wonxni^ •nus pcriculofcquam ineptc,& barbarc vcrtitur^r<.«if»-f;«r.

Bcuarm. I. Pnprnftme dictmmUtine , »n«m apHi nJteritm merer:,& eum fib,0bfirtn^ert. qui faat nltqmd qnodtt piMceMt, eum^ f «r itUdtt.

Pretefi. Hoc eft manifefte falfum. Nam folutio dcbiti, Ijetiam dimidiata (finomen fit dubium; placet crediton, nihii tamenapud eum mcretur. Gratiarum adio.quate- nus agnofcit beneficium, pUcct bcnefadori, fed nihil apudcum merctur. I Bcllarm. 2. Verium tUnd cenjunElum tum vtttihuU. heftiArum \ftgntfit4t etUm Dtum benti oferibui ctnctliari & tnduci ad btnefa- itttndum iis, quibene eferantur. HotAutem (ft, qued dntmus , epa^ ■H»/» effe meritertM.

Pretesl. I. Opcra bona vocantur heftiA metaphorice tan- Itura : propria igitur hujus vocis fignificatio nonpoteft |rjgideurgeri. Vocantur ctiam /rw(f?«i. An indc redcquis Jconcludfcrct,Deum cx operibus noftris ditefcere.aut uti- llitatcmmdcpercipeic .ficut agriculacx frudibus terrac Iquam colit? 1 1. Hoftia: cucharifticae,qua tales, non ma- Igis habcnt vim conciliandi , & ad bcncfaciendum indu- kccndi, quam gratiarum aftioncs, I 1 1. Hoc non eft to- f tum quodPontificii voIunt,dum mcritafuajadantjficut ipoftcapatebit.

j.Bellarm. NemtndiinitMtis frequenter iHvenitur qu» Graci merttum defigntire folent.

Fnttfl. Dignitas faepe notat convcnicntiam qualitatis, Pnonmeritiasqualcmquantitatem. Sic Eph.4.1. ;,^,'«5 t« \ KXtjrs©. ut tonvtntt vocnttoni. Phil. 1 .27.K^/«>f «u*y?**/«, uttevemt • JEuangelie. CoI.l.lo.i?ia>jTifx v^l)t,ut tenvtnit Demin». I.TIief. 3.I2.& 3. Ioh.6. o'.^i»>5 ri $iH, uttoHVenit Dee.

4. BcIIarm. Plurtm» funt tenimenia Striptura , qud dtfertis vtrbts eentinent nemen merctdts. At mercei <7 mtritum relattva funt Pr»teft. Apoftofus ipfe diftingucndo docet, merccdem idelium non elTe ex merjto fed ex gratia, Roman.4 4.

C AP VT

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Oen Hoag.

224 E 3

382

BE LLARMINVS

C A P V T II.

Quaeftio fccundaeft, an opera bona juftoium fint ve* re.acproprie. mcrita Vitaj astcrnaB ? Pontilicii aflir^ mant, Nos ncgamus.

^rgumenta BeUarminu

BEIIarm. r. Vitaaterna mmiH^turmerees. Btna igitur tpt qmbui redditur, ftne dubitatione funt meuta. Prtteil. An igitur fine dubitatione meruit aliquid 4 Dco Nabuchodonoror,quiaEzech.29.^gyptuspromit- titur ipfitanquam »»*rf«, ob laborem quem fubierat ad- VerAisTyrunwMerccs propriedi<>a cft defideratum,& expedtatum commodum opus aliquod confcquens , & ejusdignitati debitum tanquam caufae principali. Qiiia igftur vitaaetcrna quac promitutur piis, eft commodurn velbonum longe maximum, quod ab ipfis maximedcfi- deratur, & exlpedatur,atque etiam promittitur utcon-i fequcns vitae piae ; idcirco rcde & apte vocatur merccs, ' quamvis caufaejusnon fit operumdignitas.fedpurapu- ta gratia Dci in Chrifto Icfu. Eft igitur merccs cx gratia, nonexmerito, ficut Scriptura Roni.4.4. & alibipaflim tam clare teftatur, ut mirum fit Chriftianum qucnquam pofTc dc hac re dubitare. Ferus in Mat.20. i . bcne monet: Sialtquando menedem audii poUiteri » faas nonob aliui cjfedehttam, quam ex promiflione divinagratis promiftt, gratis relUt. Si ititur Dei gratiam & favorem eonfervare tupts ^ nuUam merttorum tuorumfat mentionetn. Veritas hujus refponfi vel ex co fatis apparet, quod vita aBternain Scripturis hxreditas vocatur , quae pcrtinetad filios propriequia funt filii, nonquialabo- rant.

Bellarm. z. Vduit Deus filios fuos , qui ufum mtionishabtHtt proprti^ lahoribus, meritts tUam atquirere^ ut dupltti tttulo iUis vita aterna deberetur . tituh vtdtl. hjiredttatts .& jure mereedis. Magii enim hooonf.tum eflMbere aliquid ex merito quam exfola aonatione- idee Deus Htfilioi fuos magn honoraret-, id etiam prafltttt , m vitam aternam ptr merita fthiparartnt,

ProttH. I. Apoftolus innuit caufam unam cur ludazi non recipiebant Euangelium , fuirTc fuperbi^m , qua fa- etum cft utnoluctint fubjefliejfe jufiitia Det, Rom. 10.3. fcdquxrciejaftnum quafiex operibus.^.^z. quoru fimilcs eOe fuperboi Chrinianos.qui operantur tanquamtonfidtnteiin feipfiSt rationeaffenusad feipfosy rcde obfcrvat Ca.iet. ibid.Pontiti- cu autera oftcndunt fc gcnuinos cflc filioi ralium patrum,

quorum

.111

u;

3 A

-r,

Images reprcxiuced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N E R V A i / s. 5S; »riim ctiam complent menfuram. Magis honorificum cifait Bellarminus) haberc vitam aeternamcx mcrito, qjm cx foladonatione. Abfu mjuflt vitam dtema exfbeclent^ ^pafipere/eemoCynam :multo namque glortofms efi,tpfo< quaft vi^ As & triumphatores eam pofitdete > tanquam falmam futs fud§nbus WMm , funt verba Tapptri ^in art. Lovan, tom.z. 4,9. Haec cft il paupcrtas fpiritus, & abncgatio fuimctipforum qua nrnachi papalcs ad pcrfcdioncm grafTantur. Sordcnt ips dona Dei. I I. Pudct ipfos vitam fuam largicioni dinae debcre. Sed benc Bcrn. in Ded. Eccl.fer.^. St no$ iantmofitategratis fatvartmlumus^ merito non falvamur. Di'^ locum non hahet^ubi fuerit prdfumptto dignitatts. III. Ma- 'ior adhuc lict iftadoftrina gloriationis , fi attenda- d rationem hujus axiomatis. JMagis honortficum eft ham quid ex merito, quamex donaticnefoia. Ratio eft (att Dtirani. d.\% ) quianobtltus eR altqutdhabere a fe^ & per fe^quam ab Atvel per altum , qui autem habet aliquid pcr proprtum merttum^ qUammcdo habet tUud per feipfum , in quantum per a^ltonem fuam fit tUui ftbi debttum. Si effet magis honorificum homin2,vi- tn habere ex mcrito, cfTet tamcn honorificentius Deo^ f jtem dare miferis , quse fuperat fpem omnem , quam fius quifpiam cx fuis mcritis concipcrc poteft. IV. Ho- n: ifte hominis, difcrtis vcrbis cxcluditur ab Apoftolo, aRom.3.57. Vbi gloriaticf exdufa eft. ubi notatu dignum e:, quam pulchrc confcntiant Pauli * & Bellarmini fcn^ fi. Paulus docet, homincm ex opcribus non juftificari, qa tum haberetquod gloriarctur. Bellarminus docct hminem fuis meritis vitam aeternam acquirere debcrc, qa hoc eft magis honortficum, id cft, quia debet aliquid ha* fcicquo glorictur. V. BcUarm. ipfc lib 4. cap.7. con-i "tit non folum infantcs , fcd ctiam homtnes adultos , recem \i\atos falvari , fi ccntinuo ex hac vita decedant , Cnc mcritis. aerimus igitur ^Bcllarmino an non aeque honorifi- fit illis donationc fola falvari , ac fi cx legc vitam «ernam acquifivilfent? fi fic, tumBellarm. hicfophifti* c nugatur ; fi^non, tum major eft honor leeis , quam iangclii, quod cftabfurdum.

i. Bellarm. PrdmiumcAUfle dicituYd^n homtnibHi ftcunium fi^furam & proportioytem operum^ Htnc evtienter collignur^inprA^ n ilio confcrendos habcri rattonem dignitatts, & efficacia tpforum ope^

Proteft. Ifta confcquentia neque eft cvidcntcr , neque fcurc firma. Imo rcfutatur abipfa meritorum dod:ri- cui videtur militare. Si cnimomnis congruentiapro-. rtioni:> dignitatcm inferrct , tum nuUa efiet difterentia cr mciitum de conirug^^ de cpndtgno^

S.BcIlarm*

Images reproduced by coortesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

3^4 Bellarminvs

5. Bellarm. IiAti$ ipfn cur detttr vitA dUrndt $n tftriius ft' tnr. Mat.25.34. £ft*rtvi tnim & dedt/t$i miht. Ittm V.2I.2 Qui* tn pAUtA futfttfiitln. Apoc.7. 1 4. Venerunt tx triiuUtit» <fc. idttfuntanttt/trtnttm Dtt. rariituU iSx, tntm.^utti, tile«,fi, tmnes cMuf^lts.

Prtttfl. Mat.25.2r.a3. nullaparticul.i reperuur, niii verCone non probanda, Apoc. 7 I4. particulaiiiM rcfer ad veibaimmcdiat<; antccedentia: Uvtrunt /ftUs [utts.st ^ AlbMrunt ittfAHgutne vl^n/. Mat.25. 34. tnim rationalem vir habetconlequcntisc, /cd non cauf^ilcm confcquentii rc fpedu.

