TBicolai 3. coníceni oe cer»
pentíbus opus fingula
reaceractiffimum.

Pius Bon,
Nicoleos uere dictus, Victoria nomen

Przbet: Anftotelem uinat et Hippocratem

(C Mendx ex incusia.

(LIn quarto folío.unam pro una.Q Ibidem fen(u.,
pro fenfus . (Ibidem.bemorum.pro hemoroum.
(LIn quinto folio.de uiperze.adde partu. qLIn fexto.
folio.et Viperam.pro ad Viperam.QLIbide fecunda
facie.cómunes pro comunis.(LIn feptimo folio. D
pfadü pro Dipfad:m. (i Ibide.ideo fuper. adde.bis.
(LIn.xii.folio.10bauera. puero: & In. Xvil. folio. no
afpidís.adde fpecié. qLIn eodem , cornibus nocanz.

lege uacát. (In. xviii. folio.recto curfa, adde obuiet
quia. GC 1n.xx.folio. filueftré fecifle, pro fuiffe 4n
xxii.folio;que ifte. pro qaifte. (In. sxvi.nifi. pro
nixi.(LIn eodem.tota antídota.pro antidoto. élu
xxix. I beriaca Antidott, pro Antiochi. (LIn eodé.
hzc I heriaca. p bac. (LIn .xxxi.ex Sico . p Scinco.
(LIn .xxxyi.nó ratio.pro fio raro-(LIn.xl.bac gta
te. pro hac, CIn.xlin. Crocodilum. P Crocodilus,
et adde. ficuti et canis rabidus. (In.xlviii quoniam.
ut perbibent. pro quoniam eo, (Un li. aeftu;lece
aftu:etcaute.pro cauete. (In eodem.loga uencni.
pro longe. Q'Ibidem.fciebam mi.pro fcaiebam me.

3 Lt

NICOLAI LEONICENI.DE DIP
SADE ET PLVRIBVS5 ALIIS
.SERPENTIBVS OPVS AD
ILLVSTRISSIMAM D.
LVCRETIAM BOR
GIAM FERRA-

RIAE DV:

CEM.
« Ihil eft quod liberius arripià d illas quae
1L) mihi offeruntur quottidie iruuandz, mot
talitatis occafiones. V nde his quoq: obli?
gatum me fentio:qui faperioribus annis ad fcribenz
dum de Tiro et Vipera ucl contradicétes excitarüt.

EXE C a e Ra

Quare ? Lucretia Dux Ferrarix iclytaad tuorum er,

ga me beneficiorum cumulü hoc quoq acceffit: gy
etiam de Dipfade Serpente tam Viperx fimili ut dif
ficile fit internofcere:ut dictarem aliqua: prima dedi
fti caufam. Nam per Herculem Strozam poetam in
fignem tibi familiarem cuius nutu pridem Gymna^
fium philofophorum ac Medicorü gubernabatur:
eifdem profefforibus de ea Serpente qua ftionem
quanam effet : aut qualis proponiiufifti . Es enim
ut omnium femper uirtutuim 1ta bonarum artium
et medicinz prxfertim apprime ftudiofa : huius tui
ftudu et propefe in hanc maxime facultatem huma
no generi falutarem amplificandam uoluntatis ego
À uu

teftis optimus effz poffum : quem aliquádo magnz
etiam mercedis fponfionehortari non deftitifti:ut
omnia Galeni de Medicina uolumina latina faceré:
quod opus iandudum a me inchoatum: fed poftea
propter temporum calamitates itermiffum : forte fi
zetas fuffecerit: tuo mihi fauoreafpiráte complebit:
aut faltem magna pars etus et potior conficit, Nüc
quod inftat agamus:effigiem Dipfadis atas natura:
quam noffle cupis:et qui coueniat cum Vipera: qui
ue differat:manifeftemus:rem tibi (ut fpero) futurà
nó iniucundam: Medias autem admodum fcitu ne
ceffariam : ne quaretes Viperam ad T herraces com
pofitionem decepti fimilitudine Dipfadem capiant
quem quidem errorem recétioris etatis Medicis fi
fpicor contigiffe:anted a nobis quid effet T irus aut
Vipera indicaretur, Sed et bunc et plures alios ad co
gnitionem Serpentium attinentes contra auctores
Barbaros:qui hanc quoq: Medianz partem: ficuti
et omnes alias infinitis pene mendaciis deprauatüt:
hoceodem opere fumus demonftraturi: fumpto a
Vipera initio:qua; magnam habet(ut diximus)cum
Dipfade fimilitudinem. Erit autem tanto 1n Dipfa^
de inueftigatio difficilior d 1n Vipera fuerit aut eti/
am futura fit: qto Dipfas non haber aliquam natu^
£x proprietaté:per quam poffimus ipfam ab aliis Ser
pentibus omnibus quemadmodum in Vipera feci^

mus feparare:atqs ad eius notitiam certam atqi indu

bitabilem peruenire. Falluntur enim : qui putát alia

uia meliüs q illa qua nos inceffimus:quz Serpens fit

Vipera:et quo nomine uulgo nücupetur manifefta

ri, Nam ex eis qua; Auicenna fcribit Libro Quinto. Ex Aucennz
Capite de Viperis ad T heriacx compofitionem re^ libris fcri nó
ciprédis : Nemo quid Vipera fit facile diiudicauerit: poteft qd. fit
rum propter fermonis:qua ubiq: fere Auicenna fiue. Vipera,

eius interpres utitur obfcuritatem: tum quia plerac

etiam inibi fcripta poffüt falfa exiftimari:frcum | his
conferantur: Q uz de eifdem Serpentibus antea Ga. Galenus. fib-
lenus fcripferat Libro fno de Theriacaad Pifonem | ro de "T heria
quem üidetur de eodem Antidoto Auicéna fcribés ca ad Pifone
uoluifle iterpretari: licer multa peruetterit: quemad. quem uolens
modum ftatim fumus oftenfürt /Galenus fiquidem | Auicé imitari
eo quo diximus de "T heriaca ad Pifoné libro : uult! multa peruet;
Viperas babere Caput et totum Corpuslatius:non | tit.

autem fübtile collum atce minutü:ut fcribit Auicé,

Q uod etiam inquit Áuic. earum Caudas effe curtas

(ut eius utat uiocabulis) ftrepitum facieétes in Inceffa

baud omnino ad illa uerba Galeni cógruit : quibus

Viperas ad T heriaces compofitioné exigi pracipit

non habentes Caudas inuolutas neq: inceffum cum

ftrepitu:fed tacitü magis atq quieti , Signü quogi

quo Auic.marem diftinguita femina in eodem ge

nere Viperarü: nó eft idem omnino cum eo: quod

Duo errores
iruerbis Aui
cenn cs

a Galeno ponitur. Calenus fiquidé ait Caninos dé

tes plures effe duobus in femina: In mari auté duos
tantum. Quod etiam difcrimen Nicáder clarus Me
dicinz uates eleganti Carmine cecinit, —

(L Mas geminis notusuirusructarecaninis,: — ^
(CDentibus:his autem fert foemina Vipera plures

(CL Hanc eandem difterentiam ex détibus fimpliciter:
non ex caninis dentibus ex quibus auctores antedi^
cti: Aurcenna notauit his uerbis. Et eorum fignum
eft q; mafculi in omni latere habét unum dentem :
et foemina plures, Forte auté falfum eft q; mas unii
tantum dentem babeat in omni latere:et. foeminina
plures : nifi de caninis itelligamus. Fieri enim poteft
ut mas etiam plures duobus ex alus dentibus babeat;
qui canini non funt, Nec minus dubitationem faci^
unt qux poftea Auicenna fübiungit. Et oportet ut
alienentur cornutxuarix atq: Afpides, Haceni uer
ba oftendunr fenfiffe Auicennam has etiam Serpen -
tes efTeex genere Viperarum : qux ficuti mares in eo

dem genereet in Pifcinis degétes et littoribus aqua^

rum et mari fint abiiciendx. Subiügit deinde Auic,
Et petrofz omittédx, Cuius prxcepti ftatim attulit
caufam : quonià i ers fft quercnz facientes fitim,
[n quibus uerbis duo füt Errores:alter p quercinas
boc eft id genus Serpentium-quod Grea d'eu vous
appellant eo cp in quercuum radicibus habitant:fa^

cit ex eodem genere Viperarum:quum tamé fint ge
nus diuerfum:alter gj quercinas a fitim facietibus no
diftinguit. Q ux fitim facientes ab eode effectu Grz
ced í ade nuncupantur. Apertius autem Auicéna
Libro Quarto capite de fpeciebus Serpentum Vipe
ram non eflefpeciem:fed genus potius multas fub fe
continens fpecies indicauit bisuerbis.Et ordo fecun
dus eft de Viperis. CQ uarum fpecies iterü funt diner
fz.De eis enim funt Viperz alelifati:et de eis füt V1
perz quercina:: et d eis faaiétes fitirezet reliqua: quas
dicemus.Sed neq: ex his que eodem Libro Quarto
capite de morfu Viperarum Auice. fcribit: plus fciat
quifpiam quz Serpéesfit Vipera:et quo nomineuul
go cenfeatur indicare:quoniam et qua: hicab Auic,
Íícribuntur figna morfus V iperarum partim fünrali
is etiam Serpetibus communia:partim ex Paulo ma
le translata. NNam et Amphisbena Serpés fuo ictu fa;

cit eofdem: quos Vipera cafus:quemadmodum nó.

folum Diofcorides er Paulus fed etiam ipfe Auic. te
ftatur- Nifi gy Auic.in bac Serpéte uidetur ambigue
us, Quoniam eam aliquando falientem ad duas pat
tes appellatad Gra cinominis imitationem:aliquan
do autem haren aut carenet:et dicit fe exiftimare qp
fit ex genere Draconum marinorum.Scytale quog:
quà corrupto uocabulo Auc. Scyfcetalin uocat: ea
de affert mala qua; Viperx : ut Diofcorides Paulus.

Auicenpa V:
peram nó fp«
ciet fed genus
exiflimauit.-

Amphisbena

Scytale.

aperte fignificant: obfcure autem Aui.qui colorem
Scyícetalis fimilem effe falienti ad partes:dicit et acci
dentia effe illaet curam eius effe illam . Negs tamen

. propterea Auicennam improbamus g». communia
- acaidentra et Viperzet quibufdam aliis Serpentibus

Diofcorides «|. ponat : quádo hoc Diofcorides Paulufq fecerunte

et Paulus

Sed folum hoc conuincereintendimusnon poffe ex
his(ut nonnulli opinantur)quid V ipera fit euidenz

Auicennaex teroftendi.Exalusqux idem Auicé.de Paulo per^
Paulo quzdà peram tranftulit:utrunge nitimur manifeftare:et nt
perperam trá^ hil ifta coferre ad Vipera: cognitione: et male Aur,

ftulit,

uerba antiquorum plerüg, interpretari, Inter alia f1
gna moríus Viperarum hocin primis Àuic. ponit:
qp aliquádo fanguis incipit aquofüs: deinde fpumo.
fus. Paulus autem quem uidetur uoluiffe Auicenna
in hoc imitari:dicit fanguinem et faniofum humo
rem primum fluere:deimndeoleaginofum nó fpumo
fum:ut Auic.tranftulit, Deinde fübiungit Auicen,
poftea apparet apoftema calidü rubeum babés Bo^
thor erueficas ficuti ex aduftioneignis:et quádogg
perambulat:deinde fit uiride illud apoftema prope
morf(üm et füb ore. Et accidit in urfceribus inflam^
matio:et in corpore rabedo cum rigore, Páulus au
tem ait circa moríum fieri tumores fubrubeos et l7
uidos:reliquum auté corpus decolorari. De ardore

f urfceribus negs Diofcorides negs Paulus ullam fa^
ciunt

ciunt mentionem:nifi g» Diofcorides bepáti accide
reinflámationem infinuüat, Paulus quoq: et Diofco
tides unam non fanguinis fluxum e naribus ficuti
Auic.fed gingiuas fanguinolétas inter ca'us q mor
fum Viperz confequuntur:enumerat. lam legentes
ex timent d multa duci poffint in controuerfiam. S1
quis uelit ex Auic.fcriptis d qualifue ferpensfit V1^
pera:nofcere:id cupientibus notificare, $1 quis uero
eadem:qua nos:gradiatur uia:atqg ita paucis ratioci
netur.Sola Vipera inter Serpentes parit Animal au
ctore Ariftorele:non uno in loco fed pluribus Ma^
raffus Serpens feu Maraffi fcémina parit animal : ut
fenfu: oftendir.Igitur Vipera atqgs Maraffus eadem
eft fpecies diuerfis nominibus apud diuerfas gentes
nuncupata:neminem puto e numeto philofopho^
rum:qui modeftiffimü putant A riftotclis cedere au
ctoritati;contradicturum, Nift quis forte etiam phi
lofophus dubitauetit maior ne fit Herodoto fides
adhibenda:an Ariftoteli. Herodoto inquá:quiuni
uerfam Cirzciam fuis mendaciis infamauit: propter
enim ipfum fcriptum eft, Et quicquid Gracia men
dax audet in hiftoria, Hic autem neício an dixerim
biftoriarum uel magis fabularü fcriptor. Hoc quo^
q inter cactera fabulatur Scrpetes effe in Arabia fub
alatos . Qureodem modo:quo Viperz:coeunt: ac
pariunt.1day factum folertis natura prouidétia: ne
B

Plus Ariftote
liq Herodo^
to de Vipera
credendum,

Anftoteles L1
bro de bifto-
ria animaliü
Sexto.

'] heodorus

nimius aliqu
uerborü Plr
nii affectator,

freandem habeant:quam ceterz Serpentes: genera^
tionem:frant humani generis internectio:ftatim In
bacipfa ratione mendaciffimus. Nà fiuera fit : opor
tuit eadem natur: prouidentia Bafilifcum: Afpides
Ceraftas: Hemorum: Hydrüá: Cenchrida:et plerafg:
alias Serpentum fpecies:quarum aliqux non minus
noxiz:aliqua uero magis etiam d fübalati Serpen^
tes:funt homini exitiales:animal et non oua parere:
et marem 1n coitu:faeminam autem in partu interi^
re: Quorum utrung: de Vipera tantum traditur,
Q uod autem fola intee Serpentes animal pariat:ety/ —
am ab Ariftotele cofirmatur. Sed ut alterum quoq;
uerum fit in genere Viperarum marem in cortu:fa-
minam obirein partu:non tamen Herodotus fua
ratione id efficit: quod uult : Nam duobus e medio
fublatis multi fuperfunt:quum fit Viperx partus fe. —
cundiffimus:ut qua;una die pariat plufq uiginti nu
mero auctore Ariftotele Libro de hiftoria animaltz
um Sexto.De quo etlam numero Plinius Libro de
cimo de naturali hiftoria teftificatur:nifi p nó om
nes uel plures uno die (ut ait Ariftoteles) fed fingu-
los fingulis diebus, Catulos paria Vipera1dem Pli^
nius affirmat . Q uam etiam fentétiam fecutus eft in
translatione 'T heodorus nimius aliquádo uerborü
Pliniraffectator, Ex his enim fequitur Viperam effe
Marafum:feu Scorctionem:et nó effe, Nam quum. -

fola Vipera inter Serpentes pariatanimal (üt ait Ar
ftoteles)et Plinius quoq confentit: fequitur. necef^
fario Viperam effe Serpentem:quam uulgo Maraf-
füm:uel fcorctioné nuncupamus.Q uoniam et Ma
raffus femina Viuipata eft. C) ura autem Vipera pa;
rit fingulos fingulis diebus uiginti fere numero ( ut
inquit Plinius) Maraffus aát quod etiam ufui fubi
citur uno die plures edit in lucem:hxc ratrocinatióe
in fecunda figuracolligitur Viperam non efle Ma-
raflum.Itag ex Plinii uerbis immo etiam Ariftote-
lis(fi Theodoro Gazz interpreti credimus fequitur
contradictio.Sed uiderint alii quomodo Pliniüá tue
antur.Nos fummum philofophum Artftotelem fa
&llea tanto errore uindicamus:ficuti et quofdam ali
os eiufdem philofophi locos male a iunioribus phi
lofophis intellectos fumus hoc opere quis aliud age
tes defenfuri. V erba Ariftorelis de uiperz itain gra
co codice fcripta inueniuntur. Tí veré dev uia wgd.

Exuetbis Árt
ftotelis Theo
doro Gaza in
terprete fequi
tur contradi^
ctio, |

ea xxiv TÍeTU Pe mAslo Y Cixeoiy. Qua nosuer,.

bum ex uerbo 1tainterpretamur, Parit auté una die
fingulos.patit autem plufd uiginti numero, Eft au
tem fenfus horum uerborum: Non cp fingulos fin;

gulis diebus patiat:íimo qp una die plufd uiginti nu.

meto:fingulostamen:hoc eft : nó binosaur ternos
aut quaternos fimul:fed unum poft alterum. Quod

etiam facit Maraffus fomina : qua plures una die :
B iu

Arníftoteles pr
imo de parti
bus aíalium,

figillatim tamen:parere uifitur . Vtrum autem plu
tes q uuginti numero femper una die pariat : uelali-
quando pauciores:non puto hoc ex rerü natura có
ftare. Fieri enim poteft ut:ficuti in pleriígs aliis ant
malibus numerus fetuü non eft prxfinizus:ita neg
in huius ferpentis partu . Ariftoteles de ipfo non id
quod femper fiat:fed potius quod crebro cótingat:
inanimalium hiftoria fcribere non dubitauerit. ^ n
de nulla ex fcriptis eius recte interpretatis fequitür có
trarietas.Sed neq: ut Herodotus uerum dixerit fer^
petes efle 1n Arabia fubalatos anima! parientes: pro^
pterea Ariftorelis unam tantum u'peram inter ferpe
tes animal parere aflerentis fentennia deftruitur:quo
niam fecundum eüdem philofopbum alatum. et 1n
alatum no uariant fpeciem;ut probat primo de par-
tibus animalium argumento Formicarum et cicinz
delarum:quz1n eadem fpecie etalatzz et. non. alat
inueniuntur . Hac autem obiter dicta fint tum 'ad
Ariftotelis tum ad noftrx quoq:qua maxime Art
ftotelis nititur auctoritate: de Vipera opinionis de-
fenfionem.Nunc ad Dipfíadem redeamus:in qua ea
dem eft:qux in uipera ratio . Nam fruelimus eà per
uerba Auicenna libro quarto capite de ferpente fac
entefitim d:(ignare:er qux fit uulgaris nomencla2
tura hanc fcire uolentibus aperire : nó minus inhac
Q ctiam in uipera legentis animus haffitabit: Ec tan

- to magis: quanto uidetur Auic.fibi ipfi in dypfadis. Auicéna fibi
figuratione repugnare, Q uum 1n capite libri quarti ipfi in Dipfa

ftatim antea allegato Dipfadem pingat capite paruo. dis figuratióe

et collo groffo icipiéte curuatura eius ex collo grof- repugnat.

fo ufque ad caudam fubtilem. Hzc enim fünt Auic.

fere ad litteram uerba. Et poftea fubiungit ex quorü

dam auctoritate formam Dipíadis efle formam Vi-

perz.Et tamen ipfe Auic. libro quinto capite: quo

de Viperis agit. Qua ueniuntin T heriaces compo

fitionem:diat gp Viperz funt ferpentes capita babé

tes plana:quz funt lata proprieapud propinquita-

tem colli minuti fübtilis ualde. C) uare nó poterit. di

pfadis forma fiue figura efTe forma V iperx.Siquide

Dipfías fecundum Auicennam babet caput planum

et lasum:collum:autem minutum:et fubtile ualde.

Preterea Dipfadis et Viperam affimilatio plurimá

babere poteft apud Auic,ambiguitatem,C) uoniam

hic auctor(ut fupra oftendimus)uult Viperam non

eé nome fpeciei: fed generis potius multas fub fe fpe

cies comprahedentrs. C) uare relinquitur. dubitatio

cui Viperz fpeciei ipfas afimiletur:nifi forte quis.

dixerit omnes ferpentü fpecies quz fecandü. Auic,

fub Viperarum genere cótinentur: eadé habere for

mamz:ut fimpliciter potuerit enütiare formam Di»

pfadis effe formam Viperz. Quod tamen fatuum

éft imaginari Quo eriam conceffo alterum aque ri

Lucanus:

diculum fequitur Áuic.nibil aliud uolurffe dicere ni
fi Dipfadem fibi ipfi in forma affimilari: quum fe^
cundü Autc, Dipfas fit Viperzx fpecies:atantea pro
bauimus:Q uare quzrendum eft aliquid:quod ita
fit Dipfadi peculiare:ut in nullo alio ferpentum ge
nere reperiatur:ficuti parere animal eft foli Viperz
inter omnium ferpentum genera propriü.Sed hoc
Dipfadi peculiare inquiet aliquis facile eft adinueni
te ex uerbis Auic.qui eam fitim faciétem nominat:
Quoniam fitim intolerabile facit:ut. etiam Lucani
uerfus oftendüt:qui ita fcripti apud ipfum legütur.
(LSigniferum iuuenem Tyrrheni fanguinis Aulü,
(L Tota caput retro Dipfas calcata momordit.
(Vix dolor:aut fenfus dentis fiut:ipfage Itt
(Frons caret inuidia: nec quicq plaga minatur.
(Ecce fnbit uirus tacitum:carpitq: medullas
(Ignis edax:calidag: 1nicendit uifcera tabe:
(FEbibit humorem circa urtalia fufum:

(LPeftis etin ficco linguam torrere palato

(LCxpit defeffos iret qui fudor rn artus

. € Non fuit:atqs oculos lachrymarii uena refugit.

