AEN LÉIOR. t» Parr Sirda ri yo hn hr ae DHT atii * ILNCGNSRTGT Ur nde er di a. er H [/ HOP n : RRWuIILLRUR. RIEN A CAT UT ae UM GO oue m o e EI Rn A os i e cT ERU EVE - ES Meme NERA IR A Roe oe se V e t ia en m mA tte z REL ML Mmm Cim acutam e es aiam) Pra a - e UE, m RT fp Beim Re Pers e. Mi A : . - : : ; . Lo ow ra. TUR LT LN n 1 al | y y ' Wt " ' * uh wA y y Mal. *. 4. y 4 vr y DUE n D . Wi TO ) ji (n i Tur f n unn Mi 24 li ey j UAE 1j 14 uu M j T) p AM j 2 "n [i uU m l ! ' uc LEO Nei 1^ MIT ] M Nc í ] S HEIN LUN | yw ^d d d. ul i NET PV Ue ly Atia ADT V had 1 mu T | U "TTE . à y í H 4 * bj n j á AUR ALARM MD ' TW Wh DONA T y no N m i M Vd b^, 'É ENA "y | ny MjSUUAAL NW jj NAM a morer UL A FAdd, ^u ERA CURA NIORT Meere elu Hp c EE Á hh , I " ju ' i Mu i 5A í (c4 1 ' ! DUM A" IMMO uw S MEAE UM | T AU TU NAA u | OU! um ATA MAT "m Vn At ra Ban MUR PY E zh y j JA MEN LODUAT ipw. * "—. UN OW O^ AM IP Gm ty A : B * - x tjs dux nod ton "i "s Ty P [Jude ^ . AK nce si v Tin did o shes igi s s Rp TTA " Ü EET UST M mds » Ms A M RC EE TIE DIES Tm ' Dix i ; MAD TUR I iu] ili DD T P eid RUN NS Wl | T TrHTTTIT Lil. "t " SAREAF. SORVM MEDICA -- CVRIO PHYSICO ACADE.MIAF, " NATVRAE - Jue d LD€6. 70x NOVA ACTA PHYSICO-MEDICA ACADEMIJZE CESAR E7E LEOPOLDINO- CAROLIN/E NATVR/E CVRIOSORVM EXHIBENTIA EPHEMERIDES 'OBSERVATIONI ES HISTORIAS ET EXPERIMENTA CELEBERRIMIS GERMANLE ET EXTERARVM REGIONVM VIRIS HABITA ET COMMVNICATA SINGVLARIQVE STVDIO COLLECTA TOMVS SECVNDVS - KCCEDVNT APPENDIX ET 'TABR. EN. XL CVM PRIVILEGIO SACRI CUSARE/ MAIESTATIS. NORIMBERG.£ impernfis WOLFGANGI SCHWARZKOPFII. "FPYFIS FLEISCHMANNIANIS ANNO MPDC€CLXE e bec ideo » UM pra ^ A P 4. 4d "T s d n 1 " : —D4TIWD Tu "des | v MN, Uf dv ; Pe ». | Spr c s P D £r JA. BE b. vidi cal vali, s. Acn I" CES : s 1 Ls v —— — d 1H o x , A 1 MT Jaw * "A S Abe * E I SACRATISSIMO 4c. 'POTENTISSIMO. INVICTISSIMOQVE PRINCIPI DOMINO DOMINO: ROMANORVM I PERA'TORI — SEMPER. AVGVSTO - *PIO FORTI FELICI /GERMANLE HIEROSOLYMORVMQYE P dubai cw -- c Pl S5 LOTHARINGLE BARRIQVE DVCI. MAGNO DVCI ETRVRLE. ; | ET KELIQVA : . C/ESARI OPTIMO ET INDVLGENTISSIMO IVSTISSIMO. GRATIOSISSIMO HERCFLI $4G ATO ET TOG ATO $SVMMO RERVM BELLICARVM ET PACATARVM STATORI TVTORI ET INSTAVRATORI . DOMINO SVO LONGE OMNIVM .CLEMENTISSIMO ND TOMVM SEC VNDVM MEE ACTORVM | PHY SICO- MEDICORYM AD. | PROMOVENDAM SVMMI I NVMINIS GLORIAM EXPLORANDA NATVREE Min MASTERIA Me d EI &D' TVENDAM HVMANI CORPORIS SALVTEM JSOLLECTORVM AC DIGESTORVM : TANQVAM SVB PRESIDIO ET AVSPICIO CJESARIS- AVGVSTISSIMI NYMINISQVE TVTELARIS PRJESENTISSIMO ET EFFICACISSIMO COEPTVM ELABORATVM ABSOLVTVM IN ETERNAM MEMORIAM - | SVBIECTISSIME ET EFFVSISSIM AE PIETATIS ET SVBMISsIONIS TRADVNT ET DICANT SIMVLQVE': - ^ OST TOT BELLORVM. TEMPESTATES 4NCONCVSSAM REGIMINIS- TRANQVILLITATEM PLENAM .OMNI BONORVM CVMVLO :SALVTEM VITAM HVMANJE£ OFFENSIONIS EXPERTEM PERPETVAM MAIESTATIS AVGVSTJE GLORIAM SANCTAMQVE NOMINIS IMMORTALITATEM ILLINCQVE SACRO GERMANORFM IMPERIO CONSTANTEM PACIS ET FELICITATIS VSVM MVSISQVE LETAM HALCYONVM ET OTIORVM TEMPERIEM FELICES. IN ERVENDA VERITATE PROGRESSVS -DENIQVE ETIAM E TVTELAM -GRATIAM ET AV GMENTATIONEM .FLAGRANTISSIME ENIXISSIMEQVE RoECANINS EFFLAGITANT ET EXPETVNT DEV OTISSIMI ACADEMI/ZE C/ESARE JE LEOPOL.DINO- CAROLINAZE NATFRZE CFRIOSORVM PRJESES, DIRECTOR, ADIVNCTI ET .COLLEGX. d PRZEFATIO. "nter Arma filent Muf, | Hujus proverbii veri- I tatem quodammodo nos etiam experti fumus. Nam quiaalma noftra patria Germania per ali- quot eheu! jam annos belli calamitates graviter fenfit: idprocul dubio nonnullis Cafaree lNaturae Curioforum Academia Dominis Collegis impedi- mento fuit, quo minus auxiliatrices manus ex vo- to porrigere vel faltem communicanda iufto tem- pore transmittere valuerint, quorum voluntas d facto omnino habenda eft. | Hoc autem vehe- menter dolemus, nonnullos fuas obífervationes jam fadas, quarum communicationem ferio promiferunt, vel promiffi non amplius memores retinuiffe, vel fub praetextu, quod easdem alii ufui deftinaverint, denegaffe, Si omnia promiffa fecun- dum datam fidem communicata fuiffent; hujus tomi Obfervationum numerus multum augeri, appendicis vero contenta minui potuiílent, Quemadmodum autem iis, qui laudatae Acade- mie profperitatem curae cordique habuerunt an- notataque fua fuppeditarunt, grates perfolvimus maximas fpemque fovemus, eosdem bonam hanc fuam erga Academiam voluntatem porro confervaturos &hoc modo de publica utilitate ul- terius bene mereri perre&uros effe: ita optamus, ut reliqui tum melioribus fatis gaudere queant , tum nexus fui cum Academia, cui adícripti funt, non penitus oblivifcantur, | Bono 0. Domi- PRFALTIO Dominorum Collegarum, pracipue eorum; qui haud raro egregiis Obfervationibus commen- tariisque Academiae fupelle&ilem locupletarunt, obitum praematurum triennio ab hinc factum me- rito lugemus, &, ne ex amiíTione tot Collegarum induftriorum nimium damnumA cademiee accidat, follicite curavimus, ut aliis Viris munerum & vir- tutum luce jam claris accerfitis ja&tura facta ex- pleatur, quorum nonnulli fpei in fe collocata re- pondere & fidem datam liberare jam coeperunt. Quod ad editionem hujus tomi attinet, eam citius luci expofuiffemus; nifi ejus contentorum copia fufficiens juíto tardius ad manus noftras ve- niffet, atque praeterea temporum luctuoforum an- guítize nobis pariter remoram ftruxiffent & accep- torum ordinationem & ad prelum fubeundum difpofitionem fzepius turbaffent. Ceterum unus- quisque facile obfervabit, huic tomo edendo cu- ram haud minorem, fedpotius, praecipue fi figuras eri incifas confiderat, majorem quam anteceden- tibus adhibitam, feletum quoque communicato- rum ftudiofe obfervatum fuifle, Faxit DEVS T. O.M. ut, tranquillitate publica pro fua mifericordia fempiterna reftituta, Mufa- rum quoque alacritas vigorque magis magisque revivifcat, majus indies incrementum ce & nuiveríum publicum pacis exoptata fructibus dul- ciffimis perpetuo frui atque gaudere poffit. ' I. Con- mew 0 EX I. Continuatio CATALOGI ns LULA run Academie Cafarez Leopoldino - Carolina Natura | Curioforum | 4b 4titio 1757. usque ad aunum 1760, in eaudet receptoram, TERMIN Anno 1757. Ordo Y eceptionis. 616. Dn. Samuel FORMEYV, Verbi divini Minifter Philofoph. in Gymnafio Berolinenfi Gallico Profetfor, Academ. Reg. Boruff, Scientiar, Secretar. perpetuus, itemque Academ. Cafar. Petropolit. Scientiar. nec noi Socie- tatum Regize Anglicanae & Teutonicarum Geettingenf, & Gryphiswaldenfis Sodalis. — Timeus. 617. Dn. Zntoniss MATANI, Medicinae DoGor, & in Pifana Academia Profeffor publicus. Ztbenceus II. 618. Dn. Bernbardus Ludovicus BECMANN , Regii Berolinen- fis Gymnafii Ioachimici Profeffor, & Regie Boruflicae Academiz Scientiarum Sodalis. —Zfrianus Iicomedienfis. 619. Dn. Iacobus Chriftizuus SCHJEFFER, in libera & In üperia- li Civitate Ratisbonen(i verbi divini Minifter, Sereniff. Reg. Daniee Confiliar. & in Gymnaf. Academ. Altonev. Profeff. Philof. honorar. Cafareo- Regize Academize Roveradentis ; & Electoral. Moguntin. Scientiar. uti- X ; lum, ; wu o xm Ph. ^ Ordo | ! receptionis. ^ jum, itemque Regis Societat. teutonic. Geettingenf. ac Societatum Scientiar. artiumque liberalium Duisbur- genf. & Lipfienf. Sodalis. — Zriftomacbus II. | 620. Dn. D. Crato Godofredus HENNICKE , Celfiff; Comitis de Hohenlohe- Neuenftein Confiliar. aulicus & Archiater, itemque Phyficus civitatis Oeringenfis. — Hierax IIT. - 621. Dn. Joannes Gottlieb SCHJEFFER , Philofoph. & Medici- n& Do&tor ac Pra£ticus in libera ac Imperiali civitate Ratisbonenfi, —Sabimus IL - Ànno 1758. $22. Dn. Georgius: Dionyfius EHRET , Regice Anglicanae Socie- tatis Scientiarum Sodalis. — Aemilius Macer II. 623. Dn. Joann. Sigmund. Palentis. POPOWITSCH , in anti- quiff. & celeberr. Vniverfit. Vindoboneníi Eloquent. german. Prof. Caefareo- Regize Roboretonze de gii /4gia- ii, itemque Ducalis Societat. teuton. Helmftadienf. So- dalis. | Demoftbenes. $24. Dn. WWolffsengus lacobus MüLLNER , Sereniff. Marchion. Brandenburgo- Culmbacenf. Chirurgus primarius, ar- tis obftetriciee in inclyta Norimbergenfi Republica Ma- gifter, & Regice Pari(ienfis Academ, Chirurgorum So-- dals. Pbilomu[us IF. Anno 1759. 625. Dn. D. Francifcus Rudolpbus de SCHWACHHEIM , Sere- niff. àe Eminentiff. Bavariae Ducis THEODORI, Prin- cipis & Epifcopi Leodienfis , Ratisbonenfis & "Frifin- genfis, Archiater. Pittacus I, 626. Dn. Zacharias VOGEL , Medicine & Chirurgie Doé&tor & Pratticus Lubecenfis. IVympbodorus ILI. | 627. Xxx XX Ordo receptionis. 627. Dn. Ioann. Fridericus HOFFMANN, T. V. Do&or, Civitat. Sangerhufanaée Conful, cahfíspinque mhetallicarum 1bi- dem Index, Ele&toral. Moguntin. Academ. Sciéntiar. —, f utilium, & Societat. Lipfienf. liberal. artium Sodalis. "s - Cei. us Mutinenf i; II. 628. "Dn. Bann. Henricus LANGE; Medicinas Dó&or & Pra&i- cus, civitatisque Helmftadien(is Phyficus ordinarius. | Telamon II. h 629. Dp. Hermannus. Exrneftus RVMPEL, T. V. D. Gymnafii Se- | . matorn Erfurtenfis Dire&or, & Cultos Bibliothecze Aca- . dem. Caefar. Nat. Curiofor. — Zfriftoxenus. 630, Dn. Jeaun. Frideric. GLASER , Med. Do&tor & Praticus, civitatisque Suhlenfis in Ducati Hennebergenfi Phyficus ordinarius. Mofcbion III. Anno 1760. 631. Dn. lacobus Reinboldus SPIELMANN, Philofoph. & Me- dicin. Do&orr, Chemie, DBotan. reliqueedüe Materie medica in Argentotatenfi Academia Profeff. publ. or- dinar, Regie Berolinenf. & Ele&toral. POPE, Aca- dem. Scientiar. Sodalis. ^ Heraclides IV. 632. Dn. foannes Cbhriftiaouus HILDEBRAND , Médidina: Do- &or & Pra&ticus Islebienfis. WIAPM II. ; 633. Dn. Martinus Frobenius LEDERMVLLER, Notar. Caefar, publ. juratus, & Procurator in libera s. R. I. Civitate Norimbergeníi, rerumque naturalium (creator inde- feffus ac folertiffimus. Conon 1f. » Nov. A8.Pbyf. Med. Tom. IH. Moms 6. i et ; aL CA- EIL. UE A TA L OGVS- Dominorum Collegz2rum hujus Aca- . demie, ha&enus ,,quousquc quidem ; no-.. (58S Pn .. bis :conftat, demortuorum, "ge p receptionis, 26o. Dn. D. Toon: "Samuel CARL , Serenilf. ac Potefiüfr Re- ^ ^-^ gis Danis Confiliar. luftitia & Archiater Rjgoarius, i ".. Qd, r3. lün. i9$7. an.'cetat. &T. . 297. Dn. D. Michael: ALBERTI , Potentiff. Reg. Boruff. 2óit- d 00 168g &- Contiftor. Magdeburg. Confilar, Medicin. & Philofoph. natural. in Fridericiana Halenfi Prof. publ. ordinar. Facultat.. Med. Sentór , regior. Alumnor. E- phorus, Phyficus Norimbérgenf. & Reg. Societat. Sci- entiar, Berolinenf. Sodalis , 1 d.: 17: Maji 1757. anm. eetat. 75e Memoria ejus extat in Appendice bujus Tomi, pag. 409.feqq. .318- Dn. D. Lawentius. HEISTER , Screniff. Duc. Brunfuico- Lünebura: Confiliar.. aulic. & Archiater, Academ. Helm- ftadienf. Senior; in. eaque Medicin. theoret. Botan. & Chirurs. Prof. publ. primarz Regiar. Societat. Londi- nenf, & Berolinenf. Sodalis T d. 18. April. 1758. ann. eetat. 5 Memoria. Es extat i Appendice bujus Toni, pag. 453 feqq. 426. Dn. D. Ioannes Exneftus HEBENSTREIT, Therapiaé Prof. ' ^ publ ordinar. ia Academia Lipfienfi, Facultat. Med. . Decanus, Academiae Decemvir, Colleg. major. Prin- cipum Collegiatus, & apud Lipfienfes Poliater, 1 d. 6. (* t! Decemb. 1257.8nn. atat. $52 Meuioria ejus extat in. Appendice bujus Tomi, PPP 437. en. 443. Ordo receptionis, 442. Dn. Licent. Cheiflin. Frider. IOERDENS, Phyficus Curie ^ Vari/cocum,; & illuftzisiGymnatii ibidem Scholarcha, T . | - d. 10. lanuar. 1758. ann. aetat. 53. 4924. Dn. D. Joann. Theodor. ELLER , Potentiff. Boruff. Regis Conliliar. intim. Archiaster ordinar. Comes Medicor. ca: * firentium, Academ. reg. Scientiar. Berolinenf. & Colle- gil medico- chirurgici Dire&or, itemque fupremi Col- legii medici Decanus, & Collegii fanitatis Adfetfor , 1 d. 14. Septemb. 1760. ann. atat. 71 | ! ST. Dn. D; Joann. Gerardus W.A&GNER, -Poliater Lubecenfis, bPFd)o. April. 1759. anm.-aetat; 635 $21. Dn. D. Joann. Martinus BREHM, Sereniff. Ducis Saxo-Hild- -'"burghufani Medicus aulicus & Phyficus civitatis Smal. caldenfis,. T d. 8. Decemb. 1757. ann. zetat. 70. TI Dn. D. JNatbanae] SENDEL, Medicus auiicus Regius & . . 1; Ele&oralis Saxonicus, ac Phy Den; ordinar. Eibingenfis, ! i Td.2$s, AprikE 1757. ann. zetat. 542. Dn; D. Joann. Gottlob KRVGER, Medicin. & Philofoph. | in. Helmftadienti Academia prat publ. ordinar. & Reg. ' Beroiinenf. Academ. Scientiar. Sodalis, T d. 6. Octob, 1759. ann, &tat. 44. $46. Dn. D. Joannes: Chrijffopb. RTEDEL ; Confiliar; Ele&oral. - "^ —' Moguntinus, Anstomis Prof. publ. & Faeultat. Med. Erfordienf. itemque Ele&toral. Moguntin. Acad. Scien- tiar. utilium Adfeffor ordinar. 1 d. 5. Mart. 1757. ann. 4 getat. 48. À $75- Dn. D. Carolus daguffus de BERGEN; H:ereditarius in Ro- 5. Ufengarten,. Medicin. Prof. publ. ipii. in Academia Viadrina, & regiae. Berolinenf. Academ. Scientiar. So- dalis, T d. 7. O&tobr. 1759. ann. etat. $6. $94. Dn. D. Daniel Gottlob THEBESIVS, Conful & Phyficus ci vitatis & Circuli Treptovienfis, itemque civitatum Greif- AO Hi XE. - Ífen- — | wet QU xr . Orde refs ; korruel t; " itiergdunt & Caminenfi? n Pómer ania, & regiae teu-- 'ton. Societat. Gryphiswaldenf. Rye | d. 18. Aug. .. 1757. ann. zetat. 5 f. $97. Dn. D. Philipp. Henr. BOECLER , Anatom. & Chirurg. «i^m ÁArgentorateníi Academia Prot. publ. ordinar. Regiae Monspelienf, Societat. & Electoral. Moguntin. Acad. Scientiar. util. Sodalis, T d. 7. fun. 1759.ann. zetat. 41. 6o«. Dn. D. Chriftian. Sigismund. ZEIDLER, Potentiff. Reg. Bo- .. ruff. Medicus & Conliliar. aulicus, ac in fupremo Sena- 'tu medico Berolinenfi-Ad(effor ordinar. T.d. 24. No- vemb. 1760. ann. aetat. 68. 6og. Dna. D. Ioann. Ludovi. LOESEKE, Mdb Pra&ticus Berolneníis, ]. d. 1. April.1757..aunn. atat. 334. ^ 612. Dn. D: Theophilus Benjamin FABER , Medicinee. Profetf. publ. extraordinar. in pci TubingétHis Tr d. e . April. 1760. 615. Du. Petrus: CARPSER, in ims Hamburgen(i Republi-' ca Medicus & Chirurgus celeberrimus, 1 d. .8. Iul. 1759. 618. Dn. Bernbard., Ludovic. BECMANN , Regii Berofinenf | Gymnafii loachimici Profeiffor, & regia Borufficae A- cadem, Scientiar. Sodalis ,- | 4. EL Decemb. 1769. ann. etat. 68. | £27. Dn. lan. Frideri. HOFFMANN , I. V. D. Civitat. San- | " gerhufanse Conful ; caufarumque metallicarum ibidem Iudex , .Ele&toral, Moguntin. Academ. Scientiar, util. & Societat. Lipfienf. liberal. artium Sodaiis, T ann. 1759. MI. CA- wm ó Sm CATALOGVS n alpbabeticus Éscellentifimor um Virorum, qui pro hoc Tomo II. Obfervationes phyfico- medicas cemtnunicarunt. Dn. D. Joann. Seat. ALBRECHT , Gymnafii academici Cafimi- riani, quod Coburgi floret, Philofoph. natural. Prof. publ. & Phy(icus Ducalis provincialis; Acad, N. C. ApivNcTVS, — d. Pantlemus. pag. 272. feqq. Dn, D. Ferdinandus. lacobus BAIER, Sereniff. Marcliion. Bran- denb. Byruthini Con(iliar. & Archiater, Reipubl. Norim- - bergenf. Phyficus , Acad. N. C. ApivNCTVs , d. Fugenia- nus IT. p.298. feqq. Du. D. lofephus. BENVENVTI, Luccenfium Thermarum in Hetruria Medicus ex Reipublicae auCtoritate preefe&tus , Acad. N. C. .Epicharimus I. p. 1.feqq. 127.feqq.351.feqq..- Dux. D. Carolus Auguftus de BERGEN , Haereditarius in Rofen- * garten, Medicina In Academia A adii Prof, publ. or-- dinir. & regie Berolinenf. Academ, Scientiar. Sodslis, A- cad. N. C. Pbüaretus IT. p.51. feqq. 143. feqq. Zppend. pag. I. feqq, . Da. D. donid: Wolff. BE Frider. BOENNEKEN, Sereniíf. Princip. regnant. de Loewenftein- Wertheim Confiliar. aulae & re- idu , Archisterque primarius , ac Reipubl. Suinfur-- tentis Phyficus & Senator, Acad. N. C. Zaffus HI. p. 58. " 2. Medi - Dat. D. Toamnes BVRMANN, Hatanlass Prof. publ. in VER -. medico Amftelod. Acad. 'N. C. Diofcorides ITI. p. 192.feqq. Dn..D. Francifcus. Antonius COHAVSEN , Medicine Praéticus Lohrz ad Meenum. - p. 31.feqq. Dn. D. Henricus lojepbus COHAVSEN , Medicina Pratticus Ny 'redena Gueftphalorum. p. 37. feqq. JUN Dn. . ximo 0 xx pem . Joann, Andreas DEISCHIVS , Medicin. & Chirurg. Do€&tor. & Pra&ticus in inclyta Republica Auguftana. p. 390. feqq. . D. Henric, Frider. DELIVS, Serenitf. Marchionis Brandenb. Culmbacenfis a cohfiliis aulicis, Medicin. Prof, publ. in Eriangenli Academ!a, & regiar. Societatum Seientiar. Monfpelienf. & Rhotomagent, Sodalis , Acad. N. C. De- mocedes JT, — — | p. 319. feqq. : D. Joann. Petrus: EBERHARD, Medicinae 1n regia. Frideri- ciana Halenfi ordinarius, &.Philofoph. trang Prof. publ. Academ. Eiectoral. Moguntin, Scientiar, util. Ad(ef- for ordinar. Acad. N. C. Euwides I7; Append. p. 257. . Ge, Dionyfius ERRET, Regiz Societatis Scient. Lordinen- fis Sodalis , Acad. N. C. Ae:nuius Macer TL: p. 226Ufe 4q, . D. Joannes Bernhardus de FISCHER , quondam Rufforum. - lmperatricis, AxNx, gloriofa memorie, Perfonae: Me- dicus, &. per Ruffias , medicas res dirigens Archiater, A- cad. N. C. Olympus. p.207, feqq. D. Carolus. Philippus GESNER , Potentiff. Reg. Polon. & &- le&tor. Saxon, Con(liar. aulicus & Archiater, Acad, N. C. Demo[tbenes. IT. p. 258.feqq. . D. Joann. Frideric, Carolus GAIMM, Medicina Praé&ticus VMenacenfis, | p.216. . D. Toagn. Chriflopp, HENNICKE, Celiflimorum Comitum - Hohenloicorum , Bartenfteinenüis, Waldenburgenfis & Neueníteinenfis, Confiliarius &' Archiater , Medicinze Practicus Oeringenfis, Acad. N. C. Hierax I. | p. 105.202. f^qq . D. Crato Godofredus HENNICKE , CelfitT, Comitis de Ho. henlohe- Neuentitein Confiliar. aTYP & Archiater, item- - que Phy(icus givitatis Oeringen'is, Acad. N. C. Hierax III. p. 122.feqq. 214. 1. D. Ioann. Chriflizn. HILDEBR AND, Medicinze Pra&ticus Is- . lebieníis , Acad. N.C. Zfemilius 7A | La 364. feqq. Dn. *at 9 wel Dr. D. Toantes Frider. HOFFM ANN; I. V. D. Conful civitàtis "Saügerhuíante , caufarümi métallicarum ibidem ludex, E- '. Je&ral Moguntin. Acad. Scientiar. util. & Lipfienf. So- ' cietat. liberal. artium Sodalis, Acad. N. C. Cefius Metinen- - fü IT. — Zppend. p. 175. feqq. Dx. D. Toannes ChrifHanus IACOBI, Militum prefidiariorum Vi- . — narienfium Medicus Jrdinaihis & Academ. EleGoral. ! qn Scientiar. util, Sodalis , Acad. N. C. Idmon II. p.24. feqq. Dy. D. Ébriffojfotus Pk KVHN, Medicina PraCticus Hena- cenfis, Acad. N.C. Feelpides TJÓ p- 266. feqq. Dn. iVolf/sang. lacob. MVLLNER , Sereniff. Marchion. Bran- denb: Culmbacenf. luis primarius, artis obfietricize in inclyta Norimbergenfi Republica Magifter, & regice Parienf, Academ. Chirurgor. Sodalis, Acad. N. C. Phi- lonwjus FE. p. 13$. 2:6 Dr. D. Rü diger Frideric.-. OVELGVN , Comes Palatin. Cacar. ——" Medicus provincial. Moguntin. Archiater Waldeccenf. & "Reverend. Capit. & civitatis Fritzlarienfis Medicus ordi- narius, Acad. N. c. ApivNCTVvs d. Diophautus IT. p. 159. feqq. Dn. D. gudolibas Chr LM PEAEVINS Y ers ficus Zellae ad "DU Werrham. p. 41. fe.q. Dn. D. Mattbias" Georgius PFANN ; Sereni: Marggrav. Bran- denb. Culmbacenf. Confiliar. aulic. & Phyticus militaris, Acad. N.C. Polyenus IT. D« rol. Ds. D. Wolffsang Tbomas R AV , Sereniff: Ele&or. Bavar.in Co- mitatu W7 efenfteig , & illuftr. Rerpub!. V!meníis in oppi- do & territorio Geislingenfi Phy(icus provincialis, Ac»d. N. C. Serapicn ITI. A UE feqq. Dn. D. loannes Chriliamus REINM ANN , Civitatis Ducalis M Ea dienfis & totius Provincie Phyfi- -- eus ordinarius , Acad. N, C. Aufus ÍIL | p. 333. feqq. bo caa did : Dn. Dn, Dn. Dn. ze o6 xet .D. Francifcus RONCALLI, Parolinus,. S. R. L Comes, Me- . dicus Brixianus, regiae Academ. Scientiar. Berolinent. & infütuti Bononienf. Scientiar, Sodalis, Acad. N. C. Pajla- divs III. . Append. p. 135. feqq. lacobus Chriftianus SCHJEFFER , in libera & Imperiali civi- tate Ratisbonenfi verbi divini Minifter, Sereni, Reg. Da- nie Confiliar. & in Gymnaf, academ, Altonav. Prof. Phi- lof. honorar, Caefareo- regiae Academ, Roverodenfis, & Ele&toral. Moguntin, Scientiar. util, itemque reg. Societ. teuton. Geettingenf. ac SocietatumScientiar. artiumque li- beral. Duisburgenfis & Liptienf. Sodalis, Acad. N. C. Zri- ftomachus I1, p.117. loann. Goitlieb SCHEFFER , Philofoph. & Medicin. Do- &or & Pracücus in libera & Imperial civitate Ratisbo- nenfi, Acad, N. C. Sabinus III. p. ro6. . D. Gottwald SCHVSTER, Regius & Ele&toralis Phyíicus ' Provincialis Chemnicenfis, Acad. N. C. Sabinus IL p. 18. feqq. Append. p. 521. feqq, D. Chriftopborus lacobus TREW , S. R.I. Nobilis, Sacr. Caef. Majeft. Confiliarius , Archiater & Comes Palat. Caefar. Sereniff. Marchion. Dnoidirio« Baanderib: Confiliarius au- licus & a&ualis Archiater, Reip. Norimb. Phyficus ordin, & Collegii Medici Senior primarius, Regg. Societat. Sci- centiar. Londinenf. Berolinenf. & Botanica Florentinze BORNE, Ephemerid. Acad, Caef. .N. C. DigECTOR, p. 394. feqq. Append. p. 271. feqq. . Zacharias VOGEL, Medicinze & Chirurgie Do&tor & Pra- &icus Lubecenfis , Acad, N. C, JVympbodorus IIT. | p. 218. feqq. . D. Toann. Guiliegu. WIDMANN , Reipubl, "Norimberzenf. Phyficus ordinarius, Acad. N. C Dieuches Il. — ^ .— p.83. NOVOR. . ME Y a —-— NS " / -- -. mm [Du » / € m (e E——4 A 1 "- v e." M Lp i1 - j [AM J [Us 5 ma e 7 NIA E 1 2e E 4 icm - - | unanut ss e ELA D A A ETE SUM OU EAR XEBAE : z:lle 2j (45 x" "7 d ó d. PER EE] Uri S e 3 V ENS ER : h ra UN - - X " [3 I" tU dh - 5 T 3 x d H Mis Vo ANE 7i Ae] SEX * z 7 - ty e ; 1 ^ L " D M U NOVORVM ACTORVM — PHYSICO- MEDICORVM AGRDEMIAR CAtPA RAT i TOMVS Saxinsb-n ; QBSERFATIO 1 Dn.D.IOSEPHI BENVENVTL — Aftbma graviffimnum , ex irregulari &' iutercepto podagre bereditarie decurfa obortum, in letba- lem taudem tr anfiens bydropem a[citen. atrocia infuetaque fymptomata fociantur, diligen-- ter contexere; quee in cadaveribus reperta funt morbofze labis dicia fedulo adnotare, notata ve- : ro cum eruditis conferre, quantum ad rei medicae 778: incrementum conducat, Vobis apprime innotefcit, m ampliffime Praefes ,, Academici clariffimi, cum id AVov. AG. Pbyf. Med. Tom. LT. À. ; ipfum v 2 Obfervatio 1l. - ipfum florentiffimae Societatis veftrae inftitutum inprimis curare oftendant egregia ejusdem Commentaria. Magis autem ita fe habet res cum de iis agitur morbis, qui praecordiorum organa occupare haud infrequenter affolent, quorum vim nullz reme- diorum efficacia fuperari poffe (cimus? 1ta ut hominibus eva- dant infenfiffimi. | Mos illis eft, dum ferpere incipiunt, firmam corporis valetudinem parum perízepe immutare, vel id ipfum ita peragere, ut fub aliorum non eeque difficilium morborum fpecie prodire videantur. "Vtroque in cafu & aegrotis, & Me- dicis facile imponunt, quo fit, ut illi occafionem preeterire fi- nant inpofterum haud redituram: namque ftatim ac organici praecordiorum morbi eo usque pervenere , ut ab omnibus fa- cile dignofcantur, medicinae poteftatem prorfus eludunt, ne- que cohiberi ullo modo poffunt; hinc opportuno fane confilio Viri hoc noftro &evo praeftantiflimi 1n id incubuerunt, ut eo- rundem morborum ortus, genuinam naturam, ac varia genera detegerent , ex quo factum eft, ut labore improbo, quem in obfervando impenderunt, tantum luminis arti paulatim accef- ferit, quantum fatis, ut Medici minus hodie decipiantur 35 quod maximi effe ufus, & commodi, licet fanitas aegrotis haudqua- quam refütui poffit , neque Vos ignoratis, do&tiffimi Viri , ne- que ii facile negabunt, qui de rebus re&te judicare confuefcunt. Enim vero quid utilius, quam organica preecordiorum vitia cognofcere dum fubrepunt, eo fcilicet tempore , quo cohibe- ri aliquantulum poffunt, & eegrotantium vita produci? Quid clinicis magis honorificum, quam infanabilium morborum cu- rationem temere non fuüfcipere, atque omnia affidentibus prae- dicere, que affli&tis mortalibus eventura preeviderint? Vt ut vero Viri multi folertiffimi femper eo adlaborave- rint, quo eorundem morborum ideam haud dubiam prome- rent, notum Vobis compertumque eft, id pro votis illos non effe affequutos; cujus rei cauffam fuiffe opinor ingenitam & peculiarem fingulorum corporum íftruCturam , organa multa | | qua Aftbma graviffimum, ex irregulavit?c. 3 quae affici queunt, ac morborum genus multiplex , quod non unum tantum , fed duo , vel plura ex praedi&tis organis fre- quenter obfíidet. Magna inde exfurgit fignorum varietas, qua fit, ut morbi aliqui ab aliis zegre difünguantur; quamobrem pluribus obfervationibus vel hodie opus eft, ut res magna ex parte adhuc deliteícens in apricum demum producatur. Ego vero quamquam difficultates ubique obvias ac pene infuperabiles non diffimulem , praeftantium Virorum exemplis incitatus , id medicinam faciendo plurimum ftuduiffe fateor, . ut, qui organicis praecordiorum morbis laborant, homines di- ligentius obfervarem, atque viícera illorum infpicerem, fi forte occubuiffent. Hiftorias hinc nonnullas in privata cominoda concinnavi, quarum poftrema talis mihi vifa eft , ut (1 Vobis communicarem,idacceptum haberetis. | Animum vero,ut pro pofitum exeduerer, excitavit clariffimus Vir, Azverius MANETTI, .Sodalis Vefter, Hetrurie noftrae decus, quo quidem favente fcriptum iftud ad Vos perventurum confido. lilud autem ve- limita excipiatis, ut putetis effe obfequii argumentum, ac fpe- cimen obíervantide erga Vos meee. Incolumitatem Veftram , Prefes ampliffime, Academici clariffimi, D. O. M. confervet, ut Literatorum bono, ac rei medica incremento diutius pro- Ípiciatis. | Morbi biftoria. Religiofus Vir, annum etatis agens quadragefimum ter- tium, pofteaquam multis retro annis varüs féreque continuis laboraverat morbis , opem meam poftulavit. Erat ille ftatura procera, habitu corporis pleniori, obefo, temperamento fan- gumeo ad melancholicum vergente, fibra laxiori. ^ Ingenio pollebat acri, fingulari in gerendis rebus, fuze cure commiflis, prudentia. Dum fecularis effet atque adhuc adolefcens, fre- . quenter in fex rebus non naturalibus erravit, neque tamen us- que ad trigefimum etatis annum, imperfe&ta valetudine deten- | AJS tum S . Olfervatio I. tum|felfuiffe fatebatur. ' Tunc vero podagra primum laboravit, profe&to haereditaria, quae incertis neque admodum frequenti- bus periodis revertebatur, ac regulari omnino greffü modo pe- des, modo genua exercebat. Valetudini fue minime conífu- lens, infalubri vi€tui folito more indultit, fexto vero abhinc anno, in eetatis trigefimo feptimo confütutus, virülentam go- norrhceam contraxit, qua? opportuna methodo traCtata , pror- fus evanuit. Podagra doloribus, frequentius inde feevienti- bus, acceffit calculorum renalium cruciatus , arthriticis non infrequens. Vtrumque morbum avertere inc foilicitus, vino, quo jam diu utebatur, atque nefcio cujus herbae folis recen- tübus, qua ' plantis pedum fubfterni curabat, penitus abftinuit, amici confilio. His pera&tis fattum porro eft, ut minus inpo- fterum faeviret podagra, calculi e renibus minus exturbarentur, & ex haemorrhoidalibus venis identidem flueret fanguis. Aft nova àtque mfenía morborum facies fuperuenit; poftea eniti , plerumque vero circa autumnale zquimo&ium, vertigime te- nebricoía , dolore capitis graviffimo, convulfionibus, delirio , refpirandi angufüa, naufea, vomitu, coli doloribus, animique defectione pluries adfügebatur. Podagra pene filebat interea , vel nondum abfoluto decurfu fuo evanefcebat, magno cum segrotantis detrimento , qui, apparente iterum podagra, ex- tempore convaluiffe videbatur, ea vero: difparente faepius ha- "bebatur pro conclamato. Irrita quaecumque erant, quee Me- dici adhibebant, auxilia, nifi conftanti fluxu ad inferiores partes podagra defcenderet, vel unam aut plures fimul evacuationes ejus loconatura moliretur. Preeteritoanno hujus evi MDCCLIV. omnium graviffi ime cegrotavit, neque poftea priftino virium ro- bore unquam iterum potitus eft. Rebus ita fe habentibus ne dubitare quidem potuerunt in auxilium vocati Medici, (ut ex eorum transmiflis confulta- tionibus perfpiciebam,) quin ab irregular! & iitercepto poda: gre hereditarie decurfu cun&i fierent morbi füperius recen- NM ! fiti. | A:Mfibina graviffimum , e irregulari eu. s fiti, Podagram autem ideo aberrantem effe fufpicabantur , quod opiparo victui aeger, dum melius fe haberet, indulgens , pluribusque animi curis follicitatus, vitam nimis defidem jam diu viveret, Iliud propterea fuit medentium coníihum , ut paca- to animo effe ailaboraret, corpus autem quoad poffet exerce- ret; victu uteretur modico, fimplici, coctuque facili; a vino abítemius effet, adhibendo 1infimül frequentiores . friCtiones. Quoad,pharmacevtica autem preefidia inprimis rhabarbarum af- fumeret, quoties adítricta effet alvus, vel non bene peracte alimentorum coctionis adeffent indicia. Vernotempore in ufum traheret decocta, que ad fanguinem attenuandum, ejusque acrimoniam demulcendam utilia putantur , ac mercuriali ali- quo pharmaco fufpetto venereo miafmati, foríitan in mata fan- guinea adhuc delitefcenti, profpiciatur. Conftanti ut erat animo aeger, quidquid a Medicis decre- tum fuerat, probe obfervabat & exequebatut. Eccui vero conceffüm, animi curis pro voluntate vacare? Attamen per aliquot menfes a morbis fuperius defcriptis immunis omnino fuit, quod novo vit&e regimini, atque adhibitis pharmacis tri- buebatur. Nihilo fecius imbecillis erat, inprimis circa zequi- noCcuum autumnale, ac quoties paullo diutius ftaret, vel ambu- laret per acclivia , fpirabat cum anhelitu, non fecus ac ii fo- lent, qui longum ;ter brevi emetiuntur. X Ceeterum podagra non apparuit, & datis induciis haudquaquam fidebant medentes. . Hyeme ingruente (duodecimo die Novembris) ego accer- fitus fui, 'cumque cordis palpitatione laborantem aegrum repe- rerim, pulfibus plenioribus exiftentibus , indicanti naturae au- fcultans, fanguinem e faphena educi curavi. Die a vena fe&ta fecundo de interno lanzuore ac de fpiritu aliquantu'um difficili quaerebatur: inaequales interea erant pulfus atque intermitten- tes: folo vitu tenuiori, & regimine quoad reliqua aceuratiffi- mo, biduo poft malum feliciter extin&um videbatur; neque reticendum, podagram hoc ter; pore maxime omnium filuiffe | | A3 : cum 6 | -Olftrostio E cum nullus propemodum genuum pedumve dolor, aut tumor. apparuerit. Interim parvum calculum abfque dolore cum uri- na excrevit. Adventante Decembri cor veluti pondere gra- vari ajebat aegrotus , atque animo fere linqui videbatur, arte- riis tunc exili, inaequali , intermittente pulfatione micantibus. Oleum amygdalinum, praemiffis fri£tionibus & pediluviis, exhi- bitum fuit: minor inde anxietas, no&u preefertim, ac minor in puifibus inzequalitas: die vero altero utrique iterum increfcen- ti acceffere naufea, & ingens ventriculi dolor. Seta brachii vena edu&oque fanguine craffiufculo, non parum leuari vifus eft; verum longe melius habuit quoad omnia ftatim, ac poft- ridie pedis vena fe&a fuit, diluentium, emollientium, clyfma- tum ufu non prattermiffo. Cor nullo amplius pondere angeba- tur, naturalis videbatur refpiratio, zequaliter «& abfque inter- miffione micabant arterie. ^ Ventriculi labor tantum fupererat, qui clyfmatum, fotuum ftomachicorum, atque amygdalini olei ufu prorfus evanuit. | Etíi vero convaluiffe zegrotus videretur , infidum tamen omnino morbi judicium fufpicabar 3 imo haud leuis oriebatur conje&tura, humorem illum, qui ad pedes rite affluens poda- gram efficere confueverat, aberraffe jam, atque partes longe nobiliores in praecordiis, & imo ventre affeciffe. Ecquis au- tem, illo nulla prorfus ratione expulfo, morbum brevi profli- gatum iri opinatus foret? Omnibus itaque remediis locum effe credidi, quibus ad in- fernas partes revocari poffet maleficus humor; friCtionibus fci- licet frequentibus, pediluviis, tum & iis, "quibus humoris ejus- dem acredo obtundi, fanguis dilui, contrate fibrae laxari pof- fent, cujusmodi funt diluentia, demulcentia, blanda diaphoretica. Ea igitur praefcribebam ad aliquot dies, quibus eegrotus fat be- ne habebat, nifi quod pulfus identidem intermitterent, & bre- vis acinquietus effet primus a no&turno decubitu fomnus. Accidit Af bina gr aviffimum exirregulari tpe. — 7 Accidit interea, ut extempore omnia iterum in pejus rue- rent, Die vigefíima tertia Decembris fub folis occafum eru€ta- bat plurimum , difficili laborabat fpiritu, parvi, inaequales, in- termittentes erant pulfus. Prope no€tis dimidium nuncius fo- res pulfat, ut ad illum invifendum accederem: accerfitus in- Ípicio eum fuper fcamnum affidentem , difficili anhelitu labo- rantem, pallido colore perfufum: frequentiffimi, ac duriufculi erant pulfus. Infignis interim fub ipfum vifum cadens, atque auditum feriens pulfatio in praecordiis aderat, fub nothis cofüs finiftri lateris impetu majori infurgens; ab illis vero ad ufque renum regionem aliquando porrigebatur, alias ad cor & caroti- das arterias. Poft horee quadrantem cum fponte evanefceret pulfatio, arteriarum i€tus rariores quidem, fed inaequales ite- rum, ac intermittentes evafere : crudum pluries aegrotus min- xit, flatibus fufque deque frequenter erumpentibus. lila no- &e aperta eft falvatella ad femilibra fanguinis effufionem. — Se- quenti die minor fuit pulfuum inaequalitas, pofteaquam uni- verfalis fudor ad plures horas protenfus erupit. Vbi vero pri- mis no&turnis horis fponte ceffavit fudor, prior redut pulfuum perturbatio, cui nox inquieta, atque a primo fomno ja&tatio cum fpirandi difficultate fucceffere. Id ipfum per triduum ac- - cidit, at die quarta res alia vifa eft 5 enim vero dum fudor erumperet die hac muitum increbuit fpirandi difficultas , cui parvi pulfus , inaequales, intermittentes fociabantur. Sufpi- cabar jam folidis continentibusque partibus morbi cauíTam ad- haeiffe, atque organicum aliquod tacite obortum effe vitium, - quo fanguinis circuitus perverteretur: Venam idcirco brachii —. iterumaperiri juffi, quo pera&to omnis evanuit fpiritus difficul- tas, uberior quam antea erupit fudor, arterie validius , ac minus inaequaliter micabant. Nox quieta fuit, ac fummo ma- ne de pungente in genu & pede finiftri lateris dolore quare- batur eger, qui antemeridianis horis, fudore iterum erumpen- te, prorfus difparuit. Ceterum íudor, de quo diia : P« OU uode- A FE DEUM duodecimum ufque diem protrahebatur, vifcidus, cutim om- nem perfundens: prope meridiem erumpere incipiebat, & abs- que aegrotantis intolerantia ut plurimum perdurabat ad usque folis occafum. — Acceflere illi papula hic illic affurgentes, quas fudamina dixiffes. Vtut vero eo, quo diximus, tempore produceretur fu- dor, pulfus tamen numquam non intermittentes ac inaequales fuere , licet non eodem femper modo. Facilior fatis diu erat "refpiratio, non item noCtu, praecipue a primo fomno; exper- gefaCtus enim aeger, veluti timore perculfus, vagas, ut ajebat, pulfationes in praecordiis perfentiebat, anxius mutabat locum, vigil ac fufpiriofus noCtis reliquum tranfigebat. De flatibus in hypochondriis itidem querebatur, large ac frequenter minge- batcruda. No&turni hi labores repetitis dofibus olei amygda- lini, quod infulfo carnium juri commixtum loco ccoenze propi- nabam, plurimum remittebant; non licuit autem penitus illos auferre. Remedis ergo antedictis leniora laxantia curavi ut identidem adderentur, tum abíorbentia & antifpafmodica, ut- pote primariam morbi cauffam , podagram nempe, refpicientia. Dolores interim fugaces inferiores artus corripiebant, hinc non contemnenda videbatur fufpicio, podagree cauffam ( fortaíTe quoque fyphilidis) adhuc intus latitare, praecordiis ac vifceri- bus imi ventris atrociora damna minantem. ^ Dum expofitis pharmacis uteretur seger, vires paullatim inftaurabantur , ita ut ele&to furrexerit, atque ad aliquot parvi momenti munia ' obeunda, fufliciens videretur. Continuabant nihilominus pul- fuum ineequalitas cum Intermiffione , atque fpirandi difficultas, Manifefta erat heec a fomno, & quinta fextave a prandio hora; quotiescumque vero ea afficeretur aegrotus, fufpiria edebat, & cor veluti pondere premi afferebat : tuncque pulfuum enar- ratum vitium intendebatur. Aft minime illud reticendum, pul-. fus quam plures monftraffe viciffitudines: modo enim fanorum ies vifi funt(quod tamen rariffime contigit), modo tardi, modo Afibina graviffmum, ex irregulari &e. 9 modo celeres, modo magni, modo parvi, ac veluti paulatim de- ficientes. ! Decimus appropinquabat Februarii dies anni MDCCLV.. . ad quod ufque tempus negle&ta minime fuerant remedia, quibus liquidorum intemperies , atque inordinatus fanguinis morbus corrigi faltem potuiffet: pulfus inaequales & intermittentes perfeverabant, vel eo quoque tempore, quo refpirandi facultas minus leedebatur. Confirmabatur itaque fufpicio, in corde, vel magna arteria, aut forte in ambobus organicum aliquod vitium fubortum effe. Nonne praegreífo tempore palpitatio, diutur- nus ille a corporis motu fpirandi labor, collapfze jam pridem vi- res, atque infignis pulfuum turbatio poft venam fettam obfer va- ta, conceptam de organico in praecordiis morbo fufpicionem confirmare videbantur? Polypoía concretione cor obftrui , mi- hi haud videbatur abfimile, cum pheenomena rationis trutina expenderem. Adde, quod morbo primum ingruente, cor, & maxima ei annexa vafía ita aíffeCta fuiffe liquet , ut cegerrime per illa excurreret lentefícens fanguis, ad polypofas concretio- nes minime ineptus. - | Iftud de morbi natura judicium, quod, licet anceps ac dif- ficile, aegroti vitam in non leve difcrimen du&tam fignificabat, ejusmodi profe&to non fuit, ut aberrantis podagrae nullam am- plius rationem habendam putarem. E contrario autem, cum vitis iftiusmodi praecordiorum tollendis impar plerumque fit medicina, atque ea tantum moderari, & hominum vitze minus infenfa reddere valeat; haud aliter id confequi poffe fperabam, quam podagra ad proprias fedes addu&ta, vel ejus caufa, quae intus latitabat, edomita tandem, & quacumque data via confe- fum expulía, -Hoc contequi fi contigiffet, fpes itidem erat, ne ventrieulus, alaque imi ventris vifcera amplius laederentur. Deco&ta ideo ex lignis parari curavi, affatim bibenda, eorum ad inftar, quee antivenereanuncupantur, quae quidem, a polypo, fi adfuiffet, & a craffiori fanguine expofci videbantur; erum ab [Vov. 48, Pbyf, Med. Tom. LI. B | illis IO |... Olfervatio I. illis abftinere opus fuit, quod ventriculo gravia effe cceperant. Serum proinde caprillum fübftütuere opportunum duxi, quod cum beccabungz fucco recenti, chamzdri, chamaepiti , farfapa- rilla, ligno faffafras, vituli ac viperarum carne fecundum artem deftillatum fuerat. fumes hoc fummo mane, & vefpere triho- fio ante coenam, eegrotus potavit, ventriculo non adverfante. Melius fe habebat interea, ita ut e le&to furgere, & quotidie ali- quantulum deambulare potuerit. Calendis Martii circa undecimam vefpertinam cum incce- natus le£tum ingrederetur, multa fpirandi anguítia correptus fuit, pulfibus/valde inaequalibus, ac longe frequentioribus. Ac- ceffit fubito ventriculi dolor, jaCtatio, & naufea, qua mirum quantum fatigabatur. "Tepida aqu iteratis forbitionibus, fo- mentis emollientibus, clyftere, cum oleo amygdalino & parego- ricis commixto , rudioribus friCtionibus , facilior paullatim facta refpiratio, fed ftomachi dolor vix fuit imminutus. Notte fe- quenti ille iterum increbuit , ac licet fpiritus difficultas pene evanefceret, dolore tamen eo, & irrito vomendi conamine ita cruciabatur eeger, ut fere mori videretur. Melius fe habuit prope auroram ad usque folis occafum, quo quidem tempore, vel paullo poft enarrata fymptomata pari ferme modo intende- bantur. Interim ficuti pulfus varii admodum erant , febre vel abfente, ita & refpiratio magis minusve. leedebatur E. dum auge- retur ventriculi dolor, ea femper erat difficilior, pulfus vero in- zequales, parvi, frequentiores, non aeque intermittentes. Hisce affectus aerumnis decumbere utcumque poterat ae - ger, minime autem fomnum capere, etiamí? cervicem, pulvina- - ribus fuppofitis, erigeret. Quodfíi diuturna feffüs vigilia, & ventriculi dolore non adeo cruciatus in leCto federet, & caput & pectus genua verfus inclinaret, aliquantulum quiefcebat. Contigit porro, ut bile multa, craffiori, porracea per al- vum erumpente, ventriculi dolor tandem evanefceret, & dex- "trum hypochondzinm » quod dne , iterum mollefceret ; : hinc Afbmna grviffmum ex irregulari erc. — 11 hinc horas aliquot fomno concedebat, atque a cibis minus ab-- horrebat : nihilo fecius pulfus, uti antea, varii, inzequales, in- termittentes 5 refpiratio item inaequalis, & laboriofa, quae dum no€tu adaugeretur, feptum transverfum conftringi ajebat infir- mus, & cor veluti tremulo motu concitari, ita ut titillationis fenfum quandoque perciperet. Succedanezse his erant vagae intra pe&tus pulfationes , & pondus cordi cum dolore grave, unde fufpiria, anxietas, & frequentior refpiratio. Alvum ex- onerandi praster modum cupidus e le&to fzepe furgebat zegro- tus, paroxyfmus autem ocyus folvebatur poft flatuum eruptio- nem, ^ . Ut primum ventriculi dolor remifit, decoctum mane ex- hibebatur ex herb. chamaepit. rafur. lign. faffafras, viperis, & carne vitulina, addito pauxillo corticis Winterani Paullo ante prandium pulveres abforbentes, hora fomni oleum amygdala- rum dulcium praífcribebam: Clyfteres quotidie injiciebantur, & laxata ab illis alvo, crocea vifcidaque bilis uberrime fluebat. Dum hec adhiberentur, fugacibus doloribus identidem af- ficiebantur inferiores partes, & morbus recruduit. Siquidem no&te quadam cordis anguftia, difficultate fpiritus, moleftiffimo- queillo prope ventriculum dolore adeo vexabatur, ut vix praefo- cari videretur, pulfibus exilibus, & admoduminaequalibus. Nihil ferebant opis quamplura remedia ad revellendum & leniendum adhibita, quare brachii venam fecare opus fuit, qua quidem a- perta in melius omnia convertebantur. Altera adventante die pomeridianis horis cordis palpitatio vehemens fupervenit, quae quinta poft hora cum ceffaret, iterum ventriculi dolor & anxie- tas, vomitus bilis acide ac porraceze oriebatur, Emplaftra ve- ficatoria femoribus apponi jufli, quae ferum ac pus copiofum provocarunt eo in loco, cui fuerant affixa: tenacis interim bilis plurimum; non fine ventris torminibus, egerebatur: noéturnus inde labor minor fuit, fomnus vero brevis; quoties enim dor- miturus oculos clauderet, toties fpirandi difficultate prehende- B 2 bütugur A 12 Obfervatio I. batur. Pulfus interea perpetuo inaequales & intermittentes, urinae crudae copiofa. ^ DecoCtum viperatum fuperius de- fcriptum affumebat eger 5 veficatoria ne obducerentur cica- trice operam dedi. Lac infuper afininum recentiffimum ovi vitello commixtum , & faccharo edulcoratum ccenze loco, prae- miffis abforbentibus, commendavi: nihil prorfus contigit eo- rum, quae illius ufui contraindicare viderentur, quin potius ab eo mitiora faCta funt fymptomata , qua quidem de re a ceteris remediis abftinere, folo late afinino utendum fore putavi. Il- lud propterea bis de die affumebat zegrotus , fummo fcilicet ma- ne, ac vefpere, hora fomni, absque ulla ventriculi noxa: faci- lior exhinc fomnus, minor fpirandi difficultas: ficca tuffis, quce fupervenerat, extinguebatur , vigebat appetitus, nulli ferme fu- pererant flatus, vires nonnihil inftaurabantur. Convalefcentiae fpes aliqua illuxiffet nifi pulfuum inaequalitas , cum intermiffio- ne fuperfuiffent: fupererat quoque nefcio quid onerofi circa cordis regionem , quo eger fufpiriofus erat, pronoque capite plerumque incedebat. à | Elapfis nonnullis diebus ciborum appetitus minuitur, con- cidunt vires, crefcit anhelitus, triftior ac pallidior fit zeger, tur- bantur pulfus , fupervenit affidua palpitatio. Ex dextro hypo- chondrio nonnihil tumido protendebatur dolor ad cordis fcrobi- . culum, ita eegrum excrucians, ut, nullo modo quiefcens, per- petuo vociferaretur. Naufea infuper laborabat, & (quod antea nondum contigerat) urina? longe pauciores fluebant. Crebri hauftus Nucerina aque tepentis , oleum amygdalinum , parego- rica, pediluvia, fomenta, vix quidquam profuere; feéta brachii vena extraétoque fanguine modico, refpirandi labor aliquantu- jum , nihil vero hypochondrii dolor imminuebatur. Vigil id- circo in le&to fedens & clamofus, notctem hanc, diem proxi. mum, & aliquot fequentes molefüiffime transegit, emollientibus, anodynis, paregoricis fruftra ufurpatis. Sub notus initium om- nia femper acerbiora: pulfus parvi, ineequales, intermittentes ; univerfa | Aftbma gracifmum, ex irregulari (ec. — x4 univerfaimi ventris facies paulatim intumefcebat, hypogaftrii compreffio erat dolorofiffima. — /Egrotanti fuadebam, ut fan&tiffi- mo Eucharifti: facramento refeCtus, Catholicae Ecclefie ritus ex- pleret. Intereaquee remedia exhibita non funt, fiue interna, five externa?. Fruftra effet, omnia figillatim recenfere: ne hilum pro- fe&o ceffarunt fymptomata. Alvi feces croceo colore infe- &ze , rite tamen digeftee, facile egerebantur; urina e contrario fubjugalis parcius indies fluebat, & quamvis paullo largius pro- diret, poftquam veficantia Cxudilios rurfus appofita erant, inge- ftce tamen quantitati potulentorum minime refpondabat.. Emol- lientibus proinde druretica deco&ta jungere opportunum duxi, aft neque his profe&tum quidquam, fed potius omnia in deterius ruebant, fuperveniente fiti, tibiis cedemate tumentibus, Quae continua erat fpirandi difficultas ; die Martii vigefimo quinto ita increbuit, ut fex horarum intervallo infirmus in mortis agone todiitutus videretur, quod ter, quaterve, datis induciis, ei de- inceps iterum evenit. Enarrari autem haud fatis poffunt c- rumnz, quibus , vel hisce remittentibus, confli&tabatur. Fere continuo vigil dolore dextri hypochondrii indefinenter labora- bat, fpiritus ita difficilis erat, ut fublevato pulvinaribus pe&tore, vel capite ad genua inclinato, in leCto federe cogeretur. In- terea mollefcere cepit venter imus, fed pubem verfus eo pacto iam tumebat, ut effuíi in ejus cavo liquidi indicia adeffent non obfcura. Tibiarum cedema fenfim afcendebat ad femora, uri- na vero, adau£ta fiti, eo parcius fluebant. Acceffit tuffis pri- mum ficca, & clangofa, mox humida, & frequentiffima : dum vero sger tuffiebat, finiftri lateris dolore angebatur: fputum . vifcidum, rotuodum, eerugineum prodibat. Deco&iones pe&torales, diureticze , emollientes lin&tus, & fyrupus terebinthinae, quibus ufus fui, neque tuffi, neque do- loribus compefcendis utilia fuere, neque urine fluxum provo- carunt. Quee pharmaca ad fomnum conciliandum rurfus adhi- bita funt, nocuere potius; — qui perbrevem aliquot - minu- LE ^—OAEV ! -. Obferoatio. L WA: minutorum wit —— numquam non feqtiebitii; eo major erat, fi pharmacorum vi fomnus accerfebatur. iEgrotus | quam primum evigilabat, timore fummo erat perculfus , anxius; capite turbato, & animo fere deficiens. Multa procul fine ra- tione ab illo prolata de mentis alienatione monebant: hec au- tem turbatio mentis, feu, fi mavis, delirium, ad diem usque ex- tremam perduravit. Dextri hypochondri dolor tandem aliquantifper remifit; acriuse contrario fzviente fiti. Aquofus abdominis tumor ocyflime in molem praegrandem excrevit, ut fimile quid in hy- dropicis numquam me vidiffe meminerim. Supervenere autem alii atque alii in imo ventre dolores, qui ad pubem tandem por- re&ti urinae fluxum aliquamdiu intercepere. Tuílis erat con- . tinua, fputum copiofe prodibat, & fanguineis filamentis confper- fum erat. Pridie Nonas Aprilis immani morbo attritus, viribus omni- no deftitutus, in dextrum latus procumbebat eeger. . Horrore. & rigore mox correptus fuit, quibus poft hore intervallum evanefcentibus , parumper vix attollebantur pulfus, neque cuti calor reftituebatur: frigido fudore madebat, fputa colore plum- beoinficiebantur, molesabdominis erat maxima. Omne prorfus alimentum refpuens, prope meridiem nullo qualicunque przece- dente conatu liquidum graveolens, nigrum,amurcae fpifflitudinem referens, vomüturejecit. Sitiebat valde. Hora fecunda vefper- tina arteriarum f&tus nullo modo explorari poterant, fole vero ad occafum properante frequentior erat humoris nigri per os erus ptio. Circa horam no&is quartam yoce orbatus, actardiflime refpirans, tandem obüt, | Cadaveris fettio. Die altero,. Nonis fcilicet Aprilis, una cum Zirtonio JoAN- NELLO, Chirurgie Profeffore, anatomes perito, ad cadaveris fe- &ionem acceffi. Infpiciebam illud praeter modum tumidum, | latis "Atbnd graviffumum, ex irregulari &c.— I5 latis maculis livefcentibus confperfum, prominentibus hic illic veficulis, fufco, graveolenti latice turgidulis. Prodierat ex ore fcetida amurca, quam vomitu ante mortem reje&tam fuiffe fuperius diximus. —. Diffe&o peritonao , quadraginta aquze fubrubre , turbidae libras ex abdominis cavo emifimus. Omentum, ventriculus, mefenterium, inteftüna tenuia undique inflammata, quibusdam vero in locis gangraena affecta apparuere. —Varicofa erant o- menti vafa, inprimis fub ventriculi fundo; in molem itidem monítrofamillud excreverat, obadipofas cellulas fpiffiori adipe nimium infar(&tas. —Ventriculi fuperius orificium folito amplius & laxiffimum erat. Interna vero ftomachi facies atris fcate- bat maculis, & veficulis limpida lympha repletis, quae dum di- gitis comprimerentur, nervofam inter ac villofam tunicam faci- leexcurrebat. Inteftinum duodenum penitus corruptum erat, & duobusulceribus rotundis, linéarum circiter fex, perforaba- tur: hinc potulenta pene immutata in ventris cavum facile de- fluebant. Horum ulcerum ei, quod a pyloro duobus digitis, at- que uno tantum ab oftio du&tus choledochi diftabat , callofa erat crepido, non item alteri, quod erat in confinio jejuni. j Hepar obftruétum, durum, colore tingebatur plumbeo, fe- ptemque circiter libras pendebat. Cultro diffe&um, graviffi- mum exhalabat odorem, atro, pingui, ac feetido turgebat humo- re, ei omnino fimili, quem ex ore prodiiffe retulimus. In fel- lea vefica, cyfticoque du&tu calculi fere duceni inveniebantur, varie magnitudinis, milii tamen granum non excedentes, qui fi . microfcopio armatus oculus infpiceret, fcabram, afperam, acu- leis veluti appofitis figuram referebant. ^ Color aliis niger, fplendens, aliis ex croceo niger, croceus omnino ceteris. .A- qua inje&ti petebant fundum, digitis compreffi facile frangeban- tur, eegre folvebantur faliva. Flammae admoti ignem non con- ciplebant, crepitabant vero, & fumum emittebant odoris non injicundi. Hydroftatica trutina, num fpecifico pondere a re- nalibus 165 — Obferoatio I. nalibus differrent, exploravimus ; invenimus vero fe habere horum gravitatem ad illam renalium veluti fe habet «o ad 3g. Renum fubftantia pallidiufcula erat, & enervis, quemadmodum jn cadaveribus fenum defun&torum reperiri folet: in dextri re- nis papillis exigua exftabant calculorum rudimenta. In thoracis utroque cavo aquz craffiufculee & nigricantis lbram circiter effufam vidimus. Pleura naturali craffior erat, ac ubi coftis fternitur & adhaeret, in tubercula facefferat alba, cartilagineam duritiem asmulantia, quee tubercula efformari vi- debantur ex alba denfaque materie, coftas inter & pleuram hic Alicve]ftagnante. Pulmones nigris maculis inficiebantur, dex- terque lobus ope tenuiffimze membrane mediaftino ne&tebatur. Pericardium utrinque ad latera inflammatum , cruentam foetidamque aquam continebat, ejus certe duplam quantitatem, quam quae inveniriinillo plerumque folet. Cor, naturali co- lore praeditum, mole erat valdopere adau&tum, inprimis circa apicem; feptum idcirco transverfum deorfum trudebat , ac fi- niftrum. pulmonis lobum in anguftiorem locum manifefte adige- bat. Pericardio nudatum cor, & ab appenfis majoribus vafis fe- jun&um, uncias pendebat quatuor fupra viginti. Ventriculus ejus dexter carneis columnis, feu lacertis folito crafTioribus in- ftru&tus erat; ex adverfo arterize pulmonalis valvulae jufto te- . nuiores, ac tum iftze, tum etiam feptum illud, in quo foramen -ovale infculptum eft, inflammata videbantur. Sinifter ventri- culus dextrum füperabat magnitudine, non vero fibrarum car- nearum robore; pariete craffiori donabatur praecipue ad cor- dis apicem , ubi pollicis menfuram excedebat. Ad oftium ve. na pulmonalis annulus erat cartilagineus , in quo officula non. nulla prominebant. Arteria magna paulo fupra femilunares valvulas ad eum usque locum, in quo deorfum fle€titur, in anevrifma facefferat. Anevryfma hoc inequalem obtinebat diametrum, quo major femper erat inter unum alterumque ofliculorum intus latitan- tium Aftbma graviffimum , ex irregulari &c. — x7 tium , de quibus mox verba faciam, minor vero eo in loco, cui oflicula ipfa affigebatur. Diameter aneuryfmatis maxima trans- verfum digitum a dextra fubclavia diftabat, atque ad diametrum magni aorta oftii rationem habebat veluti 4. ad 3. hanc videli- cet fuperabat. Hinc cum aortam prope diaphragma fecuifíem, eamque in anteriori inferiorique parte aperuiffem, atro, concre- toque fanguine repletam mveni, quod de reliquis queque arte- ris verum eft, pene vacuis exiftentibus venis. Ceterum edu- &o fanguine aorta facies interior inflammata apparuit, inaequa- lis, ac fere monfítrofa ; enim vero oflicula plura confpicieban- ' tur plana, tenu!a, acutis angulis in circumferentia inftru£ta, majora illic, minora hic, mufculofae arteriae tunicae arCte adhae- rentia. Alia item officula aderant ejusdem generis , fed nervea tunica adhuc cooperta. Inter hac. atque illa officula, nec non an reliqua arteria? füperficie, innumera prominebant tubercula, quorum nonnulla duritie cartilaginem referebant,alia vero mol- lora: fingula produci videbantur a fübalbida, .denía, 'cartilagi- nofa (ut ita dicam) materie, intra nerveam & mufculofam tuni- cam effufa, quam iü officula praeditus fimilia abituram facile credidiffes. — Officulerum, ficuti & tuberculerum numerum, non fecus ac peculiarem fitum defcribere omitto, ne equo lon- gior fim, cum praefertim confpici queant in Figura r. Tab. I. - Cum vero morbi atque mortis cauffam, m thoracis atque abdominis cavitatibus latitantem, luculenter oftenditfet vifcerum antedictorum perluftratio 5 a capitis anatomica perluitratione abftinuimus , quod etiam temporis anguftia & laffitudo alio nos revocaret : quinque enim horarum fpatio elaboravimus , ut, quae hucusque relata funt, diligentius perfcrutaremur. Lucca, in. Hetruria, Noribergam wmiffa, d. 8. Septemb. 1756.3 Explicatio Figure 1. Tab. 1. A A A A. Aorta eum valvulis femilunaribus, anteriori inferio- - - dNov. AG. Pbyf. Med. Toi.1f. E. rnque — 18 | Obfervatio I. . rique parte perlongitudinem, & nonnihil transuerfim fe- : &a, quo interna ejus facies confpiciatur. BBB. Aneuryfmatis tractus defignatur. " bb. Se&ionis transverfalis locus & magnitudo. CCCCCC. Totidem ex majoribus officulis, quz nullo velàmi- ne tegebantur, ac mufculofze tunicae adhzerefcebant, Dp. Tuberculum cartilagineum, quod officula zemulatur. E. Officulum nervea tunica adhuc coopertum. .— 1. 2. 3. 4. Arteri& fubclavi& & carotides nonnihil revolutae. 92 OBSERVFATIO Il. Dn, D. GOTTWALD SCHVSTERI. De certis, iti affectibus pectoris tufficulofis, prefidiis. n gravioribus illis affe&tibus peGtoris, qui in tuffes convulíivas & ferinas, ex aéris vitio epidemico, vel aliis caufis fporadicis originem ducentes, transeunt, duo inprimis remedia, alterum compofitum,'alterumque fimplex , praeftantioris effe&tus faepius deprehendi. Sunt vero hac, Elixirium pectorale Wedelii & Cafcarillae effentia, quorum.utrorumque eximias virtutes uno alterove exemplo confirmarelubet. In tuíli nempe convulti- va ferina faepius jam, & nuperrime quoque in virgine quadam, expertus fum, quod, omnibus aliis remediis in larga licet co- pia, fed irrito cum effe&tu exhibitis, folum tandem modo lauda- ti Auétoris pe&orale Elixirium defideratam, optimo cum effe- &u, tulerit opem, fi modo duplex hzc fimul obfervetur regula praé&tica, ut nempe primo laxante aliquo, iterata etiam vice, fi neceffitas poftulare videatur, exhibendo , canalis inteftinorum . ab inharentibus & collectis ibidem impuritatibus repurgetur, quod huncin modum parari poteft: Rec. Rad. althaeze, polypodii, . ana drachm. j. & dimid. femin. anifi drachm. j. Flor. papaveris rhoead. De certis, in affe&ibus peGoris tufficulofis, &c. I9 rhoead. pugill.ij. coquantur cum fufficiente quantitate aquie per horze quadrantem, dein addantur foliorum Senn fine ftipitibus drachm. ij. vel uncia dimidia: ebulliant leniter, & colatura de- tur pro una dofi. Deinde etiam non indifcretim exhibendae fünt ejusmodi fubje&is fpecies pro infu(is pe&oralibus theefor- mibus, ex refolventibus & expe&torantibus ufitato alias more parate, quoniam feepius malum inde magis augetur, quam mi- nuitur, in iis maxime, quorum habitus ex tenerioribus & laxio- ribus conftat fibris. Ad Cafcarillae effentiam quod attinet, ea inprimis eximiam roborantem efficaciam in nimia puimonum de- bilitate, indeque oriundis gravioribus pe&toris morbis praeftitit, quod vel unieo hoc notabiliori comprobare poflum exemplo. Erat juvenis, decimum feptimum annum agens, qui clara & ane ta voce orationem gallicam recitaverat, variisque infuper ora- tori& artis exercitiis ingenium linguamque dicendo acuerat, ut tandem, ex pulmonum laxitate & tono partium peCtoris perdi- to, ficca, ferina eaque clangofa adfligeretur tuíTi, quam, per ali- quot hebdomadas durantem, facile tandem Lspile V is & phthi- fis excipere potuiffet. Rogato ergo a me coníilio, Elixirium pe&orale Wedelii cum 2equali portione Etfentiee Cáfcaxíllae re- mixtum exhibui, jubens fimul, ut matutinis horis in le&o dofin hujus mixturz cum infufo Unido Thee, fervato fimul regimine diapnoico , fumeret, per diem vero parcas, fed frequentius re- petitas dofes fubjungeret, unde fola hacce medendi ratione in- tra quatuordecim dierum fpatium eximie levatus, tandem per- fe&te convaluit. Scbolion. Gideon Hanvzvs,, de arte curandi morbos expettat. Cap. XXVI - (^ Quenmam morbo. curando magis putabis idonewn ?. um remedii expertum callentem , medendique metbodi ne[cium, an bujus gnarum , ve- medii autem ignarum? Ne , quod prior naturali methodo intruttus ad C23 : curan 20 Obfervatio IT. curandum magis: fft- babilis, quam pofterior, fua: axtié methodo indutus, ie- mo inficias ibit: idcirco remedio apto &3 experto. latente nibil pollet qua&- vis medendi metbodus.. Quibus verbis BouNivs de Experient, fal- Jac. addit: Et qui experientia enutriti medendi artem ag grediuntur, femper plus pollent ac longe felici 10Tes obfervantur illis y qui f[ablimiore tur- geni [cieutia , ut non immerito nominis celebrioris Belga: exclamavit: Fa- ge Medicum. fcientia plenum, &3 exercitio won probatum. OBSERFATIO IIL E» D. GOTTWALD S CHVSTERI. De certis, im Aftbmate cacbe&ico & fimplici, prafdis. : Ne femel & in uno/faltem zegroto, fed iterata vice, & plus quam . & vigefies fequentem compofitionem pulveris, quem antafth- maticum vel anticache&ticum vocare licebit , feiici & exopato effe£tu in fuffocationis periculo confttutis, exhibui. Compo- - nitur ex antifpasmodicoSStahlii & pe&torali refolvente Wedelii,fin- gulisque: ejus-dofibus fquillae preeparatee granum unum jungitur. Quodíi autem paulo major fquillee quantitas admifcetur, e. g. duo. vel tria grana pro una dofi, facile excitatur vomitus infigni cum levamine. Alio tempore uncia dimidiae pulveris aperien- tis, qui ex fale Sedlicen(i, conchis & cinnabari parabatur , addi- ta funt fquillae grana decem; profexdofibus. Aliquando etiam fa- lis Sediicentis.drachmam unam,Cinnabaris grana quinque & fquillae gronum unum pro-una dofi, fimili cum effe&tu praebui. Tandem etiam ejusmodi aegrotis opem fere prafentaneam tulit dimidia drachma pulveris vifceralis, cum eamphorze & fquilleeunico grano eonjun&ta. Gaudere fquillam virtute eximia refolvente, incidente & (timulante, cache€ticis, afthmaticis& hydropicis fumme profi- eua, diu jam nobis per experientiam patuit. Confrmat id quoque Scribonius LARGUs Compo[it. LX XVI. his verbis: 4d fufpirium faciunt bene De certis in Af bmate cacbettico tec. — 21 - bene inter. fimplicia quidem acetum [cilites , quod vocant, cochleario ter qua- zerque fuyitum im die; — Prodeft € ipfa fcillay argille: circumdata, € furno cota, purgatis exterioribus putaminibus , €9,, quod tenerrimum eft ejus, mellis duabus partivus attici admixtum, €9 tritum bene, cocbleario , femel in die bisve f[umtum, profuit multis. Sic & Compofit. UXXIX. inquit: ^ Quatuor babuimus morborum, exempla, in quibus quidem egri per tempus fitis longum, confervati [unt :. [ed continuatus ejus u[us diruit iterum quod antea edificaverat, ut bomines , tali medicina utentes, plerumque tabe per- egnt. Hic THoNEnvs in Obfervat. p. 290. Zcetwm [quilliticum infignem: babet attenuandi facultatem , fi won: inveniat materiam y in quam agat, bumidwm [ubflantificum adoritur, id' atterens €. quafi liquefaciens ac.fluxile reddens. | Quod:alterum attinet fontici hujus affe&us fpeciem, aftfi- ma nempe fimplex, remediorum equidem apparatu in eo facile abundamus adeo largo & preedivite, ut, obveniente cafü quo. -danr,. quid optimunr ex omnibus fit. quid faluberrimum, junior ad minimum Pratticus ignoret. Neutiquam, opinor, errávero, fi dixerim, auxiliorum multitudinem arti falutari detrimento po- tius effe. . Omnium remediorum viribus explorandis vita homi- nis non fufficit. Mihi autem precipue in afthmate fimplici cer- tum tutumque auxilium preeftitit afa fetida, varia fub forma, ma- xime autem in effentia exhibita. Sic inter complures ejusmodi eegrotantes diu jam jam afthmate talr laboraverat Chirurgus qui- dam, cum faciei pallore, appetitu deje&Cto, manuumque tremore, accedente inprimis paroxyfmo femper recurrente , ita ut haud levis. de: polypo forfitan. latitante & fymptomata illa concitante idcirco oborta fuerit fufpicio. Meum ergo quum imploraret auxilium ,. fequentia praefcripfi : Rec. Eff. afze feetidae, Liquo- . gis mineralis anodyni ana drachmas duas, M. fümantur mane & pomeridie guttzee XXXV. Rec. pulveris antifpasmod; Stahlii fcrup.ij.. Antimonit diaph. fcrup.j. Camphorz gran. j. M. F. Pulv. divid. in IV. partes, quarum unam cubitum iturus fumat; His- que duobus per plures dies "mm remediis, opitulante di- | 3 ! vini 22 .. Obfervatio IIl. vini Numinis gratia , penitus a malo hocce chronico liberatus fuit. Eft fane Effentia aíze foetidae , quam ecegroti heic loci die Knoblaucbs- Trophen vocant, eximium remedium antifpasmodicum, antafthmaticum & pe&torale, infimulque etiam contra tympani- tem efficaciffimum deprehenditur. In affeCtibus hypochondria- cis, hyftericis & flatulentis fingulari virtute id remedium polle- re, experiundo cognovi. Conf. Ke wPrenx. Zimenitat. exot. p. $43«- OBSERFATIO IF. Dn.D. GOTTWALD SCHVSTERI. De €ertis, pro obtinenda Hemorrboidum re[eratione & difcuffione, praefidiis. n haemorrhoidum negotio ad duo precipue refpiciendum effe momenta, jam dudum docuit experientia, quorum alterum in referatione, alterum in difcuffione confiftit. Non defunt qui- dem in Praxi medica remedia varia, quibus haemorrhoidalem fluxum, íi quando defecerit, aut fuppreffa fuerit, reftituere & promovere quandoque poffumus; jam vero illa faltem expone- re lubet, qua aliquot abhinc annis de fingulari remediorum quo- rundam efficacja obfervare mihilicuit. Duo fenes fexagenarii, haemorrhoidalem fluxum ha&enus regulariter experti, nunc ve- ro eodem deftituti, auxilium meum rogabant, ejusque reftitutio- nem defiderabant. ^ Confideratis probeque perpenfis circum- ftantiis, utrique preebui Tin£turam antimonii acrem, cum aequa- li portione liquoris anodyni conjun&am, hujusque mixture gut- tulas XL. bis vel ter quotidie fumere juffi. Optatus votis re- 'fpondebat eventus, dum paucorum dierum vix elapfo interval. lo confueta heemorrhoidalis recurrebat excretio, debitoque or- .dine dein cum euphoria continuabat, fimilemque dein effectum hoc remedium in aliis etiam fubje&tis praeftabat. Alterum re- medi- De certis , pro obtinenda Hamorrboidum &'c. 24 medium fatis quidem notum & ufitatum eft, fed fingularem ali- quam quoad ufum requirit circumfpe&ionem, qua, quantum . quidem mihi conftat, nondum fpeciatim annotata & indicata fuit. Infufüum nempe theeforme herba millefolii cum fümmitatibus, probe faturatum, haemorrhoides coecas, auctore RitvEnro, & te- fte experientia, egregie difcutit doloresque lenit: effentia au- tem ex hac herba parata fi füb eodem ftatu exhibetur, intole- rabiles excitat dolores, quod faepius obfervare mihi licuit, mi- rumque idcirco videri poffet , quomodo duplex planeque con- trarius ab uno eodemque fimplici, diverfa faltem fub forma ex- hibito, produci poffit effe&tus. Facile autem conjicere licet, fpiritum vini, qui Effentiz huic parande infervit , fübtilioribus millefoli particulis impreegnatum , procul dubio. fibras tuber- culorum haemorrhoidalium, admodum jam tenfas, gravius irri- tare &. fortius (tringere, quas.e contrario fatinzoitii infufum . aquofum millefolii laxare potius folet. — Vid. Rivzgu Olferogt. conumunicat. $. | Scbolion. Pre reliquis aliis, quae de haemorrhoidali excretione commu- niter foventur, opinionibus, celeberr. Dn. D. Lvpwirorr, Profef- - foris Lipfienfis meritiffimi, fententia mihi arridet, quam 1n Colle- gio pra&tico manufcri ipto communicavit : Quoties, inquiens, abadflu- xu Janguinis vena porte nimium turget , toties per va[orum raWificatio- - mes , id quod inprimts in [exu potiori per va[a bemorrboidalia interna fie. vi folet, cruorem reddit. — Hinc eminem miratio [iubeat , [i pletbovici, ob annorum defe&um nondum ad. bemorrboidum fluxum idonei , per interna — auree ven vafa [Lilicidium patiuntur: non enim etatis , fed. [anguinis in wena porte accumulativatio babenda el. Heec Lvpwicivs. | Forfan ergo inde quoque caufa petenda eft, cur, ficuti ex noviffima ob- fervatione mihi conftat, duo Banca pueruli, unus fex men- fium, alter o&todecim hebdomadum, fluxualvi cruento, citra. ullam dyfenterie notam, magna tamen cum parentum , pejora. metu- 24. Obferoatio IP. metuentium, follicitudine, correpti fuerint; fed ambo ufu rha- barbari, radula comminuti, & in aqua calida, affatim haufta, fexhi- biti, egregie levati funt, ut nunc bene valeant. OBSERFATIO F. Dn.D. GOTT WALD SCHVSTERIL De certis , in afedibus bypocbondriaco - Ratulentis , prafidis. uantas in adfli&tiones morbofas, quantas in sugpilittm prae- Q* cordialesilli incurrant, quibus alvus obítruitur, & flatus in inteftinis incarcerantur, dum quatuor, docente Schola Salernita- &4, ex vento retento in ventre veniunt, fpafmus, hydrops, co- — lica & vertigo, illis, qui Praxin medicam attente faciunt, fatis abunde jam conftat. Flatus enim copiofi inteftinis inclufi, fur- fum fublati, ad praecordia dolorem transferunt, hypochondria- que ita diftendunt, ut affe&orum wifcerum fpeciem praebeant. HiperocRATI Lib. ITI. de morb. vulgar. svo: 7reoí 070y6y f ,& dicun- tur, quorum vehementia mulier, prout ibidem 5. 1077. £dit. Foef. refert, tandem perüt. Ejusmodi incommoda hypochon- driacis & hyftericis plerumque communia fünt: nullum tamen unquam zegroti tales fibi promittere poffunt levamen, nifi flatus, membranaceum inteftinorum canslem ultra elaterem fuum na- turalem extendentes, aperta porta, liberentur & educantur. 1n tantis ergo clinicorum anguftiis, faepe admodum periculofis, ni- hil eft, quod, praemiffo congruo remedio laxante, citius certius- que aérem incarceratum disjiicit & expellit, quam mixtura , ex Eífentiaa Pimpinella albzee & Liquoris minerahis anodyni parti- bus seequalibus parata, & matutinis horis, ad guttas XL. exhibi- ta. "Tanto expeditius tamen curatio füc&edet ; fi pulveris an- tifpafiodici camphorati drachmam dimidiam , vel fcrupulos duos, - de certis, in affe&ibus bypocbondriaco- tec. 25 duos, pro dofi, fubfiitueris. Eximiam horum remediorum e-1i caciam, menfe Aprili, andi MDCCXLVIIT. in femina, natalium fplendore confpicua, experiri hicuit. ||. Alio tempore tam in hy- pochondriaco-flatulento, quam tympanitico-hydropico affe&u, eximiam opem praeftitit fequens pulvis: Rec. Tartari vitriolati, nitri depur. ana drachm. j. lapidum cancrorum , antimon. dia- phoret. ana drachm. dimid, cinnabaris preeparat. fcrup. j. cam- phore gr. vj. M. F. v1. dofes, quarum una pomeridie, altera ve- peri affümenda. Admirandum inprimis effet&tüm monftravit hoc remedium in tympanitico , copiofiffimos exturbando flatus, nimisque durum & expanfum abdomen mollius reddendo, unde eaomnino confirmabantur, quae TuoNEnvs Olfervat. medicinal. pag. xo2.jam olim monuit: cowmmendari nimirum medicamenta :campbo- vata, on ad corrigendam intemperiem frigidam , fed ad profliganda fym- ptomata matricalia, fi in culpa vaporescorrupti 63 maligni, ad eos vi alexi- teria iufriagendos. Probe autem fimul obfervanda eft illa caute- la, quam idem bic Au&or I. c. pag. 186. his inculcavit verbis: Etfi campbora alias in. affe&ibas. by[Lericis baud ignobilis, tamen reperi- untur complures femine, quibus &lla adver[aria, prajfertim quibus obtigit calidior capitis con[Hitutio, cum ob fpiritus volatiles illico caput petat €9 cere- drum ünubecillius feriat. Conf. FRiD. HorrMANNI Differt. de ufa i«- terno Canpbore fecuriffmo, S. X1. OBSERFATIO FI. Dn». D. GOTTWALD SCHVSTERL De certis, iu Puerperavum doloribus & diarrbea, prafidus. T E nui: torminofis, doloribus colicis, paffionibus hyfteri- co- fpasmodicis, fub quibus Medici magis fatigantur, quam rogantur, promtiorem prafentioremque efficaciam a nullo un- IVov. Acl. Pbyf. Med. Tom. IH. D quam o6 — : Olfércatio FI. quam alio medicamento expe£tare licebit , quam a. TinCtura hie bátbari : fecura eft, certamque & promtam fert opem:, demul- cendo, leniendo & mitigando molefiiffimos inteftinorum crucia- tus, a graviori fibrarum irritatione obortos. Commodiffime autem exhibetur cum deco&to dilutiori , vel infüfo florum cha- momillae vulgaris, & fummitatum millefolii , fzepiusque in per- multis: fübjeétis. utriusque fexus, maxime vero in puerperis, ve- hementioribus doloribus poft partum adfli&tis, eximiam ejus ef- ficaciam confirmavit experientia, ita ut bina hzecce remediaipfis etiam pilulis balfamicis,, minus rite correttis, praeferre nullus dübitem, quoniam nullum unquam ítimulum vel tenesmum in inteftino re&to: concitant aut relinquunt. Laetus recordor, me: hoc auxilii genus im puerperis quibusdanr, tenerioris corporis conítitutionis, ango preecipue MDCCL. optimo cum fucceffü adhibuifTe, atrocioresque poft partum fuperfttes dolores felici- ter femper ejusdem ufu fedaffe, addendo fimul dimidio manipu- Io flor. chamom. vulgar. & fümmitatum millefolii, duos pugillos florum chamomillae Romanz, & decotti harum fpecierum, cum cerevifia parati, fubinde cyathum exhibendo. In diarrhoeis vero puerperarum faepe admodum fonticis & torminofis preftantiorem femper effet£tum exhibuerunt pul- veres ex Teftis ovorum prapar. & antimonio: diaphoretico compofiti, interpofita fimul matutinis horis mixtura, ex eequali- bus partibus effentize gentianae & cortic. cafcarillae, conjunCto- que ufu frequentiori jufculr calidi ex pedibus & carne vitulina parati, & cum floribus fambuci, foliis althaecze five bismalvae, ra- dice althzeae & rafüra cornu cervi in vafe claufo: deco€ti, addi- to tantillo falis culinaris , crocr & macis, utpote quod acrimo- niam materia" peccantis doloresque & frequentiores dejecCtio-. nes optime corrigit & mitigat, eaque propter etiam in dyfente-. ria eximie prodeft. Vid. Kwoxx Tr. de Medicina mulier. p. 413. OBSER. Xm 9 EX 27 OBSERFATIO VII. - Dn. D. GOTTWALD SCHVSTERI De certis, in Dieedara liliofa & Dyfeuteria alba, pr e-. fuus. uem in puerperarum torminofis diarrhoeis ab infufo thee- formi florum Chamom. vulgar. & fummitatum müllefolii expertus fum optatum effeCtum, eundem etiam falutarem de- prehendi in ahis fubjettis molefto huic affe&tui aliis ex caufis Obnoxiis, dum quarta qualibet hora pulveris ex folis teftis ovo- rum parati dimidiam drachmam vel fcrupulos duos exhibui, fubjungendo femper praedictum illud infufum cum latte mix- tum, Vi&us loco fuit faltem jufculum ex avena excorticata paratum & tenuis puls:ex frumento Saracenico (ein dimer Hty- degrütze); pro fiti autem exfünguenda, fi forfitan urgeret, de- cottum pedum vitulinorum calidum commendavi, ?egrosque ab -omni cerevifiae ufu abfítinere juffi. Hoc autem infimul notan- dum volo , evacuantia remedia in hoc morbo, nifi quidem in principio ftatim oblata fuerint, minime falutaria, fed potius no- xia fuiffe, Immo dubito, an 1lla etiam in initio diarrheeze & dyfenterie femper proficua futura fint: dubitat etiam mecum J. LeNTILIVs, latromnemat. Part. IT. p. $82. fcribens: Purgantium dn dyfenteria. maligna ufum mibi nunquam, etiam in benignis , probatun fuiffe, licet aliquando 1n praxis mec cunabulis adbibitum , teftor. Hinc abíonam effe eorum fententiam, SmENZELivs fcribit (*) ,. quiin diurrbee , vel, quod majus adhuc eft, i t dyfenterie medela, vhabarbaro 83 aliis purgantibus , de alcalini acrimonia falis participautibus, utuntur ; bic quippe de [alibus acribus corrigendis , temperandis , implicandis , eluendis, baud ex ajperandis vel retinendis, Medicum decet follicitum e[fe ; unde, evi- : 13.2 tatis "3 B bunorr Liber de Venenis , ejus. animadverffonibus illu- firatus p. 34. not. d, 29. . Olferoatio. PH. tatis quibusvis acribus ,. [ola oleofa fimplicia ,. demulcentia ac ferofa , emol- liendo. evacuantia, in prefenti [tatu cafaque, optimorum titulum. reme- diorum promerentur. An autem, juxta SvbENHAMII affertum (*), dyfenteria & certiffime & celerrime (praecipue autem tutiffime) curari poffit, fi, miffis ambagibus, fluxus Laudano confeftim fiíta- tur, ipfius experientize relinquo. Ceterum antiquum jam eft axioma praCtcum: Per locum affe&tum nunquam evacuandos- efe humores. Diluentia & lubricantia non folum ílrictas & crifpatas fibras laxant & mulcent, fed infimul quoque materiam acrem; inteftina irritantem, hebetant, obtundunt & fine ftimulo evacuant. Ovorum auteni putamina egregium effe praecipi- tans, & optinfum roborans, corallis omnino zequiparandum; vel potius praeferendum, iterata frequentius me docuit expe- rientia, fuoque adfenfuü confirmavit KgAwERvs, in JMedicina ca- [trenfi Part. L p. 21. | . Laborabat menfe Augufto, anni praecedentis, quidam dyf- enteria alba, cum intolerabilibus imnteftinorum torminibus , & excretione mucofa cum multis filamentis intermixta. Huic fin- gulis binis horis dimidiam drachmam teftarum ovorum, additis fimul viginti guttulis Effentiae corticum Cafcarillae, im aqua Cu- - mini exhibui, injun&ta fimul tranquilla continentia, fub regimine diapnoico; hacque ratione, & folis his remediis, brevi temporis intervallo fonticus hic feliciter debellatus fuit morbus. Simr- | jem quoque effe&tum exoptatum in diarrhea biliofa , cum febre «onjun&a, fzepius praeftitit pulvis, ex partibus cequalibus tefta- zum ovorum, Cornu cervi fine igne praepar. & antimon. diapho- retici paratus, & ad drachmam dimidiam pro dofi quarta quali- bethora, cum xx. guttulis effentrze cort. Cafcarille, oblatus. "Tandem etiam compluribus dyfenteria decumbentibus optime profuit ufus pulverum ex folis teftis ovorum, ter quaterque per diem repetitus, frequentius fimul interpofito, &, quantum fieri potuit, potulenti ordinarii in locum fubftituto deco£to, ex cere- T vida ^*) Oper. pag. $31. de certis , in diarrbea biliofatece. — 29 viftee bonze, clarae & probe defecatze laCtisque recens mul&ti partibus cequalibus, cum pauxillo croci & facchari parato, cali- de femper forbillando , utpote quod, dum exa&te convenit cum Zytlogala SybENHAMII, egregium femper praeftat effe&um, tem- perando , involvendo & obtundendo caufticam materiam pec- cantem;, torminaque graviffima, ab eadem excitata, leniendo & fopiendo. ; | J OBSERFATIO VIII. | Dn, D. GOTTWALD SCHVSTERI i De | certo, in periculofo variolarum flatu, morbisque ex Iympbe vitio prognatis , pr ee[idio. Tn (fummo femper vitae periculo illos, qui varriolis decumbunt, fuppurationis tempore verfari, fatis jam abunde per expe. rientiam conftat, & quidem tam ob novam, illamque fymptoma- ticam & inflammatoriam, tunc vehementius affligentem febrem, quam ob facile evenientem meritoque idcirco metuendum va- riolarum retroceffum. Talibus ergo fub circumftantiis, prae. fente fümma fymptomatum exacerbatione, accedentibus infi- . mul quandoque convulfienibus, quin ipfis etiam confluentibus variolis, irregulariter aut prodeuntibus, aut in fuppurationem tranfeuntibus, eximiam mirandamque fepe opem mihi praefti- ' tit pulvis ex antimonio diaphoretico, abforbente quodam & re- gulo antimonii medicinali paratus , & proportionata dofi , pro conditione aetatis & virium eegrotantis, fub convenienti regimi- ne exhibitus, prout hoc compluribus confirmare poffem exem- plis, nifi fpes me la&taret haud inanis, fore, ut & alii, ufum ejus- dem imitaturi, propria experientia fufficienter de viribus ejus eximiis certiores reddantur. Non folum autem in acuto & pe- riculofo hocce ftatu variolofo infignem talem monftrat effica. : D 3 ciam 40 Obfrosio FIL —— S ciam, fed etiam in compluribus aliis chronicis morbis, ex lym- phe prava diathefi & gravi depravatione oriundis, ulcerofis, Ícabiofis, aliisque, virtute fua plane fingulari pariter fe com- mendat, prout hoc ex fingulari illo in : Ober nationibus meis tbera- ipeuticis, nuperrime publici juris fattis, pag. 40. €9 41. communi- cato exemplo fufius apparet , cui hac occafione aliud quoddam notatu non minus dignum jungere lubet, puellam decem hebdo- madas natam concernens, quae continuis fere torminibus abdo- minis, ex retropulfo raro & fubtili exanthemate, fparíim antea faciém occupante, laborabat. Huic, praemiffo clyftere, pulve- rem pro infantibus, ad mentem STAHLU paratum, cum aqua te- . pida, utpote convenientiffimo pro tenellis ejusmodi aegrotis ve- hiculo, exhibui, fingulisque ejus dofibus unicam guttulam Li- quoris mineralis anodyni, cum equali parte Eff. caítorei re- mixti , inftllare juffi ; nutrici autem fequentem pulverem praz- Ícripüi: Rec. 'Cornu Cervi (ine igne praepar. Conchar. preepar. (quz apud nos nil nifi ovorum putamina funt, ) Antimonii dia- phoret. Reguli antimonii medicinal. ana fcrup. j. M.F. iv. dofes. Harum ergo vix decem erant a(fumtae , quum, redeunte fub au- &iori tranfpiratione, prifüno exanthemate, tormina ceffarent, hocque pariter tandem fuccelfive evanefceret. Ceterum egre- gi hujus remedii audes rhythmis germanicis expofui in Zexico *neo Medico-cbymico. p. 400. conf. etiam p. 64. & 65. OBSERFATIO IX. .Dn.D, GOTTWALD SCHVSTERI. De certis, 1n gegen me & Morbiliis, pra- iis. Res antimonii medicinalem, JEthiopem mineralem & antimonialem heroica effe medicamenta, on gigantibus, feu de certis, in pracavendis Fariolis&?c. — 91 feu morbis magnitudinis modum excedentibus, non vero nanis & pumilionibus, opponenda effe autumo. Sunt enim illa tan-. ta efficaciae ,, ut: cireumfpe&to eorundem ufu variolae in pueris in tantum. praecaveri queant, im quantum curationis. fucceffus isdem facilior redditur. Singulari enim & eximia fua. virtute in interiores corporis humani receffus & occultos glandularum angulos & maeandros penetrant, humores peccantes,ibidem hze-. rentes & in fpecifice purulentam fubftantiam abituros, inver- tunt & inertes reddunt, ut poftea variolofze puftulae non adeo infigni in: copia in externo corporis habitu prodeant. Hinc Syr- VIvS, Prax. lib. 1v. Tra&t. r. $. 69. iuter medicamenta, inquit, tunc ufurbanda: (im Variolis nempe: & morbillis) expertus pre alis omui- bus commendo: antimonialia, tum quia fummam po[fident [anguinem a quo- vis bumore noxio mundandi efficaciam € vim , tum quia [epeuumero plu-. vibus po[funt. [atisfacere indicationibus ,, atque pro ve mata C2 operatione defiderata. per plures vias. bumores noxios expellere. Utinam ergo ofores mercurialium & antimonialium fecum reputarent, quan- ta & qualia arcana, non dicam arcanorum miracula, fub horum tegmine natura occultaverit. Quam infignem de reliquo & exi- mium: effectum aethiops antimonialis, ad methodum, in Zexico neo medico-chymico: p. 20. defcriptam , paratus ,. in tumore fcirrho-. fo labii fuperioris, cujusdam feminze, ex füppreffà coryza obor-. to, per quinquennium durante, & ab omnibus pro immedicabili habito, preefüiterit , Vix fatis depreedicare poffüm; meritoque grato animo omnino fufpiciendum effe judico infigne liocce me- | dicamentum, quod divina nobis ita gratiofe conceflit benignitas. E Halom miffe d.. 2:4.. Septemb. 177 6.) OBSERVFATIO X. Dn. D. FRANCISCI ANTONII COHAVSEN. ... Epilepfia ufu fapouis F'emeti curata. ? lieoftun omnium fere morborum truculentiffimum & ter- 4 ribiliffimum effe, neminem certe fugit,. dum abunde jam conftat, 232 | : Objervatio X. «conftat, quod eadem correpti fübito in terram profternantur, miris & horrendis torfionibus excrucientur, artusque illorum alternis involuntaris & vehementiffimis motibus diftrahantur, imo ipfa mens graviffime turbetur & omnium fenfuum ufus pe- nitus tollatur , atque idcirco non inepte veneranda antiquitas morbum hunc per eminentiam iraguum & Herculewn , quafi a nul- lo, nifi fortiffimo, fuperandum & ferendum, dixerit. Merito igitur omnium Medicorum eo dirigi deberet ftudium, affidua- que meditatio , ut pro debellando hofte illo formidabili aptum -& efficax tandem detegeretur remedium, quale quidem complu- res hucusque multis fpeculationibus , fed utplurimum vanis & inanibus, in omni naturae regno quafiverunt, ita quidem, ut ad res etiam abfurdas confugerint, quibus perquam frequenter, ne- Íício quo ex fundamento, infallibilem efficaciam thrafonice affin- xerunt Sic enim varii variorum animakum ftercora & fgeti- diflima excrementa, veluti ftercus pavonis, coturnicis, vaccae, leonis, muris & ciconie, inter preeftantiora retulerunt ante- pilleptica3 alii diverfa animalium vifcera fimilibus exornarunt elogis, fimilemque fpecificam isdem tribuerunt virtutem , fiquidem Porrivs in Hodeget. chymic. Cap. 22. quintam effentiam ex carne ranarum viridium commendat; FonrsTwvs Obferoat. E3 Curat. medicinal. Lib. X. Obf. «3. hirundines in furno exíic- catos & in pulverem reda&tes; Fixcrivs Fnchirid. dogmat. Cap. «. hepata ranarum viridium paluftrium 5 QvrncETANvs Lib. F. — Claff. 1. p. 274. fel catuli nigri cum aceto potum, & ftercus pri- mum infantuli ficcatum; RoLriNcivs Ord. € Metbod. [bec. confalt. Lib. II. Confil. 12. fel catelli la&tentis3 Jacob. SvLvivs de smarb,. curat. p. 23. veficam apri, urina plenam, cum olibano ficcatam & in pulverem reda&tam; Zened. VicTomivs Faveutinus, Fupiri- ce medicin. Lib. 162. hepar a(ini & perdicis , itemque cerebe'um muftelae cum rad. pzeon. & cran. humano offerendum fuadet ; Petr. Joan. FABER autem anfign. curat. varior. morbor. Cap. 42. &3 panchbym. Lib. LI. Sed. 4. Cap. 20. plus contra Epil epfiam arcani in . Epilepfía ufu faponis Feneti curata. — 33 in folo lupo, quam in omnibus vegetabilibus, deprehendi afferit, fimulque fal Talparum fpagyrice préeparatum fummum fpecifi- cum antepilepticum effe contendit. Sed quis omnia prodigiofa, imo ridicula talia inventa enarrabit? plurima tamen eorum ex antiquitate collegit WaLTHEnvs in Sylva medica, e quórum nu- mero aliqua in certis cafibus non proletarie profuiffe celebrio- .res quidam docuerunt Pra&tici.. Sic quoque AxTELMEIERVS In Calendario perpetuo pag. 255. refert, quod in lingua pulli equini recens editi reperiatur caro rubicunda, fpithama longitudine, . quae eximenda eflet, antequam aérem hauriat pullus, quoniam alias illam devorare folet. Ex hac parte carnofa ficcata, qua dein diffra£&ta inftar vitri refplendet, poftquam in pulverem fuit reda&ta, infignem fpecificam epilepticis fpondent medelam. . Vid. ETTMürLEnvs, Conmnentar. in Schrederum, Tom. H. p. m. 172. Hippiatri partem hanc, ob analogiam , lienem equi appellant, fi- mulque afferunt, quod pullus, fi eandem deglutiat, ad curfum - poftea plane meptus reddatur, procul dubio ob enatam, ex cor- . ruptione ejus in ventriculo facta, morbofam difpofitionem. Pro- - be hinc recordor, Praefe&tum urbis patriae, Vredenze Weftpha- lorum, hunc pulverem pro fummo arcano habuifTe in Eptilepfia & convulfionibus, tam adultorum , quam infantum, faepiusque optato & falutari cum effe&tu ejusmodi aegrotis obtuliffe, atque ex eo non exiguum lucrum feciffe. Interim tamen & hic pul- vis certum femper & infallibilem, non preftitit effe&tum, fed . potius fruftraneus fuit hujus fpecifici in compluribus epilepti- cis ufus, famamque fuam illud perdidit. Similiter quoque IHlluftr. b. m. SrAHLIvs in Coafuali minor. Caf. 70. p. . 339. fcribit: Ofti- na medicatio fundatur in medicamentis [pecificis. — Cor talpe, bepar ct- — iam & cor ranarum laudatur, item o[ficulum triguetrum ex cratio butna- - $t &$ fuillo , iino officulum quafi i femilumare ex cranio carpionis pifcis, uec rejicalt funt lunbrici terre[tres. Ita etiam viri magnr, cum totam ar- tis fupel!e&tilem fruftra exhauferunt, tandem ad empirica, omni fane rationis fundamento deftituta, aliquando devolvuntur. De mens Pbyf. Med. Tom. 11. E fuo 24 | Obfervatio X. fuo fpecifico antepileptico celeberr: Frid. HorrMawNvs Medicim. ration; [yftem. Tom. IV.. Part. IIT. p. 21. $.3. vefert , quod ab eo, ^fi debito tempore & ordine ufurpetur, fingulares plane effectus interdum praeftitos. viderit, & licet ejus compofitiorrem diffimu- laverit, certo. tamem mihi affertum; fuit, ilianr hunc in modum adornatam. effe: Rec. Secundin. human. Lumbr. terreftr. ana 5ij dentis. Hippópotxm. Lap. Manat. üngul. Alc.. Corall. rubr. preep. Cinnab. nativ. ana: 3Q. olei Ror. marin. Meliff. Turcic. ana gutt. iij. M.F. Pulv. de quobis dedie inaquaflor. tiliae fcrupuli duo exhibendi. Tandem etiam, dum m his. occupatus eram medita- ' tionibus. celebris quidam Medicus novum . alrquod: arcanum ant- epilepticum., a muliere empirica, quae compluribus ejusmodi egrotis illad optato cum effettu exhibuerat,, haud levi pretio coàmtum. fincere communicabat. Paratur illud ex fiftulis pro fumo "abaci fugendo. adaptatis, quae ex maffa. quadam fingulari, quam. vulgo. Meer: Schaum, Ecume de mer, vocant, conficiuntur, & fub: forma pulveris cum fpiritu Juniperi exhibetur ,quoque ma- gis fiftulee illae, quarum fubftantia, prout omnibus conftat, ad- modum: porofa eft, oleo. tabac fcetido: quafi umpraegnatee funt, eo: moleftior & copiofior vomitus excitatur;illoque fic evenien- te, altero ftatim: die nova: porrigitur dofis,. & hac ratione, fi in- fimul aegrotus. exattam fervat dieetam ,, abftinendo: praecipue a earne.fuilla, & graviores animi commotiones, fpeciatinr a terro- reindut&tas, evitando , certa & conftans inde promittitur fana-. tio;, quz: fane. fi etiam: eveniat , urrce forte oleo ill: empyreu-. qTatco & vapcoiall Tabaci: ribuémdli erit, quum fiflulae rpfaey praeter: virtutem. forte: abforbentem,, nuilam aliam fingularem exíerere:. valeant, adeoque: vero perquam fimile eft, quod talis | quoque: fpecifica. virtus a. vulgarbus: ejusmodi terreis fiftulis, eodem 1llo: oleo. largiusimbutis & im pulverem redattis,, (quem alias. quoque: gens ruftica. 1n: colicis. doloribus cum fpiritu fru- m: nti: exhibere folet;) eodem jure promitti queat, fi modo ex füidamento qualicunque: M on infignis. ejusmodi effectus a. drafti- Epilepfía ufu faponis Feueticurata. — 35 draftico & naufeofo tali remedie exfpettandus effet, de quo ta- - men maxime dubitare licet, dum fecuriorum minusque tingrato- rum, utut pariter fatis a&tivorum remediorum ufum , tefte quo- tidiana experientia, hoc malum refpuit. . Afferit equidem & promittit HiePocgATEs, Sed. P. Apbor. 7. quod Epilepfize in iis, quibus ante pubertatem eveniunt, curationem recipiant; aft & hoc non promifícue «contingit , ifgtideh. licet in tenera aetate. motus convulfivi & epileptici admodum frequenter occurrant, experientia tamen monítrat, quod fzepe perquam difficulter tol- lantur, & non raro iub prudentiori etiam & convenientiffima adhibita medicatione, praeter fpem & opinionem parentum moe- füffimorum, lethalem eventum fortiantur, hocque facto, fi forte fe&tio inftituatur anatomica , utplurimum ferum 1n ventriculis cerebri extravafatum & colle&um deprehendatur, quod an cau- fam horrendorum ejusmodi motuum adeo exacerbatorum :con- ftituerit , an vero pro illorum potius produ&to reputandum fit, vix unquam exacte determnnari poterit. Quamquam autem tantae tamque numerofa circa truculenti hujus mali curationem concurrant difficultates , opem omnem adhibitam , non raro prorfus irritam & fruítraneam reddentes j tamen quandoque etiam laetior fauftusque trepidantem Medicum erigit & exhilarat fucceffus , quod , inter alia a compluribus celeberrimis Pra&tcis annotata & communicata exempla, etiam fequens uberius con- firmare poterit. Puella annorum duodecim , cum SpeiruAr rsti: dilé£nm fra- trem fuum infortunato cafu 1n iuyitim pracipitatum & fuffo- catum faübmerfumque effe, inopinato terrore perculfa repente graviíTimis epilepticis motibus mifere convellitur, qui dein fub- inde per intervalla recurrentes, per fatis longum tempus conti- nuant. Multa equidem a compluribus Medicis undique. convo- catis & imploratis, commendata & exhibita fuerunt remedia, exa&tuffime (imul obfervato regimine preefcripto, fed irrito fem- per cum enu, imo fucceffive pejori reddito, fiquidem ma- | | RSS lum 36 | Obfervatio X. . lum illud non folum crebrius recurrébat, fed & gravius mife- ram d&egrotam adtligebat, fuperveniente infimul novo quodam & peculiari fymptomate , continua nempe & alternativa pollicis dextrae manus & pedis agitatione. Tandem quum fub trifti hoc rerum ftatu meum quoque defideraretur confilium, probe confideratis omnibus circumftantiis, praemiffa venzefe&tione- in finiftro pede infütuta, & emiífis quinque unciis fanguinis, fe- quentem praefcripfi mixturam : Rec. Aqu. flor. til. paeon. cera- - for. nigr. ana $ij. Hippomanes 5i(4. (non illud, quod fecundum ViRGILIVM, Lib. ut. Georg. lentum deftillat ab inguine virus, fed fe- eundum OvipivM Lib. rir. de arte amandi, quod a teneri fronte ve- vulfit equi, ) Secundin. human. 3ij. pulv. bezoard. Anglican. 3i(f. rad. Valerian. fylveftr. 31. ( quam inprimis fingulariter commen- - dat /nton. le GRAND in curiof. INatur. fcrutat.) Syrup. de beton. $j. M. D. ad Vitr. Aft poft hujus ufum paroxyfmi non folum ve- hementius, fed quoque frequentius repetebant, unde ejus in lo- cum fequentem fubftitui pulverem : Rec. Pulv. Marchion. 5i(g. Ungul. Alc. unicorn. marin. ana 23. nitri depur. cinnabar. na- tiv. ana 5(. M. D. ad Chart. de quo omni trihorio drachma di- midia in aqua florum tiliae exhibebatur. ^ Mitigari quidem inde videbantur paroxyfmi, fed non conquiefcebant. Tandem de ferenda majori ope follicito & meditanti fuccurrebat monitum Parentis p. m. quod nunquam in Epilepfia & motibus convulfi- vis, praefertim poft terrorem obortis, fapo Venetus fit omit- tendus. Statim ergo quandam ejus portionem, praevia leni co- &ione, in lacte diffolvi fzepiusque per diem cyathum hujus la- &is haurire juffi, quod cum probe obfervaret feduloque conti- . muaret, intra paucorum hebdomadum fpatium a truculento hoc- ce malo liberata, praeter omnium, ipforum quoque Medicorum - opinionem, plenarie convaluit, & hucusque absque ullo infultu pancratice vivit. (Labra ad IMgnum Halam mi[Ja d. 20. O&obr. 1756.) OBSER. ^ xo € qm] OBSERFATIO XI. Dn. D. HENRICI IOSEPHI COHAVSEN. i | De; Higgs ! Fluxu celiaco cum Diabete complicato , feliciter tandem fanato. | | sage morbus, diabetes & fluxus coeliacus, etiam fepara- tim fumtus, difficillimae communiter folet effe curationis, ita ut etiam circumfpettos Medicorum folertiffimorum conatus, & profundas fpeculationes non raro eludat, & hinc graves vitze. infidias ftruens, lenta utplurimum tabe aegrotos ad tumbam & quidem certo precipitet, nifi mature fluxibus iftis validus op- ponatur obex; uterque etiam varias fzepius nulla ratione inve- ftigandas, easque admodum radicatas agnofcit caufas. —Obori- tur interdum fluxus cceliacus, fi vel internae glandulae fcirrho- fae, vel meferaicee aufteritate quadam conftrictae, vel mucofita- te aut vifcidate infar&e & obítruéte funt; filegitima ciborum deficit digeftio & refolutio, atqué hinc crüdior, craffior, fecu- lentiorque chylus ofcula vaforum latteorum praecíudit, atque in tali depravata confiftentia ad tenuiffimorum vafculorum orifi- cia delatus ab iisdem abforberi nequit; vel fi bilis deficit, aut infigni quadam laborat inertia, unde imperfeCta minusque ex- a€ta oleoforum cum aqueis fit commixtio, infufficiens craffio- rum partium preecipitatio, aut puri ab impuro feparatio, vel . quod itidem non infrequenter contingit, fi ob canalis inteftino- rum fummam laxitatem & atoniam periftalticus illorum motus . jn debiliori peragitur gradu, ficque chylus elaboratus per ordi- . marium fuum colatorium, villofam nempe tunicam, debite trans- - colari nequit, & hinc paffive quafi, cum aliis recrementis, per alvum dimittitur. : i Diabetes infrequentioribus ordinarie adnumeratur affe&ti- bus, & idcirco apud Pra&ticos etiam celeberrimos rarior ejus- [re E 3 : dem PF ; 48 ... Obferodtio XI. dem fit mentio; aft, 'meo quidem judicio, fub accuratiori & at- tentiori obfervatione facile apparebit , illum haud adeo rarum effe, uti vulgaris fert opinio; 1n fenefcentibus enim perfonis non infrequenter illum occurriffe memini, dum nempe in iisdem tubuli renales faepe atoniam quandam quafi paralyticam patiun- tur, aut ferum intemperatum acrimonia fua falina tubulos illos gr avius irritat & ftimulat, unde copiofius, quam par eft , ad pel- vim defertur , particulasque teneriores fecum evehit. Sape hinc contingit, ut viri & mulieres obe(iores, modo fucceffive, modo «etiam fübito ac brevi temporis ibtervallo: marcefeáant de carne quafi deftituantur, nullamque evidentem aliam infolitae hujus mutationis accufare poffint caufam , praeter. extraordina- riam 4& crebriorem quendam ad urinam reddendam ftimulum, non tam ab acrimonia feri, quam certa quadam partium colliqua- tione, & renum vaforumque fecretoriorum atonia, proficifcen-- tem ,. fub. quo infimul particulae blandiores gelatinofae & nutri- tiae unacum aqueis ex fanguine eliciuntur *), fen(imque atrophia quaedam, fub maràafmi fenilis nomine plerumque veniens, enaíci- tur, quae démum agnita vix fanatur, & in principio raro, aut fe- re nunquam agnofcitur; hinc regula illa pra&tica merito exinde formari debet, fenibus diuretica caute & parcius exhibenda ef- fe, ne, dum: icopiofforem feri vel humoris aquei accumulationem préecavere intendimus, illos in contrarium aeque gravem, imo periculofiorem ftatum morbofum, vix ulla arte fanabilem, prae- cipitemus. Uterque autem morbus orna fumtus , ob retentricis fa- cultatis leefionem ortus, ficuti cum antiquioribus philofophatur —Àn Lib. 3. Cap. 27. p. 733. cum adeo curatu difficilis | ( *) Optime hoc j jam UNE notavit needs Anglix Cancellarius, BAco de VeRvLAMio dum Hiffor.-natural, Cent. Lp. 167. nun gg po- tum, quendam confortantem commendans, talir potus , ait ,. infuper s Eni RE UR €$ urinam non tas crebro depellet ; ; NUNIA enim uri- ^ w& profufto femper alimento nocet, | de Fluxu celiaco cum Diabete complicato,ec. 39 & fonticus effe deprehendatur, merito hinc. concludere licet; illos, fi conjunctim 1n aliquo fubje&to. occurrant, quod. tamen ra- rius contingere autumo,, tanto difficilioris fanationis. effe , qualis tamen cafus in muliere, ex pago quodam Belgico , quinque leu- cis hinc diftante, orta, mihi nuperrime obtigit, feduloque a me Obfervatus fuit. Agebat haec annum: vigelimum nonum:., jam- que ab undecim menfibus fluxu coeliaco ,. fub quo excrementa liquida ,. cinerea, & ob admixtum chylum albicantia, excerne-- bantur, atque infimul copiofiffimo, urinze. profluvio laborabat, ita quidem , ut;. fi intra nychthemerum vix congialem fideliam exhauriret, harum communiter oéto: vel decem mingendo im- pleret , ipfumque; quod: hac ratione reddebat, lotium continuo. album deponeret fedimentum. Ceterum pallor in ore fedebat, macies in. corpore toto lumina retro: transfugere. videbantur, genis lurida fola te&tis cute, &: venis male junCta, trementibus confuümptis, vifu difformia , nervis: verbo vix tenuem habe: bat, qua offa tegebat, cutem. Variis tam Medicorum, quam . empiricorum, mulomedicorum & vetularum , impatiens degrota . ufa fuerat confiliis,. fed fterilt cum effeCtu ita, ut malum indies potius exafperari, quanr mitigari videretur. Pro more. vulgi . fruftra vexata miferrima haec femina, in. ftatu ab omnibus pro conclamato. habito pofita, meam tandem implorabat opem, & -anhelans rei feriem anxie exponebat. Omnibus rite pondera- tis, recordabar equidem, Au£torem libri, qui infcribitur: Legs d^ un. ancien: IMedecin. a: [a Patrie p.33. ad.Diabetem , alum illud rebelle & periculofiffimum , tollendam; pro certiffimo preefen- tiffimoque remedio commendaftfe ferum laciis cum alumiiie, tantum, quantum ferre ventriculus poteft, faturatiim, quovis die, a prn- cipio ad: finem usque morbi, ad. quartam: Pintae partem hauriein- dum *); fed hzc medendi methodüs mihi admodum: fufpeta & periculofa, & hinc imitatione minime: digna: videbatur, licet alu- (*) Vid. Commercium litterar. pbyf, nef medicum: Norimb. Ann, 1734. dic balin XX. pag. 154. 4o ^8 Obfervatio XI. aluminis crudi ufum ad omnis generis haemorrhagias compe-. fÍcendas frivole aeque ac temere commendaverit HELvETIvs, in Tra&t. fub titulo: Aecueil des metbodes &c. edito, quem tamen nunquam profuiffe, fed atro potius carbone a Viris cordatis & confcientiofis notatum fuiffe optime novi, qui idcirco fortiora ' ejusmodi ftyptica nunquam, nifi forte'in cafu defperato, in ufum vocare folent, ubi, monente CELso, melius eft anceps, quam - nullum experiri remedium. — Alia igitur, eaque fecuriori via in- cedendum effe judicabam , fummamque internarum partium atoniam agnofcens, ac infimul vifcidum in primis viis collectum prius removere intendens, quum ob ingentem virium defectum emetico nullus concederetur ufus, binis vicibus, matutino tem- pore, fesquiunciam Tin&ure Rhaburbari ; juxta Ronde me- thodum cum aqua Menthae & Cinnamomi paratze, exhibebam, dein fequentem fubjungebam mixturam tonico-anodynam, adfi- duum fimul & continuum ejus ufum commendando: Rec. Sum- mitat. Millefol. Hyper. ana manip. j. flor. Rofar. rubr. pug. ij. . Balauft. drachm. j. M. conc. coqu. in f. q. aqu. fontan. Colat. Rec. libram unam & dimid. add. Lapid. Cancror. preepar. Corall. rubr. praep. matr. perlar. praep. ana drachm. ij. nitri depur. drachm. j. gumm. maftich. cort. cafcarill. ana drachm. dimid. terrae Japonic. croc. mart. adftring. ana drachm. j. Cinnab. nativ. fcrup. ij. maf. pilul. de Cynogl. gr. xv. Liqv. mineral. anod. drachm. ij. M. D. ad Vitr. & quater de die, praevia agitatione, aliquot cochlearia fumantur. Pro potu ordina- rio adfüumebatur aqua chalybeata, cum pane tofto & Cinna- momi fruftulo medicata, hisque folis remediis, absque intermif- fione per fex hebdomadas patienter continuatis, fenfim tantum - profecit, ut in dies rarius alvum deponeret parciusque minge- ret, ac denique a diro & gravi hocce malo complicato per Dei . gratiam penitus fuerit liberata nuncque, priftino habitu corpo- ris torofo reftituto, pancratice valeat. (Fredene (iue Sont Halam i d. 12. IVovmbr. 1746.) OBSER. : E -221-. 41 | OBSERVFATIO XII. : Dn. D. RVDOLPHI CHRISTIANI PFAFFII. Juteftinum colom a copiofis Ceraforum mucleis , poft Heruie iucarceratze repofitionem deglutitis , 1m fcroto perforatum, feliciterque iterum con- | [oidatum. Ms quidam xxvii. annorum , in pago Méebifi, ditionis YÀ Ducalis Saxo- Gothanae,, degens, temperamenti fangui- neo- cholerici, ab aliquot annis in fcecundo vivens conjugio, duorumque jam liberorum pater, cafu aliquo fortuito, quem . tamen penitus ignorabat, herniam fibi contraxerat fcrotalem, - sllamque ultra biennium jam, fed absque ullo incommodo , ge. ftaverat, & idcirco etiam nullam eidem medelam quefiverat. Quum autem menfe Julio anni praecedentis, durante foenifecio , gravioribus fefe fatigaret laboribus, ex improvifo in pertina- cem quandam incidit alvi obítru£tionem, cum hernia incarce- ratione conjunttam , quam varia fontica ftatim comitabantur fymptemata. Me igitur tunc temporis abfente, auxilium quae- zitapud Balneatorem ejus loci, qui deco&tum foliorum Sen- n& ipfi exhibet, & per intervalla aliquot injicit clyfteres, fi- mulque hernia tentat repofitlionem, fruílrraneo tamen cum effe&u, unde vicinus in Praefe&tura Zellenfi degens Baineator, nomine Porsky, in confilium vocatur, qui &égrotumi vehemen- tiflfimis & fere continuis jam jam affli&tum offendit vomitibus , . & idcirco faltem abdomini & herniz& unguentum applicat po- puleum, fomenta & cataplasmata imponit emollientia, denuo- que clyfteres injicit, ac tandem, fa&a fic tumoris discuffione , mteftina prolapfa feliciter in prifünum reponit locum. | His au- tem non obftantibus jugiter continuabant vomitus, cumque eo- dem die, ab itinere rediens, e&egrum vifitarem, veras alvinas fe- ces cum ingenti fcetore per vomitum rejici deprehendebam , IVov. AG. Pbyf. Med. Toi. 1. ue UR qua — 42 | Obfervatio XII. quia omnino prefentem jam monflrabant iliacam paffionem , mortemque facile fubfecuturam praenunciabant. Alvusinterim nulla adhuc arte referari poterat, flatusque copiofi, in canali inteftinorum collecti, & fub ru&tuum forma crebrius prodeun- tes, vehementes sro concitabant cruciatus. [Interna ergo hic nulla exhibenda effe medicamenta bene perfpexi, licet com- plura illorum in Pra&ticorum libris hunc in finem commendata proftent, probe utpote per experientiam edoctus, quod vomi- tus potius augeant, quam imminuant, aegroto majores mole- ftias creent & absque ullo effe&u ftatim rejiciantur ; unde ex- ternorum faltem, fomentationum nempe & unguentorum, ufum continuare juffi, quibus creberrime interponebantur clyfteres & fuppofitoria, fed absque optato effe&tu. Mitigabantur equidem hac ratione vomitus, fed graviora & pejora eorum in-locum fuccedebant fymptomata, eeftus nem- pe vehemens, fitis, dolores abdominis fere intolerabiles, con- tinuo fere fingultu füpati, praefentemque jam manifefto deno- tantes inflammationem. | Sanguis ergo illico e pede mittebatur, fimulque, conquiefcentibus demum vomitibus, interne tempe- rantia cum abforbentibus & blandis anodynis, in pulverum & potionum forma exhibebantur , qua fatis quoque notabilem praedictorum fymptomatum inferebant remiffionem , immutabi- li autem perfeverante alvi pertinaciffima adflri&tione. —Conti- nuabatur hinc clyfterum ufus, & quoniam, ob fa&am hernia . plenariam repofitionem, nullum aderat contraindicans, paulo efficaciora quaedam illisadjiciebanturftimulantia. Lubentiffime . equidem clyfteres tabacinos, tantopere alias commendatos, in ufum tunc vocaffem, ob defectum autem, inftrumenti , ad illo- rum applicationem neceffarii, defiftendum erat ab hoc propo- fito. Injiciebatur igitur illorum in locum fola aqua tepida, in qua fal commune erat folutum, hacque nihil proficiente, infimul cineres foliorum Tabaci adjciebantur, qui paulo evidentiorem quidem exferere videbantur ftimulum, nullam tamen alvi aper- tionem Juteftinum colou a copiofis Ceraforum &'v. 43 tionem proeurabant. Neque etiam balneum iis fubjunCtum, 1a quo seger ad umbilicum usque per horulam commorabatur , quicquam utilitatis praeftabat, licet alias in fimilibus cafibus ad-. modum proficuum illud deprehenderim, quare tandem, omni- bus his incaffum adhibitis, clyfterem ex aqua fimplici, cum uni- co manipulo foliorum Tabaci decocta, paratum, addito fale communi, majori in quantitate, ad libras nempe circiter duas, injicere juffi, cujus ope non folum alvus, adeo pertinaciter ha- &tenus claufa, perfe&te & ad votum referat fuit, fed reliqua - etiam ita mitigabantur fymptomata, ut exinde fpes nobis afful- geret haud mediocris, fore, ut zeger poft paucorum dierum in- tervallum, applicato prius commodo quodam bracherio, quod. preediétus Balneator Porsky parari curabat, lectum deferere & Eonfoeta iterum fufcipere poflit negotia. Ait vix unus alterve fub tranquilliori hac rerum facie elapfus erat dies, quum fubito univerfa mutaretur fcena, ac no- va & priore longe triftior aperiretur tragcedia, fymptomataque adeo truculenta ingruerent, ut fingula illa antea perpeffa, & ve- hementie., & periculi intuitu, longiffime exfuperarent. Con. querebatur nempe eeger primo de doloribus fcrotum occupan- tibus, quibus cito 1nvalefcens Jungebatur zeftus ac fitis, prode- unte fimul urina admodum faturata & quafi flammea, & appa- rente fimul in fcroto rubore ac tumore infolito, de quibus om- nibus primo fufpicabamur , quod forte ar&tiori conftri&ctioni bracherii, ab zegro ex metu denuo fuccefluri inteftinorum de- fcénfus inftitutae, & hinc fatte. violentiori compreffioni fcroti & tefticulorum originem fuam debeant, unde faltem fuperficia- lis queedam excitata efTet inflammatio. ^ Applicabantur idcirco ftatim & affidue facculi, ex fpeciebus difcutientibus, in vino co- &is, parati, nullum vero levamen adferebant, quin potius in dies majora tumor fumebat incrementa , accedentibus fimul doloribus in abdomine crudeliffimis , procul dubio ob nervo-- rum confenfumibidem concitatis. Ipfum abdomen infimul cum j F2 | notabili 44. Obfervatio XII notabili quadam duritie intumefcebat, alvus denuo claudebatur, dolorumque fubinde increbrefcens vehementia anodynorum ufum poftulabat, quae etiam levamen aliquod, licet minus fir- mum, fed faltem temporarium, procurabant. Quoniam ergo nulla ftafeos inflammatoriae & tumoris, per predictos facculos difcutientes vinofos, obtineri poterat refolutio , adeoque necef- fario fuppuratio in fcroto expeétanda erat; hinc pro accele- randa illa cataplafmata maturantia fedulo adhibebantur, fub quo- rum ufu tumor fcroti ad capitis infantilis magnitudinem ufque increbuit, aegerque infimul per intervalla prementem & gra- vativum aliquem dolorem fenfit, quo remittente ipfi femper durum aliquod corpus in fcrotum defcendiffe videbatur, quod idcirco nobis fufpicionem admodum probabilem movebat, de fa&o iterum novo inteftini cujusdam in fcrotum ingreffu , (cu- jus exa&tiorem dijudicationem ingens ille non permittebat tu- mor,) & de fcybalis induratis forfitanin illo colles, & fub pro- greíTi fuo fucceffivo fenfum iftum inferentibus. | Quoniam ve- ro fpontanea abíceffus in fcroto fa&ti apertio, hactenus a nobis expe&tata, diutius protrahebatur, fimulque hinc inde in illius fuperficie nigricantes comparebant maculae, metum haud va- num,incutientes detefticuloruma materia purulenta facile even- tura arrofione & fubfecutura dein gangramnas idcirco incifione eidem viam parare decrevimus, illamque, annuente &groto, alias jam in certiffimo mortis periculo conílituto, preefentibus aliquot ex ejus agnatis, in apto quodam inftituimus loco. Pro- dituram autem hac ratione ingentem puris copiam per apertu- ram factam expeGantes, ejus in locum partim copiofos flatus, cum ordinario fonitu & abominabili feetore, partim multas fe- ces putridas exinde erumpere magno cum ftupore obfervamus. Tantus erat virofi & intolerabilis hujus feetoris gradus, ut ne- mo eundem ferre valeret, aegerque inde animo linqueretur, & Balneator non nifi ore naribusque obturatis illi ad(iftere & ne- ceffaria peragere potuerit. —Fatta tandem vulneris mundifica- | tione, JInteftinum colon a copiofis Ceraforum &c. 45 tione, applicatisque digeftivis, more confueto illud deligavi- mus agroque exiguam noftram, de refütutione procuranda, fpem declaravimus, ob laefionem & erofionem inteftini coli fatis manifefto nunc notatam. Interim fcroti tumor, fa&ta licet tam larga corruptarum fecum excretione, parum imminueba- - tur, nec etiam fpecillo indagari poterat interna laefionis con- ditio, ob ftatim fupervenientes lipothymias. Altero autem die, quum ad alium vocatus effem aegrotum, Balneator Porsky, . novam fufcepturus deligationem, complura adhuc foraminula ' prope üncifionem obfervat, (utpote quae temporis fucceffü fponte ita ampliabatur, ut palmae latitudinem zequaret, dex- terque tefticulus plane denudatus compareret, ) & idcirco ite- rumi tentat, an forte veram tumoris in fcroto perfeverantis. caufam indagare poffet. Provido ergo inflituto fcrutinio tan- dem pone tefticulum dextrum ingentem offendit nucleorum ce- raforum copiam, illorumque ultra quadraginta hoc die, longe- que plures fequente, poft reditum meum, extraxit. Sic ergo nunc cognita erat caufa fingularis illius fenfus , corpufculorum folidorum, fucceflivein fcrotum defcendentium, infimulque hac occafione comperimus, quod :eger, fa&ta hernize repofitione, nobis infciis haud exiguam ceraforum comederit quantitatem, nucleosque infimul, prout alias in more ipfi pofi- tum fuit, devoraverit. Ab his autem, procul dubio in aliqua inteftini curvatione colle&tis & coacervatis, primo hzc regio (quoniam nullum ibi fecibus transeuntibus objiciebatur impedi- mentum,) quafi in faccum aliquem dilatata , dein autem , acce- dente fri£tione cum preffione conjun&ta, fucceffive perforata fuit, fícque dein ex foramine hac ratione formato, nuclei ifti per annulum peritonei, ob herniam non ita diu antea repofitam ju- fto magis adhuc dilatatum, in fcrotum deciderunt. In finu id- . circo gaudebam , quod fub graviffimo priorum fymptomatum augmento, dum iliaca jamjam proxime imminere videbatur paf. fio, mercurium crudum, prout animo meditabar, non exhibue- | F3 rim, 46 Olfervatio XII. / rim, quoniam vulgaris de eo fovetur opinio, quod, denegato li- beriori tranfitu & exitu, inteftina ipfa disrumpat, adeoque in preefenti cafu maxima in illum culpa certiffime translata fuiffet. Interim omnis fere de falute zegri abje&ta videbatur fpes , quo- niam, ob continuo prodeuntes feces, impoffibilis fere videbatur laefionis mundificatio, dolores in abdomine indefinenter, una cum alvi adítridione, continuabant, segerque viribus indies magis deficiebat, ita ut, ob frequentes fub qualibet deligatione recurrentes lipothymias, fubito eventuram aliquando, fub ipfis Balneatoris manibus, lethalem cataftrophen non immerito af- formidaremus. Mitiffime igitur eum illo erat agendum, & quo- niam, ob plane deficientem appetitum, nullis refici poterat ali- mentis, hinc analepticam quandam ordinavi potionem, eidem- que poftea, dum zeftus & fitis prorfus evanefcebant , urinaque minus faturato tincta prodibat colore , interdum hauftum vini generofi interpofui, hisque adminiculis etiam fucceflive aliqua- lem virium reftitutionem procuravi. ; Sub tranquilliori itaque hoc rerum ftatu cupido tandem nos inceffit, aperturam illam, ex qua feces prodibant , exa&tius invefügandi, ulterioremque ejus progreffüm explorandi, quam etiam pone dextrum tefticulum , ope tenerioris cerecae fpirze , quae ultra pedis longitudinem, fub multis aegrotantis ejulatibus & intercurrentibus lipothymiis, penetrabat,offendimus. Hinc, pro confervando ulteriori libero fecum egreffu, turunda in vul--- nus immittebatur, & ob accedentem moleftam ficcam tuffim , cum fputo cruento continuisque vigiliis conjunCtam, pro aver- tendis gravioribus ex abdominis concuflione metuendis fym. ptomatibus, ordinariis remediis fimul interponebantur pettoralia cum anodynis remixta, vulnerisque deligatio . pro qualicunque obtinenda mundificatione, ter quotidie repetebatur, aegro inte- rim fub his circumftantiis denuo admodum imbecilli reddito & infipgniter emaciato. —Elapfo autem o€tiduo fomnus una cum appetitu redire videbatur, ita ut Jufcula iterum affumeret, qui- bus ————————————————————— cPPEPERREEREEPPN P Juteftinum colon a. copiofis Ceraforum tec. | 47 bus denuo etiam vini hauítus quandoque interponebatur, & quoniam infimul lipothymize odore fpiritus apopleCtici ccerulei nunc praecaverl poterant, hinc fub qualibet deligatione exa- &ior fieri poterat vulneris abíterfio, tumorque fcroti & tefticu- li notabiliter diminuebatur. Proinde etiam, quum folis faltem jufculis ha&enus nutritus fuerit aeger, a quibus liquidez faltem prodibant feces, hinc experiri placuit; an forte feces paulo craffiores per ordinariam viam, five anum, iterum excludi que- ant,atque idcirco oryza cocta & ex ovis parata fercula eidem .exhibebantur. Sequente die fpiffiorum quidem excremento- rum notabatur collet&tio, fimul vero novam eamque haud le- vem creabat follicitudinem difficillima illorum expulfio: nul- ]um enim aeger pro iisdem removendis adhibere poterat nifum, ob facile alias fubfequentem tranfitum per inteftini foramen & de(cenfum in fcrotum, infuperque etiam, fi hoc non obftitiffet impedimentum , nec vires fufficiebant, nec clyftere alvum fol- licitare licebat, dum hoc remedii genus ab omnibus Auttoribus chirurgicis , preefentibus inteftinorum vulneribus, diffuadetur, - unde tandem fuppofitorium, utpote quod 1n fimilibus cafibus facilius conceditur, eligebatur, poft cujus applicationem quoque craffiora per alvum reddebantur excrementa, liquidioribus in- . terim priftinam fuam viam per fcrotum fervantibus, licet hacte- nus balfamicee & traumaticeae fub qualibet deligatione fimul ad- hibitee fuerint injeCtiones. Dum ergo per fe iam admodum anceps videbatur eventus, nullaque adhüc fpes felicis adfulgebat curationis, novum quod- dam tanto magis nos terrebat fymptoma. Ex improvifo enim iterum conquerebatur ager de doloribus in regione inguinali dextra fefe exferentibus & fupra genitalia excurrentibus, qui- bus brevi poft jungebatur tumor in praedi&to inguine exfurgens & fuppurationom minitans. Ne ergo forte fimilis hic invalef- Ceret materie corruptio cum maculis nigricantibus, ficuti antea in fcroto factum erat, ftatim, quum maturationis factee debita fefe . 48 : Obfervatio XII. ' fefe proderent figna, incifio congruo in loco fiebat, ex qua ite- rum materia albicans purulenta, cum tenuioribus fecibus per- mixta, profluebat. Sic igitur duce nunc aderant apertura, ex quibus feces prodibant; aft paucorum abhinc dierum interval- lo fcrotum non nifi albicantem fundebat materiam, fimulque ita ad confolidationem properabat, ut, quae ha&tenus palmze refere- bat latitudinem illius leefio ; brevi poft vix pollicem zequaret , & caro nova, ab interiori fuperficie extrorfum fuccrefcens, turundam fucceffive exturbaret, unde, quoniamunice perno- vam fuperiorem aperturam effluxus continuabat, inferior illa , impofito emplaftro exficcante, ad plenarium deducebatur coa- litum. Augebatur dein appetitus zegri in dies adeo, ut monen- dus fuerit, ne nimium eidem indulgeret, ob majorem & praema- turam exinde metuendam 1nteftinorum dilatationem , atque id- circo potius in folo ufu jufculorum, ex capitibus vervecinis pa- ratorum, acquiefceret, quo gelatinofis hifce, blandam fanguini diathefin conciliantibus, tanto facilius defiderata adjuvari & pro- moveri poflit confolidatio. Non defuit etiam his optatus, quoad univerfum eegrotantis ftatum, fucceffus, fiquidem alvina excre- tio absque impedimento regulariter continuabat , fomnusque unacum viribus majora incrementa capiebat, ita ut, evanefcen- tibus plane animi deliquiis, interdum per integram horam fub deligatione in le&to federe poffet, vividum faciei colorem cum carnofo corporis habitu recuperaret, & quotidie aliquot vafcu- la deco&ti fabarum Coffee magno cum appetitu optimoque cum effe£tu forberet, MET Interim ex fuperiori adhuc reftitante apertura interdum per triduum non nifi purulenta albicans prodibat materia, quan- doque autem fluide iterum eidem commixtee erant feces, fi nempe exceffüm quendam zaegrotus in ciborum commiüferat af- fumtione, unde facile perfpeximus, quadantenus adhuc procra- ftinandum effe illius coalitum, ad quem alioquin valde proclivis erat,eaque propter quotidie inje&tiones adhibebantur mundifi- cantes, lInte(Linum colon a copiofis Ceraforum &c. 49 cantes, ex aqua calcis vivee, plantaginis & fambnci, conjun&is . balfamicis, & immiffà dein turunda, duos pollices lengitudine sequante. Quoniam etiam fubinde purulenta materia per al- »um excernebatur, hinc major omnino affulgebat fpes de obti- enda plenaria inteftini confolidatione, inprimis quum non adeo magna in illo praefumenda erat lzefio, partim ob fucceffivum & figillatim faltem fa€&tum nucleorum ceraforum tranfitum, par- tim etiam ob tumorem antea in eodem prafentem, nunc vero . penitus difcuffüm, unde omnino angufítüus redditum erat fo. ramen. Securum ergo nunc efíle juíTi aegrotum de vitze peri- culo, fpondens infimul, quod, (t etiam praeter fpem & opinio- nem perfeCta non obtineri poflet curatio, exigua faltem. tunc remanfura fit fiftula inteftinalis,a qua tamen nec incommodum qualecunque gravius, nec impotentia coéundi & prolem.gene- randi metuenda foret, dummodo per aliquod adhuc tempus a de- biti conjugalis praeftatione fibi temperaret, & bracherium, nulla hcet amplius praefente hernia, pro obtinenda majore partium roboratione, ulterius. per notabile quoddam intervallum gefta- ret. Prioris momenti obfervationem vel ideo tanto exa£tius ipli commendandam effe judicavi, quoniam fubinde ere&renes 1nembri virilis notabantur, quze proeul dubio redeunt«S; fub bo- mo'illo appetitu & novo. corporis incremento, £ nudos indica- | " yenereos. |. '':His autem non obftantibus quandoque tamen conquereba- tur de doloribus ab uno inguine ad alterum usque excurrenti- bus, fique abdomen manu,a Lam regione verfus dextram.pro- grediende, leviter comprimebatur, tunc femper major proftue- bat materie quantitas, hujusque circumftantize intuitu. fedulo «continuabatur cataplasmatum ufus, & praediéti dolores, quoties . recurrebant, femper. parca quadam do(i Eifentie corticum au. rantiorum immaturorum. fopiebantur, manifefto indicio, quod unice a flatibus per errores dicteticos produGts, fuerint exci- me "fiquidem etiam aliquando, me infcio, brafficam comederat »dVov. AG. Pbyf. Med. Tom.11. : | ia muria-; go ^^^ —— Olfércatio XII. füuriaticam, indeque diarrheeam provocaverat, quae tamen faci- le effentice illius ufu iterum mitigabatur. Interim fub ulteriori virium incremento le&um non folum quandoque deferebat & in hypocaufto obambulabat, fed etiam varia domeítica perage- bat negotia, cavendo tamen, ne nimium füb iisdem corpus com» moveretur. Tandem duorum digitorum latitudine fupra aper- turam hactenus fuperftitem novus quidam exíurgebat tumor , qui fponte non folum ad fuppurationem tendebat, fed etiam rumpebatur, ita ut, poft füfficientem fa&tam dilatationem, fpe- cillum immiffüm ab uno foramine ad alterum pertingeret , ma- " teriaque purulenta, quae femper albicans & quandoque tantum fanguine permixta erat, facilius & largius proflueret. Quo- niam ergo deprehendebamus, quod fine periculo, & absque in- figni aliqua metuenda haemorrhagia, utraeque hae aperturae, pro meliori mundificantium & 'balfamicorum remediorum applica- tione, facile mediante incifione conjungi poffent, hinc iila feli- .€iter apta ad hunc fcopum forfice peragebatur, diuque exopta- tum tandem procurabat effeCtum, fiquidenr brevi dein tempo- tis intervallo haec quoque laefio ad perfe&tam tendebat confoli- datisaem, ita ut optima nunc gaudeat fanitate,, & plus fimplici vice, me «uidem invito, iter aliquot horarunr, equo vectus, abs- que ullo abfolverit incommodo, nihilque periculi intuitu her- nie inpofterum füpereffe videatur, ob firmam & fatis magnam in fcroto fuperfütem cicatricem, quae optimi & fecuriffimi bra- cherii vices nunc gerit. ' Magnam interim convenientiam prazefens hic Cafüs cum il- lo habet , quem excellentiffimus KarTscHMrzEDIVvS Pólun. LX. 4Aflorum bujus Adcademie , Obfervat. IP. expefuit, foloque faltem eventu, qui in hoc allegato lethalis fuit, ab invicem differre vi- dentur. De reliquo hac occafione infimul edo&us fui, quod partim exaCtum regimen ftriGtaque dizeta, fi debite ab zegrotan- tibus obferventur, prouta noftro fere ad finem usque curatio- nis faQtum eft; in arduis precipue & pericuk (is cafibus maltum | OIRDi- Inteftinum colon a copiofis Ceraforum &c.— ei omnino ad felicem obtinendum conferant eventum; partim et- 1am herniotomize operatio, fi a Chirurgo anatomen probe cal- lente peragitur, haud adeo periculofa fit, prout vulgo creditur, | fiquidem in praefenti cafu non cum fübje&to vegeto & fano, fed | centinuo quafi in agone conftituto agendum mihi erat, hocque | non obftante tamen ad. votum illa fücceffit, ut hinc procul dubio , majori cum fiducia & absque infigni metu in alacrioribus &ufcipi | As aegris. ' (Zella Halam mifa d. 8. Decembr. 1756.) OBSERFATIO XIII. Dn. D. CAROLI phe a BERGEN. "Specie quidcm Pifiacie. JA ttulit mihi nuper hortulanus quidam ramulum florentis plan- - tae exoticee fub nomine latino Piflacie & Germanico, 5jo- bannis- Brod, quaerens & fcifcitans, an verae Siliqua dulcis ar- bor fit? Ad quaefita refponfurus examinavi florem, & inveni ef- fe florem mafculinum Piftacii generis, non vero Ceratonie; nam- que perfe&te fefe habebant amentum, periantheum & ftamina cum antheris, ut Celeb. LiNNzUs in. Plantar. gen. Ed. IPtan. 898. defcripfit, cum filamentis breviffimis, antheris duplo breviori- bus, quae nota inter alias hoc genus diftinguit a Ceratouia , fila- mentis longiffimis donata, ut habet ToumnwNEronTIUs, /nflit. rei berb. Tab. 344. Interea fi TounNEronTIr Lentifcum inter-& Te- rebinthum data differentia firmo ftat talo, & ad omnes fpecies applicabilis eft, oblatus ramulus potius ad Lentifcum, quam Pi- ftaciam pertineret, u utnote impari ad finem parium deftitutus folio, Sed magnitudinis foliorum intuitu magna occurrit dif- ferentia, fiquidem 1n Herbario vivo Celeb. JoH&ENrI, quod in no- ftra Bibliotheca academica adfervatur, Lentifcum inveni vulga- rem, cujus folia difpari extremo deftituuntur, fimul duos G 2 er- 52 Olbfervátio XIP. fervavi, illum adeo parvis inftru&um effe foliis, ut latitudinem . & fesquilongitudinem buxi foliorum haud excedant, cum rami: oblati folia ultra binas uncias longa & fefquiunciam lata depre- henderim. Omnia ceteroquin craffa funt. & carnofa, undulato margine, & quidem integro circumícripta; eonjugationes non adeo regulares funt, & ad duos pollices a fe diftant. Petiolus folii breviffimus-eft, vix lineam longus, & quod. cofle communis: nomen gerit ramus lignofus eft, qui ad. folium proprie non per- tinet, unde etiam conjugata potius, quam pinnata dixerim. Te- rebinthus vulgaris eodem in Herbario exftat, & exhibet folia pin- nata, petiolis deftituta, trina utrinque coftae adnata, cum impa- ri extremo, itemque Ceratonia, cujus folia regulariter magis funt fubrotunda, fed longe minora, quam in noftra planta. To- tus itaque hareo, an ad Lentifcum , an Ferebinthum fit aman- danda planta oblata, cum Lentifci duze fpecies, a TouRNEFOR- TIo memoratze, pufillis admodum. gaudeant foliis , Terebinthus autem impari non deftituatur folio; quod hic defuit. OBSERFATIO XIF- Dn. D; CAROLL AVGVSTI a BERGEN, As ida De | Cardiaca Gigantes. (ub hujus & praecedentis anni cftate aliquoties in locis rude- &J ratis, fruticibus tamen obfitis,quze trans Viairum ad ripam fluminis extenduntur, plantam inveni. ex verticillatarum tribu, quam ha£tenus fruftra-inter genera Cardiac, Menthae, Lyco- pi &c.a ToumgNErFoRTIO & LiNN o defcripta, quaefivi. Dabo itaque füccinttam ejus defcriptionem, iperoque inter Boteno- philos inventum iri,qui hanc fpeciem ad fuum genus referant. - Habitus. — | 157 beca Planta exe&a 4. &. c. pedum. C / T3 3 De Cardiaca Gigante, — 3 t Caulis fapra. terram ad. pedem fere nudus... Rami ex alis foliorum €onjugati, alterne fe crucia- fim. decuffantes, — . | Radix (itu unilateralis ; fibrofa,. fibris undequaque fparfis. ;. .£aulis & rami quadranguli, fulcati, intus parum ca- o vi, ut in Lycopo. . Rami ere&ti ex alis foliorum, qued aíterne fe .. ; decuffantes. &amorum ramuli eodem ordine exfürgentes. T 4. Vlia obloriga, petiolata; conjugata, diffita, anterius sebo sss ferrata, Superiora minora & fere integra. secs s Féerticlli. diffiti,. denfiffimi, maximi plusquam 6o. fÜoribus onufü. Superiores minores & pro- pinquiores; nunquam tamen fpicam formantes. UE — Fridlifiatio. vj — Calyx quinquefidus aculeatus. Corolla: Flos carneüs j tubus ringens LEO calycis; fawx angufta; galea indivifa 3 barba trifida, lacinia media maxima. .— / Stamina quatuorit fauce corolke, in omnibus, qüot- quot vidi, eequalis longitudinis 3 avtbere di- | dymze. | Piflilum germen | qaadrifidum. Stylus longitudine fe- re corolle. . Stigma bifidum. |. Semina tyiangularia. -Sapor foliorum amare - aromaticus, odor vix ullus nifi in verücili & minoribus foliis, ubi gratus á& aromaticus. - .& Lycopo differt taminum numero, qui duobus gaudet ; s Menthz & Cardiaca quaternionis ftaminum eequalitate : j; ab omnibus magnitudine, ut merito quaeftio nafcatur, an inzequa- litas quaternionis ftaminum in didynamiis fit fatis conftans nota, pro condendo chara&tere claflico. i | Vu MR |. . Quodü " - "Olferoatio XP. Quodfi vero aequalitas ftaminum hic attendenda non effet, - ex convenientia partium fru&ificationis judicarem, hanc plan- tam quam proxime convenire cum Cardiaca ipfamque vocarem Cardiacam Giganteam, radice unilaterali y foliis anterius ferratis , mer-.—— tirillis florum denfifftmis, ' Confülui etiam icones, & inveni, plantam noftram non ef- fe Marrubiaftrum Cardiacz folio, Boccowis Mufeum Tab. 98. aquototo habitu differt) nec Mentham rotundifoliam paluftrem feu aquaticam majorem, BrLACKWELL Herbar. Tab. 32. nec Cala- mintham aquaticam, jbidem Tab. 131. neque Marrubium nigrum Ballote, ibid. T3b. 136. nec Mentaftri aquatici fpeciem J. B. 3. 5.2. 221. 282. fed, fi foliorum .& florum figuram exceperis, ha- bitus & magnitudinis ratione convenire cum peregrina quadam planta, Cardiaca nempe Afiatica Nepethze folio, floribus brevi- . bus purpureis pallidis, Herz. Malab. Tom.|X. Tab. 88. cujus rami & petioli foliorum eadem ratione ex caule nafcuntur ; acexno- ira plaqte | | OBSERVATIO AF. Dn. n. D. CAROLI AYGVSTI a BERGEN. De Laburno. . ns fibito sedibus meis contigno arbor quaedem peregrina cref- cit altitudine XV. vel XX. pedum, femur craflitie trunci ae- quans, quam horti dominus des Scbotenbawm vocat. Hujus cum flores nuperrime examinaverim, inveni eam effe Cytifum al- pinam latifoliam flore racemofo pendulo T. Cytifum racemis fimplicibus pendulis foliolis ovato- oblongis LrNN. Spec. Anagy- ridem non feectentem majorem 'alpinam C. B. Laburnum ]J. B. Flores ejus & tota fru&uficatio accurate convenit cum defini- tione celeberr, LINN. Gen. plant. adeo üt rihil addendum — ; (GS T ed -— V———TÓ— - ULT F£89AE "WES P De Laburno. 5s "fed quia noftratis foli forfitan unica arbor eft, ejusque flores non memini-accurate aeri incifos me vidiffe, hinc racemi floridi iconem fiftere volui. E veteribus equidem" CawExAamIvs in Epit. figuram fiftit, fed malam. Eadem figura occurrit in MaT- THIOLI Hiflor. a CAMERARIO edita, 450. f. 2. fub titulo Znagyris - *. illuminata quidenr, fed pariter minus bona. — Peffimam tradit figuram TABERNEMONTANUS Hiftor. Lib. 3. 176. fub nomine AAnagyris 2. Bonenbawn. Paulo melior figura occurrit in jo. BavurntHiftor. I. 361. cum deícriptione prolixa. Interrecen- - tiores nullum inveni auCtorem, qui figuram ejus exa£tius, zeri- .que incifam exhibuerit, , Interim perfuafus fere fum, RtrviwvM in Tetrapet. figuram ejus dediffe, cum fpecies fere omnes ipfi notas aeri incidi curaverit. —Citatum immortalem hunc Bo- .tanicum invenio, fed nec pagina nec figura adlegata eft. Hinc cum Ordines ejus propria evolueré manu mihi non detur, cer- tior hac in re fieri nequeo. - Explicatio fie gur aruti Tab. I. Fig. 2. Racemum pendulum florum monftrat. Fig. 3. Folia terna fitit. a. éft flos nudus papilionaceus. 6. Vexillum. | «. Ale. d. Carina. €. Stamina & pifüllum, Fig. 4. Ramulum cum biliquis exhibet. f. eft Siliqua immatura. £. Siliqua matura; feptem continens femina. OBSER- 56 - Olfervatio: XT. oto enpepts df5 16995 ope antep! gnpk. cdedton. sip bat Da. p. CAROLI AVGVSTI a BERGEN.- : aobod pgeiom T . bano quodàm éxotico. — ^ . longo tempore in hortulo- pone edes meas alui duos fru. tices füb nomine hortulanis noto Spine Chrifli majoris '& minoris ; novi etiam Botanicos Paliurwm per Spinam Chrifü in- . telligere, & celeberr. LiNNzUM in Spec. plant. inprimis Zizy- - phum Africanam ita appellare, immo pláres congeneres plan- . -tas ad unicum Rhamnigenus revocare. Opere itaque pretium. mihi vifum eft, praefentem hane plantam examinare & defcri- bere, ut eertior fierem, quo jure ad Palfüruig vel etiam Rha- inni genus pertineret. Habitus. Vtriusque fpeciei frutex homiriis altitudinem habet, trun- cique craffiges excedit.duas uncias. Folia majoris funt lanceolata, feffilia, undnlata ; dod carnofa, dorfo convexo, quorum minora, ad florum exortum congefta, rofulas quafi formant. "Spine ad ortum foliorum fimplices; eral, ree n npn ge- | mellae. | Fruttificatio ajos, (2e a Calyx minimus , monopetalus, leviter & inique quin- - quefidus, ex brevitfimo petiolo'ere&tus. Corolla monopetala infundibuliformis , ma inper "forata, Tubus calyce tripio longior, non ringens, fed re&us, íntus ftriis- coloratis, germen ar&te cingens, ut iduna cumtubo extrahi pof. fit. . Lacinie quinque undulatee & P nc ftris violaceis i in tu-- bum protenfis. etanina De Rhamuo quodam exotico. 27 Stamina quingue longitudine fere.corolle. ^ A4stbere.didy- moe. —— | | Piftillum; germen orbiculare, immatura recondens femina; - ffylus longitudine corolle'; ftigma.craffiufculum, quafi triparti- tum. . ; Per E ut denegavit immaturus fruGtus. Semma — ' :Collata hac defcriptione .cum definitionibus Tournefortia- pis & Linnaeanis, inveni plantam noftram Paliurum TounNz- ronTir effe non peffe, qui florem rofaceum, adeoque polypeta- ]um, habet calyce & fquamulis.caret, quique fecundum celeberr. — LiNN.. Sp. plant. pag. 65. tres ftylos habet, cum hic fit unicus. Neque Juiuben vel Zizyphum Africanam, qua duos ftylos fpi- | asque gemellas gerit, neque Paliurum Mirnenr Di&ion. I. 100. qua tota alia planta eft. Neque congruit cum aliis plantis , :quae aliquam-adfifiitatem cum genereRhamrii.moriftrant, tt ver- bi gratia cum Polkbameria, quie corollam difformem, filamenta quatuor, germen quadragonon habet, & magna proceritatis ar- bor.eft, vel.etiam.cum Pifoniz, quie dicecia & fcandens planta wft. Quodfi-ergo certitudini methodi nihil.derogat, fiin uno genere.congefta funt calyx & non calyx, corolla monopetala & polypetala, ftaninum vatius numerus, piftillum nunc uno nunc pluribus ftylis.conftans, pericarpium nuncin baccamnunc in nucleum mptatum , poffet examinata a me fpecies vocari Rhamnus aculeis folitaréis ve&tis, foliis lonceolatis feffllibus doro convexis, üntegervinis, floribus monogyniis quinquefidis. ÜBSERFATIO XFIL ! - Dn. D. CAROLI AVGVSTI a BERGEN. De | . Eupborbio Cerei effigie. Eee: effigie, caulibus craffioribus, fpinis validio- , ribus armato, BornHaaAv. Iud. T. p. 258. fempet inveni feg- INov. AG. Pbyf. Med. Tom.1I. H menta 58 - Olfervatio XV IL 1entz perianthii cuny petalis corinata,, quarum quinque funt & intorta, quare aut petalum, aut perianthium deficit. Filamen- ta funt coroila breviora, anthera violacea, pulvere fulphureo faturee. Germem fubrotundum: inhaeret petiolo, quod ftylum & duo ftigmate trudit, quae dupla longitudine ftaminum funt, fecus ac: vult definitio generis Euphorbie LiNN. Sp. plant. n. $77. Videturitaque mihi hoc: genus non fatis definitum, ob defeCtunr explorationis per omnes: ejus fpecies , quod. quippe mutata celeberrimi au£&toris fententia confirmare videtur, qui in primis Operibus Eupliorbium ad polyandria D»ORnOg yn, 3 in Sbe- siebus: vero; ad. dodecandria trigynia refert. ens ad. Viadrum Halam mi[]ce d: x3. Janus. 1757. D OBSERFATIO XFHI. Dn. D. IOANN, WOLFG, FRIDER, | . BOENNEKEN. .... Ex dire quartana , perverfe curata , iPréE Hk. 1 copblegmatia , feliciter 1andem fublata. - Fs intermittentes omnes diuturmas, fibique reli&as, fze- | piffime in morbos chronicos, precipue hydropes, tranf- ire, fatis janr abünde inter medicinze pra&ticos conftat, & ipfe divus jam olim HrerocnaTss, Lib. 7. dz affe. praedixit; poft fe- bres, inquiens, diuturnas ^suxe: tX«yu« fequi. Hoc vero eo faci- lius contingit, fi perverfe tra&antur; tam médicamentisincon- gruis, quant diaetae & regiminis minus adeequata obfervationes & tales diuturnarum, maleque curatarum febrium intermitten-- tium effectus deleterios, qua ratione oriantur, nemo, ut mihi quidem videtur, clarius & evidentius explicavit, quam magnus: ' nofter;etiam divus, BoegHAAvIVvs, bor. de cogw. & cur. morb. $- 753. ejusque Periluftris Commentator L. B. van SWIETEN, [ | | Ex febre quartana , perverfe curata, &?c. zo in Comment. àd eund. Sum. Interdum quidem contingit, ut ejus- modi aegroti ab affe&tibus, febribus diuturnis fuccedentibus, ftu- dio & opera Medicorum liberentur; interdum vero etiam iis- dem fuccumbunt & mifere pereunt. Hydropes aícites ex febri bus intermittentibus orti, precipue nonnunquam paracentefi, fi non nimis diu differtur, feliciter «curantur, cujus memoratu dignum exemplum filius meus afTeruit in Differtatione fua inau- gurali, d. xix. Nov. MDCCLV. &Erlange habita de Afcitebydro- pe paracentefi imprimis feliciter .curato , qui. ex febre quartana male curata, in Canonico quodam regulari Monafterii Heydenfelden. fis, in vicinia noftra fiti, ortus erat, & per paracentefin,tem- peftive anno MDCCLIII., «ceteris tamen paribus, ame inflitu- tàm, feliciter fublatus fuit, fuperftite adhuc & pancratice nunc vivente eegro; anafarca vero & Leucophlegmatia facilius me- dicamentis rite adhibitis cedunt, ;prout hoc fequens :confirmat cafus. Vicinusquidam vir, Praetor pagi Würzeburgenfis, Her- gelsbaufen di&i, quinquagenarius, robuftüs,cholericus, potui ju- nioris vini, minus defecati, plus jufto adíuetus, .dizetae inordi- nat&e deditus, atque ad iracundiam pronus, anno precedente incidit in febrem quartanam, eaque per aliquot feptimanas la- boravit, priusquam remediis , mihi quidem incogritis, a Chirur- go quodam illa fupprimebatur, quo tandem fa&to pedes & cru- ra, tandemque tota corporis fuperficies, quin imo abdomenin- tumefcere coeperunt. Hydropem ideo cito increfcentém, & hinc praematuram mortem fecuturam metuebat eegrofus, me- que ut illum inviferem, enixe rogabat, hocque fatto illum in preedi&to ftatu inveni. Erant etiam infuper vires zegroti valde proftratze, adpetitus fere nullus, fitis vero magna. Phaeno- menis his probe penfitatis, ex confilio Perilluftris oa» Swi1ETEN, juxta Commentar. in BoERHAAvT: Ziphorifm. T. 11. p. $22. fuafi fri- &iones partium tumentium, & vini medicati, ex amaris, ro- borantibus, & aromaticis compofiti, ufum, quibus leniora la- xantia & refolventiaadjunxi, ut illis languenti fuccurrerem cor- ' | H 2 pori, 6o Olfervatio: XF1IT.. pori, his. vero: vifcidos & inertes: redditos humores: difcute- rem, quorum tandem excretionem leniter promovere allabo.- ravi fequentibus pilulis:di rr.. Decembr: prefcriptis:. Rec: Pi-- lul.. hydropic:. Bontii: 2i; Refin.. Jalapp..ppt. gr..1v.. Olei de.Ce- dro: gutt..ij.. M.F. Pilul..No. xxiji fümantur eodem: die: vefperi: num..xj,. reliquze.elapfis.quinque:diebus;. Deinde fequens or-- dinaviinfufum:. Rec..Radic. Aron. Vincet. Pimp..alb. Enul;,.Ebu- Jis, ana: 5ij..Bryon.. Irid..noftr. Baccar.. Ebul..Junip. Fru&. Cy- nosb.. ana 2(.. Alkekeng.. Cort.. med.. Sambuc. Cort. inter. rad.. Ebuii, Tartari albi crudi ana 5ij: Semin. anif.. petrofel.. ana. 5j; Conc..& cont.. F. Species ,. quarum. tria.cochlearia in- Menf. di- mid..aquae:fervida vefpertinfuía, per no&tem.ftent inloco ca- lido4. mane:colentur. & exprimantur, tuncque. adimifceatur quar- ta pars. menfura vini. generofi,. & bibatur mane; pomeridie,. & vefperitertia pars. — Ultimum. hoc erat :: Rec. Pulv.. rad. Ari ppt.. Vincetox. ana 3j. Nitri: depur. 3ij. ' Squill. pulverif: 3j. Kerm; min..gr. xvii. M; F.. Pulvis, divid.. in.1x. part. aequ. de. quibus quotidie.vefperi fumatur una:dofis; excepto:-quinto die. ubi pilulee.laxantes ejus in locum affumendae.. Ufu horum me- dicamentorum, humorum viícidorum refolutio; inertiumque.ex-- eretio:per alvum, urinam ;. & fudorem optime: impetrabatur ,. ja ut tumor leucophlegmaticus decrefcere. ceperit, & appeti« tus viresque reftitui viderentur.. Coeptum itaque opus,.ut ad: votum aegroti abfolverem;.preefcripfidi 7. Januar. fequentia me- dicamenta : Rec. Scammon: fulphurat. gr. xij.. Mercur.. dulc.. rit. ppt. 36. fümatur mane:ex. aqua pura. Deinde-Rec. Pulv.. rad; Vincetox..Aron..ppt:. Nitri depur. ana. 3(..Squill; pulverif.. gr. xvj.. Kerm..miner. gr. viij..M. F; Pulv. divid. in:viij. p. &equ.. quarum .una:matutinis femper horisfumatur. Item Rec. Tin&t.. antimon; tartarif. 3vj.. Spirit.. Cochlear..5ij- M. D: ad. Vitr. &ter: de: die guttulae L..ad:LX..cum: hauftu: vini fumantur,. — His ita; adhibitis, omnis evanuit: hydropicus. tumor; ad- eujus: recurfum prohibendum;, fubjunxi d; 17. Jan. fequentes Species refolven- tes | l - ; | Ex febre quartana, perverfe curata, &c.. Gr. tes'& roborantes, leniterque.alvum moventes: Rec: Rad: Bar- dan. Gramin.. Vincetox, ana 5iij- fol. Senn. fin. tip. 5vj. Herb. rorifmar.. marrub. alb. urtic. min. ana manip.ij. Cort. aurant;. 5j. Agar. alb. 5ij. Gort.: med. Sambuc. 3iij.. bacear. Juuip.. 58. baccar..Ebul. Caff.-lign..ana 7ij.. Conc; & cont. F..Species, qua-. rum:manipulus cum quarta parte. menfürce aqua fervida infun-- datur, & mane calide cum facchari pauxillo bibatur. Hacita-- que ratione intra paucarum: feptimanarum fpatium füperabatur- morbus . alias pertinax, & praeter fitim, naturali quodammodo: majorem ;. nihil reftabat ; aft, quia potum femper ante morbum: amavit, hincillum continuo. fitire.non mirabar; ut.tamen de- fiderio / cad auno modo fatisfacerem, preefcripfi, ad fitim. moderandam,.d: 28. Jan. fequentem Tin&turam:. Rec. Tin&. flor. beilid..3vj..Spiritus Vitrioli dulc. 51j.M. D. ad Vitr. fingu- lisque binis-horis gutt. xxx. cum aqua fontana fumantur. Sic: eegrotus nofter ex febre quartana diuturra.maleque curata leu-- cophlegmaticus fa&tus ,, cum. priftina. fanitate in gratiam rediit. Cum vero. ille. ab: iraeundia. & diete vitiis. in totum abftinere: 5on poffet, hinc hoc ipfo- anno, menfe Julio ,. poft preegretfam: iram, incidit. in febrem. tertianam, nullumque aliud medicamen-- tum, quam aeftum & fitim temperans; defideravit. Exhibuier- go d. 16. Jul. fequentem. Mixturam: Rec. Aqu: fragor. aceto-. fce, rub. id. ana. 5ij. Tin&t. flor. bellid..51j. Liquor. miner. anod.. Hoffm. 5j.. Dentur fingulis binis horis cochleariaij: Febre au- tem. magis urgente ordinavi d. 19.. Jul. fequentia: Rec. Tart. vitriolat. Magnef. alb. ana 35. M. F. Pulv. fumatur. vefperi. Rec. Aqu. "Viennenf. 5i. Cinnam. f. v. 3ij. Pulv. purg.. Pelarg. gr. xvi). rad. Ipecac. 3j. Syr. rof. folut..5j.. M. fumatur matuti- notempore. Porro: Rec..Pulv. Cort. Peruv. opt. ?vj. divid. in xviij. p..zequ. fingulisque binis horis, extra.paroxyfmum ,. fu- matur unacum fequenti vehiculo: Rec. Aqu. chamomill. chze- refol.. ceraf..nigr. rub. id; ana 3i. Cinnam. borrag. 29. Tin&t. . flor. bellid. rofar..ana 7i(j. Syr. moror..zg..M. Cum vero poti- H 3 uncu- 62 Obferoatio XFIlI. unculam hanc largiter affumeret zegrotus, fequente die 20. Ju]. pro vehiculo prafcripfi: Rec. Aqu. font. pur. Menfur. i. 'Tin&. flor. bellid. 39. Succ. Granat. 2iij. Spirit. Nitr. dulc. 3i. Spir. Vitriol. acid. gutt. xx. Syr.Rub. id. Moror. ana Zi(j. M.D. pro vehiculo ad pulveres fumendos. His tandem & haec fe- bris eft profligata. Tum ad roborandum ventriculum , & ad preefervandum, ordinavi:d. 235. Jul. Elixirium , ex Extr. Cort. Peruv. ver. & TrifoL fibr. ana 3i(j. in Aqu. chamom. 5j. folutis de quo ter de die gutt. LX. ex aqua & vino fumfit. Et ab hoe tempore in hunc usque.diem a febre recidiva, hydrope, aliisque morbis liber vixit sitque immunis, officiis fuis, ut antea, rite fun- igens. Scbolion. Felicis hujus curationis fucceffum potiffimum virtuti Squil- 1a incidenti & refolventi humores vifcidos; vafaque laxata ad motum ftimulanti, attribuo , utpote qua radix in morbis chro- nicis, a tali vifcido oriundis, antiquiffimis ; Medicis, HiPPOCRATI, GaLENO, & CrLso, atque e neotericis , 'HoFFMANNO, STAH- L10, ALBERTI, WAGNERO, aliisque, in ufu fuit, qui ejus vires non fatis deproedicarg porfühit. Vid. HorrMANN: Med. vat. fy- flemat. T. IF. P. III. Se&. II. Obf. IIT. & VIII. itemque Medicin. confultator. Part. XIL. p. 10$. STAHLIvs Mat. med. P. IT. p. 172. ALBERTI iz Differtatione de Squilla, Hale 1722. habita. WAGNFR Obf. clin. de admirand. quibusdam Squille in. puloere exbibite virtutibus. Commerc. litter. INorimb. in annis 1737. 38. €2 39. 9 Ala. /tcad. INat. Cur. Polum. VT. Obf. «o. Polum. IIT. Obferv. 61. €. Polum. X. Obf. $4. Cum vero Squillaad claffem medicamentorum heroico- rum pertineat, hinc magna cum prudentia eft adhibenda, & neque majoriin dofi, neque nimis crebro porrigenda; conti- net enim falinum principtum valde fubtile, acerrimum & fere caufticum, atque majori dofi exhibita, nervofo generi omnino adverfatur , HorrMANNO bo Med. ration. Jyftem. T. IF. P. III. SNP Ex febre quartana, perverfe curata, &c.. 65 Se&. II. cap. 2. Obf. IIT. & AvsERTI Di[f.cit..S. ITI. p. 11.. Enor- mes enim vomitus ,, imo hyperemefin, inflammationesque vifíce-- rum, & perniciofas harum fequelas excitat; atque fic nonnun-- quam mortem accelerat, praecipue in iis fubje£tis, in quorum hoc vel illo vifcere abfcondita latet labes ulcerofa, obftru&io, Ícirrhofitas,, vomica, aliaque nrala,, quae per longam quidem annorum feriem filent, corporis vero commotione violenta , aliaque data occafione fomno: quafi expergefrunt, dirisque cru- ciatibus ftipatam ludunt fcenam,. cujus exitus ut plurimum pla-. cida quidem, fed praematura mors eft. In recenti mihifane me-. Tüoria haeret exempluns parallelumr de viro quodanr erudito & de Republica. noftra bene merito, janr diu quidem hypochon- driaco, qui per aliquot retro annos vitee fedentarize, variisque dieetae erroribus plus jufto indulgens, fücceffive obítru&ioni- bus vifcerunr, precipue hepatis & lienis, afficiebatur, tandem-. que in cachexiam i&tericanr, cuni cedematibus pedum, hydro- pis futuri prodromos,incidebat. Huic, heefito am ex errore, aut ignorantia, prafcripfit Medicus quidam, praxin clinicam heic: locorum faciens, fequentes pulveres: Rec. Pulv. Squill. com- pof. Stahl. 3 Nitri depur. 3g. M.F. Pulv. pro una dofi, & ta- les dentur o&to,, de quibus matutino, pomeridiano & vefper- tino tempore unam curn aqua fontana: affümat dger. Ex dua- bus vero affumptis dofibus, quae enormes & vix ulla arte com- pefcibiles vomitus excitarunt, incidit in febrem inflammato- riam tandem in lethalem lethargum degenerantem, quae poft paucas feptimanas illum e vivis eripuit. Magnam itaquerequi- runt medicamenta heroica in applicatione prudentiam, qua defi. ciente confültius eft, ab ufir illorum abítineres eaque intacta re- linquere, quam imprudenti oblatione &grotos mortis faucibus tradere. OBSER- 64$ ^-— Obfervatio XIX. OBSERFATIO XIX. Dn. D. JOANN. WOLFGANG. FRID. -. BOENNEKEN. : Febris quotidiana intevmittens, cum tumore cru- rum cdematofo conjuncta, in febrem quartanam dandem mutata, cortice Peruviauo feli- £iter curata, : | Tisi pow x t üiuturnas totam ceconontiam aritmalem turbare, debilitando vafa, & liquidorum mixtionem,& .cra- (in depravando, hacque ratione corpus humanum ad multos mor- bos,-preecipue etiam ad cachexiam & :hydropes .difponere, .ut- pote illarum confe&aria, fublatum sequilibrium inter folidas & fluidas corporis partes.neceffario excipientia, omnibus abunde fatis.notum eft Pra&ticis:; quare.etiam.opus haud erit, ut ratio- nem perniciofi hujus effe&tus fufius & exaCtius jam explicare fuícipiam, praefertim quum in eo otium mihi jam fecerint com- plures celeberrimi Medici, &inter hos maxime BoenHAAVIVS, SxpENHAMIVs, Perilluftr. L..B.-2» Sw1ETEN, ad.quorum egre- gia fcripta idcirco eos, qui de hujus afferti veritate pleniorem defiderant demonftrationem, ablegare placet. :Hunc vero no- xium febrium intermittentium chronicarum eventum ,& effe- €um £o minus mirari licet, quo magis per fe patet, quod varias fatis evidentes & preegnantes agnofcat.caufas , quas.plerumque mechanica.quadam excipit.neceffitate. .Cum autem quotidiana .longorumque retro.annorum ferie mediante praxeos exercitio acquifita experientia edo&tus fim, cache&ticam corporis difpo- fitionem, itemque cedemata pedum, crurum, femorum, puden- dorum abdominisque, verbo, incipientem hydropem haud .raro fequi febrium unum alterumve paroxyfmum, aut eundem ftatim fimul concomitari, licet eegrotus necin dieta vel regimine, ne- que Febris quotidiana intermittens,cum tumore &c. 65 que in adfumptione hujus vel illius incongrui medicamenti, vi- tium, aut-errorem commiferit, quippe quod pheenomenonideo fane crebriori paroxyfmorum reiterationi, indeqwe ortis tum partium folidarum atonicee, tum fiuidarum dyfcrafiee tribui haud | ipoteft5 merito idcirco fufpicari licet, «caufam ejus ante febris invafienem occulte in corpore latitaffe, ejusque acceffü demum | ex quiete quafi -expergefattam & refufcitatam effe. Quem enim ex Medicorum pratticorum cohorte fugit, cachexiam e- que ac hydropem feepiffime absque praegreffa intermittente fe- bre, imo fine indicio alius ílri€cte fic di£&i morbi antecedentis oriri, hosque morbos, multos poft preterlapfos annos , demum fieri-confpicuos. Sic videmus e.g. multas virgines, femellas- que, ob infufficientem, atque moli corporis ipfarum & fangui- , nis, quem in váfis continent, quantitati minus exacte refpon- dentem menfium fluxum, tandem aliquando evadere cache&ti- cas, Ticet illum non nifi parcum a pubertatis annis experte fue- rint, indeque aritea nulla, qualicunque attentione digna, fen- ferint incommoda. — Sic etiam viri, qui nunquam nec hamor- rhoidum fluxum, nec molimina ejus funt experti, ob ftagnatio- | : nem fanguinis in vena portae, plufque jufto tardiorem ejus per | hepar tranfitum, & inde fucceffive imminutum decentem hu- morum per vifcerum abdonminalium vafa circuitum, nonnun- | quam fenfim fenfimque incidunt in ipfum hydropem. Ejusmo- .di itaque caufas abfconditas, tumoris hydropem minantis, unum vel alterum febris intérmittentis paroxyfmum excipientis, in Gorpore jam jam a longo tempore hefiíffe tunc puto, fi nulla alia e rebus non naturalibus , naturalibus, vel praternaturali- bus adfit, cui fymptoma hoc, febrem recentem concomitans , jure meriteque imputari poffit. Numerus vero harum «caufa- rum abíconditarum tantus eft, ut fuccin&im breviterque illas enumerare & defcribere haud "liceat. Arduum itaque & perdifficile medicine pra&tico opus eft, veram diéti phaenomeni caufam in fingulis praedi£tis cafibus & 4Vov. AG. Pbyf. Med. Tom.11. 3 | indi- * X ctoehM X x x E os . ; * : 65... Olfrentio XIX- individuis stib: cognofcere; & indicare. Millia me hercule? temporis cuciofus ejus ferutator fruftra teret ,&egro- tum febre. intermittentes. nondunr chronica, fed recenti; cum tuniore:tamen:hydropico.ftipata,, laborantem ,. quam diutiffime interinr illa: affligi faciet. temereque. periculo. exponet, ut cun- &a illa, quae febres intermittentes- chronica inducere folent prius experiatur niala, quam caufam illam demum inveniet, imo curationem morbr protrahet maximeque difficilem & anei- pitem reddet. Frequenter mihi in. praxi mea. ejusmodi obve- nere cafus,, quorum conditio tam febris,. quam tumoris ratione: me:dubium fecit, utrum confultius. fit febrem inta&tam relin- quere; & priusquam curatio: rite. & cito: inftituatur,. omnenr ad indagationem: & remotionem: caufze tumoris cedematofi impen-. dere operam5, amvero praftet, febrem tollere, eaque fublata ,. fi adhuc tumor cedematofus- fuperfit ,. illi. juxta; regulas artis ,, fucceffive. congruis auxiliissmederi. Extra omnem quidem du- bitationis.aleam: pofitum eft, quod; ficut:e duobus periculis mi- nus eligendum; ita urgentiori & periculofiori e duobus. fympto- matibus quam citiffime fit profpiciendum; fed Lyncei faepe re- quiruntur. oculi; ut cognofcemus, quodnam e duobus fymptoma: pra akero grávius: magisque: repentinum: portendat periculum, eum: plerumque: maxime'inter fe illa: confpirent, ut: febrisinter- mittens & hydropss. hinc; quid. faciendum. fit; ut voto zegroti ,, & fcopo:ac officio prudentis. atque: confcientiofi Medici fatisfa-- «erem, me: diu nonnunquam haefitaffe, ingenue:profiteor. Cum: vero»ab ufu. diuturno remediorum digeftivorum, incidentium ,, refolventium ,, carminativorum. & evacuantium reiteratorum ,, de(ideratum effe&um rariffime fuerim expertus, fed potius fe-. brem protratCtam fuiffe:animadverterim; &, licet tumor cedema-- tofus.diCtis remediis quodammodo: cedere per aliquot dies vide-. zetur; poft unum tamen alterumve febris paroxyfmum de novo: magis magisque recrudefceret;. omniaque-mala redderenturpe- jora, dum. vires eegroti. crebrioribus febris. paroxyfmis: i in dies: magis; | Febris quotidiana intermittens,cum tumoretec. 67 magis perdebantur, manente tamen tumore mariifefto increfcen- ' te.j hinc.omnibus his obfervatis, probeque penfitatis, tentavi | prius auferre febrem, eaque ;profligata tandem tumorem re- movere. Methodus vero, qua curationem feepius feliciter in- ftitui, ex fequente cafu , quem modo .e multis exempli caufa | in medium proferam, elucefcet. Vir robuftus , etatis annum :agens quinquagefimum . quin-- | tum, ftri&i corporis habitus, cholericus, laboriofo vitze generi ; | ab incunabulis fere addi&tus, agricala, civis Suinfurtenfis, inci- | dit anno MDCCLV. ineunte Septembre, eximprovifo infebrem . ! quotidianam intermittentem, admodum vehementem, ita, ut pro- | pter aeftumintolerabilem, ab uno paroxyfmo ad alterum.duran- ' | tem, fitimingentem, inquietudinem, & conjun&tam corporis. laffi- | |! tudinem, pro febreacuta continua artismedicae ignari habuerint, : | donec, elapfis aliquot diebus, paroxyfmi. ejus breviores, & tem- pusintercalare ab zeftu & fiti febrilii immune, febremintermitten- ' tem effedeclararunt. .Huicftatim in principio fefe adfociavit tu-. mor pedum cedematofus circa malleolum, qui fenfim furfum af-' cendebat. .Cognita autem nunc febre intermittente, tantum.abe-- rat, ut Medici rationalis.confilium.zegrotus imploraffet;ut potius remediis quibusdam domefticis illamproprio.marte profligareten- - taret. Adfíumfit igitur.nefcio quale purgans, fubjunxit dein de- .co&ti herbae Card. bened. ufum , quem :»per aliquot feptimanas | continuavit. His vero auxiliis, alias non.contemnendis, tantum | effecit, ut febris quotidiana terminaretur in febrem quartanam, | primo legitimam, tra&u vero temporis duplicem, perfeverante interim, .& increfcente pedum. cedemate, viriumque haud le- vi ja&ura. Die xx. O&tobr. di&i anniaccerfitus, zegrotum valde! debilem, adhuc quartana laborantem , .cum «tumore hydropico, pedes, femora, genitalia. & abdomen nonnihil 1nfeftante, offen-- di, fitis, inquietudo &: agrypnia. urgebant,: appetitus erat deje- | &us, :aderat anguftia peGtoris, cum tuffi (icca, fudor, remitten- | te eeftu febrili, largus & vifcidus erumpebat; absque tumoris ra cede- 68 . Olbfervatio XIX. eedematofi diminutione. Vires segreti revera adeo erant'pro- — | ftratee,,ut quoque in diebus intermediis le&um-. per aliquot ho-- | ras interdiu. relinquere.non. potuerit. Quceerenti mihi ,. utrum: aliis. morbis in. praeteritis annis unquam. affiiCtus fuiffet: aut: fluxum haemorrhoidalem expertus fit? ad.prius negando, ad.al-- terum.vero, fluxum modo. nominatum nunquam adfuiffe, fed: caecis quondam.ante: multos, ut ajebat, annos vexatum fe fuif- fe,. refpondit. lgitur non dubitavi; quin heemorrlioides; con-- fiftentiori ad fene&tutem vergenti hujus viri zetati quidem: com-- petentes ,. retentae; ad. tumoris. cedematofi ortum; ftatim. in. fe- bris quotidiana principio, multum contulerint.. Probe autem. penfitata.fymptomatum vehementia, maxime. autem: virium ge-. groti ja&ura, confüultius duxi, quantocyus fieri:poffet, febri. po-.- nere obicem,, quam incertae ,, multumque;. etiam expertiffimis: Medicis, utplurimum fruftranei,.laboris faceffenti,. earundem: promotioni, vel operofz inquifitioni. an haemorrhoidum reten.- tio vera & indubia tumoris. caufa.fit, vel etiam ipfius tumoris: cedematofi ,. five. liydropis incipientis remotioni.,, diu. multum-- que inhaerere ,. idque. tanto. magis). cum:& propria & multorum: celeberrimorum Medicorum experientia convi&tus fcirem ,. fe-- brem.quartanam chronicam fubje&ts fenilibus, aut faltem: fene... &uti.propinquis, admodum effe praejudiciofam ,.imo:.haud raros - lethiferam, quod eeque in.illos.homines quadrare puto, qui non: - «tam ratione eetatis fuae, quam potius rationelaborumarduorum: - & gravium. pera&torum, ut fenes. confiderandi funt; ^ Ne vero: preepoftere.aut przecipitanter nimis.procederem, (inftabat enim iterum; fequenti. die: paroxyfmus: febrilis,): praeferipfi d. xx.. Q&obr.. fequentem potionem, vifcidum, in ventriculo, intefti-.— nis;.vafisque:abdominalibus-heerens, refolventem &.abfítergen-. tem :: Rec. Aqu. flor. til..cheerefol. fcorzon. ana. 5i. Pulv.inci-.. - dent. 7i(j.. Liqu.. terr, fol.. Tart. 3j. Syr. menth. 3i(j.. M.. D ad: Vitr. &.tertia.qualibet hora; cochleariaij. fümantur. Finito.in- fequentis:diei paroxyfmo ;. qui eirca- horam.xr.. antemeridiananm & eum Febris quotidiana iutermittens, cum tumorete'c. 6o) cum fümmo: horrore: invafit, & ad horam tm. matutinam ufque;, cum aeítu.& fudore largo, duravit, dedi dofin pilularumlaxan-- tium , ex Extr. panchym..Croll. Refín. Jalapp. ppt. & Mercur. dulci compofitarum, qua& alvum o&ties blande moverunt , tum, liac operatione pera&ta,. ordinavi die xxir. O&tobr. qui primus: poft paroxyímum. intermedius erat, pulveris cort. Peruvian... opt. alcoholif. 3j. de quo eger tertia qualibet hora 34. cum f. q. Rob. fambuci mixtam, capiat; quo fa&to tertius abhinc'paroxyt- mus emanf(it, reli&o tamen, nihilque mutato, tumore. cedemato- fo. Hoc spe. obftante porro $(. Corticis.in pulverem redacti affumere jfi ;. interea appetitus, vires; animique alacritas.cum. i qai multumque reficiente redibant,, praeterque. tu- morem cedematofum nihil praefto. erat;. quod. fanitatis. priftinae recuperationem dubiam reddidiffet ,, cujus medelam. eeger val- de efflagitabat; cum vero hic. largam affümtionem medicamen- torum, maximam. partem palato ingratorum,, vehementer ab- horreret, recordabar iftius methodi, quam adhibuit: quondam. celeberrimus Poliater Gieffenfis, D. Philippus Eberbardus DitLE-- NIUS (vid. AG. IVat. Cur. Fol. I. Obf. EFT. p. 109.); quaque: per-- feepe] jam jam, in fanandis pedum cedematibus, quavis ex: cau:- fa ortis, cum euphoria ufüs fum ,. & idcirco: praeferipfi d. 2. Novembr. fequentem Mixturam : Rec: Effent. Talapp..3iij.. Eft. Cinnam.3ij. Extr. Elat. 3jij. Salis abfyntti. 3j. Aqu: Cinnam. c. v. 5j. M. folvantur, extrahantur,. & fümantur mane & vefperi: gutt. XLv.-- Lr. cum coclileari uno vel altero: fequentis vehicu-- h: Rec. Aqu. diuret. e nucl. 5vj. Tin&. Tart. 3(4. Ef. Cinnam.. 3j. Syr. de Canela 3ij. M. Pedes vero tumidos cum areria ca.. lida bis de: die fovere, linteisque calidis fricare juffi. Sic fpa-. tio trium feptimanarum zegrotus hoc tumore etiam ,. annuente gratia divitra, plenarie liberatus, optimamque fanitatem nactus. eft.,, & munc paneratice vivit: D OBDSER. 7o Olferoatio XX, OBSERFATIO XX. Dn, D. JOANN. VOLFG, FRIDER, - BOEN po NNEKEN. jiDe Cortice Simarube ejusque faluberrimis effedibus in Dyfeuteria, C orticem Simarubze ab anno MDCCXXIX. in Europa notum, ex America MDCCXIIL allatum , :primum a clariff. Dn. 4fntonio .de jJussreu: in ufum traCtum, :pofthzc ab aliis celeber- rimis Medicis in dyfenteria cruenta, aliisque alvi, ut & fangui- nis fluxibus fceminis familiaribus, nec non in dolore colico ha- bituali dyfenterico, iut & contra vermes cum euphoria ufur- patum effe, fingularibus Iquibusdam eruditiffimorum Medico rum fcriptis,.edo&ti fumus. Conf. jussres Difquif. de :Specif. contra :Ayfenter. in Hiloria & «Comment. Acad. Reg. :Scient. Parif. ann. 1729. tec mon. in JDifputatioue .quodlibetaria .ejusdem .autoris , 1730. d. 16. Febr. Parifüs babita. DEGNER Hiftor. med.:de Dyfenteria oiliofo.- .contagiofa.. :Commerc. Jitterar. INorimb. ann. 1731. 32.33.24.& 38. BoxscLERiCynofura Mat. med. Tom.LIT. $.95. WzmnLHorrOb/ervationes.de Febribus p. oo. — 4l. - 4tcad. Nat. Cur. Pol. V IIT. p.94. .EnuvEN Diff. .de .Sima- Tuba fub Prefidio. | OvERKAMPII, ,ürzeb. 1742. habita. . Cum vero pro beno publico admodum proficuum effe ju- dicaverim, virtutes hujus corticis, quas huc usque exferuit, ul- terius publice profiteri; hinc sentamina, quae in mea Praxi ab. aliquot annis.cum illa feci, annotare, .& publici juris facere haud dubitavi, idque potiflimum hanc.ob rationem, quod abs- que eetatum .& fexus difcrimine eosdem femper monftraverit, effe&tus, falutares, inque omnis fere generis alvi fluxibus, five fue- —.--———————— — —— De Cortice Simarube &'c. rà! funis dyfenterie cruentae maligna epidemicze, five tantunm fporadice ortze;. five lienteria; aut alui fluxus: chronicus, a non- nullis. hepaticus di&tus;, fpei & intentioni fatisfecerit. Deinde etiam, quod: partim in nonnullis unus aut: alter deco&tiejus hau- ftus, preemiffis, emetico: & laxante rhabarbarino; confeftim cegro- tum fanavit y. partim: in: aliis diuturnior & continuatus ejus ufus: neceffarius fuit; partim. denique in: quibusdam: conjun&tis- aliis roborantibus-& acrimoniam, inteftinorum. membranas ftimulan-- tem, involventibus, exoptatam demum medelam attulit. | | Cafus I. Laborabat anno r742. Prafe&tus Dicecefeos: Rofenberg ;,. Dn.. Buch; cholerico- fanguineus,. detatis: 30. annorum, dyfente-- ria cruenta torminofa, benigria quidem , febrilibus tamen irre-- gularibus volaticis commotionibus ftipata, qui-me; tunc tempo-- ris Werthemiae praxin medicam facientem , accerfiri curavit ,, poftquam per aliquot dies jam jam morbo» hoc dolorifico: erat: affe&us. In caufas morbi mediatas remotiores, ex rerum non-- naturalium preecipue claffe; inquirenti,. nullam ,.nifi.crebriorem: iracundam animi commotioneém, vinique. vilioris fortis, fatisque: aufteri potum largiter affumtum ,, tandemque: pedum refrigera- . tionem frequentem manifeftare.mihi poterat. Quiavero mor-- bus per aliquot dies jam duraverat; hinc e ventriculo in intefti-. na delatam: effe. caufam vriabdriabetit proximam iudicavi,ideoque: exhibui d..26.. Maij Rhabarb.. toft.. 36.. jejuno: ftomacho: fumen-- dam; vefperi diafcordiiFracaftor. 5j. ad:enormes dolores quodam-- "modo leniendos 5, altera die ejeCtio: excrementorum tenuiorum: feculentorum &.fanguinolentorum: continuabat, tuncque exhi bui deco&tum Simarubze, fequentem in. modum paratum :: Rec, Cort.. Simaruba ver.. 3Q.. decoqu.. c; aque font. pur. 3xrLvrr. ad:remanent. 3xvj.. Coletur, fumatque: de eo zeger tertia qua- libet hora Sij. Externe fequens praefcripfi: Unguentum. abdo- | mini ter de die illinendum , fuperimponendo femper. "m Cas Jidum ;: 72 - Obfervatio XX. lidum': Rec. Ol. Nucift. expreff. ?1j. Ol. deftill. Aneth. Menth. hamom. rom. ana gutt. xv. -Horum ufu -dyfentericus fluxus ita mitigabatur, ut alvum non ita frequenter deponeret, feces- que fanguine parcius, quam antea, tin£tee,.& tantummodo fero- fae, acres, effent, unde continuandum ufum deco&ti Simarubee ex 5vj. ejusdem cum proportionata quantitate aquae parandi, fuafi, & ad obtundendam fecum «acrimoniam, reftituendumque inte- ftinorum .debilitatorum robur, abíentibus nunc inflammationis & exulcerationis fignis, 'ordinavi d. 28. Aug. fequentem.pülve- rem & Mixturam: Rec. Sem. Cumin. pulverif. Conch. fine igne ppt. ana 3i(j. Spec. deHyacinth. rad. Torment. Nitri depur. ana Jjij. Extr. Cort. Cafcar. 3j. M. Pilul..de :Cynogl. 36. "M. F. Pulv. divid. in x. p. aequ. quarum fumantur-tres de die, mane; poftaneridiem , & vefperi, qualibet vice fuperbibendo cyathum Deco€tH.. Mixtura autem parabatur ex Effent. Cort. aurant. & Spir. Vitrioli dulc. ana 3ij. de.qua fub prandio & ccena gutt. L--LX. cum vino generofo fumende. ^ Excoriationi in ano fa- &ee ;profpiciebam .linimento fequenti: Rec. Sperm. .Ceti 3iij. OL-Hyofcyam. 3j. Cemphor.:gr. vj. MD. adPyxid. Hisitaper aliquet dies ufurpatis, fub.diaeta ,& regimine convenienti, fuc. ceffive ::&egrotus.priftinam recuperavit fanitatem, meque Wert- - hemium iterum petentem laetus dimifit. Cafus 1L Ante memorati zegroti Dn. Parens, Vir eruditus, fenex fe- xagenario major, qui per longam ennorum feriem Sereniffimae Principum de I«ewenftein Wertheim Domui-a confiliis intimis fuerat, anno 744. vero ab-officio propria culpa remotus , ci- . vitatemque Wertheimenfem menfeSeptembri.deferere-coattus, in pagum vicinum, Aeéicbelsbav[en di&um, fe cum familia fua con- tulit, vix unum alterumve diem in conduCtitia .domo habitave- rat, quum audiret, infantes domini dittae domus laborare :dy- fenteria cruenta, quce ibidem graffabatur; inde ergo perterri- : tus, De Cortice Smarube &. T73 tus, confeftim horrore, doloribusque in abdomine lancinatoriis afficiebatur, quos infequebantur deje&ttones alvinee feculente, fanguine tin&tae. | Verbo : dyfenteria, cum febre inflammato- ria vehementi, zegrotebat. Mtrflis igitur ad me litteris auxilium efflagitabat. :jPonderatis autem hujus vir! corporis conditioni- bus, (fenex enim erat, qui per 2!iquot annos jamjam ulcere pul- monis, cum febre hectica, corpus, antea torofum «& obefum, confümente, laboraverat,) emeticum minus convenire judicavi,. partim ob laefam pulmonis fubftantiam , partim quod nulle mo- - do füfpicari poteram, materialem caufam in ventriculo adhuc haerere. Ideoque fequentem bolum d. 8. Septemb. praefcripfi: Rec. Rhabarb. toft. 2j. diafcordn Fracaftor. gr. xxv. M. f. bo- lus, jejuno ftomacho füumendus. Finita hujus operatione jufli, ut zer omni trihorio 3ij. decoCti Simarube tepidibiberet. Se- quente dein die hoc ecclegma perfeveranti dyfenterice oppo- fui; Rec. Olei amygdal. dulc. rec. Zij. Syr. Cydon. 5j. M. Su- matur mane & vefíperi cochlear j. cum continuato :decoGti S1- maruba ufu. Licet vero:morbus hic paululum remittere vi- deretur, de novo tamen, elapíis modo aliquot horis, recrudefce- bat, cum fumma virium proftratione , & febris inflammatoriae exacerbatione; preefcripfi itaque fequentem Emulfionem d. ir. Sept. Rec. Amygd. dulce. excortic. $6. Semin. Papav. alb. 5iij. Aqu. :deftill. Cinnam. .cydon. Plantag. Menth. ana ij. Syr. Cy- don. 3ij. Syrup. Gran. cherm. 5j. M. dentur fingulis binis ho- ris cochlearia duo; item: Rec. Pulv Pannon.5j. Cort. Cafcar. 2j. Nitr. depur. gr. xij. Camph. gr. 1i. Ther. coel. gr. rv. M. F. Pulv. divid. in rv. p. aequ. fumaturque hora x. ante meridiem ^ & quinta poft meridiem una; item: Rec. Ole Lil. alb. 5). Ol. deftill. Menth. Abfynth. Nucift. Carv. ana 36. Camph. 3j. M. F. Linimentum, cum quo abdomen ter de die calide illiniatur. His ergo ufurpatis, alvi fluxus cruentus, doloresque abdominis di- ri, fitis.& inquietudo nonnihil levabantut ; fed novum d. 15. Sept. oboriebatur fymptoma, urinz fcilicet fuppreffio, quam ex- IVov. 4G. Pbyf. Mcd. Tom.I1, K ter rne, "4 | Obfervatio XX. terne, imponendo linteamina deco&is emollientibus madefafta & expreffa, interne vero exhibendo balfami fulph. anifat. gutt. vj. brevi tempore fuítuli. — Ad obtundendam acrimoniam ma- teri: inteftina vellicantis fequentem pulverem praefcripfi : Rec. Gumm. arab. 5ij. rad. Alth. 5(. Spec. de Hyac. 3j. Extr. cort. Cafc. 3. M. F. Pulv. divid. in. v. p. aequ. de quibus mane ho- ra fexta, circa meridiem decima, pomerid. Vta & vefpertina nona, in fequenti vehiculo una femper affumenda: Rec. Aqu. Cinnam. cydon. Ceraf. nigr. Plantag. ana 3j. Syr. Granat. 5vj. Conf. alkerm. compl. zj. Spir. Vitrioli dulc. gutt. xxx. M.D. ad Vitr. Adhibitis his quidem dolorum vehementia cruorisque eje&io mitigabatur, alvi autem fluxus non ceffabat, fed potius nunc in diarrheeam colliquativam, a materiae purulentae, pulmo- nes obfidentis, reforbtione & ad inteftina metaftafi, degenerare videbatur, praecipue, cum tuffis, quam hucusque exfcreatio in- gentis quantitatis purulentze materiae femper fecuta erat, ficca redderetur, & vox rauca, praccordiorum anguftia, ac fitis in- gens urgerent, viriumque ja&ura invalefceret, cum creberrimis atui deje&tionibus, & tenefmo ani dolorifico, quibus quidem, licet reconvalefcentize (pem penitus amiferim, fequens Ele&£tuarium & Linimentum diexv. & xvi. Sept. oppofui : Rec. Conferv. rof. r. £j. Ele&. diafcord. 51j. Effent. Cinnam. c. Spir. vini tartarif. paratae 5j. Raf. priap. Cet. 3iv. Troch. de Capp. 3ij. Gumm. tragac. 5j. Extr. Cafc. Torment. Terr. catech. ana 5(4. Miv. cydon. q. f. M.D. ad Pyx. fumaturque ter de die portio magnitudine Caftaneze. Rec. Ol. Nucl. perfic. Lini, ana 5ij. Ol. Hyofc. 5j. Vitell. ov. no. j. Croc. pulverif. gr. iij. M. F. Linimentum, externe ani peripheriee appli- eandum. Res autem erat conclamata, fiquidem a&grotus, viri- bus füccisque bonis exhauftus, fupervenientibus fimul fudori- bus colliquativis, catarrhoque füffocativo, a materia purulen- ta, pulmonum veficulas infarciente , tandem die xvii. Sept. ex hac vita difceffit. Non dubito, quin corticis Simaruba deco- &um & in hoc fuübje&o defideratum presfüterit effe&tum, fiqui-. "- -— De Cotice Simarube Gc. 75 dem aliquoties deje&iionum cruentarum frequentiam, cum fatis notabili fymptomatum levamine, imminuerat, modo vifcera ejus fuiffent 1llaefa3 quam praejudiciofze autem ; quin ominofze ut plurimum phthificis fint diarrheeze , ne dicam dyfenterize cruenta, omnibus medicinae praticis fatis fuperque notum eft; hinc plura hic addere fuperfedeo. Cafus 1ll. Tum Vocabar anno 1744. d. 4. Auguft. ad Generofam & Reve- rendiffimam Abbatiffam, Collegi: Canonicarum Virginum nobi- lium, Waizenbachii habitantium , fexagenariam, temperamento cholericam, quae jamjam per aliquot dies dyfenteria cruenta, folitis fymptomatibus füpata,laboraverat. Exhibui in inftanti fequentem bolum : Rec. Rhabarb. toft. pulverif. 2j. diafcord. Fracaft. 3j. M. & mane jejuno ftomacho fumatur. | Pera&tahu- jus operatione, ad obtundendam materiae acrimontam, & intefli- norum erofionem majorem praecavendam , dedi fequens ec- clegma: Rec. Ol. amygdal. dulc. rec. expr. zij. Sperm. cet. non ranc. 5ij. M. D. 1n Fi&. & mane, poft merid. ac vefperi cochl. j. — 3j. affümantur. &Hujusufu colores inteftinorum fpaf- modici mitigabantur, continuante tamen dejeCtione biliofo- cru- enta; hinc d. 4. Auguft. preefcripfi deco&tum Simarubze ex 2]. corticis, more confueto parandum, utque fingulis ternis horis £ij. tepide capiat, commendavi, quo rite ufürpato, intra trium dte. rum fpatium feliciter perfanata fuit, ita ut pro roborando fto- macho pulvis ftomach. Birkmanni, fub prandio & ccena in for- ma tragea affumtus, conjun£ta convenienti dieta & regimine temperato, fufficeret. | Cafus IF. | Accidit, ut eadem Generofa & Reverendiffima Abbatiffa elapfis 4. annis poft fuperatum illum morbum denuo eodem af- fügeretur ufu autem Rhabarbari tofti; ad 3j. cum Ther. cce- K 2 left... 76 — Olfervatio XX. left. gr. ij. exhibiti, fübjun&o fingulis ternis horis deco&o: Si- maruba, intra. denar dierum fpatium optime iterum con- valuit. Cafus F. Agricola quidam, civis Suinfurteníis, annum agens vigefi- zum nonum, temperamenti fanguineo - cholerici, alias vegetus & alacris, anno: 1746. circa imnitium menfis Augufti, poft affump- tunr hauftum cerevifize turbidee feculentee, quam vappam, a: va- fis fundo. abftraCtam, e(Te fib1 imaginaverat , ingenti corripieba- tur naufea, conatibusque ad. vomitum vehementibus ,. corporis laffitudine, doloribusque colicis, quos paulo poft fequebantux dejeCtiones alui fpumidae, fanguine tinCkee, quae tandem in. ve- ram dyfenteriam, tunc temporis epidemice graffantem; degene- rabant; acceflit febris inflammatoria, ceftus,. fitis ingens,. prae- " eordiorum anguftia, agrypniae; pulfus celer & frequens, perpe- tuus alvum deponendi conatus, cum vehementi tenefmo, omni- umque circa vefperam malorum exacerbatio. Adhibitis non- . nullis remediis fic di&tis domefticis , ab. amicis & vicinis com- mendatis, iisque nihil proficientibus, ad Pharmacopoeum ,. pra- xin medicam adfeCtantem, propinqui ejusdem confugiunt ,. qui, poft exhibitam dofin pulveris Rhabarbari tofii, ftatim remediis adftringentibus, ex terris bolaribus, lap. haematite aliisque, mor- bum, more huic medicaftrorum generi confueto, aggrediebatur,. fub quorum vero: ufu aegroti ftatus de die in diem deterior red- debatur, ita, ut elapfis jamjam r4. diebus natura vi ejusdem fuc- cumbere videretur: Ufu enim ante di&torum medicamentorum alvus quidem firingebatur;. fed conatus ad. dejeCtionem, tenes- mus , dolores acerbiflimi infimi ventris augebantur, infimulque- vomitus oriebatur cum effufione fanguinis tanta, ut intra dimi- dium horae menfuram r1. fanguinis rejecerit, unde vires ejüs mi- rum in modum: profternebantur,mortique erat proximus. Re- us fic ftapntibus, die 21..Aug. u— accerfitus fequentem prae- | fcripfi 1 1 h^ 1 : De Cortice Simarube tc. —— 77 fcripfi clyfterem : Rec. Spec. emoll. Mij. coqu. in f. q. latis, Colature. Rec.. 3xij. adde: Ol. lini £j. Theriac. Androm. ig. M. Pro interno: autem ufu fequentem ordinavi Emulfionem: Kec. - Sem. iv. frig. maj. excort. ana. 3). Sem. pavav. alb. 5ij.. Aqu. Scorzon. Cichor. Galeg.ana 21. Syrup. cydon. 5ij. M.F. 1. a. Emulfio, Colaturze add. Nitri depur. Corall. r. ppt: Conch. fine igne ppt. ana 3ij Gumm. tragac. gr. xv. Camph. gr. ij. M. D. fingulis binis horis cochl.ij Infequenti die 22. Aug. clyfterem reiterari juffi, infimulque emplaftrum. fequens abdomini impo-- nendum ordinavi : Rec. Ther. Androrm. £(j. Pulv. caryophyll. cinnam. ana: 3(j.. Ol. defüll.menth. carv. ana gutt. vj. abfynth. .gutt. ij. M. induc. alutae. Porro: Rec. Cort. Simarub. 37ij. Conc. decoqu.. cum f. q.. aqua fontan. indeque: fingulis ternis horis 3ij.calide fumantur. Ufu horum remediorum intra tri- duum-a gravi & periculofa dyfenteria , affiftente divina gra-- tia, eft liberatus. Pro roborandis. partibus debilitatis deir: ex-- hibui fequentem. Mixturam : Rec. Tin&. Rhabarb. fpirituof. Eff. gent.r. abfynth. cortic.Cafcar. ana zij. M. & ter dediegutt,; o, fumantur. Cum vero cgrotus nofter magnam fanguinis copiam ao, 421 xac amififfet,. viribusque valde exhauitus effet, & ni- mis praemature aériliberiori autumnali fefe expofuiffet, hinc: fuperato- morbo, corpus ejus intumefcebat, praecipue. pedes , qui tamen tumor moderato corporis motu,ufuque fupra dictae mixtura, ac. tandem potu vini rubri aliquando: ad: crapulam us-- que, fortuito. & ex improvifo (quod dictu ridiculum) circa me-. . dium O&tobris plenarie evanuit, ut &grotus huc.ufque per Dei gratiam. incolumis vivat. | Cafus FT. Uxor quadam formofa Viri cujusdam confpicul civitatis Suinfurtenfis, annum. agens vigefimum fextum , temperamenti cholerico - fanguinei,laCtans puerulum trium menfium, corri- piebatur d..10. Jul. 1753. poft preegxeffam iracundiam, horripi- | KK 3 | latione N 78 E Olfervttio XX. latione cum fuübfequente zeftu, tuffi , laffitudine artuum, appeti- tus deje&£tione, fomnique confueti defe&tu, doloribus circa um- . bilicum fpafmodicis, quos infequebantur dejeCtiones fpumide, feculentae, biliofo - acres 3 hinc advocatus, bilis, ex hepatis fel- leeeque veficce conftri&tione, durante ira, in inteftina plus jufto faCtam effe effufionem, judicavi, & idcirco ad ejus citiorem, per eandem quam natura felegit viam, evacuationem facilitandam, fpafticosque dolores mitigandos , preefcripti d. rx. Jul. fequen- tia: Rec. Rhabarb. toft. gr. xxv. Ther. cceleft. gr. j. operatione hujus peraéta, d. 12. Jul. ad obtundendam acrimoniam biliofam : Rec. Matr. Perl. ppt. Corall.r. ppt. ana 36. Nitri depur. gr. viij. M.F. Pulveresiij. quorum unus fumatur qualibet tertia hora. - Sequente die, cum naufea & conatus ad vomitum adeffet, infi- mulque feces fanguine tin&tee prodirent, exhibui fequens eme- ticum: Rec. Aqu. deft. Scorzoner. 3j. Pulv. rad. Ipecac. 3j. Nitri depur. gr. vj. Syr. Menth. 36. M. D. jejuno ftomacho , quod tres excitavit vomitus, quibus mucida, biliofa & auftera eft eje&a materia; hifce dein fubjunxi fequentem «mucilagi- nem; Rec.Pulv. rad. Salab. 5j. fru&t.myrtill. ficc. 3ij. Cinnam. 33j. Coqu. in aqu. fontan. $vir. ufque ad plenariam radicis Salab folutionem 5 mucilagini hinc ortze adde Syr. Cort. aurant. 3ij. M. & capiantur finguhisbinis horis cochlearia 1j tandem: Rec. Corall. t. ppt. matr, Perl. ppt. Terr. figill. alb. ana gr. vj. Nitri depur. gr.iij. M P. de Cynogl. gr.ij. M.F. Pulv. pro una dofi, qua? vefperi hora nona affumatur. Pro potu ordinario admifi ptifanam ex hordeo crudo, raf. C. C. rad. Scorzoner. cum fem. foeuic, fed ufus horum remediorum nullum plane levamen at- tulit, cun&ta potius fymptomata in eodem ftatu permanebant, largiorque fanguinis copia cum alvinis deje&tionibus, praeceden- tibus antea inteftinorum torfionibus dolorificis, excernebatur, fitisque una cum febrilibus commotionibus magis urgebat, ideo d. 14. Jul. fequentem dedi emulfionem : Rec. Amygdal. dulc, exort. femin. Papav. alb. ana 3ij. aqu. deftill. Scorzon. $ij. Me lif. De Cortice Simarube eco 79 liff. 31. aqu. femin. anif. $9. M. F. 1.3. Emul(io, Colat. adde Dent. Hippopotam. ppt. Lap. manat. ppt. antimon. diaphor. ana 56. Syr. de alth. 5j. M. D. fingulis binis horis cochlearia ij. Aeítu ac fiti febrili hifce quadantenus fopitis, d. r5. Jul. exhi- bui pulveres fequentes: Rec. Pulv. pannon. r. Spec. de Hya- cinth. cort. Cafcar. ana gr. ij. Croc. mart. antimoniat. gr. viij. Nitri depur. gr. iv. M P. de Cynogl. gr. jj. M. F. Pulv. divid. in ij. part. eequ. capiat aegra unam dofin mane & alteram vefpe- ri. Cum vero depofitio alui frequens cruenta horum ufui non obtemperaret, hinc fecunda vice Rhabarb. tot. z. d. 16. mane exhibui, pofteaque deco&tum Simaruba ex 5ij. more folito pa- ratum, ejusque quarta qualibet hora 3ij. fumere , hocque modo ad plenariam usque fanationem, fub ítri£to regimine & dieeta, continuare juffi, quze etiam d. r8. Julii tandem fubfequebatur, ita, ut in hunc usque diem femina ifta optima fruatur fanitate, Interim autem puerulus ille trimeftris quoque dyfenteria affii- gebatur una cum forore fua, quae tres menfes ultra unum an- num nata, infimulque jam rhachitica erat, cui a die 17. usque ad d. 25. Jul. bis de die guttulas xv. Tin&turee Rhabarb. exhi- bui, pofteaque decoCtum Simarubz ex 3j. more confueto pa- ratum , fübjunxi, ita, ut ejus tertia femper hora 3j. caperet, Externe abdomen ter de die fequenti mixtura fpirituofo- bal- - famica calide lavare juffi: Rec. Spir. vini camphorat. Spirit, matrical. maftich. ana 31jj Effent. balf. Peruv. 5j. Ol. deftuill. Macis, gutt. vj. D.26. Jul. deco&tum reiterabatur, & cum mu- €ilaginem radicis Salab, quae matri ad palatum non erat, filia heec eegrota penitus adfumfiffet, iterum eandem, una cum de- | €ofto Simarubze d. 27. Jul. repetere curavi. Ceffante tandem cruoris cum fecibus alvinis ejectione, dedi fequentes pulveres: | Rec. Spec. de Hyac. 3j. Lap. manat. ppt. 3j. M. F. Pulv. divid. in iv. p. eequ. quarum una quarta qualibet hora porrigatur. Hif- | ee puella optime convaluit. Puerulus vero d. 26. Jul. demum | dyfenteria cruenta affligi coepit, cui d, 27. mucilaginem radicis | Salab, ] | | | | 8o Olfervatio XXI. Salab, & Simarubze deco&tum cochileatim exhibendum » €& us-' que ad fanationem continuandum, praefcripfi, die vero 28. fe- quentes Pulveres exhibui: Rec.Spec. de Hyac. 3j. Lap. ma- nat. ppt. 3(.. M. F. Pulv. divid. in 1v..p. aequ. quarum unam quarta qualibet hora capiat. Horum medicamentorum. affiduo ufu hic quoque infans tenellus, elapíis paucis diebus, a malo hoc periculofo, annuente divina gratia, liberatus, prifinam re-- Cuperavit fanitatem, & huc usque fuperatis praeterito anno va- £iolis, optime cum dile&iffima fua matre & forore vivit. P OBSERFATIO XXI. Dn, D. JOANN, WOLFG. FRIDER. BDOENNEKEN. Fluxus bepaticus cbrofticus cortice Simarube CuUFAaLus, A». 1744. d. 18. Nov. ad-me niüttebatur homo extraneus, X natione Gallus, Generofi cujusdam L. Baronis Cubicula- rius,setatis triginta circiter annorum, temperamenti cholerici, valde a fluxu fic di&to hepatico, five diarrhoea ultra annum, fub no&tu praecipue maximam partem, absque tamen doloribus, ex- ceptis flatibus, ipfum vexante, debilitatus , auxilium meum im- plorans, cum ab hoc malo nec in patria, neque in aliis urbibus, quas durante itinere frequentaverat, licet multis remediis, fub ftri&£tiffima dieetze & regiminis regularum obfervatione, ufus fue- rit, liberari potuiffet. Praefcripfi itaque fequentes pulveres:. ^Rec. Conch. f. igne ppt. ij. Nitri depur. 2j. Extr. Caftor. & Croc. ana gr. 3. M.F, Pulv. divid. in ij. part.:zequ. de quibus . tertia qualibet horamuna fümatur. Altere die, liis nihil profi- cientibus, fequens preefcribebatur formula: Rec. Pulv.tempe- . rant. ordinar. "ijj. Spec. de Hyacinth. 3(4. Extratt. cort. Cafcar, gr. xi. Extr. Croc, Caftor. ana gr.ij. M.F. :Pulv..divid.3mvj.p. - aequ. Fluxus bepaticus cbronicus corticetec. — zequ..de quibus mane, poft meridiem, & vefperi unam capiat. His jungebatur fequens Elixirrum: Rec. Extra&t. Millefol. Cha- . mom. vulg. Cort. aurant. ana 3(j. Solvein aqu. pe&t. comp. m. "us. jig. Colat. adde Tiri&. Mart. cum fucco pomorum3ij. M. D. ad Vitr. &-circax meridiem &-vefperam, hora ante paftum, fu- . mantur guttae 60--70. ex vino.. Cun&ta vero haec medicamen-: ta incaffum erant adhibita, ideo ad-corticem Simarubae confu- A giendum.effe confultum duxi:;.priusquam vero illum exhibe- Arem, fequentem exliibui bolum: Rec. Rhabarb. levit. toft. 5(.. Diafcord. Fracaft. 3ij. Ele&uar. diacor. 3; .Olei Cajeput gutt. i. M.E. bolus, D.]ejuno ftomacho. Poft operationem hujus boli fluxus:ille alui pertinax .remittere.videbatur, poft tres ve- ro dies de novo recrudefcebat, tumque ordinavi deco&tum Si- maruba: fequentemin modum paratum: Rec. Cort. Simarub.3Q. Contund. gro(To modo, decequatur c. aquze.fentana heminisijj. ad remanent. unius heminc, fa&aque transcolatione quarta qua- libet hora:tantum, quantum vafculum pro forbillando'infufo | Thes deftnatum capit, tepide hauriat. .Poftquam ergo hoc. decoctum die 27. & 28..Nov. reiteratum fuit, diarrheea ifta plenarie ceffavit «cum reftitutione priftini.vigoris corporis, qui * de die in dies,:cum appetitus augmento, & redeunte fecum al- »vinarum debita confiftentia, imcrefcebat, ficque. hominem il- lum, a malo fuo in:prifünam fanitatem.reftitutum, dimifi,ipfut- . que poft.unum vel alterum annum Werthemii adhuc illibata fa- ;mitate fruentem, mihique adhuc pro felici reflitutione gratias agentem, :offendi. — Nov. A8. Phyf. Med. Tom.IT. id Xe OBSER- gx c Obfzroatio XXIL. OBSERZFATIO. XXIEL. D. D: JOANN,. WOLFGANG, FRID:. BOENINEKEN.. j Rienteria: chronica cortice Simarubee curata; ; nno:-175 $:. menfe: OGtobr: Candidàtus: quidam: Juris; etatis : | X- annum: 253tiüm agens: cholericr: temperamenti, , habitus; corporis gracilis; qui ob: perpeffam: per: aliquod tempus infir-- te DM PPvisit oven puse feptimanas: difceffe-. partim vorfbnat sind: misisti partiür me: confülendi cauffa | Suinfürtumvenit:. Conquerebatür.hic Juvenis: de continuo alui : flüxu 4, veliementibus in:infimo» ventte- doloribus: fpafticis: fti- - pato; brevi poft: prandium & coenam inchoante;, & per: totam: fere:noétem:cum intolerabili incommodo:dürante; füb: quo Cibi,, antea:xaffumpti; indigefti'expellerentur-.Hoc-affe&u; qui eum; ita enervaverat ;, ut5, vix:pedibus:fuis:infiftere; veliere&tus. in. - cedere: valens; , he&tco»fimilis: videretur;. fere-per:anmum]lábo- - — Taverat; multaque:medicamenta:jam jam: Jenze incaffüm-adhibi- ta:erant; ideoque. meunm effiàgitabatt auxilium, . afferens:fimul ;; quod;.fimalüm:hioc:effet'immedicabile; mortem libentius:oppe-- tere; quam ita mifere-vitam-prottahere:vellet:. Gircumftantiis: ergo omnibus: rite: penfitatis;, malüm lioc-Lienterianr effe pro-- munciavi;; queéomnino-perfaope:óc Medicorum: f3gaciffimorum: experientiam; , &: medicamentorum: probatiffimorum:vim- &. ef-- ficaciàm: elüdere: folet 5: interim: tentandàm: & hic: effe ,, quid! preeftaret 'décottum: Simarubze;. cujus: efficaciam: certam atque: - egregiàm;, qua: multis: aliis: medicamentis: palimam preeripit; in: diverfis-tam acutis; , quam:clironicis: alüi; fluxibus haberem: ex- . quifitam.. Priusquam: vero» ad :ufüm: ejüs:défcendéremus; ne- ce(fe. effe ; ajebam; ;uttlenelaxans: rhabarbarinum'affumeret, fi: forfitan materiie.acris.&. biliofze: quid in- tfa&u-inteftinorumob.. lierefce-- Lienteria cbrotiicacortice Simarubze curata. 33 h:xrefceret. «Confilio:meo liberiter: obtemperavit , ideoque d. 28. O&obr. Rhabarb.«opt. gr..xxv. mane jejuno ftomacho «cum jufeulo calido-exhibui , :unde.aliquot vicibus .blande 3lvus .fub- ducebatur. Véfperiiinfequente .praebuüi decoCtum "Simarubee ex 35ij. ejus more:confueto paratum , .de. quo :tertia .femper.ho- ra vaículum theze. potui.deftmatum;hauriebát. ;Nec.in:eo fpes me fefellit, fiquidem :aegrotus .ex-adfumptis aliquot ejus :dofi- bus exoptatiffimum cexpertus ceft. effeCtum , /& :continuato *per tres quatuorve dies .ejus 'üfu ia 'l:enteria chronica 'feliciffime in priftinam: fanitatem :reftitutus ; rediit enim appetitus , totius "corporis-vigor , «&-color fosidus, deetusque. hinc.difcéffic, && .hunc ufque diem ab hoc màlo: immunis:vivit. T aui LHalam: iffe d.: 8. Februar.:x1$ 7:) (0 BSERVATIO XXIH. |Dn.D 2,;JO ANN. GUILIEEMI ID MANN. iDe | | ILargiori, :beemorrbagia ,-óttavo demum poft bid evulfionem die exorta. entium:evülfionem graviffima Tepius malaj& haud.raro ve- .hementes'& periculofiffimas heemorrhagias fubfequi , tam E Scriptores prá£&tici,« quam variae : baa Der a , In . AGis hifce páffim adnotatze, fatis: abundeque teftantur. .Liceat 'tamen cafum fequentem, haud ita pridem in praxi: obfervatum, , & ab . aliis jam jam.defcriptis aliquo modo. differentem,: fuperad- | dere. .. iPiftoris. dulciaiii "UxOFr , 34. annorum & habitus: corporis plenioris, per aliquot. menfium fpatium vehementes ac intole- rabiles fere capitis &. dentium: dolores; perpeffa.éft , a fecundo . dente molari maxillee inferioris finiftrae, galde: erofo, excitatos, ioco 2 Adhi. 94 ^ | Obfervatio: XXIIL Adhibita:quidem funt,. tam-externe,quam interne medicamen- ta efficacia. atque morbo contraria, fed tantum abfuit, ut dolores hifce.mitigari potuerint, ut potius valde exacerbarentur, & aegra per aliquot dies noGtesve.nec eibum,, nec fomnum cape- re valeret; ^ Vexationis hujus tandem. perteeía:,. Empiricum quendam, in dentibus educendis fatis. exercitatum ,. accerfi. cu- ravit, qui, ftatim advolitans, molarem erofum, tanquam omnium calamitatum auctorem, ea,. qua par eft, circumfpeétione evel- lit; alveolum probe comprimens 5. quo- faCto dolores ceffarunt, zegraque, redeunte interea fomno: tranquillo. ac reficiente, per totius hebdomadis decurfum optime fe habuit. | OGtavo vero: a; dentis evulfione. die,. re&tiffima. fruens. valetudine, quieti. fe tradit, vix autem obdormiens rurfus expergifcitur, pruritum in mala. finiftra perfentifcens, ad quem demulcendum cum ma-. lam linteo. leniter fricaret ,,. fanguis doridus e cavitate dentis evulfi. magna. fatis copia profluere coepit. Inexpet&tato hoc fymptomate valde:perterrita,. maritum atque: ancillam e fomno: fufcitat, qui faluberrimis confiliis ,. adplicatisque remediis fan-. guinem fiftentibus, alias valde efficacibus, uxori & herze folatio: 'atque'auxilio effe-adlaborarunt ;. fed omms labor, omnis medi- Cina eratinanis, Bertinax itaque nullisve: remediis cedens fan-- guinis fluxus auxilium in arte peritorum implorare urgebat., quem in: finem: Chirurgus quidam circa mediam no&tem voca- "batur; neque liic vero par erat lizemorrliagiee compefcendee,,. licet varia ftyptica cavitati immiferit; —Hifce omnibus fine ul- jJolevamine adhibitis, vegra denique acetum vini fortiffimum, quo antea jamjam, fed fruftra ufa erat; ope linteoli rurfüsap- plicat, quo fa&o,. fzepiusque reiterato; heemorrliagia; quae: ul.. tra duodecim horas duravit, fenfim fenfimque quievit ,. amiffi.. que liac ratione- fánguinis quantitas uncias o&todecim pondere: fuperavit. - dt. Node Re '. - Largiore lioc fanguinis profluvio sgra cumr valde debili- - taretur;, & veliementibus conftri&tionibus fpafinodicis inlatere. - | capitis. - Largiori bemorrbagia, o&avo. demum &vc. 95; gapitis-finiftro vexaretur, a. me: tandem. efflagitavit: confilium; poftquam- vero- cardiaca. temperantia ,. atque. antifpafmodica. ordinaveram , poft breve temporis fpatium rurfus convaluit; re&tiffimeque nunc vivit,. prorfus ceffante.ex. eo temporealias: valde. folemni cephalalgia.. obi - (AVoriber&é communicatà d. 3: Marti Yos). : | OBSERFATIO XXIF. | Dn. D; WOLFFGANG. THOMJE RAV. - ibo Jb et : De: ! Pluivia purpuren Ulmenfi, que d. XP. Novemb. | . MDCCLF.ilidem cecidit. | Quam funt magna, Deus?! quie Tàu facis omnia?" quam funt: ihtima:confilii nom penetranda tui? —— i .— Tülia defipiens ignorat inertia; nec dim petlore qui toto ntil-[apit, iffa videt: EosANus Zeffus ad Pfalm..XCII..v..6.7.. ond admirandas natureé adparitiones nierito numerantur pla. vie. diverfimode'colorate , quae variis: in:locis variisque tem-- poribus a-curiofis nature fctütatoribus, uti quidem a Pirwro:2), JonszoNo;5) ,, WENDELINO c) ,- aliifque fa&um ,. obfervatae füe- | E. 3 | runt. 4) Hifer.natur/ Lib. ll; Cap. g$..—— 0 5 Tbaumeatogr. natural. Claff. IH, Cap. VIIT. p. sm. 114. | -..$) Peculiarem ab'eo de bae Du , qux Bruxellis atin, 1646. ob- | fervata fuit,. con criptam Diflertationem; una cum brevi recen- | fione eorüm- qux cum plüvia purpurea Ulimenfi obtigerunt, ex . "latino in germanicuni fermonem . verti ,. atque fub-titilo: Sepi- hung. von: Meynungen groffer Gelebrten: die Blutregen betreffend, — ann. 175 f; imprimi curavit Jo, Fridericur Geum,.civis & biblios | golà Ulmenfis ,. de. republica litteraría optime meritus, 45 ^ — QOberoütio :XXIF. runt. "Quum itaque fama :de. pluiia purpurea " Ulmenfi übivis in- ccrebuerit , : haud inutile nec ab-inftitute Academiae. noftrae .alie- num. effe cenfüi que .de.illa'& narratione.compertum' habui, . & experimentis cum lla :inftitutisccognovi , memorie. tradere. ;Preecefferunt.eam.biduo. antea , procellae .a-meridie flantes, :po- 'ftea-coelum fuit.tranquillum, «calidum: i&iudofum ; | die:XV. No- vemb.-ann..MDCCLV..vero, «Ulm ; iinclyta:Suevia:urbe im- - -periali, .circa- meridiem pluvia;cecidit, qua ,'guttatim: ftillans, - nihil extraordinarii, prae fe fexebat , /ftagnans.vero:&.collé£tain .vafis , «colorem purpureum :moriftrabat ; (& quidem; minus illa , «quae fuper. te&ta aedificiorum. défluxit ,.quam.ea, quae, immedia- :te de.coelo ;delapfa , «collé&ta 'fuit: extra moenia vero ;agrum : vicinum eadem tiri&ta. aqua;complutum; fuiffe, non conftitit. ;Permotus;rei-novitate , «copiam ; hujus aqua. pluvialis :1m- ; petrare omni, modo ftudui,. atque duas; phialas. minores .eadem plenas, : quarum :una: ;circiter iv. .áltera :vero (tantum ;3(- -ca- piebat, :ab amico quodam ;impetravi, «eamque-examini i phyfico- ' chymico. fubjeci , .quo fequentia notatu.digna, phaenomena fefe ,mihi.obtulerunt. :1) «Color:aquze !hüjus pluvialis , in ; màjori phiala:conten- te, fuit:non:tam; purpureus: vel, fanguinolentus , : quam potius faturate xroceus; vel :colori.vini Neccarini meracioris.analogus 5 quae. vero in phialaminori-contenta.erat, v magis fuit coloris ru- belli, inftar,vini:rubri.dilutioris. ;Atque filtrata: utraque fpe- .&ies per.chartam:emporeticam,. eundem: colorem retinuit. :2) :Evaporata,'fedimentum; reliquit ejusdem: coloris «quo etiam:aqua fontana, ; huic fedimento infufa, tin&a fuit. :3) Frigori.etiam intenfiori expofita ,' haud penitus cconge- lata fuit. - .4):Qdorem peculiarem haud fpiravit, fapor: vero amatiuf- culus linguam ita ; feriebat , ac ifi: camini ; FP cage .ea foluta See | | | " T? Wniaucdod 2L " 5$2 Ad- | | viridis; , nullus:tamen: vitro. aperto-fcetor;; ,vappam redolens, fe- - | | — ORE AIHBIDEN Laer " wii ie teus oci arenas và mifcelis Stone P biainde &: » balfamicum; . qui fücceffive-una:cunr: :colore-lüteo-difparuit;. re-- | manente.colore:lune folütioni proprio:. 6). Xdmixta: folutio: maffze: illius:ceeruleae^; quam: Zacemus : | Vocant; uti etiam fyrupus:violarum; nullam in:colorepatieban- . tür.mutátionem.. 7)» Nec:ab. addito alümine:atque:oleo:tartàri per deliquium: aliquid. fingulare:confpe&tui fefe.praebuit:. 8) Ex: adverfo: ab; adfufo. lithargyrii: aceto» color: füfcus . » | cum preecipitáto: fubnigro;, oriebatur.. 3)' Axvitrioli oleo: color:rubellüs:difparuit, fob tUrdi red-. dita füit:limpidà & clara; atque-fedimenttm preecipitatum: fub-.. | tiliffimum:fubnigrum:. ro): De-illa: aquce-hujus: plüvialis: portione» ,quce-magis rü-- bella: fuit; exiguam: quantitatemrin vitro;»probe-obturató per an-- ni fpatium Aet aps Spüne- tune cep penis. colorem ejus Imu- - Jateribus: &. nein vitri precipitatum adiiceferit eue vienud fé. manifeftavit:. : 11) Separata perttanscolationem pars hujus:aquee (n. 10 y Aiimpidà adparuit,, neca lunge folutione ;, nec-ab: aceto lithargy- rii aliquam paffa fuitmutationem; nifi quod abillaexiguum prae- eipitatum fübnigrum remanferit.. ; 12); Fa&à reliquae: portionis evaporatione;. preecipitatum | Mlàd (n: 10.) 1mpettavi: ficcum;. grate viridefcens; terrei fapo- ri$,, quod aqua purze-fontáne: füperinfufze. iterum: viridefcen- | tem conciliavit:colorem , nullüm-vero:fpecialem: odorem: ad-. dita-autem: huic:mifcelze- lunce folutio: nullam produxit: confpi- : cuatn Olfervatio XXIF. «cuam. mutationem, riii quod iterum preecipitatum fubvitide;in. - "fundo vafculi murrhini reliquerit. :Quodfi itaque ex ;hifce experimentis aliquid vetitati : .Con- 'fentaneum- inferre licet,id fane eo.redit, materiam bujus .plu- . via purpurea, nec acida vel vitriolicee, nec alcalinaze.effe in- dolis, multo minus particulas bolares .& .heematiticas , :uti. qui- dam fomnianint,.ei.fuiffe 3dmixtas, fed potius fulphur .fubti- liffimum atque purifimum, .ex.intimo cum aqua hac . pluviali inito connubio, colorem illum .extraordinarium produxiffe: at- que exhalationibus fulphureis id.deberi, extra quoque dubium pofitum effe videtur; cui vero,caufze exhalationes.tales adícri- bende fint,.haud. adeo: liquet: a pyrite & bitumine.eas deriva- Te, uti quidem CurrLETI, celebris olim Medici, de pluvia pur- purea Bruxellenfi fuit .opinio.d), magno tunc.eruditorum ap- - plaufu excepta, illi.haud difficile effet , cuüi innotuit, uberri- mum effe in agro Ulmenfi & pyritarum & turffarum proven: - tum: atque ejusmodi terrarum conditioni adícribendam 'effe eam fontium indolem, qui perpetuo tiri&ti, juxta VARENIUM e), Hiinc'inde fcaturiunt, nullafubeft dubitatio. '"Verum.enim ve- ro fi ita cum .exhalationibus illis comparatum. effet, neceffario omnis pluvia colore aliquo -tin&a caderet in iis'locis,ubi ex fpi- raculis & cryptis terree perpetuo exhalant pyritarum :vapores, uti circa fontes medicatos , fecundum Brnaózni f), S&ipPPHIL 8), SPRINGSFELDI D), aliorumque. teftimonia, id folemne-eft. "Va- riorum.erim corporum. exhalationibus refertam effe aquam plu- vialem » jam HiPPOCRATES, pi agnovit , omnemque pluviam, py- - :Tita- d) In fupra lit. c). citata WENDELINI Diff. paffim, &.i inptimis P. "n fqq: | . €) Geograpb. univerfal. Lib. I. Cap..17. Propof. 14. p.293. f) Comment. de Tbeym Carolin. Cap. 8. pag. 108. &) Pyrmont. Minerál- Waffr ,' Sect. III. $.6 — 9. pag: 89. fg. b) Abhandiung-vom-Carlrbade, $. 34. p. 79. ) Qui de azribus, "M locis .t.18,: Ed. "LINDEN. odorem , inquit; à malum t1 De Pluvia purpurea Uhnenfi , &c. 89 ritarum, ubi eorum eft germinatio, vapore humido impraegna- tam effe, LisrERUs k) contendit. Aliam itaque hujus pluviae purpurea caufam fubeffe colligo, eamque paullo plenins decla- rare jam annitar. "Tremuit terra a. d. r. Nov. anni MDCCLV. die illo fatali, qui urbi Vlyffiponze totique Lufitaniee aliisque regionibus quam plurimis, jufto Dei judicio, adeo exitiofus fuit, fere absque inter- miffione ad diem ufque 27. Febr. anni praeteriti, atque univer- - falis fere hic terree motus a littoribus orientalibus Oceani ad centrum ufque Germaniae, & ab Islandia ufque ad Tropicum can- €ri, in circuitu ab oriente veríus occidentem per 4000. & a meridie ad feptentrionem per 2000. niilliaria germanica, cum ingentibus marium & aquarum aftuationibus, retroceíTionibus & inundationibus, diveríis vicibus per varias orbis terrarum regienes faeviit, nec ab initio hujus anni adhuc penitus quie- vit. Speciatimille terrae motus, qui d. 9. Dec. anii MDCCLV, Helvetiam maximamque Suevia partem per Danubii Nicrique £raCtus ad Rheni ripas ufque pervagavit, etiam Ulmam & Geis- lngam, quamyis,quze Dei fuit clementia, absque ullo damno, meridie circa horam tertiam petiit, atque repetitis intra qua- tuor circiter. minutas aliquot fuccuffioribus iterum ceffavit, id tantum meniini, me no&te fubfequente adhuc mugitus & fonitus . in montibus adjacentibus, quibus oppidum totaque regio inftar «catene cingitur, aliquoties audiviffe. Jungebantur magnze huic nature revolutiorii varia rariora pheenomena, inter quee horrenda illius procelle , quee terrae motum d. 18. Febr. anni MDCCLVI. anteceffit, primo loco men- tionem facerem, nifi ab inftituto hujus fermonis id alienum ef- fet: malum pluvialis aqua. babet, ee quod ex pluribus congregata eff «4c permixta, ut citiftme putrefcat, Conf. BoggRAAVvE Elem. | Ghem. P.I. Tit. de aqua. X) De Therm, & font. P Angl, Exerc, T. iis 3, dNov. AG. Pbyf. Med. Tom. LI. M T" go Obfervatio XXIF. fet: füfficit commemorare aquarum perturbationes atque ra- riores earum in colore & mixtione mutationes : ita aqua ther- malis Tceplizenfis d.. 1.. Nov. anni MDCCLV. primo turbida e "fua fcaturigine fluxit; deinde penitus retroceffit, poft, paucis mi- nutis. elapfis, turbida; fpiffa &: purpurea , majori impetu, quam alias ei folemne fuit, profiliit,, reddita tandem iterum fuit clara & limpida, fed ab. illo tempore: duplo majori quantitate, quam antea,fcaturit/). In vico Prix, Vallis Penninae, poft vehe- mentem terrae motum, qui d. 15. Dec. ejusdem anni contigit , ex fiffüris terrae trementis: erupit aqua bulliens adeo fervida , ac (i füperignem co€ta fuiffet. Aliter factum eodem feretem-- pore cum. celebri Gallize fonte, qui in provincia Vauclufe íca- turit: hic enim. ultra confüetam füam. altitudinem adfcendens, & vicinas regiones imtndans,, turbidus redditus fuit, & colorem luteum. faporemque: naufeofüm & nidorofum naftus, eundem per 8. dies retinuit, poftea vero in alveum: naturalem rediens, clarus iterum & limpidus evafitmw). ^ Accedit, in Helvetia d.. r. Nov. anni MDCCLV. quamvis. tunc nullus: terree motus fen-. fibilis obfervatus füerit;, omnes. fontes, qui ad. radices. montium Jurafficorum in regione ro. milliarium. fcaturiunt, redditos. fuiffe turbidos,id quod. iterum poft terrae motum, qui d. 9. Dec. Helvetiam concutiebat, obtigit x). Denique in littore. Africa-. no Barbarize, laud: procul ab. urbe Mequinez,, ex ruptis terrae motu duobus montibus, aqua copiofe prorupit, que in aliquali diftantia colore fanguinolento feu: purpureo tinCta confpectui fe praebuito). Atque im aquis manifeftari terrae motuum figna. | antecedentia, mediante fontium & fluminum tumefícentia & turbatione, cum ingrato infolitoque fapore. & fulphureo odore, non. ]) Vid. Novelle publice Scaphbuffenr. Hurter. A,1755. N. 103, m) Vid. Novell. polit, Ratisbonens.. A. Y756, pag: 9$-.— 2) Hxc relatio, ex Diario litterario Gettingenft defumta, fufius legi — poteft in Cel. Kaücem Gedanken: von. den. Ur[achen. der. Erdbe-- — bens. pag; 26. feq. bj e), Vid. Novell. publicz Scaphufienf, An. 1756.. N. 1, De Pluvia purpurea Ulmenf, &ec. OI non folum perhibet Cel. BAGLivius 5), verum jam Prtxro hoc innotuit, qui, ubi de fignis terree motuum agit q)1 dt; inquit -& im puteis turbidior aqua , nec fine odoris t&dio. . Sed non aquas folum, verum etiam aérem fulphureo - bi- tuminofis exhalationibus infici, eique poft terrae motus ex ejus- dem hiatibus fociari fcetidos fulphurum & ignium halitus, antea laudatus BAGL1IviUs r) commemorat; neque minus in nuperri- mis terrae motibus idem eveniffe, ex relationibus publicis con- ftat: in valle enim Sorra, Comitatus Tyrolenfis, ad radices jugi Montebaldo di€&ti, ubi copiofus conchyliorum proventus adetTe fertur, poft terree motum haud adeo fortem, ex ingentibus fif- furis ejus, vapor copiofus & denfus, illi qui a calce viva, fi ex- tinguitur, exfurgit, haud abíimilis, exhalavit. Adhuc autem majorem meretur attentionem, quod Zocarui, in Helvetia trans- Alpina, d. 14. O&t. anni MDCCLV. mane circa horam octavam ventus fumme calidus, incolis alias inconfuetus, illam regionem perflaverit, repleto poftea aére nebulis denfis & copiofis rubi- cundi coloris, fub quo etiam omnia obje&ta ab ejus refraCtione- reprafentata fuerunt. Vefperi dein circa horam quartam plu- via cecidit purpurea vel fanguinolenta, quae fedimentum limo- fum ejusdem coloris depofuit , no&u vero fucceffit tempeftas tonitruofa & fulminea, eaque tanta, ut fulgur a montium fuper- ciliis in plateas deciduum, uno quafi flumine per easdem ober- raverit, fuccedebat tanta imbrium copia, ut aqua pluvialis ad altitudinem 38. digitorum mathematicorum, lacus vero vici- nus ad 15. pedes adícenderit, infuper nix in fummis Alpium apicibus. colore rubicundo tin&ta adparuit ;). His praemiffis ut paullo propius ad fcopum meum acce- M 2 dam, de terre motu Romano &c. inO; eribus & ps l, c. Lib. HI, Cap. 85. | | CU CORPR LL Y) Lc. pag. 529. 539. 54C. y) Vid. die Pbyficalifch- economifche Real- Zeitung. Stuttgard, vrs6, N. 15. pag. 615. fcq. ga Obfercatio XXIV. dam, füupereft, brevem adhuc de caufa terrae motuum digreffio- em fíubjungere. Oriri eos a tempeftatibus fubterraneis, jana dudum PLiN1vs ?) agnovit, qui veque aliud, inquit , eft in terra tre- mor , quam. in vube touitru. — FRANCKLINI aliorumque neoterico- rum experimentis fatis evi&ctum eft, materiam fulguris cum ele- &rica in omnibus convenire, atque unius. ejusdemque effe ati- vitatis & celeritatis;ideoque a veritate haud alienum effé cenfeo, caufam terrae motuum efficientem effe eleCtricitatem commotam 2). Ubi itaque ab ignis ele&trici aCtivitate, materizeinflammabiles & quae fülphurez funt profapiae, uti afphaltum, lithantraces , turffz, pyritae, naphthae variaque bitumina in vifceribus ter- r2 ubivis obvia, fervent & accenduntur, vapores generantur feu flatus bituminofo- fulphurei, qui in antris fübterraneis coa- &i, ubi nullus eis conceditur exitus, non folum terree tremo-. rem & fuccuffionem excitant, verum etiam aquis fuübterraneis remixti, earum aeftuationes, incalefcentias, perturbationes, & in colore naturali mutationes creant , per fpontaneos vero ter- rarum hiatus exhalantes, meteora generant, pro*t tunc atmo- - | | | | fphe- £j Fc, Lib.II. e 8r. | ! xw) Hxc hypothefis debetur Excell. KnücERo, qui eandem plenius & pro: more fuo: elegantiffime expofuit loco fupra (lit. ») cit. $. 6. pag.13. Atque duo inprimis huic fententiz favent argumenta : primo. quod ingens illa celeritas, qua fepius terrz motus fuper : magnam globi noflri terraquei partem, eadem fere hora, immo eodem momento, uti id d. z, Nov. ann. MDCCLV. & d. rg. Febr, ann. MDCCLVI. contigit , extenditur, optime explicari queat ex celerrima illa electricitatis communicatione, de qua jam Hluftr, NEwTouus i» Pbilof. natural: princip. matbemat, pag. ult. corpora, inquit, elecfrica agunt ad diflantiar majores, tam attrabendo, quam repellendo: accedit fecundo, quod, cum aqua | fit corpus electrigerrimum, haud obfcure pateat ratio, quare lo- - «a maritima quam maxime horrendis terrz motibus concutiantur. | Conf, quoque Commentar. de rebur in Scient. naturali (9 medi- «ina gcffi», Lipf. Vol, V. P. I, pag. 10. 1 De Pluie purpurea Ulnenfi, &v. | 05 fphizeree noftrae eft conditio ,. varii generis. eaque vel flatuo-- fa, vel ignea, vel aquga. De ultimorum itaque genere pluviam | noftram! purpuream Ulmenfem fuiffe,, ex haCtenus di&tis haud: adeo improbabile.videtur: durantibus enim illis fupra recenfi- tis crebrioribus terrae niotibus per longum tempus fere haud in- terruptis, terra vel in vieinia Ulmenfi vel etianvin locis: .Jongius ab hac urbe diftantibus ,. absque feníibili pulfu vel fuccuffione tremens, ex venis, quas in finu fuo abfconditas fovet, bitumino-- fo- fülphureis , ab eleCtricitate commota manant vel plane: accenfis, emittere potuit.vapores ejusdem generis, qui vel. im agro Ulmenfi adfcendentes,.vel aliunde mediantibus ventis ad- ve&ti,. effluviisque aqueis ,. 1n.aére hofpitantibus, intime com- mixti, pluviee, quae poftea.proxima cecidit, colorem illum. ex- traordinarium purpureo- vinofum conciliaverunt.. Ceterum uti eft cum rebus humanis comparatur. etiam: eccafione.rarioris hujus naturae pheenomeni id evenit, quod Sx- NECA. v). animadvertit, dicens : 4Vec ufquam. plura. exempla. vatici-. aiantium, invenies, quam. ubi formido mentes eligi tone mixta percu[J; UR Varia enim dulci patriae. triftia fata imminere, vel ad minimum. - ex fingulari aéris. conftitutione, quae pluviam hanc. purpuream anteceffit, morbos malignos oriri poffe, haud pauci preedixerunt 5 fed, quz. Dei fuit clementia, non folum Respublica noftra farta hactenus & incolumis ftetit, verum etiam. poft hanc pluviam anni tempus fuit faluberrimum, nec. ullus vel civium, vel inco-- larum vicinorum morbo quodam epidemico occubuit, — Xy Quafl. natural. Lib. VI. Cap. 29; M 3 OBSER. o4 —— Obfervatio XXF. OBSERFATIO XXF. | Dn. D. WOLFGANG, THOM. RAU. Continuatio Obfervationis XL. 1n AGor. Academie bujus Volum. X. contente , de Fiftula dorfali , feu porius intercoftali rebelli, tandem conufolidata. Q: puris quántitis & qualitas in priftino ftatu maneret, fi. p ftulaeque forditiem fatis aperte manifeftaret, unguentum Aegyptiacum, juxta Difpenfatorium Würtembergicum paratum, & injeCtionibus additum, «&.cum piumaceolis, alternatim cum fpiritu falis armoniaci fimplici, adplicatum fuit. Acceffit poftea diarrhcea fpontanea, quam cohibere confultum haud duxi, quum natura moderamen adfluxus humorum verfus fiftulam moliri vi- deretur. Sic zequali & moderatee cavitatis fiftulee abfterfioni , adhibito quoque interdum alumine nufto , ;per bimeftre unice at- tentus, ex improvifo detexi infra illam fedem, «ex qua a cofta tertia fpuria finiftri lateris integrum fruftulum cariofum antea feceffit, marginem fuperiorem fecunda cofte fpurice , ab 1n- fra numerata, nudum, afperum, atque periofteo deftitutum ef- fe, exeunte infimul pure magis viridefcente «& male olente. Adverfus novum hoc atque ingratum cqeviueov novo opus erat confilio. Deligationis itaque adminiftrationem fic difpofui, ut, praemiffa femper confueta injeCtione, ad fundum fiftulee. adpli- caretur turunda filo munita, eaque matutina deligatione fpiri- tu falis armoniaci fimplici, vefpertina vero unguento digeftvo ex terebinth. Venet. puriff. 3iij. pulvere fubtiliffimo maftiches, füccini, olibani, elemi ana 3j. cum vitello ovi fuba&to, additis mercur. praecipit. rubr. 3ij. imbuta: ad marginem vero coftze cariofum, prius fcalpello, apice lenticulari inftru&to, in quan- tum id tuto peragere licuit, rafum , alia turunda, liquore balfa- Wces | ! | ! | - Continuatio Obfervationis XLP.&c. 9s: mico, ex Eff. fuccini, aloés, ariftol. rot. Balfam. vit. Hoffm. & ol. caryophyllor. impreegnata, femper admota, & exterius fiftu.. lae cavum, dilatationem fzepius exigens, turunda. turgefcente, ex fpongia praeparata , repletum fuit. Acceffit aegro poftea tuífis vehemens ficca, cum difficili refpiratione & crebro ad. fumtorum, cum liquamine viícido, vomitu, quae tamen tantum ftomachica fuit, & potione laxante,infufo Thezeformi leniente, atque Effent. amara cum Tin&t. Tartari adhibita, brevi iterum ceífavit. Nudata autem coftze portio, magis quidem quam an-- tea, fpecillo admoto; fe obtulit, poftea tamen, fublata, defcripta: antea methodo; carie nihil amplius agendum: videbatur, quam fundi fiftulae depurationi tam diu infiftere, ufque dum in ulcus perfe&te purum vería fuerit. Huic fini quum hactenus adhibi-. ta feptica & abfterfiva haud: fatis refponderent;. alia fübítitui ,, uti fuccum Plantagin. recent. itemque collyrium fpiffius, ex: au- ripigmento, calce viva, pulvere: rad. ari, refina pinr & melle rofaceo, denique globulum Lap. infernalis, pafta vifcida, ex Te-. rebinthina, pulvere arr & mellis pauxillo), obduttum ;. fed abs.. que confpicuo effe&tu, nift quod. a Lap. infermali callus in fundo fiftulae: paullo: magis fecefferit, nom tamem fufficienter; íinui enim eadem femper manfit altitudo; traCtusque inzequalis : fpe-- cillum: namque re€to: itinere in fiftulae cavum demiffüm, ubi ul.. tra dimidium penetravit, infle&ti dextrorfum debuit, fiad fun. dum ufque fiftulae pertingere: opus effet; praeterea in illo loco , quo obliquo flexu. fiftulae: cavum pergebat, finus alius. depre- henfus fuit minor, qui anterius infra coftam fecundam fpuriam, de cujus margine cariofo antea dictum fuit, deorfüm tendens ^ aliquot feptimanis elapíis fpecillum amplius haud: admittebat- hincque repurgatus & confolidatus quidem videbatur, fed diu tius adhuc nidulavit, uti ex infra enarrandis patebit. Quum- tot medicamenta ,. per dimidium anni affidue adplicata, nihil plane ad fiftulze hujus refra&tarize fanationem effeciffent, paren- tes vero generofiffimi , unicum filium fcalpelli aciei fubjicere- mirum. 96 Oblferodtio XX. —. "mirum quantum reforníidareut , conftitutum tandem fuit, expe- firi vires fontis medicati bolaris Geislingenfis , adverfus omnis generis ulcera in his regionibus percelebris z). Balneum ergo hujus fontis aegro ita adminiftrare curavi, ut aquae bolari calefa- &ce tam profunde infideret, ut fupra os fi(tulae afcenderet, li- berumque in ejus cavum influxum & effluxum haberet, id quod femper cum aliquali ftrepitu fa&um. — Extra balneandi tempus, fepofitis omnibus medicamentis , fiftulae cavum tantum pluma- ceolis ficcis impletum fuit, admota ad externum .os fpongia, ne aditus ad interiora occluderetur: id quod eo magis fuit necef- farium, cum aqua bólaris pro more fuo, quousque margines fiftulze verfus exteriora repurgati erant, celerem confolidatio- nem moliretur. Adhibito fic ad quartam ufque feptimanam bal- neo, parum abfuit, quin pus füb quavis deligatione ftillans, id- que album, leve,ad fenfum homogeneum, ideoque cambio Ve- terum, quo ulcera & vulnera pura glutinantur, haud abfíimile b), mihi impofüiíTet, totum fifítulae cavum effe perfette repur- gatum atque confolidatiorii proximum, praefertim quum & fun- Qus fiftulee adeo anguítus & contra&us fuerit, ut vix fpecillum adnitteret. Verum demifTo accuratius fpecillo, eoque.defuper paullo fortius moto, ex improvifo iterum pus ex albo viride & foetidum, .ex interiori & obliquo fiftulae finu profluens, fpem conceptam elufit. Quum itaque ex fiftulee fede & altitudine haud aliter.conjicere potuerim , quam interiorem & obliquum finum, inter tunicam, qua mufculos intercoftales in-& exter- nos intercedit, cellulofam, qua proprie fedes fiftularum eft c), | | | nidu- &) De ejus examine chymico & viribus brevi /Commentatiuneula egi, germanico idiomate confcripta, fub titulo: Neue 4bbandlung vos dem Retelbad bey Geislingen. Ulmz 1750. b) Vid. Scuvrzn Diff. de Offbur conferventibur, $. 26.4 PrATNERE Opufcul. 'Tom 1. pag. 229. c) Vid. perilluflr. 3L, B. vex SwieTEN "Commentar. in BorRHAAVID 4- , o phorifm. de cognofc. t$ curand, morbis, Y, Y. $. 41g. i P. ) 4 Continuatio Obfervationis tec. XLV. — 97 Tidulari, ad pleuram vero ufque vel diaphragma, vel pulmones, quorum a&tio huc ufque femper integra falvaque manfit , non extendi, conftitui tandem fcalpello eum incidere, utrecta & pa- tentior ad fundum ufque fiftulze fieret via, hac potiffimum ra- sitione permotus, quam pro canone generali, circa chirurgiam fi- . ftularum accipiendam effe puto, eoufque fiftularum finus fcal- pello tuto incidi, quoufque fine leefione partis cujusdam nobi- loris pertingunt, callumque efficiunt. His preemeditatis , at- ique impetrata tandem a generofiffimis zegri parentibus venia , £fpecillum fulcatum, quousque id fieri potuit, tali direCtione 3n fiftulam adegi, ut fulcus oblique deorfum fpinam refpiceret, atque fic arteria & nervus intercoftalis , fub margine inferiori cofte proxima fuperioris decurrens, illaefus maneret, quo fa- o fcalpellum incurvum, ad finem ufque fulci adaCtum, trium Circiter digitorum trausverforum latitudine a proceffu fpinofo vertebra ibi proxime fitze eduxi, atque fic totum finum inte- riorem diffecui. Heaemorrhagia poftea plumaceolis ficcis fatis commode cohibita, altero die plaga, nova hac incifione faCta, fatis lata & hians adparuit, patente jam recta ad fundum ufque fiftula via. Adplicato dein unguento Aegyptiaco, abfcede- .Sbant lamellze craffiores ex flavo viridefcentes , fumme vifcidae «& du&iles, turundis, cum filo adligato ad fündum ufque fi- ftulee immiffis , adhaerentes, calli copiofi ibique obfirmsti partes infimulque.certiffimi indices: :faCtum id non per plures tantum dies, fed per aliquot feptimanas, ut eundem penitus victum effe, aliquoties fperaverim. | Sed & hanc fpem decepit non fo- lum inferior, de quo antea retuli, finus, quoad adparentiam Cconfolidatus, revera autem callo tantum craffiorr obliteratus , hoc vero denuo remoto iterum dete&us, verum etiam in fu- periori finu fpecillo deprehendi ejus fundum in offe quodam de- terminari, quod, quoad tra&tum , quem fuperior ille finus ab ex- terno fiftulae orificio ad fundum ejus pergit, pro extremitate coftee tertize fpuriae ab infra numerate , AVE Ws & proxima, AVov. AG. Pbyf. Med. Tom.TT. N- 1 ejus ogg 1 Olfervoatio XXF. ejus capitulo anteriori. & majori, pro; articulatione laterali cum duobus corporibus vertebrarum: vicinarum: inferviente, habui d) ,, & tra&u: primo. Iceve; poftea vero afperum, füperficiem ve- ro totanr, quz fpecillo attingi potuit, vix pifi circumferentiam füperare deprehendi. Huic:itaque novae & ingrate adparitioni adícribendum effe judicavi, quod: praeter pus confiftentius ,. tu- - rundis adhaerens, tanta femper ichoris tenuis quantitas, fplenia & fafciam externe adplicatam: qualibet vice madefaciens, ab una deligatione: ad: alteranr. ufque e fiffula ftillaverit. | Novae jam füperandae erant difficultates, & quod' ad: inferiorem finum fpe-. &abat, huic eo: magis diu indulgendum haud: fuit, quo plus de fecunda: cofta fpuria, cujus margo fuperior femel jam cariofus repertus fuit, metuendum mihjserat. Quum itaque ibi nihil. feCtioni obftare videretur; haec quam breviffime ita adminiftra-. ta fuit; ut fpecillo fulcato,, quousque: id: juxta capacitatem: ex- terni fiftulae orificii fieri potuit; immifTo, fcalpello: incurvo., in-- eipiendo: a communi fiftula orificio, intra quod: novi hujus finus: peculiare orificiunr latuit, inferioraverfüs diífeCtus fuerit : pa-- rato: fic aditu, & callo unguento. Aegyptiaco füblato, cofta fe- cunda fpuria. fana & naturali periofteo te£ta: inventa ,, & repur-. gatus hic: finus; Liquore BELLosTI e)», brevi Effent. balfamica ple-- narie: 4) Conf, Wiustow: Expofft- anat. corpor: Bum. Ed. latim, "Tom: I, $.. $41. pag: 148: & Boenwenv Iiffit.. Offeol.. $.461..— | &) Liquor hic:a Cel. PrATNERO: in InfHit. Chirurg. 6: 201. & paffim: lau-- datur; ejusque conficiendi: ratio: in: formulis. germanicz editioni liujus. librii adjectis, N' 43; im: ea proportione exhibebatur, ut Mer- eurii vivi: curr. 5j. in.loco: calido: folvatur: im aqux fort, :ij ad- dendo: dein: aqua: font; vel plantag:[bvj. Sed quum generofiff.. eger ab. hoc tempore: ejus: applicationem fine omni: offenfione: eptime: ferret, minus;autem: efficax deprehenderem. medicamen-. ium: juxta: enarratam proportionem paratum, eanr ita exacui, ut: ad. datam aqux planteg; quantitatem triplo. majus Mercurii &&aquz: fortis pondus accederet ,. id' quod me: nom panituit, quum. multe: felicior poftea fuerit: hujus liquoris effectus. " » U-—— mV Continuatio Obfervationis XLP. &?c. — 99 narie confolidatus fuit. Prior autem finus, ubi fiftula altius ni- dulavit, affidue repurgatus fuit Ef. Euphorbit , addito ei oleo caryophyllor. deftillato , mediante turunda filo munita, ad fun- dum ejus, ubi admoto fpecillo os fentiebatur nudum, demiffa, reliquo cavo plumaceolis, liquore BrLLosTI imbutis , repleto. Infimul interne adhibitum fuit infufum traumaticum, ex rad. A ri, Pimpinell. Vincetox. Chin. ana 31j, Sarfaparill. 20. herb. :Hed. terreftr. Virg. aur. Sanicul. Pyrol./ana Mj. flor. Bellid. Centaur. min. ana p. ij. raf. Lign. Saffafr.'Guajac. ana 3j. Cort. Citr. rec. 3vj. fem. Anif. 3ij. itemque pulveres :ex Aethiop. antimonial. Difpenf. Würtemb. 3j. & Diagryd. fulphurat. gr. v. pro una do- fi, interpofitee quoque pilulee mercuriai. laxantes, nec non Tin&t. antimonii acr. cum Eff. pimpinell.; fed absque omni effeGu : puris enim, fub quavis deligatione effluentis , néc quantitas, nec qualitas, nec etiam fiftulee altitudo vel parum mutatafuit. Quum itaque in ejus fanatione , :methodo :ha&tenus enarrata , ea mihi haud obtigerit felicitas, quam binis «ejusmodi cafibus expertus eft Illuft ELLERUs f), atque fiftulae verfus fpinam doríi, a qua vix duorum pollicum transverforum latitudine diftabat, median- te cultro ampliatio & periculofa & inutilis mihi videretur, ad fundum vero ejus melior.& tutior haud patefieret acceffus, jam «onftitutum mihi erat, SEVERINI Confilium g) fequi, atque igne | a&uali id, quod de coftze capitulo nudüm reperiebatur, adure- | re, atque fic uno a&u abfconditam fiftulae forditiem auferre 5). | Sed non parentum & eegri folum meticulofa renitentia, verum etiam dolor, fpecilli ad os intruíione excitatus, & ad.coxendi- Cem ufque fefe extendens, ab hoc propofito me deterruit, ut fa- ! DEM AN. a tius f) Medicinifch -und ebirurgifche Anmerkungen von Krankheiten und Operationen , Welche in dem Charité- Lazaretb zu Berlin vor- | | : | j : gefallen , p28.59- feq. | | p De efficaci Medicina , Lib. lI. P.I. Cap.;87. p. m. 360 .») Ad mentem HiPPoCRATIS, :Aphorifm, :'g. Sect. VIII, queferrum non fanavit, ignir fanat, | : | 1 100 Olfervatio XXPT. tius duxerim malo. indulgere, quam graviora fymptomata ex- €itare. Nec tandem mora me poenituit: continuato. enim ufu: liquoris BELLosTI, atque Eff. Euphorbii cum oleo Caryophyllor.. alternatim fundo fiftulze adplicatis, fpecillum immiffum haud.am- plius ad. coftze ufque portionem pertigit, atque decrefcente in- fimul fiftulae altitudine, puris quotidie effluentis. quantitas mul- - tum imminuta, qualitas vero ejus ita mutata fuit, ut omnino: bene co&tum,. albidum,. leve & cambio fimile e finu exflillaret..' Hinc confultum duxi, fepofitis omnibus injeCtionibus & turun-. dis, ad fiftulae fundum hactenus affidüe adplicatis ,. experiri, an. non ejus cavum fatis repurgatum fit, atque, uti CeLsus i) loqui-- tur ,. purum corpus puro. corpori juntium cotat. Nec fefellit me ex- pe&tatio; fenfim: enim cavitas claufa, tande:nque rebellis haec: — fiftula,. quae ultra biennium & eegri ejusque parentum, & meam: — fatigavit patientiam, ex. voto glutinata atque fanata fuit. | OBSERVATIO XXFT. Dn». D. WOLFGANG. THOM, RAU.- De | Lapide Malecbite. 'r Comitatu Tirolenfi, haud procul ab oppido Schevaz, quod! Í ab urbe: metropoli Oeniponte quinque milliaribus diftat, e: vifceribus fodinze cujusdam mineralis. ftillat fuccus bitumino-- füs, qui brevi in lapidem vertitur durum, in füperficielasviga- - tum,, coloris pallide viridis prafini,.& novo'viridiSaxonicoliaud: abfimilis ,, variegati tamen & ftriis. albicantibus intermixti: in- | tus. autem porofus eft hic lapis; & figurae irregularis. — Quoad: ufum: medicum ab. incolis. celebratur ad: partum difficilem & ad. — terrores fübitaneos,. atque ob hanc: virtutem ab iisdem germa- nico: idiomate Schrecken|lein. audit, infuperque. etiam ornamenti | £z) de Midicina Lib, V. Cap. a6. "TN De Lapide Malecbite. Ior | Vice8, inftar aliorum lapidum pretioforum ,. in annulis aureis & argenteis fubit. .Hzec'in acceptis refero. fumme reverendo & ampliffimo. Domino. Jofepbo 4ntonio. BECKENSTEINER,. Sereniff. Ele&. Bavar. & Eminentiff. Cardinalis. Conftantienfis Confiliario: ecclefiaftico:, atque Rever. Capituli ad divi Cyriaci Ecclefiam: €ollegiatam. Wiefentteigii Decano fpe£tatiffimo, fautori meo. co-- lendiffimo,, & Viro circa: res phyficas.& medicas cuxiofiffimo, qui hujus lapidis exemplar dono. mihi dedit. Plura de ejus ge- ne(íi & natura.me latent: transmitto autem: de eo. portionem ad llluftrem Ephemeridum Academ.. noftrae Dire&torem ,. eumque: uam decentiffime rogito., ut hanc. de: lapide. Malachite hifto- Jam, mancam omnino. & mudilam,, fi. dignam fuo. labore judicet ,, pro fua in hiftoria naturali ampliffima. cognitione, uberiori fcho-- Kio. illuftrare haud. dedignetur *).. (Geislinga: INorimbergam miffe d.. 28.. Marii 17 v2! OBSERFATIO. XXFII. Dn. D; MATTHUE GEORG, PFANN. Perniciofifimo prunarum vapore, D fequioris fexus perfonze czelibes.,. XXIV. & XXX. an- nos natze, die: VIII. menfis Januarir ann. MDCCLVII. circa: X. noétis horam le&tum: confcendunt: fanze. &. falvae. —Cubile: - earum: anguftum vix. tantum habet fpatii, ut inter le&tos, ipfis jbidem ftratos, commode quidam: poffit obambulare.. Ob frigus eodem: die. vehementiffimunr, ingruenteque no&te magis.adhuc au&tum, infelices: conclave: undique claufum olla prunis repleta - calefacere,, ines frigoris vi & injuria munire ftudent. Olla Ng adhuc "i Huic petito. — fatis facere, alix occupationes graviores hucusque impediverunt.. | 1020 Olferottio XXVII. :adhuc recens, carboriübusque, quibus fabri ferrari uti folent, referta, quinque circiter & guod excurrit, menfuras hic loci «confuetas capiebat, Utraque fulphuréis prunarum «vaporibus alto fomno fe- pulta, omnique fic faluti fuze confulendi facultate privata, in ifto lamentabili ftatu tota permanet ino£te, ad diem ufque ingruen- tem, ubi in negotiis defiderata confuetis, auditoque ante concla- ve terribili ftertore, circa horam IX. vi effrangitur janua claufa. Confpe&us iftarum perfonarum,ut facile conjici poteft, omnium erat miferrimus. Utraque oculis claufis, yultu diftratto & de- figurato; abfque omni mente & fenfu xigida & immota in le&tis decubuit proftrata. iProfunda,cum rhoncho comitata & intere cepta, refpiratio, arteriarumque pulfus .ab initio vix fenfibilis,. unicum vita fuit indicium. .Cubiculi aér ex ;prunis evaporatis. deprehendebatur admodum anfeftus. ;nexigua ab utroquele- &o diftantia , :olla, una &um carbonum cinere , in orbiculum terrenum, in quo alias ad lumen notturnum confervandum lam- pas ardebat, fuit.conítituta. :;Pavimentum , :afferibus ftratum, fub ifto orbiculo in circuitu, inferiori «ollae parti refpondente , nigrum fuit & in fuperficie aduftum. Unde fufpicari licet, pru- nas ab initio vehementem fparfi(le fervorem, »pavimentu ipfum ledentem, alterutramque infelicium ihinc commotam » prius- quam obdormivit, fecuritatis «caufa, ifuppofuiffe:orbem. Pri- ma omnium, quam fufceperunt preefentes , occupatio fuit, ut graviter adfli&tas ex ar&tiori fecelfu in fpatiofius & tempera-. tum transportatas conclave, concutiendo, quaffandoque :conati fint refufcitare. :Sed omnem, ipfis, ftatuarum inftar, fine fenfu & motu manentibus, perdiderunt operam. . Ipfe ego circa ho- ram X. matutinam una cum duobus Medicis in auxilium voca- tus, miferas fub introitu.in lamentabili, quem defcripfi, fitu re- peri; ; altera dentibus preterea ftridente, ore autem utriusque ita conftri&to, ut vi, ad infundendum liquorem fpirituofum fe- ftinato allatum, fuerit effrangendum. | Hujus pars minima, quee tan- Á De Peruiciofifimo prunarum vapore. 