Bcllarm. Enim $n ftnnnua f/<4 ftrtur iinmfiss^ tfurivnui & nen dtdtfits: eft caufaits.

Prtttft. Pro varictatc materia Aibjcftae,varius cft ufu particuUrum.ficut & aliarum vocum. Hancaurem dif fcrcntiam cfTc inter fententiam vitac, 8c mortis, didici mus ab Apollolo,Rom.6. ftiptndittfrccMti mtrs : dtnum autt. DtivitMdtern*. N»n dicit fait Cajctanus) ftiftndia juffitiavti attrna:fed dtnum Dtt: ut inttUiiamus , ntn tx mftris meritis.fedt: iratuitt Dei dtnt, ajfequt nts fro fint vitamatirnam. Frtfttr qued C fubdtt: itt Chrifto Jefu. Ecct mtritum, ettt juiJitia, cujus ftifendiun tH vim attrna.Nohts auttm tfldtnum ratiene Itfu Chrtilt.

4. BcUarm. Pramtum hinis eftrthus t>t juRttta dicitur iffirtd- itndum. 2.Thcf.i.4.6. a.Tim.^.S. Hcb.6.l8. Iac.i.l2. Apoc.2.10. Prov.19.17. i.Cor.9.24. 2.Tim.i.i2.

Prtttft. NuIlafitmcntioj«iZi/»4,nili2.Thef.i.6. 2.Tim, 48. Hebr.6.i8. luftitia vcro aliquando fignificat <»>iir- tentiam divina benitatis. Durandusin 4.W.47.}. 3. aliquando fidehtattm,& vtrAc$tatem , ut Fjlincius Jr/: habct , fr^fl. 21. «.483. qnzDeus ntnnebis ftmfliciter fit debtttr , fed ftbi $ffi : Ut Thomas loquitur i.z.q. 1 14. 4.1.

Bcllarm. Injuriam facertt , qui btAvium vmcmi ntn dartt.

Preitft. Talc quid de Dco dicere. rcfpcdu hominis, eft (ut Durandus m 2. ^.17. q.z. profitctur ) temeranum & hUJpkemum : quia fi decedtnti $n gralia Deus ntn daret gloriam, nthil injuflifaceret, fi habentt gltriam auferret iUam,ntn effet injuflus.In* ter Deum & heminem , ntn fetefl tjfe juftum fimfliciter , fuut ttee aquate. Sentcntia iftaBclUrmini fuit olim ab Acadcmia Parifienfi damnata , flc a Guidone quodam ordinis here- mitarumS. Auguftini, qui iilampublic^ docucrat, an. 1354. verbis iftis formalibus rcvocata : Dixi antra bacca- Urtum fradicaltrum , ctnferendt cum iffe , qutd himt meretur vitam Attrnam de ctndiint, td eft, qutd fi non daretur ei, fieret fibi tnjurta, & fcriffi qutd Deus facertt tffi injurtam,& han, prebavt. Islamrt' vtft^tAnqunmfalfamt harctifAm, & hUJ^hemim,

f . Bellarin.

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

E N r A V A T V S. 3S5 5. BclUrni. VitM MUrnM pY$mntituY hnts oferibu<. Mat.19. 29. r.Tim.4.8. Iac.I.12. At pY$njsp$fAcla(umtonditt0tie is facit ut qui$pm implevertt, merutjfe rem fr$wijfam, eamque ut '€idemjurefu$extiere p$ffe dicatur.

.Pr$tejf. I. Quaeftio noftia dc mcritis feeundum e(fe , hsec ttcm condulio infcrtur dc mcritis/>^i^ifi«m J/r/. II. Pro- iflio cflcntiam Euangclii complcdens, non cft, fac h$c vivei, fcd crede & fervabens. I I I. Accidcntales illae nvflloncs, quibiis vita promittitur opcribus» non jus, pofle/Iionem vitac promittunt: non funt igitur antc- cntes, caufalcs , & mcritoriae conditioncs opcra , fcd ^ fequcntcs, rcfprdu juris ad vitam, & praeparatoriae, iioad ejus polTcfrionem. / V. Durand. in2. ^.27.^^. 2. haec bene rcfpond. i. Pr$mi/!io divina in Scnpturisfan^ n$n f$nat in altquam obhiMttontm , fed inftnuat meram di(j?$ft^ •nem Itheralitatii divina. 3. Qu$d redditt^r ex pY$wtJ!tone pYdce^ fme, non reidttur ex merito operis de condi^no» fed folum, velprtnci^ tltter ex promtffo, Etccrtcvox eft fenfus communis, quam abet alicubi Auguftinus: Altterdtctmm hominijebes mtht.quta edittht: & altter,dcbes mihi, qutapromtfint mthi. Buando dtcti^dthei nhi^quiadedittkt.procefttt k te bePiefictum.fed mutuatum, mn dona^ '4m. Ouandodicis.debes mthi, qutapY$miftRt mihi, tunihtl dedtfti.& ^men cxt^is. Bonitaseuim ejus qm promiftt dabit , netn malitiam A des convcYtatuY.qut autem faUtttmalus eft.

i 6. Bcllarm. Variis in locts fit mentio dignitatis. Sed dignum effe ramio, & mereYi pYamium idem funt. Ucafunt hac. 2.Thef. I.<, ;^UC.2o.2^. Apoc.^,4. I Pr«ffyf. Hocfophifma nequc c«lum,nequc ternm at- ingit. Nihil habct de#^fn4/*5,aut corum dignitate,fcd dc lignirate pcrfonarum tantum,qux praecipue & primario Bn lideconfiftit.Loquitur dcprsemio,cu)us nulla lit mcn- ' io in locis allcgatis, neque uUa ratio in djgnitatc vel ^ iptitudineperfonae. Dignationcm gratuitit 1 Dciconvcr-

I^it indcbitum dignitatis noftiae. 7. Bcllarm. Deus efijudex juRuSy& rjsn aucfttY peYfonaYum. At acceptio perfonarum esl vtttum ccntrarium juHttta diftrthutiva^ rum videlicet judex dat pramium ftnemerttis, aut majus pramium mi^ t6ribus meritts^ve/ cefttYa. Deus igttur inYetYthuttone pYdmi$Yum me-^ *itahomtnum conftderat , & jro merttorum dtveyfitate , vttxdternA manfiones afiignat.

i Froteff. I. Non concluditur quacftjo , opcra icii.mc- Ircri vitam,fed proeorum divcrfitttc, manfjoncsa/Iignari in vita. I I. Rcccptiinmum cft apud omncs Schola- fticos. & alios qui fcnbunt advcrfus Pclagianos , accepta^ tionem perfonarum non hahere locum ingratuifis , fecundum illud Domini Matth.aOt Mnmn licet miht iH$dv$l9 fcueuinmets^

III. Fro

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Haag.

224 E 3

386 BBLtARMINVS III. ProconccfTo accipit Bcllarminus juftitiam dilti butivam fcrvariin redditionc prsemiipro mcritis , cu t^iv.cn Dutand. in 2. ^.27. acerrime contendat, qu\^ teddcre meYcedem & folarium pro fervitio impenfi , fertineat ad juft ^ tiam commHtattvam»nm addtilribmivam.

%Argu7nenta rtoflra.

8- Protefl. Bcatitudo caelcftis danda fanais tribuituii^ cxprefrew//"fmprJMDfi.Pral.i53.4. Mat.^^.7. lac-^.ij. :

Bellarm. I. Beatttudo tribmtur mifericordid ^ quia mertta ipj,£ querum efi merces^exmifericordia data fnnt. Wj

Preteil. Merita non proprie dantur fccundum Pontifi»*< cios^fcd gratia velfacultas mcrcndi,qua homo proarbw''' trio fuopotcft mcrcri velnon mcrcri. II. Siquisdonif accipiatpccunia^qua cmit (ibicquum, cquum illum non habetdonatum fedemtum. Quae mcndici cmunt iibic: pccuniamendicata,non funtelccmofynae^ficut nccillui quodquisdat pauperi , aut folvit crcditori,ex ftipcndi< fui laboris,cft idcirco ftipcndium.

BcUarm. 2. Mifertcordta iUa qua ejf necejfaria y bonis meritt - d ebelur,& dict potefi mtfericordta jufta.

Proteft. Vbiigitur fuit acumen Apoftoli,cum fic dtfpu : tabat: Si exdebito,tf4mnon eft ex ^ratia.St ex operibus, jam nones gratia? Rom.4. & ii. Miferjcordia quidcm omnis Dc cft jufta,quoad rcditudinis pcrtcdionem. fed utex )u- ftitia debeatur meritishumanis,hoc non Scripturae tan- rum, fcd& rationi communi rcpugnat. Intcr hominc lierinonpoteftiUtquis mcrcatur donum gratuitum.

Bellarm. 3. Comttatur mtfericordia coronamgioria ^ fedncnef; ipfacorona glcria. Corona refpicit bona merita ^mtfericcrdia tejpicti feecata ventaltaiqud remifiione deienda funt,

Protefi. I. Mifcricordia quidem Dei non cft propric vita noftraacterna , fcd vita actcrna cft mifericordiae di- vinse proprium cfFcdum, Rom.6 23. Donum Dei efi vita Aterna. Zx divitits mtfericcrdta^& fupereminentibus optbus gYHi^ fervamur.E}^\\.%. Hujus falutis polTcflioncm codem ti: accipimus, quo jus & fpcs cjus nobis communicatur. I I. Bcllarminus cxtcnuat mifcricordiam Deidum rc- ftringit cam SidvenialiafeccAta detenda : Apoftolus cxad- verfototam libcratJonem abira vcntura,& gloriae com- municationcm tribult mifcricordiae. Fideles funt vafa mi^ fericordia^ ex omni partcpraeparationis ad gloriam. Rom. 9.23 . Imo in ipfa gloria,funt vafa mifcrjcordifle,ficutim- pii in cxitio,funt ira.

