■' ..

■>**;,
'*&?

•

■• • ■

■

KÜ

, ^

ÜNIVlRSITY of

ILLINOIS LIBRARY

AT URBANA CHAMPAIGN

BIOLOGY

NEERLAND'S

PLANTENTUIN.

Digitized by the Internet Archive

in 2011 with funding from

University of Illinois Urbana-Champaign

http://www.archive.org/details/neerlandsplanten01oude

«NIvfftSlTY OF IlllHnis

BC GONIA LAPLI ROUSII // H,.„,t,

NEEHLAND'S

PLANTENTÜIN.

AFBEELDINGEN EN BESCHRIJVINGEN

VOOR TUIN EN KAMEB.

OPGEDRAGEN H\ H. M. I»I0 liO* (IXCJ1 Hf.

ONDER REDACTIE VAN

■ =. .e- ^r

D'. Cj'Af JYAT OUDEMANS,

Hoogleeraar in de Plantkunde aan hel Athenaeum ïllustre ie Amsterdam.
EN ONDER VASTE MEDEWERKING VAN DE HEEREN:

C. 6LIJ.U, bloemist Ie Ulrechl; J. B. GROEi\'EWEGEi\, bloemist Ie Amsterdam; J. H. KRELAGE, bloemist
Ie Haarlem; en II. WITTE, borlulanus aan 's laads kruidtuin Ie Leiden.

EERSTE DEEL.

GRONINGEN. — J. B. VVOLTERS.

1865.

r

,530
Ou. Z-n

H

£/a.

M
O

H. M. DE KONINGIN DER NEDERLANDEN

0 ;
PC \

WOKDT DIT WERK,

r

co

<£0 i — • JL

3VEET H.IX VERGTJKTIvriISrG,

EERBDEDIGLIJK OPGEDRAGEN

g! tStf. f. ótf. (Pai/emanó.

VOORBERICHT.

Ten einde de Inteekenaren op dit Tijdschrift niet te leur
te stellen in hunne verwachting , en in allen gevalle tot geene
verkeerde denkbeelden aanleiding te geven ten opzichte van den
aard en de inrichting van dit Tijdschrift, acht ik mij geroe-
pen, in korte trekken meê te deelen, hoe ik mij de vervulling
van mijne taak in deze heb voorgesteld.

liet voorname doel, dat ik beoog, is: allen, die liefhebberij
in bloemen hebben — hetzij zij ze kweeken of ter versiering
van hun tuin of hunne vertrekken aanwenden — die bloemen
te leeren kennen; ze in hare eigenaardigheden te schetsen; op
hare belangrijkste eigenschappen de aandacht te vestigen; de
verklaring te geven van opmerkenswaardige verschijnselen , die
zich gedurende haar leven openbaren, en die gewoonlijk niet
dan bij name gekend worden; in één woord: bij voorbaat te
antwoorden op al zoodanige vragen als ik mij voorstel, dat door
een nadenkend liefhebber in bloemen aan een wetenschappelijk
beoefenaar der kruidkunde gedaan zouden kunnen worden.

Om dit doel te bereiken, heb ik een leiddraad noodig, en deze
nu zal mij gereedelijk worden aangeboden door de platen, 18
in getal, die jaarlijks in » de Plantentuin" het licht zullen
zien. De keuze van de af te beelden planten wordt wel door
mij, maar toch in overleg met de Heer en, die zich als vaste
medewerkers aan mij hebben aangesloten, en wier namen op den
titel vermeld staan, geregeld. En hierin zie ik een waarborg, dat,
wat in plaat zal worden weergegeven, voldoen zal aan de eischen,
die men aan een Tijdschrift als het onderwerpelijke stellen
kan, d. i. dat men daarin zoowel langer bekende soorten
aantrefe, maar die, omdat zij het burgerrecht in onze tuinen

of op onze bloemtafels verkregen hebben — hetgeen zooveel zegt
als dat zij zich door hare voortreffelijke eigenschappen hebben
weten te handhaven — niet onopgemerkt mogen blijven , als
nieuwe of in vergetelheid geraakte, doch die der aanbeveling
waardig zijn.

Het voornemen om mij vooreerst tot de behandeling van tuin-
en kamerplanten te bepalen, werd reeds in den Prospectus uit-
gedrukt. Het is hier de plaats om meê te deelen, dat ik onder
kamerplanten in het algemeen de zoodanigen versta, die gewoon-
lijk ter versiering van bloemtafels gebruikt worden. Dat echter
van tijd tot tijd eene enkele teeder der soort zal worden afgebeeld ,
die ook wel in de kamer, maar dan slechts voor korter tijd
of onder de beschutting van een glazen stolpje gehouden kan
worden, zal, hoop ik, geen aanstoot vinden bij de verzekering ,
dat zulks tdtsluitend zal plaats hebben met de zoodanigen ,
wier sierlijkheid haar eene goede ontvangst waarborgt.

Ten slotte zij nog vermeld . dat ik mij voorstel, ook buiten
de platen om, nu en dan mededeelingen te doen, het zij op het
gebied der hortikulttmr , hetzij op dat van de vorm- of levens-
leer der gewassen. De weldra te houden internationale tentoon-
stelling b. v. zal, na haar afloop, in dit Tijdschrift waar-
diglijk worden herdacht.

Voor het overige zal de tijd moeten leeren , of mijn plan
goed gekozen is, dan wel wijzigingen zal behoor en te ondergaan,
door den loop der omstandigheden voor te schrijven. Een eerste
begin is altijd moeijelijk, en de volmaaktheid wordt, zoo ooit,
niet dan trapswijs bereikt. Ik hoop, door de belangstelling
mijner Landgenooten, dat begin te boven te komen; van mijne
zijde zal, zooveel mogelijk, naar volmaaktheid worden gestreefd.

Amsterdam, 18 Febr. 1865.

C. A. J. A. Oudemans.

BEGONIA LAPEYROUSII hout

Tot de planten, welke, hoezeer sedert vele jaren ter ver-
siering van de kamer aangewend , nog altijd gezocht blijven
en aan wie nu en dan zelfs eene bijzondere opmerkzaamheid
ten deel valt, behooren zonder twijfel de Begoniaas; gewas-
sen , waarvan men niet weet wat meer te bewonderen : de
oneindige afwisseling' hunner vormen , zoo groot , dat zij een
Fransch schrijver deed uitroepen : » Le genre Bégonia pour-
rait s' appeler légion, tant la nature semble s'être plue a
multiplier les nuances de ce type!" dan wel het onverander-
lijke, dat in die vormen telkens wederkeert, en ons noopt
tot de erkenning van een vasten grondslag, waarop door de
natuur ook hier, zij het met honderderlei wijzigingen, bin-
nen zekere perken werd voortgebouwd.

Wij ontmoeten verder in de planten, met wier beschouwing
wij onze reeks van artikelen openen, eene vereenigiug van
soorten , bij welke niet alleen de bloemen , maar ook de bladen ,
en soms zelfs in nog hoogere mate dan de bloemen, onze
aandacht trekken. En, volgt hieruit nu ook al stilzwijgend,
dat de Begoniaas hare bekoorlijkheid niet aan een zamen-
treffen van sterk uiteenloopende kleuren te danken hebben ,
toch zal het ons blijken, dat ook de ontmoeting van een paar
zachtere tinten tot zeer verrassende uitkomsten leiden kan.

Het plantengeslacht Begonia, dat met de geslachten Cas-
parya en Mezieria — welke van het eerste niet in uiterlijk
i. i

BEGONIA LAPEYROUSII.

maar in dieper liggende kenmerken verschillen en te zamen
slechts een 26-tal soorten bevatten — eene geheel op zich
zelve staande groep of familie van gewassen uitmaakt, die
men , naar het hoofdgeslacht , de familie der Begoniaceeën
genoemd heeft, draagt zijn naam naar michel begon, een
intendant der Fransche marine uit de 17e eeuw, en werd
aan dezen , in dankbare herinnering van hetgeen hij ter be-
vordering der kruidkundige wetenschap gedaan had , opge-
dragen door plumier in 1703. Achtereenvolgens door ver-
schillende kruidkundigen van naam bestudeerd en in zijne
soorten beschreven, werd het eindelijk, in 1864, door
alphonse de candolle te Genève op nieuws aan eene oordeel-
kundige behandeling onderworpen , en het is dan ook aan
het XVe Deel van den Proclromus Systematis naturalis ,
door dien geleerde in het zoo even genoemde jaartal in
't licht gegeven, dat wij de bijzonderheid ontleenen, dat tot
hiertoe niet minder dan 380 Begoniaas (met inbegrip van
de 23 soorten van Casparya en de 3 van Mezierid), uit
verschillende oorden der wereld , gedeeltelijk in levenden ,
gedeeltelijk in gedroogden staat , aan de kruidkundigen
bekend zijn geworden. Vele dezer soorten, in minder vol-
komen exemplaren gezameld, behooren zonder twijfel nog
nader te worden toegelicht ; stellen wij echter , naar aan-
leiding van de candolle's opgaven , dier getal op p. m. 50
vast, dan blijven er toch nog immer 330 over, wier bestaan, als
even zoo vele zelfstandige vormen , niet kan worden betwist.
De Begoniaas zijn tot heden slechts in 3 werelddeelen ,
Azië , Afrika en Amerika, en wel voor het meerendeel in
vochtige bosschen tusschen de keerkringen gevonden. Bra-
zilië , Peru , Mexico en Bolivië leverden daarvan vooral een
rijken oogst; Zuid- Azië een minder bevredigenden; het minst
verrassend echter waren de uitkomsten van de onderzoe-

BEG0NIA LAPEYBOUSII.

kingen dergenen , die zich in Afrika — d. i. voornamelijk
op Madagascar — ophielden , gelijk blijken kan uit de
mededeeling , dat slechts 15 uit het geheel van 380 soorten
in laatstgenoemd werelddeel te huis behooren. De onher-
bergzaamheid van tropisch-Afrika en de daarmee in verband
staande min gunstige verhouding van de uitgebreidheid
lands , die hier in vergelijking' met Azië en Amerika on-
derzocht kon worden , kan zeker bijdragen tot de verkla-
ring van wat anders bijzonder vreemd zou kunnen geheeten
worden ; toch dient in het oog te worden gehouden , dat de
verspreiding van de gewassen over de oppervlakte onzer Aarde
van de zamenwerking van te verschillende omstandigheden af-
hankelijk is, dan dat de oplossing van een raadsel, aan die
verspreiding verbonden , reeds bij de ontdekking van eene enkele
bijzonderheid geacht zou kunnen worden gevonden te zijn.

Mocht men vragen : hoevele Begoniaas uit Azië wel tot
onze overzeesche koloniën aldaar behooren ? het antwoord
luidt : niet meer dan een dertigtal. In het geheel echter
kan het getal Aziatische soorten op 75 worden geschat.
Na deze mededeelingen kan het echter g-eene bevreemding
wekken , dat de Begoniaas uit den handel voor verreweg het
belangrijkst gedeelte van Amerikaanschen oorsprong zijn.
Van de Aziatische — meest allen uit Britsch-Indië afkom-
stig — die , in de kuituur opgenomen , door deze of gene
eigenschap uitmunten , noemen wij : Begonia Evansiana (meer
bekend als B. discolor) , B. xanthina , eene soort met goud-
gele bloemen , en juist daarom als eene merkwaardige afwij-
king onder hare zusters hoog aangeschreven , B. rubrovenia ,
B. laciniata , B. picta , B. albo-coccinea , B. peltata , B.
dipetala en eindelijk de B. Rex uit Assam , die , wat het
koloriet en den omvang harer bladen betreft, al wat vroeger
van Begoniaas bekend was verre achter zich heeft gelaten.

BBGOXIA LAPETBOUSn.

Hoe verschillend het uiterlijk der Begoniaas ook wezen
moge, toch hebben zij sommige sterk sprekende familietrek-
ken met elkander gemeen, die onveranderlijk wederkeeren,
en waartoe in de eerste plaats de asymmetrie en de vleezig-
heid harer bladen en dan ook de vorkswijze vertakking harer
bloemtuilen behooren. Beschouwen wij echter beide organen
iets meer van nabij , opdat het ons blijke hoe de natuur,
zonder van haar oorspronkelijk plan van bewerktuiging af te
wijken, ook hier weder verscheidenheid aan éénheid heeft
weten te paren.

De bladen dan der Begoniaas, hoe onregelmatig ver-
spreid zij , vooral bij vertakte individuen , ook schijnen mo-
gen , zijn nogtans in niet meer dan twee aan elkander even-
wijdige reeksen aan den stengel gezeten, waarbij echter
tweeërlei valt op te merken, nl. I0 dat die reeksen in het
êéne geval naar achter en voren even ver, in het andere
daarentegen op ongelijke afstanden van elkander verwijderd
zijn, en 21 dat de bladen, waaruit zij bestaan, regelmatig
met elkander afwisselen. Naar gelang de stengel, waaruit de
bladen hun oorsprong nemen, uit korter of langer leden
is opgebouwd, vindt men de eersten óf meer op óf meer
uit elkander gezeten; maar nergens schijnen zij duidelijker
als uit één punt op te rijzen, dan waar de stengel, uit
korte leden gevormd, onder den grond verscholen is.

De asymmetrie der bladen, waarvan wij hier boven met
een enkel woord gewaagden, en die wij onder de meest
;ri~r:.-:ri:r r-_-z.- _i"ri. ir: 3--~.-.:^\~. ::.:.. i :. :- :_:_--r.-
rangschikken . openbaart zich vooral daarin , dat de vleezige
nerf, die, als een vervolg van den bladsteel, de groene schijf
overlangs doorloopt en aan haar achterkant als een verheven
rug te voorschijn komt, die schijf niet in twee gelijke, maar
in zeer ongelijke helften deelt, waarvan het gevolg is, dat

BEGOKIA LAPETBOCSH.

men haar nooit zóó kan toevouwen . dat de eene helft op de
andere past. veel minder in tweeen verdeelen kan. onder
beding dat het eene stok het andere volkomen bedek"—
Van verreweg de meeste planten zijn de bladen symmetrie!.
en komen er daaronder ook al voor. bij welke zulks het
geval niet is. toch bereikt de afwijking, die wfj thans op
het oog hebben, aldaar bij lange na niet die hoogte, waar-
door de bladen der B?goniaas zich onderscheiden.

Haar hoogste toppunt bereikt de asymmetrie bij de on-
ingesneden bladen van vele Begoniaas. en hierdoor worden
wij van zelf geleid tot de mededeeling. dat er onder de
talrijke soorten dier planten zoowel voorkomen . die met gave
als die met meer of minder diep ingekorven bladen bedeeld
zijn. Opmerkenswaardig echter mag het heeten. dat de in-
kervingen van eenige beteekenis (en hiervan sluiten wij de
fijne inhammen tussehen tandjes of kartels buiten I, en daar-
mee tevens de slippen, tussehen welke zij voorkomen, bij
de Begonia-bladen altijd als van één middenpunt — den top
des bladsteels — schijnen uit te gaan. of. wil men, zoo-
danige richting hebben, dat zij. verlengd, elkander op dat
eene punt zouden ontmoeten. In verband met deze bijzon-
derheid, zijn dan ook de bladen van Zr : ~ t_- ~ r_ _:ias
waaijervormig . hetgeen echter niet belet, dat ook de hart-,
de nier- en de eivorm zeer menig'vuldis' . enkele malen ook
de lancetvorm. onder die organen vertegenwoordigd is.

Behalve door hunne asymmetrie, trekken de bladen der
Begoniaas onze aandacht nog door eene andere eigenschap,
welke wij te minder met stilzwïjïren mogen voorbijgaan .
daar zij het is. waaraan de bedoelde planten hare gi^--:ir-
ontvangst onder de siergewassen voornamelijk te danken heb-
ben. TVij bedoelen nl. de fraaije kleur dier bladen; eene
kleur, waarvan de grondtoon aan de bovenzijde wel is waar

1

BEGOXIA LAPEYROUSII.

Hoe verschillend het uiterlijk der Begoniaas ook wezen
moge , toch hebben zij sommige sterk sprekende familietrek-
ken met elkander gemeen , die onveranderlijk wederkeeren ,
en waartoe in de eerste plaats de asymmetrie en de vleezig-
heid harer bladen en dan ook de vorkswijze vertakking harer
bloemtuilen behooren. Beschouwen wij echter beide organen
iets meer van nabij , opdat het ons blijke hoe de natuur ,
zonder van haar oorspronkelijk plan van bewerktuiging af te
wijken, ook hier weder verscheidenheid aan éénheid heeft
weten te paren.

De bladen dan der Begoniaas, hoe onregelmatig ver-
spreid zij , vooral bij vertakte individuen , ook schijnen mo-
gen , zijn nogtans in niet meer dan twee aan elkander even-
wijdige reeksen aan den stengel gezeten , waarbij echter
tweeërlei valt op te merken, nl. 1° dat die reeksen in het
ééne geval naar achter en voren even ver, in het andere
daarentegen op ongelijke afstanden van elkander verwijderd
zijn, en 2° dat de bladen, waaruit zij bestaan, regelmatig
met elkander afwisselen. Naar gelang de stengel, waaruit de
bladen hun oorsprong nemen , uit korter of langer leden
is opgebouwd, vindt men de eersten óf meer op óf meer
uit elkander gezeten ; maar nergens schijnen zij duidelijker
als uit één punt op te rijzen , dan waar de stengel , uit
korte leden gevormd, onder den grond verscholen is.

De asymmetrie der bladen, waarvan wij hier boven met
een enkel woord gewaagden, en die wij onder de meest
kenmerkende eigenschappen der Begoniaas meenden te mogen
rangschikken , openbaart zich vooral daarin , dat de vleezige
nerf, die, als een vervolg van den bladsteel , de groene schijf
overlangs doorloopt en aan haar achterkant als een verheven
rug te voorschijn komt, die schijf niet in twee gelijke, maar
in zeer ongelijke helften deelt, waarvan het gevolg is, dat

BEGONIA LAPEYROCSII.

men haar nooit zóó kan toevouwen, dat de eene helft op de
andere past , veel minder in tweeën verdeelen kan , onder
beding dat het eene stuk het andere volkomen bedekke.
Van verreweg de meeste planten zijn de bladen symmetriek,
en komen er daaronder ook al voor, bij welke zulks het
geval niet is, toch bereikt de afwijking, die wij thans op
het oog hebben , aldaar bij lange na niet die hoogte , waar-
door de bladen der Begoniaas zich onderscheiden.

Haar hoogste toppunt bereikt de asymmetrie bij de on-
ingesneden bladen van vele Begoniaas , en hierdoor worden
wij van zelf geleid tot de mededeeling, dat er onder de
talrijke soorten dier planten zoowel voorkomen , die met gave
als die met meer of minder diep ingekorven bladen bedeeld
zijn. Opmerkenswaardig echter mag het heeten , dat de in-
kervingen van eenige beteekenis (en hiervan sluiten wij de
fijne inhammen tusschen tandjes of kartels buiten) , en daar-
mee tevens de slippen , tusschen welke zij voorkomen , bij
de Beg'onia-bladen altijd als van één middenpunt — den top
des bladsteels — schijnen uit te gaan, of, wil men, zoo-
danige richting hebben , dat zij , verlengd , elkander op dat
éérie punt zouden ontmoeten. In verband met deze bijzon-
derheid, zijn dan ook de bladen van zeer vele Begoniaas
waaijervormig , hetgeen echter niet belet, dat ook de hart-,
de nier- en de eivorm zeer menigvuldig, enkele malen ook
de lancetvorm , onder die organen vertegenwoordigd is.

Behalve door hunne asymmetrie , trekken de bladen der
Begoniaas onze aandacht nog door eene andere eigenschap ,
welke wij te minder met stilzwijgen mogen voorbijgaan ,
daar zij het is, waaraan de bedoelde planten hare gunstige
ontvangst onder de siergewassen voornamelijk te danken heb-
ben. Wij bedoelen nl. de fraaije kleur dier bladen; eene
kleur, waarvan de grondtoon aan de bovenzijde wel is waar

BEGONIA LAPEYKOUSII.

door een donkerder, aan de onderzijde door een bleeker groen
wordt uitgemaakt , maar wier eentoonigheid ginds dikwerf
door zilverwitte vlekken of strepen , soms ook door een pur-
peren adernet — hier door een rozerooden gloed gebroken
wordt, die des te sterker uitkomt, naar gelang de bladen
in ouderdom toenemen. Voegen wij hierbij , dat de naar het
licht gekeerde zijde dezer laatsten nu eens met een metaal-
glans schittert en dan weer het fluweel in zachtheid van uit-
drukking evenaart , en dat de ondervlakte met roode , grijze
of zilverwitte franje of borstels getooid kan zijn , dan geloo-
ven wij genoeg' gezegd te hebben om de overtuiging te
vestigen , dat de bladen der Begoniaas in sierlijkheid en af-
wisseling van aantrekkelijke eigenschappen met die van vele
andere gewassen kunnen wedijveren. — Onder de Begoniaas
met sierlijke bladen , stonden vroeger vooral B. discolor
(tweekleurige B. , wegens den groenen boven- en rooden on-
derkant) , B. manicata (met manchetten getooide B. , naar
aanleiding van de roode kragen, waarin de bladstelen gevat
zijn) , B. argyrostigma (zilverkleurig gestippelde B. , wegens
de als met zilveren lovers bestrooide bovenvlakte) en nog
verscheidene anderen hoog in aanzien. Sedert een jaar" of
vijf echter zijn al die soorten min of meer op den achter-
grond gedrongen door Begonia Rex (den koning der Bego-
niaas) , wier bladen inderdaad én door hun kolossalen omvang
(zij zijn 3 Ned. palm lang bij 2 palm breed) , én door de
onvergelijkbaar fraaije schakeeringen van groen en zilver-
grijs , en de afwisseling van donkerder en lichter tinten zoo-
wel als van metaal- en fluweelglans alles achter zich laten,
wat vroeger als onovertreffelijk gewaardeerd werd. Dat ech-
ter de half vergeten soorten later het hoofd weer zullen op-
steken en hare plaats op onze bloemtafels , zij het dan ook
eenigzins op den achtergrond , op nieuws zullen innemen ,

I. 6

BEGONIA LAPEYROUSII.

daarvoor waarborgt ons de ons menschen aangeboren zucht
naar afwisseling, onze afkeer van eentoonigbeid.

De sierlijkheid en het sprekende van de bladen der Bego-
niaas wordt veel verhoogd , doordien zij op lange stelen gezeten
zijn en zoodoende meer op den voorgrond komen. Trouwens,
die stelen dragen, hetzij door hunne kleur, hetzij door hunne
aanhangselen van gekleurde borstels of kragen (zoo als bij
B. manicata) , ook wel iets bij tot verhooging van de schoon-
heid van 't geheel. Vastgehecht aan de stengelknoopen , vindt
men ze daar , tusschen twee schubachtige blaadjes ingesloten ,
die, hoewel met den naam van steunblaadjes bestempeld,
echter geen eigenlijken steun aan het blad verleenen , maar
eene andere rol spelen , wier belangrijkheid niet mag* worden
over 't hoofd gezien. Men zoeke namelijk slechts eens een
zeer jong stengelblad op ; een zoodanig , waarvan de groene
schijf nog geheel voorovergebogen en overlangs geplooid tegen
de bovenvlakte des bladsteels ligt aangedrukt, en men zal
ontwaren , dat schijf en steel beiden tusschen de bedoelde
scbubbetjes zoodanig liggen opgesloten , dat er geen twijfel
aan is of deze zijn als werktuigen te beschouwen , die het
jonge blaadje gedurende de eerste tijdperken van zijn bestaan
voor een overmatig verlies van vocht, voor eene te ver ge-
dreven uitwaseming behoeden. Dat die scbubbetjes later, na
hare diensten verricht te hebben, opdroogen en afvallen, is
niet te verwonderen. Nog lang echter wordt de plaats harer
vroegere aanhechting herkend aan twee strepen, die aan den
voet des bladsteels dwars over den stengel heenloopen.

Heeft eene Begonia onze omgeving gedurende een gerui-
men tijd door haar bladertooisel veraangenaamd, eindelijk
breekt ook de tijd aan dat de bloemen zich een weg naar
buiten banen en tot het licht , die levenwekkende bron ,
trachten door te dringen.

BEGONIA LAPEYBOÜSII.

In de oksels der hoogere bladen vooral ziet men thans
dichte kluwens van platte , cirkelronde , groene , elk door twee
vliezige schuhhetjes ingesloten , lovertjes voor den dag komen ,
die echter hoe langs zoo meer door een in leng-te onmerk-
baar toenemenden steel in de hoogte worden geheven , en
zóó uit de enge ruimte, die haar vroeger tot schuilplaats
verstrekte, naar ruimer omgeving worden overgebracht. Maar
dan ook neemt de ontwikkeling dier lovertjes snel toe. Zij
wijken uit elkander, maken zich van de haar omhullende
schubbetjes (de zoogenaamde schutblaadjes) los , keeren zich ,
elk afzonderlijk nog door een bijzonder steeltje gedragen ,
naar verschillende hemelstreken, zwellen hoe langs zoo meer,
en verliezen hare groene kleur, maar niet dan om met lie-
felijker tinten te worden getooid : in één woord , binnen wei-
nige dagen zijn de dichte kluwens rijk getakte tuilen gewor-
den , en ontbreekt er nu slechts aan , dat de bloemen zich
openen , opdat het schouwspel zijne hoogste mate van aan-
trekkelijkheid bereike. Elk lovertje scheidt zich nu weldra
in twee links en rechts uiteenwijkende blaadjes, die den
kelk ; bij vele soorten daarenboven nog' eenmaal in 2 tot 7
anderen, binnen de eersten geplaatst, die de kroon vertegen-
woordigden , en zoo zijn dan eindelijk alle bloemen ontloken , en
roepen zij ons, nu eens op vlindertjes, dan weder op sterretjes
gelijkend, al knikkend op hare stelen, het welkom toe!

Een opmerkzaam toeschouwer kan het niet ontgaan, dat
er onder die bloemen zich twee vormen opdoen, vormen,
die men het best leert kennen door te letten op het mid-
den — het zoogenaamde hart — der bloemen , en op de
wijze , waarop de bloemsteeltjes zich met de gekleurde blaadjes
vereenigen. Hierin toch bestaat een aanmerkelijk verschil.
Want, terwijl sommige bloemen talrijke gesteelde, gele, tot
eene soort van kwastje vereenigde knopjes (de zoogenaamde

I. 8

BBGONIA LAPEYROÜSII.

meeldraden) omvatten , vindt men bij anderen in het midden
een vleezig, heen- en weèrgebogen, fijnharig ligchaampje
(den zoogen. stempel), waarbij dan nog komt, dat de bloem-
steeltjes bij de eersten onmiddellijk, bij de laatsten eerst
door tusschenkomst van een driehoekig, groen, als gevleu-
geld werktuig verbonden zijn. De eerste soort van bloemen
vertegenwoordigen die van het mannelijk, de laatste die van
het vrouwelijk geslacht ; eene uitspraak , die vooral daardoor
gewettigd wordt, dat de eitjes, dat zijn de toekomstige zaad-
korrels, niet anders dan in die bloemen voorkomen, tot welke
het driekante ligchaampje behoort, ja in dit laatste zelf be-
sloten zijn. Men beproeve het slechts, dit ligchaampje over-
dwars door te snijden, en men zal terstond eene ontelbare
menigte allerfijnste korreltjes aantreffen , veelal in drie hokjes
verdeeld, die, na den invloed van het stuifmeel ondervonden
te hebben, tot zaadkorrels opwassen. Ten opzichte van de
plaats, die beide soorten van bloemen aan de geheele vorks-
wijs vertakte tuil innemen, zij vermeld, dat de mannelijke
veelal tusschen twee , op gelijke hoogte gezeten , armen instaan ,
terwijl de vrouwelijke de toppen dier armen afsluiten.

De kleur van de bloemen der Begoniaas wisselt tusschen
een bleeker en donkerder rood; een rood, nu eens zoo zwak,
dat het het wit nabij komt , dan weer zoo vurig , dat het
ons de kleur van het bloed of het purper der Fuchsiaas
herinnert. Dat B. xantliina — en dit is eene merkwaar-
dige uitzondering; — "-oudg-ele bloemen voortbrengt , is

O C3 DO O 1

vroeger reeds met een woord vermeld. Voor het overige zij
er op gewezen, dat de Begoniaas met de fraaiste bladen
(b. v. B. Rex) dikwerf minder oogelijk bloeijen en omge-
keerd. Tot de prachtigste bloeijers behooren o. a. B. albo-
coccinea, met bloedroode kelken en bleekroode kroonen; B.
cinnabarina , met groote tegelroode bloemen; B. fucJisioides,

BEGONIA LAPEYROUSII.

met vuurroode kelken en rozeroode kroonen; B. miniata en
B. jprestoniensis, met menieroode bloemen; B. rubrovenia ,
met witte doch rood gestreepte bloemen, en nog vele ande-
ren, die het te omslachtig zou wezen allen op te noemen.

Onder eene goede behandeling brengen de Begoniaas ook
in onze kassen rijpe vruchten voort. Deze echter kunnen
alleen den kruidkundige ex professo, niet den liefhebber van
bloemen belang inboezemen, 't Is dan ook daarom dat wij
er alleen dit van willen mededeelen , dat zij , in vorm aan
het driehoekige eijerdoosje gelijk, zich vooral door haar vlie-
zigen aard onderscheiden en ten slotte op 3 plaatsen over-
langs openspringen, en aan de uiterst fijne zaadjes gelegen-
heid verschaffen zich te verstrooijen.

Hoewel er onder de Begoniaas enkele soorten gevonden wor-
den , wier leven zich niet verder dan over één vegetatie-tijd-
perk uitstrekt en dus binnen een jaar afloopt , bereiken toch
de meesten een veel hoogeren ouderdom. Deze laatsten
echter loopen in twee reeksen uiteen, waarvan de eene alle
soorten omvat met een heesterachtig voorkomen — wier stam
zich dus boven den grond verheft en bij den jaarlijkschen
stilstand van den groei niet afsterft , maar , tot een nieuw
leven geroepen , telkens en telkens aan nieuwe generatiën —
d. i. takken en spruiten — het aanzijn geeft ; de andere alle
overigen, bij welke het jaar aan jaar overblijvende gedeelte
in den grond verscholen blijft en van zijne aanwezigheid
blijk geeft door jaarlijks óf een nieuwen , maar ook telkens
weer afstervenden blad- (later tevens bloem-) stengel , óf
slechts eene rozet van wortelbladen voort te brengen , uit
wier midden later een onbebladerde bloemstengel oprijst.
Wat van de Begoniaas der 2e reeks in den grond verscholen
blijft, gelijkt nu eens meer op eene knobbelige, gelede, hori-
zontale of hellende , van onder bewortelde staaf , dan eens

BEGONIA LAPEYROUSII.

meer op een knol. Door die staaf te scheuren of den knol
in stukken te verdeelen , die met knoppen bedeeld zijn , kan
men de Begoniaas vermenigvuldigen. Ook de kleine vleezige
bolletjes, die zich bij sommige soorten, zoo als B. discolor,
in de oksels der bladen vertoonen , kunnen tot hetzelfde
doeleinde gebruikt worden.

De soort van Beyonia, op onze le Plaat onder den naam
van B. Lapeyrousii afgebeeld , is eigenlijk eene bastaard ,
verkregen door kruising van B. hydrocotylifolia met B.
incarnata , in dien zin , dat gene de eitjes , deze het stuif-
meel leverde. Wetenschappelijk zou zij dus B. liydrocotyli-
folio-incarnata moeten geheeten -worden, dewijl de kruidkun-
digen als beginsel hebben aangenomen, dat de bijzondere
naam van elke door kruising verkregen verscheidenheid uit
twee woorden zal bestaan, waarvan het eerste ons den naam
der" moeder- , het tweede dien der vaderplant in het geheugen
terugroept.

De naam van B. Lapeyrousii werd aan onze plant gege-
ven door den gunstig bekenden kweeker l. van houtte te
Gend , en wel ter eere van den Heer de la peyrouse , van
wien hij in 1 853 een der individuen , door dezen zelven door
kruising gewonnen, ten geschenke ontving. Het exemplaar,
waarnaar onze plaat geteekend werd , was afkomstig uit de
kweekerij des Heeren j. b. groenewegen alhier , en werd
gewonnen van anderen , door van houtte zelven aan den
Heer glijm te Utrecht afgeleverd.

B. Lapeyrousii behoort tot de heesterachtige Begoniaas ,
wordt 6 a 7 Ned. palm hoog-, heeft een krachtigen stam
en vrij groote , scheef-hartvormig-eironde , heldergroene ,
i. ii

BEGONIA LAPEYEOÜSII.

glanzige bladen. Van onder zijn zij bleeker dan van boven,
en verder aan hun[zacht rozerooden rand fijn-gewimperd , doch
voor 't overige onbehaard. De lange bladstelen hebben noch
kragen, noch borstels. De zacht rozeroode glanzige bloe-
men zijn dicht op elkander gepakt en met hare bijzondere
(korte) steeltjes op een algemeenen steel gezeten , die de
stengelbladen in lengte nabij komt of overtreft. Elke bloem
heeft niet meer dan 2 kelkblaadjes. Kroonblaadjes worden
er niet aan gevonden. Verreweg de meeste bloemen van B.
Lajpeijrousii zijn mannelijk; slechts zelden trof ik daaronder
eene vrouwelijke aan. Het lagchend groen der bladen en
't satijnzacht rood der talrijke bloemen maken B. Lapeyrousii
tot een waar sieraad voor de bloemtafels. O.

Ter vermenigvuldiging van de Begoniaas , bewaart men
's winters eenige oude planten , neemt daarvan in April
stekken , plaatst deze iu een uit bladaarde en zand gemeng-
den grond , en geeft ze eene belommerde plaats in de warme
kas. Zoo behandeld , wortelen zij spoedig , zoodat men ze
al ras in kleine, en later in grootere potten van ongeveer
12 Ned. duim middellijn kan overplanten. Aan de aarde
voor de groote potten voegt men eenige oude koemest toe.
Thans neemt de ontwikkeling ras toe, en ziet men zich dan
ook tegen Junij genoodzaakt , de planten in een kouden bak
te plaatsen , waarin men ze matig vochtig houdt en tegen
de felle zon beschermt. In den herfst moeten zij naar de
warme kas worden teruggebracht, maar nu ook heeft men
het genot , de jonge individuen bijkans den geheelen winter
te zien doorbloeijen.

Van de knoldragende Begoniaas , zoo als B. discolor en

BEÖONIA LAPEYROUSII.

B. martiana , worden de knollen van het afgeloopen jaar
tegen Mei in kleine potten (als boven) geplaatst , en deze
dan in een konden bak of eene kamer bewaard , totdat de
warmte het toelaat, de middelerwijl opgeschoten planten bui-
ten te brengen in de open lucht. Zijn deze laatsten in het
najaar uitgebloeid , en worden hare bladen geel , dan ver-
mindert men langzamerhand met gieten , om daarmee einde-
lijk geheel op te houden, 's Winters bewaart men de knollen
op eene vorstvrije plaats.

De Begoniaas moeten in de kamer wél in het licht staan ,
maar niet door de felle zon beschenen worden , omdat hare
bladen dan spoedig- geel worden. Men begiet ze matig,
b. v. dagelijks of ook wel om den anderen dag, altijd
zorgend dat de aarde wel vochtig maar niet te nat zij. Te
veel water toch doet de wortels rotten. Zoodra de groei
over is , moet er dan ook nog slechts eenmaal 's weeks
begoten worden. In den winter bergt men zijne planten in
eene kamer, waarin gestookt wordt en waarin het des
nachts niet te koud wordt. Men geeft haar dan slechts
om de vier weken een weinig water.

Het begieten van de Begoniaas verdient de voorkeur boven
het onderdompelen van den voet der potten in een bakje met
water. Deze regel trouwens moet op de meeste planten wor-
den toegepast. Gr.

remXuA. vcot-L Strvciaxt (r&ct(B;lft.iil

PRUNUS JAPONICA.r/«/«/J.
Gtr<MDiga,JR tt6Um

~^>,

PRUNUS JAPOKICA ihusb.

FLOEE ALEü PLEXO.

{Japansche Pruim met yevulde witte bloemen

Deze heester, waarvan vroeg'ere afbeeldingen voorkomen in
het Botanical Register (pi. 27 en 1801), het Bot. Magazine
(pi. 2176, onder den naam van Amygdalus pumiliis), in de
Illustration horticole van lemaire (pi. 183) en in de Flora
Japonica van von siebold en zuccaeini (I, pi. 90), bewoont
Japan en het Noorden van China , en werd , ofschoon reeds veel
vroeger in beschrijvende werken opgenomen, eerst in Mei
1846 uit laatstgenoemde streek door den bekenden reiziger
fortune levend naar Europa overgebracht. In sommige kruid-
kundige werken vindt men hem ook wel als Prunus sinensis
(Chhiesche Pruim) vermeld of beschreven; doch dit bewijst
alleen, dat zij, die hem zóó noemen, óf niet bekend waren
met den naam , hem reeds vroeger gegeven , óf de overeen-
komst tusschen de Japansche en Chinesche exemplaren nog
als twijfelachtig beschouwden. Het is thans zeker, dat Pru-
nus japonica en P. sinensis twee namen zijn, achtereenvol-
gens aan dezelfde soort van plant gegeven, en daar nu in
de beschrijvende kruidkunde de regel geldt, dat de oudste
naam (binnen zekere grenzen) het recht heeft van bestaan ,

s

PRUNUS JAPONICA.

zoo hebben wij ook niet geaarzeld, aan eerstgenoemden de
voorkeur te geven.

Dat men Prunus japonica ook wel eens tot bet geslacbt
Amygdalus (dat der Amandelen) gebracht heeft, zooals simson
in 't Bot. magazine, mag daarin zijne verklaring Adnden, dat
er tusschen de bloemen der steenvrucht-dragende gewassen zeer
vele, tusschen hunne vruchten daarentegen veel minder pun-
ten van overeenkomst bestaan, en dat dus een schrijver, die
alleen over de eersten en niet over de laatsten beschikken
kan, door gebrek aan bouwstoffen, al licht op een dwaalspoor
geleid wordt. Sedert men echter weet, dat de vruchten van
Primus japonica vleezig , en niet leerachtig' en droog zijn ,
zooals die der Amandelen, is er geen twijfel meer aan of
simson's naam behoort, als met de feiten in strijd, verwor-
pen te worden.

Prunus japonica is een heester voor den vollen grond,
wordt niet hooger dan een paar meters , en heeft , zoo als
vele andere steenvrucht-dragende planten, aanvankelijk een
glanzig-rooden , later een meer grijsgroenen stam. Zijne hel-
dergroene kleine bladen staan spiraalswijs om de takken en
zijn eirond (hoewel uitgerekt van punt), fijn-gezaagd en kort-
gesteeld. Een diep liggend adernet verdeelt hunne boven-
vlakte in onregelmatige vakjes.

De bloeitijd van onzen heester valt in het voorjaar. Aan
den voet der uitloopende groene takjes komen dan één, dik-
werf ook twee of drie schermswijs geplaatste sneeuwwitte
bloemen te voorschijn, wier stelen die der bladen drie- of
viermaal in lengte overtreffen , en die men , zoo ge'ene andere
kenmerken daarmee in strijd waren, al licht voor witte
rozen zou kunnen houden in miniatuur. De voornaamste
bijzonderheid, waardoor deze bloemen uitmunten, is deze, dat
zij volkomen gevuld of dubbeld zijn, dat is, dat daarin noch
ir. 2

PRUNUS JAPONICA.

meeldradeu noch stampers (zoo als bij de enkelen), maar een
des te grooter aantal bloembladen (bij de enkelen zijn er
slechts vijf) voorkomen, ten gevolge waarvan dan ook de
indruk, welken deze gevulde bloemen te weeg- brengen, veel
aangenamer is dan die der enkelen. — Met het dub-
beld worden van bloemen, d. i. met het niet tot ontwikke-
ling komen van de meeldraden of stampers elk afzonderlijk
of gezamenlijk, gaat echter het vermogen om vruchten en
zaden voort te brengen verloren, en hieraan is het dan
ook toe te schrijven, dat onze heester geene pruimen
draagt, zoo als zijn naam wel recht gaf om te mogen ver-
wachten.

Wij mogen onze mededeeling aangaande het dubbeld wor-
den van bloemen niet sluiten , zonder nog even te doen op-
merken, dat de gewone opvatting, als zouden de meeldraden
of stampers (of beiden gezamenlijk) in zulke omstandigheden
in bloembladen zijn overgegaan, minder juist is. Zij wordt
toch reeds dadelijk daardoor weersproken: 1° dat het aantal
bloembladen in dubbelde bloemen nooit (of het zou al een
bijzonder toeval moeten wezen) juist zooveel meer bedraagt
als er meeldraden of stampers te kort komen , iets, wat toch,
met het oog op de hierboven aangehaalde uitdrukking 't geval
zou moeten wezen , en 2° dat met het aantal bloembladen
ook dat der meeldraden of stampers in zeer vele gevallen
toeneemt. De zaak is dus eigenlijk deze : door de vertroete-
ling , waaraan de planten blootgesteld worden , ontstaat er
bij haar neiging om meer te vormen, dan haar van nature
was voorgeschreven. Aan die neiging echter wordt niet eer
voldaan , dan wanneer de plant op het punt staat haar hoog-
sten trap van volmaking , d. i. den bloeitijd , te bereiken.
Maar nu ook openbaart zij zich zeer sterk in het onmiddellijk
voortbrengen van meer bloembladen , soms ook wel van meer

PRUNUS JAP0XICA.

meeldradeu, dan er eigenlijk wezen moesten. Dikwerf wor-
den ook deelen te voorschijn gebracht , die half op een bloem-
blad en half op een meeldraad gelijken, en deze vooral zijn
het geweest, die aan het denkbeeld eener verandering van
meeldraden in bloembladen het meeste voedsel gegeven heb-
ben. — Al wat van nature groen is in de bloem, zooals
de kelk en de stamper, blijft langer onveranderd dan die
deelen , welke én door hunne kleur , én hun vorm zich ver-
der van gewone stengelbladen verwijderen. Toch is ook voor
hen somwijlen eene weliger ontwikkeling weg-gelegd.

In zuiver kruidkundigen zin , behooren alle dubbelde bloe-
men als ziekelijke voortbrengselen beschouwd te worden ; eene
uitspraak, niet wel overeen te brengen met de sierlijkheid,
aan die voortbrengselen gewoonlijk eigen (men denke slechts
aan de Camelliaas, Dahliaas, dubbelde Hyacinthen, enz.).
Toch kan van die verklaring niets worden afgenomen , tenzij
men het woord «ziekelijk" door «abnormaal" zou wenschen
te doen vervang-en, wat toch in het wezen der zaak geene
verandering' zou te weeg brengen. In de vrije natuur be-
hooren dubbelde bloemen tot de grootste zeldzaamheden , en ,
vindt men ze ook enkele malen , dan stuit men tevens op
eene zeer bevoorrechte standplaats of op een plekje gronds
met een bij uitstek voedzamen bodem.

De halfslachtige werktuigen eener gevulde bloem , dat zijn
dan dezulken , die gedeeltelijk met een bloemblad en gedeel-
telijk met een meeldraad overeenkomen , spreken sterk voor
de trouwens algemeen erkende daadzaak , dat de meeldraden
(de gesteelde knopjes, waarover wij reeds in het le artikel
gesproken hebben en die het stuifmeel bevatten) van nature
meer met bladen dan met stengels of takken overeenkomen.
Hetzelfde kan gezegd worden van de vreemde organen , welke
men soms in het midden der bloemen aantreft (zeer dikwerf

PRUNUS JAPONICA.

b. v. in dubbelde tulpen) en die ons den terugkeer van den
stamper tot het stengelblad duidelijk voor oogen stellen. In
één woord , in de gevulde bloemen vindt men een der krach-
tigste bewijzen voor het door den grooten dichter göthe het
eerst uitgesproken en ontwikkelde denkbeeld , dat alle door
stengels of takken gedragen onderdeden der plant , hoe af-
wijkend ook onderling van vorm , niet anders zijn dan wij-
zigingen van één grondvorm : het blad. En in dien zin heb-
ben wij dan ook de woorden » die Metamorphose der Pflan-
zen" op te vatten, welke aan het hoofd van 's dichters opstel
over dat onderwerp gevonden worden.

Daar onze Prunus japonica vroeg in het voorjaar bloeit
en voor den vollen grond geschikt is, kan zij tot de versie-
ring' van lusthoven eu parken uitstekend bijdragen op een
tijd, dat andere gewassen nog pas even uit den winterslaap
ontwaken. Het behoort tevens op prijs gesteld te worden,
dat zij, in trekkassen, er zich toe laat brengen, hare bloe-
men reeds in Januari te ontplooijen , eene maand , waarin
de kweeker, hoewel zeer beperkt in zijne keuze, toch dik-
werf voor een groot aantal » bouquetten " zorgen moet.

Behalve de verscheidenheid met dubbelde witte bloemen ,
kent men er van Prunus japonica nog twee anderen, n.1.
ééne met enkele en eene andere met gevulde rozeroode bloe-
men [Bot. Register I. pi. 27). Als de eigenlijke grondvorm,
waaraan deze drie afwijkingen haar oorsprong ontleenen ,
beschouwt men de enkele witte bloem [Bot. Reg. XXI. pi.
1801).

O.

Prunus japonica verdraagt onze winters op den vollen grond
zonder bedekking , doch vereischt eene warme beschutte stand-
plaats en een kleiachtigen grond. Men snoeije den heester

PRUNUS JAPONICA.

onmiddellijk na het bloeijen , uit vrees van anders de bloem-
knoppen weg' te snijden , en vermenigvuldigde hem door enting
of door stekken. P. japonica is een der beste trekheesters
en kan, zonder veel moeite, reeds in 't begin van Januari
tot bloeijen genoopt worden.

Ge.

ii.

PI.U1.

£rr&mf&ea. *s-J*. tri

J^.ff^Uers

CbcZamen w&nri/n J?/VM.

CfrwTvfaltfJaw&wZtó

CYCLAMEN VERNUM de l'obel.

De naam Cyclamen , waarmee men de zoo bevallige planten ,
waarvan er eene op onze derde Plaat afgebeeld is, bestem-
pelt, is afkomstig van het Grieksche woord » kuklos" , dat
cirkel beteekent , en werd aan die gewassen gegeven naar
aanleiding van den ronden vorm der bladen en knollen van
eene hunner soorten (C. europaeuvï) , die, als de algemeenste
van allen , ook het eerst bekend was. In oudere Nederland-
sche werken vindt men de Cyclamens door de namen :
»Eerdt-broodt" , » Eerdt-appel " en » Seughen-broodt" , in de
nieuwere daarentegen bijna uitsluitend door » Varkensbrood "
aangeduid. De oorsprong van de beide laatste namen moet
daarin gezocht worden , dat de knollen der Cyclamens , hoe-
wel eene vergiftige stof (het cyclamine) bevattend en daardoor
voor vele dieren schadelijk, echter door varkens gaarne en
zonder nadeel gegeten worden.

De Cyclamens komen in Midden- en Zuid-Europa , het
Oosten en Noord-Afrika voor, en groeijen het weligst op
lommerrijke berghellingen. Ook uit Mexico is eene enkele
soort bekend geworden. In Nederland , België , Groot-
Brittanje en Ierland , Scandinavië , Denemarken en het Noor-
den van Rusland vindt men ze nimmer in 't wild. Zuide-
lijker echter wél , en hierbij valt op te merken , dat zoowel
het aantal hunner soorten , als dat der individuen toeneemt
naar mate men de Middellandsche Zee meer nabij komt. Dat

CTCLAMEN VERNUM.

aantal is echter over 't geheel niet groot en kan. op 10 — 20
geschat worden; eene opgave, wier onzekerheid daaruit voort-
vloeit, dat het voor sommige vormen no"- niet met zekerheid
is uitgemaakt, of zij als soorten dan wel als verscheidenhe-
den beschouwd moeten worden. — Neemt men het getal 20
voor een oogenblik als juist aan, dan zouden daarvan 4
soorten (C. persicum [die echter ook in Griekenland voor-
komt], C. macropus, C. aleppicim en C. ciUclcum) als uit
het Oosten, 1 (C. africanum) als uit Afrika, 1 (C mexica-
mm) als uit Mexico afkomstig kunnen gelden, terwijl dan
de 14 overigen over Europa verspreid zouden zijn. — Be-
halve een zeker aantal der hier bedoelde soorten nu, vindt
men bij bloemkweekers nog talrijke verscheidenheden van
Cyclamen , door kruising of op eenige andere wijze uit de
ware soorten verkregen.

De Cyclameus zijn allen, zoo als wij zulks reeds vroeger
deden opmerken , met eene soort van knol in — soms ook
wel voor de helft boven of geheel op — den grond geze-
ten, en drijven hunne wortelvezels, meer in 't bijzonder
met het opnemen van voedsel belast, óf uit den voet óf
hooger aan de oppervlakte van dat werktuig naar buiten.
Zélf behoort die knol tot de stammen , wat met het oog
op de plaats van zijn voorkomen en zijn vorm ongeloo-
felijk zou kunnen schijnen , als men de natuur , door het
bespieden van de ontwikkeling van dat orgaan , haar ge-
heim niet had afgeluisterd. De grootte van de knollen der
Cyclamens wisselt gewoonlijk af tusschen die eener hazel- en
okkernoot ; slechts C. macropus (grootvoetige C.) maakt daarop
eene uitzondering en brengt er voort van den omvaiis? van
een klein-kinderhoofd. Voor het overige is het bewezen , dat
de bedoelde knollen , hoezeer dan ook langzaam , groeijen —
zonder nogtans eene zekere maat te overschrijden. Hunne

CTCLAMEN VERNÜM.

kleur helt nu eens meer tot het lichtbruine , dan weder meer
tot het aardvale over.

Op gezette tijden komen er uit de knollen bladen en bloe-
men voor den dag , doch meestal zóó , dat óf gene aan deze ,
óf deze aan gene voorafgaan. De Cyclarnens, die in 't eerste
geval verkeeren, bloeijen gewoonlijk in April en Mei, de
anderen in Augustus, September en October, en dit heeft
aanleiding gegeven tot de namen van voor- en najaars-Cy-
clamens, aan de soorten en verscheidenheden der eerste en
tweede reeks gegeven. ■ — Een gewouen rolronden stengel
of stam boven den grond wordt dus bij de Cyclarnens niet
gevonden ; alleen waar de knollen van nature zeer diep in
den grond gezeten zijn , zoo als bij C'. europaetim , komen
daaruit rolronde geschubde armen voor den dag, die de
knoppen naar de oppervlakte van den grond overbrengen ;
maar ook deze armen blijven immer voor het oog verborgen.

De bladen der Cyclarnens zijn gewoonlijk lang van steel
en nu eens nier- of hartvormig', dan weder eirond. Hun
omtrek is soms in eene kromme, soms ook in eene (5-, 7-
of 9-) hoekige lijn gevat. Aan hun voet neemt men altijd
een paar stompe ooren waar , door den bladsteel van elkan-
der gescheiden, en nu eens meer geneigdheid vertoonend om
elkander te naderen of zelfs te overdekken , dan eens om
elkaar te ontwijken. Volkomen gaaf is de rand der bladen
zelden ; meest vindt men er kleine kartels of tandjes , soms
ook wel grootere tanden aan, die dan nog daarenboven (zie
Plaat III) met kleinere kunnen afwisselen , en wier spitser
of stomper top niet zelden met een klein stekeltje gekroond
is. — Hoewel niet zoo glanzig en helder van kleur als men
dat van andere planten gewoon is, mogen de bladen der
Cyclarnens toch nog aanspraak op sierlijkheid maken , daar
zij aan den bovenkant , op eenigen afstand van den rand ,
ut. 8

CYCLAMEN VERNUM.

veelal bleeke vlekken vertoonen , die tot een — aan dien
rand evenwijdigen ■ — gordel ineenvloeijen , en van onder
dikwerf met eene lila-tint overdekt zijn.

Het aangenaamst om te aanschouwen echter zijn de Cy-
clamens als zij bloeijen. Op lange stelen verheffen zich dan
de bevallige roode of witte , soms ook welriekende , bloemen ,
die met sterren vergeleken zouden kunnen worden , zoo niet
hare 5 slippen — naar onder door een 5-deeligen kelk
zaamgehouden • — zich daarbuiten plotseling naar achter om-
sloegen, en zoodoende aan 't geheel een fladderend voorko-
men gaven ; fladderend vooral , wijl , door eene vooroverbuiging
van den top des bloemsteels, de mond der bloemkroon naar
beneden en dus ook hare teruggeslagen slippen naar boven
gekeerd zijn.

De bloemen eener Cyclamen te herkennen , is dan ook
volstrekt niet moeijelijk, want, moge het ook waar zijn, dat
de lengte en de breedte der kroonslippen en de wijdte van
den mond der kroon bij verschillende soorten niet altijd de-
zelfde zijn ; dat de kroonslippen op de plaats harer om-
buiging soms niets bijzonders doen opmerken ( C. vernum) ,
in andere gevallen aan weerszijden eene stompe verhevenheid
dragen , waardoor de mond der kroon als door tien heuveltjes
omgeven schijnt (6'. hederaefolium en africanum), toch wordt
door die wijzigingen niets veranderd aan het plan , dat aan
den bouw en de inrichting dier bloemen ten grondslag ligt.

Keert men de bloem eener Cyclamen om , ten einde hare
inwendige zamenstelling te leeren kennen , dan wordt men
het eerst een gelen kegel gewaar, uit welks top een fijn
priempje naar buiten steekt. Die kegel echter is geen vast
ligchaam , maar komt veeleer met een koepeldak overeen ,
en overdekt eene ruimte , die hier , wel verre van ledig te
zijn , een groenen kegel omvat , waarin wij terstond den eijer-

III. 4

CÏCLAMEN YERKUM.

houder herkennen. Het boven den gelen kegel uitstekend
prienipje , blijkt nu ook uit dien eijerhouder te zijn voortge-
sproten en daarvan den zeer verdunden uitgerekten top (d. i.
den zoogenaamden stijl) uit te maken , terwijl eindelijk de
kegel zelf, uit de zijdelingsche vereeniging van de 5 tot
elkander neigende helmknoppen ontstaan , zijn waren aard
verraadt door het stuifmeel, 't welk hij in 10 langwerpige
hokjes houdt opgesloten. — Zoo is dan de zamenstelling
onzer bloem volkomen aan het licht g'ebracht en hebben wij
nog slechts op deze bijzonderheid te wijzen, dat de 5 meel-
draden bij de Cyclamens (even als bij alle Primulaceeën of
Sleutelbloemen) vóór de bloemslippen staan en daarmede niet
afwisselen, zoo als zulks overal elders pleegt te geschieden.

Nadat de Cyclamens een geruimen tijd met bloeijen zijn
voortgegaan, ziet men er eindelijk vruchten aan voor den
dag' komen. De bloemkroonen verflensen en vallen met de
daarop gezeten meeldraden af, en, door den blijvenden kelk
als door een beker omgeven , neemt de eijerhouder geleidelijk
in omvang toe , tot hij eindelijk zijne groene kleur voor eene
bruine verwisselt , opdroogt , en met vijf kleppen openspringt ,
zoodat thans de talrijke, aan een centralen kogelronden zaad-
drager bevestigde , zaadkorrels te zien komen. — Er gaat
echter met dat rijpen van de vruchten eene opmerkelijke
bijzonderheid gepaard , hierin bestaande , dat de bloemstelen ,
die wij thans vruchtstelen zouden kunnen heeten , van recht ,
zoo als zij vroeger waren, zich oprollen als eene horlogie-
veer; zoo doende eene veel mindere ruimte dan vroeger
innemen en ten laatste zelfs met hunne vrucht tegen den
grond komen te lig'gen. De oorzaak van dit vreemde ver-
schijnsel moet hierin gezocht worden , dat de opperhuid , die
bij saprijke plantend eelen , ten gevolge van den sterkeren
groei der dieper gelegen weefsels , altijd in een uitgerekten

III. 5

CYCLAMEN VERNUM.

of gespannen toestand verkeert, bij de Cyclamens aan de
eene zijde des bloemsteels minder uitrekbaar is dan aan de
andere , zoodat gene , reeds van den beginne minder geneigd
om aan den van binnen komenden aandrang tot uitzetting
toe te geven , door deze , die daaraan lijdelijker voldoet ,
weldra in lengte overtroffen -wordt ; waarvan , bij den orga-
nischen zamenhang, waarin de gebeele opperhuid met de
inwendige deelen des steels blijft verkeeren , geen ander ge-
volg dan dit kan verwacht worden , dat die steel zich aan
zijn top zal vooroverbuigen, wat dan ook reeds bij de bloei-
jende plant wordt waargenomen. Stelt men zich nu voor,
dat het zooeven beschreven proces, gedurende het rijpen der
vruchten, zijne hoogste intensiteit verkrijgt, dan is het niet te
verwonderen, dat de vruchtsteel zich eindelijk zoo ver voor-
over buigt , dat hij één , en later zelfs meer cirkels beschrijft ,
die , onafgebroken in elkander overgaande , te zamen eene
spiraal vormen.

De zaden , die men uit de rijpe vruchten verzamelen kan ,
kunnen , uitgezaaid , elk afzonderlijk tot een nieuw individu
opwassen.

De soort van Cyclamen , op onze 3e Plaat afgebeeld en
met den naam van C. vernum de l'obel bestempeld , komt
in zeer vele verzamelingen en zeer vele boek- en plaatwerken
voor als C. Iiederaefolium ait. of w. , doch , naar onze meening- ,
ten onrechte. Want niet alleen , dat hare bladen niet op
die van het Klimop gelijken , wat zij toch , naar de letter-
lijke beteekenis van het woord hederaefolium zouden moeten
doen ; maar zij wijken daarenboven af van de wél korte ,
maar toch zeer duidelijke diagnose, door aiton en willdenow
in.

CTCLAMEN VERNUM.

van C. hederaefolium gegeven. De drie voorname kentee-
kenen van deze laatste soort zijn : hare 7- of 9hoekige fijn-
gekartelde bladen ; de eironde vorm van de teruggeslagen
kroonslippen , en de wijde, in tien stomp-kegelvormige ver-
hevenheden gevatte, kroonmond. Hoe men echter de zaak
wende of keere , geen dier kenmerken wordt in onze afbeel-
ding weergevonden. En het is, naar onze meening, dan
ook volstrekt niet twijfelachtig, dat PI. 1001 van het Botanical
Magazine, later onveranderd overgenomen in het Sertum
Botanicum van geel , en PI. 992 van het Botanical Cabinet
ons niet de ware C. hederaefolium , maar C. vernum voor-
stellen , reeds door de l'obel in zijn » Kruijdtboeck" (a°.
1581, bl. 718, onderste figuur) afgebeeld.

Nemen wij de houtsneêfiguur van de l'obel als type aan
van wat als C. vernum behoort beschouwd te worden, wij
voegen er bij, dat deze soort zich vooral kenmerkt door
hartvormige of hartvormig-eironde grof-getande bladen; lang-
uitgerekte kroonslippen en een naauwen effen kroonmond.
Ook de grijze, in een aan den rand evenwijdigen gordel
geschaarde, vlekken van de boven- en de roode kleur van
de onderzijde der bladen kunnen ter harer herkenning bijdra-
gen. — Eene goede afbeelding van C. hederaefolium vindt
men bij de l'obel (Kruijdtboeck , bl. 718, bovenste figuur
rechts) en in het Bot. Register (T. XXIV, PI. 49, onder
den naam van C. neapolitanum tenore).

Als echte soorten vindt men in kweekerijen of verzame-
lingen , behalve C. vernum , die in 't voorjaar en C. hederae-
folium (?) , die in 't najaar bloeit , nog C. Coum mill. ,
europaeum l. en repandum sibth. en sm. uit Europa , alsook
C. persicum uit Griekenland én het Oosten en C. africanum
uit Algerië. C. Atkinsü, Böbbellenianum en nog vele ande-
ren gaan den rang van verscheidenheden niet te boven. Wij

III. 7

CYCLAMEN VERNUJI.

hopen later , als ons het onderzoek van hloeijende voorwer-
pen is toegestaan , op enkele dier Cyclamens nader terug te
komen.

Plaat III werd vervaardigd naar eene teekening , mij door
den heer krelage welwillend afgestaan , en stelt ons een
rood- en witbloeijend exemplaar voor van C. vemum de
l'obel (C hederaefolium Hort. krelageanus 1863, p. 5),
met iets meer uitgerekte bladen dan wraarmeê dezelfde
soort in het Bot. Magazine is afgebeeld. Volgens som-
mige schrijvers , die C. repandum sibth. en sm. als
identiek beschouwen met C. vemum de l'obel , zou onze
plant dus ook met dien tweeden naam bestempeld kunnen
worden , volgens anderen (zooals reichenbach in zijne Flora
excursoria) , welke die meening niet zijn toegedaan , zou
zulks niet geoorloofd wezen. — Afgaande op de gedroogde
exemplaren uit mijn Herbarium , hecht ik aan de soortelijke
onderscheiding van beiden. Het onderzoek echter van levende
voorwerpen zal in deze wel moeten beslissen.

O.

Van Cyclamen vemum de l'obel (C. hederaefolium Hort.
krelageanus, le Afi. , Januari 1863, p. 5) is de roodbloe-
mige variëteit in Nederland ingevoerd in 1828 door den
Heer g. j. kok , oud-hortulanus te Haarlem , die haar uit
Erfurt ontvangen had. Door hem werd zij uit zaad verme-
nigvuldigd en ging zij , dien ten gevolge , later in de ver-
zamelingen der Haarlemsche bloemisten over. Dat zij elders
weinig gekweekt wordt , schijnt te blijken uit het niet
onaanzienlijk debiet, dat de Haarlemmer bloemisten er jaar-
lijks van hebben.

In 1836 ontdekte de Heer kok onder zijne zaailingen een
exemplaar met zuiver witte bloemen. Dit werd afzonderlijk

CYCLAMEN VERNUM.

gehouden en evenzeer uit zaad vermenigvuldigd. Tot zekeren
omvang uitgedeid, kwam bijna de geheele editie dezer wit-
bloemige verscheidenheid , door aankoop , in het bezit der
firma e. h. krelage en zoon , te Haarlem , die de bloeibare
knollen in 1863 tegen f 7 per stuk in den handel bracht.
Tegenwoordig is de prijs van de roode verscheidenheid f 1 ,
die der witte f 2.50 per knol.

De hierboven bedoelde Cyclamens moeten bij ons onder plat
glas (dus vorstvrij) of in de koude kas gehouden worden.
Men kweekt ze meestal in potten , zoo dicht mogelijk bij het
glas. Bij warm weder is veel luchten goed.

Als grond gebruikt men een mengsel van 2 deelen fijne
bladaarde en 1 deel fijne vergane koemest. Om den knol ,
die geheel , hoewel oppervlakkig- , bedekt behoort te worden ,
brengt men een weinig fijn duinzand aan. Jaarlijksche ver-
plaatsing is raadzaam.

Kr.

IV

Ch-^l^va^Z Str.ri^ta^^Z^ GALANTHUS. NIVALIS.X. «f Jüa: jl. pïmo.

1 i .\ ...■-

GALANTHÜS NIVALIS L.

(Sneeuwklokje).

Geen plantje , waarvan het aanschouwen een aangenamer
gevoel hij ons opwekt en ons tot dankbaarder vreugde stemt ,
dan het Sneeuwklokje — die eenvoudige , doch welkome bode
eener naderende lente ; de levende getuige van den vrede ,
den wintervorst van Hooger Hand voorgeschreven ; het beeld
eener nimmer rustende werkzaamheid , eener soms wel getem-
perde, maar toch nimmer onderdrukte, toch altijd voortgaande
ontwikkeling

o"

Nog vóórdat de sneeuw onzer velden door de koesterende
lentezon is weggesmolten , reeds in de eerste helft van Maart ,
zien wij het Sneeuwklokje uit zijne schuilplaats te voorschijn
komen. Het is met Eranthis hyemalis het eerste bloempje,
dat wij op onze voorjaarswandelingen ontmoeten , en juist
daardoor — doordien het ons telken jare in het oog valt op
een tijd , dat nog alles dor en ontbladerd staat om ons heen ,
trekt het onze aandacht meer dan men zulks van een zoo
zedig plantje verwachten zou. — Wie de natuur bemint ,
wie er behagen in schept om daar buiten rond te dwalen en
het oogenblik te bespieden, waarop de maanden lang aan
banden gelegen groeikracht zich eindelijk weder van hare
kluisters ontdoet , om hare rechten met al de onstuimigheid

GALANTHUS NIVALIS L.

eener jonggeborene op nieuw te doen gelden , die kan , ook
al wilde hij het , geen weerstand bieden aan de verrassing ,
die hem wacht , als hij , na turen en zoeken , de oude be-
kende eindelijk tusschen de struiken zich schuchter verheffen
ziet. En geen wonder. Het Sneeuwklokje wijst hem op eene
heerlijke toekomst : op warmte en overvloed — en wie zou
zulk eene toekomst niet reikhalzend te gemoet zien ?

Het Sneeuwklokje behoort tot de bolgewassen, en vormt
met de Amaryllisseu , de Leucojums , de Narcissen en eenige
andere geslachten , de orde of familie der Amaryllideeën.
Elke plant afzonderlijk brengt niet meer dan twee lange ,
smalle , zeegroene en berijpte bladen voort , tusschen welke
de bloemstengel uitsteekt. Hoog aan den laatsten vindt men
een langwerpig , vliezig , aan de eene zijde overlang-s geopend
blaadje — de zoogenaamde bloemscheede — waarin de éénige
bloem een geruimen tijd opgesloten blijft. Later ziet men
die bloem zich een doortocht naar buiten banen , doch weldra ,
daar zij den top inneemt van een korten doch dunnen steel ,
die de kracht niet heeft om zijn last opgericht te houden,
kantelen en eene hangende houding aannemen.

De bloem zelve bestaat uit een ovalen eijerhouder — het
groene gezwollen ligchaampje tusschen den bloemsteel en de
bloemblaadjes , welks top met een priemvormigen stijl gekroond
is ; 3 buitenste zuiver-witte blaadjes en 3 andere kortere ,
die aan hun top een inham , aan hunne rugzijde — even
onder den top — eene groene , halvemaanswijs gekromde
Adek , en aan hunne binnenzijde een vijftal overlangs loopende
groene strepen vertoonen ; eindelijk 6 meeldraden. Al deze
deelen zijn, geheel afgescheiden van elkander, op den vlakken
top des eijerhouders , of, meer in het bijzonder, op een ho-
nigafscheidend werktuig gezeten , dat dien top bedekt en schijf
genoemd wordt.

IV. 2

GALANTHUS NIVALIS L.

Noemen wij nu de 3 zuiver-witte grootste blaadjes der
bloem » kelkblaadjes " , dan hebben wij hier een dier bij de
éénlobbige planten zoo veelvuldig" voorkomende gevallen ,
waarin het buitenste omhulsel der bloem door zijne kleur
zoowel als zijn teeder maaksel van den groenen kelk der
tweelobbige gewassen aanmerkelijk afwijkt. Vele kruidkun-
digen passen dan ook den naam van kelk op zulke witte
blaadjes niet toe, doch bestempelen, in gevallen als die wij
thans bij het Sneeuwklokje hebben leeren kennen, en waar
dus twee kransen van gekleurde blaadjes den groenen kelk
en de bloemkroon van andere planten vervangen, al wat
buiten de meeldraden gezeten is met den naam van » bloem-
dek." Wij voor ons zullen dat woord alleen gebruiken in
gevallen, waar slechts één enkele krans van blaadjes de
meeldraden omgeeft , onverschillig of die dan groen of anders
gekleurd is.