103. tantum. transmiffa eft ,. ad vomitum aliqualem lacefTivit natu ma-- jorem. Confilium primo initumr repentinam füafit venarum fe- €uonem, qua. in brachio: (vafa enim venofa im pedibus rigidis. utroque in fubje&to plane erant invifibilia) (ine mora eft inftitu- ta. Sanguis, atramenti inftar niger & fyrupo fpiffior,in ipfo fluxw fponteíftagnavit fua.. Unde vix III. uncias emifitunaquaeque:. His: preemiffis. ubique perpetuo: afperioribus fricantur linteis, plantae: pe&untur fcopulis.. Mixtura ex falis armoniaci & cornu cervi fpi-- ritu; balfamo vitae Hoffmanni, & aqua reginae Hungar. ipfarum ad. movetur naribus; pauculumque fimul iisdeminfunditur 3. capitis. vertex, tempora, doríi fpina & artus eadenrlavantur. Aegro- tantiunr autem: conditio; his omnibus adhibitis, manebat eadem.. Quam ob caufam. praemiffo leni emetico ,. ex Ipecacuanha pa-- pato, unanimiter acria applicand: clyfmata initur confilium,, qua & confüetum brevii praeftant effe&tum. — Ante hos appa- ratus, ut & poftea, nunr mifere ita affii&tis liquor cornu cervi: füccinatus, cui anodynus fpiritus Hoffmanni ;, Effentia: caftoreii & falis armoniaci fpiritus acceffit,, ura: cunr mixtura: ex: aquis ,, pulveribus & fyrupis analepticis, antifpafmodieis & excitanti- - bus propinari poffit, tentabatur; quae quoties füeruntadhibita; . es inftrumento quodam vi aperiri debuit. €alore naturali tum: im partibus. exterioribus redeunte, poft meridiem: ad' venafe.. &ionum in pede; ubi vafa fanguifera jam magis elucebant,. pro-. grediebamur repetitionem. Sanguis fortius, quanr ante meri. Aliem ,, protrufüs ,. meliorem referebat: confiftentiam & colo.. rem. Arteriarum. pulfus. vigorem quendam, & vultus prifti-- nam fere reaffumebat forman: naturalem. | Unde quaedam re- | fitutionis fpes omnino concipienda fuiffet, nifi rei eventurh ad. | huc reddidiffet valde ambiguum continua mentis & fenfüum ab- | fentia, cui: infelices: hafce eegras fortioris errhini ope, ex pul- ! , vere fternutatorio Wedelii; helleboro,. Euphorbio, oleo Majo- rana, &c.. compofiti, eximere tentabamus, fed fruftra. Acutis | eirca. vefperam. veficatoriis rite in furis impofitis fricando fere | ' | | | | perpe- 104 - Obferostio XXVII. perpetuo, pergebatur. Medicus quidam quartus fera notte, ZLinonadaim, notiffimum potum ex aqua fontana, faccharo Cana- tienfi, fucco Citri, &c. paratum, certum alias, prout volebat , remedium, una cum tabaci clyfmate, fuadebat. Sed fpes hac vice fefellit, omnemque operam & curam perdidimus inutiliter, Natu enim miner, illucefcente die motibus correpta convulfi- vis, .cun&ta mortis inftaritis prodebat indicia, ipfamque :die X. 4i&ti menfis circa horam VHI. matutinam efflavit animam. Al- . tera.cum ne minima quidem verz reftauratioris-monftraretve- | Ííligia, nec cutem attraherent veficatoria, candentis ferri ufus, ut ultimum quafi tentamen, defperata fere falute, pleno decer- nebatur confilio , ipfumquemox plantzadmovebaturcircame- ridiem. :Durente hac-operatione per pauca quaedam momenta palpebras aperiebat moribunda, proteníoque pede cauterio ta- &o nonnulla fenfus .oftendebat figna. Mox autem oculis ite- : rumclaufisin priftinam preecipitata fenfuum abolitionem vefper- tino adhuc-tempore przediétee illi, cum eodem, fed & ejusdem nt antea inconftantie , effe&u, fubjieiebatur operatiori. Am- bigua haecce & periculofiffima nilcertius, nifi immünentem au- - gurari poterant mortem, quze accelerato una cum notte ap- - propinquabat.gradu. dLethiferis enim graviter adfli£ta circa - idem tempus implieabatur infirmitatibus, & mox convulfivis correpta motibus.cirea. mediam noCtem vitam, beg réco i fuo | a trifti fcena feceífu totam finiebat tragcediam. Poftero die cadaverum fe£tione 1nfüituta, externe MÀ— . in utroque fübje&to nil, mifi quod mufeuli junioris temporales . fuerint folito rubicundiores, deprehenfum eft notatu dignum; . cujus etiam vafa meningum, magis tamen piee quam dura, cra-. nio ablato, fanguine reperta funt preeter naturam éxtenfas va- fa vero fenioris i in utraque ifta membrana fine difcrimine vati] de extenía.& fanguine-turgida apparebant, 'In bafi cranii niliil fanguinis aut alius'humoris expreffi deprehenfum ef apud ju- - niorem, rec: iunt incerebriventriculis; quorum omrmium con- | wanum p.i De Peraiciofifimo pyimarum vapore, — 1og. trarium obtinuit apud feniorem, quippe quae; altera magis fan- guine & füccis praedita, ubique in cerebro habuit humores ex- travafatos; plexus tamen utriufque choroideus fanguine adeo - fuit infar&us, ac fi tenerrima ejus textura data opera (ic efTet preparata & quafi cera inje&ta.. In thorace pulmones utra- . rumque, ob lividum fubnigrumque :colorem, praeternaturales fefe objecerunt fpeCtetum; majori tamen apud juniorem (va- fis ejus fanguiferis fcatentibus), quam apud feniorem , gradu. llla enim & in vita adhuc fuperftes fzepius pulmonis infirmitati- bus laboravit & fanguinis exfcreationibus. | Utriufque ventri- culus cordis dexter multum habuit fanguinis coagulati & ju- nioris praeterea polypum fatis longumlatumque. Reliqua quod attinet vifcera, melioris illa fuerunt conditionis, praeter fellis veficulas in utraque magnas & extenfas, ac fi v1 eflent 1nflatze, id quod, a Medicis quibusdam in apople&ticis jam obfervatum , notatu eo eft dignius. . Ex trifü hoc cafu, ad finem properans , fequentes tantum- modo, coronidis loco, deduco cautelas. Prunarum, inprimis humidarum aut non fatis in loco pa- tente exuftarum, quales funt fabriles, quantum fieri poteft, ge- neratim vitentur vapores. Quoties enim peffima queeque 1in- dein templis, conviviis celebrioribus & confeffibus, Thee & Caffeee fumendze gratia inftitutis, oriuntur damna? Hiíce in lo- cis amplioribus noxam cum afferant, quo periculofior in angu- ftis & reclu(is conclavibus, cellis fubterraneis & cavis, frigore inprimis eos coar&tante, erit effe£tus ?. Nec .diu. in «ejusmodi, conclavibus , ubicarbones adfunt.candentes, moremur. In tem-. poris enim diuturnitate fine dubio quaerenda eít caufa, cur omne noftris mifere perditis auxilium fuerit inutile. — Verfus. januas aut feneftras, ad fpiritum trahendum , redeamus fzepius, ubi negotia & vitae genus, ut prunis per horas plures adíimus , requirunt. | Nec opus qualeeunque,. iisdem perficiendum fufci- piatur talibus in locis, ubi liber aéri non patet aditus & tranfi- ÍVov. A8. .Pbyf. IMed. Tom. IT. LU tus. 100 — Olfervatio XXVI. tus. Nec vaporibus, quantum permittit negotium , in plaga, per quam aér tranfit,f(imus obviam. — Aridis, bene exuftis &, fi fieri poteft, fagineis utamur carbonibus. Minimeomnium ve- ro in conciavibus dormiamus, in quibus carbones accen(i funt, ne fit pericuium, ut noftrarum infelicium evigilemus exemplo. Vitemus in genere omnes noxios olei, fevi, calcis, &c. vapo- res. Nullum enim eft dubium, oleum, longaevo lampadis ufuin Orbem transmiffüm terrenum, prunarumque ardore in vapo- res refolutum & fulphureis carbonum vaporibus adjun&tum, ad- auxiffe damna. | Necrariora funt hominum exempla, quiin con- Clavibus, ubi oeum, fevum , &c. adfervabatur, aut quorum pa- vimentum nuperrime erat lavatum, aut parietes teCtorio veftiti | & dealbati, decumbentes, in graviffimos pracipitati funt mor- . bos. Plura utaddam nec tempus, nec fpatium permittit, (Erlanga INorimbergam mi[Ja d. 6. Maji 1747.) | OBSERFATIO XXVTIL Dn. D. JOANN. GOTTLIEB SCH/EFFERI, Hiftoria feGionis obefi juvenis, ex pinguedine nimia mortut. Yicuti obefitas mediocris non modo ad formofüm corporis ha- &5 bitum facit, fed etiam inter figna nutritionis integrae & lau- dabiiis valetudinis merito refertur; ita fi eadem modum exce- dat, non folum deformes & ad obeunda officia fua ineptos tar- | dosque reddit homines, fed etiam fanitati vitaeque non raro — obicem ponit, adeoque periculorum füfpicioni juftam prebet | caufam, inprimis fi prematuro tempore eetateque juveniliac- . cdat. Non adeo rara apud Autores reperiuntur exempla ni- — Tni&e obe'itatis, vitee infidias ftruentis, ceu ex Obferv. 27. Mif- cell. Natur. Cur. Dec. I. Ann. M. p. 361. Dec. Il. Ana. HI. Ob-— Hiftoria fetionis obefi juvenis , Io7 ferv. 4€. p. 74. itemque Centur. Ephemer. X. Obferv. 2«. p. 292. videre eft. Guilieim. Hanvzus (referente Sob. BETTO in Lib. de Ortu & natura. fanguinis, p. 317. feq.) in fene quodam, Thoma Parro, CLIII. annum jamagente, praecipuam mortis cau- fam in copioía cordis pinguedine, poft diffe&tionem ab obitu in- venta, reponere haud dubitavit. Necquotidiana refragatur ex- perientia, obefos afthmate & fuffocatione frequentius tentari. Fatalem exitum pinguedinem exfuperantem produxiffe exemplo confirmare novo haud injucundum le&u, nec inutile cenfeo. Juvenis nempe ccelebs, trigefimum aetatis annum jam agens, .& a prima inde infantia pleniore corporis habitu donatus, cum parentibus praematura morte orbatus efTet, a nobili quodam per- benigne fufcipiebatur, qui omnia, quae ad honeftam educationem pertinent, liberaliter fuggefferat, ita, ut proveGtiori aetate juve- nis ifte Largitori fuo famuli officia proftare potuerit. In molli hoc & laudabili fervitio a gravioribus corporis laboribus, animi curis, aliisque ejus paffionibus liber, otio vero. & lauta dieta faginatus, mole corporis magis magisque. füccrevit, ac in eam tandem excrevit corpulentiam, ut neque muneribus fuis rite defungi amplius, neque fine incommodo aut periculo fuffocatio- nis fe loco movere potuerit. Per fex itaque menfes integros quieti & le&o datus, decumbebat fecurus non minus ac vorax, fiquidem cottidie cibum potumque larga copia atffümebat, adeo, ut fingulis diebus xx. immo xxx. menfüras dimidias, quae Kupf- lein heic vocantur, cerevifiae triticeze potaret. —Ex quo vitae defidis & viCtus luxuriantis genere cum molem corporis jam antea moleftam magis magisque increfcere perfentiíceret, fufpi- cari ccepit fe hydrope laborare. Hinc ex providentia & juílu Domini fui delatus eftin Nofocomium Catholicorum. Ego ve- ro, cui cura hujus valetudinarii concredita eft, accerfitus, cum hunc quadratum hominem, qui Ludovicum craffüm longe fupe- rare vifus eft, inviferem, monfítrofam ejus crafüitiem , habitum- - extrema a(cite laborantis aliquibus vicibus fuperantem ad- | O 2 fpi- 108 | Olfervitio XXII fpiciens, fateor, obftupui. 'Fantae enim molis extiterant bra- . chia pedesque eegroti, ut neutris loco movendis ipfe amplius | parfuerit. Mammae peétus amplum obfidebant adeo preegran- des, ut ubera maxima laétantis foeminae nunquam illas eequaffe — perfuafus fim. Venter praetumidus ad genua uíque depende- bat. Umbilicus ad thaleri ambitum ampliatus ; virile vero membrum intra protuberantem pubis ventrisve pinguedinem ufque abfconditum erat, ut urina ex finu quodam iftiuslocire- fiduo involuntarie ftillaret. ^ Nates tanta luxuriabant carnium ubertate, ut moie fua viderentur quadruplices. | Ab impreffis ventri pedive aut brachio digitis foveolae relirquebantur non minus, ac in afeiticis. Pedes omnem fenfum motumque amife. tant. Aegeripfe conquerebatur de gravi cordis anxietate ac difficili & anhelofa refpiratione. — Hinc cum ob fuffocationis metum impetumque lecto decumbere haud amplius poffet, in fella ampla repofitus., elapfis vix XX. horis, fubito extremum effudit fpiritum. | Eodem die cadiveris diffe&ionem ínftitui. Incifis: abdo P minis integumentis, fuperabundante pinguedinis copia fane ob- ftupui. Ada&to enim profundius licet cultro, nihil tameri, pree- ter pinguedinem , in confpe&tum produ&o, dubitavi de carne mufculofa in ventris ambitu reperiunda; ratus, corpus ibi ex mera pinguedine conipofitum forte effe. Mufculi enim. abdo- minis parum veftigii reliquerant. Membrane adipofce craffities - .erat pedis unius & trium unciarum 5 peritona fex linearum 5 — Omenti unius uncie. Ex cavitate abdorirtis vj. aque menfu- re plus minus effiuebarnt ,; ventriculus permagnus & inteftina . omnia adipi videbantur tantum rion immerfa, paffim tamen hinc inde rubore nonnihil fuffufa. Hepar infolitze magnitudinis àd finiftrum ufque hypochondrium protenfum , vj. pendebat li- bras, ejusque veficula fellea folito grandior confpiciebatur. Lien ex adverfo parvus & fanus. Renesincequalem & tubero- ' fam monftrabant fuüperficiem; inftar vitulinorum, aut imc foe Hiftoria feétfionis obefi juvenis, &v. — o9 foetu effe folent. Vefica urinaria, undique a mole pinguedi- nis compreffa, corrugata & craffa, extenfionem haud patieba- tur facilem. | Veficulee feminales flaccidee & femine putrido re- fertae videbantur. Aperto poftea thorace, multum aquae in ' pericardio inveniebatur, cor ipfum vero grande & adipe fuffu- fum cinctumque, cujus ventriculi polypofis concretionibus va- ris repleti protuberabant. Pulmones videbantur fant, & nein- - dicio quidem corruptionis notati. Si denique totius corporis pondus mea aliorumque computatione fatta aftmare liceat, .€oloffum hunc quadratum ultra quingentas libras propendiffe non temere füfpicor: nam oto viri robufti, linteis aliisque mo- tus auxiliis incumbentes, vix loco movere valuerunt hunc obe- fum, dum viveret. Hoc vero ipfo exemplo docemur, humo- fes etiam fat laudabiles & felici nutritione oriundos, fi quantita- tem excedunt legitimam , eandem , quam antea fuftinebant fuf- fulciebantque vitam ac fanitatem demum fübruere ac plane füb- vertere illud vero legis divinee obfequium, qua pane in fudo- fe faciei vefei jJubemur, omnino ad longsevitatem melioremque valetudinem multum conferre. ( Ratisbona INorimbergam mi[fa d. 26. Maji. 17577-) OBSERVATIO XXIX. Dn. E JOANN. CHRISTOPH, HENNICKE, Hernia incarcerata cut [pbacelato ex contufionete- fficulo, & intefFiui per lumbricos egrejfos perforatione, i juvenis, XXX. annorum & quod excurrit, temperamen- ti cholerici, ftru&turee robuftioris, ftaturee altioris, fanita- tis vegeta, rei pharmacevtices xal' i£oxy;y ditte non folum, fed & eorum, quz ad ro bene effe, ad decorem Pharmacopolii per- O 3 tinent, 1o ObfrvstioXXIX. | - tinent, fat gnarus, qui trans Rhenum in caftris quoque artem exercuerat 5 poftmodum i in officina quadam huiate, cujus reno- vanda caufa pegma contignatum fuerat adpofitum, commorans, circa medium menfis Maji, die fcilicet vigefimo, aére admo- dum rigido extra domum, di&tam in contignationem , operariis ad opus bene perficiendum conf(ilium daturus, fefe confert, dein per aperturam, feneftrarum infertioni dicatam, rediturus , igno- rans vel non obfervans ciftam, ex veterum more acuminatam, 1. e. angulo triangularite£tam, fub ipfo greffu, vel potius faltu, hanc fuper ciftam gradatim, feu equitum more, incidit, tanta. quidem ex motu & pondere corporis cum vehementia, ut füm- mam partium genitalium contuíionem , eoque ipfo momento acerbiffimos dolores (colicos, alias fibi familiares, credens, ni- miumque fibi fidens,) per bihorium fuerit perpeffus , tandem Chirurgum vocari curavit, qui chirurgica olim Collegia b. ScHACHERI frequentaverat , fub ejusque & Patroni manudu- &ione in Xenodochio Lipfienfi per quinquennium artem exer- cuerat. Hic locum affe&tum vi(itans , herniam incarceratam- cum inflammatione gangreenoidea, contradicente licet aegro , ftatim accufat, fotusque calidos adplicat, ob dolorum autem ve- hementiam & Medicum accerfebat, qui fomentis externe con- tinuatis, veneefe&tione, enematibus demulcentibus, interne quo- que fedativis, refolventibus, diaphoreticis temperantibus, miti- gare malum allaborabat, cum zeger de doloribus non perferen- dis, cum corporis incurvatione querelas movebat, fugillatio & inguen dextrum cum fcroto , & magnam abdominis, ad umbili- cum ufque excurrentem, nec non tam interiorem, quam exte- riorem dextri femoris regionem occupabat 3 febris inflamma- toria cum pulfu duro & tenfo, deliria licet adhuc leviora, vo- mitus, fitiseurgebant, & prognofin lethalem indicabant, Exufu adhibitorum aeger per 24. horas nullumfere, vel plane exiguum perciplebat levamen, [ymptomatum t tantum remiffio d. 21, per intervalla accedebat. Rubo- TUAE MRUREINT M EMT / . Hernia incarcerata cum fpbacelatotec. — Xyx Rubore autem in feroto d. 22. magis ad fufcum vergente, fcarificationem in fcroto aliquatenus molliori reddito inftituen- dam juffi, qua mediante guttule& atri cruoris prodibant. ^'A«- uc :4 autem necrofin indicante, extemplo fuit inciíio pera&ta, €um impeti profiliente tanta, & tantam mephitim cadaverofam zedolente materia putrida, ex rubro atra,ut adítantes animo fe- 1e linquere & operationem fiftere oportuerit. Recolle£Us vi- ribus, incifione pro effluxu ampliata, & fcroti magnitudine col- lapfa, vulnus digeftivis & inje&tionibus balfamicis fuit tracta- tum, non negle&to , ad gangranc progreffum fiftendum, corti- cis Peruviani cum Nitro ufu. | Ex hifce phaenomenis fatis fuperque interna vaforum in- primis fanguiferorum laefio, fanguinis extra vafa colie&tio, ftag- patio & corruptio elucefcit. D..23. preegreffa praeter opinionem note quietior, ceger e le&o furgebat, pulfus erat remiffior , excretiones alvinee li- quidiores largiffimaze, & eeger magna de reconvalefcentia fta- tu (ibi promittebat, Medico inter fpem metumque permanen- te, quippe particula omenti fphacelati, per aperturam vulne- xis prodiens, erat refecanda. D. 24. pulfus & (itis augmentum inflammationis internae | indicabant, fugillatio, indolens licet, latius ferpebat, & tum in- guen alterius lateris, tum internum finiftri femoris hemifphee- rium petebat, facculus ícrotalis infigniter mane repletus erat, | hinc de die aliquoties deligandus, ubi qualibet vice magnam ichoris jam defcripti;, maxime putridi copiam plorabat, fed & | inteftinum corruptum nunciabat, dum teres lumbricus ultra pe- | dis dimidii longitudinem fibi, fecibusque alvinis exitum quidem, - | fed infimul quoque mortem 1n fphacelofa hac colluvie paraverat. . His emergentibus accedebat - | | d. 25, fopor cum virium ja&ura, febris vulnerarie incre-- | mentum, infimulque majoris omenti fphacelati portionis fe. eeffio. : | | : D. 26. L| | na - Obereio XXIX 7D. $6. fequebatur alter lumbricus vivus; ejusdem cum priore magnitudinis. Ex eo tempore, quo nudius tertius fece$ alvinge per vulnus dejiciebantur, nec tantillum earum amplius. per anum, usque ad medium menfis Julii, egerebatur. Di&u& - creditu difficile eft, quantis faftidiis, foetoribus , aliisque mole- füis.& impedimentis haec.cura, in longum: protra£ta, fuerit fti- pata, ubi fingulis diebus ternis vel pluribus vicibus vulnus.erat deligandum, & femper fentina corporis ex: eodem repurganda, accedente fimul aegri, praeceptis non audientis d'exzciceQía » , monitorum afperitate, ufuque praícriptorum pofthabito, uti: clarius e fequentibus patebit. Ad cohibendam fcybalorum per . vulnus excretionem , poft inje£tiones balfamicas applicata fi- | mul fuere fplenia.cum plumaceolis, quibus per biduumeffeCtus fperatus fuccedebat, alvus tamen eapropter non folvebatur. Removenda vero erant fplenia, quoniam zeger moleftiffime e» ferebat. | D.27. Nox preegreffa pacatior, vires robur videbantur ia fumere, febris vulnerariae paroxyfmi continuabant, & in pofte- riori fcroti regione nova ex corruptione fphacelofa i in confpe- Gum veniebant vulnufcula, & licet excretio alvinarum fordium per vulnus huc ufque quieverit, attamen fecesbiliofze per pref- fionem inguinis in cavum fcroti fecedebant, .& inflammatio fe- moris ad gangreenam magis iterum vergebat.. Quum univerfa genitalium compages, adhibita omríi, qua fieri petuit diligentia, fervanda non erat, fphacelata integumen- ta, vafa fpermatica, -cum tefticulo & fcroti dextra parte abífcin- debantur ufque ad fanam partem ^quibus & nova.omenti por- . tio erat addenda. - Sed en! novum accidens, ex contufione & inflammatione gangraenoidea, ad'necrofin verfa, cutis abingui- | ne dextro ufque ad unum pollicem latim ani fecedebat, ut fe- . mur ab abdomine quati feparatum & afpeCtu.& curatu vix fu- | perabile fefe. fifteret.-.:; Aeger.his non contentus, & mil nifi Gal« licanam methodum, tum teca, tum TOM crepans, abdes As | mini$ - Heruia incarcerata cum [bbacelato tc. — X15 minis ufque ad inteftinum leefum incifionem, per gaftroraphiam iterum conjungendam, vehementer quidem, fed absque ratione fufficiente efflagitabat, quippe & non fatis cognita inteftini lzefi corruptio, & vires adhuc fra&tee , & febris vulneraria, & reli- quorum fymptomatum fyndrome, maxime autem quod veren- dum erat, ne fub operatione excrementa, per vulnus huc ufque exonerata, in cavum abdominis prolaberentur, id prohibebant. Interim, ne mihi foli fapere viderer, Archiatrum & Medicum Provincialem Würtenbergicum Dn. D. FAsRUM, chirurgicas operationes ex profeffo tradentem , in confilium adfcivi, qui vulneratum immagna cum admiratione infpiciens, primo dig ean- dem mecum negativam fovebat fententiam, altero autem, eo- que 3omo, ob varios fub integumentis abdominalibus latitantes cuniculos & receffus, íibi invicem refpondentes, utque petitis eegroti in tantum fatisfieret, incifío horum anfratctuum a mufcu- lo pyramidali verfus re&tum ad unciae unius & dimidic latitu- dinem in abdomine fuit inftituta, qua quidem penitior ad intefti- num lafum dabatur acceífus , altius autem penetrare ítudiofe "Cavendum erat. D. 31. ob pulfüum undofum & frequentem V8. reiterdba- tur, febri vulnerariee opponebantur poiiones enixe , refolven- tia, temperantia cum jufculo herbaceo. D. 1. Jul. Non obftante reiterata venzfe&tionis admini- ftratione magna cruoris copia e vulnere profiliebat, accedenti- bus circa vefperam anxietatibus, deliquiis, motibus ovali 1VIS, cum aliis lethalitatis fignis, quorum caufa 1n vini prohibiti potu clanculum adícito erat quaerenda; deligatio autem vulneris id- circo erat irrita. D. 2. Jul. Nox transa&ta admodum inquieta, ligamentum vulneris ab eegro vi avulfum, corporis jeCtigatio ingens, matu- tino tempore nova, eaque magna fanguinis profufio fequebatur, omnia medicamenta refpuebat c:eger, intumefcentia inguinis no- va reiteratum fomentorum exigebat ufüm, febris fymptomatica INov. A&. Pbyf. Med. Tom. LL. P cum II4 Obfervatio XXIX. cum virium decremento crebrius repetebat, excrementa alvina femper liquida & fpumofa per vulnus exitum fervabant. Lo- co medicamentorum alimenta medicamentofa, e.g. jufcula can- crorum bellide, chzaerefol. numular. medicata,in ufus vocabam. Sitis, ex febri facile judicanda, huc ufque vix coércibilis, ob decoctorum licet gratiffimorum, e rafura C. C. taleol. Citr. recent. cum tantillo facch.averfationem , & dum Zythum, quod appetebat, hic locorum non coquebatur, nec locum habebat , acidulis primo Selteranis, quae dum carius veneant, Gceeppingen- fibus potis fiftebatur3 ad harum gratiam confervandam, pro exi- gentia circumftantiarum, mox in Julepi, mox in emulfionis te- nuioris forma concedebantur. Dum plura per tres dies ulcufcula in cortice cutis verfus inguen aperiebantur, ex corruptis , fub illa ftagnantibus humo- xibus orta, infufa pugillaria, e travmaticis vegetabilibus com- mendavi, qua vix unum alterumque diem ad palatum erant 5 "urina femper erat naturalis. . D. 6. pulfus durior, vulneris regio dolens, tumens, hinc d. 7. magna feri non fcetentis, aft acerrimi, copia fuit ex- €reta, ut non. folum le&i linteamina, fed & indu(ium füb dor- fo, ad fcapulas ufque, madide maderent, & lintea corroderet , qua , cum fzepius repeteret profufio, confolidatio vulneris im- pediebatur, & febricula lenta accendebatur. D. 8. Nox inquieta, ob fulgura & tempeftatum tonitrua fere continua, feri effluxus parcior. D. 9. Preeterita nox magis placida, feces alvince, per vul. nus protrufe, quantitate huc ufque folita, longe minori exi- - bant; pulfusremiffior, circa annult regionem novum vulnus- | €ulum, vulnere majori faniem magis co&tam reddente. D. 1o. Nox quieta, feces fpumofae, cum fero Copiofo, im- puro, acri, ut & fanas, quas alluebat, partes, inprimis alteram . m regionem nimiumarroderet,nec cerati involucrum fuffice- ; hic optimo cum effectu dimidiam partem fícroti, veficae ovilla, Hernia incarcerata cum fbbaceláto &c,.— 115 ovillae, quotidie renovatze, inclufam, ab ulteriori erofione ex hoc tempore fervavi immunem. — Fauces pituita vifcida, cum fapore dulci nunc fatigabat; Hinc d. rr. Fragaexpetebantur, quorum ufui, quia fru&tus aquo- fus, parca quantitate annuebam; dies bene admodum tranfige- batur, fpumofa quidem fecum conditio major, urina autem craf- fa, cum fedimento vifcofo, albo. Curam ulteriorem abfque medicamentis fruftraneam, pluribus expofitam, tandem aqua fclopetaria, cum Biscgnine Vitrioli probe temperato remixta, continuare licuit. D. r2. febris cum virium ja&ura & largiffima feri brunni effufione au&ta, urina naturalis, quze fymptomata & infequenti- bus eandem fervabant faciem diebus. D. 15. extremorum frigus, pulfus debilis & intermittens, vires exhaufte, vix diem vivere poffe eegrumindicabant; fuc- cucurri analeptico Boerhaaviano temperatiffimo, e deco&o pa- nis, cum tantillo fucci Citri, &c. quod languentem mirum in mo- dum refocillabat, ut placida fuerit nox infecuta. D. r6. Pulfus hodie quidem celerior, aft mollior, feces al- vina maxume viridefcentes, ichorofus autem fluxus ceffabat; ob ani titillationem clyfma fimplex inje&tum , absque tamen fru&u. D. 17. Excrementorum huc ufque fpumoforum] loco, cef- fante fluxu ichorofo, feces ex viridi nigrefcentes vulneri inftar glutinis adhaerebant, ut operam expofcerent manualem; appe- titus per longumtempus deje&tus erat, ad quem excitandum cum varia eduliorum genera e vegetabilibus proponerem,arridebant poma co&a, cum tantillo gelatinee citratze. D. 18. accedebat vomitus acido-pituitofus, preegreflis ven- tris torminibus, feces iterum fpumofae , inappetentia perma- nens. D. 19. Nox inquieta, frigufculum febrile externum mul- tum vexabat, vulnus cum | ulcufculis pus coctum quidem dare P 2 inci- 116 Obférvatio XXIX. mM 3 "ncipiebant, fed & carnem luxuriantem oftendebant. . Motus febriles exacerbati temperantia, diaphoretica, refolventia effla- gitabant, quorum prafcriptioni locus datus. X Continuata per aliquot dies hac methodo, pulfus remiffior fa&tus , excrementa naturalem confiftentiam na£ta, urina turbida cum fedimento. - -. Huc ufque ad meliorem omnia fortem redire vifum eft , cum remiffione febris fymptomaticae, vulnus fundebat pus co- &um, appetitus vero ad tempus faltim redibat. Aft d. 24. ventris tormina, inquietudo, denuo faceffebant negotium 5 etenim cum infültu febrili vomitus ille acidus & ho- - die repetebat, & feptimana fingula, dein fingulis 14. diebus pe- riodum fervabat, cum ciborum faftidio. Omnem hinc lapidem movebam ad acidum fixius corrigendum & paroxyfmum aver- . tendum per antacida, antifebrilia, corticem Peruvianum cum Nitro, per enemata , infru&tuofa licet vifa, Elixiria alcalina blan- de balfamica , quibus tandem DEO affiftente effe&um, ut emefis oCtiduanum fervans typum, fileret, febris remitteret, appeti- tus rediret, potusque vini moderatus ; aqua medicata remixtus, ad votum aegri viresque calligendas. concederetur, quumque per biduum nulla feces alvince per viam huc ufque fuetam, - nempe per vulnus, exitum quaefiviffent, fpontanea alvi excre- tio per anum , non ab:que medicantis & zegrotantis admira. | tione, circa medium ment. Julii fequeretur. Quandoquidem autem res in vado fuiffet credenda, atta- men ichoris crebrius dictu, brunni, erodentis copiofiffimus per vulnus effluxus ftatis 14. diebus redibat, febriculam lentam re- vocabat, quae fymptomata animum aegri fufpenfum tenebant , atque medicamentorum ufum iterum iterumque refpuere facie-- bant. Medicus quidem tot impedimentorum ex merito etiam perteefus, falutis tamen eegri cupidiffímus, remediorum e Phar- - macopceeia petitorum infufficientiam & naufeam agnofícens , ad - domeftica confugere, fimulque morofitatem 2egri ftratagemate «ompeníare confilium cepit. Hinc, preemiíTo, & interdum rei-- terato 1 » i ; Hernia incarcerata cum fpbacelato &c.. 117 terato evacuarte rhabarbarino, alvi inprimis" beneficio conftan. te, ferum lactis dulce, ab illuftri HorrFMANNO commendatum, propriis in zedibus parandum curavi, & , quo veritas rei apud me conftaret folum, ne vilitate remedium exolefceret, nemine alias confcio aquam bened. Bat. adplaudente DETHARDINGI10 de ufu aque Calcis vfve interno, ad tertias primum , tandem ad dimi. dias remifcul,. pro mangonio autem tantillum lactis dulcis addi. di, ficque binis fingula luce vicibus per vj. hebdomadas ad 3iij. vel iv. ana epotandum transmifi, qua methodo rite continuata, quae fummi Archiatri eft gratia, obtinuit, ut effluxus ichorofus per vulnus pedetentim ceffaret, fanatio vulneris bene fuccede- ret, vires collapfae cum fomno reftaurarentur, ulcufcula per in- tegumenta reptantia,nec non cutis lacerata, confolidarentur " ficque zeger, monorchis licet ,. pofttot tantaque perpeffa gravio- ra fymptomata cum fanitate in gratiam rediret, ipfique inpubli- cum d. 11. O&obr. iterum progredi liceret, nullo remanente alio incommodo, praeter fiftulofum cuniculum, inftar aciculae capi- tis, per quem poft bi- aut trimeftris circiter temporis fpatium tantillum puris, feu faniei, vix lenticulae partem aequans, ex- tillabat. Aeger vero poft annum lares patrios per 24. ad mi- nimum milliaria iterum repetebat. (Oebringa INorimbergam mifJa d. 12. Jun. I 7:7) | OBSERFATIO XXX. : Dn. JACOBI CHRISTIANI SCHAEFFERI. | De gy» Virginie articulate & difin&tim canente , fermonis autem ufu de[ituta, | iraculi, rie dicam fabulce inftar, videtur, won logmi & ta- men canere ; verbum nullum, imo ne litteram quidem uni. | P 3 cam 118 Obfervatio XXX. — ww .icam voce articulata proferre, & tamen hymnos facros facillimo negotio moduloque optimo diftin&e & Vien ier cantare . políe. — . NemoPhyfiologorum nefcit, eadem quoad maximam pat- tem effe corporis organa, qua loquele & qua cantationi in- ferviant. Idemeft os, eadem lingua, eadem afpera arteria, unus - idemque pulmo, unum idemque diaphragma , &c. quorum ope & loquimur.& canimus. Quin imo ezedem funt littere, fi quis patrio vel peregrino fermone aliquid loquendo vel cantando pronunciat Nonne igitur omnem fidem excedere videtur, umquam fieri poffe, ut mortalium quidam unius, non vero al- terius facultate gaudere queat? Et quod magis, omnemque ad. mirationem fuperat! Po(ito, quod hic .cafüs prope contingat, nonne multo reditu facilius, ac natures rerumque legibus ap- tius videtur, canere non, fed loqui poffe? Inter omnes machinae humanze ftruCturze peritos fatis fu- perque conftat, facultatem Joquendi facultate canendi lon-. ge minus difficihorem effe. —Organa quaedam , dum loqui- mur, plane non moventur. .& in ufum veniunt, nec orationi auxilium ferunt, quibus quiefcentibus cantus quoque ut qui. : efcat, non poteft.non fieri. Et ea ipfa organa, qua loquen- do & canendo pari paffu ambulant, ad utrumque certo refpe&tu neceffaria, majori tamen arte, majoribus viribus motuumque gradibus adhiberi neceffe eft in cantationis, quam orationis ne- gotio. . Nonne igitur ab experientia idem expeCtandum eft , quod rationis argumenta.extra omne dubium ponunt? Sed fa- ma & autopfia nuperrime me meamque ratiocinationem multum fefellit. Omnibus illis ex Phyfiologia defumtis argumentis non ob- ftantibus, rumor anno praeterito ad me pervenit, praefto effe iu civitate noftra virginem quandam pauperem, cui hoc fingulare effet, quod quidem plane non loqui, optime tamen canere va- leat. | Operz De Firgine articulate &? diffindim tc. 119 Opere pretium duxi,hanc in rem ipfe & quidem paulo di-- ligentius inquirere, meque fic certiorem reddere; quid, uti qui- dam adfirmabant, fupernaturalis aut praeternaturalis; quid ve- ritatis aut commenti 5. quid erroris aut fraudis huic fame infit ? . Confeftim ergo virginemiftam ad me accerfiri curavi. Sed certo -— Steterunt comae, fimul ac vox faucibus haefit ! Alloquor eandem; refponíio fequitur nulla. Carmen fa- crum incipere eam jubeo; canit, facillime, diftin&e, fcite canit, hymnum ab initio ad finem ufque fine ullo impedimento canit. ]terata vice de his & illis eam interrogo. "Verba defünt, muta eft. Bene quidem video, eam velle;fed non poffe loqui. Om- nem quidem, cum fumma anxietate, maximisque totius corporis motibus,ad fudorem ufque operam dat, ut verba proferat& mi- . hi refpondeat; fed vix fonus obfcurus, litterisque minim2 fimi- hs, nedum fyllaba difunéta, auditur. ,Canere iterum jubeo, & illico canere incipit, & absque ulla moleftia, voce fuaviffima pu- riffimaque, canere pergit. Cantu finito, ut eadem cantata fer- mone ordinario eloqueretur, defidero ; ed ftatim prior adeft impotentia. Rei hujus rariffimae experimentuni capio aliud. Virginem hanc litteras fcriptas & impreffas bene callerereferebatur. Hym- - marium igitur illt porrigo; hymnoque, cujus melodia illi nota erat, dele&to, ut illum (ermone confueto recitaret, mando; fed fruftra. Idem labor, eademanxietas, eadem imbecillitas. Cm. ciatibus prope enecabatur, litteras & verba, quce cognofcebat , eloquutura, viribus autem minime votis & voluntati annuenti- bus. Canas, quafo! inquiebam; ftatimque hymnum mirumin modum fuavifTime decantabat. Ultimam denique methodum examini fubjicio. Ex hymno modo decantato prima duo & tria verba eligo, eaque ut eloqui quovis modo contendat poftulo. Res denuo multi impedimen- ti, fudoris & laboris. Tandem tamen aliquando , viribus pene .. exhau- I20 Olfervatio XXX. exhauftis, fonum aliquem, .ab hifce verbis non multum diiu- dentem,in medium profert. lisdem itaque verbis iterum ite- rumque, & per femihoram indefeffo ftudio repetitis , virgo haec . denique illa pro lubitu prompte & diftin&e enunciarevalebat. Prognata illa eft a parentibus Salisburgenfibus, & in trige- fimo circiter aetatis anno conftituta. Corporisformae, organis- - que loquelze dicatis, quafitum videre licet, nihil deeft. Collo . quidem, ferophula inftar, jufto nimis extenfo praedita eft; fed | hereditarium quid hoc videtur. 7n a&tionibus fuis reliquis pau- ]Julum ftupida apparet, & hanc eb caufam , ad fervitia preeftan- - da minus apta, lanam ducendo vi&um vitanique anxie colere neceffitate coacta eft. Id unicum filentio praetereundum haud eft, virginem hane duas habere forores, quarum major natu, adhuc fuperftes, nullo omnino fermonis vitio laborat, minor . natu vero, jam mortua, a pueritia ad mortem ufque plane muta fui. Haec ergo de hiftoria hujus pheenomeni. | Liceat nunc mihi fententiam meam de eo paucis adjicere. - Diffimulationem vel fraudem hic fublatere, ex modo di&is ten- taminibus, multisque aliis rationibus, & cum fumma fagacitate & omnis fallacice expertibus prati. inquifitionibus , nullo mo- - do conjicere licet. Supernaturale quid in cauffa effe, fimulque - extraordinarium Dei beneficium,uti foror pie credula autumat, hic fingere velle, ipfo fa£o contradicit. Minime tamen nega- te audeo, valde omnino bonum effe, quod virgo heec iis in locis. non degat, ubi omnia lubentiffime adripiuntur, quae miraculo- rum fpeciem habent,& ubi quaevis naturalia rara, ipfeeque fic . di&tze pize fraudes, ut extra naturae ordinem pofita feu miracu- — la ebuccinantur, mentiuntur. Nec denique ex naturaliquodam - 3 vitio hanc loquendi impotentiam originem trahere mihi perfua- deo. Linguee enim,osis & totius corporis machina, tale qudm conje&urandi nullam certe prasbent anfam. f 4 Rem omnem, ríifi me ipfum fallo, in folo negle&to ufu & | | exercitio pofitam effe, certo credo certius. Ipfaaddu&ta expe- | rimenta | De P'irgine articulate &? diffinüim &c.— ar timenta id jam fatis probant. Et fi quid dubii adhuc fuperfit,. fequentes adnotationes ad id folvendum fufficient. Contigit fine dubio, ut haec virgo in primis annis loquela paulufüm difficiliori laboraverit. ^ Parentes pauperrimi eam neglexerunt , fibique ipfi, uti egenis familiare eft, relique- runt, unde vitium hoc magis magisque invaluit, ^Crefcenti- bus annis, metus & pudor loquelam tanto parciorem reddide- runt. Lingue heefitatio aliis fortaflis rifum movit, & animum loquendi tandem penitus exftinxit. Et hoc modo habitus im- potentize loquendi de die in diem increvit. ' Meam hanc fententiam hoc valde confirmare videtur, quia ex iisdem di&tis principiis facillimo demonftrari poteft negotio, quare haec virgo canendi facultate polleat. Hic enim, canen- do puto, omnia illa impedimenta non obvia fuerunt. Si plu- res fimul canunt, balbutientes non facile audiuntur & mos eit Salisburgenfium, religioni noftrae addictorum, quod,fi foli funt, plus cantent, quatn colloquantur. illud ergo virgini ani- mum dedit canendi, & hoc cantum crebriorem facilioremque reddidit. Fortaílis quoque melodia ipfi placuerunt, eoque ma- jorem canendi voluptatem excitarunt; talique exercitio diffi- cultas, qua in loquendo adhuc adeft, quoad cantus devi£ta fuit. Que cum ita fint, quid inde fequitur? Nonne omnia de- monftrant, hunc loquendi defe&tum non tam naturale, quam morale effe malum, ad minimum naturale, quod facile mutari & vinci queat. Nihil ad hoc efficiendum, me quidem judice, aliud requiritur, quamidem exercitium continuum, quo canen- di facultas adfecuta fuit. . Cura igitur mihi erit, ut nonnemo meis impenfis hoc vi- tium corrigere allaboret. Singulis feptimanis tempus quoddam impendet, virgini huic certa quaedam verba proponendi, cu- rabitque ut tamdiu eadem enunciet & repetat, donec prompte & fine moleftia illa toties, quoties exigantur & ipfa velit, pro- nunciare valeat, Nullus dubito, fore omnino, ut brevitempo-. Nov. 48. Pbyf. Med. Tom. 11. Q ris 22 ^ Olfervatio XXXI. ris fpatio virgo ifta eandem loquendi facultatem & promptitu- dinem adfequatur, qua canendo gaudet. Tempus docebit, an experientia voto & expettationi fit refponfura. — Nec omittam de eventu ulteriorem mentionem facere. | - (Ratisbona JNorimbergam miffa d. x8. Jun. 17«7 ) OBSERVATIO XXXI. x2 -Dn. D. CRATON. GODOFR. HENNICKE. Jefta volitantia ab infante aumiculo per os & al- vum reddita. pe unius anni frequenti clamore & ejulatu. cognofcendos praebuit dolores & acuta tormina, fepius e fomno eundem excitantia & poft aliquot demum horas remittentia; tandem ac- cedente tuffi & vomitu, vivum ejicit infe&um, Tab.II. Fig. r. delineatum, Notone&teze juxta JoxsroNt Hiftor. Iufc&l. ex affefi- mile, quod Paftor loci ftatim vivum ad me curavit deferri, &, ut anthelmintica preefcriberem, petiit. Ordinato pulvere ex - C. C. uft. Aethiop. min. Rhab. & Gialap. cum Syrup. rof. fout. & de cich. cum rhab. unicum adhuc per alvum ejecit vivum,& ha C&enus optime valet, mammasque fugit. Per triduum con- fervavivivum hoc infe&um; qua vero via in corpus tenelli per- venerit, concipere nequeo, cum fedula idcirco inftituta per- : fcrutatione id unice cognoverim, infanti nil nifi lac maternum, cum pulmento confueto, fuite exhibitum. | Scboliunt. "es hujus infe&ti habitus, & inprimis afarum rudimenta, corniculaque caudalia manifefto demonftrant , infe&um | hoc non tam NotoneCtam, quam potius foeminam PB/atte orieu- — falis LiNNX1 elfe, quee germanico idiomate vulgo Schovaben vo- — can- -— Infe&a volitautia ab infante anmiculo tee. I23 cantur, & fequentibus a preecipuis quibusdam .Au&teribus in- gcnnr. nominibus: Blaita (orientalis) ferrugineo - fufca, elytris fulco oblongo i im- preffa. Liww. Faun. Suec. 617. Syft. Nat. X. 424. n. Jon 7. KALUM. Itiner. 2. p. 496. —-;- molendinaria. MovrzT. InfeCt. 158. fig. 2. 3. -- --. prima feu mollis Moufeti. Rar. Infe&. 68. -- --lucifuga, feu molendinaria. FamiscH. -nfe&k. «, p. x1. T. 3. Gryllus. Jousrox. Infe&. T. 15. f. À. Scarabeeus alter teftudinatus minor atque alatus. Cor. Ecphr. | 1. p. 40. T. 56. — » Occurrit hoc infe&um paffim in eedificiis, praefertim piito- rums vititat pane aliisque cibariis, inprimis dulcibus, 1mmo, fi hec non fuppetunt, veftimenta, .coria, &c. arrodit. No&u praefertim praedatur, nec interdiu in confpe&tum venit, ad lu- minis afpe&tum celerrime in fugam fe conjicit. Nullum ctiam xde fe fpargit feetorem. — Hiftoriam hujus infe&tui plures ex alle- 2atis Scriptoribus dederunt. Figura ejus etiam paffim haben- tur. Mourzri figure fatis bone funt, inprimis fig. 2. quae fce- imninam fiftit. FaiscHiI figura nimis convexum exhibet infe- &um, quum tamen maxime fit complanatum. — Quae huic ob- fervationi adje&tze funt figurae, infe&tum in paulo majori, quam quidem naturalis eft, reprzefentare videntur magnitudine. An- tenna nimis breves funt craffzeque. — Thorax orbiculatus ap. paret, quum tamen transverfe ovelis fit; rudimenta alarum bene exprimuntur ; abdomen nimis teres longumque, fegmen- fis magis arcuatis, quam decet. Pedes ex fitu detorfi, femori- bus jufto craflioribus, tibiis non fatis longis, nec fpinofis. | - Qua ratione in ventriculum infantis biga illa infe&torum pervenerit, ambiguum eft. Ex ovulis ibidem exclufis ortum vix traxiffe videntur. Forfan autem in infantis ore, a pulmen- ki affümto, vel la&te materno non fatis repurgato; efcam quzefi- Q2 : verunt, 124. Obferoatio XXXIL verunt, & in os illapfa füb refpiratione in fauces delata fünt, unde facilis defcenfus in ventricülum fuit. Hic vero per ali- quod tempus viva permanere potuerunt, blando fcilicet calore fota, cibisque fubdulcibus nutrita. Verofimilius hoc redditur obfervatione quadam, quam ex- hibet Chriftian. LEHMANNUS im. biflorifeben Scbauplaz des Obererz- gebürges, Lipf. 1699. p. 634. fequentibus verbis : Man bemübet fich nicht vvenig, diefer bafilichen Gate los zu vverden , veil fie fonder- lich denen in. Stuben fchlafenden. gefábrlich find , indem fie der Feucbte end Süffigkeit nachgeben, fich dabero den Schlafenden an die Augenvvin- kel, INafen, Mund. und. Obren anlegen. — Ich babe eine Kindbetterin ge- kannt, vwvelcbe ibr kleines Kind. des INacbts gefáuget , und denn. daffelbe zur Rube geleget ,. fie aucb fefte eingefchlaffen. — Der Mann liegt in der Stuben - Kammer , bórt das Kind jümmerlicb [chreyen, und da ev. ein Licht anfchlágt , findet er, dafi die Schvvaben [ich um des Kindes mit der AMuttermilch. wnfloffenen Hálschen angelegt , und folcbes lá[cbigt angé- freffen baben. — Sub ejusmodi ergo motibus infantis facile unum alterumve horum infe&torum, in os illapfum, deglutiri poterit. (A. E. BüCHNER.) : OBSERFATIO XXXIL Dn. D. CRATON. GODOFR. HENNICKE, KEoporiftum contra Pitiligines. enex feptuagenarius, robuftus & quadratus, Vitiliginibus per - &J fex & quod excurrit menfes vexatus , cum pruritu vix to- lerabilt, mane & ante decubitum fri&tionibus inftitutis in dorfo & artubus magnam fquamularum copiam abrafit. Variis ergo — in- & externis adhibitis remediis, fine ullo levamine, a mepetit confihum, fed faltem domefticum, abhorruit enim alia medi- camenta; hinc fuafi DecoCtum radicis & ligni Juniperi per ali- ' quot menfes potandum , quo folo remedio, Deo benedicente, ! | ple-- Eoporiftutm contra Pitiligines, 125 - plenarie fuit liberatus a pertinaci hoc malo, & poft plures «e- mum annos apopleéticus obiit. — Deco&tum hoc multis fcabie alisque cutis affe&ibus vexatis, itemque cachetticis, non fine exoptato cum effe&tu commendavi, qui alacriores inde reddi- ti, per integrum anni fpatium loco potus ordinarii illud conti- nuarunt. "Vires huju$ radicis, preter PorEkmuM & ETTWViN.- LERUM, laudant BnvucHuivs, Diff. de radic. Junip. decocto, Ar- gent. WrLHELMI DiíT. de Junipero, Argent. KLriw de Junipe- ro, Altorf. | | OBSERFATIO XXXIIT. Dn, D. CRATON. GODOFR. HENNICKE, Mors inopinata Puerpere , ex rupto clandeftino apo[Lemate. ( Xam neceffariee fint fe&iones defunctorum ad detegendam Q mortis caufam, & Medici vel Chirurgi famam tuendam , evitandasque plebis incufationes, fequens quoque docere poteft cafüs. Femina quaedam per triduum partu laboravit difficili , tandem ope Chirurgi enixa eft filiolum, qui vero niox vivere defit, nec facro Baptifmatis fonte initiari potuit. Biduo poft partum abdomen tympanitici inftar inflatur, & ad ta&tum per- cipitur durum 5 hmc maritus cum agnatis firmiter fibi perfuafit, Chirurgum vel obftetricem utero vim intuliffe. Elapío triduo exfpiravit puerpera. Ut igitur caufa mortis patefieret, cum nulla vel inflammationis, vel convulíionum figna, vel lochio- rum vitium, vel graves dolores lethalem eventum indicave. xint, feCtionem cadaveris cum fratre petii, quae vero vix mul- tis precibusa marito, aliquot, antequam fepulcro traderetur, ho- ris, potuit impetrari. Aperto abdomine, ejusque integumen. tis remotis, ftatim inteftina omnia ad crepaturam usque inflata vifui fe obtulerunt & vacua, quibus exemtis omnia viícera fal. Q 3 va. 1200 |—— Olfervatio XXXIF. | wa'cum utero , in quo nulla lzefio potuit obfervari, invenfa. | funt, cavum vero abdominis purulenta materia fuit repletum, - Quamvis vero cupidi effemus accuratius inveftügandi locum, — ubi abíceíffus ruptus tantam puris effudiífet copiam, exequia tamen jam paratee id nequaquam conceffere. . Quis vero conje- &urando potuiffet divinare caufam tanti abdominis poft partum tumoris, & largam puris copiam, cum in ftatu graviditatis ni] morbofi fenferit defun&ta? Abftrufae hinc & reconditaee multo- rum morborum manent caufz?, nec nifi fe&ionibus detegendae, OBSERFATIO XXXIF. Dn, D. CRATON, GODOFR. HENNICKE, Graviditas & partus feliciter fuccedeus, prefenti- bus licet pregrandibus me[eaterii atbero- —. gmatibus, B x plebeia triginta fex annorum, quatuor liberorum ma- L ter, ante oCto annos in puerperio ultimo fiti vexabatur Tan- talea, & cantharum magnum ligneum, aliquot menfuras capien- | tem (qualem ruftica plebs in hypocaufto femper habet paratum - & aqua repletum, pro fiti cujuslibet fedanda;) ter quotidie ple- . narie exhauriebat. Jurgia, a marito excitata, ad iracundiam irritarunt puerperam, quae mox lochiorum defectum & tormiü- - na, cum calore praeternaturali fenfit. His fopitis, fitis vix ex- | plebilis per tres menfes continuavit, tandemque notavit in ab- - domine tumorem, magnitudine ovi gallinacei, qui fenfim fuit au- &us, ut gravidam fefe crediderit. Tranfeuntem me in iinere — idcirco adüt & confilium petiit, fed ftatim prognoftico me mu- nivi, cum in&qualitatem & duritiem abdoraimis afpicerem & tactu deprehenderemícirrhosintuslatentes. Biennio anteobi- tum denue gravida feliciter peperit & infantem la&avit,quiad- | hucíanus degit. Tandem emaciata diem obiit füpremum. In- füty- Graviditas & partus feliciter füccedens, tec. 127 ftituta dein fe&tione; aliquot menfure aquae corrupte in abdo. mine apparuere, & in miedio mefenterii atheroma , ponderis multarum librarum , in dextra parte aliud minoris ponderis erat confpicuum, &in finiftra tertium, qui tres tumores , in fornia triangulari im hac parte haerentes, XV. librarum pondus monftrarunt. Primum & maximum cum fecundo materiam pultaceam, inftar corrupti latis, minimum vero ichorem bruni coloris continebat. Mirandum fane, hanc feminam, prefente jam tanta corporis mole , redditam fuiffe gravidam, & ad legiti- mum ufque tempus fcetum zeftafTe falvum. COringa INorimbergam wüffe d. 20. Sept. w757.) iCOBSERFATIO XXXE- Dn. D, YOSEFHI BENVENUTI, De Moli cujusdam carnofe , e vagina prolapyze , ute- roque fmillime, refedione im muliere, deque obfervatis in ejusdem cadavere. Wei mulieri, cui nomen Aofz Lena, quadraginta, & quod : excurrit, annos natze, gracilis & rarioris corporis textürze, ad cache&icuri habitum 'vergentis, pluribus ab hinc annis ab- doniedn intümefcere cepit , àd latera precipue hypogaftrii 5 oftmodum vero in uteri háemorrhagias incertis temporibus, idque cum atrocibus doloribus, incidit, qua quidem fytmpto- mata neutiquatm paífa eft, dum benigne ac re£to ordine fluebant catamenia, Ut moleftiffiniee huic affe&tioni mederetur, fruftra pharmica multiplicia adhibita fant ; hypogaftrica enim regio eousque exparidebatur, donec ceffante (utplurimum fexta vel feptima die) uteri hzentotrhagía, aliquantulum detumefceret. Re- mittente fangüinis fluxu, graveolens continuo ferum, albo ftuori fimilli- 128 .. Olfervatio XXXF. fimillimum, extillabat, adeo acre, ut molefto pruritu vagina affi- ceretur , atque inexplebili fcalpendi defiderio ftimulata, dies no- &esque fere infomnes zegrota traduceret. m Haud ita pridem cum fanguis pro-more fuo exuteroerum- . peret, tantum doloris in hypogaftrii centro füftinebat mifera , quantum ferri vix poffet, tumore ibidem exiftente, ubi aderat . dolor. De uteri inflammatione fufpicatus fuiffem, nifi penitus abfuiffet febris, beneque fe habuiffet , quoad ceetera, hzec zegra, - naufea folutmmodo, ac inani vomendi nifü alternatim fatigata. Cum, prefcriptis paregoricis pharmacis, atque anodyno enemate, domum reverterer, en! fefünanter a fratre advoca- | tus fui, ut brevi moriture forori, inteftina (ut ajebat) peranum . detrudenti, fubvenirem. Accerfitus, infpicio corpus teres e | vagina propendens; impervium, mole ac figura pyro przegran- di fimile, admodum durum, rubro colore, multoque fanguine adhuc exítillante confperfum , dolens valde, Ubi primum e | vagina prolapfum eft, dolor ac tumor ad hypogaftrii centrum prorfus evanuit, imminuta quoque ad latera tenfio; febri ta- men zegra correpta fuit fatis vehementi, | | Rebus ita fe habentibus irrito conatu ab accito Chirurgo | repofitio tentata eft, re&to etiam inteftino fecibus liberato 2), — fruíftraque adhibita topica, ut gangrzena jam Irrepens praecave- .— retur 5 nullus enim laboris fru&us , di&a illa gangraena, (cum egreíTae molis collum ad os vaginze przeter modum ar&aretur,) brevi fubfecuta. 1 - .J Interim cum fraQtis viribus langueret infirma, cardiaci$ | pharmacis refocillata eft, alteraque die expertus Chirurgus , Jgnatius Tomafi, Yn auxilium vocatus , ut carnem fphacelo cor- | ruptam , corpusque totum prope vaginze orificium alligatum in. diesque conftri&tum, recideret, id quod etiam quatuor dierum fpatio felici eventu praeftitit. Refciffam igitur partem, in te-- pida aqua maceratam, fedulo fcrutabamur, ex quo fa&tum eft, - ! E. a) HArrER Opufc. patbol. Obf. 37. Molis cujusdam caruofe , e vagina &tc.— 129 "ut fufpicaremur, uterum 1nverfum ac prolapfum fuiffe, quidquid contra fentiant AuCtores nonnulli exiftimantes, vifceris hujus "procidentiam minime contingere poffe, vaginam tantum inver- ti, vel carnofum fcirrhofumve corpus prolabi eidem adhaerens "b). Complurium vero aliorum Scriptorum au£toritas, quaeque "fequuntur tentamina & obfervata, uteri prolapfum indicare vi- "debantur: 1. Tumoris ac doloris in hypogaftrii centro ceffa- tio, poftquam moles "heec defcenderat. 2. Figura turbinata, - 4coni a clariff. RuxscHro delineatee-non abfimilisc). 3. Textu- ra retieularis fibrarum d). 4. Innumera vaícula, quibus ejus- -em fubftantia confperfa No $. Digiti aditus cireumquaque "in vaginam, dum adhuc egreffa moles propenderet e). . 6. x 'ftratio vaginee fpeculo matricis ftatim a refeiffione peratta: 1 *tegra enim, ac nullo modo leefa in interna fuperficie sd perctit, quo magis contrahebatur , ac uterum verfus &fcendebat caro jdllaj quae cautis ad inftar refeiffam molem füftentabat. ' "Mihi tameü de renon fatis petfpicua incerto, quampfuri- ma obverfabantur , quae deliberatiori quodammodo obftabant. -Si enim compluribus. virtute ac praeftantia. clatiffimis Viris sin- primis peomeny fides adhibenda; in 1 dubium vocarinequit, j quin "y xb) recon: Prax. med. Lib, 4. Se. 4. Cap. 2. "Morcuen ex Bonrzro - Anat. pract, Lib. 3. Sect. 32. Append. obf. 6. in fin. Rozwnuvs -1 s Obf. PLI. pag. 91. RenckgiNG.Obf, anat. 20. Fen. Honws, Ma- | .SYTANUS , X& alii. E Thef. IV. Adv. I. Opbieulaveni: Ruyfehii mufcsulusm , pi o tu- (01e barum, & ligamentorum infertionem, ac rudimenta, exquire- | $569 iuge nibis Aon: licuit ,-cumà. uteri finde i "er fusfes £on- fumtus. | e 3) "MArriIGHIUS in Epift. ad: Sroxrus;, LirrRs Mem. di iuge Róyal. V Zn. 1701. 4) De Goxrzz Chirürg. repürg, Lib. XII. Cap. E - ANov. AG. Pbyf. Med. Tom.1T. ud 140 Olfervatio. XXXV. quin. uterus inverti vel prolabi queat f); atque snulieres: eo- "denm carentes incolumes. diuque: vivere: poffint g).. . Merum enim vero fi quifquam animadvertat,. vifceris hu- jus anteriorenr partem vaginae coligerere, quae cum re&o inte- ftino, ac vefica urinaria conjungitur 3. rotundis. item ligamentis juxta inguina firmari ;. pofteriorem: vero: pelvis: parietibus. per lateralia ligamenta conne&ti, omnino illud. difficilius prolabi ac - inverti poffe opinabitur. Accedit angufíta uteri cavitas in vir- . gine: fcemina: haud ita. facile ab. humorum: illuvie amplianda. b). Scimus: preeterea, uterr morbos plurimum: periculr alere; ne- que apud Au&tores plerofque, quorum Libros evolvi mihi oc- currit obfervatio; (a PAnzo allatam ft excipias,) ex qua colligi | queat; in mulierum cadavere uterum repertum nor fuiffe, nifi : quando: ab ipía refectione, vel fortuita avulíione mors fequuta: fuerit. Id vero di&tum volo: pace clariff.Collegarum meorum; ZyviNGERI i), BnkBisIL K) , ac; CoHAUsENII J),, quorum.opiniO- — nem:lubentiffime ample&tar, cum defcriptas ab. iisdem: mulie IeS, f) Proctrer noffri fere emner uteri prolapfam admittunt. Inter Re-—— | eentiorer vero: Korwus: Tab. anai.26. Horrwaw. Medic; polit. pari 2. cap-3. veg. f. SAVIARDUS Obf. e 10. H. Iz. HER | ? Uteri inverfo- — A6, habita ann. 1750. MonGAGNr. Adoerf. anat. IV... Nnimady, — e : STER Chirurg. Part.2, Seck 5. itenv im Differr. 27. Haxrsn prim. lin. Pbyffol-. $: $u.. De GorE& loc. eit. g) Pigwns: Anat, Cap, 34. AEGINETA. Lib. IiI. Cap.32.. Lawcius E- 1 pift: 39:. E. I. MeRcuRIALIs: Lib: IV.gem 2: .. Duggrus de morb; —— partic. cap. 57. FERNELIUS: Anat. Cap.7. Mirpawvus Refpouf, ad - .Doring pag.nr.540. Pammus; qui kib:23: Cap: 4. afferit, fe pro — lapfum: uterum refecaffe ,, diu füperflite: muliere, im cujus: poftea cadavere illum nom adinvenit. | | E); Refciffa moles cavitatemx lataso; pra fe: ferebat, marfupii: ad. inflat; ex: craffa: membrana: cont. | | 3 4j Acta Acad.. Cxf.. Nat, Cur, Volum; L. Obf. 30s. Kj. Ibid. Volum. III. 0b. o6; | 1» Ibid. Volum. VI, Of-.107, b. « t 4 | E : 4 : ! '$ » Molis cujusdam COraofe, e oapiua er. 15f res, jam ab uteri refe&uone fuperftites, vifcere ifto revera ca- ruiffe poft obitum demonftrabit cadaverum earumdem diffe- &io. Nollem tamen hac de re inter illos recenferi, qui veram uteri procidentiam improbare conantur , quod nempe rerum magiftra , experientia id ipfum faepius confirmaverit in foemi- mnis, ab ejusdem diffe&ione defun€tis, utpote quarum in cada. veribus defiderabatur.s). Fateor ergo, modo uterum, modo vaginee menibranam ;prolabi ac inverti poffe; multa rüldomi": nu$' occurrere in cafu noftro, quze dubiam rem faciunt, ut an- ceps merito fim, quidnam.certo valeam affirmare. Nifi ego ci- tius moriar, antequam e vivis abierit przedi&ta heec virgo, quo- modo fe habebit res fe&ione anatomica inveftigare, & quaeítio- mem hanc dirimere conabor. — Stribebam Luce in. Hetruria , ipfi Nonis Mai, 17536. Obiit igitur decimo a refe&a mole menfe, Priufquam ve. to enarrem, qua in cadavere obfervata funt, aliqua adhuc prae. mittenda funt, que hiftoriam abfolvunt , quaeque ante &egrotan- itis mortem licuit adnotare. Primo nempe virgo ifta poft mo- lis refe&ionem pertinaci alvi fegriitie laboravit, clyfteribus pa- iter ac purgantibus per-os affumtis difficillime cedente. "Uri. nam quoque zegrius reddidit, primis praefertim diebus a refcif- fione; poftea vero uberius illa ac faepius effluxit. Appetitus . erat deje&tus,incongrua tamen , veluti fru&tus, :acetaria, &c. E :avidiffime ingurgitabat 5 düdosbus notCturris madebat,continua- | (que adfligebatur febricula. /)Oedemate tumébant crura , prze- | fertim quando :e le&o furgebat; domefticis enim rébus , etfi | viribus infirma, per plures menfes vacavit. . Albus fluor per- feveravit, cum quo interdum fanguis impur us feetidusque per- | Tmifcebatur. -Hypogafítrica regio iterum paulatim intumuit, do- | mec atrephia confumta deceffetit. R 2 | Cur m) Gerard. Brasws Obf. medicin. L p. 5. JToxPTUS i Peng anat. | | Lib. III. Se&, 32. Obf, 4 «& 6, itemque:additament, ad eand. Se. Em .OM.s. | 133. Olfervatio. XXXFI.- Cadavere.diffe&o a. Dno- Towunfi,. preefentibus etiam Dnn.. 1 Yofepho "inbrofio ,, Med. Do&. & Laurentio Fontana, Chirurgo , inchoataque fe£&tione ab. abdomine; quod morbi folummodo fe- des habebatur, remotis tegumentis ac mufculis, valde exilibus. & tenuibus, occurrebat ftatim fub peritonzeo, loco omenti; pe-- nitus confumti,. uterus, in molem preegrandem expanfüus,, tactui retiftens, colore tamen ac fitu minime anaturali recedens. Nul- lum in. ovariis, ligamentis ,. ceterisque adnexis. partibus vitium.. deprehendimus 5. leevigata erat externa ejusdem fuperficies , dextrunt fundi latus fi excipias, cujus in fuperiori parte inae- qualitatem: quandam ,, Cicatrieis ad. inftar, obfervavimus,. binos circiter pollices a dextro. uteri cornu. ad. finiftrum longitudine: - eequantem , latitudine vero dimidium, quae cavitate fua foveo-- lam a&mulabatur. Uteri fübítantià diffe&&, nulla cavitas ade- rat, quin potius corpus eompaétum ,. fcirrhofum , tuberculis. intus hinc inde refertum ,. faniofa materie repletis,, repraefenta-- | bat. Interior vaginae membrana nullo modo a naturali ftature-.- cedebat; uteri vero moles, lanci up aiia, libras duodecim, ac binas uncias pondere zequavit.. . . Le&ori nunc judicandum relinquam. num uteri pars, vel. corpus eidem adherens refe&tum fuerit; Utroque modo colli... geretur, -dteri morbos minus eífe pertimefcendos , fi infli£&tum:. iii refe£tione vulnus cicatrice obdu&um eft. in defun&ta hacce iu pravis humoribus, vifcus alluentibus, Congue. OBSER FATIO XXXVI. Dn. D. JOSEPHI BENVENUTÉ : ' — Piribus ceti vitii egregiis. A Tulfum ego remedium pauperibus utilius inveniri poffe au- ^ tumó ipfo vini aceto; "pretergius enim i quod parvo fa- üs Tou r»- De Piribus Aceti viui egregiis. 133 fis pretio: comparetur ,. quamplurimis-in morbis nredelam affert preeftantiffimam , ita ut celeoratiffigiin pharmacis a. graviffimis: Viris merito preeferatür. : ." &ceti naturam ,. poft elariff: LruxY, suscitare fcrüta-- tus eft Vir in chymieis rebus apprime verfatus ,. Fridericus CAn- THEUSER 4) ;, qui, ejusdem. deftillatione. inftituta,- leniori ignis "gradu. adhibito ,. liquorem: prime obtinuit fpirituofum, gratani - prae. fe ferentem .aciditateró : hunc fequebatur phlegma, crafTo: -magmate. remanente. in cücurbita, ex quo, fabftrato igne for. -tiffimo, acidiffimus ac feetidus- liquor, tandemque oleum ex-. trahebatur. Ex fecibus vero refiduis, in crucibulo combuftis,.- fal alcalinum fixum prodibat, quod quidem i ignis a&tivitati, falis. figuras immutanti, tribuendum puto ;. non enim femel aceti fe- ces fermentantes perfpexi cum: oleo tartari commixtas.. - Fit acetum praevia fermentatione vini, ab aéris calore prze- eipun. excitata, quam. feimus in animali materie alcalinam. pu-- tredinem , in vegetabilibus. vero (glutinofam triticece: farinee: partem. fi. excipias, quam alcalinam: folertiffinius: BEvaRtUS b) agnovit,) acorenr progignere; ea igitur füborta, extricanturig- niculi tartarus expanditur ; (quo: maxime. vinum abundare ex. ejus ad. latera dolii adheefione: intelligimus, diffipatur aár , ac fpatiola replent. volatlifata2 acidi tartari particulae, qua de. re: vinum in.acetum convertitur. Paradoxum equidem primo in- tuitu videbitur, aérem vino propelli, ac tartari particulas ejus: locum occupare, cum aceti pondus, hydroftatica trutina compa- Tatum, ita fe habeat ad vini gravitatem veluti 11z ad 10£. Ve. rum à particularum ; fluida conftituentium,, motu atque' affri.. | | | &u folutionum frorasmodi caufas repetendas effe clariff. docet NotixTUs c) , a€ demonftravit GEXLASLMBRU d). Acetumau- R3 tem P Fündam. mat. aes Sect. 3. €ap. 6: | D Commerit. Bonon, Acad. Tom. II. Part. I. pg. 124. '€) kez..di Fif, "T oin. 4. Seff, I. efp.s. | 4) De flum na, — $34. Olfervatio XXXFI tem tartareis corpufculis, ac fimulignicelis refertum effe, exfe- quentibus experimentis colligitur. "Tubos binos vitreos ejusdem .craffitie1 atque capacitatis ^ "unum vino, alterum aceto replevi, ac in nivem cum marino fa- le -commixtam immerfi, ut inde cognofcerem » quid in congela- tione contingeret. Animadverti igitur,citius vinum concrevif-- fe,ob difficiliorem :nempe in aceto itartarearum particularum .cohzfionem; atque igniculorum Aiffipationem. Quid erim frigus «eft nifi ignis diffipatio? Ita fentio cum .GRAVESANDO D quidquid circa frigorifica corpufcula fcripferint alii. gnis igitur particulae plus minus in quocumque .corpore latent, jd quod poft BoggHAAviUM :MUSCHENBROEKIUS Obfer- wavitf). Acetum vero b earumadniiffione in majus volumen .expandi, ac vino levius effici, fequenti periculo. conjeci. | "Tubum fumfi.ex vitro .confe&tum , ;cujus;bafis in fcutellse formam definebat , :eo plane modo, quo: thermometra Bülfinge- riana .conftru£ta funt, nifi. quod & deprefli globi, : & cylindri ca- vitas:májor in ifto;effet. lllo igitur fupra leevigatam :faxeam laminam (:vulgo Zietra di lavagna) «collocato, ifcalam graduum quadraginta, zequáliter inter fe :diftantium, juxta ;ejus longitudi- nem defignavi: vino. poftea; rubro tubum replevi ufque ad gra- dum quartum, atque in furnum imtriifi, ad . .quinquagefimumter- tium Reaumuriani-thermometri.gradum.calefa&tum, quo faCtum eft, ut-vinum fex niinutorum fpatio :ad gradum ;decimum .no- num.-afcenüderet: idem.vero in acetum «converfum pari pror- - fus-ratione in. eundem tubum ac locum repofitum in majus vo- lumen citius: expandebatur,. atque ad. bpm vigefimum fepti- : inum affurgebat. Ex ha&enus di&is facile refolvitur'exagitata quaeftio,num ' fcilicet ingeftum acetum: fanguinem, reliquosque: humores.coa- gulet ,:an diffolvat ; ejus; euim: natura, quae maximeadrarefcen- | idum e) :Philof. Nestor. afit Lib. ro Pp. 2v Csp. 12. f) Elein.:Phyf.. Cap. 25. $..180. De Viribus Aceti vini egregiis. I35 dum vergit, ad coagulata refolvenda: videtur aptifflma,, quod etiam luculenter ex au&toritateprimum BozaHaavir,atquedein: .ex ejusdem: a&tionibus: conftat. Sic: enim: folertiffimus: Autor ait: Sed pace aliter [entietium ,. £9 attenuandi virtutem: aceti' virtuti- "bus accen[eo ;; fi enim tepefatium: cruori immifcetur; ejusdemque fero: di-. luit ea. tion cogit, nec generat: bac admixtione polypos fed: fuaviter: Tt- fovit coagulata 8). Apparet infuper incidens: ejus vis ex eo, quod: gravi fopore detentos excitet, arteria" validius micent , ac pulfus; praefertim: in malignis febribus ,. ampliores: fiant ab 'oxycrati affümtione , cujus ufus: familiariffimus mihi eft in: pra- X15; claro: fatis ar gumento;. humores rarefcere " atque canalium. . diametra.ab axi recedere. E contrario autem quisnam ignorat, ab adftringentium ufu humorunr velocitatenrlanguefcere; cana- . les contrahi, coalefcere faepius vafa? Pulfusigitur, qui femper ab:eorumr affumtione imminuitur; fanguinemindicat arCtius co-- haerefcere, neque fatis arterias expartdere:. - . Mermes irn aceto; quidquid. fcripferint nonnulli, mihi num-. :quaur infpicere contigit, et(i optimo microfcopio munito :: quod-. fi illos cernere contigiffet, elafticas: potius. moleculas: credidif-- - fem, illis nom abfimiles, quas maceratus in aqua piper producit -&) , quaeque inftillato fpiritu falis evarrefcunt.. : Acetum maximunr eft. cardiacum atque alexipharmacum ;, egregium difcutiens ,. excellens antiphlogifticum,, putredini in- primis potentiffime refiftens , ac. fi clariff. BErLiINo: creden- - dum, antipodagricunr quoque preeftantiffimum i), forfan cum -podagra: ab: alcalino humore potius, quam acido fit, non enim: - femper eamdem caufam: agnofcit morbus ifte, qua profe&o: de te varia ab Au&toribus remedia proponuntur, necimmeritoali- rom affirmant: podagram Íe: acidis curafTe;, alcalicis: alii k). Sin- gulas £) Chym: Part. I. Proc: so: P) LrevwzeNnozck Arcan. Nat, detect: p. 4. 5. 3) In Epift, ad'Eancifium.. Ky Comment; Acad. Bonon, 'T'ons K. pag: 148». 136 . Obferoatio XXXPI 3 :gulas ejusdem facultates recenfet BoEnHAAvIUS, qui tenuitate - fua facile illud cum humoribus noftris autumat permifceri, àc oper minutiffima vafa diftribui, .vitalem motum excitando, re- " rigerando , fitim extinguendo, ebrios fomno fepultos excutien- -do: quamobrem inlethargo , fopore, fyncope, languere, ac vomitu, fummum ab aceto naribus attraCcto, velingefto auxi- Aium obtineri affirmat; quin etiam in convulfionibus hyftericis, ,aut-hypochondriacis, ardentibus febribus, variolis, ac morbillis, fimilibusque morbis valdopere prodeffe fcribit: pharmacum 1 .etiam quod fudores validius moveat, hinc in pefte, ac.malignis -febribus efficacius neutiquam cenfet reperiri. Ad externa et- | 4am mala .Chirurgis acetum commendat fapientiffimus Vir, puta | An eryfipelate, phlegmone, ulceribus, gangraena, neque.effe&u xarere exiftimatin.rabidi canis. morfu /). .Quodfi cum Recen- - -tiorum placitis Prifcorum opinionem.velimus conferre, acetum utique celebratum deprehendemus in :-HrePocRATIS precipue | Aabris, cum nil frequentius in illis,occurrat Oxycrato. .Letha- | Jem foporem.ab.Opio; .carbonum fumo, ceterisque fomniferis | -venenis acetum auferre. docet ETTMÜLLERUS .:5),.cujus do&tri-. :nam ipfe. fecutus, ebrium hominem,.qui a fomno :vix excitatus in profundiffimum illico relabebatur, fervaviab imminentefot- — .fan apopléxia.. Utinam acetum .tot inutilibus pharmacis prae- — ferrent Mediei cum de polypofis concretionibus fufpicantur:! — .For(an ex adau&to ab.ejusdem. preeferiptione arteriarum elatere, — . ac fanguineorum globulorum attrituineipiens congeftio nifi pe- nitus diffolveretur, neutiquam :tamen excrefceret , vel in fcir- - 4thofum interdum.tumorem cammutaretur, ut egomet. interdum | - vidi. Quisnam autem. ignorat aceti vim. antipeftilentialem? Pdlis «tempore , inquit celeberr. HALLERUs, «gros vifitatwrus won melius fi ibi cavelit, quam [i prie? nudus ad isi Je "o arem vero Jpira- : | | xerit .£) Loc. cit. | m) Colleg. chym. Led. 8. L L 1 De Viribus Aceti vini egregiis. 157 werit per Jpongiam aceto vini ebriam. 2); ; & clariff. GEeorg&ov com- mendat ;pefus tempore ad. contagium arcendum fintea aceto madida olfacienda, nec non aceti ejusdem:cochlear unum aut alterum mane affümendum o). . Celeberrimus etiam Vir, /a- tonius .CoccHr, in aurea Differtatione, de Z'i&upytbagorico, 3ce- fum:peftilentide adveríari fcribit p) quotum autteritati favet tatio; :ham organica, vel inorganica fint effluvia, «uze'epide- micis:eraffantibus morbis aérem inficiunt,y ea aceti. vapor difli- pat, velinfe&ta enecando, vel cauítica falia in neutra commu- tande. Utrumque experientia-confirmatum vidi, dum primum infe&ta tepidi aceti halitui fuperponebam, fimul vero falia al- cahna.aceto asdmifcebam, quorum acrimonia per efferveícen- tiam edulcorata eft, eorundemque figura m prifmaticam :mul. tangularem convería, . j3De reliquo vero negandum etiam non eft, acetum contra- rios prorfus effettus interdum progignere, «ifi debitis füb cau- tionibus praefcribatur 5 non fecus enim, ac vinum, inebriat, im- moderate ingeftum , prout VarLiswERrUS refert 4), tunc vero per accidens, ut ajunt, coagulare poteft, nimium fcilicet a guinis orgafmum atque arteriarum dilatationem 4nducendo, qua cerebrum, nervi, ac venofía vafa magis, quam par efíés, comprimuntur, atque fpirituum pariter ac fanguinis tranfitus in- tercipitur, ut fic minus libere perfici queant animales functio: nes.:. Prudentis igitur Medicr:erit, ficut in. reliquorum reme. diorum, ita etiam in aceti ufu circumfpe£te fe gerere, congruam fcilicet preefcribendo dofin, quae.temperamento & morbo ac- «ommodata fit. dn corporibus porro ac eegritudinibus, ubi vif- Cidorum. humorem. abundat Ber tutius. iare largius, quam jn " | macie JW Comment, in BoengAAv. f. 1154.. NUR OR z^ ' 9) De mat. med, "Tom. 2. pag. in. 146. rbd: wpWpag. 55. AUGE THO TH e ,«) Efp. int, all orig. degl' Infet, PE uo | IVos. AG. Pbyf. Med. o. TL. 5 0:5 $0 0 oos 18 Obfrontio XXXVII. macie confe&tis, aut ad diffolutionem humorum proclivibus , remedium illud exhiberi debet , id ipfum adnotante clariff. Ma- NETTIT). Ufitata mihi dofis illa eft, quando cum aqu:e libra una aceti uncia dimidia commifcetur, quam potionem, atu cali- dam, fzepius, parva tamen quantitate, cegrotantibus meis, dum illà indicatur, exhibendam preefcribo, qua profe£&to ratione non femel acutiffimis morbis laborantes mortales ex orcifaucibus - ereptos vidi. | (Luca, in Hetruria, Norimbergam mi[fe d. 30. OGobr. 1757.) OBSERFATIO XXXVII. Dn, VOLFFGANGI JACOBI MüLLNERL De Uteri procidentia vera &' fpuria, feorfim de Sarcomate. | D: multumque agitata fuit quzeftio inter Medicinze, quze ma-- nu medetur, Antiftites,anuterus, ligamentis firmiter af- fixus, violentia quadam preegreffa defcendere queat ad exter- nas usque partes genitales mulierum? ") Negativam qui tueri co- nantur fententiam AuCtores, nusquam fe movere pofTe ex lo- co matricem, & vaginam folummodo relaxarr atque deorfum propelli perhibent. Affirmantes e contrario omni aífeveratio. ne contendunt, mediocris effe roboris heecretinacula,ideoque | unius alteriusve extenfione & fuse rupturae indicium prebere — cum crepatura manifeftum. Ex quo magiftri artis obítetricice officio fun&tus füm, uni- cam certe veram atque perfeCtam uteri prolapfi conditionem - videre mihilicuit. —Imperita quaedam obftetrix, ad nifus diffi- culter parientis affiftens, vehementer nimis arripuit funiculum - v) Differt. del Sign. de Savvaczs annot, g. 9), conf. pag. fupexior 128. feqqu. | ! | | De Uteri procideutia vera & fpuria , t/c. 139 umbilicalem, & placentam, qua preeternaturali modo accre- verat, una cum matrice penitus extraxit, ita, ut haec burfze vel faculo fimilis propenderet, & exindetotalis ejusdem inver- fio pateret. Poft aliquot horarum fpatium ego de ifta re con- fultus & in auxilium, quod infelici praeftarem, vocatus, ope- J Tam me perditurum praefagiebam, cum puerperam jam morti proximam deprehenderem, & vix aliquot minuta tranfierunt, cum ipfa animam efflaret, & agonizantem reftituendi fere nul- . la mihi effet opportunitas, quoniam ferius,quam par erat, po- ftulatus fui, bene memor apodi&ticee prognofeos incomparabi- lis Ruvscui 5: Hic affetius fi illico non proffigetur , mors fTatim fub- fequitur. — 'Tenacius autem cum utero coheefiffe, & quafi coa- luiffe fecundinas, propter tunicam folito denfiorem & quafi con- tinuam, autopfia edocuit. Quale vitium malze conformationis xobori fibrarum atque vaforum, utramque partem connetten- . tium, procul dubio tribuendum videtur. Nonnunquam vero Sarcomata & «excrefcentice ulceribus |- malignis füpata extra pudendorum labia protuberant, quce vel in matrice, vel vagina ejusdem radices egerunt, & procidentie . fpurie audiunt. Habemus pridem ejusmodi obfervationum Com- mentatores celeberrimos , TurriuM, HiLpANUM, ROo0NHUY- SIUM , MAURICEAU, VERDUCCIUM, HEISTERUM , ut fuperva- -caneus omnino fit labor, fi tale quidpiam in exemplum produ- cere vellem, de meis Md juvandi conatibus pau. - €ula faltem faCturus verba. Viri cujusdam honefti conjux, trigefimum tertium zetatis annwm agens, valde conquerebatur de torminibus hypogaftrii infra umbilicum. ' Afferuerat zegrotanti obftetrix accerfita, do- lores hofce originem ducere a graviditate. - Quarto abhinc menfe doloribus magis adaugefcentibus judicium tulit ulterius, quod foetus fefe jam circumverterit , quo facilior ipfi pateret queeetio; apertio item otii uteri interioris, ceu *o m infalli- S2 | bile; &» Opp. anat. med. chirurg. Obferv, X. pag 12. I40 — » Obferoatio XXXI. bile, innuerit parum reftare temporis, quo brevi puerperaeni- ti poffit infantem. Matrona, frivolis perfuafionibus agitata; vi- res equidem fuas. ad: fubeundos parturiendi labores intenderat; aft, in vicem fperati infantis prodiit moles quzedam monftrofa, feu excrefeentia carnea, quae vaginam obfedit, & magnitudine eaputinfantile adeequavit. - Refpiciens ftatim obftetrix commif- fam. culpam, eamque. emendatura , in alium incidit errorem, conje&turando, molam hanc effe veficam fanguine repletam ,. quam ferro refcindere neceffitas juberet. 'Temerarie fatis for- fice prenfa fauciavit iterato hoc concrementum, ejusque parti- culam abftulit quo fa£to zegrotam dolores affecerunt adeo ve- hementes, ut animo linqueretur. . Deteftatus fum hanc effrenatam audaciam füb ingreffü meo ad infirmam, & e veftigio applicui fomenta tepida cum vino parata, ad inftar facculorum, radicibus biftortae , tormentillae , leviftici, herbis mstricarie ,. confolidae Saracenicae, alchimil- ]w, floribus balauftiorum, hyperici, Gummi maftches & myr- rhaerepletorum, fimulque interne pulverem efuccino albo, , €innabari nativa & magnefia alba, cum vehiculo congruo, prae- Ícripfi, nec defui, qui expeterem confilium Medici cujusdam. excellentiffimi. | Annuit Vir do&trina pariter ac arte fumme confpicuus, quodíi inflammatio foret fublata, & vulnera peffi- | me infli£ta quadantenus conífolidationem nancifcerentur, nul- Ium preefentius fuppetere remedium, quam apta hujus maffoe- fenfim decreícentis in vaginam uteri repofitio. Feci pericu- - lum dié&tee indicationis haud infelix, & intra quatriduum. maffam | j minoris moduli factam reduxi, & quo firmius perfifteret, peffa- xio munivi. Per quinque integros menfes. perbelle fefe habuit | egra, necintra hoc tempus ullos fentiit dolores recrudefcen- | tes. Aft praeter fpem & opinionem haec maffa. iterum egreffa priftinam infigniter fuperavit magnitudinem, triplo major reddi-- ta, Uterum integrum mentiebatur farcoma globofüm, de pe- tiolo fat craíTo fufpenfum, nec amplius emollri vel reponi po- - Acta De Uteri procidentia vera & fpuria , &c. I41 terat. Quare unicum: prae(idium in extirpatione refidere fum: maa fuadebat neceffitas, & ego laudati Medici judicio fuffultus, fili cerati ope ligameéutum: circa fummam petioli partem perfe- €i, & quotidie, pro re nata, ar&£tius repetii, usque dum vafta haec & ponderofa exctefcentia nono. poft ligaturam die divel- leretur. |Baíin, quae mox. interiora verfus refiliit.absque omni cruentatione liberam: & cum reliqua vagina maxime planam, ta- &u exploravi.. Quamvis per ligaturam fortem valde fa£&ta fue- yit arida & extenuata maíTa;. librando: tamen adhuc adimplevit pondo civiles feptem cum dimidio. . In ejusdem diffe&ione, quae accurate fatis inftituebatur, ne minimum quidem cavitatis: momentum occurrit, fibrofa &. carnofa comparuit integra ftru-- Gura, quain vagina, ceu fungus verrucofus, adolevit. Re- (tituta fic per Dei gratiam aegra. , in hodiernum. usque diem profpera utitur valetudine, nullamque perfentifcit. moleftiam. dolorificam in parte quondam affe&ta, vicinaque regione id gaftrica. . . A Similis propemodum cafüs paulo poft, dextro pariter evene. tu, accidit. Vocabar infpiciendi cauffa feminam quandam ma- ritatam in preedio füburbano Archiatri Norimbergenfis. praeci- pui, comes vice ipfimet jun&us. Invenimus eam. mifere. affii- &am & preegrandi vagina uteri prolapfu moleftatam » figure fubrotunda&. Per integri anni fpatium hoc onus patienter tu- hit; incaffüm plane, quee ha&tenus ufurpavit, adhibitis remediis; | vegeta fatis & fextum vitae luftruni parum excedens. Maffa, in propatulo. vaginae conftituta, aliquid. carcinomatis referebat, excepto petiolo, quod illibatum permanfit, & feptem fere un- | €las in peripheria continuit. Ad lisaturam lterum accedens. * | eodeni, uti füpra di&um, fucceffü illam abfolvi. Etenim. die | octavo, quo continuare intenderam operationem, accretione | folutum reperi fárcoma,. libras duas cum quadrante adzequans. | Subjecimus idem cultro anatomico, aft nihil, prater corpus | compa&tum. carneo- fibrofum, deteximus, ^ Vixit dein mulier Lb 23 per | 142 Olfervatio XXXVII. per fex menfes, & quod excurrit, ab omni dolórum atrocia im- munis, absque ulla perpeffi mali reverfione; angina vero ma- ligna correpta, ex Chirurgi negligentia vitae finis acceleratus fui. Opere pretium duximus, interiora cadaveris hujus pe- nidus rimari, & res occultas perquirere. XVifcera.abdominis fana & naturaliter confütuta deprehendebantur, aeque ac ute- rus ipfe, quo diffe£&to nihil przeternaturalis conftitutionis ob- fervatum fuit, preeter cicatricem in vagina longitudinaliter un- cialem, quae ad latum digitum diftabat ab orificio uteri interno, - & fundum excrefcentise carnes luculenter monftrabat, Scbolium. Cape effe uteri procidentias veras, crebriores autem fptt- rias vaginz fimplices, vel cum farcomate jun&tas, novimus. Allee debentur utplurimum rudi & tumultuaric obíftetricum ad- miniftrationi, quamvis non defint exempla, quod a nifu forti ex- cernendi alvum interdum fuboriantur , uti memoria prodidit . celeberrimus Henricus von SaNpE, ProfefforRegiomontanus, in. Schediafmate, de Prolapfa uteri inverfo, ex potu infufi crepitus lupt enato, pag. 9. illae vero excrefcentize carneze, in vagina progma- - tee, aut partum przegreffum difficilem, aut corpus cacochymi- €um caufas habent, quando fibrze mufculares & tunica glandu- - lofa nerveain una faltem parte & punfto perquam exiguo la- befa&antur, unde tanquam ex fonte moles membranacea pro- gignitur, qualem depingit Sfobus a MECKREN Obfervation. chi- rurg.p.m.344. Ad extirpationis modum quod attinet, tumo-- f res hofce, gangraene & putredini proximos, fe&ione fatius tol- li; quam ligatura, lubentiffime fubícribo fententiae Zfbrabami V A- : TERI, infignis quondam Witwebergenfium Anatomici & /Efcula- - pii, in Differtatione egregia, hiftoriam Sarcomatis , e pudendo muliebri fe&tione fublati, explanante. (INorimberga. Halam wmiffa d. 1$. Decemb. 1757.) OBSER- xem o0 xx o 145 OBSERVFATIO XXXVII. Dn. D. CAROLI AUGUSTI a BERGEN, De Microcofno, bellua marina omnium vafa. He quo fenfu microcofmus dicatur, omnibus notum eft; . quid vero per animal marinum, eodem nomine gaudens, Hiftorize naturalis Scriptores intelligant, non aeque inter ipfos convenit. Opera pretium hinc effe videtur, quid proprie hoc animal, & cujus generisfit, hic paucis indagare. Primus,qui - hujus nominis mentionem fecit, eft celeberrimus nature fcru- tator, Franc. REDr, in Libro, quem inícripfit : Offervazioni in- torno agli animali viventi, cbe [i trovano negli animali viventi, Floren- ti: 1684. in 4to , quem Colle&ores Zf&orwm Erudit. Lipfienf. 1686. p.48. prolixe recenfent, ejusque miri animalis iconem & defícriptionem dederunt. . Quae de hoc animali ibidem referun- tur, in fequentibus confiftunt:z Meminit eo loco animalculi. cujus- dlam marini , cujus univer[a fabrica, cum. plane fit admiranda ,' mec ab elio. Scriptore delineata , non abs re fuerit, eam ex au&ore, verbis, quam Jicet: pauciffmmis, wna cum icone exbibere. — Si confideretur. externa bu- jus animalculi forma, partem refert durioris [copuli , concreti ex: conge- | rie Jaxorum » coralliorum, aliarumque marinarum: congelationum ,. que dum in montes ac colles diverfe magnitudinis ex una parte adjurgunt , valles €? campos efficiunt, ex altera, im quibus vegetant berbe ac ar- bu[culi ,. fpeciem fylvarum €? pratorum efformantes. — Inter gramina ar- borumque dumeta: babitant concbylia ,, 8 animalcula alia minutiora, fco. | lopendre, lumbrici ,. 62 vermiculi, quorum: unum quodque fue tefte. & | domicilio ineft - - Figura animalis oblonga et && bifurca , apparetque ex utraque parte furce foramen rotundum, in membrana, que intra fa. | sum latet, apertum. — Per ea duo foramina, que pro lubitu animalis ad-. | periuntur & co£unt, aquam baurit, €? fi diutius manibus tangatur ,. ean- | dem iterum ex[puit. Per omnem internam cavitatein. bujus microcofmdl | mark ' 144. Olferzatio. XXXPIIL. »arini atmati expanduntur tenelle menibvane, que loco cutis ipfi font , & vifcera continent, canalem. videlicet alimentorum y canalem fludorum., bepar &?.cor. . Curiofa haec admirandi animalis defcriptio me mox impulit 5 ait plures evolverem' Scriptores, tandemque incidiin Sylikematicormm coryphai, IHuftris nempe LiwNzr, fcripta, qui tamjn Kauna Suecica p.386. quam 1n-.Edit. 7/ T. Syftem. INat. p. 7s. fub teftaceorum familia Microcefini animalis mentionemfacit. Lae- - tabar velmaxime, me genus animalis ha£tenus ignoti inveniffe, quod :celeberr. Auétor per animal tegmine ex heterogeneis compilátis conftante, definivit: Quum vero tegminis conditio nil de configuratione & ftru&ura.corporis doceat, inuento hoc nonnne aeque incertus eram ac.antea, quapropter fynonyma * fub hoc genere in Fauna. allegata , fedulo citatis in locis: »evolvi, & primo loco fynonymon, Cete visefimus fecundus, inveni, quem "Tbom. BagTHoLrNUs im Hiflorüs: amatomicis Cent. IV. Hifter. 24. | p. 224. fequentibus verbis defcribit: Z/igefimumecundum (genus) | Hafgufa, vapor marinus, .quibusdain Lyngbak, quod .ejus dorfum Kriceto fit fimile. Extat. biftoria de Epifcopo quedam," BRANDANO . quiin bujus:bellue dorfo tabernam fixit , müffam.celebravit, E non multo Qoft banc , ut putabant, afalam fubmerfam.effe..— Quando.cibum capere conftituit , quod [enel tautum in anno contingit ,^ borrendum emittit vu» fun; quem tanta fequitur fragrantia , ut omnia , .que im propinqua funt, pifcium genera.ad eum congregentur. .— dpfe vero. vium aperit 5| quem inftar finus aut freti pifces catervatim intrant; | Quo [iratagemate emnes capiuntur, — Jerram potius , quam. balenam. fimilitudine: vefevt.' Duo tantum effe .exitimatur , fed moninultiplicari ;. alias metuendum.e[-- fet , ne villus; .aut locus ; ipfis fuffeiura e[fent;. Secundum Syno-: aymum eft Microcofmus marinus, íea animal a Rgpt defcriptum, - "Tertium. fyp&onymum .clariff.. Au&ori-audit. fingulare monftrum.a .D. P.«ulaNxo in :Epb. IV. C. Dec. 4. anu. 4 TH. Obferv; «1. deferi- | ptum, ubi pag. 79. hzec habet : 7 vicinia €aftelli Wardebus mon[Irysm Auadems maritum, Laplandie Q Finnmarchue incolis, (ub elevatione-4Paz Ji 7 12. 49 à $5 MERE atn c rimis " dát y ; mart a Venti Sus ia De Microcofimo, bellua marina onmium &u. 145 Tun duet plane tranquillo. Forma refert cancrum Heracleotficum., vel Majam ut GESNERUS in fna Auimalium biftoria , "hoc cancri genus - pingit; at magnitudo ipfius plane. eft motifrrofa , &$ fuo ambitu tantum comprehendit [patium , wt turma litum in ipfius .dorfi plano commode qpo[Jit exerceri, — Quando mare a ventis eff tranquillum, € fol tempore eftivali fuis vadis abblanditur , folet boc mortiferum paulatim & pedeten- tim, motu. fere wfenfibili , ex aquis altius atque altius-emergere; £9 fuum - dorfum radiorum folariwm calofi exponere , in qua [tatione manet 'immo- ttum, donec fol altiores celi partes deferat. -- -- Tünc, ut motu lento G3 ix fenfibilu ex profundo maris emer[it, itae lente quoque dimittit ., E32 fub undis-occultat in profundo. — F'identibus videtur effe [copulus wufco obfitus, quamdiw. in planitie maris excubat; ut] f quis [capbis "propius ac- - eefferit, brachia-expandit, € fuis hymüs ac. uncis, quodcunque atpréhen. dit , ad fe pertrabit -- -- Quando ware a. ventis turbatur , latet in 'pro- fundo, wemini nocivum. — Addidit alius in feptentrione anücus , in dorfo bujus monftri azbores fatis proceras aliquando fui]fe vias. Ex his vero defcriptionibus elucefcit, PAuLrNuM atque Thom. Ba&THOLINUM .eandem propemodum belluam , Frawcifc. AREpr autem toto ccelo diverfum animal .defcripfitfe , £3 perpe- ram egiífe magnum Syftematicum, quod hac animalia fub uno generico nomine comprehenderit, neque tagminis heteroge- méitatem ad cenftituendum genus íufficere, ipfique:nomen, quod Rep: eidem impofuit, non competere, aut denoriinatio- mem animalts Rediani mutandam effe. "Infoleritem hujusbelluze "vaftitatem.duplex horum Virorum .teftimontum fatis compro- bat, nemo vero prolixiorem hujus bélluze defcriptionem fup- peditavit , quam illuftris ille Cancellarius Hafnienfis, Eric. PAN- | TOPPIDANUS in Hiftoria naturali INorvagie , Tom. III. Cap. P IIT. p. | 394. cujus illa funt, quae fequuntur: /Vunc venio ad vafliffimam | tofius telluris belluam , quam Kracken ve! Kraxen vocant, aut, ut | alis placet, Krabben , quod nomen intuitu corporis in fpeciem. ovbis | globati, plasi, €9 bracbüs inflru&ü , inpofitum effe videtur. — Alii vo- cant Horven, Seehorven, Anckertrol, iUa Quotquot JNov. AGI. Pbyf. Med. Tom. T1. js | ego :46 —— — Obferoatió. XXXPII. ego: Striptores coufului,. ad illuffrandam bellue bujus: maturam, mullum — iveni ,. qui mibi. [atisfecerit,. -- -- Omnes mo[trates pifcatores uno. cou- firmant ores quod [i efHiois diebus ad pifcandum. [capbas con[cendunt , &3 talem: maris: altitudinem: petunt ,. ubi ordinarie profunditatem 8o. vel roo. orgyarum babet ,. aliquando demi]fa. bolide, profunditatem 30. vel. 40. orgyarum ft itvenire4. indeque concludere ,. belluam, undas inter pen-- dàlam, minorem Banc caufari profunditatem, momentumque ade[fe: y. ut; vetibus laxatis, copio[am multitudinem pifcium. concludant.. Pifcatum in- terea continuant , dimi[fo per vices plumbo 5; quod[i cognofcunt- profundi-- tatem wmmimui RES UH animal altius adfcendere, pifcature tempus ex- fpira[fe, € fuga [alutenv querendzm effe. — Quaquaverfumr retroa&lis fca-. phis €? inuenta majori aquae profunditate , paululum requie[cunt , vident—- que e longinuo s, elapfis aliquot minutis , borrendum animal fuper: aquas: in: con[pettum prodire, f[uoque dorfo infulam: quaft! formare ,. tante va[ti-- Tatis,ut miliaris quadrantem, minimo: duntaxat notato calculo, equare videatur -- -— Nullus ceteroquin: mortaliunv totum boc. animal. quoad: fhiam. formam. &3 magnitudinem, unquam vidit. Elonginquo incondita: liec moles vepre[entat feriem f[copulorum alga obfitorum ,. binc inde colles: quafi GJ edita: loca: funt; uli pifces [aliwnt, donec lateraliter in mare: deci . dant.. Ubi magis adfcendit bellua, nitentes Bami €2 Uracbia im con[pe-- Gum prodeunt; quie altitudine mediocris: mali eo. magis: cra[fefcunt ,, quo magis eminet bellum, ut [pme maxima navis claffi ica. fime periculo: accede ve non poffit. Alliquo tempore elap[o bellua iterum in fundum [e dimittit, — -quo. tempore periculofiffima foret navium: vel [caplarum acce[fzo, quia. tantam demiffi one fua format maris voraginem; que, inftar gurgitis Mo[- Koeenfis, qu«evis vicina [ecum raperet C2. attralieret -—— Cim itaque mon - [trum boc Borrendum commode: ad'genus polyporum:, uti inferius docebos, referri: poterit, videntur. Uracbia: defcripta: antenne. [ew tentacula effe y — To Acte WANT CMCQOU MURUS SUPR quibus non: folum. [e movet, fed: 3" alimenta: colligit. -—-— —IVon tamem. negaverün infignem fragrantiam € vaporem ,, quem certo: amni tempore. [birat'. cujusque ope pifcium: myriades: congregat, non infimam [ue con-- fErvationis caufam effe. — Feterani pi[catores ex: experientia norunt, quod: Aie" eain ina: Dec bellua aliquot menfes repiendo veniri impendat, uti totidem. — po M K 4 | | De Microcofito , bellua marina omnium &'c. 1a7 gro digerendo € evacuando pabulo. — Ultimo boc tempore fuperficies ma. tis tinta, turbida TENE imrvenitur , £3 mirandam wmdequaque pifcium multitudinem allicit , ad efcam.onnübus «expetitam, quibus dein congrega- | &is Microcofmus iterum. ad[cenderet, &3 .apertis fuis faucibus aggregatum fuum pabulum deglutiret. —..Sic fertur. €9 velata vefero. —- -- ID. Enüs, A[feffor .ConfifLori 2 INorlandia & .F'icarius Collegii de cur[u. :Evang. promovendo, anno preterito, cum bic Berge «erat , vetulit mibi, quod anno 1680. 2n finu Ulvoangen, parocbie ZAftabougb , talis :bellua , forte pullus adbuc, fefe dmplicaerit. Juis tentaculis i$ra vimas fcopulorum ,. £3 tbidem mortua fuerit ,.cujus .cadaveris .corruptio intolerabileín fetorem , longo tempore iter facientibus moleftum , produxerit. — Pifcatorum 'bie loci ideo proverbium eft , :fi quis ingentems multitudinem pifcium xvetibus fuis concludit: Du muft auf den Rraacken gefifcbet baben. Quae celeberr. hujus relationis au&tor poftea addit, eoten- «dunt, ut demonftret, infulas.natantes maris Norvagici, hinc in- .de vifas & iterum difparentes, :nihil aliud effe , quam dorfum hujus immanis.belluze, cum propter :agitationem «maris :conti- nuam impollibile fere fit, «ejufmodi infulas ineo :conftanter va- gari. Pag. 404. 1]. c..ex PLiNI Ziflor. siat. 'C. 4. refert, in Gadita- Ao Oceano arborem (animal) 1n tantum va[tis difpen[am vamis effe,ut ex .ea cau[a fretum nunquam intra[fe.credatur. — Apparere quoque. ies ap- spellatas. a frmilitudine , quaternis.diftintlas radiis , modiolis, eorum -ocu- los duobus utrinque claudentibus. — 'Hanc duplicem defcriptionem ingeniofe applicat ad Microcofmum, & putat utrumque fuam fententiam confirmare, belluam nempe hanc ad genus polypo- tum , quos GzsNEnus Stellas arborefcentes , au€tor Capita Medufe appellat, pertinere. Denique celeberr. Auctor loquitur quo-- que de antiquo manufcripto , Speculum regale diclo , cujus Olaus WonMrus poffeffor fuit, quiin fuo JMafeo p. 279. concernen- tem paffum habet, fequentis tenoris: Aeffat una fpecies (balae- ma), quam Hafgufe vocant , cujus magnitudo latet , cwm varo com- jpiciatur. Illi, qui fe corpus vidiffe narrant , fimiliorem infule , quam efti volum, nec MUN ejus inventum cadant; quocirca funt, qui exi- * 2 flimant, " N 148 | Olfervatio. XXXV III. flimant, non-nifi. duo ejus genera in.matura effe. — Ad corroborandàm | fuam fententiam celeberr. Au&tor fequentia adhuc.fubjungit p;- 406.. Hec Capita Méduf[z ab incolis. littovis. [Norvagici pro fetura. bu--.— jus bellise Bbabentur. ,. € forte ejus funt^ minima ovula: -- -- — Atbana,.. Kincusnus Mund. fubt. P. L.p..99. meminit polyporum maris Sicus. — li, qui magnitudinem. corporis. bumani: babent, € ATHENEuS Lib. | XIII. C.. vr. magnitudinem balene. adjudicat. PYxwrus Lib.IX. Cap. xxx. fub nomine. Ozaenae polypos. [Fupendze magniiudimis, a gravi caz- | pitis odore fic: vocatos ,. defcribit, imo potius ,. ut. DALESCHAMPIUS: vult, quod.fuave quipiam oleant a)... Ex: quibus omnibus conctudit;, | iftud animal.ex genere polyporum effe, & omnium maximam: maris belluam 5. 1mo. in: lianc: conje£turam. incidit , pilciculum: iftum minutum ,. Remoram: dictum, naves im celeri fuo curfuü.fi-- Ítere non. polle, fed. talem effe&tum meliori jure latentis fub undis Microcofimi. tenaculis atque antennis. adícribendum effe.. Scbolium: yuodii ergo:veterum zque' ac recentium Scriptorum fide: | cM. dignorum teftimonia flocci penderenolumus, de reali exi- | Atentia.immanis.hujus belluae.nullus amplius nobis dubitandi lo.- qus eft.. AxisToTELIS , PLiNIL, PHILES, APPIANI, AELIANI. & forte aliorum quorundam de tot; portentofis-animantibus re.- "n 4) Miror, celeberr: Auctorem, qui ex Priwo tám. mmulta attülit', fei. —— uentem memorabilem: relationem, quz 1l. c. fimul extat:, neglee xife :. Oflendere. LucurLo' caput eur, dolii^magnitudine, ame. phorarum. quindecim: capax., atque: barbar,. quas: vix utroque . brachio cempleéti-effet ,. clavarum.modo torofas.:: longas pedum lationes ante:centum annos fabulis & paradoxis annumeratae ,. | fobriora inpofterum excitabunt judicia, & licet longe abíim, ut. - omnium horum fcripta.a.fabulis & fi&ionibus abfolvam ,. po-. | i flero-- iricenüm :: acetabulir ,, ffve caliculir. urnalibus, peloium modo s: dentes magnitudini vefpondentes.. Relique: adfervate. miracus- — Je, pependére pondo-DGG..— - De Microctfino , bellua marina onmium 6c. 149) (terorum: noftrorum forte temporibus: refervatum erit, veridi-- cam antiquorum mentem in multis agnofcere. Celeberrimus: PawToPPIDANUS totus in eo eft, ut beftüiam hanc polyporum: marinorum familiae adjungat;. quod ipfum, an ex: fola.antenna- rum & tentaculorum.przefentia dijudicandum fit; non facile di- "Xerim':- latent enini pleraque membra totaque figurà hujus bel-. luz. fub &equore fepulta,, & nullus mortalium fet; quiintegrum "hoc monítrum ingens & horrendum viderit; Piícàtorum rela- tiones de tanr copiofis. ramificationibus tentaculorum, qnales ca-- piti Medufce proprie funt,tacent. Et fi fic di&ta capita Medu-- fze hujus animalis fcetura effent, adultce bellua effent nuniero-- fiores, quod omnium relationibus repugnat, quum talis copiofa progenies i infümmanr pernicienr animalium niarinorum a natüra: elTet conceffà. Adhuc minus probabile eft, hanc belluam ad teftaceoruim five conchyliorum claffem pertinere, üt' vult illu-- ftris LixNzus. Teftam muricis ego poflideo;.quam Mülepedam: vocant conchyliorumr cultores, trium librarum pondere, quae. tamen ambitu fuo pilei cavitateni nog excedit. Quodfi ergo. pondus teftae- marinae volumimi totius animantis proportionale eft ; quot. centenarii requiruntur ad fupputandum pondusteftae: hujus bellue ;. quae nunquam aqua levior fieri & fürfum emer-- gere. poffet; Forte.ergo ad cruftaceorum claffem erit referen-- da. Opere pretium foret, ut aliquando pifcatores Norvagici: conjun&tis viribus intenderent belluam hanc inje&tis flbulis & tranfennis. ad littus trahere, quo vera hujus ftru&ura cognofci poffit. Ceterum.iftas: qualitates: vel. conditiones hujus: belluze in unum jam colligere placet, quae.omnium Scriptorum teftimo- nio unanimiter. corroborantur,, & ha funt.:. 3) Belluam:effe omnium-marinarum: maximam. 2) Nunquam fe totam .confpiciendam preebere,. & rion nifi | brachia.& tentacula- extra. aquam monftrare.. 3» Superficiem doríi belluze.e longinquo fimilem. parvaein- T3 fulee: 350 | Olfer: vatio XXXIX. &ulce feu fcopulis extra aquam bo cen dorfum. : que confitum effe algis alusque vegetabilibus marinis. 1. A4) Jnfignem odorem fpirare, quo piíces cujuscunque gene- - ris allicit. 4) Effe belluam fine. dubio pedibus inftru£&tam, adeoque non ad balaggnas pertinere. 6) Quotannis femel ventrem replere & deplere. 7) Tranquillo mare & zeftivis menfibus ad fuperficiem ma- ' ris adícendere, hyeme vero in profundis requieícere. . 8) Motu, quantumhaftenus conftat, non alio. gaudere, quam . ut totum corpus perpendiculari direCtione in fundum dimittat , eademque poftmodum .adfcendat: habereita- . que facultatem corpus fuum levius reddendi, quod aa ope cujusdam veficee fiat, ut in pifcibus, analogia fuae 1 idet. 9) Referendam .effe inter belluas, quarum propagatio vai multiplicatio provido n nature confilio; parca vel len- . ta eft, OBSERFATIO XXXIX. Dn. D. CAROLI AUGUSTI a BERGEN, [ Rettificatio CbaraGeris AAloidis. LC celeberrimi Botanici , BoEgHaAAvrus , "TaEwrus ;-Ltx- Nzus, in defcriptione /loidis, quae & Stratiotes audit, adeo - EA p a w^ x SEES diffentiunt, planta tamen hic mihi quotannis obvia fuit, jam an- - te quatuor, & quod excurrit, annos .Commentatiunculam de Zlloide publicavi eo aufu, ut clariores hujus plantee notas chara&teriftüi-. cas redderem. Non tamen in hoc negotio .omnibus me dubiis . liberare potui, quin S. X. ingenue confeffus fuerim, opera pre- . tium fore, fi horum difcuffionem repetitis indagationibus com-.- mittere poffem. — Paulo poft.ex tertio Tomo A&orum Societa- , *»$ Petlificatia Cbara&eris Aloüdis. IZL tis regid& Gcettingen(is cognovi, celeberrimuni ZiNNIUuWM' euit- dem infe fufcepiffe laborem, & perfe&am ac locupletem: hu jus generis defcriptionem dedifTe,. primumque: docuiffe,. Aloi- dem ex eorum füirpiuni numero effe, qui (lores mafculinos & femininos 1n diftin&ta: gerunt planta. Omnem abhinc operam: dedi, plantam feminam, hà&tenus fru(tra.in. flore quaefitam ,. le-- gendi, ut de certitudine charaCteris convincerer.. Tandem ama- mnuenfis meus menfe Junio: anni r757. attulit mihi plantae femi- ma florentis aliquot fpecimina,. ex palude partis pratorum ur- bis, der Bervvinckel vocatae ,. colle&a ,. quee fuo examine: fen-- tentiam celeberrimi ZiNNiIE confirmarunt. Liceat itaque mihi eharacteres quondam exhibitos emendare; & fecundum metho-- dum. illuftris: LiNNxi fequentem: generis defcriptionem: ador- Rare. | ALorpes Boerbaav. Ynd. IE. 172... STRATIOTES: Linniei Gen. à; Edit. IV.. n. 5453.. Mas. Calix. Spaiba diphylla compreffa connivens, utrinque - carinata,ad marginem aculeata perfiftens a).. Perianthium triphyllum; ex viridi album; ere&um;, deciduum, fegmentis alterne cum: petalis. in. or-- ü bem coharentibus.. | | | ^ Coroil.. 1 r l - s Hec Spatha eraffo & compreffo pedunculo infidet, & fenfim hians: emittit e medio fuccofum pedunculurm, tres circiter digitos trans-- E. verfos longum, florem: fuftinentem , primo: claufum;,. poft aper-- tum: effractis Spatlix foliis pedünculüm fleralem: ambit minor quzdam fpatha pellucida ,. tenuis, inflar glacie? Mariz, hanc vero: | - circumdant quatuor aliz fpathz minores, tenuiffimz, claufz, qua-- | yam quzvis in fe reclüdit granum lüteum,, plüs minus ad ulterio-- | — mem evolutionem: maturum;. Hxc grana non: funt femina, fed: —— - rudimenta florum, qux fucceffivo: ordine, emarcido primo flo-- re, ex eadem fpatha cum fuis pedunculis fuccrefcunt..— Aliquan- | do; fed' infrequentius, duo vel tres flores codem. tempore efflo-- | ti UT Mou CERRDTMR " Pus | | | 13a Olfrvatio XXXIX. - (Corolla. Petala ttia obveríe cordata, patentia,ríivéi colo- . is, venofa, venis.convergentibus ad figuram - petali, flaccida,.& intra paucos dies una cum réliquis floris partibus decidua. ANeBlarium, corona conftans ex corpufculis luteis xx. aut xxiv. b). | | - Stamina. FWlamenta circiter duodecim in centro coronas — | «um totidem capilliformibus antberis polline con- Íper(is, longitudine dupla ne&tarii c). Femina. | - Calix. Spatba utin. mare, carinis majoribus, apice incur- - | vo, aculeis frequentioribus 4). aperiantbium ut in mare, fed paulo craffioris tex- tura. | gellunculus floriger brevior ;. craffior ac in mare , unicus, fine fociis fubfequentibaus. "Corolla. Petala ut in mare, fed paulo rigidiora. AVetiarium utin mare, corona paulum ampliori. JPiftlum. Germen fub receptaculo floris intra fpatham, — . primo fübrotundum, per maturitatem fexangulare. |. Styli fex cratfi, ad ortum usque ex thalamo bi- - fidi triangulares, alterne longiores. Stigmata Yecurva. | Peri- b) Haeccorpufcula facile imponere poflunt obfervatori; .nam.conflant ex filamentis conicis & antheris perpendicularibus duplo longio-.. fibus, ne facile pro flamiribus haberi poffint; fed quia polline non funt confperfa, & in flore feminino zque dantur, malo po-. tius nectarii nomen retineri, 1 ET : €) In flore nondum adulto antherz pulverulente deficiunt, quod caufa. eft, cur in Commentatione mea.his.corpufculis nomen piftillorum | dederim, | : * | : 4) Prater ovarium nihil continet iftarum vaginarum, ut fpatha gaafcu- — hna. Tota ceteroquin planta femina robuftior effe videtur, (M Rellificatio Cbarageris Aldis. — 193 Pericarpium. Fru&tus fexangularis, fexlocularis, utrinque attenuatus. Receptacu'um fungofum. Semina in pulpa mucilaginea receptaculi, granorum fecalis aemula figura & magnitudine, non alata, incerti in quovis loculamento numeri. Saporis mucidi & corrupti e). OBSERFATIO XL. . Dn. D. CAROLI AVGVSTI a BERGEN. Reliti de [Latu meteorologico-epidemico , Franco- pnr ad Fiadrum praterlapfa byeme obfer- vato. ue de hyemis preeteritze ftatu meteorologico-epidemico hic loci annotavi, huc paucis redeunt. Perpefli fumus hyemem fat rigidam, cujus inclementiam partitis obfervavi vi- : cibus. Die xx. Jan. hor. mat. vir. Thermometrum Fahren- - heitianum defcendit ad 25. grad. infra pun&um congelationis, - & die xxii. Jan. eodem tempore 32. gradus indicabat. Baro- — metri ftatus eodem die erat 29." 61." ^ Utraque inftrumenta muro adharebant, cujus interius conclave erat calefaCctum. — Unde a vero non multum aberravero, fi pro temperie in aper- tis campis fenfibili ad diem xx. frigus 32. graduum, ad diem vero xxir. frigus 3«. graduum conítituam. Ex quibus patet, — hanc hyemem ad rigorem anni 1749. nondum acceffiffe. An- D. | tece- |, €) Tandem animadverto , me gemmas foliaceas, ex radice plant late- t E "raliter furgentes, quoque in plantis HUE inveniffe: femini- | nam raram hic efle femel a me vifam : radices filiformes nun- | quam fundo adhzrefcere, fed in aquis fluctuare, ut 305. Bavuixvs | |. jam obfervavit, neque tantam aquarum, ubi nafcuntur Aloides, ef- | fe profunditatem. | Nov. AG. Phyf.Med.Tom.IL. — "De "E 154. Obfervatio XL. tecedentibus & fequentibus diebus frigus quidem mitius erat, fed perfeverantia fua indefinenter 12. 15. vel 18. gradum infra p. c. indicando, inclementiam compenfabat, unde glacies flumi- num & piícinarum fpiffa & cratffa reddebatur. Die vir. Febr. hor. mat. vir. idem "Thermometrum monftrabat gr. 18. infra pun£tum congel. adeoque in libero aére 25. vel 27mum.. Acre. hoc frigus non ultra tres duravit dies, quin poftea, alternis re- gnante vicibus favonio, liquefcens & pluviofa fequeretur tem- peftas, novi frigoris rigore excepta rurfus. Sequente Martio menfe moderatam fatis aéris temperiem experti fumus,. quae circa medium Aprilis, iterum fuborto aquilone, in pejus muta- ta eft, mercurio per aliquot dies fub congelationis termino hae- reícente. | Mutabilis adeo & a clementia in rigiditatem tranfiens & re- diens tempeftas. non potuit non nocivos exferere effeCtus ra- tione fanitatis. Turmatim morbi & continui & acuti graffari in- ceperunt, quorum multi vix non acutiffimi dicendi, cum quin- que dierum fpatio haud: paucis exitio effent, fab 1 ingenti capitis. dolore & delirio. Qui vero morbum füperarunt,, eos. vix in-« fra menfem reftitutos novi. Non tamen negavertm,, captivos. hofpites,. ab ultimo: praelio ad noftram gregatim miffos urbem, ftaturs-hujus epidemiee exafperaffe, utpote ferotinae expeditio-. nis, fub tot rebus &rumnofis factae, infalubres effectus intus & in cute fecum adferentes. "Vix enim hos vidimus novos ad-- venas, quin morbos hos frequentiores & malignioris indolis fie-. ri animadverterimus , imo ex vicinis urbibus triftiffimi de mor-- te horum advenarum aeque ac civium , imo integrarum familia- | rum extitere paffim nuncii , ut proin a vero aberrare non exi-- ftimem,. tam infigni exterorum adventu Ais febres maligniores magisque contagiofas evaíiffe, & in quibusdam a febris caftren- fis feu Hungaricee natura & indole non. multum ablufiffe. Ra- ro.his fefe fociabant petechia, frequentius utraque purpura. Similiter inconftanti huic tempeftati tribuo , quod febres inter- |. E . Relatio de [atu mteteorologico-epidemico&c, I35 mittentes, five tertiana, five quartanze, refra&tarii adeo genii fuerint, ut cortice Peruviano fugari haud potuerint, imo potius mox in duplicatas, mox in extenfas & continentes facile trantíi- erint Menfe Martio, fub ingreffu aeftus febrilis continui, plures conquefti funt de fübitanea virium proftratione, naufea & vomitu, fcotomia poft ereCtionem capitis a le&o, laterum do-- loribus, pe&toris oppretlione, quorum plures, quod atrocitati morbi adícripferim, intra 24. vel 36. horas exfpirarunt, ali. contra ex his, inprimis quibus naufea infefta erat, dato evacu- ante, ex Rhabarb. & Ipecacuanha, protinus funt reftituti. A- - prili & Majo idem morborum fchema , nifi quod fat frequens 4miliaris alba febris fuerit, haud paucis exitialis, fubftitit. Non mimus per totam hyemem variolze graffatee funt, fed non adeo 1nalignae, quae & proprie familiae non pepercere , meque no- lentem volentem, variolas nondum expertum, oculatum.aerum- narum, quas hic morbus habet, conflituerunt teftem. .Quze autem hic obfervare licuit, fequentia funt. Filia natu maxima r8. circiter annorum , conqueritur.de capitis dolore, quo per diem continuato , accedit calor febrilis, —— vertigo, lumborum dolores, naufea, vomendi conatus ipfe vo- amitus, aliaque variolarum figna, intra tertium & quartum diem - papula erumpunt & formant variolas difcretas , quarum erup- » tione finita ceffarunt vertigo & pleraque fymptomata, fuppura- tionis & deficcatiordis negotio ex voto füccedente. ^ Altera quae fequitur I6. circiter annorum , apparente , in forere fua, - tempore deficcationis, eeftu & membrorum, inprimis pedum dolore , cum fenfu quodam vertiginis, fed longe leviori, corri- pitur, nullo de capitis aut dorfi dolore querimoniam gerens. Quarto die hinc inde erumpunt aliquot in facie maculz, & toti- 3lem propemodum in toto corpore, mitefcunt fymptomata, fup- ppurant parco pure papulae, totoque morbi decurfu tam bene fe ehabuit, ut diurnis horis extra le&um degere potuerit. Levis pe morbus quaevis faufta fperare jubebat de ceteris infanti- U 2 bus 156 — Olfervatio XL. bus. Interea tertia filia 6. annorum, de capitis dolore cón- quefta, pariter naufeam accufat, fed vomere nequit, inde vero incidit in ingentem ventriculi doiorem , ad eruptionem usque exanthematis durantem. Ante vero quam puftula prorum- punt, fecundo fcilicet morbi die, nimio aeftu aggravata , incidit in convulfiones, caput maxime adficientes , fine pollicum con- tra&tiore, atque binis tantum vicibus ferientes , ex quibus re- dux baibutientem linguam & fermonem oflendebat, donec eru- ptio facta fuerit. Confueto tempore apparent variolae copio- fiffimze parvulee in facie, majores in corporis peripheria, fed adeo denfe in facie, ut in unam cruftam conflüerent, diícretee magis in aliis locis." Suppuratione poftmodum fubfecuta, haud adeo profunda reli£ta funt ulcufcula, & morbum feliciter fu- peravit. Filius in ordine quartus , quinque annorum , tandem etiam contagio variolofo inficitur ; non vero conqueritur de ifto ventriculi dolore, fed perpetim dormiturit & fecundo mor- bi die, ingravefcente febrili calore, graviflimis convulfionibus tentatur, cum pollicum implicatione & magna abdominis agita- tione, poft aliquot horas eodem tenore recurrentibus.: Redux ex convulíione libere loquitur, tandem quarto morbi die erum- punt variolae majores, difcretae quidem & copiofiores in mem- - bris quam facie , fed hinc inde plurium puftularum confuíione inlatam papulam confluentes & copiofam faniem fundentes, cete- ra decenter per ftadia fua decurrentes , ut quod benehicium Dei eft, omnes falvati fuerint. Liceat aütem mihi ex probe obfervatis his IV. cegris fe- quentia fubne&tere Corollaria: I) Variolas ex uno aegroto , qui contagium non admifit, in eodem domicilio ad plures propaga- tas, pro natura temperamenti & conftitutionis cujusvis indivi- | dui, & fymptomatum gradu, & exanthematis copia mire varia- re, vixque ac ne vix duo fubje&ta, variolis hac ratione corrre- pta, eadem fymptomata, eundemque morbi gradum manifeíta- re. ll) Medicorum prognofin de falubri effe&tu convulíiooum | ante Relatio de JFatu meteorologico-epidemico tec. X7 - ante eruptionem, maximam quidem partem fundatam effe, pue- ros tamen graviílime aegrotare & quati cum morte collu&ari, nec illas femper ab interitu eosdem vindicare, dum celeberr, — BuncHanD , Connerc. litter. INorimb. Y7AÀI. p. SEM obfervavit, fibi duo, ex feptem infantibus, variolis correptos, ante eruptio- nem convulíionum fzevitia periiffe. OBSERFATIO XLI. Dn. D. CAROLI AVGVSTI a BERGEN, De | Morbo truculento imfautum , boc auno bic Frauco- furti & in vicinia graffaute. | qm duorum , trium , quinque & plurium annorum primis hujus anni: menfibus aut coryza vulgari, aut toníillarum & - uvula tumore correpti, & difficulter deglutientes, aliquot fic dies fine metu in(idiarum & latentis gravioris morbi trani fege- j runt, dein gravi tuffi corripiebantur, ubi nil nifi phlegmata a- - quofa cum fummo nifu rejiciebant, & ficuti in tuffi ferina cjan- — gor fub infpirationis momento adeft, fic in hac tuffi perezrinus E... fub exfpiratione fe roatifaftabit: Huic tuffi fe fociabat — febris continua cum majori difficultate refpirandi, qua in dies ——a3u&ta, tandem in afthma fuffocativum tran(ibat, ita ut infantes - :ex defe&tu aéris fuffocarentur, quod fymptomata coloris plum- beii in facie, frigoris in externis membris, & febris ac caloris - | "mminutio comprobabant , fere ut fieri videmus in illis, qui hy- rope pericardii & peCtoris moriuntur. Hanc triftem experi- :entiam in propria filia feptenni feci, in qua hoc fingulare fimul - fe obtulit phaenomenon , quod duodecim circiter horis ante »mortem tuffi & fcreatu rejecerit tubulum membranaceum , cu- jus figuram , in aqua libere flu&tuantis, hic fubjuneo. Hunc tu- .bum Biidieo, effe portionem membrana tubulofa , per ramos | sbronchiorum durante morbo generatee , quod figura conica U 3 &Jus - 158 Olfercatio XLI. ejus & ipfiinhserentia vafcula fanguinea declarare videntur; cylindricus vero cefophagi tubus hujus membrane fedes effe non potuit Atque cum femper de dolore prefforio ventriculi Conquereretur, & vermes fufpicarer colludentes , tubulum huncce exquifite perluftravi, & nihil inveni, quod cum ftrut&tu- xa vermis convenientiam oftenderet. Pleniorem hujus morbi. hiftoriam proniitto, fi, data occafione, aliorum aegrotorum, hoc imorbo defun&orum, hiftoria ad manus meas perveniet. Explicatio Figure y. Tab. I. (*) aa Extremitates lacere utrinque abrupti tubi, qui conicus, non cylindricus.erat. bb. Duo vafcula fanguifera fic circiter reptantia, quae autem, detentione tubi in aqua in alterum diem, penitus elu- trito cruore, difparuerunt, tota tubi fubftantia nivea ap- parente. OBSERVFATIO XLII. Dn. D. CAROLI AVGVSTI a BERGEN. Perfeverantia virtutis elelirica in corpore ele. G&ricitatis derivative. A dots obfervationem ex improvifo , & aliud quafi agen-- do fattam, ceu infignis utilitatis in promovenda artis theo- fia, paucis cbmmunico, Anno 1746. per seítatem confueta. Collegii experimentalis phyfici inftitui experimenta & memini me menfe Junio experimenta ele&trica, & inter alia etiam ex- , perimentum Leidenfe feciffe, quo finito lagenam cum filo ar- genteo in fcrinmm repofui. Sequentibus menfibus idem con- tinuavi Collegium, cui exeunte O&tobri finem impofui. Ab hoc tempore Auditorium meum raro ingreffus fum, donec for- te fortuna medio Februarii 1757. quaefiturus vafculum: aliquo | idem 7) p. 122. lin. 14. lege Tab. IL. Fig. 4. de Perfeverantia virtutis elettricze &c. I59 dem fcrinium aperio., ubi di&ta lagena in oculos mihi incurrit; quam una cum diéto argenteo filo removeo, aquam jam forte corruptam effufurus ; fub extraCtione autem ex ícrinio filum allidit ad afferem ejusdem, & audio fragorem eleCtricum. Rem: ipfam miratus, digito tango filum & fat notabilem adhuc dolo. remi perfentio.,. quem , licet longe debiliorem ,. fecunda adhuc vice fenfi, tertia vice nihil amplius perfentire potui. Quis crederet eleCtricitatem: ad. oCto. integros. menfes confervari. poffe? (Francofurto:ad. Piadrum: Halam mi]fe d. 12. Maji 17$.) OBSERFATIO XLIIT. | Dn. D. RUDIGER. FRIDER, OVELGUN, Farie de Ganglio obfervatienes, ejusque cita fübi- taque curatione duplici. Qi nervi nodofam eíle coaCtionenm, ac tumorem ex. (9 plaga aut labore obortum; raroque fponte provenientem,, manuum jun&turas ac talos frequentius occupantem , rarius cu- bitum & caput, fieri & in aliis partibus, fcriptum reliquit Medi- cus Graecus ArTivs 4). Hic ipfe a: Gangliorum: Chirurgia ab-- - ftinet, inprimis fi in manibus fuerint ac pedibus, & medicamen- -tistantum curat. Ad hanc rem Ammoniacum juxta ignem ad emplaftri compagem emollitum imponit, laminam plumbeam. tumori eequalem fuperponit, & ne hinc & inde labet, ar&is vin- culis mediam conftringit. "Transa&is aliquot diebus, ubi Gan-- glium fuerit emollitum, nulla rei mentione ad 2egrum fata, fta- tim dum adhuc calet locus ,. vincula tollit, & pollicem dextrze manus Ganglio immittit , ac reliquos quatuor digitos ipfi parti inje&os comprimit, & Ganglium confeftm diffolvi adfirmat; : Digna -.. &) Contract. ex veter. Medicin, Tetrabibl. 'T'om. IV. Sermon TIL Cap. IX. b. 429—439. Verfion, Jaui ComNARu. Lugdun. MDLX. in. 12. edit.. | (MMC E 160 Óbferoatio XLIII. Digna heec mihi vifa funt quae adlegentur. Reliqua ejusdem, minoris, me faitem judice, fpiritus, magis itidem obfoleta fe- quentibusque obfervationibus minus infervientia, tacitus pree- tereo, ad has recenfendas properans. | Pannificii difcipulus in dorfo manus dextre ex Ganglio tam diu laboraverat, donec 1n magnitudinem ovi columbini ex- . creverit, Faber ferrarius ad eum demum accedens , quum jam pannorum textorem ageret, fpecimine opificii fatis diu edi- to, fubitam curationem pollicitus, extemplo manum adligat menfa, ne eam metu dolorum fubduceret, fortaffe, neque im- merito, ex parvis fepe magnarum rerum momenta pendere ra- tus. "Vola fuperficie] menfa fic incumbente, curationem bre- vi temporis fpatio peregit, quam ne cramben recoquere & ea- dem chorda bis oberrare videar, in fequenti obfervatione fum- matim univeríimqué declaratam dabo. Hic ipfe namque panni- fex itidem in medio doríi manus dextre adolefcentis apud ar- tificem pileorum in annis tyrocinii adhuc conftituti, Ganglium: confpiciens, eidem citze curationis fidem dedit. At vero pi- learii tyro fibi metuens mediaque minus dolorofa quaerens, quum commendatum triplicem Ganglii i&tum cum offe ex loco morticiniorum, & ter repetitum preffum cum fundo vafis co- quinarii terrei cruciatim peragendum, effe&tui dare nollet, u- nam emplaftri oxycrocei adplicationem amplexus eft. Quo incaffum admoto, in caufa effe Ganglium nimis induratum, is qui dederat, adfirmavit. Itaque haud invite Ganglium fuum . operationi di&ti lanificii Magiftri commi(it , fequentem in mo- dum pera&te. Initio furfum , deorfum finiftrorfum, dextror- | fum ifthoc , magnitudinis quod erat avellana, fricuit, manu. menfe non adligata, forte quoniam non aeque magnum, ut olim .. füum, erat. Sub friftione ante di&a, lenius id ipfum ad infe- - riora preffit , ea continuante dum emollefceret. Ganglium molle factum in rei certitudinem ab eegro tangi juffit. Tum vero utroque pollice Ganglio impofito, fic ut potuit graviflime, Mess r*. * Farie de Ganglio elferoationes &'c. 161 . tóto, ut dicebat, corpore, ei innitens, illud ipfum inferiora ver- fus preffit. Fallente interim fubiride pollicum preffionem Gan- glio, fafigatione paullo eminente , fricuit denuo priori modo. - Perfeveravit in opere friCtus & preffus alternis vicibus fere per horam dimidiam. Ex quo temporis articulo nihil quicquam Ganglii amplius oculis ufurpare potuit. Per biduum fubinde ipfe pilearii difcipulus fri&ione, memorato modo, leniori ta- men ufüs eft. Quam ad (asieFaineii fere fub operatione fibt fa&am pannificii magifter, & hanc & preffionem vero valde dolorofam fuiffe, tyro hic pileonis fidem fecere. Quod Arcrivs - opus peregit Ammoniaco cum lamina plumbea per aliquot dies, "d — dum Ganglium emollitum fuerit, impofito, hic fri&tu in bre- . vem quáfi fummam minimumque tempus contractum eft. In . &o etiam differt haec methodus ab illa AgTtr, quod duos, non — "inum pollicem, reliquos quatuor digitos vero minime adiitbeat Pannorum textor caufam antecedentem nefcit, pilearii difcipu- Ius autem, cujus Ganglii fatis duri, nihilominus per fritctum e- molliti, duratio novem menfium intervallum expleverat, cau- fam in inftrumentum laevigatorium fatis grave, ejusque fubi- —— tàm rotationem rejicit, quo ei in ea detate agendum fuit, accef- - fiffe & anteceffilTe exiftimat operam manuariam, muiti inopificio pileorum laboris, manu precipue dextra peragendam. A*TIVM, — dum in cauíis laborem habet, cujus mentionem varii non fece- -— rünt, huic accedere fententize, in limine hujus obfervationis no- tatum eft. Ceterum ut memoratus pilearii tyro, quum ei fub - epera confueta vola manus fortius paullo premendo agendum effet, prime adfcendens vidit in dorfo manus Ganglium : ita fi- mul ac operatio peratta fuit, manu explicata nihil, complicata | p^ incommodi fenfit. Quee ArTr commendavit diligentia, a Medicorum multis, üt fünt tempora, haud le&a, ab oblivione vindicare, eaque bi- nis his obfervationibus roborare, ejus methodum in breviorem P fümmam colligere, ad ipfos fabros EROR plebem AVov. AGI, Pbyf. Med. Tom, LI. (X [ "9nd5 trang. - 663. Olfervatio LXIH. transmiffa in lucem proferre, & fortaffe tantillum luminis Theo. rig Praxique Ganghorum | medica his ipfis accendere, fi non vis ac facultas, certe animus fuit, GaLENVM quodammodo i imi. tatus, quo de pose LACVNA D) refert, quod Se&ze nulli fe ad- dixerit, & ob id faepe hominum rufticorum judicium in pluri- | mis effe imitandum; monuerit, quod incorruptum effet ac libe: - rum , utpote ab bacrefi nulla occupatum. |. Ad animum revo4. canti mihi, nonnullos Scriptorum. chirurgicorum hujus feculi nobiliffimos, ad fuperftitioforum inutiliumque fere remediorum claílem referre ta&um Ganglii manu mortua factum, memoriae fuccurrit relatio matrona antiqua fidei honefliorique loco na- te, olim etiam atque etiam adfirmantis, fibi fuiffe Ganglion i in. dextra manu prope carpum confpicuum, curatum fola adfri- €ione manuum duorum demortuorum, per multorum annorum decurfum numquam ad id tempus rediens; setate autem jam . erat gravis. Rei novitate du&tus curiofius locum .confiderans, - nihil Ganglii deprehendi. , Eo namque tempore fücceffüm fris : ionis, cum manu mortua adornatze, in Strumis quidem, non- , dum in Ganglis perceperam. An vero ifthoc experimentum - femper profpero cum eventu fucceffuürum fit, dubius haereo; ulteriori proinde experientia relinquo, fine noxa.& füperfü- tione, nullis quippe adhibitis verbis ritibusque, ut eft in facili tentandum. . Curationis methodo per iftum reiteratum manu fa&um, quem laudat MEckKz-N, baculo vel ligro, quem Mvvs commen- dat, durioris compsCturee libro, magna contentione repetitum, - alibi laudatum, accedit fere ea, quae cochlearis coquinarii lignei (nit einem bülzernen. Kocbloffel) percuffione, in oppido diei abhinc | itinere, eventu, quem optavere, profpero, a medica muliere in - ufum vocata eft. Quamquam fi, quod fentio, dicendum, ego faltem cochleare ligneum co4uinum , ubi res percuffu persgendt ) In vita Garzwr Pergameni Epitom. Glen. Oper. Edit. Bafil ael annex, p. 1294- | Varie de Gauglio obfervátiomes &'c, — 164 | da, praferrem, quod ftru&turae habita ratione heic, ceu fortaf- fis im aliis, haud seque metus fitferiendarum nervofarum ten- - dinofarumque Ganglio vicinarum fubinde partium. Suavis mi- —hi Ganglii recordatio eft in fronte piftoris dulciarii aulici, ànte | plura luftra obfervati. Quod quum tangénti inihi excifioni , &ptum videretur, operationis er:m au&tór füaforque. ^ Magne — fame Pra&icus iiterveniens hane ipfam diffuadet, ob: nervulos, —meício quos, & oculorum viciniam. "Re aqua rationis lance — denuo ponderata, ceu & ante factum erat, Ganglium fecurus —'Uut fibi exfcidi patiatur femel atque iterum jubeo. Sic inter pm metumque Jabüntur anni, Quod vino liberius fubinde : ovs uxori fuafi faeileque perfuafi , omni opera caveat; me' forte decreta tandem aliquando a marito operatione, & an- | fe; & primis poft eam diebus, faluti aliorum largius bibens fuae . ROceat, febremque vulnéráriaas alia accerfat. Haud ta multo - poft manum chirurgicam Ganglio fuo adhibere apud animum E five ejus taedio, five, menfam fecundám adponens, A&ee- - enis in minimo fimulacrum horrens, rifusque taciti, ut fe res Buon habent, impatiens :' Se&ione feliciter pera&ta gaudio ü nimio perfufus, extemplo compotores convocari jubet, uxore T" ex meo confilio fruftra renitente, vino fe obruit, bene potus X plus vini pofcit, id negante uxore terrore m fibi femper " ( copine periculumque meis dié&tis commonftrante, 1 ira tanta, mero inundatus, efferbuit, ut vafà omnia teftacea, pretiofa et- Ni iam Thee potui deftinata,: quorum magna ei érat copia, ad unum . —emnia, quocunque poterat modo, frangeret, omnibus, his vifis, | «lam fe fubducentibus. Itaque abfens equis citatiffimis, a Se- reniffima Principe miffis, advolo.. Di&to qui mihi prafenti ha- | — &tenus femper audiens fuerat ,; facile idoneam diaetam preefcri- |. boj turgefcenti bili; orgafmo fanguinis & febrivulnerarize dica- | faexhibeo, Quibus mediis eum facili negotio priftinze valetu- - Mini reftitui, Ganglio nuniquam redeunte. Vel ex his interim L videre ett, optumum confilium fubinde. in detrimentum te bo | ytu ends qur ty | (e medi- eges 164. — -— Olfereatio XLIII. .. mnedicze eludi poffe per has illasve caufas exterrms, quae in ma- nu Medici non funt, adeoque cauto vel in minimis opus efle, quod vel hinc difcite jüniores Hippocratei! quorum in gratiam hzec explanatius fcripfi. | | Revertor ad AgmTivM. Hic quum Ganglion nodofam effe - J mervi coa&ionem fibi perfuafüm habeat, recte fecundum hanc fuam fententiam ab ejus chirurgia abftinet. Verum enim vero - quum AzTtvs circa finem quinti vel initium fexti feculi, Paulus JEGINETA vero fecundum hos, poft medium feculi a nato Chri- | Íto feptimi, fecundum alios feculi fexti anno vigefimo primo floruiffe perhibeantur, non fatis rimari atque mirari poíTüm, PAvLvM ab Infula /Egina Zginetam diCtum, AxT10, cui te addi- cas fententide, multo juniorem, quique, ut ipfe fatetur, com- pendium fuum ex veteribus confecit, paucis ex fuis adjeCtis, dum Ganglion nervi effe concretionem adfirmat , nihilominus tamen operationem non horrere, fed inftituere5 quem proinde | atro carbone non minus jufte quam fcite Reinerus SOLENANDER c) in teríis limatisque fuis con(ilis notavit, adfeverans fe non €apere, licet Arabes & pofteriores quidam hanc a Paulo acce- | perint €) Confil. XXIV. Sect. I. Quo in Con/fliorum medicinalium libro fol. Hanoviz MDCIX. edito, ut acri judicio medico-practico infignem, | Àtà in fcriptis Grzcorum, Latinorum, Araburm, & alias, eximie do- ctum, meo faltem arbitratu, fe Reipublice medicz commonfira- vit SorENANDER hic Budericenfis. Quisquis mecum in Epiítola . dedicatoria, Operi przfixa, legit, eum, ut ipfe profitetur, trien- - nium Lovanii, feptennium integrum: & amplius in Italia, Bono- .- mir primum & Pifis, tum Romx & Neapoli , nec non annis ali quot in celebribus Galliarum. Academiis ftudia fua. profequutum eflc, ut videtur fumtibus Ducis Clivenfis, cujus poflea Archiatrum egit, is ipfe haud xque mirabitur, hzc, ut ita dicam, ad. Cleanthis lucernam maximam partem. lucubrata confilia , utpote quorum - Auctori, ceu ex dictis conflat, neceffe non fuit, vaftum Medicinz Oceanum triennii quadrienniive fpatio, ut hodie fere fit , ob defe- eum fummorum Macenatum, vel nervi rerum gerendarum, eme. &n - : | Fari de Ganglio obfervationes tc. Y65 - sint fententiam , nervi concretionem fieri poffe, fenfu & motu — gnanentibus integris & illaefis: addens, operationem nulli ner- — xo, vel foluto, vel concreto, convenire, longeque aliam rem effe quam exifimaverit /EcrwETA: nimirum Ganglion ipfi eft - tumor praternaturalis , pituitofus , utplurimum circa partes — — membranaceas, oífa, tendines, nervos enatus, exiguus magna "€x parte, mollior fere principio, poftea fubinde indurefcens, - frequenter pellicula fuà comprehenfus , nonnumquam etiam - mulla contentus, quo tempore humor tuinorem faciens rarce — quafi cartilagini, vel carni hebeti ignavisque aliquot fibris, quae — proximis tendinibus & ligamentis intertextee fint, confufus con-- — aineatur glutinofus & mucofus, quemadmodum aiias in fectione ^— €orporum obfervaverit Quum preeterea Ganglion zegri fui . — pellicula non contineri fcribat, & circa tendines locatum fuerit, .— mon poffe, fciffa cute, fecundum /EcrNETAWM, vulfella apprehen- —»di & auferri, neque feptica medicamenta adplicari, ubi fitum - Obtineat circa tendines & nervofas partes Ganglion, apte enun- —— €iat idem SoLENANDpER. Auguftei feculi Scriptori Zurel. Cornel, .— &€zELso d) longe ante tempora AxTrir atque PAvL:i, Ganglia fere — -renituntur, ab eoque cum meliceride & atheromate & fteatoma-. te; capitis tuberculis, uno capite comple&tuntur, fimul adfir- "mante, omnia ifta ex parvulo incipere, & diu paulatimque in- .— «refcere, & tunica fua includi. —. . Ubi proinde tumor tunice inclufus, di&tis utplurimum du- — ior, adeoque Ganglion, hocque loco convenienti fitum eft, | —eperationem haud facile quispiam formidabit, cujus in fronte Ld exemplum jam in medium produxi. Contra videas apud can- | didum pariter ac felicem quondam Pra&ticum Zaldaf. 'TywxvM | «4 GüLDENKLEE e), Ganglium ex i1&tu in fronte, ovi fere colum- | bini magnitudine, initio emollientibus & difcutientibus, his non |. juvantibus; fuppurantibus ; at incaffum, adhibitis, feCtione re- | Es noU nuen- | 4) De Medicina Lib. VII. Cap. VI. Jenz MDCCXIII. edit, |. €) Caf. medicinal, XXIV. Lib. VI, Lipf, MDCLXII. edit, | ] | | | El | 166 Oberowtb XLUL ^0 nuente 2gro;. hinc nesotio natura commiffo paululum minu- tum non ablatüm fuiffe, & ad magnitudiném«rucis avellanae de- creviffe fola faliva propria, tumori quotidie àb eegro jejuno in- una. Quae falivee jejunee efficacia, quamvis heic infufficiens, .forte circa initium in nonnullis Gangliis majoris ufus, ut laude non caret: ita memini hanc ipfam , tumorem in palpebra fupe- riori avéllanae magnitudine, cuti concolorem, qui in metum ad- duxerat plures, penitus abftuliffe, illuftri genere nato, primae | eetatulee, aliquot tantum feptimanis laftenti puerülo, effe£&um mirantibus multis. E contrario, eamdem caufam, quam Tr- MEVS adducit, i&um rümirum hic per frumentarium flagellum in fronte fa&um, adleganti virgini, Ganglio hine adfe&tze ,'me - confuito & jubente operatio chirurgica; nullis aliis adhibitis, au- xilio fuit, eaque per anpüm & quod excedit; penitus a Gànzlio. libera, & matrimonium iniit, & primum foetum haud ita pridem . enixa eft. Familiam omném ita Gangliis fuiffé obnoxiam, üt in fignum vera prolis abierit, legere eft in Ephemeridibus Nat, Curiof. f). Uti vero haec obfervatio in raris habenda eft, ita | antecedentium & praxeos ratione habita, ne confundantur fen- fus animi juniorum, non poffum quin ea, quae Scholii Au&or. D. WINCKLERVS 5i commemorat, adducam. Is nervorum &. tendinum duritiem , in intima parte a talo ad femur deprehen- fam, & per fotum ex Abfynth. Artemif. Origan. Salv. bacc. Ju- nip. in lixivio curatam , pro Gangiiis habet. Eidem Ganglia nodi in nervis funt, hiqueGanglia proprie fic di&ta, diftin&ta ab iis, quae vocantur: Üeberbeine & Glied[chvoamme. | Proinde adeo mirum non eft, quod fabricatorem pe&inumin nervis utriusque . brachii his fuis Ganeliis lisque multis a cubito ad manum usque. laborantem, poft purgationem fanaverint fequenti oleo: Rec. Ol. Limac. Lumbric. terr. ana 5j. ol. Lil. alb. Chamom. anasi(f.. . ol. Verbafc. Tabac. Sambuc. ana 3i. Caftor. 3t M. quocum mane ) Decur. III, Ann. V. & VI. Append. P. 148. 2. Ad Obferv. CGCXXVI. Mifcellan. ni edicc-pbylc Decir, I. Anh JL E" - "i Y ! "i d Y A Varie de Ganglio olfercationes Üc 19 mane & vefperi brachia ilinita funt, At vero qui Ganglia, a SoLENANDRO defcripta, cujus fententiec accedunt omnes, quos » equidem novi, Scriptorum chirurgicorum hujus feculi antübi- mi, hoc oleo tollerein animum induceret, laterem lavare ve le videbitur. Hinc joan. Jacob. Wov T b) dum Gangiión tumorem -effe durum innuit, ad offeam fere duritiem fübinde accedens, —& linimentum, quod defcribit, WiINCKLERI, duplicata tantum -dofi olei lime. & Lumbr. terreftr. non nominato Auctore, - preclarum faepius exhibuiffe effe&um adfirmat, ftatim vero . fubjicit, citius & quafi temporis momento abire hunc tumorem Jamina plumbea impofita, firma circumligata fafcia, feparanda H |. jungens, diftin&taque Ganglia curando P aolmdéss: & fe & alios -falit. Quod, quum hic liber multorum manibus teratur, & r - antedictorum caufa monendum duxi. ! | Quod reftat, SorgNANpzn i) quidem haud inepte poft dis- Bun tumorem, locum Ganglii jubet lamina & ligatura, vel | qua fola firmari, ne morbus revivifcat, non minus aliquoties in —anno pituitam mucofam convenienti purgatione, evoeari, vult - praeterea, abítinendum effe a craffis, vifcidis & frigidis aiinien- . tis, locum fricandum aliquando afperiore linteo , fubinde manu E vitae parum madefaCta, manu aegrota non multum laboris |. perferendum. Ad praecavendum Ganglium, quod fubinde ob- l "fervatum recidivum, porro alii faiivce jejuni hominis iliitum, | alii emplaftra de Ammoniaco, de Galbano; impofita, alii alia - E - commen dant. Interim in binis memoratis exemplis & pannifi- k is & pilearii difcipuli, fimplex fri&io per unum itemque -lIte- | yum diem fubinde fa&a, operoforum diuturnorumque med o- —rum horum aliorumque locum fuppleviffe videtur, Namque Wterque, ftatim atque operatio peracta eft, redit ad munera fua manuaria, profe&o dura, neque illo per omne id tempus, meque hoc per annum cum dimidio malum recidivum paffo. OBSER-- E Ganphylas RUN -hyfic. P. 384. aem 1749. edit. 1$.) l c. € —Ó 168 US 6 xx : OBSERFATIO XLI. Dn. D. RBDIGER. FRIDER, OVELGÜN. Trifolium acetofum Enteroceles remedium , varia- que alia de bac berbula, & nonnulla de ejus ; Jale effentiahi. d extraneos vocatus segros, & me & aliis menfce accum- | bentibus, quum viderem miniftros effe inter epulas, qui faltuarii munere pedes fungebantur, quod noffem hoc hominum genus valetudinis vel parvam vel nullam curam illa praecipue . in &etate habere, eorum faluti velificaturus, data opera facio, interalia, verba de noxa aqua frigidae, corpore calente hauftze. | Quotus enim quisque eft, qui quod ii, qui filvis pedibus ope- ram dant, hacin re omnium maxime peccent, ignoret. Enar- ro proinde adfe&tus , qui a fanguine per motum, ccelo aeftuofo, expanfo, frigida, ut fit, adfatim tum ingefta, coagulato, fibris in- fuper a recentiffimi rigoris aquà vel rigidatis. vel crifpatis, or- tum trahere & originem obfervati funt, quos inter familiam du- cunt ventriculi inflammatio, Pleuritis, Phthifis, Cachexia, Hy- drops, febres intermittentes, vifcerum obftru&tiones , reliqua, Addo, fi quis aquam gelidam vitaturus, minus frigidam impu- ramque bibat, feminii variorum infeCtorum juftum metum fore, - jinfequente fubinde vomitu anxio animalculorum, quaeovulis | cum aqua deglutitis, a calore naturali moderatiori fotis, non de- ftru&is, natales debent, vulgo hominum heic veneficium fru- - ftra accufante. Quod fere omnem excedit fidem, opportu- ne fuübjungebam. Medicus mihi olim amieus, nunc fato fun- &us, medebatur viro, qui latice urinofo emiffo, feme] atque - iterum animalcula volatilia viva fimul excreta confpexit. Quae - ubi oculis ufurpavit ipfemet Medicus, quzerit tandem ex zegro, an aquam biberit his ipfis przeditam. Commode tum in me- | moriam 9 Tv ifolium acetofutm Entevoceles &c. 169 moriam revocabat zegrotans, id ipfum in filva fa&um fuiffe , ip- fiffimaque animantia tum a fe quidem vifa, fed nihili facta fuiffe. Hic multa opera prfftinee fanitati reftitutus eft. Haec loquutus dari herbulam adfirmo his malis przecavendis idoneam, fzepius- cule eam in rema me commendatam, fpontaneo proventu a be- E iino Numine ad averruncandos & hos & alios adfe&us Jarga fatis manu conceffam, in opacis magnam partem locis, - füb fepibus, in (ilvis, petris cet. confpicuam, proinde venatu- ram facientibus, peregrinatoribus, nunciis aliisque ex itinere fu- - dore fubinde diffluentibus, fatis obviam , quze mafücata fecun- . dum Medicorum fententiam meamque experientiam fitim fe- - det, linguam grato acidulo fapore: adficiat, cor ex caufa calida (énrobo et, & aére nebulofo, hinc nocivo, ufu haud incongrua &it. Quamquam autem a Germanis tot nominibus infignita fit, — - lisque a fapore audiat: Sauer- Klee ; quod fub fagis frequens, quid? quod in eorum cavis caudicibusque caefis crefcat, forte: Bucb- Klee , Buch- Ampffer, Buch- Brod, dicatur3 Hof[en-Klee , Gaucb- -— Klee vero, quoniam ex nonnullorum opinione his animalibus in — -eibum cedat: me tamen, ob iníanam nomina plantarum germa- D. — mica variandi in quibusvis fere harum regionum locis cacoé- | . then, effe nefcium, an ex tot adlatis adfidentium quis hanc no- - fcat herbulam; negantibus, formam vel invitus defcribo. . Ad- -. do ad faciliorem notionem alia: cuivis nimirum parvo tenulque . petiolo innafci tria folia cordis figura, uti quidem pi&roribus il- - lud ipfum fingere & pingere in more pofitum fit, quae, me fze-.— * pius obfervante, fe mire arrigant, tempore pracalido i 1n tem- — peftatem Bluytamqué mox fe praecipitaturo, alias ad caulicu- lum decumbant, fingulis petiolis fingulos innaífci flofculos heic - Jocorum ad unum fere omnes albos, raro venulis purpuraícen- . tibus confpicuos, rarius totos purpureos, in Italia Galliaque magis luteos, qui fi copiofi confpiciantur, noftrates non tantum - . mufücos, fed eorum nonnullos, qui fibi magis Phy(ici videan- tur & revera fint, quos inter magni quondam n nominis Medicus, IVov. AG. Pbyf. Med. Tom.11. 3D nu Leonb. T $; 5o | . Olfervttio XLI. Leonb. FvcHsivs b, crebras illius anni pluvias & advarum in- | undationes, pauci contra ficcitatem portendere; certo fibi co- gnitum exploratumque velint. Tum vero commode me interpellat menfze mecum ; adit: dens, rerum ad faltus pertinentium curator, & optime, inquit. perfpe&a mihi haec herba pufilla eft, quae mihi miraculofo fere auxilio fuit multis annis Enterocele laboranti. Fruftra namque interea temporis in ufum vocatis & remediis internis & fubli- gaculis, rufticus me conveniens, herbulamque hanc common- ftrans, adfeveravit, hac ipfa diligenter commeftta me certo cer- tius plane curatum iri; proinde largiter ea per tres quatuorve - feptimanas ufus, ita perfanatus fum, ut per tot annorum decur- fum, jam fere o&togenarius , quamvis equi, quod alias in malis - habetur, quotidiana in filvas ve&tatione, quod fcis mei effe offi- ; ABS, fs fim & adhuc utar, ex eo tempore nihil amplius mali | fenferim. —Curiofus & de re dubius, au&tor fum curet adferri. quo ufus fuerit, remedium. Quod ille extemplo fieri curavit, - locum certum innuens, ubi copiofe crefcat. Etrevera mini- mo temporis fpatio copiofe adlatum, erat ipfiffimum 7rifolium acetofum vulgare Baubini , quod alius a figura foliorum 7ricordium, a fapore Oxytripbyllun, aliis llleluja, Panis Cuculi , officinis Zceto- fila audit. Miratus fub initium tantam Acetofellae efficaciam, inprimis cum jam mihi conftaret , 7beodor. TABERNIEMONTA- NvM, atque 7beodor. Zw1NGERVM in eis, qui explanatius de her- bis fcripferunt, haud fecus Simonem PAvLLI, Cafp. HoFFMANNVMI, Tbeod. ConBEivM, Mich. ErTMüLLERVM, aliosque, qui, cum prioribus comparati, concife magis ac ftri&tim res botanicas li- terarum monumentis confignarunt, nullam hujus effe&us inje- ciffe mentionem, major autem me adfecit admiratio , vifo quod ab horum nonnullis Trifohum acetofum tantum non Oxys Plinii dicatur, & tamen hanc virtutem ficco, quod ajunt; pede prze- terie- | E) De Hiftor. Stirp. Comment. cap, CCXV, E - Trifolium acetofum Euteroceles &yc.— Y7t - terierint. Interim, ne quid diffitear, quibus non minus Aceto- — fella Oxys Plinii eft, oannes RvELLIvs D), Petrus Zndreas MAT- — THIOLVS 9) Leonbardus Fvcusivs l. c. C. PriNu Secundi addu- — eunt verba, qua ita fe habent n): Oxys folia terna babet. -..Da- tur ad flomecbum diffolutum. — Edunt €9. qui Enterocelen babent. | 1n. ——terim quum & PLiNIvs, & ad unum omnes, quos citavi, Bo- - "tanici , nullum curationis in Enterocele adduxerint exemplum, — finon hanc Trifolii acetofi, cimmeriis antiquitatis tenebris in- * wolutam efficaciam obfervatione roboratam luci publica expo- —gmerem, in rem medicam injurius merito viderer. [ Mihi interim perinde eft, (i quis veterum ufu roborata, ob- —]ivioni tradita, novis autem experimentis confirmata, filentio — involvere , flocci facere , & rufticis, ad quos évzópisa , ut heic, — jonga annorum ferie, & fubinde ab ultima antiquitate devoluta — funt, folis relinquere velit, malit autem usque nova, unica fo- - Ium adlata obfervatione, fe£tari. Quid autem fibi vult PLixiI ——ftomáchus diffolutus ? Non equidem is fum, qui credam Aar- — tholonueum CARRICHTERVM 0) PráiN10 non citato, tam crude in- NC ! X2 telle- — 4) De Natur. Stirp. lib. II. Cap. CXLIV. pag. 458. Bafil. 1543. Ej s) Oper. omn. a Cafp. & Hieronym, Bauh. edit. Bafil. 167 4. T 5) Hift, mund. :natural. lib. 27. Cap. XII. lin. 29. p. 394. Francofurt. — — . sad Menum cum Sigism, Gelenii animadverfionibus. Edit, 1492. —— 9) Im groffen Krüuter-Bucb. Quod Herbarium. D. Michael Toxite: —— e $576. fub nomine P/ilomuff Anonymi edidit. Dein 1619. addi- to, ut verba habent, vero Autoris nomine, denuo publici juris fa- ctum eft, fi quidem fides habenda Prooemio TPeoph;li Krafft, qui in forma, ut ajunt, quarta, id ipfum typis tertia vice Francof, ad: —— Monum 1673 exfcribi curavit, quz editio ufui meo infervit. Hoc .* anlibro, fi quid recte judico, ut in alio, in forma octuplicata No- ribergz 1652. non minus foras a dicto Michaele Toxite emiffo, .quo utor, fub infcriptione: Bartholomei CanRiCcuTERS Krüuter- . wund Arzencybuchs evfier und anderer "Theil : PARACELSI quidem agit adfeclam fuo tempore Decfor berbariur dictus CagRicHTE- . RVS; in multis tamen in longe alia, fingulari methodo , abit, que mu nimiam fapit Aftrologiam, fupra quam cuiquam credibile eft, & b. ab emunctioris naris Medico concipi potefl. — »- 1722 . Olferestio XLIV..— tellexiffe haec verba, ut iis indu£tus , minus latine, iisque in fa- tiorem fenfum extenfis, ut a pag. 30s. ad pag. 310. multus eft in Acetofella laudanda , ita fpeciatim afferere haud vereatur, eam omnes lafiones internas mundificare & confolidare, quid? quod ubi pulmones, hepar & lien putrefcere velint, epoto hu- jus herbae fucco eegrum fanum & mundum futurum. A. bile caloreque interno fqualentbus vifceribus internis Trifolium acetofum auxilio effe haud negaverim, non minus ufui effe in variis febribus ardentibus malignisque, inprimis ubt inopia pomi citriilaboramus, internis, praecipue pulmonibus non male adfettis: at vero fuccum acidulum partes interne lee- fas, cum incipiente putredine collu&antes, non plenius erofu- rum, vellicaturum, ftimulaturum, nociturum , fed fanaturum, credat Judeeus Apella, non ego. Vel ex hoc intelligi poteft, in eo pofitum effe haud exiguam rei medica partem, ut & eo- : rum ícripta cum judicio legamus medico, qui Archiatri fplendi- do niunere fun&i funt, quem tantum non apud Caefarem Maxt- MILIANVM fecundum egit CaRRICHTERVs. Quodad me attinet, dum CicERoNIs verba mecum reputo: Cupio in tantis Reipublice — periculis non diffolutum videri : ubi loci diffolutum fui officii immemo- vem , inertem, vemiffum interpretantur, quid prohibet, quo minus - ftomachum diffolutum Plinii pro eo habeam, qui ex intemperie, ut veteres ajunt, calida, indeque nata inappetentia aliisque labo- rat, qua in re Acetofella haud exiguo adjumento effe poteft, . Ceterum perpendenti hiftoriam, quam de Priore de Cabrieres memorie prodidit non ignobilis operationum chirurgicarum - ícriptor Petrus Dioxis f), haud aeque mirum creditu videbitur, | | Trifo- p) Cours d Operations de Chirurgie , eve, augmentée de remarques | importantes par G. de la FAvs à Paris 1750. p. 316, feq. qux - quarta hujus libri eft editio. Hzc in forma octava , ut vocant, majori Qui audire SeZiszer & fub hoc nomine latere voluit, . magno multorum, gallica nefcientium, cominodo, curfum hunc. mon pa ! (- opera " so PT Ty ifoliutt acetofum Enteroceles tc. — 173 Trifolium acetofum tantum auxilii Herniis ferre. Namque di- - &8 viri, quod antea fecreto coxerat, cum Rege Galliarum Lu- -dovico XIV. pro magno arcano poftes communicatum reme- - dium, ufu interno, in fola mixtione acidi fortioris, nempe fpiri- tus falis cum vino rubro, conftitiffe videbitur, junéta externe | ligatura cum Emplaftro. Vfquus proinde rerum zaeftimator haud ui dubie tenerioribus mitiffimum, quod Trifolium acetofum in - finu fuo gerit, acidum, robufioribus multo acrius fpiritus falis E .. pofthac propinabit. Iucrm quosdam, non omnes, per dictam . methodum ab Hernia liberatos effe , M otlas eft memoratus D1io- »Wwis. Quid caufee fübfit fcifcitanti, fi conje&urze rationali lo- : QE eft, qua fi non alter oculus, faltem altera manus Medici —— dici meretur, herniofis fanguineo temperamento praeditis ma- 1 —— gis acida vel fubacida prodeffe, aliis alia, facile adparebit. No- - fter faltem, quem ha&tenus commemoravi, fanguineo erat tem- - peramento. Et quem Medicorum folertiorum fugit, qua ex. 2 acidorum fübacidorumque familia depromuntur, remedia, ge- -neratim fanguineis magis quam aliis utilia effe. Contra qui ex - herba femineque Perfoliat& , ex Herniaria , Veronica, Sanicula, 3; radice Imperatoric aliisque hujus. commatis., pna funt .. pulveres, nemo non, cui fecundum PLAvTvVM cor acre in pe- B. eft, majori cum judicio, quam acida Enterocelicis phleg- . maticis propinabit. Pretereo , quod indies experimur, fine 1 jefa aptaque ligatura interna tantum non'omnibus fruftra adhi- beri. Neautem noxam potus frigidi indigitaffe, efficax autem —— remedium alto filentio preetermififfe videar, en! fequens, fe- .. mel atque iterum magno fucceffu ufurpatum. Recip. apisdo! — eim ranas vivas, aperto ventre exime hepata, folliculo bilario .—— eum bile abje&to, tere hepata in mortario, adje&ta aqua Taraxi- E H eh & minori quantitate florum Sambuci, continua terendo, dato y X $a hoc |. ' eperationum e gallico in germanicum fermonem jam transtulit, | 7. &Mque fatis Te & egregie, & Auguftz Vindelicorum edi curavit... i MEE 1712. HE ^w 174. .. Olfervatio XLIP. hoc ipfum primo mane eum do(i jufta pulveris , qui ita habet: - Rec. Mandibul. luc. pifc. Dentis aprugn. ana part. 2. Succin. C. C. uft. ana part. r. hoc fumto per binas horas fudet, nihilque füb idem tempus comedat zger; huic ut fubjungatur aon Bellid. cum Thé viridi infufum e re erit. Non poffum quin, colophonem huic obfervationi impofi- turts, commemorem elegas fatis falis effentialis Acetofellae experimentum, idque in gratiam Studioforum diligentius ad li- terarum ftudia incumbentium, nihil proinde nifi libros cogitan- tium, hinc facile linteos manuum limbos indufiaque atramento fcriptorio commaculantium, nullibi, nifi me memoria fallit, a me let&tum. In hunc ergo finem cape di&tum, grato fubacido fapore linguam adficiens, fal Acetofellae, quod fatis parvi eft pretii, & officinis medicamentariis hoc nomine verit, confper- . ge hoc ipfo totam maculam, falivam dein fali adde illumque hu- me&ta, interje&to parvo temporis fpatio hanc axixtionem hinc illinc, cultri latere obtufiori motita, quo fatis & leniter fa&to, ablue linteum aqua fimphci, vel, quod melius, faponacea, & ma- culam ex eo fublatam confpicies. Trifolium acetofüm inter .tot nomina, nonnullis Scriptorum patrio fermone Maler- Kraut audit, quafi dicas herbam maculis delendis aptam natam. :Quid hac in re faciat herba ejusque fuccus ; neicius fum. Namque . cum fale folum , non cumillis experimentum feci. Equidem olim artificium ceo ufurpavi, maculas atramento literario fa- &as e linteis tollendi per fuccum citri patinze ftanneze inditum, - parum calefa&um. Non niinus cognitum exploratumque ha- beo, multo recens atramento linteis inopinato adfufo, quidquid erat, emaculatum effe, fapone (icco ex utraque parte linteo ,be- ne adfidho , pofturinee humane per no&tem indito, mane .ex- preífo, experimento, quod in omnibus obtinet, repetito, macu- - lis prima vice non penitus fublatis. At vero, ut hoc, quod ia arcanis habent, tantum fuccedit , linteis recenter atramento in- fe&tis: ita iftudcum fucco citri linteie nacentius , fa] Acetofel- - lee - . Carlina fiveftris ardoris veutriculi, tec. 7s ^ - Xe proinde his nominibus "M— videtur. Sed hec a;ír ra- " gen | E OBSERVATIO XLEÉ Dn. D. RÜDIGER. FRIDER. OVELGUÜN. | Car lina Jilveftris ardoris ventriculi, feu Sodz re- o uedum , cut premia eff rarioris reperte [Deciet de fcriptio, 4 ue forte multicaulis , vel multi- x flora dicenda. E uod Cardui incognitum genus paffim fecus vias proveni- * ens, & a fimilitudine Carlina filveftris Remberto Dopoxxo L4) eit, Heracantha vero RiviNo pariter atque Theodoro TABER- " — NEMONTANO, quodque primi nominis quondam Profeffor Jenen- —fis G. IJ. WzEpsLIvs Carlinam fcandentem & herbam Rugam 1 vocare folebat, plerumque & fere femper unico caule e terra - prodit, qui rarius paullo uno, duobus; vel tribus tantum flori- ? . bus confpicuus eft. Ut vero is ipfe vel plures vel pauciores - cauliculos emittit, quorum fummitatibus fere infidet flos uni- j- Cus, ita frequentius numerabis mecum 4. 5. 6. 7. 8. 9. IC. I T. 12. 13. flores in eadem planta. Itaque, cum 7beodorus TABER- REMONTANVS , qui in figura feptem, tum Rembertus DopoN vs, »q«qui quatuor forum capitula in imagine excufa confpicienda ' praebet, veritati litant. Rarior paullo Carlina filveftris mihi vi- 4 "detur illa, quam ad fpeculam, quam heic loci vocant Geismari- —— enfem , oculis ufurpare licuit. Hac ipfa e terra effoffa caules - | "tres & viginti, & in tot fummitatibus vel caulium vel brachio- . "Jorum ex caulibus emifforum novem & feptusginta flores ex- | hibuit Caulis medius ceteris & craffitudine & magnitudine . eminebat, floribus decem ornatus, quorum reliquis elatior om- | nium florum maximus vifus. Qui hunc inftar fatellitum ambie- E bans : 4) De Stirp. Hiftor, DING imag. Tom. II. p. 6g. Edit. Antverp. . .1559- 176 ^ . Obfrostio XLP.— E bant caules, quamvis ad medium non accederent, tamen fic fa- tis erant magni craffique. Linteo, aegrorum caufa, die quinto . & decimo menfis Septembris 1744. ad me Heina miffus, haud . ita pridem tum maritatus, pileo geftabat trium florum Carlinam. filveftrem. | Qua re vifa quaero, quid fubtit caufa, Tum ve- roille: Alternis fere diebus confli&tatus fum cum ardore circa . orificium ventriculi üiniftrum, qui furfum adícendens jugulum petebat, in ore autem nihil ineommodi fenfi. Suafüm mihi & facile perfuafum eft, ut hanc, quam vides, Heracantham pilee : adfixam portarem. At vero eft, ut primum hec ipfa fit trium tantum florum, nullo enim erit adjumento, fi pluribus ornatae floribus reliquos abftuleris, deinde ea invenienda eft in oris alius regionis, denique illam non data opera quarendo, fed cafu prorfus & fortuito reperiendo. His obíervatis a malo mihi adeo molefto liberatus fum. Poft longum temporis fpatium malo redeunte, ac denuo fere ad diem alterum per annum me adfligente, re audita, quaerit ex me Socrus, an fortaffe pileus - meus Heracantha deftitutus fit? Quod mitratus , non pileatus domi incedam, id me latebat, proinde me ad pileum contuli, & - revera eum memorata faepius berba orbatum reperi, lnveni di£to modo hanc denuo circa nofocomium Merxhufanum, qua- pileo impofita per hos o&to dies, quibus hoc feci, morbo, quem Sodam vocant, prorfus non adfligor. Haec ad verbum ille. His auditis extemplo memorie fnuccurrebant, quae lauda- tus G. Jl, WepEL1vs in laudatiflimis Zmenitatibus Materie medice | ' r) fcripta reliquit, ad ardorem nimirum ventriculi, feu Sodam . curandam, in aulis quibusdam folenne efTe uti Carlina fcanden- te, poft florem perfet&tum in femen fatifcente, quae folo obtutu : hoc malum curet. Se noffe nobilem eruditiffimum, qui morbo ifto mirum quantum vexatus , uno hoc utatur entidoto cum in- . figni fucceffu, nulla forfan alia de caufa, nt ille quidem exifti, mat, Hos quod sae illo Archeus moveatur fortius ad refi. fena ») Lib. I, Sect. Lt. Cap. IIX. p. 175. edit, Jenz 1704. | .À L : Carlina filveftris aydoris ventriculi, tc. Yz7 dum effervefcentize illi humorum acidiorum.& bilioforum con- ftringentium , hinc & fibi audire die Sood-Diftd. An vox ger- . manica Diey- Dif JRemberti DopoNIt 5) confpiret.cum poftula- . - to :egri memorati, aliis judicandum relinquo, WEpE1ivs certe - neque hujus, neque aliarum, ut noftro videbantur, cautelarum, 7 qua meo faltem arbitratu füperftitionem olent, ullam injicit. — mentionem. (Tnterim talia, cii volupe eft, fattu funt facilia. 5 TABERNZEMONTANvS, vel potiusin parte fccunda & tertia Her- | bari füb iliius nomine Bnaavxrvs, hanc Carlinze fpeciem. fub JA nomine Dreudiftel indicat. An quod aculeis fuis manibus minus . Caute tangentium minetur? Relinquo haec. Neque fcio an ma- : doris momenti res fit.commemoraífe , Heracantham in fafcia, uam pileis circumvolvunt, defixam habuiffe noftrum, floribus b: ad anteriora faciei fitis , ultra linibum vero pilei non prominen- — fibus. Hacin eum folum finem fcribo, ne quid obfervatorum '-inta&tum relinquam. 4 Cauffam tam preefentis efficaciae Carlinze ilveftris in ardo- | Te ventriculi rimaturis, forte majoris ufus erit ridiculum, ut'7o- —— annes AGRICOLA £) vocat, experimentum, quod partibus CROLLW 1 pum contra LIBAVIVM, vires unguenti armarii per multa mil- - Waria abfente aegro defenfurus » 1n inedium profert, fe nempe, "fcribit, nuper vidiffe, quod qui-tantum cogitaffet funem axun- ES ex rota profluente un&tum, in angulo domus fufpenfum , illi- —€o hoc ipfo curaverit ardorem ventriculi, hocque quum docu- 1 L iffet multos, omnibus id ipfum fuiffe auxilio. Memini mihi ad- i modum puero fingultienti, miraterribilique narrata hiftoria, fta- — 'Pra&ticus Francifcus Jost. 4) merit, in levioribus fingultationi- —bus fpiritus retentionem & fternutationem fiftere fingultum. ! E: Bravioribus fingultus caufis heec talia Medicum pariter atque | cegrum 0 1t: c. t) Chirurg. parv. Tract. IT. p. 251. Edit. Norinib. 1643. Lg E: 34) Oper, medicor. T'om. III. Lib. III, & IV; p. m. 148. ANov. A8. Pbyf. Med. Tom. LT. Z tim ceffaffe finguitum ; quemadmodum quadraginta annorum . . 178 Obfervatio .XLP. sgrum relinquunt. An vero haud fecus Heracantha princi- - pium vitale, feu internum agens, quod five cum HrePoCRATE vaiwam, five cum HrrLMoNTIO feniore Zrcbeun, five cum - juniore HzrwowTIo Fitam, íive cum alis aliter vocaveris, mihi perinde eft) a parte adfeCta, reli£ta caufa Sodee, imagina- — tionis vi tantum avertat, & hac ratione fenfum doloris ma- - gis fufpendat , quam ejus cauífam tollat; an vero ex We- | deliana fententia res, vel ab his diverfo modo agatur,. qui rebus, non hypothefibus, toties vitio feculi , inprimis praeteriti, & ingeniorum variantibus, ftudeo, hic non difquiram, idque eo majori jure quum aegro ardore ventriculi laboranti, Heracan- thae confifo, a confiliis medicis haud fuerim, neque is ipfe poft- hac me convenerit. Sufficit ergo mihi in prafenti co 2z; indi- caíTe, futuris & fequuturis obfervatoribus só 2/óri relinquens. OBSERFATIO XLPL ^ 0 00— Dn. D, RÜDIGER. FRIDER. OVELGUN, ^ Cariei dentium caufa, a multis minus baGemus ob- Jervata, dataque per banc occafione opportuma , fi- - mul nonnulla circa ufam & abufum potus Her-. be 1bé & Caffe. pes fzepenumero magnorum malorum funt initia. Eft pro- inde ut iis cauíis occafionalibus obviam eatur, quae huc. collneant. In prafenti tantum unicam in medium producam, » qua ad dentium cariem fpe&tat, hactenus a plurimis hominum his. faltem in regionibus non obfervatam. Potus notiffimus Caffé & Thé di&tus certe ex ufu fatis utili in abufüum nocivum faltem eorum hypochondriacorum trantüt, qui ex infufo Thé. majorem ventriculi debilitatem & auctas ventris flatuum tur-- bas, ex potione Caffé vero illico anxietates fentiunt, id quod. centenis vicibus obfervavi. Contra utriusque fexus mihi plu- i : TES t 1 | Cariei dentium caufa, a multis minus ec. "79 res E oruot o non nentes. nifi primo mane Caffé cum lacte hau(ffent. In paroxyfuis cephalalgize , inprimis femelia- rum, ex ventriculo orta, plurimis exemplis a Up o Caffé . potio po nocuit vero, ubl haec ipfa ex cerebro, fanguinis orgafmo, aitisque faciie adfequendis cautis originem UM ceu - graviter ex dojore capitis, a fanguine vel nimis citato, velbi- - - liofo, vel minimis vaforum ob(tru&tis , aezrotantibus magno fuit Jevamento Thé viridis largior isque ditior potus fine faccha- fo, adjun&o placido & quieto decubitu. Utex multis hypo- * B uirsci: fere tantum unum, plures vero hyftericas exhilara- «tas ex Caffé ufu animadverti: ita notare non potui eum um- .quam fuiffe nervinum. | Hinc in tremore Caffé potum in mul- tis numquam utilem obfervare licut. Quz copio(iore Caffé | . potatione ufa, hinc vertigine adíliCta fuit, non prius priftinze — valetudini reítitui potuit, quam ab ea prorfus deftitiffet. 1d . quod fimili ratione fa&um eft cum femella tenerioris ftru&tu- . Fd) quae ex c hac caufa tanto tremore manuum adfe£ta eft, ut je- juna quidquam fcribere haud potuerit, paullo me! ius DUE Cl- bo, remediis fruftra adhibitis, no^ ut alias, ni(i abdicate hoc po- .tu, fpontanea fic curatione. Qui Biteris diigentius operam — dant, ad prandium iis incumbertes , fumto cibo denuo inchoan- -^tes, non minus ii, qui vel non bene mafticant, quos ofores ani- — mee fuz adpellat Schola Arabica, vel ciborum nimium ingurgi- tant, hi omnes tra&tu temporis male fe habere ventricuium, tu- mere; inflari, ac fe plus minus contriftari, (imulac comedere, "fentiunt, me vero fzepiffime commendante ex potu Caffé abs- que la&te fumto, nifi anxietate, vel vertigine, vel tremore, ut — dixi, inde corripiantur, quibus omnem ejus ufum interdico, ? p 3. —momentaneum fere habent levamen. At vero & hic obtinet regula fcholaftica: qui eft caufa caufze, etiam eft caufa caufati. Nifi enim literarum ftudio intempeftivo obviam eant, maftica- tioni debite operam adhibeant & ciborum quantitatis juftam ha- beant rationem, remedium inde palliativum tantum habebunt, L2 . qale 18o |. — Olfervatio XLF1. malo indies redeunte. [lluftris femina, olim fabulo renal affli- &a, primo quovis mane aquam ex fabis di£&tis Indicis toftis, mo- derata dofi, fortis non aeque extra&tionis, per plurimos annos fine la£te bibit, & fe hoc medio ab hoc malo liberam credidit, decedens demum agens aliquot annos f&pra o&togiuta, de his | nihil quefta. Heec valde macra ftatim poft hanc potationem aliquot bolos panis butyro illiti comedebat. Eumdem effe&um virgo etatis fenilis eodem in malo , non minus in adfe&u fuo - punt laudabat. Sed de his forte plura alias. . -. Hec qualiacunque in mentem veniunt di&uro , horum po- tuum tantum non quotidianum ufum ànfam prabuiffe cariei dentium tot hominum his aliisque in oris, qui vel parfimonic, - vel majoris dulcedinis. caufa faccharum iis non tam inmifcent, quam in ore volutant, vel incurii, vel effe&tum nefcientes, fero demum, ut Phryges, fapientes, dentiumque corruptionem & ca- fum dolentes. D. D. HANNEMANNVS 7): dentium bona con[tita- iio, inquit, magnum nature robur bonamque [amitatem cowporis probat. Et denuo: dentes excavati €$ morbofi morbofam vifcerum infirmamque — eonffitutionem e[Jeé arguunt. Certe utriusque fexus homines com- plures vidi, qui longiori tempore fub Thé & Caffé potu faccha- rum volutatim in ore detinuere, dentibus ex hac caufa male ad- feCtis, cetera fanos, nec cum fcorbuto, largo alias quin prodigo dentium carie! promo condo , conflictatos. Haud fecus vir primarius ,, mihi a multis annis perquam notus, firme valetudi- nis, juvenis conimiferat dentes Empirico dealbandos, qui, haud dubie fpiritu acido ufus, dentes breviffimo tempore albiffimos, eum autem haud. ita multo poft edentulum reddidit. Hic ipfe nihilominus oCtogenario major demum diem fuum obrit. Ea-. dem Tragoedia cum femina illuftrr, Jam fere fexagenaria, a&a. eft. Ex quibus patet, verba HANNEMANNI in fe, & fi caufas in- ternas fpettes, verifTima , a caufa Bac faccharata aliisque exter-- nis. v) Ephiem. medico-phyf. Nat, Curiof. Dec. II, Ann. VI, obf CXXIL | * 233* Cariei dentium caufa, a multis minus bc. 181 nis pati 'exCeptionem; dein quod cauto opus fit; fi velin Mit - fimis judicium f&éndod. eft; denique quam facile fubinde ju- nior Medicus, verbis preeceps, preefentibus inprimis, ut fit, na- fütulis femellis,. a veritàte quantumvis non alienus, caufis inter-- —mis & externis non fimul re£ta judicii.lance ponderatis,, Pere. a fe dare. pofht. To4- OBSERFATIO XLFII pn. D. RÜDIGER. FRiDER. OVELGUN, Odontaloice Jéorbutieze curario, X 7 l'idua cholerico-phlegmatica , annos 42. nata, indolis ab in- ..Y cunabulis robuftze corporisrobori confidens, juvenili aeta- te, capite non fatis teCto; quin compluries prorfus aperto ince- - debat, matre fruftra dehortante, ejusque fe aliquando poenas | | daturam adfeverante. Eadentr haud dubie cauffa fuity quod pri- mipara ,. nulla: admonitionüm rniearum habita ratione , non uti - puerpera eft fe gerens. jufto citius lectum reliquerit, rebus * - du — E : domefticis vacaverit; irze indulferit, & ut rem paucis abfoivam, — regulas puerperii dizteticas fusque deque habuerit. Freta ea- . dem corporis firma conftitutione per omnem vitam falfis,. aci- - dis, müria conditis, infumatis aliisque hujus farinae cibis dele- Étata eft. "Menfe OGobri r75 5. quum eamdem fuo: ipfius roga. —'tu inviferem, hisce fere verbis me adloquebatur: Nunc certe —malorum cohors, cui me, pofthabitis diaeteticis. praeceptis . a —"Te mihi toties inculcatis ,. füuperato inprimis quadragefimo ceta- tis anno, obnoxiam fore przedixifti, dentibus incumbens mre ad - oii tuumque prognofticon confirmare occipit, Ex vere- . namque in hanc usque horam odontalgia infeftor, dolorum tor- entis diebus fere (ingulis 1ncrefcentibus, ut vel nullus, vel E. vel brevis no&turna diuturneeque quieti locus fit; den- -tes maxillae fuperioris juxta ac inferioris ad unum omnesv a- — éillant , facili negotio hinc auferendi , eoque facilius, quod gir- | L4 g iva- 182 ^. ; Olfrdisth XLPFILO givarum fequuta contab efcentia eorum nudationi "" exiguum adtulit momentum. Non ab omnibus folum dentibus doieo, Íed pofteriores quoque utriusque maxillae partes, dentibus jarm orbata, haud fecus ac fitisdem adhuc effent 13ftru&tze, fummo me adficiunt dolore. Quum ex ea quarerem , an fimul cum Cephalalgia , Hemicrania aliove capitis dolore confli&aretur, : negavit fe ullo laborare, dolorum immanium finem effe circa articulationem maxillae inferioris , adfirmans; at vero nucham .. occupare exanthema rubrum, veficulis intermixtum, prurigino- - fo ardenteque doloris fenfu usque moleftum. Interna medica- menta horrens, fecum reputans efTe cafum externum, chirur- gorum amans, tres per omne id tempus in auxilium vocavit, duo vicinos, tertium exterum, quemvis feorfum. Verum enim vero omnibus incaffum adhibitis opem meam implorare coacta eft. Re penitius confiderata hanc effe odontalgiam fcorbuti- ticam facili conje&tura adfequor. Jtaque die 21. Octobr. fe- quentem :chartae :mando formulam medicam: Rec. Matf. pilul.- de Succin. Crat. 3ij. Extr. panchym. 'Croll. Fumar. ana 5j. ol. ftill. Chamom., Anth. ana gtt. IIL Eff. Succin. q. f. F. pilul. ex 3. - nro. X. D. S. PHule laxantes, bis terve quavis feptimana fu- menda, ^ Rec. Rad. Caryophyll. Trifol. fibrin. Pceon. mar. ana 5ij. herb. Beton. Verben. Fumar. Trifol. fibrin. Rut. murar, Fior. Hyperic. ana Mj. Semin. Aquil. 5j-Pceon. mar. 5vj. Inc. & cont. M. D. S. quovis die, quo aegra alvo laxanda non vacat, | duo cochlearia plena parum incoquantur Íbi(j. aquce ponderis civilis bibatur mane hora quinta & fexta haee dofis partitis vi- cibus, cum regimine lenis fudoris ad feptimam usque. Rec. .Liqu. C. C. Succin. Eff. Trifol. fibrin. ana 3(?- Caftor. Anodyn. ana 7j. M. quo de omni mane , quo alvus itidem medicamine non ducitur, hora quarta & le&um petiturze, poftquam tribus . horis antea ERRETA iccremorem avenaceum vel hordeaceum nil. comedit, dentur 4o. «o. 60. guttce cum vehiculo aqua mode- rate calida2, quantum capit vafculum Thee potui deftinatum, | decum- Odontalgice [corbutieee curatio. — 193 decumbat deinde per noCtem capite bene te&o, mane vero ad jenem fudorem. Ob vitiofam pravorum humorum colluviem 3n primis viis, ob dieetam preepofteram haud dubie heerentem, pilulis primum utaturjuffi. Sed me infcio TinCtura eodem ve- - fpere fumta, zegra in füdorem diffuta eft. Quem quum denuo poftero die, decotto mane adfumto , largius enmififfet, dolores mirum in édodüri fedati funt. Audito eam pilulas neque inte- gras, neque folutas deglutire potuiffe, dolores quos in abdo- mine experiebatur, haud miratus fum, motis nimirum pravis - eraffioribus humoribus , non promotis, nodos excretis. Pilu- Jarum igitur loco d:ie 26. O&tobr. fequentem in chartam conjeci formulam, Pharmacopoeo tradendam: Rec. Magnes alb. opt. - rad. Jalapp. refinos. ana 3iij. OI. füill. Mac. Aurant. Arith. ana - gtt. II. M. F. Pulv. D. S. pro dofi primo & quovis tertio quar- tove die drachma una cum regimine debito. Hic dicta dofi - primo decies nonies alvum duxit, ex quone gry dolorum in àb- domine fen(it. Eadem dofi poftea eo, quo diCtura eft, tempo- re fubinde exhibita, alvus ter tantum illo die, quo fumferat , (o- pu eft. Quod nifi fa&um fuiffet, id abunde ratus puiveri — fübduxiffem. Conftat namque inter PraCticos, Scorbutum agre — ferre purgantia. 'Interim hinc eft videre, vitiofis lisque muitis - fordibus excrementitiis in primis viis obviis , non ceque nocere largiorem alvi fubduCtionem primam, iis proinde tali in cafu -— €irca initium ad citiorem curationem, non vero poftea, hoc fa- &o, Scorbuto deftinandam. Pulvere laxante femel iterumque, - mec non di&tis remediis ex praefcripto adhibitis, quum eamdem forte convenirem , omnes in medicamenta laudes congerens: iis, inquit, biduo vix vel triduo in ufum vocatis, dolores tan- tum non omnes, abdominis tormenta fi ob intermiítüm reme- - dium alviducum excipias, ceffarunt, gingivarum tabes coércita,. dentes ad unum omnes breviffimo tempore in alveolis firmati, -movaque carne funt obduCti, oris calor remifit. Anteáàin ore - calida pariter atque y 4e externe eadem cum aére frigidiu- Ículo 184 — —— Olfervatio LXVI. - fculo fufferre.non potui, nunc iis-non amplius adfligor. Quan- £umvis autem fpecies ad Deco£tum ingrato (int fapore, earum- que dimidiam partem nondum confumferim tamen quod.egre- | gius-effe&us ex ingrato gratiffimum mihi fecerit. faporem, pan- - cratice licet valeam, & has & cetera, quae funuclunt ancdicatad í na, lubentiffimo animo mihi tota propinari curabo. Mentem . tantopere.commutatam miratus abi. .Ceterum nequicquam « praeter di&a ufurpatum eft, odontalgia memorata, quamvis an- -nus unus itemque alter & quod Sxcurnit, preeterlapfus fit, num- quam redeunte. ... .OBSERFATIO XLFIII. 2 Dn. D. RÜDIGER. FRIDER, OVELGUN. Odontalgiee caturrbalis remedium. ntecedente confcripta :Obfervatione commode memoriae « fuccurrit, quod pro arcano Antiftes ecclefiafticus prima- rius habebat remedium , &etatis anno quarto & ottogefimo qui demum diem.obiit füpremum. "Mecum 1d communicavit, quod ejus-effem per.plura luftra Medicus, adfeverans,.fe multos hoc medicamine. curaffe, dentibus.ex catarrhali adfluxu dolentibus. In hunc finem non niíi novem.femina Staphifagriee contuía lin- teo:tenero illigabat, eoque parvae quantitati aceti-vini immer-- fo, dein gingivam inter dolentem &-genam reponebat. .Extra- &ta hac ratione-magna pituitae pariter atque feri, feu, ut ipfe loqui amabat, aquae copia, hanc odontalgice fpeciem.ceffare ad- firmabat. ^ Varios hujus rei producebat teftes. :Hos inter ho- minem de fchola , in vico vicino rufticam moderantem juven- tam. "Huic ex dentium dolore multas quaerimonias facienti, aliis nihil juvantibus, hoc fuum remedium tanto fuiffe adjumen- to, ut ex eo tempore nihil;odontalgiee fenferit, tum per quatuor "annorum jam intervallum. Dentium, ut variis audit, Podagrae, hoc fuum «26,50 nihil levamenti adferre in caufa cariofi.den- | ; tis, - 4 p" : m - Odontalsiee catarrbalis remedium. — 188. tis, aliave, fed in una faltem a fe adlegata, monitus, candide confenfit, experientia id ipfum fimul edo&tus. — Quee plurimis Botanicorum Staphifagriee nomine fimpliciter venit herba, jfo- feph. Pitt. TounNEroRTIO x) Delpbinium Platani folio , Staphifagria - di&a eft; denominatione vero a virtute, fuperius relata, haud dubie du&ta, inter varia nomina germanica Speichel- Kraut voca- tur, apophlegmaticam herbam quafi dicas zxar' £x. (| SO0BSERFATIQ XLIX |... Dn. D. RÜDIGER. FRIDER. OVELGÜN. 1 | Odont aleica alia &' varia, ad que aduexe funt ob- fervationes circa Peti ufum te abufum. — Q'ub primis praxeos annis, dum ruri fubinde me continerem, ad zegros exteros vocatus, mihi ab omni Pharmacopolio re- moto accidit, ut Odontalgiam querentes auxiliuma me peterent. Quum proinde auxilium in arena capiendum, & remedium ubi. vis obvium cogitandum effet, commode memorias fuccurrit, Di quod admodum adolefcentulus in Thawmatograpbia naturali, au- -— toris polygraphi, Joannis JousTONI, legeram, ex HEvnNtrO refe- a rentis, quod is ipfe HEvaNIvs, vehementer ex dente laborans, - Tabacum ex aqua decoxerit,adje&is chamzemeli floribus,hujus te- pidi deco&i cochlear, fubitlde exfpuendo, in ore detinuerit, id- - que, idem agens, horis duabus, dolore miteícente, alteroque die Eid graminis evellenti inclinato capite , liquor croci flavedi- —nem referens copiofe e naribus effluxerit, Nicotianae odorem yeferens, quod antea numquam factum, omni dentium dolore evanefcenté. Teftor fidem meam, hoc ipfam Nicotianee, a Nr- coT1o fic diCtae, deco&tum , omiffis etiam floribus Chamomillze, | forte ad manus non erant; dum alius alium docuit $ multis, non : RS Inflitur. rei herbar. Tom, I. Glaff. XI, Sect. II. Gen. III. p. 428. d Parif. MDCC. edit, AVov. AG. Pbyf. Med. Tom.1I. Aa 196 ^ Obfroatio XLIX. non uni HevnN10, fuiffe auxilio. Modum di&um deco&um pa-. randi quod. loco citato non.legerim, qua. ratione ifthoc fieri juf- ferim ,, forte e re utentium. erit heic loci commemorare: nimi- | rum: Peti concifi manipulos. duos, aque. ferventi injeCtos , ad. tertiae partis confumtionem decoqui €uravi , unica tantum libra: Civili. remanente. Serum, copiofius acredine falfa acidave im- butum,, quum. dentibus incumbit, multis. in. more: pofitum: eft haufto. per. fiftulam: Tabaci. fumo. dolores. inde: ortos: lenire.. Quod.ut. inis, bene. procedit ,, qui adfueti funt tubulos fumato-. rios ore. protendere, ita ii qui caliginofis Peti fumis ,. fiftula: ex-. . ceptis, non,adfuefaéti, vel horum plane: impatientes. funt, male | inde habent vomitu, aut: vertigine: fine adlevamento fequenti, In illuftribus femellis, dolorum. facibus.ita accenfis, ut multis et-. : iam. tubulis herbae; Nicotianae fümidis,. ore fu&tis . has ipfas. de-. - lere. haud potuerint; ifthoc: in primis obfervare contigit, iis.non ita. zegre & majori cum. effe&tu. Tabaci. deco&tum in ore ferenti-- bus. I Facta heic: efficace: mentione, quar "TaBaeum im odontal-. - £12: exferit-,, forte: haud. incongruum: erit;, velut: in: tranfitu;, ea: «ommemorare, qua: pra&tica confirmata. dedit obfervatio. Ci- wis.extera: regionis, macer, temperamenti cholerici, corporis. flatura parvus,,naturali faciei colore pallidus, ubi Nicotiang:fü-- mo,primum ufus eft ,, hunc:ipfüm, qua funt ejus. verba, catar-. | rhos.attraxifTe ,, eosque in: primis oculos. infeffaffe,, deprehendit, | ceffantes;liujus.ufu abrogato. InterjeCto: tempore: quum denuo: "Tabaci; quiin defuetudinem: abierat; ufüm: frequentius etiam ad-. mitteret; ifthocliaudobfervavit. Hicipfeexfebremaligna diem. obiit; capite-poft mortem tumente; fenium haud'attingens. Ut. inadpetentia:nimium: moderatus; & vini: adufti; & Nicotianae per: fümum: ufüs.rejiciendus: non eft acidum; ventriculi, ut: equidem: . fei: evidentia: du&tus: exiftimo,, nimis: exaltatum: oleoíis^ Tabaci: particulis: narcoticis: obtundendo;,, falibus: vero: fuis: volatilibus: fáturando :: ita profeCto quivis: Tabacophilus, inadpetentia: ten-- Odontalgica alia & varia, ad que &c.. 187 tatus, fumo Hyofcyami Peruviani liberius traCto, fentiet eam ex eadem ratione majorem. . Tefts 1nter alios omni exceptio- ne major eft verbi divini minifter, optime robuftzeque valetu- dinis. Hic tubulos herbz fanCte) fumatorios indies fzepius in ufum trahens í 1nadpetentia adfectus eft, quam «emendaturus confilio peíffimo virum aduftum in auxilium vocavit. ^Grato ventriculi acido hoc ipfo prorfus:debellato , ad Wildungenfes - fontes urbanos adit. Hi, quod faepius a me obfervatum e(t, veltertio die inadpetentiam tantum: non. annuam, vifceribus 1l. — Lefis, praevio ex arte praeícripto laxante, .adlevarunt, adpeti- tumque refüituerunt. taque has aquas medicatas ,'grato acidu- lo fapore martialique principio imbutas, «ei profuturas edico, - modo indies quidquam ex hauítu priftino ficco pariteratquehu- mido, remittat paulatimque utriusque abufui nuncium mittat. Ille vero tantum non ad ipfas, quas dicurit, acidulas, fub ipfa po- "tatione, fibi temperare :a Tabaci fu&tione non potuit, proinde 3b:aqguis, plenam curationis fpem certo adlaturis ,:non nifi adle- »vameritum , «quamdiu iis ufus:eft, retulit a nullo vero alio te- - 3medio tantum levaminis indeptus, per multorum annorum de- curfum íe Wildungam quotannis contulit. Tandem et poft - Jhaec Peti juxta: atque vini adufü, quamvis numquam ad ebrieta- "tem, tamen coritinue per confuetudinem amans, humido per fa- - livam cum fpiritibus nimis éxhaufto, vifus fenfit imminutionem, majora fub hoc regimine tra&tu temporis, incrementa capien- «tem, dum nondum plenus annis omni facultate videndi privare- "ur. Hoc ipfum ei di&tum efto, qui nimia herbae Nicotianz de- le&atione flagrans, ut ViracrL1: Mufa canit y) Faucibus ingentem fumum (mirabile diclu) FEvomit: inmvoloitque domum caligine ceca, Profpe&um eripiens oculis. Ut ille pergit: famiferam no&em glomerans. | ^. HMM lt oa Aa 2. ! o Rufü- y) Eneid. Lib. VIII, v. 253. feqq. 0 UI Obfervatio XL IX 5 Rufticorum noftratium & inferioris fortis civiunr multi, qui hyeme unico in hypocauftulo cum uxore & liberis degunt, dum haud fecus cum fodaiibus Peto certant, ac antiqua Greecia - facibus accen(íis in Lampadophoriis fuis, dum ut veteres Roma- ni Vulcanalia non per unum Augufti, fed fere per quemvis hye- mis mtegrum diem celebrant, non quidem animalibus armisque hoftium igniinje&tis, fed Vuicano nimis religiofe per herbam fan&tam cuito, quod faepius obfervavi, pulmones fuos tot aéris iniuriis ex vitée genere jam patentes, exíiccant, adurunt, Phthiin aliaque mala acceríunt; adde uxores , poft annum quinquage/imum magnam partem afthmaticas , de injuria fiftulae fumificae fruftra querentes, ita graviter adficiunt, ut fpiritum eegrius multo & vix trahant, locis his anguítis fumo Tabacario tantum non repletis. Certe qui ex Tabe, aut dorfali, aut alia, vel ex Phthi(i ipfa laborant, qui uxorati feminis defe&tu adfe&ti funt, qui in exceffü biliofi, qui fenes non humidi, fed exfucci corporis funt, nifi fibi male velint confuitum, cane pejus & an- gue vitent di&um Nicotianze ufum, qui facillime, ut funt mores hominum, in abufum ruit. Quod ad me attinet, parce Nicotia- nae fumo utor, & numquam nift aére nimis nebulofo, vel capite; segros vifitando, faepius aéri frigido expofito , contraCtis inde catarrhis fic di&is frigidis, vel ab iis rediens, qui cum febri ma- ligna confli&antur, quibus in cafibus muitis exemplis fcopo pro- phyla&ico operae pretium fecit, juxta cum moderato vini, in-. primis Rhenani, ufu, fuffimentis aliisque. Haud fecus plurimis. in fubje&tis , imperata fimul diaeta hume&tante , motuque leni ac continuato , ubi alvus hypochondriacorum aliorumque officii 4mmemor fuit, ufum moderatum primo mane conducibilem de- prehendi, inteftinorum onere, utplurimum, fu&to per fumum ex more Tabaco, extemplo depo'ito. d Ne res careat exemplis, ex multis pauca adlego. Pretor 43. annorum, Apop'exia levi pedumque tumore adfe&tus, ma- £no cum molimine alvum rariusque depofuit, feecibus duris fic- | | / cisque Odontaleica alia t varia, ad quet?e. 189 eisque , cubitum proinde iturus usque in ufum vocabat Pet: fu- - mum in morem confuetum. Tum namque fequenti mane fpon- taneo neque difficili motu, fequebantur excrementa alvina , & -quod forte notari meretur, muita cum pituita mixta. Adole- fcens 16. annorum, variis ex fcorbuto malis per complures an- — mos tentatus, per fortiera laxantia immo purgantia agitstus, vel - parcas vel nullas inde fedes habuit, alvum potius obftiuttioni- bus obnoxiam ítri&amque fibi per haec. ipfa conciliavit, auum : . E . - ante horum ufum , moderate ufurpato, hodiernum in morem, Tabaco, alvum haberet officio fuo indies refpondentem. Ver- bi divini Minifter, obefi corporis, phlegmate abundans idemque hypochondriaeus, cacaturiens ire, quo faturi folent, at vero vel per oCtiduum nihil emittere potuit, nifi mane & hora quarta - poft meridiem unam , vefpertino autem tempore binas fiftulas - tabacarias, confueto more, in auxilium vocaret, tum vero opti- me natura onus per inferius guttur depofuit. Sed huic a plu- - rimis nimis, a paucis fmninus, adamatae minorum gentium Deze - mon mola falfa, non thure, fed Nicotiana; fed hujus fumo, fed - Charta, fatis heic litatum eft. Redeo proinde, unde digreffus fum, ad Odontalgica. — AI. - tera narium compreflfa , altera alternis vicibus fortius trato fe. quenti fpiritu, fzepius compertum eft, dentium dolori, quod mi- -- reris, velillico inducias fa£tas, vel Odontalgiam, pro caufa varia, fublatam effe: Rec. Spirit. fal. ammon. vol. ?ij. Tin&t. anod. gt. XVI. ol. Caryophyll. gt. IV. Theriacale emplaftrum, genz ad- - plicatum gravidaee, variis incaffum ufürpatis, profuit. Quse - fno&es o&o infomnes duxerat, vidua, dolorum tormentis agita- ta, quinquagefimum zetatis annum fupergreffa, pailidae faciei, cucurbitula utrimque malze adplicata, in confiniis auriculae par- tis inferio ris mobilis feu Lobi, fanguinem fibi detrahi curavit, - Quo fatto ea ipfa no&teoptime dormivit, ab omni Odontalgia - Hllico & adhuc libera. Hoc confilium cum illa communicave fat alia itidem vidua, eodem modo olim fanata. Herba verbe- | Aa 3 | na | 190 — |. Objfervatio XLIX. mae communis, flore cceruleo C. B. inclufa duobus facculis, ea - magnitudine, ut totam malam obtegant, inclufa,coGta cum ejus- dem ponderis aqua & vino a dentibus dolenti feminse remedio fuit, facculis alternatim genee adplicatis, decocto vero fimul in ore detento. Medicus incredibili dolore dentium .adfectus, «quum nihil non fed fruftraneo effettu 1n ufum vocalfet, (ibi col- lo veficatorium adplicari juffit optimo cum fucceffü. taque femine nobiliffimze, fuo exemplo edo&tus eadem in caufa idem fuafit remedium eodem «cum effe&tu. :Ceffante adfueta narium haemorrhagia., haemorrhoidibus & menfibus fuppreflis vel im- peditius fluentibus, erronee translato & «congefto ad gingivas fanguine, odontalgiae remedium eft venaéfettio ex arte inftituta. At vero fi haec artificialis fanguinis ventilatio ferius jufto.ador- nata eft, inflammatione a fanguine congefto in pus tranfeunte, id quod fere indicat dolor pulfatorius continuans, :eft ut leva- ; men citius adlaturi fuppurationem floribusChamonillee, la€ti in- 'Co&is , hocque «eco£to ori 2ndito, wel^ficu , «detracto cortice, per medium fe£ta, parum uita, adpofita,'promoveamus aliaque pro re nata agamus. 'Quibus fatis pureque evacuato , quod plus fimplici vice vidi, ceffat odontalgia, fola venzefe&tione, ex di&is jam.caufis:orta, tum non amplius profliganda. —Judici an-- te 530. annos fuafor :autorque fui utatur fonte:medicato urbano Wildungenfi. JA plurimis:namque annis geftabat:ulcus mali mo- ris in.dorfo manus dextra, puerulo :ceffante febriardente per metaftafin reli£&tum, tandem :minitans tendinibus vicinis, hinc . nocentius futurum, fonticulo fimul in brachio , ne quis metus ' fupereífet , excitato. 'Sanato ulcere adiit femel atque iterum ad has aquas, .quod tanto ipfi fuiffent emolumento. | Quum ibi loci aliquando, dentis carie adfe&tus, dolore opinione majori, | ut fit, laboraret, civis eum conveniens fuum proponit reme- dium, fpondens id ipfum , fe vidente ,'eliminaturum vermiculos | denti inheerentes, & eo ipfo ftatim levamen adlaturum. Eum in finem cere , quam dicunt, virgineze albze liquefa&teo intinxit — tria '" Odoutalgica aliá & varia, ad que &e.. You tria fila lanze xylinze ,. longitudine digiti? formaturus: quafí par- vas candelas. cereas, iis adhuc: molliufculis copiofe adfperfit fe-- - gmen:Hyofcyami albi, impofuit omnes afferculo: fubtus: aquam; — ut vermiculi ex ore cadentes eo melius confpici poffent 5; accen-- fis: candelis. infundibuli parte latiori füperpofita,. collo: vero. 1n- fündibuli. denti. dolenti adpofito,, linguam: ad: latus: ob. calorem - movendo; ficque procedendo, ut omnis calor adtingat.dentem,;, — gon.labiz, nec oris latera; parvo.intervallo. interjeCto, habe-. mus, inquit civis, jam unum vermiculum,, haud ita multo: poft: — adfirmat adhuc: duos ideoque tres in aqua confpici.. Ceffant do-. lores per aliquot dies,. redeunt, eadem: faepius agitur comocedia: eodenr cum: effe&tu.,, odontalgia femper: fedata,. vermiculis: im - aquam, ut: putabant, profilientibus.. Tot vermiculos in uno; — dente miratus, curatius ipfe cunr eegro lios luftrans nihil praeter: femen Hyofcyamireperio. Imrifum itaque verfa res eft, expe-- zimento.forte:a.veftibus tineis infeftatis ad. dentes translato, quo» im cafu. fümus: feminis: Hyofcyami: etianm vulgaris &: Gallarüm: — itis efficax eft. Vifo: noftrum laborare Odontalgia ex: cariofo» folum dente, ne ulterius operanr & tempus;,, potui acidularumm - deftinatum,. perderet; ut foleo; oleum: Caryophyllorunm vel Ori-. — gani goffypio exceptum , ore hiante, deorfum verfo, lingua: im-. " mota; ut vis.remedir dentem. nom alia: locz,, occupet, & quod: eliminandum. eliminetur; quamdiu: opus; indi curo;id quod prae- - fenti, ut faepius, fuitauxilio. Longe vero citior Odontalgiae,. : ex dente: cariofo ortee,. & velut: extemporanea: curatio, quod: — fa&epenumero obfervavi, ejus evulfio: eft, fi per tumorem dentis-. que: conditionem. id ipfum licet. Pariin cafu femine liyfteri-. Ca, partvi difficili olim: faepius ,. hincque: nervorum adfetibus,. fübje&tce ,, Galbanetum: Paracelft cum Iana: xylina: denti cariofo: —ampoíitum.,, extemplo: profuit. Qui Odontalgiam idiopathicam: | a fymptomatica diftinguens, harum varias, quod Medicorum eft,, | eaufas , ad: animum revocat; ex his alibique obviis, facile reme- dium, & HonaT10 dicente, inveniet :: | pu dea dolor.quod. fuaferit. 3^ mens.. ^ Ü 192 Olfervatio XLIX. At enimvero juxta cum eodem Poeta Odi profanum vulgus €? arceo. Profanum vulgus medieum hic indigito , Empiricos ad quamvis caufam quodvis medieamen aptantes, qua pefte in be- ne multa parte Germaniae nulla pettis pefulentier eft. Cete- rum interroganti, cur utilia magis in preefenti & fere alias, in - medium adduxerim, non minus fcite quam vere refpondet lucu- lentus verfuum fenariorum Auguftei feculi Au&or PuEpavs 2), qui ita: | INifi utile eft, quod facimus, ftulta eft gloria... (Fritzlaria Halam miffe d. 27. Auguft. 1758.) OBSERFATIO L. Dn. D. IOANNIS B VRMANNI, Wacbeudorfie Tbyrfiflore cbaracier. J ^CHENDORFIA foliis lanceolatis, quinquenerviis, canalicu- lato-plicatis, floribus in thyrfum colle£tis. 7ab. IL. Fig. r, - CaLIx. Spatbe vaga, alternatae, femi-amplexicayules, oblongo- acuta, fru&ificationem diftinguentes : 4 perfiftentes, mar- cefcentes, tumque reflexa. ConoLra. Petala fex oblonga, quorum tria fuprema erecta, pa- tula, ad ungues coalita, bina lateralia dehifcentia, inferius carinatum, aliquando deficiens. IVetlariun externe protuberans locatur utrimque ad pe- talorum fuperiorum latera. STAMINA. Filamenta tria fubulata, corolla ereviora, PHA inferiori petalo incumbentia. | Zinibere oblongae, coadunatae, horitontales. | PisTiLLvM. Germen ovato-obtufum, triquetrum, intra corollam | fitum. Stilus fimplex, fubulatus, femper dextrorfum ver- gens; Sigma fimplex, pufillum. | —CPERI. z) Fabul, fo. Lib. III, Fabul, XVII. p. m. 1. ^ € TM Thyrf, flor ee charader. 195 PrntCARPIVM. Capua fubovata , obtufa, triquetra , trilocularis, ; "trivalvis, hirfuta. SEMINA tria obovata , placentulee adfixa, qua in capfule cen- | tro coalefcunt. TRIAÁNDRIA MONOGY NIA. Radix Biberon; arundinacea , phaenicea, fimplices deorfum — —€oncolores demittens perpendiculares fibres medullares, -. gplurimos undique fpargens ftolones, qui foliageruntemar- — ginata, quorum interiora ab exterioribus & proximis mar- r [' -:gine interno excavatis excipiuntur, atque hic margo quam - maxime canaliculatus eft ad inferiorem folii.partem, ubi la- tiffimus , fenfimque connivens prope extremum evanefcit, qui in. xroriius folis ad dimidium modo .excurrit. | E ipfa funt maxime nervofía, quinquenervia, inftar flabell | eleganter: plicata, ac.canaliculata, glabra, laete virentia, lan- «ceolata, maxima binos pedes longa, tres digitos lata, inte- xlora decrefcentia. -dÉcapus ex centro ipfius ftolonis erigitur arundinaceus, quatuor pedes altus, foliis vaginantibus alternatim veftitus angu- ftioribus, fed.-éjusdem cum ceteris forma, quo füperiora eo magis decrefcunt; ac tandem fub thyrío in ipfius vagi- mas fpathaceas perfiftentes definunt, ubi fcapus pilofuseft, | --& maculis rubris notatus, quem colorem vagina? marce- j 3 dcentes itidem mentiuntur. — byrfus j junior ac tener, totus quantus fpathis te&tus & obvolu- "n tus eft, donec hae. imis & poft longum fatis temporis M. fpatium, trium nempe quatuorve feptimanarum , thyrfum | T jam fatis adultum e gremio fuo prodant & emittant, qui | — Ad pedis longitudinem excrefcit, ac fub quovis esee fa- | —— «. fciculo vagina inftru&us eft acuminata, perfiftente, e lon- | —— sginquo Afphodelum luteum perfe&te referens. |] Nos Ai Phy Med. Ton LE Bb — Fore -——À D |" I94- Olbfervatio L.......-: Flares feptem communi utcunque füftinentur pedunculo, quo-- rum inferiores adeo teCti & contratti funt, ut in prima flo-.- refcentia: quatuor modo: confpiciantur ,, illorum bini fupe- tiores: poft fefe invicem eriguntur; alii laterales, binis. in- . ferioribus dependentibus feu nutantibus ac minimis :: uni- cus modo flos: fimul, &: quidenr primo: fupremus i in quovis: tali pedunculo floret per Ephemeram;, qui ample fefe:ex-- tendit; externe croceus & hirtus, interne luteus & glaber; in fex defcripta petala fefe erigens ,, quorum inferius ali-- quando: deficit; fed. tunr ejus loco alterum excrefcit piftil- . Jum, ita ut gemina im tali flore conftsnter obfervaverim; - qui fingularis: naturae lufüs,. an: ab:aliis quoque im quodam flore fpurio fit notatus. me latet. atque hanc obfervatio- nenr huic plantae Droprianr effe cognovi ex icone 1n folo: & loco: natali depicta, in cujus tliyrfo binos tales delinea- tos flores obfervavi ,, quorum: inferius itidem deficiebat. petalum ,. & cujus. loco: bini quoque ftili depi&ti erant; quod: ante: hoc inftitutunr examemr mihi; erroneunt videba-- tur; fed: dein im viva mea idem obfervans planta, conclu-- do; naturalem effe hujus fpurii floris, fed: fimul peculiarem. | . indolerr.. Diebus calidis ex: quovis aperto flore ad' pofticam & inferiorem partenr guttula mellis limpida exfudat, quae ab: apibus & bombiliis, liofce flores frequenter advolantibus; probofcide fübtiliter attralütur, diebus. vero frigidioribus. hanc non obfervavi.. Flores primo: erumpentes maximi itx ut: reliquos füperent ,' ultimo fforentes dimidio minores, cun&i vero: per noctem fefe contrahunt ac dormiunt, & emarcidi dein penitus : funt, contra&tr, revoluti , ereCti, acumipati, inferius ver- - tricofi, atque hinc Anferis corpus cunr collo haud. male | zeprefentant, quod in fübfequente fpecie: pi&tor fatis E t d T" acbendorfiee 1 5yvfiflr e chara&er. 105 fün&e delineavit, & notavit; cuivis porro flori ftipula . fuccrefcit acuminata. | .Fru&us eft capfula trilocularis, triquetra, fubovata, obtufa, hir- — futa, undique-cin&ta petalis emarcidis & perfiftentibus. "Semina terna obovata , in placentulis.oblongis coalita, feu co- — — jumne adfixa, per maturitatem convexa, ex purpureo ni- 'gricantia, & hirfuta. — Olferoatio. :Plurimum affinitatis videtur haec planta habere cum :Sifyrinchio :tliopico a BaExNro 1n Centuria defcripto & P Tab. 37. delineato , ita ut, antequam thyrfus excrefceret, —.— .eerto certius crederem , unam eandemque effe plantam, — .ex radicis.nempe & foliorum forma maxime conveniente, i nunc autem perfuafus fum , diverías penitus effe, quod — — mihi confirmat non tantum :viva planta modo defcripta, - fed icon infuper nitidiffime depi&ta in ipfo Capite Bone * :Spei, .cujus;thyrfus eodem modo fpicatus eft, tumque & - —— idem ficcatus, quem üetexi fine rillo tamen nomine adfcri- í pto in Herbario, quod ipfe OrpbxzNLAwpvs in ifto tot ra- — — 3riffimarum plantarum ,promtuario olim collegit vaftiffi- — . amum, quodque totum nuper benigniffime & candidiffime * mihi obtulit & elargitus eft Collega honoratiffimus .Guiliel- — emnus RoELLIvs, Anatomes & Chirurgize Profeffor dexter- —— . rimus & expertiffimus, ita ut fi harum plantarum defcri- —. sptiones & icones inter fefe comparent Botanophili, fum- — ymam florum differentiam .genericam facile dete&turi fint —— speriti; preeterquam .enim quod Bgeyxr flores fex ftami- —— sibus inftru&os delineaverit au&tor, ipforum forma ac pa- . — - snicula a fpicato thyrfo.multum recedit; (i quis tamen eas- -dem cenfeat .eífe plantas :ob fummam radicum & foliorum analogiam, tum BnaEvNr planta contra veram ipfius indo- lem delineata eft, quod vix credere poffem, quum reliquae .ejus icones, quarum plures tam vivas. quam depi£tas fer- -..3N0; fatis exa&te fint exhibitze. 3 Bba Notan- 106 ... Obfervatio L- Notandum: porro eft de noftra planta, quod aqua fit fitientiffi- . ma ,.qua quo fzepius affufa, eo. Ieetius germinat, ita ut pu- tem, in naturali folo crefcere in locis Promontorii uligino- . fis & aquofis.. -Aérem intenfe calidum etiam facile fert preterito enim anno fi&ili impo(ita inter Bromelias quod deponeretur, curaveram, ut flores , quos videre etiam at- - que- etiam de(derabam, majoris caloris gradu elicerem,. | non tamen hoc ex voto fuccedebat, unde tempore au- tumni eam in altero caldario deponebam inter bulbos Ca-- penfes, utineunte vere, quum hi potiffimum fuos profe- ' ^. runt ílores, & haec quoque fuos produceret; ob fingula- . rem enim foliorum ftruCturam ipfiusque plantae peculia- | rem. formam hanc ex feminibus mihi enatam per tres an-- | nos prz reliquis follerti cura colui ,. & de induftria obfer-- vavi, hoc tandem mihi lioc anno evenit, ut eam perfe-- 700 Gam, omnibusque numeris abfolutam fepius cunr animi: voluptate infpexerim tranquillo ir otió, ir praedio nempe: füburbano, dulciffinra a malefta praxi mihi delaffato requie,, ubi Jam tanquam regina inter Amarylhdas, Crina, Ale- thres, Haemanthos;. Brunfwigias, Sprekelias, Cyanellas, Antholyzas, Cunonias, Irides, Gladiolos, Ornithogala; Ixia--.; rum plurimas fpecies, Hyacinthum viridem; Diofcoream:- Capenfem;, aliasque plurimas novas, ob temporis penu-- riam nondum rite: exploratas, principatum obtinet, & in-- T ter cun&tas fublime caput effert, ac velut. inter Viburna:. Cupreffi: reliquas. c pesi Explicatio Figurarum ad banc Olferoatimem: pertinentium. Fig. r.. totam plantam, cum radice. & floribus, fiftit... .— 2, Florem verum ac perfectum, &- | . 3.. Florem fpurium: exhibet. — — MEM - iy Capíula feminalis, cum petalis emarcidis. . E Wachenürfie Ti»yrfi ire iretur. I97 Fe . 5. Eadem intus confpicua:. - 6. Stamina cum piftillo-ac floribus: nutantibus.. — 0527. Seminum embryones placentee adherentes. E^ 209. 8. Semina matura. | - * 9.. Germen cum ftilo & petalo: contra£&to.. OBSERFATIO LI. Dn. D; IOANNIS: BVRMANNIE. KK acbendorfie paticulate cbarader. "T AcHENDonrIA foliis enfiformibus, trinerviis ; loribus pa- niculatis. 725.1I.. Fig. 1o. | Radix igtiota- - Folia vaginantia;. enfiformia, trinervia; - sScapus ere&tus, nodofus, foliis alterriatim veftitus,. fcaber. Tbyrfis florum ramofus, feu paniculatus, füb quavis panicula fti-- pula vaginalis acuminata reflexa locatur. Flores quini utcunque fingulo infident ramofo pedunculo, ere-- - Gi, coloris & formee preecedenti plante fimillimi, ftipulis: vagis. , Olferoctia Nullum eft dubium, quin ejusdent fit generis cum | | priecedenti planta, uti ex floribusid mihiluculentiffime ap- - d. paret, atque. hanc iconem.inter. depi&tas exoticas plantas: inveni ab Ampliffimo Confule Wrrs1o, vel Summo Boznp-- | s^ HAAVIO- olim ipfórum: opera procuratam cui tamen nul- . —'.. Jum verbum annotatum eft, nifi pictoris nomen ,.ita ut nil . Certi. de. hujus. plantee. patria vel modo-crefcendi: audeam: 1 pronunciare, quum tamen hujus loci ac generis:effet, ut: — 2 -€onfideranti clare patebit';.fimul eam hic memorare &.ex-- | - hibere oportebat. j6n » Novum vero hoc genus, hüc ufque, quanto novi, née defcri- .; ptum ,.nec obfervatum ,.in honorem Clariff. Viri Everbardi - Sfacoti WactisNponznt, Profefforis Medic. Botan.. &-Che-- 2 Ab 3 2o cmi . US 398 — Olfervatio L1. :1miee do&tiffimi, atque-optime de re botanica meriti,utiid «Conftat:ex Catálogo ejus:Horti TrajeCtni, tanto ftudio & . Jlabore:confcripti & compofiti, denominare volui, ipfius- que meritis ac famae herbarium erigere debui monumen- tum in mutua amicitiae vinculum perenne. OBSERTA TIO LII. Dn. D. IOANNIS BVRMANNT, FE errarie £bara&er. 'ALIX. Spatbe geniinze ,catinatae, vaginales , involutze, mem- branacez, alternate, fingulce fuum producentes florem. :Harum inferior brevior, obliqua, fuperiorem oppofitam, .erettam, & longiorem, inftar vaginee ampleGtens. .ConoLLa. Petala. fex, oblongo-acuminata, tria majora,triaalter- | ;namiinora,.quorum;media;pars elevata j& tunjida ,' inferior 'poftica dimidia pars xranslucens, glabra, dorfo medio pro- :tuberante: :cun&ta vero ad «ungues ;coalita & contra&tas petalorum limbi revoluti , undique inftar :holoferici.fim- - .briati, & in.dimidia interna parte maculati : STAMINA; Filamenta tria fupra ;corollam elevata, 'fimplicia, bre- vias zAutbere Yübrotundee , didymze, hirtee; crgeem; fub . filamenti divifione. b ,PieTILLvM. «Germen fübrotundum , -obtufum, «ttiquetrum, gla- . brum, infra corollam fitum. ;Stilus ere&tus, fimplex. Stig- € £ ma trifidum,:coronatum ac xiliatumy cujus fiagula pars ite- rum bifida ac filamentofa, : Í PrnICAnPIVM. Capfula oblonga glabra; inferius coar&ata ac te- res, fuperius ventricofa, triquetra, ab una parte convexa, - ab altera gibba, Corolla convoluta, contra&ta, & decidula, coronata, trilocülatis trivalvis, Tn fpathacea perfi Íten- te penitus involuta. 3 SzMI- EB Ferrarie ebara&ter.. . X99 - SEMINA numerofà,, rotunda, minima;, columnae: mediae feu axii E triquetro-undique: accreta.. TRIAND RIA MONOGYNIA. Chio. Ferraria folis: nervofis, enfiformibus; vaginantibus ;. pe-. talis fimbriatis. 7i. Fig; 1.. Tab. HL. ' Flos: Indicus, e violaceo fuícus, radice tuberofà. Firra-- rii Flor; cult: p. 168. Tab. En Svvertii: Florileg:. eo Ferraria Burm.. Miller. Fa[cic. t.. 280.. —--- Gladiolus Indicus ,. e: violaceo: fufcus. ^ Mori: S. 4. t; 4.. num. 7.. adis. Bulbus eft orbiculato: -planus » placentaceus,, utrimque: . umbilicatus, variis rugis contra&us; cortice: obdu&us ruf-. .- fos germinaturus turgidus, gravis, folidus, obfcure fufcus; - füperne protuberans; ex imoumbilico. fibram deinde pro-. ducens candidam; unant alteramve; longifTrmam , vix divi-- - fam, cujus fümma: pars, ex: FERRARI. obfervatione,, | im tu-- -— berculum feníinr fobolefcit:. - Füli ex bulbi centro revoluta, & ibi purpureis maculis puntta- ta; fen(im evolvuntur, fefeque erigunt: & laxant; inftar Gla-. diolorum longa, entiformia , vaginantia, nervofa. inferius: craífa, carinata,, leete: virentia, ad. oras albicantia , &: quafi. | |. membranacea, varia longitudinis: | Siapur ex: centro erigitur re&tus, foliis vaginantibus undique | — ein&us, nunc fimplex; nunc ramofus quafi, atque undique | "v pedunculos floriferos, ut in FERRARI icone , emittens, ita: | ut florum thyrfüs quanr maxime: variet: in liac: planta. |J Zhyrfus ex variis componitur pedunculis , qui. binos femper flo-- res, tanquanr geminos; irr communi duplici involvunt fpa-. tha, fupra fefe invicenr ere&ta & oppofitain chara£tere fa- — tis exaGte, ut puto, defcripta, qua interne fingularem al- | —« bicantem pellicula prodit, tenerum florem tanquam pro- | 4. lemin gremie foventem & comple&entem. —— | H .. ZHOTES 200 | Obferoatio LN Flores gemini communi fuftinentur pedunculo, vaginis fpatha- «ceis obvoluto, ita ut penitus lateant ac vifum fugiant, do. nec unicus modo fimul florens fefe prodat .per unicum tantum diem, altero per aliquot dies delitefcente. . Florum.petala funt fex, oblongo-acuminata, tria. majora, - tria alterna minora in medio elevata, feu lineola media pro- tuberante quafi difünt&ta, quorum limbi feu latera fim- brüs quafi bolofericis funt crifpa & corrugata , fubtus virefcentia, fuperne e-violaceo colore fufca, atris albidis- que 4maculis diftinéta, & ultra dimidium eleganter variega- ta. In centro floris piftillum erigitur fimplex, ftigmate . fubüliffime fimbriato & colorato, plumaceolum mentien- . te, coronatum , quale in nullis unquam bulbofis plantis de- .-texi, ita ut hi flores, tariquam naturae prodigium, peculia- rem.quam maxime & ab. omnibus £pngenerius diverfiffi- mam forment ftru&Cturam. - n Toutlus eft capfula oblonga, inferius contra£ta & teres; fiplirius ventricofa, trilocularis, trivalvis, triquetra, glabra, vagi- nis penitusinvoluta, ita ut tota lateat, nec nifi in fummo paululum promineat, ibique florem emarcidum caducum, ^«€onvolutum, contra&tum, nigricantem ,. mortis imaginem "referentem, vifuiobferat, unde hi flores emortui , juxta lepidum FznananH effatum, veluti informia vefpertilionum 5; «cadavera allepide:contrahuntur, dein ultro caduci volun- . tarium properant ad fepulchrum, Semina plurima exigua, rotundula , albicantia , arenulas mentien- tia, axi triquetro undique adhzerentia, ivy di mao Olfervatio. Duplicem hujus plantee detexi orefcendi & florendi mo- dum & ordinem; nune enimcito in altum attollitur,excrefcit, |. fcapumque format fimplicem, tres .quatuorve pedes altum, qui vix laterales emittit florum peduneulos ac fpathas flo-- riferas, fed tum ipfarum loco culmus foliis undique .cin- |. &tus eft, ac thyrfus rariores in vertice prodit flores, qua- Ferrarie Cbarader. - 20I — c : fis fuit noftra delineata planta; nunc vero ad latera fefe Ü . extendit duplo humilior plurimasque profert loco folio- A rum vaginas fpathaceas floriferas, thyrfumque format am- oo ple extenfum, plurimos fucceffive de die in diem geren- -— tem, fed unicum plerumque fimul in die, flores, qualis eft c s FERRARH icon; cumque hoc anno fimilem tali modo flo- — . rentem plantam obífervaverim, qua per menfis fpatium o jam floruit, nunc ab hac, nunc ab alia parte unicum, ra- | Tius geminum in diverfis locis producens florem epheme- -rum; hinc certus fum, FennAnII iconem effe accuratam, ac variam hanc florendi fpeciem prabere, diverfamque - . plantee formam, quze fepe citiffime & luxuriofe proger- fRinat, bulbus enim hujus plantee, hoc anno e Capite bo- na fpei delatus, é menfe Julio terrae commiffus, jam flo- 2 - —. ruit initio Septembris. ; Varietates quoque hac planta dat: media enim ceftate flo- rentem in Praedio detexi bulbum, quem praeterito anno itidem e Promontorio acceperam, cujus flores erant flavefcentes, nul- i lo violaceo vel fufco colore diftin&i, nec maculati, preeter- —. quam quod variantes ipfius delineationes, i in ipfo oco: natali du- E. inter Capenfes meas pire ; quarumque eft altera N Notandum denique eft, quad FEnRARIvs dicat fuum bul- Ü bum ex Batavia, dein Parifios , dein Romam fuiffe delatum, ibi- que progerminaffe; ac floruiffe; primum forte ex Capite bo- 1 ne fpei erit bulbus Bataviam miffüs, atque inde Parifios; cer- tus enim fum , veram & genuinam Promontorii efTe fobolem , J quum fere femper. ipfius bulbi; alis mixti, ex illo loco mit- ione uas ij É Fünbriata. Ferraria foliis lanceolatis , amplexicaulibus , mem- |^. branaceis petalis crifpis & laceris. Pid. Fig. 2. Tab. HI. | Radix feu bulbus ejusdem forma, fed major ac validior. b DU GNen4PbKoMd.dumlL C6 -. Filia 202 Olferottio LIII. Ria jidicifra fpathacea, craffa, membranacea, curta; caulina per intervalla alternata, caulem ample&tentia, crafüà, ner- vofa, lanceolata, inferius lata & carinata, fenfim angufta- ta, in füummo mucronata, ac circa oras albicantia & mem-- branacea. Scapus ex bulbi centro erigitur fimplex, foliis - per intervalla cin&tus, fuperne formans zbyrfum. florife- rum, fimili modo ut in priore florentem. Florum petala fex crifpa & lacera, coronula plumacea magis. - que ere€ta in centro repleta. d AFrutius feu capfula eodem modo, quo in altera, germinat. Obfervatio. Novum hoc genus in memoriam Job. Papt. FERRA-- RII Seneníis, denominare debui, cum hic primus fuerit, qui hujus peculiaris plantae dederit defcriptionem & ico- nem, a noftra tamen omnino aiienam, in Opere fuo, quod infcribitur job. Bapt. FEkRARH. Flora feu florum cultura. Ro- m:e & Amftelod. 1664. ubi & porro alium bulbum Capen- fem defcribit, qui ipfi dicitur /Varciffus Indicus flove liia- ceo, fpbericus, p. 124. t. 129. atque hodie Prwnfvvigia vo- catur, & in peculiari Tra&tatu füb hoc nomine deícriptus ac delineatus eft, a defuncto nuper celeberr. Laur. HE1- STERO, cujus generis plures elegantiffimas fpecies habeo, in ipfo Capite bonc fpei olim [ummi artificis manu. depiias, £3 ab illa Hg1sTERI penitus diver[as. (Amftelodamo Halam wiffe d. 24. O&obr. 1758.) OBSERFATIO LIII. Dn. D. IOANN. CHRISTOPH. HENNICKE. De L«&is afimimi ufu monita quedam. uam e promtuario Anglico, viris ingenuis dicato , exhi- f. bent obfervationem terfiffumi Lipfienfium Commentar de]. vebus B cm , - DeLt8is afmim ufa tionita quedam, 203 eelus in Scientia naturdi E? Medicina geftis , Vol. IV. P.T. p. 62. de viro honefto, eraviflima diu laborante lepra , folius latis afi- mini ufu curato, hanc alia firmare licebit experientia. Generofa virgo eaque gibbofa, que Sereniffimze cuidam Principi Abbatiffie aulicis ab officiis erat , per multum tempo- —ris fpatium fcabie, ut referebat, ferina vexabatur, qua tan- dem, quo, ORUM modo fublata , incurrit phthifin cum vi. — rium languore, tuffi vehemente, corporis contabefcentia, aliis-- -— que ftipatam fymptomatibus, ut pro incurabili declarata, ex au- "licis ftipendiis dimiffa, lares patrios ad expe&tandum vite ter- —minum repeteret. Hsec in itinere forte fortuna Sereniffimae - Cuidam alii Principi, afinini latis in ufu occupatze , reveren- "tiam exhibet, fuzque valetudinis adverfze , & ad incitas reda. - € rationes, 'canfam ablati.offcii explicat. In confilium voca- tus Medicus prafens, phthifeos huius a male traCkata fcabie — ortum ratus, au&or eft curee la&tis afinini, quod juffu & gra- — tia Principis, generofa egra eodem in loco, preparato prius . Corpore & obfervatis dieetae legibus, circa efuriales inprimis, — mtajunt, dies, ultra tres menfes binis quotidie vicibus ad i- — brum unam bibit, tanto, tamque felici cum fucceflu, ut pe- - fitus a malo, funeftum bi eventum peraturum credito, libera- (12, eegerrime, nec fine caufa, tulerit, quod gratia Principis, . antehac fibi füumme propenfz, & per omnem vitam non fatis — depreedicandee , excidere fruftra fuerit coatta. E Sereniffima illa Princeps Conjux , la&te afinino utens, cu. - . -$us modo mentio fa&a, tunc temporis in ftatu veríabatur era- —widitatis, ob difpofitionem autem nativam (qualis erat ftatura procera, collum .oblongum , pe&us anguftum, crines ruffi, —vene exiles, &c.) ufus Selteranarum cum afinino la&te fuit - commendatus. Horrebat quidemSereniffima afinam, ejusque . Jac, & idcirco prima vice fimul & femelingurgitabat medio- erem licet dofin, aft malo cum eventu; poft hora quippe qua- : Srantem voniitu reddebatur affüumtum, ex qua caufa ufum re- Cc 2 | fpue- 404. Obfervatio LIII. : fpuebat ulteriorem. Rationibus propofitum hoc intempefti- vum & inconfultum diffüafi, auCtorque potius fui, ut inter- vallis pofitis nonnullis fucceffive portionem bibat. Eventus etiam optime hac cum methodo reípondebat; nam Sereniffi- mus poft tres feptimanas accedens Maritus in admirationem | fuit raptus, ob tam notabile in Sereniffima cofta obfervatum - valetudinis augmentum, qua poftea filium , optime femper valentem, fuit enixa. . Alia vero vice gravida.fatta, nimio . & potulentorum & eículentorum adpetitui indulgens, ob defi- €iens tunc temporis lac aíininum , mane infufum theeforme fuetum, & a meridie decoCtum fabarum Coffee cum la&e re- miícebat largiter, interponendo decot£tum fabarum Cacao, & ante le&ti introitum emulfionem ex amygdalis dulcibus para- tam, omnibus contra heec fa&tis repreefentationibus furdas prae- bens aures, finiftro autem cum eventu, fiquidem fceetus incre- mentum non folum capiebat magnum, fed & totum ejus cor- . pufculum muco tam tenaci & p.n. erat obductum, ut primone - quidem balneo, fed demum altero potuerit piane ablui. Inde. docemur, füccedaneorum diveríiffimos effe effe&us , & qua-- drare huc ea, qua in Differtatione Schulziana, de nimium bonis valetudini periculofis , fuiius expotita funt. " - Experientia crebrior me docuit , maximum in nutricatu & cura a(inae momentum effe repofitum, (i finem in medendo queefitum affequi velimus. A(íine fcilicet per totum annum. viiffimo debent efTe contentae paftus genere, furfuribus nem- pe, imo & paleis, vix & rarius quidem foenum guftandum ex-: hibetur, nifi in fine preegnationis; verno autem tempore & enixa foetura gramine vefcuntur, hine & lac ferofius, dulcius. licet, exifüt. Pinguiore fub nutricatu medicos ad ufus lac mi- nus eft aptum, quippe memini ex praematura five cautela , (ive. cura, in Celfiffimum quendam Dominum valetudinarium, aíinam frumento fuiffe paftam, elapfis hinc vix aliquot diebus lac qui- dem pinguius fuiffe redditum, fed utentis ventriculo moleftum . , evaiiíe, 5 una «1 " BEC IS N : De Lais afimini ufu monita quedam. — og — evafiffe. Sic & mentem fübit, ex ore Perilluftris BRVNNERI, yv i» d*lorc, me percepiffe, quod in cura laétis vaccini, ad de- mulcendos arthritidis vagae infultus per plures annos fibi fami- lari & falutari, non fimplex, fed aqua pura remixtum lac in fe —— ipfo adhibuerit, argumento haud levi, zeque in bonis, feu rebus — maxime utilibus, habendam effe rationem & modum. — — Requiritur praeter ea ad curationes medicas , ut corporis — bruti habeatur ratio, illudque fingulis diebus mane & vefyeri — fücetur ítrigili & pe&tinetur, de die autem virides pafcatur — per herbas. Hoc etenim modo lac ipfum & purum & gratum — magis fapore, intermiffa vero hac purgandi methodo, iftud fa- — pore adulteratum, vix creditu, evadit. a. o SLUB SERPIMTTO Djs n — Dn. D. IOANN, CHRISTOPH. HENNICKE, : Variolarum nec centagio[arum , uec epidemicarum ! diverfa, eadem in domo, 18doles, tT pee liberorum educationi ingenuze maxime ftudentes, - — 4 negotiorum caufa tempore vernali füumme amoeno cum to- — ta, quam alebant, familiaiter ingrediuntur, Exato unius diei -—— fpatio filiola, a matre dudum abla&tata, optime valens, non- — dum bimula, animi vero dotibus haud infimis ornata, male fe — habet, hinc moras neCtunt; elapfo autem v.:.7»«... fympto- ma ex dentitione difficilior! ortum rati, confentiente Medico, — ejusdem loci celebratiffimo, curfu equorum citato de die & no- —&e iter perfequuntur, & non amplius interrupta gaudentes — valetudine, in loco praefixo, ubi morbilli erant epidemici, om- mnes advolant. Poft tres hebdomades fiijiolus natu minimus cor. ripitur variolis acuminatis, benignioribus, ftata tempora rite "decurrentibus. Soror puella ob indolem benignam a commer. - €l0 fratris-non arcetur, nec contagium patitur. Tandem poft b E | Cc3 XVI. q06 ^ Obérotie LIP, XVI. dies defubito zegre valet, poftero die catarrhus fuffoca. - tivus, cum fpurna fanguinolenta ex ore, & motibus convulfi- vis, antehac nunquam in illa obfervatis, prodit, filiolam fum- me aflligens. Sedatis motibus infequente die gene infigniter per totum ambitum rubent, facies tumet, pulfus eft frequens cum aliquali fubfultu, motus convul(ivi autem filent cum pe- &oris oppreffione. Tertio die prodeunt variolae copiofiffimae, fucceffive omnem corporis corticem occupantes , fiunt con- fluentes; quinto die ex ore lumbricus vivus, é& binis per in-- tervalla vicibus quarto quolibet die alius per alvum excerni- tur Manuum & pedum extrema maximis obfita funt vario- lis, pifa faccharata magnitudine fuperantibus, fub lento greffu decurrunt faa tempora. Exhibebantur potiunculae temperan- tes, cum bezoardicis fixioribus remixta , itemque Emulfiones; alvus (ibi femper refpondebat, refpiratio erat libera. Exa&to fedecim dierum fpatio porrigebatur Syr, rofar. folut. cum ille - de Rhab. fuccenturiando poftmodum pulvifculum temperan- tem & bezoardicum , .cam Elaeofacch. Myrrha, ad arcendam putredinofam corraptionimi, parce remixtum, cum vehiculo emulfíivo; exficcari quidem incipiunt , aft fumma raucedo, cum virium ja€tura , tenellam fatigant , accedit tenefmus in defidendo, cum procidentia inteftini re&i. Die 2r. repetit fuffocativus paroxyfmus , fuccedunt denuo motus convulfivi, . fequitur tandem mors. ! Tenerrimusin defunCtam affe&tus prehibebat cadaveris fe-- ionem. Epicrifis. Pleno hinc alveo fluit , nec contagium morbidum , nec epidemiam aéris luem malignitatis variolarum caufam exifte- - re folam, fed difpofitionem fubje&orum virus latitans in a&um | deducere; quo major etiam in pufillis animi wivacitas , eo mi nus utplurimum eft corporis robur, quod ab accedente morbi sehe-. — OON / M P'ariolarut uec contágiofarum , ec. 207 vehementia facile fuperatur eidemque fuccumbit. Patet quo. - que exinde, vermium feeturam d'u faepe in corpufculo, nul. lis plane fignis apparentibus , latitare, & non nifi füb aliorum ' Snorborum acceffü in lucem prodire, gravitatem autem eorun- - dem & lethalem in exanthematibus eventum, ob putredinis fe- - minium , augere. (Oeriuga Halam miffe d. 10. Januar. 1759.) OBSERFATIO LF. 1 yD». D. IOANN, BERNHARD. de FISCHER; ANevus monftrofus in cane, ex imaginatione M. matris, | Ais quae anobis, ob gradum titiónà inferiorem, irra- tionalia appellantur, etiam paflionibus animi fui fubjecta — effe, quotidie obviumeft: rarius autem contingit, quod femel- le gravidee tantam imaginationis vim experiantur, vel ad mi- mimum prodant, ut foetus inde monftrofos pariant, [nter ra- - riora itaque obfervanda trade delineationem (Tab. IV. Fig. i.) - catelli, cujus maxillae decuffatim natae funt ad figuram roftri —- 7 avis Loxia ei£ctee. Mater erat canicula minimae fpeciei, quae gravida, quoties Loxia , ad feneftram in. habitaculo fuo pen- dens, incondite claudret. toties ira perculfa, avem allatrabat. - Pariebat tandem tres catellos, quorum duo maxillas eodem mo- do decuffatim figuratas habebant, uti Loxia; qui cum fugere »matrem non valebant, eodem die mortui funt, quorum unus adhuc inter rariora Nature a Dn. D. HiwsEL adfervatur, licet ultra viginti quinque anni effluxernt, quod hoc monftrum non folum, fed & matrem, Loxiam allatrantem, plus una vice vi- -derim. Quanta vis, nullis perv eftiganda ideis , agenti illi , quod prefidet formationi fcetus? ion anima ) canis, quoties Loxiam d ^ "- ^o 7 Olfercatio LFI. Loxiam clamantem iracunda adfpexit, toties ideam animeefee- - fustradidit, quae prolongando , & fimul feparando offeas ma- . xillas, cum nervis vafisque fanguiferis, tantam vim fuo intu- " ht corpori, ut figuram adepta fint decuffatam, ad formam ro- ftriLoxie. Hoc eft apertum, quam quod apertiffimum. Ani. mas fequioris fexus rationales, 1n vehementem motum a£tas, vehementius corporis fui ceconomiam turbare, novimus: no- | tumque praterea eft, illas tempore graviditatis magis penfita- - bundas, & fic a&tiviores effe, quam extra graviditatem 5. quid- nietiam vehementius agere poffunt in genus illud, quod for- . mat foetum fuum, quod totum a fe diverfum effe nequit? Le- - guntur praeterea apud Autores plurimi cafus monftrorum & | nzvorum, ex imaginatione gravidarum enatorum. Adde, quod feminarum animas praeternaturalium virtutum abquanila nj cae hen; indiguites jam crediderit, & viderit. OBSERVATIO LT. ^ Dn.D. IOANN. BERNHARD. dc FISCHER, - Obftru&io alvi letbalis, [e annorum 63. obftruftionibus alvi diuturnis affieta, cum pondus aliquod tolleret , dolorem quendam in umbi- lico, finiftrum latus verfus,fentit. lmponit quidem mox e "lllico poculum, cum fubdita ardente cerea, fed non remittit - dolor , qui fub alvi obftru&tione o&iduana Chirurgum appella- - re fuadet. Hic poít multos fruftraneos clyfteres, vaporesta- | .baci in inteftina pellit, itidem fruftra. Dat pulveres laxantes, - : aliaque, quae revomit zegra. Vocatus prefcribo Ele&t. leni. - tivi Florenz. leviter citrati 3j , quas trihori fpatio abfumit, | nec, ceu medicamentum non ingratum, reyomit. Adfunt- gree mox ani fpafmus , tenefmus di&us, mox ejus vacua rela-- Xgatio, tanta; ut Chirurgus manum facile intrudere potuerit, - mox | ^ 3 Obfiruclio alvi letbali. — | 209 | mox -alius fphin&teris fpafmus, qui ligneum clyfteris canalem ad 1 . quinque pollicum altitudinem in inteftinum furfum trahebat , j ut vix operofe extrahi potuerit. Die nono adeft pulfus febri- lis, magnus tamen , & fimul plenus, uti interdum in gangrz- na interna obfervatur, quem horror febrilis non przeceffit. — Dantur antipyretica varia Dieundecimo cerea flexilis adlon- gitudinem ulnze in inteftina trudebatur, fpe fecibus viam mon- — ftrandi; fed muco folum fanguinolento obdu&ta eximebatur. Die duodecimo rurfus EleG. lenit, itemque Manna, exhibeban- —fur, revomebantur autem. Urinz ipcontinentia, ab aliquot -annis habitualis, nunc major. Abdomen tumidum dolet. Ju- bet segra, ut vapor tabacinus inteftinis infletur, ob fuavem, quem inde fentit, calorem. Bibit lac ebutyratum, unde do- ^ lorum augmentum. Moritur die decimo tertio morbi. In diffe&o cadavere deprehendebatur colon ultra quadru- - plum debito amplum, & ubi re& communicatur contortum , "re&um autem in finiftrum latus retra&tum, prout Figura 2. ^Tab.IV.docet ; in vicinia cceci autem multis foraminibus, pol- icem digitum admittentibus, perforatum, per quee feces ef- ;- fluebant. Inteftinum ileum erat inflammatum. | Contoríionem 1 BS redini coli non diu ante mortem forían faCtam fuiffe, creden- — dum eft, quiacerea nullam refiftentiam fentiebat: interim oleo E & pedetentim intrufa, potuit etiam penetrare hoc im- edimentum. . Notandum etiam, quod die undecimo, poft | cere: , deco&um pro clyftere trium fere librarum fue- E rit inje&um, "quod non rediit, fed ex contorto colo quafi peg aon abforptum fuit. Cab. Ephem. Nat. Cur. Cent. IX. | & X. p. $09. ubi, quod hic cum cerea inutiliter factum, cum fi- r - lo ferreo , vel baleenae cofta tentare jubetur. Inutilia autem | funt omnia conamina, quando enervatio inteftini gangraenofa, | (quae uti motum inteftini re&ti invertere quidem valet, tenuium autem, ob gangreenam, ad vomitus feculentos invertere ne- quit,) jam adeft; his emm auxiliis fuccurrere nequit. Nec IVog. AG. Pbyf. Med. Tóm.1I.—— coo pd ; qua ?$IO — ' Olferoatio LVT. qua in citata Ephemeridum obfervatione füadentur fafcioe, co- Ii diftentionem a fecibus fermentantibus impedire poffunt, li-- €et virtuti mufculorum abdominalium multum fortitudinis me- chanicae addant ad retinenda inteftina, quando plexus mefen- tericus in hyftericis volvitur, vel ad refpirationem , in tollen- dis ponderibus, roborandam & moderandam. Si füb initium obftpationis alvi, anté vomitus acceffumr, purgantibus variis; auro fulminante, aliisque nom referabitur, & íi accefferit vo- mitus , ilie tin&tura Rher aquofz ,, vel Riveriano antemetico , : ex fücci Citri £(. & falis Abfynth. 3(. parato, im ufum: fimul vocatis, quae Obfervat. 89. & 2o. Annil. Dec. IlE. Ephemer;: fuadentur,, externis, nempe pane domeftico ,, vino Rhenano, ve! fpiritu. vini irrorato, pro odoratu, & orificio: ftomachi dextro applicitis roborantibus,, nom ceffaverit, quo purganti- - bus.& laxantibus mora. detur per inteftina defcendendi, illo-. yumque motum periftalticum augendi, omnia tentamima inania) erunt, quando: gangraena jam corripuit colon. Interim , dem -— defperatum talem: flatunr ignoramus, & de fanitate aegri recu- peranda laboramus & angimur, fpe cumi aegro laCtamur,, fore tandem, ut intentus fcopus obtineatur, quod folatii genus no- bis non reftaret, íi cryftallino corpore donati effent homines z nam obfervato mvincibili,, nec mox mortifero morbo, quantis: aerumnis & ejulatibus impleret zeger intermedium tempus , au- . dito Medici prognoftico* Quot etiam Medici, i1 proprium op- | probrium,, declararent morbos mortiferos , quos Natura in- - terdum inopinato & mirabiliter, ut fzepe fit, inopinatos cuni- culos fülcando, fugat, vincit, & exterminat! | Alia, feptuagenaria, vetula, eodeu anno alui obftru&tHio- — |. ne mortua, etian: 1m colo, valde diftento, foramina quadam habebat, feces plorantia. Femina erat valde ventricofa. OBSER- MA. X 0 Ma c MEE. OBSERYATIO LFII. Dn. D. IOANN. BERNHARD, de FISCHER, Paffo byfterica , cum pulfu epigaftrico. . dine annorum 27. poft abortum trimeftrem jam fterilis , per quadrienniumnimia menftruatione vexatur; bibit con- tra hoc incommodum lac caprillum, .chalybe ignito faepius in- - fe&um, cum infequente moderamine menftruationis. Trien- fio poft matutinis vexatur vomitibus, & .offis facri dolore; vo- mit, fimulac pedem extra le&tum ponit. :;Poft ufum Tin&. - Rhei aquofze, .ante egreffum .e le&o fumta, voniitibus, qui :wifcidi tantum :fuerant,liberabatur. .Elapfo, poft.hzc, -circi- ter menfe corripitur. frigore febrili, cum.dolore & lancinatio- ane dextri hypochondrii , comitantibus vomitibus biliofis, infe- "quitur ceftus , .& fub illo multae .deje&iones :alvi .biliofze, -abs- que «ormunibus, :Hepatitidi, wt wvidebatur, :venaefeCtione in 'jpede occurritur , :& Tin&tura Rhei aquofa, fed fruftra; riitrum, À «conchis. maritatum , zeftum :nullatenus: mitigat : h Audor. nullus : .,ad hunc eliciendum indufium laneum cuti induitur, unde .qui- ',dem fudor, fed cum.aeftu intolerabili. "Febristypum quotidia- na continue formare videtur. ^Jrruit die quinto morbi men- "ftruatio, qua, licet parciore, febris.frangitur , debilitate rema- nente. Uvula zegree relaxatur, in qua papula quzdam felici- "4ter fuppurabant. :Sub fomno multis pavoribus vexatur, qui fu- —migationi cum fuccino cedebant. Senfus faucium .dolorificus anfufo rad. torment.'& mucilag. fem. Cydon. mitigabatur. Ela- pfis autem paucis diebus febris rurfus adeft, cum frigore in .€ute formicante, aeftu. fimul perpetuo, «& CARN noctem valde -au&to , absque tamen omni fenfu molefto in hypochondrio dex- stro. "Accedit autem rurfus vomitus bibiofus cum pulfu. epiga- JMirico byfleriis folenni , & .vigilis ,. quc? una vel altera -vice «amphorae & Laudani opiati ana grano dimid. cedunt. :Rhabar- | | |! L] Dd » TTA AMA ^ Olferoatio LF'II. bari grana. X. cum guttis V. liquoris nitri fixi pulverifata, com- mode tribus vicibus alvum folvunt. Corticem Caícar. & Peru- vian. averfatur ftomachus. Effentia Caítorei abfque omni ef- fe&u datur, fauces enim fenfibiles & valde irritabiles illam, uti & Effentiam Pimpin. alb. non ferebant. «amphora parce man- ducata melius conducebat. Quando ficcus zeftus corpus ure. - bat, & peripheria ejusdem a formicatione libera erat, clyfte- res chinati injiciebantur. Aeftus grauis nihilominus idem re- . ftabat.- f | (ON Intumefcebat tandem fexto die venter, tuncque clyfter in- jiciebatur ex ;,viij. feri laCtis cum coagulo parati, & gr. XX. nitri, quo, fi abforberetur forfan clyfter per vafa lymphatica, zefítum íanguinis mitigaret ; fed fequebantur mox multe alui deje&tiones biliofae, & non biliofae, cum inteftinorum fpafticis agitationibus, absque omni dolore, füb quibus nunc pulfus ille . moleftiffimus epigaftricus, qui huc ufque per deligationes hy- pochondriorum & per devolutiones manuales epigaftricee re- gionis, ante per mulierum minifteria adhibitas, vix moderari poterat, nunc fillebat. Succedebat autem die fequente, ante meridiem, fortiffima horripilatio, quin totius corporis convul- fiva concuffio, cum mentis fugitivaalienatione, & fpafmo pal- - pebrarum, oculos claudente, ut quaereret eegra, quis illarn ad fomnum cogeret? Durabant haec ad pauca minuta tantum, in- fequente palpebrarum frequente niCtitatione. Rogabat nunc szegra frigidam potandam 5 cumque ipfí tantum cochlear, frigi- da repletum , daretur, arripit ipfum poculum- & bonum hau- ftum eius ingurgitat, unde ftatim mentis reftitutio, & ardoris, quem circa cor fe fenfiffe dicebat, abolitio, omnisque fpafmi | ceffatio: füccedebat pulus naturalis, & fudor effufus criticus, nullatenus debilitans, fomno comite, infequente mox appetitu, adeo ut poft triduum rurfus ambulare potuerit. Durabat au- tem haec euphoria vix per quatriduum, cum recurreret ille moleítiffimus pulfus epigaftricus, cum aeftu, vigiliis & gravi ce- |. | pha- Pafjo byfterica, cum pulfa epigafrrico, — ata phalalgia, quae autem mox per vomitus biliofos folvebatur 5 & ex rhab. gr. X. cum guttulis paucis liqu. nitri fixi irroratis , — fuccedebant adhuc quaedam biliofze deje&£tiones. Vigilize autem — grano dimidio Opii nunc non cedebant; fuperveniebant vomi- "tus vifcidi, fpumidi, albi, guttur flrangulantes, quando illos —€ohibere tentabat segra, conjunGta tuflicula perpetua, & ex- " creatione muci, in faucibus colle&ti, moleftiffima comite. Vo- —mitus hi nec tin&turze Rhei, nec aquie menthae cum fucco ci- tri aufcultabant : fauces & lingua fenfibiles omne fapidum re. «ufabant; accedebant rurfus pun&turae queedam in dextro hy- — —pochondrio , & venter rurfus intumefcebat, quae tamen infla- tio illinitione fpiritus frumenti minuebatur. - . Cum fub his pulfus ille epigaítricus cegrae prae omnibus fymptomatibus moleítiffimus effet, & íenfuüs ardoris iterum - tam fcrobiculum cordis, quam etiam fuperne peétus a perpe- 2tua, ut putabat, vomituritione occuparet, rogat cegrá, ut lin- — teum aceto madidum inu fcrobiculum reponeretur ; abnuunt — adftantes, & ejus loco fpiritum vini calefa&tum imponunt , un- — de vomitus mitigatio , & magnum moderamen pulfus epigaftri- - €i; ideo totum peCtus, aegra jubente, fpiritu frumenti calido - — tegitur, unde non folum pulfus & ardoris ceffatio, fed & , poft — quatuor infequentes fedes brunni coloris, abdominis fubfiden- 2tia, quam fomnus trium horarum, cum cefífatione zeftus, & - fubfequente füdore perpetuo, eegram refocillante, fequebatnur, ——& quidem, quod notandum, comite falivatione largiffima fpon- — tfanea & maxime commoda, loco priftinae exfcreationis muci molefüíflima , quae vomitibus ftipata erat. Interim hec tran- "quillitas absque onini nova turba non manebat: omnes enim Biticutstones artuum dolere incipiebant, & fuperveniens men- ftrua excretio, licet legitima, pulfum epigaftricum cum dolore "abdominis paululum revocabat, qui tamen, fluxu menftruo per fe au&to, cum dolore artuum evanefcebat, füccedente rurfus Judore ctifico, cum pulfu naturali. Pavores autem , qui femper E Dd 3 | miti- 214 Obfervatio LVILL . "mitigatum malum fequébantur , .etiam:nunc accedebant, fucci. - ini fumo autem rurfus profligdbantur. :Offerébantur.tandem iegrae pilule ex Afze foet. gr.1j.. Gumm. ammon. gr. v. & Extr. 