9. Proteft. in^^.i. Emite abfquc argcnto i & abfquc ulla conunutationc, vinum ^ lac^ Bcll*

) 1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog

224 E 3

ESERVATVS. 387 Bellarm. VtHHm&lac »d grattam prAfctitis temperis perttnenu fatemur ahtem grMtam Det non acqttirt per merita.

Prctefi. I. Ne illud quiderft fatcmini :* Nam primam gratiam juftificationis cadcre dicitis fub meritum dc congruo, Sc augmentum ejui fub meritum dc condieno. ijFilincius traa.2i. «.487.490. I I. Per vinum & lac.in- ■eiligunturomniafpiritualiabona, quxanimam faaam.&

mtngHedinefuadeleaoHttionavtta, & bentgnitatttm Davidis certtSi^ %mamm,verf.z-^.

[ 10. Proifi?. Dan. 9. 18. Non injuftificationibusnoftris rolternimusprcccs noftras , f«d ip mifcrationibus tuis '^agms.

Bellarm. Pettt liberatitnem a captivitate. Proteft. An igiturmereri poinnt opera illa vitam screr- nam, quae temporalia bona non merentur ?

ii.Proteft. Lttc.17.10. Cum feccritisomniaqu^piae- ;epta funt vobis>dicitcfervi inutilcs fumus. Bellarm. I. Exnohts tnuttles.

Protefl. Lo^uitur DomJnus de difcipulis ctiam cum fuppodtioncgratiacfaciendiomniaquas ediaa funteis.

Bellarm. 2. Juhemur agnofcere , nihil nos Deo utttttatts ad* ferre.

iLprotefi. Loquitur etiam expreflc de utait.ite noftra ex ■perito: num gratiam habet ferv» illtquia fecit qus ipfi ediil/t ~fuerant f

BcIIarm. 3. Servi tnutiles fumus ^ quia nihtl juflA mercedis \ fetere pofemus,nift Deuslibera/tpaflonobtfcitmconvemrevoluijfet.

Proteli. I. Loquitur Dominus dc iis iplis difcipulis, quibusomnia promiferatex pado libcrali,& tamcn fine I exceptioncautdiftindioncncgatipfisuUam gratiam dc- k^eri. II. Poft padumlibcrale, manet ratio inutilita^ Itis: nam quod debuimus fAcerey fectmus,

BcUarm. 4. Nondicit Dominus ,fervi inutiles eilis ;fei ait: dicite quia fervi inutilesfumus,

'Prtteil. I. An juffit ut dicercmus quod falfum effe no- vimus,& cujuscontrariumcrcdcre debcmus?Dicit Do- minus in propofitione comparationis : num gratiam habet I fervoiai.quiafectttquaipfiedidafuerantf nonput». Senfusigitur f conditioniscft: namutHesefiisfnonputt. Puduit Cajetanum [ hujufmodi fubterfueia quaererc: ingcnuam igiturcon- fefllonem ediditinifta verba : Notaparabtlampromemoria. & (tnclufiouempredtcumentt. Si fervande tmnia praceptafumus inutim les, nechabemusundefuperbiamust qutd fcntiendum de nobisipfis eR, qui non omniafervamus , qut multorum rei fumus ? fed quid de notts dico.cum nuUus dicerepofiit, quod debtbm fed^ nifi (xmptus fit a di^ t(n4f, dimitu mbii itbtta m^l^a l

Il.FWeJi,

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Hoog.

224 E 3

588 BILLARMINYS

12. Pr§ieB. Rom.6. uli. Stipendiiim pcccati mors ^ grotia autcm Dci vitaaetcrna.

Bellarm. GrMtiM dicitur vitk dteYPtM^mH ej^mMnm tft meras mf^M" riti, fed qutM tpfa merttM habemus ex grMtia.

Pnteft. Si vcre & proprie dicipoflrct : ftipendium hcnorumKi^ ifcYum eftvitM MternM, antithcfis prioris fcntcntiac : ftipendiun^'' peccattmerst hoc poftulaflct. Omnia operabona cx grati^:?! fiucrc Apoftolusclarc fatis docucrat. Rcscft manifefta;! - ' l^otMndum hiefait C^ntaYen.) ijued innuit ylp$ftolus ; ex juftttiA feccaf debert mcrtem^ vitam MUtem dtcrnam ejfe ex dono DetgrMtuite, NondicitfMddit CMjetMnus) quod fttpendta jufttttM vtta dterna. m intelltgMmus^nonex noftris merttis^ fedexgrMtuito De$ dono ^ aftejut nos profine vitam Mternam , propter cjuod & fubdit : in Chriflo lefu^ ecce merttum^ecce juflitia» cujus fttpendium eft vita Aterna: nobis au^ tem eft donum, ratione ipftus Chrifti lefu.

I?. Protefl. Eph.2.8. Gratia falvaticftis. Tit.^.7. Sc- cundum luam magnam mifericordiam falvos nos fc- cit.

Bcllarm. Apoftolus ioqmtur defatute tnchoata^mn defaiuteper'^' fecta.

ProteFt. An igiturquuiti gratia inccpcrit falutcm no- - ftram aetcrnam , )uftitiacam pcrfccit ? tum opu^ gratisc C cft inchoatum tantum & imperfcaum ; tum pcrfcda falus non cxgratia& mifcricordia*tum dcniqucin agonc i moitis fpcrandumcft potius injuftitiam quam ingra- tiam & mifcricordiam Dci. Scd in Scripturis jubenuir » i cxfpeflare mifertcBrdtam invttam sternMm. l\\d.2 & mtfertcorm u dtam inventuri dicimur tndteiUo. 2.Tim.i.i8.

14. Proteft. Lcx fidci cxcluditomncm gloriationcm^ quae cxoperibusnafcitur. Rom.3,17. crgomciita ctiara cxcludit.

BcUarm. Excludtt glfriaticnem ecrum qui tn fe glortantur^ non^ iorum qui jufiitiam & merita > Dco juvante , hahere fe pofe eon* 4 ci fidunt.

Proteft. Siillcnon gloii.uiu in fc, qui dicit fcfuisme- ritis fcciffc ut Dcus dcbcat libi vitam aetcmam, id cft, ut Dcum habcat dcbcndi rcum,pauci admodum funt qui glorianturin fi? , vixcnim ficripotcft, ut Chriftiar s quifquam vcliftam confidentiflm in animum & con; .;- cntiam fuam inducat.

i^. Proteft. Injuriafit meritis Chrifti,fi mcritisnoftiis tribuatur falus , tanquam dcbita mcrccs : quia hoc cft proprius finis,&frudus mcritorum Cl^rifti. f

Bcllarmt i . Merita noftra m meritis Chriftt nafcuntur» ^ quie- quii tpfajuftcrum mtritn iandii h^bm% id totum rtdoondMt in iMudem wmtorum Chrtfti.

TYOteft. /•

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E M E R V.A T . Priten.J. Novah2cccftTheologia,Prophetis,& Apo- : ftolis ignota; ChrtfluimetHitut ntimtnremur ncbtfmtiiffisvitAm ^^ternam. I I. Opera noftra bona, qijse nafcuntur cx mc- rJti's Chrifti. polfuntita laudari, ut iliud minimc redun- detinlaudem meritorum Chrifti. Quid fi diceretur ju- ftus unus, omnibus, quibusipnplacet, mcreri juftifica- tionem & vitam setcrnam ?

Bcllarm. 2. Merita hominum non requtruNiur fro^ter infuffi- tltntiAm mtrtttrum Chrtflt ,fed prtpttr mnxtmAm ttrumefficaciam.

Prctefi. Contrarium probatur. SiChriftus fufficicnter nobii meiuit falutem pcrfedam , tum nonopuscftut nos eamnobifmetiplis mercemur. Scd hocvclmaxime opus eircPontiricii volunt ; Ergo ex eorum fententia» Chriftus non fufficicnter meruit nobis falutem peife- «am. Confequentia^ratio cft,quia quod fufficienter fa- «um eft.non opus eft ut denuo liat.

Bellarm. 5. Non dividimus gloriam intrr Deum & htminem.' juiamertta ncflrafttnt dtna Dei^&ratit curcpas a!i.-^i{o lnr,frrryt fit dtgnum vita <iterna,tcta pendet a gratin.

Prtteti.l. Si haec ettct vcft ra fenteiuia, non unpcdjiec tamen quin gloria mcrcndi a vobis divideretur intcr Chrifturn & hominem, quia tribueretur non foli gratix quas eft in Chrifto,red & illi gvatiae, quac nobis inha;ret- II- Falfum eft totam rationem dignitatis a Pontiriciis t r 1 b u i g ra 1 1 as. Ejficaciam menti dicunt cx tnbus prmcipAlittr ve^ nire.ex dtjficuitattoperis,ex fromptitudinevtluntatts. <ir txmajnttH" dtttechariiatts. Btnaventura , & Biel tnz. d. 29. III. Qupd mdigniffimam partitionem glorise faciant Pontificii, in- terChriftum& Chriftianos.liquido apparetex Bellarm. Sic enim illedelndulg. lib.i. cap.4. AnApfltcetur panunn fatisfaaiinis ex pafstmtbus Chrtflt . pars alta tx paflitntbus Sana»-* fum ; nttt vtdetur nimis turtofe invemgandum, & de Poenit. Iib- •4> C.I^. Chrinus f*lvitprettum,&faiifectt,immedtateprecu>pa,& rtatumcrtis itteittA', mtdiaic autempro ptcnaetiam tcmporali , qua-* tenm graitam prabet.per quam tp^i nts Domintfatiffactmus. Secun- dumiftamdiftinaioncm.certiffimtintelligiturdoarina Pontificiorum de meritis; quod fcil. vitam seternam,& caetera, quae nos mcreri fingunt , Chriftus non merueric nobis i nili mediate , quatenus gratiam aliquam prxbct: per quam jpfimct nobis Illa mercmur immcdiate Chri-

immellat^^f^i^no'^^'''''"^- ^•'q"am meruic

iTccatorJm' ILT^^'^^^ augment«m,& veniah-um fcccatorum deletioncm, & etiam VKam jpfam «tern-im mmcdwtc prometeu debemus. ^ «tcmam

C A P,

Images reproduced by ccxirtesy of Koninklijke Bibiiotheek, Den Moog.