De 6 meeldraden , waarvan er 3 meer naar buiten en 3
meer naar binnen staan , hebben korte helmdraden , doch
lange, in een fijnen draad uitloopende, helmknoppen. Het
stuifmeel , dat bij de meeste planten door twee spleten naar
buiten gedreven wordt , ontlast zich hier door een paar poriën ,
die den top der helmknoppen innemen. Opgevangen door het
kleverige uiteinde van den priemvormigen stijl, ontwikkelen
zich uit de afzonderlijke stuifmeelkorrels snel de zoogenaamde
stuifmeelbuizen , en deze dalen dan , langs den stijl , naar de
3 hokjes van den eijerhouder , om daar de talrijke eitjes
binnen te dringen en den eersten aanstoot tot de vorming-
van een nieuw individu te geven.

Nadat de bloemen haar schoonsten tijd gehad hebben ,
ziet men ze verflensen , en hare onderdeelen een voor een
afvallen. Alleen de eijerhouder blijft staan, steeds in om-
vang- toenemend. De bloemstengel echter, hoe lang hij zich

GALANTHUS NIVALIS L.

ook moge opgericht hebben gehouden , valt eindelijk met de
rijpende vrucht omver, en aan de zaaddoozen, die zich nu ■ —
althans in de vrije natuur — aan de blikken des plauten-
zoekers onttrekken , wordt zoodoende de g'elegenheid verschaft ,
hare talrijke zaden onmiddellijk aan den schoot der aarde
toe te vertrouwen.

Het kan niemand , die het bovenstaande gelezen heeft ,
ontgaan zijn , dat , in de zamenstelling van de bloemen van
het Sneeuwklokje, het getal 3 eene hoofdrol speelt. Deze
bijzonderheid echter heeft de bedoelde plant met vele ande-
ren , zoo als de Amaryllissen , Leucojums , Narcissen , Irissen ,
Tulpen , Hyacinthen , Crocussen , Lelies , enz. , gemeen , en
zou dus naauwelijks vermelding verdienen , zoo niet alle plan-
ten (eenige weinige uitgezonderd) , bij welke het getal 3 aan
den bouw der bloemen ten grondslag ligt , eene groep vorm-
den, tusschen welker leden in nog vele andere opzichten
zulk eene in het oog loopende verwantschap bestaat , dat zij ,
als een uitgebreid geheel, tegen eene andere groep kan wor-
den overgesteld, bij welke het getal onderdeden der bloem
door 5 of 2 (uiterst zelden door eenig' ander getal) deelbaar
is. Van de bedoelde twee groepen heeft men de eerste die
der Eén- , de tweede die der Tweelobbige planten geheeten ,
naar het aantal met voedende bestanddeelen opgevulde en
slechts voor een korten tijd hunne verrichting uitoefenende
bladen (de zoogenaamde zaadlobben) , die het toekomstige
individu reeds in de zaadkorrel omsluiten en bij de kieming
veelal duidelijker te voorschijn komen. Houdt men nu in
het oog, dat het aantal hoofdgroepen voor het geheele Plan-
tenrijk niet grooter is dan vier (de Eén- en Tweelobbigen ,
de Naaktzadigen [voornamelijk kegel- of pijnappeldragende
gewassen] en de Bloemloozen) , dan kan het niet als onver-
schillig aangemerkt worden , alleen aan de bloem reeds te

GALAXTHUS XIVALIS L.

kunnen zien , tot welke van de vier genoemde afdeelingen
eenige plant behoort gebracht te worden. Wij voegen hier
nog bij , dat de bladen der éénlobbige gewassen meestal
lang en smal — en dus lintvormig- — zijn , geen adernet
vertoonen en van de stengels , stammen of takken , die hen
dragen , niet afvallen , zoo als bij de meeste ons bekende
boomen, maar daaraan ook in verdorden staat vastgehecht
blijven , om eindelijk op de plaats van hun outstaan te wor-
den ontbonden.

Wie het Sneeuwklokje eenig-zins van nabij kent, weet,
dat men, eens in het bezit zijnde van een bolletje (PI. IV,
Fig. 3) dier plant, niet alleen telken jare op een nieuw
bloeijend individu rekenen kan, maar dat er soms van één
exemplaar twee komen en van deze weder meer, ook nadat
men de onrijpe zaaddoozen weggesneden en daardoor de ver-
menigvuldiging door zaadkorrels onmogelijk heeft gemaakt.
Het kan niet onbelangrijk geacht worden na te gaan , door
welk middel zulk een jaarlijks herleven, zulk eene vermeerde-
ring- van individuen teweeg gebracht wordt — wat er in den
schoot der aarde omgaat , opdat aan het Sneeuwklokje , zoo-
wel als aan andere bolgewassen , buiten de zaadkorrels om ,
een blijvend bestaan eu zelfs eene talrijke nakomelingschap
worde verzekerd.

Als men een bloeijenden bol uit den grond haalt, en dien
(gereinigd) onderzoekt , dan ontdekt men daaraan de volgende
onderdeden :

A. 1. eenige drooge bruine vliezen (overblijfselen vau den
vorigen jaargang);
2. een witten , vleezigen , rondom gesloten rok met
een rondloopenden oneffen rand (Fig. 1 a) ; [zie de
volgende bladzijde.]

GALANTHUS NIVALIS L.

Fig. 2.

Fig. 5.

Fig. 1.

Fig. 3.

2a. een knop, in den oksel van 2, uit eene vliezige
scheede (Fig. 1 en 2 m) en twee groene bladen
(Fig. 1 n) gevormd (soms ontbrekend);

3. een vleezigen, aan de voorzijde geopenden, rok
met een smallen als afgebeten top (Fig. 1 en 2 b) ;

4. eene dikke vleezige schub met een zelfden top
(Fig. 1, 2 en 3 e);

5. een bloeijend individu (Fig. 1 , 2 en 3 e),
en aan dit laatste :

B. 1. een vliezigen uitgerekten koker (Fig. 1, 2 en 3 e);

2. een laagste blad (Fig. 1 , 2 en 4 f) ;

3. een hoogste blad (Fig. 1, 2, 4 en 5 y);

4. een bloemstengel (in den oksel van het hoogste
blad (Fig. 1 , 2, 3 en 4 h) , allen gezamenlijk op eene
zeer korte as gezeten ; eindelijk :

5. een knopje als afsluiting van de as (Fig. 4 i).

IV. B

f

GALANTHI/S NIVALIS L.

Na den bloeitijd nu , ziet men langzamerhand de volgende
veranderingen in den bol tot stand komen :

B. 4 sterft geheel ; van B. 2 en B. 3 sterft het groene
gedeelte — het lint — terwijl het ongekleurde of de blad-
scheede in dikte aanzienlijk toeneemt ; van B. 1 sterft dat
gedeelte , 'twelk boven den grond uitstak ; wat echter daar-
onder voorkwam , neemt , even als B. 2 en B. 3 aanzienlijk
in vleezigheid toe.

A. 2, 3 en 4 gaan over in bruine taaije rokken; A. 1
vermolmt geheel. — Bestaat er in den oksel van A. 2 een
knop (A. 2a) , dan is deze — als bijknop — het eenige ,
wat van de onder A. 1 tot A. 4 vermelde deelen overblijft.

Het is na deze beschouwingen duidelijk, dat, bij een
bloeijend Sneeuwklokje, alle onderdeden van een bolletje
(met uitzondering alleen van de bruine taaije rokken) voort-
brengselen zijn van hetzelfde tijdperk van groei , en dat de
vleezige deelen van zulk een bolletje niet anders zijn dan de
achtergebleven, doch sedert den bloeitijd aanmerkelijk dik-
ker geworden, bases van den vliezigen koker en de twee
bladen van het afgeloopen jaar. Het bloeijend individu is
dan de hoofdknop, die, als eene kleine verhevenheid, de as
van datzelfde jaar afsloot, doch sedert aanmerkelijk in uitge-
breidheid toenam. — De toekomst nu van zulk een bloeijen-
den bol ligt in zijn verleden opgesloten. De vleezige deelen
verdroogen allengs tot bruine drooge rokken , welke de ver-
weerde van vroeger jaren vervangen ; de bases van den vlie-
zigen koker en van de groene bladen worden hoe langs zoo
dikker, en nemen de plaats der vroegere vleezige deelen in,
en de nieuw aangelegde hoofdknop levert al weder een bloeijend
individu.

Men ziet dus, dat de bol van het Sneeuwklokje onafge-
broken voor de instandhouding der soort blijft zorg dragen ;

IV.

GALANTHUS NIVALIS L.

heeft er daarenboven vermeerdering van individuen plaats,
dan is dit slechts een gevolg daarvan , dat de buitengewone
of bijknop in den oksel des vliezigen kokers tot ontwikke-
ling kwam.

Het Sneeuwklokje komt , zoo als reeds vroeger werd opge-
geven, bij ons in 't wild voor, en wel voornamelijk op be-
schaduwde grasvelden. Hooger ten noorden wordt het óf
slechts verwilderd èf in het geheel niet aangetroffen, doch in
de floraas der Zuid-Europesche Staten vindt men het weder
als oorspronkelijk daar te huis behoorend aangeteekend. Het
verheft zich een paar palm boven den grond, en kan dus,
vroeg in 't voorjaar , niet alleen tot versiering van hoven ,
maar ook van bloemtafels dienen.

• Onder de gekweekte exemplaren vindt men er niet zelden,
wier bloemen dubbeld geworden zijn (Fig. 2 en 2a). Aan
buiten af gerekend, vindt men die bloemen gewoonlijk zaam-
gesteld uit:

1. 3 gewone witte kelkbladen;

2. 3 daarmede afwisselende, bijna even groote , maar aan
den top uitgesneden en aan de achterzijde groen-
gevlekte, aan de voorzijde groen-gestreepte kroon-
bladen;

3. 4 kruiswijs staande gewone korte bloembladen ;

4. 4 met de vorige afwisselende organen, die half bloem-
blad en half meeldraad zijn ;

5. 4 zelfde organen, met de vorige afwisselend;

6. 4 onveranderde bloembladen, alweder met de 4 organen
van den voorgaanden krans afwisselend;

7. een kroontje van veranderde en onveranderde bloem-
bladen ;

8. een groen blaadje in plaats van een stijl.
In den sponzigen eijerhouder vindt men noch hokjes, noch

*

GALANTHUS NIVALIS L.

eitjes; waaruit kan worden afgeleid, dat de dubbelde bloemen,
ook van het Sneeuwklokje, geen zaad voortbrengen.

Galanthus nivalis (die, naar het Grieksche »gala" (melk)
en » anthos" (bloem): » Melkbloem" en verder naar het La-
tijnsche «nivalis", dat » sneeuwminnend" beteekent, »sneeuw-
minnende Melkbloem" zou moeten heeten) komt bij oude
schrijvers, zooals de l'obel en müktingh onder den naam van
» Zomer-sottekens" of » Zomer-zotjes" voor ; iets, wat, met het
oog op den bloeitijd van die plant, niet wel te begrijpen is,
tenzij men in het oog houde, dat Gr. nivalis door diezelfde
schrijvers voor eene soort van Leucojum werd aangezien, en
dus ook den Nederlandschen geslachtsnaam met de Leucojums
gemeen moest hebben. Tegenwoordig noemt men haar meest
«Sneeuwklokje" of » Vastenavond-zotje." De Duitschers hee-
ten haar » Schneetröpfchen" en de Franschen » Perce-Neige."

Het Sneeuwklokje vermenigvuldigt zich in eene vruchtbare
aarde zoo gemakkelijk , zoowel door zaad als door jonge bol-
letjes , dat zijne kuituur geene bijzondere voorzorgen vereischt.
De uit zaadkorrels opgeslagen exemplaren hebben evenwel
twee of meer jaar noodig om bloeibaar te worden. Ook de
uit bijknoppen voortgesproten plantjes bloeijen dikwerf het
eerstvolgende voorjaar nog' niet.

Op onze Plaat IV , vindt men links de afbeelding van een
Sneeuwklokje met eene gewone enkele (Fig. 1), rechts met
eene dubbele bloem. In de Fig. la en 2a zijn die bloemen
afzonderlijk voorgesteld. Daar de plant in Fig-. 1 slechts 2
en die in Fig. 2 4 groene bladen draagt , zou het , ook naar
aanleiding van hetgeen vroeger omtrent den bouw der Galan-
thus-bollen is medegedeeld , kunnen schijnen alsof de teeke-

GALANTHCS NIVALIS L.

naar zich hier eeiie buitengewone vrijheid veroorloofd hadde.
Dit is echter geenszins het geval geweest. Fig. 2 stelt ons
eenvoudig eene plant voor, hij welke de twee bladen van den
knop, in den oksel van den overal gesloten vleezigen rok
(A. 2), buitengewoon vroeg tot volkomen ontwikkeling geko-
men zijn , zonder dat zij nogtans door de bloem werden ach-
tervolgd. Andere verscheidenheden dan de hier afgebeelde ,
komen van het Sneeuwklokje niet voor.

O.

*I.tlk.m»ZStnA«HbGmt(B%riJ AZALEA INDICA. lh,: DIEUDONNE SPAE

li- •:' r 'CU 3

• ■ ■■ >■ ■ ■

AZALEA (R.) INDICA var. dieïïdonné-spaï (noRT).

Er bestaat tusschen kweekers en liefhebbers aan den eenen,
en kruidkundigen aan den anderen kant, geene volkomen
overeenstemming' in het gebruik van den naam «Azalea";
waarmede wij willen te kennen geven, dat de eersten dien
naam zeer dikwerf ook toepassen op zoodanige planten als
die door de laatsten voor Rhododendrons gehouden worden.
Zoo o. a. vindt men de Azaleaas onzer bloemtafels en ook
die, welke (onder den naam van A. indica) het sieraad uit-
maken onzer voorjaarstentoonstelling^en, in zuiver stelselkun-
dige werken, onder de Rhododendrons opgenomen.

De oorzaak van dit verschijnsel ligt hierin, dat de bedoelde
gewassen met ware Azaleaas overeenkomen in uiterlijk , maar
daarvan afwijken in het aantal hunner meeldraden en door
het niet op gezette tijden afvallen van hun bladervoorraad ,
terwijl zij juist ten opzichte dezer beide kenmerken aan de
Rhododendrons verwant zijn, van welke zij echter in voorko-
men aanmerkelijk verschillen. — Houdt men nu in het oog,
dat de stelselkundigen meer waarde hechten aan kenmerken,
ontleend aan den bouw van overeenkomstige werktuigen , dan
aan hunne — zij het ook sprekende — gelijkenis, zoo is
het inderdaad niet te verwonderen , dat zij , ook in het geval
der Azaleaas , hier boven nader omschreven , hun eigen weg

AZALEA (R.) INDICA.

zijn gegaan, en haar in den schakel van het geschapene eene
andere plaats dan de kweekers hebben aangewezen.

De ware Azaleaas hebben 5 meeldraden, staan een deel
van het jaar bladerloos, en zijn, op ééne soort na (A. sinensis),
planten voor den vollen grond; de Rhododendrons hebben
10 meeldraden, behooren tot de altijd groene heesters, en
kunnen ten deele buiten overwinteren , doch moeten ten deele
ook voor vrieskoude worden beschut. — Het is dus uit een
zuiver wetenschappelijk oogpunt niet te verwonderen , dat
men de Azaleaas der bloemtafels en tentoonstellingen, die
óók 10 meeldraden hebben, en wier bladen allen óók nimmer
te gelijker tijd afvallen , Rhododendrons geheeten heeft.

Nu echter hoor ik dezen of genen lezer mij tegenwerpen,
dat hij in de bloemen van kamer-Azaleaas dikwerf 9 , 8 , 7 ,
ook wel 6, ja zelfs enkele malen 5 meeldraden geteld heeft,
en hoor ik hem verder vragen: of exemplaren met zoodanige
afwijkingen desniettegenstaande tot de Rhododendrons der
stelselkundigen blijven behooren ?

Het antwoord op die vraag luidt bevestigend , en dat wel
op grond van de volgende overwegingen: 1°. dat het aantal
meeldraden bij het geslacht Rhododendron niet geheel stand-
vastig is, d. w. z. minder dan 10 bedragen en zelfs tot het
minimum van 5 kan afdalen, en 2°. dat de kamer-Azaleaas
voor het meerendeel verscheidenheden zijn van de oorspron-
kelijke soorten , of ook wel bastaarden , door kruising van
deze onderling of van de ware Azaleaas met Rhododendrons
verkregen — zoodat het , ook in de vooronderstelling dat het
normale getal van 10 meeldraden oorspronkelijk aanwezig
geweest zij, geen wonder zoude wezen, dat daarin door de
kuituur eene verandering gekomen ware.

De onstandvastigheid in het getal meeldraden , ook bij oor-
spronkelijke Rhododendrons in de bloemen waargenomen ,

AZALEA (R.) INDICA.

heeft er verschillende kruidkundig-en toe gebracht, de geslach-
ten Azalea en Rhododendron niet zoo streng meer van elkander
gescheiden te houden als linnaeus zulks deed , maar ze met
elkander te vereenigen , in dien zin , dat de Azaleaas wél
eene groep van het geslacht Rhododendron zouden uitmaken ,
maar de naam Azalea in elk g-eval zou worden opgeheven.
Hoewel , uit een wetenschappelijk oogpunt , deze maatregel
verdedigd kan worden , zal het echter niemand verwonderen ,
zoo wij hem te dezer plaatse niet in toepassing brengen ,
en den naam Azalea, die dan toch bij tal van schrijvers
nog altijd voorkomt en het burgerrecht verkregen heeft ,
althans voor de ware, d. i. dus voor de volle-gronds-
Azaleaas (met inbegrip van A. sinensis) blijven behouden.
Eene andere vraag echter is deze , of wij ook de kamer-
Azaleaas , die eig'enlijk Rhododendrons zijn , met haar ouden
naam zullen blijven bestempelen? Ik heb daarover een ge-
ruimen tijd nagedacht , en ben eindelijk tot- het besluit ge-
komen , dat het wenschelijk was , ook hier het gebruik te
eerbiedigen , te meer omdat ik daarin alle tijdschriften over
tuinbouw op mijne hand heb , en elke verkeerde opvatting
kan voorkomen worden, door met den naam van elke Azalea,
die, afgaande op den bouw harer bloemen en het blijvende
harer bladen, tot de Rhododendrons gebracht zou moeten
worden, eene R. te verbinden.

Het besluit , uit al het voorgaande te trekken , komt dus
hierop neder : dat dit Artikel gewijd zal zijn aan de beschou-
wing' 1°. van de eigenlijke of volle-gronds-Azaleaas (met
inbegrip van A. sinensis , die den overgang maakt van deze
tot de volgende afdeeling) , en 2e. van de kamer-Azaleaas (die
eigenlijk tot de Rhododendrons behooren , maar in haar voor-
komen niet zoo zeer aan deze , dan wel aan de ware Azaleaas
doen denken).

AZALEA (R.) INDICA.

De Azaleaas dan zijn heesters van een of meer (zelfs 5 — 10)
voet, en behooren voornamelijk in berg-achtige streken van
Midden-Azië (Turksch-Armenië , China , Japan) en Noord-
Amerika (Canada , Pensylvanië , Yirgïnië , Carolina , Georgië)
te huis. Haar naam, afkomstig' van het Grieksche woord
» azaleos" , dat dor beteekent , hebben zij aan hare natuurlijke
standplaats te danken , die zich gewoonlijk door droogte en
rotsachtigheid onderscheidt. De Duitschers noemen haar daarom
ook wel »Felsenstrauch".

Zoo als meer andere planten , bloeijen de Azaleaas vóórdat
hare bladen zich volledig* ontplooid , of vóórdat , na eene
tijdelijke rust , nieuwe spruiten met haar vrolijk groen de
oudere met haar somberder tinten hebben vervangen, Heeft
echter de ontwikkeling dier organen plaats gehad , dan blijkt
het, dat zij, op middelmatige afstanden van elkander ver-
wijderd, naar verschillende richtingen heen gekeerd staan;
dat zij door geene steunblaadjes vergezeld worden ; op korte
stelen gezeten zijn ; eindelijk , dat hun vorm nu eens meer
naar het ovale , dan weder meer naar het langwerpige of
lancetvormige overhelt, liggende de grootste breedte in de
beide laatstgenoemde gevallen nu eens meer aan den voet ,
dan eens meer in het midden , soms ook wel in de nabijheid
van den spitsen of stompen top des blads. De rand der
Azaleabladen is gaaf; dikwerf echter draagt hij stijve wim-
pers , zelfs in die gevallen , waar de beide oppervlakten ,
tegen den regel in, onbehaard zijn.

Tegen het naderen van den bloeitijd , ontdekt men aan de
toppen der jongste takken sterk gezwollen knoppen , die , na
zich geopend te hebben , blijken te bestaan uit een zeker
aantal lichtgroene of witte schubben en één of meer ge-
steelde bloemen , die uit de oksels dier schubben oprijzen.
Bij een gering aantal van beiden , is de as , die hen draagt .

AZALEA (r.) INDICA.

kort; naar mate echter dat getal aanzienlijker wordt, neemt
ook de as in lengte toe ; en hieruit vloeit voort , dat de
bloemen in het eene geval meer tot schermen , in het andere
meer tot trossen zullen schijnen vereenigd te zijn , waarbij
echter niet mag worden over 't hoofd gezien , dat de naam
van «schermen", hoewel gebruikelijk, hier niet geheel juist
gekozen is , dewijl de bloemen der Azaleaas nooit op dezelfde
hoogte , maar boven elkander ontspringen , zoo als dan ook
de schubben , door welke zij gedragen worden , niet in een
krans , maar in eene spiraal rondom de toppen der jongste
takken gerangschikt staan.

Hoewel het aantal bloemen , die bij de volle-gronds-Aza-
leaas tot afzonderlijke groepen vereenigd zijn , meestal grooter
is dan dat bij de kamer-Azaleaas , zoo kan dit laatste toch ,
door g-epaste zorgen , aanzienlijk vermeerderd worden — getui-
gen daarvan de heerlijke , als met bloemen overdekte exem-
plaren , welke op onze voorjaars-tentoonstellingen nimmer
nalaten een hoogst verrassenden indruk te weeg te brengen.
Wat de kuituur in zulke gevallen uitwerkt , is in hoofdzaak
hierin g-ele°-en : ln dat de bloemknoppen, in de oksels der
witte schubben gezeten , allen tot ontwikkeling komen , wat
anders het geval niet pleegt te zijn , en 2° dat elk zamen-
stel van bloemen en schubben tot een weliger groei — d. i.
tot eene vermeerdering van , ook in omvang- toegenomen ,
onderdeden — gedreven wordt. Dat er toch in de oksels
der schubben , hierboven bedoeld , werkelijk achterlijke (nim-
mer uitgToeijende) bloemknoppen kunnen voorkomen , leert het
onderzoek van eiken eindknop bij kamer-Azaleaas, die niet
met bijzondere zorg- werden grootgebracht.

De nieuwe bladerspruiten komen even onder de bloem-
schermen of -trossen voor den dag. Zij zijn twee of meer in
getal , en nu eens op dezelfde , dan weer op verschillende

AZALEA (R.) INDICA.

hoogten , maar toch altijd in elkanders onmiddellijke nabij-
heid gezeten , waaruit voortvloeit , dat de Azaleaas in het
eene geval vorkswijs vertakt zullen wezen , in het andere
echter, aan de toppen van oudere leden, eene opeenhooping
van 3 , 5 of meer , naar verschillende richtingen gekeerde ,
takken zullen dragen. De as, die den bloemstengel torschte ,
groeit niet verder in de lengte , wat ten gevolge heeft , dat
zij zelve , even als alle assen , die haar voorgingen en die
haar volgen zullen , in verhouding tot hetgeen men bij andere
planten gebeuren ziet, kort blijft, en dat Azaleaas, ook van
niet hooger dan 1 of 2 voet, echter uit eene dichte opeen-
hooping van takken kunnen bestaan.

Aan de zamenstelling van de bloemen der Azaleaas ligt ,
zoo als bij de meeste Tweelobbigen het getal 5 ten grond-
slag. Een groene , weinig sprekende , en in 5 tanden of slip-
pen uitloopende kelk omgeeft eene in vijven gespleten, wijd
geopende, kroon: terwijl binnen deze laatste weder 5 of 10
meeldraden gezeten zijn , en eindelijk , in 't midden , een stam-
per wordt aangetroffen , welks eijerhouder in 5 hokjes ver-
deeld is. Tot de bijzonderheden der Azaleabloemen behoort
o. a. dat de bloemkroon meestentijds symmetriek is , zoowel
doordien hare 3 bovenste slippen verder van de 2 onderste af-
staan , dan die slippen van elkander , als omdat [althans bij de
soorten of verscheidenheden met roode bloemen] de kleur van de
bovenhelft der kroon veel donkerder is dan die der onderhelft,
en de meeldraden — hoezeer ook op gelijke afstanden van
elkander gezeten , echter neiging vertoonen om zich in het
lagere gedeelte der kroon te verzamelen ; verder , dat de
meeldraden niet — zoo als men gewoon is zulks bij kroonen
uit één stuk aan te treffen — op die kroon zelve , maar op
den bloembodem gezeten zijn , en eindelijk , dat de helm-
knoppen hier niet , zoo als elders , met een paar over-

V fi

1

AZALEA (R.) IXDICA.

laugs loopende spleten , maar met 2 poriën openspringen , aan
den top der beide hokjes gezeten. — Als de bloeitijd voorbij
is, vallen de kroonen en de meeldraden bijna te gelijker tijd
af en houdt men niet anders over dan den stamper, aan
zijn voet door den kelk omsloten. Iets later verdort ook de
lange stijl met den knopvormig-en stempel , en eindelijk is er
van de geheele bloem niets anders te vinden dan eene doos-
vrucht, die ten slotte in de vijf haar zamenstellende onder-
deden uiteenspringt , en de ontelbare fijne zaadkorrels gele-
genheid geeft te ontsnappen. Het zij echter herinnerd , dat ,
daar de bloemen, die de schermen of trossen helpen zamen-
stellen , niet allen op hetzelfde oog'enblik , maar achtereen-
volgens (en wel van buiten naar binnen) ontluiken, men
haar, aan een bloeijenden Azalea-heester, in zeer uiteenloo-
pende tijdperken harer ontwikkeling aantreft.

Het aantal Azaleaas voor den vollen grond, die men, naar
het vaderland der meesten, ook wel Amerikaansche Azaleaas
zou kunnen noemen , bedraagt , als wij alleen op de soorten
letten , ongeveer een twaalftal , waaronder A. caleiididacea
met safraangele , A. midi flora met zeer verschillend gekleurde,
A. fontica met goudgele , A. speciosa met scharlakenroode en
A. viscosa met half witte , half roode bloemen de meest be-
kende zijn. — De kamer- of Indische Azaleaas (uit China
en Japan) zouden daarentegen slechts tot een negental soor-
ten terug- te brengen wezen, en wel tot A. (R.) amoena,
calycina, crispiflora, indica, ledifolia, obtusa :, ovata , ramen-
tacea en sqïiamata, die öf met witte, öf met roode bloemen
prijken. A. sinensis, hoewel eene ware Azalea, houdt het
veelal op den vollen grond niet uit , en vormt daardoor den
overgang van de eerste der genoemde groepen tot de tweede.

Het is er echter verre van af, dat men ook slechts een
twintigtal vormen in den handel onderscheiden zou. Inte-

AZALEA (R.) INDICA.

gendeel, het aantal handels-soorten is veel aanzienlijker,
doch , zoo als in meer andere gevallen , werd ook hier door
de kunst aangevuld, wat door de natuur niet werd opge-
leverd.

Het zijn voornamelijk twee wegen , welke den kweekers
openstaan om hun voorraad Azaleaas met nieuwe verscheiden-
heden te vermeerderen: het uitzaaijen nl. 1°. van gewoon
zaad, zoo als dit door elk afzonderlijk individu, zonder eenige
hulp , kan worden opgeleverd , en 2°. van kunstmatig' ge-
wonnen zaad , verkregen door kruising* , d. i. door het aan-
wenden van de bestuiving tusschen twee min of meer van
elkander afwijkende verscheidenheden of soorten.

Ter verklaring van de eerste wijze van handelen, deelen
wij mede , dat het niet zelden gebeurt , dat de individuen ,
uit een , langs den natuurlijken weg verkregen , zaaisel ont-
staan , niet volkomen aan elkander gelijk zijn , maar in ken-
merken van ondergeschikt belang , zoo als de kleur , de
grootte , de ruigte , de diepte der insnijdingen van verschil-
lende organen , van elkander afwijken : en dat dit feit ,
waai'van de echtheid in het algemeen niet betwijfeld kan
worden, meer in 't bijzonder ook bij de kuituur van Azaleaas
zich heeft voorgedaan. Uit de zaadkorrels eener roode Azalea
heeft men individuen met witte , en uit die eener witte weder
anderen met bonte bloemen voor den dag zien komen; ein-
delijk , onder de zaailingen van bonte Azaleaas , exemplaren
zien opslaan, wier bloemen, door eene gewijzigde schakeering
der kleuren , al weder de aandacht treffen moesten. Houdt
men nu in het oog , dat de kweeker het in de hand heeft ,
elke afwijking , hetzij door zaad , hetzij door stekken , of wel
door beiden op groote schaal te vermenigvuldigen , dan is
liet niet te verwonderen , dat hij , bij 't uitzaaijen van zaad
van bekende verscheidenheden , telkens de verwachting mag'

AZALEA (R.) INDICA.

koesteren iets vreemds te zien voor den dag komen , en dat
het vooruitzicht op buitengewone voordeelen hem dan ook
aanspoort, de eerste der door ons bedoelde wijzen om zijne
verzameling- Azaleaas met nieuwe vormen te vermeerderen ,
zooveel mogelijk in praktijk te brengen.

Wat de tweede wijze van handelen betreft , zoo komt deze
hierop neder , dat de kweeker twee soorten of verscheiden-
heden van Azaleaas , wier bloemen in kleur aanmerkelijk van
elkander verschillen , uitzoeke ; dan , zoodra de gelegenheid
zich daartoe aanbiedt , de meeldraden uit de bloemen der
eene verwijdere en den stempel dierzelfde bloemen met het
stuifmeel van die der tweede soort of verscheidenheid be-
poedere; eindelijk, den verderen gang van zaken aan de
natuur overlate. — In den regel nu brengen de bepoederde
bloemen , even als alle anderen , rijp zaad voort , doch dit
heeft de belangTijke eigenschap om voorwerpen op te leve-
ren , die , wat de kleur hunner bloemen betreft , het midden
houden tusschen de twee stamplanten , of althans van beiden
in meerdere of mindere mate afwijken.

Het is nu licht te begrijpen , hoe het aantal verscheiden-
heden van Azalea, in een betrekkelijk gering" aantal jaren,
zoo sterk is kunnen toenemen , dat daarop thans , om zoo te
zeggen , g'een oog meer te houden is. Van een twintigtal
soorten toch , hierboven reeds gedeeltelijk opgesomd , laten
zich niet alleen, door bloote uitzaaijing , reeds talrijke afwij-
kingen van de normale vormen verwachten , maar is daar-
enboven het te verkrijgen aantal bastaarden aan geen cijfer
gebonden , daar men 1°. de uit die soorten verkregen hybriden
der le orde onderling en met de stamplanten op nieuw aan eene
kruising onderwerpen kan , en 2". de Azaleaas , met goed ge-
volg, ook met het stuifmeel der Rhododendrons (over de 100
in getal) kunnen behandeld worden.

AZALEA (R.) INDICA.

Ten bewijze, dat het aantal verscheidenheden van Azalea,
op de hierboven nader omschreven wijzen verkregen , werke-
lijk aanzienlijk is , deelen wij mede , dat er in het » Handbueh
der Blurneng-artnerei" van bosse (1859 — 61) van A. nudiflora
56 , van A. pontica 34, van A. viscosa 30, en dan nog- wel
alleen voorname, variëteiten genoemd worden. Elke dezer
laatsten draagt allereerst den naam van eene harer stam-
planten , en dan , ter onderscheiding harer zusterverscheiden-
heden , nog een anderen , die óf op eene harer voortreffelijkste
eigenschappen betrekking heeft , èf eene belangrijke gebeur-
tenis in het geheugen terugroept, èf ook wel aan den naam
van personen of plaatsen ontleend is.

Men zou nu wel kunnen vragen , of eene kruising' tusschen
bastaarden in het Plantenrijk werkelijk altijd eene gunstige
uitkomst belooft, en of zoodanige gewassen niet veeleer als
onvruchtbaar zouden behooren te worden aangemerkt ? Hierop
echter zouden wij meenen te moeten antwoorden , dat het
uit opzettelijke proeven van natjdis (zie Annales des Sciences
nature/les, 1863, XIX, p. 180) gebleken is, dat de vroe-
ger g-ehuldigde stelling, als zou eene bastaard, aan zich
zelve overgelaten, onvruchtbaar blijven en eene kruising- tus-
schen hybriden geene vruchtzetting veroorzaken , niet meer
kan worden volgehouden , en dat men , zonder het omgekeerde
dier stelling als alleen geldig aan te merken , evenwel kan vol-
houden, dat van geene enkele plantsoort a priori is vast te stel-
len, hoe hare bastaarden zich in de toekomst zullen o-edrag-en.
Er moeten dus , ter opheldering van elke , op de vruchtbaar-
heid van hybriden betrekkelijke , vraag proeven genomen wor-
den , en deze schijnen bij Azalea (even als bij Primula ,
Datura, Petunia, Zinaria, enz.) eene gunstige uitkomst te
hebben opgeleverd. Eene niet minder gewichtige gevolgtrek-
king echter, door naudin uit zijne proeven afgeleid, is deze: dat

AZALEA (R.) INDIC'A.

de vruchtbare hybriden eene kennelijke neiging' hebben om,
ook zonder de tusschenkomst van eeni°- ander dan haar eig'en
stuifmeel , tot de oorspronkelijke vormen terug te keeren —
waaruit voortvloeit , dat de door kruising verkregen vormen ,
aan zich zelven overgelaten, de eigenschappen weder verlie-
zen, waaraan zij hunne oorspronkelijke waarde te danken
hadden.

De bloemen der meeste Azaleaas zijn reukeloos. Eene
uitzondering op dien regel maken echter: A. glaitca, pontica
en viscosa. Laatstgenoemde soort heeft haar naam van
» kleverige Azalea" daaraan te danken , dat hare bloemstelen
en kelken en zelfs hare bloembladen (aan de buitenzijde) met
eene kleverige stof bedekt zijn , door talrijke gesteelde klier-
tjes afgescheiden. Er zijn echter ook soorten, die in kleve-
righeid voor A. viscosa niet onderdoen , en die toch een anderen
naam dragen.

Van alle Azaleaas, zijn die voor den vollen grond, en meer
bepaaldelijk A. g la uca , liispida, viscosa, bicolor en win It i/lor a ,
ons het langst bekend, daar zij reeds in 1734 uit Noord-
Amerika in Engeland werden ingevoerd. Op de genoemden
volgt A. pontica, die in 1793 uit Turkije tot ons kwam,
en hieraan sluiten zich dan de kamer- Azalaas aan, die, van
af het jaar 1800, na langere of kortere tusschenpoozen , uit
China of Japan werden aangebracht. In het Sertum bota-
nicuni van van geel vond ik vermeld , dat de eerste bloei-
jende Azalea (ü?.) indica in Nederland ten toon werd gesteld
in het jaar 1800 door jéröme van bevervinck , en dat die
plant afkomstig was van Jacatra.

De Azaleaas behooren (even als de Rhododendrons) tot de
g-roote familie der Heiplanten (Ericaceeën) , maar vormen ,
met nog eenige andere geslachten , eene afzonderlijke groep ,
welke zich van de eigenlijk gezegde Heiplanten of Ericaas

V. 11

AZALEA (R.) INDICA.

o. a. onderscheidt door het vijftallige in hare bloemen ; het
niet opdroogen , maar afvallen Tan laatstgenoemde 'werktui-
gen; den 5- en niet 4-hokkigen eijerhouder, en de geschubde
bladknoppen. Bij de Ericaas toch ligt aan de zamenstelling
der bloemen veelal het getal 4 ten grondslag, en droogen
de bloemen aan de plant zelve op , lang voordat het ver-
band tusschen beiden wordt losgemaakt , terwijl eindelijk de
bladknoppen dier gewassen door geene schubben naar buiten
worden afgesloten.

De op PI. V afgebeelde A. (R.) inclica var. Dieudonné Spae
is van Belgische afkomst. Zij werd door den Heer vek-
schaffelt te Gend genoemd naar den persoon , welke haar
kweekte. Omtrent de stamplanten der verscheidenheid is mij
niets bekend geworden.

Zoodra weder eene Azalea afgebeeld wordt , zal over de
kuituur dier planten het een en ander worden medegedeeld.

O.

, ! i ■ ' ■

ARDISIA CRISPA. A.Dk.C

77" --"■

.- " _

ARDISIA CRISPA alph. de c.

Deze plant komt in de meeste verzamelingen en catalogi
onder den verkeerden naam van A. crenulata vent. voor,
hetgeen waarschijnlijk daaraan is toe te schrijven , dat ook
loddiges haar in zijn Botanical Cabinet (a° 1818 pi. 2) zoo
noemde , hoewel hij , én uit de beschrijving én uit de afbeel-
ding , door ventenat in zijn » Choix des plantes dont la plu-
part sont cultivées dans Ie jardin de Cels" (Paris 1803 pi. 5)
15 jaar vroeger van die plant gegeven, had kunnen opma
ken , dat zijn exemplaar en dat van laatstgenoemden schrijver
nimmer tot dezelfde soort kouden belmoren.

Het is opmerkenswaardig, dat er in de verwarring, door
lodöiges gesticht, ook na 1844 — het jaar, waarin het 8e
deel van de candolle's Prodromus het licht zag — geene
verandering gekomen is, omdat nl. in dat deel (bl. 120)
eene beschrijving van A. crenulata vent. voorkomt, die op
de gewoonlijk aldus geheeteu plauten geenszins van toepas-
sing is, en er dus gelegenheid bestond om, door vergelijking
van de beschrijvingen der overige soorten van Ardisia met
de gekweekte exemplaren , de fout te vinden en te verbeteren.
Dit echter is niet geschied, en wij leeren daaruit, niet alleen
hoe lang een verkeerde naam iu stand kan blijven , maar
tevens hoe wenschelijk het is , de plauten , voor den handel

ARDISIA CRISPA.

bestemd , naauwkeurig te benoemen of onder een juisten naam
te beschrijven of af te beelden vóór men ze in wandeling
brengt.

Als een voorbeeld van de ongerijmdheid , waartoe verwis-
selingen van namen leiden kunnen , zij vermeld , dat bosse
in zijn » Handbuch der Blumengartnerei" (a° 1859) Ardisia
crenulata vent. afkomstig- noemt én van de Antilles én van
China , eene beweering , geheel in strijd met hetg*een wij van
de geographische verspreiding dezer plant weten , en alleen
daaruit verklaarbaar, dat die schrijver de Ard. crenulata van
ventenat (een West-Indisch gewas) al weder voor identisch
hield met Ard. crenulata van loddiges (eene Chinesche plant),
zonder te bevroeden, dat hij alleen met de laatste te doen
had — met de plant , die wij , om alle verdere verwarring te
voorkomen , aan het hoofd van dit opstel , in navolging van
de candolle , Ard. crispa geheeten hebben.

Ardisia crispa, reeds door thunberg in zijne Flora Japo-
nica (a° 1784) onder den naam van Bladhia crispa beschre-
ven , is een op Japan en in China te huis behoorende hees-
ter, die, uit een dekoratief oogpunt, zich vooral aanbeveelt
zoolang hij in vrucht staat , d.i. wanneer zijne fraai-roode
bessen van de grootte eener erwt een sprekend kontrast op-
leveren met zijne donker-groene bladen. Te teeder voor den
vollen grond, is onze heester daarentegen uitnemend geschikt
voor de bloemtafel , daar ook exemplaren , niet hooger dan
3 — 4 palm, in rijkdom van vruchten bij oudere of hoogere
geenszins achterstaan. Om hare bloemen is A. crispa minder
aanbevelenswaardig, daar deze klein en vuilwit van kleur
zijn ; doch dit belet niet , dat de donkergroene bladerdosch
toch altijd, aangenaam afsteekt bij het lichtgroene kleed der
meeste andere kamerplanten. Voor het overig-e zijn de bladen
van onzen heester vleezig , smal-elliptisch , naar onder wig-

ARDISIA CRISPA.

vormig toe- , naar boven in eene kortere of langere stompe
punt uitloopend ; daarbij langs den rand breed-gekarteld en
tussclien elke twee kartels van eene kraakbeenige verheven-
beid voorzien. Steunblaadjes ontbreken. Ook haren worden
nergens aangetroffen. Wel echter ontdekt men met het ver-
grootglas aan beide oppervlakten tallooze onregelmatig ver-
spreide stippen, en aan de blad- en bloemstelen en hoofdnerven
overlangs loopende donkere strepen.

De bloemen , aan de toppen der takken gezeten , vormen
aldaar één of meer op schermen gelijkende groepen, die, in
het laatste geval , uit een algemeenen steel voor den dag
komen. Zij zijn veelal voorovergebogen, wit, doch met kleine
roode stippen bezet, en bestaan uit een 5-slippigen , kleinen,
blij venden kelk; eene stervormige, in 5 teruggeslagen slippen
verdeelde , kroon ; 5 op die kroon gezeten en aan hare slippen
tegenovergestelde meeldraden , eu een 1-hokkigen eijerhouder,
welks stijl boven den kegel van helmknoppen uitsteekt.

Het springt in het oog, dat de bouw van de bloemen
onzer Ardisia met dien der bloemen van Cyclamen en andere
Primulaceeën ten zeerste overeenstemt ; en voegen wij hier
nu nog bij , dat beiden ook dit kenmerk met elkander ge-
meen hebben , dat de eitjes aan eene in de holte des eijer-
houders uitstekende centrale spil en niet aan de wanden van
dat orgaan bevestigd zijn , dan is het ook niet te verwon-
deren , dat de familiën der Primulaceeën en Myrsineaceeën ,
waartoe Ardisia gerekend wordt te behooren , elkander in
het natuurlijk stelsel onmiddellijk opvolgen. Het is dan ook
erkend , dat het verschil tusschen de genoemde plantengroe-
pen voornamelijk bestaat in den afwijkenden aard harer vruch-
ten , die bij de Primulaceeën doos- en bij de Myrsineaceeën
steenvruchten zijn.

Het kan niet ongepast heeten , hier te doen opmerken , dat

3

ARDISIA CEISPA.

men onder steenvruchten zoodanige Trachten verstaat , bij
welke het binnenst gedeelte van het vrachtvleesch eene laag
vormt , wier vastheid aanzienlijker is dan die van het meer
naar buiten gelegen gedeelte , ten gevolge waarvan beiden ,
in rijpen staat, gemakkelijk van elkander gescheiden kunnen
worden. Onze perziken, abrikozen, pruimen en kersen leve-
ren ons welbekende voorbeelden van steenvruchten op. De
zaadkorrel is daar door een tweekleppigen steen omgeven ,
en deze , oorspronkelijk even week als het eetbare vrucht-
vleesch . waarvan hij dan ook een onderdeel uitmaakt , doet
zich eindelijk wél voor als een zelfstandig werktuig, maar
kan, met het oog op zijne ontwikkeling, onmogelijk als zoo-
danig beschouwd worden.

Ook bij Ardisia nu , vinden wij in het sponzige en on-
eetbare vrachtvleesch der rijpe bessen een steen , maar een
zoodanigen , die zich niet als een tweekleppig geheel , maal-
ais een kogelrond zakje voordoet , en die daarenboven niet
steenhard , maar papierdun en bros is. Hij laat zich gemak-
kelijk van de zaadkorrel afscheiden , die voor het grootste
gedeelte uit eene vleezige massa bestaat , welke de rol van
kiemwit vervult.

Hoewel de rijpe vruchten van A. crispa in den regel
scharlakenrood zijn , kent men er toch ook van eene bijna
witte kleur. Beiden zijn op onze plaat VI afgebeeld.

Behalve bij loddiges, vindt men van A. crispa nog af-
beeldingen in het «Botanical Begister" (pi. 533) en in het
»Bot. Magazine" (pi. 1950), maar ginds onder den naam
van A. lentiginosa , hier onder dien van A. crenata. Men
wil, dat onze heester in 1810, uit China, door Mr. evans
of stepney werd ingevoerd.

Van de circa 100 soorten van Ardisia worden er p. m.
25 in de Europesche tuinen aangetroffen. Daaronder zijn er

ARDISIA CRISPA.

van Oost- en West-Indië , van China en Japan , van Guyana
en Brazilië, g-eheel in overeenstemming met de opgaaf, dat
de Ardisiaas aan Zuid-Azië en tropisch-Amerika eigen zijn.
Voor het meerendeel heesters , komen er toch ook boomach-
tige vormen onder de bedoelde gewassen voor (A. tinifolia w.,
paniculata roxb. , exceïsa h. b. k.). Naar gelang van de
omstandigheden , waaronder zij van nature groeijen , moeten
zij bij ons óf in de koude óf in de warme kas gekweekt
worden. Tot de eerste rubriek behoort ook A. crispa.

Ten slotte zij vermeld , dat de naam Ardisia aan onze
planten gegeven werd met het oog op de overeenkomst in
vorm tusschen hare kroonslippen en de punt eener speer —
in het Grieksch »ardis".

O.

■

I. BESCHRIJVINGEN VAN AFGEBEELDE PLANTEN

WIGANMA CARACASANA

H. I! IC

Onder de planten, door Hümboldt en Bonpland in Amerika
verzameld en later door Kunth beschreven, verdient de hier-
nevens op PI. VII afgebeelde soort, zoowel om haar blader-
als bloementooi , eene bijzondere vermelding. Afkomstig van
Caracas , waar zij op 2880 P. voet boven de oppervlakte dei-
zee door de zoo even genoemde natuuronderzoekers gevonden
werd , treffen wij daarin een gewas aan , hetwelk des winters
wel is waar voor de koude behoort beschut te worden, maar dan
toch des zomers de buitenlucht verdragen en tot sieraad onzer
parken strekken kan. Wigandia werd onze plant geheeten
ter eere van Johannes Wigand, bisschop van Pomesamiën
(een landschap, vroeger in Polen, thans in Pruissen gelegen),
die zich o. a. in 1590 verdienstelijk had gemaakt door het
schrijven van een Latijnsch werk over het Pruissische Barn-
steen en de in Pruissen in 't wild groeiende planten ( Verae
historiae de Succino prmsico et de herbis in Borussia nascen-
tibus. Jena 1590). — De eerste levende voorwerpen van
W. caracasana werden ingevoerd in 1836, en dat wel waar-
schijnlijk te gelijker tijd door den Heer J. Linden in België,
en door de Heeren Moritz en Karpten in Pruissen. Dit staat

WIGANDIA CARACASANA.

althans vast, dat de eerste exemplaren, die men te Londen
leerde kennen, afkomstig- waren uit den kruidtuin te Berlijn.
Wigandia caracasana is van nature heesterachtig en be-
reikt licht eene hoogte van 6 voet. Volgens het stelsel van
Linnaeus tot de vijfhelmigen tweestijligen behoorend, vond
zij in de natuurlijke planten-rangschikking eene plaats onder
de Hydroleaceeën , eene familie uit de onmiddellijke nabijheid
der Boragineeën , van welke laatsten ons o. a. het Vergeet-
mij-nietje, enkele Echiums, Omphalodes verna, enz., meer
van nabij bekend zijn. In het voorbijgaan zij opgemerkt,
dat de naam van Hydroleaceeën , uit twee Grieksche woorden
gevormd , die water en olie beteekenen , zinspeelt én op de
saprijkheid dier planten , én op haar gehalte aan vluchtige
olie, in eigenaardige werktuigjes aan hare oppervlakte afgezet.
De bladen onzer "Wigandia , die zoowel door hunne grootte
(zij worden 2 Ned. voet lang bij 1 voet breed) als lnmne
bruingroene kleur de aandacht trekken , staan verspreid , zijn
elliptisch, dubbel-gezaagd of -gekarteld, puntig, op zeer korte
stelen gezeten en hebben geene steunblaadjes. Bij hun eerste
verschijnen treffen zij het oog door hunne roestbruine kleur;
naar mate zij echter den volwassen leeftijd naderen , wordt
die kleur langzamerhand ■ — althans aan hunne bovenvlakte —
door eene groene vervangen , zoodat Wigandia caracasana
gezegd kan worden op den duur met bladen van tweeërlei
kleur getooid te zijn: en dat niet alleen in dien zin, dat
groene met bruine bladen afwisselen , maar ook , dat een en
hetzelfde blad van boven dikwerf groen, en van onder bruin
is. In het laatste geval is het kontrast tusschen de beide
oppervlakten nog- daarom des te sprekender , wijl de takken
van het adernet aan den onderkant sterk uitpuilen , terwijl
hun loop aan den bovenkant door oppervlakkige sleuven wordt
aangeduid.

WIGANDIA CARACASANA.

De bruine kleur, hierboven bedoeld, wordt voor een deel
te weeg gebracht door kleine ronde kogeltjes , die nu eens ,
zooals aan de ondervlakte der bladen op lange, dan weder,
zooals aan hunne bovenvlakte, op zeer korte steeltjes of haren
gezeten zijn, en eene roodbruine , glanzige, kleverige vloeistof
bevatten. Naar mate deze kogeltjes, die, even als andere
dergelijke werktuigen , door de kruidkundigen kliertjes ge-
heeten worden, talrijker zijn, naar die mate is de kleur van
het deel , waarop zij voorkomen , ook bruiner. Dat de vloei-
stof, in de kliertjes vervat, kleverig is, bemerkt men bij het
betasten van de bladen ; zij verspreidt ook een vrij doordrin-
genden , maar niet bijzonder aangenamen reuk .

Behalve kliertjes, dragen de verschillende onderdeelen onzer
Wigandia ook nog- korte en lange stijve borstels, welke des
te minder te vertrouwen zijn , daar het gebleken is , dat zij
de huid zeer gemakkelijk doorboren en daarin een brandend
gevoel te weeg brengen.

De bloemen van W. caracasana zijn lichtpaars en vormen
aan den top des stengels of van zijne armen rijk getakte
pluimen. Zeer kort gesteeld, zijn zij, hoewel op verschillende
plaatsen ingehecht, echter aan denzelfden tak steeds naar
ééne zijde gekeerd, terwijl de takken zei ven , oorspronkelijk
als eene horologieveer opgerold, zich bij wijze eener plat-
gewonden spiraal ontwikkelen. De ontluiking der bloemen
heeft van onder naar boven plaats , en elke bloem bestaat
uit een 5-deeligen kelk; eene treehtervormig-e kroon met eene
korte buis en 5 stomp-eironde , min of meer terug-gebogen,
slippen ; 5 boven de kroon uitstekende meeldraden met gele
helmknoppen, en een boven den kelk gezeten eierhouder met
twee uit elkander wijkende stijlen, die elk in een knopvor-
migen stempel eindigen. Terwijl de helmdraden met naar
onder gerichte stekels bezet zijn, is de eierhouder, omgè-

WIGANDIA CAEACASANA.

keerd , met rechtop staande stekels gewapend. Laatstgenoemd
werktuig is éénhokkig, bevat twee sterk ontwikkelde zaad-
lijsten met talrijke eitjes en gaat later over in eene doos-
vrucht, die met twee kleppen openspringt.

Het mag opmerkelijk heeten, dat de bloemkroonen onzer
Wigandia , bij de in 't wild groeiende planten , de kelken
niet, deze daarentegen bij de gekweekte twee- of driemaal
in lengte overtreffen. Men denke hieraan bij het raadpleg'en
van systematische werken , waarin geene andere dan wilde
planten beschreven worden.

Wigandia caracasana bloeit 's winters en dus in de kas.
Voor de kuituur buiten is zij derhalve alleen van belang wegens
hare fraaie groote bladen.

Afbeeldingen van onze plant komen nog voor in het
Botanical Magazine, pi. 4575, het Botanical Register, pi.
1966, de Flor e des Serres, pi. 755 en den Jardinjieuriste,
pi. 132.

O.

De Wigandiaas worden 's winters in de gematigde kas op
eene lichte drooge plaats neergezet. Tegen Mei plant men
ze in den vrijen grond, in eene goed bemeste luchtige aarde,
op eene warme beschutte plaats. Zij gaan dan spoedig haar
volkomen ontwikkeling te gemoet. Men vermenigvuldigt de
Wigandiaas het best door middel van de jonge scheutjes , die
ter zijde van den stam te voorschijn komen , daar de koppen
der planten te spoedig rotten.

Gh.

vili

• .

IRIS KACMPFERl v. S,V|,
var.(i.i: socvknikI
órcnótan- . T3 Wilterj

-

IRIS KAEMPFEBI r. sin

VAK. I.E SOITEXIK

Aan Iris — de bodin van Juno — tev belooning liarer
diensten door hare meesteres in den regenboog veranderd,
is bet plantengeslacht, waarvan wij thans de eerste soort
aan onze lezers voorstellen , zijn naam verschuldigd. Eu dat
niet ten onrechte; want, behoort het al niet tot de boofd-
trekken van dat geslacht, dat zijne bloemen elk afzonderlijk
ons altijd het verschijnsel voor den geest terugroepen , waarop
zoo even werd gezinspeeld : toch is het niet te ontkennen ,
dat geen ander daarmee wedijveren kan ten opzicbte van
de verscheidenheid der kleuren, die elkander in de bloemen
eener reeks van soorten als verdringen, en waarin — het zij
zonder eenige overdrijving- gezegd — onder velerlei schakee-
ringen van licht en donker, de heerlijke tinten van den regen-
boog zich afspiegelen.

Onder de gematigde luchtstreek van het noordelijk Halfrond
levend, en met kruipende stammen, bollen of knollen in den
grond overwinterend, belmoren de Irissen tot de zooge-
naamde overblijvende kruiden , waarvan , zoodra de winter-
koude in aantocht is , de boven den grond zich verheffende
deelen verdorren en sterven. Hare bladen , lang en meest
lintvormig , zijn duidelijk overlangs generfd , staan tegen

r«IS KAEMPFERI V. SIEB.

elkander over, omvatten elkaar met hun laagst gedeelte,
en liggen dus in hetzelfde vlak , hoewel zij naar twee ver-
schillende richtingen gekeerd staan en, al groeiend, meer
en meer uit elkander wijken. Meestal zijn zij in het mid-
den het dikst, en dit heeft, in verband ook met hunne scherpe
randen , aanleiding gegeven tot den naam van » Sehwert-
lilien", waarmee, zinspelend op den zwaardvorm der bladen,
al wat Iris heet in Duitschland wordt aangeduid. Tusschen
die bladen uit nu komt langzamerhand de bloemstengel naar
boven , nu eens met ééne , dan met verscheidene , soms ook
met talrijke bloemen bezet , in het eene geval zich ter naau-
wernood boven den grond verheffend, in het andere in lengte
aan de bladen gelijk.

Elke bloem , aanvankelijk alleen of met meer anderen tus-
schen twee of drie bijzonder gevormde , groene of vliezige ,
blaadjes verscholen, die te samen den naam van bloemscheede
dragen , bestaat , van onder af , uit een drie- of zeskanten
3-hokkigen eierh ouder; 3, veelal teruggeslagen, groote kelk-
en 3 kleinere , met de laatsten afwisselende , kroonslippen —
allen gekleurd en naar onder tot eene buis vereenigd ; 3
tusschen de kroonslippen gezeten en hun stuifmeel naar bui-
ten uitwerpende meeldraden , en eindelijk , 3 aan de meeldra-
den tegenovergestelde en door deze kapvormig overdekte
bloembladachtige stijlen, bij welke men aan de buitenzijde,
even onder de insnijding in 't midden van hun top , een
dwars spleetje aantreft , dat als de eigenlijke stempel , d. i.
het stuifmeel opvangend plekje, beschouwd behoort te Avor-
den. De vrucht der Irissen is eene doosvrucht met vele platte
zaden , en springt met 3 kleppen open.

Men zal, na deze beschrijving, en met het oog op Plaat
VIII, wel willen toegeven, dat het uiterlijk der Irissen de
verwisseling- van die planten met anderen niet toelaat. Wie

IRIS KAEMPFERI V. SIEB.

dan ook eens eene bloeijende Iris gezien heeft, herkent haar,
hoe ook in vorm gewijzigd , telkens weder ; en dit overtuigt
ons van de daadzaak , dat de grenzen van dit geslacht niet
door onze stelsels getrokken, maar in de natuur zelve ge-
g'rondvest zijn.

Het aantal soorten vau Iris is vrij aanzienlijk en mag al
licht een 130-tab beloopen. In Loudon's Hortus Britannicus
worden daarvan 92 als in Engelsche, en in Bosse's Handbuch
een 60-tal als in Duitsche tuinen iug-evoerd, beschreven.
Aanbevelenswaardig zijn daaronder vooral I.aurea, lutescens,
Monaieri , ochroleuca met gele; I. persica, Xyphium en
xyphioïdes met blaauwgele; /. cristata, desertorum, furcata,
germanica , kalophila, negkcta, Pallasii, pallida, sambucina,
sibirica, sparsa en virginica met hemelsblaauwe ; /. biflora,
brachijcuspis , long i spa tha, prismatica, pumila, setosa met
purperen; /". tuberosa met groen-blaauwe ; I. Jlorentina en
I. gramïnea var. alba met witte, blaauw geaderde; /. squa-
lens met gele , bruin geaderde ; /. hiri&a met bruine ; /. va-
riegata met veelkleurige ; eindelijk I. susiana met zeer groote
vuilwitte bloemen , waarop donker-purperen aderen een dicht-
mazig net vormen. Sommige dezer soorten zijn uit Europa
zelf, andere uit den Levant, Daürië , Perzië , China, Nepal
en Noord-Amerika afkomstig. In ons eigen vaderland wordt
niet anders dan de gele Lisch of /. Pseudacorws in het
wild aangetroffen.

De verdeeling van de soorten van Iris in grootere en klei-
nere groepen berust ten deele op het verschil iu die werk-
tuigen, welke in den grond verscholen zijn, en nu eens tot
de bollen , dan eens tot de knollen , dan weder tot de wor-
telstokken (langlevende onderaardsche stammen) behooren; ten
deele ook op het uiterlijk der kelkslippen , die aan de bin-
nenzijde gebaard (d. i. van twee overlangs loopende kammen

VIII. 8

[KIS KAEMPFEKJ V. SIBB.

van franje voorzien) of ongebaard kunnen wezen; op de hoogte
der bloemstengels, die nu eens kleiner dan de bladen blijven,
en dan weer daarboven uitsteken ; op het aantal bloemen aan
eiken bloemst engel afzonderlijk , en op de lengte der kroon-
buis in verhouding tot die des eierhouders. — /. Kaempferi
heeft een wortelstok: groote ongebaarde, neerhangende, om-
gekeerd-eironde kelkslippen: lang- genagelde , smalle, aan
haar top even uitgesneden , rechtopstaande en tot elkander
neigende kroonslippen; eene korte kroonbuis; hooge tweebloe-
mipre bloemstengels, en zwaardvormige bladen. — In de ver-
scheidenheid, op Plaat VIII afgebeeld, hebben al die deelen,
welke binnen de kelkslippen gezeten zijn , eene wijziging in
hun vorm ondergaan, overeenkomende met die, welke men
bij dubbele bloemen gewoon is waar te nemen.

Volgens de overlevering, behooren Iris susiana, germanica
en xyphioides, welker kuituur opklimt tot het jaar 1573,
tot de langst bekende. Daarop volgen dan /. jïorentvna ,
pallida, variegata, biffora, svihijlora , pumila, silirica,
graminea en Xyphiv/m, die van 1596 dagteekenen, en dan
eene menigte anderen, die van het jaar 1000 tot op heden
achtereenvolgens de aandacht van kweekers en liefhebbers
tot zich trokken.

In het algemeen kan men zeggen , dat de Irissen het
weligst tieren op Luchtige vochtige plaatsen, zoo als op wei-
landen , langs woudzoomen . op open plekken in bosschen ,
langs waterbekkens . enz. Een klein getal , waartoe o. a.
1 r. arenaria , pumila . hitescens, pallida. germanica en squalens
behooren, groeien beter op een droogen of rotsachtigen grond.

I).- meeste verscheidenheden, die van deze of gene soort
van Iris. zoo als voornamelijk van I. ijurnuinirji, pumila,
XjpliluM (.-il xypldoides in den handel komen, zijn niet door
kruising, maar door uitzaaiing verkregen. Niet, dat men

VIII. -I

1U1S KAEMPFER] V. SIKH.

ook de kruising bij de Irissen niet beproefd zou hebbeo .
maar zij hooft hier niet die uitkomsten opgeleverd, welke
men met eenigen grond meende te mogen verwachten.

De Irissen zijn voor bet meerendeel dekoratieve planten .
waaronder wij dit verstaan, dat zij, wegens haar slanken
houw, hare fraaije lintvormige bladen, on hare groote, met
de fraaiste en zuiverste kleuren schitterende, bloemen zich
vooral tot het vormen van partijen aanbevelen, die, ook op
een afstand, de aandacht treilen en een statigen indruk te
weeg' moeten brengen. Enkelen , en hiertoe behooren I.
pumila en arenaria, kunnen, wegens baar dwergachtigen bouw.
tot het afzetten van perken gebezigd worden. In Zuid-Europa
wordt de kuituur van I. jtorentimi op groote schaal gedre-
ven ter inzameling van de wortelstokken, die, ook in onze
apotheken, als Lischwortel bekend zijn, naar viooltjes rieken .
en, fijngestooten, een niet onbelangrijk bestanddeel uitmaken
van vele soorten van tandpoeder. Bekend is het , dat men
den Lischwortel ook aan kinderen in den mond geeft, die
tanden krijgen.

O.

De oorspronkelijke enkele Iris KammftTX v. SffiB. , afge-
beeld in F lUustration horticole (Deel V, pi, 157), werd door

den lieer VOW SlEBOLD uit Japan in Europa ingevoerd, en

bei eerst in zijn catalogus van 1 856 bekend gemaakt, hater,
en wel in 1861, kondigde dezelfde de behouden aankomst

aan van eenigv verscheidenheden dier soort, even als de oor-
spronkelijke vorm, uit Japan afkomstig'. Die verscheiden-
beden waren: .Xi'/ijhui, mei enkele witte: Madame It (iffllr
<V I/dnis, met enkele witte, (bieb tlaauw paars gestreepte en

VIII .1

IRIS KAEMPFERI V. SIEB.

gestippelde; Ernst Moritz Amdt, met enkele donker-fluweel-
purperen ; Alexaader von Humboldt, met dubbele witte, met
een levendigen lichtgelen gloed overtogen, zeer groote; Alex-
ander von Siebold, met dubbele fiuweelachtig-vioolblaauwe ,
roodachtig geschakeerde; en Ie Souvenir, met dubbele licht-
rozekleurige , donkerder geschakeerde bloemen.

De geheele editie dezer zes verscheidenheden, alsmede die
van eenige nog ongenaamde zaailingen van I. Aaempferi,
werd in der tijd aangekocht door de firma E. H. Krelage en
Zoon te Haarlem. De drie enkele variëteiten kwamen terstond
in den handel en zijn tegenwoordig tegen een zeer lagen
prijs verkrijgbaar. De drie dubbele daarentegen, waarvan
slechts een betrekkelijk geringe voorraad voorhanden is, wer-
den niet voor 1863 aangeboden, en wel tegen f 12 het
stuk en f 30 gezamenlijk. Tegenwoordig is de prijs dier
verscheidenheden f 3 per stuk.

De aan dit opstel verbonden afbeelding van » Ie Souvenir"
werd op steen gebracht naar eene onder het opzicht van den
Heer von Siebold vervaardigde teekening van den heer A. J.
Wendel. Van de andere verscheidenheden bestaan dergelijke
teekeningen , waarvan deze of gene misschien later tot model
eener plaat voor dit Tijdschrift zal kunnen dienen.

Onder de » plant-Irissen" , aldus genoemd in tegenoverstel-
ling van de boldragende, bekleeden de verscheidenheden van
I. Kaeinpferi eene eervolle plaats. Hare kweeking is zeer

bodem , hoewel bij voorkeur op een vochtigen , en kunnen
met goed gevolg vooral tot versiering van waterkanten wor-
den aangewend. In den tuin van den Heer von Siebold
bloeide een exemplaar van de oude Iris Kaempferi , die in
1860 in eene steengroep onder water geplant g-eworden was

VIII. B

gemakkelijk. Zij zijn voor den open grond, doorstaan strenge
winters zonder of met weinig bedekking, tieren in eiken

IRIS KAEMPFERI V. SIEB.

en den winter van 1860 op 61 tusschen het ijs had door-
gebracht, in dit laatste jaar bijzonder fraai en forsch. De
variëteiten van I. Ka&uvpferi , ook de dubbele , zijn , volgens
onze bevinding, niet teerder dan de oorspronkelijke soort.
De vermenigvuldiging geschiedt door het verdeelen van den
wortelstok of door zaaiing; in het laatste geval verkrijgt
men soms afwijkende vormen. — De uitzaaiing- geschiedt
op bedden in deu open grond , liefst zoodra mogelijk nadat
het volkomen rijpe zaad verzameld is geworden.

K.

ÏX

: ■'•■ -'-. xn S.S{rcac. ■

ERANTHIS HYEMAL1S. *„/;,/,.

'

ERANTHIS HYEMALI8 sausb.

De ondervinding, in den kruidtuin te Amsterdam door mij
opgedaan , dat een perk met bloeiende Erantkis een aller-
liefst gezicht oplevert , en dat wel in eene maand (Maart) ,
waarin zelfs het Sneeuwklokje zich ter naauwernood gereed
maakt het Plantenrijk uit den winterslaap te wekken , spoorde
mij aan , mijne lezers eene afbeelding van die plant te geven ,
en hen zoo doende over te halen, ook in hun tuin een hoekje
voor hare kuituur beschikbaar te stellen. Erantlris hyemalis
beveelt zich daartoe aan, zoowel wegens den tijd, waarin zij
bloeit , als om hare groote goudgele bloemen ; haar helder-
groen blad; de weinige zorg, die hare behandeling vereischt ;
hare g-ehardheid tegen koude en ongemak ; en de snelheid ,
waarmee zij zich zoowel door de spruiten van haar wortelstok
als door hare zich zelven uitstrooiende zaadkorrels vermenio--
vuldigt.

Onze Eranthis behoort niet tot de uitheemsche gewassen;
integendeel, zij is van Europeeschen oorsprong en zelfs aan
ons vaderland niet vreemd, hoewel haar voorkomen bij ons
tot enkele plaatsen beperkt is. Men vond haar hier te lande
op belommerde plaatsen bij Baambrugge , Wijhe en Heino ,
en in het Moesbosch op Walcheren.

Tegen den gewonen regel in , komt bij E. hyemalis (woor-
delijk vertaald » Winter-Lentebloem") eerst de bloem en dan
het blad voor den dag ; en wij gebruiken hier met opzet het

ERANTHIS HYEMALIS SALISB.

enkelvoud, omdat elk exemplaar inderdaad niet meer dan ééne
bloem en gewoonlijk ook slechts één blad voortbrengt. Bei-
den ontspringhen uit een knolvormigen wortelstok. Van het
blad of de bladen zij alleen vermeld, dat zij op lange stelen
gezeten zijn en uit 3 — 7 wigvormige , in een krans geplaatste,
blaadjes bestaan , die elk afzonderlijk weder door eenige die-
pere en minder diepe spleten in een zeker aantal langere en
kortere slippen verdeeld zijn.