'Cafcar. aquof. q.f. pro :dofi , .quas:ter.de die fumebat, unde, - licet rurfus femel fub :noCte fomnifera pulfus ille epigaftricus | adfurgeret, minus validus tamen erat, adeo.ut 4b egre manu propria. deocloeretur., juni£a fimul ligatura fub hypochondriis.: nec accedebat huic pulfui vomitus , qui, fi jungitur , :comite | &ftu febrili, magnam [tagnationem Janguinis in vafis mejenterii, fpaf- mo elevatis , ireliquisque vicinorum vifcerum -oafis indicat. — Convalef- cebat denique fub harum pilularum ufu ; licet.crura, quae per .omnem:morbum frigida fuerant , .cedematofa fierent, & itaper | aliquot feptimanas perfeverarent : nec finiftrum faciei latus, .cujus oculus magis prae dextro, in fpafmo fupra di&to, niétita- | ibat, ab-cedemate liberum erat. (Riga :Halam miffe.d. 2.0. Januar. 37592) | (OBSERT AATIO ;LFIIL iDn. D. CRATON.GODOFR. HENNICKE. . Semiparalyfis lingue , cum [yndrome aliorum : | malorum. | Toms ginta quatuor annorum-ex frigore nocturno & moe- - rore varia experitur fymptomata hyfíterica, palpitationem - cordis, infultus lipothymicos , conatus ad vomendum inanes, . tormina per intervalla acuta, lancinationes & horripilationes - dorfum pervagantes & -nucham verfus fefe. extendentes , fudo-- res largos, 'frigus pedum, vires imminutas , vocem raucam. Poft primum partum in finiftro hypochondrio fenfit tumorem; fecunda vice gravida quotidie vomuit, & poft partum puru- lenta.corrupta per.uterum excrevit; vomitus per tres men- nox em | Mu ^ Teo. - Semiparalyfis lingue, cum fyudvome tc. 215. - fes: continuarunt poft. partum ,, fecuta tandenr raucedo: adhuc: moleíta 5: poft multos fermones vox: plane: deficit, quan infu- füm betonicz" interdum, vel. fpir.. lil. convall. ad: bréve tempus: reftituit;. refpiratio;. fi alta petit, eft difficilis ,. palpitatio: cor-- - dis perpetuz,. frequentes colici dolores: ad. lipothymiam ufque exacerbati; menfium: fluxus auget malum 5, venzefe£tio (i infti-. tuitur, mortuc: inftar jacet 5 alvus ficca: eft ,. flatus. vexant: -incarcerati, pedes frigent, extrema. virium adeft debilitas. Per: — aliquot menfes: profunda obfervatur, fub: maxilla: finiftra ,. fo-. "veas; finiftra: pars. dimidia: linguae pallida; corrugata Ard gà apparet, dextra tremit ,. loquela difficilis eft, circa. radicem maíi fpafmos fentit. Variis fruftra adhibitis me adiit & confi. -Jium petiit; ordinavi nervina, antifpafmodica: in - & externa, T fed de effe&tu niliil refcivi.. | OBSERFATIO LIX. : Da D. CRATON. GODOFR. HENINICKE. Fires [implicium fingulares. aupercula iri dorfo manus tumorem geffit, magnitudine ovii M gallinace! duriufculum 5. inopia: preffa,, toleravit malung perintegrum annum, -tandem, dato: confilio, alliunv & cepas "quotidie im copia cun cibis devoravit, quotquot mendicando potuit comparare; & fic brevi tempore tumor füit difcuffus. (i- me ullotopico remedio, & absque fübfequente alio incommodo. - Juvenis 18. annorum ftranguriam patitur: doloro(iffimam ,, etinde currit clamitans; mentulam manu traétans; fpiffa tan- dem & glutinoía per intervalla exit urina cunr levamine aliqua-- . lis; malum fzepe rediit; in- & externa alias probata fruftra fere: . fuere adhibita, tandem Rob Sorbi aucupariae aliquoties fumtunm | aee & auxilium attulit exoptatum. ! (Qerings Halam mi[fe d. 15. Februar. gái 9-) bs ^ OBSER- | UV GEEEEEAAM-1. 2 OBSERVFATIO. LX, Dn. D. JOANN, FRIDER, CAROLI GLIMM.- Symptomata graviffima, fere letbalia, a deputiri | femiuibus Belladonna viro[e oborta. uella valetudine fruens fecunda, trimula , Ifenaci, die quo- " dam menf. Septembr. ann. praeter. in alicha domo, pomeri- dié commorata, revertitur ad fuos vefperi, cibum abhorrens, potum anxie petens, fomnum perpetuo captatura, neque ta-- menimpetrabilem. Media no&te vigil dormitura parum cibi, interdiu ingefti, evomit. Enormibus tunc cenvulfienibus, epi- lepfiam veram mentientibus, adfli£ta , coepit infanire. Infan-. tem miferam, fub diluculum matutmum , advocatus invenio . modo, de quo obftupui, infequenti, Aderat refpiratio, violen. - £a, parva, crebra, anxia. Pulfüs tangenti occurrebat celerri- mus, debillimus, fere tremens, mortem portendens propin- quam. Sitis ardens fub fomno omnium partium aeftu excru- ciat aegram, potum modo defiderantem, modo exhibitum re-- pellentem. Tum neque vomit, neque alvum exonerat. Ma- didi rigent capilli, rubet. vultus tumens , fcintillantes , torvos; * prz fe ferens oculos, omni punto cutis reliquo pallente.. Tran-- fpirat corpufculum agitatum, nec adeo, ut abunde fudet. Min-. gitur urina tenuis, aquofía, pallida, frequens , magna copia. . Garrula, mente vehementer perturbata, cachinnat, neque tae. men vox cogitationi, cogitatio fenfui , fenfus refpondet pra-. fenti obje&to. Paucis, delirium zegrotantis, ludicrum vifum ,. " ad(üftentibus fane triftitiam. movet horroremque. Interim con-. ficitur tenellum corpus fpafmis dirifIimis » convulfionibusque. repetitis, fle&entibus mufculis inprimis inimicis, Hos, leviter. quiefcentes , vicibus alternis mox excipiunt clamores longe las teque audiendi, dolorem occultum proedituri. Sufpi- Symptomata graviffima, fere letbalia, &c. 217 Sufpicor itaque aliquam partem venenata, ex Solanorum gente, ftirpis effe devoratam , ob malum tot tantisque fym- - ptomatibus ftipatum, maioribus fere effe£tibus, caufis morbo- rum vulgaribus. Parentes firmiter negantes omnia, me ícru- tante , tandem, anjmi cauffa, filiolam fuperiori die recordantur lufiffe cum feminibus, quz adlata, Cynapii five Ethufze Lixw. effe intellizgo. Horum vero effe non poffe, quamvis venena- . torum, tantam vim atrocem fcio. Methodum itaque fequor — priori fufpicione nitentem. Przeíidio artis mox evomit segra - femina multa exigua, fuübrotunda, compreffa, reticulata, fufea, "eum membrana bacca , immixta alis paucioribuss oblongis, — &cuminatis, rugofis, albidis, duris. Statim ac invenio vomitu -reje&uum, perniciofas puellam adfumfiffe baccas Belladonna, five Atropeel. Li. fentio: hujus enim ftirpis femina mino- $25 majoraautem Rubi fruticofi LiwN.fuere. Additis perdiem, gue methodus genuina jubet, convulfiones , delirium, triftia- - que reliqua phenomena evadunt mitiora. Capit fub meridiem — *egra, fpem futurze falutis j jam habens, aliquid cibi & deinde - obdormifcit firmiter atque quiete, glifcentibus tamen interdum —fpafmis.. Expergefa&a circa vefperam parum adhuc alieni * oftendit, folo vifu menteque nonnihil hebetibus. Vtitur ite- . — rum alimento, paullo poft capiens fomnum omi noGe quie- . tum. Totointerim & adhuc fequenti fecundo die magnam fe- "minum bacca virofae- vim edidit alvo; convaluitque tunc per- - fe&e. . Computatis fenünibus minoribus & membranis ,- o&to " E decem videntur effe deglutitae baccae, ^Profuerunt ex arte . adhibita ,vomitorium ex Ipecacuanha, clyfmata ex aqua pura, repetita, pulv. antifpafm. ruber, lap. eancr. citr. & (ub finem —"eremor tart. & rhabarbarum. An igitur potenter refolvit at- - que adtenuat diathefin cancrofam Belladonna? Videtur, ob mu- tationes, quas nimia copia haufta, in corpore animali parit, et- dam remedio utentibus. Converiiunt id quodammodo « vires Soli nigri vulg. & Phytolaceéeic c n p &on — fenaco Halam "iffa d. 10. Mart. ges Nn d JPby[. Med. Tom.11, ke - OB- 218 — n Obfervatio LX. OBSERFATIO LXI. Dn. D. ZACHARIAE VOGEL, Calculo ex vefica fellea nova metbodo exfeGo. | Á nte biennium ab amicorum quodam rogatus, cegrum ope- rarium ut vifitarem, eundemque, (i fieri poffet, priftinae- fanitati reftituerem , quoniam bona valetudine praeditus, robu- flus & laboris diligens fuerit, conveniillum & fellae in(iden- : tem.reperi. Facies erattumida & flava, adeo ut & albuginea | oculi tunica flavefceret. Intumuerant manus pedesque, & fun- - &ionibus ordinariis peragendis erant inhabiles. Pulfus debilis erat inguaque ficca & flava. luxta relationem fuam quadra- gelimum aetatis annum agebat, femper bona valetudine ufus, - praeterquam, quod. plus fimplici vice intermittente laboraverat febri. Sex annos abhinc fabricae lateritiae operam dederat, | tam hyberno, quam zftivo tempore, ante fefqui annum vero in tertianam inciderat, qua diu quidem detentus fuerat, ita ta- men, ut opus fuum, licet cum multa difficultate, profecutus ef- fet. Febri tandem ope cujusdam Tin&ture, de qua faltem qua- . tuor ad quinque ufque guttulas fumere debuerat, (quae procul | dubio arfenicalis fuit indolis,) profligata , poft aliquot hebdo- mades iCtero adfliiCctus decubuit. Adverfus hunc varia dome-- ftica remedia, fibi commendata (quorum non amplius recorda-- tur) adhibuit, quae fanitatem reddiderunt quidem, bonam au- tem formam, qua fuit, ut & quodammodo vires, amifit,his ta- men non obíftantibus operam fuam, quantum: fieri potuit, con- tinuavit, ut (ibi, liberisque alimenta pararet. : Ante dimidium: circiter annum invaferat illum iCterus fla-- vus, imo & niger, vehementi febre & delirio junctus. Uxor melisamenta pda: a PPP deua uti etiam ab aramato- M c | | Es ne 4 De Bue: vefica fellea nova sitis: exfetlo. 219 - - pola quodam, qui antea pharmacopoeo. cuidam a fervitiis fue- .—. rat, contra hunc morbum obtinuerat, eorumque ope in tantum convaluerat, ut faltem tumor quidam in corpore meribrisque fuperítes fuerit, qui tamen pani lucrando ineptum reddiderit ipfum. Monílravit mihi poftea tumorem in latere dextro pro- xime fub coftis nothis, quem ftatim poft febrim animadverte-- fat, quive per fingulas hebdomades fere increverat. ^ "Tumorem hunc, qui formam ovato- rotundam referebat, dum eger in fella fedebat, examinavi. Cutis ibidem, ficuti per —t£otum corpus, colore nanc Le flavo tinCta erat, fübque - illa deprehendi flu&uationem quandam, absque ullo temen in- — flammationis fippo. Attattus ejusdem eegro non erat moleftus.. Een, ut in le&o transverfim decumberet, & tumorem —^perquifivi fumma cum attentione. — Non imminutum inveni, . flu&uationem vero manifefthorem. — Poftealaborantis dorfo fup- pofui pulvinar rigidum transverfe ,.& minorem tumoris eleva- tionem deprehendi, fitus vero.ejus nulla ratione mutari potuit. — Porro priorem aegro pofitum reddidi, & tumorem. obfervavi -: eodem modo comparatum, ut in principio, fine ulla mutatione. . Quo fa&to ab zegro difceífi, promittens , me poftridie reverfu- —.rum effe, & morbum penitius examinaturum. " Probe igitur ponderatis omnibus hujus zeeri circumftantiis | quum nullum:tumoris in hepate fignum deprehenderem , eger - etiam nulla inflammatoria febri laboraret , & neque ardorem, neque pulfatiles, neque alios graviores in tumore fentiret do- lores, tumor autem, in elatiori dextri lateris parte, in ipfa fe- Te linea & apice quartze fpufiarum -coftarum, fine qualicunque externo pariter, atque interno, fub attattu eveniente decre- - mento, aut incremento, totumque corpns iéterico adhuc perfu- fum erat colore: judicavi, unum .alterumve calculum vefica — felleze cholidochum du&tum.obturaffe, bilemin ea coacervaffe, -predi&am veficam dilataffe,:& :talem tumorem excitaffe. Ipía p inflammatoria, .quam;ante dimidium annum fuftinue- Ee 2 | rat 220 Olfervatio LY... - rat eger, illud forte eidem praeftitit beneficium , quod vefíca - fellea füb ea peritonzeo firmiter fuerit annexa, id quod maxime - in votis habui, fpemque non plane inanem de eoconcepi. Con- ftitul ergo mecum, pro falvando et fanando &gro, illam in vefica feilea operationem, ad eximeridos calculos, fuícipere, quee a . nullo hactenus AuCtore defcripta aut inftituta fuit 2). Seba Accefli ergo iterum ad illum, exponens ipfi, nullum aliud, quo fanitatem confequi poffet, fupereífe remedium, quam tu- moris in abdomine incifionem, pro extrahendo unico aut pluri- bus caiculis, veficae felleze du&tum obturantibus. Is ftatim - probavit propoiitum, dummodo fanitatem recuperaret, vel, ut hoc hominum genus loqui folet, mori poffet, quoniam ad quae- vis negotia fefe ineptum & inutilem fentiret. Hinc tumorem, priori modo, quantum quidem poffibile erat, iterum perfcruta- bar, illumque fimih plane ratione, uti priori die, comparatum - deprehendi, fimul vero obfervavi, eundem in fatis notabili ambitu cum peritoneo concretum effe. "Temperantem ergo mixturam agro prafcripfi , de qua , elapfo quolibet bihorio cochlear unum affumere debebat, clyfteremque poftridie inji- cere juffi, ac fimul antemeridiano tempore rediturum me effe promifi. | Niue Interea fafciam quinque ulnas longitudine, & palmam lati- tudine referentem, unacum fcapulario confici curavi, ex in-. | ftru- 4) Variz quidem in Actis Academiz regi chirurgice ( Memoires de P'Academie Royale de Chirurgie) 'Tom, Ll. p. m. 150. -occurrun£ obfervationes de fimili veficz fellez morbo, unacum defcriptio- nibus quarundam operationum 5 fed non nifi tales , ubi inflam. matio in vefica & peritonzo apoflemata produxit, & calculi fellei, inter mufculos abdominis propulfi, facta apertione talium apofle- - matum a Domino PrmiT extracli fuerunt ; & denique hiftoriz quzdam, qux biliofum in hac vefica hydropem demonftrant; aper- | — tonem vero talem exquifitam inflitutam fuiffe; nondum me le gifle recordor, | m. De Calculo ex vefica fellea novámetbodo exf2o. 221 'ftrumentorum meorum apparatu forcipem concinne fabrica. tum, & fecundum GaneNczor: delineationem b) formatum , — ut & acutiffimum cultrum inciforium (biffouri) , lanceolam, & - fpecillum felegi, atque pro fomentatione vinum rubrum cum myrrha & oleo decoqui juffi. Hoc facto cum adminiftro ad egrüm di&to me tempore »contuli , & venaefeCtionem ad fex uncias ordinavi. — Clyfter - jam defideratum praeftiterat effe&um. — Apparatu inftrumento- rum, faíciarum & reliquorum in ordinem reda&Cto, aegrum in "—adaptatam collocavi menfam , & fub tergum ejus pulvinar fo- ES pofui, unde tumor aliquo modo evidentius protubera- Á bat. Elevans dein, cum adjutore, cutem, acutiffimo cuitro in- - eiforio diffecui eam ad mufculos übdominales ufque, pofteaque . partes mufculofas promte feparavi a tumore,ita tamen, ut pe- - ritonegeum cum tumore exaCte detegerem. Porro, lanceolam — paulo majorem prehendens, aperui vgíicam siente tumidam -firmiterque adnatam , ad pollicis longitudinem, unde mox cor- ruptze & grumofze bilis notabilis quantitas fuper eegri abdomen eflluxit. Argenteum dein fpecillum in hiatum hunc immifi, & " ealeulum in du&u veficee felleze communi firmiter haerentem - detexi. Pradittum ergo forcipem prehendens, illum in eun- -— - dem intrufi locum , quem fpecillumindicaverat, & facillimo ne. - gotio calculum ufque ad incifionem , in vefica fellea fa&am , — perduxi; aft quoniam haec fatis ampla non erat, prompte eam - dilatavi,. ut idem forceps unacum calculo educi potuerit. Hoc fa&to, ope fpecilli indagavi, an plures adeffent calculi , nul- . dum autem inveni. Igitur biliofas quasdam vifcofitates, adhuc —fuperfites, ex vulnere expreffi, illudque ad inítar (implicis qualiscunque vulneris deligavi in ficca faltem forma, impofito emplaftro glutinante fatis valido, & defuper applicando prae. guam Eipesetonem cum fextuplici fplenio, haecque omnia Ee 3 ope : E Vid ejus Traité des Infrument: de k- diftan T. lop-83. 222 Olfervatio DXP.- (pe antea preeparatee fafciae contentivae obfirmando, quam fca- pularium in debito fervavit ordine c). ^ Aeger poftmodum in ftratum fibi le£&tum .deferebatur, totum abdomen panno laneo :calefaCto obtegebatur, & mixtura eidem porrigebatur, de qua quovis .bihorio cochlearia duo fumebat. Conftabat heec ex pulv. irad. .curcum. «conch. .citr. fuccin. ppt. tart. tartarif. .& nitr. cryftall. quae omnia cum aquis ícabiof. chaerefol. card. be- ned. ceraf. nigr. & fyrup. aurant, remixta erant. Per diem iftum .noCtemque fequentem optime habuit , & aliquot horas - tranquille .dormivit. X "Mane :zeger ante deligationem alvum íponte depofuerat; urina quantitas fufficiens excreta.erat, co- piofumque monítrabat fedimentum ; pulfus .erat plenus & fa- tis ordinatus lingua. mollis .& humida apparebat, inprimis.au- .tem.oculorum fplendor, ob flavi.coloris diminutionem , au&tus magis erat. Ut paucis omnia.compleCtar, de nulla fere mo- - leftia conquerebatur eger, quare fupra di&tee mixtures ufum porro continuare juíli. ;Preparatoijam novo .deligationis .ap- paratu, qui tamen , :praeter admixtum oleum olivarum. & hype- riconis , nil.novi continebat ; denudavi;vulnus & bene coaréta- tum €) Quamquam hzc.operatio, in fe fpectata, -parum difficultatis invol- vere videatur, dum fub eadem neque nervi, neque arteríz, qux alicujus funt mementi, lzduntur, unde communiter illa ambigua & pericülofa-redditur ; certum :tamen eft, quod ejusmodi in: ve- fica fellea fufcipienda operatio inter periculofiffimas referri me- reatur, fiquidem, fi pars illa peritonxo per inflammationem, quz . partimin bile ipfa , :partim in hac:vefica , ob copiofa ejus vafa. languifera, excitatur, non-arcte fatis annexa eft, :prout in pecto-. re quandoque :pulmones.cum pleura:connedtuntur , facile pars quzdam iftius veficz extenfa, .& a peritono libera, aperiri pot- eft, unde dein bilis vel fpiffa, vel tenuis, facile in cavitatem ab- dominis effluit, fymptoiataque fic graviffima excitantur, immo. fub diuturniori ejus mora ipf etiam mors inevitabilis acceleratur. Inter fubtiliffimas igitur hzc operatio merito referenda eft, & fuga cum prudentia fufcipi debet. E r - DeCalculo ex vefica fellea nova metboda exfetio. 225, tum illud depreltendi ; absque ullo: tumore & inflammatione; Inunxi illud oleo nominato; & communivi linteo. carpto; empla-. - ftris glutinantibus, fomentatione & faícia contentiva , tandem-. que &egro quietem commendavi & deligationem iterum per vi- . ginti quatuor horarum fpatium intaCtam reiiqui. Hanc deligan- - di rationem in tertianr usque hebdomadem profecutus fum ,. - hacque ratione, absque ullo notabili fuperveniente Prope te, firma inducta fuit cicatrix. Durante autem hoc tempore quarto: quolibet die aegro le- —ne exhibui laxans, pro quotidiano: potu fpecies aperitivas mi- —mnores, cum rad. Chinae, Sarfaparillae & Lign. Saffafr. praefcri- "pfi, cum fequente Mixtura, de qua tertia qualibet hora fexa- . ginta fumfit guttas: Rec. Tin&. mart. helleb. Anim. Rhei ana Sj. Effent. cafcarill. 29. M. quibus cacochymicum corpus pur- » gatum, & humores, bile inquinati, iterum emendati funt. Dice- s pro &egri facultate, optima, qua fieri poterat. ratione ordi. mata fuit. | De reliquo, per totum curationis tempus, durilitibus tribus - hebdomadibus, nulla plane notatu digna occurrerunt fymptoma - ta. Quatuor diftin&ts vicibus laxans afftümtum, duabus mixtura | -. repetita atque. confumta, & denique in fine curationis. Mixtura. tonica Stahlii exhibita fuit. OBSERFATIO LXII. 2 Dn. D. ZACHARIAE VOGEL. n De | Carcinomatis occulti gener tione, ejusque curandi | . MWietbodo plane ingulars & nova. —— | Aves quzedam, annorum aliquot füpra viginti, zythopceo | XL X cuidam fervitia praeftans, per fitulam ferratam, quam ex Ee profundo extrahere debuit, vehementem contufionem | in 224. Obfervatio LXII. s in dextra mamma , valde carnoía, accepit. Erat ilía 4. prout - externus monftrabat afpe€tus, optima valetudine praedita, ha- bitusque fatis carnofi & robufti. Parum doloris ex hac contu- — fione fentiebat, nihilque idcirco contra eandem in ufum voca- - bat. Interim tamen in mamma oboriebatur tumor, manfíitque in ancillatu, cum multis gravibus moleftiis conjunCto, per inte- . grum adhue biennium 4). Tumor valde increfcebat, multas- | que manifefto apparentes nancifcebatur venas varicofasb),quae | mirum : &) Docet quidem quotidiana experientia, quod humor coagulatus ia — vafis, vel tumor aliquis fcirrhofus, per longum temporis & an- norum fpatium absque mutatione & noxa ingenti perdurare pof- . fit; motu autem humorum in vafe aliquo patulo, talem tumo- rem ambiente, a quacunque caufa adaucta, facile oritur inflam- — matio, quoniam vafa, aliunde jam comprefía, fub motus aug- M mento obílruuntur. Oriuntur hinc quoque dolores, pluraque alia cum iisdem connexa fymptomata, amutatur infuper iom Ícir-- rhofüs mammxz tumor in feminis , quz manuum opera victum | fibi parare coguntur, fxpe in carcinoma, Interim fcirrhus num- — quam fübito & uno actu in peffimum carcinoma degenerat, fed | immutatur fenfim fenfunque, & fubinde. malignitatem majorem acquirit. | E à) Sub initium nullum immediatum commercium habet iateria indu- rata cum vafis fanguiferis, quousque nempe tumerem conflituit; - coagulata enim eft, cafeofz & faponacez indolis, Pro qualitate | tamen:partium materia communiter differt. dnitium enim fivers | rucofum fuerit, apparet illa fubfufca, obfcurior & colore fubli- t vido. Pro glandularum, earumque fitus conditione, confiften- tix eft rubicundz, velalbidz compaclx.. Inter bas indurationes | : collectas adparent communiter fibrz albz, duriores & folidioret m per totum tumorem fefe difpergentes , . & radicem fxpe magni | circuitus agentes. — Vafa enim fanguifera, praefertim revehentia, - quz in ejusmodi tümorum .vicitiia & ambitu deprehenduntur, - majorem, fub illorum incremento, faflinent compreffionem; hus Amorumque, per illa progreffus, aliunde jam admodum debilis, - | | rear» ipie AEN De Carcinomntis occulti generatione , &re, 225 mirum in candida cute praebebant fpeCtaculum, (imul vero ef- ficiebat, ut imperiti multi, forte ab illa rogati, inde a remedio- rum fuppeditatione, qua alias procul dubio commendata fuif- fent, deterrerentur , fubfecuturam metuentes vaforum fan- guiferorum rupturam, indeque eventuram haemorrhagiam le- thalem, Per tres annos igitur perfona haec absque ullo medi- camentorum ufu inceflit. Auctus vero interim ita fuit tumor, ut brachium movere amplius non potuerit, unde ancillatum - deferere, & ut vi&tum necefífarium fibi acquireret, manu fini- — ftra lanam ducere coa£ta fuit. -. Tn his anguftiis aegra me acceffit, mammamque laefam mi- shi oftendit, quae verum carcinoma occultum, ficuti ab au£to- ribus plerumque defcribitur , repraefentabat c). Summam in PA admi- . retardatur , ut a fanguine ftagnante intumefcant, obturentur, nul- lumque amplius ufum prxflare queant, majori autem fua eviden- tia a craffo fanguine obfcurum livorem.& fubnigrum colorem mu- tuentur, quare ab ejusmodi ramis ccruleis, hinc inde per tumo- rem talem tranfeuntibus, carcinopi nomen (Krebrfuff) originem | traxit. £) AxmTivs tale occultum carcinoma, inter alia , fequentibus defcribit verbis: :Cancro non. ulcerato in mamma exiflente, tumor appa- ret ingens, ad. tacfum. venitens , ánequalir, inflar fera [avus , penitiféme pertinaciter infertur , vadicer longe lateque exten- déns, € venis circumfitis velut illigatus, quas circum circa va- ricofar babet, colore cinericiur ad ruborem vergens, & aliquan- do fublividus, €9 videntibus quidem mollir apparet , tangentibus Autem durif/mur.efl, ut vifui bac parte non fft credendum. Te- trab, IV. Seri. IV. Cap. XLIII.— Tale jam defcriptum carcino- qna occultum veteres etiam. vocarunt NOLI ME TANGERE, probe jam per experientiam edocti , quod, fi per internorum, vel externorum remediorum ufum & applicationem ejusdem aut difcuffio , aut fuppuratio tentetur, przíens jam jam zgri calami- fas tunc certiffine augeatur, mors illius eeceleretur, tantoque Jmagis acerba & miferanda evadat. — Interim tamen is, qui ve- AVov. AG. Pbyf. Med. Tom, 11. sinc d (— fam 226 .— JOlfervatio LXII.. . admirationem me rapiebat rarum & fingulare hoc fpeGtaculum, . Quze mammam zgre obtegebat cutis , pulcherrima praedita erat albedine, multaque millia venarum expanfarum, ad inftar — retis artificiofe texti, fupra tumorem diftributa erant, qui nota- biliter fupra mammam eminebat, ut illa quafi duplicata videre- tur. Tumor ipfe admodum magnus & durus erat, absquedo- . Iore tamen & verfus tendinem mufculi pe&toralis majoris adeo firingebat, ut brachium a corpore diftenderetur, & fere fine . motu fuftentari deberet. Ad taCtum faepius repetitum, & qui- dem fundum verfus dire&tum, paululum rubefícebat tumor; . cum aliquali dolore, atquecutis externa anferinze fpeciem prae fe ferebat, quum alias mamma cute nitida, tenera ;, ex albo ccerulefcente, obdu&ta fuerit, prout reliqua dimidia pars, ea- - que inferior, quae adhuc mollis & fana erat, fuflicienter mon- — Ítabat. — u Quoniam vero de zegrze füftentatione debita non fatis cer. | tus eram, hinc eam cum aliquali tantum folatio dimifi. Tranfi- | bant (ic o€to fere aut novem menfes, quo temporis intervallo llam non amplius vidi. Ipfo vero illo tempore, quo peregri- - nus quidam Chirurgus, qui per biennium Parifiis commoratus . fuerat, multasque alias regiones inviferat, ut, quae in chirur- ^ gicis praeclara & eximia funt, videret, addifceretque , apud . me erat, egra hzc ex improvifo redibat, petitura a me, ut. ipfam ab onere & malo, quod ferre amplius non poffet, libera- rem. Monftrabam praedi&o Chirurgo mammam, qui, fingula- rem ejus conditionem miratus, operationem, propter vaforum . fanguiferorum infignem copiam, haud fufcipiendam effe arbi- trabatur. Rogabam autem, ut vel ipfe, meadfiftente, eam fufci- peret, vel permitteret, ut ego, auxilio ipfius adjutus , illam perficerem. Prius recufabat modeftiffime, pofterius fe liben- . ter 3 ram humani corporis ftructuram probe cognitam habet , facile. utique rebellis hujus morbi indolem perfpicere, convenientemque . eidem medendi rationem adornare poterit, ; FIT. P 1| " 7 , A OW -.— De Carcinomatis occulti generatione &c. on - fer preftiturum effe promittebat. Quo fa&o duo ex amicis rogatum mifi, ut operationi affifterent, & zegram interrogavi - anillam conítanti animo perferre velit? quia absque ulteriori — mora eandem fuícipere vellem... Neminem certe ad ejusmodi . * n ; ü negotium alacriorem & promtiorem vidi, quam quidem hac fefe praebuit, audita fententia mea. . Denudando pettus, lace- rabat veftem , qua induta erat, & leectabunda offerebat malum, ut prompta haec declaratio omnino aliqualem nobis rifum ex- torqueret. - Commorabatur ergo apud me preedi&tus Chirurgus, intu- - ens, qua ratione me ad operationem prapararem. Quum ve- * fO obfervaret , quod faltem fufficientem linamentorum car- ptorum numerum conficerem, & circiter tres aciculas curvas filo ferico fimplici inftruerem, quibus forf(itan aliquot arterize, - Ob copiofe generatas venas preeter morem dilatatze, fubligandze effent, (alias enim liquor meus füpticus pro hoc fcopo obti- mendo fufficit,) jun&to vulgari cultro inciforio , mappula fim- plici, quae fafciae loco pro deligatione inferviret , & aliquot. quadratis fpleniis; valde miratus fuit, quoniam hattenus ope- — rationem hanc non nifi mediante HEgLvreTII forcipe & cultro Nr *c T € magno peractam viderat. ^Commemorabat de variis modis , - quibus talia carcinomata operando hattenus fublata effent, & " quod SoriNGzEN, celebris ille Batavus, magna quadam furca in- " . curvata cancrofam mammam confoderit, attraxerit, & fe&tione circulari, cum plano incurvato cultro, properdnter abítulerit, "fanguinis vero profluvium cauterio lato fedaverit, venasque "adapertas aduftione oppilaverit. Porro, quod BipLoo furca fimplici, vel incurvata hafta, pro tumore detrahendo, ufus "fcerit, eandemque priorem methodum dein obfervaverit. Hzr- WETIVM cum curvo fuo forcipe, cultroque magno vix magis P appofite procefliffe, donec T4son aliud novum atque fingula- —re inftrumentum excogitaffet, quo aegrae brachium retineretur atque extenderetur, ut mamma hac ratione fimul comprimen- : | Ff 2 do 228 Oberoatio LXI. do auferretur. "Tardem, quod celeberrimus HEIsTERVvS, cum - compluribus aliis, dusbus curvis acubus utatur, quas contor- to fune in crucis formam pertraheret, dein cancrofuüm tumo- rem a mufculo pe&torali attolleret, & poftea cultro magno mammam ab ima ad fummam partem una feCtione fepararet. | Hos vero & íimiles modos , quia omnes nimis crudeles, minus- que fecuros judicabam, quodque vereze partium confütutioni & morbo ipíi, providam tamen & exactam operationem requiren- ti, minus congrüerent; hinc cupidus erat, meam curandi me- thodum in hac periculofa mali iftius conditione videndi. ArcefTitam ergo aegram fellae impofui, & fecundum artis - leges immobilem fervari curavi. Dextrum brachium bene extenfum tenebatur, ut muículus pettoralis in. debita tenfione- permaneret. Manu dein finiftra tumore firmiter apprehenfo, &, quantum fieri poterat, a fana adhuc mammae parte fortius detra&cto, cultro inciforio re£tam incitionem, ad fpithamae lon- gitudinem, ufque ad mufculum pe&oralem, feci. Cultrumíta- - tim adíiftenti cuidam tradidi tenendum , intusque dextrae ma- ' nus indice cancrofum tumorem a peCtorali mufculo faparavis manu vero finiftra tam diu illum attraxi, donec ommis indura- ta fubftantia giandulofaz, ta&tu indice, feparata fuerit. Poftea finiftram in vulnus immifi, & fecundum indicis digiti du&tum cuitro inciforio cutem,& cum ea depravatam mammae partem, - in forma rotunda abfeidi. — Hoc fa&to duae patefa&tze arteriae. — ada&ta in circumferentia illarum acicula curva fubligandze erant, | reliquum fanguinis profluvium fedavit liquor meus ftiptieus, - Vulnus quadratum , longitudine & latitudine pedem aequabat, | tumor pendebat pondo duo & dimidium, extraxeramque fub | ipfa etiam clavicula aliquas induratas$ glandulas, quee omnia fa- ne alia quadam methodo peragi non potuiffent. | | : Sub operatione optime fefe geffit aezra, ut clamando nul - lam mihi moleftiam creaverit, fa&taque deligatione admodum - tranquilla fuit; & gratias mihi flensque gaudensque egit. Quia Yero. De Carcinomatis occulti generatione tec. 020 vero domicilium extra urbem fümferat, permittere haud pote- . yam, ut eo-fe reciperet. Neceffitate igitur coa&tus perno&tem : dm sedibus meis eam' retinui, & temperantem mixturam ordi- navi, de qua fingulis horis confuetam fumeret dofin. Amici mei, & qui operationi interfuerunt, de eadem feliciter. pera- —€&a letabantur. €hirurgus cum fimplici facilique metliodo-cir- -€a linc alias crudelem operatiorem: quam maxime: contentus - — erat, eximiumque mirabatur liquoris ftiptici effe&um. Nox interim. paululum inquieta fuerat, dum vires eegra& — naturales valde a€tivee erant, ficut etiam n pluribus ejusmodi i - fübjedti expertus fueram. Fluxus fcilicet menftruus prodiit, (& quidem praeter morem confüetum paulo largior, quo tamen —mon parum levata fuit zegra. Sequenti die. profpexi eidem de comin & le&to in diverforio quodam , tubi commode illi —ferviri poterat. Poft quadraginta o€to horarum intervallum « ^ deligationem religavi. Pulcherrimum , puriffi mumque' vulnus, " eum optima füppuratione, deprehendebatur, omniaque ex vo- E & fententia comparata erant. Pro confolidatione adjuvan- | da unice faltem linamento carpto ficco ufus fum, nihilque am- . plius fupererat, quam ut vulnus fub duplici untotidia fatta de. "Rigatione mundificaretur. Quoniam vero eegra ante operatio- -mnem nullum adfumferat evacuans remedium, hinc tertia poft |. eperationem die tale preefcripfi, quod bono effe&u non ca.i -ruit. Deinintra viginti quatuor horarum fpatium fefquidrach- -mam corticis Peruviani, cum pulvere antifpafmodico Stahli —müxtam, fumfíit, & oftavo quolibet die, pro obtinenda leni . —evacuatione, Decottum laxativum Viennenfe exhibui. |. Elapfis ita fex hebdomadibus, penitus tandem convaluit,- | jamque przeterlapfi funt viginti anni, quum bona femper va | letudine gauderet, femperque ancilatur, mammam etiam can^ |. dodo infpiritu vini confervat, & memorie caufa fan&te cu- |. ftodit. | | T | Fí3 OBSER-. 2-30 ^ Obfrvttio LYUN. q aed ooi on0 B SERUEMADEO HIE, esos — Dn. D.ZACHARIAE VOGEL. "e bor AMT b | Cancro mamme finire , a caufis internis orto, & in fuppur tionem deduido , feliciter quidem cu-.— rato, fed poflea in genitalibus le- £bali reddito. | | pus quaedam ruri.degens , :oC&to & «quadraginta annorum, A temperamenti .cholerico.- fanguinei, .ante quadriennium magno incendio perterrefa&ta , .dolorofum nodum 1n mamma | finiftra, ut & in pudendorum labio accepit. Marnifeftavit fe - hoc malum per vagos & alternantes dolores, modo hunc, mo- | ..do alium locum.,.pro circumftantiarum ratione , -occupantes. Cetfante autem poft anri fpatium .menftruo fluxu, .dolor atque | tumor magis in.mamma, quam ;altero loco, ingraveícebat a). | | dbi .4) lllo enim tempore:maxim:e contingunt anutationes in fexu femini-- . B0, eodemque.oriuntur fzpe & augentur tumores Ícirrhofi in. ' -utero, -ovariis, & mammis, przfertim ,cum .mammz infuper cum utero nexum, habeant.arctiffimum, unde inirum.;non efl, quod, fi- - mulac retardatur fluxus menflruus, flatim ;patiantur anaxime , vafa earum extendautur &-przdicti tumores.oboriantur. Interim pre-- flant etiam .obfervationes , quod :poft inordinatum fluxum mene - Ítruum, aut plenariam ejus fligtellioión: , etiam aliz partes glan-- dulofz intumefcant, :veluti in ingüinibus, mefenterio, pancreate T ventriculo, cet. ciijus generis varios .cafus.me vidiffe & expertum | efle recordor. In genere autem jure meritoque tumor fine fus tunc metuendus eft, quando fubita foliti iflius fluxus obflrus Gio przceífit. Accedentibus infuper in corpore eiusmodi mutas tionibus, quz alias naturali ordine in illo evenire folent, vim ue. fimul & velocitatem augent, facile tumores tales degenerant ia cancrum majoraque incrementa Iumunt, | | dice EM. De Cancro mamme fimiftre, a caufis tpe... 251 Ibi enim pii faltem majoris magnitudinem fervabat, absque gra-- - vioribus doloribus, praeterquam quod. fubinde tenfiones quae. dam b) in eo animadverterentur, cum e contrario tumor mam-. »me in magnitudinem ovi gallinacei increfceret, & valde dolo- rofus evaderet. Chirurgus ejus regionis non plane imperitus, varia externa & interna medicamenta ordinavit, quorum tamen ufum optatus non excepit effectus; fiquidem malum femper gra- "vius redditum fuit. Tandem emplaftrum quoddam prefcri- "ptum rem omnem in peffimum conjecit ftatum. Tumor cancro- fus magis magisque invaluit, aoceffit inflammatio, & tandem "tribus inlocis ulcerofa prodiit materiac). — Sub hac mifera rerum facie huc: venit, confilio & auxilio meo ufura. Deprehendi &gram valde impetuofam,. impatien- - tem, & ad iracundiam quam maxime proclivem, praefertim. cum "audiret, operationem effe unicum remedium; cujus ope a dolo- "re intolerabili & multis alias fübfecuturis malis liberari poflit. -Hinc fu(ius eidem expofui, quod. ejusnriodi affeCtus animi fum- -me perniciofi ipfi fint optimamque curationem: retardarent BT H | aut .— f) Dolorem tendentem in fcirrhofo tumore, "experientia convictus , femper pro fufpecto figno reputo, quoniam, aucta tenfione ner-- vorum, & plenariam rupturam illorum minitante, mox fuccedunt graves dolores cum augmento mali, fcirrhusque facile in. can- crum degenerat, przfertim fi pars affecta per caufas externas ime 1o. prudenter irritatur & atteritur. ——..€) Docet experientia, quod tumor fcirrhofus per plures annos ,' fine - . magnitudinis, dolorum & malignitatis incremento, geflari poffit. Interim per experientiam edoctus fum , quod, fi magnitudo brevi tempore duplo auctior evadit, atit tumor magis , quam antea , in- durcícit, hoc. femper periculofum przbeat fignum , quia cancer ^. apertus certiffime imminet, nullaque ratione evitari potefl. Evi- dentius autem hoc cognofcitur, quando tumor fcirrhofus, nullo -3modo refolvendus, perverfa iet curandi methodo irritatus fuit... Vtplurimum enim carcinomata funt Íymptomatica , « mes dicaflris potiffunum tribuenda, | 232 » Olkfervatio LXII. V aut plane irritam redderent. APatientiam igitur & animi tran- quillitatem optima remedia effe, quee adjuvare operationem - poffent,atque fub eadem, &:poftillam ítri€uffime obfervari & confervari deberent. . Res fane magni laboris mihi fuit, ante- quam illam placare, «eftuantesque lachrymas cohibere potui. Tandem con(ihis meis audiens erat, unde fedantem & tempe- rantem prefcripfi emulfonem, ut per noGem quodammodo. reficeretur. Poftridie decem uncias fanguinis ipfi emitti cura- vi,ufamque emulfionis.continuare juffi. Sequenti die laxans fumíit remedium, & vefperi emulfionem , donec tandem tertio |: die operatio eodem modo, uti in praecedenti obfervatione de- Ícripta.extat, fumma, qua fieri potuit, lenitate, pera&a fuit. .Sub ipfa mammae feparatione , omniumque induratarum partium glandulofarum exa&ta per ta&um exploratione, in cer- - to quodam loco, immediate fub. externo hiatu ulceris iam jam - fati, majorem aliquam refiftentiam.obfervavi,quam alibi. Ni- hilo tamen: minus perfeci id, quod mihi prapofueram, & poft- quam mamma penitus feparata & remota erat, precipua mihi. cura fuit, ut fanguinem effluentem fifterem, quod etiam, inje-. &o arterize. vinculo, & minoribus ramis ope linamentorum car- ptorum, liquore meo imbutorum, obtettis, effe&um dedi. Hoc. fa&o indagavi locum illum; ubi feparatio aliquo modo retarda-. ta, & -obítaculum notatum fuerat. Deprehendiibidem fingula-- rem quandam impreffionemin pe&toralis mufculi fibris, ita com-. paratam, ficuti alias apparet, quando verruca ex.carnofo loco extra&a fuit. Hoc faltem notandum erat, quod locus ille nul- Ium fanguinem emitteret. Nulla etiam obfervabatur leefio fi- brarum mufculi, praeterquam quod preffione crifpatz effent. Deligavi igitur aegram, in le&um eam deferri juffi, & praefcripfi mixturam, cum cortice Peruviano, tartaro vitriolato & nitro. .jun&tam. His peraétis mammam feparatam examinavi, an remanferit. quicquam , quod a tumore cancrofo ; glandulisque T : ^ . forte De Cancro mamme finiftra , a caufistec.. 233 forte fecefferit, vel an membrana eas inveftiens lefía fuerit. Nihil plane horum omnium factum effe deprehendi; cutis gla- bra cingebat partes prorfus induratas & faltem protuberantia quaedam notabilis, faccharatum globulum magnitudine referens , cmm erti poterat, fimili tamen glabra cute obtetta. Haec fuit ipfa iila tumidula prominentia, quae fupradittam impreffio- nem produxerat & reliquerat, ac, licet levisadmodum momen- —ti effe videretur, varia tamen molefta confe&taria in curatione " fubfequente excitavit, prout ex ulteriori ejus progreffu appa- —febit, ut idcirco inpofterum talia forfitan iterum occurrentia depreffa loca femper, etiamfi innocentiffima, & ab omni in- — quinatione libera videantur, feCtione tamen a muículo aufer- ——re confttuerim.. ; Interim prioribus tribus hebdomadibus optime fucceffit fa. — natio, ita ut vulnus uitra dimidiam partem magnitudinis prifti- —ne confolidatum, & fuppuratio femper legitimo modo compa- rata fuerit. Aegra ufum corticis Peruviani praedi&to modo continuavit, & quarto velquinto quolibet die lene laxans af- — fumfit. Carcinoma in pudendorum labio tum temporis in fatis to- - lerabili manebat ftatu; fed poft pregreffum vehementem ani- - mi affe&tum graviores in eo dolores aezra fenfit, apparente fi- - mul aliquali inflammatione. Hanc ergo ob caufam de malo hoc -tunc temporis demum certior redditus fui, illudque vidi. Or- —dinayi itaque facculos ex herbis paratos, venzfeCtionem ali- quoties reiterandam, (quia jam ante biennium fluxus menítruus -ceffavit,) & laxantia remedia, quibus incommoda illa tolleban- tur, malumque iftud a doloribus immune manfit. Hoc igitur impedimento remoto, & mamme vulnere poft quintam bebdomadem ad t^aleri magnitudinem ufque confoli- dato, locus fupra di&tus intortus in mufculo pe&torali, poft ite- Yatam quandam animi commotionem vehementem , qua fub E. partim per ep'ftolam ingratam, partim ob ciborum ap- - Nov. AG. Pbyf. Med. Tom. 11. Gg para- 5k | Olfervatio LXIII.. paratum acciderat, & vomitum provocaverat, dolere. incepit. Accedebat dein febris acuta biliofa, quae piura alia: poft fe tra-. hebat mala. Omnibus quidem eoallaboravi viribus, ut libera- . rem aegram ab hac pernicio(iffima febre & a fymptomatibus - molefts, ex animi perturbatione prognatis; aft, quicquid et- 1 iam levaminis procuratum fuerat, illud omne fungus. cancri- | nus, in vulnere genitus, irritum fere reddidit. De hocceer-. go malo per novam operationem tollendo nullo modo cogitan-. dum erat ,, antequam febris. iftius mitigatio & virium qualiscun-. — que reftitutio obtenta fuerit; omnia enim feptica remedia funt: & manent in ejusmodi cafibus perniciofiffima. Hacergo ratio-- ne tres fere praeteribant hebdomades.. " Tandem declaravi egrae,. neceffe omnino: fore, ut pra- i vum increfcentem fungum cultro tollerem.. Felix eram intui- tu hujus propofitionis,, quamvis in. prima. operatione mecum, - & cum omnibus. praefentibus. certamen: initura videretur, nifi | provide retenta fuiffet. Apprehendi itaque occafionem, cum - frontem exporrigeret & aliquali fe jucunditati daret. Simulac: | igitur propofitum meum. probavit, acutus; culter meus. ad ma-.. nus fuit Exítirpavi fungum cancrofüm cum tota magni pe- &oralis mufculi parte, cui fe inferuerat, & confolidavi vulnus: - quatuordecim. dierum: fpatio. ita feliciter, ut eegra hinc profi- - cifci potuerit ,. monita fimul ,. ut quovis modo. caveret fibi ab; - animi affectibus ,. leniter laxantibus remediis uteretur, elapío; quovis. trimeftri fpatio- venzfe&tionem inftitueret,, & exactam: diatam obfervaret. Aft, prout poftea comperi, monita omnia. neglexit. Tumor cancrofus in pudendorum: labio recurrebat —- &, accedentibus peffimis fymptomatibus ,, adeo iogravefcebatge ut fübfequente- anno vita finem eegrae impofuerit.. Xx 0 XE d5* | OBSERVFATIO LXIE | Dn. D. ZACHARIAE VOGEL. " | | | —^De | Maxilla inferiori retrorfum luxata & fmgulari | quadam meibodo refhituta. E hiftorize argumentum in obfervationibus meis no- MA tatu mihi eft digniffimum. ^ Demonftrat non folum, fieri poffe, ut maxilla inferior retrorfüm luxetur, quod Chirurgus - lle celeberrimus, Dn. PETIT , admittere noluit 2), fed mon- ditrat etiam peculiarem quandam enchirefin, cujus ope gravif- fimo illi malo , ejusmodi hominibus tragicam & miferrimam —mortem concilianti, medela preeftari, & infelices e&egri ab ine- —vitabili interitu liberari poffunt. Horror fane jucundus ani- mum adhuc fubit, quoties felicis hujus operationis recordor, quamvis unica modo fuerit paupercula perfona, quam a tam ^certa & lacrymabili morte fervavi, fique illa mihi interdum for- "tuito occurrit, majori forte erga Deum gratitudine concitatus EB" | Gg 2 : fuit — 44) Qui interim veram articulationis in maxilla inferiori conditionem, E folide defcriptam , legere, ejusque luxationis poffbilitatem & M impoffibilitatem exinde cognofcere & dijudicare cupit, is modo ) -evolvat Exercitationem XI. Edimburgen/ium Tentaminum atque vL Obfervationum, ad medicinam fpetlantium, Tom. T. prxlertim au- E. tem illam, quam excellentiffimus Anatomicus Moxgoo cum mul- tis annotationibus exhibuit, & exacta delineatione illuftravit. Se- cundum haric defcriptionem verz Ílructurz articulationis , perfe- éta maxillz inferioris luxatio retrorfium fieri nequit. Triplex in- terim experientia, quam in hiftoria ipfa indicabo, itemque fpecia- . lis tractandi ratio , ita funt comparatze, ut poffibilis ejusmodi di- greffio maxillz inferioris, retrorfum :ex articulatione fua facta , .— mon omnino negari mihi poffit, przfertim fi mufculorum in ma- 3: xillam inferiorem infertio in fubfidium vocatur, illorumque vera |. sio funul expenditur. i 236 Obferoatio LXIF. fuit animus meus, quam ipfius famulae illius, cui tamen prima- - "rio hoc magnum beneficium obtigit. : Evenire poffe fpeciem hanc luxatioriis , , tribus vicibus ex- - periri mihi licuit, prout fufius mox indicabo. Me vero nun- - quam aliquid confignatum deprehendiffe, quod ad felicem fpe- . &at methodum, malum hoc poflibile curandi, in anteceffum quoque comfiteor. Eo autem fine hanc magni momenti occu- - pationem publice exponere placet, ne quisquam Medicus, oc- currente fibi raro tali malo, artis ope tollendo, vel in confi- lium defuper a Chirurgo quodam vocatus, unquam permittat, ut talis jam alioquin miferrima eegra more peffimo, haétenus re- cepto, oris fpecilh applicatione male habeatur, magisque tor- queatur, & mortis certe fubfecutura cruciatus augeantur. Denique autem, ut viri fagaces & ingeniofi curam & cogitatio- | nem fuam ulterius in grave iftud, perquam quidem rarum, fed tamen poffibile, malum conferre, facilioremque & meliorem | methodum, miferis talibus auxilium praeftandi illosque fervan-- di, exputare & defcribere queant. Cafusilli, qui mihioccur- - rerunt, in fequentibus conf(iftunt, : Anno 1750. menfe Majo, prima pomeridiana hora famu- la quaedam, quatuor & viginti circiter annorum, ad me venit 2 quae tum temporis familiae cuidam a fervitiis erat, quae meis | utebatur confilis & auxiliis, unde illa mei habebat notitiam. - Torvum pre fe ferebat afpe&tum, vultumque monftrabat fum-- me perturbatum. In eo tunc eram, ut in publicum prodirem: | quia vero per biennium non videram illam, eaque me re&a pe- tebat, interrogavi, quid me vellet? Diftraxit ambo oris labia; - digitisque monítravit, quod dentes ar&te confiri&ti effent, "m. xillamque inferiorem movere non poffet. Sufurrando aliquid. protulit, quod intelligere non potui, fpumaque alba paffim in-- ter dentes prodüt. Hortatus eam , interrogando & per figna. doceri cogitavi, fignificavit autem ; in altera aure deficere au-. ditum. 7 PeorBe ^ " , a" | De Maxilla inferiori retrorfum luxata &'c. 237 In hypocauftum ergo illam intrare, fellaeque fe i imponere juffi. Hoc fa&o maxilla inferioris conditionem examinavi. Superioris maxillae dentes ante inferiores emicabant. Paulu- Jum vero contorta videbatur maxilla inferior, & faciei adfpe- - &us obliquus, quod indicabant etiam dentes molares in dex- — tra regione inferioris maxillae, utpote qui paulo minus promi- nebant ante fuperiores, In finiftra vero parte contrarium no- —tabatur. Maxilla inferior, ejusque dentes, cum fuperiori tam -ar&te coanguítata erat, ut ne tenuifTimus quidem culter inter- feri potuerit. In artieulationis igitur loco maxillam fcrutabar.- —]n dextro latere condylus inferioris maxillae circa meatum au- ditorium fatis evidenter confpiciendus, multo vero magis ta- - &u cognofcendus, ar&tiffimeque verfus hunc meatum propul- fus erat, quem penitus fere occludebat, ut aegra idcirco in - hoc latere audire non poífet. Ex vultu praeterea & geftibus "colligi poterat , quod majores fub attaCtu ibi dolores, quam — 4n latere (iniftro, fentiret. In finiftra regione non apparuit condylus, diftin&ius tameng quam in ftatu naturali, tatu in- | dagari potuit. l Totius vultus mufculi fatis evidenter intumuerant. Manu, quam collo imponebat, oculisque qui rubore perfuti, tumidi , "valdeque efferati apparebant, dolorem ibi fe fentire indicabat. - Contre&avi etiam has partes, muículosque deprehendi tumi- | .. dos, & afferisinftar duros. "Tentavi primum, anne per manua- Wes quasdam, legibus conformes, attiones, minimum faltem in — "maxilla inferiori excitare poíffem motum 5 conatus vero omnes "fruítranei erant. Arteriarum pulfus & rubor faciei denota. bant vehementem fanguinis motum, quem etiam accelerataper | nares refpiratio manifeftius confirmabat. Perturbatus certe |! eram, dubiusque haerebam , quid fa&tu hic opus effet, Reli. ; -&a xgra, contuli me in aliud conclave, omnesque provocavi fenfus meos, ut de arduo hoc ex improvifo Occurrente cafu | ferio meditari poffem. Quod primum in mentem venit , duo E: Gg 3 | nota- 238 Obfervatio LXIP. : notabiles erant cafus & exempla, quae in juventute. mea olim. vidi, quorumve traCtationi interfui, exitus autem infeliciffi- - mus triftiffimusque fuit. Recordatio eorum adhuc horrorem . mihiincutit. Hac igitur occafione illos fimul enarrabo. - . Primus occurrebat in uxore viri cujusdam honefti, quae, elapfo confueto puerperii tempore , inflammatione faucium af- fligebatur. Uvularelaxata erat & prolongata, cumque abhac moleftia quantocyus liberari defideraret, mulieris cujusdam oftentationibus aufcultavit , quee fafciculum pilorum , re&ta fupra capitis verticem contortorum, fortiter vellicando, pro- longatam uvulam fe in fitum naturalem redu&turam eífe promi- fit. Hoc igitur tribus vicibus reiterandum erat, injungendo fimul zegrae, ut nullum clamorem ederet, dentes ar&üffime comprimeret, & qualibet vice deglutiret. Quo magis ridicu- lum fuit hoc tentamen , eo triftiora poft fe reliquit confe&ta- ria. Vehemens dentium conítri&io, jun&ta fimul deglutitio- . ne 5), maxillam inferiorem motu privavit, ita ut zegra dentes iterum divellere non potuerit. Comitabar Chirurgum in au- | xilum vocatum. Nihil plane aliud hic agebat, ut, juxta men- - tem fuam, opemintaliftatu ferret, quam quod fpeculum oris ac- ceríirijuberet, inter dentes illud intrufurus, hacque ratione illos pariter ac maxillas afeinvicem feparaturus. Fieriautem hoc non potuit, quia dentes, quaficompagibus firmiffimeconjugatierant. . Frangendusitaque adhucunus alterve dens erat. (Qualiautemti- — tulo infignienda erit ejusmodi tra&tatio miferi talis eegrotantis?) Statim deinimmittebatur hiatui, per violentameffraCtionem pro- - du&o, fpeculum oris. Sumrfaillud viadplicabatur,& tam fortiter " cochlea adigebatur, ut dentes etiam fuperiores diffringerentur, . &maxillainferior valde creparet. Crederem fere, eam revera - iidem - V) Inde excitatus eft fpafmus cynicus, & mulculi, maxillam retrahen« tes antrerfumque iterum agentes , fpaflice contracti fuerunt, ut b. pore prater morem retraxerint maxillam inferiorem ex Ío- lito articulationis fitu, & ita retinuerint, qua ratione molefta hzc - . Anferioris maxille luxatio producta fuit, E Tp ed & - De Maxilla inferiori retrorfum luxata t9c.7259 itidem diffractam fuiffe. Deliquiumanimi indepatiebatur cegra, ficque cohibebantur ulteriores Chirurgr conatus violenti. Fo- ramen, quod inter dentes truculenta hac adhibita vi productum erat, eo inferviebat, ut zegrae ori infunderetur aliquid ,, quod tamen mifera deglutire non potuit, unde quarto die obiit. | Alterum talem cafum, fimilibus confe&tariis infauftis fti- patum, in viro quodam, proxime ante portam Holfaticam, in- — witus videram. Simili ex caufa. prognatum erat malum, ipfa- | que modo defcripta operatio , quod magis omnino mirandum | erat, ab exercitatiffimo quodam hujus loci Chirurgo inftitue-- Bbatur... Hec omnia meditabundo mihi perquam vivide, magnoque "idcirco cum tremore, in mentem & füb oculos quafi recurre- —bant. Dolebam fummopere de eo, quod mifera heec meam "dAmploraret opem. — Operationem chirurgicam, qualis ha&tenus defcripta füit, quamque infuper prorfus fruftraneam obferva- »veram, fuífciperenon audebam, quamvis illa paffim ab: au&tori- bus quibusdam ut applicabilis indicata. fuerit. Poft diuturnam — fedulam deliberationem ,. fervidosque conatus ,. fub quibus ani- - amo meo fecundum omnes regulas, quas edo&tus fueram , arti- —eulationis. maxillae ftruCturam. & veram conditionem c) reprae- - fentaveram: exa&teque cognoveram, revertebar inhypocauftum ad miferam aegram, & apparavi fequentia.. | — - Aegram in humili fella, & juxta eam tam dextrorfüm, quam — comin aliquem miniftrorum meorum. confidere juffi, qui | dX rigi- b js e) Guiliehnur Cowrrk in. Myotomia reforniata & mufculos , & infe- | 2o gioris: maxillx: articulationem Tabulis: zneis. fex prioribus , inpri- | —— -— guis vero: Tab. XXXI. benedelineari euravit; Omnes: etiam muf- | «ulos Binroo in 42476mia bumani corporir "Tab; XII. XIV.. & XV.. | decundum naturalem fuam magnitudinem &infertionem: eleganter ——. adumbratos fiftit ,, quemadmodum id etiam factum: eft a. Jo. DBiownr in Myographia nous Tab VIF. & IX..&.ab EvsrACHi1O dn: Tabulis; anatomicir, edit. Armmr, "Tab. XXXIII in minori C — quidem forma , fed. admodum nitide.. | 240 Obfervatio LXIF. »: rigidos, tumidos & fpaftice contra£tos maxillae mufculos, ut & articulationum regionem oleo olivarum leniter imbuebant & Qinungebant, ut emollirentur & flacceícerent. Lenem talem . AnunCtionem per integrum hora dimidium continuari curavi, | & durante hoc tempore unciam unam faponis Veneti minutim concidere, & in dimidia menfura fervidi vini Gallici affiduo - agitare juffi, donec fapo prorfus folutus & intime cum illo com- | Thixtus effet. | Hocce vino imbuebantur fplenia craffa, deinex- primebantur, & calide fatis, in utroque latere, maxillae & tem-. porum regioni imponebantur. Quando hac aliquo modo fri- gefícebant, tunc removebantur, & inuntCtio cum oleo per ho- rcd quadrantem fedulo repetebatur, dein linteamina , in cali- - dum vinum immerfía, iterum applicabantur, ficque alternando continuabatur per duas horas. | Elapfo hoc tempore, quum mufculos molliores flaccidio- resque redditos effe animadverterem , aegram in pavimento plano defidere juffi. Dein retro illam ita ftabam, ut tergum ejus tibiae meae , & occiput inter genua mea firmiter innitere- tur; adjutorum autem unus juxta eam humi fedebat, brachia- | que ejus aré&te ad corpus apprimebat, ut in recto fitu immota - manerent. Utrumque nunc pollicem, ambasque manus fubti- li linteo obvolvi, ne forte fub ipía a&tione inopinato fecede- - rent, dum partes áb inun&tione admodum lubrica erant. Pol-. lhices ergo applicavi utrique condylo, volam vero angulis, &. digitos maxillis fecundum longitudinem, ficque fub initium cum utroque polliceleniter deorfum urgebam condylos, poftmodum | femper validius, & volam antrorfum verfus angulum adige- bam. Hoc cum aliquamdiu continuaffem, absque gualicunqual ; fubfecuta mutatione, reiteratos quafi per vices fufcipiebam im- pulfus, inprimis dextra manu, quae certo modo vertebatur, verfus finiftram regionem agebam, viresque duplo majores ap- | plicabam, jun&tis fimul certis quibusdam verfationibus, quae fa-. .€le quidem E difficilius autem defcribi poffunt , artis ta-- men -— De Maxilla inferiori vetrorfumluxatatec. 24x . emen peritis & exercitatis virisnon poffunt effeincogrnite. 4on- tinuato ergo per decem circiter minuta hoc procedendi modo, tandem mediantibus agitationibus & verfationibus pollicung ameorum, inprimis autem dextra manus, cum qua maxillam a parte poftica oblique antrorfum urgebam, 1n finiftra vero re- - gione ab intra extrorfum transverfe premebam, eo ufque op-- — satum feliciter attigi fcopum, "ut maxilla inferior in jun&turam — fuam & articulationem perfecte retrocederet. -Mufculi illam veoretraxerunt cum tremulo & veloci-motu. Manus ergo meas - - ámmotas fuper ea tenui, juffique ut zegra, quando brevi poft — dllam-dimitterem , a fermocinatione & maxillee agitatione pro- — vide abftineret. "Tandem permifi, ut de pavimento furgeret;. | premiffa aliquoties fomentatione confuetam deligationem ap- — plicavi, iterumque eidem injunxi, ut, quantum fieri poffet, a -fermocinatione, tuíli & falivce reje&ione fibi temperaret.. In- terim facculum ex fpeciebus roborantibus confici , & fpiritum ipe neryinum adferri curavi. Pofthec fumma cum 1atitia, ob feliciter perattam ope- srationem, in conclave meum redi. Toto corde fupplices Deo ter optimo maximo perfolvi grates, pro fingulari illa gratia , quam ficuti ha£tenus femper, ita praefertim in hoc periculofiffi- mo eafu largitus mihi fuit, ut affli&to meo proximo adeo felici cum eventu opem ferre, illumque ab atroci quadam mortis Ípe- »cie fervare potuerim. Tucundiffima hac leetiffimaque animi scommotio fummum quoque laboris mei praemium fuit, prout ex proxime fequentibus patebit. - " Aegra ergo cum tali modo per fefqui horam tractata effet, egionesillas, quae antea oleo inun&tee fuerant, fpiritu nervi- | no leniter lavari, fri&tionem cum manu cajida fubjungi, poftea | ero preedi&umbene calefa&tum facculum; qui ufque adtem- | pora vergebat, linteo, quod dentale dicunt, muniri juffi. Pe- -culiaris enim illis fafcide gula mnis quam Dn. PzTiT de- | fcripfit, füpervacaneam duxi. j st . Nov. 4t. Pbyf Med. Ton. IL. Hh His 12 l | [3 $42 . 77 Obfervatio LXIP-.- ^ His pera&is interrogavi puellanr; ubi janr ancillaretur ?- eaque;:prout monita erat, fübmiífa voce refpondit: Mollini €Moellen), in oppido , quatuor milliaribus: Lubeca diítante. | Porro quaefivi,, an hodie Mollino: huc veniífet, quod affirma- vit, & quia a multa eam cavere volui fermocinatione;percun- | &stus modo adhuc fum, am efüuriret,, cibumque capere vellet? quod: comiter affirmavit. Jufculum ergo parari juffi cum pau- xillo: emolliti panis, quod etiam abfumfit. Deinde ommem illi cibum interdixi, donec craftino die rurfus cum illa collocutus: eíffem. "Tandem interrogavi, am cognatos habeat, ad. eosque fe conferre velit? quod affirmavit. Minuifrorunr ergo quen- dam meorum eam: comitari juffi,, & interdicere cognatis, nead: loquendum & refpondendunr moverent egram, fed quampri- mum fieri poffet; in le&um deferrent, eaque, fi poffet, cra- - ftino: die rediret ad; nre; fin minus,certiorem me facerent,quo- - modo» fe: Iraberet.. Illo: autem die opinione citius ad. nie venit haec famula, fe- | que bene dormiviffe,, & nullos amplius. dolores fentirenuncia- | vit. Denudata facie, valde exiguum tunrorem in ex obferva- — vi. Maxillam variis modis leniter commovi, omniaqne bene — comparata deprehendi. Spiritw ergo nervino iterum. inunge- batur; facculus preediétus calide fuperimponebatur;& linteo al-- legato firmabatur. Nunc itaque ab illa poftulavi, ut mihi ex. poneret, quo fato inprimis im malunriiftud: janz ablatum incide-. | xit. Initium relationis fuz fupra jam di&to modo faciebat. In- flamnratione fcilicet im collo affe&anr fe fuiffe; quae per varii | generis gargarifmata quidem mitigatz fuiffet, remanente tamem uvulaflacciditate& elongatione- Afflatu quidem pulveris cu-.- jusdam acris tentatam fuiffe ejus elevationem ,. fed fruftraneo-- cum. effeC&u. "Fanden:r füppeditatum: fibi: füiffe En Re «onfilium ,, ut illanr furfum trahi pateretur; id quod etiam per- 2 c—À riri: dod cuis. Los PIT: "IF » di urna ET wr UN Neerenotl x; mufiffet. Edoctam itaque fe fuiffe, quod. nrediantibus capillis : is re&to vertice in fafciculum colle&ts, tribus vicibus pertra- henda | — EM T moe, mm d Td E d " Li iw IE - * ET. ; Ata v De Maxilla inferiori retrorfum luxatatrc. 242 Jhenda fit, dolorem vero .dentes .commordendo repellere, & fub qualibet attra&tione etiam ter cum valido nifu deglutire.de- beat, quo fa&to os non amplius aperire potuiffet.2) , .de quo id- " «circo adítantes y ehementer perterriti fuiffent, qui quidem om-. m adhibita v1 maxillam eprimere .& .diftendere allaboraffent, —ut osaperiretur «& dentes .dimoverentur , fed irrito proríus (cum conatu. —— — : | "Tandem accerfítum fuiffe tonforem , :huncque, :expofitis -;emnibus przegreflis circumftantiis,:ut fellae fe imponeret, jufli(- —fe, caput ereCtum conftituiffe, fibique .colaphum perquam for- "tem e) in finiftra parte impegitfe ; & ftatim alium yehementio- " Wh. Tem — 4,8) In compluribus febribus acutis, «qux .cum;motibus.convulfivis con- Ri jjunctz funt, fxpe obfervamus, .qua ratione. mufculi totam faciem, Anprimis .autem maxillam "inferiorem | contorqueant, .earpque in fpafimo cynico .omni motu :privent. !Una.mecum inde.convince- iris , fieri 'hoc;poffe , quando violenta quadam dentium .collifione -anibo .iufculi: temporales :& amaffeteres , .uti etiam bigaflrici fum- ;mo , «quo fieri, poteft, modo .contráhuntur, Accedit , quod fz- ;pius repetita violenta. deglutitione mulculi etiam pterygoidei, .ni- E mium, ad actionem follicitati, pariter recedant, ficque cartilagi- | ;nes flexiles, iin .quibus :maxillx .condyli moventur , | fimül attra- - ]hant, adeoque .articilationem :retrahendo jminutent & depravent, uti hoc factum eft füb. commemoratis circumftantiis, ita ut imüfcu- | ili, qui maxillam inferiorem aptrorfum:protrahere , osque aperire | " .debebant , -nimium -exterifi omnique facultate fefe . debite contra- ". - 'hendi, & officio:fuo rite fungendi , . deflituti fuerint. W (£) Sub ofcitatione homines maxillam fzpiffime exartuaffe, &.mufcu- —— -]orum quidem deprimentium actione .os, quantum, fieri potuit , -—- dilataffe, ut elevatores retrabere illud nequiverint, fatis fuperque notum eft. .Hac luxatione oborta , fxpius me vidiffe recordor, 'vulgaribus.non folum tenforibus , fed. chirurgis etiam , alapas in frequenti ufu effe, cum tamen debita manuum . applicatione.longe ..€itius & fecurius reponi maxilla poffit ,. quemadmodum .complu- ;Hies ipfe feci, — Matutino tempore hoc fxpe SaIBlingepnt terere " cuidam 24& | Olferoatio LXIF. rem fübjunxiffe, ut (juxta vulgarem loquendi morem) vifü & 2 | auditu prorfus quafi deftituta fuerit, & de fella in pavimentum prolapfa fuerit. Obfervaffe infimul fe autumavit, quod maxil- la inde magis dislocata fuerit, crediditque, pugno l1&am fefuif- |— ífe f). Inde etiam methodum hanc adítantes valde improbaffe, tonforemque hunc nimis heroicum ftatim dimififfe.. Cum dein animum aliquo modo recepiffet, furditatem in dextra aure fe obfervafTe, hineque cretam fe fumfiffe, & no- men meum tabulae: menfze infcripfiffe ,, ac quoniam fingulis die-- bus Mollino complures huc abirent currus, repertum etiam eodem tempore fuiffe aliquem, huc tendentem, in quem fu- Ícepta fuiffet. Gratias igitur pro auxilio. praefito egit; necpo- - terat, ob paupertatem fuam ,. alia ratione preefütum fibi auxi- . cuidam feminz, cum lecto fürgeret, ut valde ofcitare cogeretur, | indeque os apertum; quamvis obliquatum. paulo, maneret, Sa- pe igitur repofui maxilam:. Denique juíli eanr, antequam pro- '. diret e lecto, ut tres guttas: balfami: vitx: Hoffmanni: eum: fruftulo» facchari fumeret,. quo facto, abhinc: aliquot annis. libera: manfik— ab hacce moleftia, —Judicavi eninr, originem. hujus ofcitationis . z* ventriculi debilitate & diaphragmatis flacciditate deducendam effe: | ^j His omnino zgrz malum gravius redditum fuit, dum alioquin, ob». ftracluram fuam, multo debiliores funt ii mufeuli, quibus fpaf- mus cynicus tribuitur, quive maxillam: femper antrerfum unitis: - - viribus pertrahere,. deprimere, & os aperire debent, quam leva- - r2 tores, unde etiam: fit, utos fxpius claufum teneatur; fieri ergo — inde potelt, ut levatores, valido adminiculo & fumma viin ro- - bore fuo aucti, maxillam extraordinario medo retrahant,. natura- lem ejus motum: fupprimant , firmiter illam retineant, nec depref- — foribus permittant, ut folito more fibi refiftant, Biominem vero - ' ánfummum vitx periculum coniiciant, miferrimzque tradant mor- ti, quz certifime infequi debet, accedente prxfertim crudeli && — ineptiffima operatione, qua per" oris fpeculumr applieatum, vehe- asnentiffimosque colaphos, quibus ejusmodi, jam. per fe miferorums — fubjectorum malum augetar. & imuedicabile redditur. $A 7 j5 * * 1 AL ^ a X 1 * c * ^ : ES y E De Maxilla inferioriretrorfum luxatate'c. 245 - Hum remunerare. Ceterum edocui illam, quomodo inpofte- -rum gerere fe debeat, ficque laetam iterum dimifi. Continet ergo heec hiftoria falutarem quandam operationem ,. haCtenus - adhuc. defideratam; & idcirco ,. quantum fieri potuit, exacte & —— folide: defcriptam ,. fique illa quorundam faltem artis peritorum - adíenfum. meruerit, vehementer lataborj immo íi vel unius: / p vita:aliquando a tam. mifera. morte: tali modo: fervare-- tur; qualicunque huic opere mez dignum jam praemium conftt- is duum effe: arbitrarer. (Eubeca: Halam mi]fe d. 6. April. 1759.) OBSERVATIO LXF. E D. JOANN. CHRISTIAN. JACOBI. De Cer fave ufa intermo, valde proficuo. i: C ffava iis, qui falutem corporis humani internam curant, nullius frugi res liuc ufque fuit, praeparationi emplaftro- . rum ungueritorumqueunice dicata. Balfami Locate llini,. quem. - ingreditur; beneficio , ad dignitatem medicaminis interni eve- | &a quidem eft, pinguedines vero, qua fimul partes illius con-- — düituunt, a&tivitati internze obicem ponunt., fibfceraque in- [ | greffum in. vafa. la&tea praeecludendo ,. quippe quorum fuperfi-. | €iesinterna, liumore aquofó obdu£a ad inftar vaforum capil.- | -Jarium ,. omne pingue repellit. Quamvis vero haec proceden- | di methodus jure meritoque damnari meretur, mediis tamen. , mon deftituimur, ceram ita traCtandi, ut, falva mixtione fua, b in mutuos cum aqua amplexus ruere, eoque ipfo, ullo absque | Ortes. per vafa lactea in. fanguinis Oceanum penetrare | yaleat. Adfunt quoque dotes, quibus cera pre aliis remediis gutes gaudet;. preeparationem ejus ad ufum i internum füa- Hh 3 den- Lu 905 Obferoatio LXP..— Ft «dentes. »Depréhendimus nimirum, tantum abeíTe, ut .cera-mo- - i:dict caloris ope oleum fuum ploret; (id quod de reliquis con- - :ftat.balfaniis,) quin potius tota.ejus fubftantia per retortum yi- . trum transcendat, manifefto documento, corporis noftri.calo- | irem.oleofas:cerc partes in apricum nullo modo producere pof- fe,-:totamque.mixtionem fartam teCtamque manere , .quam :ob «caufam per id temporis fpatium fine metu exeeftuationis fangui-. nis eegrotis exhiberi poteft, quod curatio neceffarió requirit , . Cujus contrarium ab alus remediis balfamicis obfervatur. Dein- .de cera, preeter.refinofas partes, mucilaginem quoque in finu fuo fovet, xefinofarum exceftuanti virtuti frena dnjicientem , «cujus: preecipue ope pharmacum (ceraceum absque ullo calore án fanguinem.agit. | iBinorum:vero inpriniis menftruorum -miiriifterio .cera "in. fluidum remedium, :aquae perfe&te fociabile, .abit, interno ufiíi ünferviens. :Primum menftruum eft. aqua ;calcis vivae .concen-- :trata , :alterum autem. vitellus .ovi, .quorum:ope, encheirefibus : 'Congnüis, eum;in modum;refolvitur, :ut albicantem maffam pul- taceam. conftituat,,. quae non;folum .aqua ;/& ;emulfionum, .fed . :etiam latis 'cüjuscunque generis : «confortium fubit. ;Frequens Jam loquitur: experientia, in labe ;pulmonum aliisque;ulceribus | internis, lac cetera remedia multis parafangis .poft fe relinque- - Te. :Exaltagir la&tis. efficacia, cope variarum:herbarum le&iffi- | marum , fi animal, cujus ;la&te indigemus , iisdem ,pafcitur 5. intenditur quoque . didiktine aqua «calcis vivae, füffragante | -celeberr.'HorrMANNo,laudatoque abllo'SeoNio. .Epotaigi- tur aqua calcis vivae:cum cera:maritata, addito la&te, hifce in. "malis, .quinta ,.ut ita.dicam, effentia preeftantiffimarum herba-. 'rum, quam apum folertia paravit , fimul praefto eft, & fic im- -preegnatio lattis cum herbis balfamicis füpervacanea. eft, & li-- .berno tempore, quo paftus cum herbis fieri nequit , eque. lac herbarum viribus turgens zegris porrigere valemus. Referam. jijam, qu& ego de hocce. remedio. expertus fum. wir DeCera davit it: interuo,valde proficuó. 247 ——. Viraliquot füpra triginta annorum, feros im potando vi- - ni fpiritu; repetitis vicibus fputo cruento: infeftabatur; quem fo- | pitum: affedum vehementer humida tuffis fequebatur; cui. reli- qui pulmonis laeft: Íymptomata jungebantur , adeo: ut virium: ariter ac: carnis infignem diminutionem, multis licet, fed! ul-- Jo.absque levamire; in ufünr vocatis remediis , pateretur. Per "trimeftre: fpatium 1pfi hanc aqua: calcis folutam ceram , primum fero laCtis, cum cremore tartari parato; dilutanr, poft vero la- &ie bubulo mixtam, exhibui, quod: gravia fymptomata multum amminuit viresque cum: carne refütuit, adeo» ut mihi perfua- - "deam, continuato horum remediorum ufu, malum lioc: penitus: - exftirpari poffe. — Tuflis humida pariter & convulíiva praeterito anno; ob in- lenfiffimunr ubique graffans frigus, menfe Novembr. & De- -"€embr. praeter adultiores, infantes etianr graviter adflixit; po tus vero nofter ceraceus, infantum: palato: cumprimis blandi- ens, omnia penitus profligavit. | — Miginti annorum juvenis, recens a fcabie curatus, inopina- 'to infigrem fanguinis copiam per vias urinarias, uno die trigin- a uncias aequantem reddidit; duodecinr vero uncia: cerae hu- jus liquidee finem mictui huic cruento impofuere. Dyfente- -Xiant, praeviis evacuantibus. preecipue ejusmodi remedia ex- ofícere, acrem rodentemque in inteftinis hofpitantem mate- Wiam peccantem: deliniendó demulcentia, extra controverfice aleam pofitum eft. Ad finem: huncce obtinendum oleofa, mu- ellaginofa & gelatinofa commendantur. Cum igitur cera, cum vitello ovorum liquefacta, partibus. laudatis ex affe gaudeat ,- | opere pretium duxi; oblata occafione; illam hocce in morboin |ufüm vocare. Auguftus menfis, quemque excipit September; veftigiaque hujus premens O&tober; praeteriti anni, hunc atrox | virus fuum exercentem morbum noftram im regionem adduxit. |AffliGis, preemiffis evacuantibus ,, ex Tpecacuanha & rheo, " preicripii, c cere mernfrue vitellino qum la&tisque bubuli: L : partes pui amigo met e eme as Eo 2 Obf:rottio LAFL-- XX partes cequales, binis aquae commuriis partibus additis, quod | potionis genus, per totum morbi tra&tum potus.ordinarii loco - affumtum, infigni non folum auxilio fuit , fed, exantlato quai] que morbo ulterius continuatum, eroforum inteftinomnm confo- lidationem fimul .perficiebat. - ! E Non abs re fuerit, in preefenti mentionem iniicere alius | Íolutionis cerze, contra fudores he£ticorum colliquativos prze- pue dire£ta. | Sumatur Magnheíia vitriariorum (germanice Braunflein) , calcinetur cum zequali portione fulphuris.commu- - ais per aliquot dies .& noftesigne reverberii, elixivetur maf- fa calcinata aceto deftillato fortiffimo, & obtinebitur liquor fa- | linus faporisdulciffimi. Fundatur cerae flavze quantitas leni - 4gne, addatur Liqueris Magnefisee deícripti debita quantitas,te- rantur exaCte, & admifceatur fucceflive portio mellis zofatuci 3 diu exa&iffime tritis jungatur deftllata quaedam aqua, fic.eva- dit medicamen, quod, pet: aliquot vices quotidie ad unciam pro &ofi exhibitum, he&ticis egregie conducit. "2d OBSERPFATIO LXPL ; Dn.D. IOANN. CHRISTIAN, IACOBI, - Tentamina quedam ad Suceinifolutionem fpectantia. N? equidem:mecum conftitui, notiffimas Succini folutiones. repetendo, leCtoribus. cfanibes centies.coctam apponere; €o allaborandum potius mihi effe duxi, ut folutioriem füccini, , eeftum fanguini non inducentem totamque illius fubftantiam in fe comprehendentem, i in ulceribus internis seque ac cónvulfi- vis morbis vires egregias exferentem, publico fiftam. — Pre- - terea quoque fuccinum ufibus anatomicis adaptare animus fuit Fr, redigendo illud in maffam albam, pellucidam & duram, cui pra- parata anatomica incluía nulla corruptionis labe contaminan- fur, | | Lj A Fs C7: PLE Lo - IE * ! Besreni: RT ai Succini folutionem tec. 2409 tur, cujus artificii poffefforem celeberr. KeackntxGIVs fe prae- dicavit. Sumtibus enim hac ratione pretiofis, in fpiritum vini - alcoholifatum mpendendis , parcere , dictaque praeparata in —"ficca peliucidaque forma in fera usque tempora confervare poffumus. | Prioris fcopi compos redditus fum ubtiliffime preepara- stum fuccinum flavum liquori Magnefize vitriariorum, in prae- ""miffa obfervatione defcripto, commifcendo, exatiffimeque tri- - turando. Producebatur liac operatione maffa in lingua per fa- —fivam prorfus folubilis, jucundum faporem, amygdalis amaris | fimilem, fed leniorem, excitans, nihil vifcofi guftus detexit, —"intraque dentes nullus ftridor fentiebatur. His vero noncon- tentus, rem fic tentavi. LL. ^. Succinum in fpiritu vini folutum, & praevia ibiicaftiune, ad ficcitatem ufque, omniiterum fpiritu privatum cum Tin&tu- Ta antimoni: Hofmanni in confiftentiam pultis redactum, mari- tavi cum liquore faiino Magnefize vitriariorum , peointillims. - que, triturationis beneficio, fequebatur unio, exíurgente fic re- ' medio temperatiffimo, fuavem fuccini odorem fpecificum fpi- - finte. Primam fuccini foluti fpeciem hypochondriacis, hyfte- ricis, & doloribus poft partum fpuriis laborantibus exhibui; al- Meram vero paralyticis epilepticisque infultibus infigni cum fru- xu oppofuü. Unicum tantum exemplum allegaffe fufficiat. 7 WirZ75.annorum, qui pedem urbe longa annorum ferie nunquam extulerat, hiemali tempore iter decem milliarium füfcipere cogebatur, fub illo gutem vehementi linguae totius- — "que lateris finiftri paralyfi corripiebatur. Adminiftrata venze- . Wfe&ione applicatisque clyfteribus , alteram di&tze folutionis fuc- "Cini fpeciem ipfi porrigebam , ufuque hujus medicamenti per . fex hebdomades inde(inenter continuato, adeo levatum fe fen- Tit; ut aliorum remediorum auxilio non indiguerit. | | | 7 — Alterum fcopum, fcilicet anatomicum, obtinendi, res erat paullo difficiliorisnegotii. Enferiem experimentorum! Succini 0 Nov. AG. Pby[. Med. Tom.IT. li cura 250 Olfervatio LXI. . cum fpirituofo menftruo traCtationem fufcipere irritus füiffet la-- | bor; praeparata enim anatomica gummatibus velrefinis, fpiritu. vini folutis, imimerfa, corrugantur, corrugataque deformantur, | Succino potius faponis formam conciliare eum infinem nervos — intendi, ut in oleo Terebinthine fine toftione folutio fieri, fic- 1 que color albus confervari poffet, Succini citrini preparati i cum lixivio .faponariorum (AMeifler- Lauge) coCtionem infütui, per aliquot horas, immiíi poftea aquae frigidae, fedulo aquam |. agitando 5 quieti dein tradebatur per horas 245 aquam decan- | tatam ad cuticulam eyaporavi, & confpet&tui fe obtulit fal me- dium, parum quidem cryftalliinum , fed durioris confiftentig - & faporem Tartaro vitriolato Tachenii fimilem in lingua exei- tans. Succinum vero exficcatum vafi amplo cum fufficiente. quantitate olei iiem eoe cui lixivium faponariorum d vehementer fubfiliens materia orificium vafis tranfcendebat, 58 a co€tione defiftere cogebat. ST Ad cohibendos ergo ejusmodi fubfultus immittebatur ma- teria cucurbitze vitrez , calori autem arene impofita, vix dum. Aud ; diffringendo, penitus effluxit, id quod fine dubio a£tio r ni partium alcalicarum lixivii faponariorum in acidas fuccint oleique Terebinthinae partes tribuendum. —Miffo igitur hocce, infaufto fidere fufcepto, tentamine , fumfi Terebinth. Vene- tae 3iij. Succini $6. fundendo i ride leni igne in cochlearifer- | reo obtinui maffam fufcam, pinguem, fluidam , quz fuper la. minam cupream calefattam manu extenfa, dura admodum pel- lucidaque apparebat, atque inopinato in terram prolapía ne- | quaquam in fragmenta diffiliebat. — In hoc tentamine fuccini - quantitas cum minus proportionata effet Terebinthinae Vene-. tze, addidi füccini alcoholifati drachmas duas priori portioni Te» rebinthinz , & reiterata operatione jam expofita, producebatur | lamina majori pelluciditate praedita, infimul vero ob copiofum | oleum, | ent € Tentamina quedam ad Succimi folutionem &c.. 251 oleum, quod fovet Terebinthina, cethereum, paullo flexilior. Ad maiorem duritiem obtinendam drachmas tres Terebinthi- ne Veneta leni calore evaporavi ad remanentiam duarum. drachmarum, ut fpecies aliqua Terebinthinae co&ze prodiret , cui fufze cum drachmas duas fuccini citrini adjeciffem, lamina alba nitidiffima in confpe&um prodibat, nec Bona un. nec -preffionem admittens. Quod fi praeparatum anatomicum uni lamina imponatur, alteraque contegatur , conftruitur, arCtius utrasque apprimendo, theca pellucida & firma, in qua iilud, fine corruptionis metu, recondere licet. Porro maffam hanc, e füuccino & Terebinthina Veneta co- &ta conftantem, affufione olei Terebinthinz in liquorem muta-- re tentabam, quo praeparata anatomica oblinita, in aére exfic- Cata, affervari poflent; fed, peracta digeftione, fuccinum, illi- que tenaciter adhcrens terebinthina, ex interftitiis olei depul- -fa, fundum petebant. Quoniam fuccinum, ceu refinae mine- ralis fpecies, mixtionem oleo petra analogam agnofcit, junxi hoc maífze ex oleo terebinthinae depulía,& per bihorium fre- quenter agitando , ebulire fivi; refrigeratione autem facta, ea- dem precedentis experimenti ludebatur fabula. | Oleum hocce petra decantatum mifcui lixivio faponariorum concentratiffi- mo, deftillavi ad ficcitatem, prodibat concretum faponaceum, ex quo partes petrolei & terebinthinae cum alcalicis in fpiritum vini alcoholifatum, ebullitione facta, recipiebantur, fuccino in- tatto manente. | Hifce incaffum fufceptis laboribus binas drachmas fuccin alcoholifati per 12. horarum fpatium, cum binis olei fuccini drachmis in mortario lapideo terebam , majorique olei terebin- thinc copia addita, fortiffimze digeftioni fubiiciebam, & oculis fe obtulit egregia fuccini folutio, omnes refinofas & corrufcan- tes füccini partes complexa, falinis & terreftribus fuperfüti- bus, quae? extenfa fuper laminam , imbutam Vernice e fandara- Es vitream duritiem & pelluciditatem induebat ablutio- lia - ge | 252 — Obfercatio LXFT. ne cum aqua calida immutabilis. Huius folutionis beneficio: 1 uhiverfa anatomicee folertize progenies falva & incolumis ad fe- * ros ufque annos confervari p nifi ejuspreeparatio molefla fumtuofaque effet. E Alia igitur methodo opus aggreffas fum. Exiftimans nem-. pe, oleum petrae in fuccinum majori vi a&turum effe, fi majo- — rem fubtilitatis gradum acquifiviffet, octo hujus olei uncias uni. i librae lixivii faponariorum concentratiflimi immifcebam, cucur- — bitzeque inditum fortiter diu agitabam, unde colorem la£teum — materia referebat; deflüillatione lenta dein inftituta, (qua duran- te exhalantes vapores elaftici vehementes fubfultus produced r bant) fex horarum fpatio obtinebam oleum sethereum albiffi- - mum pellucidiffimum; a fpecifico odore plane recedens, fra- . grantifforpum. — Hujus unciam dimidiam cum drachma una füc- cini alcoholifati per arenam deftillavi, nullisque folutionis ve-: ftigiis apparentibus, ad ficcitatem ufque deftillationem continua | vi qua pera&ta, infudi refiduo oleum juniperi, fimili modo - cum lixivio faponariorum tractatum , odoremque fpecificum quidem, fed multo fuaviorem ípirans; iterum vero intentata | iolutio apparere recufabat. "Tum fuccinumalcoholifatumin va- fe terreo plano nivis quadam portione maritavi, & calori ad. | deliquium nivis, in fuperficie mixti heerentis, tradidi; liquefa-. &a fuperficie frigori vehementi per 24. horas materiam expe "H fui, glaciem induere permifi, a qua poftea calore penitus in de $ liquium reda&ta, fuccino fundum petente , aqua nivalis decan-" tabatur, omnibusque jam expofitis quinta vice reiteratis, fucci- num ita recludebatur, ut ejus tertia pars aquam nivis penetraf- ! : fet, quae, evaporatione fa&a, tanquam concretum gummofo- terreum apparebat, reliqua vero fuccini pars cum oleo tere4" binthinae perfe&tum connubium, ope digeftionis fortioris, jnüt, & (ic, Vernicem albam & duram praebens, ex parte votis no-- ftris fatisfecit. Ad perfe&tius vero obtinendum fcopum prae- fixum ; naturae veftigia ruis. y viam elegi fimpliciffim Lupe ipud T entamina : quedam ad Suceini fülutiotem &c. 252 Infperfi nempe fücceffive fuccinum alcoholifatum balfanio de Copaiba, igne leniori fufo, factaque co€tione fuccinum perfe- &e folutum formam liquidam fpiffam, pellucidamque induebat, cui adhuc calido fubje&ta varia immifi, aérique poftea liberiori -ad perfe&tam exíiccationem expofui. . Suppeditavi itaque hac ratione Anatomicis albiffimam, dia- - phanam duramque materiam, in qua, ceu theca quadam, foler- tie anatomicee fru&tus tuto ab ipíis includi & diftin&te confpi- .€i queant, quce exficcata, fuccino cum nive preeparato & in "oleo terebinthimze foluto aliquoties oblinirl, & in aére ad per- fe&tam indurationem usque perf(iftere debet, & fic habetur ar- | plicium Kerckringiano perfe&te fuccedaneum. OBSERFATIO LXFII. | Dn. D, IOANN. CHRISTIAN. IACOBL 5 Experimenta quedam chymica., E. experimentorum, quzefolertice ad Chymiam appli- cate natales debent, copiofo verborum apparatu minime indiget ; paucis fnulta dicere etiam hic licet, —Prodeunt igi- tur breviflimis notatu digna mihi vifa. Liquoris anodyni mineralis Hoffmanni virtutem fedati- vam particularum martialium connubio infigne incrementum capere, nemo ibit inficias, Datur methodus, tam arte ejus- modi partes huic liquori jungendi, ut facili negotio alembicum . 'cum illo tranfcendant. Lo Preeparo ex fcoriis reguli Antimonii martialis, mediante oleo Vitrioli, methodoa celeberr. TEtcHMEYEnRO, initis: Cbe- mie Part. II. p. 231. expofita , Vitriolum martis 'duleiffimum. Hocce Vitriolum calcinatur ad rubedinem iterumque affundi- tur oleum Vitrioli ad eminentiam trium digitorum, coquitur A aliquot horas, perpetuo buliendo ;, & poftea fücceflive li E . /additur as — Obfervatio LXVII. additur fpiritus vini re&tificatiffimus, ea quantitate, quze adge- — nefin liquoris anodyni requiritur, — Inítituta dein per aliquot. — . hebdomades digeftione leniffima, obtinetur deftillando liquor anodynus mineralis, martem in finu fovens, quem facile in apri- — cum producere licet, affufo liquore anodyno minerali, vulgari .. methodo ex fola mifcela olei Vitrioli cum fpiritu vini parato 5 illico enim terrae albee iafignis copia precipitatur, faporem dul- cem exhibens. | * E » .. Saponem remediis praftarítiffimis annumerandum effe ,. — praxis clinica jamdudum evicit. Sapor naufeofus,quem nota- - bilis, qua exhiberi debet, quantitas adauget, impedit, quomi- - nus decenti copia & longo fatis tempore exhiberiqueat. Eam ^. ob cauffam opere pretium erit, praeparationem Saponis füavif- — fimi exponere. Tin&tura Antimonii, fecundum preefcriptio- - nem celeberrimi Halenfium HorrFMANNI parata concentratiffima, | mifceatur fufficienti quantitate cum amygdalis dulcibus, aqua | rofarum in confiftentiam pultis contundendo reda&tis, probe . iterum conquaffentur, & poftea decens rofarum, velalterius . aquae quantitas addatur. Prodit hac operatione emulíio fapo- nàcea, verum palati blandimentum. : * TER Apost VOCE 4 L4 * | Sal ex Magnefia vitriariorum, cujus preeparationem in Ob- fervatione LXV, tradidi, aliis quoque ufibus aptiffimum depre- | henditur. Gummata nempe, balfama nativa, refinae, decenti temporis fpatio cum illo tritze, perfeCte ita recluduntur, ut fo- lubilia in omni aquofo evadant. Hinc exoptatiffimo cum effe-- Gu maftfae pilularum balfamicarum tritura hocce cum fale infti-- tuitur. L. .. A&iohujus falisin mercurium vulgarem, fi peraliquot die. trituratione invicem agitantur, tam valida eft; ut, intumefcen-: $ te. "yg acce ! -0 0 Experituettá quedam chymica,: — ass 'te mercurio,tota ejus fubftantia in maffam convertatur pulta- ceam, nulla amplius globulorum mercurialium veftigia fiften- "tem, quz interne fub forma pilularum, cum extraCtis amaris herbarum exhibita, laxantem fanguinemque depurantem vir- tutem, fine falivationis metu, exerit. Ope huius falis ex Cin- nabari, quae, juxta fententiam piurimorum , medicamentum jners & omni aCtuofo carens eft, producitur, fi per aliquot heb- — domades ambo triturantur fuper porphyritem, maífa cum aqua - perfe&te mifcibilis, amaricante linguam afficiens fapore, oftia —yaforum lacteorum penetrans , virtutemque refolventem & antifpafmodicam exferens. Terra mercurialis, ex mercurio currente, cum aqua plu- -iali trito, elicita cum hocce fale per aliquot hebdomades agi- "tata, admifcendo fucceffive fulphur auratum Antimonil ultimze ' preecipitationis convenienti proportione, evadit pharmacum, :/ | —alterante remedio Plummeriano longe praeftantius. Salis hujus acceffu metallorum crocorumque metallicorum vitrificatio leviori negotio abfolvitur. Sumfi Lunce in aqua for- tifolutze 3ij. preecipitavi easdem extra&tiene croci minera mar- tis Haffiacee cum fpiritu falis fa&tae 5. calci edulcoratee addidi vi- tri cryftallini 3j. falis Magnefiae vitriariorum 3i(j. Borrac. Ve- net. 51. Vitream haec compofitio, multo debiliori quam ordi- marie requiri folet, ignis gradu, & quidem promtiflime, acqui- flvit confiftentiam. 'Notari meretur fequens cum vitro hoc -fa&um experimentum. Lune nempe in crucibulo tenuiffime fluenti 51j: injeci fucceffive hocce Vitrum, & fufione per 16. horas fedulo continuata, feparavi, ope aque fortis, croci Solis drachmam. »* * * . Mercurius, ad ingreffüm crocis tingentibus conciliandum,. ignem per aliquot horas fufüinere debet. Solvi mercurium i in menftruo ex partibus eequalibus olei Vitrioli fpi- ritus- v; fpiritus , poftquam crucibulo indita erat materia , mediante . 156. Oben LXPIL ^ ^ ritusque Nitri compofito , quatuorque vicibus illud iterum a : mercurio abítraxi. Deinde fimilem cum aqua forti methodum ^ obfervavi, quo facto, additione & abítra&tione fpiritus vini al- - coholifati, acidum ex parte eduíicoravi , refiduum vero huius . igne, in auras profligavi, fub finem vero, addita Tin&tura me- tallorum concentratiffima , ex regule Antimonii martiali, cum i Venere & Jove fufo ,. mediante nitro depurato parata, evapo- - rationem mercurii prohibui, tandemque, ulterius affundendo — hanc tin&uram, illum redigebatur in ftatum mercurius, ut in crucibulo, ad incandefcentiam ignito, fervi fugitivi fcenamiu- dere per 2. horas nonpotuerit, In multo longius temporis fpa- | tium fixitas mercurii laudata extendi poteft, combinando nem-- pe metallorum nobiliorum. crocorumque martialium fubtihiffi- d morum in oleo Vitrioli fa&tas folutiones cum mercurio, in eo- d dem oleo foluto, fa&taque abftra&tione & perattis aliquot hujus — olei cohobiis cum Tin&tura antimonii laudata fufficienter illum edulcorando, & mediante aqua ab omni falfedine liberando ; - L quod vero ulteriori fcrutinio chymico relinquitur. (d - (Finaria Halam mi[fe d. 20. April, 1759.) E 1 r 1 OBSERFA TIO LXFIII Dn. WOLFFGANG, IACODI MULLNER.- De - : Abfceffu bepatis per. felhionem amato, unacum K lelitbis tam arte extratis, quam per al- 7 à | UU excretis. * Y E daneben eft morborum indoles, precipue complica- torum, ut occulte lateant, ideoque crebros inducant ter rores » medentibus, quoniam fymptomatum copia & varietas" ar- cipitet / ' De Abfceffa hepatis per fe&ionem feuató, tc. os - eipitem afferunt curam cogitandi. Nimia quanta veritat's ex- empla in recondita ulcerum infimi ventris natura praecipue oc- "currunt, quorum diagnofis magnum & arduum eftopus. Id vero propterea ingentem habet difficultatem , quoniam ejus- medi ulceraneque vifu, neque taCtuopportune explorari que- unt, ficuti in partibus externis fieri folet, & pleraque ipforum fymptomata cum aliis morbis, fimul invadentibus, teCto pro- cedunt tramite, & in lentam degenerant metaftafin. Perfpi- -€ua & dilucida hinc erit fequentis cafus expofitio. | Judaei cujusdam uxor, in vico municipali Fürth,.aNorim- -berga dimidium milliare remoto, trigefimum ofiavum setatis - annum agens, temperamenti fanguinel, anno 1743. menfeSep- -tembri, uti Medicus loci perhibuit, ex iracundia in paffionem -iMiacam incidit, cujus cauffa efficiens exomphalus, per alijuot jam annos moleftus, credebatur. Sedatum hoc malum exci- -piebant motus febriles erratici, & macula cntis luridae totum cireumveftiebant corpus, quare non defuerunt remedia fatis idonea ad recuperandam ejus integritatem. Die decimo quin- - "to Decembris a.c. Chirurgus in fubíidium vocabatur, qualem degra moderatorem continui ardentis doloris circa regionem he- patis.anxie defideravit, cum adhuc tumor absque .confpicua inflammatione in profundo abíconditus latuiffet. Per aliquot dies epithemata refolventia eiffeCtu prorfus irrito ufui erant; augefcente vero in.dies dolore cataplafmata emollientia appli- Cabantur. Ego certe nullum intermifi tempus, quin curatius -explorarem partem affe&tam , & deprehenfa manibus fluctua- "tione puris manifefta, omne quod ad emolliendum requiri folet, per biduum ut fedulo imponeretur, fuafi. Poftquam igitur integumenta communia préternaturalem fubierunt deperditionem fubftantiae atque extenuationem, cul- tro re&o inciforio, Gallis Ziftouri di&to, apertionem facere de- crevi, ut protra&a, quantum licuit, cute, dorfum ejus verfus , E acies vero extrorfuüm vergeret. Ex hocinfli£to - Nov. AG. Pbyf. Med. Tom. 1H. | Kk vul- 258 — Olfervatio LXVIII. vulnere o&o uncie puris foetidi profluebant, & vulnerata fat 3 brevibus, aft craffis turundis, congruo unguento digeftivo il- linitis, fafcia fcapulari, & circumducta majore. continente, mu-. niebatur. Pofítridie fat largam urinae excretionem, pulfum ze- — qualem, linguam humidam mollemque, oculos vividos, cum '- evidente decremento coloris flavi in tunica albuginea, obferva- í re mihi licuit. Sub adminiftratione deligationis fecundae .ad minimum unciae octo puris viridefcentis promanabant, cuius in fuperficie complures guttulze ad inftar olei natarunt, manifefto — indicio extravafatae bilis, quale phaenomenon per o&to diesdu- . ravit Neque omittebantur remedia mundificantia fub forma - M deneiia adhibita, quae puris copiam zeque ac feetorem, una 1 cum guttulis oleaginoíis, fucceffive diminuerunt, perfeveran- te nihilominus dolore ardente in loco affetto, usque dum € die vigefimo nono Ianuarii fequentis anni vehementi & repeti- - to vomitu biliofo invaderetur. Sublatis dein fafciis parum pu- rulente materice, aft maior bilis finceree copia ex apoftemate prodiit, cuius veram indolem tam colore, quam fapore, anim- - advertere potui. Cum die o&tavo Februarii preefens iterum adítitiffem deligationi, in explorando vulnere potiffimum oc-.- cupatus durum feníi corpus, quod cholelithum procul dubio | fignificaret, & immiffa protinus volfella, extraxi lapidem, cujus" anticam faciem Figura 3. Tab. IV. & pofticam- Figura 4. re- 1 praefentat. Exato triduo adhuc tres alii prodierunt,remanens - te nihilominus concremento tophaceo, ad cujus excretionem - accelerandam dilatavi ulceris oras compreffa fpongia in peni-- : €illos efformata , & tandém die abhinc quinto iterum duo, con- - "jun&im vero TE obtinui cholelithos, qui fibi invicem tam ra- | ione magnitudinis, figurae & fubftantiae, quam. coloris fubruf- fi, accurate refpondebant, ut ovum ovo zequare folet. Dolo-- res dein una cum febre feníim fen(imque decrefcere cceperunt, - pus, mali antea moris, jam bene coCtum atque benignum ex-- &llavit, & vulnus intra fpatium trium feptimanarum, ope ai. . " tw, w- - - De Alfceffa bepatis per [etiem fenato, tec. aso famicorum & epuloticorum remediorum, ad juítem pervenit confolidationem , ita, ut zegra cum fanitate in gratiam rediret, & vitam ageret exoptate vegetam. Funttionibus naturalibus motu fuo tonico fat bene procedentibus, ex marito concepit j "& durante graviditate aeque ac puerperio nihil fontici mali ex- perta eft. Annus cum dimidio circumagebater, quo mulier torminibus lancinantibus in hypogaftrio continuis vexata decu- —buit, & gravem dolorem per tres integros dies perpefía fuit, qui tandem, poft excretionem lapilli tenefmoideam, una cum fecibus alvinis, copioía bile tintctis, confeftim evaneícebat | o etiam nunc fuperftes profpera utitur valetudine. Scholium. . Ultimus ifte cholelithus, prioribus haud abfimilis, per du- &um cholidochum, qui oblique in duodenum inteftinum hiat; probabiliter in canalem communem traníiit, preefupponendo, cyftidem biliariamin hac eegrotante Dre , & confequenter ejusdem du&us dilatationem fuiffe faciliorem, unde ad extre- ma commode protrudi potuit. Confentientes habemus 7hbo- main BARTHOLINVM Hiftor. anat. Cent. IV. Hiftor. 49. Lauren- dium WoLrrsTRIEGEL , in Ephem. Nat. Cur. Dec. I. Ann. M. Obferv. 89..& Rofimum LewTiLIvM Dec. H. Ann. VII. Obferv. I3. viros in evolverida hiftoria morborum acutiffimos. Nempe 'abfonum haud videtur, in antecedenti cafu veficulam felleam duplicaturze peritonzei ar&tiffime conglutinatam fuiffe, alias om-- mes impuritates purulentee una cum ipfa bilein cavum abdomi- omis penetraffent , & falutaris medela eventus vix ac ne vix EE potuiffet. In crebris fe&ionibus cadaverum, Pow ardente biliofa extin&torum , me vidiffe memini follicu- lum cyfticum cum inteftino colo concretum, & manifeftam trans- | füfionem bilis. . Quam opportune interdum coaluiffe ulcera in- terna cum partibus vicinis; quarum cavitates extrorfum patent; |ggenomenon hocce innuit, & in prafenti hiftoria forte for- Kk 2 | tuna | m" n: ! ; 6o ^ Olfercatio LXIX. tuna accidit. — Non amplius immorabor fcrutinio cauffarunt , m unde ulcera hepatis ortum ducunt, neque generationem e lelithorum explicare conabor, quoniam omne id, quod dehifce morbis dici vel fcribi poteft, non folum fupra citati Aué&tores, 3 verum etiam ACta regice Parifienfis Academiae Chirurgiee 5e moires de P Academie Royale de Chirurgie à Paris) Tom.1. pag. 145. feqq. item Tom. Il. p. $4. feqq. exquifite affatimque tradiderunt, | * Seorfim vero in celeberrimi D. Zacberie VocExu , Medici Eu... | becenfis, effer. Sammlung merkovürdiger. Krancken. Ge[cbichte Artic. r IV. & V. duo memoratu digni occurrunt cafus, de extrahendis | per fe&ionem cholelithis, eorumque per alvum copiofa dejezc &ione. E QNorünberga Halam miffa d. 13. ;. Mj 1759.) OBSERFVATIO LXIX. p 1 Dn. D. CHRISTOPH. FRIDER. KVHN.. * Examen € vires acidularum Rublanarum. | 1 d illuftrandam hiftoriam naturalem patrie, operae pretium | me effe facturum putavi, ft acidulas Rublanas, quae a cele- | berrimo D. KeLzNrzo in Comnerr. litterar. INorimberg. ann. 1738». pag. 307. fatis erudite expofitae, neício vero, quo fato aut qua incuria inculte, oblivioni traditze fuerunt, iterum in lucem | proferrem, easque Medicis & zegris de meliori commendarent, Ante aliquot annos aque iftae minerales in valle, quam duos. "d Gique altiffimi montes, late virentes, conftituunt , recentér | pro(ülierunt. Incole Ruhlee, ob aéris & aquarum levitatem & puritatem, utplurimum robufti & longzevi deprehenduntur; E. fabricam cu!trorum & mercaturam in diffita loca exercent. E montibus adjacentibus olim minere martis & veneris atque - lithanthraces effoffae fuerunt, de quibus rudera fodinarum ma- "Wifeíte adhuc teftantur. .In fundo, quo aqua ifta pellucida - "p Examen & vires acidularum Pablanarum, 26x ligebatur , lutum nigrum, fpiculis micantibus mixtum, confpi- "ciendum erat, adjacentibus. hinc inde pyritis aliisque mineris: marte refertis 5; ubicunque aquze iftce reftagnant, aut lente per- fluunt, ochra deponitur, & cuticula pinguis, iridis coloribus -pi&a confpicitur, odorque fulphureus percipitur. Experimentis phyíico- chymicis cum his aquis inftitutis fg- quentia obfervatione digna fuerunt. S a) Ope hydrometri & co&tionis , tam levis & emolliens depre- hendebatur,uti aqua pluvialis aut deftillata, cum faporele- —. viter vitriolico conjunta. | 8) Pulvere gallarum, vel foliis Thée commixtis, ftatim colore —— rubro, paulatim nigrefcente ; pulvere autem corticis be- tulae cceruleo tingebatur. .$) Oleum Tartari per deliquium, faccharum faturni & fal am- | moniacum depuratum, nullam fere inducebant mutatio- nem; mercurio vero fublimato addito pelluciditas muta- batur, depofito pulvere aurantit coloris. J) Tin&uree ex laeca mufica, lloribusque echii paratae, item- | que folutio argenti, poft adfufionem ftatim colorem pur- ^». pureum producebant. . y) Syrupus violarum fucceflive viridem induebat colorem, qui brevi temporis fpatio iterum in. violaceum tranfibat 5 eó-. . dem mode folutio veneris cum fale ammoniaco fe habe- bat. .— | | €) Omnes fpiritus acidi , nitri, falis, vitrioli ,. fal acetofellae , - . placide eum aquis noftris, fine confli&u, commifcebantur ; —.. quodí his aquis, variis coloribus tin&tis, fpiritus acidi ad- debantur, colores illi ftatim evanefcebant. | 2): Lac non folum recens emul&tum, fed & co&tum, cum aquis | — noftris fine coagulo connubium inibat. - $) Ova in his aquis co&a luteo colore, uti indufia in balneo; —. tingebantur. . o | |3) Aqua noftra per breve tempus ari liberiori expofitae, vim | | MES EE eed. 262 Obfervatio LXIX. fa&tze, illam iterum recuperant, id quod Dn. HoMz in aquis ^. Dunfenfibus etiam obfervavit, illudque ab evolutis pu- - | tredine partibus martialibus derivavit. Vid. Banburs. Ma--— x) Aqua hujus ad ficcitatem vaporatee librae IV. relinquebat » fubftantize terreze fulphureo- falinae gr. XIV. queeiterum | aqua fimplici foluta & filtrata, in partem terream croceam | A) Subftantiaterrea ochracea majorempartem conftituebat; quze ] calcinata atro - rubentem colorem induebat, atque oar 1 fulphureum fpargebat, tuncque a magnete, quoad plures - : 3 . martiales produxit. p) Solutio de novo filtrata.& .evaporata exhibebat magma (a linum atro-rubrum, faporis alcalini & odoris fulphureil liquefcebat, coeruleum fyrupi-violarum colorem in viri- dem mutabat, ,& .cum acido mixta ebullitionem exci i bat. EL &is, quilibet facile colligere poteft, acidulas Ruhlanas. confiar | . a) ex aqua leviori, fubtihori , quae prope ad deftillatam &' pluvialem accedit ( Experim. a.)5 quas -vero facultates. los penetrantes , diurefin promoventes exerceant, viri ce- , leberrinii, D. ScHwznTNER & HAHN, fatis fuperque do-- cuerunt, & experientia jam dudum comprobavit. pyritarum & lithanthracum, aquis propinquis fe infinuanti- - - bus ;. originem fuam trahit. — Vid. HEN&EL. in Pyritolo pag. 423. & SzrPivs is der Befchreibung der Pyrmontifcben Mi. tingendi amittunt , diutius vero in vafis retentze & putre- - i gazin T.om.TX. pag. 555. & falino- alcalinam feparabatur. partes, adtrahebatur, cum fale ammon. fublimata &oresa pars falina nullo modo pura obtineri poterat, in aére de- - 1 Ex hifce fignis, & effeCtibus per 'expefimenta 'przeniiffa produ: - diluentes & humores viícidos folventes , minimos tubu. - b) E fpiritu minerali fulphureo- vitriolico, qui.ex vapotidi - eralova[fer und Stabibrunnen ; Part. IV. pag. 197. Hujus be Examen & vires acidularum Publanarum. 263 "ritus praefentiam odor fülphureus, & permanens aquae fluiditas fub fummo frigore , itemque Experim. £. & 4. — - «Xemonfirant. Etíi autem nylla arte deftillationis fpiritus - . Ric feorí(im fifti poffit, facile tamen erit intellectu, quo- . modo ille cum partibus terreis alcalinis fe conjungere, ac in vafisclaufis & apertis in aurasabire queat. Vid. Difpu- — s tat. Skip: jun. de Spiritu €? [ale aquarum idi ode -.€) E terra martiali & alcalica (Experim. y. & 2.) qua vapo- 7 - ribus acido- fulphureis in mineris corroditur & ita atte- — . muatur, ut aqua iftam folutam continere poffint. Inde ergo patet origo vitrioli peculiaris indolis in acidulis con- tenti. Ex hoc fundamento etiam ejusmodi aqucze cum paucis granis vitrioli martis folutis arte parari poffunt. Quid vero valeant partes terreae martiales, fibras debiles roborando, falia acida abforbendo & invertendo, nemini incognitum effe poteft. .. 4) E fale alcalinze naturde, quodin aére facile deliquefcit & - cum partibus fulphureis unitum manet (Experiment. E X. Hinc liquido patet, hafce acidulas non in fimili gradi cum Pyrmontanis acido faturatas effe , quia falinze partes poft evaporationem & depurationem fa&tam cryftallifationem refpuunt, unde etiam ex hac caufa majori impetu cum ad- futs fpiritibus acidis effervefcere debuiffent, nifi hoc ab interpofito principio pingui fulphureo impediretur. Sa- lia vero alcalinae nature acidum fuperflmuum primarum — — viarum non folum invertere & in neutrum mutare, fed — etiam alvum aperire, diurefin promovere , & humores — —. vifcidos attenuare, nulla probatione indiget. His igitur operandi modis penitius confideratis, non difficile 2 judicatu, acidulas Ruhlanas non omni laude indignas, fed ad varios morbos depellendos fatis proficuas effe. Pr&cipue autem prodeffe poffunt. fibree debili roborandee , & vifcido in- | eidendo; in cachexia; chloroíi incipiente fluore albo, levi- E. tate 264 ) Obfrvatio LXX. | . €ate inteftinorum; item in vario infar&u vifcerum, obftru&io. | 7e menfium, hremorrhoidum, malo hyfterico, hipeclioulracil fterilitate, ad acrimoniam humorum «eorrigendam, ut in fcor- - i buto, morbis arthriticis, fcabie , alisque. Ante omnia vero ex aquis noftris confe&ta balnea , qu& ope partium alcalino- - fulphurearum preecipuam vim emolliendi & abftergendi exere- re poffunt, in multis externis morbis , e.g. contra&uris, fpaf- Tis, & yariis ftri&uris relaxandis falutarem. effe&um preefti- terunt. "Propria experientia : edo&us confirmare poffum, quod : duo juvenes epileptici, in annis pubertatis conftituti , prode. unte, fubinterno & externo harum aquarum ufu, perwiginti: . dies continuato, Ícabie humida , brevi poft áb utroque hoc 4nalo liberati fuerint. Eodem etiam modo , vir quinquaginta snnorum, levitate inteftinorum & continua diarrhoea laborans, - priftinam recuperavit fanitatem. [.À 9 OBSERFVATIO LXX. | I- Dn. D. CHRISTOPH, FRIDER. KVHN. .Potiorum circa. lfenacum occurentium plantarum. euumer atio. | E ^ i |) js D Hn pos L4 py "breviter acidulis , -urbi noftree vicinis "brevem ER J quandam enumerationem potiorum in hoc territorio oc-. currentium plantarum fuübjungere lubet. In agris noftris dug d inprimis loca plantarum Copia excellunt; funtilla montes Ruh- lam ambientes, vicinieeque adjacens altiffimus: mons TThurin- .gie, Bru&tero fere fimilis, vulgo Infulanus (ger Infel- Berg) di-.- &us, qui partim plagam orientalem, partim meridionalem re- fpiciunt. His non infetior fertilitate füirpium. eft tra&us qui- dam, ad quem iter botanicum fufcepi, in valle quadam x dentali,-eirca celebres 'alinas Cruciburgenfes , fitus. Series. plantarum; quam nunc exhibiturus fum brevis quidem & im- perfe m - JPotiorum circa Jfenacum occurrentium &c. 265 'perfe&a, eft, enarratione tamen. non: prorfus. indigna mihiivi- .detur, quia Msc con admnis teria alit, fed. tantummodo . gn .Ca- cumine. montium &.humo fale, culinsri impreegnato fponte nat- .cuntur. Quz fi non difplicuerint, in pofterum. etiam quae- :dam de proventu mineralium '& petrefa&terum , in terris.no- fjris. paflim obyiorum, commentaturum me effe Brotaittp - Plantae in .di&tis locis montofis propullulantes funt: ..., Aconitum caffide. longiflima: "Hall. Aconitum lycoCctonnm luteum C. B. ..,'Anagallis fore luteo f. .Nummiilatia fylvatica C.B. - Àrnica foliis ovatis integris conjugatis Hal. Athamanticum ADiofc. f. Meum mont. Hall. ACheerophyllum f. .Myrrhis perennis feminibus ftriatis lon- .giffimis Hall. PESE Duda minnia folis brevioribus, dentatis Hall. Afpin. e: uim. | | I Cardamine foliis pinnatis, | | | «Crateegus (Sorbus) foliis ovatis inzequaliter ferratis, fub- 'tus tomentofis , Hal/. JDigitàlis foliis ovatis Hall. Digitalis purpurea folio-afpero flotibus pun&atis C. B. ,.Empetrum procumbens Hal..Línn. "Fh ymelsa. poe Ícandens -altiffimum duni etofüm, ferriihibus s 4tribus, alis pellucidis.cin&tis Rupp. "Fágopyrum dume- | torum préélongum , - feminibus alátis duplici modo difpo- fitis, in. Dillen. Append. Geum five Caryophyllata, pinnis ff daggtiéioe extre- | m » ma femitrifida, flore conuivente: nutànte Hal Galeopüs foliis &. caule. fülcatis y hifpidis. ] "flore cályce - duplo longiori. . EM Bu caule plerusiqué unifloro; petalis & filiquis plurimis ZaJ]. Trolhus Lim. COMPE Med. Tom. 1T. Ll . "Hira-* eUc Buc: | aii) 266 Pin Obfervatio: EXXC C eet: 1 Hieracium caule unifloro, calyce & foliis ellipt. longo vibe lo barbatis, Hall. . 5 Hieracium foliis glabris aiplexicaulibus, fetiolés, minute £ dentatis. JU Lycopodium clavorum pediculis foliofis, Dillen. dy Lycopodium foliis juniperinis, reflexis, clavis s fingulari- - bus fine pediculis nafcentibüs. VE Lonchitis minor. Scolopendrium C. B. Lyfimachia foliis ovato - lanceolatis, floribus folitariis cau- le procumbente , Hall. Ly(imachia flore purpureo, f. Chamaenerium fylvaticum, Melampyrum floribus fparfis , feffilibus, foliis orunibus. indivifis, Hall. . Ophrys. Nidus avis Linn. Aphylla Hall. Orchis radicibus multis cylindricis, calcare breviff. Hall. Ophioglotfüm vuigare C. B. | Ofímunda folisiunatis. Lunariazracemofa major C.B. — . Ofmunda ramofa foiiis pinnatis, pinnis oblongis nervofis, E racemis rama(is, Hall. $ Phyteuma f. Rapunculus foliis cordatis fuperioribus obs lengis, fpica ovali Hall. : Polygonatum foliis verticillatis Hall. : 1 Poiysonur f. Biftorta foliis adpendiculatis (m pt " Hall. Brltouta Lun. | * Pyrola. racemofa. ftaminibus & pittillo re&tis.- Hall. minor. Linn. | Ribes inerme flacibus planiufeutis , racemis ete&ioribus. ' Hall. alpinum Linn. : Ribes inerme folio & nigro fruftu maxime - ofentibus. Hall. Gro'fülaria non fpinofa; fru&u nigro C.B. ^ ^. Nani foliis lanceolatis; faeit, Hall. aconiti folis QM s a ) iia $ Re aCs - ps r6 ". ] ] 14.4 ! 7 1 . asd EL - (" ; B - . Potiorum ciréa Jfenacum. occurrentium er. 267 T BMinspthos h Aekterolephus " calycibus hirfutis, Crifta galli mas I. B. Rubus alpinus humilis, I. B. Chamzerubus fad C. B. Sanguiforba f. Pimpinella Ípica breviffima Hal officin. Lum. ..'* Senecio foliis ovato - fangeolapi fubtus hirfutis , floribus . umbellatis Hall. Solanum sed i f. Belladonna. Theftum linophyllum Linn. Trientalis Liz. f, Alfinanthemum Hall. Trifolium caule ere&o, fpicis albis, folus nervofis , in- .ferne fubhirfutis Jal. Vaccinium foliis perennantibus obverfe ovatis Hall. f. Vi- tis idaea Linn, Plantze fele&iores, quae circa. , falinas. Cruciburgenfes fponte. — Coda funt fequentes : Arenaria f. Alfine fapore falino, vaginis ad foliorum or- tum Íqualeptibus Zalj. Atriplex foliis triangulisrariter. dentatis Hall. haftata Linn, Aíter foliis pulpofis, integris all, After foliis radicalibus, hirfutis, amplexicaulibus , denta- tis, Hall. Chenopodium foliis levibus : difformiter dentatis , Gat bus rubris Hall. rubrum Linn. Chenopodium foliis jiaugtis fubtus incanis. Hall. glaucum CN ^ Linun. | ios: iux maritima Lim, | n - "Gentiana foliis trinerviis ovatis, foribus unibellatis; tu. - bo ftri&iffimo ZZall. €. Centaurium minus paluftre Faillant. 5) Kali geniculatum brevius annuum C. B. ^: «Kali geniculatum maj, ramofum 1 Salicornia geniculata Ni i cual | Mob PH | Li Piso "Naftui- 268; di Olferiüho: LXXk 4^ mise Naffurtium ffiveire * éipfutis ériftatis ; à verrücofüs L Ej - f. Coronopus RAwdL.. , u: [ - " Plantago maritima, folio &ràmínéo, 'sigido: Ln UCU A Rumex f. Lapathüm perenne foliis longiffiimis Hall. Lapathum folio acuto, flore aureo. C. D.. | ^ Seirpus planefoliis, fpicis obetis foliis i cidenBbas Hàll.. Sifymbrium foliis pinnatis, pinnis ferratis, filiqua bevilisg ma Half. Raphanus aquaticüs- ^ "" i Tirigioetum fruétu. ovato fexloculari.. TA OBSERFATIO. LXXE- lia Dn; D. CHRISTOPH. FRIDER. KfEN.- : FHifforia morborum epidemicorum, qui cives Jfenas- .. cenfes durantibus belli calamitatibus Lira t . 1 PAP tLer AIESEDIRS. à a Voss rui T^ '2 8 [: "2 TAT urbem itn m; i oBH. ;llimque c cum montibwl? Wee Occupatàm per XIV. au tenut. Quo fa&o in teniplo'Orpha-- notrophii circa meridiem, &in &edibus publicis Clembdà ad aqui Jonem fpe&antibus, nofocomià segris refertiffima" condidit... Quanta hinc follicitudines. &: terrores. de incendenda S de-- ^ vaftanda tota urbe ,.. cives belli i inexpertes adffixetit; nx) ver-- bis exprimi poteft. Hocce' ando nondum elapfo- iiéolás: plagae meridionalis,: haud. procul a nofocomio: hábitantes, "febris ca-- tarrhalis maligna: infeftavit, qua brevi tempore ulteriàsadin-. teriores ürbis pattes penetravit, plurimosque infidiofo "more: anyalit A morti tradidit. Hie febris, more aliarum — Ca-- repe- Hiftoria: morborum: epidemicorum, &c.. 269; ftrenfitri , -cüm: frigore & infequente: eeftu: incipiebat ; &gros:- que laffitudine" totius corporis. dolore capitis; duthma i inquiei tudiné ,- -intercurrentibus "deliriis,.'naufea ,- & inappetentia aliisque fymptoniatibus afficiebat. In quibusdam fubje&is ex: antliematica erat; purpuram albam & petechias fimul proferens. in aliis: absque. efflorefcentia. in cute falutariter. decurrebat jin ibusdam- vomitus biliofi, & haemorrhagia narium largior, aut: diarrhoea. & füdores Y fub initium: morbi prodeuntes, zegros: BLU Y levabant; in aliis vero dyfenteria & aphthze accede.- bant. ftatamque admodüni periculofum reddebant; quale, peri-- eulum etiam erüptio exanthematum tardior, poft tertium fepte-- arium demum faCta, indicabat, egri vero; qui fine illis con-- valefcebant, pauló poft fcabie ficca rebelli infeftabahtur.' Opti-- mam his morbis medelàm blanda.& temperata bezoardica, ut: Em alexiph. Stalil. Mixtura fimpl. pulveres diapnoici , éx. la-- pid. cancror..cum fücc; Citr. fatur. antimon; diaphor. nitr.. de-- , &.cinnab..nàativa parati, conjuncta. interdum exigua. por-- tione.( Campliore, aqua pura levior;. f&pe etiam cum vino, &: pto citro, remixta, veficatoria tempeftive- furis applicata, Kun : erebant.. Hoc tramite febres di&tae per quatuor menfes, fub: acre frigido- humido, nebulofo',, ventis utplurimum a meri-- die« & occidente flantibus ,. decurrebant , fuanique infe&ionem: tantur in'plaga nófocomio- vicina. exerebant.. . Mutato autem: aére frigido -humido in ficciorem; & vento meridionali in au-- inum, fimulque accedente zequino&tio. vernali anni: MDCC-. Vn. Tues ifta fere evanefcebat.- | Eodem fere anni tempore non folum variolze benignze di. &, fed. & maligne confluentes invaluerunt, & a parte ur-- dis verfus meridiem fita pef totam illam progreffie funt: indo.. d les earum ,. primo mitior, fucceffü temporis in maligniorem: magisque venenatam mutata fuit, quae malignitas permultis Gegris vitae. periculum immo mortem ipfamintuht. Aéreve- eene mutatis, miafma variolofum non folumi mitius age-- qe i 3: bat, 270 is — —fOlfervatio LXXI. 4 3 ibat, fed &.diffipatis.effluviis virofis , morbus ipfe benignior - fa&tus.remittebat, imo itidem.poft eequino&tium vernale,men. ^ | fe Aprili, plenarie.ceffabat. :Durante ergo:epidemico horum morborum ftatu, .obfervationes.clinicas, quas experientia jam dudum .docuit, magis;confirmandi locus mihi: Qupo rtis: datus fuit ; funtque illae fequentes:- i. g9Qm 'L) Fébrem;non folum: catarthálem, máffgaam, fed&vario- Jofam , maxime.contagiofam fuiffe, vimque fuam in- primis in confanguineis ,exercuiífe. - NH.) Infe&ionem exhalationibus miafmatis, ab exercitu il- — ^]atis, unice, deberi. E| IL) Variolarum indolem. .difpofitioni :haereditarize faepif- E! fime tribuendam effe. IV.) Methodum medendi;temperatam, cum fimili regimi- .ne,optimam e(Te, febresque non .adeo ,malignas & va- riolas, hertigüiores. fola. .expe&tatione. curafi. — GRE CISEH UR) MEE doy ducet : re^ coritrariu - autem tempore .ebullitionis& fuppurationis.variolarumi - | füpervenientem, periculum, indicaffe. VI.) Multas;& inprimis; benigniores ;variolas; fub folo fri: gore erumpere , .calore;au€tiori , .demum; tempore fup- purationis fuccedente. VI.) Purpuram albam :variolis : :tempore -maturationis, — itemque poft illam fuPeFvelientem,. ;nullius fere fuiffe j: periculi. .. VIIL) Veficatoria, furis applicata , in febribus malignis, | ad expellenda exanthemata, valde proficüa fuiffe; ea- — | | dem vero, ut & fri&üiones pedum & pediluvia ex la&e parata, faciem nullo modo a copia variolarum praefer- SNNPS iL ESSE 1X) Ad cruftas variolarum detergendas, Jroalta: quideni : Hiftoria morborum epidemicorum, tc. 271 unguenta recepta & laudanda effe, recens vero lardüm;. - fub unguenti forma applicatum ;: utiliffimum fuiffe. vU) Salivationem fpontaneam variolas aduitorum femper comitati; & a facili ejus: fucceffu: fpem falutis depen- | dere, | - XI) Scabiem & tineamr capitis ;;'aliasque fion miaí-. ma variolofum non. coércere:. OBSERFATIO LXXIL. Dn, D. CHRISTOPH. FRIDER. KVHN.: Singulari ia quedam im femina manibus pedibusque; E ex morbo preegrejJoy deffituta.. ceminam ,. Reichenhufge ante viginti quinque annos natam; imnam. Maxgzretban. Roliin;, e íanam & vegetam,, in fce- nam produco, quae fine: pedibus: firmiter incedere; faltare; iter . per aliquot milliaria facere ,. &. (ine: manibus. omnes operas do- mefticas. preeftare;,. linum: & lanam: torquendo: dücere , varia contexere, filum acui inducere;, illudque abruptum iterum ca- pere &c. poteft : qua: omnia admirando: fpeCtaculo cum aliis confpexi, & melius fpeCtari, quanr defcribi poffünt.. . Illa loco manuum utrisque: brachiis: eorumque: condylis: fcite utebatur, - adminiculum genua & dentesin variis: aCtionibus 1ldoneum prze- -ftabant. ' Vices pedum tota. offa tibiae. reflexa agebant, genua loco. calcanei inceffüi inferviebant » calceos. inverfo-modo àn-- duere ratio ftrué&turae jubebat,, qui longitudini offium tibialium s&&quabant. PezfeCta. &: omnibus. menibris fana illa nata erat, 1n . prima autem infantia, decimo: oGtavo zetatis fuae menfe, febre variolofa. correpta fuit, fub qua, facta ad articulos pedum & manuum metaftafi, ulcera tam rebellia excitata fuerunt, quae miferam pedum manuumque ufu privaverunt; tandemque a Ghiruigo quodam oleo lini & vitello ovorum confolidata. fue- (c runt. xOlfervatio. LXXIT........ runt. "Adulta & nubilisifa&a-hiec:ivirgo-praeterito.anmo cum — ' Joh. Cafp. Rommelt. conjugium inire -voluit,:confeníüm autem fuum denegans Paftor ejus loci-dubiam;hanc;rem Curjoe eccle- — fiafticze dijudicandam «tradidit. Quo: fá€to-ila copulamífacer- dotalem.conceffit, veniaque hac impetrata a praedicto eccle- fiae miniftro «onjugalis' :confoaciatio::ritu :folenni menfe Maji confummata , atque ita fortunata-fuit ; -ut.menfe Decembri ejusdem anni filium, fanum & omnibus membris perfectum felici partu ediderit ; ;perfetté fana'permanferit, & pueru- lo.vegeto recenter nato mammas fuas praebere,potwerit.. Ex hac alüsque finillibus hiftoriis:clariffime patet, judictum & 1 confuetudinem variis modis defe&tum: membrorumíupplere,; &€ ^ imaginatienem matris non femper iti embxyonem perverío tno- * .do agere, fi praefertim ejusmodi mala- conformatio, matri no& - -Gonnata , fed infelici cafuillata acciderit. | Uma Halan mife d. 24. Mg 1719 2, i /(BSERTATIÓ XXI. Uardocpos cona "Dn. D. IOANN, SÉBAST. ALBRECHT. 3 De n F etu. i bui licipiti & bicorporeo ad getra XCOMMAÍO. ^. 00 3 D olim, i in hifce A€tis,a) agni monftrofi, Cyclofis " unius | tantum oculi, in-medio frontis eonfpicui, aft-dupliciiri- - de duabus lentibus inftru&i , brevem defcriptionem, iconifmo' illuftratam. / Provocavi in illa ad aféurMenta praexiflentie fei — | . pradelineationis, ceque'iÜ regno "vegetabili-ac animali -obferd | vanda , a WiNsLoWi0 atque. HALLERO: BA éx. obfervationuni er kl y Volum;V. Obferv CII, p- 363. feqq. ti má Iluflr. Ha1LzR:: Hiftoria foctus: vidis vé: iodtiahi connaji; iria di E : fig. IE De Fetu bumato bicipiti t9 bicorporeo, tec. 273 copia .& diligenti cemparatione ftabilita, & contra fomplicis occa- fionalis coalefcentie aut imaginationis vim a matreillatam propugna- ta. Interim mihi contigit efTe tam felici, ut potuerim fcetum ejusmodi, Halleriano plane, quoad externa, fimilem , propius intueri, atque conferre cum illo, in partibus internis interdum difcrepante. 'Ero in recenfione brevior, ubi partes convenie- bant, copiofior, ubi difcrepantia feu differentia inter utrius- - que feetus oeconemiam partium obfervata, appofitis, melioris illuftrationrs caufa, figuris ab exemplo originali.defumtis. Anna Minerin, 44. annorum, Pauli Miners, cetat. 6g. an- mor. uxor, olim duorum infantum, fscceflive natorum, felix - mater, poft intervallum r2. annorum denuo fiebat gravida. Utrorumque fors erat ?erumnofa & laboriofa, in pago ditionis Ducatus Coburgenfis, Obervvolfpacb. Die decimo feptimo.merf. julii 1756. fentiens legitimos partus dolores, labori huic fe Ílrenue accinxit, fed cum-nullo fucceffü. 'FraGis interim-mul- Aum viribus, maritus implorat Chirurgum in vicinia, ut manus adhiberet auxiliatrices, qui,: votis annuens, ad parturientem 4ccedit, & ex figriüs preefentibus foetum mortuum, forfan et- - jam gemellos, judicat adeíTe, ex ulteriori autem partus .diffi- .* cultate de monftrofo cogitat , utque partum fub.debito matris —nifu promovere melius poffit, interna ejus vifcera, fa&ta aper- — stura,. eximit, X& «tandem .d. 19.-éjusdem:hora fexta matutina matrem falvam liberat, quee etiam adhuc, dum hzc fcribo, fal- wa vivit. Conditio foetus moní£trofi parochum movit, ut rem - jgeftam ad Synedrii fan&tioris fuperiores referret, qui tenquam ' | Mce- n fig. pfimum Tiguti 1735. in Tempe Helvetica, in gtav. deinde - "i fufius cum notis Hannov. 1739. in 4to impreffa, tandem in — . "Ejusdem Opufculis anatom. Getting 1751. auctior & emenda- tior recufa in 8tav. p. rjo, feqq. ad quam Editionem in fequeu- tibus provoco ubique. . 5: .. | AVenAR.Pb MdL ^ Mm 274 |. Olfervatio LXXIIL.— " Maecenates & vigiles pro augenda illuftris noftri Gymnafii Ca- fimiriani academici falute, Patroni, jufferunt , ut monftrum. hoc ad aedes meas eum in finem deportaretur fine mora, ut fa- — €ultas mihi fit, illud in corona civium academicorum demon- ftrandi publice. — Elapfa proxima noCte, fummo mane , per femellam pauperculam, foetus, una cum exemtis vifceribus, in vafe aperto argillaceo , feu olla majori, fpiritu frumenti fu- perfufo, ad me veniebant. - Ex jam ditis apparet facile, ne- minem jure a me expeCtare poffe internarum partium fitus ra- tionem, aut vaforum directionem, aut denique cavitatum nu- merum. Quicquid vero obfervare potui, candide referam. Foetus hic monftrofus, biceps, bicorporeus, omnia per- feCtionis figna habebat, in copiofis non folum pilis, & ungui- bus perfectis confpicua, fed etiam per praefentiam, 1n alterius - paullo robuftioris maxilla fuperiori, duorum dentium inciforio- rum confirmata. | Si figuram, habitum, utriusque nexus ra- tionem, papillarum mammarum & artuum numerum & pofi- .tum intueri in appofita Figura s. Tab. IV. libet, ex affe heec - omnia convenire patebit conferenti cum figura fcetus Halleria- nic), ideoque in eo defcribendo nullum laborem pono. Fa- bricam ejusmodi monfítrorum bicorporeorum , cum duplici pelvi, diligenti fatto exemplorum computo, cum illuftris dé HaLLEn invenerit maxime frequentem , & prae reliquis quafi | regularem, ita ut inter centum & fexaginta quinque, non fuble- ftae fidei hiftorias, hujus oeconomiae numeraverit fexaginta qua- tuor 2), licebit mihi quod fpero, ut pro confirmanda- hac fen- tentia, & pro augendo illo numero addam exempla, quze olim ipfe, & recenteralii Viri eruditi, obfervarant, noftro, quod - defcribimus, quoad externum habitum, fimillima. Anno 1714. 4. 4. menf. Septembr. in pago Grofigefcbvvend, ProefeCturae Fa c£) Hiflor. füpra allegat, v. 222. Fig. E 9) 1. c. p. 156. not. y. F PH lis | ENT ^ De Fatu bumano bicipiti t? bicorporeo, ic, 275 lis Comitum (Greventbal) Ducatus Saxo- Salfeldenfis, a foemina X paupercula, JVicolai. Renfcb uxore, natus eít fcetus ejusmodi à biceps , bicorporeus in peCtore connatus, utroquein loco ge- | nitalibus muliebribus inftru&tus , quem naturali magnitudine delineatum, ex benevola communicatione Dn. D. ScurEecriu fenioris, Archiatri Ducalis & Phyfici ordinar. Salfeldenfis b. m. inter alia Mufaeiqmeiaffervo rariora. In Pharmacopolto Mo- mafteriüi exemti, Ordi. Ciftertienf. in Langheim, in Principa- tu Bambergenfi, adhuc curiofis monftratur ejusmodi fcetus , fpiritu frumenti confervatus, hattenus di&ts fimillimus, etiam quoad fexus organa, quem ante hos XV. annos enixa eft pau- percula fcemina, obftetricantibus ejusdem Chirurgi manibus, — qui, in noftra hiftoriz partu opem tulit. — Inter recentiores extat clariff. & dotuft. Vini, Dn. D. Aaithafaris de BvcHwarp Obfervatio e), qui in feetu bicorporeo, noftris omnino analo- go, etiam quoad fexum, mortuo nato, Invenit organa fenfuum .& digeftionis, nec non fexus cuique propria, organa autem vi- té, prefertim cor, utrique communia, quafi unius tantum hominis. "Tandem placuit, fub hujus noftrze obfervationis fi- - mem adjungere eam, quae Haga Comitum benevole mecum com- Tnunicata eft, foetus feptimeftris bicorporei bicipitis tirfteriam, confcriptam : a Medico erudito Neomagenfi, Dn. D. Jf. Fr. v. KuiiNcKENBERG. Sed e diverticulo ad viam redeundum eft. | De fecundiris dicendi nulla mihi copia, quoniam non cum aliis allatae; fed, fi fas eft ex funiculi umbilicalis conditione de earum numero judicare, fimplices aut faltemin unum volumen 'coalitas fuiffe. judico. "Nam in hepate duarum venarum infer- tiones, parum a fe 1nvicem diffitas, aperte tamen conípicuas, gene funiculi umbilicalis propagines. Mm 2 Hepar ü $) In. EE Actor. medic. Hefhiienf. 1753. Conf, feas gelebrte Ztit, 1757. num. XIV. p. 122. | 276 — QObfrvoatio LXXIHE Hepar duplex f) ,. fed coalitum iv unam maffam, evicere ; praeter binas modo dictas venas umbilicales, in.convexa par- te ligamentum fufpenforium feu latum, robuftum, aliqua parte. ad unciam unam divifum, fieque in exortu duplex, fibris mox in afcenfu concurrentibus, & in continuum ligamentum. intri- eatis, & in concava parte duze veficulee felleze, collis eonver- — gentes, fundis verfus peripheriam reclinatis , & ipfa denique — fubftantia hepatis in circuitu inzequalis. (Fig. r.2, TYab.V.) per -— finus & eminentias, plures, quam duo lobulos referens. JDia- phragmatis itruCtura eadem erat, quantum obfervare licebat, ac ea, que ab Illuftri HaLEERo reperta g). Cor b) unam quidem . | batin, fed duplicem apicem ponebat ante oculos (Fig. 5. & 4.)5 ila, quatuor auriculis quafi coronata, elegantem oculis fifte- bat confpectum, quibus dua arterize pulmonales, totidemque aorta erant focise, fubflantia ipfa continebat duo ventriculos . laxiores, duo vero robuftiores, magis confítri&tos. — Pulmonwm eadem erat ratio (Fig. 5.) duo numero, in fuperiori loco coali- | ti, qui, prater lobos principales quatuor, im fecundarios plu- res minores fübdivifi obfervabantur i) ,. fubftantiae compactio- .Xis, ob feetum ante partum mortuum, ficque aéris ingreffüm non expertum. In quot cavitates thorax fuerit divifüs, ex allatis jam ra- tionibus judicari non potuit; illud autem afferere poffum, Tby- mum duplicem *) numero, feparatum, inter vifcera hujus cavi- - à — -. tatis 1! Jf) Inter. rariora hoc refert exempla Illuflr, de Harrrm, 1] c. pom | 160. nota 12. : $) p. 179. $. VL | b, Diverfus hujus flatus ab eo, quem: celeberr. HarrgRvs obfervavit 6 —.. KI. p. 181. $. XVI. p. 194.9. XVII. p.219. 7) Sicqueetiam diverfa ab obfervatione HAzrERIANA 6. IX. p.180.(62-). |. r$) X rng erant quoque in fatu HarrzemiawO przfentes, l.g, $..— |. dh. p- X3O- " . EM . De Fatu bumano bicipité & bicorporeo,&c, a7 tatis effe. repertum ,. confpicuze. magnitudinis ,. de quorum au-- tem fitu.& connexione nihil. certum habeo, quod dicere poffim,. eb eandem rationem. pU sig Quze:ha£tenus-ex obfervatione di&a.fünt, omnia, quidem, pro fententia. fimplicis. coale[centie. militàre videntur; fed quze di. cenda reftant-de tra&u.inteftinorum plane peculiari, animum a. 3precipite. affenfu:revocandi habebunt vim.non exiguam. 7n. triculorum:uterque 7) eequalis magnitudinis ,. duarum unciarum .,. fecundum longitudinem ab uno orificio ad alterum. unius un-- ciae in diametro ,, inftru&us, erat, confueta. ratione. cefophagi. fine,. feu ftomacho, &. pyloro,. cum. inteftino. duodeno conti- nuo 5. fed utriusque duodeni canales poft progreffum. duarum. &. quod. excurrit .anciarum ,. coibánt. in. unum. canalem duplicis: diametri & capacitatis, inte[Hinum jejunum formantem m) unicum: tantum ,. utrique puellarum commune. Emenfa quindecim un-- eiarum longitudine ,. rariori exemplo ,. hic. idem canalis. nunc amplificatus, figura , forma, ftru&tura,. tertium: formabat quafi. ventriculum , uno-orificio fuperiori, jejuno.contermino, duobus: Anferioribus, ad.ilia duo contentis ,. progreffum miniftrantibuss. - nterpofitus inter haec tria orificia fundus, trium unciarum lon- gitudinis,. & dimidiae hujus menfurae. in diametro.erat, ficque »duplicatum. propemodum: rationem. habebat.cum fingulo ven-. tricülorum naturalium,. quorum.fupra mentio.fa&ta. Longitu-- do utriusque. ilti. ab hac expanfione usque. ad cecorum. limites ,,. | b. M.m.a | erat -. fj Dio ventriculos frequentes effe. in foctibus: duplicatis , notavit llluflr,. | Ha ALLERVS not. (31.) inta "qu rctO2S jm t - ny 'Toto inteftinoram- volumine, &. plane fingulari flructura. foetus: nefter plurimam differt ab. Halleriano, &- expanfis. in amplius vas ,. ventriculo zivulum;,. inter jejuni finem & duorum ileorumy principia,. noflro, ni fallor, quafi propria videtur — At vero. ex- empla, ubi inteflina aliquamdiu conjunctà iterutu fecedunt ,. re» —. ÉKext celeberr. de HazLzs p. 165. in nota (20-) a8 ^ —- Obfrvstio LXXIII. erat duodecim. unciarum. ^ Utrumque .cecum .ex appendice fua | verriiculari facile erat a reliquis. diftinguendum, ficque :porro duplex canalis, longitudinis. decem unciarum, prógtediens ul-. terius, cola duo , retia duo formabat intefüna, ad fingulos anos . terminata. Omnium inteftinorum miri erant anfraCtus.& com- plicationes circa mefenterium & mefocolon, quae autem una cum ofnento adeo corrupta erant, ut extricare ea neutiquam | potuerim. -Ventriculos interim, una cum inteftinorum volu- mine tubulo inflatos, exficcavi, difpofui in ordinem, ut.obfer- vari omriia queant diftin&te, & .balfamo. ab ulteriore corruptio- ne & vermibus munitos delineandos dedi, quam delineationem Fig. 6. Tab. V. fifüt. Renes.przfentes erant duo «cum annexis 1n fupetiore parte fuccenturistis (Fig. 7: 8.) majoris magríüitudinis, ' fingulis finguli erant ureteres, & ex duplicata mole, pro con- ditione corpufculorum, judico, plures mon adfuiffe. Jieris nullum reperire potui veftigium; dubitavi, num forte-ex fo- . cordia omiffum'hoc vifcuss fed quoniam aliorum natabiliorum partium nullus defe&us: fuitji in medio relinquo hunc defe&um. Sceleti, quoniam 1n omnibus par eius ratio, & análogia plane con- veniens erat cum Halleriane , "T'ab. V. Opufc. anat. eleganter ex- preffo, figuram hic repetere fupervacaneum: effe duxi, modo Tepéteüdum eft, in alterius paulo majotis maxilla fuperior, duo . prominentes tantum dentes, in Halleriano-vero plures obfer- var. Defideranti, hoc fceleton non folum, artificiofe- paratum; fed & reliquas modo defcriptas partes, partim.in fpiritu con- - fervatas , partim inflatas,. difpofitas ; exíiccatas :balfamico li-. quore a vermibus & corruptione munitas, in. Mufeo meo re- pofitas, adhuc demonftrare poffum ne dubitandi ratio ulla fuperfit. Interim rumor & novelice pute tius feetus famam ad Belgas ufque detulerunt, quod anfam dedit Viro mihi amicif- fimo & honoratiffimo, Dn. Friderico Chriftiago MzvscHEN, Se- reniflime — P A De Fotu bumana bicipiti & bicorporeo, &c. 279 reniffimo noftro Principi a fecretioribus litteris, Hagce Comi- tum commoranti, analogam monftri bicipitis bicorporei hifto- riam aque Yecehtem mecum commmunicandi. benevole, quam ut coronidis loco: fubjungam; equa bonique confulent harum rerum jufti indices | J Explicatio Fi, igur arum. - - Tab.IV. Fig. s. Fetus monftr ofus, cum fuis partibus externis, fexus chara&tere confpicuus , unico tantum funiculo umbilicali inftru&tus. Tab. V.Fig. 1. Hepatis convexa pars. a, b. Duz ejusdem partes in unum continuum Coa- litce.. c.c. Ligamentum latum. | d. Diftantia quaedam intercedens. e.e. Ofcula binarum venarum umbilicalium ; hinc . hepar duplex coalitum. . Concava hepatis pars, in qua duze veficulae bilis .. &. b. confpiciuntur. | ;. Antica cordis duplicati figura, una bafi, auriculis qua- tuor coronata, duobus vero apicibus inftruGti. Averfía cordis duplicati coaliti figura, cuni arteriarum Ofculis. | Pulmones duo coaliti in fuperiore parte. 1.2. 3. 4. Quatuor lobi principales. a. b. c. d. e. Lobuli minores fecundarii. a.a. Duo ventriculi, | b. 6. Duo cefophagt. e c. : Orificia inferiora cum duodenis. d. Jejunum inteftinum nunc fimplex. Je, Extenfio in figuram yontuenb tertii, duplicis -Anaginitudinis. If do ^ OMwemb LXX 707 | dede Duo;jileainde orta. — ag. Continuatio, totidem.cneca c cum proceffibus vet. | - micularibus; fingulo fingulis. * b. b. Cola duo. ii Re&a inteftina , ad fingulum anum. Aftcrütrum d protenfum, - 1 Fig, 7.8. 4. a. Renes, duo duplicate magnitudiriis. | - ob.b. Succenturiati. «€. €, Ureteres. Hiftoria Abortus mouftvofi feptimefris. Polydeedala. natura imprimit nonnunquam, non modo fo- 'fis figuras adventitias ac impreífas, fed diftribuit-etiam inte- riora pro libitu. "Modo certis-adftri&a legibus, modo vaga - difpefcens aliter atque aliter, tum ipfa membra, tum ipfa vifce- - ra, tum ejusdem ordinis vafa, videlicet nervos, venas & arte- rias difponit, quarum diftributionem in'hoc abortu libenter de- fcripfiffem, fi votis«meis fa&tum fuiffet fatis, "Se&tionem enim anatomicam, tantam lucem .do&trinae phyfiologicee, arduze ac - difficillimde, de generatione homiris, afferentem, recufabant | párentes. Quare hiftoriarum naturalium.eupidos ad au&tores - 4),.qui & internarum partium fabricam & confítitutionem de- fcripfere, relego, folummodo éxternarum,.parentum; loci nata- - dis, partus modi defcriptione Contentus. » Jobannes Jacobus & ejus "uxor Catbarina. Fie[fens ,.habitantes — in pago Halent, hora a civitate Neomiaue diftante, anno1748. primo - 4) Tvrrwvs. Obferv, medic. Libr. TII. TXXXVIIL AH. Erudit, Lipf. ann. 1707. p. 419. 1708. p.415, ScueNckivs Obferv.:de Gemel- 'lis connatis , Libr. 'V. . 788. :Edit. Francofurt. 1609, im.fol. Paul. - ZLACCHIAS es med. legal. Libr. NA, Tit. I. id V. pag. 543. - i0 EEdit. Erancof. 1666, in fol. De Fetu bumanuo picipiti t& Bidiipirco, &"c. 281 primo "Msji die jun&i funtmatrimonio. Heecanno 1749. puel- lam enixa eft&& anno 1753. alterius prolis felix mater extitit. Aft cum ann. 1755. trigefimo Menf. Augufti die, feptimo men- fe gravida, ftans ante fores, aquarum fentiens defluxum, do- mum ingreffa, fedi fe imponens, genuinos dolores fcetumque partui proximum perciperet, rogabat vetulam, manus ut au- xiliatrices porrigeret. Heec vero, artis obítetricandi ignara, — refutavit auxilium , illa autem infantis in terram delapfum me- - tuens, obnixe, ut füccurreret, rogabat, efflagitabat. Hzc - *andem tremulas admovet, manus ; & fentiens. quatuor pedes, perterrita vicinam vocari jubet. Cui cubile intranti, doloribus - genuinis parturiendi obortis, monftrum, exclamans, femianimis - unacum placenta tradit , puerperamque leto imponit, vicina - 4nterim furiculum-umbilicalem ligante. —Sapientiífime itaque Regius Pfaltes , Pfalm. 46. v.:9. Fenite & videte opera Domini, qui - pofuit prodigia juper terram. - Mirandum certe fummopere, quod foemina haec (cumpar- tus Agrippa inter vitiofos, difficiles.& praeternaturales ab omni- -bus numeretur autoribus) Gemellas agrippas, ventribus con- -»cretas, longas 13;. latas 71. pollic. Rhenan. graves 4. pondo.& -. 14. unc, fine peritae obftetricis auxilio , intra femihoram, au- xilio per quadrantem hore vicinze mulieris, enixa fuerit. Prima, que vitium dedit, carpfit hora. Mirandum de- —3mique, quod puerpera decimo a puerperio die Ecclefiam in pago ZVeesbos fitam, diftantem a puerpera domo tribus hore 1 quadrantibus , ad tatias Deo T. O. M. agendas, quod fe falvam incolumemque fervare dignatus fuerit, pedibus frequentave- Tit. Domiuus virtutum mobi[cum, fuesqter nofter Deus acov. Pfalm. XLVL v. 8. Poftridie, cum audiviffem, natum effe monftrum, ad Vil- lam meem, in di&to pago, prope puerpere domum, fitam , me contuli, juffique ut vocaretur pater, qui ftatim , portans mponítrum, triflis ad me acceffit. Videns ego & diligenter exa- . AVov AG. Pbyf. Med. Tom. LI. Nn mi- 402 — Obfervatio L XXIII. inmans reperi, quod effet bicorporeum, quod fimplicibus fe- cundinis fuerit obvolutum, biceps, quadrimanum & quadru- pes, cui locis confuetis duee mammillarum papillze, duo ani, duo- | que muiiebria genitalia, fed unus funiculus umbilicalis. Erant oppoíita fic ventribus & thoracibus in unum coalitis, ut ne lyn- ceis quidem oculis ullum in illis potuerit obfervari difcrimen. Ceterum fingula partes optime erant formatze. Cum autem patrem, probum, fed inferioris ac tenuioris fortunze, victum ex diario labore quaerentem, rogailem, ut mihi traderet mon- Ítrum, veliemque tantam praebere pecuniae fummam, meque ipíi daturum fpondens, recufavit hic, dixitque homo fuperfti- tiofus: Corpus neceffario terrze mandandum effe, ne ira Dei poeuas uiteriofes in fe provocaret. | "Tandem fuperftitiofi hominis & ipfius feriis arMortus " ultimo rozavi, annon melius foret, fi arte confervatum mon- ftrum in. Hollandicze & aliarum Provinciarum civitatibus nundi- narum temporibus monítrando, fua domui, quam diario la- bore corpus fatigando, profpiceret? His meis verbis, confen- tiente uxore, tradidit mihi monítrum, quod, domum redux, per venam umbilicalem injeCto, ad partes internas confervan- das, liquore balfamico implevi, impletumque lagena vitre, eodem liquore balfamico replete , impofui, & peculiare hu- Tuíce abortus fatum fequenti monumento ornavi: Immature projectum E y Balfamus mature excepit, Ne mortem immaturam Exciperet matura corruptio. Vivus ego videor matrt nocuiffe patrique , Hofce meo fato concomitantur opes. Jta vidit, examinavit , preparavit € de[cripfit J. Fr. van KLINCKENBERG, M. D. Pra&icus ordinar. Néomagenfis , 1755. d. 1. Septemb. | OBSER- — 335 -- . 883 OBSERVATIO LXXIF. — Dn. D. JOANN, SEBAST, ALBRECHT. De opi , quarum altera berma umbilical pra- grandi uata , altera faloa. | IT diiudicandis fcetibus recens natis, vitio aliquo conlpicto | a ftatu naturali aberrantibus, varie peccatur, tum quoad vi- — tium ipfum denominanrdum, tum quoad caufam inveftgandam. 'Saepe enim pro fnonftris reputantur, ubi tantum fefe exerunt * vitia conformationis, folutae unitatis, fitus mutati, aut nume- »ri Etqui omnem imaginationis vim a matre in fcetum deriva- tam negant, plus acuminis ingenii, quam amoris veritatis pro- dere, mihi quidem , videntur. Intérim tamen negar! haud - velim, plures ejufmodi, fübleftze fidei, hiftorias referri, quam - par eft: ubi tamen non fi&ta, fed veracauffa pregrelfa exatte refpondet cum effe&u ipfo, quis tunc influxum negabit, nifi temerarius aut impudens? Neque illud argumentum mihi fatis - firmum videtur ,- quo a particulari fitconclufio negativa ad uni- - verfale, dum ex nonnullarum foeminarum exemplo, qua ve- - hementiori licet affe&u rei vifee perculfae, nullum fignum fce. »tuiimprefferunt, ftatim omnem impreffionis vim in omnibus negant. Quis enim fanus dubitavit, ubique rationem haben- dam eífe, non tantum virium agentium , fed etiam renifus. Ab utraque vi, nunc sequali , nunc incequali, effeCtus vel pro- ducitur, vel fupprimitur. Hinc faepe obftacula vel a. parte matris, vel fcetus robuítioris admitti debent, quo minus in omnibus idem contingat effe&us. — Alize enim rem vifam ftatim dimittunt , animo robuftiori idez non adherent; alie vero yix illam delere poffünt, quam conceperunt femel, fed cogitan- Lo loquendo, femper revocant. Alia nihil maliincorpore CM in- Nn 2 de 284 Olferottio LXXIV. de percipiunt, alize vero, debiliores animo', cegrotare corpo- a " M Moss t es ws Moe citi re etiam incipiunt; alice etiam , corpore robufliores vifde , ex - afpe&tu rei aut defiderio ita moventur, ut ftatim lipothymia concidant. Ex parte foetus feu refiftentide, & hujus roboris , & temporis ratio, feu aetatis in utero, a fa£ta conceptione, ra- tio habenda; facilius enim fibrae teneriores ldeduntur, quam robuíliores, & in gemellis utplurimum non aequale robur, non sequalis moles obfervatur. Rita | Immo & individuorum ratio peculiaris habenda, ut in aliis, fic & tn hoc negotio. Vtappetitus , averfionis non idem in omnibus gradus, neque proinde idem effectus. Dedi olim ex- emplum ejusmodi feeminze hyfterico- melancholice , quae tri- bus filiabus fuis, diveríis temporibus natis, & peculiaris ad- mirationis & defiderii figna impreflit, quae cum mirata & defi- deratis rebus, etiam ratione loci vift'& contatti, omnimodam - habuerunt analogiam 4). Optime autem notavit iliufir. de HaLLEm: 7t quodmatum eft , ex mevo adeff& appareat , oportet prie- vifum effe, oportet matrem [uum terrorem, fuum defiderium: indicaffe y. quo tempore territa: fuit ,- aut vebementer. concupivit. | INon a partu ,, vuminando caufam aliquam bariolari, fed previdiffe nevwm b)..—— Nunc hujus rei exemplum referam, non tam monftrofi foe- tus; quam ex fitu vitiofo contentorum abdominis , relaxatis. in- tegumentis & ligamentis, morbofi c), ex animi aver(ione fic - nati. Civis cujusdam noftri loci, job. 4ndr. Meng , ligamento-- rum. 4) Mifcellan. phyf. med. mathemat, 'ab illuftr, BücgNERO edit, 1730; Menf, Aug. Claff. IV. p. 1268. feq. - | P) In. Defcript. fous. bicipitis bicorpor. p.m. Opufculor. snatoimida , Gottinox 1751. impreff. im gv. 153. | | : €) Artnum füperiorum & inferiorum reclinationem ,. cum digitorum de fecta ,. inflar canis. clunibus imfidentis, in Pune abortivis. ob- fervatam, & fig. illufiratam, a vifo ejusmodi cane in hac pofitu- prater alia adbuc in fpiritu affervo. ra, retuli in Act. Acad. N. C. Vol. IV. Obferv. CIV. p. 41r. quo : . De Gemellis, quarum altera bernia tc. 28 rum ex ferico.pro fexus. ornatioris- ufu artificiofe texendorum: magiftri uxor, neonupta, Catbarixa Elifabetba annor. 21. ple- thorica ,. fanguinei temperamenti, in patria domo, vel ex fingu- - lari averfione, vel ex matris indulgentia, nunquam adhuc ne- cem intulerat cuivis animantium volatilium. ufui domeftico'pro - €ulina infervientium. Mutato per matrimonium rerüm ftatu, - a laribus paternis-dimiffa, hifce etiam operibus. fefe applicare - tenebatur abfente ancilla5 hinc Menfe Septemb. 1757. gravida. - €irca quartum menfem, anierem enecat carotidibus difciffis ,. ' €ui deplumato, pro exiinendis vifceribus infimi ventris, yu ' nus infligit, quo ampliato,, vifcera cum inteftinis ,. manu pre- — henfa, extrahit. His vix. vifis perterrita ,, anferem projicit, [. . ipfa vero lipothymia correpta concidit, Reftituta roboranti- - bus & excitantibus fpiritibus . in progreffu graviditatis. fepe fit valetudinaria, donec legitimo puerperii termino d. 4, Febr. 1758.enititur gemellas, omnino quidem. perfe&tas, fed'alteram . robuftiorem & mole. majorent, alteram debiliorem & minorem. E i 1n hac fupra funem umbilici . in regione hac confueta , per re- Taxatum circulum tumor, (ive hernia; obfervabatur, cum magno- .. obftetricis & circumftantium ftupore. Poít adhibitum confe- - ftim facri baptifmatis lavacrum accerfitus,. exploravi tumoris: eonditionem , quem vj. unciarum feu tranfverforum digitorum in diametro, trium vero unciarum. altitudinis füpra integumenta ' abdominis communia extenfum vidi. Primum fenfi tantum;per ta-- - &um, flu&uantis feri copiam, in duabus veficulis feparatis inclu- fam, quarum utraque pugnum viri adulti referebat magnitudine, "Remature. Inveftigata. & penfitata, inveni veficulas, a duplicatu- rà peritoneei formatas, & fecurus per alteram. partem membra- ne, viam inteftinis. praeclufam fore, ne elabi poffint, utrafque - fücceffive forficula, quae ad manus erat, aperire non dubita. wi. Hoc fa&o effutze funt vj. ünciae feri rubellr flavefcentis & tumor multum fübfedit. Nunc vero per inferiorem mem- dranam, pellucidam in fuperiore tumoris parte; miaffa quie-. Nn3 dam a6 Obferuatio LXXIF. dam atropurpurea, in inferiore autem inteftinulorum tenuium - volumen convolutum tranfparebat. Nihilitaque ulterius fie- ri poterat , quam ut, quantum per imbecillitatem foetus lice- bat, contentis leniter repofitis , fpleniis & fafciis circumdu- &is, ulterior egreffus impediretur &, applicatis linteis, vino moderate calido, in quo balfamica aliquze herbae deco&tee erant, madefa&tis, putredini refifteretur. Dmm haecapplica- — bantur, percepi interim a prafente adhuc obftetrice: fecun- dinarum utriufque foetus in unam quafi maffam fuiffe intricatas placentas , utrofque funiculos fuiffe valde breves, foetune hune teneriorem , omphalocele vitiatum, altius fuiffe repofi- tum & fic in partu ultimum. Puellee interim hujus miferz vi- ta durabat ufque ad duodecimum diem hujus menfis, a partu autem ottavum, quo, falva forore altera, hora prima pome- UM OW Ww ENT Denunciata mihi 4tatim morte, facile etiam veniam a pa- rentibus impetrabam , ulterins nunc inveftigandi in tumoris na- turam. Acceffiitaque fine mora, comite Chirurgo, bene in anatomicis verfato, Dno Zubpero, qui olim Berolini diligenter interfuit confuetis ibidem adminiftrationibus anatomicis. Su- perius jam retuli, füperiorem tumoris partem occupatam fuif- . fe maffa quadam atro - rubicunda, inferiorem inteftinorum te- - nuium gyris feu convolutionibus. Fata membrana preefen- tis incifione , quam maioris denfitatis & roboris experti fu. mus, quam credebamus, nunc palam fiebat, per infertionem vena umbilicalis & veficulae felleze praefemtiam in hac maífà 1 confpicuam, eam nihil aliud effe, quam Hepar, ex hypochorn- . drio dextro huc detrufum, cujus pars reliqua major occupabat - epigaftrium, ventriculo mira toríipne in ejus locum fucceden- te. Pars proxima membrana ar&te cum hac coherebat , cul-- tro feparanda, reliqua convexa pars ligamentis brevioribus , non folo lato, fed plurimis aliis, robuftis, tendinofis, filamen- tofis, cum diaphrágmate connexa éràt ; in ambitus incifura TT majori, (00 nat em pmapet s De Gentellis, quarum altera beruia t?c.. 287 - majori, quae lobos diftinguere folet, maxima Omenti pars cor- mugata, inftar compreffze planioris glandulze, confpicienda erat, inteftinis ab hoc tegmine nudis reli&tis. Praeter ileon, quod inferiorem tumoris partem occupaverat, reliqua omnia parum a fitu naturali recedebant. Aperto thorace pericardium cum — fuperiore diaphragmatis fuperficie eadem ratione erat conne- - xum, ac hepar in inferiore, filigamentum latum exceperis. Sal. - ya reliqua omnia erant in fitu naturali. Conferenti hanc noftram obfervationem cum illa, quam — de puerulo, cum praegrandi hernia umbilicali vivo nato, rela- — tam legimus d), patebit, in illo ileon tantum & jejuni intefti- ni partem 1n extenfione herniofa latitaffe. Qui effectus etiam refpondebat cum caufa, a fele nempe vifa, cui, dum currus fu- - per illam tranfierat, inteftinorum tantum tractus propendebat. - Si autem aliam quoque conferre placuerit obfervationem illam "inprimis huc refero, quam celeberr. HaseNEsT, Archiater & Confiliar. Brandenburg. Onoldin. communicavit e), ex qua ap- - paret, in tali hernia, praeter inteftina, etiam ventriculum & hepar, membrane pellucida? involuta , extra abdomen, in " facco quafi propendentia deprehenfa fuiffe, quoniam haec infe- - lix mater faepius volatilium deplumatorum & exenteratorum — vifcera, cum inteftinis, in culina aulica proje&ta confpexerat. —Nofítra vero haec obfervata plurimum conveniunt cum cele- —— berr. RosbEnzn1, in florentiffima regia Georgia Augufta Medi- cin. & Anatom. Prof. publ. obfervatione f) de hernia conge- "mita, ubi, dum mutati fitus rationem non a typo praexiften- tige conformationis, fed ab expreífione derivat, mihi contra- | rius P * 4) In Selectis med. Francofartenf, 'T'om. II, Vol II. Obferv.T. — —— €) Ator. N.C, Vol. VI. Obfervat. X, p. 33. - ? Q* quarta eft in Programmate, quod Obfervationes de fetu con- | tinet, & Differt. inaugurali, de Cura Magi/tvatur circa valetu- dinem civium , (ub Prafidio illuftr. RacnrERr anm, 1758. ventila- tz, fubjunctum eft. 298 i Olferoatio LXXIY. tiusin adduftis exemplis non videtur, quoniam hujus preffio- nis, uti cauffze externae, fic etiam internae, valere facile & ad- mitti poffunt, non exclufa inter pofteriores cauffas vimatrisim- | preífiva, ad fcetum tenellum derivata, quemadmodum ipfe etiam Autor celeberr. ponderofis argumentis hanc vim alias confirma- vitg). Illud reliquum eft dubii, qua ratione fa&tum fit, ut haec ma- terna impreffionis vis alteram tantum gemellarum vitiaverit, al- tera falva manente? Sed cui non notiffimum illud vulgare axio- ma in phyficis: Omne agens agit pro conditione refiftentiz , feu, quod dicunt, pro receptivitatis modulo. Magnam autem differentiam inter utrafque gemellas , & molis & roboris, eífe obfervatam , hiftoria modo éxpofita docet. Ejufmodi vero extenfiones. EA dislocationes inde eventuras non ex unica ima- ginatione, fed aliis quoque caufis accidere poffe, facilelargior. Ante vero quam fententia feratur, pragreffc caufze, etiam re- motiores, bene ponderandz funt. Quis enim dubitabit, eas accidere poffe a quavis alia caufa preffionis, in tenellis 'corpu- | fculis utero adhuc inclufis? fi modo. confideraverit ; illam in - jam natis, imo adultis, .ex: flatulentia, tuffi, lapfu, compref- - fione, ponderibus levatis , relaxatione, negle&ta umbilici de- ligatione, vel tantum fuperficiaria, aliifque pluribus caufis fze- piffime contingere poffe. Bo In Differtatione , quam z//uf/ri Imperiali Rutbenico- Petropolita- 4& Scientiarum Academis obtulit, a qua. laborum premio cone decoratus eft. — Vid. Zie Erlngifchen delebrien. deti 256, V Iter Stück, p. 47. OQ5SER. X8 D $23 2 P7 OBSERVATIO LXXE E D. IOANN. SEBAST. ALBRECHT, ' De Le boum son Büros. "ec proitide epidemic ] E fed tautum endemica, E NS in hominum focietatibus folum, fed etiam in brutorum VI W animalium gregibus, nonnunquam | morbi obfervantur, qui, — quoniam magnam edunt ftragem, ftatim ab imperitis pro con- . tagiolis & epidemicis reputantur, cum tamen, ex peculiari — «aufa inquilina nati, tantum funt endemici, ita ut vel in hoc, ; vel altero pago, veli in nonnullis tantum ejufdem pagi ftabulis -fubfiftant, & in his ftragem calamitofam edant, ut inde fal(us de . contagio evulgetur rumor, 3pfo morbo calamttoftor, quoniam "commerciorum interdicitur a fuperiori magiftratu communio , armentorum per pagos prohibetur traníitus, ipfa meflis & agri- — €ultura ex his impedimentis fit molefüffima, in magnum detri- "1 mentum non folum ruricolarum, fed etiam civium in urbibus. - corrupto, detrimentofe nati obfervantur, vel ab aliis quoque -«cau(is endemicis tantum. "Temerarium interim foret, contra - experientiam negare velle, in: mali ejufmodi progreffu ex ne- — gligentiore cura, & fepultura cadaverum non fatis circumfpe- 3 €&a, morbum denique, mutato fchemate, fieri poffe contagio- fum, epidemicum , longe lateque vagantem & calamitofum. Pus ut accidit infeliciter fuperiori state Menf. Septemb. in lcatus Coburgenfis & vicinarum provinciarum pagis quibus- dm, iis inprimis ; ubi, non ita longo interpofito temporis fpa- » militum caftra fteterant; fic pofteriori & triftiori effeCtui TBleliciter cautum eft. Superioris -Magiftratus juffu naCtus fum — cep inveftigandi in genium hujus mor ejusque cau- . Nov. Pbyf. Med. Tom. H.. ^—0o. fam Aft fi hos morbos accuratiori trutina ponderamus, a pabulo - $00 — Obfeirvatio LXXP. . fam ;; quae obfervavi circa illum, & qua mihi, cognita caufa, proficua vifa fünt, candide referam. | Fa&ta per Syndicos pagorum Bezerfeld & Glend ad Praefe. &uram ducalem , & per hanc ad illuftrem Regiminis fenatum relatione fatis trifti , paucorum dierum intervallo, in pagorum utroque non paucos cecidiffe boum & vaccarum, plures vero adhuc de vita periclitari, morbo quodam gravi, acuto, conta- | giofo nonnullis vifo, pro eo, quo Sereniffimus nofterPrinceps, | Patrize Pater clementiffimus,in fubditorum falutem fertur amo- ye & cura, ftatim mihi clementiffime mandatum, ut, Confilia- rio & PraefeCto,, Dn. Scbredero, comite , cum advocatis qui- busdam paftoribus in re veterinaria peritioribus vifis, me fine : mora in pagos illos conferrem, exploraturt, verum numerum - demortuorum, morbique indolem, ex fymptomatibus & cada- verum feCtone inveftigandam , ut, quid auxilio effe poffit ,. ego fubiicere poffim eonfidentius, & progreffui ulteriori infe-- lici obviam eatur. Mandato, pro muneris ratione, obediens, d. 7. Septembris ftatim una cum Dn. Prafecto me contuli ad nominatos pagos, ubi per mandatum vocatos paftores jam prae- fentes inveni. Numerüs demortuorum, in pago Aezerfeld, erat 6. in tribus villis contiguis , in fuperiore pagi parte fitis; eegro-- torum adhuc in iisdem ftabulis 45 in pagoautem G/end , in uno eodemque ftabulo 1o. jam fepulta erant cadavera, & íub no- ftro adventu vacca cecidit. "Tres boves in eadem villa, fepa-. rati a fanis, agrotabant jam per aliquot dies. Reliquis villis in utroque pago adhuc inta£tis cum. fuis ftabulis. Initium & progreffus morbi, partim ex relatione dome-. fticorum, partim propria obfervatione, haec erant. Statim fub. initium invafionis armenta haec cornuta, utriusque fexus, re- Ípuunt pabulum , nec ruminare poffunt. — Cutis arida riget ,. cum ítrepitu ad Aa£rent ( fie bekommen das. Raufchen) , usque ad. vite finem, quo appropinquante fudor algidus prorumpit, & mares atque os s füllant mucum copiofum, Interea caput qui- | ; ue De Lue boum uon contagiofa et. —29r ; dem ex languore fubfidet, aft fub ingreffüm hominis in ftabu- lum erigitur ftatim. Dolorum indices funt rhonchi fonori, ob- £ufi; interruptij& murmura ventris. Vires non adeo proftra- — te íunt, fed fatis fufficiunt. Argumentum hujus afferti erat, . quod duo modo di£orum zegrotorum boum, in defe&tu equo- —rum, & quoniam fanorum adhuc parcendum erat, vaccam de- mortuam per fatis longum fpatium a pago remotum, per accli- — vem viam, ad locum fepultura trahendi habebant facultatem. — Diarrheea nulla obíervatur, & excrementa tam quoad confi- — tentiam, quam odorem, ante ultimos dies anaturali ftatu non —secedunt. Poft feptimum velo&tavum diem mutantur, & mo- - tus convulfivi imminentem mortem nunc indicant. B. Hs cognitis in pago Zeuerfeld quinque cadavera , omnia — adulta, utriusque fexus, aperiebantur nobis prefentibus. In "omnibus .ac fingulis , nares, os, fauces, lingua, colli glan- duke, afpera arteria, cefophagus fana erant. Vnicum cada- Ner Beniendum , in.cujus lingua foraminula, a vermiculis quafi. exefa , reperiebantur, at fine aphthis. Corabomni labe jntegrum, alter autem pulmonum lobus, in nonnullis uterque, inflammatus. in abdomine primus venter (xorAíe nyc») ni- - hil alebat przeternaturalis 5. fic etiam alter, qui reticulum dici- Otur, ab omrilabe immuris reperiebatur; tertius vero, Owmafus - di&us, inftar lapidis induratus apparebat, cum preefentibus in- — CHER lividis fignis, quo aperto, inter ejusdem folia feu --Capedines pabulum infar&tum adeo erat , ut , eodem exempto, "corrupta tunica villofa, . etiam a fphacelo. livida, ei adhzreret, 3 fubje&ta proxime.tunica omnino feparata, qua abíterfa & a ficco duro contento liberata, hoc ipfum alte viridefcentis zeru- ginofi coloris erat. Quartus ventriculus, qui abomafi nomine 'venit, in plerisque.vix ulla vitia morftrabat , in paucis vero aliqua inflammationis figna leviora. Aft in toto inteftinorum tra&u livor , inflammatonis &.convulfivorum motuum prz- -grefforum teftis, aderat. Hepar una cum reliquis vifceribus , | Oo 2 - lene, 292 Obfervatio EXXF. | Jiene, renibus, eratin ftatu naturali. In unius vaccee tantum hepate corruptionis alicujus figna apparebant, in quo veficula. fellis (imul copiofa bile, ex livido rubefcente, turgida erat, fed adftantium omnes afferebant , hoc vitium minime novum, fed antiquum effe. Incolae hujus pagi prazefentes confirmabant, hunc ftatum vifcerum & inteftinorum, prafertim autem Oma- - fi, in omnibus eundem repertum effe cadaveribus, quotquot haCtenus poft mortem etiam in pago Glesd, aperta fuerint: fal- - vas nempe fuiffe omnes partes, prater omafum, inteftina & pulmones. 4 His vifis & repertis , inquirendum porro erat in caufam aii hujus fat gravis, ut medicamenta inveniri poffint accom- modata, caufeeque oppofita. Plurima ftabula in utrisque his pagis, reliquique viciniores pagi ab hac labe immunes adhuc 5 - ipfa morbi conditio, c quz praeter febris inflammatoria , nullus | alius (igna exhibebat; vires non fubito proflrat:e, ulcerum in | ore abfentia ; diarrhoeze biliofze aut dyfenteri:& primis diebus defectus; vifcerum ftatus internus nunc cognitus; vitium pri- . marium in Omafío indurato & una cum inteftinis inflammato, quin | Íphacelo corruptis, valde me dubium detinebant, hunc mor- bum, hoc tempore, pro contagiofo epidemico declarare, fed potius monebant ulterius progredi in perveftganda caufa, num forte pabulum, ex quacunque caufa corruptum, meritoaccu- fari debeat & poflit. — Vix hanc dubitationem coiitiosicaveld ram cum adftantibus, omnes votis fuis annuebant meo. Magni certe intereft, prafentes habere, etiam ex plebe, rerum peri- tos. Unus enim ex Syndicis, fenior, pagi Beuerfeld., vir cir-- cumfpe&tus & in alendis pecoribus eeque ac agris colendis in- duítrius, prodibat, referens, quae fequuntur. Ante aliquod. tempus , illudque breve, obfervatas fibi effe nebulas male in- dolis foetoris naribus moleft!, quibus a Sole & ventis difTi patis; pafcua vitiata fe reperiffe a pulvifculo adhaerente cinerei co- loris, idque tantum in guibuscam locis, vallibus agrifque de- elivio- De Lue boum nou eoutagiofa , &ec. 293 -clivioribus, jam poft pera&am & colle&tam meffem primam, al-- - soribus locis non contaminatis, quin Ipfe obfervaverit. ulte- . gius fruticum & arborum tenuiorafoliainde corrugata, confpur- «ata, & adufta quafi rubigine flavefcente. Poft iteratas pluvias - fuperficiem fuperiorem mundam quidem obfervatam, fed in- feriori herbarum parti feu faperficiei adhaefiffe adbuc .Hnmo adhuc adhaerentem inveniri illam materiam pulverulentam ci- -mereiicoloris. Aderant exincolis, qui ftatim fpecimina affere-- "bant, & hoc ipfo aifertum confirmabant, quze fpecimina meze . ad Illuftre Regimen relationi , pro confirmanda rei veritate, - adjeci. Porro hic idem SYpeeus fenior referebat, ejusmodi amebulas & inde ortas noxas , verfus autumnum frequentiores in his tractibus effe. Olim pA 1751. easdem adeo corrofi- vze indolis fuiffe, ut quae perfona fequioris fexus, fummo ma- ne, pro apportando colle&o pabulo, nudis pedibus in paícua prodierint, arroíis nudis partibus ulcera reportaverint, Fa- €um hinc effe, ut ejusmodi pabulum primum euniculis, dein- de vitulis,. Eidem etiam adultioribus exitiale fuerit; ab exfic- cato autem fceno proxima hyeme plures oves interiüífe. Hoc alis adfítantibus in memoriam revocata afferebantur, qun & - jpíi nobis adjun&ti paftores, in re veterinaria peritiores vifi, - accedebant fuis aíTertis. Confirmata caufa, nunc bono omine inventa, in pabulo . corrupto, jumentis ruminantibus inprimis noxio, quomodo ex - hac unica caufa fymptomata deduci queant, reliquum eft. ut «doceatur. Faciam hoc , non quidem meis, fed celeberr. in - Acad. Wittebergenfi, NER antiqua fede, Prof. & Do&t. — "Dni Georgii 4vg. LANGGvTHII verbis, ne quis putet me fapere vele, & fic ad majorem affenfum facilius accedat 9 3n. CADO 4 c » venta ;Á 74 In Progr. de Morbi boum contagiofi caufa & fanatione probabili, | Diff. inauguralt 7e5. Chri//, RvErrzRr Freibergenfis , fub Prafi d. celeberr. Prof. Grerg- Rudolphi Beguusmi, de Vegetabilium con- ! textu 294. TH Obfervatio LXXF. / 5) venta & fuppofita hac.caufa, non zal eft, ad panne d n queeftiones ref| pondere. .Cul eo major accedit probabilitatis. 3 '93 2 gradus , ubi potiora morbi fymptomata, queeque in fe&to- rum cadaverum vifceribus. deprehenduntur, . .cum ipfa caufa comparaveris. .Febres.enim, non intermittentes tantum, fed acutiffimas inflammatorias etiam, vitio, irritatione, fpaf- mo, erofione, obftru&tione .& inflammatione ;:primarum wia. rum, fepe ad internecionem ufque accendi, nifi naturaere- . rumi medicazum: non.callidus , nemo negaverit. Nec fre- quens deeft, fcedainprimiis tempeftate, novoque autumno, occafio ftiufüs rel, five difcendi, five manifefta culpa expe- riundi,.veritatem. Veriffimus eft modus , quo animalia ab ingeftione & crudo alimento febricitare, VrcETIvs /b) do- cuit: enter , inquiens y) qui aqualiculus nominatur , totius corpo- ris .donünatum obtinet 3 n. cujus capacitate cibus potioque mifcetur. Quodfi loca illa fre[triciio lengi temporis vitiaverit , inte[Linorum do- Jor &3 corruptio ;dige[Tiouis -nece[Jaiio fequitur. ;Hinc.etiam tortura — € extenfio ventris, dolorque cum magno periculo "Beneratur , que palio grace .Empbregma , latine praoccupatio dicitur. Quee qui- dem omnia non deeffe, ii animadvertunt, qui quotidie vel frequentiffime habitum jumentorum 'fpeculantur; nam dili- - -gentibus morbus ipfe feprodit. :Quodveroetiam nonnullis aliis fignis, 3pfaque internorum vifcerum ]uftratione,. amplif- fime confirmatur. Alvus,enim, ubi primo morbi initio non refpondet, fignum.eft tubi inteftinorum fpafmo .conftri&i, bilisque non debite adfluentis 5 fed ubi .deiceps .proluvies | ventris cruenta &.mucofa fuccedit, :indicio eft , bilemacer- - rimam, ruptis repagulis, erofisque partibus, viam fibi fecif- fe, vifcerumque inflammationem in gangremnam .& fphace- 1 lum mox traníituram. ,, -Caufa | textu cellulofo , Witteberg. 1753. annexo, .ad quod eruditum - fcriptum L. B. cémitto, | i 5) de Arte veterinaria, Libr, I. cap. 40. De Lue boum non contagioft, 6c. ^ ^95 Caufa cognita. illud. nunc reliquum adhuc erat; ut auxilis fuppeditarentur, quibus malum debellari ac ulterior ejusdem progreífus calamitofus praecaveri & averti poffit: Malum iam eo progreffum , ut infar&tus Omaf(i ad. fummam duritiem per- venerit , inflammatio autem, aut ulterior hujus gradus, gan- grena, hunc & inteftina occupaverit, nullam admittere cura- tionem, facile quisque videt & mecum judicabit. in arte peritus. — Aft, ngruenti recenti adhuc malo, opponenda erunt, quaeacrimo-. — miam cauftüicamcorrigunt, & (icinflammationem preecavent, tran- - fpirationem promovent, deinde vero; que ingefta emolliunt, ut ulterius ad reliquum ventriculum & inteftina. progredi poflint, motu libero: fimul reftituto, qui ab indurata ingeftorum copia vi- tiatus erat. Omnem paginam abfolvere potulenta calidiora; pin- guia fimul, & alias herbas emollientes recentes; pabulointerfper- fas, folia Malvze, Atriplicis, LaCtucae; Podagrariee Rivini, (quam noítrates ruricolae Sau[lenzel vocant) item Lapathi fol. acut. an- güulat. Mercurialis, Semina Lini & Foenu graeci conquaffata, fa- rinacea alia, furfures, lac ebutyratunr & oleum Lini, facile prudentior quisque mecum judicabit. Sim autem inflamma-* tionis alicujus jam preefentis figna fuerint obfervata ,. nitrum . cum camphora mixtum maxime proficuum effe experientia du- — dum jam docuit, fi 5j. ejusdem cum Camphorae 5j. in librauna - purae calidae aquae foluta absque ulla mora quotidie cefophago - infunditur, donec periculum evanuerit. His omnibus fpafmi, — füblata caufa, praecaventur. Hsec autem profuiffe, eventusil - ^os docuit, qui confilium hoc commendatum fibi habuerunt. — Hac quemadmodum curative locum habent, (fic prafervative -etiam adhiberi & faltem interponi poffünt, habita fimul cura, -ut armenta a paftoribus ab ejusmodi pafcuis confpurcatis arce- antur, pabulum colle&ctum, íive recens,five exficcatum, pro- vide examinetur, lotura purgetur, nectamen nimis humidum »fübminiftretur , ad aquam autem hanc impuram non admittan- tur mueans : ; ^ T- 2996 | Obfrwtio LXXF. 'Ne vero ex fepultura demortuorum füperficiaria malum. fucceffuü temporis contagiofum evadat, füb poena injunéctum - eft, me monente, a Praefe&o preefente, ut prefundioresfiant - fovere , & terra, fufficiente calcis vivae quantitate antea inje- Kta, probe operiantur, ipfis autem brutis demortuis cutis non detrahatur, donec, faCta mea relatione, ab Illuftri Regimine circa ejus detra&tionem mitius quid ftatutum fuerit, fimulque armentorum greges ab hoc fepulture communi loco fedulo arceantur, Syndicorum interim effe, faepius referre ad Prae- fe&uram, íi quid noviin morbi genio. Obfervetur, numerum- que demortuorum denunciare fimul. His pera&is die 9.'O&tobr. nunciatum eft a Syndico pagi eujusdam remotioris, fed verfus eandem plagam fiti, Mirsdorff, etiam ibi fe manifeíftaffe triftia hujus mali fata, oCto majorum. Jumentorum adultorum & unius vituli anmui morte, Eadem omnia obfervata, tam in vivis, durante morbo, quam poft mortem in vifceribus, ficuti in prioribus pagis-Glend & Beuer- | ftd. "Preefens fimul Glendeníis Syndicus retulit, numerum de- . mortuorum ad 36. increviffe,non mutato fchemate morbi. Ab initio ejus alvi obítrué&tionem obfervari, mox ex inflammatis - pulmonibus tuffim accedere, fub finem morbi alvum fieri la- xam, in aliis excrementa fuiffe mucofa, in aliis cruenta. In paucis acceffiffe hoc tempore füllicidium acrioris materiae ex naribus & oculis, pilos depafcentis. Sed hoc etiam addidit: | paucos confiliis datis fuiffe obedientes, fed empirice oberraffe, inprimis quendam ex illis, divitem agris, divitem pecoris, fibi ipfi prudentiorem vifum, fpiritum frumenti, pulverem tormentillae, folia quercus, aliaque adhibuiffe, & hinc illi etiam pree omni- bus maximum damnum accidiffe. Beuerfeldentis fupra laudas tus Syndicus prudentior, deponebat , in hoc pago defuntto- rum numerum auctum eíle ad 6o. in quibus omnibus alvum priniis diebus conftipatam, ultimis in diarrhoeam mucofam mus fatam, in Unico autem fübcruentam obfervaverit. Etiam fibi iph m De Lue boum non contagiofa, &'c. — 297 ipfi contigiffe malum hoc , ferius quidem óbfervatum, hinc tres boves interiiffe, aft quarto ftatim, juxta fubminiflratum confilium , interfper(iffe herbas emollientes commendatas, in- terpofito petu calido ex pane .cum aqua mediante co&tione pa- rato, bis vel ter quotidie exhibito, unde fa£tum, nt hic bosite- sum tranfpiraverit cum coBipicui: in cute ulcufculis minori- bus, appetitus redierit, alvus naturali modo fecefferit, & re- fütutis viribus convaluerit. Paftor autem, qui adhuc Cadoyei3 "fecuerat, afferebat vi juramenti, morbi ftatum neutiquam "mutatum effe, in omnibus omafum induratum, & inteftina in- flammata fibi vifa effe, neque ullam. contagii fufpicionem reli- - quam effe. Nunc vero exemplo Syndici Beuerfeldenfis pru- Gentiores reliqui faCti, viam eandem praefervative & curative angreffi funt, & emoltientia cum calido farinaceo potu adhibue- runt, unde brevitempore calamitofa haec lues plane ceffavit. Licet autem, me intercedente, lMluftre Regimen permiferat, : ut cutis detraheretur a defunGtorum cadaveribus, pro immi- nuendo affictorum fubditorum damno, ea tamen adhibita fuit €autela, nein pagos reportaretur, fed ítatim a fepulture lo- - «o ad officinas coriarias miffa aqua fluviatili immergeretur, fic- que fine ulla noxa contagii percepti res optime ceffit. Quz huc usque retuli, omnia etiam aliunde. confirmata ha- -beo, inprimis vero in litteris, quas d. 23. Septembr. d. 3. & 11. OGtobr. ad me confultum mifit Praefe&tus quidam, rerum - judicialium zeque ac ceconomicarum adminiftrator in domo qua- dam inter liberos S. R. I. Barones perilluftri , quae fola ultra 2000. Imperialium damnum ex hac armentorum morte perpef- fa erat, donec, caufa reperta, & adhibitis congruis his auxiliis, feliciter etiam defit. Tantum intereft, veras, genuinas, re- sum cognofcere caufas. .— (Coburgo INorimbergam milf d. 16. Iun. 1759.) div. 48, Plo. Mea. Tom. I SNP B. E O*HO9 XO OBSERVATIO LXXVI. 3x aa DnD.FERDIN,.IACOBI BAIER. - De 1 Ferrucis po[? s eie recens applicatum. Ca | [ubortis, — i . Jirgo. vigefimunr tertiunv etatis annunr nondum fTiabens ,. | ". ex. malo. hereditario parentis: podagrici,. arthritide vaga: ^ premature corripiebatur. Quantum fepe numero afferat pe--.- riculi morbus: ifte. juvenibus, propter tenuem. adhuc texturam: | partium: nervofarum: ac: tendinofarum ,. tam ex enormi cepha-. lalgia;, quam: continua: fere agrypnia: & hinc fubfecuta: proítra--- tione: viriunrabunde fatis colligere: licet. Etenim dolor vaga- Bundus a fale acri fcorbutico: volatili, in fero fanguinis: foluto» | atque. illuc depofito; & in; coagulum reda£to genitus; vix: ac ne: vix.quidenr aliis remediis citius aufcultat, quam derivatoriis ,, qua petuntur ex: fonte: chirurgico.. Hzec: inter eminent vefi--. catoria,, de quibus: conftat, praecipuanr continere partem cau-- ftici volatilis acerrimi. fibrillas tubulorum: cutaneorum: irritan-- do; pungendo: crifpandoque ferofunr humorem fundere; & plus: minus: copiofe: elicere. qur detm propter: firmiorenr cuticule: texturam tranfpirare haud. valens; eam.in veficas,. nunc unam,, nuncplures elevat. E re igitur vifunr füit;. praemiffis praemit--. tendis fübfidiis,. quae falinis: volatilibus, fulphureis; blandis al-- calinis particulis: obftru£tiones glandularumr articularium. refe-- rare, vifcidunr fanguinis: circulantis incidere: & refolvere, fic-- que: infültus-fpafmodicos:praecavere apta: fünt;, utrique: fure, qua verfus interiora fpeCtat;, emplaftrunr veficatorium impone-- re, quod eo:etianr cum effe&tu: fa&tum fuit, ut aegritudo» cru-- eians fenfim: fenfimque' mitigaretur. Perattotriduo Chirurgus, ux deligando lege: artis occupatus, duas protuberantias; finiftor- |- De P'errucis poft veficatorium recens &c. 299 "fum prope marginem planas, :easque :madidas ariimadvertit , qneumque pofcit confilium. Refpondi,-eodem tramite , quo Coepit, incedendum efTe, forfan cum univerfa fimul-peripheria -.exariturum fore, quicquid paulo convexum prodiit. :Die fe- -quenti.coram intuebar .curatius, .quod relatum fiit, tuncque 'egra de.dolore quadantenus adaucto conquerebatur circa hanc regionem, :tuberculis nonriliil elevatis & latitudinem:monetae - E .quae Zilbus :audit, adaequantibus. :;Ex ruptis fibrillis - cutaneis , propter earum laxitatem , in fübje&o fpongiofioris corporis habitus, produ&tas *füiffe'hafce:-verrucas pronunéiavi, - au&orque fui , ut ab initio.catheeretica :mitiora in ufum'trahe- - centur , fabina cumprimis , faccharo albo Canatienfi admixta & in pulverem trita, -cum.eíTentia.éjusdem in litimenti formam oTedatta. .Aft expe&tatio falutafi carüit.eventu,, quare ad for- -:tiora progreffus primo lapidem.Crollii medicamentofum adfper- :gendum juffi , :exacerbatis -nonrilil verrucis.& in fuperficie — idifruptis; dein-cum lapide infernali tangenda «curavi prodigia rebellia , poft cujus iteratum ufum pedetentim fublata-evanue- ;runt absque omni Cicatricum.deformitate, «X priftna fic in in- itegrum reftituta valetudine. 'OBSERFATIO LXXFIL ;Dn. D. FERDIN. IACOBI BAIER, :De angi maliona n plures lingue ab[ceffus falutá- Titer degeneraute. fororem à inflammatotium' in mufculis laryngis proximis aut gulz vicinis, qua internis,.qua externis, a fanguinis bi- 1iofi intercepto inibi . peridromo. enafci,.& fuffocationem cre- :berrime minitari novimus. :Quando igitur morbus :eft in fta- .$tu preefidia chirurgica omnem abfolvunt paginam. - Pp 2 Vidua 300 Obferostio LXXPIL .. Vidua qusedam, cui res anguíta domi, angina malignala- — borans, folius Chirurgi pofcit curam, qui pro facultate virium. fecit, quod debuit, & jufto tempore venam in pede fecuitre- vellendi fine, rebus aegrotae poftmodum tranquilioribus, Cum ^ vero interna prorfus negle&ta fuiffent auxilia, una cum regi- - mine congruo, & fymptomata, imminente fpiramenti difficul- tate, urfiffent, meam efflagitavit operam mulier. Summam deprehendi virium proftrationem ex inedia per aliquot jam dies pregreffa, & fingularem deglutiendi afperitatem. — Quarefan- | guinem iterata vice mittere merito dubitavi, ac divinum potius fanitatis adjumentum;,. quod lente revelhtatque difcutit, adhi« | bui, duo fcilicet veficatoria pone aures, profpiciendo fimul, . ut potiones diapnoica? cum. pulveribus quam tenerrimis aut - fubtiliffimis exhiberentur, quales funt bezoardicus Sennerti, | antimonium diaphoreticum & nitrum antimoniatum, cum aqua - Ícabiofze, flor. fambuci, acaciae & mixtura fimplici jun&ti, ne inflammatis & coarttatis faucibus adhaerentes. moleftiam cre-.- ent, addito , pro re nata, julepo fambuci. Nec defuerunt gargarifmata difcutientia & emollientia ,, contemperata nitro, | quc falivam copiofe prolicuerunt cum infigni linguze tumore | & loquela impotentia. Poft viginti quatuor horarum ípatiuny veficae fatis turgidae ferum acre affatim fundebant , & vox. ad mollem. fonum inflexa redibat, inflataque lingua hinc inde de- - tumefcebat, nodulis aliquot, furuncuiorum adinftar, eminen-.- tibus. Maturationem aífequilicuit celeriter hin£tu e fucco can-- crorum fluviatilium,. melle rofato & rob mororum parato, deim- omne claufum patefecit Lancetta dextre adminiftrata, exftillan- . te hinc pure coto fanguimi commixto. Quandoquidem vero medicamenta, quae ufü ftomatico. inferviunt, íuavia exiftere- debent. ad. juvandam abfter(ionem & confolidationem, fequens; diaclyfma calide- forbendum elegi: Rec. rad. fymphyti major. 5)- fol. plantag.. alchimill. fcord.. liguítri, flor. rof. rub. grana- tor. cort. eorundem ana 3ij. incif. M. coqu. c.f. q. aquee fonta- |. nao?» - De Angina maligna in plures lingue te. 4ox n2. Colat. Rec. libr. j. cui adde Mellis defpumati Zi. M. S.. "Mige[otienes VWaffer ,. den. Mund damit auszufpüblen.../ Ceterum Spe- cies pro: infufo-theeformi anticatarrhales ac temperantes, nec: noniPilulas de: füccino & mercurio dulci pro tribus dofibus: - firmam corporis affe&tionem ex voto inftaurarunt.. - (INorimberga. Halam miffe d.. yo. ul.. 1259.) OBSERFVATIO: LXXFIII. Dn, D, IOSEPHI BENVENVTI, De: Lucenfium Tbermarum fale, ermalesaqua , in Lucenfi Dominio erümpentes, fale:quo-- dam imbutee funt,. in morbis plerisque pervicaciffimis cu-- randis praeftantiffimo, cujus naturam Glauberiano: haud abfimi- lem oftendit ejusdem analyíis. Propterea quod illorum nemo; qui Lucenfium Thermarum facultates adumbravit ,. hujufce fa- — fis indolem ac genuinam naturam fcrutatus eft, ut ejusdem fa-- lubritatem pofteritati commendaret , minime. outemeo p. putavi de illo experimenta aliquot inftituere, quorum ope cum. de admirabili ejusdem praftantia certior fim fa&us, conícribe-- re illa decrevi, fimulque methodum indicare, quo- facilius ab. aquis.elici queat. Id porro languentibus, qui ad Thermas iftas: quotannis affluenter accedunt, profuturum opinor, ubi illis - neceffe erit medicatam aquarum virtutem adaugere, facile: id: Apfum confecuturi multiplicata fubftantia ,. quae 'ad earum effi- . eacitatem concurrit. Praítantiorem modum indicabo, quo fal ab aquis extra-- ditur, ut magis purum obtineri queat, atque in cryftalloscon.- —COMAR non enim id affequi facile eft, nifi fümma diligentia: adhibeatur. Aqua ergo a Badii fonte recentius haufta. in; Pp3- vafe L4 402 Olfervatio LXXPIIL. Wwafe terreo transfundenda eft, vitrea interius crufta. obdutto, | ;ac fine mora, antequam fcilicet. aqua nativum .calorem aniife- it 2), folaribus radiis zeftiva : tempeftate , hyemali vero levif- fimo igrii exponenda, 'itaut lente excalefa&ta in vapores abeat; Wegen cm aem inde.vero.dum aranearum telae ad inftar in ejusdem 4uperficie z velamen apparet, /fi in.frigidum locum, vel re&ius eeftivo tem- pore in nivem reponatur, .falis.cryftallos concrefcentes jucun- .do fane fpeCtaculo exhibebit. Tunc vero fal .colligendus , at. que ficcandus , aqua riiniirum per linteum traje&a, .ex quaite-- rum, evaporationis ope, falis. aliquid. elicitur. -Adnotandum eft , 1ncequali. «copia falis cryftallos pro varia :'Concrefcere tempeftate, .quod magis minusve aqua conftipetur. | ) Evaporationem ego inftitui fub finem autumni, .cum Reaumu- zianum .thermometrum :gradum caloris ,circiter octavum ;indi- «caret. 'Ex libris decem-aquaeBalnei calidi (vulgo. del doctione) ,'de- fcripta ufus methodo , fcrupulos novem falis habui, & grana | Íeptemdecim. Eadem :aquz dofis «quam ;ex'Balneólis haufi ffiniftrorfum ad ftuphee aditum pofitis, fcrupul..viij. gr. xtv. ejusdem falis reliquit. vij prae fe ferebat. nebat. 'Extrá&tum ab.eadem dofi Aquae S. Iohannis, fcrupul. v.gr, — viij. poridus, eequavit. .Ducciarum rubrarum aqua ejusdem falis preebuit. fcvupna | -Nij. gr-:XVI. (Quae | 4) "Tametfi methodus ' ifla , rationi parum . -cotífentanea - videatur, . quia) imo contra doctrinam celeberrimi : HArEsn ('Tranf, philof. anu, 4751, num. :495.) ,- hirals tamen hoc inodo fal habui PUE 3c purum, .Aqua :Barnáboriis (vulgo.del Barnabo) falis fcrupul. :x. gr. : ! E Villenfi fonte &lefumta » crupul, vij. gr. rv. falis ;conti- ] — De Lucenfium Tbermavumfale: — $05 | . Qui vero aqua e duplici fonte prorumpit;. ac Balneolunm replet in: cubiculo: prope: duccias rubrás nuper exítruGo,, falis: fcrupul..vj. cum femife comple&tebatur.. - WE Defperatorum: duccia: falis: fcrupul..vij.. cum: dimidio: de. pofuit:. ' Mio sig Quz fcaturit aqua 1n fuperiori conclavi Balnei rubri (vul.- - goJe docce.baffe) calidiorem: confütuit ducciam; five per aéream: fiftulam: excurrentem: rivulum , ac: binas minus calentes , /e: tra[tulline... E decemaquae magis fervidae libris,. falis fcrup. vj.. - gr.x.obtinui. Misoriautem calore praeditee (Jetraffulline) ejus-- . dem fcrup:v. gr: ij. reliquerunt. -.. Amimadvertendum: eft, falemTunc neutiquam depuratum, haberi. fed.terreis quibusdam albefcentibus particulis permix-- - tum, quarum:natura' lapidofa. potius;.quam: bolaris ,. argillofa ,, vel.calcaria,. veluti aliqui opinati funt, videtur, Et quidem fii ad.argillarum: fpeciem terra.ifta referenda effet, ponderofa fo. ret;. pinguis ;. denfa;. tenax; lubrica, ita utin ore detenta, e febaceis; vel: faponaceis partibus conflata. videretur :: recens e: terra effoffa lenta,, ac'cerce inflar figuram quamlibet retineret s; igne: co&s, vel folaribus radiis diutius expofita in lapideam fub.. ftantiam concrefceret. Nulla:autenr ex: hujusmodi qualitatibus: terra obtinet; qua: fali e: Lucenfibus: Thermis: extra&to: copu-- latur.. | u- Easdem fere; quas in argilla oftendimus;. qualitates, in bo. jaribus terris: animadvertimus. Sunt porro ponderofz, pin. gues- (minus tamen quam: argilla) ,, ftyptico». atque: auftero. fa.. pore: preeditee ,. facile ad linguam: adhaereífcentes ,. ac^ manibus: etiam; fi contre&tentur.. Luculenterhinc arguitur, terram no.- ftram neutiquanr dici poffe bolarem 5. minus vero calcariam ,, quod ufta: acri: fapore,. neque fpecifica gravitate cum illis con-- gruat: Adde calcariam terram mercurii füblimati folutionem: flavo colore inficere; quod. minime accidit, fi terra: poftra cum eadem folutione permifceatur.. | ReQius; 404. : Obfercatio LXXPIII. | "Re&Qius igitur Marga alba, vel Agaricus müneralis ifta vocari: 1 poffet, propterea, quod non folum fpecifice zequilibrata a fof- fili ifto parum differat, verum quia quamplurimas ejusdem qua- Aitates terram noftram pre fe ferre animadvertimus; friabilis enim eft, levis, odoris ac faporis expers, facile in aquis diffol- — witur, vel, ut re&ius loquar, diffunditur, iisdemque album co- lorem conciliat, non fecus ac in illis accidit, quibus lac per- mifcetur. Quibus praecipue notis Agaricus mineralis a ce- teris foflilibus difcriminatur 5). DA | "re Quodfi margarum qualitatibus & alteram addere velimus, £X AGRICOLA & PutiNI0 depromtam, fertilitatem fcilicet iisdem - abundantibus agris conferri c), facile intelligemus, terram, qua aquae Lucenfes imbute funt, hanc quoque cum marga com- munem qualitatem pra fe ferre; citius enim ac validius hu- mum germinare animadverti thermalibus aquis irroratam, fi praefertim terram a fale fejun&tam comple&teretur. Floreset- iam eadem confperfos promtius ac pulchrius adoleviíffe , quin ' coloris vivacitate ceteris ejusdem generis praeftaffe obfervavi, utut eodem ih folo fati d). Clariff. etiam Vir, Chbrifanus Gott-.— lob B) Cuawsrns Dizion. univ, verb. Marga. ^ GkorrRov de mat. med, "Tom. I. part. I. fect. 2. cap.2. CagTHEVsER Mat. med. fect, 2. cap. - d drogh. verb. Marga. Carsis de Mi- . neralib, Lib. IT. cap. 2. fec. 1. ETTMürr£R cum not. Cyril.,"Tom. | IV, Colleg. Phariac. part. I. Sect.3. Cap.2. His etiam adnumee - randi funt BoeRHAAVi1vs i& LiNNAEvs, qui Margas inter terrasaqua 9. 6.2. LEwenv Dizion. in paflam non fubigendas reponunt, id quod in nofira ánimad- vertimus. Vid. BozgHAAvu Chbym. Part. lI. de. Lapid. LiNNAER Syfl. Nat. Regn. lapid. Claff. III. Ord.3. 15 | E -. €) Pumivs Jib. 2. de not. foffl AGn1cora lib. v7. Cap. 6. 7.8. ^ d) Clariff. Joannes Henricur Porr. (in fua. Litbogcognoffa) margam ; inter alcalicas terras enumerat, s a lacte lunz differre opis natur, quod iftud ignis.ope concrelcat. Hic igitur Auctor inter: agargas terram noflram reponeret, eo quod cum agidis ebulliat , N v ] De Lucenfium Tbermaram Ue. 5 lob Lvpwictvs, in egregio Opere, cui titulus: De Teiriis Regi Mufa Dresdenfis, de Terrav. gen. Cap. 2. pag. «4$. Xa. fcribit: Zfrgil. de tandem, €9 Marge difcrimen ex. agricultura. cognofcimus , cum bee fertilitatem augeat, illa vero [terilitatem inducat. dr — Neque falis facultates imminui credendum eft ab hujufce terre permixtione: Divinus enim Opifex ideo matrici fuze con- jun&tum aquis ineffe voluit, ut praeftantius in morbis curandis duxilhum ferret e), quamobrem utut facillime a terra fejungi -quest, illud ulterius expurgare nolui, fed ea plane forma uti, ^qua ab aquis extrahitur. . Poftulavit attamen res, ut falinam a terreftri parte fecernerem , propterea quod opus effet experi- —i, num in fingulis Lucenfium "Thermarum aquis equali ratio- me fal & terra coheerefcerent, | | Animadverti igitur, praedi&tam falis dofin, ab aqua balnei calidi (del doccione) extra&am, 1n aqua pluviali deftillata foluti, . &c per chartam emporeticam traje£ti, fexaginta duo terrze hujus . grana prz fe ferre. | | ^- dem falex aqua in balneolis colle&a ad ftuphe aditum extra&tum, ejusdem grana quadraginta feptem continebat. Quod ( minimeque-ad ignem durefcat,; Warrrenrvs vero (in Mineralo- -— s gía) diverfimode fentit, margaimque autumat. cohzrefcere pofle, | atque aliquam guae recipere, non ita lac lunz, quod femper aridum ac friabile eft. Margz igitur nomen ex hujus Scriptoris opinione terrz noflrz neutiquam conveniret. Sententiam ipfe meam hac fuper re: difpartiar, ac folummodo dicam, terram e Lucenfibus aquis elicitam quamplurimas margarum qualitates pra fe ferre, forfan vero non fingulas, propterea quod terreftres di- verfi generis molecule cum illa copulantur , ejusdemque natu- L ram, parum quamtumvis alterando, perturbant, | — 4) Nullum fal naturale reperitur, quod aqu, vel terre omnino fit e | expers Vid. BoeRHAAvE Chym. part. alt. de Aqu. Frider. Horr- 2. MANN. Opufc. phyf, var. Comment. de fal. Halenf. cap. 8. | " -ANov, AG. Pbyf. Mcd, Tom. LT. | Qq € 306 — Olfroatio LXXPIIL. .. Quod extra&um fuerat ex aquis Barnabonis, fex fupracen- | tum grana reliquit. Ete | Villenfe, grana fexaginta novem. | San&ti Iohannis, grana quinquaginta quatuor. | Ducciarum rubrarum, grana feptuaginta. | 1 Ab aquis balneoli prope duccias rubras elicitum, grana terrae o&to fupra quadraginta comple&tebatur. Aia E ducciis defperatorum extra&dtum , grana quinquaginta - feptem. | j 3 : E calidiori duccia in fuperiori conclavi balnei rubri, grana - quinque fupra feptuaginta. e E minus calentibus (Je traftulline) grana quinquaginta. Salis qualitates indicabo cum terra implicati, poftea vero . de ejusdem viribus loquar. c Figura praeditus eft prifmatica multangulari, quee tamen - interdum in cryfítallorum bafi hexagona, vel rhomboidea cone : fpicitur, pro varia fcilicet earundem preecipitatione, aut fraz - éura f). Colorem albiffimum obtinet, pellucidum eft, odoris expers, fapore vero amariufculo blande ftimulante linguam af- - ficit, fi probe praefertim depuratus fuerit, atque a terra fe- - cretus. — | uu Plumbeze faminee pondere in aére explorato, poftmodum. vero eadem in adequalem aquz dofin, fale noftro pleniffime fa- turatam, rite immería, optima lance hydroftatica ufus, falis.no- Y $ f) Sal nofirum hane eandem figuram haudquaquam retinet, non quod ; .. . reapfe variabilis fit, fed aliquando mutabilis, juxta variam cryftal- ^ Iorum combinationem: fi enim e. g. fimul uniantur duo prifmata triangularia, bafis oritur rhomboidea, fi tria femihexagona &c,: Dam pariterin fitu pone oculos collocata differunt,diferepantia adpa- rent. Summa igitur diligentia opus eft, ut vitentur equivoco, itaqui- dem fi octhaedrum corpus diverfimode infpiciatur, quadratum ad-' paret, dum fcilicet vifionis radius per binos oppofitos angulos per ü t. pe De Lacenfim Thermavum fale. 4307 ftri gravitetem deprehendi ad. illam falis marini veluti decima "quinta quantitas ad decimam tertiam; ad illam falis Ebshamen- - fis veluti decima quinta ad decimam nonam; nitri ut decima quinta ad decimam feptimam;: falis tartari veluti decima quinta .&d decimam o€tavam, 7. Putealis aquae uacia, ad fexagefimum Reaumuriani ther- —snometri gradum excalefa€ta, cum qua falis noftri drachmam . permifcui, ejusdem grana viginti duo; recenter vero haufta minimeque calefcens, quindecim tantum grana diffolvit. -—— Abejusdem cum fpiritu vitrioli fuper vitrum g) permixtio- - pe orta eft levis effervefcentia, — A Cum acido limoniorum, atque aceto deftillato minus ebul- "üt: neque eorum aciditatem retudit. |. Cum oleo tartari nulla fermentatio infurgebat, Syrupi violacei colorem in viridem commutavit, poft- quam guttulis aliquot fuper chartam affufis fal noftrum fuper- "additum fuit, —— Cum limpidee aquae, fale ifto faturatee, claram ac pelluci- dam gallarum tinCcturam adjeciffem, magis turbidum liquorem ferianimadverti, poftquam praecipue vitreum vafculum apud ignem aliquamdiu reliquiffem. Velamen quoddam lucidum, exi- liffimum, fupernatantis olei ad inftar, in aquze fuperficie adpa- Fuit; ea vero concuífa, concretos antea flocculos fusque de- que volitantes obfervavi, ^ A Ab intermixtione falís noftri cum tin&ura heliotropii nuf- da mutatio exorta eft, fi eam exceperis, que ab illius colore | proficifcebatur, E Idem prorías accidit eum in folutionem vitrioli martis, ^wel mercurii fublimati, fal idem immitterem. — - La&eus color exoriebatur cum oleum tartari ejusdem fo- utioni inibllabam, ; Qq gi Afu- b E | 3. à Dixi fuper vitrum, eo m ligna, lapides, vel cla experimes. | 5 i dV. Qum iftud alterare potlent. | 508 Olfervatio LXXPIII. Affufione fpiritus vini probe defzecati, parum dealbata eft, 3c praecipitatio vix fenfibilis fubfecuta. Si cum humano fanguine, ex &egrotantis vena edu&to, fal [ noftrum permiíceatur, haud ita facile infpiffatur, etfi colorem ' fuum fervet. Id vero cum a morbi natura repetendum fore i dubitaverim, periculum in fano iteravi, nec diílimili RUSSE $ eventu. | Bilis vitulinze, fali huic fuperaffufe, color ac fluiditas mi. i nime variata eft; nulla exorta effervefcentia; neque ejus ama. 1 Tities adau£ta, E imminuta. ; Saturni ac Lunze tin&uree, cum fpiritu nitri elicitae, fale ifto faturatee, albefcebant. E Chartam caeruleo colore tinam, aqua, fale noftro imbus | ta, confperíi, neque diverfimode colorata eft. à Vaccinum lac, item ovillum, poftquam fal noftrum füfce-- | piffent, nulla prorfus alteratione afficiebantur. E Dum cuprum, in poilinem redactum, cum fale noftro inc - termifcebam, aliquot primum huc illuc moleculas cczeruleas fie- ri obfervabam: quod etiam in ejusdem falis efflore(centiis pro- pe «neas fiftulas (Je doce) animadverterelicet. Magis vero id. ipfum contigit, cum diutius mixturam hanc aéri expofitam reliquitTem. | Cum alcalino fale atque carbonum pulvere noftrum per- mifcui, mixtura exinde in crucibulo fuper candentes prunas rez pofita, ibidemque ad binas horas reli&ta, fulphuris odor nullus exhalavit 5 reliqua maífa;, rubro colore minime infeCta, nullam cum fpiritu vini confufa tin&turam exhibuit. Semiuncia falis re&te exficcati humidoque aéri per duode? cim horas expofiti, tredecim granorum pondere adau&ta eft. . Ammoniacum fal, noftro eopulatum, urinefo - volatili hali- tu neutiquam nares afficit. Ü Ardentibus prunis fuperpofitum haud intumuit, neque de flagravit, aut repas » Cruci- De Lucenfum Tbermarum fale. — 509. Crucibulum falis femiunciam continens, in igne vehemen- tiffimo ad binas horas reliqui, ut inde comperirem, num funde- petur, vel in calcem aut vitrum commutaretur, Nihil horum - accidit ; verumtamen trutina exploratum, pondere granorum fexdecim imminutum deprehendi 5). Priftina figura praeditus, colore ad cinereum acceffit, fapore vero acrius mordicabat. Idem fal in crucibulo exco&tum, iterumque in aqua tepen- — .te diffolutum, elegantiffimas praebuit cryftallos, quae tamen fi- - -guram diutius non retinent, fed in pulverem faceffünt, nifi ad- huc humidz in acervulos colligantur. | Cum adnotata experimenta, fale ab unoquoque Lucenfium fhermarum fonte elicito iteraffem, eosdem prorfus effectus ani- madverti, claro fatis indicio, eamdem in qualibet aqua. natu- ram fervare. | Minime tamen ex eo licet arguere, lavacrum quodcunque, vel aquam cujuslibet fontis viribus iisdem, vel »plane fimilibus donari; fatis enim conftat, pro majori vel mi- nori terrae, cui copulatur, quantitate diverfimode agere; prae- terquam quod ad thermarum efficaciam alia quoque multa con- currant, utin theoretico earum tractatu, duce praefertim hy- droftatica, item in praCticarum obfervationum colle&tione, Deo dante demonftrabo. | Luculenter ex dictis patet, fal, ex aquis Lucenfibus ex- - fractum, medium vocari poffe, atque a. cieteris non differre, qui e celebrioribus thermis eliciuntur. Hic vero animadverten- dum, juxta celeberrimi HorrMANRI monitum, inter falia neutra — 4lla etiam recenferi, quae (propterea quod alcalinee molecule * Qq3 | minus — 4) Imiminuitur pondus non ab humiditatis évaporatiorie, cum fal, an- | tequam in crucibulum immitterem,. omnino exficcatum ponderaf- fem 5 fed quod a£r ignis ope a fale difcedat: quantus enim in cor- peribus extet, recte menfurari poteft, juxta cl. Harrsm experi- menta in Philofophicis transactionibus enunciata, nuperrime vero: italice recufa in libro, cui titulus : Sreziea de vegetabili. Neap. 3756, . 81O rs Olfercatio LXXPIII. 4mínus cum acidis coherent, vel vice vería,) ad alcalinam, vet acidam naturam magis accedere videnturi). Sal proinde eLu- cenfibus thermis elicitum, etíi, dum enunciata pericula infti- tuerentur, neutrum utplurimum deprehenfum fuerit, interdum vero alcalini indicia exhibuerit, e mediorum claffe excludi non debet. Quze ha&enus de falis natura di&a funt, magis etiam con- firmantur ex roris analy(i, in folo prope thermas colle&i; pro. be etenim evaporatus, fal exhibet ei non ab(imile, quod ex - aquis extrahitur, ea fcilicet de eaufa, quod in terra redundet, unde thermales aquae fcaturiunt, Sicuti vero fubftantiis iis — Yos imbuitur, quibus humus, unde oritur, abundat; ita varie opinati funt Phyfici in ftatuenda ejusdem natura, quod nempe diverfis in locis colle&um explorarent, ta fentit BoE&HaA- vivs k), cujus autoritatem fecutus ARBUTHNOTIUS, fcriptor in- ter Anglos clariffimus, haec habuit; Aoris analyfis potior fortaffe methodus babenda eft, qua foli quovis in loco referetur indoles lI), | Enucleata falis natura, qui e Lucenfibus thermis educitur, defcribendi remanent ejusdem effeius, ubi introfumptum fuerit. Varii quidem illi erunt, prout extra£tum ab uno vel altero thermarum fonte affümetur, majori vel minori terrae quantita- ti conjun&um, Binorum ingredientium facultates feoríim in- ferius examinabimus, ut unusquisque pro fua indigentia hoc vel illud eligere queat, Si igitur fal e thermis noftris elicitum tamquam neutrum con. fiderabimus, licet cum terra intermixtum, merito ab illius ufu. falutares iidem effe&us fperari poterunt, quos a ceteris hujus. generis alfequimur, eo quod naturam eorum obtineat, qui hu. — mani corporis humoribus confocianturg dubitari enim nequit, fal nullum ibidem contineri (ea qua ftomachus comple&titur fi exce. i) HorrMAxN: Opufc. med, ji Differt. XI. num. 4; k) Chem. de Aér. p. m. 234. ]) Specim. effc. aer. in ds corp. Cap.t. f. De Lucenfium Thermarum fale. s |; 51 exceperis), quod abfolute acidum, vel alcalicum appelíari me- reatur, ld ipfum agnovit magnus BoERHAAVIUS- 95), ac quoti- die experientia confirmat, Sal igitur noftrum ab humani cor- . poris humoribus facile diffolvitur, atque in moleculas fimilares divifum vaía penetrat, contentaque in illis fluida, prae nimia denfitate coherentia, prompte incidendo refolvit, nerveas, mufculares, ac membranaceas fibrillas blande fümulat, ac ftimu- - Jando-validius contrahit, ita ut fanguinis ac ceterorum humo- "rum circuitus promoveatur, fimul vero (fingula fecretiones - haud zgre fiant. Facile idcirco intelligitur, cur merito fal iftud " commendetür in morborum curatione, qui a vifcidorum cru- - dorumque humorum, in ventriculo ac primis viis haeerentium; faburra proficifcuntur, in obftru&tionibus ac vifcerum infar&u, - ubi praefertim folida roborare neceffe fit ?).. Prodeft profecto - jn quamplurimis digeftionis, atque chylificationis vitiis, appeti- - tus inprimis abolitione, naufea, vomitu, ftomachi doloribus, "aeclanguore, indeque proveniente flatuum copia, Not minus vero mucofas diarrhoeas curat, hepatis, fplenis, ceterarumque " glandularum obítru&tiones referat, quze icterum fepe, ca- "chexiam, menítruorumque fuppreffiones progignunt. Inci- pienti etiam hydropi mederi egomet nuperrime vidi, ubi fcili- n $n cet ——— sm) Chym. part, alt. de animal. pag, m. 37. |. 9) Mirum eft, in praxi animadvertere, Lucenfium thermarum aqnas ! - aliquando etiam emollire, utut valdopere quoque proficuz fint, | ; ubi ex nimia elaflicitate, aut ariditate fibra PEN BA Id ipfum in |» aliquot aliis. etiam remediis obfervamus, prxeipue vero in ferro, I quod facultate prorfus oppofita przditum efl, adflrictiva fcilicet, .. ac apcriente, ld autem variis, quibus corpora componuntur, prin- ! eipiis, xque ac diverfis morborum caufis. tribui profecto debet, | fFhermiles aquz, utut. fpirituofis particulis imbutz, emolliente La etiam vi ditari poffe intelligimus, dummodo effectus ifle a cale- fcentis tantum aqux facultate repetatur, — Incifiva falis vís globu- lorum fanguinis cohxrentiam aufert; volumime hine imminuto, pimiaque vaforum diflenfione ceflante, laxa redditur fibra &e. 412. Olfercatio LXXVI. cet lympathica vafa nondum disrupta erant. Mirabar autem, in muliere anafarca laborante a repetito falis ufu uberrime uri- nas fluxiffe, ac morbo levatam fuiffe, absque eo quod cathar- ticorum ope exfíuperantia fluida revocarentur ad inteftina; cum e contrario crurum cedemata, incipientis hydropis indicia, pluries etiam viderim evanuiffe in iis, qui falis drachmam - quotidie affümebant, nulla adparente fen(ibili evacuatione, quae naturali uberior foret. —Citius vero lymphaticos tumores di- fcuíffos animadverti, dum fal idem ad femiunciee pondus quoti- die praefcripferam, ea indicatione, ut alvum follicitaret : pari enim eventu eegrorum aliquem curavit, cui per alvum fubdu- xit, ac eos, in quibus nulla fenfibilis evacuatio fecuta eft o), Nova quidem hujusmodi pericula tentare profequar, atque ac- curatius hiftorias adnotabo, dum fe prabebit occafio 5 quid enim humano generi utilius, quam in difficillimae fanationis mor- bo efficax remedium reperire? Mirabiliter item medetur fal, quod ex Lucenfibus thermis . extrahitur, affeCUüoni nephritice, ceterisque morbis, qui uri- na meatus adfligunt, praefertim vero cum a vifcidis humori- bus, arenulis, vel calcuiis originem ducunt. Hic vero opportunum cenfeo referre aliquot circa calcu» . lorum diffolutionem a me inftituta pericula, quo magis de fol- : vente falis noftri facultate certior fierem, Lapidem valde durum, ex humani cadaveris vefica exem- - tum, ita confregi, ut in fragmenta fex divideretur, unius cu. | jusque pondus binum füpra trigefimum granum &equabat: infex | inde cyathos illa demifi, quorum quilibet uncias decem fluidi | continebat hac ratione parati. Primus aqua communi puteali reple- -:.4) Celeberrimus van SwigrEN. (in Commentar, ad BorgHAAv. $. 30; |: . in fin.) terrefiria remedia inter cetera, qux roborant atque aquam | |- abforbent, recenfet. | Num igitur terra plus quam fal, cui permi- fÍcetur, à git, diun absque fenfibili evacuatione lymphatici tumores nh diffipantur, A E - De Lucesfium Tbermarum fale. — 413 Xeplebatur: fecundus etiam, in qua tamen falis noftri-drachma ^diffoluta.erat. Tertius Villenfem aquam recipiebat recenter dauftam. «Quartus eadem oppletus erat falis drachma faturata. "Quintus Villenfis ejusdem aqua uncias quinque, totidemque Jumana urina recentis.excipiebat. ^ Vaía ifthaec, refpe&tivis numeris obíignata, in receptaculum locavi, ubi fcaturit Villen- fis aqua (vulgo 4 cifTeruino), ut aequalem femper caloris gradum fervarent. Sextum vero cyathum ita accomodavi, ut cale- fcentis aquae rivulum, uberiori fonte fuppeditatum, continuo reciperet. | | Fragmentis, quae ab eodem lapide habui, utendum erat --. dum hzc pericula facerem, fimul ac (implicibus & mixtis aquis, quiefcentibus, fluentibusque: Ííi.enim diflimiles calculos infu- diffem, magis fcilicet vel minus compaé&tos, diverfamque mo- lecularum coharentiam pra fe ferentes, facilius, difficiliusve diffolvi debuiffent. Doe igitur clariff. MENGHiIN1Us calculos in marmoreos, lateritios, tophaceos, gypíeos, & arenarios di- Íünxit p). ReGe hinc iterari nequeunt experimenta ifthzec, nt quoque relata in A€tis Regize Scientiarum Academiae Pari- fienfis q), vel in operibus clariff. HALEsir, atque HARTLEY r), ni(i ejusdem generis calculos in illis conficiendis adhibeamus. Fragmenta preedi&ta, poftquam quartus ab immerfíione dies tranfierat, e vaículis eduxi, blande ab aquis abfterfi, at- que haec adnotavi. Quen primo, ac fecundo cyatho inclu- debantur, colore, duritie, vel pondere neutiquam variata erant: aqua etiam, quam finguli excipiebant, ne quidquam pellucidita- tis amifit: cetera vero plusquam grani pondere adautta depre- hendi, contentum fi exceperis in fexto vafculo, quod, etiamfi - pondus , - 3) Commentar. Academ. Bonon, "Tom. III. pag. 72, -4) Lirrgz 18. Decembr, 1720. —*) Harrs Emaftat, "Tom. II. usq. ad pag. 106. , INov. AG. Pbyf. Med. Tom.IL — Rz 314 Obfervatio LXXPI.. — B pondus idem retinuiffet;. albicabat' tamen;. ac digitis fricatum;: - eodem;. quo praeditum erat, coloreillos- conficiebat: 5).. —. Quarta: elapfa iterum die; vafculi tertii aquam nebulofam. vidi, ac'parurnr flavefcentis:pulveris obfervavi ad/fexti fundum: detrufi. Opportunum düxi fingula: fragmentà haud abftergere: antequam: ponderarem;. ne ,. fimul cum' aqua. aliqua. eorum-- dem: portiuncula' abfícederet:. Contentà in primo: ac: fecundo. cyatho:nullimode: variata 5: quae-in tertio; quarto; & quinto de-- miíeramr,. ad' priftinum' duorunr fupra: trigetimum: granorum: pondus reda&tà:: quod: vero fextuüm' vafculum: comprehende-- Dat; parum pulveris flavi: coloris depofuerat:. 1 Sextunr diemrtranfigere:fivi: priusquam: experimenta pro:- fequerer 5: tunc'vero' aquam;.quz tertius: cyathus replebatur ,. magis nebulofam 5; minus item'albam;. quam fecundus; ac quar-- | tus continebat; animadverti,. etiam(i:a falis: diffolutione lac al-- |. Bedine seemularetur. | Quinti: etianr vafculi: aqua. ad' aurantioz- runr colorem: proxime:accedeDat:. Fragmentis: poftea libratis;. primum grana: xxix; fecundüm xxvm: tertium xxvir.quartum- xxvir;.quintum xxvi; pendebant':: fextum granorum trium fu--. pra viginti pondus aequavit:: quoniam vero im huius cyathi fun-- do» pulvis: plusquam par-effet: abundabat. dubius eram) num a1 làpidis: diffofutione: 1d: contigifTet:: excedens: inde: pondüs indi-- cavit. terram cunrillo permixtam fuiffe; quam a folo ipfo. aqua: abradere:-folet;, ac-fecum ferre 7).. Quin:- . 5, Vérofimile videtür, lapidis fruflula,. in primo ac fecundo vafcule» | contenta. pondere haud: excreviffe ;. quod communis: aqua; minos- 1i ignis ,, ac-faliscopià refertá;, non: ità facile penetraverit Grae: |. vitas: vero fragmenti ;, in fexto» cyatlio:deiniffi ,. auctà fortaffe nom — — .. eft; quod major fluentiszaquzmotüs:partieulas: aliquot'abrafit.. 3 2). Miiratus quidem fum). contentum imquarto vafculo:lapidenr minus: — | |» pondérofünrme:deprehendiffe :: faciliassenim corpora diffolui des- — |- bere opinabar;. düm Villenfi' aqna fal fuperadderetur; Ex:mifces- Jà falis;. aucta liquidi: denfitate;. libera:fortaffe. ignisactio retarda-- tnz;.velaliquo modo przpeditur aqueorum globulorum introductio 23 NS E dm ^ ] t IXcad De Lucenfium Thermarum fale. 41g Quinque diebus ab enunciata-experimentorum .renova- tione pera&is, in quolibet vafculo (fextum .fi exceperis) fila. . menta quadam.tenuiffima perfpexi, quorum .craffities ab aquae agitatione adaugebatur , ac fedimentum afcendebat. Lapidis pondus, quem primus .cyathus excipiebat, fextum .fupra :vi- geíimum granum.aequabat; quem .fecundus, duo fupra vigin- ti: 1n tertio contentus, :grana. novemdecim, j in quarto .feptem- decim pendebat: gravitas vero quinti , :grani-unius fupra vigin- ti reperta eft: fexti, granorum tredecim. :Fragmenta fingula propterea, quod molli quodam .ac limofo :1nvolucro .obduta » effent, linteolo abíterfi,.ne digitos contrettando inficerent: ita ab- ftería iterum lanci füperimpofui, ac primi fragmenti pondus grana xxv. fecundi xx. tertii xvi. quarti xv. quinti xx. 4) fextiix. exce- .quavit. .At fane admiratus fum promtiorem .quarti fragmenti folutionem, .utpete.quod in praecedenti periculo. minus, quam Bien ekicunstoni fuerit. d .contigiffe judicaffem ob insequa- lem ftratorum, quibus lapis:conficiebatur,cohzerentiam; nifi con- fiftentiae omnino fimilis fuiffent fragmenta .ab.eodem lapide .de- .fumta. ;Phaenomeniergo.caufam haud aliunde mihi repetere 1i- . cuit, nifia majori difficultate, qua corpora .magis compatta 1gnem concipiunt, introdu&tum .vero fortius retinent. ^Villenfis ergo aqua , fale 'faturata , .ceterarum .quze .fragmenta .excipiebant . minus fluida, ;:zegre ignem fufcepit, poftmodum ,vero.nberius Admifit, ac.fortius .retinuit ; quod pariter :thermometri .ufu comprobatur 1 in fufa metalla; .oleum , ,vel aquam immerfi ; quo magis enim .denfa funt fluida, .eo s/ehementius: 3gnem .conci- piunt, atque ad altiorem gradum «mercurius .afcendit. Lapis svero jn fexto cyatho contentus . magis . attenuatus eft, quod continua fluentium aquarum .commotione quaffatus fuerit: ce- "teris enim in .vafculis parum agitabatur aqua, . quz facile.omni prorfus motu careret , ui fpharicis conflata. eflet : amoleculis .Rr 2- — dts v) Vrina diffólveatein DES "facultatem enervat, / qz6 — — Oberotio LXXPII, ' ita cequilibratis, ut nullo- -megotio a circumambiente: aére mo»- veantur.. . Sedine-Ee&ori moleftus dinidine. (atis erit: ihdicare;. frag- mentum, quod fextus cyathus excipiebat . citius:-quam. cetera. diffolutum: fuiffe; viginti: quinque: fcilicet: dierum. fpatio: illa. - vero, qu& in tertium ac: quartum. vaículum demiferam,. tri- ge(ima fecunda. die5. quain: fecundum ac quintum, trigefima. nona foluta.funt:. Quod in primo vaífculo: pofueram ,. quinqua- geíima. fexta die refolutum.eft.. Opinabar tamen.,. Villenfis. aqua vapores, quibus imbuta fuit. communis aqua; eidem dif- folventem. vim:communicaffe :: hac; autem de re fecurus fiam,, .— marmoreum calculum in.communem calidam: aquam.immitten- do ,. longe a: balnei. vaporibus pofitam ,, quae. tamen. eumdem: | femper caloris gradum fervet.. Ex ha&tenus di&tis facile cognofcimus,. filem: noftrum; cum aquis igne refertis intermixtum ,. valide calculos diffolvere; id: vero luculentius intelligemus fi. ejusdem effe&us in lithiafi. af-- fe&tis perfcrutabimur, quibus tamen: magis: fortaffe opitulare- tur Villen(is,. aut: balnei.calidi aqua;. fyringae ope ftatim. a.mi-- — &ionein.veficam inje&a ; ingefta.enim alterationibus variisob.- noxia éft,. antequam ad.veficam. perveniat. neque larga ejus- - dem potio-unicuique convenit hoc morbo laboranti. Medeturquoque fal noftrum afthmati humorali,. atque.ca-- tarrhis,. qui fuffocationem: minantur; capitis: doloribus, affe... &ioni hypochondriacee:, uteri. fluoribus,. apoplexia., vel pae- - ralyfi, praefertim pituitbfae ,. aliisque. morbis,. quos recenfere: | fupervacaneum foret 5. Medicus. enim, poftquam. eorum: caue | fas.perpenderit,. innocens. iftud. remedium, ejusque. dofunie "1! temperamento ac morbo-aptare poteft.. - Quodfi; Villenfes aquas a£tuofas- magis reddere quisquam | eupist;. ejusdem falis fcrupulum: in.qualibet. libra di(folvat, veli " majori etiam dofi. » fi.alvum;purgare: exoptaverit ;. quo quidem: in.cafü. plus aqua ingerere oportet ;, ut: fal Inagis diluatur.. Ad- |. ' notavii / ^ De Lucenfium Tbermarumfale. — ay motavi tamen in praxi, fal iftud haud femper alvum excitare, utut majori dofi praefcriptum,.in iis potiffimum ,, qui acido ca-- . rentin. primis viis 5. tunc-enim nulla excitatur fermertatio, nez que fatis extricantur ejusdem molecula , ut'inteftina, quanturn: in aliquibus opus eft,. ftimulari queant: : ! Viribus adumbratis , quibus: pollet fal noftrum, terrae: nunc effe&us expendendi, cum qua permifceri indicavimus vo),. - Saluberrima quidem illa.eft, . folidorum debilitati niedétur ab. forbet, & humorum-acrimoniam demulcet; hincin ventriculi morbis-ab. acido: fermento, in fanguinis &. humorum acri vel: ferofa diathefi,.1n immoderatis haemorrhagiis, dyfenteria, ffo. re albo; urinarum fluxu,in omnibus etiam cutaneis morbis ,. ad: abftergendum &. exficcandum ,. tam interne, quam externe, feliciter. adhibetur,. Bàlnei Barnabonis aqua ,. plus, quam ce-- . terae, terra ifta referta, in ulceribus , fcabie , fingulisque cu.-- borum caufis fieri exiftimandum.. tis defoedationibus perfanandis efficaciffima evadit. Ab hujus: terree. mixtione repetendi forfan effe&tus aliquandó contrarii, quos edunt Lucenfes aquae; it2 ex.gr.falutàres eas experimur- in ferofa humorum colluvie, fibrarum laxitáti conjunCta, aeque: ac nimia fanguinis denfitate; quam fibra nimis rigida comitatur, . Uterina item proflüvia. mirabiliter interdüm compefcunt 5. ubi: vero menftrua- morbofe reftiterint; egregie promovent:: quod! a muitiplicibus ,. quibus agunt; componentibus ; variisque mor-- Rr. 3 Id: - 99) Qüamplürimi Scriptores opinati funt; .terreaiflhize remedia acidi-- tátem- tantum corrigere in primis viis, neque per. lactea vafa ad! fanguinem deferri.. Etfi ita fé haberet res, non paucis profecto: morbis opitularentur, At'clariff. HAusERGERvs (in Differt. de: Modo agendi terreor.) validiffimis ratienibus- contrariam fenten:- - tiam tuetur, cui aflentitur FrogiDvs Je Prvwais ( in Differt; de: Font. Nucer?) qui hae de re certior: ut fieret, animantia quamplus- rima , poftquam Nucerianam térram deglutiiffent, , diffecuit, . na«- quc-illam in ventriculo , . vel inteflinis reperiit;- p: "28 Olfereatio LXXVIII 'Id ipfum contingere animadvertimus, dum fertuni exhi- — ibemus, quo profe&oLucenfesaqueeimbutaefunt; ochraenim, qua du&us , per. quos feruntur, obducunt , tite in. .crucibulo Fi cexufta,'in genuinum: martis.crocum:convertitur, cujus mole- | «culae a: magnete alliciuntur, :obfcure primum ,: promtius vero ac validius poftquam dbluite füeliat ;:tunc enim graviores fun- dum petunt. .At de his in,theorico Thermarum tra€tatu fufius .differam. . ! *Etfi :a; Lucenfibus :aquis, :eo,:quo fcaturiunt, loco potu :vel merfioneadhibitis, :falutares plus quam ab affumto fale, vel 'terra effe&us. obtineri queant, fepe. nihilominus accidit, quod mihi gratias,.agerent, quianodo. fale ,-modo terra, me fuaden- 'te, ufifuere. Nobili Viro, a ?Thernmis difceffuro,-binas terree - moftrae: uncias; tradidi 3 quas "Matrona quaedam, : fanguine cum — eo conjuritta , ingerere debebat , propterea quod inveterato mterino.fluore.vexaretur. :Purgata;prius alvo , preefcriptam - ejus dofim:ingeffit in :aqua fontana :diffolutam 5 :cum.vero res | «trlelius. fe haberent, perfe&e-tamenfanata non fuiffet, datis ad - me literis . requirebat, : ut;eequalem ;mitterem:dofim. .Iterato - igitur ejusdem ufu , :certior, :dum hac fcribo, fa&us. fum, more .bum ,.etíi pervicaciffimum , :füiffe profligatum. :Expertus atque accuratus:Medieus;ex ha&enus,di&is de. prehendet,. quandonam ;Aquz .preefcribendee fint. majori falis — .Copia,.vel terrze faturatee : :dum:vero fal exhibere velt,abuno | - vel altero Thermarum:fonte extrá&tum; májori.vel minori ter- - .r& copia refertum eligere potetit,. temperamento 2c morbo. ae- .commodatum., (Lucca INorimbergam mi[Ja d. 8. Zuguft. 375 9.) v - OBSER- 0OXER 9 ERU 319 UO BSERFATIO) LXXIX. Di; D; HENR.; FRIDERIC; DELIE. Nei vere materni. | Tix erübefcendumi e(Te nobis credimus; quodfi iis album calz- XY culum:minime'adiiciendum effe ducimus, qui ar&um illud: commercium inter foetum & matrem,. & utrorumque fubjecto..- rum corijunétionem dividendo imperarefatagunt.. Noftroprze-- cipue.tempore quzeftio;ill2'. an. & quomodo: nzevos: mater. in: - foetum transmittat?' agitatà:eft *).. Pofterius membrum: quaze-- ftionis difficultate explicationis haud cavere. fateri non dubitant, qui & Philofophorum & Medicoruni fyftemata huc facientia cu-- ratius examinant:. Priusautem quaeftionis membrum ,. negan- do, in fuas: partes trahere adlaboráre nonnullos-videmus.. Du-- ra'autem'illà:verba,. quibus: veros:naevos maternos vi,. quae-- cunque demunrea fit ,; &: quibuscunque demum conditionibus: heec mutatio a&tuata fit5. in foetunr translatos- effe negant; eos-- gue pro:levibus-morbis cutàneis,, vel: pro entibus rationis, &: imaginationis: proprice-produ&us ,. habere: malunt',. non noftra: - facimus: Hlud tamen quoque. minime: negandum effe ducimus,, plura fubreptionis vitia; quoad hunc titulum; in: cenfum veni-- re; & jure rideri.. Quando autem plura adfunt momenta, quae: inter.antecedens & confequens nexum; fatis: libere; declarant, Son:videmus;; quomodo variarum: communicantium, utut fatis: TR | prae-- Yy, Cenf. Scripta; occafione prmii ab Academia Scientiarum Petros- (0 politana propofiti,. edita,. & theoriam in! utramque: partem dif. ceptantia ,. quexam fet: cauffa .proxima mutans corpur fetus y nom: | matris gravida ,. bujur mente a cauffa: quadam. violentiore com-- |j mota G- quidem cur id fiat in: ea parte corpufculi fetus, ad quam: | in;fuo corpore mater manum: applicuit.. Vidé quoque illuftr, Ere- Eni :difquifitionem: de vi imaginationis gravidaruin infetum, Z5: Hi/Ii de-l'Acadi Rojale des Sciences de Berlin; An, 1756, p. 3. feq,. «0 —— Ofrwut LXXX. | ipreefentium, abfentiam accufare poffimus, quo minus 'in pat- | &es imaginationis matris operantis abire debeamus. Quanquam | ergo & alibi **) biriis verbis fingularium nevorum a nobis ob- ; fervatorum mentionem fecerimus, tamen & eosdem hic lodi - Themoriz tradere non abs re erit, prefertim cum non anxie - tenores motuum quzerendi fint, quibus tribuere naevos .poffi- mus, fed in-apricum magis pefitae fint externae partes motuum - alterat&e, quam alterationem eadem mutatio in foetuum nondum 1 natorum corporibus exacte fecuta eft. I. Feemina quaedam trimeftrem puellam , alias fa: inam, ad me deferebat, confilium pre tenellze oculi fingulari morbo ro- — -gans. Facie iilo adcuratius introfpe&ta fefe.offerebat (iniftri - oculi macula humida rubicunda, acanthe oculiinterno fivedex- — tro, fuper inferiorem peipenrami, ad. — s extenfa, bugineze parte, éléiantef rubebat, ita nt, f uled voretiletal [ fuiffet, contufionem & fugillationem judicaffes. — In centro quafi tumoris rubicundi, slbugineam tunicam .obfidentis, cen- - fpiciebam veficulam quandam albicantem, qualis in ambuftios — ribus oriri folet, vel qualem phly&cenam (Hitzbletterlem) ap- — pellare folemus. Quare ex matre caufam aliquam hujus de- turpatioris oecafionalem, &;, an alias ophthalmia infans labo- 1 raverit, vel contufionem paffa effet. — IHa autem refpondit: - hanc maculam ftatima nativitate obfervatam effe. lpfa autem | ita lepidam hiftoriam narrat. X Maétabatur porcus. Foemina | gravida aheno adítat, in quo calida aqua pro ufu ceconomico | coquebatur. Maritus per jocum digito, maétati porci fangui- - ne tin&to, uxoris faciem contaminare fatagit, & cruore ocu- lum illinit. Simul autem fcintilla quaedam «crepitantis accenfi ligni foeminae oculum ferit, ibi praecipue, ubi fanguinolento digito maritus fanguine madidum oculum reddiderat, atque in eodem loco, ubi poftea veficula ifta in 1nfante confpiciebatur, qui ergo ta&tae gravidee matris faciem exaCte referebat. Cu- ratio- - **) Diatrib, de Catalepfi. Edit, TI. Navi vere materni. 321 ratiohem navi hujus materni non attingo, cum in. vulgus no- tum fit, difficillime partes ita erronee ftruétas exílirpari, at- . que Cum ordinaria difcutientia hic nihil profecerint, feptica au. tem mater, nec forte immerito, recufaret. - TL Ante aliquot annos generofam formofamque , cetero- quin fanam & vegetam, virginem feptendecim annorum vidi, que in finiftra capitis & faciei regione maculam íaturate ru- "bram, palmae magnitudinis, cum nonnullis aliis minoribus, ge- rebat, a crotaphitidis muículi fitu ad malam usque fe fe exten- dentem. Hanc maculam aut ex ambuftione natam , aut nze- vum eílé, quem mater forte ex ambuftione in fcetum olim transtulerit (ein Féuermabl) , primojudicabam. Sed neutra erat, & plane alia ratio. Scilicet gravida mater olim vitrum majus, aceto rubi idei repletum j in elato quodam loco pofitum, demit- tere fatagens, a profufo ifthoc aceto faturate rubro ibi con- taminabatur, ubi poftea figna hujus commaculationis, ex ter- ore matris in foetum propagate, perpetuo in filia apparebant, OBSERFATIO LXXX. Dn. D. HENR. FRIDER. DELII. Hemorrbagia narium [Fudio ac jure meritoque à Jupprefja. NS eft, ut multis heemorrhagiae narium falubritatem in ple- ! thoricis , Congruente aetate , in chronicis atque acutis morbis, comprobemus, cum eam fepiuscule pulchre mor- bum folvere, in vulgus etiam notum fit, atque ex ipía quo- -que corporis ftru£tura fiendi ratio & falutaris exitus elucefcat, fiquidem, quando precipue e venis, faltem ex earundefn cum ar- teriis anaftomofi, fluxum hunc derivamus, capitis dolorum enor- mium & deliriorum ceffationem haud difficulter concipimus, fi confideramus, narium venas cum finubus durae matris com- AVov. AG. Phy. Med. Tom. LI. Ss muni- 322 Obfervatio LXXX. munícare *), atque ita, orta hac fanguinis depletione, ence- phalum magna ex parte liberari. Hinc a tot haemophobis. fu-- Ícepta hujus haemorrhagice fuppreffio a rationalibus Medicisju-.- re taxatur. Cum cutem omne nimium vertatur in vitium ,at- que in fübje&tis tenerioribus precipue facile lethales evadere haemorrhagiee hae immodicce. poffint, preítat fine dubio hos - . componere fluctus , antequam ad incitas eegroti redigantur. Iure ergo reprimitur interdum torrens fanguineus , veluti fe- quens hiftoria docet. Generofa virgo, xxrv. annorum, hiabítus corporis tene- tioris & fenfibilioris, olim ophthalmia , fluxu menfium: inordi- nato, & feepiufcule decolorato, leucophlegmatia & anafarca, doloribus arthriticis, dyfenteria, aliisque morbis obnoxia, fe- liciter tamen inde femper reftituta, aeftate , poft dolores coli- ' cos, in morbum articularem, cum febre continua, incidit. Ver-- fus feptimum diem menílruata, nec parcius, citius tamen quam - par erat,evadit. | Vndecimum verfus deliria tranfitoría obfer- ' vantur. Breviautem purpura alba copiofe erumpit, cum do- - lorum arthriticorum, antea graviorum , remiffione. Medica- | menta, qu&& ordinabantur, fecundum morbi fucceffiones, con- | .ftabant, e pulveribus temperantibus nitrofis, cum parciori | ; dofi falis fedativi remixtis, infufo millefolii, poftea e potio- nibus diapnoicis, infufo chamaedryos, nec non julapiis analepti- cis acidulatis. — Verfus alterum criticum diem heemorrhagia - narium corripitur degrota, primo moderata, fed per interval | Ia recrudefcente. Simul autem articulationes genuum manu. umque, antea prae graviori dolore omnino inflexiles, jam vos. Iuntario motui magis obtemperabant. lam autem íü corpore teneriori " doloribus excruciato, duplicem excretionem, pur- puraceam fcilicet & menftruam, experto, noviter emergens narium heemorrhagia metum omnino injiciebat , ne, fi & hanc. haemorrhagiam pro critica habere vocari evacuationes plu- Tes. *) lllufir. de Hartz Prim. lin. Phy(iolog, $. 459, — i.e vlone E p d Hemorr bagia marium ftudio àc jure tec. 325 res & (imul ingruentes zegrotam ad incitas redigerent, aut hze- morrhagia haec purpure retroceffionem acceleraret, Sed pur- . pura tamen legitime perfiftebat, nec fub confequentibus hae- morrhagicis evacuationibus largioribus retrocedebat. Szepiuf- cule autem heec narium hzemorrhagia, & cum impetu, rever- tebatur ita, ut per fex dies; quotidie, repetitis vicibus, fan- guis ad virr, vel 1x. uncias, & ultra; excerneretur, ex quo , quanta fuerit excreti fanguinis copia, facile dijudicari poteft. - Obfervato ergo hoc nimio fluxu, & vacillantibus fenfim zegro- te viribus, in ufum vocabantur Iulapia analeptica acidulata , pulveres nitrofi, cum Spec. de Hyacintho & maífa pilularum de Cynogloffa. Concurrente porro extremorum frigore , in- -tercurrentibus lipothymiis & debilitate fumma, varia externa in ufum vocabantur, veluti extremorum ligaturee, aceti intra - pares attractio; cum quo fimul fovebantur frons & tempora. Neque aluminis folutio, ut & liquor globulorum martialium, Gallis boules de Mars di£&torum ^), intermittebantur, ut naribus attraherentur, verum omnia incaffüum , cum femper haemor- rhagia recrudefceret. In his demum anguftiis, ubi zegrotaad- modum debilem tantum fpiritum traheret, & brevi animam ef- flare videretur, ad fpiritum vini ve&iificati[f; um, veluti egre- gium ftypticum, quod coagulando in fanguinem, & firingen- - do in partes folidas agit, confugio eo magis, quo magis non fi- pne fundamento credebatur, ipfam zegrotam, praeter illud cri- ticum non paucum, quod in cenfum veniebat, impetuofiori Mfluxui anfam preebuiffe, dum narium internam füperficiem - paullo ficciorem digitis,imo dentifcalpio eburneo vellicaverit, atque ita forte aliquam arteriolam leeferit, ^ Hunc ergo fpiri- tum vini mediante fyringa ipfis naribus injeci aliquoties, unde: eegrota quidem primo ftringentem prurientemque aliquem do- lorem fentiebat, brevi autem , obfervata rigorofe tranquilla | continentia & abfüinentia a minima narium irritatione, & per- T Ss 5 . pelto | L Vid. Difpenfator. Würteabergic, p.m, 95. -- o Olfer catio LXXXL p / peffo leviori ifthoc incommodo , a coagulato fanguine, mares - paululum obftruente, oriundo, a vehementiori fanguinis eru- ptione liberabatur, atque fub ufu temperatiorum analeptico- rum & nutrientium, fenfim fra&tas omnino vires iterum colli- gebat, & cum priftina fanitate in gratiam redibat. Videbatur .. equidem, poft fufceptum ingruente autumno iter, unmiverfi morbi recurfum extimefcendum effe, fiquidem denuo arthriti-. cis doloribus vexabatur noftra ;;. fub. quibus quoque narium, haemorrhagia vix dereli&a veftigia iterum legebat; fed inufum vocato chameedryos infufo,nec non potionibus temperantibus & diapnoicis, in melius res zegrotze vertebantur, neque nova fpiritus vini inje&ione opus erat, cum haemorrhagia nulla pror- fus caperet incrementa, fed brevi in morbi locum. exoptata fa- — nitas füccederet. | | | |. OBSERFATIO LXXXT Dh, D, HENRK. FRIDER, DELI. Convulfio falutaris. D illud convulfionüm fpe&taculum quis non abhorret $ Quis inquam falubritatis veftigium ibi quaret, ubi hor- . renda omniaactruculenta apparent? Neque etiam absque omni reftri&ione infcriptionem noftram accipiendam effe volumus. : Verum, cüm motus in corpore Humano , & in ftatu preeter- naturalia fenfationibus originem ducere vero fimillimum fit , atque lidem, quatenus arma natura funt, corporis conferva- . tionem & reftitutionem pro fine agnofcant , certe quo maius. periculum eorpori imminet ,' nifi antea plane oppreffa motuum. organa fuerint, eo magis & colle&tis viribus natura infurgit *, — & -- -- — vite lutlando de[Irwit boftem. Convul(íiones itaque, tanquam extrema natura arma, nifi in confuetudinem degenerent, & epilepíiam, difficillime tollen- | dam, *). Conf, celeberr, Ze Savvaczs 'Theoria convul&onis. Moripel. 1259. verc t * * Convulfo [alutaris, 325 dam, forment, (zepiufcule bono effe&u non defttuuntur. Sic in infantibus. cum convultionibus variolas & dentes non infeli- citer erumpere !obfervamus.. Prodeat aliud cónvulíionis fa- , Jutaris exemplum. | "M^ peto nuper puelle nobilis, fex annorum, adfidebám, tuf- - fi humida decumbentis. : :Refpirationis organa: relaxata admo. dum erant, & rhonchoideum pe&tus catarrhum fuffocativum gninitabatur. ^ Confeftim medelam 'appropriatàm ex aquis ;pe- - &oralibus cüni oxyt. fquillit. parare jubeo; dum autem hac potio parabatur , ex improvifo & fubito rigore corripiebatur eegrota, & facies torva reddebatur. "Vix terrifica hác per- mutatione animadverfa in convulfiones erumpebat tenella, quae adítantibus non lévem incutiebant terrorem; Sed ex arena attutum confilium capiebam, & cum paroxyfmüs paulum re- fnififfet, confeftim fwpbur antinoniü auratum , quod ad manus erat, exhibebam; quo fa&to pluries vifcida materia multa per vomitum evacuabatur , atque fic inftantis Catarrhi' füffocativi metus profligabatur, eegrotaque, in ufum poftea vocatis non- mullis aliis appropriatis remediis, convaluit; a €onvulfionum Jparoxyfmis poftea plane immunis. Quanquam jam. eniefi a&tuata & inde muco, siligxnné ob- fidente, evacuato, reftitutio tenellae noíftrze plurimum videa- tur adícribenda, tamen & ipfam fübortam convulfionem pro revolutionis fingularis fpecie habere malim, & pro noviter au- &is & in falutarem finem fufceptis motibus, quibus natura fuf- "focationem sinitanti catarrhali materia obviam ivit, & telaxa- Aus antea & fuppreffas thoracis vires reaffumfit. | * irons Norimbergam mi[fe d. ac. Otlobr. 175 9. Mo 25 Olfercatiy LXXXIL : gui OBSERFATIO LXXXIH. Dn. GEORGII BIONEMI EHRET..