224 E 3

;«;0 P ' " * ^ M I N V S

C A r V T XII. ^atenus Ftducta in meritis coUocari pppt. T H E S I S I.

BEllarm. SdetiJum efi fd/idam nihU efe aliud, nift (hem confirM matam atqt^e perfeclam.

Pretefi. Dc fidiiciailla quae refpicit futurum, hocfci- inus.fed nondeomni Hducia.

a. Bcllaim. Sdendum efl ctiam , Mlittd efe , fidttciam nafci m | merttn.altmd^fidHciameffe penendttm tnmeritiu Ptteft emmfitri,t*\ ^Miiexiguam .acfinenuUMmfiductam in meriiis prsprm cenfittnat, «•qutdnen certtfciat. an haheat vera mtrita, & tamenverismofnis. ^Hemerttis abtmdtt , & ex iUts fidmcia in ipfe erga Dtummaxima •rtatnr.

Prtteit. I. Diftinftio ifta obfcuritate fua fitinfidiofa. IVon cxpIic.uenimBcllaim.quofenfu fiducia dicatur wmmii^/^a.Simcritapropriedidlaintelligantur.tum fub- jeftum hu.iusafrcrtionis fuit antca fublatum & cxplo- fum.Siopcrabonaintelljganturrquo fenfu in iftocapitc . jurenoftro hanc vocem accipicmusj tum dicimustan- ram cire difiercntiam intcr nafci ex opciibus fiduciam,& fiduciam in operibus collocandam , quanta eft interar- gumentum fuadens liduciam » & caufam rei fperata. i I. Ratio Bcllarm. fdlicet maximam fiduciam ex mentit •rirt, m et qui ncn certofctt an habeat vera merita , omni rationi adverfatui. Ex meritis cnim non oritur fiducia Phvfice. Illudautem ex quo moralitcroriatur , debet ncccHario cognofci , & ad maximam fiduciam gignendam . dcbet ccrtiflime ccgnofci.

s. Etliarm. Piduda Sanflerum, quam in DctcenflitHHnt, non exfide fola, fed etiam ex btnis meri is nafcttur.

Protesl. Nafcitur cx fide fola,tanquam cx caula appie- fcendentc caulain tamfpci, quam rci fperatse : fednafci- tur etiam cx obedicntia nova , & confcicntia bona , tan- <iuam cxargumentis confirmantibus , & erigcntibus lU Jam apprehenlionem una cum frudu cjus. Bellarm. am- bjgua vocis generalitatc lcdoribus illudit.

4. Bellarm. Inbenismmtis, quAvere tnliarffe ctmpevtumfit» fidmctaaftquactUecari pttefi, m»de fuperbia cavearur.

PreteH. I. Supponit hic Bellarm. poffc allquemcerto 'j^."'«»^'r/e»'a8cbonamerita habere,idque oidinariis me- «iis, nifi Kidat,cum tamen hoc antea impugnavprit, cum •*c ccrutudine gratix a^ctaiur,ec in ifthoc'ipfo cap. affir-

inct>

Imoges reproduced by courtesy of Koninkliike Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

^ t K V A T V S. ^or met, neminem abfque reveUtitne etrtt fdrt pejfe, fe Ubere verame-^ rna. 1 1. Cum altquam tiducum co\locnvi f»(fe diclt .n9n debere, in meritis, rr.tio cx conditionc , nonablolu^-c verccunde magis loquiturquam plcriquc Pontificii fo- lcnt, quorum hx funt voccs : Ptofri» eerutHh fj>ei eftexmcm rtUi.CerttiHit quA mn eft prsfumptio.ex meriti^ efl, & mcritts fe et-v^ Wrtmwr. A!ex Al.^. t,.6^. m SeeuKitm fiiem tenendnm eft, qtitifpei non ftlumrejptcit divinam graiiam , & mifertctrdtam , f,d (ttttm Kttttur effcclthus ipfius in nobis ab tUa produllts, per ques mcre- tnmglertam.Bannestn 2.2. j 18.4.4. Mtrtta funt fHnUmtniHm fpet. FiltnctHs /M^f.2 2.».244. Vcrccunde magis BcUarmi- nus.ScdtamcncIudit.Nam i. Cum quxftionem propo- fucritdefpeconfummata,& pcrfca:a,& talem fiduciam unicim fimphcem habcamus in mifericordia Dcicollo- cata,nulla<i/»^»4fiduciarelinquiturin meritis noftriscoU locanda. a. Illam fiduciam in meiitisnoftriscollocare & fupcrbiam cavcre,eft arrogarefibimctquodproprium eltChiilti, &arrogantiam interim diligentcr caverc.

5- Bellarm. Prepter incertitudinem frtpri.t junitid, &piriev^ iHmmants gleri^,tutifihnHm eftfidHciam tttam tnfelaDeimifat^ {trdta,& benignitaterepenere. ' ^ Proten. Accidit hicBcllarm.quod maxime celcbratur in Balaamo, qui ad cxecrandum condudus poft maenum variumqueapparatum, & multas captatasincantationcs quibus conatuscft malcdiccre Ifraclitis . divinitus tanl dem eo adigebatur utbenedixcritipfis. Confimiliplan^ modo Brllarm.poftquam intcc-ris alitniot librisomr.ei nervos intcndcrit , m meritis humanis contra eratiam pciommgenercfophifmatum propugnandis, fubito hic in hnemutatus mcritorum ufum omnem tollit.& ad gratiam folam confugit. Nam i. Inccrtam & peiiculo, lam cire doarinam de Juftificatione &mcritis. quam hadenustradidit. vcre agnofcit. 1 1. Mifcricordii tri- buit , non (utantea cap 5.) juftitise vitx fperatse com- niunicationem III. Huic mifericordix ita fiduciam aftigit, ut nihii praetcrca dcbeat intucri, totam in fe/a, IV. Quamvis verbaficfoncnt. ut hocfaccre nonplanc

riecenarium,fcd tutiflimum tantum afiirmare vidcantur re ipfa tamcn oCicium & nece/ntatcm rei docent • quii tutiinmum eft nobis fiduciam noftram collocare in

«uFam''^''^^.^'"^''^^ ruopropofuit, ut falutis cauiam,.& fiduciae fundamentum : fi ieitur aliud aniJ piam cffcthu;us gcncris, pr^tcr miYcrSdiaX m Chrifto , non efret certe tutiffimum , totam fiduciam n JiacfolacoIIocare. Salutem faltcm ex m.fericordia Sla twt, potuis quam cx mcritis, hmfr^fiu forfan, ut Bcllarm!

D d d 2 antc.i

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

EELLARMINVS

antea loqucbatur, fcd inccrtc, & pcriculofc, ut nunc fa-* tctur, omncs qui fapiunt qusercnt*

C A P V T XI II.

fSpecuUtiones quAdam EclUrminu

D E N O N E N T F.

Haftenus contcndit Bellarminus opcra bona cfTe mcrita: fcdnecdum cxplicavit quid fibi velit iftavocewemi, ne (cilicet ccrtum & fixum fcopum habcret, d quo in probationibus non licerct vagari autaberrare. lam randem poft difputationem illam pcraftam, promittit fc diduium quid fit illud de quo difputa\'it: fecun- dumpervcrfam & incptam ilUm methodum quapri- ino quseri folet Mnfit^ 8c poftc^quid fn. Nequc tamerr hoc potuitdicere, linc novo confiidu cum fuis grega- libus , intcr quosdc hac idco certamen ccrtatur non levc,non unum. Nos hic fpcftatorcs agemus , illatan-. rum annotantes , quae meritorum dodrinam adhuc znagi:^ illuftrarc polfe videntur.

T H i S I S I.

BEIIarm. Vt aliquoi cpusdtci fofit ver} MC prcprie meYitorium fe/ititatti ^tern£,feptem ccndtttoncsreqHtruniUY : l.Vt ftt cpus ionum. 2. Vt fiatrn obfequium Det. Vt qt^i miretHY fit vta-* ^^r. 4. Vt fit optisliberum. Vt quimereturfit amicus ^gra^ tusDve. 6. Vt tntercedat prorrifiio. 7* Vt cpus ex caritatts vtr^ iuteprocedat. Tres priores conceduntur ab omntbus : alia quatuor tn^ nontrovcrfiafunt.

Prcteft. Apud nos nulla cft controverfia , quin ifta ©mnia » rcquirantur ad mcritum : fcd alia ctiam rcquln dicimus,acl dignitatem,& juftitiae obligationem indu- cendam neceffaria ,qu2e in opeiibus fandiffimoium ho-. jminum fruftra quasrcicntur.

2 Bellarm. Catholtci omnes a^nofcunt opira lonajuftorum ejfe meritoYiavitA Aternd: fedtamen aliquicenfent^ non efft utendum hii vocthusM conitgno, & de congruo : Ita doccnt ThomasWaldenfis,& faulus Burgenfis.

Froteft. Pnma pars hujus fcntentias cveri*tur fatis a poftcriori.Nam iftialiquinon de voce,fcd dc rcipfacon- tendunt, Sic cnim concludit Waldcnfis tom.6. dc Sa-^ cram. tit. I. cap.7. Reputo iiitur fantorem Theologum , fideiiorem €Mib§lismn ^ & Scripturis r/^fris mafjn cm^rdem , qut tale merttum

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag

224 E 3

1

I

ENERVATVS. — fimpliritif nbfiegat y & cum moisficatiBne Apoffol: * & ScriptUTA) . ;:^^ fncedit, quiA finjpliciter qnii nm meretur regnum coe/orum. fei tx (^ra^ tiaDety aut volnntate iargttorts. Mf rnornm nc^ftYorum tn arttcHl§ fnorus^mintme Deuiattendtty fivernttonem congrt^t.vfl conitgm ^fed gratiamfuMm.Mkt mtfertrpfdiam fnam. Quomodo ergonon aitnju^ riam Salvatorts & gratutti cotonatoris accedtt» qt^od gratia ejus tactta^ tantum diflutamus demtrttt^f

J.BcUarm. AUi voiunt opcratona juftorum ejfe merttoriade €ondtgn$iiargowodo,ttadocent Durandus in l.d.zy. q.z. GregoritiS

r. d.t7. q.l. a.i.