Aan de bloemen onzer Eranthis onderscheidt men , van
buiten af , een cirkelrond — soms uit één stuk , soms ook uit
twee afgescheiden helften gevormd — blad, dat in de rondte
diep ingesneden is en geheel het uiterlijk heeft van een sten-
gelblad ; verder een krans van 6 — 8 goudgele kelkbladen ;
een krans van gele trechtervormige lichaampjes, die een zoet
vocht afscheiden, en met bloembladen overeenkomen; een krans
van talrijke nieeldraden, en eindelijk, in 't midden, een krans
van ongeveer een zestal vrije stampers. De allerbuitenste
groene krans draagt bij de kruidkundigen den naam van
«omwindsel", en behoort, als zoodanig, niet als eeu onderdeel
der bloem beschouwd te worden. Bij vele Anemonen vindt
men een dergelijk werktuig terug, maar dan op een grooter
afstand van de kelkbladen gezeten. Ook de gele kleur der
kelkbladen kan als iets vreemds worden aangemerkt bij eene
plant, die niet tot de één-, maar tot de tweelobbige gewas-
sen behoort, daar toch de kelk bij deze groote onderafdeeling
van het Plantenrijk in den regel groen is; bij de familie der
Ranunculaceeën echter, waarvan onze Eranthis een deel uit-
maakt , vindt men meer van die uitzonderingen , zoodat ook uit dit
voorbeeld blijken kan, dat niet één, maar eene vereeniging van
afwijkende kenmerken ons eerst het recht geeft, tot het vor-
men van hoofdafdeelingen in de beide organische Rijken over
te gaan. — Ook de tuitvorm der bloembladen — bij andere

ERANTHIS HYKMALIS SALISB.

planten-familien zeldzaam waargenomen — komt bij de Ra-
nunculaceeën menigmaal terug, en daarmee dan tevens de
afscheiding van honig.

Na een veertien dagen g'eopend te zijn g-eweest, laten de
bloemen hare kelk- en kroonbladen benevens hare meeldraden
vallen, en blijven daarvan niets dan de rijpende vruchten over,
door het oniwiudsel als door een schotel gedrag-en. Nog
later springen ook de vruchten open , en ontsnappen er uit
elke harer een vijf- of zestal ronde zaadkorrels. Daar nu elke
zaadkorrel binnen een drie- of viertal jaren weder eene bloei-
bare plant kan opleveren , zoo is het lichtelijk te begrijpen ,
dat de vermenigvuldiging- van Eranthis door geene kunst-
middelen bevorderd behoeft te worden.

Ik wil hier ten slotte bijvoegen , dat de Eranthis in onzen
kruidtuin op een grasveld staat, in de lommer van een prach-
tig exemplaar van Taxodimn distichum.

O.

II. MEDEDEELINGEN VAN WETENSCHAP-
PELIJKEN AARD.

I. TENTOONSTELLINGEN VAN KAMERPLANTEN DOOR MIN GEGOEDEN.

Uit den G ar cl ener' s Chronicle van Julij 1864 vernemen wij,
dat er in Bloomsbury, eene der armste doch tevens volkrijkste
buurten van Londen, sedert eenigen tijd een genootschap
bestaat , hetwelk zich ten doel stelt , de liefhebberij voor
bloemen en planten , en daarmee het streven naar zindelijk-
heid en reinheid in de woningen , bij de arbeidende klasse
te bevorderen. Jaarlijks worden daar tentoonstellingen van
wel geene zeldzame planten , maar dan toch van goed ge-
kweekte Anjelieren , Resedaas, Geraniums, Fuchsiaas, Hor-
tensiaas, enz., gehouden, enkel door behoeftigen bijeen- en
grootgebracht. Zij die, bij zulke gelegenheden, zich het
best kwijten en wier woningen tevens het zindelijkst zijn ,
worden op den dag der tentoonstelling" met prijzen in geld
van 1 — 10 shillings beloond.

Welken bijval de bedoelde tentoonstellingen in het armen-
kwartier te Londen gehad hebben , kan daaruit blijken , dat
er in het eerste jaar niet meer dan 86, in het tweede' ecbter
reeds 304 arbeiders aan den wedstrijd deelnamen , en dat er
nog daarenboven talrijke aanvragen van niet-inzenders bij het
Bestuur werden ingeleverd, waarin de wensch werd uitgespro-
ken , dat men zich ook van de zindelijkheid hunner woningen
mocht komen overtuigen.

IETS OVER PLANTEN MET BONT BLAD.

Met het oog zoowel op de morele als op de hygiënische

gevolgen , welke uit zulke bemoeiingen als die van het Bestuur
der tentoonstellingen in Bloomsbury kunnen voortvloeien , rijst
de vraag, in hoe verre het ook niet tot de roeping onzer
Vereenigingen ter bevordering van den Tuinbouw, en vooral
van de Koninklijke Nederlandsche Maatschappij , zou kun-
nen behooren , onze overzeesche buren in de hier boven
omschreven menschlievende pogingen na te volgen. — Aan
die andere roeping , om den tuinbouw op te heffen en smaak
en zin voor de heerlijke voortbrengselen der plantenwereld
bij • meer gegoeden op te wekken, is in ruime mate voldaan,
en kan nog verder voldaan worden. Maar het komt ons toch
wenschelijk voor, dat de wenk, hierboven aangegeven en door
het praktische Engeland aan geheel beschaafd Europa voor-
gehouden, ook in ons Vaderland de aandacht trekken moge,
opdat het eenmaal ook ter eere van ónze Maatschappijen of
Vereenigingen voor den Tuinbouw gezegd kunne worden.:
Zij hebben zich ook ten opzichte van het min gegoede ge-
deelte der Natie verdienstelijk gemaakt !

O.

IETS OVER DE EIGENSCHAPPEN DER PLANTEN MET BONT BLAD.

De bonte bladen — waaronder wij uitsluitend dezulken ver-
staan, die, van nature effen-groen , door toevallige omstandighe-
den gele vlekken of strepen bekomen hebben — missen in het
weefsel dier ontkleurde plaatsen een bestanddeel, 'twelk als een

IETS OVEB PLANTEN MET BUTST BLAD.

onafscheidelijk voortbrengsel van den normalen groei der meeste
bladen beschouwd kan worden, n.1. liet bladgroen. Men kan
daaruit afleiden — en dit vermoeden wordt door velerlei
bijzonderheden versterkt — dat de verwerking der planten-
sappen in dat gele weefsel niet behoorlijk heeft plaats gehad,
of dat m. a. w. elk blad, 'twelk den naam van «bont" be-
hoort te dragen, in meerdere of mindere mate ziekelijk is.

Sachs te Bonn leerde, dat er, onder den invloed van het
zonlicht , bij de zoogenaamde ademhaling, niet alleen blad-
groen, maar — uit dit laatste en dus in tweede instantie —
ook zetmeel door de bladen gevormd wordt ; en daar nu
zetmeel de verbinding bij uitnemendheid schijnt te wezen ,
door de natuur uitverkoren om haar bij het vormen van cel-
wanden van dienst te zijn , en dus — in het algemeen —
om den groei der plantendeelen te verzekeren , zoo is het
licht na te gaan, dat elk blad of elk zijner deelen, dat geen
bladg'roen afscheidt, ook geen zetmeel vormen, d. i. te kort
schieten zal in het voortbrengen van datgene, wat voor de
ontwikkeling- en de instandhouding van reeds bestaande , en
voor de vorming- van nieuwe organen van zoo overwegend
belang- blijkt te zijn.

Hieruit volgt, dat elke gele vlek of streep, tot een groen
blad behoorend, het voor haar eigen onderhoud noodzakelijk
voedsel niet kunnende vormen, in haar bestaan van het om-
liggende groene weefsel afhankelijk wezen en daarop om zoo
te zeggen woekeren zal , en verder : dat geene van nature
groene plant ooit blijvend geel kan worden, omdat met deze
geheele kleursverandering' de vorming van een der noodza-
kelijkste voedingsstoffen ophouden, en de dood van het indi-
vidu zou worden te weeg' gebracht.

Behalve de anatomische en physiologische gronden, die ons
tot de meening stemmen, dat bonte bladen geen normaal

IETS OVEH PLANTEN MET BONT BLAD.

leyen leiden, pleiten daarvoor hol;- de volgende omstandigheden:
dat planten met bont blad langzamer groeien, gevoeliger voor
de koude zijn, minder rijk bloeien en kleiner bladen voort-
brengen dan de effen -groene voorwerpen, en dan: dat zij bijna
nimmer dubbelde (gevulde) bloemen dragen. Als bewijs voor
den minder krachtigen groei van bontbladige individuen, halen
wij het voorbeeld aan -van Arundo Donaas, wier g-estreepte
verscheidenheid niet hooger wordt dan 3 voet, terwijl toch de
oorspronkelijke soort al licht eene hoogte van 10 voet bereikt.
Iets dergelijks is ook bij Cypems alternifolius opgemerkt.

Dat bontbladige planten bijna nimmer dubbelde bloemen
dragen, en dat de uiterst weinige en dan nog meest twijfel-
achtige voorbeelden , die daarvan bekend zijn , uitsluitend op
gekweekte en niet op wilde voorwerpen betrekking- hebbeu ,
laat zich gemakkelijk daaruit verklaren, dat vlekken of stre-
pen van eene gestoorde, een meer dan natuurlijk getal bloem-
bladen daarentegen van eene te weelderige stofwisseling af-
hankelijk zijn. Het moest daarom eiken deskundige bijzonder
treffen, toen hij op Plaat 336 van den jaargang 18G2 der
Illustraiion Horlicole eene Kerria japon /ca — afkomstig' uit
de kweekerij des Heeren von Siebold, en daaruit in eigendom
overgegaan aan den Hr. Verschaffelt te Gend — prijken
zag met de welbekende volmaakt gevulde , op kleine gele
rozen gelijkende , bloemen , maar tevens met sierlijk g'etee-
kende bonte bladen , door welke laatsten zij zich meer in 't
bijzonder als eene nieuwe, nog onbekende, speling der natuur
aanbeval. Wat echter wel vermoed, maar niet in 't open-
baar werd uitgesproken, dat nl. de teekenaar eene «dichter-
lijke vrijheid" gebruikt, en, bij de onmogelijkheid, waarin
de Hr. Verschaffelt verkeerde om hem eene bloeiende bont-
bladige plant te verschaffen , eenvoudig de dubbelde bloemen
eener jrewone Kerria aan een bontbladerig takje zou hebben

IETS OVER PLANTEN MET BONT BLAD.

verbonden, bevestigde zich later volkomen. — Kerria japp-
nica met bout blad, of, zoo als de stelsclkundigen zeggen:
K. japonica folüs argeiiteo-variegatis breng-t louter enkele
bloemen voort: bloemen echter, die, uit een wetenschappelijk
oogpunt, des te belangrijker zijn, daar zij in Europa tot nog
toe nooit werden waargenomen. Ik herinner mij nog de
zegevierende houding , waarmee Prof. Mokken van Luik , in
eene der zittingen van het kruidkundig Kongres te Amster-
dam, zulk een bontbladig bloeiend exemplaar van onze plant
aan de vergaderde menigte vertoonde, en hoe hij er op wees,
dat door dat exemplaar het bewijs geleverd werd , dat eene
der weinige uitzonderingen op den regel : dat bonte bladen
en dubbelde bloemen elkander uitsluiten — in zijne brochure
■» Sur l' Ilérédité de la Panachure" (Bruxelles 1805), in
het vertrouwen op de juistheid der 336'' Plaat van
V Illustration horticole, aangehaald — als niet meer gel-
dig behoorde te worden aangemerkt ; eene verklaring , die
zeker niet als onverschillig kon beschouwd worden, daar
Kerria japonica folüs argenteo-variegatis een zoo sprekend
voorbeeld eener uitzondering op den zoo even vermelden
regel scheen te wezen, dat deze daardoor inderdaad buiten-
gewoon werd verzwakt.

Op de lijsten van bontbladige planten, door kruidkundigen
zoowel als kweekers bekend gemaakt, zijn meest alle familiën
vertegenwoordigd, zoodat men bijna zou kunnen zeggen, dat
het verkleuren der bladen — altijd in den door ons bedoel-
den zin — aan geene uitwendige vormen gebonden is. Alleen
de waterplanten worden in de bedoelde lijsten gemist, wat
echter geene te groote verwondering wekken moet , dewijl
deze door eene andere middenstof dan landplanten omgeven
worden, en haar voedingsproces daardoor ook aan eenige
wijzigingen onderhevig is.

IETS IIVEH PLANTEN MET BONT BLAD.

Wat de verwijderde oorzaken betreft, die tot het ontstaan
van gele vlekken of strepen op bladen aanleiding' geven ,
deze schijnen dikwerf in ongunstig werkende invloeden ge-
zocht te moeten worden. Zoo verhaalt Sagebet van eene Kolo-
kwint met bont blad, uit gebrekkelijk ontwikkelde — gea~
trophieerde — zaden opgeschoten, en van geel gestreepte
Gerstebladen, door uitzaaiing van zeer armoedige korrels uit
Jen top eener aar verkregen; en Schleiden van Beuken, die,
na in het jaar der uitzaaiing door slakkeu van hunne normale
bladen grootendeels beroofd te zijn geworden, in het tweede
niet anders dan bonte bladen opleverden. Op grond van deze
waarnemingen komt men tot de veronderstelling, dat de enkele
geel gevlekte of gestreepte exemplaren, die men in het wild
soms tusschen duizenden gezonde van dezelfde soort aantreft,
hunne afwijkende eigenschappen eveneens aan zulke storende
invloeden te danken hebben.

Hoewel men als regel stellen kan, dat bontbladige plan-
ten zich alleen door enten , griffelen , stekken en andere
dergelijke kunstbewerkingen (en dan nog niet altijd met
zekerheid), maar niet door uitzaaiing laten vermenigvuldigen,
zon kent men er toch , die hierop eene uitzondering maken ,
d. w. z. wier zaadkorrels tot instandhouding der gevlekte
of gestreepte verscheidenheden dienen kunnen. Daartoe be-
hooren, volgens Moeren: de Smeerwortel [Symfhytwm, ojfici-
uale), de Bernagie (Borat/o ojficinalis), de Lavas [Ligusticum
Levisticum), het Zevenblad (Aegopodiim Podagraria) , Astrantia
media, Verpnica madagascariensis , de Hulst (Ilex Aquifolï-
ii,id), en volgens anderen: de Eschdoorn {Acer Pseitdoplatanils),
Celtis aitslralis, Allyssum maritimum., de Buks of het Palm
boompje (Buxus sempervirens) , de Salie [Sahia qfficinalis),
Pelargonium zonale , de Muurbloem (Cheirantlms Cheiri) en
twee soorten van Kool, te zamen 16 in t>-etal. Het is meer

IETS OVER PLANTEN MET BONT BLAD.

dan waarschijnlijk, dat deze, in verhouding tot het aantal
bekende bontbladige soorten zeer bekrompen, lijst allengs
eene aanzienlijke uitbreiding' zal erlangen. Voorloopig- kan
zij dienen om tot het nemen van zaaiproeven op te wekken
met soorten , die daarop niet vermeld staan.

Op ééne teleurstelling, bij het uitzaaien van planten met
bont blad, behoort men echter te zijn voorbereid, en dat is
deze : dat somwijlen de naauw uit de zaadkorrels opgeschoten
plantjes verflensen en sterven. Dit verschijnsel , o. a. waar-
genomen bij den bontbladigen Hulst, Astrantia media en
Symphytum ojfrcinah , heeft dan plaats , wanneer tot zelfs de
zaadlobben geene groene kleurstof in haar weefsel bevatten,
en geheel geel zien. Verwonderen kan ons zulks, na hetgeen
aan 't begin van dit opstel gezegd is , niet ; ook het enten van
loten, geheel door de gele verkleuring aangetast, levert vol-
strekt geene gunstige uitkomst.

Wij eindigen met de mededeeling , dat de vlekken of stre-
pen, bij de bontbladige plauten, die zich door uitzaaiing laten
vermenigvuldigen, onverschillig of zij van elkander verwijderd
staan of een gesloten cirkel vormen, aan den omtrek en niet in
't midden der bladen voorkomen, en dat Ed. Morren, bij 8
van de 16 der hier boven genoemde planten, diezelfde vlekken
of strepen tot zelfs langs de randen der vruchtbladen — dat
zijn die plaatsen eener vrucht, waaraan de eitjes of zaadkor-
rels bevestigd zijn — kon vervolgen. Deze ontdekking heeft
Morren dan ook bewogen, het gevoelen uit te spreken, dat
in die gevallen , waar de zoom en niet het midden der slen-
gellladen door de g'ele verkleuring getroffen wordt , ook de
randen der rru c/ubladen aan deze ziekelijke ontaarding niet
ontsnappen, en dat de onmiddellijke aanraking tusschen deze
randen en de eitjes (later de zaadkorrels), op laatstgenoemden
een zoo verderfelijken invloed uitoefenen , dat ook zij , als

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

ontstaan en opgewassen onder den invloed eener besmetting,
niet anders dan bontbladige individuen kunnen voortbrengen.
Wat nu nog op te helderen blijft , is natuurlijk de vraag :
boe men zich deze besmetting zuiver wetenschappelijk behoort
voor te stellen.

Waar het midden der stengelbladen bont , maar de zoom
groen gebleven is, daar kan men ook aannemen, dat de randen
der vruchtbladen niets van hunne oorspronkelijke eigenschap-
pen verloren en de eitjes dus ook aan geene schadelijke
invloeden hebben blootgestaan. De juistheid dezer stelling
wordt bevestigd door de praktijk ; want bontbladige planten
met groene bladranden laten zich wél door stekken, maar niet
door uitzaaiing vermenigvuldigen.

O.

DE ALGEMEENE TENTOONSTELLING VAN VOORTBRENGSELEN VAN
TUINBOUW TE AMSTERDAM.

7—12 April 1865.

I.

Reeds voor ettelijke maanden werd schrijver dezer regelen
door den geachten Redacteur van » J\ herland 's Plantmtmn"
uitgenoodigd om over de Algemeene Tentoonstelling , welke ,
in April dezes jaars , in Neèrland's Paleis voor Volksvlijt
te Amsterdam , aan den Tuinbouw en daarmede in verband
staande vakken van Industrie" zou gewijd zijn, in dit Tijdschrift
't een en ander mede te deelen. Daargelaten het voor hem
vleijende en vereerende, in dit aanzoek gelegen, aarzelde hij

A1GBMBBNE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

niet daaraan gehoor te geven , zoowel wegens zijne ingeno-
menheid met dit Tijdschrift, dat, hoewel niet het eenige,
toch gewis een voornaam orgaan onzer hortikultuur belooft
te worden : alsook , en niet het minst , omdat hij in de Al-
gemeene Tentoonstelling een middel zag om onzen vader-
landschen tuinbouw in zijne waarde , buitenaf zoowel als in
ons eigen land (wat ook wel noodig was) , te doen kennen
en schatten , en hem een stoot te geven , waarvan de gevol-
gen welligt van verblijdenden en blijvenden aard zouden zijn.

De Tentoonstelling is sedert vele weken afgelèopen. Ieder
is huiswaarts gegaan, deze met zijne indrukken, gene met
zijne planten of andere voorwerpen, velen met hunne eervol
behaalde bekrooningen ; alles is voorbij , en zij , die 't hunne
bijdroegen tot het welslagen er van , zijn tot hunne dage-
lijksche bezigheden teruggekeerd, waarin trouwens wel wat
in 't achterstallige geraakt was, inzonderheid daar de zomer,
als een oud vriend, gewoon 's jaarlijks eenige maanden bij
ons te komen doorbrengen en dat bezoek, in de lente, altijd
beleefdelijk aankondigend, ons dit jaar de bijzondere verrassing
bespaard had . • onaangemeld en veel vroeger dan gewoonlijk
aan te komen, wat in menige kweekers-huishouding eene
niet geringe verwarring veroorzaakte. — Zoo ging het ook mij,
en nog geheel verdiept in verontschuldigingen jegens mijn'
vriendelijken gast , dat ik hem in zulk een overhoopten en
ordeloozen boel moest ontvangen, terwijl ik mijn best deed om
alles zoo spoedig mogelijk tot zijn genoegen in orde te bren-
gen , ontving- ik een' zeer vriendelijken en verrassenden » her-
inneringsbrief aan mijne vroege* gedane belofte" en ben ik
dus, tegen wil en dank, genoodzaakt eenige uren daags van de

ALGEMEEKE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

heerlijke, frissche en genotrijke, meidagen aan de lagchende
lentenatuur te ontwoekeren en aan mijne schrijftafel door te
brengen. Inderdaad eene niet geringe opoffering , welke zij te
beter zullen begrijpen, die, even als ik, het geluk hebben,
hun leven tusschen planten en bloemen te slijten , en er hun
bestaan als 't ware mede te vereenzelvigen. Met de meest
mogelijke bescheidenheid treed ik dan ook den vriendelijken
lezer of de zeker niet minder vriendelijke lezeres met het
verzoek te gemoet, die opoffering wel te willen op prijs stel-
len , en haar als tegenwigt mij te willen aanrekenen voor
de leemten, die, in 't geen verder volgen zal, zeker wel
zullen te vinden zijn.

Nu en dan had ik mij zoo ter loops al eens bezig gehou-
den met de vraag, wat ik eigenlijk te dezer plaatse , de Ten-
toonstelling betreffend, zou mededeelen, en onder welken vorm
dit 't best met de bedoeling van dit Tijdschrift strooken zou. Een
uitgewerkt overzigt, op de wijze van een verslag, kwam mij vóór
minder geschikt te zijn , en ook daarom minder aanlokkelijk ,
daar dit in meer officieelen vorm vermoedelijk wel later zal ver-
schijnen: ook had mij , gedurende de Tentoonstelling , de gelegen-
heid ontbroken om daartoe de noodige bouwstoffen, die vooral
in dit geval niet gering mogten zijn , te verzamelen. Toevallig
echter kwam mij juist toen eene der laatste afleveringen in han-
den van het Tijdschrift van de Ned. Maatschappij tot bevordering
van Nijverheid, en viel mijn oog op de eerste bladzijde daar-
van, getiteld: «Herinneringen aan het Internationaal Congres
der Sociale Wetenschappen, gehouden te Amsterdam in
September 1864", welk stuk zich vooral aanbeval om het
daarin gegeven beknopt overzigt eener zoo veelomvattende aan-
gelegenheid. — En hoe zou 't nu zijn , als ik dat ook in dit
geval eens beproefde (waarbij echter niets minder bij mij
opkwam dan de gedachte om mij in eenig'erlij opzigt met

ALGEMEENS TENTOONSTELLING TE AMSTEKDAM.

den begaafden schrijver uit het Tijdschrift van Nijverheid
op eene lijn te plaatsen)? — Dat zou wel wat hebben van
naaperij (een leelijk Hollandse! woord, maar toch juist). —
Van ééne zijde gezien , ja ; maar aan den anderen kant zou
't even goed eene hulde kunnen zijn aan dien schrijver, en
eene poging- om de schreden te volgen van hem . die , naar
mijne bescheiden meening, een goeden weg genomen had.
Ik waag- bet er althans op , en doe daarbij tevens een beroep
op het welwillend oordeel van hen . wie deze regels onder de
oogen komen.

Mogen dan bij velen de welligt reeds langzamerhand ver-
rlaauwende indrukken weder scherper omtrekken en frisscher
tinten verkrijgen door eenige

HERINNERINGEN AAN DE ALGEMEENE TENTOONSTELLING VAN VOORTBRENGSELEN

VAN TUINBOUW, ONDER BESCHERMING VAN HARE MAJESTEIT DE KONINGIN,

GEHOUDEN TE AMSTERDAM, IN HET PALEIS VOOR VOLKSVLIJT,

VAN 7—12 APRIL 1865

Reeds vijf of zes jaren geleden vond het denkbeeld, door
mij toen geopperd en bier en daar geuit , om , door een zamen-
werken der verschillende Maatschappijen van Tuinbouw hier
te lande, de gewone tentoonstellingen tijdelijk te schorsen,
en , door het houden eener algemeene Tentoonstelling- op
groote schaal, een nieuw leven aan onze hortikultuur te schen-
ken , bij wien ik daarover sprak , gereeden ingang- ; doch ,
hoewel men het doeltreffende van dien maatregel inzag, twij-
felde men evenwel aan zijne uitvoerbaarheid , deels daar men
vreesde , dat de verschillende Besturen , vooral wat aangaat
het meer materieele gedeelte, zich moeijelijk zouden kunnen
verstaan: en ten andere, omdat voor zulk eene tentoonstel-

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

ling moeijelijk de geschikte locale gelegenheid zou zijn aan
te wijzen. Dat de eerste vrees ongegrond was, is nu ten
duidelijkste gebleken ; in het laatste bezwaar moest ik echter
toestemmen , daar het oprigten van een hulplokaal , daarge-
laten de kostbaarheid er van, toch altijd een » hulp in nood"
zou zijn gebleven, zoo als nog in het vorige jaar elders ge-
bleken was. Zal toch eene zoodanige tentoonstelling inder-
daad zijn wat zij o. a. ook wezen moet, een feest namelijk,
waar men het groote scheppingswonder huldigt , en dat een'
onberekenbaren invloed heeft op de zedelijke en stoffelijke
ontwikkeling van het menschdom, en vaak den thermometer
van ons levensgenot beduidend doet rijzen , dan is het
vóór alles noodig, dat in het geheel die harmonie heersche,
welke, inzonderheid in een geval als dit, in den meest prak-
tischen mensch eene poëzie ontwikkelt , die hem , zonder het te
willen of te weten , aan het koude proza der maatschappelijke
beslommeringen ontvoert. Daartoe nu moet de geheele omge-
ving en dus inzonderheid ook de plaatselijke gelegenheid, niet
weinig bijdrag'en. » Les productions de la nature ne brillent
pas seulement de leur propre beauté', elles s' embellissent encore
du milieu qui les environne." Deze woorden van le Maout
zijn in hunne ruimste beteekenis inzonderheid ook op planten-
tentoonstellingen toepasselijk.

Andere hemoeijingen gaven aan mijne belangstelling eene
andere rigting, en zoo dacht ik zelfs aan mijn plan niet meer ,
toen ik vernam , dat het Bestuur der Koninklijke Nederlandsche
Maatschappij tot aanmoediging van den Tuinbouw van zoo-
danig ontwerp het initiatief genomen niet alleen , maar bereids
de noodige stappen gedaan had, om zich met de verschil-
lende Nederlandsche Maatschappijen omtrent deze aangele-
genheid te verstaan.

Dank , welverdienden dank zij daarvoor gebragt aan dat

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

Bestuur , 't welk langs dien weg den eersten steen heeft gelegd
van een gebouw, hetwelk, op goede grondslagen, met vereende
en welberekende krachten en bouwstoffen opgerigt, den vreem-
deling hulde deed brengen aan den tuinbouw van Nederland
in 't bijzonder , aan de Nederlandsche natie in 't algemeen ;
hetwelk de gelegenheid deed ontstaan voor velen , die Neder-
land nog slechts bij name kenden , ons land en onzen landaard
nader te leeren kennen , en , ik mag het , als zamenvatting
van het algemeene gevoelen der velen, die zich gedrongen
achtten het te uiten, hier g-erust neerschrijven, te leeren
waardeeren ; hetwelk vele mannen der wetenschap , onder
w-elke er zich bevonden, wier namen hoog staan aangeschre-
ven bij elk Europeesch kruidkundige , niettegenstaande het
toen nog ongunstige jaargetijde, hierheen deed stroomen en
zich tevens vertrouwrd deed maken met den toestand onzer
verzameling-en , kabinetten en musea , waarvan men te zijner
tijd ruimschoots vruchten plukken zal; hetwelk de handelaars
van ginds en herwaarts zich deed vereenigen en eene ken-
nismaking aanknoopen of hernieuwing daarvan voortspruiten
deed, beiden voor den plantenhandel van eene onbepaalde
waarde.

Ofschoon het niet in mijn plan kan liggen om hier een
historisch overzigt , met al de bijzonderheden , deze Tentoon-
stelling betreffend , te geven , maar het alleen mijn doel is om
sommige harer momenten in herinnering te brengen , wil ik
evenwel, den loop der zaken volgend, en hier en daar die
aangelegenheden, welke minder van algemeen belang zijn,
voorbijgaand, op elke periode harer ontwikkelingsgeschiedenis
een vlug-tigen terug-blik werpen.

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

De tuinbouw-industrie heeft reeds sedert ettelijke jaren een
krachtdadig streven naar vooruitgang geopenbaard in het
houden van tentoonstellingen, welke, aanvankelijk slechts tot
enkele landen en steden bepaald, zich weldra meer en meer
over het geheel beschaafd Europa hebben uitgebreid. Aan-
houdend vormden zich hier en daar, zelfs in kleine steden of
vlekken , corporatien , welke zich met de zorg daarvoor be-
lastten , en maatschappijen en vereenigingen ontstonden ,
waarvan sommige sedert, dank zij de wel begrepen en vooral
praktische rigting , die er aan gegeven werd , zich op verba-
zende wijze hebben uitgebreid. Ook ons land is hierin niet
alleen niet achterlijk gebleven , maar beeft zich spoedig in
de eerste gelederen van dat beschavingscorps gesteld, waar-
van de steden Utrecht en Dordrecht o. a. getuigen kunnen;
en, was 't ook niet mogelijk te beletten, dat men ons in
enkele andere landen in ons pogen weldra voorbij streefde —
't gevolg" aan den eenen kant welligt van den eigenaardig
phlegmatieken geest onzer natie, aan den anderen kant van
de spaarzame wijze , waarop zij over hare middelen beschikt —
men heeft toch met energie volgehouden en veel goeds gesticht.

De liefde voor dat bevallige rijk der natuur, 't welk zoowel
onze binnenkamers als onze velden, bosschen, tuinen en kas-
ten zoo veel luister bijzet en daardoor zoo belangrijk veraan-
genaamt, bleek dan ook groot genoeg om overal, hier wat
minder en daar wat meer, medewerking, hulp en bijval te
doen vinden ; en de tentoonstellingen , in de verschillende oor-
den van ons Rijk zoo menigvuldig gehouden, hebben hiervan
zeer dikwijls het overtuigend bewijs geleverd. Meermalen
echter werd de vraag geopperd of men op die sympathie blij-
vend zou kunnen rekenen , en of het onze vereenigingen niet
te eeniger tijde aan de noodige , vooral materieele, krachten
zou gaan ontbreken om die opgewekt en levendig te houden.

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

't Is inderdaad niet te ontkennen , hoe noode wij het ook
bevestigden, dat er (achteruitgang" geloof ik niet het te mogen
noemen) stilstand gekomen was, daar, waar men noodzakelijk
vooruitgang had moeten waarnemen. De reden hiervan op te
sporen en tijdig de noodige maatregelen te beramen om de
nog niet verdoofde , maar toch verminderde , geestdrift weder
op te wekken , zietdaar wat zeker in de eerste plaats noodig
was. - - Het eerste mogt al niet moeijelijk zijn , het andere
was veel bezwaarlijker.

Hoe ging het met de Tentoonstellingen? — Aanvankelijk,
en toen zij. nog- maar tot enkele steden van ons land beperkt
waren , wekte alles wat men er zag belangstelling , want men
vond er inzending-en van bijna alle provinciën ; toen later
evenwel haar getal zich meer en meer uitbreidde , beperkten
vele inzenders , zoo bloemisten als liefhebbers , zich tot den
kring hunner naaste omgeving , en eindelijk was het niet
moeijelijk meer vooraf te bepalen, welke collectiën op deze of
die het meest vertegenwoordigd zouden zijn. Hieruit moest
natuurlijk , bij alle mogelijke pogingen om , door rangschik-
king als anderzins , eene gewenschte afwisseling te verkrijg-en ,
toch eene zekere eentoonigheid voortvloeijen, die zeker niet in
staat was om de belangstelling van het groote publiek gaande
te maken en levendig te houden Men moest, en dit is trou-
wens geheel in overeenstemming met de rigting van onzen
zich door een krachtig streven naar vooruitgang kenmerkenden
tijd , meer blijk geven van vooruitgang ; hiervoor moest de
naijver van kweekers en liefhebbers geprikkeld en , kon
't zijn , ook de producten van buitenlandsche kuituur hier-
heen gelokt worden. Dit heeft men ook in Belgïë alzoo
begrepen, alwaar in 't voorjaar van 1864 de eerste groote
internationale Tentoonstelling van planten , enz. , gehouden
en met den besten uitslag bekroond werd ; en dat deze

-

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

onderneming den bijval van deskundigen en kweekers weg-
droeg, bleek onder anderen duidelijk uit de geestdrift, welke,
bij de sluiting van het bij die g'elegenheid gehouden congres
voor hortikultuur en kruidkunde, uitgelokt werd door de mede-
deeling, dat men zich ook in Nederland bezig hield met de
organisatie eener alg-emeene Tentoonstelling-, waar men dan
hoopte al de specialiteiten weder vereenigd te zien, welke toen
zaamgekomen waren, en men elkander, bij het terugkeeren
naar de verschillende haardsteden, geen vaarwel, maar een
»tot wederziens in Nederland" mogt toevoegen. — 't Was eene
gelukkige gedachte van Dr. Rauwenhoff, de secretaris der
constitueerende commissie dezer nieuw ontworpen Tentoonstel-
ling , om dit plan daar en op dat oogenblik ter algemeene
kennis te brengen: de ondervinding, in de maand Mei 1.1.
opgedaan, heeft geleerd, dat het, bij die mededeeling zich
openbarende, enthousiasme de uiting was van ware ingeno-
menheid en belangstelling.

Het voorloopig Bestuur, zamengesteld uit afgevaardigden
van verschillende Maatschappijen en Vereenigingen voor tuin-
bouw , en waarin de Heer Jhr. Mr. W. M. de Brauw als
President en Dr. N. W. P. Rauwenhoff als Secretaris fun-
geerden, was, met eenige aanvullingen, weldra tot definitief
Bestuur geregeld, waarbij aan den Burgemeester van Amster-
dam, den Heer Mr. J. Messchert van Yollenhoven en aan Jhr.
Mr. W. M. de Brauw het voorzitterschap werd aangeboden,
terwijl tot onder-voorzitters werden benoemd de Heeren Jhr.
Mr. H. Hoeufft van Yelsen en S. J. Graaf van Limburg
Stirum; vervolgens tot len Secretaris de Heer J. H. Krelage , tot
2e Secretarissen de Heeren Jhr. Mr. S. Backer en H. Witte,

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

tot Penning-meester de Heer H. S. van Lennep werden ver-
kozen, welke zich allen bereid verklaarden om, gerugsteund
door de overige Bestuursleden , hunne beste pogingen aan te
wenden , ten einde deze onderneming tot een goed einde te
brengen. Wat echter alles bekroonde was, dat het Hare
Majesteit , onze geëerbiedigde en geliefde Koningin , behaagde
om dit vereende pogen onder Hare Hooge Bescherming te ne-
men , en dat Zijne Koninklijke Hoogheid de Prins van Oranje
welwillend het Eere-Voorzitterschap aanvaardde.

Zoo was dan nu de grond gelegd voor een gebouw , welks
optrekking, men ontveinsde het zich niet, moeite, geld, en
bovenal . veel opoffering van tijd kosten zou. Men toog intus-
schen ijverig aan het werk , en het duurde niet lang of het
Programma voor de in April te houden Tentoonstelling, uit
niet minder dan 171 artikelen bestaande, werd niet alleen
in ons land , maar — in het Fransch , Duitsch en Engelsch
vertaald — ook in het Buitenland verspreid , en dat wel op
eene zoo ruime schaal , als waarvan welligt tot heden geen
tweede voorbeeld is aan te wijzen.

Het zal wel overbodig zijn hier mede te deelen . wat , in
bijzonderheden , gedurende de negen maanden , die aan de
Tentoonstelling voorafgingen , in den boezem des Bestuurs
voorviel ; maar dit verdient vermelding , dat zeker nimmer in
eene corporatie van twintig personen , uit verschillende ele-
menten zamengesteld , beter en vriendschappelijke!' stemming
heerschte , en minder het eigenlijke doel der bijeenkomsten
uit het oog' werd verloren. Vooral bleek zulks , toen men ,
na op eene der. laatste vergaderingen eene nadere begrooting
te hebben opgemaakt, op een niet onbelangrijk deficit stuitte J) ,
en er op ettelijke voorstellen ten gunste van uitgaven, die

') Door het boven verwachting talrijke bezoek laat het zich echter aan-
zien dat dit vermoeden ijdel is geweest.

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

niet als onvermijdelijk konden worden aangemerkt, maar
strekken moesten én om den luister der Tentoonstelling te"
verhoogen , én om niets ongedaan te laten wat er toe leiden
kon om de vreemdelingen op de meest voorkomende wijze
te ontvang-en, geene afwijzende stem werd vernomen, maar
men eenparig van oordeel was, dat, nu de onderneming een-
maal op ruime schaal was begonnen en doorgezet , zij ook
onbekrompen moest worden ten einde gebragt , opdat de goede
naam van ons land en volk waardigiijk zou worden gehand-
haafd.

Na de uitgave van het Programma, dat later nog met
ecnige vragen werd aangevuld , ging het Bestuur over tot
het samenstellen van den jury , daarbij tot grondstelling aan-
nemend , dat men , in het kiezen van personen , die als be-
oordeelaren in aanmerking konden komen , al weder onbe-
krompen behoorde te werk te gaan. Wel werd daardoor de
taak van de commissie , belast het Bestuur in deze voor te
lichten , niet vergemakkelijkt , doch aan den anderen kant
had men nu ook de gelegenheid , de voornaamste specialitei-
ten in elk vak voor de keuze in aanmerking te doen komen.

Men heeft, met het oog op de jurys van gewone planten-
tentoonstellingen , uit een twaalf- tot twintigtal personen
zaamgesteld , wel eens de vraag geopperd , of men , ook bij
de internationale Tentoonstelling te Amsterdam , niet met
een veel beperkter aantal beoordeelaren dan honderd en vijf-
tig — en er waren er nog veel meer genoodigd — had
kunnen volstaan. Ik antwoord daarop, dat het beoogde doel ,
in het afgetrokkene beschouwd, met het derde gedeelte der
thans aanwezigen even goed had kunnen worden bereikt; doch

18

ALGEMEEN E TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

dat het er hier óók op aankwam , eene zoo groot mogelijke
vereenio'ino- van beoefenaren van den tuinbouw zoowel als van
kruidkundigen bijeen te brengen , en dat wel , opdat door
wrijving van denkbeelden , mededeelingen van allerhanden
aard en gemeenschappelijk overleg , uitkomsten van blijvende
waarde zouden worden verkregen. — Het wetenschappelijk
Congres, aan de Tentoonstelling toegevoegd , zou daartoe liet
zijne kunnen bijdragen.

Alles ging aanvankelijk naar wensch. — Het Bestuur had
zich , naar 't bleek , met geene ijdele hoop gevleid , toen het
rekende op materieele hulp van voorstanders van den tuin-
bouw niet alleen , maar ook van velen , die, geheel vreemd aan
dit vak, hieraan, als eene voorname afdeeling van kunst ter
eene en van wetenschap ter andere zijde, hunne ondersteuning
niet wilden onthouden. De Leden van het Vorstelijk Huis
gaven ruime blijken van ondersteuning; 'sLands Regeering en
die der stad Amsterdam hebben getoond , doordrongen te zijn
van 't besef, dat het hier gold den roem onzer natie en den
bloei eens belangrijken taks van handel en nijverheid, en dat
het bevorderen van deze onderneming moest beschouwd worden
als eene weldaad, bewezen aan het geheele volk ; verschillende
Maatschappijen en Vereenigingen en een groot aantal parti-
kulieren, waaronder inzonderheid vele dames, droeg-en er toe
bij, 't zij door geldelijken bijstand of, en meer nog, door het
schenken van uitgeloofde premiën, om op de voorgenomen
wijze het plan ten uitvoer te brengen. Geen voorbeeld is er,
zooveel ik weet , bekend , van eene zoo algemeene en kracht-
dadige partikuliere hulp voor zulk eene zaak. Met weinige
uitzonderingen toch; zijn alle in het Programma uitgeloofde
prijzen door Leden van het Vorstelijk Huis, de regeeringen,

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

maatschappijen of partikulieren geschonken; men behoeft slechts
een blik te slaan in het Proces-Verbaal der bekrooningen ,
om hiervan overtuigd te zijn. Te vergeefs poogt men dus
te beweeren , dat het iu ons land in 't algemeen aan lief-
hebberij voor planten en bloemen faalt; het tegendeel is
waar; 2uaar men moet aan den smaak van 't publiek behoor-
lijk voldoen, en niet verwachten dat de bedaarde neiging' van
de Hollandsche natie zich openbare in teugellooze uitersten.
Men vergelijke gerustelijk den gang van zaken in dit opzigt
hier met dien van elders. In andere landen , waar het publiek
heet hartstogtelijke liefhebbers te zijn van den tuinbouw, laat
men zoodanige ondernemingen met de meest phlegmatieke rust
aan de zorg der Hooge Eegeering over , om eerst dan blijk te
geven van enthousiasme, wanneer geene geldelijke bijdragen
meer noodig zijn.

Waar allen zóó medewerkten aan den goeden uitslag" ,
was er één , die niet alleen niet mede- , maar zelfs krachtig
tegenwerkte; die alles scheen in het werk te stellen om wat
men met vereende krachten en met bijna ongel oofelijke inspan-
ning trachtte op te bouwen, weder af te breken, en dat wras
een zeer magtig potentaat , die vooral op den tuinbouw een'
grooten invloed heeft ; de winter namelijk. Nam hij anders
meest veel vroeg'er afscheid van ons, zijn' Noordewind ons
nog- eenigen tijd als gevolmagtigde achterlatend , dit jaar
scheen hij aan dien gezant, met wien wij overigens niet lig-
telijk gemeene zaak zullen maken, zijne belangen bij ons niet
te durven toevertrouwen; hij bleef... bleef tot in Maart , en
gaf ons in de laatste dagen der zoogenoemde » lentemaand "
een nog zeer gevoelig blijk van zijne tegenwoordigheid ; ja ,
't scheen wel , dat hij zijn verblijf in ons midden zoo lang
rekte , om eens te zien hoe wij het thans met die groote
bloemententoonstelling klaar zouden krijgen.

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

Het behoeft dan ook niet ontveinsd te worden , dat die koude
ernstige redenen van bezorgdheid gaf. Van allerwege , zelfs van
ver uit het buitenland , waren vele, boven verwachting vele
aanmeldingen voor inzendingen ontvangen, en die stapel g-roeide
steeds aan — maar in gelijke mate ook de sneeuw op de
velden , terwijl 't water op nieuw met ijs scheen bevloerd te
zullen worden. Aan 't voornemeu om planten in te zenden
ontbrak het dus in geenen deele, maar, blikte men naar bui-
ten , dan rees de zeker niet zeer troostrijke vraag : zal die
inzending met den besten wil mogelijk zijn? Immers
was het onder deze omstandigheden te voorzien , dat men
zijne planten zou opofferen.

De tijd der afzending voor veraf wonenden brak inmiddels
aan , en velen aarzelden om hunne kweekeling-en , waaraan
maanden, soms jaren zorgs besteed waren, aan zulke onzekere
kansen te wagen ; enkelen zagen zich inderdaad genoodzaakt ,
van hun voorgenomen plan af te zien of het altans eenigermate
te wijzigen. — De vrees, dat dit alles nadeelig op de Ten-
toonstelling werken zou , bleek echter weldra voorbarig' ge-
weest te zijn; wel valt het niet te ontkeunen, dat ouder het
betrekkelijk weinige, dat om die reden teruggehouden moest
worden , zeer belangrijke collectiën waren (zoo miste men o. a.
eene wetenschappelijk geordende verzameling' Cacteeën en
Agaveeën, vermeld op de eerste bladzijden van den catalo-
gus , en die , hoewel eene liefhebbers-collectie , echter eene
Europeesche vermaardheid bezit) , doch hier staat tegenover ,
dat de inzendingen zoo doende eenigermate beperkt werden,
wat later bleek niet zoo geheel en al in 't nadeel der zaak
geweest te zijn , daar de beschikbare , hoewel zeer aanmer-
kelijke , ruimte door den overvloed van ingezonden voorwerpen
zoodanig' werd bezet , dat men ten laatste niet meer wist
waar ze behoorlijk te plaatsen.

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

Ieder, die op den tweeden, maar vooral op den derden of
laatsten dag' der inzending* in het Paleis tegenwoordig was ,
kon zijne verwondering niet bedwingen over dien ontzagge-
lijken toevloed van planten , en men vroeg 't zich wel eens
af, hoe die massa's, in den weinig beschikbaren tijd, zoodanig
tot een geheel zouden te regelen zijn , dat het overzigt daarvan
voor de leden van den jury, welke, meerendeels vreemdelin-
gen , alles tot hun g*emak moesten ingerigt vinden . mogelijk
zou zijn. En toch was dit — althans voor zooverre het in
de gegeven omstandigheden mogelijk was — het geval, 't Is
waar, dat de beoordeeling aanvankelijk eenig-e moeijelijkheid
opleverde, gedeeltelijk het gevolg* daarvan, dat velen zich
vreemd gevoelden in eene commissie van zoodanigen omvang ,
en anderen in dat paleis , waarin 't gemakkelijker was
zijn weg te verliezen dan dien terug te vinden als men er van
af was gedwaald (ik heb wel eens een enkelen ontmoet, die
van zijne sectie, uit meer dan twintig personen bestaande , was
afgedwaald en die niet kon terugvinden); gedeeltelijk ook van
het verspreid staan van verschillende tot dezelfde rubriek be-
hoorende collectiën ; men houde hierbij echter wel in 't oog .
dat de commissie , belast met de ontvangst der voorwerpen ,
in weinige uren zoodanig* overstelpt was geworden , dat het
volslagen onmogelijk werd alles zoodanig* te regelen , dat elke
aanmerking zou worden afgesneden, 't Bleek dan ook dat, toen
weldra de verschillende leden der afzonderlijke sectiën meer
met elkander waren bekend geworden , en men wist , dat men
dezen in 't Fransch , genen in 't Duitsch en dien weder in
't Engelsen moest aanspreken om verstaan en begrepen te wor-
den; toen men zich vertrouwd gemaakt had met de verschil-
lende paden, in- en doorgangen, en men zich een algemeen
begrip had kunnen vormen van 't geheel en de wijze der ver-
deeling, in alles een geregelde gang kwam, waartoe zeker

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTEKDAM.

de verdeeling in ondersclieideue sectiëu (tien) eu de uitgave
van het Programma in verschillende talen niet weinig heeft
bijgedragen.

Zoo liep deze dag, die zeker van veel gewigt voor 't geheel
te noemen was, tot aller genoegen en met den besten uitslag-
ten einde.

Alvorens met mijne gedachten tot de Tentoonstelling zelve
terug te gaan , voert de herinnering mij naar de ruime Park-
zaal, en wel tegen den avond van den achtsten April, toen
door het Bestuur aan de Leden van den Jury eu enkele
genoodigden een in alle opzigten luisterrijk banket werd
aangeboden.

't Was inderdaad een zeer eigenaardig schouwspel , daar die
talrijke vertegenwoordigers van schier alle Europeesche natiën
vriendschappelijk vereenigd te zien en dat wel, van den aan-
vang af, allen bezield met eene geestdrift, welke zij alleen zich
levendig kunnen voorstellen, die bij eigen ondervinding we-
ten , welk genot er gevonden wordt in eene bijeenkomst van
mannen , die allen met dezelfde energie , zij het ook langs
verschillende paden , streven naar één doel. 't Was hier een
vriendschappelijk handdrukken , daar een gelukwenschen , dat
men elkander mogt ontmoeten of wederzag, bijna zonder eind.
De gevoelens, soms vol geestdrift, geuit, steeds door liefde
voor tuinbouw en kruidkunde g-ekenmerkt , ze waren 't spre-
kendst bewijs dat allen , mogten ze ook aanmerkelijk ver-
schillen in landaard, taal en gewoonten, zich beschouwden
als leden van éénen kring'. Hier was geen sprake van staat-
kundige of godsdienstige rigting of beginselen, en aan oude of
verouderde nationale veten werd zelfs niet gedacht; misschien
een bewijs, dat die eigenlijk bij de individuen uitgestorven zijn.

28

ALHEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

Men kan dan ook moeijelijk ontkennen, dat dergelijke
internationale vereenigingen krachtig medewerken om de natiën
tot elkander te brengen, hare beschaving zich op elkander te
doen overplanten , en zich te doen beschouwen als onderdeelen
ééner groote maatschappij. Kunsten en wetenschappen snoe-
ren eindelijk een band om allen, noch door partijzucht , noch
door ongepasten naijver of door nationaal eergevoel te ont-
binden. Die beiden te bevorderen, door stoffelijke en zedelijke
middelen te ondersteunen en aan te moedigen , en aan hare vlugt
de meest mogelijke ruimte te geven , mag dus wel als eene
der eerste pligten der landsregeeringen jegens de volleen be-
schouwd worden, en 't is een hoogst gelukkig en belangrijk
verschijnsel onzer eeuw, dat dit meer en meer aldus begre-
pen en behartigd wordt. — Wél vraagt men nu en dan of zulk
eene verbroedering der volken niet tot de illusiën behoort :
doch zij , die dit doen , vergeten , dat men geene vruchten
kan plukken , zoolang de tijd daartoe nog niet gekomen is ,
en dat kunsten en wetenschappeu eerst de individuen en daarna
de volken beschaven. Onder de laatsten neemt de kennis der
planten , hetzij als kunst of als wetenschap , geenszins de bene-
denste plaats in ; en mogt de plantenkultuur vroeger wel eens
beschouwd zijn geworden als niet te behooren tot de alge-
meene industrie — wij mogen er ons in verheugen, dat die
meening meer en meer veroudert , en dat het althans Zijne
Majesteit den Koning behaagd heeft , eenigen van hen , die
zich jegens deze Tentoonstelling , door opoffering van tijd en
moeite, verdienstelijk hebben gemaakt, daarvoor eene eervolle
onderscheiding toe te kennen.

Ik wil hier echter met deze meer algemeene aangelegen-
heden eindigen , om nu meer bepaaldelijk een terugblik te
werpen op de Tentoonstelling zelve. ^ •

III. AANBEVELENSWAARDIGE PLANTEN UIT BINNEN-

LANDSCHE TUINEN EN BUITENLANDSCHE

TIJDSCHRIFTEN.

A. VOOR DEN VOLLEN GROND.

1. Aquilegia Skinneri hybrida flore pleno (Regel. Gar-
tenüora, 1865, pi. 467). Eene Ranunculacee, door kruising-
van A. Skinneri met A. vulgaris Jl. pleno, verkregen door
J. J. Gotthold & C°. te Arnstadt. Bloemen gevuld, schitte-
rend-bruin-sebarlakenrood, met geel-gezoomde blaadjes, zeer
sierlijk en talrijk. Overwintert op den vollen grond zonder
bedekking.

2. Delphixujm Brunonianum Royle (Morren. La Belgique
horticole, 1865, pi. 4; Bot. Magaz., pi. 5461). Eene Ranun-
culacee van de Alpen in West-Thibet, op 14 — 18000 voet
boven de oppervlakte der zee. Zij riekt sterk naar muskus,
wordt 1 P. voetboog, draagt lang gesteelde, niervormige, in-
gesneden bladen, en bloeit in Junij. Hare tot trossen vereenigde
bloemen zijn groot, bleekblaauw met een liclitpurperen zoom,
in 't midden donkerpurper met twee gele vlekken.

3. Robinia Pseudacacia var. Decaisniana (Lemaire. Illustr.
bortic, pi. 427.) Eene roodbloemige versclieidenbeid van de
gewone Acacia onzer parken (met witte bloemen), in 1862
onder zaailingen dezer laatste opgeslagen in de kweekerij van
den Heer Villeveille te Manosque (Basses-Alpes in Frankrijk).
Eene fraaie aanwinst voor buitenplaatsen.

A. VOOR DEN VOLLEN GROND.

4. Bryonopsis laciniosa L. var. erythrocarpa Naud. (Le-
maire. Illustr. hortic. , pi. 431). Eene allerliefste éénjarige
Cucurbitacee, die men in potten kweekt op de wijze van eenige
Tropaeolums. Zij behoort tot de éénhnizige slingerplanten ,
wordt 5 palm hoog , draagt handvormig-ingesneden bladen ,
onverdeelde of tweevingerige ranken , gele bloemen , en —
waar het bovenal op aankomt — karmozijnroode bessen met
zilverwitte, overlangs loopende, strepen: bessen, die ten ge-
tale van 3 tot 7 op hoopjes staan, en elk afzonderlijk de
grootte hebben van een knikker. De plant maakt eene aller-
liefste uitwerking , ook vóórdat de bessen rijp zijn en hare
witte strepen nog met groene vakken afwisselen. — Oor-
spronkelijk van den voet van het Himalayagebergte (Saha-
runpour) , werd zij voor bet eerst in den Jardin des Plantes
te Parijs uit zaad geteeld. Naudin noemt haar, en te recht,
eene allerliefste aanwinst.

5. Polygonum Maximowiczii Regel (Regel. Gartenflora,
1865, pi. 468). Eene door C. Maximowicz uit de omstreken
van Yukohama in Japan ingevoerde éénjarige Polygonee, die
dichte, sterk bebladerde, boschjes maakt van 2 voet hoog,
en wier stengels, takken, blad-, bloemstelen en kelken schoon

'purperrood zijn. Hare bladen bereiken eene lengte van 8 ned.
dm. en eene breedte van 5 streep, en zijn smal-lij nlancet-
vormig. Bloemen klein, hr de oksels der bladen tot bundels
vereenigd. In Petersburg bloeiden de planten in November
of December. Regel raadt aan , deze Polygonum in Augus-
tus uit te zaaien, in de kas te doen overwinteren, en in den
daarop volgeenden zomer vrij uit te planten.

6. Clematis Fortunei Moore. (Flore des Serres, 1864,
pi. 1553). Eene der prachtigste soorten van haar geslacht,
door Fortune ingevoerd uit Japan. Bladen zeer breed-eirond.
Bloemen 6 P. duim in middellijn , met ontelbare spadelvor-

A. VOOR DEN VOLLEN GROND.

mige , uiterst regelmatig gerangschikte , zeer bleek-rozeroode
(bijna witte) bloembladen, welriekend als oranjebloesem.

7. Maximowiczia chinensis Rup'. (Flore des Serres,
1865, pi. 1594). Eene heesterachtige Scbizandracee uit
Aziatisch-Siberië , langs de boorden van de Amur. Met hare
buigzame takken slingert zij zich tot op eene hoogte van 8
meters naar boven. Uit de oksels harer vliezige, elliptische,
getande, bladen komen welriekende rozeroode bloemen voor
den dag. Allersierlijkst echter is de plant als zij in vrucht
staat , dewijl dan de plaatsen , waar eenmaal bloemen geze-
ten waren, ingenomen worden door geheele trossen van sehar-
lakenroode — op bessen gelijkende — vruchten. Een 4-jarig
exemplaar werd door Regel in den kruidtuin te Petersburg
nu reeds 3 winters overgehouden , door zijne takken neer te
leggen en met eene laag bladen te bedekken.

8. Malus floribünda Sieb. (Flore des Serres, 1865, pi.
1585). Een allerfraaiste , Japansche, door von Siebold inge-
voerde Appel. Rijke schermen van half rozeroode, half' witte,
bloemen hangen sierlijk uit de bladerrozetten der jonge tak-
ken naar beneden.

9. Tricïrtis hirta Hook. (Flore des Serres, 1863, pi.
1540). Eene in 1862 door von Siebold en Fortune uit
Japan ingevoerde Melanthacee, zeer geschikt voor den vollen
grond. Zij beveelt zich sterk aan door de rijke trossen van
half witte , half rozeroode , met purperen vlekjes bezaaide bloe-
men , die aan de toppen der stengels rijke bouquetten vormen.
Hoogte 1 — 1^ meter. Bladen stengelomvattend, in vorm ge-
lijk aan die van Lilium speciosum.

B. VOOR DE KOUDE EN GEMATIGDE KAS.

10. Proustia pirifolia Lag. (Botan. Magaz., 1865, pi.
5489). Eene tot de Compositae behooreude slingerplant uit
Chili, die voor 't eerst in Julij 1864 bloeide bij Veitch te
Londen. Hare kleine, maar tot dichte knikkende pluimen
vereenigde , bloemhoofdjes hebben een rozerood oinwindsel en
witte bloemen. Hoewel de plant bloeiend reeds een fraai
gezicht oplevert, trekt zij toch de aandacht nog meer gedu-
rende het rijpen harer vruchten , als wanneer zij met neer-
hangende donzige pluimen van eene licht rozeroode tint ge-
tooid schijnt te zijn.

11. Abutilon vexillarioi Ed. Morr (La Belgique hortic,
1865, pi. 432). Eene heesterachtige Malvacee voor de ge-
matigde kas, ook wel bekend onder den minder juisten naam
van S'ida Zeopoldü. De eerste afbeelding werd daarvan ge-
leverd door Ed. Morren in zijne «Belgicpie Horticole," 1864,
pi. 16. De heester beveelt zich vooral aan door zijne drie-
kleurige bloemen, wier Jiarmoztj/iroode, opgeblazen, vijf kan te
kelken scherp afsteken bij de zwavelgele trechtervormige kroo-
nen, boven welke de zuil van donker paarse meeldraden tot
op eene aanzienlijke hoogte uitsteekt. Morren zag in die
drie kleuren eene toespeling op de Belgische vlag, en daaraan
heeft de plant dan ook haar soortelijken uaam te danken. —
A. vexillarium stamt af uit Z. Amerika.

12. Dendrobium japonicum Liiidl. (Botan. Magaz., 1864,
pi. 5482). Eene fraaie Orchidee met welriekende , groote ,
witte bloemen , te gelijker tijd door de Heeren Rutherford
Alcock uit Nagasacki, en Wilford uit Korea naar Kew
gezonden. — Indien deze plant werkelijk van Japan afkomstig

B. VOOR DE KOUDE EN GEMATIGDE KAS.

is. zal zij misschien later blijken in de open lucht op hoornen
ook in Europa te kunnen leven.

13. Masdevallia Toyarensis Reich. ffl (Bot. Magaz. ,
1865, pi. 5505) van Tovar in Columbië , verscheiden 1000
voet hoven de oppervlakte der zee. Eene zeer fraaie soort,
met twee groote zuiverwitte bloemen op eiken bloemstengel ,
en 3 lange sprietvormige aanhangselen aan elke bloem — door
Karsten ten onrechte M. candida geheeten. Ofschoon het
aantal Masdevailiaas ten minste 50 bedraagt, vindt men daar-
van in de tuinen ter naauvveruood een zestal, en dan nog
van de minst aantrekkelijken. Hooker bejammert dit feit,
en noemt , behalve M. Tovarensis , ook M. rosea met roze-
roode : M. elephanticeps met goudgele en purperen; M. race-
mom en coccinea met scharlakenroode bloemen , als ten hoogste
waardig gekweekt te worden. Hij is niet wars van het denk-
beeld, dat het mislukken van Masdevailiaas vooral daaraan
toe te schrijven is, dat men ze te veel koestert: zij behooren
bij eene lage temperatuur en onder eene aanhoudende voch-
tigheid te worden grootgebracht.

14. Swaixsonia occidentale Muil (Botan. Magaz., 1865,
pi. 5490). Eene in 1863 door Thompson uit West-Australië
naar Engeland gezonden Papilionaeee voor de gematigde kas.
De rijke trossen van schitterend violette bloemen verzekeren
haar daarin eene uitgelezen plaats.

15. Dombeya Burgessiae Haro (Botan. Magaz., 1865,
pi. 5487). — Buttneriaceeën. - Een 8 — 10 P. voet hoop-e
heester uit Zuid- Afrika , geschikt voor de gematigde kas.
Bladen lang-iresteeld , hartvormig , 5- lobbig , zachtharig ,
6 — 8 P. dm. lang. Bloemen in tuilen, 1 P. dm. in middellijn,
wit met een rozerood hart, welriekend. In den tuin te Kew
bereikten uitgezaaide planten in twee jaar de hier boven op^-e-
«•even hoogte. De bloeitijd viel daar in met Augustus.

29

C. WARME-KASPLANTEN.

16. Rogier a gratissima PI. et Lind. (Flore des Serres,
1864, pi. 1570 — 71). Op de bergen van Chiapas, in de
nabijheid der grenzen tusschen Guatemala en Mexico, ontdekt
door Ghiesbreght en ingevoerd door den Heer J. Linden.
Planchon verklaart , dat deze Rubiacee 's zomers buiten kan
staan. Hare bladen komen in stevigheid en kleur bijna aan die
der Camelliaas gelijk, terwijl hare buitengewoon talrijke, tot
dichte tuilen vereenigde , bloemen op die der Ixoraas en Cin-
chonaas gelijken. De kleur dier bloemen is rozerood, doch
hare keel is door een bundel goudgele haren gesloten.

17. Parochetus communis Hamilt. (Flore des Serres, 1864,
pi. 1575). Eene allerliefste hangplant uit de familie der
Papilionaceeën , uit de valleien van Nepaul. Bladen drietal-
lig, als die der Klaver. Bloemen heerlijk kobaltblaauw, twee
aan twee op lange stelen gezeten. — Zij bloeit tegen den tijd,
dat de koude herfstnachten aanvangen, en behoort dus tegen
dien tijd van buiten naar de gematigde kas te worden over-
gebracht.

'

C. WARME-KASPLANTEN.

18. Lasiandra Fontanesiana DC (Regel. Gartenflora,
1865, pi. 466). Eene in Rio-Janeiro algemeene tuinplant,
die zich onder velerhande vormen voordoet , en in de warme
kas te huis behoort. Zij wordt 4 — 5 P. voet hoog, heeft
een heesterachtig voorkomen, en beveelt zich niet alleen aan
wegens den zilverglans harer bladen . maar ook door hare
prachtige fraai-violette bloemen van 2^ — 3 P. dm. middellijn,
die aan de toppen der takken in trossen bij elkander staau.

30

C. WAKME-KASPLANTEN.

Zij bloeit in September en October, en belioort tot de Me-
lastomaeeeën.

19. Monochaetum dicranantherum Naud '. (Botan. Magaz. ,
1805, pi. 5506). Eene andere Melastomacee van de Andes
in Zirid-Amerika. Hoogte 1 P. voet en 18 duim. Groei
heesterachtig. Stam en takken met purperbruine horizontale
borstels overdekt. Bladen kort-gesteeld , 1 — 2^ dm. lang bij
ca. 1 dm. breed, heldergroen vanboven, bleekgroen van onder, ,
sterk overlangs generfd. Bloemen tot rijke pluimen vereenigd ,
rozerood met violetten weerschijn. -J P. dm. in middellijn.

20. HypoësTEs sanguinolenta /look (Botan. Magaz. 1865,
pi. 5511). Eene Aeanthacee uit Madag'ascar van ^ — 1 P.
voet, die zich vooral om hare fraai geteekende bladen aanbe-
veelt. De hoofdnerf en de zijnerveu van den eersten rang
zijn hier namelijk violet , en steken bevallig af tegen het
groene daartusschen gelegen weefsel; daarbij bereiken de bla-
den eene lengte van 3 P. dm. De bleek purperen bloemen
hebben eene witte keel met zwarte vlekken, doch trekken
de aandacht minder wegens hare kleinte. Hooker haalt als
synoniem met zijne Hypoëstes sa/iyuinolenta de Eranthewmm
sfi/nf/HtnoIentum aan uit de Flore des Serres van van Hoütte
(1865, pi. 1583), niettegenstaande het uiterlijk van beide
planten vrij wat verschilt.

21. Cattleya quadricolor Bate 'man (Botan. Magaz. 1865,
pi. 5504). Eene heerlijk schoone Cattleya. uit N. Grenada
met melkwitte kelk- en kroonbladen en eene gedeeltelijk
violette , g-edeëltelijk purperen en daarenboven g-eel gevlekte
lip. Zij bloeit 's winters. Opmerkelijk is hier de door Hooker
uitgesproken meening, dat Cattleya labiata, 3fossiae, palltda,
Wairsceioiczii , Trianaei, Wayaeri en quadricolor geene op
zich zelven staande soorten , maar slechts verscheidenheden van
ééne enkele typische zouden wezen. Warme kas.

SI

C. WARME-KASPLAXTEX.

22. Cypripediüm laevigatum Bat&mcm (Botan. Magaz. ,
1865, pi. 5508). Eene der prachtigste Cypripediums , door
J. G. Veitch van de Philippijnen naar Engeland gezonden.
Zij gelijkt door hare tongvormige bladen op C. Stonei, maar
verschilt daarvan door den vorm en de kleur van hare lip,
die kleiner en geel — niet half paars half wit — is ; de
bloembladen , die spiraalswijs gedraaid (niet recht) en 4-maal
(niet 2-maal) langer dan de kelkbladen zijn; eindelijk door
het opstaande kelkblad, dat van binnen purperbruin-gestreept
en niet effen wit is. Veitch vond deze nieuwe Cypripediüm
op de wortels van Vanda Batemanni , op rotsen langs de kust
van een klein eiland, waaruit blijkt, dat zij op dezelfde wijze
als genoemde Vanda behoort behandeld te worden.

De bladen van C. laevigatum zijn iets korter dan 1 voet,
dik, effen-groen, doch worden door de bloemstengels tweemaal
in lengte overtroffen. Elke bloemstengel draagt 2 — 5 bloe-
men. Het opstaand kelkblad is 1 P. duim lang, breed-eirond ,
van buiten harig, van binnen purperbruin-gestreept; de twee
zij-kelkbladen smaller, van binnen groen-gestreept. Bloem-
bladen 5 — 6 P. duim lang, A dm. breed, gedraaid, aan hun
voet gekarteld en langs de randeu van eenige purperbruine
klieren voorzien , naar beneden geelgroen , naar boven licht-
purper met een weerschijn van chocoladebruin. Lip betrek-
kelijk klein , zoo lang als 't opstaande kelkblad , geel met
groene strepen.

23. Cypripediüm Veitchianüm Hort. (Lemaire. Illustr. hor-
tic, 1865, pi. 429). Eene niet minder prachtige Orchidee
dan de vorige , afkomstig van den berg Ophir op Sumatra ,
in 1858 door Lobb naar Engeland gezonden, doch thans voor
't eerst afgebeeld. Bladen langwerpig, spits, in de dwarste
donker-gestreept. Bloemstengels met twee bloemen, don-
kerbruin , met recht-uitstaande haren ,13 P. dm. hoog.

C. WARME-KASPLANTEN.

Opstaand kelkblad breed-hartvörmig-eixond , gespitst , 2^ P.
dm. lang' bij 2 dm. breed, wit met een groenen weerschijn,
met talrijke overlangs loopende , half purperen half groene ,
strepen geteekend. Bloembladen 3 P. dm. lang bij ^ dm.
breed, lancet vormig, half wit half groen, met overlangs loo-
pende groene strepen en ontelbare purperbruine vlekken, langs
de randen met bruine wimpers bezet. Lip groot, 2 P. dm.
diep , chocoladebruin , aan de voorzijde van den steel met
kogelronde wratjes bezet.

24. Ctpripedium insigne Wall. Maülbi Hort. (Flore des
Serres, 1864, pi. 1564). Onlangs uit Nepaul ingevoerd door de
Heeren Wm. Maule and Sok te Bristol. Verdient uit een deko-
ratief oog-punt den voorrang boven de eenvoudige C. insigne^
waarvan zij zich voornamelijk door haar opstaand kelkblad
onderscheidt, dat melkwit is, met eene groene purperbruin
gevlekte streep in 't midden.

25. Ctpripedium Hookerae Reiclib. Jil. (Flore des Serres,
1864, pi. 1565). Eene allerliefste, naar Lady Williaji
Hooker genoemde, soort uit Borneo, ingevoerd door Low.
Bladen langwerpig- , 5 P. dm. lang- , donkergroen , wit-ge-
vlekt. Bloemstengels paars, stijf harig, met ééne bloem. Op-
staand kelkblad 14 P. lijn lang, eirond, lichtgeel, met eene
groene vlek in 't midden. Kroonbladen 2 P. dm. lang, om-
gekeerd-eirond-spadelvormig , licht-purper aan hun voorste J
gedeelte , lager groen met purperbruine stippen. Lip 1 P.
dm. diep, van achter groen, van ter zijde rozerood, van
voren half groen half bruinachtig.

26. Dendrobicm Parishii Batem. (Botan. Magaz., 1865,
pi. 5488). In 1862 uit Moulmein afgezonden naar Hugh
Low door den Rev. Parish. Gelijkt op D. nobife, maar ver-
schilt daarvan door dikke bladerlooze stengels , die aan hun
voet op zeer onsierlijke wijze verbogen zijn en door den bloei-

33

C. WARME-KASPLANTEN.

tijd , die met den zomer invalt. Kelk- en bloembladen liclit-
rozerood; lip evenzoo, maar van ter zijde purper-gevlekt, en
van voren iets lichter.