- "Arboribus Saffafras didis & Londini cultis , ed- — : rumque floris. cbara&ere, | Y | nno 1755. menfe Tunio .exploravi arboris Saffafras vülg) ? dicte floris characterem in horto Dn. CHRIsTOPHORI | GnAY , Hortulani Fulhami pxope Londinum degentis, ubita- - lem i inveni arborem, qua nunc quotannis floret & duobus gau- det truncis duodecim. pedes altis, quorum craffior undecim di- — gitos circumferentia fua gequat, Vterque truncus abimo fer- | me usque ad fummitatem ramis inftru&tus eft, qui ad o&o pe- des diametro fua fe extendunt, & foliis tam integris quam tri- - lobatis inter fe mixtis ornati funt 72b. 7I. Fig. I. Inhujusat- | boris floribus | Fig. 2.3. ftamina numeravi plerumque novem Fig. 2.4.2,a. quorum apices feu anthera rotundae funt & capi- tatze, hisque interfertas reperi glandulas ». numeri haud con- ftantis. Hi flores gaudent praeterea quidem ítylo fimplici c, — ftigma vero ejus in varüs floribus varie conftru&uum eft, & germen penitus deficit: funt ergo hi flores mafculini, yrbis h rem hanc poffeffor viginti jam annos coluit in libero aere, eam- M que tribus folidis aureis ( Guinés) emit tunc temporis, ut afferuit, ii minimum decem annos adultam, | Quum in his floribus nullum reperire potui ftyli germen; - nens mihi ortum eft, an illi completi fint. Vt ergo. perfe- &am eorum notitiam mihi compararem , (ine mora (ne floris tempus negligerem) in alium ce citu hortum, in illum nem- - pe Dni Iacosr Go&DoN, hortulani euriofifimi & fcientiae bo-- tanicze optime gnari, qui hortus feptem vel o€&to milliaria angli- cana Fulhamo diftat, & ad plateam magnam, Mile End di&tam,. extra Londinum prope e alterum extremum fitus eft, No- SANT tun De arboribus Saffafras diis tc. — 427 tum namque 1 mihi jam erat, ibi tales arbores pariter coli, qua- rum etiam ultra quinquaginta ibidem. inveni , nonnullas fex ; feptem o&tove pedes altas , & craffioris truncum quatuorde- cim digitis peripheria fua &qualem. Hasomnes deprehendi fru- ticofas feu muitis ramis frondibusque ornatas, ceterum arbori Dni GaaY habitu fuo fimillimas & pariter foliis integris triloba- tisque interfe mixtis inftru&£tas. — Singula& ex his, que flore- bant, monftrabant flores longe aliter conftru&os , nempe fe- fnineos Fi "dg. $6.7. Petala enim erant minora, ftamina femper numeraviíex, pariter glandulis d. incerti numeri, tribus fcili- cet, quatuor ad novemi infertis, inftru&a 5. fed ftylus fimplex, "ftigmate coronatus, proprio gaudebat germine fuo e. Has ar- bores poffeffor ex feminibus educavit; nunc autem eas mul. tiplicat per radices, quas ad quatuor circiter digitos in frufta dividit , ex quibus terrae commiflis ftolones propullulant, quae multiplicationis methodus omnium facillima eft. Ex his indi- catis liquet; arbores has duplicis effe generis; quarum unum 3mafculinos ; alterum femininos proe flores; id quod nemo antea annotavit. Scbolion D. C. I. TaEw. Aeris i in officinis pharmacevticis SafJafras. nomine jarri per duo ferme fzecula notze & viribus egregiis à medicis celebrate, ramum florentem in magritudine naturali a Dno EunETO piétum jam A. 1742. accepi, cujus pictura imitatio Deo volente aliquando in colle&ione mea P/antarum fele- &ar UTI ab eodem pictarum comparebit, Interea confultum duxi fecundum illam ramuli florentis partem fupremam 7ab. 7T. | fig.8. hic addere, quae monftrat gemmae florigerze aliquot fti- | pulas coloratas F fF f.fF.f.f; ex quibus prodibant aliquot folia novella g. z. & inter haec quinque pedunculi ramofi b. b. b. b. b, | quorum ramuli feu peduncul laterales fatis longi, fingulique | ! foliolo 439 -Oberéestio LXXXH.- Supr] de dE foliolo lineari fuffulti, füftinent florem luteum páríüm" féxies' — profunde fiffum i.i;ad fundum vero eonnatum Fig, g. 5.k Kj Vtut autem hanc piéturam more fuo adcurate & eleganter per- fecerit au&tor, floris tamen feu fru&tificationis analyfin tunc: non addidit. Quum vero de ejusdem chara&tere genüino non confentientes inveni botanicos fyftematicos; rogavi illum, ut! data occafione de examine illius follicitus fit; &, quid depre-: henderit, mecum communicet. . Non prius autem hujus voti compos factus fum, quam A. 1758; ubi in epiftola d. 9. Maji: ad me data tum mafculini tüm feminini, vel potius hermapliro-' diti, floris icones obtinui jam a. 1756. promiífas atque eas-' dern fupra ab ipfo citatas & figg. 2--7. nunc publicatas, quibus — fub finem A. 1749. integra arboris in horto D. GaAv obferva- tee habitum in ea magnitudine imminuta , quam fig.1. reprae- — fentat, ut & unicum ejusdem arboris ramulum in magnitudine: naturali delineatum (ex quo folium integrum fig. 9, triloba-! - tum fig. 1o. ut & bilobatum fig. 11, quze in eodem ramulo occurre- — bant, defumta funt) junxit. Quum pratterheec a D. EHRETO! - communicata quidam Aromatariorum noftratium nuper admo- - dum forte fortuna mihi obtulit aliquot Saffafras fiorum fafci- culos in ipfa hujus arboris patria colle&tos, fed absque curafic- . : catos, atque hi, utut ex ficcatione multum mutati, nonnulla figurae o&avze confirmant illuftrantque : .haud füpervacaneutu) E mihi vifum eft; illorum minimi, ob tabulae fpatiianguftiam ele&ti,. - in magnitudine naturali delineationem fig, 12. addere, Didutus. - gemma füpulis 4,7. nunc fufci coloris, earumque anteriori re». — mota, in confpe&tum veniebant aliquót folia (decem circiter) : ex state adhuc tenera undique tomentofa & albicantia m, m, interque haec, immediate ad illorum ortum, quatuor florum. pedunculi pariter tomentofi, finguli in minores laterales divifi. & foliolo lineari fuffulti, quorum vertici infidebat unicus flos, Fafciculorum horum alius, & quidem maximus, tum plura fo. ha fimilia, tum pedunculorum iterum tomentoforum novem manife. - De Arboribus Saffafras diis c. — 329 manifeftabat, qui omnes longis pedunculis lateralibus laxis, fo- -fiolis linearibus fuffultis, inftru&ti erant; ideoque non fpicam proprie fic didam, fed corymbum formabant, Flores adhuc integri exhibebant corollam plerumque quinquies haud raro ta- men etiam fexies ad fundum usque fiffam, ibi vero tam arte onnexam, ut fegmenta neque poft aliquot dierumin.aqua ma- cerationem diffolverentur, neque a fe invicem absque lacera- "tione feparari potuiffent. "Vt denique hujus arboris plenam fui -charaé&teris generici notitiam mihi comparare poffem , certior fa&us, nullam earum in Anglia cultarum hucusque fru&um perfeciffe, a D. PEr&o CoLLiNsONO , amico fummopere co- -Jendo petii, ut ex ampliffimo fuo rerum naturalium promo , 'ex Indiis .colle£& , quosdam fru&us matures benevole mecum communicet: id quod etiam non denegabat, fed aliquot eo- rum racemos mittebat. Hos dum depingendos curavi, binos extremae divifionis pedunculos baccis fuis onuftos fig. 15. fifto addoque; horum pedunculorum plures ex communi peduncu- lo oriri & propterinfignem longitudinem extenfionemque ra- cemum formarelaxum. Quum bacce ficcatze jam effent, ap- parebant illae nigricantes & corrugate fig. 13. t. & 14, cete- rem fuperius ovatae inferius contraGtiores fig. 14. & contine- bant nucem fimplicem fig. r«. fimilis figurze, fimplicem quo- que nucleum fig. 16. ineludentem fig. 17. Baccam talem caly- .&is loco, glandis inftar, excipit capula exigua ad oras inzequalis fig. 13. 0.0, pro recipienda bacca excavata fig. 18. & cum pe- -dunculo in extremitate crafliori fig. 13. 19. f. continua, Ruga baccarum declarant, earum tegmen in ftatu naturali efTe pul- pofum.& sequale. "Vt hoc pateat,.ex Manci CATESBY opere 2) unicam mutuatus fum baccam cum fuo pedunculo ejusque ca- pula fig.20 , qua 1n ftatu recenti pariter tumet &, fecundum hujus: 42) Hiflory of Carolina, Flerida amd tbe Babema Llaudr. &c. by Mank CATESBY, F. R. $. Vol 1, Lond, 1731. fol, max, p. & t. 55. -Mpp-INov. 4, Phy. Med. Tom.1T. T: 330 J Olbfervatio LXYXXIII. hujus operis exemplar coloribus nativis illuftratum geque: ac pedunculus miniato colore, quemadmodum bác: caeruleo, nitet. Heecinter fe collata fatis, ut opinor, declarant genui- — num hujus ftirpis charaCterem genericum facile inde forman- i dum. l OBSERVATIO LXXXIII. Dn, GEORGII DIONYSII EHRET. | De : Planta Litbofpermo afi, ———— 070. eec planta, quam depittam exhibeo ( vid. Tab. FII. fie. I. ws | . crefcebat in horto D. P. CoLriNsoNr, & florebat menfe Iunioa.1755. Primo intuitu, caulium foliorumque ratione: - Lycoperfico fimillima illa mihi videbatur; floris autem exa- | men indicabat aliud plane genus, cuius character; mea: opinig-;. : ne, proxime cum Lithofpermo convenit. Nequetamen affir. mare audeo, eam omnino hujus generis fpeciem effe: fru&u^- namque & calyce perfiftente augmentumque capienté:longei ab illo differt. Planta ipfa naturalis pi£&tam magnitudine haud: multum fuperat. | Caulis quodammodo fucculentus eft undique: pilis hifpidis obfitus , atque hinc inde ex magnis geniculis fle-. &itur. Rami proveniunt alternatim. Quilibet eorum füfful- ^ tus eft folio irregulariter pinnato, cujus petiolus digitum circi- d ter longus eft, in fua autem extenfione foliata utrimque vefti- | tur pinnis feu. laciniis, ex quibus duae priores fig. 1.2.4. ple-- rumque longae & anguftiores funt, reliquae vero ad mediam | coftam fuam latiores fiunt & femel vel bis profunde denta-^ tie in apicem ovato- acutum abeunt, ideoque folium i insequa- iter sew vs formant, ^ ——— Chara- -... pe Planta «8 gfisi. 22I. | Character. CAL. .ab initio conftat ex quinque fegmentis profunde incifis,. | longis. & acutis fig. 2; mox autem fegmenta hac lon- gitudine augentur & figuram ovato- acutam obtinent fig. 3-4. conf. fig. 8. 10. € fig. 1. c. eodem modo, ac in Pa- 2. .tagonula LixxNzi1 5) | COR. alba, primum calycem longitudine zequat fig. 2, quam SEU! ic vero calyx mox fuperat fig. 3. Inferior tubi pars am- . » plior eft fig. «..6. lente «optica gu&is; fuperior dividitur 5 ur . jn quinque fegmenta rotunda expanfa fig. 3. 5. 6. interius " !rubicundis ,pun&ulis confperfa fig. 6. STAM. J Pianeiie quinque, inferiori ampliorique tubi parti in- (^ terius affixa antheree capitatee fig. 6. | | PIST. Germen ovale, hifpidum, utrimque in medio compres- vfum feu inflexum; fLylus filiformis, femi bifidus feu di- o €botomus fig. 4. & in magnitudine au&ia fig. 7. tubi longi- . £udine. ( | PERIC. :Bacca. ;carnofa , calyci per(iftenti & magno infidens . fis.8. Transverfe diffe&ta, duo tantum in confpectum | veniunt femina fig. 9; fecundum longitudinem vero dis- I fe&ta, quatuor deteguntur loculamenta, unum fupra. | s alterum, fingula uno femine fceta fig. 10. 'SEM. quatuor, rotunda, rugofa fig. 11. | | ^ "Ut clarius patefcat, quousque hujus plantae partes fruCti- ficationis cum illis Lithofpermi conveniant, vel ab illis differant, - | has. Eu sU dan addidi fig. 12. BU E Ttà vnb ut EA. EX Job F* | i1 Tiv ^à E. Eun. : AJ ! 5) Can. M Eguitir, Sacre Regie Majeftati: Svecie Archiatris | 0 - Medic. &Y Bot. Profeff Upfal.; nec non Acad. Imper. Monfpel. |o s Berol. Tolof. Lond, Upfal. Stockb, Soc. € Parif. Correfp. Gene- Wo co ya plantarum &c. editio quinta ab Auclore. y ane £9 auda. mes 1754. 8, maj. p. 72; n- 195^ 4. , 1 | Scbolion D. C.1. T. uum cl. D. EngzTvs dubius fuit, num hzc planta anong- E ma ad Lithofpermi genus tanquam nova fpecies referen- - 3 formatio ab illa in lithofpermo reperiunda qudm maxime diffe. rens fufficiet pro generis novi chara&tere alio ftabiliendo, ideo- : que novo nomine generico diftinguendo. Notandum praeterea. eft, LiNNEvM in Patagonulae charaéteris expofitione fübnexiffe . obfervationem, qua docet, buius generis effentiam confifterein caly- — cis frutliferi ftru&iura, qua ab omnibus diftinguitur, licet feminum notitia deficiat batlenus. Confiftitautem haec calycis ftru&tura peculiaris: in eo,quod 1s, accrefcente pericarpio, fimul mirum in modum / augeatur & perfiftat : id quod DirLzNrvs, cui Patagonica dici- | tur e), delineatione & defcriptione declaravit. Si ergo novo .- nomine fignanda effet planta a D. EEzrTO propofita, velob ca- - lycis magnitudinem & ftru&turam, quae aque ac in Patago-. nula peculiaris eft, /"Vltcrocdlyx , vel ob foliorum lacinias fingulares Colpopbyllos forfan nominari polfet., E | | OBSER-, .€) Fructus diverfitatem in hoc fyflemate nullam facere differemiam , ex pluribus y. gr. Rhamni genus declarat Gen. plant. edit. V. num. 2:5. pag. 89. P Differentiam inter folium pinnatifidum & pinnatum docuit Liu NEvs H. Cl. p. I. 1,24. 69 III. n. $2. €) Hortus Elthbamenfir &c,. Auctore Yo. Iac. Duxgio M, D. Londini 1732. fol. maj. p. 304, tab. 220. fig. 295. » ? c o*mo9 x0 333 OBSERFATIO LXXXIF. Dn. GEORGII DIONYSII EHRET. ope - Jastmino? ramo unifloro, pleno, petalis coriaceis. jlegans haec arbuícula, Capitis Bonae Spei indigena ; vulgo 1 Iafminum di&a, a. t7«8. menfe lulio florebat in horto Dui R. WARNER , in /l/oodford prope Londinum, ante aliquot annos illuc delata. — ER tres ad quatuor pedes alta & valde "frondofa, Rami illius bini & bini fibi oppofiti paullulumque -"incurvi.feu irregulares proveniunt. Folia, uti rami, femper bina tab. TII. fig. 1.3, glabra & quodammodo fplendentia ve- nisque plena ovalem habent figuram, utraque in extremitate, magis tamen apicem quam petiolum verfus, acutam. Ex ra- mis, qui flores excludunt, ad horum calycis bafin alii bini pro- cref-unt remi fig. 1. b.b., qui anno f:quentiyut mihi videtur,novos producunt flores. Ad extremitatem horum tenellorum ramo- rum, qui nempe ad latus floris proveniunt, gemmae Ep binas obfervavi glandulas in hac ftirpe praecipue notandas c.c.: reli- - qui rami floribus deftituti ejusmodi glandulis non gaudebant, fed gemmis acutis, quales hinc inde occurrebant in ramis adul- tioribus ad foliorum ortum fig. 9.d. Stirps haec eo tempore , quo eam depinxi ejusque characterem obfervavi, fex fuper- biebat floribus apertis, quorum quilibet quinque circiter digi- tos diametro eequabat fig. 2. quique totum hypocauftum calda- rium fragranti odore, illi Iafmini florum fimili, replebat: alii preterea rami feptem vel oto florum alabaftris nondum expli- €atis onufti erant, Notatu dignum eft, hos flores apertos pul. chritudine, odore & duratione omnes Botanicis Europieis co- gnitos füuperare: formam namque atque odorem fuum perqua- tuordecim ferme dies noCtesque jeder, atque ab initio ni- t 3 vis 334. Oljeroütio' LXX XIP.. 1 vis albedinem referunt, fed poft aliquot T) flavum dilutum ac denique faturatiorem induunt colorem. | 1 ac Charater. | CAL; Hic reliquis perfe&ior hujus ftirpis charatteris parseft — COR. Tubus ad fauces usque interius tots ex fubiftazttia car- — STAM. 'Hac intimorum & minorum .corollae fegmentorum - .PIST. Licet totus tubus carnofus ; atque: ftriatus fit 5 nihilomi- 3 , nus detexi ftylum cum tubo penitus conjun&um & dif, 4 fig. Y. e. e. fig. 3. & figuram. obtinet oblongo - angularem; 1 . cujus media pars tubulofa fe ipfam dividit in quinque 1 intertextée funt fig. 4. g. s. Ora ejus florem' formant! | tota pariter erat carnofa, nihilque manifeftabat diftin-- folia aequalia (flat leaves) fig..6., quae a floris tubi: bá fig. 4:5. 8. feparata repracfentant ftellam pr fme rem fig. 4.6.7. f. nofo- fibrofa conftat, cui plures fibrae membranacea: | i vulgo diétum plenum fig.2. 3. 4. fecundum: exa&amr - numerationem ex viginti duobus petalis feu fegmentis - d coriacez fubftantiae compofitum. marginibus prope ;centrum ita accreta funt, ut prater | i antberas nihildifüngui poffit: hee quoque funt figurce P irregularis & numeriincerti; fenarium tamen non ex- — cedentes. fig. 4. P ficulter diftinguendum fig. 4.i. ejusque ligna, centru: floris occupans & in duo capitula.carnofa ovalis iru divifum k., ut & fuper receptaculi bafi exiguam pro- - tüberantiam, gernünis feu ovarii probabiliter rudimen- tum 4, qua pars tamen, per longum & latum diffe&a, guendum, utut telgniis optimae ope obfervata. m "m Nota. De lafmino ramo unifloro , plem, tec, 335 / M tss ónt5w INota, Calycis corpus transverfe diffe&tum fis. 7. nihil I ébapiii- -endum praebebat praeter aliquot punGta in circulum difpofi- ta3 idem corpus per longitudinem diffe&tum fig. 8. declarabat, fingula puncta tenui linea" totam percurrere ejus longitudinem: -quare has lineas pro fibris tantum agnofco, quales carnofzae | plantarum partes plerumque continent. - 7 (Londino INorimbergam miffa menfe Novenibri 17*9..) - Scbolion D. C. I: T. m. us T. "d r T. Jv*ETe Mene hujus ftirpis ramus, cujus effigiem in magnitudine naturali depictam communicavit Cl. D. EHRETvs, duos fiftit flores explicatos, unum coloris candidi, alterum jam fla- veícentis j. a facie anteriori, tertium a tergo, & quartum ad- huc.claufum, quibus figillatim addidit omnium ejus partium analy(in...- Quum vero hujus effigie magnitudo horum A&torum volumen multum fuperaffet, coat: fuimus; primarias tantum hu- jus ftirpis partes feparatim reprafentare 5; id quod. propterea facilius decrevimus, quia cl. A. eandem ferme effigiem inte- gram jam inferuit fu&e rariorum plantarum collectioni, quarum tabulas ab anno.1748. in publicum edere ccepit tab. hactenus ultima, nempe xv. lafmini fpeciem genumam effe hanc ftir- pem, A.ipfe dubitare videtur, quia hoc nomen interrogando ioporuit ; neque vero melius indicari poterit prius, quam ea- dem fürps invenitur (lore fimplici & ex hujus ftru&tura omnes fru&ificationis partes quoad numerum & conformationem de- terminari poffunt: fed nondum, quantum ício, talis nota eft. Heec autem pleno flore donata valde convenit cum de- fcriptione, quam dedit BazvNivs f) his verbis : ,, Jafminum In- dicum mali aurantie foliis ,. flore. albo pleno amplilfmo vobis... Catfi EO OONTEIN | piring y) lac. BRevwz , Gedanenfis Prodromus fafciculi variorum plania- pum fecundus &c. Tem 4 P- 59- «6 ^ Oberotio LYXXW. 050 0— ,PpiringIndorum. Z& Kudda-mulla Hort. Malab. part, 6? Folia — »in noflro geminata faltem, mec terna, ceruuntur, €9 acutiora; flo- — » ves formofioris forme , longiore cervice. — Omuium coufortium elegau- — — ptif/mum e. | BRExNIVvs enim fuam flirpem difünguit foliistan- | tum geminatis acutioribusque, &, quod precipue notandum; cervice (qua fine dubio intelligit calycem) longiore, quae omnia . cum EHRETI icone optime conveniunt, quum e contrario Aud- | da -mulla H. Mal. T. VI. p. 89. tab. $1. non folum folia terna & pleraque apice obtufo. (quod etiam defcriptio docet) verum -etiam calycem, ut in aliis Ia(mini fpeciebus, breviffimum mon- ftret, atque praeterea floris expanfi medium ftaminibus refer- tum exhibeat: ut taceam, defcriptionem definire hanc ftirpem — Convolvuli more fcandentem, quare Casr. CoMMzLiNg) Brey- — nii nomen indicatum, zeque ac Breynius, ut fynonymum ftir- | pis Malabarica allegatze , rete dubius tantum addidit. His . non animadveríis, MicH. PETz. AG. TiuL: b) nomen Brey- | nianum illudque Malabaricum qminus refte pro fynonymis de- . claravit: haec enim flirps, quae ab urbe Goa in hortum lauda- | tum delata, ibi fumma cura colitur, & ne quidem omnibus per- luftranda conceditur, tab. 3o. cum flore feparatim in magnitu-- dine naturali delineata, omnibus fuis partibus malabaricae ico-. nirefpondet: accuratius tamen defcribitur. Ceterum quum | ci. D. PutL. Mirrenvs ejusdem fítirpis Warneriane defcriptio- nem | £) Flora Malabarica ffoe Horti. Malabarici Catalogus &c, digefft.| | Cas. CoxwEuiN , Med. Doct. &' Horti Medici Amfielodamenfas | Botanicur. Lugd. Bat. 1696. fol. maj. p. 76. b. & Lugduni Bat. | eodem anno in S. maj. p. 143 itemque ib. 1718. fol. folotitulo mu-' |- tato hoc: Botanograpbia a nominum Barbarifmir, 4e) «vtapierag | obtentu vefíítuta &c. fol. p.76. b. cw 35) Catalogus plantarum Horti Piani, Aucfore Micn, Awc. Tui, ei |. Cafiro Florentino , in Pifano Atbeneo ffmplicium Letlore oydina-. | fio (9 cjurdem borti Cuflode , nec non. Reg. Soc. Lendinenf. €. Academis Botanica Florentine Socio, Florentiz 1733. fol. p.87. — |. De lafinino , ramo wniforo, pleno, &c.. 437 mem atque effigiem plantis, quas pro illuftrando atque ornandoe Hortulanorum Di&tionario fuo in publicum edi ccepit 7), in- feruit & nonnulla peculiaria indicavit; opere pretium eft, eo- rum primaria hic fubjungere. Ab hoc A. nominatur Jafini- num falis lauceolatis oppofitis integerr tis, caly- cibus QCUÍ1$. Centurio HvTCHENSON illam invenit fponte "erefcentem in continente Capitis Bonae Spei paucis milliaribus E mari diftante, eo du£tus fragrantitlimo odore, quem eius flo- "res, quibus tunc onufta erat, ad magnam diftantiam fpargebant; "id quod illum incitavit, ut eandem vafi terra repleto implan- -faret & in Angliam.transveheret , ubi nunc per tres annos in .horto RoszRTI WARNER, in Woodford provincize Effexize, flo- rTUit. Stirpem ipfam laudatus Miirsnvs defcribit his fere ver- - bis latine redditis: ;, £7 planta Botauicis incogitita €? in mullo eo- p rum libro defcripta; meque nota erat illi, cui cura borti Batavi Ca. aypitis B. S. demandata. erat, ut ut di[lantia paucorum milliarium [ponte y*refcens. Prope comoenit cum Naudi Ervatam maiori » Horti IMalabarici k); [ed differt foliorum babitu atque etiam unico flo- x € fingulorum pedunculorum: meque tamen alia. ofmini fpecies tota. eft piam prope accedens. — Truncus bujus ftivpis eft. admodum cva[fus. Cve- »ry large) & liguofus (woody) , multos fpargens vamos validos y (trong) pariter lignofos , "primum virides , ed poftea. levi cortice. ci- »ftereo te&los, qui bini ordine oppefito proveniumt €? genicula babent »1 woulde brevia. — Folia etiam ex adver[o bina ramis ar&e adberent, fimt- vd quinque digi itos longa Cn medio duos cum dimidio lata; exiremum » utrum- $. 4 Defcription of " Figures. of Plant, mm to tbe Gardenerr | 3DiclHionary. Fol. maj. p.120. tab. CLXXX. Plenum titulum .in- dicare nequeo, qnia egregium hoc opus completum An ac- ^. cepi. (E) EL XT. p. Iof.'tüb. g4, ubia Io, CowwEriNo nominatur Ayringa Malabarica laclefcens flore niveo pleno odoratifime, Now dil. Pbyf. Mcd. Tom.IT Uu 888 .. Olfervatio LXXXIP. utrumque verfus dimimvta & in apicem acutum terminata y lucide vi. t rentia € multis venis transver[im ex: media colla ad. margines integros —— excurrentibus notata. Florem excludunt ramorum extremitates folüs — t ar&e infidentem. — Hic inftru&tus eft tubulofo angulofoque. calyce , qui & » profunde dividitur in. quinque [egmenta acuto apice terminata. Flos ! » ipfe monopetalus tantum eft, licet polypetalus primo a[pe&tu appareat: — y petala namque omia. inferius in unum tubum conjuntia [unt , qui ger- * ,mimi (quo, monftrante figura, calycis corpus intelligit) im- | fidet. Florum quidam aliis plus pleni [eu multiplicati [unt tribus qua- — ,, torve petalorum ordinibus, €3 borwm: fFylus inftruGius eft. bifido. tan- P ,, tum [Hgmate , mimis vero plenorum trifido. — Omnes flores, quos exa. —— 3j minavi ,: [taminibus erant privati y Cuius cau[Ja floris plenitudo effe - , poteft, mibi namque bene notum e[F, varios flores plenos nec [Lylo mec — y» ftamine. gaudere 1); fed i 7 * boc flore [tylus cwn bifido fuo [Higmate LA (quod fecundum figuram feparatim additam feliatum quafi eft) - , clare in con[pe&kum venit (is very remarkable). Flos perfetie exe — »panfus — 4d. DI) SrzasT. VanrawT, Difcours fur la. ftrutfure der Fleurr &c.. cum " verfione latina, ut perhibent BornHAAvir. Lugd. Bat. 17I8. 4. p.12: 1- hoc jam indicavit his lepidis verbis: Quemadmodum caudae (fila- menta) refHiculorum (antherarum) vere referunt. petalorum mae — turam , [ope inde evenit, ut in quiburdam certerum generum. | fpecicbur florum polypetalorum transformentur. in petala, ipfa. ut amabilia forment mon[lra , que tanta educantur cura titulo. florum plenorum 5: in quibur raro vel nunquam (contrarium ta- — men ixon(lrant Pezpavera hortenfia) re/ficulor videre licet. — Ine juf'e quippe be crudelerque noverce ab ipfr raptor: cunir devo- rant eosdem , ibique rapiunt avide omne illorum pabulum. Ne- ue tamen voraces he vel ffc quiefcunt: imo vero aque inimice | euicunque demum fexui, pofiguam uni jam exitiales facle, mox | alium pariter aggrediuntur, lentaque fenfim fame confumentes mori denique pre languore cogunt. — Hinc femina borum infa- eunda abortiunt, raroque (uti e,gr, in Papaveribus) fft, ut frue. gifera reperias inier male fortunatof fuperbientium flerum ba-.— rumce frucfur. t | ! M -— De lafinino, ramo uniftoro, pleno, tec. 339 y patfus equat Rofam medie magrütudinis , odoremque fpirat admodum »aratum, atque etiam quicquam illius INarciffi , qui Donquile vulgo vo- tatur, fed nom adeo valide. — Hic locorum bec [tirps floret menfe Tu- |..4lt0 £9 Augu[to; credibile autem e[t, in loco natali per maximam cni partem: Centurio enim, qui llam. transportabqt , a[feruit , eandem y continua[fe florum fucce[/iones ber totum iter , usque dum clima fiigi- 3 dius Jubiret, ubi tempe[tas brogreffam 1nbibuit. Dum haec ad pra- Jum jàm erant parata, D. EuggTvs mihi nunciavit, Dominum Euxns hanc ftirpem ut genus peculiare diftinguere & nominare | Gürdeniam , in memoriam atque honorem amici fui, D.D.: D'GARDEN , Medici, qui in Charlestown Carolina meridionalis habitat. "Retalit ErLürs EHmETO , illuftr. LiNNEvM poffidere: | hujus ftirpis fpecimen flore fimplici, :cujus forfan ope de ge- | nerico chara£tere certior fa&tus eft, quem ad methodum Lin- | meeanam fecundumEunET: de!ineationes defcripfit & Transa&tio- | nibus Anglicanis inferturus eft: neque tamen ipfi, neque Lix- 5 oo fru&tus adhucdum innotuit. | OBSERVATIO LXXXE, D» D. JOANN, CHRISTOPH. REINMANN. De | Caydueli cipinti duo amos nato, per inteprum ad. — buc annum, penmis omnibus amiffis, vivente y . cantante, & falsaute. N "€ Tti omnibus creaturis in regno animali, «corpore orgariico gaudentibus a fummo & fapientiffimo creatore certus | vitze terminus eft conftitutus, quem non facile tranfcendust ; | ita etiam aves, fi non capiantur, .aut interficiantur , decur etatem attingere folent. -Carduelis, qui tam elegantia co;o- bc qua penna ejus gaudent;-quam cantu grato, quo imita- | Uu2a- tur ] , : | [ 340 Olfrvstin LXXXPI. tur lufciniarum concentus , ut & docilitate & manfüetudine Yt pra aliis avibus fe fe hominibus commendat, fecundum Vena-- 1 torum obfervationes, in fylvis fi commoratur, quindecim an- F1 nos vivere folet. In hypocauftis , cavea inclufus fi tenetur ,. s ejus vita, ob varias rationes , partim quia carduis & lappis, | quibus natura affuehit , non vefci poteft, partim ob nimium ca- 4. lorem fornacum , & regimen inordinatum, raro tam diu dura- - re folet. ] Eo majori itaque risu carduelis dignus eft, qii non | folum vitam fuam ad viginti duo annos, femper in cavea de- . tentus, protraxit, 1 fed pennis quoque toto corpore, a rofa ] vit y faitavit, & iir jucundum praebuit fpe&taculum, quo. P niam ubique pinguedine ejus caro erat obdu&ta, ut adje&ta fi-..- gurar. Tab.IX.oftendit. Modulatus eft (imul toto hoc anno. 3 fine intermiffione , cum tamen aves, pennarum defluvium fi; | patiantur, filere foleant, & cantus, quem didicerunt, fzepius; | oblivifcantur. Anno & quod excurrit abfoluto, penna ite- . rum creícere ceperunt, carduelis vero fenio confe&tus tag- dem exípiravit. | | OBSERFATIO LXXXVL- T Dn. D. Vini CHRISTOPH. REINMANN, De z Laudaimo liquido Sydenbamii, medicamento ruriffi- d mo, certifnumqe auxilium cito adferente im J| dyfeuterico mor bo , auno preterito. — $4 | grae. B rz morbos, qui hominum corpora premunt & fsepius ope. pru Drísptenaa jure quodam primo loco erit ponenda. | ka P ^ D Lauduauo liquido Sydenbamii , &. 441 | . Ea enim quam SvpENHAMIvs, feliciffima, quam exercui*s pra- xi celeberrimus , febrem ad inte[tina conver[am nominat, non folum atrociffimis doloribus corpora excruciat, fed etiam, ob motum - inteftinorura periftalticum ad convulfivum usque gradum au- - | &um, perpetuum ftimulum ad deponendam alvum, cum reje- .€&ione fecum mucofo-biliofarum, plus minus fanguine vel fa- nie tinétarum, excitat, & ob conjunttum tenefmum , omni re- ! quie, qua aliis morbis laborantibus frui tamen licet , "fimul pri- vat & in magnum vite difcrimen illos conjicit. — .. Nullus fere morbus talem ftragem edit, ac dyfenteria , "A | quando femel ingruit, brevi egidemice graífari & popularis fieri incipit, & nulli fexui, temperamento atque eetati parce- re folet , adeo ut nec iind la€tantes, in ipfis adhuc degentes incunabulis, ab illius tyrannide fint immunes. | Diverfze folet effe indolis, & in benignam atque malignam, cruentam atque al- bam dividi. Benigma rubva, quanquam non tam periculoía ha- beatur, quam maligna alia, quee fyrmptomata exitiofa habet |. conjun&a , & in fummum zegros producit vitae difcrimen, adeo- | -j [ | | E | que nunquam periculi eft expers, & ob cruciatus & doloresin- teftinorum enormes fatis molefta. Contagiofus fimul cum mor. bus fit, alios deterret, quo minus accedant, & debitam opem praftent , ut hac ratione faepius pereant, qui adhuc conferva- ri potuerint. .,,,Omni quidem tempore dyfenteria graffari folet, interim tamen dmítas fervidior, qua multa viciffitudines aéris fe exci. piunt, mox tempeftatem calidiffimam admodum frigida cum ventis borealibus fequitur, uti anno praterito. experti fumus, huic malo eft maxime opportuna. - Sedes hujus mali eft totus inteftiorum carialis, tam te- nuium, quam crafforum, quae, fecundum SypENHAMIvM, fe- riatim afficiuntur, donec tandem in inteftinum re&ctum omne mum detrudatur, & in tenefmum moleftiffimum definat. »r1 Uu 3 | Inter " "nter tunicas, decli inteftinorum conftitautit, ner. vea inprimis adficitur, qua copiofiflimis fcatet vafis fanguife- - Tis, interne vero quam plurimis obfita eft glandulis, quze affi- duo fecernuünt humorem. ferofo -mucaginofum , partim ad de- fendendam turíicam nerveam ab ^s acrimonia, partim excrementitium. : Quanquam autem variae & diverfae caufce dyfentétise ab Auttoribus adducantur , tamen , fecundum illuftrem Hort- MANNVYM, illa potiffimum re(idet in his vafis fanguineis, tuni- cam inteftinorum nerveam obfidentibus , & eft materia quae- dam ferofo - lymphatica mucefcens, & cum particulis falfis acri- bus ac fulphuréis , in matfa fanguinea flu£tuantibus , in lentum & caufticum magma coalefcens, & interdum cüm miafmate quo- dat peregrino; ab extra corpori illato; perniixta. Heec enim motu quodam febrili a conftritto corporis: anibitu ad nerveum inteftinorum canalem, ;partim acrimonia fua tunicas fenfibiles ^ nimium vellicat , xodit & adtorminofas conítriCctiones proritat, —— partim lentore fuo vafa, quibus 3neft, infigniter 4 & ad FUDTiTenE 2 usque diftendit. 'Ex fententia celeberrimi SypENHAMI, quam HorrMAN- -— NvS fecutus, "hic morbus eft febris in inteftina introvería, cu- jus ope humores calidi atque acres, in maffa fanguinea. conten- ti atque eandem :exagitantes, ;per arterias meferaicas in di&tas - partes deponuntur, unde, a vehementiori fanguinis atque hu- morum eo contendentium impetu referatis vaforum orificiis, fanguis per anum effunditur, ubi fimul vehementi inteftino- - || rum nifu, quze .omnem adhibent operam , ut humores acres Finit nuo infeftantes expellant, mucus ifte, quo naturaliter ob- — | ducuntur , :nunc copio(ius, unc parcius una egeritur, ideoque eam medendi.methodum adornavit: nempe primo acres iftos humores per vene feCtionem in brachio. celebratam revelle- re, deinde reliquam magam fanguineam anodyno aut parego- jb. er TlCO, iui" May LI — ; w-— y "m "EE S a! alatur dst í ry P oxastil vite e$ 5 zm "T : : - | | | m De Laudano liquido Sydenbamii , &ec..— 245 rico, ut vocat, temperare, & tandem: diétos humores acres per cathartica fubducere ftuduit. ' Ad. motus maffae fanguineze temperandos & dolores miti- gandos inprimis Laudano liquido *), tanquam optimo anody- no & paregorico, ufus eft, cujus guttas xvj, usque ad xviij. non folum no&te poft apertam venam , fed etiam quovis die, quo mane catharticum propinaverat, hora pomeridiana, & re- - liquis diebus mane & vefperi, usque dum morbus plane remi- ferit, exhibuit. Morbus hic fi pertinacior non cedebat, Lau- danum di&um fingulis diebus mane & hora fomni, imo terper diem quavis hora octava & in majori dofi ad guttasxxv. fi prior — dotis fluxui cohibendo haud par fuerat, exhibere non dubitavit. - Securum huius medicamenti ufum. fequentibus. verbis af- feritatque affirmat. /Vec vel minimum quidem incommodi a tam fre- quenti medicamenti. narcotict. repetitione mibi: adbuc videre contigit, (quan- Xamlibet noxam inde [equuturam comminifcantur experti) , licet plu- fes noverim ,- qui in. morbo contumaciori idem ad. feptimanas aliquot. con- tinuas vfurpaverint. | | | Hsec methodus, quae non folum certum auxilium polli- cetur, fed etiam fubitaneam dolorum & cruciatuum mitiga- tionem, de quibus omnes hoc morbo correpti uno ore que- runtur, & multis clamoribus & lacrymis fzepius illorum leva- men poftulant, fimulque declarant, fe omnia fymptomata lu- bentius perferre velle, imo ad mortem fubeundam effe para- "tos, modo fummum Numen illis unam adhuc horam, ab his tormentis intolerabilibus vacuam, concederet, ut animum | com- 9) SvpeNHAMrvs in. Operibus fuissiniverfis, Lugduni editis, p.m. 195. — .. fequentem Laudani compofitionem fuppeditat: Rec. Vini Hifpa- - . mici: libr. ), Opii 3j. Croci 5j. pulveris Ciunamonii , : Caryophyl- " lorum ana 2j. infundantur fimul in B. M. per duo vel tres dies, p liquor debitam confiflentiam adquirat. Colatum fervetur pro ufu. 2) os | Olfereatio LXXXL- WE componere poflint, mihi prae aliis placuit. | Experientia amici cujusdam, qui Laudano , praediécta ratione exhibito, plures; diverfi fexus atque setatis, diriffimo hoc morbo graviter de- cumbentes, fanayerat, dubia,. qua mihi de fecuritate hujus opiati, fecundum plurium Auttorum opiniones & fententias , qui ejus ufum tanquam fufpe&tum ditfuadent, oborta fuerunt, difcuffit , hincque cepi laudatam methodum fequenti ratione imitari. | | | Quoniam curae mese primo die nullus fe fubjecit, venae- fe&tionem omifi, & ftatim hora matutina feptima preebui Rha- barbari optimi , in pulverem redacti, drachmam dimidiam poít méridiem hora quinta guttas xvr. vel xviii. Laudani li- quidi cum infufo foliorum Thée aut aqua fimplici exhibui, al- tero die iterum hora feptima matutina & quinta promeridiana eandem do(in Laudani dedi, tertie aut quarto die repetii pul- verem rhabarbari, & diebus fequentibus, usque dum dolores . plane ceflarent & fluxus fanguinis fubfifteret, cum ufu Lauda- ni continuavi. Hora decimaantemeridiana, tertia pomeridia- na, & decima no&is interpofui pulverem abforbentem,tempe- - rantem, & tonicum fequentis compofitionis : Rec. Lapid. cancr, 5j. Corall. alb. C. C. ufti ana 56. Nitri 3ij. antimon. diaphor, corti. Cafcarill. ana 34. Cryftall. mont. 5j. M.F, Pulv. 9ivid, in xij partes zequales. : Statim.prima vice cum aegroti Lésbutn fumerent, poft 4 horae dimidia aut unius decurfum, jam delorum levamen fen- . tiebant; fecunda vice atrociflimi dolores valde remittebant " ita ut per tres & quatuor horas fine interruptione dormire po- . tuerint, & expergefa&i mentis & virium refe&ionem animad- - verterent, & gaudio & fiducia in hoc medicamentum repleti, ejus crebriorem ufum efflagitarent ,, quem tamen non conceffi, - Quoties deinde hoc medicamentum fümferunt, femper novam - initigationem & dolorum decrementum perceperunt. IPotum. EMI AMETS MEE RUNE RUE RENT TES LS. / Potum frigidum plane interdixi & infufum theeforme ca- itas ex Scordio & Veronica, ut.& deco&tum Cornu Cervi - eum corticibus. Citri , deco£tum panis eum corticibus Citri , decot&tum avenaceum, jufcula carnium vervecinarum ordina- vi, itemque juícula ex cerevifia fecundaria cum cumino pa- fata, oryzam, cremorem hordei, & panem butyro recenti illitum conceffi , regimen temperatum , fub decenti calore, & . defenfionem corporis 3 frigore, quoties furgerent , commen- - davi. De Laudano lini Sydeubamii, t?c:.— 345 | - Huic methodo, j jam commemorata ratione infütutze, feli- ciffimus refpondit femper eventus, & Laudanum, mirandum & non fatis dilaudandum apud omnes, quibus illud exhibui, prae- | füdt effe&um. Diverfe statis homines,' 60. $0, 40:30. 20; Io. 6. 3.2. I. annos natos, in diverfis locis & urbibus hoc me- . dicamento fanavi, & faltim tres numero, qui cum non decen- | ter & continua feriemedicamenta fumerent, & nullum' regimen | Obfervarent, cerevifiam frigidam ingurgitarent ; € pruna re- | centia devorarent, hoe morbo perierunt. ! | «o£ Ne ullum quidem incommodum aut damnum. apud omnes, | qui hunc morbum fuperarunt, animadverti, neque etiam un- ! quam inde.noxius qualiscunque pertimefcendus erit effectus 3 | quum cafu ancilla integram drachmam Laudani liquidi una vi- | ce fumferit, & non nifi infignem proclivitatem ad fomnum in- | de perceperit, a malo autem hoc ftatim plenarie fuerit libe- | rata, ut elapfo quatriduo officio fuo iterum fungi potuerit. Brevi temporis intervallo omnes,* vires & integram fanitatem | fecuperarunt, & omnes adhuc optime valent, Puella qua- | fuor annorum , ubi dolores & febris jam ceffaverant, fanguis | | Verofipius excrementis commixtus. & interdum etiam fince- E adparebat, ad mitigandum hunc fluxum per quatuor he- aen ter de die, guttas rv, Laudant pro dofi optimo cum. &u affumfit. à "Nos A. Pbyf. Med. Tom. II. AGE 5 v Eoo ^ 446 "' Olfevitià LXXXPIL ^ 0 Loco pulveris Rhaharbari, tin&cturam ejusdem, & loco pulverum abforbentium infantibus, qui iilos abhorrebant; tins — &uram papaveris cum liquoreadodyno porrexi, fumma cum . utilitate, Superato morbo, ad roboranda inteftina, dedi Mix- . turam ex Effentia Corticum aurantiorum, Génltuupuosingn 2 Y; Caícarillae & liquore anodyno compofitam. Candido du&us amore erga proximum, idm Bis "T€ communicare & Laudani üfüm: tanquam : tutiffimum; "ad dolo- res atrociffimos dyfentericos toD 53 remedium. commen- i dare volui. | "T : hao; | SOBSERFATIO LXXXVIL ; Dn. D. IOANN. CHRISTOPH, REINMANN. 1 De , Sugulait e destoritiun orificit uteritii Con- formatiwne , caufa frexalitatise os d fobolem 'procreandám' decentem "requiri. 'Conformatio- nem partium genitaliumi , tam maris, quam inprimis fe-- mina, & vitium quoddam illarum, aut connatum, aut contra- - &um, generationem impedire, ex principiis indubitatis : phy- fiologicis notum left, qua crebriori experientia confirmantur? Singula hic récenfere vitia; que partim coitum, partitn con- ceptionem impediunt & caufam divortii fepius confütuunt y. mearum jam non eft partium, & fu(ius de his in Pathologia & Medicina forenfi agitur5-unius faltim vitii; nempe orificii ute2- tini non decenter conformsti cauía fterihtatis abfcondita; & demum poft obitum fe&iorie dete&a; jam-fáciam mentionem; Foemina quaedam honeita, procerce flaturee, venufto cor- pore gaudens, decimo o£tavo anno aetatis matrimonium iss & dur una non xe irri: ; quin faultos fuftinuerit Eo 20.4 i x AVRTAMUSUNTTSEEPETSM e s 2 ! . r / pe fingulari. e praternaturali orificii &c. 347 xus viriles , nunquam tamen inde. gravida fuit reddita. Poft - quinque annos fterile hoc conjugium morte mariti iterum fuit folutum ,..&. vidua adhuc vixit per quatuordecim annos. Mul- tas calamitates & cafus infortuni, praedi & omnium fere bo- morus incendia-cum.hoc tempore experiretur ,. ejus fanitas - yacillare &:manca fieri ccepit. ...Ob vitae genus otiofum & fe- dentarium malo: laborabat hypochondriaco - hyfterico, & fz- - pius vehementiffimis doloribus vexabatur colicis, cum obftru- -&tione alvi pertinaciflima, quee nullis remediis internis atque | p folvi poterat ,';& per otto, dies faepius durabat, ftipa- | His accedebst infignis: pracordiornm anxigtas, ut tefpira- " E Bascrdimni vix potuerit. - Vitze finem tandem accedere animadvertens 1 poftulavit, | E poftquam vita deceffiffet ;, corpus ejus a Medico cultro eriretur, &'caufa tam.intolerabilium dolorum detegeretur,ut ls, qui fortaflis fiimiles perferrent dolores, éo certius auxi- Mie. ferr poflit. Lubenter huic defiderio fatisfeci ,nec un- quam me peenituit Qum. waria notatu digna animadvertendi ;occafionem impetravi, Inter hzcinprimis erant quatuor po- lypi, in ventriculis cordis & auriculis hzerentesy & ad digiti lohgitudinem in vafa fanguifera majora; arteriam magnam, pul- monalem, & venam cavam, fe fe. extendentes j.qui crebrio- ris cordis anxietatis, & tandem mortis caufa fuerunt, cum vaía ! fanguifera fubito occluderent, & gus circulum fufflami- : pens. | "Tn ovario dextro deprehendebatur- tumor ,: pughi magnie | Bises aequans, qui materiam, fanguini corrupto fimilem , in fecontinebat; cum hoc tumore tuba Fallopii dextra erat con- ! matay & per hanc aliquid hujus materize in uterum propelli po- ^| terat... In ovario finiftro quatuor hzrebant. hydatides, SPEM ] tudinem nucis niofchatte fuperantes.: 5 0 000 / | sbivPreeter hazec infimul quoque »rificii nterini; od sin: 3| nem prousem deprehendebam, quod , fub forma rotunda j| qi Xx 2 | glo 3448 ^^ ObfrostioLXXXPIL o globofa, ad pollicis transverfi longitudinem, in vaginam dez | Ícendebat, & foraminulum minimum rotundum monftrabat; . per quod ftilus tenuis vix permeare poterat, cum alias in ditat: E naturali ut conus truncatus in vaginam propendeat quatuorvel | : quinque linearum longitudine; ad inftar probofcidis vél oris | catuli nuper nati, ejusque apertura rima transverfa fitj quas - tres lineas lata, atque durante ceftro venereo, tempore concu- | bitus, aliquantifper aperiri folet, ut per eam femen ejaculatum — ad uterum deferatur. Heec igitur minima apertura, per quam h fpecillum minimum penetrare vix poterat, feminis eiusque au- I rc tranfitum ac ingreffum impedivit , & ita caufa fterilitatis | fuit abícondita, quae nec cognofci, nec corrigi e potuit; - p. OBSER VA TIO LXXXVIII. ps D. IOANN. CHRISTOPH. REINMANN, De Jü Vero gravido initio noni met fi yfis di iff-o. : 1 corpora humana, quz tam in theatris publicis, quam pris. vatim cultro fübiiciuntur anatomico, feminarum gravida. rum cadavera rariffime occurrunt, cum inter illa. hujus fexus - fubje&a, quae capite mulCtantur, gravidee a mortis pcena tam | diu iint immunes, quam diu uterum gerunt, meretrices verd - fubito & feliciter plerumque pariant , & honeftae ac maritatae | uxores fi ante partum aut fub partu moriantur, mariti, plerum-- | que tenero adhuc vin&ti amore , feCtionem. uteri non conce: . dant. | Cafus itaque infortunatus cum faltim hanc nobis füuppes |. di:et occafionem, qui tamen cum mater & feetus fimul pereant, [ ne quidem optandus, fieri idcirco folet, ut plures Medici,imo Ó interdum Anatomici magnae famae: ex hac vita difcedant; qui uterum gravidum auo aut nono menfe diffe&tum 1 non vide- li runt. | $i X | : [ i | * - De utero gravido initio voni menfis diffetlo. 349 ^^ "Ego hic loci, praeter omnem fpem & opinionem, uterum gravidum initio noni menfis fecandi & contemplandi perraram nactus fum occafionem. — Fabri ferrarii uxor, tertia vice gra- . vida, temperamenti fanguineo- cholerici, febri tertiana inter- | mittente laborabat, quae, decenti methodo tra&tata, intra qua- |. tuordecim dies ceffabat, poft vehementem autem commotio- | mem iracundam redibat, minori tamen gradu; cum vero pau. eis abhinc elapfis diebus iterum gravi iracundia, per aliquot ho- ras continuante, excandeíceret, haec febris, füb tertianae fche- mate huc usque ludens, faciem & typum mutabat, atque in ar- dentem continuam tran(ibat, quam calor infignis & fitis inex- —tinguibilis cemitabatur. ^ Eo peior & periculofior fiebat hic morbus, dum fequenti no&e finiftrum brachium & pes paralyfi | adficiebantur. Delirium erat fere continuum, unde nullum ob. | fervabat regimen, & faepius denudato jacebat corpore. Omnia incaffüm adhibebantur remedia, quae etiam plerumque re- fpuebat.- 1n OMS | —.. .Foeetus vitam fatis vividam variis & crebrioribus motibus, |! ' per abdominis integumenta confpicuis, prodebat, qui ultima fal- tim hora ante matris obitum ceífare videbantur. Morte tan- - dem hujus fcemina infecuta, fummo id adnifus fum ftudio, ut a marito veniam, corpus fecandi, impetrarem, Qua obtenta, ftatim obftetrices hujus civitatis cum earum magiftro , Chirur- | go aulico, convocare juffi, ut in me non folum, fed in alios "quoque & rem publicam utilitas redundaret, Obftetricibus, | que aliquoties in theatro noftro anatomico uterum non gravi- dum viderunt, demonítravimus fitum & figuram uteri gravidi, eoque diffe&o, (itum fcetus ad partum fe fe accingentis natu- ralem , nec minus omnes fere foetus fitus praeternaturales & irregulares , ejusque artificiofas verfiones, ut & placenta fe- | parationem , oftendimus. | : ——— Quantum differat uterus gravidus a non gravido , hac oc- Ca(ione luculentius & diítin&uus oculis vidi, quam alibiunquam | Xx 3 deícri- aj 7 Olferoatio. LXXXPIH.. i. SMS & depi&tum i inveni, Multoties optavi, ut tempus. .& occafio permififfent , uterum e corpore eximere, ejusque figuram. accuratius per piétorem delineare. XVnius autem ho- r& ípatium non fufficiebat, & maritus cum cognatis mihi & Chirurgo faltim permittebat uterum in fitu contemplari; & obftetricibus illum oftendere. Haec tamen, que jam comme- - morabo, notatu & communicatione adhuc digna videbantur. . Diffe&is integumentis abdominis, valde expaníis, ftatimin — confpeCtum veniebat uterus, formam vefica? bovina reple- . te referens, cujus color erat mere albus. Inteftina furfum & adlatera erant retrufa, ut videri non poffent. "In medio fere — uteri, in utroque latere, ligamenta rotunda & lata erant, adna- - ta, quz fatis valida apparebant, & digiti craffitiem eequabant; — hacque ratione triplo cráffiora erant quamin ftatu non gravido. $ "Tubs Fallopii atque ovaria, iri ligamentorym confiniis, mi- d nima & corrugata videbantur, & in .ovarfis citcatrices tres - erantconfpiciende, unde ovula, tribus fingulis vicibus im- | pregnata, feceífferant. In fiuiftro ovario duz erant cicatri- ^ ces, quarum una inferior colorem adhuc oftendebat rubellum, & cuticulam teneriorem, qualem vulnera recenter fanata exhi- . bent, reliquae duce autem cicatrices, in dextfó & finiftro ova- rio .coloris erant albicantis, & cuticula firmiori fereque callo fa albicante obdu&ta, ut in antiquis vulneribus animadvertitur. | Vterus a fundo uisque ad cervicem. & orificium diretta dis- fe&tus linea, ubique fere zequalis erat. craffitiei, faltim;n fundo . paululum craffior apparebat. | Craffities ejus ad lineas duas & ultraaaccedebat, & aliquantum, parum tamen, differebat a craffitie uteri non gravidi, quse tribus lineis eequalis effe folet. - Hac itaque obfervatione veritas illius fententizé confirmatur; quam plurimi recentiores Scriptores de arte obftetricia adftru- unt, quod nempe craílities uteri eadem fere femper. maneat; quamquam ejus capacitas augefcat, uteadem ratione, qua ute. rus De utero grávido initio iori menfis dieto. 551 ftantiam parietum uteri non mollem & fpongiofam, fed deníam - & fere membranaceam deprehendi. Feetus tunicas obfervare breve temporis fpatium. non concedebat , illisque diffe&tis li- -quores ftatim effluebant. Foetus capite prono & verfus orifi- . cium uteri prominente fedebat; color ejus erat cwruleus & livi- dus, forte eam ob cauffam , quia fanguis ex faetu ad matrem , que prior vita deceffit, nom amplius per arterias umbilicales p ce hie prts colorem fic produxit. "y SERFATIO LXXXIX. Dn, D. IOANN. CHRISTOPH. REINMANN, "ht ss De bows dergion , initio "noni menfis ex utevo mater- 70. viilea exemti, iu aqua fubfidente, cerziffmo: . dndicio fetum nondum refpirafe. | p donicidis, qua perpetrantur, infanticidia feepiffime oc- currünt, fiquidem meretricul&é , erronea du&t& opinione, ad celandum minus vitium, cie crimen committunt & in- fontes. recens natos variis modis occidunt. - In nullo: homicidio corpus deli&i tot tantisqne | uitio" libu: atque exceptionibus expofitum-eft, ac in infanticidiis , dum in his caufarum patroni, ut a poena ordinaria reas libe- rent, vixiffe foetum plerumque negare folent; & quanquam Tepius cranii fra&uree , depreffiones & alice leefiones. id. fatis demonttrent, tamen foctum non vivum effe natum , ideoque his - TUS expanditur, (nempe a fanguine cicitibfia remanente, reffa- gnante, fibrasque extendente), influentis etiam liquidi copia »mugeatur. Sponte fua hinc corruit opinio eorum, qui, cum | munquam uterum gravidum viderint, fibi & aliis perfuadere vo- luerunt, craffitiem uteri gravidi valde eife imminutam. Sub- L3 352. | — Obferostio LXXXIX. his lzefionibus.non deceffiffe, affirmare conantur. .In re tam. incerta, Medicorum, ad a&tus forenfes conftitutorum, difqui- fitioni relinquitur, judicare, an fcetus vivus; aut mortuus fit im — lucem editus. Pulmones e corpore feetus exemti&in aquam . inje&i füpernatantes, foetum refpiraffe extra uterum, ideoque vixifle5 in aqua vero fubfíidentes, illum nondum refpiraffe & vixiffe, fecundum plurimorum auctorum & fcriptorum medi- Co- forenfium fententiam, optimum & validum prebent argu- — ' mentum, quanquam nonnulli viri fama celebres multa dubia . contra hoc argumentum adferant, que fingula recenfere in- fütuti ratio non permittit, & faltim eorum préecipua funt, fee- tum talem habere poffe fitum, ut os illius-orificio uteri ac- . Cumbat, & aérem in utero infpirare poílit, aut obftetricem — vel vetulas infanti mortuo interdum infpirare aérem, & ita — pulmones dilatare , ut fupernatare poffint, & tandem pulmo- - nes infantum ante partum defunttorum putxedine ta&tos , nd. tandi facultatem impetrare pote. - Et fic etiam vivos poffe naíci infantes, qui, uti in utero, - fic etjam extra illum per breve tempus absque refpiratione vi- ' vere, & variis modis, antequam refpiraverint, interfici pof- | fent, quorum pulmones tamen in aqua fubíiderent. "Haec du- | bia, quce jam a viris peritiffimis, TEICHMEYERO, & non fatis | dilaudando HrsENsTREITIO, rationibus perquam folidis funt. difcuffa & remota, veritatem duarum harum thefium, qua fir- - mum Medicinz legalis principium conftituunt , nempe I) vi- - vos in lucem editos effe, quorum pulmones, experimento cum - aqua inftituto natant ; 2) illos autem foetus, quorum pulmo- nes tam integri, quam in partes difciffi; fundum petunty non- - dum refpiraffe, & idcirco, quando (imul nulla figna: (bagni extravafati fub integumentis adfunt; pro mortuis effe haben-' dos, minime infringent , cum plurimi Medicorum forenfium | (ententiis " fülfceibanb 13 De pulmone fetus, itiitio 701i i menf r&v. 355 Ego de earum veritate eo magis convi&us fum, dum fze- pius in infanticidiis dijudicandis pulmones tam aque fuperna- tantes, quam in eadem fubíidentes, accurate luftraverim & judicium, ex bis & reliquis circumftantiis formatum , Mqdim fefellerit. -— . Veritatem hanc inveftigandi uterus gravidus, eirca nonum | menfem diffe&us , exoptatam fimul mihi praebuit occafionem, &uncque animadverti, pulmones, e corpore foetus, cum ma- tre fimul mortui, exemtos, tam integros, quam in minutas par- E. diffe&tos, tam 1n patina lata, quam cylindro alto , aqua re- | pletis, ftatim ad fundum vafis defcendiffe, & nunquam iterum | fuperficiem occupaffe. Collapfi & inftar carnis rubellae com- | | pa&ti prope tergum ita jacebant, ut plane non eminerent, & ca- jum pettoris quoad maximam partem vacuum relinquerent. | E contrario autem pulmones infantum, qui poft partum adhuc | vixerunt & aérem hauferunt, tumidi femper apparent, & to- | tum fere cavum pe&oris explent, illorumque fubftantia eft ra. | xa, mollis & diftenta, color rubellus & magis albidus, & aquae ánje&i fupernatant. - . Mihi fane in quatuor infanticidiis dijudicandis experimen- tum cum pulmonibus inftitutum magnam lucem accendit , & ! cum fimul reliquas circumftantias accuratius perpenderim, (eod | per ex inde judicium meum formavi , quod nunquàm ceufarum | patroni oppugnare aut dubium reddere potuerunt, & hinc per- | füafus omnino fum, Medicum forenfem , (i hoc experimentum | fite inftituat, &infimul fcetus magnitudinem & conftitutionem, , cutis denfitatem.& confiftentiam, colorem, ejusque livorem; fugillationes, cranii texturam ejusque deprefDiones, fratturas, E fiffüras, vaforum fanguiferorum & cordis repletionem aut de- | pletionem accurate inveftiget , cerebrum 1 inprimis provide fe- ! Cet, & omnia diftin&e defcribat, nunquam in judicando poffe j^ i — hallucinari. - 4Nov. A48. dide Med. TL Xy : | OBSER- 354. 5S 9 £M | i OBSERFATIO XC a Dn. D. IOANN. CHRISTOPH, REINMANN. - Febre purpurea alba maligna, infigni terrore exa- folent, qua longa obfervatione ita confirmata funt; ut TàfO. | nicatione haud indignum judicavi, hoc confirmabit. | fagne virium proftratione, excepit ; capitis dolor M De cerbata , & peffnuis [ymptomazibus , mortem pree- | ix JAgietions fhipa'a, tandem feliciter curata, dade. lee MES 2 "A nter morbos, qui hominum corpora adfligunt , DR morti tradunt, purpura alba maligna non infimum occupat. Jocum. Quilibet, qui illa corripitur, in vitae verfatur difcrimi- - ne; fufficiens faltim robur fibrarum, vel vigor nature, medi- | catio provida; & regimen temperatum , falutarem fpondent- eventum; error autem fzepius laeviffimus, in medendo autre-. gimine cómmiffus , brevi morbum, jam reftitutionis fpem pra bentem , invertunt, & exitiofum reddunt. Qualis exitus hu-- jus morbi fit futurus, fymptomata eum comitantia praedicere - judicium fallant. Interdum tamen prater fpem & opinionem. nonnulli zegrotantes, peffima quamquam fymptomata coniunt&ta. fuerint morbum hunc fuperant , cum alii eo pereant , quos Jam in vado effe credebamus. Sequens cafus, quem commu- Iuvenis oCtodecim annos natus, temperanienti fanguineo- cholerici, tenerioris textura, operam addifcendae arti phar- macevtica navans, confenfu patroni fui epulis nuptialibus in- terfuit, ubi non folum magnam copiam vini & potuum fpiritug- forum ingurgitavit, fed etiam corpus faltando vehementer commovit, eaque ratione fanguinem reddidit aeftuantem. Ter- tio die poft correptus fuit horrore, quem calor infignis, cum De Febre purpurea alba maligna , &c. 355 cum vertigine conjunétus, le&to eum adfixit; & ftatim fecundo . die, poft perpeffum horrorem, in toto corpore purpuraubique adparebat rubra, terio vero die, haemorrhagia infignis narium -acceffit nullum tamen levamen morbi adferens, qui potius magis | augeri ccepit. Ego vocatus, non folum ad zeftum nimium fan- | guinis coércendum medicamenta nitrofa, temperantia, cum | potu aquofo ,. mediante clyfTo antimonii acidulato, preefcripfi fed etiam regimen temperatiflfimum ordinavi. |—^- "Patronus, tironem hunc tanquam filium amans, virum "mercede conduxit, qui per no&tem eius curam gereret. No- &e ante diem feptimum, cum purpura rubra, per totum cor- pus difperfa, appareret, aegrotus, e fomno expergefa&tus A "animadvertit candelam extin&tameffe, fitiensque virum vocat, ut potum fibi praebeat. Cum autem hic, ad vigilandum con- fütutus, non refponderet & in terram proftratus jaceret, eegro- | tus, fudore madidus, de le&to exfilit , illumque agitando ex- | citare conatur; demortuum vero, frigidum & rigidum eun- | dem animadvertens, infigni perculfus terrore, clamoribus vo- [ Ciferationibusque totam domum replevit. Trifi hoc nuntio patronus ejusque miniftri valde perterriti; huc & illuc difcur- runt, .& homines accerfuünt, qui defunttum domo exporta- rent; interim folus zegrotus füb magno timore & terrore ani- mi prope mortuum decubuit. "Mirandum fane non fuiffet, fi | brevi poft hunc perpeffum terrorem pariter & hic segr otdsis | morte occubuiffet,id quod tamen non accidit, fed faltim mor- | bt conditio pejor fuit reddita. ^ac | Purpura, quae in toto corpore bene rubens erat NE qua, retroceffit & plenarie difparuit,. cum cordis anxietate, ! Capitis dolore, fumma. virium proftratione, & fiti vehementi, &gerque de vita confervanda & fanitate recuperanda defpera- | Vit, ac. idcirco facram fibi. porrigi coenam deüderavit. Hoc |eo minus, diffiaafi ,,,Qu9 majus erat vitae. difcrimen , in quo ver- Yy a ; ' . faba- L | WIR : '$ | | j| "3 256 |. - Olfervatio. XC. | fabatur. Ad purpuram retroaCtam iterum in peripheriam ex-. - pellendam, praeter infufum calidum foliorum Thée., emul(io- - nes ex amygdalis , femine Cardui Mari, & aquis POMPA .)wt & potiones ex iisdem aquis paratas exhibui. Pulverestem- perantes diaphoreticos , | ex lapidibus cancrorum citratis, nitro & antimonio diaphoretico compofitos, ut & Tin&turam refriges rantem acidulatam , quovis trihorio alternatim fuümerejufli, in- fimulque furis pedum veficatoria validiora adplicare curavi, Eodem die accedebat delirium, quod fere erat continuum, ita ^ quidem, ut ab o&avo usque ad decimum quartum diem men- tis non fuerit compos, nec per unicam horam dormiverit, fed fine intermitfione muita incondita locutus fuerit. Dolor, quem. : ve(icatoria excitabant, ideam corruptam ejus menti impreffe- rat, Chirurgum fibi pedes & furas amputalfe, de qua crudeli-- tate erga omnes eum vititantes multis lacrymis conquerebaturge fimulque eosdem rogabat, ut novos pedes, furis tamen orna- tos, e ligno conficiendos curarent. Die nono purpura rubra. iterum adparuit, multis fimul interfperfis veficulis albis ; o . decimo infignis narium acceflit haemorrhagia , nullo tamen cur morbi levamine aut deliriiimminutione. Nihil ciborum fume- bat, fed (altim magnam copiam deco€u C. C. citrati, aut aqu cum pane tofto decoctzs, Die undecimo fuperveniebat dia rhoea, quae vires.a delirio continuo & in(igni calore adhuc fu-. perflites ; cum usque ad decimum quartum diem duraret, pla-. ne frangebat; purpura hinc iterum pallefcebat, & omnis : fpiratio ceffabat, quam ob cauffam adhuc externe fürarum r gioni duo veficatoria fortiora adplicsre juffi, pulveribusque pro dofi grana quatuor lapidis bezoardici deGoà admifcui. Hoc die decimo quarto omnes vitee finem expettabant, quoniam fa2 cies fere erat hippocratica , pulfus debilis & inaequalis , refpi- ratio difficilis & fonora, & seger, füpino jacens corpore, o lis femiclaufis & ore aperto, ultimum trahere fpiritunr vide batur. Preter fpem & Su purouem vero in fomnum: ee uin T De Febre purpurea alba maligna , &c. 357 .— dum íncidit, qui per o&to horas fine interruptione continua- » vit. Durante hoc fomno corpus, antea aridum, fieri ccepit madidum , & tandem infignis fudor erupit, sgerque exper- gefattus modefte & decenter iterum loqui non folum ccepit, fed etiam miruminde erat refettus. — Durante hoc fomno per- | fe&a crifis erat peraCta, & materia peccans maligna tam per —— Tfargum füdorem, quam fubfeqnens notabile incrementum pur- | pura albae, (cujus puftulze grandiores fiebant & magnitudinem - pif zequabant, imo multe eam füperabant atque confluebant, - ut primo adfpe&tu quilibet illum variolis laborare crederet), fufficienter iterum ad corporis peripheriam translata. Blandio- |. ribus ergo diaphoreticis remediis hanc excretionem peripheri- |. cam promovere & confervare laboravi, pulveribusque hinc | antimonium diaphoreticum majori dofi admifcui, imo mane circa horam feptimam & decimam antemeridianam Effentiam . alexipharmacam temperatam cum infufo foliorum Thée exhi- bui ad guttas xxxvr. Ab eo tempore adpetitus cum fomno redire ccepit, & eeger novam devitze confervatione fpem con- cepit, omnium illorum, quae durante per integrum o€tiduum delirio effatus erat, plane ignarus, & tandem, divina auxilian- | te gratia, purpura fenfim ficcefcente & fecedente, nova cute quafi indutus, morbum hunc male admodum indolis, infigni | terrore pejorem redditum , fymptomatibus peticulofiffimis p | hemorrhagia & diarrheea enormi, ftipatum ,. fuperavit, ufu- | , que continuato medicamentorum tonicorum fanitatem integram | recuperavit, qua adhuc quoque gaudet. | 2! 35 (Rudolftadio Halam milf d. 12. INovemiri 173 3.) e iio EL d Yy3 | OBSER- 458 07 Xe o6 vea | /«. .OBSERVATIO. XCI. - Dn. D. CAROLI PHILIPPI GESNERI.. Atrocis & rariffmi morbi brevis biftoria, cum r 3 Gioue amatomica. M& nominis & dignitatis Dominus, habitu corporis robu- - | íto venuftoque , a multis annis herpete efthiomeno in ambobus brachiis ad manus usque laboraverat, preter incom- modum abunde ftillantis faniei, ceterum fanus. . llli repreffo, refpiratio difficilior, tuílis laboriofa, dolor fummus in pe&tore dextro , tandem poft plures menfes tumor pulfans, ipfum fen. fim fternum & coftas tres fuperiores ad pugni denique magni. . tudinem protrudens, fucceffit : decubitus , deglutitio difficilia — evenere; donec fruftra adhibito omni demulcentium,refolven- tium, derivantium, evacuantium genere, quinque, fummum fex hebdomadibus ante fata, ruptura alicujus intra dextrum pectus acutum dolorem, fubito vertens 1n le&to corpus, fenti-: . ret eger. Hoc fatto deglutitio ftatim liberior accidit, verum. & decubitus difficilior, quin negatus, & febrislenta, & urinae — purulenta foetidae accefferunt: tumor renitens, durus, pul- . fans, totum nunc fternum cum pectore dextro occupavit, & quotidie mole auctus eít: tandem animi deliquia fex ultimis... diebus frequentia fuerunt; pulfus hucusque conftansin extre- — mis. vacillare ccepit; donec in tumore etiam fentiri de(ierit , — & fibi mente conftans eeger, ultimo laboriofiffimo halitu (quem. fedens, pronus, capite inter genua demiffo ducere coactus .— eft) etatem xxx1v.'annorum finiret. Settio corporis. monítra- - vit ad plures libras effufüum fanguinem fub pettorali mufculo | dextro, quin parte finiftri, omnino a fterno vi morbi feparata | infertione utrorumque: fterni partem fuperiorem fractam, | erofam, folis claviculis haerentem : coftas fuperiores quatuor . | eifradias, erofas , libere i in fipiutue coagulato fluCtuantes;in- |. | ferio- ' | l | | | | -—-— — —Á—ÁÀá * Atrocis & rariffimi morbi brevis bifferia, &c. 359 feriores fragiles, diaphragmati appreífas: dextri pe&toris ca- vum, tum grumis fanguinis, tum laceris , carnoíis, ad digitum cum dimidio, quin duos craffis, partim cinereis, partim albis folidis membranis refertum : mediaftinum, pleurze ruptae laci- nias, quin pulmonis illius lateris externum anterius involucrum "an fimilis coloris & craffitiei carnofas membranas converfum ; quales in antiquis, callofis, peffimae indolis carcinomatibus es- $e folent : exiguum folum lobum pulmonis, qui vix manum magnitudine aequabat, fanum, ab hoc ingenti facco, quem pe- — &oralis mufculus, mediaftinum, pleura, pulmonis membrana — efformabant; retro vertebrasappreíTum: truncum aortze duo- bus pene a corde digitis fterni effrattze parti adnatum, integrum tamen: diaphragma, parte dextra hepar, aliquantum indura- E tum, deprimens: pulmonem finiftrum fanum omnino: cor fe- cundum naturam auriculis minimis, contra&tis, fanguine or- bum, polypofis folum concretionibus, cum proximis arteriis venisque refertum: mefenterii glandulas omnes infarétas, ad fabae minoris vel pifi molem: renes & cetera vifcera omnia ejusmodi, qualia in optima valetudine effe fueverunt. Patuit inde, quod multos ante menfes triftes videbamus Medici, in pe&tore refediffe repulfum ab extremis humorem acrem, nulla arte ad loca minus.noxia vitae revocabilem? efan- —!dulas & membranas. infarxiffe; natum inde tumorem fcirrho- "fum , peftea carcinomatofum protru(iffe vaía , fternum, co- "tas: hoc denique tumore rupto effufum ichorem fternum, co- tas, vafa erofiffe ; febris caufam fuiffe ; fanguinem inde erum- "pentem diluvio fenfim ómnia compleviffe , & unum illum in- "formem faccum efformaffe, qui magis magisque dilatatus, om- mem tandem fanguineni corporis recepit, & denique ultimum "vivere defit. Hac copiofius & curatius fcripta mitterem, nifi certo mihi conftaret, illuftrem HAENEL, qui prior & perpe- ius Medicus fuit aegro, ea fuo nomine typis efle commenda- turum. 460 . Obfervatio XCIl turum. Sufficiat itaque fumma folum capita rei plane extraor- zlinem accidentis interim heic loci expofuiffe, - I T4 m D 3 92 eS m-— OBSERFATIO XCIL. . Dn. D. CAROLI PHILIPPI GESNERI. Egregia corticis Peruviani virtus, im tertiama uiermitteute comatofa, acerbiffimisque [pafmo- — dicis doloribus colicis & otalgicis. — pouetes admodum autumno anni 1757. hic Varfavicee no- L tate fuerunt tam dyfenterie, in quibus miflfionis fangui- nis, clyfmatum demulcentium, fomentorum ventris inferio- ' Tis, nitri, farinoforum, inprimis Oryza , Arabici gummatis ,'— infuforum e yulnerariis herbis, & in fine opii ipfius ufum, re- — Je&is omnibus, tot elogis commendatis, remediis, experiri licuit; quam febres intermittentes, quotidianze, tertianaeque, - folis mediis falibus, Armoniaco inprimis, & Cortici Peruvia- - no obedientes, Debebantur hae autumnales affe&tiones fime dubio caloribus fummis zeftatis, qui aliquoties ad xxix. gradus | veri Reaumuriani thermometri afcenderant, nunquam per mul- tum tempus ad xvur. de die defcenderant, raro de no&te. Hi | calores vero folidas corporis partes debilitaverant; fluidiffima diffipaverant ex humoribus; reliquerant fola fpiffa, acria; im- pedita, a fubito & praeter expe&tationem ingruente frigore, | tranfpiratione, in corpore retenta. Hoc verum effe, aliquo- ties alias, & nunc iterum deprehendi; cum manifefto viderim, neminem, qui ceterum commoda vitze ratione uteretur,quam- | vis largiter fructus ingurgitet, dyfenteria affligi; vel inter- mittente febri laborare: illos folos prehendi, quos vel offi-. cium, velnegligens libido a curando corpore, eoque defen-, dendo a no&urnis frigoribus arcebat, vel qui in humido aére & à; | palu- uu Get OR GEM I o 2i 3 Egregia coticir Peruviani virtus , &'c. 361 | .paludofo degebant. Fuit in his ultimis, Dominus inter pri- mores Polonia Satrapas, Lxxiv. annos natus , qui menfe Au- | gufto fupradi&ti anni in rure fuo degens, tertiana intermittente | "febre comatofa , lethargum referente, laborabat, adeo ut ho- | fras xxvIII. fenfuum omnium expers jaceret. Eadem tertiana, fed paroxyímis vix horas duodecim tenentibus , fine mentis —alienatione, eodem loco & aére decumbebast plures. Vrgen- -te tanto Domini periculo, gratiam refero omnem illuftri WERL- -HorIo, quod auctore aureo ejus de Febribus libro, fine ulla 'alia praeparatione corporis, ipfum purum putum tnum fo- "terium , primo ftatim intervallo quo de natura morbi confta- | bat, partitis vicibus ad unciam integram adminiftrandum cura- | vi, illo effe&tu, ut paroxyími ftetim minuerentur, tertius a | primum fumto cortice evanefceret, & per aliquot hebdomades - continuata, ad libram fenfim juftüs intervallis & dofibus deni- | que afcendens, divini hujus medicaminis exhibitio, vegetiorem -reftituerit, quam multo tempore ante morbum fuit, preter | — vi&tus rationem, nullo alio remedio 1n ufum voca- . -' Dum hujus efficaciffimi medicaminis mentionem facio , redi in memoriam terroris plena acerbiffima colica fpafmedi- ca decumbens, ante hos tres annos auCtumno , feptuagenario | major aulicus tubicen, cui neque clyfmata, neque fomenta, ne- IE | | | | | "que potus calidee medicatae, neque fanguis miffus aliud, quam ^momentaneum levamen salerant; quin vires, aetate, dolore, vi- "giliis, inedia trium dierum fra&te , triftiffima minabantur ; "quem tamen leviflime intermittens periodicum aliquid obferva- "tum, & adminiftratis auda&ter cortex; parvis, fed in horas "repetitis dofibus, ex orci faucibus eripuit. Eerpgie valentem -hominem Dresdae reliqui 2eftate anni 1757, Quid in hifceipü "turbis acciderit, ignoro. | Liceret mihi plura adferre. exem- "pla, corticis huius innocuam 'efficaciam ftabilientia, fi-Chinolo- giam ícriberem , & non preveniffent me poft MonTONYM , am & alios maximi nominis Medicos, plurimi au£&to- ul mue. 4s. at Med. Tom. IL. vaL res - 1 ut - Mv Eg am 362 .— Olfercatio XCIII. resin vindicando huicceorticidigna elogia. Hifce diebus - juvencule gravida feptem: menfibus, intolerabili auris dextre | dolore, qui lachrymas: & ejulatus mulieri fupra fexum conftan. | i ti exprimebat, quotidie a nona. matutina ad tertiam poft pran- i dium adfeCtze, fruftra tentatis topicis & derivantibus, folus cor- tex hic, ad drachmam exhibitus, faluti fuit, ut dolor mitior | rediret, quem altera drachma, fequenti die dota, plane fuga- - vit, PUT inr? 210 ; | ». GBSERFATIO XCIII. Dn, D. CAROLI PHILIPPI GESNERI Memorabilia in duabus fe&hiomibus auatomicis 1 obfervata. pes quidem. hoc: anno fünt oblatr, quorum vifcera fcrutari — opera dignum fit vifüm; fuit tamen major fexagenario; | corpore robufüffimo 3 multis laboribus dürato,, fpintia(s potae : cix laboraret ita Gidéma. - imus feptem ioREE [ollicitad E ta, quas intra tres dies re aufuü, a pharmacopolis agyrtis, | vetulis acceperat, nihil quidquam reddiderit 5 nil. prodeffent. | poftea adhibita balnea ;, fomenta, clyfmata ipfius fumi herbae Nicotianz , vena (eta ; reüuceret ftomachus interne. data | omnia, & die XXIV. a quo ultimum depofuerat alvum, ventre | inflatiffimo ,. rupturam minante, fingultiens diem obiret. Cada- ver hujus, colon in flexu figmatoideo, proxime ad reCtum, ita contractum & coar&atum ad. quinque: digitorum longitudinem exliibuit, ut ftylum non transmitteretz;inteftna omniagangrae- | nofà, refertiffima fecibus 5 coecum plane ruptum, fordibus fce- - tidiffimis totum inferiorem ventrem complens, .Fuitalterflo- rentis firmique habitus juvenis, triginta & aliquot annos natus, quem a multo: EN tormina ventris infeftaverant , ps ! AMELM ÍT ela- B erapihe in duabus fe&ionibus &c..— 363 | alarum frequentius; nulla certa fede, vaga afflixerant, qui- bus omni medele generi refraCtarüs, febris lenta.fe adjunxit, eaque proportione, qua corpus ceterum confumebatur, folus "venter mole aué&tus eft: appetitu interea «& fomno fatis bono | per intervalla utebatur: denique brevi poft largius fümptum | prandium; lipothymia lethali correptus, intra paucas horas vi- vere defüt. Sciebamus Medicl, ha&rere purulentam conge- | fionem in ventre inferiori, locum ignotabamus, quem ífeGtio | Corporis oftendit fuiffe inter hepar, colon, ftomachum, pan- creas, duodenum, omentum minus , & mefenterium. Hc |'cun&ta mire preter naturam coalita;. unum faccum efformave- |! fant; libras amplius duodecim veri puris continentem, ex quo, | forte a preffione ultimum ingeftorum rupto, pus ventrem in- | feriorem compleverat. Vifcera intra hunc faccum contenta, | iMlique proxima, duodenum inprimis, putrida fere, & profun- de rubra vifa funt; hoc tribus a pyloro digitis officulo minutae avis, tribus forte aut quatuor diebus ante ultimam diem co- | meftae; perforatum inventum eft, ex quo vulnuículo liquidio- ra ex affumtis effluxerant, & auxerant copiam flu&tuantium in- tra alvum feetidorum. | Fuere prater hos duo adhuc alii, hoc. - anno cultro anatomico fubjeCti, quorum vero hiftorie, fimil- limae aliis: fzepius ab: .Au&toribus defcriptis , minus etiam. vi- dentur dignae, illis quas brevibus comemoravi, ut illarum |mentionem faciam; inprimis cum fentiam a me noCtuam Athe- jBas ferri. » iiia B Hilan "iffe. d. 16. Decembr. 1759 » B iow das ! OBSER- 390 ^ E op A OBSERFATIO XCIE. r*siel "ET que ullis f'^pervenientibus periculofis [ympto- matibus feliciter fanatum. | 2 A '"uvenis xxIr; annorum, quadratse ftaturee, nullisque a juvene; - | tüte obnoxius morbis, d. 23. O&tobr. 1753. pomeridiano tempore a fervo armentarii cum parte inferiore baculi paftora- 1 - lis, ferro obdu&ta, ita in capite percutiebatur, ut illico inter- 1. ram proftratus mortui ad inftar procubuerit, copiofo e capitej- profluente fanguine... Vulneratus per aliquod temporis fpa-.- tium femimortuus in terra jacuit demum vero linquentem re- .- vocans animum, fürrexit ,. & , domum rediturus,;centum cir». . eiter emenfus paffus, denuo in terram prona cecidit facie 4. obortoque vomitu vehementi, & continuante copiofo fanguinis. e capite profluvio, animo iterum linquebatur. Cognati, ad-.- ventu' equorum, quibuscum terram aratro diffecuerat, per- territi, illico advolantes,. vulneratum humi proftratum, femi animem, infimulque fatis infignem ciborum vomitu rejeCtorum;. - & fanguinis congrumati, qui e capitis vulnere interim prodiity: quantitatem juxta illum deprehenderunt. Crebrioribus itaque agitationibus & vociferationibus expergefattus,. ad domicilium - deducebatur; vix autem hypocauftum. ingreffus , toto corpo- re contremuit , iterumque vomuit, ^ Ob barbitonforis illius. loci abfentiam per quatuor dein horas quietus, absque ullo do- ,lore, in le&o jacuit; hic vero tandem accedens, vulnus ex- plorans, & portionem cerebri, inftar binarum nucum juglan- dium, capillis inhaerentem jnyeniens, vulneratum morti pro-- ximum . | L | | | Grave capitis ouluus,. cum notabilis &c. | 365 ximum eífe pronunciavit, atque idcirco ficca faltem lintea carpta cerebro protuber anti impofuit, fimulque ulteriorem vul. nerati deligationem recufavit. Ego miedia notte ad cgrum vifendum requifitus, ob impedimenta haud pravifa vulneris | infpectionem i in proxime fübfequentem diem differre coattus fui , interim vero juffi ut balneator capillos novacula remove- ret, facculos difcutientes in vino coctos capiti imponeret , at- que veneefeCtionem, fi aeftus urgeret, in pede inftitueret. Die ergo 24. O&tobr. quum fummo mane accederem, vul. — peratum naturaliter conftitutum deprehendi. Pulfus erat re- | gularis, nullumque rationis obfervabam defeCtum, fiquidem ea, quae brevi ante enarravi, ipfe mihi exponebat. Prasterea quoque cultrum dentibus firmiter tenere, & libere fe erigere poterat, nullum in capite fentiens dolorem. . Vix fane credi. diffem, eegrum adeo graviter vulneratum effe, nifi portio ce- | xebri, a balneatore adhuc in menfa affervata, & veftimenta vulnerati undiquaque fanguine tin&ta contrarium me docuis- fent. Omnibus ergo, qua ad deligationem vulneris nece(fa- | rziaerant, difpofitis, vulneratus folus fürrexit, & in fellá fatis alacris confedit, tuncque fequentia in confpe&tum prodiere. I. In parte finiftra fuperiore offis frontis, altitudine 3. pollicurri fupra orbitam oculi finiftram, vulnus transverfum , cujus longitudo 2. pollicum & latitudo unius pollicis erat, n dorepletum cerebro, confpiciebatur. . YI. In medio hujus vulneris o$ frontis diffractum formabat hia- tum longitudine unius pollicis, ex quo corticalis cerebri fubftantia protuberabat. Il. Os frontis veríus orbitam finiftram b d a vulnere dif- fractum erat, unde fub qualibet cordis tyftole extrorfum .. id movebatur. JV. Portio offisfrontis diffra&i exigua verfus orbitam (i iniflram, | intra pericranium & mufculum frontalem, firmiter impa- | £2.3 Ga. - 466 Obfervatio- XClF. | £ta haerebat, ita ut nullo modo extrahi potuerit, . Major vero offis frontis diffraCti portio, quae hiatum in cranio formabat, nec in cerebro, necin illo loco, ubi vulnera- - tus humi proftratus jacuerat , nec in hypocauíto,ubiidem ille-prima deligatus erat vice, reperiri poterat. 1n am- bitu vulneris nec tumor, nec fugillatio confpiciebatur ,. nec ulla febris vulnerarie indicia hefterno die adfuerant.. Vulnerea colluvie humorum repurgato, (ubi fimul portio quae- lam fübftantiee cerebri corticalis removebatur) & filamentis, Mixtura quadam vulneraria, ex aquae Sclopetar. 5ij, & Mellis. Rofar. 3ij. parata, imbutis calideque expreffis te&to, impofito. Empl. de Betonica & fuperpofitis facculis difcutientibus cum. vino co&tis iterumque expreffis, vulneratus in leCtum fine ul- lo fe contulit dolore. Interne vero eidem przfcripfi pulve- rem diapnoicum, ex Succini ppt. Conch. citrat. Nitr. depurat. Antimon. diaphoret. & Matr. Perl. ppt. aequalibus partibus com-- pofitum, ter de die ad 3j. fumendum, & Infufum refolvens travmaticum, ex rad. Bardan. Saponar. herb. Sanicul. Summit, Millefol. Flor. Arnic. & Rafur. lign. Saffafr. paratum, de quo ma». ne & pomeridie iv. fcutellas forbillando hauriebat. Praeterea ad effluvium ichoris, qui fatis cotiulin erat, vulnere promovendum & ad cerebrum a reftagnatione bc rum defendendum, famulum adftantem fedulo curare iuffi, ut — vulneratus diu no&tuque lateri finiftro incumberet, infimulque, ; ob alvum adftrictam, clyfterem domefticum injiciendum, fac- - culorum calidorum frequenter repetendam impofitionem , & Venafe&ionem, fi forte praeternaturalis quidam 'oboriretur y eftus, in pede inftituendam commendavi. Alvo itaque poft meridiem clyftere referata, belle zeger fe habuit,horaIVtaau- tem fponte vomuit, hoc tamen non obfítante, M desi tem- - pere jufculum famfit & AC no&te placide dofnisit;: $ kia "e AN UXprisRedgniEe eee teoz mw Grave capitis ouluus , cum motabilis &c.- 367 ^ D. 35. OGobr. vulneratum bene fe habentem, nec dolo- fem capitis, nec &eftum , nec quidquam praeternaturale accu. fantem, deprehendi. . Sanguis, vena feGCtione mane in pede in- ftituta emiffus, multum feri fupernatantis exhibebat. Vulne- re aperto exigua diffraCtu offis frontis portio , pericranio & mufculo frontali adhaerens, absque ullo extrahebatur dolore. AA fanguinolentis: humoribus repurgato vulnere ,. fubftantiae ce- rebri corticali tomenta linea, Effent. Myrrha vinof. calidaim- buta & expreíla, margini autem vulneris fimilia tomenta, Mix- tur. vulner. fupra defcripta imbuta & exprefía imponere jufli, . conjun&to ufu eorum, quz praecedente die ordinaveram. Hoc | die vulneratus bene fe habuit, non vomuit, cum adpetitu co- |. medit, .& no&te optime quievit. -D. 26. O&obr. vulneratus bene fe habuit & faltem lenem aliquem dolorem rheumaticum,, in regione offis bregmatis dex- tri, interdum fe fentire, retulit. WVulneredeteCto, portio ce- rebri, magnitudine duarum: fabarunr , auferebatur, cumque nihil amplius praeter naturam in confpeCtum veniret, Chirur- - gus uti praecedenti die vulnus deligavit. Ob alvum adftrictam . clyfterem domefticum iniicere, & ad humores viícidos corri- gendos, Elfent. anticatarrhalis, ex Effent. Succin. fine: alcali & Pimpin. alb. partibus aequalibus, addita fpirit. Nitri dulc.. tertia parte, compofita , gutt. xxxvj. bis ante meridiem fu. mere juffi, continuando ufüm infufi traumatici & pulveris re- folventis d. 24. O&obr: preeferipti. Vulneratus bene per to-. tum diem fe habuit, & no&te placide; lateri incumbens fini- fro b dormivit. | D. 27. O&obr; Chirurgus more Cagifiteto vulnus: deliga-. ] c , nihilqüe praeter naturam, nec in vulnere, nec in. vulne- | trato obfervavit. | D,5r. O&tobr: mane: nunciatur mihi, vulneratum vote 1 prins valde inquietum. fuiffe; accedens vero; ad.illum ,, per- .568 Obferoatio XCIF. 8tyttl percepi , quod faltem de fingulari quadam fenfationis fpecie, ad inftar ftridoris cujusdam in capite, fub infpiratione conque- reretur (es kearre im Kopfe). Remoto deligationis apparatu , nihil preeter naturam confpettui fe obtulit ; ftilo autemexplo- . ratorio in vulnus immiffo, Chirurgus non ine ftupore portio- nem ollis frontis diffra&ti, hiatum in cranio formantis , cere- - bro iatrufam & verfus os bregmatis finiftrum oblique impul- fam, deprehendit, quam movere quidem , fed , omni licet . adhibita cura, extrahere non potuit. luíli itaque Chirurgum vulnus illico dilatare, vulneratus autem hanc dilatationem non €onceffit. Interea per totum diem bene fe babuit. D. r. Novembr. quum os fra&tum & cerebro intrufüum,ob — , .labia vulneris tumida & valde dolentia, extrahi non poffet, - vulnus usque ad orbitam finiftram dilatatum fuit, impofitisde- in eidem, ob fanguinem e ramo arterie frontalis difciffo co- piofe prorumpentem, ficcis faltem tomentis lineis; Vulnera- . tus, nullum animi deliquium paffüs, bene fe habuit; & no&te placide dormivit. | D. 2. Novembr. vulnere aperto Chirurgus portionem cra- — nil, cerebro verfus os bregmatis intrufam, volfella prehenfam, - leniter movit, copiofo pure & partieulis cerebri, poft eleva- . tionem offis fra&i, e vulnere prorumpentibus, pauloque poft - illud tandem extraxit, fubfequente levi quodam eegrum affi- | gente animi deliquio, ob vehementiam doloris, quem os pro- tractum , labia vulneris tumida attingendo eaque margine acu- - to Brando, concitabat. Remoto offe, Chirurgus mediante - ftilo exploratorio nullas amplius cranii feftucas 1 in cerebro de- prehendere potuit, unde eidem tomenta linéa, Effent. Myr- rha vinofa imbuta, cavitati autem vulneris iced imponeban- tur. Os extra(tum triangularis erat forme , cujus bafis pol- licem unum & dimidium, vertex autem duos &equabat pollices, eratque illud cerebro ita intrufum , ut vertex ad os bregma- Grave capitis oulmus, cum sotabili &'r. 469 tis. fe extenderet, bafi ejusdem cavitatem vulneris refpiciente. - Interim per totum diem bene f fe habebat Sren & de nullis con- | |! | t | | | | querebatur incommodis. . ' .D. 3. Novembr. infignis motsbarr quantitas ichoris, e vul- mere, durante ,no&te, excreta, qua totum confpurcatum erat pulvinar. Vulnus ergo infpiciens, cum ftupore, nihil tale ce- gitans, elomeramen fibrarum irregulariter inter fe, funisad in- - Boo contortarum , (quod fungwun cerebri vocamus) duos pollices e vulnere propendens, obfervavi, & radicibus fuis verfusre- - gionem vulneris fuperiorem in EIE defixum meningibus. Statim ergo cerebrum mediante ftilo exploratorio provide vi- — fitavi , cumque nihil in: eo praeternaturale deprehienderem : - fungum forfice abfcindere juffi, quo fa&o vulnus; ob fangui- nem copiofe prorumpentem, ficcis tegebatur lineis tomentis , . ufusque fomentationum continuabatur. - 44D. 4. Novembr. Chirurgus fungum ,, qui de novo e cere- bro. protuberabat, funditus abícidit, & fanguine parcius effluen- te , duree. matri ,. magis magisque accrefcenti & cerebrum ob. co filamenta, Effentie Myrrh. vinofze & fpiritus Maftich, - eequalibus partibus imbuta, calide impofuit, reliqua ut antea adgunditanda- | | D. s. Novembr. fungo; qui "sisi denjub propermirabát; & altero poft abfciffionem die longius e vulnere propendebat; . Chirurgus ligaturam injecit, fpe fretus, fore ut tali ratione. povum ejus incrementum imminueretur; aft, die 7. Novembr. refert, fungum nec refectione; nec ligatura. coérceri, fed al- téro diemuito majorem & anésucsm iterum. prominere 5 hinc S me petiit: ut mirum hocce & tam cito progerminans « concre- 4nentum ipfe infpicerem, — Die ergo 8. Novembr. vulneratum vifitans , ; remoto deli. gationis apparatu, fungum, craffitie pennam anferinam adz- quantem & duos pollices longum, e yulnere propendentem ob- - 4 ANov. A8. TOM Med. Tom. 1L. ^ Aaa fer- 47 Olfroati XCIF. fervavi, qui fub. cranio verfus os bregmatis finiftrum in dis- . ruptis cerebri tegumentis radices fuas agere videbatur, vulne- rato ceteroquin optime fe habente & in hypocaufto obambu- x lante. Cum itaque omnis indicatio ad fungum rsdicitus exftir- - pandum dirigenda effet, & margo cranii, perioftio deftitutus; - adplicatior-2m fepticorum haud permittere videretur, fuafi Chi- rurgo, ut fungum juxta marginem cranii bis de- die àbfcinde- ret, fimulque attenderet;: an hac ratione novum eius incre- j mentum przecaveri poffet. i D. 11. Novembr. retulit Chirurgus , fungum poft quamli- [ bet refe&ionem latius progerminare, HOT heri mültolon- «. gior fuiffet, quam antea, meque idcirco rogavit, ut remedium E! . quoddam praefcriberem, cuius ope novus eius proventus im- pediretur, quoniam alias nunquam vulnus hoc coalefcere pos- - fet. Diu muitumque penfitanti de fecuro pariter & efficacire- — medio, in memoriam tandem rediit falis ammoniaci, in abfu- |. mendis fungis jam olim a wvsrTANO in Tiutina: Chirurg. comi- - mendati, ufüs, cumque infignis ejus efficacia ini exftirpandis — verrucofis excrefcentiis faepius jam mihi innotuerat; hinc con? — ftitui fequentem prafcribere pulverem balfamico- fepticum: - Rec. Pulv. Ariftoloch. rotund. ver. recent. Myrrh. ele&t. anà — 2ij. Salis ammoniaci depurat. 30. M. Huius ergo portiuncula, — cum unguento Aegyptiaco mlxta, cranio prius filamentis ficcis obte&to, quotidie fungo adplicabatur; dura autem meninx fi- . lamentis, partibus aequalibus Effent. Myrrh. vinofa & fpiritus . Maftichis imbutis ;; tegebatur, &. labiis vulneris nimium accre- fcentibus unguentum Aegyptiaeum folitarie imponebatur, vule | nerato omnia hec patienter ferente, & fanorum ad inftar fe | habente. bá Sd D. 12. usque ad 1e. Novembr. Chirurgus preefcripta ra- - tione deligationem inftituit, mihique retulit, vulneratum de nullo incomrodo conqueri & fungum ita imminutum effe , ut. UwIÓX | Grave capitis vulnus, cum notabilis tc. 371 vix jam confpe&ui fe daret ; hinc die 16. Novembr. ipfe il- lum, ut certior de pulveris ddpheati efficacia flerem, viífitavi, .vwulnere autem aperto, cum ftupore novum fungum , unum pollicem longum, exinde propendentem, confpexi; ira itaque -commotus Chirurgum interrogavi, cur falfa mihi de vulnerato referret ? Aft hic, rubore fuffufus, clam mihi indicavit, fe pree- 'terito die adplicationem pulveris omififfe, quia credidiffet, fo- bre ut fungus fponte imminueretur ,' & dubius fuiffet, àn bonus leffe&us pulveri effet adícribendüs. De reliquo omnia bene -erant conftituta 5 margo offis frontis circumcirca nitida coru- fcabat albedine , dura meninx, magis magisque coalefcens, ce- rebrum obtegebat, verfus orbitam íiniftram; deorfum a vul- "nere, fubítantia callofa alba oculis fe offerebat, & infimul mo- -tus offis frontis extrorfum fub infpiratione minus percipieba- tur, adeoque vulnus optime erat conftitutum, & vulneratus intra hypocaufti parietes contineri vix poterat. D. 3o. Novembr. retulit Chirurgus, fungum ita imminu- tum effe à quotidiana pulveris adplicatione; ut vix confpici poffet, vulnusque fimul magiscoalefcere, in médio vero ejus- dem motum pulfatorium fatis manifefto adhuc obfervari. D. 12. Decembr. vulnus, fungo in totum exftirpato, ma- .gis magisque coaluit, eaque propter Chirurgus emen Milenk. Myrrh. vinofam folummodo adplicavit. ! : D. 26. Decembr. invenit Chirurgus cicatricem vulneris | valde rubicundam, mollem & elevatam, tam inferius verfus or- .bitam, quam fuperius verfus os bregmatis, hinc psygillun un- : uenti Aegyptiaci eidem impofuit.. D, 2, Ianuar. 1754. poftquam. vulneratus . per dea de I dolore prefforio in vulnere conqueftus. fuerat, Chirurgus CI- catricem detergendo ,. aliquid acuti in illa offendit, & volfella teneram & valde acutam offis feftucam. extraxit, dieque 7. Ia- ont. binas adhuc alias. fimilis. conditionis y; hisque : remotis yul- n Aca 2 nus x I 372 ! | Olfércatio XCIP. YN o | - sius d. 1o, lanuar. in totum coaluit , Mp optime fe Bal | bente, qui dein die r4. Ianuar. equo ve&us ad me acceffit ubi | in loco vulneris nihi], prater lacunam & motum pulfatorium, | obfervare licuit. Suafi ergo adhuc impofitionem facculi ro. — borantis, vel Emplaftri, ad avertendum frigidi aérisacce(fum; aít vulneratus more folito, dum.nulla amplius fentiebat ii Incom-. moda, mitram tantum pelliceam capiti impofuit, & firmus ve-. getusque ad confuetos iterum traníiit labores. |... : Hac igitur ,. quam modo deféripfimus, medendi MERE. vulneratus feliciter fanitati reftitutus eft, quamvis omnes, ad quorum aures fama de fontico hoc cerebri vulnere. pervene- | rat; prajudicata indué&ti opinione, neminem ,. leefo cerebro ; | vitam agere, multo minus fanitatem recuperare poffe, de ejus falute defperaverint. Notatu autem fimul digna eft fingularis . iE quoad animi indolem, in hoc vulnerato obíervata muta- . 1s. enim. .qui;tardus. in a&ionibus fuis & hebetiorisfuerat hui vulnere « confolidato multo .alacrior & quoad animi vi-, ' res vegetior: evafi' it, ita ut cognati ejus. fepius dixerint, illum, — forte prius nimia cerebri mole laboraffe, hacque imminuta nunc | demum fapere. 1 | "Proinde etiam duo adhuc.momenta. peculiarem quandam 3 án hac hiftoria merentur, attentionem, quorum primum eft ple- naria graviorum fymptomatum abfentia , prafente tam fontico. cerebri vülnere, inprimis cum infigne cranii fragmentum tam . diu cerebro inhaefit, & infimul ftafin humorum fuppuratoriam,. 3 teftante materia purulenta, i in illo produxit, Cum enim levio- - T3 capitis vulnera, b diede i tefte, nom faro tremores ar- i tuum i|convulfiones; | paralyfes; | lethargum & deliria inducant, | quaeritur jam nieto, qui fier petüerit', ut nullum horum fymptomatum in vülnerato notatum fuerit? omnia interim pro- be perpendens;, fi a-vulneérati-bona cófporis conftitutione & - provi a ejus eürátiorie disceffetoj rationem hujus tam felicis | 8 584. fuüc- LÀ Grave capitis vulnus, cum motabilis &c.. 474 fucceffus inlibero purulentae materize e vulnere effluvio inve- pio. Seepius enim largam admiratus fum. quantitatem humo: rum , quibus linteamina & pulvinar vulnerati commaculata erant, quorum efiluvio impedito aut praeclufo fieri non. potuis-- fet»ut cerebrum fartum te&tumque manfiffet, Et hinc ratio | patet, cur levia capitis vulnera, ex i&tu,. contufione vel con- | cuffione oborta; faepius periculofiffima & lethifera fint, fiqui- ! l | | 1 | d 1 | 1 dem humores in cortufo pericranio, vel concuffo^cer irl, m ftaün ruentes, exitu obturato, temporis mora & adjuvante ca- lore acres & putridi redditi, Sifitenda ; , rodendo & ftimulan- do peffima fymptomata ,. quin ipfam quoque mortem inducunt, | Comprobatur. igitur hac obfervatione regula pratica, quod fze- | pe majora capitis & cerebri vulnera, quamvis adípe&tu horri- | da fint, ob facilius humorum eflu vium: minus periculofa exi- | ftant, quam leviores, i&u vel contutione capiti infii£tee leefio- ! pes, quippe qua non rarO, quamvis ab initio nulla plane ad- | fit periculi fufpicio, modo citius, modo tardius, ex anteaad- du&a ratione, eegros in fummum vitee difcrimen adducunt. ^ Alterum momentum eft plenaria & perfetta fungi adeo febellis & vix coércendi exftirpatio. Quum ergo Pra&ticorum celeberrimorum obfervata de fungis cerebri, non folum diffi- eillimam eorum exftirpationem , fed periculofam quoque indo- lem luculenter teftantur x), egregius adhibiti pulveris balfami- €0- feptici effe&us merito idcirco depraedicagdus & ulteriori Commendandus eft experientia , fiquidem ejus ufu fungofüm | concrementum non folum illico imminutum , fed etiam brevi tempore exítirpatum eft ; cumque omiflàm gius adplicationem fungi incrementum, denuo vero repetitam. illico. ejusdem de- crementum. exceperit, falutaris ejus, in auferer.do tali preeter- ih concremento, effectus eo mags, s £omprobatus effe videtur. | | 1 : Aaa 3 2 OBSER. p wid Per loft. L. D. van SwigreN Commentar. in Apbor. Boer- aav, Tom. I. $.263. p. in, 440- » OM 34 . . € 9 xm. OBSERFATIO XCF. D. D. IOANN. CHRISTIAN, HILDEBRAND.. De Purpura alba , ab initio Pleuritidem furiam men- Í tiente, die Jexto letbali. ; M?» malignos exanthematicos Medicorum in. fcholis " tulo acutorum morborum infignirl, fatis jam abunde conftat. f Haud inconcinne vero hanc illis impofitam eífe denominatio-. i nem, vel exinde patet , dum enfe quafiacutiores exiftunt bre- | vique utplurimufn tetnporis intervallo miferos trucidare folent ' mertales, Horum in numerum jure meritoque refertur Purpwe. f "4 dlba, utpote morbus tam ratione indolis fuze hominibus in- fenfiffimus , quam eventus intuitu fumme periculofus. Quo manifeftior autem eft hujus afferti veritas, eo magis dolendum . omnino eft, figna, quae imminentem morbi hujus truculenti | denunciant acceffum, adeo faepe obfcura & incerta exiftere, ut | etiam artis medice peritiffimi difficillime ejus fimulatam, quam - pra fe fert, faciem in initio exaCte cognofcere queant. Inter alia complura exempla,diCtorum veritatem fequens quoque mor- bipurpuracei hiftoria luculenter commonftrare poterit. | Virgo 32. annorum, cholerico- melancholica, macilenta, iracundi&, curis anxiis, "triflitize & negotiis domefticis valde moleftis multum dedita, potulenta rarius & parcius affümens,- mullis gravioribus a juventute obnoxia fuit morbis, preterquam. | variolis confluentibus anno aetatis XXmo, cum quibus gravi. ter confli&ta, tandem optime convaluit. Ante tres annos ab. . elevatione ponderis cujusdam dolorem in finiftrohypochondrio, cum dyfpnosa , fenfit, quae fequente tempore perfeveravit, jun&s fimul, tuffi ficca, poftmodum in humidam mutata , in- mp primarum viarum debilitste, inadpetentia , ru&tibus. co. | AR pena De Purpura alba , ab initio Pleuritidem trc. 475 piofis, majori adi iram proclivitate & evidenti corporis con- tabefcentia. Ante anni circiter fpatium canendi difficultatem, "ob dyfpnoeam , fenfit, a quo tempore fimul tantam extremo. rum refrigerationem quotidie fere , horis vefpertinis, tempore Hes autumnali & hyemali, fenfit] ut,tibialibus peiliceis, amiculis calorem bene foventibus sndieé , le€to fe commit- ere debuerit , hoc tamen non obftante intra 1v. horarumfpa- tium naturalis in pedibus calor haud redierit. Interim dome- fica fua optime exfequi potuit negotia ,, adfpeCtumque faciei | vividum & fanum monftravit. Vensfe&tio femel quolibet an- no infUtuta fuit, fub qua fanguis valde vifcidus prodiit; men- | firuus autem fluxus regularis quidem ,. fed admodum. parcus | femper fuit. Die ergo 21r. Tanuar, anni praefentis heec virgo, cum per | Tex dies & no&tes raatri, febre laboranti inflammatoria, & ex | | füperveniente fphacelo déhiortüce ; adftitiffet, crebriorsque in tetimine vitia, e calido hypocaufto in aérem tunc temporis | valde frigidum fe conferendo, nec fomnum rite capeffendo, ! commi(iffet , intercurrentibus variis animi motibus, vefpere !hora Vlima, praevia per 2. dies fe fe exferente menibrorum | gravativa laffitudine , inopinato horrorem, per integram ho- Ux durantem, fenfit, quem aeftus mitior, per noctem con- |tinuans ,- excepit. Hora vefpertina decima. dolor acerbus heumaticus circa coftas & hypochondrium finiftrum. notaba- tur , conjun&a fimul valida pe&toris conftri&tione, unde eegra. | difficillime fe in le&to movere; nec commode befpitura potuit. lm 'D. 23. Ianuar. ob alvum per 3. dies tardiorem, zegra pul- Veris rlabarb. gr. xv. proprio aufu adfumfit, unde binas deje- /&iones. habuit, necamplius quid, preter dolorem circa co- /ffas lateris finiftri rheumaticum, accüfavit: Ego, in confilium ;VOcatus , juxta relationem , e dolorelateris & preegreffis re- mr vitiis ; pleuritidem dpuriam adeffe judicans; ad ferum ftagnans | | | | ! 376 .- :-Obféroatioa XC... o ux | Ítagnans difcutiendum, humores diluendos & pov Y i promovendam , prafcripfi Potionem refolventem , ex aqu. |... Scord. flor. Tiliae C. B. ana Ziij. aceti deítill. sig. Matr. perla. C. C. f. Ae ppt. ana 3ij. Conch. citrat. antimon. diaphoret.anà 20. quolibet bihorio ad cochlear j. vel ij fumendam, unacum Ípeciebus pro. Ptifana, e rad. Chinee, Scorzon. Cichar: rafur, — b C.C. Aven. excort. ana 34. Sem. Foenic 3i. quarum 5yi. cum - Menf. j. aquae decoquebantur, fub quorum remediorum ufu - aegra de die & no&te quiefcere potuit, continuante tamen im- x terim dolore rheumatico, " D. 23. Ianuar. mane &grota, fub leniin toto corpore ap- parente madore, & explofis innumeris ru&tibus; bene fe ha- : . buit, unde hora Xma furrexit, atque pauxillum deco&ti Choc- - colade affümfit; pomeridie vero, hora tertia, ob doloremla- - teris rheumaticum ; le&tum iterum petere coaCta fuit, qui circa - horam feptimam vefpertinam adeo: increbuit, ut nec quiete ja- - cere, nec commode refpirare potuerit, & tunc infimul dolor ille jameiiags , qui paullo ante intra fcapulas fzevierat,medium —. coftarum verarum lateris finiftri, verfus fternum, occupavit. | | Fri&iones inftitutze breve faltem & leve attulerunt levamen E dolorisque atrocia magis poftea invaluit & per totam noftem, | licet cuilibet cochleari Potionis guttulze xv, Liquoris. mineral — anod. Hoffm. additae füerinttam vehementer continuavit, ut &egrota vix ípiritum traliera potuerit — Circa diluculum tan- - dem dolor mitior & vagus evaíit, & tuífis ficca interdum ac- ceffit,. quae vero illico dolorem circa coftas valde. .exacerbavit. Z | .D. M, Tanuar, mane circa. horam o€tavam. dolor coflarum * 1 Léo :i*. ced LM Midi. e(fe anxie clamaverit. - Poff Aus dimidium dolor prorfus eyanuit circa. coftas , fluxusque me : ftruusj prodiit, cum levi, narium. Ahamorrhagia QS& fanguinis - 205112531 ! wign - — ———————————— De Purpura alba ; ; 4b initio Pleuritidem &c. 477 nigri exfcreatione mediante tuffi; quo fa&to mifera de fumma refpirandi conquerebatur difficultate. plenariamque metuebat fuffocationem. - Medicus praefens, omnia probe penfitans, e .pulfu pleno, difficili refpiratione & fanguinis nigri exfcreatio- — ne, largius.& diutius inftitutas, ob przegreffum dolorem pler- riticum vehementem coftarum frittiones, & inde obortam far- guinis in vafculis pulmonum ftagnationem , Peripnevmoniam adeífe judicavit, de morbo maligno exanthemstico fecurus , dum 2egra pridie le&tum reliquerat 5: hinc, ad derivandam hu- —1norum vé&ríus pe&tus congeftionem &. promovendam eorum - discuffionem, pulverem refolventem & diapnoicum, ex C. C. f. igne ppt, Conch. citrat..Matr. perlar. Antimon. diaphor. ana 3j. Cort. Cafcarill 3... Nitr. depurat. 3j. ordinavit, & quoli- bet bihorio, cum Deco&o avenaceo & Ptifang, ejus 3j. prae- buit. Circa meridiem fluxus menftruus defiit, narium faltem "beemorrhagia parcius interdum repetit, refpiratio autem dif- ficilis & anxia viriumque imbecillitas magis invaluerunt, ut id- Circo sgra facro munita fuerit viatico. Vefpertino tempore, ob infignem adhuc perfeverantem dyfpnoeam, Medicus, ad re- vulíionem humorum a pe&tore obtinendam , & promovendam difcuffionem, veficatorium furee imponere curavit, binisque . vicibus intra quatuor horarum fpatium gutt. xn, Mixture re- * folventis, ex Effent. Succin. f, alcali 3j. EtTent. Millefol. 5j. Cafcarill. fpirituof. & aquof. ana 3( praebuit, poft cujus adfumr- | tionem aegra copiofiffimos explofit ru&tus, & liberiorem obti- muit refpirationem. . Externe pe&tori imponebatur facculus e Summit. Millefol. flor. Chamom, Rom. ana Mij. rad, hid. Flo- . rent. 5yj. Baccar. Lauri 3i. Sem, Foenic. 3ij 5; quum vero il- lum segrota ob fortiorem ferre non potuit odorem, infimulque Capitis obnubilatio,narium haemerrhagia , & fanguinis nigri ex- Ícreatio fübfequebantur, fimplex faltem idcirco fubftituebatur facculus avenaceus. Nocte infequente dgra quolibet bihorio E 4t. Pbyf. Med. Tom, LI. . bbb | doün 48 Obfervatio XCF. dofin przeditti pulveris diapnoici ad ise; indeque prodeunte largo fudore paululum dormivit & tranquilla fuit. e D. 25. Ianuar. antemeridianis aeque ac pomeridianis Horis eegra adhuc fruebatur tranquillitate, & cum adftantibus collo- quebatur, & hinc ufumMixture refolventispulverisquediapnoi- €i quolibet bihorio alternatim continuavit, interpofitis, pro lu- | bitu, deco€to avenaceo , Ptifana, decoCto Cerafor. exíiccat. & aqua fontana cum taleolis Citriacidulata. Hora autem 7ma vefpertina pulfus reddebatur plenus & celer, praecordialesac- — Ccedebant anxietates , cum intenfiore fiti valdeque inquieta .. fuit eegra, inprimis ob le&tum per 3. dies. non ftratum, unde ex uno latere in alterum decubuit, & leviter delirans e lecto ex- Jj filire voluit. D. 26. Januar. matütinis ftatim horis cegra, cetébémil ali quo modo quieta, de dolore in extremis digitorum apicibus acuto pungente, volaque manus & digitorum tumore conque- rebatur, ceffante prorfus dyfpnoea, unde Medicus cum ftu- pore purpuram albam erupturan: judicavit, & idcirco Mixtu- ram ex Effent. Succin. f. alcali 51j. Effent, Cafcarill. Scord. ana - 3j. ad gutt. xxx. pulveremque diapnoicum ex C. C. f. igne ppt. Matr. perlar. Conch. citr. ana 3j. Antimon. diaphor. 3j. cort. Cafcarill. 3j. Nitr. depurat. 26. praefcripfit; ad confervandum . autem humorum adfluxum verfus peripheriam utrique fura le- ne adplicare curavit veficatorium, dum nullum ferme ferume vefíica paulo ante excitata profluxerat. Circa meridiem pur- pura miliaris alba in femoribus & digitorum pedumque articu- lis prodiit, pomeridie vero rurfus evanuit. Circa vefperam egra, poftquam avide pauxillum panis & jufculi avenaceiad- fumferat, valde delirare incepit usque ad horam duodecimam; poft mediam vero noCtem alvina fequebatur excretio, tune- . que e le&to exire potuit, bene tamenin calore confervata. De- . liria poftea PARE rd nec prius quiefcere potuit; dum Bree to demum lecto. D.27. . De Purpura alba; ab initio Pleuritidem tc. 479 D. 27. Ianuar. mane purpura in pe&tore & femoribus ma- | gis magisque erupit, & veficatoria peramplas excitarunt vefi- | cas, e quibus ferum fpiffius in exigua copia effluxit. Conti- nuabant quidem deliria fuavia, fed fubinde mentis redibat in-- tegritas, deque variis ordinate difponebat. Circa meridiem, |, purpura copiofe erumpente, bene fe habuit. Hora autem ter- |. tia pomeridiana valde delirans , fenfibus omnibus deftitueba- tur, obortisque motibus fpaftico- convulfivis, hora vefpertina fexta exfpiravit. Durantibus illis motibus continui borboryg- mi admodum fonori in abdomine , cum excretione flatuum, ab |... adftantibus.obfervati fuerunt, pulfusque valde celer.& plenus In fuit, qui. dein, .ceffantibus paululum borborygmis, illico.etiam - :evanuit. Poft mortem abdomen cceruleo & atro -rubefeente | perfufum deprehendebatur colore. Scbelium. 'Satis .omnino :»perfpicue 'heec:morbi hiftoria docet obfcu- Titatem fignorum, purpurz alba acceífum & preefentiam ma- Aifeftantium, :validumque przebet :teftimonium , quod fummo plerumque in periculo fint ii aegri, qui, morbo maligno exan- .thematico . correpti, vifcerum atonia.alisque vitiis laborant. Quis enim.cogitare potuiffet, fore ut purpura alba prodiret, .cum zegrota altero morbi die extra le&um omnia difponere , JL & per vi. horas, fine ullo infultu animi deliquii, quod aliasim- " minentibus etiam morbis malignis facile evenire folet, commo- .de obambulare potuerit? Ipfe etiam dolor lateris finiftri rheu- matico-lancinans, fine ullo alio fymptomate adfligens , nullam aliam, quam fpurize pleuritidis e vitio feri acrioris, qmembra- nas mufculorum irritantis, ob errores in regimine comniiffos Obortze, injecit opinionem. Et quis tandem, filente dolore, e dyfpneea, pulfu pleno & fanguinis D exfcreatione non judicaftet, Peripnevmoniam obortam effe , cujus contra- xium tamen purpura, a die erumpens, manifeftavit? In- Bbb 2 terim goo ^'^ Obfrostio XCP.' terim ex hac obfervatione fequentes — — — la practicae: « - i21 L Aegri, atonia primarum viarum WB igni laborantes, ra- riffime, imo ferme nunquam a morbo liberantur acuto exan- thematico. Si enim vifcera abdominis valde debilitata funt, omnes, fub morbi vigore , ibi copiofius accumulantur humo- res; inde fit, ut eequalis illorum adffuxus verfus peripheriam cegre obti: SEN poffit, hacque ratione non folum difficilis & inze- qualis exanthematum evadat eruptio, fed infüper quoque fa- cilima, accedente leviore quodam regiminis vitio, fequatur retroceffio , quae vel ftafes fphacelofas vel fanéftam inducit apopiexiam. Taceo jam fpafmos , eruptionem valde turban- tes, qui ftagnatione humorum , materia acri exanthematica ^ inquinatorum, producuntur, fóvertur & augentur, itemque - depravatam humorum indolem , qua indivulfa gravioris pri- marum viarum debilitatis pediifequa effe folet, qua preefente eo pejorem morbi exanthematici exitum judicare licet, quo certius eft, ob virium jaCcturam, materieque exanthematicae majorem quantitatem & deteriorem qualitatem, vim cegroti de- biliorem vi morbi fortiori cedere debere. II. Veficatoria in affectibus malignis & exanthematicis applicata, fi e vefica excitata ferum parcius effluit, eaque ex- N cretio non continuat, ftatum cegrotantis ancipitem & pericu- lofum indicant. Exhoc enim figno colligere licet, vafculafüb- cutanea fpafmodice effe conftricta, humorumque congeftio- - nes fieri ad partes internas & vifcera nobiliora, unde dein ir- regularis exanthematum eruptio, cum graviori aegrotantis pe- — riculo, plerumque metuenda eft. Si autem effiuvium fericon- tinuat, tunc partim copia humorum vitioforum imminuitur, . partim liberior reliquorum ad peripheriam adfluxus conferva- - tur & promovetur, unde magis ordinatam fperare licet exan- | thematum eruptionem, nec tam facile metuenda illorum re- |. De Purpura alba, ab. initio Pleuritidem tec. 48x troceffio. Hoccerte phaenomenum mihi hucusque certiffimum future falutis, in morbis exanthematicis malignis, praebuit in- dicium, dum, omnes & finguli cegroti ejusmodi morbis affli- Qi, & cure mece traditi, e quorum vefica, quinto vel fepti- mo morbi die confueto more excitata, ferum parcius effluxit , & altero die effluere iterum defit, omni licetadhibita circum- fpeCtione & opera, vitam cum morte commutarunt.. . 1H. Dolor rhevmatico- lancinans in latere pe&toris & in- tra fcapulas, preefente aftu febri, tertio die circa vefperam maxime faeviens , cum plenario adpetitus & fomni defeGtu, purpuram albam in hoc fubje&to indicavit. Hunc dolorem cum modo memoratis fymptomatibus, tanquam fignum pathognomo- nicuni purpuree albae tam idiopathicae , quam fymptomaticae, poftea i in plus quam viginti eegrotis obfervavi, unde jam segro- tis, qui tribus primis diebus hanc doloris fpeciem cum reliquis incommodis accufant, futuram purpure alba? eruptionem predico. Ratione hujus doloris infüper quoque me docuit ex- perientia, quod omnes eegroti » qui primis tribus diebus de ve- hementiffima ejusdem atrocia conqueíti funt, vitio pulmonum laborarint, & ex retroceffione purpura , ob nimis caufticam miafmatis indolem , fexto vel decimo morbi die demortui fint; ubi quidem quint: vel feptimo die purpura alba adparuit, fed mox, dum eegri in calido ceteroquin hypocaufto de fenfu aéris frigriduli in tota corporis peripheria conqueft fuerunt, retro- ceffit. lllivero sgrotantes, qui primis diebus mitiorem ta- lem fenferunt dolorem infimulque laxans adfuümferunt reme- . dium, quod, ob praefentes jam fpafmos, copiofiffimas effecit deje&iones, & veneefeCtionem fübjunxerunt, quinto , vel ad fummum feptimo die ex apoplexia demortui funt: qui vero in initio laxans tantum adhibuerunt remedium, omiffa venaefe&tio- ne, degre,ac ne vix quidem, ob difficilem exanthematum eru- ptionem, fanitati reftitui potuerünt. Bbb3 ÓBSER- ^ 32 ^ $m xa | J OBSERFATIO XCFI. Dn. D. IOANN. CHRISTIAN. HILDEBRAND. De admirando Mam effedu in Paffione iliaca. M dari permultos. fereque innumeros, : mortales .mife- ros diver(imode excruciantes,. illorumque alterum altero «& atroeiorem .& vehementiorem ,effe , quotidiana proh! do- lor.comprobat experientia. ure igitur & merito mortales vo- cares miferrimos, nifi benigniffimum, quod veneramur, Nu- men ipfis arma largitum effet , .quibus;hoftibus his infenfiffimis Occurrere poífent. Inftruxit autem illud largiter mortales | ejusmodi .przefidiis, 'ut nemo certe , Medicorum. pervolvens. fcripta, eorum defe&tum accufare poffit, fed potiusvaftiffüimum — illorum,numerum admirari.debeat. Sicuti autem in omnibus rebus confpicua fatis deprehenditur. diverfitas; Ata & remedio- rum: infignem effe difcrepantiam, tam. ratione partium :confti- tuentium &.mixtionis, .quam ratione .effe&tus :& .operationis , :Cuivis .cognitu haud poteft effe difficile. :In numerum .ejus- | modi remediorum, qua prae aliis.egregiam efficaciam .& falu- tarem in.corpore. humano virtutem marifeftant, omni -referri. 4 mereturjure Manna :eletta 5 .quam.b. m, HorrMaANNvs ob id. —— ipfüum.disinam vocare folitus eft, .cujus infignem inter alia qua- — - que in Paflione iliaca.efficaciam fequens. confirmabit morbi con- fignatio. Vir annorum 43.'temperamenti :cholefico - nici 'adiram pronus & laboriofo vitze generi deditus, incipiente au- *umno anri preeteriti,.ob vitia in diata.& regimine commiffa, - febre.corripiebatur quartana, :cui.o£tava febris hebdomadein- | fignis pedum & abdominis:tumor fe adfociavit, "Nonaergolhu- jus. morbi hebdomade. sgerame. confilium. fibi expetiit, "— r$ — De admirando Manne effeuin Paffione iliaca.385 bris quidem regularis, tumor autem pedum cedematofüs & in- flatio abdominis infignis fuit, facie infimul lividum monftrante colorem. Haud italatam, ob tempeftatis conditionem, for- mare poteram prognofíin, cumque eger omnia refpueret me- dicamenta , ipfi faltem fuccum Irid. noftrat. & raphani ruftica- ni ad cochlear j. mane in vino: füumendum commendavi ,. unde etiam, praeter fpem & opinionem , paucarunr hebdomadum in- tervallo , crifi per lotium facta, a tumore pariter ac febre plenarie liberatus fuit; Elapío autem uno alterove menfe fen-- fit ille inconfüetam alvi obftrü£&tionem, qua ad octavum us- que diem fine peculiari duravit incommodo. — Nono autenr ob- ftru&ionis die fzeviffimos in abdomine fenfit dolores, cum vo- mitu, abdominisque inflatione & duritie, quz fingula die de- cimo & undecimo magis adhuc ingravefcebant, ita utetiam de- liria accederent, eegerque prz dolorum fzvitia,. le&ti opercu- Ium manibus difcerperet. Die duodecimo vomitus fupervene- : runt ftercorei, cgerquefenfibus privatus jacuit, faciesautem atro- rubicundo perfufa fuit colore... Sub miferabili itaque hoc cegroti ftatu meuni efflagitatur auxilium 5. ego vero, 1n cauffas inquirens praegreffas, dum nullam a nuntio explorare potui, malumque jam in fummo confütutum erat vigore, de falute de- fperare coepi; interim tamem, impenfíe rogatus, ordinavi, ut Chirurgus illico accerfendus clyfteres. domefticos cum herb. Fumarie & fummitat, Cent. min. &egro quolibet bihorio inji- — ceret, pro interno autem ufu Potionem ex Mann. ele&t. 3ii(z. pulv. Rhabarb. 5j. & Cremor. tart. 3j. leni coCtione paratam, cum binis pulveribus rhabarbarinis mifr, jubens infimul, ut &gro Potionem tribus vicibus fumendam praeberent, & vomi- . tu fubfequente pulverem interponerent rhabarbarinum. Aft, ob fummam, qua hic vir premebatur, paupertatem, nec Chi- rurgus accerfebatur, nec clyíteres injiciebantur ,. fed Potio- nem faltem adftantes preefcripto modo aegro exhibebant. Ad- fumta prima & altera ejus parte, Ue quafi apople&ticus ja- cuit, - 284. Obferoatio | XCP'II. cuit, vomitibus plane ceífantibus , unde omnes de falute de- Íperarunt; ultima vero dofi i intra I horas oblata ; illico foni- tus inftar boibatdo: minoris in abdomine exortus eft, maxima cum adítantium admiratione , & ex utraque aurium cavitate fanguinis tantum , quantum cochlear capit, exíiluit, quo facto alvus aperta fuit, & fanguis nigricans, cum fecibus induratis, ' prodit, hocque fatto sgerad fe rediit. Sanguinis equidem excretio per alvum fub qualibet deje&tione continuavit, de qua eegrotus, fexto poft fa&tam alvi referationem die pedibus iter per 2. horas ad me faciens, faltem adhuc conquerebatur; fed & ab hac tandem, intra breve temporis fpatium, adhibito infu- fo refolvente traumatico, & pulvere antifpa(modico, 1n totum liberatus eft, ita ut nunc, qua Dei gratia eft; perbelle valeat. ; OBSERFATIO XCVII. | Dn, D, IOANN, CHRISTIAN, HILDEBRAND.. De ! I admirando Napbtbe Nitri effeB&u in febre lenta. ex Antermtitente oborta. | Memina 4$. annorum, fanguineo - cholerica, a juventute nul. E! lis obnoxia morbis, diu de gravitate artuum conquefta , inflituta venafettione d. vr. April. 1757. febre corripiebatur * fertiana, quae poft trium hebdomadum intervalum in quotio- dianam abiit, frigore ad horam unam & ultra, zeftu vero ad 6. horas adfligente. Medicus in auxilium vocatus plus quam xx, exhibuerat laxantia remedia, fiquidem quolibet vefpere & quovis mane pulverem rhabarbarinum zegrotee deglutiendum prebuit, & febre nondum filente pulveres preefcripfit cum — Cafcarille cortice remixtos, quorum ufum exceperunt calor - glifcens continuus, decur imminutio , virium major ps0 E A &llt- De adnürando Napbtbe Nitri efedu&c. 385. cillitas, quze ultima d. 22. Maji, cum zegra per 3. hebdomades nihil comederat, ita adaucta fuit, ut adítantes, ob concurren- rem etiam loquela? defe&tum , mortem expeétarint. Ego ita- que eodem die poft meridiem advocatus re vera illam quafi in limine mortis deprehendi; aderant enim pulfus languidiffimus & vix digito percipiendus, loquendi impotentia, ob nimiam vi- rium proftrationem, color faciei lividus & plane iCteritius, ca- loris & tranfpirationis defettus plenarius , dum omnia membra attaCctu frigida erant, tandemque alvi & urine plenaria fup- preflio. Interim adftantes referebant, vefpertino tempore il- lam femper artuuri tremorem, & poftea calorem aliquo modo intenfiorem in manibus expertam fuiffe. Quoniam ergo mori- bundee huic fceminae, ob deglutiendi impotentiam, pulveres . aliaque ficca remedia porrigi non poterant, dubius heefi, quale. in tam ancipiti ftatu conveniens praefcribendum (it medicamen- tum. Tandem elegi Naphtham Nitri, eiusque guttulas X. cum pauxillo aquae hora fexta & nona vefpertina, dieque fequente hora feptima & decima antemeridiana exhibere jufIi, fübiuntto - deco&to ceraforum exficcatorum. Die ergo 23. Maji nunciabatur mihi, eegrotam ad fe re- diiffe poftquam hefterno die, poft adfumtam primam remedii dofin, vomitus bilis fincerae obortus fuiffet, & altera dein do- fiexhibita, o&o vicibus plus quam menfuram bilis intenfe vi- - ridis evomuiffet, durante no&te illam quietam jacuiffe, & nunc - calorem adeíle naturalem. luffiigitur hoc die ufum Naphthee continuare, & infufum herbae Meliffze recentis frigidulum pro potu ordinario exhibere. D. 24. Maji percepi, cegrotam non amplius vomere, me- liuscule fe habere, & infignem faltem virium ja&uram accufares - hinc eidem, cum omnia ferme refpueret remedia, Tinéturae Cort. Peruviani, cum Liqu. terree foliat. tartari paratae, guttu'as Lx. quater de die, nempe mane hor: 7. & ro. ac pomeridie hor. ANqv. Aci. Pbyf. Med. Tom.IT..— Cce. — 3.& 386 . Olfervatio XCF'1I. 3. & 6. fumendas ordinavi, continuando fimul infufum Me- Riff. fein a. ——- Die 4. Iunii prima vice, poft quatuor hebdomadum inter-. | vallum, cibum adfumfíit, fomnoque fimul placido redeunte, . vires iterum colligere videbatur; aft die 6. lunii, hora nona vefpertina, febris iterum acceflit, cum ievi frigore ad inte- gram horam, & fimili zeftu per totam not£tem durante, absque ullo fubfecuto fudore. | Quoniam ergo aegrota laxantium ufum prorfus refpuebat, iterum eidem quater de die guttulas x. Naphtha Nitri exhibui, quae nullum amplius excitavit vomi- tum, tandemque die 8. Iunii Ele&uarium chinatum, ter de die; magnitudine majoris nucis avellanae fumendum , irterpofito fi- mul Elixirio vifcerali, ex confuetis amaris ExtraCtis parato , fubjunxi, fub quorum ufu intra triduum febris penitus ceífa- - vit, eegraque, viribus praeter omnem fpem citius redeuntibus , d. 14. Iun. le&um reliquit, die vero 16. Iun. tumorem pedum cedematofum accufavit, qui Pilul. balfam. alternis vefperis ex- hibitis, & continuato Elixirii vifceralis ufu profligatus eft. D. 23. Iul. Aegrota ab ufu brafficae muriaticae vehemen- tem dolorem cardialgicum, & diarrheeam accepit multis ftipa- tam torminibus; ordinavi exinde Elixirium abftergens, e Tin- &ur, Rhabarb. aquof. Liquor. terr. fol. tartar. ana & refracta Ípiritus Nitri dulc. dofi conflatum, ad gutt. Lxxx. ter de die, unde omnis evanuit dolor. | | D. 6. Iul. ob praegretffam iracundiam vehementiorem zegra infültum horroris vagi & ceftus mitioris, infimulque faporem valde amarum experta eft; ea propter pulverem abftergen- tem, eCremor. tartar. 51ij. pulver. Rhabarb. 5j. concinnatum, ter de die ad 5(4. cum Liquor. mineral. anodyn. gutt.x. ordina- - vi, eoque confumto Elixirium vifcerale martiatum zegrae prze- Mcripfi, cuius ufum firma excepit fanitas, quce, fluxu menftruo |, fu'sfequuto adjuta, farta tectaque usque ad hunc permanfit diem. OBSER. - xm 9 XR | 387 Dies OBSERFVATIO XCFIII. | Dn.D. IOANN. CHRISTIAN, HILDEBRAND. De Egregio fumi fulpburei effedu in arcendo morbo : maligno epidemice gra[Jante.. (s pm , fumme neceffarium iftud vitze pabulum, ad confer- vandam & prorogandam mortalium fanitatem purum & a copiofis exhalationibus, quantum fieri poteft, repurgatum re- quiri, artis falutaris antiftites teftantur ad unum omnes. Etpro- feCto! fi modo perpendimus, fanitatem corporis humani quo- . ad maximam partem a debito & fufficiente excretionum, prae- fertim periphericze, fucceffu dependere, & ad ejus promotio- nem aérem puriorem multum femper conferre , utique fimul exinde convincimur, aérem impurum , multisque impreegna- itum exhalationibus, fanitatis confervationi fumme adverfum . «effe admodumque noxium. . ;Salubritas locorum editorum, & - longeevitas hominum montanas incolentium regiones, manife: fto fatis teftantur aéris purioris & levioris necellitatem &queac utilitatem ad fanitatis confervationem. Non injufte igitur id- circo rerum naturalium fcrutatores majorem morborum nume- . rum, tempore vernali & autumnali fe fe exferentium , aeri impuro, & ob exhalationum copiam graviori, quoad maximam -partem tribuunt. Quamvis autem heec extra omnem dubita- tionis aleam fint pofita, nolim tamen exinde concludere, quod aérimpurus, & multis refertus exhalationibus, femper & ubi- que mortalium fanitatem infringere debeat, quoniam experien- tiaa pofteriori egregium talis aéris effe&tum, 1n arcendis mor- bis malignis epidemice graffantibus, faepius confirmavit. Con- ftat enim inter omnes, cauffam morborum epidemice graffan- tium, & vi contagii homines inficientium, utplurimum in vi- - Ecc. tiofa 988 | Ofrvatio XCFII. tiofa aéris qualitate queerendam effe, & fubtiliffimas falino-ful- phureas particulas, miafmatis nomine vulgo infignitas , .humo- . tibus corporis humani communicatas , & eorum mixtiopem na- turalem diffolventes, rationem huius effectus in fe continere: hoc autem fi verum eit, uti experientia tefte veriffimum exi- ftt, facile fieri poffe arbitror; ut exhalationes in, aére haeren- tes, fi indoli noxiorum in aére oberrantium vaporum adverfae & contrariae exiftunt, venenatam eorum vim deftruere & prae- ternaturaiem in corpore humano fubfequuturum effe&um im- pedire valeant. Hanc ob cauffam non fine ratione Medici, &e- ' grotantium le&tis affidentes, ad aéris inquinati qualemcunque corre&tionem, fuffimigia fuadent, ut iisdem putrida corrupto- rum hvmorum effluvia involvantur, immutentur & emenden- - itur. Nullus etiam dubito, quin hoc ex fonte locorum quorun- dam, quamvis ratione fitus profundioris & aéris fpiffioris fani- tati haud videantur patrocinari, falubritas & a morbis conta- giofis immunitas deducenda veniat. Inter alia di&ctorum veri- tatem oppidum in Comitatu Mansfeldenfi fitum ,' Leimbach: di- €&um, unum. lapidem ab urbe Islebia. verfus. (eótenkzigeiem di- ftans, corroborare poteft. Situs hujus oppidi valde profundus | eft, intra duos montes, ibique: fimul taberna fuforia exftru&a . eft, ubi lapides fciffiles, cuprum argentumque continentes, fulphure autem copiofo fimul impreegnati, aperto uftulantur igne, eum in finem, ut particulis fulphureis accenfis & in a&- rem aba&tis, difperízae metallicae partes proximius coéant & | ad faciliorem hi lapides,in alto fornace, fufionem difponan- tur. Dum autem quotidie ferme magna horum lapidum quan- titas fub dio uftulatur, adeo copiofus inde oritur fumus, ut to- tà urbs nube quafi fpiffiore circumvallata & te&a e longimquo . jam adpareat, unde tam zdificia, quam ipfe etiam arbores, nigricante undique quafi obducuntur colore. Anno 17592. men- fibus Octob. & Novemb. in regione hujus urbis & adjacentibus pagis febres catarrhales maligne? & purpura alba graffabantur, ita LÀ De egregio futt fulpburei effeu &c. — 989. ita quidem, ut orrines fermé horum. adjacentium locorum 1n. colae his febribus decumberent, . & complures Illorum fatis ce- derent , exceptis hujus oppidi. incolis,; quia contagio immu- nes manebant. | Vocatus ego ad diverfos horum: degrotantium y & in cauíffam di&torum morborum inquirens ; percepi, quod. circa initium Ottobris nebula quaedam. fpiffa y cuius feetorem graviffimum nemo fere perferre potuiffet; per tres dies hanc regionem occupaffet, eaque difcuffa inéBlas preeterlapfo x. vel . xi1. dierum fpatio zegrotare incepiffe. Cognovi igitur ex hac relatione, morbum hunc epidemicum a putridis & noxiis ef- fluviis, cum nebula humoribus infinüatis, ortum duxiffe, quum morborum, plures fimul adfligentium, communis debeat effe cauffa, Interea non fatis mirari potui, quod in oppido, ifto Leimbach, quod eadem, nebula obtexerat, ne unicus quidem incolarum hoc morbo decumberet, cumque fitus hujus loci, & aéris impuritas. & gravitas, morbis malignis fovendis apprime conveniens videretur, omnibus rite penfitatis , judicavi, aé- rem hujus loci, copiofis fulphuris accenfi, exhalationibus .re- fertum, nebulae peftifere effe&tum impediviffe & contagium feliciter averruncaffe. Infigni igitur perfufus voluptate, veri- tatem pathologicam , quod nimirum in morbis acutis contagio- fis, praefertim febribus catarrhalibus malignis, humores noftri ad rarefaCtionem diffolutoriam & ad alcalinam indolem difpo- nantur, experientia confirmatam perfpexi. Fattum enim .ex- | inde eft, ut particulze fubtiliores acido- vitriolicae, a fulphu- — re mma copiofe i in aére hujus oppidi volitantes, & ope ía- livae ad ventriculum & humores delatae, partim noxiam exha- Tationum feu miafmatis indolem immutaverint, partim vero im- pediverint, quo minus in humoribus alcali volatile inteftinum fanguinis motum nimium augendo, & putridam illorum diffo- lutionem inducendo, oriri & multiplicari potuerit. Egregium certe hic locorum effeCtum aér, acidi vitriolici vaporibus re- - - fertus, commonítravit in Pefte feculo preeterlapfo graffante, j^ €ec 3 dum 4o -' COlfmoni) XCIX. dum omnes; qui in tabernis fuforiis hujus Comitatns Mansfel: denfis commorati fünt ,:.a Pefte i immunes manferuntj manifefto; uti autumo, indicio, miafma non folum' in morbis malignis, fed etiam in Pefte seat: volatilis naturae Mr & ad fi- milem pravam humores ai iai indolem. ' (dslebia. Hala miffe d. I 4. Fibrunr,. (760) ^ Z | OBSER FATIO AXCLX. | Dn. D. IOANN. ANDR. DEISCHIL. | De Falacia fi genbPum conceptionis. d primo 4d qurcum 1 graviditatis menfem. : qe graviditatis a primo ad quintum conceptionis menfem . M2 valde effe dubia, uno clamant ore Pra£tici; experientia duce tanquam rerum optima magiftta , convincimur, figna gra- viditatis fic di&a communia, e, g. naufeam , iracundiam , appe- titum depravatum, trifütiam, laborum averfationem, proftra- tionem virium, oculos retraétos , languentes , lividos, fafü- dium viri, dolorem dentium, copiofam falivae excretionem * menfium fuüppreffionem, intumefícentiam , dolorem atque du- ritiem mammarum , orificium uteri claufum, nihil probare,at- que fallacia eífe poffe." Inter figna autem conceptionis fpecia- T lia merito referuntur uteri extra pelvim eminentia, ut & ori- - ficii uteri mutatio; aft, crefcit quidem poft tertium conceptio- - nis menfem uterus, extra pelvim eminet, & fic abdomen ex- pandit, interim haec expanfio fola nullum certum nobis fiftit graviditatis fignum, quia expanfio abdominis morbofa a ftea-. tomate vel tumore fcirrhofo orta , facili negotio cum expan- - pos uteri a a graviditate originem ducente confundi, & fic Me- |. dicus - De fallacia fignorum conceptionis &'v. 59f dicus füb tali exploratione pariter falli poteft, — Orificium ita-- que uteri in virginibus compactum , firmum, in omni ambitu leve atque politum ,. longitudine primam digiti minimi phalans gem aequans, fummumque vaginae occupans , rima transverfa rectilinea, absque ulla incifura vel cicatrice,tertio conceptio« nis menfe finito, moilius, fpongiofius, craffius, medium va- ginze occupans deprehenfüm , concurrentibus inui fuppref: fione menfítruorum continua , miammarum intumefgentiaymotr & pondere embryonis tactu percipiendo, certa nobis preebent graviditatis figna, ^ Veritatem preemiffarum cafus evincit fe- uens.. E Foemina ,. annum agens quadragefimum. quartum tempe- ramenti cholerico -melancholici, a pubertatis termino-mens fium anomalia laborans, variis incommodis hyftericis & hypo: chondriacis : vexata, matrimonium ducens íterile , abdomine jamjam per quinque menfes in omnem dimenfioreng , absque pedum partiumque genitalium intumefcentia , indurato, plures: adiit Medicos atque medicaftros , ex quibus nommulli fcivrlium uteri ,,alii vero, ejus hydropem. adeffe contendebant; fruílra | adhibitis in magna copia remediis ,- eorumque ufus pertàefa , mole infimul ventris a preegreffis menfe Augufti ann, 1759. ri- te fluentibus merftruis in dies increfcente, confilium quoque petebat meum. Exploratis omnibus, tam antegreffis, quam |. praefentibus fignis , folliciteque orificio uteri ejusque globo di- gitis ta£&to, non morbum, fed feetum in utero haerentem die 23. Decembris praefagiebam, eaque ex ratione omnia remedia feponenda effe judicabam; illa vero judicium confiliumque meum parviperdens, fuoque 1 ingenio indulgens , adeo incredulafuit, - ut contra tneam amicorumque admonitionem; omnem puerpe-- rii apparatum negligeret, variisque pro- Jibitü utéretur reme- diis, ad morbum hyftericum , uti loqui amabat, tollendum. Indocilitatis ergo hujus foeminae pertaefüs, eam per aliquot rapid EE plenarie neglexi, fuoque preejudicio reli- qui 5 492. ^7 ^UOlfresno XCIX. 005 qui; die vero 22. Aprilis currentis anni hora quinta matutina - vocatus, partum inftare ;prectüntiavi ; prefcriptisque antifpas- modicis cum analepticis "conjun&tis , ad alia me contuli negotia; hora: decima riatutina revertens , orificium uteri zequaliter apertum, eaput fcetus. wl partüs dolorum refpondens, liquorem amnii' membranis adhuc inclufüm inveni, exindeque felicerá partus eventum fpéravis ruptis vero inter meridiem atque ho- ram pomeridianám primam membranis; effluxeque amnii liquo- re, caput fcetus ad' offa pubis héerens , convulfionesque fu- pervenientes, grave partui felici adtuliffe impedimentum, de- nuo accerífitus, cognovi; fruftra adhibitis encheirefibus, ad forcipem 'confugiebam Anglicanati ; unaque tantummodo pro- vide'applicáta lamina, foetum extraxi foimiriinum viventem, placentamque manu feparávi àb utero, Secundo deih a partu die lochiis non rite aentibus, vensfeéGioriem inftitüi euravi; duritiem. vero abdominis nondum remittentem , ejusque mo- lem adhue fübfiftentem , clysmatibus inje&is, & refolventibus extérne fub. forma: catàplaffmatis ápplicatis removere allabora- bai, . Quarto-puerperii die febris accedebat miliaris, cui re- media oppofui appropriata , indeque exantliematibüs miliari- bus ritein eute apparentibus, ac debite dein iterum deciden- tibus, caloreque febrili remittente, magnam falutis & recon- valefcentiee'fpem .concepi; aft, febre decimo tertio puerpe- rii die redeunte , 3uCta denuo abdosieeie durities , cum dolo- re;laneinante', diarrhoea colliquativa, deliria cum intervallis lucidis conjunta; fitis inexplebilis, puerpere infenfibilitas er- ga foetum atque amicos, mortem inftare indicabant. | Hac ergo. die. 12. Maji infecuta, cadaver hujus puerperz, preefeptibus duobus Chirurgis j cultro fübjeci anatomico. . A- bdomine aperto ingens ftatim in confpe&um prodibat. fteatoma, regionem. umbilicalem, lumbarem atque hypogaftricam dex- tram .Qecupans, Anteftina ad latus finitrum trudens, gie , : ha- — De F. allacia figmorum conceptionis CE 493 fphacelatum , partim intabum, menfurastres ad minimum re- pleos, refolutum. Inteftina, unacum mefenterio , erant in- flammata, inque externa fuperficie, tam uteri (cujus magni- tudo naturalis erat), quam ve(icaee urinarige & inteftni reCti notabilis a tabo facta deprehendebatur arroíio. Reliquorum autem vifcerum perluftrationem intolerabilis foetor lociqueg an- guíftia non permittebant. Cafüs ergo hic enarratus fpem nobis füppeditat Co- rollaria: I.) Intumefcentiam atqué - ENIM abdominis primis im. pregnationis menfibus fallax efle fignum graviditatis. 2.) Mutationem orificii uteri inter quartum & quintum im- preegnationis menfem fignum graviditatis effe certiffi- mum, non ex urina, fed ta&tu cognofcendum, 3.) Medicum pra&ticum principiis artis .obftetriciae non im- butum, hifce in cafibus facilhme hallucinanri falfasque formare poffe indicationes. 4.) Artem obftetriciam dignitati do&torali Medici non con- k trariam, multo minus ignominiofam , fed potius peruti- lem effe : ; ejusmodi enim morbi non tolluntur ratiociniis, fed fele&tis & appropriatis remediis. $-). Vtero rite confütuto a fortiffimis quoque effümtis em menagogis nullum metuendum effe abortum. (tug. P'indel. Halam mi[Ja d. 34. Iunii 17160.) Nov. A8. Phyf. Med. Torn. 1T. Ddd ^ OBSER. 394 | 58x )oC EX : | OBSERFATIO C. D. D. CHRISTOPHORI IACOBI TREW. | | De | a Spina bifida propter fymptomata peculiari. uz de infaufto & inemendabili hoc primae conformatio- (Q nis vitio olim obfervavi & apud au&tores celeberrimos annotata inveni, ea collecta exhibui figurisque illuftravi in Com- mercio litterario INorimbergenfia) ann. MDCCXLI. hebd. XX, XXI; & quum ab eo tempore cafus fimilis praetereaque ob fymptoma- ta eventumque plane fingularis abs me denuo obfervatus fuit, eundem nunc cum publico communicare, commodum fore duxi. | t! Nafcebatur anno 1743. d. 3o. Decembr. puella, inregio- ne vertebrarum lumbarium tali fignata naevo, quem obftetrix primum occultabat & parentes tertio demum die animadverte- bant. Tunc amplitudo ejus florenum & altitudo minimum di- gitum transverfum vix cquabat, ceterum ex pellicula femi- | pellucida, ceíii coloris, leviffima & turgida more folito 5) ftru&us comparebat. Puerpera antea jam unius filii & poftea duodecim liberorum utriufque fexus mater faCta eft, qui omnes absque ulla labe nati fuerunt. Nec tunc ea recordari poterat, ' fe cujusdam objeéti infoliti adfpeCtu ve! terrore aut fui cor- . poris leefione, aliave prava imaginatrone hujus vitii producen- - di &) Proflat hoc titulo :. Commercium Litteraríum ad vei medica & fcientia naturalis incrementum infHitutum, quo, quicquid neviff-. 1e obfervatum, agitatum, fcriptum vel peractum eft, fuccincte dilucideque exponitur. Norimbergz fumtibus Societatis, ib. ann. 1731. usque ad annum 1745. incl. 4to Charta maj. & ordin, cum tabb. zneis, P) conf. Commerce. litt. ann. eit, tab. I. frg. 1x. LI ind De Spina bifida propter fymptomata &c.. 495 di occafionem dediffe. Quum vero trattu temporis hzec pro- tuberantia aliquam formam cucurbitulee balneatorum acquire- ret c): in mentem ipfi venit, fibi, in graviditatis principio ophthalmia quadam affettee, ícarificationem fuafam, eundem- que in finem balneatorem accerfitum fuiffe; maritum vero, - L- quia hac absque ejus preefcitu agebantur, hoc impedivilfe , feque propterea ira commotam fuiffe. Vix autem verofimile eft, hanc animi alterationem caufam hujus nzevi extitiffe, quia nec cucurbitulae eo in loco, quo navus erupit, applicantur , nec ille ab initio ftatim cucurbitulae formam repraefentavit. De hoc nazvo certiores fa&1 parentes meum ftatim pete- bant confilium; fed propria aliorumque experientia jam edo- &us illis aliud folatium dare haud poteram, quam ut, fi filio- l&& vitae parcere nec ejus obitum accelerare vellent, ab omni auxilio chirurgico abftinerent. Doleo autem, tunc, ob fum- mam parentum confternatione n, remediis ex fonte pharma- Cevtico petendis & in Commerc. litt. cit. pag. 16;. feqq. ad theoriee du&tum indicatis periculum, quid praeftare valerent, facere,atque etiam, num capitis crurumque conformatio prze- ternaturalis fimul adeffet, explorare, mihi non licuiffe, Verum enim vero, quod ad primum momentumattinet, exempla ibi- dem pag. 164. ex aliis citata, (ubi medicamentis pharmacevti- cis mors quoque accelerata fuit) vix fpem relinquunt, his majus folatium ejusmodi miferis afferri poffe; & quod ad reli- - qua momenta fpe&tat, prefentiam fcilicet hydrocephali & cru- rum pravam difpofitionem ab initio jam adfuiffe , continua. tio hujus hiftori& in fequentibus fatis declarat. Deinde quum ex variis Chirurgis, plus minus expertis, . ab amicis commendatis & hoc vitium explorantibus, nemo aliam medelam preeter diffe&tionem proponere ejusque confolidatio- : Ddd 2 nem 8) vid, tab. IX. fig. 2.3. 4. 996 i5 em Obfervatio Gs nem tutam fípondere valuerit, parentes monito meo de vi- tando chirurgico auxilio obtemperarunt atque ab omni reme- dio aliquamdiu abftinuerunt, Quum vero pedetentim tumor ex bàíi angufta, ut füpra di£tum, fe magis magisque elevaret atque preeterea in ejus pellicula infignia vafa confpicua fierent (vid. figg. citat, a.) parens proprio: confilio aufus eft,. eundem ope fiii ferici conftri&ti extirpare. Quamdiu autem filum hoc applicatum fuit, infans perpetuo ejulabat atque plorabat, qua- re parens illud iterum. auferebat & ab omni ulteriori tentami- ne poftea abíftinebat. & - ^ Secundo aetatis anno imr ambobus cruribus ubique erumr- pebant exanthemata adeo ulcerofa, ut, licet tibialia lintea ad- hiberentur, nihilominus unacum ills cruftze femper detrahe- rentur & caro nuda appareret. Hic ftatus per dimidium an- num continuabat; interea vero infans ceterum fatis fanus erat, cibum potumque (hunc tamen nunquam extraordinarie) appe- .tebat & praterea juftum corporis augmentum capiebat. 'Tumorem tangere afflicta haud. permittebat & ,, quando ex im- provifo hoc fiebat , femper dolores vehementes percipiebat & lipothymia quafi corripiebatur. Quamprimum. loquela u- tendi potiserat: indicabat, hunc dolorem, (ibi in capite prze- - eipue maximam alterationem excitare. His calamitatibus non obftantibus infans animo erat alacris atque jucundus. Sub fi- nem tertii anni pedibus infiftere & progredi, cum moleftia ta- - men, ccpit & ingreffum quadrantis horze fpatio. continuare valuit. Sexto eetatis anno purpura cotrripiebatur fcarlatina, a qua vero mox, medicamentorum idoneorum debitique regimi- nis ope, liberata fuit. Tumore memorato (imul cum totins corporis habitu. indies augmentum capiente; ingreffüs magis magisque difficilior tandemque fub. finem o&avi eetatis anni mmpoflibiis reddebatur : quo tempore etiam pedes tabefcere «ceperunt; nihilominus tamep tum fuperiores, tum inferiores artus De Spina bifida propter [ymptomata tec. 397 artus fenfu taCtus gaudebant naturali, pedes vero fubinde fri» gebant. Quum ergo neceffitas urgeret, ut mifera hec vel fedendo vel decumbendo tempus confumeret, in pollice pe- dis finiftri vefica apparebat, quae fzepius aperta ferum limpi- dum fundebat, usquedum tandem confolidationem admitte- ret. Deinde fimilis vefica in talo &, hac confolidata, iterum alia in dorfo pedis apparebat , quae veficae fingula thaleri magnitudinem aequabant tardeque confolidari poterant , fiqui- dem cura unius decurfum dimidii anni expofcebat. Quum in- terea moles corporis magis magisque augeretur proptereaque & fedendo & decumbendo cutis gravius premeretur: in crure. finiftro fub natibus primum vefica, mox autem caro luxurians intercus oriebatur; quae laefio magis magisque in latum & pro- fundum ferpebat & tandem ulcus notabile formabat fig. 2. 3. b. quod tamen Chirurgi cura aliquam confolidationem admittebat. His non obítantibus anno statis duodecimo menftruus fluxus (quem mater decimo quinto & foror natu proxima de- €imo tertio setatis ano experta eft) incipiebat & poftea regu- laris ftatim continuabat, ít excipias ultimos vitae fuse menfes ,. &bi turbari ccepit. ^- | Ex recenfitis jam facile colligi poteft, hanc cegrotam du- -Xiffe vitam valde moleftam atque aerumnofam 5 pro calamita- -£um augmento autem accedebat fub priori laefi (ione alia c, quae ideo fe extendebat, ut quarta chartae folii pars eam vix tege- te poterat. Tunc etiam crus finiftrum usque ad hanc lafio- sem valde intumefcere incipiebat. Preeterea lcefio d fe mani- feftabat in regione lumborum finiftra, qua prae reliquis dole- bat & ferum acre, urin& fimile, plorabat. ^Quatuordecim ante obitum dies faepius etiam de frigore intenfo quefebatur 'affli&a,. et(ifimul valde fudabat, Infoper in prims aetate al. pesenper aperta erat, deinde fzepius adítri&ta, denique in Ddd 3 diar- 308 lk Olfercatio C, — ss MS diarrheeam magis magisque auctam mutata. Cibos, quos tunc temporis capiebat, vix per quadrantis hore fpatium retine- bat & vomitu reddebat. Nunc laeva, nunc dextra manus, fze- pius tamen illa, tumebat, cujus digiti etiam femper rubebant, Mane facies valde tuinidd apparebat, quae tamen intume(cen- tia poft unam alteramve horam iterum evanefcebat. Denique in natium finiftra oriebatur nova exulceratio e palme latitudi- nem fuperans. O&tiduo ante ejus obitum, quum pater eam no&u ex- [i tra lectum paullifper fedentem in illum reponeret, paullu- lumque elevaret, notabilis percipiebàtur fragor. ^ Aegrota quaerebat, quid hic fignificet, & pater e contrario ex ea fci- Ícitabatur, num dolorem fen(iffet : fed refpondit,non. Quum vero more folito deligatio inftitueretur, apparebat, os femo- ris f. in regione ulceris c. in medio frattum fuiffe, quod &gro- te nullum dolorem excitabat, etíi in linteis parum cruoris per emplaftra & fafcias transfüdati repertum fuerit. Ab hoc tempore eegrota facies cadaverofum induebat co- lorem (eime Toden- Farbe) ejusque vires indies minuebantur, Quarto ante obitum die illa felocabat hoc in latus, ubi ulcus — in natibus aderat femurque fractum fuit, neque hunc fitum amplius mutabat; quoniam indicabat, dextrum latus, cui per — quinque circiter annos incubuit, vehementer dolere: & fic — ' fedendo obiit aetatis annorum 14. unius menfis & 3. dierum, — — Navus, qui femper femi-pellucidus erat, poft mortem | etiam faciem fuam non mutabat. Caput interea temporis magnitudinem naturalem enormi- ter excedebat , (unde facile colligi poteft, hydrocephalum, fi non externum, internum tamen, ab initio adfuiffe) ; facies tamen formam naturalem non mutabat. Den- De Spina bifida propter fymptotmata &c..— 499 — . Dentitionis tempore nulla peculiaria accedebant fympto. mata, id vero peculiare eft, plures dentes ex fingulis eorum ordinibus tam in fupetiori quam inferiori maxilla bis fuiffe re- generatos, unde etiam anterior maxillae fuperioris pars plus . . quam ordinarie elevata fuif. | Memoria erat valde bona adeo, ut etiam fereniffimarum |. profapiarum genealogicas hiftorias (quibus valde dele&tabatur) - tam firmiter tenuerit, ut 1llas absque haefitatione recenfere valeret: reliquorum quoque fenfuum, internorum aque ac externorum, vigor perpetuus etat, fi exciplas aliquam eo» rum hebetudinem, de qua fub vitae finem, nunquam autem de aurium tintitu vel vifus obfcuratione conquefta eft affli- &a; neque etiam catarrhis obnoxia fuit, nifi reliqui familia- res iisdem affe&ti fuerint. Dolore Capitis per omnes ejus re- glones totius vitee fuze decurfu femper valde vexabatur, qui faepius adeo excedebat, ut caput manibus inniti cogeretur 5 fermo etiam fonitusque vehementior fummum terrorem ipfi incutiebat. Nonnunquatü neevi protuberantia dura & tenía reddeba- tur, iterumque mollior. Dorfi fri£tienem ad vites usque fi- nem lubenter ferebat, quum inde levamen, uti ajebat, per- . fenfit. Hujus tumoris dequé, ac capitis internam conditionem , poft uitima fata Jubenter examinaffem? fed maefüffimi paren- tes id haud concelferunt. Scbolium. x hac relatione certiores reddimur, fi dst e navus fi- bi relinquitur, vitam quidem haud confervari, attamen pro! ongari poffe ; &. licet his miferis nullum corporis leva- men precurari poflit, mentem tamen etatis accreífcentis be- | nefi- . . Caftris, prope Norimbergam pofitis, vifitavit, no£te infequen- 400 . Obfrvatio CI. neficio melius, praecipue ad ea, quz pro obtinenda vita bea- tiori atque aeterna neceffaria funt, capienda formari poffe: ut taceam , illum , quem fervare haud potius , interficere haud licere. -— OBSERVATIO p . D. D. CHRISTOPHORI IACOBI TREN De embryene vix trimeftri , fub fiuem Jexti ^s $ de- |. qnum abortu exclufo. ) ( v gni cujusdam conjux, aetatis annum trigefimum -/ nonum agens, obefía fuccique plena & aliquot jam libe- rorum mater, füb finem meníis lulii 1757. maritum fuum in te ultima vice cum eo concubuit & altero mane domum re-- dit. Quum ab eo tempore menftruus fluxus ceffavit, meri- to fufpicata eft, fe gravidam fattam eíle. Fortuna advería accidit, ut d, «. menfis fequentis Novembris maritus in prae- lio occubuerit, quod fatum trifteipfam in fummum terrorem at- que mcerorem conjecit, ex quo procul dubio mens ejus ita com- mota fuit, ut fub finem meníis Decembris indicia quaedam men- firui fluxus redeuntis obfervaret mox tameniterum evanefcen- , | tia. Sed altero menfe, fub finem fcil.cet Ianuarii 1758., ideo- que fexti menfis, abortum perpeffa eft embryonemque una. cum fecundinis exclufit ea magnitudine, quam Zab.IX.figure — i, 5. 6. 7. ad naturam delineatee repraefentant, Embryonis fig. - 4. 2. fecundinis adhuc inharentis & fig. 4. exempti magnitudo. ftis declarat, eum vix tertium vite fuse menfem attigiffe ,- hancque, tunc, quum mater tam vehementi terrore perculfa . fuerit; perdidifie fecundinas yero non ftatim & fimul a neu u9 - De embryone vix trimeftri , &c.— 4ot fuo cum utero folutas fuiffe, fed illi in fextum usque menfem adhuc adhze(iffe & nutrimentum atque augmentum amplius ac- cepiffe, id quod fig. 4. membrane diffe&tee , fig, 6. placentae ambitus, quo utero adhafit, & fig. 7. ejus erátfitudo diffecta declarat , haecque (imul vaforum PEE n da orificia diffe- &ta fatis ampla manifeftat i ad b locum, ubi funiculus umbili- . «alis adhaefit ,. indicat. "t Scbelium. sec. BER sto, mea faltem opinione, docet, in legali judi- cio de emibryonis zetate ferendo non folum hujus, ve- rum etiam fecundinarum, magnitudinis collationem effe infti- $uendam. OBSERFATIO CII. D. D. DEUS TIOPEVSONI IACOBI Me De venenutis prumarum eflscis |l. D; D. PraNNu Obf. fuperior XXVIL occaftonem mili prabet, aliam valde fimilem abs me annotatam hic fubji- ciendi. — Due ancillae cubare folebant in uno amplioris domus, ex faxis .aedificatee,tertiae contignationis cubiculo, duodecim cir- | . Citer pedes longo, octo lato & novem alto, quod a proximo folarie (Germanis Seller) cruftis marmoreis operto feparabat paries tignis firmatus (eine Riegelwand) , feneftra tres pedes in quadrato ampla, & proxime ad hanc juítee magnitudinis janua - inftru&us; cubiculi pavimentum quoque lapidibus co£tis erat ftratum, janua praeterea non ar&te claudebat cubiculum fed paul- . Tulum hiabat heecque, pariter ac feneftra, infuper cum aére AVov. AG. Pbyf. Med. Tom. IL Eee libero 402 — Obfereatio CIL... libero folarii, quemadmodum hoc cum ambulacro quodam (ei- «em Gang) fuperius quidem te&to , fed adjacentem aream ver- fus aperto communicabat. . i Accidit d. 28. Decembr. r759. ut: imos ftit 27. an-. norum, magnum lebetem feu foculum aeneum, quo letta. fo-. veri, folent (eiue Ierm- Pfanne) prunis (quas ex caudice pineo. . | remanentes ex hypocaufti domeftici fornace depromebat ) fer- me repletum, & quo antea Heri & deinde fuum proprium le- &um fovebat , circa mediam notctem prope januam in pavi- mentum cubiculi, in quo altera ancilla j junior 25.annorum jam dormiebat, deponeret & pariter cubitum iret. Haud procul a feneftra & janua ad parietem tignis firma- | tum cubabat junior, &ex oppofito ad parietem, ex faxis ftru- — €&um & continuum, fenior. 'Tempeftas tunc temporis poft antecedens frigus feverum jam per aliquot dies tepida , nubila atque pluviofa reddebatur, fub qua mutatione fübita parietes faxei fudare folent. Quum hz ancillae tempore confueto, hora fcilicet ante diluculum, e lecto nondum furgerent: amb:e quafitee repe- riebantur profundo fepultea fomno, ex quo excitari haud pot- erant. [uniorem inquiete noétem tranfegiffe, ex ejuslodice | veftibusque in pavimentum dejeCtis apparebat; fenior autem. ordinato fitu in leCto jacebat. Tunior multum fpumze albazean- - te os habebat, in feniori autem fimilis jam foluta & viícida ge- T nis adhaerebat. Hujus facies obícurior, illius vividior appa- rebat, ambarum vero gelida deprehendebatur. In cubiculo nullus vapor nec odor amplius percipiebatur. EUR Quum lebes in cubiculo repereretur, adeoque indica- ret prunarum vaporem triftis hujus cafüs caufam effe: fol. X licita Hera hypacauitum guoédam propinquum calefacere -- LI ambas — De venenatis prumarum efluvüs. ^ 403 ambas ancillas illuc portari & unamquamque in le&um pecu- liare locari, mihique ftatim hoc fatum nuntiari jubebat. "A Ordinabam, ut fine mora vene fe&tio in pede inftitue- retur; quoniam vero in pedibus nulla vena apparebat , Chi- Turgus illam in brachio adminiftrabat : in feniore vix quatuor uncia effluebant , jn juniore vero (cui prima vice adimiaiftra- :batur) paullo major quantitas detrahebatur. :Sanguis utrius- que fe fiftebat ficcus & ferme omni fero privatus, & fenioris »Svalde fpiffus. Praefcribebam fimul mixturam fequentem: Rec. «aqu. fl. til. fcorzon. rubi id. ana-unc. 1j. antimon. diapbor. lapid. caner. acido citri Jaturator. gummi arabici, ana Ícrup. ij. firup. vubi. id. | :«drachm. iij. cochleatim propinandam: cujus vero neutra quic- | quam affumere poterat, quoniam dentes arfte claufi erant. Jdungebam fpiritum fequentem maribus faepius admovendum : .iRec.. Spiritus Torifmar. drachm. vj. Spiri. Jalis avmoniaci volat. fcrup. j. :Chirurgus cajuputi olei, .quod fecum geftabat, ali- :quot guttulas utrique ad linguam applicabat. Deinde, me ju- :bente, pedes ad furas usque continuo, nunc excutia, nunc jpanno laneo (.FJanel! di&o?) calefa&to fricabantur. In feniore oriebantur aliquot yomendi conatus: nil au- «tem excernébatur, quam parca quantitas faburra biliofze, nec quovis modo £ftatus.ejus mutabatur; junior e contrario plus- ;quàm:decies in continuo fternutabat, fzepiusque Ofcitabat. Poft -ibrevishorz decurfüm ipfe accedebam; quum interea alius Medi- "scus ex noftro Collegio vocatus adveniret, qui fequens pracfcri- .bebat odoramentum: Rec. Spirit. [alis armon. volat. cornu cervi, ca[to- vrei-ana drachm. j. acetivini acerrimi drachm. 1. & hanc mixturáms - Rec. aqu. ferpilli, apople&. -falvie cum vino , .cinnamomi c. vino , ana unc, j. byfleric.. duguft. felcunciam , Jiguor. miner. .anod. Hoffm. Ene. 3 Jpinit. V conip. Jondnus a) drachm. dimid. aceti Eee 2 | : vini D Cafloreüm: hisin cafibus valde. gommendat Mich. Exvwviienvs Oper. 404 ^ ^ —Olfroatis ClI. - vinideftilatianc. dimid. firup. papav. rboead. drachm. i. & fequens clyfma: Rec. fol. wicotian. unc. dimid. bb. puleg. f]. chau. vulg. | 3 ana unc. j. pulp. colocyntbid. drachm, dimid. coqu. c. f.q. aqu. (impl. — colat. unc. viij. add. ele&. biere cum agarico unc. ]. caupboree drachm. dimid. mifc. F. enema D. in duplo fícorüm, utrique una. vice applicandum, quod etiam me approbante hora nona cum di- midia per fiphonem injiciebatur. | Hac occafione animadverte- batur, in feniore menftruum fluxum adeffe, qui autem mox ceílabat. Poft clyfmatis applicationem, dimidia hora effluen- te, in utraque alvus movebatur cum larga evacuatione , poft quam junior artus valde extendere, digitos contrahere & quie- - tior fieri incipiebat. Quum advenirem,in utraque obfervabam oculos claufos, modicum calorem, pulfum adhuc fuppreffüm, continuum fter- torem, &, precipue in juniore, fpumam adhuc ante os; fe- nioris quoque facies reddebatur vividior. Examinatis carbo- nibus in foculo fuperfüitibus, reperiebam plerosque incinera- | tos, ex his tamen duos adhuc nigros, integros durosque po- | mi minoris circiter magnitudine , qui ligni nodorum reliquie — videbantur & forfan reliquis diutius fumabant. Quoniam fpi- — | ritum pro odoramento abs me ordinatum debilem reperiebam: | huic Spiritus falis ermoniaci plusquam duplum addi jubebam & | loco mixture fequentem prafcribebam emulfionem : Rec. fem. aquileg. card. bened. bardan. amygdal. dulce. excort. ana fefqui z drachm. aqu. melif. fine vino, [cord. ana unc. iij. F. emulfio, adde antimon. diapbor. concbar. [ime igne prepaoratar. ana drachm. j. julep. P, violat. drachm. ij. cochleatim propinandam: itemque fpecies pro infufo thezformi fequentes: Rec. bb. ford. fl. famb. cha- — enam. vulg. ana man. j. rad. engelic. levi[tic. fcorzon. mont. viucttox. |. LOS d ana — Oper. T.I. Colleg. pharmaceot. in Schrederum edit: Genev. ann. 1736. in fol. p. 722. b. & T. III. Paax. lib. II, Sec I. cap. IL, ar-. zic. II. p, 204. b. "n De venenatis prunarum,effuviis. — 4o5 "an& drachm. ij. fem.. fenicul. fcrup. jv. Harum cechlear ununi cum aqua font. menfura dimidia coquendum, & inftar infufi thea propinandum; fed utriusque mixture, ut & infufi quic- quam neutra deglutiebat. Senior! véficatorium ad — applicabatur, juniori vero ad brachia. Circa meridiem junior incipieb at vires recolligere , ond los aperire;loqut, ob trifte focis fpeétaculum lamentari & plo- rare; pulfus fimul magis ordinatus reddebatur; interim tamen .tenfiones & fpafmr artuum adhuc Obfervabantur. ;. Tunc huic | fepius aliquot cochlearia emulfionis fupra, indicatze propina- | bantur & interdum aliquot fcutellee iufufi thezeformis interpo- nebantur. Senioris ftatus permanebat idem: hinc ordinabamus, ut pomeridie inter. tertiam & quartam ltoram feniori antecedens & juniori fequens fimili modo applicaretur clyfma: Rec. bb. puleg. meliff. fl. chamew. vom, fummit. ferpil. ana man j. rad. altb, [e- viftic. angehc. fem. fenic. lini ana drachm. jj. coqu. c. f. q. aquze font. Colat. unc. viij. add. ol. caftor. sell. de[bumat, ana. unc, di- mid. Applicetur utantea. [In utraqueiterumlarga fequebatur , evacuatio. Hora quarta pomeridiana reperiebamus juniorem in cir- . eumftantiis tolerabilibus & rationis compotem; feniorem ve- ro adhuc in priftino ftatu cum perpetuo ftertore. Quoniam 'ex hac per venze fe&tionem mane inftitutam fanguinis parum, & quidem ex brachio tantum, detrahi poterat, praterea flu- xus menítruus fuppreffus erat: confultum duximus, alteram, & quidem, fi poffibile effet, in pede repetendam. Poftquam ergo pes aliquamdiu aqua calida fovebatur, vena quaedam omnino plena apparebat , qua aperta fanguis cum impetu pro- filiebat ita, ut uncice duodecim excipi potuerint, cujus fan- Eceg guinis 406 Obere 277700; EN guinis frigefa&i ferum ture füfficiens; mec admodum simone | bs cruor non. amplius tam fpiffus Teperiebatur. ^" 7^ «me Notatu dignutn eft, ftertorem hueusque tob GinUBDh quam. primum fanguis profiliebat;: penitus es HMIRÉ &. poftea. Taro parum adhuc fe Rantefatins. TH E» t» 5-9 piss A potett; atqué KUPpu eius (minns Apex ideis bus. fis infixus hincque ejiis leefio metuenda erat: preecipiebamus, ut os fpathula, quousque absque. nimia vi fieri poffet, aperire- tur & fruftulum radicis liquiritiae 3mmitteretur. :-.Ore.quodam- modo aperto, faepius parcam quantitatem emul(íi onis amygda- line, interdum cum infufo theeeformi fuperius defcriptomix- | tee, infüllandam atque etiam fiphone injiciendam .curavimus; . cujus quidem maxima pars iterum effiuebat, reliqua tamen deglufiebatur. Quum hac ratione affumenda non penitus ex- cluderentur, & fic medicamenta liquida quóque. propinarr pos- | fert: prasfcribebamus. fequentem mixturam ad faburram vi- - fcidam. biliofamque per vomitum excretam refolvendam & ad - excretionem difponendam idoneam: Rec. aqu. - fcord. -ftorzon. f. 4 Jamb. ana -umc. ij. entimon. diapb. concbar. fine igne praeparat. ama — .fcrup. ij. tartar. tartarifat. -mitri-depurit. ana drachm., dimid. .cim- | mabar, entim. retif. fcrup. ). firup. cortice. aurant. drachm.iij nec ; non ad fpafmos mitigandos hanc mixturam. fingulis quatuor vel quinque horis ad xxv. vel xxx. guttas:cum infufo theaeformi mixtas inftillandam : Rec. eixtur. fimpl. -reGif. liquor. cornu. cersi n fucéinati ana drachmam. infuper articulum maxillae utriusque . lateris oleo. cajuputi inungi jd Lebisriuk: | k- ve :No&e inféquente junior ancilla interdum valde trabgil- * le dormiebat; faepius vero ob tumultus in conclavi evigilabat. Senioris circumftantize triftesin eodem permanebantílatu. Al. - tero De venenatis pruunarum eftuvüs. 407 tero mane ve(icze in utraque reperiebantur valde. excitatze , - quarum illa i in feniore fponté rupta multum feri fandebat." " Quoniam hujus palpebree adhuc femper claufze dile ant, Denis hoc epithema temporibus frontique appli- candum : Rec. aqgw. verben. meliot.ana wunc.ij: fl. [amb. cobobat.. unc. jv. fem. LOUP papao. alb. cucurbit. vulg. 313 drachm. 3j. F. emulf. add. fpirit. vimi campborat. drachm. ij. dem etiam ju- niori applicabatur;, quoniam caput adhuc turbatum fentiebat : quapropter & huic mixturae ex /Jiquore cormw cervi [uccinato & viixtura. fimpl. ve&if. combinatae fingulis fex horis guttulae Y Vo "exhibebantur$3 ceterum autem feniori pr&ter has guttas ufus mixture füperius defcriptee ut & infufi thezeformis latte vac- cino, vel etiam emul(ione amygdalina. fimplici, mixti , juniorr ve:o mixtura memorata & infufi thezeformis cum laCte nupti 'commendabatur, Ante meridiem adhuc fenior plorare & poft vehem entem acclamationem fignum auditus femel indicare ccepit, mox au- tem in priftinam infenfibilitatem recidit. Quum hujus fpafimus oris adhuc continuaret: mixtura ex fpiritus vini campborati crocati unc. j. olei cajuputi fcrup. J. mufcu- | o crotaphitae & maífeteri illinebatur itemque facculi ex Db. fai- vie , rorifmar. majoran. ferpill. ana man. dimid, vino calido imbu- ti iterumque expreffi calide huic regioni utriusque lateris im- ponebentur. Hac die in iua faepius obfervabatur proffuvium urine. involuntarium & vefpera ingruente pulfus fortior: quapropter cum emulfione amygdalina interdum pulveris ex wmitri depurati drachm. ij. & faccbari albi drachm. j. mixti , una vel altera cul- tri cufpis mifcebatur, & no&tu hora ottava primum clyfma emo applicabatur, quod iterum largam evacustionem exci- tabat. £v"*r L3 249 SA £x a8 ^ . "Olea cp oo tabat. Vt fternutatio provocetur , interdum fpiritus rorifmari- ^i & falis armoniaci fuperius deferiptus & aqua fontana tempe- ratus hujus naribus injiciebatur, 4& harum uni, altera com- preífa, femel parum pulveris tabaci Bra(ilienfis ut & Hifpani- ci admovebatur, fed fine effe&tu optato 5 obfervabatur e . contrario, poft tabaci applicationem eam oculos fub palpebris claufis, ut & his diduttis, valde moviffe, nullum vero, ad- mota candela accenía, vifus indicium manifeftafe. —— Omnia hzc medicamenta nullam aliam mutationem pro- £ucebant, fed eadem adhuc notte, fefqui hora poft mediam noctem, fub aliquot validis cordis fubfultibus per horam in- . tegram continuatis, vitam finiyit mifera, quo tempore peétus & manuum digiti livefcebant. | 1 . Corporis defun&i difquifitionem 1ubens guidem füfcepis- — fem; fed hoe non concedebatur. 1 t^ Tunior magis mágisque vires alacritatemque recuperabat | nec non notte infequente quiete dormiebat: nihilominus ta- i men artuum debilitatem & capitis turbationem aliquam adhuc. — fentiebat , cui propterea e[fent. fuccin. tartarif. guttee xL. vel —. xLv. ante & poft meridiem fumendae commendabantur. r ... Die fecundo Tanuarii an. r760. hec lectum reliquit, &* . pedetentim penitus convaluit, ita, ut ad hunc usque diem in- tegraíanitate gaudeat. » - Scboluutn. uum nondum annotatum inveni, a carbonibus in fornace, &wl adeoque in aére libero, exufts parem effectum produ- Gum effe, qualis à carbonibus ita dictis ferrariorum , "Ger- manis A De venenatis prunarumefluviis. — 409 3manis- Schmied - Koblen (qui ex lignis terra follieite profunde- que.te&is, adeoque. aéris liberi aceeffu , effluviis fülphureis exitum parante, penitus ferme privatis praeparantur) faepius €heu! jamobfervatus eft; cubiculi preeterea conditio ita com- - parata fuit, ut ratione fpatii, (itus, ftru&turae & nexus cum fo- Jario omnis aér externus haud exclufus fuerit: bunc cafum motatu digniorem judicavi, Hujus ergo triftis eventus caufam aliam allegare haud poffum, quam quod a tempeftate ex frigore vehementiffimo diuque slurante fubito in pluviofam mutata & per aliquot dies conti. muata (qualis mutatio in eedibus ex faxis exftru&is & przeci- puearea libera expofitis aurae humidae condenfationem pro- £ingit difcuflio. effluviorum prunarum cohibita fuerit. Quod ad fnefii hujus. eafus diverfum 1n ancillis amba- bus eventum attinet, notandum adbuc eft, juniorem cubatffe ad feneftram .& prope januam paullulum. hiantem ; feniorem vero ex oppofite ad murum faxeum claufum : huic preterea . non folum hoc ipfo tempore menfes fluxifle , fubito tamen in- terceptos, verum etiam antea ex nervis debilibus maximeque Xenfbilibus multa incommoda accidiffe. — Quare etiam antea, - poft venaefe&tionem fzepius jam ;celebratam plerumque in lipo- à thymiam haud levem & pomeridie in magnam debilitatem fo. mnolentiamque incidit, nec unquam fragrantia fufferre potuit; quorum omnium tamen poft: ejus mortem demum certiot f^. sw fui. - Docet hoc exemplum tfe. in nidi a quibus a2ér liber exclüditur, caute procedendum effe cum omnibus lignorum carbonibus candentibus feu prunis: quia. quamdiu ud candent, efflnvia fulphurea atque venenata Ípargunt, quae - Avo. AGI, Pbyf. Med, Ton. I. 1 Fff fubje- 410 AM : Obfervatio CII; vss SCY fubje&is nervis debilibus laborantibus noxas haud leves iri- ferre poffunt, idque magis minusve fecundum: ligni vel 1à- xioris vel denfioris differentiam aliasque haud. femper tam fa- eile inveftigandas caufas. . Preterea inter carbones vel in claufo. vel. in. libero aére | exuftos. nulla alia intercedit diffe- rentia, quam quod ex his maxima vaporum pars jam expul- fa fuerit, im ills vero haud prius, quam accedente aére li- bero, evolare queat. « "Ceterum hac obfervatio , praecipue. cum illa CI. D. D. PraNNrr collata, confirmat , prunatumr vapores virus fu- um potiffimum exferere hac ratione, ut fanguinem coagu- lent & fyftema nervofum ftupefaciant. Hinc fi talis cafus mihi denueobveniret (quod Deus clementer avertat) praemiffa vena fettione itemque vomitorio 5) ex ipecacuanha pofteaque clyfímate, (ine heefitatione tentarem, quid praeítare valeret mix- tura ex lapidibus cancrorum atque aceto parata & a Cel. D. D. ScHvsTEKO in Appendice fequente pag. 241. ad refol- vendum fanguinem: coagulatum multiplici experientia conr probata, (qualem. mixturam eundem im finem-etiam propo- nit atque commendat Mic. ETTMvrLLEÉmnvS in Oper. T, I. — Prax. Liv. I. Se. VII. Cap. IF. edit. not. a. citat. pag. 308.) quia aceto c) pracipue non folum potentiffima virtus fangui- —— ! L o 3 nem -. - B). Quod mature exhibendum fimilibus i cafibus commendat ErTMvr- ^ — LERvs Oper. T. I. Colleg. phbarmacevt. in Schbrad. edit. citat. p.y22.. b. & Tom. III, Prax. Lib. II. Secf. L Cap, II. Artic. II. p. 204. b. — &) Homo homini lupus! antiquiffimum | & eheu veriffimum eft pro-- verbium. Vtinam ejus vetitatem haud comprobarent illi quo- qoe. quibus hominum vitz fanitatisque confervatio inflauratiove - emandata efl, — Sed fzpe fzpius accidit, ut lucri cupidi, omnis iz religio- - De venenatis-prunarum efluvcis. — 413r neni refolvendi adfcribitüt d): verum etiam antinarcotica e) ámmo illud quoque, ut precipuum omnium venenorum & s 2 [ f t religionis.'immemoreés , alimenta medicamentaque peffumdent , hoc modo vero fe criminis inexcufabilis reos faciunt, Exempli Joco fit vini acetum, ufus tum .culinaris tum pharmacevtici ra- tione nobiliffimum denum; fed ad ejus prxparationem illi, qui- bus hoc munus concreditum eft, fordida avaritia occecati non folum adhibent vinum viliflimum atque haud raro jam vitiatum, verum etiam , quod pejus adhuc, fatuum ex eo productum , ad .celandas fuas technas , pipere cumprimis fic dicto hifpanico , feu aectius Capfico , acuunt , hoc imangonio vero illud ad plurimos aufus ineptum, quid? quod plane;noxium xeddunt, Quot quan- itaque vero damna in utroque ejusmodi corrupti aceti ufu oriri Fff2 - figil- «queant, demonfiratione haud eget: adhibetur «enim acetum, «& per fe; 4& in acetariis zque, ac in medicamentis, ad temperan- «da. fluida & roboranda folida; neutrum autem, contrarium po- itius, -obtinetur tali aceto. — "l'aceo, plures aceti venditores il- ilud haud raro vafis ftanneis wel plumbeis immittere, ex quibus «tamen imetallicas particulas »brevi temporis fpatio extrahit pariter ;oxias, . :«Curent ergo precipue Pharmacoperi, ut merum ,& ge- ;nuinum án medicamentis parandis adhibeant acetum, neutiquain wero nno, vel altero mmodo contaminatum. Duci ,A) Wide "hujus tomi pag. fup. 134. feqq. .& conf. ErrwvtizRvs loc, .cit. pag. ead. — Herm. BoeRHAAVE Elementa Chemie T. II. edit, Lugd. Batav. án 4to p. 212. /ogNu SBotanologia Berolini 1714. dn 4to german. idiomate edita p. 718, .£) Videantur ErrMvLvgRI Opera amedica T.T, Colle. pharmacevt, 4n ^ UG |7 ep; Schred. p. 722. b. T. III. Prax. lib. II. fect. I. cap. IL. artic. II. p. 204. :. edit. cit. & conf. :'BogRHaAavz 7, c. p.213. Io. Boscre- RI Cynofura materie medice continuata. Argent. 1729. in 4te | p. 686. «& Auctores ibidem citati , nec non lo. Nvzgun Df. In- aug. de aceto fub Pr«f. :D. D. Chrift. Sam. GrBAVERI FErlangs 31748, habita pluresque alii. - ; figillatim. ex vegetabilibus . hauftorum commeridatur antido- tum f ).. | 2 | | : f) Vide Commerc. litt. Norimb. aun. MDCCXXXIII. bed. XXXIL m. —— - III. p 252. & ann. MDCCXXXV, bebd. Xl. m. IH.:p.83- | (Dabam X. Kalend. Novembr. clo loccixt) 000 | APPENDIX TOMVM BE evpVM NOVORVM ACTORVM. MEDICO - PHYSICORVM ACADEMLE CJXESAREJE - LEOPOLDINO - CAROLINJE NATVRE CVRIOSORVM IN GERMANIA. - PR RAE )A7? M. - Qvid. 10903.I- E ho Kc: MVauvose MYMO i D» . "WEBOORHS - ODK 3 pA "ni AUKAP NA: 3: AMADSOLAVS JMAVTAM da 2i em QU ^ : ( : T r * " » - ES ^ jt VEG -— ' —- E i *, A "»- m - " A tur " i N N " 7 » ! z - E * à . — t , ^ rao d 1 E" y- : 4 , ) | : | X oC xx APPENDICIS. J. Claffes Conchyliorum, AuGore Carolo /uguffo de BERGEN, Medic. Do&. & Prof. publ. ordin, in Vniver(itate Via- drina, Academic Imperialis Naturae Curioforum & Re- gice Scientiarum Berolinenfis Socio, Hreditario in Ro- fengarten. p. r. feqq. : JI. In. Variolarum inoculationem Differtatio epiftolaris Fran- cfi RONCALLI, Parolini, S. R. I. Comitis, Medici Bri- -xiani, Caefarecee Naturee Curioforum Regicque Beroli- nenfis Academiae Scientiarum ,. & Inftituti Bononienfis ' Sodalis. p. 135. feqq. Hr De Generatione lapidum , precipue globoforum, Autto- re loan Friderio HOFFMANNO , I. V. & Pbiofoph. Do&ore, Confule in civitate patria Sangerhufana, cau- farumque metallicarum ibidem ludice , Electoralis Mo- guntinae Academiae Scientiarum utilium, & Lip(ienfisSo- cietatis liberalium artium Sodale. p. 175.feqq. IV, D. Gottwalà SCHVSTERI, Phy(ici urbis & provincie Chemnitienfis ordinarii, & Academ. Caefar. Nat. Curiof, Sodalis, Obfervationes medica circa fecuritatem & cer- titudinem remediorum in fingularibus quibusdam mor- bis, B 231.feqq. V. D. L PAS S | V. D. Ioann. Petri EBERHARD ; :Medicin. in Regia Frideri- — ciana Halenfi Prof. publ. ordinar. & Philofoph. extraordi- mar. Academiarum à Caefar. Nat Cariofor. College , & Ele&oral. Moguntin, Scientiar. utilium Adfefforis ordina- | Tli, Commentatio de Colore aéris. p.257.feqq. . VI. Brevis hiftoria naturalis arboris Saffafras di&tee, Laum - fpeciei, & quaedam de Lauri fpeciebus in genere, occa- fione Obfervationis LXXXII. fuperius infertee, confcri- pta a D. Chriflopboro Iacobo TREW , Acad. Caef. Nat. Cu- riof. DIRECTORE, | p. 271. feqq, E VII. Memoria D. Michaelis ALBERTL p.459: feqq. [ VIII. Memoria D. Joanris Hartmanni DEGNERI. p.427. feqq. IX. Memoria D. Ioannis Erzefti HEBEN STREITIL P. 497. feqq. 1 X. Memoria D.Lzwenti HEISTERL ^ 7 p.453. feqq. | AI. Memoria M. Bonifacii Henrici EHRENBERGERILE p.507. : | IMPO . feqg.. * CLASSES CONCHYLIORVM A V C T O KE CAROLO AVGVSTO DE BERGEN |. MED. DOCT. ET PROF. PVBL. ORD, IN VNIVERSITATE | VIADRINA, | : ACADEMIAE IMPERIALIS NATVRAE CVRIOSORVM | ! | | ET REGIAE SCIENTIARVM BEROLINENSIS | EDCIOC | *- | HAEREDITARIO IN ROSENGARTHEN. ' ' | App. Nov. AG. Phyf. Med, Tom.Il.— a I3 | & DA pou 4 H ^ "i m. , Anon» ^ CRT AE ) &- AD A SD tv MN T : Y L ,* 4 . N | ] E : ' $ ca rn | * : : N j i B "€ M A US 4 r , * p i : 3 ) s Uu IZ OVUOEA EFI ; " "4 E " - i : t D. d^ Wo | - "X i : £N Y di Í » * " ] d | r . , Ji d i» " - T 3 s ] L4 P . m - w au ; f" u | " wr I b ^ * Hr o D] " * À x h , L t 1 ^ 4 f: - " Y wi: t4 * i d [ -» "he d ' Án - « " 1 12 E as » Ee As : J LP" 34 y» a HT, uw? L] d É ^ b Y ; , j 1 H 3 U- - ! y - : : D] Á E * : ; É Y : * * . í - 1^ ji 1$ E X j »a * E 1 M eth "m - J ' i ^ ^" - LJ / » 4 " Y At! Ms 5» K 24 MAL 1 | T e v Ww oiu |" JA PRAEFATIO. M ibil comtius , vbi wmagis wutie et mecefforimn — 18 omnibus biforiae maturalis articulis recentiorum ope- ra excogitatum, eft, quam fy[Lematica ubique metbo- 7 dus, qua discentes, five plantas , five animalia, fi five OMM e metallica vimantur concreta, ad cuiusvis [peciei, mo indi- vidui cognitionem recto ducuntur. tramite. |. .Botanici , qmen[o vege- - tabilium vumero circumfepti » quocumque circumfpiciant , fie ordine tali -Jyftematico vix ac "ue vix coufafi tonem evitant, vix inpediumt . Quo m"i- vs Wiemorige vires obruantur. .—. Primi ergo - cog itarunt de metbodo ordinandi plantas, borumque ve[ligia iam fenfim magis magisque le- gunt qui ceteris biflorige maturalis partibus ' docendis operam. wavant ; probe pouderantes, quanti [it emolumenti pro iuvanda: memoria. numero- filfuma maturae prodatha ordine, ipfis vebus competente, colügere et vecenfere. Nu Ium vero ex triplici naturae vegno tot dilfanilum creata- 9 à 2 varum 4 » PRAEFATIO, vavum ferax eft ipfo animalium vegmo;: infe&a enin et reptilia vemotiora quafi sibi videntur ab. animalibus perfeüs , quam quivis fungus ; HIHCOTS muscusve a perfe&a planta. — Ingens baec disfimilitudo effecit , t [yftema. annalium iterum fuas pavtitiones feu fsftemata particulari ia comhnode ad- wüferit, quorum, cum mon infuma fint, quae eruditi pro ordinandis te- — ftaceis et concbylüs Rtteris prodilerumt, baec autem non in wwico libro - exbibeantur ,- fed potius per integram fcriptorum. Bibliothecam disfemiua- ta proflrent , e commniodo le&orum fore iudicaui, omnes buius fpecialis or- «dinis snetbodos i compendiofa bacce tra&latiose exbibere: quas alias pev. ^ tot volumina diffufas non [me magnis fumtibus. temporisque dispendio fa- wüliares fibi reddere po[fimt difcentes. — [Non tamen inficior , omnia. baec... concbyliorum Jyftemata quoad perfe&lionem cedere fyflematibus perfe- | Giorinn animalium , imo et plantarum , cum in illis fola. teftae figura . coguitionis paginam ab[olvat , contenti autem animalis [Eru&ura negliga- tur; in bis vero a membris animalium et. plantarum, ungulis , dentibur, | smanmüs, calice, petalis, [Faminibus , fru&u, charageres. defumantur y. — ficque magis vera. generum et fpecierum ratio babeatur. -- Sed. for[an bic defe&us fubfequentium. feculorum felicitate Jupplebitur , ficuti et ego praefentis tva&ationis [upplementa is relinquo, qui pretiofiori thefauro litterario funt iuftru&i. Pix enim ac me vix po[fibile eff mie omnes Jeiptore es Jylbenatios "gr atque Tee Me : ( ! | Claffes P 4 * vere qn CAN . Claffes Conchyliorum. I. Á. C. NN, 334 — 327. ARISTOTELIS, 2. A.C. | 76— $0. C. PLINII. DEPRIUAS J 2X C. 1560. . C. GESNERÍ, 4. - * 1625. - U. ALDROVANDE, 5$. *.* . 1650. I. IONSTONI. 6. - -« 1668. G. CHARLETONI, EN es c7 1674. I. D, MAIORIS. m 8- - - 1684. R. SIBBALDI, Evo | O. - * LI684. PH. BONANNI. pes [1o - *. I7OO- I. P. TOVRNEFORT. EID. * - 1705 G. E. RVMPHII, D45 $12. - - 1722. €. N. LANGI, d Ei c 1726. HL. C. KVNDMANNI, H Bu- 1726. FR. VALENTINI. ES.II$. -.-. 1728- -. 1 E. HEBENSTREIT, E ER. 5» * 1732, i. P. BREYNII. BEI GO- - I734«4 LOC. LINNAER — .- ^ ENIM * -, 1742 D' ARGENVILLE. ES oo 1742. 7 N. GVALTIERI, 2D.-Uw. - T1748 : ANON, Naturalien - Cabinet. Tor, « « I748«. F. C. LESSERL. 22. - « V748: C. LINNAEI. " "de. wc. r759. ORT. KUEINIE 3 US . * 1756. . f£. BROVNE. Uu f... a. | | EET 1678 . LISTER! Cochlez terrefires & fluviatiles, ES L3. * - 1678. ErvspEM Cochlez marinez, ES] 3. - * 1728 HEBENSTREIT Tlurbinata. IES | 4 - - r73p], — — xta Tubuli iarini. ERU OS. - ^ 17324 BREYNII Polythalamia. &.1 B" 1732 ErvsD. Echini. i E Ue -o- o 1734- . KüziN11 Echinodermata. duplex Methodus, EN] S. - - I734 xivspEM Echinorum Aculei. | E S. - o 1742. b' ARGENVILLE Cochlez fluviatiles, z EN - - 1742. EIVSbEM Cochlez terreflres. EIL ---1754 - . ANONYMI Cochlex. a 3 L An: —— ————— — ———M— 1 - ^ 6 | | Caroli Augufi de Bergen | ARrsTOTELIS Methodus Teftaceorum. — L Jess 4) primus hiflorix naturalis conditor magno ingenio . magnaque induflria nec infelici fucceffu, quod affeclarum eius in hunc usque diem cohors evincit, hanc de T'eflaceis doctrinam eo digeffit - ordine, ut,qui commodiorem magis multis retro feculis elapfis docuerit, . habeamus neminem. | s x1 2, Ex claffibus, quas inftruxit, patet; eum tum animalis, quod con- 1 chyliis ineft, quam ipfius teftz rationem habuifle. [ta enim ille 5) : a2 4€ mp0 $ tav]a d tadpopa s Éy e&t 7ToAAas, xdi xa]a ]& cn patat, xe) xa]z Any Capua ]hv ivo. — Utinam recentiores incluti huius viri preffifIent vefligia ; forfan non amplius | agerentur querelz de methodo conchyliorum nimis fuperficiali , folas.- duntaxat teflas, non vero naturam & difcrimina horum reptilium. decla. - rante, | 2 xe V | 3. Ex umbilicis 7o xéxAc videtur An1sTroTELES peculiare conchylio- - rum genus perperam conflituiffe, funt enim proprie opercula quorumdam [ "rurbinatorum , quz certo anni tempore foribus cochlearum quafi inflar - clauftri agelutinata inveniuntur quzque poftea decidunt, & nullius amplius ufus funt pro ipfo animalculo., E 4. Quale conchylioram genus per Cocalia intellioit philofophus, non^ adeo perfpicuum eíl, Grzcis enim xexcAiz Omnis generis animalia teflis inclufa dicuntur. : -u 4) Optra omnia ex editione du N ALL. Paris. 1654. Tom. II, biffer. animal | .&) ibid, Cap. IV. p. 265. lit. D, | | Glafer Conchyliorum. "Oftracodermata. f sl i Claffes Td Bealdfie | 'Turbinata 1 I. DMordtups — onim * inus M Lr "'Turbinata | L A va im] uya apertilia Xumu- epuxól s utrinque claufa. Aerücotua leviter teflata - Alfjupa : - Bivalvia Aupuwóclpaxa teflacea lacuflrea IL] afpera lazves | [ Kex limaces | Kexc2u« cocalia, preter caput confpicuum | nil carnis habea. Loppópe purpurz] przter caput nihil con- Kfpixsg buccina f fpicuum haben£ KóyAc umbilici Tády« tethya verticula quorum caro tota. ambitur tefta f Aerr fera, auris marina Nwivz nerit, tefta lzvis, forma orbicula- ris , fimil litudo cum kaedina —— fcyllarus &moppaid'ec aporrhaides,, qux faxis adhz- rent reclinato integumento: pur muri- ces reddit BvppAzvs ( Ípatagi , briffi [ Ácdpuol L. efculenti Fimpipal echinometra, matrices echino- rum. Éxnme; echinus Klevec pectines Mw mufculi Xoxwe folenes à, T«A«d* galades b. Mic mulfculi C. XEmAui pinnz podoxa virgata Klevae pectines y topatüd nat non virgata Ilwe; pinns. II. $ À : Caroli Augufti de Bergen D. 7 : C. S. PriNn. e) Methodus. ENIM .'&. Hic autor fpecies Teftaceorum confufe recenfet, & videntur eius tem- — poris eruditi de generibus conftituendis non admodum fuiffe follieiti, quo- - rum difpofiGonem ex fcriptis AR1sTOTELISs difcere potuiffet. E 2, Interim, ubi librorum IX. C. 33. agit de petiinibus, muriee, & Con- charum generibus, quorum animalium XXXIII recenfet differentias,deferi- - ptis iam fuperius dochieis & echinis, facile videre eft, ipfum totquaf: gene- ra conftituiffe, quot figurarum diffimilitudines funt, in quibus recenfendis : »€eius commentatorem C. G. FiscuEggvM 2) fecuturus fum E à Genus r.Concha plana. - ——— ut petines , offree plane 2. - - concava at peltunculi , offrea echinata : 3. - - longa. Xt /olenes A4. - - anata. |. ut cbamajquamata €. - - inorbem circuma&a. ut ebama litterata | $. - - dimidio orbe cafa. ut cham firiate , quadrata , petti-. — nes virginei 7. - - jn dorfum elata. ut pe&unculi granoft. | Caffides omnes 8. - - levis. ut cbama Levis , percellance | 9. - - mgugata. Ut cbama afpera IO, :— ^. denticulata ut cbame afper& II. - - flriata alt cbame firiate ( peBines I2. - - vertice muricatim intorta 3t p/tudo purpura, turbo caudatus, — volut 2 aculeata. | 13. - - anarginein mucronem emifífo ut pestadactyli, beptadatlyli. 14. --- margine foris effufo. - "utezffides majores 15. - - margine intus replicato. ut percellamea — 16. - - diftin&ione virgulata. ' ut etter fCbulpen, lettre borntches, — — 17.-- - diftin&ione erinita. - ut feine letter. febulpeg. 0, 18. - - difítin&tione crifpa. ut Zrabifebe Lettre Horntebesz 19. - - unidata canaliculata. . ut omnes pet?znes. E 20. - - undata pectinatim, - ^ ut.chene lpecies, die Tieger- - | Zungen, 3 21. - - mndata imbricatim. ut | 2 discit M LErAS m ahisuwm | e (patio virgineus y tellina 24. - - expanfía in rcCtum. Ut offren. «$5. 4- x 7 denfata 5i Ut Pzpnbeltehes, | 26. - - porre&ia | Ut Babylans tborn : dd 27- - - hnuata MEAT | | E d 28. - - brevinodo ligata ut Zyeruiken. Ew 29. - - toto latere connexa. Ut /olenes , tellinae , pinna, — 309. - - ad plaufum aperta ut i 31. - - ad bucéintim recurva. --— ut £uccina eut 32. - - navigans & velificans. Ut venerea , merita ,eautili 33. - - aliens ex aquis & feipfam ca- [ rinans. ut pedlines, €) Hift. Nat. ex Edit; HARDVINI. : d) .A€Cl. Erud. Lipf. 1733. P- 487- : a Clafes. Concbyliorum, | 5 II. €. GrssERr e) Methodus Teftaceorum. 1) AuGor, in hiftoria naturali promovenda fuo tempore occupati(fimug quoad maximam partem mutatis mutandis magnum fequitur ARISTOTELEM. . .9) Peculiarem claffem anomalorum condidit, ad quam, ut mihi videtur, male retulit ftellas marinas, quae potius cruftaceis animalibus marinis funt adnumerandae. Jdem valet de Capite Medufzs. | f Claffis I. Univalvfa, Genera. Lepas. Muris marina. Claffis II. is Bivalvia. Genenm. | Offres. Spondyli. Mufculi. Mytuli. Concb&. * Pbolades. Tellina. Chbama. Petlines. Pecluzculi. Conchae margaritiferé, - Cencbe cordiformes. Pinne. Hngues. »: Solencs Claífis TII. à Turbinata. | Getiera. Strombi; | Purpure. Murzces. Buccinums Turbo, Trochus. Nerites. Cochlee.. Umbilict, Porcellane. j Claffis TV. | | | Anomala. Genera. Balani. | : Penicilla marina, 1 ij JTubuli marin, Ecbint. , i Stelle marina. : Caput "esr zL V. Me- (0€) Nomenclator aquatilium animantium Tigur. fol. 1560. p. aar. App. Nov. AG. Pbyf. Med. Tom. IT. b -— qe - 2 0 €areli a de Bát aic. IV. AR Methodus Nisis ALDROVANDI f y l. ALDROVANDVS difpofitionem Gefneri fequitur, nifi quod dium lo cum inverterit et ultimam Conchyliorum anomal«n omiferit. Claffis I. | | s Turbinata. Genera, — — Nautilur. : Purpura, Buccinum, Muvrex. Turbines, Trochi, Neriter. ] Cochlee. pio Echini, Claffis II. Bivalvia, ... Genera Concha mar garitifera. : Nd: Concha. Chama. Offree. Pectiner. . Mufculi, Mytuli, Telline, Balani. Pbolader., Solener. Pinuey. | Byfur.. | Concha anatifera. Claffis III, | Univaliia, —— Genera, Lepader. —— | : Patelle, Auris marina. Concha venerea. Concha Perfca. |. Penicillur Mec » Mec i ena * Td T fF) 4e mollibus Cruflactis, Teflaccis fel. Francof. «d Mocn. 162j. "Claffes Conchbyliorum. V. $6 Methodus Jon. Joxsrox1 g). rt. Auctor preffius ArpRovawpr fequitur difpofitionen, prima dua taxat claffe curatius paullo fubdivifa. f Genera, i: ain anfradum . torta, d Claffis I. "Turbinata. d E. b in. orbem cir- Genera, cumacta, EL Claffis IL M -Bivalvia i2 | x Genera. Claffis III. Univalvia . - Genera. k: b 9 Nautilur. . Purpura. Buccinum, Murex. Conchylium. Blatte Byzantine, » Turbiner. Trochi. Neríter, Cochlee. Echini, Concha. Chame. Offree. Pectines. Mufculi. Mytul. Tellina. Balani. Pholades. — Solener. Pinna. Lepas feu Patella. Concha venerea. | GviL. Er. exfanguibus aquatilibus, Frane. «d Moenum 1650. fet. L. (0. Canh Augufti de Beg npe MEN. VI. | Gvii. CuanLEToN: Methodus D). ! 1. Confueta fumfüorum generum enurtieratione tiomenslaturas magis j| quam differentias teftarum crütadisg atque vix ultra ALDROVANDI €0gnitio- nen afcendit. [ Genera. Nautilus. — Ordo primus. Purpura. Helicem in te-4. — Buceinum. ! fta habentia. Murex. : |. Blattae Byzantinae, Claffis I. : ESSE S E 'Turbinata. | Ordo fecundus. [ Genera, — Turbo, Sphzrica Trochut. feu ihglobum4 Ner ites, circumacta, | |- Cochbleae, L Echinus. Claffis II. * Univalvia. | . Genera, Lepades. — Concha Veneris, Concha. Per[ica. Penicilli. ar Tululi teffacei, i3 Balani. Á Conchae anatiferae, Dent alia. Ent 4lia. Auris marina. — Ordo primus. Genera, - Margaritifera. once afpera. Jmbricata. Striata. Echinata, Squamofa. Longa. Picorum. Cor allina, Mut Rugata. [e — Claffis III. Rhombeides. fafciata. I! Bivalvia. Ordo fecundus. Genera. Gale. - craífa Conche leves. Chamae. tenuis; S. Offreae. L -— ". Petlines, "€-— Mufculi. Teliinae. E Solez. j | Pbolades, L Piusae. — (PR ER AB Ma e EP rt P E m : B) Onomaflicum Zoicum Lond. Mj. 410 p. 175. Claffes Concbyliorum. — - X3 VII. I. D. MAtonis 1) Methodus Téfliécorum. 1. Novam difpofitionem Conchyliorum adoríus eft auctor, duas fcili- cet claffes five genera fumma flabiliens, fed deficit in rebus, abalidat in terminis, & revera Rainiflico dichoromis ftudio abreptus prxter neceffhr- tatem Conchyliorum diflributionem confufam reddidit. Omiffis ergo ter- minis ordinum fubdivifiones tradentibus in generalioribus duntaxat fubfifto. fI. Orificii libere patentis in longitudinem. Genera, Pen£cilli marini, Pyramidaliter dentata. ' II. Orificii libere patentis in latitudinem, Lepades vcl Patelle, - Aures marins. Concha natatlles, III, Orificii firiclioris fine turbine. Concba venerea. IV. Orificifiriclioris Claffis I. zi cum türbine aut vo- Univalvia. 4 Z&'4 — luta fpirali, quae funt: : e , vw «) ventre carentia. | | g) ventricofa, Nautilus, 5) turbinis manifefli in al- terutro teflz latere, qux funt: a) protuberantia in apices, Muricer, b) Re racols et rugofa, n——— —ÓÓ———— em! puc! J) ventris oblengioris & Turbo. | 1 elongati, figura conica, — Turbznes terre[lres. Buccina. us | €) turbine non prominente, d figara eylindrica. Conche natatiler. I, Bivalvia, - . (Conc fhriate. : Concha verrucefe.; Oo Concha rugofe, Claffis IH. ^) & Y PeclHines. Plucivala 2 Ofiree. ' | Conchbe anomi«. d Plurivalia. ^- ^- - Conche anatifera. Balanui aut Glander. | b 5 VIIT. Me- | 7) FaB11 CoLvMxNuE opuféulum de Purpuraoper ac ftudio ].D. M AX0R. Kili ae 1625. 4. (34. Careli 4upifti de Bein E VIL. E Methodus R. St&sArLp1i /). ' LE 1 | 1. Claffes a loco natali defümfit ideoque ends dividit in terce- — Tria, aquatica, & marina; qua divifione, utut regulis fyftematis adverfa, in definiendis ordinibus tolerabiliorem fe geffit, non tamen plura przflitit. Claflis I. Cochlex terreftres,. by animalia ad infecta apoda reducit, | | (^) Turbinatz. . . Geüera, Butcina.- 1£)Bivalvs; | - .- -. - Mufculs not ri |. 4qu& aulciz. Ü Univalves. - o5. 5. —Patells. : | a) anfrachuofe, Genera, Buccina rs- € |: Fluvia- tiles, b) lzves. ffrata, | 9) firiatz. fT. Tur d) intortx apertura dnd. binatz. r)figuraproductiore. . [3 figura cochlezformi, 3) umboene minimo. . Nerit«. E bafi ini: figura conois Sivisvirid e... ertura in rimam » penu - Concha Ve Onerir - 2 orbes non habens. |Echbinw:. fflriatz., minus II. Bival- i, ex omni par-! flriatz. Offvea. Ves. te claufiles, 3 figura 1 rhoim:^ E [boide: Mytuli. "Concha mavga-- ritifera. firiatz auritz.Peffiner. — non auritz. Peé£funceuli, —— á hiantes, - - - BSolener, | | E Uni- r. loco mobiles vertice Pbolader. ——— valves. — integro, - - - Parle. — 2.locofixo vertice MES Balani, iis Mail Claffis II, .. Cochlex MH - . tiles. | D- Incertz claffis, Concha 1 D) Ros, SIBBALDI Setiasliuirele Mica 1684. fol. Part. II. Lib, III. 2 rs | E Univalvia Tr. Bivalvia binis valvis " unica tefta Clafes Concbylorum, — | 1$ IX. ; Methodus Pu. BvoNNANNI 111). I. Hic A. tres condidit conchyliorum claf- fes: univalvium , non turbinatorum, bi- . valvium, & non turbinatorum, fed par- tim aliena immifcuit, partim neceflaria omifit. Sic in prima claffe merito de- fiderantur penicilli marini, & porcella- nez, quas perperam ad turbinatas refert. Sic malo confilio aurem marinam & nautilum huic primz fociavit clatfi, cum manifefte ex turbinatorum gente fint. 2. Qui malacoflreis propriam adferunt dif- pofitionem methodicam echinometra , pariter huc relata, ex claffibus conchy- liorum expungunt. Balani quoque huc, non pertinent. 3. Secundz claffi male pholades conchas- que anatiferas admifcet, & in tertia va- go & incerto ordine turbines & bucci- na recenfet, | Genera, Species. s | Tefta undique circumtecta : Echini. € | Tegumento unico, foramine , fronte duo- 9| bus velquatuor corniculis armata; lur- 2 '8| binata, Teftx Purpurarum. $ iBinis valvisin aliquibus perfecte claufili- B| bu,in aliquibus ore aliquantulum hi- S | antibus: Balani, Telline, Dactyli, Pe- | éunculi, Concha margaritifera. X. Me- [d 4 16 Caroli AugufH de Bergen | X. | Methodus Teftaceorum I. P. TounNErFOnT 7). unacum definitio- nibus generum & fpecierum denominatione. | ern , L.L P.TounsEronT vir ad hiftorie naturalis incrementum natus egre- - gium hoc fyftema in manufcripto reliquit, &, cujus proprie anni proles fit, ' non determino; cum nuHibi, nifi in fplendido GvALTIERI opere occurrat, .- inultaque prorfus nova contineat: verbotenus illud defcribere & in his ta- . bulis delineare non vereor. él | | 1 2. Preter novos terminos accuratis generum definitionibus omnes prg- - cedentes au&tores longe poft fe reliqvit.: 1 . 8. Que huic fug difpofitioni methodic& generalia premifit monita, pa- - riter hic praemitto, . | «xs Teftacea appello quorundam animalium integumenta, T" tefte feu la- - teris duritiem habent & in quibus tanquam in tefta animalia vivünt, qu& - a gracisob eam eaufam i«ezxsX;u« dicebantur. | Ex quíbus patet, teftudinem inter animalia teftacea non recenfendam, - cum hujus contextus ad cornu potius, quam ad teftam accedat: tefta enim - nefcio quid lapidei frágilis petius, quam duétilis fignificat, ut in fidilibus - obfervare eft. : f. : : E 'Teftacea autem omnia , que hucusque in Mufzis Curioforum adfervari & congeri folent, ad tres claffes facile revocari peffunt: haec enim vel. funt monotoma, vel ditema, Vel polytoma, (8 Te b. E Monoetoma appello, quorum tefta indivifa eft; 4itoma, que geminis cone. ftant teftis ad cardinem connexis, polytoma vero, qu& ex plurimis fimul | adnexis compinguntur. ; S $ of (Genera. ^ [Species. i. Las, |a. Lepas J A | Eft. teftacei] (RoxpELETII p. 4) qu& lepas feu pa- A Y udi , vel Spiralia Familia I. | univalvis | tella maris mediterranei dici poteft: | Leftaceo- | genus cujus hujus maris fcopulis adhaeret omni-- rum uhi-|os, quodla- bus. m NN valvium, |tumeit, fen- | b. Lepas,feu patella Cypria major,ftriata, i [quorum |fim in co-4 (lowsromr.) / . itefla fim- num angu-]c. Lepas Indica, ftriata,candicans, lituris plex in os$ ftatur Coty-| fpadiceis, imbricatim pofitis ornata, - | o " - vel Fiftulofa Ciaffis I. Teftacea Monotoma. S — : amplius |lidonis for-| | cum apice fpadiceo. m |effundi- |] ma: d. Lepas Indica ftriata & aculeata. ^7 ——— tur: hu-: : e. Lepas Indica fulcata & tuberofa. ———^— tjus genera] hujus fpe |£. Lepas ftellata minor, candicans, fituris — | funt: cies funt: | nigris variegata. Magen T | a &: Lg. Lepas firiata minor apice perforato. —— ruca, | E i 2 Eruca , teftacei vunivalvis genus fulcatum, cofta fic — | [ prominente, labiisque eo modo undulatis, u£ Erucam lterreftrem fe contrahentem non male referat. Monotoma funt vel Univalvia e a Á M Me- . m) IntroduEio ejus ex codice ses. a Ni1C. GVALTIERI 57 indice teffarum. concbylio- — rum exhibita, Florentiae 1742. fol. maj. AP - Glaffer Concbyliorum. ji M X. Methodus Teftaceorum I. P. TouxNEronT. (Familial, ( £( | Genera. . "Species. "Télàceo- rum fpira- lium, quo- rum pars] inferior in fpiram contor- quetur : horum au-1à tem fpirz feu helices exterius patent & fimpliciter d iu riie di- exMuricibus cuntur ; 4" vero , alius vel eorum| E |eft alatus, a- fpira intus| S ilius aporrha- reconditur z"|is, feu hama» i convo-| 5 |tus, alius py- luta dicun-]. ramidalis: I. Murex, te- flacei fimpli- citer fpiralis genus eft,ore janguíto p 2 ere he- & |licevero, feu &.l parte inferi- jori, quz im conlicuni ii- torquetur, breviori: | ua funt, v xterior dy Q |. vel NEN vel DEM. ma————— o! mo need [pira rut u f ionotuma fimpliciter (Ide ET ip f) Murex marmoreus. j (RoxpsLET, 76.) | 2) Murex 8) Murex Americanus, craffiffimze alatus, p tef) | fs s y) Murex Americanus alter tefle. ! Claffis I. "Teflacea Monotoma. u€— — . Monotoma Lad vel Univalvia, * indi E J) Murex lacteus. hujus funt (RoxpzrET. 78.) 1,) Murex aculeatus, l (Jossroxr.) n A umenoyeepum) cim mM mI 000 3e PEOHEReeMÉMÉ ODE te gopndonii qun emerit 4pp.Now AU. Plpf Med. Tom.II. T X. Me- M Methoduüs Teftaceorum Y. P. TouRNEFORT.- Monotema funt vel Un Lonnsi cM — Lon: Él UBNNNNNNNN Monotoma fimpliciter fpiralia (0 (pe noto VEMENPUEREMDNEED APIPENEEMS f. [FamilialI.[ -N Genera. Species. Teflaceo-| E| b) Murex a- f | rum fpira-| Z.|porrhais , feu lium, quo-] .? | hamatus differt | rum pars s ,ab alato, quod u : ite in| g |labium ejus fi- | z) Aporrhais s fpiram z niftrum in pin- . (Roupzr. p. 79.) | | "E |contor- | ee|nastenueturful-] £) Murex hamatus variegatus ar&« — z quetur: E catas, acutas & neum referens. 1 -; jhorumau-|"Z,|quandoque ha- | e|. tem fpirz|ez |matas: — hujus & |.5 |feuhelices! 2 [funt £ S exterius |-£| c)Murexve-f c B patent & |£ nereus,rima fua | : zl |['impliciter * feu ore angufi | a) Murex triangularis s | * piralia di-|.$ |ore conchz ve-t (RowpEpET. 77.) | S C8 cuntur; |" nerez fiffuram | 2) Murex Americanus . maximus "s "S |vél eorum| S |zmulatur: hu- Caffedam referens. E* |-3 |fpira intus| 8 |jus funt - reconditur| &| d)Murex Py- (- e Es & enti E ramidalis afor- ] ^ x S lutadicun-| ;» |ima nomen fu- a p. tur.- um defumpfit ; b Caroli Augufti de Bergen. —O OD pyramidem e- nim feu conum reprzfentat, ne- ue recteaR on- deletio przftan- tiffimo viro Cochlea Cylin- droides adpella- Iri videtar: hu- [jus funt Cochlea Cylindroides (Roxpzr. 99.) cujus innumerx: varietates a colore petenda. funt - i ; €—————— E777 Conchyliorum, I9 » X. Methodus Teftaceorum I. P. TounNEron7., fa^) Buccino-murex fpadiceus , vitta . | 4) Buecino- 92 Buccino murex fpac , Vita. |. ex ruffo candicante infignitus, | b.) Buccino-murex fpadiceus, ore | angulofo, helice undulata, vitta ex candido ruffefcente notata. |amurex, ore fuo muricem , heli- ice: vero. bucci- uoruim fpira exterior eft ( [Familia IL[E[ Genera. Species, d ; E | fa.) Buccinum, | D. e| 2J)Buccinum, (RowpzrzT. gr.) | id doi): 4 "Teflacei fim-| b.) Bnccinum Orientale, tefta craf- á «S pliciter fpiralis! — fiore, ! ME Ur I5 L. eft, quod | c.) Buccinnum Americanum luteo - & [os rotundius pallore decolor. - E | 5o|habet, quam — 3 d.) Buccinum Americanum ex albo "PR |&jmurex; coch-| & fpadiceo variegatum, X | c, |leam vero lon- | e.) Buccinum variegatum exoticum, » 1 . P A .^[giorem: | (Corvww. 16.) E: | E) Buccinum hirfutum, 5 | 5 [hujus funt fpe- -(Corvww, 12.) | 5 | | cies g.) Buccinum tenui(fimz teflx caue $ i^ dicans & tuberculis notatum. 3 L "e M FA z E. Y s * Claffis I. "T'eftacea Monotoma. Monotoma funt | 4.)Purpura, ( eft teftacei fim-' pliciter fpiralis | a) Purpura. - | i-3 genus, cochle-| | (RowpzrET. 64.) jm terreftrem ; b.) Purpura echinata, zinulans, fed in | c.) Purpura echinata cinerea. roftrum | fulca- | d.) Purpura tuberofa mire variega« tum &longum] ta, abiens: l hujus funt. Du | 942 X. Me- Ems Donc MESE eaaecsac cueaert gr ames p onotoma fimpliciter fpiralia, feu q X — —o— E tr totu AME - M: Claffis I. Teflacea Monotoma. Caroli Augu[H. de. Bevgen peu ———€———————ÓM— À mma X. Methodus Teftaceorum I. P. TounNEFORT. [f (Familial; f Genera. -— Species; - Tefiaceo- | | | | $.) Buccino-£. | ABER | ne Ipira- z MEAE eft te- a,) Duccino - pur ura ore denfato, - Hiumquos z aces, hmhplie roftro tenui dpi EXEZN rug pars. aud lpiralis. ge- | b.) Buccino-purpura] rofiro; brevio- inferior in | - nus parte füper-4 CUEHET EU. ! fpiram, sna: purpteim, c.) Buccino-purpura, tuberofa & . .|contor- | [inferna : bucci- firiata | X quetur : - ! num exhibens : i "5 | horum au-, 95. hujus funt L i : T ez |tem Api 5 | (3-) Peribolus candicans, firiatus. - feu helices'7z, b.) dfinacie T in helicen » exterius Es À contorta 1nlignitus. | 3 E PUER et * pha f i de Ferien tuberofus & aculea- | ^N [iun s i . PE di- x beni fpi- | d.) Peribolus fpadiceus, helicecan- - 2? |cuntur; 2 raus genus, ore] "a5 bannis concoloribus armata, j 'minimo, helice vero longiffima & kscdick : hujus funt e.) Peribolus helice invittam com- - preffa ex albo & purpurafcente | iufignitus. | 1 f.) Peribolus candidus, helice in : vitam compreffa, teffellis am- plioribus notatus. M Po— ]via, ve ———— -— — A Ira exter md vel WE fpira intus*- MR recondi- | tur & con-' voluta di-: | | | 1-) Turbo,te- Y flacei fimplici- " ter fpiralis ge- : E. nus,totumpene|a.) Turbo, maximus, Perficus, in cochleam , | (Corvxw, 60.) | turbinibus lig-|b.) "Turbo, marmoreus, fanguineis neis, quibuspu- | lituris, variegatus. . | eri ludere fo-$c.) Twibo argenteus , ore aurito. lent ,. fimilli- | d.) "Turbo aculeatas,heliceglauca, — m m— Áo, ———áÓ À— ian Ee Monotoma funt. vel Univa fimpliciter fpiralia, feu quorum | | | o Me- | & mum abiens :'e.) Turbo radiatus, aureus, | : 9 |hujus osfeu ba- | £) "Turbo radiatus, argenteus. — — & |fis lata&com-| .. | UB E | | — preffa eft, ae Qu Y à r2 p h | fertilis ; ujus | LM d cx IL. *. » IE A cM RÀ c3 | "aa 1 * E - Ciaffis L "Teflacea Monotoma. um E — Monotoma funt, vel Univalvia vel Fiflulofa. - o M N s. — MÀ dissi , vel Spiralia, bs - Claffes Concbyliorum. - -— "ME | Methodus Teftacéorum I. P. ToURNEFORT. FamiliaH.(. ( Genera. | , . Species. * e Unc Me M RECRUIT | GRADU e Ren UTOR Uri p CRIME RC puma pmary cR y - qum mq pss Massa samtargipanun smmmttpamumaung NIME dE , E * x » à , 1 : LOMALLT M LMEUTHPUMRSENL CD MNIME Monotoma fimpliciter fpiralia, feu dg aeree ptt n emm 8.) V'erti- cillus, a 'Tur- bine. vulgari « (differt; quod : |habet. in ba« fi umbilicum in fpiram contorturn. 9.) Coch- lea , teftacei fimpliciter |fpiralis.. ge» nus ,-ambitu. fubrotundo , nunc coni- preffo, nunc . Íphzrico. g ^ Cochlea alia left terreflris, € ialia marina, 7" feu in mari degens: n ^w.) Coch- f lea terreftris nemini igno- | ta, tenuioris| à.) Cochleacinerea,edulis, maxima. — ell: tdíiz. 1. . ' (LISTÉR. T12; | "quam mari- | b.) Cochlea vulgaris, major, falla, tima, nitoré-4 ^ maculata & fafciata, hortenfis. que illo ar- | (LisrER. 113.) genteo ca-[c.) Cochlea citrina, aut leucophza. ret, quo ma- |. (LisrzR. 116.) rina fülgere] - ^ | folet; hujus] —., ^ funt ESTER 338 C 3 Me- uorum funt, q , plura genera terior eft Ípira ex mp 23 Familia I. 'T'eflaceo- rum fpira- lium, quo- [ di rum | dig ———Á inferior in fpiram 'contor- quetur : horum au- tem fpirzx feu kehcés [c cc piralia, vel Fiftulofa. . vel eorum : IMpira intus recondi- tur & con- voluta di- cuntur, — —— i Claffis I, 'T'eftacea Monotoma. Monotoma funt vel Univalvia , vel S dE TUo WETUQEORR E MENIT IM coeaum cerea cma (Rum rp tree y Eee rrr m, n RS Panensdbassed ABO RUMP T sd au Bn Sam I MER. Be Cad m at nt, quorum nu modo Lr marina inem c n ence Dine " exterius patent, & bet diflindum: fimpliciter hujazs funt — fpiralia di- j 10.) Nerita, | ! Snare j citer fpiralis ge- nus,cochlex ad- "Ri dorfo con- - vexo, orefemi- iua ern utplu- rimum denta- to : hujus funt HI.). AMurir Marina, tefta- cei fimpliciter fpiralis genus, |quod; auris hu- | teflacei fimpli- | | alia, feu quorum in exterior efl, cis genera fu exteriorem re- pra feütat : z [jus funt spe sam DE: iii Caroli Augu de Bergen | B Methodus Teftaceorum I. E "TounNEFoRT, £.) Ceratites, cochlez terre- ftris genus, cor- Ammonis intor- tum : hujus funt í | ?.) Cochlea (29) Cochlea marina, argenteo ni- terre- j flrem craffitie tefle fuperat, fulget argenteo ; fplendore, os & | c.) Cochlea marina, maxima, te- umbilicum ha- h L argenteis guttis infignia ! s 1 c,) Auris marina tela candidi E mana partem P Species" Pw a H3. Cochlea purpuram fundens. (LisTER. 143.) | b.) Cochlea quzdam térreftiin, 1 | compreffa, de qua, confule GESNERVM. iM . tore fulgens , nigris maculis d | notata. .— b.) Cochlea marina maxima, to- tá argentea. fta externe virelodie | d.) Cochlea marina, nigerrima, - 2.) Nerita dorfo firiato ex ilbo h & nigro variegata, E jm Nerita dorfo flriato ex albo — ;. & purpureo variegata, Ej r .) Nerita dorfo lzvi mire e varia A f gata. - Jd | ^i Auris marina , tefla variegata, n ; b.) Auris marina, tefta echinata, ma, ES C X. Me- - Glaffe: Conchyliorum. E. 23 * 1 Methodus Teftaceorum I. P; TousxzronT. Familiaf | ( Gener f£... SSpediel II, B d iit | 1.) Concha[ venerea , tefla- | cei fpirali is con- | a.) . Concha y venered, voluti genus, ! b.). Concha fafciata, cujus os puden- ] (RoNpELET.:193.) . mmus, Dhgrncttsd) ve Spiralia, vel Fiftulofa, -. E mecum nC RDUM di muliebris fif- | c.) Conchz vencrez quarta fpecies. furam exhibet; (RoNDzLET, 103.) labiis fefe in-|d, ) Concha venerea, bafi feffili, te- trorfum fic fl folidioris fpadicez cum guttis convolventi-. dilutioribus. . | bus, ut fpira fit |: e.) Concha veiicrea alat interior : hujus | funt i: i feu quz cochleam interiorem habent vix confpicuam: funt 34 AMETS. | Ipod fca, teítacei p Concha Perfica major. (Jv | STONI.) jb.) Concha maxima Neritoides, | exotica feu candida, (Corvus. Claffis I, 'Teflacea Monotoma, [piralis genus, cujus os amplif: | fimum eft, fpira vero ades ar- va, ut vix ids l | reat: hujus funt. ons 7 horum — — À M m —áÀ — — C.) Concha Neritoides altera mi« nor Pbi (C oLymN. ) E 3 )Nautilur, f |teftacei fpiralis convoluti. ge- nus, Cymbium fors fua refe- 4 es , cujus pup- pis in arcum convolvitur ; (hujus fupt. l 317.) T Nautilus argenteus, d eraflio- ris, b.) Cochlea oleatia antiquórum, (RoupEtrrT. 69.) c.) Nautilus umbilicatus. d.) Nautilus teft lvioris teflacei polypi prima dE ecies, T I- "m Me- Monotoma funt, vel Univalvia, vel D ———————————— p Monotoma fpiralia convoluta er 24 Claffis I. Teflacea Iuumclun ^ ITA ccs Peer e RH) pras ^ Pk , vel Fiftulofa, 4 E] vel Spiralia Ao Methodus Teftaceorum I. P. TougNEFORT. (Familia[ó-$^à, ( 4.) Ce-(. siumad) Y «4 II ERE : | ctim te- | 1 5 E PN (tacei fpiralis | | Au g|convolutige- la.) Concha Perfica terebrata An- (R8 B E inus, cujus os l. - glorum. | IE "P-B- VMongum, fpi- b) Concha utroque latere fe dol. O[E 4S |2? interior, ; | ligens. | z E: E E ibafisvero te- ! [E E o [debrata : ux xs ami vo ER pur fat eoi Do ee, Familiaf — - dr y Déstee | HILTe]| 8: Ie, teftacei fi- faceo- | & ftulofigenus, ' ^ run Fi-|j 7 |cornu acu« : Ha S tum, feu apri - A runfeu| - S. . dentem. re« EP Tub- | 8 praentang, j lofo- ] e | rum, & 2.)Entale, 4 AM quz,ut 9 teflacei fiftu- — ^ dut. ENIM eX n0-|..^ lofi genus, ! NI mine 4| 8 a... jcornm obtu. patetfi-| 8 i LR feutrün- ftulz in| & catum exhi- modum| .. * bens. tenuan-| .& | tur. |]. S 3.) Tubuli s c Marini, te- M [lacei fiftulo- | B | " genus, tt» E bulos ferpens — tium more i FL 2 | : inflexos' » : | : ] 3 (mulans, — Caroli Augufli de Bergen | Clafet Concbyliorum, - 2j X. Methodus Teftaceorum LI P. Toup NxronT. P Genera. | Species. ( Familia I. f fa,) Concha imbricata marmorea "Teftaceo- maxima, rum Dito- | 1.) Comcba te-|b.) Concha imbricata variegata. qmorum , j|flacei ditomi genus! — minor. ex duabus teftis fubrotundis | arcte| fe claudentibus & articulatis conflans, * quorum cardines mediam . femper partem occupant : hujus funt quz ex dua- bus teftis lad cardi- nem artiqu- latis com- pinguntur & arcte un- dique clau- duntur: fas, vel EU hiantes. ET hujus funt a3 Eod ule: te- ftacei ditomi genus a concha diverfum, pe ex duabus te- ftis oblongis , Car- dine in extremo pofito conflatur: hujus funt — 0 — Claffis II "Teftacea Ditoma. ) | M | ou Ditoma habent duas 4f get vel arcte clau Es iun dium occupante: ( hujus funt ES gom mÁ— (eu mem 0 Mpp-Nov. AGI. Phy. Med, Tom.ll. 3.) Offreum te- flacei ditomi. ge nus, teftz craffioris | ^ com-4 preffz, aedibe me- ; c.) Concha flriata. (Rowpzr. 32.) d.) Concha echinata. (Romwpzr. 22.) e,) Concha corallina. (Rowpzr. 2j.) f) Concha rugata. (RoNDEL. 25.) g.) Concha nigra. (Rowpzr.) h.) Concha faíciata, (Roxpzr.32-) i) Concha crafÍz tefix, phe L (DEL) " a.) Conchalonga. (Rowprr, 23.) b.) pias longa altera. (Ro DEL,23.) . c.) Concha longa Oceanica. d.) Cencha rhomboides, (Row- DEL, 27.) | UU | ie Se margaritifera, t y Oftrea; donors. $1-) 3 ks fylveflria. (RoNDxzr. d X, Me- M MA— nno) CERERRES SUE UADUROEODGMPURARSGEMEURIR DIA ftas vel arcte claufas, vel utrinque hiantes. Pa— — Claffis TI, 'T'eftacea Ditoma. [4 n€—————— RE Ditoma habent duas te T ru £-— Caroli Augufti de. Bergen ORE ANS: . Methodus Teftaceorum I. P. TouRNEFORT, Familial, (. ^ Genera. . 2 — Species. 4) Mytulus te-(.— Yadts flacei. ditomi ge- nus, cujus teíla u- na parte Roi, al-| T . |tera iubrotundz (£22 funt, angulo obtu-. a) Mytulus. (Rovpst, 46.) fo. medium occu-] 5) Mytulus,' (Roxpzr, 48.) - pante, cartilagine | €.) Mytulus tefta viridente.: |non cardine con- d ) Mytulus tefta Janthina, | nexz , ab angulo acuto ad obtufum ioni hujus Mii. Qf Pa funt à | ——— ———— A ————)m— À— Mme eom Ies BS. €) Pinna, qux [ | | fola magnitudine a íi a.) Pinna magna. (Rowprr. go. E Mytulo differt: . | b.) Pinna parva, Co DE hujus funt cR RU D Guerccmnorm € ; 4 teris fuz fortis ma- M. xime differt, quod i: dactyli figurám ha- | "[beat, & in faxo ni- 5! | |duletur. lg15 4 d priu | 6.) Perna a cz- 2 lx Claffes Conchylior um.. -22 - X . : Methodus Teftaceorum I. P. Tous&NEroRT. Familia I. f Genera. 2 Species, | | 273 Pbolar, tefta- (a.) Pecten,.. (Rowpzr. t.) cei ditomi genus,|b.) Pecten alter, (Roxpzr. 17.) cujus teftz ad car- 1 c.) Pecten tefla | variegata tube- * dinem duabus auri-; rofa. " bus ornantur: ^. | d.) Pecten tefta rübra, - hujus funt (e.) Pecten tefta nigra; 8.) Pecfunculus ( a pectine | differt, quod aures habet inzquales, majo- rem unam, alteram | minorem, vel quan- doque unam tan- fum: hujus kung ip a . (v TT PM c Ditoma habent duas teftas, vel arcte claufas, vel utrinque: hiantes. [ | a,) Pectunculus. (Rowpzr. 18.) b.) Pectunculus candidiffimus, c.) Pectunculus flavefcens. d.) Pectunculus variegatus granu- latus, — 1.) Chama, te-f€ 1 Íftacei. ditomi.. s. a.) Chamz. nus fubrotundum, : | | lateribus ita finua-* . Chama nigra... (Rowpzr. 14.) i : Claffis II. T'eflacea Dittoma. d - m— ———— À e. 9 as aIm—]áá— | 8 Familiall, Its ut, etiamfi clav- | 7) ChamaGlycuneris. (Rowpzr. | Teflaceo- !dantur, femper 13:9. 2m Dito- hient: harum funt | | morum , quzfemper| 25 Solem teflacei f hiant: hu-|ditomi genus, no-|a.) Solen mas, (Rowprr. 43.) jus funt vaculz manubrium 3 b.) Solen femina. (RowpEL 44.) | referens, anterius c.) Solen tefla maxima candida, | | claufum , ad latera | d.) Solen tefta minori nigricante, E (hians: hujusfunt ( | da | X. Me- a (—— Caroli Augufti de Bergen moniam oun DEL, 30-) tilazinem : B tur: hujus funt connectun- tur: hujus eft L A à; / X. Methodus Teftaceorum I. P. TouRNEFORT. [2 fFamiliaL ( ^. Genera .f - Species, ^ € .|Polytomo- |i |mm Tefta- 2. |ceorum , Echbinus, teftacei | 2 & [quorum te-;Polytomi genus | , | d E z ex plu-4cujus partes per fu- a.) Cave (Rowpzr, E) | &|& 8 ribus parti-|turam articulanturd b.) Echinometra, —(RKONDER | olz e lbus articu- | & aculeis muniun- 4 J) B x S [latis com- |tur: huius funt "s E- js pinguntur :| . 3 $|zg|lhjset [.— | » Qtr » d . 99 Apoc em EB ja 1 .|z 8| FamiliaIL f | f ES gPolytomo- i | 2|o ?-[rum Tefla- i n E 5i [.eorm — Balanus, teftacei | o. é uorum te. Polytomigenus,cu-,a.) Balanus. (RowpÉéL29.) E & [tbe per car. A]US partes per har-;b.) Balanus minimus. (Ron , Polytoma po md Claffis L Univalvia, 'T'urbinata, | Claffes Concbyli oru. | 29 XI. | "Methodus Teftaceorum Gkonc. Es. RuwertIE (0) vel potius D, D. SiPMANNI; quz in infula Amboina reperiuntur. I, Inftructiffimus Conchyliorum Collector , magis mercator quam litteratus, diu in patria Conchy liorum exoticorum vivens perfectum fibi apparatum conquifivit , cujus di! pofitionein non tam ipfi, VE ejus ami- .. €o D. D, SirwANNo , ut ex ipfo opere patet, tribuo. 2. Ipía collectio fua mole laborat ad perficiendos claffum & gene- . gum ordines, nec non fpecierum differentias, ceteroquin aptiffina, fi in- telligentem habuiffet difpenfatorem., ( Genera. [ Species. a.) Nautilus major feu craffus, ih inor. 1.) Nautilus b.) Nautilus tenuis , major & minor c.) Cornu Hammonis, ld.) Carina Holothuriorum, noma, 2a oci fa.) Cochlea lunaris, major, auris Gigantum. ; b.) Cochlea Y nadie] minor, cum quatuor varietatibus, | c.) Cochlea laciniata, Lobbetjes. | 2.) Cocblea lu- d.) Calcar. (MEAS e.) Trochus. i |c ) Trochus granulatus. | | Lg) lrochus tongupus feu papuanus. | E (a-) Alpina. | fa.) Vitellu, Dooyer. |b.) Valvata fecunda feu faf- b.) Vitellus compreffus. c.) Valvata undulata, (ciata 3.) Cechlee | ) Vitellus pallidus. N p Val l j valvata | d) Albula, Hire ua ii ddr e | 4 z eJ) Valvata fulcata, RU qu EU t Em "Sif.) Valvata fulcata, C ME ' . BMUIed: ig.) Valvata comprefla i | & p Fluviatilis feu rubella, E? Valvata [oinoft 1074 XI. Me- (0) Gkenc. EsERH. RuMPrII d dembeiniiis Rarityt-Kamer, T 768, | 0P:167 3 5 Cm Augufti de Bergen — | AXL '- Méthodus Teftaceorum Gzonc. E». RinfPrg.; EE Gad [. Ordines; f ^ ^ . . Species. | ig | | [n Tuberofa, Cornuta, o le) qus pennata,' p ia Se [2y wn "afpera. 4-) Cafider.à CRT, a). Verrucofa , Ceramica, ! b.c. d.) Wydmondige Pimpeltie. e.) Kleine geelimonden, B. Verrucofz. lt ) Buccinum pilofum. g.h.) Ranula. 1.) Knoddekens, ). Groote Wydmonders, ) Caffis Cinerea, lxvis. 5) Areola. e.) Fimbriata, flriata. ) Fimbriata, lxvis. . 1g) Murex, Blatta Byzantina, . D. Marex. 1h) Murex faxatilis. i.) Murex minor. l.) Schorpientje. B .). Gedroogde peeren. nd | " a b. C. Lzves, |c. . 1d. f. Clafíis I. Univalvia "Turbinata. n.). Hauftellum. 0.) Tribulus. ^a.) Cochlea flriata; feu olearia. b.) Cochlea ; pennata, €.) Cochlea patula, '" [d) Rapa. ur e.) Bulla, f.) Cocblee ?£) Cochlea imbrium. ; 1 inr g.) Ficus. h) Umbilicata. i.) Araularia maior & minor, is i l.) Serpentuli. | du Cochlea terreftris, » - UJ Cochlea lutaria, |. Claffes Conchyliorum. 3I XI, : Methodus Teftaceorum, G. E. RvMPIL. Genera. [^7 — Species. |2.) Buccina Auruana, PM. XA b.) Buccinum 'Tritonis. €) Buceina tüberofa, i ug d.) Buccinum tuberofum, rufun, e.) Pfeudopurpura Pda Fufus, £) Fufus. 1 Fufus brevis. hh.) Büccinum pilofum, primum & crafTun; i) Buccinum pilofum, tenue. |Kk) Mitra Papalis, | . 1L) Mitra Epifcopi, r 6.) Turbines. j m,) "Turris Babylonica. | | Buccina. n) Buccinum granulatum, planum. o) Buccinum granulatüm, rotundum. p) Buccinum aculeatum. — —n———— olo— Á— ha ——— D — Á DT / ) Buccinum undofum, r.) Buccinum lineatum. 1 Digitellus, | E A - Claffis L TR "Turbinata. dic e EG p^ NN quem unns 4 " t.) Turricula, v.) "Turricula plicata, w) 'Turricula granulata, x.) 'l'urricula filis cincta, y.) Buccinum angulofum. z.) Buccinum fcalare, aa.) Buccinum fpirale. PES Buccinum foliorum, XI. Me- TIN Methodus Teftaceorum G. E. RuwPrir. | Species. a.) Strombus primus feu (bul. b, c.d.e, £) Strombus dentatus. g.h.) Lanceatus. Simplices. m ) Grafmlatus, I Tuberofi, 4 2: f Genera. [( Ordines, 7.) strombi, N : pe Y | Sn d.) Cereola, 8-) Voluts. if. .)Nubeculz. Claffis I. Univalvia Turbinata, D 3 Harpa. li J Voluta marmorata. " ) Voluta pennata, [m.) Voluta maculofa. a) Harpago, | - hii Cenni Heptadactyli. c.) Cornuta decumana. 9.) lata. id .) Cornuta millepeda, 4 | n .) Cornuta nodofa, f.) Alata lata, A lg.) Epidromis. Caroli Augufti de Bergen m.) Stroibus caudatus, albus. n.) Strombus caudatus, granulatus, [0-) Surombus Tympanorum. 4.) Strombus tuberofus. 2) Strombus angulofus. c.) Strombus fluviatilis, ) Strombus palüftris , feu lzvis, e.) 'Terebellum. E Strombus Mangiorum, - [2.) Urolbfum. b.) Meta Butyri. c.) Voluta Muficalis. e.) Voluta Tigerina, 2.) Vefpertilio, x,) Voluta fluviatilis, n.) Voluta cinerea, 4J o.) Voluta fpectrorum; p.) Voluta maculofa, grant : q. ed Voldia filis cincta, (lata. r.)Volutafilofa; — ^ - — s.) Voluta fafciata. t. j Voluta arenata. v.) Mufica rufticorum, v.) Grauwe Munnicken. — . v.) Terebellum igranulatu 18 h.) Epidromis gibbofa, AES i.) Epidromis iminima, : l.) Lentiginofa. m.)Pugiles. — n.)Luhuana. 0.) Canarium, p.) Canarium latum, XI. Mec 7 — Claffis I. Univalvia, — (Glaffes Concbyliorum. | 33 Methodus Teftaceorum G. E. RuuwPrE. — Genera. [. : Species. 2.) Porcellana guttata. h.) Talpa. b.) Porcellana montofa, ^ i.) Carneola, c,) Concha tefludinaria. ^ 1.) Porcellana falta, "o 5 Lon d.) Argus. m.) Porcellana litterata. d le JGrootefchlange koppen. n.) Porcellana lentiginofs, Ir )Kleinefchlangen koppen, 0.) Variolz, 1 Ig.) Witte Jambazen. p) Ovum. 4 i a ) "'Thoracieum oculatum, — — flellatum. — — vulgare feu Cauricium, iff die Mufc bel — —— quartum. ur Indi anifcben Scheide- 3 Cafuaris Eyerr. Münze. n ) Draczna, . r1.)Porcel- g.) Blauwruggen. lana HA Hd *40ff. 1) Kleine argus. 1 ) Nuffatellana granulata. m, Globuli, L. |n.) Afelli, lo.) Pediculus, d .. fa.) Cylinder porphyraceus. g-) Kamelotjes, [P3 -— -—— niger. h.) Blauwe droppen, )) — — tertius, i.) Groote Glimmeties. E ge ) — — quartus, k.) Kleine Glimmetjes. |e3 — -—— quintus, 1.) Achaatjes. | l |£) Grauve Monnicken. — 1,) Cylinderlutarius, " [ * (a-) Lepas. Patelia. e.) Opercula:Callorum. E 1 tJCmcbe lh) Auris mariga, f.) Noote doppen, 9. jc) Balani, g.) Orlamjes. a * ; ia .) Verruca teftudinaria. C E fa.) Solenarenarius. - d.) Denticuli Elephantit h- 2 p — lignorum. e.) Solen, Petrarum. 9 i [c.) — anguinus. - App. Nov. A.Pbyf. Med. Tom.H. Le X,Me | 34 : ! — Caroli Augufti de Bergen ; | XL Methodus Teftaceorum Gronc. Es. RuMPr1IT. ( Genera. Species, ide Chama afpera Íquamata 1.) Chame ; b.) — — litterata, - qoi po PD firiata. finds [og Cardiffz. e.) Quadrans, fa.) Chama lzvis. b,) —. — lutaria. c) — — optica, d.) — — circinata, |e) — — virgata. E: fj — —- litterata oblonga, k: dun Chame ig.) — — litterata cus B- lever. 3h.) — — pectinata, jp | i)-—- — E obinata, o 1.) Favus. | ed m.) Lingua Tigerina, - n) Chama granofa. . s o.) Remies, ja (p) Kapua. k- | T. | 2.) Peclen primus f. Jacobs fchulpen. b.) Pecten fecundus, c.) Pecten tenuis. d,) Amufium, e.) Radula. £) Pectunculus vulgaris, : 3.) Petliner. 1 g.) Fragum. Pectunculi. jh.) Fragum. album: n Pecten virpincuie " l) — — granofus. m.)— — b xatilis, | n) — — bullatus. "SE o.) Teflz. | ^ PO) Pella peclinata. Clafer Conchbyliorum. . Ds 3j XI. Methodus Teftaceorum G. E. Ruurrrr. «f Genera. f Species. & Tellina arenofa. b.) — — faxatilis. €) — — Gari. d.) — — violacea. e.) — —- -cultriformis. 4) Teline. | 4 1.) Lingua felis. g.) Tellina virgata, h.)) — — lzvis, alba, rotunda. i) Folium, |1.) Petafunculus. m. — f[lriatus. ) a. ) Vulfella, (a.) Ungues, Dactyli, Vaginz. mL a Roflrum Anatis, * [|e.) Bia Catsjo. d [: a.) Mufculus anafarcus; E) Pholas, Bl $-) Mufculi. | b.) Mitulus vulgaris major. f?) Avicula, : Miti. 1 c,) Mitellus faxatilis, g-) Pholas lignorum, | (d) Mufculus arenarius. | Claffis III: "T eflacea bivalvia. (a.) Pinna oblonga. 6.) Pinne, 4b) -— lata, | (e) — alba. r L. lignorum. g) — — Perlarum. b) — — palorum, h. — — divifum, [ Ofrece, i2 — — fÍfaxatile. i) — — tortuofum. - d,)) — —placentiforme, ][) — — electrinum, feu ephippium, m.) Mitella. e) — — plicatum, n.) Langhalfen, e 2 i45 XII. Me- ^ Oftreum radicum,feu f£) Oftreum echinatum. i 5. | Caroli Auguffi de Bergen | XIL Methodus Teftaceorum Can. Nic. LaNois (p). | r. Hunc aate virum: neminem: invenimus , qui conchylia per infe- riora genera tanv accurate ex valvarum numero ,, turbinum varietate ,. & fuperficierum conditione dicefhit. 2. Ejus tamen in ordinandis teflaceis methodus , longe abeft, ut omnium palato arriferit , ut potius acerrimos cenfores invenerit, Cele- berr. D. FisceRr (q) fequens eff de hac methodo judicium : Lawcius 'lounNsroRTu methodum botanicam imitatus videri poterat accuratior,, fed in definiendo, examinando & difponendo. valde Yi proletarius, dif- ferentiis obícuris, negativis longe petitis. utitur, conchas anatiferas male . eochleis. annumerat, ex umbilicis marinis BuoNANwr incaute cornua Aum-- monis facit, 'laceo miram fpecierum confufionem , qux inutilem LAx- €i laborem demonftrabit, fecundum. ejus confilia thefaurum teftlaceorum; difpofituro. 3. Acrem nimis.ego hanc judico effe cenfuram. — Licet enim errave- sit in difponendis conchis.anatiferis && umbilicis. marinis, imo male fece- rit, nautilum & cornua Ammonis ex turbinatis excludere: negari tamem | nequit , ipfum. multa przflitiffe in antecefÍorum methodis nondvin enu- — cleata, neque cenforem exiflimo humani aliquid a fe alienum reputaffe... | — 4. Di(tinxit totam metbodum: in tres generales partes, quarum una- quxque fuas recondit claffes, fc&iones & genera; generum definitiones —. ubique fnppeditavit.. f Sectiones, f Genera. 3 lacea marina univalvi: non turbinata & in fe non -—- m f | l. nullo mo- ! * ; em folum-- claufa fubtus concava & aperta mobili. 1modo in Patella. rta je ^o esnemesenm c C ue pem) : conto tantillum: in-* ^ claufa & immobili, Balani, curvata, ] Pars T. Teftacea marina Univalvia non turbinata. Claffis I. Tef | Qq» Can. Nic. LaxwGIE vsibodus zova teffater: marina n fias claffes, genera t Jfecies diffriónendi. Lucem 1722, 4, (Q)) Eruditor. Lipf; 1733. p.490, QAI do contorta , | I.) Valva fuperius convexa ac frequentius — [fammo apice | 27 Valva fuperius aperta & concava inferius - XII.Me- Pars I. "T'eflacea marina Univalvia non turbinata. L4 Claffis II. T'eflacea marina univalvia , non turbina- Claffer Conchbyliorum. | 397. XH. Methodus Teftaceorum Caz. Nic. LaxGm..- uA f Seciones. f Genera. i- * 1.) Tubuli marini in una tantum extremita- an te leviter incurvati ex altera parte recti; E o3 Penicilla, Sa |[B. infe con-|2,) Tubuli^ marini inflar dentium leviter E e & [torta &tubu-| ^ tantum arcuatiimn incurvati,& verfus unam. : E & [e 4 li inffar con-z7 — extremitatem acumimati, — Denzaler. (HB B ireava, , jJ 'Tubuli marini notabiliter incurvati & ra- yu » " T ubuli ma- dicum i x erii varie inflexi. Zubul .E o frink radiciformes Dre : | 4) "Tubuli marini incurvati vermium in mo- XE dum formati & intorti, Tululi vtr- [d miculares,. A. in fe trans- ( 1.) Transverfim contorta circumvolutioni- .verfim. vel, | bus nulla ex parte prominentibus. —Nau- ohiig ue fe- 4 tili. cun (2s lon- | 2.) Oblique fecundum longitudinem con- gitudinem | torta, circumvolutionibus nullo mode |contorta. — | prominentibus, Nuces ammarina.. c P. ita fecun- | 1.) Nec fpiralia, nec fünbriata, DIOE RR No dum longitu- End.) fed integra. — Percellane euigares. ; 2.) Bafifünbriata, extremitate denfor. Per- torta, ut cir- : ! cellana fimbriata. oni tpud VÀ Áo camvolutio- x ) Interna fpira exterius tantillum apparens nes ies "A te, — Porcellana fpiralez. bct : |4-) Bafi prominente tumida leviter tuberofa, adüt ruma Porcellane tboracica.. ; angufta den- |f.) Rima angufta nec flriata, nec dentata, in tata vel vd utraque extremitate claufa. . Percella- | L ta in fe contorta, ita, ut eorum fpirz nen ta, vel lxvi. T na minores integra. | "TPolodlbina. € 3 XII. Me- ia, lv univa .ParsI. Teflacea marina, Pars II. Cochlex Marinz. GERARUIMICRUEREIILTTT amsmaenc ee Tp R1 OA EU CUENTE Pa. — ndr EE ME. non turbinata. [ onmi ClaffisII, "T'eftacea marina, univalvia, 'Ciaffis I. Cechlex marinz longze. . QUADUIBDENANEURMNEM "tt s c cmn our] Caroli Augulh de Bergen XII. EUN Methodus Teftaceorum Can. Nic. LaNwcir. ( Sedions, f — . Genera, C. Serpen- | Cornua Ammonis unita, — — tum more ita I.) Orbis externi amplitudine & craffitie infe contorta, | reliquis interioribus proportionata. ut eorum cir- Gernue Ammonir unita propor- cumvolutio- tionata, ,nes nulla ex; — 2.) Orbisexterni amplitudine impropor- parte promi- neant, & ta- men in utro- que latere ap- pareant, Cornua Am- C Cornua Ammonis divifa. | 1.) Simpliciter divifa orbi exteriori fepa- rato. Cornua Ammonis fimpliciter divifa, 2.) Omnibus orbibus a fe invicem fepara- non turbinata, in fe contorta, ita, ut eorum fpirz non promineant, «e. LÁ (A. Codies[ 1.) Cochlez marinz a bafi in acumen definen. - marinz lon-'! tes. Cocblee pyramidaler. gz,ore, labiis? 2.) Ore pyramidalium. magis dilatato zqualiter | fere craffz & latz, Cocblea grHindroidte, j rectis. L fa. minores. I.) Circa bafin levitét ventricofz &i in acumen - tionata. Cornua 4mmenis anomala. — tis, Cornuadmmonis integre divifa. definentes. Cocblee longe pyriformes ! minores vàl 'ülgarer. B. Cochlec | 2) Labio finiflro rugofo & intorto circa me- Y 3 longz, pyri- dium leviter ventricofz acumine obtufo in- res intorte integra. "m Qfnnia prioris fummitas fulco notata. te G Jine Cochlee longa pyriformer majores intor. E * ormes, tegro. . Cocblee longe pyriformets mino. —— "d Cochlez Marinz, Pars II. n€————————ÀÓ—À— P—— Claffis II. Cochlez Canaliculatz. Claffes Conchbyliorum, 39 XII. Methodus Teftaceorum C. N. Lawcir. & | Secliones, | Genera. * b.) majores. | | |. 1.) Bafi leviter ventricofa acumine tenuiori. j | DURO Cochlee longe pyriformer majores , vul- E Cochlez | gares, | longe, pyri-4 2.) Bafi leviter ventricofa acumine obtufo inte- formes. gro. .. Cochles longa pyriformer majores, intorte integra. 3.) Bali leviter ventricofa, fulco donatz, xquali- tér crafle. — Cochblee longa pyrifermer ma- — jorer intorte cylindroides. ( 1.) Ore elengato angufliore, ^ Cochlee canalicu- late recte tenuiorcr. 2.) Ore elongato ampliore. — CocJee canalicula- te vecta crafforer vulgares. 3:) Ore ex latere finiftro labiofo e pluribus laminis fibi impofitis. Purpura rettiroffra. fr.) Canaliculo introrfum | incurvato, Cochlee canaliculate introríum incurvata. 2.) Canaliculo extrorfum incurvato. Cochles ca- naliculata extrorfut incurvate vulgarer. 3.) Extrorfum incurvatz prope funmimitatem ful- cate & auritz. Muvriícer. | .|4-) Aure magis expanfa crifpa & concava aut in l Claff. I. Cochl, marinx lon (CR À. Cochlez canaliculatz 4 rectz. appendices canaliculatas ungulorum inflar ab- . eunte, Cochles muricifermes. infigniter B, Cochlex erifpata vel ungulata. canaliculatz * f,) Ore in latere finiflro labiofo, flriato, rugofo, e incurvatz. pluribus laminis formato, — Purpura curvi- | 9 CE. | 6.) Canalicule finiflrorfum reflexo ac depreffo , dextro oris labio fimbriato dentato, finiftro la- biofo flriato , tefla pone labium finiftrum fim- bria & pericoclio inflructa, Cochles caffída- formes umbilicata. 7,) Umbilicato umbonatz oris finiflro labio te- p— nuiffime labiato. Caleda. | XII. Mc- Pars If. Cochle Matinz.. Es us ex marinz ore & inucrone fimul elongatis, prima fpira notà- - Cochl Buccinà. biliter ventricofa. aroli Auguf de Bergen XII. Methodus Teftaceorum C. N. LaNom fSedtiones, 7 MM Genera. | | Ü . |* Ore fuperius aperto achidpsild | Buccina parva pruniformia acuminata, | b.) Ore aperto in analiculum abeunte. Buccina 1 : p«rva pruniformia canaliculata. - c,) Ore canaliculato incurvato. — Bmwccina par- — va curoiroftra, - E |4.) Ore aperto fulcato, — Bueeina parva fulcata. 1e.) Ore aperto fulcato & canaliculato. Buccing | : parva fulcata. t$. canaliculata. | ] £) Ore perpendiculari & integro. — Buccina per-s | ' v4 integra orc perpendiculari. -j Ore obliquo, | Buccina parva integra ore obliquo. - | a - j a) Ore fimplici ín canaliculum roftratum abeunt *- Buccina majora canaliculata rofirata. L ore fimplici. E : b. ) Ore labiofo, Buccina majora canaliculae. | |B.Buccina; — 4 rofirata ore. labiofo. 1 J'n3JOr4 — $c) Ore Jabiofo, Buccina majora canaliculat& | ji roffrata ore labiofo fimbriata. d | d.) Ore ad plaufum aperto canaliculato fuleato. E | Buccine majorà camaliculata 8 ^ E &ata. Cafes Conchyliorum. 4t XII. Methodus Teftaceorum C. N. Laxcir. ( Sedtiones. f | .— Genera. | 3.) Strombi ore fuperius aperto, — Strombi ca- : naliculati acuminati. jb) — — — — — Gtrombi ca- | naliculati voflrati ore ffmplici. A.Strombi]c) — — — eds — — Strombi c&- ore fupe- | naliculati rofftrati ore augulofo. d)-— ga- quam in guítiori ^ Sttombi. rius aperto. — — -—. dtrombi ca- | naliculati voffratà ore labiofo. | loy: E — — -— ÓStrombi fut- 4 | cati vulgares. Lye pt — -— trombi ful- | L cati labiofo ore. | ira notabiliter an Buccinis. 34.) Strombi integri, Strombi integri vulga- ver feu ore ffmplici, ! B.S5trombi!b.) —.-— — Strombi integri orc la- integri, | biofo, C mdr Lr, tis, prima fp ) — Strombi integri orc frm- L.— — riato & dentato. fa.) Ore fuperius lato. Turbines aperti, lati. b.) Ore obiongo aperto acuminato. Turbines . 4perti , acuminati lA. Turbi c.) Ore in canaliculum reGum elongatum abeun- A. si TX te: Turbines aperti, canaliculati vetli roffri. , |nes aperti, | dj Ore obliquo canaliculo oblique finiftrorfum l i — / Pars II. Cochle Marinz. gato. | dipcurvati. 1e.) Ore aperto fulcato. Turbines aperti fulcati. . fa) Oreclaufo integro. — Turbines integri, — | B. '"Turbi- j b.) Ore integro acuminato. Turbines integri. acu- nesintegri.^ . minati. j $999 p Ec.) Ore integro fimbriato. Tarbimes integri fmiriati. C. Cochlez f ; ore brevi, |o Ore angufto & horizontaliter compreffo. bafi lata in Trocbi ore anguflo t$. horizontaliter compreffa. mucronem 4 5 Oreampliore & fubrotundo. Trochí ore am- re&ilineum. pliore && fabrotundo, Foiowun | abeunte. ( App.Nov.AGt.Pbyf Med. Tom,II. E XII, Mee - - N 'lrochi P. * incurvato. ^ Turbines aperti , canaliculati oblique Turbines i 1 ; ^ ^ 5 : » x 3 Claffis V. Cochlez :üarinz ore adinodum — Claffis IV, Cochlex marinz ore & imuérone elon brevi mucrone infigniter elon m 41 |. Caroli Augu] de Bergen | E Xm Methodus Teftaceorum C. N. Lawen. | — 7€ - L4 Secliones, f E: d Genera, A. Cochleg |2) Ore & mucrone preportionatis. — Cecb- — breviores ore lea trochbiformes. o 4 - ! ' y S. |& mucrone b).. ge "TLI.GN T 78^ Coch- A | f . . s : S |proportionatis. |- ee marine terrefiriformer. -.—— z c.) — —- Cwh E L ps deprofn, | $ M, 9 HM EZ | ie SEP E anomalz. Nerite,. —— B HE * z | Q esaet | /"eilicega foramine Jpirarum fe T NE |. breviores per- 8 nk dicularit micirculari, j GiBEÉ d'iecs "a o c.) — — — Cochlee |. e |&Bsaomxs "imbtica foramine frr ro- 9) |cC OQ : 3 | 5i L iundo. | "E £|3 EL. &|$ [|C Cod o C. Cochlez (f | 3 C [breviores ho-;a.) Horizontaliter anomale. ^ Cocblee plane. — -; [rizontaliter jb.) T wd sd Aurer marin&. — - anomalz. L | ^a | E | E o Ei D. Cochlex fa.) Opercula cochlearum minimarum fubre- ^ priorum coch-: . tunda. 3 learum o er- P Opercula cochlearam minimarum oblom- | | P P | cula, ga. Unt marini. | Conchzx Marinz, Pars Ilf. - Glafes. Conchyliorum. 