Protesl. In cobcne& rcfte volunt, qiiod meritatalu, quaha intcr Pontiticios vulgo jaarancur , negantcs , cx: Scripturis doccnt op Yittis n:.lr:^ fi:n McYDV Yc^ Inv. fr^^^r. r, fei ex foia D ct itheralit .7 .

4. Bellarm. C -j^-^na fthtcnua Tijcclogorum a^-»

mittit fimpltcitcrm 0,

Pm^^.Communisquidem haeceft fcntcntiainter Pon- tificios , fcd nzqntvera , ncque Theotogorum dicenda , qui^ totam Theologiamevcrtic.

Bellarm, Quod qutdam dtslinguunt inter Mgnum &cmm dignum, nimis ieve esl.

Vroteft. Levis igicur Sanftus , & SeraphicusDodo:-, Bonaventura, qui mcritum ubique triplocfacit : ccn^rui^ dtgni.V-coHdtg^ji.in l.d.^j.9.& d.^.n.zr. &d.l9.H.i4^

6. Beliarm. Pat4cts refutabo .luatuQr Vt4y.,^Ji 1^:^ , -fuii^ fotifttmum ejus fententia ntttvidetur.

ProteH. Non adeo prolixuseft DuiaruUu Ciica iiir-. .quaeftionem , quin paucis potucrit BclUrm. ad onv - quafhabetordine rerpondcrc, nifialiquid in ipfisfuii quod BcUarminus tutilTim.um videbarurpr-^eteritiv larefutarc. videamus tamcn qaoniodo hxcQir da refutac,

7. Durand. i. Temeiarium Oi^ipnemum eic , cii^ cere>Dcum foreinjuftum,quod meritis hon-^-nu':^ - t*.; ^ rum non redditmercedempromiiram.

Billaim, Nonefttem<:rarium>: ' ^umsO' faH<

flum^dicere^ Dcum fore iHju:rHr,z, j: . , ... . , , ^i.

Proteft. Durandus loquicur de injuUitia pardculari. quae rclpicic dcbitum in alcerius dignitate fundatum. BcIIaiminus rcipondet de juftitia generaliqua; refpicit rectitudjneminpromlttcntis bonita:e& veracitatefun- datam.Non magfsexjuftitia tenccur Dcus,reddcrc mcr- ccdem bcnc^ operantibus , quam rpoftquam id promirc- ratjmittere fiiium amm aJmortciii pro nobis fubeun- dam. Hoccamen mcritis humanisnon debeburur Non malc Mcdnu, in 1.2. ^.i 14. a.:^. Deu. linc diibiopraiftn^

' 3 ^ b.i

E

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

9^4. BFLLARMINVS

bit quod promilir, proptci veiitatem, non propterobi;. gattone : quod fi non praeftet,mendax eiit, non injurius*

S.Durand. 2. Non exftat in facris litteris promi/Iio, €iu^ Deum obligat ad reddendam mercedem. fcd tantum 'ina? doceat , Deum ordinafle, ac difporuiiTc vitam setcr- am dare eisqui mandata fervaverinr.

B^M.-^i m. 1. On:ms vtra promtf^tofert fi cum ohiigationfm.

Protr/I. Non mftitiae, ex dignitate ejui cui fjda cft promiilio , fcd fidclitatis , cx perfedione qiix dccct pro-. '..ircentem.

Bcllarm. -2. Simtlitudo brAintcui compjirat ApoFtolus vitam Aiernam, l . Co r .9. ftmiittudo denarii dturnt, Mat. 20. ftmtlitudo dc^ pofjtt, i.Tim. I . Apertiflime fi^^ntjicant phmtfitonem exdciiio &$hlin gatione redderiiikn.

JProtefi. Similitudincs non omnia probant , quse prse ferunt, fcd illud tantum adcujus cxplicacionem adi bentur. I ebitumautem Dei, & obligatioejusex jufticia, Don vcnit in mcntem Apoftolo, cum fimilitudincs iftas ufurpavit» II. Bravium nulhim debitum aut obhV.i- ^ionem juftitiscimportat,fed laborisapprobationcm li gularem & adum ex condido. Dc denario rcfpondci Profpcr de vocgent. Ub l.cap.^. Non lahrt pr^tium folvensfei divittas bomtatiS'fH t in eos quos firte openbus eltgit tffundcns^ut etiam ii quitnmu/tolabhre fudarunt , n:c ampltus quam novijjtmi accepe^ runt.tnteUigantdonum fc gratid^ non opcrum acccptffe mcrcedem. De^ pofttum 2.Tim.r.ii. nonmagis mcritum fonat,quam cum quis fidci ac tutela? altcrius falutem fuam commcndat,ab CJU5 bonitatc,& potentia pcndcns totus.

9.Durand. 3. 2.Tim.4.8. Rcacponitur juftusjudex non juftojudicio , quiaDcus qui reddit prasmia juftij, & pocnasinjuftis^-juftus& mifcricors eft, & ut juftus, juftojudiciopoenasrcddit inj uftis, ut mifericors,libera- liter praemiatribuit juftis.

Bell^»rm. Qf^odillavtrba fmt acdpiendaformaliter^planum eff.

Frct^n. Sic auidcm vidccur. Sed verc tamcn Durandi negatlltam jultitiarn ibi intclligi foimalitcr quac oppo- nitur mifcricordise. Dcus cnim cft juftus judcxin coro- nandisfidclibus rcftitudinc fcntcntias mifcricordis, no judicii diftndi, aut juftitiae quae in dignitatc mcriti fun«» datur.

jo. Durand. 4. Nemo potcft ex juftitia mcrccdcm ab alio petere,nifi rcddat ci omnia, quag illius funt,& alr- quid amplius. Nos autcm non pofiumus Dco unquam rcddcrcomnia, quas illius funt, ncd,um aliquid aipplius, pum omnia fint ipfius.

BeM.-^rm. I. Abfolute non poteHhomo a Deo aliquid exigere^

cum

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliorheek, Den Haag.

224 E 3

tum mniA fint ifftus ; tAmcn poftta cjus velHHtMte» & p,tcl9i quo non vhit a Hobis exigcre opera notlra grdtis » fei mereedem rcddcre juxta prcportionem cp^rum^ virc fofftimus ab eo mercedtm rxigcre. Qt4om9.{4 ftrvm nonpotefl abfolutc a domiuo fuotliud prxmium poftuUre^ cufft 0mnia qu.t fervm acquirit^ domir,o fuo acqutrat ; tamen fi domino plx-^ eeat donare tUt opir^ fua & pro tifdem tanquaiU fibi non debtt.^ '^: ■ :cm dem promittere, jure mcrcedem pro fuii opertbus poRuUbit»

Protefi. BelUrm. hic variisi modis eludit & fubicitn- git, Nam i. Argumcntum inftituiturdc eo,qui exigic niercedem cx jufticia rcfpicicnte condignum: illc rcrpoii- detdecoqui exigit ex promiflb. Duiandus autem redJ inftat : Quod redditu r non ex dcbico praeccdentis operi^* fcd cxpromifTionepraeccdcntc, non quidcm redditurex: merito operis dc condigno, fed folum, vel principalitet cx promiffo, & iranon cft ibi illud debitum de quolo- quimur. Cur ad iftam inftantiam nihil rcfpondetur l II. Comparario fcrvi , cui dominus donavit opcra fud, promittcnsiis mcrccdem tanquam non dcbitis,non qua- drat homini rcfpcduDci, Deus enim nufquam unquani promiCt, ncquc rcvcrapoteft promittcrc hominimercc- dem pro opcribus tanquam non dcbitis : fcd opcra debita ctiam qua talia cx benignitate fuacoronat. I II. Maxi- cft difparitas intei fcrvum refpcciu hominis queni ^ominum habet , & hominis refpcau Dei. Servus eniin non accipit a domino fuovires, voluntatcm , &aduin ipfum operandi: fed (ut Durand. bene obfervat) illud quod fumus, & quod habemus, fivcfint boni acius.five boni habitus, feu ufus,totumcft in nobis cx libcialitate divina grati^ dante,& confervantc. Et quia cx dono gra- tuito r.ullus obiigatur ad dandumamplius, feJ potius re-* cipiens ma^i^ obligatur danti; ideo ex bonis habitibus* Sc cx bonis adcibus. five ufibus, nobis a Dco datis.Dcus nori obligatur nobis cx aliquo debito juftjtiae, adaliquid am- plius dandum,ita quod fi non dederit fit injulfcus,fcd po • tius nos fumus Deo obligari. Quintum hoc Durandidi- flum debuiffet B^llarm. reiutare & fecinct proculdubio fi potuiilct.

Bellarm. 2. Ohjcflio tUx Duran.li locum Lwbe/et^ fi DlU^cx ju^fttta cBmmutativa mcrcedem redderet opcrdui honis\ fcdcum Dcui exjuFiitia dislributiva framta benc operanttbus dare decrevent , wo/^ ift opus ut et prcprsc altqtitd demus.