27. Dendrobium nodatum Lindl. (Flore des Serres, 1865,
pi. 1582; Bot. Magaz., 1864, pi. 5470). Even als de vorige
uit Moulmein afkomstig en door den Rev. Parish aan de
Heeren Low en C™. afgezonden. Gedurende het bloeijen dra-
gen de knoopige stengels ook hier geene bladen meer. Bloe-
men ca. 2 P. dm. in middellijn, wit, met eene oranjegele
wit getopte lip , aan wier voet men 2 bloedroode vlekken
waarneemt.

28. Lissochilus Horsfallii Batem. (Botan. Mag. , 1865,
pi. 5486). Deze Orchidee , van de oevers der oud-Calabar-
rivier (Opper-Guinea), in 1861 door den Heer Cheetham aan
J. B. Horsfall Esq. gezonden, bloeide bij dezen laatsten in
de maand October in eene warme kas voor aard-Orchideeën.
Houding als van Phajus grandifolïus. Bloemstengel uit den
grond zich verheffend, recht, hoog, aan zijn top dicht met
bloemen bezet. Kelkbladen van buiten p'roen , van binnen
purperbruin. Kroonbladen wit , met een rooden weerschijn.
Lip van ter zijde groen, met karmozijnrood-purperen strepen,
van voren donker turkschrood , met 3 witte strepen.

29. Odontoglossum Alexandrae Baten. (Proceed. of the r.
hort. Soc. , 1864, IV, p. 186). Eene Orchidee van Santa-
Fé de Bogota , op 9000 voet boven de oppervlakte der zee
verzameld door den Heer M. Weir voor de Royal Hort. Soc.
te Londen. Verwant aan O. Pescatorei en crispum. Kelk-
en kroonbladen lichter of donkerder purper, met een witten
weerschijn. Lip even zoo , maar rood-gevlekt en purper-ge-
streept, met eene gele vlek in 't midden. Bateman meent,
dat zij zonder moeite in eene koude kas zal kunnen gekweekt
worden.

WAKME-KA8PLANTEN.

30. COELOGYNE FUSCESCENS Vai'. BBUNNEA Liiull. (Bütail.

Magaz., 1865, pi. 5494). Deze in 1848 in Engeland inge-
voerde , doch sedert in vergetelheid geraakte fraaie Orchidee ,
werd onlangs door de Heeren Low op nieuws uit Moulmein ,
door de zorgen van den Rev. Parish , ontvangen. Zij bloeit
in den winter met 3 — 8 bloemen , die uit den bodem te
gelijker tijd oprijzen en eenige weken duren. Kelk- en bloem-
bladen wit , met een gelen gloed ; lip van ter zijde wit , met
eene bruine vlek in 't midden en eenige anderen langs den
rand ; van voren wit aan haar top , kastanjebruin met 3
oranjestrepen aan haar voet.

31 . Epidendrum dichromum Lindl. var. amabile Batem.
(Botan. Magaz., 1865, pi. 5491). Eene Orchidee uit Bahia ,
waar zij langs de boorden van rivieren, aan de takken van
kleine heesters vastgehecht, hare wortels in het zand doet
boren. Zij bloeit in den herfst en heeft nu eens zuiver witte,
dan eens licht rozeroode bloemen , maar ook wel anderen ,
waarin beide tinten vereenigd voorkomen. Zij verlangt veel
licht en veel warmte (Hugh Low en C°. , Clapton).

32. Dipladenia nobilis Ch. Morren (111. Hortic. , 1865,
pi. 425). Eene Apocynacee uit St. Catharina, die, hoewel
in 1847 voor 't eerst bekend geworden, echter weder uit de
verzamelingen verdween , en nu op nieuws door den Hr. Ver-
schaffelt te Gend werd ingevoerd. De plant blijft over met
een knolligen , in den grond verscholen , stam , en brengt
daaruit zeer buigzame stengels voort van 5 — 8 Ned. palm ,
die zich om andere voorwerpen heenslingeren. Deze stengels
eindigen met een langen tros van vleeschkleurige trechter-
vormige bloemen, wier mond 6 Ned- dm. in middellijn heeft.
Stengelbladen aan elkander tegenovergesteld, bijna elliptisch.

33. Manettia micans Pocpp. et Endl. (Botan. Magaz. ,
1865, pi. 5495). Afkomstig uit de bosschen van Mayna en

C. WARME-KASPLANTEN.

Mouna in Peru , op eene hoogte van 3 — 4000 voet , werd
rleze Rubiacee onlang-s door den Heer Pearce toegezonden
aan het Huis Veitch. Hare oranjeroode , in trossen neerhan-
gende, bloemen maken haar tot een sieraad der warme kas.
Zij behoort tot de slingerplanten en bereikt zelfs eene hoogte
van 20 P. voet.

34. Billbergia pallescens C. Koch. (Belg. Hortic.. 1865,
pi. o en 6). Deze ook wel onder de namen B. palHda en
Wiotiana in de tuinen voorkomende Bronieliacee , door Libon
in Brazilië verzameld , bloeit allersierlijkst. Uit eene rozet
van wortelbladen verheft zich een geelgroene bloemstengel
met 8 — 12 groote kersenroode schutbladen en een 18-tal
geelgroene bloemen met blaauw-getopte kelk- en bloemslip-
pen. — Het is , zoo als de meeste Bromeliaceeën , eene ge-
makkelijk te kweeken plant.

35. Stevexsonia Sechellarum Hort. (Flore des Serres,
1865, pi. 1595—96 en 111. Hortic, 1865, pi. 433), en

36. Verschaffeltia splendida H. Wendl. (Flore des Ser-
res, 1865, pi. 1597—98 en 111. Hortic, 1865, pi. 430).
Twee prachtige Palmen van de Sechelles , met gedoomde
stammen en bladstelen; de eerste daarenboven met als gezaaide
gele stippen op de forsche groene bladen. — Beiden zijn aan-
winsten voor de warme kas , en verkrijgbaar bij de Heeren
L. van Houtte en Verschaffelt , beiden te Gend.

Als aanhangsel aan deze opsomming stippen wij de namen
aan van eenige bontbladige planten (in ruime beteekenis),
die in den laatsten tijd bekend geworden zijn en zich uit
een ornementaal oogpunt zeer aanbevelen. Daartoe be-
liooren:

BONTBLADIGE PLANTEN.

a. Voor den vollen grond.

1. Bambüsa Fortunei fol. niveo-vittatis uit Japan (Flore
des Serres, 1863, pi. 1535); lintvormige groene bladen met
stroogele strepen. — Gramineeën.

2. Acer poltmorphum fol. dissectis roseo-variegatis uit
Japan (Flore des Serres, 1864, pi. 1566). Bijna vijfvin-
gerige bladen met een groen midden en een rozenrooden
boord. — Acerineeën.

3. Goodyera pubescens Lindl. uit Noord-Amerika (Flore
des Serres, 1864, pi. 1555). Eironde donkergroene bladen
met een veel bleeker adernet. — Orchideeën.

4. Pelargonitm zonale folhs variegatis (Miss Pollock). —
(Flore des Serres, 1863, pi. 1543). — Hartvormig-cirkel-
ronde bladen , bij welke een bloedroode cirkel liet groene
midden van den gelen rand scheidt. Bloemen scharlaken-
rood. — Geraniaceeën.

b. Voor de gematigde kas.

5. Hibiscus Cooperi Hortul. uit Nieuw-Caledonië (?) (Flore
des Serres, 1864, pi. 1556; 111. Hortic. , 1864, pi. 412).
Lancet- of eirond-lancetvormige bladen , waarin het groen ,
het rozerood en het geel — in tal van schakeeringen — om
den voorrang dingen. — Malvaceeën.

c. Voor de warme kas.

6. Müsa vittata Ackm. van het eiland San Thomé (west-
kust van Afrika). (Flore des Serres, 1862, pi. 1510—13.
Eene Banaan , wier prachtige groote bladen witte strepen ver-
toonen , die van de middennerf naar den omtrek loopen. —
Musaceeën.

7. Maranta striata Hort. Veitch. van de Philippijnen

BONTBLADIGE PLANTEN.

(Flore des Serres, 1864, pi. 1573). Eironde bladen met
een gelen grond , waarover van de rniddennerf naar den om-
trek breede groene strepen loopen. — Marantaceeën.

8. Dracaena terminalis stricta Hortul. van de Philip-
pijnen. (Flore des Serres, 1863, pi. 1538—39). Groote
langwerpige bladen , waarin het donker-kersenrood en donker-
groen om den voorrang dingen. — Asparageeën.

9. Alocasia zebrina Veitch. van de Philippijnen (Flore
des Serres, 1863, pi. 1541 — 42). Pijlvormige bladen, ge-
dragen door groen en wit geschakeerde hooge bladstelen. —
Aroïdeeën.

10. Coleus scutellarioides Benth. var. insignis l\Iiq.
van Java (Flore des Serres, 1863, pi. 1554 — 55). Groote
eironde zwartpurperen bladen, gevat in een smallen groenen
boord. — Labiaten.

1 1 . Gymnostachyum Verschaffeltii Lem. van Para (Flore
des Serres, 1865, pi. 1581). Eironde donkergroene bladen
met een wijnrood netwerk. — Amarantaceeën.

O.

IV. BOEKBESCHOUWINUK.N.

Les Plantes a Feuillage coloré, par MM. E. J. Lowe
et W. Howard, traduit de 1'Anglais par M. J. Rothschild,
revu et augmenté d'une introductiou générale sur les plantes
a feuillage panache de M. Charles Naudin. Ouvrage en 8°,
illustré de 60 gravures coloriées et de 46 gravures sur bois,
représentant Ie port de cliaque plante. — Paris 1865. —
25 francs.

Een werk , dat beschouwd kan worden als een geïllustreerde
katalogus van de fraaiste bontbladige gewassen , en als zoo-
danig uitmuntend geschikt voor salons en kunstbeschouwin-
gen. De platen zijn keurig uitgevoerd en stellen de lief-
hebbers van bontbladige planten ruimschoots in de gelegen-
heid hunne verzamelingen te verbeteren of uit te breiden ,
daar zij niet alleen op oudere , maar ook op de nieuwere
en nieuwste soorten betrekking hebben. Bij elke afbeelding
belmoren één of meer bladzijden text.

De bontbladige planten , door Lowe en Howard in plaat
weergegeven , zijn ten deele natuurlijke , ten deele toevallige
voortbrengselen of spelingen , ten deele beiden te gelijk. Van
nature bont of liever veelkleurig van blad zijn b.v. de soorten
van Anoectochilus , Dracaena , Begonia, Somrila, enz.; toe-
vallig gekleurd of bont in den eigenlijken zin daarentegen
de soorten vnn Convallaria, Hydrangea, Crataegus , Funkia,
enz. ; terwijl eindelijk Croton pictum , Caladium Chantini en
Hoya variegata als soorten gelden kunnen , wier bladen van
nature veelkleurig en bont tevens zijn. — Wij houden het

BUEKBESCHOrWINUEN.

er voor, dat zoowel de liefhebbers van levende planten als
die van hare afbeelding-en het werk van Lowe en Howaed
met groot genoegen ter hand nemen en voldaan ter zijde
zullen leg-g-en. O.

■BP'

Manüel de l' Amateur des Jabdins. Traite général d'Hor-
ticulture , le Partie , par MM. J. Decaisne et Ch. Naudin.
Paris, Firmin Didot, 1862, 7 fr. 50.

Het le gedeelte van het werk, dat wij hier aankondigen ,
en waaraan de namen van Decaisxe en Nauden reeds terstond
tot aanbeveling strekken, omvat 716 blz. klein 8° met 203
houtgravuren , en is verdeeld in twee hoofddeelen , waarvan
het eerste de beginselen der kruidkunde en planten-physiologie
uiteenzet , voor zooverre die voor den kweeker van belang
zijn ; het tweede de algemeene voorwaarden leert kennen ,
voor elke kuituur noodzakelijk , en eene rationele verklaring
geeft van de handgrepen , die daarbij gebruikelijk zijn. — In
Deel II en III , die echter — voor zooverre mij bekend —
het licht nog niet gezien hebben , hopen de schrijvers de
bijzondere behandeling der nuttige planten , groenten en ooft-
boomen, en die der sierplanten uiteen te zetten.

Het 1° Hoofddeel bevat 12 Hoofdstukken, handelend over:
de oorspronkelijke werktuig-en der planten; hare zamengestelde
werktuigen; de algemeene kenmerken der éénlobbig'e gewassen ;
die der tweelobbige gewassen; de g-eslachtswerktuigen der
kiemlooze of sporeplanten ; de verrichtingen der verschillende
werktuigen; de nomenklatuur , het begrip van soort en verschei-
denheid , en de klassifikatie ; de voornaamste stelsels voor de
rangschikking ; de hoofdg-roepcn der sporeplanten ; de voor-
naamste familiën der éénlobbigen : de voornaamste familiën
der tweelobbigen ; eindelijk over de planten-aardiijkskunde.

Al deze Hoofdstukken zijn met zorg', met een onmiskeu-

X

B0EKBESCH0UWINGEN.

baren takt en eene hooge mate van duidelijkheid geschreven ,
waarbij echter niet mag worden over het hoofd gezien , dat
de schrijvers over vraagstukken , die nog altijd niet volkomen
opgelost zijn , zooals dat over de Cyclose , zich in bepaalde
termen soms zóó zeer ten gunste van eene der bestaande
meeningen uitlaten , alsof het pleit reeds ware beslecht en
geene andere meer mocht worden geduld.

Het 2C Hoofddeel, waarin over de algemeene voorwaarden
ter kweeking van planten gesproken en eene rationele ver-
klaring gegeven wordt van de handgrepen, bij de kweekers
in zwang, doet voor het vorige in geen enkel opzicht onder,
en overtreft het in oorspronkelijkheid ; want , wat hier in een
zestal hoofdstukken bij elkaar is gebracht , g-eeft van hetgeen
elk kweeker, die zijn vak niet maar blindelings, doch met
doorzicht wenscht uit te oefenen , behoort te weten , zulk een
beknopt en volledig overzicht , als men dit in werken van
denzelfden aard als dit Handboek niet gewoon is aan te tref-
fen. Hoofdstuk 1 handelt over de voorwaarden , te vervullen
tegenover het klimaat ; Hoodfstuk 2 over den grond , zijue
samenstelling' en verbetering- , de meststoffen en het water ;
Hoofdstuk 3 over de bewerking1 van den grond en de werk-
tuigen daarbij in gebruik , alsook over het aarden vaatwerk ,
in elke kweekerij onmisbaar ; Hoofdstuk 4 over de vermenig-
vuldiging van planten door middel van uitzaaiing eu alle
mogelijke andere kunstgrepen ; Hoofdstuk 5 over het onder-
houden van planten , de natuurlijke en kunstmatige kweek-
kunst , de natuurlijke en kunstmatige bevruchting , de kruising-
en de naturalisatie van uitheemsche gewassen ; Hoofdstuk 6
eindelijk over de schadelijke invloeden , welke planten treffen
kunnen ; hare ziekten : en de dieren , welke als schadelijk en
die welke als nuttig voor den tuinbouw beschouwd kunnen
worden.

4,

BOEK BESCHOUWINGEN .

Wij zouden de grenzen eener aankondiging overschrijden ,
indien wij ook weer de onderdeden der Hoofdstukken over-
namen. Genoeg zij het dus te weten , dat elk dezer laatsten
in paragrafen gesplitst is, en dat b. v. het aantal dezer para-
grafen voor het 4e en 5e Hoofdstuk , die als de belangrijkste
van het geheele 2° Hoofddeel gelden kunnen, respektievelijk
11 en 17 bedraagt.

Wij meenen onzen plicht te doen , door het » Manuel de
1' Amateur des Jardins" van Decaisne en Naudin aan allen,
die in de hortikultuur belang stellen , hetzij zij tot de lief-
hebbers dan wel tot de kweekers ex professo behooren, als
een uitstekend studieboek aan te bevelen. O.

Synopsis der Nadelhölzer, deren charakteristischen Merk-
male nebst Andeutungen über ihre Cultur und Ausdauer in
Deutschlands Klima ; von Dr. J. B. Henkel und W. Hoch-~
stetter , Stuttgart 1865. — Thlr. 2.

De Heeren Henkel , Hoogleeraar in de Pharmacognosie en
Pharmaceutische Botanie , en Hochstetter , hortulanus van
den kruidtuin , beiden te Tübingen , hebben , naar ons oor-
deel , een allernuttigst en noodig werk gedaan met het in
het licht geven van deze Synopsis , een werk , dat , wegens
den in de laatste jaren meer en meer toegenomen aanwas van
nieuw ontdekte en op zeer verschillende plaatsen beschreven
soorten, en de meer en meer zich ontwikkelende liefhebberij
voor de aankweeking van Coniferen, eene ware behoefte ge-
worden was. — Voor de bruikbaarheid en volledigheid van
hun werk staan ons reeds a priori borg : de gunstig bekende
naam van Henkel op 't gebied der pharmaceutische botanie ;
de reizen, door beide schrijvers naar Engeland, Frankrijken
België ondernomen, om al datgene uit eigen aanschouwing
te leeren kennen , wat de anders aan Coniferen zeer rijke

BOEKBESCHOUWIXGEX.

tuin te Tübingen niet in eigendom bezat; eindelijk, de onder-
steuning' , hun bij bet zamenstellen van hun werk ten deel
g-evallen Tan Kotschy te Weenen , James Veitch te Chelsea
bij Londen , Frost te Dropmore bij Londen , Geitnek te Pla-
nitz , A. Verschaffelt te Gend, Kónig in Colmar, Begel
te Petersburg- en Walter te Stuttgardt. Ik zeg » a priori ,"
omdat de eigenschappen , zoo goede als kwade , van een werk

als het thans aangekondigde , niet door eene bloote kennis-
je O /

neming van den inhoud , maar alleen door een doorloopend
gebruik en eene onophoudelijke vergelijking van het levend
geschapene met de doode letter, aan. den dag' kunnen komen.
De «Synopsis der Nadelhölzer" van Henkel en Hochstet-
ter is in het Duitsch geschreven en beslaat 446 bladzijden,
de Inleiding en het Systematisch Overzicht niet medegere-
kend , die te zamen 28 blz. groot zijn. In de Inleiding
geven de schrijvers eerst eene opsomming van de algemeene
kenmerken der Coniferen , en daarna eenige vluchtige aan-
duiding-en over de geographische verspreiding- van de tegen-
woordig bekende 343 soorten, verdeeld over 40 geslachten
en 5 hoofdafdeelingen , hl.:

gesl. soorten.

1.

de Araucarieeën

met

1 en 7

2.

de Abiëtineeën

»

7 » 138

3.

de Cunninghamieeën

»

4 »> 13

4.

de Cupressineeën

»

18 » 106

5.

de Taxineeën

»

10 » 79

40

343

Daarop volgt het Systematisch Overzicht , waarin de kenmer-
ken der hoofdgroepen en g-eslachten worden opgegeven , en
eindelijk van blz. 1 tot 420 de Systematische Beschrijving-
der soorten en variëteiten.

B0EKBESCH0UWINGEN.

Deze laatste , de beschrijving der soorten en variëteiten ,
omvat telkens eene uitgebreide synonymie , eene opsomming-
van kenmerken , de bepaling van het jaar der invoering , de
geographische verspreiding , bijzonderheden van technisch be-
lang. Aan het einde van elk hoofdstuk , aan eenig geslacht
gewijd , worden ten slotte beschouwingen voorgedragen over
al datgeen , waarop men , bij het kweeken van de afgehan-
delde planten , aandachtig behoort te wezen.

Een uitvoerig Register van alle beschreven geslachten en
soorten, benevens hunne synoniemen, 1800 namen omvat-
tend , sluit het geheel. — Dit laatste , van uitstekend prak-
tisch nut , leidt ons o. a. tot de kennis , dat in de katalogi
van sommige boomkweekers dezelfde soort van Conifera dik-
werf onder twee verschillende namen voorkomt, eene bijzon-
derheid, juist daarom niet van belang ontbloot, dewijl bij
zulke uiteenloopende namen veelal ook verschillende prijzen
staan aangeteekend.

Wij wenschen de Synopsis van Henkel en Hochstetter
het onthaal toe, dat zij verdient. De zeer nette . uitvoering- ,
het stevige papier en de groote letter bewijzen ten duide-
lijkste , dat ook de Uitgever geene kosten gespaard heeft ,
om van zijn kant de aandacht op het werk te doen vestigen.

O.

V. GEMENGDE BERICHTEN.

Te Neurenberg- overleed den 10en Januarij 1865 Dr. Johann
Wilhelm Stubm, aldaar op den 19en Julij 1808 geboren.
Hij was de jongste zoon van Dr. Jacob Sturm en overleefde
zijn broeder Feiedkich , met wien bij de vroeger door bun
vader uitgegeven werken over natuurlijke gescbiedenis voort-
zette , sleebts 3 jaar. Met bem is eene familie van kunste-
naars en natuuronderzoekers uitgestorven , waarop Duitscbland
roem mocbt dragen.

Wat de bestemming wezen zal van bet door de familie S.
nagelaten uitgebreide kabinet van naturaliën , is nog onbe-
kend. Evenmin kan vooralsnog iets zekers nopens de voort-
zetting van de zeer bekende werken: » Deutschlauds Fauna"
en «Deutscblands Flora" medegedeeld worden, waarvan de
oorsprong opklimt tot bet jaar 1798, en waarvan de redaktie
van den vader op de beide zonen overging.

Dr. Baikie , uit Arbroatb in Schotland is , na 6 jaar in de
binnenlanden van Afrika doorgebracht en rijke verzamelingen
bijeengebracht te hebben, op zijne terugreize naar Engeland
op den 30en Nov. 1864 te Sierra Leone aan de gevolgen
van koorts en dysenterie overleden.

GEMENGDE BERICHTEN.

Op den 25™ Oct. 1864 overleed te Oldenburg de vroeger
aldaar als Inspekteur van deu Hofgarten werkzame Julius
Feiedrich Wilhelm Bosse , 74 jaar oud. Hij was de schrijver
van het » Vollstandiges Handbuch der Blumengartnerei", waar-
van in 1859 te Hannover een derde druk het licht zag.

Aan Charles Darwin viel onlang-s de eer te beurt , door
de Royal Society te Londen met de Copley-ruedaille te wor-
den begiftigd. De toekenning van dit eermetaal is de grootste
onderscheiding, die door voornoemd Genootschap wordt ver-
leend.

De door zijne reizen aan de Aniur in Japan bekende Rus-
sische kruidkundige C. Maximowicz is tot Conservator aan
den Keizerl. kruidtuin te Petersburg benoemd.

In plaats van Prof. H. Schacht, onlangs overleden, is te
Bonn als Hoogleeraar in de kruidkundé, tevens belast met
de leiding van den Botanischen tuin , benoemd Dr. Joh. Han-
stein , tot dus verre le Custos van het Rijks-Herbarium te
Berlijn. Van wege de faculteit, waarin de vakature bestond ,
was voorgesteld geworden Prof. N. Pringsheim uit Jena.

De Botanische tuin te Dusseldorp , die na den dood van

GEMENGDE BERICHTEN.

\Yeijhe in 1846 langzamerhand in een bloementuin ontaard
was , zal weder tot zijne vroegere beteekenis worden terug-
gebracht. Als hortulanus aldaar zal de koninklijke » Ober-
gartner" Hillebrandt fungeeren, terwijl aan Dr. Czech het
houden van voorlezingen over de kruidkunde in genoemden
tuin is opgedragen.

Den 5en Maart overleed te Weenen Dr. Heinrich Schott ,
direkteur van den tuin te Schönbrunn — een man, die zich
door zijne vele geschriften over de Aroïdeeën een wereldbe-
roemden naam heeft verworven. De bewerking van de Aroï-
deeën uit 's Rijks Herbarium te Leiden werd door Prof. Miquel
aan hem opgedragen en nog gelukkig ten einde gebracht (zie
Annales Musei Lugd. Bot. T. I).

Sir Robert H. Schombürgk , de welbekende reiziger in
Britsch-Guyana en St. Domingo , de her-ontdekker der Victoria
regio, , die onlangs tot herstel zijner gezondheid uit Siam naar
Berlijn gekomen was, overleed aldaar den llcn Maart j.1.

Andreas Murray , die Lindley als Secretaris der » Royal
Horticultural Society" opgevolgd was, heeft deze betrekking
tot groote teleurstelling der Maatschappij neergelegd, en is
opg'evolg'd geworden door Edwin Portman.

6EMENGDE BERICHTEN.

De bekende reiziger voor de »Boyal Horticultural Society"
John Weir, verkeerde, volgens de laatste berichten, in zor-
gelijken toestand. Te Honda door koortsen aangetast, bleef
hem daarvan eene verlamming van een zijner armen en bee-
nen over. Indien hij mocht blijven leven, zal zijn terugkeer
naar Europa noodzakelijk en hij zelf door een ander behooren
opgevolgd te worden.

Aan de onlangs opgerichte Universiteit te Odessa is tot
hoogleeraar in de kruidkunde aangesteld Prof. Cienkowski ,
laatst woonachtig te Dresden, en tot docent de Hr. Alexis
Janowitsch, laatst woonachtig- te Freiburg i. B.

O.

lm

PtLARCONIUM MULTI f LORUM VAR.

I. BESCHRIJVINGEN VAN AFGEBEELDE PLANTEN.

PELARGONIUM MULTIFLORUM hort.

De Geraniaceeën leveren ons het voorbeeld eener plan-
tenfamilie , die , hoe rijk ook aan soorten , toch niet meer dan
een viertal geslachten omvat. Aan een dezer laatsten , het
geslacht Pelargonium , zij dit opstel in hoofdzaak gewijd.
Vooraf echter ga de opmerking-, dat de Geraniaceeën tot de
kruiden of kruidachtige heesters behooren ; meest cirkelronde ,
meer of minder diep ingesneden , bladen dragen ; regelmatige
of symmetrieke bloemen voortbreng-en , die veelal tot scher-
men vereenigd zijn , en aan wier samenstelling het getal 5
ten grondslag lig't; eindelijk, dat hare vruchten zich door
zulk een eigenaardigen vorm en bouw onderscheiden, dat
men ze met den langsnaveligen kop des Kraanvogels (in
't Grieksch xgeranos") vergeleken, en de geheele familie
daarnaar die der Geraniaceeën geheeten heeft. In Neder-
landsche leerboeken over de Kruidkunde vindt men dit woord
gewoonlijk vertaald door «Ooievaarsbekken", waarschijnlijk
in navolging van de Duitschers , bij wie de uitdrukking
» Storchschnabler" voor de Pelargoniums en hare verwanten
gebruikelijk is. Moge het hieruit nu ook al blijken , dat men
het noch bij onze naburen , noch bij ons , te naauw met de

PELARGONIDM MfLTlFLOlUM HORT.

vertaling van liet Grietsene » gerauos" genomen heeft, zoo-
veel toch is zeker , dat de vrucht der Geraniaceeën veel op
een langsnaveligen vogelkop gelijkt , en , in dit opzicht ,
inderdaad eenig in hare soort mag heeten. Zij bestaat nl.
uit 5 in een cirkel gezeten en zijdelings met elkaar ver-
groeide onderdeelen (vruchtbladen) , aan elk waarvan men een
in den kelk weggedoken 1-zadig rondachtig kluisje (den
eierhouder) en eene ver boven den kelk uitstekende naald
(den stijl) onderscheiden kan, en die dit eigenaardige hebben,
dat zij, rijp geworden, in overlangs loopende richting, van
onder naar boven en evenwijdig aan de as der vrucht , bijna
midden door splijten , onder dien verstande evenwel , dat zulks
plotseling — als met een ruk — geschiedt , en de uiteen-
gewekeu deelen nog gedurende geruimen tijd aan hun top
met elkander vereenigd blijven. Zulk eene opengesprongen
vrucht doet zich dan voor als eene o-kante priem met
gootvormige zijden , van welker top 5 sierlijk naar buiten
gebogen armen neerhangen , die aan hun vrij uiteinde elk
een ledig en gevensterd kamertje dragen , in welk laatste
men terstond het 3/4 gedeelte van het vroeger in den kelk
verscholen kluisje herkent.

De geslachten, welke met het geslacht Pelargoiüum de
familie der Geraniaceeën uitmaken, heeten Geranium, Ero-
ch'um en Monsoma. Hiervan onderscheidt zich het eerste,
waarvan een 11-tal soorten bij ons in 't wild voorkomen , en
dat aan Europa, Azië en Noord- Amerika eigen is , door zijne
regelmatige bloemen en 10 meeldraden, het tweede (Erodium) ,
welks soorten over Europa, West-Azië en Afrika verspreid
zijn, en dat in onze flora door E. eientarium '■, moschatum en
malacoides vertegenwoordigd is , door zijne 5 meeldraden en
nu eens regelmatige , dan weer symmetrieke bloemen ; en het
derde (Moiisoiiia) , te huis behoorend aan de Kaap , door zijne
x. a

PELARGONIUM MÜLTIFLOBÜM HOKT.

lö meeldraden. Pelargonium zelf heeft symmetrieke bloemen
en doorgaans 7 meeldraden.

Deelden wij hier boven mede , dat het woord Geranium
afstamt van het Grieksche «geranos" (Kraanvogel), wij kun-
nen er thans bijvoegen, dat ook de namen Erodium en Pe-
largonium aan vogels ontleend zijn, en wel, de eerste aan
den Reiger (Grieksch xerodis'"), de tweede aan den Ooievaar
(Grieksch » pelargos"). Dat de snavelvorm der vrucht inder-
daad tot de meest kenmerkende eigenschappen van de gansche
familie der Geraniaceeën behoort , kan ook uit de keuze dier
namen wel worden afgeleid. Het geslacht Monsonia werd
door Linmaeds geheeten naar eene Engelsche dame — Lady
Anke Moxson — wier kennis van planten haar zulk eene
eer waardig maakte.

Het is bekend , dat de planten , welke ons de bloemen
leveren , waarvan op PI. X een bouquet is afgebeeld , bij ons
gewoonlijk Geraniums geheeten worden. Wetenschappelijk
juist is dit zeker niet , doch het gebruik van dien naam voor
gezegde sierplanten is zoo diep geworteld , dat het invoeren
van een anderen wel altijd veel tegenstand ontmoeten zal.
Wij mogen echter niet nalaten er nogmaals op te wijzen ,
dat de ware Geraniums altijd regelmatige bloemen hebben
met 10, de Pelargoniums daarentegen symmetrieke met 7 of
minder vruchtbare meeldraden , wordende echter dit laatste
getal door eenige andere looze meeldraden soms tot een tiental
aangevuld.

De symmetrie van de bloemen der Pelargoniums (d. i. hare
eigenschap om slechts door een enkel vlak in twee gelijke en
gelijkvormige helften deelbaar te zijn) wordt vooral daardoor
te weeg gebracht , dat de 5 (soms ook 4 of 2) bloembladen
niet even groot en evenmin van den zelfden vorm zijn ; dat
hun onderlinge afstand niet overal de zelfde is ; dat het getal

X. .■)

y

PKLAUGONIUM MULTIFLORUM HORT.

goed gevormde meeldraden veelal oneven is ; en eindelijk ,
dat er aan ééne zijde der bloem eene honigklier voorkomt,
die , diep in den bloemsteel doorgedrongen , aan dezen liet
voorkomen geeft alsof hij met eene spoor ware ineengesmol-
ten. Alles bij elkaar genomen, hebben de Pelargoniums dus
svmmetrieke bloemen , elk bestaande uit 5 vrije kelk- en
(meest) 5 vrije bloembladen; 10 meeldraden, waarvan 3 of
meer mislukken , en een 5-hokkigen stamper, hier boven reeds
in zijne bijzonderheden beschreven.

Het vaderland der Pelargoniums is de Kaap, of, meer in
't algemeen , de Zuidpunt van Afrika. Verre weg toch het
grootst gedeelte van de p. m. 600 soorten , ons op dit oogen-
blik van die planten bekend , komen daar in 't wild voor.
Wel leveren Nieuw-Holland, Nieuw-Zeeland en St. Helena
eenige Pelargoniums op , maar deze maken toch altijd verre
weg de minderheid uit ; ja , men zou die soorten daar bijna
verdwaald kunnen noemen met het oog op den afstand tus-
sehen de zoo even genoemde eilanden , en het land , dat als
de bakermat der overigen beschouwd kan worden. Verwon-
derlijker nog dan de zoo even vermelde- bijzonderheid is , ten
opzichte van de geografische verspreiding der Pelargoniums,
deze , dat men eenige jaren geleden eene zeer schoone soort ,
P. Endlicherianwm (afgebeeld in 1'Horticulteur Francais, 1865,
pi. V) , op het Taunusgebergte in Klein- Azië heeft aange-
troffen.

Onder de sierplanten bekleeden de Pelargoniums eene uit-
stekende plaats; ja, er zijn er weinigen, wier populariteit in
weinige jaren zoo aanzienlijk is toegenomen , en die minder kans
hebben om immer verdrongen te worden of in vergetelheid
te geraken. Het dient er echter bij gezegd , dat tegenwoordig
niet zoo zeer de oorspronkelijke soorten , als wel de daaruit
verkreg'en verscheidenheden -- meest bastaarden (hybriden) —

X. 4

PELARGONIUM MULTIFLORUM HORT.

in de tuinen gezien worden ; zoodat misschien de stelling wel
zou kunnen worden verdedigd, dat de gelukkige uitkomsten,
door de kruising verkregen , meer dan andere oorzaken tot
de blijvende , ja zelfs tot de stijgende gunst hebbeu bijge-
dragen , welke aan de Pelargoniums is ten deel gevallen.

In Bosse's » Handbuch der Blumengartnerei" worden 30
van de beste soorten van Pelargon ium opgenoemd , die tot
het verkrijgen van bastaarden gebruikt zijn geworden. Die
allen hier over te nemen , zou doelloos wezen. Liever bepalen
wij ons tot de mededeeling, dat daaronder P. zonale W. en
inquinans Ait. als de stamsoorten van de Sca/rlet-Pelargonivms
(zie hieronder) worden aangemerkt , en dat de overigen , waar-
van wij slechts P. tricolor Curt. , coronopïfolium Jacq. , bico- " j
lor Ait. , crassicaule l'Hér. als de meest bekende wenschen
te noemen , de overige verscheidenheden des handels hebben
voortgebracht. — Tot de Pelargoniums, die minder om hare
sierlijke bloemen dan wel om hun welriekend blad gekweekt
worden, behooren o. a. P. acerifolmm l'Hér., balsamewm
Jacq., radula Ait. var. ft. rosodorum en graveolens Ait.

Het wit , het rood (in den ruimsteii zin) en het paars
maken de voornaamste kleuren van de bloemen der Pelargo-
niums uit , het zij dan dat eene daarvan de hoofdtoon voert
of allen gelijkelijk met elkander afwisselen. Zeer dikwerf
zijn — welke ook voor 't overige de schakeering dier kleu-
ren wezen mo^e — de twee naar boven gerichte bloembladen
donkerder van tint dan de anderen of met eene donkerder
vlek geteekend , eene bijzonderheid , geheel in overeenstem-
ming met de symmetrie , die aan den bouw dier bloemen ten
grondslag ligt.

In zuiver systematische werken , vindt men het geslacht
Pelargonium , naar aanleiding van verschillen in het uiterlijk
of van kleine wijzigingen in den bouw der bloemen , in

X. 5

PBLABGONIÜM JHLTIFLORUM HORT.

eenige ondergeslachten verdeeld. De vorm , de grootte eu de
richting van de twee bovenste bloembladen , in tegenstelling
van de drie anderen ; het aantal vruchtbare rneeldraden : het
al of niet aanwezig" zijn van een boven den g-rond zich ver-
heffenden stam , en de kruid- of heesterachtige aard van dezen
spelen in die verdeeling eene belangrijke rol. Door de kwee
kers echter zijn die ondergeslachten niet overgenomen , en was
dit dan ook evenmin noodzakelijk als wenschelijk. Behalve
toch, dat op verre na niet alle soorten van Pelargonium in
de kuituur zijn opgenomen , dient wel in het oog gehouden
te worden , dat de sierplanten uit dit geslacht haar bestaan
voor 't grootst gedeelte aan eene kruising verschuldigd zijn ,
en dat eene verdeeling van ware soorten niet te gelijker tijd
op de daaruit verkregen bastaarden van toepassing kan zijn. —
De kweekers dan onderscheiden de volgende rubrieken :

A. EnGELSCHE of GROOTBLOEM1GE PeLARGONIUMS [PéïaTffO-

niums a grandes jleurs). Variëteiten met groote bloemen en
eene zeer donkere vlek op elk der twee bovenste bloembla-
den. Onderste drie bloembladen effen van kleur. Deze Pe-
largoniums zijn het sterkst van allen.

B. Fransche of Odiee's Pelakgoniums [Pélargoniwns Odier
ou d cinq maalles), aldus geheeten naar den kweeker, die
ze in den handel bracht. De bloemen zijn hier iets kleiner
dan bij de vorige afdeeling , maar bevalliger door haar regel-
matiger bouw. Men noemt haar daarom ook wel ronder.
Het grootste verschil tusschen deze rubriek en de vorige
bestaat echter daarin , dat hier alle vijf de bloembladen eene
sterk sprekende donkere vlek doen zien.

C. Pelargonium diadematum. Variëteiten met geene zeer
groote bloemen , eene donkere vlek op elk der twee bovenste
en kleinere, zeer lichte, vlekjes of aderen op elk der drie
onderste bloembladen.

PELARGQNIUM MULTIFLOKUM HORT.

D. Fancy-Pelargoniums [Pelargoniums de fan tuis ie) , ken-
nelijk aan haar lageren groei en haar sierlijk, sterk getakt,
voorkomen. Deze Pelargoniums zijn daarenboven fijner van
blad, niet zoo houtig en daardoor ook teerder. Hare bloe-
men zijn kleiner , ronder en g'eheel anders van teekening dan
die der voorgaande rubrieken.

E. Scarlet- Pelargoniums, dus geheeten naar de schar-
laken kleur van de bloemen der typische variëteiten. Zij
hebben vleezige dikke stengels en takken ; meest cirkelronde ,
niet meer dan oppervlakkig gelobde , bladen en dicht gevulde ,
veelal lang gesteelde, schermen van éénkleurige , ongevlekte,
scharlaken- of rozeroode , vleeschkleurige of witte bloemen ,
met de daar tusschen gelegen schakeeringen.

F. Bijzondere verscheidenheden . die tot geene der voor-
gaande vijf afdeelingen te brengen zijn.

Van de hier genoemde rubrieken zijn de le, 2e en 4e
het rijkst aan verscheidenheden. De namen , aan deze laat-
sten — bij honderden te tellen — gegeven , zijn voor het
meerendeel aan bijzondere personen of gelijkenissen ontleend ,
en worden g-ewoonlijk vermeld zonder opgave van de weten-
schappelijke namen harer stamsoorten.

De op PI. X afgebeelde Pelargoniums heeten :

1. Viconte Belleval (Dcval).

2. Fleur de Marie (Glijm).

3. Madame Ed. Gast (Lemoine).

4. Melpomène (Rougier).
•5. Nestor (Duval).

G. Louisa Tessier (Duval).

7. Thétis (Duval).

8. Vésuve (Duval).

O.

PELARGONIUM MULTIFLORUM HOUT.

In plaats van eenige vluchtige aanteekening'en over de
kuituur der Pelargoniums saam te stellen , verwijzen wij
onze lezers naar een klein werkje, geheel aan dat onderwerp
gewijd en ten titel voerend : » Instructions pratiques sur la
culture du Pélargonium ou Geranium", par Boucharlat
alné. Lyon ehez 1' Auteur, grande-Rue de la Croix Rousse,
123. — 1853. (Prix 1 fr. 25 c). Wij doen zulks met te
meer vrijmoedigheid, daar de Heer Glijm ons verzekerd heeft,
dat eene veeljarige ondervinding hem dat boekje als eene
uitstekende handleiding heeft leeren kennen. — De twintig
Hoofdstukken , waarin het werkje verdeeld is , zijn aldus
getiteld: 1. Introduction ; 2. Serre appropriée aux Pelargo-
niums; 4. Arrosage; 5. Vases; 6. Rempotage des Pelargo-
niums nouvellement recus ; 7. Conduite a tenir après ce
rempotage ; 8. Rentree des Pelargoniums pour leur floraison
en serre; 9. Fleur aison en plain air; 10. Soins a donner
aux plantes qui ont fleuri en serre; 11. Soins a donner
aux plantes qui ont fleuri dehors; 12. Récolte des grai-
nes; 13. Tailles des Pelargoniums ; 14. Multiplication par
bouture; 15. Séparation des boutures; 16. Rempotage des
pieds-mères avant la rentree . de Thiver; 17. Rentree des
Pelargoniums; 18. Rempotage des Pelargoniums mères, au
printemps; 19. Forme a donner aux Pelargoniums; 20.
Destruction des Pucerons dans les serres.

O.

XI

Cr>mn!i :' ■ Trtsling i C'Amst.

CONVALLAR IA MAJALIS L.
fol aurcc-striatis.

CONVALLARIA MAJALIS

(VAK. FOL1IS ATHBLEO-STBIATIS).

Het Meibloemj)je of Lelietje der Dalen is eene van de
weinige planten , die bij ons én in het wild gevonden , en
tevens als sierplanten gekweekt worden. Het behoort tot de
familie der Smilaceeën , is overblijvend en voor den vollen
grond geschikt. Men vindt het in verschillende streken van
ons vaderland op lommerrijken duin- en boschgrond.

Elk exemplaar van het Lelietje der Dalen draagt niet
meer dan een twee- of drietal ovale of langwerpige spitse
bladen , die gaaf van rand , overlangs generfd en van nature
wél effen groen van kleur zijn , doch waarvan men ook eene
geel gestreepte verscheidenheid — afgebeeld op onze Plaat
XI — heeft leeren kennen. Een driekante , tengere , naakte
bloemstengel rijst tegen Mei ter zijde van die bladen omhoog",
en men weet welk een heerlijke geur dan spoedig den damp-
kring vervult , zoodra de aanvallige hagelwitte klokjes zich
openen , en , weldra te zwaar voor de steekjes waarop zij
gezeten zijn, kantelen en eene hangende houding aannemen.
Dat de bloemen van Convallaria majalis allen naar de zelfde
zijde gekeerd zijn , niettegenstaande hare stelen in alle rich-
tingen uit den bloemstengel ontspringen , is eene bijzonder-

XI. 1

CONVALLAMA MAJALIS L.

heid , die niet onopgemerkt kan blijven , en een gevolg van
de kromming , welke die stelen al groeiend ondergaan.

Omtrent den bouw dier bloemen deelen wij alleenlijk dit
mede, dat zij uit een . klokvormig, eenigzins opgeblazen,
wit , 6-tandig hulsel (bloemdek) bestaan , met 6 daarop inge-
plante meeldraden en een stamper in 't midden ; en verder ,
dat zij roode bessen achterlaten , die in drie hokjes drie za-
den herbergen.

Het orgaan , waarmee het Meibloempje in den grond vast-
gehecht is , en dat zulk eene belang-rijke rol vervult in het leven
der plant , omdat daaraan de vorming van den knop voor het
volgend jaar is toevertrouwd , heeft een bijkans horizontalen
loop , is zoo dik als eene dikke breinaald of dunne penne-
schacht , ATan afstand tot afstand geleed , hier en daar met
vezels bezet, en, althans bij oudere planten, vertakt. Het
vereenigt dus alle eigenschappen in zich van een onderaard-
schen stengel of wortelstok , en wordt dan ook als zoodanig
aangemerkt. Elke spruit , uit dien wortelstok ontstaan , kan
als een nieuw individu beschouwd worden , niet alleen omdat
daaruit op zijn tijd eene jonge plant voor den dag komt ,
maar ook wijl zij , na wortels gemaakt te hebben , zonder
schade van de oude plant kan worden afgezonderd.

Hier boven zeiden wij , dat de bloemstengel onzer Conval-
laria niet tusschen , maar ter zijde van de bladen voor den
dag komt , en dit is ook letterlijk waar. Begrijpelijk echter
wordt zulks eerst bij het onderzoek van eene gaaf uitgegra-
ven plant. Hieraan toch bespeurt men, dat niet de bloem-
stengel, maar de bladen den worstelstok afsluiten, en dat
gene onder deze uit den oksel eener schub voor den dag
komt , die naar beneden nog door 4 tot 6 vliezige kokers
wordt voorafgegaan. Daar nu de hoofdknop van het Lelietje
der Dalen, d. i. die knop, welke altijd én op dezelfde plaats

wordt voortgebracht , én van welks aanwezigheid de jaarlijk-
sche verjonging der plant afhankelijk is , zich in den oksel
van het hoogste groene blad , en niet tusschen den bloem-
stengel en zijne schub ontwikkelt, zoo volgt hieruit, dat die
bloemstengel ook zijdelings geplaatst , en daarenboven , dat
hij een produkt is van den groei des vorigen jaars, en met
de bladen , die met hem in denzelfden zomer voor den dag
komen , tot twee verschillende perioden van ontwikkeling be-
hoort. Dit laatste wordt ook daardoor bevestigd , dat , bij
het opgroeien van eene Convallaria-plant uit zaad , jaren
achtereen zich telkens een of twee groene bladen vertoonen
zonder bloemstengel , waaruit blijkt , dat wel de bladen aan
de bloem , maar niet de bloem aan de bladen voorafgaat. —
Planten , die in de vrije natuur gebloeid hebben , rusten
gewoonlijk één of twee jaar alvorens zij weder bloemen
voortbrengen.

Van Convallaria majalis zijn, behalve de verscheidenheid
met geel gestreepte bladen , nog vier anderen bekend , ui.
eene met grootere witte enkele , eene met witte dubbelde ,
eene met rozeroode enkele en eene met rozeroode dubbelde
bloemen. De eerste der 5 genoemde verscheidenheden wordt

alleen om haar blad gekweekt.

O.

De kweeking van de boutbladige variëteit van Convallaria
majalis levert geene moeilijkheid op. Even als de stam-
soort , tiert ook zij op eiken grond en heeft zij 's winters
geene bedekking noodig. Echter geve men haar bij voorkeur
eene plaats in de schaduw , daar het ongetemperde zonlicht
de meeste bontbladige planten eer na- dan voordeelig is.

C'ONVALLAÏUA MAJALIS L.

Hoe langer de plant vaststaat en hoe minder welig* ze groeit ,
des te fraaier bont zijn de bladen. Exemplaren , die in vetten
gTond overgezet zijn, verliezen de gele strepen soms geheel
of voor het grootst gedeelte ; stuit men ze echter in hun
groei, dan keeren die strepen ook weder terug.

Even als bij andere Convallariaas , plant men ook bij de
bontbladig'e verscheidenheid eenige kiemen (wortelknoppen)
bij elkander tot een bosje of pol, en verwijdert men jaarlijks
de zijscheuten, om die, bijeenvergaderd en in bosjes, afzon-
derlijk op te kweeken. Nadat die bosjes of pollen 3 of 4
jaar gestaan hebben , zijn zij voor potten geschikt. Wil men
de plant in den open grond behouden , dan kan men haar
ook onbelemmerd laten voortgroeien.

De bontbladige Convallaria majalis wordt (zoo als reeds
hier boven gezegd werd) niet om te broeien gebruikt. Zij
is tegen matigen prijs bij de voornaamste kweekers verkrijg-
baar. — Over het broeien zal , zoodra eene der andere ver-
scheidenheden afgebeeld wordt , het noodige worden mee-

gedeeld.

K.

Ml.

RHQDODENORON FERRUGIHEUM L.

■■■'■■'.

RHODODENPRON FEBBÜGINEUM

Onder de planten , welke de flora der Alpen drie maanden
lang; (van Juni tot Augustus) tot een onvergelijkelijk sieraad
verstrekken, beliooren in de eerste plaats de Alpenrozen ge-
noemd te worden. Eene daarvan, Rhododendrum ferngi-
newm L., vindt men op Plaat XII afgebeeld. Wij zeggen
ééne, omdat ook R. hirsutuni en M. Chamaecistus (-Rhodo-
thamnus Chamaecistus der nieuweren) onder den algemeenen
naam van » Alpenrozen " worden saamgevat.

De naam van «Alpenrozen" is niet afgeleid van de na-
tuurlijke verwantschap tussehen de dus genoemde planten en
onze gewone Rozen — deze toch is al uiterst gering ■ —
maar wel van de overeenkomst in de kleur van beider bloe-
men. Ook het woord » Bhododendron", dat Bozenboom be-
teekent [van het Grieksche »rhodon" (roos) en »dendron"
(boom)] is alleen gekozen om uit te drukken , dat de daar-
onder begrepen gewassen , in bloeienden staat , op Rozen ge-
lijken , hoezeer zij het in werkelijkheid niet zijn.

Het zou kunnen gebeuren , dat men , terugdenkend aan de
prachtige Rhododendrons , die met de Azaleaas zoo menige
voorjaars-tentoonstelling- opgeluisterd hebben, verwonderd opzag
over de gelijkluidendheid van haar naam met die der Euro-
peesche heestertjes , welke het onderwerp van dit opstel uit-

EHODODENDRON FERRUGINEUM L.

maken. Eene verklaring echter van dit werkelijk eenigszins
opvallend feit vindt men in de overeenstemming tusschen den
bouw van beider bloemen en eenige andere eigenschappen ,
die, saamgenomen, het uiterlijk der planten bepalen.

De gelegenheid om R. ferniffineum in haar vollen bloem-
dos te aanschouwen , mij , in den Amsterdamschen hortus ,
gedurende de laatste jaren telkens in de maand Mei gegeven ,
en de zoodoende bij mij vastgewortelde overtuiging, dat ik
dien heester — niettegenstaande zijne met onze laag liggende
tuinen weinig' overeenstemmende natuurlijke standplaats —
gerustelijk als eene sierplant voor den vollen grond konde
aanbevelen , deden mij besluiten , daaraan een paar bladzijden
in den » Plantentuin " te wijden. Ik zou het inderdaad eene
aanwinst voor onze tuinen rekenen , indien men ze ook met
Alpenrozen tooide. Rh. ferniffineum en hirsutum (want ook
deze laatste tiert welig in onzen hortus) zijn daartoe beiden
aan te bevelen.

Rh. ferniffineum behoort tot de altijd groene heesters, en
draagt kort gesteelde , leerachtige , langwerpig-lancetvormige
(3 — 4 centim. lange en 10 — 12 millim. breede) bladen, die
aan beide uiteinden spits toeloopen , van lichtgroen allengs
donker-sapgroen worden , gaaf van rand en aan hunne onder-
vlakte dicht met kleine schubbetjes bezet zijn. Aan deze
schubbetjes , die eerst geelachtig- zijn , doch door den tijd eene
bruine tint aannemen, en die ook de takken bedekken, heeft
onze plant haar bijnaam van » roestkleurig" (ferruffineum)
te danken. Aan de toppen der takken komen in Mei de
korte bloemtrossen voor den dag. Elke tros bestaat uit
10 — 15 gesteelde, elk in den oksel van een schubachtig
blaadje gezeten , rozeroode bloemen , aan welke laatsten men
een 5-tandigen schotelvormigen kelk, eene 5-lobbige trechter-
vormige kroon , 5 lange en 5 korte meeldraden en één

RHOnODENDHÜN FEEHÜGINEÜM I..

stamper waarneemt : waarbij dan nog valt op te merken ,
dat de meeldraden op een dikken , honig afscheidenden , ring
onder den eierhouder gezeten zijn , en dat de helmknoppen
hun stuifmeel niet , zoo als gewoonlijk , langs twee sleuven ,
maar door twee ronde openingen uitwerpen , welke hun top
innemen. Tot de bijzondere eigenschappen der bloemkroon
behoort , dat zij inwendig donzig , uitwendig daarentegen
met verspreide geelachtige schubbetjes bezet is , en dat de
vijf kanten harer buis uitwendig elk eene overlangs loopende
sleuf vertoonen ; tot die des eierhouders, dat ook hij vijf kant-
en gesleufd is , vijf hokjes bevat , een dikken rozerooden stijl
met een vijflobbigen stempel draagt . en later in eene doos-
vrucht overgaat.

Ofschoon de Rhododendrons met de Ericaas tot eene en
dezelfde familie — die der Ericaceeën of Heiplanten — be-
lmoren , zoo vormen zij daaronder toch , met eenige verwante
geslachten , eene afzonderlijke groep — die der Rhodoraceeën
of Rhododendreeën — welke van de eigenlijke Heiplanten
of Ericineeën zich onderscheidt doordien hare bladen vlak , en
niet naaldvormig , en daarenboven in den beginne in knop-
schubben opgesloten , en niet naakt zijn ; dat hare , veelal
grootere , bloemen afvallen , en niet op de planten verdorren
en ineenschrompelen ; eindelijk , dat hare helmknoppen vol-
strekt geene spoor of boornvormige aanhangselen dragen ,
wat bij de Ericineeën regel is.

In natuurlijken staat, bereikt Rli. ferrugineum eene hoogte
van tusschen de 1 en 4 voet. In onze tuinen echter blijft
zij lager , en schiet zij meest niet hooger dan 1 voet op.
Het rijk getakte van den heester geeft hem echter ook bij
ons een gevuld aanzien , en is oorzaak dat hij , in bloeienden
staat, als met een rood laken overdekt schijnt te zijn. Het
bij uitstek schoone van zulk een gezicht , wordt vooral ge-

XII. 3

RH0D0DENDR0N FERRUGINEUM L.

roemd door hen , die de streek der Alpenheesters — tusschen
de 5 en 7000 P. voet boven de oppervlakte der zee — op
het oogenblik bezochten , dat geheele velden met Alpenrozen
in vollen bloei stonden.

De Rhododendrons van Azië en Amerika zullen ter gele-
gener tijd behandeld worden.

Het fraaie perk met Alpenrozen in den Amsterdamschen
hortus staat op het noorden , buiten de zon , en is , 4 jaar
geleden , uit veengrond aangelegd.

O.

II. MEDEDEELINGEN VAN WETENSCHAP-
PELIJKEN AARD.

DE ALGEMEENE TENTOONSTELLING VAN VOORTBRENGSELEN VAN

TUINBOUW TE AMSTERDAM.

7 — 112 April 1865.

(Vervolg van blz. 24.)

II.

Ongetwijfeld is het velen , die in deze Tentoonstelling
eenig belang stelden , gegaan zoo als mij , vooral in de
laatste weken die haar voorafgingen. Men was er verlan-
gend — men was er nieuwsgierig naar ; men wenschte
te zien hoe dat prachtige gebouw , gedenkteeken van den
Nederlandschen volksgeest , fraaijer en meer een vredemin-
nend volk waardig dan een ander gedenkteeken van dien
naam , en blijk gevend , dat het hier noch aan kennis en
energie , noch aan middelen faalt om zich te meten met
andere , wel eens met een weinig minachting op ons neer-
ziende , volken — hoe 't Paleis voor Volksvlijt , waarvan de
meesten reeds vroeger zoowel bouwtrant als afmetingen be-
wonderd hadden , zich inwendig vertoonen zou , wanneer de
bevallige bloemgodin het gedurende eenige dagen voor hare
residentie verkoos ; men wenschte te ervaren in hoeverre aan
de oproepingen des Bestuurs gevolg en aan de in het Pro-
gramma gestelde eischen en vragen gehoor zou worden gegeven ;
eischen , waarvan onderscheidene , naar de meening van velen ,
omvattend genoeg waren om in 't buitenland onvoldaan te
blijven , hoe veel te meer dan hier.

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

Ik zie mij dus als vau zelf twee vragen gesteld, welker
beantwoording hier niet misplaatst kan wezen.

Betreffende de eerste , hoe het Paleis voor Volksvlijt er in
die dagen inwendig uitzag, of, met andere woorden , welken
indruk de Tentoonstelling op den bezoeker maakte , kan ik
kort zijn , en zie mij daartoe te meer gedrongen , daar de
geachte Redacteur van dit Tijdschrift, met het oog op de
beschikbare ruimte , mij verzocht niet al te uitvoerig te
worden. - - Ook is er niet veel meer te voegen bij de vele
eouranten-artikelen , die dit onderwerp om zoo te zeggen heb-
ben uitgeput. — De indruk , bij het binnentreden van de
groote zaal, die, van het eerste oogenblik der opening af,

met eene digte menschenmassa gevuld was , was inderdaad
verrassend — betooverend ; wat, en in welke vormen hier-
over werd gesproken of geschreven , 't bleef en moest blijven
verre beneden de werkelijkheid. — Woorden , al werden ze
zamengevoegd op Oostersche wijze , zoodat ze een voor ons
ongewonen gloed verkregen, ze zouden onmagtig blijven om
't genot uit te drukken , dat die beschouwing verschafte , veel
meer nog om bet over te planten op hen , die zelven niet
tegenwoordig' konden zijn. Verschafte daarbuiten de Aprilzon
reeds een voorsmaak van zomergenot. daarbinnen was het
zomer in den volsten zin des woords; waagde in de vrije
natuur geen bladknop het nog' zich te ontsluiten , was 't ge-
boomte nog dor en de weiden kaal , hier had de wil des
menseben een geheel voortgebragt , waarvoor elke hemelstreek
de onderdeden had verschaft — een zomer binnensbuis. Zoo-
wel tropisch-Azië , -Afrika en -Amerika , Japan en het in
vele opzigten , ook in de plantenvormen , afwijkende Nieuw-
Holland en Zuid-Afrika, als de verschillende deelen van
Europa, waren hier door bet plantenrijk vertegenwoordigd,
en , terwijl bet één eerbied inboezemde om 't grootsche , bet

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

ander een kreet van bewondering deed uiten door zijne schoon-
heid en kleurenpracht , of verbazing wekte door vreemde ,
soms fantastische vormen , moest dat alles , in bevallige orde
tot één geheel bijeengebragt , eene betooverende uitwerking
hebben op den aan zulk een grootsch schouwspel ongewonen
bezoeker. Vreesden aanvankelijk sommigen , dat de groote
afmetingen van 't gebouw aan de Tentoonstelling ; anderen ,
dat de Tentoonstelling aan den indruk van 't gebouw zou
schaden , beider oordeel bleek te voorbarig g-eweest te zijn ;
want het een hielp het ander , en daardoor juist werd de
schoonheid van 't geheel verhoogd. Inderdaad , een beter
gebouw voor zoodanige Tentoonstelling- zou men zich niet
kunnen denken , en omgekeerd zal geene Tentoonstelling ooit
in staat zijn om den prachtvollen bouw dier grootsche zaal
beter te doen uitkomen dan ons bloemenfeest van April. Dit
was ook 't gevoelen van eiken deskundigen vreemdeling , wiens
meening ik daaromtrent leerde kennen.

Was de uitwerking- van het geheel grootsch — tooverachtig
schoon werd het, toen op de laatste twee avonden duizenden
gazvlammen met haar golvend licht aan het tintelend kleu-
renspel van bloemen en bladeren een geheel eigenaardig ka-
rakter schonk. Jammer, dat eene schier ondragelijke hitte
slechts een kort bezoek op de galerijen veroorloofde ; want
een meer indrukwekkend schouwspel dan de groote zaal , vooral
toen en van daar af gezien , opleverde , zal niet ligt worden
aangeboden. — Een stille geestdrift lag er uitgedrukt op het
gelaat der bezoekers , die niet moede werden de kronkelende
paden in alle rigtingen te doorwandelen , vooral toen de wel-
luidende toonen van het park-orkest het krachtige lied vertolkte
van Neêrland's geliefden zanger , en die toonen , die 't hart
steeds warmer doen kloppen «voor Vaderland en Vorst," weg-
stierven in de met de aangenaamste geuren bezwangerde ruimte.

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

Een aan de groote zaal grenzend nevenlokaal was inzon-
derheid ingerigt voor het plaatsen van bouquetten en lage
gewassen , vooral Amaryllissen. Daar ik hierop later terug-
kom, zal 't voldoende zijn hier op te merkeu, dat het, meer
dan ergens elders , in deze zaal moeijelijk was door de
opeengedrongen menigte zich een weg tot de voorwerpen
zelven te banen , vooral daar hier beleefdheid in 't spel kwam
jegens de dames , die inzonderheid in dit geval regt hadden
op den voorrang.

De hierop volgende zaal , waarin eene hoogere temperatuur
onderhouden werd, was voor nieuwe en uitgelezen warme-
kasplanten ingerigt, en, hoewel ook hier veel was, dat zich
door schoonheid van blad of bloem ook voor oppervlakkige
bezoekers aanbeval , was deze zaal toch bij voorkeur de mag-
neet, die de kenners van planten aantrok. Gebrek aan ruimte
(wat men zich zeker niet had voorgesteld) was , evenals in de
andere zalen, maar inzonderheid in deze, oorzaak, dat 't moei-
jelijk viel om alles , en vooral om de voorwerpen elk afzon-
derlijk , goed te zien. Hiervoor was dan ook over 't algemeen
een meermalen herhaald bezoek noodig, en dan nog liep men
«•evaar van veel over 't hoofd te zien. Ik heb, met vele
anderen , de daarmede belaste commissie bewonderd , dat zij ,
in zoo korten tijd , zooveel orde wist te brengen in eene zoo
heterogene massa, waarvoor dan ook de lof der bezoekers
niet achterwege bleef ; maar dat neemt niet weg , dat de
rangschikking niet zoo geheel in 't belang was van hen , die
zich met de bijzonderheden wenschteu vertrouwd te maken,
daar het in sommige gevallen schier onmogelijk was , de on-
derdeden der collectiën op zich zelven te onderscheiden. Ik
meende deze opmerking, die door velen gemaakt werd, niet
te mogen verzwijgen. Ook uit een zuiver aesthetisch oogpunt
beschouwd, waren er enkele groepen, vooral de hoofdgroep

52

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

tegenover den ingang, in 't midden der zaal, waarvan, met
het oog op de vele aanwezige voorwerpen , welligt nog beter
partij zou zijn te trekken geweest1). Zulke opmerkingen (want
als aanmerkingen zijn ze in dit geval niet te beschouwen)
worden echter naar den achtergrond gedreven door ons gevoel
van erkentelijkheid voor de bijna ongeloofelijke , en met een
zoo uitnemenden uitslag bekroonde, pogingen dier commissie,
en inzonderheid van hem , die haar heeft geleid en voorge-
licht. Wij verlaten de Tentoonstelling' dan ook , opgetogen
van 't reinste genot, overtuigd dat de tuinbouw, die tak van
nijverheid , die 't schoone en veelkleurige plantenkleed ons
onder alle vormen te aanschouwen geeft , door haar niet
weinig zal gerezen zijn in de achting van iedereen , die op
werkelijke beschaving aanspraak maakt.

Maar genoeg hiervan , zeker meer dan genoeg , in verband
met het verzoek om niet in «beschouwingen" te treden.

Zal men zich goed voorstellen, in hoeverre de Tentoonstel-
ling aan de verwachting beantwoord heeft , dan is er geen
beter weg dan geregeld het programma te volgen , en zich
daarbij af te vragen, in hoeverre aan de gestelde vragen be-
antwoord werd en waardoor het ingezondene zich inzonderheid
kenmerkte. Ik stel mij voor dit nu te doen. Men verwachte
hier echter geene uitvoerige lijst van namen. Voor deze
meen ik veilig naar den catalogus te mogen verwijzen. Ook
laat de mij gestelde ruimte (hoe gaarne ik dit ook wenschte)

') De oorzaak, waarom geen beter partij getrokken werd, lag hierin,
dat het Bestuur van 't Paleis den muziektempel , in 't midden der groot e
zaal, den avond vóór de beoordeeling liet wegbreken , waardoor het oor-
spronkelijke plan van aanleg zulk een geduchten sehok kreeg, dat die niet
in een paar dagen was te boven te komen. Red.

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

niet toe , al de artikelen afzonderlijk in mijne beschouwing-
op te nemen ; weshalve ik mij tot de voornaamste bepaal ,
die óf voor den tuinbouw van 't meeste belang waren , óf
't meest bijdroegen tot den luister der Tentoonstelling, mij
voorbehoudend om er nu en dan eenige onder eene alg'emeene
rubriek zamen te vatten.

't Is wTaar , dat , bij den eersten blik in 't programma , vele
eischen te hoog gesteld en de krachten onzer kweekers en
liefhebbers schenen te boven te gaan ; de uitgeloofde prijzen
echter moesten wel strekken om den ijver aan te moedigen en
den lust ter mededinging op te wekken. — Wij zullen ont-
waren , dat het Bestuur zich in zijne verwachting* niet heeft
te leur gesteld gezien.

Op elke Tentoonstelling van eenige beteekenis , zijn het die
planten, wrelke tot de rubriek der «nieuw ingevoerde" belmo-
ren, of, meer in 't algemeen, de nieuwe planten, die de
aandacht der kweekers en voorname liefhebbers 't meest tot
zich trekken. Nieuwe planten toch zijn om zoo te zeggen
het middelpunt van den handel. — » Van den handel " mees-
muilt bij deze uitdrukking welligt een makelaar in koffij of
tabak , die overig-ens op de planten en hare kweekers neerziet
als uit eene luchtballon , doch vergeet , dat , van ' datzelfde
speelgoed , maar op grootere schaal , zijne veilingen afhan-
kelijk zijn. — Ik bid U, waarde Heer, zie eens even de
catalogi der groote handelshuizen in planten in , en gij zult u
verbazen over de sommen , die voor zulk speelgoed gevraagd —
ook gegeven — worden , maar gij zult u nog in de verte
geen denkbeeld kunnen vormen van de enorme kapitalen,
die er jaarlijks in worden omgezet. — Nieuwe planten , zeide

ALGEMEENE TENT00XSTELL1KG TE AMSTERDAM.

ik, zijn 't middelpunt van den handel, en tereg't, want er
zijn firma's, en 't zijn niet de kleinste, die juist hierin jaar-
lijks hun grootste revenuen vinden , en wier uitgebreide re-
latiën van den jaarlijkschen invoer van nieuwe planten voor
een groot deel afhankelijk zijn. Ik zou waarlijk wel lust
hebben om hiervan 't een en ander te vertellen , wat den
lezer zeker verwonderen zou, maar dat verzoek van den
Redacteur zit mij in den weg- ; eene andere keer dus.

De eerste zes artikelen van 't programma dan hadden uit-
sluitend op nieuwe plauten betrekking. Er was nog al wat
op ingezonden : immers , 23 verschillende inzendingen wil wel
wat zeggen. En toch heeft , wat er was , over 't algemeen
niet ten volle aan de verwachting beantwoord.

Ik aarzel dan ook niet te erkennen , dat datg-ene wat hier
van nieuwe planten was aangeboden , door de inzendingen te
Brussel, ten vorigen jare, verre overtroffen werd. De reden
van dit verschijnsel kan gedeeltelijk gezocht worden in een
minderen invoer van 't vorige jaar, maar dat zij voornamelijk
gelegen was in 't ongunstige weder , 't welk sommigen moest
doen vreezen , voorwerpen van groote waarde , vooral als ze
in de warme kas te huis behoorden , aan eene onder deze
omstandigheden zoo gevaarvolle reis bloot te stellen , lijdt
geen twijfel.