43 XII. 2 - Methodus Teftaceorum C. N. LaNocit. Sectiones. [ Genera. À. Conchz marinz val-| a.) Subrotundz vulgares incurvatz. vis zqualibus xquilate- ! b.) Subrotundx cordiformes umbone . re, cardine notabili] ^ cardinum diducto. Bucardia. umbone donato & re- | c,) Cordiformes zquilatere umbone car- cta incurvato. L — dinum unito. | fa) Subrotundx cardine denticulatim unito, ora teftz crenata. Con- | che craffe. B. Conchz marinz|b.) Cardine aurito tefta ílriata rugofá, . | valvis qualibus zqui- Pecliner tenuer. N latere mediocriter vel c.) 'T'efta elongata auribus inzqualibus 2 leviter umbonatz & re- ! flriis tenuioribus. Peclunculi. E- Ca incurvatz. - 1 d.) Striis craffioribus, tefta interne cana- cd liculata, Concha pecliniformer - equilarere fubretunda. Z4 je.) A cardine ad oram magis contract. ile "cua ineT | [IO 1C. onchx marinz 1 . valvis zqualibus ii: je) Subrotundz vulgares, — uer 1 bil T^] b.) Umbone eminentiore foffulam cor- r m Jowahpin jer diformem fua curvatura formante.- z qa prt ees Cbama «equilatera. | QG lcurvat. l | D. Conchx marinzíf lvi m - [2a Subrotundulz, B US M adis 15) Compreffz tefla tenuiore cardine x asad mediocriter vel | magis contraclo. Telline equi- leviter umbonatz & ob- h : | latere. lique incurvatz, p E. Conchxz marinz a.) Teíla tenuiffima cardine per harmo- laterz cardine umbo-jb.) — -— — — — qne deftituto. — 3 — — Pinna incurvate, : f2 | XIL Me- | j valvis zqualibus zqui- | niani unito, Pinna recfa. 44 ide Caroli Augufti de Bergen ' s | XII. i : Methodus Teftaceorum C. N. Lawor.- E f Secliones, — f. | Genera.. | |I. A. Conchz marinz|a.) Subrotundz vulgares, E. valvis zqualibus inz-*b.) Cordiformes mmbone cardinum di- quilaterz , notabiliter ducto. Concha cordiformer. | umbonatz & recta in-| c.) Uimbone cardinum unito, — Couche curvata. cordiformer. E B. Conche marinzf te valvis equalibus inzqui- TS Subrotundz. ^ — Concha margari- | laterx, mediocriter vel sifera. | leviter umbonatz & re- | ' | cta incurvatz. 1 C. Conchr marinzía.) Subrotundx triangulares vulgares. valvis zqualibus inz- | b.) — — — A quilaterz ^ notabiliter4 Chama inequilatera. umbonate & obliquelc.) Quadrilaterz ventricofez, ^ ^ Cem. incurvatz, cba vbomboidaler., E L a,) Subrotundz. aO Or H |b.) Conchzx pecliniformes inzquilaterx | triangulares. ue C) — — —— 00 — 0 — — Teilline inaquilatera, - d.) Infigniter ventricofi triangulares, - | ; Concha Tellineformes. | D. Conchz marin ). & cardine ad oram angufliores, valvis zqualibus inzx-] ^ Mufculi. E Y [ |* quilaterz , notabiliter f) Cardine in extremitate unius lateris. Pars II. Conchz Marínz, Claffis II... Conchz inzquilaterz. umbonatz & oblique fito ad oram angufliores, Concha. incurvatz, longa. s 4 g.) A cardine ad oram admodum angu- . ftx, inzquilaterz , extremitate hian- — | tes, — Concha foleneformer. — h.) Rugofz, ventricofz a cardineacumi- — nato ad oram fubrotundam &latam — | (.— produdz, — Myruli. T [nscnennsn c i cc Penn q»w— [ amd — Pars III. e M—— Ho — - hammer ccs nd [onssmeunns sesmtemen — Conchz Marinx. Clafer Concbyliorum. - 45 S. 17 | Methodus Teítaceorum C. N. LawctE Sectiones, f -. Genera. a) T'riangulares rugofe flriis denfifi —. mnis & laminis imbricatim pofitis, Conche imbricata, ;b.) Admodum elongate cardine e late- / re longiore per harmoniam unito , E, Conche marinz altero brevillimo aperto, teffa dupli- valvis zqualibus in- citer extrorlum replicata & cellulo- zquilaterz mediocri- | fa. Pbholader. ter vel leviter umbo-1 c.) Ventricofz flriis tefte filamentis lon- natz & oblique in-| ^ gis donatis, Dactyli. $ curvatz, flructara & | d.) Striis. transverfis in aculeos abeunti- Cliffs IL. Conchz inzquilaterz., flriis peculiaribus, bus cardine per gynglimum unito, | Hyflero concha. e.) Inflar bes expanfz, Concha AL- | former. £) Figurz quadratz, Concha qua- h drata. | f. Cornchx marinz[a,) A cardine tantillum profundiori ad inzquilatetz non ; oram auguftiffimx uno latere elonga- | umbonatz cardine to , altero breviffimo, Solener. | [ umbone deftituto. t5.) Strafiura peculiari, [ Bi iChche ANC Ca a.) "T'efta validainfigniter ventricofa ftris .anomalx a Bonatz 1 latiffimis. Peélines anomali, ' & aurite 12 'Teíta craffiore umbone cardinis in- f (.— terne validiffimo, Spondyli, (a.) Cardine per fimplicem' gynglimum unito. Offrea vulgaria. b.) Cardine per denticulos fimul unito, Offrea denticulata feu crenata. c.) Cardime intus apophyfi rugofa in- Conchz anoimalz. f, valvis D$ rig B, Conchx marinz | vix aut irregulariter | tantum |. umbonatz | | E | gofe. | -flructo. Offrea roffrata. i S [d.) Structura vel flrüs peculiaria. 1 o z L Offrea peculiaria. Í3 XHI. Me- 4$ H - Caroli Augufti de Bergen Rs TUM UAM OTGMEMEE. - 00-0 | 2) Methodus Teftaceorum Jou.CHa. KuNBMANNI. (r) —^—— 1. Clariffimus Auctor compendiofam exhibet methodum fed in fubdivi- 4 fione generum quorundam nimis prolixuseít, & in claffe fecunda bivalvia cum univalvibus perperam conjungit,- 2. Definitiones (aei fatis accuratz funt, in definiendis fpeciebus bre- — vem nimis fe geffit, | Clauir metbodi. [| Genus, ! |I. Def, "Teftacea marina univalvia valde| "Species. | ventricofa & ita in fe transverfim 1 contorta, ut eorum circumvolu-| tiones nulla ex parte promineant,| 1 ; .«& nullo modo vel vix appareant, |t. Nautilf. | mtr ]Scbiffkuttel, Genus, JI. Def, "Teftacea univalvia marina infor-] ^ " inam coni faftigiata non turbinata & in fe non contorta, nullo modo vel folummodo in apice tantillum jncurvata valva fuperius convexa ac frequentius claufa fubtus veroj «oncava & aperta mobili. Claffis I, Teflacea univalvia non turbinata. | I anml p——————Á AS — M. a — M —À marini, XIII. Me- 2 j .Q) Jos. Cumrsr. KuspMANN. Promptuarium. rerum naturalium &$. artificia-. lium Ge, Wratislav. 1726. Ato. | sClafes Conchyliorum.. 47 XIII. : Methodus Teftaceorum ]. C. KUNDMANNI. III, I. 'Teflacea canaliculata recta, brevia, firucturz tenuis ore frequenter an-| guíliore adnata fuper faxa & oflreo-| — rum teflas, - 6. Balano- rum tefie feu calyces, Zahn - Ma- fchel. oun. I, Teflacea univalvia intus cava vermium in modum formata varie. incurvata| inflexa ac intorta. 1. Tubuli vermicula- . Chffi I. Teftacea univalvia non turbinata, | | | |Meer- Rübr- chen. Genus. Ordo. r. "Teflacea valvis qualibus zquilateris mediocriter vel leviter umbonatis & incurvatis cardine denticulatim unito! * tefla craffiore. Concha. 's Meer - Ma- E fchein. $ | E DN bivalvia cardine per fimplicem "A ginglymum unito. |. Offrea. "s à AE Auflern. : B. Teflacea bivalvia valvis qualibus inz-| E quilatera leviter umbonata, rugofa & uo E ventricofa a cardine fenfim: contracto] S & aenminato ad oram fubrotundam & latam longe producta. Mytuli. | Mief$- Mu- 4 | l/cbeln. XIII. Me- B. : — arili Augufti de Bergen | | i : | - XIIL | i Methodus Teftaceorum ]. C. KUNDMANNI. II .|4. Teflacea bivalvia feu conchz marin. valvis. zqualibus zquilaterz cardine umbone deflituto. — . Pinne. —— Be Steck - Mim. lfabeln. Tog À f. leftacea marina univalvia in fe non: contorta nec incurvata valva fuperius; aperta & concava, inferius vero clau- fa & immobili, | Bali. — Meer - Ei--— cbeln. H eese 6. 'Teflacea marina feu conchz marinz| — E B valvis qualibus inzquilaterz, non um- "1 bonatz, reCtz , a cardine tantillum: ^ » P r zd profundiore ad oram anguftiffumz, at-] — — — — - que uno latere maxime elongato, al- 43 o tero vero breviffimo, utroque autem E e in fua extremitate inclufili feu aperto E E ac hiante. 4 Solener..— - Nagel - Mu- ze | | feheln. ^— S II. Conchz auritx valvis diffimilibus una E Q. plana altera concava mediocriter ve i leviter umbonatz, magis vel minus ru-| gofe flris canaliculatis latioribus ac compreflis feu quafi undulatis con- .- fpicuz. Pecfiner. |faAr: Ma- Jcbehn. — IIII. Conchz tenuioris tefle minus conca- va, figura ab una cardinis n lon- giore ab altera breviore, figura fere ES rhomboidea,lxves ali, alix flriate. | Te/lima. Tell- Mi — | n - eben. —— hs | M XIII, Me- Clafes Conchyliorum. | 49 | | epe. | s XL Methodus Teftaceorum ]./C. KUNDMANNI. [Genus L. TTeflacea. marina univalvia turbinata, figura fua cochlearum in. modum | intorta ita, ut intima eorum fpira' | va aliquo faltem modo promineat & | producatur, Cochles. Meerfchbne- cken, Genus II. Cochlex marinz ore admodum parvo fuperius mucrone omniumlongifTimo.| Turbine. Schbraub- Hórner. HI. Cochlex marinz ore & mucrone fi- mullonge elongatis & prima Ípira notabiliter anguítiore quam in Buc- cinis. Strombi. - Schraub- Schnecken. €——— RI [^p L4 B [e [7] ( Genus IV. Cochlex pyramidales bafi volutarum ad inftar Jonicarum vel Corinthiaca- . rum in fpiras convolutz ore longif- : . fumo. Cylindri. | Cylinder- start Schnecken. |o | V, Cochlez zquali crafhtie inlongum pro- ductz ore longiflimo in bafi vero mucronem turbinatum referentes. — | Twrhiner | | — |eylindroi- des. Cylindri- fcbe Scbrau- ben- Hórner, - Claffis III, "T'eflacea Univalvia 'Turbinata.- Genus VI. Cochlexz marinz ore & mucrone fi- mul Pd as prima fpira notabiliter ventricola. ; Buccina. 4pp.Now. ACt.Pbyf. Med. Tom.IT. g .. XII. Me- Kinckbórner., fo . Caroli Augufti de Bergen , | XIII. | Methodus Teftaceorum J. C. KUNDMANNI. . [Genus |VII, Cochlex canaliculatz extrorfum in- - curvatz, mucronatx vel tuberofz pepe fummitatem & latere dextro| — | ulcatz & auritz, | Muricer, Stachel- | Schnecken, —— Genus VIII. Cocblez canaliculatx craffiores ore S ex latere finiflro labiofo e pluribus laminis fibi invicem impofitis, coch- leatz , flriatz & rugofz. Purpure.. : Purpur- — | Schnecken, Genus| — TX, CTeftacea marina univalvia non turbi- | nata fed ita in fe fecundum longitudi- nem contorta ut eorum circumvolu-|: . tionesnulla ex parte promineant aper- tura rimz inílar anguíta dentata vel :— flriata quandoque etiam lzvi ac per 3 bafin extenfa. Porcellane , Veneres, — .|Porcellan- —.— Schnecken, — l Claffis III. 'Teftacea Univalvia Turbinata, Genus X, Cochlex marinz breviores perpendi- | culariter anomalz paucis fpiris & mu- . crone vel umbone parum aut nihil / eminentibus, ore falcato, Nerite. — | Fifch - Máu- l | fer. 5 Glafer Conchyliorum. fi XIV. : Methodus Teftaceorum FgAwc. VALENTIN (s) quondam verbi - div. Preeconis in Infula Amboina, t. In figuris Auctor exquifito labore confectis uide ad latus poni- . tur merito , fed in quzrenda difpofitione conchyliorum follicites non fuit, dum totus methodum Buonnanni IX. fequitur. (S) Oud en nuvo Offindien P, III. Tom. 2. Amft, 1726. fol. ^ g2. XV.Me- / ji | Caroli Augufi de Bevgen Methodus Teftaceorum Jon. Egw. HEBENsTREIT (t). — .. f. 1. CL. Auctor diflinguit inter zeffacea & conchbylia , & notionem generaliorem tribuit prioribus, quia & malacoflria & oftracodermata g conchylia vero fola oflracodermata fub fefe comprehendunt , fed non | magni momenti mihi videtur hzc diítinéctio, fi viciffim confidero & per- pendo fub notione teftz & duram & mollem teftam intelligi poffe. T $. 2. Porro echinometra ex conchyliis excludit 1) quia eorum crufta eft pars animalis, quam deponere nefcit; 2) quia motu gaudet greffili, cum à ferpant conchylia pedibus deftituta. Claffis I Uni-f Gen. I. Globofa. Balani. | valvia, NrTeguU-4 , I[ '"Tortuofa. Vermiculi. B laria. L : f A, longiora a. parum jncurvata - Dentalia, ^ B. recta Penicilli B. latiora Patelleque, funt: «, vertice perforato f. vertice integro a, vertice obtufo I. margine zquali 2, inargine inzquali 1) figurz flellatz 2) figurz incertz - b. vertice acuminato I. recto 2. inflexo C. rotunda U ! | «. rima laxa non dentata — Bulle, ' f. rima angufíla &dentata Jeneree feu Porcellana. ClaffisII. Uni- valvia regula- ria, qux fpira carent, I e ammi, DRM cap pd ptt l a. minores I. unicolores 2. flriate- | 3. maculatz : b. mediocres c, majores quamet 2» esed (t) Jo. ERNsT. HzsfwsrREIT diff. de ordinibus. Conchyliorum tek bodica r inflituendis. Lipf: 728. 9o. ^ 4 E H é - Claffes Concbyliorum, ..— f3 XV. Methodus Teftaceorum J. E. HEBENSTREIT, ( A. ore minus patulo Claffis IIT. Uni- valvia regula- -ria, quz fpira gaudent magis turbinata, tur- bine per totum e€xcurrente. [nmm eta e a. figurz conicz s | i a. elatioris —.* Trochi. b. depfeffiorisumbilicate —— Helicer feu Laby- | Cra | Finthi. £. figurz rotunda Cocblee turbina- oo de, Cornua Hammonir, ?. figure longioris Strombi, 4, figurz longiffinz, Tubus , Telefco- pium, Fiftula, ore inagis patulo «, longiora [feu b. Buccina, a, minora | b. imediocria c, majora p. globofa a, minus globofa Nerite , | Cochhem " globofe, valvata. b. magis globofa. | f, turbinibus extus apparentibus — . I) fortius turbinata Serpentuli. : 2) levius turbinata feu — Coch/ea. a. vertice obtufo b. vertice acuminato I. majores ; 2. minores, 5. turbinibusintuslatentibus, | Nauzz/i, a, opaci Nautilus argenteur. b, pellucidi Nautilus papyraceus, £3 XV. Me- f4 Methodus Teftaceorum J. E. HEBENSTREIT. Claffis IV. De vertice tan- tum T'rbinata, Li - [| Caroli Augufti de Bergen | XV. f Caffíder. A.Mpere - Ore per totum4 hiante, turbini- bus oblique fle- Xis. a, muricatz ——— ^'«. non caudatz I. ramofz — 2. tuberofz. f. caudatz I, fpinofz 2. verrucofz . 3. tuberofz b. alatz : kn a0 4 «. vertice extra alam prominente I, ala ad tergum reclinata I) acuminata 2) obtufa a, leviores - b, afperiores «, per totum B. vertice tantum I. verrucofo 2. echinato. 2, ala cuin bafi continua 1) ala divifa 2) ala integra. | a, vertice verrucofo- - b. vertice echinato, £. vertice inter alas delitefcente , cornutz, I. nodis longioribus, mares 2. brevioribus , foeminz c, fulcatz «. margine dentato & integro &. margine dentato fimbriato - ?. margine non dentato quali. : | Claffer Conchyliorum. | $5 XV. Methodus Teftaceorum J. E. HeBENSTREIT, a d. cancellatx | | e. granulatz f. fpinofze Claffis IV, De g. E . vertice tantum h. verrucofz " urbinata, ore i. tuberofz, per totum hi-] p [veg ante,turbinibus a. per totum Ixves . oblique flexis. b. ventre tantum lzves vertice afpero e, minores £. majores. E A. Figurz conicz, Volutx conicz Mmm ——Á, C ae a. vertice plano zquabili, Literate. b. vertice prominentiore, —— Metz Putyri, s c, vertice roflrato , Mufica, Vefpertilion. b, Figure cylindracex Claffis. V, a, ventre amplo «, vertice depreffo, corpore lxves, I. verticecoronato Cymbium. 2. vertice non coronato. RJombi, Lis, Har. B. vertice prominente, p. b. ventre compreffo | | a, majores — I, tigerinz 2. pennatz 3. Íquammatz. & variegatz., &. minores, Cylindri proprie fic dicti I, non dentati 2. dentati , margine plicato, — Univalvia ver- tice tantum 'Turbinata, ore pertotum hian- "te, fpiris circa centrum flexis, Aures marine : 7 A. Foraminibus pertufis a. in verticem definentibus Claffis VI. Minus turbina- ta Ípira unica : E. - b. planis | -P. Foraminibus obliteratis qu——— om "oc Caroli Augufti de Bergen XV. | : x Methodus Teéftaceorüi J E. d ( A, Corpore aei -íj : ' e, rotundiores, — Chame. B. longiores , D158/8431162- MEUS : B, Corporetenuiori ^ ^ - eid E vu a, rotundiores, | Telline., 4 | I, margine non dentato per gingiy- 2. margine ferrato, mum connexis. | f AG P OPSS | I. eis: i Pinne. 2. anguífliores, — Solenes. | y. inxquales, Mitella, Fomer, &c,. 3 Valvis fupra cártdeis recurvis. . Cavitate fphzrica ) a, valvis arcte claufis, - Pecfunculi, Claffis VIII : "ad | d ] . leves. DL diglydsd : 4 b. valvis iii rimam hiantibus, CorncPe, . cohzrentia, a, leves, Bucardium, B. afpere, Venerea, B. Cavitate compreffa a. rotunda, | - Corculum, Fragum, | : L b. naviculari, ^o Navicula. A, Articulatione extus apparente feu auriti | a. teflis diffimilibus, Peéliner eremitarum, b. teflis fimilibus, Pecliner minores. ! | «, auribus zqualibus, E / B. auribus inzqualibus, r $. Articulatione plns, Íed tecla, ind 1 a, rugofz. UC unu b, aculeatze, — -— ET c. Ixves,- Claffes Conchylorum. f7 | XVL Methodus Teítaceorum Jon. PHiL. Barvwn (u). | |o. 0$... Cl. Auctor jure quidem ex conchyliorum ordine derivat Be- lemnites, fed quia hzc ETE conchylia hactenus fruflra qusfita funt inter teflacea marina quz littora maris tegunt, pelagia potius & iu abyf- Ío maris latitare videntur, quoruin flructura an. ex petrefaclis fpecimini- bus tam clare explicari po(fit, valde dubito: idem fere dixerim de Or- - thoceratitibus, : j "Teftacea I. tubelofa, quz tubuli in modum excavata funt A, Monothalamia, quz unicam tantum habent cavitatem | 5 Zeta | continuam, feu thalamum, quem occupat totum an» malis portio mollis, ut "Tubulur, Cochlidium. Mao 7:7 B, Polythalamia, quorum cavitas in varias cavitates , feu ! | , thalamos, mediantibus diaphragmatibus pariter teftaceie meden reos dividitur; extimo thalamo animali receptaculum prz- EN 4 ^... bente , ceteris vacuis, fed fiphunculo fenfim gracilefcen- te ad apicem usque. perviis. IL. vafculofa, quz va$, vel vafculum quoddam reprzfentant, plus Tninus ,eXcavatum, ., À, Simplicia; qux unica "T'efla continua conflant, ut Lepas. B, Compofita, quz ex pluribus una portionibus componun- tur, ut Cozcba, Conchboider, Balanus & Echbinus. (9) Jon. Pur. BaEYNH dif. phyfica da .Polythelamiis , mov teffaceorum claffe; Gedani 1732. 4to. Apr TOP "AA F * a ? X E z (à , M SES. A «dul dis V4 A fp. Neo. 401. Pbyf. Med. Tom.It, i - ^XVl. Me- í$ US. Carili dugufti 4e Bergen STE | XVI. E Methodus Teftaceorum J. P. Brxap: M Genera i id íeu Claffes. 1. "Tubulus, Tela tubulofa lü&ibothalagfs: vel in lineam peo Cam extenfa, vel incurva vel contorta , vel Erurpd- ado -— fpiram fed irregulariter Lor E | | Genera fubalterna,. * Wd Youtube ^g b. Entalia c. Solener univalver ; d, Belemnuita Pruffci. . '"Tubuli marino terre-- flres, conici, in bafi cavitate inflrucli coni-- . «a, in tenuem. fiphanculum ad apicem usques | excurrentem terminante, Species : | a. Seid conicus, cavitate in bafi coni-- ca, ad medium circiter excurrente — — £. Belemnites comicus quidem ad medium | usque, fed deinde bafin verfus fenfum. "contraclior, cavitate tertiam fere fuipar-- tem occupante, 4g *"- * " dll LL ^ E B: Cochlidium , "T'efta tubulofa, nob conica in uu / gam echibsdiet regularem canola fi Genera si a, Nautili tenues d. Aures :!marina «. Nerii X. Cochez Wa 1 Iu e. Buccina M .ciTI wÉhs £, Muricer- g. Caffider h, Cylindri à. Voluta À. Porcellans «c. | - Claffer Concbyliorum. :2 | 1 XVI. Methodus Teftaceorum J. P. Barvwu. Claffes, III. Polythalamium, T'efta tubulofa, polythalamia, conica, recta, vef | in Ípiram rectam convoluta, cuin fiphunculo thalamos trans- eunte. : | | Genera fubalterna a, Orthoceras, Polytbalamium. in. lineam vecfam , vel proxime ad vetIam accedentem extenfum., Species H wb e, Ortboceratites ffpbunculo axem tranr- eunte graciliori , lentiffme decrefcenr ; tbalamir olim, nunc articulir ampliori- bur. B. Ortboceratiter /iphunculo axem. tvanz- eunte graciliori, fubito decrefcenr; tba- lamir olim , nunc articulis firicltoribur aliquantulum. | *. Orthoceratiter frphunculo axem tranr- eunte gyaciliori, fubito decrefcenr; tha- lam: olim, nune articulis anguflifffmir, minurque convexis. ; d. Orthoceratites fipbunculo inter centrum G peripheriam pofíto, aliquantulum erafktori, fubito decrefeenr 5^ thalamis olím, nunc articulir flviclioribus. dt | t. Orthoceratiter fpbunculosinter centrum In : G peripheriam fito graciliori, [abito de- crefcens, externe fulcatus ; thalamis olim, nunc articulis flriclioribur. €. Orthoctratiter fipbone ad peripberiam : pofio erafffori, lente decrefcens; tbalami: : | olim, nunc articulis latioribus. w. Ortboceratites fipbone ad peripheviam E pofito crafffore, lente decrefcens; thalami: E olim,nunc articulir anguflieribus, | 6. Ortboceratiter ffphoue ad peripheriam | poto craffore compreffo, lente decrer- | cens; thalamis olim, nunc. articulis la- | gu tioribus. ! ha "i XVI. Me- - 0h 4 E^ L4 E ENT 6o | Caroli Augufti de Bergen XVI. Methodus Teftaceorum ]. P. Baevwir. Clífles IL C $EeHee 5I nuno 99v .B (00v 4. Ortboceratites: ffpbone ad peripberiam locato am — Oe : pliffmo & annularibur eminentiis infignito,len- te deerefcens..— h : Senera fubalterna — J^ pola O0 E "oc. CB Litus. Polytbalamium a baff primo in. lineam fere ro. — (— Éélani extenfum, deinde vero in fpiram externe apparentem: — in plauo borizontàli cenvolutum. | €. Àmmonis. Polytbalamium im f[piram externe utrinque — appayentem in plano: barizontali convolutum. "s Species NN T pi «. Cornu dmmenir. | Pofft-beorentje Rumphbii. |, "d, Nautilus; |; Polytbalamium in Jpiram interne latentem im — plano borizantali conoolutum. | | | Ordiner E a. Nautilus diaphragmatibus corrvexo concavis, femilumaribus, — | (0g. Nautilus diaphragmatibus multifariam finuofis. B Species 1. Nautilites articulis multifariam (inuofis, flriit: verfus doríum irifidis. j E 2. Nautilites. articulis multifariam finuofis , ms- —— mor, valde comprejfus., leniter ffriatus ,. dorfe. — ' Acuto, TI e ; d £ Simiss, fed'quadruplo major. 2d IV. Lepas,. Tefta vafculofa, fimplex, referens vafculum magis mi- nusve concavumi, orificio muitum patente. E e Genera f'übalternar L. Patee. — Yl. Lepadis, E V. Concha, 'Fefta vafculofa, compofita, bivalvisi.e. que ex duag - bus componitur valvis, five vafculis magis minusve concavis, in cardine articulatione quadam inter fe jun&tis, ut aperiri & clau- - di queant. prec of | | E Genera : I. Ch«me. IL. Mitwli. El. Tezs. YW. Pinme. — 3o. atu | N. Offree,. NE. Pellines, VYI. Mpomie. p VI. Conchoides ;. Tefta vaiculofa, compofita, bivalvis; fed qua pr&- — terca ex aliquot minoribus portiunculis teftaceis componitur. ^. . . Genera: L Pholades, ll. Amatifere. : EB VIL. Balanus, 'Teftà vafculofa, compofita, que preter unicamr majo- — rem teftam, alias portiones minores habet, ex quibuscomponitur. . —. Genera: L. Belamss vulgo di&bus. —— — NC VII. Echinus, Tefta vafculofa,compofita, undique claufa, magis mi- — nusve concava, duobus tantumi foraminibus , feu aperturis pro ore & ano perforata; externe aculeis, velclaviculis, mobilibu, — | teflaceisarmata. Genera: ae.Ecbizometra. 8. Echimoconus. «y. Echi- Ej | nocory. 9. Echinantbus. — a, Ecbinospatagus. — C. Echinobriffus, | . "e Echinadi/éns. XVIL. : ; 28 , d A iri », Í | | Claffer Conchbyliorum, 61 XVII Methodus Teftaceorum Can. LiNNzr. (v) I. Hzc methodus Celeb. Auctoris nimis concinna, & ad fpecies fefe non extendens in fequentibus Syftematis Naturz. editionibus multum aucta & emendata exílat. Clavis claffium. | f Genera, | Claffis V, f^: Helix |rens univalvis 1 Patell Labyrinthur concava fimplex | A508 Voluta | Patella. l | Cochlea varia | | Buccinum / Claffis VI. ( Dentalium ... ClaffisI. Lyra T'efla univalvis te- | Entalium "Tefla univalvis fpi. Turbo res fimplex : Tubur Fermi- xdlis unilocularis |. $ C4/fde Dentalium, Leularis — * Cochlea, Strombus Fiflula | f Mytulus | Terebellum. Fulva marina Murex Pbeles | | Purpura HBucardium | 4porrbair Claffis VII, Perna BU He | ''efta bivalvis- Cbama | LTrochbus Eodoha Solen ClaffsI. f "mo. Tellina "Tefta univalvis fpi- Nautilus | Pinna salis multilocularis ? 07? ^oceres | Offrea Nautilus. L itbuus : | Petfen Claffis' III. | | Mitella.Vomer "Tefla univalvis dnas pecia 3 convoluta rima Noble A Claffis VIII (Concha anati- fea | Wicca affis ; press DER ad subs fta "" | io ey prede Valvulz: duabus I OE. tune Claffis IV, [ plures | dinis "Fefta univalvis ».| dm Lepas Balanus mari- . tula leviter concava Ez | MB E ad angu. ; Auris ap WES | | um fpiralis | : | i Halietis L | h 3 [ XVII (v) Canoni Lissugt Syfena Nature Lugd. Bat. 1735. fol. regal. L . ". — 72 qr : VS 63 j Caroli dugufti: de Bergen E ü 3 itas XVIII. MELOS Methodus Teftaceorum D. D'AgncENTVILLE. (W) ^ — . 1, Auctag in recenfendis fpeciebus dives varietates figno peculiari diftin- - xit, reliquas arte politas aflerifco. | 2. Ut mihi videtur, uti male facit quasdam veras fpecies varietatibus ad- — | numeraffe, ita viciffim meras varietates veris fpeciebus immifcuit. 3. Neque disquiro an pollicigedes, quas in Claff. III. ad peculiarem fami. liam traxit, fint rudimenta , chamarum, mytuloruim, oftrearum &c, f Species, : Varietates, — | I. Lepas vertice acuto, L—f$ ; "m$ 2. Lepas vertice depreffo. 2. — IQ, — Familia I. 3. Lepas intus concamerata. 3. —7.. | Lepaderí. patella. | 4. Lepas feptenis coftis e vertice ef-| — " — ^ | . | Lepas eft concha uni-| fluentibus in circuitu extremo fep- SN valvis, gibbofa, alicuij — tem aculeos formantibus ftellz in- "S |corperi duro. iit ftar radiata, alias dicta aflrolepas. ' 30 '8 |adhwrens, vertice ob- | p. Lepas vertice recurvo, fc—BS - |tufo, acuto, deprefío, | 6. Lepas vertice incurvato ad lim- E A qma l.perforato, | bum definente, quod. repraxfentat | € 4 pectinem profunde flriatum, alias 3 OQ dicta concho - lepas. v6. — I a | L7. Lepas vertice perforato. 7. — 6, c 1 : E Ez Fainilia II. (1r. Auris marina fex foraminibus, —|r, -— 14 Oo Aures marine. i. Auris marina margaritifera fep- F Auris marina eft con- | tem foraminibus. 2.— $ cha univalvisplana ad | 3. Auris marina oblonga, c Is -— aurem humanam mul- 1 4. Auris marina foraminibus carens, A tum accedens apertu-| fpira interna admodum a circui- " ra fua omnium paten-| tu diflincta & nullo modo intus ( tisfima. ! (. fplendida, (Cw) Z'Hiffoire naterel &laircie dans deux. de fei parties | principales la. Litbologie [1 la Cenchiolagie. & Paris. 4. 1742. ^ Chis I Conchx Univalves. | A udbsicata , clavicula Z canaliculata, tuberofa,. | | €lafes Conchyliorum. | 63 XVIII. Methodus Teftaceorum D. D'ARGENTVILLE, f sailia III. Species, Vatietates.- Concha canales 1. Tu-| 1. Canales dentales flriati; | — J. —- I, buli marini. 2, Canales dentales reli. |'Tubulus marinus eft! 3, Canales. cornu modice inflexo jr 1 concha univalvis figu-' fimiles... ra oblonga in apicem | 4. Penicillus marinus f. Alveolus ex | definente cornu modi-] | infula Amboina. ! ce inflexo, recta. Lf* Canales dentales antales didi. 1j. — a. Familia IV. f x. ; Nautilus maximus craffus la- Navicule i. Nautili. | — vis. I 2. Nautilus eft Concha] 2. Variis partitionibus. cóncamera- | | univalvis , oblonga, &l tus, | | rotunda, tenuis, craf-3 3. Canaliculatus, vacuus & integer, ! fa, ahirita; inaurita, lx- | — nullo diaphragmate disjunctus. vis & Pesaro! 4. Papiraceus, depreffus. & tenuis, lf. Auritus & latiore carina. f: — 3. f r. :Coclea lunaris fafciata & tuberofa, 1,— 4. T. 1] I? viculam exhibens. | 2. Coclea olearia unbilicata. 1 3. Coclea apice exerto. 3. — f. Familia V, 34. Coclea apice depreffo, 4. — 2. ): —1^.24 Coclee lunares. «| f. Coclea, oculus Hirci. Po | Coclea lunaris eftuni- ] 6. Coclea canaliculata .& afpera, os valvis, ore rotundo, | ^ aureum dicta, ix Coclea canaliculata & afpera, os | depreffa, lai ; fuper-| ^ argenteum dicta. | ficie flriata, licibiais ; | 8. Delphinus, ! 9.: Coclea granulata & umbilicata. ]|lxmvi | 1 16. Coclea deprefla , tuberibus ex : | utraque parte circumdata, 11. Coclea calcar aculeis in duos or- | dines difpofitis. XVIII. Ej Claffis I | á; Conchz Univalves, [m d Caroli Wai dB | XVHI. | | Methodus Teflaceorum D. D'ARGENTVILLE. | Familia VI. ! "Species. | Varictes. | Coclee valuata f. ss I MA milunarer. : ( DUM E: 4 Coclea femi - lunaris! 1, Nerita dentata. dg eft univalvis, compa- | 2. Nerita canaliculata. Ib s] cili corpore, ore pla-43. Nerita fulcata. 3. — 2] no & dentato, ex pat- 1 4. Nerita edentula. l4. — 10, te columellz edentu-! 7. Coclea umbilicata. lg — -f la, quedam apice pau- 6. Goclea umbonata. lum exerto, quzdam | compreflo ^- ^c | f 1, Trochus, pide le exerto. 1i | 2. Trechus alodaíhs. uiodid 421. — 4. . 3. Trochus apice minus exerto, ore|3. -— 4. Familia VII. — & fubrotundo , umbili| — Ó mili m Su " Pi a 4. Trochus aculeis & mike cir-|4. — 4 1: d | A -«eumdatus. ! 3 eft ! duas lata, bafi 15 "Trochus globofus thoracis inte-] K^ | rc e 2 dd p PE rioris, pelle. equina, ore dentato. 4 | d d bu P efi i 6. 'Trochus calcar aculeis nique cir] 0i e dentato, edentu bó difooftis: E umbilicata , unionum. T. irvilen pide depreffo & asi: s us Trends is éifineta, 8. Trochus, cornu fandi 2p bpot$a j2lidmes Jabro plicato. $o r 9. Trochus fcalz, feu folarium, c (p à : loglib u à AJ 2» XCRR xvilL. " - —— |lato & elongato, cau- Glaffer Conchyliorum. ég KEDL GS Methodus Teftaceorum D. D'AncENTYILLE, Familia VIL f Species. | E.P Varietafes, Buccina, | Buccinum eft Concha | r. Buccinum cauda longa & diflin: " QÓunivalvis tubzformis, | a, ore elongato. ventre extenfo, ore|2z. Buccinum cauda brevi, ore ex- anfo. | 3. Buccinum clavicula in longum erecta, 4. Buccinum clavicula minus erecta, roftro recurvo. da longa & diftincta, brevi, clavicula in lon- gum ereda, minus erecta, contabulata , roftro recurvo. L e fj, Turbo ore longo, edentulo, co- lumella rugofa. Lo— 3. Turbines feu Strombi.| 2. "Turbo ore dentato, columella ru- 7) | Turbo feu Strombus? — gofa. EAE M 8 | eft Concha univalvis , | 3. "Turbo pyramidalis, ore depreffo.|5. s, ks 4 orelongo, largo, de- | 4. "Turbo ore in longum erecto. 4, —— 4, € preffo, rotundo, den-2 5. "Turbo ore plano , figura produ- , V tato, edentule, verfus] ctiore. »4 | bafim angufliore, au-1 6. "Turbo ore largo & ovali. iB [ria in longum &!7. "Turbo ore rotundo. e [e E Familia IX, . E & gare s 6. "I 3. To— 6. acntiffimum — mucro-| 8. "Turbo fcalaris Rumphii albis fi- nem definens. | lisligatus, | [9- Turbo auritus Kondeletii. | Familia X. . f Volutzíeu Cuculli. "s | Voluta feu Cucullus eft Concha univalvis,! r. Voluta clavicula exerta; a figura fic nominata,7 2, Voluta clavicula depreffa. - ore femper oblongo , /5. Voluta clavicula coronata. clavicula erecta, de- preffa, aliquando co- ronata. : dApp.Nev. AG.Pbyf- Med. Tom.1T. DM. LUE uns XVIII (66 — Caroli Augufti de Bergen. — : A: 2 | E un XVIII. - "Methodus Teftaceorum D. D'A&zGENTVILLE. E Familia XI. rx Species. - i Varietates, | Rhombus feu Cylin- ; drus eft Concha 'uni-] t. Rhombus, clavicula corpori unita, I. — I2, - valvis, a figura fic ap- | 2. RhómbBüs clavicula. circulo di-| : pellata, orefemperob-7 flincta,. ; — 329 longo, aliquando cla-j 3. Rhombus clavicula coronata, — |3, — $. - vicula circulo diftin- | 4. Rbombus columella rugofa. 4. — 109. | Ca, coronata, colu- | | E mella lxvi, rugofa. on ^ c) Rbhombi feu Cylindri. | Fa milia XII. *- LÀ Eom 5 0 5 5 2 a— Conchz Univalves ei |tulo, labro digitato , s alaté plicato, lacune | to, columella rugofa , puri nif&ram ineat f | Muricer. Murex eft Concha v- |, Mares iobeschlidc a caduti horis] - . 28 nivalvis, tuberculis & 1 ^ qu, Lo— 18. aculeis horrida , 3 2. Murex Izvis, clavicula [paulifper| - 5 cula afpera propeium- afpera, rofiro recurvo, modi? ( mitatem, Nim com- 3. Murex labro digitato. [q3. — 14 preífa, ore hd adi 4. Murex labro alato &laciniato. 4: ^7 iB. panfo,dentato, eden-| 5' Murex unicus, ore a dextraad fi-| —— .—— L a. | Familia. XIII, | r. Purpura ramofa, cauda brevi. [o " p Purpura. 2, Purpura fpinofa, cauda longa. 2.—3. | Purpura eft t Conclia u- 3. Purpura tuberofa longo roftro & UM nivalvis, a capite usque ad bafin tuberculis , cauda longa. — : go mm $4 | 4- Tug craffa, coftata , roflro re- . | firis, umbonibus & bil — ] ^ T ti RM t fpinis laciniatd ,' OPe | j- (de Aes pilofa, clavicula elon-| "— tenui fere rotundo , gata Ne 9 * e , | ipd. I "] plerz- 6. Purpura tenuis, aculeata, clavicu- ED que Eh o9 "Es Mood. brevi rofro, 6, —— MERO |roftrumerecta; — ( | 6 -Glaffés Concbyliorim. ) 67 | XVIII. | Methodus Teftaceorum D. D'ARGENTYILEE. f Familia XIV. ! Species, Varietates. Concha Globofe t. Dolium rotundum é uimbilica- r. — 6. Concha globofa eft u- Mut bl f t Anivalvis, ventre t ZO /OHUM. QUERER OS ERE 2. — b. . Iglobi fubrotundo , a-7 | 3. Dolium oblongum coftatum, um- : |pertura laxiore , den Erik u PAR x $e | tata, edentula, diedten: j: oum cauda elongata oc arcuata.j4, — f. T die . Dolium Bulla dictum, — 7. la iellipaiter umbo- nata, depreffa, colu- ruidle afpera, levi. 5 Dolium, concha fphzrica fafcia- ta, ceerulea, intus flavida, Vitta cor- vulc appellata, rariffima, 6. — r. Porcellana feu Ve- ^ nerea, , Chffis I Conchz iir 84 i : Familia XV. | [Porcellana ín Vene- | I. Porcellana conglobata & craffa, II — 17. rea eft Concha unival- j: 2. Porcellana pyriformis & tenuis, |2, — 4. | vis, a rimula fic nomi-5 5. Porcellanafigura oblonga & craífa.! 3. — 16. [nata, ore dentato ex i Pórcellana inaliqua parte gibbofa,]4. — 5. utraque parte, conglo-: | L | | bata, oblonga , gibbo- "da; umbonata. | Familia I. Offrea. | lOftreum eft Concha] r. Oftreum planum & lxve. I, —If, bivalvis , teflis extus; 2. Oftreum plicatum lxve. 2. — 6. fordidis, luto obdu- | 3. Oftreum globofum &fpinofum, 13.— 10. Cis, e cruflis multis 4. Ofltrreum globofum, laminis emi- i: laminis compofi-4.— nentibus laciniatum, | 4. — 2. tis, levis, aculeis, flriis, | s. Oftrreum globofum, foliaceum. 6. Oftreum oblongum & umbona- tum. | Buberibus iuffruci plana, plicata, globo- | |fa, valva inferiori ela- |tiore quam fuperiore. |. Claff, Ir. [e —" [^ Le] pA «1 e fett €8 Caroli. Augufti. de Bergen NEC EU | XVIII. E Methodus Teftaceorum D. D'ARGENTVILLE. 1 Familia IL— d . . Species. E Varietates. Chame. |. [|r1. Chama oblonga, plana, —Á | 12 Chama eft Conchabi-| fe flriata. —4. valvis, lzvis, aliquan- ! 3. Chama oblonga, elata, ab tolocl - ^lritum rugofa, fpinofa,$ flriata, à. — 6, valvis aqualibus ela- | 3. Charna rotunda zquilateralis. 3,-—— Af. tis, convexis, ore pa- | 4. Chara Venerea, inzquilateralis. 4 —M.- tulo & Bde |j. Chama flriis Kivirlimede exaratis|| s, — 1. | Familia III. | ir Mufculi feu pity i. Mufculus planus in acumen defi-|. Ee Mufculus feu Mytulus| — nens. L—2I. " [eft Concha bivalvis , | 2. Mufculus elatus, zhyuilateralis. .—89. oblonga, in acumen; 3. Tellina oblonga, plana, equat f definens zqualibus ind bus RNSAMCOM ag 3. — II. 'afpera, plana, elata, | tremitatibus, aliquando roftro pau- | 5. T'ellina mutilata, lifper elato. I. Bucardium globofum, 2. Cordiforme triangulare, 3. Cordiforme, Cor hominis, feu Ve- neris, | ed ee camas Familia IV, Cordiformer. Concha Cordiformis is II. Conchz pipi tremitatibus , avis , i Tellina oblonga, diffimilibus ex- eftbivalvis, globofa , 4 — elata, cánaliculata, in-| 5, Cordiforme, Archa No£&mi. $ —3 Cla 6. Cencha exotica margine in mu-«| cronem emiffo, intus fiftulofa, ta- tà candida & tenuis F. THPSRMET jaurita, fpinofa vel im- ji Cordiforme imbricatum., Ibricata. 1 L N Pecliner. 1 Pecten eft Concha bi- 5 valvis, ex omni parte ! r. Peclen utrínque auritus. L—IT-o 23.— 6... EI | Familia V, mam Peclinis, quo ca- | 5, Pecken inauritus. |: pecluntur, plana elata, aurita, femiauri- clufilis & flriata in zn 2. Pecten femiauritus, | | lta, inaurita, L | Clefs Genel ior. a i (1T XVIII. ! : Methodus Teftaceorum D. D'ARGENTVILLE. (&S [Familia VI. f- Species. Varietates, CS Solenes five Unguer. G^? Sd i won di I. Solen corpore Ada, -— 12, mocoe ditus 3 OTHER 2. Solen corpore &oseto Jet cur- ETE: "n aas & " VUS, / 2, — 2. | & jte patente, recto ve Q larcuato. [. FamlalL —- | Echini. - | . |Echinus marinus eft| r, Echinus orbicularis. I — 9. | 4 (Concha multivalvis , | 2. Echinus ovalis. i£ oc— |. & | orbicularis, ovalis, Mol. Echinus angulofus. 3.— 3. | &:|gulofa, irrcgularis,pla- 4. Echinus irregularis, 4. — 9, |*g |na, aculeis, tuberculis | j. Echinus planus, ftellatus, f.—n Lodi infignita , aliquando - ( | pini: dioudsts. | L ó i z Familia II. EO Fermiculi marinr. "Z | Vermiculi marini funt | t. Vermiculi directe difpofiti, nL—£f& | |Conch multivalves , ; 2, Vermiculi incurvati. 2. —: 4 B canaliformes, fubro-; eder ier PRU 34— 9, (E tundz, rugofze , Er |Q |vatz, rectz, intortz E Familia HL. f : 2] .. Balani. | k: Balanus | eft. Concha | t. Balanus oreampli ere, major latus,| 1. —. 6. O [multivalvis , glandi- E Balanus ore angufliore , firiatus | — M — 9 PUDE X TP Bibinas continens , ore dampliore, magister. p EA XVIII. formis, duodecim la- | parvus, feu minor, 2.— 4 L 7 Cardi Augufi doe Berge 000000000 : |. XVI. | | Methodus Teftaceorum D. D'AsGENTVILLE. p FamiialV. - f —— Species. Varietates — . Pollicipeder. | | | 1 E Pollicipedes funt Con- chz multivalves, pla- nz, triangulares, mul- : tis laminis in d r. Pollicipedum congeries, men definentibus con- | ftantes, pediculo inhz- ' rentes, multis cirris in- *- ( Íignitz. - i i Familia V. Concha Anatifera. ' | : : | r. Concha Auatifera, adhzrens pe- E c toss e diculo oblongo & craffo. I, — 2 multivalvis , — plana , ! triangularis, e quinque$ T teflis compofita, lon-' Concha Anatifera, pediculata, pe-] diculo exiguo Amygdalzformis, Claffis II. Conchz Multivalves feu Polyvalves, L x go pediculo ligatis 3. Concha Anatifera ramofa feu ar-|- E. ; 5 " . ; 2v quatuordecim — cirris borefcens, elongatior & acutior. * T | confpicua. - L OM | - Familia VI, f " .1. ! Ph kr OUT | r. Pholas oblonga & rotunda, dua-] - en - - ven 2| bus valvis conftans. |.—6. mumiva vis, OD'ODS2»: 5. Pholasoblonsa, irregularis, dua-| — ^ duabusautquinque te-4 ^ bu. valvis conítans. - |] —um d difincta ^ $vi5»|5. Pholas oblonga, irregularis, quin-| ^. — a pera, reticu2t2, 3| — ue valvis conftans, so ].—u€ curate claufa, non per-4 "rw E. |fecte claufa,. L E | hac in re faciet fatis. » | Café Conchyliorum., | | 7Y XVIII. | Methodus Teftaceorum CrA&, Nic. GUALTIERI. (3) | 1. Splendidi Operis Auctor totus in eo eft, ut .emendatam Laxcu | methodum (XII.) exhibeat, an vero ea correxit, quz huic methodo expro- | brantur, hic non disquiro, comparatio utriusque cuivis intelligenti lectori | Genera. f . fSectio I. doldua Umbilitata de- Claff;I | preífz. M Cochlez. , IL Mucrone elongato. — Twrbiner | rs I. ier ' | L refires. | Teftz Exotha- ) f I. Non Turbinatz. Patelle, | p | ClafüsIr |! II. 'Turbinatz, Cechlea de- | Fluviatiles ] pref. Nerita, Buc- "T'efla. | cinum, Turbo. L L III. Conchz. Mufculur. moo r^r I. Vafculofz. Patella. Paslhoc . Simplices, 1 IL E Tubul. 'Teftz marinz| —Claff, II. [ .], Valculofz. ds T Mii dor: «oorr non raa rinur, Porcellana B obinatz. Ibo "e II. Tubulofz polythalamiz, Nau. oltunt, | tilur, Ammonia, Or- l tLoceras. - Claff. I. Coch- f I, Ore labiisque rectis, lez longz. L i. Piriformes, | | f I Recflz.. P Pars III Claff. I 4 II. Vdlocitot - IS pales | Cochlez ma-2 | Canaliculatz. i rbai:, iiis Calftda, pna CHEHL f ]. larve. ) .Buccina, ( II. Majora. 1 Claff;IV, f I. Ore fuperius aperfe& L II. integri. XVIII. x) Index 7e fiios Conchyliorum que. adférvantur in mu[zo N1C. GUALTIERI & ymetoodiee diflribute exhibentur Tab, CX. Florent. 1742. fol. maj. | | | | 3 C | | | l Strombi. Ir | | "c | — Caroli Augufti de enge XVIII. 2 Methodus Tefaceorum CLAR. N. Gvavmimwi. f Claff V, | Cochlez ore | brevi mucrone Pars IIJ, infigniter Cochlez ma.4 elongato. ] In iu chm vr [ Cochl. bre- 4 viores. 4 ÜU | Valvis zquali- ; | ug - SENA $a 3! | i2 6a IL ^Z Valvis zquali- | bus inzquilo-* tera. fpe e Sedlio I. "I'orbines aperti. a7 odit IH, Trochi. q. Proportionatz. pin Non proportionatz. V, Structura & flriis peculiss . VI, Non umbonatz. Solon, T r II. Turbines integri. — — HP L Nerita umbilicata, Aurít marina. 1 I. Notabiliter umbonatz ,' T & rectaincurvatz. - Cordiformet H, Mediocriter umbonatz &rectaincurvatz, PeE'iner | PeClunci lj, II, Notabiliter umbonatz & oblique incurvatz. IV. Mediocriter umbonatse & obliqueincurvatz, 4 V. - Non umbonatz. Pinus. I. Notabiliter umbonatz & j rectaincurvatz. — Cordiformer. ud quzdam, IL, Leviter umbonate & re- u .€ta incurvatz, III. Notabiliter umbonatzx & obliqueincurvatz. IV. Leviter umbonate. & oblique i incurvatz, . Tell inequil. Mufeulus Mytulur. k^ . ribus. * ue - rebratula longa, bracteat XVI | Claffes Concbyli orum. 73 - XVIHI. | Methodus Teftaceorum CLAR. N, GUALTIERI. Pars IV. E Claff, IIT. ! Conchx ma^ Valvis inxqui d | rinzx. || | libus, L » |. Pars v. EN | "Teftz marinz 4 P" polytomz, a | 77 App-Nov. AB. PEy.MeA, Tom.IH. [ Sedlio L Ümbonata;, e simia ^in ———— " e » : Genera, Concha pecti- nata, Spondylus, Grypboides, JI. Non, yel irregulariter um- ' bonas fine ullo. cardi- nis indicio, Offveum. I, Quarum portiones con- nectuntur per articula- | tionem cartilapineam, — Pela;, Tellina cancellifera. "A. Quarum portiones con- nectuntur per futurgin fquamofam. TII. Quarumportiones con- neCtuntur per futurain propriam. KEchbinur, E- chinometra boh: fpatagur, Echbinantus, Echo Balasii. E CL oxX Mec 74 - Methodus Teftaceorüm Zuonysi, quce in Catalogo Mí fau- ràl. Lipf. 1743. publica au&ionis lege venditarum, ponam (yp 3 Claffis I, Cenchylia Unival T * pe EUR QUINQEEREDBE IUD VRRTAVADERIDIUD. maugubtsmss 4 (Qy)2. Ferseichnifs eines Nataralien- aoi n 1743. in Leipzig verautlionirt "worde, E — Ln - - Genera, ^ l Nautili. od 1 1l. Cocblee, - III. Troc. IV. Palvata,- V. Caffider. VI, Muricer, je Murex ramofus. Caroli Augufti de Bergen Jj d Papyraceus, XX. HOO Eo Species. [ ) I a. Nautilus tenuis, NE V 1h Nautilus craffcs, je Cornu Ammonis, - . Coclilea lunaris. n Cochlea umbilicata,.: c. Cochlea petholata, (d. Cochlea iscintis. fa. Buccino- 'T'rochus, Ib. "Trochus maculofus. E P... TTrochus Papuanus. TS 4 Trochus eburneus. | 3 e. 'Trochili. 'a. Vitellum, : b. Neritz. Ts. Valvata. d, Pennata. f a. Caffis tuberofa, | 5 Caffis rubra, | c. Caffis fafciata. ! d. Caflis fpinofa.. e, Caffis verrucofa, (a. Tribulus.- b. Murex major, d, Murex faxatilis. Le. Teyibun, 3 XX. M | Glaffes Conchyliorum. | ; 2j | XN | Methodus Teftaceorum Zfnonymi, quac in Catalogo verum watw- ral. Lipf. 1743. publica au&ionis lege venditarum, proftat. f Genera, (.'". Specs | a. Cochlea alearia parva. VII. Cochlee | b. Cochlea nodofa. za. 1€. Cochlea globofa. globofe íeu ova ; d, Cochlea pectinata.. riz & umbilicatz. M dy e, Ovum ibicis. LÉ. Cochlea umbilicata. . Buccinum Tritonis. . Buccinum tuberofuim. . Duccinum lineatum. . Buccinum fafciatum. . Corona papalis. . Fufus longus, . Buccinum undofum. . Buccinum verrucofum. — ÁP— € VIII. Buccinum, 4 BE0q "^0 0.00» , Subula craffa. a : b. Strombus caudatus, 1zvis. C d Conchylia Univalvia, | ffis | prx menos e NN PR RM SE — IX. Strombi. Pfriemenhórner . Strombus faíciatus. . Turris Babylonica, Tympanotonus. . Cymbium coronatum. . Voluta maxima alba. . Voluta muficalis Rumphii. . Voluta marmorea. . Voluta fpectrorum. . Voluta pinnata. g. Rapa, h. Auricula Midz, i) Harpa. LL). Vefpertilio. k 2 | XX. X. Folute, . Walzen. - [4] . "S020 0c*mo L3 MVBOL LEER, Up .-"ow f Genera. L. XI. Cylindri. | Rollen, 4 i : | Lc a. Lo | 5. XII. Alate. | ic, Ei E DEEP: d. ur E. E f£ Bl i $46 ich E & o XIIL Porcellana. A E à [s ae y onis mari- fa. 46. Patella. db d 1 XV. Vermiculi ma- is rini. Balani, ic. L ilis: S Caroli Augufti de Bergen E — Nx - Methodus Teftaceorum Jnonymi, quse in Catal! reram. m 1 | qal. Lüpf.1 743- publica au&ionis ege venditarum, proftat. | a4. Cylinder niger. - . Cylinder achatinus.. Fokcellana guns f Argus minor. [4 Porcellanz afelli. | Species. (Ed Cylinder Parth enttis. Cornuta millepeda. Cornuta, - Alata lata. Id Alata epidromis. | Alata nodofa. Alata cana. Porcellana litterata. Porcellana talpa, De E Porcellana falita, A - Porcellana ovum, . Entalia, EL Auris marina vulgaris. - | Patella lzvis. Me Mützen. — Dentalia viridia, Vermiculi. Balani. Balanus mitralis. . Claffes Concbyliorum. 22 XX. - ! Methodus Teftaceorum Anonymi , quae ín Catalogo verum natu- | ral. Lipf. 17743. publica au&ionis lege venditarum , pxodtat. Genera, C, f | L Cbame. | 4b j Ld. - fa, ! ! b. II. Teilzne. C. in d; [s Ill. Mofculi. IV. Peflunculi. 4 Claffis IT. — Conchylia Bivalvia. L—— ten f a É | b B. € ££| d. £8 f. £$ : E : JU i| J. Species, a. Chama circinata, . Chama oblonga. Grzcum Alpha, Ferrum equinum, Tellina virgata. T'ellina radiata; afpera, "T elfina litterata, 'Tellina ferrata. Tellina rofea , alba, fa. Mufculus violaceus & albus. (b. Chama Noachina, , Amufium, . Concha Veneris. . Pectunculi leves, .. Pectunculi afperi. . Pinna, V. Ofrie. 4^ . Ofltrea aculeata. . Malleus Polonicus. Oflrea unionum., . Echinus mammillaris, . Echini efculenti, . Echinus faxatilis, Echinobriffus. . Stellz marinz. . Clypeus T'eftudinum marinarum. . Dentes Hippopotami. , Lapis manati, Cuprifcus. ' Dens rofmari. k 3 pp 78 ir Capali Augufti dc Bergen idRS Me ! y c SML ; 3 Methodus Teftaceorum Faip. CHxisTIAN, LESSER. (z)..; 7 3 t. Cl. Auctor in definitione generum laconizat quidem ; interim ge nera,ut mihi videtur, nimis extendit, nec fatis a fpeciebus & varietatibus — diflinxit. | fa. Penicilla marina, a. Recti. 4 £. Tubuli coralliorum. Lo. Selener. TWE-u ru wm mI *. b. Modice in- fa. Tubulur dentalir,levir. curvati, U Solmn phalloides. b i a. Regulariter in-[ 1, Soles ungwui- curvati. MEN v f2. Tubulur radi- c, Fortius in-! » |. eiformer. 23 | | " Tedl je: d Ma aT sdbiaasd ——— — T. -Mi- curvati. 8. Irregulariter 13. Tubuli vermi- | $ [3 incurvati, culaver. e —- l4. Tubuli canccl- ve 2! | 1 leib&k sen can- i] & E | cellati, Q [EB : ['a.Difciformes. (a. Cornu Ammonir, &, Semidifci- fa. Nautilur. formes. — ib. Nautilur papyraceus. Ga*cEloScmicrscErgS Mr meum eee Are EMI Un Eme, :». In medio fa, Cocblea umbilicata, paulum de- b. Cochlee bemifpbarica. preffz. Lc. Nerita coronata. e SN Deo ne o diti! ne Quarum fpirz feinvicem ' contingunt, ^. paulum ele-j b. Calcar magus. 1 vata. Le. Cocblea folir, — f ,XXAd z9 C o e X- qM M Á—À— — f In medio (a. Nautilur alter ALDROY, | ^ E agno BEDRECEDUES erect (z) Fa1D. Cunisr. LESSERI. Tefdaeso - Theologia p. 106. Lipf. 1748. 8. - Claffs Concbyliorum. 29 XXI. : Methodus Teftaceorum F. C. LEssERr, posi (a. Cochlee terreflves, b. Cochblea vinearum. c. Cochlea olearia. ! d, Nerite. e. Spharicz. 4 e Tin | | f. Cochlee Jemilunare:. : lg. Cochiea Jemilunarer umbilicate. h, Fitellus. (a. Concha venerea. b. Entalía, «x Seiticlligti- Lc. Ovum, c. [s Porcellana litterata. p—— nnno n T i soe fpirz fe invicem contingunt. Porcellana guttata, f£. Ova marixa. Pac fa, Cylindri. ». Elliptiez, pb. Terebellum. | fa. Buccina, 6, Styliformes. à b. Strombi, ic Turbiner LanG. ». Coniformes. (a. Polute. l- pend: a. Cafftder. |. m Pu fa. Topebé 1 (a. Ficur marina. b. Buceina ampullata, . * js Ficiformes. XXL 8o Caroli Augufti dc Bergen E d XXI o1 Methodus Teftaceorum F.C.LzssERL - "— fa, Rbombi quidam LisrERE. b Cochlea pennata. p E. : Cymbium. - y, Pytiformes.3 e. diuccsa- oni c RoNDRLET, - |£ Harpa. g. 'efpertilio. dE Gajeter verrucofa quxdam. fa. I RPM 1 b. Turbiner t$ murices & purpuras ] j| qu&dam BooNANNI. [: Fuft feu buccina canaliculata. , : i BRvicem contingunt. Buccina aculcata. e. Purpure ita. dictz echinata , 2t leate, cornute, | £.. Murices. g. Strombi. l: Turricule. * o. Ventricofz.4 I. Tefltacea T ubulofa, x Cochblee alat«. Ll. Muricer alata. Quarum aim fe i -: ostendi eu a. Cornue dmmonir Tunpliciter divifa LANG e p: | A, | Simslios Univalves ?* Patellz. | MovoQugar., di Aures marin, i .cA o c ie] Qo di ipn Vafculofa. 1 Hi Ü : JE L] IH 8. Pienal: lateres tu- mentes. | —— e P. Con- Los jte c di r! íS'upaj. ( *. Laterum inzqualium. ^; IL. Teflacea UP Cone E US C-————————7 fimilibus. p. Pluri- s : Lm jS wp. J IPP.Nov. ACE. P by. Med. Tom.ll, Claffes Concbyliorum. | Á. Ikallta: inzquali. "T . . Methodus Teftaceorum F. C. Lzssrar. [a. 59 seen t Mytuli aculeati. fere E l2. Pinna. f a. Cencba craffe, PACA Ar lb, Pecfunculi. 4c. Pecfiner. equali. |4. Petfiner tenuer. le. Cerdiformet, b. Roflro (a. Telline, V ih (b. Chame quxdam, [ a. Concha rugate. é Rofiroj b. Cor Veneris, -— zquali. T Bucarditer. (d. Concbe bucardia. fa. Cbama. ib. Chama equilatere. Lc. Telline quadam LisTEn, (1. Soleney. 2. Offrea. 3. Mater perlavum. 4. Tellinz quxdam BvowaN, Ruwuer. $. Cbame firiata. 6. Mufculi fluviatiles. ;7. Pholas lignorum. 8. Mytuli. 9. Chbame [quamate., 10. Dactylus.- iH, Concha venerea, 12. Conche aliformer. 13. Conche quadrata. Uta. Conche rbemboidea. (x. Pecines anomali, ] 2. Concha palliata. T Vasisuif. i 3. Spondyii, 4. Offrea ecbinata. 5. Oflrea tortuofa. 6. Ofirea plicata. 1 Balani glandiformer. 2. Mitella. 3. Concha anatifere, l | XXII, 82 | Caroli Augufti deBergen — Methodus Teftaceorum Caz. LiNNEt (ad). I. Intuitu totius fyflematis nature numeris inajoribus feriem gene- rum, minoribus fpecierum tefítaceorum exhibet Cel. Auctor, Toto cc- lo differt Cl. Kazmx in methodo. oflracologica (XXIII), qui ex fpeciebus Lixxzi totidem & plures format claffes.—O quam inconflans. fyftematis notio in viris ceteroquin ad revelanda náturx arcana natis! — 2. Ut mihi ergo: videtur nec fpecies nec claffes effe poffunt "T'eflacea memorata, fed genera, quod plerique veterum zque ac recentiorum fcriptorum oftracologicorum fuo comprobant calculo. 3.. Qua ratione Microcosmum "T'eítaceis aduumerat, nec hic, nec in 1 Fauna fua explicat. Ipfe confitetur; fe lioc animal non vidife, & ex fy- nonymis patet cognitionem ejus de hoc animali mancam imo nullam ef- - e. Microcofmus Ruzn eft animalculum marinum. 4 767v & monflrum 7 fingulare PAuriN1. eft Bellua marina pedibus & antennis inftructa omnium | — maxima, quam noviífime C]. PowrorrrpANus in ifl. mat Norwagig defcripfit : diverfiffima itaque animalia fub uno, copulat nomine generi - co , quod legibus methodi ab ipfo datx e diametro contrarium efl. 4. Suo cxteroquin merito: non. defraudandus eft Auctor , quod anie — malium teflis inhabitantium nomina addiderit. - ; ecd f r- | i | Species. ES enera. | | n -N. ; SUM a, Patella vulgaris. pu ] L. Tefta gre IIT. ] b. Patella conchacea, "au Veste ba ^* | c. Patella mucronata, B Anima HBRE d. Patella Chinenfis, eo xtd | E "TL IL (a2) Can. Lig! Syfcma nature edit. (ext. Stockholm, 1748. "Claffes Conchyliorum. ' XXII. UMEN Methodus Teftaceorum C. LixNzr. Genera. Species. ia a. Pomatia, | ' b. Cochlea, Tc. Helix, d, Bulla. e, Labyrinthus, | f. Voluta, IL "Tefta univalvis fpiralis uni- | gp. Buccinum, locularis, Cocblea. | 4h. Lyra Davidis. : AnünalLimax, |i. Turbo. | 1]. Stroinbus, n, Fiftula, o. Murex. E | p. Purpura. oor Ruf "|q. Aporrhais. - | r. Nerita, 4 ^ - N ne: w — ] — - - II, Teftaunivalvis ovato-con- 1 .. woluta: apertura longitu- ja. Concha venetea, . dinali. Animal Limax,] b. Moneta Guincenfis, Cyprea. à | IV. 'l'efta univalvis patens fub- f fpiralis: difco perforato. 4a. Auris marina. Haleotis. | Animallimax i. ^ - ; Tegmen Corporis tefla lapidea, | a. Entalium. b. . Dentalis, | V. Teíta univalvis. fubcylin- jc. Tubus vermicularis, | drica: animal Nareis. 4 d, Penicillus, Dentalium. ^. | e. Penis Veneris, ,.A£. Teredo navalis. A | ; | tg. Vermiculus algz, la La m. Turris Babylonica, - XXII, $4 — | Caroli Augufti de Bergen | ER Methodus Teftaceorum C. Lig, — «f Genera. E .. Species. VI, Tefla univalvis fpiralis | a. Nautilus, multilocularis, .: Nena J- b. Cornu Hammonis. . Sepia 5. Nantilus. | c. Orthoceras, a Ld. Lituus, fa. Oflreum tefta inferiori cil tiore, ) | b. Nummus. buio ioca C. .:Chama teflis a qualibus cone | vexis hiantibus. d. Cunnus marinus. ; : e. Mutilus teftis oblongis clau- fis, extremitatibus squalibus, 3 VII. Tefia bivalis . Animal ! f, diy Tee .. Concha. | g. Bucardium teflis fubcordae | tis gibbis. ; » TA h, Cor bovis. (9 | SJ. Area Nog,-- «20 xs | , "et Veneris. | s l pidea. | ^ k^ egmen Corporis tefla la . P'ecten teftis pecu flria- * n. Solen teflis zqualibus linea- E: : . ribus utrinque patulis. - VIII. 'T efta multilocularis.: | fa. Balanus marinus, 4b. Verruca teftudinaria. Animal Hyg x Lepas. (c. Concha anatifera. | IX. Tegmen ex heterogeneis | f compilatis, Animal — 4a, Microcofius marinus; ^ Mierefofmui, 1 ] ] ] À M A uu Bt t j Clafes Conchyliorum.. ! ^ 8f 3 XNHL. ; . Methodus Teftaceorum Jac. Tusgop. KrErN1 (bb). T. Claffes, genera, & fpecies nimium, ut mihi videtur, multiplicavit: quz fzpe funt variationes fpecierum , fpecies vocavit; qux funt fpecies, | generüm nomine infignivit; & ex generibus quibusdam claffes condidit. —2: Novorum terminorum generibus impofitorum introductione idem «ommifit vitium , quod toties LiNN.Eo exprobravit. 3. Ordines fpecierum ceteroquin inter reliquos optime diflinxit. 4. Appendices methodi partibus fubjunctz, notiones clsffium exclu- dunt, melius ad caleem methodi exftarent ut. reliquie conchyliorum, qui- - bus adderem ungues odoratos, cochlearum ícalas & columnas lapidibus — Mhzrentes. f. Claffes quxdam generibus deflituuntur folas fpecies recenfendo, ut Cl, IV. Sect II. Part. II. & Part. II. Sect. IT. Cap. II. & I. 6. Pars tertia nullas habet claffes fed unicum genus; Claffis fecun- . da Partis quartz unicam fpeciem fiftit ut & Claffis tertia, 7. In Parte quinta & fexta, fi Echinos & Tubulos, ut tum alibi facit, ex-conchyliorum numero non excludit, utriusque difpofitionem fpecifice quoque dare debuiffet. — Videantur claffes particulares, . c) [ 2g f Claes, - Genera. | Species, m e I. Coehlis plana femiluna- dp a ris fpiraliter ita inflexa, $-z g p] 32v! ut fimplex fpirà extima - d » |. & capacior fere fola ap- aP os qni N. Cochlides pareat, proximam fibi 299 [en planz, fpiram oris medio reci- a. Leves. 5. "b z "E- E Canales te- : piens. i Nautilus, |». Sulcati. —ezZz eo |o. R8 -hicort .. [II Cochlis plana plarium fpira- 7 Auc BI Y y |!tace1ata cIr- rum ab altera parte apparen- pL $0 e c-r jm L4 — cumvoluti , tium, in cujus os, ad Nautil: in- $ U * 227 & - uis in cen flar, fpira proxima infle&itur. i à '0 1.0 ctu: DTI Scminautilus. *. T S.E 3 8 B itrum circu- | IM. Cochlis FIM IM ab ferie 1 WC j utrique parte fimiles & equa- E i-E- EI larium Ipi- les5 ra mileérb, maine Rh £c E rarum) pro- plici 5 nltima fpira vel a reli- Ae UPPER b funde vide-| quisfeparata, vel reliquis con- a. Legiti- e e um. - ; tigua. Cornu Hammonis.| ma. — 2. BE o5 lantur IntOr-|1y. Cochlis plans umbilicata, b.Spuria. 4. «v OQ » ti. cujss «]1tima fpiravaftior cor- | -z i- "S nu »uficum refert: orelabiato — E: E. o4 E dimidiam ípiramrecipiens. ^ Sem;- a cornu. : moset Neg — XXIII. - (ob) Jac. TuEon. KLEmsIH Tent ammen methodi Offracologice, Lugd. Bat. 1733- 4. Cochlides, principium tenues & clau Pars I, fi, in 'gyros gradatim vafliores LÀ 1, Circa * Canales Teftace — ftanti ratione circumacti, | - con Sectio I, quum immer. ame c s euni n o — Cochlis fimplex. a Teflz circumvolutione refultans. Caroli Augufti de Bergen XXIII. , zs NE Methodus Teftàceorum J. T. Krerwir. ^ — "f Clfles; f Gilera: I. Cochlis convexa umbilico notabili; orc laterali fimpli- ci dimidiam fpiram proxi- mam manifefleincludens. — Ne- rita, &, Oris mat- gine fim- plici. 17. b. Oris mar- gine fim- ] briato. 4 ;|II. Cochlis. convexa , fpira- rum configuratione neriti- ca, fed in hoc diverfa; quod orificium proprium [pirz fuz lamellam fervet inte- D OTINENEHENEEENE: esent nncd IL. gram, nec adeo fpiram pro- | Cochlides ximam in fe recipiat, fed te- a; Ore labi- convexz, gat, eidemque fe accom- ato acut- uz ex gy-| imodet, ^^ Serpentulur,| *^£lo t-- qu gy ; eYpeniuHf.| aentuto.6, rorum Cen-j - b. Ore fim- tro verticali] III. Cochlis parum convexa ^ | bríste: 5- in aliquod| muricibusfpirarumradians, $97. ni |legmentum S |fphzrz. ro-| IV. Cochlis convexo- plana, x |tundantur, ore bafeos plano & negle- k cto, Luna. "-—- 4 | A V. Cochlis convexa, plicis ul- E tra marginem protenfis ra- ii "A . diofis, Stella.| E- 5 a. Simplex - 1 4 prominu- 'H lum, I. VI. Cochlis convexa, ore an- b. Fimbria: guflo irregulari | 4fmgyftoma. wm fm. " P ex. . | C t c. Fimbtias : tum X — denta-. l tum. I$. XXHL | Species, — E - Qlafes Conchylorum. 87 | | 395 NOI, | E » . Methodus Tefiaceorum J. T. Kreiwm. ( f.Clffes. Genera. Species. | III. I. CochNs fornicata, ore circu- afLevisag: $ Cochlides lari edentulo funbriato, |^ Cr£ce-woicaer o ! fornicatz, floma. 2. ».- i5: d. Lacinia- NS quarum fpi- i : ^ ra maxima | II. Cochlis fornicata, ore di- E lin fornicem | — ducto ellyptico adumbili- 7 — |a. Qre fin. ARM à 161, ipe. "e excürrit; vel, cum replicato. Platyftoma.| PS "s E quz ori um- briato. 9. E pofita &per$ III. Cochlis fornicata , femi- 2 Deilbu: P. umbonem lunato ore dentato. Donto | ^4 Cola- e : mellam. 7, e lateralemin- ffoma. s. Dencibus ET fpecta maxi- ' |. ad colum. acli. Cochlis fimplex, Canalis gyrofus ex una Teftz circumvolutione refultans. : : : | 1 4 diametrum diducto in quinque canali- axe longio-, culos. Pentadattylus, 2, rem habet. | V. Cochlis fornicata, circum | Cochlides; pium tenues & claufi , mz [fpirz , Cochlis fornicata , labio & labium. anti ratione circum / circa muricata, Tribulus. 3. E. | I. A fimilitudineuris humane 'h x gyriapparent in fuperficiei —— SoGlo convexa&extremütate. — 2furissa- |a. Laves, 4, £- SR OE I.T rina,|b.Sriata. 7. BS IV. | II. Cochlea ellyptica inftar ca- | S Cochlides | tinila&üs. ^ — Catinus latfis, A 2 ars ME 1II.Cochlis ellyptica depreffa ore ü e UR, femilunari didu£&to edentulo. 7t. 2. Mg uarumn IV. Cochlis ellyptica duarum o venterovalis; — fpirarum,externa figura Tur- "- depreffus in war hes qe tegumento eget o : . ) Z4A7T15. PT t ^am POET ME Cochlis ellyptica paucarum 9 piraiem tef-]— fpirarum ex ventre oblongo - E minatur, turgido in papillarum mucro- Ó | nemaffurgentium. Mamma. 9. V1. Cochlis ellyptica explana- ta pauciffimis fpiris ad alte- Ó uU rum latus inflexa. Seapha.] 1 D : XXIIL Canales Teflacei, circa D p A. c e - E — e« "O [n7] LR o0 - La ss o0 QR. NY ^*&85 a WD Cun u$ e E - Qzo 0 '—- el FEE RE. "— CS f£ .R- 98 RE ÉO £u Caroli Augu] de Bergen É XXII Methodus Teftaceorum J. T. Krzrwn. (. f Clfe. [. — Genera, 41 Species. | I. Conus fpiralis amplioris & complanata bafeos,ut fere re- je .Businfiftat horizonti. —— Jrecbwi.|- xfreri, Il. Cochlis trochiformis reticu- Knut n lo pifcatorio ( eimem Kaféber) : z comparanda. Hamus. 2. III. "I rochoides longo ore in ca- naliculum exfertum contra- 0. : IV. Canales fpirales in conum acutum & longum contorti. Strom- bi, Turbines. | V. Strombus acute muricatus ore irregulari vario. Tympanotonus. V1. Strombus ftyliformis oris oblongi labiis fimbricatis in V. ! canaliculum recürvum ex-' Cochlides currentibus. Vertagus, conice, | Vll Strombus roftro adunco — duca i VIII, Cochlis flrombo fimilis num .2€0O-4 fed cucullata & anati natanti metricum fimiles. "dnas, .turbinatis. IX. Strombus alatus, feu labio in murices divifo digitos an- ferinos referens. Pes apferinus, A — Cochlis fimplex , Canalis gyrofus ex una 'T'eftz circunvolutione refultans. ——— —XÍ— —— — — Sectio I. X, Strombus brevis oris varie- tatefeu configuratione ab ha- Genusrecenfitis difcrepans. Oxy- ffrombus. | XI. Cochlides conic& ore patu- o cucullato,in fpira maxime inflatz. Tubapbonurzica. | XIL. Cochlides conicz breves oreinfpira maxima valde la- ta nec multum ventricofa di- - du&o. - Pfeudoffrombus. XIII. Cochlis conica paucis fpi- ris produ£ta ore in extremi- tate finuofe aperto & abhinc hotabili fulco verfus dexte- 'rum circumfcripto cum finu adícapum profundo. ^ Dip/acus. tms taÓÀ Pfeudotrochus. 4.3 bicipiti. Notlua. ws. oraret at a XXIIL | Nc - Claffer Conchyliorum. 89 XXII. Methodus Teftaceorum J. T. Kvzrwr. f ( Claffe. f Genera. Species, V. | XIV. Cochlis ex ventre ovali | , | Cochlides | conico decurrens ore latera- ; ^u conicz, liamplo auriformi. ^— 4fwri: Mide. ? gyris in co-4 XV. Cochlides graciles Naffa s num geome- forma. : ; 1 Naffa. L- tricum turbi- | XVI. Cochlis conica gracilis S natis. altera parte teres &aperta;al- d tera acute conica. .0 Terebellum, e e : p [3 fL. Cochlez breves acute ore &S I rotundo fimbriato ád finiftrum | bus 9 labiato. Cachlea lunaris. 4: 9 : ] II. Cochlea ventricofa fpiris pulvi. P. - natisacute turbinata, ore ro- Eur - tundo excentrico. ^ Cechlea ce-. m «1.9 E- lata. IDEE 3 | III. Cochlea minor ore lunato, CBOMUCM- VI fimbriato & labiato, in fpiris ^- EG E RES : argute inftar ferpentis Ocar 94 on Cochlezx, Pebbola pi&ta, colore fufconi- — Qo&Sien 1 Cechlides gro &albo,raro viridi. Coclea pe : OH - p e - fimplices CO- | . tbolata. 5: 9 7| .ED niobtufis& | LV- cochlea quatuor fpirarum EG Bites plu tefte craffz,ex ventre diducto & 3-8 8 n iatis | G&compreffo,mucrotrium fpi- " ' Pecu-d 3€ gar rarum. , Olearia.| 3 "8 o v 9 |do fimiles ,3 V. Cochleaobtufaregularis, ad xr | S |fpiris pluri.| OrIs rotundi eccentrici fim- E "a bus d L briam umbilicata, atris ma- ^i Eos HSCCIB- |-"eulis miro -ordine difpofi- E 66 que excen- tis. l. 20 gris. e. * :3 (tricis, con- | VI. Cochlea fpiris pulvinatis ; m S tortx | obtufe conica, ex aperture -— j p . * ps Es [6 rotundse colore diftinguen- ET : 1,42. "- Fermax. 2. E | VII. Cochlea ad modum tro- $8 ! chi conice turbinata, in ulti- m i] mafpira ventricofaos latera- S : | lediducens. i Trochbo- Cochlea. | | ; VIII. Cochlea gibba,vafti ven- : | | dh 1 tris, ore rotundo ad dextram | labiato, turbine brevi excen- l J | trico. «o6 Saceni, App-Nov.AZ.Phyf.Med.Tom.l. —— m XXIII. ^90 Cochlides , Pars I. Canales Teílace 1n pium tenues & clauft, lanti ratione circamacti, inci coní *. e. i1, circa pr e gyros gradatim vafliores b "Caroli Augufti de Bergen XXIII. Methodus Teftaceorum J. T. Krermxm.- (. Claffes, f Genera. I, Buccina maxima, pro tubis X NTE :;- fonoris infervientia. Buccinum Duccina , Tyitonir. iStrombi in. |II. Buccinum, cujus coftis fuf- ventrem ul-| cis maculze rotundz infi- Iti fpire : dent, 4rgo-Buccinum. 2 ,globofum & $ III. Buccinum corbis inflar | S |vaftum dila-] ^ contextum. — Copbino-Salpinx, c |tati: ore |IV. Buccinum cujus osad ca- & 'fubrotundo ; naliculum inlacinias di- S breviter ca-| flenditur. — Buceznum lacerum. EMI [scuto V. Buccinumcujus os &c. — Buc- $$ L cinum muricatum. TB | f I. T rochusin ventrem inflatum UE. & oblongum productus. Urceus, 3 81 IL. Turbines breves ventrico- 9 a fi, oris configuratione col- . xh lum anfatum referunt: urceis l'as perfectiorem habent 'Tro- &xu VIII. chum, Lagena. LPS "Turbines, | III. Urceus recurviroflrus feu "2 Cochlides Conchylium Aldrovandi, S;- 2 fimplices in- | pulum. « |ter Buccina | IV. Turbinesurceiformes,ali- "s & Cochleas quantum comprefhi, utrim- ó ambigentes. que fimbriati. Gutturnium.| V. "Turbo obtufe conicus ca- | niflro fimilis, Canifrum. ; VI. Cochlis fimplex, cujus fpi- | rz intra coftulas,five cla- | | thrum longitudinale, fcala- LI. f rum more 7H qui Scala. Species. 4e a lei PIS." au d. r yv pads dese iin HORA Eyes obo I ORak eic m Pe rope, * " Glaffes Conchyliorum. - gt. XXIII. Methodus Teftaceorum J. T. Krerun.. SD (Be — Genera. | Species. : | VIL Turbines per modum 2 | firombi torofi acute elon- b gati, labiis callofis fimbria- vA | * | tis. » Epidromus. Io. c | 1VIII. Turbines acute conici, E 6 longi, in os longum termi-— | "d Z nantes, Sipbo. 4. o9 - IX. Turbines parvi mucro- $ "v nis: ex ventre turgido osin à 2 figuram auris diducentes. 4u- e 1.9 tricula. $. m ] m X, Turbines, ore oblongo, '8 d ÉE- fimplici fine trago , is SSOB|RBE VIII. i maxima in os manifefte — - Xu BRA lunbines, inflexa, Neritoffema. "B S a Cochlides | $ LE - , PT /fimplices in- XI. Cochlides torofz, elon- * SiQp jr Buccina IPeR ore rotundo angu- .SS| a|X Cochleas ; (Turbo lunaris. "Ren |. 5 janbigentes, HEP o5 XII. "T'urbines per dorfum B. 8 [e infpecti Buccino fimiles, : 7g 9 [voz ore per fpiras majores us- G ES | que ad mucronem aperto i i differentes. Garagoi. z & XIII. Volutz gibbx acute. Ea Mw mucronatz labio expanfo | o ^ inflar alx. Gallinula. | $. | d | | ^ XIV. Cochlides globofz la- | bio fimplici diducto & ca- l 1 1 naliculato. Galea, | ! mo j na XXIII. | , in gyros gradatim vaftiores Cochlides , conflanti ratione circumactli. Cochlis co: Pars I. Canales "Teftacei, circa principium tenues & clau Caroli Augufti de Bergen | XXII. Methodus Teftaceorum J. T. KrzrNir, ( Chiles f 7" "Gener | Species, | I. Cochlis, «cujus mucro | | Trochus eft per ventrem laxiorem in. canalem lon- gum teretem rectum ex- currens. Trocbus roffratur, IL. .Strombus ex ultima fpira L ,[ gibbaroflrum tenue canali- - Cochlidés ; culatum extendens. —— G/a.Hiur. | rofiratz, |III. Cochlis exftrombo in ro- gr procef-| — flrum teres rectum produ-- - quafi ex duabus Cochlidibus fum tefte ex |. da. — | j Fufur. 3. E joris labio | IV, Cochlís globofa in ro- Cu extremo re- flrum nonnihil incurvum c B.E ctum, plus canàliculatum producta. Maz. 2 &|minus tur-| V. Cochlis leviter mucrona- ".E|binatum &|, taRapxfimilis. — — Rapa E Hi jeospoum VI. Cochlis corpore globofo Sectio IL, ^ € Duplicem 'Teftz Circumvolu tionem habens videatur e : «habent. | fpiralt & roftro gracili con- | ftans. Hauficllum. | VII. Cochlis globofalongiro- : ftra, muricibus longis acutis pod denfisquehifpida, — Tribulurro- L- ffratus p. | mam coni convoluta. Conur. Volutzlon- IL Cocblis per trochi & coni gx, | «quales bafes formata. — Tro- |Cochlides , che-Ciinir qux przter| HIE. Cochlié voluta ex. gemi- , ventris «| no Trocho figurata, veri- I, Fafcia teítacea lata in for- longi gyros| tre conico fpiraliter toro- internos a-l fo, . Ditrocbhur, - Mos ex bafi B IV. Cochlis voluta ex ventre | ! externos . conico longo in acutiíli- | ducunt. imum flrombum producta, Tur- | [ ricula. 9. ? Claffer Conchbyliorum. - 93 XXIII. Methodus Teftaceorum J. T. Krztwir. ( Claffes. Genera. Species, V. "Trochus angulofe plicatus in conum diductum abiens, cujus apex per finum hiat , oris labio craffo, maculis lii neis muficis Bnülbus. |. TRU» muficum. g. VI. Cochlis voluta ex cono trochum muricatum & ir- i regularem formans. V/efpertilio. 3. VII. Volutalonga inter co- | num & cylindrum ambi- IL gens, in bafi conica den- Volutz tata, dii. nubes menti- longz, REL Nubecula. Cochlides, | VIII. Cochlis cylindrica vo- que prater luta forma olficuli fructu- ventris ob-| | tmdactylorum. Dactylus. 26, z longi gyros IX, Voluta oblonga elliptica internos a-| leviterturbinata, ore finuo- lios ex P fe falcato cefecto: Cucumir. ! $ | 8, lOrc * gyros gradatim vafl fi ex duabus Cochlidibu ,in acti. —Á ra —— MM À——À—M—Ó—— MÀ BEPUBI IIBER rt, Cochlides, " Cochlis compofita , Pars |, rincipium tenues & claufi QUOS As compofita. "e externos X. Cochlis tenuis ficus figu- | ducunt, ra. Ficuf. 9. XI. Voluta magnze tulipz fi- milis. — Concbylium Rondeletit. XII. Voluta radicis Bryonix figura, Radix Bryonie, XII Voluta longa orelongo ad turbinem finuato. quee 4. XIV. Voluta conchiformis | amplo híatu infra fe turbi-- nem colligens, Concbanatatilist.|. —— 4. A XV. Voluta valde inflata, la- | bio velutin concham expla» L conílanti ratione circum Sectio II. Duplicem 'T'efle circumvolutionem habens, ut. qua i, circa p . Canales "l'eflacei nato turbine bafeos mani- ! feflo. Cymbium.| 6. m3 — XXuL, f gue à , " - o ——M pi -- D , - * 94 Cochlides, Pars I. lOres in gyros gradatim vaft .e [aj TE RE o5 a5 2 o o -E- * B. t 3c m.s g C W c, 5 a 9 v Q e o e c C E e o ca e ei e io; Caroli Augufti de Bergen. | XXL. 56 | Methodus Teftaceorum J. T. Hon. | [ .Claffes. » Genera. Sp ecies. | I. Formatur ex duabus el — | lipfibus conceviscontinuis, — | - quarum altera conglobata in alterius cavitatem velut in concham recta devolvi- tur. Bulla, 2 IL Volutz parvz olivis fi- | miles, Oliva. f. L^. Voluta in fphzram acta : | Loomens ] circa os dentatum leviter complanata, Pila. Ln IV. Vclutz utroque labio in - III. ellip ticam figuram inter Volutz Ee velut cardines con- evatz, | tortz, Porcellana. y. extra ven- | m trem ovi-4 formem gy- ros alios ad extremum figurantes, fi ex duabus Cochlidibus , ut qua pofita. S V. 'Turbines fua bafi in ven- trem vaflum oblongumdi- : latati, labio exerto fimbria- toinrecurvum canaliculum | abeunte, | Carr. 5. à m VI. Volutz Caffidibus a dex- Cochlis compofita, - haben bon lonem Mic elfe con lut Sectio II. Duplicem 'T'eftz circumvo tro fimiles, a finiflro fine 1 labio exhibentes. Semica fir. E labio: diducto, antrorfum - duos. canaliculos recurvos Ln formantes. Cafftt bicornir.|. 4 VIII. Voluta valde diducta : inflata coluris & circu- lis longitudinariis circa mu- cronem muricibus rectis | [ coronata, Cibara] —— 8$. : S5 di XXIII VII, Turbines oris utroque | 2 778 SUPREMO ADO) amm RENEUUNDDAM et E tat D. Lidl : S ns Claffes Concbyliorum. | "Ty SOGH. "V Methodus Teftaceorum J. T. KrErmn., f Claffes, f Genera. I. Trochoconus alatus feu 9 is labiatus in. proceffum flyli- E p foórmem terminatus, —MonoZa- « "d | | | é£Lylus. f- 5 z ; -& «s IV. II, Trochoconus in fex mu- à | gG Alatz , rices aduncos fiffus, ultimo D « |Cochlides longiífimo reliquis recurvis o0 -& lcompofite | & brevioribus. Harpago. 2. 2 - [expanfo in-|IIL. Trochoconus labio in : E IN C e? . e a ES »* [fgniter la-| feptem murices divifo. — Hepta- 8g du bio, & finu dactylur. T. .G 23 ][adcanalicu- | IV. Trochoconus . labiofus SE 9 "'sS |n, labio| cornutus ex labio murices -- 4 e " - dcl: E E'Z vero muri-| curvos protendens, fuper ES S2. &'icato, Cor-| dorfo lineatus. Millepes. 2. G2 i 5 9 [nutz dicun- | V. "T'efla alata tota velut len- EKIE EI (tur, | tibus obfita. Lentigo, 3, IPEJSPR ' VI. Trochoconus plicatus , JEE- UM-d obfcure flavus maculis ru- c ME a Bd c band . B.E [7.9 8 fis labio rotundo effufo, | 4/az4| 5] [e] "c3 & BIg.8-z 1 lata. ^" tío do £."|9 « |^€E& E z " R- n V. f ^ furices | ! : [x Su "eU! o S .S$ |Cochlides | L Murex exochis foliis Bras- S E [angulares | fice nonnihil fumilis, — Murex ar "& [quafi ex du- : frondofus, 4 S E: plici pyra-] * .» E & mide fac [L. Murex exochis foliis &c. — .Mu- N &Q | exochis : Tex eoffofus, 4. plurimis a- | l pera, | XXII. 96 nima. » concava, variorum à teftarum numero a fe invicem differentes. FE SaEBUU COMETE arr | Conchz, Pars II. "Teflx Vafculorum inftar explanatz & Caroli Augufti de Bevgen XXII Methodus Teftaceorum J. T. Krems, "d 45 Claffés..! qo: Genera, .— ^ I. Lentes teftacexz convexo planz. umbilico fimiles , cochlidum quarundam o- IL 'Teífuja unguiformis. — Oper- | 5 — €um callerum.| III. Opercula fquamata, qua- ficornea,Cochlearum, | Unguir odoratus. | Appendix, | Cochlidum Opereula, E ic | —$ I. Monoconcha —cenvexo- | concava ad fcutorum vete- P | rum fimilitudinem. Patella, Patel]lz. 3II, Monoconcha convexo- | concava, margine variisan- - |. gulis difcerpto. Patella lacera. -— , fI. Monoconcha rotunda no- tabili proceffuconico obli quo ad fi guram pileorum. — Ca- rd Iyptra. IL ^ ae s II. Monoconcha ovalis in Anfata, umbonens velut snfam co- ] chlearis terminans, Cochlearia. Monoconchz , c 'T'halami teflacei ex una concha formati, vulgo Univalvia, — —a — S—À— o n habitacula, Monocon- chz procef- s quodain |III. Conulus valde diductus, | inftructz | apice parumintorto. ^ Mirra Hungarica, Sectio I. :anfato, IV. Monoconcha irregulari- ter quaft turbinata in co- num inclinans, — CecL/o-Lepar. . lium exfanguiut »p-— pM qus mmi, aiii smi Species, — . perculum, Umbilicus.]. Claffes Conchyliorum, - 91 XXIII Methodus Teftaceorum J. T. Kremw. f.Clafes. f£ Genera. | L Diconcha claufa aviculx alis erectis fimilis. Avicula, II. Diconcha figurata plana, figuram littere E flixiiole I. | exprimens. Tudes Polonica. Diconchz 4III. Diconcha plana glottoi- Figuratz. ie cum proceflu rectangu- lari. lfognemon.| I1V. Diconcha longa ex dua- .bus quafi pyramidibus in parallelepipedum — ruditer | conftruóta, — Pavallelepipedum. : I. Diconchaconnivens figurx | —— 1 luin exfanguium ha» T. fiti. is compo quales , A, Conniventes, : fimplicis &c.— Gffreum longum. II. Diconcha placentiformis : circa.cardines neglectos ab una parte veluti aurita ex- tus icabra, fiffilis, intus ram margaritica. Mater Perlarum. Diconchz III, Oftreum minus, ftriis , |conniventes. plicis & muricibus nota- | figurz fim-| tum. .. Offreum lave. |plicis. irre IV. -Oftreum eminentiis divi- gularis ver-| fis, tegularum i in teclis or- |tüce incon-| dinemimitans, Offreum imbri- éMtauti ratio- catum, ne formato. | V, Oflreun finuofe canali- culatum limbo finuofo qua- fi in plures canaliculos in- : flexo. Offtreum plicatum- VI. Oftreum exochis altiori- : | | bus afperum, — Offreum muri- J 1 catun. App.Nov. At. Pbyf.Med.Tom.lf, n XXIII. Conüchz, : rU cnm rriscmismnndd td Diconchz € as Se tmt * & "'l'eftie Vafculorum inftar explanatz & concavz, variorum animal | Sedlio II. | "efte ex duobus vafculis cav 15, B bitacula, teftarum numero a fe invicem differentes. * ^ x : (roc D m -- - wn , E Caroli Augufti dc Bergen | b XXII.- Methodus Teftaceorum J. T. Krxiwir. ) f ( Claffes. Genera. | Species. | t III. I. Mufculus in longum ex acu- ; 3 e& Mufculi, to vertiee irregulariter ex- E - Diconche panfus. Mufculus acutus, | Il. H conniven- ;IL Mufculus refpe&u cardi- E i tes oblonge? — nis in latum oblique expan- bo fimplici li fus. Mufculus latus. e 1.3: S gamento la-| III. Mufculus oblique latus X teriscohe- | cardinibus maftoidibus. ^ Mvwfw- rentes. " dus omammarius. HE m. CE ? Cyclades, 2 Ez| NH |Dow |I Cyclas, diconcha connivens -E: Rr. plane, roton- plana rotunda ex vertice &c. 4 ^l v &* |da ex vertice | pe. -u- E -. equaliter. ex- | ESJ3IiZ2o panía. NER dqe- , (1. Diconchaaurita, ftriata, ver- ui57i822 tice aurito. —— Petlen. B uM l'3 o8 II. Diconcha utrinque plana, Ó Jb7N-M-E- ro'unda valva inferiori la&tea, d 8.8 E fuperiore hepatica intus coftis TE-E'N-2 | rc&tis canaliculata. Amaffum. "98. 4.9 HI. Diconchaaurita eo 3 - .] , plana, lae- "E. M E S vis,non fulcatafedlimeata. P/ewd- i. É |o.8 j 3 amem. SB ja IV. Diconcha auribus & ftriis EG o cum pettinibus conveniens, E E V. corporeirregularidifferens. Cre- c MP nozdes. r Es Dicegchz (i Pe&ten quafi dimidius in la- S aurita. tere auritus, in altero finua- MZ tus. Radula. VI. Diconcha una valva valde concava,altera plana,plicis ad cardinem complicatis. Vola. VII. Tellina ad cardines utrin- que labia producens triangu- laris figura. Triquetra. VIII. Diconcha craffa auribus Teftz Vafculórum inftar e & figura irregulari pe&inibus I omneis] MUPMUO MAL HEREREL KA a ETCERS RES r" | fimilis. : Spendylus. : / IX. Mufculusauritus. — Myulo-pe-]. i L | euius.) —— 1 Ji icutoe XXIII. | Claffer Concbyliorum. | : 99 : XXIII. | Methodus Teftaceorum J. T. Krerwm. f [C VEPUSq Genera, |. | Species. & Diconchx g Cordifor- E n mes, — 1I, Diconcha, minimum inz- 50 9 |quxz valva-| qualiter convexa, futura E S rum curva-| perpendiculari. ^ Hemicardia. 3. a 'H (tura & ver- " j B ó S |ticibus nu-TII. Diconchz gibbofzx cor z- —x| RU tantibus qualeexhibentes. —— Jfocardia,| var. s. E£]| '&« [cordis figu- : : Eu ó B ram | expri- ; III, Diconche — conniventes ^— g£Zis9 [munt late] cor irregulare exhibentes. —4- BE E co lraliter:con- nomalo-Cardia.! wav. 3. |8*E|[S 8 [fpecie — ACRAS RENE | £& "7 lo 3 . |BESIEE | » j . e |" 8$ P (Y fI. Quz fua conjunctione per |485 me - Ta , ginglymum aut enarthrofin c 2 .Dicenche 4» ..* ^ ; (OMNECIER- * notabilem fulcum formant. .D;-| DE. nsi z T'o fulcatz , l b ] | 6 |& alo ! L - ceoncba fulcata.| " £590 [| S I e 9, II. N r. j zu S g [Diconchx ; «2 rn .]» ' * | p &,unbilicatz, S c a! : . e1o L a 5 Medi I, Diconchz umbilicetz cir- | É 8 Imp a cinatz. Circompbalor.| — ..27- LEA] ' Ee latere ha- |i, Diconcha umbilicata,flria- E bent foveo- ta. Atlinebolur, 7: ns lam Pvt III. Diconcha umbilicata cla- 5 umbilicire-| ^ thrata, Ompbalo-Glatbrum. 2i m liquo cor- | dE s |pore cha- P. ns zximnu- Ll llante. M XXIII. P] s c ! Teftz Vafculorum inflar ex Methodus Teftaceorum J. T. Krzistr. ferentes per labia finus in longiore conjunctio- nis Jatere prolapfa, 100 aw ( Claffes. 8 | - - Hr -u Diconchz e Ta- finu profun- k- do, feu fi- iz CE Er c- . mz, E g "| u e tr : 9 ESSE LaZBi—o S9o'£20 ss|zA E - c N - ; - - EE as $2 e R G o9 CL OsciEGE| oO o1 Oo 50! ecu Qc «o U0|ZX.«ac Hog" P EE FEU- IV. - $858 | Telinz, E: E: Es * | Conchis £-9 c 9 [reliquis dif- d— e x: OX &1 ec il pm cmn C Caroli Augufti de Bergen nuatz cha-|IIL Chama lentis circularis L I. Chama exochis variis afpe- IL. Chama lzvis, labiislatera- | i29 XXIII. w Genera. . Species. P / ra. Cbamairacbea.| vat. 2, — libus in plano velut vul-: vam cum nymphis expri- | mens. Chamelea.| var. 3- — utrinque convexz quartam . partem conflituens, cum fi- nu vulvaforni. — Vulva- ria. Quadranz. 7 I, Quz lineas ducit limbo p- — P rallelas. Tellina circinata,| var. 2 IL. 'Pellina virgis latis rubris & albis fuper. circinis ex umbone. Tellina virgata. E * var.3.. III. Tellina virgis latis &c. - T«L-| lina ffriata. IV, 'Tellina virgis latis &c, — TeJ- lina granulata, V. Tellina ventricofa profu- fis labiis finuofis, Tellina levir. VI. Tellina ventricofa &c, Tc lina muricata, Claffer Concbyliorum; 101 XXIII. Methodus Teftaceorum J. T. Krzmtrr. | Genera. .I, Diconcha longa, fimplex, tubulorum more cava. | Selen : bivalvis.| IL. Diconcha longa in utra- | que extremitate notabiliter atens. — Concha longa biforis, AIL, Diconcha longa margiae 3nzquali biforis, i aug teftula plerumque in fum- mitate gaudens. Pbolar. IV, Diconcha longa uno | quodam marginis loco hi- V... cb ans Concha longa uniforir. Pilores, (V, Diconcha hiatula, intra Diconchz vertices umbonatos pla- nunquam | numlatusintercipiens, me- Vperfedte 4 dium futura divifum; — Mufcu- 'eirca mar-| lur Polyleptoginglymusr. f: : |ginem clau- | VI. Diconcha magna ad tri- Íz fed hia- angulum acutangulum fi- tulz. , gura accedens, bafi inter u- tramque teftam aperta. Pizza. ^ 19. VII. Diconcha breyis, utrin- que patens, ex cardine den- tem longiufculum —exfe- rens. ^ Concha Eboracenfis, VIII. Diconcha magna, craf- fa fubrotunda, altera parte perpetuum — hiatum for- — mans. Giicimerir. 9. | ! IX, Diconcha patula, craffe l guium ha- / / imalium exfan bitacula , teftarum numero a fe invicem differentes. fitz. ptz. Conchz, inflar explanatz & concavz, variorum an — — Diconchz quales / "Tefte ex duobus Vafculis cavis compo Interru B Pars II. Sectio II, fix Vafculorum flriata vertice obtufo, la- tere altero effüfo plantam Q.— pedis referente. Matra, 2. n3 XX1U, B TE 1 NS , 1 MAS i 102 Caroli Augufti de Bergen ; XXHL Metbodus Teftaceorum J. T. Krervir.- & ES | ^ Genera. Species, | i I, Diconcha snomala roftro wd o perterebrato. Terebratula. e i IL. Diconcha anomala verti- 32 - ce integro in tres gibbos | M É Hz continuos elato, ^ Concha tri- " - & : lIobos, e M" | ur. Diconcha, altera valva ru- LE. $783 | gofa, roflrata & incurvata, z E EI. - $. | altero inftar operculi, — Concha Su d RS : Aadunca. Os sule B Sí. dpi Diconcha inzqualiter 88219827 ! fubrotunda roftro integro H&£s|^2«-€3 fuper dorfo alterius con- — — e EUSUE S8 chz eminente, Burfula. e r'u.a| f& V. Diconcha inzqualis fub- — & e rotunda &c. — Globus. 8 B | " VL Diconcha, cujus altera z E: "S valva duplici fimbria verti- : B5 | o cem alterius obvelat. Stola.|. EN- nd VIL. Diconcha ex medio val. "d | varum proceffus flilares in- j^ | curvos emittens. — Concha an- x i fata, - S n Mi-u- - . . TEC. I, Polyconcha in quinque vel ug Fe fex valvulas bna ry: Con- CRM UE). ^on 3 anat: . IEEE cha anatifera EB & T t E Glafer. Concbyliorum. — 1ej flaceus con-] — rz flellz apparens. 4/fre/epar. Lh vexo &c. L Ed XXIII. | Methodus Teftaceorum J. T. Krzinrr. | ( Clhffe, f Genera. : Species, : : E Balzni, € aggregate ci.2 animalcu- I. Balanus ex unica lamella c i- lorum do-| teftacea. glandiformi con- "HE [munculeex| flans. Monelopor. "E^ plurimis la-4 .PE'B |cinüs tefta- 9 O g |ceis infigu- | II. Balanus ex pluribus tuni- * € a EO S, - à h PR B.amglandil cis teflaceis ftructus. Pely- e I.S o "E rue i Jopor. 2. — &:3.8 E &.|(trudtz cum. | - B E vertice pa-| Ui tulo. Sa. — I f 8 .z . : ES Jj|Aftrolepas ,IT Nidulus teflaceus convexo- E S Nidulus te-4 planus verticaliter fub figu- $ o e ed E (I. 'lefla quafi foliofa inflar HI 4 braífice capitatz Ícopulis [. adcrefcens, Capitulum. Pei [* e: fI. Echinus marinus vid, Tr. &. nm L de Echinoderin. P (I. "T'ubulus marinus vid. Tr. E" |. de Tub. mar. ANB. In récenfione hujus methodi Cl. D. D. de BERGEN . generum fpecies harumque divifiones & numerum fzpe' haud indicavit. Qui ergo de his quoque certior fieri cupit, ad fontem ipfum adeat; nos falcem in "enam mefíem immittere noluimus. | e XXIV. 204. : Caroli Augufti de Bergen. | HU XXXIV. | Methodus Téltsceoreti Infula Jamaica D. PaTRIC.- Baouwxr, M. D. (cc) $. Hujus methodi fciagraphiam duntaxat quandam trado xi Au. toris libro deftitutus, quantum «autem video ordines generum cite di- | geflit, & forte etiam fpecies & varietates bene diflinxit. )Ordines, — — Genera, Claffes. Species. Ordo I, 3 Sipbonium. Cavitas non Ipira-^ 2. Dentalium. | lis fuperius aperta. e Patella. ! Ord. If. | | Cavitas fpiralis fpi-: | r. Cornu monis. : | tis in caa plano 2, Litwur. | conílitutis. i ^ ' j t. Pérhaisa] Pat. n Nerita. €t. Ord, rit. E "Univalia. ]|Spire excentricz 4 3« CocPlea. Trocbur. 6, Terebellum, . Tuvbina, 2, Strombux. 3. Buccinum, 4. Purpura. j. Sycotypus. 6. Dolium. Ord. IV. . |Apertura cum axi | Bafis aperta. 3 Licinia. | fpirarum parallela. Ord, V, , [. Cafff. Lf. Jeune MR 2. Concbylium, m Natural Hiflory of Jamaica, by Y. OsRORNE, London 1756. f 3 p. 9j. recenl. in Commutar. de rebus fn. fient. nai. &é medicina geffis, Vol. VI. p. 163. f. | Qaffes Concbyliorum. : XXIV. Methodus Teftaceorum D. PATRIc. BRouwE. Clafles, Ordines. f Genera. Cl. 1 Ord, VI. (d Strephona. U E AER * Univ. rimata vel?a. Voluta. pest. . du ls: opea - | [ 1. Ofirea, |a Glycymeris, Ordo If. ls 3 Mytulur. Bivalvia per liga-4 4. Pecfen, 16. Pennaria. Ci. 1 7. Selena, Bivalvia, quorum If dines a . modo commiflurz , . valvarum defumti, Ord. II, £1. 8tola, Bivalvia per liga-12. Spondylus, | menta & prominen- |3- Chama. tes dentes connexa. (4. Bucardium, d Ord, 1H. f | bec per denti- t Cibata. 2. Matra. 1 culos connexa. Partibus omnibus 4 |. Balanus, firmiter concretis. | | Ordo I. f Ord. II. f Cl.II. Partibus per liga- $1 Penutilas mas. Plurivalwia. ] menta connexis. L | Ord, TII. Valvis per cardines ; 4 1, Pbolas. d ligamenta con- | p nexis, | — App-Now AG Phy f. Mcd. Tom ,lL * iw D: connexa, |: Margaritifera. 1oj Sp ecies. I Me- ur Methodus. Cochlearum Terreíirium & Fluviatilium M. | ^ lisTERL (aW ! | $. Que fit CI. FiscagRr (dd). de hac methodo fententia, propria ejus — | verba docebant: Non evolvit,fed pingit conchylia. | Differentis, ex ti- - zulir 6$ tabulis cognafcende, partim funt negative, partim fpecialibur ge- neribus ffniflre attributa. — In buccinir, neritir, petlinibus magna con-- fufo. Prxterea genera inferiora ultra limites extendit. [^r Io06 Caroli Augufti de Bergen | " jd | | | | (1. Cocb/ea cinerea maxima edulis, cujus . T TTTN P | os gypfeo operculo clauditur, ^ Po- (8 ir Cochlez miatz GESNERI, : j BS — füpradiflin-. j IL. Cochlea vulgaris major pulla macu- DEM |dx s lata fafciata hortenfis. — —— a III. Cochlea citrina feu leucophza fafciis xs ! pullis diftincta. CRM | LIV. Cochlea maculata unica fafcia pulla, d B * IN .. fI. Cochlea cinerea interdum leviter rufe- sie ez Operculo Ícens, flriata, operculo teftaceo coch- E - BB, |teftaceo, — 3 — leato donata. | E Een E Y LU LH... Cochlea terreftris turbinata & flriata, 4 |"a $ fI. Buccinum exiguum mucrone obtufo . em LL Orbe in| feu cylindricum. | : t E zjfniflram:. IL. Buccinum exiguum quinque anfra- E Z [partem con- Ctuum mucrone acuto. | e : ; eo. II. Buccinuim rupium majufculum circi- ; ! t$ - ter fenis orbibus convolutum. .-— ci | D. T EU [s 2. Cochlea (I. Buceimum parvum [feu Trochilus fil-.— | | -i |anomala, ( vaticus agri Lindcolnenfis. e WE m E (2) M. LisTERI Ziforie animalium dnglia trallatus tres, — Londin. 1678. 4j0 l 4g. YTO, ; « | : . (dd) A&. Erud. 1733. p. 498. | e 4 Clafes Conchbyliorum; — "T Y x. . Methodus Cochlearum Terreftrium & Fluviatium M. LisrEg:. E L5 [.s. (3. Orbe exfL Buccinum pullum opacum,ore. com- | 9 dextra in fi- | preffo circiter denis fpiris fafligiatum. id & ]|niftlram con-31I. Buccinum pellucidum & flavum intra $ | oW LM puoluto, |. fenas circiter fpiras mmcronatum, Fee ESET ETSGG T9 L. Cochlea dilute rufefeens, (ibalbido P i (a E joe A Cocdllcà i finu ad umbilicum exiguo circinato. E d E si figura com-4 II. Cochlea cinerea alba falciata, ericeta- 5 A preífa. SEM ipiam | AUN | II, Cochleà pulla fylvatica 3d d: in al- i 2I E tum depreffis. Cine: fL L Limax cinereus gaximus (lists s ma- E 9 culatus. | E. ic B Á1t. Limax cinereus parvus, immaculatus, Esp ruon P bg | ES - ! Ei i7. |1li ; Limax ater, m p Quarum ca-fI. Cochlee smaxima , fufca, feu nigricans, Q lices opercu-- faíciata, ; - lis fuis dau II. Cochlea parva: fubflava intra quinque / ! duntur. L.— fpiras finita. | [z jin [L Nerita fluviatilir : ceruleo virefcens , - (zu 4. maculata, operculo fubrufo , lunato jS NE NS ado ym aculcatd; ET YT [I. Buccinum longum fex fpirarum, Tur- z X od edi bo lxvis in flagnis degens ArLpROv. E18 a d finifiram | I. Buccinum minus fuícum fex Ípirarum , $2 z y. 8 |verfus con-3 5. ', Ore anguftiore, BIS Eilvlum, [1l Buccinum pellucidum fubflavum qua- rise ES j tuor fpirarum mucrone acutiffimo , te- m e EN 1 [lx apertura maxima. ELI T 8-948. A fini- f & lfiraad dex-;L. Buccinum exiguum trium fpirarum a fi- BE L.|A iram A: niftra in dextram convolutarum. ES (C Ls lua, i ^d Oo 2 NY I. Me-. 308. Caroli Augufi de Bevgen E E Em j : Methodus Cochlearum Terreflrium & Fluviatilium M. LisTEnr, | p. (I. Cocblea pulla ex utraque parte. circa umbi- | . Turbina- S : licum cava. II. Cochlea fufca altera parte planior & limbo : MN d— z Mz figura de-4 2! prefla, - infignita quatuor fpirarum. c : lur Coehlea exigua fubfufca altera parte pla- — nior fine limbo jiiaque fpirarum. -A 4 C s L Mufculu: [968 tefla tenui , ex fufco virides- - B Luint centies. rüfsicint] 8| Mufculi,- IL. Mufculus anguflior ex flavo viridefcens , Vi- — "8 «4E dulce lidus, umbonibus acutis, valvatum cardini- 5 » i5 aqux du kis. à Ae bus vólut pinnis donatis, finuofis. P ld III. Mufculus exiguus pifi magnitudine, rofune - m dus, ipfis valvarum oris albidis. L Patella, | L Flwwiatilir, fufca , vertice incurvato , in- E | flexoque. . 12-8 me doris n o MEME RDURE III. Univalves. (M e eT - Cafes Concbyliorum. | 10g | i. | : Methodus Cochlearum Marinarum M. LisTEnr. (b) [- f Genera f Species, 1 4a. Buccina ZI. Buccinum album, lxve , maximum dor E: Buccinaum tenue , denfe flriatum : rofrata. 1 leptem fpirarum. : levia. i; ; | I. Buccinam craffum rufefcens ftriatum - | | & undatum. l. Intortx [I. Buccinum tenue, lzve, flriatam & feu anfra- undatum. étuofx. b. Buccing ||]: Buccinum anguflius tenuiter admo- roffrata dum flriatum oéto minimum fpira- | ak rum nu riata i ^ ; ! | 3 / j IV. Buccinum minus, albidum afperum | €- . intra quinas fpiras finitum. Lolli: ; 2 s Iuwzl V. Buccinum minus ex albo fubviride, l* E ( . ore dentato, eoque ex flavo leviter E M- L.— rufefcente. i6 S. pe plano : I. Buccinum craffum duabus acutis flriis, | 0 p . i » & f .* 9 / | mun i lo figura pro- 4 duodecim minimum fpiris duodecim ftriis donatum. ^ Óre pla- (T. ea d fafciis crebris, angn- isque przdita, b Cochlea rufefcens fafciis maculatis ad imos orbes diflincta, YI. 'Tefte a-|»no , figura; . ' . * l II. pertura pla-4 breviori. |! na. ; : | I. Nerita ex fafco viridefcens aut exto- E 1 " to flavefcens, modo pallide mode p | ; intenfe ad colorem mali aurantii C. Nerit«. . . . " . ü e P - *1L. Netita fafciata, unica lata fafcia in- H | fignita, ceterum fubfufca ex viridi. | pc LIII, Nerita reticulata. 2 | 0 3 | IL Me-- €5) M. LisTERI Ziffor. animal. Angl. Lond. 1678. 4- p.15 5. - 1IO ; Caroli Augufti de Bergen PSUN R 1 " | 1. TES Methodus Cochlearum Marinarum M. LisTERI. f f Genera. ] Un Species, c II. Teftx * | | j "Trochus giidus. maculis rubentibus pertura pla-4 4. ;, 1 diftinctus fex fpirarum. — ; n3, | : Tree | II, "oTrochus crebris ftris fufcis & trans- NE L L — verfe & undatim difpofitis.. d III, ni^ cu : : 5 penes omnium pa- 4l, Aurismarina, Aégac 4 95eta ARISTOTE- - c a " : z prag. perforata. — | LIS. | IV. oftia. | | Apertura inrimam for-. ^. Concha weneris exigua albaílriata, — : 041 |] , NSpiririntur latentibur. : E | | a (I. Echinus marinus aculeorum. veftigiis zd Orbibus defitutas (.— parum vel nihil eminentibus. 9f f fI. Concha longa, lataque in mediis car« E | dimibus cavitate pyriformi, | » | II. Concha quafi rhomboides in medio - Qo cardine utrinque denticulis donata. — i III. Pholas nofler, feu concha intra la-: n pidem cretaceum degens. o I. l IV. Concha e maximis admodum craf- '*€ / Arce appli-4 Nen fHriatae.4 fa, rotunda ex nigro rufefcens. 1 £31 cabiles, V. Concha tenuis, fubrotunda, minime . càva, cardinis medio finu amplo & ed à, car | pyriformi. ; VI. Concha. craffa ex altera parte come preffa, ex altera fibrotunda. E VIL. Concha parva fubretunda ex par« te interne rubens, — B 20g um gre et mats EBUM utpat EP : II. Me- | - Claffer Conchbyliorum. | ili : IT. | Methodus Cochlearum Marinarum M. LisTERI. -—Á [(H. Conchzí( Genera. f Species. - . Jafperz valvis |' Oflrreum vulgare maximum intus ar- diffimilibus genteo fplendore. unico liga- Offrea. $1L Oftreum parvum: veluti ftriatum te- mento do- | fla intus virefcente, cardine utrin- natis. L L.— que canaliculato, III. Setiferz f [ ' 5 — 0 [figura rhom-1 " Mufculi. i I. Mufculus ex coruleo niger, ' boidal. L E E" f (I. Pecten maximis quatuordecim flriis E l flriatis craffis infignitus. MET IL. Pecten tenuis fubrufus , maculofus E 8a | a, Peflimer.4 —— viginti flriis donatus. c3 | II. Pecten minimus anguflior, fere ó afper, finu ad cardinem cylindraceo, ES minutiffimis flriis donatus. IV, Undique claufiles , 4 flriatz. fI. Pectunculus maximus & minus con- cavus, pluribus minutioribus flriis donatus, roflro acuto. b. Pe4ua- !'IDI Pectunculus echinatus. Concha culi. | echinata RoNDELETI. L III. Pectunculus vulgaris; albidus, ro- tundus viginti fex flriis majufculis E E planioribus, m | - Me | TERM | ' Caroli Augufti de Beugen Cochlez Marinz. Methodus Cochlearum Marinarum M. LisTERL ^ E UMLLODC. Genera. 1 | Species. | dde | | Tellin. I. Tellina intus ex viola purpuraícens Ubraha. l | in ambitu ferrata. 1 E Concha levis altera tantum asd . V. ifs ih apophyfi tata prominente "X QR v przdita. —— | :- Diss e 1H. Concha fuíca longiffima anguftiffi- | zm ma, mufculo ad cardinem nigro, i RU "Soler; | f I. Concba altera parte dimidia flriis | | VI. | undatim crispatis, altera lzvi, apo-- Hiantet | - i phyfi dentiformi. | ériate. ]II. Concha candida dupliciter firiata & | M aculeata. | TC E grido em 1 Patella ex AT cinerea , flriata,- $ egre. ü : E á 3 vi | face iis T Loc i p* » n^ Balanus cinereus velute fenis lamínis À Vaf soie $4 flriatis compofitus ipfo vertice,alte- aperte. 1 ra tefta bifida rhemboide,. occlufe, [ Claffis Conchyliorum. Ytj3 » TUNE : | Methodus fpecialis Turbinatorum 'D. J. E. HesENsTREIT. (c) [ [Orbitz f | | a1 i à ; ^e 4 Nautilus craftor 6. tenuis. z : Aurir marina. A, Brevi, Ps Corniculum. : Serpentulur, | Terebellum, Gocblidium , Fo- lute, s Cochlca, Cylindri, quamvis hi & trium quan- doque fint fpirarum, | Neríte, Cymbium, duarum, trium , qua- tuor fpirarum, udent fpira, '. '[urbinata, - qur ga Conur, Helix. 7. | Turbo, Buccinum. 7 | Álata, Rhombus, Murex., 7.8.9. | Cocalia, € | Galea , Caffis , Trochilur, Olcaria. ( S. 10, | Grrombi , Fufum, Strobilur, Aoiz. 41 16. 4 Orbis, Tubus, Telefcopium. 20. | Fiftula. ad 1 |. €c) D. J. E. HEsENsTREIT Differtat. pbyf. de ordinibus Conchyliorun, p.20. | Mpp.Now. AU. Phy. Mel. Tem. 1H. » s IV, Me- [4 H4 | Caroli Augufti de Bergen ) VATER Bi | | Methodus Tubulorum Marinorum Jac. TH. Kremr. (d) Genera, | f. Species. l Penicili, 'Tubuli teflacei, eraciles in conflructio-; a. Lzves. nem penícilli exeuntes, (b, Striati. IL, Dentaler, 'lTubuli teflacei, dentibus exertis ele- phantinis vel cornu modice inflexo fi- miles. — III. Solen lignorum, 'Tubulus albus infectus , pennam anferinam plus vel minus craffus , irre- gulariter inflexus. IV. Solen arenariur, 'Tubulus longus geniculatus, craf- | fus, fenfim gracilefcens, & in novas fiftu- las fimiles divifus, : 5 a. Lxvis. | | V. Solen anguinur, "ubulus anguium more plerum- | b, Plicatus, que finuofus, inflexus. c. 'Trigonus. [d. Quadrififfus. (a. Solen vermic, VI. Selenes vermicularer , 'Tubult lumbricorum more j RoNDELETH, - impliciti. | b. Pyri angulofi. | c. Vifcera pifcium. - VIL. Solen. corallorum, 'Tvbulus capacior, farciminibus f Lzvi | . fimilis , altera exiremitate Ícopulis co-4 "à Co rallferis continuus. L Mice: VIII. Solen pballoider , 'lubulus albus, lzvigatus ] phallum fimulans, -— l'ab3ciiiira IX, Solen fragilit , 'lubulus friabilis fere totus ex arena compofitus. (d) Jae, Tnxop. Kuersii Mofeum. Gtdani, 1731. 4te. | Claffes Conchyliorum. ré WW. E We Methodus Tubulorum Marinorum J. T. Krerwu. Genera. | ( . Species. : a, Conici. |b, Cylindrifor- X, Tubuli concamerati, Teftz longs plurimum coni- j ui " vel cylindri-raro dentaliforines , inte-5 &* 4^enta itormes, - rius concamerationibus, inftar Nautili. d. Superficie afpe- ra. e. Sulcati, f. Circulis afperis. XI. Bclemniter, 'Tubuli marini foffiles, materiz ad fe- f leniticam accedentis, teretes, fracti con- | a. Cylindriformes, centricas flrias in longitudinem porre-4 b. Coniformes. Clas & canaliculum. pervium exhibent , | c. Fufiformes. conum in bafi foveutes. : M "IM - ' 316 | €aroli Augufti de Bergen 2 Y Methodus particularis Polythalamiorum J. P. Bait. (e) T f AHDC Species, a. Orthoceratites, fiphunculo axem transeunte | graciliori , lentifime decrefcens ; thalamis: - olim, nunc articulis amplioribus. | Orthoceratites, fiphunculo axem transeunte - graciliori, fubito decrefcens , thalamis olim , - nunc articulis flrictioribus aliquantulum. Orthoceratites, fiphunculo axem transeunte, - graciliori , fübito decrefcens , thalamis olim, matan t PT 70 (yr agg me WELT DP o qas co scs [t gp at eror NE. ea fpiram rectam convoluta, [1 nunc articulis angufliffimis minusque conve- ' zi ! xis. 3g á f d. Orthoceratites, fi iphunculo inter centrum. & | EB OE NER peripheriam pofito , aliquantulum crafliori , -- » $ |polvthalami- fubito decrefcens, thalamis olim, nunc arti- | EGE PE culis flrictioribus. '« 9.8 lum in lineam "E wo dredam , veli €- Orthoceratites , fiphunculo inter centrum & | "iS o proximeadre- peripheriam fito graciliori, fubito decrefcens, | M S'8 tam acceden- externe fulcatus, thalamis olim, nunc articu- | oc lis firidtioribus. E £.m on EE | hs craffiori , lente decrefcens, thalamis olim ; 2 S E nunc articulis latioribus. ZO g. Orthoceratites, fiphone ad peripheriam pofi- to craffiori, lente decrefcens, thalamis olim »] nunc articulis anguftioribus. h. Orthoceratites, fiphone ad peripheriam pofito. craffiori, compreffo, lente decrefcens, thala- mis olim, nunc articulis latioribus. Tefta tubulofa, po i. Orthoceratites, fiphone ad peripheriam locata — ampliffimo & annularibus eminentiis infignito, tem extenfum, | Orthoceratites, fiphone ad peripheriam pofito. ! jÀ lente deereícens. (o) J.P.Bazvnn Diff. dc Mia Gran, 1732. 4to. E. .0 o Clafes Concbyliorum. it TOMAS NE (Y. s | | Methodus particularis Polythalamiorum J. P. BREvRrt. amium, 1 ps Genera, irc Species. " E tp * nadi- Lituur, 24 4 Polythalamium a bafi primo & s in lineam fere rectam exten- 9-9 fum , deinde vero in fpiram NE ed | éxterrie : apparentem in plano SM 298 horizontali convolutum. San. -- Ote; jq E- II f e^ — e - : - -MRG 3 4mmonia , | | 2 og E Polythalamium in fpiramex-! a, Cornu Amimomis, — Pofl. £ $3 E |tere utrinque. apparentem hoorentje Run. AE in plano horizontali convo- R96 lutum. : BORSS hum 1 ME es IV. [ | Cm Nautilus , a. Nautilus marino - lacufiris. Ac Sa Polythalamium in fpiram in- b. Nautilus marinus, & & —|terne latentem in plano ho- |c. Nautilus umbilicatus, E rizontali convolutum. i p 3 VI. Me- "T | P: Caroli Augufti de Bergen. — E | VI. | | Methodus particularis Echinorum J. P. Bazvw. (f). :- Genera, | Species, L | T | 2. Echinometra cum quinque. AZ ^ internis dentibus teftaceis. o | b, Echinometra, tefla in quin- "cS I Echinometra, que regiones zquales divifa. 4 9 |Echinus oris apertura in;c. Echinometra papillis exafpe- 8 ^ centro bafis pofita, ani vero$ £ata. . Mn & 5 [in vertice, ori e diametro| d. Echinometra aculeis vel «la- 2 oppofita, | viculis donata. ; - PON e, Echinometra cum corpufeu- B8B lo verrucofo circa ani aper GERE turam, : t — 8. A eA. TI. Echbinoconus, fa. Echinoconus, conicus & pi- - .&B S s |Echinus cujus utraque sper-| leatus. TE 4 TS Y tura eft in bafi, altera fcilicet! b, Echinocomus — hemifpheri- | n d E 2 4 pro ore in centro, altera ve- cus. | 9 8 5:2 |ro pro ano in margine vel|c, Echinoconus compreffus. p ; 4 E: | margini propinqua. (d. Echinoconus ovalis. chm T X od "5 E.A TH. Ecbinoceryr, E t &$ | Echinus apertura utraque «| * 8 £2 bafi, illa fcilicet propiore in-! Hujus non alias nifi petrefact $ "S g 9 ter centrum & marginem ,3 recenfet fpecies. e | pro ano vero in ipfo margi- : | 23 |ne longiffime diftante. e fi 4 Bs IV. Echinantbur, f EON ^» & ]|Echinus, cujus apertura pro] a. Echinanthus verticeelatiore, — R- 8 ore eft. prope centrum, pro: coloris albicantis. — A ^ S lano invel d marginem, lon-3 Hujus plerzque fpecies funt fof» & Ógiffime ab ore diftantem.| files. *- Eo Omnes forma ovali. | "! | | VL Me- Cafes Conchbyliorum. 1I9 | VI. i | Methodus particularis Echinorum J. P. Baevnrr. «B Genera, f Species, £u V. Echinofpatagus , L2] . . E A L] [4 I " |Echinus, cujus apertura pro !a. Echinofpatagus, cordiformis, e. ore eft inter centrum & mar-Y vulgatiffimus, "9 ginem, pro ano vero in vel|Reliqux fpecies funt foffiles, E : ONE TERM, T: , : & ad marginem verticem verfus |$8 [orn oblique oppofita. | un i2 : TATE c 9 z NE VI, Echbinobriffur, S mE | Echinus, cujus oris apertura | EG S | centrum bafis fere e j Hujus funt marino - terreflres , "B; S, 9 |ani vero in vertice perfpici- vel foffiles, «S og |tur a centro aliquantulum : LI n] -— . Bus. ; remota , & in finu quodam | QS S 4E]jor oblique oppofita. . L : O.S Q2 p9i3!| o 96 B CI Q cp J . . v . 9 ue 4. Echinodifcus circinatus , mi- E. nor, api is integro. £o . . . ; ] » "EE b. Echinodiícus dimidia peri- A2 i2 S j . . . LI 5 ds a E. o VIL. Ecbinodifcur , Vaso ud de zquali- E 5i | Echinus oris apertura in cen- Echinodi E PM :di j 9 tro circiter, ani vero vel in-- Ea PORE ^i m TU P Eo pu centem & marginem] Eus adus vero dimidia e & vel in ipfo margine pofita, fi- A. gr [. (CE ES Lui dduslandtáe duobus foraminibus perviis i-is: 8 P P | inftructa. PG o d. Echinodifcus maximus, mar- "x. | | gine integro, aperturaani in [^] I : * .- 4 E: | : b.-— Àpfo margine locata. VII. Me- T | Caroli Augufti de Bergen aU VIL iss | Methodus Echinodermatum a diverfo exitus fitu Krexwr. (g) f Claffe. ( Sectiones, f ^ Genera. ( —— Species. | ; : a. Rumphiana, ver- uw RECHNER tice elato. : l Giderirmiliaris. b. Hemifphzrica, P c, Angulofa, 1 [ a. Rumphii, IL Cidarir vario-,b. Langii, lata. "t d'Acqueti, MES | | la. Elliptica. fa Mammillz San- IIl, Cidaris mam- ! &i Pauli Meliten- silata, . | fium, b. Cidaris Mauri. Claffis I. UM iR - Anocy(lorum, ! qui funt Echi- $ nodermata exitum in ver- tice habentia. Sectio I. Cidaris, ob fi- IV. Cidarir corvo- . malis, forma ve- (militudinem terum dodi: (tegumenti ca-, ,;, | pitis T'urcici. Iv. -Cidarir corol- larir, corollam imitatur, * VI. Cidarir afteri- ZABM - Echinodermata. | a. Olearii. ? | b. Aldrovandi. [VIL Cidaris aff|C Flammea. lata, propter fi- ] d, Variegata. militudinem cum$ € Puftulofa. | S as tegulis tectorum. f Granulata. | T1 g. Lzxvis. A | | | | h. Ananchytis Mer- — 1 du cer D: cM n E xus *— (g) Jac. Tugopn. Krenu Dip. Echinedermatum. Gedan. Y724. Lx T - Echinodermata. l |a El , Claffes Conchbyliorum, - VII [ Claffes. [ Seciones f Genera, | $? Bede 1.) | Cidaris, ob fi- ! VII, Cidarir. be- Claffig IL [militudinem tryoidir. Anocyflorum,:fegumenti ca- | IX, Cidaris. j-/ pitis "Turcici. exitum in ver- E II. 1 &icehabentia, | C!ipeus. mA | ( $ b. |tiaus cum cli- » 1 [peis veterum. L L r 1 ob coticehiemsd I, Clipeus. | Í t [ f Seclio'd CI, Conulur 4, Cata-f : ET : cyrtur ex. circu- ] a. Fibula , AE . ^ 1 lari bafi in co-! b. Catocyftus a-. num circa ba- | fis circularis? peripheriam, . os in medio num vertice vel3 c. acuto vel obtufo | d. elatus, H IL. Dzfcoider id eft peripheria exa- Catocyfto- jag epe [L. e circulari, rum, | Echi- f (a. ES Sedio IL. 4I. Ga/ez, Caflides ; - PUn in aliquo! Cali s., magnz elevate, m Echinibafin o-4 pp-Nov. AR. Pbyf. Med. Tom.1H. q I2Y Methodus Echinodermatum a diverfo exitus fitu KrErmwir. Species. Piotii. Langi, Albogaleras, Globulus. Nodus, Bulla. Vertice Ícutato. b. Vertice nudo, T'zniislaceris. ! f a. Pepillofa, habentes, m hax | IL. Gaieola. 4 b. Nidofa. ; t Lc. Lzvis. | Sedio HL (I. Seutwn angula-[a. Humile.- | Scutum, | ye. jb. Altum. |Echinus neo (a. Scbaumontia« [gularis figarziIT Scutug) ova. | — num. |pronz fcutum | tun, jb. Iflyacienfe. | referens. Ad Le. Noflrum,. VII. : EP. | x 1 23 Caroli 4ugufti de Bergen VH. : i Methodus Échinodermatuin a diverfo exitus fitu Krrrwrr. f Claffes, f Sectiones, à nc Genera, f Species. | I 4a. Lzvis, Claffis1I. Melita |b. Tefludinata, - xatd CS | me f did [CM s [2. Bonanni, E pre ffus,. pla- ; | ] b. Rumphii.- t jani apertu- centz forma. i: Lacs c. Schynvcttii, ram. in aliquo bafeos loco | d.. Sulle, habentes. | l Le Plotii.' fa, Augufti II. III. Rotula. (b. Rumphii, I, Aracboider pe- ripheria per an- fractus circularis, es rotundum in medio bafis , a- nus quadratus peripheriz pro- xinus. Echinodermats, adiverfo exitus fitu, : P— III. Pleurocy- florum, quibus anus. , L nec in vertice, Y nec in bati, fed in loco aliquo fuperficiei la-] [teralis. i MM As c —ÀÓ . VII. Me Y 1 he dig D ocv cw affer Cenchyliorum. TEE i | rY23 * » - , V I I. € -. Methodus Echinodermatum a diverfo exitus fitu Krems, ET * Claffes, [f Secones f ^ Genera. — f Species. E VAM CURE I, Spatagur, Pleu-1 | Cormarinum,| recyfóus corda- 4a. Cor Anguinum, AUN Cl. E TM anus in latere! — tus cum infignilb. nr Grecorum. "2. IH. mucronis re- lacunaindorfo. ( — | Pleurocy- jfecti, os in ter- ; | [ orum, jtia axis bafeos W. Spatagoider kl Quaternis radíis, quibus anus |regione bila-| idem fed fine ful- 4 b. Quinis radüs, - i Saec in vertice, biun. — — [ cisin vertice. L4. 5 ^ |nec in bafi, fed! * |in loco aliquo | E [inperficiei PE LANOL OC L. Brifus fa. Maculofus. v teralis. "s Qo V um m a- " T ib. Unicolor. E finuium, |Pleurocyfti, fi- / IL, Brzfoider, ut. f - |gurz ovatz &; —Briflus, fed ra-;a. Cranium, T ]derfo inte- | dii planis non] b. Amygdala, qge i Íulcatis, i PS * . 24 | Caroli Augufli de Bergen VII. | Methodus Echinodermatum ab oris fitu defumta Krxrmwm. (hb) - A ( Claffes [ Sectiones. f Genera. A I. Cidarir miliarir. II. Cidarir variolata. III. Czdaris mammillat a. — mu m m mmm dtd " I MEI IV. Cidarir coronalir. dant. daris, .. SV. Gdaris corollaris. | os in medio bafis, anusin| vp. c; ,,.; aflterizanr. , Tereevs . | VII. Cidaris affulata, * a VIIE. Czdarir botryoider, IX, Cidaris toreumatica, B ji & 1 ; Lo CHpeus. Egi I. os in medio, anus in ver- ; Sa S Fomelolto-, tice. ou mi, uj o Fibula, IL. Conulur. t -z os in medio, anus ad peri-) II. Di/ceides. pheriam in bafi. a - LJ S Mid i fT. Scutum. angulare, 0s & anus prout in fibulis, [o Scutum ovatum, 1 V. we Placenta, |T. Mellita, os in medio, anus in bafi ,4 II, Laganum, vel peripleriz , vel tertix | HI. Rorula, l [axis regioni proximus. L (b) J. T. Krznui 4j. Biisndgmik P. 37- / — x uper vi í p- | | Caffe: Conchyliorum. : 32f | ENS — cUm $$. —— . Methodus Echinodermatum ab oris fitu defümta Krrrwir b. [ Claffes, : udo Sectiones, f . Genera. I. | Arachnoides, E mi. .|perficie peripheria proxi- E | | [mus. L Emmefofto- 'os in medio, anus in id Aracknoider. Et - [. a d T Cai. LL. Galea." os ano ad peripheriam n II, Galeola, bafi oppofitum , circa ter- tiam axis regionem, 1 " dE à | | l hinodermata, Z ab oris fitu defumta, - Z Da D [o Wm Cor marinum, IH. Spatagur. ftomi, 0S in tertia axis FCRI us II, Spatagoider, ands in latere mucronis ! l refecti, L ab me —— | Bus f Ovum marinum, [IL Brfar. os & anus prout in Corde j 1l, PEE. | posee, L q 3 : IX. Mc- — | Caroli Augufti de Bergen Methodus Aculeorum in Echinis KrzrNnu. (1) - fa, Capitatz. I. Acicule. db. Capillares, E. f 2, Simplíces. | | r. Villanum, — 4 jb. Nodofe. — - i je Granulare£, & |II. Suder. | d. T'orofz. 0 "E J | Fortali fa, Simplices. EE : [* orta itiorum, ; ib. Fafciatz. o &) |III, Spatule. à IV. Radii €010- nati, (t fa. Glandariz. | f Lin IV. Clavicule. din Buintes |^. Cucumerinz, (b. Lzves. em () J. T. Knzxun 4p. Echinodermet. p. Ag. X. Me-- 4 oy | Claffes Concbyliorum. 7 17 — — A Methodus Concharum Fluviatilium. D. d'AncENvILLE. (I) : Claffes, f Genera. [ ; Species, | L.S a. o $«. Roflrata, t 1 ; a, epas. L2- Simplex. Ms, pe m. mE | (4, Albida. "Y | 8. Umbilicata. : | 4. Cornu Sti Huberti, b. Limax, d, Flavida. & M itd. (, Exerta. ; f a. Variata & Cinerea. c. Neritz. — 4. Ad machinam Beste (». Subrubra. d. Trochilus. Jc ] fa. Simpliciter vittatus. y e. Turbe. 4 g. Ex toto prominens. p» Simplex. À. Uni- valvia. f£. Subrubrum. ?. Leviter canaliculatum. f. Buceinum. (^ Albidum quinque fpiris. |: Fufcum cum opercule. e r «. Viride quatuor fpirarum. Contignatum & tuberofum, (^ Ore, a dextra finiftrorfum, f a. Cinerea, | |, Globofa. 8. Fulva. : 9. Cum acumine retufo. d. Lactea. : x ] | à; X. Me Ln 40) Z'biffoire naturelle eclaircie dans deux. de fes parties principale la Litbologie "s " . qM QNIDAM Paris 1742. 4fo p. 367. 42$ | Caroli Augufti de Bergen | - - "Methodus Concharum Fluxsiatilium D. Q'ARGENVILLS, — Claffes. f Genera. f t - Species, | a, Fuícum, À, Üai- in. Cornu 4m 2. Metallicum. . -&alvia, | 2noníf. j. Cinereum. L IP Colore Achatz. f Albida. d" Cum maculis rubris, 2, Chama,. . E fulvo nigrefcens, - M Cinerea, a P Exigua. 9. ias «e. Cum SRI fufcis; |. E fulvo nigricans. . , 9. Multum elongatus. de M uf ulut. ]^ Magnus & fubtilis, - . Longus & aculeatus, le Extoto albidus, Llc PeHem. jo (a. Pecten albidus? 4 XI. Me- "Caffe: Conchyliavum. | Y 29 XI. Methodus Concharum terreftrium D. d'AscENvILLE. (m) Claffes, f ^ Genera. Species, n | 4. Lepar. | [-. S dbeus £. Ore depreffo. 1». Lüivax globofa Pomatia dicta, 4, "Faíciata. , Pratenfis, Flavefcens. ». Cinerea. 3. "Marmorea. j . Umnbilicata Sti -EIuberti. . Clavicula exerta, AV " Ls - MAN M B | à k Ore dentato. um T. 5. Pulchra. " Animalia 1. Jamaica. viventia &. Ore: ratundo. tecla. 7. Ore depreffo. le. Clavicula inverfa, fa. Flavidum fex fpiris. | €. Quinque fpiris, 3 ». Sex fpiris, colore caffaneo. 4, 'Trochilus feptem fpiris, « Decem fpiris ore a dextro funiflror-- fum. » | l. Turbiser, Null, —— 07 je Buecinas Co (puente e | f «,. Alata. 2 GLlofe (6. Oblongez, — — Lo VIifoine naturelle éclaireie Ec. P377 E Nov. 45h Mod hem 1E o Xue age XI. -. Caroli Augufti de Bergen. Methodus Concharuná terreftrium D. d'ARGENVILLE. - Claffes. | Genera, IL. I Animalia vi- 4a. Limacer. ventia nuda, | 2. Exi gua cinetea, : Species; n Oblonga flavida. j. Paululum cinerea, nigricans. .$.. Colore fuccineo cum maculis albidis. $ Brevis & compreffa, colore flavido.. .& Serpens Cellaria dicla, Feldfchbnecke. Wiefenfchnecke , XII. | Methodus Cochlearum Anonymi. (n) A. Cochlex nuda, | (a. Y, Terreflres;. i b. Lc. BE. Cochlex Teflacez;, fa. II, Fluviatiles: | b. " e. d. D Walafchnecke- .Erdfchnecke. . Weinbergsfchnecke. . Thurmfchnecke. .. Tellerfcbnecke. « Laubfchnecke. Teicbfcbnecke. Fluf&fchnecke, Deckelfchnecke, Tellerfchnecke, Schirmfcbnecke.. (ny Otemifeb Poyficalifeler dibandlongen VIII. 34cil,. Leipz. 7 $5. 8. p.769. Appen- 3 00 3 Q1 | COH loco hic fubjungam Conchas & Co- .. chleas tam Terreftres , quam Lacuftres Marchiae noftrae & - — Viadri, quas mecum benevole communicavit Clar. RicHTERUS V. D. Min. Rampizer:s Diftri&us: quas ipfis Au£&to- ris verbis hic publici juris facio. Sammlungen einiger Schnecken und. Muf[cheln biefigen Ortes und am der Oder. Scbuecken : I. Die ganz kleine Garben - Schnecke, ift nicht gvóffer al ein. Mobn- Korn, meifl unter dem Saamen der Garien- Garbe. l 2. Die bunten Hain -und Hafel- Schneckeng deren bier a. Die rotbe , welche felten, b. .Die gelbe, welche febr zart.. €. Die buntgefiveifte, ——— id. Die marmorirte. e. Mit einem fchwarzen Reifen. £, Die gelbe, mit drty oder vier Reiffen. Diefe Schnecken findet man nur im April unter Hafcl- und. Erlen5 Stvüuchern, beym .erflen 'Grafe und Blumen ;. da- Jer ffe auch Blumen - Schnecken: beiffen 5 verlicbren ffeb darauf das ganze gabr in die Erde. 3. Die kleine plattgedruckte Pfubl - Sebnecke, 4. Die Ammons- Hórner. s. Die Pofl - Hórner.. 6. De gedreheten Dieten - Sad: 7. Die groffe Garten- Schbnecke, — * 2 Mufcb eln: 332 3X 26 X | Mufcbeln: 1. Die ganz kleine Kamm- Mufchela; | 2. Dar Hütteben; ifl nur am Müáden - See. 3. Die Molde; eben in gedachter See. 4. Die febr dünnfcbaligte C^v- Mufchel. f. Die /chwarze dickfchüligte Obr - Mufchel, 6. Die Kieff - und Sand- Mufchel. Ij diefen Mufcheln iff zuweilen, doch [chr felten eine Per- le: am Queiffe aber büufiger. Sie untevfcheiden fcb, daff ffe knorplichb und gewunden find. 4n. der Oder. giebts febr wiele Arten. groffe und. kleine, f[pitzig und rund oder keulig ; feblacbe und gefireift , fcbwarz , gelb, grün 6c. 9. Die groffe Pfubl- Mufchel , von. bocbglünzenden Faxben , — allbier im Lubans- Graben ófters zu. einem balben Fufé dang. id ; | LG IN VARIOLARVM | INOCVLATIONEM . DISSERTATIO EPISTOLARIS FRANCISCI RONCALLI, PAROLINI, . S. R.I. COMITIS, MEDICI BRIXIANI, CXSAREJE NA- — "TVAE. CVRIOSORVM: REGLEQVE BEROLINENSIS ACADEMIUE. L SCIENTIAR VM, EI INSTITVTI BONONIENSIS. U- e i 1 E d MEA 2:7 "| id c 2e M A Q LET. Ad v B | id is ^ ks f Md » i ) [ » Norm MORE T * M : n. . dS NU E AA (13. 97k " 1x IX HH . J Lad wins ted * MMOL 1 "* x NS CUL EN VOR T L5 BÉ ; "SN DMGICA AA gue er MU vp) Le d eir] i 2 E: TDXWHRL 2 MAUMMEE EIN a TTD T OA euevtai iQ ABE der du iM a A Ju E" E "a irem * "» E m -m ha Ü na KU UE E 1 , jd i d E S RE. j Xi [5 EESTI Nous mao à AT urtad u. sj T" jt "M NA . "FN tu v zi j n , . V ^ " X H i T * E VE i | Er» , Ed A "A TT S y. VE PN s i x » 2A " Lj Y e , ^ ^s Zz » » " HT ] ^ us MAS ! I, E) L: ^ UN L " » " us ur UNE 1s RO RS CA at ^ 1 RI l E ; AD i4 D ! t AU ^8 * V; : Wr. LT i. A * MA D t 2 AA . T : ». t5 ! : M L y | j? t * [d 4 " : fies M E TT i í k N : 5 j E Dy PUE t NUT 2 t» i k^ 8 , v T , ijo. ife sud l * * N [3 » " * AUN. AUREUM. barre je VAT [4 UR ; l bud ' T | SX E M MM. Ex d | b t | T 1 / , Nw I ; * - n JEN i ; ^ i E í m s ». VES Pon t » v ts L4 ^ ^ Li «A | E - À Pu : | NR A EAS | N x 4 - , ^ SOM - - 1 ; [ Y b t | | ; did he H hu x y & aM AAA » X N D i yi SEA / l k sits, i ; 4 i d wi. i f 1 ? : Y LU! t 1 e LI "aM " A T "s em n *.4 T | 4 j i , * N ; " ; wr INT TV 1 M 3. M: | *X 9 X o 0388 Vniverfis & fineulis | pee Leopoldino - Carolinze Kesadorie Viris Clariffimis « ejusdemque PR/JESIDI CELEBERRIMO | ANDRE/E ELUE BVCHNERO, * Sacri Romani Imperii Nobili, Confiliario , Archiatro & Comiti igi: no Cafareo , Potentiffimi Boruffize Regis Confiliario intimo, | FRANCISCVS Cowzs RONCALLI, PAROLINVS. mee an eu vigiles properate, Profeffores clariffimi, fapientif- fimi, & expergefa&i capita veftra erigite. Ad arma , ad arma! In Turcico Imperio oborta, in Britannico regno connutrita, in Monarchico Gallicano folo ab aliquibus J prote&a advenit artificialis inoculatoria variolarum peftis ; * - jamque in pulcherrimis regionibus noftris, Germania , & Ita- T———XMÁ— 7 - lia, radices agere incipit. Quidergo? Et futura zva fcire de- J bebunt, orbem totum medicum, litterarium, & fi fas eft di- - cere , theologicum , a vafra Theffalica avariffima muliercula deceptos fuiffe , illamque ipfam nos omnes ccecos inconfulto & temere in foveam transduxiffe? Non ita, ornatiffimi Soda. les; (i faperi aderunt, fi Vos omnes magis illuminati vigilabi. -tis, (i Praefes nofter immortalis famze Vir, BücHwzmvs, qui gloriofe eminet & docet, argumentum fumet, tractabit, fim - faciet. Interim: o 756 b. $ UR Interim ego, quid fenferim, Vobis hiic epiftola addi- 'tum, -Differtationem nempe epiftolarem noftram , huniilime transmitto, veftrosque fenfus graviffimos in refponforia fcri- ptione expeCtabo. Libere ex-corde oquor. Non adeo viles debetis effe, ut aliorum , .in aliis regnis commorantium, opi- "ones expe&tetis. Abje&iffimus.hic cogitandi mos Germa- nos, ingenuarum difciplinarum. cultores , -inftitutores, non de- cet. Vos fententiam pandite, quz lata & inabrogabilis. vadat ad univerfos. Velint, .nolint,.vaticinor, obfíervata venera- buntur. "Nullus quippe ludex competens , nifi Medicus Pra&icus. "Válete. Socios.meos dile&tffimos Regiae Beroli- nenfis Academize ,.(a cujus Secretario incomparabili, Dn. Fon- MEY., amico noftro, nuper non fine animi dolore intellexi, in- fitionem variolarum adhuc in Pruffico regno vigere) pro lite. - rario bello fufcipiendo , in auxilium vocate, &, humaniffimis meis fupplicationibus indulgende , 1noculationis exilium quam * «eitiffime promulgate, -circumferte , fuftinete. - ; Jrixie Venetorum VIto Maji, MDCCLIX. U€em oo xm 13 Nobili & fapienti - M Rs ue ema: D. SYLVESTRO O0 ANTONIO PONTICELLI, - Comiti Farneta & Guffiolz , Büsonierif $Scien- - tiarum inftituti Academico , Regie Ru Rd Monfpelien-.- É E fis Profeffori & Socio , Regix RUE ÁAcademiz Corréfpondenti , — Augufti. Hifpaniarum ida DD, Pur, & Auguftz DD. Arovsug j ErisABETHE, Chriflianiflimi Regis Primo - natz , totiusque Auguílz Pro- lis fichiaéro , atque fupremi Medice: n Magiflratus Przfidi perpetuo, &c. (ERAN CISCVS Cows RONCALLI, PAROLINVS. j rges, & peculiari epiftola, "Báloe; in Regio Pálatio , nu- | V per elapfo menfe data, & ad nos transimitffa prope. vim ; facis, PoNTicErL: ornatiffime, ut ipfe pandam qua le- i gerim, viderim, aut fentiam dcifiéculütióne variolarum, plu- - fibus ibhinc annis apud aliquas'Gentes inflituta:: idque agis -juíffu Viri omnifcii, & toto orbe celeberrimi , Domini de la 1 CoNDAMINE, nunc in magna Metropoli Parifiorum Lutetia flo- rentis & optantis fcire, quid fignanter in Longobardico Trans. - padano hoc Italie tra£tu , locisque finitimis. ufu-veniat, qua- —que (forte & exitu-infitio illa peragatur. —* Quamvisipfíe nihil fümens ; & mediocritatis meze probe - €onfcius,, 4lle-1deo non fim, qui expe&tationibus veftris poflit - fatisfacere: -quamvis Venetee Roffianze, .cüfeeque-a) Epheme- E" elapfa hebdomade me multum. terreant (admonent: quip- | e &. "y Num, :46.: per i uli di 1$. Een r3 we pp. Nov. 4a. 2i pas Tom. IL. ' NE 138 (00 Tavariolarum inoculationem pe, & ubique terrarum ac gentium apud Literatos omnes hanc quaftionem obftrepere , & ere&um in Francie Vniverfitate "'Eribunal, fedentibus Epifcopis & Theologie DoCtoribus, mox : in magni momenti hac re fententiam pronunciaturis), ideoque perquam caute, ne dicam trepidanter ante tantos Viros opinio proferenda fit; quae fi ante decifionem in Gallicanas pervenit | regiones , licet ceteris longe inferior atque poftrema, poteft tamen effe granum illud in bilancis latere praeponderans,- tol- lensque zequilibrium : nihilo tamen minus, cum hac prima juffio fit, quam humanitati Tua acceptam referre debeo, ne- fas ducerem non parere; ratus me vobis ambobus humaniffi- mis minus qualicumque fcriptione , quam filentio difplicitu- - rum. Neque vero, dum primus ego & folus in Italia, (quod . Íciam) faltem ex profeíffo, contra tantam adverfíariorum fe- Gam, & fere ab omnibus fapientibusin hoc anfra&tu derelictus, | argumentum tractare aggredior, vellem crederes, aut peteres, me in omnia iturum loca, fontes, ubi documenta, libros vol- vendo, elici poffunt, perque quaftionum tricas divertere, ut Scriptores, confarcinando , aíffueti funt: multoque minus me, hac data occafione, poftulare, ut quidquid edifferere pergam , pro rato.& firmo accipi debeat. Nihil datur tntum in arteno- ftra: meapte natura femperharens potiusad dubitandum pro- clivis füum. Argumentum propofitum jam jam feneícens di- verfimode, & muitifariam a&tum atque penitus penitusque diss | cuffüm, non finit, ut alia, aut nova excogitari poffint: tane. to magis, quia intelligo jam defudaífe Viros fapientiffimos 5)5- nobilioribus diíciplinis inftruétos , omnique fcientiarum fupel« le&ile ornatos , quos venerart debeo ut Magiftros, & a quibus Jex prolata femper magis confirmata expeéctanda eft. Dicam folum, b) In Confultationibus medicis Morandi Monawpt, epiftolisque addie tis, hzc proflant: L'Ingbilterre fola puo fornirci di cento, e pitt. Araitati fopra lo fleffo Vaiucle. Differtatio Epiftolaris. 139 "folum, ut obediam. Dicam ut Advocatus, ineloquens licet, caufam traCtans. Lis, & punt&tum deinde curis & vigiliis no- firis fortaffe magis illuftratum , redeat ad Sapientes: redeat primum ad Te, deinde ad amicum Parifienfem tuum, nobiliffi- mum fcilicet de |a CoNpAMINES cui duplici de caufa me pera- menter adítri&tum fentio : nimirum ob parem cooptationem in Regiam Berolinenfem Academiam , atque mutuam noftram de- pendentiam a Regia Celfiffima Borbonicorum Monarcharum Domo. Vos, inquam, de fcriptis meis judices eftote. Eo- rundem qualiscumque fuerit fors, me vindicem non habebit, neque ulterius fcriptitabo. Vadant ideo , cconfuetum rerum - cufarum fatum, in terras alienas, varietatem per quceftiones quaeritando: fed laconice: ideoque, ut ad rem veniamus, tan- gam folum quid variolofus morbus fit in effentia fua , fuaque —origine, caufis, fymptomatibus , effeCtibus ; ut hinc, ratione & experientia, precipue divinae artis.cardinibus, facem pree- "ferentibus, Íftrata magis via ad ftatuendum , num expofita va- 'xiolarum inoculatio laudanda veniat, | Deillarum infuper in humanam «calamitatem exordio , & fucceffiva invafione non nimis ero follicitus: -omnium placitis in varia abeuntibus, nuncque prima, nunc tardiora facula 'culpantibus , atque ab «orientalibus Provinciis per Syriam ad "Perfiaam, HiPPocRaTE filente , peragraíffe, proindeque ad Eu- ^ ropam perveniffe, mordicus fuftinentibus. — Quod a veritate abfonum crediderim. Probabilhter enim aerumna hac fuit a "mundi initio ingenita, humano generi in univerfum effentiali- *er coz2va, & per accidens poftea endemico, aut epidemico "etiam afflatu hinc inde gra(fando tranfportata c): quam fere ne- | | 82 mo 3i $) Nec obflat documentum a Jacobo 2 CasrRo , Medico Londinenfi, i| propofitum, pag. 8. Differtationis zm Inoculationir, feu tranr- plantationir variolarum methodum $' efle hunc morbum novum, quia a Veteribus indictum : quandoquidem alio fortaffe dai | une o Y M 140. ; Fi variolarum inoculationem: mo mortalium vitare poteft d) :: fique unus. vel altem ab eadem | , nd ^ immunis ad fene£tutem pervenit:.non ideo dicendum variolis earuiffe. Interdum quippe in infantia variolee invadunt, fuum- que ftadium: nunc-lente, nunc acute profequuntur fub. larva alterius morbi ,. nunc fudoribus ,. nunc diarrhoeis ,. nunc. alia criüi judicati,. & fortaffe Medicis ignoti.: quin imo puftuis eruptisin hepate; ventriculo, inteftinis , aliisque locis: quod nonnulli-claffici Au&tores docendo tangunt e), & loquitur etiam Vir clariffimus, Carolus Frascifcus Cocnossivs, Profeífor Pata- vinus emeritus, in epiftola fua. f) ad.nos direCta.. | His pofitis, cenfeo variolofum. fermentum in omnibus la- tere, & effe agens illud.apte natum ad. promovendam fangui- | nis, & humorum .omnium.effervefcentiam , in pun&o, & cafu illo, quo-liquidorum: defpumatio, natura operante, furgere & | -efformari debet, ut purum ab impuro feparetur:.in quo. con-. fiftit lu&a.Microcofmi noftri... | xe 3 Si conftapti lege id in omnibus evenit, eveniet mechaniea.- neceffitate cogente, ab interno fcilicet liquidorum genio, $ta- wr dom s nv. o 2 d gens « ds is í hunc ipfum vocitabant,, ut cordati Sériptores dócendó flatuunt" absque ulla hzfitatione. | ^ de 4) Neque methodo ultra Indiam ,. & extra Gangem ab Afiz , laponi& | przfértim. gentibus inventa ; fectione nempe in infante recens- . nato: vaforum umbilicalium, ita. ut refiduus fanguis menfílruus ex« - primatur.. Proh fomnia! F ag -.^ GM f) BoERHAAVIVS precipue, quando fcripfit : Morbus variolofus , fape finie variolir. . | | y E f) Vide. Opus noftrum ia folio magno, dicatum Augufliffimz ErisA-- ^ gETHEÉ; Hifpaniarum Reginz , cui titulus: Summi Pontificir, Ree gum ,. Principum, | Academiayvum ,, Sapientum: Diplomata 65 E- piffala. ad Comitem Francifcum NoxcALLvM Parolipum. —— . Diffetatio. Epiftolaris. . E. lófüm Tu&tamen illud arte poffit.promoveri; & fufcipi fineum-- bra periculi, quodque. etiam effet opiapqum, cum minori COI-- |» poris ja&tatione et labore.. ^ s Vtid, quantum fieri poteft, inttofpiciendo: affequamur,. mente, anatome, praxi; optimoque criterio ducibus, fangui. nis elementa; folidorum nexus et compages in ftatu fano ante: oculos habenda funt, mox defcendendo ad cognitionem caufze moventis, et tollentis equilibrium , in quo falus. — Caufa futu- ra.variolofze fermentationis ubi fignanter in.corpore, aut cor-- poris interna particulalateat, nefcitur.. Probabiliter in fangui-- ne toto, qui anté hanc eruptiónem poteft. quodam modo dici acerbus, , immaturus, mon defpumatus: quique habet in fe ali-- — quid vitiofum,, lentum, crüdum, acidum, aufterum, uno ver- bo, faluti adverfum. . | Quia vero praeter hafce omnes caufas, fimul fümptas; mul.- t2e ala intercurrunt, ratione fuübie&ti & circumftantiarum con- - currentiüm; atque errorum in Medicina przftanda fa&torum,. ob quas interdum. ne dicam faepius, maligno afflatu fuüperad. dito, variolofi [ARCHIE debent; ideo olim a plebe,. aut mu- lierculis, aut.Medicis inventa fuit imocwlatio; atque ad actum. perdu&ta, vel Türcicomore media fe&tione vafis fanguinei, vel - fcarificatione cutis in variis locis, proindeque aptato- pure, a- . evariolofis benignis puftulis paulo antea extra&o; vel inquam; SSinenfi: more, 'per nàtes g) introdu&o; aut afia quavismetho- do, quam nimis prolixum effet deftribere ; et qua olim apud: Antonium le Dvc, necnon Gualterum HARRIS, Emanuele TiMoNtO: preefertim referente , multofque fucceffive alios videri poteft :: -ubi re vera ad. fümmam facilitatem. cum felici exitu opus per-- ducunt atque. promittunt hujus inventi Preecones; praefertim a "$58" MaAtYER-- £) P.DrwTREkOrLES literis Pekino 1729. datis, afferit; infitionem in Si- - .—.. . nenfi Regno dici Tebungteou, feminare il Vaiislo.. Eodemacta — fermento. exficcato & in pulverem redacto, fieri paílillos-: pro uid; 342 Tn variolarum inoculationem IMAYERNE, qui variolofi fomitis , - -media inoculatione, fuavem :& prudentiffimam infinuationem ;penetrationemque defcribit; atque .etiam :poftremis ;bifce itemporibus "Mylady Worteley MoNTAIGU, .dum :cum :Sponfo Legato Conftantinopolitanam urbem invifebat, . et variolaruminfitionemin propfio filiolo per- tentavit, quae.mox Londini infororula.etiam.pera&ta fuit: pro- indeque pluribus aliis przemiffisexemplis felicibus, ad fupremos .etiam Regios Principes evetta et adminiftrata. "Verum ut ad preefens 'inftitutum noftrum, feu. fctibendi argumentum proxime accedam, .de inoculationis eventu agen- ;dum eft. Utque ad normam explicatz tuze petitionis ipfe pa- ream, liceat, quamvis;in epiftola, pro &icendorum a claritate «capitulatim incedere. 1. ' Scilicet referendo experimenta Brixiz tentata. 2. Clariffimorum Virorum ;fententias recens exortas, :3. Rationes:& fundamenta, ,quibus opinio noftra innititur. .4. Punttum Theologis proponendum. s. Dictorum;omüium.;conclufionem, «et fümmarium qua- tuor articulis.diftinctum. 6. Denique pro-mantiffa, additis pro; curatione: aiuti cdi nonnullis. remediorum, formulis. | E Experimenta. imoculatiotiis &' «contagii Brixie 4: 1 atum perducta. [ '"CASVS :PRIMVS. AX 1739. menfe O&obri, faevientibus in urbe Brixia va. | riolis confluentibus, inter multos alios fex fraterculi pe- tiere; feptimo, tres annos:nato, .fuperftite. 1n eodem, op- timam in fignis .omnibus falutem prae fe ferente, Sacerdos pa- truus inoculationem pertentare voluit. Ob rem hanc accitus | "fuit Vir clari nominis in uzbe noftra, OGaviuws MaAnoccai. u o. avis c0 7l Cens, ! Difertatio Epiftolaris.. | | | 145 lens, nolens, & violentiffimis fupplicationibus: coa&tus,. re prius proteftata, fi quid. in contrarium accideret, negotium curamque affümere debuit. Purgato: corpore, extra&o: fan- guine, obfervata dicta, infitio: peracta: fuit confueto: circiter more, quatuor in locis, brachiis fcilicet et coxis,. fumpta fanie parum longe a filiolo,. variolis difcretis,. benignis ,. qui per fo-- lum ny&hemerum lecto decubuerat; laborante;, atque ad: ma- turationemjam redactis. Perquinque dies: nihil novum. Sex- ta noGte vigilavit, febris furrexit, proindeque apparuit fitis, dolor capitis, bibitaque aqua cornu cervi, vomituque reiecta, omniain pejus ruere: adeo ut cum celeri puifuy. tendinum fub- . fultibus,. convulfionibus,. et orthopnoica refpiratione, atque ftertore,. mifellus morti proximus: videretur. Summo: mane feptimae diei Medicus ,. cubiculum: ingreffüs ,, confalutatus: fuit a defperabundis etlacrymantibus mulierculis; hacpropemodum voce: Ecce Carmifex; Niíi religiofus adftans, Medicumque co-- miter atque humaniter protegens,. eafdem reprehendiffet,, ul- teriorz, aut jurgia, aut faCta poterant contingere. De fatto, Jicet pulfus effet exilis, facies cadaverofía, oculi ftrabifmo af- fe&u, viribusque effoetus, tamen, Sydenbamii documentis inni- xus Medicus, dari fymptomata illa etiam in variolis difcretis, atque benignae natura, aliquam fpem adhuc füpereffe dixit muffitantibus illis mulierculis. Die febris tertia, infititiarum . vero variolarunr nona, infans fomno fepultus: videbatur: fed - imninuts febri cibuni non refpuit, et quiefcente tendinum fub. fuitu, refpiratio facilior fa&a. In vultu aliquae maculie appa- ruerunt, futurarum puftularum indicia. . Die decimo irrequie- tus deliravit: tandenr varioiz evidentes emerfere, et undique .3n multis locis, confueto gradu ad maturationem perdu&tze, - parumque diffimiles ab illis, a quibus fomes faniofus pro inocu- latione defumptus fuit. Quatuor inffi&ta vulnera quafi ulcero- fa, pus fundendo, evaferunt: idque per menfem integrum. nes füborta diarrhoza infans ad priftinam rediit valetudin bes Se TOTUM ^ i . TMPEOFOS € CU. A "AA | Ta variolarum: inoculationem Sed Medicus. tune, atque etiam nunc fan&te protéftatür , -n amore, nec vitoto tempore vitae. fuae talem. curandi methüdum . fe ette. fufcepturum. , —.. CASVS ALTER. rima O&obris proxime elapfi febri corripitur Antonius "Rindl- - A — dinus,-3nnorum quinque, D. ANGELI, amici mei et doti Medici fius. Sanguinis miflione ftatim pera&a, jufculis tra-: : €&atus,"febrire non de(init: die-morbi quarta emeríis ad cutem maculis, de variolofa obeunda lu€ta dubitatur. Aecitusincon- fültationem id indubie affirmo , tenuemque jubeo'dicetam, nec cubiculi frigus b), -néc nimium calorem) laudans. | Dum exeo, - . ad le&ti latera video filiolam quatuor annorum, :Saviam nomine, - .eegrotanti fraterculo adítantem. ^Damnande rei novitate per-^ motus b), in patrem invehor, eo quia -filiolam derelinqueret: inillo, ob contrahendas'variolas, vite periculo. Refpondit;* """rrhLem£ datà' opera id. feciffé, hoviterque' facere-vellé;: quis variolae? erant diftin&tee , diífcretee, neque in teta urbe tunc-aderat con-i | ftuentium, & peftilentialium variolarum umbras; ideoque opti- : mum effe; ut filia; media illa contagioft fomuitis'infitione, atque- infpiratione; morbum contraheret. | Contraxit, et trimis. - Quan- /— doquidem, dumfrater incoluiuis le&ó-exit; filia conqueri coe-: - pit: fanguisillico contrahitur, fed brevijamj jam puftulata cubile intrat '1d ipfum, exanthemata elevantür, magis protuberant,: benignam in pfincipio indolem pre fe fetre-videntur, ;Famu- - latus amantiffime adítat ; mater; "rélietetle MAR fed om-: niai | TE BotkHà ai doces u QU): Ft Richarvdur Mon oN in: variólofa argritdine fli I zMerfigni 3 dem; Foco:in cubiculo accenfo. -&) Innixus documentis Drewenpgoscku , quita fcriptum reliquit : B. c gendum, wi. pueri aliique, qui nunquam variolis. laborarunt, — . fugiant non i; folum «gros "variolir infeftatos, fed étiam illos , T inferviunt. Y P - Dou. " Diffiriatio Epiftolaris. r$ Tia 1n caffüm, quia puftule fubfidunt, hywefcunt, intro&unt, incipit fuffocatio, ftertor in refpirationis au: tenella segro- fans, veluti fiderat2, fit attonmitee fimilis, cibum odit, non ac- €ipit, totoque variolofo, atque per contagiofam fationem pro- «du&to apparatu ad cordis thalamum properante, aut in fpiritali- arce protinus fübíiftente, inter parentum lacrymas, .die morbi . duodecima, .ex ;:promoto certiffime morbo natura non parata, miferrime perit. Pater lugere non definit, non ob mortem tantum, fed ob caufam mortis. | Senteutie clariffimorum Pirorum recens exorte. A 7ttute magis pede incederem, Iuxque provida corufcaret, - W -ravi Virum Nobiliffimum, fcriptis editis celeberrimum 1), Brixiani Medicorum Collegii Praefidem, ut, praemiffo om- nibus Sociisin Schedula monito tractandiargumenti, (mos a pri- -4ma ufque inftitutione &d haec ufque tempora fervatus) coetum "univerfum convocaret. ldque contigit 7. Decembris 1748. "Omnes, quotquot aderant, aut fcriptis domi fatis et leCtis, aut ore longam dixerunt orationem fuper re expofita et contro- werfa: fed unanimiter, nenmíüne penitus diforepante, fanxerunt, varielarum iníitionem .effe poffe damnofam, ideoque illicitam, aet vitandam. - | | ^" — Profetfor primarius in Medicina facienda, urbeque Ári- ^imlno nunc florens, jJanu; PLANCvsS, Academic Mutineníis Con- "Pe&turantium Princeps, Lynceorumque Reftitutor perpetuus, | "Vir fi quis-alius in Italia univerfs, & Praxi veríatiffimus, fa- |""pientiffinmus, a nóbis in hanc rem excitatus, die 4. Decembris | 1753. refcribit; et edicens proteftatur inoculationem non ef(fe: |"permittendam. ' . ev | | NU 32U- omis iioi 3 Vir |. 4) Proflat ejufdem in Europa noflra pag. 292 Brixienfis Medicinz Epi- | logusin Epiftolam concinnatus. Pariterque in Opere, cui 'itulus: | Diplomata et Epiftolz &c. Tractatus de Aquz "T'eda facultate, & (WX —— viribus pag. 169. | (0 App Nes Ai Phy Md. TimdL — 0 € *. 146 Ii Mea s inocidaziosen 2 M Vir pietate & do&rina. (ingularis,,. Fridericus eara: e. S. J. inoculationem damnans, ita mihi fcribit: Quo circa periculum expetlemus ,, cum nature nece[fitate fubeundum fuerit: mon uliro. provo- cemus,, non prevertamuss, illi ob[ecundemus, mon. vim iuferamus, Gc. Chriftophorus ZANETTINt, Archiater Pontificius, literis r6. Decembris. 1758.. Roma datis, ita effatus eft: Mi onora. F.. S. FEllma: con: fua fHimatiffema: Lettera, alla quale bo tardato rifpondere per — meglio. informarmi intorno. alla: ineculazione. del. Faiuolo.: € per parlarle con. tutta fincerità, le dico. di non averla: io mai praticata ; né in Roma 6 à mai creduta. ragionevole: da: efequirfi. com: utile, e profitto, e' [enza - fcrupolo. di. cofcienza 5; poiché: li; Theologi non. l'ammettono ,. € dalla. Pu verfità della. Fiancia fi attende: la: decifione s. la: quale: fi crede ton: unifor-. - me ai co[tumi dei. Turchi, .e degl? Inglefi, trattandof di arrifcbiare pel- - lem pro pelle. . /n alcuni; Luogbi dello. Stato de. Papa: un qualcbe: - Medico ba.vantato.cofe mirabili con tale Operazione : ma fi & poi Japuto: Ton. e[fer vero» quel tanto: che fi. voleva far credere. — Molto di pià potrái dire [ata] punto 5; ma. lo [timo fuperfluo &c.. CN "GO E Vivit egregius Vir ifte, patrize noftrae decus: & ornamen-- tum, flexis génibus. ad Summi: San&iffimi Pontificis CLEMEN-- Tis XIII. feliciter regnantis, latera,, frequens alloquitur Cardi- nales Eminentiffimos,, facratiffimos ,. veras. Romanae ecclefia columnas 5, agit cum: Epifcopis, Preefulibus ,, Theologis ,; Ca- nonicis, Do£toribus,, ideoque pro. oracnlo accipienda eft fen- tentia ipfius: quam non: haerens, (ut fecerunt bene: multi Me- dicina& proceres, ut in primarius urbibus. Profeffores. circum- fpe, politici, publicunique: bonum: non curantes; qui . neque refpondere dignati funt, ) fed edo&us. wu) totiflima profert. Hanc alissque tanti effe ponderis Tyne ut nemi- nem poffe refragari, credam. V WC sm) Re fcilicet prius ventilata, excuffà, decreta. NS Epiftolaris.. — YÀY Fundamenta et. rationes, quibus innititur , atque | gprobatur fententia fo[Hra. ' ps pun&is, quae propofueram, delibatis, juffis tuis ' obediendo; et promitlis meis ftando, remanet, ut roga- tam fententiam ipfe ex animo pandam. Ne autemulterius mo- rér patientiam tuam, 'conítariter , quod hujus; epiftolae fronti. impofitum intueris, confirmo. Vtquenon ofcitanter ad id de- fceridiffe fcias, nonnulla rationum :momenta, - «caufafque fen- fuum meorum habe. i . In pun&o illo, «quo 1noculatio peragitur, temperamentum pueri fortaffe difpofitum non :eft, neque paratum. — Maturatio. fuppuratoria in variolis fponte -nafcentibus fit natura illo mo- - mento operante. Medicus non poteft jubere, fed debet pare- re ejufdem motibus. Pyrum non maturefcit, febris non fur- git s), mulier non parit, vinum non evadit, mnifidtatuto matu- rationis tempore. "Quze maturatio in fratribus longo terrarum tra&u fibi invicem remotiffimis, füb ccelo diverfiffimo, fed paris confütutionis, parit eundem variolofum ;morbum, «cum eodem periculo. Liceat adagium fcholafticum cecinere: Snjdóuéd recipi- "tur, per modum: recipientis recipitur. Ens novum, exterum hunquam fatis cognitum, inje£tum pus eft: quod, ut agat, & fufcipi, &'circumire debet cum fanguine toto: cujufque qua- litates, licet a'benignisvariolis defumptas, inimicas o) non eft quod memorem. Dum fpiritalia fubit vafa, «dum centralem :cordis thalamum excurrit, quis. audebit fpondere, loco opta- ' ye epis, non n poffe vice verfa tangi, irritari exquifitif- | E: P in T3: find Fs 2) Cujos n motio xoi apis effet utiliff; ima, Nimirum in apoplexia, in ^ convulfionibus, fed non promovetur: quia multa. mota nocent, qux non mota non nocebant. —— 9 e ini prodeft, alteri nocere poteft, dtes eft in Medici- 4o . mà praclica. quotidie recanendus, c ed iM A w^ d Li r4á$ . Jn variolarim inoculationem:.— - fimi fenfus fibrillam , vaículum tenuiffinum, nerveum fürcu- lum, ita ut convulíio, dolor, & fexcenta hujufmodi in prit . ptu fint? x ^. Iimplantatio felieiter vüdát cumexitu optato; Verum cual in exaCta füppuratione non fatis forfan expurgatus. fit fanguis :- quid. erit ob: cutim a praeteritis, licet optime exantlatis vario-. lis, corrugatam, atque ab informibus cicatricibus ftipatam, vi- tiatamque adeo, ut patton adveniens. eruptio. efflorefcere 2on poffit ? . Adde, dari etiam ex natura inidtel cutefque folidas, du- rYiffimas p), quas coatias BogRHAAvIvs- q),. denfas. HiPPOCRATES. vocitat: in quibus nec fudor, nec macula, nec cujufcumque generis exanthemata, nunquam toto vitze. curriculo, expeCtan- - daíunt. Quibus cafibus fi diaphoreticis, exofim promoven- - do, agis, oleum & operam perdis, aegrum ponis in ancipiti, - Derivatione, co&tione,. fpontaneis naturae docentis moti bus, crifibus, cardo. praecipuus. Medicina faciendae immnititur, — Hec fequenda, hac imitanda: fed. tempore illo. non: a. nobis. - invento; : Porofitates, cribra, PMIOXOR E RAR peculiaris in foli- dis omnibus. Figura peculiaris. in liquidis,, ut permeent, & | vadant. Exhis falus, Pyon implantatum diverfee toto.ccelos. & non cognitee: molis, quomodo: circumibit? Circuitu prepe- ditoinvafisinternis majorisufus. Quiderit? Eritpertimefcen- | da horribilis cecitas , aut ulcera tebellentia ,, ut ait GviLLEMEYs: id-- que etiam poft fanatas:variolas :., pure edaci non retufo, ut canuut Germanice: Ephemerides. Si damna formidata;nom eveniunt, ratio eft, quia fermi tum. variolofum. non. penetravit, terram aptam non- invenit, . nec D Quibus. fortaffe alluditillud DazrmeviTI Pnfercus durum; frrmum,, - non. diffuenr,. nec diffatum.. 4) Et quz ol reliclas cicatritularad permittendas novas defpuriationes inepta funt:: ut tangit Cenraus Berrboldur Bsüasws, in fua Ob» fegvatione i Addis NUR Difertatio Epiftolaris. | i4g nec heterogenea materies tamultum. maximum produxit; quod in infitione-frequentiffimum intuemur r); quia.fanies fumitur in: fummitate puftulzé:albefcentis ,.. & fero. quando. vim: amifit.. Lignum non aridum , ut hinc admota: fcintilla incendium. fufci.. tetur. Hinc inoculati vivunt, aut vivere ad tempus. (nullum. poft arte: produ&tam lu&am de: ipforum. perfeverante valetudi- ne nuncium, de: quo Infra,) demonftrant; quia implantata fer. fnentatio interdum eft tenuis, exigua, impotens: ut conftat. ex fex: captivis, a:dextero. Chimurgo., Carolo MAYLAND., Londi-- ni in Newgate. bis, ad. vim. veneni a&tuandam , inoculatis 5). Qui quidem mox febrire, rubelli linc inde evadere, & quaf- dam luteas pzftulas, diverfa latitudine & elevatione protuberan-- tes, oftendere cceperunt, cum exituquidem puris perinflamma- tumturgidumque foramen, ubi variolofus fomes introdu£tus fue-- rat, fed inipforum nemine vera effervefcentia, integer univerfalis. defpumans,. feparanfquebonum a malo, tumultus productus fuit. Vierius: Aut morbida inie&a. vis: eft a&tiviffima: ; hinc ob. rationes fuperius allatas timendum de vita: aut. tenuis. im- potens; ideo exiguum: quidem lu&tamen cum. nullo vitae. peri- €ulo, fed, fanguiae non expurgato,, inítat recidivae magis ma-- gifque metuendae probabilitas :: quod. mihi: oecurfantes canunt. BrixianiMedici; hunc vel illumdigito commonftrantes, qui plu- xies variolas paffüs eft ?), quodque in.fe ipfo. experbas. fuit. Vir EISE TJRTI: B. | cla-- ?) Quod frequenter; judicio meo, gyicansrer Libifistieiiód fileant;. deberet contingere; — 1). Vt videre eft in; Actis Academix Leopoldino - - Cárolimz: 3) DominusCarolur Folzadri, non longe a'vico noftro commorans, triennis ,. Variolis canflüentibus lebrüitar ; fébtit;. tantaque ad. cu-- tim-emergit puftularum rargidiffimarum feries 'ut plüres faniei li«- bra lectum. hümeclantes: exierint, ' Confuetis- diebus: evafit:: tan-- d egreffum a variolis illis pus, ut nunquam alias: — Quid crede- s: poft tantam expurgationem: duim ins: annum: Vedi cens uc oN, en ríova variolarüm flrües, flrata fuper corpus totum,. fed prafertim in. capite & oculis ; qun de cacitate dubitatum fui Convalüttunen. ^. i "5 da variolarum inoculationem «lariffimus, Conradus Bertboldus an qui ter ob variolas pe- Tlculofe.decubuit. ^ -—- "Fenui itaque fuperata ufa; aon ideo xfiatudilius Ar s ihi cariffimi Implantatores; ac fi-vi&toria effet: completa, fed novus iterum formidandus hoftis; nonque unicus & ingenitus, utin principio dicebamus, fed'aliunde, fed multiplicibus mo- disaggreffurus. 'Sporadice, «endemice; :epidemice v); :conta- 'giofe w), ^maligniter, confluenter. ;Ecquis tantam hydram, ut $ra&ca voce loquar, in humanui *genus graífaturam, fecabit ; fi féptima vice hominem impetere, et interficere vifa eft x), Aàt BonELLvs fcribit, .& Philippus üe VioLANTE, Regis Polonie Archiater y), refert. Itaque, fi ter. » 1i fepties thónünes rpericulofe : decumburt, quidquid in contrarium efferant inoculatores:: 'fi:contagio mali- gno (ícribentes de variolis, femper iore :& «calamo loquuntur de veneno, .de peftilenti afflatu 2), :de altra ibile 4), :de :nigris interfitis pediculis, de vermibus, de lethali putredine , a ruptione, mortificatione, 'gangraena b), «cceca ipernitie «-), '& offibus: intus 4). corrofis) jam: inoculatus, imonque expiatus, -re« pen- ") BorntAAvto ictante. | .. Ww) Contagii cirruentis vim indicat: esbio a Juin relatus. Fotum ! nenmpe vatiolofüm:editum:a:matre nitida «&.fana; quz :alios filio- | les variolofos:tractaverat. 5x). Hiftor. Obfervat; Variol,med. phyfic. (Cent. 3. "Obf. ro. JJ) In Tractatu de Variolis & Morbillis. | z) .Adeo penetrante impetumque. faciente, | :ut cariibus ipfis . adflantibus, saut. urinam 'bibentibus, interdum. non parcat. .. Proftat hujus rei documenta rin: Alis. Academia. ;neftrz ;Leopoldino- Caroline | Vol/IL:zpag. 4.56... ^e) d&cqua: vàriolas efformari dicit Philippur 4e Noris Lc, |. À) Fereinomtiibus denatis vifcere atro fanguine femiplena & putréfcentia, c) Ita Maxczrvs caufam :variolarum nominat. | -&l): Vt declamat.etiam onze: Samuel] CARL, dum de Variolis adulto- rum.loquitur, :djens: /Cenamen . | ME JUR LORS apud: Germanorum. — Magnater. infelici exitu, fufpectum, rtddehatur. VIO EZ Differtatio. Epiftolaris.. : d$: pente iterum invaditur;, nonne periclitari e) iterum iterumque poterit f)? UMEE | ES LUE His ftantibus & probabiliter eventuris,. quis erit ffultus il. le;. qui inoculando: promittat fanitatem,, inoculato variolas non. amplius effe reverfüras g)? . Neque: vero, dum controverfz infitionis methodum car. po, dumque raptim: obediens: fcribo, vellem: quis crederet, me difceptationum fautorem: in arenam: praecipitanter,, omni. bus. prius non penfitatis, defcendiffe. Dum inoculationemim- probo,, nihil aliud: agere proteftor, quam confirmare ea, quae alias; produxi: in. Europa: noftra, Parifiis exiftente: 1n: füprema. fümmorum Regiorumque Principum Bibliotheca, quibus fex ab.. hinc: annis: (aula Polonica. protegente), Borbonicis, auro argen- toque immixto,, infignibus ornata, scuque Phrygio pi&a,. Co. mite de Loos, ejufdem: Legato: apud. Regem chriftianiffimum,, Operis antepofita hac infcriptione z prefentante, nomine meo; tranfmiffa humillime. fuit; . front; CUNTUR ES ^ e) Poterit & fortaffe ad plures ire, przmiffa juffione lizredibus fuis, ut: fupra farcophagum fignent infcriptionem illius Hifpani :: VaJebam ,,, ut melius valerem,. bic jacao.. An dn f) At non folum reverfurz , fed. poftquam ad multum tempus, infitio- ne peracta ,. latüerint , ad emunéloria;. ad 'glandulofas partes abfcefa- fs producunt ac fuppurationes, /udente fic in: diverffformi corpo-. rum.craff natura. — Ita loquitur przcipuus: inoculationis. antefigna-- .mus. Vide MaNGzETvM; pag. 2206. 'T. 4. Parte prima." | D Idem Opus noftrum; cui Titulus: Europe Medicina a Sapientibus ; illuffvata, proftat Parifiis apud amicum noflrum Ludovicum. joan- sen Y aisvunaiR ,. Virum celeberrimum. Wn I1TAÀAT. , t, 1$2 y eariolarum inoculationem | ^ ""SERENISSIMIS DELPHINO AC IDELPHINAE QVORVM FELICISSIMO CONNVBIO CHRISTIANISSIMVS PRIMVM. MONARCHA PATER SINGVLIS AC VNIVERSIS -HOMINIBVS .CARVS POTENS FORTIS TRIVMPHATOR SORBONICA AVITA ANIMI PRAESTANTIA . AN BELLO ET PACE MAGNVS B DEINDE SVBDITAE GENTES IMMO TOTVS ORBIS .. NVNC EXVLTANT 1 EXCELSOSQVE "HINC NEPOTES SIBI: OMINANTVR | - FRANCISCVS COMES RONCALLI PAROLINVS 'VENETO - BBIXIANVS REGIAE: ELECTORALIS SAXONICAE.DOMVS$ EIE «LIENS ET SERVVS np FLEXIS GENIBVS .ORANS | VT OPVS HOC SVVM- ( | AVGVSTISSIMO- TANTOQVE MAECENATE. ! PRETIOSISSIMVM | .. . ^ | " GALLICAM ETIAM: "MEDICINAM. ATTINGENS 1N SVPREMA REGIA PARISIENSI BIBLIOTHECA - REPONATVR. : J " La ANC TE r Ephem Differtatio Epiftolaris. 153 Ybi inquam 5) pag. 188. refpe£tu Graecorum Medicinae, p. 213. Hungarorum i), & p. 439. Prufforum, Parifienfes, & ce- teri videre poffunt mesas non fpernendas in infitione admitten- da difficultates, quas confirmatas laudare dignatus eft Archia- ter &) Regis Poloniarum in fuo nunquam fatis approbato de Pa- violis €$ Morbillis "Tra€tatu. Quanto faftu, quantifque clamoribus, elapfo nuper fecu- lo non erupit in literarium orbem Chirurgia infuforia, fignan- ter fub Anglicano ccelo inventa, ad Gallicam terram translata, proindeque in totum terrarum orbem diffufa?. Vider! poteft ETMÜüLLERvs, iqui rem abfolvit; & promotorem Britannum no- minat Mathematicum WREN, Academize Oxonienfis; prote£to- remvero Timotheum CLAnc, Medicum Regium: proindeque ad enatasin invento illo viciffitudines defcendens, res muitas pro- fert, etiam ftupore dignas, quas refricare taediofum effet. lam quifque fcit, infuforiee & tranffuforize Chirurgiee metho- dum, magno hiatu promiffam, cecidiffe. ; SRpas & fimilli- ima inoculationis prognofticon. Quid dicendum de curatione duisrboraim india Machina ele&rica? Videantur,quae nos commentabamur J) in EpiftolaCre- monam miffa celeberrimo amico noftro » Jofepbo MiGLIAVACCA, circa &) Idem Opus nofirum, cui Titulus: Europe Medicina « Sapientibur illuftrata, proftat Parifiis apud amicum noftrum Ladevicum Joan- nen 'TuigyrrigR , Virum celeberrimum. . 4) Ibi dum de Ebo Archipelagi Infula, fub Dominio Venetorum , loquebamur, multa de innextu variolarnm damnando in medium | ' ata fant. - K) Philippur de VrorawTE, Neapolitanus, pag. 52. ' *- J) Vide Opus noflrum in folio maximo , fub Titulo: Diplomata 8 Epiftola &c. ubi Scriptores de Machina electrica, nimirum Piva- . TV$, VrRATVS, ParmNvs, BiaNcurmvs, NorreT ELA i^ Gallus, "Tri AdeRT , confutantur & redarguuntur. j| INov. A8. Pbyf. Med. Ton. I. io Mods M xiasipasd 71 In variolarum inoculationew - * ———SBOP UEM aeo circa ampullofa ejufdem miracula; & profe&to nori mirabimur, fi nunc a do£tis hominibus jaceat profcripta.. - . Vices ipfas habebit & variolarum infitio publicumque bo- num juvabitur magis, fi remedia promulgata & defenía pro- dibunt a Clinicis ,. toto tempore vitae fuz propeleCtulos ad na- | tura latera medicinam facientibus, folis judicibus competen- | tibus, mortique lu&antes videntibus : ceteriquippe do&tiffimi, & in urbibus ad'alia utiliffimr, theoretici,. cathedrari, vident nimis, fcepius creant, imponunt, opiniones nuptas ducunt, are | gumentum fuum ad fidera evehunt, furdifunt: obie&a Orato- res & Rhetorici. nimis acriter folvunt ; fed' difficultate majori | füperftite. Deufque velit; ne ego ipfe, alios corrigere audens;, nimis inoculationem (adverfarii nae lucidum intervallum dicent): damnem. Tu, amicorum optime; ridebis.. Quis fidem preeftaret TAa, Medico Britannos, referen- ti; ex quatuor mille perfonis, variolis malignis in fuburbiis Pera; & Galata Conftantinopoli obfeffis,, neque: ullunz periiffe? Quis: ampullis ;. & montibus aureis. MEYLANDr,. Chirurgi: Angli,. ne— minenr poft inoculationem variolas , per totum vitie curfum. rurfus: palfurum?' quis fabellis Jacobi a CasTROo,. nullum fieri ab inocu- latione deformem, nec aliis morbis corripi, nec ullum occu-- buiffe :7)?' quis Gualtero HAnRIS , hominem bis. non peffe vario-- — lis infeftari? quis Jacobo P1LAgINO, promittenti excitatas vario-- las effe femper de: genere diftin&tarum;. folumque viginti, tri- . ginta, raro: ad centum pervenire? quis Carolo CHars,. dicenti, — non averfiefempio d^una ricaduta: deppo l'inoculazione ?" quis Dn. Jaco. Epifcopo: Anglo: Worcefterienfi, anno 1752. in Ecclefia fua. de utilitate inoculationis praedicanti &) ?' quis: Orationi Harveiane a Ruperto TAvLo& in. Collegio: Medicorum Londinenfium reci-.- tate? | ^n^ TFI c e — PETIERE ^ st) Liceat adagium referre: Quz nimir probat, nibil probat. 5») Si contra Concionator in templo: Sancti Andrex Londini , inocula»- tionem damnabat? ut proftat Tom. I. peg. 7 3 Foe Germania Natur Curioforum. Differtatio Epiftolaris. * 340 tate? fi ubique in illorum fcriptis (nonnullis oratorio alioquin & Attico filo exaratis) calculis falfis? tot res mutilatee, invo- lute, dempte, ampliatae, non fatis explicatae, reperiuntur, ut quid tutum erui non poffit. Hujus infütuti pariter funt hiftoria Domini TvssoT o), in- fitionem factam in filius Sereniffimi Ducis Aurelianenfis inter alia referens: Tranfa&tiones Philofophicae Londinenfes: Opera IMeadiana, Sloaneana, ^riutbnotiana, praefertim DoCtoris Kink- PATRICK f), HanRisgt, VaTERI, & Zbeopbii Loss, BvTmi- NI, RaMsY, dela Cossg, Domini DopangT, primarii Regis Francie Medici, ScugvcHzzni, Moriffoii de FuANDES, TRON- CHINI 2, HosTrv 7), & centenorum aliorum, quorum nomen- . claturam aut hiftoriamtexere, nec noftrum eft, nec finunt Epi- ftola limites, Quod re vera obie&£tionum omnium caput eft, & quee plu. ;rimum valent pro infitione fuftinenda, funt duo, inter tot alia, "precipua ifundamenta a Parifienfi Scientiarum fonte vulgata. iNimirum fcientia favorabilis fapientiffimi Sorbonenfis coetus s), atque etiam Differtatio le£ta ante focios fuos Regiae Academiee 'Scientiaruma Collega noftro, Domino.Ze /aCoNpAMiNe. Dum tamen trepidantem me fentio, .& ambo veneranda effe nofco, elucet radius lucis luminofiffimze, qui me plurimum recreat, ac prorfus beatum efficit. illud eft. Si tanta relatae fcientice JSorbonica vis, fi tantus rationum apparatus, qui major eífe IX | ] ' .:mon poteft, non perfuadet: fi inoculatio a centenis Scriptori- | | v2 bus, «0) L' inoculation jullifiée, ou Differtation pratique &c. p) Analifi dell inneflamento de] Vaiuolo in Londra 1754. 4) Ragguaglio prefentato alla Facoltà de' Medici Parigini. .£) Qui in Duce. Cartrer & Comite Giforr, annerum vigintiquatuor, inoculationem peregit, non incifione, fed veficante applicito. ,» ^ Quz bonitas! quz cecitas! Venenum in vifcera adigunt, ac fi Couphé ex poculo effet forbillandus. . 4) Vt clare comítat ex Epiftolis Morandi Monawp:, nuper a joanne Baptifta PAsQvAni prelo traditis, Venetiis pag. 127. | 156 In variolarum inoculationem bus, üfque do&tiffimis prote&a, a Collegio Medicorum Lon- dinenfium approbata t), a pauciffimis defenfa, adhue poft tot - HJ annorum periodos vacillat, non progeditur v), fignum eviden- . tiffimum eft quod perfiftere non poteft, quod cadit, & dam- nanda venit: quod denique ante füpraditctos Patres confcriptos inoculationis Syftema expofitum non fuit in afpeétu jufto & le- gitimo, tacitis luminibus & pluribus fa&tis, ob quae nuperum : inventum fhutat 4), & qua nunca nobis, nifi mea me philav- tia decipit, meliori in lumine collocata facient, ut proverbium verificári poffit: Sapientis e[E mutare confilium. Non. fecus ac in facra Romana Rota, ante quam, poft judicatam caufam, ite- rum noviter inftru&a, novifque repertis & codicibus, & ra- tionibus, in eodem amiffo pun&to datur appellatio cum judica- tce prius fententiae mutatione. [ £J Giornale de Letterati Oltramontant, pag. 40: v) Afia quippe, 'Turcicum imperium, ubi infitus viget, parum probant. Reliqua alibi cepta, aut in Gallicis regionibus propugnata, mon- ue ab Academiis & Societatibus fcientiffimis pleno fumine COII- doin ,. refpectu Orbis totius,, funt hirundines, quz non. faciunt ver, & rari nantes in gurgite vafto: quorum non perfonis,. fed.in-- ventis, ipfe procellam auguror. Quotidie ad me perveniunt in Epi- ftolis inonita Virorum in arte medica principum, puta, Baronis: Gerardi vas SwigrEN, Augufliffime Familis Archiatri, & Im- erialis Bibliothiece Praefecti, fcribentis ab urbe Vienna 7, Decem- bris r753.- Nondum bic invaluit inoculatio variolarum ; aliorum- que multorunr ab. urbibus, Genua, Veroma, Mantua, Mediola- t no, Venetis; Vbi certe, fr poft PizAgINI editum. Opufculum, anno 1715. per inoculationem medendi mos invaluiffet, Vir ibi fa- pientiffimus,, 4cadiu; Carrrrvs, nemini im Praxi medica fecun- — dus , amicus nofter, clare locutus fuiffet infua nunquam: fatis lau. — data de Venetis medendi ufibus Epiftola, qua Opus noftrum or- : natur, pag. 389, dum fufe & fapienter de variolis: locutus: eft. 3») Inventa utilia rationabilia, ubi innotuerint, viam fibi faciunt fige: difficultate, & fine tot Protectoribus. | i. - , | Dilfertatto Epiftólaris, ts $75. .. Acceffere infuper ,. non ignoro , Italici, plurimum haben- di, affenfus Virorum do&torum in urbibus doGtiffimis. | Video: quippe Florentie, fcribente Viro celeberrimo: Sane T RGIONE 'TozzgTTI x), pera&tas nuper & feliciter aliquas cuni laudeino- culationés. ^ Video Patavii novam inventam methodum a cla- riffimo: Viro Franci]no BERZT y), pro excitandis variolis, quam maxime füavem, & fummopere, quia abfque carnificina, prae alis probandam. Quse fümmam laudem merentur, et quz, wt it3 dicam, experiundi gratia in praecipuis Scholis facienda: fünt, ut difcant, & doceant. Sed hec per tranfennam fatta non probant fatis. Pertentare aliquid, unum eft. Lex, ufus, remedium omnibus exhibitum, milleni hominum inoculati, & inoculandi, ftatuta Praxis, aliud eft. ^ Quid: plura? vis aliud, PoNTIcELLrI ornatiffime? lllico ac videbo Academiam totam Pa- '*avinam, Florentinam, Bononienfém infitionis fyftema laudan- tem, promoventem , illico illud ampleGtar, et ceteris prasibo. Rei hujufce ruinz, ob quam juftiffima adhuc lex, decre- tamque ad inconcuffam praxim redaCtum non emanavit, illa eft; quia materies ad duos Judices pertinens, Theologum fcilicet & Medicum, confufo perturbatoque ordine tractata fuit. Atnom folum tractata, fed etiam: intelle&ta, atque füfcepta, fortaffe, quod plurimum evenit; ob preejudicatas opiniones, falfis ratio-- nibus & factis, ut defuper dicebamus, adumbratas. Vt ita- que clarius res.eat ir pofterum,, & heec noftra, qualiacunque fint, a difünCtione, veritatis matre, lumen mutuantia, ad quaeftionem .declarandam: confpirent, fupponamus, duod ha- &tenus di&a a medico. penu, atque a pra&ticis obfervationibus | defümpta, fint & inferviant pro fundamento & bafi Medicis, ut. jnoculationem damnent; ideoque ex hac parte fun&us officio | meo ipfe videar. Le ue X2 Seotop. i , Pun- | x) Novelle Letteraríe pubblicate in Firenze Panno 1757. Tom. XVIII.1 | 0g) Nuova ftoperta a felicemente fufcitare il Vaiuolo per. artificiale contatto. | ] | Eí$ ^ Tn variolatutm inoculatiotem Puntium Theologis proponendum. IT iceat nunc quaeftionem , Medicis .cogitationibus exenffam, - 4 Theologo proponere. .Qua in palafítra licet aliquantulum 'fuimus , :aliquidque .meruimus, .dum de omine invulnerabili 2). fcribentes , .Daemonis potentiam in fublunaria, :hominefque ip- fos excuffimus, :non ideo Theologici Dotoris figuram.nomen-. .que affeCtabo, .controver(iam ipfe.dirimens ; fed Caufidici mu-. mus gerens, .quzeftionis ftatum ,exponam, .ut facri venerandi / Iudices, fine quibus.non poffunt Medici ulli ad.ulteriora proce- dere, :ex ariimo fuo :fententiam ferant: utque nullus fuperfit. difceptandi.& opponendi locus, proindeque refurgat indiffolu- bilis argumenti vis, ipfiffimis inoculatorum verbis placet ince- dere, & protinus ad quizeftionis judicandee ftatum citiffime ,&. brevibus devenire. ivnaINvs.& (CoNDAMINE, ;primarii iinociilationis antefigna- Ai, pluribus'in locis fcribentes z)., fftatuunti&admittunt,:unum. ex quinquaginta inoculatis :certo perire.: 1idem:acevigintuesanil- lenis b). :Hoc pofito, :& ab ipfismet «confirmato; :;peto áb;ino- - culatoribus, num illi viginti homines debeant.dici mortui,.an. . Occifi? $1 primum ; fatum eft '& lex omnibus una , ideoque - quiefcendum. :Si fecundum, quisnam.fuit reus? Animampro . anima dari debere, .olim legi in facris paginis, fed 1noculator , habet animam .unam: .animee .occiforum funt viginti, quae in. .geter-. :of | J z) Differtationes. quatuor. "Typis Marci Vendrameni. Brixim. Infuper!- Differtatio illa videri m in Operibus Calogerianis recufa, 4) Memoria full' innefto del Vaiuolo letta nell Affemblea publica dell. Accademia Reale delle. Scienze di Parigi il mercoledi 24. Aprile - 1754. trafportata dal Francefe. Firenze 1754. pag. 49. i L . y * . is | b) pns ob rationes jam exaratas , numero plures interfecli cre- — endi fint. Ipfe quippc Scurvcuzznvs, infititii operisProteclor, | (Orator dum rhetorico oftro percitus argumentum: fuflinet, facile eft ultra fuftineat) afferit ex 287. hominibus inoculafis fex periiffe: Ícilicet 1. ex 47. " - ". — . Differtatio Epiftolaris.. dim eternum clamabunt ad Dominum Deum fuum; Heu, mí ino-- culator;. fi Chrifti religionem. profiteris . quinam remorfus c)? Propofitio itaque proferenda: ante Tribunalia ,. ante Theo- legos,: pro: permiffü: obtinendo: debet: effe: tenoris: fequentis : INum fub fpe [alitis liceat? bomines interficere. | - . Nec valet refponfio,. unum pro populo perire debere 4), & id efTe: in arte: noftra ufitatum ,, dum: nempe Medicus jubet Chirurgo: amputandum crus ,. ne: gangraena- afcendat,. fecan-- - dümque:abdomen,. ut exeat'in hydropicis aquarum colluvies:: quia.illo: cafu mors prae foribus, eeger defperatiflfimus ad inci tas. reda&tus, certoque moriturus. Ideo anceps remedium pe-- titum; & volitum,. plerumque: inutiliter pertentatur. In no- ftro: cafu infans faniffimus eft,. ad: ultimam: feneCtam; vel cum, vel fine variolis perventurus. Sique: bene rem affequor, eo magis liec omnia irr medium: proferenda funt, quia: hodierna: die infitionis Syftema occidenti eft proximum , rationibus prae- fertim' ex: foro: confcienti&' defümptis,, ex quo omne bonum; omne verum.. Contra, ex foro Medicinae dubia, fyrtes;.con-- je&urae, difficultates ,. przejudicia ,, quibus: involvitur: inocu- Jationis: Chaos. ! " Crefcitoratio;. Siinoculatus adultus eft ( multos quippe: admirabundus video: exa&ta infantia, ne dicam adolefcentia;, fe: Operatori fübmittentes) mortique proximus ,. videt Chirur-- | gum; qui ferrüm adminiftravit, qui purulentum fomitemade:. git in vifcera fua, Medicum; amicum, parentem; qui jufferant.. Quae pathemata?' fortaffe in eosdem ? Qui tranfitus. vindiétae: €ogitatae.plenus !. Contremiíce: inoculator | E Ditto. | | | - 5j Dicet aliquis: Rowcarrvs timens, rationibus, ex medico penu de- fumptis ,. non fatis probaffe ,. refugit ad. facrum, resque divinas: . «ontemplatur. |Vtiquez Adverfarius rem acu tetigit, llam Me- dicinam profiteor ,. qux. ftat cum Theologo.. d), Quandoquidem effatum: illud. pertinet ad res hurmanas;. 160 Tu variolarum inocslationems — | Didorum omuium Conclufio et Summariur aged r | articulis diftin£hum. qs jam iL AaMir ad üoftrh » Si -inoculatus filius axmigenitus familiee nobiliffimae, aut Principis, aut Regis,-vivit ; ob rem pulchram? Si occifus perit, ut fecerunt omnes ( oh cru- gdeliffimum Patris cor)! fili quinque numero, Domini Smitb, Hibernie), unicusque filius Mylord Jxcquin f), prognofticom - faciendum eft, infpiciendumque nimifmaex parte averfa. Mul- | toties ipfe audivi, .defun&orum parentes mille convicia & probra imprecatos Medico, qui cum pluribus alis dottffimis poftremze jam incurabili zegritudini interfuit. Mulercularum . phalanx quafi verberibus percuffura erat humeros Medici fa- pientiffimi OGavii MAgocCcHrI,. qui a facerdote Patruo juífus, in- — fitum. nepoti commiferat. deo licet & ipfe fatear, Chirurgum non poffe dici realiter reum, quia finis fuus erat optimus, dans de fcilicet falutis & vitee, tamen pertimefcendum eft, quid poffit facere homo etiam ab injufta caufa commotus: dolore ícilicet faümrhRo mentis aciem occupante, ut in relatis duobus . cafibus. Pofito itaque inoculatoris errore (fecit enim quod - non debebat facere) & innocentia (quia habebat finem optimum | juvandi) erederem quod parentes, & in illa urbe Tribunalju- . 4titiee fecularis nihil facerent: fed populus , qui amif(it fpem r fuam, veluti furibundus & ira percitus poffet adi imprecatio. . nes:& ad lapidationem devenire. F 8 . Tandem ut aliquz etiam objefta folvamus , «quid quze(a probant Brixie calculiab Anglia defumpti, ita. ut. exempl transferendum fit in regiones noftras ? Quid probat im vario- fis onte nafcentibus unum ex TM vel ex fex pera 3 ; Hu (CET t! ?»v 5) Vt affecit Dominus CaxTvvEr , Medicus Aids Parifis merans, im - " Opere, cui titulus: Differtation far PInoculation. A . f) In AGtisLeodii inoculatorum fautores exeufationibus non MORE velleat i invertere: fed factum negare non nasi e - Differtatio Epiftodaris; 161 «fi pluries , laus Deo, hic habemus variolas diferetas, benignas, lento more procedentes, ut fere omnes feliciter evadant, & "interdum pauci moriantur e centum &egrotis? Ergone ex fatali "Londinenfi, Ligurnenfi g) olim viciffitudine argumenta fumen- da fünt, & calculi firmandi, hucque illuc in ceteras Europae "provincias circumferendi, ut inde lex generalis in mundo to- 'to'variolas inferendi! refüurgat? Ergone ftatim centum mille au- rei nummi adnumerandi, folvendi, ut Xenodoclhium a funda- "mentis erigatur, ut Londinenfi more innumerabilia expenfa fiant Medicorum , Chirurgorum, Aromatariorum, & reliqui famulatus? Ergone nunc, quod neque tyrannus humani gene- ris inimicus cogitaret, affatim, tumültuarie centeni infantes, fa- iffimi , delicia hominum, vulnerandi funt, ut &grotent, ut | | | ] I | | pus veneficum abforbeant, ut fufpirus & lacrymis urbem im- pleant; & inverfo (horrendum di&tu) nunc divinze artis, eegro- tos medicantis, fanos non tangentis, ordine, Medicus agere debebit, ut aliqui ex iisdem moriantur, morianturque inter- feti? — | - . Hanc ego dicerem turpiffimam, avariffimam Profefforum tei & auro inhiantium famem, qua fortaffe in Turcico impe- rio, & Anglieano regno fons fuit errorum omnium ; & quz - (laus Deo) diftat a Gallicis, Germanicis, atque Italicis regioni- bus noftris, » Diftet itaque, quod Deus optimus maximus faciat, 'etiam inoculationis labes & peftis atque redeat ad Barbaros, Wubi prima inventa fuerunt hujusmodi elementa & femina: re- | "deat ad fiaum Tlermaicum P), in Infülam Ziam : ubiob popu- | forum frequentiam, & annona defectum, ftatuta lex eft in vi- | xidi femper obfervantia, ut homines fuceéflive necentur. Ibi À quan- ^2) Oppido, ut quisque fcit, in Hetruria: ubi anno r755, variolz pefli- ^^ lentiales, confluentes, maligne graffari non definebant. p) Vt diximus in Europe Medicina , dum de Grxcorum medendi ufi- . bus loquebamur, pag. 192, : App.Nov.Ad.Pby.Med.Tom.IL ^-^ x D - "á 16m 2 In variolarum inoculaticnem — quantum velit nidificet; adolefcat ; ubi. nec: ratio; nec religio, nec humanitas., Denique jam. tandem, quia: aliqui. amant incedere. fchola- ftico. more: per propo(itiones , en. illarum fummarium ad. quas . tuor reda£tarum,, quae ad. fulciendam firmandamque inocula- tionem.concurrere deberent. r. Ratio humana.. 2. Ratio di- vina, . 3. Experimentum. tutum. ^ 4. Eventus perfeverans. | Omnia: deficiunt: Ergo inoculatio. exfibilata;. K Nibil: deeft. inoculatoria phreneft,, nifi ut chymico appa. - fatu pus. humanum pro.fomite: elaboretur, corrigatur, & mul- | tifariam paratum; res: praecipua evadat in officinarum ampullis, : &. nartheciis,, minio,, &: aurichalco. circumdatis: proindeque | translata: pro merciimonio. in regienes longinquas. tamquam ca- ' put) neceffariiffimum,, (fub, titulo:: ita, falus). pro. homini- - bus. necandisinferviat. Tandem lites oriantur inter proprie- — tarios & venditores k) puris. humani praeeparati, circa magis aut. minus. ele&tam; qualitatem. — Ha tibr,, optime: literarum: Mz- cenas, videbuntur nugae :: fedi crede: mihi, pof& primum: er — rorem: alii accedunt. Rem, hanc ícriptam; nom: vidi ,, fed: voce: relata. fuit: / T Ad. amovenda liujusmodi praejudicia ,. nefcio.an optandum: ; foret, utinoculatorii apparatus pompa: a. mimis. atque hiftrio-. | nibus in. Theatro; repraefentaretur,, non fecus. ac Thema illud. ad:imaginarios &: melancholicos. morbos: fpe&tans.. Quando-. | quidem etfi fcenica fpe&tacula ,. Meffala & Caffio. cenforibus, an--. | 2o, V. C.. $99. primum: promoventibus,, nunc: a. veteri, fummo-— pere laudanda ,, feveritate,, plurimum. degeneraverint :: tamen. | negarinon poteft, res: illas.ab; acutae mentis; Mimographo. de- fériptas atque a. gefticulatoribus & Archimimis in medium pro- latas,, multum: confpirare non poffe ad: mores. reformandos, at-- - | que ; o4y Collocandüm: inter: vafa. arfenici,. & füblimati:. "T'érnum. par. eie nam horror meos invadit artus !: K), Et.extabunt.in orbe. cocci, qui hos. inercatores. reddant divites? e Differtatio . Epiftolaris. x63 que ad inventa & fa£ta funditus cognofcenda. . Ibi quippe hu- ganz artes & technae non minus, quam ' verum & falfum, al- ternis lu&a. & viciffitudine produ&um, in fpeculo Cconfplciun- tur, ideoque edo&a fpe&atorum mens cautius fancit, & judi- Cat. Sed poft quadraginta novem repraefentationes , amarem ut inocularetur puer ille, qui ad quinquagenarium numerum perveniens, fecundum adverfariorum fupputationes, & con- cefía, certo occidi debet: ibique reperirentur, quod alioquia libenter faciunt, Matronz nobiliffimae, quae amant cariflima pignora fua. Audirem quippe dum infans interfeCtus moritu- rus eft, quid dicant, quid exclament. . Apage inoculator: ne . vapules! | . ,, Antequam manum de tabula hac, due xlterius propofitiones án medium adducenda , quas, ceteris miffis etiam, & velutiin- | di&is, folae fufficiunt ad litem dirimendam... Hoc tamen patto, ut, omnibus Literatis , fapientiffimis licet, exclufis, foli clini- €i optimi Pra£tici , :non preejudicati, mecum in arenam defcen- dant. Tn:mente quippe habeo, in prima, unico intuitu, & dif- flamine omnes inoculatorum calculos diffipare. In fecunda ve- t6, ob enorme humanis gentibus illatum idamnum, fententiam reddere confirmatam. | Ad compefcendos utem fufurros, tollendasque objeCtio- mes, concedamus , rationes & calculos, expofita in omnibus bris, 'veriífima effe. |. Poftquam vero leetiffimos Au&tores ipfe generofus reddidi hac admiífione: zequum eft, ut & ipfi ra- -tionem reddant de centenis , aut millenis infantibus poft mo- mentum pera&tee inoculationis. Quandoquidem íi tante amo- re illos profequebantur , dürante curatione, inconveniens ef- e omnes illos in profunda oblivione derelinquere. Ab his fenfibus clare intelligis , Archiater fapientiffime, quo colliment | meditationes meze ;. nimirum ad errores illos, quos Medici fi- | lent, & terra tegit. Refpondete ftatim, quotquot adefüs, pra- | lici Profeffores, m Van pter percurritis , aut in capite, Mioq LORI CX unpIOC 2tipuig aut | Jd | | | vic per menfem, per annum fani effe&i, vivant adhuc. ^ Di- * '"potuiffet invenire modum, quo plures occiiber ent." Tu; tu i 164 | I variolarum inóculatioiem F4 cad ante oculos efi&ts intuemini; Vos, vos óbteftor, & invo: "Sancite ftatim, num milleni illi infantes" ab inoculatione - cite num ex iisdem centum, vel bis centum, in quibus duo, vel tres puftulae vix apparuerunt; & aliqualis faniofus liquor perar-. te fa&a vulnufcula extillavit, ideoque nulla fanguinis ebullitioy aut defpumatio fa&ta fuit: dicite; inquam, num tuti fint; num fponte intus orto fanguinis, & liquidorum omnium tümulta ; 2g aut adveniente peftilentiali afflatu, iterum de certo aegrotare , variolofumque ftadium fübire non. debeant. .Si varióia, ut jam expofitum, redeunt poft primam defpumationem integram; & magnam, fponte ex maturatione ortam, quid dicendum dé | infititiis, in quibus aufterum, acidum, immaturum refttat 2. — Quid ergoinfitione fattum? Nihil. Recolligant idcirco a mul- - tis retro annis, prout illis placet, fuorum inoculatorum nu- merum, fcruteutur vitas, mortes, s&egritudines ab inoculatio- | ne relictas ; novosque renovatarum variolarum curriculos ; ; poftque viginti, aut trigintà annorum curfum léudene Sbergtioe 4| nes fuas 7). ' Ad fecundam vero propofitionem diiquaa attinet , "iabófue non ipfe a me oratus, deprecatus judica, num produ&tis per impo- ; fitum fomitem variolis, & relato more 'fuccedentibus (ita ut 1 aliquae papulze fub puftularum figura emergant, & exilis eves 1 niat in fanguine tumultus, cum fuücceffiva felici quantavis, quam RO intitor deceptus laudat, fuppuratione , febricula, ceterisque 3 concurrentibus in ftatu medio, nonqueacuto, fymptomatibus, T quae omnia (ibi gratulantibus circumfert, & probat) major pro-. d inde - [m D) Adulti quippe, -i fenes (malti : vide citatum ViOLAN'TE, p. 38) " licet rarius variolis infeflantur,ut exponit FRAcAsTOn1IVS, de Morb, | contag, cap. 13. & alii: ideoque omnes adverfariorum ' 'ampullofi | "calculi, ftatim poft inoculationem facti, ridiculi;& aérei fungz fo* — lumque "na multas annorum periodos faciciidi. — Differtatio Epiftolaris. | r6s inde pernicies mifello eegerculo non immineat: fcilicet ob (at- | tendite inoculatores) rationem fuper omnes alias maximam: & elt. Quia in illo miti lu&amine aliqua fübiguntur infita fermen- tà motui illi variolofo difpofita , aut proxima, aut excitata: re- ftitantibus in vifceribus, 1n utriculis, in glandulis, in fangui- ne toto crudioribus immaturis variolofi veneni particul is, ideo- que vera variolatio protrahetur ad tempus, ad annos: itaque in adulta magis aetate variole contingent; in qua multi magis absque ulla hzefitatione peribunt. Tirtia infuper propofitio. ixasditi aliquatenus jam in prin- cipio ta&a, fed non fatis enodata: fupradi&tisin vi non impar, Nofcisne, mi inoculator, num ille fubiturus fit curriculum variolofum? Si affirmative refpondes, erras. Non datur apud -mnosícientia haec. Ergo neícis. Hoc pofito. In centum in- fantibus v.g. decem a variolis debent effe 1mmuues. — Taliter a natura creati; & qui habent folidorum nexum, & compagem: come ineptam. Tu his decem infortunatis venenum adi- Quid erit? Refponde. Incipitcum vite diícrimine. Ad' E hic non datur transmiflio. | Genius fermenti venenofi fuapte natura tendit ad cutem: ob peculiarem horum infan- tum ftru&uram non poteft. Quo ibit venenum intrufum?. Re- Íponde. Siles. Horrefcens , dicam ego; ibit ad infanticidia €umulanda. | » Quid agis, crudeliffime inoculator, venenum adigendo illo quadrieani unigenito, qui tam pulcher in cute fua, tam fa- |mus, jocofus, & laetus in reliquo corpore tibi occurfat, & gar- | rit; illum ignorans& nefciusoccidifti 5 volens ut perfas &ne- | fas bis variolas fübeat. "Vtique. Audi. Ile puer jam antea. | acutiffimo morbo laboravit. Morbi caufa fuerunt variola in- terna in inteftinis, ventriculo, &c. (quod frequens, ut dixi- mus, & probavimus), óthdibds ignota , ideoque variolofüm | maturze penfum TN. jam. folutum fuerat, Quid refpondes? x3 Nec X66 Tn variolarum inoculationem : Nec tu, nec tota tuorum Patronorum caterva argumentum ihoc iuvare poterit. | - -Hattenus, ut caufze Advocatus, «cui, calor, ignis, furor, artes licita funt. Nunc alloquor, ut homo ingenuus, qui ra- tionem operum .& ftudiorum fuorum reddere debet Deo, ho- ininibus. :Conftitutus itaque, :non folum :coram.te, fed Tri- bunalibus ipfis,:ccetibusque omnibus, fan£te affero damnum po- tius, quam utilitatem afferre poffe humano generi propofitam: variolarum inoculationem. —.Quia.a&tio- crudelis eft, naturaipfa abhorut & homo widetur in temerario hoc tentamine ire Contra fatum, atque etiam .contra voluntatem divinam : que nibil magis impium excogitari poteft. Jdeoque ftatutum tem- pus expe&tandum eft; & quia, etfi produ&tae: artificiali infitio-- ne puftula, vel magis vel minus.confpicuae, & confuetis gra- dibus procedentes , tandemque declinantes , eexantlatum jam — effe variolofum curricülum repreefentent; tamen luCtamen il- lud, pluries cum pufilla expurgatione,:non:erit decifivum ne- ^ que infantum vitain:tuto pofita. :Sique;in Medicina datur ve- ritas, illa eft, & erit: quod, aut fponteyut diximus, intus pro- - du&to tumultr, aut adveniente peftilentiali aura, poterunt ite- rum , iterumque infantes .decumbere, &:novum ftadium fubi- — re. Num res ita fe habeat, /fi-mihi fides nonprzeftatur,fapien- — tiores confulantur, fed quadfo in hoc vigiletur, ut a confilto - excludatur duplex hominum genus. ;Primum :omnes illi, qui. — funt multa auctoritatis, quique 1am preeventi-& occupati vi- I gilant in hac re protegenda. Secundo, qui tenaces, & alie- num appetentes; qui, quatenus inoculatio vigeat , autftando, - aut inferviendo divites poffunt evadere, in quos foliffimos re. - vera tota mea oratio dire&ta fuit. . Vecentur itaque, confulan- - tur boni Pra&tici 5) ; non praeoccupati, non preejudicati, oren- tur. - s) Sine quibus auderem dicere, nihil tuti flatui poffe in re noflra; - adeo ut etiam, fi nemo ab inftione periret, & inoculator licen- tiam a | - Differtatio Epiftolaris.. 167 turque, ut fententias ex animo ferant.. Si cum iisdem tantunr . Socius meus de /a CoNbAMINE locutus: effet: fi Medicinam ad aliquot annos fattitaffet, minusque: tot fabellis,. le&tis & relatis - credidiffet, certiffime a praefata opinione: illa abfünuiffet; ita-- que jam jam res effetfepulta. Quandoquidem fi re&te: cogito, infortunitas fuit, tantum: virum, in fcientiis. Coripheeum, falfo. illi (yftemati adhaefitfe :. ex. quo deplorata: res fuftenta fuit.: Fa- xint Superi, ut novis hifce rationum: momentis. illuminatus , jam jam: euntem errorem ipfe damnet;. venientem, moxque cor-- ruícaturam veritatem protegat, & cum univerfo omnium bo- noample&atur : atque abire juffis noxiis damnandi inventi fcan-. daiis, inoculationis exilium: feliciter: fubfiftat; ac perfeveret.. Nonunulle pro: curatione Pariolarum remediorum formule. k uoniam de: variolis fermo; inoculatione: exfibilata: ( fpera-- Q re fiquidem: juvat, ut, fraCto: a: nobis: gelu, feribentibus: in: hyeme: fümm»;,, &,, poftpofitis. conniventiis;, diffimulationi-. bus, timoribus,. ftrata: via,. femperque:magis deinde: patefaCta,. &. explanata. ab aliis Pra&ticis fapientioribus Viris, utilium ftu. diorum amatoribus ,. imminens damnofiffimi inventi jugum ex-- cutiatur) reliquum. eft ,, ut cogitemus; quomodo. in hoc difcri- mine. juvari poffint omnes diro. acuto: morbo laboraturi ;: cui fi tota noftra ftudia non: impendimus,, ohinos: miferos " "Tantoque magis id: faciendum puto ,, quia; pluribus in lo-- €is; ubi ob. infortunium hoc frequentiffima vifüntur fünera, ni. "Rl aut. parum agitur; curatio: a: fola: natura: expe&tatur;. illud. «que maximum.negligitur ,. quod: fola: remedia: fanant. Vt. ita- : | que tiam: a: Theologo. obtineret; &: centum Literati, Lectores, Magi- firi, Gymnafiorum: Przfecti ,| publici Profeffores cujusvis generis: infitionem: pulcherrimis: verbis: laudarent : nihilo: tamen minus. emnia forent nullius ponderis, nift ipforum, toto tempore vits faz-«gros invifentium; accedat auctoritas & approbatio.. u$ — In variolarum inoculationem que: cariffimi filioli; atque reliqui omnes a dira eegritudinecom: - valefcant feliciter, animadvertant Medici adftantes exaGtiffima | diligentia procedere, & diftinguere ,' du&toque a. viciffitudini- bus natura laborantis lumine, num ex his, quee accidunt, fuo tempore, & loco, aliqua convenire poffint, ut, non experi- ' mentis per mortes factis, fed per methodicam divina artis fe- - mitam proximo juvent. 1 dil lila itaque in epilogum habe. ) Epifpaftica £z), fudorifera, vaporeso), fomentationesf), - hirudines 4), fuffimigia r), balnea s), pannum t); fpongia v), - feCtio vv), paregorica x), opiata y), fuppofitoria, clyfteresz); . potationes aquarum a), veíicantia b), ptyalifmus c) theriacalia 4), | | ys fan- . 5) Qux ad pus extrahendum GartNvs aptabat. .. 0) De quibus recens loquitur fupra laudatus Francif/cur BERzz. : J) Omnes ad cutim laxandam , ut Boe&gAAvivs docet, additque re- - ^ tam. Kol s 4) Famelice dorfo , natibus, & coxis admotz, ^ Bocente Rvpio ,- Li»pnzL:0, BAvpERONO, & aliis, | | | | f) luxta mentem DirwegsROrcku. Ex lunipero, Lauro &c. : .4). Vt videre eft in Hiftoriis Regiz Aeademiz Scientiarum Parifienfis, — - t). Toto corpori aptatum cum cera, & camphora, Cant Auctoreft, - v) Regioni ventriculi admota, , DigwERBROECK10 docente. ^ : vv) In inguinibus, aut fub axillis pro eriffario aperiendo. 1 X) Ab omnibus Scriptoribus — maxime laudata. m 9) Cum aliis remediis copulata fecundum BormHAavir documenta. DioscoRipEs ponit Opium inter expellentia, aitque: exbibito pae. paverir fucco oritur prurigo. y ^:9 : T . z) Inteflina fzpe laxanda,. exclamabat idem BogRHAavivs. ulii 4) Iuxta decumenta Richardi Mzap, . E b) Vt legitur in obfervatione Viri celeberrimi, Amici noftri, quem ho« '^ , noris caufa nonüno ,; Valentini ErnefH Eugenii ConavsEN, nune Electoris 'T'revirenfis Archiatri; regeftain | Actis. Academix Leo- . :poldino - Carolinz. | Vtque in.ampliorem modum. confirmat de MAXYZERNE, aiens: Veficatoria magna plura applicentur, fuper hu- oi dk : in-18b 522 | | meros Differtatio Epiftolaris, : I69 fanguinis miffio e), emetica f), purgantia g), peffa in mulieri- bus b), incifio i), camphorata k); anthelmintica /), viperina;), pyrites s), nitrata o). | Sed jam animadverto, & tecum ftandi delicias, & affumpti argumenti gravitatem p) me nimium ultra cancellos rapuiffe, | Epi- meros unum, fupra epomida duo, fuper carpos duo, fuper genua, & malleolos quatuor, attrahe ad pedes revellendo. €) Mercurium ipfum BorgHAAvivs proponit, pag. 270. num, 1392, & PrrCcAmNE, dulcem vero Sigirmundur GRassivs, 4) Iuxta Samuclem. Canr , atque etian ANpROMACHVM, Neronis Me- icum, €) Etiam in inceptis Vàriolis Arabes fanguinem mittebant ufque ad ani. mi deliquium. Nuperrime P4;/; ur de VioLANTE, Regis Po- loniz Archiater , in fuo Tractatu bene multos fignat Scriptores : pott inceptam eruptionem Íanguinem mittentes, etiam ex jugula- ribus, MavznNz hzc ait: 5 adultis vero venafetlione, Deo be- nedicente, me plu: effeciffe, quam omnibur alexipbarmacis. Frap- -Cifcur BürTNERvs, FnEINDIVS e£refer variolir fanguinem mittit, f) SvpzeNHaniO docente, &a GvNDELSHEIMERO propofita, £) SvpENHAMIO, Horatio AvGENIO , HorrMANNO , X plaribus aliis docentibus : ita ut diarrhoea ipfa promoveatur, | 5) A multis Auctoribus propofita. | 3) In inguinibus, aut fub axillis, pro: emiffario aperiendo. Kk) Sine quibus variolas confluentes curari non pofle KaxwEGiEssERvs . . auctor efl, - fj Multa vermium millia in variolofo ftadio vifa fuiffe, cenflat ex ob. | fervatione in Actis Academiz Cafareo - Leopoldinz , anita P 36. Vol,VII. De facto Ruopivs, Fonwivs, Bavuixvs de vermibus fugandis loquuntur. $$) Ex MaNczro. m) À Cornelio Cexso propofita, 9) MaNczTVvs pariter, B) Tanta efl, ut, fi unquam alias, certe nunc videar mihi jure blan- diri poffe, me de publico optime meruiffe ; utpote qui, cunctis Italix proximorumque Regnorum Scholis filentibus, l'atriam, Prin- Mpp.Nov. Adf.Pbyf. Med. Tom.Il. y "cipum 179 In variolarum inoculationem h Epiftolam itaque. claudens , affirmo , omnia, quae ha&tenus, fortaffe nimis libere , di&a funt, nihil imminuere exiftimatio- nem fummam, quam habeo erga Literatos, Medicosque Gallos, ; & Adglos; praecipue vero erga Nobiliffimum fapientiffimum- que de la CoNDAMINE, quem tot honoribus ftipatum, atque Re- giis Academiis adfcriptum, totus terrarum orbis collaudat, & colit. Eidem, dum reícribes, hancque Lutetiam Parifiorum . | mittes, adde obfequia humillima nomine meo. Tuque vivas eeternitati, celebratiffime Vir, & Auguftam Regiam Gentem, tuae fidei & fapientize fortunate concreditam, pro totius Euro- pa bono, femper magis incolumem ferva. Vale. Brixie 4. Ianuarii 1759. po laufa jam Epiftola, ob notitias uridique per tabellarios con- quifitas, acceffere nuper documenta certiffima, adéo, ut piaculum fuiffet eadem omittere, & nota non facere, Tanti quippe funt, üt dicere aufim, me nunc poffe veftimenta Advo- cati deponere, novaque legislatoris induere 5 non. dubiam opinionem, fed fententiam certam & inappellabilem proferen- tis. Excitavi non ita pridem virum celeberrimum, Nobiliffi- : mum Equitem Zntoniwn VALLISNIERI, in Patavina Univerfita- te Hiftori&e naturalis Profe(forem , immortalis famee Viro, Pa- — tri fuo , (imiliimum, qui tam do&te fcripfit, & ornavit Opus — noftrum, cui Titulus : Diplomota €? Epiftole, pag.142., ut,da- — ta occafione, humaniter & comiter ícifcitaretur a praecipuis ibi viris, fallere, & falli nefciertibus; puta, MoRGcAGNo, Sco- PVLO, LaAvaGNOLO, PLACENT!NO, PviATO, WANDELLIO, alilS- — que, quid fentirent circa controverfam variolarum infitionem.. " | | Quan-. cipum familias, denique univerfum terrarum orbem ab artificia- li imminente, moxque graflatura, pefle, unus (modefte liceat . gloriari mihi) liberaverum. Differtatio Fpiftolaris. —— |. 4v - Quando, ecce, in Italica Epiftola nobis ro. Tanvarii r749. con- fcripta, poft aliqua effata, circa novam artificialem methodum heec fignata funt: Quefli Signori [Lamo fodi, e fifft nella vecchia fen- tena. gitur, fi tota literatiffima, & 1n pra&ticis rebus, quod plurimi faciendum, verfatiffima Gens ad docendum nata, haec fancit & decidit: quis erit temerarius ille (loquamur libere) : qui contra hoc flumen ire contendat, qui repugnet, & fe dit- fonum fateatur? Sicuti propterea, venerabundus in Italica noftra Gymnaíia, preefatze Epiftolee pag.7. (fupra p. 1 47.) faffus fum, me effe paratiffimum ad non diffentiendum ab inoculatione; quatenus aliter illa fentirent; ita nunc vice verfa, tantis auctoritatibus innixus, re a toto graviffimo ccetu approbata, cenfeo delirium fore, ab indicata a clariffimis hifce Viris femita deviare, Imo vaticinor futurum, ut non folum hic terrarum, fubque Veneto ccelo, fed etiam ultra montes, & transmarinas ad oras Patavi- num Oraculum (nec primus cafus erit) effe accipiendum. At: quo unquam fe vertere poflunt inoculatores poft, anno elapfo, Roma in lucem ortas Diflertationes duas, typis Salomonianis: ubi duo Profeffores , unus Medicus, alter Theo- logus, viciffim de variolis istérati bs & artificialibus, aut lo- quentes, aut fcribentes , rem recolligunt, illuftrant, & fibi ob- je&antes in bono adeo lumine collocant, ut non nifi defperatus perfeverare poflit in inoculand! pervicacia? Deus bone! Quin omnia regeram. Video ibi magnum HEcQvsT, Chriftianiffimi Regis olim Archiatrum, dicentem: Z?operazione € falfa ne^ fat- ti, ingiufla, fenz? avfe, [enza leggi: mon evacua la materia del Fajuolo: ba un doppio carattere d effere viprovata:- € contraria alle mire de Crea-. ore: non preferva dal Fajuolo naturale, e oppofta alle Leggi, non vaf- fomiglia a cofa alcuna di Medicina. | Video duos infantes inocula- -tos, qui periculo elapfi videbàntur; fed advenientibus vario- lis, poft aliquod tempus, confluentibus miferrime obierunt. Vi. "deo in viginti quinque inoculati, otto ebbero i morviglioni difcreti , Eye gl ebbero conflueuti e cattivi a fegno , cbe fi dubito forte. del- y 2 la 172 X | In variolarum inoculationem lalorovita. Cur dubitandum non eft? fi mercurium exhibent pro parandis ad inoculationem puerulis ? Quae ftupiditates ! Video filiolum cujusdam: Medici inoculatione occifum, cum tan. to Chia populo/tatis dolore, ut Epifcopus, Philippus BAvE- &TRELLI methodum artificialem profícriptam voluerit. "Vno verbo, in eodem libello video tanta, ut nefcio quid confilii ca- pere poffint obítinatiffimi homines illi; Ejusdem itaque rele. &ioni recalcitrantes remitto: fed, pro hujus fcripti coronide, filere non debeo ; Regem Pruflie (ut ibi idera eft pag. 230.), re prius ex- cuífa, & confulta cum fapientiffimis Medicis fuarum Vniverfi- tatum, in(itionem variolarum damnaffe, atque in exilium mi- fiffe non folum, fed pcena graviffima multaffe infitores, ipfos- que infitos , aut pro ipfis, fi pueri fint, eorum cuftodes, agna- tos, tutores. Ideo illud jam tandem reliquum , quod Passe- RONvs habet in Poémate dus ; fub titulo: I/ Cicerone, Canto XXVII — —— Quanto al Faiolo hy : torlo bifogna , Quando cel manda il. Ciel ec. DE. GENERA TIONE LAPIDVM, PRAJECIPVE GLOBOSORVM , , ITEMQVE LIPSIENSIS SOCIETATIS LIBERALIVM ARTIVM SODALE. 3 SENECA. | Epift. XXX. Tom. Ir. Opp. p. 97. Edit. Lipf. 1741. Natura non aliam voluit legem noftram effe, quat | fuam: quicquid compofuit , refoluit: &' quic- quid refolvit , componit iterum, — / x 9 xo 175 $9. L6 xtra omnem dubitationis aleam pofitum eft, fummum Nu. men in formatione hujus globi terraquei, cum omnibus 4 aliis partibus, quibus conftituitur, etiam lapides variige- . reris variarumque fpecierum , preealtas rupes, immania faxa; ftrataque lapidofa, in vifceribus terree longe lateque extenfa, produxiffe 42). Fundamenta dixeris, quibus orbis fuffulcitur , offa, quibus vaftum illud corpus continetur. &) Vid..Clar. BEkTRAND: Effai fur ler ufager de montagner Cap. HI. (200p. 14. feq. Negavithanc primzvam montiuni, & quz ifti conti- nent, faxorum originem Hlluflrris Lixxzvs in Sy/fem, Nat. p. 219. Edit. Lipf. v748. — Refutatus a BRowarLio zn der biüflorifchen *-— and phyfkal. Unterfuchbung der Wafferr und. Vergreferumg. der ^— Erde, $.65. exEdit. Kleinii p. 169 íqq. Thomas BvgwETVs in Theoria Tellurir facra montium originem demum cataclyfimo illi Mofaico adfcripfit. Sententiam ejus refutaverunt 4502. Laz- zaro Moxo de Creflacei t9. degli altri marini corpi, che ff truor vano fw monti. Venezia 1740, Comes 7ofepb Laviut zz de- neueflen Weltwiffenfchaft, vornemlich nach. dem Sinne der be- rübmten Newtonr, p. 154— 199. ex verfione Germ, JoP. Georg. Meintelii, Norimb. 175 6, | | S dM, Negandum tamen non eft, hzec eadem faxa, & modo dicta ftrata tempore diluvii univerfalis;, quod Moxvszs defcribit , ^ quodque traditione omnium gentium corroboratur, varias per- peífa effe mutationes: apicibus niontium hinc deturbatis & dis- |je&is; hinc vallibus exeequatis 5 illinc novis collibus & monti- bus affürgentibus, debachantibus ubique abyffi flu£&tibus, com- page partium folidarum laxata, ex particulis heterogeneis di- verümode mixtis, exficcata globi terreftris crufta, re(identi- busque aquis , novas, ftratorum , faxorum lapidumque fpecies | prodiiffe. | | . Ill, -———M — —M—— - ' 176 .... De Geueratioe. Lapidum, : $.r HE. | EA Nonomnes tamen lapides prim creationi 2) aut cataclyf- mo univerfali adícribendi funt: generantur, producuntur, for- mantur adhuc hodie b): & generati, produ&ti & formati fue- runt omni tempore, non quidem ex ovulis, ut animalia; nec ex femine, .uti vegetabiliac); nec minus vi plaftica cujusdam Archai; fed ex conjun&tione particularum diverfarum & fi- milium multifaria, attamen ex legibus & viribus naturae proce- dente. 4) D' AnGENviLLE dans l'Hiftoire naturelle dans deux de fes parties principales, la Lithologie p.85. P/ufeur: Phifepi veulent , | que ler pierres foient auff ancienner, que le monde, 6 qu ayant été forméer lors de la creation , il n'en. croiffe plur prefente- ment. c b) Diego RzvirtAs Ragion. Filos. paftorale nelle Memorie fopra la Fifica ed Iftoria naturale di diver(i Valentuomini T.L p. 108.íq. - Che parrebbe à Voi, f io vi diceff , che anche le Pietre, ed i| Marmi; anche i Criflalli e le Giojesg e for? ancora i Metallig — anzi i foffli tutti, mon altrimenti, cbe le Stalattiti , anche im | oggi entro i Menti e Sottera fi formano ? Et p. 113... Quefle. i pazdon: chiaramente ci perfuadono, cbe la. noftra provvidif- — fima Madre in verun tempo, ín verun luogo, oziofa, dentro i piu fegreti nafcondigli della Terra e de' Monti , va continua- — mente ad operando intorno alle Pietre ed. a foftli d'ogni genere. 2 Conf. Knüczn Gefcbicbte der Erde $.43. p. 78. DzNso Phy/kal. - Briefe p.317. Bov&GoET Memoires pour fervir à l Hifloire na-- turelle der Petrificationr, P.l. p. 3. ! 1 &) Statuerunt hanc vegetationem lapidum Ferranter IwezRATVS Hift, - nat, L. XXIV. p.575. & TounNEronTIUS ; vid. Memoires de P A-- cademie des fciences ann. 1702. p. 221, referente D' AncENVILLE .— l. c. p. 86. Geergiur BAGuivvs in Differtatione de J'egetatione la- - pidum , & FosTANELLIvs, Quorum fententiam prolixe exami- navit & refutavit Hyacintbur GuwMA della Fifica Setterranea L1. Cap. IX. p.72 — 114. | p5 2Hp o - * ."recipue Globoforam.. ^. [7] i*7 sConítitüi^mecum de ifta Lithogemefía 4) paullo- uberius differere. Lithogenefiam voco: produ&tionem & formationem novorum lapidum, ex conjun&tione materia vel fimilis, vel dif-- fimilis, homogeneze vel heterogeneee, fecundum determina- . tionem legum & virium naturalium in unum corpus coalefcen- tis, aére, aqua & igne, tam feoríim, quam conjun&tim, ob- ftetricantibus. | 191551102 4) Nenignoro quidem, multas peculiares de origine & formatlone lapidum jam fuppetere tractationes, quas longa ferie enumeravit oot oisdbiLsssERvs in Lizbotbeal. $.59. & 80. quorum numerus etiam - Jieferiptis recentioribus-adhuc infigniter füppleri poffet; ut taceam . autem earundem pauciífimas ubivis obvias effe, wel mei melius informandi caufa hunc laborem fufcepi, haud omni fpe deflitu- 220, E, fore , ut vel aliqualis.aova lux huic vel ifti materiz per iftum — ^ Adhuc poffit accendi, | ; | | — Sr V. ^ Materia, ex qua novi lapides oriuntur & efformantue, funt vel terrae? velfragmenta, ramenta & pulveres lapidum detri- torum. vel1ninera, quibus etiam falia, bitumina, fulphura fubintelligo5 vel maffze ex uno vel altero modo di&torum cor- porum plus minus compofita 24). - | | is 4) Franc. Mar. Mazzvoro in Diff. de Coralliorum natura in. Mema- rie fopra la Fifica &c. l.c. p. 142. ita materiam lapidum forman- " dorumdefcribit: E communi quaff dixerim recentiorum confenfu concurrunt ad lapidum concretiones C generationem :. Humor Jéilicet fulphbureur: pinguedine" quadam | plenus , | fal fubiiliff- | mum», C terra, proportionata configuratione pradita, «um de- bita aque quantitate imbuta € c. D' AnGENviLrE l, c. pag. 58. | "Ler pierres ont. pour. principes la Terre, l'Air & l'Eau. Conf. — "U. ,VENETTE Traité der pierrer, qui 7 engendrent dans les terres t — ' € dans ler animaux , Chap. IX. p. 135, fqq. LessEm Létbotbeol croce LibIL;Seétl Cap.1:2.304Xc. 5.55 joak .2Up8 .3.v cadpp- Nov. AG. Pbyf. Med. Tem.il. £c $. VI, 178 De Generatione. Lopidum, | | : S. VL Cooperantur in hoc conjun&ionis negotio vel aér, vel aqua, vel ignis, vel quilibet eorum feoríim, vel unus cum al- . tero, feu cum omnibus conjun&tim. Modus hujus operationis confiftit partim in nuda appofitione , partim in deftru&tione & deturbatione materiae unius & appofitione alterius, partim in fermentatione, ebullitione, coagulatione & induratione parti- cularum antea non cohzrentium. 1 S. VII. i i Beowedit hec epeftatio ex determinatione. legum natura- fium, puta cohaefionis, quando partes sequabiles aequabilibus facillime adglutinantur : attra&ionis : eequilibrit & gravitatis, juando particula fpecifice leviores cedunt fpecifice graviori- us: aliarumque plurium fpecialium, v.g. quando acida cum alcalicis effervefcunt, &c. | 6. VIL | Nimis longum foret opus & ultra vires meas pofitum, fi — formationes lapidum ex pramiffis fecundum materiam, for- inam, modum & leges natura fpecialiter demoriftrare & enu- imerare vellem. Vt autem ufus hujus tra&tationis taliterquali- — ter appareat, poftpofitis alis confiderationibus, modum forma- — tionts lapidum ulterius profequi conftitui. Confiftit ille par- — tum in appofitione ; partim in ierueteeria * partim in utroque fimul. $&. IX. | ppofitio eft affociatio unius materize alteri, five fit ho- ; mogenea , five heterogenea, & eft vel zmmnediata, vel mediata. . 4ppo[itionem immediatam voco, quae in fimplici affociatione con- ftit: mediatam ,. quae mediante ligamento & glutine quodam , : v.g M" falibus , lum... aU aliisque perficitur. | $. X | | | | precipue Globofortm, .— iy | | S. 05. : Formatio lapidum per appofitionem immediatam confiftit in conjun&tione partium homogenearum , & eft rariffima, & magis animo concipi, quam ipíis rerumargumentis demonftra- ri poteft. Finge tamen, partes zequabiles affociari aliis parti- bus, eodem modo perfe&te eequabilibus: nullum dubium erit, quin tunc omni ex parte & plenarie (int inter fe coheefurze & in maffam folidam coalituree 4). Aliquatenus tamen modus ifte illuftrari poteft ex natura nivis, falium & cryftallorum. | Cor- pufcula hec vel in minimis partibus preedita funt minutiffimis ungulis, apicibus & angulis, plicis & replicis , ita ut fimpli- citer homogenea homogeneis affociata absque ullo alio glutine cohaerere videantur. Frequentior eft formatio lapidum per appofitionem immediatam in conjun&tione partium heteroge- nearum: e.g. quando terrae pulverulenta, calcari&, arena- cec, cum falibus & fulphuribus conglutinantur & poftmodum, aliis caufis accedentibus, in lapides indurefcunt. &) Vid, Arrwaxws Verfuch einer biflorifchen und phyfifchen Befcbrei- coc dung der Helvetifcben Eisyberge. Abhandl.llI. p. 64. feqq. - | &. *L : n h . 'Formatio Lapidum per appofitionem mediatam frequentiffima eft, auxiliante aére, aqua & igne, mediantibus falibus, bitumi- ne, fülphure, aliisque vehiculis & ligamentis. ] $. XII. Aérem, conftat, fzepiffime imprsegnatum effe particulis fa- linis, fulphureis & fluidis. Vapores & nebulae, iisdem parti- culis turgidae, ex moderamihé durae & venti hucillucimpellun- tur, condenfantur , lapidibusque admifcentur, vel eorum po- ris infinuantur 2). Alio tempore ex ventorum turbine iisdem . glebulae pulverulentze & arenofz admoventur, ita ut ex iis- dem, calore & frigore poftmodum induratis, lapides vel dila- EE 232 tentur, -- 1$6 - De'Generatione. Lopidum , tentur, vel magis condenfentür. "Ad manuseftlapis,omuro cui- - dam quondáni affixus; vivo nitro eoque fpiffojex vieinifátela- trinee evaporato, ita.incruftatus, utultralatitudinem digiticor- pus ejus protenfum fuerit b)... - Sic perhibent calcem. in: anti- quis muratis créfcere c): id quod non nifi recenfito modo ex- plicari poteft. Inveni fragmenta ejusmodi calcis, ad Sanger- hufam in ruderibus cujusdam murati, cujus pori materia infiti- tia ita expleti & condenfati erant, ut marmoris inftar. duriffi- mi, levigationem & polituram ubivis admiferit , coloremque nitidiffime album , venis cinereis & ochro- luteis variegatum , prae fe tulerit. Alia fragmenta hujus maffe. calcariee, ex uno tantum latere lavigari poterant, altera fuperficie poros & fo- raminula, in calce indurata inveniri folita, adhuc oftendente, -. 4) Nic. LEMERY Cours de Chymie p. 14. Perfonne ne peut douter , | quil wy ait daur Pair un acide capable, quoy 4i infenffble, de... : penetver. les pierrer Gi ler terres, puisqu' om remarque tous leg | jourr, que les tevres, dont on a tir le fel auff exacfement, qu? em a pi. em reprennent de nowvtaw, t$ augmentent;de poids | eonfiderablement ,. lersqu' eBer ont demeuré quelques semp: expo- ] fées. & l' air. : n E — |) Lzwrnv ibidem: L'acide d£ T air ayant. infenfiblement penetré Ies. — pierres, 5$ y fixe &$ fait un fel femblable dans le commencement au fel gemme. E "A €) BovkcuET Memoires pour fervir à P hifloire naturelle des. petrifi- cations, p 4. Quand on examine les murailles.des anciens Ros mainr, l'on vemarque, que la chaux diffoute & mélée avec du fable ou du. gravier, ref durcie en pierre. Vid. pluribus II-. — lufir LixNvs Amen. Acad. Volil p.13. |— ^^ —- ^ E . i'oqs V : L - EN $1:0K BT. Io ] id Inftar omnium autem 2g44, quam omnium rerum princi- - pium pronunciavit TuxLs Milefiss , formandis novis lapidibus, eorumque incrementis infervit. —Dirait, edificat, mutat quadra- —— 1a roiundis. Aqua tam varia corpora permeando; d $ . diecipue- Globoforum. ^ VERS Pré & falia ex iisdem extrahendo, & quicquid humorurr a Solis radiis. ventisque fufpenfum, , quicquid. vaporum ex calore fub- terraneo protrufum fuit ^ excipiendo, "ab unma parte:his ipíis fpoliis, ex concurfu: acidorum , alealinorum, aliorumque fer- merntationi & folutioni aptorum, ipfaque gravitate fua, fuc- ceffu temporis, ftrata lapidea corrodit , confringit, deftruit, &in minimos quafi atomos refolvit 2): ab altera parte' opima ifta fpolialongelateque circumveheris, illuc particulas :calcarias iftuc arenarias, iftuc, fpathofas, iftuc quarzofas; iftuc crytallinas deponit b), ope falium, fulphurum & bituminum intermiftorum adglutinat, & fic ex ifta repetita depofitione lapides novos format: dumque curfus aquarum retardatur & fiftitur, quod ex praeda füperfuit , ex pondere gravitatis fpecificze ad. fedi- menta précipitatur, & ejusmodi a&tibus filio qepnnusi nova lapidum flrata éfformantur. , (4) Hue pertinent verba Ovipir, L.I, de arte amandi v. 477. A78- 2 Quid magis eff durum faxo, quid molliur unda? t fti' Dura ramen molli faxa caoantur M U& LeckETU, L. IV.- C bc —ocWNonne vides etiam guttas in ifia bidon! 1 - o Humoeris, longo in patio pertundese faxa? Conf. P eHEycHpA Phyfic, Sacr. ad Iob. rica XIV, V. I$, 19, Pe M HRCER 30 ALES ME Diego RevirtAR L c. p. Hg. he Pacque non, iliremmno:; e "m "eio, cbe altrove. vrapirono: « cbe. la Natura-foltanto dí. efe f£ | férve come di condottiere , per difpenfare dapper. tutte com um oo eegenerale | commerzio le fue ricbezze : 6e per formare. in alcuni cu tooduaghi col mezzo delle medeftme acque altri corpi mili 4 quelli , tbe altrove. dal acque. fleffó , vengon corvoft..&c. | Conf. Vz- NETTE l.c. Chap. IX. Pris dl D' AMGENVIELE E c, la Litholog, - P. 38. a I TS EI ^ $ sis | Dm autem aqua per appofitionem aut maffam lapidum Zi auget, 182 De Generatione Lapidum , auget, aut novos lapides format , exferit ipfa operationes fuas - wel ex corpore; vel ad corpus; velin corpus; vel (imul in & ad corpus. Primus modus de[tillatio; : alter incruftatio; tertius jfiültratio ; ultimus iae coagulatio mihi appeliatur. - 6. XV. Abeat quiscunque hujus afferti dubitator ad. lapicidinas? abeat ad metallifodinas! fubeat montium convalliumque caver- nas! Videbit ftalagmitarum ; ftala&titarum, cryftallorum: con- gelationumque innumeras extuberationes, concretiones & varie- tates : quas omnia ex defLillatione & exfudatione aquarum, atomis . quafi terreftribus, lapidofis , fulphureis , bituminofis , falinis imprzegnatarum; originem ducunt. ^.Operatio heec ita proce- dit, ut aqua, iftiusmodi particulis ;gravida; particulisque glu- tinofis, puta bituminofis, fulphureis & ffalinis mixta, per po- ros lapidum & fiffuras ftratorum,faxeorum, leni fluxu & qua- fi guttatim in Jecum cavernofum.& ab aura graviori liberum & «quietum deftillans; àn fumnütate i& svertice intetiori ejusdem- - que lateribus deponat & affigat modo di&tas particulas, & pro qualitate earundem modo ftalagmitarum integumenta, modo ftalaCtitarum ftirias , modo cryftallorum corpora poly hedra, & fic porro, ex iisdem efformet a). 4) Efformationem i(tam lucilenter cexpofuerunt taris ]. c. 855. ^ VruETTE ], c. Cap. HI. Art.TV: p.41. Cap. VI; p. 97; feq q. D'An "«. GENVILLE ], c. Lithologie p. 79. feqq.Gimwa l.c. T.I. LI. C. ^ cni p.63. feqq. BounGvueT Hift. naturelle des "Petrifications P.I. p. 4. feqq. Idem dans les Lettres philofophiques fur l4 formation des fels & des cryftaux, Lett. I. p. 8. Quo "icti mue «nat. fL. M Mrs XII. P. 22. A ^a p64-78N | - LESS di : , ! ertmmtng "v GSÍIL.J 9» .4 [ A« $ XVL dk Proftant & in propatulo funt incruftationes , praefertim to- dhacee » non folum fontium & lacuum )3. 4ed etiam fluminum, ! "nje-. -— —" cg m precipue Globoforüw, —— 18g | injecta quivis, crufta lapideà feu cortice lapideo obducen- tium, falva rerum incruftatarum fubftantia. Taceo varia far- cimenta, herbas, frutices, cochleas topho obdué£tas, in agris 'Tennftadieafáí, Greuffeneníi & Kindelbrucceníi ubivis obvias. Refero faltem in lapicidina tophacea, Steis- Renne, dicta, ad pagum Bilzingslebium , Praefe&turae Sachfenburgenfíis, preeter cornua cervina, maxillas elephanti, dentibus adhuc munitas, — ante biennium inventum fuiffe caput humanum, cui telum ad- huc fuperftes infixum fuit: rariffimo documento, ftratum hoc tophaceum neque ad primordia orbis conditi, neque ad tem. pora diluvii referenduri effe. 1nventi etiam ib? fuerunt nidu- li avium, ovulis avicularum repleti , in maffam tophaceam fe- re transmutatr. 4) SEN&CA L. III. Nat, Quel. c. 20. T. IT, p. o5 Edit. Lip. — Hzc aqua, inquit, / folidum tetigit , beret €9' adflringitur : inde efl, quod res abjecla in eundem lacum ,.. lapidem fubinde extra Buntur, quod im Italia quiburdam: locir evenit ,, fue vfrgam ,, [ve y die demerferir, lapidem. poff paucos dies extrabir,: Conf. 4:Pbar. Kx&cuzgs Munduns fübterran, E. E, L, V.. Sect, II. €ap. III. $. 7. p. 249* | | | $. XVII. Procedit etiam aqua in formandis lapidibus per fiütratio- - qn, infufionem, injeCtionem & infarGtionem ininteriores par- tes corporis heterogenei, puta vegetabilis & animalis. Exem- - plo fit petrificatio lignorum, offium, &c. quae ita procedit, ut aqua füperveniens falia & oleo in illis contenta prius elixet, & poftmodum poros, tubulos, fibras, orgara & foraminula eo- rundem repleat, fuffarciat & exftipet particulis calcariis, quar- . —— zofis, cryítallinis , mineralifatis aliisque, fenfim & pedetentim - fuperindu&is, (alibusque fecum ferentibus firmiter coaguleta), -— Procedit idem modus etiam intuitu corporum homogeneorum. Provoco ad Mufea. | Ipfe poffideo tabulam marmoris conchi- feri Schlotheipeníis, quz jam in ftrato lapideo difrupta fuit, à " . difruptis 1*4 (. De Generations Lapidum , — difruptis etiam infidentibus conchyliis; ifta temer fiffura eum; - lacuna latitudine calami. fcriptorii poftmodum ab. ingefta, ma«; teria fpathico - alba exa£te repleta.& conglutinata eft, Sic et-; lam alize lapidum cavitates, e.g. in Cornubus Ammonis; Nau alitis 5), in globnlis Achatinis , in filicibus culinariis, in-con-«: cretionibus fubterraneis, quas Drwfem germanice- vocant, per, effiuvia & fuccos lapidificos, vario. lapidum genere explentur,, Huc pertinent etiam omnes fic difti nuclei.conchyliorum pe- trefa&torum, ftru&nram eorundem internam referentes, .:; . . &) Optime hunc petrificationis modum explicüit -"Scuvrztvs., im der. ; Kurtzen. Betrachtung: der, verfleinerten ,Helzer.| $.. 6. Íeq..| Diego, ReviLLAs l.c. p. ug, . Che 7 acque paffando Aalora attraverfa del- Ja porofa foflanza d'aliri Corpi: ed inzeppando , o per coff Zire incurvando ne' loro pori le. jminutiffne faffofe particelle , poffono, fenza cangitv punto P'efleriore figura di codefti Corpi , tranrformargli in faf : come appunto accade nell impietramento o de nofiri Teflacei:, d' offa e denti d^ animali, di tronchi di Pi- ante, e di tant' altri divert Corpi: i quali tutto d) fotterra e ] D S E ] ^ SM X , dentro i Monti ritrovanfé. ^ .E) Conchitas anomios. coneavos, quorum uterus mínutiffimis cryftal- lis obfitus eft, memorat Lzsszn in p5y/fcal. Beluf; Nun, XXIV, P 1058. SELTIHAE | qe Ar | $ XVII ; rreit* fiba5o19 | —« Wltimus formandorum lapidum modus, fubfidio aquarum; confiftit in coagulatione: vel quando aque fabulum; pulverem aliamque mafíam pulverulentam , feu ftrata parvorum filiculo4 rum pérvadunt, fuccisque lapidefcentibus, püta falinis & :fu]- phureis, irrigànt & «coagulant, ita ut: poftinodüm ex calore frigore fuperveniente indürefcant; máffamque lapideari^con- flituant: vel quando: aquae antea opimis: fpohis particularum terreftrium, limofarum, calcariarum ,. quarzofarum, &c. tur gidze, quietiores fluunt aut ftagnant; aut fubfidunt, ita ut par. ticulae modo di&tze, pondere gravitatis fuae fpecificae ad ima |. h M£[ Up casio c précis i . erecipue Globoforum, Jigoten M 1$; precipitate, vel ab aquis dereli&tze, ex glutineintermifti fuc-- «i lapidefcentis indurefcant, & (ic novi lapides novaque ftrata lapidea efformentur. . .- — $. XIX. Recenfenda funt adhuc incrementa, quae 25i; beneficie -Japidibus apponuntur. Per ignem hic intelligo calorem, qui - vel a radiis folaribus, velab igne fubterraneo a) proficifcitur. - Hte vapores fübterraneos & exhalatienes aquarum, virtutibus - lapidificis preeditarum, promovet: líte accefliones lapidum, ab - aquis & vaporibus provenientes, imo & ipfa terrena aquarum — fedimenta figit, confortat &induratb). Mitto hic lateresom- —nesque argillaceas & lutofas compofitiones: mitto lapides & ^fluores chymücos: mitto metalla, fcorias aliaque recrementa: - lapides quidem ignis beneficio prodeuntes , attamen fa&titios: —mitto etiam pumices & vitrificationes montium ignivemorum, qua magis refolutioni & deftru&tioni, quam nova produ&tio- —Ri attribuendee funt. Trattatio noftra concernit tantummodo "lapides, viribus naturae aCtricis efformatos. ^ Nec filentio - pratereunda hic ingeniofa nonnullorum fententia, qui maxi- — mam globi terrae partem antiquiffimis temporibus igne confla- .graffe, & ex vitrificatione cruftee fuze filices & arenulas, tan- quam fragmenta ejusdem, prodiiffe ftatuerunt c). ^ 5) 'Seuzvcnzen Phyf. facr. ad Iob. XXVIH, 5. -LesseRm Lithotheol. L. ED . X. Sed. I. Cap: 1. | | — sb) VrNETTE Traité des pierres, qui s'engendrent dans les terres &- A Es .dans les animaux p.uo. Om doit peurtant avouer , que la cba- —— 7 Teur de la terre ou. les exbalaifons fouterrainer, méléer avec un air chaud , pewvent. étre une caufe adjuvante de la. generation ; de pierres, puisqu' etant liquides 2u moletter dans Teur. princi- o ger, eller fe deffecheut quelque foir plus, quelque fois moins prom- (0 n tement par. P'evaporation de leur bumidité. —)'Lxmwrmiws in Protogxis in. Act, Erud. Lipf. ann. 1692. pag. 40. —c.- feqq. Mifcellan. Berolinenf. 'p. 19. Iac. Mrs de Lapid. figur. do« -cLubec. p. 31, Knücrn Gefchichte der Erde $. 86. p. 160. 22 ] — bi app ov. AG. Pbyf- Med. Tom.1l. $ XX, 186 De Geueratione Lapidum ,. $. XX. | In liac formatione lapidum, quae fit per appofitionemr,. . dim, immo multoties, omnes tres caufas jam memora- tas concurrere poffe, & virtualiter concurrere, nemo facilene- gaverit. Animo concipio ftratum.fabulofum :. aér immifcet il- li falia & fulphura & pulveres:: aqua percurrens ftratum illud: | aliis falibus &. particulis. vifcofis & oleofis coagulat & compin- git:: compactum denique calor extrinfecus & intrinfecus indu. - rat, adeo ut maffa, quondam. terrea, nunc. ad. ftrata. lapidea: debeat referri. | | S. XXL. " .— Prodeat nunc alter: modus litliogenefias,. quae in efferve[- eentia confiftit3. a priori, nempe appofitione,. vel in hoc diver- fus,. quod ifta quafiin confpe&u omnium ,.illa.autem in intimis: | terrz receffibus operationes fuas exequatur.. fta.de fimplici: & plano. procedit :. illa. concurfum plurium caufarum. requirit,.. | Hta quafi. principium focialitatis ,, illa. vero.belli.omnium. contra: omnes refpicere videtur. líta tardo-gradu. aCtionibusque con-. tinuatis, multisque vicibus repetitis 5, illa. celerrima. expeditior. ne commendatur.. $. É in una pie maffa hamida.aut liquida c concurrentium, d jus effe&us contiftit in;fermentatione, impetuofa expanfione,, ebullitione.,, incalefcentia.,. coagulatione & induratione: hujus maífze, ita. ut alia. novaque forma ejusdem proveniat,. ; & xxm Horum falium fibi invicem contrariorum unum dicitur aciz- dim, alterum alcali.. Salacidum in.aére,in aquis & in corpo-- ribus mixtum invenitur. feparatim. autem ,, & in figura deter-- minata nufpiam. in natura: cernitur a)» Pracfomitur liquor aci-- dus: 4 os i8 Yee ^ precipue Gioboforum. — | 187 — dus fal continere, innumeris acutiffimis aciculis & apicibus - gpreeditum , idoneum , in corporibus habilibus , poris reclu- - .dendis, isque penetrandis, obviisque obftaculis deftruendis, praefertim autem corporibus alcalicis, folvendis , fermentandis - «& coagulandis b). Sal alcali quibusdam plantis, terris & lapi- ' ddibus,-exhinc alealieis di&tis , principaliter inheerere dicitur , - «ejusmodi naturae, ut liquoribus acidis ab mitio refiftat, iis au- — item fortius refiftentibus & irrumpentibus tales.effeCtus produ- - «cat, ut maífa alcalica refolvatur, fermentet, ebulliat, & poft- - 3modum indurefcat c). ..— .4) Vid, Warrenm Mineralog. p. 234. f. Edit. german, ib) LewERY 1, c. p, 22. i£) Warrznivs l.c. p. 227. | '«Do&iffimus LEMERY 2) negat & pernegat quidem exiften- - ttiam falis alcalici, quod antiqui Chymici admittunt. Dum au. - «tem ejusdem loco in cerporibus fic.di&is alcalicis fubftituit fin- - sgularem organifationem partium , porosque ita conftitutos, :ut ipoft ingreffum acidorum eadem operetur effervefcentia, quam - 4n praemiffis.cum aliis fali alcalico attribui, eodem effe&tu 1in- s. ifequente, differentiam iftam hic locorum in. medio relinguo. BE: .LEMERY l, c. p. 13. E. & . XXV. | Antequam ulterius progredior, preemittere libet defe -sptionem Clariffimi-Dn. PorT 4) quam de materia alcalina fup- N »peditavit: JDiefe .Sorte.ift febr baufig in der Erde. ver[Lreuet und aws- sgetbeilet : fie ift-wobi- «eigentlich das alcali naturale. Cuud . dicht das vege- "tabilifche fal. alcalicum) : fie attrabiret aus der Luft , aus dem Wafer —wnd aus der. Erde das ver(treuete acidum , :fo obl univer[ale , als auch particulare , faturiret fich damit , wird. zu einem. Mittelfolze, welches Blernacb in alle andere. [Natur - Reiche umd deren. produtia feine effe&ius | a2 8 veefolu- x88. |. Je Generatione Lapidum , refolutorios,. condenfatorios , combinutorioe, [abtilifatorios büufigft ext. feriret ,. das acidum dadurch: mindert, feim zerftobrendes. IVe[en tempe- ! viret , und zu unzüblicly andern. Ferbindungen. und. neuen. Ausgeburtbew. gefchickt macht. 4). In. CEymifcben Unterfucbungen von. der Litbogeognof. p. 4 | | $. XXVI. - Recenfende' adhuc funt terrae alcalicae ,. tanquam maffa: llla, ex qua per effervefcentiam lapides novi: efformantur. | Sunt autem lapides calcariüi, creta,, marmor , Spathum, marga, | terra aluminofa, ex parte etiam. ardefiae, lutum,.argilla, quar- | zum ,. aliaeque terrae fingulares, quas. Cl, D. PorT 2) ubemus | recenfuit. Mineras ferri etiam alcalicas eíle ; & cur acidis | effervefcere, obfervavit LEMERY L).. / I &) PorT- lc. p.5.. | &) Lzwzn l, c, p. 169. Ex hac effervefcentia acidorum cunr alcali novas Tapidum: fpecies produci, nunc figillatim demonftrabo. Lgwrnv 2)jam | modum: iftum productionis lapidum ,. quamplurimis. Lithogra- phis-incognitum vel neglectum, afferuit, originemque omnium lapidum. cujusvis generisipfiattribuit. Sed plus juíto huicmo-- do tribuit cum: enim plures. adhuc terra & lapides inveniun-- tur, qua non fünt alcalicae naturae; ita non omnium lapidum. erigo: ad conjunGtionem acidorum cum alcali provenientemque exinde ebullitionem poteft referri. B 4) LEMERY l.c. p. 394. Ler cailloux, comme: outer les autrer pier-. res, fe font par des felr.ow par. derliqueurr acider, qui penetrent. O 7 embarraffent: avec la terre, qui eff um Alkali, en forte que - de ce melange il vefulteun. coagulum, le quel ? endurcit peu & peu: par la. chaleur f[outerraine, ou fe petrific par le froid.. |. & XXVIII. frocipue Globoforum.. | X gg: $. XXVHL -- ppt situ terra alcalica ab. acido: fluido: debita propor- - &ione irrigatur, & in glebam quafi? liqaefattam redigitur, por- tiunculaifta terrea ab exoriente intus effervefcentia per appro- priationem in novam maífam transformatur, & ad modum flui- dorum extrorfum in. eorpus fphaericum. expanditur. & particu- lis. deinde ex calore efferveícentiee rigentibus, cong elatione & duritie infecuta, novum ex hoc lapidum genus producitur * bullae inftar aqueze perfe&te rotundum, (i maffa ifta mollis ci-- tiffime; liemifphaericum,. fübrotundum ; ovale & depre(fum,. fi ifta lente & fuüceeffive irriguerit, forma externa dum ipfa: maífa per propriam gravitatem paululum relakatur,, aliquantu- jum mutata. - Quotquot igitur inveniuntur globuli.lapidei, feu lapides rotundi ,. globofi, hemifpherici, ovales , lenticulares,, tafeoformes & fic porro) horum omnium originem effervef-. €entiee antediCtee adferibendam effe exiftimo.. & YI Lapides tali modo produ&i, five ifti globuli lapidei, aut fünt cavi, aut folidi. — Cavi (unt iterum vel manes, vel priguan- ts. Hi rurfüs continent in cavitate; velaquam 4), vel ter- ram, vel lapides b) ,, vel falia c), vel bitumina d), vel mi- erus | ^ Enbydror Puisn. Hill. nat, L. XXXVII. c. 16; b) Geodz,. Aetitx ,. Ventres cryflallini aliique. €) Pyritz globulares. d), Globuli in flratis carbonum fofllium obvii, - * Qi Ue Globuli lapide! casi inanes a prima quidem originetsles funt; vel eos tales effe probabile eft: fornices cavitatem continen- fes; nuces quafiabsque nucleo; fed: nondum mihi contigit €t, cum multa centena ejusmodi globulorum confreg erim, vel. aa 3 | .. Unicum: v 2 190 iDe Generatione Lapidum, Jnieum cavum invenerim, qui omni materia adventitia & infi- &itia, intus reclufa, caruerit. . inveniri tamen .globulos. lapi- :deos cavos inanes, licet rariffime , Au&tores .perhibent.a). : ZFormatio globuli, ejusque fornicis cavitatem recludentis, effer- wefcentice, repletio vero cavitatis aliis caufis adícribenda eft. 4) Invenerunt. globulos inanes ejusmodi in cavitate fua nil. continen tes ,-Baigavs , in 'Oryétogr. Norica p. 32; & Warrznvs in Mis neralog. p. 512. Edit. germ; - Huc. pertinet Lapis bufonius hz- mifphzricus intus cavus. LgsseR: in Lithotheolog. Lib. V. Sect,IIL «Cap. III. $. 309. 5 p.509. & Lapis. concavus ferrei coloris in fer- xi vena repertut, in quo. nibil niff aér. continetur , o. KexT- ... 3MANNI in Nomenclatura, rerum foffil, Tit. Mta 2f. WoonDwARD — .on attempt towards a natural Hiftory 'of Foffils: P. T, "T7. p. sr dnovbicular grey Flint- Thefe,inty fchbellé ave' pretty frequent- dy found. "Pheir cavities ave. fomctimer empty, fometimer fill d Mztb Gbalk, and fometimer witb a fomewbat harder -wobite :Body. Conf. BRückxANNr. Thefaur. fubterr. Duc. Brunfvic. Tab; '"Globuh lapidei cei pregnantes funt, qui in cavitate fita ma- «eriam vel homogeneam, vel heterogeneam, vel utramque fi- mul comple&tuntur. Formatio.ejusmodi globuli praegnantis a pluribus caufis dependet. :Globulumipfum, feu ejüs fornicem, ventrem , nucem conftituit.efferveícentia: quae autem in.ca- . vitate ejusmodi globuli recondita & depofita inveniuntur, va- . poribus, exhalationibus, effluviis, irrigationi, filtrationi.& in- | je&ioni aquarum 2), uterum horum globulorum per poros in- - 'trantium , earundemqne ibidem ftagnationi , fermentationi, - ;preecipitationi .& depofitioti particularum tenerrimarum, quas - fecum vexerant , terrearum , quarzofarum , arenacearum, . fargacearum, calcariarum , oleofarum, falinarum & reliqua- Tum; tandemque earundem cohefioni, coalitioni, coagulatio- | zi, máffeque recluf& exíiccationi, accepta referenda feng. E) Quar Rem exemplis illuftrabo, 3d MIENTO 0r eeu PTT SUNT precipue Globoforum;. 193 4). Quarzum & Spatüm in cavo aliorum lapidam, ex^ aqua in fiffurig lapidum retenta, exhalationibus lapideis imprzgnata, generari & erefcere ftatuit perilluftris: LivNuevs: in. Syftem.. Nati. pag. 219, Edit. Lipf, 1748. | $& XXXII. Initium faciam cum g/obulis lapideis cavis: pregnuantibur, quos: füpra G&; XXIX. aquam in utero: continere preedicavi. Lapis ejusmodi dicitur Enbydros & eft rotunditatis abfolute, PriNY0 a) tefte, in candore levis ;; ad mottm flutiuat intus in eo. veluti in: ovis ,,. liquor... Difcutiendum ante omnia, num detur ejusmodi lapis in naturas. qualem Ptrwivs defcripfit. Dubitavit de' ejus exi- ftentia vir quidanr magni rominis,. in fcientia rerunr naturalium non minus, quant in eloquentia facra celeberrimus, qui in lit- teris fuaviffimis ad me datis ita contendit: Quaut aux enbydros ,. dont la cavité eft remplie. d' eau. je n'en: vis jemais , && je" foupronne ^ que le.font: des: étres imaginzires du vegne mineral... WooDWARD em fuppofe cependant la ealité.. Sed'cum pace tant! viri mihi: liceat ftatuere;, quam maxime: verifimile effe';. dari ejusmodi enhy.. dros,. feu lapides globofos;. licet fpecimina eorundem fruftra. in Mufeis requirantur, & vel rariffime' in terre viíceribus in-- veniantur:: Provoco ad teftimonia Auctorum. Extant elegan.- tiffimi CuAvptaxi b) verfus de cryftallo",. cui gutta aqua in-- €elufa erat, licet ratione originis cryftalli erraverit, dum eam: ex glacie generari putavit: : | Lympbe . que tégitis cognato corpore lympbas: | Et que nunc efHs ,. queque fuiftit aque. Quod vos ingenium junxit ?* qua frigoris arte Torpuit €2 maduit prodigiofa filex 2 Quis tepor inclufus fecuras vindicat undas 9 luterior glacies: quo liquefatia moto 2 Génma quibus clauftris arcano mobilis eftü o Fé concreta fuit j; vel refoluta gelu Aquam: 190 — De Generatione Lapilum, - Áquamin Achate inclufam Ata Hafnienfia c) memoriz pre. - diderunt. Surafienfes ferri fodinas$ in Volhinia Enhydros pro. ducere fcriptum reliquit RZaczvNsK1 d). In nodulis lapideis Ilmenavienfibus ,"quando difcuffi fuerunt, in Cavitate eorun. idem aquam limpidiffimam :reclufam intcrdum repertam fuiffe teftatur folertiffilmus rerum naturalium indagator, HENCKE- Livs.). Quid plura? Ex fequentibus $$. patebit, notiffimos lapides, Aetitas, Geodas, Ventres cryftallinos, & (ie porro, ab initio nibil aliud, quam enhydros fuiffe, & callimos nucle- osque eorundem effeCtus effe aquarum, quz in cavitatibus ho- rum lapidum globoforum ftagnaverunt. ld quod etiam ex de- fcriptione Enhydrorum Woopwanpi f) patet, qui in illis maf- fam fluidam pinguem, feu liquorem, quafi confiftentia cremo- xis feu floris la€us, invenit. h A) Prmivs Hift. natural. ;Libr, XXXVII. Cap. X. | .b) Cravmauvs Epigr. p.512, Opp. Ed. Lipf. cujus verfus inferuit et« , iam b.LrssERvs Lithotheo]. $. $7. p- 157. | ^£) Ada Haáaffnienfia Vol,V. p. 200. "^ Huc pertinet Achates Mufei * . ^ Bloaniani, in qüo aqua inclufa ad motum flu&uat. "Vid, celeberr. Dn. Karan Reife nach dem nordlichen America pag. 506. vef. german. | ^ 4d) In Auctuar. Hiftor. maturalisRegni Poloniz.p. 45; x) In Fyritologia Cap. V. p.358. - f) On Attempt towards a natural hiftrory. of the foffils of England. P. (^ X. T.i. p.236. Tbe Cavitier or Cellr Yeere. gencrally near full of n iufipid Coagulum or Liquor about the confiftence of Cream, dbougb in bere and there one tar a little tbicker, — Nunc.convertor ad globulos terris lapidibusque preegnan- tes. Procedat in medium .Aetites 2), qui eft globulus Japideus modo rotundus , modo .oblongus, :modo reniformis, mode - fungiformis, per efferveícentiam. produ&tus i), cuj&üs venter dure fubítantie. &.plerumgue.feuri compos. eft;fuperficie vel $üsupA VUE : pevi [| — —- precipue Globoforum. : | 197 jevi, vel afpera, 1n fe continens vel pulverem, ve! lapillum, utrumque modo mobilem, modo immobilem. Quotquot ho. rum ipfe inveni, omnes in ftratis arenofis, aut 1n mineris fer- ro pragnantibus collegi. «Quotquot horum confregi, cortice confítant ferri compote , extus colore ochraceo & aruginofo ; in medio, fubfufco & nigro, intus luteo vel echraceo, vei - miniaceo, velalio, nempe prout materia, in utero ifto recon- dita, colorata fuit. Inveni in utero aut pulverem quam ma- xime tenerrimum & fubtiliffimum, aut unum vel plures lapil- los, ex hoc pulvere conflatos. Pulvis ifte reconditus in Ae- . titis, precipue in Lipfienfi fabulario inventis, mirifica colorum diverfitate variat, qui tamen omnes ad colorem flavum, lu. - teum, fufcum & purpureum referri poffunt. Ante aliquot an- nos, proxime ad Sangerhufam urbem , deteC&tum & effoffum fuit ftratum arenaceum, arenam ochrace! coloris, eodemque colore manus inquinantem, affervans: In propatulo erat, are- - mam iftam fubtiliffima terra ochracea effe intermiftam, qualem terram fons minersls Rieftadii, uno lapide a Sangerhuía di- ftans, limpidiflima ceteroquin aqua.conftans, in fedimento re- linquit. 