ProtcH. Quare igitur noa refpondct Bellarm. ad argu- mcntaquibus Durandus probat , mercedem rcddi mcri- tis,ex juftitia commutativa,non diftributiva ? Qi^iiafcil. in hac recriburione coniideracur habitudo rei ad reni, iicut in cmptionc & vcnditionc, noa habito principali

D d d 4 rcfped:r

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

5^5 BELLARMINVS

re.pjdu perfonas ad perfonam , fed tantum ex confe- quc.iti , mquantum conditio perfonae facit ad quantita- tem rei. Qiiia etiam in hac retributione . non attenditur proportio perfonarumaccipicntium ut in juftitia diftri^ butivn, fed proportio merentis & prjemiantis, feu dantis & accipientis. An fatis fuitBcllarm. contrarium affir! marer Rcfpondulet /altem ad Thomam fuum, qui " - q.6l.a.4. ai& 2.docet exprefTe, f>mam dsvm.juJuIiat'^ ttni, fecHnium rnuoKem tomn.utaUv* jusiitU . prcut retcmpenfat fram:a mer,m & fuPfliaa feuatn ; & rembuttcnem pro fervJ:c L' fenfo,noneffedtfir,kut,va juff.iU^edcmmutauva. Bannesetiam inz.z.q.^r.a.^.adz. Opus meritcr:um d,e,tur , de ju/i,t,a(om^ rr.utat,va ex,gerepram,um, An omnibus iftis pr^pondcrat au, thoritas unius vcrbi Bellarminiani ? ^ au^ 1 1 . BcUarm. dcfunt qu, ccnfeant, epera hna iunorum effe mer,ior,a v:u ^tni,a.excond:^no, raUme oper,$, cttamf, nuka exffJet d:v:na convtnUcta Cajetanui , & Don.,n:cus a Soto. ^/,i'ccntra e.x,ft,mant . non effe tUa mer,tcr,a ex cond,gno rattene optr,s , fed tan^ l,*m rat:c„e pafJt.V; acc^ptat:on,i d:v,ns: :ia Scotus,cum aliis e vete^ y,l>us Scholas7,c,s, & ,x rectnumbus Andreas Vega. Hol:s media fen- tenttaprcbahhcrvidetur, qu^ dccet , cpera t*na juficrum mer,tcr:.t ejje v,t.t xiernA.tx cond:gno raticn^ pacl:,& cper:s fimul.

Prcietl. I. Media n«c fentcntu eft medium particip.ins utriufque cxtremi abfuiditates. Cum priorc fententia opusdebitum, & m comparatione nihili, in fcfe dienum facitvitaaeterna. Cum pofteriore, acceptationem gran^, nrr. . r'"'" ^*^" d'gnitatis,& dcbiti cx juftitia. Altcrl utrum horum ftatuere cft homini. fatui ac temerarii. fed utrumque conjungere , eft hominis plan^ infani J a^ '^"l^"" ^*^'^"" interScholafticos Jlia fcntentia Jiiediapcrabnegationem.omnium verimma,quam refcrt

hrnnV r ""'f l^- Qi^'^'"i^'««voIuerunt. quodnul- llJ^c^ caElcftem gloriam mcreri cx condigno. ttad iftam fuam pohtionem aftrucndam , multis Tulciuntut au hor.tatibus facra. Scriptutae , & etiam expofito um qui hoc fentire videntur. ^ «•wiiiu,,

**if' ^^''^'-'"•/''«j^'^/'?"'^""'''^» perfona,aUuddemerif tpms. Et rurfmahud dev,ta^urna ut eft h^red,tai, aUudut efl tnerces. F,l,us De, p^ arat,^rr. mcretur ex ccnd,gno Ured„atemv,ta <^'crna,mer,toptrfcn*. f,nt ahofaao. Bonacperanon requirumur ai ZT- l^T"" '''1*''r.»dam, ut hareditatem, fed ne fil,u< cxcdat ah

per bcnacp ra. j,ne ai,o paclo, non mcrtturv,tam attrnam acauirtr,, fid mtretur eam non amtUere. ' *

^'''"fi- 1. Commentum hoc, de meiito pcrfonae ut yuis ex co mcreatur vitam setcrnam cx condigno, & ha-

bCrtt

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

beatcam fibi dcbitam cx juftitia , quia eft filius pcr gra- tiam,cftuna ex prnscipuis profunditatibus Satan25,qua- rum fit mcntio Apoc. 2,24. 1 1. Non fatis dcclarat Bel- larm.quomodo hlius peropcra, l:nc novo pado, mcrca- tur non amittcrc haereditatcm, an hoc fir ctiamdccon- ^igao, vel alio aliquo inaudito modo. III. Dicat cti;ini tcllarm. aii filix talia opcra facientcs, abfque novo pafto^ non fint digni vitaasternar fi non, cum lophiftice anted cap. 3. probarc conatus eft opera cfix mcritoria vitse fletcrnae, ex illis locis , in quibus fit mcntlo dignitatis. i.Thcf.I. Ht digni hAbeamini ^ Luc.20. (jui iigni habebuntur, Apoc.3. ^/^«//«w/. fi fic tum opera funt roriacx con-^ digno, fincpafto dc illis acccptandii.

I 3. Bellarm. Opera bcna jushrfim» meYttona ejfe vita dtern^^ fxcondtgno » non folum rattonepafti & acceptattonts , fedettamratione hrts, tta ut in opere bonoex gratia procedente^ ftt quadam proportio^ & dtqu^lstas ad prumii^m vtta dternx, probatur his argumintis.

Protcft. Sophifticaquasdam latct fub illis vocibus: qt4x^ dampropc7tto& aqtialttas , requiruntur cnim ad mcritum de condigno, aequalitas (ut ita dicamj pretiofitatis. Scdar-< gumcnta vidcamus.

14. Bcllarm. Vttaaterna efl gratia pro gratia^ lo\\. i.atintet gratiam,& grattam» ftne dubto magna ftmttttudo & proportioeft.

Protcft. Talc argumentum excondigno meretur n ri- fioncm multomajorcm, quam illanoltra fercnt. Probat vitam setcrnam cfic mcrcedcm pro merito cx condigno^ quia eft gratia pro gratia. Probatopera habcresequalita-^ tcm,quia habcnt fimilitudincm cum vitaxtcrna. Qiiall facrificium ludaicum asqualediccrct n-iortc Chrifti , candcm ctiam cx condigno promeruifle, quia fimilitudi-^ ncm cjus nonnullam habcbat.

15. Bcllarm. Vttaaterna efl flumen Utificans civttatem Deim Pfal.46. gratia vero bene operandtc^l fons aqua falienttstnvitam aternam. Ioh.4. eft igitur proportto.

Protefl. Hac certe rationc, fi quid valeret , fequerctur operanoftra majoris cflr prctii, quam vitasetcrna,ficut' fons flumcn fuperat dignitatc. Sedhaeccft miferia:nec Ioh.4. pcr fontcm intcllijuntui opera , ncc pcr flumcn vita a2tcrna.PfaI.46.

t6. BcIIarm. Denarius dturnus juilum tii pretium laboris^ iiurni: fcdvtta aterna eft denariusdturnus. Mat.20.

Proteft. Ncmo fanus dubitarcpoteft^quin vitaaeterna fit tam fuflicicns prctium laborantiuni in vinca Domini» iit ampliusaliquid nonfitquaerendum , nequc juftomi-* nusvidcri debcatprimis , quia noviflimis ctiam dctur, Amplius aliquid non potcft probari cx ifta compara-

D d d 5 tione^

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hcag.

224 E 3

398 BELLARMINVS tioncnifi fimiiladmittatur , ex verf.i.i6. hominem «o» tUclum^ cui oculm eji ncquam^ pofTc vitam aeternam nufcrre* & Mbsre.

l7.BeIlarm. Grauaefl femengUYU^l.loh.l. atfcmene/ld^ qualerei cujus ejlfemen qu^advirtutem.

Prcteii. Durand. Mctaphorice dicitur, non enim eft fcmen , nifi refpcdu eorumquae educunturde naturali potentiacreaturae , quodnon convenit glorias, ficut nec giatias.

Bcllarm. Vt femenprepriidtcfum , phyfuavtrtute tetam arbi* rcm f velanimantem centmet ^ftc etiam carnas meraii merttzYt.ip$e llllljll viYtutiy glertam ipfam centtnet.

rrettft. Nos probationem , non illuflrationem rci noa probatae exfpcdamus. De meritoria virtute, nihil omni-i no innuitu r in metaphora feminis, Gratia Dei eft femea adionum bonarum: fcd non ex condigno, meritoria vir-. rute.

iS. BclIarm. Vitadtema eflaclio fupernaturalis. Dtleflto gfB ncltQftipernatHralis. Ergo prcporttenem habentinter fe 0 & unum ad alterum,quafi reila vta ad fuum term*uum ducit.

Pretefi. Conclufio apud nos non eget probatione : non probaturta^nen : ncquc maxime probata quidquam facit ad rem, nifi nulla nliafit proportio, praeter asqualitatcm dignitatis.

19. Bellarm. Deus eJl.quteJeclcsper mersta» ad vttam aternam Ut bravium» perducendes effe decrcvtt. Igttur fine dubte ejufmodi me^ ritatlits denat , qutbus vert» &proprte , atqueadeo ex condigmo perve^ mantad ceronam.

Fretefl. Antecedens pctit quaeftioncm. Confcquentia ctiam nullacft: poteft enim Dcus deccrnerc pcrduccn- dos,& perduccrc homincs ad vitam pcr mcrita talia qua- lia prinii Scholaftici vocabant interprctativa : Mcritum interprctativum appcUatur, quando non eft altqua digni- tasir. rccipiente: & tamcn eiexhibct Dcusdonum fuum cx fui liberalitate , ac (i ille pcr opcra fua mcruifTet , & tamen in veritate non meruit : undc meritum illud non pomt condignitatcm in recipiente, fed liberalitatemfo- lumm dante. Altx.Al. ^ 3. y.6i. m.^. «.2.

ao. Bellarm. MtritaHofirapettdent ameutii Chriftit tumqutA iUembis r.mutt virttttem mmnii , tnm qiiia ma meremur mt memhrx ■vivaChrifti perinfluKHm ejus. Igttur detrAhttur ie gUria Chrtni ^ fimeritanoHrafint itaimp(rfe{la, ut ntn fiutmeritaextondttn^jni' fi ratitne atceptatitnis Dei.