Qui uero hoc mihi refponderit:forte aliquid. dixe
rit:nifi fit idem effectus etiam ferpentibus:qua Vi^
pere nominantur:cómunes. Conueniunt fiquidem
Viperz et Dipfades non in forma ftuefigura folü
modo:quemadmodi uidetur Auic .exiftimare: fed

. etiam in pluribus aliis, Et nonnullz ex ipfis in hac
przcipue naturz proprietate:g carnium füarü. efu

uel ictu:quem dentibus ingerunt:fitim inxftimabi.
lem faciunt:adeo ut Galenus dubitauerit 1dé ne ef-

fet Viperarum ac Dipfadü genus:an porius diuer
fum:ut multi ante ipfum philofophi ac Medici ui

fi funt exiftimaffe: Qui Viperam a Dipfade difti; *

xerüt,Iccirco fcribit galenus libro undecimo de fim

plici medicina fe in hac ambiguitate Marfos íterro
gaffe: Nunquid haberét aliquod fignum per quod
fcirent utrumqg genus Dipfadum fcilicet et Vipera
rum difcernere:Q ui nullü effe omnino genus Dr
pfadum V iperarum refponderunt:fed eas quas cit;
ca mare et loca plena falfugine uiuerent: Carnes ha
bere falías: V nde et in Libya plurimas effe tales:care
re autem illis Italiam propter regionis bumiditatem
Hzc quidem Marfi.Q uorum fi fit. uera fententia:

paucis poffümus propofitam foluere qua ftioné.ita-

dicentes. Dipfadem effe Viperam libycam fiue Ma;
raffum libycü:aut in locis aridis et falfuginofis: qua
lis eft terra Libya : degétem. Vt autem ad hác Mar
forum fententiam facile declinemus: illud prxcipue
faat:quod Arníftoteles Pliniufüe duo auctores 1 tra
denda tum czterorum animalium tum Serpentum
maxime hiftoria diligentiffimi nibil(quod fciam )de
natura D'ipfadum fcriptum reliquerunt:;quafi ea in

: Galenus Lr?
bro undeci-
mo de fimpli
ci medicina,

Quid fit Dip
fas,

ter Vipetas eiufdem generis Setpentés tácta : nifi gy
Plinius uno aut altero tantum.in loco in quarüdá
medicinarum mentione Dipfadis una cam. Vipe-
ra meminit. Ex quo tamé conuinci nó poteft Dip;
fadem effe fpeciem a Vipera differentem:quum fint
Viperz aliqüz fitim facientes: alique non facientes
pro uarietate locorum:in quibus degüt:et qua: qui
| dem fitim faciunt Dipfades cognominantur. Qaa
uero non faciunt: fimpliciter Vipérx nücupantur:?
quemadmodum ex uerbis Galeni paulopoft fumus
demonftraturi, Accedit ad hoc qp Galénus non au
fus aperte hanc Marforum damnare opinionem tá
tum dubitare fe dixit uera ne omnino: an fectidum
aliquid falfa forent quz a Marfis accepiffet. C) uare
et nos ficuti certiorem fententiam fuper bocin ali2
ud tempus differimus.Tta nunc conftanter affirma^
mas Dipfadum uel effe Maraflum in locis aridis et.
falfaginofis genitum:uel Maraffo d fimillimü adeo '
ut difficillimum fit internofcere. Q uando quidem
Galenus tantz alioquin doctrinz atq; experientia
uir ingenue fatetur fe nefciuiffe alterum. diftingue^
re ab altero: Atq: ideo fuper Marfos tanq afliduo
Serpentum uenatu peritiores confuluiffe.C) ui neg
ipfi fcierunt quátumurs in tractandis impune Serpe
tibus exercitati aliam inter V iperas Dipfadafqs prz»
terd ex folo:in quo uiuunt:differentram affignare;
Subiiciam

Subiiciam auté eiufdem Galen: uerba:ut forte quis
piam non babeat caufám me etiam cum rifü repr
bendendi ufg: adeo Maraffis addictum : qui uelim
omnes Serpentes ad Marafforum fpeciem. relegare:
ut etiam ficuti in Vipera:quam probaui effe Maraf^
fum:uel ut alii nominát:Scorctionéznemo me po;
tuit refellere:nifi Ariftotelem pbilofophorum antiz
ftitem una redargueret:ita in Dipfade nemo me ar^
guat:nifi Galenum alterum medicorum principem
coarguat. Hac funt hutus auctoris libro: quo dixi^
mus:undecimo de fimplici medicina. uerba : ubi de
carne Viperarum loquitür, Viperarum quidem ca
to ad tantam peruenit exiccandi potentiam quia ue
ro nonnulli ex efu eius in uehemetiffimam fitim in^
ciderunt, Et propterea Viperas illas Dipfades nomi
nant.Suntautem et qui ex moríu earum inquiunt
impleti bibentes:fed difrumpi prius d. fitis fedetur.
Propterea Romz Viperarum uenatores:quos Mar
fós uocant:íterrogaui.S1 quod fignum poflent me
docete:per quod utrung: genus. Viiperarum inauicé
diftingueretur. Hi uero nullum omnino effe genus
Dipfadum Viperarum dixerunt:fed eas : quz circa
mare habitant:et circa loca plurimam babentia fal
fuginem:carnem haberefalfam . Vnde er in. Libya
multas huiufcemodi nafci, In Italia autem non effe
propter regionis humiditatem, Hac quidé a Mar
o

fis audiui, Non tamen poffum affirmare fi omni ex.
parteuerum dicunt:an fecundum aliquid mentian
tur. Q uod enim mn his:quz dixere:locis Viperz na
fcantur carnem falfam habentes:mihi uidetur uerifi
mile:quoniam meno latet carnes animalium ex aliz
mentis tranfmutari. Non tamen poffuüm g; nullum
fit genus Dipfadum Viperarum demonftzare.Tu-
tiffimum autem eft cauere V iperas quas i talibus lo
cis uenantur : fine ad ufutn cibarium : fiue ad phar

maci compofitionem. Quale eft iftud celeberrimü:

Noftrz atatif quod omnes Medic T heriacen nominant. Ex qui
Med:a difcit. busultimis Galenruerbis à difcere poffunt. noftre
qto fuerit du tatis Medici quanto fuerint dudum in errore uer^
dumi errore fati:qui hactenus Tirum id eft: V iperá ex terris ad-

uerfati Tirü

modum calentibus aridifq: uelutiex xgypto et Ara

ex terris cali: bia perquifierunt : quum tamen bunc haberent in
dis quzritátes.-]tàlía Serpentem multo peregrinis falubriore . Hac

Nicander.

"haburqux de Dipfade fcriberem fecundum. Galeni |

opinionem:Q ui Dipfadem aut mimimü aut:nibil
diftare figura a Vipera nobis infinuauit, À qua etià
opinione non multum Auicenna difceffit , C) uum
dixit formam Dipfadis effe formam V'iperz.Si quis
uero aliorum mauult fententiam fequi. Q ui fecere
Dipfadem nó folum fpecie:fed etiam effigie aliquá
tulum a Vipera differétem:fübiiciam Nicandri uer
fus Dipfadis formam:magnitudinem:ac mores de/

fcribétis quos nos ita n latinam uertimus linguam.
Nicandri de Dipfade uerfus a nobis translati hi füt..
(CDipfadis eft fpecies:quaz Vipera parua uidetur,
(COaus h xc hominé:qué forte momorderit:ictu
(E T erribili exanimat cauda extenuata colore
(Lucida in extremis urunt incendia pectus
(LDipfadis ex morfu:neclabra madefcere poffunt:
(Dum fitis infeftat: multo licet oris hiatu
(CPerfimilis tauro:qui pronus mergitur undis:
(C Hauriat immmodicum potum:nec definat ante
(CQ uam mifero uenter difrüpitur:atq: ita magno
(LPondere:quod nequeat logum tolerare:leuatur,
Eofdem in Dipfade effectus quos Nicander cecinit:
Diofcorides etiam et Paulus fcripferunt:qui et ipfi. Diofcorides
uifi füt Dpfadem differre fpeciea Vipera putauiffe, et Paulus,
Qui prxterea auctores bác eandem Serpentem duo
bus aliis nominibus infignierunt:non Dipfadem tá
tum a frti:fed et Prxftera et caufonem ab incendio:
cutus eft caufa:uocitantes. De qua nominum uarie.
tate etiam fadas auctor bonus apud Grxcos teftifi^
catut bis uerbis. Dipfas fpecies Serpétis: eft uero V1
pera mafculo minor:fed in necando ueloctor.eft au.
tem colore alba:et babet lineas 1n cauda duas. Qur
dam uero ipfam Prxftera nominát , Alii Caufoné.
Nafcitar autem in] ibya et Arabia magis. Aliis etiá
cenfetur nominibus:uidelicet Melanuros:id eft:uer
(QE

Inges diflicul
tas inqua lu
cani et Alber;
ti exiftimatio
periclitatur,

bum ex uerbo nigri cauda:et Ammoatis:id eft: à re

nofa:et Centris:ide ft:ftimulo fimilis , Hanc eande
nominum in eadem Serpenteuarietatem Aelianus
libro fexto de hiftoria animalium annotauit: et eo;

dem colore uifdemq: in Cauda lineis eius pinxit ima

ginem. Verum hici ingens oritur difficultas : in qua
non folum Lucani:fed etiá Alberti exiftimatio peri
clitatur, Cui tamen Alberto minus fit ignofcendü:
quoniam magni cognomentum adeptus ob eam:
quam babere creditus eft:et adhuc creditur in om^
ni philofophize genere excellentia. ubi de rebus qua
rum cognitio ad philofophos fpectat:agebatur: de^
buit plufq Poeta peruidere , Difficultas : quz ori^
tut : hzceft, Quo pacto quum eadem fit Serpens
Prafter et dipfas:quemadmodum antedicti non pa
rum uerendx auctoritatis uiri teftificátur : Lucanus
ramen et de Praftere et de Dipfade feparatim:uelu-
ti de diuerfis Serpentibus: loquatar : atque ab altera
quidem:id eft: Dipfade

&Signiferum Iuuenem tyrrheni fan guinis Aulus.
dicat miferabiliter exanimatum:quemadmodü eiufz
dem Lucani uerfus alii fupra notati manifeftant,ab
altero uero Praftere fcilicet fcnbat. Narfidium Mar
f1agri cultorem non minus crudeliter:fed prope eo
dem mortis genere fuiffe enecatum : ut at infraferipti
uerfus oftendunt,

*a

(ENarfidium marfi cultórem torridus agri
(LPercuffit Prafter:illi rubor igneus ora
(LSuccendit:tenditque cutem pereunte figura

(L Mifcet cuncta tumor maior iam corpore toto
(Humanumg egrefía modü fuper omnia mébra
GInflatu fanies late tollente ueneno.

Quomodo etiam Albertus magnus duo capita faci
at:alterum de Dipfade:alterum de Praftere, An dv
cendum fuerit effe duas D'ipfadis fpecies:alterá:qua
Viperz fimillima fit:de qua Galenus dubitauit: an í
idem genus coiret cum Vipera , Alteram omninoa
Vipera differentem:quz tum Dipfas tum etiá Prz;
fter nominetur:et primam quidem Aulum : fecüdá
uero Narfidium iuxta Lucani uerfus occidiffe ; aut
duos Prarfteras:alterum generis proprirzalterum cü
Dipfade communis:atg; ita excufetur. Albertus : et
quicungg alii duo capita alterum de Dipfade: alterü
de Praftere fuis tractatibus inferuerunt.Sed huicex
cufationi illud aduerfatur. Q uod Diofcorides Pau;
lusatgs Nicander et Plinius apud nos deuna tantü
Dipfadis fpecie meminere : qua a diuerfis effectibus
afitr quidem D'ipfas:ab incédio autem Prafter no^
minatur, Eádem autem effe:de qua antedicti aucto
res loquuntur:et Przfterem:de quo Lucanus:eo pa
riter argumento probari poteft:quoniam idem fere
effectus et ab illis Dipfadi:et a [ ucano przfteri tribu

Diofcorides.
Paulüs
Nicander
Plinius

Albertus plu
res Serpentes!
fpecies fruftra
multiplicauit

Albertus Bafi
lifcà Serpete
cogeminauit,

untur, Forte autem et Centriset Ammoatis nó. füt
Serpentum aliarum a Dipfade nomina:fed ipfa una
eft:qua et Prxfter et Caufon ab incendio( ut dixi^
mus)nuncupatur:et Centris patiter:quoniam(utait
Nicandu expofitor)facies eius tédit in acutum: atq
ita Centro atfimilatur Ammoatisauté:quia fua ha;
bet in arenislatibula:uerum de hoc nolo decernere:
tam quia res eft in obfcuro:tum quia utraq; opinio.
magnos babet auctores. Non defunt alia mibi exem
pla quamplurima:ex quibus oftendere poffüm AL-
bertü philofophum citra Lucani poetx auctoritaté
plures Serpentum fpecies deceptum (ut uidere licer)
nominum diuerfitate fruftra mulciplicaffe quafi na
tuta:quum fieri uoluit ex parente Nouerca:non fa»
tis multas huiufmodi Peftesin Serpentum genera:
tione protuliffet: nifi nos rpfi alias infuper earundé
Serpétum fpecies:et totidem mortium inutiliter fin
geremus Bafilifcum Serpentem omnium pérniciofif
fimum : qui non contactu :.fed etiam allata unum
quodq; fibi uicinum exanimat. Cuius fementem: fi
fieri potuiffet:oportuit füditus abolere. Albertus ta
men nobis congeminaurt, Siquidem duo capita fa^
cit:alterum de Bafilifco: alterum de Armene : quaft
fint fpecies Serpetum differentes «quale uirus habe
tes. Quum tamen una fit:quz Girxco quidem uo
cabulo BaciA cxe:latino Regulus : Barbaro aute

Armene nuncupatur. Effe autem unicam fpeciem
Bafilifcum et Armené et non duas ( ut putauit AL-
bertus)effectus indicant. Qui idem Bafilifco et Ar^
mene pattim ab Alberto et Aurcena:partim a Dio;
fcoride Galeno ac Paulo atq: imprimis a Nicandro
foli Bafilifco tribuuntur.Siquidem hi Grac aucto
res nibil de ArmeneSerpente parem babente cü Da
fiifco poteftatem meminerüt. Medicinz etiá: quas
ad morfum Armenz Serpentis Auicena fcribit: füt:
quas Diofcorides et Paulus ex Erafiftrati fententia
ad morfíum Bafilifai tradiderunt , Subiiciam autem
Diofcoridis ac Paultuerba: ad quorum imitationé
eadem fere fcripfiffe uidetur Auic.ut maior mibi ft
pet hac Serpéte fides adhibeat, Diofcorides ac Pau
lus ita fcribunr. His autem. quos Bafilifcus momor-
derit(ut inquit Erafiftratus)prodeft Caftorei drach
ma una pota cum uino: fimiliter auté et Papaueris,
Hanc eandem curationem inferens Auc, fcribit. in
bunc modum. Et dixerunt o; morfo.ab eo fcilicet
Armene non confertaliquid . S1uero aliquid con^
ferter tunc femé Papaueris ufq: ad drachmam unà:
et Caftoreum ufq: ad drachmam unam:quidam 1ià
teftificati funt illud; Quare non temere ftatim in ti
tulo capitis de Bafilifco et Armene infcripti Auicé,
dubitat:fit ne idem Serpens Armene cum Bafilifco:
uel diueríus, Q uid tamen opus erat Auicenná du-

Bafilifcus et
Armene una
fpes non duz

Diofcorides
et Paulus

Auicena dubi
tauit nungd
Bafilifcus et
Armene fint
duz fpes:an
una

Armene apd
Arabes no eft
Catoblepa

apud graecos.

Plinius

bitare?^quum neg; Nicander neq: Diofcorides Ga
lenus aut Paulus(ut diximus) ullam faciát de Arme
ne Serpente mentionem.Nifi forte quis putet p Ar
menem apud Arabes eam feram intelligi:quá Graz
ci Catoblepam nominant:de qua Plinius libro oc^
tauo capite uigefimoprimo: et Solinus quog libro
fuo de fcitu et memorabilibus orbis capite quadra
gefimotertio commeminit, Verum hi duo auctores
uidentur Catoblepam non Serpentibus: fed quibuf
dam aliis feris Lyncibus: Sphingibus : Crocutis : et
Cercopitbecis : Indicis Bubus : Leucrocutis : Cale
'Tautis ztbiopiz: Manticorz:et Monoceroti Plini
us: Camelopardali.uero et Cephis:Rhinoceroti:: et
quibufdam aliis beftiis: quibus Regio ethiopü ple^
na eft:Solinus ánumerare. Q uod fi Plinius ftatim
poft factam de Catoblepa mentionem etram capite
eodem de Bafilifco fubiungit:non puto ob id face-
re quia utrunggp Animal füb eodem proximo gene;
re fcilicet Serpentum contineatur : alioquin ambos
tam fcilicet Catoblepam d etiam Bafilifcum inter
Serpentes retuliffet capite fciliceteiufdem libri uige:
fimitertii: Cui de Serpentibus titulus eft.Sed Cato-
blepa fera eft:ideo de ea inter alias feras mirabiles fa
cit mentionem:quia uero eandem babet: quam Ba
filifcus:folo intuitu oculorum hominem exaniman
di uim:Ideo illi Bafilifcum anexuit, Plinius quogs
Bafilifcum

Bafilifcum Serpétem: Catoblepam autem feram ge-
neraliori uocabulo nüncupauit uolens (ut arbitror)
bacappellationum diuerfitate. nó effe ejufdem pro:
ximi generis bxc duo animalia nobis fignificare,Sed
et alia Plinii Catoblepam deícribentis uerba cateris
membris inertem caput pragraue xgreferéntem de^
iectum femper in terram etiam nobis infinuant. Ca;
toblepam effe animal quadrupes potius : qualia ftit
reliqua:qua eodem capitea Plinio commemoranf
Q Serpentem, Aelianus quog non contemnenda
apud Grazcos auctoritatis talem: Catoblepun(fic.n,
ipfe nominat)rtobis defcribit:ut.nof Serpentis : fed
ferz quadrupedis effigiem reprafentet:baec füt eius
auctoris libro fexto de hiftoria animalium de Cato-
blepo uerba. "Terra libyca multarum ac diuerfarum
ferarum fertilis eft:parit autem: et. Catoblepum ita
uocatum Tauri effigie:fed afpectu hornibilioré: Nà
fupercilia illi eminentia:et hirfata:oculi uero fübrici
untur non ut Bobus magni : breuioresauté et fub»
cruenti non directum habentes intuitum: fed in ter^
tam pronum, V nde beftiz nome. [uba uera ex uer^
tice incipiens equinis fimilis fetis defuper a fronte de
ícendit in faciem:atgs ipfum uifü reddit terribilioré
hzc Aelianus:qui luce clarius nobis oftendit; Cató;
blepum non effe(ut nonnulli putauere) Serpentem
Armenem apud Arabes nuncupatum , Praterea q
D

Erafiftratus.

dixerunt q morfo ab Armenenó confert aliquid

Sr uero aliquid confert ei:tüc femen Papaueris ufa
ad drachmam unam:et caftoreü 'üfqs ad. drachimá
unam.Et gp quidam teftificati funt illud. Neqe illud
dixerunt:neqs etiam fünt teftificati de Catoblepo
neq dealiquo Serpétea Bafilifco diuerfo:fed. de Ba
filifco tàtummodo; Sicuti Diofcorides Paulufqi ex
Erafiftrati(ut antea diximus)teftimónio.Eft autem
Auicennx mos:quum uult Medicos ueteres:praci^
pue Diofcoridem Galenum et Paulum citare : fine
nomine uti boc uerbo dixerunt : ut pofíum multis
apud eundem Auic. exemplis oftendere de bissqua:
illiauctoresfüpra memorátiantea dixere:et ipfe po;

ftea Auicennà non tamen eos nominatim adducen
do recitauit. Multo tamen plus eft(ut mihi uidetur)
Albertus:Q Auic.dubitans:reprehendendus: Alber
tus ind :qui ftudio prolapfus multa Serpentum ge^
neràa:quzs nnd natura genuit:connumerandi du;
as e(Te Serpentum fpecies Bafilifcum et Armene éaf
dem uites babentes fine aliqua dubitatione affeuera
uerit. Subiungam autem etiam Alberti de Armene
uerba:ex quibus unufquifq; poterit duudicaze nul^
lam feciffe ipfum inter Armenem et Bafilifcum fiue
Regülum nifi folam nominis et magnitudinis diffe

rentiam. Alberti de Armeneuerba libro uigefimo

quinto deanimalibushzc funt; Armene Serpes eft:

quo nullus penitus Serpens peror eft : nifi Regulus
folus , Non enim differt a Regulo in nocumento:
quia urfü interficit:et auditu fibili fui : ficuti Regu;

lus:et quodcunq: Animal mordet: ftatim diffoluit

et moritur:et fimiliter moritur omne Animal:quod
Animal appropinquat ei: etiam fi ab eo nó mordea
tur.Sed quantitate maror eft q Regulus:et eft qui
titas eius ab uno cubito in cubitum : et morfus eius
. nullam penitus recipit curationem. Hxc quidem Al
bertus, Miror autem quum ipfe eafdem tribuat no^
cendi uires Armenz:quas etiam Bafilifco: quomo^
do folum Regulum effe Armene peiorem infinuat,
Nifi forte putauit Albertus no efle. Armenem adeo
maleficum ficuti Bafilifcussquia poffit quidem: fed
tamen nolit tantum nocere:quátam Bafilifcus; Sed
unde hzc Ármenz pietas? V nde mifericordia?Equi
dem puto non poffe Bafilifcum Armenz in malitia
coferri:nifi idem fibripfi comparetur:qui quü unus
fit Serpens:ut pro duobus fit habitus:caufam fuiffe
puto:quia uarii auctores de eodem Serpente alii fub
uocabulo Grzco Bafilifcus:alii füb Barbaro Arme
nz eofdem tamen effectus et eandem Curationé (ut
antea oftendimus tradiderunt. Verum qui de Bafi-
lifco fcribunt:nibil de Armene loquuntur. Q uiue
ro de Ármene tractant : Bafilifcum pratermittunt,
Nifi q» Autcenna utrunge nominat. dubitans tame
| | DIET

Cotra Alber
tum:

Albertus Ce;
raftem dupli
cauit,

(ut d'ximus?ne unus fit: qui duo a quibufdam cen;
fetur- Prxterea Semerion qui de Serpentibus fcrip/
fit:a quo (ut conrectari poffumus) multa de eifdem
Serpentibus tractans Auicenna accepit: In Bafilifco
quidem ab Alberto citatur:In Armene autem mini
me . Quod uidere licet 1n omnibus alus Serpétibus
fruftraab Alberto duplicatis. Nam fi in uno Serpen
tis nomine Semerion allegatur:in altero omittitur,
Vndeunufquifq; facile poffit animaduertere Alber
tam 1n multiplicandis Serpétum fpeciebus nulla re
magis d ex nominum uartetate fuiffe deceptü . INÀ
et fimili caufa alteram quoq: eiufdem ordinis Serpé
tis fpeciem et prope ueneno Bafilifco qualem idé
Albertus duplicauit: Ceraftem fcilicet: de quo Serpé
teagitet füb Ceraftis nomine primü:et poftea Ce-
riftalis nefciens tamen eandem effe fpeciem. diuerfis
nominibus appellatà, Ceraftes uocabulo(ut opinor)
in Ceriftalim deprauato. Quamquam apud Auicé
nam non Cerrftalis:fed Sirtalis fcriptura adhuc ma
gis corrupta legatur, Q uod autem non fit Cerifta-
lis fiue Sirtalis Serpens a Cerafte Serpente differens:
plura habemus argumeéta, Primum gy omnia figa
quz fcribit Albertus ex Semerionis et Auicennz au
ctoritate ad Ceriftalis morfum notificandum:Sunt
quz in Ceraftea Diofcoride et Paulo etiam tradun
tur:quz nosfubiiciemus:ut facta utrorung colla;

tione non differre altera ab alteris: nrfi diuerfitas trá
. Slationum aliquid immutat:ab omnibus itelligat,
Hac fünt figna morfus Ceriftalis feu. Sirtalis a Se^
merione atq: Auic.ipfo Alberto teftáte fcripta, Ce^
riftalis eft Serpens de genere Viperatum : erfecundi
Ordinis:et eft cinereus duorum cubitorum . Inloco
morfus accidit inflatio:et ueficx:et duritia apparent
et fluxus bumiditatis fanguinez nigrz ex loco mor
fus:et patitur lxfus alienationem ratióis:et tenebro^
fitatem uifus:et fpafmum mortificantem, In his au
té:quos Ceraftes momordit: Diofcorides Paulufgg
bzc figna fcribüt. Locus quidem attollitur cum du
ritie et Puftalatione. Fluit autem a morfu fanies nó
nung quidem nigra:nónungq uero fubruffa , Circa
autem totum corpus pallor apparet : et penis quidé
tetanum patitur: Mens uero extra fe fit, Oculis auté
Caligines oboriuntur:tandem conuulfus per modü
tetani moritur, C) uifpram tamen poffit pro Alber,
to refpondere duas effe Serpentum fpecies:quarum
morfus ridem cafus confequuntur , Sed contra hoc
eft:g» qui de Ceriftali fcribunt:ficuti Semerio : atge
Aurcenna:nihil przterea de Cerafteloquütur: alio^
quin:ficuti in Ceriftalizita etiam in. Cerafte auctor
uterq: ab Alberto citaretur.Q ur autem. de Cerafte
uerba faciunt:ficati Nicander Diofcorides Galenus
ac Paulus;nullam de Ceriftali uel Sirrali fecere me;

Li

Caufa ertoris
Alberti.