1niíto ítrato arenofo inveni integras venas ochraceo- ferreas c), ex meris Aetitis, feu globulis ejusmodi , partim praegnantibus , partim folidis, invicem quaíi concatenatis & taliter qualiter connexis , conftantes. Horum nonnulli con- — tinebant pulverem iftum tenerrimum, farinaceum , partim lu- "tei, partim fufci, partim purpurei coloris; nennulli lapillulos. - ejusdem coloris: nonnulli, qui tamen ex uno latere ruptierant, portiunculam arena. Explicaturus igitur iftorum zetitarum eriginem, ftatuo, ftratum Roe arenaceum quondam permeaffe aquas minerales, vitriolo Martis imbutas, ibique, quam conti- — ment, terram mineralem depofuiffe, arenamque colore ochra- ^60 imbuiffe: terram iftam mineralem nihil aliud effe, quam re- Jiquias pyritee ferrei, in intimus terre? vifceribus refoluti & - deftru&i, adeoque pulverem iftum ipfum ochraceum ferri com- C ouppaNov. AG. Pbyf. Med. Tom. TT. —— bb-. potem 19x. i Dt. Generatione: Lapidim potem: effe :- füfficienti denique: copià: iftius: pulveris cum are-- na.mifta,, ex. concurfu.alcalicorum & acidorum glebam. liujus: maítze. colliquefcere ,. e&ervefcere.,, in globulum: expandi & indurari,. fimulque. in: mineram ferri transformari: Continua- to: per: hoc: ftratum: arenofüm: ejusmodi: aquarum: mineralium curfu,, easdem per: poros: Aetite ejusdem: penetralia: interiora: - fübire,, ibidem: fubfidere',, tandemque: per. calorem: fubterra- neum.evaporare;, preecipitata &: depofita,. quam: fecum. vexe- rant,, terra minerali. Quibus: atibus: fücce(Tü. temporis mul- toties repetitis, ventrem: Áetitae; tandem: quam tenerrimis ter-- ra. mineralis: particulis; veluti: quadam farina ochracea,. replg-- ri. Supervenientibus: &: irrigantibus: aliis aquis: falinis. &. ful-- phureis ;, farinam: ante:diCtam' conglutinari; & in unum vel plu-- res lapillos:redigi.. Ejusmodi: lapillus;, embryo» quafi" Aetitae ;, dicitur callimus.. Alia: etianr,. a: figura externa ,. fortitur. nomi-- na; lile qui amygdalum refert; amygdaloides ;: qui fabam, Cya-- 4ea:vocatur. Callimusiftes, vel.omnem: cavitatem; uteri. exae-- quayit:&: replevit;, vekita: utero» adglutinatüs: eft, uttmequic-- quam;:de.locomoveri poffit. &: tunc dicitur: callmus: immobilis :: | vel.utero: minor: eft, & lateribus: ejus: nom adlieeret,. & tunc: dicitur. mobilis ;. Aetites vero» ipfe fomorus », n. ee. germ, Klap--. gerftein.,, quia;, dum: ifte: vibratur ;. callimus: vel: pulvis: ante di-- & us: mobilis: latera» uterii pulfat;, &: inftar: crepitaculi fonum: edit. Reftant-Aetitze- externafacie:vellaeves,, vel afperi.. Il-- Ii: fünts, qui füperficiem quafi liabent politam:: hi5, quorum fu-- perficies: materia: heterogenea», verbi! gratia", arena,, filiculis; - aliisque lapillis;, lateribus Aetita adglutinatis,, firmiterquead-- lieerentibus,, obfita: eft, Porro» Aetita dividi: poffünt: in: fim-- plices: &: compofitos;,, five: momotlialamios: & polytlialamios à),. Illi uno ventre feu: camera, li: pluribusinftru&i funt. lItemim veros;. fpurios, &-faQttios;. Verifüntj;qui ex: effervefcentia:- produ&i fünt5. fpurii,, qui corpus:quidenr naturale: concavum: eum;lapillo. flu&vante;, intus reclufo», referunt; quodi aliunde: : tamen, tamen, quam :ex efferveícentia, originem traxit, v.g. Aetito- ammonites, Aetito -bucardites KvNpMANNr1e). .Fattitius, qui . manu artificis vel imipoftoris fa&us .eft, «quo ;pertinet lapis fa- &itius , cui epiftola inclufa:erat abeo, qui finxerat f). .&). De Aetitis varia congéfflit'KvupwAwnvs , 2n Séltenbeiten der Na- itur und Kunft, Se, Art; XIL, p. 126. feqq. Auctor Mufei Rich- ter. p. 220. .HzBeNsTREIT Hill. inaturál. Foílil. de terris pag, 14. ; Krziwivs in Lapid. figur, :Nomencl, vid. Aezírer, /Rzaczvus&v SS CULA natur. Regni Polonix :p. 18.:& in -Auctuario p.33. DBarR "Orydtogr. Nor. p. $2.:& Warzznivs in'Mineralog.:p. o1. :Edit. gern. WoopwanzD dans la' Geographie phyfique:p.;405. 'Edit. Am- - fterd. 1755. "Füas ott | p) Fallitur igitur "Nicélaur VeNETTE , «quando, dans le Traité dee: piet- ;TeS , qui à' engen&rent dans les. terres & dans les animaux, Chap. :IV. Artic. IL. p. 58,-aetitas. & geodas pro fructibus :petrefactis ven- ditat , ; aliosque , «qui. eosdem: pro; productionibus lapideis 'hábent, cerroris infimulat. Aetitesiipfi eftum | fruit.a noyau petrifié ,. dont iP amende ef plur 'f/ecbe t8 plus.dure qu auparavant. | /Geoder.au- item -un fruit, dout; P. amende:-efl devenue terre. : | .£) Huc pertinet : /Eifenffein ; vwird an vielen Orten. auf dem: Felde al -Adlevfleiue | gefunden , giebt aber fcban .fcbmeidig Eifen; .ex .Mufeo Deckeriano p. 86. & Scurvcnzenr vena 'ferri cylindrica:& iflelechites: montis 'Legerii , :in:Meteorologia & Oryctogr.. Helvet. p. 198- 44) WALLERIVS l. c. p, $12; vocat Aetitemccavitatibus pluribus diftinctum, , ^ Li ^". ;/Aetitem multiplicem. | Huc.réfero Enorchin, Diorchin: gloóbulos .duo ferri. compotes, in Mufeo Richter. p, 221. /Aetito- Cólitem apud KvxpMauNva 1l. c. p.127. Diphyenem Pria Lib. XXXVII, (C, 10,:& VarexTIN1 in Mufeo Mufeor, Lib. I. Cap.23. (£) KvNDMANN l,c. p, 128. — Huc pertinent Belemnitz, in quorum tha- lamis molle quidpiam, ochrz fimile , repetitur , veluti. pectuncu- lorum vàlve, quas per agrum :Caffellanum : Haffiz reperimus , materia ochrea fulva, ferri.compote , infarcta. ;HzBENsTRzIT l. €. de Terris p. 16. Eadem «maffa /ochracea / cavitates-& cameras . cornuum Ammonis agri Schlotheimenfis , ^& thalamos Beleiunita- ;rum, ad mónafterium Banz Franconix inventorum , repletos eífe bb pA pet- 156 De Generatione Lapidum perfpexi, Hanc terram: mellem & teneram, his antedictis cor- — poribus inclufam, refero ad: curfus aquarum mineralium, qua. ifla corpora eorumque cavitates permearunt, ibique terram mine- | ralem , ex deflructis pyritis relictam fecumque vectam.,, depofue- runt, vel inftar fedimenti reliquerunt. | ^ f) Vid. Conr. GrsxNzRvs de rerum foffilium, lapidum & gemmarum fi- guris, pir. ? Edit. Tigur. 1675. P $. XXXIV. | j Succedat Geodes 4) , qui eft globulus cavus praegnans, per - effervefcentiam exortus , lutofze & terrensz fubftanti&e, per . calorem fubterraneum induratee, in utero modo. terram, mo- do: lapillos gerens , znterdum mobiles , interdum immobiles. Omnia, qua de origine Aetitze protuli; etiam ad Geodem ap- ^ plicari poffünt, qui ab illo tantum ratione maffae differt, cum -' Aetites fit lapidofze & utplurimum minerahs , Geodes verolu- - tofae & terreae fübftantiae. Geodes fcilicet non nifi in ftratis. | Iutofis invenitur, coloremque extrinfecus habetTuti leviter co- — &ti obfcure albicantem: intrinfecus pullum. & fufcum, & Aeti- .' ta fragilior eft. In utero gerit aut farinam lutofam mobilem , — aut lapillorum inftar maffam lutofam compattam , modo mobi- lem; modo immobilem: omnem ex aquarum, uterum per po- ros ejusdem intrantium, beneficio acceptam. Forma externa magis adhue quam Aetitesluxuriat, pluresque variationes:ad- — mittit. Dantur Geod perfe&te fphaerici, oblongi, utrimque acuminati, hemifphaerici, ab una parte convexi, ab altera de- preffi, teffülati b), cordiformes, pyriformes, raphanoformes, . radiciformes , ramiformes, aliasque formas irregulares refe- rentes, modo laeves, modo variis tuberculis obfitiz plerique eorum funt polythalamii d). E) S E &) Difünguo Geodam ab. Aetita, que nomina promifcue a multis | Scriptoribus lithologicis ufurpantur, Sed difinguenda funtnomi- - pübus, quz natura ipfa re ipfa diflinéta exhibet, Audkor Mufeb | Richteriani p. 220. ita. diflinguere videtur , ut, qui in utero la- - , precipue Globoforum. 2s pillos gerit, 4Metiter, qui vero'terrám, quz cimoliz, ochre veli argillz fumilis fit, continet, GeoZer appellandus fit;.— Sed. liceat mihi a Viro doctiffimo aliisque eadem flatuentibus hac in re dif- fentire. Ex hac defcriptione difficile, immo impoffibile foret, Aetitam a Geoda primo intuitu diftinguete: fed neceffe erit; ut an- tea ejusmodi -globulus- manu vibretur, & attente audiatur, utrum ter« za, an lapillus in. utero. refonet,| Sed quid? frin illo terracum lapil- lo fimulrefonet? Scio equidem nonnullos tunc confugere ad voca--. . bulum compofitum, Aezite- Geodam ; fed quid tunc flatuendum , uando globulus ejusmodi continet terrám vel lapidem immobilem ? | Nieceffe unc erit, utaut fententia fufpendatur, aut globulus an-- tea confringatur: quod ultimum tamen vix ubivis permittendum -fuerit. Statue igitur, differentiam Aetitz & Geodz nonin maf- fa.interna: in. utero: reclufa ,. utpote invifibili; nom in forma 'ex- terna, utpote utrique communi , Íed in materia externa ipfius globuli querendam effe. Globulus ventre lapidofo Aetites.: ven- tre vero terreo & fragili Geodes mihi appellatur. | F) Quos teffulatos voco , quafi ex tefTulis fibi. invicem horizontaliter fuperimpofitis ,. feu ex flratis fuperftratis conflant, ita tamen, us firatum fuperius & inferius, puta in vertice & bafi, omnium msi- . nimum, & illud quod'centrum fecare videtur, omnium maximum: fit, reliquis flratis, a centro usque ad verticem vel usque ad bafin fücceffive decrefcentibus. | Exemplum affervo: hujusmodi Geodz ,, ex agro: Züllichovie erutr, qui globulum: cordiformem refert , uafi. ex flratis cordiformibus cempofitum, — lpfe in lutifodina: agri Schlotheimenfis inveni tres. ejusmodi. Geodas. teffulatós., in. morem trianguli juxta fe invicem. pofitos, quorum flrata. tamen: magis figuram ovalem referunt. ^ Omnes hi dicti Geodz vibrati E nullum indicium produnt materi mobilis intus reclufz. £g) Hi Litholegis Zingiberite dicuntur ,, & in omnibus flratis lutofis "- frequentiffime inveniuntur: horam nonnulli, fed admodum rari, - ' ferram mobilem, ex vibratione fonoraim' continent, quales in lu- , . tifodina Sangerliufaria inventos adfervo: 4j Baie Oryctogr. Nor; p: 33: Geodas cellulofas vocat, non fünplici tantunr cavitate ;. fed variis finnbus aut cellulis. inflructos ;. terrze- que grumulis refertos, Huc refero lapides, qnos natura panibus Similagineis xsulos finxit in Hzrwixcn Lithogr. Angerburg. p. 26. bb 35 $. XXXV. 198 De Generatione Lapidum , 6. XXXV. 'Globulus .cryftallinus feu .Fenter .eryftallinus ad; hanc: Diane «claffem referendus eft. Ventres; «cryftallini 4) .funt globuli. ut- plurimum .perfe&e rotunda figurae, quorum .crufta externa itidem ferri.compos, .aut achatina, . aut alius.durz .fubítantiae ,eft 5 .& qui in.cavitate uteri: cryttallos. continent, ;interigri.late- Ti cruftze feu globuli adhaerentes. ;In.nonnullis. cryftalli adeo .durae & pellucida funt , :ut, adamantibus. comparentur , '& hinc ejusmodi ventres globuli adamantini : dici mereatur. .Excellen- tiores funt, .qui ad Mutfchenam P), villam :agri -Wurceni , 3& adLeifnitium c) inveniuntur. lpfe.uterus feu. globulus.effer- vefcentie , ,cryftalli-vero intus inclufee vaporibus fubterranéis & fedimentis aquarum ,. quae cavitatem uteri penetraverunt, originem debent. .Cryftalli ejusmodi .uterinze abfolutiores.& ,mobiliores;funt, ;prout; trata: lapidea, per .quae, aqua, globu- Aos.éjusmodi:i imprzegnans,, fluxit; comparata : fuerunt. ;Ex par- .ticulis quarzi ;puriffimi .eryftellos 4 quas iPfeudo.- Adamanties .vo- camus, , ,pellucidiffimas; ,ex aliis, quae particulis ;heterogeneis mixte funt, '& ex :fluoribus, femidiaphanas ; ex particulis;cal- - .cariis.vero.opacas naíci mihi;verofimile:eft. Particula ifte .quarzofea & calcarize in aquis ftagnantibus ,. uiefcentibus i in- clufis , ex legibus ;ptincipii.coheefionis , lateribus ;uteri aqua repleti. adnatafit Coéunt, «& ex interventu falium, 'in.corpo- ra polygona.& polyedra. politiffima:efformantur '& .exafciantur .d). -Hoc affluxu. aquarum per longum tempus continuato, no- :va ftrata .cryítallis modo. di&tis . fuperimponuntur, . &: fucceffi- ye ommne,. quod reliquum fuit , fpatium . /Cavitatis., ex .omni parte materia iíta . cryftallina. repletur, ita ut ex tali lobulo ca- 'vo fucceffu temporis perfe&te folidus. efformetur. e) :Onge harum ,cryftallorum , uteris inclufarum , rationem . oftendit. 2 etiam. originem: aliorum lapidum. pretioforum j involucris. lapi- «deis inciatorum; Rexplicahds n. -. &) SCHEVCH- , precipue Globoforum.. | 199 1 - &y, Scazvcuzek in Meteorolog: & Oryctogr; Helvet: P; p: rr. vos € cat: Matricem cryflalliferam ,. cryflallis: undique obfeffam ;. Matri-: cem: cryftallis- egregiis: diaphianis: obfeffan:. | Rzaczisskv. in Aus- ctüar. Hift.. natur. Regnf Polon. p. 5o. meniorat' cryflallos: albas ,. rubras ,. luteas:,. matrici lapidex inclufas — WoorwaAnr^dans la: Diflribution'methodique des: foffiles ,. p. [416:. ( jánctà: ejus" Geo-- - graphie phyfiquej" prolixe:defcribit'cryftallorum genus;. quod vo-- cat'cryflallum:globofam externe rudem &:fcabram ,. intus cavam ,. qux'cavitatem: habet totam pyramidibus:cryftallinisebfitam.. Glo. bulos làpideos intüs:cavos &-cryftallifatosad' pagum Thal -- Ebra,; Principatus: Sondershufani',. invenit: Clar-. RrrrERvs 5: vid. ejus: Supplem. Scriptor. fuorum: Hiftorico - phyfic. p. 26.. B), Globus: Achatis effractus ;. cryflallis-lücidis fatus. matus: prope Ma-- tinam: oppidum ,. matrix: adamantum: dictus,. in-RicuTERY Mu-- feo'p..204;. Conf. Myr Saxon:. fübterran; Aétites: prope: Mot-- Íchen: inventus ,. in' cavitate' amethyftos: continens ,. defcribitar a: KvNpMANNO,, in: Rarior: Nature. &- Artis,. p: 195: Aétites Motte-- Íchanus ,. capiti humano fimilis;. rotundus: & duriffunus;.cui flores: cryftállinii quadranguli;. fpecie adamantam: qui formati funt; ad-- lizrent5, KexrwaNNUin Nomencl.. rer; foffil; p; 35. — &). Oblatus-mihii fuit Lipfiz venter-cryflallinus feu: diamantinus;. ex ves- m nis: Leifaicenfibus erutus:,. pro fex: thaleris: venalis;. magnitüdine: capitis infantis, in duo hemifphzria fectus.,. intus cryftallis: egre-- iis;. pellucidis inftar aquae in: glaciem: congelatz, obfitus;.. Glo-- buli Chalcedonii Chemnicenfes & Zwickavienfes: itidem'cryftallos: folifarias: &: congregatas, aliisque: infidentes',, oftendunt;. Huc: pertinent Melones petrefacti montis Carmel » Quos" naattices'mar-- xuoreas:globofas:cryftallorum effe probavit. Bazvutvs;. in Epiftola: de-Melonibus petrefactis montis: Carmel vulgo creditis: p; 15. Originem: hanc: cryftallorum innuiffe. videtur: Iurega Tvs: Hift. nat;. Lib. XXIV,.C. 19. cum: fcribit :: U£eruseryffallinuss,. ab^aliis Ae tiiet:enydror: dicus; bumoregravidus:,. a* quo^ condénfentur. in: gemmatióner:.. Modüm hujus coalitionis'cryftallinz: experimento: comprobavit: HENckzr in Pyritol, Cap. V. pag: 354.íeqq; Aliam: fententiam foverunt Georgiur BaGrivvsin Diff: de Vegetatione la-- idum, & Hyacintbur GiwMaA,. della Fifica fotterranea T, I, L,. Il Cap; IX-- Art; IV..6; 28; p. 84. flatuentes; cryftallos ;. ya het pides: $200 : De Generatione. Lapidum., ipides aliis lapidibus inclufos, :primum coaluiffe, & poft demum corticem lapideum eosdem includentem. Che fe un. corpo folido, — dunt verba Grww , e circondato dal altro corpo falide , quello prima indurito, che dal altro e contenutos pero in quelle pie tre, dn cui f£ veggono rincbiuff. criflalli, marcbeftte , ed altri | corpi, feno prima formati cri alli, e 4 corpi flefff vincbiuf. — — — | Cbe molte pietre, le quali à Diamanti o ad. altre gemme fons. — Jfmili ,- crefceno T una fopra l'altra: e quelle, que vi nafcono, Ja/ciano una cavità ia quella , 4n cui fono crefciute, - £) Affervo ventres cryflallinos ex monte Arlsbergenfi in cenfiniis Árn- fladii, crufta fufco - ferrea conftantes, quorum nonnulli tantum- — modo a latere interiori cryftallis folitariis obfitifunt, alii vero, cry- - flallis infidentibus congregatis & fuperflratis, omnem: cavitaten, plenarie exxquatam & infarétam oftendunt, E f) Bzowrrr in Mineralogia & Lithographia Suecana Cap, VI. p.43. re». -. fert, ipfos Adamantes exquifitiffumos cum aliis lapidibus pretio- - fis, -velutifubino, Smaragdo , "'opazio , Sapphire, Chryfolitho. . & reliquis, pro nihil'alio, quam pro puriffimis, duriffimis, ni- - tidiffimisque filicibus & cryflallis habendos effe, qui fub rudi ve- lamine & vili facie externa maffam faam nobilem -& pretiofam — Aabfconderent. Rubinos & Opalos Hungariz filicibus pugni meg. r nitudine inclufos memorat VExETTE l.c. p. 49. & 145. ; | $. XXXVI. | Peculiarem explicationem defiderant g/obut acbatini €? cbal- — cedoni. In medium producam globulos achatinos, quiin ferri. fodina aliisque ftratis ad Hfeldam Hercynie effodiuntur. Ean-. dem habent originem , quam de fupra di&tis globulis indicavi. Ipfe globulus per effervefcentiam intumuit; quae vero in ute- ro ejus inveniuntur, aquarum vel vaporum mineralium bene- ficio ibidem fuerunt.depof(ita. . Clariffimus & de materia litho- logica meritilimus RrrTERvs a) afferti noftri documenta indu- - bitata fuppeditat, memoratque, Achatem cafeiformem, intus. cavum & cryftallifatum, additque globos achatinos, inprimis | majores (polfedit autem ipfe quosdam, fex, immo pem r Ls" " precipue Globoforum. 201 . libras ponderantes;) intus excavatos effe, exornatos autem cry- ftallis angulatis, coloris vel albidi, vel rubri, vel flavidi, vel cce- rulei, vel violacei, vel etiam viridis : interdum & cryftallos pulvere fubtili martis fplendente confperfías effe. Sed quid fta- tuendum de globulis achatinis & chalcedoniis perfe&te folidis , intus variis Zonis, lineis parallelis, & qua(i munitionibus mi- litaribus, exornatis, & mirifica colorum varietate luxuriantibus? Tantum abeft, ut non eadem ratione explicandi (int ifti globu- li, ut potius eorundem zona & lineze colorumque varietates, originem modo di&tam horum globulorum eo firmius corrobo- rent, & quam clariffime demonítrent, has ipfas zonas & li- neas, diverfimode coloratas, ex ftratis diverfze maffae diverfi- que generis, quae aqua in his globulis hofpitans tanquam fedi- - menta depofuit, originem traxiffe. Ad manus eft globulus . achatinus llefeldenfis, folidus, diffeCtus, leevigatus & politus, cruftam & corticem habens ex fufco Martis nigricantem, qui . uterum ejus conftituit effervefcentiae beneficio expanfum & in- ' duratum, in venis b) ferreis ibidem inventum. Hunc uterum . &quze vel vapores, particulis mineralibus minutiffimis imprae- gnati, intrantes, lateri ejus adfixerunt, vel ibidem ceu fedi- mentum reliquerunt primum ftratum, quod eft coloris lafpidis rubra: exiterato aquarum ejusmodi influxu, quee aliis partis culis quarzofis & falinis gravidae fuerunt, fucceffit ftratum al- | terum, quod eft coloris Carneolini; ex pluribus aliis aquarum, | diverfimode gravidarum , ingeftionibus infecuta & prioribus adglutinata fuerunt alia ftrata gracilia, ex cceruleo, carneo, al- | bido, carneo aliüsque coloribus, uno alterum fucceffive exci- | piente , variegata, punctulis fanguineo - rubris hic & illic con- —fpería, craflitie ftratorum fucceffive decrefcente, & tandem |-in tantam gracilitatem abeunte, ut quodlibet ftratum lineam | tantummodo conftituat: deinde verfus centrum occurrit zona | eryftalina, ex cryftallis albidis continuis fibique invicem ac- curatiffge contiguis & folidis , cenftituta. Ipfum centrum - "App. Nov. AG. Pbyf. Med. Tom. 1I. ce replet 202 ps De Generatione Lapidum , replet quafi minutiffimum fortalitium, coloris carnei, lineis rubicundis muvitum: & in hoc ipfo cernuntur multo minora. vix nudo oculo confpicienda , quae tandem etiam oculo arma- - to fubjeCta, in pun&tulum quafi mathematicum de(inunt. Glo- bulus ifte, quem ita deícripfi, magnitudine ovum gallinaceum haud fuperat: & nihilominus aliquot centenis linearum feu ftra- torum, a peripheria usque ad centrum, conftat. Diminutio ifta fuccedanea ftratorum , quae graciliora evadunt, quo pro- pius ad centrum vergunt, argumento eft, ftrata ifta a parte peripheriae, feu a parte exteriori globuli initium cepiffe. Cum enim globulus ejusmodi per efferveícentiam exortus ex omni parte claufus fuit, nullus aquis alluent;ibus ad efformandum "primum ftratum in vifcera globuli patuit aditus, nifi per po- ros ejusdem. Necetfe igitur eft, ut particulee quarzofee , quce aquarum vel vaporum vehiculo utero hujusmodi illatee fue- runt, teneriores fint illis part;'culis mineralibus, quibus crufta externa uteri conftituitur. — Quo teneriores ifte fuerunt par- ticiilae;s eo denfius efformatum fuit firatum, eo minores fa&i ejüsdeni pori Confequenter cum eadem ratio in formando ftrato altero, tertio & (ic porro proceffit, ut e.g. aquis & va- » poribus mineralibus, qui quintum, fextum ftratum, & fic por- ro efformare debuerunt, pori non folum cruftze, fed etiam pri- mi, fecundi, tertii, quarti firat!i permeandi & perforandi fue- —' rint, neceffe eft, ut ftratum quartum, quintum & fic porroprio- ribus ftratis longe denfius fattum fuerit & longe minores poros ^ acceperit, & ipfae particula farinaceee, quarzofe & cryftal- | linge, que ifta ftrata conftituunt, longe teneriores fuerint illis, quae anteriora ítrata efformaverunt. Quo plura in utero ad- Ü pofita fuerunt ftrata; eo magis cavitas uteri coar&tata fuit, eo minorem aquarum Geb in fe potuit recipere: :& quo | magis in interioribus ftratis, ut modo diétum eft, pori coaréta- ti & rariores fatti fuerunt, eo rarius particulae quarzofe & cryftallisde utero per poros vehiculo aquarum & vaporum in- *«* , : « — — É—— ÉÁ—— y UÁÓÓáÓÀ M $e 1 c o x" Rape -"-^- 7» '- . prem n » 's 4 » Veo tado AR oto eo ER N precipue Globoforum. 203 geftae fuerunt, cum non nifi tenerrimis particulis & grumulis aditus patuerit, reliquis rudioribus & craflioribus,ut ut aqua & fubtiliffimo vapore vectis, penitus excluíis. Ex praemiffis - igitur explicari poffunt quantitas & qualitas horum ftratorum, - eorumque gracilitas, diverfitasque colorum, quibus zonz & lineae parallelae in his globulis diftinguuntur. Ex pramiflis et- iam verofimile fit, vix aliquot fecula fuffeciffe cavitati ejus- - modi globuli achatini materia duriffima, achatina, jafpidea, chal- . cedonica, carneolina, cryftallina, explendae. j - £) In SupplementisScriptorum fuorum hifloríico - phyficorum, p, 19. * — £) Laudatus modo RirrzEnvs l.c, p. 16. globulos achatinos non modo ad latus fluminis Bxhrx, quos fine dubio tempeftates imbresque . montibus abluerant, aqua vero Bxhrz- fecum abflulerat, invenit , fed etiam alios e faxis maximis , variis inflrumentis exículpfit: refertque , tales etiam in ipfis fodinis ferreis inveniri. Quando igitur WarrrnRivs in Mineral, Claff, II, Ord, II. Gen. XI. f. 47. eng omnes filices «& Achates extra inatricem in campis & in tumulis arenofis, nunquam autem in ftratis faxofis inveniri ; gle- . buli achatini Ilfeldenfes ab hac regula eximendi videntur. | $. XXXVII Nec filentio preetereundi funt globuli filicei, qui videntur cum antedi&tis lapidibus eandem habere originis rationem. Bre- vitatis caufa probabo ante omnia, dari lapides filiceos cavos, -gravidos feu praegnantes; & perfuafus fum poftmodum letro- -rem benevolum, vel horum globulorum intuitu, in determi. "nanda eorum generatione, ea omnia admiffurum, qua de ven. |'tribus cryftallinis, a quibus filicei non nifi cortice & velamine differunt, pradicavi. ,Aetitarum filiceorum fpecimina longa | ferie exponit WoopwaRnpvs a). . Dezallierius D'ARGENVILLIvs | 9) dividit filices in cryftallifatos , $ranfpaventes €? opacos. — Cryftal- | ifatos difpefcit in duas fpecies 5 prima exhibet filices cryftal- | fifatos, aliis filicibus incorporatos, quorum ille, qui nuclei loco | eft, multum differat ab illo, qui iftum tanquam cortex conti- ! | | cc 2 | neat, | | 2h |: 1 204 De Generatione Lapidum ,. neat, cum nucleus tantummodo fit cryftallifatus: altera fiftit filices intus cavos, cavernam gerentes congelationibus & cry- flallifationibus obfitam, quarum materia purior, exquifitior & folidior fit ipfa crufta, hanc cavernam ambeunte. Tranfpa- rentes dicit, qui ex omni parte unius ejusdemque materie fint, duritie adamantes imitentur, & fsepiffime candore, puritate, igneque exfplendeícente cryftallos petrarum quammaxime fu- perent. Pradiéta genera & fpecies variis exemplis compro- bat, Habemus hic ampliffima documenta filicum cavorum gra-. vidorum praegnantium. Globulus igitur filiceus ex mea hypo- thefi per effervefcentiam intumuit ; nucleus vero cryftallifa- tus, & lateribus globuli internis infidentes cryftalli folitariae ex influxu aquarum & ingeftione vaporum, particulis tenerri- mis quarzoíis & falinis impraegnatorum, originem traxerunt. Diviíio autem filicum D'AzgcENviLLI in ecryftalli[atos, tran[pa- ventes & opacos mihi non adeequata effe videtur. Nam quos tran[parentes dixit & a. cryftallifatis diftinxit, itidem ad cryftal- lifatos pertinent, & licet folitarii, praecipue ad fluviorum ri- pas, inveniantur , nihil tamen aliud funt, quam denfiffimi, fo- lidiffimi cryftallini nuclei, qui ex fraé&tis globulis filiceis aqua- rum flu&ibus excuffi fuerunt. "Vt enim cryftallus rupiuui prif- matica omnium laevigatiffima eft, attamen ex innumeris minu- tiffimis triangulis cryftallinis conftat c); ita etiam cryftallus ifta — globofa, tranfparens & diaphana, praefertim cum nullo corti- — ce velata fit, pre cryítallo, ex fubtiliffimis particulis cryftal- — linis engulofis in utero globuli filicei conflata, haberi poteft. De filicibus opacis quaeftio eft altioris indaginis, num eorum globuli effervefcentiae accepti referendi fint. Pro negativa . — militare videtur ejusdem D'ARcxENviLLIH 4) affertum, referen- — tis, globulos filiceos communes praeditos effe poris ar&tiffimis materia lapidum duriffima, textura usque ad centrum unitiffi- ma: in maffa fua interna nec zonas, nec ftrata, nec lamellas, | nec granula oftendere, fed tantummodo crufta & involucro la- - | | ! pidofo ^ ^. s, »" 9 YT MEER Mw vM NT E TT WERE j precipue Globoforum. | 20$ pidofo cin&os & ami£tos effe. Sed quotusquisque tam viles lapides, qui ad.plerosque rivos & flumina , ad littora maris & jn omnibus fabulariis inveniuntur, exaCte perquifivit, & fuffi- cientem copiam eorundem confregit? Affirmativam ut ample- &ar, me multe graviffimzeque inducunt rationes, ftatuoque , & hos filicis communis globulos opacos originem fuam ad ef. fervefcentiam referre. BovacvETvs e), fide digniffimus Au- &or, etiam in hoc genere lapidum plures invenit, cavitatem jn utero gerentes, eamque vel cryftallis, vel arena, vel lapil- - lis repletam. Omírouve, fant verba ejus, dans les couches de fable quantité de ma[fes plus ow moins arrondies, ou de figure irregulieve, dont la matiére efl. du fable lié en Pierre , €? dont Pinterieur eft fouvent vempli.de cryflaux , auxquels les Ftaliens ont. donné le nom. de. ventu .cryftallini. —D'autres font wwides, €9 d'autres ont dans leur milieu quelque peu de fable fin, us petit caillou, Gc. — I m^y a presque aucune couche de fable un peu groffier , ou lonne trouve de cette efpece de Pier- ves: mais les plus curieufes font celles, qu'on voit dans une montagne de Bologne, €? dans un Ruiffaau, qui em defcend, qu'on nomme Rio - delle Maraviglie, a caufe de la forme finguliére deces Pierres, qu! AL- DROVANDI a decrit dans fon Mufeum metallicum fous des noms fort | bixarres. . Hic locum fibi etiam vendicat RiTTER: f) filex dif- fra&tus, in cuius alveolo optimi cryftalli adparent. Addo, in | Suecia ex diverfis tumulis arenofis fpeciem filicum rotundo- rum effodi, qui difrupti pellucidiffimas cryftallos in ventre —oftendunt g). Plura de his globulis filiceis infra notabo. 4) WOODWARD Geographie phyfique p. 40. Et on Attempt towards a Natural Hiftrory of the foffils ofEngland P I. T I. Huc pertinet lapis forma nucis amygdalinz in filice inventus KexTMANNI, in Nomenclat. rerum foffil. p. 36, Tigur. 1565. | Pj) Hifloire naturelle dans fes deux premiers parties , la Lithologie pag. 48. | | — €) BovncuzT dans les Lettres philofophiques, Lettr. I. p, 43. — Ante | [ ipfum VeNETTE dans le Traité des pierres Chap. III. Art. IV. p. ce $ At, 206 De Generatione Lapidum ,. A41. eadem & plura de Glicibud obfervavit : O» trouve des cail- loux de figure irreguliere,' brutr €. transparents. dans ler ter- vet fabloneufer de Xaintonge, d'Alengon, de Pife 6 de Bobeme. Jl y en. a de mafftfr, de creux , €9 de percées au milieu, comme un anneau. Ler creux ont ordinairement au milieu une goute d'eau t$ prerque toujours au dedans de. petites pointes à faceter | tailléer naturellement en pointes de diamant, 4) D'AnczENviLLE l, c. p. 6o. €) BovaGuzT l,c, dans la Memoire fur la "Theorie de la Tetre f. 36. p. 204. | f) In Ory&ograph. Goslar. p. 22. £) B&owzrr. in Mineralog. & Lithogr. Suecana Cap. VI, ? 3. p. 42. $. XXXVII. Quod f iices igniarios feu culinarios diCtos, attinet, notiffimum: eft, eorum plerosque, quando primum ex ftratis terree eruun- el, rotundos & fphzericos 1 inveniri adeoque illos, qui variae & irregularis figurae in agris, tempeftatum injuriis expofiti, reperiuntur, pro meris eorundem fragmentis. reputandos effe cenfeo. WaALLERIvs 4) eosdem ex materia muücilaginofa, in- ftar Succini, coagulatos eíle ftatuit. Aft Succinum, quam in- terdum habet formam rotundam, ex deftillatione accepit: fed nefcio, qua ratione ejusmodi deftillatio ad originem filicum igniariorum applicari poffit. Dum etiam in hoc genere lapi- dum fpecimina varia, figurae globofe , & interdum infignis magnitudinis inveniuntur, quae intus cavitate, ut ut haud va- Cua, attamen materia heterogenea repleta, exornata funt ; fta- tuo etiam filices igniarios rotundos ex concurfíu liquoris acidi | cum materia alcalina per efferveícentiam formatos fuiffe. A- - pud Lithologos quidem nullam inveni mentionem globulorum filiceorum intus cavorum, vel in cavitate materia heteroge-' - nea repletorum: plerique enim iftorum lapidibus tantummodo - nobilioribus & fic di&tis figuratis intenti funt, & reliquos tan- : quam E — 0 precipue Globoforum. 207 | quam ignobiliores & vulgares vix pedibus Brculiike dignan- tur: ; at enim dantur etiam fpecimina ejusmodi globulorum fi- Buicsorum, in cavitate uteri materia heterogenea repletorum b). - Ad Obhufam, villam Principatus Querfurtenfis, inveniuntur . globi filicei, magnitudine infigni, vigintilibras plus minus pon- - derantes obdu&ti cortice vel velamine albo grifeo, conítan- —tes materia cornea folidiffima , nigricante, intus fucceffive in - colorem obfcuro- badium & albo- grifeum exeunte, continen- E tes nucleum, textura & varietate mafTce colorumque diverfita- | te memorabilem. — Quod texturam attinet, videtur conftare pu ex multis triangulis & hexangulis pellucidis rubicundis & purpureis, quos rubinos & granatos dixeris; partim ex la- mellis rhomboidalibus & fpathicis ejusdem coloris rubicundi, d purpurei & ruffi, obdu£tis hinc illic vapore tenerrimo auran- I tio, ut videtur pyritofo (mit einem. zarten goldgelben. Kies- Befcblag) ? partim ex particulis continuis quarzofis, coloris lutei & carnei, i Achatem feu Sardum referentibus. Ex lutifodina Sangerhufa- -pa tribus abhinc annis civis quidam extraxerat filicem pra- - grandem globofum cinerei coloris, & in proxima caupona de- - pofuerat, domum , fi vacaret, illum relaturus. Amici eius - nonnulli ibidem omathatés , ludicri & per jocum globum — iftum filiceum in multa fruftula confringunt, eademque ufibus — domefticis infervitura fecum abripiunt. Civis reverfus a pree- | 'fe&to caupona globum iftum filiceum depofitum repetens, ubi "illum diícuffum & fubr eptum audivit, vehementer dolens, cau- "ponas praefe&tum in jus vocat, aureumque Hungaricum pro . abrepto filice poftulat, preetendens , lapidem iftum medullam & nucleum continuiffe auri divitem. Ego hac in caufa Iudex "Ordinarius , accurata inquifitione adhibita, cum fragmentum majus difcuffi globi filicei adlatum effet, cui adhuc infignis por- | "tio di&i nuclei adhaerebat, certo certius perípexi, nucleum iftum quarzofum, obfcure albidum, undique minutiffimis gru- | mulis flavis echraceis yanegatum; neutiquam auri dii: n — 208 : De Generatione Lapidum; : effe, & partibus litigantibus amicabiliter compofitis , fragmen- tum illud filiceum, cui Orthoceratites concameratus, cum fi- phunculo medium axem tranfeunte, inclufus erat; in Mufeo meo affervavi, píe alium globum filiceum medioxumae mag- nitudinis ad Widerftadium, Comitatus Mansfeldenfis, inveni, qui, malleo difruptus, in utero minutiffimas cryftallos mirifi- | ce exíplendefcentes geítabat. Non dubito, quin materia ifta heterogenea, in fihicibus culinariis inventa, adminiculo vapo- rum fubterraneorum & aquarum circumfluentium, varüs fub- - tiliffimis particulis mineralibus gravidarum, uteris eorundem , intrufa fuerit atque ingefta. 4) Warrrnivs in Mineralog, | . &) Gottlob Burcardus GeNzwERvs, Rever. Minift. Candidatus, Prin- cipumque juventutis Sereniffimz Gentis Megapolitano - Strelitiens — fis, Przceptor, lapidum figuratorum , & inpr corporum he- terogeneorum, pyromachis lapidibus incluforum , conquifitor . & indagator affiduus, per literas me docuit, fe multa millia la- pidum ifforum igniariorum conífregiffe, eorumque ad ripas Al- bis fluminis multa inveniffe fpecimina, figura rotunda, & intus cavitate przdita, quorum cavitas aut inanis , aut materia cretacea gut aliis filiculis igniariis, lateribus adhzrentibus & hinc immobi- libus, repleta fuerit. Adjecit laudatus GreNzwznvs, fe poflidere - Actitem ex maffa filicis igniarii conflatum , rotundum , callimo - przditum, ex vibratione refonantem , in infula Helgolandia inae ris Balthici inventum, 1 $. XXXIX. Locum etiam fibi hic jure meritoque vandicat Bezoar mi. - meralis, qui eft lapis rotundus, ex multis quafi involucris com. - pactus. Talem in agro Norico inventum defcribit Baignvsa), . cujus ipfa verba hic adponam: Cruftofa vero terra elegans in. luti- | fodinis noflris & inter arenwlas vivuli ad. molam. Brettbal reperitur y. quam o uaxapiac D. D. Maur. HoFEMANNvs nofter lapidem vocat | miniatum, ideo forfan, quia paulo eft durior 9 quarundam cruftarum | colore, | 4 * ; n "lo cprecipie Globoforui.—— 209 colore minium mentitur. —. Ejus quandoque viginti po[funt. wnerari cru- fies fibi invicem fuperindutle , confimili modo , ut in lapide Bezoar ap- paret, centrum. po[fidente vel ejusdem corfiftentize mucleo, vel pulcere £n difparis nature € coloris, |. Efl autem color, preter. dium minia- twm rariorem , vulgatior luteus aut ochreus , martialem arguens genium, qui clarius fe prodit uftione in[Hituta, binc. enim jucunde ruffefcit, € ru- brice equalis evadit b). Originem hujus lapidis explicaturus, fta- tuo, in terra preediCta ferri compote , per effervefcentiam in- tumuiffe globum lapideum valde porofum, hocque ipfo dein ex calore, velex aére fubterraneo, vel ex interventu falium in- durato, per poros ejus laxiores in cavernam lapidis intraíffe - aquas particulis terrenis & lutofis gravidas, quae exlege cohae- fionis lateribus di&tae cavernz internis adhaeferunt, eodem mo- - do, ut füpra in globulis achatinis originem diverfarum zona- :] 1 ) | | rum &linearum parallelarum explicavi, Hocce igitur a€tu fuc- ' ceffive multoties repetito , diverfze interna crufte lateribus . uteri. fubindu&ze fuerunt, tandemque ob formationem tot cru-.- - ftarum, poris externi globuli pedetentim coarétatis, non nifi " fenerrimis particulis vitriolicis, feu terrze mineralis, ex de- ftru&to pyrite refiduze, in ima penetralia ventris aditus patuit. 4) Baren in Oryctogr. Nor. Cap. III. p. ar. 27$ &) Bocco & ArpRovaupvs lapidem Bezoar míneralis inter Geodas col- locaverunt, referente Hyacintbo GiwMA della Fifica fotterranea deícribit, ut quilibet ilos in numero Geodarum reponendos fta- un avellana, bianche o cenericcie , difpofle a tunichbe, a guifa di cipolle , come il Bexoar animale.- Nd loro centro ff vede un muc- €lhio di areua, un faf, una pietra gera, come carbon foffle, cd alle volte una picciola lumaca. — Prendono varía ed ívr egola- ve fizura dal fito, o dalla cavita , ove ff. producono, o dalla | 3ES- baje. E 1 pp. Nov. 48. Pb Mel yug etg CUN XL tuerit, Ita vero. verba ejus habent: Sene pietre groffe quanto, * Tom.I. L, TV. Cap. VIII. Art. 8, p. 498. qui eosdem lapides ita 4g —— — De Generatione Lapidum, . o KE. Lapidibus Bezoar mineralis haud abfimiles effe Spe Calvarie minerales Kr&cHERI 4), ex plurimis corticibus conftan- tes, quas & Enoftos appellat, earumque originem ita defcribit: Ubi natura difpofuit montes avgillaceos , €. arenaceis glebis permi[tos in borum plerumque radicibus bujusmodi lapides , emnis generis formas exprimentes , effodi folent; bec autem nature artificio fiunt. — Tempo- qt pluvie €3 imbrium argillacea materia fi rotundo lapidi circumdetur, fit, ut b«c ma[Ja, aquarum defluxu delata, paulatim per declivitatem mon- tis decurrat , €9. quouiam femper Iutofem terram obviam wna [ecum in- volvit , binc fit, ut, Jutofe argille agglomerata materia , devolutione [ud — novis femper € movis veluti corticibus vefliatur , que in fundum delate, — ibidem fucceffu temporis bumiditate confumta, matura loci cooperante; tan- dem in 8 "mum Jaxeuim convertuntur, parvum, magnum maxim, ro majore vel minore materie agglomeratione, qui glumi deinde diffe- j €, corticibusque evolutis , tot calvarias, quot cortices funt , expris — munt: quas imperiti artis nature , ab offe materie fimilitudiue , cal- | varias Gigantum dicunt. Qui vidit ex montibus convolutos tivium globos femper ex: aggiomeratione nivis majores €3. majores, is de lutofa lapidum agglomeratione facile judicium feret. HaCtenus KincHERvs. Dubito, an argumentatio ab agglomeratione nivis ad agglome- fationem lutofam calvariarum reCte procedat. Ego eandem | originis rationem ipfis ftatuo , quam lapidi Bezoar minerali $. praeced, attribui. 4) Atban. KikcuER1 Mund. fubterr. "T'om, II, Lib, VIII, Sed, Il, Disqu, - II, p. 6r, : $. XLI Offeocolle etiam hic merito jureque fuo locum fibi vendi-- cmt. Suntlapides concavi conici, radiciformes & ramifor- mes, in. concavitate medulla "gem ds prediti , quae linguae. adharet, & facillime aquis diluitur &). Propius origini Ofteo-- S colla- f d A J precipue Globoforum. 21X FECE en pm, Sum T i; LEE T». ^s. ac eollarum accedit defcriptio .praeftantiffimi Phyfici, Jobanmis Gzs- NERI b), qui eas vocat petrificáta ramofa calcaria, arenacea , argilla- cea, corruptarum in terra vadicum. edem occupantia , Ofteocollae G Stelechitae diia. Nolo diverfiffimas variorum Auctorum fen- tentias coacervare, qui Ofteocollas pro vegetatione fübterra- nea, aut pro offibus petrefaCus, aut pro incruftatione quadam 1 habuerunt, Quam proxime originem Ofteocollarum tetigit - BrLwiwGivs c) , qui obfervavit, margam, qua quidam mons Pruf- Lo jfüe totus fabulofus fcatet , radices pineas, prima. vegetatione fibi infixas |- B innatas , jam autem. excifis arboribus emarcidas factas & fere exfic- - €gtas, luto fao margaceo, imbrium beneficio emollito €3. dWuto, initio te- muiter oblimire , atque ex[iccatione materie oblimatie per aéris calorem - elternantem infecuta. crufta quadam obducere , deinde toties totiesque e- 3 . pito affiuxu. liquidi margacei iterum per vices indwrare £9 magis ma- - gisque qugmentare, Ex fententia igitur HELwrNGr Ofteocollze - effent radices pine& emarcidae atque exficcatae, maífa marga- cea incruftata. Clariffimus Job. Gottfcbalck WALLERIVS d) Ofteo- collam vocat Rizolitbum radicis Populi nigre, obfervatque, radi- ces hujus arboris, ftrato arenaceo infixas , excifa arbore íta- . tim incipere in lapidem tranfmutari. Celeberrimus Len AN- NvS.e) inmonte arenario, ad balneum Freyenwaldenfe,in are- na candida invenit Ofteocollas radicibus herbarum Convolvuli fylveftris flore albo, & Clinopodii minoris, circumje&tas;. ad . radices vero pineas marcidas , ibidem etiam obvias, Ofteocol- las plane non invenit. Ex preemifli is igitur conftat, ad produ- "&ionem Ofteocollz requiri radicem marcidam cujusdam vege- j Bu, materiae margaceze, argillaceee & arenarice, aut tertiee —ex duabus vel tribus his mixtae, infixam: modus autem ef- formationis non in nuda cohaeefione materie radici circumja- eentis, quam figura regularis conica in parte exteriori dura & Jevigsta non admittit: nec id incruftatione., qua in compage —terra folida, cui radices infixee funt, impoflibilis eft ; fed in — clcuminda ; q-erendus eft. Nullum dubium eft , quin ra- dé 2 . dices - 212 De. Generatione. Lapidum , dices hic requirantur fufficienti copia falium acidorum preedi- te. Quibus falibus per irrigantes aquas elixatis, in circumja- cente terra alcalica conveniente & propria, five arenacea, feu , margacea, feu argillacea, feu mixta, oritur effervefcentia, quee portionem radicibus circumje&tee materiae liquefacit, & figurae radicum convenienti modo efformat , coagulat & indurat. In- veniuntur autem Ofteocollae, partim quibus adhuc radix infi- det, partim aliae, quee ifta radice, vel avulía, vel per putredi- nem abfumta, carent. Iftae funt vel inanes, vel intus in cavi- tate tenerrima materia repleta pro fubítantia matricis ;. vel | margacea, velargillacea, vel arenacea, vel ex una & altera mixta. Materia ifta tenerrima per filtrationem aquarum afflu- 1 entium per poros maíTae concavae utero ejus ingefta fuit. "Ea, qua jam dixi, illuftrant Ofteocollee Viadrino- Francofurtanaee - a do€tiffimo Friderico Ca&THEvsERO f) ita defcriptae : Plurima eorum. [emiperforata deprehenduntur ,. ita quidem ut dimidia. cavitatis — fiftulo[e pars fubftantia quadam. terre[tri ,, qu& cortice utplurimwn mol- lior atque pallidior eft , repleta fit. Eadem in Ofteocollis Marchi- cis obfervavit celeberr. GLEpiTsCHIvs, licetgenerationem hu-. jus foffilis eodem modo procedere ftatuat, quo. ligna petrefie Ek &a fieri fupra $. XVH. memoravimus g). 4) GrwMA della Fifica fotteranea T. II, L. V. cap. 21, p. 248. b) Grswss Diff, de Petrificatoram different, "Th. VIII. p. 12. £) HzrwiNG in Lithogr. Angerburg. Claff, I. Sect. 5. p. 43. fqq. —4d) WazrrRn Mineralog. Claff, IV. Ord, 2, $. 140. p. 426. €) Iob. Gottlob LewAnws Piflorifche und pbyft fkalifche Nachricht von. t. 1 dem Freyenwaldifchen Bade ,- Alaunwercke & c. in phyfikalifchen - Beluf'igungen St. VII. p. 508. St. IX, p. 718. Idem zz der 4b-: bandlung von den Metall- Müttern und der. Erzeugung der Mes. zalle p. 250. , plures arborum fruticumque fpecies enumerat, quos rum radicibus Ofteocolla circumvoluta fuit. | 2d f) CaxruEvsmR. in Rudimentis Oryctograph, Viadrino - Francofurta- Rz p. $0. poete POTUIT WE NUPUNTTTENERE Tm. or 11 Et ESI LB o diee de 0 c eprecipue. Globoforwn..- 213 P XD Cette fubftance eft plus rare au. milieu, & vers l'ecorce. plns. dure, .& en quelque forte graveleufe. — Vid. GueprTscHm; Obfervations —. fur la veritable Ofteocolle de la Marche de Brandenbourg, $. 17. ./'^ qux obfervationes inferte funt a l' Hiftoire. de P Academie Roya- -U 'UJe:des Sciences & belles lettres de Berlin, Ann, 1748. p. 40. His . «C165] ibidem p. $2. fqq. fübjectz funt Experiences chymiques füites fut ' "FOfteocolle de la Marche par M, ManGcGRar. 3i | $. XLI. | :4 "Mitto alias fpecies globulorum lapideorum; terris lapidi- -- *- LH) - busque praéegnantes: & ad globulos convertor; «qui falia in utero vecludunt. ^ Deficientibus aliis exemplis: ad: pyritas globofos pro- voco, qui metallico- falía continent. | Frequentes occurrunt - moduli pyritacei variae magnitudinis. In plerisque venter five . crufta eft ferruginofi & aeruginofi coloris: maíla vero interna - colore ex fubviridi luteo: conftans in nonnullis ftamine con- tinuo folido, in plerisque autem fibris innumeris ex centro ad peripheriam tendentibus. Exemplafuppeditant Mufea ; & lon- » ga eorundem enumeratio in Woopwanp:i Catalogo foffilium Anglicorum a) evolvenda. .Accedunt fpecimina globulorum pyritaceorum intus cavorum & maffa vel homogeneas, vel hete- .- Togenea repletorum, XPyrites rotunda feu depre(Ta lenticulari B i | | | - * i ^ a ' figura, extus colore obfeure fufco memoratur Woopwanpo b), qui 1n alio pyrite hemifphaericae figurce inclufus fuit,in morem glandis capfule fuse inclufee.... Eidem memoratur c) Pyrites ro- tundus, fubftantiee uniformis & non ftriatie,1n cujus centro re- - condita eft maífà Spathi femipellucidi, craffitie nucis mofchatze; HreNckELivs d) etiam mentionem facit nodulorum pyritaceo- rum, in ventre maffa quarzofa, aut felenitica, aut fpathofa preditarum. . Alio loco e) aliorum meminit cavernoforum feu intus aliqua ex parte vacuorum. | Quee deícriptiones. omnes indicio funt, formationem ejusmodi globulorum pyritaceorum 'eadem ratione, ac in Aetitis &. Ventribus cryftallinis explican- dam effe. Quando enim terre fetri compoti, per fe alcalicae "b c | dd 3 (fupra up s — De Generation Lapidum , (füpra $. XXXIIL) acidum minerale admixtum fuit ; produci- tur per efferveícentiam globulus ferrugineus , intus .cavus. Poftmodum aquae mineralifatae ,. feu particulis terreftribus, ful- phureis & falinis gravidae,. vel etiam vapores fubterranei iis- dem particulis faturati, veritrem ejusmodi globuli per poros ejusdem intrant, ibidemque; quam fecum vexerant,maffam de- ponunt, quae, dum falibus abundat, in texturam filamentofam, firiatam, radiatam expanditur, cujus fpicula feu radii a centro ad peripheriam divergunt. |'Spathum in centro fupradi&ti py- rite dete&um aperto indicio eft, ventrem ejus primitus cavum, fpathum autem per aquas permeantes poftmodum fuiffe inge- Ítum. Experientia quotidiana conftat, in globulis pyritaceis plerisque aure expofitis maífam illam internam filamentofam prius in pulverem redigi, & poftmodum etiam corticem globu- li ipfum difrumpi & dilabi. HrwckELrvs f) huie experimento explicando multum operis, fed fruftra, infum(it : id quod ta- men ex mea hypothefi facillime poteft refolvi, Particuleeiftse - - filamentofze , intus reclufze, poft formationem globuli perpo- ros ejusdem ventrem intraverunt: confequenter particule iftee | teneriores funt illis, quae corticem iconftituunt. Cum autem .- aer zequali facilitate, immo adhucfaciliusquam aqua, poroscor- - porum permeare poffit: neceffe eft, aérem pyritee fatalem && noxium, filamentofam .ejus internam partem prius deftruere, . quam exteriorem ejusdem corticem. Que deformationeglo- | bulorum pyritaceorum ftatui, eadem ad pyritas botro .cerebro- - ve fimiles applicari poffe exiftimo. Ad hanc claffem etiam re: ferendi funt globuli lapidei intus fulphure vivo repleti. Sul phur cinereum vivum in cortice grifei coloris: & Cinereum vivinnint cor- tice cinereo lapidofo KzNTMANNIg). Globuli alumisofi IMPERATI b). r &) Attempt towards a Natural TABULT of the Foffils .of Englaud "m L 4 T.l. p.175 — 178. P Tbid. p.176. A Pyrites- placed in the Cavity of another of an sii Ípheric Fi igure in much the fame.manner, as an Acorn iu Cup. CTQUI) | €) m | FE | E : precipue Globoforum..-- i 21$ É. €) Ibid. p.173, In the very centre of the Ball is a Lamp of white femi- ! pellucid Spar of the bignefs of Nutmeg. ! . d) HzNcxzr Pyritolog. Cap. VIII p. 449. . €) lbid. Cap. XIV. p. 879. ) f) Ibid. l.c. : .£) In Nomenclat. rer, foffil. Tit, II. p. 17. 5 b) In Hift. Nat. L. XXIV. c,27- $. XLII. | | Alios globulos bitumina continere fupra dixi. Nufpiam - in libris lithologicis globulos ejusmodi bitumine praegnantes in- - yeni, Nolo huc referre globulos Succini , vefte feu cortice 'Succisi diveríi colorisindutos Woopwanpt. a) Rotunditatem enim eos magis deftillationi Succini ex rupe in aquas, quam ef- - fervefcentiae debere, corticemque diverfi coloris ab impulfuaé- risfeu aque frigidee accepiffe, mihi perfuadeo. Certior tamen - fa&tus fuma minerarum fofforibus, in fodinis lithanthracum Wet- ' tinenfibus, prater largos globulos, pifces & herbas in ventre recludentes, ibi etiam inveniri globulos, in cavitate fua afphal- . tum feu bitumen affervantes. In ftratisluto(is, qualia carbo- num foffilium ftrata ab initio fuerunt, per acceffionem acidi mi- neralis, quod in bitumine & fulphure latet, ex quibus venae carbonum iftorum conítant , effervefcentiam oriri.& exhinc globulos ejusmodi ibi coalefcere potuiffe, admodum verofi- mile eft. | | | f) l.c. p.167. Aiuber a Nodule invefled with a Coat , call' d Rock- Es.» Amber - | | | iE v8: XLIV. | - —" Afferui denique (S. XXIX.) globulos lapideos przegnan- tes mineras in ventre continere. Mitto jam globulos pyrita- «ceos, de quibus jam S. XLII. actum fuit. Alice etiam minera nobiliores in ventre talium globulorum reperiuntur. Mufeum Richterianum a) oftendit quarzum caoernofum, cui aurum ineL, € b) E í Hen D» F ab irruentibus & ventrem intrantibus aquis receperint; altera - globuli pyritacei, itidem in ventre Cornua Ammonis ejusdem iié DeGeeratione Lapidin, M Hemifpbevicum crSfballinum, cujus »mucleus eft Cobaltum cui sire! Ae-- titas Cyprios aurum in utero "exte teftatur JOHREPRLYS, i 'Thavmatographia Nature c). 4) pag. 4. ^ | | 4 b) pap. 174- ; c) Referente b in !Sdhedisin. de Lapide Aefite, Lipf it pag: 28 | $. XLV —— ] Globulos lapideos per effervefcentiam produ&os fupra i (S. XXIX.) difpeícui in cavos & folidos. ^ De cavis jam abunde . differui: nunc de folidistra&atioincipienda. Globuli folidifunt, - qui intus cavitate carent » & per integram maíTam denfitate | corporis gaudent. Solidi in duas dividi poffunt fpecies, qua- - rum una ex una eademque maíTa confiftit: akera, quae corpora . peregrina includit. Haec fpecies a globulis cavis praegnanti- - bus, v.g. Aetitis, in eo differt, quod Aetitae & alia fimiliacor- - pora, materiam peregrinam in cavitate gerentia, illam ab extra vero modo dicta fpecies ipfo effervefeentiae atu alia peregri- - na corpora folida amplexa fuerit, . & involucro lapideo inclufa, - in unum corpus folidum rotundum d globofum redegerit. j Rem exemplis illuftrabo. j $. XLVI Ad Nernmsdorfium , Ducatus Saxo- Cóburgenfis Inve- ; niuntur cornua Ammonis ftriata in globulis folidis & firmis ar» gillaceis, qui inftar marmoris conghiferi polituram admittunt, | inclufa. In vernacula appellantur Corps Zmmonis- Kugeln. -. Ad monafterium Banz, Epifcopatus Bambergenfis , effodiuntur. forma occludentia. "Huc fine dubio etiam pertinet Opbiolitbus - Bovrzr, feu filex, in quo ferpens petrefa&us, bene expreffus,. &i in £yros contortus, fine capite TM latuit, diverfa lapi- TT dis precipue Globofomm, — My . dis maffa a filice includente 4). Ifte ferpens petreiacces fine capite nihil aliud fuit quam Ammonites. Cornua ifta Ammonis .€onchylia fuerunt niarina: qua ratione potuerunt ingredi ven- trem ambientis globuli marmorei, filicei feu pyritacei ? Huic . phaenomeno explicando ftatuo, conchylia ifta jacuiffe in. me- dio terra alcalicze, & hanc ex adventu fluidi acidi efferbuitfe, ita ut interjacentem concham involucro globofo humido, quod poftmodum in lapidem induravit, obtegerit. ;7«€). Referente .Giwwa della Fifica fotterranea 'Tom.I. L. T, Cap,IX, Art, — 1V.$.a8. p. 84- Il Boile avea una felce, im cui vi era un fer- pente bene formato ed intortigliato, ma fenza capo, ed era di 1 «ltra [pezie di pietra e piu chiara , tanto cbe prima era flate genveriito in pietra, .— ; Uoc" VICIS. $ Tn agro Gerano Gryphitas in lapidibus eafeiformibus in- .&lufos inveniri, memorat variis fcriptis clarus, eruditus mer- Cator Geranus, 7óbias Conrad Hoertivs a), Silex rotundus , 1n cujus ventre repofità fuit tefta cujusdam bivalvis , memoratur . Woopwanpo b) Idem c) mentionem facit Echinitze in. cavita- te filicis igniarii reconditi. Huc pertinent: Globulus argilla- ceus conchis & cochleis varii generis refertus, ex Oceano fep- tentrionali in littus Frifiee orientalis reje&us, Mufei Myliawi d. - Dimidia pars Aetitae ochraceo-martialis, cujus eallimo impref- fus eft Pe&unculites , ex puteo aluminofo Freyenwaldenfi , "sejusdem Mufei e). Globus caleareus fufiformis, ex lapidicina "Kockenburgenfi, ditionis Querfurtenfis, in quo fragmentum pifcis cum fquamis & pinnis preeclare exponitur, dit Mufeis eujus alios nodulos, corporibus peregrinis preegnantes; filen- | io przetereo. 9 I de |.) In Schreiben von dem. verfleinerten Holtze zu Coburg , in. phyfe- | TS kal. Beluflig. St. IX. p. 705. | ' | — 4) On Attempt. 1.c, P.I. T.1. P. f. | ^ | 0 Mpp. Nov. AG.Pbyf. Med. Tom.Ill. 95 c 50 4) Ibid, | ) 3 ] w-— — — "-— -—-.— - Es Ly ug 0000 DeGewnonelapdes, 00 ..&) Ibid, P.II. p. 7r. iio Bas d e d) Vid. Catalog. ert Mafei, erol. 1755. P 137- e) Ibid. p*137- Wr isun ME Huc pertinet etiam €anter lapotécur ^ Pagus Taponitur " : Busy. eo quod^ in litoribus Zaponicis vepeviatur.. Si enim frangantur | glebie , colore -avgillaceo duritie fiicea',. ejusmodi cancri ir «s pear con- ver[i deteguntur a). ay Mufeur Richter: p; 2 $2: eosdem iri Muf Kischars Cip VI, f o0; ) Lrssrk Lithotheol: » $80» ^ ($88 .$&. XLIX. Inprimis hypothefi i meze ftabiliéndee foférviumt Globi tiigrÓ» éinerei, qui iri ftratis.carbonum foffilium Wettinenfibus, Mane- Bacenfibus, Ilmenavierifibus, aliisque inveniuntur, & in medi- - tullio five centro pifces herbafque continent : metallorum fof- foribus in vernacula : Fifb- Scbwülen, Kraüuter- Schwülen,y five Fifcb- und: Krüuter-- Nieren di&ü.: Myyvs in. Memorab, Saxonie fubierranea a). varios ejusmodi globos , , pifcibus aut herbis re- fertos, in puteis Ilmenavienfibus inventos, recenfuit.& deli- riéavit. Ego ipfein Mufeolo meo varios: ejusmodi globos ex. fodinis llmernavienfibus adfervo : unum egregios niagnitudieis in quo Rhombus (eine Scbolle) confpicitur :- alterum, in quo ca-- put eximii Lucii cum maxillis fpinisque corufcat: alios integros; i piíces decuffatim fibi invicent inipotitos: alios nefcio quos ver-. mies; aliosdenique vegetabilia refzrentes. Mufeum Deckerianum multa egregia fpecimina ejusmodi globulorum, pifces & varia. vegetabilia in utero reciudentium ,. ex fodinis Wettinerifibus.- depromtorum, oftendit b). Hüc pertinet planta epipliyllofperz- ha in dimidio faxo oviformi, five extus convexo. ex focum Novocaftrentfibus Anglie c)... ' 4) P.I. P. 47. fig. I. p. 48. & p. 74. lig. dx pem go. hac kabet | Senf! find. gar dee auf und d dene Nieren: poeddstqnt Kraue hat fa ^b 9X |o s Fem TOBSABRTEME- Y as P m qnt D : um - r A Ba .— precipue Globoforum. — AE 2 mer, Blumen ,. Korn- Aebren , Rormarin- Zeige — — Die Fifche, fo fich ebrmalen auf denen. Nieren gezeiget, ffnd oben ev- " UWehnet worden, Krebfe, Frefche , See- Schnecken und Mufcheln aber find billig mocb beyzufügen. | | E Lawcu, Hale 1753. ubi p. 123. globi Wettinenfes ita ^recenfege j 4€) Delineata & exhibita in ScuEvcrnzrn1 Herbar. Diluv. prj. "Pa ^*^ dlongaferie enarrat WoopwAnp on Attempt.], c. T, I, P. IL p. 4. fa. - . Corpora ifta peregrina, $$. XLVI. XLVII. XLVIIT, & XLIX. recenfita, in antedi&tis globulis lapideis recondita, cum ab extra iftos intrarenon potuerunt, certiffimo argumento funt, - globulos iftos antea fuiffe fluidos .& molles. Et cum globuli cavi per efferveícentiam orti fuerint (S. XXX.), credibile eft etiam, eo in loco, & eadem in maífa, 1n qua jacuerunt cor- pora ifta, & quee fortaffe alcahca fuit, per interventum fluidi acidi mineralis) aut alius falis acidi, quo fortaffe 1fta ipfa cor- pora peregrina, in putredinem abeuntia, imbuti fuerunt, .ef- "ferveícentiam exortam fuiffe, & corpora ifta peregrina corti- «ce lapideo, in formam globuli extenfo, involviffe. Et exin- -de inferre mihi liceat, eodem modo, nempe per. effervefcen- "tiam, quoscunque alios nodulos globofos & rotundos lapideos "folidos produ&tos fuiffe atque formatos. . ! E S abo SÉ MD- nS |... Proftant hic illic in locis montanis, 1n. montium convalli- bus, ad fluminum ripas & in camporum planitie omniumque j| ee2 Ccon- 220 n De Generatione Lopidum , confpe&ui expofiti funt innumeri noduli lapidei variae magni- tudinis, varieeque ad rotunditatem vergentis figurae, ae varii — Coloris, & varie maffe. . In ftratis areno!is ex arena quarzo- fa conflaverunt. innumeri filiculi3 pellucidi, ft ex pura arena quarzofa 5 femipeliucidi & opaci,. ft arena quarzofa cuni aliis particulis calcareis, argilaceis , & (ic porro mixta fuit: di- verfimode ex affiuxu mineralium aquarum & vaporum colora- ti. Longam ejusmodi globulorum filiceorum feriem exliübue- runt & defcripferunt Woopwanpvsa) & ScHEVCHZERvs b). In ftratis terrae calcarize generantur filices culinariic). [naliis, ubi gypfum praevalet, nuces fpathicze: in marga nuces marga- cec inveniuntur, Extraxi non minus ex fodinis argillaceis globulos lapideos argillaceos: alios, ex faburrae & glarecs mon- ticulis ,. glareofos :. vel ftrata ipfa lutofa exhibent nuces lutofas, fatisfirmas, &per integrammaffam folidas, Ex avrod/z & ex- perientia loquor. Et quicunque alius folers rerum naturalium indagator; qui ftrata terrea & lapidofa accurate con(ideraverit, inveniet, quodcunque ftratum,feu terrenum, feu lapidofam'4 fuos continere globulos lapideos, cuivis proprios & mijatrici- fuz affines & conformes. Hos globulos omnes in fedibus iftis, in quibus inveniuntur , (loquor autem folummodo de nodulis: adhuc in ftratis reconditis ; non autem de illis; quos vis ufida-- rum aliunde deduxit), primos hal-ufe natales, & per effer-- vefcentiam: ibidem: fuiiTe ;produ&os, firmiter: mihi perfuadeo, | licet maxima pars dotCtorum: Virorum, qui hanc naturalis hifto- : ] rid& partem tetigerunt , efformationem lapidum: globuloforum- totationi aquarum: adícripferint, de: qua paulo infra uberius. CO E 4) Woonwanp-on Attompt, lc. P. LT. I. per integram Caput III. a d 5j In M:t:orologia & Oryéclograph. Helvet. P; Hf. pix feq.- co HOM $) In Anglia in agris, creta flercoratis ,. antea (ilice igniario caffis, in» gentem horum filicumr numerum produci, qui omnem fere fu- perficiem agri repleant, licet aw: gulli; aut pauci. tantam. horum * A E 13 ^ E et 5 Ad [y CRAP jreetpue Globoforum. n | | $23 . filicum ejusmodi cretz inhzreant, obfervavit eeleberrimus Perru: — Kann, i» der Befchreibung. der Reife nach, dem Nordlicbem A- mericaP. Y. in der Sammlung neuer und merckwürdiger Reifen 21s Waffer und zu Lande, Vol. IX. p. 354 399.ícq. | Incalce macera- —. fa, qui per longum tempus in fovea quadam! abícondita, & poft- - . smodum detecta fuerat, egregium numerum horum filicum rotun- — dorum effoffum fuiffe, licet regio ifla ejJusmedi filicibus fere de füituatur, retulit Horrrvs. — Vid, PAy/fkal. Belufl. St. IX. p. 710. opt edge nh . ( Maffa. ejusmodi globulorüm lapideorum fapiffime eft com- pofita, icimo decompofita & fuperdecompofita. . Sic dantur globuli matfze argillaceze , parvos filiculos; filiceze , lamellas fpathicas; arenofíae , micas.;talcofas vix palpabiles j lutofee , glaream,& fic porro in compage fua continentes... Curiofus lapidum ejusmodi obfervator longe plures alias mixturas mate- ride heterogenece in illis inveniet, ex ipfa perfcrutatione ftra- torum magis, quam ex defcriptione literarum; difcernendas. m$ iu»: 6G, LIII HL —. fanden óriginem cüm antecedentibus habere videntur filiculi parvi, fabarum piforumque figuram & magnitudinem re- ferentes: Saburra, magnitudinem fabe aut pifi equans WoiTERs- ponrrii 2). Multa horum filicülorum fpecimina recenfuit Woobwanpvs D). Huc refero etiam P[eudo- Carpolitbos , Pijoli- bos, Pbafeolithos ,. Zmy&dalolitbos. Zewickavien[es , qui riil aliud fant, quam globuli margaácei, faxo àut marga diverfi coloris immer- fic), quorum originem itidem effervefcentide adfcribo. 4) Ín Syflem. Miner. p. 47. Edit, Ulmzx 17:5... . - E) on Attempt Lc. T.I. P.T. p. 26. feü füb lit 4. 1,2.4. f. 6: 8. 10. 31. H 17-7 LH: p2/2: it: 9.739; ^ TPoidem. T7 TL PI p. 31. refert ex UTE -o7 MavsPzzLU' S Journey from Aleppo to Jerufalém p. 36. ad fepul- crale monumentum ; en pro lepulcro Rahelis Gen, XXXV, ró, .. vulgo reputetur, non longe a Bethlehem ludez; iüveniri fpeciem $arvorum rotundorum lapillorum , formam piforum exacte refe-- $63 rentiuun L Er N e. : 4 £l . " " - * 3 3 ^ E * . ETT. - | ; D | 9A - A tuo od V y | . $93- De Generdtione Lapidum, gentium. SrRAso Geograph, Lib. XVII, pag. $08. d. memoriz E: prodidit, in Aegypto , proxime ad decantatas illas Pyramidas , ' " proflare acervos lapidum, ex latomorum opere reliquorum : &in " his invehiri lapillos forma & craffitie lentium (i2 ikaTa 42) so E 7507 see oeaceid'si) de quibus fabula effet , tosdeni reliquias ef- — feleguminum, abis , qui extruendis iflis Pyramidibus peras praíftabant, comedi folitorum & poftmodum in lapides conver- Íorum. Plinius Hifl, natur. L. XKXVI. C, 12. p. 624. 5. de iftis Pyramidibus differens, Hareua, Ícribit, Jate pura circum, lentis fimilitudine, qualis in majori parte Africa! — : ';€) "Vid. celeberr, To. Grsszn: Difl. de Petrificat, differentiis, 6. VIII. p. 05 33: Mani Saxon, fübterran, | LT T $. LIV. ^U" Agmen denique claudant Hammites, Cencbrites & Mecotütes, iHommitam plerique, & fingulatim BRücKMANNVs 4), pro ovis pifcium, FiscHEnvs b) pro foeturis teftaceorum petrefa&tis ha- buerunt. Sed vix verofimile videtur, Ícribit Illuftris GESNERVS €), integros montes , quos pa[fim videas in agro Rauracenfi € alibi ex seris Hammitis, compofitos , mollibus pifcium ovis [uas origines debere. Ad Sangerhufam, verfus feptentrionem, ingens montium ex- tenditurjugum, ab orierite verfus occidentem ad plus quam duo milliaria excurrens, ex diverfis ftratis conftans, a feptentrione - meridiem verfus declivibus, quorum fummum ex humo, alte- . rum ex lapide calcario foffili fragili, tertium ex lapide duro, mi- | nutiflimis granulis referto, qui Mecorites aliis dicitur: infequens — ex granulis Cencbeitem referentibus; fubfequens ex Hamnitis: in- ferius denique ex maffa folida durifTimi lapidis calcarii conftat; 'non tamen zequo ambitu tria ifta ftrata globulofa procedunt, in- terdum Cenchrita, interdum Meconita deficiente. Cenchritam — etiam hic folummodo ex magnitudine granulorum, non ex colore, | quiin aliisluteus eft, zeftimo. Stratum horum Hammitarum craf- - fiie modo pedem humanum, modo pugnum, modo pollicem, ^ x» , - RN SS PUENTE TNCS PURPTPRRE WE et th | "—— a unm ua en bai dee t t j j i Xe. P Á Ve" Mee. p $e j "tu m - nr Lr $ É 1 d. , |. ) E] ,frecipue Globoforutm.. . bU 223 exaequat. | Etcum in his montibus null corpora. peregrina , nulla marina petrefa&ta occurrant, quis crediderit ftratum hoc Hammitarum tam longum, tam folidum, tam uniforme, meris $ranülis lapideis; uno alteri contiguis refertum , foeturam pif- cium feu concharum petrefatam | poffe. referre ? Reje&tis 1gi- |J fur his putativis Oolithis ,. alii Lithologi aliam originis rationem horüm Hammitarum inire fategerunt. WALLERIvs ita illorum fiatales definit; ut aqua , particulis lapidofis mixta, in terram. Xüolliorem. pulverulentam guttatini deciderit, quo fato primum B guttulo iftes' coaluerint , poftmodum vero ipfum ftratum mol- -lein maifam. firmam lapideam induruerit.. Et hinc definit Ham- mitem Porum aqueun globularem , smnimis globulis , in terra mollio- ti, poft [Fillicidium: concretum d). | Sepe laudatus. Jobannes GESNE- ANS €) WALLERIO affentirr videtur , pr ovocatque ad experien- Tiam , que doceat ; formari poffe bofce globulos ab aquis. calcaria: terra: smfrregnatis », uti funt globuli ftalatlitici candidi, Confetti di Tivoli - sili aquarum Tiburtinarum € antri Draconis. ü &) Iu Specim. phyf. de Oolitho. Helmnft. 1721. cujus recenfionem vide .. in Giornale de" Letterati Oltramontani ,. "T. VIII. & in Gru Fi- fica fotferranea T.I. L. V. Cap. VÍ. Art 4- p-94- Th LEIN Nomercl, Litholog; p. 17. gu Petrificat, different th. XVIII. p. 39. In Risseom $: 137 p. 420. Edit. german, $. LV. ... Licet; hec hypothefis facilitatem: niaturalemque ordinent — prz fe ferre videatur :- accuratius tameri illam confideranti mul- tc fefe fuggerent difficultates; quz illam ipfam rurfus deftrue- I5 vel faltem; omnem veri fimilitudinem ipfi denegare viden- —tur. Concedo quidem, & omnibus patet: oculis, guttulas plu- - viales in corigeriem pulveris, in viis regiis per aeftivum tempus "ubique obvii, decidentes ibique decurrentes, fefe tegumento IS isis cdi involvere, ita ut fpeciem fere dari t aimm- 424 . — Dé Generatione Lopidum , & Hammitarum referant ; fed conftat etiam ulterius confide- ranti, has ipfas guttulas, pulvere arido circamdatas, quam pri- mum ipfe pulvis permaduerit, in glebam informem fubfidere, & neutiquam in formam rotundam, qualis fere omnibus Ham- mitis conftans eft, coalefcere. ^ Sed fortaffe hic culpa in defe- &ura aque lapidefcentis reiicienda erit. A via publica igitur divergentes, fubeamus antra, montiumque cavernas. Hic quidem guttulas materia lapidifica imbutas, ex fornice deciduas, in pavimento varia corpufcula lapidea efformare , taliter quali- ter figuram rotundam referentia ; cernimus, fed inconftantes plane & indeterminate figure, qua in Hammitis perpetua & conftans eft, E contrario plereeque ex cavernis deftillantes aque lapidofze folum terramque utplurimum lamina feu tegu- mento ftala&itio (quod nonnullis Lithologis Stalagmites, ad dif- ferentiam Stalatite , quiftiriis alüsque corporibus pendulis proprius eft , dicitur); obducunt & incruftant, Globuli vero - lapidei, qui Hammitas conftituunt , perfe&te rotundi, & ita dif- politi funt, ut unus alteri contiguus, unusque fupra alterum — collocatus effe videatur, interftitiis eorundem maffa margacea vel calcaria repletis. Qui quidem ordo ex ftillicidio aquarum vix ac ne vix quidem repetendus eífet. Ex hoc enim hic & . illic ad fummum paugi diftin&ti globuli fieri, vel denique ex ftil- licidio continuato aut faepius repetito globuli confluentes, feu — una eademque maífa folida & integra , corpusque. firmum & j compa&tum oriri debuiffet. Et quomodo fieri potuit, ut in ftrato margaceo calcareove, ut ut mollioris & quafi farinacece — mafíae, aliis ftratis exatte & cohserenter intercalato , quod ul. | tra duo milliaria in longitudinem, & ultra centum jugera in 1a- titudinem extenfum eft, per füillicidium tam innumeri & jute | forni ier fibi 1 iavicem 1 SPgHnu, oriri 1 potuerint? -4 precipue Globoforum, — | 224 S. .LVI. diem igitur caufam originis Hammitarum fübfiftere exi. . ftimo, qua quidem non cum LaAcuMvNDo 4) in concretiope 'arenze quaerenda eft, quum partim ipfa arena in conftitutione Hammitarum exulet, partim iterum quaeftio ulterius moven- da effet, qua ratione illa ipfa arena. tam regulariter in formam - rotundam coaluerit. Effervefcentiae igitur originem Hammi- tarüm, Cenchritarum & Meconitarum attribuendam effe, exi- —fümo. QGranula ifta lapidea ut plurimum ferri minera imbuta funt, & cum matricem habeant maífam calcaream feu marga- ceam, exiftimo, ftratum iftud calcareum tanquam alcalinam maffam a fluido acido fuiffe primitus tiné&tum, & exinde infecu- - ta. effervefcentia, fecundum naturam fluidi & maffze irrigatee.. produétos fuiffe iftos globulos lapideos minutos... Acidumiftud: fuit vel minerale, ex viíceribus terree per vapores in fuper- Ítratam terram alcalicam transmifTum ita üt ejusdem vapores - fpiíliores & denfiores adhuc in monte antea defícripto Sanger- hufano in primo ftrato proximo globulos majores feu Hammi-. tas5. deinde remiffiores fati in altero ftrato , priori fuperim-. pofito, minores globulos feu Cenchritas; & denique rarefaCti in fuperiori tertio minimos feu Meconitas effinxerint & produ- xerint: Vel fuit acidum aéreum, & vegetabile, ab aqua, vapo- , res ex aére in terram: demiffos abluente & imbibente, & pu- trefa&ta vegetabilia elixante,- fufceptum ,: & deinde larga co- "pia; cum aquis ftrato molliori terree alcalicee transmiffum. . Flui- . dum hoc, acidis miftum, ftratum iftud mollius perforavit & "permeavit, tandemque ad fubje&tam duram folidamque rupem. dubfedit, Majorhujus copia in proximo ftrato Hammitas ; me-. - diocris i in alteró Cenchritas ; ^& lenis in fupérno Meconitas 5 produxit, ^ Tali modo originem Hammitarum aliorumque ejus- dem ffarinze globulorum quam optime explicari poffe exiftima- xerim. | Omnes ifti globuli , quotquot horum confregi , (du- -xiffimze autem fünt fubftantize.& ferri. compotes) , unius ejus- App. IVev. AG. Pbyf. Med. Tom. LI. mE f j dem- 2h6- De Generatione Lopidu ,. denique maffae folidae fünt.- Quando. autem HELwiNGIVS 23 dd Hammitas provocat , qui intus habeant niateriam lapideam , fed friabilem:'tum ndem ex legibus lapidum globoforum in-' tüs cavorum erunt explicandi. Heec fpecimina ad explicatio- nem originis lapidum globoforum, ad quee alii hic non adducti etiam éxpendelidi funt, fufficiant. &) In Oryctogr. Hildef, p. 57. 5 In Lithogr. Angerburg. Cap. VI. Claff. L Sec. I. p.49. ..$. .LVIL Nune quae aliorum aes origine lapidum globoforum fint fodtehtios, videndum eft. Communis fere Lithologorum & a: patribus quafi per manus tradita: eft opinio , omnes lapides glo-: bofos & rotundos ex attritu & cireumrotatione aquarum , flu — &vumque repercuffione; in formam fphaericam fuiffe reda&tos. | | Foverunt, preeter alios ,, hanc fententiam Georg. FABRICIVS 2), Conradus GesNERvs b), Ferrand. ImezRATVS c), Rilian. STOBEVS d); Tobannes WoopwanDvs e), lob. Georg.. KeyssLERVvS f ), ob. BROWALLIVS 8)5 VALLISNIERIVS 5) , aluque: || Quorum qui- | dem fententia infignem veri fpeciem prae fe ferre videtur. In vulgus enim notum eft, guttas faepe cadendo excavare lapidesz | quidni undarum pulfus & aquarum volutationes poffint lapides - deterere, exafíciare, & in formam rotundam feu globulofam: - redigere? Sed liceat mihi per varias rationes a tantis Viris dif. | fentire. Nego & pernego, ab undarum flu&tibus aquarumque rotatione corpora lapidofa firma & folida in figuram globofam . & rotundam poffe reduci. Quilapidibus duris abradendis, cae- dundis, fabricardis; lzevigandis: expoliendisque infudant j. vel | aliquando imfudsrunty facilinie negativze fententiee dabit : adjicient. Qui fragmentum Iafpidis feu lapidis córnei ( Horn ftein) feu bafaltis;feu glebam filiceam diffecare & efformare; vel. faltem corticem externum ipfi detrahere, eamque laevigare (bi futiferint facillime invenient; pr labori. groupe baee ! ir E — praecipue Globoforum.:' 227 . tem aque, licet per centum annos lapis in illa circumagatur , . nequicquam füfficere, licet etiam aquae immifceantur arenze alii. . que lapillul. Aethiopem quafilavabunt. Sed requiruntur hic labor durus & continuus manuum brachiorumque robur inde- . feffum; 'inftrumenta ahenea duriffimi metalli fri&tio tenacifli- . ma corporis lapidofi ad eadem, feu ad aliud corpus duriffimi . metalli; aqua irrigatio; admistio duriffimae & acutiffimae are- na; immo Smiridis exquifitiffimae, quafi totidem cultellos cu- - fpidatos acuminatosque ceferentis, quot granula, quot angulos . continet, Qua quidem experientia fretus, quam omnes, qui ; unquam czedundis expoliendisve lapidibus durioribus operati - funt, confirmabunt, iterum iterumque ftatuo , plane impoffibile . effe,ut Iafpidis. lapidisque cornei fragimentuim, per fe informe, - hiulcum & angulatum, in formam globulofam vel rotundam per . pulfus & fluétuationes aquarum poflit redigi, ut ut a fcaturigine - Albis vel Danubii, per continuas revolutiones rotationesque , . ufque ad oftia eorundem litusque maris pertrahatur.. Si quis et- | dam ad diluvium Mofaiticum, commune illud ignorantiae, velte- merarii aíferti confugium , appellare voluerit ; eundem etiam mec in illo praetenfze opinionis fundamenta invenire pofTe con- .tendo. Vtutconcefférim ; in tanta aquarum exeeftuatione fum- ma profundis fuiffe mixta: corpora etiam folida difrupta: la- | pidum fragmenta, aquarum flu&tibus circuma&a, modo in füta- l mitate ve&ta , modo in voragines detrufa, modo in gyros "rapidiffimos compulfa, & per repercuffionem "vicinorum grporum folidorum quaffatas ut ut' concefferim turbulentos JMtos motus per integrum annum fuiffe continuatos ; exinde amen magis aliqualis deturbatio ftratorum lapidoforum de- "fruftatorum , quam efformatio fruftulorum lapideorum. in "corpus regulare rotundum & globofum , colligenda effet. Jdem tamen, qui hic diluvium illud. preetendunt , mihi hoc "&oncefferint , aquas illas turbulentas fimul infeCtas && imbu- ts fuiffe materia terrea, lütofa pies confequeuter ne- SV.L- ffo a akEAgSJ celffg- 233 | De Generatione Lapidum , ceffe eft', ut ictus. & quaffationes flu&tuum , corporumque - folidorum, in iliis ipfis circumductorum, per materiam illam . limofam emollitae & temperata fuerint, ita ut tantum abfit, ut flutus diluvii lapides duriores in formam rotundam potue- rinttransformare, ut potius maximam partem teftarum con- chacearum, per fe tamen fragilium, intactam fartamque relique- - rint. . Si quid tamen huic fententice tribuendum effet, ad fuüm- - mum admittendum foret, quod quaedam fragmenta lapidum mol- | hufculee fubftantia, in voragine quadam collocata, per conti- | nuos gyros aquarum undarumque rotationes teretem quendam ambitum prefífulamque rotunditatem hoc vel illo latere accepe- : . mint, ita tamen, ut omnes noduli lapide, duriufculee fubftantice, prorfus hinc excludendi & excipiendi effent. Ipfatamencon-. fideratio accuratior lapidum globoforum, qui vel corpus perfe- &e rotundum, vel óvale, vellentiforme, vel cylindricum & fu- fiforme, referunt, quemlibet facile induxerit, ut potius effor- mationem eorundem viribus falium quorundam a&tricibus, re- | gulariter prpcedentibus , quam fortuitae aquarum volutationi attribuerit. 3p | | -— 4) Videejus de Metallicis rebus ac nominibus obfervationes, editas pet Conradum GrsNERvM in ejus Collectione de omni rerum foffi-. - lium genere, Tiguri 1575. p. 30. /. P) In libro de rerum foffilium, lepidum & gemmarum maxime figu. ris & fimilitudinibus, in modo dicta Collect, P. 14- .£€) In Hift. nat. L. XXIV. cap. XXVII, 4) In Opufc. p. 133- * €) Dans]a Geographie phyfique p.403. Edit. Amflerd. 1755. & on m tempt towards a natural Hiftory of the foffils of the England, T..L, | P. I. p. 23. p. 46. | | f) In der Fortfetzung neueffer Reifen, Brief LXIL p. 443. j £) In der biftorifchen und phbyfkalifcben. Unterfuchung der vorgegez — benen Verminderung des Waffers und Vergrafferung der Erde, ex^ verf, german, Cel. Krgmrr. Stockholm, 1756. p. réo, feqq. , P) Referente Anton Lazzaro Mono, de Croffacei e degli altri marini: corpi, L.II. Cap. XII P. 272. ed. Venezia 1740. & verf. german. | ipf, 1751. p. 29$. feqq. .LVIIL E : | (0 precipue Globoforum. | 429 ) $. LVI. Quum Toanines Wionu aka ) prae omnibus reliquis iri ftabilienda fententia f&a, quae formationem lapidum globoforum - aquarum rotationi acceptam refert, aCtuofus & operofus fue- [ rit; eamque variis exemplis illuftrare fategerit; opere pre- tium fuerit, eadem figillatim examinare, inconfiftentiamque hu- . jus opinionis exponere. In probanda fententia fua inter alia confugit ad globulos lapideos, feu diverfis lineis b), zonis & fegmentis horizontalibus pi&turatos, eosque pro fragmentis ftra- . ti diver(imode fuperftrati reputat, per flu&tuationem aquarum . án formam globofam teda&tis. Concedo quidem, hos lapides . ftriatos ratione materize originem debere ftratis diverfo colore uno alteri fuperimpofitis : $ nego tamen, horum efformationem in formam globofam aquis flu&uantibus debere adfcribi. Finge fedimentum feu ftratum terreum diverfimode coloratum, qua- , lei in fodinis argillaceis & arenaceis frequenter occurrit. Fin- ge,in eodem ftrato efrervefcentiam oriri, & ex noftra hypothe- fi tunc globulum efformari. Nonne idem globulus in fuperfi- Cie, Centro & bafi fua eadem ftrata in totdiverfis zonis referet, quot fedimenta terrena in iisdem ftratis recondita fuerunt ? Experientia edo&tus jam fupra monui, in omnibus ftratis lapi- . deis, ad minimum in iis, quae antea terrena & mollia fuerunt , dari nodulos lapideos : ergo in ftratis diftin&is coloribus piCtis dantur & inveniuntur noduli diverfimode coloratis zonis & li- -néis variegati, ^ Aliud argumentum repetitur a fpeciminibus Eo lapidum globoforum, ex diverfis flratis feu la- mellis compofitorum , ex quibus unum vel alterum ftra- tum , unum vel alterum fegmentum , una vel altera la- j mina ultra limites circuli feu fphere protenditur c). — Ex | quorum ftratorum eminentia & projectura WOoODWARDVS conjecit , partem globofam noduli , ceu maffae mollioris, a - xXotatione aquarum in corpus rotundum vel fubrotundum fuba- | am, reliquam vero partem,nempe ftratum iftud eminens, ceu " mafCe durioris,inta&tum reli&£tum fuiffe. Sedjam dc aai " p] ff a : 4 439 De Generatione Lapidum, adexperientíam & praéticam provocavi, quaafferui, impoffibile effe, ut fragmentum lapidis informe per fiuéctuationem aquarum in formam globofam feu. rotundam poflitreduci. |Statuo potius ex mea hypotheli,in antedictisfpeciminibus Woodwardianis ex- plicandis,nodulos iftos itidem per effervefcentiam in ftratis are- noíis elfe exorto$,inftratis tamen, in quibus ftratum quoddam in- termedium in maílamlapideam velquafijam antea coaluerit: per - confequentiam nodulus lapidéus, qui poftmodum ex effervefcen- tia coaluit, particulam iftius induratee mafIze fufcepit: ea tamen parte, qua penitus indurayit, plenarie eam fufcipere, & in fuum corpus redigere non potuit: ex quofaCtum eft, ut exinde cor- pus quidem rotundum apparuerit, quod tamen una vel alter& parte fegmentum quoddam feu lamellam quandam, extra limites fphera protenfam feu eminentem, habuerit. Adilluftrationem fententice meae provoco ad globulum pyritaceum Nermsdorfien- fem, Ducatus Coburgici, forma oblongum & ovalem , qui Cornu Ammonis ftriatum doríatum continet & exhibet, cujus fpira exti- mauitra fines globuli porre&a eft. Hic effervefcentia globulum effecit, mediumque Cornu Ammonis, quod in ftrato argillaceo. jacuerat,amplexa fuit, altera parte ejusdem libera permanente, attamen priori parti inclufze adhuc cohérente... Quis hic ftatue- rit,globulum iftum Ammoniticum pyritaceum, tanquam mpollio- ris mafize, rotatione aquarum in formam fphzericam fuiffe reda- — £tam, porrectam vero partem fpirzge extimae ejusdem tanquam durioris maffze (quee tamen maífa pyritacea omnino mollior eft) integram fuiffe relictam, cum tamen verifimillimum fit, eundem globulum in eodem ftrato argillaceo, e quo extrattus fuit, gene- : ratum, & nunquam undarum tempeftates ibidem fuifTe perpef- fum? Taceoalia a Woopwanpo produéta argumenta, quee ad. . huc faciliorem admittunt refutationem, 4) Àn Attempt towards a natural Hiftory of the Foffils of England PS I T.I. p.19. p.23. feq... b) Ibid, Clatf; III. C. 192. p. 42. c) Ibid. C. 226. 227, & 223. p. 45. feq. obfer. à Obfervationes medica Circa - SECVRITATEM CERTITVDINEM EN UEM ex propria Experientia profectas Illuftri & ubique terrarum celeberrimce Academia Imperiali Leopoldino - Carolina: Naturae Curioforum modefte offert, | E. infimulque iisdem fe fuaque ftudia practica per XXXIV. annorum fpatium fufcepta Inclytiffimo huic Collegio commendare perhunmianiter & officiofe voluit D. GOTTWALD SCHVSTER, lena Thuringus, prd Vrbis & Provincie Chemmitienfis. TM & Academicus Curiofus, | | dictus Sabinus IIdus. DINI i V | 1 Y Y E Nt NS Po wa. 2 E RECENT. ; ^ dm DOS cV SY eU Sa EI "n EA. ME us 15 A : sedent i MNT ms EO ; CEA MUR M 3 Pj ANT A pce 2M e ' "YT , - 1 qan : Es Jd. p v. m T m E 2 ebur Ed siserdum, is - "x n pri ki MA S iq eaup'^ k. MR eL p *! * nif: iru PA IN ds ay HY. r E ^4 «un ; d : et Pi TM an UUNR P 1 " icy Qt ibo esu 2b m 2 " AD pem | TU NM ui Pu dos DI siloborm i Wm DUC LCATIT SUP Moin def "rain PM Supr et. nebat Der x Wa HAC valdl müged diio nine ACA "NAE. 3n" ^it oiz»lioO jud. orn VE (NER gj Mtv: Vlotifho yiinitlbdon* 2 ssa bal "IXTEBOZ. CLAN TTD (d 2 ricis T gavi-sciw nticoqenen Wise nu et aon 5 ME AS t 2n intl ui Ln . citro jliseinimllo: sog 4 " Mos ao" nter uM tuti M p inge Jr Wenn tat — chr — rul 2S ET di ii irm US i AM LEE rienib. 1 (| " : "T 1 " x Me sa " " x | ] - dd ) 154 , D D MANUEL ^T eiit mA: m aeeoteoeeeeterereeoteteneereteteteteneene "M Teminem Medicorum fore, qui prorfus unquam negatu- N rusfit, certa, certis in morbis, dari remedia, multi- 4». * plici experientia conviétus arbitror: illa vero non ubi- que obvia eífe, a veritate etiam alienum non eft. Methodus . quidem medendi, obiiciat aliquis, omnis curationis morborum via regia eft, qua inita, non temere ab ea difcedendum; in- . dicationes funt medius demenftrationis terminus, in quovis mor- bo decenter curando: primarium autem momentum feliciter curandi in imtio fitum eft, quo neglefto, ad principia Medi- cus revertere nequit, Medicamenta quidem immutari poffunt, neutiquam vero methodus: hoc fi abfque pregnante feceris ratione, incerta redditur curatio. Ex quibus univerfim tradi- tis facile perfpicere licet, quantum remedia valeant, quid pof- fint, quidque. non poffint: nifi enim preeftantiffima medica- | menta, ipfo cum termino medio, íive indicatione pra&tica, conveniant, certa non funt. Ergo,dicis, certa certis in mor- bis remedia non dantur. Adquam obje&uonem ita refpondeo: omnia hac fpeciem aliquam prz fe ferre, ejusque intuitu re- &te fe habere, concedo, nec preeceps animum occupat inten-. tio, empirica incedere via, fed rationali, At vero hoc a ve- ritate propius abeíTe, nonne etiam conceffurus es: quemlibet Medicorum, una cum probatis, per diuturnam experientiam remediis, certas tandem adipiíci regulas, iisque, fi commodo tempore & ^oyx»c, i.e. methodice utitur, fcilicet ut firmae in- — dicationi refpondeant, in notitiam certorum , in quovis fere morbo, remediorum venire, & tantam exiftimationis, & nomi- | mis fui gloriam fibi comparare, ut, ubique locorum pro pru- denti & perito Medico, ab eruditorum etiam ordine, habea- tur? Hinc Gedeon HanvEvs, Tr. de /frte curandi morbos expetiat. | Cap. XXPT. appofite fcribit: Quemnam morbo curando magis pu- abis idoneum? | INum remedium expertum. callentem , wedendique. me- —— 40pp.Nov. AG. Pbyf. Med. Tom, 11. gg tbodi T - : v dif A ÉD CM ct L3 a4 — Olfercationes mtdice circa Jecuritatem ibodi nefcium , an gnarum t ? Ne quod prior naturali metbodo infiratius ad curandum magis [it babilisy quam po[terior fue artis methodo indutus, siemo inficias ibit: idcirco remedio apto €3 experto latente vibil pollet quavis medendi wietbodus. 4) Quibus, Prafaminis loco pofitis, - in hifce Azropivintoveo savon c! for olor t aliquot: obfervationtm frag- menta, ex propr'á experientia profe&a, tradam; quee- remedio. rum effe&um attinent, & de d) certis in morbis, remediis exponam. | n | n L. | Atque cum non tam fciendi,- quam agendi icipirag' a it 3j Medicus clinicus, omnique, qua poteft, induftria ad indicatio- aem, feu fyllogifmum pratücum properet, ftatim me ad ope- ram accingam ;'colle&tas ad hunc fcopum obfervationes enar- raturus. | Decahtatum:/ quoridam . fuit medicamentum Liquot 1 cornu cervi füccinatus, 1n: variis corporis humani; praecipue ner- i vorum affe&tibus, ubi metus contractionum fpafmodicarum in- gruit. Egregias enim poffidet virtutes antifpafmodicas; refol- ventes, incidentes, abftergentes, tam caüfam materialem te- nuiorem pet cütis porós, quam cráffiores per renes & veficarmi urináriam, vel qüoque-per pe&tus, eiiciendo, & amiffüm robur | corpori iterum inducendo & refütuendo. LENTitivs in Datro- simemat, illum temperatius medicamentum nominat, balfamicum - infuper, demulcens & omnium indicationum Bagiridn abfol- . vens: inadultis dequeatque infantipus, tanquam familiariffi mum ; habuit ac utiliffimum,; per longam experientiam compertüm, . Ego | &) Huc ufque HaARvEvS, Quod vero nunquam rationalem medendi Í methodum fepofuerimus, facile docere. poffunt Lectorem benes | volum Scripta noflra practica , e. g, Methodus medendi , cujus - . "Tom, I. & II. octodecim: abhinc annis in 4to edidimus, pariter ^ Hydrologia inineralis medica , "Thermologia Wolkenfteinenfis, Schola Salernitana cum Confiliis &c. Minora Íchediafinats é lucubrationes ut tranfearmmus. - "e T NE ier TERR O7 EP certitudinem Réhediorum. aus 3c Ego vero ide: eo preedicare poffüm, quod unum ex praeftantif- fimis remediis fit, quoties fpafmus quidam, aut rheumatifmus, - collum occupat, aut ubi fic di&tee deftillationes auditum remo- . rantur, velobauditionem quandam relinquunt: "Préefentaneum effe&um in Praxi aliquoties inprimis 'n honotifica quadam foemina; &, eodem fere tempore, in quodam Praecone & verbi - divini miniftro, vidimus. "Vtrique huic szegrotanti, matutinis horis, Liquor cornu cervi fuccinatus , ad guttulas triginta, & quádraginta, circa omni vero tempus pulvis ex Antimonii di2- phoretici & Arcam: duplicati partibus eequalibus compofitus ; exoptotiino cum effectu preeferipta funt. | át | | "s. n. luda affetlibus petlófü , qui in tuffes consulfivas € ferias , ex a&- . Tis j'vitio epidemico, vel aliis caufis fporadicis, terminari folent, duo ex medicamentis, alterum clafficum, alterum fimplex, mi- rabilis & praftantioris effectus femper deprehendimus. Sunt vero Elixir pe&orale WEpELI & Cafcarilla, quorum utrorumque eximias virtutes, experientia inftru&us, enarrabo. In tuíffi convulfiva ferina, contra quam ab aliquo largam remediorum farraginem fruftra fuppeditatam effe, meis ipfis oculis vidi, qua . pulchra quaedam virgo, menfe Decembri affi&ta erat, ab alio vero folum Elixir pettorale, laudati autoris, tali cum fucceffu exhibitum fuiffe, qualem vix unquam preeftantiorem optare po- tuitfet quifquam, memoria adhucprofequor. Duo tantum ad- hüc, : circa hunc effe&um, animadvertenda funt: alterum eft, quod primae viae, ante ufum Elixirii pectoralis, laxante quo- dam anodyno pharmaco , a colleétis ibidem impuris humori- fbns; liberate fuerint, hunc quidem in modum: Rec. Radi- / is altheze, polypodii, ana drachmam unam & dimidiam, Se- münis anifi drachmam, | Florum papaveris rhosados pugil- los duos, coque cum fufficiente quantitate aquae, coétis adde foliorum Senne fine fipitibus dráchmas duas, vel unciam di- E | ine g2g£4 1üldiama a38- [Obfervationes. suedice. circa: fecuritatem: midiam. ebulliantleniter. Colatura D. Alterum, quod — cautela fubiicio,hoc eft: Species peétorales emollientes, quas: vulgaris. Praxis multifarus. formulis. componere docet., . iftam. virginem ferre non.potuiffe.. quia corporis ejus. ftru&tura: ex. . fibra molli. laxa. & rara compofita eft. ' Ad. Cafcarillam, quod. attinet, haec. mihi excellentitlimum. tonicum, pe&torale & pul-: monale audit, quain re fubfequens hiftoria.. pra&tica.me'-eo: enagis. confirmavit. Erat juvenis decimum feptimum annum: agens. qui clara. & elata. voce. orationem. gallicam. recitaverats variisque: infuper i in. oratoriae artis exercitiis ingeninm linguami- que dicendo acuerat, ut tandem ex pulmonum laxitate; & to-- no partium pectoris perdito, in.ficcam, ferinam eamque clan- gofam tuffim incideret, quani per aliquot hebdomadas protra- &am,, facile:heemoptoe. & phthifis. excipere. potuiffet, ;, Tuffu meo Elixirio. pe&orali Wedelii, cum. Effentia Cafcarillae com- mixto. utitur, ita tamen, ut fub. aurora in le&o doin in. potu. "bas cum regimine. disr oA per diem vero: orthoftadius. concifas ,. fed.repetitas.dofes biberet. Qua circumfpetta.me- dicamenti adhibitione. non parum levatus eft, ut non: diu poft firmam fanitatem.confequeretur. Fuit filius meus natu major, nunc Medicine Doétor & Pra&ticus Chemnicen(is,. quem Deus: fortunet !. in cujus quAeqgozvrn die VI..OGCtobr. MDCCLIX.. Pe renefin ^. de. Excitando ob[ervandi [ludio in. Medicina. fcrip(i.. | $. IIT. | Retediorum: apparatu in: aftbmate fimplici & cacbitlico ficile. dbündamus,. & adeo divite quidem, ut, obveniente cafü quo- dam, quid optimum ex omnibus fit, quid. faluberrimum,, junior minimum. Praéticüs ignoret. Neutiquam. erravero, ft dixerim auxiliorum: multitudinem artem falutarem perdere; Ommnizex- periri medicamenta; vita-hominis non fufficit. Qua in: quis busdam aegrotis inter centena. antafthmatica: certum tutumque: auxilium preefüterint, in hog paragrapho aperiam, füntnempe' EI T ea ^ E & certitudinem Remediorum; 2379 | p, feda Squilla. Longo tempore quidarn Chirurgus afthrmaa- te moleftiffimo affe&tus erat, cuni faciei pallore, appetitu deje. .. &o, &, iniminente acceffione; manuum tfteniore , ut quifque eundem Polypo laborare crederet. Pauca, fad approptità medicamenta , malum rebelle & periculofüm, miraculi inftar, profligarunt. Nimirum ha formulae: Rec. Etfentice afae fceti- dee, Liquoris mineralis anodyni, ana drachmas duas. S.mane&- - pomeridie ad guttas xxxv. Rec. Pulveris antifpafmodici Stahlii, fcrupulos duos, Antimonii diaphoretici, fcrupulum; Campho- fede granum unum. Mifc. F. quatuor dofasy quarum unam cu- bitum iturus fümat, | Atque his duabus formulis folis in inte- grum reftitutus eft, Effentia afze fcetidze, quam rioftri aegroti die. Knoblauchs -- Tropfen appellant, eftadmirabile quoddam reme- dium antifpafmodicum , .antafthmaticum. & peCtorale, nec mi- nus contra tympanitem efficaciffimum préedicatur. : In adfe- &ibus hypochondriacis, hyftericis & flatuleritis fingulari virtu- te id remedium pollere , experiundo cognovi; |Conf;Kwr- PFERE /hmehüitat. exot. 9. $43. Non femel & uno loco, fed repe-. tito, & plus quam vigefies , fequentem compofitionem pulve. ris cujusdam antafthmatici, vel anticachetici, & in effe&tu- non fatis extollendi, &fthmáte cache&tico preflis, &, fub àcceffu pa- roxyfmi, fuffocari vifis, ordinavimus. Paxatirii Is ex antifpaf- qnodico falino, & peé&torali refolvente Jledelii , cujus fingulis dofibus Squillee praeparatee granüm unum accedit. Prefenta- meam efficaciam falutarem in muliere ex hoc pulvillo vidimus, - Quodfi paullo plus Squiilaé additur, e.g. duó vel triagrana pro dofi, facile excitatur voniitus, qui aegrotum levat.. Aliotem- . pore hanc compofitionem ordinavimus : Pulveris aperientis , qui ex fale Sedlicenfi , conchis & cinnabari parabatur; unciae | dimidize addita funt Scillae grana decem, pro fex dofibus. La- - füonis vidude, menfe Augufto bene ceffit. Alio tempore ita: :SalisSedlicenfis dráchma una, Cinnabaris grana quinque, Squil- per grin unum, Miíc, pro una dofi3 Centurioni, menfe Ia- 88 3 h | iuario. 238 Obfervationes medicee circa feciiritateyt uario. Alio tandem tempore ita : Pulveris falino - vifcerdlis . drachma, Camphorz, Squillae ana grana duo, Mifc. pro dua- | : . bus dofibus. . Gaudere cepam marinam effe&tu refolutorio, fti- mulante, i in cacheticis, afthmaticis, hydropicis, faluberrimo, diu jam nobis per experimenta patuit. Confirmat id quoque Scribonius LaaGvs: .4dfafpirium, inquit, Compofit. LXXVI. faciunt bene inter fimplicia quidem acetum fouillites, quod vocant, cocbleario ter, qua- terve (umtum in die. — Prodeft 8 ipfa fcilla y argilla circumdata & fur- 50 coGa, purgatis exterioribus putamitiibus , €9' quod. tenerrimum -e[t ejus , mellis duabus partibus attici admixtum, €9 tritum bene ; cocbleario femel in. die: bisve fatum, profuit multis; Conf. Compof. LXXIX. :Quatuor habuimus morborum exempla, in quibus quidem aegri per tempus fatis longum confervati funt: fed continuatum ejus 4 ufum; ajunt; illud iterum diruere, quod antea cedificatumfue- | .rat,. ut homines tali remedio crebrius utentes plerumque tabe pereant. Hinc THoNEnvs i» Obfervat. p. 290. acetum, inquit , Jciliticum infignem: babet: attenuandi: facultatem ,' fi non inveniat mate- viam; im quam agat, bwnidum fubftantificum adoritur , id. atterens &3 quafi liquefaciens ac fluxile reddens. .— At enim vero, unum tamen Piftorem, feptuagefimum annum agentem, novi, qui hydrope Ícroti, abdominis, & cedematibus pedum, cum füfpiriis , de- cumbebat & relictus videbatur, quem inter alia, fatis quidem |. polychrefta medicamenta , faltem immixta fcilla in vivis con- fervavit, ut, morbo fuo graviffimo levatus & plenarie liberatus, fanus, incolumis, vegetufque ad diem preefentem in publicum procedat. | Limitibus igitur verba TuoNsnt in hoc cafu opus | habent, etfi in aliis veritati refpondeant. Conf. noftra Differt. epifLolar. de differenda Hydropicor. morte, in PONE ed novor. Z4Gor, iiid med. 4Nat. ii ein Tom.I. p. 155. $ s Ae oA EG ior con negotio ad duo peculiariter momentá re. feiciendum eífe, nos experientia docet, quorum alterum " re-- " era E B En ' € certitudinem Remediorum. 239 C a alcerum ad difcuffonem pertinet. Non defunt t quidem i in Praxi medica remedia permulta, quibus haemorrhoi- - dalem fluxum, fi quando cum periculo fubfliterit, reítituere fo. jlemus: at verojam modo illam, quam menfe Aprili feci animad- -verfionem,conferam. Duo eo tempore occurrerunt fübje£&ta, ad heemorrhoidum füllicidrum proclivia quae a me poftula- bant, ut curarem, quo ipíis aurea vena fine periculo, & ne in - excetfum quendam degeneret, proritaretur. Re deliberata, in- - cidi in Tin&uram antimonii acrem, quam ipfe paraveram. Com- ; miftam hanc cum Liquoris mineralis anodyni parte eequali, utri- | que fexagenario, exhibui, exitum felicem & falutarem augu- rans, Dié&tum fa&tum ett, 'Fluebant enim heemorrhoides, me... - dicamento vix ad dimidiam partem affumto, & in hunc ufque: - diem vivunt, florentque fenes. Altera obfervatio trita & ob-: . via quidem videtur, fed tamen adhuc aliqua circumfpe&tione - opus habet, quas, opinor, non ubivis locorum reperiunda: eft. Decottum herba millefolii cum floribus, probe fatura- tum, haemorrhoides coecas , auctore RrvexrO, egregie diícu- üt, & dolores lenit: fed inf: ex hac herba parata effentia in: hzemorrhoidibus ccecis intolerabiles dolores excitat. .Qua in: re non una objectio, fed multiplex, mihi orta eft. quo modo nimirum duplex effe&us ex uno fimplici fequi poffit? Ex hoc | enim apparet , fpiritum vini, qui Effentiae parandae infervit, millefolii particulis àmpreegnatum, fine omni dubio ftringere mimis fortiter 'villos.;. tuberculis haemorrhoidalibus. tenfos , : -quos tamen Infufum aquofüm millefolii herba faturatum, laxa- xe potius folet atque rugare. Vid. Rivegu Olfervat. communis p $ [. GE NMG x B Cdnentas: in affiitiones morbofas , quantas in anguftías preecordiales iliincurrant, quibus alvus obffruitur &. flatus in Bitettinis incavcerantur , dum quatuor, docente Scbola Salerni- la | ÍaMa; 240 ... Obfervationes medice circa fecutitatem tana, ex retento vento in ventre veniunt, fpafmus, hydrops, colica & vertigo, illis, qui Praxin medicam attente faciunt ,- incompertum non eft. Flatus enim plurimus, inteftinis con- clufus, furfum fublatus ad praecordia , dolorem attollit hypo- chondriaque ita diftendit , ut affeCctorum vifcerum fpeciem prabeat. HIPPOCRATI zrovo; 7repi uso yovJpix. dicuntur, quorum vehementia mulier, Zib. IIT. de orb. vulg. periit. Foksrvs p. - 1077. líta plerumque fymptomata hypochondriacis &hyfte- — ricis communia funt. Nullum tamen folamen eegrotis expe- &are licet, nifi flatus; membranaceum inteftinorum canalem uitra elaterem extendentes, aperta porta, liberentur & inaé- rem prodeant. In tantis anguítiis clinicis , cum preefenta- neum vitae periculum complicetur, nihil eft, quod, praemiffo remedio idoneo laxante, citius certiusque aérem incarceratum difcutit & expellit; quam Mixtura ex Effentiee Pimpinella&e al- bae & Liquoris mineralis anodyni cequalibus partibus parata, & matutino tempore, ad guttas xr. exhibita. "Tanto expeditius tamen curatio fuccedet, íi pulveris antifpafmodici camphora- tidrachmam dimidiam, pro dofi, fubftitueris, — Eximiam he-' rum remediorum operandi rationem in femina, natalium fplen- dore confpicua, experiri licuit, ^ Alio tempore cortra affe. &um hypochendriacum flatulentum , vel morbum tympaniti- co- hydropicum ipfum, perquam eximize efficaciae fuit pulvis hunc in modum compof(itus: Rec. Tartari vitriolati; Nitri de- purati ana drachmam , Lapidum cancrorum , Antimonii dia. phoretici ana drachmam dimidiam, Cinnabaris praeparata fcru- - pulum, Camphore grana fex, Miíc, F, vr. dofes, quarum una : pomeridie, altera vefperi affumenda. Exhibitum fuit hocre- ' medium, & vix credibile eft, quantam flatuum copiam illud | expulerit, quibus emiffis venter mollis redditus eft, Cui no- ftro fcopo THosEnvs Obfervat. medicinal. p, 102. convenienter fcribit: Commendari medicamenta campborata non ad. corrigendam in- 5 geuperiem frigidam Los ad profliganda ['ymptomata matricalia, fi in a | —— & certitudinem Remediorum, — *4t - - £ulpa vapores corrupti €? maligni, ad eos vi alexiteria infringendos. - Neque tamen illa cautela hic negligenda eft, quam 1. c. p. 16. prediétus Au&or fubjungit : Etfi campbora alias in affetlibus by- - * ftericis baud ignobilis , tamen reperiuntur complures femine, quibus illa . "adverfaria , prefertim quibus obtigit calidior capitis conftitutio , cum ob - fpiritus volatiles illico caput petat, €2 cerebrum: imbecillius feriat. Conf. Fs. HOFFMANNI Dij. de ufu interno Campbore fecuri mo, S. XP 1I $. VL PBBga edid ad nobiliffimum remedium , etfi lippis & ton- "foribus vile & vulgare vifum, certum tamen, certís in morbis, (& efficaciffimum , ubicnnque cum medio curationis termino, . five indicatione, ' Coh edit. Pro quam proletario medicamen- ,to preecipitante Cancrorum lapides a plebeiis habeantur , ut nihil eorum ufu notius fit, abunde jam patet. Nihilo tamen fecius —contingere poteft, ut varii ancipites cafus ex improvifo inci- dant, ubi fic di&ti hi lapides ex ea ratione, quod nimium vul- gares videantur, negliguntur, cum tamen certo prafidio ef- fent certioremque medelam, quam aurei vel folares pulveres, | Lp poffent. Solutio lapidum cancrorum , cujus analy- eos HELMONTIvs inventor eft, ut ex ejus Oper. ^ 283. patet, prafentiffimum remedium eft, ad omnes inflammationes in- ddl ad contu(iones, Costulatioües & congrumationes fan. inis: gaudet enim cruorem diílelvendi, atterendi, attenu. I ndi & ex ftafi in motum reducendi diffipandique facultate, fi modo arte confilioque fervari potuerit zeger. Ea, quae dixi, ribus pluribusque confirmabo exemplis; nulli enim rei fides habenda eít, cui experientia non refpondet. Vir quidam ha- bitus torofi,, menfe lulio, equo infidens praecipitem egit, ex lo intolerabilem in pe&ore dolorem, quoties fe movebat, mt, üt in metum incurreret, fanguinem forte grumofum & ilammátionem, cum fuperventuro empyemate, tunicae pleu- inherere. Ego aecitus, habito confilio, locis affeCtis ípi- p IVov. AG. Pbyf. Med, Tom. 1L. hh | X ritum ..242 Obferoationes medice circa fecuritatem fitum vini alcoholifatum & more meo largius camiphoratum, . fespius applicari jubeo, interne vero pulverem refolventem | & antifpafmodicum falinum, & Tin&turam Rhabarbari, alterna- | tive, cum infufo herbze Arnice prefcribo. | Sed haec omnia, - -increbefcente dolore, minus fatisfaciunt refolvendi & difcuti- | endi fcopo. | Ideoque fequentem potiunculam exhibui: Rec. - Lapidum cancrorum pulverifatorum drachmas duas, Aceti tri- - ticei deftillati uncias quatuor, ebullitione perata fingulis triho- tiis dimidium circiter vafculi, pro forbillando infufo Thee de- — ftinati,.porrigatur.. Hoc medicamentum intra triduum quater - reiteratum & cum mamnfefta mutatione in melius adhibitum eft. Si fucus placet, pro odore aliquot guttulae Liquoris mineralis | anodyni, & pro colore tantillum cinnabaris addi poffunt. Aliud | exemplum: Miles eregarius, quo Centurioni intererat, men- fe Februario in Nofodochio Chemnitienfi adeo acuta laborabat. febre pleuritica, ut Chirurgi caíftrenfes de ejus reftitutione" prorfus defperarent: nihil enim auxilii horum opinione fuper-- erat, Ambo igitur a Centuriorie ad me miffi funt , ut mci operam implorarent, fi quadam adhuc juvandi arte pollerem, - Non denegavi confilia; confpe&o autem :egro, ille ob inten-- fum pe&toris doloreni vix fpiritum trahere poterat, nullo STE ne fudoris aut feniibilis tranfpirationis indicio praefente. Trans-..| eo, an fanguis miffüs fuerit, longe enim poft morbi initium ad..| eegrotum vocabar. ldem interim medicamentum , antecedens. ti $. defcriptum, huic.adhibitum fuit, quod dolores lenit, fü. dorem provocavit & expetctorationem movit ita, ut intra. ali» - quot dierum fpatium ifte Martis filius, ín hoc dubio flatu, ex mortis faucibus feliciter emigraret. Putas ne caftrenfes Chis - rurgos me adiiffe, &, ut confilium ferrem, etiam atque etiam | rogaffe, ( hujus remedii vires edo&i fuifent? Minime. gene tium. Aliud exemplum addam : Chirurgus caítrenüs , die - xvitt. Ian. in diem quintum febre pectorali inflammatori M. zd j vomics puimdnum , desumüeba Sanguis V. Sne SubupMl : , ^ p ; : ] t , » ; . poft exiguam interje&am moram corio velut obte&tus depre- "hendebatur, &eftus gravior & dolor infignis aderat, & expor- - reGis pedibus ceger jacere non poterat. Prefcripfi itaque - hanc formulam; Rec. Aceti acerrimi uncias o€to, Lapid. can- cror. praeparat. unciam unam, ebullitione perat&ta D. ad Vitr, . & quarta qualibet hora duo cochlearia porrigantur, Die xix. Januarii in toto corpore ejusque extremitatibus copiofa prodie- .rünt exanthemata, remittente fimul graviffima 1/ia doloris ve- hémentià, ex quo poftea convaluit, & pancratice nunc viyit, Vid. Lexicon noftrum medico- cbymicum , quod Chemnicà 1756. prodiit, pag. 127. | | UC €8 certitudinem Remediorum, à 24$ S. VH. '^' Quintum exemplum de ufu folutorum Lapidum cancro. rum in puerperis dabo. His filochia fubfliterint, & caufam "vel terror, vel ira, aut aliud quoddamanimi pathema preebue- rit, vel fi etiam genitales puerperze partes fortuito refrigeratze fuérint ; quale quodque vitce & fanitatis periculum, quaefo, in- de oriri folet? proximum eft, ut inflammatio uterum perdat, Sed nihil eft, quod in principio tantis periculis magis refiftit, quam potiuncula ex Cancrorum lapidibus & rhenano vino, vel pro pauperioribus cum aceto parata, & tertia quartaque hora, vel etiam fingulis horis in preediéta dofi exhibita. Mirum di- &u eft, quam celeriter inflammatio exfünguatur & periculo "provideatur, prout fzepius, & nuper admodum, in tenerrima puerpera expertus fum. Quodfi clyfterem , vel fotum, ex -emollientibus fpeciebus Flor. Sambuc, Verbafc. & Chamomil- de cum la&te co&tis, externe fimul applicueris, tanto certius ci-- tiufque optione potieris tua. Cerdonis mulieri; quintum puer-- | pere, die tertio poft partum graviffimo horrore correptze, & | fübiftentibus lochiis (terror & ira preecefferant), quarta qua. | libet hora drachmam Lapid. cancr. in duobus vel tribus co- chlearibus aceti vini folutorum, prefentaneo cum effe&u ex- - ET. hh 2 hibui: iL | I | | ^ l ] [ uu 244 | Obfervationes medice circa fecuritatem hibui : eeftus quidem infignis, cum accelerato arteriarum pul. - fu & copiofiffimus fudor fübfequebantur , redeuntibus tamen . altero die lochüs, ut quafi ex mortis faucibus ereps videretur. aegra. y e. ange $. V n. | qm. In diorrbeis torminofis ,. doloribus colicis, € pa[fionibus. byflericity: — in quibus Medici de confopiendo malo magis fatigantur, quamr, - rogantur, promtiorem praefentioremque efficaciam. a nullo uncia i quam alio medicamento expeétaturus es, quam a Tintura. Rba-:. barbari: íecura eft, certa eft & cita in demulcendo, leniendo &. mitigando eo, quod fenfibiles inteftinorum membranas & mem-- branarum fibras irritat, laceffit & exacerbat, Peropportune . vero faluberrima ifta anima cum deco&to quodam dilutiori, vel . infufo forbillatur, quod. ex floribus Chamomillze vulgaris.& lum- mitatibus Millefolii paratum eft, veluti innumeris exemplis. E utriufque fexus inprimis tamen in feminis, experti fumus, &.- indies adhuc experimur. Hac etiam medicinis mitigandis puer-; perarum doloribus; pera&to partu adhuc vigentibus, fatisface-. | re valet, & quidem citra majoris mali metum ; quod aliis confo-: pientibus minus tutis fubrepere folet. Duo hac. preftantifi.. ma pra&efidia,, 'Tinétura nempe rhabarbari & fpecies prefcriptae,.- centena. alia remedia virtute fuperant, & ipfis etiam balfamicis. | pilulis, non rite correétis, praeferenda: funt 5. nullam enim ftri-j &uram, nullum füimulum in inteftino re&o relinquunt. Laeti recordamur, hoc auxilii genus, in tenerrimis aliquibus puerpe- 1 ris cum fucceffuü atque ad votum adhibitum etfe, & atrociores. poft partum. dolores fedaffe.. Alio tempore etiam fequentij prafidio bono cum effe&u ufi fumus: Rec. florum. Chamomil-: lae vulgaris ,. fümmitat. Millefol. ana manipulum dimidium, or... Chamomillae Romane pugillos duos, F. Species, coquantur im - edevhs Papi? ie cyathus Bujus deco& calide RIaaGH. 53 qux : certitudinem Remediorum. | 245 - [n vario aloi fluxu medendi fcopuri pro eaufarum varieta. te, & eegrotentium refpe&tu, in hoc $. per aliquot exempla tradam, ut appareat, certa conftare in certis hujus generis imerbotuld cauíis, remedia, Femina puerpera menfe lunio diarrheea corripitur. Diarrheea puerperarum quantum formi- . dinis adítantibus incutiat, lethales plerumque eventus, manife- - ftum reddunt. Semper periculum in moraeft. Sed tefte ovo- . rum & parüm Ahtimonii diaphoretici, cürmi Mixtura, ex effentia - gentianee & cafcarillae compofita, mane data; inprimis vero juf-: - culum fequens medicatum miram eidem tulit opem. ^ Paratur - jllud ex pedibus & carne vitulina, floribus fambuci , foliis al- - theze feu bismalvae, radice althaece & rafurá cornu cervi, cum » tantillo falis cülinaris, croci & macis. ' "Aqua füfficienti copia - affünditur, & vafe claufo coquitur. Decottum fa&pius calide forbilletur. Acrimoniam , dolores & diarrhoeeam tollit, nec. minoris effettus ipfa in dyfenteria eft. .Ad aliam obfervatio. nem progredior, in qua, ob materialem caufam, evacuatione anoterica opus fuit. Femina honetta, teneriori fbià a natura J donata, patiebatur tormina imi ventris, ru&us fingultuofos & diarrheeam moleftiflimam ex efu: nucum minorum avell4na- rum, & fuperbibito vino auftero rubro, Pontac di€£to. | Confilio - noftro radix Ipecacuanha & Lapides cancrorüm, partibus ae- qualibus mixta; ad dràchmam unam cum Infufo theeformi por- recta funt, unde fex vomitus & quatuor fedes experta eft ae- | Poft heec Mixtura, ex Effentia gentianae & cafcarillae com- - pofita, & fequens pulvis vifceralis tonum primis viis reftitue- "Yünt. Rec. Aatimonii diaphoretici, Lapidum caricrorum, Cort, v esfcaritie, iic Rad fcrupulos duos. Mifc.F. vj. dofes, dox. | n Aliam diarrhosami tóriminofam , quá afanmen(is quidaniá jam p dies pide decun.bebat,ita curatam fcio, ut flo- | bh $ es ii c uo - E A E. .246. Otfervationes amedice ciría fecuritatem | xes chamomillae vulgaris & fümmitates Millefolii, pro infufo theeformi, cum la&e parando, praefcriberem, illudquefzepius — | calide bibendum füaderem, |. Deinde ordinavi pulverem pra- cipitantem & roborantem, ex putaminibus ovorum paratum, fingulis quatuor horis fumendum; fuperbibendo fimul preedi- Cum infufum,... Pro vi&tu erat jufculum farinaceum , avena- ceum & tenuis puls ex. frumento Saracenico, pro fiti autem exftinguenda,. (i for(itan urgeret, decoctum. pedum vitulino- rum calidum, omni interdicto cerevifiee ufu... Hoc vero adhuc. annotandum volo, eyacuans remedium in ifto aegro non potuif- fe adhiberi, quoniam illud elapfo.jam morbi principio fruftra- neum fuiffet,. & in detrimentum cefliflet, .Imo dubito an et- iam in initio. diarrhoece; & Dyfenteriee illud femper. proficuum fit; dubitat etiam LzwTIL1vs Jatromnemat. P. I. p. 682. — Pur-; gantium, inquiens, in dyjenter ia ufus mibi nunquam. etiam in benignis, probatus fuit, licet aliquando in praxis mee incunabulis adbibitum teflor. — Zbfona. e[t eorum Jententia, ícribit b, STENZELivs, € confilium , qui in, — diarrbee, vel;. quod. majus adbuc eii in dyfenterie suedela, rbabarbaro €... aliis purgantibus , de alcalini acrimonia falis partiipantibus utuntur; bic. — quippe de (alibus acribus corrigendis, temperandis, implicandis,eluendis,bagd , exa[perandis vel. vetinendis , Medicum decet. follicitum effe; unde evitas. tis quibusvis acribus, fola oleofa fimplicia, demulcentia ac ferofa emollien-. do evacuantia, in prefenti [Tatu cafuque optimorum. titulum remediorum, - promerentur, id. LANDESTOLPE Lib. de Fénen. p. 34. not. d. Sv-. i DENHAMIVS autem experientia edo&tus didicit, dyfenteriam &. - certiffime & celerrime curari, (i, miffis ambagibus, fluxus Lau-. dano confeftim fiftatur, Oper. p.'« 31. Axioma pra&ticum jam eft | pervetuítum; per locum affe&tum nunquam evocandos effe hu- - mores.. Diluentia & lubricantia non folum ftrittam & crifpa- tam fibram laxant & mulcent, fed etiam caufam acrem, intefli--- na irritantem, hebetant, obtundunt & fine ftimulo evacuant, Pluries vero, quam fimplici vice, nos ne fumus, putamina ovorum | —— «ARES AE RR -——— ^. al f Ko - co EP certitudinem Remediorm. ^ 0 147 ^ovorim bonuri-& certum effe prcecipitans && optimum robo- rans, quod , inftar omnium; fatisfacit, & quorum "ufu coralliis quoque carere pollümus. Mee fententiee adfüpulatur cele- tbris illé Medicus Ceefareus caftren(is, KaaME&vs in Medicina ca- " 4: —ofienfi y P: L p.21. Laborabat menfe Augufto quidam Dyfen- teria alba cum intolerabilibus inteftinorum doloribus ; füb qui- bus filamenta quafi abrafa prodierunt. Hunc ita curavi, ut fingulis binis horis teftarum ovorum do(is, ad. drachmam dimi- diam, vel fcrupulos duos, cum Effentiee cafcarillee guttis xxy. in aqua Cumini calida ordinarem. . luxta haec quietam cointi- nentiam in le&o fua(i, ne furgeret, fed erünipenti fudori occa- - fionem praeberet. Nemo enim aegrorum in diarrhoea & dyfen- teria absque blando diaphoretico regimine fanari poteft. Su- perato morbo fummam corporis debilitatem & virium proftra- tionem fenfit:per. oCiduum; id: quod nos de^ morbi 'gravitate certos reddidit, "Porro etiam vidue cuidam honeftffima in diarrhoea biliofa cum febre; menfe O&obri fequentia cum effe- &u (alutari dedimus: Rec. Teflarum ovorum, Cornu cervi fine digne ppt. Antimonii diaphoretici, ana drachmam unam Mifc. EF; vj. dofes, quatum una qualibet quarta hora; inftillando prius eidem xx. guttulas EfTentiae Cafcarillae ; cum Infufo Theze, fu- matur, expeCtando dein, fub tranquillo decubitu, lenem fudo- rem, hacque ratione brevi temporis intervallo convaluit. 21» $. XI 19 - «c sChirurgize tyroni 0 /dylenteria imeiprente dedi pulvillos, -ex ovorum teftis paratos, tres; quatüórque per diem, fimulque - przecepi, ut fequens jufculum calide in larga copia biberet. E- — bulliant cerevifide bonae, clarae & defecatcee la&tisque partes ze- - - quales, addito tantillo croci & faccharo, ad modum, quo jura — Pafchalia heicloci a mulieribus parantur, fed fine pane. De- tur, ad forbillandum; quoties & quantum Tubet;" Quae curandi Xatio cum menfe Septembri feliciter cederet, primum tyroni, 248 Olfervationes &edice circa fectritatem — - . deinde multis aliis falutari cum effe&tu preefcripta eft. Eft.- enim tale jufculum nihil aliud, quam Zytbozala SYbpENHAMt, ad. — demulcendum, leniendum, invifcandum & mitigandum acre & noxium magnarum virium. . In dyfenteria juvenis Lintearii | pulvis ex Cornu Cervi uft. Antimonio diaphóret. martial. Cort. Cafcarill. cum tantillo Opii, itemque Effent. Gentian. & Cafca-, rill. certe & optime profuerunt. Puelle deque, ac feni cuidam, L| utrifque imbecillibus, idem pulvis antecedens, additis infuper . Conchis, Coralliis rubris & largiori Nepenthes dofi, defpeva- ta Jam fere re, preefentiffimam fanitatem attulit, ut more ple- bis, plus quam. par efTet, pulveris ufum extollerent, (A $. XII Medicamentum cardiacum eft facra anchora, ad quam con- fugimus, quando. morbo convenienti ejusmodi remedium op- ponendum eft. Hoc nomine intelligimus talem medicinam , que,ad mentem SvbpEsHAMI, motum fanguinis per arteriasad - corporis habitum circumducit , five ut Neoterici loquuntur , vim vita, i.e. motum cordis & arteriarum excitat, tranfpira- | tionem promovet, corporifque robur adauget. Liquor mimera- — lis ancdynus, noftra fententia, hoc titulo prae aliis remediis me- rito gaudet: efficaciffimum enim cardiacum eft, eti eum folum . raro preefcribere, fed plerumque cum pulvere quodam diapnoi- - co dare confüevimus, n febribus acutis exanthematicis hu- : jus cardiaci guttas x. vel xv, dofi pulveris mifcendo preebe- | mus, quo moderata corporis tranfpiratio tanto: tranquillius fuc- Cedat. Docet enim HiPPOCRATES, Pretot. Coat. $..360: d vo asc dés 01 1&6) 2r iMoor Qo Di^eou7i" , 01 0e nDoox (3a rroUmvt fue dores autem partim. quidem fenfim procedentes iwvant , partim vero unis - verfim effufi ,. nocent. ., Hac, methodo, exeunte meafe Auzuftoy fpeCtabilem quendam zerarii tribunum , febri rheumaticie purs purate implicitum, Deo benedi&tionem largiente, in priftinum fonitatis ftatum reftituimus, . Cum enim fymptomata mali mos | K1S, r erhtteuieni Remediorum, — 249 | ris, fcilicet foifini vomitus, horripilatio corporis, & alia inter- currerent: mihil fane horum medentem a medendi ratione tran. quilliffima avocare potuit, bene memorem illius regulae : oj;dpa- TC TO, caa RO) M Aul oTss ,moderatos e quietos fuderes pre- fta:e; tollere enim periculofa fymptomata. ^ Haud imparem medendi rationemingreífus fum, antecedente aegroto reftituto, cum men- fe O€tobri puerperam, laxa mollique fibra praeditam, in purpura alba, quae ufque ad digitorum apices venerat, in fanitatis cura habebam, Puiveris diapnoici ufus, cujus fingulis dofibus Li- quoris mineralis anodyni guttae decem inftillatae funt, tam pro morbo. curando, quam pro.viribus reficiendis, falutaris evenit, id quod degra, fosiite medicamento, qualibet vice confeffa eft; In fine morbi Effentia quadam alexipharmaca, ex Scordii herba. & radice Pimpinellze parata, & aequali pondere Liquoris minera- . lisanodyni commixta, ad purgandum, ab heterogeneis & refti- - tantibusadhuc purpureis particulis, fanguinem, fuccurrit. Con- m: primipara praeter hominum expe&tationem, : $. XWHL labyadnvis campborata remedia alias polychrefta fint medica. Bein tamen aufpicatius res fuas peragunt, quam in peri. culofis inflammatoris affeibus externis, five erytipelas ad(t, five gangreenofa inflammatio vitae abbreviationem minetur, Tuvé- - nis quidam, annorum xxtv. angina per quatuor dies laboraverat, -& hodie male cohaerentia loquitur. An coili inflammatio re- 1 —trogreífa? Confultusiubeo veficantia humeris admovere, cum — interpofita mox defcribenda potiuncula, & hoc confilium c ex vo- ^to ceffit, ad fententiam noftri Mechanifmi P: S. Chemnitii editi, p. -923. Dixeruntenim, primum potiunculs& cochléar per omnes fta. tim artus penetraffe: credo. Fuitautem fequens: Rec. Nitr.de. | purat. ícrupulos quatuor, Conchar: ppt. Antimon. di aphor. ana - fcrupulos duos, Camphoree gr. fex, Aquce fontange uncias qua- tuor, Liquor. miner. anodyn. guttas xx. D. fingulis bihoriis duo | &ochlearia, Hoc tantum, ut moneam habeo, colli inflamroatio- "ni cp iNoo. AGI, Pbyf. Med. Tom, IL, ii nem, a 250 ^ — Olférvationes Medice circa : fecuritatem. nem; ex mea fententia : potius ad externas morborum iocis referendam effe. In antea di&torum veritatem duo adhuc cafus, notatu fane haud indignos, proponam, in quibus gangraenaa par» te, quam tenebat, non remotior, quam a€tualis ignis, flamma in te&o erumpente, aprima domus contignatione, fuit. Famula honeftze feminee, ex male traCtata febre, & inde profecta men- fium fuppreffione, fibi contraxerat, menfe Iulio, tumorem pedis inflammatorio- eryfipelaceum, & fere gangraenofum, Multa. fuperítitiofa, per charatteres etiam, adhibuerat. Vtlocum af- fe£tum aqua reginae Hungarie largiter camphorata inungeret , & poftea facculum ex floribus Chamomillae Romanae & Sambu- €i paratum, fapiufque calefattum imponeret,autorfui. Neau- tem materia peccans,in cortice haerens, in vitae periculum re- pellatur per externe adhibita, interne fimul pulvilli polychrefti, cum camphorze grano uno & altero, mane & vefperi aífumendi, dati funt, Quibus ufurpatis, intra biduum cedema gangrzeno- fum, magno cum famula gaudio, difcuffum eft. Vid.noftrae Ob. fervat. thberapeutice , Lipf. apud Langenheim. edite p. 92. Nec | minori attentione alter cafus dignus eft. . Civis quidam feptuage- narius interfuerat focietatis canentium convivio, elapfotrien- . nio,confueto, & diebus xix. & xx. menfis O€tobris vino largi ter potus eft. Die xxrr, ejusdem menfis corripitur vefperi ali» - quo horrore, quem aeftus excipit. Die xxtv. Octobris eryfipe- ' las in pede confpicitur finiftro, cum dolore & virium proftratio- ne. Confultus cubitum ituro dofin pulveris polychrefti cam- phorati porrigo, poft cujus ufum, die xxv. O&tobris relatum efl, ' fomnum inquietum fuiffe, dolorem inflammatorium augmen- ! tum capere, & inflammationem ipfam totam fere tibiam,ufque ad genu,occupare. Pulfus, quem accedens obfervabam, for- r tis erat, ut nihil, quam gangraenae metus, fupereffet : aderant enim tres inflammationis notae , fecundum Cors, CELsvM Lib, TIL Cap. 1o. rubor, ealor, dolor, fine tamen tumore, quod tan« to peiculofius habendum eft, Circa malleolum Wee - €eicna- / & certitudinem Remediorum, A11 efcharam, gangrene fignum & fphaceli, animadverto. Hinc hora matutina feptima , & antemeridiana decima, fequentem Mixturam prefcribo : Rec. Effentiee Scordii drachmas duas, Pimpinellee, Liquoris mineralis anodyni ana drachmam D. gut- - tule xr. pro dofi cum calido infufo Thees5 hora autem pome. - ridiana tertia, vefpertina fexta, & circa fomni tempus deci- - ma, tresdofes pulverispolychrefti camphorati, ita, ut granum pro dofi veniret, exhibiteefunt, Externe facculum ex floribus chamomillae & fambuci paratum, infperío fpiritu vini campho- rato, admovere, & efcharae Liquorem balfamicum imponere juf- fi. Die xxvr. O&tobris nunciatum eft: fomnum quietum fatis - effe, seegrum per totum corpus tranfpiraffe optime, «yaSo oi - tdpuwTic dix 7reyTOG T4 CtovoTOG yip vouevo: , HIPPOCRATES Prognoft. Lib. I. & ruborem plus, quam duabus tertiis, minorem factum effe, dolorem tolerabilem fatis effe. Quam ob caufam hodie & -. fequentibus diebus iisdem medicamentis perrexit, quo eryfipe- - las extrinfecus maneret & fecure exhalaret. Dicit enim Hre- POCRATES Coac. Prenot. 366, Edit, Foef. p. 17$. Eryfipelas foras quidem extare utile, intro autem vergere letbale, . Quibus regulis at- - tentius obfervatis periculofe languens ad prifünam. valetudi- - | nem vigoremque, diu, adfpirante Deo; revocatus eft, | $. XIV, 1 Saepenumero fa&tum efTe recordor, utin ftatu variolarum an- —Xio, quem adítantes dereli&tum cenferunt, pulvis quidam dia- — pnoicus, vel alius ejusdem indolis, ex Antimonio diaphoretico ^& precipitante paratus, fed cum Regulo antimonii medicinali . ^eombinatus, mirabili & felici fucceffu mifere decumbentibus cef- ferit. Primi fructus quies & fomnus fuerunt. Sic memini men- — feFebruario pueliam decem annos natam, eruptis jam variolis "confluentibus, convulfionibus veliementiffimis diftenfam effe; | eui aliquot dofes defcripti pulveris profperrimüm effeCtum mi- | raculi inftar attulerunt, uttam gravem morbum vis vitae, medi- ES. | 11:2 | . camento 252. — .Obfervationes IMedice circa fecuritatem " camento adjuta, feliciter füuperare valuerit. Quid quzefo illis refpondendum erit, qui de tranfitu hujus Reguli per vafa chyli- fera dubitant? Experientia contrarium evincit, quod nimirum ille certum, in hoe certo ftatu, medicamentum antifpafmodicum, haud una vice, praebuerit. Nameodem anno jamad finem pro- perante; eundem pulvereminduabus virginibus agnatis, altera nonum, altera decimum annum vix fupergreffis, quae ambze, dum febrem i feardakiiam vix fuperaffent, eo majori cum periculo nunc variolofa aegrotabant, probatum expertumque compertus fum. Vnaex his, obinquietam ja&ationem in le&to, jam pro 'deplorata habebatur; exhibito vero primo pulvillo per integram horam, fecundo, per bihorium quiefcebat, vt parentes honorifici & effe- &um & relictum in cochleari argenteo colorem fulphureo-au- reum, admirarentur. Alios adhuc, & quamplurimos cafus, enar- rare poflem, in quibus pulvis diapnoicus cum Regulo antimonii " medicinah partibus aequalibus commiftus, faluberrimus depre- henfus eft, e.g. in variis lympha vitiis chronicis, affeCtibus fca- biofis, cum & fine exanthematibus, aliisque fanguinis impurita- tibus, quae multiplicia hujus generis mala inducere pollent; fed Le&oris patientia ne abutar, fiium hic abrumpo. S. XV. . . Regulum antimonii medicinalem, Aethiopem viseridett : & antimonialem fatis activa medicamenta elTe, quae gigantibus, . feu morbis magnitudinis modum excedentibus, non vero nanis: : & pumilionibus-opponenda funt, multiplici experientia edo&tus | fum. Sunt enim pralaudata remedia tantce eíficaciae, ut eo- | zum circumfpetto ufu variolae in pueris in tantum praecaveri | queant, in quantum curationis fucceffus iisdem facilior reddi--: tur. lftaenim medicamenta, eximia virtute przdita, in interio- res Corporis humani receffus & occultos glandularum angulos & maeandros penetrant, materiam futuram fpecifice uicero-. fam invertunt & inertem faciunt, ut pofthinc variolofze puftu-- Pd -. & certitudinem Remediorum, —— | 253 - Íee non adeo infigni in copia in cute prodeant. Hinc Svrvivs Prax. Lib. IV. Tratiat. I. $. 69. inter medicamenta , inquit, tunc ufurbanda (de variolis & morbillis loquitur) expertum pre alüs omnibus commendo antimonialia, tum quia fummam pofJt dent , Jangui- nem a quovis bumore noxio mundandi , efficaciam &9 vim, tum quia fie- penumero pluribus po[funt fatisfacere. indicationibus , atque fro re nata - & operatione defiderata, per plures vias bumores noxios expellere. Sic | etiam WEpELIvs in Opiolog. p. 93. & 94. haec habet: ntimonium totum. fere in [ulphur converti poteft, E? mifi extravertatur boc. ipfum, ut cum fale fortiatur gredominium, vomitum non movet, wi conflat , ddIntimonium in fubflantia contra epilepfiam dari, vel per fe, vel cum ca- ftoreo, afa fetida € gummi ammoniaco mixtum , unde confurgit pulvis , niger dicus, im. epilepfia by[terica magni ufus. — Ftinam ofores mercu- qialium &3 antimonialium fecum veputarent, quanta €&3 qualia arcana , 205. dicam arcanorum miracula, fub borum tegmine natura occulta[Jet. S SV Quis quzefo tentaturus eft, fubjeCto, bis in anno horrenda - colica fpafmodica affli&o , contra manum fcabiofo- ichorofo- ulcerofam prurientem, qui affectus per integrum jam durave- . fratannum, per duos menfes, Septembrem & Ottobrem, pree- via inteftinorum per laxans a recrementis abíterfione & pur- gatione, Aethiopem mineralem, ex florum fulphuris & mercurii Á . depurati equali portione paratum, mane & vefperi, cum Anti- monii diaphoretici iterum zequali parte commixturm, exhibere? [ ita, ut pro dofi de foio Aethiope primum dimidius fcrupulus, dein i grana quindecim, tandemque iterum grana duodecim admixta : fuerint A die xir. men(is Septembris , ufque ad diem xxrir - O&obr. cuidam Nobili homini o£tonz & oCtogenze dofes de hoc i — pulvere ordinatae funt; & licet ultima portio fe ad novem vel — duodecim dies extenderet, tamen intra quinquaginta & trium - dierum fpatium de mercurio currente, cum fulphure fübacto , o quantiaom uncie unius affumfit absque ulla noxa... Die xxur TEE * OCtobr, Lj 254 - Olfervationes Medice circa fecuritatem O&tobr. litteras accepi, in quibus fperabat cegrotus, fe liberatio- nem a malo obtenturum, cumjam optime degeret. Die vero xx1x. OCtobr. oftendit manum ficcam, fanam & ab ulcere purga- tam, Quid athiopsantimonialis in tumore fcirrhofo labii fupe- rioris cujusdam feminze, ex fupprelfa coryza per quinquennium malo hocaffii£tae, & jam eventui, de quo fortuna judicat , reli- &ae, praeftiterit, ftupendum eft auditu di&uque. $. XVIL In vitis excretionis urine, & partium proxime adjacentium, utplurimum occultum ulcus, ubicunque locorum etiam lateat, in caufa eft, & fymptomata exinde dependentia nequaquam tol- luntur, nifi ulcus funditus fanatum fuerit. Hujus igitur morbi caufa follicite pervefügata, nullam commodiorem viam, occul- tum tale ulcus tollendi, deprehendi, hacce medendi ratione ; Horis matutinis Mixturam ex Effentiae pimpinellae, fuccini, ana uncia dimidia, fpiritus Terebinthinae drachma dimidia, femper 1 antea probe agitatam, ad guttulastriginta infequenti infufo hau- — | rire jubeo: Recipiantur fpecierum ordinariarum, quz ex mil- lefolio, radice pimpinellee & corticibus aurantiorum parantur ; manipuli duo, infundantur pugilli aliquotcum latte fervido, & - mane paulo largius, ad fcutellas o&to, vel decem, infufumhocbi- - *batur, quo guttule balfamicee probe diluantur, &, quadantenus | temperatis oleofo- acrioribus partibus, ad fenfibiliflimas meme | branarum fibrillas innoxize ferantur. Pomeridie & vefpertino tempore, ad temperandam maífam fanguineam , & motum febri- lem internum heCGticum, qui ex caufaulceris, & remedii terebin- | thinati,forfitan augeri poffet, pulveris, ex Magnefize albae, Ni- tri depurati & Tartari vitriolati partibus aequalibus compofiti, — drachmam dimidiam, cum aqua fontana exhibui, & in tribus fub- je&s curationem feliciter pera&tam recordor. | | $, LVIIL Tandem etiam, quid de medicamentis in curatione febris. epide- € certitudinem. Remediorum, LIT, epidemice , quae anno preterito per Europam graffata fuit, fen- tiam, quaque aliis remediis effettus certitudine palmam praeri- - puere, cum Le&ore candide communicabo, hocque fa&o , to- tum inftitutum meum aequis, & rerum peritis, ad quos provoco; arbitris dijudicandum relinquam. Symptomatum hiftoriam, ab aliis fufius delineatam, non attingo, 1d tantum adiiciens, febrem malignam partim exanthematicam fuiffe, partim peftis tardioris more proceffiffe, & quod hujus imperio omnes pene alii morbi fubje&i fuerint, & facili obfequio fe conjunxerint. Hinc fingu- lis menfibus íchema quadantenus mutavit. Omnes igitur occur- rentes eegroti una eademque ratione tra&tarinon poterant. Pri- . $mmum quod commodui? & conveniens videbatur, primarum via- Tum abíteríio fuit, magis tamen per emetica & digeftiva, quam per laxantia; hincin aliquibus pulverem, ex radicis Ipecacuan- ha & lapidum cancrorum partibus zequalibus compofitum, in aliis digeftiva, ex folo arcano duplicato, utilia deprehendi. Hoc fa&to ad bezoardica, non tamen volatilia, fpirituoía, calidiora,ale- xipharmaca vel cardiaca, fed ad fixa, progreffus fum, qua ex Antimonio diaphoretico, Conchis & Succino praeparato commix- taerant, Ceterumhoclococelare nolo, quod pulverem fingu- | Jaremex Nitri, Antimonii diaphoretici& Corticis peruviani par- tibus aequalibus compofitum , & x«c siZoyw epidemicum nomina- - tum, infigni cum effe&tu zegrotis exhibuerim, Aliis vero po- tiunculam epidemicam, ex aqua florum tilize , acaciae , pulvere - diapnoico, fyrupo acetofitatis citri & Liquóre minerali anodyno | paratam, interpofui, femper madorem, vel quoque iudorem, t abinde expe&tando, imperando. Quenii in finem, ut fcilicet fu- ^ doris materia nunquam deficeret, Infufum theeforme fzepius bi- "bendum fuaíi, & adítantibus, ut exhiberent, juffi. Superato tandem morbo, Mixturam meam epidemicam , quae ex fpiritu tar- |o tani re&tificato & Liquore minerali anodyno, rarius cum effentia | fcordii, pimpinellee, vel tantillo alexipharmacee temperatiffi. , m compolita erat, exhibui, ad lenem exhalationem & tranfpi- its | ratio- ; : 1 1 | LI 2:6 Obfersationes Medice circa. fecuritatem NN rationem corporis promovendam 5 ad nervofuar autem genus roborandum, corticis chinze de china effentiam. | Aliis, qui- bus inflammatorii quid interfuit, folutio lapidum cancrorum cum aceto vini in morbi progreffu profuit, ad modum, quem fupra tradidi: aliis in fine morbi, poft ufum pulveris epidemi- .Ciad appetitum reftaurandum, tenerrimi Tartari vitriolati ufus proficuus erat,ita quide m, ut plures ex cegrotismeis ftomachi- ca, balfamica, vifceralia & calidiora abhorruerint. De venafe- &tione in febribus malignis ita fentio: corpora fuccis exhauri- untur neceffariis, co&tio febrilis impeditur & turbatur, praecipue in iis, qui dizetee fpirituofze: minus adfueti funt, Ego quidem multas febres malignas & acutas, (ine omni fanguinis miffione fa- natas, & rite regulariterque curatas vidi, cum viciflim aliae, in quibus ob generofi vi&tus rationem fanguis fubtractus eft, fu- nefte décurrerunt: ali& etiam, ob eandem fanguinis amit iQ- - nem, aut perverfe. & incongrue, aut armebigue fatis terminatae funt, | Mittant itaque fanguinem humani fanguinis cupidi, bre. vem medendi methodum amantes; parcant ingenio fuo, fu. perfédeant meditationibus clinicis, in falutem aegrotantium in- ftituendis, defperato, fi quid fit, plerumque confilio elu&tantur eegroti, (i modo elu&tari foleant. Medicis, ne in perniciem de- ducantur, tres regulas aureas commendatas effe volo: 1) ne . turbato animo ad zegrotos accedant: 2) ne liquidum nerveum; . quod veteres fpiritum vitalem appellarunt, inten(ioribus meditationibus peffundent, fed 3) tranquillj 70 d'«oy in Epidemia agnoícant, Ris do mENS ^ : pr^ ————— Enn D. IOANNIS. PETRI EBERHARD » MEDICINAE IN REGIA FRIDERICIANA HALENSI PROF. PVBL. ORDINAR. ET PHILOSOPH. X EXTRAORDINARII, ACADEMIARVM, CAESAR. NAT. CVRIO- . SOR. COLLEGAE ET ELECTORAL. MOGVNTIN. SCIENTIAR. VTILIVM ADSESSORIS | ORDINARII, COMMENTATIO COLORE AERIS. Mpp. Nov. 48. Pbyf. Med. Tom. IT. kk i yu UN d k j Y »c- n ^ DU xe » ' / " * L : ER M" f 3 ie. * ) Tum ti E MIR E v T UE Tai : E S get " | ] in , Ms L3 VU MEE Mu Er NS wi i. n à $n T ME S n y Toe LR Mo iut 13: » pd x "T Ro à E i: | ATI . " 2 OONWt o entis raame far jas godes t : , 3 ^r he 4 ER Tu 4 vivae 4 "A VAY 3g: ATQUE | yn^ FUOD: ng m HAT AEKETO. JH S OIN LA. LAS: 3A. MYAAIMSOASA OA E MA fa: d.d 4 Po | , SJACSPSEC. TTCE.- nad A JMlemiaitd og Qd is cupidi; bres tC Ado fuos 2 d € 3 )ostiom w^ 2 ! ] wn í^5 bd 25 ice vend e? on canti 10. ginis 3 qe in pettitismdos n j us ! j AUR J gf - | ndi - À -—-, A : * l ) . er - - de la "9 Á y TE e h FP Y b 22 Ti " » i 1 - T 2^ UNIO M mast. sace, Aces U» TES " ; ep! ap a 4 Ks. Py ; TA e pi. , . dba L IL v UTE t 3 h j EUM 2 tà i B *- [ L E | | | | | | ^ Commentatio de Colore Méris, — —. 4&9 - éris varie ied qualitates es ica, .Efte enim gravis, rs - flicus y, pellucidus , varus y. forte etiam , ut vero admodum - dAceft fimile, ele&ricus. |. Et hae, fere omnes qualitates ita funt comparati, ut vel ftatim in fenfus 1 incurrant, vel experi- . mentis faltem xulgaribus . & facillime infti tuendis poffint detegi. Sic, aqua in.fcypho inverfo & hartula te&o , pendula , aéris demonftrat gravitatem, dum. aguam ab aére in eequilibrio fer- vari; oftendit. Imo fola fu&io. , aquam elevans, idem. declarat; ut mirum-adeo fit4.non prius cognitam fuiffe hanc. veritatem &-univerfam Phyticorum, : ante.GVERICKII tempora gentem ita fuilTe occoecatam., .ut tanto. opus fuerit experimentorum appa- ratu ad demonftrandam nature legem tam facile perfpiciendam. In eo equidem jam. omnes conveniunt Phy(ici, & gravem effe , aérem , & elafticum :.. verum .au. colore: aliquo. gaudeat , an vero omni dolore fit deftitutus, de eo non omnes eadem fentiunt. Neque adeo inutile effe exiftimo, de hoc Agpmento gupdam jam commentari, | dic TN tae Color quid ; 2 Antea autem quam ad ipfam explicationem de colore a&. E accedam, neceffe eft, ut quid per colorem in genere intelliga- mus, accurate determinetur. Solet nempe. haec vox variofen- . — fu non folum a vulgo. fumi, fed& ab ipfis eruditiffimis Philofo- phis. Communiter autem coloris vox. quadruplici fenfu fumi- tur. Primo per colorem intelligimus peculiarem aliquam in oculo | fatlam a ]umine fen[ationem. ' SY nenmpé de rubro vel coeruleo lo- quor. colore, peculiarem aliquam in oculo intelligo fenf: ationem, quee ideam in animo meo nt quam rübrum vel. ecruleum E on.4.1T.3egO . iras ori sioVE onis bv. eolo- "6st E * $68 Commentatio de Colore" Aeris. colorem dicimus. Obfervavit Bovrzvs a), in Pefte quadam fubje&tis peftifero veneno infe£tis , omnia colorata apparuiffe. Hi colores neque in ipfis obje&tis fuere, neque in lumine, fed - a peculiari retinae fenfibilitate, ab irregulari reddito influxii li- quidi nervel, fuere produ&i, Idem nomraro hyftericis fme ac hypochondriacis contingit b). Secundo colorem : vo peculiarem radi cujusdam qualitatem ,' quam in diverfa Tütiiinis cele. ritate confiftere, olim jam demonftravi.^' Hoc fenfü lumen di: cimus rubrum, fi radius, rubedinis ideàmin nobis excitàns; a re- liquis radiis fuerit feparatus. Vero autem fimile eftj hunc ra- dium eum effe, cujus "particulae -celérrimo' motu feruntur j aut, fi cutn Illiftri Evi Ego lüminis vibrationes affumimus; ij 'cujus vibrationes celerrime fe-eéxcipiunt e). ^ Tertio! ieoloresa : 'Ylicimus corporis certam qualitatem , qua vel vubros, vel alios colora- — dos radios tantum, aut refleGlit, aut refra&lione a veliquis feparat. Sic fanguinem dicimus rubro gaudere colore, quia propter pecu. Tiarem lamellarum craffitiem rübrós tàntur radios refle&uit; uti hoc alio loco a nobis demonftratum eft 2). ^ Quarto colorem eo fenfu accipimus; quo a pi&oribus fumitur, pro peculiari fcilicet corpore, quod, aliis corporibus illitum, efficit, ut hos vel illos radios refle£&ant. $ic cinnabarim rubrum colorem , gummi guttc flavum colerem vocant pes res, era | Color. aeris quid. | Facile intelligitur, nos; dum dé 'aéris colore difputamus' | hanc vocem neque primo, neque fecurido fignificatu fümere, | Neque. e! son omae & pint de colorib. cap. 2. b) Inf igne tale exemplum hyflericz femellz.Bovrzvs 1. c. SN qual (UU " elim jam in ineo de Coloribur edito E adduxi fufiusque. ex- .plicavi: TUR 5una -Oie) Vid. ejus Nova dheotia licis & Ldlaen. Opufc. T. H p. po 3) Vid. Differt. mea cus de Sanguificatione p. 39. Commentatio de colere. a&is. 26I 1 " Nequivepim ad fenfationem hic. refpicimus in animo. TT 4 neque ad radierum qualitates. ...]mo meque eo fenfu colorem aéri ineffe ,. quo: piCtores illum corporibus quibusdam tribu- . unt y fed, cum aér medium fit.tenue atque. diaphanum , quod - gadios;luminis refringit:. colorem aéri tribui, fi facultatem ei adícribamus, radios quosdam. coloratos fortius refringendi. Notum enim eft ex phyficis:Y) non omnes radios luminis ame- diis diaphanis cequabiliter refringi, fed effe refrattionem, ma- ximam violacei, coloris rubri vero minimam. 2) Radios co. .doratos a diverfis. mediis pellucidis vario modo refringi, i ita ut medium. aliud, diaphanum. rubros radios fortius refringat,. quam reliquos ,. aliud in coeruleos fortius agat... 3) Produci inde co- orem.medii diaphani, Aéritaque fi colore quodam gaudet , gaudebit facultate quadam quosdam radios coloratos fortius re- fringendi, Que qualitas an revera aéri dido lam erit deter, minandum. | | SUA n (OS. ^ Experientia quid doceat. Animadvertimus 1) Zérem non mutare colorem, corporum gro- finquorum. | Sic omnes florum aliorumque coloratorum corpo- . rum.colores in vàcuo Guerickiano, eosdem deprehendes, quos inpleno & libero aére. 2) Remotorum corporum. colores fi admo- duni fuerint vividi, wti albus color vel ruber, vel plane non, vel parum tantum mutantur. Siclunse color albus & fplendidus colorem . -ab aére nullum accipit. Alba turris in diftantia unius milliaris "Germanici eodem modo alba videbitur. 3) Zlia vero corpora, quo- rum color flavus, viridis ac violaceus vel grifeus eft, femper , in diftan- —tia certa, cerulea apparebunt, Fit inde, ut fylvee ac montes ad - horizonteni- ccerulei appareant. | Montium altiffimorum cacu- mina ob eandem cauffam, infignem nempe. altitudinem cceeru- | defcunt..-.4) Coelum fudum, Jemper ceruleum apparet; qui. color..£ota- | sis dt fatinate urit «quo propior eft ^3 di j: £0 agis vera quus us Irt q - 262 Commentatio de: colore aeris quo Teniotior. - "Cin Coslümidión" fit corpus "latiquiód: geculisre fornicisin modum eürvatim aut plane rotundum; uti antiquioz res Ph: ilofoplii fomniárünty & vulgus adhuc quoque exiftimat: patet, colóréri iunc non poffe'coelo: tribui , fed aéri/. S An vez ro aeri proprius (it& peculiaris, an vero. per — tantum C de eo dofra difputabitur. o: Dp. eoi crap or 29nft0.mer — iq x95 mns ions : Generals or )b.enomehiar um vupmE- v ^paplici moda explicari. poffunt hiec phaéniemeraa: ^Piito enim affumi. .pot Jt, 2&rem "per fe onini 'Cofóre" déftitui /!& eoe- | ruleum illum co lorem; quo Yefhoti corpora" cinera appdrent; | & quo Coelum etiani füdum gaudet; ofiri ex' rüixtione Tüciscum umbra, feu ex reflexione radiorum lucis albae; cum atro colo re coeli & remotorum obje£torum, Secundo in ipfo aére'affu- mi poteft facultas quaedam radios coeruleos obje&torüm f^^tiüs refringendi, unde cceruleus fiàt obje&£torum color. Cumutrum- que poffibile fit, m Ícientia auteri natüralinomJ poffibiles rerum tantum requirantur explicationes, fed tales, qua revera exi- ftunt; hinc oportet ut difquiramus; quaenam harum explica- donum /eró fit magis fimilis, & 'experieritice quam. maxirrie con: fentanea. Tota itaque de aéris colore tractatio eo redit, üt primo argumenta eorum proponantur, qui colorem aéris ex Iu- cis cum umbra mixtione explicant. Deinde demonftretur ,- hanc explicationem non füfficere, nifi in ipfo aére colorem af- fumat. Et rertio tandem haec io opinio ab obje&ionibus. li beretur. h M X UN EFIE epinionis de. aéris colore... ^WNon yresitdei ómnes jam Phyficorum opiniones de aéris coloré recenfere animus eft, neque temporis & negotiorum ratio jam permittit ut omnia nunc Phyficorum fcripta evolvam:z fufli- . Commentatio de colore aris: 263 fufficiat aliquot tantum adduxiffe, .. Honoratus FABRI e) jam coe- ruleum, illum. colorem.ex reflexione luminis ab atomis & cor- puículis i in aére volitantibus deducit , unde talis 'oriatur lumi- nis modificatio, quae cceruleum édlosei produceret. . Succen- . fet fimul F&oMoNDo, qui eundem colorem a lumine molli, fub. luftri,.:& femidigefto opaco.permixtum deduxerit. Videtur FRoMONDYys in eadem fententia fuiffe cüm plurimis recentiorum Phyficorum , quicolorem aéris cceruleum üti S. antec. diximus, amixtione luminis ab aéris particulis elementaribus reflexi, cum . atro illo colore; qui a vacuo illo fpatio oritur,.quod ccelum di- cimus , oriri; cum FaAsni contra folam luminis ab aére reflexi modificationem pro cauífa affümat. . Joan. Cafp. Fvwccivs edi- to; peculiari. libello f) de cceli coloribus egit; ibique. P-99. ra- tionem exponit coloris ccerulej, eandemque. ut ipfius. verbis utar, deducit ex combinatione umbrarum plurimarum | cum ra- diis. paucioribus, íive uti p. 100. fe explicat, aether nigricans, per aérem.pellucidum tranfparet ;. hine videtur cceruleus. Eo- dem fere modo plurimi, recentiorum Phyficorum. colorem a&- ris explicant , uti. Penillutris Worrivs g), celeberr. Pet. van MySCHENBROECK.. b), alique. JMariotte i) autem colorem aéri proprium tribuit, & peculiarem cceruleum, fed admodum te- ; aeo indeque colorem cceruleum. remotorum obje&torum de- JG. IV. KnArTIys EF) nihil hic. certi definire audet , fed | En xe afin aéris qualitates enarrat, AT, jnguit colore ciruleo tin- ws 4f aut videtur tantum. aut Tevera a de. Nd | ! e RED | qme). In Phyfica fus, Tradhatu y. enel o 22a. uf). Hber de Coloribus coli. 8. . Vlmz, 1716. ) Fernünftige Gedanken vont dén Würk, der. Matur , $ 202, D Inflit. Phyfic. B 1124. Edit. vernac, $$) De la Nature de l'Air p. 181. ^k) Pralection. in do wer. x L$. 389: 264. | : Commentatio de colore aeris. | - .--VII. ^de Poffibile eff colorem ceruleum oriri ex mixtione uigricum albalue. — Color in quantum ad oculüm refertur, eft fenfstio" pecu- liaris in retina a lumine excit«ta ($. 2.). Omnis autem fenfatio' 2 cauífa exterria excitata, dependet a vi Corporis extra fós pofiti, & in nervos noftros agentis. Colorum itaque fenfatio a vi luminis produci debet in retinami agentis. làm vero vis corporis fub eadem maffa diverfa effe poteft; fi celeritas fue- rit diverfa. Verum divería quoque effe poteft, manente ea dem celeritate , fi maffa alteretur. "Duplex adeo effe poteft colorum origo. 'Colores primigenei & lumini proprii'- otirr videntur a divería celeritate radiorum lüminis. Hinc propter diverfam celeritatem, divería vi retinam oculi afficitint, & di- verfos producunt colores. . Et celeritas quidem rubri radii ma- xima videtur, violacei minima, cum flavi, viridis & cc&ruleime- dia fit inter illas, uti hoc peculiari libello jam anno 1743? edito demonftrare conatus fum). lain pone àlbum lumen, quod fum- mam céleritatum reliquorum radiorum continet ;" quoniam reliquis coloratis radiis fimul furtis oritur; quoad máffam mi- nui Minuetur inde ejus. vis, hinc ejusdem in retinam a&ioy . hinc fenfatio: produ&a. : Facile inde apparet. albam lucem eó usque minüi poffe; usque dam eadem inde in retina producatür j fenfatio, quae alias a ceerdleo radio füerat produtta.^ "Cum uti à bra nihil fit, nifi luminis imminutio ab opaco quodam corpore |. produ&a, patet, mixtionem luminis, ejus tantum effe ali- - quam imminutionem, quoad maffam. Hinc apparet, mixtionem - luminis albi cum umbra producere poffe -hatien lerhleuin: "Fac'é;g. vim | luminis, ccerulei fub certa. HAPUS maffa effe — 20, vin albi lu-- minis fub eadem maffa effe — | roo. Tam vero maffam albi lu- | minis. J) Ferfuch einer nebern PrLebung uo qon. iori Natur; di Farben , zur Erlauterung der Farbentbeorie des Newtos. - Commentatio de colore aéris. 265. minis minui, reforptis, aut alio modo interceptisradiis, ita, ut quinta tantum pars remaneat, erit 12? — 20. hoc eft, rema- nens alba lucis vis sequalis eft vi radii ceerulei, hinc eundem - producet effectum, ix S. VIII. Experimentis evincitur bec coloris eerulei origo. 4 Exper. Y. Chartam luforiam pérpendiculariter in tabula lignea erectum lunae fplendenti oppofui, umbra, ut folet, ap- . paruit nigra. Candelam ardentem ad latus appofui, ita ut du- plex umbra oriretur. Vbi du&& umbrae coincidebant, nigredo erat maxima, ea pars umbrae, qua a folo lune fplendore etfi- ciebatur, pallidior erat, reliqua pars umbrae, a radiis candelae ardentis terminate, perfeGte cerulea apparuit. Exper. a4. Fumus afcendens eminus confideretur per a&. rem a radiis folis valde illuminatum, & videbitur fubcceruleus, Exper. 3. In conclavi obícuro fumus excitatus tranímit- tatur per luminis radium per exiguum aliquod foramen inciden- tem. Fumus hic, fi non nimis fuerit denfus, fübcoeruleus vi- debitur. Exper. 4. FvNccivs l.c. affirmat, carbonem linteo fübtili involutum, apparere cceeruleum. . Eundem colorem oriri, fi carbonem contufum cum creta tantillo remifceas , in pulve- rem redaCtum carbonení per linteum aut chartam foraminulis Lpertufam tranfmittas , & charte albee adfpergas. "Vtrumque numquam mihi fücceffit, etíi fucceílive cretee copiam auxe- fim, & mixtum inde pulverem in variis diftantiis confiderave- —rim. In venis autem humani corporis occurrens externus cos- Puleus color, debetur utique venarum tranfparentiee, & lumi- "mis ab externa fuperficie reflexioni. Sanguis enim in venis Contentus ab iisque inclufus , dum lumine caret, nigreícit, €um qua nigredine remixti albi luminis radi eeeruleum effi- ES colorem. E. Now. AG. Pbyf. Med. Tow. IL 9 E n 7 Exper, 466 Commentatio de colore aris. (0 JExper. $.. Atramenti guttulae, charta alba exceptee, ad-. fperüi tantillum cretee; haec, fi oculus in certa quadam diftan- tia, & charta non nimio lumine illuftrata erat , coerulefcens adparuit, fed fatendum tamen, non tam diftin&um effe huncce colorem, quam in primo experimento. | Ex his omnibus experimentis fequitur, e certa quadam lu- minis albi cum nigredine mixtione, eodem modo oculum af- fici poffe, quo alias a radio cceruleo. —Patetitaque a pofterio- ri etiam, quod ccruleus coeli color produci poflit per lumen a particulis aéris elementaribus, vel a vaporibus in aére hae- rentibus reflexum. — Sed infinitis exemplis docemur in natura-. li Philofophia, a poffibilitate explicationis cujusdam. phiaenome- ni non ftatim ad veritatem hujus explicationis. poffe concludi , nifi per experientiam fuerit demonftratum, hanc vel illam cauf- fam revera vel adeffe, vel non adefTe. . Inquirendum itaque jam eft, an ceerulei coloris cauffa in aére revera a tali mixtig-. ne pendeat, vel non. €. IX. : TTE Ceruleus aeris color non oritur a mixtioue lumitiis : €um unbr a. Primum A gumentum. ! Diximus fupra $. VII. coeruleum colorem poffe produci; fi maffa luminis albi ita minuatur, ut vis ejusdem aequaret vim. radii ceerulei, tunc enim effe£&tum , hoc eft produttam inde | fenfationem, eandem fore, quae slias a lumine coeruleo pendet. - Sequitur inde,ut, aucta denuo maífa albi luminis, ejus quoque | augeatur vis, hinc a€tio in retinam, adeoque inde producta fen. fatio. Producetur inde color vel magis vel minus vividus , | prout vis heec vel au&ta eft, vel imminuta. Oportet itaque ,- ut, fi ortum e tali mixtione cosruleum lumen quoad maífam minuatur, violaceus prodeat color; íi augeatur, viridis vel flavus, aut purpureus, imo planeruber. lam porro argumen- | tamur; Quicunque color ex mixtione luminis albi cum umbra Oritur, Commentatio de. colore aeris. | 167 oritur, ille, mutata luminis maffa, vel auCta umbrae quantitate, mutari debet in alium colorem: atqui color aéris femper ma- net ceeruleus, neque unquam mutatur, mutata licet luminis in atmofphaera copia: Ergo color aeris ceruleas non. oritur e mixtio- ste luminis cum umbra. .. Regeri quidem poffetcontra hoc argumentum, quod color aéris revera aliquando muteturin rubrum aliumque, tam orien- te Sole, eodemque occidente , quam noGtu quoque. Quale phaenomenon, ce/; ardentis nomine infignitum, anno hujus feculi trigefimo fexto fere totam terruit Europam. Sed facile patet, hanc coloris in aére mutationem non dependere a mutatione - mixtionis lucis cum umbra, fed a feparatione rubrorum radio- - fum a vaporibus in aére colle&tis facta. Notum enim eft ex theoria colorum Newtoniana, pro varia lamellarum crafhitie, - alios radios transmitti, alios refle£ti. Sic rubri radii fub craffi- tie 63 partis millionariz digiti Londinenfis in aqua refle&tuntur, - cum coerulealux refle&tatur fub craffitie 13. — Si itaque craffio- res evadant lamellae vaporum in aére contentorum, ruber co- lor refle&tetur, fi tenuiores, iidem radii'tfansmittentur. Ve- ram autem efTe in fyllogifmo propofito hypothefin, lumen in atmefphaera modo augeri, modo minui, nemo facile negave- rit, qui non ignorat, luminis copiam majorem effe poft ortum -. Solis, quam ante illum, itemque eo plures in noftram atmofphze- ram incidere radios, quo minus oblique incidunt, hoc eft, quo "altior eft Sol. Meridiano ergo tempore, zeftate potiffimum , —color aéris mutari deberet e cceruleo in viridem fimilemque ^wividiorem colorem, id quod numquam obfervatur. Color senim atmofpherze conftans manet, & non folum cceruleus eft "femper, fed continuo fimul adem manet ccerulei coloris fpe- «cies. Probabile itaque non eft, quod color atmofphare cce- xuleus a mixtione lucis cum umbra dependeat. »1 2 "TN m Hs | D E 26$ Qommentatio de colore aris, — | Ie i TUE Secundum argumentum. Porro cum fciamus, quod ad cceerulei coloris generatio- nem ex mixtione lucis cum umbra, requiratur certus numerus radiorum lucis, hoc eft, certa quaedam luminis maíla 3 & cer- .tum porro fit, quod pro alterata hac maíla, color etiam alte-- rari debeat : patet, colores alterari debere, íi lux a corpore denfiori refle&tatur. Corpus enim deníius plures habet par. tes materiales , hinc plures radii in has partes incurrunt, adeo- que plures etiam refleCtuntur. . 3i itaque color aéris cceruleus refle&itur ab alio corpore denfiori, plures radiosrefle&tente: fequeretur, ut hic colór augeri vel in vividiorem colorem tranfire deberet. |Concludimus inde fequentem in modum : Si color aéri$ ceeruleus dependet a mixtione lucis albae cum umbra, füb tali vero mixtione color per reflexionem acorpo- re denfiori fit magis vividus; fequitur,ut & color aéris per re. flexionem ab. aqua, vitro, fimilibusque corporibus aére.den- fioribus, fiat magis:;vividus: atqui hoc nom contingit: ergo color aeris ceruleus «on dependet a mixtione lucis cum umbra... Docet nempe experientia, aquam fudo ccelo eundem co- lorem ceeruleum referre, quem in ccelo animadvertimus. No- tum autem eft, aquam per fe omni colore plane deftitui: hinc concludimus , colorem hunc coeruleum oriri a reflexione coe- rulei coloris coeli, cujus imago in aqua uti in. fpeculo (iftitur. Iam fcimus , aquam aére. effe oCtingenties fere fpecifice gra- viorem, hinc toties quoque denfiorem. Adeoque aquam lon- - ge plutes radios refle&tere debere, ac aérem. | Ponamus jam, .. numerum radiorum ,. ad coeruleum colorem producendum re-- quifitorum , & ab aéris particulis elementaribus reflexorum , .effe — ".. Erit numerus radiorum ab aqua reflexorum n-- d: fi] éexprimat differentiam radiorum ab aqua & aére reflexo- rum, lam cum numerus radiorum t requirebatur ad produ- | td . . eet E | Commentatio de colore aeris, 269 - «cendum cceruleum colorem; patet, colorem ab au&tiori copia - radiorum z-1-d productum, non poffe effe cceruleum, faltem — mon ejusdem fpeciei, cum unius coloris plures dentur fpecies. Regerere quidem aliquis poffet, numerum radiorum reflexo- rum ab aqua augeri hic ideo non poffe, quod nulli alii radii in aquam incidant, quam qui ex aére ad aquam pervenere, Ve. rum haec objeCtuo vana eft : certum enim eft, radios laterales quoque in aquam magna copia incidere, cum imagines ripae j arborum, aedificiorum, aliarumque rerum in aqua veluti in Ípeculo confpiciantur. Ad latus incurrentes hi radii efficiunt, | ut ab aqua plus refieCtatur luminis, quam ab altiffimis atmofphae- - - ra& partibus ad fuperficiem aqua pervenit. Objecit quidem ante aliquot annos huic argumento , in Phyfica. mea jam ;pto- pofito m), Vit clariffimus, C. G. LiERERKÜüHN $), Iridis colo- res refle£ti ab aqua absque mutatione , hinc,.ut exiftimat, argumentum hoc foret vanum. Sed quod pace do&iffimi Lrx- BERKÜHNII dixerim, tantum abeft ut àrgumentum meum inde refutetur , ut majus ei potius exinde robur accedat. Iridis enim colores ideo fub reflexione ab aqua non mutantur, quiá . funt colores conftantes, non orti a tixtione luminis cum nigro Íeu umbra, fed F3 Mente radiorum colorstorum. in deciden« tibus pluviae guttulis. - Docuit autem fummus New ToNvs, hos colores, ex feparatione radiorum ortos; non mutari; neque refractione ulla, neque reflexione, fed femper manere eos- dem. Sic.ruber radius in prifmate a reliquis luminis radiis fe- » paratus , nón folum manet ruber, íi fpeculo fuerit exceptus | atque Vl eflexus, fed etiam fi vel centies fiat denfior in foco len- "tis convexa. Licet enim infoco color rubicundus longe fit » Xividior; ndmquam tamen definit effe rubicündus. ldem re- p D radiis accidit. Cum bu Iridis colores lon- | 113 | 8e an) Vid, Erfle Gründe der. Natur lebre. P. iH. cap. 3. $. 23. m) Vid. Neue Erweiterungen der Erküntnif, P. XII, N.9,.—— —— — — —— —Q —Át À — m P—aP— PHP I E RR 290 « — .. Commentatio de colore aeris. ge differant a colore aéris , fecundum LiresERKÜüHMNII mentem emixtione lucis & atri coloris orto: ab iis quoque ad refle- xionem ccerulei coloris aéris concludere nequit. Imo .con- firmatur potius inde noftra fententia, Diícimus nempe, a re- flexione colorum Iridis & prifmatis eos tantum colores per re- flexionem integros & immutatos manere, qui orti fuerunt per feparationem, adeoque colores funt primigenii ; ; vero enimin- de fit fimile, cceruleum aéris colorem, quia per reflexionem ab aqua non mutatur, fimili modo effe primigenium, per fe- parationem radiorum cceruleorum a reliquis ortum. $. XL Experimenta tbeoriam exbibitam confirmantia. Diximus S, IX, quod color aéris cceruleus mutari deberet jn viridem aliumque, fi ex mixtione luminis cum umbra ori- ginem traheret. Confirmari hoc poteft varüs experimentis , quorum quaedam nunc referam jam anno 175$.a me Anfütuta, quae inter reliquas obfervationes meas phyficas reperio. Experim, Y, Die 6. Novembris , hora matutina feptima , ccelo fudo, umbra cujuscunque corporis opaciin diftantia trium digitorum rhenlandicorum viridefcentem pra fe ferebat colo- rem, in difítantia unius digiti ccerulea videbatur, & fi propius admovebatur oculus, plane nigra, Experim. II. Poít horee quadrantem viridefcens color paullatim evanuit, & umbra coeruleum colorem pra fe fere-- bat, non abfi milem colori aéris. Experim. 111, . Vmbra vitri cylindrici, aqua repleti, in . margine viridefcentem referebat colorem pallidum, qui in fi- ne quadantenus ccerulefcebat. Eademumbra, oculo ad diftan- tiam quatuor digitorum remoto, rubere videbatur. Experim. I. Cubus vitreus, cujus latus fere eft unius | polli- | Commentatio de colore aéris. — 271 pollicis cum dimidio , lumini in aperta feneftra oppofitus, cum .ejus umbra charta alba exciperetur, referebat umbram diver. forum colorum. 1n margine pallide virefcens apparebat co- lor, tum magis & intenfius viridis, fequebatur rubeus color, & prope corpus cubi nigrefcebat, Experim.. P. Charta luforia normaliter ere&ta nigram ex- hibuit umbram. | Ádmoto cereo ardente ccrulefcebat. Ap. pofui fpeculum, ita ut & cerei & umbra iss in eodem . confpiceretur. Longe fuit intenfior umbrae color in fpeculo, imo fere viridefcens. Ex his experimentis, omni cura & accuratione inftitutis, apparet: 1) oriri colores varios e varia luminis & umbrce mix- tione, eodem modo, quo per feparationem radiorum colora- torum oriuntur; hos vero colores 2) non effe conftantes, fed pro vario juuinis admiffi gradu variari, Vnde confirmatur fententia noftra, quod coeruleus aéris color non fimili modo oriatur ex mixtione reflexi luminis cum atro cceli colore, quo- niam parum hunc colorem mutari animadvertimus, 6. XII. Sententia vera proponitur. Demonftratum jam eft , colorem aéris caeruleum non ori- Ti e mixtione luminis cum umbra, fed effe conftantem aliquem (& homogeneum colorem, in atmofphaera ortum. Iam deter- minandus eft modus, juxta quem aér hunc colorem producat, Experientia docet, a "umine albo oriri colores, fi radii colora- ^ti vel per reflexionem a minimis lamellis pellucidis corporum, el per refra&tionem a fe invicem feparantur, ita ut is, qui maxime feparatur, fortius oculum afficiat, & coloris ideam "producat. Debet itaque in aére adeffe vis queedam radios | €ceruleos a reliquis feparandi & fortius refringendi. Hac vis | mulla videtur alia effe; quam adhaefíio. Scimus enim genera- lem 252 Commentatio de colore aeris, lem caufam refraftionis radiorum in adheefione , feu fi mavis — in attra£tione corporum pellucidorum pofitam effe. Q«uUuoma- . gis itaque propter fingulares concurrentes circumftantias pel- lucidum corpus cum radio cohaeret, eo fortior erit refra- €io, Si itaque ponas, aéris minimas particulas cum cceruleo radio magis cohaerere, quam cum reliquis radiis, refra&io ra- dii ccerulei erit major, indeque orietur ceeruleus color. Cum aér admodum fit fpecifice levis, cohafio ejusdem cum quo- vis radio non erit infignis , neque idcirco refra&tio erit magna, adeoque & cceruleus color, inde ortus, non erit infignis. Cum cceruleus color per fe admodum fit obfcurus, patet, paucis ra- : diis coeruleis ad oculum pervenientibus, debilem tantum in- deoriri fenfationem. Iam Botum eft, prafente majori qua. - dam fenfatione debiliores fenfationes evanefcere, uti Sole - praefente fixarum lumen non fentimus. Mirum inde non eft, | "quod ceeruleus quoque aéris color non fentiatur, fi alia adíit & fortior luminis a&io. he Scbolivm. Quod de cauffa feparationis radiorum ceeru- leorum a reliquis ab aére fa£&ta diximus, id licet vero fit ad. modum fimile, pro unica cauffa tamen accipi non debet, For. te enim tremor in minimis corporum particulis ortus, aliquid etiam confert ad hujus vel illius colorati radii feparationem, uti hoc olim jam de omni radiorum coloratorum feparatione, - in minimis lamellis fa&ta; fufpicatus fum, S. XII. | e Pbenomenorum explicatio. nsqocm Explicari poffunt , ex tradita huc ufque de colore aéris. theoria, pheenomena S. IV. exhibita, Et primo quidem, quare - propinquorum corporum colores non mutentur, licet per aé- rem coloratum tranfeant lücis radii ab iisdem reflexi. Cum. enim radii ccerulei parüm tantum a reliquis coloratis radiis fub | tranfiu per aérem feparentur ; hac feparatio —— Nc | oculo Commentatio de colore aeris. 273 - eculo effe&um producere nequit, fi obie&ta fuerint propinqua. - Divergentes enim radii eo magis a fe invicem recedunt, quo longior eft, per quam tranfeunt,via, lam fi fub tranfitu per - aérem cceruleiradii parum tantum refringantur: paullulum tan- | tum a reliquis coloratis radiis recedunt; hinc non foli, fed cum - reliquis mixti, oculum ingrediuntur , adeoque color inde non mutabitur, Porro cum a propinquis obje&tis plures radii ad - oculum perveniant, quam a remotis: fenfatio inde produ£&ta eo Perit major & magis vivida, quo obje&tum eft propinquius. - Iam vero cum color ccruleus aéris fit admodum exiguus, for- - t;ori fenfatione praefente is non erit fenfibilis:s Idem contingit - fecundo in remotis obje&is, fed admodum vivida luce gaudenti- "bus, vel quorum colores faltim funt nimis vividi. Sic Solis difcus non apparet ceeruleus, neque luna, neque albus paries in fatis notabili licet diftantia, In hiíce enim cafibus omnibus lux eft vivida nimis, quam ut exigua cceruleorum radiorum fe. "paratio notabilem in oculo efficere poffit fenfationem, — Tertio patet, quare remota obje&ta, colore non nimis vivido praedi- ta, coerulea videantur, In remotis enim obje£&tis coeruleus ra- dius propter maiorem diftantiam, a reliquis coloratis radiis magis recedit, hinc feparatus a reliquis fortius oculum affi- €it, & ideam excitat ceerulei coloris. Deinde.lux eo, magis minuitur, quo magis a punéto radiante recedit. Scimus enim, | ]uminis vires inverfe proportionatas effe quadratis diftantiarum. Qbje&torum itaque remotorum lux debilior fenfationem vali- dam in oculo producere nequit, hinc ccerulei coloris ideam non Kurbat. Quarto tandem ratio inde poteft reddi, quare coelum "fudum cceruleum appareat. Omnes enim radii colorati fimul | fumti albam lucem producunt:. hinc fi in aére nulla eorundem fieret feparatio, tranfeuntes per aérem radii albi manerent , Uti per fe funt. Cum vero aér gaudeat vi peculiari cceruleos radios magis refringendi , quam reliquos, hi quoque magis re- fra&i radii ideam in oculo excitabunt coerulei coioris. Neque Mpp. Nov. AG. Pbyf. Med, Tom. LT. mm fane goce d da 274 ' . Commentatio de colore aeris, fane mirum eft, hanc refraCtonem íatis fier! notabilem; ra- dii enim lucis per fatis magnam tranfeunt diftantiam, dum at- - mofph:era ad altitudinem aliquot milliarium Germanicorum ele- . vatur. Statim enim fub ingreffu primae altiffimaeque regionis atmofphare, ccerulel radii jam feparantur a reliquis. Dum itaque feparati aliquantulum radii per aliquot adhuc milliaria progrediuntur, augetur eorum a reliquis feparatio eo modo ; . ut foli oculum ingrediantur. Neque porro adeft vividus ali- quis color, hanc ceerulei coloris ideam turbans. .Aér enim in | regionibus altiífimis atmofphaeree adinodum eft rarus, & pa- rum adeo luminis refle&it. Poft aérem autem nihilir cceelo- . rum fpatio adeft, ni(i fubtiliffima materia, quae itidem vel pa- . rum vel nihil luminis refie&tere poteft. Hincin oculoorta co- . loris caerulei fenfatio nullo modo turbatur. E 35. XLINA Singulare phenomenon explicatur. Licet ommum radiorum coloratorum conjun&io album efficiat colorem , lux tamen Solis magis videtur flavefcere, . quam albefcere. Non improbabilis hujus phaenomeni explica- ; tio ex noftra theoria poteft exhiberi. Experientia nempe do- - cet, colorem album, in foco vitri convexi ortum, ftatim mu- tari,fi unus vel alter coloratorum radiorum intercipiatur, & vel / reflexione vel refra&tione impediatur, quo minus cum reliquis in^ foco concurrat. lam cum radii lucis, atmofpheeram ingrefli ,- aliquam partem cceruleorum radiorum, refra&tione facta, amit-. tant ; color quoque albus remanere nequit, fed aliquantum | ab; albo recedet & flavefcet. .Facili negotio haec per prifma vi treum triangulare examinari, & experimenta idcirco poffent! infütui, nifi temporis anguftia, & aliorum negotiorum copia | meimpedirent, quo minus fumma cum accuratione haec jam. fufcipere queam. pent t GP. J- ad cames aen. DS Nou oL e] 6. XV. it . Commentatio de colore agris, fue 274 à S. UXWA ] Olfervatio peculiaris. | Solent Geometrae, dum altitudines montium menfurantur, radium a montis cacumine ad oculum pervenientem pro. re&ta linea affumere, ut fcilicet altitudo montis, ejus diftantia ab ocu- . lo, & radius lucis, e montis apice ad oculum du&tus, (imul effi- ciant triangulum re&tangulum, . Hanc. Geometrarum hypothe- fin falfam effe, Optici demonfítrant. Luminis enim radius dum - tranfit per varias aéris regiones, diverfz den(üitatis, varie re- - fringitur, & a re&ta linea hinc recedit. Preter hancautem de- . flexionem are&ta linea, alia etiam videtur ratio, quare radius a . re&ta linea recedat. |. Cum enim remotorum obje&orumilli ra- dii; qui ceeruleum colorem referunt, fortius in aére refringan- tur, recedent hia reliquis, adeoque accuratio geometrica, in - menfurandis altitudinibus, inde turbatur. Un '& XVL ObjeG iones diluuntur. Obicit MvscuxNsRorckivs huic theoriz , cur non omnia corpora ccerulea adpareant , fiaér fit coeruleus ? Sed facile e $. XIII. refponderi poteft, in propinquis corporibus hunc colorem animadverti non poffe ;- quoniam radii ceerulei, prope diftantiam nimis exiguam ," non fatis recedunt a reliquis radiis, hinc non fatis poffunt animadverti , & quia. propinqua obje&ta -nimis vividis coloribus gaudent. fRemota vero corpora reve- —rTacoerulea adparent. Porro quaerunt, quare luna non adpa- "reat ccerulea, licet radit ab ea reflexi per totam atmofphoeram "tranfeant ? Sed & huic obje&tioni in antecedentibus jam repo- fuimus, lumen a luna reflexum fenfationem excitare nimis mag- nam, quam ut debiles ccerulei radii poffint animadverti. Super- "eft tandem adhuc fatis ingeniofa obje&io füpra jam citati Lre- BaakKüHNII, qui maculas faltem lunee cceruleas apparere debere VEHRI mm 2 exifti- f » a"6 — Commentatio de colore aéris. exiftimat, fi color aéris effet coeruleus. "Verum maculzideo colore nullo tinCtee videri poffünt, quia propter exiguum lu- men , quod refle&unt, ne ccerulei quidem radii tam notabili copia feparari poffunt, ut effectum edant in oculo fufficien- tem. Sic Solis macula per tinttam lentem confideratenigree videntur. Nigredo enim confifüt in defeCtu luminis; defe- &tus autem luminis neceffario fupponit defeCtum coloratorum radiorum, adeoque defettum etiam radiorum coeeruleorum. 6. XVIL Conclafio, Vero itaque; ex iis quae fupra difputata fuere, videtur . fimile, aéremlevi colore cceeruleo effe tin&tum. — Fateor equi- dem plura adhuc experimenta requiri, fi heec thefis ad fum- . mum probabilitatis phyfieze gradum deduci debeat. Neque, í fi per bellicas turbas & alia negotia lieebit , definam ulteriora hac de re experimenta capere, qu& alio forte tempore.ex- plicabuntur. Heec itaque interim de aéris colore ! difputaíTe fufficiat. BREVIS HISTORIA NATVRALIS - ARBORIS SASSAF RAS .. DICTAE LAVRI SPECIEI ET QVAEDAM DE LAVRI SPECIEBVS IN GENERE OCCASIONE OBSERVATIONIS LXXXIL SVPERIVS INSERTAE CONSCRIPTA D. CHRISTOPHORO IACOBO TREW ACADEMIAE CAESAREAE NAT. CVRIOSOR. | DIRECTORE, 3 23 Eres ja eps C ERE se iie " co s FMORSODCAYO Q^. cu Men fuite Tuae aes c iios | a LN E "tt Aa qi 2017. o M Canon C EMATES Té P Kd Eom (o da BAIIGdADA j val. iui a a 4 UW. CURE INE i: TUS E A LJ xo Qo ER ; 279 " PRXAEFE ATIO. lariffimus Dominus EunzTvs ab eo tempore , quo amici- tiam invicem contraximus per triginta nunc annos con- tinuatam, rerum naturalium colle&tionem meam variislocuple- ' tavit atque ornavit acceffionibus, Inter has eminent rariffima. rum novi orbis plantarum in Anglia cultarum piéturze ab illo ipfo tam do&e quam artificiofe ad naturae. du&tum elaborate, quz in praefenti jam aliquot centurias explent. Quum hujus the- -—. fauri fingularis ufum publico invidere nolui: harum effigierum |. quinque decades feu quinquaginta fpecimina a Dn. Harprio, chalcographo & pi&tore Auguftano , czeque artificiofe ad fimili- tudinem effi&ta, titulo Plantarum fele&tarum in commu- nem ufum jam proftant; illae vero effigies , quibus laudatus Eunervs Cedri Libani characterem botanicum explicavit, occafionem mihi dederunt, celebratiffimee hujus arboris certio- rem confcribendi hiftoriam, quae, ut primo novorum horum Academiae Caefareze ACrorum tomo inferatur, curavi. Quum ^ vero fententiam ibidem probatam, hanc cedrum nempe omni- no eandem effe, ac illam, quze in facro codice 74e7e$ nomi. ne faepius decantata fuit, quidam oppugnarunt ex eo precipue, TE Arabes nomine huic affini , Ers$ pronunciando , aliam E - fürpem indigitaverint, & quod cedrorum vetuftarumin Libano -reli£&tarum habitus, qualis noftro aevo adhuc obfervatus & de- , feriptus eft, operibus illis magnificis ex Aeres truncis olim fa- - .. bricatis non refpondeat: mecum quidem conftitui, his non ob- ftantibus fententiam latam ab omni dubio in altera lucubratiun- | 2 | cula, Zu S [1 E PRAEFATIO. | ; cula, alteri huic noftrorum A&orum tomo inferenda libera * dum nunc poffüm argumentis ex ipfis Arabibus colle&is probare, i . €os &&que, acalias gentes, prifcis temporibus in nominum res na- Ü turales fignificantium ufu fuiffe valde incertos, & ex pi&turis a. 1 laudato EHRETO interea ulterius abs me follicitato acceptis de- — monftrare, cedros naturze fuae feu fibi relictas eundem in re&ti-- à tudinem crefcendi modum tenere, quem flirpes congeneres, - abies nempe pinusque, fervant ; praeterea plusquam vero fimile | eft ; illas, quae ex vetuftis in monte Libano adhuc reperiuntur ab - hac regula recedentes, ob hanc monftrofitatem (qua ipfis ex - cauffis preeternaturalibus in prima zetate contigit) inta&tas reli- £tas, poftea vero, accedente fuperftitiofo cultu, confervatas fuis- fe. Sedalise occupationes impedimento fuerunt, quo minus o- mnia ad hoc propofitum pertinentia colligere atque digerere huc- - usque potuiffem, Coa&tusergo fui, hoc propofitum Deo volente | exfequendumaliirefervaretempori, Interealaudati EHxETICi- tata obfervatio deSaffafras arboris charattere botanico mecum. communicata & fuperius p. 326. inferta me ftimulavit, hujus ar-- boris per duo ferme fzeculaob egregias virtutes fuas medicas in. Europacelebrate, brevem hiftoriam ex Au&toribus, qui mihi ad manus (unt, compilare propterea, quia, quee de illa annotata funt, hinc inde valde adhuc difpería reperiuntur , huicque hiftorize, quoniam nuncinconfeffo eft, hanc ftirpem legitimam Lauri fpe-| . ciem effe, quedam de hujus generis fpeciebus haCtenusa variis: . Au&oribus recenfitis in genereanne&tere eum in finem, ut illa ; quae circa earundem fru&tificationis partes nondum fatis clare! expofita deprehendi, aliorum ulteriori difquifitioni comme der. d HISTORIÁ | E E 221 1B Band aircstoscuiot S T ORTA 04: às oup jiu jam ante, quam hujus arboris ufus medicus Euro- | paeis innotuit, is Floride infulee incolis ad varios'& fon- JM ticos morbos profligandos celebris fuit, de quo Galli , "poftquam pedem ibidem fixerunt, ab iisdem, & porro, Gallis ab Hifpanis inde expulíis, Hifpani a Gallis remanentibus edocti "fuerunt. - Hifpani, quum ipfi hunc ufum probatuminvenerunt, eundem denique in Europa decantarunt ,. fimulque hanc. mer- —"cem illuc transmiferunt & ab initio pretio fatis charo vendide- —xunt. Hec fine dubio primus expofuit Nic... Mowagpvs 2), '* | me boi moss, oto ixor5 dio f dipl PT Primera y fegunda y tercera parter de la bifferia medicinal de | las cofas, que fe:traen. de nueffras. Indiar occidentales, que ences yrruen en Medicina &c. becher por. el Doctor MowaAnpzs, Medice de Sevilla &c. . En Sevilla 1574, 4to pag. 51. a— 64. a. Huius hiflorie: partes duas priores primum interpretatus ell Civsivs. & : hoc titulo. edidit: De fmplicibur medicamentis ex occidentali p Indis delatis, quorum in Medicina ufus efl, Auctore D. Nic. ; Mowanpzs, Hifpalenf Medico, interprete Can, Crvsio. Adrte- bate. Antverp. 1574.8... Has duas partes poft octennium fequu- ta efl zertia , eadem forma eodemque titulo.. lbid. 1582. cum ua duz priores partes iterum recufz funt in. meo. exemplari dee . jJ adend Decennio elapfo duz priores partes iterum: recufz funt hac infcriptione : Simplicium medicamentorum ex nove. orbe de- ^ latorum , querum in medicina ufus eff , bifloria, Hifpanice fer- $. mone duobus librir [cripta à D. Nic. Mouanpo , Jatio deinde ü denata (9 in wnicum volumen contradia, infuper. annotatiani- Bib: bus iconibusque affabre depicfis illuffrata a Can. Crvsio. — Ter- me s diaeditio auclior GG. caffigatior &c. ibid. 1593. 8. cum qua ea- E. dem forma eodemque anno ibid, fimul, fed figillatim , iterum 0 s e prodiit mplicium medicamenterum &c. liber. tertius &c. altera X. editio auctior 9 cafigatior, Denique hos libros Crvsivs fuis ww. Exeticorum libris X. ibid. 1605. fol maj. editis inferuit hoc titu- E. lo: Exoticerum liber decimur ,. ffe fmplicium medicamenterum udpp.Nov. AG Phyf-Med.Tem.I. ! An i iae — Al —— wt —M— - ^ 1 TT Bresis biftoria naturalu fimulque ipfius arboris/deferiptionem' communicavit his (fe- - cundum Clufii interpretationem) verbis: , Dicitur bec arbor Bu. — ,ui; Pavate j- Gallis, sefcio quam ob caufam, Sa]Jafrass ae. — ,bor eft magna , Pini mediocris siagnitudine & forma. (tametfi mito TES itrveniantur ) unico trunco mudo (fine alis flagellis vel ramis, | uti Palma, addit exemplar Hifpanicum) remis in cacumine ex. spanfis , uti Pinus repurgata,' cortice ,' quem integit: tenuis cineras cta quedam pellis , ex: gilvo' wigricante ," aliquantwwm. acri. [apore, — », fed aromatico ,' nonmibil ad funiculaceum actedente , odorato, ita ut » pauca ejus quantitas cubiculum fuo odore impleat : Materie truaci & | y ramorum alba- ad. cinereum colórem tendente , mon. adeo. aromatici. fa- » poris € odoris uti cortex : Folio ficulneo in. angulos definente, novel- — | 95 lo 1 [L4 x novo orbe delatorum, quorum in Medicina ufus eft, hiftoria, - Hifpanico fermone. tribur Hbrir defcripta a N1c. MoxanDO, Hifp. Med. Latio deinde denate € in unum volumen contracia, -dufuperque locupletibur fcboliis iconiburque affabre depictis illu-. firata a Can. Ctvsio, | Quarta editio auctior & cafligatior &c,. Harum editionum dedicationes & przfotiones collate docent, Monardum hanc fuam hiftoriam non uno eodemque tempore in lücem protuliffe, fed per intervalla, prout videlicet ab iis , qui ex - Aimerica revertebantur ,' medicamentorum vires intelligebat, Clu- fium vero A. 1575. primo duos priores libros nactum effe nuper. evulgatos (qux procul dubio eft editio anni 1569. in 4to, cuius. SEGvigRivs Biblioth, bot, p. 282. mentionem facit) &, quum poflerior plura repeteret in priori jam contenta, eum in verfione tina utrumque in unum contraxiffe, nec non, quum eodem an- no, quo prima verfionis editio inprimebatur, Monardus tertiam hiftorix fuz partem evulgabat, cui duas priores denuo junxit, (que eft illa mei exemplaris fupra indicata) hanc tertiam pare . tem eum pariter latine reddidiffe & in quarta editione, ordine mus "tato, omnia interfe conjunxiffe, hinc e tribus libris ununi fecif-- fe , fcholiis praterea illuflraffe atque (oiniffis ineptis Monardi - iconibus, quarum 1t. nonnullis capitibus addidit) alias plerasque ""weras & legitimas (no. 17.) repefuiffe, ^" ^ U- — 4n florem fru£tumve ferat, adbuc incompertun :, radicibus nunc arboris Saffafras Gc. ; 283 yo vero folio: Pyri folisán emulante, fed-quod veftigia angulorum. ba- - sy beat; femper virente', b. e. folüs iovellis y bis que decidunt, femper fuc-. 5» cedentibus y : colore viridi ob[curiore, odorato ; pre[ertim fi. ficcum fit : wera[fis, nunc tenuibus pro' arborum magnitudine , levibus fed mimus » quam lignum ., per [unos terre ce[pites expanfis wt facile evelli pos- e fint 5. quod fere commune e[L omnibus arboribus indicis -- Cortex ra- s dici- firmius inberet ciueraceus, ipfiusque arboris cortice magis ero- cO maticus --. [INafcitur in maritimis E3 locis temperatis , b. e. neque mi- y mium ficcis , neque nimium bumidis, ut in portubus S. Helene €? S. —» Mattbei: nam alibi per univer[am Floridam baud facile invenies : iftic La vero fant integri [iloe , que , ob. faavem ; quem. fpirant j odorem , L - LIT AAULA 2 ! . . -T L1, ab Hifpanis prium: eo venientibus, arborem Canelle effe. exiftimaban- »t4 &c.«* Huic defcriptioni addidit Monardus totius arbo- ris ejusque radicum figuram, fed tam vilem & procul dubio -&d defcriptionem tantum fictam, ut Clufius eam omiferit, qui -din fcholio, quod quartae editioni fubjunxit, addit: ,,€ in - Wingaudecao ,. ab Anglis , qui eam occuparant, Virginia diia, nafci éntellexi, &£2 inde virgulta ejus arboris in Angliam effe delata. * Ce- terum hic faporem ejus cum illo herbae Draconis feu. Tharco- nis comparat. - Quum ergo & figura & defcriptio, quam Monardus fup- peditavit, valde manca eft, inquifivi, quousque utraque ad no- ftra usque tempora aucta emepdataquefuerit. Auttores, quos hunc in finem evolvi, ordine chronologico funt fíequentes. 1) Io. FRAGOsvs 5) qui arboris habitumtribus tantum verbis Pi- res nn 2 ! no — ^5) Hifpanico pariter fermone edidit hiftoriam ejusdem argumenti Ma- . riti 1572. in 8, cujus titulum indicat Segv. Biblioth. bot. p.65s Eadem poftea latine verfa. hec titulo evulgata eft : 4romatum , fructuum &' ffmplicium aliquet medisamentorum ex India utra- 0 «que, G Orientali ' Occidentali, in Europam delatorum, quo- Uoc rum jam eft ufur plurimus, bifloria brevir, utilis & jucunda. jü PE. gin ur "V ! GCon- x j A 294 Brevis biforia. tiaturalis no affimilat, reliquaque ex Monardo tantuni exfcripfiffevide- - tur. 2) lo. GonorP1vsc) "Abhoc A.arborishuius, quam - Saffufras mominat , habitus'quidem non defcribitur; ejus tamen vires potiores indicantur. . 3) ANDX. CxsaLrINvs d). . Hunc pauca, qua refert, ex Monardo haufiffe, liquet; ad- . dit tamen , lignum fpecie & odore Cafiee fimile effe... 4) CA» — sroR DvRANTE c). Hic A.iterüm Monardi vitulo aravit, Cu. - jus vilem Saffafras figuram viliffime refi&am exhibent Italicaa * editiones,in Germanica autem omiffà eft, 5) lac. DALECHAM- | | | | PIVS | Confcripta primum Hifpanice a lo. FnAGOSO, nunc latine edi- li ta opera 4c fludio IsnAEL. SeACHII cum sotir anarginalibur atque — indice, Argentinz 1601, 8. min. p. 78.b. 5m (4) "Opera lo, Gogorn Becani , hactenus in lucem non edita &c, Ant. | verpiz excudebat Chriftophorus Plantinus 1580. fol. quibus ultimo - loco titulo peculiari addita funt eius ita infcripta Hi/panica, ubi. (UL. VII. p. 113. aliquot wies virtute medica przflantium mens. tionem facit, Erat quidem medicus, fed philologico & critico. ftudio przcipue incubuit longaque itinera peregrina fecit. ic ligni hujus virtutes novit fi non ante Monardum & Fragofum; eerte illorum tempore; fiquidem privilegium ejus opera poflhue- 701 onmmadmprimendi jam. A. 1574. datum efl. y 78) De Plautis L. XVI. Florentiz 183. 4. c. 24/p. 59. Exvsp. Appen- E dix ad libras de. Plautis & Quaff. peripat. Kom 1603. 40. . ubi vero nihil huc pertinens addidit. e 5) Herbario nuovo di Casrong DvgawTE , Medico € Cittadino Ree. mano , con figure, cbe vapprefentano le vive Piante, que nafte- no in tutta Europa, & ncll Indie Orientali € Occidimtali &c. in Vinetia 1584..fol. tefte Segu, l.c, p.59. Eodem título eadem | que forma recifum Romx 1585. p.410. Venet 1684. p. 366. &, jam 1609.in Germanicam linguam verfum hoc titulo s: Hortus. fanitatis , das ifl , ein beylfam und nhützliches Gübrtlin der Ge. (o fundbeit &e. erflichb van Cas. DvRANTE, , eipem| Romifchen. sos rini und Simpliciffen y verfentiger , nun in unfere Hocbteutfiba Sprache verfetzt durcb VErR, VFFENBACHIvM. 4tomiaj p.896, - 1 arboris Saffafras &c. | 28$ | pIVS fy Ab hoc A. defcriptio & icon iterum defumptze funt. ex Monardo, quem citat. 6) lac.THEoD. TABERNZEMONTANVS g). Hic A. duo tantum delineanda curavit frufta rami vel radicis . eum cortice fuo & cum infcriptione Lig uut Pavanum p), '& BaavNivs in expofitione ingenue fatetur, mif fit Lig 21177 "Ww Moluccenfe , indigenis Panaod. ditum , cujus mentionem fe-- cit CHaIsTOPH. 4 CosTA (id autem non effe, declarant vires longe aliae ex eodem hic recenfitee) de illius babitu € viribus nibil fe reperire potuiffe. E2edem icones eademque expofitio reperiun- tur in reliquis editienibus i) ut ut auctis & emendatis, fine omni hujus ligni hiftoria emendatione. ^7) lo. GznAnDvs k) De- dst uy rp nn g Ícriptio — f) Hiftoria generalis plantarum pars altera &c. fine A, nomine, Lugd. 1586. fol. maj, p. 1586. Idem opus in Gallicam linguam traductum, proflat hec titulo: Hiffoire generale des planter &c. tirée de - l'exemplaire latin de la Biblietbeque de Mr. JAcQyEs Dazx- eHAMP, puis faiie Frangoife par M. J&AN der Movnis &c, à Lyon 1653. fol. maj, T. TI. p. 721. 2 Kreuterbuebs ander und dritter Theil (Opus poflhumum) digerirr . und vollbracbt durch Nic. BRAvN. Med. Doct. Marpurgenfem. Franckfurt am Mayn 1591. fol. maj. Pars III, p. 632, Prima par: prodiit ibid. eadem forma 1588. ! | 2) Rectius Pavamum: vocatur enim ab indigenis Pavame ( vid. fupra p. 282. Monardum) nen Pavane, i) Omnes tres parter per C. BavuiNvM Doff. 69 Vniverf. Baf. Prof. ord. emendate t$. aute eodem titulo eademque forma excufz '' funt Francof, 1613. p. 654. & 1625. Part. IIl, p. 13. iterum. Ba- .. fil. 1664. itemque per Hiznos. BAvivM D. G Profi Bafl.revifas . ibid. 1687. p. 1539. | P olhr d | T A). The Herball, ov. general Hiflerie of planter, gathered by louw GrnanpE, of London Mafler in Chirurgerie, London 1597. fol. p. — X341. Éditio altera, quz vulgo dicitur.emactllata ,. ibid. 1636. eo- .....;dlem titulo excuía cít, additis: very smueb enlarged and emanded by 2186 Brevis biftoria naturalis : OM «7. fcriptio illi Monardi iterum refpondet, cujus etiam icon:ad- - dita eft, quam tamen Iohnfon in altera editione auxit figura ra- muli foliis integris & unico trilobato in fummitate cin&ti,.ex | "horto D. WiLMoT (at Bow) defumti, que arbor poft aliquot annos perit. Anglis vocatur "gue -Írte, quia febres cu- — rat. Creícit in plurimis. Indiae occidentalis regionibus, prae- - cipue circa promontorium Floridze, Wingaudico (inalteraedi- - tione Wingandico) & Virginize alias Norebega diCtee. 8) ReMB. — DopoNzvs!/) Quse inhoc opere utriusque editionis eadem - reperiuntur de hac arbore, omnino translata tantum funt ex - Monardo fecundum verfionem Clufiauam. 9) Case, BAVHINVS — 9». Hic Au&or primus hanc arborem nomine latino diftnxit: - dicitur namque illi Zrbor ex Florida ficulneo f olio 5 — deinde Au&ores citat, qui ante illum Saffafras nomine ean-- dem reddiderunt cognitam, quibus addit nomen Winauük x), & - | | | deni- by 'THoMas JouusoN, citizen and Apotbecarye of Lendon, fol. — maj. p. 1524. | | | a ]) Kruydt- Beck van RrwsEeRTVs Dopowzvs , welgenr fyne laetffe — Verbeteringe : met. Byvegfeclt: achter. elck. capittel ,| wt ver-—. - Jfebeyden Cruydt Befchryverr: item imt laetfle cen Befchryvinge van de Indianfche gewaffón, meefl getreoken wt de Schriften v4" Can, Crvsivs, "Tot Leyden 1608. fol.maj. p. 1553. Recu- fum eodem titulo , addito: zu wederum van nieuvor. over/in E de verbetert. € &ntwerpen 1644. fol. maj. & charta ampliori ME 14.63. ! | | z m) Pinax Tbeatri botanici &c. Bafil, 1625. 4. maj. p. 431. ibid. ed dem forma 1671, eadem pagina, x T &) ex Indie occidentalir parte I, ab illo citata, ubi p. 8. hoc nomea . occurrit fine defcriptione & figura aut virium recenfione, circ& quas ibidem pariter ad Vcsardiss provocatur. Huius Colledáio- nis partes IX. cum variis additamentis Francof,.ad Moenum 4 : Dieter. de. Bry ejusque hzredibus A. 1593. feqqu. Germanorum vernacula edita funt. | "x arboris Saffafras €c, | 287 denique iterum omnium primus fru&us oblongi; rugofi , lon- -giffimisque pediculis donati mentionem facit. 10) DaNiEL NrANDER O0). Hic A.in fuo commentario, quem in laudem li. gni Saffafras figillatim confcripfit, eius hiftoriam iisdem ferme Clufii verbis (quem.tamen non citat) defcripfit, nec alia ad- didit, quam que de viribus agunt. x1)Io. de LagT f). Hic ex FRANCISCO XIMENE 4) pauca, nec nova, de arboris habitu refert ejusque figuram ex Dalechampio repetit; in indice ca- pitum vero hac addit: .,,fccepimus a quodam noftrorum ex. IVo- 45v0 Belgio vedeunte fru&lus arboris bujus , uti ferebat ,. qui forma non s multum differunt a-.Baccis Lawrl ,. fed longe funt minores , cortice te- nero €) pene nigro, exterius vugato, qui continet intus uicem albam, y Japore fubamaro in duas partes divifam. * — 12) Io. PARKINSONVS -$) Hic Indorum nomen Jinatike 5) adducit & eandem jeonem, quae in Gerardo emaculato reperitur,repetit. Habi- tus arboris defcriptio convenit cum illa Monardi, nonnullas ta- mep ejus partes accuratius definit. Cortex eft faporis multo | : | acu- s) Saffafrafologia, b.e. Tecmarfis nobile Safafras lignum. dextre ae feliciter in omnibur ferme corporis bumani incommodis in ufum ducendi. | Autore lo. NEANpRO ,. Bremano, PLilofopbe ac Me- dico, Brem 1627. 4. p.1— 8. | | Jg Novus Orbis feu Defcriptionis Indie occidentalir Libri XVIII Auct. Io, ge Lazv Zntverp. Lugd. Bat. 1633. fol. L. IV. c. XV. p.216. .. 4) Qui de natura plantarum & animalium in ufum medicinz in Nova - Hifpania receptorum bifpanico idiomate. quatuor. edidit libros Mexici 1615. 'l'itulum proprium vid. ap. Segu. l.c. p. 313. " o£) Theatrum botanicum. ^ Tbe Theater of Plauter , or an univerfall - and complete. Herball, cempofed. by. Jonu Pan&mNsoN , AMpozbe- carye of London and ibe Kings Herbarifl. London 1640, fol. ; maj. p. 1606. | | ^ 5) Alii Winauk, vid. numerum E 9. Forfan unum vel alte- 3 pum vitium typographicum elt, ia x , 288 Brevis biftoria naturalis : m acutioris & acrioris quam lignum aut radix. ^ Folia funtlata, | obícure virentia, fingula alterno ordine fita, ejusdem ac radi- Cis faporis, fed debilioris, in una eademque arbore aliaintres | partes divifa quodammodo ficulneis fimilia, fed maximam par- tein dimidio minora. —Cofta media excurrit per fingulas divis — iiones & duze alice ad internas fe&tiones cum venis lateralibus alia folia funt leviter vel plane non divifa, utraque glabra & — ad margines non dentata. Ex Io. TRApEscaNTII relatione f/o-.— ves iunt exigui, lutei, illis Corni maris valde fimiles 5; Fru&us funt baccze parva nigricantes, quas exicipiunt calyces feu ca- - pula exiguae longis pedunculis racematim colle&tis infidentes; | vadices non magnae teguntur fimili cortice ac lignum & rami, fed. paullo magis rufefcente , faporis aromatici. 13) FRANCISC, |. HERNANDvs £) Operis fui utraque editio latina p. 61. exhibet | iconetQ P») Rerum medicarum Nove Hifpanie Thefaurus, feu plantarum, ani- malium, mineralium Mexicanorum bifloria ex F&. HERNANDI, — novi erbir Medici primarii , relationibus in. ipfa Mexicana ur- be confcriptis a NARpo Ax. ReccHo &c. colle&fa ae in ordinem — dize[ia, a lo. 'T'EngENTIO, Lynceo &c.. notis illuftrata &c, Romz — 1648. fol, quod opus poftea eadem forma ibid. 1651. prodiüt hoc titulo paullulum mutato : Nova plantarum, animalium &$ L mineralium Mexicanorum bifloria 4 FRAxc. HgRNANDEZ, Me-- , dice in Indiis praflantifrmo , primum compilata , dein a NARDO- AwT. Rrccuo in Volumen digef/a , a Yo, TERENTIO;, lo, FABRO - €: Fa&i0 Corvwwa, Lyneeir , notis 6$ additionibus illufrat& — &c. cui pofteriori editioni nonnulla aceefferunt, vid. meum Ca-- zalogum III. Auctorum , quorum opera in. fecunda. Herbarii Blackwelliani emendati &$ aucli. Centuria citantur, huic ceme turix przfixum pag. 58. — Quousque vero differat Auctoris exeme. lar hifpanica lingua editum, doceant illi, quibus ad manus eft: Catalogus, libror a osa de RATHGEP comparator 6$. Vindobonae — &. U7$9. auclione publicatos exbibenr, illud p.75..n. 93$. hoc titulo.— Andicat : FmAwezsco HznwAwDzz quatro libror de la n: P ed 4 -emboric Safffrás ET, 289 fconem ligno excifam cum adfcripto nomine Safffras, - Arbor fic defcribitur : ,, ef? magna, folia ferens crenata &8. in tres p partes divifa , fHipites leves. [ubrubeos €. Znifum olentes, — INafciturin - y provincia Florida € Michuacanenfi.* — Floris & fru&us nulla fit —mentio. Ex ramo delineato fatis craffo prodeunt alterno or- dine tam folia, quam rami laterales tenues, itidem foliis in- ftru&i ; haec omnia, ad petiolum fatis longum fere usque ter divifa, per totum ambitum fuum profunde potius dentata, quam crenata, apparent. Quz Columna p. 863. his adjecit, ex Monardo, quem citat, defumfit. 1:4) GviL, Prso v). |. In | | | [ E | hujus quoque operis utraque editione, fufius veroin fecunda, -attamen nec in hae fatis diftintte, duas vel tres , ut monet, de- fcribit infignium & fragrantium arborum fpecies in vafüffimis & diffitis faltibus reperiundas , quze ZAbuila ab indigenis vocantur 5,quatwm quedam (funt verba Auctoris) albicante €3 v flavefcente. funt ligno , ac proinde, Lufitanis Cedro- branco, «e ET Canella o odorem di&e : Brafilenfes ZAnbuypit Ig vo. »y»tant. — Foliis [unt parvis, angu[tis € tenuibus, — Quedam Anbuy- » ba - peayba dice , quarum lignum merito ab Hifpanis Pao- » f UMHCb0 nominatur quod infigni Finiculi fragrantia totam domum y repleat tam ipfum lignum., quam cortex € radix. . Proinde Monar- » dis de[criptioni circa lignum Saffafras mon. acquiefcendum , licet accu- i. : fate | Jezay virtudes de larplantar en la Nueve Efpana. En Madrit t6ij. Ato, quod occafione hujus auctionis iniquo fato mihi ereptum eft, w) Hic A. primo Saffafras arboris. defcriptionem dedit in quarto tra- &atus fui de Medicina Brafilienfi libro p, 98. Qui tractatus una- cum Gr. MancGnAvi de Libftad Hifloriz rerum naturalium Bra- filix libris VHI, prodiit hoc titulo communi: Hifleria naturalis Brafíliz &c. Amfleled. 1648. fol. maj. p. 78. & deinde in pecu- liari opere, cui titulus, Gvir, Prsoxis, Med?ei Amflelod. de In- die utriusque re naturali €& medica Libri XIV. ibid, 1659. Íol. pa2- 145. m" aEpp. (Nov. AG. Pby[. Med. Tom. IT. 00 490 . . Brevis bitoria natutalis » Tate ufum e abufum ejus- de[cripferit :.. mam cum .de, della € prata » tia partium arboris agit, Saffafeas .F leride. decorticatum lignum vi » dignitatis ullius effe alb onat , cum. boc. Brafi iienfe ex?mie virtutis Bg ES » dignitatis habeatur atque a cortice. liberatum in aliquot. annes immune 1 : feroetur. Ad bac fortioris odoris eft € efficacia , atque ad fecundu : - caloris € ficcitatis gradum accedit. **. : Poft heec, ad illas pergit quee inter majores fpecies ZAubuiba five- Saffafr 7 RY rec fentur, quarum defcriptionem iisdem pene Monardi verbis tra-^ dit, (fi excipias, quod folia dicat laciniata & Vitis albee folis — fimilia) & huic eandem illius figuram hgno excifam in hac edi- ' tione addit; num autem ea ipfa: Z4mbuyba - beáyba fit, ut - videtur, non fatis declarat. Denique de tertia fpecie; p : buiba - fHiY1 nomine difin&a , refert ,, quantum duabus prio- — syribus magnitudine inferior ,- tantum. virtutibus fuperior ,. omnibus pa- 4» riter incolis in quotidianos ufus repofita. Folio eft Lauri feu m » frutiu odorifero & nigro ubi maturuerit ;. eoque frd cum folis, lig- 20, cortice €9 radice intenfe calidis, : Huius iconem nondum licuit na. | xfi * (neque vero prima fpeciei appofuit , & fecundae non aliam, quam illam ineptam Monard!) ,, quia ie boc diftri&iu vix occ. »tcurrit. Ex his liquet, quam imperfe&ta fit harum fpecierum defcriptio atque diftin&tio : & quum non folum figurae (fecun- — d:& quoque fpeciei propria) defurt, verum etiam floris omnium. ut & ambarum priorum fru&us, defcriptio defideratur, dubium - reliquum eft, an fingulae hae arbores unius generis fint fpecies genuina, an virtute tantum medica aliisque qualitatibus con- X - veniant. 15)]lo.BavHiNvs v). Totius arborisicon ligno ex- cifa eiusque defcriptio, ut indicatur, ex P.C vien defumta eft, duo-. ; | €) Hifloria plantarum dior fas ; Aucloribur Yo. BAvmxo Zrcbia- 1 tro, t$ To. HzNR. CurnrERO Dolore, Bafillienfibus , quam rt- i4 eenfuit €$. auxit, Dourxic. CHaBRvs Dr. Cenevenfis , $. fUYir veYO — publici fecit FRtD. Uvp ^a GnarreNREED Dnm. in Gertfenfee &c. ^ Ebrodini 1650. fol. maj, T.I. p, 483. arboris Saffafras.&c. -. 89I - éüorem vero ligni fruftorum figurae cum illis Tabernzemonta- ni conveniut , addit tamen, procul dubio ex figur& ta: tum BE odis. ramos in orbem poculi inftar circuma&tos & trun- cum; ut & ramos, flexilem. —.,, Lignum, porro addit, parum » ponderofum ef: , corticeque tegitur , exctimo quidem tenui cinericeo , - s interiore craffiufculo , vuffefcente ,. fungofo sonnibil , molli; materies » fabjacet alba vel ex*albo vuffefcens ,. aliqua interdum fined parte ad ci- ,iereum vergens y- wiollitie 9: pe&inibus tiliaceis ,: odore &3. [apore fuavi , aromatico acriufculo € [ubdulci, qodammodo Anifi.* Ceterum etiam mentionem facit ligni bujus arboris ,. quod eundem exbibuit Japorem.& odorem, [ed texture erat vare &3 veluti poro[e, pediculorum IN ympbes in- flar: anex diverfa fpecie? 16) OLAvsWonzwivs x). In hocope- re nihil reperies, praeter deícriptionem & iconem a Monardo citato mutuatas. 17) lo. lomsToNvs y). In priori opuículo nil-novi reperitur preter nomen $4 afr d$ , Saffepes & lignum Flor dum, & in maiore opere A. repetit tantumno- mina indicata iisque addit Pavaue iudorum, indica Sas- : fifr agid, indica vadix quee Saffafras , Virginenfibus JF. manch , ibique hiftoriam & tabula LXV. fig. r. arboris ejus- que ligni icones ex Io. bauhino, fed seri incifas & paullulum imminutas, jungit, paucaque ad fru&tus conformationem per- tinentia ex de Laet (fupra n. 11.) exfcripta addit. Ceterum ad hint arborem ea referenda effe autumat , quae Goropius de 00 2 ligno x) Mufzum Wormianum , feu bifhri ia rerum variorum , tam natu- valium quam art eld. &c. adornata ab Or, Mone Med, D, & dn Reg. Hafn. Acad, olim Psi put. logi. liat. 26r fol. pag. o god e J) Notitia regni vegetabilis &c.. Lipf. 1661.12. p. 46. bug. Den- - drographias foe biftorie naturalir de arboribus & fruticibus tam. -. nofiri quam peregrini orbir L. X. Yo. lossroNvys M. D. concinna- vit € ex veter. ac. geotericor. commentariir propriaque obfer- HUE recenfuit, Francof. ad Mon. 1662. fol. p. 218. 293 Brevis biftoria naturalis -— Higno Anifi refert 2); fed Io. Bauhinus 44) ex eo, quod in Saf-.— fafras ligno etiam Anifi odorem deprehendit, jam monuit: ,, Sz. 506 fi. Goropius non fepara[fet Saffafras a fuo ligno Anifi , fufpicati fuis... | femus , idem cum Safafras. ^. Saltem colorem & formam quoque in-.— 5; dicaffet. ** 18) DoMiNic. CHAsREVs bb). Figuree funt eaedem, &. d quzein Io. Bauhini opere fupra n.15.recenfito reperiunturhifto- ria quoque eadem eft, fed valde contra&ta. . 19) ABRAHAM "u Lg MvxsTiNG cc). In utraque prioris operis fui editione eadem - de- z) Loco fupra nota c indicato, ubi vero hzc pauca tantum. extant: inter alia lignum vidi, quod anifi odorem ita fpirabat, ut 4ni-. | | fi lignum nuncuparem. | | 1 84) Qui fupra n. ts. citatus p. 485. hujus ligni Anifi ut & alius eodera nomine a D, Thoma Plaátero accepti, mentionem fecit. bb) Stirpium iconer 6 Sciagrapbia cum fcriptorum circa ear confenfu €c) 6. diffenfu &c. 4ut. DouiN, CuasREO, Med. Doct. Genevz 1666. D Idem exemplar, cum nova tantum tituli plagula proflat hac infcri- pone: Srrpium Icones 69 Sciagraphbia cum omnibus, te de plantarum natura , natalibur, fynonymir, ufu t$ virtutibus fci- £u neceffaria, quibur. accefft fcriptorum circa ear. comfenfus &3 diffenfur 1677, Ibid. eodem anno, fed ab alio bibliopola, tituli pagina hunc exhibet titulum : Omnium fHrpium feciagraphia &9 icones, quibur plantavum &9 radicum tum in bortis cultarum , tum in urbium foffit &c. provenientium nomina &c, docentur, eum dedicatione & przf. recufa; ipfum opus vero a prioribus edi- - . tionibus non diffeire, aperte demonflrat ampliffimus fphalmatum ty- - pographicorum index idem ac primz editionis, ad calcem additus. Waare Ocfening der Planteum &c. Befchreepyen door AgRAHAMVS Ü MvnTiNG, der Med. Doctor, ende Profeffor Botanices in d' Aca- demie van Stad- Greningen en Ommelanden. 'T' Amíterdam 1672. 4. p- 75. & eodem titulo eademque forma recufüm ib. 1682. p. 81. Idem opus, fed multo auctius &fplendidius, poft A. obitum prodiit hoc titulo: Nauwwkeurige Befcbryving der Aardgewaffen &c. "TeLeyden en t' Utrecht 1695. fol. maj, p. i10. & denique fine A. defcriptione hoctitulo: Exvsp. Phytograpbia curiofa, exbi- bens arborum, fruticum , herbarum €9. florum icones &c.. varias earum denominationes latinas, gallica , italicas, germanicas , belgicas aliasque &c.. collegit €9' adjecit FRANCISsC. KiGGELAER, botanopbilus, Amttelzd. 1710. fol. maj. tabula zn. XIX. & XX. c—s——Á | arboris Saffzfras £c. 293 — defcriptio ezedemque figurze reperiuntur. Hic À. non folum de- lineavit & defcripfit, verum etiam ipfe coluit duas SaíTafras fpe- ; €ies diftin&as. Vna dicitur f/jo ficulneo , atexa crenato.- Huius folia in tres partes profunde funt fea &, Patliflorze flo- . re rofeo clavato adinftar, apice acuto margineque ficut ferra dentato ; illius folia funt margine integro & plano, etiam trifi- do, neque tamen vix ad medium usque divifa, cujus medius lobus maximus & quaíi rotundus eft, laterales multo minores -& paullo acutiores , ambarum vero deueruf rami cute ex brunno rubefcente eleganter ornatifunt. X Vtreque figurze aeri incif& in unica tabula, folii quadruplicati magnitudinis, deli- meantur ita, ut prioris feu crenato felio , integra ftirps, pofte- -rioris vero tantum ramus illi fubje&tus cum foliis in inferiori | parte trilobis, in cacumine fimilibus & integris reprzefentetur, attamen, quod ultima defcriptionis verba indicare videntur, fe- cundum folia tantum ficcata. Ceterum addit, fe has ftirpes ex. Virginia per mercatorem Amftelodamenfem a. 1655. accepiffe, illamque ficus folio feptem annos vegetam & ad quinque pe- dum altitudinem excrefcentem; alteram autem folio crenato - (qua (imillima eft illi Hernandi, quem non citat) calorem inten- fiorem expofcentem, vix quinque annorum fpatio ad duorum cum dimidio pedum altitudinem perduCtam confervaffe ea cul- tura, quam follicite defcribit. In opere pofthumo majori fi- gura funt majores & fpeciofiores. | Ambae in tabula propiija, attamen naturali magnitudine inferiores, fiftunt ramum eo mo- do, quo ex trunco procedit, & illum ficus folio omnibus foliis trilobis onuftum, fed omnia tam levi cura, ut artificis ingenio plus quam naturee refpondeant. Defcriptio eft eadem, ac in prioribus editionibus , fi excipias foliorum colorem eorum- que coftarum atque venarum diftributiones, quze hic adduntur -majorique accuratione, quam in figuris, indicantur, ubi etiam monet, pofterioris foliorum magnitudinem , compagem , rigi- ditatem venarumque multitudinem ab iliis prioris parum differ- c 00 3 re, 2 294 3d Brevis hiftoria naturalis re. Tn virtutum recenfione hic A. quoque Saffafras cum ligno. Moluccenticonfundit d). Kiggel&riieditio nil continet, quam - .. icones operis pofthumi & fynonyma, ubi inter illa prioris fpe« ciei feu crenato folio Hernandum citat; num vero haec fpecies | inter illas, quas Pifo defcripüit, reperiunda fit, in dubio re- - linquit. Secundum Muntingium ergo de exiítentia ha- rum fpec'erum fatis diftin&tarum nullum dubium reliquum es- fet, dummodo in recenfendis & delineandis ftirpibus fidei fem- per integerrimee deprehenfus fuiffet. Num Hernandus fuz iconis delineationem ipfe curaverit, eaque hifpanico exemplari - jam inferta fuerit, num vero ejus commentatores illam fecun- dum defcriptionem tantum compofuerint, judicent ali: Her- nandi defcriptio hoc dubium noníolvit4 & seque ad folia com- munis fpeciei applicari poteft; accedit, quod diftin&te illi fpe- ciei Floridam infülam pariter pro patria affignat, ubi tamen nemo fimilem annotavit ee.) 20) Emaswvs FRaNcIsCI ff). Hunc auttorem filentio praeteriffem , nifi illum ab aliis cita- tum invenifem , ràtus, eum plura haud indicare potuiíle , quam qua ex aliis ha&tenus citatis operibus compilavit. At- que omnino omnia, qua profert, ex Hernando , Pifone at- que Monardo ab illo citatis haufit in germanicam linguam ver- fa. 21i)lac. BaEvwivs gg). In utraque editione nihil repe- - fitur, B d4) Conf, fuperius 'T abernzmontanus n. 6. ec) HER. MvwrINGII ( Abrah, Patris) Hortur € univerfe medicine : » Gazopbylaceum , Groningz jam a. 1646. in 12. editum, fimplex .— . eft fimpliciffimorum nominum Catalogus, in cujus parte pofle- riore inter ligna occurrit Saffafras nomen, prztereaque nihil. : 4) Oft - und Weft - Indifcber. voie auch. Sineftfcber Luft - und State- — Garten, Nürnberg 1688. fol, P. I. p. 750, "Tabula xnea XXVIL - fig. 8. EE) Prodromus Fafciculi rariorum plantarum a. 1679, in bortis cele- - berrimis Hollandis &c. obfervatarum a lac. BnezvN10 Gedanen- f Xe arboris Sa[Jajras Sc... | 295 . ritur, nifi nomenaMonardo & C. Bauhino indicatum. 22)PAvL. HrRMANNvs bb), In utraque huius catalogi editionenihil occur- rit, praeter p. 507. Saffatras arboris nomen, unacum illo Hernan- di, Pifonis, Cafp. & Io;Bauhini, tanquam Synonymis. Inilla editione, quae primam fequebatur;;) haec fürps omiffa eft; in opere vero pofthumo k£) haec leguntur: Lignum Saflafras ,, eft dh) y arboris - ff &c Gedani 1680 4to p. 18. — Favsp. Prodromi Fafciculi va- riorum plantarum primus € fecundus &c. cura G fiudio lo. Pun. Bgevwu, lac.fWlii, ibid, 1739. 4to maj. p. 14. : Horti Academici Lugduno - Batavi Catalogur ,| exhibens planta- Yum€« ommiusm nomina, quibur 4b anno i681. ad a. 1686. bortus fuit infrutlus &c. Aucfore PAvLo. HERMANNO , Medicine & Botanicer Profeffore. Lugd. Bat. 1687. 8vo maj. quod idem ex- emplar fine mutatione. (fi excipias Auctoris nomen omiffum & horti hifloriam przmiffam) etiam proflat hoc titulo : Index plentarum , que in Horto Academico Lugduno Batavo aluntur ibid. 1720. | 4i) Titulo : Flere Lugdumo- Batave Flores , ffvs Enumeratio fir- pium: Lugduno- Batavi methodo , nature vefigiir infiflente , difpofftarum €&9' a. 1689. in le£iionibur tam publicir quam priva- tir expofitarum a PAvr. HzgRMANNO, Med. (9 Bot. P. P. &c. ope- ra LorH. LvwsacH, condichi Cesfeld , Medicin. Cand. Lugd. Bat. 1690. $8vo. Y AX) Pavr, HrnwaNNI M. D. 69" Prof. Lugd. Bat. Cynofura materie medice &c. in lucem emiffa a lo. SiGcisw. HeNNiNGERO M. D. 69 Prof. Publ. ord. Argentor, 1710. 4to p. 105, Eodem titulo; additis : — diffuffur explanata & compofftor. medicamentorum vecenffone au- Ca, curante Io. Boectego. Pil. &' Med. D. Bot, atque Chym. P. P. &c. ibid, 1726 4to p. 222. Hermannus ipfe quidem nihil de materia medica typis evulgavit, fed fciagraphiam tantum in ufum przlectionum compofuit, & aliquot fuorum difeipulorum. defcribendam comununicavit, iter quos etiam erat CaRisTIAN, Lv». Wzxrscuvs, qui hanc opellam Lapidir materie medice Ly- dii titulo, facta honorifica fui prxceptoris defuncti mentione pub- — icavit £96 ——. Brevis hiftoria naturalis y arboris. F'irginiane folio ficulaeo Pavame dite. — Radix deberet pros. i flare , mam melior eft , € fic deferibitur, fub cortice tenui, foris cines. — s Tto, intus fanguineo, includens materiam ex albo rufe[centem , lignos— » fam, aliquantulum ponderofam , faporis fubacris , fubdulcis, tenuis , a2. y roimatici, odoris fragrantis € feniculati, — "Transfertur ex Virginia — »O Florida. Dicitur Safofras quafi Saxifi raga , ob cirtutem » Litbontripticam, — Duplex ejus fpecies , altera folio ficulneo , floribus » pentapetalis (quod ante illum, quantum fcio, nemo annotavit) L4 » habentibus odorem. Znifi, quos flores fequuntur bacce: €3 bec w[ualis — »tt. Altera (procul dubio intelligit illam Hernandi) sor, Cum » fratibus Corni , exceptis foliis, valde convenit, 23) LeoN. PLv- KENETIVS Jj), Hic A. in Phytogr. P. II. primus accuratiorem |. jconem rami foliofi exhibuit, atque etiam baccam cum pedun- culo &, uti videtur, ejus nucleum fimul delineavit; fed bac- Ca, licavit Lipfiz 1703. 8vo, quxeadém forma Lugd. Bat. 1504. abs» que mutatione recufa eft. In hoc opere fimplicia fic dicta in certas ^ claffes fecundum vires difpenuntur & uni earum Saffafras lignum adícriptum reperitur, fed fine ulla ejus hiftoria. Monuit autem jam Welfchius in fuz editionis dedicatione , auditorum nonnul- - los difcurfum fuper hanc fciagraphiam habitum calamo xolante. excepiffe. Ex his etiam fuiffe Henningerum, hic ipfe in Cynofu- rz przfatione indicat ; illum autem omnia, quz Hermannianie - addidit, cancellis inclufiffe ;' affirmat Beclerus in fuz editionis przfatione, — Ejusmodi additamentum, memorato figno diftin- — Cum, in hiftoria hujus flirpis phyfica non extat, nec Boeclerus. — quicquam adjecit, qui fuum commentarium ad calcem fingulo- — rum capitum fcholii in modum fubjunxit, JJ) Leo. PrvkexevU. Phytograpbia feu. f'irpium. evo fideliter exquifite ad vivum delineate, Pars altera, enrisque tabulis il- nes &c. Londini 169r. fol, min. feu 4to max. Tab. CCXXV, fig. 6. Fuvsp PAytograpbie Parr quarta f. Almageftum bota- nicum &c. Pbytograpbie Plukenetiane Onomaflicum metbodo fyn» &hetica digeflum &c. ib, 1696. forma ead. p. 120. E1vsp. Amal- tbeum botanicum &c. ibid. 1705. forma ead. p. 66. b "Arboris Safffras €&e, ..— 297 | «£a, fi recens, jufto minor eft; fificcata, non rugofa repra- I | fentatur; pedunculus quoque valde brevis & nimis tenuis eft, . atque praeterea capula feu extremitate ampliata & excavata ca- ret. Huiciconi in eadem tabula adfculpta funt nomina a Mo- — nardo , Io & Cafp. Bauhino ut & Pifone huic arbori aflignata, 3n Almagefto vero ad notum jam plantarum genus refertur haec FO arbor, dum nominatur Cornutus 13H4$ wm) odorata , f olio trifido, margie plano, Saffafras dicta, ubi mul fynonyma modo indicata repetuntur, ^ In Amaltheo additur Cornus mas feu Saflafras Laurimis folüs indivi- Jis , ex provincia Floridana:. Saffafras forte Lau- rins f olus P tonis : fed neque defcriptio neque icon ad. ditur. 94) PETRz. PowzgT 5") Nomen huius arboris ab hoc A. fcribitur Saxafras & additur Bois de. Cauelle. ou Pavatiie. Icon addita fi&a eft fecundum illam Monardi, fed baccis globofis , brevibus pedunculis figillatim adharentibus, "male aucta. Hiftoria brevis quoque & manca eft, nihilque no- "vicontinet. His addit Au&or: quum nova, adhuc merx eífet . charoque pretio veniret, nonnulli fraudulenti Abietis ligni fru- ífta deco&to feminis foeniculi impreegnata pro ligno Saffafras | | vens m) Num hanc fructus cum Corno finilitudinem Hermannus (vid, . A. anteced.) an Plükenetius prius obfervaverit , dubium manet; hic tamen hoc demum declaravit in Almageflo a. 1696 ,quo anno Hermannus mortuus jam erat. sn) Hifloire generale der Drogues &c. par PrgRRE PowgT ,. Marchand — Epicier €&* Droguifie. ^A Paris 1694. & novo hoc titulo : Le - Marchand fincere ou Traité general des Drogues fémples £9. com- -* poféet &c. ibid, 1695. fol. maj. in utraque editione p. 10. Pro- flat etiam in germanicem linguam translatum hoc opus titulo : Der aufrichtige Materialift und Specerey - Handler &c.. Leipzig .. 177. fol. p. 137. ; Mes. INov. AG. Pbyf. Med. Tom. 1T. pP 299 Brevis biftoria naturalis / a ' - /' 2X sa NASTY CMS vendiderunt, fed nunc, quia genuinum vili pretio conftat; - de hoc mangonio nemo amplius follicitus eft,; 2$) BERNARD. - VERZAsCHA 00). Icon & defcriptio ex Monardo fecundum Da-. lechampium mutuata&e funt, nihilque acceffit, quam quod flo- rum exiguórum, luteolorum, filamentoforum (fatis male, mifi - ftamina intelligat) illis Corni fimilium & baccarum parvarum, - calyculis exiguis inclufarum, in denfis racemis ex longis pe- dunculis.nafcentium mentio fiat, | 26) Nicor. LEMEnY jf). . Icon ex Pomet defumta valde imminuta.& adhuc vilior Yepre- | fentata eft. Defcriptio iterum ex Monardo excerpta eft. Quae. de fru&tu refert, a C. Bauhino mutuatus eft. 27) MicH. BEzN. VALENTINI qq). Hic A. fiftit Hernandi fupra n. 13. citati figu- - ram , 00) Theatrum botanicum , das ifl, neu vollkommener Krüuterbuch &c...— erfiens von H. BxmwH. VrRzascHa , vermehrt und werbeffert durch "Vuzop. ZwixecERvM , Med. D. und zu Bafel Profeffor. Ba- fe] 1646. fol maj. p. 209. Ipfius Verzafchz. opus antea prodiit | in folio paullo minori ibid. 1678. titulo: Neu vollkommener Krüu- zerbucb &c.. evfHicb von PerRo Avr. MaTTHi0LO, darauf zum|- viertenmal durch loacH. Caw&RARIVM ,.. jezund. verleffert von | BrnNuH. VERzAscHA, des Ratbs Deputaten und Statt- Artzt zu Bafel. Scd in hoc opere nulla adhuc Saffafras mentio facta efl:^ quz ergo in denuo aucta editione de illo reperiuntur , Lwinge- rus addidit. | x Dp) Diclionaire ou Traité univerfel der Drogues fimpler &c, par Nic, — LrwrnY, de l4cad. Roy. des Sc, Docteur en Medicine. — Troifíe-. me edition revíe, corrigée €& beaucoup augmentée par l'Auteur,. | À Amflerdam 1716. 4. p. 487. tab. XX. fig. 4. Seguierius l. c, | p. 272. indicat primam editionem Parifiis 1698. fine iconibus ; fe« cundam ibid. r^ r4. utramque in 4to. . Hzc iconibus procul du- bio a bibliopola Datavo tantum, de felectu parum follicito , ad- ditis aucta eft. p. 487. tab, XX. fig. 4, | 44) Mufeum. mufcorum oder wollffándige Schaubühne alley. Materia- lien und. Specercyen &c.. unser 4ugen geleget von D. Maca. ' à BERNB, arboris Saffafras Ge, 4 - 299 | fam, fed seri incifam & fatis accurata imitatione expre(fam. | In defcriptione hanc arborem ab illa Monardi non, fed a ligno | [ " Pavano rr) ditinguit , quod , ut opinatur, eft lig 2m Molluccenfe, feu. Pavand, caius p. 279. brevibus men- tionem facit; fed errat: hoc enim re&tius Panava, quod pro fynonymo habet, fcribitur s). Ceterum monet, mercerm il- Jam, qua Saífafras nomine in officinis pharmacevticis hodie communis eft, effe radicem ligno praeftantiorem ;f) praefertim cortice fuo adhuc tectam, nec adeo diu rafam vel conci(am, 28) EM. Kozuic uz). Defcriptio eadem eft, qua in Zwinge- ri Verzafcha fupra n. 25. citato reperitur. | 29) BARTHOL, ZLoRN vv) Inter alia Synonyma jam indicata refert hic A, pP Àlo- BsnwH. VaueNTIN: , Leib- und Hof- Medico, Prof. Ord. zu Gief- Jen &c, Franck. am Mayn 1704, alteraque editio ibid, 17 r4. in fol. maj. in utraque p. 264. 4c vr) Conf, nota fuperior 5 & 4d. ts47) Quo & ligni Moluccenfis nomine a CugisTopH. z. CosrA aroma tum £9 medicamentorum in Orientali India nafcentium | libro, Antverpix. 8v, 1582. p. 54. & ibid. 1595. p. 278. ut & Crvs, exo- tic. p. 277. defcribitur charactere, habitu, & viribus multum dif- ferentibus, quemadmodum etiam Pavate l.c. edit. primz p. 30. re p. 256. tertiz p. 277, quz nomina facile inter fe confundi oliunt. e t1) "Hoc jam docuit Ge. Hizg. VrrscHivs, quem citat, 4(cad. Cef. — .N.G. Ephem. 4.1. p. 332. Obf. CLII, & confirmavit P. HzRwAN- Nvs, vid. fupra n. 22. ww) Ewaw. KómiG, Philofophi & Medici Bafil. Regni vegetabilis li ber fecundur Bafil. 1707. 4. p. 1001. Hoc opus eft. par; altera Eis». Regni vegetabilis quadripartiti ibid. cum anno 170g. prefixo: paginarum enim numerus continuus efl. In illa autem editione, quz partir alterius titulo ibid, jam a. 1696. prodiit, de Saffafras altum filentium eft. | wv) Botanologia mediea &c. Germanica lingua confcripta 7 Ban- THOL, 300 Brevis biftoria naturalis AXylomaratrum , lignum. feniculatum & ligum anticatarrbale. | Defcriptio iterum eadem eft, quam Zwin- gerusin fua Verzafchae editione fupra n. 25. publicavit. 39) - lAcos. PETIVER ww) paucis refert, Saffafras ferre florem album (quod forte ex ficcato exemplari communicato, quod naturalem - colorem jam perdidit, fufpicatus eft) €? nigras baccas. — Ab eo- - dem jam antea quidem xx) indicatur Saffafras facie ar-. bor coundaica ; fed quum hujus nulla defcriptio vel delinea- tio addita eft, in dubio manet, an vera Saffafras fpecies fit. - Mirum fane eft; hunc Au&torem, qui rariora naturee produ- - &a undique collegit eorumque figuras in centum tabulis publi-- cavit, Saffafras arboris , fuo tempore in Anglia fatis jam no- te, nec iconem nec fufficientem defcriptionem cum publico | communicaffe. TR USS A Ex ha&tenus recenfitis palam eft, hiftoriam hujus ftirpis , per fefqui ferme fzeculum ob virtutes fuas jam celebratae, pa- rum vel nihil emendatam fuiffe, íi excipias C. BAVHINVM n.9.- qui fru&us externam faciem ejusque pedunculos longiffimos. - defcripfit3 de LarT n. 11. qui eundem cum baccis Lauri com- paravit ejusque ftru&uram internam fatis apte explicavit; PAR-- KINSONVM n. 12. qui ejusdem capulam obfervavit atque folio-. rum compagem accuratius defcripfit itemque flores cum illis. Corni ex TRAbEscANTI relatione comparavit; HERMANNVM | 8.22. THOL. ZonN. D. Berlin 1714. 4t. cum rariorum figuris zri incifis. pag. 608. E ww) Petiveriana III. feu. Nature Colleffanea domi forirque Aucfori communicata: 4 lac.PETiVER , Reg. Societ. Socio. Lond, 1717. fol. p. r1, n. 332. : H xx) Gazopbylacii nature € artis decas quinta &c. a Yac. PETIVER, Pharmacep, Londinenft € Reg. Soc focío. Londini 1706, 8v. ubi p- 95. annectitur ap Zddition t0 my Hortus ficus &c,m.24..— ^| v —— HR m m P — —— e — a — j atboris oajJajras Cc. | 301 — n.22. qui floris petala feu fegmenta quinque numeravit; ToHN- - SONvM n. 7. & preecipue PLvKENETIVM n. 23. qui foliorum in- tegrorum & triloborum figuram accuratius delineatam exhi- buit, poftremus preeterea de genere, cui adícribenda (it haec - firps, ut & de nomine ejus fpecifico primus cogitavit, fed, ut mihi videtur, ex fola bacca fimilitudine : vix enim probabile eft, eum floris quoque ftru&Cturam noviffe, quia hujus nec ico. gem nec defcriptionem propalavit. .... Poft longum itaque filentium, quantum mihi conftat, nem- pe 3.1737. denique 31) Mancvs CaTEsBY yy) rami cum foliis; flore & fru&u figuram genuinam, ac infuper vivis coloribusil- juftratam, fervato Cori nomine Plukenetiano , fecundum obfervationes in ipfa Florida fat&tas, cum publico communica- . vit Defcriptio ejus brevis, cum infertis notis ex ipfis AuCto- ris figuris deiumtis & cancellis inclufis, haec eft latine verfa, - Eft arbor plerumque parva, cujus truncus utplurimum pedem cra[fitu- dine non excedit; folia in tres lobos valde profunde incifa ( quorum quatuor tantum petiolis fatis longis adhaerentia ramus depié&tus fifüt: integra & in defcriptione & in figura omiffa fünt). Mar- tio menfe profert fajciculos florum exiguorum luteorum, qui finguli ex quinque petalis (nunc quinque nunc fex eorum, atque preterea involucrum commune tetraphyllum vel pentaphyllum, cinerei coloris, tres floris pedunculos, proxime ad hujus fegmenta or- tos, & flores fpicatim difpofitos fuftinentes includens 22) fed | PP 3 matu- 3p) Hiffory of Carolina ,' Florida and the Babama lIrlandr &c. by - Manx Carrszv F, R. $. Vol. I. Lond. 1731. fol. max, p. & t. 55. ldem Opus in Germanicam linguam verfum & cum Gr. EpnwaR- »ri avium hiftoria conjunctum opera Io. Mich. Seeligmanni No-- rimbergz prodiit titulo : Sammlung verfchiedener und feltener V'ógcl, &c. dritter Theil fol, 1753. ubi tab. X. eadem reperiuntur, 22) Vt in Tab. noflrz VI. fig. 8. f. & fig. 12. 7. alio tamen ordine & Eros AE numero, Conf explicatio harum figurarum fupra p.527. fq. ubi in- | volucri 9403 D. hiftoria SURE E maturefcente fru&tu non perfiftens, icon oftendit)confirutti font. quibus fuccedunt bacce, magnitudine & figura Lauri baccis baud ees 3? ex longis pedunculis (ex longo pedunculo, in quo nullum invo- lucri communis veftigium fuperftes eft, prope folii cujusdam "E petiolum orto, in duos longiores divifo & denuo iu duos pu tis adhuc longos fubdivifo) rubris (coloris miniati) pendentes 6&9 calyci (fatis magno) pariter rubro (miniato & ad oras crenato feu E dentato) uti glandes, infidentes. (Conf. tab. VI. fig. 20. ejusque — explicatio fup. p. 329.) Bacce, primum virides, mature cerulefcunt. Crefcunt. be arbores in plerisque terre continentis. Americe feptentriona-- lis regionibus &3 plerumque in folo fertili. — Anglico climati adfue[runt , quemadmodum Peckbami in. borto D. Cotr11Nsowi € Fülbami in bor- to D. GRAX per aliquot annos frigori reftiterunt. |. 32) Idem Corni nomen pariter retinuit PHir. MirLERvs in tertia, (& forfan jam in duabus prioribus) fui Di&tionarii Hortulanorum editio- ' neg3)uté&in quinta b 3). In utraque editione citata habitus to- tius ftirpis non defcribitur , fufius autem ejus cultura tum per nucum plantationem, tum per radicum reptilium propagatio-- nem.: volucri hujus partes pro gemmze fquamis feu ftipulis declarantur . - & pedunculorum florigerorum ortus potius pu novella folia, in gemma fimul contenta z fig. 8. » fig. 12. indicantur. 43) The Gardeners Dictionary &c. by Pii. MixvgeR , Gardener. te. tbe Worfbipful Company of Apotbecartes at their Botanick - Gar- 3 den at Chelfea , and F. R. S. tbe third edition corrected. Lon- don 1737. fol. maj. $ 3) Tefte Germanica translatione, titulo: Dar Englifcbe Gartenbucb, oder Pur, Mirusgs, Gürtnerr der Preiffwirdigen Apotbecker- Gefellfchafft in dem | Krüuter- Garten zu Chelfea, und Mitglie- — des der. Kónigl. Enzlifchen Societüt der Wiffenfchafften, Gártner-.— Lexicon &c, nacb der fünfften ,, vermebrten und. verbefferten Ausgabe aur. dem. Englifcben auf das. forgfaltigfle in dar Deur- Jche überfetzet von D. Gz. Leouu. Hvrn, der Republik. Nürn- 56 ordentlichen Phyffco, Erfter "Theil, Nürab, 1750. fol, maj. | - arboris Saffafras &ic. | OS . nem. Additur, crefcere hanc ftirpem copiofe & in Virginia — E c3) In fui Syf'ematir Nature prima editione Lugd. Bat. 1735. fol. max, -& in Carolina. 33) Poft hos vero CanoLvs LiNNEVvs, fyfíte- matum botanicorum reformator celeberrimus, hanc fürpem | Lauri generis fpeciebus adfcripfit c3) & Laurum folis integris &" £rilobis vocavit 43). Nihilominus. nonnulli adhuc inter nomina arboris Saffa- fras vulgaria illius fpecifici Plukenetiani tantum mentionem fece- "runt,e.gr. 34) IsAACVS RAND e 3) qui praeter corni nomen & ali- quot . regni veget. p. ultima Saffafras a. Lauro adhuc diftinxit ita, ut hanc octandriis, illam decandriis. adfcripferit , atque prxterea figno. T notaverit, quod ipfi denotabat genus novum a fe con- futatun., In prima etiam Generum Plamtar. eorumque | cba- faclerum naturalium &c. — editione ibid. 1737. 8vo maj. in monendis feu. obfervationibus circa genera data pro uberiori ' explicatione p. 382. ad pag. 120. num. 338. (ubi Lauri character proponitur) adhuc dubius Saffafras cum Lauro conjunxit & pro- pterea in indice illam iterum figno T notavi. Eodem vero ad- huc anno 1737. in Horto Cliffortiano ,' Amflelod. fol. maj. edito, P. 154. non folum hanc flirpem nominavit Zaurum, fed etiam in nota adjecta hanc fuam fententiam confirmavit his verbis : -» dIrbor etiamnum apud nor non floruit, florer tamen nobis ob- — »tulit Cl. D. Dillenius in Mufeo Sberardiano, quibusexamina- » tir apertiffme patuit, banc arborem nil cum Corno commune » habere, fed abfolute bujus. generis effe. * Hinc in Generum Plantar. editione fecunda aucta €$' emendata Lugd. Bat. 1742. g. maj. p. 114, n. 4oo. eandem aliasque flirpes plures, pro diflin- . €is generibus ab aliis habitas, aperte cum Lauri fpeciebus COH- ie oss dupxit. 43) Hortur Clifortianur l. c. Virvidarium Clifortianum &c, Amfte- lod. 1737. 8. maj. p. 3r. Materia medica L.T. de Plantir, Holmiz 1749. 8vo.p. 6j.n. 193. Specier Plantar. T.I. ibid. 1753. 9. maj. P. 371. n. 10. Ehe ot «3) Horti Cbelfeani Index compendiariur &c, Confcripfft Is. Rawp, | Phar- 304 Brevis biftoria naturalis quot fynonyma antiqua nil addidit. 3:) SAM. DALE f 3). Hic. À. p. 324. b. füirpem hanc adfcribit arboribus fru&u calyculato, feu. . quorum fru&ius calyci infidet acetabuli inftar. concavo , monopyrenus, mu- 1 cleo integro, fru&iu per maturitatem ficco, folio laciniato feu angulofos flofculis parvis luteis , baccis parvis nigricantibus, vacematim congeftis, — quem chara&terem imperfe&tum repetit p. 326. b. . Ceterum - inter fynonyma illud Corni Plukenetianum adducit, fed ne. quidem a reliquis vulgaribus ordine diftinguit , praetereaque - ^nil novi addit. 36) Case. NEYMANNvs g3). Circa hiftoriam - ! | natu- | Pharmacopzeur Londinenfes, R.S.S-Horti Praefectus 9. Pralector - Botanicur, Londini 1739. 8. maj. p. 6o. | i " f3) Sav. Darzi M. L. Pbarmacologia &c. gn di tdítio, Lugd. Bat. — .. 4.maj. Editionem hanc tantum recufam, exemplar vero Lon- - dini biennio circiter ante eam impreffurn effe, ex praefatione col- ligi poteft. Przma editio prodiit Londini 1693. 8. & eadem for- ma recufa eft Bremz 1705, ut & fecunda vice cum A, Supplemene £o 1713. tertiam editionem non vidi, i; £3) D. Casran. Navyanuws, gewefenen. Kónigl. Preuff. Hof- Ratbz und Profefforis publici chemie praclice , Decani beym Collegía Medico - Chirurgice in Berlin, Mitglieder der Kónigl.. Ober-Colle-- gii medici, Adjuncli der. Róm. Kayf. Academie Nat, Cur. des-. &leichen. Kónigl. Grofá- Britannifchen und Kónigl Preuff. wit. aucb Püb/il. Seciett der Wiffenfch. Mitglieder, auch erflen Hef-. Apotheckers Peelechioner chemice, berausgogeben von D. lo. CHgte. STIAN ZIMMERMANN. Medic. Praclico in Schnecberg, Merlin 749, 4. P- 910. quz editio- vero mutila & vitiofa eft. Prodiit autem- alia fecundum exemplar Autoris correctior & multo auctior cura. Dn. Cunisrorenu. HzNn. Kzesszr, titulo D. Case; NEvMANNS &C.- cbymia medice dogmatico- experimentalis oder der gründlichen | und mit Experimenten erwicfenen medicinifcben Chbymie &c, V. tomi (qui fummatim comprehendunt X. partes) Züllichau 1749— 175. 4. ubi tem.II. Part, III. P- 239. Saffafras examen reperitur. ldem opus in zompendium redactum eodem titulo II. Volumini- bus ibid, excufum eít 1756. 4. ubi Vol. I, p. 887. idem argumen- | : Arboris Soffafras 8o 50t anaturalem Saffafras: quc adducuntur , omnia ex Au&toribus ci- - tatis defumta funt, & inter fynonyma Corni nomen Plukenctia- num quoque accurrit. Ceterum afferitur, Saffafras Hernandi | :effe eandem ftirpem, ac illam Pifonis, quod tamen nec cum defcriptione, nec-cum icone utriusque convenit. Ex Au&oribus ejusdem zevi nonnulli, quorum opera poft demum citata in lucem edita funt, de ullo chara&tere & no- iine generico nondum felliciti fuerunt, ad quos pertinet 37) EttsAs. BLACKWELL b 3. Hamcvivis coloribus exhibet, preetet fruftum xadicis.cortice adhuc teCtae & corticis feparati, ramum hujus fürpis cum foliis integris, bilobatis & trilobatis, petiolis valde longis praeditis , ut & hujus ramulum florentem cum quinque .:pedunculis , ex faíciculo foholorum intezrorum palli- de virentium & a gemm«e ftipulis nudatorum provenientibus, »quorum brevibus pedicellis lateralibus, foliolis Iimearibus fufful- tis , adhaerent fpicatim flores exigui Jutei hexapetali: & hzec omnia fatis apte repraefentavit; fed racemus, quem addidit bbaccarum . exiguarum .oblongarum, coloris badü, &.calycu- lis feu capulis refpe&u baccarum.magnis dilute fpadiceis bre- vibusque pedunculis ejusdem coloris adhzerentium , alius prc- ;cul. dubio ftirpis produ&um eft; Arbor dicitur magna & Vir- gnis incola. Ceterum nomen tantum officinale illudque C. Bauhini adducitur, quem defe&tum vero editio Norimbergen- fis i 2: fupplevit.