Proten.z. Deteftanda eft hasc impudentia, qua gloria Chrifti praetcxtus titvaniflimse glorias mercenariorum hpminura & mcritorum ipforuiu, 1 1. Chriftus me-

ruic

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

E N A T ;99

ruit fuisdifcipulis douuai hnguaium : an Uico nu luc- runt vitamex condjgno qui donum illud exeiceban': ? Keque Chrilhis ut c.iput influit nobis , & adioi.tbus nollris, fuam dignitate, fed vitam fua dignicate parat am.

21. Objicit libi nomine Scotillarum Bcllarm. i . Ope- ranoftr.iin Scripturis , & a Patribus ind:gna dici vita seterna. Refpondet : InteUiiuntur tU,tomntnht* XemcuUife-^ mnium fnbjlamtAm opaMm.non nt a S^tnlu faticle y & gr.ai.i Dci

profidfcuntur. , Protcii.l. Refpondet Durandus mz.d.zr. S»'''- itdtur de molione Sptritus fanclt.non VA!(t^qui:i valor.iCltn nu ^ ; esi A motore , nift raiione alutijui formaiittr exiflentii in a{Ih vdi» fotenttAeiiciiivttadui : aginstnim Hcnprfidt fAffi*m,f ■ fe-

ipfitm tfedfecundumaiiquiil immijfnm. Sftritufettamfa ... ^ovet nd Ailus qui non funt merttorii (nt profhetare) ut apfaret de Balaam. Num.23.2. Spiritus fandus non facit perfonam unain cu homine.ut hominis adio ex ejas dignitate asltimetur. Gratia vero inhaercns nobis , provenit i mifericordiii Dei,& in cam tendit.ncque habet in fefc aEqualuatem ul- lam condignam ad vitam xtci r.v.v , r.ifi V!'^- qua;rendi, fic dienitas mercndi. . , ,

22. Scot. Dcus ab Anguft.& aiiii uicitur reddcre de- bita.nulli debens.

Bellarm. Dcus nuUi dchet abfoluie , fed folum ex fromipttnexT ioHofuo. Non tatncn exfola fromiJIitiH ^ftd ttiam ex operenofiro Detts

tjficiiur dcbttor. . ^ . .

- Protefi. Contradidio hasc i fcmetipfa fatis retutatur. Promiirio, & donum, non infert.m promittenie, & do- nante . juftttije & debiti obligationem. Sed confutatur tamen 4 Medina , in Thom. i .2. f . 1 1 4. I • Quia debttor» nt dtbitory efl inftrior credittie, & Aliquomodt illtfubjtctiur. I I. Outit dcbcns Alteri,fintn riddit id quod debet tnjurtHS efi, peccaty & tn cri- mine tenetur. III. Q!*i* 1**' '^^** » »"» »^ IV. 0«/« nih-.l exnoHrts mcritis Deo atcrefcit. V. Quia Deus tli D*mtnusbeatitudtnts,&beatcrum 20.

23. Scot. inter Deum, i^c homincm, non potclt cfl» juttiti.i,nirifecundum quid.

Bellarm. Ittnittafetundum quid dititurejfe mter Deum & hi- minem, quia prsfufpomt gratiam, & tamen fimpliitter efi jufittiayfei niinusptrfeila.quameafit,quinuUamgrattampr.trequtrit.

Prtteii. Anigitur graiiaDei facit . utDcus exjuftitia homini debcret ? Juilitiafecundumquidinter Deum & homtnem (aitDurand.) efi domintitivum, quiatotum bonum quod eJi homnis efi Dct.& a Drt.eir multo amflius quam afliones fervi fmtfm domini inhumanis,frofter qutdmerttum homtntsafui DtHmntn feien effe

' D d d 6 «4. Scot.

Images reprcxiuceci by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag,

224 E 3

. B t- L L A R M I N 24. Scbt. Maxur.a cft injjequalitas inter opera noftra,

(quamviScxgrn:iaproficircannir;& bcatjtudincmater-

nam.

Bellarm. A'c« rcqumtur ahfclt*ta dquA/itas inttt mtritum & fnmium , fitutidum ju/!>tiam difirihuttvam , utdut p,(S,t prxmtHy del/eri mtrttis de conitgno , etiAm ex farte eperis .fejfujjiat ut fit fro- fortioquAdam. Stc qut dttlfin* & bonis mtribus frAdttus tsi , cr fr* £ccltfta ali.juandtulaboravit, dignus Eftfrtfatujudtcart foltt.

Pretcf}. I. Epifcopatusnoneft iChiilto inltitutu. . 1 inercedem,fedin opus bonum. i.Tim.3.1. Neque dici« tur quifquam mcritis cx condigno, Tcd qualitatibus ido- nei5 tali munere digniis. luftitia diftributiva ex hac quae- Itione fuit antea rcmota. Quaelibet proportio non fuHicic jn merito cx condignocui cxjuftitise aequalita^c urse- inium quafipretium reddcretur.

25. Bellarm. Vitaatema tttam quoad primum (irnAumy reddt- iur mtriits fiiiorum Dti.

Prottft. Ipraigiturgratia priiii.i iiiciiij^ cu^ctui. c../'/.i *r.tmtftgrMtiaconfurnmata»& graiia tft glorta inchoata ^ tcdc Bcl- Iarm.cap.i2. Piimusigitur gradus vitae asternas eft era- iia.

a6. Bellam. JUtiffe gradus ghria » qui debttur juteharedita' rte,retrtbutturetiamjuremereedis. Non tntmeft abfurdum, tanitm yem duplictjure diberi, titulo videlictt hareditatis , & tttul» merttorit.

PnteR. De illaquaeftionc ingenere, an una eademque res pollit duplici titulo deberi , non multum contende- inus, quamvis proprie loquendo ,minus videatur confcn- taneum rationi , ut unius & ejufdcm relationis (illius iiempe quam habemus ad vitam aetcrnam tanquam pof- lemoneni noftram) duplex fit fundamenrum.Hoc tamen nonpotcft nonabfurdum eifc.ut qui habct titulum ha:- xcditatis,eonon contentus, quasrat alium tirulnm ex mi« lcris luis mcritis.

27. Bellarm. CrAtmm jushticatitnn non fo(fe •kttmn, neque condigne , neqt*e ex congruo merttis ofmtm » folts vtriLus libtri ar^

i'trtieffta»rMm,docutmus adverfus Ptlagtants ^ltb.K.de etat &Ub. Atbtt. *

Prottll. Inter iftosPelagianosfunt multi Magiftri no-

llri Pontificii. Sic enim Mcdinain 1.2. 109 .LJurandus,

Scotus, & propcmodumomnes Nominales, quos fequi-

lur Adrianus,tenent,quod homo pci fuas vnes, fine fpc-

ciali auxilio grati^, poteft fe ad gratiam praepararc, fic ut

confequaturgiatiaminfallibiliter, & cx mcrito dc con- gruo.

28. Bellarm. EAndtm gtatism ntn feffe tbtintttex tottdigno» Itiletum tx cengtuo , miri.is eftmm ex fide , & Mxili» Det l]>ttiali tr<K(dcm$Hm, dotHimtts m ttb, i , de jupifitatttne, .

Frtteif,

4^

r

Imoges reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

. E R V A T 40T

iM«H rrotefl. Vcrbis tantum difteitilta fentcntia ab illa prio- -^ rcqium Bellarm. ipic farctur damnan iam. Nam fpcc hoc auxilium fcx fcntcntia BclUrm.) nulli libcro ^.^. t!io dceft, ita ut mcrcricx folis viiibus libcriarbitrii,?c ^.cicriex auxilio fpcciali omnium hominum commuiii, unum & idcm. Rcdc igitur Mcdina, loco citato; anto tcmporc EcclcfiaChrifti pcrpcfla cft bcllum Pc- ianorum,nemini Pclagianorum,vcl Catholicorum vc- in mcntcm hxc diftinrtio mcriti, cum tamcncire: Ide ncccfraria : nam vcIPclagiani fc protcxilfcnt hoc mcritOjVcl Catholici tcmpcraffcnt rigorcm ccnfcndi.Pe- ius, vir alias acutus, opcimc cognovilfet, inter Dcum, homincm moitalcm noncflc rigorcm juftiti», fcd uum congrucnriam.

29. Bcllarm. NondHhium efi.f^ffeunum ^ilteYiirAtiAm ex c%yi^ gruo from(reri,qiiamvis mnex condigno,

Protesl. 1. Bonavcntura hoc mcritum yult cfle di^nt, noncongrm tantum. in i. d j^i.n.S. I I. Si hoc mcritum litA cl digni, vcl congrui, tum ccrto & infallibilitcr pof- lit unui> procurare ut altcr quem amat convcrtatur : Dcubcnim mcriri:» hominum nunquam denegat , quod f ipfis cx congrucntia vel sequitatc debctur. An autcm hoc pta fc habcatjjudicct Papa Romanus,qui thcfaurum fati:^- rfadionum,^c mcritorum, proaibitrio fuo difpcnfat.

30. Bcllarm. Pc/Ji hcmtnemjufrHm mereri e;c condigno au^men^ m jufhttd^ docet C$nctlit4m Trtdenttnum.

Protesl. Ncmo tamcn mcreri potcft augmentum ftatu- fu2e,qua2 rcs cft minoris multo prctii.

31. BcUarm. Keparatio foft laffum , <Sr ferfeverantta ufque in finemf cadunt fub merttnm de congruo.

Protf/l. Quidni igitur Sc praefcrvatio a lapfu caicrct fub aliquod meritum , ut nihil opuscflxt ifto congruo? Mirumramcn cft , mcritorios Dodorcs , quicommuni confcnfu ftatuunt , Patrcs mcruilFcdc congruo Chrifti incarnationcm , nihil amplius tribucre mcritis Sandto- rum,refpcdupropri3efuaspcrfcvcranti«,quam candem

congrucntiam.