Auicenna in
nominum co
fufione dubi
taut,

Auic.plenus
dubitationü
qux ex Nicà
dri Dio. Gal,
et Pauliau^
ctoritate foL
uuntut.

tionem : Quam quidem rationé puto eflicaccm nó
folum ad probádum eraffe Albertum : fed etiam ad
oftendendum unde errandi habuerit occafionem.
Quia enim feorfum apud Plinium atq; Solinum fi
ue quofcunq, alios latinos uel Gracos auctores de
Ceraftelegerat:Seorfum autem de Ceriftali uel Sir^
tali apud Semerionem et Auicennam hanc tantum
in nominibus diuerfitatem attendens incidit n erro
rem putans eam qux fuit in uocabulis folü:efle etia
in re 1pfa differentiá, Videtur autem et hxc cófufio
nominum non mediocriter Auicennam perturbaf;
fe:adeo ut in bac ipfa Serpente:quam Sirtalim no^
minat:dubitauerit cuius ordinis effet:licet Albertus
non tantum ex Semerionis:quantum etiam ex Aut
cennz fententia eam fecüdi ordinis ftatuat. Hzc.n,
funt Auic.de Sirtali non parum ambigentis uerba,
Et ego quidem dixi bunc Serpétem in loco. extima
tiue:et non nofco eum:neqs ordinem eius:neqg 1p:
fius genus cum uerificatióe:et nec fcio an ifte fit in
iteratione:an non. Hac quidem Auic.plenus(ut ap
paret)dubitationum: quarum tamen nonnullas fpe
ro me poffe facile perfoluere nixus Nicádri Diofco
ridis atq: Galeni et Pauli:aquibus Arabes omnia fe
re:licet perperam quadam acceperunt : auctoritate, |
Nam de ordine:in quo fit Sirtalis Serpés reponeda:
promptü habemus ex eifdem auctoribus refpódere:

Ex quibus etiam probauimus Ceriftalim aut Sirta^
lim effe Serpentem Ceraftem apud grxcos nomina
ram. Q uum enim apud auctores grzcos füpra com
memoratos Bafilifcus Afpis atq: Ceraftes in eo Ser^
pentum ordine collocentur: ) uorum morfus non
recipit curationem:nifi per membri tacti ueneno ab
fcffioném: Iam liquere poteft Sirtalim effe ordinis
primi fecundum quod de Serpentum ordinibus lo^
quitur Auic, Q uare non fatis recte eam in fecundo
ordine uidetur Albertus pofuiffe. Alteram autem de
Sirtali Serpéte Auic. dubitationem: an fcilicet facta
fit apud ipfüm fuperflua repetitio: non zque facale
eft foluere:quoniam Cornuta:de quaanted de Sir
tali loqueretar Auic.uetba fecerat:fi nomen atten
dimus:atq; remedia:qua ad morfü Cornutz Auic,
adhibet : uidetur ea effe Serpétis fpecies: quam grxci
Cetaftem nominát, Q uam corrupto uocabulo Ce
riftalim ab Alberto:Sirtalim autem ab Auicéna nü
cüpari fupra démonftraummus. Auicé, fiquidem de
Cornutz Serpentis curatione ita fcribit, Et quod ei
apropriatur:eft ut in potu detur femen Rapbani cü

uino.]dem Raphanidis femen cum uino potü fcri^ .

bit Diofcorides contra morfum Ceraftis auxiliari.
Deinde fubiungic Auic.cp eidem morfui cófert Ci
minum indum:et fifamum cum uino: et Caftoreü
cum uino, De fifamo itidem fcribit Diofco, cp fanat

Error Alberti

Ammti eft Ci
minum Indü
fecandü Aut.
feciida Diof.
Ciminü zthi
opicum.,
Plinius de
Ammi

Auicenna,

Cedria gumi
Cedri quod

Arabes Alkr
trà nominàt:
male a qbuf-
dam pix lig;
da expofitü,

morfum Ceraftis, Ciminum autem. Indum eft id:
quoda gracis et a latinis Ammi nominatur ; Licet:
Diofco, Ammi non Címinum Indum : fed potius
athi6picum uocari teftetur.DDe Ammi autem Pli
nius libri de naturali biftoria uolumie uigefimo fcri
bitin hunc modum . Eft et Cimino fimillimum:
quod graciuocant Ammi:mitigat cum lini femine
Scorpionum ictus cum uino potum drachmzx dux
priuatimqg Ceraftum pari potione Myrrhz. Idem
Plinius fecüdo et trigefimo uolumine ita de Cafto^
reo fcribit. T eftes Caftorum medentur aduerfus Ce
raftem, Auicéna quog: morfui Cornutz iubet im
poni falem tritum confectum cum Alkatran. Plini
us uero trigefimo primo erufde libri de naturali bi^
ftoria uolumine falis naturam cum origano et Ce
dria:id eft:gumi Cedri:quam Arabes Alkitran uo;
cant. Quidam male Picem liquidam interpretátur:
contra Cerafte commendat , Si uero Cornuta de^
fcriptionem apud Auic.confideremus:uidetur Cor
nuta non effe ex Ceraftum:fed Afpidum generepo
tiussquandoquidem Albertus tum Auicé.tum etiá
Semerionéin Cornurta afpide allegans ait: gp eft Ser
pens ordinis primi cuius longitudo eft ab uno cu;
bito ufag ad duos:et fant faper caput eius dux emi^
nétix:ficuti duo Cornua: et color corporis eius eft
color rubeus:et uenter eius eft ficuti fquamz ficcze
durz:

durz:qux quum ambulant:ftrident fuper terram:
et ftrepitum faciunt. Et détes eius funt xquales nó
securui:fecundum plurimum habitat in locis areno
fis. Qux quidem omnia ad uerbü fere fcribit Auic,
de cornuta, Q uarealterum duorü nó poteft Aur,
euitare quin aut remedia:q erant ad Ceraftas opor;
tuna:male ad Afpidum morfus accomodauerit:aut
fi Serpens:de qua agit Cornuta fit illa: quam Gray

Auic.de Cor
nuta loques :
no poteft efle
erroris expers

ci Ceraften uocant:fruftra eundem Serpetem in al^ -

tero Capite de firtali repetierit, Forteautem feorfü
diligentius contra Semerionem et Albertum conf
derandum an in genere Afpidum fint aliqui Serpé^
tes Cornuti. Hoc enim Nicander negat:qui àit Afz
pides non habere cornua : fed quofdam ueluti caL
los in fronte circa fupercallia prominentes : propter
quos uidentur eorum oculi in quadam cauitate re^
conditi. Albertus infuper fcribit Solinum dicere: p
Afpides cornibus impetunt homines : fed hoc non
effe probabile, Ego uero neg qp omnino fint Afpi^
des babentes cornua:neg; gp Dipfas fit ex Afpidà
'genere:quoniam et hoc quoq Solinus refert:puto

eidem Solino credendum:quoniam alterum (ut di^

xi)Nicander improbat: alterum uero eft nó modo

Nicádri:fed etiam. Diofcoridis Galeni Pauliue fen

tentiz contrarium:quemadmodum ex his:quz fu^

pra ex horum auctorü teftimonio de Dipfade fcri2
E

Nicander ne^.
gat Afpides
habere Cor;
nua, |
Albertus
Solinus

Albertus d af pfimus:fatis declaratum arbitramur . Sed et in hoc
pidü genere ipfo Afpidum genere multipliciter errat. Albertus;
. loquensaber, Nam quum fint tres Afpidum fpeties(ut fcribit Ga
rat, lenus libro d T heriaca ad Pifonéjunaq xteee«íf'orz
"Ires Afpidü id eft:terreftris a Grxcis nominat:quz (ut opinor)
fpésauctore | eftilla:quam Aui. Afpidem ficcam appellat. Altera
Galeno libro qux X£Ni2cvieviid eft: hirundinacea ab eifdé Grzez
de Tberiaca cisuocat:ab Auicéna Hirüdo | T ertia:quz 77/05.
ad Pifonem. latineautem fpaens ab Auicen.feu ab Auic. inter^
prete nuncupatur, Albertus de multo pluribus fcri2

bir Afpidum fpeciebus. Nam prater Cornutá Afpi

de de Afpide ficca primum facit mentione: Deinde

: de Afilo:quá uult eàdé effe cü fpuete fpém: licet de

boc Auice.fuerit ambiguus. Deinde de Hipupice:

quod puto effe uerbum a greco uocabulo Ptyade
tranfformatum tand fpetie Serpentis a fpuente dif

Cleopatre ferente commeminit:et ait effe illam:ex cuius uene^
morsíuaurs — no fuauem mortem fibi Cleopatra cófciuit.. Ex qui
exSerpentis — busuerbis Alberti prater nominis fimilitudinem ét
ueneno, colligimus Hipupicé non effe Afpidis fpém a Ptya
de fiuefpuente diuerfam:quandoquidem Galenus

quoq; teftatur Cleopatram ex tribus fupra comme

- moratis Afpidis fpeciebus Ptyadem fibi feftinanda

mortis gratia:neuia foret Romanis fpectaculum

in teiumpho Augufti Czfaris admouiffe , Vltimo

loco etiam Obtrialum alus Afpidis fpeciebus Alber

tus ánumerat:adeo ut idem Albertus uideatur plus
nimio Serpentum genera:de quibus fcripfimus:foee/
eundaífe non folum fpecies fub generibus multipli
cando :fed etiam in fpetiebus Cornua:quiü et Afpr/
des cornutos finxerit, Q ui tamen cornibus uocant
(ut antea probauimus Nicandri autoritate)et. Cera
ftis octo dederit Cornua: quafi duo. aut quattuor

non fatis effent ad noxam:quot tantum ilis Nican.

der Plinius atg; Solinus et alii:qui de Ceraftis fcrip

ferunt:affignauere, Verum Albertus parum in lati

nis litteris elegans:quum apud Plinium et Soliná
legiffet Ceraftas habere cornicula quadrigemina :'p
quadrigemina bis quattuor (ut córecrari poffumus)
intellexit , Auicennx uero de Afilo. dabitationem
an fit eadem cum fpuente Afpidis fpecies:licet negs

Albertus Ce?
raftis octocor
nua tribuit: q

tame non füt
nifi duo : aut
quattuor fecü
dum Nicand,

Pli.atg: Soli^
num. .

Vnde habue;

rit Alb, fui ec

ipfe neg: etiam Albertus quantum ex uerbis eorum | roris occafióe
datur intelligi:uideantur Afilum fiue fpuentem Af! Dubitatio

pidibus annumerare : Nos hoc modo foluimus,
Dicimus Afilum a fpuenti ficuti genus a fpetie dif;
ferre : fiquidem Ptyada fiue fpuentem effe Afpidis
fpetiem fupra Galeni auctoritate monftrauimus,
Afilum uero non Afpidis fed fimpliaiter Afpidem
apad Autcennam fignificare ea ratione probamus;
c» qua Diofconride et Paulo ibis quos. Afpis mo
morderit:fcripta inueniütur:eadem in morfü. Afilr
ab Auicen.referuntur. Verba enim Diofcoridis ac
Et

Auicennz de
Afilofoluit,

Duplex error
Alberti,

Pauli mn his quos Afpis momorderit:ita fe habent,

Morfus quide fimilis eft puncturis Acus : et paruus
uidetur omnino abfq: tumore:Sanguis autem nó
multus : fed paucus:et niger diftillat: Velox autem
obtenebratio oculorum hominem occupat et labor
totius corporis uarius omnino autem leuis et non
fine uoluptate confequitur, Q uare Nicander ita de
huius Serpentis morfu pronunciauit fine labore au
tem moritur bomo: Color uiridis apparet Cordis
morfüs exiguus. Frons continuo conuellitur , Pal^
pebra ueluti in dormiente fine fenfu aliquo moué
tur:intet bzcautem mors hominem rapit ante dié
tertiam. Apud Auicennam auté Afili Serpetis mor
fus figna in bunc modum fcripta reperiuntur, Lo
cus morfus eius eft paruus fecundum quantitatem
punctürz Acus abfq: apoftemate:et currit ex eo fa;
guis paucus niger:et accidunt ei : qui ab eo morfus
eft:tenebrofitas oculorum:et dolor in 'urfceribus:et
ore ftomachi in primis: Deinde claufio oculorum:
et profunditas fomni:et nó uiuit ultra tertiam die,
Quare ex his omnibus colligere poffumus duplici
ter Albertum erraffe:et quia fpuentem atap Afilum
eandem fpeciem putauit:qux tamé eo modo : quo
diximus:differant; Et quia Hipupicem: qu eadem
erat cum fpaente (ut antea móftrauimus) fpetie effe
ramen differentem exiftimauit,Sed neg: minus. Al.

bertus Serpentem miliarem plufq fuerat oportunü Albertus Ser
multiplicauit: In hoc quog: deceptus nominum(ut. pentem milia
uidere licet)uartetate, INam de eo agit primum fub. ré male multi
nomine Arachis:deinde fub nomine Cétris:im quo. plicauit:et ma
male Í ucani uerfum allegar:quem illenon de cen; le Lucani uer
tride fed Cenchiride potius:id. eft;miliari pe fum allegauit,
protulit in bunc modum. :

(LEt femper recto lapfürus Irmmite Cenchris.

Deinde fub nomine Barbaro Faliuifüs fiue(ut apd
Auic.fcribitur)famiufus, Poftremo fub nomine la

tino miliaris, Cenchridem autem:pro quo Centri?

dem fcripfit Albertus:effe eandem Serpentem: qu&

et miliaris:nemiriem puto dubitaturum : qui fcient

Cenchrum ide apud Gracos fignificare: quod apd

latinos milium Sed et ea natucz proprietas : quam

Lucanus Cenchridi Serpenti ueríu fuprafcripto tr

buit: multo antea fuerat a Nicandro in eodem Set;

pente patefacta, C ut admonet hominem ne Cen

chridi recto curfu: nibil eft ipfo uelocius , Arachin
autem et Faliuifum non effe Serpetes a Ceticbride

fiue miliati differentes hifdem probabimus rationi:

bus:quibus etiam in prioribus ptobatióibus ufi fui

mus.quia uidelicet eadem figna:quz feribit Diofco Signa mor^
ridesin his quos Cenchrts:id eft : miliaris momor^ fus Serpentis
derit:funt qux partim ab Auicenna:partim ab AL miliaris fecun
berto in Falauifco uel Famtufo fcribuntur, Verba dü Diofcori.

Albertus

Diofcoridis ac Pauli fuper morfu Cenchridis : feu
Miliaris hzc füt: His uero quos Cenchris momor
derit: Morfus quidem fimilis eft morfui Viperino,
Putredo autem confequitur;et catnes circüfluunt:
quz prius ficuti in Hydrope intumuerunt: früt au^
tem Lethargici:et profundo fomno capiütur. Aui
cenna autem de Famtufi Serpentis morfu ita. fcrip:
tum reliquit, Dixerunt: Morfus eius fimilis eft mor
fui V iperarum:fed accidunt Carni eius: qui morfus
eft ab eo:corruptio et mollificatio:ficuti accidit. et:
qui habet Hydropifin:et accidunt. et pfunditas fo^
ni:et obliuio:et xgritudines in hepate: et ieiuno et

-colon. Albertus quoq de Faliuifo Serpente et mor

fu eius fere eadem:quz Auic.retulit:boc modo fc^
licet. Faliuifüs eft Serpens difcolor ordinis fecundi:
Morfus eius eft fimilis morfui Viperarum . Et acci^
dit morfo ab eo corruptio et mollificatio:ficuti acci
dit habenti Hydropifim: et profunditas fomni : et
obliuio:et xgritudines hepatis:et colon et teiuni, à
uidere liceteadem efle figna morfus Cenchridis apd
Diofco.et Pau.qua apud Auic.in morfu Falauifi:
fiue Famiufi, V nam tamen inuenio difterenriam:
qu facta eft ex errore translatióis. Hic autem error
accidit ex nominum urcinitate, C) uia enim gracci 1e
iunum inteftinum v* y nominant : Veficam auté
«V Giytuidetur translator pro Cyfti Niftin:id eft pro

uefica reiunum pofuiffe. C) uod autem Albertus Fa

Liuifü effe Serpente difcolorem enütiat: hoc quogi-

probare poffit non differre ipfuma Serpente:quem.

Grxa Cenchrida(ut diximus)nominant : de cuius

colore uario ita l ucanus fcribit. | - Lucanus de
(EP luribus ille notis uarratum tingitur aluum Cenchride
(LQ uam paruis tinctus maculistbebanus ophites; :
Ex quibus etiam Lucani uerfibus poffumus conie^

ctari cur hic difcolor Serpens apud Gitxcos Céchris.
nominetur:quia uidelicet eius corpus maculis par^

uis:qux funrueluti grana milii : diftinguatur . Ex

eiufdem etiam morfus fignis atq: una coloris uarie

tate monftratur Arachin et ipum eundem efle cü

Cenchride feu miliari:et Faliuifo uel Famiufo Ser

pentem. De Arachi enim Albertus atque Auicen^. Auicenna et
na pariter tradiderunt : gp eft Serpens malignus :/ Albertus de
fecundi ordinis : interficiens diefecundo cum cor». Arachi Serpé
rofione hepatis: ct fractione inteftinorum : et eft. te,

in colore uar'us : non magnz quantitatis, Con^

fractio enim inteftinorum eft paffio : quam una

cum hepatis fimili affectu. fieri inquit. Erafiftratus. Albertus et
in colo et 1eiuno inteftinis licet errore translatio Auic.fupra
nis ( ut diximus ) fit ittunum pro uefica pofitum, fide Serpenté
Videbor autem fupra fidem loqui fi dixero Alber^ :miliarem mul
tum atque Auicenná tot fere nominibus bücSerpé* tis nominibo
te diaerfifica(fe: quot 1llü maculis natura uariauit, - uocitarunt,

Namnon modo Arachim ; Centrida/ Faliuifume
aut -Famiufumv;et Miliarem eandem Serpentis fpe;

ciem diuerfis in locis appellarunt: Sed pro Cenchrr

de età Caharum nominafle:partim ex fignis : qux

traduntur in corpore:partim in morfu Cabari Ser^
pentis/ac praeterea remediis:quibus ad eiufdem. Ser

pentis morfum Aurcenna utitur:quifpià facile pof2
fit coniectari, Nam de Cabaro etiam Serpente fcri^
bit Albertus atq: Auic.fimul ep color eius eft color.
arenzvet fuper corpus 1pfius fünt ueftigia; per ueftr:
gia(ut arbitror)notas fiue maculas intelligétes; et qp
ex morfu eius accidit apoftema uel(ut inquit. Alber
tus)inflatura permaxima. Per hanc(ut arbitror) in^
flaturam innuentes tumorem carnium/qué Diofc,
Paulufqs: fceipferunt ex morfu Cenchridis(ut antea
diximus)prouenire,In Codice autem Auicennx he
brzo inter alia figna morfus Cabari Serpentis etià

; doloracutus in uefica et in hepate et mirach connu
meratur/quaz non multü etiam diftant ab his; qux:

in Cenchridis morfu Erafiftratus/caius uerba fupra
recitauimus:teftificatur , Facta autem ítegalia figna

. morfus Cahari de uefica mentio tactum a nobis in

alio eiufdem Serpentis nomine Faliuifo fcilicet erro

rem translationis oftendit/quo antea diximus reiuz

num pro uefica propter nomimum 1n lingua Grze

corum uicinitatem fuiffe pofitum , Eandem autem

effe Serpentem

effe Serpétem:quiz pro uaretate linguarum füb tot
nominibus fuerit multiplicata:illo pariter probatur
argumento:g» Semerion de Miliari tantummodo
loquitur:ficuti de Cenchride Nicàder. Diofcorides
Paulus atq: Lucáus apud nos, Alia autem nomina
neq: in Cenchride:aut Miliati:ineq: in ulla alia Ser2
pentis fpetie apud eofdem auctores inueniunt , Sed
etipfe Auic.fuum uifüs eft errorem agnouilfe, Nà
quum de Miliartet Arachrantea locutus effzt: po^
(tea de Famiufo uerba faciés:ita fübinfert, Etfermo
nem quidem 1n hoc Serpente attuli fecundum exti
mationem:ficuti fermonem de illo qur eft ante ip^
fum:et fortaffe non eft buius ordinis : fed eft ordi
nis putrefacientium:et cura eus eft cura Viperarü
fecundum extimationem inquit Auic.de hoc Serpé
te locutus fum:hoc eft:fola ductus cóotectura : et nó
habens certam de ipfo notitiam. Remedia eti: qux
ad Cahari morfam Auicenna fübiungit : funt fere
omnia illasquz ad morfüm Cécbridis Diofcorides
Paulufgs notarunt:fcilicet radix Ariftolochix cum
uino:radix afphodeli. C) uod tamen uerbum corru
ptum eft apud Auic, Nam pro afphodelo affoafu

Auic.uifus eft
fuum errore
cognouifie,

Verbum Af
phodilos cor

fcribitur, Centaurium: Gentiana: Semen L actucz: ruptum eft
Semen Lini: Rutafilueftris:pro qua apud. Auicen; apud Auic,

nam legitur Alharmel, Vndeerror illorum manife
ftatur:qui p feminealbarmel femé cicutz quibuf
it "

Error illorü
qui pro femi»

Y" . *
mine Albar, dam compofitionibusaddunt,Q uod eft uenenum
mel femen ci^ (ut alibi oftendimus) pernitiofum^nifi gj. dubitari

cutz copofr^
tioibus addüt

Duo errores

in uerbis ÀAui

cenna.