- 38) Tac. NiwrTON k3) qui iconem arboris tum. bor. Singie "» editiones pofthma funt : À. nam- que 1737, diem fupremum obiit. LOI Curiour Herbal &c. by Euzasera BLACKWELL &c. Yol. II, Lond. ' 1739. fel, máj. tab. 567, 43) Herbarium. Blackwellianum pum Es. auum &c., Centuria III. Norimb, 1757. fol. maj. tab. &expof. lat. atque germ. n. 267. Lo Compleat. Hevbal of the late t Epson Aids London 1752. - AMpp.Nov. Act. — Mee. Tom.ll. | [25:092 dz, maj. 306 | Brevis biftoria-maturalis E tum. foliis ficulneis cum ramulo Johnfoni ex Gerlardo, tum fo-.— lio. dentàto. ex. Muntingio: fiftit :: priori adículptum: eft: Z, be: SalJufras tree Ger.potterioii tbeSaffafras tree irl. indented leaves Munt, — 5, nequo fas bns, E Alii deinde nomen Linnaeanum quidem: adduxerunt, fed | inter reliqua. fynonyma ita, ut haud. conttet, rd R omen - pro generico genuino. hábeant. . Huc pertinet 39) STEPH, FaANcCIsC. GEorrRoY 3). Hicligni geruini characterem his. | tradit: 44 ignum e[E ex: rufo albicans. rarum. G2. leve, cortice fungo[os, — » [0145 cinereo , intus ferrugineo ,. [apore acri. fubdülci 4; aromatico 5. ET | ; Cd ,0dore: 8.maj. tab; 164... Hoc opus in tabb. 176, continettantum infignem: numerum iconumflirpium zri incifarum, fed valde imminutarum :-- unica enim: pagina feu tabula fiflit viginti: & plures figuras, qui- Bus nomen Anglicanum: tantum: adículptum. eft. Praefatio docet, auctorem: jam a. 1680. ccpiffe has. icones colligere & ztate pro-. ' ' wef&iorem fecum quidem: conflituiffe ,, easdem. defcriptione illu " -^ fhrare 5; fed! morte fubitanes e vivis ereptum ultra: pomiferarum: arborum expofitionem (qux fieillatim- acceffit & tabb.. 3 p, com-*- prehendit), nox pervenifle ,, totum autem: opus diu. latuiffe &nunc" | absque mutatione in publicum: editum: effe,. hinc etiam. ex fyfle-- maticis: botanicis. tantum. citantur Morifonus , ; Raius,, Hermanes- nus & 'Tournefortius;. | 3 ubbe frd . ligy; Tractatur de materia medica fue de medicamentorum fmplicium " — Pifloria, virtute; delectu E$ ufu.. Auct. SrEeH, FRANC. GEorrRoY. DocF.. Med: Parifienf ,! Reg.. Scientiar. 4cademie: Pariffenf. Re--. gieque Soc. Londinenfir: Socio, nec mon: Cbymia: im Horto. Reg. 6G Medicine: im: Regio: Francie Collegio: Profeffore; Tomus fecun--. | : dus de vegetalilibus exoticir. Parifiis: 1741. 8. maj, p. 244... In Gallicam linguam: traductus titulo: Traité de. la: matiere: medi-- cale ,. traduit em Frangois par- M." Tome: fecond traité des Vege-- zaux Sect. I. de medicamens: exotiques. Paris 1743. 12- maj. p. | 422.. In Germanicam linguam verfus titulo :: 4bbandlung von der- - Materia Medica &c.. Zweyter Theil von den auslündifchéen Pflau-. . Z6 aus dem; lateipifclen: überfetat... Leipzig 1761. 8.1maj. p.361. Ml arboris Saffafras c. 3oF- S9 -m-se »in[identes parvi funt , quinquefidi, laciniis deciduis (quod perperam 5 afferitur, conf. p, fup. 329.) quos excipiunt bacce Tauri baccis fimi- -s»les, corollarubra veluti cupula comprebenfe. Diftinguitab hac fpecie - duas illas , quas Pifo :defcripfit, cujus verba breviter repetit. 40) Far». ZwiNGERVS $3) hiftoriee. hujus fürpis nihil addi- dit, praeter nomen Linneeanum fpecificum & has notas imper- Mfeftas: ,,folia laciniata triloba ; flo[culi lutei. racematim congd[ti ; frutius awiformis per matyritatem niger baccis Lauri fimilis, * Alii denique, «& quidem Botanici celeberrimi, nomen ge- nericum & fpecificum a Linnzo propofitum xut folum genui- num.elegerunt , qui funt 41) Io. Fa1p. GRoNovivs o3). Hic A. indicat 1r. nomen Linnaeanum ex H. Cliff. 2. Plukenetianum pr 1o edd Mh Mig m | (quo 4n 3) Dcequo conf. pag. fuper. 291, n.17. ut & not. z & 4. 83) luron. ZwiwGzEnt der Zrtzneyk. Dott. Prof. und. Stadt - Artzter 5 zu Bafel, voie auch Hocbf. Baden-Durlach.-. Gebeim, Hof - Ratzbr und anderer Deut[chen Reichs-Fürflen Leib- Medici, Theatrum botanicum; - überfehen und vermehrt durch. Fran, ZwiNGER. der c feel. Autbors Sobn, der Pbilofophie und Artzneyk. DoHoy , der - Durcbl, Baden -Durlach. Haufer Hofratb und. Medicus. : Bafel X744. Íol.imaj. p.239. conf. n. 25. . | e3) Flora Virginica , exbibenr plantar, quas V. C. lo. Ctavrow in Virginia: obfervavit atque collegit. '. Easdem snetbodo fexuali ; difpofuit ad genera propriaretulit: nominibus fpecificis inffgni- vit O einwr cognitar defcripfit Io..FRgp. 'GnoNovivs. Par: I, Lugd. Bat, 1739. & unacum parte II. ibid. 1745. g. maj. p.46. $908: Brevis biftoria naturalis (quo Clayton ufus fuit). quibus ut fynonyma junguntur 3. Cór-.. nus mas. feu Saffafras laurinis foliis indivitis &c..-:Pluk. Amalthi,. - 23) & 4. Saffafras forte Lauri folüis'Pif, 933)- | 42) ADRIANVS,. " RovrN 73). Hicpariter utitur nomine: Linnaeano: & tan-.. quam fynonymum: addit Plukenetianum.. 43) Io..Gs. HENn. KzA-. á MERvVS.£3). Hic inter Lauri fpecies recenfet SaíTafras folo.Lin-.- nzeano nomine fpecifico.. 44) CunisTIAN: GoTTLIER: Ey D WIG;-- tj). Hic pariter,ad mentem Linnaei, Lauri generi: adfcribit: Salfafras,. huicque pro charattere fpecifico. tribuit folia: trilo- - bata, trinervia5 flores ex alis. foliorum in. involucris ( quibus.. gemmas: intelligit; vid. Eiusd. charatt. gener.) tetraphyllis 7... florem & fru&umbLauri. 45) EvrR. Iac. van WACHENDORFE t1 3 )- su inter Laud paces n.7. folum nomen Linnaanum vae | 04) p3) Vid, füpra n: 23-- 43) Vid. fupra n.14, 53) AbR vam Rovew, M. D. Medicime, Botaniter & Cilligis practice in Batavia, que Leyda: eff, Hradendo: Profefforis Flore Leyden--- 72 prodremus; exhibens plantas, que im Horto Academice: Lugdus:i | no -Batavo aluntur. Lugd. 1240. 8 maj. p.227. H 43), Io. Gr: Hexn. Kxawgn PAlof. € Medicine Doitoris: Téntámen: : botanicum: emendatum € auctum, /foe: Metbodur Rivino- Tour-- nefortiunm emendata! 6 aucta &&c. Vipina Auftt: 1744. in. tabu- lis. fol. ord..&maj; p: 14r.. T» D: CanisT: GorTL. Lvpwic; Med: P; P) extraord t5 Coller. B.M. V. b. t.Prepofiti Definitioner generum plantarum aucle t emenda- | te Lipf.1747: 8raaj. n: 133: p.365. Ejusdem, Ord: Med: iu Acad. Lipf. | Decani, Definitiones Generum. Plant. olim inm ufum auditorum cel-- -Jetfas nunc auflar G' emendatar edidit: D: Ge. Rvp. Boenwsn. ' Mid. AE pub. ord. NOTES 5 Lipf. r760.. num. 18- »3) Hrti ti Vitrajelini Index. Auéfore Evr&. Tac: van WAcHisiDOxrE; LH 7 Med. Do*t.. Medicine, Cbzm, (&& Bas. Prof. ei Trj, "d Rhens. | c I7 San. P 259, n: 72 4 uf G arboris Saffafras &c.. Ev 309. 46) CoNwarrApeR CotpEN v3). Hicpoft nomen fpecificunr " Gronovianum (feu Linnzanum) omnium: fru&tificationis par-- tium characterem: lis tradit. — Calyx: smilus, nifi fundum. corolle: - ualycem diceres. Corolla: Petala fex: ovato -acumimata.. Stamina: Filamenta vovem,. compreffa ; Antherae ere&he cowmpreffie ,. [Lamini— bus latiores, fere quadrate ; Corpufcula fex ,' globofa, mollia ,. petio- lo brevilJimo affixa, germen circum[lantia. — Pifillum :: Germen g/o- Vulare ; Stylus unicus , in. quibusdam. floribus ejusdem avboris fEyli duo y Stigma obtufum. Pericarpium: Drupa fere ficca. in calyce locata; ficut glans quevcina,. que y. quum arefcat, fit Nux globularis, parum compreffa; Nucleus ejusdem figure. ^ His fübneGtit: ,, Stamina y facile deiicit;: Flores pedunculati,. in' racemis ,. ad extremitates ramo- »rum; Folia furculorum unius ammi elliptica, integra, ligni veterioris ptrilobata.* — 47) Io: HIEL. x 3) inter Lauri fpecies n, 5. recen- fet hanc ftirpem nomine fpecifico: Linnceano cunr folo C. Bauh. fynonymo. Defcriptio: arboris brevis latine: verfa heec eft :. y radix: brachiata: valde longa & fpavfa ,. [olum baud profunde penetrans; truncus fimplex ,. mediocriter cra[Jus ,. ion valde altus; frondo[a pars (the top) vamofa €& fbarfa ; folia ramis irregulariter. adbierentia E » perpetuo virentia, juniorum aliqua figure ovalis , indivifa G3 in ex- » tremitate obtufe mucronata , reliqua in tres lobos divifa A fici folüs quodaminodo. fimilia. [uperius ob[cure viridia , inferius albicantia: 5 flo- pe ME je gn: s T6S v3) Plante Coldenbamia im Provincia Novehoracenff Americer fponte: erefcenter, quar ad metbodum. Cl. Linnei fexualem anno 1742. &c. obfervavit t5. defcrip/it CowwarLADER CoLDEN, pag. r19.. n.9g4. Reperiuntur hz plante defcriptz in 44r Societatis Rez, Scientiarum. Vpfalienfis ad. annum 1743. Stockholmiz 1749.. 4. maj. p. 81 —136, & «b anno. 1144. ad i7go. ib. 175. p, 47 — 82. in fumma 257. plant... x3) Genera? Hiflory: ov: new. and accurate Defcriptionr of tbe ani- malr, vegetabler and. minerals. &c. by loux. Huic. Med. Do; 4lcad. Reg. Scient. Burdig. &c. Soc. Folumina IH. Lond. 1748— . 3752. Volumen AL, «.Hiftory of. Plants A75 1. p: 412... 310 Brevis biftoria naturalis a T65, Yacematim longis pedunculis infiflentes, parvi ;. bacce; figura Cua c titudine Lauri. . 48) PHIL. MtLLERvs fupran. 32. citatus y 3 In binis pofterioribus editionibus laudatus Au&tor nunc in- ter Lauri fpecies Linneesi nomüne fpecifico recenfet Saffafras, - edit. fexta n. 11, feptima n. 7. 1n fexta dicuntur.he füirpes Americae feptentrionalis indigenae, ubi plerumque crefcunt | in folo parum humido (on Jow fwampy ground) s nunquam vero ad altitudinem infignem affürgunt, neque earum trunci valde . craffi evadunt, quare fruticibus annumerari poffunt. Radi- - Ces earum fub terra ferpunt & in nativo folo producunt per- - multos ftolones; fed in Anglia hae ftirpes haud facile longaevee . - fiunt: hiemis Pet fevere frigore plerumque deftruuntur & . ceftatis fervidee ficcitate foepius pereunt etfi folo valde humido implantentur, neque hiemali tempore in caldariis melius con- fervantur. Poft hec fufior fequitur inftru&io, quomodo tum . baccis tum radicibus propagari queant, cujus ope harum für- | pium aliquae ultra feptem pedes Affurgebant ramis bene inflru- | €&w. 1nAnglia fru£tum haud fert hzc füurps, fed acce ex America petuntur. In feptima editione hec illuftrantur fe- quentibus. . Saffafras arbor valde communis eft in plerisque A- merice feptentrionalis partibus, fed raro o&to vel decem pedes altitudine fuperat. Radicesibidem valde luxuriant & ftolonibus fuis folum longe lateque occupant, ubicunque hoc augmentum ipfisconceditur. Rami ornantur foliis differentis figurze & magni- tudinis : quaedam eorum funt figurze ovalis & integra, quatuor | circiter digitos longa, tres lata ; alia profunde dividuntur in tres — y 3) The Gardener: DiflHionary. &e The fixtb edition carefully ve- vifed, and adapted to tbe prefent practice by Pur. Marrrn F. R. S. &c. and Member of tbe Botanic Society at Florence. Lon- . don rg52. TbeGardenerr Dittionary &c. tbe feventh edition, revifed and altered. according 10 tbe dateft fyflem of Botany, and embellirbed *voitb feveral .sopper - Plater, wich were mot in the former Editions. by Pu. MirrgR &c, London 1759. fol. maj. "arboris Saffafras &c. 31r tres lobos, & hzc fex digitos longitudine totidemque latitudine: extremitatibus loborum lateralium czequant 5. fitum tenent alter-.- - num petiolo: valde longo. inftru£ta,, lucido. virore gaudent; au. tumno cadunt. Quam primum verno tempore propullulant: | folia, mox comparent flores proxime infra illa fuper tenui- bus pedunculis ,, quorum finguli fuftinenttres vel quatuor exi- guos flores luteos ex quinque ovalibus petalis concavis & o€to: ftaminibus. conftructos. in mafculis, qui reperiuntur in ftirpibus: a femineis diftinCus : feminei flores. inftru&t! funt germine ova-- li , quod poftea abit in baccam ovalem, quae matura Caerulea fit. 49) pnvHaMELDUMoNczaU z3) Ab Auctore hujusope- | ris p. 350. inter Lauri fpecies n.7. recenfetur Laurus foliis in- tegris & trilobis Lir. H. Cliff. Cornus Pluk. Saffafras C. B. P. & -p.feq. affrmatur, omnes Lauri fpecies tempore hiemali fua retinere folia. P. 352. ille addit, Gallos obtinere Saflafras ex Canada regione lroquoenfium, fed valde raram adhuc effe: hanc fürpeminGallia. Notum tantum efTe, ejus lignum, quod. illis ex Florida aliundeque affertur, faporis effe. acuti, aromati- ci, odorisque fceniculacei, quibus tribus verbis addit ufum ejus medicum. ' His jungit, ipfanr arborem vulgarem effein Luifia- na; lignum ejus flammam haud concipere, nifi ab. aliis lignis - excitetur, moxque extingui, quam primum. ignis removetur 5 D. SaRRAZIN retuliffe, hanc arborem amare folum bonz nota, eundemque corperiffe ,. eam in. Canada (fimpliciter vocari Lau- rum. His denique p. 342. "* n. 7. accedit icon ligno excifa fo- lius folii trilobati, eeque ferme lati ac longi, cujus lobus me- dius quidem latiffimus ;, fed. lateralibus. vix longior eft ( conf, Obfer- 23) Traité der Arbrer t9. Avbufter, qui fe cultivient en Frange en plei- nt Terre, Par M. »o HaAvxr nu Mowczav, Infpecteur general de la Marine ;; de l'Academie Royale der Seiencer, de la Societ£ Roy.. de Londres ,, Honoraire: dela. Societé d' Edimbourg. $9. de: P Academie de Marine. 'lome premier à Paris 1755. 4. maj. pags. - 3j o» | 'Obfervat. tab. VI. fig. 107) quorumque omnium apices repree- fentantur acuti. 4o)PET&vs KALM 44). Hic A.fürpemhane - ad mentem LriNNxí p. 219. n. 31. pariter vocat Laurum, | eandemque fponte, & quidem copiofe, crefcentem a. 1748. invenit in Penfylvania prope Philadelphiam p. 216, & 2905 in- ter Philadelphiam & Willmington p, 294; & in Nova ]Jerfey, - regione citra fluvium Dellaware orientem verfus Penfylvanig* - oppofita.p. 481. . Quee figillatim de-eadem arbore recenfet, p. 290.teperiuntur, quorum primaria hac funt. InPhiladel- phie vieinia hinc inde crefcebatin filvis, fruticetis, & ad fe- pes. Inarvis ut filvefcerent ceífatis inter primas erat arbo- res, qua propullulaàbant, & quidem in tanta copia, uti in Sue- Cia Betule in tra&tibus filvofis, vetuftis exuftisque (alte ausge- rante Waldftricbe, Svecis Swedjeland). Humus, quee 1llare alebat, AArida atque laxa erat, coloris lateritii pallidioris ; & maximam | | partem i A4). Der Herrn PETER Karws , Profefforr der Haushaltungrkunfl in. : 4tobo, und Mitglieder der. Künjigl. Scbwed.. Akademie der Wif- .— Jenfchafften ,' Befchreibung der. Reife, die.er nach dem Nórdl — Amerika auf Befehl gedachter Akademie und offentl. Koflen un». — dernoemmen but. — Der zweyte Theil Eine Utberferzung. Góttin- ^ -— gen 1757. 8. quz pars conftituit partem decimam illius. itinerum 5. €olleGionis, quz ibid. fumtibus vidue Abrami Vandenhok pro- diit titulo: Sammlung neuer merckwürdiger Reifen zw Waffer wnd zu Lande. LiwwEvs Sylt nat. edit. X, : Holm. 1760. citat |. hoc opus titulo: Kar, Iter 4merice Sept. Holm. 1756.9. fed .— . hoc exemplarSuecica vernacula confcriptum eft.— Alia autem ver- fio Germanica nunc fub przlo fudat Lipfie apud Gottfr, Kiefe- " xvetter pariterin 8. cujus prima pars jam in publicum prodiit hoc titulo : Reife nach dem Nórdlichen America , welcbe auf Befebl der Kónigl. Scbwedifchen Akademie der. Wiffenfcbafften und auf Allgemeine Koffen von PETER Kaum, ffentl. Lebrer der Qecone- - nic zu Abo und Mitglied der Künigl. Schbwedifchb. Akad. der Wif- Afenfcb. if]. verricbtet voordeu. Leipz, 1754. Altera pars nondum Excufa eft, - 3E -oas Aye arboris Saffafras &c: 313 partem ex fabulo conftabat pauco luto mixto, nec pinguis fed macra apparebat, qualis etiam humus Novae Jeríey pag. 47a. - defcribitur.& quidem .magis adhuc fabulofa & valde macra. Occurrebat autem haec ftirps in filvis aliis arboribus 3nterferta, fepe etiam fparfim ad fepes , ubique vero eodem gaudebat virore3 nunquam autem A. illam reperit in locis udis humili- :busve. Radices ejus longe lateque fe extendunt & hinc inde ftolones protrudunt, qui vero propagationi haud inferviunt, quia perpaucas fibras fpargunt, propte:ifaque nullam firmita- tem in humo acquirere poflunt. Pro plantanda ergo hac ftir- pe acquirendae funt bacca , quae autem difficulter obtineri poffunt, quia aves plerumque illas devorant antequam matu- refcunt. Teneris ftolonibus vacce avide inhiant , quas ubi- que inveftgant...P. 481. his addit fequentia. Sueciin Nova jerfey degentes.hanc arborem vocant & Sa/fembras & Salfenf. V4$: prius tamen nomen magis commune eft. Quan- do hujus arboris lignum igni injicitur, eundem edit ftrepitum, ac (i fal infperfus fuiffet: unde Sueci procul dubio fuam deno- minationem defumferunt & nomensSaffafras proprium detorfe- zunt. Quando novelli ftolones vel.arboris rami abfciffi ;ad- moventur naribus, fortem quidem, fed gratum ípirant odo- rem. $5I)lacos.CHRhISTIAN. SCHEFFER,b 4). Ab hoc A. P. IIT. p. 269. b 4) TAcori CuxisTiaNi ScuzrrER, Sereniff.ac Potentif. Regis Da- nie Norwegie a Confiliir, Philofoph. Doct, Gymnaf. Acad, Al- 3n. Profefforit bonorarii, Ecclef. Evang, Ratisb. Minifiri, Acad. Imper. Roboret. Berol. ac Bavarice Societ. Litterar. Duisb. & Teuton. Gettingeus. nec non Liber. Art. Lipffenf. Socii., Botani- ca expeditior, genera plantarum in tabulis fexualibur € uni- werfalibus eri incifis cxbibenr. Ratisbonz 1760. gv. max. f. 4to. anguflior. Pars I. Tabule .fexuales. exbibenter Syfema: Linnea- zum. Mar. Elif. Fridrichin [culpft Rasisbone. P.II. Tabule uni- verfaler, fiflentes omnes fruclificationir pavter fecundum Syftema App.Nov. AG. Pbyf. Med. Tom.1l. YI Rivino- 4514. Brevis biftroria naturalis. ? p»269. n. 5328. Saffafras officinarum etiam Lauri Ífpeciebus - adnumeratur eique ut nota fpecificee tribuuntur folia triloba . trinervea, flores.ex alis foliorum in involucris tetraphyllisc 4). | Plures Au&tores, qui hujus ftirpis figuram vel defcriptio- | nem aliquam: dederunt, nunc quidem haud recordatus fum. Eosdem: ex. itinerariis conquirere, fuüpervacaneum duxi, quia. illorum: Au&ores raro iis inftruCti funt qualitatibus, quae in ac- - curato, obfervatore ,defiderantur. ^| Speciminis loco fint 52) Hisroni4 vNIvERSsALIS REGIoNvM PoPvLonvMQvrE ÀMERICE d4).. Vbi de Canada, Luifianzee & Florida regione ex CHAR- LEVOIX c4) relatione p..479. feqq. agitur, p. $44. indicat, cir- | | cum- € ARivino - Tournefortianum.. Eadem. fculpfft ibid. |. P, III. | Syno- nymia: generum plantarum... Acceditzndex generalis in tres par- ze5;. | . €4)) Alio in: opere;. quod IpEw Germanica lingua edidit hoc titulo : Er leichterte: Arzneykruter - Wiffenfcbafft , ^ nebf vier Kupfer- Tafeln mit ausgemabltem: Abbildungen, Regenfpurg 17f9. 4to, liuius. flirpis: nulla adhuc fit: mentio.. it ! T dA). Allgemeine: Gefcbicbte- der- Lünder: und! Volcker: von. America. - Zweiter: Theil &c.. Halle 1755; 4to.. | E —— &4Yy. P. de Cunnvsvorx Tournal d'un: Voyage: fait par: ordre du Roy | dans. T Amerique: feptentrionale. &c... Quod. conílituit partem | quartam: operis. fui, quod infcribitur:: Hiffoire. 6 Defcription ge-. * neralé: de: la. Nouvelle France à Paris 1744. T'abulz, quas idem A, | | Hiftoriz: laponiz- (Hiffoire: 6: Defcription: generale de. Iapon &c.: par Ie P: de CuanzEvoix, de: la: Compagnie: de: Tefur, Tome II. à Parir. 1736: 4.maj.). pro illaffranda hiftoria naturali pag. $42. feqq. addidit,. ex ExcErg: Kxwrrzgr Hiftoria Iaponiz ( Hi/foire naturelle, civile G^ eccléffaffique: de. l'Empire du: Japon. | Compo- fée en: Allemand: par ExGErB.. KewrreR,. Docteur en. Medicine à. Lemgow , 6G. traduite: en. Frangois; fur. la verfon Angloife de IgAN. GaspPAn ScuEvcHzER, Membre de la Societé Regale €9. du Gollege des Medecins a Londres. Tome l, a la Haye 1129. fol. maj. ldem arboris Safffras &. | 3 T b 'cumcirca munimentum feu caftellum , ad finum maris Michi- -gan in Luifiana exftru&tum , arva ftirpibus Saffafras effe refer. tiffima, unde aura balfamicum fpirat odorem; ibidem vero —mullam earum in altam affürgere arborem "uti in Canada, fed frutices manere humi propemodum ferpentes; p. $74. e con- 'trario docet, arbores regionis Floridae plerumque ftupendam acquirere altitudinem & .craffitudinem, interque eas etiam oc- (currere illas Saifafras variarum :ifpecierum. | P. 724. addit, ;'hanc ftirpemmagna in copia etiam provenire in Nova Geor- gia, in vicinia Vrbis Eben- Ezer , qua Salisburgo emigranti- ibus.conceífa «eft. ;P. 813. ubi infulae TTabago hiftoria traditur, rpeculiaris defcribitur arbor , que Lfgmum Cinnamon CZimmetbolz) itemque Floridanorum JPavame- Europeeorum- .que Saffafr (I$ vocatur, & elegantiffimis Novi Orbis arbo- :ribus comparatur. .Brevis eius defcriptio latine reddita haec eft... .,, Reo affurgit trunco, qui viginti quinque trigintaque pedum al- 3 titudinem attingit prius, quum ramos. [pargit. .. Folia eius tum figu- ,» tà € colore , :tum .etiam .odore , JLauri folüs fimilia funt. — Lignum .» elus rubeum «eft € fuavis codoris , folidum, -plamwm :& .ad. fcriniario- Tum opera inde paranda aptiffimum. 4n. bac. infula. edificia ex. eo -ftruuntur, — Rami tam denfe conferti funt , ut. mibil [ub üs procrefcere »polfit, preter berbam.exilem perpetuo virentem €3 bene olentem. .Eius- , nodi arbor fert grana piperirotundo [imilia fortisque faporis, que pfittac .,,amant : binc etiam nidos [uos fuper bis arboribus cedificant, quia preterea TT 2 | » fron- "Idem opur eodem titulo prodiit Aniflcled.v732, in 8v. feu 12. maj. , quae editio vero bir tabulir caret) & xivspn. Amonitatibus cxo- «ticis (4menitatum exoticarum politico - pbyfíco- medicarum Fa- feiculi V. &c.. Auctore ENGELB. KewrrERO , D. Lempgovie m2. 4m4j.) mutuatz , fed multum imminutz, 'earumque expofitiones etiam ex eodem potiffimum hauflz funt, nec illis nova acceffe- runt. Num ea, quz in Novz Francix hiftoria occurrunt, pariter ex aliis tantum compilata, an ex propriis obfervationibus collccta fint, me latet: hoc opus enim ad manus meas nondum pervenit, c 316 Brevis biftoria naturalis | frondium denfitas omnem illis prebet fecuritatem earumque viror plu - narum colori refpondet. — Certicem. arboris aromaticam omnes defide- — rant , qui diarrbeis corripiuntur ,, que infuper ventris tormina in ge- nere [edat , aftbma tollit obftrutlionesque. — In aere ficcata ferculis pa- - Tem conciliat [aporem gratum, ac. Cinnamomum, unde etiam par mo- mtn obtinuit. Ex hac autem defcriptione , utut imperfe&ta - & manca, facile elucet , hanc arborem Pavame & Saffafras | perperam appellari multumque ab illa differre & potius Cin- namomi filveftris fpeciem quandam effe 5 probat vero illa fi- mul, quam facile feduci queant peregrinatores, obfervatio- | num fundamentis minus fufficienter inftru&ti. $3) Anno 1746. in publicum edi ccepit gallica tradu&tio ampliffimae Hisronue GzeNERALIS IrINERVM f 4) quam erudita Anglorum Societas con- cinnavit & vernacula fua confcripfit , in Gallicam vero tradu- xit ANTON. FRANCIsC. PREvosT , Abbas & Sereniff. Principis de CowTi Eleemofynarius g4). In hac colle&ione plura de Saíffafras arbore invenire haud potui, quam fequentia latine reddita P4). /Votaudum eft, banc arborem [atis vulgarem effe in | 2oy»fé- f4) Hiffoire générale des Volager, ou nouvelle Colleflion de toutes. Jes Relations des Voiages par Mer $ par. Terre, qui ont. été. pu- bliéer jurq' à prefent. dans. les différentes Langues de toutes. ler Nationr connues &c, à Paris & à Laufanne 4. maj. | £4) Hxc quidem Gallicz verfionis titulus non indicat, attamen prx- atio. ba) Vol. XV. p.257. ubi hifforia naturalis Americz feptentrionalis in. genere exponitur, Additur hoc loco quidem, de Saffafras virtu- | tibus dictum jam effe in Mexicx & Carolinz defcriptione ; fed il- | lius Vol, XII. & hujus Vol. XIV. hiftoriam fugitivo oculo, notas | marginibus adícriptas vero curatius pervolvens nihil plane hujus | argumenti reperire potui: & fi qua contextui inferta funt abs me haud animadverfa, qux de viribus tantum agunt, huc non perti- | nent: de his enim in fequentibus plura. — Dolendum autem vafli . hujus operis nondum abfoluti fingula volumina indice carere. E erboris Saffafras c. - 217 - y regionibus meridionalibus Nove. Francie, illam vero baud valde altam, , tiec fupra vadicem [uam unquam pedis unius. diametro. cra[fiorem effe. 3 44d vipas flaminis St. lofepbi, quod lacum. Micbigan influit, campi re- oy periuntur. bis (Lirpibus referti, que vero arbu[cule f. frutices tantum: 2yjunt. —INibilominus in €arolina Sa[fafras grandis eft arbor , cujus fa- ftigium eleganti[/mas fermat frondes. — Folia ejus profundis incifuris | y» it trés divifa [unt lobos. — Martio menfe protrudit fafciculos. florum ayexiguorum luteorum ex quique petalis compo[fitorum. , quos fequuntur — | s bacce figura €9 magnitudine Lauri baccis fimiles. — Pedunculus earum: 7 ,Tuber eL, itemque calyx ejusdem forme ac in- glandibus. — Bacee pri- um virides funt , deinde watwre[centes cerulez fiunt...— Optato fuc- -»ce[fa Saffafras plantata eft im. Europee quibusdawm regionibus ; videtur j: autem, eam ibi baud. obtinere easdeur virtutes. , ac [ub climatibus wa- ,&is meridionalibus. | $4) Anno (fequenti EADEM HISTORIA. SEV CoLrizcTio fecundum idem exemplar Angliceanum in Germani- cam linguam verfum excufum eft i4). Que. in hac editione de Saffafras arbore reperiuntur, annotata folummodo funt in Florida regionis hiftoria k 4) 5. fed defcriptio arboxis Saffafras nil continet, quod: non prius MoNanpvs docuit: hoc unicum addit, Floridanos eandem & Pavame & Palatieb. nowi- nare. : : | "ioo ring Ex i4) Allgemeine Hiftorie der Reifen zu Waffer umd Land; oder Samm- - lung aller Reisbefchbreibungen , welche bir jezo in verfchiedenem Sprachen von allen Vólckeru beraus gegeben worden , &c.. dureb eine Gefell[chbafft gelebrter Münner im Englifchben zufammen ge- tragen und. aus demfelben ins Deutfche überfetzet. Leipz. 4. maj. Hzc editio differt a Gallica usque ad Vol, VIII. quo editores de- mum coeperunt, Gallicam editionem fequi, id quod etiam titulus. hujus. voluminis índicat. Ceterum Germanicz editionis fingula volumina indice copiofo inílructa funt, K4) Vol, XIV. p. 22. Notandum autem eft, tunc temporis Gallicze | editionis continuationem lucem nondum vidiffe : Germanicz er- go editores coactos fuiffe, argumentum abruptum ex P. Cuan- xrvomx hifloria Nove Francix fupra nota e4 citata continuare. 518 Bresis biftoria. naturalis "Ek hattenus citatis. j inter fe collatis, : eetétota hujus; TN 1 :612 i "el :ris hiftoria naturalis accuratior formari poterit fequens. 'Stirps haec vocatur Pavame (App. p. 282. €.5. 17.22. 24. 42.54.14), Palameh (n. $4.) Saffafras ( App.p. 282. € n. g. 13. 14. 17. 22. 52.) , Saffufras (v. 92), Saffifragia & Saffepes (v. rA) ! Saxafras (5. 24.), Salteribras.& Salfenfras (m. $0.) , Winauk | (n. 9.) & Winanke (s. 12. 17), Anhuyba & Anhuypitanga , | itemque .Cedro .branco .& Canella (x. 14), Xylomarathrum (n. 29), Arbor ex Florida ficulneo folio (x. 9.), Cornus (5.23. | 31.32:34.35:36-) & Laurus (1.33. 40. 4L 42.313. 44- 4$- 46. 47.48.49.$0.91-). .— Tndigena.eft plerarumgue. Ameri- .cae meridionalis aeque ac feptentrionalis regionum: .e. gr. in - ;Florida, ubi 3ntegree :ejus filvae ( pp. p.283. n.22.31.$4.); - €" Brafilia (». 14.:19.), Canada (s. 49.5 3), Carolina (2. 32.) , in Wingandecao aut Wingandeco feu Virginia (Zfpp. p.283. € t. 7. : :22:32. 37. 39. 41.) & valde copiofein Nova Francia, Luifiana (n. 49. «2. $3.), Pen(ilvania in filvis, fruticetis, arvis incultis.&ad | fepes (n. .40.) , in Nova lerfey (m. $0.) ;: Nova Georgia (n. $2.) - .& Colderthamia in provincia Noveboracenü(».46.). ^ :Cre- fcit in locis maritimis ( Zpp. 5.383. ), folum. amat :macrum.& fabulofum (n.50. 54) parum humidum (s.48.) feu tempera- tum, h.e. neque nimium ficcum, .neque mium : humidum | CApp. $9. 283.) & «nunquam :crefcit in locis udis :huniilibusve (n. 07). Climati -Batavo (5.19.) & Anglicano (z. 31: j adfuefcit , .:fed -non longeeva'fit (7. 43.) , viginti tamen an- nos quaedam Londini :vixit;( Obf. p. 326). "Variam -ma- | gnitudinem adipifcitur haec fürps, pro .climatis procul dubio forte- 44) Hie & in feqq. 05: Obfervationes, App. Appendicem hujus ipfius. Actorum tomi, &.2.:numerum A«ctovaiti in fuperioribus pag nis citatoruim. m4) N. 31. contrarium indicat , nempe folum fertile (os very good Land) Íeu bonz notz n.49. | : arboris Saffafras &c.. 319 "forteque foli!diverfitate n4)... Magna altaque: fit arbor in:- Florida (App. p. 282. 8 n.52.53.) ut & in Virginia (1.37.) & Canada (num. $3.), unico trunco. affürgens nudo. C. Appena... $282. 8 n.47.). Reperiuntur vero: etiam: minores. (App. p. — 282. € 1. 31. 47: $2.) : immo. in: nonnullis regionibus. fruticis: magnitudinem. non fuperant: (7:48..42.53:) nec truncum cras- fumacquirunt (7. 31.47.48: 53-)- Radices longe lateque: - fe. extendunt (7. 47. 50.) folumque: haud: profunde: penetrant: CApp. p.283. n.47:48. 04). . Sunt illae pro: arborum. magni-- tudine.nunc tenues-nunc craffae brachiatzeque: paucis: fibris:do-- natae: (4pp..p. 283. 1.47:50.) & permultos protrudunt ftolo-- nes(n.48.$0.). Cortex truncitegiturtenui pelle cinerea (n.1$.22.) eftque mollis fungofa ,. rufefcens (n..15.) vel fangui-- nei coloris (n, 22.) aut:ex gilvo nigricans ,. faporisaliquantulunr acris, fubdulcis, fed aromatici, ad foeniculaceum: accedentis ;. & odoris fragrantis. (App. p: 282. € ni22..39.). Radicis cortex: eft cineraceus &: arboris cortice: magis arometicus ( App. p.283.. [350 | ; C n.. —14). Notatu: digna: eft Obfervatio; quam: Karw:loco füpra: n: 50; nota: | 44 citato p. 338. de Alnis recenfuit,. | Alni: nimiruai in: Penfilva-- nia copiofe crefcebant in locis. humidis. humilibusque ,. interdum: etiam in. altioribus;; eam autem non obtinebant altitudinem uti in: Europa, fed plerumque frutices tantum: zquabant, raro: unius: ergyz, nunquam duarum altitudinis.. | Qui varia itinera illis in: terris fufceperunt, Auctori retulerunt, has: arbores tanto: minores: evadere ,. quante propius: meridiem verfus: proveniunt, tantoque: - -. elatiores craffioresque, quanto: propius feptentrionem verfus. cre-- Ícunt. Auctor ipfe deinde reperit, easdem: in: variis Cáradz: lo-- cis magnitudine Suecicis. parum inferiores fuifle; : €4). Hoc de arboribus indicis in rM affhrmavit: MoNARDvs'app. p:. 283. ldem teflatur Kar: de: illis Penfilvanix p: 300; his verbis: in: bac regione Arborum:vadicer: baud! profunde: penetrabant bu-. mum; fed plerumque liorizontaliter: excurrebant.. » Hujus obfer- vationis: occafionem aperte: mihi prebebant: varia loca. ubi: cau-- dices effodiebantur : raro enim ,, immo nunquam , reperi illorum ullum ,. cujus radices ultra pedis. dimidium. penetrabant humum ,, etfi hxc tenuisraraque erat. — $10" Brevis biftoria naturalis. & n. 12.conf. n. 22..). Ligni materies eft ex rufo albicans u rara & levis (5. 39.) vel ex albo cinerea, parum ponderofa, pe- "OPE ONCE "1: £^ A ü HE &tinibus tiliaceis (v. 15. 22.):non adeo aromatici faporis & edo- ris uti cortex (pp. p. 282. conf. 1. 22). -— ^ Arborum trunci - ramos expandunt in cacumine ( /pp. p. 282..€9 n. 47.) 5 früti- ces vero ab imo fere usque ad cacumen ramofa.& frondofae funt (Obf. p. 326. CO fequ.). Folia femper virent (App. p. - 283. 8 &. 4$.47.)5 fecundum nonnullos vero autumno cadunt - (1.48.49. $4). Folia praeterea funt odora, preefertim ficca (App. p. 283.& 4.12.). Colerillorum eft viridisobfcürior ( App. P.283. € ". 12. 47.) 5 alii.eum lucidum dicunt (v. 48): infe- rior eorum fuperficies albicat (». 47.). Suffulta funt illa pe- — tiolis longis (».31. 37.48. q4.) & alterno erdine ramis adhzae- rent.(n. 12.48.) non irregulariter (v. 47.). Novella funt in- - tegra.( App. p.283. &n. 12.19. 37. 46.) ovalia (v. 47.48.) inex- tremitate obtufe mucronata (v. 47. couf, Obf. tab. T. fig.) feu . elliptica (7. 46.)5 :his fuccedentia vero feu ligni veterioris tri- lobata (App. p. 283. 2 n. 12. 19. 31. 37.44. 46.47. 48-49. 51.52. conf. Obf. tab. VT. fig. vo.) wel faltem bilobata (v. 37. «onf. tab. cit. | fe&.it. r4). Singula folia, tum lobata tum integra, funt gla- bra, ?4) Forfan climatis vel culture ratio differentiam parit. 'Secundum Karwi Obfervationes n.50. p. 302. Saflafras menfe Octobri 1748. in Penfilvania. adhuc virebat. | P.502, ubi recenfet arbores, quz in Nova Jerfey hieme «que ac. zílate .perpetuo virent, Saflafras quidem non meminit, fub finem autem $. hujus addit , quercus alizque arbores hieme folia fua dejiciunt , .que tamen .propius mezidiem verfus .& in Canada per totum annum .eadem virentia Íervabant. - 444) Conf. Obf. tab. VI. fig. 9. 10. 11. ubi petioli multo breviores funt, | quam a Carrssv n.51. & lirackwzrrtA n. 37. delineantur. $4) Novella folia omnia elfe integra, fatis declarant tab.cit. fig, 8. & | 12. ut & figura Blackwelliana n. 37. Num in flirpe juniori z- que ac in adultiori ut & in ramis omnia hisíuccedentia deni- | que | atboris Saffofras 8c.— - | 321 bra, ad margines non dentata (s. 12. 19. 23.) & tribus inftru&a. nervis feu coftis, venisque lateralibus (Obf. tab. VI. fiz. 9. 10. 11. £9 n. 12. 19.44- $1-) Ad ramorum extremitates ( Obf. tab. VI. fig. 8. € n. 31. 46.) verno tempore proveniunt florum gem- ms, quarum ftipulae feu partes cadunt (t. 3r. id quod. etiam fi-- gura HBlackwelliana 5t. 37. indicat), quas nonnulli pro floris invo- ]ucro communi , & quidem me faltem judice re&e, tetraphyl- 1o agnofcunt (7. 31.44. $1. 54). . Florum pedunculi ori- "untur ex alis foliorum (x. 37. 44. 41. conf. Olf. tab. FT. fig. 8.) nempe novellorum, & infra illa (fig. eadem €? n. 48.) finguli pe- dunculi racemum conftituunt (Obf. 5. 329. 6 1.25. 46. A7. $1.): 4fünt.enim longi, ramofi (Obf. p. 327. € n. 31. 37. 39.) & pra- ierea tomentofi (Obf. p. 328.). Cuilibet eorum ramulo adhze- ret foliolum lineare (Obf. p. 327. 328. €? tab. FT. fig. 8. 12. t4). Singulis pedunculi ramis infident flores lutei, exigui pentapetali (n.22.31.39.48.53.) & hexapetali (n. 31. 37. 46.) vel potius | monopetali in quinque vel fex lacinias (Obf. 5. 329.6 tab. VT. fig. - 2. 5.) imo plures (ibid. fig. 3.) profunde fe&i, petalis feu fegmen- - plicis ftru&turee in diftin£tis ftirpibus provenientes: unius fcili- tis ovato- acuminatis & excavatis (1. 40.). Sunthi flores du. cet - aque in lobos findantur, atque etiam in integris angulorum veftigia ' jam compareant (app. p. 283), ulterius inquirendum fupereft: conf. «pp. p. 297. SaíTafras laurinis foliis, & p. 308. n. 41, ut & tab, fzpius citata fig, 9g, quz hujus afferti fpeciem aliquam in latere dextro in- sicat; in aliis .vero .ejusdem Eunsr: de nsidod foliis integris hoc inanifeftum non eft. | ; 44) Hoc involucrum nen femper ex quatuor tantum partibus, verum. . «etiam ex pluribus compofitum. ( Obferv. tab. VI. fig. 8.12.) ne- rn etiam florum pedunculis tantum, fed quoque foliis novellis fimul commune efl... Conf. figura Blackwelliana n. 37. £4) Figura Blackwelliana n. 37. ionflrat eadem foliola, fed juflo ni- mis breviora, juftoque, intuitu brevitatis, latiora. . 4hpp.iVov. AG. Pbyf.Med.Tom.IL. ^ ^ ^^ ss 322 Brevis hiftoria naturalis | - cet ftirpis flores omnes ftaminibus tantum (quee facile deiiciun- tür 7. 46.) inftru& funt (Obf. p. 326. € n. 48.) , quorum o&o (n. 48.) vel novem (Obf. p. 326.82 1. 46.) numerantur, cum an- theris ere£tis, compreflis, filamentis latioribus, fere quadra- tis, & corpufculis fex globofis mollibus, petiolo breviffimo af- - fixis & germen circumftantibus (n. 46. v4): hi flor €$ pro- pterea ftaminei vel 244F€$ appellantur & fteriles funt. Al-- terius ftirpis flores omhes ftylo cum germine feecundo gaudent CObf. p. 327. € 1.46.48.) , qui propterea pifiilati vel fe- $HiTlel nominantur & fruGiferi funt, rectius autem berina- phr 0d1t1 dicendi, quia ftamina fimul continent (Ol. 5. 328). Stylus eft fimplex cum ftigmate obtufo (5. 46. 44) & germine -globulari,(7. 46.) vel ovali (s. 48.). Piftillatis feu femini- , nis floribus fuccedunt fructus feu bacca, quibus accrefícenti- bus. pedunculi extremitas (Obf. 329. tab. FT. fig. 13.18.19.) am- pliatur & excavatur, vel cum corollze fundo concrefcit (s. 46.), | | qui perfiftens calycem format, fatis magna fit (tab. PT. fig. 20.) rubroque feu miniato. colore tingitur (2. 31. 39: 53.) & quercus | eapule inftar baccam recipit (7. 12. 25$. 31. 34.39. 46.). Bacca ) viridis eft, fed maturefcens caerulea fit (1.31.43. 53.) & fuc- culenta: videtur (tab. PT. fig. 20. 5; ficcata; vero rugas contrahit | (ib. fig. 13. 14. n. 9. 11.39. 40. x 4). Ceterum hae bacca for- | ma & magnitudine cum Lauri baccis conveniunt (v.53. y4).. | .Nux. v4) Ejusmodi flores germine carent, & antherx rotundz funt glan-. dulzque incerti numeri 5.— 9. fecundum obfervationem Eunx- THr p.326. X 327. .«4). Stylum, fed (tigmate acuto ,, EngETvs obfervavit etiam in floribus . | -. mafculinis ( Obf. p. 326. conf. tab. VI. fig. c.) ; cum fligmate obtu- Ío vero in femininis fe. e. Duplicem flylum in nonnullis feminis | ejusdem ftirpis reperit CorpEN z: 46. x4) Corprw illam norminat fere ficcam x. 46. J/4) A Lauri baccis has non multum differre afferitur z, 46. longe | | minores. | | | (Y f arboris Saffofras &c. 323 Nux globularis dicitur parumque compreffa & ad extremum pa- rum acuminata (tt. 46. conf. obf. b. 329. € tab. FT. fig. 15. 17.) quee . continet nucleum ejusdem figurze (tab. ejusd. fie. 16. ) quae alba, faporis amari, &in duas partes divifaeft (v. 11.). Pedunculi, ex quibus fru&us maturi pendent, valde elongantur & uti capula rubri fiunt (n. 12.31. $9.) De varietatibus aliisve hujus ftirpis fpeciebus ( i$ T4. 15. I9. 22, 23.27. 30. 31. 41. 52.) certi quid afferre haud pos- fum, quum earundem omnium defcriptiones nimis obícura, imperfe&teeque funt z 4) , fed genuinc ejus progeniei partibus omnibus fatis cognitis redditis, inquirendum reftat, quo jure nunc SajJafras Lauri fpeciebus adnumeretur. Olim & antequam Botanici fyftematici ftatuerunt, nullam ftrpem eodem nomine cujusdam generis appellandam eife, nifi 4isdem. chara£teribus, qui-eidem generi proprii funt, inítru&ta fits &se contrario, omnes fürpes, qua iisdem chara&teribus «gaudent,eotdleem nomine generico nominanrdas efTe: plures ftr- pes Lauri appellabantur, quae nunc fecundum normam indi- catam alio nomine generico difinguuntur. $$) l'oOURNEFOR- TIVS 45) primum Laur um proprie [i ffc diclam (eu re- SS 2 ! gium minores tamen effe 5. Yr. Figurz quoque I3. 14. 20, id pariter indicant. £4) Saffafras nomen illegitime flirpibus etiam minime cum illa cen- venientibus impofitum effe, ex hoc patet, quod Magnolia foliis . ovato - lanceolatis Linn, H. Cliff pP. 222, ab Anglis quibusdam vo- cetur Swamp- Sa[fafras & a Svecis nonnullis Kürr- Sttenbrafi, tefle Karuro 1. c. p. 348. 4$) loseeH. PrrroN 'l'oURNEFORT , Aquifextienfi, Dockorir medici . Pariftenfis | Acad. Reg. Sc. Socii €$ in Horto Reg. Botanices Pro- fefforis, Inflitutiones Rei berbarie, Editio altera Gallica lon- £e auctior. Tom. I. Parifiis 1700. 4.1naj. p. 597. Eodem jii c | pue eme VA a : o0 edtt10 324. ? (— Brevis hiftoria naturalis fi41 b$) ejusque varietates a reliquis feparavit, e.gr. a Lauro Alexandrina cujus fpecies ad Ruíci genus relega- vit, &a Luro filveftri teu Lauro Tiu0, quam Tinum | fimpliciter nominavit fingulisque- chara£teres proprios afligna- vit. Lauri character ipfi hic eft: ,, Flos monopetalus pelviformis. /multifidus , e cujus fundo: [urgit piftillum, quod. deinde abit in fru&um » plerumque ovatum [ea baccam , cujus. cortici.fubeft te[la wnicap[ularis , (yy feminibus fta: ejusdem. forme. * — In tabula 367. delineatam fiftit corollam. duplicis ftruC&urze; una quinque fegmenta & multa | ftamina, altera quatuor fegmenta & folum piftillum ex fimpli- ci ftylo & germine compofitum monftrat, cujus differentiae tamen in charatteris defcriptione nullam fecit mentionem, li- cet in fpecierum recenfione marem & feminam ex TaBERNZE- MONTANO citet. Reliquae figurae delineant fru&us. partes fe- cundum datam defícriptionem, | $6) Io. Ratvs, qui nondum homonyma femper expunxit, ideoque nomen Lauri Alexan- drine & Lauri Tini adhuc fervavit, nihilominus has a Lauro ge- - nuinafeparavit & fingularum charaCterem figillatim expofuit; ge- nul- editio tertía , appendicibur auffa ab. Aw. de Jurssigv, Lugdu- 2&0 , Doctore Medico Parifienfi, Botanicer Profeffore, Regie $c, Academise 6$. Reg.Societatir Lond. Socio. Lugduni juxta exemplar | Parif. 1719. forma eadem , pagina eadem: nihil enim inflitutio- - nibus ipfis. acceffit, & appendices plane alia & litteraria tantum. | continent, quz: etiam Parifiis eodem anno eademque forma figil--- latim excufa proflant titulo : Appendices a4 Tos. Prrrow (Toug NEFORT /nzfitutioner Rei berbarie ab AwT. de ]uissigv &c. $5) De hac Lauro legi meretur Arboreti facri perfetliorir Speci- men, fifienr Laurum ex emni antiquitate erutam, Auclore D. Io. GeRARD, WacNsR, Helnufadienft Medice Lubec. — Helinft, - 1752. 8. & Differtatio folemnir de Lauro. Micu. GorTtiES AGNETH- xER, Equitir Transffvami &9 Philofophie Magiffri pro obtinenda. decirine [alutarir Laurea. klalz Sax, 175 2. ventilata. 4to.. 3 N erboris Sajfafras c, 324 — guinzita brevibus definite 5): ,, Flos monopetalos quinqnepartitus; — ca bacca ,. fub cortice &xteriore tegumentum corneum feu. durum cum. uno - intus femine continens.,, $7) lo. Hewg. HevcHERvs d $) Lau- "rum refert ad: plantas flore fimplici. vegulari. |. pentapetalo ,. femine. la-. &ente intra pericarpium molle [eu baccam..— $8). CHRISTIAN. KNAvT € $) in tabula fynoptica p. 28. Laurüm adfcribit plantis flore mo- nopetalo uniformi capfulas ferentibus .compofitas earnofas ,. pulpa: inclu- dente aliam capfulam. mono[permam y. florum wargine divifo in lacinias quinque, fundo-integro, & in explicatione hujus tabule pag. 57. addit: Laurus a Tino G3 Fiburno floris fundo differt ,, qui in Lauro: eft integer , in Tino vero & F'iburzo perforatus. obfervatur. | $9Y M. --D. IounENIvs f5) (lorem dicit monopetalum pelviformem ;, "fru&um ovatum , cujus cortici fübeft tefta unicapfularis ,. fe- "mine ejusdem pene figurae feta... 60) HENR. BERNH; RvPrivs. g5) Laurum recenfet inter plantas flore perfeGio fimplici, regulari ss 3 tetra-- $$) Io. Ram , Societatis Reg. Socii, Metbodus planzrarum, emendata: & aucfa &c. Londini r703. 8vo, maj, p. 157. Eedem. titulo ea-- demque. forma recufa Amflel. 1710. p. eadem ,. & Londini. (vide- tur autem alibi) 1733. forma paullo minori p. 162, In prima editione ibid, 1682. 8vo. min.. hxc charadcleris. definitio nondum: reperitur. | e 45) Index plantarum Horti medici. Academia Wittenbergenfir, ^ Au- ort lo. Heg, Hevcuggo , Dbi]. & Med, D. Anat.&*. Bor. Prof. Publ, Vitembergz: r711. 4to p: 14. «5) Metbodur plantarum. genuina &c. adornata. atque. edita & Cugx- STIANO KNAvT -* Med. Doct, Archiatro Anbaltino Ge Bibliotbeca- rio.Hallenfi.. Lipfis. & Falx 1716. 8vo,. * |f) Fade mecum botanicum &c, fecundum metBodum "Tournefortia- nam adornatum:a M.D.lonneN10 7Med, Doct. 6 Prof. Phyfic. Ord, Colbergz f..a, Recufum Francof. & Lipf. 1717. 8vo P. 195: 196, £5) HrN&. Bzgwn: Rverit FJora Tenenfér &c. edita a Io. Hgxn, Scuv-- TEO',. Med. Gand, Lufato - Guef'pbalo &c, Fxancof. &.Lipf, 1718. $vo La P MT ALT ET. Brevis hiftoria aturalis | stetrapetalo, gaudentes feminibus teGhs.. Bacca monopyrena b 5)... 61) i HraMANN. BoERHAAVE i$) charatcterem fecundum frué&tifica-. tionis partes jam ita definit : ,, Jos smonopetalus , pelviformis y ' a3 quadrifidus aut. pentapetaloides plerumque y; nudus , [Lamina o&o quafi ,Tramo[a &3 bracbiata, in mare. | Ovarium fit fru&lus ovatus ,: bacca , Ofutb cortice duro tegens capfulam unilocularem , fetem. femine fimili, in. femina ks). ..62) PETRvS.MaAGNOL /5) haec habet: ,, Calix ' l N13 349 .4 » di .8vo p. 82. Omiffo Schuttei nomine vultis in Tocir correcta t9 aucta, lbid. 1726. 8vo p. 73, & hoc titulo : ArseRTI Harrem, Phil. 6$ Med. D. Med. Anat. Chir. Bot. P. P. O. Confil. Aulici €. | Arebiatri Reg. £9 Elecf. Soc, Regg. Angl, €9. Suec. Sod. Flora Te- menfis HeNR. Brenn. Rvpeu ex poffbuimir Auckorir fehedis 69 pro- priis ebfervationibur aucta 9 emendata &c. ; Yen 1745. 8vo | p*2- 93. | rei EN - 5) Mirum.elít, HEvcugRvw & Rvyprivw , flrenuos Rivixi Teclatores, Lauri ;corollam .adnumeraffe floribus .tetrapetalis,, quum ;hic omuium «maxime follicitus sfuerit, corolla, «eti -profundiffime :fe- .. C5, fundo ;tamen «cohzrentes , 4monopetalasevocandi, -— * v y Ex un o "M * E i$) Index alter Plantarum, que án'borto Academico "Lugduno -'Ba- tavo aluntur.&c, confiriptus ab VgRM. BornHAAVE Pars II. Lugd. Bat. 1720. 4. maj. p. 215, | HN E Citat fimul ;Malp. An.Pl. 43. 144.48. 436. i.e. Mancztu1 Mar- PGnit, Philofophi 65 Medici -Bononien/ftr, e Reg. Soc. Opera omnis. &c. Londini fol.maj. & Lugd. Bat. 1689. 4. maj. In utraque editione P. I. & II, anatome plantarum primo loco occurrit & P.I. t. 9. n. 42, fiflitur gemma; n, 145. citatur quidem Laurus & Gladiolus, fed pofterioris tantum flos delineatur ; nec n, «8, nec alibi 1n utraque parte quidquam de Lauro extat; n. 239. P. I, vero 250 0. bacexz:embryonis anatome exponitur & delineatur, : uu (1) Pez: Macxor, Regir Cenfiliavii $$. Medici , in alma Monfpe- —. Hienffum Medicor. Academia Profefforir Regii , olim borti Monfp. Prafetti & Acad. Reg. Sc. Parif. Socii. Novur Garacter. Planta- |oYum &c. Opur pofl bumum ab. 4. filio, in eadem. Medicor. Aca- demia Profeffore Reg. in lucem editum. Monfp, 1720, Ato p. 315. ks bd érboris Saffa fras Gc. 327 | Án; tifolius, qui cito decidit ; flores conferti, monopetali: albi, im. qua- » tuor partes utplurimum disif , cum plurimis UreviGus fFanpinibus G api- 5 Cibus luteis ;. fru&us oblongus , primo viridis, deinde niger; fub corti- —.te nucleun: babet bifidum.** 53) STEPH. FRANC. GEorFROY m5) Ms. dat defcriptionem:. ,, Flores fecundum vamos exeunt. conferti, ,5monopetali , pelviformes in quatuor, vel. quinque partes divifi e luteo y albicantes, cum multis in medio. apicibus €9. piftillo ,.:quod. abit in fru- : 3 Bum feu baccaim cerafis minoribus parem, in aliis ovatam, in alüs ob- 5 longam y gracilem., colore primum viridi , ubi maturuerit migro, que " Jub. cortice tenvi teftam continet wunicapfularen ; callofaim y duram , fe- », mine fetam ejusdem pene forme y. € rufo Jubuigricante , in. duas partes — »fiffili, odorato, acri, fubamaricante, pingui....-64)) 1o. CAsP. GEMEIN- HARDT 7) $) refert Laurum ad plantas floretetrapetalo regulari, feminibus in bacca monopyrena. 65) Io. Ivr.HECKERvs 05 cui flos eft perfeCtus, fimplex , regularis, tetrapetalus,. fru- &us te&tus in capfula molli feu bacca. 66) Can. LiNNEvs f 5), qui in liac fpecie figillatim haec: indicat: ,, Maris corolla: tetrape- »tala. alba',. [Layninibus oo: vel. duodecim... Femirue: flores: mom. excami- »synavi ba&ienus ,. bine utrum Bermaphbrodita femina an pura femina di- y cenda, in medio relinquo. ^ 67) CHRIST. GoTTL. Lvpwic (44. )- in Lauri Tournefortiane fpeciali charaCtere hunc ita definit : » Flores in alis foliorum conglomerati , flores [tamimei € piftillati in du- 5 plici planta , corolla utplurimum quadrifida: mas [lamina o&o ad. duo- | ES , fena pitülum acuminatum C3 baccam oblongam praebet. « 68) m5) Loco füpra n. 39. citato T. III. de Vegetabilibur indigenis p. 696. n5). Io. Case. GrewEmHARDT, Lawbz- Hexapolit: Catalogus planta- rum circa Laubam nafeentium tam indigenarum , quam exoti- carum culture mangonio ibidem Dép pesienin &c. Budiffez & Laubz 1724. 8vo p. 6r. e 5) Io. Ivru Hzcken: Pe. Reg. Hall. Collega Einleitung in die Be-- . tanic &c. Halle 1734. 8vo p. 367. p5) Hort. Cliff, p, 155. conf. [upra n. 3. nota c3. 323€ dày Bresis Viftoria naturalis 1 68) Lavn. HersTERVS 4$) recenfet Laurum inter plantas po. lycotyledones floribus perfectis (ive pétaloideis ; bacciferas | floribus monopetalis , quadrifidis. 59) Can. AvG..de BERGEN - 15) hac pauca profert: ,,Calyx nullus; corolla campaniformis pa- s» tens 5; flamina movem; Pericarpium: drupa ovalis , unicapfularis ; fe- — Ten: nux ovata unilocularis; mucleus ejusdem formae.**.— v0): IoAN. Nrs Horenvs, To. Fil. & Nepos s4) haec annotavit peculiaria: | o Iam decies quotaemis flores Lauri vulgaris C. B. obfervavi femperque — o» fequentibus in pun&is a NNI defcriptione diverfos inveni..—.Calyx: 5» involucrum generale tetrapbyllum ,| marce[cens €9. onte florum apertu- y ram. deciduwm , foliolis. conftans rotundis concavisque , contineus ple-- » rumque flores quinque pedunculatos , alternatim pedunculo calicem fe- 5» fLinenti infertos ,, impari medio & reliq. altior. partial. nullus. — Co- o» TOlla: petala quatuor ovato- acuminata, concava eveCia , equalia &3 »» equalis infertionis ; tie&arium nullum detegere potui, etfi oculum ar- gofnaverim. — Stamina femper 9. fecundum celeberrimi LiNNxE. defcri- ^os bfionem fe babentia. — 4n differentiam banc transpofitio ex. matali cli- , mate produeat dubito ? Certum e[t, culture negle&um Jepius arboris: 5» bus exoticis flores ma[culinos producesdo nocere, — Citrei enim ToURe. 3, NEFORTII fpecies quecunque ab Zturantii [peciebus peculiare babent 4. y quod (fi arbor in vigore conftituta) tertius quivis flos ma[culissus [i d 21840, fi ab byeme male babita fit arbor ,' plane omnes flores ma[culiti. » vadunt. — Cum itaque be arbores accidentaliter polygame fiant, clas. »fem 23. Exc. LiNNEI minimeaaturalem cenfeo. 71) MicH. GoTT- LIEB ASRUETHEER t5) hujus fpeciei PNE hifce defcri- bit: | 45) Lava. HrrevERI Sobala plantarum &enerale ex frncttficatjon &c. Helmítadii 1748. 8vo maj. p. 15. rj) Canoni Avcvsri de Benoex. Med. D. & Prof. Publ. Ord. Flora Francofurtana methodo facili elaborata &c. Francofurti ad Via- drurn 1750. .8vo p. 45- 5$) Vid. Aa Helvetica phyfico --matbematico - botanieo- eS &e Volum I. Ball. 14x. 4to p. 71. $5) Difersatio de Lauro xe. P. .324, nota bg citata, p. 9. arboris Safffras 8r, 329 bit : , Flores e luteo albicantes tn alis foliorum congloterati, atque iu , gemma bifolia, decidua; contenti, flamiuei € piftillati in duplici plan- »ta, Martio € Aprili protruduntur, — Calix nullus, nifi cum MAGNO- »LIO genmam bifoliam cito deciduam, aut cum LiNN XO corollam ca- - -,licem dicere velis. Corolla monopetala , quatuor vel pluribus laci-: : | l Ld »tüs profundioribus , ovato- acumimatis concavis, ere&is , con[picua. » Stamineus flos filamenta o&o, novem , plura, corolla breviora, com- »preffa, obtufa. Antherae rnórgini i fdumctitoruin fuperne utrinque ad- »naie, Pifüllatus flos piftillum acuminatum , tigma obtufum , ger- men fubovatum, quod mutatur it. baccam ovato - acuninatam &c. 5. In reliqua fruétus defcriptione non differt ab aliis. In obfer-: vatione addita A, fatetur, fibi, uti Lrxwzxo, unquam flores femineos haud oculis ufurpare , nedum explorare licuiffe,: proptereaque fe praemiffam hujus fpeciei defcriptionem haud omnibus numeris abfolutam effeaugurari, 72)PHu.MirLERVS (n.48.) in fexta adhuc Di&tionarii fui editione hune proponit. charaéterem latine redditum: | F7os eft. wonopetalus, infundibulifor- müs, in quatuor. vel quinque fegmenta divifus. — Mafculini flores: babent ftamina o&o , ramofa (branched in to arms). Ovarium femineo vum florum abit in baccam, unicum femen includentem , cortice corneo inclufum €9 membraua te&um.... Qua ratione idem 'eundem defini-: verit in feptima editione, mox fequetur. :73) Ars. de Har- LER 45) 1n Lauro vulgari C. B. haec obfervavit: ,, Folig calycis 3j quatuor alba, ovata: Stamüna trim absque duabus glandulis ad bafi " » pofitis : fex alia €. alias o&o cum duabus glandulis fab. antbeva fitis y: | Ofratius votundus cum tuba fimplici & fligimate lato, cave. —. Hzc fepe ,» conjunta florem iiw audrogynum., alias feorfim pofita. dioicum. 74) Dv HAMZL (n. 49.) capiti de Lauro in genere p. 349. pro-.- oup Mola proefixit Lauri vulgaris ipfas icones Tournefor- | tianas (4$) Enumeratio Plantarum Horti Regii & agri Déliapf y aucta 00/0 emendata ab Aysskro dé HattgR, Horri Prafeclo. G Jpttinges i0 1753. 890 p. 15. Mpp.Nov.AG.Pbyf.Med. Tom.II. [poet] 3 3o. Brevis bifLoria naturalis tianas (n. 55.), fed pariter fine fexus explicatione, 75) Lc, CuxisTi. SCHEEFFER v5) haec indicat: Flores im alis foliorum. y conglomerati ; [Iaminei & piflillati in. duplici planta... Corolla mono- petala, utplurimum quadrifida. — Stamineus. flos [Lamina otio &3 duo- »decum , Piftillatus fios purum acuminatum C3 baccam oblonga. con- - »» fiet. Y Liquido conftat yi dis dnas citatis au&toribus fermonem effe de charactere Lauri vulgaris, non omnes autem ipíos ta- lem examinafle , fed nonnullos eundem ex alis tantum de- fcripfiffe, in ipfis preeterea annotatis valde variaffe, quod ex - collatione praecipuorunt momentorum facile patet. Gemmaíeu | calyx communis eft bifolius cito deciduus n. 62.715 quadrifolius | n. 70. Flores ex alis foliorum proveniunt conferti n. 62. 63. feu conglomerati n.62.71.74. pedunculati & numero quinque, - medio altiore n. 70. Calyx corolle proprius negatur n. 61. 68. 70. 7I, vel calyx nominatur ipfa corolla n. 73. Corolla dicitur fim-- pliciter monopetala n. 45.59. 68. (cuius fundus integer n.$8).- vel quadrifida n. 4. 62..67.68.69. 745 quinquefida n. $4. $6. $85 quadrifida & quinquefida: n.61. 63.72, vel etiam in plures. lacinias divifa. n. 715; ab aliis vocatur tetrapetala n..60. 64. 6$4. 66.75. 73. pentapetala n.s7. Flos [Famineus & -piftillatus figillas- tim delineatur fed non defcribitur n.$4 5.74. | Sexum feparatum in duplici planta nonnulli modo notarunt n. 61.66. 67. 71:72. 7: 75, qu& diftinétio conftans in dubium vocatur n. 70. Seepe 1 uno floreandrogyno uterque conjun&tus obfervatur n. 73. Sta. minum in flore: mafculino numerantur oCto n. 6I. 72, novem. n. 68.69, 70, O€to ad duodecim n. 66.67.75, o&to;novem plura n.71, tria fine glandulis ad. bain pofitis, & fex vel.otto cum duabus glandulis fub anthera fitis n. 73. /VeGarium reperiri haud. potuit n 7o. Filaménta compretYa, obtufa n. 71, ramofa n. 61. 225 4ntbere margini filamentorum füperne utrinque adhaeren- tes d. 71. annotantur, Stylus cum germine, feu piftillun, fine fta-. |- soo mim v 5) vid. fupra p. 313. n.51. Pars Ill, p. 268... ScoV een" | — gtboris Saffafras 3c. 331 minibus ex floris fundo furgens delineatur fed non defcribitur -n.5$.74. Piftili acuminati mentio fit n. 67. 71. 74. & tubae fimplicis n.73. — Stigma obtufum vocatur n.71. latum & cavum -m.73. Germen fubovatum n. zr. x $4). Frutius feu bacca eft mol- lis n.57.65 , carnofan. 8, ovata n. 55.59.61. 63.68. feuob- ]onga n. 62. 67.74. aut ovato - acuminata n. 71. fub cortice in- -cludens teftam monopyrenam n. 6o. feu unicapfularem n. $5. 1$6.59.63.68.73, duram, corneam n. $6.61. 72. feu callofam ."63. Semen feu nucleus e sdUrà formae n. $5. $9. 61. 63. 68. "unicus n. $6. bifidus n. 62. 63. membrana te£tus n. 72. indi- atr c Vt certior de his omnibus fierem, optata occafione hoc "anno 1761, oblata proprio examini fubjeci flores hujus Lauri "vulgáris utriusque fexus. Obtinui autem ex horto aulce Sere- niffimi PRiNciPIs BRANDENBVRGICO - CVLMBACENSIS, qui-Er- lange colitur, die 20. Martii aliquot ramulos florum alabaftris jam onuftos, d. 21. Aprilis alios cum jam explicatis floribus mafculinis & denique initio Maji alios cum floribus femininis apertis. ;Porro d. 19. Maji accepi ex horto academico Altor- fino etiam aliquot ramulos ex quatuor arboribus omnes femi- ninis tantum floribus refertos. Hic Norimbergae demum in nnico horto quodam , füburbano viginti fex inveni Lauri arbo- res adultas, omnes unius ftirpis foboles a multis retro annis -educatas , omnesque meris floribus mafículinis feu ftamineis gravida, qui a die 12. Maji usque ad d. 25. ejusdem menfis Ii 5 pede- E X5) Nemo mirabitur, tam mancum effe floris feminini characterem, quum in colifeffo fit, eiusdem examinandi occafionem plurimis defüiffe, con£. n, 66.71. BorRHaavivs n.6r, LvDwiGivs n, 67.- é& MiILLERV$ n. 72. florem flamineum |.& . piftillatum quidem di- ftinxerunt, fed in hujus defzriptione folius ovari mentionem fe- cerunt ; MAGNOLIVS Vero n, 62, ftamineum tantum defcripfit flo- rem & "Bine diftinctione fructum ei junxit. Gsorrzov n. - 63, etiam fractuma fente mon feparavit. n idis s Brevis biftoria natwralie pedetentim fe explicabant ys5). Cur he Norimbergenfes tam - ' fero ad perfe&ionem fuam pervenerint, illee autem Erlangen- - fes multo citius : cauffa procul dubio eft harum fürpium hiber- naculum non unius conditionis : Erlangenfes nempe in hypo- caufto, Norimbergenfes vero in cella fubterranea per hiemem - affervatae funt: accedit , has d. 24. Martii libero aeri expofi- | tas fuiffe, quo tempore diu adhuc aura fpirabat frigidior at- que ventofa. Nihilominus Erlangenfium quoque ftirpium flo- res mafculini penitus jam expanfi fuerunt, femininis adhuc clau-- fis , adeoque aafculina organa officio fiaá jam fun&a funt , fe- mininis nondum praeparatis, id quod in aliis ftirpibus dioeciis zque ac monoeciis pariter fape fed non femper contingit, etfi hic ordo, rationeufus praeftandi, inveríus videatur 2:4). Quae in his floribus obfervare. contigit, funt fequentia; figuris omni accuratione ad naturam fa&tis illuftrata. I. Obfervata in floribus majculinis.. Tab. VII. fig. 13. a. eft una ex gemmis , quae per hiemem jam ad fingulas ferme fol'orum alas reperiuntur, quarumque plurimae fteriles manent. Fig. 14. oftendit florum peduncu-. los, quorumunus, fzepius duo, raro tres, rariffime quatuor, fimul ex tali ztemma primo vere fürgunt fatis longi, finguli unis. cum globulum, paene fphaericum, fuftinentes. Refolvitur tunc gemma in duas fquamas feu ftipulas bb. quae nunc cito cadunt; munc etiam ad florum usque explicationem perfiftunt, & intef florum. Jy 7?) Quz ex his prima & fola d. r2 P Mal florebat, in hybernaculo in- ter malos aurentias aflervata fuit , reliquz omnes ;. quz octiduo pott flores explicare coeperunt, in cella tantum fübterranea ficca 5 omnes vero ab aliquot annis non transplantatz fuerunt. uo» | modo ex his fexus. mutatio (conf. n. 70-) derivari poterit, ego | quidem perfpicere nequeo. | £4) Exempla nonnulla jam.g citavi hopam;/ Aorum T. I obí.p. 445- - moris Saffafras Ec. | 423 florum. pedunculos:novanr continent genimam.c, qua poftea format: ramulum foliofum. Florum globulus feu alabaftrus fig. A5. componitur ex quatuor foliolis ex albo herbaceis , fubro- .tundis , concavis; duobus exterioribus minoribus & anguftio- ribus fi ig. 15. 16. d. d. & totidem interioribus, majoribus, am- . plioribus & ad cohaefionem cum pedunculo crenatis fis. 15. 16. -.e. fig. 17.f. a facie externa,internag, qua verum;florum in- | volucrum commune formant, fed plerumque poft florum in- &remeéhtum mox.cadunt; interdum vero horum bina exteriora floribus jam apertis adhuc aliquamdiu per(iftunt fig. 18..36. d. d. & rufum colorem induunt. Ejusmodi involucrum feu calyx .€ommunis continet quinque florum primordia fig. 17. b, fingula brevi pedunculo proprio; communi inferto.,, RH & in Orbem pofita.. :Fig, X8. reprae(entat.duos. pedunculos commu- - .nes ex una gemma ortos cum floribus jam explicatis , Ubi ite- rum b.b. gemm:ze duc fquame adhuc perfiftentes cum nova inter duos pedunculos gemma c. & folii petioli abíciffi fuperficics va confpiciuntur, ..Fig. 19. eft flos feparatus.recens apertus; 20. - paullo aduitior, in quo ftamina jam longiora evaferunt, uterque a facie fuperiori; fig. 2 1. idem a latere, 22.atergo. Omnes hi flores , exterius & interius ex albo paullulum favefcentes, nul- lo gaudent calyce proprio, & corollae feniper i lr quatuor tan- tum ovata, utroque extremo anguftiora & interius paullulum ,excavata, divifae funt. fegmenta,; quae ad. fundum .ar&tiffime inter fe cohzrent fig. 533. & non cadunt ; fed marce(ícunt & .Cum integro flore demum pereunt. Stamina, primum fegmea- .tis muito breviora f8- I9, deinde iisdem longitudine ferme 2e- qualia fig. 20: 21. in eo conveniunt , ut filamenta fint albida , plana & paulluluni compreifà rm apice plerumque obtufa "quandoque paullo acutiora fig. 29, ini magnitudine naturali fig. .23.2€, 30€t2 24.26.29. Ejusdemextrenio fuperiori ütrinque adharet anthera oblonga, aurei coloris ; cum filamento conti- | .Rua,non globofa fed lateribus extenuatis filamenti Fuigio ova- tt 3 | tam. » 334. Brevis hiftoria naturalis E tam figuram cum focia fua concilians. In his antheris trang» verfe diffeGtis fig, 27. cavitas manifefta apparet. Poft plenam - maturitatem antheree pars lateralis exterior fig. 30. 31. k. für-. fum voluta refle&titur & pulveri in cavitate conténto. exitum - parat. Differunt autem ftamina ,. quod nonnullorum filamen- ta nuda fig. 23. 24, aliorum infra antheras in utroque latere, rariffimein uno tantum; peculiari glandula pallida inftru£&afint, quee plerumque fubrotundce fig. 25. 26, rato ovataefig. 29.0, fim-- plices, adhuc rarius geminz fig. 29. ..n, ope breviffimi pe-- -tioli filamento annexa; & transverfediffe&tee fig. 2.8. folidee funt. "Quodad numerum horum ftaminum attinet, ille in hac Lauri fpe- - cie valde variat nonfolumi1n variis furpibus, verum etam intüna ^eademque. Ex viginti tribus illis ftirpibus mafculinís hie No- | rimbergee repertis (quarum flores adhuc vigebant) unum exa- | mini fubjeci-ramulum, & in fingulis eorum floribus (quorum plusquam centum exploravi) ftaminum numerum frequentio- rem notayi. In ramulo feptem fürpium flores plurimi oco tantum ftaminibus gaudebant, in feptem aliarummndecim, in tri- um novem;in aliarum trium duodecim, in duarum decem, & iu. unica ftirpis ramulo tredecim, ^ Vbi flaminum numerus erat. impar, unicum ftamen floris medium feu centrum occupabat | 46), quod in flore recens aperto pree reliquis tam breve e fiz.32, ut glandulee ejus cum floris fundo cohierere videantur. - Numerus ftaminum glandulis »vel carentium vel inftru&torum - pariter variat. Plerumque quatuor extetna, fegmentórum hiatui proxima , glandulis his carebant: id inveni in novem. elg . irre ira otto ; adco OHCHN tredecim ! ! ftami- ^A 6) Num flylus fine germine, quem Eae in medio DAS mas | ^ culinorum arboris Saffafras obfervavit (vid, Obferv. p.326.) a tali fla- mine folifario differat, accuratius adhuc inquitendum eff: flrudu- ra certe hujus ftyli tab. VI. fíg. 2.3. 4. propter appendicem utrius ''que lateris cum antheris lateralibus noftrz figurz 23, valde con- yenit, , arboris Safffras Ge... 334 flaminibus fcatebant; in horum externorum tribus tantum glan- dulee deficiebant infeptem ramulis cum floribus o&o, novem, decem, undecim ftaminibus ; ; & in unico ramulo cum floribus novem ftaminibus inftru&to, horum ftaminum duo tantum glan- dulis privata erant, Iníex e contrario ramis, quorum flores oQo , novem, decem,undecim, duodecim ftaminibus repleti muon omnia ftamina duabus glandulis erant praedita, & denique ex his ramis jam numeratis tres occurrebant, quorum flores o&to, decem, duodecim ftamina continebant, ex quibus in pluri- mis his floribus duo unica tantum glandula diftinéta erant. JI. Obfervata in floribus femininis. Florum femineorum alabaftres fiftit fig: 35.34. 35. eodermi modo ac maículinorum conftru&os, paullo tamen minores, & fig. 36. delineat ramulum cum floribus expanfis. In his figuris b. c. d. e.f.g.b.i. easdem partes indicant, ac in figg. 15. 16. 1. 18. Fig. 37. oftendit florem feparatum recens expanfüm a fa- cie fuperiori 38. a latere, & a corolla denudatum fis. 39- Hi omnes, uti mafculíni, calyce proprio carent, eorumque corollae monopetala profundiffime in quatuor tantum fegmen- taovata, ad utrumque extremum anguftiora, & interius excava- ta, fed magis alba quam flava, divifae funt. Singulihi flores etiam inftru&i fünt. ftaminibüs, fed femper quatuor tantumi fiz.37. 38 , quorum unuri ad fingulos fegmentorum hiatus pofitum eft. Hzec autem ftamina, quorum unum feparatum fig. 40. 1n magnitudi- ne naturali, fig. 41. auCta, a facie interna repreefentat; longe ali- ter funt conftrutta quam in maículinis. . Filamenta namque - omnia, in omnibus floribus, ne veftigium alieujus glandulae monftrabant: albida quidem pariter erant & compreffa & pla- na, fed apice acuto ultra antheras notabiliter prominebant 5 he anther&, etiam aurei coloris , oblongae & a facie interio- E: pe cylindrice pe tantum Kass xw Glamento latera- 2 00555 diter ES $36 i: — Brevis hiftoria naturalis - iter utrimque adheerebant ita , ut inter illas. & filamentam ful- eus exiguus relinqueretur, qui vero in exteriori facie: deficie- bat, & hinc anthere ibidem cum filamerito füperficiem con-' vexam formabantfis. 38.39. Ejusmodi ftamen feparatum & per medium antherarum transverfe di(fe&um fig. 42. porro nullam: plane cavitatem in antheris manifeftabat, fed hae ex fungofa quati fübftantia contextae apparebant, quae ommia fig. 43. infigaitér au&ta clarius adhuc monftrat, ubi f. filamenti planitiem , 4. 4. fulcuminter hanc & antheras, & r. earundem & filamenti fuper- | ficiem exteriorem convexam delineat. ^n foribus Alterfio acceptis, ejusmodi ftamen fis. 44. 46. diffe&tum 45. in magnitudi- ne naturali & auG&a, paullo aliam exhibebat eoa : nam apex filamenti quafi. triangularem repreefentabat, & inter fi- lamentum & antheras notabilis fulcus haud comparebat ; in. his. .vero & illis anthera non dehifcebant nec pulverem fparge- bant, fed ex maturitate arida fa&tee fig. 47. 48. tabefcebant tan-- tum 56). Ex fundo floris fig. 38. 39. furgebat piftillum, feparatum. fig. 49. $0. in magnitudine naturali & au€ta, cujus germini ovato - infiftebat ftylus corollze altitudine fimplex, paullulum inclinatus | & in fügma bifidum terminatus, quod fuperne oculo armato confideratum cavitatis duplicis veftigium fig. $1. monftrabat.. Nonnulli flores duo. continebant piftilla fig. $2. c 6) ceterum ut alii conftru&i 5 borum unus tamen fig, 53. preter duo piftilla " corollam TECH exhibebat. Glandulofum ne&tarium Linnzea-. num eirca germen, omni adminiculo adhibito invenire haud potuid6). Quum omnes flores piftillati abs me examinati qua- tuor . 6) Cum his antheris inanibus valde conveniunt globuli ciroa orífi- chüm fuperius cylindri in flore Napzz feminx. obfervati; vid. ho- ipbboorts N. C, Tom. I. obf. pag. 440. & 443. & eorundem. ta c6) Simile obfervavit Corpewivs in floribus arboris Saflafras vid) fuper. iA .309-mn 46. - | 46) Notandum eft, Launim fic dictam indiam: Aldini robe itk geners | ue erboris Safffras &c. 337 «tuor ftaminibus unacum piftillo fimul gavi(i funt, TounNEron- ^IUS (55.) vero corollam .cum folo piftillo delineavit, & mihi in-mentem venit, laudatum CoLpENIvM (46) de floribus ar- boris Saffafras annotaffe , illos flamina facile dejicere , follicitus fui , ut-unum vel alterum adhuc ex ramulis, qui interea jam defloruerunt, ex horto Altorfino obtinerem. Et ecce! flo- rum fuperfttum alii fig, $4. pleraque ftamina, ali fig. $5. 56. omnia jam excufferunt ita, ut figuram Tournefortianam per- "fe&te repreefentarent, id quod tales flores biduo poft Erlanga :obtenti confirmabant : funt itaque ejus modi feminece ftirpis flo- res vere hermaphroditi feminei. Hi Erlangenfes quotannis fru- &us perficiunt fequente anno maturos, qualibus onuftum ramu- lum hujus anni menfeMartio unacum primis florum alabaftris ac- cepi, quorum unum cum uo pedunculo fig. $7 , pedunculum fe- | paratum cum fua ampla bafi, qua -baccam excipit fig. $8, .bac- :cam feparatam eum areola, qua pedunculo adhaefit fig. «9 , ;bac- ;cam transverfe diffe&am cum nuclei binorum loborum divi(io- ne fig. 60 , corticem vacuum fig. 61. & nucleum, tefte fua pe- ;culiari adhuc te&tum fig. 62. repraefentat, quas partes omnibus | notas defcribere, fupervacaneum effet. Notandum adhuc eft, | Altorfii, ubi quatuor ftirpes feminei tantum generis quotannis florentes aluntur, piftilli germen aliquod inerementum, ad pifi «irciter magnitudinem, quidem cepiffe, hucusque vero femper | ante perfectionem decidiffe, cujus cauffa forfan eft, quod-nul- , Jum adhuc mafculum focium habuerint. Fig. 63. delineat aug- '4mentum gemm:e novae, inter pedunculos florigeros fig. 14. 18. | 36. c. provenientis, & , poftquam adultus ramus defloruit, no- | vum ramulum foliofum producentis, ubi s. s. indicat hujus gem- , mee ftipulas, :.:. nova foliola. Jn folis adultis ad omnes fer- | | | | me generis Lixwxo fuppeditafle, ut ipfe -H. Cliff. .p. 154. .n. 4. indi- €àt: hoc nectarium hinc in citata fpecie adeffe & fecundum da- | tam Cclstiphionerm fe habere, in aliis vero fpeciebus deficere | potett. | Mpp-iNoo. A8. Pbyf. Med. Jom.11. "npa / 558. Breiis hiftoria ndtwralis | A» me: venarum: cuta: cofta: angulos in utroque latere; — : in alterutro: tantum, fe: manifeftabat exigua glandula globofa. flava, id. ies particula: 1... ejusmodi folii: hujus. ramuli. reprae- | fentat:. Ex his. aliis catis formandus. erit. Lauri: wélcinn chara&er] pi vip Mafeul. 1 Femin.. CA. commuris; tetraphyllus- » Car.Con.utinmafículinis. folia. rotunda; ere&a con-. STAM: quatuor; corolla. bre- cava 5, proprius; nullus. viora, ad corollae fegmen-. Cox. monopetala: ad: fundum: torum: hiatuspofita 5 fila-- " 1 usque: quadrifidà 5 fegmen-. ta. ovato-acuminata; con-- cava; ereCta; ar&te ad fun-. dum connexa .,, non. deci-- dua:. STAM. incerti numeri, 8. plura: ad! 12,, corolla: paullulo: breviora,, (ine: conftanti. ordine; plerumque tamen. inextimo ordine quatuor;, Filamenta. compreffa,. ob-. tufa. vel. obtufe. acumina-- ta.. ZInibere: dua, oblon-- gae, ad.margineme exter-- nunxextenuatae,, cum. fi-- lamentii utroque: latere: füperlori continuae. Glandule plerumque duse;, slobofee,, raro: geminae ,, petiolo: breviffimo» fila-. mentis interioribus, rarif-- fime omnibus, paullulum. infra antheras affixa. . PisT;.nullum.. PisT.. Germen: ovatum: in cen-- Pkn1c.. Drupa.ovalis, acumina-- SEM.. /Vux ovata. [Nucleus cjus menta: compreffa ,. acumi-- nata 5 antbere: duae: cum^ utroque: filamenti. latere: paullo. infra ejus: acumen: continuae. exterius: con-- vex, interius: cylindri-- cc: vel planae, omnes. fa-: tuc... INNe&Garium: glandülofüm; nullum:. | Giandule: filamentorum! | nullae: ; tro: corollaes, Stylus: (im-: plex;, paullulum: inclina tus. longitudine: ftami- num;. Stigma bifidum ex-- cavatum.. 0 esl d eee ta; unilocularis.. dem formza,. Qui tUs carere. 3 «arboris Saffafras Gt. | 339 Qui hunc charaCterem cum illo arboris Saffafras (app. p. 321. feqq.) comparat, facile invenit , eum ab illo notabiliter differre corollae fegmentorum numero, in floribus mafculinis antherarum & glandularum cum filamentis nexu, & .flores fe- mininos feu ;/hermaphroditos femineos omnibus glandulis penm- fLiNNzvs hinc, qui inccondendo fuo fyftemate potiffimum .eo allaboravit, :ut illud naturali proximum ftrueret, propterea- que plantas affines ad unum genus reduceret, utut nonnullis fru- (ificatioriis;partibus differentes , Zuri genus ad clajJem plantarum bermapbroditarum xetulit eiusque cbara- erem multo laxiorem e6) formavit ita: :CAL. millus , «riii corollam.calycem diceres. «Con. Petala fex ovato -:acuminata,.concava, :ere&ta : alternaex- «teriora-f 6). | £o ANeGiarium conftans tuberculis tribus, acuminatis,.coloratis, ;jn duas fetas ;definentibus, germen circumftantibus g6). 'STAM. Filamenta novem , «corolla breviora , -compretfa, .obtu- fa,ternain fingulo ordime'b 6). —ZAntbere jmarginifilamen- torum füperne utrimque adnata. E .Glandule.duse globofae, petiolo ;breviffimo, .fingulo fila- ;mento intimi ordinis prope bafin affixa. : ^ . au 2 PrsT. E ,€6) "Genera Plantarum &c. Editio V. (hactenus , quantum Ício, ulti- ma). 'Stockh, 1754. $vo maj. p. 173. n. 452, aqua priores paucis- Íimis tantum verbis , re ipfa autem penitus.non,, in Lauri defini- tione differunt. EM. f 6) In Syftem. nat..edit, X. T. II, :Halz recufa 1760..p, IOIO. n. 452. corollam. nominat calycinam. | | | £6) Conf. p. fuper. 336. nota d €). In citata SN. editione hzc tu- bercula vocantur tres glandulz, bifetz, germen cingentes. 6) In S. N, filamenta interiora nominantur glandulifera. 340 Brevis bifloria naturalis md PisT. Germen fubrotundum 5. Stylus (i mplex:, aequalis ,. longitu. | dine ftaminum ;. Stigma obtufum, obliquum. Pn. Drupa ovalis acuminata , unilocularis, corolla compre- henfa. SEM. [Vux ovato acuminata; stucleus eiusdem forme, | In obfervatione fubnexa heec monuit: ,,maxima fpecierum » pars unacum Cinnamomo € Camphora bermapbrodita. e[P, is , nonnallis. tamen Mares Jeotfi "nin dicecia prodeunt, ut in Lsund » Tournefortii, wbi etiam. fiepius [Lamina.o&o. ad. quatuordecim cui. corolla. quadripartita. nuda... Corpufcula, filamentis quibusdam ,8dnexa , e[fentialem praebent: charatierem. ,, 1n Generum editione T. addit: ffaminum numerus in boc genere nibil valet y id quod. vero in fequentibus editionibus omifit. In Syftematis Nature editione decima reformata füperi janr citata 26) ,, hunc charaCterem in compendium reduxit ita Cal. o: Corolla calycina, 6. petala. Ne&tarium glandulis i bife- tig germen cingentius. — Filamenta. interiora glandulifera.. Drupa monofperma.. Hanc. chara&teris normam mox plures adoptarunt Botani "n €i celebres ita, ut vel fimpliciter illi fubfcripferint & cum Lr Nuxo Laurum ad: hermaphroditas., earumque claffem. nonam; enneandriam & monogyniam retulerint; vel eam proprio fuo fy. ftemati accommodaverint, Ex prioribus funt GaoNovivs (n.41.. CorpEN (n. 46.) HiLL (n. 47.),du HAMEL (n. 49.), BRowws k6). MaszeTTI 6) & SCHXrFER (n, $1. P.I. p. 19. n. 459. II. p. $2. | az) i6) Can. LimNzt,. Equitis de fella. Polari, Archiatri Regii, Med. & Boran. -Profeff. Upfal. Acad. Upfal. Holmenf. Petropol. Berol. Imper.. Lond. Monfpel. Tolof. Florent. Soc. Syfema Natura TI Holm. 1760. p, roro. n.4f2- K6) Tbe civil and natural Hiftory of Jamaica in tbrec Parts &c, by Parmi BRowwNE, M, D, London 1756. fol. p. 213. 1e) igi LiNNA»,, Nat, Cur. — equum &c. Regnum qeu. | arboris Saffafras Gc. $4* 1.7.) quibus adhuc accenfendus venit BvRMANNVS : in feligendis: enim. nominibus. genericis & fpecificis. plantarum Rumphiana- - zum.» 6) & Plumerianarum 5 6). maximam partem LrNNEVvM , haud raro tamen fuum ingenium & experientiam fequutus eft. Ad. pofteriores pertinent. van RovEN. (n. 42.). Hic A. refert Lau- lile juxta fyffema natura im claffer, ordiner €f genera ab eodem: cenfituta, e pof(remir auctis C emendatis ejusdem clariffmi Vi- yi operibus [ummatim vedacfum y nec. mon c philofopbia botanica eiusdem: auctorir, vel ex aliorum Botanicorum nuperrimir ope- vibus circa vegetabilium parter defumtis definitionibus &)- potio- rum vocabulorum. premiffs. explicationibus locupletatum ,. atque Societatis Cafaree: phyfico- botanice. Florentine Academicorum.: ufui accommódatum ac recufum., curante XaveRio MauzeTTI, * in Acad. Cef. N, €. 'Theoplirafto Erefio tertio, 4cad. Reg. Sc. Matrit. Monfpel. Getting. € Londin. Socio correfpondente at- que Horti Acad, Flor. Praefecto. Florent, 1756. 8v. maj: p. 74. m6) Gr. Evrag. Rvwrun, Med. Doct, Hanavenfer, Mereatorir Se- niori: t$ in 4mboina Confulis, moine Plinii Indici celebris, &$ membyi ill. Soc, Academias N: C, Germanis, Herbarium: Amboi-- nenfe &c. omnia magno labore ac fludio multor per: annes conleclae —- &. duodecim libris confcripta , in lucem edita t$. in Latinum: fermonem verfa cura. ac fftudio Yo. BvawAaNN1, Med. Doct, 6: im: Horto medico Amflelodamenfé Profefforis botanici, Acad. Caf. N.. G. Socii, qui varia adjecit. fynonyma. fuarque: obfervationer.. Pars I.II, Amftelod. Hagze Com. & Ultraj. 1741. fol. maj, III. IV, - jbid. 1743. V. ib, 1747. VI. Amft. & Hagz Com, 1750. E1vsp. Herbarii Amboinenfis Auctuarium &c.. Amftel. 1755, forma ead. 146) Plantarum Americanarum. Fafciculur. IL. cemtinens plantas, quar olim Can. Prvwignivs, Botanicorum princeps, detexit. eruitque, atque: in infulis Antillis ipfe depinxit. — Har primum in: lucem: edidit, concinnis. defcriptienibur € obfervationibus eneitque ta-. bulis illuffravit lo, Bv&wANNvs' M. D.. &c. fumtibus Auctoris 1755. . fol. maj. II. III, IV, 1756. V. Vk. 1757. VII. VIIL, 1758. IX. 1759-- X. 1760, : | Rs wu $3 342 : IBreois hiftoria naturalis iLaurum ad .;, plantas golycotyledones calyce proprio. o6); fout d] 5 E y verfo p 6) ,- [Eaminibus manifeftis , . calyce vel corolla abfenté, imperfe- — 5» 8as.q 6), flore fexfido. "'KaAMERVS.(n. 43:). Secundum hunc... ;pertinet Laurus ad ,,, arbores :& frutices vazio[os 5 flere perfetto fim-—— 15 jet regtilari, bexapetalo plano ad latera feu foliorum alas femper conferto. 5 O quafi fpicato, el. in mu[carium congefto ; femine. teo; drupa. ovalimo- — Yopyrena ; flore a. fru&iu remoto.r 6) , vel intota blanta, velin eadem. | VDWIGIVS(n.44.). Secundum hunc A.Lauruspertinetedit;po- | dian. pxv1. ad. ,, plantas flore involuto,-perfefloy monopetalo, fanpliiyre- — » Eülari , p. xx.:G. o&lantberas. monoft ylas,: frutiusbaccato, .cujus cha- — | MATMN genericum p.:60. n. r8o.. figillatim: ita defiriit : ,,770-. . T5 in quibusdam fbeciebus ex .alisfoliorum , 3n-gemma quadrifolia COM- — ;»» tenti , in alüs in fummis ramulis; .calyxc proprius: nullus, vel exiguus; »; COrólla;quatuor, vel | fex vel pluribus Jaciniis profundis infignis; ftami- » tà olo, vél novem -vel plura , in;diver[a ferie pofita. z án fundo, flotis - » tielaria tria , :tuberculata , ilamentofa , 3 füamenta flaminum: intefio- - ruth ttuberculis annexis ornata; :foylus fi implex , fligma .acutum; bac- » cà evális , que fub .cortice mucleum , :femine:fetumy continet.,, Wan | "WACHENDOREF: (n.45.). .Ab hoc Au&tore recenfetur :Laurus | ap. r1r.dnter 3,9/antas floribusmanifeflis: Phaneranthass feminibus - 3 Di - vel. plutivalóibus, feu'folüs feminalibus fimplici autunno pluribus: Po- »lycotyledones 5 floribus fingulis fii fufficientibus, : binc. completis f-3 S» perfetiis , partibus fcilicet cun&is. floribus effentialibus , 'i. e. ftaminibus 1 fimul atque diftillis , preditis : ;Teleianthas; p. xxrr.. floribus ,utico - » periantbio (corólla Jcilicet tantum vel calyce) donatis : Monoperian- thas; p.xxir. g. h. item p.249. Enneaftemones. MMiLLERVvS .(n.48.722). .In editione di&ionarii. feptima Lauri characterem - M ! generi EE -06) in fuo fyftemate.corólla.a cályce.non Jliftinguitur , nifi amb Ma - ;tes adíint, , TERN 6) i. e. fi recte illum: intelligo , 1n.Varis generibus vario. K :46) qux apud illum claffem IX. . conflituunt, .7 6) i. e. ut ego faltem interpretor , flore mafculino & feminino. arboris Saffafras Ge... 343: genericum his defcribit: verbis: latine: redditis: Eft mas €? fe. mina i5 plantis differentibus.. Mafculini. Flores ,.. babent calycem:. mullum ; petalum wnicum in [ummitate in. ex^ fegmenta Jetiua ; ; flamina: Iove petalo: breviora ,. ternatim: fita in fummitates exiguas: terminata... Femininus flos Patet calycem-nullum;. unicum: petalum in: fummitate in: fex: fegmenta: leviter: [eum.. — In:fundo fitum: eft germen ovale: fuftineus: ftylum ejusdem: cum.petalo longitudinis ,. [ligmate obtufo- coronatum:. Ad-- Junt due glandulie globofee valde: brevibus: petiolis: infftentes: petali. bafi: adfixe.. Germen po[tea fit: bacca: ovalis unilocularis; [emen includens eius-- dem forme.. His additi fequentem' notam :: LiNNEvs:receifuit boc: genus in: SeG. L.. Claff. LX». quie continet: plantas. quarumflores gaudent: "ovem [Laminibus &3 unico ftylo ;; referre: autem illud: debui[fet* ad' claffem: AXI, que continet? plantas y. quarum: flores ma[culini' € feminini pro-- veniunt in plantis differentibus.. De: HALLER (n..73.): duas: tan-- tum. Lauri. fpecies, vulgarem: nempe: & indicanr Aldini, in: fu»: catalogo: p. r5. indicat;, quarum fingularum: chiara&teres: figill:.-- tim defcribit. (conf. n.. 73.) ambas vero p. xir.. in ordine clas-- fium & generum refert ad claffem:1i.. quae: continet: plantas: pe-- talis nullis, vel obfcuriffivs,. femine, flore € veris ftaminibus douatas,,. & p: xur. quarum ratio: pud && ffaminum: & fegmentorum: floris: eft: lfoftemones. ZINN :6),. qui easdem tantum duas: fpecies ab: Harrrmno indicatas: in ord. IV..inter apetalas calycifloras recenfet ,. iisque: hunc: praefigit charaCterem:: [Lamina novem, quorum: tria: — interiora ad. bafin. glandulifera circa: germen ;* tuba fimplex, fub drupa: yyttux ;' fexus & corolla:variat ;: flores: racemoft.. ,. Species: Lauri. quas fecundum: hanc: normanr recen-- fitas inveni » funt fequentes :: t 6)) | | ; Ex: | 56y Catalógur: Plantarum: Horti academici 69^ agri Gottingenfis; con-- | feriptusa Yo; Gor TERIED: TaNN ,,. M: D: Med. & Bot: P, P. Q0. 4-- | cad.. Reg. Sc.. Berolin:. Sodali. 69^ Soc.. Reg. SE Gotting; Membro: | extraordinario: Gottingz'1757.. 8VO p. 21. | | 2/6), Nomina marginalia indicant nomen: cujusvis fpeciei antiquum aut: vuleare;, NE Bresis biftoria naturalis Ex LixN zx: Horto Qliffortiano 1734. 5f Laurus foliis integris & trilobis Lum. H. C. 14. — fac M. X. Ejusd. Mat.med. 6$, 1. 193. Spec. 371.9. 10. .Syft. tal.f 1o. Roy. 227. 1. 6. Gron. Virg. 46. Wachetd. 259... 7. Coi- y den. 119. 1.94. Hill. 412... s. Kalm.II. 270. — r &Cornus mas odorata folio trifido margine plano Saffafras dicta 3 Pluk. Almag. 120. Pbytogr. t. 222. fig. .6. (Linn. H. Cl. Mat. med. Spec. Roy. 227. Gronov. Virg. 46. Catesb. Carol. L p. 8. — t. $$) 1 Saffafras arbor Monardi Dalecb. bift, 1786. ( Pls. Pbyt. im JH. CI.) Saffafras five Lignum Patavinum aub. bift. I. 483. (Linn. HCl) — Saffafras arbor ex Florida ficulneofolio Bau. piu. 431, (Linn. H. | C]. Spec.) | ] Saffafras Rai. lift. 1486. (Linn. H. CL) - €MMagnitudinem bujus flirpis variam vid. p. fuper. 318. Foliorum variam figuram p. 320. Stru&luram floris 321. frutlus 322. JPatria: Virginia, Florida, Nova Svecia copiofe Zim. H. d Penfylvania Mat. ied. Carolina Spec. Coldenghamia in pro- 3 vincia j wulgare, feu Liwwxo triviale dictum, Nominis fpecifici mde ,eft ille, qui primum citatur; qui fequuntur funt. illi, "- illud ipfum nomen adoptarunt; ultimi eancellisinclufifunt ili enique,. «qui idem nomen ut fynonyuum tantum agnoverunt. Nomima Tiecifien Linnzana majori typo exfcripta indicant illa, qurhic A. . vel non, mutavit, velin fequentibus fuis operibus ut magis con- :d grua propofuit. Ex operibus auctorum citatis illorum tantum ti-. fuli in nota fubferipta adduntur, quorum in antecedentibus nvlla adhuc fada eft mentio. Vbi Ln Syflema naturz citatur, fem-- - per intelligenda eft editio X, p. 1010. Vbi Ca zszv citatur, intel fMiendum eft ejus hiftoriz Carolin. Vol. I. (vid, fup. Pp- 301. nota E»)! quod LixNzvs femper Ornithol, titulo citavit, Vbi Minis - VS citatur, evolvenda eft fui Dictionarii hortulanorum editio VIL. arboris Saffafras &e. 34$. — "^ vincia Noveboracenfi Americes Celden. aliisquein provin- ciis vid. p. fuper. 318. — Firiet. Saffafras mas f. Saffafras laurinis foliis indivifis ex pro- ' wincia Floridana Pluk. Amalth. 66. — Lim. .Spec. 371. f. quam, & forte etiam Saffafras Lauri folis Pifon. 39 pro fynonymo declarat Gronov. Firg. 46. — c dHauc [lirpem dieciam effe , munc fatis probarunt EHRETYS obf. p. 326. atque Mi LERVvs. append. p. 311. .. 3I. Laurus foliis enervibus obverfe ovatis utrinque acutis in- Bea. tegris , annuis Lim. H.Cl. 154. 0.2. Mat. med. 66. «. 194. zoim. | Roy. 226. Gron. P'irg. 46. Wacbend. 259. n. s. Colden. 120. | *. 95. Hill.412. n. 4. | "Laurus foliis enerviis ovatis utrimque acutis inte- | gris QNauls Liu. Spec. 370. i. 95 .Syfl. uat. n. 9. | Laurus foliis ovato - lanceolatis obtufis integris annuis Mill. v. 6. Benzoin Boerb. Lugd. II. 259. (Linn. H, CI. Roy.) | Benzoe Heifl. Syfl. 15. |B enzoinum officinarum P. piv. 3os. ( Linum. H. Cl. Roy. Gron. Virg. 46.) Benzoinum , cujus arbor folio Citri Paub. bifl. I. 320. CLinn. DE CD | BBenzoinifera americana folio Citri JFaltb. bort. p. 11. $6. v6) CLinn. H. Cl.) Arbor Virginiana Citrie vel Limoniz folio, Benzoinum fun- dens Conmel. hort. L. p. 189. t. 97. 46) (Lim. H. Cr Mat. sued... 195. Spec. n. L |Mill. 2. 6. JUR v6) Def (gnatío CAPS quar bortus AvGvsr. Fuip, WALTHERI, | E Pathologie ProfefforisLipffenftr, complecEitur &c, Lipf, 1655. 8.mmaj. | 46) Horti medici Amflelodamenfir rariorum tam orientalis, quam oc- | App. Nov. AG.Pbyf. Med. Tem.1I. XX (s hden- | 346 ; ; Breiis bi toria naturalis. Abo Virginiana Pishaminis folio, baccata Benzoinum redo-l lens Plwk. Almag. 42. Pbyt. t. 139. f&- 3. 4- ( Linn. H. C E p Spec. ) A Pavia: Virginia "P H.C. Sp. Svmatra, Iava, Siam Mat. med, | .« t Carolina Spec. Coldenghamize ad ripas rivulorum A ordinarie in America feptentrionali Mill. i; Hujus ftirpis babitum modumque ,. quo ejus gummi colligitur , jam def. cripfie & delineavit HExw. Nic. GuiMM, in India orientali. praCticus, fecundum obfervationes in terra occidentali Suma- trae habitas x 6) fed imperfe&e. — Dicitur ipfi arbor formo[a, ve&o. caudice affürgens C2 virum plerumque. craffitudine equas; fed. altitudine. mediocris, quia incole quinto vel fexto etatis amo tales avbores , pro. gun colle&ione , ad lignum usque vuluerant E novas arbores ex vu-| cleis educant. — Folia ipfi tribuit tenera. &3 mollia, inferius ex: pallido-vi-. vidia; [uperius faturate viridia, que , fecundum figuram , longo Pu " adb«event, ex bafi plerumque angufta. late[cunt , &3 in piros acutum terminantur , ut adeo. ovato - lanceolata ommino compareant, — Ex co- 1 fta media utrimque , [uperiora verfus, excurrunt nervi [eu veue ad mar : gines. Flores A. non vidit , fructum vero obfervavit ex € fum; magnitudinis parve nucis fvellane ,. [ed tunice ,' aliquantulum pi lofe (monftrante figura valde craffae) inftar nucum magnarum (for. : te jugiandum) inclufum. | Mit LERvs buic arbori tribuit altitudime &. vel. 10. pedum & multos ramos ; folia. ovato - lanceolata tres ferm gi cidentalit Indie, aliarumque peregrinarum, plantarum , mas fludio ac labore , fumptibus Civitatis 4mflclodamenfes , nga d 1h norum ferie collé&Iarum, defcriptio Ef icones ad vivum eri. inti. [&. «auctore lo. CoMMELINO , urbis Amflelodamenfir (dum viv - ret) Senatore. — Opus pafl bumum. Latinitate donatum, notisque E & obferoationibur illuffratum à Fiip..Rvvscuio , M. D. Betani- | eer Profeffore &c. t$ FRANC, KiGGErAR10, Amfiel. 1697. fol.maj. x6) Mifcellanea curiofa ffoe Ephemeridum medico - - phyfícarum gene manicarum Academia N. C. Decur. 11, annus L. &c. Norimb, - 4tó p. 370. fig. 31. arboris Saffafras &c. d 347 digitos longa , fesqui digitum lata, fuperius glabra y iuferius multis venis | pertexta, autumno cadentia. Flores femel tantum vidit, onmes mafcu- -linos, ex albo berbaceos, G , fi re&e memiuit , in fingulis fex tautum [La- mins. LiNNEVs H.Cl. indicat involucrum. Jelfile , tetraphyllum, cor- ni fimtllimum. includens flofculos quinque petiolatos longitudine involucri ; calycem proprium (corollam) fexpartitum , flavum, lacinüs lmeari- - bus; [tamina o&o vel novem longitudine calycis , lateribus appeudicula- 1a; germen ovatum. (NeCarii nulla fit mentio). | CorprN tribuit Lauro foliis enervibus ovatis, utrinque acutis Gron. Virg. 46. (que baic €9: CLAY TON pariter ef. Benzoin offi. C. B. pin. licet neuter, neque etiam CoLDEN , bujus qualitatis celebris ullam mentiouem faciat) ehara&ierem fbecialem paullo aliwm bifce: calyx ullus; covolla: petala fex, ovato - acuminata. , concava expan[as flamina: filamenta 9. com- prefa. fex excteriora, tria interiora, antbere didyme fummitati fita- mentorum utrinque adnate; iNeGaria : corpu[cula [ex , mollia irregu- laria, figula pedunculo brevijfi mo prope bafm antimt-ordinis füameuto- Tum (ergo heec fpecies vel glandulis, vel neGtario caret) affixa ; piftillum: germen ovatum fbylus nullus. . Pericarpium: mullum. His addit: mumerus petalorum &3 [Laminum incertus :. aliquando 8 petala & 12 flamina. ^ Folia obver[e elliptica utrinque acuminata, alterna petio- lata, integerrima , odorata, planis longitudime. rauulorum parallelis. Folia minora. fere circulavia ; interjperja. Flores lutei , parvi ,. folia menfe Aprili antevertunt , € crefcunt in acervis, per longitudinem va- malorum difper[is , .b. e. pliriná pedunculo fi Mio fimplici. eidem. fundo affixi. BoERHAAVE Jwec aumotavit: ex umo calyculo quadrifolio orium- bur flofculi tres ad. eundem ortum, qui finguli couftant umo. tubo longo, fuperius expanfo in tumidum caput , quod in 8 fegmeuta profunde fin- ditur ; intra bec fegmenta [Lamina fumt. brevia tefliculata; in medio tu bo floris ovarium , tuba longa inftrutlum, cuntla. vero quam. minima fant &c. Folia bieme ponit. LvpwiGivs 2ndicat flores tves vel pluves im gemma quadrifolia; calycem wullum ;. corollam fexfidam «vel: otiofi- dam; [lamna.otto vel novem brevia ; ftylum Jongum ; frucium Lauro Mirari fimilem. ScHuEFFERVS eadem- babet. HztsTERVS buic flirpi . xXx baccas Berlo- LI. Laurus folis lanceolats, nervis transverfalibus, ÉroQuss 2i. E! 48 | Brevis biftoria naturalis. : lycem communem , ad fundum usque in. quatwor foliola ovata cum . snate bifido feu potius bilabiato diftingui po[Junt. baccas € flores monopetalos quinquifidos adfcriit. Shire defmit vadi- — | cem bracbiatam. ; trunci diametrum duorum vel plurium pedum ; ipfam árborem -vere aliam & vramofam; folia quatuor pollices longa C3. duos cuni dimidio lata , fuperiora. verfus latiffnma, in fuperficie fuperiori pal- ; lide viridia, in inferiori albicantia; flores valde exiguos luteos in exiguos. corymibos colle&os ; fru&um magnum. — Indigena eft. Indies occidentalis. - EunET! denique pitiura, quam a multis retro aunis mibi transmifit , fi-.— flit duos ramos adultos cortice dilute rufo ve[litos: uum cum furculo, cu-. - jus cortex: adhuc viridis, folia integerrima ,' ovato- lanceolata, circa me- dium lati/tma, ad apices , potijj num fuperioris extremi ,: multo angu- ftia , fuperius Jatur ate viridia cum cofta €9 venis oblique excurrenti-- bus, lutejcentibus; imferius e«fia cum cofta € venis albentibus. — Quid fint protuberantue in. [gulis foliorum interftitiis Tab. YX. fig. 8. indi- cate, ad ductum folius pidure explicare nequeo. — Alterius rami adulti- lateribus adlwerent tves furculi verno tempore provenientes. ( wum vid. Tab.IX. fig, 9. 4) quorum folia adbuc parva C$ ex viridi flavefcentiay ejusdem tamen cwm. adultis figure funt. /— Ad. borum furculorum ortum ar&ie adberent florum gemme , ex quatuor [Hipulis b. compofite & ca- acuto fiffum con[Hituentes. — Ejusmodi calyx continet 5. €3 6. florun pe- duncolos duas. circiter lineas long 05 quibus fingulis infidet unicus globu-. lus exiguus, Coriandri grano vix major , ad oras leviter fiffus. — Huic; picture additus eft. Jeparatus flos jam apertus €9. lente optica au&us fig. 10, toloris ex viridi flavejcentis , in quo mullus calyx: proprius, corolla Jégmenta quique [ubovata, erc&a, interius excavata confpiciumtur, ejus-. que in cavo flamina oio, fegmentis breviora , cum antbera. oblonga » j : piftillum [Eaminibus vix longius, fig. 1 1. feparatum, oblongum cum fig-. P * Hf itaque talis flos vel bermapbroditus , vel , ut cum Litocedl ; a quar , bermaphroditus femineus. "T cm 3 . arboris Saffafras &c, 349 EE — baccatis Lin. H. Cl. 154. n3. Grouov. P.46. Roy. | 226. 1.5. Burm. Plum. y 6). "Laurus folus lanceolatis transverfe venofis, caly- cibus fru&tus baccatis. Lin. Spe. 370. 1. 7. Sy, N. 9. 7. du Hamel 340.9. 8. "Laurus Carolinienfis foliis acuminatis , md cceruleis pedi- culis longis rubris infidentibus Catesb. Z, p. €? 1.63. (Linn. H. Cl. Spec... Roy. Gronov, F'irg, Burm. Plum.) | 3 "Laurus foliis acuminatis flore albicante , baccis coeruleis, pe- diculis rubris infidentibus Clayt. zpud Gronov. Firg. "Borbonia frué&tu oblongo nigro, calyce coccineo Plum. Gen. 4? z6) (Lim. H. Cl. Burm. Plum.) Patria: Carolina Limn. H. Cliff. Virgin. Spec. fed haec UNES bio de Lauro Carolinieníi tantum intelligenda funt. Borbonuie nominis Autor efl PLvMIER Le. p. 3. ubi bujus. generis chara&er defcribitur €? tab. 3. floris fru&usque partes figuris illuftran- tur, due etiam p. 4. ejus fpecies vecen[entur , quarum prior eft illa. fa- ars citata. Ejusdem vero vamus, florum & fru&uwm corymbis onu. fius, unacum flore &$ fru&u feparato , veprafentatur inter. ejusd. plan- tas /Jmericanas a BYRMANNO editas t. LX. Hanc [tivpem € Laurum - Carolinienfem citatam LiNNXVS pro wa eademque babet ftivpé; [fed qui Plumerianas G8 Catesbianas figuras iter [e confert. (fi excipias co- lerem , quo baccarum pédunculi cupuleque. [uperbwunt ,, qui tamen a Pr. coccineus à. CAT. ruber dicitur &3 ab boc miniatus pingitur, qualem idem in Saffafras fru&u exbibuit ,' conf. obf. bujus tomi p: 329.) infignem fa- cile deprebendet differentiam. — [Nam illius ,. fc. Plum. iconis folia deli EX neantur |. 96) vid. p. fuper, 341. nota 6. ETT Nova plantarum genera aucfore Can. PrvMigR, ordinir minimo- L rum in Provincia Francia apud infulas Americanas Botanice | Regio, Parif, 1703. 4, maj. p. 4 t 2- | ! | 4$0 Brevis Milos viia E ^ meantur ere&ha, duos prope pollices Rbenananós circa medium lata e — | ungue cum dimidio longa , ad extremum inferius potius fubrotunda — quam acuta, ad extremum Juperius valde angu[tata. in apicem acubüm : terminata , adeoque ovato-lanceolata» Mterols infuper apicem verfus obli- - — qué, suit véro ad margines usque , excurrentibus predia; petioli — porro , vix ultra dimidium pollicem longi (n defcriptione P. 50. vom. nantur folia vix petiolata) firmi €, precipue in prinsipio fuo craft funt; florwn denique baccarumque dedunculus communis, qui ex: folii ala prove-" nit, eft longus y alter bifidus, trifidus alter, im pedunculos breves, copio- Jos, proprios fubdivifus, qui. ampliffarum. formant corymbum. vt taceam. bacce cupuleque magnitudinem infignem bujusque oras ceguales ; .Cates- biane-vero iconis folia latitudine uum. pollicem ,- longitudine-tres. cum dimidio vix fuperant, (cujus nervi a cofLa media vere transverfe.ad mar- gines usque excurrunt) , utrinque, &9 magis adbuc petiolum verfus, an- gufta, adeoque vere lanceolata funt &3 ex petiolis Jongiffimis . gracili. bus deorfumque flexis pendent ; fru&unum pedunculi communes, qui omnes ex ipfo ramo , € non ex folii ala (quod tamen pi&oris vitium effe potefP) — prodeunt , ubique tantum fi mplices delineantur &9. propriorum , perbre-- vium, nullibi ultra tres communi adberent ;. cupule denique ad oras | profunde dentatee funt , becque , ut &$ bacca , triplo suinimum minor. eff. quam in Borbonia. —Dolendum , Garesbunid figuram floribus carere. mec eos ab. A. defcriptos e[fe, quorum in Plumeriana unus a tergo fexfi- dus, alter ab antica facie fepties fiffus (qualis in defcriptione rarior dici- tur) cum feptem fIaminibus feu globulis, fingulis brevi filamento affixisy &3 unico globulo five [Elo piftilli loco centrum floris occupante feparatim .— adduntur, que [lamina in tabula Gen. Americ. cognofci €? diftingui e. r queunt, fed. tantum piffillum, quod feparatim pariter [me [Lylo delinea- B tur, € abit in fru&um glandiformem carnofum intus in duos lobos di-- vifum; corolle monopetale fegmenta tria latiora. totidemque anguftiora | utrobique dehneantur. Ceterum BvRMANNVS in. de[criptione Borbo-- Tie , de qua fermo eL, plura bec illuErautia non addit , quam quod ex r Pv obfervatiene Jec arbor variet fru&u oblongo &3 globofo , uti & frati ex aureo virefcente. ov infignes. siferentiag ergo inier Dor- |^ bonam. i4 b " | '—.. erberis Saffafras tc. $£I. boniam. €9. Laurum. Carolinienfem. intercedentes indicatas, banc. MiLLE- Rvs pro peculiari Lauri [pecie , &$ quidem me faltem judice vette , babet , de qua in fequentibus n. XIF. — Ft verum fatear , mibi videizr, Vxw-. |. NXvM € banc €. illam non [ine dubio conjunxiffe (quia Borbonie , ut | fgnonymo, fignum 2. in. H. Cliff. adpofuit, im Spec. vero boc fynonymum | penitus omifit , etfi boc oco &2 in Sy[t. IN. in margine adbwc veperiatur) nomenque [pecificum m. IIT. Catesbyane figure accommoda(fe , Borbo- niam ergo diftin&lionis cau(fa nominandam efe Lüurümn f olits ovd-.- zo -lanceolatis, venis ex cofta fimplici oblique fur- Jum excurrentibus, calyce carnofo. | Y.vpwxaws, 8 ex | hoc ScHxErrFERVS , bis paucis Borbonicee comprebendit charatlerem: co- volla fexfida y. [egmentis tribus majoribus, tribus minoribus ; fru&ius glan- diformis in. binos lobos fiffilis ,, calyci carnofo infideutes. | .Du HAMEL f. 352. fub finem affirmat , in. Angka duas coli bujus Lauri varietates : unam fru&tibus rubris , alteram ceruleis: qua auctoritate autem. boc fe- cerit, non indicat, wec ego imveniye potui. IV. Laurus folis lanceolatis perennamtibus venofís Lawru plauis, ramulis. tuberculatis cicatricibus, no- "^ "ribus alternis Linn. H. Cl. 154. 4.4. Roy. 226. n.a. Gron. Firg. Y$9.. Wachend. 249. 1.2. — Laurus folis lanceolatis &c., floribus Vücethofis Lim. Spec. 370. t. $. Syft. IN. wu. «. Mill. n. 4. Laurus indica Z/d. Farnef. 61. a7) Pluk. Alnag. 210. Pbyt.t.304. f. x. Breyn. Pr. H. p. 62. ( Linn. H. Cl.) | Laurus indica Aldini Aa bift. 1553. (Linn. H. Cl.) rr — ÀÀM————M I — M a H A Laurus - | | 7 | | 47) ExaélifIma Defcriptio rariorum quarundam plantarum, quecon-. | tinentur Romae im borto Farnefano : 'logiA. Árpixo Cefenuate | auctore , Ilufivif. e$ Reverendiff. Principis t$ Cardinalis Opo- | ai Pamwrzsu Spagirico € ejusd. borti Prafecio. Rome 1628. | ol. min, | " d ^ 3$2 . Brbss biftoria netus Laurus latifolia indica Barr. far, 123. t, 877. "m [073 Hc T. Spec.) [3 Laurus vera indica americana | Sterb, Cir. 257. t. 13, c7). (m. r1] s Hs Cid | E Laurus baccis atropurpureis ; - pedieulis rubris infidentibus Clayt. apud Gronov. F'irg. 1$9. Laurus foliis oblongo - ovatis alternis venofis, racemis termina. . libus, calicibus fimplicibus Zrown 213. 7. 1. d Cinnamomum fylveftre Americanum Seb. tbef. IT. 9. 9o. t. di fig. 6. 47) (Linn. H. Cl. Spec.) A Patria: America Linn. H. Cl. Virginia Lin. Spec. Madera & is in- | fulae Canarienfes, unde olim in Portugalliam feu Lufita- - niam translata eft, ubi tam copiofe propagatur, ut nunc | indigena ibi videatur. Mill. In Iamaica Brown. LixuNzEvs H. Cl. bec annotavit : fret apud sos autumno n ?3 966 7) Plante'per Galliam, Hifpaniam, Italiam obfervate , iconibus. «neis exhibite a R. P. Iac. BanngLiERO ,. Pari/ffno, in facra tbeo- Jogia Magiftro , Generalium Prapofitor. erdiuis. FF. Pradicata-. vum Socio a Secretis, Alumno Provincia S. Ludovici, olimque Me dico Parifienf. Opurpoftbumur , accurante AwcoN. de Jussu &c. Parifiis 1714. fol. €T7) Citricultura, oft Regeringbe der iliawiia Boomen , te weten Oranien, Citrenen , Limenen , Granaden, Laurieren en andere. «c, in bet Licht ghbegbeven »e met Kopere platem verciert door. FRANocIsC. 0472 STERBEECK, Prieffer. Den tweeden Druk verbeter TM t Antwerpen 17I2. 4. T 4T) Locupletifémi rerum naturalium. Thefauri aceurata. de eripi P €. sconibur artificiofifImir expre[fo per univerfam phyficer bifto- viam &c. collegit, digefft, defcrip/it &9' depingeudum curavit Ay-— BrRTvs SrBa, Erzela- Oofffrifiur, Acad. Cef. N. C. Collega Xeno- crates dicfur: Soc. Reg. Anglicaua, & Infituti Benonienf. Seda. Jir. Amft, T.I, 1734. II, 1735. 111, 1758. fol. max, — " arboris Saffafras &c. Me d -. yy ttec fru&ium maturat.^— [Negat bec [pecies incolucrum, cum fquame al- | ys terne. fint. * Adeoque mec- involucrum bd generis covftituit. -De HALLER bunc fpecialein exbibet chara&erem: Aalix: trifolius, fo- : » lüs ' femicartilagineis , vitentibus; petala tria pulptfa nitentia ; ftami- y num ordo externus: fex: fimplicium breviter petiolatarum antberarum , y ordo alter tvium fLaminum cum duabus glandulis. adfidentibus ;. tertius » trium [L'aminum fanplicium (ne€tarii nulla fit mentio) 5. omnium ve- » ro attbere biloculaves ;' frutius frbrotundus, tuba apice oblique trunca- i» to. Cheratler adeo a. Lauro valde diverfüs. j^ Lvbwtctivs addit: 3 licet) monente THallero, characlere a Lauro differat; optime buc potejt ss referri; citm medias [Laminum ordo glondulas annexas gerat. ^ Invo- » lucrim fex: conftet foliolis, quorum tria exteriora. ad calicem , tria "jinteriora. ad. corollam refert ; flamina: duodecim. in» triplici ordine. y, Secundum Mir LER annotationes bec flirps in temperatis regionibus al- Titudinem. 30 vel 4o pedum attingit, fed tam tenera eft ad augmentum tapiendum in libero. Anglie aeré, ut xafi inferenda € bieme in bypocau- um vae AM tM fit. .— Folia ejus latiora funt quam Lauri. vulgaris , ümtque craffa 4 glabra € ' lucide viridia: petioli leviter rubent ; vami "ibique vegulariter 3 mafculini flores, pallide. virentes , per longos f4lci- 'ulos (bunches)' difpofiti funt ;./ bacce majores. deprebenduntur quam cin veliquis Lauri fpeciebus. «. INormulli bonc appellant Laurum regiam, alii Portugallenfem. BaowNE refert ,« banc arborem magnam obti- "*&ere altitudinem in. Tamaica y € in infulis confiderari. ut o optimam dignua- "fiam, inagnaque in copia crefceye i montibus bimilioribus , ejus folia ve- |"vo variare inter ovalem €9 ollongam figuram fecimdum foli &3 «etatis dif- | fereitisin ; i: lignum preterea, folia floresque valde gratum. [pirare odo- Tem. —Ceierum i. citandis [ynomymis atque figuris bujus Jpeciei valde va- Tiant autores ; quapropter brevis borum dijquifi jio baud. fupervacanea IM D quidem eandem quantum meni ,. waunguam vidi; po[fideo | "vero duas effigies nativis coloribus ^pithas : uiaminm a. 1747. D. EHRE- |mv$ s alteram po[Tea nunc b; D. D. Lavg. HeisTERVS fecundum Fir | pem, quotannis im borto Academico Helmftadienfi fero. autummo florea- "dem y facium, mecum communicavit. — Ambe conveniunt inter fe vamo- | CMpp. Nov. 48. Phy. Med. Tom.1T. | op b cle 7 $4 — Brevis Bios nsatwrall A TOM * ; vum. cicatricibus ufigniter atque frequenter. protuberantibus. ; fiai á | anargiibus tategervimis ,. fitu alterno, magnitudine €$ figura 5. colorta- men in priori fuperius lete €3 [aturate viridis, inferius glaucus, án. pofte-.- riori vero utrimque pallidus eft: conveniunt. porro florum pedunculis ex: — foliorum alis re&a. [urgentibus florumque , ope brevium pedunculorum lateralium ,. in Jpicam iplicem laxamque difpofitorum figura, colore atque firutiura. Prior effigies unicum tantum fiorem explicatum 1HOR-- — jirat, nec tamen bujus analyfis , nec. etiam fru£ius i imago ei addita. dt. - JPoflerior. effigies, hiec omnia fupplesit ; ; optaoerim vero, floris analyfü accuratius delineatam. &. fru&us internam [trutiuram. additam fuifie. Ad barum imaginum ergo du&um fiflo, quantum fpatium permifit, Tab. 1X, fig. 12. fummitatem pedunculi florentis cum wmico flore-expan[o fex — fido, coloris. ex albo: flave[centis , pitiure Ebretiane , € fig. 13. pes. dunculum florentem pillure Heifteriame. (qui tamen. ab ortu, ad flores. usque, duos circiter pollices in exemplari pito longior eft^) cum flore ex panfo ejusdem. coloris feptemfido ;. fig. 14. bujus pittura florem fepara- ium expanfum fexfidum; quie divifio procul. dubio frequentior atque. et iam. in floribus veliquis obfervanda efl; fig. 15. talem a latere mudum, " fig. 16. fimilem ve[ctlis [egmentis , ut wovem. [Lamina cum fuis antheris | luteis a.a. €9, uti videtur , glandulis. pallidis b.b. atque fFylus. c. . " con[peCium veniam ; fig. 17. piftillum cum germiue ovato € [Ilo adum £0; fig. 18. particulam rami cum fuis cicatricibus d. foliorum delapfo- runi ve[igüs; folium e. reliquis maximum cum petiolo (qui in bac pi- &ura parum, in. Ebretiana, vero, uti etiam pedunculorum principia, in figuiter rubet feu purpureo. colore rütet) «d ortum cra[ftori ; cefta notabi Ji per ejus medium excurvente y. venisque lateralibus oblique furfum. api- cem acutum verfus. affurgentibuss fruGium maturum nigrum , globofum | Bin fummitate parum. acuminatum £y. qui. pedunculi g. [ummitati infi » T det, €?» aliquot [quamis h. calycis. loco- excipitur . quarum veftigia. per. reliquum quoque pedunculum apparent. Cum. bis figuris autiorum cita- d ta [monyma eorumque figura fi, conferuntur , ille partim siotabilem. Tues vietatem., partim aliam prorfus [peciem defignant. — Y) ALDINI figura, que ab omnibus ferme tanquam genuina citatur ; totam arborem , abi- A wy a / - - " - ; arboris Saff;fras Ge. 355 | que tamen tum in caudice tum in vamis cicatricum effigüs, in masvitu- dine inminuta, atque fine flore (quem tunctemporis nondum produxit ) |.& fruta delineat , quorum défiriptia quoque deficit, fi excipias illam | fruBus, ex quo educata eft bac arbor. — Bacca, qpieque"vel feptem | brevi pedunculo vacematim coberentes , veniebant ex. Iudüs. | Erantnon | rotundi , fed oblongit[cule. £9 parum. acuminate y figura parv olive ; | exterius migre C39 vrugofe. Folia defcribuntur inter Lauri vulgaris 8 | Tegüe media, vel potius Citrei folüs fimilia, quia non ita dura & lucida | fecut Lauro, coloris fubviridis; aliqua longitudine palmam excedebant , alia. femipalmam cequabant; latitudine sionmulla fex: uncias f. pollices fa- perabant: bis addita e[E. delineatio folii mediocris 1n magnitudine natura-. | Wy ubi apparet ejus petiolus craffas. largi pollicis longitudine , co[ta va-. | lida per medium excurrens cum venis lateralibus transverfe fpavfis ;. ejus latitudo maxima dimidio circiter pollice major ,' longitudo vero. fe efqui- pollice minor eft , quam in noftra figura. 2) PIVKENETH figura nos | folum cicatricibus pariter caret," verum etiam folia fere. ex: ovato. lan-- | ceolatà fant; bacce autem, quas cum folüs €9. unam [eparatim (procul- dubio i& magnitudine naturali) folas reprefentat , penitus differunt : pe- dunculo fimplici quidem fpicatim adberent, fed funtex: ovato-conice, etn fimiles, &, quod praecipuum , calyce proprio foliofo, aliquoties fiffo &3 | féflexco fumo 3) BagvNIvs docet, banc Lawurum differre a Perfeaz. bujus flores umbellatos € erebriores ,' Lauri ind. [picatos-&2. pauciores e[- [é. 4) FenRARIVS e 7); quem Plukenet allegat, Laurum indicam | feu americanam fuam ab aliis p. 206. diftinguit cortice dilute bilaris- | que viriditatis; folüs inter vulgarem ac regiam Laurum , interiectis me-. disque ac fere citrinis; flofcuüs Jabalbidis tereti congerie racematis C3 | baccis inftar Olee gratdioribus minusque vügricantibus. — $) PARKIN- | SON (fupra n.r2.), quem Pluk. pariter citat, b. 1488. nibil babet , :| » aid - vid Aldiniane Higno excife imitationem imminutam ejusque de- | | yy a fcriptio- € To. j fees FrRRARM, Semenfir, S. I. Flora Jeu de Florum cul- tura Lib.lV. Editio nova, accurante BEgNH, ROTTENDORFEIO , vo cdbereniff. Eledloris Colon. Medico cubiculario &c. Aumflel. 1664..4, P M MÀ M —— À— MÀ Ó—À— - — 356 Bresis hiftoria naturalis feriptionem in auglieum ferinonem verfamy quam latinam: 67 Ty botenus tantum ex Aldini exemplari exferipfi Ly itemque 7) Scc in Batavam lnguam tradutiam , qui iconem etiam «eri incifam arboris. adbuc minorem, unius vero folii ad. eandem. normam. refitiam addidit, .— lungit quidem bis. difquifitionem de differentia bujus fpeciei ab. alüs falfo. ita. diclis , precipue Perfea;: quie vero magni momenti baud. funt... 8). BARRELIERII ?cor f/Tit ramum. cum flore €9 YeuGus cujus. folia, .Plu-. kenetiane figure [milla co[Lam mediam fimplicem crafJamque; &3 lateras. les oblique ad. margines. fere: exccurrentes. oftendunt ; flores in pedunculis. fimplicibus fpicatim difpofitos €? baccam, wut videtur , in. magnitudine ua- turali [eparatim additam ,, noftra figura multo 1minorem: atque magis ob-. | longam y. quam globo[am, prietereaque pedunculi- extremum. [quamis ,. in. longum €2 latum exteufis , adeoque vere foliofis atque: Pluk. figure ite-. vum. fimilibus , fed mon veflexis ,, baccam potius ample&lentibus. termina-. tum... Cicatrices in ramis non apparent. |. 9) Quousque CLAY TONI Lau-- qus, quam: Gronovius cum indica conjunxit y differat vel comoeniat ex. folo nomine cognofci mequit. 10) BROWNE velaliam indicavit f[peciemy. vel fyuonyma: inus apta ei [ociavit. Primo enim. Linnzi nomen: [peci-. ficum correGium: quidem. adducit, fed. ramulos tuberculatos omittit dein-. de: Laurum folio longiore &, SJ. Cat. & H. t. 165. junxit. 11) In: SvoANE Catalogo f 7.) p. 136. reperitur Laurus folio longiore; flore hexapetalo: racemofo , fru&tu. humidiore 5... Evedexy- lm Americanum folio magis mucronato P/uk. Pbyt. i. 176. figs. 2? € r2) in Hiftorie feu Itinerari g 7) Fol. IL. p. 2x. m. LX. repeti pur idem vicem n nad i. 165. Ra. Tem; 1I. B. dendr. P. 26 b2) NS S NI ! i 43 t3 f 2j. XMUTPT S EE que in infula Iamaica fponte sno vel vulgo coluntur! &c. Autore Haw$ StoaNE, M, D. Coll. Regi Med. Lond. necnon Soc. Reg: Lond. Sec. Londini 1696, g. ro A voyage to tbe Irlands Madera, Barbadoer, Niever, St. Chrifel S phers , and Iamaica, Wwitb 1be: natural Hiflory of tbe Tero. 4u — ,orcsdretr &e, by. Sir. Hans.StoaxsE Bart. Lond. 1725. fol. 3 H3) 2LTo; Kar, Socictais Reg. Socii y Ma plentarm. kapiur ewe Pun. d x t P. arboris Saffafras te; | ác wt 8 defcripsio- totus. arboris habitus ; quam Ratvs in latinum fersos - nem veram. operi fuo l.c. inferuit. — Qui vero deferiptionem bujus Jlirpis aiitente peregit. y inveniet, eam ad Flaturam €2 magnitudinem lauri vuls | aris tantum -affurgere ; folia. (ut potiora tantum, momenta adducam) fon folum i in acutum mucronem defi 9nere , veram étiam initio Que ufta e$ fe & laurina in ouibus referre ; 65. flores albos plures [imul elut: in fafci | culo laxo diffufos eactremis füvenloraai pediculis 2. uncias lougis anmexos L effe» & fingulis fi igulas baccas faccedere ováles ,. tigricantes laurinismaz | oves, in pulpa tenui vtigra nucleum wnicum Laurino exale fimilem conti- sentes... Et qui tab. 165. rami in magnitudine naturali repre[fentati f- guram confert , majorem adbuc deprebendet differentiam potiffimum in flerum pedunculis, qui mon ex alis foliorum , fed ex: ramorum [ei fur- culorum lateribus €? ipfa fummitate proveniunt ff iplices quide , fed. de-.. inde ir; multos , quinque &-plures, bosque porro in. plurimos minores di- vifos. € amplif/mum corymbum muültiplicatum componentes, im quorum | VO plusquam centum numeravimus flores. Denique BROWNÉ zt Jyno- à nymum addit Laurum Catesb. t.63, que eft illa: Carolisienfi $, cujus | babitus penitus alius [upra p. 349. [atis jam expofitus eft, cui jungit Pluk. | t 176. £. 2, que figura repre[entat illud ipfun Evedexylum ame- | ricanum , quod Sloane in Catal. l. c. dubius. citavit, queque ramum sanitum foliofum [i ilit, cujus folia ovato- lanceolata unt. 13) SEBE Cinnamomi (iiveftris americani imperfetia defcriptio brevis bec eft: | y»folia fere Malabatbri. emula, minora tamen, mec adeo cra[fa y bine | ggcum folüs Caryophbylli aromatic magis adbuc conveniunt. .— Flores Pa vacematim , plurimis pedunculis inf) ÜWientes, parvis rotundis granulis »r«diti inflar botryos funt... Lignum €9 cortex validum Cinnamomi D orn prebent , € aliquantum. amaricautem -— D. Prof. Boerbaa- | ve nomen Lauri indicce vel Cinnamomi fpuril arbori buic imponit ,, deua fitit quidem folia alterna. integerrima: ovato - lanceolata , quo- oem vene laterales quoque ex. co[ta media: bique Juxfum a[cendunt ;. fed YO dol a florum yo qui ei Jupplementum Tames pracedentium &c. Lond. 1704. - fol. maj. cujus libro XXIV. continetur Degárologia nova pagina: gum ferie, | ES 358 | Brevis biftoria —À florum pedunculi plures binc indeiterum ex vati lateribus € pfo ejus — ! exeunt in multos minores divifi , floribusque , ratione foliorum magvitu- — dinis perexiguis veferti, ex quibus &ulla pror[us firu&ura cognofcipoteft..—— Sed bec fufficiant, quuns fatis jam declarant , quam confufa adbuc fi — Lauri indice bi[Foria, £9 quam parum. omnes [Hirpes- citate cum Ltw- NAE1 definitione [pecifica £3 noftra figura. comoenianit , precipue quod at- — tinet. ad cicatvices tuberculatas foliorum delapforum in ramis relitias, qua- vuv nullum ve[Tigiwn twn in defcriptione tum in figuris borum autorum — — veperitwr, | Excipiendi tamen [unt BkevNIvs, BARELLIER € forte " etiam FERRARIVS, qui florum di[pofitiouem ita ie adipi ut sanie f- gure re[pondeat, Ce-',N, Laurus foliis ovatis utrimque acuminatis trinerviis nitidis phora. petiolis laxis, Zinn, H. CI. I$4. ft. 5. Roy, a26.5.3. Wa - chend. p.259. v. 3, Hill. 412. 1,3. Laurus foliis lanceolato - ovatis trinerviis, nervis fupra bafin unitis Lim. Mat. med, 65. n. 192. Spec. 369. n. 3. Mill, n. 9. — laurus folüs iriplimerviis lauceolato ovatis Lm. Syft. IN. n.3. |" Laurus camphorifera Kempf. Iap. i7) p. 770.1. Wh CLiun, H. CI, Mat, med, Spec. Roy.) Camphora Gron. Diff. k7) (Linn. Pl. Gen, Ed. Y: 9. 338.) Camphoraofficinarum Baub, pin. $00, Boerb. Lugd. IT. 261. (Limm, | H. Cl. Spec. Roy.) Camphorifera arbor, ex qua Camphora officin. Herm. Lugo 113. (Linn. H, C.) | ! ; Anda -— : Uu ' * cnc Mm t -— : CIT vrbs — NR LI Rei i7) Amenitat. exor. &c. vid, p, fup. 315. nota e4. ' k1) Differtatio medico- botanica inaug. Camphore bifteriam exbi- 4 benz Lugd. Bat. 1715. 4. p: 4. feq. "ubi arboris drin deícri- pto partium, & dicc -—- arboris Safffras €c. | 359 Arbor MiiltiafRifersdapóuica Breyn. Cent. T. 11. £12 17) (Linn. 4s JH. CI.) Prodr. T. ed. p. 4. p. 7. vid. p. fuper. 294. mota gs. - Arbor camphorifera laponica foliis laurinis, fructu parvo glo- bofo, calyce breviffidio Breyu. Prodr. HJ. 9. 16. edit. L p.44. ed. II. Commel, Hort. E. p. 185. t. 95. (Lim. H. Cl. Spec.) tu Iaponia Linn. H. Cl. Mat. med. Spec. Kempf. Exuberante . copia non folum in Sadíuma, verum etiam aliis laponie in regionibus /L/7. ten Rbyne apud Dreyn. Cent. & Pr. I:ut & in va-.- riis locis Indize Mill. 2.9. Num autem hz & Iaponenfesa - fe mutuo non differant , accuratis inveftigatoribus relin- quendum eft. Y) GniMWMrVs |. c. (vid. p. fuer. 346. ttota x 6) Camphoree arboris in Sumatra crefcentis defcriptionem p. 377 1. €? iconem fig. 33. jam pridem exhibuit; [edut taceam , vtramque valde e[fe rudem & mancam, fru&ius (floris nulla fit mentio) defcriptio €? icon a. Lauri charatlere adeo recedit, ui incertum adbuc fit , num pro. varietate legitime arboris campborifere declarari poffit... Folia quidem ovato - lanceolata fant, fed nervi ex fimplici co[Ea media vere transverfim. ad margines usque excur- runt, €? fru&us defcribitur 5, formofus parve nucis. avellane magnitu. , dine oblongo - Yotundus , tenui tunica indutus, que umjus , inflar nu. y cum avellanarum , alteri elegantis formé tunicae inclufa. jacet, quee di. sy verfos babet. colores, wt rubrum , purpureum y flavum & viridem, & in- » tegrum fruttum contegit ,, id quod etiam figura repre[entat. — Breynio binc (Pr. HT. l.c, p. 17.) bec flirps vocatur Arbor camphorifera Su- matrana, foliis caryophylli aromatici longius mucronatis fructu imajore oblongo, calyce ampliffimo Tulipae fizuram quodammo- . . do reprafentante. — Plures certe dantur ilius maffe Jpecies, que me- dicis campbor.:e norine antiquitus note Junt , & exercitati chemici com. perium nunc bees uti ex Cimnnamomo , ita etiam ex multis alüs [Hirpi- bus — 17) le. Barvwn, Gedanenfir, Ironer exoticarum aliarumque minur Té ME ipa planjarum in Genturia prima deferiptarum. Gedani * 3678. fol. niaj, - Co dn magnitudine naturali eri eleganter iucifam. ^— Petioli Jemunciam longi | * 360 Brevis biftoria naturdfis —— | * bus fragvantitus; fimile obtineri poffe produ&um m7). — Idem GatM- — * MIVS ibidem:f. 32. feparatim delineat ramulum. cum tribus. folis, quem. — ex ipfa. Iaponia accepit , cujus foliorum figura Kempferiane [atis refpon- — det. 2) ANpREas Cuzyznvs ad eadem Mifcellanea. Acad. Cefaree i IN. C. fuppeditavit obfervationem de &xybore camphorifera lapanen- 1 fium Kusnoky di&a, qwe eorundem anno X. p. 79. inferta reperitur, fed. defcriptio bis paucis tantitm. verbis. continetur. ,,in Jyhois [me cultu. 1 5; copiofil/mme crefcit, procera eft £3. cra[fa, san a duobus viris brachiis i », comprebendi vise poteft ; folia babet pulchre viridia campboram olentia; — € radice Iaponenfes pulchra fcrinia , item campboram ipfam conficiunt, — &c. reliqua de methodo, qua banc extrabunt, agunt. — [con arboris ; quam fig. 12. addít , rudi calamo delineata e[t precipue baccarum, qua- vum cupule y penitus rotunde , banc magnitwdine duplo Juperantes , fo lia vero omnino ovato- lanceolata reprefentantur, quorum mervi latera- | * les ubique excofta media oblique afcendunt, — $3) Barvwivs Cent. p. I2. fiftit rami a ten RHYNE ex laponia accepti figuram cum o&o folis Junt , graciles &9 flexuofi ; felia ovata , ad bafin. € magis adbuc ad spi '* cem acuminata ;./ ex cofta media altermo ordine oblique furfum excurz — runt nervi laterales marginem mon penitus attingentes cum- multis inter- textis venis minoribus , id. quod in defcriptione etiam notatur, qua phuras non addit quam quod arbor bec in Sadfuma Tiliarum noftvatium inftar fpeciofa proceritate adolefcat.. ^ In appendice hujus centuriae p; — Wn cujus copiam ab eodem amico c ita dpa ca'ycul .. Ceupul) m7) Hanc maffam vulgo vocant gnmmi- refinam; dí (a NEVMANNVE án Chemie fue experimentalir (vid. p. fuper. 304. nota g35 lo II. Part. I, p. 20$. $. 37. illam. vocat mixtum inflammabile plane. Jimgulare, quod nec gummofi nec refinofi quicquam continet, cus. jus notas fpecificas indicat fuamque novam fententiam maltis exe perimentis probat, Idem etiam p. antecedente 283. $. 14. varia .Rominat vegetabilia, ex quibus fimile productum. elici poteft, conf, Eivsb, Letlioner Chymica de Salibur alcalinofixis & de Caw- phora &c. germanico fermone Berlin 1727. 4. p-104 & 136. Atboris Saffaefras Gc. | 361 (cupula) eft. oblongus. pediculum «ev[us faftigiatus, $etiolum tenerum atque parvum babens; bacce cortex pallidus utplurinumm., in quibusdam Miger vel-fafcus €$ vugofus, fub quo wucula .orbicularis ex .igvo fufca, - non valde dura , occultatur , intus. plendens £9. coloris wigvi, fucleum -continens fabalbidum , bifidum E? pinguem , faporis -aromatici &3, ucrimo- . «nia non ingrata linguam titilantis. .Ex: quibus Breynius jam .conclu- (— git, banc arborem ad glandiferas vel fi mavis bacciferas evonaticas , vu- . -cleum in binas partes feGtum. continentes, pertinere C9. arbori cauellifere - «vel Lauro veluti affiuem proxime jungendam effe. — dde9t. Prodr. I. p. 4. ed. H.-p. 7. commemorat, fe talem arbu[culam in. Beverningiano bor- «to obfervaffe ,: cujus. folia. wtplurimum forma conveniebant cum illa in Cen- - turia-delineata , quedam vero breviora €9 latiora.erant, Populo mgve - sfümiliora&c. —dbidem mentionem quoque facit figurarum, quas a. emo- ato ten Rhyne accepit, arboris Japonice , unius vere baccifere & alte- «rius fine baccis, quam ipfe ten Rhyne in.epifTola ibid. p..6..(8;) pro 3Malabatbri quadam. fpecie inodora | declarat , quamque aliqui. agzeftem ALaurum, alii Campboram appellant , quibus.ex eadem epiftola p. 7. (8) addit €ampbore arbores TTilias noftrates .croffitie £3. altitudine utpluri- mun fuperare y. quarum bic 4. unam con[pexit , que novem plenas. ot- -gyas comple&ebatur. — ]deta Prodr. W. p. 19. (44) Campborifere arboris notas: bas indicat: |, Y) bacca uciformis calyculata, mucleo bifido .», Ccallofo duro-ac «pingui, cortice €9 putamine integro fragiliycalyce con- .,Cav0 ;. 27) flores ex foliorum fede provenientes; folia alterna: femper ,5'virentia. — L4 Lauro calyce «concavo , àb | arboxe canellifera. floribus.e foliorum [ede provenientibus foliisque alternis differt. ,, YmzM.tandem an Fafticulo tar. plantarum v7) tab. IT. vepetüt avboris campborifere | cami cem 47) Prodiithoc opus pofthumum denium 1739... cum Prodromis àb -Audteris filio recufis notisque hinc inde illuflratis, ( vid. p. fuper. 294. nota, g 7) hoc pecüliari titilo: Icomer rariorum plantarmm «xri incife , fafcicule :promiffo quondam a'TAc. BnaevNio Geda- Anenfi defiinate , cura Yo:Pui. Baexun M.D.. Aucloris filii.cc, ZIpp. Nov. AG. Pbyf. Med. Tom. 1I. 22 ' Tx c Brevis bifloria natwralis vai iconem Centurie eandem. in: antecedentibus. jam explicatam ; addi- dit vero iconem pedunculi cum floribus, alinmque-cum baccis, baceeeque | fe- qarate partium. Defcriptio p. 16. sonet, florentem pedunculum ex Kuempfero (de quo. mox plura) Meabiscosn] baccarumr wero partes , prouti ex .Iaponia delatas. a[feroavit, G9 pedunculum cum baccis: vecenti- —.— bus immaturis ad naturalis exemplaris duchum delineatas effe quibus jum- ..— gimus, icones Vacce. partium: exatte" vefpondere. defcriptioni fuperius ex. — Centuria: excerpt, 69. baccas vecentes: exbibere: figuram: perfe&le globo- — fam; 42) Com vEuINvs: (vide: notam füper..26 p.345.) exbi- - buit iconem arbu[culee borto: A4m[lelodamenfi a^ D..D..Cleyero donate , cujus folia owmia: ovata: utrimque acuminata: cum margine unsdulato £9 nervis lateralibus, unc: conjagatis nunc alternis, ex. cofta media obli- : que a[cendentibus delineantur 63 in caudice tabercula, procul dubio folio- vum vel. ramulorum. delapforum. cicatrices, alterno: ordine indicantur. .De-.— fcriptio docet, bujus: arbufculie,, 20. circiter: annorum intervallo bominis — proceritatem: adeptes. folia: Caffi. e lignei foliis cemula: effe, exceptis mer- tls ,. quorum. in bis foliis unicus tantum foli medium fecans £8 im multos — yet difper[us: reperitur ,. €9, fi tres: inveniantur. ( quod. in junioribus. — piante foliis fe obferoa[fe meminit) id lufui nature ad[cribendum effe ; fo-.— lia inniti pose longis tenuibus (fecundum figuram inflexis) ex fufco Jpadiceis: , & effe palmam longa; duos transver[os digitos lata,mar- gine cquali,, in: utroque: extremo: augufta-,. faperne: vitentia, bilariore .— €x. luteo: vire[cente: colore. preditay € contrita. odorem fpirare validum ! campbor:e. non diffanilem | eodemque. totam: plantam: effe imbutam: qui- - bus additur . eam: perpetua fronde virere, fed. flores nondum protuliffe. tuor. vote fubjethe. indicat, [e ramulum: floridum: ex: India. orientali — transmi[füm po[fidere- floribus albicantibus: bexcapetalis, vacemulis expan--.- fis laxioribus ;. biuncialibus ,, non: raro: quoque: longioribus ex: alis pre : vum: originem. ducentiVus 5. flofculos: effe minutif/inos , fingulos pedicellis | brevioribus fultos ,. magnitudine. €. forma: Ziziplie fativie fimiles, fed pe- — - talis minus mucronatis , borumque intev- meditullium [Lamina ade[fe nume- rofa; brevia ,. apicwlata.. (Pifüilli nulla fit mentio ).. Hujus pedunculi imago.eft procul. dubio illa, que arbu[cule. imagini addita efl.. Pofibos 4ucio- 4 - "anm i EM. T" vies ta: Ji aie Top iom : Nw . cerberis Saffafras 8e. | 365 u&lores $) KxMrrEnvs arboris Campborifere biftoriemy 63. delinea- tionem in ipfa Ioponia fatiamin publicum produxit. — Ft facliuspateat, in quibus alii circa bujus arboris partes. conveniant. vel differant , inte- -gram ejus relationem bic vepetitam mon ommibus ingratam fore. confidi- mus, que bec eft: » Arbor efz filveftris , in. Iaponia occidentali &9 ad- .»jacentibus infulis in letam vaftamque Tile magnitudinem .adolejcens. -..., Radice. nititur valide ac parum brachiata , que .campboram pre cete-. ;» tis partibus [pirat.& cotone. ,inpertitur. Cortex quodanmodo e - .»fcaber , ;coloris ipulli , n vramis junioribus levis, viridans , nitens , in- - ,» feriore fuperficie glabra £9 amucofa. adeoque facile: abfcedeus ; medulia - magna fungofa . &: Jignofa. y Lignum cendidum , -per ficcitatem.ex rufo - , tariegatum, [ubfLantie :laxioris «ex fibris craffiufculis .compat&ie. , -ali- — o» quando [erviens:pro fabricandis crinis , fed quorum fuperficies per. ve: - y tuftatem -afperatur , dum volatilis .refina poros deftitwit, | Pedicilis .» Caritatis , tenuibus, fe[cuncialibus , fommmquam ex viridi vubentibus »difi iftunt folia -promifcuo loco. fi Jing ula , membranacea triuncialia vel lon- TT giora , : £x brevi acuto. principio ovata , mucrone. oblongo asgu[Loymar- a gine dntegro:undülato , -non.varo tenuipállefcente virgula fubriato, fa- .» pina facie aturo virore arübuta ac micante,-dor[o .berbaceo £3 quafi bo- ;»»loferico; nervo uno snedio. utrinque: prominulo , .ex viridi albicante 2 »» paucis. nervis lateralibus ad zmbitum arcuatim protendeutibus , quos vagi minores pro firmitate folio concilianda intercurrunt. — Ji. mervo- rum finibus 0n,varo y erruculas obferoamus , -quas:buic Lauro pro- prias dixerim. EF lofculi;j in. Jaftigüs: ramulorum, fed. arboris provetie etatis Ej magnitudinis , menfe majo junioque iter .foliorum |. axillas - s» prodeunt , pediculis nixi biuncialibus ,.. tenuibus , in. fine vacemofis. ac yin pediculos breviffimos fingulis periantbüs preparvis inftru&os divulfis. 2 Sunt flores albi , hexzapetali, intra : feminis Coriaudri ambitum radian- ;1e5, petalis ovatis , ftaminibus apicatis mosem ,-ea difpofifione loca- stis, ut tera medium [Eylum premant , bec. cetera in orbem ambiant , s intercepta. fingulis tuberculis carnofis , exiguis luteis , mollibus , um- - s, bilico laxe adnatis. — Florem , accrefcente.calyculo, bacca excipit per a») Mhdtunitaten airo - purpurea C [plendens , snagnitudine pifi majoris, fi- 232 »86ure 364. Pr Brevis Bijtoria naturalis a gura quodammodo twrbinate , pericavpio molli purpurafcente , faporis 3 6X campbora caryophyllace; nucleo intus piperis magnitudine , cor- » ticulu vigra- micante obdut&to , bifido, oleoft fo, faporis fatui. ^ His ad du- 4 - Bum figure addimus , folia in bafi parum, in apice valde-effe: acumina- tà; ex cofta med'ía ad apicem usque exten[a, fupra folii. bafim, interz vallo notabili , oriri duos nervos laterales , «num utrimque, arcua- tiim furfum, attamen mon penitus ad apicem dere; a[cendentes, fed. ad fo-- Jii marginem fe fleentes, € plures minores brevesque, utiinco[ta fit, [par- gentes. — In majorum cum cofta. conjun&ionis angulis fingulis beret ver- rucula ab 4f: in defcriptione indicata , fatis , fed. in paucis tantum fo lis, con[picua; foliorum petioli. delineantur inflexi; flores tpfi 9. be-. xapetali & pentapetali , quorum unius a latere feparatim. delineati fun- do adberet pedunculi extremum: ampliatumr ab. 4. calyculus & peri- anthium di£tlum 6? poflea bacce. cupulam formans ,, que in. maturo fri. &u conicam quafi figuram €3 oras equales cum cavitate baud profunda Te- prefentat. — Adfunt preterea: due adbuc figure laterales perexigue CUM, ftyli (qui vero non defcribitur) nomine fabfcripto, eujus extremum. feu ftigma trifidum videtur. — Ceterum ad ortum petiolorum binc inde ap-.— parent protuberantiae , ex" quibus, forfan ut in. Lauro: indica, poft fo-. liorum lapfum: oriuntur cicatrices tuberculate. | 6) GaoNown défcriptios. quam in fua differtatione propo[uit , in plurimis convenit cum illa Kem- i pferi: in quibus differt; funt, omiffis illis, que. Kempferus babet, pre-—— cipue fequentia: — Folia fant duos transverfos digitos lata , quatuor lon- ga, mucrone quandoque obtufo, antica facie faturate virentia ac siiean- iia glabraque , poftica- cinerea. nervo uno gaudentia, ex: quo- alii ner- vi forma & figura varia, five arcuata [ree retia , producuntur, quos in- tercurrunt alii minores £2 minimi. B adeo ut natura: valde ludere videatum - in eorum proteufione:: po[fedit enim. 4. ramulum- undecim: foliis ornatum; i ex: quibus nullum fui fimile agnofcit: in progre]fu. ueroorum: funt quoque d quedam » qué tres nervos majores babent, ut Clsghathoopu mentiren-. twr; fi minus undulata forent y. fed: eft. lufus nature, unde 4. concludit, — folia proprium defignare charaBlereim Baud poffe. | ( Verrucularum in: angulis nervorum deprehenfarum nulla fit mentio) Flores funt | ?ont- i [ a" | evbovist Saffa m Gc. 36r monopetali tubulofi y in: quinque € varo in [ex partes diffe&ti , minutiffz- mis petalis ovatis minus mucronatis predi... (Stylus pariter non de-- feribita) — wma eademque arbove: deprébiendl. flores ia-quinques váro in fex partes feos, ex» velatione KxcGELARII- eumotat... Bacca infidet Calyci breoifJao ,. quodammodo: oblongo ,.ver[us pediculum. faftisiato E molli, odoris-plusquam in folüs fragrasti ,. petiolo tenero: € parvo inni. fent. rbor'longe lateque $m ramos bracbiatur.. Eignum emne aro« ma indicum fpirat unde non modo cedit: in commodum iedicum, [ed 63. dn "alios quosvis ufus. 7) HILE I. c. buie arbori adfcribit radices magnas, eraffas &$ bracbiatas; truncum trium [epius pedum in. diametro €9 al«... titudinem. F'Imo altiff we parem valdeque vamo[um 5 folia: irregulaviter fita, . lauro vulgari [imilia, plusquam tres digitos longa & fesqui digitum data widulata 6 in-apicem valde longum atque anguftim. terminata, in fuperiori faperficie lucide viridia, in inferioriex" cinereo vitidia peduncu- lis digitum longis, paullulum escavatis infiflentia;. flores "y exiguos albos,. vamofis in fummitate pediculis , ex: alis: foliorum ortis: corymbum. formantes ; baccam nigram [plendentem.. 8) Minunmvs indicat, af- borem banc in [olo matali pervenive ad. mediam. magnitudinem: in; plures "raios exiguos divifam ;- folia e[f ovato- lasceolata, if Juperiori fuper- jm levia; tribus venis longitudinalibus fupra bafi unitis iuftratia: 63. contrita gravem. Campbore: odorem, pariter ac vamos fra&los. fpirautia. Eft mas & femina-in difHinBlis arboribus. — Ipfe marem. tantum vidit. , qui copiofe-in 4utglia floruit... Flores erant. exigui. ex^ quinque: petalis eonicavis Tuteis conpofiti illisque arboris: Saffafras: valde fimiles: & pari amodo tres vel quatuor fingulis: pedunculis. adbeerentes. — bi de cultura agit, adftruit', banc 62 Cinmamomi arboreme[fe valde affines, eas tamen a fe differre foliis :- illa. namque Cinnamomi babere tres coffas. infigniter eraffas Cremarkably:large) a petiolo-ad: apicem longitudinaliter expan- Jus; Campborz: foliorum: coftás: vero effe graciles: (fmall): G' ad latera exten[as ,- hujusque folia: glabra: [plendenteque fupevficie nitere.. Addit porro, utramque fpeciem. efJ&- dieciam, bincque-nece[Jariwm, ut unus fexus - alteri propinquus fit pro feminaveddendo fecunda, id quod'exemplo- Lauri m XF. FEBHSDRA ulterius probat. 9). His adbuc jungenda Junt, qud a2 - RyvM- 366 (—. Brevis bifloria naturalis | 1 TRvwenHivs de Campboriferis arboribus annotavit in fuo atuftuatia (uid. p. fuper. 341.«00ta m6) cap. LXX XIT. p. 68. fegqu. y ubi eperitur— defcriptio. non folum Taponenfis,. verum etiam fic dite. Occidentalis. .Prio- Y ris defcriptio, quam 4. fecundum vramulum cum folüs inde-acceptuncom- pofuit , brevis hec eft :..,, Ramuli.lesis erant ligni , in paucas diftintii- y rachides , quibus folia infidebant folitaria 68 inordinata, illis caryopbylli H o» fiiia , utrimque nempe acuminata. £2 furfum in. longum terminata. — i» apicem , .quatuor pollices.longa. :umum lata ad. oras parum finuofa, in-.— ,» [tar foliorum caryopbylli, füperne. glabra & -polita, inferne .denfis & 93 tentübus venulis 'pertexta, que juxta oras finum quodawmiodo formant. | .»» Preter.tervoum medium. ad oras alium. gerunt utrimque, ger. lougitudi- — i93 EH oblique Jecurrentem, fed swn usque ad fmem. Hi bini. laterales :, eri. difLincli magis funt ac. magis -proitnberast in uno .quam in altero | s folio. &c.' ;Sapor foliorum acris eft 8. aromaticus perfetle Campbore — ;syJaporem € odorem gerensyuti €3 petioli €2 racbides, fed debilior. ,, Po. fterioris. defcriptio, tum pariter ad ramum fohofum. transyiffum ; tumex- relatione amiici;ex oris occidentalibus. accepta , propius convenit cum. jlla Grimmii: id quod-$recipue:ex frutius: diivolucro verficolore :p. :359.44-.— .yotato probari potefl. —. 10) NEVMANNVS (locis;siota m 7).citatis;prio- «ti p. 281. pofleriori 103): baccas vocat. Tubrás y. qua 'auttoritate, wie la- tet. 11) HERMANNVSs in Cynof. Mat. med. (vid. p.fuper. 295 vota kk.) p.255 florem pentapetalum , -HEISTERVS in. fuo fyflemate.p. x. 5 Ationopetaduri quinquefidum ,. .-BOERHAAVE: monopetalum. Bexapetaloidem | vel pentapetaloidem. declarat , «qui addit folia .Pyti;neroofa alterna, fru x Gum. muciformem concavo calyce exceptum y ;cortice € -phtamine fragili -Aucleo bifido.. 11) Lvpwiotvs € cum boc. ScHErFFERVS 4 Doerbaa- E vio quoad. florem €9 frutium non difeiitiumt folia vero. defmiunt. nérUQ-- fa flores ex alis foliorum racemofos . G calycem negant. |. Patet indes. sebara&lerem fpecificum. ex. nione mervorum defumtum y effe -incouftantem. * Farias de maffee illius ,. Campbore proprie di&e ,. diftintiione in laponen- fem, Swumnatvenfem , .Borneenfem, . Chinenfem G. Zeylanicam, omniumque -rolletrione G feteiiho tum gengina tum fabulofa, ut € de eius ufu gii TM | | —. s /,nedico arboris Saffifras ei: /— $867 medico a citatis au&oribus alüsque fufius expofitás: relationes: filentio bic ' pueterimus ,« quia bue mon pertinent... 3): wi ote - VI. Laurus foliis oblongo- ovatis trinerviis nitidis planis Linn. Cinna- | H. Cl. 144. n. 6. Spec.369. ni 1. Hill. 41. m. 2. "pomum Laurus foliis ovato- oblongis trinerviis :: bafi nervos: unienti- ^ bussLiun. Fl. Zeyl. 07.) p.61. 0-145. Mat. med. 64. n. 1904 Laurus foliis. triplinerviis ovato- oblongis: Lim. s. - Laurus Ceylanica: glandifera;. folio trinervio;. optimum & le. gitimum Cinamomum ferens: Herm.. Muf.. Zeylan..p 7) p. 12. c (Burm. Zeyi..q T: 0-62.) Eti - Canella: Garcie r7) (Burm..Tb.. Zeyl.... c.) 3 o — Canela e 7). Cax; Linum, Flora: Zeylanica ,. ffftens: plantas indicar Zeylone infulas. que olim: Y670 — 1677 lecle: fuere a: PAvi, HERMANNO Prof. Bot, Leydenff ;; demum pofl 70: annor ab Avc, GüxTHERO, Pharmacop. Haffnienft orbi.veddiie s: boc: vero opere revife, exa- minata, determinate: CO illuffivate &c; Holmix r747 8v. maj. p7) Mufeum Zeylaniceum ,. ffve Catalogus: plantarum in Zeylana fpon- te nafcentium: obfervatarum: &: deferiptarum. a: Viro: celeberr. - Pavro HERMANNO &c. Lugd. Bat; 1717. 8v. maj. ^ | (47). Thefaurur Zeylanicus exbibenr plantas in. infula Zeylana nafcen- (0 gei Kc; omnia iconibus illuffrata 69. deferipta cura &8 ftudio Yo. BvnMANNI1, Med. Doct, €. Bot. .Profefforis in. borto med. Amflela- damen/fi.. Amítel. 1737. 4. maj, | - mafcentium bifloria, Luftanica. lingua per. dialogor conferipta D, Gancta: ab uonTO ;. Proregir india medico auctore ,. latine facia O: in epitemen contracla a. CAR; Crvsio?. Antverp. 1$67. 8. cap. 5p. 7t. Eodem titulo. quarta editio caffigatior &9. aliquot locis (Usos 4utfior ibid. 15595:8v;.maj. p. «s: Dell. Hifforia: dei femplici aro- | (mati &c, di Den: Ganzia: Da! nogTO &c,. tradotti da M, Aw | . NIBALE DRiGANTI: &c. in Venetia: 1589, 8. maj. p.62. | | | | vy dromatum: €: famplicium: aliquot: medicamentorum: apud. Indos | pH | | $68 MUN T Brevis biftoria naturalis &anella a Cofta s?) (Burm. Tb. Zeyl. 1c) - &Canella, quae Cuurdo & Caffia Vulgaris , rülibacha di&a Pif Man- ' tiff. arom. t7) p.16s (Burm. Tb. Zeyl.) | | «Canella five Cinnamomum vulgare Baub.bift. T. p. 440. (Lim. Fi. | eyl. Burm. Th. Zeyl.) 'Canella Zeylaniea cum fru&ibus onis maturis Henn. Mao Zeyl. p. 37. (Burm. Thef. Zeyl.) . Arbor canellifera Zeylanica, cortice acerrimo f. presfiantiffi-i | mo, qui Cinnamomum. officinarum Beg iPrade. IL 17. e 1 JI. 44..(Burin. Tbef. Zeyl.) «affia cinnamomea Zerm. Lugd. 129. t. 6855. vid. »" PPS 295. nota b b. ( Linn. H. Cl. Fl. Zeyl. Mat. med. Burm. Tb. Zeyl.) Cinnamomum foliis latis ovatis frugiferum Burm. Tbe. Zeyl. 62. j t.27. (Lina. H. Cliff. Fl. Zeyl, Spec.) Cinnamomum five Canella Zeylanica Paub. pinz. 408. Linn. H.. 3€. FI. Zeyl. Spec. Burm. Thef. Zeyl.) Raii Hift, 1561. (Linn. Fi. Zeyl, Burm. Tbef. Zeyi.) hi Carua 47) CunisTopn, 2 CosTa , medici € chivurgi , aromatum &$ medicaz. mentorum in. orientali India nafcentium liber , plurimum Jucis Adferens iis, que a Doct. Gancia de oRTA in boc genere fcripta , int. Can. Crven.opera ex Hifpanico fermone latinus factur y. . 4n Epitomen contractus 8. quibusdam notis illufratur. — Antw. 1582. SV. p. 22. Eedem título altera. editio eafHigatior: £9 au- €ljor ibid, 4593. gv. maj .cumGancia edita p. 146. Traztato di. "Cunisror. «4 CosrA, Africano Medice & "GCbirurgo, dela Hiffe-. via, natura €9. virtu delle Droghe medicinali &c. Nuovamente vecato dalla Spagnola nella noftra lingua &c, 1n Venetia 15 8f A4to p.t. 17) 'Hic tractatus prodiit eum hujus A. de India utriusque re natural & medica L. XIV. (vid. p. fuper, 289. nota &) hoc peculiari. titu- P. Gvir, Prsowis Mansi aromatiea fve. de aromatum Cardi- fialibue quatuor &c. relatio nova, ^ &rboris Saffafras 8e. —— $65 - Xatua Rbeed. Mal. $7) 1.107. t. «7. (Linn. H.CL. ubi Cavau.. Kurudu, Kurundu Herm. Muf. Zeyl. p. 12. & 57. ( Linn. Fi. Zeyl. - — JBurw. Tbef. Zeyl.) | Po 'Coronde Zeylaneníum Zfmonynti «7 ). | Patria: Zeylona Linn. H. Cl. Fl. Zeyl. Mat. med. Spec. Dale Pbhar macol. f. 327. Varietas 4 Cinnamomum perpetuo florens, felio tenuiore acuto , Burm. Thef. Zeyl. 63. t. 28. ( Linn. H. Cl.) i 2m — . Q Katou-Karua Rbeed Mal. P. 10$. t. «3. Hujus patria eft Malabaria. Officinis pharmacevticis praebet folium fic Malaba-] di&um Malabatri. Lim. Mat.med. | | bairum. Hiec arbor, cuius cortex wobiliff/umum illud. roma Cinmamomum di&um frebet , bucusque in [ola infula. Ceylana fponte crefcens reperta e[E. Marrznvs i5 feo Ditlionario, ubi de Campborifere arboris cultura agi s. vefert quidem, eandem ex. India Orientali a. Lufitanis in infulam, Prin- cipis, ad littora Africe fitam, translatam ibidemque tropagatam e[Je ; ec dubitat, quin. idem per baccarum [ationem, in magnum ufum publcum füccedere queat. in. colonüs Indie occidentalis britannicis; num vero barum cortex ad eundem virtutum gradum perventurus fit , experientie velin- quendum eft, de quo conferri poteft Pifo J.c. p. 167... Plures notas | | | | fattas — $97) Hortur Indicur Malabaricus, continenr Regni Malabarici apud Indos celeberrimi omnis generis. plantar rariores &c.. adornatar per HzNR, vas RHEEDE, v42 DRAAKENSTEIN, nuperrime Mala- barici Regni Gubernatorem, nunc fupremi Confeffur apud. Indos Belgar Senatorem extraordinarium t$. primum. Succefforem loco .. erdinario deflinatum, (9 Yo, CasgamivM , Eccleffafl. in-Cochin, | ANotis adauxit €9 Commentariis illufftravit Agxorp. SveN, Medi- . £ine €5 Betanices dn Acad. Lugduno- Batava Profeffor. | Aanfle- led, 1678. fol. maj. Conf, de fplendidi hujus operis in X. partes divifi editione Librorum botanicor. catalogus tertíur meur &c. ANorimb. 1757. fol. conf, p. fuper. 288. nota r. € 7) vid. Aa phyfíco-medica Academie Caf. Leopoldino-Caroling Nas ture Curiofor, &c. lol. I. Norimb. 1727. 4to. Append. p. 4. App. IVov. AG. Pbyf. Med. Tom. LI. aaa | 379 : Brevis biftoria naturalis fa&las effé arbores canelliferas , ex: Bagvwir Prodr. IT. p. Y7. (ed. II.— 44-) feqqu.. conftat , qui earum quinque vecenfet, Jed. meque. genericum — neque [pecificum earundem: charatterem, corticis tantum faporis differen-. tiam in mowiullis indicat. Pari modo oGo fpecies indicavit. C, BAVHINVS - in fuo pinace p. qo&. fequ.. RvwPRIvSs quoque Au&luar. c..8 x... 63 duas recenfet Cinnamowi Iaponici [becies.— Singularem autem attentionem me- rentur ipfius i[ule Ceylanze Cimamomi fpecies ,' vel fi mavis varietates il- le, quie ab auctore auon moin AGiis Acad. Cef. x 7) Coronde nomine defcripta & [ingularumfolio, in magnitudine naturali [Fudiofe delineato, — iluftrate veperiuntwr, ubi foliorum numerus ad novem a[cendit, (tot folia differentia etiam pojfidet. Burmannus Thef. Zeyl.. 1. c.) quorumque figurae 1 eum. chavaztere fpecifico. Lirmaano [atis conveniunt, fi excipias n. 4. 6. 7. € potil/mum 5, in quibus apex: magis produ&lus eft; omnia preterea liec folia tribus nervis cra[fts , duobus lateralibus arcuatis , a bafi ad api- cem usque excurrentibus inftru&a: [units excepta fig. 4. 69 6. quorum nervi laterales: api-e»n non attingunt ,. fig. 8, que plures nervos. t&- — ues; ex: mervo medio transserfe magis [bargit.. Sed. etiam bic: A4. pre- ter foliorum figuram alias. differentias baud: indicat' quamállas ,' que in fingularum. barum varietatum cortice veperiunde funt. — Ibid. p. 11. ve- fértur, Au&orem banc relationem basque figuras Amfteledamum ad AVB, — SxsAM "ifi[Je easque. ab- boc laudate: Academic. communicatas effe qui | addidit ,. fe ab. Orient.. Ind.. Societate. aliquot. annos: antea: mercatum effe | ciffam Cinnamomi: few Malabatbrvi. folüs repletam; [eque inter: ea veperiffe flores Cinmamomi , magnitudine Fabe: italice floribus pares, coloris [ub-.. cierulei, 6$ etiam fru&us.. — Ipfe quoque poffideo pitiuram.a feepius laudato. ; Ebreto- A E x T). in nota: antecedenti citatis, ubi hujus argumenti pertractatio hune | peculiarem habettitulam: Caselle: foe. Cinnamomi. cujuscunque: generir, arborumque boc cortice ebduclarum bifloria, variam il-- liur nomenclaturam,, locos natales ac propagandi rationem com- plectens t curate fcripta, apertiusque,| quam antebac à nemine unquam explanata & Procurutove id genus mercium. primario. operirque ad bujur aromatir: fele/Hionem: conductis Praefecto 5 ex: germanico fermone latine reddita... À, 1725-- * ; 14 h- " J arboris Saffafras 8e. 371 - Ebreto à. 1744. ctum fimplici. Cimamomi nomine fub[cripto iffa, cujus — folia. dimidium pedem. Rben. longa 63 duos ferme digitos geom. lata 4m apicem acutum. termunata , ceterum prater ires meroos ordinarios adbuc duobus margini proximis ,. ad. folii bafin ovatam cum reliquis conjun&is , [ed ultra: folii partem. circiter tertiam mon. extenfis ,. iu- firu&a funt. — Terminatur bujus pi&ure vamus in tres pedunculos florigeros., duos cum. dimidio. digitos longos , floribus binc inde - pedunculis minoribus vaceni.laaioris in modum .adberentibus , quorum unum a facie antica, alterum a tergo. Tab. LX. fig. 19. reprafentat : do- leo. autem ejus analyfin non fviffe additam. — Quum omnium barum va-. rietatum bifloriz imperfethe funt , inanis labor effet, iquirerey que ge- "uini Cinnamon varietates tantum fint... Optandum, ut MMuf[eum Ceylo- nicum Hermauni ab Autore .ab[olutum fuiffet eo modo, quem [ibi propo- fuit , vid. H.-Lugd. Bat. p. 130: «boc loco euim indicavit, fe pertexen- dam fufcepiffe biftoriam integram. Cuffie ejusque fpecierum fubalternarum , quas in Orientalibus plagis ipfi .confpicere licuit. — Quod autem. ad. arbo- - ris Zeylonice , .Cimamonium genuinum [uppeditantis bifloriamy attimet, 'HERMANNVS idem avró7: a»; ejus integre, ut C rami florentis magni- tudine imnimuta, mec mon floris, ut. videtur magnitudine maturali , &3 | fractus feparatas icones :H. Lugd. Dat. p. 664. € 6656. cum publico communicavit , [ed ob propofitum memoratum ullam earum de[criptia- wem addidit : id tantum p. 130. a[feruit , Caffiam ligneam f. IMalabari- cam4 .Caruam dicam, in HH... IMalabarico optime de[criptem €3 delinea- "tam a Cinnamomo Zeylanico. tantum. acrimonia 4. fuavitate €9 virtutis: prejfLantia ,. neutiquam facie modove. cre[cendi difcriminari y 7) , quare procul dubio a Linnaeo. Carua Cinmamowi fynonymum fatum eft, quod poftea idem. Caffiam Zeylanicam a Malabarica. diftinguens, buic adjudica- vit: vid. v. ILI. fequentem, | Icones, quas Hermannus exbibuit ,. non admodum. curate elaborate fant. . Folia delineentur ex. advevo bina 1 ovata quidem, [ed plurima apice valde angufto &3 -in plurimis nervi la-- qerales ex primario feu medio ve&o longe fupra bafi oriuntur ; flos | mou d d" d ; . etiam J 7) Hanc fententiam etiam tenuit Garciz, a. Cofle & Rajur; neque Pifo aliam diftinQtionem indicat, nifi fapotis corticis diffzrentiain, Linnaeus H. Glif. pariter confentit, immo fere omnes. | J -— 374 — Brevis biftoria naturalis E etiam in majori figura. feparata ftelle. iw modum: fexfidus: cum fegmentis. valde angujtis veprefentatur intra: calycis few future cupule oram pari. .— modo divifam contentus: reliquarum floris partium ne-umbra quidem ap--— — paret, Baccarum racemi duo [eparati. vel ante maturitatem decerpti— .— vel infra magnitudinem naturalem. delimeati [unt : unus baccas fiftit ca- : lyce fuo penitus adbuc. telas, alter ultra dimidium jam denudatas, calycis —— eris acute dentatis... Ejusdem arboris Ceylanice icon, quam curatius ceri — — infculptara poftea Bv&waNNvs t. 277. publicavit , folia. fiftit alterna ; emnia: ovata i. apicem: acutum. fed. brevem terminata , in quibus duo ner- vi loterales arcuati. medium: vre&um a: afi jam, fed. mon in omnibus. ad. apicem usque , comitantur ; reperiuntur preter bos im aliquot follis duo ili extraordinarit marginales breviores , quorum [uperius in-piciura. Eb-- vetiana mentio fatla eft. ^^ Pedunculi florigerr tum furcalovum fum- mates claudumt , tum) ex^ eorum lateribus iuferioribus prodeunt , - ex quorum: fa[tigio duo tresve laterales minores: oriuntur 63: cum. florum pe- * dunculis conjunguntur, ubi bi ab illis nodulo diftintli funt; Floris ca-- lyx bacce jan fimilis efE, ex: cujus ora. tn. aliquot: lacinias wotabiliter di- vifa, prominent fex Corolke [egmenta: oblonga: 8) acita/z: amus borum ca- lycum, excu[fa: jam corolla ,' cum ora ad: tertiam circiter ejus partem in lobos acutos divifa reperitur. — Ipfius floris analyfis € fru&us perfeGi ma- gnitudo [tru&uraque deficit atque. etiam omnium. veliquarum partium y. — quia &. cum Hermanno figuram illam, que de Carüa in Hort. Mala. — proftat, pro fufficienti agnofcit. | Sad. Hermanniane 69. Burmainianie : iconis normam: veliguorum auctorum citatorum figure examinantur, fe-* quentes notande veniunt. differentie. — Y ) Gancia deliueavit folium 63^ — baculum cumcortice exteriori &3 interiori. Folii figuram (quam P ARRIN-—— sow (fupra p. 287. n. 12.) C. BaAvHINvs z7) rudi imitatione ve-- — petiirunt)) peffemam e[fe, monuit jem Burmannus: won folum enüm- nervi. alienum $ror(us traCum, verum. etiam.folii utrumque. extremum" — z7) In Matthioli operum editione p. 4€. qux hoctitulo proffat, Per: E ANDR. MarTiot:, Medici Cafare? t9 Ferdinandi Archiducis Aufivis, opeva a Case; Bavmwo, Bafffienfi medicina Profeffo- ie, aucta &c. Editiovaltera.: Bafil; 1674. fol, maj, ^: — um b ied .n - —erboris Saffafras ge. 373 V — walde anguftum & vere lanceolatum oftendunt.. — Defcriptio plura Hon in-- dicat , quam quod: arbor. fit magnitudine Olee , interdum minor, multis vamis praedita, mon quidem contortis, [ed reBlis ferme ;' folia reperiantur — auri quidem colore, fed forma ad Citri folia accedente ;: ftoves candidi y , frutius nigri &$: rotundi, avellane ferme magnitudine! aut. exiguis Oli vis fimili -- truncus interdum femoris craffitudine.— Quam male autem | Bi*; de Cinmamomi folio informatus fuerit, ex eo patet, quod, uli ipfi cap;. 19.de Folio fic dito: (de quomox plura?) fub finem fermo eft, tradere baud erubefcat, Cinnamomi folum non. folum illo minus ^ acutum: (quod qui- dem verum) € anguftius e[fe, fed. etiam tribus nervis, quod illud babet, ca- rere, 2) AcosT arborem comparat cum: Mali atre amplitudine ; fo- lium dicit Lauro fi "tile, latius tamen, colore dilutiore £2 minus ficcum. s. tribus nervis infignitum.- Flos fecundum illum eft. candidus ,- odoris firo-- peinodum expers ;. fru&lus füloe[tris Ole« baccis par, vire[cens initio, de- inde ruffe[cens &$ plene matwrus vuber atque [plendens,. o[ficulum. intus continens filveftribus olivis fimile. fimilique carne € [e 2p li parte parvo ca-- lyce preditus leviore. minusque crifpo , quam. [amt. Hicis calytes...— Addit, barum: arborum magnam effe. frequentiam in- filvis: provincie . Malabar , fed pra[lantia & odore longe inferiores iis, quein Zeylon infula-na[cun- tuv. — Figuram babet nullam. — 3) Ptsowis figura in magnitudine im- minuta Tepr efentat caüdicem. detruncatum: cum aliquot TaWis j quorum: furculi gerunt folia ovata in. apicem modice acutum terminata € tribus: nervis a bafi ad apicem usque excurrentibus inftrutla, — Additi [ymt. ali-. quot pedunculi cum fru&ibus ;. fed. ofcitauter, quemadmodum. tota fig Uds delineati. —Dejcriptio docet; illi de arbore Ceylaitica fermonem: effe , omni-- bus autem. varietatibus. C quarum quoad. corticis differentiam mentionem: quoque facit) adfcribit. comam perpetuam, folia: Laurina , frü&um vace-. matim-cobeventem it calyce Juberino, duplo tamen. ampliore G magis: ca-- . v0, ifitus leui, - exitus afpero; utrimque ex.qurpura: nigricante: COWEeM-- tum; &' Ceylanice figillatn folia foliis Lauro-Cerafi non diffzamiha,. flo- ves parvos, fiveos, odoros, fru&us parvos. olive magnitudine € figu-- Ta, primum virides, €$ maturos pre. vigredine fplendentes. 4.) 1o. Bav vs, prater corticis. Hibulos : ineptam fawran paullo ünnutam: 2233 23 ex E EM C Brtbis biftoria saturalie ex THEVETO 48) proponit. — Ceterum potiffamum occupatus fut. circa. variorum bujus indolis corticum chara&eres, arborisque Cinnamomi genui- mi defcriptionem collegit ex: Garcia, (cujus folii malam figuram peius expre[Jam p. 4« s b. repetit) T heveto alüsque fcriptoribus. |.) Ratvs ex Conpo 58) bauc vepetit' defcriptionem: » Zeylanica canella mon fe- cus ac Malabarica folium babet. tribus nervis infignibus fecundum lon- pgitudinem decurrentibus reditum & fructum etiam profert cum ca- y lyce glandi querciue finie , vt 8 D, Knoxius, qui in infula Zei- — ,, lon ao.aumos captivus detinebatur c 8) 4. in fua arboris bujus defcriptio- i ft diferte affirmat & D. Hermannus innuit, quum Canellam. Zeilani- — y cam, Laurum Zeilanicam vaccis cabyeulatis, ex qua — vp | j feribit, | A8) La Cormograpbie :univerfelle d^ ANpRE' Tuever , (Cormographe — du Roy &c. T.I. aParis 1575. fol. maj. p. 436. b, | bg) Hiftoriz flirpium L. IV. cap. XI. p. 192. feq. ubi Caffa aromatica vocatur, quz hiftoria cum reliquis ejus operibus proftat hoc titu- lo: In boc Volumine continentur VALERE Cont, Simefufti , au- — siotationer in Pedacii Diofcoridis Anazarbei de Medica materia - Libros V. &c. Ejurdem Var. Conpi Hiflorie ffirpium Lib. IF. — poflbumi &c. Sylva, quaverum foffilium in Germania plurimarum, — setallerum , lapidum & füirpium aliquot rariorum notitiam breviffíme perfequitur &c.. Omnia fummo ftudio atque induflria &c. Con, GrsNzu Medici Tigurini colleéla £9. prefationibus - jlufirata, Argentorati 1561. fol, l c8) An bifforical Relation of. tbe irland Ceylon in tbe Eaft Indies &c, - ! by RoseRT Kwox,a Captive there near twenty ycarr. Lomdon | 1681. fol. p. 16, Ceylanifebe Reife- Befcbreibu&g von der in. Oft - Indten gelegenen Infel Ceylon &c. durch RosERT. Kwox, Schbiff- Capitain bey der Offindifchen Compagnie in Engelland &c. Leip-. zig 1689. 4to p. 313. Relation eu Voyage de l'isle de Ceylon . . dans les Inder orientales &c. par Ron, Kxox T. I. a Amflerdam | 1693. 12maj. p. 41. . Hic A. preter ea, quz Aazur ex illo de. foliis retulit, fequentia notatu digna annotavit. Zeylonenfes hanc. "arborem lingua fua nominant Corundo - gaübab , fponte crefcit in filvis, uti aliz arbores, nec magis &ílunatur. Maxima earum co- - pia L4 pm eru quse tus Tego ^ arboris Saffofras 8e, - 37€ Mig feribit, litteris ad D.Syen d $) datis. y Ex bac etiam biftoria, Cor-- ,; dum re&le defcripfiffe tum. folia tum fru&um Caffue a quocunque tan- ; dem edo&lum, conflat, quantwmvis invito lo. Bauhino. Folia in. » quit, babet dena Laurinis fimilia, multo tamen majora. (D. Her- mannus pariter & D. Knoxius folia Laurina ei attribuunt, Rajus)) ,,ad Citri potius. folia accedentia, utrinque faftigiata , ternas individau- .»,asque venas per longitudinem transevntes babentia, quarum media cras- »fior re&iaque eft, velique due leniter curvantur: | 9 in arcum fiuantur, d Cord.) eeque a tergo: eminent. €3 evidentiores [unt quam intus (in de-- »fceriptione woftra (Rail) utrimque eminent). ^ Frutlus fert lawrimis 5, baccis fimiles: (minores. tamen. &$ rubentes Cord.) calycibus: feu cupu-. »lis glandium modo infidentes ,, qui rarif/me adferuntur-,,, 6) Secun-- dum BaEevwivM canmelliferie arboris note be [unt : ,, Y..glansvelbac- ,, Ca muciformis calyculata ex floris nedio proveniens » 9ücleo: bifido »callofo duro ac pingui ,. cortice integro admodum fragili , calyce con- , cavo: crenato ;. 2: flofculi monopetali [Lellati ,. [eu in- lacinias: petaloides: » fex divifi, non decidui,. racematim in vamorum [ummo nec: mon ad. fo- » liorum alas provenientes ;. 3 folia bina ex^ regione: nafcentia; nervofa y. femper virentia. y, 7) GxorrRov in defcriptione nibil. peculiare: in- dicat , preter floris odorem: gratum. ad. Lilü. convallium: odorem: acceden-- | | tem. pia reperitur.in plaga occidentali magni fluvii Mavolagonga, & quidem tam copiofe, uti in Anglia coryli, in quibusdam tamem locis magis, in aliis minus frequenter. Arbores mediocris funt ma- gnitudinis; — Earum cortex, dum arboribus adhzret, albicat. Hunc deglubunt & in fole ficcant : a minoribus tantum arboribus de-- trahitur, quamvis majorum cortex odore eodem amoeno & pari - fapore acuto gaudeat, Lignum eft inocorum , coloris albi uti ^ in Abietibus, Cadunthoc in varios ufus nec magis illi parcunt ,. vam aliis arboribus filveftribus —. — Quando juniora proveniunt: folia, colore coccineo: nitent; fracta aut contrita caryophyllos: aromaticos potius: quam: cinnamomum olent, Fructus Iunio men-- fe maturat; &c; | | 4g) Cid hoc litterx: in H. Malab. T.I. fuper. p. 110. in nota: . .. fubnexa.. * 376 .. Breiis hiftoria naturalis tem, baccam maturamex ceruleo fufcam punelis albicantibus confperfam, — calycem [eu cupulam in fex cufpides divi[am; que [ub pulpa viridi, wun- — Guo[a, adftringente C3 fubacri, aromatica tefLam.continet tenuem &3 fra- i giem &c. — 8) Hir tribuitipfi folia irregulariter fitaovalia, quatuor — digitos longa, cra[fa , lucide viridia (bright green) , petiolos dimidium i digitum longos, craffos &3 fulcatos (furrowed)., flores exiguos albos | in corymbis ad amorum extremitates , odoris valde fragrantis. 9) LiwNzvs banc arborem pro hermapbrodita declaravit G8 chara&berens — [ floris fpecificum ex: Carue de[criptione defumfit , illumque ex Burmann. — iconibus lateralibus t. 28. illuftravit , de quo... ITI. fequ. plura. 1 o)8 Lvpwicivs & Scuzrrsnvs Lini. defcriptionem fequuti fut. x1) - MiLLEnvs marem a. femina diftinxit ;; qua ratione vero Cinnamomi ar-. - bor a Campborifera differat , vid. . antecedemtem V... 365. In qui- — bus bec arbor a Caffia. differat ,. . fequens VIII. docebit. — Fitimis bi- - vis feculis elapfis multum difputatum et. , mum veterum Cimamomwum fft idem cum ilo -moftri evi; fed ex: wimis obfcura prifcarum autorum bi-. fforia verum difcerii nequit cui lubet, argumenta pro & contra ventila- - j ta ponderare, evolvat e.gr. Cordum annot. in Diofcor. p. 3.5. cap. 13« C. & IL Bauhinum, Aldinum J.c. p. 62. Jegq. » Pifonem, Mathio- | É lum edit. Venet. amni 1565. €$. Bafil. anni 1674. fol. maj. utrobique. 5. 44, Raium $. 1559. Geoffroy 7e?get.exot. p. 162. &c. — Hec - famque ad nimiam prolixitatem. evitandam pede ficco merito preteri-- 1 qus. — Quod ad varietates 4 Linnao cítatas aitinet, prior « ab illo - ipfo bo[Tea .Caffüe fynonsmum fa&um eft ; varietas (à. vero a Ciimamonü foliorum ftruGura atque. figura omnino ton differt , attamen eorundem. gervorumsbaccarumque magnitudine :: nervi entm delineautur multo cras- fiores € folia defcribuntwr duas circiter [pitbamas longa , duosque pal - . os lata; flores wnbellarum modo di[pofiti in exctreniis vamulorum prove- sientes, inodori, ex viridi albicanttes, pentapetaloides , quinque viridibus. brevilusque fLantinibus, viridi-flavis apiculis ornatis , medium occupanti- bus ; bacc exigue Ribium noftratium inftar. — Tpfa figura fiftit ramum cum foliis , cujus fummitas terminatur in. pedunculos , folüs pariter fed ?nwlto minoribus épeptoe ; tres pollices ben. geometricos longos, ter- | Alioifos am axboris: Saffafras Gc. 3755 dicifos iterumque in plures ainores fubdivifos , flores parvos im quinque Jfegmenta orbiculata fe&os €3 wmbellas laxas [eu corymbos formantes. Floris partium baccarumque figure owiffe funt. Burmannus p. 64. bauc fHirpem fui Cinnamomi perpeiuo florentis, feu dba varietatis a. [ynonymum fecit. De Folio Malabatro son omnes autores eandem tenent fen- tentigm. — INoftro evo paruns adbuc in ufu. eff , € monnifi antiquas com- po[itiones ingreditur; veteres autem multa de eo, quod xal i£oxav Fo- dium & Folium indum appellant, predicarunt, fed cujus avboris folium fit , recentiores pariter multum di[putarumt. . GARCIA l. c. cap. LX. bec vefert :/,, Appellant. Indi lium Tamala: atra, quam vocem | » dp : p , »Erecd €? latini imitantes corrupte Malabatrum muncuphrunt: 4ra- 5» bes Cadegi indi, ;.e. folium indum dicunt, fiquidem interpres Avi- »;cennam verbwm verbo reddidit. liaque mon dicitur folium per. ex- cellentiam , fed quoniam. Avicenna l.2.c. 249. ita vocavit » &c. JDeinde Garcia illud bis defcribit verbis: ,,Eft vero Folium indum - » mali medice folio fimile, augu[tius tamen per. extremum, colore viri » di, tribus per longitudinem excurrentibus colis (qua mota facile di-. jd gnofcitur) odoratum. . Garyopbyllos quodammodo vedolens ,. non. tam », vebementis odoris ut. INardus aut: IMacis :. meque. tam fubtilis aut acuti pU eft Cauella &c. ANafcitur i in procera. arbore ,. cum suultis aliis. in | | E 3 | | | y locis, tum in Cambaya. — Et fi fi ab aliquo pbarmacopola "Talmapatva h s petieris ftatim te intelliget , quoniam vernacula eft eorum lingua &c. » Colle&la in fafciculos colligantur atque ita veneunt. — Dilutiori viridi . nd "colore nitent, mon ex candido migricant -- odore nequaquam caput fe- »riunt, ut reliqua odorata.,, Ceterum mounullas fabulas Diofcori-. dis, Plinii, Avicennae €? quorundam recentiorum. errores corrigit , | €8 denique addit: ,, [Von opus erat avrigasoutye , fi diigentiores es- » fent pharmacopole € medici Lufitani ; figuidem. tanta ejus copia bine | » exportari poterat, que univerje Europe [ufficeret.. Ejus autem pe- nuria, Canelle folüs utantur , fi ea mancifcentur : fin minus, | Spica | Nardi, non autem IMaci, ut voluerunt monnulh.,, Clufius, bujus | 4, interpres, bis fabjungit : » Folium indum, quale. bic 4. ian OM ad App. INov. AG. Pbyf. Med. Tom. LI. bbb 5) 1105 - 378 - ^. Brewsbiloracatwtais — J (ips RAN T 05 etiamnum adfertur , ipfis tenuioribus vamis interdum adbuc inbe- vens € integrum , quale ios bic expreffunus,, &c. — In bac icone va-.— mus apparet quatuor folis adbuc preditus, quorum duo in apicem valde acutum , tertiwn obtufiorem & quartum infimum plane obtufum abeunt , omnia autem. tribus nervis craffis inftraGa [unt ex latiori folü bafi ortis. Huic iconi. addidit quoque tres figuras i, magnitudie maturali: duas baccee cum cupula, € unam cupule feparate; [ed in. defcriptione monet , fe has baccas accepiffe cum bac infcriptione: Fru&tus Canellae ex quo-- | rundam fententia, ex aliorum vero fententia Tembul convol- vuli in India: fimul vero monet, fe intellexiffe , tales fruBus cum folio. indo interdum afferri, & certum effe , eun a. Tembul. fru&u longe. dif- — ferre: binc in quinta. Garcie editione, que ejus Exoticorum liber fepti- mius eft , p. 78. buic iconi infcripfit: Timalapatra , vamulus cum fru- &u. Conpvs, annot. iw Dio[c. p. 3. a. cap. 11. longe aliam bujus fo- — lü dedit definitionem: | ,, eft. ( fcribit) |. Malobatbrum folium pene votun- »dum & difci figura orbiculatum, trium fere disiterum quoquover[us latitudine &c. — Reliqua de ejus colore, folftantia , fspore, odore , bre- vitatis cau[Ja omittimus: boc tamen adbuc jungimus, bunc A. pariterad- dere: ejus in locum folia Cafe , Cinnamomi & Caryopbylli folie fubfli- tata effe , que pro Malobatbro quidem in ufum recipere licet , fed mem. ita appellare. — Ex binis bis citatis auribus palam jam eft, quam longe inter fe differant bujus foli defcriptiones: plures. afferre. fupervacaneum effet , quum varias variorum relationes atque fenteutias ex. grecis , ara- bibus, latinisque , veteribus eque ac recentioribus , improbo: labore col... legit Yo. BavHtiNvs Hift. FL. ). IV. c. LX. p. 431-- 43$ , ut doceret 4. quid per Folium & Malabatrum intellexerint, explofisque fabulofis: de-- prebendit, plurimos Caffie, Cinnamomi & Caryophylii folia illi [abflituis-. fe, tonnullos quoque idem cum foliis Betel feu Betre confudiffe : quare. denique ejus biftoriam pronunciat intricatam , eamque Garcia relatione - concludit. Ipfe Bauhimus repetit Clufii figuram , & folia ita defcri- bit: ,, Folia magnitudine variant : nam aliquando dodrante (novemdi- » gitis) longiora proflant, alias palmum longa, latitudine unius aut dua-. Tum triumoe unciarum. — Forma laurini folii : latiora tamen , & qua- ET: aee. Danos arboris SafGfras 8e. 3^9 y dam votunda fere (an haec ex propria obfervatione?) cui £? wi. y tore "0n cedunt parte Juperiore ; : color enim parte inferiore eft cineva- y ceu. lam vero infignis eft. coftarum nota, quas ternas femper babet , 3 (heec nota fpecifica quidem non eít: omnes enim Cinnamo- , mi & Caffi:e, ne dicam Camphorz, fpecies eadem nota gau- ,, dent) easque fubtus quam fupra magis extantes , mediam ANP ph la- », terales pari ab ea intervallo abfcedentes , Viniits , a quibus binc inde » 8 in margines venule transverfz difcurrunt. — Sapor. aromaticus. , Qui C. Bauhinum f. 410, ten Rhyne Breyn. Prodr. I. p. 4. (7) Raium, f. 1563, Daleum f. 327 & (qui plura Cinnamomi £9 Caffiee fil- veftris feu fburie nomina, ab alüs diftinfla pro fynomymis declarat , 9 folia ipfa oblonga , acummata, den[a €9 glabra , odore grato, cum tri- bus nervis a petiolo ad apicem di/currevtibus defcribit) €9 Geoffroy de vegetab. exot. p. 264. (qui eandem defmitionem dedit , additque il- lud. Cinmamomi folio fimile effe, € ab boc mormifi cdore & fapore dif- ferre p: feq. autem, antecedentis defcviptionis immemor , cum Katou- karuae folüs confundit , bujusque arboris de[criptionem. £9 charatlerem pro Malabatri arboris defimitione tradit) coníuit , certiora mon inve- «iet, quam. quod. arbor borum foliorum [pecies vel varietas fit Cinmamowt aut potius Caffie , wtullum vero foliorum tam pregrandis magnitudinis , qualia fert Katou-karua malaborum , mentionem feciffe, meque etiam ullum arboris chara&eres proprios. defmiviffe. — 10. Commelinus qui- dem in nota, Katou- karue de[criptioni addita, IMalabatri f. Tàmalapa- tri Diofc. €& Plin. memimit, fed videtur , illum Karme feu Caffie lignee - folia intelligere , €2, fi Katou- karuam intelligit , tQ tamen afferit, bu- jus & Malabatri folia effe eadem, [ed an fimt? ex alüs querit: addit . nim, bec (fc, Malabatri folia Diofc. & Plin.) ba&enus siondum | iw- wotuiffe. :Que de Muntingii icone € defcriptione bujus arboris cenfenda fint, in Caffie n. PIII. expofitione fequentur. — Curiofitatis gratia exa- münawi folin, que in [ex pharmacopolüs noftre urbis. INorimbergenfis "boc nomine proftant €? obfervavi [egueutia. /— Oma in bis. convenie- bant, r. quod fubftantia eorum temas quidem & quafi membranacea feu guees j "M tamen G3 denfa, bincque , ficca [altem , friabilis fit 5. bbb 2 2. quod 38o Brevis biftoria naturalis ; 2. quod per fingula tres nervi a foli petiolo ad apicem excurraut : ums - medius ve&lus & cra[fior, duo arcuati graciliores , in. fuperficie fuperiore | plani, im inferiore prominentes , cum multis venis feu nervulis tenuibus & fuperne vioc. con[picuis ,. transverfe ab uno nervo ad alterum eque ac. ad margines difpevfis 5.3. quod fuperior faperficits glabra fit & fplendens, | inferior magis bleura feu minus polita, von tamen afpera; 4. quod fa- | por fit mucilagino[us aromaticus , ex caryopbylleo &3. laurino quafi mix- tus cum aliqua. dulcedine cinmamomea, denique quadam acredine linguam imulante , qui tamen [apor in aliis vividior , in alüs, procul: dubio ex etate, languidior . [entiebatur. ^ Differebant autem valde non folum longitudine &3 latitudine, verum etiam figura. — Alia namque ex. bafi - latiore atque omnino ovata feu fubrotunda ,. alia. ex. angu[tiore € quafi lanceolata in. apicem. unc. angu[Hiorem longum &3 valde acummatum.; vunc latiorem ,. breviorem &3 obtufiorem terminabantur ita, ut. (in pro- — portione latitudinis ad: longitudinem varia) alia lanceolata, alia ex ova- | to oblonga , aliaque penitus ovata, immo quedam ex wnico -«pbarmaco- — «olio petita Mali cotonez foliis fimilia eomparuerint. — Maxima fex fep- teme, münima tres digitos Rben. geom. longa erant ; ampliffima duos | «eum dünidio digitos vix fuperabant, &3. anguftifJima minimum unum digi- tum. equabant. || Longi[Jfamum feptem digitorum, fesqui digitum latum alterum fex cum dimidio alterumque [ex: digitos longum; duos latumerat; ex minimis tres digitos longis nibilominus lata. erant unum digitum; ES -ex Mali cotonee foliis fimilibus aliqua tres quatuor € quinque digitos. lon-. «8a; duos, duosque . cim. dimidio lata erant... In uno borum. Shana goliorum inveni etiam talem foliorum fafciculum, qualem Garzia €. Clu-. fius aunotarunt, qui quinquaginta fola, integra €9 lacerata , compre-: hendebat ita difpofita, ut. alterno ordine petioli in utroque ejus. extremo. | prominuerint, & chartacea fafcia utrimque firmata fericeoque filo confuta fuevint. | Heec longisudine tribus. vel quatuor, latitudine. uni; vel fesqui digitis vefpondebant, nullum autem. duobus. Atque be varietates non folum in. varüs. pbarmacopoliis memoratis verum etiam in uno eodemque . » eccurrebant, ex quo certior fatus fum determinatam magnitudinem & a E b» n ac $- ——ÓÓa MN A " erberis Saffafras 8c. 381 figuram. -Malabatri folio zdierai baud poffe ea iamen Caffi & potius quam - «Cinmamomi folis [milia effe. "VH. Laurus foliis lanceolatis venofis pexeleiialibouss corolts Laurur quadrifidis Lim. H. Clff. 155. 0. 7. H. MA. e3) p. 98. nobili, 4Roy. 226. n. 1. IWachbeud.259. n. 1... Laurus foliis lanceolatis venofis per alta ,ffo- ribus quadrifidis dioicis Lim. Mat. med. 65. ". 94- ; Spec. 369. 9. 5. IN. m. 4. ' Laurus vulgaris Baub. pin. 460 (Linn. H. Pj. Mat. Arg — Laurus Dod. pempt. f 8) edit. I. p. 837. II. 849. Dalechamp. hift. (vid. fupra p. 284. n. 5.) p-351. (Linn. H. Vf.) Laurus Camer, Epit. £8) f. 60. (Liu. Spec.) Mas Femina; Laurus vulgaris, quae floret Laurus vulgaris, quee fructum tantum C. £. pin. (Linn. fert Baub. pin. 460. Boer. H. e. | .. Lugd. II. 216. (Linn. H. CI.) "s Laurus baccalis (baccalia) Caf. Bios, quae dórét. tantum Syft. 2. (Linn. H. CI.) Ceefalp. Sy[t. (vid. fuprap. Laurus Baub,. bift. I. 409." Dod. 284. 11. 3.) 9. S2. (Linn. Pempt. 489. Dalecb. bift. 35 1. TM pa CLinn. H. Cliff.) i DD yoQ iw ex - Patria. .— €8) Can. LiwNzI Hortus Vpfalienfer, exbibenr plantas exoticar Horto Vpfalienfis Academia a fefe illatar ab a. v742. in annum 1748. &c. . Amflel. 1748. 8.1naj. ; iit; 8) Rzws. Depnou: Ml Medici Cafarei flirpium Hiftoria pemptades. fex foe libri XXX. Antw. 1583. fol. maj. eodem titulo varie ab Auctore paullo anie mortem aucti t$ emendati, Vid. 1616. fol. maj. £8) De plantis epitome urliffma e Awpz. MarTHIOLI Senenfir, Medici excellenti. &c, Novis iconibus t$. deferiptionibu: HT. i bus 482 Bellog. C. XVII. p. 34. a. cepit Mileryus : Varietates 19 Horto Cliffortiano indicata, | Mas. & Laurus vulgaris mas Boer. Lugd. H. 216. n. 4. & Laurus vulgaris folio undu- lato mas Joerb. ibid, n. 7. Laurus triumphalis —Cef. Sylt. $2. y Laurus tennifolia mas Boer- bav. 16. n. 9. 4 Laurus latifolia mas Boerb. 21$. 4.2, | Laurus zAx/vI«ox Diofc. quae fterilis Baub. piu. 460 s Laurus vulgaris folio elegan- tiffime variegato aureo Doerb. 216. n.4, bur nunc jeje diligenter aucfa a D. Ioacu. CawcRARIO Me-- dico incl. Reip, Norimb. &c. Francof. ad Mon. 1486. 4. maj, Idem exemplar íitulo paullulum. od proftet ibid. a, eodem, - forma eadem. y 8) Les Obfervations de pluffeurr ffngularitér &c. par PiegRE BELON du Maus&c. En Anvers rgc5. 8. L. I. c. XLIIL feq. p Pers. BELLoN1: Cenomani plurimarum. ffugularium e memora- | Brevis hiftoria satutans | Patria. Crefcit in fepibus Italie Raius, in monte Atho celfag. E Lauros reperit Bellonius b8) Liu. H. Cl. G8 Pf. dn d Gracia & Italia Liu. Mat. med. Spec. In Creta, Hifpania, Gallia Narbo- | nen(i Zguetbi. Dif. latifolia in Afia, unde baccas feepius ac — In monte Ida idem Femin. " « Laurus vulgaris fcemina | Boerb. Lugd. II, 216. v. 6-3 B Laurus vulgaris folio undu- | lato foemina oerb. iud. (f. 8. 1 9 Laurus tennjifolia foemina id. ibid. n. 10. d' Laurus latifolia foemina d ibid. ^. 3. | « Laurus eadem foemina Linn. H.CI. i His. . 71.8. feq. bilium | M : arboris Saffafras Gic, 383 | His adbuc addenda eft Laurus vulgaris flore pleno H. R. Monfp. i8) Zournef. Infl. R. H. 597. | Hanc Laurum flores duplicis generis, sua[culinos. € femininos , il los fleriles bos fecundos , in diflintlis ftirpibus proferre, a THEoPHRA- -sT1 Erefii tempore jam votum fuit. — Defcriptionem bujus fFirpis omuium locorum noti[fime bic exbibere ,. fupervacaneum e[fet: qui talem. defide- vat, con[ulat /ulores citatos &3 conferat Mgnethleri differtationem fupra p. 328. nota t$ indicatam p. 8. — Neque etiam. utriusque fexus chava&tevis defcriptione opus eft, quum de boc fuperius p. 323 -- 338. fu- fius a&um fuit. — RefEaut folummodo pauca de Varietatibus bic adden- da. '"FABERNEMONT. Zerbarii feu Kreuterbuchs part. ITI. prima edi- tione po[Lbuma (vid. p. fuper. 285. wot. g) p. 63. feqqu. , ut & inter- ejus icones figillatim excu[as k à) D. $91. feqq. delineantur & defcribun- tur jam Lauri vulgaris, tenuifolize & latifolie mas & femina , nec non anguítifoliae mas; fedtam imperfeGle, ut vibil doceant. Mir- LERvs vero nonnulla obfervavit wotatu digna. ^ Varietatem a. €? 2. (que poflerior. ab illo vocatur Laurus folus lanceolatis venofis perennantibus ; marginibus undulatis, & babetuw pro Lauro vul- bilium rerum in Gracia, Afia, &gypto, ludea, Arabia aliis- he exterir provinciis ab ipfo confpectarum. obfervationer tribus ibrir expreffe. CAR. Cxvsiws Atrebar e Gallicir Latinas facie- bat Antverp. 1589. 8v. maj. l.c. p. 92. b. &' denuo recenfebar. Altera editio, lónge cafligatior € quiburdam feboliis iluflvata, Raphelengii 1605. fol.ínaj. l.c. p. 40. Addita eft hzc editio Car. Clufii exoticorum libris X, ibid. eod. a. editis. 48) Hertur Regius Monfpelienfir foe Catalogur plantarum , qua in berto Regio Monfpelienff demon[lrantur a PETR. MaGNoL , Re- gis Confliario &c. Monfpelii 1697, 9. inaj. p. 114. * | Ag) Eiconer plantarum feu f'irpium &c, in trer partes digefe, adjecfo indice gemino, curante Nic. BAssmo, typograpb. Francofurtenf. Ibid. r490 4,.maj. oblongo. Rubrum equidem auctorem non indicat , dedicatio tamen atque prafatio. 384^ Bresis biftoria waturalia vulgari folio undulato -H. R. Par. 18) pro veris agnofdt varietati- — bus, quia ex isdem feminibus educate plante juniores folia obtinebant. € plana & undulata inter fe mixta; varietatem d' vero, quam, Lin- *ieano nomine, Laurum folüs lanceolatis venofis perennantibus, .. floribus quadrifidis diceciis s. I. allegat ,.pro diftin&a declarat fpe- cie, quia non. folum folia multo latiora &? teneriora (fmoother) babet, d ^ verum etiam in. Anglie libero aere mon vegetat, fed in vafis colenda 9. .— in bibernacula transferenda eft, vulgaris vero auram liberam incolumis Jemper fuftinet , nifi biems valde fevera fit. De. varietate p, que ab. illo n. 3. vocatur Laurus foliis lineari-lanceolatis veno(íis peren- nantibus, floribus quinquefidis diceciis, quamque pro Lauro te- ' nuifolia Tabern. ic. 952. agnofcit , refert, ejus folia e[fe valdc longa angu[taque , neque tam cra[fa. quam « €9 d*. € letius viridia ; ejus ra-.— mos. te&los eff. cortice purpurafcente ;; ma[culos flores formare: exiguos racemos (clufters) & provenire ex foliorum alis ramos ar&e adfiflen-. tes ; banc quoque fpeciem mimis teneram effe , ut. Anglie liberum aevem . baud ferat, quar^ uti vafis inferitur C3 in bibernaculis confervatur. " Varietatem « nomine Doerbaaviano in, fexta quidem editione recenfet , ; in feptima vero non amplius: ibi eum pariter vulgari multo teneriorem declarat , bincque vafis quoque committendam £3 in bibernaculo con[ervan-. dam effe, faadet..— Cum bis conferri poffunt Laurus r. latifolia feu tri-. - umphalis 5 2. fcemina; $. gallica angufto folio crifpo dilute vi- ridi; 4.gallica lato folio crifpo obfcure viridi; «. odoratafer- | rata minor ftapeliana 6. ferrato folio odorata major Hermanni, - quas ; Steerbeck in fua: Citricultura p. 236. feqq. defcribit € dineat, —- itque bec funt , que.-de varietatibus annotata inveni. i xt4 ti HN 1 i Optan- 18) Hortur Regiur. Pars prier Parifiis 1661. fol. Auctorem effe Dzo- xvs. Ioxover, Doct, Med. Parif. Ord, & Horti Regii botanicum | | .*«:Profefforem | docet ejusdem. przfatio, cui alia przfixa eft Rd 2s MArLoT , Archiatri, — Partem pofleriorem non vidi, neque etiam 57. sSEGVIERIVs Biblioth. bot, p, gr. (ubi hunc librum indicat) ejus men- ' . tionem fecit. Eft autem prior pars nil aliud, quam Catalogus plantarum in horto regio cultarum , & Laurus citata occurrit |. P. 102. E arboris Saffafras Mu 38 , —— Optandum fane eft , ut aliquando certi limites inter fbecies £3. va- rietates ponerentur. — Mea. quidem opinione diflinguendee [altem effent varietates ( quibus cum [peciebus. conjungendis, Linnoeus magnopere favet) in mutabiles & conftantes: Mutabiles. f. varietates proprie. di- &as vocarerà illas, que e, gr. a loco natali.alibi translate ex: punilis fiunt alte, ex glabris a[bere, ex ere&is bunifu[ce Gc. velcontra ; con[Lantes f. — differentias vero illas dicerem, que partium totius [Lirpis maznitudite, fa- perficie, firmitate Ec.. quidem differunt, bunc tamen. babitum cultura non mutant : dd quod viris au&oritate gravioribus perpendeuduim relinquo. Ex Liwxzi Flora Zeylanica 1747. VIL Laurus foliis lanceolatis trinerviis , nervis fupra bafm eg, unitis Zizn. Fl. Zeyl. 62. n. 146. Mat. med. 64. n. 2. Spec. | 369. ».2. | Laurus folis triplinerviis lanceolatis. Lion. S. N. n. 2. Cinnamomum perpetuo florens folio tenuiore acuto Burm. . Thef. Zeyl. 63. 1. 28. (Linn. Fl. Zeyl. Spec.) Cinnamomum five Canella Malabarica five lavanenfis Daub. pin. 409. Raii II. 1560. ( Linn. Fl. Zeyl. Spec.) €anella arbor fylveftris Munt. Aardgew. p. 119. fig. 120. Ocffen.- der Plant. edit. I. p. 83. 11. 89. Pbytogr. p. 4. fig. a2. (vid. P. - fuper. 292. tota cc.) Cafia aromatica Cordi Hift. St. L. IV. cap. XL. p. 192. a. G cap. IURI. 5. 299. b. Caffia: lignea officin. Herm. Cynof. mat. med. P. 94. Dale Phar- ! Aacol. p.327. a. Geoffr. Veget. exot. p. v Cafília malabarica Herm. Lugd. IT. 5. 130. rds Mat. med.) Caffià cinnamomea, Myrrhze odore, folio trinervi fubtus cae- dis (o-Pluk, dhm- 89. (Lim. Fl. Zeyl)- Carua Rbheed H- Mal. I. p. 107. t. (7. (Linn. Fl. Zeyl. Mat. med.) "tii Nov. Ad. Phy Med. Tom. 1T. cec Dawal ee An dei PEE I. 3586 Brevis bifloria-naturgis 6 ; d wt " "m 7. Dawal kurundu. Nicadawula Herm. Zeyl. p.62. (Linn, H. Zeyl.) Patria. Malabaria, lava, Sumatra, Linn. Mat. med. Spec... lé odics » PR UTR DENIS Linnceus im Flora Zeylpüica Calfiam prümwm a Cinnamomo - diftinguens banc p. $2. eddit Obfercationem : ,, Hanc fpeciem olim po | ,, antecedentis (Cinnamom) varietate babui, wwnc vero, qua mota banc ,,a Campborifera Taponenfium diffinguam, non movi; folla enim. Cima- mono tenmulora , vervis ante bafm coeumtibus ut in Campborifera ; [ubi-. tus Tore cefio ilimta, ut Campbora ^ S faa lanceolata ac fenuiori, ,fatfEantia quam precedentis (Cinnamomi) 5," Deinde vero in Mate- via medica Caffiam a Campbora diftinguens , "Caffiee- folia lanceolata , Camphorze lanceolato - ovata. adfcribit. Quod. ad. ipfius Caffiee defcriz - ptionem attinet , quum Hermannus, wt 6 Burmannus «que ac Lin- naeus, son folum. confirmarunt , quod plures. antea. ajimmarwunt? m8) , Cinnamonum zeylauicum nempe €. Caffiam Malabaricam, corticis £gtt- tum pre[tantia differre € utriusque frütlificationis partes optime jam in. Horto Malabarico 1. c. defcriptas 6$. deliueatas effe: Linneeus infuper polterioris charatierem [pecificum a [ola foliorum figura vervorumque cur- fi. alio defumpfit, boc vero opus pretiofum mon in omnium manibus verfe- tur: neque fupervacaneum meque inutile quidem foret ,. ilam ipfam de- fcriptionem ex fonte [uo repetere; quum vero. Rajus l.c. idem jam pre- flitit, wt fpatio parcamus, [atis erit, precipua momenta excerpta, ma- ximam partem ipfis A. verbis bic fiftere & cum figuris, quibus Kai opus caret , conferre. — /rbor ad quatuor quimqueve bominum. altitudinem, - affurgit ; radix craffa, veta fe in terram demittit ,. ejus cortex fortem cancpbore oderem fpirat; lignum durum ,. folidum albicats , odoris mul- — lus eft ;; caudex ambitu amplexum unius brachii implet ; folia fum bina tum [olitaria proveniunt:, petiolis curtis ,- ferme femipollicaribus y. eraffiolis à interne late [Lriatis, funtque forma: oblongo - rotunda, in fum- | ' | t j , mütaie m8) vide numerum VI. antecedentem : p. fuper 371. & 372. & confe- rantur Obfervationes AwpR, CreveR: Mi/feell. curiof. Academis: N.C. Dec. IT, 4. IV. Obf. VI. p. 4. & "Turon. Canoni 1, c. A4. VII,— Obf LIX. p.14. A. oU. aA - CAE de Menit it yir iti t: M mL n "o "E Tue S ii TT T ETROM cH ETUR etd Pc gi niis s mil io arloris Saffa fras eo 387 nifite cufpidàta, media parte laiiff ima, at quai i minora 63 teneriora, «prope petiolum; longitudo maxima fpithame € amplius (figure maxi- mum [ec digitos Rb. geom. longum C9 unum cum tribus partibus alte- vius latum eft) fuperne viroris vegeti €? vividi, fubtus dutiora, quum tenera , coloris bepatici, vetu[Hiora ficciora, magis vigida ac fratiu fa- "cilia, in minorem ayibitum contraGa, G3 interiora verfus crifpa. | E. pe- tiolo tres coftae. viridi- dilute ac flave[fcentes excurrunt , media lotera- libus wionnibil crafftore , in re&a. €3 aver(a parte extantes ; laterales due primum brevi intervallo veGis tra&ibus meantes ac ad mediaim juncize (in figura laterales ad. dimidit pollicis a petiolo diftentiem cum niedia coe- wt) inde obliquo ac avamlatim (arcuatim) inflexo du&u. auteriora. ver- fus alte ajcendunt ac proxime ad cufpidem progrediuntur ,| ubi venulas Jubtiles , que cufpidem verfus deferuntur ,' difparent : ex coflis extanti- bus plurime fibre per ipfum folium transver[m. egrediuntur, [ubtili can- celliformium venarum contextu comitate (bujus figura mon addita e[t) &c, Folia funt forti ac aromatico odore, precipue trita, ipfum Cinnamo- wi odorem fbirautia C39 JE quoque Cimnamoniü , fed. wunus vegeto. . Florum pedunculi ex. alis foliorum prodeunt , plures congregatim [. wmbellatim (in fusura quidam vamos etiam. terminant, omnes folitarii & | Kesqui pollicem circiter longi, fed im faftigio in aliquot laterales 69. bre- - viores divifi); Flores ipfi qui menfe Ianuario [emel in amno coniparent, | funt flelliformes ac parvi , conftantes ex [ex foliolis , e viridi dilute al- bicantibus ,' parum oblongis ac rotundis oris (in figura apice acuto ) an- . tériora verfus contra&lis ac brevi collo [eu pediculo odoris amni. — ,, Tis | y medio corculum eft, conftans ex duabus ftaminum feriebus, in exte- riore [tamina fex , viridi - clara , fupra alia. emicantia, ^in fuperiore » parte plana ac latiora ;. in interiore tidem fex , tenuia ac parva, cum |! snodulis feu apicibus flavis ac craffufculis: atque in ea ferie ex iis in- | »fuper tria ftamina cum illis, que in exteriore ordine fimilia, pari- | abus intervallis emicant , compleCentia. ftylum tenuem ac viridem , iw | », vertice nigricanten , qui ex capitulo viridi oblongo, quod primordium vfrutius eft. ac in. pediculi fuperiore parte continetur , egreditur. FL- | » ribus ad pediculum adeft calyx arGius €. exiguus 4,. ( Floris Wernaw ] ccc 8 acci- , Spi d- accurata figura deficit). |, Fru&tus funt baccee oblongo-rotmmde,tere-—— ,te forma inftar glandis quercine , artie inclufae in calyce profundiolo X | » cra[fiolo, viridi, quà [ex cufpidum eft», (figura delineat bunc caly-. cem ita, ut tertiam. circiter. baccee partem. obtegat., cujus ora in dentes, obtufos profunde , €3. quidem in uno calyce ,' ex quo bacca exemta. » o&ies divifa e[T) ,, fantque. [uperficie, glabri, primum. viridi - fufci ac e " " TL Brevis hiftoria naturali , tentes, ac pun&alis albicantibus con[perfi , &3 tum fub cortice pulpa vi-. ,ridi- clara &c. continent unum grandem mucleum, oblongo rotundum 63 P | glabrum, qui cortice tenui, cartilaginofo obte&ius e[E € pulpa denfa exc , 4lbo rube[centis ac incarnati coloris &c.. quum maturi, [unt ceruleo- »fu/ci € nitentes , qui color eft. in tenui exteriore wembrana 4, &c, Secundum delineationem bacca. eft. ovalis figure , magnitudinis olive me- — diocris, wux magis oblonga. — Si bujus au&oris de[criptio atque delinea-. tio Caffie cum illis aliorum conferuntur , baud leves fe manifeftant dif- ferentie.. — Dluffrationis cauffa citatos tantum au&ores paullulum perlu- firabimus. 1. Burmanni Cinnamomum perpetuo florens, (quod Lin-. — naeus antea pro n. FI. varietate babuit , munc. autem pro eadem. Calfia. snalabarica declarat.) folia babet ad ba[in. multo latiora, & nervi late-: vales cum medio ex petiolo oriuntur , in nullo vero ad. apicem usque ex," currunt; pedwncali florigeri in multo copiofiores laterales. abeunt, 63 floz.- res, ut defcriptio monet ,. in fummo plurimos colle&os continent. .. Flores. - ibfos bic A. figuris marginalibus illuftrat & ita defcribit: | ,,€ calyce tu-.- y Uulofo, oblongo wunifolio , lappaceo, ore. quinquefido oritur petalum unis y cum (Corolla) iufundibuliforme, quinquefidum cum ftaminibus qM . » AURNETS longitudine petali, C9 pifTillo unico. capitato; fruthus dein infra; caly- cem provenit wmbilicatus ,' bacca monofperma | [ubrotunda y. Ceterum. Burmannus banc ffirpem pro Cinnamomo ( licet forte ignobiliore ) de-- clarat, quia odor ejus aromaticus, gratus , im folüs contritis id teflae xw. dn [jt mas n8)alüs,qui vivas eas in loco natali aliquando ex^ 28) Silentio hic prztereundum haud eft, quod Anonymus fupra p. 370 nota k7 citatus de Cinnamomo, cujus folii figuram n. 9- exhibuit (quod bain angu(lam ,. apicem longum valdeque acutum. . & tres dniniabunt, judicandum relinquit. E Raius defcriptioni ex H. Malab, ^ defunitze nibil addidit. 3. Muntingius eque, ac ejus commentator Kig- arboris Saffzfras 8c, $39 gelairus; fuam Canellam filoeftrem pro ipfa Malabarica declarat, ejus figura quoque (que trattationi de plantis: Oeffenung der Planten , ^0fi- dum addita fuit) cum illa fatis convenit. — Folia delineautur alterna, cir- - «à longitudinis medium latiffima (defcriptio indicat, ea raro tres digitos latitudine excedere , plerumque ^r. vel 8. digitos longa elf) utroque , magis tamen fuperiore extremo angu[Ta, mervi tres ex ipfo petiolo pro- venientes €9. ad apicem usque diftincie excurventes. — FruGus, ut €2 eo. vum calyces feu cupule cum oris $rofunde dentatis , delineantur multo minores, quam in H. Malabarico, flores autem multo majores €2 fpe- ciofiores (id quod. buic 4. Jolemne eft) cum fex: [egmentis repandis in api- ce acutis, & cum multis [Faminibus prominentibus & wiedium occpantibus, weque tamen fatis difrintlis , quemadmodum etiam defcriptio floris (quam de Cinmamomo Ceylanico tantum addit ) mownifi [uperficiaria gf. iaa Cordus cujus Caffie aromatice folii defcriptionem, eX eius Hift. Stirp, L. IV. cap. XI. p. 192. a. defuntam, fecundum relationem Rail, qui p, I0. lin. ult. bauc cum. Cinnamomo f. Canella. Zeylanica eandem effe af- firmat , interfertis Cordi verbis a Raio omi[is fuperius p. 37€. exbi- buimus) l.c. p. 199. b. cap. LIT. idem folium accuratius defcribit &$ a Ma. lavatri Cinnamomique folio penitus diverfum elfe ac fine dubio a viliore £8 nou adeo efficaci Cafia produci docet , ipfum autem folium bifce | de.. firibit : eft figura oblongum, utrinque mucrotatum , [peciofum, den. p/um., crafum, atque interiore Jua parte glabrum, midumque; poffe. ,, riori autem tribus eminentibus nervis abuno mucrone ad alterutra » tibus exaratum, quorum medius cra[fior eft, re&laque extenditur , f'eli- » qui vero duo, qui. utrinque [unt , in arcum fletuntur, utrwnque folii , lümbwum. fequentes : nullus enim. tortuofus. aut in ramulos divifus eff, 5 cog | nfeun-. | $5 Magni- & tres nervos. ex petiolo ad humc usqué excturrente annotavit , hanc nempe flirpem dici Mae Coronde, Cinnamomum, quia perpetuo florum anicnitate rj - optimi generis Cinnamomi fc. n. VI. recenfiti proxi fed nulli inde fructus proveniunt. S monflrat) five floridum det (qui illis ine accedunt) 350 Brevis biftoria taturaks » Magnitudo foliorum non eft eadem , plerumque tamen $. 6. -— » uficias. longitudine equat, latitudine autem 3. aut. circiter. "Colorem. T » babet in cineraceo € pallido ,, cum ad mos pervenerit, virefcentem: pw: » porem vero glutinofam, tenuem, aliquantulum fubacrem. &3 quandam Cin-.—.— »namomi gratiam ref, pientem. Odorem quoque [ubacrem aromatummodo — jucundum, velutifi quis Piperis 9 Cinnamomi odores commi[ceat, ,, De». nique 1. c. p. 212, bujus folü figuram adjecitycujus petiolus brevis,ipfum foli. | um quatuor cum dimidio dig, Rben. geom. longum, unum cum tertia parte [3 alterius latum, utroque extremo parum tantum angw[tato ; quam figu- . ram vero CoNR, GEsxERVS in theo Cordi exemplari manu [ua ita cor». — rexit, ut petiolus multo longior & angu[lior, folii bafis amplior, mu. - cro acutior 3 amplitudo duabus lineis au&ior compareat, quemadmodum in Gefneri Operibus botanicis po[tbumis o 8) bec fi figura tab. eri. inci- | Ja. 70. f. ultima a dextris repre[entata efl. s. Plukenet citat lon- | ftoni Dendrograpb. t. «3, ubi reperiuntur. quatuor folia figilatim deli- — neata: wnun Canelhe Columne, €) tria Canelle vere ita nominale , omnia cum bafi ovata €3 mucrone acuto, ut. C3 duobus mervis lateralibus eum tertio medio longe a bafi wnitis, — 6, Dale preter. fynonyma, inter que €? H. Malabar, Carua , &9. corticis defcriptionem nibil affert, 7. Geoffroy Cinnamomi & Caffie arboris earumque partium. de[criptionem fimul dat, nec quicquam peculiare addidit. Si Cinnamomi, Camphorae, & Caffize chara&eres fpecifici inter fe conferuntur. , apparebit ,. [ingulo- vum nullum emnino con[Lantiorem effe » quam folii figuram in € amphos - ra ovato lanceolatam, i in Cinnamomo oblongo-ovatam & in Caffia. 1a | oblongo «$) Proflant hoc titulo: Coxn. GeswgRi, Philofophi € Medici cel berrimi, opera botanica per duo fecula defderata , quorum — Pars prima Prodromi loco continet figur 4s ultra ecec minori? ferma partim ligno exeifar partim ari infculptar. Omnia ex - Bibliotbeca Cun, 1Ac. "'aew &c, nunc primum in lucem edidit | G prefatus eft D. Casiw, CuxisTOPH. SCHMIEDEL, Sereniff. March. Brandenb, Culmbac. Confiliar. aulicur, Med. Anat. € Bot, Prof. - Publ. Ord. in Academia Fridericiana Erlengenf, , Secitt. Ec N. C. Socíur, Norimb, "7p fol, max. ! trim au cd m eme ] po lanceolatam. Si quorundam Juflorum defcriptiones. aut MAN itis defumtee funt; nereorum suaneras. triplex 1hnagis conflans efl, mi- «ftus vero corum, ortus vel prope vel fupra. petiolum , itemque excurfio us- que ad folii apicem. | | s ^ Ex LixNz1 Materia medica 1749. E Tb «»u Uds uie. 2109s í J s bl Y 6x. :W. d IX. Laurus folis enerviis obverfe ovatis obtufis Lim. Mot. | . med. p. 66. 5.196. Spec. p. 17 1. si. 1 f. Laurus foliis enerviis ovatis obtu(is Linn, Spec. 371. fi. 1 I. Minteraud Lun. Sy Nat. ed. X. j. 1366. Ludw. $. 316. | 8. 789. | Winterania Lin. H. Cliff. p. 488. | Winteranus Cortex Blakw. Herbal t. $06. | Winteranus fpurius Offic. Geoffr. veget. exot. p. 174. | Vinterani (Canellee albae) Cortex Offic. Liz. Mat. ined. | Brown. lamaic. p. 37$. t. 27. f. 3. (Linn. S. IV.) gure variant , fine dubio ex fingularum varietatibus nondum [atis co- ' Winte- YAHA. Eois foliis oblongis obtufis nitidis ; racemis terminlibus | | Cinnamomum feu. Canella Peruana Baub, pin. 409. (Linn. Spec.) - |! Caffia lignea Iamaicenfis Laureolee foliis fübcinereis, cortice | Piperis modo acri Pluk. Almag. $9. t. 160. f. 1. C Lim. Sp.) , Caffia einnamomea f. Cinnamomum [ylveftre. Barbadenfium || Pluk. Adimag. $9. Phyt. t 160. f. 7. (Lin. Spec.) | Ktbor baccifera [aurifolia aromatica, fru&u viridi calyculato | racemofo Sloan. Cat. lamaic. 165. lier lam.I. p. 87. t. 191. | f. a. Catesb. Car. HT. t. €& p. $o. (Linn. Spec.) | Patria... Yamaica, Carolina & Barbados Linn. H. Cliff. Mat. med. 4- Spec. NORMEN. |.— Diu incogtita fuit vera & completa bujus. flirpis bifloria. | Mirum drepierea mon. dt, Linneum befiaffé. cui generi ad[cribenda. fit. ; ! let «dc An In Perfea. X. Laurus foliis ovatis coriaceis transverfe Deno- /.492 Brevis biftoria natwralis | * In Horto Cliffortiano eom inter indefmitas | planas recenfuit ,8 sabél : in Materia medica Plantarumque [peciewus Lawri generi- adjudicams ul 1 timo loco ingenue monuit, flores fe ipfum nonvidiffe. Quum ergo Browne: d bujus ftirpisy quam. Canellam vocat , proprium chara&erem. defcri bs €? delineavit , Dre probavit, banc fieri fru&iu nec flore Lauri casts ratieri vefpondere : Linnzeus quoque eampro peculiari genere agnovit , illi vero prius impofitum W'interane nomeu [ervavit. — Quamvis autem certum d nunc fit, Canellam banc pesuliare con[tituere genus, ondum tamenid pariter de Cortice lWinterano evittum eft : nam owmes. «on confentiunt , [lirpes & b bunc G. illum corticem fuppeditantes effe ejusdem generis, licet aromatari. utrumque corticem. confundant , vel potius Canellam albam Cortici Win- - terano multo variori [ubftituant , quia, illorum opinione , ratione virtus tum nulla vel Jaltem exigua intercedat differentia, De bac controver[fia : , momenta primaria atque Autorum fupra citatorum aliorumque de[criptios num figurarumque examen quum in Herbarii Blackwelliani emendati g au&ii t. 206. expo[itione jam annotavi, ea bic repetere fuperfedeo, pre. cipue quum bec Canella a. Lauri genere munc [eparata eft. Id. unicum? addo. Plukeneti, Sloane, Blackwelliaze, Catesby & Browne fei guras quoad folia quidem valde inter fe. convenire ,. tiübilominus iid E Pluckenetum ab. 81. Sloane &? Blackwellam baccas cum cupula. pingere; Plukenetum tab. 160, Catesby €? Browne' oero perian-. tbeum longe aliter, nempe foliofum, reprefentare. 1 ExLiwNx: Speciebus Plantarum p 8) 17535. fís Prtepnnn floribus corymbofis Lim. $ 0. 370. & fyft. IN. u. 6 E Laurus? foliis oblongo- bvatit fru&u obverfe ovato, pericar- pio butyraceó Browne lanaic. d. 214. n". m T | : peii p8) C^s. Liu ftu) Plantarum , exbibenter Planta: rite cogni- tas ad genera velatar, cum differentiis fpec /ficir, nominibus tri» vialibus, [yno: mis feledlir, decir natalibus, fecundum fyfema Jexuale digefLas, | Tom. 1,68 II. Holmiz 1753. 8v. maj. d arboris Saffafras:; Gc. 393 — jPerfea Cluf. bjt.I pia. Bab pin. 441. Ra Hift. II. p. 1552. Lim. Spec.) Plum. Gen. p. 44. f. 20. Sterbeeck f. 259. Mill. - Gard. dit. ed. P. & FT. Perfea arbor femper virens aromatica Bard. f. 125. 9. 378. t. 878- Pyro fimilis fru&us in nova Hifpania. nucleo magno Bau. p. -. 439; (Linn. Spec.) .. | Prunifera arbor feiCir; maximo pyriformi viridi, pericarpio . eiculento butyraceo nucleum unicum maximum nullo oí- «^ ficulo te&um cingente S/ozne Cat. Inmaic. p. 185. Itin. LI. p. /491232:1. 222. f. 2. Raii Dendrol. p. 48. (Linn. Spec.) Arbor americana ampliffimis pergamenis foliis fuperficie niti- - diffima, fru&u pyriformi cruftaceo, cortice loricato P/uk. | Almag. 39. t. 267. f. 1. (Linn. Spec.) Pairia. America calida Lizm. Spec. Iamaica Sloane, Browne. Diu jam nota eft. bec [tirps, etiam in Europa culta, €3 ob m &us fuos faaviffimos celebris, quos vero nonnifi in patria fua perficit. Clutii figura ramulum fiftit cum folis lanceolatis | que defcribuntur Xni vi latifolie folis fimilia , fuperne viridia, inferne cinerea , fmma cumner- vis aliquot per obliquum difcurrentibus &c.. 9 cum. florum. corymbo va- vum terminante, ex quo tamen plura colligi baud. po[fJunt , quam quod . flos fiellatus fexfidus fit, quem A. iterum. cum Lauri flore comparat. 3 defcribit pallidum fex foliis con[tautem, fru&um vero per initia pruno fi- milem, deinde pyri in modum oblongum , nigri coloris jucundique fapo- vis, nucleum cordis effigie continentem. — 2. Raus priori loco Clufii de- fcriptionem repetit. ^3. Plumier pariter floris €? fru&us imperfe&am defcriptionem dat [y[temati Tournefortiano accommodatam, florem tamen vo[aceum defmit ex plurimis petalis in orbem pofitis con[Launtem , quoruim fex, tria externa €3 totidem interna, delineat oblonga parum acumina- . ta (adeoque flos non eft monopetalus ) quibus fingulis [Lamen peta- lo brevius cum antbera. globofa ad[lat ,- quorum. medium occupat piftil- App. INov. AG. Pbyf. Med. Tom. LI. ddd lun $-Mri * » 394 Brevis biftoria naturalis | lum fimplex: cordiforme cum. [L 5Io breviffimo. vel potius fltigmate in verti-— ce; fru&um defcribit. carnofum , mollem, femine fetum, duro. bilobato €9.— membrana inzoluto; cjus icon autem forma. € magnitudine Trepre[entat — pyrum, mediocrem, absque tamen. umbilico, nec periantbii [eu cupule ve- fligio ; pedunculus cra[fus brevisque eft. & fru&us caro ampliffuma , que — continet mucem ferme globofam , cujus fucleus, preter te[tam equalem, te&ius eft peculiari involucto "lacero in charatieris defcriptione non expli. cato. Hujus [lirpis inter Plumerii plantas americanas a Burmanno editas ulla fit mentio. — 4. Barrelieri figura fiftit quidem folia Clufia- nis fimilia 9 florem etiam corymbofum fexfidum; fed. omnia valde imminuta. 3 € fine ulla charatleris proprii tota; fru&um preterea pedunculi extremo — in aliquot partes fiffo infidentem. quod in junioribus fru&ibus foliofum eft & corollam aliquamdiu pevfifIentem vefert...—. Ipfe fru&us maturus (quo- vum unus. feparatus additur ) fici mature propius quam pyri, C3 nux cor- dis ferme figuram vepre[entat. S. Sloane & ex boc Raius in Dendrol. defcribit arborem caudice. corporis busnani medii. craffo, cortice canefcente 4 cinereo obdu&o , fulcis profundis exarato, ad 20. aut 30. pedum alti--- tudinem ad[cendentem ; ramorum. extrema multis we[Hta folüs , nullo or- - dine pofitis in late[centibus uncialibus petiolis, tres uncias longis, mediaque latiffima parte fefcunciam latis ,— valde. glabris , coloris obfcure viridis cum lutei tin&ura ,. cofla media, e lateralibus aliquot. nervis transver[is | formatis € nutritis ; wer folia exeuntem pedunculum brevem femuncia- lem &c. .. Flores defit. luteo- virides, quibus. fuccedit. fru&us pyrifor- nis utriusque pugni magnitudme , externe viridis cute lvi, pulpa fub- tus unciam cra[fa viridi, molli € fere infipida, valde nutritiva, mu-. cleum continente magnum , mudum. nuce juglande majorem, fuperficie mul-. tis tuberculis €. fulcis inequalem,. in. duos magnos. lobos dividuum. — Tac. bula citata reprafentat ramum cum folis ovatis utroque extremo parum y acuminatis, & florum corymbo ramum terminantey ex quo vero nullus. chara&ler proprius cognoftendus :. fru&us figura deficit. 6. C. Bauhinus. loco po[Teriori citato pyro fmmilis fru&us f[ynouymum facit Palto arborem ex: Ind. Occident. (vid. p. [uper. 286. ota u.) part.9. (que ex. Line Ííchoto excerpta eL) L. IP. €. 244 cujus. defcriptio omnino cun. Perfea ! | fruciu. Tu eom ^ E! E |. erboris Saffafras &c. 395 fritiu convenit. 7. Sterbeeckii figura cum pedunculis florigeris Per- - fee nomme fiftit «Lam indicam, que figura wielior eft quam illa, quam ab Aldino mutaatus eft (vid. n. IF. p. fuper. 356.) ;; folium autem fe- paratan i magnitudine naturali additum Aldiniane iconi magnitudine & figura nielius ve[pondet' quam noftre t. LX. fig. 18.6. . 8. Plukeneti figurà vamum cum folüs tautum vere lanceolatis delineat. 9. Browne arborem mali magnitudine comparat , folia defit oblonga venofaque.€3 frütum. pyriformem, cujus pulpa admodum firma, delicata, plurimorum - bominum «eque ac brutorum palato arridet , €à cute den[a operta eft, ma- guamque vucem a[peram continet [mplici vel duplici tegumento membrana- ceo ve[litam. — Hic A4. pro fynonymo adducit Plotanum Mart. 413. Q8). His 10. addimus adbuc , ejusdem [lirpis ejusque fru&us de[cri- ptionem occurrere quoque in Hiftoria feu colleCtione itinerum (i4. $- fuper. 316. fequ. mota f 4. & i4.) Gallice editionis Pol. XII. p. 604. Germarice Pol. XIII. 9.640.) fed brevem tantum imperfetiam- que, & iconem additam refi&iam effe ad. Barrelierii figuram. Ce. terum, quia bajus flirpis nion folum fru&us a. Lauri baccis figura &8. yn dd.a ftra- 48) In Catalogo auctorum, quorum nomina abbreviata citavit , indi- cat PerR&1 ManTvzis Decader Americanas , fed qua editione ufus fit, non addit, In meis editionibus, quarum latina in oppido Carpetanz provinciz Compluto, quod vulgariter dicitur Aleala , 1516. fol. & Coloniz 1574. 8vo itemque a Nic. Honiger jn ger- manicam linguam translata Bafil, 182. fol. editis hoc nomen aut fimilem fructum defcriptum invenire haud potui; in Hirn. BeNzoNis vero bifloria Indis occidentalis ( quam italica lingua -confcriptam in gallicam verfam edidit Urb, Chavveton f.loco 1479. $v. L.I. c. 28. p. 336, Haeniger unacum P. Martyris hifloria ci- tata in Germanicam c, 27. p. 124. (qux etiam extat in Ind. occi- occidental, fuperius citate lib.IV. p. 131,) & in latinam idem Vrb, Calveton (fic nomen ejus liic fcribitur) & G. M. fine loco 1586. BV. C. 27. p. 124.) occurrit Platanur, cujus folia fefqui palmi lati- tudine, quatuor palmorum longitudine, fructus vero flavefcentes corio, obtufz cultelli partis craffitudine,vefliti & pulpa faporis àn dulcedinem vergentis defcribuntur, Pt 396 Brevis hiftoria tiaturalis E firutura emormiter differt , verum. etiam im floris defcriptione Lauri-&g-.— fentialis:chara&er a Linneo. definitus ,. ne&arii. fcilicet: vel flaminum. á glandule , a nullo adbuc annotatus fuit , ea inter Lawros. locum obtine-— ve nequit. Hinc etiam Browne interrogando tantum eandem bis focia- vit, Millerus vero, ceterum frenuus sumc Linnaei feGator, ab illis We. rito feparavit 3-antiquo Per[ee nomine recen[uit bisque verbis latine vedz. .— düisin feptima ejus Di&lionarii editione defcripfit. Flos mullum habetca. — bycem y. fed: compofitus eft. ex fex petalis acutis, que. fe expandunt ; ado funt. fex: ftamina petalis dimidio breviora in [ubrotundas antheras ter- — minata, & brevis ftylus germen pyramidale coronat, quod deinde fit fru€tus magnus carnofus pyramidalis, femen includens ovale biloba- tum... Füica tautum [pecies notae[I , mempe Perfea Clu(ii, que magna. zt copia in. India: bifpanica" feptentrionali atque. etiam. in. Iamaica veperitur. 'g In vegiouibus calidioribrs excrefcit: ad. altitudinem 30. pedum €&2 ultra ks ejusque truncus tam cra[Jus eft , ac mali vulgaris. ^ Cortex levis 62. cinerei coloris eft; rami te&i [unt folis valde latis, oblongis glabris, il. lis Lauro - Cerafí fimilibus y. coloris [aturate viridis y perennantibus... Flo» Ü ves C9 fru&ius maximam partem proveniunt ex ramorum extremitatibus ; 1 feu&us magnitudine equat magnis pyris, 2 grandem includit mucleum bilo- batum tenui crufta (Shell) tethum. In Europa colitur ob foliorum fplen-. dentium venuflatem: [pes namque baud eft, eam frutlum proda&uram. n. "Y2l LB i » effe... Tàm teuera eft ut nullo aui tempore aerem, liberum ferat. vomit XL Laurus folis venofis oblongis acuminatis an- Ud- 1 - ) 5 t à . . : m niis, ramis fupra axillaribus. Lim. Spec.p.370. m 8.S./N.n.g. SAGA sa "x Laurus foliis lanceolatis enervibus annuis Gron. Virg. 199. n. 2. — ro Vileitiis ODE. een » di PC Men vr j Laurus foliis enervibus ovatis utrimque acutis Gron. Colden p. 120. 1.95. (Linn. Spec.) - Laurus foliis venofis oblongis acuminatis annuis fubtus rugo- d Lauro | arboris Saffafras &Mc.- 397 Lauro affinis aquatilis , ' foliis deciduis lanceólato - oblongis, flo- E , ribus feffilibus Martio erumpentibus :Clayt n. $20. apud "Grosov. Firg. p. 159. ? | Barrio. Virginia, ubi crefcit ad ripas rivulorum Linn. Spec.. . Colden. l.c. ordinarie in America dA in locis pa- ludoüs Mi. | | ^ Plures , preter autores citatos, bujus fHirpis mentionem fedi me | i. Linnaeus addit, pedunculos frutiferos coloratos effe. Gronovii Laurus p. 3S9. indicata con eL eadem cum illa p, 46. vecenfita: priori . leco ammotat flores wunmbellatos € involucrum tetraphyllum, ut in Corno s folia integerrima petielata, quam [peciem Millerus pro eadem babet cum Jua citata: ' pofteriore loco f. p. 46. nominatce Jfnotmum fecit Benzoin officinarum C. 5. fin. $63. (non 305.) € Clayt. que fupe- — vius: IN. IT. p. 344. jom recen[fita eft... Colden L.c. bujus. fpeciei chara- . Gevem [igillatim ita defcribit: Calyx wullus, nifi corollam fic dicas ; Co- rolla.petala [ex ovato-acwminata , concava, expan[a ; Stam, filamen- ta novem , compre[Ja ,' ex: exteriora tria ihiteriora; Antherae didy- YH y fummitati filamentorum. utrimque: adnate ; Near. corpu[cula fex, wmollia , irregularia, fingula pedunculo vrevifmo prope bafin inti- . wu ordinis filementorum affixa; Pitll. Germen ovatum, ftylus ullus. | Obferv. Numerus petalorum & [taminum incertus : aliquando o&o pe- tala & duodecim [tamina, /— ^ Flores lutei, parvi, folia antevertunt : 8 eve[cunt in acervis per longitudinem vamulorum difperfisy b. e. plurimi | gedunculo fingulo fimplici eidem fundo affixi. — Folia obverfe. elliptica y utrimque acuminata , alterna; petiolatay integerrima , odorata , planis longitudwie vomulorum -parclieliss- folia minora fere circularia y: inter-- fperfa. Floret. Aprili. Millerus bec addidit : Excrefcit^ in fcapim fruticofum 63 ramofum «vel X o. pedes altum, purpureo cortice te&um ; | folia fuut fibi oppafita (duos prope digitos. longa y unum lata, fuperius | glabra, inferius venofa; "ubi ajpera (rough)c T Nondum bilévirgue Lon- |— dini produxit floves ; baccie ,. quas. ex: Maryland accepit, erant vubre ad | lota Citi C" cathe $ fis ura amd RUACRHISU: 5 | E "ddd 3 i uit un - « T 398 | Brevis biftoria natural "4 iL. ers Ex LiNNEI Syftemate naturae edit. X. 1769. Expos S CMerax X]. Laurus foliis triterviis ovatis coriaceis. Lm. Syfl. IN. p. 1010. lit. 4. Chlorax Browne lamaic. t. 7. f. 1. (Linn. Lc. ) ] - — Hanc flirpem Browne in Ianaica. detexit eamque, quam fecun- — dui Ehreti delineationem eri. ncifam t. 7. f. 1. repre[entavit, p. 187. Chloroxylum foliis ovatis glabris rigidis trinerviis , floribus fin-. gularibus nominavit, wde Linneeus trivialo nomen Chlorax excogi- — tavit... Browne eandem inter plantas floribus peutandrüs trigynis re-.— cen[uit, eique bunc chara&erem tribuit iconibus. in. omnibus ve[pondentem: — Perianthium sonopbyllum votatum in quinque. partes lanceolatas pro-. funde fe&um; Corolla : floris vicem gerunt. foliola minima, inequaliay lacinüs calycis adnata: aliud nullum; Stamina: filamenta quinque ere-. Ga, ex umbilico germini circumdu&lo affurgentia &3 incifuris calycisoppe-. fita; an anitbere fubrotunde ?. Piftillum :. germen fubrotundum: mitii- sum wunbilice cra[fo carnofo : circumdu&lum; [byli tres fubulati ;. breves , | fligmata acuta; Pericarpium :. Drupa fpherica wnilocularis: an ger-.- men. triloculare? Semina: nucleus bilobus pericarpio ligneo corticato te». Gus €9 membrana propria obvolutus. Figura reprefentat ramulum cum. .— foliis ovatis ad apicem parum acuminatis , tribus nervis cra[fis, arcuatis, — ex peiiolo ortis, &3 exiguis transverfe excurrentibus venis; baccam uniz; cam ovatam, peduuculo fimplici ,, transverfum digitum longo €? ex alafo-. — lii provenienti infflentem. — Figure feparatim addite delineant. Y. bacs — cam cum pedunculo € exigua cupula. feu potius pedunculi extremo am. pliato ad. oras leviter crenato:; 2. eandem transverfim fe&am s in qua. sux fimplex ; 3. nucleum exemtum; | 4. florem expanfum a facie interz— "a cum fuis partibus in cbarat&teris expofitione de[criptis 4 ubiantbere piu. E guntur. globofe & umbilicus orbicularis ( glandularum vel corpufcu-. 3 lorum peculiarium nullum veftigium reperitur). Hec arbor fe cundum. A. de[criptionem vulgaris eft. in variis montium. Iamaice locis 4. €8 furgit trunco. valde ramofo ad. infignem. altitudinem. .... Cortex: inte2 rior diluti [anguinei coloris eft. &3. includit [ub alburno (Sap) lignum du-. | Tum arboris Saffafras €. 3959 um (frong) , viridefcens.. Folia fumt glabra figure ovalis, tribus valde con[piculs. nervis ornata. , illis Campbore arboris, magnitudine, fi- — -gura atque textura (coriaceee nulla fit mentio) fmmilia ; frutius va- ro excedunt magnitudine avellane vtucis nude binc inde per vamos difper- fi (figura pedunculum cum bacca folitaria ex foli ala proveni- entem fifit). Ex chara&lere [upra excplicato, fatis patet, & banc ftir- i; TUN JILawri. generi adfcribi baud poffe. | Vows coy c Ex BRowNE hiftoria larnaica 17€. | Xil Laurus folüs venofis ovatis , fru&u majori daisied calycibus tumidis, laciniis reflexis Brown. p.414. 7 ys. Laurus &c. Pk. t. 304. f. 1. 8 t. 369. f. 4. T J Patria: lamaica. Browne. | Quum Browne bujus flirpis figuram nullam, G defcriptionem tan- tum brevem C9 mancam dedit, [yktonyma j' que ipfi junxit, incerta Junt. .Plukeneti preterea figure t. 304. f. 1. £9 1.369. f. 4. intev fe maxi- me differunt; € binc divinari nequit ,, quenam, ex ambabus. praeferenda — fit: prior tamen, quam Linnceus & ipfe Plukenet Zl/mag. p. 210. X Lauri indice fynonymum fecit, ( vide p. fuperior. 3« 1,a qua. tamen in- tuitu calycis multum differt, conf. de Pluken. figura p.35. ut 8 356. — . ubi de Barrelieri figura fermo e[t) , calycis precipue lacinüs reflexis Brownii definitioni magis convenit , quam pofterior ,' quie veprefentat | Paccam vere globofam €? calycem cum laciniis non veflexis, fed cupule dnflar' baccam ad. tertiam ejus partém ax&e circumdantem. cum oris in | plurimos c dentes acutos diffelis. — Hujus nomen in A4maltbeo, quod in fi-.—— gure margine citatur, eft. Arbor Maderafpatana : 5 Mali limonize | folio, fru&u calyculato , villis aureis obfito, & calyce elegan- | ter dentato: Embyanum Malabarorum, quod nomen vero in Hor- : to Malab. non exftat. — Floris imago in utraque Plukeneti figura: de- | ficit quem etiam Browne, ut monet: in fua [pecie non. vidit. « IVe- | d bic arboris babirwn Mas fid tantum | indicat ? fe lam in monti- 1 | n: ma - 2400 Brevis. biftoria naturdis — - E. bus. S. Zinna veperiffe, additque , baccaim effe magnitudine cerafo -fimi- — ] Aem, turgidam (plump) nigramque , &$ calycem valde craffumtumidum- que. — Tncertum ergo adbuc manet, num bec quoque ftirps vera dan ( Lau- :] vi fpecies. Hi Ex Mirren: DiCtionario feptimee editioiis 1759. P Lwrw XIV. Laurus foliis lanceolatis pereumautibus,mar- Caroli- NL: ginibus reflexis, trausverfe venofis , S Au d | 70 acemofi. $ Mill.n. s. Laurus Carolinienfis foliis. acuminatis , baccis oom pedi ; - culis longis rubris In ORAN Catesb. Car. L. p. 6 t.630 CMil) | | Pairia, Virginia, übi vero haud edu CxccpHs quibusdam. : locis mari propinquis ; in Carolina vero ubique reperiun- tur, preecipue in humilibus locis paludofis (in Jow fwampy- — lauds v $) Catesb. Mill. qui addit, eandem in Carolina: voca- | i Laurum rubram, atque etiam reperiri in aliis America | regionibus fed non tam copiofe. x Quum Linnzeus Borboniam Plwnerii &? banc flirpem pro una. ea-.. deyuque babeat ,. id quod pag. fup. 349. IV. III. indicavimus, difereicdi autem notabilis p. 350. expofita inter utramque. intercedat, p.35 v. fub-: DL fcripfimus Milleri feutemtie ,, qua bec ab illa ut Jpecies diftinguitur. 3 lis, que l.c. de foliorum &3 fru&uum couformatione ex icone Catesbyaz 1 na collegimus , addimus nunc ipfius Catesby bujus [Hirpis defcriptionemg. que his comprebenditur latine factis: Folia babitu fuo illis Lauri vulga-. vis fimilia €9 odoris aromatici funt ; bacce mature fiunt. cerulee , qu ds vum due interdum. tres: fimul invicem crefcunt fuper. pedunculo duos vel $ tres digitos longo €? rubro, quo colore calyx (cupula) etiam ümbutu$ e[t , cujus ore dentate funt... Millerus. banc defcriptionem fua. ita dd frat y c perfesiorgs reddit; Folia sumdto longiora funt illis Lauri vul- : iocus EIS | * ^3) Sicnndnds ber interpretationem corrigenda eft illa, qux z fap P- 310. occurrit. arboris Saffafras Gc. 401 garis, fabtus Mb lanuginofa €9 ad margines reflexa, ad Quos - mene ex media cofta transver[e excurrunt ;. lores mafculini in longis | corymbis (long - bunches) oriuntur ex foliorum alis, femininze. für- pes excludunt dores fuos in laxis cerymbis, pedunculis prelongis rubris infiftentes; baccae cerulee calycibus pariter vubris tüclu[e fant. | dr- bor ad altitudinem. infignem affurgit ve&to € eraffo trunco , qui vero in tegionum locis interioribus non adeo amplus fit... Lignum ejus magni e[timatur. ob venas (grain; ) f[ubtües , quapropter excellit ad opera tabel- lata &c. . Tàm tenera eft bec [lirps, ut. in iine mitiori quoque bie- qe aerem lüberum baud ferat. XV. Laurus foliis ovatis planis integerrimis , pe- Leurus dunculis namo is , floribus in capitulum colledis 7" E "MU. n.io. Laurus. americana foliis frt rosindid floribus in capitulum col- le&us Howf. MSt. (.Mill.) Patria: regnum mexicanum , Vera Crux dictum, ubi Hov- STOK hanc fpeciem detexili Mill. - Arbor bec, fecundum Milleri defcriptionem, ajfurgit trunco ligno- fo ad ao. pedum altitudimem in multos vatios, cortice cinereo a[peroque teGos, divifo. . Ex ramorum extremitatibus proveniunt pedunculi inc- qualis longitudimis E in plures minores. divifi, quorum unusquisque fu[ti- tct fajciculum (clufter) exiguorum florun | alborum. in capitulum [eu parvam qumbellam. communi involucro collecorun. | Sunt. bi mafculini € feminini i». diflinciis [Hrpibus: femininis, qui nullis gaudent. [Lamini- bus, fuccedunt baccee ovales, magnitudine baccis Lauri vulgaris non pe- Witus pares. — Folia duobus circiter. digitis longitudine &3 uni latitudine ve[pondent, funtque in [ummitate fubrotunda € integra , petiolis valde bre vibus mnfiftentia, - Atque hae funt ftirpes illae, quarum aliquot pro diftin&is generibus agnoverunt Botanici celeberrimi, omnes vero L1N- NXEvs ut & alii non infimi fübfelln Auctores methodici , qui "Mpp.iNov. AG. .Pbyf. Med. Tom. IL VAGAETET- FOE ejus 402 — Brevis biftoria naturalis ejus fvftema adoptarunt, ad unicum Lauri genus relegarunt. | Quum vero earundem fingularum partium , tum genüs tum LN ipeciem conflituentium, defcriptio a variis au&toribus tradita . fit non una eademque: eas commentariolo, feu potius diver- . farum fententiarum colleCtione perfequuti fumus eum tantum jdn finem; ut illis, quibus earundem examinis in vivis vel fic- €is plantis inftituendi occafio favet, digito monítretur, quas — confirmanda, corrigenda vel fupplenda fint. Id quoque in | votis habemus, ut alii quoque inquirant, num antherez florum femivinorum Lauri vulgaris femper, atque etiam in alis fpe- — ciebs pariter, reperiaritur folidee atque inanes: conf. p.fupe- — rior 336. (Ceterum quum precipue MiLLERvs nunc fatis do- . cuit, plurimas , fi non omnes, Lauri fpecies eíle dicecias : 7. ejus f2ntentia fuperius p. 343. expofita omnino amplectenda eft, nempe, Lacrum ad clatffem piantarum diceciarum refe-- rendam eífe; num vero ad enneandrias pertineat, dum ftami- nain paucis, atque m his etiain non conftanter, huic numero refpondent , aliis djjudicandum relinquimus. | 3 » " Lue diat grt. capu cy e enu Super(uit quidem muitee adhuc ftirpes Lauri, vel faltem Cinnamom:i aut Caffiae nomine a variis receniitae : quia vero. earum. charafteres & generic! & fpecifici, adhuc deitderantur, inanis efíet i3bor , ex imperfe&tis definitionibus vel etiam fi-. guris de iisdem judicare, utrum genuinam Lauri fpeciem an tantum varietzteimm aut differentiam conftituant. Vt tamenea- rüm nomina, quae per tranfennam annotavimus, colle&ta pro- | ftent, fequentia Indicamus s). | LE. Plures Cinnamomi diverfitstes in Zeylona aliisque Indiae | regionibus obfervari, monuit jam Bv&RMANNVs 7Zbef. Zeyl. p. — | 62. 58) Raivs quidem Dendrol, 9. 85, «quarundaii catalogum jam exhi-- buit, fed mifcuit cum illis nom folum eas Üirpes, qux nunc ad. alia genera jure meritoque relate funt, fed etiam illas, quz Lauri- - foliz tantum nomine indicatz funt. | w^ IAE LL aea —— arboris Saffafras e. : 493 62. ubi ad Hermanni H. L. Bat. & Anonymum fupra p. 369. fcq. ^o- ta 4&»x7 citatum provocat, idque p. 69. repetit, ubi Aera Muf. Zeyl. & Grimmii Laborat. Zeyl. t8) allegat. Anonymus fe- quentes fpecies ulterius explicatas recenfet : 1) Aafe Coronde f- acre foave ac dulce Cinnamowum, quod eft optimum Zeylanicum; 2) Cabatte Coronde , five amarum &3 ad[Lringens Ciumamowmum. 3) Cap- peroe Coronde f. Caphburam fpirans Cinnamomum. 4) Welle Coronde f. arenofum Cinnamomum..— S) Sewel. Coronde f. mucilaginofum Cinnamo- mu. 6) IVieke Coronde i.e. arbor Cinnamomi, arbori. INieke fimilis. 7) Dawel Coronde f. tympani Cinmamonum. | S) Catte Coronde f. fpino- Jum Cinnamomwum 9 ) Mael Coronde f. floridum Cinnamomum, cujus jam fupra p. 388. nota £8. mentio fa&ta eft. Mufzeum Zeylanicum p. 12. addit 10) Kurudu- Paela |. parvum Cinnamomum & 1 v) Kurudu de- iba (. Cinnamomusm frugiferum; Laborator. Zeyl. vem p. 84. 12) Walkurundu vei Canell de Matte f. Cimamonum [yloeffre. Reperiuntur preeterea in BaEyNu Prodromo II. t3) Zfrbor canellifera indica, cor- tice acerrimo vifcido mucilagino[o, Ca[ia lignea fufca avomatica C. B. pin. (quam DALE p. 327. b. n. 3. Caffiam ligneam communem Offic. vocat) 14.) Zrbor canellifera Taiwomica, cortice acerrimo vifcido, ingrato quodam fapore interimisto. — 1$) 4rbor Canellifera fyloeftris. Iaponica folio .mi- fimo. 16) Arbor Canellifera fylveftris ex: Surinama folio pregrandi. 17) Laurus vulgaris folio undulato minimo f. breviffammo, an. Laurus Cypria Plinii? 18) Laurus vulgaris folio minimo levi[fmo, an. Lau- rus Delphica Plinii ? |n PLv&KENETI Almagefto 19) Caffia cinma- «onea [Hi&iori folio, tgnobilior , cujus folium eft Malabatbrum f. Ta- malapatrum angu[tifolium officia. — 20) Caffia cinmnamomea fylve[tris Ia- ^ Va eee 23 vatiica, . 1:8) TuHon, BanrHonmNi Acta medica & philofoph. Hafnienfia a. (0 (6T7:— 79. Vol V. Hafnix 1680. 4to p.223. & ex his Acta - Eruditorum a. 1682. Lipf. a. eod. 4to p.38. indicant, hoc labora- torium Zeyl, a 1677. belgico idiomate excufum &a B. Pielat te- &o auctoris nomine latinitate donatum effe, quod proflat hoc ti- tulo: Infule Ceylane tbefaurus Medicus vel Laboratorium Cey-. " lanicum a Baku. PigtAT Med. Doct. latinitate donatum. Amft, 1679. 12. | 405 Brevis hiftoria naturaüis : * filveftre americauum Sehe p. 352. 347. 48) Laurus indica Plukue- — dü p.351.355. 46) Laurus baccis atropurpureis pediculis rubris in- fidentibus Clayt. p.352.356. 47) Laurui folio longiore, flore bexa- petalovacemofo, fruclu bumidiore Sloane p. 356. — 48) Malabathri [pe- cies inodora, Laurus agre[lis di&a p. 361. — 49) Zlrbor campbovifera Sumatrana Grimmii , Breyni C Rumpbü, p.3$9.366. $0) Ka-- tou-karua H. Malabarici p. 369. 379. $1) Zamalapatra f. Arbor Malabatri folii Garcie p. 377. 379. $2.) Ciunamomum perpetuoflo. — rens Burmanni €. Anomymi p. 385. 388. — $3) Dawal kurundu f. . — INicadawala Hermanni p. 386. — «4 Perfea Clufii &9 Milleri propter perianthium 394. & ne&tarium p. 396. $«) Lauro affmis aqua- — tülis&c. Claytoni pag. 397. | $6) Laurus foliis venofis ovatis &c. — Browue p. 399. $7) Arbor Maderafpatana , Mali limonii folis Plu- [ keneti p. 399. [ Et hzc fufficiant ad demonftrandum; quam uita in hoc unico plantarum genere füperfint fpecies vel faltem varie- ; tates aut differentiae curatius adhuc definienda. - Illas ftirpes omnes, quas non alio, quam Zarrifolie no- d mine , Au&tores, praecipue P/ukenet & Sloane, indicarunt, at. que pra&terea floris & fru&tus chára&teres vel plane lentio preeterierunt, vel alios, quam qui Lauro conveniunt, anno- tarunt, ftudio omi(imus: illas tamen adhuc NES qua | Lauri quidem nomine recenfitae fünt , quarum tamen defini- tio vel figura aliquos faltem chara&teres exhibent Lauri chara- &eri non refpondentes: nempe r) Caffiam cinmnamomeam f. Cin- samomum. fyloeftre. Barbaden[ium , f. arborem bacciferam fru&u calycu- V late — arboris Safifras 8c. 407 lato tetrapyyreno , folio enervi Pluk. Almag. p. 89. t. 160, f. 7. ubi etiam haec bacca cum quatuor feminibus atque etiam calyx in quinque foliola feCtus delinestur. 2) Laurum jultferam , folio - fpeciofo euervi Kampferi imum. p.775. cum icone rami, floris & fru&us charactere, qui differentiam a Lauro luculenter in- 4 dicat. 3) Lawrum jerratam , floribus Jpicatis ex foliorum alis pro- wenieititus Burin. Thef. Zeyl. p. 139. f. 62. quam ad Myrtuin ac- - €cdcre ipfe indicat. Agmen tandem dadat ila fürpes, Lauri quidem; no- mi^e olim indicate , fed quarum charafteres nunc eousque coeniti redditi funt, ut recentiores methodici autores vel ex ilis peculiaria genera conftituerint , vel ad alia genera eas re- tulerint, Silentio preeterimus Laurum- Tinum & Laurum Alexan- drinaom, dudum jam ex Lauri familia genuina (vid. p. fuper, 324.) relegatas : reliqua funt 1) Laurus [ffricana ferratis felüs Bartbolini A8. Hufu. Pol IL.pag. «7. quam Raus Hif. IL p. 1650. citat, & Hermannus H. Lugd. pag. 239. a Lauris fe- » paravit & Evonymo adfmem «etbiopicam femper viritatitem fru&iu | globofo ls Vro, folüs [aliis rigidis ferratis, Limmzus denique in H. Cliff. Kiggelariam nominavit, charatterem accuratius definivit & Sterbeekii figuram fatis jam laudabilem Ebreti delineatione per- | fe&am reddidit. 2) Laurus tulipifera foliis fubtus ex cinereo aut ar- F genteo burpurantibus Rai Hift. IT. 1798. Breynü Prodr. I. 5. 62, quae | Magvolie nomine a Linnzo difüntta & Magnolia foliis ovato - lan. | eeolatis appellata eft. — 3) Laurus africana minor Quercifolio H. Am. | fiel. H. 0. 161. t. 81. ubi i icon totius ftirpis & baccarum fepara- tarum, -— 498 — | Brevis hiftoria naturalis tarum, quam Linueus ad Myrice genus retulit & Spec, . 1044. H 2. 4. Myricam folis oblongis oppofite finuatis vocavit. | Ceterum quum haec tra&tatio arbori Saffafras di&a potis. | fimum dicata fuit: animus quidem erat, ufum ejus ceconomi- - cum & medicum anne&ere ; fed quum ea praeter propofitum fufior evafit, atque praeterea nundinae inftantes ulteriorem Ü inoràm non concedunt, hic recenfíionis filum abrumpere co- i or, alio forfan tempore, DEO volente, pertexendum. Id nuncadhuc addo, me feftinantem in recenfione Au&orum, qui Saffafras arboris aliquam dederunt defcriptionem, preeteriiffe Io. Rarr relationem , quae in ejus Hiftoriae plantarum tomo II... — Londini 1688. fol. maj. edito p. 1688. extat. Eft autem hac. E. relatio potiffimum ex MoONARDI , GrzARDr, PARKINSONI, C. &. I. Bavürst operibus jam citatis tantum compilata: fed ibid. p. - 4 . 1918. indicat, fequentia addenda effe: Dr. BaxNisTER in Catalo- 1 »8o Plantarum irginenfium Saffafras arborem tum florendi modo, tum |. »araneo[is filamentis , in que Scabiofe aditni[tar folia rupta ducuntur M 4d. Cornwn marem accedere [cribit , uec fru&us aut facultates dipares »t[fe, unde Corni fpeciem e[fe non veretur afferere,, — Atque haec p. fu- , per. 294. n. 19" inferenda funt. P.295.notaiilin, 2. fürpium, - adde horti. P. 326. nota g5 lineae ultimae hzec. addantur - QLanri flos bexapetalus eft fex diftintlus. — Male ideo. bic fcil. Inter. 'Éores tetrapetalos) reponitur. Sed ipfe HALLEnvs hoc emen- . davit i in Enumer. plantar. H. Regii agrique CORRER: 2 fis; yid. p. fuper. 329. n. 73. 3. 