IncxtrcmisdifputationibusBcIlar. fdeorationc,jcju-

nio,& clccmofyna; nulla cft controvcrha (peciali. , quas cx Scripturis& rationedifccptatur.Efretigitui abmlti- tutonoftroalienuminillis difcuticndi5 immorari. Pcr- commodcctiam tmimus inmcritorum cxpIohonc,uc omnium claufulalit;

S O L I D E O

G L O R I A. Ddd 7

1

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E3

I N D E X

LOCORVM SCRIPTVR^,

qux in ho^ operc ti Bcllarmini objedio- nibus vindicantur, &c fiifuis cxplicantur.

rrior numerus deftgnat capita,fecwidui verfm, terttuipaginiif.

G E N E S I

Tomo I. X X XV 1 1 35

Tomo II.

X L V 1 I I i6

Tomo III. I X 17 X I V i8 X V I I 7 X X V 1 I a X X V I I I z

Tomo IV.

III 19 X L V I

S.

77

117

165

7

132 47 217

ibid.

aa5 242

E X O D V S.

Tomo I. I I 22 X V II I 16

Tomo 1 1. 13

Tomo III, xxii 17 I V 25

LE V I T I C V S. I V. V. V I ~ 179

X X

XX X I I

'3

46

185 196

218

50

V	i3	ibid.
V I	6	ibid.
X %	10	2/4
X \' I 1 1	16	219
		ibid-

X I

X vl

N V M E R I.

T#mo I.

17

195 7S

33

Tomo III. XXX 5 219

DEVTER.ONOMIVM.

Tomo I.

I V	2	^>
X 1 1	33.	185
XV I I	8	36
	12	182
XXX	1 c	3*
	Tomo 1 1.
I V	2	131
V I	13	165
X	20	ibid.
X V	4
X V I	16	214
	Tomo III.
X X I I	3	218

XXV

5 219

I, s c H

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog

224 E 3

3

f

I N D

I SCHEMVELIS.

Tomo I.

X X V I I 9 xxvlll 13 14.

Tomo IV.

X.

87 8t

ibid.

1 X X vl X X I V

10 I

ilid'.

a SCHBMVELIS. Tomo I.

a 87 I R E G V M. Tonio I V.

ibid> ibid.

X I xii xxii

37

20

Tomo 1 1.

X C I X		i6z
Torro I V.
V I	7	36t
X vll I	21	37^
X I X	7	273
	II
XXV	10
X X X V 1 1	40	310
L I	12	»93
xcl	1 +	310
C X I X	121	37^
CXL III	2	377

PROVERBIA, Tomo IV.

2 R E G V M. Tomo 1 1. XV III 4

Tomo I V- X 30

I O B.

Tomo I I.

V I

ToHio I V. I 21

20

PSALMO RVM. Tomo I.

X I X

c vli cxix

I

X I V X X

X X V I I I

20 27 8

25

273

309

342 310

XXl II X X X I

195

243

169

243 374

Ibid. 343

ECCLESIASTES. Tomo IV.

I

I I V II

21 27 I 21

E S A I A

Tomo I.

309

ibid. 34* 377

	13
16	81
6	3»

I X	6
xi
X I V	if	78
X xi X	ij	i8r
X X X I II	22	ibid.
L II I	14	71
LIV		39
LXlII	5	7*

X L

Tomo 1 1. 18

185

X L III

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

X I I I I

L \ I

I

1

V

X

X I I I L I I I L V

12

Tomo III.

Tomo 1 V. 4

17

1 1 I

N D M4'

120

177

1S4

261

ibid. 386

24

II 26

IV I X XII

II

1 1 1

1 1

I E R E M I A S.

Tomo I V. LI I

£ Z ■ C H I £ L.

Tomo 1 1.

X r I I I 22

Tomo III. X xxi 1 1

Tomo I V. XII 11

XV I II

X X x 1 1 1 X X x \' I"

243

If4

U3 314

Ix

I V

I O N A S. Tomo I V.

9 341

H A B A C V C. Tomo 1 1.

18 182

ZACHARiAS. Tomo I.

ir 81

MALACHIAS.

Tomo I.

M A T T H /B V S. Tomo I.

D ▲ M I E L. Tomo III.

27 177 Tomo I V.

^4 18

I O E L.

Tomo IV.

1- 3?4

V I	13
X I	23	77
X I I	40	82
X V	9	187
X V I	18	112
	19	37
X X		206
X X 1 1
104

X Xl V	14	144
X X V 1	46	74
XX V i 1 I	20	18$

I r

V

54?

387IVI 332

XI I xll I

XV II XV III

Tomo 1 1.

IQ

3 22

6

32 23 26

17

19

12

134

ibid. 207 148

121

110

33

139 i9

Images reproduced by courtesy of Koninkiijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

\ X I 1

X X i V

XXV

Ix X I V

IX XV

M

XI I I

19 ^+ 27

27 3+

Tomo III.

1 1 7 8

I o 12

17 18

-4

26 29

27 6

Tomo I V,

7 22 22

23 29 16

17 29 37 12

34

A R C V Tonio I. V'

Tomo 1 1. 21

S.

N D

134 121

10;

126

205

91

M4

177

.2H 92

105

94 87 178

127 97 51

386 230

375

3to 299 370 300

3.85 ibid.

262

360

384

E X.
	Tomo 1 I I.
X I V		o7
A V A		16
	I
	Tomo I V*
I	40	2 W
xl		3<^^
	L V C A s.
	Tomo I-
T T 1 i		(57
		206
Y V I		tSr
X X I T	3i
	Tomo I I.
I	34	17
X I I	5«
X V I	9
X V 1 1	10
X X I I	I 42	151

68

1 1 I i r xi

V 1 1

V 1 II

XI

xll

X I II XVII X V I I I

43

Tomo III.

37 3

Tomo 1 V.

47 13 43 14 59 4

10 , 14

I X

V I

VI I

lOHANNEs:

Tomo T.

69

IT 49

^^5

176 178 ibid.

310

359 319

37^' 23C

313 3S7

33S

1 us

4' i t

X

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

I N D E

		40
	17	96
	i8	1 1
k X			I V
	Z l	I 10
		120	V II I
	—	ibid.	X
X XI	17	1 22	Xl V
	Tomo 1 1.		X V
I V	? T	207
X		47
X V I		20
X X	21	71
	Tumo III.		X X
III	5	16
VI	51	71	X X
	55	126
X 1 V		61	X X '/
	16
X V		loi
x^x		105	I I
	23
	Tomo I V.
1	j
	y		X I X

1 1 1	<		X X I I
	14	311
1 V		303
V I	44	37S	1 1
X I	?i		IV
16	299	V I I
	27		X I
XI V	17	349	X 1 1 I
		370
A	C T 0 R V	M.	X I V X V
	Tomo I.		X V II
1 i	14	74	A D
V I	27	83
2	206
\' 1 1		87	X
X r 1 1	II	4^

Tomo 1 1.

24 3*

38

26

23

4

6 22 23 28 ir

21

28

30

3f 1 1

Tomo I I I.

4

8

83 4i iS 4

16

Tomo I V. 23

2 o

18

3S

39 16 10

31

.

ibJd.

8^ 166

7S

12 ib]d. ibij. ibid. ibid.

20

92

17 125 17

ibid.

17

241

ibid. 262

311 337

276 275

R O M A NO S. Tomo I.

7

104

8; XII

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

VIII

Ix

xll I \ 1 1

I X

\- ri

\ I

IX X

XI

X II

I

1 r

1 1 1

I X

X r

I V V

^6 40 4

Tomo III.

->

7

39

II

3

4 17 21

23 2^4 34 13

Tomo IV.

3=5

12'

4 II

24

zS

1421

1231 182

104

178

47 212 ibid.

Iy2

18 129 127 74 39 18

127

I

I V

V

vl I

IX

xl I I A D

I

I I

I r I

335 351

3 ■)

544

3^5 384

360 i 352

AD CORINTHIOS, Tomo I.

4 33 97

Tomo II.

A D

vin I

Y II IK

I

6 10

Tomo III.

1 1 7

155 179

I

1 1

I V

I

IV

V

174

I

1 1 1 1 1

X.

Tomo IV.

12 17

19 21 I 10

10

G A L A T

Tomo I.

8 7 9

Tomo I V.

la 21

4

6

14

E P H E 5 : Tomo I.

22

4

9 I r

Tomo III. 13

16

25

31

Tomo I V.

6 8 12

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haag.

224 E 3


l \		327
AD	PHILIPPENSES.	X
	Tomo I I.
I	I	93	1 1
II	10		V I
I V	8	151
	9	ibid.
	Tomo III.		I 1 1
I	17 Tomo IV.	179	1 1 III
11	IZ	36S	I V

AD	COLOSSENSES.	V
	Tomo I.
1	i8	T07
iv	II	134

X I X

X I V

Torao I !• II 18 170

Tomo III.

I 10 179

II II 38 II

38;I1I

IV 5 177

1 AD THESSALON.

Tomo I.

21 42

Tomo III.

22 179

2 AD THESSALON, Tomo I.

4 6

Tomo IV. 4

5

6

Tomo I. 20

Tomo 1 1,

3

5 8

X3 9 12

19

Tomo IV. 19

384

93 51

94 171

208 103

42 102 106 139

9i

^60 368-

2 AD TIMOTHEVM. Torao I.

IV

1 1 I

I V

4

15 16

r?

13

Tomo 1 1. 4

Tomo IV. 12 8

207 57 ibid. ibid.

138

roo

;84 ibid.

AD TlTVM. Tomo II.

7 92

Tomo 1 1 r.

Tomo

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Haog.

224 E 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliolheek, Den Haag.

224 E 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3

Images reproduced by courtesy of Koninklijke Bibliotheek, Den Hoag.

224 E 3