Albertus Hy-
dri Serpentis
fpem temere
duplicatfe.

poteft quomodo Aurcenna una cü. Alharmel eti
Rutam filueftré in eadé morfus Cahari Serpétis cu.
ratione nominauerit. Ego autem puto Rutà filue^
ftré feciffe expofitione í margine pofitam. Poftmo.
dum uitio Codici alis medicinis infertam., Neque
enim dici poteftalbarmel hoc in loco. Cicutam ucl
eius femen fignificare:quum utrungs uenenum fit:
et nullam babeat contra Serpentum morfus efficaz
ti, Sed et inter bas ipfas medicinasad morfus Cha
ar ab Auicenna nominatas:duos alios errores inue
nio:quonià pro Cardamomo apud Diofcoridem
fcripto inuenio Cinamomum apud Auc. Pro fer;
pillo autem uolubilem. Minimus autem et fere nul
lus 1n Cinamomo error:quü xque atq; Cardamo^
mum aduerfum animalia uenenata commendetur:
Multo plus in uolubili herba delinquitur.: que
nullam habet contra Serpentes naturze efficatiam.
Serpillum uero tantam haber: ut uel hac caufa

. lli inditum nomen quidam | exiftimauerint : quia

Serpentibus aduerfetur , Hydri. quoque Serpentis
fpetiem uidetur Albertus temere duplicaffe : Nam
de eo loquitur capite proprio. de Hydro : et altero
de Andrio . Auicenna autem dubitat an Andrius
et Hydraidem fit Serpens licet de eis duo capita

fcripferit. Sed hanc. Auicen, dubitationem ita ex
Nicandro Diofcorideac Paulo folurmus . Q uem
Hydtum priores dixerunt : pofteriores Cherfi-
drum ( üt inquit Nicandri expofitor ) uocauerunt:
quoniam : tam terrz quam aquz incola eft . Dio^
fcorides tamen ac Paulus prifco uocabulo Hydrü
fücüparüt: et quein morfu Hydrx figna ab Aur.
referantur:eadem apud Diof.àc Pau; in his : quos
Hydtus momorderit:fcripta reperiüntür. Sed et ea
remedia:qux in Andrir Serpentis curatione. Auic,

tcadit:eadém fere Diof.et Pau. item ad eos fanan;

dos : quós Hydtus momorderit:prxceperüt : adeo
uttum ex fignis:tüm ex modo curationis dübitart
.non poffit Hydrum et Andrium effe eundem Ser
pentem apüd. Auic. atque ideo fruftra ab Alberto
quiin bis Serpentum nominibus fequitur Auicen,
fuiffe duplicatum ; Sed et bic maioris fidei: facien;
d: gratia auctoraf tam Arabum: tum etiam Grzx
corum fententias parum difcrepátes tam fuper Hy
dro:quam fuper Andro Serpetibus:uel potius Ser
pente: uumunus et idem fit:folis nominibus ua
riatus: fubiügemus , Signa morfus Hydri uel Hy
drz apud Auicen, hzc funt. Morfus eius egredi^
tut et dilatatur : et offüfcatur color eius . Et egre»
ditur ex eo humiditas nigra: plutima:ac fetida ual^
de.Diof.auté ac Pau,dehis:quos Hydrus momor
E i

Auic.dabica-
tio foluitur,

Auicenna

Diofcorides,
ac Paulus.

De Hzmor
rhoo Serpete
agit Alb. fub
tribus noibus

quum tamen

fit una Serpe
tis fpeties,

derit:ita fcripferunt.. V Icus dilatatur:et magnum fit

. cum liuore.Sanies uero ex ipfo nigra et multa acfe

tida profluit:qualis ex depafcentibus membrum ul/
ceribus folet excerni. [n Andrio autem licet alia. fi
gna morfus eius fcribat Auic.eadem tamen in cusa
tione remedia adhibet:qua in morfu bydri Diofc;.
ac Pauliadhibuerunt falicet: Anftolochiz pondus.
drachmarum duarum cum uino:aut cum .aceto.có/
mixto:ut fcribit Auic.ut autem fcribit Diofcor. cü
Pufca:füccum Praffii emplaftrum ex calce et oleo:
ut fcribit Auic. Vt autem Diofco.ex cinere et oleo,
Cortices radicis quercus:etfarina ordei:et.calamenz.
tum montanum:ut apud Aurc.fcabitur:Nam pro
eo origanum apud Diofco.fcriptü inuenimus, Ácz
cedit ad bzc g» 1n hydro quidem Serpente citatur
ab Alberto Semerió parum: aut nibilin fignis mot;
fus ab Auic.aut Diofco.pofitis uarians.In- Andrio
autem omnino reticetur. De bhxmorrhoo etià: qus.
eft fimplex Serpentis fpeties:. neg diftinguitur apd-
Girxcos auctores:nifi per maris ac feminae: differen
tiam:quori alter Hamorrhous:altera Hazmorrho
Is nominatur:agit Albertus fub tribus nominibus:
Halfordio primü:deinde Hamorrhoo : poftea Sa2
bri:neq: animaduertit folam effe nominum nio au:
tem natarz Serpentis differentiam , Cum ftt eade in
omnibus fanguinem humanam exinanrendi uis:ut

etiam Albertus ipfe fub eifdem nominibus teftifica;
tur. Allegat autem in folo Sabri Semerionem : que

Sabrim idem met Alb.fatetur parum ab Halfordio uti

differre, Verum in hoc Serpentis genere(ut dixi)no
eft alia q fexus:aut nominum differentiasquoniam
Hamorrhous et.Hamorrhois fit nomma graca.
Halfordium autem etSabrin barbara:forte dé ma^
tis ac feminae difcrimen importantia . Ideo rectius
Auic,tacuit Haemorrhoum qui nomine tátum ab
Alfordio:fiue Sabri diuerfificat:nifi gp poftea Aur.
alio capite banc ipfam animantis fpetiem. fanguine
bumanum fuo morfa exbaurientis fub altero uoca
bulo fcilicet Pediculo uulturis multiplicauit ,. Male
Cut mibi uidetur)in.eo Galenum allegás:qui de nul
lo alio reptili talem babente poteftatem praeter de
Haemorrboo atq; Haemorrhoide loquitur : ficuti
etiá Nicander Diofco, Pau satgs Lucanus apud nos
defolo Haemorrhoo atq: Haemorrhoide: memine
runt:neg:aliam fanguifluam Serpentis fpetiem füp
addiderunt.Sed neq Albertus eft eius erroris : qué
Auirc,afcripfimus:expers:immo tanto plusd Auic,
peccat:quoniamait Galenum pediculum uulturis
nominare:quum tamé Auic,diat:et ipfe met. Alb;
aftitmat pediculum uultaris graece memucle. nun-
cupari,Sed cp pediculus uulturis non fit graeca ap^
pellatio:aufim pro certo affirmare, Memude autem

Auicenna te
ctius q Alber
tus,

Auic.uidetüt
male alizcare
Galenum 1n
pediculo uul^
turis,

Alb. eiufdem
erroris cuim
Auicéna par;
ticeps;

Mytmecion

fpeties Phalà
gii de qua Ni i
cáader et Plin,

Alberti méda
cium euiden^
tius,

Italix gratulà
dü quz talem
quale Alb.de
pediculo uuL^
taris refert no
agnofcit.

poteft effe o gri cim ü&cabulüm ; pro Myi yrmeceó po/
fitüm.Eft autem Myrmecium fpeties pbálengri: de
qua Nicander et Plinius quoq in fuis: libris fecere
mentionem. Curius morfüs traditur efTe perexigutis
adeo/ut uix fenfu uius percipiatur; Qualem etiam
effe morfà Pediculi üulturis'Galeno aüictore Alb.
atq: Auic.fcripferunt, Sed qp ha € Pbaligii fpes ea^
dem uim babeat fangüinem humanum exbautien?
di:quam Hamorrhous:uel Hamorrhóis: neg; Ca
lenus neg alter gracus auctor:quem fciam: prodi»
dit fcripto. Verum in hoc reptili Alb? mendacium
eft euidentius:qurait:ipfum nafci in inguine bomi
nis:et in pilis:et füb afelis:er ejus. morfum non uide
ri:nifi quando multam creueritiet tunc morfüm ef
fc uenenofum:Et quod facit morfus aliquádo erü^
pere fanguinem per uená áni:et per nares:et-ex fto»
macho per uomitum:et ex pectore:et Pulmone: et
ex radicibo détiü:et aliquádo ita imagnificat tümor -
cp nó recipit medicinà.Q) uz qdé ab Alb.ad litterà
fcripta:ficubi gétiti uera fünt:nó parü Italie gratui
landü céfeo:quz tale pefté natà 1n. corpore hüano
nó agnofcit. L'ógü effet:et forte legétibus faftidioz
fum.Siüelim oía partim Alb.partim Auic. errata:
ubi de Serpétibusagüt:in lucé patefacere : Verü fat
erit duos tantiim alios fubiüngere:qui magis ad in^
ftitutam de Dipfade et Vipera quzftionem uident

pertinere: De Dipfade fupra diximus feeundü Mar

foram opinionem non effe fpetiem a Vipera differé.

rem. Verum fecundum Nicandrum et plures alios,

effe fpetiem per fe fi implicem tantam, Albertus auté

fitalam: :quz idem uidetur apud latinos fi ignificare:

quod apud graxcos: Dipfas in duas fpeties diuidit:
aleeram:quam grzco. uocabulo .Dipfadem uocat:
Alteram:quam generis nomine fitulam, Et de hac

fecunda fpetie dicit gp eft Serpens ex uarietate mito,

modo pulcher:ita qp admiratione detinet intuétes,.

Sed eft pigeret paruus:et Ita ignei ueneni : 9g illegq.

percutirar totus exuritur et 1n byeme pellem depo:

mt , Sed mirum in modum in boc. Serpente Alb.. Albertus mi,
decipitur . Non enim fi tula.fed Ícytale potius nomi rüin modü i
natur:et eft ille quem poftea paucis uerfibus Inter^ fitula ferpéte
pofitis füb fifeculi nomine defcribit hoc modo.Sife decipitur
culus eft Serpens fere ficut illezqui falitad duas par^.

tes;quem Graci amphifelenen. uocant : quafi.duo

capita babété:et morfus iftius eft ficuti morfus "m

quz ifte quidam modus illius:licet í boc differat; p

nó adeo expreffe duo capita babere uidetur et bee, 2

de hoc Serpete dicit Auic. Haec qde Albertus Aui^. Auicenna |
céna auté:quem Alb.allegar:ita de eifde Serpétibus

fcribit libro quatto Capite de Serpéte fcifcetali: Co^.

lor eius fimilis eft falienti ad duas partes. Sed ille eft.

deterior ; et accidentia eius funt illa: et cura ejus eft

Contra Aui» illa cara. Verum contra Auic.et Alb, metito quif

cennam et
Albertum

pam poffit dabitàre qualis fit morfus: uel acciden^
tia: quae ex morfu Àm phisbenae confequuntür.'
Qualis etiam modus carationis:ne uideáturid: qd
quaeritür:per alterum aeque ignotüm manifeftare.
Hic autem error inde prouenit:quonid uerba. Alb.

et Auic.de Scifcetali et Amphifelene: uel (ut dicere
debuit) Amphifibene:fiue faliente; Ad utrang: patz
tem funt uerba Diof.et Pau. de Scytale Amphifibe
ne:fed maleinterpretata:quia(ut taceam nominum.
deprauationem de quibus non multum eft Philo;

| fophis mediafgi curandum)non fant fuo loco re^

lata. Diofcoridesenim quum docuiffet qualia funt

! accidentia: quae ex morfü fiunt Viperarum: et quis
' moduscurationis: Poftea de Scytale et Amphifibe/

ne Serpentibus ifta fübiungit.Similia autem bis 'ac^
cidunt:quae a Serpéte Amphifibene nominato:uel
Scytale morfis eueniunt: Eadem autem funt reme
dia:quapropter in hoc generemon eft opus propri
am facere fcriptioné. Oportuit ergo Auicenná uel
Albertum qui uidet in hrs fecutus Aui, Scifcetalim

"et Amphifibenem fiue falientem ad utrange partem

eodem:quo Diofc.ordine:poft Viperasfcilicet:col
locare et p eofdem facerent cafus: eandemqg exige^
rent curationem una docere : uel faltem fi ordinem
mutare uoluerunt, Q uaenam effent eorum morfus
accidentia:

accidentia : et quz curatio legentibus manifeftare,
Q uod tamen uidentur in alio capite:fed aliis nomi
nibus feciffe Harem fcilicet et Carem; de quibus ita
fcripfit Auic.capite Harem et Carem: Dixerunt qui
dam Arabes fapientes:et exiftimo gp funt de genere
Draconum marinorumv/aut aliorum ; quos ambos
nominaurt Semerion ille fapiens; dicés qp accidit ex

mor(ü eorum illud:quod accidit ex morfü Vipera^
rum:et fimilatur cp cura eorum fit cura V Iperarü.
Eadem fere Albertus de Harem et Carem ex Seme^
tionis et Auic.aátoritate . Qui tamen Semerion in
Scyícetali et Amphifibene : fiue faliente ad.utrangs
partem non allegatur:adeo ut uerrfimilefrat: Auic,
atge Alb.de eifdem Serpentibus tanq diuerfis duo
fcripfiffe capita: Alteram infcriptione Scyfcetali: al^
terum Harem et Carem. Multo tamen plus pecca
uit Alb.qui Serpentem Scytalem a Girxas et etiam
Latinis nominatum:non modo duplicauit:fed etià
teiplicauit fub nomine Sifeculi:fub Arem uel Care:
et fub nomine Situlz:et modo pprii generis: mo^
do alterius effe infinuauit: hoceft Situlz fpetiem.,
Qu uodautem fpeties altera Sitalz ab Alb, defcripta
fit ea quam Grzciatg Latini Scytalem nominant.
et Dioíc; comparem facit in cafibus et morfus cura
tione Ámphifibene : conftat ex his : qux de eadem
Situl fpetie fcribit Albertus : et de Scytale Solinus

G

Semerion,

Peccatü Alb,
maius Serpen
tem Scytalen
nomodo du
plicauit : fed
etiam triplica
uit,

Albertus Tv
rum efle Ser
pentem diuer
fum a Vipera
exiftimauit,

atqs Lucanus. De fitula fua:que tamen non eft fitu
la:neq: fpeties eius:fcribit Alb. op eft Serpens miro
modo pulcher: ita q» admiratione detinet intuétes.
Sed eft piger et paruus:cyp ille quem percutit : totus
exuritur : et hic Serpens in hyeme pellem. deponit.
Sed bxc eadem de Scytale Solinus fcribit his uerbis.
Scytale tanta prafulget terg! uarietate : ut notarum:
gratia uidétes retardet:et quoniam reptádo pigrior
eft:quos affequi nequit: miraculo fio capiat ftupen:
tes.In hoc tamen fquamarum nitore hyemales exu
uias prima ponit. Idem Lucanus de Scytale fcribit.
Et Scytalefparfis etià nunc fola pruinis Exuuias po
fitura fuas. Q uare luce clarius apparet Alb. pro Scy:
tale fitulam accepiffe:et nominum uicinitate decep^
tum proprii generis Serpentem alteri contribuiffe.
Sed hic quidem error ad Dipfadem pertinet:quam
Albertus fub eodem genere cá Scytale pofuit : alter
uero ad Viperam. Nam ficuti Scifeculáa fitula ( uel
fi recte loqur'uelimus)a Scytale : ità etiam "T irum'a
Vipera effe fpetiem differentem exiftimauit.Q uéad
modum eiufdem Alb.libro fzcüdo de Animalibus
indicant uerba:qua in hunc modum feripta inue^
niuntur , Omnia enim genera Serpentüm faciunt
Oua prater Tirum:ut dicit Ariftoteles :et'eft cor
rupta fua littera : quoniam ille : qui uere eft 'Tirus
notus eft apud nos:et fit exipfo Theriaca, In qui^

bus uerbis Alb. duo funt errata : alterum : qp igno. Duo errata
rauerit arabicz translationis confüetadinem: Tiri Alberti,
pro Vipera fxpiffime fupponentis : Alterum mul,
to maioris ad uitam momenti : gp Serpétem ex qua
uera T heriaca conficitur : effe Ouiparam non au-
tem Viuiparam exiftimauit contra omnium uete^
rum et przcipue Andromachi : qui primus docuit Androma-
V ipetas et non alias Serpentes T heriacz: admifce/ chus primus
te prxceprum, Vtrum autem Alb.bunc errorem fi^. docuit Vipe;
cuti plerofquealios:ab ipfo Auicen.acceperit quum: ras T hetiace
in eiufdem Auicen.libris ex Arabica n linguam La admiícere,
tinam translatis appareat T irum et Viperam tan»
quam diuerfos Serpentes frequenter nominari ; nó
poflum certiffime driudicare , Fieri enim poteft: ut
Auicen. interpres pro Vipera "irum : id eft : ge^
nus pro fpetie aliquando pofuerit : quod non adeo
fuiffe errorem:quantum dediffe alis non animad^
uertentibus errandi occafionem : exiftimamus,
Quod fi Aurcenna ubique eodem uocabulo uti^
tur:alphe fcilicet : quod apud Arabes fignificat Vi
peram:multo plus ipfe aliquando quam erus inter^
pres aberrat , Nam nomen fpeciei fimplicis ponit
pro nomine generis : ut quum Libro quarto capi,
te de fpeciebus Serpentum fcribit hzc. uerba,
Et ordo fecundus de Vipenis : quarum fpeties
funt diaere de eis enim à funt Viperz Alelifati: .
G u

et de eis funt faciétes fitire:et veliqux. quas dicemus
Cp Serpentem facientem fitiresquam Gra à Dipía^
da uocant:pro fpetie Viperx nominet:quüm fit ea
dem:quaz ViperaGerpens fecüdum Marforum fen
tentiam:uel Vipera d fimillima fecandum omnidü
aliorum:et ipfius quoq: Aui. opinionem: facile pof
fit tolerari. Sed qp Serpetes Q uercinias: quod genus
efta Viperis diuerfum:et a Grxcis Dryini(ut anrea
diximus)nominantur.Q ura 1n Q ueréuum radiciz
bus habitant:quod poftea Aur, in aliarüm fpecierü
Serpentum enumeratione llicinium uocat: uel non
faciens inter Q uercüm et Hlicem differétiam:uel for
te patans Q uercinas effe ab Ilicinis diferentes dece
ptus nominum(ut in multis aliis oftendimus)diuer
fitate.Q uod inquam et Q uercinas et multas alias:
de quibus fe dicturum promittit : uult effe Vipera
fpeties:hominis eft fpetici nomine pro niomine ge
neris abutentis.Si quidem Alphe Vipéram fignifi
catapud Arabes:qua fimplex eft fpeties fecundum
Arnftotelem/Nicandrum, Diofcóridem; Androma
cam; Galenümret Paulum ac reliquos Medicos ue
tuftiores. Auic.autem interpres fcribi Alphem uer;
bum arabicum T irum irriterpezztátueiquáfi T herrüri
uclit dicere:homé generis ponit pro nómine fperiei.
quod ab omnibus hominibus frequenter fólere fiez
ri teftatur Galenus in expofitione libri fecundi. de

uictu acutorum , Et hocfane uidemus non modo
apud Galenum:fed etiam apud Ariftotelem in hac
eadem Serpente factitari:ut quum Galenus art in Dr
bro de T heriaca ad Pifonem; Primum Androma-
cum T heria:id eft: Viperas 'T heriace admifcere in^
ftituiffe:et quum eodem in loco alteram quoq: pro
bat etymclogiam:quam nos libro noftro de Plinii:
atqe alioriim-medicorü erroribus infcripto nifi eiuf
dem Galeni autoritate:licerinibi Galenum. nornrz
natim n6 citauerimus:íiferummus: V bi diximus T be
riacam Ándromachi:de ea enim tüc loquebamur:
et T rocifcos Therracosinde habuiffe nome; Quo
niam ex "T hetiis:id eft: Viperis:qua ex genere ferà
rum funt:conficiuntur.Sed cur mquiunt aliqui nó
potius Viperini dicantur d T heriaci: fiue latine fe
rales a nomine fcilicet Serpentis proprio: et non có
muniori/Et quid uetat:inquià ego:ita eofdé T ro
cifcos latine V iperinos nominate; ficuti grxce 'T he
riacos?Q uádoquidem Plinius uir eruditiffimus fa^
lem ^T hertacum eadem apud Girxcos ratione 'T he;
riacum:qua T rocifci T heriac;nominatü; quia uiz
delicet ex Viperis fit; maluit dicere Viperinü à no;
mine ifaufto feralem:libro fcilicet.xxx.Cap.tertio.
Vbi ita fcribit. Item gallinacei cerebrum recentibus
plagis fale V iperino in cibo fumptum, Eadem eft i

totaantidotaratio:quam(fi libuerit)poffumus Vi,

Genus fzpe
pro fpetie po;
nitür: no mo
do apud Gal,
fed etiam apd
Arnfto,

Vnde theria;
ca Androma
chi nomé tra;
xerit,
Obriectio ali,
quorum.