Dat het intusschen alles geen goud is wat blinkt , kon
men ook hier weder ervaren, want menige plant dier col-
lectiën had hare aanbeveling van nieuw te zijn wel noodig
om door de wereld te komen. Intusschen , er was veel bij
wat de bijzondere opmerkzaamheid verdiende , en waarvoor
de eigenaars dan ook welverdienden Lof inoogstten. — 't Zijn
dan ook de namen van hen , beroemd g-eworden om den rijk-
dom van planten , die door hunne bemoeijingen tot ons
kwamen, welke hier weder boven aan staan, n.1. die der

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

Heeren Veitch van Londen, Linden van Brussel, Ambr.
Verschaffelt en J. Verschaffelt van Gend, Groenewegen
en C°. van Amsterdam. Onder de planten van den Heer
Linden troffen 't meest de opmerkzaamheid een drietal Ma-
ranta's, nl. M. roseo-picta, M. Wallisii en M. amabilis; verder
eene allerliefste Dioscorea , welke om de teekening der bladen
D. Anaectocliilus genoemd is, Cyanophyllum gdaucophyllum ,
Aralia furfuracea en A. lepidota, Echites rubro-venosa en E.
reticulata, Sphenogyne cinnamomea, enz. — Onder die van
den Heer Ambr. Verschaffelt noem ik 't eerst Verschaffeltia
splendida , gewis eene der prachtigste Palmen , die tot hier-
toe werden ingevoerd ; verder eene andere Palm , van een
langer bekend geslacht, n.1. Zalacca Wagneri ; voorts Aralia
Sieboldii (Fatsia japonica) var. reticulata, gelijk bekend is,
ingevoerd door Siebold en C". ; Abutilon vexillare ; een drie-
tal zeer fraaije Varens : Marattia jacarandaefolia , Hemitelia
fraxinifolia en Cibotium regale , die de varen-collectiën niet
weinig sieraad zullen bijzetten ; eindelijk Dieffenbachia nobilis
en D. gigantea , een paar zeer fraaije Aroïdeeën , die almede
de Varenkasten , waar deze planten zich 't best te huis be-
vinden , zullen versieren. Ook bij de nieuwe planten van den
Heer J. Verschaffelt waren er zeer opmerkenswaardige, en
inzonderheid geldt dit voor zijne Agaven. Trouwens, het is
van algemeene bekendheid , dat de familie der Agaveeën ,
in dien kweeker, een warm en zaakkundig voorstander
heeft. Der vermelding waard zijn ook Saurauja superba , die
eene der fraaiste warnie-kasplanten belooft te worden , Dra-
caena lentiginosa , Peperomia arifolia (de familie der Peper-
soorten of Piperaceeën begint in den smaak te vallen ; dit
belooft voor de warme kassen menige fraaije sierplant) , Anthu-
rium grande, Prymnopitys elegans, enz. Ook de Heer Veitch
uit Londen was niet achtergebleven , en ik heb bier 't aller-

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM

eerst het oog op de reeds ten vorigen jare in Brussel ten-
toongestelde Maranta Veitchii , ongetwijfeld de prachtigste van
dit lievelingsgeslacht. We zullen evenwel nog wat geduld
moeten hebben , voor wij die plant mogen bezitten , want we
zoeken dien naam al weder te vergeefs in de kortelings in
't licht verschenen lijst van nieuwe en in den handel ge-
brachte planten dier firma. Urceolina aurea , eene allerfraaiste
Amaryllidee ,• trok de aandacht van kenners en leeken door
hare schoone hangende bloemen. Nevens haar maakten
Bertolonia pubescens , eene lieve Melastomacee , die , zij moge
minder helder g-ekleurde bladen hebben dan B. marmorea ,
toch zeker algemeen voldoen zal ; een tweetal Rhododendrons ,
n.1. Princess Helena en Princess Alexandra , en eindelijk
verscheidene nog onbestemde planten die verzameling hoogst
verdienstelijk. Door de Heeren Groenewegen en C°. waren
al mede verscheidene zeer aanbevelenswaardige planten ing-e-
zonden; zoo b. v. Spatiphyllopsis Minahassae, eene sierlijke
bladplant uit de familie der Aroïdeeën ; Saccharum officina-
rum variegatum of bont Suikerriet; Rademachia stricta, eene
zeer fraaije bladplant; Saurauja superba, reeds hier boven
genoemd , maar door de Heeren Groenewegen en C°. van
Java ingevoerd ; Hoya maxima , de grootstbladige van alle tot
heden ingevoerde soorten ; Alocasia sp. (onder den ongetwij-
feld bij vergissing er bij geplaatsten naam van Syphonium
divaricatum) , eene zeer fraaije bontbladige Aroïdeê , die
het tegen de zoo zeer gezochte A. Lowii niet zou verliezen ;
Jambosa magnifica , eene prachtige grootbladige Myrtacee ,
die bovendien de verdienste schijnt te hebben van overal
(d. i. in elke warme kas) goed tegroeijen; Amorphophallus
sp. , onder den naam van cupreus in den handel gekomen ,
en dat naar aanleiding van de bronstint op de bladen , die
echter alleen bij jonge voorwerpen is waar te nemen , waarbij

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

echter dient vermeld te worden , dat oudere weder door de
grootte en den fraaijen vorm dier organen uitmunten.

De drie volgende artikelen van 't programma (7 — 9) had-
den betrekking op bloeijende kasplanten. Van deze zijn wij
g'ewoon , op onze Tentoonstellingen g-roepen te zien , die een
aantal planten bevatten , welke elk afzonderlijk onder de
goed gekweekte zouden kunnen mededingen , en er zijn en-
kele bloemisten en liefhebbers in ons land , die zich hier-
mede nooit verg-eefs laten wachten , en zich vele moeiten en
opofferingen getroosten om aan die collectiën den meest mo-
gelijken luister bij te zetten. Zoo ook nu. Door tien perso-
nen waren een twaalftal verzamelingen ingezonden (9 van 25
en 3 van 15 planten) , die 't bewijs leverden , hoezeer men
zich ook hier met goed gevolg op het kweeken van fraaije
exemplaren toelegt. Het waren inzonderheid verschillende
soorten van Acacia , Eriostemon , Chorizema , Diosma , Poly-
gala , Begonia , Erica , Tremandra , Habrothamnus en dergl. ,
die daarin de hoofdrol vervulden en om hare bloemrijkheid
zich bijzonder goed daartoe leenden , waarbij nog kwam eene
enkele Orchidee , om aan 't geheel meer waarde te geven.

Voor art 10 en 11 , de best gekweekte bloeijende en niet-
bloeijende plant, waren van 17 personen niet minder dau
tweeëntwintig inzendingen ontvangen , waaronder enkele van
uitnemend goede kuituur. Inzonderheid verdient hier eene
Theophrasta imperialis vermeld te worden, een exemplaar van
buitengewone grootte en daarbij volmaakt gezond, eene ware
prachtplant. Eene bloeijende Eriostemon myoporoides , eene
vruchtdragende Aucuba japonica en meer anderen getuigden
van de bekwaamheid der kweekers. Enkele exemplaren slechts
pleitten niet voor 't juiste begrip , dat hun inzender zich van
eene goed gekweekte plant gevormd had.

Van groote planten ter versiering (art. 12 en 13) waren

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

door zeven personen acht verzamelingen ingezonden. Eéne
daarvan muntte inzonderheid uit en trok , door de schoonheid
en kracht der planten , waarbij men niet eene enkele (er
waren er 20) vinden kon , waarop billijke aanmerking te
makeu was, de aandacht van allen. Alsophila australis,
Areca Yersehaneltii , Pandaneeën , Dracaena's , Dasylirions ,
een drietal Agaven , enz. , waren elk afzonderlijk bewonde-
renswaard. Intusschen kan van al deze collectiën gezegd
worden, dat ze veel schoons bevatteden en beduidend bij-
droegen tot den indruk van 't geheel; ook zullen de inzenders
gewis in deze overtuiging eene aangename voldoening hebben
gevonden voor de moeiten , aan het transport van dergelijke ,
meest alle kolossale , planten verbonden.

Van artsenijgewassen (art. 14) waren slechts twee verza-
melingen aanwezig, waarvan de eene alleen kleine exotische,
de andere de medicinale planten in ruimen zin omvattede.
De exotische kultuurplanten, in art. 15 gevraagd, werden
door eene enkele verzameling vertegenwoordigd , welker
grootste verdienste daarin bestond , dat zij in dit genre hier
alleen stond.

De bloeijende heesters voor den open grond (art. 16) lever-
den, evenmin als de vollegrondsplanten in bloei (art. 17),
iets op wat vermeldenswaardig was ; dat wil zeggen , dat ze
niet meer verdienste hadden dan datgene , wat wij , nu en
dan , op gewone Tentoonstellingen van die gewassen te zien
krijgen. Men schijnt , inzonderheid wat de laatstgenoemde
rubriek betreft , in een toestand van alles behalve prijzens-
waardige rust te verkeeren. — Bij de reeks van vaste plan-
ten , algemeen erkend als geschikt om in den winter of
't vroege voorjaar , door kunstmatig vervroegden bloei , bloem-
tafels te voorzien of hulpmiddelen voor bouquetten aan te
bieden , blijft men staan. Jaarlijks worden die soorten , soms

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

in groote hoeveelheid , opgezet ; maar of er , 't zij onder de
van ouds bekende , 't zij onder de nieuwere vaste planten , ook
anderen zouden te vinden zijn , even zoo , ja misschien nog
heter voor hetzelfde doel geschikt, deze vraag blijft onbeslist.
Wel is waar zou men misschien honderd soorten moeten be-
proeven , om daaronder een tiental goede te vinden , maar die
uitkomst zou verkregen worden. Dat beproeven evenwel , 't is —
ik schroom niet het ronduit te zeggen — voor onze bloemkwee-
kers een even groot struikelblok als voor onze landbouwers.
Wel nemen de eersten de nieuwere hulpmiddelen of kweek-
wijzen , ons door andere natiën aanbevolen , gemakkelijker
over dan de laatsten , maar zelf en zelfstandig geheel nieuwe
zaken en handelwijzen aan den toets der deugdelijkheid te
onderwerpen , 't komt niet dan hoogst zeldzaam in de g-e-
dachte. Van bloeijende vollegrondsplanten was hier slechts
ééne verzameling te zien.

Geheel anders was het gesteld met de volgende in 't pro-
gramma gestelde vraag , de bonte planten voor de warme kas
namelijk, 't Was te verwachten , dat hiervan wat goeds zou
te zien zijn , want het gold hier de planten , welke tegen-
woordig met bijzondere graagte ontvangen worden. — Bonte
planten , ze zijn aan de orde van den dag , ze beheerschen
den tegenwoordigen plantenhandel , ze verdringen veel —
veel ook wat fraaijer en dikwijls meer overeenkomstig is
aan den goeden smaak. Ik wil hiermede echter niet zeg-
gen , dat er niet veel onder is wat schoon , ja wat boven
beschrijving prachtig' is , want dit is , en inzonderheid met
betrekking- tot de bonte warme-kasplanten , waar. Bestaan
toch bonte planten voor de koude kas en die voor den open
grond voor 't meerendeel uit voorwerpen , die in een abnor-
malen of ziekelijken toestand verkeeren , met de warme-kas-
planten is juist het tegenovergestelde 't geval. Deze vertoonen

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

hare natuurlijke kleur, gene slechts een teringachtig blosje,
te verraderlijker dikwijls naarmate het er liever uitziet,
Daarom zijn de bonte warme-kasplanten ook in den regel
veel fraaijer, schitterender, ja vaak verblindend van glans.
Men stelle zich slechts de g-eslachten Cyanophylluru , Cam-
pylobotrys, Dracaena, Anaectochilus en zoo vele anderen voor,
die dan ook nooit uit de gunst van ware liefhebbers gera-
ken zullen.

Vier inzendingen betwistten elkander den voorrang- ; allen
waren fraai en trokken de algemeene aandacht. Behalve de
reeds genoemde geslachten , waren hier nog ettelijke Ma-
ranta's, Dieffenbachia's , Alocasia's, Eranthemum's, Pinanga
maculata , Eriocnema's , Alphelandra's , enz. , meest allen op
zich zelven reeds zeer fraaije planten , te zien ; deze collectiën
behoorden dan ook inderdaad tot het fraaist gedeelte der
Tentoonstelling.

Van bontbladige planten voor de koude kas (art. 19)
waren slechts twee verzamelingen aanwezig. Om de reeds
bovengenoemde redenen voldoen die planten minder aan den
smaak van velen ; ze trokken dan ook de aandacht der be-
zoekers in veel mindere mate. — Waren hier ook vele plan-
ten bij , die slechts zoolang huisvesting in de verzamelingen
zullen vinden , als ze door den veranderlijken smaak worden
geduld , er waren er ook vele onder , die alle aanspraak had-
den op de opmerkzaamheid der liefhebbers. Inzonderheid heb
ik hier het oog- op de verschillende vormen van Evonymus ,
Rohdea , Saxifraga tricolor, Pteris cretica albo-lineata , Leu-
cophyta Brownii , Centaurea candidissima (vermoedelijk slechts
eene verscheidenheid van de van ouds bekende en niet minder
fraaije C. ragusina) , Dracaena aureo-lineata , enz.

Bonte vollegrondsplanten (art. 20) waren mede door twee
verzamelingen vertegenwoordigd , die , bij veel gewoons , ook

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

ettelijke fraaije planten bevatteden. — Hetzelfde was het
geval met de drie verzamelingen van bontbladige boomen en
heesters voor den vollen grond (art. 21), waarbij veel was,
't welk door de frischheid, die er glans aan gaf, getuigde
voor goede zorg , en den bezoeker , ware 't in den zomer
geweest , had doen vermoeden , dat het gebladerte in de
open lucht ontwikkeld was ; dit was daarom te meer verdien-
stelijk , daar vele der bedoelde soorten zich zeer moeijelijk
tot een vervroegden groei laten dwingen.

Aan de volgende vraag (art. 22) , groenblijvende boomen
en heesters voor den vollen grond , was natuurlijk gemakke-
lijker te voldoen ; men zag er drie collectiën van , waarin
Coniferen en Hulsten , soms in zeer fraaije exemplaren , na-
tuurlijk de hoofdrol vervulden.

Art. 23 , nieuwe groenblijvende boomen en heesters voor
den vollen grond , liet , wat het daarop ingezondene betreft ,
de verwachting onbevredigd.

In art. 24 — 26 werden Orchideeën gevraagd, en zes in-
zendingen van vier verschillende personen was er 't antwoord
op. — Eén inzender slechts uit Nederland was opgekomen ,
en dat met niet meer dan twee planten. Waarlijk , de dik-
werf fraaije collectiën van Nederlandschen oorsprong , die
vaak op onze gewone Tentoonstellingen te zien waren , gaven
billijke reden om te verwachten , dat ons land , wat de be-
doelde Artikelen betreft, bij deze gelegenheid beter zou zijn
vertegenwoordigd geweest. Jammer dat het niet zoo was ,
daar de vreemdelingen , die buitendien reeds een geringen
dunk hebben van onze verzamelingen van Orchideeën , hier-
door natuurlijk niet van gevoelen veranderd zullen zijn. Bij
onze liefhebbers , die zich over 't algemeen voorstellen , dat
men zonder buitensporige opofferingen daarvan geene verza-
meling bijeenbrengen kan , en zich hare kuituur daarbij veel

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

moeijelijker voorstellen , dan ze werkelijk is , worden die plan-
ten dan ook inderdaad te weinig- aangetroffen. En toch,
als men er niet op gesteld is om de bij uitnemendheid zeld-
zame en uit den aard der zaak kostbaarste , soorten te be-
zitten , wat zelfs voor eene fraaije verzameling niet onvoor-
waardelijk noodig is , dan behoeven de prijzen der Orchideeën
niemand tegenwoordig meer af te schrikken ; en , wat de
kuituur aangaat , als men teg-en oplettendheid opziet , ja ,
dan is die moeijelijk , maar welke plant kan men goed kweeken
zonder haar? - België heeft ons, trots de zeer ongunstige
weersgesteldheid bij de afzending , waarvan de gevolgen dan
ook reeds bij de ontpakking duidelijk zigtbaar waren , zeer
fraaije Orchideeën geleverd. Onder meer anderen muntten
daarbij uit de nog zeldzame Cypripedium Stoneï; de minder
zeldzame, maar prachtige Brassavola Digbyana ; Phalaenopsis
Schilleriana , die , zelfs zonder de keurige bloemen , om de
fraai gevlekte bladeren gezocht is ; verscheiden vormen van
Vanda tricolor, inzonderheid ook Vanda Cathcartii, met het
eigenaardige beweegbare lipje (labellum) , en vooral een Cy-
pripedium villosum , met een twintigtal groote bloemen prij-
kend , voorzeker een pracht-exemplaar !

Drie verzamelingen van groote Palmen (art. 27) , waarvan
twee van Nederlandschen en eene van Belgischen oorsprong ,
boden veel fraais ter beschouwing aan , en leverden tevens
uitmuntend materiaal voor de versiering der zaal. Onder die
planten , welke 't meest de aandacht trokken , noem ik : Areca
Verschaffeltii , Seaforthia robusta , Jubaea spectabilis , Latania
Jenkinsii en Verschaffeltii , Areca speciosa , Chamaerops hu-
milis , Saribus (Livistona) olivaeformis , enz.

Nieuwe Palmen (art. 28) waren hier in drie collectiën aan-
wezig. Vooral Pinanga maculata, Phoenicophorium sechella-
rum , Verschaffeltia spleudida , Zalacca Wagneri zijn soorten ,

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

die zonder andere aanbeveling- dan haar prachtig loof wel dooi-
de wereld zullen komen, 't Kwam mij evenwel zoo op 't eerste
gezigt voor , dat ze niet allen even gemakkelijk in 't leven
zullen te houden zijn , vooral voor hen , die geene goed in-
gerigte kasten bezitten. Ongetwijfeld waren er nog meer
andere aanbevelenswaardige soorten ten toon gesteld , doch
hiervan waren sommigen nog te jong om er met eenige juist-
heid over te kunnen oordeelen. Voor de Palmen toch geldt ,
dat zij , al groeijend , een geheel ander karakter aannemen ,
en dat sommige soorten, onoogelijk in hare jeugd, na wei-
nige jaren 't sieraad der kassen worden , terwijl andere alleen
in jongen staat fraai , somtijds zeer sierlijk zijn.

Op art. 29 , de grootste en fraaiste Palm , waren drie in-
zendingen ingekomen , waarvan er twee bijzondere vermelding
verdienen. — De eene was eene Phoenix dactylifera , eene
Dadelpalm , van inderdaad buitengewone grootte , waarvan
alleen het transport van 't schip in de zaal , niettegenstaande
de voorhanden doeltreffende hulpmiddelen , ongehoorde moeite
veroorzaakte. — Velen zullen het evenwel der Inzendster
dank geweten hebben , dat zij zich de moeite en kosten
getroostte , om zulk een gevaarte uit eene der Noordelijkste
Provinciën van ons land hierheen te zenden. — Uit één
mond hoorde men dan ook : » zulk een kolossus zag ik nog
nooit van deze soort." — Jammer dat dit prachtig- exemplaar ,
't welk uit den vollen grond van de kas waartoe het be-
hoorde . moest opgenomen worden — van welke behandeling-
de plant reeds tijdens de Tentoonstelling de sporen ver-
toonde — kort daarna gestorven is. — De tweede was eene
in hare soort niet minder prachtige Klopstockia cerifera. Zij
kwam echter, dank zij de vele formaliteiten, die bij den
invoer aan sommige kantoren werden in acht genomen , te
laat om in de zaal zoodanig geplaatst te kunnen worden ,

ALGEMEEN!! TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

dat zij in al haar schoon kon worden bewonderd. Waarlijk ,
er behoort moed , er behoort groote ingenomenheid met de
zaak zelve toe , om eene plant van zoodanigen omvang en
zwaarte, en van zoo groote waarde, van zoo ver (uit Saxen)
hierheen te voeren. De derde, eene Phoenix farinifera,

was mede een sierlijk exemplaar , maar geraakte door de
twee eerstgenoemden op den achtergrond.

De familie der Cycadeeën (art. 30 en 31) was hier zóó
goed vertegenwoordigd , als zulks welligt nog nergens elders
werd gezien. Allereerst moeten hier genoemd worden een
tweetal (om bepaalde redenen buiten mededinging ing'ezondene)
Encephalartos Altensteinii van zeldzamen omvang en buiten-
gemeene schoonheid. Dit koppel, in 't middenstuk , vlak
tegenover den ingang, geplaatst, maakte een grootschen in-
druk , en werd door iedereen om 't zeerst bewonderd. Voorts
zag men o. a. eene zeer fraaije Encephalartos lanuginosa, E.
Lehmannii , Cycas revoluta , Cycas Euminiana , Zamia villo-
sa , enz.

Ook Pandaneeën (art. 32 en 33) waren in fraaije soorten ,
soms ook in sterke exemplaren aanwezig; zoo b. v. Pandanus
elegans , P. eleg'antissimus en P. javanicus variegatus —
allen betrekkelijk zeer sterk ; en onder de zeldzamere : Pand.
Bagea , P. cuspidatus , P. latissimus , P. Samak , P. litto-
ralis , enz. Ook voor deze familie geldt , wat niet minder
waar is voor de laatst voorgaande , dat ze welligt nergens
in Europa beter vertegenwoordigd is dan in de Nederlandsche
verzamelingen.

Art. 34 tot 38 omvatteden Varens. Hiervoor was veel in-
gezonden , al bleef hetgeen er was , vooral met betrekking-
tot de Boomvarens , ver beneden dat , wat men er te Brussel
van zag. Dit kon men trouwens niet anders verwachten ,
daar , met enkele uitzonderingen , Boomvarens in ons land

ALGEMEENS TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

schaars worden aangetroffen , terwijl België eenige collectiën
bezit van Europeesche vermaardheid. Het transport dezer plan-
ten echter, 't welk zeer omslagtig en, vooral in dit jaargetijde,
gevaarlijk was, moest een hinderpaal zijn om ze van zoo veraf
in te zenden. Het grootste en fraaiste wat er in dit genre
was , was ongetwijfeld de Balantiurn antarcticum , die in 't
midden der zaal geplaatst was en , zoo zij niet buiten me-
dedinging ingezonden ware geworden, de eerepalm ongetwij-
feld had weggedragen. Het was eene van de prachtigste
planten der Tentoonstelling. Zeer fraai waren ook eene
Cyathea dealbata, eene Alsophila contaminans, een Cibotiurn
princeps , enz. Kruidachtige Varens waren in des te grooter
aantal aanwezig- , en veel daarvan trok de aandacht van
iedereen. Zoo b. v. Platycerium grande , gewis eene der
meest karakteristieke vormen , waarvan de onvruchtbare bla-
den als groote schilden , van boven in slippen verdeeld ,
zich uitbreiden over 't voorwerp waarop ze gehecht zijn ;
Platycerium Stemmaria, Cibotium Cumingii, verscheidene
Angiopteris-soorten , die reusachtige Varens uit den Indischen
Archipel , Dictyoglossum criuitum , Doryopteris nobilis , Lo-
maria gibba , enz.

Ook van Lycopodiaceeën waren vijf collectiën ingezonden ,
waarbij onderscheidene goede planten , hoewel het niet kan
ontkend worden , dat van die familie , nog slechts weinige
jaren geleden , hier te lande betere verzamelingen bestonden.
Bij ééne collectie merkte men eene echte Lycopodiumsoort
op , L. tetrastichum , die welligt nog in geene andere Euro-
peesche verzameling wordt aangetroffen.

Art. 40 had betrekking op Aroïdeeën. Deze zeer uitgebreide
plantenfamilie is in de laatste jaren in de kassen zeer toege-
nomen ; vooral van Duitschland uit weiden vele soorten van
Philodendrum . Anthurium , enz. verspreid. Het. om de vele

88

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

kleurschakeeringen zijner bladen zeer geliefde , geslacht Ca-
ladinm daargelaten , bevat deze familie een g-root aantal
planten , die , 't zij om de grootte of de fraaije of vreemd-
soortige vormen harer bladen , tot de beste sierplanten der
warme kas behooren. Art. 40 bad alleen op laatstgenoemden
betrekking , terwijl de volgende vraag het geslacht Caladium
g-old. — Drie zeer fraaije collectiën waren er van ingezon-
den , die echter geen van allen 't voorregt van eene gun-
stig'e , d. i. ruime , plaats genoten. Eéne daarvan muntte ,
zoowel door den aard der soorten , waaronder zich nog vrij
zeldzame bevonden, als door de kracht der exemplaren bij-
zonder uit. Vooral onder de Anthurium's , meerendeels groot-
bladige planten , merkte men in deze drie verzamelingen
veel fraais op; inzonderheid noem ik Anth. metallicum , eene,
vooral als zij zoo sterk is , allerprachtigste soort ; Anth. Maxi-
milianum en Anth. imperiale; voorts verscheidenheden van
de zoo eigenaardig bloeijende Arisaema ringens , die , 't zij
hier in 't voorbijgaan gezegd , uitnemend goed op den vrijen
grond , zelfs zonder bedekking , overblijft ; Monstera Lennea ,
ook als Philodendrum pertusum voorkomend ; Philodendrum
Selloum ; de fraai gevlekte Richardia maculata of bonte
Aronskelk, enz.

Van Caladiums (art. 41) waren twee verzamelingen voor-
handen. Dit geslacht (in engeren zin) , dat eenige jaren
geleden slechts eenige weinige soorten telde , is in den laat-
sten tijd , eerst door bemiddeling van een Franschen , later
ook van Belgische en Engelsche bloemisten , zoodanig in soor-
tental in onze kassen toegenomen , dat men er zich bijna in
verliest. Toch is het niet te denken, dat deze planten het
lot te wachten staat der Begonia's, die op vele plaatsen al
mooi op den achtergrond geraken. De Caladiums toch zijn
inderdaad zoo fraai , en dragen zooveel bij tot versiering der

,J

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

warme kassen in den zomer , dat ze moeijelijk door iets an-
ders even doelmatig' zouden kunnen vervangen worden. Voor
Tentoonstellingen, en inzonderheid voor die in 't voorjaar,
zijn ze minder geschikt , daar hare Waden te week zijn voor
het vervoer. — De beide hier aanwezige verzamelingen ,
hoewel blijkbaar niet zonder verdienste, droegen hiervan de
duidelijke sporen.

W.
( Vervolg en Slot hierna)

HET BEGIETEN VAN PLANTEN MET LAAUW WATER.

De kweekers van professie weten zeer goed , dat het be-
gieten van planten met koud water in vele gevallen kwTaad
kan, en soms, zoo al niet na-, dan toch ook niet zoo voor-
deelig werkt als men wel verwachten zou. Niet alzoo de
liefhebbers, waaronder er velen gevonden wTorden, die in het
begieten met koud water iets zeer gewoons zien , en zelfs
begrijpen , dat de planten van tijd tot tijd zulk eene verfris-
sching noodig hebben. Het is daarom misschien niet over-
tollig , ook de laatsten op de verkeerdheid hunner handelwijze
aandachtig te maken. Daartoe strekken de volgende regelen.

Als wij te dezer plaatse van koud water spreken , dan
bedoelen wij daarmede in het bijzonder zulk water, dat aan-
merkelijk kouder is dan de lucht , die de te begieten gewassen
omgeeft of kort te voren omgaf; zoo dus pomp- of welwater ,
met het oog op planten voor den vollen grond — sloot-,
rivier- en andere dergelijke wateren , met het oog op kas-

HET BEGIETEN" VAN" PLANTEN" MET LAAUW WATER.

planten. Ieder weet, dat pomp- en welwater, uit de diepte
naar boven gebracht, eene veel lagere temperatuur hebben
dan de lucht boven den grond , of de laag aarde , waarin tuin-
planten geworteld zijn ; ook is het niemand onbekend , dat
water , 't welk in de vrije natuur aan den onmiddellijken
invloed der zonnestralen blootgesteld is geweest , in wrarmte
voor de omgevende lucht niet behoeft onder te doen. Zij,
die kennis van zaken hebben , begieten dan ook hunne volle-
grondsplanten met het water uit eene naastbijgelegen sloot
of vijver, of, bij g-ebreke van dien, met dat uit een voor
dat doel aangelegden open houten waterbak : in één woord ,
met water , 't welk zoo weinig mogelijk van de temperatuur
der omgevende lucht verschilt. Welwater gebruiken zij er
niet voor.

Voor hen , die kasplanten te kweeken hebben , laat echter
ook het water uit slooten en vijvers te wenschen over , en
het is dan ook om dit te kunnen ontbeeren , dat zij zorgen ,
in de kassen zei ven een vat water voorhanden te hebben,
tijdig genoeg gevuld om op eene overeenstemming tusschen
de temperatuur van zijn inhoud en van de lucht in de kas
te kunnen rekenen.

Er is in de hier beschreven handelingen niets vreemds.
Zij komen eenvoudig daarop neder, dat de kweeker zorg-
draagt , de fijnste wortelvezels der planten , met de opzuiging
van voedsel belast, niet overmatig en plotseling af te koelen.
Dat zulk eene verkoeling kwaad kan , leert de ondervinding ;
wat zij uitricht , kan , in bijzonderheden , niet door enkele
woorden worden uitgedrukt — maar zooveel is toch zeker,
dat de koude , die natuurlijke vijandin der meeste levende
wTezens, belangrijke stoornissen in de verrichtingen der wor-
tels, en in de eerste plaats eene aanzienlijke tempering van
hun opslurpend vermogen te weeg brengt.

HET BEGIETEN VAN PLANTEN MET LAAUW WATER.

Men zou nu ook de vraag kunnen opperen , of het begieten
met water , dat warmer is dan de omgevende lucht , eenig
voordeel voor de planten oplevert. Gelukkig behoeven wij
hierop het antwoord niet schuldig te blijven. Zulk water
oefent , in 't algemeen , een allergunstigsten invloed uit op
de gewassen ; een invloed , die zich afspiegelt in het weliger
uiterlijk dezer laatsten , en in den korter tijd , die hunne
hloemknoppen noodig" hebhen om te zwellen en te ontluiken.
Vooral bij Camelliaas , Indische Azaleaas , Rhododendrons ,
Oleanders en dergelijke planten , kan men zich van de waar-
heid van het zoo even gezegde volledig- overtuigen. Water
van 25—30' C. (77— 80° F.) wordt door de genoemde heesters
opperbest verdragen : ja , wat meer is , Camellia-knoppen ,
die zoo ver zijn , dat de rozeroode kleur hunner bloembladen
duidelijk is waar te nemen , ontluiken , bij eene behandeling-
der planten met warm water , in even veel dagen , als zij
daartoe , zonder bijzondere voorzorgen , weken noodig hebhen
(Jaeger, Gartenfiora 1864).

Ook de planten voor den vollen grond gedijen , vooral bij
aanhoudend guur weder, heter als zij met laauw dan met
zoodanig water begoten worden , waarvan de temperatuur die
der omgevende lucht niet overtreft. Jaeger zag daarvan in
den voorzomer van 1864, die zeer ongunstig was, een treffend
voorbeeld , toen hij , na in verschillende tuinen het armoedig
voorkomen van vele Gramineeën , Aroïdeeën en andere plan-
ten, die om haar blad gekweekt worden en nog al wat warmte
verdragen kunnen , te hehben waargenomen , eindelijk bij
Heinemann in Erfurt kwam , en de zelfde gewassen daar reeds
tot welig"e ontwikkeling gekomen zag. Zijne verwondering
over dit kontrast werd echter zeer getemperd toen hij ver-
nam, dat men laatstbedoelde planten reeds sedert verscheidene
dagen met laauw water begoten had.

HET BEGIETEN VAN PLANTEN MET LAAIW WATER.

De voordeelige werking, door begietingen met laauw of
warm water op de gewassen uitgeoefend , is voor het overige
g-eheel in overeenstemming met die eener bloote verwarming1
van den grond. Dat toch een zwarte tuingrond beter is dan
een bleekere , omdat hij de warmte spoediger aantrekt , en
dat de kunstniatig-e verhitting" van den bodem — door broei-
ing of het aanleggen van stoombuizen — de voortreffelijkste
uitkomsten oplevert, zijn zaken van algemeene bekendheid.
Hoe de warmte in al die gevallen werkt , is nog wel niet
van alle kanten opgehelderd , maar dit kan er toch van
gezegd wTorden , dat zij én het ontstaan van nieuwe wortel-
vezels in de hand wTerkt , én het opslurpend vermogen dier
werktuigen verhoogt. Waarschijnlijk is het daarenboven , dat
zij aan de oplossing van sommige bestanddeelen des bodems
bevorderlijk is.

Het begieten van planten in de kamer worde nimmer door
het plaatsen van de potten in een bakje met water vervan-
gen; vooreerst niet omdat dit water daardoor wordt afge-
koeld , en ten tweede , wijl men niet kan berekenen , hoeveel
daarvan in het bakje zal blijven staan , en hoe lang dit aan
eene behoorlijke afwatering van het in den pot vervatte vocht
hinderlijk zal wezen. Het zorgen voor den afvoer van over-
tollig water, ook wel droogleggen of draineeren genoemd,
heeft den landbouwer de beste uitkomsten opgeleverd ; en
wat voor uitgestrekte akkers geldt , geldt ook voor kleinere —
ja zelfs voor de kleinste oppervlakten gronds, die men zich
kan voorstellen.

Ook het besproeien van planten door middel van een gieter ,
kan het eigenlijk begieten van den grond niet vervangen :
waarmee wij voornamelijk dit wenschen te kennen te geven ,
dat de bladen het vermogen om water , in wTelken vorm
ook , van buiten op te nemen , missen , en dat , ook al

HET BEGIETEN VAN PLANTEN HET LAAUW WATER

ware het omgekeerde waar, de voor de plant zoo noodige
stoffen uit den bodem haar toch nimmer anders dan door de
wortelvezels kunnen binnendringen. Het besproeien van
planten neemt het stof weg , meer niet ; en wij kunnen , bij
de nadeelen , die het kan opleveren — zoo als het werken
als brandglazen van achtergebleven druppels , die door de zon
beschenen worden ; het te weeg brengen van koude door het
verdampen van het overgebleven water, enz. — er ons
dan ook niet over verwonderen, dat sommige schrijvers het
besproeien ten sterkste afraden. Als eene autoriteit in dit
opzicht, halen wij Natjdin aan, die, in een brief aan Lejiaire
(zie V Illustration horticole , 1865, livr. 6, p. 409), zich
aldus over de zaak in kwestie uitlaat : » Je ne suis pas
partisan des seringages pour aucun genre de plantes, mais
encore moins pour les Cucurbitacées que pour les autres. Le
mouillage des feuilles est mauvais pour elles; soleil torride
et arrosage proportionné du sol : voila ce qui les met en joie.
Je crois que les seringages sont une grosse erreur horticole,
qui se conserve par le fait d'une imitation non raisonnée,
c'est-a-dire , par simple routine."

Dat Naudtn's meening niet algemeen gedeeld zal worden ,
valt niet te betwijfelen, maar juist daarom bevelen wij onze
kweekers het nemen van vergelijkende proeven aan , waarbij
twee volmaakt aan elkander gelijke exemplaren van de zelfde
plant , onder geheel de zelfde omstandigheden , worden groot-
gebracht , doch alleen met dit onderscheid , dat men de eene
begiete en de andere besproeie.

Wij eindigen met de opmerking, dat de goede gewoonte
om de planten na zonsondergang te begieten , deze twee
voordeelen oplevert : 1° dat het aangebrachte water niet weder
terstond aan verdamping wordt blootgesteld , maar al den tijd
heeft om de plant binnen te dringen , en 2° dat juist door

DE VERMENIGVULDIGING VAN HOUTIGE EENLOBBIGE PLANTEN.

het perk stellen aan de verdamping- ook eene te overmatige
afkoeling van den grond en de wortels wordt tegengegaan.

O.

DE VERMENIGVULDIGING VAN HOUTIGE ÉÉNLOBBIGE PLANTEN
(MONOCOTYLEN).

Wij ontleenen de volgende mededeeling aan een klein opstel
van den Heer E. Bonakd, voorkomend in l 'Horliculleur
Francais, 1865, bl. 208.

» De vermenigvuldiging van houtige éénlobbige gewassen ,
zoo als van Palmen , Pandaneeën", Dracaeueeën , Yuccaas ,
enz. , gaat dikwerf met velerhande moeilijkheden gepaard en
vordert, ook wanneer zij gelukt, veel tijd. Het zal daarom
niet zonder belangstelling vernomen worden , dat de Heer
Eivièbe , verbonden aan den tuin van het Luxembourg te
Parijs , eene methode heeft uitgedacht om de bezwaren , tot
hiertoe aan die vermenigvuldiging verbonden , te ontgaan ,
en deze , ook voor de genoemde planten , snel en gemakkelijk
te doen plaats hebben.

Deze methode bestaat hierin , dat de tot stekken gekozen
deelen afgesneden of afgezaagd , in een bak of pot met aarde
gezet, en dan opgesloten worden in eene volmaakt donkere
en tot op 38°- 45° C. (ca 100°— 113° F.) verwarmde ruimte.
RrvTÈRE zag, onder die behandeling, binnen een verwonder-
lijk korten tijd , wortels en — boven den grond — zelfs
knoppen voor den dag komen. De laatsten gebruikte hij

>

DE VBUCHTZETTING VAN LILICM CANDIDUM.

dan weder om zijne proeven op uitgebreider schaal voort te
zetten."

Volgens Bonakd is de handelwijze van Rivière zeer aan
te bevelen en levert zij verrassende uitkomsten op.

O.

OVER DE VRUCHTZETTING VAN LILIUM CANDIDUM.

Het is eene bekende zaak, dat Lilium candidum (de witte
Lelie) , en met haar vele andere Liliaceeën , hoe fraai zij ook
gebloeid hebben, bijna nooit rijpe vruchten voortbrengen,
zelfs niet al werden zij bij het uitstrooien van haar stuifmeel
geholpen. Meestal droogt de bloemstengel op , en breekt hij
of valt hij neder , zonder dat eene enkele zaaddoos of eene
enkele rijpe zaadkorrel gevormd wordt. Sedert drie eeuwen
kent men nogtans een middel om de vruchtzetting der Leliën
wel degelijk te doen plaats hebben , en dit bestaat hierin ,
dat men de bloemstengels , tegen het einde van den bloeitijd ,
bij den grond afsnijdt , en , onderst boven , op eene lichte
plaats , ophangt.

Tot zoo ver het feit ; doch nu de verklaring. Natjdin
geeft ze ons in de » Revue horticole", 1865, bl. 12.

De Leliën , en met haar vele andere planten , hebben het
vermogen om zich op tweeërlei wijze te vermenigvuldigen ,
nl. door zaad en door bolletjes (of daarmee homologe orga-
nen) ; doch , wat daarbij niet mag vergeten worden , is , dat
die werktuigen in hunne belangen , zoo te zeggen , geheel
aan elkander overstaan, en elkander dan ook wederkeerig in

'".

<

DE VRUCHTZETTING VAN LILIUM CANDIDUM.

hunne ontwikkeling benadeelen. Zoowel de zaden toch als
de hollen hebben voedsel noodig ; doch , in stede nu dat dit
gelijkmatig over de geheele plant wordt verdeeld, ziet men
het , in 't geval dat wij bespreken , bijna geheel aan de bollen
toevloeien , die daardoor aanmerkelijk in omvang toenemen ,
terwijl de toekomstige vrucht hare oorspronkelijke grootte
stechts weinig overschrijdt. Ja , wat meer is : is eenmaal de
tijd aangebroken , dat de wortels het opnemen van voedsel
uit den grond beginnen na te laten , dan worden de vaste
organische stoffen , die zich uit dit laatste in den stengel
hadden afgezet, op nieuws vloeibaar, en stroomen zij naar
beneden om aan te vullen wat van elders niet meer werd
aangevoerd. Als gevolg hiervan , ziet men den bloemstengel
met al zijne deelen verbleeken en opdroogen.

Snijdt men nu echter den bloemstengel , na den bloeitijd ,
bij den grond af, en onttrekt men hem zoo doende aan den
invloed der bollen , dan kan hij de voedende stoffen , die hij
bevat , doen strekken ten voordeele van de eierhouders en
hunne eitjes ; en deze , aan wie nu de gelegenheid gegeven
wordt om zich verder te ontwikkelen , verzuimen niet om te
verwerken wat hun wordt aangeboden , maar doen dit dan
toch nog zoo matig , dat de stengel , die hen draagt , nog
sappen bevat op het oogenblik , dat de zaaddoozen open-
bersten.

Uit het voorgaande blijkt, dat er bij de Lelie eene soort
van antagonisme bestaat tusschen de bollen en de toekomstige
vruchten ; dat beiden zich gedragen als twee tegenoverge-
stelde machten ; eindelijk , dat het voordeel meest altijd aan
den kant der bollen is. Uiterst treffend wordt het bestaan
van zulk een antagonisme aangetoond door eene proef van
den Heer van den Born , hierin bestaande , dat men eene
witte Lelie , zonder haar uit den grond te nemen , voorzichtig

DE VRUCHTZETTING VAX LILIUM CANDIDUM.

van de schubben haars hoofdbols en van alle kleinere bol-
letjes berooft , zoodat ten slotte niets meer dan de gewone
vezelwortels overblijven. Ook in dit geval rijpen de zaad-
doozen en de zaden, maar zonder dat het noodig is den
bloemstengel bij den grond af te snijden.

Het is licht te begrijpen , dat de zelfde handgrepen of
kunstbewerkingen , die men de witte Lelie met zoo glansrijk-
gevolg heeft doen ondergaan , ook op andere Leliën of Lilia-
ceeën , bij welke vruchteloos naar eene vruchtzetting wordt
uitgezien , zouden kunnen worden toegepast. Voor den kwee-
ker echter zou, vóór men tot den bedoelden maatregel over-
ging , eerst de vraag behooren beantwoord te worden , wat
hem een grooter voordeel zou opleveren : de inzameling van
zaad of van bollen. Deze bereiken den bloeibaren leeftijd
spoediger dan gene , wat zeker eene zaak is van gewicht ;
gene daarentegen zijn talrijker, en openen de kans op
nieuwe verscheidenheden, wat toch ook niet mag worden
over 't hoofd gezien.

Voor 't overige wete men wél , dat het antagonisme tus-
schen de bollen of andere in den grond verscholen stengel-
deelen en vruchten niet zelden valt op te merken , en zich
ook geenszins tot de Liliaceeën bepaalt. Merkwaardig is te
dien opzichte b. v. het kontrast tusschen een paar welbekende
planten uit de familie der Solaneeën , nl. de Aardappel en
de Tomaat , waarvan gene eene aanzienlijke hoeveelheid knol-

len en weinig vruchten , deze geene knollen maar tallooze
vruchten oplevert.

O.

III. AANBEVELENS WAABDIGE PLANTEN UIT BINNEN-

LANDSCHE TUINEN EN BUITENLANDSCHE

TIJDSCHBIFTEN.

A. VOOR DEN VOLLEN GROND.

37. Lithospermum fruticosum L. (1'Horticulteur Francais ,

1865, pi. 3). Een heestertje uit het zuiden van Frankrijk,

dat zich wegens zijne fraai-hemelsblaauwe bloemen en zijn

lagen groei bijzonder aanbeveelt. Het wordt 1 — 2 decim.

hoog , is sterk getakt , en draagt kleine smalle bladen , die ,

even als de stengels en takken , met stijve haren bezet zijn.

De plant behoort dan ook tot de familie der Bora&'ineeën of

....
Asperiioliaceeën (Ruwbladigen). De bloemen , aan de toppen

der takken bij elkaar gezeten, hebben eene middellijn van

ca 2 centim. — Dit heestertje kan ook als kamerplant in

potten gekweekt worden , en voldoet zeer tot het afzetten van

perken uit heigrond, 's Winters behoedt men het voor de

vrieskoude. Men vermenigvuldigd de plant door zaad en

stekken.

38. Garrya elliptica (1'Hortic. Francais, 1865, pi. 13).
Deze boom, hoewel reeds sedert 1828 uit Californië in
Europa ingevoerd, schijnt zoo weinig- in de tuinen voor te
komen , dat Lescuter het noodig achtte , daarop op nieuws de
aandacht te vestigen. Hij is vooral schoon in den bloeitijd
(Maart en April) , als wanneer hij ontelbare hangende katjes
voortbrengt , wier g-roote groene schutbladen door de gele

A. VOOR DEN VOLLEN GROND.

meeldraden in lengte overtroffen worden en daarbij aange-
naam afsteken. Zijne bladen zijn leerachtig, overblijvend,
kort-gesteeld , langwerpig en donkergroen. Harde winters
zijn onze plant nadeelig. Men plaatst haar liefst tegen het
noorden.

39. Clematis hybrida splendida (Revue Horticole , 1865,
N°. 4). Eene bastaard van Cl. lanuginosa (?) en Cl. Vi-
ticella grandiflora (<?), in 1863 verkregen door Simon-Louis
prères te Metz en uitmuntend door zeer groote , donker-
purper-violette, bloemen van 14 centim. middellijn. Zij
bloeit van Juni tot diep in het najaar, mist het fluweel-
achtig' uiterlijk van Cl. lanuginosa, en is volmaakt geschikt
voor den vollen grond.

40. Helleborus atrorubens hybridüs (Revue Horticole,
1865, N°. 12). Eene bastaard van H. atrorubens "W '. et K.
(?) en H. niger L. ( <? ), in 1862 verkregen door Rantonnet
te Hyères. Hare bloemen wisselen in kleur tusschen het geel-
groen en roodachtig purper , en verschijnen tusschen December
en Maart. De verwachting, welke Rantonnet van deze
verscheidenheid koestert , kan het best worden opgemaakt uit
deze zinsnede : » Cette belle et utile plante doit jouer dans
nos parterres Ie róle que jouent les Pélargoniums et les Pri-
mevères des jardins , et de plus elle possède Ie grand avan-
tag-e d'une floraison hivernale. Cette raison nous la fait
appeler la reine des fleurs d'hiver."

41. Acanthüs montanus F. Anders. (Bot. Magaz. , 1865,
pi. 5516). Eene fraaie Acanthacee van Fernando-Po , 't Prin-
seneiland en de westkust van Afrika (ten zuiden der even-
nachtslijn) , op bergen levend van p. m. 2000 voet boven
de oppervlakte der zee. Zij wordt 3 P. voet hoog , heeft
langwerpige , in eene smalle punt uitloopende , vinlobbige of
-spletige bladen met stekels langs de randen , en draagt hare

A. VOOR DEN VOLLEN GROND.

g'roote lichtpaarse bloemen in eene dichte lange eindaar.
Even als bij andere Acanthaceeën , zijn ook hier de schut-
bladen en kelkslippen met stekels gewapend. Overblijvend.

42. Raillardia ciliolata DC. (Bot. Magaz. , 1865, pi.
5517). Deze Composita werd door den Heer Macrae op
vulkanische bergen van Hawaï (een der Sandwich's eilanden)
op 10,000 P. voet boven de oppervlakte der zee ontdekt ,
en door Dr. Hillebrand in 1858 van de zelfde groeiplaats
naar Kew gezonden. Zij is heester- maar toch dwergachtig ,
en draagt kruiswijsstaande lancetvormige bladen , en aan de
toppen harer takken een zestal , naar ëéne zijde gekeerde ,
gesteelde hoofdjes. Alle bloempjes dezer laatsten zijn buis-
vormig en geel. De donkerroode helmknoppen , die boven
de kroonen uitsteken , geven die hoofdjes een schilderachtig
voorkomen.

43. Anemone angulosa Lam. (Bot. Magaz., 1865, pi.
5518). Eene overblijvende Hongaarsche Anemoon voor den
vollen grond , even als A. liepatica in het voorjaar bloeiend.
Zij heeft groote , wijd geopende , hemelsblaauwe bloemen en
een driebladig groen oniwindsel , onmiddellijk onder die bloe-
men gezeten. Zij is door hare meerdere hoogte en door den
kolossalen bouw van al hare onderdeelen veel aanbevelens-
waardiger dan A. hepatica , waarop zij anders wel eenigszins

44. Chlora grandiflora Itoiss. (Regel. Gartenflora, 1865,
pi. 469). Eene 2-jarige Gentianee , afkomstig van Zuid-
Europa en Noord- Afrika. Bladen zeegroen , naar onder tot
eene rozet vereenigd en elliptisch-langwerpig- , hooger op met
de bases in elkander loopend en , als ware het , door den
stengel doorboord. Er zijn 10 kelk- en kroonslippen , doch
de laatsten , die fraai goudgeel van kleur zijn , overtreffen de
eersten driemaal in lengte.

A. VOOR DEN VOLLEN GROND.

45. CoMPANULA ROTUNDIFOLIA L. Val'. SoLDANELLIFLORA

plena en Ranuncultflora plena (Regel. Gartenflora, 1865,
pi. 473). Twee verscheidenheden van het blaauw bloeiende
rondbladige Klokje, die door Gotthold & Ce. te Arnstadt ge-
wonnen , en voor rabatten en rotspartijen aanbevolen worden.

46. Dianthus ctncinnatüs Lem. (Belgique horticole, 1865 ,
pi. 10; Ulustr. hortic., 1864, pi. 388). L. Jacob Makoy
&; C°. te Luik, die deze Anjelier via recta uit Japan ont-
vingen , verzekeren , dat zij geheel voor den vollen grond
geschikt is en eene koude van — 15° R. ( — 2° F.) zonder
bedekking verdraagt. Zij onderscheidt zich door groote kar-
mozijnroode bloemen , wier blaadjes diep ingesneden zijn , en
daardoor het voorkomen hebben als waren zij met gekroesde
franje getooid.

47. Cerasus serotina Lois. (Belgique hortic, 1865, pi.
12). Eene Noord-Amerikaansche Kers uit de groep der Pa-
dussen , sedert 1 629 in Europa bekend en wel eens verwis-
seld met C. virginiana Mich. Even als deze laatste, kan
hij , wegens zijne gevulde ronde kroon en zijn glinsterend
blad tot sieraad van parken en tuinen verstrekken. Hij
wordt 15 — 20 voet hoog, bloeit tegen Junij met lange tros-
sen, heeft kleine witte bloemen en zwarte steenvruchten van
de grootte eener erwt. — Hoew^el Morren aan C. virginiana
roode vruchten en een vroeger bloeitijd toekent, hecht hij
toch aan de meening van Loudon , die haar in zijn Arboretum
met C. serotina identiek noemt. De lage boom, die bij ons
C. of ook wrel Prunus virginiana genoemd wordt , en die ik
op zandgrond boven Naarden en bij Driebergen in den vollen
grond aantrof, draagt glinsterend-zwarte vruch ten , die in het
laatst van Augustus rijpen.

B. VOOR DE ORANJERIE EN KAAPSCHE KAS.

48. Boutardia leiantha Btli. var. splekdida (Horticulteur
Francais, 1865, pi. 1). Lemofne te Nancy beveelt drie ver-
scheidenheden van B. leiantha aan, nl. de var. grandis ,

jloribunda en splendida ', in den zomer van 1864 door hem
in den handel gebracht. Zij hebben 2- of 3-maal grootere
bloemen dan de oorspronkelijke soort ; ook wisselen die bloe-
men in kleur tusschen het tegelrood en karmijn. Gedurende
den zomer behandelt men de Bouvardiaas even als de Fuch-
siaas en Pelargoninms , en gedurende den winter vertrouwt
men ze toe aan de kaapsche kas.

49. Pelargonioi Endlicheriakoi Fenel. (Hortic. Francais ,
1 865 , pi. 5). Eene weg-ens hare geografische verspreiding
(zij behoort op het Taurusgebergte in Klein-Azië te huis)
zeer opmerkelijke soort van Pelargonium, wier sierlijke rijke
bloemschermen , vlindervormige rozeroode bloemen , en groo-
tendeels tot eene wortelrozet vereenig'de bladen haar eene
uitgelezen plaats in onze bloemperken verzekeren. Men vindt
hier in elke bloem twee groote, door purperen aderen door-
sneden, bloembladen, die naar boven, en drie uiterst kleine ,
op schubbetjes gelijkende , die naar onder gericht zijn. De
bloernstengels worden 3 — 3^- decim. hoog en zijn kruidachtig.
De plant bemint een droogen kalkachtigen bodem en blijft over.

50. Libonia floribunda K. Kocli. (Hortic. Francais. 1865,
pi. 8). Eene Braziliaansche Acanthacee , die 's winters in de
oranjerie te huis behoort, en dan veel lucht en licht noodig
heeft. Zij behoort tot de lage heesters, wordt 5 — 6 decim.
hoog, heeft langwerpig-elliptische bladen en 2 — 3 cent. lange
bloemen , die enkel of twee aan twee in de oksels der hoogste
bladen gezeten zijn. De bloemkroonen , uit een stuk be-
staande, zijn tweelippig- en half scharlakenrood half geel.
Elke bloem bevat niet meer dan 2 meeldraden. Daar L. ff o-

V

B. VOOR DE ORANJERIE EN KAAPSCHE KAS.

ribunda van hooge plateaux afkomstig- is , hoopt men , haar
des zomers ter versiering van perken in den vollen grond te
zullen kunnen gebruiken.

51. Salvia dissimilis Bonpl. (Hortic. Francais, 1865,
pi. 12). Deze soort van Salie is, wat den vorm harer bloe-
men betreft , verwant aan S. Grahami , coccinea , pseudococ-
cinea, scutellarioides en Heerii. Haar stengel, die 2 meters
hoog wordt , is naar onder heesterachtig , sterk getakt , en
draag't hartvormig-eironde of verlengd-hartvormige bladen ,
terwijl hij naar boven in talrijke bloemstengels uitloopt, die
te samen eene rijke pluim vormen. De bloemen zelven be-
staan uit een paarsrooden kelk en eene ver daar buiten uit-
stekende scharlakenroode kroon, waarvan vooral de onderlip
sterk ontwikkeld is. Zes van die bloemen zijn telkens tot
een schijnkrans vereenigd. Salvia dissimilis, uit tropisch-
Amerika afkomstig-, was, ten tijde van hare publikatie in
den Hortic. Francais, nog nergens beschreven , doch de exem-
plaren , die daarvan uit zaad opschoten bij Neumann , kwa-
men volmaakt overeen met gedroogde , die men in het Her-
barium van het Musée d'Hist. naturelle te Parijs aantrof, en
die 59 of 60 jaar geleden door Bonpland S. dissimilis ge-
heeten waren geworden. Onze plant bloeit in de oranjerie
tegen September.

52. Primula sinensis L. De Heer Vilmorin-Andrieux
kondigt in den Horticulteur Francais, 1865, bl. 131, twee
nieuwe verscheidenheden van de Chineesche Sleutelbloem aan ,
door hem Primevère de Chine frangée rosé a coeur brun en
P. de Chine frangée cuivrée geheeten. Blijkens de daarvan
gegeven afbeeldingen , behooren zij inderdaad als nieuwe
aanwinsten beschouwd te worden , en kan men haar wegens
de grootte en de schakeeringen in de kleuren harer bloemen ,
eene goede ontvangst voorspellen.

WARME-KASPLAÏiTEN.

53. Marianthüs Drummondianüs Benth. (Bot. Magaz. 1865,
pi. 5521). Eene Pittosporee uit een geslacht, waarvan
thans 14 soorten bekend zijn , die , met uitzondering van
31. procumbens uit New South Wales en 31. bignoaiaceus uit
"\ ictoria , van West-Australië , en voornamelijk van de Swan-
Piiver afkomstig- zijn. 31. Drummondianüs is eene tengere
sierlijke slingerplant met hemelsblaauwe 1—2 cent. lange
bloemen , wier blaadjes tot een trechtervormig geheel veree-
nigd zijn. Zoowel hare jonge takken als hare omgekeerd-
eironde of langwerpig-lancetvormige , spitse , 2 cent. of lan-
gere , getande of gave , bijna ongesteelde bladen zijn met lange
roestkleurige haren bezet. Zij bloeide te Chelsea bij Yeitch.

54. Drimia altissima Hooi. (Bot. Magaz. 1865, pi. 5522).
Afkomstig van Nepal , bloeide deze plant in het afgeloopen
voorjaar te Kew. Zij behoort tot de familie der Asphode-
leeën , heeft gerokte bollen van de grootte van een duivenei ,
1 — 1^ P. voet lange, tong-vormig-lancetvormige, stompe, in
't midden 2 dm. breede ongestreepte bladen , en een 4 voet
langen, rijken, bloemtros met horizontale, ^ dm. lange,
bloemstelen en even lange lijn-elsvormige schutbladen. De
bloemen zijn groen en bestaan uit 6 teruggeslagen , aan hun
top kapvormige , slippen ; 6 meeldraden , die elkander als tot
eene buis genaderd zijn , en een 3-hokkigen eierstok met een
rechten driekanten stijl en een 3-lobbigen stempel. De licht-
groene kleur der bloemslippen wisselt aangenaam af met den
paarsen gloed der helmdraden en schutbladen , en de g-ele
kleur der helmknoppen. Hooker noemt deze Drimia de
schoonste der bekende soorten.

C. WARME-KASPLANTEN.

55. Vanda suavis yar. Hrübtana RcU. fil. (Flore des

•

C. WAlïME-KASPLANTEN.

Serres, 1865, pi. 1604 — 1605). Deze verscheidenheid van V.
suavis bloeide voor 't eerst in 't etablissement van den Heer
L. van Houtte te Gend , en werd door Reichenbach genoemd
naar den Heer Hruby, plantenliefhebber uit Bohème. Zij
behoort , volgens Reichenbach's getuigenis , tot de schoonste
variëteiten van het geheele geslacht. Hare 3 kelk- en 2
kroonbladen zijn van achter melkwit, van voren wit van
grond , doch zwaar donkerbruin- en tegelrood-gemarmerd.
De lip , half zoo lang als de kelkbladen , is fraai rozerood
met een violetten weerschijn. Van Houtte weet niet van
waar de plant afkomstig is; in zijne verzameling droeg zij
vroeger den naam van Vanda tricolor formosa.

56. Cypripedium concolor Bateman (Botan. Magaz. 1865 ,
p. 5513). Eene nieuwe uiterst aanbevelenswaardige soort,
die zicli door hare geheele houding van alle reeds bekende
Cypripediums onderscheidt. Hare dicht op elkander gezeten ,
4 — 6 P. dm. lange bladen, voor elke plant 4 of 5 in getal,
liggen bijkans horizontaal , zijn langwerpig , in 't midden
gevoord , en steken , door hunne afwisselend donkerder- en
lichter-groen gestreepte boven-, en hunne rood-purperen on-
dervlakte , aangenaam af bij de licht-gele , bruinrood gespik-
kelde , bloemen , die niet minder dan 2 dm. in middellijn
hebben. Doorgaans vindt men twee bloemen aan eiken bloem-
stengel , en is deze laatste , hoewel zeer kort , echter harig
en purperkleurig. Noch aan de beide naar het cirkelronde
of ovale overhellende kelk-, noch aan de langwerpige kroon-
bladen, worden staartvormige aanhangselen gevonden. —
C. concolor is afkomstig van Moulmain , waar zij op kalk-
rotsen tiert. Rev. Parish en kolonel Benson zonden daarvan
exemplaren naar Engeland.

57. Dendrobium hedyosmum Bateman (Botan. Magaz. 1865,
pi. 5515). Een dor weinige welriekende Dendrobiums , in

8*

C. WARME-KASPLANTEN.

Moulmaiu ontdekt door den Rev. Pabish. De spanlange ,
rechtstandige , met korte stijve rechte haartjes overdekte ,
stengels dragen korte , smalle , leerachtige bladen , en daar-
tegenover telkens twee bloemen , wier zuiver witte kelk- en
kroonbladen (p. m. 1 P. dm. lang) eirond -lancetvormig, spits,
en een weinig teruggebogen zijn, en zich naar onder aan-
sluiten aan eene even lange lip , die naar achter groen , doch
naar voren geel is met oranje strepen.

58. Dendrobium senile Parish (Botan. Magaz. 1865,
pi. 5520) , aldus (d. i. beiaarde Dendrobium) geheeten we-
gens de witte haren , waarmee stammen en bladen bedekt
zijn, is afkomstig van Moulmaiu, en werd daar ontdekt dooi-
den Rev. Parish. Zij bloeide te Knypersley in April jl. ,
en schijnt het best te tieren op eene lichte plaats , bevestigd
tegen een stuk hout of in een ondiepen pot. Stammen
spoelvormig' , 6 P. dm. lang , elk voorzien van 2 of 3 leer-
achtige, omgekeerd-eironde , spitse bladen. Bloemen afzon-
derlijk of in paren , zijdelings geplaatst , vleezig , fraai-goud-
geel. Kelk bladen tongvormig, spits. Kroonbladen iets bree-
der dan de kelkbladen , wigvormig , bijna 1 dm. lang. Lip
drielobbig, met stompe half-eironde zijlobben en eene spitse
eindlob. Voet der lip eeltachtig , met 2 sleuven , van binnen
naar buiten oranje-gestreept. Zuil aan haar top 3-tandig.

59. Phalaenopsis Lüdemanniana Rclib.Jil. (Botan. Magaz.
1865, pi. 5523). Deze schoone plant werd van de Philip-
pijnen aangevoerd en door de Heeren Hugh Low & C°.
onder den naam van P. equestris verkocht. Zij is verwant
aan P. sumatrana Korth. (= P. zebrina Hort. Bogor.) en
P. violacea Teysm. et Binnendijk , en werd door Reichenbach
genoemd naar den tuinman van Pescatore te Parijs. Bladen
glanzig, leerachtig, van 4 — 6 P. dm. lang of lauger, niet
te onderscheiden van die van P. equestris. Bloemstengel

-

WARME-KASPLANÏEH.

zeer kort (voor 't geslacht) en arm aan bloemen. Kelk- en
kroonbladen langwerpig , spits ; gene kleiner dan deze ; beiden
wit van rand , maar van horizontale banden voorzien , die óf
allen kaneelkleurig, óf naar boven kaneel- naar onder ame-
thystkleurig zijn. Lip 3-lobbig , violet , met 2 gele vlekken
op de zijlobben ; deze laatsten recht , tongvormig , diep-2-tan-
dig; eindslip langwerpig, naar boven hoekig en gaaf of
fijn-gezaagd. Tusschen de twee zijlobben vindt men eene serie
van kleine schubben en twee sprietvornnge uitsteeksels. Zuil
wit of violet. — De plant bloeide in 't afgeloopen voorjaar,
en is , bij eene voldoende hitte , gemakkelijk te kweeken.

60. Hoplophytum calyculatum Ed. Morren (Belg. Hortic.
1865, pi. 11). Eene Braziliaansche Bromeliacee (uit de prov.
St. Catharina) , door Libon gezameld , en tegen het einde
van 18(54 voor 't eerst bloeiend waargenomen in het etablis-
sement van den Heer Linden te Brussel. Uit eene dichte
rozet van 2 — 3 decim. lange en 7 — 8 centim. breede, zwaard-
vormige, naar boven fijn-gedoomde , stompe, in een terug-
gebogen puntje eindigende , effen groene bladen verheft zich
een 3 — 4 decim. hooge, met enkele schutbladen bezette
bloemstengel , aan welks top zeer talrijke fraai-citroengele
bloemen tot een dicht hoofdje opeengepakt zijn. Aan den
voet van dit (3 — 4 cent. hooge) hoofdje zijn eenige roode
schutbladen in een krans gezeten. De kroonen steken 4 — 5
millini. boven de kelken uit. Eene schooue plant , die zich
gemakkelijk laat kweeken.

61 en 62. Echinocereus Blankii Palmer en Ceeeus lept-
acanthus (Revue Hortic, 1865, N°. 5 en 9).

63. Cereus Beetini Cels (Hortic. Francais, 1865, pi. 14).
Een Cereus uit Patagonië, die zicli van alle anderen door
haakvormig omgebogen doornen onderscheidt. Hare bloemen
zijn uitwendig licht ehocoladebruin , inwendig isabelgeel.

D. BONTBLADIGE PLANTEN.

64. Gloxinia Taragona var. Amélie Naumann en Marie
de Lapagerie (Hortic. Francais, 1865, pi. 11) Twee schoone
variëteiten uit de groep van Gloxiniaas met 5 vrije bloem-
bladen tusschen den kelk en de klokvorniige kroon. Te ver-
krijgen bij Neumann.

D. BONTBLADIGE PLANTEN.

In de Illustr. Horticole , 1865, pi. 438, vindt men de
afbeelding- eener nieuwe verscbeidenbeid van Caladium tricolor,
door Verschaffelt Duc Adolphe de Nassau geheeten ; en in
de Revue Horticole, 1865, afl. 11 en 15, twee afbeeldingen
van C. Madame Andrieu en C. Lamartine. De beide laatsten
zijn hybriden , door den apotheker Bleu te Parijs verkregen
uit de Engelsche C. Poecile en C. Chantinii. — Vermelding
verdienen verder Bignonia argyrea (?) , eene liane van Nieuw-
Grenada, afgebeeld in de Revue Horticole, 1865, afl. 13,
Smilax ornata (?) Lem. [III. Hortic, 1865, pi. 439) uit
Mexico , en Teleianthera jïcoidea M. T. var. versicolor [lil.
Hortic. 1865, pi. 440) uit Brazilië. Al deze planten, met
uitzondering van de laatste , die in de oranjerie te huis be-
koort , zijn bestemd voor de warme kas. — Bij de Caladinms
vindt men de welbekende schakeeringen van groen, rood en
zilverwit ; bij de Bignonia en de Smilax groene bladen met
lichtere glanzige strepen en vlekken (bij de eerste daarenboven
met eene rozeroode ondervlakte) ; bij Teleianthera eindelijk
eene mengeling van donker-koperrood , rozerood , purper en
groen. Teleianthera behoort tot de Amarautaceeën.

O.

Index Aroidearum. Verzeichniss sammtlicher Aroideen ,
welche bereits beschrieben und in den Garten befindlich sind ,
mit Aufführung ilirer Synonyine. In alphabetischer Reihen-
folge. Von Ernst Ender. Mit einer Einleitung von Pro-
fessor Dr. Karl Koch. — Berlin. Wiegandt und Hempel.
1864. - 8°. 85 blz. — / 1,55.

Met het oog' op de uitbreiding , welke de kuituur der
Aroïdeeën in de laatste jaren is ten deel gevallen , en de
ruime plaats , die deze gewassen onder de sierplanten van
alleihanden aard zijn begonnen in te Demen , kan aan den
Index Aroidearum van Ender niet anders dan een hartelijk
«welkom" worden toegeroepen. Vooral zij, wie het juist
betitelen hunner planten ter harte gaat , moeten zich aan den
schrijver van het werkje, dat wij aankondigen, verplicht
gevoelen; want, bevat het al geen groot aantal bladzijden,
en is de indruk , dien het te weeg brengt , gelijk aan dien
van een met zorg bewerkten katalogus — zoo zijn toch
jaren van voorbereidende studiën aan zijne samenstelling voor-
afgegaan , en belooft het gebruik daarvan eene bron van
genoegen te wezen. Dat Prof. Karl Koch te Berlijn den, tot
hiertoe onbekenden , schrijver met raad en daad ter zijde
stond , kan niet anders dan ons vertrouwen in de deugdelijk-
heid van den Index verhoogen; want nevens den onlangs
overleden Schott van Schönbrunn, mag ook Koch genoemd
worden onder diegenen , welke de familie der Aroïdeeën tot
een geliefkoosd onderwerp hunner studiën hebben gemaakt.
Ook aan den » Hofarartner" Fintelmann van het Paauwen-

*

B0EKBESCH0UWINÖEN .

eiland wordt door Ender hulde gebracht voor de hulp hem
verleend.

Men vindt in den » Index Aroidearum" 107, en in een
daaraan toegevoegd «addendum" nog 4 — dus te samen
111 — geslachten in alfabetische orde opgenoemd , en
onder elk geslacht de soorten vermeld , die daarvan , hetzij
wetenschappelijk beschreven , hetzij alleen in verzamelingen
opgenomen zijn en nog op eene publikatie wachten. Elke
geslachtsnaam heeft een Arabisch en elke soortsnaam een
Romeinsch volgnornmer. Ontbreekt zulk een nommer bij een
geslachtsnaam , dan beteekent zulks , dat de S. dien als een
synoniem beschouwt (wordende daarbij dan tevens de goede
naam opgegeven) , en vindt men een Arabisch nommer met
eene letter verbonden (b. v. LXXVIb), dan wordt daarmee
aangeduid , dat het daarbij behoorende geslacht waarschijnlijk
zal moeten worden ingetrokken. Achter elk geslacht vindt
men den auteur en tevens het werk met het jaartal vermeld ,
waarin deze zijne beschrijving het eerst publiek maakte. De
gebruikelijke teekenen duiden dan eindelijk aan , of de nader
op te noemen soorten kruid- of heesterachtig , klim- of slin-
gerplanten zijn , enz.

Ook de soorten volgen elkander in alfabetische orde op.
Een kruisje in plaats van een cijfer beteekent , dat de daarbij
gevoegde naam niet gebruikelijk — bloot synoniem — is.
De auteurs der soorten zijn natuurlijk eveneens genoemd , en
zoo ook haar vaderland. Waar zulks kon geschieden, werd
ook naar afbeeldingen verwezen.

Dit weinige zij genoeg om althans de aandacht op Ender's
werkje te vestigen. Alleen zij nog- meegedeeld , dat Prof.
Koch in zijne inleiding eene kritisch toegelichte beschrijving
geeft van de 6 groepen , waarin , volgeus zijne meening , de
Aroïdeeëu belmoren verdeeld te worden. Het zijn de Ara-

BOEKBESCHOÜWINGEN.

ceeën, Caladieeën, Anaporeeën , Monstereeën, Philodeiidreeën
en Acoreeën. Met die beschrijving in de hand , kan men
ook zulke Aroïdeeën , die niet bloeien , brengen onder de
groep, waartoe zij behooren.

O.

Rust , Smut , Mildew and Mould. Au introduction to the
Study of Microscopic Fungi , by M. C. Cooke , with nearly
300 figures by J. E. Sowerby. — London. Rob. Hartwicke.
1865. — KI. 8°. 238 p. — ƒ 3,90.

Een allerliefst boekje met 16 gekleurde platen, waarop 269
figuren , uitnemend geschikt om tot leiddraad te dienen bij
het mikroskopisch onderzoek van de meest voorkomende lagere
Fungi , aangenaam van stijl , maar daarbij streng weten-
schappelijk. De XIII hoofdstukken handelen over de Cluster-
Cups (Aecidia) , de Spermogonia , het Dimorphisme , Meeldauw
en Brand (Mildew and Brand = Puccinia), Brand met veel-
cellige sporen (Complex Brands = ïriphragmium , Aregma
en Xenodochus), Smeerbrand (Smuts = Ustilago) , Smeerbrand
met veelcellige sporen (Complex Smuts = Polycystis) , Roest
(Rusts = Trichobasis , Lecythea) , nog- eens Hoest (Uredo ,
Uromyces , Coleosporium , Melampsora) , wit Soest (white
Rusts = Cystopus) , Schimmel (Moulds = Peronospora) , witten
Meeldauw (white Mildews or Blights = Erysiphe , Phyllacti-
nia , Uncinula , Microsphaeria , Chaetomium , Ascotiïcha ,
Eurotium, Aspergillus) , terwijl het 13" Hoofdstuk eenige
raadgevingen behelst omtrent het verzamelen, onderzoeken
en bewaren van mikroskopische champignons.

Ofschoon de hier overgenomen verdeeliug niet zuiver we-
tenschappelijk, en juist daarop ingericht is om den minder
wetenschappelijken man of eerstbeginnenden het zoeken ge-

no

130EKBESCH0UWINGEN.

makkelijk te maken , zoo denke men evenwel niet , dat de S.
zich ook de nieuwste ontdekkingen op het door hem betreden
terrein niet heeft ten nutte gemaakt. Integendeel , wat Ber-
keley, Tulasne en de Bary in den laatsten tijd in 't licht
gaven , is hem niet onbekend gebleven , en , voor zoo ver
zulks behoorde , werd van hunne ontdekkingen het noodige
gebruik gemaakt.

Op het 13e Hoofdstuk volgt een «Appendix", gewijd aan
de systematische optelling en de diagnostiek der Aecidiaceeën,
Puccinieeën , Caeomaceeën , Peronosporeeën en Erysipheeën ,
in Groot-Brittanje aangetroffen. Door dat toevoegsel rijst
het werkje zeer in waarde ; want vooreerst vindt men daarin
alle Fuugi, vroeger in de 13 Hoofdstukken behandeld, nog
eens , maar nu in hun wetenschappelijk verband terug , en
ten tweede strekt het in zekeren zin ter aanvulling van
Berkeley's «Outlines of British Fungology", waarin de la-
gere Champignons wel opgeteld, maar niet beschreven worden.

Ofschoon de studie der Natuur bij ons , onder den beschaaf-
den stand, niet zoo vele beoefenaren vindt als bij onze over-
zeesche naburen , en de beoefening der Mycologie geheel
verwaarloosd wordt , zoo past het ons toch , werkjes als de
» Introduction" van Cooke, die alles in zich vereenigen, wat
tot die studie kan opwekken en haar gemakkelijk kan maken ,
niet met stilzwijgen voorbij te gaan. Wij hebben hier wel
is waar slechts met kleine stofjes te doen , die op de bladen der
hoogere planten woekeren en voor het bloote oog niets aan-
trekkelijks opleveren , maar het zijn dan toch stofjes , die
graan en aardappelen en druiven vernietigen , verwachtingen
teleurstellen , hong-ersnood veroorzaken kunnen. De » macht
van het kleine" openbaart zich ook in het Plantenrijk. Zij —
die macht — roept ons , om ook dat kleine niet onopgemerkt
te laten. Wij mógen er ons in verheugen , dat de kennis van

130EKBESCH0UWIXGEN.

het leven der kleinste Champignons in de laatste jaren zich
aanzienlijk heeft uitgebreid. Wie in die kennis en hare vorde-
ringen belang stelt , neme het boekje van Cooke ter hand , en
wij twijfelen er niet aan of hij zal ons dank weten voor deze
weinige regelen, die het onder zijne aandacht brachten.

O.

V. GEMENGDE BERICHTEN.

Uit de Engelsche nieuwsbladen blijkt , dat aan het voor-
nemen om in 1866 eene internationale Bloemen-tentoonstelling
te Londen te houden , gevolg* zal worden gegeven. De
opening daarvan zal zeer waarschijnlijk plaats hebben tusschen
de wedrennen van Epsom en Ascot (d. i. in Juni) en vier
dagen duren. Twee «meetings" met het karakter van kon-
gres zullen iedereen in de gelegenheid stellen tot het voor-
dragen van Verhandelingen of het doen van Mededeelingen
over de belangrijkste onderwerpen , den tuinbouw of de kruid-
kunde betreffend. Het plan bestaat echter om die verhan-
delingen of mededeelingen van te voren in Engeland te doen
drukken , en ze bij tijds in den vreemde te verspreiden , opdat
de daarover te houden diskussiën meer rechtstreeks tot ver-
meerdering onzer kennis leiden mogen. Meer dan £ 1100
zijn op dit oogenblik reeds tot verwezenlijking van het grootsche
doel bijeengebracht , waarbij nog komt een waarborgfonds
van £ 2500. te samen £ 3600.

GEMENGDE BERICHTEN.

Den 6en Juni overleed, in den ouderdom van 64 jaar,
Sir Joseph Paxton, F. L. S. , F. H. S. , lid van het Par-
lement , belast met het oppertoezicht over alle goederen des
Hertogs van Devonshire — en als zoodanig ook van het
beroemde Chatsworth — ontwerper van het kristallen paleis ,
waarin in 1851 de wereld-tentoonstelling te Londen gehouden
werd. Uit behoeftige ouders geboren , wist hij door zijne
vlijt , omzichtigheid en bescheidenheid , de aandacht zijner
meerderen op zich te vestigen , waarvan het gevolg- was , dat
hij , na een g*eruimen tijd in eene ondergeschikte betrekking
op de goederen van den Hertog- van Northumberland te zijn
werkzaam geweest , eindelijk tot den rang van diens hortu-
lanus opklom. Zijn gevoel voor het schoone en zijne vaar-
digheid in het aanleggen van parken brachten hem later in
kennis met den Hertog van Devonshire , bij wien hij in dienst
overging, en dan ook tot zijn dood werkzaam is gebleven.
Te Chatsworth leverde Paxton , daartoe door zijn meester in
staat gesteld , eene eerste proeve van zijne begaafdheden als
architekt , door het bouwen van een prachtig , enkel uit glas
en ijzer opgetrokken , gebouw van 300 voet lengte. Dat die
proeve door anderen gevolgd werd , is bekend. Ook van
Sydenham-Palace wordt hij als een der stichters genoemd.

Het lag in Paxton's aard , zich vooral met reusachtige
onderneming-en in te laten. Zijne begaafdheden en de onder-
steuning van hoogg-eplaatste personen en anderen , die over
een groot vermogen te beschikken hadden , deden hem daarin
veelal uitmuntend slagen, en dit heeft aan zijn naam dan
ook eene bekendheid gegeven, die niet binnen de grenzen
van een enkel werelddeel besloten bleef. Als schrijver trad
hij op in den Cottager's Calender , de Botaaical Dictionary
en het Horticultiiral Register.

GEMENGDE BERICHTEN.

Den 7en Juni j.1. overleed plotseling, aan de gevolgen
eenei' slagaderbreuk, Dr. Réveil, bij het geneeskundig publiek
bekend door zijn Traite de Vart de formuler en zijn For-
mulaire raisonné des médicaments nouveaux et des médications
nouvelles , en bij de kruidkundigen door zijn Règne vègétal
in 10 deelen, waarvan 5 in platen. Hij bereikte slechts den
ouderdom van 44 jaar. Réveil bekleedde de betrekking van
Hoogleeraar aan de Ecole de Pharmacie te Parijs , en wordt
zoowel door de wetenschappelijke wereld als door zijne vrienden
ten zeerste betreurd.

In de Revue Horticole van Barral (1865, p. 139) wordt
het petroleum als een uitstekend middel g-eroemd ter verdrij-
ving- van insekten op planten. Bij het gebruik dier vloeistof
bedient men zich van een plat penseel of eene platte kwast
van dassenhaar. Voor zoo verre uit de tot heden opgedane
ondervinding kan worden opgemaakt , ondervinden de planten
van zulk eene bestrijking met petroleum volstrekt geen nadeel.

In hetzelfde Tijdschrift p. 286 wordt sterk riekende guano
aanbevolen als een middel om boomen voor 't bezoek van
mieren te vrijwaren. De grond rondom den voet der stam-
men behoeft daartoe eenvoudig met guano bestrooid te worden.
Men lette er echter op , dat reukelooze guano niets uitricht.

Eéne bladzijde verder wordt verslag uitgebracht door den
Heer Glocde te les Sablons over eene , twee achtereenvol-
gende jaren met bet uitnemendst gevolg bekroonde , proef
om de rupsen of larven der meikevers, die zulke ontzagge-
lijke verwoestingen — vooral onder de Aardbeziën — kunnen
aanrichten , van zijne planten verwijderd te houden. Zij
bestaat daarin , dat men den te bebouwen grond op de eene of
andere wijze met bloem van zwavel vermengt. Nadere op-

GEMENGDE BERICHTEN.

gaven, hoe te handelen, vindt men in de Revue Horticole
van 1864, blz. 384. Zoo als bekend is, leven de larven
der meikevers in den grond , en schaden zij vooral door aan
de wortels te knagen.

In plaats van den Heer de Bavay , overleden , is tot Direk-
tenr der «Ecole d'Horticulture de 1'État" te Vilvoorden
benoemd de Heer M. J. Debbichy.

In de 5e aflevering (1865) van Lemaire's Illustration
horticole wordt meegedeeld , dat de in de lc afl. onder den
naam van Amorphophallus nivosus afgebeelde Aroïdee vijfjaar
geleden door Prof. K. Koen reeds als Dracontium asperum
beschreven werd , en deze naam dus voor gene behoort te
worden in de plaats gesteld.

Eveneens behoort de naam van Abutilon vexillarium , door
Ed. Morren gegeven aan eene Malvacee , in de tuinen ook wel
als Sida Leopoldi bekend , veranderd te worden in dien van
Abutilon megapotamicum A. S. H. Zoo toch werd die plant
reeds veel vroeger door Aüguste de St. Hilaire geheeten.
Men zie hierover Natjdin in de Annales des Sciences natu-
relles , 2e Série, T. 18, p. 49, en de Flore des Serres van
van Houtte, T. XV, p. 185.

Gymnostachiwm, Verscliaffeltii Ch. Lem. (Eranthemum ru-
bro-venosum Hort. Veitch.) , waarvan tot voor korten tijd de
bloemen niet bekend waren , bloeide onlangs bij van Houtte
te Gend. Het is bij die g-elegenheid gebleken, dat de naam
(Jymnostacliium ten onrechte aan die plant verleend werd ,
en dat zij Fittonia Verscliaffeltii Lem. behoort genoemd te
worden.

GEMENGDE BERICHTEN.

Onder den naam van Iresine VerschafeUü Lbm. et Hook.
beeldt van Houtte in zijne Flore des Serres , T. XV, pi. 1601 ,
de plant af, vroeger door Lemaiee als Achyranthes (?) Ver-
scliaffeltii beschreven en door Hooker als Iresine Herbsiii
aangekondigd. Van Houtte meent door deze wijziging recht
te laten wedervaren aan beide zoo even genoemde kruidkun-
digen, waarvan de eene (Lemaire) het geslacht verkeerd
bepaalde , doch eene goede beschrijving gaf van de plant in
kwestie , de andere (Hooker) den geslachtsnaam verbeterde ,
doch , bij de eerste gelegenheid dat zulks gebeurde , het aan
nadere toelichting ontbreken liet.

De laatste (12e) aflevering- van het 15e deel der Flore des
Serres et des Jardins de VEnrope van L. van Houtte heeft
eindelijk het licht gezien. Wij zegg'en eindelijk, omdat er
niet minder dan 4^ jaar tusschen die aflevering en de le
inliggen. Wij hopen , dat de uitgever zijne belofte , om
het 16e deel, waarvan de le aflevering spoedig kan worden
te gemoet gezien , geregelder aan zijne inteekenaren te doen
toekomen , gestand zal doen ; en wij doen zulks met te meer
recht , omdat hij zelf verzekert , dat de medewerking van
Prof. Decaisne te Parijs , die hem in de laatste jaren , juist
wegens den slependen gang der onderneming, werd onthou-
den , hem op nieuws geschonken werd , op voorwaarde dat
voortaan beter op orde en regelmaat zou worden gelet.

Cromohth u.Treiahq k C'Amst

PAVETTA

alba.

Groningen J. B W ■

PAVETTA INCAMATA bl

(VAR. ALBA.)

Onder de sierplanten , welke door de familie der Rubiaceeën
opgeleverd worden , bekleeden de Pavettaas eene voorname
plaats. In liet algemeen kan van die planten gezegd wor-
den , dat zij tot de altijd groene heesters bebooren ; volkomen
gave , aan elkander tegenovergestelde , bladen dragen , en
talrijke bloemen voortbrengen , die in prachtige tuilen aan
de toppen der takken opeengeboopt zijn. De kleur dier
bloemen wisselt tusscben bet wit en de meest uiteenloopeude
scbakeeringen van bet rood ; ook verspreiden zij dikwerf een
zeer aang-enamen e'eur.

Haar naam dragen de Pavettaas naar een woord van Mala-
barscben oorsprong , waarvan ik de beteekenis niet nader vind
opgegeven. Dat zij voor bet grootst gedeelte uit de Ne-
derlandscbe en Engelscbe Oost-Indische bezittingen afkomstig
zijn en aldaar de oorspronkelijke bosschen bewonen , kan uit
de beschrijvende werken onzer wetenschap worden opgemaakt.
Enkel in de Flora van Nederlandsch Indië van den Hoog-
leeraar Miquel (II. 263) worden reeds 45 soorten van Pavelta
opgesomd. Wegens het vurig rood , waarin de bloemen van
vele Pavettaas schitteren , werden die planten door Rumphius

XIII. i

PAVETTA INCARNATA BL.

met den dichterlijken naam van » Flamma Sylvaruïn " d. i.
«Vlam der bosschen" bestempeld.

Vele planten , die men tegenwoordig" onder het geslacht
Pavetta vindt opgesomd, droegen vroeger den naam van
Ixora , zoo als o. a. uit den Prodromus van de Candolle ,
Bosse's Handbuch, Loudon's Hortus britanicus en andere
dergelijke werken blijken kan. Dat de nieuwere schrijvers
beide geslachten vereenigden , moet daaraan worden toege-
schreven , dat hun de kenmerken , waarop eertijds de schei-
ding dier geslachten gegrondvest werd , niet zoo belangrijk
voorkwamen als hunne voorgangers , wat trouwens niet te
verwonderen was , daar het geheele verschil tusschen Pa-
vettaas en Ixoraas eenvoudig daarin bestond , dat bij gene
de stijl zeer verre buiten de bloemen uitstak en de kroon-
slippen stomp waren , terwijl bij deze de stijl niet of slechts
even te zien was, en de kroonslippen spits uitliepen.

De bloemen der Pavettaas munten minder uit door haar
omvang dan door haar aantal in elke tuil. Aan elke harer
onderscheidt men een kleinen 4-tandigen kelk ; eene trom-
petvormige kroon met eene dikwerf zeer lange tengere buis
en 4 horizontaal uitstaande stompe of spitse slippen ; 4
aan den kroonmond gezeten meeldraden , en een stijl , die
nu eens ver boven de kroonbuis uitsteekt, en dan weder
geheel in die buis is opgesloten , en een tweebeenigen stem-
pel draagt. Onder de kelktanden vindt men een groen ko-
geltje , dat zich als de eierhouder doet kennen en 2 hokjes,
elk met één eitje , bevat. De vruchten der Pavettaas zijn

besachtig van aard.

De soort van Pavetta , die wij thans aan onze Lezers
voorstellen , behoort tot de rubriek met korte stijlen en
spitse slippen , en werd dus in vroeger tijd onder de Ixoraas
gerekend. Zij onderscheidt zich van hare verwanten vooral

J

PAVETTA INCARNATA BL.

door hare stomp eindigende bladen. Tot de verdere ken-
merken dezer werktuigen bekoort , dat zij zeer kort-gesteeld
en langwerpig zijn , en veelal een stompen voet hebben.
Tusschen elk paar aan elkander tegenovergestelde bladen ,
vindt men aan beide zijden van den stam en de takken
een zeer klein driehoekig' blaadje, dat aldaar echter de plaats
inneemt van twee anderen , zoo als wel kan worden afge-
leid uit de mededeeling, dat die werktuigjes den naam dra-
gen van steunblaadjes. Waar steunblaadjes bij verspreide
bladen voorkomen , bedraagt hun getal voor elk dier orga-
nen doorgaans twee ; en vindt men er nu , tusschen de
plaatsen van aanhechting van een paar aan elkander tegen-
overgestelde bladen , niet meer dan één , dan is het dui-
delijk , dat er in zulk een geval eene vereenvoudiging
heeft plaats gehad — om het woord ineensmelting niet te
gebruiken , dat zijn burgerrecht in gevallen als de hier be-
doelde verloren heeft , sinds het bewezen is , dat de plaats ,
waar een enkel blaadje gezeten is , vroeger niet door twee
anderen werd ingenomen.

Onze plaat levert een nieuw voorbeeld van de telkens in de
plantenwereld wederkeerende bijzonderheid , dat de oorspron-
kelijke kleur van de bloemen eener plantsoort bij ojwolgende
generatiën niet altijd behouden blijft. Hoezeer toch het woord
vincarnata" op vleescbkleurige bloemen betrekking heeft,
vindt men deze op ouze afbeelding door witte vervangen.

Pavelta incarnata behoort , volgens de opgaven van geloof-
waardige autoriteiten , tot de sierplanten der Oost-Indische
tuinen , en zou , volgens Prof. Miquel , van China naar Java
zijn overgebracht. Onze teekening werd vervaardigd naar
eene plant uit de kweekerij van de Heeren Gkoenewegen
en C°. , en dat wel in de maand Juni des loopenden jaars.

De invoer van vele Pavettaas da^'teekent van liet be£*in

i

PAVETTA INCARNATA BL.

dezer eeuw, hetgeen echter niet belet, dat er ook in later
tijd van die planten in den handel werden gebracht. Zelfs
tegenwoordig nog worden er nu en dan nieuwe soorten in
de catalogi der bloemisten aangeboden , en zoo blijkt dus ook
daaruit, hoe kwistig de Pavettaas over het land harer in-
woning verspreid zijn.

O.

Pavetta incarnata var. alba verlangt, even als andere soorten
van hetzelfde geslacht , eene warmte van 15 — 17" E. (66 —
70° F.), en tiert het best in boschgrond, A'ermengd met
heigrond en zand. Zij houdt veel van een vochtigen atmos-
feer ; toch dient men aan dat verlangen naar vocht niet te
veel toe te geven gedurende den bloeitijd , als men namelijk
beter en langer genot van de bloemen hebben wil. Om fraai
gevormde planten te kweeken , moet men de jonge individuen
den kop wegnemen , dewijl men ze daardoor noodzaakt , aan
de zijden beter uit te loopen. Te dikwijls behooren de Pa-
vettaas niet verplaatst te worden. Wij stellen ons voor
Pavelta incarnata var. alba, die midden in den zomer bloeit,
in het voorjaar van 1866 in den handel te brengen.

Gr.

XIII.

SARCOPODIUM UNIFLORUM OUD.

Cromolith i> Treslingd-C-'Jmst

Groningen •/ B Wollert

SARCOPODIUM UNIFLORUM (hassk., umi.) om

(Syn. Bulbophyllum uniforum Hassk. , Bidboph. Lobbii Bot. Ecg. sub
t. 29 (1847), Sarcopodium Lobbii Lindl.)

Ofschoon Sarcopodium Lobbii reeds driemaal, nl. in Paxton's
Flower Garden , pi. 98 , Hooker's Bol. Magaz. , pi. 4532 ,
en , daaruit overgenomen , in Lematre's Jardin Fleur iste ,
pi. 63, afgebeeld is geworden, zoo waag ik liet nogtans,
aan de daarvan bestaande platen eene nieuwe toe te voegen ,
in de hoop , dat deze de natuur getrouwer dan hare voor-
gangsters moge wedergeven. Dat de plant deze haar toege-
kende onderscheiding verdient , zal , hoop ik , niet worden
weersproken.

Onze afbeelding werd in Juli dezes jaars ontworpen naar
een bloeiend exemplaar uit den Hortus botanicus te Amster-
dam , kort te voren als Bulboplii/llum unijlorum Hassk. van
Buitenzorg (Java) ontvangen. Dat onze plaat en ons opstel
desniettegenstaande den naam van Sarcopodium unijlorum
voeren , vereischt eenige toelichting'.

Vooreerst doe ik opmerken, dat onze plant al die bijzon-
derheden in hare bloemen vertoonde , welke Lindley eenmaal
aanleiding gaven om sommige soorten van Bulbophyllum tot
een afzonderlijk geslacht — naar den vleezigen , breed uitloo-
penden, steel der lip, Sarcopodium (d. i. vleeschvoet) ge-
heeten — te vereenigen ; ten tweede , dat zij volmaakt over-

SARCOPODIUM ÜNIFLOKUM.

eenkwam met de platen van Sarcopodium Lohhii uit de werken
van Hooker en Lemaire; en ten derde, dat er tusschen haar
en een van den Heer Veitch te Londen afkomstig , aan
den Leidsclien akademietuin toebehoorend , exemplaar van
laatstgenoemde plant, hoegenaamd geen verschil te bespeu-
ren was.

Moge het uit deze overwegingen duidelijk blijken , dat wij
het recht hadden , onze plant van naam te doen verwisselen ,
toch dient er nog iets gezegd aangaande de reden , die ons
noopte , 1° daarin geen ander gewas te zien dan waarvoor
zij ons werd toegezonden , nl. Bulbophjllum uniflorum Hassk. ,
en 2° dezen naam en Sarcopodium Lobbii als synoniemen
te beschouwen. Die reden vonden wij nl. in het feit, dat
al wat, zoowel in den botanischen tuin te Amsterdam
als in dien te Leiden , ooit van den Heer Teijsmann als
BulbophijUum uniflorum ontvangen werd , volmaakt met de
Sarcopodium Lobbii der Engelschen overeenstemde , en dat
de eerste , als Direkteur van den tuin , waarvan Hasskarl
eenmaal een Catalogus schreef, . en waarin (blijkens dien
Catalogus) Bulbophjllum uniflorum aanwezig was, evenmin
verondersteld kon de worden , onder dien naam iets anders
gezonden te hebben, dan wat daarmede oorspronkelijk door
Hasskarl bedoeld werd, als dat de Engelsche bloemisten
onder den titel van Sarcopodium Lobbii iets anders zouden
hebben aangeboden , dan wat Lindley eenmaal met dien
naam had bestempeld. De omstandigheid , dat de Sarcopo-
diums vroeger met de Buïbophjllums vereenigd waren , neemt
veel weg van het vreemde , dat men , zonder kennis van
onze zoo even bloot gelegde motiven , in onze handeling zou
kunnen meenen te vinden.

Dat Bulbophjllum uni/torum Hassk. en Sarcopodium Lobbii
Lindl. in Lindley's geschriften zoowel als in de Flora van

SARC0P0D1UM t'XIFLORÜM.

Nederl. Indië van den Hoogleeraar Miquel (Deel III , blz.
64G en 651) nog- altijd als twee verschillende soorten aan-
gehaald worden , is daaraan toe te schrijven , dat het uit
Hasskarl's uiterst korte, d. i. ter naauwernood 2 regels lange,
diagnose (Bot. Zeitg. 1842, Beibl. II, 1) niet blijken kon,
dat hij en Lindley de zelfde plant onder de oogen gehad
hadden, en, voor zoover het den Heer Miquel betreft, dat
er van Bulbopliyllum iniijlorttm in geene Nederlandsche ver-
zameling — zelfs niet in 's Rijks Herbarium — een gedroogd
exemplaar te vinden was. Ook schijnt aan beide Heeren de
gelegenheid ontbroken te hebben, een levend Buitenzorgsch
exemplaar van laatstgenoemd gewas met de Londensche
Sarcopodimn Lobbii te vergelijken.

Daar de naam van BulbophjUum wnflorum ouder is dan
die van Sareopodium Lobbii, zoo eischen de rechtvaardigheid
en het gebruik, dat de plant, waarop beiden betrekking heb-
ben , al moge zij ook van het eene geslacht naar het andere
zijn overgebracht, echter met den bijnaam «uninorum" be-
stempeld blijve , en het is dan ook om die reden , dat wij
niet geaarzeld hebben , dien aan het hoofd van ons opstel te
plaatsen.

Zoo als blijken kan uit onze plaat , behoort Sareopodium
imijlorum tot de epiphyten, d. z. zoodanig;e planten, welke
met hare wortels aan de oppervlakte van andere voorwerpen
vastgehecht zijn. Menigeen herkent daarin zekerlijk ook, en
te recht , eene Orchidee. De werktuigen , die over den
boomstronk heen kruipen en de plant het neervallen beletten ,
zijn ten deele, zoo als wij zeiden, wortels; in een an-
der deel echter herkent men een kruipenden stam. Uit
dezen laatsten rijzen de vleezige , korte , als opgeblazen ,
elliptische organen op , die de kruidkundigen » schijnknol-
len" noemen, en die als eene bijzondere soort van takken

SARCOPODIUM ÜNIFLORUM.

kunnen worden

Ongeveer van de grootte van

beschouwd

een duivenei , draagt elke schijnknol bij onze plant een
leerachtig, langwerpig, gesteeld blad, en is hij in een
droog, vliezig-, hulsel gewikkeld.

De bloemen , die afgezonderd staan , ontspringen uit den
voet der schijnknollen , en worden door een geelachtigen ,
bruin gevlekten , steel gedragen , die korter is dan de bla-
den , en aan zijn voet door eenige napvormige , groene , rood-
gevlekte schubben omgeven wordt. Elke bloem heeft ca. 12
centim. in middellijn en bestaat, van buiten naar binnen,
uit één opstaand, recht en twee zijdelings geplaatste, haak-
vormig naar onder gebogen , kelkbladen ; twee smal-lancet-
vormige , gekromde , kroonbladen , die de lengte der kelkbladen
niet bereiken ; eene lip met een zeer bewegelijk , hartvormig ,
smal-puntig toeloopend , gewelfd en in 't midden gesleufd
boven- of voorstuk , en een vleezigen , naar onder of achter
breed uitloopenden steel ; eindelijk uit eene korte dikke stem-
pelzuil. Onder het kapje, dat de stempelzuil kroont, en bij
wijze van een deksel geopend kan worden , vindt men , in
twee hokjes , 4 gele schijfjes , die uit aaneengekleefde stuif-
meelkorrels bestaan.

De kleur der bloemen is geelachtig , maar toch niet een-
toonig, wijl zij aan de buitenzijde der kelkbladen door pur-
peren strepen en vlekken , en aan den voet van het voorstuk
der lip door drie oranje verhevenheden gebroken wordt.

Voor de kenners van Orchideeën moge hier de opmerking
worden ingelascht, dat de Sarcojmdiums eene groep vormen
tusschen de Dendroliums , met welke zij de groote bloemen ,
en de BiilbopJiyllwms , met welke zij het uiterlijk gemeen
hebben. Juist zoo als bij Dendrolium , vindt men ook bij
Sarcopodmm 4 duidelijke stuifmeelklompjes en eene ongewa-
pende stempelzuil; maar terwijl de bloembladen bij eerstge-

noemd geslacht dun en half doorschijnend zijn , zijn zij bij
het laatste vleezig. Ook loopt de lip bij Dendrobium maar
onder smal, en niet breed toe. Door hare schijnknollen aan
Bulbophylium verwant, onderscheidt zich Sarcopodium van
dit geslacht door de grootte zijner bloemen , door beter ont-
wikkelde stuifmeelklompjes en door de afwezigheid van hoorn-
vormige uitsteeksels aan de stempelzuil.

Sarcojpodium nniflorum werd, omstreeks het jaar 1847,
van Java in Engeland ingevoerd , en leverde toen aan Lindley
de stof tot zijne eerste aanteekening over die plant , te vinden
in het Bot. Register, 1847, onder de beschrijving van pi. 29.
Wanneer dezelfde plant bij ons het eerst ontvangen is, is
mij niet gebleken.

Hoewel S. nniflorwm eene plant is voor de warme kas,
kan men haar toch , gedurende den bloeitijd , eene plaats in
de kamer inruimen.

De Orchideeën vormen eene der grootste familiën uit het
Plantenrijk , zoo als blijken kan uit het feit , dat daarvan op
dit oogenblik ongeveer 3000 soorten bekend zijn , onder meer
dan 400 geslachten verdeeld. Hare kultuur, hoe kostbaar
ook in vele opzichten , wordt echter door vermogende parti-
kulieren niet zelden met den besten uitslag gedreven , en
hieruit vloeit voort, dat de handel in Orchideeën een belang-
rijken tak uitmaakt van de algemeene tuinbouw-nijverheid.

De meeste en fraaiste Orchideeën verlangen , om goed te
gedijen , eene hooge temperatuur en een vochtigen atmosfeer.
Men moet dus , om ze op te kweeken , over warme kassen
kunnen beschikken , en in dit bezwaar ligt dan ook voorna-
melijk de oorzaak, dat minvermogende liefhebbers zich de
kultuur der Orchideeën moeten ontzeggen. Voor het overige
wete men wel , dat er onder die planten ook gevonden wor-
den, die hare eischen niet zoo hoog stellen en in eene

XIV. 5

SARCOPODIUM UXIFLOEVM.

Kaapsche kas , eene oranjerie , of zelfs op den vollen grond
gedijen. Deze echter zijn op verre na zoo fraai niet en even
min met zulke groote , schitterende , veelkleurige bloemen
getooid als die soorten , welke het sieraad uitmaken der
oorspronkelijke wouden onder de keerkringen.

Tropisch-Amerika , Madagascar, Indië, de Sunda-eilauden
en die der Stille-Zuidzee op de zelfde breedte, zijn de plek-
ken op onzen aardbol , waar de meeste en de fraaiste Orchi-
deeën worden aangetroffen. Men vermoedt, dat ook tropisch-
Afrika , op plaatsen , die gedurende een gedeelte des jaars
brandend heet, maar tevens buitengewoon vochtig zijn, nog
vele van die planten herbergt ; tot op dit oogenblik echter
zijn van die streken nog slechts eenige weinige soorten be-
kend. — Over het geheel , komt de geografische verspreiding
der Orchideeën vrij naauwkeurig met die der Varens over-
een ; en hierin ligt dan ook de oorzaak , dat beide soorten
van gewassen onder dezelfde zorgen kunnen worden groot-
gebracht.

De kleine figuren op PI. XIV vertoonen ons de lip der

bloem in verschillende standen.

O.

ir.

f'roniolith o. Tm-kn, /,('■'"' Amst

YUCCA & L O R I O S A L

Groningen J B Wfiltér*

YUCCA GLORIOSA

De Yuccaas , bij de Duitschers onder den naam van » Palmen-
lilien" bekend, zijn planten, die, -wat den bouw barer bloe-
men betreft , inderdaad aan de Leliën verwant zijn , doch
daarvan in de eerste plaats afwijken door baar geheele ui-
terlijk , en dan door bet gemis vau bollen — de organen , die
ten allen tijde als karakteristiek voor de ware Leliën gegolden
bebben. Van daar dan ook dat de geslachten Zilium,
Ttilipa, Fritittaria, Erythronium, enz., hoewel zij met
Tucca. Aloë, Sanseviera , Lomatophyttum en dergelijken tot
de groote afdeeling der Liliaceeën belmoren , daaronder toch
eene afzonderlijke groep — die der Tulipaceeën — vor-
men, welke van de groep der Aloïneeën, waaronder de
Yuccaas gerangschikt worden , behoorlijk wordt afgescheiden
g-ehouden.

De Yuccaas hebben voornamelijk als dekoratieve planten
hooge waarde , en dit geldt in de eerste plaats van dezulken ,
welke , zoo als Y. gloriosa , in het bezit zijn van een stam ,
die niet in den grond verscholen blijft , maar zich daarboven
verheft , en , hetzij bij één of meer meters hoog worde , eene
slanke zuil gelijkt , met eene kolossale rozet van lange stijve
bladen gekroond. Zóó, in dien staat, zijn de Yuccaas het
fraaist ; en het eenige wat te bejammeren is , is slecbts ,
dat er zoo vele jaren noodig zijn om haar het toppunt barer

XV. 1

Yt'CCA GLOEIOSA

schoonheid in dit opzicht te doen hereiken. — Ligt het
niet in den aard eener soort van Yucca om een hoog
opgaanden stam te vormen , ook dan nog kan zij zich met
andere dekoratieve planten gerustelijk meten, ja, wat meer
zegt, daardoor geenszins vervangen worden. In de stamlooze
Yuccaas herkent men het heeld van kracht en onverander-
lijkheid , in de stamvormende dat van fierheid en zelfgenoeg-
zaamheid.

Beschouwt men den stam der Yuccaas van naderbij , dan
bemerkt men dat hij niet volkomen glad , maar door dicht
hij elkander geplaatste ringvormige verhevenheden , die bij
paren telkens rechts en links in elkander vloeien , oneffen ,
en daardoor in zeer smalle , liggende , ruitvormige vakjes
verdeeld is. Die vakjes , waarin men buitendien nog don-
kere stippen — de uiteinden van afgebroken vezels — waar-
neemt , zijn de likteekens van afgevallen bladen , en hieruit
volgt dus , dat de verhevenheden aan hun omtrek eenvoudig
de grenzen aangeven van de plaatsen , vroeger door die
organen ingenomen. De kleur van den Yucca-stam is bruin-
achtig- , doch nu eens door een grijzen , dan eens door een
rossen gloed gewijzigd ; en , wat zijne dikte betreft , deze
verschilt natuurlijk zeer naar den ouderdom , maar overtreft ,
zoo lang de plant nog in de lengte groeit , zelden 5 of 6
centimeters. Heeft echter dat toenemen in lengte eenmaal
opgehouden , dan ziet men den Yucca-stam weder in dikte
wassen , en , moge ook dit slechts zeer langzaam geschie-
den , toch valt aan het verschijnsel zelf volstrekt niet te
twijfelen. Bij eene oude Yucca , op gevorderden leeftijd naar
Europa overgebracht , vond ik een stam van 10 centimeters
middellijn. — De lengte der Yucca-stammen verschilt zeer
bij de verschillende soorten; gemiddeld echter vindt men
daarvoor 3 — 5 Par. voet opgegeven. Voor Y. aloïfolia be-

XV.

YUCC'A GLORIOSA L.

draagt zij echter 10 — 12, en voor Y. spinosa zelfs 30 Par.
voet.

Tot op een zekeren ouderdom enkelvoudig , ziet men den
Yucca-stam zich toch ook wel vertakken , en dus , even als
de stammen der Dracaenaas en Pandaneeën, eene uitzondering
maken op den regel , die voorschrijft , dat dat -werktuig bij
de Eéulobbige gewassen geene splitsing ondergaat. Het ont-
staan van takken echter is , bij genoemde planten , veelal
afhankelijk van eene voorafgegane ontwikkeling van bloemen,
waarmee wij gezegd wrillen hebben , dat de hier bedoelde
stammen onverdeeld blijven doorgroeien tot hun bloeitijd daar
is , en geene zijarmen ontwikkelen vóór die tijd is verstreken.
De oorzaak van dit verschijnsel is hierin te zoeken , dat de
bloemen bij Yuccaas , Dracaenaas en Pandaneeën aan het
uiteinde en niet ter zijde van de stammen voor den dag
komen ; dat door liare vorming het leven aan den top dier
stammen uitgedoofd , althans aan hun verderen o-roei in de
lengte paal en perk gesteld wordt : eindelijk , dat , ten ge-
volge van dit alles , de smeulende levensvonk in een paar
zijknoppen wordt opgewekt — waaruit van zelf voortvloeit ,
dat , binnen een zeker tijdsverloop , twee of meer uit-
spruitsels of takken zichtbaar zullen worden op plaatsen ,
die men daarvoor tot op dien tijd geenszins voorbeschikt had
geacht. Wat voor de stammen gold , kan nu echter ook
op die takken worden toegepast. Ook zij zullen beginnen
met bladen , en niets dan bladen , te vormen , en daarbij on-
ophoudelijk in lengte toenemen ; is echter ook voor hen de
bloeitijd aangebroken , dan zullen ook zij zich splitsen , en
zal men alle verdere veranderingen eenvoudig tot een lang-
zaam toenemen in de dikte zich zien bepalen.

Zeiden wij zoo even , dat de verdere ontwikkeling van
nieuwe deelen , na het te gronde gaan van den eindknop ,

XV. 3

TUCCA GLORIOSA L.

door de natuur aan een paar zijknoppen wordt toevertrouwd ,
dan moet men dit niet aldus verstaan , alsof die knoppen
vroeger niet aanwezig waren , maar wel , dat zij , bijaldien
de bloeitijd nog langer ware verschoven gebleven , even als
alle vroegere knoppen van dien aard, zouden zijn opgedroogd
en te niet gegaan. Het is namelijk een verkeerd denkbeeld —
boewei men bet dikwerf boort uiten — dat de Eénlobbige
planten zich niet zouden vertakken , omdat er in de oksels
hunner bladen geene knoppen gevonden zouden worden. In-
tegendeel ; die knoppen bestaan bij baar (althans in zeer vele
gevallen) even goed als bij de Tweelobbige gewassen; maar
terwijl bij laatstgenoemde groep alle knoppen om zoo te
zeggen met dezelfde voorrechten bedeeld zijn , schijnen deze
bij eerstgenoemde zich in een enkelen ■ — den eindknop —
te koncentreeren. Hieruit moet van zelf volgen , dat , bij
de Eénlobbige planten , de zijknoppen zich nimmer kunnen
doen gelden , dan nadat de eindkop in zijne ontwikkeling is
gestuit geworden. Daar de bladen der Yuccaas , en dus ook
de knoppen in hunne oksels , zeer dicht op elkander gezeten
zijn , zoo is het licht te begrijpen , dat de takken , door een
paar of eenige weinigen dier knoppen voortgebracht , zich in
elkanders onmiddellijke nabijheid vertoonen en dat een oude
Yucca-stam dus een gevorkt voorkomen hebben zal.

De bladen der Yuccaas zijn in den regel stijf en puntig ,
en vormen aan het uiteinde van den enkelvoudigen stam of
zijne armen eene dichte rozet. Uitgerekt en smal als zij
zijn , naderen zij in hun uiterlijk het meest tot den lancet-
vorm of eene zijner verscheidenheden. Even min als bij de
meeste andere Eénlobbige planten , zijn ook de bladen der
Yuccaas met den stam , die ze draagt , door eene later zich
vormende geleding verbonden; integendeel, men ziet ze, aan
het einde van hun leven, daaraan wel opdroogen, slap wor-

XV. 4

YUCCA GLORIOSA L.

den en eene hangende houding1 aannemen , maar afvallen in
den waren zin , doen zij niet. De kweeker moet , om de
verdorde bladen te verwijderen , zijne toevlucht dus dikwerf
nemen tot het mes , en hiervan is het gevolg , dat de stam
en de takken der Yuccaas , onder de bladerrozet , doorgaans
zeer ruw en hobbelig zijn.

Vele Yuccaas hebben volmaakt gave bladen — en hiertoe
behoort ook Y. gloriosa ; bij anderen daarentegen zijn die
organen scherp , d. w. z. langs de randen met tanden of
doornen gewapend. Y. Jiïamentosa , flaccida , enz., munten
nog door eene andere bijzonderheid uit , hierin bestaande ,
dat de randen hunner bladen zeer vroeg verweeren , waar-
door dan de vezels, die te samen het bladskelet uitmaken ,
op die plaats los komen te liggen , en aan het geheel een
uitgerafeld voorkomen verleenen.

De kleur der Yucca-bladen helt nu eens meer tot het
sap- , dan weder meer tot het zeegroen over. Ook vindt
men soorten of variëteiten met bonte d. i. geel gestreepte
bladen.

Bloemen worden er aan de meeste Yuccaas niet dau op
gevorderden leeftijd gezien ; dan echter zijn zij zeer talrijk
en tot eene eindelingsche pluim vereenigd — eene pluim
derhalve , die uit het midden der bladerrozet oprijst. De
uitwerking, die eene bloeiende Yucca te weeg brengt, is
zeer verrassend, ja, voor den oningewijden zelfs zoo vreemd ,
dat hij , voor de eerste maal in de tegenwoordigheid van
zulk een exemplaar gebracht, moeite heeft om te gelooven,
dat dat rijk en bevallig geheel van groote , witte of geel-
achtige , klokken en die kale stam met zijne stijve blader-
rozet bij elkander behooren. Van naderbij beschouwd, be-
staan de bloemen der Yuccaas uit 3 vleezige kelk- en 3
vleezige kroonbladen, 6 meeldraden en een enkelen stamper.

XV. 5

YUCCA GLORIOSA L.

De laatste neemt het midden der bloemen in en heeft geen
stijl , maar wel 3 stempels. Op zijne plaats komt later eene
3-hokkige vleezige doosvrucht voor den dag.

Daar elke bladerrozet slechts eenmaal bloeien kan — een
natuurlijk gevolg" van de omstandigheid , dat de bloempluim
uit een eindknop voortspruit — zoo is het , met het oog
op den langzamen groei der Yuccaas, niet te verwonderen,
dat er altijd jaren verloopen , alvorens de eene termijn van
bloei door den anderen wordt opgevolgd. Daartegenover
staat echter , dat eene rijk getakte plant zich in eenige , op
elkander volgende , jaren met bloemen zal kunnen tooien ,
zoodra slecbts de bloeitijd harer verschillende armen niet op
hetzelfde tijdstip invalt.

Het vaderland der Yuccaas is Noord- en Midden-Amerika
en sommig-e der West-Indische eilanden. Haar aantal mag
tusschen de 30 en 40 soorten bedragen. Van deze is Y.
gloriosa , als dagteekenend van 1596, de oudste. Met baar
komen in tuinen het meest voor Y. aloifolia, Y. angus-
tifolia, Y. jilamentosa, Y. flaccida , Y. glauca en Y.
Draconis. Het woord Yucca is ontleend aan den naam,
waarmee de planten in kwestie op St. Domingo bestempeld
worden.

De soortelijke kenmerken der Yuccaas worden aan haar
al of niet boomachtigen groei ; den vorm en het uiterlijk
harer bladen ; de grootte en de kleur harer bloemen ontleend.
Y. gloriosa, maakt een 3 — 4 voet hoogen stam; 1 — 3 voet
lange , uitgerekt-lancetvormige , langs de randen ongewapende
en onuitgerafelde , doch in eene zwartachtige scherpe punt
uitloopende bladen ; een 5 voet boogen blaauwgroenen bloem-
stengel , en talrijke hangende , witte , van buiten purperrood
gestreepte , ei-klokvormige bloemen , die tot eene prachtige
piramidale pluim vereenigd zijn.

XV.

TUCCA GLORIOSA L.

Het exemplaar , waaraan onze plaat ontleend werd , was
afkomstig1 uit de kweekerij des heeren C Glijm te Utrecht ,
en mat IJ meter , ongerekend de bloempluim , die den stam
in hoogte evenaarde.

O.

De Yuceaas verlangen een vetten , lossen , met wat zand
gemengden grond en eene goede afwatering. Verscheidene
soorten, zoo als Y . glorïosa , ftlamentosa , flaccida , recurvata,
enz. , laten zich ook bij ons op den vollen grond kweeken ,
en zijn , zonder eenige bedekking , tegen de winterkoude
bestand. Evenwel dient men ze eeue zonnige standplaats te
"•even. In o-azons vooral voldoen de hooirstammitre Yuceaas
voortreffelijk.

In den winter begiet men de Y. weinig, maar in den
zomer des te meer. In potten gekweekte exemplaren verpot
men , zonder de wortels te toppen , zoodra het die werk-
tuigen aan ruimte begint te ontbreken.

Men vermenigvuldigt de Yuceaas door hare wortelscheu-
ten — knolachtige voortbrengselen aan den voet des stams —
of door kopscheuten (bebladerde armen). Beiden worden, onder
glas , op eene wanne run- of mestkisting in eene losse aarde
gezet, tot zij wortel geschoten hebben. De kopscheuten
mogen geene zou hebben.

Gl.

II. MEDEDEELIXGEjST yan wetenschap-
pelijker AARD.

DE ALGEMEENE TENTOONSTELLING VAN VOORTBRENGSELEN VAN
TUINBOUW TE AMSTERDAM.

7—12 April 1865.
(Vervolg en slot van bl. 68.)

III.

Van Araliaceeën (art. 42) waren vier collectiën ingezonden.
Onder de minder algemeene soorten merkte men er velen
op uit het geslacht Oreopanax . b. v. 0. hypargyreum , reti-
culatum , elegans , Bonplandianum ; de overigen waren voor
het meerendeel reeds langer of korter bekend. Het zijn
vooral de Heer Linden te Brussel en de Leidsche Akade-
mietuin , aan wie men vóór weinige jaren den invoer van
ettelijke fraaije Araliaceeën verschuldigd was. Op dit oogen-
blik echter staat die aanvoer weer stil, niettegenstaande
Oost- en West-Indië gewis nog veel bevatten , wat over-
waardig' is om in onze verzamelingen geplaatst te worden. —
Ontbrak het dus aan veel buitengewoons , toch kon menige
prachtplant niet onopgemerkt blijven , en getuigden zij , hoe
uitnemend de familie der Araliaceeën voor decoratie geschikt
is. Onder de Pseudopanax-soorten , hier nog steeds verkeer-
delijk als Aralia's opgegeven (A. trifoliata, quincpiefolia,
crassifolia , enz.), bevonden zich prachtige planten; ook de
nog verkeerdelijk als Ar. parasitica voorkomende Paratropia
macrostachya was de opmerkzaamheid waardig; zoo ook
Sciadophyllum farinosum en Fatsia japonica. — Met betrek-

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

king tot laatstgenoemde herhaal ik, wat reeds elders voor-
loopig- door mij werd aangevoerd , en wat sedert ook in de
kweekerij van von Siebold & C°. is gebleken , dat deze
sierlijke plant den winter hier te lande ongedekt doorstaan
kan , zonder zelfs hare bladeren te verliezen. Wensclt men
die proef te nemen , dan is het echter raadzaam , dat de
plant des voormiddags weinig door de zon beschenen worde.

Ook van Nepenthes (art. 43), de zoogenaamde bekerplan-
ten , waren eenige exemplaren ingezonden , die echter , ten
hoog-ste , slechts middelmatig genoemd mogten worden. Men
moet echter van die planten al zeer ruim voorzien zijn , — en
dat is in den regel niet het o-eval — om daarvan eenisre
aan eene Tentoonstelling te wagen.

De Bromeliaceeën (art. 44) waren door vijf verzamelingen
vertegenwoordigd. Daaronder trof men ettelijke soorten als
nieuw voorgesteld aan. Yau deze viel evenwel niet veel te
zeggen , daar zij óf nog te weinig ontwikkeld waren , óf
niet biociden, zoodat de bepaling harer waarde voor de kas-
sen onmogelijk bleek. Ook vele krachtige en zeer fraaije
planten , inzonderheid uit het geslacht Bromelia , waren hier
aanwezig ; zoo b. v. Br. Sceptrum , Br. Commelyniana eu
anderen , die , als ze goed geplaatst kunnen worden , zoodat
hare doornige bladeren geen letsel kunnen veroorzaken , het
in sierlijkheid van de Agave's moeten winnen.

Marantaceeën (art. 45) waren wel toegezegd, maar moesten,
ten gevolge van het min gunstige weder, teruggehouden
worden. Dit was vooral daarom te bejammeren , wijl de
aangekondigde collectie voor eene der fraaiste , zoo niet voor
de allerfraaiste en volledigste van Europa doorging. Wel
waren vele Marantaceeën op de Tentoonstelling aanwezig,
maar dan in andere collectiën opgenomen en daardoor verspreid.
Deze zeer sierlijke plantengroep ware overigens wel waard

f

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

geweest — en men liad het billijk kunnen venvachten —
hier ruim vertegenwoordigd te ziju geworden, 'tls als een
bewijs te beschouwen , dat de Marantaceeën in onze collec-
tiën niet in grooten getale voorkomen. Dit mogt en kon
intusschen anders zijn.

Anders was't gesteld met de volgende rubriek , ook tot de
warme en bij voorkeur tot de Orchideeënkas behoorende ; die
Orchideeën namelijk, welke, in tegenstelling van meest alle
andere, niet om de bloemen, maar uitsluitend om hare bladeren
gekweekt worden , zoo zelfs , dat men veelal gewoon is de
eersten , zoodra zij zich vertoonen , ten voordeele van den groei
der laatsten , weg te snijden, 't Zijn de zoogenaamde Cole-
bri's der plantenwereld , die , onder de collectieve benaming
van Anaectochilen , steeds de algemeene bewondering weg-
dragen. Op de daarvoor gestelde vraag (art. 46) waren vier
collectiën ingezonden , allen fraai , zeer fraai , al waren de
planten in de eene wat krachtiger van groei dan in de
andere.

De Begonia's (art. 47) , waarvoor nog maar kort geleden
alles wijken moest , beginnen langzamerhand uit de gunst te
geraken , — en toch , zoo overdreven als men vroeger in
't verzamelen daarvan te werk ging- , zoo veel onregt doet
men die werkelijk fraaije planten thans aan ; 't is al weer
een bewijs voor de zegswijze , dat men van 't eene uiterste
tot het andere vervalt. Intusschen getuigden de drie inge-
zonden collectiën , waaromtrent overigens niets bijzonders viel
op te merken, van goede kuituur en zorg.

In art. 48 werden Apocyneeën verlangd — wel een geheel
exceptioneel geval; de ondervinding heeft dan ook geleerd,
dat dergelijke ongewone vragen best achterwege kunnen blij-
ven. Er was slechts ééne verzameling- op dit Art. ingezonden.
Trouwens, soortgelijke familiën kunnen ook schier uitsluitend

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

door instellingen voor kruidkunde worden geleverd, dewijl
partiknlieren daarvan óf niet toereikend voorzien zijn , óf geen
goed begrip hebben van hetgeen er mede bedoeld wordt.

Ook de volgende vraag- , nl. die naar Euphorbiaceeën (art.
50), scheen door de drie inzenders in verschillenden zin te
zijn opgevat, wat niet te verwonderen was, als men bedenkt
dat deze groep eene dergenen is, welke, wat den uiterlijken
vorm harer leden betreft , zoo veel verschil aanbieden , dat
het aan eiken niet-kruidkundige volslagen onmogelijk is, de
laatsten als tot dezelfde afdeeling behoorend, te herkennen.
Terwijl nu door den een' (en dit was ongetwijfeld de bedoe-
ling der vraag) begrepen was , dat men de familie in hare
meest niteenloopende vormen , van den Cactus-vorm af tot
dien der gewone bladplanten toe , wenschte vertegenwoordigd
te zien , had een ander zich bijna geheel tot een enkelen
vorm , dien der Cactussen , bepaald of hieraan althans zijne
beste krachten g-ewijd. — ■ Eerstbedoelde verzameling was
dus uit den aard der zaak beter in staat , om , in breede
trekken, aan leeken een denkbeeld van de Euphorbiaceeën
te geven ; terwijl de laatste , als specialiteit , belangrijker
voor kenners was. In deze bevonden zich dan ook verschei-
dene hoogst interessante vormen, b. v. Euphorbia mammil-
laria, E. grandicornis , E. caput Medusae, enz. — Geheel
afwijkend en zeker niet pleitend voor 't goed begrip der
vraag- , was de wijze , waarop de derde inzender was te
werk gegaan. Hij zond een aantal planten van Euphor-
bia splendens in, die, hoe fraai bloeijend ook, toch niet
in staat waren , een denkbeeld van de Euphorbiaceeën te
geven.

Slechts twee collectiën Cacteeën (art. 50) waren ingezon-
den ; ofschoon 't niet te ontkennen valt , dat er nog al wat
goeds bij was, muntten ze echter niet uit. De ongetwijfeld

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

meest beteekenende verzameling was, om boven reeds ver-
melde redenen, niet ingezonden.

De vijf volgende artikels van 't Programma hadden allen
betrekking op Azaleaas; de drie eersten, doelende op groote
collectiën goed gekweekte planten , en de beide laatsten
op nieuwe verscheidenheden. Wat men met betrekking tot
de eerste had verwacht, werd, al was die verwachting
hoog gespannen , verre door het ingezondene overtroffen.
Niet minder dan twaalf collectiën van negen verschillende
inzenders (5 liefhebbers en 4 bloemisten) betwistten elkander
den voorrang. Herinnert men zich hierbij , dat elke collectie
bestond uit 25 planten , meest allen , ja ik zou welhaast
durven zeggen allen , fraai gekweekt , met bloemen beladen —
soms overladen — dan behoeft er niets meer bijgevoegd te
worden , om zelfs hen , die de Tentoonstelling niet bezochten ,
een begrip te doen krijgen van den indruk , daardoor te weeg
gebragt ; een indruk , die door eene over 't algemeen alles-
zins gelukkige plaatsing der voorwerpen verhoogd werd.
Inderdaad , het oog werd moede , lang op die schitterende
kleuren te staren , en keerde zich dan met welgevallen naar
het donkere loof der Palmen of 't frissche groen der Varens ,
echter om nogmaals en bij herhaling terug te keeren tot
die schakeeringen , boven alle beschrijving prachtig en aan-
lokkend. Hieromtrent in bijzonderheden te treden, zou een
ijdel pogen zijn, waaraan ik mij niet wagen wil. Alle plan-
ten waren fraai — en moest , uit den aard der zaak , de
eene verzameling bij de andere achterstaan , de verschillende
inzenders, zonder onderscheid, hadden billijke aanspraak op
den lof der bezoekers, die er ook kwistig voor werd ten
beste gegeven. Ook met nieuwe Azaleaas was men niet
achtergebleven, 't welk bleek uit 7 collectiën van 12 stuks,
en 9 inzendingen ieder van ééne plant. Kenners van deze

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

specialiteit vonden er, bij veel middelmatigs, ook veel goeds
bij', 't Ging biermede evenwel zoo als veelal 't geval is,
wanneer de keuze afhankelijk is van den smaak , daar deze
dan verbeft wat gene verwerpt, en omgekeerd. Ook waag
ik mij te dezer plaatse aan geene aanbeveling, en verwijs
ik den lezer liever bescheidenlijk naar den catalogus. Voor
art. 54a, zijnde Azaleaas voor den open grond, was billijk
meer te verwachten geweest.

Art. 54 — 58 hadden betrekking op Bhododendrons , met
inbegrip ook van nieuwe. Hieromtrent kan niet anders ge-
zegd worden , dan dat het ingezondene de verwachting on-
bevredigd heeft gelaten ; in stede van vooruitgang , is voor
deze specialiteit eene rugwaartsche beweging in de verzame-
lingen merkbaar. Het fraaije geslacht zal er de schuld wel
niet van wezen; immers, wat vroeger aanbeveling verdiende,
verdient zulks ook nu nog. De oorzaak van den door ons
opgemerkten achteruitgang ligt echter vermoedelijk daarin ,
dat men te veel op zijne oude planten vertrouwt, zonder die
in tijds door jongere en krachtigere te vervangen. Bekend
is het toch, dat vele Rhododendrons, op gevorderden leeftijd ,
een kaal en schraal voorkomen verkrijgen , en daardoor in
verzamelingen schaden kunnen. Dit neemt evenwel niet
weg , dat er , in de zes coucurreerende collectiën , zich vele
fraaije planten bevonden, die met hare groote bloemen, vaak
in de zacbtste kleuren , een' aangenamen indruk maakten.
Van de 5 collectiën nieuwe Rbododendrons geldt dezelfde op-
merking als die voor de Azaleaas gemaakt is.

Van Camelliaas waren niet minder dan 16 verzamelingen
aanwezig , en daaronder 8 van nieuwe verscheidenheden. Ook
omtrent de verdiensten der laatsten laat ik de uitspraak-
gaarne aan beter bevoeg-den over. Wat de kweekplanten
betreft, niettegenstaande sommigen van een ander gevoelen

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM. •

waren , mij viel 't op dat er veel fraais bij was , en met
welgevallen rustte mijn blik en die van vele andere bezoe-
kers inzonderheid op die sierlijke , laag1 gekweekte , torsene
en gezonde planten , wier donker groen gebladerte met de
beerlijk gevarieerde kleuren der bloemen zulk een verrassend
effect maakte. Dat evenwel bij zoo vele collectiën niet nog
meer te bewonderen viel , mag voor een groot deel , zoo
niet geheel, aan 't weder geweten worden.

Van Acaciaas (art. 62), die Nieuw-Hollandsche planten-
groep, waaraan wij in 't vroege voorjaar, door de talrijke en
verschillend gevormde, fraai gele, bloemen zoo veel leven en
afwisseling in de koude kassen te danken hebben , waren
twee collectiën ingezonden , waarvan inzonderheid de eene
bijzonderen lof verdiende. Ac. pentadenia, verticillata, celas-
trifolia, Drummondii, enz., zijn allen soorten, die om haar
rijken bloei algemeen geliefd zijn; wanneer zij echter, zoo
als hier, 't bewijs leveren eener uitnemende kuituur, voldoen
zij bij uitnemendheid , daargelaten dat zij eene aangename
afwisseling te weeg brengen tusschen het rood van Azaleaas ,
Camelliaas en Rhododendrons. Er was, niet lang geleden,
nog eene collectie van deze planten in ons land , die aan
de hier ten toon gestelde 't hoofd had kunnen bieden. Ik
had ook die gewacht , maar vernam , dat haar eigenaar ze
voor andere planten verruild had. 't Is misschien goed voor
den handel , maar 't is jammer.

In art. 63 werden Epacrissen gevraagd. — 't Is bekend ,
hoezeer men zich hier en daar in ons land op de kuituur
dezer bloemrijke planten toelegt, zoodat daarvan gewis ner-
gens in Europa beter en fraaijer gekweekte verzamelingen
gevonden worden. Ook waren van .de acht hier aanwezige
collectiën zeven van Nederlandschen oorsprong. Zoowel de
vorm als de gezondheid en de bloemrijkheid der planten

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

vond , ook bij de talrijke vreemde bezoekers , algemeenen
bijval , en een buitenlandsch tijdschrift maakt de welverdiende
opmerking-, dat men getoond heeft, -wat van deze planten te
maken is. Het viel moeijelijk om uit deze collectiën eene
keuze te doen , en zeker zal de jury lang hebben moeten
wikken en wegen , voor hij aan een van allen den voor-
rang toekende.

En de Ericaas (art. 64) , die allerliefste heideplantjes ,
waarvan zelfs de weinige , hier in 't land voorkomende , in
wilden toestand de bewondering wekken? — Niet meer dan
drie inzendingen, ieder van slechts 15 planten! — De eisch
was laag gesteld , en moest zoo wezen , wilde men nog op
eenige inzending hopen. Toch zijn de Ericaas zoo fraai, zoo
zedig-fraai , en komen hare bevallige en veelvormige bloe-
men , in allerlei kleuren , zoo rustig van uit het fijne groen
te voorschijn. Waarlijk, de Nieuw-Hollandsche Epacrissen
kunnen tegen de zoo talrijke soorten van Erica , welke
Afrika's zuidpunt aan onze verzamelingen leverde, niet in 't
strijdperk treden , en toch worden de laatsten , zoowel bij ons
als buitenaf , nog slechts schaars in de verzamelingen van
liefhebbers en bloemisten aangetroffen. 't Is nog geen
twintig jaar geleden , dat ze hier in een zoo groot aantal
soorten en zoo gezond gezien werden , dat het oog met
welgevallen op die collectiën bij uitnemendheid staarde.
Hier en daar, op eene enkele buitenplaats, vindt men ze
soms , ja , nog vrij goed onderhouden , maar 't zijn uit-
zonderingen. Ze zijn lastig om voort te kweeken , zegt
de een ; ze eischen veel oppassing in den winter , zegt de
ander; maar zijn we dan minder knap en zorgeloozer dan
hen die ons voorgingen ? Dit zouden we noode toestemmen.
Ook geloof ik niet, al beweert men 't algemeen, dat die
moeijelijkheid in de kuituur, al bestaat ze werkelijk, de

ALGEMEEN E TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

eigenlijke reden is van den achteruitgang; veeleer zal die
daarin te vinden zijn, dat de Ericaas op zijde geschoven,
dat ze eigenlijk verdrongen zijn door al 't nieuwe , dat in
de laatste jaren zich in de tuinen verspreid heeft. Dat was
vroeger niet zoo ; toen hield men meer vast wat men had ,
met de prijzenswaardige poging om steeds aan te kweeken
en te zorgen dat geene soort verloren ging. "Wat doet dat
er nu toe ? Als men om de maand eens gaat rondkijken ,
vindt men telkens weer wat nieuws ; 't oude moet dan van
zelf weg", omdat men anders 't nieuwe niet zou kunnen
plaatsen. En zoo zijn de lieve heideplantjes soort voor soort
uit 't gezigt geraakt , en leven ze nu nog slechts in de
herinnering van velen. Maar de wensch hegint hier en daar
weder levendig te worden , haar op nieuws te hezitten ; moge
hij , wat ik van harte hoop , algemeener worden , en deze
regelen iets tot zijne verwezenlijking bijdragen ! Enkele
zeldzame verzamelingen hier te lande ; enkele , hoewel even
zeldzame , in Duitschland en ook in Engeland , zijn nog wel
in staat, eene nieuwe uitbreiding aan de kuituur der Ericaas
te geven. Die , welke men hier zag , pleitten voor den goeden
smaak der eigenaars en voor de goede zorg der kweekers.

En nu de rozen (art. 65 — 68). Deze rubriek en inzon-
derheid het eerste artikel , waarin honderd bloeijende rozen
gevraagd werden , behoorde tot die , waarvan de eisch , vol-
gens de zwaartillenden , veel te hoog gesteld was. Honderd
bloeijende rozen ! en dat in April , als men weet hoe veel
zorg er .aan 't vervroegen dier planten verbonden, en hoe
moeijelijk het is om ze juist ter regter tijd, op den bepaal-
den dag , want daar komt het hier op aan , op de goede
hoogte te hebben. Zie hier de uitslag.

Niet minder dan vijf collectiën van 100 bloeijende rozen,
zeven van 25 bloeijende stamrozen en vijf van 25 bloeijende

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

struikrozen waren er ingezonden ; bij al die collectiën was
er slechts ééne uit 't buitenland, en wel van honderd rozen,
uit Frankrijk. — En of ze fraai waren ? — Lezer , en in-
zonderheid lezeres , Gij die er geweest zijt , wat was wel
de indruk , dien deze verzameling'en , de eene moge dan wat
verdienstelijker geweest zijn dan de andere , op U maakte ?
Hulde, luid herhaalde hulde zij gebragt aan de vlijt, de
zorg en 't geduld van die mannen , die , g-ewis met veel
opoffering , de eer van ons land hebben gehandhaafd in eene
specialiteit, waarin men meende in Frankrijk op de grootste
hoogte te staan. Wél verwonderde men zich over dien
voorraad en prees men die duizende frisscbe, volle en goed
geopende, zomerbloemen ; geen wonder ook, dat men niet
kon nalaten te erkennen , dat men de Nederlandsche bloem-
kweekerij in sommige opzigten te laag geschat had. —
Prof. Koch , een man , die de meeste Europesche Tentoon-
stellingen bezocht , kwam er onbewimpeld voor uit , dat hij
nergens zoo veel schoons in het Art. Bozen bijeen zag.

Wat nieuwe rozen (art. 68) betreft , geloof ik , ook op 't
gezag van grooter kenners , dat het ingezondene niet veel
bevatte wat bijzondere verdienste had.

Art. 69 en 70 hadden betrekking op die planten , welke
tegenwoordig , nevens de bonte bladen , 't meest aan de
orde van den dag zijn , nl. Yucca's , Dracaena's , Beaucar-
nea's , Dasylyriums , Agave's en soortgelijken. Inderdaad,
zoo ooit de heerschende smaak eene zekere rubriek van ge-
wassen met reden op den voorgrond plaatste , dan. was het
met de genoemden het geval. Meest allen tot dezelfde fa-
milie , die der Lelieachtige planten behoorende , en veelal
boomachtige Liliaceeën genoemd, met uitzondering van Agave
en Furcroya , die tot de Amaryllideeën behooren , omvatten
deze beide groepen eene reeks van gewassen , die op den

108

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

naam van sierplanten van den eersten rang* aanspraak mogen
maken. Zij zijn ook een krachtig bewijs , hoezeer de tuin-
bouw der wetenschap de middelen aan de hand kan geven
om haren kring uit te breiden. Zoodra toch bleek , dat de
bedoelde planten bij de liefhebbers ingang vonden, en men
zag, dat deze niet terugschrikten voor de soms vrij hooge
prijzen , welke zij moesten opbrengen , zonden ondernemende
bloemisten hunne kloeke reizigers naar de dorre bergvlakten
van Mexico en Chili, of stelden zich in verbinding met daar
gevestigde personen , ten einde op de spoedigste en zekerste
wijze datgene te verkrijgen , wat die onherbergzame oorden
in dit opzigt nieuws , schoons of merkwaardigs opleverden.
In weinig tijds zag men de hier boven genoemde geslachten
in . soortental toenemen , en zoo doende ook voor de syste-
matische kruidkundigen een nieuw veld van onderzoek
geopend.

Ik wensch slechts in herinnering te brengen , dat op de
69e vraag van 't Programma , die naar groote exemplaren
uit de genoemde geslachten , niet minder dan acht verschil-
lende collectiën , en wel van verschillende inzenders, waren
ingekomen , en daaronder drie van Belgischen , de overigen
van Nederlandschen oorsprong; terwijl voor art. 70 (25 soor-
ten of verscheidenheden van Agave) vier verzamelingen aan-
wezig waren , waarvan één uit België , makende te zamen
twaalf collectiën , uit 350 meest groote of betrekkelijk groote
planten bestaande. Omtrent deze allen in nadere bijzonderheden
te treden , is , met het oog op de mij beschikbare ruimte ,
ondoenlijk ; ook zou eene lange lijst van namen geenerlei
nut hebben , als daaraan niet een vergelijkend en kritisch
onderzoek der soorten verbonden was. Voor dit laatste kan
ik den belangstellenden lezer verwijzen naar het door Prof.
K. Koch te Berlijn uitgegeven Wochenschrift für Gartnerei

ALGEMEENS TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

und Pflanzenkunde , waarin door dien geleerde (n°. 24, 1865,
bl. 185) de resultaten zijner meer gezette beschouwingen om-
trent het hier aanwezige materiaal worden medegedeeld.