perinam nominare:utearh. Greci aliquando ví
dere 9f Py idv: id eft :antidotü ex Viíperis no^
minant. Q uid enim refert Antidorum Viperinum
uel Antidotum iex Viperis nominare ? Quü zque
fiat ex Viperis denominatio7Q ui autem etiam arüt
"T heriacam nó poffe apud Girzcos ob id fortiri no
mé cp T beria:id eft:feras in fut compofitionem ad
mittat. C) uóniam quum fera fit nomen ualde gene
rale:xnon magis ex ut uocabuli Viperam: q etià Ba;
filifcum intelligeretur effe ad 'T heriace compofitio
nem recipiendum. Non animaduertunt eandcm ra;
tionem etiam 1n rpfos reciprocare , Quoniá fi ideo
"[ heriaca grxce dicitur: Latine autem feralis (ut ipfi
interpretantur)quoniam confert contra morfus fe-
rarum:deberet etiam contra Aprorum.Leonum et
Elephantum morfus auxiliari:quos effe ex ferarum
genere nemo dubitauerit , Quare neutra etymolo;
cia poteft pro uera defendi:nifi in utrag; nome ge;
neralias in fignificato fpecialiori capiatur. Sicuti au
tem in tota antidoto utrág: probamus auctore Ga
leno etymologiam:et illam fcilicet: qua; ab ufu: qué
praftat contra feras uenenatas:affignatur: et alterà:
quz a feris:que in ipfa comifcentur , Nó funt aute
aliz d Viperz:ita i T rocifas Theracis unátantü
admittimus:gp uidelicet ob 1d fint T heriaci noiati,
Quoniam ex T herris:id eft: Viperis conficiuntur,

Neg:.n.de ipfis zque atq; de rota antidoto : cuius
fant una portio:dici poreft:cp contra omnia. Anv
malia uenenata auxiliétur Superuacuum enim An^
dromachi et aliorum ueterum Medicorum ftudiü

extitiffet:tot Medicinarum uires in una compofitio

ne commifcere:et fcrupulatim colligere:fi foli T ro»

cifcai T heriaci eundem nobis effectum poffint pra^:
ftare. Nifi forte quis putet Andromach:i copofito^
ni alias adicigi medicinas:nó pp Serpétes:fed pluri

mos morbos:quos pót fanare T heriaca:Soli autem

troaíc T heriacr nó poffunt. At q et ad illa ét quor .

cunqs qs enumerauerituenena : Altera Antidotus
priufq T heriaca adinueta:füffiaiebat:quz ab inue
tore Mithridates cognominat. De bac.n.Galenus
Libro de Antidotis primo itafcribit, Ad Viperarü
qdéuenena melior eft T heriaca d Mithridates: ad
alia uero nibilominus Mithridates : fed i qbufdà ét
melior, Eidé ét fententiá Galenus libri eiufdé fecü.-
do uolumine repetit:ubi ait fe uelle a Mithridatei2
choare:q ad plurima qdé alia uenena maioré hét q
T hetiaca efficaciá.In uno aüt folo relinquit: quod
a Vipera icitur, Auicéna quog; libro qnto capite d
cóofectioe Mitbridatis nó alid d Galenus de Mitbri
date fentit.Ita.n.de ipfo eode capite fcribit. Deide
poftg accidit Andromacho ílld qd exptus fuitfup
iuuamentü Carniü Serpentü et aliorü addidit i eo

Antidorus
Müthzudates
ab inuentore
dicta. |
Galenus Lr
bro de Anti
dotis,

Auicé.ide qd
Qoa. áMithri
date fentit,

"v

Gal lib.de

T hettaca ad

Cilonem,

"Eroafcos de Viperis;et alteratü eft parum per ad^
ditionem et diminutionem fuit etgo "T heriaca ma
gna 1n multitudine ruuamenti. V erütamen T hetia
ca magna eft magis iuuatiua ipfo 1n ré unavét eft ue
nenum Serpentum. In reliquis uero rebus nó dimv
nutar Mithridatum a 'Theriaca diminutione; de:
qua fir carandum.Immo eft magis additi in pluri2
bus eorum iuuamenti: et. confidentioris utilitatis,
Haec autem duorum auctorü uerba, etfiplurimü:
confentite uideantur:non parum tamen; nifi ea re^
cte intelligamus;/diffentiüt. Et fi enim tam Galenus
Q etiam Aurcé.conuenrant in boc. gp. Mithridates
fit aeque ad omnia alia utilis:uel etiam utiliori quiz
bufdam d T heriaca / Difcrepant tamen quoniam:
Gal.uult T heriacam contra morfus Viperarü plus
habere efficaciz. Áuic.autem non cotra Viperastan
tum:fed contra Serpentes fimpliciter/nift q» (ut po^
ftea fumus oftenfüri)Serpentis nomine non quici
qs Serpens;/fed Vipera tantum etiam apud Auic.alr/
quando fignificatur/et quidem eft rationabilius V1
peras/feu carnes V iperarumex quibus T rocifci tbe
riaci conftant/non contra omnes Serpentes:fed có
tra fe potius eff? medicinam. Nam (ur inquit Gale^
nus libro de T heriaca ad Pifonem) ficuti ad morfü
Crocodilli adeps eius uulneri illato mirabiliter pro:
deft:et Mygale ferpens patiter trita : et fuper impo
fita morfus

fita morfus fuos abfq: dolorefanat/ita et quos Vi^
pera momorderit: Carnes eiufdem Serpentis fimili,
ter tritae:et füper aulnus pofita curant, Forte eft et

aliainter Galenum atq; Auic.difcordia.Q uoniam,

Gal.nonin rebus aliis d plurimis:fed in uenenis tà
tum ait Mithridatem effe T heriaca potiorem. C) ua
re uidetur fermo Aui.multo effe generalior: et ideo
nó parum a ueritate deuiare:quum fint quidá mor
bi prater 1llos:qui ex uenenis contrabuntur:contra
quos eft T heriaca ruuantior , Quod quidem Gal,
Libro primo de ÀAntidotis declarat his uerbis . ]llas
quz paffiones fanant facultates: qua: non extrinfe;
cus imponuntur:fed intus affümuuntur. Medici Àn
tidotos nominant , 'I res autem funt primx earum
differétize. C) uxdam enim propter mortifera Phar;
maca exhibentur. Q uxdam morfibus Ánimalium
uenenatorum, Q uxdam uero aliis Paffioibus: qux
ex uitiofo uictu contingunt:auxiliantur. C) uzzdam
autem tres profitentur ut]litates:ficuti illa: quz "T he
riaca uocatur. C) uam compofuit Andromachus re
pudiata Mithridate:qua et ipfa ab eo qui eam com
pofuit. Nomen accepit. Ex qbus Galeni uerbis duo
maxime eliaimus:non modo in V iperx morfu: fed
etiam in multis citra uenena paffionibus 'T heriacá

Aliainter Ga

lenü et Áuice,
diícordia,

Quid Ánti
dotus'et eius
differentia.

effe Methridate potiorem:et praterea folam Andro Sola compofi
machi compofitionem fimpliciter "Theriacam nov tio Androma

H

chi 'Theriaca. minari:aliasautem compofitiones non T heriacas:

minatur.

Galenus lib

ro.xi.de fim»
plici medicia.

limplicirer no fed Antidotos tantummodo nuncupari, Quam iti

dem nominis difierent'am poffümus ex multis aliis
apud Gal.locs demonftrare:ficuti ex illo: quem p
initia noftre difputatióis ex libro.xi.de fimplici me -
dicina ciraummus:quum de Viperis ad T heriacz có:
pofitioné eligedis fermo haberetur: de quibus Gal.
ita fcriptitaurt, T utiffimum autem eft cauere Vipe^
ras:quas in talibus locis fcilicet aridis et falfaginofis
uenantur:fiue ad ufum cibarium:fiue ad Pharmaa
compofitioné, Quale eft iftud celeberrimü : quod
omnes media T heriacem nominant , In libro etià
de Theriaca ad Pifonem plane Caal. oftendit nuL
lam fuiffe ante Andromachum Antidotum : quz
"T heriaca diceref: quis effet et illa cópofitio:qua rex
magnus Antiochus contra omnia Animalia uene
nata ufus dict£:et altera Mithridates a Rege Mithrj
date:cuius fuit inuentü appellata. Ita.n.de Mitbriz
date Rege et de Antidoto ab eo inuenta libro: quo
diximus:Gal.fcribit: Inquiüt.n, cp et. Mithridates
ille bellator magnus T herracá quide nó affumpfit
(nondü.n.erat)fzd alterà multe mixtarz Antidotü
q et ipfa ab eius noieuocitat. C) nod fi(ut iqt Gal.)
tépore Mithridatis nondü erat Theriaca: negg etiá
Antiochi T beriaca fuit:q longe atate praeceffit , $1
quis uero mihi Pliniá obriciat:ut fane animaduerti

in quodam libello de Serpentibus edito mihi. fuiffe

(meo tamen fuprefTo nomine)latenter obiectum fa

cientem de TI heriaca Antidoti métronem: uel plus

me Galeno credere ubi de nominibus graxcis prater |

tim medicinalibus agítur:uel negs Plinium (fi uer^

ba eius diligentius infpiciantur)quícq a. Gal. diffide
re:refpondebo. Q uum.n. Plinius circa finem libe

uigefimi de naturali hiftoria uná compofitioné re;

tuliffet:qua coftat ex Serpillo. Opoponace. Milio.

"] rifolio, Anithi et fenicali. Anift, Amr, Apitg fe^

minibus:et farina Etinacea, Poftmodum ita fubiü

git, Hac T heriaca magnus Rex Antiochus aduer

fus omnia uenena ufus traditur. Q uafridem uolue :

rit Plinius de hac compofitione : quod etiam Gal.

de Mithridate Antidoto dicere:licet nondum foret

tempore Àntiochi:ficuti neque Regis. Mithridatis.

Theriaca Antiochum : tamen compofitione antea

fcripta pro T heriaca ufum ficuti etiam fua cópofi

tione Mithridates.In eandé fententiáà Auic.de M7

thridate Antidoto loques illa protulit uerba ; q ét

fupra recitauimus:gp ante Ándromachiü cópofitio

Mithridatis fuit T beriaca magna i multitudine iu;

uameti, T heriaca ergo Diateffaró eatenus et ipfa dt: Cur theríaca.
"T heriaca:qtenus uice fupplet theriacze et Allia eadé. D'iiateffaron,
rone Rufticorü I heriaca aliquádo a Galeno noiat Allià "T herra
quia quum theriaca Ruftia careant : Allio utuntur ca. Rufticorü

LIS 1

Alexander ul
timo primi li
bri problema
fe.

uice T heriacz, Galenus etiam eodem de T heriaca
ad Pifonem [ ibro quam multa de Antidoto Mr,
thridate dixiffet:et modum quo eius compofitione
Rex Mithridates inueftigaflet:edocurffet.Poftmo^
dum illa uerba fübiunxit , Poftea uero Androma2
chus Neronis Archimedicus quzdam addés, Qua;
dam autem et adimens fcilicet de Mithridatis copo
fitione(de ea enim fuerat fermo)fecit eam Antido/
tum:que Theriaca nominatur:mifcens una cü ali/
is non paruam Carnis Viperarum portionem.In q
bus uerbis Gal.innuit:etfolam. Andromacbi com
pofitioem T heriacam fimpliciter nominari: et caue
fam pariter oftendit: ob quam prxcipue ipfa ex om
nibus aliis Antidotis T heriaca uocetue : Carnis ur
delicet Viperarum commixtionem . Nam fia fola:
quam praftat contra moríus Serpentum : utilitate
idem nomen indipifceretur : tunc anre 1nuentioné
"T heriacz T heriaca fuiffet: quà Antidotus Mithri
dates ad eofdem morfus Viperino tantum excepto
non minus ualeat: immo ad quofdam ex ers multo
plus:ut loco fuperius allegato Gal.iquit:q T berta
ca. Alexander quoq: ultimo primi libri Problema;
te:in quo quzrit cur his quos Dipfas momorderit:

«cum fiti premafitur intolerabili: T heriaca tamen: q

calida eft et ficca: nihilominus fitim fedet,et nó ma-
gis exaugeat. Manifeftum fefacit ex fuo Sermone

de Theriaca fimpliciter prolato unam tátum exiftz
ma(fe Antidotum T heriacam nominari quz i fa
V ipetas recipit compofitura, Si quidem 1n folutióe
Problematis circa finem ait: Carnes Viperarum ali
is fimul medicinis: qux in" I heriaca ponuntur : ad
mixtas uim babere naturalem cótra omnia Ánima;
ha uenenata et exitialia Pharmaca refi(tendi, Ex q/
bus etiam Alexandri uerbis illad coftare poteft: nó
Carnes folas V iperinas:uel etiam oleo et anitho có
ditas:fed cum aliis pluribus Medicinis plufq| fexagi
. tanumero in unam quodammodo naturam con;
fufis id quod uult etiam libro de Theriaca ad Pifo
nem ízpius a nobis allegato Gal.tantam habere có;
tra omniauenena:fed przcipue Vipera poteftate,
Quare ut ad T rocifcos theriacos : a quibus noftra
cxpit difputatio reuertamur: quum non baberent
ip^ maroré d Carnes Viperina:a quibus fola fimila
gine íuperabundát contra Venena efficaciam.S1 q/
dem bzc non ad uim Carnium augendam:fed po^
tius ad Trocifcorum formatioem eft fuperaddita:
non funt iidem Trocifci ab utilitate quam. ferunt:
fed pottus ab ea/quz in ipfis continetur/fera graeco
uócabulo T heriaci cognominati, Aliequin occur
reret quzftio cur non et Carnes ipf« per fe "1 heria
cz dicerentur. C) uz quidem quarftio illis eft infolu
bilis/qui folam eius nominis caufam affignát utili^

[res Antido
torü fpeties.

tatem:nobís autem facillima:qui nó ufum: fed po^
tius íd quod continetur affignamus . Carnes fi gqdé
Viperinz non fe ipfas continent:fed potius in altez
tis continentur.]ccirco non confueuere medici car;
nes T heriacas:ficuti T rocifcos 'I heriacos : et fales
quoq: T heriacos:qui etipfi ex carnibus. Viperinis
quibufdam aliis additis coficiunt:appellare. Q uod
fi quis fpreta loquendi cófuetudine Vipera: carnes
uelit etiam T heriacas nominare:íciat fe nibilo pluf
Q Viperinas fignificaturü:uel faltem ufuürum uoca
bulo ualde generali omné medicinà : quz quo uis.
modo poffit contra aliqua uenena prodeffe : fignifi
cante.Ne autem multum ex nominis ambiguitate
laboremus:fciendum eft tres efle(ut antea diximus)
Antídotorü fpetiesunam:qua ualet contra Phar^
maca mortifera:qux fcilicet uel per cibum:uel p po
tionem affümpta bominem interimüt. Alterà:quae
prodeft contra morfus quorüdam Animalium ue-
nenatorum:ueluti Canis rabidi:Scorprionis: P halà
giorum:et Viperarum:et tales ÀÁntidotos(ut inquit
Gal.fuo de Antidotis libro)Medici iuniores : quo^
ram unus futt Afclepiades:foliti erát Medicamenta
'] heriaca nominare. T ertia Antidororü fpeties eft:
quz morbis ex uictu prauo contractis auxiliatur. S1
qua uero AÁnridotus:ut illa:quam rnftituit Andro-
machus: omnibus malis (qux diximus) opitulatur:

hxc no Theriacum Pbarmacum: fed T heriaca fim
pliciter nominatur.Q uo circa Gal.quum eodé de
Antidotis libro de multis Antidotisfaciat métioné
quz contra medicaméta mortifera et morfus uena^
torü animaliü mire proficiunt:ficuti de Mithridate
Athanafia ambrofia Philippi Macedois: et Antido
to ex fanguinibus:et altera ex finco nuncupata:nul
là tamé ex his putat T herrace nomine infigniendá
fed tantam Andromachi compofitioné : quá non
Medicinà T heriacá:fed T heriacá. fimpliciter no-
minat.Siuero Árabes et quidam latini plufq opor;
teat : aliquando Arabibus crédentes fufius utuntur
boc nomine T heriaca. Nos in grzco uocabulo ma
ioré Grxcis auctoribus fidé adhibendá iudicamus,
Q uáquá eripft Arabes(ftea qux diximus fupra de
TT heriaca Antiochi:de T heriaca Diateffaron:et AI
Ito T herraca Rufticorü memoria repetát facile pof
funt in unà cü Grzcis concordiá reuocari, Et fr eni
fecüdo Canonis capite de fquilla Auic. dicat qp eft
Theriaca aenenofis:et d Opoponaco pariter quod
cum Ariftologia ad puncturas bibitum eft "T heria
ca:et fimiliter eius fuccus. Idem tamen Auic.fatetur
eodé im libro improprià effe locutioné qui fmplex
Medicina "T heriaca dicitur: Q uoniá(ut inquit) no
mé T heriace digniusattribuitur medicinis attificia
libus : id eft: Compofitis:et nomé Bezaar fingula^

Difierentia in
ter phbarmacü
"Iheriacü et
^] herracà fim
pliciter,

Maiori Grz
co uocabulo
Gras fides
q Arabibus
adhibenda.

Impropria lo:
cutio quum
fimplex medi
cana "I bera
ca nominant
auctore Aur
cenna,

Bezaar apud
Arabes idem
quod Alexi^.
pharmacum
apud graxcos,

Afclepiades
Medicus.

Nicolus Flo^
rentinus non
recte de Beza
at et therraca
determinat.

ribus cadentibus fecundum naturam, Licet alias idé
Auic. Bezaar cum T heriaca uideatur confundere:
fcribens in hunc modum. Albezaar et T heriaca füt
omaes medicinz;quarum proprietas eft;ut confer
uent fanitatem:et uirtutem í fpiritivut expellat no^
cumentum uenenra fe . Mibruero uidetur nomen
Bezaar apud Arabes fignificare idem : quod apud
Grzcos Alexipharmacum:quod eft uocabulum ge
nerale ad omnia remedia:fiue contra morfus aialiü
uenenoforum/fiue contra uenena mortifera ; ficuti
aconitum;/argentum uiuumvatq fimilia/quae uel p
cibos;uel potiones noftris corporibus inferantur,
Pharmacum autem T heriacum/feu mediana Te
riacalis(ut medici iuniores loquuntur)tantü ad mor
fus Serpentum(ut füpra diximus)ex Afclepiadis me
dici autoritate accomodatur.Q uod etiam ipfum in
dicat nomen a "T beriis:id eft; animalibus ueneno^
fis deriuatum .Simpliciter autem "T heriacam Gale;
nus/ut diximus)nominat folam Andromachi com
pofitionem s Q uare(ut opinor)Nicolus Florétinus
non fatis recte de eifdem nominibus Libro quarto
capite de medicinis Bezaaralibus determinauit/fcrz
bens hz:cuerba . Videre potes cp ifta duo nomina
Bezaat et T heriaca tripliciter poffunt fumi ( ut. in
nuit Serapio in fimplicibus capite de lapide Bezaar)
uno modo largiffime pro omni Medicina prinaiz
paliter

paliter:uel fecundario facrente ad liberationem aue

nenis. Alio modo large pro medicinis Bezaaralibus

füpradictis:et tertio modo ftrictesuerbi gratia. 'T he

riaca pro T heriaca ipfa:qua eft una Cófectio dicta

"T herraca magnauel liberans / et dicitur "T heriaca

Galeni:et eft illa:in qua ígreditur Caro Tiri: et nó

propterea (ut multi accidunt) uocata eft 'T heriaca.

Immo propter fuz uirtutis "T hetiacalis excellentia

nomen generis fortita eft:et fiio nomine meruit ap;

pellari:et eft de qua intelligitur: quum abfolute pro

fertur:et confimiliter Bezaar ftricte fümptum dicit

de quodam lapide qui prx excellentia fuz Bezaara

lis uirtutis nomine generis confimiliter uocatus eft.

Hzc quidem Nicolus:ex quibus uerbis apparet 1p;

fum quoq ifta duo nomina Bezaar fiue Alexiphar

macum cum T herraca confundere , Q uum tamen

Bezaarapud Arabes:ficuti Alexipbarmacon apud

Grzcos fit tam medicina fimplex q etiam compofi

ta. T heriaca autem tantum compofita:et non quam

cunqg/fed quam Andromachus dicitur compofuit?

fe. Q uare neq: largiffima:neq; larga acceptio T he; E

rlacz apud ipfum recta eft , "T ertia uero arctiflima:

et ipfa ob id poteft improbari : quontam T heriaca

ita accepta non eft Gial. T heriaca:fed Andromachi

potius. Videtur autem Nicolus nimium Auicennay Nicolus timi

falfo Galeni calumnianti credidiffe: c» fruftra An^ um credidir:
I

Auicennz fal dromachi Antidotum quxdam addédo : et quzdà
fo calumniáti fabtrahendo comutaffet:nulla uidelicet ductus ne^

Galenum,

Nicolus non
animaduertit
fe male Gale-
nü reprahen
dere,

Error Nicol
et aliorum exi
f'imátiü T he
rlacà non a fe
ris hoc eft Vi
peris q füt ex
ferarü genere
dictá quas in
fua mixtura re

cipit: fed quía

ceffitare/fed foli ut eiufdé Antidoti fibi titulü ufur
paret. Quü tamé Galenus in fuis omnibus de 'T be
riaca Antidotis tractatibusqs maxime probet An-
dromachi cópofitioné: et eá folá (ut fepe diximus)
nominet T heriacá:tand omnium aliarum Antido
tori utilitates coplectenté: atq; 16 übiq: illà feruare
ftudeat icorruptá. C) uod uero eriá Nicolusillos rez
prchedit:q Gal.'Theriacà ide dictá putát:cp ex T1
ri carne conficiat, Forte melius illos repr hendiffet
quiuerü Tirü non agnouerunt . Non animaduerz
tit autem uit Iftealioquin Gal.doctunz ftudiofus;
fe princeipt Medicorum homini nó minus litteratu
rad etiam Medicinz arte confpicuo imputare : o
male fui Antidoti nomé fuent interpretatus: et eius
Ignorauerit fignificationem . Vtautem bic Nicoli
error : etaliorum idem exiftimantium. euidentius
appareat:fubiicià Galeni uerba:quz libro de The:
riaca ad Pifonem ita de eius uocabuli fcribit etymo
logia: Q uia uir ifte Andromacbus.f. (de eo eni fta
tim antea locutus erat ) mifcere Pbarmaco I herias
id eft: Viperas:quz funt ex genere ferarum ueneno
farü:excogitauit:nó folum quoniá ad morfus earü
bene cógruit:'I heriacaa nobis dicitur : fed quia ét
ipfas feras uenenofas Viperas.f. i fua mixtura recipit

propterambo promptum fit nobis "Theriacam no. ad ear. morz
minare, V erum hic error Nicoli:qui tamen(utuerü. fus proficiat,
fatear)non eft error ipfius:fed aliorum fua atate ce/
lebris nominis autorum : ex quorum libris accepit:
forte poflit tolerari ob eà:quá uitiatà babemus : ac
muxcilatá librorü Gal.de Thetriaca translationé,Gé | Gentilis in ex
tilis auté in expofitióe quinti Canonis Auic. capite. pofitione qn
de theriacis magnis utráqs admittit T heriace fgni^. ti Canonis
ficationé:cp uidelicet dica£ ab effectu fuo cotra Ser^ Auicennz,
pentes:et alias Medicinas uenenofas: et a carne Tiri
nó tri utrág) in una et eadé Theriaca: fed potius di
uerfis. Ita.n.capite antedicto de T heriacz noie fcri
bit, Quum nome Theriace fumit ab effectu : quia
eft coformis uenenís:Imponitur omnibus medici;
nis coferetibus ad V enena:et ad difficiles paffiones:
et dicant medicinz T beriacales: fiue fimplices : fiue
copofitz:ficuti Alli uocat T heriaca Rufticorü a
Galeno.x. T herapeuticz:et Pira T heríaca Fügo:
tü:et fic de multis:et fic dicit Tiriaca Diateffaro: in
qua nó intrat Caro Tiri:et hoc mó fümit nomen
Tiriacalis Auic.de uiribus Cordis et fecüdo Cano
nis cap.xx.Cü aüt hoc nomé fummitur a carnibus
Tiri:cadit folü fuper T itíaca illas recipiente:hzc q^
dem Gentilis.Q ui fi forte i ihterrogaretur quo Pira
recte dicantur T heriaca fungorum : quum fungi
non fint Serpentes , Nomen autem Thheriacx fit a
psi

Celebres in ar
te Medicanx
uiri pueriliter
aliquando ab
errát: no folü
in noibus:fed
etiam i rebus,

T hetiis:id eft:Serpentibus deriuatum . Non aliud
(ut opinor)ad hoc refponderit: nifi quod pauloáre
uerba fuprafcripta notauerat ex cuiufdà Arabis Aza
rangi nomineauctoritate: cp uidelicet T beriaca di^
citur:quia confert uenenis Serpentum:et aliarü me
dicinarum uenenofarum. Hoc enim nomen (ut In^.
quiunt babet duas pattes. Vnam Tin:quz fignifzz
cat Serpentes:alteram ka. qua: fignificat medicinas.
uenenofas. Quare propter fecundam partem nomi.
nis T heriaca quz eft ka,uidetur Azarangi atq; Gé
tili ipfum fequenti Pira recte dici fungorum : qui
funt uenenofr T herracá. Pudet mealiquando quü
uideo celebres in arte medicinze uiros. circa medici?
nal:a nomina tam pueriliter aberrare. C) uáquá uti^
nam ufqs ad nomina eorum errata terminarentur:
et non etiam in res ipfasuitx periculofas prxcipita^
rent, Quod in Tin (fic enim ipfi nominant) carne.
tam neceffaria ad theriaces compofitionem Media
na factam ufq; ad bzc tempora demonftrauimus.
Quantum uero ad Piraattinet:quz fungorü 'The
riaca dicuntur:etiam antea declaraummus:; Cur Alli
a Galeno T heriaca nominetur. Idem autem de Pv. .
ris eft ftatuédum:gp uidelicet eatenus fügorü Tbe
riaca nominantur: quatenus eundem habét effect
cotra uenenum Boletorum:fiue fungorum : quem
contra omnia uenena T heriaca . Quod autem 1de

Gentilis inquit:gy quando hoc nomé T heriaca fij
mitur a Carnibus Tiri cadit folum fuper T hetiaca
illas reciptente, Forte rationabilius eadem uerba ita
protuliffet. Cadit fuper uera theriaca:qux carnes Vi
perz recipit . Quoniam alix compofitiones no füt
uerz Theriacx:fed per quandam Metaphoram ita
cognominantur.Sed etiam ipfa uera 'T heriaca non
Íolum a Serpéte:quem recipit:dicitur T heriaca: fed
etiam ab ufuü:quem affert contra morfus Serpétum,
Q uare diftinctio Gentilis g» aliqua T beriaca a. re^
cepto:aliqua ab effectu tantum nominetur:non eft
omnino comprobanda : quum nulla fit fine carne
Serpentis uera T heriaca:et illa:quz banc recipit du
plici ratione (ut antea Gal. auctoritate monftraurz
mus) I heriaca nuncupatur.Sed forte tam longa de
nominibus quxftio magis fit Grámanftis q Philo
fophis Medicis ue conueniens , Quoniam ( ut in^
quit Gaal.et quoda de fimplici Medicina loco et plu
ribus aliis)no ex uerborum: fed rerum potius cogni
tione curatio morborum perficitur, Q uia tame du
dum animaduertimus fuiffe nos i libro de Plinii at
qe aliorum Medicorum erroribus infcripto longis
fermonibus fuper uocabuli T heriaca etymologia a
quibufdam Medicis atq; leguleis taxatos:coacti fui/
mus et ipfi nunc primum data nobis occafione ino
ftri defenfionem fieri uerbofiores , Qu ua fimul etià

^

Aliz theriacae
nofunt uerz
theriacz fola
Andromachi
eft ueraa the
riacas
Diftictho Ge
tilis d T heria
ca no eft om^
nino compro
banda.

Auicénz interpres excufatur : qui Viperam Titum.
(quis Tberium dicere deburt)aliquando interptat.
Huncautem ipfum interpretem ideo excufandum -
cenfuimus: gp putauerimus fuiffe errorem Serapióis
: quod furt interpretis uitium , Sed quomodo íd cui*
.quam errori ttiburmus:quod neq; effe errorem iudi
cauimmus?In eo etenim libro de Medicorum errori^
bus agentes: liberum unicurg relinquimas Serpen^
tem illam:cutus Caro TT herracz admifcetur: uel T1
rum uel Viperam:uel quouisalio liberet nomine ap
pellare.Q ua re Medicos iuniores inceffimus:non -
. qp Viperam Tirum aliquando nominent: fed poti
us cp Tirum putarent a Vipera differentem .Q uod
"Irtü ex Syria ufq: qrerét : q multo melior in Italia
haberet. Deniqe qp q Serpes effet uel Tirus:uel V2 —
peta hactenus uiderent ignoraffe, Nó fuit bic erroe
in noie:fed in re magis.Fingamus.n. Serapionis in
terpreté fecifTe uerü de carne Viperz titulum:etom |
nes illas: carni Tiíititribuuntur facultates fuiffe in
eadem rráslatione mutato folo Serpétis nomine Vi
pera carni contributas, Án propterea Medicriunio
res ex Serapionefciuiffent: qux nam aut qualis Ser^
pens Vipera foret:cuius caro tátopere ad ufum me:
dicinz comendaretur?non arbitror equidem.Si.n.,
hoc recta exiftéte uerborá Serapiois tràáslatioe fcire
potuerüt, Cur nó aque idem ex Auic.didicerüt: q

fecüdo Canonis etiá fcribit carnis Viperinz proprie
tates infigniores. Cur non pariter ex Diofcoride at; |
q: Galeno eadem de carne EchidnzuelViperz fcri
bétibus:quae Serapio dcarne T iri: uel ipfo Serapio
ne utrang: auctorem füper eiufdem carnis uiribus
allegáte. Ex qua allegatióe facile percipere potuerüt
"Tirü et Echidnà et V iperá eande effe Serpete. Sed
quum pleriqe eorum quid nomen Viperae apud la;
tinos fignificaret ignorarét. Neq: qd Echidna i gras
ca:quid Tirus in arabicatráslatione im importaret:po
tuerunt intelligere Quare de quo fumus nos in no
ftra ad Alexandrum Agathimerü de Tiro et Vipe Í

ra epiftola gloriati. De hoc quog: nunciure gloria

mur:nos primos fuiffe qui decennio ante eande ept

ftolam edità T irum et Vipetam effeSerpentem : 3. fia ue oh tet Ld
uulgo Maraffus:aut Scortio nuncupat docuimus. / P vg T

Q uod neq: Gentilis: qui tam prolixas atq: fübtiles Neg: Gétilis:

fcripfit de 'T herraca quaeftiones antea docuerat.]m. neq: aligs ex

mo contzariü In fuis fcriptis nobis infinuauerat: in. recentioribus

quibus Tirum ait effe ficco ueneno Serpentem:av | Medicis ante

ius oculi a Smaragdo:ft hunc lapidé intueant difli^ nos gd eet ti-

pant.Per Viperasaüt nó Tirü non fpetialé aliquá. rus:aut Vipe:

Serpetis naturà:fed comunes tantü Serpentes putat ra docuerunt
itelligédas.C uare ficubi nos Auicéná notádü céfur immo contra

mus:cp Tirà putauerit a Vipera differenté:fecimus rium uero in^

bocícdm Gerlis (qaia Auic, reputat) expofitioné. finnarunt.

—

Nam quum fenfus Auic.ubiq; abftrufi fint:ac qua
fi 1mperceptibiles propter auctoris;aut faltem inter;
ptetis barbaram obfcuritatem:non poffümus aliter
de Auic.iudicate/ ficuti 5:qui inter ipfius expofiz
tores babetur prxcipuus/nobis fua expofitione fub
iecetit, Tunc uero nó malam expofitionem: fed ip
fum potius auctorem debemus dánare: quum eidé
Auicenna de, malz expofitioni auctor dederit occafionem; quod
dit fuo expo^ Itquido uidemus Auic.feciffein Viperis/quarü mul
(itori Gentili. tasfpeties et libzo quarto et quinto(ut antea often
errandi occa; dirnus)numerauit. C) uum tamé Vipera fit fimplex
fionem. fpeties ex Ariftotele Nicandro.Dirofcor. atgs. Gal.
Q uos etiam auctores uidetur et ipfe Auic. ex patte
fecatus/ut quum eam notat in Viperis matis ac fa
minz ex dentibus differentiam;quam etiam Nican^
der atq; Gal. in Vipera fimplici fpetie norauerunt,
Nifi forte Auic.qui Viperamquafpettes eft/,p ge:
nere pofuit;eodem errore peculiarem V iperz difle;
rentiam etiam aliis Serpentibus cómunicauit, Cue
Albertus ge^ fane geminum Auic.erroré uidetur Albertus libro
xxv.de animalibus imitatus/ubi poft factam fecüdii
Auic.genetis Viperarum in fpeties diuifionem;qua
rum multas ait effe fpeties alias Alelifatvalias Q uet;
cinasalias fitire facientes;et teliquas;de quibus fe di
cturum promittit, Poftmodum hac uerba fubiun^

git. Adhuc autem Serpetibus accidit magna diuer^
fitas in

minum Aur
cena errorem
eft imitatus.

fitas in acuitate et hebetudine ueneni fecündum fe^
xum mafculinum et fimminum:quis fint in fpetie
una. Mafculi enim pauciores habent dentes: et plus
ueneni:etacutius uenenum:d feeminae:et quod di/
eitur:cp faminz deteriores funt maribus : intelligit
in morfu:in quantum eft plutium détium morfus
earum:hzc quidem Albertus . Forfitan autem non
eft in omnibus Serpétibus (ut loqui uidetur. Alb, )
id quod dicit uniuerfaliter uerum, Sed in una tantü
fpetie fcilicet Vipera.In hacenim Nicand. Diofco,
Gal.et Pau.una teftantur q» Mares foeminis funt p
nitiofores : et farminz plüres:mares aute pauciores
habent dentes:non quofcung; tamen (ut etiam cir»
ca initia operis diximus fed caninos tantum, In ali^
is uero Serpentibus non defunt auctores Arabes: g
contrarium afferát:foemirnas fcilicet maribus effe pe
iores. Nam quod ait Alb.hoc intelligendum effe in
moríu propter multitudinem dentium , In morfü
quidem Elephantum : atq; aliarum. ferarum:quas
magnos et aduncos babent dentes effet probabile:
In ferpentibus autem non eft acceptandum:in qui-
bus non turba uulnerum : quz ita aliquando fünt
exigua: ut Ácus utdeaf pupugilffe : fed uirus potius
maleficum debet attendi:quod poteft effe malefice;
tius : etiam ft a paucioribus dentibus imprimatur:
quemadmodum in fpetie Viperina eft. experientia

k

| €omprobatü.Tn aliis auté Serpent generibus neu

Denumero
Dentiü 1aiali
bus Arifto,

Ariftoteles
nomine gene
ris aliquando

trü puto fatis baberi exploratü : neg: uttü forminze
plures habeát dentes d mares: neq: utrü fint minus:
fao ueneno exitiales: Nam de ueneno(ut antea dixi
mus fentétiz medícorü ambigunt.D'e numero aüt
Detiü uide£ Ariftoteles dubitare:q fecüdo de bifto
ria aialiü libro de Dentibus in uariis Aialibus agens
fcribit hxc uerba. Planos ab acutis difterminát.quí
canini appellátur:ferme utrorüg: participes füt: gp
pequiifra latiufculi fupra acutiufculi fint, Maribus
dentes plures d faminis:ut in genere hominü. Oui
um.Suum.Caprarum patet.In ceteris nulli: explo
ratü eft:qbus plures. Ex quibus Ariftorelisuerbis il
lud etiam liquere arbitror:quod initio operis cotra
Auic.dixímus aliud effe de Détibus loqui fimpliai2
ter:aliud de bis:qui Canini appellátur. INà Caninos
qdeé détes plures effein. Vipera femina q| 1 mafculo
Nicand.Gal.et Pau.zginitateftantur , De reliquis
aüt Serpétibus nibil determinant: ficuti in oibus aia
libus Arift.fub dubio relingt: prterd i hoie. Sue.
Oue et Capra. Ad maroré aute et noftri et interpris
Serapionis:atgs Áui, excufationé p Vipera 'Tirum
quafi T heriü dicere uoluerit nó ratio interptrátis 1à
fapeffe uidet:ut ét apud Arift.noie generis licet ali^
quáto pximioris? qus:fclicer;d eft : Serpentis Vp
peram alíquando intelligi demonftremus. Hac füt

huius philofophi libro de hiftoria Animalium fecái. utitur pro no
do uerba, Nuncinterioram ordinem perfequemur. mine fpetiei,
et primü in eo genere:quod fanguine conftat: hac
enim ratione fumma genera a cxteris differunt: qd
hzc fanguinea fünt:illa exanguia fanguine praedita
funt. Homo et Quadrupedes : qux Animal ouum
ue pariunt:atqs etiam Aues: Pifces: Cete: et fi quid
aliud uacans nomine:quoniam genus non fit : fed
fpeties fimplex in fingulis intelligatur:ut Serpés: ut
Crocodilus . Habet autem hic locus n grzco Co
dice maiorem difficultatem;in quo poftrema uerba
ita fccibuntur

hoceft:Sed fim-
plex fit fpeties:ut Serpens: ut Crocodilus , Ne quis
forte arbitretur Árifto.dicere Serpentem : uel Cro
codilum non effe fimplicem fpetiem: fed fimplicem
fpetiem tantü intelligi, Q uare remanet integra du^
bitatio:qüuo uterqg fit fimplex fpes. C) uü tame i ali7
as fpes diuidan£ . Hancaute dubitatione. Albertus —
Aníftotelis Paraphaftes(licet fit forte plixior : q ut
nome Paraphaftis mereatur)fuper horum uerborá
contextu : qux pauloante citauimus diffimulauit,
Alterà tamé de Serpéte uidet alibi uoluiffe foluere lt
bro .f. primo capite octauo de diuerfitate aíalium:
q funt penes comunia genera ipforü, V bi ita fcribit
Animalium autem genera przter hzc non magna

kd

Serpes eft fim
plex genus ut
homo fecun
dum Albertü

Quare fim^
plex Galenus
dicatur apud
Arnftotelem.

genera dicuntur : quia fpeties multas nó continentt
fed quadam ex eis fimplicia funt:quz formalem in

fe nó recipiunt diuifionem:et hzc fünt fpesultimz.
ficuti bomo.Q uxdam autem per formales differen

tías diuerfos modos : fed non babent propria noia

fpetieri:quz notafint nobis , Dehínc paucos poft

uerfusilla uerba fubiügit, Adhuc auté genus Serpen

tum eft unum de generibus fimplicibus aíalium nó.
ideo qp non diuidat in fpeties:fed quia nomina fpe
tierum fubalternarum non lunt nobis nota , "T irus
tamen et Vipera nota funt nobis. In his quidé uer
bis Albertus innuit Serpentem effe fimplex genus:fi
cuti homo:alia tamen ratione:non quia falicet nó
diurdatur in fpeties:fed quia ill: 1n quas diuiditur:

uacant nomine:przter "T irum et Viperà. T alia aüt
dicere nefcio cui minus d. Alberto conueniat : qui
prxter Tirum ac Viperam libro,xxv.ubi de Serpen
tibus agit:tot fpeties Serpentum nominat fubalter^
nas:ficuti Afpidem, Ceraften; Situlamvet fi quas ali:
as fruftra multiplicauit , Sed neq: propterea aliquid
dicitur fimplex genus / quia fpeciebus eius fubalzer^
nis fua defint nomina. Immo fecundum Arifto., li^
bro prímo de biftoria animaliü capite illo unde hác
diuifioné fimplicis generis uidetur Alb. accepiffe co
trarium potius apparet. Nam tale genus quod diu
di quidé por in fpeties ; fed nullis noibus diftinistas

fimplici opponitur generi:ut fimplex genus ibidem
accipit Arift. pro fimplici falicet fpetie:hoc eft fpe-

cialiffima:qux 1n aliis fpeties non diuídit;/ut homo. -

Hzc.n.fünt Arift.loco:ex quo diximus Alb. fuam
generis fimplicis fumpfiffe diuifionemuerba, Reli,
quorum animantium genera nulla praterea ampla
intelliguntur , Vnum enim quod plura contineat:
nullum eft/fed aut fimplex eft; nullis ipfum fpeaf
cis euarians difcríminibus/ut homovaut diuidi qui^
dem poteft in fpeties : fed nullis nominibus diftin^
ctas, Adhuc fi carenria nominum in fpetiebus face
ret generis fimplicitatem/tunc bzc non natura; fed
noftro potius arbitrio cófifteret. C) uà nomina mv
ponátur ad plaaitum:ut uult Arift.fuo de interpre^
tatione libro, Arift.etiam Serpentem non ait ee fim
plex genus/fed fimplicem fpetiem.Q uare nifi p Ser
pentemvaut V iperam/aut aliquam alteram fpetiem
fpetialiffimam itelligamus ; dubitatio propofita erit
ifolubilis, Q uod uero 7 9i: 1d eft : Serpentis no^
mine apud grzcos per quandam Exocben Vipera
intelligatur. Poflem multis exemplis apud Nicádriü
Opianum/atq: Ándromachum m Elegis;quos Ne
roni Imperatori de T heriaca nücupauit , oftedere:
nifi uererer de rebus tum ad Philofopbum: tum ad
Mediciná prxcipue astinentibus fcribens, uideri nó
adeo Medicos:quantum Poetas allegare: quoniam

Nicáder, Opi
anus et andro
machus i Ele

gis.