Ook Coniferen (art. 71 — 73) waren in grooten getale in-
gezonden en in niet minder dan 14 verzamelingen, meeren-
deels op het buiten de zaal gelegen afgesloten terrein , aan-
wezig*. Men trof daaronder veel schoons en tevens vele
prachtige planten aan. Inzonderheid herinner ik mij eene
verzameling van keurige soorten , allen door zeer fraaije ,
sterke en gezonde planten vertegenwoordigd, zoo b. v. van
Wellingtonia , Thujopsis , Sciadopitys , Cryptomeria , Dam-
mara en dergelijken. Eene andere verzameling, waarbij
meer gelet was op buitengemeene grootte der exemplaren
dan wel op de waarde der soorten , muntte in hooge mate
uit , en droeg de kennelijke blijken , dat de eigenaar moeite
noch kosten gespaard had , om deze planten , die zigtbaar
uit den vrijen grond waren opgenomen , in den best moge-
lijken toestand te doen aankomen. Dit wil evenwel niet
zeggen , dat aan de andere verzamelingen minder waarde
moest gehecht worden ; integendeel , ze waren allen fraai.
Eéne aanmerking evenwel moet ik , zij 't ook tot mijn leed-
wezen , daar zij op eene verzameling uit ons eigen land be-
trekking heeft , mij veroorloven ; nl. , dat men zich niet ont-
zien had, ook Kalmia's, Aucuba's , Hulsten, Palmboompjes,
ja zelfs Rhododendrons als Coniferen op te geven, 't Is eene
vergissing , dat is te begrijpen ; maar zulk eene , die bij
eene internationale tentoonstelling als deze geen plaats had
moeten hebben.

Van nieuwe Coniferen waren twee verzamelingen ingezon-
den. Daar zij evenwel uit soorten bestonden, welke reeds
in de handels-catalogi zijn opgenomen, behoeven ze hier
geene bijzondere vermelding.

103

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

De vijf verzamelingen van Proteaceeën (art. 74), hier aan-
wezig", verdienden in alle opzigten de opmerkzaamheid, en
dat wel des te meer , daar van deze familie bijna 't zelfde
geldt , wat boven met betrekking tot de Kaapsche heide-
planten werd opgemerkt. Zoo gezocht als ze vroeger waren ,
zoo zelden treft men daarvan tegenwoordig collectiën aan ,
die op eenig'e volledigheid aanspraak kunnen maken. De
drie verzamelingen van liefhebbers met de twee van bloe-
misten, die hier met elkander in wedstrijd waren, kunnen
dan ook wel gerekend worden het voornaamste te hebben
uitgemaakt van wat daarvan in ons land aanwezig was. Dit
evenwel moet opgemerkt worden , dat ze behoorden tot de
beste, de waardigste, en, om hare kuituur, ook tot de
meest verdienstelijke inzendingen der geheele tentoonstelling,
wat ook door vreemden werd toegegeven. — Regtmatige
bewondering oogstten de prachtige Dryandra's , zoo als D.
longifolia, D. nervosa, D. nivea; verder Banksia Solandri,
Caleyi, Baueri, dryandroides ; eindelijk Hakea's, Isopogons
en Grevillea's. — Moge deze Tentoonstelling — en dit is
niet onmogelijk — er toe geleid hebben, de aandacht der
liefhebbers op nieuws op deze planten te vestigen , dan zul-
len ze in den handel wel spoedig weder optreden , en dat
wel te meer in den tegenwoordigen tijd , nu een der nijver-
ste en bekwaamste verzamelaars van Europa zich in Austra-
lië, het vaderland dezer schoone en in menig opzigt merk-
waardige planten , bevindt , met het doel om de Australische
Flora zooveel mogelijk aan den Europeschen plantenhandel
dienstbaar te maken.

Berberideeën (art. 75) werden niet ingezonden. Voor art.
76, Myrtaceeën, waren daarentegen drie verzamelingen aan-
wezig, die aanleiding konden geven tot de meening, dat
deze familie, afzonderlijk, voor eene Tentoonstelling minder

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

geschikt was. Als planten, die, minder algemeen verspreid,
met alle regt onder de rubriek van sierplanten voor de
warme kas vermeld mogten worden , merkte men daarbij op
een paar Gustavia's , Eugenia ternatifolia , Jambosa cauli-
flora, J. densifolia en inzonderheid J. magnifica, misschien
eene der prachtigste bladplanten van lateren invoer. Inte-
ressant was Nania vera, wijl deze plant, die op Java een
groote boom wordt , eene zeer nuttige houtsoort oplevert.
Voor 't overige bestonden deze collectiën meest uit Nieuw-
Hollandsche Myrtaceeën , die noch om de bijzondere waarde
der planten , noch wegens hare kuituur , de bijzondere aan-
dacht trokken. Eene min gunstige plaatsing mag daartoe
wellicht iets hebben bijgedragen.

In art. 77 werden gevraagd Varens voor de koude kas,
eene specialiteit , welke zich tegenwoordig hoe langer hoe
meer uitbreidt , en in een vijftal jaren heel wat vorderingen
gemaakt heeft. Veel droeg daartoe de ondervinding bij, dat
tal van soorten , die tot op heden niet dan in de warme
kas bewaard werden, ook in de koude kas, en 's zomers zelfs
buiten , kunnen worden grootgebracht.

Hier waren er drie collectiën van ingezonden , die nog al
wat goeds bevatteden, o. a. Woodwardia radicans, van bui-
tengewonen omvang, Balantium antarcticum, verscheiden
Polystichums , Cyrtomium caryotideum , enz.

Onder die artikelen , welke als 't best vertegenwoordigd
konden gerekend worden, behoorden inzonderheid de Hulsten
(art. 78). Zijn onze boomkweekerijen elders over 't algemeen
gunstig bekend , ze hebben haar goeden naam , wat deze
planten betreft , op eene waardige wijze gehandhaafd. De
hier aanwezige vier verzamelingen waren allen uitstekend
fraai en trokken inzonderheid de aandacht van menigen
vreemdeling. De sterkte der exemplaren, de goede vorm en

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

het gezond voorkomen waren eigenschappen , waardoor ze
allen gekenmerkt waren.

In blad staande Eiken (art. 79) en groote Viburnum Tiims
(art. 80) waren door ééne, groote Lanrierhoomen (art. 81)
door vier, groote Oranjehoomen (art. 82) door ééne, en klei-
nere Oranjeboomen (art. 83) door zes verzamelingen vertegen-
woordigd, terwijl van boom-Pioenen (art. 84) mede ééne ver-
zameling was ingezonden. Onder de Oranjeboomen inzonder-
heid was veel , wat voor de kennis en de ervaring der
Nederlandsche tuinlieden pleitte.

Heb ik tot hiertoe , het programma geregeld volgend , de
artikelen elk afzonderlijk genoemd , nu kan ik , vooral met
het oog op de reeds zoo groote uitgebreidheid van dit over-
zigt , gerustelijk eenigen daarvan zamenvattcn , dewijl van
een aantal der volgende inzendingen ongeveer 't zelfde gezegd

D CD O O

kan worden.

Art. 85 — 95 omvatteden al die kleinere inzendingen , die
gewoonlijk op elke Tentoonstelling- wederkomen , zoo als van
Pelargonium's , Cineraria's, Primula's, Viola's, Eeseda's en
Heliotropen. Alleen op art. 90 , Auricula's , was niets , op
sommige der anderen daarentegen veel ingezonden. Ge-
woonlijk , en zoo ook nu , liep daar wel wat onder , wat
eigenlijk van zeer luttel waarde was , en dan ook alleen te
beschouwen was als een blijk van belangstelling van sommige
inzenders, die ten beste gaven wat ze hadden. Daaren-
tegen waren andere collectiën zeer verdienstelijk. De waarde
van de hier boven genoemde planten, dit zij hier in het
voorbijgaan opgemerkt, wordt bij ons te lande wel eens wat
te min geacht, 't Zijn intusschen juist deze planten , die ,
als » marktplanten", voor den kleineren bloemist 't hoofdartikel
van bestaan , en , inzonderheid door de jaarlijks uitkomende
nieuwe verscheidenheden , ook voor de grooteren eene niet

ui

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

onaanzienlijke bron van welvaart opleveren. In 't buitenland,
bijzonder in Duitscbland , wordt daarop meer acht gegeven ,
en worden zelfs voor de marktplanten nu en dan op Tentoon-
stellingen afzonderlijke prijzen uitgeloofd. Misschien ware
deze maatreg'el met goed g"evolg en in 't belang der zaak
ook hier te lande , waar van die planten nog al werk ge-
maakt wordt , in toepassing te brengen.

Met betrekking* tot de derde afdeeling van 't Programma ,
34 artikelen (art. 96 — 129) omvattend, moet ik zeer kort
zijn, hoe gaarne ik juist hier uitvoerig wenschte te wezen.
Aan bol- en knolgewassen , en voornamelijk aan de eerste ,
werd in ons Programma eene zeer grootekplaats ingeruimd,
terwijl eeu aantal prijzen den naijver moesten opwekken.
Niet minder toch dan 89 medailles, waarbij 8 groote en
21 gewone gouden , behalve nog een vrij aanzienlijk cijfer
in geld , waren voor dit belang'rijk gedeelte uitgeloofd. Men
begreep, en te regt, dat Neêrland's oude roem in het kweeken
van bloembollen gehandhaafd moest worden , vooral daar de
tegenwoordige toestand van den handel in dat artikel naar
't ingezondene beoordeeld zou worden. Aan de roepstem des
Bestuurs werd in zeer ruime mate gevolg gegeven , en het
ten toon gestelde , Hyacinthen , Tulpen , Crocussen , Amaryl-
lissen , enz., droeg, 't eene zoo wel als 't andere, de goed-
keuring, de bewondering in ruime mate weg; ja, was veler
verwachting in dit opzigt zeer hoog gespannen geweest , bij
't zien dier ongehoorde massa's uitnemend gevormde bloemen ,
moest men toegeven, dat men, ja, door Neèrlands uitge-
breiden handel in bolplanten , zich een grooten dunk had
gemaakt van de hoogte , waarop de kuituur dezer gewassen
in Nederland stond, maar dat die voorstelling verre beneden
de wezenlijkheid gebleven was.

Het ware intusschen wel te wenschen , dat een man van

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

't vak zich de moeite gaf, Tan dit afzonderlijk gedeelte der
Tentoonstelling een uitvoerig en naauwkeurig verslag te
geven; want slechts hij, die met al de bijzonderheden der
bollenkultuur en van de waarde der soorten bekend is , kan
daartoe berekend geacht worden. De lezer zal 't mij wel
ten goede houden , dat ik mij op dat zeer gladde ijs niet
waag. Slechts zij ten slotte opgemerkt, dat al de voor-
naamste firma's van hare specialiteit 't beste geleverd hadden.
De vierde afdeeling van 't Programma (art. 130 — 143),
omvatte bouquetten , bloemmanden , bloemtafels , enz. De
aanzienlijke prijzen, hiervoor uitgeloofd, gaven blijk, dat men
dezen tak van industrie , welke zich met ieder jaar meer en
meer uitbreidt , wel der bijzondere aandacht waardig' keurde ,
terwijl de vele inzendingen aan den auderen kant deden zien,
dat men de bedoelingen van 't Bestuur begrepen had en op
prijs stelde. Ten bewijze hiervan , breng ik in herinnering' ,
dat niet minder dan vijf en zestig inzendingen op bouquetten
waren ingekomen , elke doorgaans uit 3 stuks bestaande ,
zoodat men zich daaruit wel een denkbeeld van de massa
ruikers vormen kan. Van de massa, ja! maar niet van de
bloemenpracht; niet van de verschillende en dus uiteenloo-
pende vormen, den goeden smaak, de soms prachtige en kost-
bare vazen en andere voorwerpen, waarin de bouquetten ge-
plaatst waren - — in één woord van den indruk, dien dit
prachtig en boven elke beschrijving' keurig ensemble teweeg
bragt. Op g'eene Tentoonstelling-, waar ook, was
nog' ooit zooveel schoons in dit opzig't vereenig'd
gezien; ziedaar de zamenvatting van het oordeel der velen,
die hier hunne bewondering- kwamen brengen. Frankrijk,
Duitschland , België en Nederland wedijverden wie zich
't meest verdienstelijk maken zou, en aan al deze natiën
komt hulde toe.

^

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

Ook van vruchten en groenten (art. 144 — 153) was zeer
veel ing-ezonden , en op de ruime en lichte galerijen was
ruimschoots gelegenheid de verschillende partijen te beschou-
wen en te vergelijken. Menige pomoloog of liefhebber van
vruchten en hare kuituur heeft er dan ook zeker aangename
en voor zijne studie nuttige uren doorgebragt. Vooral vruchten
waren er in groote hoeveelheid. Men herinnere zich slechts,
dat uit verschillende landen , voornamelijk uit Nederland en
België , niet minder dan 21 collectiën om den voorraug
dong-en. Men roemde ze zeer. Onze druiven vonden on^e-
meenen bijval. Ook onze groenten getuigden voor de kennis
der kweekers, doch de aspergies stonden bij die van andere
landen, inzonderheid bij die van Frankrijk, achter.

Hoogst belangrijk voor de pomologie waren de artikelen
154 en 155 , waarin vruchtboomen naar Nederlandsche en
naar vreemde stelsels gekweekt, gevraagd werden Op elk
dier artikelen waren twee inzendingen ingekomen , waarvan
echter slechts één genoegzame gelegenheid ter vergelijking-
opleverde. De Nederlandsche stelsels waren op uitnemende ■
en zeer complete wijze vertegenwoordigd, wat niet in die
mate met de vreemde 't geval was , hoewel zulks , voor de
voornaamste daaronder, die van Parijs kwam, niet te ver-
wonderen viel. De bedoelde inzendingen waren daarom des
te belangrijker, wijl in eene der sectiën van 't congres de
stelsels van snoeijen zouden ter sprake worden g-ebragt. Men
was nu in de gelegenheid , het gesprokene door de boomen
zelven toe te lichten, en dat hieruit eene levendige wisseling-
van gedachten tusschen de mannen van 't vak der verschil-
lende natiën ontstond , valt ligt te begrijpen. Dat die dis-
cussiën op de ooftboomteelt zoo hier als elders eenigen
invloed zullen hebben , leidt geen twijfel.

Ook wat de zesde rubriek (art. 157 — 170), de voor-

ALGEMEENE TENTOONSTELLING TE AMSTERDAM.

werpen van nijverheid en kunst op 't gebied van tuinbouw
betreft, biervoor was veel, zeer veel ingezonden. De daartoe
beboorende voorwerpen waren mede op zeer doelmatige wijze
op de galerijen ten toon gesteld. Afbeeldingen van planten,
bloemen en vruchten , teekeningen en plannen , vooral tuin-
ameublementen , enz. , waren in massa te vinden , en veel
daarvan trok de bijzondere opmerkzaamheid.

Ik heb echter een te ruim gebruik gemaakt van de plaats,
mij in dit Tijdschrift toegestaan , om ook omtrent deze 6e
rubriek nog in nadere bijzonderheden te treden. Van haar
en van wat nog buiten het Programma ingezonden was, en
dat was zeker niet weinig, moet ik volstaan met te zeggen,
dat , hoewel er wel wat onderliep , wat men wijsselijker
had kunnen 'thuis laten, toch veel daarvan de belangstelling-
in hooge mate verdiende. ,

Zoo werden van alle zijden de pogingen van 't Bestuur
geschraagd , en zoo was 't mogelijk in ons klein land een
geheel voort te brengen , 't welk in menig opzigt grootsch
te noemen was, en waarvan de herinnering nog lang bij
landgenoot en vreemdeling levendig blijven zal. En mogen
nu ook weldra het reusachtige Albion , Frankrijk , Rusland
en Duitschland , hunne internationale Tentoonstellingen op
nog- n-rooter schaal dan de onze aanlegden , en onze bewon-
dering nog hooger doen stijgen , zeker is het , dat wij
Nederlanders ons met gerustheid daarheen kunnen begeven ,
overtuigd als wij zijn, dat we niets hebben verzuimd wat
strekken kon om de eer van ons land en den goeden naam
onzer natie te handhaven.

Leiden , Junij 1865.

H. Witte.

I

OVER HET ONTSTAAN VAN ZWAMVLOKKEN AAN WORTELS.

Er is een tijd geweest, waarin men vrij algemeen geloofde,
dat de lagere Champignons , die nu en dan op levende ge-
wassen worden aangetroffen , en waarvan er sommigen onder
den naam van Hoest, anderen onder dien van Brand, Meel-
dauw, enz., bekend zijn, voortgebracht werden door eene
ontaarding in de sappen der planten, en waarin men er dan
ook niet tegen opzag om de veranderingen , door die veron-
derstelde gisting aan de oppervlakte dezer laatsten veroor-
zaakt , met den naam van » huidziekten " te bestempelen.
Een der eerste werken , uit de pen van Unger gevloeid , en
dat niet weinig tot de vestiging van zijn naam heeft bijge-
dragen , zag zelfs onder den titel van » die Exantheme der
Pflanzen" het licht.

De ontdekkingen der laatste 20 jaar daarentegen hebben
al meer en meer tot de overtuiging gevoerd , dat geen Cham-
pignon zich op eenig- voorwerp — ook op geen levend —
nestelen kan , zoo niet zijne sporen (werktuigen , met de zaden
der hoogere g-ewassen te vergelijken) met dat voorwerp in
aanraking gekomen zijn of daarover werden uitgestort; en
de uitdrukking «huidziekten der planten" wordt tegenwoordig
dan ook niet meer vernomen , tenzij men daarmede de veran-
deringen wenscht aan te duiden , door de kieming en de
verdere ontwikkeling dier stofjes aan de oppervlakte der
gewassen te voorschijn gekomen.

Het is niet te verwonderen , dat de vroegere meening
aangaande het ontstaan der Champignons , en vooral van de
zoogenaamde woekerende of parasiteerende , zoo lang gehul-
digd bleef en de vestiging van andere denkbeelden daarom-

110

OVER HET ONTSTAAN VAN ZWAMVLOKKEN AAN WORTELS.

trent zoo krachtig" wist weerstand te bieden , want er was
niemand, die het kon tegenspreken , dat al wat immer , onder
den naam van Brand of Soest of Meeldauw , aan Granen of
andere planten schade berokkend had , zich van binnen naar
buiten ontwikkelde, d. i. het allereerst in het inwendig'
weefsel der organen zichtbaar werd en eerst allengs door de
opperhuid heendrong; en hoe zou men zich zulk een gang-
van verschijnselen anders kunnen verklaren dan door aan te
nemen , dat de oorzaak der ziekte van binnen zetelde , en
dat, wat later naar buiten kwam, eenvoudig een produkt was
van de ontaardingen , in dieper gelegen deelen ontstaan ?
Buitendien scheen het mikroskopisch onderzoek dit denkbeeld
gunstig te wezen , daar de samenhang tusschen den eigenlij-
ken Champignon aan de oppervlakte en een draderig weefsel
in het binnenst der aangedane werktuigen gemakkelijk kon
worden aangetoond.

Wel werd hier en daar de vraag geopperd , of het niet
mogelijk zou kunnen wezen , dat de sporen der Champignons
in kwestie de Imidmondjes (kleine openingen in de opperhuid
der planten, dienstig voor de uitwisseling van gassen) bin-
nendrongen, en in het daaronder gelegen saprijke weefsel
tot de draden uitgroeiden , waarvan het bestaan niet kon
worden geloochend ; doch herhaalde metingen leverden geen
anderen uitslag dan dat de sporen der meest g;ewone parasi-
tische Champignons veel grooter waren dan de huidmondjes ,
en dat er dus aan zulk een doortocht niet te denken viel.
Zij , die met de leer van de gisting der plantensappen geene
vrede konden hebben , zagen zich dus wel genoodzaakt , naar
andere bewijsgronden te zoeken , wilden zij de heerschende
denkbeelden door andere vervangen zien , volgens hunne mee-
ning meer met eene gezonde redeneering in overeenstemming.

Aan A. de Bary, Hoogleeraar in de Kruidkunde te Frei-

11?

OVER HET ONTSTAAN TAN ZWAMVLOKKEN AAN WORTELS.

burg (in Breisgau) komt zonder twijfel de eer toe , het meest tot
den val van de leer der ontaarding van plantensappen te hebben
bijgedragen. De groote verwachting, door zijn bekend werkje
»Ueber die Brandpilze" aangaande zijne vaardigheid in het
onderzoeken der lagere Champignons opgewekt, werd later
niet alleen niet te leur gesteld, maar zelfs overtroffen door
zijne mededeelingen over de Aardappelziekte (Die gegenwar-
tige Kartoffelkrankheit , ihre Ursache und ihre Verhütung ,
1861), die over de ontwikkeling van eenige parasitische
Champignons (Annales des Sciences naturelles, 4e Série,
T. XX, p. 1), die over Caeoma finitorquum (Monatsberichte
der Berliner Academie, Dec. 1863) en over Puccinia Gra-
minis (Monatsb. der Berl. Acad., Jan. 1865); en ik durf
gerust de meening uitspreken , dat geen aandachtig lezer die
verhandelingen kan ter zijde leggen zonder tot de innige
overtuiging gekomen te zijn, dat, ook voor die kleine Cham-
pignons , welke onze akkerplanten aantasten , het omne vivum
ex ovo (al wat leeft wordt door eieren voortgebracht) in even
hooge mate geldt als voor die organismen , welke men ge-
woon is eene veel verhevener plaats in den schakel van
't geschapene aan te wijzen.

Het is uit de onderzoekingen , waaraan de zoo even ge-
noemde verhandelingen haar ontstaan te danken hebben , bij
herhaling gebleken : 1° dat de sporen der parasitische Cham-
pignons kiemen kunnen ; 2° dat men vele dier Champignons
op de planten tot welke zij belmoren , en welke tot dien tijd
volkomen gezond waren , kan uitzaaien , met het zekere ge-
volg , dat zij zich daarop , na eenigen tijd , eveneens vertoo-
nen; 3° dat het ontstaan van zwamdraden in eenig planten-
weefsel volstrekt onafhankelijk is van het dringen der sporen
zelven door de huidmondjes , en veroorzaakt wordt doordien
zeer dunne buizen , door die sporen gedurende hare kieming

OVER HET ONTSTAAN TAN ZWAMVLOKKEN AAN WORTELS

gevormd en kiembuizen geheeten , hetzij langs de huidniond-
jes , hetzij door de opperhuidscellen naar binnendringen , en
zich in het dieper gelegen weefsel vertakken ; 4° dat uit het
zoo gevormde draadnet , op andere plaatsen dan waar de
kiembuizen naar binnen drongen , armen worden afgegeven ,
geschikt om sporen voort te brengen j 5° dat de opperhuid
boven die plaatsen berst , en de sporen , met of zonder de
draden , waardoor zij gedragen worden , naar buiten komen ;
6° dat er parasitische Champignons bestaan, wier kiembuizen
enkel het vermogen hebben om de zaadlobben , maar niet om
de gewone stengelbladen te doorboren — een feit, waarvan
de beteekenis hoogst belangrijk is , omdat daaruit de ongun-
stige uitkomst van vele uitzaaiingsproeven gemakkelijk ver-
klaard kan worden ; eindelijk 7° dat men het — althans in
het klein — in zijne macht heeft , om het ontstaan van
parasitische Champignons op eenige plant , of ook op leven-
looze voorwerpen , tegen te gaan , door den toegang tot die
planten of voorwerpen voor de sporen van zulke Champignons
af te sluiten. — Voegen wij bij dit alles nu nog , dat bij
boomen en heesters de eenmaal inwendig gevormde zwamdra-
den , ook na het afvallen der bladen met de daarop vastgenestelde
spoordragers en sporen , bestaan blijven en in het volgend jaar
de jonge spruiten binnendringen , om aan dier oppervlakte op
nieuws spoordragers voort te brengen , en dat , bij éénjarige
gewassen, de op den grond gevallen sporen slechts op nieuwe
individuen van dezelfde plantsoort wachten , als waardoor zij
werden afgeworpen , om zich ook in deze met hare kiem-
buizen vast te nestelen , en dezelfde ziekte bij de afstamme-
lingen te weeg te brengen , waardoor het voorgaande geslacht
werd aangetast — dan is het niet te ontkennen , dat veel van
het raadselachtige , waardoor het leven der lagere Champignons
van dat van hoogere planten zich vroeger scheen te onder-

OVER HET ONTSTAAN TAN ZWAMVLOKKEN AAN WORTELS.

scheiden , tegenwoordig kan worden opgehelderd , en dat
men, ter verklaring' zelfs van zeer vreemde gevallen, zijne
toevlucht niet langer hij eene ontaarding of gisting van plan-
tensappen hehoeft te zoeken.

Het kan tegenwoordig met vertrouwen worden uitgespro-
ken , dat de Champignons , ten opzichte van de plaatsen van
haar ontstaan , in drie klassen verdeeld kunnen worden , nl.
in die, welke organische overblijfselen bewonen of Sapro-
pltijten ,• die , welke op levende voorwerpen zich nestelen of
J&piphyten, en die, welke gedeeltelijk, d. i. met hunne
opslurpende organen of zwamvlokken, in levende voorwer-
pen verscholen zijn, of Parasieten. Laatstgenoemden (waartoe
b. v. de Pcronospora, infestans der Aardappel behoort), ver-
oorzaken wel ziekten onder de gewassen , maar worden er
niet door voorafgegaan.

Dat de kennis , vooral van dit feit , voor land- en tuinbouwers
van hoog gewicht is, zal niet nader behoeven te worden aange-
toond. Beiden worden er o. a. door aangespoord om de hoogst
mogelijke zindelijkheid ten opzichte hunner planten in acht
te nemen ; verdachte of aangetaste voorwerpen zoo spoedig
mogelijk te verwijderen ; zich , waar zulks doenlijk is , op de
verwoesting van de sporen of kiemkorrels der gevreesde Cham-
pignons toe te leggen ; en de landbouwers buitendien om den
aanplant hunner akkerplanten te vervroegen , ten einde zoo
doende den oogst te kunnen binnenhalen vóór den tijd, waarop
die Champignons gewoon zijn hunne sporen tot rijpheid te
brengen.

Tot het mededeelen van bovenstaande opmerkingen werd
ik geleid door het lezen van een klein stukje in de » Revue
Horticole" (1865, p. 246), waarin de vraag geopperd wordt ,
of de witte draden , die zich nu en dan aan de oppervlakte
der wortels van vele hoornen , en vooral van den Perzik ver-

OVER HET ONTSTAAN TAN ZWAMVLOKKEN AAN WORTELS.

toonen , en -wier aanwezigheid samenvalt met eene verkleuring
van de takken en bladen, eene slechte ontwikkeling der
vruchten , in één woord met een gebrekkigen groei van zulk
een hoorn , als de oorzaak dan wel als het gevolg beschouwd
moeten worden eener ziekte , welke zich onder de zoo even
genoemde verschijnselen openbaren zou. De schrijver (La-
chaume) , die in die witte draden zeer te recht den eersten
aanleg ziet van een Champignon , beantwoordt die vraag
geheel in overeenstemming met de hier boven verkondigde
leer , zich daarbij beroepend op de volgende waarnemingen :
dat van een aangetasten wortel het hooger en lager dan de
zieke plek gelegen gedeelte meest nog gezond is; dat de
ontaarding van zulk een zieken wortel van buiten naar binnen
voortgaat , zoodat onder eene aangedane plek dikwerf nog een
gezond weefsel wordt aangetroffen ; eindelijk , dat van een aan-
getasten boom een deel der wortels veelal volstrekt gezond blijft.
Ofschoon , naar het ons voorkomt , de door den S. ter
verdediging van zijn oordeel aangevoerde gronden bijzonder
zwak zijn en den toets eener naauwlettende kritiek niet
kunnen doorstaan , omdat men , in geval van twijfel , zoo
maar niet met het bloote oog over den gezonden of onge-
zonden staat van eenig weefsel beslissen kan , en er vol-
strekt geen reden is , waarom , aan den zelfden boom , nevens
een zieken wortel ook geen gezonde zou kunnen voorkomen ,
zoo aarzelen wij toch geenszins , op grond van wat de waar-
nemingen van den laatsten tijd aangaande de betrekking
tusschen parasitische Champignons en plantenziekten geleerd
hebben , de juistheid van de zienswijze van Lachaume te
erkennen , en zeggen wij het hem na , dat , waar boomen
lijden en men hunne wortels te gelijker tijd door zwamvlokken
aangetast vindt , die witte draden de oorzaak zijn van den
kwijnenden toestand , en niet omgekeerd.

OVER HET ONTSTAAN TAN ZWAMVLOKKEN AAN 'WORTELS.

Wordt dit echter erkend , dan moet wel terstond de vraao-
oprijzen , wat tot de ontwikkeling van zulke zwamvlokken
aanleiding- geeft , en wat daartegen kan worden in 't werk
gesteld ? Lachaume is het niet eens met hen , die de oor-
zaak van het ontstaan dier witte draden zoeken in den mest ,
waarmee men den voet der hoornen omgeeft ; vooreerst niet ,
zegt hij , omdat de mest óf over den naakten grond uitge-
spreid , óf slechts even onder zijne oppervlakte hedolven wordt ,
en zulke voorwaarden — zoo als de kuituur van eetbare
Champignons het leert — voor de ontwikkeling van de spo-
ren dezer laatsten niet gunstig zijn ; verder niet , omdat de
draden in kwestie de wortels veel lager aantasten dan de
plaats , waar de organische afval werd uitgestrooid ; en ten
derde niet, omdat de draden ook hij hoornen worden aange-
troffen , die volstrekt aan zich zelven worden overgelaten.
Volgens Lachaume zoude het vooral de nabijheid wezen van
oude. muren, die men voor de ontwikkeling van het »v\'it"
aan wortels te vreezen had , en dat wel omdat die muren
veel salpeter bevatten , en dus rijk zijn aan een bestanddeel ,
waarvan de hooge waarde voor den weligen groei der meeste
gewassen , maar vooral van Champignons , niet te betwijfelen
valt. Eene bevestiging (?) zijner meening- zag de S. daarin,
dat het hem gelukte, aan 2 van 3 zieke Perziken de ge-
zondheid weder te geven , door ze uit te graven , hunne
wortels naauwkeurig van het wit te ontdoen , en ze ter
zelfder plaatse weer in te graven in een mengsel van J tuin-
aarde , ^ bladaarde en 500 gram bloem van zwavel ; en dan
in eene proef van den Heer Georges te Bordeaux , die bij
tal van zieke Amandelen het »wit" der wortels deed ver-
dwijnen , alleen door aan den grond een overmaat van kalk
toe te voegen.

Zonder iets van de waarde van Lachatiue's opmerking te

OVER HET ONTSTAAN VAN ZWAMVLOKKEN AAN WORTELS

willen afdingen , en niet liet allerminst in twijfel wen-
schend te trekken , dat oude muren of hun afval gunstig- op
de kieming van de sporen van sommige Champignons werken
kan , acht ik het toch niet overtollig , hier ook het oor-
deel over de zaak in kwestie van een beroemd Engelsch
nrycoloog — den Rev. J. Berkeley — mee te deeleu , opge-
nomen in de Inleiding zijner » Outlines of British Fungology"
(London 18G0 , p. 71). Deze geleerde houdt het er voor,
dat de voornaamste 'oorzaak van de ontwikkeling van zwam-
vlokken aan de oppervlakte der wortels van levende plan-
ten gelegen is in de nabijheid van plantaardigen afval ,
vooral in den vorm van doode takjes , stukjes vermolmd
hout , en dergelijken — voorwerpen , die , zoo als bekend
is , aan de sporen der hoogere en daaronder ook aan die
der Hoedchampignons , eene zeer gunstige plaats ter harer
kieming en verdere ontwikkeling aanbieden. Die hoogere
Champignons behooren nl. voor een deel tot de Saprophyten ,
waarmee wij bedoelen , dat zij , hoewel uit den grond op-
rijzend en schijnbaar met geen organischen afval in verband ,
echter daarmee samenhangen en daarvan althans in het eerste
tijdperk hunner ontwikkeling afhankelijk zijn. Stelt men
zich nu voor , dat de sporen van zulke Saprophyten met
plantaardige overblijfselen in aanraking- komen , dan zullen
zij , onder gunstige voorwaarden , daarop kiemen en een net
van witte draden voortbrengen . en deze , die , uit zich zel-
ven , zich nooit op een gezonden levenden wortel ontwikkeld
zouden hebben, doch, eenmaal ontstaan, overal heenkruipen,
laten ook nu niet na , die wortels te omwoelen , en ze voor
hare gewone verrichting- (opslurping van voedsel uit den
grond) ongeschikt te maken. Dat planten , aan welke zoo
iets overkomt , daaronder lijden , is niet te verwonderen , en
Berkeley verklaart het plotseling verwelken , dat men bij

OTER HET ONTSTAAN VAN ZWAMVLOKKEN AAN WOBTELS.

sommigen harer enkele malen waarneemt , eenvoudig uit
het feit , dat een laatst overgebleven gezonde wortel , die ,
tot op een gegeven oogenblik , in den aanvoer van vloeibaar
voedsel uit den bodem voorzag , eindelijk ook omwikkeld ,
en zoo doende aan alle verdere opslurping paal en perk ge-
steld wordt.

Het is , volgens Berkelet , geenszins twijfelachtig , dat
ook mest in enkele gevallen de vorming van witte draden
aan de wortels van °'ezonde hoornen of heesters te wee<? kan
breugen , en dat wel als hij vermolmd hout of doode
takjes bevat ; en hieruit vloeit voort , dat men ook aan de
hoedanigheid van dit , voor eiken te bebouwen grond onmis-
baar , bestanddeel de noodige aandacht behoort te schenken.

Er is geene gevaarlijker plaats voor vrucht- of andere
hoornen dan eene zoodanige , waar kort te voren houtige
gewassen werden gerooid , en Berkelet verzekert zelfs , dat ,
waar hoornen , op plekken als de hier bedoelde , niet ge-
dijen , zulks niet , zoo als vroeger algemeen geloofd werd ,
aan eene uitputting* van den grond , maar in den regel aan
zwamvlokken moet worden toegeschreven , die , op de over-
blijfselen van oude wortels ontstaan , zich weldra ook over
de levende uitspreiden. Hiervan werd , eenige jaren geleden
een merkwaardig voorbeeld geleverd door twee Deodaraas ,
die in » Kew Gardens" , vóór de woning van Prof. Hooker ,
onder schijnbaar dezelfde omstandigheden , op eenige ellen
afstands van elkander in den grond gezet waren , en waar-
van de eene er weldra lijdend begon uit te zien , terwijl
de andere welig voortgroeide. Uit een , ter opheldering-
dezer gebeurtenis in 't werk gesteld , onderzoek bleek nu ,
dat op de plaats , door de zieke Deodara ingenomen , vroeger
een Kers had gestaan ; dat de achtergebleven stukken van
diens wortel met witte draden overdekt waren , en eindelijk ,

OVER HET ONTSTAAN VAN ZWAMVLOKKEN AAN WORTELS.

dat deze laatsten ook de wortels der Deodara bereids had-
den aangetast. Er werd thans besloten , de plaats in kwestie
naauwkeurig te zuiveren , de wortels der zieke Deodara van
de daarop vast zittende draden te ontdoen , of hen , waar zij
te veel geleden hadden , weg' te nemen , en de plant weder
op hare vroegere standplaats neer te zetten. De gevolgen
dezer rationele handelwijze bleven niet achter. Langzamer-
hand zag men de Deodara hare vroegere krachten herwinnen
en weder even ongestoord voortgroeien als haar medg'ezel.
Wij behoeven er wel niet op te wijzen , dat dit geval , even
als een soortgelijk, waarop wij hier boven de aandacht geves-
tigd hebben, en dat door Lachacme medegedeeld werd, sterk
pleit voor het gevoelen , dat , waar een kwijnend uiterlijk
bij planten te gelijk met witte draden aan hare wortels
wordt waargenomen , het eerste door het laatste veroorzaakt
wordt en niet omgekeerd.

Ten slotte zij er nogmaals op gewezen , dat de meening ,
alsof levende en gezonde plantendeelen niet door Champi-
gnons bezocht of aangedaan zouden kunnen worden , als ge-
heel onjuist behoort te worden op zijde gezet , sinds het
bewezen is , dat men het in zijne macht heeft , epiphytische
of parasitische Fungi van het eene (aangetaste) individu op
het andere (gezonde) over te planten. Voorbeelden daarvan
vindt men in al de vroeger reeds genoemde geschriften van
de Bary in menigte. Wij hechten er te meer aan , dat
men zich van de waarheid dezer uitspraak overtuigd boude ,
omdat men zich dan alleen wachten zal voor handelingen ,
die, schijnbaar onschuldig, echter in den regel door treu-
rige uitkomsten gevolgd worden.

Zij , die in' het bezit zijn van het Natuurkundig Tijdschrift
voor Nederl. Indië , herinneren zich den strijd , die daarin ,
over het aanleggen van de eerste Kina-plantaadje , tusschen

OVER HET ONTSTAAN VAN ZWAMVLOKKEN AAN WORTELS.

Junghuhn en Teysmann gestreden werd (zie o. a. Deel XXV).
Het is ons doel geenszins , die oude veten weder op te halen ;
maar , door ons onderwerp daartoe gedreven , kunnen wij
toch niet nalaten één punt uit die diskussiën in het licht
te stellen , nl. dat Junghuhn het mislukken van het eerste
op Java aangelegde Kinaplantsoen o. a. toeschreef aan de
omstandigheid , dat men daarvoor een terrein had gekozen ,
kort te voren nog met Easamalaas (Liquidambar Altingiand)
overdekt, en niet genoegzaam gezuiverd van stukken wortels
en houtspaanders , die na het rooien van die boomen daarop
waren achtergebleven. Toen het kwijnend uiterlijk van dat
plantsoen het verzetten van de boompjes noodzakelijk maakte,
vond men nl. in het tot hiertoe gebruikte terrein allerhande
overblijfselen van het gekapte woud verspreid liggen , en
dat wel voor het meerendeel met zwamvlokken overdekt en
doorregen , terwijl ook de wortels der nog levende doch
kwijnende Kinaboomen door hetzelfde euvel waren aangedaan.
Wel is waar verklaarde Teysmann, tegen deze waarneming
van Junghuhn in , dat hij het voor eene onbegrijpelijke
dwaling hield , te meenen , dat de bedoelde witte draden
ook op levend hout zouden voorkomen en wortels en stam-
men van levende planten zouden kunnen doordringen; ja,
ging hij zelfs zoo ver van het denkbeeld te uiten , dat
Junghuhn doode Kinaboomen voor levend zou hebben aan-
gezien. De in dit opstel medegedeelde bijzonderheden pleiten
echter zoo sterk voor de mogelijkheid van wat door Junghuhn
werd waargenomen en tevens voor de juistheid der gevolg-
trekkingen , daaruit door hem afgeleid , dat Teysmann's be-
denkingen , ook zonder dat het noodig is , de uitkomsten van
de onderzoekingen der laatste jaren daar tegenover te stellen ,
daardoor van zelf als onaannemelijk moeten worden ver-
worpen.

OVER HET ONTSTAAN TAN ZWAM VLOK KEN AAN WORTELS.

Wat wij in deze regelen vooral hebben willen doen uit-
komen , kan dus in weinige woorden aldus worden saanige-
vat: dat planten wel ziek kunnen worden, doordien zicb op
bare wortels zwamvlokken nederzetten , maar dat die vlok-
ken niet door eene ontaarding der sappen worden te weeg-
gebracht ; dat die zwamvlokken draden zijn , uit de sporen
van hoogere Champignons opgeschoten ; dat de kieming dier
sporen bij voorkeur plaats heeft op vermolmd of verstikt
hout ; dat de witte draden , welke van die kieming 't gevolg
zijn , zich over levende zoowel als doode voorwerpen uit-
spreiden , en dat het dus eindelijk zeer wenschelijk is , elk
terrein , waarop planten gekweekt worden , van zoodanigen
plantaardigen afval zuiver te houden , als waarop men weet ,
dat zich gaarne zwamvlokken ontwikkelen.

O.

III. AANBEVELENSWAARDIGE PLANTEN LIT BINNEN-

LANDSCHE TUINEN EN BUITENLANDSCHE

TIJDSCHRIFTEN.

A. VOOR DEN VOLLEN GROND.

65. Primula cortusoïdes L. var. amoena (Bot. Magaz.
1865, pi. 5528). Eene fraaie verscheidenheid, vau Japan
afkomstig-, en van de soort zelve (een Siberisch gewas) door
grootere bladen en bloemen , en rijkere schermen onderschei-
den. De kleur der bloemen is fraai-purper. Men behoort
de plant 's winters te dekken.

B. VOOR DE ORANJERIE EN KAAPSCHE KAS.

66. Psammisia longicolla Hooit. (Bot. Magaz. 18G5, pi.
5520). Deze van Zuid-Amerika afkomstige prachtige Vac-
ciniee werd door J. Bateman aan den Hortus te Kew af-
gestaan , en bloeide daar uitmuntend. Zeer veel gelijkend
op eene Thibaudla , bracht Hooker haar evenwel tot het
geslacht Psammisia , omdat hij eene , aan de hier boven
genoemde zeer verwante, soort vroeger reeds onder den naam
van Ps. pendulifhra (Bot. Magaz. , pi. 5204) had uitge-
geven. Voor 't overige verklaart Hooker, dat hem de nood-
zakelijkheid eener splitsing van het geslacht Thibaudia D. C.
in twee anderen :■ Thibaudla en Psammisia, door Klotzsch

j

B. VOOR DE WABME KAS.

bewerkstelligd , nog niet is gebleken. Ps. longicolla onder-
scheidt zich van Ps. pendulijïora vooral door eene geheel
gladde — niet als met kleine oneffenheden bestoven — en
tevens veel langere bloemkroon. Deze laatste heeft den vorm
eener vaas, en bestaat uit een peervormig onderstuk van
eene karmozijnroode , en een rolronden , in 5 slippen uitloo-
penden , hals van eene geelgroene kleur. De bloemen vormen
dichte trossen in de oksels der kort gesteelde , tweerijige ,
leerachtige , elliptische , g'espitste bladen , die , even als bij de
Melastomaceeën , 3 — 5 sterk sprekende , overlangs loopende ,
nerven vertoonen , en zijn overhangend.

C. VOOR DE WARME KAS.

67. Bebtolonia guttata Hook. (Bot. Magaz. 1865 , pi.
5524, en Belg. Horticole, pi. 14 en 15). Deze uiterst
fraaie Melastomacee , tot hiertoe niet anders dan uit gedroogde
exemplaren bekend , bloeide in Mei van het loopende jaar bij
de Heeren Veitch te Chelsea , en wordt door Hooker ver-
ondersteld van Brazilië afkomstig te zijn — verondersteld,
omdat de opgave luidde , dat de plant van L'^dagascar was
ingevoerd , wat Hooker evenwel , op grond van planten-
geografische bezwaren , voor onmogelijk hield. De plant
beveelt zich niet zoo zeer aan door hare bloemen , die fraai
rozerood en middelmatig van grootte zijn , als wel door hare
bladen , wier purperen onder- en donkergroene bovenvlakte
beiden 5 krachtige overlangs loopende nerven vertoonen ,
tusschen welke — aan de bovenvlakte — rozeroode en witte
stippen , als paarlen op een grond van malachiet , verspreid

C. VOOR DE WARME KAS.

staan. Die bladen zijn lang-gesteeld , eirond , spits , golvend
van rand , en maten op Hooker's plaat 14 centim. in de
lengte en 7^ centim. in de breedte.

Bertolonia guttata werd , op bet vaste land , het eerst ge-
zien op de onlangs gehouden internationale Tentoonstelling
te Amsterdam en dat wel onder de door Veitch ingezonden
verzameling- van nieuwe planten. Toen droeg zij ecbter nog
den verkeerden naam van Sonerila. — Bertolonia marga-
ritacea , die na aan B. guttata verwant is , draagt witte in
plaats van roode stippen op bare bladen.

68. Phalaenopsis sumatrana Kth. (P. zebrina Teysm.
et Binnendijk; Bot. Magaz. 1865, t. 5527). De teekening
dezer prachtige Orchidee werd vervaardigd naar een exem-
plaar uit de verzameling van den Heer M. J. Dat te Londen.
Prof. Reichenbach Jr. , die de gelegenheid had , dat exem-
plaar te zien en te onderzoeken , gaf daarvan eene beschrij-
ving in den Gardenefs Chronicle van Juni '1.1. In die
beschrijving wordt uiteengezet , dat Korthals deze Phalaen-
opsis vóór 1839 op Sumatra ontdekte, en haar wel benoemde,
maar niet beschreef; dat Reichenbach daarvan in 1856 in
den Leidschen Hortus eene teekening' te zien kreeg , waar-
van het hem echter evenmin veroorloofd was eene kopie te
nemen als eene beschrijving op te stellen ; dat hij kort daarna
evenwel eene kopie dier teekening bij Prof. Lindley te Londen
aantrof, die hem ten gebruike werd afgestaan, en dat zijne
eerste korte beschrijving van de plant in Otto's Gartenzei-
tung (1860) daarvan 't gevolg was. Noch die teekening uit
den Leidschen Hortus, noch de plaat, door wijlen Prof. de
Vbiese onder den naam van Phalaenopsis zebrina in de
Flor e des Jardins dn Boyanme des Pays-Bas (1860 fax. X)
van de plant in 't licht gegeven , worden door Reichenbach
als naauwkeurig geroemd. Beter beviel hem de beschrijving

C. VOOR DE WABMB KAS.

van de Heeren Teysmann en Binnendijk in de Plantie
novae in Horto Bogoriensi cultae (1863, blz. 15).

De groote bloemen van Phal. sumalrana , bij vijven tot
tienen aan trossen gezeten , hebben eene roomwitte kleur ,
doch hare kelk- en kroonbladen vertoonen aan de binnenzijde
tal van horizontale hoog-roode strepen en vlekken. Ook de
lip is over 't g-eheel wit , hoewel hare zijslippen met eene
oranje , en hare eindslip met purperbruine vlekken geteekend
zijn. Daarenboven is de top der eindslip dicht met stijve
haren , en is het antherenkapje , even als bij Trichopilia ,
met franje bezet. De bloemtrossen evenaren de ovale of
Langwerpige , spitse , effengroene bladen in lengte (G P. dm.).

69. Franciscea Lindeniana PI. (Belg. Hortic. , 1865 ,
pi. 16). Eene nieuwe Scrofularinee uit St. Catharina , aan
den Heer Linden te Brussel toegezonden door Libon. Bloe-
men trompetvormig , donker-paars , 7 — 8 cent. in middellijn.

70. CvrRiPEDiuM Crossii Ed. Morr. (Belg. Hortic. 1865,
pi. 17). Eene nieuwe Cypripedium uit Peru, ontdekt door
Cross , en op dit oogenblik het eigendom van den Heer
J. Linden te Brussel. Ofschoon de Heer Morren zich voor-
loopig bepaald heeft tot het geven van eene afbeelding der
plant , en hare beschrijving tot later heeft uitgesteld, kunnen
wij toch niet nalaten daaromtrent het volgende mede te
deeleu. De bladen van C'. Crossii zijn lancetvormig , spits ,
grijsgroen , aan de bovenzijde met onregelmatig verstrooide
donkere vlekken geteekend, en bijna tweemaal korter dan
de wijnroode, sterk behaarde, bloemstelen. De bloemen,
waarvan er ééne aan den top van eiken bloemsteel voorkomt ,
hebben een breed-eirond opstaand kelkblad , waaraan , kort
boven 't midden , links en rechts een klein , stomp , naar
achter omgeslagen oortje gezitn wordt ; twee , tot een ellip-
tisch geheel vereenigde , kleinere kelkbladen , die juist aan

181

C. VOOR DE WARME KAS.

Let opstaande tegenovergesteld zijn en dus eene hangende
houding hebben ; twee zijdelings uitstaande langwerpige
kroonbladen , wier buitenrand naar boven ook al naar achter
omgekruld is , en die het opstaande kelkblad ten naaste bij
in lengte evenaren ; eindelijk eene vingerhoedvormige lip ,
die iets korter is dan de kroonbladen. Aangaande de kleu-
ren dezer onderdeelen valt op te merken , dat het opstaande
kelkblad wit is , maar met tal van groene strepen , die zich
van onder naar boven begeven , en halverhoogte opgevan-
gen worden door een breeden , rozerooden , van links naar
rechts loopenden band ; dat de kroonbladen (overlangs) uit
eene gele bovenste en eene witte onderste helft bestaan , beiden
ook al weder door groene strepen doorsneden , en te samen
uitloopend iu eene rozeroode vlek : eindelijk , dat de lip van
buiten purperkleurig is. Nog dient vermeld te worden, dat
alle onderdeelen der bloemen donkere wimpers , en dat de kroon-
bladen aan hun buitenrand elk 4 donkerbruine groefjes dragen.
71. Phalaenopsis Schilleriana Rclib. f.1. Van deze uit-
muntende Orchidee — de schoonste van haar geslacht —
vindt men eene allervoortreffelijkste afbeelding in het Botan.
Magaz. 18C5, pi. 5530, vervaardigd naar een exemplaar
uit de kweekerij der Heeren Veitch. Ofschoon de hier be-
doelde plaat de 4e is, van deze Phalaenopsis gegeven, zoo
doet zij toch voor geene der vroegere onder. Iets schooners
dan die groote, op witte vlinders gelijkende, met een licht-
rozerood blosje overtogen bloemen, in lange trossen van
10—100 stuks bij elkaar gezeten, en die kolossale , donker-
groen gevlekte bladen, laat zich moeilijk voorstellen. De
betoovercnde indruk van zulk eene bloeiende Phalaenopsis
wordt ontzaggelijk verhoogd door het bijna gelijktijdig uit-
komen van alle bloemen.

isa

Flora Europaea Algarum aquae dulcis et submarinae ,
auctore Ludovico Rabenhorst. — Sectio I Algas diatoinaceas ,
Sectio II Algas phycochroniaeeas complectens. — Cum fi-
guris generum omnium xylographice impressis. — Lipsiae
apud E. Kümmebom, 1864 et 1865. - 8° — 359 et 319
pag. - ƒ 7.80.

BEITRaGE ZUR N&HEREN KeNNTNISS UND VeRBREITUNG DER

Algen, herausgegeben von Dr. L. Rabenhorst. — Heft 1
mit 7, Heft 2 mit 5 lithographirten Tafeln. ■ — Leipzig,
Ed. Kommer, 1863 et 1865. — 4" — 30 et 40 pag. —ƒ4.80.

Onder de mannen , die in Duitschland het meest tot de
bevordering van de studie der Cryptogamen (Wieren , Cham-
pignons , Korstmossen , Mossen , Varens , Paardestaarten ,
Wolfsklaauwen en Watervarens) hebben bijgedragen , bekleedt
Dr. L. Rabenhorst te Dresden eene eervolle , zoo niet de
eervolste plaats. In hem koncentreeren zich , om mij zoo
eens uit te drukken , Duitsche grondigheid en Duitsche vlijt,
en de rustelooze ijver , waarmee men hem zijn edel doel ziet
vervolgen , perst inderdaad eerbied af.

De twee geschriften , wier titel hier boven te lezen staat ,
getuigen van dien ijver op nieuws. Het eerste geeft ons de
naauwkeurige beschrijving van alle in Europa in zoet en brak
water levende Wieren ; het tweede losse stukken , die , hoe-
wel uiteenloopend van strekking, echter op de verspreiding
en het leven dier zelfde planten betrekking hebben.

B0EKBE3CH0UWINGEN.

Het is vooral op de Flora der Europeesche Wieren — de
Flora Europaea Algarum — dat wij op dit oogenblik , als
een werk van meer algemeen belang , de aandacht wenschen
te vestigen ; want behalve dat daarin vereenigd voorkomt,
wat tot biertoe in velerhande geschriften verspreid , en dus
voor een deel van het publiek altijd ontoegankelijk was en
blijven zou , vindt men er de beschrijving van alle geslachten
door uitstekende houtgravuren in opgehelderd. De toevoeging
van die gravuren is inderdaad niet genoeg te waardeeren ;
de vergelijking van het waargenomene met het beschrevene
wordt daardoor zeer vergemakkelijkt , terwijl men te g'elij-
ker tijd minder aan het begaan van misslagen bij zijne diagnose
is blootgesteld.

Het kan ons doel niet wezen , in een Tijdschrift als het
onze , te veel in bijzonderheden af te dalen , waar wij ons
geroepen gevoelen of uitgenoodigd worden om, wat de pers
op kruidkundig gebied belangrijks oplevert, aan het publiek
voor te houden. Daarom veroorloven wij ons dan ook , aan
het zoo even gezegde nog slechts enkele regels toe te voegen.

Vooreerst dan drukken wij er op , dat zeker niemand beter
dan Eabenhorst de samenstelling eener Europeesche Algen-
flora had kunnen op zich nemen, én omdat onze Schrijver,
op het gebied der Algologie , over uitgebreide hulpmiddelen
te beschikken heeft, én omdat hij als kundig Algoloog
een gevestigden naam bezit; verder, dat de text — van de
gravuren hebbeu wij reeds gesproken — terstond den indruk
geeft van met groote naauwkeurigheid te zijn geschreven ;
eindelijk , dat de uitvoering van het werk , zoowel wat het

papier als de letter betreft, niets te wenschen overlaat.

■

Het geheel ziet er keurig en behagelijk uit , maar gron-
dig tevens.

Van het geheele werk zijn thans twee afleveringen in het

i-u

BOEKBESCHOUWINGEN.

licht verschenen , die geheel op zich zei ven staan en elk een
afzonderlijken bladwijzer hebben. De eerste omvat de 1°
(Diatomaceeën) , de tweede de 2e der vijf afdeelingen (Phy-
cochromaceeën) , waarin de S. de Algen verdeelt. Het is te
verwachten dat nog eene derde, aan de Chlorophyllaceeën
gewijd, aan die twee zal worden toegevoegd. Dat echter
ook de zoogenoemde Bruin- en Purperwieren — de laatste
twee afdeelingen uitmakend — in de thans aangekondigde
Flora Europoea zullen behandeld worden, is niet waarschijn-
lijk , omdat de S. den titel zijns werks zoo gekozen heeft ,
dat de Zeewieren daarvan werden buitengesloten.

In het tweede der aangekondigde werken vindt men Ver-
handelingen van C. Janisch, L. Rabenhorst, C. A. Hautzsch,
Dr. Hermann , A. Grunow en F. Cohn , over verschillende on-
derwerpen van algologischen aard. Wij meenen te kunnen
volstaan met het noemen van de titels dier stukken. Zij zijn:

1. Honduras-Diatomaceen.

2. Diatomaceen des Ostindischen Archipels.

3. Die Characien.

4. Süsswasser-Diatomaceen und Desmidiaceen von der
Insel Banka , nebst Untersuchungen über die Gattungen Ce-
ratoneïs und Frustulia.

5. Algen von Helgoland.

6. Grüne Schlauche im Innern der Cruoria pellita Fr.

O.

V. GEMENGDE BERICHTEN".

In Orro's Hamburger Garten- v.ad Bhimenzeitung , 1865,
blz. 351, wordt, onder den naam van ïCrTstallin" . gewag
gemaakt van eene , door den koopman en chemicus Justus
Fuchs te Breslau ontdekte en bereide stof, die bij eene
warmte van 35° B. de weekheid beeft eener gelei, doch,
afgekoeld, hard wordt, en daarbij zoo helder is als glas en
organische kleuren niet aantast. Genoemde Fcchs heeft dit
allin gebruikt om daarin versch afgeplukte bloemen te
bewaren . en ondervonden , dat deze daarin , gedurende de" 9
maanden dat hij ze waarnam , volkomen onveranderd bleven.

m

In ons laatste nummer deelden wij mede . dat er te Londen
reeds aanstalten eemaakt werden tot het houden eener inter-
nationale tentoonstelling voor tuinbouw in 1866. Wij kunnen
er thans bijvoegen, dat men ook te Parijs bezig is met het
nemen van maatregelen om. een iaar later, binnen die we-
reldstad zulk eene tentoonstelling te doen plaats hebben, en
dat zelfs het algemeen reglement voor die plechtigheid reeds
is vastgesteld. Voorts bestaat het plan om in 1868 eene
internationale tentoonstelling voor tuinbouw te St. Petersburg
te houden , en is Dr. E. Regel bereids tot voorzitter gekozen
eener Kommissie, aan wie de zorg voor de uitvoering van
dat plan is opgedragen.

GEMENGDE BERICHTEN".

Hij nam zijne proeven met een halven hollen kogel van glas ,
legde de afgeplukte bloemen daarin , en goot het vloeibare
crystallin langzaam over haar heen , zorg dragend , toen de
halve koa'el o-evuld was, hem met een stuk crlas af te slui-
ten , dat van zelf aan de bekoelende massa kleven bleef.
Fochs verklaart , dat zijne ontdekking het vooruitzicht opent
om geheele assortimenten bloemen te bewaren , en ze aan
handelaren en liefhebbers te vertoonen op een tijd , dat zij
anders niet te verkrijgen zouden zijn.

Door Prof. Karl Koch worden in zijn » Wochenschrift"
van 22 Juli 1865 de nadeelen opgesomd, welke aan het
planten van Populus italica Ludw. (den gewonen piramidalen
Populier) verbonden zijn en die de Pruissische Begeering er
toe bewogen , het afzetten van de openbare wegen met dien
boom te verbieden. Die nadeelen zijn : 1° dat hij te weinig
schaduw geeft : 2° dat hij te snel groeit , zijne wortels te
ver uitspreidt, den bodem snel uitput en daardoor de vrucht-
baarheid van naast aangelegen akkers vermindert ; 3° dat hij
sterk door rupsen bezocht wordt.

Koch vraagt nu , wat voor den Italiaanschen Populier
langs de wegen in de plaats zou kunnen worden gesteld.
Gewone woudboomen geven , zegt hij , te veel schaduw , en
aan het planten van ooftboomen is voorshands niet te denken.
Volgens zijne meening zou P. italica het best kunnen
vervangen worden door eene hybride van P. laurifoUa en
P. italica of canadensis Moench. Koch leerde de eigen-
schappen van dezen boom in den Berlijnschen hortus kennen ,
en verzekert daarvan, dat hij eene breedere kroon heeft dan
de gewone Italiaansche Populier en veel minder dan deze
door insekten bezocht wordt. Of hij minder wortels maakt ,

GEMENGDE BERICHTEN.

is nog onzeker. De bedoelde bastaard wordt voorloopig
Populus Tvyhri&a berolinensis geheeten.

Op 15 Aug. 1.1. zijn tot leden van 't Legioen van Eer be-
noemd de Heeren Ch. Naudin, Hardy en Barillet-Deschamps.

Op 12 Aug. 1.1. trof de Kruidkunde een zwaar verlies, door
bet afsterven van Sir William Jackson Hooker. De overledene,
die een 80-jarigen leeftijd mogt bereiken , was Direkteur van
den Kruidtuin te Kew, Redakteur van het Botanical Maga-
zine , Korrespondent van bet Franscbe Instituut , Eidder van
't Legioen van Eer, enz. — Talrijk zijn de werken van
bescbrijvenden aard , die uit zijne pen vloeiden ; getuigen
zijne Flora van Engeland , zijne Flora van Noord- Amerika ,
zijne Flora exotica , enz. Onze wetenschap is zeer veel aan
hem verplicht, en zijn naam zal dan ook blijven voortleven
tot bet verste nageslacht.

De redaktie van den «Gardener's Chronicle" is van Prof.
J. Lindley overgegaan op den Heer Th. Maxwell Masters.

In de Revue Horticole 1865, bl. 333, worden Abies
Reginae Amaliae, panachaïca, Monte Draco, nova Draco,
Lnscombeana en meer andere soorten , die thans in den handel
als iets bijzonders worden aangeboden , door Carrière syno-
niem geheeten met Abies cephalonica (of Ajiolünis), reeds
van vroeger bekend. O.

#

XVI

DELPHINIUM

1 Formosum Coelestinum Z.Hermann Stenger 3 Mad- Guichard 4 Mid- Sedinghaus

Cremolith v.TveAïruj&C" 'Amsl Groninqen JCJi.Wbltcrs

DELPHINIUM VAR. FORMOSUU COELESTIXUM, ETC.

De planten, die men op PI. XVI afgebeeld ziet, behooren
tot bet geslacht der Riddersporen , dus geheeten naar het
spoorvormig uitsteeksel , 't welk aan den voet barer bloemen
wordt waargenomen, en de bevalligheid dier werktuigen zoo
zeer verhoogt. Bij de ontleding van die bloemen ontdekt
men geen groenen kelk, maar stuit men, van buiten af,
terstond op vijf blauwe blaadjes , en van deze is het het
bovenste, waarvan de zoo even besproken spoor een aanhangsel
uitmaakt. Zeer vele schrijvers zien in die blauwe blaadjes
nog altijd een kelk , maar een zoodanigen , die in kleur van
wat gewoonlijk met dien naam bestempeld wordt, ver-
schilt; anderen daarentegen willen er den naam van bloemdek
aan gegeven hebben , en huldigen zoo doende de meening ,
dat de bedoelde blaadjes kelk en kroon te gelijker tijd verte-
genwoordigen. Dit verschil in denkwijze hangt alleenlijk
af van de beteeken is , die men aan een tweeden krans van
blaadjes hecht, binnen den eersten besloten, maar minder in
het oog loopend en slechts uit vier onderdeelen saamgesteld.
Beschouwt men dien als de kroon , dan moet ook de krans
van blauwe blaadjes kelk geheeten worden ; maar ziet men
daarin slechts eene verecniging van toevallige werktuigen ,

XVI. !

DELPHINIUM.

dezulken derhalve , die niet onmiddellijk in den bouw der
bloemen passen , dan kan ook de term bloemdek voor het hul-
sel, dat die organen omgeeft, geen aanstoot vinden. Wij
voor ons zijn meer geneigd om in het samenstel van blauwe
blaadjes een kelk , en in dat van de lichter gekleurde ,
meer inwendig gelegene , eene kroon te zien. Het blijft
echter altijd merkwaardig, dat bij Delplunium altijd 5 kelk-
bladen met 4 en niet met 5 kroonbladen afwisselen.

Omtrent de spoorvormige uitsteekselen , die men bij de
Riddersporen, bij het geslacht Impatiens, bij vele Orchideeën,
bij de Oost-Indische Kers . de Viooltjes en nog meer andere
planten aantreft , valt oj) te teekenen , dat zij dienen ter
bereiding van een zoet vocht , 't welk door velerlei insekten
gaarne genuttigd wordt. Gespoorde bloemen worden dan
ook veel door insekten bezocht , en hierin ligt dit voordeel ,
dat het nedervallen van het stuifmeel der afzonderlijke bloe-
men op haar eigen stempel , of het overbrengen van het
stuifmeel cler eene bloem op den stempel eener andere daar-
door zeer bevorderd wordt.

Binnen den tweedeu krans van blaadjes , waarvan de twee
hoogsten met hun uitgerekten voet binnen de spoor des kelks
besloten liggen , vindt men zeer talrijke meeldraden , en ein-
delijk , in het midden der bloem , 1,3 of 5 stampers ,
waaruit later een even groot getal kokervruchten opwassen.
De gewone Ridderspoor [JJe/jjhininm Ajacis) heeft b. v.
slechts een enkelen stamper; de meeste andere soorten echter
hebben er meer.

In het stelsel van Linnaeus vindt men de Delphiniums
onder de Veelhelmigen Driestijligen opgesomd ; in het na-
tuurlijk stelsel daarentegen nemen zij eene plaats in naast
de Ranonkels , Anemonen , Pioenen , Clematissen , en meer
in 't bijzonder naast de Akeleien, waaruit volgt, dat zij al
xv r. 2

DELPHINIUM.

mede onder de Ranonkelachtige planten te liuis behooren.

De Delpbiniums zijn ten deele van Europeeschen , ten
deele ook van Aziatiselien of Amerikaanschen oorsprong',
doch komen altijd in het Noordelijk Halfrond voor. Velen
zijn aan bergachtige streken gebonden en leven hoog boven
de oppervlakte der zee. Bij ons wordt, even als in Groot-
Brittanje, Denemarken en België, alleen Delphinium Con-
solida , ook wel wilde- of veld-Ridderspoor of Calketrip
geheeten , aangetroffen. Iets rijker zijn daarentegen de flo-
raas van Duitschland en Frankrijk , die respektievelijk 5 en
8 soorten van Riddersporen bevatten. Het rijkst aan die
planten is echter de flora van Rusland , waarbij echter niet
mag worden over 't hoofd gezien , dat dit Rijk , voor een
deel , zich ook ovar Azië uitstrekt.

De Delpbiniums behooren óf tot de één- of tweejarige
planten , en volbrengen in dat geval haar gebeelen levens-
loop in minder dan 12 of 24 maanden , öf tot de overblij-
vende kruiden , en komen dan , na 's winters tot op den grond
toe afgestorven te zijn , met elk volgend voorjaar op dezelfde
plek terug. Met weet , dat bij de overblijvende kruiden
een gedeelte van den stengel in den grond verscholen blijft ,
en , de winterkoude of andere uitersten van het weder trot-
seerend , telkens hernieuwde teekenen van leven geeft , zoodra
de koesterende zonnestralen tot vernieuwde werkzaamheid
opwekken.

Het uiterlijk der Delpbiniums is vrij typisch , d. w. z.
wijkt niet in hoofd- , maar wel in bijzaken af , zoodat men
zulke planten dan ook gemakkelijk en op den eersten blik
herkent , waar men ze ook aantreft. Zij hebben een 1 — 6
voet hoogen , min of meer vertakten , stengel ; verspreide ,
in een cirkel passende , bladen , bij welke men een 5- of
7-tal dikke nerven zich van den top des bladsteels , even als

XVI. 3

DELPHIXIUM.

staafjes eens waaiers , naar den meer of minder diep inge-
sneden omtrek begeven ziet , en tot trossen vereenigde bloe-
men , waarin het blauw , rood en wit , in de meest uiteenwij-
kende scbakeeringen, om den voorrang dingen. In niet bloeien-
den staat, zou men ze wel met de Monnikskappen (Aconitums)
kunnen verwisselen ; maar , zoodra de bloemen of zelfs de
bloemknoppen zich vertoonen , is zulks , uit hoofde van beider
verschil in vorm , niet meer mogelijk.

Het aantal Delphiniums , die in de beschrijvende werken
als soorten staan opgeteekend , bedraagt tusschen de 40 en
50. Buitendien echter kent men eene menigte vormen , die
óf uit kruising voortgesproten zijn , en dus als bastaarden
beschouwd moeten worden , óf wier bloemen , zoo als men
dat heet , tot de dubbelde of gevulde behooren. Het is dus
wel begrijpelijk, dat de juiste bestemming (determinatie) van
die Riddersporen , welke onze tuinen versieren , soms zeer
veel bezwaren oplevert.

Men verdeelt het geslacht der Riddersporen in 4 groepen ,
die als volgt gekarakterizeerd worden :

le Groep. — Eén stamper. Vier vergroeide kroonbla-
den. Éénjarige soorten (Hiertoe behooren onze ge-
wone tuin- en veld-Ridderspoor [D. Ajacis en Con-
solida] ).