Paulus ex cu

Ius uerbis recé
tiores Medici
poffüt admo
neriquot füt
in Aurcennx
Ícriptis erro

res,

Altera Dini
e xpofitio 1m
probatur.

auctores antedicti non foluta : fed numeris aftricta
oratione [cripferuntr. Q uare unum tantum ex Pau^
lo medico nobiliffimo exemplum fat enit. in mediü
adducere:quod Medias non erit inutile: quoniam
uel hoc uno exemplo cómonebuntur: quot paffim
fintin Auicennz libris errores. Docet Paulus com^
ponere medicamen ad ftrumas:quas uulgo Scrofu^
las appellamus:in bunc modü:Serpenté mortuü in
ollam concito illitam Gypfo:et da ad comburendü
in fornace:ac Serpétis cinere mifce xquali portione
cum feno grzco:mox cum melle confice : et utere,
Hoc idem medicamentüi(ut infpicere licet)ex Paulo
acceptü:fed aliqua in. parte(ut folet ) deprauatü: ita
Aurc.notauit, Sumatur Serpés mortuus: et prorcia
tur in uas lutuatum luto fapientix : et dimitttatur i
furno de lateribus:deinde cóficiatur cü a: qual! quà;
titate fui aceti permixti cü mellefecundü medietate.
Hxcquidé Auic.qui pro Gypfo male lutum fapie;
tix pofuit:quod non eft Gypfuüm:utcoftat ex Dr^
ni in bxcuerba expofitione. C) uam tamen Dini ex
pofitione.Nos nó improbamus . Sed alterá potius
in qua fcribit Serpétes in comuni ex auctorti : quos
tamen no allegat opinione babere proprietatem: ut
nó pmitrtant augeri Ícrofulas. Ego autem puto per
Serpenté apud Paulum et Auicenná etiam: qui 1dé
medicamentum accepit a Paulo:debereinrelligi: no

quácunq: Serpentem:fed S'iperam magis:quz ( ut
teftatur Diofcorides ftrumas : feu Scrofulas augeri
probibet, Verum quàtum ad hocaattinet error Dir
ni expofitoris proprius poteft exiftimari.. Alter ue^
to eft ipfius Auíc.qui dicit Serpentem 1n furno affa

tamen apud Paulum non fiat de aceto mentio: fed
Cinere potius:qut ex Serpentis affatione in. forna;
ce relinquitur : Qui etiam Cinis fecundum rpfum
debet non cum aceto:fed cum feno grzco xquali
portióe mifceri:et demü cum melle confici . Quare
quü nefciret Dinus Auic. expofitor diuinare quod

nà effet Serpétis acetu:hücScrupulü intactü. de idu :

ftra prztermifit; Clarius tamen de hoc aceto Serpe:
tis Auic.fecundo canonis cap. de Serpentelocutüus
eft:ubi ita fcribit: Q uum cutis eius falicet Serpen-
tis(de Serpente enim loquitur ) in uino coquitur et
diftillatur in aurem:fedat dolorem eius; et colluitur
OS ex aceto;in quo cutis eius decoquitur / ad dolo
rem dentis . Verum quia medicamentum eft Pauli
nonacetum / fed cinerem potius accipi prxcipien^
tis . Rectius puto idem medicamentum ex cinere et
melle cum fano grazco ( ut diximus ) confici quan
do et apud Auicen.Serpens mortuus non in aceto
decoquitut / fed in furno de lateribus ( ut ex uer^
bis eius apparuit ) quz potius Serpétis affationé; q

Error Atucca

nz.
tam debere permifceri cü xqualitate fuiaceti Qui

Aicenna fecü
do canonis

acetum uelaliud aliquid nobis infinuát , Q ué auté
Error Dini — dixi proprium effe Dini Auic.expofitoris errorem:
exerrore ÀÁui forte poteramusipfi Auicsin primis afcribere ; Ipfe
céna emana^ enim eft/qui fecundo canonis capite de Serpéte (.eà
uit, de qua diximus V iperz catnís ad prohibendum au
geri fcrofulasfacultatem)nó V iperx Serpéti fpetiali
fed potius Serpétibus in cómuni uidetur affignare:
Q uanquá nó uná tárum Viperz proprietate ; fed
plures alias eodem capite Serpéti frmpliciter: Auicé,
afcribat;/ut quum ftatim ab initio fcribit; qp ex Ser^
péte coctum cum aqua: fale; et acceto adminiftrat;
et additur ei quàdogi oleum ; et adminiftratur eius
falqui eft 1n uirtute carnis, Haec autem Diof. Gal,
et Pau.et Pli.apad nos nó de omni Serpetis fpetie
fed tàtam de Vipera tradiderüt; ex cuius carne falé:
(quem diximus)a Grxcis Theriacama latinis auté
Viperinum nominatum cófici docuerüt ; habétem.
zqualem(ut inquit Auic.)cum Viperina carne po^
teftatem.Salautem hutufcemodi ; ficuti et T rocifa
Auicénaqd — Thetiacrex Vipera tátü fit, Quare nó recte Auic,:
unius Serpen/ quodunius éSerpétis fpetiei peculiare ; 1d omnibus
tis fpecieeft — teibuit.Nam cp deSerpéte in uncuerfum et non de.
peculiare om aliqua eiusfpetie ftatim ab initio loquatur: eiufdem.
nibus tribuit, Ausc.idicát uerba qux fequütur ita fe habétia, INos»
uero Serpétum fpés libro quarto dicemus(quaft ha-^
ctenus fuerit de Serpéte i comuni locutus )et carne.
eorum -

eorum quátam ad ufum Medicinz pertinet. Libro
autem poftmodum quarto fingulas eorum fpettes
fit diftincturus, Demü omnia uerba: quas deinceps
hoc capite de Serpentis carne fübiungit : ut gp exic/
catio eius eft fortis:fed calefactio non uehemens: et
. omnes denig effectus ac proprretates:qux fub eode
uerborum contextu de Serpente communiter acce»
pto ab Auic.referuntur:funt qux a Diofcor. Gal.
Pau.et Pli.pariter folum de Vipera comemoratur.
Circa tamen finem eiufdem capitis Galenum Auic,
citat:non deSerpente fimpliciter : fed de Vipera ita
fcribentem.Q uod quando accpiütur fila plurima:
et proprie tincta ex fanguine murics: et ftrangulat
eis Vipera : et inuoluitur unum eorum 1n circuitu
colli babentis apoftemata uux et Gutturis: apparet
ex eo iuuamentum maximum et mirabile , Ex qua
quidem citatione merito quifpiam. poffit. fufpicari
Auicsin hocfecundi canonis capite:ficuti in quarto
et quinto libro Viperam non pro fpetie fimplici :
fed pro genere potius ad multos Serpentes commu
ni pofuiffe:quum tam de Serpente: d etiam de Vi7
pera indifcrete loquatur. V nde nó paruus fiet in ar
tis operibus error.S1 medici ducti Auic, auctoritate
&que cuiuslibet Serpentis alterius:ficuti Vipera: car
netum ad Scrophülas : tum ad alias etíam utantur
zgritudines,Q uando uel Dinum tam celebris no^ Etror Dint,

L

Omnes error
Auice. ppter
magná hois
auctoritatem
eft uitz buma
ng prculofus.

Alter Scruvu
lusapud Arr
ftotelem. Àn
Crocodilus
fit fpeties fim
plex.

minis medicum lapfum hoc Errore deprehédimüs-
in ea:quam fupra notaummus:uerborü Auic.expofr-
tione; Et bzc quidé de erroribustü Auicé. tü Dini
eius expofitoris circa medicamenta fint obiter a no-
bis explanata nullam uolentibus:ut fumus circa ope
ris initia pracfati:Tuuandz uitz: pratermittere occa
ftonem. Nullus autem eft error apud Auic; qui pro:
pter magná urri hac ztate auctoritatem non fit; bo.
minü faluti periculofus.'T unc uero etiam periculo
fior quü de medianis agitur:qua ex Serpétibusafz

fumantur:poffunt non fine periculo iudicari: nedü-
ubi cótingit circa ipfas delinquere : Q d fiuolumus
rllá:cui feculum noftrum dedit in medicina. prin-
cipatü:a tàto errore defendere:dicere oportet et 1p:
fum capite fecundi canonis antedicto per nome Set

pentis Viperam fpetialem Serpenteé intellexiffe. Sed:
hoc eft quod dudü probare intendebamus: Viperá

apud Medicos:ficuti apud Philofophos nomie ge

neris aliquando fignificari, At neg? alter apud Ari^

ftotelé Scrupulus eft filetio prztereundis:qüo uide
licet Crocodilus fit fimplex fpeties:in quo Albertus
Anftoteli manifefte cotradixit . INam licet proprio:
in loco dubitationem:qux fuper boc animali etiam:
oriri poterat(ut antea diximus ) Albertus difftmula/:
uerit: paulo tamen poft fecundo itidem de hiftoria:

' animaliü libro:ubi Arift.de duobus loquitur. Cro»

codilisin bac natura cómunicantibus:cp unum fim
plicem habent uentrem aut Canino:aut fuillo fimi
lem oblitus(ut uidetur)priorum uerborum Arifto,
Q uibus Crocodilum effe fimplice fpétiem pronun
ciauerat.Q uum pofteauideret eundem. Ariftotele
|: (loco quo diximus)utrung: Crocodilü nominare:
putauit ipfum per utrunqe Crocodilü duas Croco
dili fpés intelligere: C) narum altera uocatur arabicz
tencea:altera bardum. Genus aute ipfum 'T'efarach.
| Nefcio autem quomodo T encea poffit effe fpecies;
|Crocodili:quum id illi defit: quod maxime fpecifi
cat: Crocodilum fcilicet mouere mandibulam infe2
'riorem:ut de "T encea Libro.xxii, etiam. Albertus
" teftificatur:et nos poftea auctoritate Arifto, fumus
demonftratari : gj hanc mouendi mandibulam in QUNM uM
feriorem proprietatem uni tantum inter omnia ani? Mes d
malia tribuit fpetiei:quax Crocodilus fimpliciter:uel 7
Crocodilus fluuratilís nominatur. Ego itage. exifti
mo Anfíto. (nifiuelimus 1pfum fibripfi in. eodem
libro repugnare(per utrunge Crocodilum loco quo
diximus:intelligere fluuratilem atq; terreftrem: qui
licet in. uentre conueniant fuillo : aut Canino fr
mili : in multis tamen aliis naturx, proprietatibus :
Sed przcipue magnitudine difcrepant. Et quod ma
xime naturam Crocodilinam(ut diximus pauloan-
te)fpecificat:mouere. fcilicet mandibulam inferioré

e EMT:

^

Ariftoteles p;

hoc foli ineft flauiatili Crocodilo auctore Anfto.

modhiftoria primo d hiftoria animalium libro:et Plinio quog:

animalium
Plinius libro
Octauo dena
turali hiftoria

Scincus e fui
generis Cro»
codilus fecun
dü Diofcorr
dem,

Libro octauo de naturali hiftoria:ubi unam tátüm
nominat fpetiem Crocodili:cui hanc tribuit moué
di mandibulam inferiorem proprietate: licet poftea
libro uigefimo:ubi uult diftiguere medicinas: qua;
partim habentur ex Crocodillo fluuiatili: partim ex
terreftri:duo dicat effe genera, Crocodilorü : alteri
aquatile:alterum terreftre:in quo eatenus eft Plínr^
us audiendus:quatenus uelit utrünqs effe propri ge
neris Crocodilum:et non fub uno et eodem gene
re proximo:quod Crocodilus nominetur: duas fpe
ties alteram terteftrem:alteram fluuiatilem contine
ri, Nam ficuti Equus fluuiatilis equiuoce equus no
minatur:et Canis marinus non eft uerus Canis: fed
per quandam fimilitudinem Canis appellatur . Ita
et Crocodilus terreftris dicitur Crocodilus, Quáq
neq; ille Canis fimpliciterzneq: bic Crocodilus fim
pliciter nuncupentür:fed hoc totum marinus Ca^
nis et terreftris Crocodilus.Sícuti Scincus ppter eà
dem quam cótinet Crocodili fluuiatilis fimilatione
folum Crocodilus terreftris nominatur: Et eft(ut i^ |
quit Diofe.)pprii generis Crocodilus. Plinius quo *
q: eundem Scincum libro.xxvirt, dici a quibufdam
terreftrem Crocodilum teftificatur, C) ué tame rpfe
Libro octauo non Crocodilum effe dixit:fed tantü

fimilem Crocodilo.Q uo circa Galenus libro unde. Galenus de

cimo de fimiplici medicina:ubi de ftercore Crocodi. ftercore Cro^

li terreftris uerba facit:in hüànc modum exorfus eft,
"Terréftrium autem Crocodilorum horum paruo-

rümq; et humi repentium ftercus;et reliqua, Quafi

ex hoc modo loquendi nobis uoluerit Gal. fignif^
care Crocodilos terreftres non efle ueros Crocodi^
los/fed tantam paruos et humi repetes..Crocodilos.
Sicuti Pigmzi non funt bomines proprie: fed tárà
hominibus figura fimiles.In reliquis autem ( ut etià

uult Alb.)brutis animalibus ad numerandi. Plmius

etiam/libro quo diximus. xxviii. dicit terreftré. Cro-
códilum effe quidem fluuiatili fimilem:multum ta;

men infra magnitudinem eius ; Et eadem fcribit de.

excrementis Crocodili terreftris , C) ux etiam Gale^
nus de ftercore paraorum et hum! repentium Cro

codilorum: p uidelicet morbos omnes tollit: quo.
rum natura ferpit 1n facieznitoremq reddit. L enti

ginefc tollit:ac Varos:omnefgs maculas, Eft tamé
hiclocusapüud Pli.(quàtüuis tot paffum ferulas)de-
prauatus/quem fi ego data ex Galeniuerbis occafto
ne caftigauero/neg: multam abfcedam a propofito
oftendens Gal.et Pli.eadem de Crocodili terreftris
natura fcabentes;et fimul ob hoc fortaffis litteratis
quibufdam Plinii ftudiofis gratificabor, V erba qui
dem Plinii irn his: qui habentur impreffi codicibus

codili terre^
ftris.

Locus apud
Pliniü depta^
uatus,

" RM

ita de Crocodilo terreftu fcripta ineniuntur: erita a
Sipontino in Cornucopris allegant. Alter.f;Croco
dilus terreftris illi £luuiatili fimilis multà ifra magni
tudine in terra tantum odoranffimifgs floribus ui^
uit:ob id inteftina erus diligeter exquiruntur:uciü/
do nidore referta: Crocodileam uocant: oculorum
uitiis utiliffimá:cum porri fucco 1nunctam:et cótra
fuffuftones:uel Caligines.Illita quoq: ex oleo cypri
no moleftias in facie nafcentes tollit : ex aqua uero
morbos omnes:quorum natura ferpit i facie. INito?
remqe reddit: Lentigines tollit:ac Varros: omnefqs
maculas. Ego autem non inteftina: fed excrementa
legendum puto: et cofequéter reliqua quz fequunt
Crocodileá uidelicet et utiliffimaum quemadmodü
latinitas exigit. Negp. n.funt inteftina: quz propter
uires a Plinio numeratas expetuntur, Sed excremen
ta magis:quibus eti Galenus dicit Delitias mulierü
feciffe pretium: quonià rpfis nó fuffecere tot alia ad
illuftrandam ac poliendam faciem medicamenta:ni
fi etiam ad eidem effectum animalium Stercoribus
uterentur. Q uod fi quis omnino Codicem ad litte
ram uelit tueri:et inteftina legere: non excrementa:
tanc nihilominus fateri oportebit eadem inteftina
non propter fe exquiri:fed propter excreméta: qux
In ipfis continentur:et per nidoré rem ipfam odora
tam intelligere:fret neceffarium, Q uam poftea fub;

iungit Plinius Crocodileà uocari, Neq: uero admo

dum eft admirádum Stercus eius aníalis effe odora
tum:quod odoratiffimis floribus uiuit, Ita. n. natu
ta fert:ut excremeta eius odorem fapiant:cuius funt
excrementa. Hac autem de Crocodilis fint ex fuper
abundanti huic operi a nobis inferta probare uolen:
tibus contra Albertum Crocodilum no effe genus
ut ip/e exiftimat: fed fimplicem fpetiem : quemad-
modum Anfto.fentit: qux tamen probatio non fu
it extra totum operis inftiturum : In quo nó folum ,
de Dipfade : fed pluribus aliis Serpentibus tractare
intendebamus : cum quibus Crocodilum. morfa
uenenato conuenit:ut media teftantur : qui de eo
inter ália animalia fuo ueneno homini noxia memi
nere/licet Ariftoteles libro feptimo de hiftoria ani^
malium contrarium uideatur fentire id uirus homi :
ni tantam non obefle; cxteris animalibus exitíale,
Sicenim libro allegato Theodoro íterprete fcribit.
Canes tribus laborant morbis Rabie. Angina, Po-
dagta facít Rabies furorem ; et quz momorderint -
omnia rabiunt excepto homine. Hic autem locus .
magnas contentiones ínter meet quofdam grámar
tícos et medicos illis fauentes excitauit , Sí quídem
ego primus fur/.qui locü hunc apud Ariftotelé effe
mendofum , et omnino caftigandum íudicauí par
ua tamen litura una tantum autaltera littera com^.

mutata Tél v fcilicet legendo pro vAv'yita ut. prius
liomine non excepto homine fuerit interpretandá
fiquidem hominem morfüm a Cane rabido nulate
nus rabire eft in propatulo falfum . "I ardius autem
d reliqua animalia eodem morfu tacta in rabiem in
cidere longa difertatione contra antea dictos Gram
maticos Medicofq:probaur ampliffimo 1n. Ecclefia
ce Cardinali Alexandro Pharnefi nuncupaz.
ta, Q uáuis auté hzc Graci codicis caftigatio a me
primum excogitata: plurimam habeat probabilitaté
quoniam ei non minus ratio Q experientia cófentit .
non tamen itailli confido:ut pro firmafentétia ha
bendam iudicem/quin ea primum publicata omnes
litteratos et egregie eruditos admonui/fi quid meli; :
us poffet cogitare/quo fidé graeci Codicis et Theo.
dori tehéslationem tuerentur fe non minus mihi q
"[ heodorí manibus placituros ; Ego.quogt ut hoc
ipfum agerem;ut Gracá fcriptará fcilicet et T heoz
dori translationem retinerem fx pius laboraur et ua
rios modos;quibus id fieri poffet/excogitaur, Vnus.
aütem inter cxteros probabilior occurrebat , Si talé
| fenfum uerbis Arift. fiue grzcis/fiue latinis accomo
daremus . Non ideo hominem excipi quia nullus
homo rabiat/fed quia non omnis/quafi fpeties hu:
mana babebat hàc przceteris pxrogatiuam ; gj. ali
qui in ea funt tali natura przditi; ut etiam a Cane
rabido

rabido morfi non tamen rabiant:quod nulli alit ani
mantium generi natura conceffit, Omnia enim ( fi
Arníftoteli credimus)quazcung: Canis rabiofus mo^
mordert:rabiunt:prxter hommem.C) uofdam aüit
bomines effe:qui morfi a Cane rabiofo non rabitit
indicio funt Pfylli in L ybia: Marfr in Italia: qui ita
Canis rabidi:ficuti Serpentium uenenum non fentr
unt:et quod magis mirere hanc. eandem fecuritaté
quodam Cantamine: quod Zurmare uocát:fe aliis
bominibus largiri poff? promittunt , Ex Ruft etià
fcriptis ac poffidonii babetur hiftoria quendam phi
lofophum morfíum a Cane rabido ram coftanti fu
iffe animo ac ftabili fapientia:ut fuam 1n boc firma
uerit opinione nullum poffe effe Cani cum balneo
commertium:quis in eo fibi reprafentaretur: ficuti
et alis:qui ex eodem morfu aquarum formidine ca
piuntur:putantes fe in illis uidere Cané:atq ita Phi
lofophum ea mentis perfeuerant:a fuiffe feruatum,
Sed quid uetat etià alios homiries:fiue philofophos
fiue non philofophos fimili ramen ratiocinio poffe
faluari:quz ratiocinandi facultas cum omnino bru
tis defit. Nil mirum fi brutaomnia:qua Canís rabi
dus momorderit:rabiunt:et ex rabie intereüt(ut in;
quit Atiftoteles.) Homo autem qui fuz mentis có
pos eft:aliquando non fine magno ramen periculo
euadit, Tale fenfum uerbis Ariftotelis:de cuius opr/

M

nione difpatamus: debere tribui-Suadet etiam Iuli
us Polluxfurlibri:quod Onomafticum infcribitur
uolumine quinto : ubi uidetur bunc locum Arift.
de Canum morbis uolurffe interpretari: nel ut meli
us grace dixerim T«eaced Quy, Sic.n. fcribit. Morbi
Canum trés funt«Rabies. Podagra, Angina.Rabies
cum difficultate fanatur . Podagra omnino infana;
bilis eft, Angina agit ad mortem. Q'uodcung:auté
Canis rabiofus momotderit:iterit,. Solus homo nó
fine perículo euadit:bzc Iulius Pollux , Cuius uer^
ba ft uolumus cü his quz fcribit Arift, de Canibus
conuenire:talem habent intellectum: ex omni gene
re Animalium folam effe humanam fpetiem : i qua
nonnulli aliquando morft a Cane rabido neqs rabi
ant:neq ex rabieíntereant, Aliud autem quodcüge
Animal ex eodem morfu rabie iterire: cuius ret cau;
fa efTe poteft maror inter hominem et brutum quà
inter brutum et brutum natura diffidentia. Cur ra
tioni etiam prior noftra Codias caftigatio niteba-
tur:in qua non prater dictionem exceptiuam fed
prius aduerbium temporis legendum cenfebamus.
Modus autem paulo ante tactus:nibil de gr. ca fcri
prura mutat:et Theodor feruat translationem. V e
rü neq hic caretomnino lite ac controuerfia, C) uis
enim aufit aff.rmare : non reperiri aliquod aliud. ab
homineanimal: quod propter fux temperaturz re

pugnantiam zque atq: homo rabrem caniná quan
dog non fentiat:quantüuis morfum Canis rabiofi
perpeffum 2 Nicolus fane Florétinus grauiffimz au
ctoritatis Medicus teftatur de quodam Cane rabio;
fo qui iuuenem a fe morfum perduxit ad rabiem: et.
tandem ad mortem, Ánferem tamen cui cutem Ca^
nis idem cum magno profluio fanguinis dentibus
dilaniauerat:nullo alio malo praterd uulnere affecit
Iamlegentes aftiment quot babeat hiclocus apud
Arnftotelem difficultates:quas non. animaduertétes
quidam amici noftri uífi funt fibi ipfis magnum de
nobis I riumpbum retuliffe:noftra improbata ( ut
ipfi putarunt,caftigatione:et noua excogitata ratio
nenon ex Ariftotelica fumpta difciplina'(ut profite
bantur)fed ex grammatica:quoniam aliüde non po
terant:fruftra conquifita. At qui noftra prima caft
gatio Codícis omnia illa euitat incommoda 1 qua
uerba Arifto.(fi ita fcripfit)ut in omnibus fere graz
cis Codicibus fcripta inueniuntur incurrunt. Neg
entm eft neceffarium fecundum rpfam omnia bruta
nullo excepto rabire:quz Canis rabiofus momor-
derit:fed fi rabierint:prius homine rabite ppter. cau
fam fuperius adductam' propter quam etiam facili
us contagium patiuntur:et pereunt.Sed de his fatis
(ut dixi)longo opere ampliffimo.eidemq: doctiffi^
mo facrofanctz Romanz Ecclefix Cardinali Alexá

M i1

ATIS

dro pharnefi pridem dedicato differuimüs , Iam te
pus adeft;ut buic nouo operi finé rÍmponamus:ne ft

ulterius progrediatur/ uerum Dipfadis titulum ba^

bui(Te utdeatur;ut quod non minorem nimia proli

xitate fitim lecturis/d fuo ueneno tactis Serpens; fit

allaturum, V num tantum uidetur fupereffe ut ft ti/
bi libuerit Lucretia Borgia/rerum in naturx conté

platione mirabilium diligens perfcrutatrix. pictura

Dipfadem reprefentari eius imaginem tuz amplitu

dini breuibus circüfcribamus. Dipfas eft Serpes Vi^

pera noftra minor , Quidam tamen cubiralem effe

tradunt/anguftiore q Viperz Capite , Cauda exte:
nüata;in partibus poftremis Lurida. Reliquum cor

pus maculis ruffefcentibus uariata. Serpentibus hu;

Ius uis atq: natura fatis ex fupradictis innotuit,

NICOLAI LEONICENI DE TL
RO SEV VIPERA, AD PRAE
STANTEM MEDICVM ALE

XANDRVM AGATHIME
RVM VENETVM
EPISTOLA.