Groep. — Drie stampers. Vier vrije ongebaarde
kroonbladen. Éénjarige soorten [D. virgalum).
Groep. — Drie of vijf stampers. Vier vrije kroon-
bladen , waarvan twee (de onderste) gebaard. Spoor
lang. Overblijvende planten (Deze afdeeling bevat
verreweg het grootst getal soorten).
Groep. — Drie of vijf stampers. Vier vrije kroon-
bladen. Spoor kort. Overblijvende soorten (Deze
afdeeling, die zich nog door hare zeer gezwollen

.XVI.

f

DELPHINIVM.

doosvruchten eu groote hoekige zaden onderscheidt,
omvat o. a. D. Staptesagria , die het Staverzaad
der apotheken oplevert).
De Riddersporen dragen, met smaak gegroepeerd, zeer
veel tot verfraaiing van tuinen en lusthoven bij , en bloeien
in Juni of Juli. Zij tieren het weligst in een voedzamen ,
lossen , niet te vochtigen grond , en op eene vrije zonnige
standplaats. Men vermenigvuldigt ze óf door zaad, dat dan
in Maart of April uitgestrooid wordt , öf door scheuring van
den onderaardschen stam of wortelstok. Ten einde het op-
slaan van jonge planten te verhinderen op plaatsen , waar
men ze niet hebben wil , behoort men de vruchttrossen vóór
hunne volkomen rijpte af te snijden. Onder de overblijvende
soorten zijn er , die tegen te strenge koude beschut moeten
worden. Dit geldt o. a. voor D. amoenum Stev. , elegans De,
grandifloTwn L., enz.

De naam Delphirdwm is afkomstig van het Latijnsche
«delphis", dat dolfijn beteekent, en werd aan onze planten
gegeven naar aanleiding van de overeenkomst in vorm ,
welke men meende te vinden tusschen de opgewipte spoor
harer bloemen , en de dolfijnen , die men wel op wapenbor-
den of -schilden vindt afgebeeld. — De gewone tuin-Ridder-
spoor heet D. Ajacis , d. i. woordelijk omgezet : Ridderspoor
van Ajax , omdat de overlevering wil , dat deze soort de
plant is , waarin de Goden Ajax veranderden , nadat hij ,
uit wanhoop over het verlies van zijn geding tegen Ulysses,
om het bezit der wapenen van Achilles , een einde aan zijn
leven gemaakt had. Dat echter op elk der beide onderste
bloembladen eenia-e donkere vlekken in hare ranp-schikkine:
de letters A I zouden nabootsen , zoo als in vele boeken te
lezen staat , heb ik nimmer bewaarheid gevonden.

DELPHINIUM.

De verscheidenheden , afgebeeld op PI. XVI , en afkom-
stig uit de kweekerijen der Heeren Glijm eu Güoenewegex,
zijn :

1. Delphinium formosum eoelestinum.

2. » Hermann Stenger.

3. » Mad. Guichard.

4. » Mad. Bedinghaus.

Nog een paar aanbevelenswaardige andere verscheidenhe-
den zijn :

5. Delphinium perfectum plenum-, en

6. i! ranunculiflorum.

O.

XVI.

XVII.

I' ri'inohlli V I r, \-hn<iX<'" Anixl

ROE.LLA CILIATA.L

Groninqen I />' Wi<lU 1 1

ROELLA CILIATA l.

De fraaie plant, die men hiernevens afgebeeld ziet, en
die, met eenige zorg gekweekt, het sieraad kan uitmaken
Tan bloemtafels en oranjeriën , is afkomstig Tan de Kaap ,
en behoort tot de familie der Klokjes of Campanulaceeën.
Zij werd door Linnaeüs geheeten naar een zijner tijdgenoo-
ten , Willem RoëLL , Hoogleeraar in de ontleedkunde aan
het Athenaeum te Amsterdam , en ontving haar bijnaam
» eiliata" , dat gewiniperd beteekent, naar de fijne stijve baren,
waarmee de randen der stengel- en kelkbladen bezet zijn.
Roella eiliata behoort tot de lage heesters , is zeer dicht
bebladerd , en vormt om zoo te zeggen miniatuur-boompjes ,
die in hun uiterlijk met Ericaas, in de eigenschappen hunner
bladen met de Jasiones, en in hunne bloemen met de Cam-
panulaas overeenstemmen.

De invoer van onze plant dagteekent van een tijd , toen
Herman» , de beide Bukmanns en de Commelijns de eer
van ons vaderland op het gebied der kruidkunde handhaaf-
den ; toen de eerste met volle handen putten mocht uit de
floraas van de Kaap en Ceylon ; toen de Burmanxs talenten
en fortuin ten beste gaven om de werken van Plumier en
Rumphius het licht te doen zien , en de schat van kennis ,
daarin opgetast , niet voor de nakomelingschap verloren te

XVII. 1

ROELLA CILI.VTA L.

doen gaan; toen de Coiimelijns door hunne plaatwerken den
rijkdom vereeuwigden van hun eig'en lusthoven en den kruid-
tuin van Amsterdam , en daardoor de lust tot het kweeken
van zeldzame gewassen hevorderden ; uit een tijd , toen Clif-
foed , de edele Maecenas onzer wetenschap, den grooten
Linnaeus mocht huisvesten en in staat stellen zijne » Flora
japonica" en den «Hortus Cliffortianus", de eerste vruchten
mede van zijn veelomvattend genie , uit te geven. In laatst-
genoemd werk wordt dan ook eene der eerste afbeeldingen
van Boëlla ciliata (op PI. 35) aangetroffen , en tevens eene
korte Latijnsche beschrijving , waaruit o. a. blijkt , dat het
zaad, waaruit Cliffokd's exemplaar was opgeschoten, hem
door den hier boven genoemden Hoogleeraar RoëLL was ten
geschenke gegeven.

De blaadjes van Roëlla ciliata staan verspreid , zijn kort
en stijf, loopen in een doorntjeuit, en dragen , zoo als reeds
vroeger werd meegedeeld, ongekleuide stijve wimpers. Hare
bloemen kroonen de toppen der takken en staan daar altijd
alleen. Alle kenmerken van de familie der Campanulaceeën :
een 5-slippige kelk ; eene klokvormige, in 5 lobben verdeelde,
kroon ; 5 meeldraden , die in den beginne zijdelings met
elkander samenhangen ; een onder den kelk gezeten eier-
houder en een met zamelharen bezette -stijl — worden daarin
vereenigd aangetroffen. Tot de eigenaardigheden- van het
geslacht Boè'tta behoort echter, dat zijn eierhouder slechts
tweehokkig is , en dus ook slechts twee stempels draagt ,
en dat zijne langwerpige vrucht hare zaden ontlast door
eene opening , welke gevormd wordt doordien baar top bij
wijze van een deksel afvalt. — De stempels , die eerst met
hunne binnenvlakte tegen elkander liggen , krullen zich later
naar buiten om. .

De zamelharen , waarover wij zoo even gesproken hebben ,
xvir. a

EOELLA CILIATA L.

en die ook bij de gewone Klokjes gevonden worden , zijn
haren, die, volgens sommige waarnemers (b. v. Hartig), met
de bestuiving in een nauw verband staan , daar zij bij het
ontluiken der bloemen de rol van een borstel vervullen , en de
aanwezigheid van stempels overbodig zouden maken. Om zich
goed voor te stellen , wat hiermee bedoeld wordt , deelen wij
mede , dat de meeldraden bij de Campanulaceeën in den knop
eene gesloten buis vormen ; dat de op dien tijd zeer korte
stijl met zijne nu nog tegen elkander aangedrukte stempels
in die buis is weggedoken , en dat het stuifmeel aan de
binnenzijde van die buis ontlast wordt. Gedurende het ont-
luiken nu stijgt de stijl langzamerhand naar boven , dringt
door de buis van meeldraden heen en streeft deze eindelijk
voorbij , met het stuifmeel bezwaard , dat , door de haren
zijner oppervlakte uit de hokjes der helmknoppen is mee-
gevoerd. Volgens Hartig nu, trekken die haren — die men
zich als holle , aan beide uiteinden gesloten , buizen moet
voorstellen ■ — naar binnen terug, op de wijze als de vinger van
een handschoen , die bij het uittrekken van dit kleedingstuk
niet gereedelijk volgt , en nemen zij daarbij de stuifmeelkor-
rels mede , die nu , zonder naar de stempels te worden
heengevoerd , van hunne nieuwe en vreemde zitplaats uit ,
hun bevruchtenden invloed op de eitjes zouden doen gelden.
Er zijn kruidkundigen , voor wie deze leer van Hartig te
avontuurlijk was , dan dat zij bij hen ingang konde vinden.
Nogtans worden ook door hen de zamelharen als werktuigen
van meer dan gewone beteekenis beschouwd , daar het niet
ontkend kan worden , dat zij tot het wegborstelen van het
stuifmeel uit de hokjes der helmknoppen medewerken. Al-
leenlijk zouden die bevruchtende korrels , bij het zich terug-
trekken van de haren , niet medegaan , maar afgestroopt
worden , en door die omstandigheid juist de gelegenheid be-

ROËLLA CILIATA L.

komen , om zich op de wijd geopende armen des stempels af
te zetten. Of de zamelharen der Campanulaceeën werkelijk
zoo bijzonder zijn als men het heeft doen voorkomen , mee-
nen wij te mogen betwijfelen.

Ofschoon er in de beschrijvende werken p. m. 22 soorten
van Roëlla opgesomd worden , zoo treft men toch bij de
kweekers geene andere dan de thans beschrevene aan. Na
de uitgave van het 7e deel van de Candolle's «Prodromus"
(1838), waarin de bedoelde 22 soorten voorkomen, zijn er
geene andere bekend geworden. Allen komen zij aan de
Kaap voor, en dat wel op heuvels en pieken.

Het is wel eens gebeurd , dat de naam Roëlla verwisseld
werd met dien van Ruellia, toebehoorend aan een geslacht
uit eene geheel andere familie (die der Acanthaceeën), en dat
wel in gedrukte stukken , in werken aan de kweekkunst
gewijd. Zoo vindt men o. a. in Paxton's » Magazine of Bo-
tany" Deel VI, Fig. 27, Ruellia elegans onder den naam van
Roëlla elegans beschreven en afgebeeld. Dezelfde plaat werd ,
met denzelfden naam — maar dan toch met een vraagtee-
ken, om twijfel uit te drukken over de juistheid der bestem-
ming- — overgenomen in de «Flore des Serres" van van
Houtte , Deel I, blz. 295. Dat dat vraagteeken met reden was
aangebracht , bleek later , toen de plant in kwestie , naar
het vaste land overgebracht , ook daar in bloei kwam.
Ook wordt in den Bladwijzer van het le deel der » Flore
des Serres" de misslag reeds hersteld, die men door de
onnaauwkeurigheid van een ander bedreven had. — Wat
echter bij dit alles vreemd klinkt , is , dat in Bosse's » Hand-
buch der Blumengartnerei" , 't welk in 1861 het licht zag,
nog altijd van Ruellia elegans gewaagd wordt , alsof de door
Paxton begane fout niet reeds in 1845 door Lemaire ware
aan het licht gebracht en verbeterd geworden.

KOELLA CILIATA L.

De Roëllaas zijn planten voor de Kaapsclie kas , doch
belmoren met eenige zorg te worden behandeld. Zij tieren
het best in een lossen grond , b. v. in een mengsel van één
deel zand en twee deelen heiaarde', en moeten vooral zorg-
vuldig worden droog gelegd (gedraineerd), 's Zomers brengt
men ze buiten op eene zonnige plaats , die liefst voor regen
beschut is , en 's winters plaatst men ze dicht bij het glas
in eene niet te bedompte ruimte , waar de temperatuur niet
beneden de 11° F. daalt. Men vermenigvuldigt de Roëllaas
door stek of door zaad , maar zonder daarbij klokken of

O.

eenige andere glazen bedekking te gebruiken

XVII.

xvm

ABIES NOROMANNIAN A LK.

Cremolith » Tre&ing&C'Amst

Groninqtn J B.Wbltert

ABIES NORDMANNIANA spach.

De afbeelding* van deze Spar werd vervaardigd naar een
exemplaar uit de kweekerij des Heeren Kkelage te Haarlem ,
en verdiende , naar het ons voorkwam , eene plaats in ons
Tijdschrift , niet alleen wegens den bijzonder fraaien bouw
des booms , maar ook omdat er gegevens voorhanden zijn ,
die het waarschijnlijk maken, dat deze Spar, hier en elders,
met goed gevolg in den boschbouw kan worden opgenomen.
Hij loopt namelijk eerst zeer laat in het voorjaar uit —
waardoor hij minder gevaar loopt , door de nachtvorsten te
worden aangetast — en heeft zich tevens als eene zeer
harde plant doen kennen , d. i. als eene zoodanige , die
niet spoedig door uitwendige oorzaken in zijn groei wordt
gestoord.

Abies Nordmanniana werd door Nordmakn van Odessa op
de hoogte van het Adshargebergte , dicht bij den oorsprong
van de Kur , in de Krim , op eene hoogte van 6000' boven
de oppervlakte der zee ontdekt , en later door Wittmakn op
de zuidelijke helling der bergen tusschen Cartalin en Achal-
zich (Georgië) , tot in de nabijheid der Alpenstreek aange-
troffen. Haar invoer in westelijk Europa dagteekent van 1848.

De stam van A. Nordmanniana is volkomen recht , dicht
met regelmatig verspreide takken bezet , en bereikt eene

ABIES NORDMANNIANA SP.

hoogte van 80 — 100 voet. Hare naalden zijn vlak, aan de
jonge spruiten op elkander gedrongen en naar hoven gericht ,
aan de oudere daarentegen meer uit elkander geplaatst , en
daardoor hoofdzakelijk naar twee zijden gekeerd. Aan haar
top zijn zij eenigzins gekarteld en van twee stompe tandjes
voorzien : aan hare bovenzijde helder-groen en in 't midden
door eene overlangs loopende vore in twee gelijke helften
verdeeld : aan hare onderzijde met twee witte strepen ge-
teekend. Hare lengte bedraagt 1 Par. dm. (27 N. streep)
en hare breedte 1 Par. lijn (2^ N. str.).

De kegels van onze Spar zijn zoo goed als ongesteeld ,
eirond , 5 P. dm. lang en 2 d\ breed , en bestaan voorna-
melijk uit breede , bekervormige , volmaakt gladde en in een
volmaakt gaven rand gevatte vruchtschubben , wier smalle
voet telkens met een omgekeerd-eirond of -hartvormig

schutblad verg-roeid is , welks naar buiten omfrebojren Steke-
en z o O

lige top door de daaronder gelegen schub wordt opgevangen.
De zaden, door de vruchtschubben gedragen, zijn driekant,
eirond, 1^ lijn lang, glad, en loopen in een vliezigen vleu-
gel uit.

Abies Nordmanniana werd reeds meer dan eenmaal afge-
beeld, en wel door Steven in het «Bulletin de la Société
des naturalistes a Moscou " , 1838 pi. 2; door Antoine in
zijne «Coniferen" pi. 28 f. 2, en door Loudon in zijne
» Encyclopedea of Trees" fig. 1950. De plant behoort tot
de familie der kegeldragende gewassen of Coniferen , afdee-
ling Abiëtineeën, en tot de klasse der Eénhuizigen van
Linnaeus. Dat zij nu eens met den geslachtsnaam van Pinus
en dan weer met dien van Abies bestempeld wordt , ligt alleen
in het verschil van opvatting omtrent de waarde der ken-
merken , die de Sparren van de Dennen gescheiden houden.
Sommige schrijvers achten dat verschil groot genoeg' om de

XVIII. 2

ABIES NORDMANXIAXA SP.

Sparren tot een afzonderlijk geslacht te verheffen ; anderen
daarentegen hechten nog meer aan de punten van overeen-
komst tusschen beiden , en wenschen de Sparren slechts als
eene bijzondere groep van Dennen beschouwd te zien. Hoe
dit nu ook zij , zeker is het , dat men Sparren van Dennen
ook op het eerste gezicht daaraan onderscheiden kan , dat bij
gene de naalden van elkander verwijderd voorkomen, terwijl
zij bij deze twee aan twee, of wel in driën , vieren of vijven
tot bundels vereenigd zijn. Het verdient tevens opmerking, dat
de vruchtschubben bij Pinus houterig, bij Abies perkament-
achtig zijn , en dat de zaden bij het eerste geslacht twee ,
bij het laatste slechts één jaar noodig hebben om te rijpen.

O.

r~"

II. }[EDEDEELIXGEX VAX WETENSCHAP-

PELI.JKEX AARD.

IETS OVER DE ROEST DER GRANEN EN VAN DEN PEER.

Twee feiten van veel belang voor den landbouwer en
vruehtkweeker zijn onlangs aaii bet Hebt gekomen, en wel,
dat de Berberis medewerkt tot bet ontstaan van de Roest
in bet koren, en de Sevenboom (Juniperus Sabina) tot bet
ontstaan van de Roest aan den Peer. Wanneer wij zeggen
» aan het licht gekomen", dan bedoelen wij daarmede geens-
zins , dat men niet reeds vroeger eenig vermoeden van den
verderfelijken invloed van de genoemde planten op elkander
gehad zou hebben , maar wel , dat , wat voorheen slechts
verondersteld werd, in den laatsten tijd gebleken is tot het
gebied der feiten te behooren.

Tot beter verstand van den lezer behooren wij de hier
boven uitgesproken stelling een weinig nader toe te lichten ,
en beginnen wij daarom met deze mededeeling, dat de Ber-
beris voor het koren en de Sevenboom voor den Peer slechts
middellijk , d. w. z. alleen dan gevaarlijk zijn , wanneer zij
zelven door een zekeren Champignon bezocht worden, en
wel : de Berberis door Aecidium Berberidis en de Sevenboom
door Podisoma Sabiiiae. De eerste [Aecidium Berberidis) doet
zich voor in den vorm van oranjegele bekertjes met een
gekartelden witten rand , en ontwikkelt zich uit de bladen ,
bladstelen en jonge takjes van onzen heester , terwijl Podisoma
Sabinae meer met eene roodbruine gelei te vergelijken is, die
uit de takken des booms in klompen van allerbandeu vorm
naar buiten vloeit. Eerstgenoemde champignon wordt van

139

OVER DE ROEST DER GRANEN EX TAN DEN PEER.

Mei tot Juli, laatstgenoemde veeltijds in April waargenomen.

Zoowel in de bekertjes van Aecidium Berberidis als in de
gelei van Podisoma Sabinae vindt men mikroskopisch kleine
kogeltjes, die het vermogen hebben oin , onder zekere om-
standigheden , een nieuw leven te beginnen , juist zoo als de
zaadkorrels onzer kruiden , heesters en hoornen , als men
ze in den grond steekt. Om die overeenkomst zou dan ook
de naam van zaden voor die korreltjes hij lange na niet
ongepast wezen : toch heeft men , naar aanleiding van eenige
verschillen van hooge beteehenis , tusschen haar en de zaden
der hoogere planten waargenomen , besloten , ze liever met
den naam van «sporen" te bestempelen. Men zal nu begrij-
pen , wat wij met Aecidium- en Podisoma-sporen bedoelen ;
niet anders namelijk dan de kleine korreltjes , die door de
hier boven g-enoemde champignons van de Berberis en den
Sevenboom worden vooi tgebracht , en die , zij het ook langs
een omweg, tot de vermenigvuldiging en de verspreiding van
die champignons kunnen bijdragen.

Hoogst belangrijk nu noemen wij het , dat dat nieuwe leven
in de bedoelde sporen niet wordt opgewekt door ze op
dezelfde soort van planten uit te strooien als waarvan zij
afkomstig zijn , maar wel op eenige andere , in natuurlijke
verwantschap dikwerf van de oorspronkelijke moederplant des
champignons zeer verre verwijderde. En zoo zijn wij dan
gekomen tot het punt waar zij wezen wilden : dat nl. , hoe
wonderlijk het schijnen moge , de sporen van Podisoma Sa-
binae Peerebladen, en die van Aecidium Berberidis hoogst-
waarschijnlijk de bladen der Granen noodig hebhen om
te kiemen , d. i. om den eersten aanstoot tot het vormen
van nieuwe individuen te ontvangen.

In N°. 39 van de «Botanische Zeituug" van von Mohl
en Schlechtendal vindt men, onder dagteekening van 10

OVER DE ROEST DER GRANEN EN VAN DEN PEER.

Juni 1865, een stukje van A. S. Oerstkd uit Kopenhagen,
waarin hij mededeelt, dat het hem gelukt is, door het over-
brengen van de sporen van Podisoma Sabinae op afgeplukte
bladen van jonge Peeren , de Roest op deze laatsten te voor-
schijn te brengen. De proeven werden, zoo als gewoonlijk,
onder glazen klokken , en in tegenwoordigheid van eenige auto-
riteiten in het vak van kruidkunde , zoo als Th. Fries ,
Areschoug , Rothe en meer anderen , genomen. De uitstrooi-
ing had plaats op den 1 8on Mei ; reeds den 25''" vertoonden
zich gele vlekken op de bladen , en drie dagen later kwamen
de kleine champignons daaruit voor den dag. Tot hiertoe heb-
ben wij den wetenschappelijken naam voor de «Roest" op Peere-
bladen verzwegen ; thans is het tijd ook dien aan het licht te
brengen. Dat zulk een naam bestaat, zal toch niemand vreemd
voorkomen, die niet onbekend is met het feit, dat ook de Roest
onder de champignons gerekend wordt te behooren.

Eigenlijk levert de Peer twee vormen van Roest op : de
eene in de gedaante van kleine korrelige verhevenheden, de
andere in den vorm van veel grootere rondachtige zakjes, met
tal van overlangs loopende spleten in hun wand , beiden op
roodgele vlekken rustend , en beiden ook al weder met
mikroskopisch kleine stofjes gevuld. De eerste vorm droeg
vroeger den naam van Aecidium exanthcmatum , terwijl de
laatste ook heden nog met dien van Posstelia cancellata
wordt aangeduid. Oersted nu zag bij zijne proeven den
eerstgenoemden champignon ontstaan , maar maakt van den
tweeden geen gewag-.

Uit het gezegde , dat de door Oersted verkregen cham-
pignon vroeger den naam droeg van Aecidium exanthematum ,
komt men natuurlijk tot de vraag, hoe hij clan tegenwoordig
heet. Het antwoord daarop luidt , dat hij tegenwoordig door
geen afzonderlijken naam meer aangeduid , maar beschouwd

Hl

OVER DE EOEST DER GRANEN EN VAN DEN PEER.

wordt als een schakel in de ontwikkeling van lioestelia can-

cellata, en vermeld als de spermogonium-toestand van deze
laatste. Het nauwe verband tusschen Aecidium exanthema-
tum en Soestelia canceïïata , kennelijk in het onder elkander
voorkomen van beiden op de zelfde roodgele vlekken ; of wel ,
in het ontstaan van den eenen vorm aan de eene , en van
den anderen aan de andere zijde van het blad ; eindelijk , in
het veelal voorafgegaan worden van de Soestelia door den
korreligen uitslag van het Aecidium, heeft tot deze zienswijze
aanleiding gegeven. Zij , die haar huldigen , houden de
voorheen als twee afzonderlijke champignons beschouwde voort-
brengselen aan de oppervlakte der Peerebladen voor een en-
kelen; beschouwen daarbij echter de Soestelia als zijn vol-
komen toestand , en vinden er ook zwarigheid in , aan het
Aecidium exantliematwm van vroeger eene plaats onder den
titel Soestelia cancellata in te ruimen.

Sedert vele jaren reeds hebben de boomkweekers het ont-
staan van roest aan de bladen der Peeren met de nabijheid
van ziekelijke exemplaren van den Sevenboom in verband
gebracht , maar werd hunne zienswijze door de eigenlijke
botanici niet gedeeld. Tegenwoordig hebben velen der laatsten
zich aan de zijde der kweekers geschaard , en de proef van
Oersted is wel in staat om meer anderen over te halen dat
voorbeeld te volgen.

Omtrent den schadelijken invloed , dien Granen en de Ber-
beris op elkander te weeg kunnen brengen , moeten wij ,
voor bijzonderheden , verwijzen naar hetgeen daaromtrent on-
langs door ons in » de Kronijk" (1865, September-aflevering-)
werd medegedeeld. De hoofdzaak echter van dat vertoog
komt hierop neder , dat het de Bary te Freiburg (in Breis-
gau) gelukt is, den Champignon van de bladen der Ber-
beris , bekend onder den naam van Aecidium Berber idis

OVER DE KOEST DER GRANEN EN TAN DEN PEER.

(zie boven) , te voorschijn te doen komen door die bladen
in aanraking- te brengen met een der Champignons , die bij
voorkeur op de bladen der Granen nestelen , en wel met de
zoogenaamde Puccinia Graminis. Dit feit nu zou op zich
zelf niet zooveel beteekenen , indien er niet tevens de groot-
ste waarschijnlijkheid bestond, dat ook het omgekeerde plaats
kan hebben , d. w. z. dat de roest der Granen door de
sporen van Accidium Berberidis kan worden opgewekt. Wij
zeggen » waarschijnlijkheid" , omdat de tot hiertoe in dien zin
genomen proeven nog met geen gunstigen uitslag bekroond zijn
geworden. Dat echter de sporen van Aecidiums (niet beter
te vertalen dan door Bekerbrand) in het algemeen tot het
ontstaan van Eoest , d. i. tot de ontwikkeling van die Cham-
pignons aanleiding" kunnen geven , die in de kruidkunde
onder de namen Uredo, Puccinia en anderen bekend zijn of
waren . is reeds voor verschillende , en daaronder ook voor
ware akkerplanten , zoo als voor de Boonen , bewezen.

Het is uit velerhande onderzoekingen gebleken , dat de
Bekerbrand [Accidium) , de roode Stof brand [Uredo] en de
zwarte Stofbrand [Puccinia , Phragmidium , enz.) met elk-
ander in een zeer nauw genetisch verband staan , en allen
eigenlijk slechts schakels zijn van hetzelfde ontwikkelings-
proces , dat met een dier vormen aanvangt en met een an-
deren eindigt. Als den minst ontwikkelden dier vormen, die
dus aan de anderen voorafgaat , beschouwt men den Beker-
brand , als den volmaaktsten omg-ekeerd den zwarten Stof-
brand. Is het nu veeltijds waar , dat de bedoelde drie
vormen elkander opvolgen bij een en hetzelfde individu , toch
zijn op dien regel een paar uitzonderingen bekend gewor-
den - — waar zij n.1. op verschillende gewassen voorkomen —
en dat zijn juist de hier boven beschrevenen. Er is geen twijfel
aan , dat later meer van die gevallen ontdekt zullen worden ;

VERSCHIL IN KLEUR VAN DRUIVEN AAX DENZELFDEN WIJNSTOK.

doch , wat wij uu reeds veten noopt ons , aan de waarnemin-
gen der kweekers, die voor den min gunstigen invloed van
gewassen op elkander schijnen te pleiten , de noodige aan-
dacht te schenken , en ze niet , zoo als vroeger , naar het rijk

der fabelen te verwijzen.

O.

OV£R DE CCRZAKEN, DIE HET VERSCHIL IN KLEUR TE WEEG BRENGEN
VAN DRUIVEN AAN DENZELFDEN WIJNSTOK.

Men weet dat er Wijnstokken zijn , die ter zelfder tijd
blauwe en witte druiven voortbrengen , hetzij aan verschil-
lende , hetzij aan een en denzelfden tros. Ook zijn de geval-
len niet zeldzaam , waarin de druiven elk afzonderlijk de zoo
even genoemde kleuren in zich vereenigen , en wel niet aldus ,
dat eene blauwe druif witte , of eene witte blauwe strepen doet
zien, maar zóó, dat elke druif uit twee scherp van elkander
gescheiden helften blijkt te bestaan.

Over de oorzaak van deze feiten denken niet alle kruid-
kundigen eenig , zoo als nog onlangs gebleken is op eene
vergadering van de Vereeniging voor Akkerbouw van het
departement Hérault , gehouden te Montpellier, waar de
Secretaris Bouchet als zoodanig de kunstmatige bevruchting,
Prof. Planckon daarentegen het atavismus gelden deed. Men
vergunne ons, beide meeningen eenigszins nader toe te lichten.

Bouchet redeneert aldus : als van eene plant A (b. v.
van een blauwen Druif) het stuifmeel ter juister tijd over-
gebracht wordt naar den stempel van eene andere , haar
verwante , soort B (b. v. van een witten Druif) , dan is

VERSCHIL IN KLEUR VAN DRUIVEN AAN DENZELFDEN WIJNSTOK.

hiervan het gevolg niet alleen (zoo als algemeen geloofd
wordt) , dat de kenmerken der heide aangewende planten op
de uit die kruising voortgesproten zaden worden overgedra-
gen , maar ook , dat de vruchten , hinnen welke die zaden
zich ontwikkelen zullen , min of meer belangrijke wijzigingen
in hare eigenschappen ondergaan. Worden dus de hloemen
van een witten Druif bestoven met het stuifmeel van een
blauwen, dan zullen de vruchten van den eersten niet wit
blijven , en alleen pitten opleveren , waaruit later bastaard-
individuén gewonnen zullen kunnen worden , maar voor een
deel ook zelven den invloed der kunstbewerking ondervin-
den , en hier en daar eene blauwe tint aannemen.

Planchon ontkent de juistheid van het tweede gedeelte
dezer stelling en blijft hechten aan de meening, dat eene
kruising tusschen twee individuen op deze zelven geen invloed
uitoefent. Alleen in de nieuw gevormde zaadkorrels , niet
in de vrucht , waarin deze verborgen zijn , wordt volgens
hem een gewijzigd leven opgewekt. Ziet men dus aan een
en denzelfden Wijnstok blauwe en witte druiven nevens
elkander, dan is dit alleen het gevolg van de neiging, welke
bij alle uit eene kruising- voortgesproten individuen bestaat,
om plotseling tot hunne stamvormen terug te keeren (atavis-
mus), eene neiging, die zich o. a. ook daarin openbaren kan,
dat aan eene bastaard de tweeërlei bladen , bloemen of vruchten
van den vader- en moedervorm op eens voor den dag komen.

Men ziet , dat de denkbeelden van Bouchet en Planchon
over de onderwerpelijke vraag nog al uit elkander loopen ,
en men moet het daarom toejuichen, dat de Vereeniging voor
Akkerbouw te Montpeillier zich de zaak aangetrokken en last
gegeven heeft tot het nemen van proeven, waaruit, zoo wij
hopen , eenig licht zich verspreiden en blijken zal , aan welke
zijde de waarheid is.

VERSCHIL IN KLEUR VAN DRUIVEN AAN DENZELFDEN WIJNSTOK.

Er is een feit , dat sterk pleit voor de denkbeelden van
Planchon , maar ook weer een ander , dat de meening van
Bouchet schijnt te schragen. Voor Planchon pleit het wel-
bekende verschijnsel van den Cytisus Adami, een Gouden
Regen, die gewoonlijk gele, maar daarnevens soms plotseling
roode bloemtrossen voortbrengt, zonder dat hier aan de moge-
lijkheid eener buitengewone bestuiving gedacht kan worden ; en
voor Bouchet, dat men aan eene Maïsplant, uit eene gele kor-
rel opgeschoten , en waarvan men dus ook niet anders dan gele
vruchtkolven verwachten kan , willekeurig bonte kolven kan
doen ontstaan , eenvoudig door het stuifmeel eener verschei-
denheid met bruine, bruinroode of andere korrels, over de
stempels der gele verscheidenheid uit te storten.

De kommissie, belast met het nemen van de bedoelde proe-
ven, bestaat uit de Heercn Planchon, Bouchet, Golfin,
Hortolès en Chancel. Aan den eersten is de redaktie
van het physïologische , aan den tweeden die van het prak-
tische gedeelte van den arbeid opgedragen. — Wij hopen
later op die proeven terug te komen , en onze lezers dan met
de verkregen uitkomsten bekend te maken.

O.

OVER DE PARTHENOGENESIS VAN ABERIA ABYSSINICA.

Men verstaat onder Parthenogenesis of maagdelijke voort-
planting , op kruidkundig gebied , de eigenschap om , zonder
de medewerking van stuifmeel , kiembaar zaad voort te bren-
gen. De plant, welke in dit opzicht het meest van zich
heeft doen spreken , heet Coclebogyae iücifolia. Zoo als vele

OVER DE PARTHENOGENESIS VAN ABERIA ABYSSINICA.

andere Wolfsmelkachtigen of Euphorbiaceeën , behoort ook dit
gewas tot de klasse der Tweehuizigen , d. w. z. tot die plan-
ten , welke geene twee- , maar eenslachtige bloemen dragen ,
en dan nog "wel zóó , dat mannelijke en vrouwelijke nooit
aan bet zelfde , maar altijd aan verschillende individuen ge-
zeten zijn. In gansch Engeland nu waren geene andere dan
vrouwelijke exemplaren van Coelebogyne ilicifolia te vinden ,
en toch verhinderde dit niet , dat men aan die exemplaren
herhaaldelijk goed gevormde vruchten en kiembaar zaad voor
den dag zag komen. De zaak bleef de botanische wereld
een geruimen tijd in beweging' houden , tot eindelijk Dr.
Karsten de ontdekking' deed , dat er somwijlen in de vrou-
welijke bloemen der genoemde Coelebogyne een meeldraad
verscholen is. Van toen af daalde het geloof aan de par-
thenogenesis dezer plant merkelijk , en naar het ons voor-
komt te recht.

Sedert echter bleven de berichten aangaande andere, nieuw
ontdekte , planten met eene parthenogenesis aanhouden , zoo
als blijken kan uit eene mededeeling van Dr. Anderson van
Calcutta in het » Journal of the proceedings of the Linnean
Society", alwaar in het 7e deel, blz. 67, van Aberia cqfra,
en van eene andere van Dr. Hanbury in de » Annales des Sc.
nat." 4e Serie, alwaar in het 20e deel , blz. 301, Za/kthoxy-
lum alatum als werkelijk met parthenogenesis behebt , ver-
meld worden.

Ofschoon nu die berichten tot heden noch bevestigd , noch ,
als onjuist, aangetast zijn geworden, kwam het mij toch niet
overtollig voor, hier te wijzen op eene korte mededeeling
van Dr. Baillon in den » Horticulteur Francais" 1865, blz.
279 , van ter zijde ook op de parthenogenesis van Aberia cafra
betrekkelijk. Genoemde geleerde is nl. in 't bezit van eene
vrouwelijke bloem van Aberia abyssiiiica, waarin hij, niet-

147

;.

^

A. VOOR DE ORANJERIE EN KAAPSCHE KAS.

tegenstaande zulks volstrekt niet bekoorde te wezen , den
eersten aanleg tot 3 meeldraden vond; wel is waar van
meeldraden zonder stuifmeel (staminodiën) , maar dan tock van
werktuigen, die alle kenmerken droegen van nog slecbts weinig
hooger in kunne organizatie te bekoeven te stijgen , om in
ware meeldraden over te gaan. Deze waarneming maakt ket
waarschijnlijk , dat ook in de vrouwelijke bloemen van Aberia
ca/ra , bij nader onderzoek , meeldraden zullen gevonden
worden.

O.

III. AANBEVELENSWAARDIGE PLAKTEN UIT BINNEN-

LANDSCHE TUINEN EN BUITENLANDSCHE

TIJDSCHRIFTEN.

A. VOOR DE ORANJERIE EN KAAPSCHE KAS.

72. Alstroemeria densiflora Hook. (Bot. Mag. 1865 ,
pk 5531). Afkomstig uit Peru , 6 — 10,000 voet boven de
oppervlakte der zee , en van daar aan Veitch gezonden door
Pearce. Deze nieuwe soort bekoort tot de sling-erplanten ,
keeft eironde kort-gepunte bladen , en draagt rijke sckermen
van sckarlakenroode , zwart-gestippelde , bloemen.

73. Momordica balsamina L. var. leucantha Naud. (Revue
Hort. 1865, N°. 18, pk 2). Eene nieuwe versckeidenkeid
eener van ouds bekende soort , door Naudin besckreven en
aanbevolen in de «Revue korticole" 1865, bl. 348. Zij

A. VOOR DE 'ORANJERIE EN KAAPSCHE KAS.

onderscheidt zich van de bekende type door hare witte ,
zwart-gevlekte , en daarbij ^ grootere bloemen. — De plant
behoort , zoo als alle Momordicaas , tot de Komkoinmerach-
tige gewassen (Cucurbitaeeeën) , en draagt hare mannelijke
en vrouwelijke bloemen afgescheiden op de zelfde plant. Zij
is éénjarig , sterk-vertakt , rijk-bebladerd , fraai-groen , en
bereikt eene hoogte van 4 of 5 meters. Volgens Naudin
voldoen , op de breedte van Parijs , weinig planten beter
tot het bekleeden van rasterwerk en het dekken van prieelen.
Ook tegen een steunsel van metaaldraad zou deze Momordica ,
in pot gekweekt , zeer voldoen. Als de plant goed geplaatst
is en veel licht ontvangt , bloeit zij drie maanden lang over-
vloedig. Naudin ontving het zaad van dit gewas uit den
kruidtuin van Port-Natal.

74. Momordica pterocarpa Naudin. Eene geheel nieuwe
Cucurbitacee uit Abyssinië , waarvan het zaad door Dr.
Schimper aan Naudin werd toegezonden. De genoemde ge-
leerde beschrijft haar in de » Revue horticole" 1865, bl.
349 , en noemt haar éénhuizig- (d. i. met mannelijke en
vrouwelijke bloemen op de zelfde plant) en overblijvend. Hare
bladen bestaan uit 3 of o eironde onderdeelen , die aan hun
voet in elkander vloeien , en hare bloemen hebben eene geel-
witte kleur. Het opmerkelijkst zijn de vruchten van dit
gewas, omdat zij door 8 tot 10 overlangs loopende voren
in even zoo vele verheven kammen verdeeld zijn , die het
geheel een gevleugeld uiterlijk verleenen. Voor het overige
zijn die vruchten iets grooter dan een hoenderei, aan beide
einden puntig , en eerst goudgeel , later rood van kleur.
Rijp geworden , springen zij uiteen , en laten zij hare zaden ,
die in een dik karmijnrood moes zijn weggedoken , vallen.
Naudin , die tot hiertoe geene planten zag , ouder dan een
jaar, schatte lare hoogte op 1 meter, maar twijfelt er niet

^J

A. VOOR DE ORANJERIE EX KAAPSCHE KAS.

aan of deze maat zal in de volgende jaren overtroffen worden.
Te Parijs bloeide de plant buiten , maar werd zij 's winters
in een bak of kas g-eborg-en.

75. Cephalandra diversifolia Naudin (Eevue Hortic.
1865 , blz. 349). Al weder eene nieuwe Cucurbitacee, en
wel , even als de vorige , uit de rij der overblijvende
kruiden. Deze soort beveelt zicb aan door een zeer in
't oog loopend verschil in de gedaante harer bladen , waar-
van er sommigen hartvormig en oningesnéden , anderen 3-
of 5-lobbig zijn , en dan door hare eerst groene , doch later
karmijnroode , aanvankelijk wit- , later oranje-gevlekte en
gestreepte vruchten. Welk een sierlijk gezicht zulk eene
vruchtdragende Cephalandra tegen een staketsel moet ople-
veren , als rijpe en minder rijpe pompoenen , nu eens van
de grootte van een duiven-, en dan weder van een hoen-
derei , met elkander afwisselen en eene groote verscheidenheid
van tinten opleveren , valt licht te begrijpen. — Het vader-
land van deze plant wordt door Naudin niet vermeld , doch
dat zij op dezelfde wijze als de voorgaande soort gekweekt
moet worden, valt niet te betwijfelen.

76. Lagenaria sphaerocarpa Meijer. Eene laatste door
Naudin in de » Revue Horticole" van 1865 (blz. 349) aan-
bevolene Kalebas , even als de eerste der vier vermelde soor-
ten , afkomstig van Port-Natal (Kaap). Diep ingesneden ,
dikke , ruwe , donker-groene bladen ; witte bloemen van de
grootte eener middelmatige roos , en bijna ovale , gladde ,
glinsterende , zwart-groene , wit-gemarmerde vruchten van de
grootte van een klein struisei , maken ook deze plant tot een
waar sieraad van oranjeriën of lusthoven.

B. VOOR DE WARME KAS.

77. Haemanthds incarnatus Burch. (Bot. Magaz. 1865,
pi. 5532). Verwant aan II. tigrinus , maar daarvan on-
derscheiden door breedere bladen ; een slankeren bloemstengel
zonder vlekken ; smallere , kleinere , minder sterk gekleurde
slippen der bloemscbeede , en kleinere vleeschkleurige bloe-
men. Deze plant werd door Buechell uit Zuid-Afrika naar
Engeland gezonden en behoort , onder hare verwanten , eene
fraaie aanwinst genoemd te worden.

78. Euphoebia moeteiri Hook. (Bot. Magaz. 1865 , pi.
5534). Eene boomachtige Euphorbiacee , door Hookee naar
Joachim Moeteieo geheeten , die haar in 1864 uit Zuid-
West-Afrika naar den tuin te Kew zond. De opstijgende ,
vleezige , rolronde of knodsvormige takken zijn met talrijke
stomp-kegc-lvormige , \ — 1 dm. hooge , eerst groene, later
aschgrauwe , eindelijk verdwijnende uitsteeksels bezet , en
dragen vleezige , onbehaarde , smal-spadelvormige , grijs-
groene bladen van 4 — 8 P. dm. lang en ^ — 1^ dm. breed.
De bloemen , die , zoo als bij de Euphorbiaas in 't algemeen ,
te klein zijn om in het oog te loopen , zijn groepswijze door
eene soort van bekertjes omgeven, wier fraai-roode, naar bui-
ten gekromde, boorden een aangenaam kontrast vormen met
de kopergroene eirond-lancetvormige bladen , die , aan de
toppen der takken telkens eene verzameling van bekertjes
naar buiten afsluiten.

LIJST VAN AANBEVELENSWAARDIGE VOORJAARSBLOEMEN VOOR DEN
VOLLEN GROND.

De onderstaande lijst van planten , die in de eerste maan-
den des jaars (van Januari tot en met Mei) , de eene wat
vroeger , de andere wat later , bloeien , ontkenen wij aan
de «Hamburger Garten- u. Blumenzeitung " 18C5, N°. 9.
In de tweede kolom vindt men de hoogte der planten , bij
bet begin van baar bloei , in Parijsche maat opgegeven
(1 Par. voet = 0.325 N. el'; 1 Par. dm. = 0.027>T. el) ;
in de derde hare kleur en in de vierde haar bloeitijd. Ten
opzichte van dezen laatsten zij vermeld , dat wij de maan-
den des jaars in getallen hebben uitgedrukt , zoodat 1 Ja-
nuari beteekent , enz. Vóór die getallen vindt men breuken ,
die aangeven of de bloemen zich in het le, 2e of 3e kwar-
taal der maand openen. Zoo beteekent ^ 5 , dat eene plant
tegen het midden van Mei bloeit , en zoo vervolgens.

KLEUR DER

NEDERLANDSCHE

KAMEN DER PLANTEN.

HOOGTE.

ELOETTIJ

IÏL0E31EN.

SAMEN.

Adamsia scilloides W.

4-6 dm.

wit met blauwe

strepen

i

4

■Adonis vernalis L. (en

de verscheidenheid met

dubbelde bloemen).

6-12 »

geel

3
ï

4

Voorjaars- Adonis.

Ajuga pyraniidalis L.

6-12 »

blauw

i

5

Zenegroen.

Anemone apennina L.

6 12 •

hemelsblauw

1

4

Italiaans. Anemoon.

coronirii 1 ■

Tuin- of Kroon-

(met dubbelde bloemen) .

4-6 i

wit, rood of blauw

l

5

Anemoon.

Anemone nemorosa L.

(en de verscheidenheid

met dubbelde bloe-

inw. wit, uitw. ro-

men).

4-6 ..

zerood

1
9

4

Bosch-Anemoon.
Gemeen Zee- of

Armeria vulgaris \V.

4-12 »

rozerood of wit

1

5

Engelsch Gras.

nlniAfi 1 \l

4-8 »

rozerood of wit
wit

\

5

Alpen-Zeegras.

Arabis albida Stev.

4-6 .

4~

4

Aubriclia deltoidea DC.

3-4 •

lila

ï

5

Bellis pcrennis L. (met

gevulde bloemen).

3-6 »

wit, rood of blauw

3
4,

4

Madeliefje.

Caltha palustris L. (met

gevulde bloemen*.

8-12 i

ged

X

4

5

Dotterbloem.

Convallaria majalis L.

(met hare verscheiden-

heden).

6-10 >

wit of rozerood

i

4

Lelie der dalen.

YOORJAARSBLOEMEN TOOR DEN VOLLEN GROND.

KLEUR DER

NEDERLANDSCHE

NAMEN DER PLANTEN.

HOOGTE.

BLOEMEN.

BLOEITIJD.

NAMEN.

Corydalis braetcata P.

6-S »

zwavelgeel

1 4

j

bulbosa P.

6 8 i

purperviolet

ï 4

j Helmbloem.

Hallen W.

6-S »

bleekrood

i 4

j

Crocus aureus Sibth. (met

dubbelde bloemen).

4-6 »

goudgeel

3-4

Gele Crocus.

Crocus vernus L. (met

hare verscheidenheden)

4-6 »

wit of blauw

3-4

Voorjaars-Crocus.

Dicentra spectabilisLem.

2-2| vt.

rozerood en wit

5 5

Dodecatheon Meadia L.

(en de verscheidenheid

met dubbelde bloemen).

I-1J »

rozerood en geel

i 5

Doronicum austriacum

Jacq.

1-2 vt.

geel

i 5

Epimedium alpinum L.

6-10 dm.

bruin

è 5

m.^rnnlkim.

III .U. I .1 II l IHl 111

Morr.

6-12 •

wit

i 5

Epimedium pinnatum

Fisch.

6-12 •

geel

ï 5

Epimedium violaceum

Dcne.

6-12 .

violet

\ 5

Eranthishyemalis Salisb

3-4 '

geel

3-4

Erythroniura Dons ca-

nis L. (en hare ver-

scheidenheden).

4-6 »

bleekrood

1 4

Fritillaria imperialis L.

(en hare verscheiden-

vuur- of oranje-

heden).

2-3 vt.

rood

ï *

Keizerskroon.

Fritillaria Meleagris L.

(en hare verscheiden-

wit, geel, rood

heden).

J-ll .

of bruin

f 4

Kievitsbloem.

Calanthus nivalis L. (en

hare verscheidenheden

met gevulde bloemen)

4-6 dm.

wit

3-4

Sneeuwklokje.

Gentiana acaulis L.

3-4 »

hemelsblauw

h 5

Helleborus niger L.

6-12 »

wit

1-4

Nieskruid.

Hep-itica tnlobaChaLx(en

hare verscheidenheden V

2-6 •

hemelsblauw

3-4

Leverbloempje.

Hyacinthus orientalis

L. (en hare verschei-

wit, rond, blauw,

denheden).

6-12 i

geel, enz.

5 4

Hyacinth.

Iberis sasatilis L.

6-12 .

vit

i 5

Iris persiia L.

6-12 »

violet

3-4

Perzische I.isch.

pumila 1.. (en hare

verscheidenheden) .

6-12 »

violet

\ 4

Dwerg Lisch.

Isopyrum thalictroidcsL.

6 ..

wit

ï 4

Lcucojum vernum L.

6-S .,

wit

3-4

Voorjaars-Leucnjum.

.n.'tipnm T

8-12 »

vit

ês

Zomer-Leucojuni.

Jlïll ' UEU JJ.

Muscari comosum W. (en

hare monstreuse ver-

Gekuifde Druif-

scheidenheden).

10-16 »

purperblauw

ï 5

hyaeinth.
Welriekende Druif-

Muscari moschatum W.

6 »

grijsgroen

i 5

hyacinth.
Blci'ke Druifhya-

pallens Bess.

4 6 »

blauw -wit

|5

cinth.
Tros - Druifhya-

6-8 »
1012 dm.

blauw
lichtblauw of wit

u

cinth.
Alpen-Verg. mij niet.

Myosotis alpestris Schm.

Narcissus (in tal van

soorten).

1-1 i vt.

geel of w it

4-5

Narcis.

VOORJAAR?BLOEMEN YOOR DEN VOLLEN GROND.

KiECB DEK

>"EDEF.LASDSCHE

BAMBS DER FLANTES.

HOOGTE.

BLOETTI

BLOEMEN.

HAMEN.

Omphalodes verna Men.

4-5 dm.

azu irblauw

3
4

4

Orobus alpestris W. K.

1-1 i vt.

purperrood

3
*

4

vernus L. (en

hare verscheidenheden).

1-U •

purperrood
wit- of lichtroze-

3

4

4

■

Oia'.ii Aretosella I_

3-4 dm

rood

S

S

4

Zuringklaver.

Paeonia (in tal van soor-

ten en verscheidenhe-

den).

2-2 s vt
lage

meest vtït of rood

_i

5

Pioen.

Phlox subulata L.

ku.sens

bleeklila of rooi
geel , rood , blauw

ï
-t

•5

Primula aeaulis Jacq.

3-4 dm.

of paars.

i

2

4

T-age Sleutelbloem.

Aurieula L.

4-6 •

in versch. kleuren

3

4

4

Aurikel.

__ ^ . fïl^ftrir 1 urn

4-10 t

d".

J

4

Hooge Sleutelbloem.

Palsalilla patens StilL

6-10 .

violeiblauw

4
_1

•5

, Wildemanskruid.

r- n r~n nli* \\

6-10 •

v it

.5

\

% Ci 11111 U 'i

Pulmonaria augustifo-

2

Smalbladig Long-

lii L.

6-TO .

rood, later llauw

1

4

■5

kruid.

Pulmonaria cfficinaüs L

6-:o .

rood, later violet

3

4

4

Gewoon I ongkruid.

Ranunculus aeonitifo-

lins L. (met geTulde

Ranonkel met blad

bloemen).

1-2 vt.

wit

i

5

van Monnikskap.

Ranuneulos asiatieus L

(en hare verscheiden-

heden).

4 S dm

in Tcrseh- kleuren

i

4

AziatiseheEanonkel.

Ranunculus gramineus

L. (met gevulde bloe-

Ranonkel met gras-

men).

I-Ij vt.

geel

i

5

blad.
Rondbladig Zeep-

Saponaria oeymoides L

3-4 dm.

lichtrood

l

2

ó

kruid.
Steenbieekmet hart-

Sasifraga eordifoUaHaw.

1-1| .

ro erood

3

4

4

vormig blad.

Seilla Lifolia L.

4-6 •

smalt lauw

J_

4

Twcebladige Seilla.

•i; ■ T

4-6 •

blaiw

1

4

Siberische •

aioinca i ..

ïhalictrum petaloidetun

4

L.

6-12 •

witaehtig

i_

•5

Trollins europaeus L (en

hare verscheidenheden).

H 2 vt.

geel

X

4

■5

Trelüus asiatieus L.

lj-2 .

oranje

I
4

■5

TalipaGesinerianaL (en

in de mee^t verich.

hare verscheidenheden).

4-12 dm.

kleurcn

4

5

Tulp.

Vinca minor L. (en baie

verscheidenheden).

4 dm.

blauw

ï

5

Maagdepalm.

Tiola odorata L (en hare

Blauwe of welrie-

verscheid, nheden).

3-4 •

blauw

i

2

4

kende Viool.

Viola tricolor L. (en hare

verseheiJenheden).

4-10 •

in verseb. kleuren

i
2

4

Driekleurige Viool.

Waldjteinia geoides W.

4 •

geel

a

4

IT. GEMEXGDE BEEICHTEX.

Dr. J. Dalton Hcoker. de zoon van den onlangs over-
leden Sir W. J. Hoosek . is beDoemd tot opvolger van zijn
vader als Direkteur van den tuin te Eew. Ieder . die bekend
is met de hooge wetenschappelijke verdiensten van den eer-
sten, kan niet anders dan de keuze van bet Brits Gou-
vernement in deze aangelegenheid hoogst gelukkig noemen.

Dr. Thwaites . superintendant van den botanischen tuin
te Peradenia op Ceylon, raadt aan om de zaden, die van
Europa naar tropisch-Azië — of omgekeerd — verzonden
worden , voortaan niet maar eenvoudig in een stukje papier
te wikkelen . omdat deze wijze van handelen in den i e .
zeer ongunstige uitkomsten oplevert, maar in goed gesloten
tinnen (blikken ?i busjes. tuss:ken poeder van houtskool, in
te sluiten. Het doelmatigst zou wezen , niet de zaden , maar
de ongeschonden zaadhuisjes te verzamelen, en deze op de
zoo even aangegeven wijze te behandelen. Dr. ïhwattes
houdt het er voor, dat houtskool de ontwikkeling van zwam-
vlokken tegengaat, maar drukt er dan ook op, dat de te
verzenden busjes volkomen met die stof gevuld moeten zijn.

De alirenieene Tentoonstellins: van bloemen en vruchten .
te Erfurt van 9 — 17 Sept. gehouden, heeft weinig nieuws
opgeleverd. De voornaamste inzenders waren de Heeren
Jühlke , Bexabt . Heixemaxx . Haage en Schmipt. Vreem-

GEMENGDE BERICHTEN.

delingen werden er weinig- gezien , en aan liet Kongres mocht
lang- zulk eene deelneming niet te beurt vallen als te Brus-
sel en Amsterdam.

Uit Frankrijk wordt gemeld , dat liet loopende jaar bijzon-
der gunstig zal wezen voor den truffel-oogst. Thans reeds
is men begonnen met kleine hoeveelheden van dezen cham-
pignon ter markt te brengen , wat anders nimmer zoo vroeg
't geval was. Ook wordt beweerd, dat de kwaliteit der
truffels die van andere jaren verre overtreffen zal. Terwijl
er vóór eene eeuw voor p. m. één millioen francs aan truffels
binnen Frankrijk gezameld werd, vertegenwoordigen de oog-
sten van den teg-enwoordigen tijd jaarlijks een kapitaal van
30 millioen frcs. - — Men vindt de truffels bijna geheel
Frankrijk door, en in vele departementen draagt het zoeken
en verkoopen daarvan veel bij tot het onderhoud der armen
in den winter. Tot hiertoe was het niet geoorloofd, truffels
te zoeken in de bosschen van het Staatsdomein , doch men
hoopt , dat dit verbod weldra zal worden opgeheven. De
truffels worden door een Engelsch schrijver » black diamonds
of gastronomy" genoemd. Zij, die deze uitdrukking juist
gekozen vinden , zullen ons zeker voor deze korte mededeeling
dank weten , en gaarne met denzelfden Engelschman instem-
men, waar hij het jaar 1865, dat veel wijn en vele truffels,
beiden van uitstekende kwaliteit, belooft, een » red-letter year"
noemt »in the gourmet's calendar."

In den «Gardener's Chronicle" van 30 Sept. 1.1. wordt
Viola montana aanbevolen als eene uitstekende plant tot het
vormen van bloembedden. De plant bloeit helder-blauw,

GEMENGDE BERICHTEN.

en kan , daar er tot heden gebrek aan lage planten van dien
aard bestaat, met recht als eene g-oede aanwinst beschouwd
worden. Zeer juist wordt echter opgemerkt, dat de naam
van » Viola montana" aan het bedoelde Viooltje in den handel
gegeven, hoogst waarschijnlijk niet die is, waaronder zij in
wetenschappelijke werken beschreven voorkomt.

De Victoria regia heeft den geheelen zomer in den hortus
botanicus te Amsterdam gebloeid , en terwijl wij dit schrijven
(7 Oct.) is zulks nog altoos het geval. Zóó laat werden in
de vorige jaren nimmer bloemen aan die plant door ons
waargenomen. De uitstekend schoone maand September droeg
zeker zeer veel tot deze buitengewone groei- en bloeikracht
bij, doch de uitbreiding, een paar jaar geleden aan den
Vietoria-bak gegeven , en het stelsel om in de beschikbare
ruimte slechts ééne , en geene twee of meer planten te kwee-
ken , zullen daartoe ook zonder twijfel hebben medegewerkt.
Het is bekend, dat de Victoria regia telken herfst sterft,
en dat men dus , om haar te behouden , telken jare voor hare
vruchtzetting waken moet, en verplicht is, ieder voorjaar op
nieuws al die zorgen aan te wenden , die voor de kieming
der zaden zich als noodzakelijk hebben doen kennen.

Thos. Buown (Exotic Nursery, Tooting) beweert, dat het
mislukken van Omirandra fenestralis in onze kassen meestal
een gevolg is van de afwisselingen van temperatuur, welke
de plant daar te verduren heeft. Hij raadt daarom aan om
elk exemplaar in eene tob van 4 voet middellijn te plaat-
sen , en die tob bijna tot aan den rand in een warm-water-
bassin onder te dompelen. Zoo doende, had Buown het

GEMENGDE BERICHTEN.

-voorrecht , tegen kersmis , dat is dus midden in den winter ,
even krachtige planten te kunnen vertoonen als midden in
den zomer. Hoewel zijne exemplaren 's winters niet groei-
den, behielden zij toch hare bladen, en duizende toeschou-
wers werden dan ook toegelaten , die zich kwamen overtuigen ,
dat eene Ouvirandra den winter inderdaad — zij het ook
ouder gepaste zorgen — overleven kan. De genoemde plant
en eene nog zeldzamere , hoewel niet zoo fraaie , soort —
O. Bernieriana — zijn beiden afkomstig uit de meeren van
Madagascar, en worden voornamelijk gekweekt om hare bla-
den , die niet beter dan met zeer grootmazige groene zeven
vergeleken kunnen worden. — De bladen der Ouviraudraas
van Brown maten , ook des winters , 2 voet.

De Heer H. Eobinson vestigt de aandacht van het bloem-
lievend publiek (Gardener's Chronicle 30 Sept. 1865) op een
fraaien najaars-Crocus , nl. Crocus nudijlorus. Hij noemt
deze plant veel aangenamer voor 't oog dan de Tijdeloozen
[Colchicum) en houdt haar voor den besten lagen najaars-
bloeier. Hij drukt het onzen Nederlandsehen bolkweekers op
het hart , dezen Crocus in hunne kuituur op te nemen en
hem zóó te vermenigvuldigen , dat hij voor even weiuig geld
als de voorjaars-Crocus (Crocus vernits) zal kunnen worden
afgeleverd.

BLADWIJZER.

I. AFGEBEELDE EN BESCHREVEN PLANTEN.

A.

Blz.

Abics Apollinis .... 138.

cephaloniea . . . 138.

Luscombeana . . . 138.

Monte Draco . . . 138.

Nordmanniana . . . .

nova Draco . . . 13S.

panaehaïca .... 138.

Reginae Amaliae. . 138.

Abutilon niegapotamieurn

A. S. H 95.

•■ vexillarium Ed.

Morr 28

Acanthus atrorubens hybri-
de 78.

Acer polyniorphum fol. dis-

sectis roseo-variegatis . 37
Achyranthes Versehaffeltii

V. Houtte 96

Alocasia zebriua Veitcii . 28
Alstroemeria densiflora

Hook 149

Amorphophallus nivosus

Lem 95

Anemone angulosa Lam. . 79
Aquilcgia Skinneri bybr. fl.

pleno 25

Ardisia crispa A. DE C. . .
Azalea indica L. var. Dieu-

donné Spae

PI.

XVIII.

VI.
V.

B.

Blz.
Bambusa Fortunei fol. ni-

veo-vittatis . . . . . 37.
Begonia Lapeyrousii Hokt. . .
Bcrtolonia guttata HOOK . 129.
Bignonia argyrea .... 87.
Billbergia pallescens K.

Koch 36.

Bouvardia leiantlia Bth.

var. splendida . . . . 81.
Bryonopsis laciniosa L. var.

erythrocarpa Naud . . 26.

Caladium bicolor var. Duc
Adolplie de Nassau . ■ .

Lamartine . . .

Mad. Andrieu .

Campanula rotundifolia L.
var. Soldanelliflora plena
en Ranunculiflora plena.

Cattleya quadricolor Bate-

87.

80.

MAN 31

Cephalandra diversifolia

Naud 150,

Cerasus serotina Lois. . . 80.

Cereus leptacanthus ... 86.

Bertini Cels. . . 86.

Chlora grandiflora Boiss. . 79.

PI.

lsLAllWIJZKU.

Blz.

Clcmatis Fortimei Moore 20.

hybrida splendida 78.

Coelogyne foscesoens var.
brunnea Lindl. ... 35.

Colcus scutellarioides Btii. 38.

C'unvallaria majalis L. var.
tol. aureo-striatis

t'rocus nudiflorus .... 160.

Cyelamen vernum de l'Obel .

Cypripediuni concolor Ba-
tem 84.

CrossiiED.MoRR. 131.

HookeraeREIcnB.

FIL .33.

insigne "Wall . 33.

laevigaturn Ba-
tem 32.

Veitchiamim

Hort 32

25

Delphinium Brunonianum
Rotle

var. formosum

coelestinum , etc

Dendrobium hedj'osmuni
Batem 84

japonicum Lindl. 28

• nodatum Lindl.

■ Parishii Batem.

■ senile Parish .

PI.

34.

33.

35.

Uianthus cincinnatus Lem. 80.
Dipladenia nobilisC. Morr. 35.
Dombeya Burgessiae Haro 29.
Draeaena terininalis stricta

Hort 38,

Dracontiimi aspcrum K.

Koch 95

Drimia altissima Hook . 83

86.

Echinooaotns Blankii Pal-
mer

Epidendxum dichroum

Lindl 35

XI.

III.

XVI.

Blz.j PI.
Eranthemum rubro-veno-

sum Hort. Veitch . . 95. i
Eranthis hycmalis Salisb. . .1
Euphorbia Morteiri Hook. 152

Fittonia Versehaffeltii Lem. 95,
Franeiscea Lindeniana Pl. 131,

Galanthus riivalis L. . .

Garrya elliptica ....

Gloxinia Taragona var.
Amélie Xaumann en Ma-
rie de Lapagerie . . .

Goodyera pubescens Lindl.

Gj-mnostachyum Versehaf-
feltii Lem

H.

Haenianthus incarnatus

Burch 151

Helleborus atrorubens

hybridus 78.

Hibiseus C'ooperi Hort. . 37.
Hoplophytum calyculatum

Ed. Morr 86.

Hypoëstes sanguinolenta

Hook 31.

I.

96.

Iresine Herbstii Hook .
Versehaffeltii van

Houtte ...... 96

Iris Kaempferi von Sieb.

var. Ie Souvenir ....

Lagenaria sphacrocarpa

Meijer 151,

Lasiaiidra Fontancsiana De. 30,
Libunia ttoribunda K.. IvocH 81.

IV.

VIII.

BLADWIJZER.

Blz.

Lissoehilus Horst'allii Bab. 34.
Lithospermuni fvuticosumL. 77.

M.

Malus floribunda V. Sieb. 27.
Mancttia micans Pöpp. et

Endl 35.

Maranta striata Hort.

Yeitch 37.

Marianthus Drummondia

nus Bth 83.

Masdevallia tovarensis

Reichb. fil 29.

Maximowkzia ckinensis

Rupr 27

Momordica Balsamiua L.

var. leueantka NaTTD. . 150,
Momordica pterocarpa

NaüD 150.

Monochaetum dierananthe-

runi Naud 31.

Odontoglossum Alexandrae
Bat 34.

Ouvirandra 1'enestralis . . 157

Parochetus communis Ham. 30,
Pavetta incarnata Bl. var.

alba

Pelargonium Endlicheria-

num Fe.vel 81

■ multiflorum Hort,

zonale fol. va-

rieg. Miss Pullock . . 37
Phalaenopsis Lüdemannia-

na Reich. fil. ... 85
Schilleriana

Reich fil 132

Sumatrana

Kth 130

Polygonum Maximowiczü

Regel 26,

Populus hybr. berolinensis

K. Koch 137

PI.

XIH.

Blz.
Primula cortusoidea L. var.

amoena 128,

sinensis L. . . S2,

Proustia pirilblia Lag. . . 28,
Prunus japonica TnrxB. . .
Psammisia longicolla HooK 128

Raillardia ciliolata De. . 79.
Robinia Pseudacacia var.

Decaisniana .... 25.

Roëlla eiliata L

Rhododendron ferrugineum L.
Rogicra gratissima Pl. et

Linden ...... 30.

S.

Salvia dissimilis Bospl. . 82
Sarcopodium uniflorum Oud.

Sida Lcopoldii 95

Smilax ornata Lem. ... 87
Stevensonia Sechellarum

Hort 36

Swainsonia occidentalis

Müll 29

Teleianthei-a ficoidea M. ï.

var. versicolor . . . .

Tricyrtia hiita Hook . .

27

\'anda suavis var. Hrubya-

na Reich. fil. ... 83
Yersehaffeltia splendida

Wendl 36

Victoria regia 159

Viola montana Hort. . .158
Voorjaarsbloemen voor den
vollen grond . . . .152.

w.

Wigandia Caracasana H. B. .

Y.

Yucca gloriosa

Pl.

II.

XVII.
XII.

XIV.

VII.

BLADWIJZER.

II. MEDEDEELINGEN VAN WETENSCHAPPELIJKEN AARD.

Blz.

Tentoonstelling van kamerplanten
door mingegoeden, door O. . . 1.

Iets over de eigenschappen van
planten met bont blad , door O. 2.

Algeraeene tentoonstelling van
voortbrengselen van tuinbouw te
Amsterdam, door H. WITTE8, 49, 97.

Het begieten van planten met
lauw water , door 0 68.

Vermenigvuldiging van houtige
éénlobbige planten (Monocoty-
len) , door O. . . . ... 73.

Blz.
Vruehtzettiug van Lilium candi-

dum , door 0 74.

Over 't ontstaan van zwamvlokken

aan wortels , door O. . .
Iets over de roest der granen en

van den peer, door O. .

Over de oorzaken , die het verschil
in kleur te weeg brengen van
druiven aan denzelfden wijnstok ,
door O

Parthenogenesis van Aberia abyssi-
niea , door 0 147.

116.

139.

144.

III. BOEKBESCHOUWINGEN.

Blz.

Les plantes a feuillage coloré par

Lowe et Howard , door O. . . 39.
Mauuel de 1' Amateur des Jardius ,

par Decaisne et Naudin , door O. 40.
Synopsis der Nadelhölzer, von

Henkei und Hochstetter , door O. 42.
Index Aroïdearum , von Ernst

Ender, door 0 88.

Blz.

Rust , Smut , Mildew and Mould ,
by M. C. Cooke , door O. . . 90.

Flora Europaea Algarum aquae
dulcis et submarinae , auctore
L. Rabenhorst, door O. . . . 133.

Beitrage zur naheren Kenntniss
und Verbreitung der Algen , von
L. Rabenhorst, door O. . . . 133.

IV. GEMENGDE BERICHTEN.

Blz.

Dood van Joh. VV. Sturm . . . 45.

„ „ Dr. Baikie 45.

,, Jul. F. W. Bosse . . 46.

., H. Scott 47.

,, „ R. Schomburgk . . . 47.

,, „ Sir Jos. Paxton . . . 93.

„ Dr. Réveil ..... 94.

„ Sir W. J. Hooker . . 138.

Darwin met de Copley-roedaille
begiftigd 46.

op te

46.

46.

47.

Maxiniowicz wordt couservator van
den kruidtuin te St. Petersburg

Hannstein volgt Schacht
Bonn

Botanische tuin te Dusseldorp her-
steld

Andr. Murray treedt af als secre-
taris der Royal Horticultural
society 47

Wcir (John) verkeert, in zorgelij-
ken toestand 48

Cienkowski en Janowitsch benoemd
tot docenten in de plantkunde
te Odessa 48

Blz.

136.

94.

Internationale tentoonstelling te
Londen 92 ,

Petroleum, guano, bloem van zwa-
vel , aangeprezen ter verdelging
van insekten , enz

Debriehy tot direkteur benoemd der
Ecole d'Horticuiture de 1'Etat
te Vilvoorden 95.

Nieuwe jaargang der Flore des
Serres aangekondigd .... 96.

Crystallin 136.

Naudin, Hardy, Barillet-Deschamps
worden ridders van 't Legioen
van Eer 138.

Th. Maxwell Masters volgt Lindley
op als redaktcur van den Garde-
ner's Chroniele 138.

Dr. J. Dalton Hooker volgt zijn
vader op als Direkteur van den
tuin te Kew 157.

Verzending van zaden uit Europa
naar heete gewesten volgens de
methode van Thwaites . . .157.

Tentoonstelling te Erfurt . . . 157-
Trufiels 158.

£

^ - H '

r * JM

<**• i't<