Erandus noftra xtate chirurgus infignis
| Quum nuper Venetis Ferrarià rediiffet
* mihi plurimá tuo nominefalurem eft im
partitus ; multaqe mihi dete; ut de amico et com^
patre chariffimo;atqs olim difcipulo dilectiffimo ca
riofius percunctantr/ea retulit:qua: mihi ingentem
uoluptatem attulerunt : te fcilicet medicinz artem
cum fumma laude in patria exercere:atgs ob id ma
xime probari:gp in eiufdem artis operibus non uul
gares iuniorum medicorum opiniones : fed proba;
tiffimos quofg; ex antiquis/ficuti. Hippocratem et
Galenum przcipue fequacis/ac contra aliter fentien
tes eorüdem fectas auctorum: placitag: conftantit?
me tuearis , Nouiffime autem orta inter medicos ue
netos/uiros fane excellentes de 'Theriaces compo^
fitione dubitatione re unum faiffe idem mihi Feran
dus afferuit . Quiuulgatam de Tiro Serpente ex fi
ria aduecto opinionem fortiter oppugnaris : et pro
Tiro Serpente peregrino Viperam ftue Marafíum

Italiz familiarem debere recipi acerrima difputatio-
ne contenderis, Addiditq te fepíus opraffe me ei^
dem difputation: afluiffe . Sed quoniam illud non
contigit/me infuper tuo nomine rogitauit; üt quas
fuper ea opinione.quam me fxpius Ferrariz probá
tem audiuifti:quamg tu ueriffimam 1udicas:babeo
rationes in libro etiam de erroribus Plinivatq: alio^
rum medicorum a me breuiter atq: fuccincte perftri
ctas tibi pleniori oratione exararem:et fortius etiam
quam ibi fecerim meam füper eadem re fententiam
confirmarem. Faciam equidem quod petis lubens:
quamuis fciam opus effe arduivatqs diffialle ; Q uü
id fcripturus fim quod fumme auctoritatis in. medi
cina uitis:et multorum quoq: opinioni nó parum
aduerfari uideatur . Sed neq: uereri debemus cótra
illos ueritatem defendere:qui in fuis libris ita pronü
ciarunt.Q) urcunq alteri contradicit:fipro uero tu
endo id faciat/omnis culpz immunem baberi opor
tere:neq: etiam rude uulgus tanti eft faciendum/ut
qp fit uite fümmopere neceffanum:quoniam fit illi
minus plaufibile propterea reticeamus quum praffer
tim nó trutinx populari:fed doctorum iudicio no;
ftra fubiiciamus. T irum Serpentem efle a Vipera di
uerfum Auicenna arabs quinto fui libri de mediaiz
na uolumine uidetur exiftimaffe. Siquidem in. uat
is T beriaces defcriptioibus aliquádo trocifcos T iri:

aliquando T'rocifcos ex Viperis recipi praeepit / ut
plares magni in medicina nominis Medici iuniores
Auicenna(ut arbitror auctoritatem fecutr/alios effe
trocifcos ex V iperis/alios ex Tiro crediderint. Gét
lis quoq: eiufdem Auicénz expofitor Viperá apud
huncauctorem non 'T irum/non anam aliquá fpe
tialem Serpentis naturam : fed pluribus generibus:
feu fpeciebus communem interpretatur. Ha c enim
funt Gentilis fuper Auicennz librum:que diximus
uerba:utapparet: Vipera fümitur pro communibus
Serpentibus/non pro illis:quax caput mafculi in fpe
cie fua prxfcindunt:quando coit cum ea ; unde fili
faciétes patris uindictà eas faíndunr. Nicolus quoq;
Florentinus fermone quatto cap.xviii, de fpeciebus
Serpentumret T ito/ac Vipera fcribens; modo unü
modo aliud ait;ut quí non adeo ex fua quantü alio
rum auctorum: quorum fcripta colligit : opinione
loquatur. Nam aliquando V iperam fpeciem Serpé
tium cornutorum(ut etus uerbis utar) qui 1a: gypto
nafcuntur infinuat/et allegat Auicennam dicentem
cp Dracones interficíentes funt huius generis. Non
multo poft ex auctoritate Ariftotelis Serpentes ouá
tes intra fe renétes oua Tiros nominat . Qui quidé
Tiri/ut nos eiufdem Ariftotelis reftimonio fumus
probaturi Viperz funt:qua non folum in zgypto:
fedi noftro quoq: folo magno numero reperiunt,

Subiungit idem Nicolus effe tertii ordinis Serpentes
graclles/oblongos Viperas nominatos : et effe illos:
qui proprie inueniuntur apud nos; quorum aliqui
funt minoris malitiz;aliqui maíoris/adeo ut fint p
ximi furdis:et inter a/pides nominantur , Idem au-
ctor alio loco eiufdem capitis ita fcribit. De Viperis
etià malis reperiuntur apud nos:etex iftis funt qua -
dam cuttz:et groffz:dictx noftro idiomate, Scor-
zoni/ex quibus uerbis apparet ipfum quoq: fub no
mine Viperarum plura Serpentium genera compre
hediffe:adeo ut Afpides Viperas nominauerit , Nà
Galenus quoq: in libro de T heríaca ad Cafaré ita.
fÍcribentem allegat díctü eft de R egina zgypti: quz
interfecit fe tpfam 1mpofitione manus füper T irü
quz íipía hora appofitionis mortua eft:fed talem ef
fectum Galenus in libro de T iriaca ad Pifonem
non de Tiro;uel Vipera: fed de Afpidealtero Ser^
pentis genere teftificatur. male autem translationes -
(ut unicuiqe Infpicere licer)magnis etiam. medicina
auctoribus dedere aberrandi occafionem.Nam Bar
tholomzxus montagnana medicus fuo tempore illa |
ftris fimili (ut arbitror) occafione in eundem lapfus

efterrorem.In quodam enim confilio Gaalenü alle

gat líibro.xi.de fimpl.medicina "Titum. Echidnam

nominantem.et hoc quidem recte.]Nam per Echid .

nam Galenus Tirü/feu Viperam ( ut nos etià mox
declaraturi

-—

declataturi fumus)intellexit : quz; uero non poftea
fubiügit partim uera funt:partim falía:oómnino au
rem fi allegationem confideramus:qp bona tanti ui
ti uenia dicere liceat falfa. Ita enim idem Montagna
na fcribit:et cum bene examinabis eius fcilicer. Gale
ni fermones : uidebis op eft fpecies Tir! quem ibidé
Galenus Maraffum uocat:et in rer ueritate eft. fpe^
cies afpidis.In his uerbis duo funt errata : primum
quod dicit Galenü libro átea allegato uocare Echid
nam: uel Tirü: alio nomine Maraffüm nominari,
Nam Galenus Maraffos:fiue matraffos Serpetes ul
los non nominauit:fed quofdam homines tantum
Maríos appellatos:qui Romz Echidnas: feu Vipe;
ras uenabantur : non nulla feinquit interrogaffe de
V iperis:quas nó alio nomine d Echidnas inibi uo
cat, Nunc mihi fubit in métem ridere cuiufdam it^
teratotis ingenium : qui mihi fimilem errorem per
calumniam obiectauit: gy non alia ductus fuerim có
rectura ut V iperas effe Serpétes;/uulgo Maraffos nü
cupatos exiftimaré:nifi quia Galenus.xi. de fimpli;
ci mediana libro fimul de Viperisac Marfis illas ue
nantibus facit mentionem. et cp ille tribuit populis
nomen:ego ueluti de Maraflis Serpentibus dictum
ruditer accepiffem:quafi nos ifta gentilia nofminaí
Íchola puerorum fedentes nó didicerimus: ne fi í cu
nis uagiétes dixerimus forte nimiti arrogátes uidea^

N

mut. Alterum eft Montagnanz erratum: ey Echid
nam quz Vipera eft/fiue T irus(ut ipfe quoq fate.)
ex Afpidum genere facit quum tamen Galenus ín
libro de T iriaca ad Pifonem Echidnas/feu V iperas
ab Afpidibus máifefte fecernat. V bi caufam quzrit
ob quam V iperz aliis Serpentibus ueluti Bafilifcoz
atq; Afpidum generibusiin Theriaces compofitiue
praferátur, quo etiam in loco rationem aflert cur
neq ipfx Viperz totzad V fum medicinz adhibe
tur:fedabfciffo maxime capite quoniam boc fit in
Vipera Peipuz perniciofum;/quoniáut perhiber/co
it:et matis caput ueneris dulcedine allecti baufto fe;
mine abrodit;Qux quidem Galeni uerba etiam 17
lad oftendunt falfo exiftimaffe Gentilem non bu^
ius natutz; V iperas:fed quafdam alias comunes Set
pentes in Antidoto T heriaca nominato comifcerí,
Quidam uero recentiores quorum unus lume apo
thecariorum. Alter luminare maius fuos fuper hu^
iufmodi rebus tractatus infcepferant:banc de Tiro
et Vipera dubitationem non modo no illuftrarüt;
fed cimmeriis potius quibufdam tenebris íuoluerüt
adeo ut ex eorum uerbis/quid Tirus fit aut. Vipera
nihil poffümus babere exploratum.ficuti neqg ex $i
mone genuenfi:neqe auctore pandectarum: quoti
tamen profeffionis intereat ifta potius tantí ad uità
momenti Q mala alia curz minutioris explanari:

Nam Simon genuenfis nihil(quod fciam) de Tito
uel Vipera : pandectarius autem hoc unü docuit;
"T irum effe Serpentis fpeciem. Auctor quoq: lumi^
narius maioris : qui tam grandis tituli promiffione
debuit plus medicorum mentes illum:nare:uifus eft
magis calumniaffe, Nam poft multa de Tiroac Vi
pera ex diuerfis auctoribus in medium adducta:tan
dem ipfe fübiecit Tiri Serpetis:tres effe fpecies: qua
rum una uulgari nomine dicitur Vipera:alia T 1rus
alía hydria:in noftris partibus raro boni reperiun£,
Immo hodie repetitur Secpens dictus Scurcio : qui
pro Tiro habetur.Sed credo hodiefunt ex homini
bus qui faciunt '] herracam abfgs Tiro. Verum té^
pore:quo dicti T iri non inuentebantur: collegium
Medicorum Venetorum ordinauit uná defcriptio^
nem trocifcorum:qui poffunt poni in "Tiriaca loco
trocífcorum de T íro:bzc illeuir alioquin fimplici
um medicamentorum ; qux funt frequenter in ufu
bonus expofitor/ín hocuero haud quad probádus
qp et fibi ipfi:et collegio medicorum Venetorum tà
confumatz doctrinz hominum : ut níhil eos und
latuiffe/fit fufpicandum; tátam fecerit Tirorum pe
nuriam:quorü magna eft in Italia abundantia atqe
utinam non effet , Nà et fialíquis fit buius Serpen
tis in medicina ufüs plus ramen eftfao ueneno no^
xius:quam remedio falutaris, Nositaq: ut noftram
N n

ztatem/bac Tirorum inopia liberemus: etillos qui
optime ftudent conficere 'Theriacen ; ex Aegy^
pto ufque buiufcemodi Serpentes querendi labo^
releuemus , Quid tandem fit "Tirus / aut Vipera
doceamus : quo quidem iuento iure porerimus glo
rari quoníam ut ex antedictis appatet de hocanrz
malí recentiores medici nibibinifr obfcurum: mncer^
tum / inconftans; et quandoque fortuito fcriptum
relinquerunt ; Sed ut his tenebris lucem aliquam
afferamus nos uiaquadam : atque ordine progrez
diamur : et primum quid de Tiro fcribat Serapio
uideamus , bxc funt huius auctorís de carne "Tiri
loquentisuerba Galenus . Caro "Tiri calefacit / et
deficcat ; et refoluit fortiter / maxime quando fue
rit condita cam oleo ; et fale ; et anetho/ et portis
et aqua in'quantitate neceffaria; et ut quidam dicüt
uirtus iftarum carnium ; eft uirtus mirabiliter pro
ueniens ufque ad cutem corporis: expellens inde ft/
perfluitates ; qua funt in corpore et reliqua; quz
fequuntur;/quum boc in loco Galenus a Serapio"
ne citetur uidendum pariter ubi bzc uerba de "Tv
ro Galenus loquatur. Nufd ramé Galenus "T irum
nominat/fed tantum Echidnam/de qua eadem uer
ba libro eiuf.xi. de fimplici medicina leguntur; quz
a Serapione ex Galeni teftimonio fcribunt; qux q
dé uerba ita apud Galenü i Grxco codice babent.

Tàc yw TOY cXtid vOv caexam btenaiys vrac xii
fneaivóvsac iyagyóc toTiy Odd y doTvoutvac Dc
wie CYXEAUaG dio xàu Aci v ia dví to xia Tdi
co xu Uf aT. P'»Aeétti ptT& TQU cU pé TeoUs ?TI
Ad xatiowesiy dix Tov ÓfepaTor &may copa:yvo
vai cài deco Tiv Hoc eftfilatine non tibi:fed alis
Gracam linguam ignorantibus neceffarium fit in^
terpretari, Carnes igitur V iperarum rnfpicere licet
efficaciter calefacere atq; exiccare fi quemadmodum
Anguillz oleo fale:et anetho:et porro condiantur:
et aqua uidelicet adhibito modo .(Q uod autem etia
per cutem totum corpus expurgent tibi licet cogno
(cere, Serapio etiam in eodem capite. Diofcoridem
allegat de Tiri carne fcribentem : quz. de Echidna
grzcus auctor protulit uerba:quz ego uitádz pro^
lixitatis gratia confulto prxtereo liberum unicuigs
relinqués ipfa in fuo loco pquirere:et facta utriufgg
auctoris collatione: uerum ne fit quod diximus iu^
dicaresRecteergo (ut antea fcripfimus) fenfit Mon-
. tagnana Tirum/feu Viperam a Galeno Echidnam
aflerens nominari:nifi quod baud fideliter Mara!
etiam appofurt:propter quaedam alía uerba qua: eo
dem de Ecbidna feu Vipera capite Galenus fübiun
git.Sunt autem 1fta, Eos quí in Roma uenátur Vi
petas:quos uocát Maríos: iterrogaui [1 quod fignü
haberent oftendere propter quid Viperz diftin gue
IN EI

rentur. Id autem relatiunm quos nó uenatores : fed
potius Viperas referre Montagnana uifus eft exifti:
maffe : atq: ideo Echidnas ; fiue Viperas a Galeno
Maraffos nuncupari. Sed cafa potius d ratione:etiá
errore ducente in ipfam inadit uentatem. Q uz, n.
à Galeno Echidnz:fiue Viperz nominantur : funt
uer! Serpétes a nobis Mara(fr aulgo uoctati : quod
nosnon temere/aut leui coniectura: fed inexpugna
bili argumento conuincamus . Ariftoteles libro de
hiftoria animalium primo de Echidna in hunc mo
dum differuit, 4AX 6i pdv AXXa. Gorotovoiy quio
ÁN xutva uov Qoo Tati Hoc eft ut Theodo^
rus uir graece etlatine doctiffimus eft interpretatus:
ueram quum czterz Serpentes oua pariant, Vipera
una animal gignit. In tertio quoq: eiufdem libri uo
lumie Ariftoteles de parru Echidna ita fcriptitauit,
"xXt& dd su Tí TOY Vopsov "yéyoo modo Tt TüvTa
; xà modo EÀXwAx díaQtarTA ply Yao KA. vév*
TON Üdtoy QoToti & Xio d'é P£owronti p/dvoy Quen
caca tv dvTO ceoTa: Hoceftut idem '] heodo-
rus tranftulit.Serpétes etiam ram ab his fupradictis
G a fe differre apertü eft. Vipera animal edit;poftq
intra fe oua peperit:quum catera Serpentium gene
raomnia oua edant m lucem. C) uam etiam fenten2
tiam uerba illa Ariftotelis ex arabica translatione à
Nicolo fupra allegata de "Tiris itrafe tenétibus oua

ideft non parentibus extra ouz/ ficuti cxterx Serpé
tes fed animalia quáuis barbareac fatis obfcure uidé
tar innuere, V bicunq; enim graci auctores/fiue me
dicvfiue Philofophi Echidnam babent:translatío^
nes Arabice Tirum fupponunt:gp multis exemplis
poffem demonftrare: nifi fugerem prolrxitatis fafti
dium. Viperam uero idem latinis fignificare : quod
grxcis Echidna xque füperfluá eft multarum tráf^
lationum teftimonio probare.quum ipfalatini uo
cabuli etymologia idem luce clarius manifeftat, Nà
Vipera apud nosinde nome fortita eft: gp ur parit,
Echiídnz autem partum effe uroletum eidemq: be
ftix perniciofum prater multos alíos auctores pro;
batiffimos.Nicáder quoq: in fuis T heriacis docuit.
cuius auctoris fuper eadem re uerfus a nobis in lin;
guam latinam tráslatos libro de Plinii/atq: aliorum
medicorum erroribas in fcripto inferummus, C) uare
nibil aliud fupereffe uidetur: nif(1ut Viperá effe Serz
pentem/uulgo Maraffumruel Scurcionem uocitatü
ültimo loco demonftremus:quàuis et hoc ipfum fit
iam magna ex parte probatum: his przfertim : qui
Marafforum naturam perfectam antea habuerunt.
Quorum Marafforum faminz: ut fenfui conftat:
non oua ut cxterx Serpentes:fed animal paríunt:at
q; etiam ui. Vif funt enim fx piffime ex ramo arbo
ris alto pendentes difrupto utero Maraffulos edere

£quidem füfficere arbitror eruditis/ad eius rei: quam

i lucem.Sit tamen aliquis:qui differre Maraffüm a
Vipeta obftinate contendat: nó ne híc pertinax ad
uerfarius; Ariftotelem;/totqy alios grauiffimos medi
cos:atg: Philofophos/qui 1dem cum Ariftetele de
Vipera prodíderünt . Q uig: banc pariendi animal
proprietatem foli inter Serpentes Viperx tribuerüt
aperte mentiri faciet? TD unc nó fola Vipera: fed alia
quog Serpentum fpecies: puta Maraffüs:animal pa
riet:quate ft nefas eft Ariftotelua cuius inuétis neg;
natura ipfa difcrepat:totqp aliis fummis uiris natu
rz interpretibus mendacium obicere : poffümus ita
colligere fi Maraffi fünt genus Serpentium diuerfü
a Viperis:non fola Vipera inter Serpétes animal pa
rit, Sed fola Vipera ex omnium Serpentium genere
auctore Atiftotele animal parit. Non igitur. Maraf?
fi funr genus Serpentium diuerfum a Viperis/: bacc

precipue probare intendebamus : demonftratione
TTirum (ilicet Viperam ; Maraffum feu Scurcioné
eandem effe Serpétis fpecié diuerfis nominibus nun
| cupatam.hancq: unicam apud Andromachü/ Gale
| nti et reliquos medicos uetuftiffimos: qui de 'T he^
1 riaca fcripferuntimn eiufdem Antidoti compofitio
nemaxime comendarr/quare neq: ex Aegypto Tv
rus tand noftro orbi ignotus Serpens eft mutuan;
dus/neq: alii Trocifci/qui uice T rocifcorü de Tiro

füppleant excogitandi.Sed hzc doctis: ut diximus:
fatis reliquum eftzut etià multitudinis iudicio fatiz
faciamus. Neq:.n-fpero defuturos uerfutos homíes
ut plerig; füt noftra tempeftate arte medicinz plus
zftu q doctrina tractantes:qui ita aures imperitorü
ladificabunt; Caute hanc omnes ueneficam Leoni,
ceni medicinam, Maraflüm Serpentem horrendiv
peftiferum;exitíalem ipfo pene nomine formidan;
dum Tberiace pro Tiro fea Vipera commiícert iu
bentis: T heriacz ind Antidcto contra Serpentium
Ictus/atq: omnia uenena a ueteribüs inftitutze:quid
enim hocaliud eft nii homines nouis remediis atgs
a communi ufa abhorrentibus exitialiter iugulzre?
et longaueneni pericula fugientibus ultro. uenena
porrigere? Vide quanta fit malignis hominibusapq
imprudentes calumniandi facultas.Sed hanc quam
uis friuolam tamen fatís perfüafibilem obiectionem
Galenus nofter docta refpofione anticipautt docés
in futs de 'T heriaca tractatibus;/uenenumi ueneni eé
remedium.Q uod etiam multi alii infignes medici
quibus Plinius poteft annumerari: paciter docuerár
contra omnium Serpentium quamurs iníanaLilis
ictus earüdem Serpentiü exta impofita auxiliari tra
dentes:bydrum nulli Serpentium ueneno inferíc sz
iecut feruatum percuflis ab his opem ferre. Scorr:o

L

nem tritum ftellionum ueneno adaerlari : eund.

Scorpionem et fux plagz Impofitum : et età affum
intus affamptum contra fe remedium efle ; Vipera
carnes non modo illos:quos ipfa momordenit fana. —
re:fed et eos qur aliquando Vipera iecur coctü hau
ferint nung feria Serpentibus promittentes.Sed ià
pluta mi compater:q tu fortea me quem nofti effe
occupati(fimum exigebas. Ego tamen qui fciebam
mi paradoxa fcribere:coactus fim ficuti alienas opi
níones longo fermone deftrueze. Ita propriam fen;
tentiam prolixa oratione confirmare. Quz fi forte
ab illis non probabitur/qui malát didiciffe:q difce^
re:hortaberis homines alioquin fua etiam fponte at
gumentofos:ut noftra fcripta non cauillis:fed ratio
nibus conentur refellere:et nobis dent noftros erro
resuel diluendi:uel faltem corrigendi occafionem,
Parati enim fümus qux nos male fenfiffe demon;
ftrauerint: ficut Philofophos decet retractare.

LE daNoIoSR

(CImpreffum Bononiz per Ioannem Antonium
iuniorem de Benedictis, Anno Domini
M.D.XVIII.Die,xxv,Nouéb,

ttdidoind fm
Db MES E :