3 " MEMO- - MEMORIA lllaftris , Excellentiffimi , Experientiffimi atque - Atv pliffimi j AT YA IC AT DT^D'r D. MICHAELIS ALBERTI, Potentiffimi Regis Porufforum Confiliarii aulici , & in Coní(iftorio Ducatus Magdeburgeníis Senatoris, Medicinae x Philofophis naturalis in. regia Fridericiana Halenfi Profefforis Prima- zi, Reipublice Norimbergenfis Phyfici ordinarii, Alumnorum regiorum Ephori Senioris , Academiz Czfarex Naturz Curioforum, & Re- giz Scientiarum Berolinenfis Collegz, die XVIL Maii MDCCLVIL placida morte extincti, ex funebri Pro- Re&oris & Senatus Academisze Halen(is ku Programunate depromta| App. Nov. A8. Pbyf. Med. Tom. LT. fff wt. Ln ET — — ^ ^s , / d A M * i. E ty fn Pu E T7 * A: , u " bi - XS" juste" j J L^ ^23 » e M Y. " í ^ —n x: F. 4 P & t , 2: "- 4 Bp * A2 2E : . "X ^" " dt: " E "-U "1 4 E" * k DuPser i Pa e E E i5 * - ey! uw o^- E fi s v «x » d | ji d $T. £i t AA. "ow M . M - ^. «Y s 4 tx ^ P ^a Le "s x " Li di E s^ » E epe i DM 1 * M : Lim n ^ ror 1 & d to Pme umeenmec ct ! idi5a Qa SOT o uror ett Lu Ww 113 t . M 2 mr THEM pm ts m à uà "JW HM T rb j ec W. POE 1 21 MIA PAG IIATU e n AT T4: i - de^ ehe pRAyw. o We. , j uar »« 3 Hg 1 ANE ! "V T ] i£ pa . d i ri£to 1 fion ? - TON ae 13 1 e 241 3 . FD iQGN 21) - l ^ J wi "MR 114 | "TE " u : H H5 T d TEN. " à "v : Sad & : " 7 , . EI - "vr 32 « 5 d 1 p. 5. ; , Y b: r ' . "^ FT 4 | TOÀ 3 l ! bi LES i Li [0971 2 - bea A. 7. wa 24 v^ J E " jl » : E zl '* E. , Y : H M 4 4 E » " P t. F^ » , " ! A A ] ^ ft "4 dvd à "hoa uie 1 Jf ; "Onus el150t5 i; ads A » e 243 " 4 / "T siluelsH *ei50:24. eirtens ur Mc DID 12 , « gud V /, ^" IP -— » v " " » * 2 t y r rd * 1 H 1 ER x vi " d NI , " i , v A r E j D £eQ6ÉN TNE 11i j M fas y T. z Fa. " Y , - * ^ Mg LI n A | 5€ 4 £c : gri t9 101 ex ^ uis «TU [P 03542 nit 11014 mu H , : PS t € - ras ^» c ww " P "5 4 | zx ^ ub 7 d "YEA s ad D n si D E TY 3 be bd E f hd LEES f 7 1 Cx H * a À. vod ^ [E ! "^a 2 ^ ". A0 : j 14 - » ? - " 5 - i '] A Pi. Y - Kk "A » CL py "1 2-7 wl 2 | 3o vr39*. oll - CY i itane s xis )o( EX 4II W Waud inficiandus imprudentis vulgi error eft, diu mul. | tumque vixifle eos, qui pluribus annis vixerunt, vi- . tamque ex longa annorum ferie habuerunt aliis diutur- niorem. Certe non folus ille, quem natura fuppeditat, vi- vendi apparatus, vita dici meretur, quin vitam vere vitalem eam duntaxat agnofcere oportet, quz in bomis egregiisque operibus collocatur , & in praeclaris publicae privateeque rei commodis atque ornamentis confumitur. . Sunt viciflim pleri- que, quibus magna vitz pars elabitur male agendo, maxima mihil agendo, tota aliud agendo, & quantum credas his ipfis, licet ibellim; vixerint, per luxum ac negligentiam deceffiffe .vitaé, quam; fi rationem audias, iis imputare nulla fpecie li- cet? Vita fane a Deo immortali unicuique conceffa eft, non ut yivat tantum, fed ut laudabiliter atqueutiliter vivat, tempus-. que, quantum poteft, optime difponat. Feftive admodum & acute hanc diverfitatem vivendi difterminatam legimus in fe- . pulcrali marmore SrwrLIs; Confulis Romani fub TRA1ANO Im- peratore , cui infcriptum in haec verba; | HIC. $ACET. SIMILIS. €PIFS. AETAS. LXXIII. ANNORFM. FFIT. IPSE, SEP TEM, DVNTAXAT. ANNOS. VIXIT. Quanto igitur majorem illorum oportet gloriam effe, qui non folum diu, verum etiam praeclare vixerunt , fupparique & aequali copia annorum meritorumque infignium pleni & gra- ves, nominis fui atque preftantie memoriam ad pofteros transmittunt? Nullum expreflius hujus rei exemplum produ- cere licet, quam llluftris , Excellentiffimique Viri, D. Mi- chaelis ALBERTI, Academia Fridericiana Senioris meriti(fimi, cui fupremum pietatis officium hoc loco praítare aggredimur. Longe ultra feptuagenariam zetatem , quam tanquam fuetum geris terminum ipfe divinior Codex agnofcit, vitam fff 2 ; egregii 41i Memoria Mx kn egregii viri divini Numinis protulit clementia ,, decus haud dus bie in illo preecipuum Academize hujus fervatüra in pluresam- | nos, donec, coelefti decreto-ex ftatione fua, quam digniffime | tenuerat, nuper evocaretur, otio fempiterno, poft tot labo. - 1 res vigiliasque , totque praeclare merita, gavifurus fine fine, - . Pertinet utique ad rationes officii moftri, pt occafionem hane | arripiamus , ad fcribendum virum omnis generis meritis cumu- tatiffimüm; cujusque fama & celebritas longe lateque pereru- | . ditum orbem patens, haud mediocri huic Academiee ornamen- to per longum tempus exfütit, ted aa; —. P i Protulit virum infignem, dius exceífu nunc multum ad- fligimur, anno MDCLXXXII. die XIH. Novembris ocellus ille Germani, Norimberga , S. R. I. florentiffima respublica. Pa-s trem habuit virum plurimum reverendum , & ob fingularem - vitae fanCtitatem Norimbergenfibus venerabilem ; M. Paulum. Martinum AVBERTI, Seniorem templi S. Lawrentii & in ede $. Clare Paftorem. — Matrem coluit Barbara FAXCKNERIAM illuftris Jobannis FavcKNERI, Confulis, Camerarii reipublicae, & Iudicis provincialis , Bliain. Mittimus alios praeclaros ma- jores , quorum virtutes & laudabiliter imitatus eft, & feliciter expreffit, cum in proprus noftri decoribus fatis argumenti | fuppetat ad fcribendum, nec alienarum laudum fplendore vir- tusindigeat. : Sacri fontis myfterio initiatus fuit die XIV, Nov, teftibus adhibitis viris egregiis ac fpe&abilibus, quos inter - memoriam precipue Micbaelis KugyMI: , mercatoris Norimber- | geníis nominatiffimi, animo , quoad vixit ,, impreffam ferva-- vit. Parum abfuit, quin ; ob míignem corpufculi debilita- tem, vix editus in lucem, immaturo fato exfüngueretur; ve- rum valefcere divino: beneficio coepit preeter fpem. Medico- rum, viresque fenfim collegit, ut fuperftite hoc filio aman-- tiff mi recrearentur parentes, majoribus rebus ac fortunis a cc..efti providentia definato, Educationem domi habuit foli- | citam e. 1 » Y^ - T" D. Michadis Alert, 413 citam ac plane egregiam, beneficiumque illud a parentibus ac- cepit maximum ; üt mature ad verae pietatis exemplum forma- retur, principiisque facrofancte religionis dextre imbueretur, qua ipfa re nihil melius, nihil praeftabilius, liberis preftare parentes poffunt. Erat préeter heec nofter praeclaris eruditus ingenii dotibus ,. quae fru&tus dulces mitesque mature jam fi- gnificabant, quamobrem quantum in illam aetatem cadere po- terat, etiam ad linguarum fcientiarumque cognitionem ali- quam, partim ab ipfo parente, partim 3 dotnefticis preecepto- ribus, manuducebatur. Qui omnia adeo contigerunt felici- ter, ut in difciplinam tandem tradi poffet ReGtoris clariffimi , M, lo. Georgii FvCHsit, cujus praeceptis do&rinisque in hu- maniori litteratura plurimura debuit, multaque elegantisingenii fpecimina edidit, manifefte docentia, quid quantumque ab eo exfpe&andum aliquando litteris & reipublice effet; Admiífus deinde ad publicas celebris illius Gymnafii le&iones anno MDCXCVII. doctos peritosque Profeffores in Theologicis , Geographicis Hiftoricis , Logicis Metaphyfiéis , difciplinis . infigni cum mentis intentione audivit, atque ob non vulgarem difcendi ardorem ab omnibus fingulari benevolentia ornatus fuit. Citius omnino ftudia in Academiam proferre licuiffet noftro , fi quidem maturitatem ingenii; & litterarum appara- tum fpe&emus, fublimioribus difciplinis abunde -fuffe&turum; verum cum fünitibus neceffariis , ob mediocritatem rerum fuarum , non effet ferundis , moram aliquam confulte fibi im- | peravit; nec tamen fine fru&u otium illud Norimbergenfe tranfegit , quin exemplo ac infütutione magnorum ejus svi virorum, Érafmi Francifci & Erbardi WE1cELn, tum Norimber. ec commorantium , feliciffimo cum fucceffu ufus eft. ' Poftea Altorfinam Academiam , bene jaCtis variarum »vtium funda. mentisadiüt. Primum quidem ad humaniores difciplinas prae- | eipuam induftriam adhibuit, audivitque in Mathematicis cele. bratiffimi nominis virum; STvaMIvM , in Philofophicis Rox- B" fff 3 'TEM- TEMBECCIVM . ; ini "iBbetéridon OMEISIVM. -Au£tus- prceteréa ^ praeceptis celeberrimorum: Profeíforum ; SPXZELIE , WAGEN- | SEILIL& MOoERLINI ; quorum famam & merita juftiffime . colit & fufpicit hodieque. litteratus órbis,. Finem autem & fcopum E ftudiis fuis principem deinceps :confütuit fantctam "Theologiam, litterisque Orientis operam t dedit füb.moderamine P. Dee Gi, in ipfis vero Theologicis difciplinis-au&terem. fibi propo-. fuit Job. Mich, LANG1YM, Profefforem Theologiae ordinarium, | 1 cujus identidem convi&u confpicuo: temporis intervallo frui - datum fuit, Ad publice declarandos faétos in Theologia pro. - fe&us difputationem in eathedram protulit, de tm0do dirigendi | atiiones bumanas ad. gloriam Dei, Preefide Mozst iN 1uo, egre- - giaque facundia graviffimum. argumentum editferuit , suditorii. | E. que communem approbationem meritus eft, Contigit ei non multo poft, ubi majorem indies exiftimationem confequeretur, | ut morum ftudiorumque moderator eligeretur juveni in Ienen-- fem Academiam cogitanti; quam optatiflimam na&us fuit oce $ . Cafionem do&titfimis Salanae viris innotefcendi. Venit tum in - notitiam amicitiamque inclitorum virorum, D, WEpELu, D, Knavsu & D. SrEvocoTit, quorum admiratio effecit, ut fen. fu aliquo Medicine tangeretur, medicamque artem colere ins. ciperet, hcet, ut Theologie nuntium mitteret, nondum a fe. impetráre: poffet. DaNzio tum familiariffimus fuit, omnese&- que-cogitationes in Theologia defixas fervabat , jamque in e erat, ut Magifiri gradum ambiret, füb STvRMi praefidio ob-- tinendui, Enimvero cum multa funt in hac vita , qua opti s mis quantumvis deftinàtis mutationem inferunt, confiliaque be- ne ccepta alio fle&unt, ita etiam contigit viro illuftri;, ut Me- ; digina tandem totunr illum fibi vindicaret, quod ipfe beatus. nofter Medieus mazis aliorum perfus/ionibus adfcripfit, quam certam fibi in eo confilii conftitiffe rationem arbitratuseft. In- doluit fzepenumero huic viciffitudini, &, pro fingulari can- ^ dore animi, haud confulte admodum: ac ingenue a fe actum con- ^ D. Michaelis Alberi, —. 41$ confeffus eft, quin mutationem hujusmodi ftudiorum, plus le. vitatis quam rationis habentem, omnibus Studiofis nunquam non ferio diffuafit. . Confolationi tamen fuit per omnem vitam, quod, quem nomine & officio haud praeferebat, re ipfa potius ageret, Theologum, ccleftem fapientiam omhi humanae fa- pientie longiffime anteponendo, & divini verbi deliciis ani- mum continenter reficiendo, quam confuetudinem usque ad feros annos conftantiflime fervavit, Propitio fane fsto , pto illa animi & ftudiorum ratione, ad excolendam ulterius medicam artem; delatus Halam fuit , quo non folum principis fuae setatis Medici; Georgii Erneflài STAH- LI, fama illum attraxitj verum etiam infigne exemplum Au- gufli Hermanni FRANCKrr, ut par effet facultas , cumin tnedicis difciplinis, tum in Theologia proficiendi ex voto. | Amabilis extemplo exiítere ccepit FRANCK10, cujus commendatio dein- €eps multum valuit apüd STAHLIVM , amicum FmAwCkir, ut preter uberrimum fru&um, quem ex publicis, privatis at- que privatiffimis fummi viri le&ionibus confequebatur, etiam familiarius illo uti liceret, ac fuper haec ejus convictu & con- | tubernio lionoratus , ampliffimani obtineret occafionem , Stah- lianas penitus imbibendi doctrinas, perfe£tumque incotnpara- | bilis Medici difcipulum reddendi Academiae & litteris. Áfce- ticis Pauli ANTONt le&£ionibus annis MDCCI. & MDCCIT. non minus diligentiffime interfuit, nec unquam faufti dememinit temporis, quo falutarem medicinam animi , Cum medicina corporis , tami opportune conjungere licuit. Maioribus iam , ceptis idoneus, ; fub SraHLIi moderamine Differtationem fpe- | ciminis caufa habuit, de talo bypocboridriaco- byfterico, quam bre- | vi poft excepit Differtatio alia, eaque inauguralis , prafidio ejusdem, de Erroribus tiedicime pratice , poft quam in folenni plurium Candidatorum inaugurtatione Medicinae Do&tor appel- | latus eft, annos natus XXL k M | Suafor | | ! ' 416 . Memoria Suafor. nunc erat 'STAHAVS; ut docendo periculum face-: . tet, principiaque falutaris artis; in. Quibus pernofcendis: to- tus adhuc fuerat, doceret cives àcademicos, cujus rei facul- .tatem pro more Academiarum adeptus eft Differtatione nova, - . de vera Patbologia bemorrbagie narium proefidendo habita, Factus ad novum Do&torem non mediocris Studioforum concurfus 5. agnoícebatur in illo ob foliditatem & perfpicuitatem doGtrina-- rum alter SrAHiIvs, maximoque jure Halenfi Academiae. ad-: ferendus videbatur, cum zjmantiffimi patris, Pauli Martini, de- fideriis ac votis obtemperans fubito relinqueret Halam Magde- burgicam, ac Norimbergam repeteret. Maluit fortaffe pater filii meritis ac opera frui patriam, quam exteram urbem, pre- fertim quod academicze forti diffifus, probabiliorem in patria enitendi opportunitatem divinatus fuerit. Vtcunque fit, re- dux Norimbergam, praxi medicae defervire coepit, itidemque docendo fele&tiores Medicine cultores ad altiora praeparavit, nunquam otiofüs, fed aliorum commodis continuo deditus , qu:e res tantum illi nomen paravit, ut honorifica appellatione . Phyficus ordinarius S. R.I, liberae civitatis Windsheimenfis de- fideraretur, licet officium hoc recufare fatius exiftimaverit, Habuit igitur tenuitque noftrum ab eo tempore Norimberga, ubi gloriofe confenefcere dulce & decorum arbitrabatur. | Mors tamen fuperveniens venerandi parentis haec confilia pe-: - nitus difturbavit. Aliatum exorta rerum facies, & receptu in Collegium Medicorum Norimbergenfium, quem pro confti, tuenda certioris fortunee apud fuos fpe neceffarium habebat? neício qua invidia interclufus, mirifiee excitatus eft ad refa- | lutandas MufasHallenfes, & ad confidentiorem in hac noftra: urbe aditum experiendum officiorum academicorum, prafer- | tim , quod nulla patronorum ope atque auxilio hic defütuere- tur, ficque ingenii vires & rare eruditionis opes Fridericia- nz fimpliciter nunc dicare & devovere decrevit. Refumfit poít reuicum impiger priftinas occupationes in emolumentum - acade- Veiis ex y. D. D. Michaelis berti. — | | 417 | academicze juventutis, inclaruit magis magisque Collegiis phi- Jofophicis & medicis , ac precipue acroafibus in Logicam & Ethicam magni THoMasit, ejusque de effentia fpiritus fyftema, - haud mediocrem fibi ceiebritatem comparavit, oraque & ocu- los civium in fe convertit, THowasir (imul fingularem favo- rem demeritus, qui femper inconcuffüs duravit, varisque in fcriptis Thomafianis HP teítimoniis publice probatus eft. Períeveravit in boc tramite conftantia admirabili, nec cu- | piditate abqua confequendorum honorum ambitiofe vexatus, meritorum, quam habebat, folida Iaude & gloria, &, quam .quotidie bonorum bonn judicio augebat atque amplifica- bat, apprime contentus , preeter exípectationem ,. quantum claritas nominis fui efficeret apud Norimbergenfes , populares . fuos, experiebatur, ubi anno MDCCVIL .die VIL Iunii in Collegium Medicorum cum ampliffimis laudis documentis fpon- te adícifceretur, licet ad divortium cum Fridericiana iterum faciendum nihil eum adducere poffet, . . Ac profe&to fumma cum ratione & zequitate remunerata haud multo poit noítri in Fridericianam fidem fuit FRIDERICI . X. Porufforum Regis juftitia , cum anno MDCCX. die XVI. Decembris Profeffor Medicine conftitueretur extr aordinarius, | firmiorique nexu Poruffico 1 imperio vir eximius & publice uti- lis adítringeretur. Sicut vero omnis officii diligenti(Timus erat, - nec ullum laborum refugiebat onus, ita, quid in ornando mu- mere Profeiforio poffit ingenui do&toris induftria, inilla jam ex- | traordinaria ftatione oítendit, five Collegiorum, nulla impedi- mentorum fpecie aut excufatione interceptorum , operofos labores, five Diifertationum academicarum infignem copiam, fpe&taveris. Atque hicipfe gradus eft, qui àd altiora fterni- tur academicis, ut probata illorum EET n , & in admini- | ftrandis officiis fedulitate, paullatim fublimius evehantur. Itum hac via etiam a noftro feliciter fatis, quando anno MDCCX VI. - 4p. [Nov. AG, Pby[, Med, Tom. LI. £2g die RENDUM b E d 418 ^c Memoria Bru die XVI. Ianusrii, evocato in aulam Regiam Berolinenfem. " referens, in eo folum elaboraret , ^ut parem ad adminiftranc fummo STAHLIO ad illuftre Archiatri capeffendum munus ; — Buic viro digniffimus in ordine Medicorum fuffe&us fuit fuc- ceffor, eximia cum fpe, futurum , ut tanti luminis jacturam Albertini nominis celebritas quam feliciffime folaretur. "Nec. fefellit augurium Fridericianam, quee, amiífo STAHLIO, nacta | eft in noftro quicquid ad STAHLIvM Academie medicoque or- dini reddendum requirebatur. Dürabat ad heec in^ beato viro: irreftinétus laborandi ardor , quem in tuenda. demandata fibi provincia docendo , difputando , fcribendo, in virili pariter eetate ac ipfa (ene&tute.,. oftendit, dies no&esque do&is- me-| ditationibus abfumfit, in futisiia omne vitae tempus publiéidl j utilitatibus facrum effe juffit. Haud mirum videri poteft, de- fiderio tam praeclari viri tactos Norimbergenfes ferio agitaffe, confilia de tanto Medicine & Philofophiae decore Altorfinze Academiae fuse inferendo, qua? tamen pro illo, in quo nunc conftitutus erat, rerum fuarum ftatu a Fridericiana abalienaré-- noftrum non poterant. nde alia fuper alia Regice clementia conféecutus documenta, Confiliarii aulici dignitate honoratus" fuit anno MDCCXVII. die XXVII. Septembris: Phyficám Pro feffionem ordinariam anno MDCCXIX. die I. Maii obtinuit a "denique in Ducatus Magdeburgici facro Confiftorio Senator rite. receptus fuit die XVII. Martii anno MDCCXXV. multisqui deinceps in Confiftorialibus caufis expediendis infignem dex teritatem probavit, Tot vero dignitatibus atque honoribu paullatim auctus, eam femper fervavit modeítiam, ut nur quam ambitiofe fibi blandiretur, animumque meritorum glori efferret, quin nihil ad oftentationem , omnia ad confcientiam fplendida munera folertiam atque fidem adhiberet, fublimit ! temque non in inanibus titulorum umbris, fed in re ipfa, quae reret. Necquicquam hic praetereundum eR. quod Imperialis ! Leo- e D. D. Michaelis", Alberti. A19 - | v Nature, Curioforum Academia ornamentum haud ^mediocre (ibi imputaverit, tantum: fibi ádfcifcere Collegam , "quem.locum fub Awpnzoxrci nomine. diu praeclare illuftravit ; multumque celebritatis inclitae-Societàti adítruxit... Nec car E "re voluit tam infigni viro Societas fcientiarum Regia Berolinen- fis, quem anno MDCCXXV&. die XIX. lunii folenni trans- miffo Diplomate inter ornamenta Ms cum Hyde BecDsa c co- optavit. . Confulatu Füdefiianas ter fun&tus, anno "MDCCXXVI. anno MDCCXXXVII. & anno MDCCLIV. magnam gefti offi- cii exiftimationem iniit, preefertim quod in turbulentis tempo- ribus in regenda Academia egregiam prudentiam adhibuiffet , fapienter providendo, ne quid respublica noftra litteraria in- -ter dubios & difficiles rerum eventus caperet detrimenti. | In qua re, cum plus valeat confulendi & agendi dexteritas, para- fümque confilluum , quam qualiscunque altiffimae litis concen opinio, patet fane, quantum lle, prater ampliffimam do&ri- nam ., waluerit in optime agendis rebus, & profpiciendo rel. communi, quod fcepenumero ne maximis quidem hominibus datum eft. Tertium Conful pracipuam felicitatem habuit , quod Halam Magdeburgicam tranfiens magnus FarpEnIcvs, Po- rufforum Rex, amor ac delicium omnium bonorum , ac in. primis Mularum dulce decus ac prefidium, auguíto fuo ad. fpectu illum dignaretur, in ftatum [noc pecca & litterarum | jnquireret, omnibusque cum fignis fingularis clementia il- -jllum dimitteret. ld unicum adjicimus, tenuiífe diu fatis apud nos virum illuftrem officium Profetforis Philofophic ordinarii, licet Magiftri titulo deftitutum, quem docenda Philofophize peritiam nec augere nec minuere in quoquam; facile largien- fur intelligentiores , fed ex improvifo contigit, ut & haec Ma- gifteri iura fponte illi tribuerenturà Leucorea Academia, De- cano celeberr. HAFERVNGIO , iliuftri cum teftimonio maximo- Nu | 888 2 rum 410 * o. US Mo Ba ^ rum in Philofophiam meritorum $ (iquidém limatiffimum , e Ícribit, judicium fibi expetit Philofophi noftri, de caufa dura | tionis nivium circa caminos montis Aetna, in re ardua ac re-' r condita fententiam noftri requirens, quam neminem i facile € turum melius re&tiusque arbitrabatur. ' .. Nunequidem, fi incredibilem illam beati viri in fcriben- 1 do follertiam, animique intentionem confideremus, maximo ju- - re lis eruditorum comparandus videtur, qui ex hac parte plu-- 1 rimum preftiterunt , do&torumque' operum multitudine glo- | riam confecuti funt. immortalem. — Admirationi merito omni«- bus eft, ingens copia Diífertationum academicarum, proprio | viri ftudio confciptitum ; atque ex raritate argumentorum - plurimum commendabilium , qu& centurias tres & dimidiam excedunt, quarumque indicium fubjicimus in calce. "Tum ve-7 ro Jurisprudentie medice voluminofunt Syftema, diffufiffimze Ie- &ionis apparatu inftruCtflimum , acerrimi judicii luminibus? fplendidum, & totum utilitatibus vitae humane fcriptum, es r perenne, quaefo, famae Albertinae monumentum eft, nallo un^ quam tempore , quoad litteris & artibus inter homines prei. tium erit, interiturum? Quam elegans, quam novur, /pecinetn. illud Medicine tbeologice, ex diverforum argumentorum; Tieo- logiae finitimorum, egregiis meditationibus compofitum? cui. fupparem merito jungrmüs collettionem alam minorum fcrips torum Germanicorum, ad illuftrandam & Medicinam & Philo- fophiam pertinentium, Conticefcimus alia , quae ad adornan?. dum Zexicon aliquod medicum rea'e contulit; Syftema inedicindi totius im ufum auditorum concinnatum : acce pai imum cumt Medicis , tum lürisconfultis Commentarium medicum in Con. fütutionem crimimalem Carolmam , ne ultra fcriptionis hujus H modum ingratis Le&orum plus jufto evagemur. Quemadmo- dum vero tota fcribendi ratio viri illuftris eruditionem amplis-. fimam oftendit ,. ita non minus eit; quod bs agnoícas illum. Deo | A D. D. Michaelis Alberti. -— 421 - Deo & religioni devotum deditumque animum, dum nunquam fibi fcribere excellentius & in publicum utilius vifus eft, quam — ubi piis meditationibus ac infignium Theologorum fententiis , velut gemmis, omnia fua fcripta atque opera interfüngueret, in qua re tanto promtiori illi effe licuit, qued ex continua le- &ione atque meditatione probatiffimorum Ecclefiae noítrae Theologorum, LvTHEk:, ARNDH, SPENERI, ScnivERI, MüL- -LERI, GEIERI, & noftratium Hallenfium, adhibita excerpen- - di inexhaufta induftria, femper prato liberet locupletiffimum ' colle&taneorum apparatum, fidelem memorabilium rerum depo- fitarium, unde petere liceret luculentas illuftrationes & tefti- monia, quibus pleraque ejus fcripta, figillatim Differtationes, abundant. : Nihil quidem peius univerfim in laudem viri fummi adferre illuftrius , quam fuiife totam ejus vitam, preeter tot alia laudabilia fatta, perpetuum virtutis ac pietatis exercitium, Id ipfum erat, quod quaerebat, quod defiderabat, in quo lae. tabatur, animique unicam requiem , in beata ac indiffolubili eum Deo conjunCtione, reponebat. Sic adveríarum rerum. leniit taedium, fic ad optime fperandum mentem continuo ex- citavit, fic difpertitus fuit otia, ut nunquam non divine cle- mentiae & auxili certus, mortalitatis iter fauftiffime abfolve- ret, in confpettu quafi De!, quem coftis invocare precibus, ccelefte praefidium in omnibus expetere, acdivinze benedi£tio- ni fe fuosque ardentiflime commendare, nunquam defttit. Di- vini verbi crebra & fere continua meditatio maxima illi deli- cic, & in his tenebris ac viciffitudinibus rerum humanarum fulgida lux erat. Multum iili animi pro fide & veritate. In- genium foecundum, nec fine Socratico fale, erat: judicium. vivax & acre: in cultu parfimonia: abftinentia famili jaritatum, quibus multorum vita nimium diftrahitur. lucundiffima intra. 1 peaates quies.. Benignitas inindigos opis homines. Arrogan: $8583 - ! tiae E 422 ox Memoria. p tioe qualiscunque fuga. Denique perpetua cura, , quam per; omnem vitam in pe&tore aluit, placendi Deo, & per fiduciam; j in CunisTo poftremo merendi beatam zeternitatem, quam prin. cipem omnibus eruditis curam eífe optavit, nullis aliarum re- - rum impedimentis temere fummovendam , cum .hac re omnis : . hominum felicitas, omnis tranquillitas mentis, omne vivendi decus, omnis falus , veriffime nitatur. - Laetis aufpiciis conjugem fibi elegit anno MDCCV. virgi- " nem nobiliffüimnam, nam Magdalenam WENDTIAM ,. Georgii 1. WENDTII, Senatori ordinis viri, filiam natu maximam , co- luitque cum illa connubium tranquillum , dulce, & ex omni parte fortunatum, pluribus annis, donec anno MDCCXLI. tri-- ftem viduitatis fortem fubire cogeretur urgentibus fatis, fidae 7 uxoris adjumento orbatus jam fexagenarius, & in flebilem fo- * litudinem, fub adventantem feneCtam, conje&us. Foecundo. 7 cum WENDTIA matrimonio ga vifus eft, quando ex dile&ta hac. conjuge amplexus eft prognatos: m I. Cbarlottam Sopbiasi, quee flebili digreffu anno MDCCXXVIIIL.: | e vivis fublata, infigni parentes luctu adfecit. Virgo fue- 7 rat omnibus corporis & virtutum decoribus ornatiffima, maxim fpei filia, tantoque juftius deflenda, quod exfi-- | liabus tribus adhuc unica fupereffet. * JL. Chbriflianum Érneflum, non multo poft, quam matus UAM exfn&um. ^ ; IH. uguflum Georgium , poft tres annos vivis ereptum, , IV. Henrieitam Auguftam, aequali fato poft triennii interval- 7 lum fublatam e mortalium confortio; denique fir mamen- | 1 ,' tum illuftris familiáe,, unicumque praefidium, n V. Henricum Chrom nunc Regis PorufTorum Sereniff imb. Coníiliarium aulicum & Profefforem Medicinae apud nos Ei | Cima rdipAfIBgT;. in excolendis botanicis — fel- - bie D. D. Micbaelis Alberti, | 423 feliciffimum , variisque in hac Medicinae parte eruditis fpeciminibus notum. — Multe confolationi fuit noftro , : quod defolatam tot fuorum mortibus domum fulcire da- retur aufpicatiffimo conjugio excellentiffimi viri cum ele- gantiffima virgine, Cbriftióma. Sophia MATTHESIA, nomina- tiffimi olim Hallentium Confulis filia, ex qua conjun&tio- ne nepotes habuit Chrifianam Sopbiam ,. Mariam Elifabetharfa, Chriftiauum: Wibelmum ,| Michaelem Henricum," Chriftiammm Au- gu[twmn, £9. Tobamnem. IWiübelmum. | Ceterum ad beatum Illuftris viri ex hac vita difceffüm quod attinet, haud quidem toto vitze tempore fanitate adeo firma ac corporis robore tam valido ufus eft, quin fubinde, ac prope quotidie, variis incommoditatibus , morborumque & ; eegritudinum tentamentis, objectus effet. Omne in hoc ftatu remedium quaefivit im vitae ratione tranquilla, victus & dize- te cura quam accuratiffima, adfet&tuumque vehementiorum " fuga, qua re effe&tum eft, ut vitam produxerit ad feram us- que fenectutem , infinitisque laboribus & occupationibus, quas officium academicum fecum fert, continuo par fuerit. Poit- remo cum feptuagenaria majorem aetatem adfequeretur, magis magisque eccidere fenfit vim mortalis naturze, donec in fep-- tuagefimo quinto vitae anno conítitutus, manifeftis documen- tis proplorem adventum pravideret mortis, cujus rationem hic prolixius defcribere nihil attinet, cum fatis fit adnotate , magno illum animo atque conftantia, ac infigni in Deo fiducia, firmatum, patientiffime acquieviie in divina voluntate, atque, quod in praeclare a&ta vita habuerat praecipuum, etiam in fi- .me ejusdem fervaffe, animum Deo devotum, & Chrifii, Ser- vatoris, caufa omnia a mitifTimi Patris coeleftis bonitate ex- fpeCtantem. Hoc fenfu, hac mente animam Deo refignavit die.XVII. Magi, MDCCLVII. hora IV. matutina, vivendo ex- - pletis annis LX XIV. menfibus VI. diebus III. THO De- du s Xa o xat Def ignatio Seriptor Mio « r P. b. Dn, D. MicnaELE ALBERTI : editorum, | 1 "nt 3 ^. . Opmfeula in Quarto. I. Introdu&io in univerfam Medicinam, tam theoreticam, quam . practicam , cujus Pars I. comple&itur Phyfiologiam & Pathologiam, Hal. Mag- | deb. 1718. Editio altera, priori au&tior, ibid. 174 1. d Pars II. exhibet Semiologiam , Hygienen, Materiam medi- cam & Chirurgiam, Hal. Magdeb. 1719. * Pars III. tradit Therapiam medicam, Praxin univerfalem & 7| Praxin extemporaneam;, cum additamento Philofophiae | | naturalis & Chymize,' Hal. Magdeb. 1721. Accedit IV. Ifagoge Formulas medicamentofas, Praxi cli- 2. nicae accommodatas, confcribendi, Hal. Magdeb. 1726. —. II. Iurisprudentia medica, cum Praef. Chri. THoMasn , Hal) Magdeb. 1725. Editió fecunda multo au&ior, ibid, 1736. TRAIN | ; TII. Iurisprudentiae medicae Tom.II. Schneeberg. e IV. Iurisprudentiee medic, Tom. III. ibid, 1733. V. lurisprudentiee medicaee Tom.IV. Lipf. & Goerlitz. 1737. . VI. Iurisprudentize medicce Tom. V. ibid. 1740. z VII. Jurisprudentiae medicae Tom. VI. cum Indice in univer. - fum hoc opus PREI Lipf. & Goaerlitz, 174T- | us ] vin E - ur rn XR oC gat E ot . VII. b oeuier Lexici realis , Obfervationum medicarum , ex variis Auctoribus felectarum, Pars prima, Halae Mag- deb. 1727. | IX. Tentamen Lexici realis Obfervationum medicarum. Pars altera, Halae Magdeb. 1730. X. Commentarius medicus in Conftitutionem criminalem Ca- | rolinam. Hal. impenf. Orphanotroph. 1739. Nota, Hu- jus Libri mentio fit i? denen wecbentl. .Hallifcben zeigen Num. 21. ann. 1739. p. 354. feq. IT. Tratiatus in Quarto. X. Tra&istus, de Medicamentorum modo operandi in corpore vivo, Hal. Magdeb, 1720. JI. Tra&atus , de Haemorrhoidibus, cum Preef. SrAuLI, Hal, 1722; II. de Torturee Subje&tis aptis & ineptis, Hal, 1729. * IV. de Natura humana, qua indicatur & rationibus ac fuffragiis theologicis ,- medicis atque philofophicis confirmatur: ani- mam hominis rationalem proprium fuum domicilium gene- rare, confervare & fanare , Hal. 1752. /. N. de Longavitate hominis, naturalibus nonnullis mediis ad- juvanda & promovenda, regulis praecipue disteticis. ac- Commodata, Hal. 1732. " ! VL Phiofophiftbe Gedanken 3' * gon dem Unterfchied der Kraft der Seele nach dem. Untev[cheid der Men[chben , Halle 1740. ME IMedicinifche Betrachtung , von den Krüften der Seele nach. dem Unter[cheid des Leibes uud de[feu natürl.. Gefundbeit oder Krank- bet, Halle 1740. - 1 afpp-iNov. AG. Pbyf. Med. Tons.IT. hhh 12 TIE 426 X oC Sx VIII, Lemma medicum, explicans: Noli me tangere medicum, einige Kraukbeiten , welche keine TRUE Cur leiden, Hal. iy HL | In O&acve. I. Tra&. de Energia naturae, Hal. 1707. 1I. Tra&. de Paedantifmo medico, ibid. eod. 1I. Mediciniftbe und Pbilofoph. Schrifften , ibid. 1721. IV. Abbandlung: vons Podagra junger Leute, ibid, 17254. V. Ausfübrlicher Beweis vom Podagra obne Salz , ibid, 172. . XI. Medicina theologica, cum Praf. Dw«. D. lob. Mich, LAN- | ! GiI, & altera b. Autoris, de Luca Medico, ibid. 1726. VII. Obfervationes quaedam in. A. N. C. & Obfervationibus la- tinis. Hallenfibus contentae , quae in medicinifcben und. pbi- lofopbifcben. Schrifftem comprehenfae reperiuntur. | oenctig Soit ne S po i » Tti reas Cor Se Une | he li fe hp aod S Á DE X E od E - Et zt * 1c dl puo viro 7 zIcCI ISISISISIS PEERS SS SS hi » MAYLRALAJ PLPPPPSSSI PP Nar 1A /t V. X30 LOUP 14131 Mif PL JUN DPTU NIS VAR Tam Y Y TU D NUN TO T NA Vf IN NU LV k UU 0883448 Ya un TA)". LOUPE KWATAT "Pam a s a ma E SET 2.5, 3 un T4 4 ATA WHLI UI, PTT DELE LULTI TETTE IET ETC 4- OIN M VE LM PAP M a Pa 'TIATEUEHRAELPPAPPILUE MEI dram m an IEAY M MC FLIE Ma PIE MEA "TITEL MEUDLEPLIMI "IA "TT VLDUULPPATPULTLDLI nh ITTTTPPIPUPLATPLDLEA ELT MU LITE LUPDEPPEPTPETI DUFLUDEEPPIETA Jum IT HAM AM MA UPTPPLPMTIPPHLDPPEPETEPPTEPID ur PPP PPP MP JDITPTPPPPPPPPEEPPPPPTPPDUE UTPTTULPTTLEHDLA HLDIETIPPLETIT VATU APR T MEAT Mni MEUUFVMAULFVNGTLEMUTUASMM M TIT HETUM US PEU ACHT TE EIC UL EC MEC IE EGLI uus. TPTUDUPMED ALLFLEPPITAE UTIITUPCPPUPPPELPCTLD TULPTPETTI PEPINS DEIN PETITS MA- INSNSRY IOSOMAM NE MT -: Z GRAN OMM IMAARARNSSERIM - SORA AES SesF/2 t - epar. cam m m rr ATI Aa a raa m 9. nr ra a b. P T e p 9 Tan. T pe 2 A y 7 Vah A ua 7 LA éx eS ATE -Lzz.- zecge AZ «^ ELOGIVM No I RI Przenobiliffimi, Experientiffimi, Ampliffimi — — b atque Do&iffimi , Ld D. IOAN. HARTMANNI P DEGNER, Civitatis Noviomagenfis Confülis, Scabini & Ar-- . chiatri , Cefarezque Leopoldino- Carolinze Academicze — — Naturz Curioforum College, nomine ARGONAVTAE IV. E VI, Novetbr. A. R. S; MDCCLVI placida morte extincti. 20 EC oC ER E , larorum virorum fa&ta morefque Pofteris tradere ántiqui-. C tis ufitatum, nec rioftris quidem temporibus Literato- rum cura ofnifit. Cuimqüe in eoruii cenfum , qui de Republica literaria optime iérüerunt, fecundum omnes; ad ' quos Scriptorum hujus viri notitia perüenit, fumio jure re- ferendus fit Ampliffimus & Celebérrimus DEGNERVs , opera erit pretium, praecipua vita hujus viri momenta padcis expo- — nere. Vrbs Patria Sumfurtum fuit, S. R. I. civitas; tot faga-- ciorum ingeniorutr ferax mater, übi /Vofler die XIX. lulii MDCCLXXVII. fatus eft. Patretn habuit Virum Ampliffimum Ioannem Hartmann DEGNER, ICtum , reipublicee Suinfurten- ' fis Senatorem ac Scabinum, redititin Commenda Münnerítad- teníis ác Ceenobii celeberrimi Bildhufani Curatorem furnimum. "Mater ei fait Matrona riobiliffima Zia Cbriftina de F&HR.. Avum paternum coluit virum nobiliffidgmdum & dottiflimum Leonardum Dzc6wrzR, ICtüm, clientiumque Patronum, acredituum publi- coruni in Trattu celeberrimo Oftheimenfi atque Friefenhufano in Frahconia, quz& ad orientefn vergit, Préefe&tum,; Aviam- . que feminam fpeCtates virtutis Znzn MrTZzLiER. Ávus ina- ternus fuit, Vir, dum viveret, illuftris Joannes Michael de FEHR, Liberz S. R. 1. Reipublice Suipfurtetfis lüdex C&fareus privi: legiatus prime inftantiaa, & Pr&tor Imperialis, Acád. Natur. Curiof. Praefes fécuhdus , & Imperatoris Lzororpt: gl. m. Ar- chiater, quem illuftris Academiae mandato follémni Oratione, pro eo, ac par eft, laudavit LocuwEnvs, Phyficus Norimber-- genfis, quae deinceps INát. Cur, Epbemeridivus Dec. IT, Ann. V TIT. nferta eft. "Avia materna fuit femina nobiliffima Zuma Maria OrTTo. filio facris initiato, idem cum Patre nomen delatum. Vterque Noftri patens pro virili parte 1d fedulo egerunt, ut Íi- — berali educatione do&trinaque puerili filius iniitüeretgr. Ín- - genii haud fterilis indicia protuht, & praecipue talem fe in Gy- Rnafíio patrio. mos ut jam nemo dubitaret, fore,ut praefi- hhh a xàm | | 430 (50 s Elogium xam ftudii metam, feliciffime confequeretur, nec tantüm paren- E tibus & priceptoribus perplacuit , fed viros etiam eruditio-. [f nis folida? fama preclaros fibi conciliavit. Pofitis itaque poli- — tiorum literarum fundamentis, anno hujus feculi nono Halam . Magdeburgicam, tot doCtiffimorum virorum Alumnam, per- tendit, ut arti medica fcientizeque naturali, ad quas animus in- clinabat, fe totum daret; fed Pater eum jurisprudentice defti-- naverat, cujus votis & annuit, Hic fumma cum induftria no- | minis celeberrimi viros STRYRIvVM, LvpwicivM ac BoznMr- RvM Iurisprudentiae praecepta docentes, & THoMasivM GvNp-. LiNGivMque Philofophize & Hiftoria cognitionem profitentes, non fine eruditionis fama audivit; dibgenter poftea Medicinae ftatorem fummum, HOFFMANNVM, aliofque Do&tores in Me-. dicina ac Phyfica praeceptores fecutus eft. Stadio academico. per triennium confecto, & utroque parente intra oCiduum rtebus humanis exemtis, ad patrios lares rediit. | DEGNERvs ita fui juris fa&tus, genioque fuo indulgens, Iuris ftudium, ut ut in hoc do&rinz genere non leves progreffus feciffet, reli- quit, nec a fcopo forfan alienum erit rationem reddere,curil- - lud reliquerit. Conftat inter eruditos, infigne illud Medico- — rum par, Jeannem Laurentium B&vscHiIvM ,. & loatmem Michaelens FEHaIvM, anno fuperioris feculi quinquagefimo fecundo Suin- furti ad excolendam ornandamque artem medicam, atque ab- —. ditos Naturee receffus perfcrutandos,. cum preeftantiflimis in 4 Germania Medicis Societatem condidiffe, Necdeerant viri eru- ditionis gloria florentes, qui huic laudabili Inftituto fuam ope- — ram pro virili conferebant, & obfervationes fingulares, quas cum Eruditis communicare geftiebant, Suinfurtum mittebant, y ut Epbemeridibus (Nature Curioforum infererentur. Quod laude — omnino dignum fodalitium artis clinicae culture maxime profi- T cuum, cum progreífu temporis majora fümeret incrementa, - 3 itaut novo veluti ami&tu fpei poftea an. MDCLXXXVII ' j iluftri — JD. D, loannis Hartinanni Deguer. 431 Allaftri Academiz Cefaree Nature Curioforum, quse adhuc fapereit — floretque , origitieni dedit. Conf Toan. ENGLERTI Programma dn Natal. fecul. .Gyrmafüi Suinfurtenfi i; annoa MDCCXKXXIV. ibi- 'dem editum, ubi de origime Acad. Nat. Curlof. .eju[demque primis Prefi idibus quaédam referuntur ; uberiorem autem horum no- titiam fuppeditavit illuftris Praefes BücuiwEnvs, in Zifloria S. R.L 4cademie: Leopoldino - Caroline Nantà Curioforum , ann. MDCCLV. publici juris fa&ta. "P Íncidebat Nofter in vagum illud literarium. commercium, quod praelaudatis BavscHio & FeHaro cum praclaris diverfa- rum gentium viris per aliquot annos intercefferat quo veluti ín fpeculo confümmatiffimi Medici imaginem? cernebat expref- fam. Horum labore artisque fructu admodum dele&tabatur , hifque animus Noftri , per fe artis falutaris cupidüs, ita accen- debatur, üt Avi aliorumque veftigia premere, & iisdem ftu-- diis ac moribus fua promovere commoda vellet. His perpo- ]itusacliniatus, im eo érattotus, ut media apta eliger et; qui- bus artis praecepta ad methodum medendi, qua eft anima cu- fationis, converteret. Ethunc fcopum attigit. Eodemenim tempore Berleburgum, non ignobile in Comitatu Wittzenftei- nenfi oppidum, celebris do&iffimorum virorum coetus illuftra- - verat, in quos ob fingularia , quee in omni do&ring genere fovebant, placita, Literatorum precipue Germianorumi ocu- los converíos fuiffe, hiftoria docet literaria. Huc multi nec Obícuri generis juvenes certatim confluebant, ut his erudien- dis fe traderent. DkGNEnvs fcientiae fuae pomoeria extenden-- di cupidine flagrans, confilio, quod exitus docuit, perutili, hanc do&iffimorum virorum coloniam invifebat , ac viros in - arte falutari perfpicuos duces fibi eligebat, pras ceteris vero virum imniortalis famce IvNCKERVM, cui ut vegetam fenettu. tem cum ommibus bonis ex animo optamus, ita /Vofler eius anmi- | m Elogium | X (Y«fA . amicitiam (fibi Sdeodiii proficuam ad extremum vitae diem | . fanétiffime coluit. Heic cceptum artis curfum. quanto potuit b maximo conatu perfecit. Vifcera, quee natura abdidit , inte-. ftin2, arterias, venas, nervos diligenter perícrutatus eft, 4 membrorum nexum, figuram & sid ioem accur atiffime perqui- : fivit, & chemicis ac oen res abditiffimas in íua principia fo]- : vit, earumque naturam exaétiffima ratione nmatus eft, vires-. que experiundo cognovit, | Cu dui Ab dooaH Quanto autem in hanc artem ferebatur amore, & quam . adfiduo eam excoluit ftudio, non folum ex eo, quod pharma- ca, qua pre reliquis fingulari virtute fe commendabant, ipfe parabat, fed vel ex ejus. Differtatone de Zurfis, Acidulis F'ber- |. gen/ibus-€2 Phofpbori urine prepavatioue (quam defcriptam vide in Dilfertatione de Pho/pboris €? Pbofphboro urine , Auttore P. 7.2 Loricuro , . Medico experientiffimo) fatis fuperque patet. Quibus ornatus fübfidiis Trajettum ad Rhenum defcendit, ubi | .habita Diffeztatione inaugurali, de sotabili quodam cafu, Febris pe- dechialis cum s bolerico - cau[odea complicate , fummos artis fuse ho- mores ann, MDCCKVII. confecutus efl. Primo medicinam. | Elberfeldae non fine artis fru&u fecit. Deinde animo ad Ca- | füffimum. vitee humanae foedus converfo, menfe Decembr. MDCCXV IH. in matrimonium duxit nobiliffimam & pietate ani- | mique caftimonia, longe commendatiflimam Matronam Catbari- -nam Geritrudem BnAHM, viri ampliffimi & expenentifTimi loan nis: Chriftiani CAL ckHovit , ad Aulas Berolinenfem, & poftea Monafterienfem in Weftphalia Mecici precipui viduam , am- piffimi Pa BnaH M, ICtiu & civitatis Vefalienfis Confulis ep. | ,..& quo, inde tempore; Eiberfeldam relinquens , Novio agi. e- c . des fixit, ubi. gegrotantium faluti omnem operam. &; fdem. na- | vavit, ac exiftimationem in arte fanandi quaefitam 1 in dies mie : jorem amplior emque T conciliavit, 1 " D. D. Toansnis Hartmanni Deguer. 433 | - Nec domi & intra privatos parietes. induftria ejus eluxit, fed foris eam quoque elucubratis ingenii monumentis nobili- | tavit, quibus fuper Medicorum vulgus elatum, llluftris Aca- | demize Cefareze Natur. Curioforum Proceres eum in fuorum | numerum, ut Academic operam fuam addiceret, cooptarunt, | & quidem fub cognomine Zfrgonaute IP. ut aliquando. veftigia | Zirgouaute I. fequeretur , fub qua appellatione celeberr. FEH- RIVS, DEGNERI Avus , in Academize Ephemeridibus claruit. | Iam inde dignum fe Collegarum exfpe&tatione praeftitit, ac ob- : | fervationes fele&iores, non proletaria, fed ea, qua decuit, | opera, meditatione atque ufu conícriptas, illuftrishujus Aca- demiae A€tis inferuit. Ad hec egregias quoque Commenta- ! tiones quasdam contulit ad eximium opus Culle&lionum edico- | phyficarum. Wratislavienfium, quibus non vulgare inter Eruditos inomen confecutus eft. Praeterea, cum anno MDCCXXXVI. | Noviomagi Dyfenteria magnas ftrages ederet, famam dexteri- | tatis ineo malo depellendo prae ceterisfibi comparavit. Quam | ob rem Ampliffimus civitatis Noviomagenfis Magiflratusin eum eculos convertebat, & paulo poft ordinarii Medici provinciam. | AVo[iro capefTendam obtulit. Hanc fpe&ata integritate geffit , | ejufque partes fumma cura ftudioque fic explevit, ut huic fta- tioni, antea duobus & nonnunquam tribus demandata, ab an- |no MDCCXLHI. ufque ad ultimum mortalis vitze fpatium, ad- | probante Magiftratu , folus prafuerit. Hujus Dyfenteriz epi- | demice graffantis Hiftoria medica anno MDCCXXXVIII. typis | defcripta, ei fümmorum in arte medica virorum adplaufum conciliavit, ut & ubique libellus avide diftraheretur, & totus | AAGlis phyfico - medicis Acad. Natur. Curiof. infereretur. Cum ve-. ro poft aliquot annos vix ac ne vix comparari & INofter Biblio- pola Lovanienfis 7. F. vau Overbeeke impudens aufum in excu- denda, infcio Au&tore, altera hujus Tra&tatus editione, men- dis ubique fcatente, ferre non poterat; haud inconfultum ar-- bitratus fuit, eundem novis obfervationibus adau&tum orbi pp. Nov. AG. Pbyf. Med. Tom. I. lii eru. — mx--————————ÓÁ——— € s 494. | m T TRO Lad - ! erudito communieare. Calci hujus opufculi dius ds eft Re latio biftorica, cum Re[ponfo Facultatis Medice Halenfis , de Morte per. Mercurium fublimatum corrofivum produta. Recenfent Editionem,.— primam Lipfienfes in Supplementis ad Atia nova. Eruditor. Tom; — FAI. Seti. TX. pag. 423. feqq. & Norimbergenfes in Commercio; literario ad vei medice € fcientie naturalis incrementum in[Hituto , ann. MDCCXXXVIII. pag. 341. feqq. Editio vero poftrema recen- fetur in Commentariis de rebus in Scientia naturali &2' Medicina. ge- ftis Vol. IV. pag. 267. feqq. — Vt vero in dyfenteria . curanda | variis medicamentis, tum temporis plerumque ignotis, fum-. | mo cum fucceffü ufus fuit ; ita haud fingularem meretur lau-. 1 dem, quod primus WiwTzRo , celfiffimze domus Araufionen- fis Archiatro digniffimo, & in Academ. Lugduno - Batava Prof. - Medicine celeberrimo, /frope, five Solavi furiofi vires in fa-, nandis tumoribus VS RUE inveteratis expofuerit. Hic ete-- nim Auttor fuit 7. LAMBERGEN , Profeffori Franequerano jj nunc Groningano meritiffimo , in muliere, qua carcinomate.- m. mme laborsbat, hujus medicamenti virtutem experiundi ,- j que ejus efficacia "fuit deprehenfa, ut grave ifthoc malum ts & fere infanabile vifum, in integrum füblatum fuerit. Quod. vero mireris, hujus herba vires in fe prius explorando LAM-|- BERGEN eandem do(in adhibendam edoctus eft, quam ZVoffer.- WiwTEÉRO determinaverat. Conf. 7ib. LAMBERGEN LeGionem 1 inauguralem , filteuiem | Epbemeridem | perfanati. Carcinomatis , quam Difputationibus ad Morborum bifloriam &$ curationem facientibus ine]: feruit HALLERvs Tom. II. pag. 3. feqq. Priori connubio morte pi: & fedulae uxoris an. MDCCX Li menfe Decembr. foluto, fecundum iniit matrimonium cum No-- biiffima virtutibusque proba virgine /mna Catharina Gertrude MippgLponrr, Viri fumme Reverendi berti Petri MippzL- poRrr , Ecclefia civitatis, quae eft in Comitatu Marcano ? lica Tw eique sdjacentium Pegorum pie beneque me- rid D. D. Ioannis Hartmann Degnev..— A31 riti Paftoris filia, quam, pera&tis Vivas ín Geldria nuptiarum ' follemnibus, MDCCXLII, domum duxit, viduam nunc ma- füffimam , quacum felix tranquillumque exegit conjugium, hi- lareque vixit: Ex utroque connubio nullos reliquit pofteros. "'Ànno MDCCLI. Sereniffimus Dominus GvriiiMvs Zfraufio- -menfis & 1Vaffovii Princeps , totius foederati Belgii Gubernator hereditarius, DEGNERvM noftrum muneri Senatoris, & poftea - Sabini civitatis [INoviomagen[is gerendo admovit. In hac fparta obeunda ita fe geífit, ut.cum fuc dignitati, tum civium ex- fÍpeGtationi fatis fecerit. Quibus rebus factum eft, ut anno MDCCLVL. a Sereniffima & Regia Principe ANNa, Belgii Gu- bernatrice, ad Confulatus ejusdem civitatis faftigium promove- retur, quem dignitatis locum in Senatu & congreflibus , in confiliis atque negotiis publicis pari diligentia & fide, uti fin- cerum & cordatum decet virum, cum decora animi prafen- tia ita fuftinuit, ut animus in rei communis falutem nunquam torpuerit, nec a cogitatione rerum feriarum avocari potuerit, X nullamque partem temporis, ne in morbo quidem, ad otiandum : fibi concefferit. Adfinem enim anni MDCCLV., coepit ventricu- lus, quze quotidie ingerebantur, vomitu cruda reddere, eoque adhibitis remediis haud cohibendo, tandemque adfiduo, digeftio in dies magis magisque depravari, corpus extenuari, & vita, fubtracto ómni fere nutrimento, tandem penitus aboleri. Ven- | triculum vero ad continuum hunc vomitum ab affeCtione fcir- rhoía, velipfum hoc vifcus, vel vicinum aliquod occupante $drritari, femper quoad vixit, füfpicatus ipfe DEGNEavs. Ni- hil equidem praetermiffüm fuit, quod eo faceret, ut malum nimis validum expugnaretur; fed debilitas & languor cogita- tione celerius praevertebant. Deo itaque confifus, compofito | firmatoque ccelefti fiducia animo, ex vita hac mifera mortali- que die fexto Novembris anni MDCCLVI. inter vota precef- E HE non tam obit, quam obdormivit. | ENUCUUd iii 2 De | | ! | | 5*3. 436 - loea D. loatnis Hartmami Degner, - De reliquo in gratiam Germanorum, tacente interpretes [3 E occlom de Türfis fub fpeciofo titulo: Tturfcblands meu ent» deckte Goldgrube , das ift : Tob. Hartm, DEGNERY pbyficalifebe und... ehymifcbe Ererterung vom "Torf, vorífellend eimem matürlichem Be: — richt von denen bremmenden Waíen; fo: in denen mebreften. Land[chaf- ien, infonderbeit in Holland , angetroffen , und an ftatt. des Holtzeg ^. gebraucht UN Zum nützcbem wnd netbigem. Unterricht bey dem. j von Tag zu Tàg [ich mebr einfindendew Holtzmangel im Téutfcbland , | aus dem Lateinifcben überfetzt von Domandros. Franckfurth und Leip- * zig 1731. Quamvis vero heic illic aberraverit interpres a Lj] fenfu verborum phyficorum; laude tamen fua dignus omnino — elt, ob magnam diligentiam adhibitam, & ob gratam S" i| ianici fermonis pexfpicuitatem. | Excellentitf mi, Experientiffimi, Ampliffimi ' MEMORIA y i . atque celeberrimi, IOHANNIS ERNESTI HEBENSTREITII, Medicine Do&oris & Profefforis primarii, Ordi- nis Medicorum Decani perpetutr, Decemviri Colleg. Paullino convictuque publ. curando, Collegii principalis major. Sodalis , civitatís Lipf, Phyfici, Academiarum, Czfarex Leopoldino- Carolinx Nae turz Curioforum , & Maflilienfis Sodalis Nenis Decembr. A. R. S. MDCCLVII. rebus humanis exemti, ex funebri Programmate Redoris Academie Lipfieufis — —ÀÓÁ S a Yd ET depromta. * j^ "e isi üldretds vic cid ri m. Jn hu * * pem m - v n ^ PC ! $* o9 U- " - Pa rp . NR e iR vr 9006 082 P E iibi Ibin j i4 1 1 b - T C X Pu 4103 ] ] rii d - à d e AM Tess. em ilo.) t1 11195224 ] | IZ; 3412 e uae z:zsooibaM. d j | 4$. — DEC " T Tz inii .sfebot aoi Sieqioun 6 ello 3 chro "eqs * sboc A010 x 0eqI [ Aitilóq " , v iiec ceti E E A y ue SM e » | Tn ^ Y » ?i Q6 A " 43S * ;9 iM . 9s À - " bj » *13 ttoH 2-34 Hi " d 1l F-VVIONITSOS' SINN ^ 77 «M - * * ONU , A :3111155:5 "IB A4 unm " Ll * ^X d LI - " »i- ^or e 4 ; É ; " E I1 - "EUN A t- "C T - (eua neiA sitiens i639 M & * * 1 uw » ow "Ri n o4 eom OM LA, ee * : Lt wo / / ix X xx 0 xw | 419 — "X Ton eget noftra ad pofíteritatem commendatione, memoria N loannis Erneflüi HEBkNsTREITU , cujus ingenium do&ri- namque ; medico orbi acerba morte interceptam, dole- . mus: adeo ipfam per fe omnibus caram eíle putamus, adeo- que multis monimentis eam ipfe vivus ftabilivit, & ad omnem pofteritatem propagavit. Sed ut non nolumus habere imagi- mes parerát€m, cobnjugum, liberorum, & fratrum, in quibus mihil, prater oris figuram, lineamenta, coloresque, expres- fum videmus, cum in animo multo luculentiores imagines, non modo corporum, fed etiam animorum, repofitas fpe£temus : ita nec iis, qui vel vivi HEsENsTARELTH ingenium, do&rinam, virtutesque e propinquo, & per ufum ditciplinamve fruendo, vel fcriptis expreffas legendo cognoverunt, iniucundum fore putamus, in hac veluti tabula, aliquam Hebenftreitiani inge- nii, animi, totiusque vitae imaginem propofitam intueri: quae fi non ad vivum exprimat, quicquid vel ab natura datum ha- buit, vel ftudio curaque partum, vel denique per do&trinam & virtutem alus publice privatimque impertivit, faltem eo- rum cum fuavitate quadam admoneat. Nam etiam de bonis jucundisque rebus, nec modo noftris,, fed etiam alienis, valet x quod eft de adverfis acerbisque apud Poétem di&um : meminje juoabit. eiiam | | Editus eft in hanc Incem in Villa nova (JVeuenbof) Dice- l cefeos Neoftad'enfis 1n Varifcis, a. d. XV. Ian. ann. MDCCII. | patre Jo. Davide, qui tum Ibl, poft Neoftadii, facra fecit; ma- | "tre felici ingeniis przeclaris edendis, Ejflbera Su/anna, lo. Geor- | gii GvrNERI filia, qui Luícavize, dicecefeos Colditianze oppi- | dulo, facerdotium obtinuerat, e Sufamna ScHvzitA, facerdotis | indicecefi Neoftadienfi filia. Avum paternum habuit loannem, - |" án eadem Villa nova facerdotem, qui in matrimonio habuit Re- | ginam, Davidis STEMLERI, Archidiaconi Neoftadienfis, filiam. . lnitia religionis & literarum cum pater ipfe tradidiffet, datus eft | | | 445 -Meworía - eft primum in diciplinam lo. Oswaldi THorirTSCHW , inludo NNeoftadienfi Conre&oris , & Davidis WENDLERI , Re&toris ; poft miffus in Vinarienfe Gymnafium, ubi magiftris ufüs eft magno illo Jo. Maitbia GEsNERO , qui tum Conrettoris ibi mu- |. nus fuftinebat , & o. Chriffopboro KresEwzTTERO , Re&ore, | hofpite autem. £o. Friderico HEBENSTREITIO, ad cedem S. laco- — | bi tum Paftore, poft Butftadien(is Ecclefize & DidÉéefeos Prae- fule: qui eum, ut filium, aluit atque amavit, ]Jbi cum fub ^. tam excellentibus do&toribus preeclare profeciffet in literis la- D tinis & graecis, in lenenfem Academiam fe contulit ann, — clolocexvim, natus annos duodeviginti. Sed cum ibi nonre- periret, unde viveret, in hanc urbem fe contulit, fperans fo- re, ut, qua fratrem natu maiorem benigne ad id temporis aluiffet, eam ipfe quoque benignam experiretur, Qua fpes — eum non fefellit. Nam & in Convi&u publico locus ei conti- ^. git, & flipendium regium , & Patronus fug. Quirinus Florens — Rüivivs, qui eum, perfpe£to ingenio, celeriter adamavit, | & omnibus in xcbmss quoad vixit, enixiflime juvit. Praecepto- res fecutus eft philofophiee & litterarum caufa LEHMANNYVM Phyücum, & 4. F. MüyLERvM: in medica autem do&rina, il- — | Jum ipfum maxime RiviNvM, tum PAvLLvM, SCHACHERVM; f ETMüLLERVM,; WALTHERVM, PLATNERVM & LiscuwicivM: P herbariz rei cauffa, praeter RrvivvM, etiam HAHNIvM, Emen- fus ftudiorum curriculum, ad docendum adjunxit animum ,. P difceptataque pro cathedra, fub LiscHwicio, Exercitatione d: continuanda Rivinorum indu[iria in emendando plantar un charatlerey Magiftri philofophize honores cepit cloIocexxvir. & anno poft jus privatim docenda philofophia , defendendo Exercitatio- nem de Ordinibus Conchyliorum metbodica ratione con[Hituendis. - Se - cutus eft poft duos annos a. d. V. Maji, ann. co;cexxx. Do-- Ctoratus artis medicze, fcripta & felicitir defenfa de P'iribusme- : dicis minerarum € miaeralium diatriba: :quo accepto etiam aditum. fibi munire coepit ad Collegium Ordinis medici per aliam Difpu- - tatio... —- d - D. D. lommis Ermefti Hebenftreitii. A4L tationem de fenfu externo virium in plantis judice. Sed cum omnes medicae doé&trinee artes ftudiofe diligenterque traCtaret , tum vero inprimis, c fuo quodam ftudio incenfüs, & RiviNr co- -hortatione & exemplo invitatus, rem .herbariam cupidiffime & feliciffime colebat, adjuvante etiam memoria, cujus pro- pe divinavis erat. Quod cum videret RrviNvs, impenfe eum commendavit Ca[pari Bosto, sedilitio Senatori, & Horti Bo- fiani majoris tum domino, ut ejus opera uteretur in plantis ra- ris, qua ibi alerentur, tuendis & ordinandis. llle vero ei rei praefe&tus, tanta non modo diligentia, fed etiam folertia . ufus eft, ut non modo ipfe Bosrvs vehementer probaret ejus / operam, ' ipfumque ea caufa omni genere benignitatis foveret, fed ut etiam majores judices mirifice curam ejus & folertiam -Jaudarent. .In quibus vel maxime fuit celeberrimus ille Hev- CHERvs, Medicus regius , qui, cum horti plantas infpexitTet, HzsrNsTREITIVMque per eam occafionem propius cognovis- fet, mirifice collaudato ipfo, memorem fe ejus fore apud Re- gem, liberaliter promifit. ^ Cui promiffo mox fides conftitit. - Itaque quod ftudium, liberalis dele&ationis maxime caufa, erat fufceptum , etiam ad utilitatem valuit, quz effet tanto magis jucunda & honefta, quanto minus ab initio fuiffet quaefita. Erat tum adhuc in vivis AvcvsTrvs Rex, hujus Noftri Pa- ter, inter ceteras virtutes plurimas & maximas, etiam amore incredibili.omnium bonarum & pulcrarum artium atque rerum preeditus, inprimisque natura operum omnium cognofcendo- . rum, inque fedem füam, Dresdam, ex omnibus terra parti- . bus congerendorum cupidiffimus, plane alter Ptolemzus Phila- . delpbus. Nam Ptolemeus ille, ut (ex .4gatbarchidis Periplo Maris . mubri) Diodorus Siculus tradit (III. p. 149. Ed. Rhod.) nen mo- . do libros ex omnibus locis En s & eruditiffimos quos- "que viros liberaliffime fovebat & alebat, fed etiam rariora & fpecie admirabilia animalia Alexandriam magno fumtu adduci pp. INov. AG, Pbyf. Med, Tom. L1. kkk | CU- KI - RI NE corru —— Memoria | e curabat, propofitis iréntibns premii ,Ííi qui in eo genere aliquid, quod vifendum effet, cepiffent, atque ad fe res 1 fent. ls igitur AvcvsTvs induxerat in animum, mittere in "Africam, qui inde vel viva animalia majora, vel eorum exti i yias & memora peterent, nec plantas aut alia naturae opera ; qua illiterre propria effent, negligerent. —Deftinabatur au i tem iis perágranda Africa, primum feptentrionalis ,- quee me- diterraneo mari adluitur, Parbarigm vulgo vocant, ad defert ^msque Libyze ,.Saram nunc appellant 5 deinde occidentalis ; ánde.ab Atlintead Bonze fpei promontorium : nam orientalem, hoc eft, Aegyptum, jam perluftrarat TvaNEronTIVS. ! pectus perficiendis cum quaereretur vir idoneus, commen- dabatur Regi, ab HEvcHERO, HresENsTREITIVs, jn quo effet & hiftorize naturalis, & linguarum ícientia ei rei apta. |. Mis- fus igitur eft, cum adolefcentum , quos ipfe fibi delegiffet, im -his Lvbovicr, qui nunc Ordini Medicorum apud nos preeeft, | comitatu , inftru&tus literis Regum Francié, Britannice , & "Principum Belgii feederati, quibus non modu. Legatis eorum; fed etiam Principibus Africe commendaretur, .Profe&Qu Dresda,: s. d, XXIII. OGobris, ann. cloloccxxxr. per Germ; niam, Helvetos.& Franciam, extremo anno pervenit Maffi: liam: unde cum folviffet a. d. XXIV. Ianuarii proximi, diffici: di & molefto curfu, a. d. XXVII. demum Februarii portum AL. gerH attigit. Eain urbe cum tres amplius menfes ita commo- satus effet, ut fubinde in vicinas regiones excurreret, medic Tunio inde avi digreffüs , venit Bonam, Tunetanorum fini d fed Algerianae ditionis oppidum, haud procul Hipponis regit - ruinis; unde excurrendi facultas dabatur in Conftantince fines 1; quae & ipfa eft Algeriani regni, & veteris Numidiee pars, ve 2 d fus Orientem fita , antiquitatis Romanze reliquiis inprimis Te- 1 ferta, cujus caput eft Conftantina urbs, olim Cirta, Numidiaz regum fedes. lnde oram maritimam legens, adiit Thabracatfi piis nobilem coralliorum captura, quam. ibi Genuenfes | exer D. D. lanus Ermefti Hebenftreitü. — 443 exercent, Bifertamque urbem (quz eft Hippo Diarrhytus, f. Zarrhytus, unde & nomen corruptum eft in Bifertam) brevi intervallo ab Vtica diftantem, ad ultimum terreftri itinere Tu- netenL Ea urbs cum vicina fit veteri Carthagini, e cujus ex- cidio oiim incrementa cepit, non modo ejus ruinas fpe&tabat , fed & vifendarum vicinarum regionum facultatem fibi datam Íperabat. Sed ea tum quidem fpes irrita fuit. Etenim Prin- ceps Tunetanus ita infefto erat in Chrifüuanos animo , ut eis -peragrandorum Tunetanorum finium poteftatem omnem adi- meret. . Itaque mox Tripolim contendit infpeCtisque diligen- ter, quae regio ea vifenda habet, per Melitam infulam Tune- -tem reveríus eft. Sed dum aberat, Lvpovicvs, qui valetu- dinis caufa ibi remanferat, aditu ad Principis benevolentiam reperto , impetraverat vifendarum regionum vicinarum ve- niam, easque peragrando pervenerat ad Sara usque fines. Qua re cognita, perfecutus eum eft HEBENsTREITIVS, & cum alias regiones, tum maxime partem eam peragravit , quee in- ter Tunetanum & Tripolitanum regnum ab anguftis initiis du- &a, latioribus fpatiis verfus interiora Africee propagatur : Arabes Ziled-ol- Gerid*) vocant, hoc eft, terram palmarum, quarum ibi magnus proventus eft. His terris peragrandis cum multa fpeCtanda praeberet natura, tum vero vir antiquitatis erudite & amans & intelligens f&epenumero mirifice adfettus eftsnimo, cum reliquias vel urbium clariffimarum, ut Cartha- ginis, ut Vticae, ut Hipponis utriusque, magnificentice porro antiquae in viis publicis, in aquaedu&tibus, fimilibusque vide- ret, vel veftigia fummorum & clariffimorum Imperatorum , Epifcoporum , & campos victoris maximis infignes calcaret , npe hi kkk 5 re cum | 4 7) Lingua vulgari incole vocant B/ed- o1- Gerid, in libellis Geogra- phicis eft Bilidulgerid. | Sed ScRavivs Britannus (Scuaw) in Iti- nerario T.L p. 272, ait, effe Bed al wel e] Jeridde vel Tereed , terram ficcam, | HV 2 —À— A44. » Memoria ; cum per ruinas Carthaginis erranti, Hannibalis, Scipionis ima- go offerretur, cum etiam Marii, qui in ejusdem urbis ruinis quondam delituiflet, Atque utinam neque cupiditati ejus vel vifendorum monumentorum , vel defcribendorum titulorum , 4 ítultus error barbarorum, exiftimantium thefauros terris ab- — ditos infpiciendis titulis quaeri, neque confilio edendorumeo- rum, qua vidiifet ac defcripfiffet, omninoque itineris ilius —— defcribendi, negotiofze vitae occupatio atque brevitas obfli- tiffet! haberemus, aut habituri certe effemus , quae antiquita- - ti vel accuratius cognofcenda, vel ornande egregie prodes- .. fent. | E Sed cum ex illo itinere a. d. XIV. Martii ann. XXXIII es- — fet reverfus Tunetem, inopinatum ac trifte impedimentumiti- | neris perfequendi, quo vellet, oblatum eft, nunciata Avcv- | sti morte, qua neceflitatem revertendi in patriam impone- - ret. ltaque non multo poít, relicta Africa, per Galliam & Batavos, menfe OCtobri, redit Dresdam , inde, rationibus | itinerum | redditis, Lipfiam, adiitque mox d. XX. Nov. Phy(io- logiae Profeffionem ordinariam, qua ei abfenti erat decreta, — ut quam celerrime praemium ferret laboris eruditi, & pericu- [ lorum, que terra marique adiffet. Ipfe vero tanta Principis liberalitate ita incenfus eft ad ftudium bene de Academia, de: juventute medica artis ftudia eemulante , deque arte fua me- rendi, ut tetum fe ad medicinam vel docendam, vel fcriptis illoftrandam atque ornandam, vel faciendam denique confer-. ret. Cujus ftudii & alimenta habuit a multitudine eorum, qui. ejus vel do&rinam in difcendo, vel opem in valetudine tuen- da & recuperanda expeterent, & praemia a Principe pluri Nam intra fedecim annos ab ultimo Ordinis fui loco in primum: eft prove&tus, cui ille cum magna & fua dignitate, & Ordinis - Academizque univerfa utilitate , per oCtoó annos Ba Quo magis omnes, non modoipíius & familiae ampliffimze cau- COR fed etiam Academiae nomine, doluimus, cum ille prama- tura Z D. D. Ioannis Erndti Hebenfiriti bis tura morte e vivis eft fublatus; de qua priusquam dicamus, breviter de ejus ftudiis, Wire & icriptis commemoran- dum videtur, Cum effet omnium bonarum literarum & amans & ftudio- füs, imbutus eo amore primum a patre, deinde a praeclaris, quos fupra commemoravimus, praeceptoribus, maxime támen & adamarat, & colebat poéticam latinam, & literas grzecas, quarum fcientia majorem ceteris humanitatis partibus copula- "tionem cum arte medica haberet. Et ad poéticam quidem ab ipfa natura impellebatur, ut, fi vitee genus conceffiiTet, in ea : plane excellere potuiffet, Etenim extemporali facilitate fun. debat verfus, etiam cum aliud ageret, eum luderet. Tefítis eft libellus de ufu partium , hexametris verfibus fcriptus, ad Lu- cretiani carminis fimilitudinem , cujus partes plures fecit, lu- dens aleam cum Zurio, affine fuo, Viro Confultiffimo: cum interea colluforem, qui nihil aliud; nifi de movendis ex arte calculis cogitaret, tamen vinceret. Literarum gracarum au- tem ftudium maxime conferebat ad Medicos graecos cognofcen- .. dos ac legendos: in quibus quam tritus fuerit, íi quis ipfi de / fe dicenti *) nolit credere, quamquam alieniffimo ab omni va- nitate, Pal«ologie Therapeutice credet, in qua preecepta The- rapide ex omni antiquitate grecamaxime, quamquam & lati- na, exhibet, comparatis iis, quie nunc funt in ufu, fentiendi, .. Joquendi, faciendique formis: in quo fe dicebat non modo hoc fpe&are, ut graecee linguze extinétum apud quamplurimos amorem refocillaret, fed etiam praecepta morborum curan- dorum, füb erudite lingua involucris latentia, exponeret, at- que fic juvenes artis medice ftudia cemulantes, ad fontes ar- tis revocaret T) Sed multo majus ejus fcientiae documentum kkk. 3. dedif- [ *) In Tentamine philolog. med, fuper Azn libris ineditis, &c. p. 4. ys E Pal«ol, Therap, Specim. I, p. 4. |- | P Ld 446 (00 risiede Miboma f Laoemo X EC dediffet, fi ei contigiffet, ut AgTIVM , illuftris GüNzIr merte | deflitutum, abfolveret, cujns exemplum manu fcriptum, cuni. ei traditum eífTet ab EnNEsTOo noftro, lezeretque ipfo audiente loca quaedam , ftatim non modo dicebat, ex quo fcriptore es- | fet quodque fumtum: eft enim in AzTii libris Synopfis quzedam Medicorum veterum ; fed etiam quaedam memoriter ex illis | ipfis, alia ingenio córrigebát, accommodate ad linguee rerum- que rationem. In medica do£trine partibus maximo ftudio | tenebatur rei herbarige, ut fupra diximus, rerum naturalium 1 omnium, inprimisque earum; que e terree vifceribus eruun- tur: in quibus generibus ita notata mente omnia & trita habe- bat, ut eum nihil fugeret, omniain promptu effent. Itaque communis interpres adhibebatur in Mufeis noftris, Richteria- | no, Bofiano, Linkiano, fi quis ad ea vifenda venerat, erant- 1 que demonftrationes rerum ejusmodi, ut non modo peritia ea- rum, fed etiam amor appareret, qui confuetudine videndinon . | imminutus, ut fit, fed au&tus & confirmatus effet. "^^ Ad artem fuciendám fe contulerat ftatim; cum ex itineré ^| Africano redierat. - Et expetebatur opera ejis a multis. Erat enim in vifendis aegrotis affiduus, praefertim cut periculi ali- ' quid fubeffe videretnr, in curando diligens, lenis, & qui eegro- tos non modo remediis artis juvaret, fed etiam orationis hu- . : manitate, ad animos erigendos & confirmandos apta, quz in- terdum plus prodeft, quam remediorum falubritas. . Nam & | 1 amabat eos, a quibus adhiberi folebat, & in aliis quoque re- bus confilio aut re prodeffe cupiebat. Ne minus affiduus ac —.— diligens erat in docendo, Erat autem difciplina ejusmodi, ut - j non modo neceffaria ad artem vel intelligendam vel facien- dam accurate traderet, fed etiam, quae ad ornandam artem 2d valerent, promeret liberaliter ex interiori do&trina. Quod . erat perfacile Viro le&ionis. prope infinitae, memoria autem - ita felicis, ut facile fuggereret ,. quicquid res & locus pofce- - reta D. D, Poamis Ernéfti Hebenftreitii, — »-ret. Nam legendi infatiabilis aviditas erat, & quicquid ex Ita- Jia, Gallia, aliisque locis adferebatur librorum, ad aliquam vel naturalis fcientite, vel medicae dottrina partem pertinen- .tium, id. omne legebat, & ita accurate. legebat, ut fummam Terum traditarum, & quicquid in iis novum effet & exquifitum, in litteras referret, & dis Eruditorum inferendum curaret. Ita-. que a multis annis nemo alius magis illis Commentariis profuit, . Atque beata haec do&trinze exquifitae & varie copia cernitur -etiam in iis, quce per occafiones academicas, aliasque, fcripfit in omni genere doétrinze fuce: quorum indicem fübjecimus.: | Sed ut magis libero a domefticis curis animo, & in mune- ribus publicis adminiftrandis , &in ftudiis do&trine tra&tandis, - veríari poffet, mature de matrimonio ineundo cogitavit, du- xitque anno XXXVIIIL a. d. IV. Non. Febr. Jo. GvirigUMIAM, Firici |vNit, Mathematum quondam apud nos Profefforis cla- Yiffimi, ex Olearia filiam , ornatiflimam fexus fui decoribus , ex qua eodem anno, prid. Cal. Decembres, tulit filium , Grorsium Ernftum , feliciffimi ingenii paterni heredem, fed cumacerbis- - -fimaipftus ja&tura, ^ Nam feptimo a partu. dio obiit. ^Sedeam - ja&uram reparavit a. XLII. du£ta a. d. XVII.:Cal. Aug. Chriftia- . *«a Eugenia BOSSEKIA ,. Virgine ornatiilima, quae nunc ereptum à fibi praematura morte maritum mcoeret.' Ex ea fex liberi vi- vo, unus filius mortuo natus eft: Chrifliana Sophia, Gottlieb Fx- veftus ,' Henricus Michael , ChrifBianus déeteies quarto menfe mor- tuus, ChrifHiana Beudifhs ipfo natali die mortua, Cbriftiana Be- wedi&ia , denique Erneftus Bemjam. Gottlieb, a. d. YV. Idib. Febr. | muperis: quae foboles, ut, fub matris amantifTimze tutela, fe- | liciter adolefcat, & communis humanitatis , & multo magis : parentis, tam bene de rebus noftris meriti, caufa, optamus, | prafertim cum nulla alia de cauffa magis miferanda videri de- beat mors viri , vita longiori digniffimi, quam quod tam mul- tos parente amantiffimo privavit, qui ejus confilio & curacum maxime indigebant. | Eam Ée o. —— Memoria ^ Eam contraxitex tali cauffa. Habuerat in ceteri COrDO- | ris robore, & conftante fanitate, ante aliquot annos utrum- que oculum male adfeCtum e fuffufione. Sed ea ita erat cura- ta, ut, cum oculum vitreo inftrumento: juvaret, legendo 313 (cribendo; ceterisque rebus fufficeret, qua oculi-aciem defi- | derant. Itaque cum e lugubri apud Rosbacum pugna. vulne- - rati efTent in hanc urbem delati, afliduus aderat vulnerum cu- - rationibus, & vulnera ipfa infpiciebat, non modo ut coníule- ' ret eegrotantibus, & qui vulneribus manu curandis adhiberen- | tur, fed etiam ut exemplo fuo difcipulorum ftudium ad vifen- E dum, ac vifendo difcendum , excitaret. Ibi, dum fzepe pro- pius admovet oculos vulneribus, nimis plus haufit putridi & - perniciofi vaporis, Primum quidem febricula eum corripuit, - a. d. VII. Cal. Novemb, quae catarrhali fimilis effet, nec ab con- fuetis laboribus abítraheret. Sed paucis diebus poft, major vis mali prórupit, apparuitque, periculum fubeffe, Nam marcor quidam & dormiendi affidua libido cum putrida febre accefferat. Convolant Collegee , Viri artis, medicae Confultis- fimi, omnemque artem expromunt, fi poffint fervare Virum, fibi neceffitudine Collegii carum , & humanitate jucundum. | Sed artem fuperavit vis morbi. Itaque Nonis Decembr, placi- de exfpiravit, magno cum dolore, cum modo fuorum, fed etiam omnium, qui, quantam in eo jaCturam fui, quantam ci- vites Lipfienfis, quantam denique Academia, & univerfa res .' literarum publica feciffet, fatis zeftimarent, 7 Indiculus Scriptorum. - LIBRI De ufu partium €armen, feu Phyfiologia metrica, ad -— P J. Lueretii Cari de rerum natura, in gratiam auditorum concinnata, Lipíize "T 39. 8v- | Patho- | Xu )oC XX 445 Pathologia metrica , feu de morbis Carmen, in gratiam audito- | rum concinnatum, Lipf. 1740. 8v. MufeumRichterianum, continens foffilia, animalia, vegetabi- lia marinz, illuftrata iconibus .& commentariis D. 1. E. H, accedit (Joann. Frider. CHiisTIT) de. Gemmis. fcalptis anti- quis liber fingularis. Ibid. 1743. fol. I«AaAoyi, Therapie, qua Veterum de morbis curandis pla- Cita recentiorum fententiis dequantur. Specim.1-- XXXV. Ibid. 1748 -- 54. | Anthropelogia forenfis, fiftens Medici circa rempublicam caus- fasque dicendas officium, cum rerum anatoemicarum ac phyficarum, qua illud attinent , aic Tor Ibid. 17451. $V. | Idemliber. Editio altera c. fig. aeneis. / £733. 8v. E£nynzic oroudcv vuv «0 zra9 ov. Exegefis nominum grzeco- ^xum, qua morbos definiunt. |. Erklareng. griechifcher IV or- ter von Krankbeiten des menfcblichea Korpers. Ybid. 174 1. 4t. De bomine fano & :egroto Carmen, fiitens phyfiologiam, pa- thologiam, hygienen, therapiam, materiam medicam: prae- fatur de antiqua medicina carmen : fubne&tuntur fimiles Poétarum fententizde: accedunt fingula quaedam carmina. Ibid. 1753. 8v. | Ordo morborum cauífalis. Specim. I-- VII. Lipf. 1754 — $7. 8V-« . Aetiologia chemica feu expofitio cauffarum fani & eegroti ho- minis fecundum principia chemica, differtatiunculis claris- fimorum quórundam javenum expofita cum Indice ne- ceffario. Ibid. 1757. 4t. Tentamen phyfíiolegicum medicum fuper Arrir Zhmideni Sy- nopíis Medicorum veterumlibris o&to, poft illos octo , . quos Aldus Manutius Venetiis 1434. evulgavit. Ib. eod. 4t. 4j. Praetef; ea praefatus eft ad libros fequentes: ID. Chriflian | Got&bold SCHWENKE y. vom Büfndes Landleben. &c. Leipzig 1741. 8v. | "Mp. iVov. AG. Pbyf. Med. Tom. LT. «Ml Iob. 410 *-— )0€ XR Iob. Wox T, Gazophylacium medicum, oder Schatzkammer medi- — cinifch - und natürlicher. Dinge in. einer vichtigen und. ordentlichen. — Alphabeth-- Ordnung. Leipz. Y7$ 1. 4. NEN . Anton HziNs. Pharmacia rationàlis ,* oder vermünfftiger Ge- | brauch auserle(ener. Genesmittel &c. ibid. Yz«7. 4t. | Differtatienes.. De continuandaRivinorum induftriain eruendo plantarum cha- — ra&tere. Preefide Io. Chriflopb. LiscHwiTZ.. Lipf. 1726. At, -- ordinibus Conchyliorum methodica ratione inftituendis.- | Refp. Io. GEZAvR. Ibid. 1728. 4t. --- vitiis nominum in fignificatu tentamina quaedam. Refp. Io. : Cbriftian BA&THOLOMI.. lbid. 1729. | .— Viribus minerarum & mineralium medicamentofis. Praefide 1 loan. Ca[p. KücHLExO. Ibid. 1730. 4t. | — fenfu externo facultatum in plantis indice. Refp. CNFUA. | Gottlieb. Lvpwic. Ib. eod. 4t. Definitiones plantarum. Refp. Chrift. Auguft. ÉBERSBACH, Ibid. 1731-/8t. De indicatione medica. Refp. Ge, /ug. LaNGGv TH. Ib. 1733. 4t. -. ufu hydrargyri interno ad mentem Recentiorum. Refp. Chriftopb. Fridr. Sa&TORIVS. 17235. 4t. pU C prune coalefcentia morbofa, von den widernatürlich zufam-.— - - men gewacbfenen T beilen des menfcblichen. Korpers. — Refp. Gott-- - lob. Carol. Se&iNGSEFELD., Ibid. 1738. 4t. T -— dentitione fecunda juniorum. ^ Refp. Jo, Zndr. VNGEBAVER. $| Ibid. 1738. 4t. c.fig. * --- morbis a pervigilio, Refp. Jo. Car. PvscHER. Ibid. 1741. 4t. * --- Capitonibus laboriofo partu nafcentibus. Refp. 4ton. HEINSS [. ^ 45 dbid. 1743. 4t. c. fig. | — Oculo lachrymante. Refp. 7o. Frid. KarrE. Ib. -— 4t... JN Hiftoriee naturalis Foffilium caput de Terris. Refp. Jo. Georg — LvTHERx. lbid. 1745. 4t. E | Kxercitationes adolefcenti aetati falubres. Refp. Frid. Sam, "Nu E———QOJ——-—————— RÀ RR m —— T - * : v i | ) t P u e [ 14 P ' ot €x FS ; d JP an. 451 SpPAnRn. lbid. eod. 4t. ! Funiculi umbilicalis humani pathologia. Refp. Io. Zndr. Lzn- MANN. Lipf. 1747. 4t. c. fig. De metafchematifmo morborum. Refp. Io. Gottlieb. Mzvrn. Ib. eod. 4t. -— füfpe&a valetudine. Refp. lo. Chritopb. EvHARD. lbid. OT $7214. | Programmata. De. organis pifcium externis. Lipfice 1733. 4t. Anatome hominis recens nati repetita, Ibid. I7593. 4t. De bafi calvarie. Ibid. 1738. 4t. --- cerebrum incidendi methodo. Ibid 1739. At. -— arteriarum corporis humani confiniis. Ib. eod. 4t. --rarioribus quibusdam oflium momentis. Ib. 1740. 4t. --- diploe offium. Ib. eod. 4t. --- venis corporis humani. Ib. eod. 4t. -—- vaginis vaforum. lb. eod. 4t. ---. methodo plantarum ex fruttu obti. Ib. eod. at. --- Medici cadavera fecantis religione. Ibid. r741. 4t. —- flexu arteriarum. Ibid. 1741. 4t. --- Medicis arclriatris & profefforibus. Ib. eod, 4t. --- vermibus Anatomicorum adminiftris. Ib. eod. c. fig. 4t. — vafis fanguiferis oculi. Ibid. 1742. 4t. --infeCtorum natalibus. Ibid. 1743. 4t. c. fig. - -- mediaftino poftico. Ib. eod. 4t. --- corpore delicti, Medici fecantis culpa incerto, Ib. eod. 4t. --- venis communicantibus, Ibid. 1744. 4t.! Hiftoriz naturalis Infe&orum inftitutiones. Ib. 1745. De fcetu vegetabili. Ibid. 1747. 4t. - —-jordinibus gemmarum verbis C. Plinii Secundi, ex ejus Na- -' "^ turalis hiftorize libr. XXXVII. Ibid. eod. 4t. Hm 111 2 - Bvea- 4ji $9 »)oC XR Évrpasyla v y2498 i 120 Lipf. 1748. atc eot HH 3 Medicinz cumlIurisprudentia comparatio. dod, 1 1749. 4 De cura pafcuorum. Ibid. 1752. fol. . sj] avaQquvíceec, de declamatione. Ib. 1753. 4t... De laftonibus ex difpofitione vulnerati morbofa letiferis, Ibid. 1755. 4t. | --- abfequio Principum ergaMedicos. Ib. eod. 4t Mifericordiz limites in exercenda arte. Ib. 1756. 4t. [ AuxTu Zinideni. ^ysud'oray lib. IX. c. XXVIII. exhibens temuioris | inteftini morbum, quem ileon & chordapfum dicunt, una cum Veterumfüper hac aegrotatione fenteritiis. 15.17 57. 4t- Oratio. Oratio. quae antiquitatum Romanarum per ficii repertarum memoriam recolit. Lipf. 17233. At, & ^ bir iom d pr € oe € -AYE S " x * (tan "p MEazmgue prp t Bg ng / LI" T DAEWAE unl LR r ata onn tll I— — amu y m T "A Cc. "d » A amit X itii " Most Ü | "i soni iU BUND DLAVRENTIVS HEISTERVS, "rof. jS 4 — JA c ehomanmn (e P" MEMORIA VIG lluftris, & Experientiffimi LAVRENTII HEISTERI, Medic. Doctoris, Sereniff Ducis Brunov, &Luneb. Confil. aul, & Atchiat. Medicin. Pra&t. Chirurg. & Botan, p. p. O. Ordinis fui & totius Acad. Senior. Societatun Cefarez Nat, Curiof. Re- giarum Londin. & Berol. Scient. & Betanica: Florent. Sodalis 4. XVHL April A.S. R. MDCCLVIII, defundi, éx Programmate funebri Pro- Reoris & Senatus Academie Tulie Caroline : depromta. iobsqud 35 eniin HELD: 2! "X D ? * : "s : £s d e X S OS 1 Ls "ha. Lf pe d ; * 4T : Fw * ; 4 1 | IONZPERES DE 9n a J 3 "» Wet teu : VITE i " , e w^ t - ? Kk L n E 4 "i P. "* eC» y « ^ . - — ^] "A i ME OH ; : 7: s : mx, zi M. LIEU * , " á v t, ' | x 4 : UNIS n |^ Tt «d 1524 E (AT se pd 1 ! - *, T d d h " ^ (€) » - p^ rM MOTTA Lope s z v TY CES 2€ E P . | "** RAT . v. , d , : Ti d4* 4T S TU *oo ) h r3 À AH Xx ES 2834 :? M TALI "4 - 3 4 3 BAR d pPMEIM —— 10 PM m7 i afi r^ r P eA)? ^. n Ae E Bd: H Ü - dawn E f C" : ÓJy4.M"A i- F , » - & i . Ld " " ! : : - 113 v Á - ^ LI "3 ^ k Pv 3 F X9 -— ? , ww 1 I ! y Ls ^ : La i4 E Low. E [4 - $055.55 SEHR UR A o E P". GE SV EE Yo a Lok ^C o4 .wAga; "M cii0DS A83 D ; "aa SS HUEDM., S1 3S TEUEITS NS BE ow zv : ts . QN Is fob ic. PAS UDTODMRDO TESI 7 se : v , -— m L 1 "Des x s «4 : - i. rj E b A * : - , ; " - 5 -: ' f ' pr Tur "w ! I3 ^ "ET zT LT i T i x4 221 & k € LU i] D * E -i z , o^ - E - Y * ^ LI m - í " x E yr PER » EV. E 4 5 " * e: x É 1 * 1 S * : E £ ha " i " | " J Ls ps na P P " ' ' í - . t » D i - £F SRI ; NL : * E * i, 4 "? . ' hts t , P É i 3 , E Ta * E 4» - - - x1 á x c Li ; e t , . f | E e va , DUE 1 " - . v $ ne q^ ^ : ^4 1 Él S LN - : P RORIS 2 S us m a E M ÜÀ EP ÀQÁnHÀ—gt— Ó( 7 €R )o( € és agno nuper ornamento univerfüs orbís litteratus medi - €üs orbatus eft, deceíTu incomparabilis Medici, Zau- | JL ventii HEISTERI S, quem & preefens aetas admirata eft, & ontnis pofteritas, meritorum ejus memor, celebrabit. tcenitr tam excellens ejus fcientia 1n omni genere medicinz enituit , tam admirabilis dexteritas, multiplicibus difficilimisque cura- tionum experimentis, & longinquo annorum ufu, exercita, ut fama Viri manaret latiffime, atque e variis disjun&tisque locis, a multis, magna etiam dignitatis, eegrotantibus in auxilium morbi opera ejus confiliumque expeteretur. (Ingenii vero ftu- dique, quo univerfum artis falutaris fundum excoluit, monu- menta magno numero in vulgus edita, merita ejus cum exte- | iis remotiffimisque gentibus communicarunt , cupidiffimeque excepta effecerunt, ut pluribus in rebus fanior apud eas fani- tatis regula obtineret. Qua meritorum ejus amplitudine fane folürüri eft, ut pluribus pott faeculis , apud quafcunque na- tiones, Hass nomen in officinis & acroateriis Medicorum frequenti preedicatione memoretur. Famam ejus & exiftimationen: eximiam haud facile recor-- damur, quin fimul ad animum occurrat memoria celeberrimi ex antiquioribus Medici, Jacobi PsYcHocHmEsTI 4). Hic, Ar- chiater olim Leonis Thracis,, Imperatoris 1i PHoTio & Svr- pz fides habenda eft, tanta, quanta vix alius antiquze memo- riae p; - 4) Psvchtocimsstvs verum ejus nomer videtur, quamquam ab aliis li- bentius P/ycbreffum vocari videam, | In vetuftioribus Svipz edi- tionibus extat Fvyoypigoc, — KüsTERVvS verum ei nomen e Marr- LA reflituiffe ait "Puy oic. — Sed, ut me docuit Jozzzer FReIND in Hifloria medicinz , p. 170. Alexander Medicus ,. lacobi fere zqualis, diferte memorat, hoc ei nomen attributum, $4 2555- »«ew" TpeQu iseypeT:. In tam plana ejus nominis interpretatione dubium non eft, quin, levi unius literz iutatione, apud SvipAM legendum fit *vycy so. MarztA, futilis alias fcriptor, Ron. . :*Sidetur audiendus, Ds s (00 Memoria | au | rie Medicus , au&oritate floruit, au&ore SvrpA 5), omnes cetatis fuze Medicos antecelluit gloria &. ad antiquos proxime acceffit, ita quidem , ut eorum plerofque fuperaret, ab homi-- nibus autem, opis medica indigentibus, amatus mirumin mo- . dum cultufque eft, ut qui facultatem. medendi , diving (imi- E, Jem, adeptus videretur, Hac communi hominum veneratios- ne fiebat, ut ampliffimis honorum ornamentis decoraretur, Nam : Senatus, ut MALELA refert c), ei ftatuam in thermis Zeuxippi ponendam curavit, aliam vero Athenis ei pofitam, & ab Zfido- v0 Gazeo, Philofopho, vifam, DAMascivs memorat 2). Ac- cedebant honorifica elogia, quibus merita & benefacta Jacobi — . certatim homines profequebantur. Alii enim Xorzp« appella- bant, magnifico & divino nomine, quo olim & Dii, in genus humanum maxime benefici, & homines, przeftantiffimi falutis humanz opitulatores, folebant ornarie). Alii, qui Philofo- - 1 phorum more loqui malebant, Afclepiadeam opinabantur efe Jacobi animam & natura Pgeoniam. Praetereo alia, quae ad fa- mam Zacobi honeftandam, vulgi fermonibus agitata SvipAs me- morat. lllud autem memoratu dignum, alios Medicos, laudum lacovi eemulos & obtreCtatores, calumniatos efTe, non effe Me- dicum Zacobum , fed quendam 9«oQiAn «2j «ps, — Quibus nomi-: nibus cum olim ii vocarentur, qui medicina facultatem non arte & ftudio, fed Deorum quodam munere adepti crederen- tur, Aeículapii preecipue Sacerdotes; Jacobum adver(arii ejus 1 Deo charum & facrum malebant, quam Medicum, dicere , quod profperitatem curationum ejus fatebantur, fcientiz pe- pitiae , b) Vid. "ravef«. €) In vit. Leonis, d) Apud PuorivM, Cod. 242. Jfídorun Gazeum cum Peluffota per peram confundit Famspivs l.c. -— e) SeAxuziMivs Diff. V. de przflantia Numifm, Scuwanzivs de Aefcie — lapio & Hygea Diis 9iAar Spa on , $.XL, p. 20. : D. D. Lourtnfs ZfIeiftert. . 4$" titi, prudentizeque derogabant, videbanturque eum f, peciofe amagnificoque elogio cohoneftare, cum maligne adducerent in —contemtum. Quapropter laudator ille /&cobi, quifquis eft, apud SvinAM, utvoculis horum obtreCtatorum occurrst, eas- dem ad laudem ejus convertit, & minime falfos fuifle talia diCtitantes monet, vere enim virumillum fuiffe ecofi^n, c.eu- Xv, moi Oso X€X, A010 LLevOV, Quibus fane verbis declarat, non de- fuiffe Zacobo eximiam fanandi fcientiam, fed hoc excellentio- rem eam fuiffe, quod fingulari Dei favore & virtute fortuna- ti videretur. Grave omnino eft elogium, quo Zacobum impertit admira- tor ejus, fubjectamque habet veriffimam fententiam, qua me- dicinze vis & fortuna ad Deum, omnis auctorem effettorem- que falutis, re&te refertur. .Cum enim Deus hominum a fe conditorum vitam & falutem ipfe quam optime confervatam velt, eamque ob cauíffam in hac rerum univeríitate varia , propofuerit fanitatis preefidia , unde auxilium morborum peti poflit ; dubium non eft, in Medicorum etiam ftudiis operisque, quibus faluti generis humani cenfulitur, haud exiguum provi- dentiee divinae munus fpeCtari. Quod íi re&te admittitur, & illud verum eft, quod laudator Pfycbochbrefi apud SvibAM prze- dicat, magnum Medicum, qui fummum artis attigerit , & fa- luti generis humani preeftantiffimi navaverit operam, efle o«e- QuAM , €7riemn voa Os» xevarioucvor, Cujus quidem imaginem, in Jacobo laudatam , cum luculenter exprefTerit Laurentius HE1STE- Avs nofter , eam quidem, animus eft, hic accuratius defcrip- | tam proponere, ut ejus virtutum meritorumque quandam qua- fi formam exhibeamus. Itaque in magno Medico, quem vocamus ocv, primo nobis proponimus excellens ingenium, praeclafis fapientiee praefi- diis inftru&um, quod ad falutem hominum omni arte & ope - tuendam, náturali eximioque ftudio feratur. Homines enim, 4p». INov. AG. Pbyf. Med. Ton.11. mmm "roqui A:S Memoriw 0 3 qui ápientia excellenti & fümmis animi dotibus eminerent; ea eetate,. qua lacobus vivebat, mos erat J'eoQia etc y Vio A&g TG 1 vel: fimili nomine, appellare f). lacobo equales ejus: tribue-- — bant Afclepiadeam: vel Pieoniam animam ,, eaque intelligi: vo-— lebant preeftantem animi habitunr,. ad: ftudia medicine tam ap-- tum & propenfunt, quam fuerit ipforum artis inventorum;. Quo | minus: autenr Medicus eexqiarc fola. facultate naturali ,. nulle - adjuta ufu & ftudio, definiatur ,. prudenter adjicit: Jacobi lau- dator;. affuiffe etiam 1n: eo: $oQTIMEV. T e7r Td su uarmoC €7 LEA eU yr | qua& maxime. foleat quofque artifices conciliare & conjungere artis praefidibus. Heec quidem ita ille quifquis eft,. pro ftu- dio: religionis pagana. arti cuique fuos preefides Deos affin- gens fed tames ad intelligendam excellentis Medici rationenr fiaud;inepte; Requirit in eo: amatoriam artis diligentiam , ea-- . que ardorem fFudii fignificat; quo: quis ir artem: aliquam ita fera-- tur, ut fumma ingenircontentione'ez omnia meditetür & agat; quibus: ipfa artis fcientia perfici confümmarique poffit Eam: | diligentianr, pergit ille,. artifici amorem Deoruünrt, artis przefi- dum; conciliare ,, quo fcilicet fiat. ut' veluti? divind: inftinctu' agitatus magis magifque elaboret; & adiirabiledrperfectiffimam: | que' artis facultatem affequatur. Sic'enim & Phidiam inftatua-- — riz, & Zeuxidem inm pictura perfe&iffimos: opifices evafiffe y, ' quod ob fümmum artis ftudium ipfo: numine Apollinis aut Mi-- - mervarafflati viderentur. Itaque, hoc autore; optimi quique' | artifices fünt' esogiXac ». propter fummunt;. quod: in' arte: exco-- lendà perficiendaque collocant;ftudium;. Nam fiíad ingenium, - promtum a matura & acutum. acceffit ratio do&trinze & foler-- tia indefeffz,. folet illud emergere in artibus excellens. quod! .— appellare folemusdibimen, im Medicinaautem dubium non eft; quin f» Owepiecanw ipfuny Lecobun appellat ArexaxpER, teffe Faemwp105, — :j lc. Sic Hypatiam, magiftranv fuam ,. SvNEsIVS- falutare folc SdiMgnerm , eigo MieraTMI y: (sanapiay QiAoT0gor',. epift: 4, OC10.2, ^ 3D. D. Saeentá Hefte A - «quin fummus demum amor ejus intentiorque induftria magnum "Medicum efficiat , eundemque 9«9:;. Quo propius «enim medicinae profeffio. ad beneficam Dei naturam & eam curam ac- cedit, . .qua faluti generis humani a fe conditi providet;hoccer- - tius exiftimandum eft, numine & favore fingulari divino fieri, fi qui. excellenti preediti ingenio, majoribus artis & ftudii fuc- ceffibus,. ad falutemhominum procurandam connitantur. Quo- ities igitur Medicum e«oqin mihi propono, :toties illuftris ali- qua fpecies magni xarjoec:obverfatur, qui fingulari natureeim- ;pulfu, veluti inftin&u divino, excitatus, ad excolendam ornan- .damque artis falutaris. difciplinam acerrimum ftudium, :omnes- .que cogitationes contulit ; omnia falutis humane ipreefidia , & univerfa medicine rationes excuffit, eamque do&trinae medi- cinalis praeftantiam.confecutus eft, a qua optima fanitatis au- lis ad multos homines proficifcantur. 'SviDAs Medicum fuum SextiAn Jaude fimul bonitatis & man- fuetudinis 3mpertit, appellatque £7;&«», «ea quidem :fignificatio- ne, ut oftendat, hune efTe magnum Medicum Deoque gratum, qui fumma humanitate & propenfione ad miferias hominum le- vandas gaudeat. Eftícilicet omris medicina opus «charitatis & miferationis humanae, quae adeo propria hujus profeflionis i: eft, ut Scribonius LARGvs g) Medicum, aa quo abfit ea , merito . emnibus Diis & hominibus invifum pronuntiet. Hinc antiqui- tas, ad eam medicine virtutem indicandam , przefides ejus Deos qgiA«vSpezrsc, QuAoAmuc D), "pascs nzauc) fütes 6 aliis- que nominibus, appellavit, Medicos autem notiffimo elogio Agnes dixit, ut qui arte-fua benefica humanitatisque plena mmm 5 íum- 4D Tn Epi. ad C. Tulium Calliftum. 5) Eo nomine cultus eft Aefculapius in fano ad Anita tefle PAv- $ANIA p; 267. 3) Vid. ScmwARnzivs 1l, c, $. 14. 46a — — ^oMemnotis ^07 fümmam apud homines gratiam ínirent, Minime omnium igi- tur a Mediceo 9«oc;^« humanitatis fenfus abeffe poteft. Hec - enim ea virtus eft, quee Medicum Deo arétiore colligatione devincit, eumque veluti adminiftrum efficit qiàarSpuziac & - benignitatis divinae , qua vitam falutemque hominüm quam - optime vult confervatam , & nullo non auxilio moleftias& mi- | ferias eorum levari cupit. Quam íi imitandam fibi proponit Medicus.2:02:x:: , tum officiis Medici pracleriobeundisaptior paratiorque redditur. Sie enim medendi fcientiam-ad: libera- liffimae benignitatis divinae exemplar difpenfat, eariflimam - omnium hominum vitam ducit, neminemque beneficium artis ' fux invidet, ad decumbentium morbos fanandos fummam fo- licitudinem adhibet, nonalio, quam officii, ftudio do€tus, ne- que ab eo ulla laborum difficultate, aut moleftiarum taedio re- tardatur, quicquid. denique ftudii, cogitationis & experientiae poteft , ad amplificandam medicinae facultatem & augenda fa- " gitatis lamanae prefidia confert. Peífimi vitii, & humanitati maxime adverfarii, infamia, tefte SENECA k) , quosdam olim Medicos preílit, cum d:cerentur opus quaere, feepiusque morbos augere & irritare, ut majore gloria fanarent. Contra | lacobus apud Sv1ibAM id egit fedulo & accurate, ut aegrumquam | maturrime, & quam breviffimo ejus cruciatu, allevaret, fepe : dicere folitus : Medici optimi effe, aut ítatim defperare de morbo, aut, fieum attigerit, mox nonnihil levare cegrotan- tem, nec prius ab eo difcedere, quam meliufcule fe habeat. Quo fane ftudio peritiam aeque ac humanitatem, dignam Medi- | €o 3«opi^es. approbavit. Porro autem SvipAs, cum eundent 9«e weyapumusvoy ap- | pellat, videtur fortunam curationum ejus & profperum fucceffum. ad- - d mirari. Etenim Jacobum memorat omnes fere ab urgentibus — malis aut ftatim , àut paullo- poft; liberaffe, indeque magnifi- - 3 SN | cum * k) De beneficiis lib, VI. cap, 363 | s 1 D. D. Laurenti Heifteri. 461 cum momen Xarwe , veluti Aefculapii, Obtinuiffe, Neque 'aliud, quam efficacem felicemque ejus medendi poteftatem, in- dicarunt liomines, qui , eodem tefte, lacobum dicebant habe- te J'ai iroS:or. " Hoc enim nominé veteres & medicamenta infignire folebant , quorum przefentiffima virtus & efficacia comperta effet ). Iam ab omni aritiquitate mediciriae vis quae- dam divinitatis ineffe credita eft, Nam vim morborum occul- —. te graffantem frangere virtute applicati rentedii , peftemque corporis humani adeo profligare, ut illico mortis periculo ex- pediatut, id füpra humanam naturam eífe videbatur. Ea re fat&tum eft, ut primos Medicine repertores , & alios, quos fa- ma ejus artis illuftraverat, admiratio hominum cumulatiffimis afficeret honoribus in ipfosque Deos referret. | Quee tamen divinitas opinione magis hominum & admiratione fcientiae, ab aliorum intelligentia abfrufe, quam divina quadam virtute , conftabat. Maxima & indubitata Dei poteftas in mirificis Chri- fti, optimi Servatoris, operibus fpe&tata eft, qui quamquam minime rapinam duceret co àüsz; ira €e« 9-7), perfeétis tamen mirabiliter fanationibus , omnibus numeris abfolutam oftendit Duy. i009: füummumque non animae folum, fed & corpo- ris humani, fe Xr. demonítravit. Eadem virtute divinio- re muniti legati ejus, ut doctrinam cceleftem mirabilium fpe- &aculis operum confirmarent, defperatiffimos morbos ex ho- minum corporibus juíffu folo proíligarunt, Hanc quidem po- teftateni i7o09:o; Medici, fragilitatis fuae conícii, nec vindica- re fibi, nec fperare poffünt, & tamen in omni medicinae ne- gotio, in confilio Medici, & in virtutibus remediorum vis quze- dam divinitatis adeft, quae fummopere ad falutem hominis re- parandam valeat. Agnofcunt vim eam, fancteque celebrant, mmm3 ipfi J) Annotavit CasrELLIvS inLex. med, Vid, ire9c. 462 cc Memorie c 6. CT " 3 , ápfiweteres pagani, fed appellant Fortunam n) , dya&Sor Aespuo- "ya, dya9yy Tvyqr, cujus adeo íftatuam in templo Aefculapii collocatam memorat ARISTIDES.0). Et faepius hodie Medici, frattis inopinato pertinaciffimis morbis, & refe£tis cito zegro- tantium viribus, vim agnefcunt captu fuo X& arte medica fu- periorem, in eaque manifeftum auxilii divini pignus revereri, .& cum Japide, Virgiliano Medico, fateri coguntur: ANon bec bumanis opibus, ton arte magiftra — Proveniumt , meque te, Aenea , mea dextera fervat y IMajor agit. Deus p). | Exft faepe, ubi confultatio Medici extricat nihil, nec quicquam veri remedii invenit; eft, ubi manus medentis nequicquam tre- pidat, imo peccat, nifi altior fortuna manum ejus & confilium '.regat. Contra vero, ubi in atrociffimo malo, .excuffis omni- bus artis praefidiis, diu incaffum laborayit, incidit tandem, qua- fi nutu divino, in veram medendi viam, & medicamentum re- perit, quafi divinitus oblatum, quo zeger mox relevetur. Ita- que curatur quidem valetudo hominum imperatis a Medico re- mediis, fed tamen providentis Dei numine artem ejus fecun- dante. Hic enim ipfe eft au&tor vitz falutisque humanz, do- minus vivorum & mortuorum : hic effe£&tor & fabricator tum ^ . naturae humanc , tum rerum falubritate praeftantium: hic ani- mum Medici in poteftate habet, perfpicientiam ejus acuit & — confilium dirigit, ut videat accurate, conjiciat re&te, confulat | | | as pru- — 9$) Corn. Crrsvs lib. VIT, Prxfat: In morbis multum fortuna confert, i eademque fepe falutaria, fepe ana funt. Conf. b. HgisTERE. — Difp. anno 1722, habita, de Fertuna medica, ad lecum. queme M dam Hippocratir. : ! | Hr 96) Sacr. ferm,T. p. 176. p) Viscinivs Aen. XII. v, 427. D D. D. Laureniii Heifleri, 463 erm, hic denique ipfis medicamentis vini addit & falu- britatem , qua diffufa in venas; vigor roburque corporis inftàu- retur. Idem igitur magnum: Medicunr, quem illuftrius virtu. tis fuae. omnia fervaritis inftrumentum effe voluit, confilio inftruit adeo' promto & folerti, ut mültorum honinunr falute feliciter per eum reftituta,. dvya gt queedam: jzo3 «oc animadver- & poffit. uo majorenr auteni artis, divino münere' fibi tributae J excellentiam & efficacitatem inteliigit Medicus e«oqiasc, hoc magis dat operam , ut curis ftudiisque fuis Dei gloria quani lu- culentiffime illuftretur. Quantum ad hanc amplificandam fe- cerint opera & curationes PsvcHoCHnESTI,. facile ex ipfis elo- giis, lacobo tributis ,. intelligere licet. quibus ille qua(i admi- nifter bonitatis divinze celebratur, & beneficia, officio ejus ho- ininibus praeftita ,. Deo, tanquam auttori , accepta referun- tur. Quot enim liomines Medicus fra&tos debilitatosque viris Dus confirmat, quet ille periculo mürtis eximit, tot veluti org ád effereridas Dei laudes apperit;. tot quafi teftes excitat boni- fatis divina. Ipfa auteni rei medicae difciplina tantam rerum Copianr ; ad: intellizendanr fummi fapientianr opificis prásftan- tium ,. exhibet. ut quo quis artis fcientior peritiorque eft, hoc magis debeat ,. admiratione rerüni tanr excellentium defixus » inimenft majeftaten: effe&toris revereri. Corporis humani » cujus accuratior notitia Medicis reli&ta eft ;; excellenter admi- rabiliterque exftru&ti fabricant, & illam omniunr membrorum . üptiffimam. coagmentationem & concinnitatem,. illunr fingula» rum partium ; minimarunf etiam; ufum ordinem; confenfio- rniem quis eft,. qui intelligat plenius, quin vim divina" exzedifi- cationis inicredibilenr agnofcat; & in venerationem: fapientiffi- | mhi fabricatoris rapiatur ? Porro auteni herbarüm, ftirpium alia- | rumque rerum, quee ir ufum medicinze aut nafcuntur; aut prae- parantur, diftir&a coloribus varietas, multifaria przftantia ,. difpares. virtutes ampliffimurm: Mediceo fpe&aculum: pandunt , quo 464 : Memoria c quo vim capaciffimze ciao - mentis, talium rerum | effe&tricis, contemplari poffit. Haec igitur animo & mente | naviter perluftrat Medicus 6«7,^»c, fed quo interius accura- fiusque receffus natura perveftigat, hoc majora fammi confi- .—— lii argumenta in minutiffimis rebus deprehendit, atque hoc magis exardet ftudio , recondita divini artificii miracula pro- trahendi in lucem & demonftrandi, ut eorum excellentia quam plurimis patefiat, & excelíi fapientia molitoris religiolius eíti- metur, Tanta amplitudine gaudet, quem hat&tenus informavimus, Medicus, ingenio divinus, animo humanus, arte felix, ftudio pius. Cujus exemplar adeo vita & ftudiis expreffit Laurentiut HaisTERVS, ut affirmare non yereamur, enituifle i in eo, ut in PsvcHocHRESTO, " Medicum GeoTiAn) em HEY. X gà Oe» vXS$yapic és so», Hujus enim peritia, in omnibus artis falutaris partibus excel. lens, tantum auctoritate apud remotiffimas gentes, tantum in : propulfandis plurium generum morbis profe&u vaiuit, ut Vig — magni nominis divinitus excitatus, & faluti generis humani dona- tus videretur, Abineunte juventute cum animum, artibus libe. — ralibus preemunitum,ad ftudium artis medicipalis applicuiffet , tanto opere eam complexus & perfecutus eft, ut facile appa- ^ reret, ingenium ejus arti medica a natura aptum; & veluti divinitus deftinatum effe. Hóc ille aufpicio ftudiorum accepto; porro ipfius quafi Dei manu apprehenfus dedu&usque per - omnia artis curricula & exercitia eft, ut perfe&am ejusfcien- tiam affequeretur. Etenim UN Meer multa difcendi experi- endique ardore incitatus, nihil intentatum reliquit, quo fibi medicine, tum medicamentis, tum mgnu curantis, peritiam — | & ufum compararet, multoque laboris & fumtus impendio ex- teras regiones adiit, Medicorum celeberrimorum tcholas, Ana- tomicorum officinas , medicinas Chirurgorum Ífrequentavit , : otnnia artis TOP ASIR, & preitantiffima quaeque experimenta in- fpexit, EV. FE, e Écm LE» | D. D, Laurentii Heifferi. d 4^5 fpexit, pertrattavit & familisria fibi reddidit, tum vero in ca- ftrénfia populorum beligerantium valetudinaria, tanquam in paleeftram omnis exercitationis medicae, fe contul it, :bique variis curationum periculis , & do sdfihó diBEBfiedihue ufu : tàntam brevi tempore. artis" peritiani! collegit ;, quantam alu lohga annorum exerfcitátione vix nancifcantur. Quo incredi- bili ftudio excolend& Medicine fane abunde spptobavit, quam MU Yacobo olim laudaverunt y $ DAT IX TE £7 n9 2 $ULLOTO t tmi ^*a". Impendit autem lianc operam eo diligentius, quo ma- jore fenfu humanitatis ad'explenda boni Medici officia duce- baturj artem reputans, quam Dei ce zvSv»:;x faluti generis humani indulfiffét, e jusdem virtutis ftudio tractandam, & in quorumvis — e: auxilium liberaliter TOT ERAENY elfe, nequein ea ullas laboris & moleftiarum acerbitates defugien- das. Cujus quidem folicitudinis uberrimum fructum tulit, et- ficientia. & fortuna artis fuze plurimis hominibus falutari, fum- - maque nominis, quam inde confecutus eft, celebritate. Nam ex magno aegrorum numero, quos morbis gravitli imis libera- vit, verbis vix poteft exprimi, quantam artis peritiaeque fuae exiftimationem longe lateque excitaverit, cum non ii folum . auxihum ejus implerarent, qui opera pracfentis uti poffent , fed & exteri permulti, e lenginquis religionibus, & magne dignitatis, qui vel evocabant eum ad fe literis, vel hanc inur- bem commeabant, ut apud HaisTERVM, tanquam in fano Ae- Ículspii incubantes ; confilio ejus aut manu falutari priftinam « reciperent fanitatem. | Quantum autem patrie fuee profuit — HrisTzRI opera & dexteritas, tantum fane exteris remotisque gentibus ejus doctrina precfütit. Nam libri ejusin vulgus edi- t, quibus optimam fanandi viam exquifitis doGtrinae & expe- — rientie praefidus munivit, tanta cum eruditorum apud exte- Tas gentes approbatione fe ch funt , ut ir omnes fere Euro- peearum gentivm linguas ME atque ex ms fanior "medendi ratio remotiffimis etiam populis traderetur. | Quam JIpp. iVov. AG. Pbyf. Med. Tom. L. nnn ce- | | | | | 4^6 ^ — Memoria. LOMT Pi : celebritatem affecutus , minime oblitus at beneficii divini , quo fibi ii laborum fucceffus contigiffent , fed glorize Dei ma- enitudinem hoc diligentius recoluit, quo majorem ejus ampli- ficandae materiam in omni medicina reperiebat, Nam & cum morbos acerrimos , fuperata omnium expe£tatione, infringe- ret, locum fibi datum putabat, auxilii divini, cui profperum - tribuebat eventum , preedicandi, & in omni rei medicae tra- - &atione, praefertim in herbarum & corporis humani natura | €ontemplanda, quo fcientior harum rerum erat, hoc majore cum voluptate videndi in iis divinee fapientia veftigia confe- &abatur. | Cujus ftudii inprimis teftes funt aliquot Commenta- tiones, piae non minus quam erudite, quibus Deum e mirifi- €a fabricze humanee compage, & figillatim e: quarundam ejus partium ftupendo artificio & ufu, :sjigiafe cognofcendum pro- pofuit. Sane eam íftudiorum rationem , id inftitutum vitee fecu- tus eft Medicus nofter ecqiAszc, ut 1n animo habuiffe affidue; fa£tisque expreffiffe videatur, qu:e Vates ille & Rex, ex ani- mi divini fententia , de fe praedicat: Deus, tu me a pueris do- euifli, C ba&enus tua predico vairacula. — [Ve ad [ene&lam quidem. && canos, Deus, e defere,. duns tuum brachium po[tevis, dum tuam fu- turis ostübus predico virtutem 9). Quo majores enim induftrice fuze fucceffus vidit HeisTERvs, hoc magis Del erga fe benig- nitatem cognovit. Hujus providentia & auxilio fe intellexit ab ineunte adolefcentia adjutum provetctumque ad eam reime- dicae fcientiam efie, ut admirabilem Dei bonitatem , in tot re- xum medicinalirum virtutibus faluüferis confpicuam , & in ipfis morborum curationibus potentem, agnofíceret & celebraret. Huc igitur omnia ftudia & medicamenta fua convertit, ut ad- mirabilia Dei opera patefaceret, & quoties atrocius & defpe- ratius malum feliciter fuftuliifet, toties fo:ebat divina poten- 4) Pfalm. LXXL 17. :g. TAY, D. D. Laurentii HeifTeri, | 457 tiae brachium, in medicamentorum virtute, & in manu, quam swegro adhiberet, dirigenda efficax, pia mente venerari. Ne- que enim minore religione duci poterat , quam HrRorHILvs, inter maximos olim habitus Medicos, qui mirifica medicinze . virtute addu&tus, tefte ScaiBoN1Io Lanco vr), pronuntiare fo- litus eft, medicamenta Deorum manus e[fe... Fruftra Julianus , ille Chrifianze religionis defe&tor, Deum fuum fi£titium Aefcula- pium, contendit, monítrata hominibus Medicina, per omnem terrarum orbem falutarem dexteram extendiffe s). ^ Verius multo HErsTERvs nofter in tot rei medica fubfidus, multifa- risque fanitatis remediis, per orbem terrarum diffu(is, fum- mi verique Numinis brachium ufquequaque extenfum agnovit, idemque ut a quamplurimis hominibus agnofceretur, ftudiis & Commentationibus fuis efficere annifus eft. Ipfe vero in dif- ficillimis, chirurgicis maxime, curationibus non alium fe, quam - nnn *$ ad- ^r) Initio Przfat. ad C. Iu]. Calliffum. | Rverru quidem editio, qux ad | manus eft, expreflit, dioiuwm munus cffe. Sed Cafp.DagTH1iVS Adverf, lib. 48. c, 19. jam conjecit, legendum effe Deorum «a- 24; dque tam certum ,. quam quod maxime, Nam confe- quentia ScaiBoNn verba, quibus HzRornini effatum declarat, fic fcriptum ab eo effe, manifefle indicant. Sic enim pergit Scrz- BnoNivs: Prorfus enim, quod tactus divinus efficere poteft , id. graffant medicamenta. ufu. experientiaque comprobata. | Et ve- ram HEnopuir: fententiam GarENvs etiam, de compof medic. lib, VI. P. 248. his verbis expreflit : éxaTtpoV Gy 6Atyw HpoqiAoQ AnS*. 6a» Té yap Uzüc sdty eiui va Qupuaxa uova xaO duTa , mpocuaoyTGg iperc, ww wap impu)» av um Toy Xgousvoy ópgwg Gym, iav Te TraiV (40v zip Sew xerpec voi va Qrptixxa, xg) TuTo ópOuc épeic. GVUei ag gVyOAm TOV gpujietO) durOIG Ex OvTU, "yen ujuvas pustoy D A00AKH pe 0d'o , BeTx TH Xcu 6UV$TOV tiyz& (puse, 'Temere itaque verba mutavit Rvzrt:vs , Seribonii , ut a BAgTE10 appellatur , fatis audax reflitutor, | j : 4$) Ivrawvs apud Cvurrvw lib VL p. 287: £7: zasav ops^ om) nr cuTMploy taUTS dipiaw, P ^ ieuM emoria- Yes 4 | " A vantis. gre in iodia idera divinze Borde: abierit. ut. 1 fibi integris. viribus ad feram. fene&£tutem. perfeverare. iieri Neque vero. defertus a Deo., fed. firmo valetudinis beneficio: gayifus eft Medicus nofter e«qri»«. . Vidimus eum fene&tute. tarn vegeta &. Rorente ,; tam multis ornata meritis uti " ut- Coum aliquem: aut Pergzamenum- fenem noftris. obfervari ocu- | lis crederemus. | Vidimus eum. nulla. debilitate a negotiis me-. dicis. retardari.,, 1mo: difficillimis. fübinde curationibus ftrenue: óperari, ut faeile Medicum. aut. Chirurgum divino: munitum - brachio.agnofceremus. Et produ&tiore quidem atate fua ita ufus ef, ut divinze virtutis excellentiam magis magifque : co- 1 goitam pofteris traderet, cum & libros. omnis eruditionis me- - dice copiis refertos. in vulgus. ederet,. magitque Iocupletaret, - & difeipulos guam. plurimos fcholis. fuis prexclare.- ipftitutos. r emitteret; € candem.poft fe. operam navaturos. Itaque benefi- | eio divino. eam quoque felicitatem affecutus eft, quam CicE- ROS f2nectutem pe iniquis criminationibus. vindicans, inprimis : láudat, enm & Ingenium retintrit' fenex, ne cogeretur in ftu- diis obmutefcere', & confcientiz béne ace vite, multorum- a. ERE SOE unr jucundiffima recordatione oble&tàtus eft. Magnum praterea fenectutis folatium, amorifque divini do-| .éi umet TAL babuit in. familia. fplendidi(fimz ,. cum liberos & | nepotes edueavet fua. prementes.veftigiag.& generos nancifce- retur Rugdis ETUR cecidit capaces & ran fo Hos quidem. ampliflimis preeditos honoribus-omnes ,*& plerofgüé Collegas: ordinis fur, vi fet, propiufque accefliffet: ad felicit3tem Me teli, veter "bus Brcetdicstahr, ft quidenr fata permittere voluif-- fent, ut fibi onines effent füperfütes. $ed & haCtenus, com- memorata. fufficiunt,, ut in HEP TERO MA QeuE Sedit agno- | fcomus. | Vberiorem earum rerum, quarum seluti imaginem: ad- umbravimus, explanitionem. dabit ipía vite ejus defcriptio y "c .quam I n A 4 D. D. Laurenti Heifleri. | 469 . quam jtm per partes. enarr ituri fumus, Ed quidem jam pa£ fim a doCtis viris mandata literis eft, atque tum Ephemeridum literariarum conimentariis expofita , tum. fingularibus libellis plenius commemorata. Fama enim HEisTERI, multorumque in re medica meritorum excellentia, digna videbatur , quas euratius coramemoraretur, & cognofceretur a plurimis. Ne. ue tamen Academia noftra deeffe officio potuit, quod memo: ric tanti Vin, debebat, ut praeclare: fa&ta ejus, quibus orbem eruditum, & fe maxime. illuftravit, grata prcedicamen Com: mendaret pofteris. Quanquam enim quibus fludis in re. publica literaria eminuerit, quibufque inventis é& exercitatio- nibus. difciplinam medicam loc: upletaverit , jam fatis aliorum literis eff proditum ,. funt tamen alia. ejus ftudia, quibus com- . moda & famam Academiae ornavit, quaequea nobis non reti. cenda videntur. Rerum autem copia dicendarum,, in tanta mertorum HEISTERI amplitudine ;, quod angufte ícriptionis fpatiis vix potet i includi, jam poftulare dictar ut quam bre- viffime omnia comprehendamus ; & rerum papam veluti füummas delibemus. | : Nat eft Laurentius "m pusebfug ad Meenuüm n: XIX. Sept. MDCLXXXIII. aufpicatiffimo quidem tempore ,. cum univerfa civitas recenti adhuc lé&titià ob allatum, de Vi len- ria obfidione liberata, proffizatoque Turcorum exercitu, nun- tium triumpharet.' Patre ufus eft. Joore Henrico, cive Frárco- furtano,. ipei beet quidem miateriario, fed qui poftea v no-fimul vendendo & viatoribus hofpitio excipiendis rem face- ret matre autem /Varia » haud obfcura inea urbe gentis AL- LEINSDE , Gisberti L gurenti » mercatoris honeftiffimi, filia, quae: vita ad erandem statem producta hanc fene£tutis fuae fum. mam voluptatem. duxit,. god felicia filii mcrementa, magnam- | que nominis POTE. ipfa videret. Puer nondum noven- mis in Gymnafium Francofurtenfe du&us , linguarum veterum nn n3 artium- 470 | Mémoria | artiumqne liberalium cognitioni per integrum decennimmope- ram dedit, ea quidem induftria, ut plerumque inter difcipu- los primi fubfelli numeraretur. ^ Vfus autem eft do&toribus in ea fchola preecipuis Jo. Gerardo AgNoLpo, Rettore, ejus- que fucceffore 7o. Jacobo ScHvpTIo , & fo. Tbous KrvMPrIO, quo auctore tum praecipue animum ad artem poéticam ap- plicuit, &, quod ingenium fuum aptum iis rebus, nec inve- nuftum, intelligeret, varia tum compofuit carmina, quae peri- torum punctum ferre poffent, Hac inliberali exercitatione | non minus otium, quod a publicis auditionibus fupereffet , ob- le&avit, quam aliis in rebus addifcendiscollocavit utiliter. Nam juftam Romanee linguz fcientiam affecutus, cum paullo adultior effet, ad exterarum gentium linguas, qua hodie vigent, Gal- licam fcilicet, & mox Italicam accefTit, artem item Muficam, & ^. delineandi pingendique, addidicit, quarum ei magiftros fatisido- : neosliberalitas parentum concefferat, Quin ipfe, nullo alio du- ce,fed fpectando obfervandoque rationem coagmentandi concin- nandique libros arripuit, ita quidem , ut, quoad Francofurti degeret, ipfe fibi libros fuos horis fubfecivis non inepto, nec | indecoro, paratu compingeret. Quibus negotiis honeftis non | folum animum fuum recreavit, fed id affecutus eft maxime , ut fe a fodalitio pravi exempli removeret, & , quod in diver- forio, quo educabatur, fumme neceffarium erat, ut fecum ha- bitare difceret, neque moribus peregrinantium , qui.folutio- res effe folent, corrumperetur. Sed ex iifdem occupationibus, & veluti praeludiis ftudio- rum, fingularis elucebat navitas & induftria adolefcentis, quae parandis quibufcunque eruditionis inftrumentis intenta effet , & magnum virum minaretur. Itaque cum inftitutus bene li- teris, altioribufque ftudiis perfequendis jam fatis paratus, vi- deretur, faCto ad vicinas Academias, Gieffam & Marpurgum, itinere, ut, quaenam commodiflima infütuto fuo effet, vide- ret; L ?*. D. D. Laurentii Heifteri, 471 ret, Gieffam elegit, & apud 7o. Herr. MatvM, DoCtorem Theo- logum celeberrimum, tum Rectorem, nomen füum profeffus, in albuni civium Academieorum relatus eft. | Addicebat fe ar- ti medicae, cujus dudum fummo ftudio tenebatur, & cognita Georgii. Cbrifopbori MogLLERI, Medicinam extra ordinem do- centis, fama, qua ob eruditionis amplitudinem eximiamque explanate docendi facultatem florebat, hujus difeiplinee totum fe tradere conftitut. Hoc autem in doCtorem fuum fingulare ftudium effecit, ut brevi interjeC&to tempore Gieíffa difcede- ret... MosLLERo enim anno fequenti MDCCHI. Wezlariam evocato, ut fummis Iudicibus Camerae Caefarede. a medicina effet , Nofter cum ialiis quibusdam adolefcentibus Medicinae ftudiofis doctorem fuum fecutus, per integrum fere quadrien- nium ab ejus ore pependit, & totum naturalis :eque fcientize, | ac medica, campum eo duce emeníus eft. —. Adfüevit etiam negotiis clinicis & medicinae exercenda, a doCtore fuo adle- &os eegrotorum addu£&tus, ut affidere decumbentibus, obfer- vare morbos, & confilia bibdics prudenter exarare dia ek Neque aliis in rebus eo loco defuit ei aut occafio, aut foler- tia amplificandee eruditionis medicee. — Ad rem enim chemi. cam & pharmacevticam quod attinet, utebatur Wezlarize ho- fpitio peritiffimi medicamentarii, cui non modo ad medica- mentorum, fimplicium ceque ac compofitorum, notitiam com- parandam frequenter adhzrebat, fed etiam majoris momenti medicamenta, chemica praefertim ,. praeparanti , oculos ani- mum«que curiofe ad omnia advertens, manum operamque fo- ciam commodabat. Notitiam ftrutture corporis humani fe- duld percipiebat tum ex anatomicis MoreLrreRi demonftratio- nibus, tum a. D. BagrHoLpo, Academic Gieffenfis Anato- mico, ad quem conferre fe folebat toties, quoties ab eo fe- | &iones cadaverum publicas Gietfze infhitui audiviffet. Rei au- . tem herbarize ftudtum, cujus jucunditate jam tum fe maxime affici p ita perfequebatur, ut, quotiescunque tem- poris | I 472 M emo T potis & anni ratio permitteret, hortos, prata, filvas & col | les in agris vicinarum urbium perreptando, omnium generum herbas, quze inveniri poffent, colligeret folicite, & inftruendo herbario, quod- dicitur, vivo ; diligenter exficcatas afferva- ret, idque jam tum ad eam magnitudinem excrevit , ut plus — quam duo millia herbarum conteret. Aliam proficiendi ma- teriam Noftro offerebant thermw & acidule quam plurimae, qua in vicinia Wezlariae ob eximiam aquarum falubritatem ce-- lebrantur. | Ad has enim ciim quavis aeftate magna nobiliffimo- . rum hominum multitudo, fanitatis confirmanda cauffa, con- flueret, ab iifque haud raro Mozrreuir confilium de re&o fa-- lutarique aquarum ufu requireretur, HeisTERvs, haud nesli- gens talium rerum obfervator, praeceptorem ftit comitatus, ad ipfos fontes aquarum non folum earum naturam, & caufas falubritatis exploravit, fed étiam, quee in quibusque morbis re- &e imperentur, qui cujusque legitimus ufus fit, & quaein eo' vi&tus ratio tenenda, qui effe&tus , & quae conver(iones va- fetudinis obfervandee, accurate didicit, ejusque rei cognitio- ne exercenda medicine fcientiam praclare auxit. Tot igi- tur tamque-affiduis exercitamentis medicis HErsTERI faCtum — eft, ut quamvis mature Academia difceffiffet; Academiam ta-- men Wezlarias minus defideraret.' Ardens enim & indefeffa. ejus induftria, quae fuo femper incitabatur inftin&tu, & quam-: libet difcendi opportunitatem arripiebat, quafcunque in res . incidiffet, fibi veluti fcholam aperuit, nihil T inexper- tum, & nunquam nifi doGior difceffit. Sed nofter amplius mox fpatium requirere videbatur,quo | excurret, & ingenium optimarum rerum ftudiofiffimum exer- : ceret. Itaque cum in plerisque Medicina partibus, preefer- - tim Anatome, Chirurgia, Botanice & Chymia, longius pro-.- gredi, exterofque audire do&tores cuperet , fuafu praecepto- | ris fui & annuente patre; Belgium, illud bonarum artium do- mic D. D. Laurentii Heifleri. — 473 "micilium, adire conftituit, & anno hujus feculi VI. ineunte etate, Moni Rhenique flumine fecundo devettus, luftratis fimul, quee Rheno adjacent, celeberrimis urbibus, Lugdunum Batavorum venit, & Medibos ibi publice docentes, eorum ut fibi voluntates conciliaret, falutavit. ^ Cognito dUPECHA Ana- tomen & Chirurgiam, quarum maxime ftudio fiagrabat, Amfte- lodami Rvvscuu & Ravi fcholis multo magis celebrari, quam . Leidae apud BipLovM, mutavit confilium , & Amftelodamum fecetfit, ftatimque adfuit Rvvscuro & DOMMELING; botanicas auditiones in fplendidiffimo ejus urbis horto medico per «efta- tem habentibus, RvvscHro etiam in demonftrationibus anato- micis, quas tum canicularibus diebus extra ordinem exhibebat in partibus corporis humani fingulis, ita quidem arte praepa- - ratis, ut vehementiffimo calore cceli fine faftidio fpeétari tra- &arique poffent. Eratque inprimis jucundiffimum fpeGaecu- ]um adolefcentis, qui ante annos aliquot mortuus, fed pollin- &Qura artificiofa inunttus, fpecie & venuftate tam admirabili | apparebat, ut non mortuus , fed vivus fpiransque, & lenitan- tum fomno fopitus videretur. Publicis ice demonftrationi- bus ad finem perdu&tis, privatas aperuit HgrsTERO aliisque ro- gantibus, quibus recenfum egit totius thefauri fui anatomici, quem poftea Rufforum Imperator PrET&vs Ll. ingenti pecuniae fumma emit, & non folum exempla rerum arte praeparatarum, ex animalium genere , ftupendi pleraque operis , perluftranda propofuit, fed etiam, qua in quoque nova & notatu digna obfervaffet, aut quze a fe primo inventa effent, enarravit, HrisTERVS praeterea per otium in horto medico rariores, quas adipifci poffet, plantas fedulo collegit, iisque herbario fuo haud mediocrem acceífionem comparavit, Ravir tunc temporis inter Chirurgos & Lithotomos cele- berrimum nomen erat, isque maximein ofTium, mufculorum, nervorumque do&rina. fic excellere, ut RvvscHivs in fplan- - 25 pp. Nov. AG. Pbyf. Med. Tom. LH. 000 chno- E : | Memoria chnologia,ferebatur. Inhis igitur rebus cumaccuratius profi. cere cuperent quidam Medicine ftudiofi, qui fe HersTERO ad- - junxerant , inftitutiones anatomico - chirurgicas , centum ar--- genteorum uncialium pretio , quod pro fe quifque folveret,fi- ' bia Ravro pa&ti , dimidium ftatim dida&ri repreefentabant j | ea tamen lege, ut fibi non modo totam rem anatomicam in re- centibus cadaveribus quam accuratiffime demonftraret, fed et- | iam alia cadavera jufto numero procuraret, quibus fecandis & perícrutandis ipít exercere fe , fuamque magis inftruere Ícientiam, poffent. Paullum verointfütutione progreffüs Ravivs cum promiffis fuis minime ftaret, neque folertem fidelemque - doCtorem fe praeberet, praeterea fumma ubique morum ver- borumque afperitate offenderet, plerique auditores, in qui- bus & Nofter, magiítri tam molefti teedio affe&i, & reliquae pecunice jacturam facere recufantes, abfíoluta priore auditio- num parte , difcefferunt, feque applicarunt ad RvvscurvM , qui propofitis fibi iisdem conditionibus minime gravatus, deti- deriis juvenum humaniffíma facilitate refpondit, iisque non mo- do univerfam fplanchnologiam tradidit, hec enim defidera- batur, fed etiam cadavera, quotcunque requirerent, ad fe- &iones privatim inftituendas, e magno valetudinario Amfíte- - lodamen(íi fuppeditavit. Hac igitur occafione prudenter ufus . Nofter, indefeffa, & plane incredibili induftria continuos in- tegrosque dies per hiemem ad finem usque men(íis Maii, anni . MDCCVII. incidendis corporibus ommis statis atque fexus confumfit , omnenr anatomes doctrinam denuo pertraCtavit & memoria defixit, quee difficiliora effent; & RAvivs oftende- - re neglexiffet, ductu optimorum ícriptorum, & fuo ipfe ftu- | dio, exploravit, varios denique Anatomicorum, VERHEYENI . maxime , errores, alia iten ab aliis nondum cognita, aut non | accurate explicata, notavit, quarum rerum haud pauca tum |. in Compendio anatomico , tum in Ephemeridibus Nat. Curiof. r éefcrip(it, Quan- ZR | ^. DLD, Laurttttii Heifteri. 475 Quantum autem ex anatomicis exercitiis emolumenti ce- perat, tantum eodem tempore e multis variisque operationi- bus chirurgicis proficere conabatur, non RAvii modo &Rvv- SCHH, quos preecipuos duces fequebatur, fed aliorum etiam celebrium- Chirurgorum , Peiri Adrian[oa VEuDvYNI, ejusque generi BognpELt, VarrawTH, CowxEnDINGH, & aliorum, quo- rum fibi multo fumtu & labore amicitiam conciliaverat. His enim infinuatus, adhibebatur difficillimis quibufque & opero- fis curationibus fpe&tandis, quas illi in nofocomiis aliifque lo- cis haud raro fufcipiebant, eafque privatim imitari in cadave- ribus folebat, quo promtior manu habiliorque ad opera eju-- modi exequenda fieret, Neque vero hic fubftitit ille, fed nul- ;]um ampliorem campum exercenda? Chirurgize , quam caftra militum, ratus, ad exercitum Fceederatorum in Brabartis'. qui tum jin hoftem movebat, menfe Iunio anni MDCCVIL per Ant- verpiam, Bruxellas, & Lovanium, profe&Ctus eft. Lovanii celeberrimum VERHEYENVM , literis Rvyscutr commendatus, falutavit, & publice docentem audivit. Privatim autem va- rio de rebus anatomicis fermone collato, nonnullos errores in libello ejus anatomico ab fe obfervatos modefte indicavit, quo- rum ille plerosque candide agnovit, fed rem angu(tam domi, & penuriam librorum , que fuis obftaret conatibus, excufa- vit. Lovanio relicto, apud exercitum aliquamdiu commora- tus, Bruxellas rediit, ubi tum Britanni Batavique refertiffima habebant nofocomia, In quibus quotidie cum przftantiffimis Medicis & Chirurgis caftrenfibus , AwraNpo inprimis Anglo, & CnaEeINO Batavo, verfatus, egregie ab iis, plurima curatio- num chirurgicarum genera fpectando, profecit, eorumque per- miffü tum primum venze feCtionis, aliorumque operum levio- rum, periculum fecit, ut, his quafi rudimentis firmatus, aliis gravioribus fufcipiendis habilem fe redderet. N ec preetermi- fit obfervare alia, quae ab iis Medicis in curandis morbis inter- mis fierent, & utilia fibi ad medicinam profpere exercendam 000 2 vide- o: - s | Memoria viderentur. Reliquumtemporis fi quid effet, fci €— 1 addifcenda, quod tum multa fibi cum. Asielis confuetudo. ef- fet, & legendis optimis Chirurgize au&toribus, impendit, col. - licendis etiam, qua inter ambulandum fe offerrent, rarioribus | herbis, quibus inftru&tum thefauri fui herbari locupletaret. .Exeunte zeftate reditum parans, in itinere Gandavi Flan- - driae valetudinaria caftrenfia perluftravit, & Jo. PALFYNvM ce- leberrimum Chirurgum , convenit, Fleffingoo autem & Medio- - burgi preegrandes in portu naves bellicas. aliaque notatu di- 1 gna "vidit, indeque pergens Lugdunum Batavorum venit , eo quidem confilio, ut do£rina & recitationibus Medicorum ibi docentium, ad excolendum omnem diíciplinze medicinalis fun- dum, fe magis inftrueret & confirmaret. gitur a-celeberr, - PERIZON10, tum,ReCtore Academic , inter cives receptus " affidua diligentia Arsiw1 fcholas practicas, publicas & priva- tas, BoznHaAvtI chemicas ,, item de vifu & morbis oculorum, - recitationes, PrTa: vero HoTToN: botanicas, fr equentavit in. horto medico ejus Academiae inftru&üffimo inftitutas. | Ad- - fuit preeterea BipLo: fe&Ctionibus cadaverum, Friderico DEKKE- - RO cgros in valetudinario vifenti, & de cujusque morbo fe- - renti judicium , Le Monto demoaftrationes chemicas, & SEN- GVERDO experimenta mechanico- phyfica infütuenti. Inter | hac ftudio lingua Gallicae du&tus,ut promtiorem eius faculta- | tem affequeretur, hofpitio & convi&u hominis natione Galli | ufüs eft. Neque. minus ad mathemata adjecit animum, fimul- | que vitro fpeculari terendo & microfcopiis conficiendis ope- ram dedit. Feriis excurrere folebat, ad. nobiliores in vicinia - urbes, ad praetoria villasque,, magnifico exíftru&as opere, vi- dendas, & perluftratis earum cultiffimis hortis nova. fübinde herbarum rariorum fpolia referebat. ^ Vltrajectinam inprimis | urbem, ob amoeniffimos hortos & viridaria celebrem, cum adiif- - fet, plurimos ejus loci SHyditas familiares fibi reddidit, tum | apud -— D. D. Laurentii. Heiftert. | | 477 apud celeberr. LevspEN1vM pülclierrimum rerum anatomica- rum & chirurgicarum apparatum infpexit. | Amfítelodami au- tem Rvyscuivw fuum conveniens, cum ibi forte celeberri- tnum Medicum & Polyhiftorem, Theodorum lanfonium ab AAv- MELOVEEN inveniífet , Isque enixe HEIsSTERVM hortatetur, ut Harderovici a fe, cum maàxime Re&tore Academise, & TN gii medici Decano, fümmos in Medicina honores réciperet , Nofter f(ummo viro gratificandum ratus; fidem dedit, & men. fe Majo Harderovicum profe&tus, habita prius publice difpu- tatione, de Timica choroidea oculi, laurea Do&toris ab Av MELO- vEENIO condecoratus eft. Eos tamen honores, Lugdunum re- verfüs, aliquamdiu celavit , ut acroafes iam a fe coeptas fine offenfione continuare & abfolvere poffet, Curíu autém ftudiorum academico peracto, cum Anato- then & Chirurgiam, quarum maxime amore flagrabat, in Data. vis videret minus accurate & perípicue tradi, propter dotto- rum aut negligentiam, aut imbecillem aetatem, Amftelodami fedem figere & profiteri eas difciplinas confütuit, liberalem & officiofum ejas conlilii adiutorem nattus RvyscHlIvM , ;qui qua- fi Collezam anatomici muneris HeisTERvM affuüumfit, cellam in valetudinario, fettionibus aptam, conceflit, & ut neceffaria prefto effent cadavera, fe curaturum promifit, id tamen pa- £rus, ut HzisTERVvs rem anatomicam in recentibus cadaveribus, ipfe vero iisdem auditoribus in corporibus arte preeparatis demonitraret, &, quod e fcholis iftis rediret , lionorarium utrique commune effet. Itaque compofito negotio, compara- tisque inftrumentis idoneis chirurgicis, ineunte auCtumno de- cem Chirurgis, natione Gallis, rem ana tomicam fermone gal. lico tradidit, mox etiam Germanis quibusdam fcholas ariatomi- co-chirurgicas aperuit, easque ad &eftatem usque anni MDCCIX, continuavit. Inter heec animum applicuit ad difciplinas ma. fhematicas , eas maxime, quarum manifeftior ufus in Medicina 009 3 ! effet, 478 V Memoria effet, hortatore & duce ufus Tiberio HeMsTERHvsIo, Profef- fore tunc temporis mathematum Amftelodamenfi, quocum : multum verfabatur, quod per biennium in ejus aedibus habi- : tabat, fierique eruditis ejus fermonibus ftudebst do&tior. 1 - 'Tentata docendi fortuna, (ic porro animum generofo con» - filio inftituit, ut laudem, quagtum poflet, maximam Chirurgi | exercitio confummati affequeretur, reputansfecum, quantum fanitatis praefidium multis millibus hominum miferorum in Chi- | rurgia, ufu bene inftructa, effet, & quamexiguus contranu- - merus, prazfertim ia Germania, excellentinm Chirurgorumin- - veniretur. ltaque ut quam ampliffimum ejus artis fibi ufum brevi acquireret, iterum in caftra belligerantium, tanquam in - campum Martium, 'qui exercitationibus ejusmodi quam maxi- me pateret, fe conferre ítatuit, colle£toque omni inftrumento fue chirurgico ad exercitum Feederatorum, qui tum Tornacum | obfidione cinxerat, profe&tuseft. Vbi litteris Rvvscumn fui com- mendatitiis infinuatus prafettis nofocomiorum caftrenfium,ab his officio Medici caftreníis ornatus, eoque ftatim in caftris, apud Tornacum, & paullo poft Aldenarda, quo plurimi fauciatorum Scaldi flumine devehebantur, egregie funttus eft, primario inter Batavos Chirurgo caftrenfi e QvavgE , qui reliquorum - Medicorum operas ordinabat, folertiam & dexteritatem Hzr- STERI fummopere laudante. "Totriaco expugnato cum jn eam "Urbem fe contuliffet, ut aedificia & munimenta ejus Intus vi- deret, incidit in Bibicbair, qui Gallorum ibi Medicus fuerat, differtationem de Cataratia, ejusque novam de hoc morbo fen- tentiam intellexit, quam poftea fuis magis lucubrationibus or- navit. Breviinterjetto tempore pugna omnium cruentiffima - ' apud Malplacetunmr pugnata eft, qua quidem Foeederati victores; a fed cum ingenti exercitus detrimento, difcefferunt, & praecise . pue Batavi, preeter eos, quos caefos magno numero amife- —— . rant, quinque millia vulneratorum ex acie retulerunt. Hicum ——— maxl |. D. D.-Laurentii Heifteri. 479 maximam partem Bruxellas deferrentur, & HzisTERvsS una "eum Chirurgo primario plurimifque aliis eo abire juffus effet, & multi denuo fauciati ab Monte Hannonise, qui tum oppu- gnabatur, afportarentur, Nofter in tanto vulnerum & fractu- rarum multitudine & varietate ampliffimam materiían: nactus experiundae exercendaeque medicinae, quae manu curat, mul- tum in ea temporis trivit ad finem ufque Decembris. Multo- rum etiam militum, ex vulnere mortuorum, corporibus fub- inde ufus ad exploranda, quae fibi dubia adhuc vifa effent, re- peritim oculo diffe&to militis defun&ti, cataraéta laborante , - hoc malum non exortum a quadam pellicula, fed ab humore | | cryftallino opaco & turbido. Finita expeditione ejus anni, ex- ercituque in hiberna redu&to, Nofter rediit Amftelodamum, & ícholis- fuis anatomicis & chirurgicis, fumma hiemis incle- mentia, ad finem usque Aprilis continuatis, plures VERHEYE- xr alucinationes annotavit, & tabulas fuas anatomicas, jam tum coeptas, accuratius inftruxit & locupletavit, Cum Bruxells adhuc ageret HzrsTERvs officii obeundi cauffa,in curanda vulneratorum valetudine, accidit, ut No- rimbergenfís quidam Medicus KozwiGtvs , ad videnda nofo- comia eo profectus, HzisTERVvM; cujus fcientiam anatomicam & chirurgicam multum praedicari audiverat, cognofcendi cauf- ía adiret, eumque ad petendam profeffionem medicam in Aca- demia Noricorum, morte Jacobi Pascratii BRvsoNIs haud ita pridem vacuefattam , rnultis verbis hortaretur. | Quanquam vero ille inter Batavos fortuna fatis favente , & muneribus haud contemnendis, utebatur, nec defutura lautiores condi- tiones, commendatione fautorum, Rvvscun maxime, vide- bantur, fpes faltem erat e Medicina in opulentiffima frequen- tiffimaque urbe exercenda copias uberrimas ,. ampliffimaque commoda adipifcendi, re tamen accuratius penfitata, quietius yitee genus moleítiori, & certiora commoda incertis antetulit, ! . estque 480 jn Memoria «3 : atque hinc. a RvxscHro, cujus patrocinium N MESES. ce- leberrimo Norimbergenfium Betanico, D. VoLKAMERO, per | — hunc autem Curatoribus Academize Altorfinze, commendatus, - 1 vere ineunte anni MDCCIX. collatam in fe provinciam Anato- mia & Chirurgia comperit, Prius autem, quam Altorfium . concederet, equor trajicere & ad Anglos proficifci ftatuit, | ut celeberrimos in ea gente Medicos, & quae apud eos wti- lainre medica notatuque digna eífent, propius curatiusque - cognoíceret, venia itineris ab illuftribus Academise Curatori- | bus rite impetrata. Itaque ineunte menfe Majo ejusdem anni - in Britanniam deve&tus, nihil prius ibi habuit, quam ut prae- - ftantiffimos quosque in re medica viros notos fibi & familiares | redderet. Praecipue autem Zbrabamo CxPRIANO, celeberrimo - "Chirurgo, adfuit, eumque calculi e veíica exfeCtiones fubin- de dexterrime perficientem, ipfo permittente,fpeCtavit. Ex- - cellentiff; SLoaNr: magnum & incomparabilem rerum natura- | lium thefaurum, apud WoonwanpvM vero pulcherrimum ap- paratum lapidum figuratorum vidit, nec exiguum numerum ab eomuneri accepit. Zacobi PrTTIVERI, Celebris Botanici, proli- - xam in fe voluntatem intellexit, & ab eo in fplendidiffimum | hortum medicum Chelfeyenfem apud Londinum, aliaque mul. taloca, herbis & ftirpibus rarioribus confita, aliquoties de- du&tus, multis etiam herbis, quas in remotiffimis quibusque terris natas probe ficcaverat, donatus eft. Alius Botaniei | Londinenfis , RaANpiI liberalitatem, in communicandis fecum - variis graminis Anglicani generibus, expertus eft. Ianotuit etiam duobus Anatomicis, SvLvkEsTRO & BvssieRto , natione - Gallis, qui religionis cauffa e patria in Angliam profugerant;. Pg preftantiffimo autem Medico LavaTERo , Helvetio, qui Lon- ] dini fcholas anatomicas & chirurgicas habere folebat, familiari-- L3 ter ufus eft, ejusque apparatum inftrumentorum chirirgieohi "m. rum, ut & ingeniofiffi mi Mechanici HavkKsssrinftrumentame- — — chanica affabre fa&a perluftravit. Neque minus celeberrimum — | | NzwrTo- d : D. D. Tawrentii Heifteri. 431 NrEwTONvM convenit, Praefidem Regise Societatis, cujus nom. folum conventui interfuit, a PETTivERO introdu&us, fed et- jam notabilium & rariffiarum mercium &rarium, ex omni naturae thefauro locupletiffimum, contemplatus eíl. Anno- tavit etiam, vidiffe fe ibidem virum tam immenfze vocis, ut folo ejus fono vitrum fractum diffiliret:. — Praeterimus merito alia, quce urbs Brittannice primaria videndi obtulit, regias, cu- fias, fora, caftella, templa, armamentaria, bibliothecas. Ho- rum enim nihil fuit, quod non curate coznofcendum putaret. Sed quatuor menfium fpatio jam in Anglia confumto, viíis et- iam duabus éjus regri Acadenüis, Cantabrigia & Oxonia, tan- dem infigni librorum rariorum, inftrumentorum, plantarum -,& foffibum apparatu onuítus, retro in Bataviam vela dedit menfe Septembri, & porro amicis fuis, Amftelodami & Lug- duni degentibus, vale di&o , profectionem fuam in Acade- miam Altorfinam maturavit. | Venit Altorfium ineunte menfe Novembri, ejusque die XL. a Jo, Jac. BAiego Medic. D. & Prof. cum maxime Re&tore, in collegium ProfetTorum introdu&tus, quinto menfis proximi die orationem aditialem , de Zypotbefium medicavum fallacia &3 pernicie, habuit, quam Programmate, de F*ritatis inveniende dif- ficultate in .Pbyfica €9. Medicina publice 1ndixerat, ^ Scholas dein- de publicas & privatas aperuit, frequenti auditorio , & omni- bus medica artis difciplinis continuo labore pertrattandis , quamdiu Altorfii fuit, diligentiam fuam & dottrinam facile ap- probavit. SeCtiones cadaverum multa cum induftria, & for- taffe frequentius , duam antea factum fuerat, inftituit. In exercenda autem medicina , tum ea qua medicamentis, tum quae manu curat, id brevi nomen adeptus eft, ut initio qui- dem e vicinis locis aulifque Principum & Comitum, mox etiam e remotioribus regionibus, in auxilium morborum vocaretur, » paflim curationes chirurgicas, difficillimas fane, felici fuc-- -— Zpp. IVev. AG, Pbyf. Med. Tom. LI. PPP ceftu 482 | .. Memoria ceíffu perageret,. Anno MDCCXI. primam Differtationem aeas demicam propofuit de Maflicatione, cujus veram rationem ex . anatomicis & meclianicis fundamentis eruit, variorunique in 1 ea explicanda errores annotavit. | Quam contra cum exortus | effet auctor quidam obícurus & perfonatus, non confultum duxit, convitis ejus refpondere, neque, ut ab aliis id fieret permittere. Eodem anno, &ífequentibus, quatuor continuis : Differtationibus egit de Catara&a im lente cry[tallina, disdemque | anno MDCCXIIL au&is unoquelibello foras datis, novam duo- rum Gallorum, BgRissorTI: & MaryaE-IrAN , de cataraCta feri — tentiam primum per Germaniam divulgavit. ^ Quippe eum morbum non in pellicula quadam, in humore aqueo concreta, verfari, fed plerumque in humore cryftaliino, claritate amif- fa, obfcurato evenire, multis peritorum hominum obfervatio- nibus & experimentis demonftravit, quanquam alteram fuffu- fionis cauffam fubinde extare pofle , non plane diffiteretur, Huic demonftrationi etiam illud addiderat, humorem cryftal- linum ad videndum non effe plane neceffarium, adeoque in cu- ratione cataraCte , falvo vifu, poffe fupprimi $ preterea amavrofin, quam plufimi infanabilem exiftiment, haud raro ífanari poffe, glaucoma contra, quod in opacitate humoris vitrei confiftat, curationem non admittere, Na&us eft No- fter fententiae fuae vehementem adverfarium ; Anglum ocula- - rium, qui Parifiis vivebat, WooLHvstvM; qui non folum Dia- | rio Eruditorum Gallíco acerbam libri Heifteriani cenfuram cu- | ravit inferendam , fed ipfum epiftola contumeliarum plena la- | ceffivit In utraque cum HzisTERVS reni totam convitiis agi, fuamque fententiam perverti peffime atque corrumpi, animad- | verteret , defendit fe Jpologia €? uberiore illuftratione [sftematis. fui de Cataratla , anno MDCCXVII. edita, quam tamen Woor- - HvslIvs iterum füperbo & amarulento fcripto oppugnavit. lta- | que demum HxisTERVS F'indicias fententie fue de catara&a ,. glau- comate € aemavrofi, anno MDCCXIX, publicavit, eamque per- : fpicue — | D. D. Laurtniii Heifteri. 483 - fpicue declaratam eruditis ita approbavit, ut WooLuvsrt litem tantum de nomine fuiffe, Heifterum vero experientia optimis- que ces niti, paffim faterentur, uti ex Diario Trevulti- enfi, & A€&is Eruditorum anni MDCCXXIII. tum e fingulari- buslibellis 4utonii BENEvorl1 Florentiae ?), & Antonii Cocchi; Ro- mz 4) ea dequeeftione editis, intelligerelicuit. Quin ocularius Parifienfis longo ufu experientiffimus, de Saint Yvss, edito anno MDCCXXII. libro de smorbis oculorum, HEISTERI fententiam non folum palam adoptavit, fed etiam contra WooLHvsri ini- quas cavillationes enixi graviterque defendit, celeberrimus autem MoszcacGNivs, Anatomicus Patavinus, nova obferva- tione, cum HzisTERo anno MDCCXXIV. eommunicata, de- nuo confirmavit. Interea, dum hec controverfia agitabatur, alias permul- tas difquifitiones eruditas infüituit , affiduamque rei medicae amplificandze induftriam variis fcriptis comprobavit, quae hoc loco fingula commemoranda duceremus, nifi propofitum ef- fet , indicem omnium fcriptorum HkrsrERI in calce hujus fcriptionis accuratius defcribere. Eminet tamen in iis, quas Altorfii elucubravit , Differtatio de nova methodo curandi fiftulas lacrymales, qua methodum ANzsLn ab fe primo in Germania feliciter tentatam , naturam item harum fiftularum, & ftru- €uram dut&tuum lacrymalium , cum idoneis huic morbo cu- rando inftrumentis, perfpicue defcripfit ; alia praeterea de vera £landule appellatione , qua veram ejus rationem, & quibus fignis ab aliis corporis humani partibus diftinguatur, expofuit. Quz do&rina pofthac in Compendio anatomico, fecunda tertiaeque editionis , enucleatius propofita , ita inem Novcvezio, Gal- lico novae Inftitutionis anatomice auctori, ut eam de verbo ppp 2 ad 7) Lettera d' Antonio BENEVOLI fopra due obfervationi fatte intorno alle Cateratta in Fiorenze. 4t. 1722. Nu» Antenii Coccui de lente cryftallina. oculi humani vera fuffufionis Íede. 8v. Romz 1721, L- 494 P Memorie | - ad verbum in dicum fuum transferret ,. Héisikao ne quidem. ] nominato. Difputavit presterea de Falcula coli. contra Jo. Papt. BiaNcHvM, Anatomicum Taurinenfem, qui cum valvulam a | Cafp. BAvHINO inventam ,. extare negaviffet, Nofter eam non - modo reperiri eo loco, quo eam Bavurixvs demonftraffet, af- feruit, fed etiam in ftru&tura & uíu ejus fingulare fapientiae divinae documentum demonftravit. lisdem fere temporibus, ' quibus haec fcripta funt, principes ejus libri, quos folos fuffi- cere poterat nominaíffe, & quibus maxime celebritatem per ^ omnes Europee terras adeptus eft Nofter, primum prodierunt, . Compendium anatomicum, €3. Inflitutiones Chirurgie. Yllud e quatuor Differtationibus ; publice defenfis , quibus omnem rem ana- - tomicam, partibus fuis diftin&ctam, defcripferat, enatum, an- no MDCCXVII, Chirurgiaautem germanice anno fequenti pri- mum prodiit. "Vterquelber, optimis utiliffimisque obferva- tionibus refertus , brevibus temporum intervallis faepius ab | auctore recognitus, emendatus, & multis acceílionibus au- . &us, tanta orbis eruditi approbatione exceptus eft, ut apud - exteras Europa gentes, fere omnes, fipius typis defcriptus, | & in alias linguas translatus fitjin Academiis autem quam plu- - rimis tum enchiridii loco recitationibus publicis fuübftru&tus, - tum Medicina cultoribus ad' cognitionem anatomica & chi- rurgice rei rette percipiendam commendatus fit, OIN QUAM 1 adhuc manibus teratur. | —.. [nter heec cum fama HrtzsTERT in dies crefaeret, non de- fuerunt eruditi honeres, qui meritis ejus deferrentur. Pau- | eis enim annis, poft quam Altorfium venerat, alleCtus eft fo- - dalis Societatis Caiefareze Naturee Curioforum, item Academiae - Regia fcientiarum Berolinenfis, & pofthac pro-inftituto Socie- tatis Caefareze permuitas obfervationes Diarüs ejus inferendas | curavit. Anno MDCCXIX. non folum Profeífio medica in Academia Kilonien(i ei oblata, fed etiam a Sereniffima Poten- - D. D. Laureniii Heifteri. | 433 tiffiniaque Dório Brurfuico- Luneburgica Brotetior-Adatomek & Chirurgia in Academiam Helmftadienfem vocatus eft. Cui quidem clementiflimo juffui libentet obfequi paratus, hieme tamen inftante; quod magnitudo itineris, cum uxore & libe. ris fufcipiendi, ea tempeftate fibi molefüffima futura videba- tur, ad initium ufque veris fequentis anni remanere Altorfir | flatuit. Interjeé£ti autem temporis fpatium in ftudus & nego- tiis eruditis preeclare collocavit. Nam Differtationem medi- co-forenfem de fetu ex utero matris hortwe mature ex[cindendo ., diligenter elaboratam, publice defendit. Qua ante omnia de- monftrans, feetum in utero, matre jam defuncta, aliquamdiu vivere, & propterea, nifi mature incifo matris corpore edu- €atur, aut perire ibidem, aut, quod horrendum, vivum cum matre fepeliri, provocans deinde ad legem regiam , quae mv- lierem gravidam , utero non fe&to ; fepelire vetat , monet 'Flieologos , ICtos, & Medicos, ut in pofterum majorem cu- ram horum fcetuum habeant, nec eos, nepleGta,ut fieri con- fuevit, fe&tione, utero matris miortua ftrangulari patiantur, Per idem tempus cum mulieri cuidam ingentem mammam, gangreena infe&tam XH. librarum pondo, expeditiffima ratione abftuliffet , notabilem hanc rmirandamque effectionem figura eriincifa, & Differtatione ab auditore quodam fuo elaborata, de optina Ciancrum. mamnarum ex[lirpandi ratione, defcribendam | curavit, Settiones cadaverum publicas Programmate indice- | Tefolitus, extremis praefertim annis, quibus Altorfii vivebat, argumentum harum fcriptionum fumfit ab ufü Anatomes in Theologia, fapientiaque Dei, cum ex univerfa corporis hu. mani fabrica, tum ex fingularum partium excellentia & ufu, demonftranda, idemque inftitutum pofthac Helmftadii períe- cutus eft. Menfe Septembri anni MDCCXIX. cum Eichfta. dii in horto Epifcopali magnam Aloen Amiericanam florere au. | diviffet, nonnullis Medicinze cultoribus comitatus ad rarum il- dud & ;deirabild fpe&aculum profectus eít, vififque fimul | PPP 3 aliis 486 | Memoria aliis rebus ejus urbis memorabilibus , iter Ingolftadium flexit, - ad inclitam Bavariae Academiam, ubi a publicis Medicinae Pros 3 E fefforibus, praecipue MonascHtro, honorifice acceptuseft, eo- demque adjuvante Collegia Atadofiur, bibliothecam, templa - eorumque ornamenta, fpeculam item aftronomicam, ScHEI- - NERI magni Mathematici obfervationibus celebrem, perluftra- vit. Paullo poft, quam Altorfium reverterat, infüituta publi- ce fe&tione cadaveris, phofphorum, qui res ignem concipien- - tes, quafcunque attigerit, illico inflammat, e cerebro humano preeparavit , experimentumque ejus rei, admirantibus cun- &is; qui adeffent, felici fucceffu fattum, in Faffis Academie Al- — torfine anno MDCCXIX, menfe Novembri, relatum legitur, Reftant alia quaedam induftrize ftudiique HrisTERI, in ex-.- colenda rei medica fcientia fingularis, exempla, que ideo hoc . loco commemoranda ducimus, quod ea Altorfii perficienda I fufcepit. Primo autem loco huc referimus inftruétum thefau. ri herbarii, quem colle&um & in ordinem reda&um Altorfii primum adornare inftituit. Etenim apparatu herbarum plan- | tarumque, quas peregrinationibus fuis eruditis antea magno - numere collegerat, ex Altorfino, Norimbergenfibus, aliifque - locupletiffimis hortis, liberalitate etiam VoLKAMsERr, Botanici | Norimbergenfis, mirum in modum aucto, & utcunque affet- vato, ejus demum ordinandi concinnandique hanc rationem | fufcepit, ut, adjuvantibus nonnullis Medicine ftudiofis, her- | bas vel fingulas, vel plures ejusdem generis minores, charte | purae candideeque dimidiatis plagulis agglutinaret, fingulifque fua nomina ad mentem /o. Ram & HoTTowis, fepe etiam. TovRnNrEronTuü & RiviN1, adícriberet , magnis denique volu. - minibus, e charta formae? maximae compa&tis & adornatis, fin- - gula folia infereret eo ordine , quem, 7o. Raxvs Methodo fua - plantarum monftravit. Quo thefauro digefto, & velut in lo- " €ulos fuos difpofito, magnitudo ejus apparuit, cum amplius — fex is j D. D. Laurenti Hefte, 487 fex millibus herbarürii ; quibus conftabat, capiendis fex & fe- xaginta magna voluümind vix fufficerent, quibus fuccedente tem- | pore ea acceffio fa&a eft; ut volumina alia haud pauca adjun- genda effent. Priterea Altorfii omnium generum femina & fru&tus coepit colligere; penumque inftruxit rerum náturalium & raritate notabilium ; in quam lapides congeffit figuratos , Cconchylia ; pifces, aliaque animalia in lapidem verfa, foffilia item varii generis ; & rei rietallicae fele&iora exempla. Ne- que minüs anatomicam fibi fupelle&ilem comparavit earum re- tüm , quas in fecandis aüt manu eurandis corporibus notatu dignas reperiffet; habuitque fceleta humana cujufcunque zeta- tis & fexus, foctus aüt abortus omniuni menfium , monftra item, & varias corporis hümani partes, forma infolita aut ali- qüo damho infignes, eaque omnia partim eeromate peruntta & indursta, pártim liquore odorato condita afférvavit. De- tique vero, ne qüid fibi deeffet facultatis ad ornandam terum inedicarum fcientiam , cum 1n edendis figuris & tabulis ceneis animadvertiffet ; chal Icographi negligentia aut errore multa fcepiüs perperam éxprimi, quibus; abfente fculptore, folo lite- rarum ammonitu difficilius occurratur, HrisrERvs confultum duxit, artem in aes incidendi Altorfii addifcere , ut ea ope in- ftru&tus ipfe apponere omiffa, & corrigere depravata poffet, nec neceffe haberet tabulas aeneas fculptori emendandas re- mittere. Poftquam Eus Altorfu per disertum fumma omnium exiftimiatione vixerat, anno hujus fzeculi XX. die II. Maji iter fufcepit Helmftadium, & magno amicorum comitatu, qui abe- untem officii caufa profequebantur,, longius ab urbe progref- fus, ad meridiem Norimbergze interjunxit, indeque ftatim per Bambergam & Cobürgum & Academias Saxonis viam direxit, . quas hoc itinere propius cognofcere conftitutum habebat, Ita- | que lene WEpzLries , FickivM ; TEICHMEIERVM , HiLscHE- RYM; 482 Memoria x. RyM, & preeftantiffimum Mathematicum WIDEBVRGIVM, Lip- E fiae clariffimos viros Boe&NERvM, RiviNvM, PavLvM, ScHa- | CHERVM, ETTMÜüLLERVM, MENCKENIVM , & PLATKERVM fa- lutavit , Halis denique THoMasivM, GvNDLINGIVM , & WoL- | FIVM convenit, nec omi(it cujufque urbis bibliothecas &hor- tos fplendidiores perluftrare. ^ Pervenit,autem Helmftadium | die X1II. Maji, & re domeftica aliquantum ordinata, falutatif- que Collegis , profeGCtionem fufcepit Hannoveram & Guelfer- . bytum, ad officium in utraque aula fubje&tiffime faciendum , fimulque ampliffimas in utraque «urbe bibliothecas vidit, & ' magnificum illud vereque auguítum SERENISSIMIDvcIS praeto- — rium prope Guelferbytum, quod Salinarum vallis dicitur, in. -epque rerum rariflimarum pretiofiffimarumque gazam curiofo | oculo fpe&avit, Inde reveríus &.a S. R. Warsro, Do&Gtore 'Theologo & tum Prore&ore Academiz, in collegium Profef- | forum introdué£tus, menfe lunio, Oratione aditiali de incremen- iis Anatomie im boc feculo recitata, fuperioribus viginti annistan- | tum feriptorum anatomicorum proventum , tantamque inven-. torum & emendationum rei anatomiccze copiam fuiffe demon- - firavit, quantam vix omnia retro fzecula oftendant. Eodem : die cadaver mafculinum na&tus, primas le&tiones & demonftra- | tiones anatomicas programmate , de Dei cognitione ex inte[timo- — rum crafforum fabrica 63 ufu, indixit, hifce abfolutis publice fcho- - las phyfiologicas , privatim theoreticas & practicas aperuit, ad quas profcripto libello ,. de. Inventis anatomicis bujus J«culi , invie. tavit, | , Quibus deinceps laboribus eruditisin Academia Helmfta-- dienfi perfun&tus fit, quibus porro inclaruerit ftudiis, & quae meditamenta exercitiaque fufceperit ad augendam falutis huma d nc fcientiam, longius hic repetere & enarrare non vacat, fa- cileque e ixi ntu ejus fummario, quod hifce paginis füb- jongimus, intelligitur, Orationes inleuree M edicee "— Aca- emig D. D. Laurenti Heifteri, 489 demiz celebritate permultas habuit, eruditi amcenique argu- menti, quamquam typis haud evulgatas. 1n his ea eft, quam anno MDCCXXV. in publica Do&torum Medicine renuncia- tione, de utilitate Medicine in Iurisprudentia recitavit, poftea pu- blice difputandi cauffa propofitam; & alia, pro more Acade- mie toftra in ejus natali eodem anno-diQta, de porenti[/mm do- sus Guelfie meritis in rem medicam. — Quod argumentum pro de-- vota Domui Guelficze pietate fua aliis deinceps orationibus , maximeque ea, quam extremam omnium fuperiore anno in ejufdem natalis folemni habuit, perfecutus eft, Inter cetera autem meditamenta ornandaereimedicee, de CowniNarr Intro- du&tione in artem medicam ejufque fcriptores optimos , jam a SCHELHAMMERO ad annum MDCCXXXVII. continuata, no- vis a fe acceílionibus amplificanda , cogitavit, voluitque ei libro non folum recentiorum fcriptorum ad noftram zetatem fupplementum, fed etiam e veteribus adjicere haud paucos, a prioribus negle&tos editoribus, totam autem libri do&rinam fic ad optima recentiorum Medicorum fcita confirmare, ut literatis Medicines ftudiofis majorem utilitatem afferre poffet, Sed hoc opus minus elimare & perficere potuit, aut negotio- rum multitudine impeditus, aut aliena culpa retardatus. Moli- tus etiam Catalogum plantarum circa. Helm[tadium ma[centium, non folum colligendis & defcribendis iis fubinde otium fuum «efti. vo tempore impertivit, & quafdam rariores plantas delineari curavit, fed alias etiam obfervationes botanicas & animadver- fiones, TovgNEronTIo & Raro emendando , literis mandavit, opportuno tempore editurus. Abanno MDCCXXII. obferva- tiones barometricas , Mercurii variationes & tempeftatum vi- ciffitudines annotando, fingulis diebus inftituit, eafque in An- nalibus Academize Iulize publicare confuevit. SeCtiones cada- verum humanorum, quoad munere Anatomico funttus eft, publice privatimque quam plurimas peregit, omnibufque fere prolufionibus , quibus publiee inftituendas indixit, cognofcen- App. IVov. AG. Pbyf. Med. Tom.IT, qqq dam 490 ; Memoría dam e fingulis corporis humani partibus divini fabricatoris | fapientiam celebravit, ita quidem, ut a fummo literatore, Zo. Alberto FABRICIO , inter fcriptores , qui veritatem religionis Chriftiane afferuerunt, cum laude referri mereretur x). Me- morabilis inprimis ea fe&tio fuit, quam anno hujus fzeculi XXII, in cadavere mulieris gravidae inftituit, quce extremo gravidi- tatis menfe, capite glande plumbea traje&to, occubuerat. Ad . quod veluti rarum fpectaculum cum magna hominum , illu- - ftrium etiam & peregre advenientium, multitudo confluxiffet, HrrsTERvS univerfum gravidsee mulieris, partui proxima, ha- - bitum, quaque ad ipfum uterum & foetum fpe&tant, demon- ftratione accurata explicavit. In aliis feCtionibus, quas pri- vatim obiit fzepiffime, tam adultorum, quam infantum, fin- | gulari genere morbi aut violenta morte defunctorum, mulie- rum item partu difficili extinctarum , haud raro peculiares mortis caufas obfervavit, quas perinde atque alia, es tu digna reperiffet, in Diariis atque A&tis Naturze Curioforum - commemorare folitus eft. Anatomici munus ad annum ufque MDCCXXX. geffit , quo juíffu Sereniffimorum Principum, Academice Nutriciorum, -Medicinae theoreticae & Botanices provinciam fufcepit. Theo- reticam anno MDCCXL, mortuo Prandzno ME1BoMIO0, Medi- cina Profeífore primario , cum practica commutavit, reten- | ta Chirurgiee & rei herbarize profeffione. Cum Botanices do- | cendz officio cura fimul horti medici demandata eft, quamtan- | ta cum laude geffit, ut Academia in horto eo perpetuum mo. | numentum induítriae & meritorum HktsTER: habitura fit. Ete- | nim admirabili plantarum, ftirpium, .fruticum arborumque co- pia confitus, multaque arte, opere topiario & xyftUs exorna- tus, edificiis denique varioque inftrumento, ad culturam & confervationem rei hortenfis neceíTario, paratus inftru&ufque M3 - x) pag. 292. D. D, Laurentii Heifteri. 49I eft, ut admirationi voluptatique vifentibus fit, interque pre ftantiffimos Germanis hortos habeatur, Adeam copie fplen- dorifque amplitudinem perfettus eft liberalitate & indulgen- tia Sereniffimorum Academic Nutriciorum, fed annitente & apparante omnia HrrsTERO , qui nullis parfit laboribus, vut hortum quam pulcherrime exornaret. — Anno MDCCXXX. horti cura fufcepta, eum vix ducentis inftru&tum plantis re- periffet, harum numerum intra paucorum annorum fpatium ad aliquot millia auxit, idque teftatum fecit edito fubinde Ca- talogo plantarum, quas fingulis annis in hortum intuliffet. Iis porro anno MDCCXXXVIII. infignis & maxime memorabilis acceíffio ejufdem HxisTERI ftudio fa&ta eft. Quippe Confult. To. Henricus SPRECKELSENIVvS, Senatus Reipublicae Hamburgen- fis Secretarius meritiffimus , egregium plantarum rariffima- . rum apparatum, quas ex omnibus orbis terrarum partibus magno famtu arceffitas, & viginti annorum ftudio colle&tas af- fervaverat, rogatu HErsTERI addu&tus , horto Academize Iu- liie donavit , earumque tranfportatio CCC. amplius argenteo- rum uncialium impenfa conftitit. — Tante autem plantarum multitudini cum anguftior horti area haud fufficere, idem- que afperis Aquilonibus nimium expofitus videretur, anno MDCCXXXIX. fupplicibus a Sereniffimo Duce & Domino no- ftro CanorLo literis impetravit, ut, vendito eo, alius idemque amplior fundus, poft templum St. Walpurgis fitus, coémtis quibufdam ad amplitudinem fpatii vicinorum hortulis, ador- nando horto medico pararetur. In hocigitur, curante Hkr- STERO, non mediocri fumtu, novum aedificium cum helioca- | mino, quo tenerum arborum nemus ab hibernze aure inju- ris defenderetur, exftru&tum eft, ita quidem, ut non folum fpecularibus Auftro obje&tis plenum folem admittat, fed etiam nova arté, fiphonibus per pavimentum du&is, conceptum e | fornacibus calorem, *ad fovendas arbores plantafque , falubri temperamento huc illuc digerat & miniftret, Accefferunt in- qqq 2 .J fequen- 492 E Memoria fequentibus annis alia ad perfe&tiorem horti inftru&tum, xdifi- cata domus hortulani, du&tus ante hortum murus, atque areis . commode rigandis puteus apparatus eft, ipfo HEisTERO ex- 1 penfarum omnium rationes conficiente,:quo annitente etiam anno MDCCXLIX. eife&tum eft, ut a SERENISsIMO PRINCIPE pleno horto immunitas daretur. , Quantam autem Academice curis & laboribus eruditis uti- litatem attulit, tantam fane aliis exterifque hominibus opis medica dexteritate. Nam medicinam opero(iffime affidueque fecit, & Chirurgiae maxime fcientia & ufu nobilis in curandis | corporis sffeCtionibus malis, vitiifque externis , operationes chirurgicas omnium generum, difücillimas haud raro & defpe- . yatas, feliciter peregit, atque innumeros homines fummis mo- letiis & cruciatibus liberavit. Quas cum ille femper fua ma- nu perficeret, dici non poteft, quantam inde fibi nominis ce- ebritatem paraverit, & quze affidue fuerint hominum infirmo- rum defideria, opem ejus & manum medicam expofícentium, - Quippe non folum ab indigenis vicinifque aegrotis arceffitus , j fed etiam in longinquas remotafque regiones Principum illu- | ftriumque hominum literis evocatus eit, plurimaque ejus ge- - neris itinera, & preeter alia, Roftochium, Bremam, Beroli- : num, Dreídam, Byrutum , Vinariam , Geram, Suerinum, | Hannoveram fufcepit, ut alios taceamus quam plurimos, e re- - motioribus locis, qui aut literis ad BEisTERvM datis confilia fi- | bi medica expetierunt, aut, moibo fic permittente, ipfi Helm- : ftadium commigrantes ejus cura fe crediderunt, quorum fane | ea frequentia fuit, ut raro aliquod tempus incideret, quo non. aliquem peregrinum , fanitatis caufa ab HEISTE&O recipienda, hic commorari videremus, Cun&tis officii partibus & vitee fuae infütuto ut apprime: fatisfaceret, indefeffam operam adhibuit ,*rebusque fuis omni- bus; guns magnum perfe£tumque — fpeCtavit, eumque. eT D. D. Lawentl Heiferl. 453 fibi & rei librarie & varii inftrumenti appáratum comparavit, qui ad medicinam, docendam aeque ac exercendam, inftru&tif- "fimum redderet, & magnum confummatumque Medicum & 'Chirurgum deceret. Bibliothecae ejus, quam cum omni rei medica , tum anatomica pracipue & chirurgicee locupletan. da adornavit, tanta fuit amplitudo, ut plus quam dena millia: anatomicorum & chirurgicorum librorum comple&teretur, quos variis exaratos linguis, & ex omnibus Europa regnis multo labo- re magnisque fumptibus conquifitos, fuis non folum, fed & aliorum u(ibus, artis medicee ftudioforum, comparavit, ut in- de incrementa medicine, & recentiffima quaeque fubfidia , cognofíci & depromi poffent. In his funt centum & fexaginta Volumina Difputationum academicarum , quarum Indicem ac- curatum confecerat, ut, quo quaque Volumine continere-- tur, ftatim fcire poffet. Bibliothecae tam ample infigni orna- mento fuerunt imagines aere expreffde celebrium Medicorum quadringentee amplius, quibus alia haud minor copia tabula- rum acceffit, Principum , illuftriumque virorum, Theologo- rum, ICtorum & Philofophorum vultus referentium. . Inftru- Tentorum autem, operibus chirurgicis & anatomicis. infervi- entium, quz fibi nitide affabreque fatta haud exiguis impen- fis comparavit, tantus apparatus fuit, quantus vix apud alium reperiatur. Thefaurus herbarius amplitudine memorabilis, & ordine elegantiaque confpicuus, fortaffe paucos fibi paresha- bet, & nonaginta magnis Voluminibus conftat, in quo, congeftis maximam partem herbis, quz& unquam ex aliis orbis terrarum partibus allatee in Europa, faltim in Germania Belgioque, vi. fee funt, quidam veluti hortus orbis terrarum explicatur, ocu- los animumque intuentiutn utili jucunditate pafcens. Mufeum anatomicum, & rerum naturalium &rarium, quod Altorfii jam adornare ccepit, quavis data occafione continuaque induftria auxit, atque ita inftruxit, ut permultis earum rerum curio- fis & intelligentibus videndi fui defiderium injiceret, Magnum d7M 3 ja deni- 494 : Memoria denique, ad excellentiam do&trinze medicze, omniaque ejus in- crementa cognofcenda, fubíidium habuit in frequentiffimo am- pliffimoque literarum commercio, quod cum praeftantiffimis — quibufque Medicis & Chirurgis , aliifque eruditis viris, tam in - Germania, quam in ceteris Europze regnis, coluit, ex quo et- iam utilitatem cepit, ut, quae in quaque regione utilis inven- tio, aut nova acceffio & emendatio do&trinze medicae, fa&ta ef- fet, mature refcifceret , bonos novosque libros, & inftrumen- ta recentius fabricata, acciperet, eaque omnia quam primum ad ufum fuum conferre poffet. Infignem numerum do&torum virorum inItalia, Gallia, Anglia, Belgio, Germania, aliifque regnis, recenfere poíffemus , quibufcum HzrisTERvs colloqui per literas confuevit, fi ea res & multum utilitatis, & nihil teedii habitura effet. Vt tamen fama Viri latiffime evagata , fingularisque apud exteros exiftimatio , conftet, aliquos fal- tem & celebriores viros e quavis gente commemorabimus. E Germania igitur nominaíle fufficiat Gerard. van Swi1ETEN, 4l- bertum de HALLER, Paul. Gol. WeRLHorIvM , Chriftopb. lac. TnaEgW , Jo. Phil. BvaGRAvIVM , Lo. Chrift. LISCHWITZ , Franc. ZIEGLERVM, Zlbrab. VATERVM; Georg. Maitb. BostwM; Micb. Matiib. Lvporr, Io. Arn. 'TYMMERMANNVM, BERNERYVM, STOCK- HvsivM, Cbriff. Mart, BvRCHARDvM. Ex Italia Zo. Bapt. Mon- GAGNVM, lulium PoNTEDERAM , Zínton, VALISNERIVM , Zíngelum Zitiil.'Tirzt1ivM, Zmton. BENEvoLvM, Petr. Anton. MicHELOT- TVM,; lo. TaRGIONIVM,, Janum PLANCVM ,. Xaveriun MANET- TVM, Jo. Franc, SEGvIERIVM. E Gallis Jacobum Benignum Waiws- Low, de St. Yvrs, PETITYM , /e DRAN , MavRANDVM , ie - CaT, Zntonium de Jussxgv. |. Ex Hifpanis Zfndream Garziam V AS-.— | QVEZ. Ex Anglis commemorandi Joannes SLoANE , Richardus — MEAD, Guil. CHESELDEN, la. DovGLassivs, Jjaacus RAND 4 ManTiNvs , Humpbr. SzTHoRPE. E Belgio Frid, RvxscHivs , Hermannus BoERHAAVE, Bernb. Sigfr. AvsrNvs, Tib. HEMSTER- —— | HvsIVs, Jo. BVRMANN ; lo. Frid. pes ; ID. Georg. Dv-—— VER- D. D. Laurentii Heifteri. 493 vERNOY, Zhdriomus van RoYEN ,. Adrianus VERDVYN , CyutFFOR- TIvsS, Jo.GRasHvYs, FEverb. lac. WACHENDORE , Hieron, Dan, GavBIvs, Jo. Dan. ScHLICcHTING , lo. SERMEsIVvs. X E Dania Franc. de FRANCKENAv. — E Suecia Carolus LiNNXEvs, lo. van HoonN. ERutília Jofephus WEITBRECHT. | Sic privatis non minus operis, quam publicis monumen- tis ingenii, fama HErsTERI & celebritate nominis longe late- que propagata, eveniebat, ut & exteri Principes fuis eum commodare terris percuperent, infignesque paflim honores ei deferrentur. Nam haud multo poft, quam Helmfítadium con- cefferat, tempore, Rufforum Imperator PrTRvs I. eum in Aca- demiam recens inftitutam Petropolitanam vocavit, duo millia - folidorum Rufficorum, annui ftipendii loco , praeterea hofpi- tium, ligna & lumina gratis praebenda pollicitus, fimulque pro bibliotheca ejus & thefauro herbario quatuor millia argenteo- rum uncialium obtulit. Anno hujus feculi XXV. juffu.Reve- rendiffimi Würceburgi & Bambergc Epifcopi, magni & intelli- gentis artium literarumque exiftimatoris, actüm cum HzrsTE- no de munere Anatomici & Chirurgi in aula Epifcopali fufcipi- endo, delatis una Archiatri & Confiliarii ornamentis. Propo- fitum ei annuum falarium mille folidorum imperialium, cum congiario vini & frumenti uberrimo, permiffaque facultas re- ligionis Evangelicee libere obeunda & exercenda. — Porroau- tem Sereniffimus Dux Holfatiae anno MDCCXXX. eum fibi de- popofcit ad locum Archiatri & Profe(foris Medici in Academia Kilonienfi capiendum, quibus honoribus dignitas Confiliarii Iu- | fütie adjungebatur. Sed hifce conditionibus, quamvis lau- | tiffimis & fummorum Principum liberalitate dignis, minus fol- licitatus eft, potiusque in fide & officio Sereniffimze Domus Guelficee , cui fe totum addixerat, manere decrevit. Qua. propter Sereniflimus Dux Lvpovicvs RvpoLrHvs, HEISTERI ^in fe fidem remuneraturus, eum non folum acceffione falarii Iucu- 496 | Memoria ]uculenta, fed Archiatri etiam & Con(iliarii aulici dignitate, — | auxit, anno MDCCXXXIV. His Principalis indulgentiae do- - cumentis alii accefferunt honores, judicio fedalitatum litera- - riarum in eum porro collocati, Fama HersTERI, queefinibus — Germaniae jam minus continebatur, dudum ad exteros evaga- - ta, anno MDCCXLVI. focietatem eruditam Londinenfem & Florentinam Botanicam adduxit, ut eum fibi fodalem adícri- - berent.- Eodem anno, defuncto Academize Helmftadienfis Se- niore, Jfermanno von der HARDT, in ejufdem dignitatis locum fucceflit, quem per duodecim annos ea exiftimatione tenuit, ut nemo effet, quin Virum & atate venerabilem, & meritis ornatiffimum, quavis honoris fignificatione profequeretur. Academicos honores, qui in orbem ireper omnes folent, octo & quadraginta annis profefforii muneris, compluries. gef- fit. Fafces Academie Altorfii quidem femel, Helmfítadii au- tem fexies, nempe annis hujus faeculi XXIII. XXIX, XXXIII. XXXVIL XLHUI. & XLIX. tenuit. ^ Aetate pofthac ingrave- Ícente , urgentibusque aliis negotiis, ejufdem muneris, ordi- ne redeuntis, bis ei gratia facta eft rogatu fuo. Decani Or- dinis medici officio in Altorfina Academia quater ,, in noílra, | quindecies, functus eft, atque in eodem adminiítrande infig- nem numerum Candidatorum laurea Medicine decoravit, qui eo honore a magno HEISTERO ornari, magnam honoris fui ac- - ceffionem reputarunt. Quantis autem famae & honorum ornamentis, tantis rei domefíticaee prefidis abundavit, matrimonio fecundiffimo &' artis ufu uberrimo etiam rei familiaris amplitudinem na&us , | . Wt beatiffimus haberi potuiffet, nifi iniquius fatum felicitatem. ejus plurimis liberorum mortibus attriuiffet. ^ Matrimonium | anno MDCCXII. die XVII. Maji, Altorfii iniit cum Eva Ma- - via, Henrici HILDEBRANDI, celeberrimi ICti & tunc temporis - PandeCtarum Profefforis publici; poftea Anteceíforis ibidem ' : pr- (o - D. D. Laurentii Heifteri. 497 primarii, Sereniffimi Ducis Sulzbacenfis & Reipublicee No- rimbergenfis a confinis, totiusque Academiz Senioris, unica filia. Hanc uxorem re£&ti exempli: anno MDCCXLVIIIL mce- ftus extulit, conjugium ejus ad fuavitatem vitzde, & curam rei familiaris , pen feptem & triginta fere annos, commodiffimum expertus. Suícepit autem ex ea decem liberos, Henricum Lau- entium , Eham Fridericum ,| Catbarinam Mariam Dorotlieam , Doro- theam Mariam , | Sobbiam, Mariam ,| Eleonoram Corolam Eltifavetbam., Margaretbam Catharinam. Tuftingm ,/ Gottlibsium. ugu[tun , — Doro-. tbeam Fridericam , €3 Eleonoram Elifabetbum. Wilbehninam. — Ex his duo filii in tenera aetate , quatuor filie, nondum annicule, deceíferunt. "Vnicus , qui reftabat, filius, Elias Fridericus , anno MDCCKXV. natus, quo majorem Patri voluptatem recto ingenio pracítantique do&trina creaverat, hoc acerbiore fato ereptus eft, in maxima omnium exfpetCtatione, & in Ip(is fa- ma, jam matura, primordis extinCtus.. Nam pleno gradu ad paternam laudem graffatus , & , variis artis do&trinzeque experimentis editis, ab ipfo Patre Dottoris Medicine, & a — SgRENISSIMO PauiNcIPE Coníiliar, dignitate ornatus, ab Aca- |. demia item Naturz Curioforum fodalis affumtus, cum litera- rio itinere totam fere Germaniam peragraflet, abfens etiam Profeífor Medicinae Ordinarius & Collega Patris effet defigna-- tus, anno MDCCXL. die XI. Nov. Lugduni Batavorum prae- ter omnium opinionem cardialgia periit, parentefque fuos in acerbiffimum luctum conjecit. Majoris etiam filiae, Catbari- se Marie Dorothee, anno MDCCLVI. Pater ipfe funus extu- - —.Nit; Quae quidem Max. Rev. Viro, /freoldo loauwi Friderico | Hardingio, Eccleíi:e, qua» Cellis eft, Sacerdoti praeclare me- rito, anno MDCCXXXV. nuptum. collocata fed poftero an- mo preematuro mariti obitu viduata, & mox in domum re- .cepta Patris, eundem primo avum fecit, filiam enixa pofthu- mam, porro etiam re familiari, praffertim poft matris obi- tum, naviter adminiflranda, Patri optatum fenectutis fubfi- App.INov. AG. Pby[. Med. Tom.IT. — .—— vr dium 49$ Memoria: dium attulit, cum: tamen tenui plerumque valetudine utere- | tur, tandem anno eo, quem diximus, febri ardente correp. tadiem obiit. Neptem ex ea natam, JDorotbeam Sopbian: Fri. dericam HARDINGIAM , VirExperientiflimus atque Ampliffimus, | Guilielmus Fridericus CAPPELIVS Medicinz: DoGor & Profetfor | in hac Academia extraordinarius, vivo adhuc: Avo fibi defpon- | fam, paucis abhinc diebus domum duxit. Prater neptem fü- | perftites Patri duae filiae funt ,. Sophia Maria, & Margareta: Ca-. ibarina Tuftina , qua Viris excellenti doctrina & dignitate nu- . pte, generis fuiftirpe domum paternam fulferunt. llla enim, : anno MDCCXXI. nata, e matrimonio ; brevi illo quidem, cum Illuftri Experientifimoque Viro, lo. Friderico CRELLYO , | Medicinae Do&. & Profeffore publico ordinario, quem anno . MDCCXLVII. in ipfa Magiítratus academici purpura defun- | €um, cum. familia ampliffima univería Academia graviffime | luxit, par liberorum tulit praeclarae indolis, Mariam: Catbari- | nam , & Laurentium Floreutem Fridericum ,. quibus Avus mirifice - dele&atus eft. Altera autem, Margareta. Catbarina: Fuftina , ini- tum anno MDCCXLVIH. conjugium Viri Experientiffimi at- | que Amplíffimi, Jo. Guiliehmi W1xpMANNI , Dottoris Medici , | Reipublicae Norimbergenfis Phyfici ordinar. & Academize Co. | fareee Naturae akoferude Sodalis, eximiis virtutibus omni- que laude matronali etiamnum ornat, nec minore ftirpis uber- : tate, tres filios duafque filias enixa, Zo, Laurentium Guilielnumy, Margaretam Barbaram fuftinam , Chriftopborun lacobum , Claram Su-- fannam & Henricum. Laurentium quorum tamen primus & poft- remus extin&i funt. His igitur in füirpibus refedit magni Hir-- STERI progenies, quae qnamquam ipfum nomen Heifterianum;. filiis immaturo fato interceptis, non retinet, tamen in reli- qua hereditate optimam poffe(fionem habet gloriam progeni- toris fui, quam fi imitari faGtis & confervare annitetur , nec Heifteriano nomine videbitur fua poíteritas defuiffe. D. D, Laurettti Héifteü, 499 Profperitate TÉSHAPDR fere continua ufus eft, & vix vno alteroque morbo tentatus in vita , fene£tutem placidam vigentemque egit , artis fuze in propria valetudine curanda adeo non indigens, ut multis ante mortem annis medicamen- tum non guílaverit. Prcfens autem annus, ut plurimis aliis funeftus, & vulgatis per homines morbis peftilens fuit, Senem alias validum improvifo dejecit. "Vt tamen ftantem mori Im- peratorem Zefpafianus volebat, ita lic veluti in arena fua mor- tuus, & cum alius faluti opitulari vellet, ipfe morbum interi- tumque invenit. Gravior annus fub initium veris Sen! nofiro tuffim, defüllatonem, raucitatem & infomniam attulerat. In- terea ab ignoto quopiam, qui peregre advenerat, in vicum Regia Luttere proximum, qui Bornum vocatur, invitatus, ut fibi male affe&to opem manumque medicam preftaret, cum fe itineri ftatim dediffet, adventu fuo tam fe defeC&tum viribus languentemque fenfit, ut 1llico lecto decumbere, & inftitutam curationem deferere cogeretur. Accitus protinus Helmttadio, - ad opem operamque zegroto Collegae commodandam , Vir Il- luftris & Experientiffimus Pbippuws Conradus FABRICIvS, ratio- nem morbi eventumque mortis HEisTERI ipfe tabulis manda- vit, quas humaniffime nobifcum communicatas hoc loco in- terferere confultum duximus. Morbus, qui venerandum. ZAcademie mo[tre Seniorem. &2 totius literati orbis eternum decus ,. Tiluftrem HEisTERVM , mortalium con- ortio eripuit , erat febris catarrbalis maligna , qua is in vicinia noftra, quum alius faluti conjulere vellet , correptus fuit , antea i«m raucedine y tu[fi € agrypnia laborans. — Aderat initio [Latim buic febri, verfus no- Gem. femper acerbiori, [umma pro[tratio virium, cum coryza affetlio- meque capitis vertiginofa, lingua erat ficca € muco flavo obduzia , ac in fura. dextra erumpebat eryfipelas cum magna vefica , ulcus velinquente. Jn confilium vocatus oppofui buic morbo tam pulveres. abforbentes gitra- E. bezoardicos fixos 9 nütratos cum campbora, infufumque quoddam : III 2 pedo- e PPS - petlorale, quam. alia remedia analeptica , temperontia € bechica pre- ftanti[fima queque mibi cognita, &9 alias im. [mili cafu proficua reper. - ta, fed inca[fum, viribus etate € tot itineribus G3 laboribus exbauftis, adeoque. efficaciam. medicamentorum juvare mon valentibus. — Quocirca. fatum fuit , ut vefpiratione & ex[creatione. muci Jenfis 9n difficiliori red- dita, die XVIII, Aprilis bora P. pomeridiana. banc vitam , tanta cum — gloria €3 totius generis bumani. bono: tranjatiain arc. i am- mam. Deo redderet. M XOT RECTORE GEO BO edct)tototetetetetete | Dcefignatio Librorum, Scbediafmatum &e Orationum D.D. LAVRENTII HEISTERI, omiffis, ob paginarum anguftiam, Differtationibus, Iy veritatis inveniend«e diffiultate in Pbyfica € Medicina, Program- | ma Orationi aditiali praemiffum, Altorfii 1710. 4t. De bypotbe[i um medicarum fallacia €9 pernicie, Oratio 1n aditu ] Profeffionis medicae habita ; ibid. 17Io, At. - Laur. Hr1sTERI tra&tatio de Catarafla, Glaucomate, 8 Amau- rof , in qua multze novae opiniones & inventa contra vulgatas Medicorum, Chirurgorum, necnon Mathematicorurn fenten-. tias continentur. cum fig. een. ibid. 1713. 8v. ann. 1721. ob. defectum exemplarium denuo emendatior edita. M "1 Xist 0 X | $oI Mas & & uberior illuftvatio fyftematis fut de. Catara&a, con- . tra WooiHvsi cavillationes & obje&tiones, itemque Parifien- fis eruditorum Diari, iniquam cenfuram. Altorf. i717. $v. Vid. 4&a Erudit. am. 1717. p. 267. & Bibhotb. Hall. Part. I. fa.604. — j : Vindicie fententue fue de Catavatia , &c. adverfus ultimas , animadver(iones atque objectiones Diari Parifienfis erudito- rum, ut & Jloolbufiüi ejusque affeclarum. Ibid. 1719. $v. cum indice in tres hos libellos. | Epiftoia ifzisTERI ACtis Erudit. Lipf. an. I719. menfelIan. . jnferta eandem controverfiam perfequitur. Compendium ematomicum, quod Altorfii primum prodiit 17 r7. 4t. Iterum Aitorfii & Norimb, au&tius & corre£&tius, cum fi- guris, 1719. 8v. Veríio ejus Ánglicana an. 1721. in 8v. edita eft Londini, infcripta: .4 compendium cf Anatonry é&c, translated from. tbe. loft Edition of D. Laurentius Heifter. Eodem anno in germanicam linguam, fed minus bene, & Avx&ore nihil fübminiftrante, converfum prodit Vratislavize, -ingv. Poítea etiam aliquoties Norimbergae, cum tabb. aeneis. Latina editio fecunda Amftelodami recufa eft an. 1723. in 8v. una cum Oratione HarsTzEnI de Jucrementis Znatomie inboc feculo XFIII., itemque Programmate de Investis anatomicis bu- jus feculi, Helmftadii 1720. publicatis. Gallice Parifiis an. 1724. bis prodiit 3 diverfis: au&toribus converfum, femel quidem fub indice: Z^ abregé anatomique de .Mr.. Laur. HUM , &c. par un Chirurgien de Paris; & iterum ti- tulo: L. Znatomie d? Heifter , avec des Effais de Phyfique fur I ufage ETUS des a - V - $0 —— *u oo E o des — du corps bumain , par I. B. de la Faculté de Mexttpeiller, 6n 3 grand 8. Relationes de his in Diario erud. Parif. 1724. menfe. u- E & /ugufto, leguntur. "Tertium latina editio evulgata eft Altorfii, an 1727. Lati- neidem Compendium zn. 1730. bis recufum & Venetiis, fe- mel quidem ad alteram editionem Altorfinam expreffam, una "cum Oratione & Programmate commemorato5 & iterum jux- | ta tertiam Edit, Altorfinam, in gv. Quartum prodiit latine , & au&tius quideri, Altorfi ,53 1732. iterumque 1741. : Chirurgie , in welcher alles vas zur Windarzney gebüret, tiach der neueften und. befLen Art gründlich abgebandelt , und in vielen Kup- fer - Tafeln die neu erfundenen wt dienlichíten Ia[Frumenten , nebfE. den bequemflen Handariffen der Cbirurgifcben Operationen und. Bandagen deutlich vorgeftellet werden, Nürnberg; 1719. 4. Autor recufa eil anno 1724. & 1731. Inflitutiones chirurgie , &c. — Opus triginta annorum , mune. — demum poft aliquot editiones germanica lingua. evulgatas in exterorum gratiam latine publicatum. — Cum tabulis eneis XX XVIII. Amftee 1 lodami, 1739. duobus Voluminibus, 4t. . Secuta eft editio quarta Chirurgize germanice fcripta , precedentibus longe au&tior , cum tabulis aeneis XXXVIIL. Norimbergae, 1743. 4t. lterum ibidem recufa 1747 In Hifpanicam linguam translata Chirurgia prodiit an. 1 7484 | ficinfcripta: Inflituciones cbirurgicas , o cirugia completa univer[al., del Do&or Don Lorenzo Heifter , &c. donde fe tratan con la mayor ; " claridad todas las cofas pertenecientes a e[ta ciencia, tanto de las de£iri- | nas antiguas , como de las modermas. JNiluftrada con gran rumnero NN ODOoOCEEN — 0. $03 de laminas finas, y uy puntuales , que. demmeftran al natural. todos los mas precios inflrumentos sy operaciones chirurgicas &c. — Tradu- -cida de la lengua latina por D. Andreas Garcia Vafquez, Ci- vujano de Fonulha de f[wW Mojefiad , ^ quiem lg dedica ab Rey muetvo Senor.. Tomo primera , em Madrid , por Carlos Rey, zfumo de 1747. y Jomo fegundo por D. Migück Francifco Rodriguez ,. dtn- «0 de 1748. 4C Angli eanr füa lingua femel iterumque evulgarunt. Ter- tia editio hoc indice innotuit : 44 General Syflem of Surgery , contaiming tbe do&Gvine and menagement I. of lVounds, Fratiures , Luxations, Tumors and. Ulcers of al Kinds. —— IT. Of the feveval operations performet om all parts of tbe Body. | III. Of the feveral Bandages applied im all operations end. diforders. — Tbe «obole tlu- ftrated. «witb: tbirty eigbt Copper Plates, exhibiting all tbe Operations, Inftruments, Dandages and. improvements, according to tbe modern and. mo[t approved. Pratiice Gc. translated. into- Englisb from tbe latin of Dr. Laurence. Heifler 4. Profeffor of Phyfic and Surgery in tbe Uni- verfity of Helmftadt &c. tbe tbird. Edition London MDCCXLFTII. in 4t. Laur. HgiSTERY lwflitutiones chirurgite, latinae , Editio IT. prioribus longe emendatiores & au&tiores, Tomi lI. cum ta- bulis aeneis XL. Amftelodami, r7$0. 4t. Compendium chirurgicum, fivé Chirurgi» parva, ger- manice, Laur. HEirsTERE kleine Chirurgie , cum tab. aeneis VIII. .inftrumentorum maxime neceffariorum , prodit NocMBt- ge, 1747.in 8v. | Oratio de incrementis Anatomie in Hioc feculo XP IIL publice -di&s, cum Amnmstomie & Chirurgie Profeffionem Helmfta- -diifufciperet, d. XVIII. Iun. 1720. Guelferbyti. 8v. De 04 5 9€ oc sm : De inventis. anatomicis bujus- feculi , Programma T audien- | dam Orationem sditialem invitans, Guelferbyti 1720. 4t. — Iudex plantarum , quas hoc anno. in hortum medicum Helmftadienfem intuiit. In calce a/iguot wova plautarum gene-. ra confütuuntur, atque ordinis, quo plantz in horto difpo- nenda fint, defcriptio promittitur. Heimft. 1730. 8v. Singulis annis fequentibus 1731. 1722. & 1733. Conti. nuationem dedit Indicis plantarum, quibus quolibet anno hortum. infruxit.— Cuique indici fubjunxit gwedam plantarum genera, ad plantas curatius difünguendas. Compendium Inftitutionum, five fundamentorum Medicine, Helm? ftadii 1736. in 4t. Editio altera au&tior & emendatior. Helmft,. 1745. in 4t. Compendium Medicine praflice, cui loco przefationis przae- - miffa eft Ditfertatio de Medicime mecbanice pre[lantia. Amfte- lodami, 1743. 8v. Recufum eft Venetiis 1743. in $v. Ger- manice verfum titulo : —Pra&ifcbes Handbuch , prodiit Lipid | 1744. in 8. - Syftema plantarum. generale ex. fruclificatione, cui anneCtun- tur regulae de nominibus plantarum rite conftituendis, & Celeb. Linnaei multum diverfze. Helmftadii , 1748. 8v. Io. Henrici Bvk& cKHARDI Epiftola ad Lez1iBNITIVM, de Chara&ere plantarum. naturali, quem partes earum genitales fupe | peditant.. HEisTERvs notas addidit , & procfationem , de BvackHaAnDI, Joccb. CAMERARII & Joach. Iv NGÍI egre- giis in rem herbariam meritis, praemifit. Helmftadii , 17 "so. XE )o( ER $95 in 4t. & 8v. cum iconibus & defcriptione duorum novorum : énnegum M m Burckhardie & rud DES ! pe Mafeum aiatigtaus: $. . quo attificioGf- fima ejus praeparata anatomica , una cum obfervationibus ejusdem | anatomicis & chirurgicis. enarrantur , . taopiisque XII. illeftrantur. — HzisTExvs rogatu Auctoris edidit, & prafationem praemifit. Helmfítadii 1750. 4t. Programma, quo iniquum Lipfienfium judicium de no- va fuarum Inftitutionum chirurgicarum editione Amfteloda- meníi, in Commentaris novis de rebus in fcientia naturah & Medicina geftis, refellitur, Helmft, 1752. "" Medicinifcbe , Quispidy und anatoniüfcbe JVabrnebmungen, Ro. ftock, 1753. 4t. 4NVebft Kupfera. | Continentur hoc Volumine fatis fpifo obfervationes & experimenta curationum ad an- num ufque 172]. fatta, Retiquia adfert Volumini Geftinata in "MSto reftant, ip: "s He ObÍcrVAtONES e Germanica in Anglicanam linguam translate , & fplendida magnaque charta impreffz ; prodie- runt Londini, 1755. in 4t. Defcriptio movi generis plante variffmme |. fpeciofiffnme .Africa- "e ex bulbofarum. caffé, cui in honorem atque fempiternam memoriam Sereniffimi Principis ac Domini, Domini CaRo- L1, Brunfuicenfium ac Luneburgenfium Ducis hodie re- gnantis, tanquam rei herbarice fummi promotoris & fauto- ris munificentiffimi, Prwmfuigie Mluftre nomen impofuit, In d op iNov. 4G. ju Med. Tom. IL SSS qua ($5 1 $8 oC Ss E qua fi: mul multa Botanicorum quorundam hallucinationesine dicantur & emendantur. Cum tribus magnis tabulis aeneis hujus plante ;. coloribus naturalibus PUE IS Bruntui- j £2, typis cn ^os cae d 1753. in foi; max.. GdFiasaiid prodüt hoc opus boda d loco: eademque for- 1 ma 1755. , MEMORIA dum viveret FExperientiffimi, Ampliffimi, Praclariffimi Do&tiffimique M. BONIFACII HEINRICI —.— EHRENBERGERI, Metaphyfices & Mathefceos in Cafimiriano acade- ; qmieo Gymnafio, quod Coburgi floret, Profefforis publ. ordi- mar, Pedagogiarchz, & Collegii Profeffor. Senioris, Illuftr, Aca- Aem. Naturz Curiofor. Collegz nomine "Euclidis II, .xdie XXII. Februar. ann. MDCCLIX. placida morte defuncli, ex Programmate funebri Biredoris &' reliquorum Profe jara depromta. m Dow aa zi ODB2OB OItbPRIIR. 1 "Y A MS 4 uM «adii: m [ev J^ oup x TL a Ü: y" -« "4 dA e v nd - "c y ^ A EIS. $5—F -2111 "a E t " V T Nc LE A4... 910 [ ! e. $a T * " r*m m hm s TETTE U-udio5 2:3101m BeIADE. Wy. " » 2 d , B "Fd LT. "- o4 ^ TX ^ [a^ $4 * $5 ^ 81 - 1 b ov - -— - E ES P. 1 | ut - X LET dis * * - -— ^x pw E! ^ XC "-" MC Ek *» I E k b Vu HE - 1 M Ui iw "ap w 1 € 5 j « & ! N "we r9 [y S " EN: . [US 3 rt 7 : AÁ5 ! m ^ 1 E , à - P 2. " í c 9 EN IW ES d N " FM A 3 M N 1a ta ' ; : « "4 - e E , EU - à — t E - I T. p -— i 1 - " ; ipte 1582 1 tyi;t s ^ 0 NE ,imifimsraeqes Pe .ifüilqen 1A. Xu QC iuifsod NA MENS be j (dE - Ma dida j yt dia , SLM. aT - 121 ULAEII VM. eos cnl, iftos 2i obti go) giao aec Shnünoow * P d : | — - 3E. $o9 Ó vs quemdam & nominis & eruditionis fanGioris fama quam celebratiffimum, & paucis abhinc annis de- fun&tum , morti vicinum dixiffe ferunt, fe tres potis- fimum ob caufas quam lubentiffimo Ixtillimoque animo ex hac rerum terrenarum caducarumque colluvione difcedere , toti. demque commoda. nullo pondere quamquam preegrandiffi4 mo; eeftimanda, ex fuo quam beatiflimo obitu effe deporta- turum. Primum: Se beata morte ab ifta peccatorum mole , | qua , *qui Deunr fincere cordateque diligunt, fua cum maxima animi egritudine triftiorique affe&tu affüguntur, non ita mul- - to poftiriliberatum. JDeimde: Fatis fefe humanis, iisque no- ftra cumprimis aetate periculorum calamitatumque pleniffimis, ereptum, ad diem iftum non pervivere, Chriftianis, quos ec- clefia Romano - Catholica fanCtioris fuae focietatis communio- - ne düobus abhinc faeculis, & quod excurrit, expulit, quovis fere malorum calamitatumque genere, bello funefüffimo ex- orto , imminentem. JJenique: Se fe fragilioris corporis com- pagibus laxatum tandem aliquando ad illud beatiffimaram men-- tium concilium atque felicitatem perventurum effe, cujus pree- ftantiam magnitudinemque ne cogitando quidem quis fibi ani- mo effinxerit, nedum eloquerido confequatur. Sentiat, per me licet, de media potiffimum cauffa, quod quisque velit , füoque utatur judicio. Qui enim temporum noftrorum faciem animo ;perfpe&am habet, rerumque noftra. rum preefentium non omnino nefcius eft, hominumque. no- . ftrorum impiam maximam partem vitam, immemoremque be- neficiorum divinorum animum cumiisdem contulerit; nimium quantum etiam caufze. fuiffe intelliget: celeberrimo men Theo- logo, quare in ejusmodi inciderit cogitationem ,. ccelique no- ftri intemperiem vereretur ; non nifi gratia divina averrun- candam. Non difficile fa&u eft intelligere, qui fa&tum fuerit, üt; | sss 3 dum $39 3 ! - €Memorig ^ alum animum ad vitam Viri: celeberrimi, ex fua ipfius án | ri rariorique eruditione, pietate animique integritate ac probi. i tate-omrii laudis genere quam digniffimi ; defcribendam appel- 1o, in mémoriam alius Viri non. minori laude ex iisdemmen- tis ac.animi-ornamentis digni devenerim. ^ Tanta.enim utrius- - que & eruditionis celebritatis, & inimi probitatis ; && non fu-.— .€ata? pietatis, & poft obitum defiderii eft imilitudo , , quanta maxima.eífe poteft, .neque ulla re differunt, quam divérfo ftudiorum genere, quorum alter fan&ioris dottrine préftan- . tià excélluit, aker fublimioris eruditionis mathematicae lau- dibus aliis.-praeftitit," Praeftitit etiam utrique mori, quamlon- :gius temporibus interetfe, non nifi atro carbone annalium mo- numentis inferendis, prolisque pofteritati tanquam :epochaeia- . far, multo calamitatum genere refertae, commendandis. . P/a- €ita enim erat. Domino utviusque anima. Sapient. IV. v. 14. At ve- vo juftus perit ; mec eff vir ponens fuper cor fuum ; £3 viri fan&itatis — eolliguatur , ut «on fit intélhgens :: nam propier malum venturum. colli- gitur juftus. — Tutrat in. pacem , -quiefvaumt fuper cubilibus fuis | ambulans. in re&itudine fua. — def. LPL.v. 1. 2. Quise fane ccun&a longe | fient illuftriora, dum ad ipfum hujus fcripturae generis propo- - fitum perveniens ; & B. denati EHRENBERGERI vitae rationes enarrabimus. Natus eft Vi ir celeberrimus una cum forore munie: ici Ma- tia Elifabetha ; Orlamundz A, R. O. MDCLXXXI. d. XX. Fe- bruar. patre /ndrea EHRENBERGERO , tum temporis Cantore & - fchole preeceptore, poftea megaloa & micro - Eutersdorffien- fis'ecclefize miniftro,: tandemque Dicecefeos Calacenfis Adjun- - &o; matre Zna Catbari ina, nata Zfupelia, :filia. germana Joannis. | HvrgUn, centuria Vinarienfis inftru&toris. : Quorum qui. - dem optimorum honeftiffimorumque parentum omnis cura iB - eo fuit, ut, quam primum quidem fieri poffet, recens natige- ' melli facro fonte initiarentur, regenerationisque lavacre pec- | cong : — t n n - ] D. M. Bonifacii: Heinriti Ebrenbergeri.. ^*IE | catorum: fordibus.purgati, Chriftiani ceetus gremio infereren- tur , eoque fibi confilio exerarunt facratioris hujus fcederiste- fles baptismique fafceptores, Joasnem Bonifacium. REvTERYM , Diaconum tum: temporis Orlamundenfem ,. Joammem. Meinricum: BoETTIGERvM, Senatorem Ohrdruffienfem ,. (cujus abfentis vi- cem. praeftitit. Chriftopbori Heinrici LoEBERI, rerum facrarumr antiftitis . matrisque B. defun&r fratris confanguinei filius na- tu maximus Chriftopborus Heinricus LoEBERvs), & fceminam. hos neftiffimam , Zarberam | Weberam, WEBERt,. paftoris & Adjun- &i megalo- Eutersdorffienfis uxorem perdile£tam.. Admodüm duro.& vite & prima inftitutionis initio ufus: eft B. EBRENBERGERvs, Pratterquam enim ,. quod. primo ae- tatis: tempore non-infirmioris: folum. tenuiorisque corporis af- fe&tione ac mollitudine fuit, ex eaque re plus una vice morti vicinus , verum etiam: ,. quod. optima mater przebebat, tenuis- fimi nutrimenti partem fibi foror. gemella. vindicavit 5. vix. ac: ne vix quidem. unius femettris fpatium. illius particeps effe. po-- tuit. Infaufti enim in. vicinia exorti incendii, quod perdil Qc &orum etiam parentum domicilium opinione citius arripuerat, flammis noftro EHRENBERGERO una cum forore gemeHa, facris: bibliis unicoque cochleari non fine magno vitze periculo erep- tis,. confternata terroreque perculfa mater fatius effe duxit ,. alimentum maternum illi fubtrahere, ne ,. quod: prolis exopta- tee vitae prolonganda infervire debuerat, inortem illi accele- Taret. | Non ita multo poft hunc omnium fortünarum saisi, etiam(íi pater ipfius facro muneri megalo- Eutersdorffienfi, pa-- go inter Orlamundam & Calam fitos. praefe&tus fuerat, attamem Ir ex domicilii incommoditate, neque ex rerum domeftica- rum afflictiorum anguftiis tantum füppetebat, quantunr ad. opti- mum hunc filium inftruendum primisque humanitatis princi- püs infermandum fatis erat. Quoinde faQtum eft , ut, ja&tis primis S12 bre | Mentoria o o. primis Chriftianze do&trinze fundamentis, noftro quotidie non per etatem folum, verum etiam perfrigida hyemis tempe- ftate jam Calam, jam Orlamundam, dodrantis. hora interval- . lum a patrio :domicilio fitas , commigrandum fuerit, quo ibi-- dem, quibus in Ícholis.publicis ac. privatis tenerioris etatis pueri impertiri folent, primis humanitatis fundamentis ,. do- &oribus Cafparo Dan. Scuxizio, Re&tore ludi Calacen(is me- ritiffimo, pariter ac M. Sam. MüLrERO; plurimum Reveren- do Orlamunde Diacono, imbueretur; quorum tamen in ftu- dio ex eo, quod fibi artium liberalium magiftri faepius com- mutandi fuerint, non parum fibi mora ac retardationis alla- tum fuiffe, haud parum f&epe ipfe b. Vir conqueftus eft. Tan- dem, quum annum jam decimum fextum compleviffet, dura haec ac moleftiarum plena peregrinatio fcholaftica finem ea re confequebatur, quod provida parentum cura celeberrimo . eum Lyceo Rudolphopolitano tradebat, inftitutione. M. Mi- chaelis ScHwiMMERI, ReCtoris, & M. 1o, Ernefti MüLrznI , Con-Re&oris, omni humanitatis ac politioris do&rinze genere erudiendum. . At enim vero reque hic fine multo abore mo- leftiarumque mole litterarum communiorum ftudiis vacare po- tuit Quem enim admodum adhuc exiguorum profeCtuum difcipulum ultima fibi claffis fecunda fubfellia vindicabant , medium illum in primanorum ordine colloceverant praecepto- res. Quemadmodumjam vero omnia, qu& fibi acciderant , in ufum fuum convertere b. Vir confueverat: ita etiam hicce ftudiis fuis non fatis accommodatus locus eo ipfo inferviebat, ut meticulofus aliorumque condifcipulorum confortii fugiens perpetuo fefe domi ac rerum fuarum finibus contineret, qua- - ;que in litterarum profe&ibus deficiebant, indefeífo pertina- . ciórique earum ftudio , atque auxilio divino , ardentiffimis precibus fibi efflagitato, comparare fibi atque compenfare al- laboraret. Quo in curfu non parum fibi adjumenti attuliffe feepius praedicabat dotiffimum Rostvw , celeberrimum Mani: 1 | D. M, Bonifacii Heinrici. Ebretibergert, $13 ..cinee Do&torem ac domicilii hofpitem: humamflimum, fubfidie — fibi venientem ac litterarum ignorantiae confulentem. — Bien- nio exatto, quum jam in eo eílet, ut emergeret, quemque xeferre debent juvenes ftudiofi,. debitum illum ac. convenien- tem e magiftrorum preele&tionibus perciperet fructum, itetum illi felicior hic ac expeditior ftudiorum fcholafticorum curfus, modo .aggreffus , interrumpebatur. Finem enim eorum illi . amperabat optimus parens, nefcio, quo confilio .du&us , fa-- iusque.ducebat, filum hunc perdile&tum ftudiis academicis fublimiorumque fcientiarum culturae accingere. .Commigra- vit hac mente lenazm, fedem illam ac.domicilium emnium fci- -entiarum .«celeberrimam, ann. MDCXCIX. ftudioforumque aca- «demicorum albo d. XIV. April infertus eft, Pro- Re&tore «Magnifico, D. Georg. SCHvBARTO , Hifloriarum ac Eloquenti& 3Profeffore, fafces imperii academici tenente, San&ioris do&rinze culture «arimum Sic talia b. EHRENBERGE2VS, eaque mente 2c.coníillio primum vitae aca- demiea annum omnem fíuarp operam difeiplinis philofophicis dedit, quibus rite, quodque fatis eft, perceptis, confequenti- bus annis totum facratiorum litterarum curfum pertraCctandum adjunxit; quarum omnium Íícientiarum, verum quz 'Theolo- gum & preeparare & confütuere & exornare folent, Do£tores ac Profeffóres, eosque longe celeberrimos habuit, in ZLogicis .D. do. Paulun HgeENsTREIT & D. Io, .Pbil, TREYNERYM, in Me- tapbyficis & Fthicis pariter. acán. T'beologia tbetica eundem D, Hg-..— RENSTRELT, in Polkicis & JT beologia; exegeiica jam dictum "TREv- NERVM, in £Ébraiis D. Jo. rtudrezm DANZAvM, 1n. Cbaldaicis, Sy-: Tiacis, Samaritanis & accentuatione, gaque & profaüca & metri- Ca, Jo. Réinb, RvsivM , tum-temporis Magiftrum , poftea S.S. Theol. & LL. OO. Doctorem ac Profefforem longe celeberri- mum. In Iure Nature LvNcERsHvsIVM, id temporis Philofo- - phiae Adjun&um, poftea Paftorem & Theologice Do£&orem , - Adpp.IVov. AG. Pbyf. Med. Tom.1T. d ij in 27! soscsosU or Meanoría in hifforicis Jo. Jac. SY&B1v M, eo tempore Philofophi: Adjun- £m poftea logices ac Metaphytíices Profefforem celebratifli- mum. Artis diífputatricis duces fibi elezit D. Jo. oc. MürrE- &vM, Moralium Profefforem, & privatos intra parietes BarE- gvM feniorem, Phiiofophiee adjunt&tum; in phyficis & niathe- maticis Georg. Zlbertum HAMBERGERVYM), Phyfices. ac Mathema- tum Profefforem longe celeberrimum. Mirum quantum fuit, quod fefe ex hoc ftudio mathematico & utilitatis & jucundita- tis percipere fenfit vir beatus; eamque ob caufam ,. quod fibi reliqui effe intellexit in ftudir theologici cultura temporis , to- tum id ad eximii hujus ftudii mathematici difciplinam confe- rendum effe duxit. ... Poft quatuor annorum fpatiunt, ingeni exercitationibus ac ftudiis academicis lenae confümtum , quod venerabilis pa- fens ceperat confilium, noftrum domunt revocandi laboribus- . que facris aecingendi, totum id B.LorsERvs, facri coetus Or- . lamundenfis antiftes , commutavit, perfecitque, ut animum - ad vitam academicam appelleret, quosque in quovis fcientia- rum gerere non vulgares fecerat prafeCtus , juventuti ftudio- fe dicaret; cujus de confilio fibi magifterii honores Do&toris- . pue philofophice gradum , celeberrimo HAMBERGERo Decano, - & D. lo. lac. MürrLEao Brabeuta; conferri curavit, Habuit - tuni teniporis, quo natura ferebatur humiliori fra&tiorique ani- fio, qui erigerent illum rebusque ac exercitationibus publi- cis, quee futurum academicum do&torem decent atque perfi- ciunt, fufcipiendis adderent calesr; quorum numero alter erat - beati contubernalis, Georg. Pbil. BoEugiM ,. Heidelbergenfis ,. | vir de noftro & induftrige & pietatis exemplo & concinniori — expeditiorique ftudiorum pertrafctandorum ratione infigniter meritus, quique Paftor primarius & Scholarcha Oehringe diem fupremum obiit, alterve, quem alterum fuum Afariam falutare vir beatus confueverat, Chriftopborus Auguftus HEVMAN- D. M. Bonifacii Heinrici Ebr bitréeri. $14 | NYS; S.S. Theologize- D, & Profeffor Geettingenfis, vir, € c 1jus nominis ac meritorum excellentiffimorum memoriam omnes excipient anni.confequentes. .Huic celeberrimo viro, quo- .cum arGtiffimo amicitize vinculo ad cineres ufque conjun&tus fuit, omnia, a Deo, omnium rerum datore cum difceffüm fuerit, accepta referebat B. EpRENBERGERVs, feliciffimoque hoc fibi perfaepe.preedicabat, factum efle aufpicio, ut conti- gua . fuerint füa ipforum -mufea , ex eaque re fibi quovis die .,copiam effe fa&am, funm HEvMANNYM conveniendi, eumque .do&iffimum. exercitatiffi imumque E Scripturee interpretem 1n. le&ione biblica ducem habendi. Quas creborrimas iufuper .habere folebat difpu utationes publicas do&tiffimus HEVMANNVS, .amicum hunc fuum faepius non folum fibi opponentem adíci- vit, ,excitavit etiam, ipfemt periculum : fadceet i ingenii vires. canquiü tuaque. eruditionis apparatus quid. valerent cujus ami- ciflimis monitis confi! isque: ut:morem gereret, ann. MDCCV. difputationem de INuneri, denarii origine .confcripfit , magneque ,cum laudis applaufu feliciffimeque conatu habuit. .Quemjam .vero fibi & theologicae «& pbilofophiege. eruditionis auctorem ,confültoremque. obtigiife gloristus. eft, eundem & fuaforem &: ., ducem peregrinationis in Hollandiam füfcipiendze: fecutus. eft. Viam-fuüb &ufpiciis .divinis optimorumque parentum .confenfu ingreffi funt ann. MDCCV.-d. XXX. April. iterque fuum per Franconiam, Francofurtum ad M«enum, . Darmftadium, -Hei- .delbergam , Manhemium aliasque Rheno & fuperiori & infe. | riori adjacentes. urbes. celebriores fecerunt , usque dum .tan- . dem Hollandiam ; ipfam. & foederatum: Belitum; ingreffis fibi ce- lebriores urbes , academias, bibliothecas -virosque & nominis &. eruditionis fama infigniores,.aliasque res notatu digniores - invifendi copia fa&a fuerit. :Quo per zeftatem fa&to. reditum - fibi via, qua. Hamburgum adeunt, per Saxoniam inferiorem . parabant elapfoque Septembri. menfe falvi & incolumes Ienam a& Rm patriam perveniebant. ttt 3 "Redus Ld 516 j Memoria - Redux fa&us celeberrimum Jo, Fronc. BvppEvM , "S7 Theol. Do&orem & Profeiforem, quem virum de omnt refa- .. cra & ecclefiaftica infigniter meritum fibi interea lena arceffi- | . verat, audivit Theologiam moralem & Hiftoriam ecclefiafticam N.Tetftamentiexponentem. | Adjupxit hisce laboribus theo- logicis Collegium Aftronomico- ioc ipii , curiofum & alge- - braieum differentiale , praeeunte fibi Cele . HAMBERGERO, per- petuisque infüper artis difputatricis e; :ereitationibus,. & publi- €is & privatis in libros fymbolicos, preside Celeb. D. TaEv- NERO, miro ac egregio interfuit ftudio; quibus omnibus ditci-- plinis fatis abunde inftru&tus ipfe initium fecit ,. aliis operam prele&tionibus fuis philofophicis dandi, Prarfidisque munere .; haud. parum fzepe non felici fücceffu perfungendi; qua etiam . re concatenatisque laboribusacademicis. perfecit, ut fibi infpi- ranti nihilque opinanti arm., MDCCKXII. in Facultate philofophi-- ca, Adjun&ti honores deferrentur, quibus fe neque ineptum, neque indignum etfe publica difputatione, quam proloco dicere: moris eft; deStudio novitatis in Pbilofopbia, demonftravit. Anno con- fequente difputationeque de novo: Laterae magice augmento habita, fuafor iliac impulfor fuit Celeb. Profeffor HAvwBERGERvs, Pro-- feffionis Mathematum, obitu Celeb. CogrLzzr, lHiuftr. Cafimüriani academici , quod Coburgi floret, Mathematum Profelforis ,. vacantis, competenda. — Ante vero quam. Serexiffmi Wluftr. Ca(imiriani /Vatritores fententias de hoc munere deferendo com- pofuerant, factum eft, ut, quod tum temporis Hilpershufiee fundabatur Gymnafium academicum , Erneftino- Fridericia- ^; num, illius Profeffor Mathematum & Logices pariter ac alum- ' - norum infpe&tor vocaretur, hujusque- muneris, fibi à S. vene- ' | rabili Jo. Franc. BvppEo oblati, capeffendi cauffa una cum illius: r . Dire&tore vocato , Celeb. Gottliebio STOLLIO Hilpershufiam D. profe&us, siuilious folum inaugurstioni intereffet, verum etiam [s poftero die.difputationem de Matbefi nobilibus digua , refponden- i» te Jo. Phil. Ioften a Ioftbeim , Equite Franco haberet. Quo in^ — munerc perfungendo mirum fane quantum eft,quod & Serenif- A , ófmorum ——- io ow» Pe t D. M. Bonifatiü Heinrici Ejrenergeri. E: fiiorum pm ac Principum juvenum ,, quorum difciplinze mathe-- matice inftitutioni praefe&tus fuerat, clementiee, Profefforum . àc Collegarum, muneris fibi rationibus. conjun&orum., amici- tie ac humanitatis, omnium ac fingulorum auditorum. pietatis, Obfervantic ac obfequi! , reliquorumque incolarum caritatis eque ac benevolentiae quocunque tempore perfenferit. . Anne MDCCXX. aufpiciis nutuque quam clementiffimo Sereni]imorum Yuttr. Cafimiriant academic JVutritorum, Perillu- ftris ac Splendidiffimus noftri Gymnafii Scholarchatus. Noftrati . Profeffionem Mathefeos & Metaphyfices una cunr Sub-infpe-. &oris alumnorunr officio, morte b. /o. Ift. BobngNi1 derelittam detulit, quam venia tandem abdicandi sdhue quam optime ad- miniftrati muneris aegre impetrata, a Gortzfr. Lvnovtco , S, S. "Theol. D: & P. P.O. & Gymnafii Dire&ore inauguratus d. XII. Tulii Oratione de Studii mathematici impedimentis habita ,, , bono au- fpicio acceffit. | | Fuerunt id temporis, qui ex eo, quod "ioya haec fparta. diminutum non folum ipíi falarium numerabat, laborésque con- tra ac muneris onera adauxerat, verum etiam b. Viro, qui Hil-- pershufize quinque jam Profeffores muneris loco praecefferat ,, ultimum Collegii locum adfignaverat, fecius hanc officii com- mutationem illi interpretabantur ; at enim vero, quze numinis füpremi provida rerum humanarum cura eft, perfecit illa re- -— gum eventu, [lluftr. Gymnafio Erneftino- Fridericiano ann. MDCEXIX. plene exaué&torato ,. ut nihil plane b. Vir reliqui habuerit, quod fibi exprobraret, multo minus vitio vertere poffet. Neque, quem Illuftr. Cafimiriani preetulerat locum, fefe non ita multo poft demonftravit, fortunarum ipfius ac re- rum amplificationi non effe defuturum. Illi enim brevi poft E tempore alio vocato muneris rationes atque emolumenta. non 3 infigniter folum adauxerunt falariique augmento exornarunt . Serenifft i Nutritores, verum etiam, celeberrimo D. Alberto Me- "o VERPOORTENIO anujo MDCCXXXI. Dantifcum vocatc, ce- | ttt^2 leben. 512. | | .. Menoria Jebettidgutie D. loanne Conrado -" SCHWARZIO , Alia E Ípe&tore. & ProfeiTore,in ipfius locum furrogato, b. EaRENBER- GERYM in celeberrimi ScHwanzr locum füccedere indulgentis- fime jufferunt; cui quidem muneri tam .diu magna .cum laudis amplitudine prefuit. quoad anno MDCCXLVVIL celeberrimo Joanne Martino.CHLADENIO, tunc Direttore adjun&o , jam S. S. Theol. D..& P. P. O. in Academia Fridericiana Erlangeníi lon- ge celeberrima, in ipfo Paedagogiarchatu fucceflir. | Habemus de beati viri praeftantiflima .eruditione; über ma de&trina, ampliffimis muneribus pariter.ac eorum. .admini- ftrandorum ratione.dexteriori. — Sequitur, ut etiam .de illins rebus domefticis mentionem faciamus, Quam primum fafli-. dire videbatur focietatem .conj jugalem, llam .deinde appetit , -minus:tamen fuo ipfius, quam optimi parentis arbitrio, confilio .& fele&u , facroque fibi .connubio .ann. MDCCXIV. .d. VIIL Novenibr. "Megalo- Rutersdor&ii conjunxit Sophbizus E ifabethemn DErINHARDTINAM, Vir£inem eleCtiffimam, filiamque To. JufliBsiN- HARDTI, Sereniffimo Principi Rudolphopolitano a. confiliis fa-- «cris.& aulicis adminiftri, natu maximam. Perbreve temporis fpatium hoc illi conjugii aufpicatiffimi confortio frui contigit. Qua eüim optima . haec conjux infirmiori.corporis affetctione fuit, fa&um .eft cn ut.jam any, MDCCXVI, Paíchatos die alte- '*0, ottavo &ie poft filioli partum, purpura alba & epilepfiaute- TinailliX& fatis humanis,eriperetur. Vti flu&tus ;flu&tum, fic etiam malum mala hoc.anno excepit. .Obitu.enim & fideliffi- mae matns &-perdilettee forotis, natu fecundee, eodem anno e vita difcedentium,:expertus eft, . quanta malorum. mole morta- lium fragiliorumque hominum.vita prematur, quotque quantae- que fibi in pofterum etiam hüjus modi calamitatum cafuumque triftiorum.varietates forfitan fint .exhanriende. ^ Magis itaque : neceffitate paternoque officio adátus, fuperftiti filiolo fideliffi- ma matre pr ofpiciendi,. & arbitrio optimi parentis, quam fuimet . * us altera fefe vice ann, MDCCXVII. d. XXV. Maji-matri- — monio D. M, Bonifacii Heinrici Ebrenbergeri. — | $19 . monio conjunxit cun Helena Dorothea Rofina, ele&iffima fanCtiffi.. maque virgine & filia fuperfüte ulii [Vicolai K ANISIT, mercatoris: Calacen(is honeftiffimi, & nepte Georgii RANIsIE,. Confulis Cala- cenfíis ampliffimt. Vbiexhacduas filias totidemque filios fufce-. perat, una tamen cuni prioris matrimonil filio morte, tenerri-. ma adhuc atate, extin&tos, illi haee etiam optima conjux anno conjugit oCtavo,. cachexia per biennium laborans, erepta eft. "Tertia itaque vice rebus fuis domefticis confulturus, anno MDCCXXV. d. XIiI. Novembr. Hanoviae matrimonium iniit, cum ima Catharina Sophia, filia natu minima. Zo. Guilieblni RHvMr-.. BELIIL, &erarii principalis Hanovienfis confiliarii meritiffimi. Aft ^ proh dolor! nondum annus. effluxerat, cum vinculum hoc feli- ciffimum jam difrumperetur. Ano enim MDCCX XVI. d. XXIV. Septembris, poftquam optima haec conjux filiolam pepererat , purpura alba extünguebatur, | Senferat tunc Vir beatus ipfoque rerum ufu edo&us erat, quicquid jucunditatis habeat ftatus matrimonialis, acerbitate cum eo nunqvam norm'fere conjuncta longe faepius effe inferius. Sentiebat vera etiam muneris gravitate admonitus, fefe duobus liberis, ex altero & tertio matrimonio fibi reliCtis educandis imparem effe, minusque expeditum, ex eaque re maximam fibi fuübeffe caufam intellexit, quare novam fibi rerum fuarum do- mefticarum fociam quaereret atque adminiftram. Duxit eocon- filio uxorem anno MDCCXXVII. d. XXV. Novembr. Mariam Sophiam, gente Wolff bardtina oriundam, viduam Chiliani, DoGto- ris Medicinz celeberrimi, matronam preeftantiffimam, vitaeque quam defideratiffimi mariti maxima nunc cum luctus acerbita- tefuperftitem. —Vnicum tantum ex hac ultima uxore filium procreavit, primo trimeftri, una cum filiola ex tertia uxore füfcepta, denatum. Vnicam itaque tantummodo filiam (ibi fu- perftitem habuit, primam ex fecunda uxore quaefitam, fdeibei- tani Fifabetbam, Domino foauni CbrifHano LcK1o, Serenif/morum juventutis PIRE M Saxo - Coburgico- Saalfeldenf, Informatori, Illuítr. 425 NN .. 4Memoria. — m— "Ailuftr. Célliacani Academici Morelia Profeffori celeberrimo, & Bibliothecario anno MDCCXXXVII. in-matrimonium collo- catam, verum jam anno MDCCLI. placida morte ablatam. : - Delati tandem fumus orationis nexu ad vitae exitum, que b. EHaENBERGERVS & nobis & rebus humanis ademtus eft. Iam illi anno MDCCLYV. tempore auctumnali raucitate infeftato & publicae & paedagogicee preeleCtiones erant intermittenda 5 quod tamen malum. quum illi neque fomnum quietiorem, neque ciborum cupiditatem appetentiorem abftulerat, ea re vires cor- poris, quod adultiori conftantiorique. cetate natura firmius opti- meque affectum habuit, eo usque collegit, ut non vocem folum. Tfeciperet, verum etiam muneris fui officiis & praelectionibus faltem in Mufeo continuandis fatis abunde idoneus redderetur, usque dum demum anno MDCCLVI. d. XX. Febr. Perilluftris ac fplendidiffimus Tlluftr. Cafimiriani .Scholarcbatus fatius conful- tiusque effe duxit, Virum tot tantisque meritis pariter ac offi- €iis exfplendefcentem rude .meritiflima, ex eaque re fine ulla. SSalarii & emolumentorum digünutione donare, remiffionemque illi & animi & corporis, tot tantisque.curis & laboribus pro falu- te & incolumitate liluftr. Cafimiiriani nunquam non fufceptis defatigatorum, quam benigniffime concedere, Hoc in otium collocatus, quicquid & mentis & animi habuit virtutis, totum id n stern anime falutiscomparatione fibi ferventiori animi de- fiderio expettatee pofuit, nihilque eorum in preeteritis reliquit; quibus, qui ratione utuntur & Spiritus S. con(iliis falutiferis ob-- temperant, vera fibi animorum .beatitati profpicere debent. Senfim denique pedetentimque omnibus corporis viribus labe- factatis atque exhaultis, animi vero & mentlscorroboratis,ro . boreque ac virtute fidei fuffultis,in marafmum tandem fenilem implicitus d. XXII. Febr. anno MDCCLIX. hora XI. no&te pro-. vettiori, placida quietaque morte, fineullo.corporis dolore obiit, votorumque pietatis fuee damnatus, ad-divinum illud fan&torum ariimorum.concilium ccelitumque beatorum ccetum commigra- vit, natus annos L'XXVIIL dies duos. E Dec "XU EC $2t Defignatio Scriptorum d : 4 bearo "'EgHRENBERGERO | P orn juris fa&orum. (SE $sum Difputationes Tene divulgate. be numeri denarii origine, Refpondente Francifco Wilbeimo Stenglero, Heidelbergenfi, lenze; I705. 31 De Polemofcopio BEDt y 1709. Ofich Pofterior eod; anno.. ui De temperamento Maithenabido, 1710." | | . ' Adjur&usprotoco commentátus eft; De ftudio novitatis inPbilofophia, 1712. * ^ -- benorum novatorum requififis,, eod. anno. Novum & curiofüum Laternae magicce augmentum, iz 4. Hildburgbufie.. Bifput. de Mathefi nobilibus digna. Refpondente lo. Phil. dee Íten a loftheim, EquiteFranco, 1714. | Progr. De ftella, Magorum duce; 1715: Difp. hiftorico - mathematica de infelici refotmatighe Pontifi cumin mathefi, 1717. | Prograsmata, Coburgi publicata. — Die Vorrede. vom Eiuflufi derer Planeten , bey Recenfirung umd Ciniple- tirung des Iob.:Cbr.:Sturms Jagenatinien lügenbafteu Steruwabr-: faserey, 1722. De recéntiori circa Cometas contéoverfía; 1721. -- pluralitate mundorum , QESD --.Ícala ad mathefin, 1725 .-» vi imaginativa, eod. anno. -- fluxu & refluxu maris ex fententia Cartefiana difficultitibus nondum liberata, 1724. --. maris reciprocatione ex fententia iu Honorati Hebr 1724. »-- ccelo ex una vifo, 1725. om Nos, 48. PEyMed. mH. equa os as Shut $22 o *RO)OoCOES De ccelo ex Venere confiderato, 1727. - -- Mercurio ac Sole obfervato; eod. anno. -- aliquot novis Geometric Pr aep. in campi giesgpe infti- tuendis, 1729. P -. ccelo ex Marte & Iove fpe£tato, 173 I. -- Cofmcaex ove continuata, 1733. — Befibreibung der Experimenten, fomit der Lofipompe künnen I : ^ -gerden y it Ferfem, 1734. T De celo ex Iovis fatellitibus & Saturno: vifo, 1735. — 2o cl De ftudio inclarefcendi bono homine indigno , 1736. De Cainane, Arphaxadum inter & Salam Bibliis Hebraicis: oniffo , a xus vero interjecIo ,.. eod. anno: Duo Progr. de Longitudine & loco in mari jayeeignao; 1737. . "Tria Progr. de nocte, r738- | De artis pingendi cum fcientia amicitia. 1739, De fpeculis quibusdam vitreis cauflicis ,. eod. — — exmenifco parandis,- eod. — —- majori foco przditis, eod. De radiorunrper lentem vitream in. fpeculum connexum imfnifforum | e. greflu, eod anno. | De radiorum in fpeculuni connexum convergentium reflexione ac SU gata unione, I74I- De mediis Solis radios in longam diffantiam colligendi, eod. Ejusd. materiz continuatio , eod. De fpeculo cauftico exmenifco ad quemcunque focum deideratim. aptan- do, 1742. | Pr. quatuor de deceptionibus oia 1742. & 1743. Pr. de Camera obfcura & T'elefcopio reciprocó, 1743. | "Tria Pr. de deceptionibus dioptricis & catoptrico - - dioptricis, 1745. Pr. de fonte Heronis duplici , eod. De amatrice lumen & fcintillas fpargente, eod. E Additamenta quadam ad regulas proportionum dupli & practica 1talice ; — 1746. De quibusdam novis problematibus geometricis , 1746. Continuationes quatuor, 1747. & 1748. De Tabulis firiatis ; 1747. F jusdem fupplementum , eod. - Deoperum divinorum perfedione a sedemtione cognofcenda, 75 : b *— da X $55 5x Qu OSEE Cossus eo Qo Ln 9. e& QE d ROSEO SOOO s ve GYe Gre BeVUSUUE d u^ u wg dens x KGSIQS 2 eYoG(P Gv? GYPc Do DTI ERES $99 £5n85552505454525052652655654 P QU M, ih n ARE Spe NP ER cm "2 ME ME os UG AE P5: m NC COS n ES STS Zh 2 pew INDEX Afterifcus numceris preefixus. Mjpeudici pa- ;ginas Andicat. | A. Mfcefus i in.abdoniinis cavo :363 eoo lingux, conf. ancina ;Acetofella dri re nai remedium 68. 179 Acetofelle ,virtutes 169. dae 9 zbi mc eX ;proventu, copiofo - pla- |. viarum ., jnundationum ,pracfa- . gium 369 — 2 falis virtusinstellendis atra- |. menti maculis 374 Acetum quomodo: fitex;vino 133 v -—.tartarea. corpufcula , conti- net ac fimul dgnignis; refertum Sae, —. — ingeflum num: fanguinem ,reliquosque : humores coagulet , an diffolvat 434 e -— nuin vermes, ,contineat 135 : Aceti natura examinata -133 — deflillati vires X242 ^9 Vini vires egregix 132.155. 136 noxiz 137 — — vis refolvens 411. antinar- , rotica & alexipharmaca | ibid, -— — Eexhibendi modus 137 434 - Aceti mangonium hujusque ne- xa 410 Achatinorutn globulorum genera- aio *2os AcidilarumRuhlanerum examen & wires 269 ,Acidulis de: Übergenfibus .diflerta- «io * 4353 Aer. purus. ài imputis quantum.cón- ;ferat ad ,valetudinem confervan- . ;dam & .deflruendaim 439T eie -— quomodo concurrit ad lapidune -Senerationem 179 Aeris álcali volatile d&c. id. alcali acus. ^ o- — .cólor ^21. :quid * 260. fequ. RM 262. unde * 20. feqqu. ntn qualitates phyfiez (*249 — gravitas & elafticitas * 349 :Aeres.Hebrzorum eft cedrus Libe ani 379 -Áetati dMotefcchri: falubres exercita- tiones * 4851 - Aetiologia;chemica (trad) * 449 Aethiopis: antimonialis & mineralis vires 30. Íeq. *252.254. "uuz2 -— Aetitae- M ti: Ga aRXSAO5255^25553 — d CAES vs bct A Acti definiti * 93: | dcféripios & - differentia ac generatio * 193 194.- Xeheh Üfüücinmus ^ *20$8. nota b. Actito - ammonites - bucardites " 105 Aetito- colites ^1s- nota d. Aetil zvexd'oTo , progr. - P" 451 Aetius illuflratus X 446. 449. Agirici mineralis character & indos leg «- 2504. Agrorum fertilitatem auget marga, fterilitatem illis inducit argilla 304, Alvum folvit coffez potus cum la- A ^ rypaia, / vid. Pelvigitu dE iT66.4 | 286 adlberti: (Mich.) memoria * 409. .ejus fcripta | 424. eqq. ; Alcali a£ris volatile" cauffa morbo- m € . rum malignorum 389-. ipfius peftis De Dh lin fal fixum in. aceto 'Teper- e tum | "133 , Aldrovándi Ulyff. methodus erufta- eeor.teflaceor. — . Im ro. dés: tum : bum I5 Aliluja,herba — "90 Alli & ceparum copiofus in cibis - ufus quotidianuis - refolvit tumo- *^^ xem FORSE in dorfo manus ^' Un AN 21f - ^ Ali vària magnitudo i in variis re- i eionibus. E. *319 ,. Aloidis plante character éhiebllitus I)O - C HAIi conflipationt Vormituy fuper-- |. veniens quibus reinediis. fedan- ,qdus — Loxt I. ffticturá tenax 362 'Alexiphatmaca effentia * 249. 251 - j Alexipharmacum | maximum eftace- - ILU fectionibus: üabus 9bfervat -— praparatis inicludegidig "& cón- — - — x bes E crüentz remediom. pulis P» »o büEBdl ... ao. -- fluxibus oris "eenehis BR dium 70. fluxus remedia — *2;5 '*— obftructio letalis — . 2108 "Hisquas uos idieinus —Ó 40 'Aluminofi c globuli: 4jmperatil; 214 Alvus. cruenta in pafflione Mica 384 . — — in puerulis ; 23 sete 179. fumus tabac 1 . li- ^ quor nitri fix cüm "rh drbro 212. 213. coiif, obfizachionm " remedium, /U77 acea Ammonis cornua à gravida. s - ' U'nota'e — — — in pris folidis iR Tofdo?- H9 NOTE ii pen " Aimygdalolithi ^ I e (053* 5oI Analepticum Boerhavjand 115 Ava tovi dco: Cu Progr. tbe * 452 ' Anatomiz ufus iu 'T heologia: pro- , grimmatibus expoffi tuis *'485. 488. | 490. etiam fubulioris, ufüs * 263, — pradtiée utilitas ^^ eq. | -— - (de), incrementis oratio *488. M «40r. $02. $63 Anatomica preparata Ruyfchiislau. dans T 473. Rauii üfshid, 4 — -— -—- ficca incrufta- - tione confervans liquor fen ver- nix 251. alia compofiio 252. Anatomicis inventis (de) 7438. $0L IT sod mirabilia 3 2620 ; fervan- — | Y 31 N DE X. GrH níaffa alba, pellucida, duraque ex fuccino — 248.250 Anatemicorum (de) adoinifiris 3 vermibus progr. ^ 4E, Anatomicum compendium Heifteri —À * 484. 5er. Íeq. —. oc omufazums Abr. Vateri ab '; Heiflero editum * jos Anatomicus &. chirurgicus appara- tus Leysdenii laudatur * 477 Anazomifche Wabrnebmungen,cont. vMedizinilobe &.... uis | E on 3OLt Lois 16 Angiua maligna. in plures lingue hicoua degencrans 299. ; flammatoriz cura; ;.. *249. feq eq. Anhuiba , arbor... | *289. 290 Auhuiba- mir | | * 290 Auhuyba - peayba ; arbor * 289. feq. Anhuypitanga i arbor | Anima rationalis. fequioris fexus, in vehementem motum acta, i My .mentius corporis cconomiam tür- , , bat ac tempore: graviditatis magis EEchbund: activiorque eft 208 — (de) hominis rationali proprium . domicilium fuum generante &c. trac * 425. de ejus virium di£ . .feventia fecundum hominum dif- ferentiam tractatus. germmanicue e 7425 nde H8 (confideratio medica de) - fecundum differentiam corporis, ejusque ftatus fani, vel morbofi .. tractatus germanicus * 42$ Aniimalcula. volatilia. cum lotio ex- creta hximalia conchyliorum . a6 3 "WE E - Anodynus. lignor mineralis Hoff- *289 10133408 Animi. vires poff. gravem cerebri ! vulnerationem. alacriores. & vege- tiores 372. ejus vivacitas quo ma- jor eft in pulillis , eo: minus. ut plurimum eft corporis. roburaoé Anifi lignum . *292.307 Ankertrol i dde Anodyno.-tonica mixtura 49 manni, vid. liquor mineralis ano- . dynus Hoffin. Anonymi. methodus cochlearum * 30. .teflaceorum 14. feqq. Anthelminticum reme ium. 122 Anthropologia forenfis..— * 449 Antimonialis xthiopis vires , . vid, zthiopis antimonialis vires. . Antimonialium ME au ua apologia *253 Antimonium, fere totum - in fülphur . converti potefl *233. crudi vires ibid. ejus reguli medicinalis vires - 29. 30. * 251. feq. Sulphur. conf. Mercurialis terza. Sulphuris aus rati vires in. pectoris oppletioni-- bus 325. ejus: tinctura. liq. mine- rali anodino Hoffin, nupta, hz- morrhoides referat & difcutit 22, ex ejus imartialis reguli fcoriis & oleo vitrioli . vitrielum inarti dulciffunum . 253 Antipodragicum. remedium eft ace- tum vini | . 135 Àntiquitatum. Romanarum per Afris cam, repertarum memoria ,ra- tione. expofita * A52 dnm odicum remedium x 252. .€x cinnabari. ..Afg« uuu 3 . Aorta: 2X D£x /Aortz :anevtyfma 16. inflammatio - a T. 'fuperficiei interioris. morbo- ^facompages — 17 AApoplexia .extinctorum .veficula fel- - dea.inflata iIO$ /Apoflemate .clandéflino .ex rupto mors inopinata | 424 Aqua .eft ;corpus ;eledrigerrimum :92,:nota ».:quomodo .concurrit .ad lapidum generationem *,180. .ejus:cólor-arius unde X268 fqq. /Aquz !bened. :Bat. ;cum , aqu. ;cálcis cvivcqgnixte dfusinteraus — 317 .— frigida potus .effectus mirábi- ilis 212. ;ejus.corpore.calente ;po- - sfus,noxo 168 "Arbor americana -ampliffimis foliis ' t&o.ffructu pyriformi X 39 3.:bac- - .Cifera ;laurifólia ;aromatica 3Xc. - X391. camphorifera, -vid. cain- .phorifera arbor. canellifera * 368. . canellif, indica; * 403. .canellif, ex Sutinama c, * ibid. canellif, Taiwaaica ibid. filv. laponica fol. minimo -— "ibid, — ' sex Flotidaficülneo folio * 286 .— iMaderáaípatana 4* 499 — Virg. citriz vel'Limoniz folio :* 34 f. :Bishaniinis folio *baccata dg! Iso T C. DOO vx 4a Arbores 'indiczx ;radicibus folum :haud profunde penetrant -*283,. Arborum waria magnitudo in variis regionibus "* 319. folia vel per- ennia «vel caduca fecundum . va- rias regiones ** 320 Archiatris: (de) Medicis. «cf, Medici — Archiatri, | ;Ardor ventriculi , vid. :ventricull ar» :dor.: 2i X2 eHDHNHD ;Arenularum ortus »* 18$ .d'Argenville methodus teflaceorum ^* 62 Íeqq..conchar. fluviatil.* 127 .terreft. * 129 .Argilla agris fterilitatem'inducit 304 $s . murus moe /Argillacei globuli prxgnantes * 2 ij Argillarum indoles ' 3303 Ariftolochiz rotundz.radicis ufus i! .extirpandis cerebri funpis — 370 Ariflotelis methodus teftaceorum'* 6G ,Auninoniaci falis ;virtus in *febribus: intermittentibus:36Q. in extirpan- ,dis cerebri -fungis 370. ejus fpi- «ritus ufus ad cariem | 394 AArteriarum .(;de ) .C. :H. ;confipiis sprogr. * 4g 1,sflexu progr. X461 Arthritis vaga juvenibus gravior 298 ,Articülatio 1naxillz inferioris, -vid, ' Maxilla inferior. FI PA SE Ae foetidz vires án ;áfthmate fim-.— : plici 2r. €jus effentiz vires :* 23$ Afcites,-vid. hydrops, n x Bi lactis circa ufum monita 202, -inuus 12, 203 Afpháltum'in globülis]utofis reper- .tum : UH rg :Afthina letale ex. podagra: irregula- Ti I. 7. €jusremedium * 316, fim- .plicis & .cachectici remedia 2o. 'feqq..* 236 "Atheromata : przgrandia .mefenterii (126 Atonia : primarum .viarum 'Jaborane : .tes raro 1norbos exanthematicos fuperant 380 Atta. ' Bafaltis, lapis: 9p UM CDS ER E Atramenti maculas: tollendi reme-- , dium. .. (f 174. Atropzx feu folani furiofi virium ex- « pofitio. indicatur . 434 Auditus: ex: catarrho: turbati: reme- dium przftantiffimum: 235. Avellanarunx ufus ;; qux fymptoma-- .. ta produxit | * 245 Aurantii floris ab. illis: citri differen- .sotia x. *328 B. Balfama nativa in omni aquofo: fo-- ». lubilia reddenda: 254- Barometricz: & meteorelogicz: ob-- . fervationes Helmftadienles: * 489: * 216 Belemnite gravidi ^ "195. nota Belladonnz: baccz: comefzx excita- runt. fymptomatr gravifluna. & fere letalis 216... & Phytolacce vires conveniunt quodammodo. alT Bellofli liquor laudatur; defcribitur . «& emendatur | ; Benzoin, Benzoinum , Benzoinifera . arbor, eft Lauri fpecies * 345. ejus patria *346. 348. habitus * 346- defcriptio * 347. fructus UT ibid. m or * 345.397. Bergen Car: Zug. 4, conchyliorum josplalles * * r. feqq. Bet el, Betve arbor X3 7$ . Bezoar mineralis hiftoria *50g Bilis copiofz: vomitus. in. febri len- a 5 385 Bitumen: íi elobulis: lutofis: reperz- tum: | ELIT Blatta,. Germanis: Scbwaben: .— 127 Bois de: Canelle: P uor A dot Bolariumrterrarüm indoles: — 302: Borbonia; Lauri: fpecies: *248.. pa- tria *349. character ibid; 35r. a: Lauro: carolinienfi'. diflinguitur- ibid; feqq: varietas: *3f£9: Botanici: horti: Helmfladienfis: enco-- IMBEL (4 Eng odor ego — flndir ufus ir medicina | *467; Dounr ltes,. vid. luesz SENTI Braunflein: | | 248 Breynii: Jo. P5;7. methods polytha-- lamiorum: * r16; feq; echinorum: * r18. feqi teflaceorum: * 57: fq; Bronchioram ex: cavtrtubulusimneme: branaceus rejectus: rjT Browne Patric. teflaceorum: ine- thodus: * 104 feq. Brunfchwigix: planta" defcriptio *;osfeq. Heifleri fpecies. 202 Buonnanni PZ.. conchylior;. metho-- . dus: *T15 Buch - Ampfer ,. Bucbbrod ,, Buch- Klee: dC hs W309 Burckhardi Jo. Henr, Epift, de: clia- ractere plantarum: naturali * soa. Burckhardiz planta defcriptio * £o, T d Cachexiz remedia. 125. * 237. fe- bres intermittentes mox fequentis cauffz & cura: 64 feqq. Cadegi indi cft malabatruny *3577 Caffez PSBEX (Caffex circa ufum & abufum adno- eco qo MN TUqTS L— potus cum lacte folvit alvum E*"IC( Li J : : : cw : * 379. fedat cephalalgiam ex ven- - ""friculo ortam 179 Cabatte Coronde,' cinnamomi fpec. *c^ * a oe . Calcariz terrx indoles 303 Calcis vapores noxii 106. viv aqua "mfus fingularis r17. vivz aquz €um aqua bened. Batav. mixte ufus internus s ILI . Calculi fellei 14. wgreé folvebantur ' ^faliva, nec flammz admoti ignem ^ eoncipiebant ibid: eorum examen " bid. fequ. conf, Chlolelithi. Calculis renalibus fociata podagra 4 . Caleulorum humanorum. differen- — "iz $13. circa diffolutioneim ex- VEDONIBOHUT (n9 Ys 313 Calculus ex vefica fellea exfectus - 7218. ejus figna 219 g4libacba eft cinnamomum | * 36g Callimus,lapis, ejusque differentix Vti ipeo PEOR qae "194 "Calor feu ignis quomodo concur- Tit ad lapidum generationem : * T84. Calvariz de'bafi proer. ^ ASI ——. minerales Kircheri * ^1O Calycina corolla, vide corolla. Camphorz maflicatz ufus 212. ejus maíIx fpecies * 359. * 366. ex va- riis vegetabilibus produci poteft: *359 feq. ejus wires *240. ejus ufus in aflhmate -cachectico 2o. fimplici 41. án hyflericis 24. in . variolis confluentibus * 169, ejus -— remediorum vires pritariz'* 249. - eirca ejus ufum in feminis 'caute- — le 325. * 241. ejus & laudani rien tti ana granum dimidium fedaávit "vigilias 211. ejus arboris chara- cu ' éter * 540 Camphorifera arbor * 458. eft Lau- d "r] fpecies ibid. 361. ejus patria * 359. defcriptio ibid. character -^* 340. *366. mas & femina *$65. ejus & cinnamomi differentia ib. defcriptio Boerhaavii * 366, Brey- ,nii.* 360. Burmanni * 366, Cleye- ri* 360. Commélini *362, Grim- mii 359. 366." "Gronovii '* 464. Heifteri * 566. - Hermanni ibid, Kxmpferi * 565. Ludwigii * 566. Milleri * 365. Rumphit-* 366. Schzfferi ibid. Sammatrana *3$9 Campbhorifere:. arboris foliorum verruculz ^ 364. 364 Cancer japonicus in glebis filiceis ! "6g Cancer mammz a cauflis internis ortus feliciter quidem extirpatus, fed in genitalibus rediens 2530, conf, carcinoma. | Cancrofe mamme extirpatiotiis rix methodi QC va- 227 ) Cancrorum. lapidum vires * 24r. - cum Ipecacuanhamiftorum * 245. | . 25 Cancll de Matte, cinnamomi fpecies | * | «. 493 Canella * 289. 367. 2391. alba * 392. 404. alba Peruana eft Winteran& * 391. Browne * 392. five cas- fia | X585 .— ; FN DESEE Cenellifera arbor, vid. arbor canel- lifera.- , Canens articulate & difltin&tim vir- "go,fermonis autem ufu deflitu- (. fa Iis. DT Canis rabidi morfus remedium ace- tun 136 Capitis vulnus graviffimum cum ce- rebri portionis jactura fanatum 364. feqq. ejus vulnera unde fz- pius periculofa 51 Capitonibus (de) ex laboriofo par- tu | * 450 Capperoe Coronde, cinnam. fpec. * 403 Caput Medufx 147 Carbonum a fumo productus fo- por aufertur aceto 136. canden- tium, quorum vapor minus no- xius fit 106. foffilium in. flratis globi reperti pifcibus & herbis | pregnantes X218. conf. pruma- rum vapor. Carcinomatis mamme remedium * 434. occulti generatio , cjus- que curandi methodus nova 223, conf cancer mammarum. Carcinopus 215 Cardiaca gigantea ejusque ;chara- cler defcribitur 52. feq. Cardiaca remedia * 248 Cardiacum maximum eftacetum vi- prs 135 Carduelis , avis, pennis omnibus amiífis per annum vegeta 339. avis hujus aetas fumma ibid. Cariei medetur fal armoniacum 94 Cariofx coftz fequelz 94. App. Nov. ACE. Phyf. Med. Tom.I1. Carieforum dentium rémedium 191 Carina multicaulis vel multiflora deferibitur 17$. filveflris atdoris ventriculi remedium ibid. Carpolithi X a2[ Carrichterus (Bartol,) notatur 17 r, | nota e, Cartilapginez concretiones in vena pulmonali repertz I6 Carua & Carau ell cinnamomum * 369. 371.385 Caryophyllorum oleum fedat dolo- rem dentium carioforum | 1xgr Caícarille cort; effentiz vires 96. 28. *245. a47. ejus vis tonica * 236. laudatur in affectibus qui- busdam pectoris I8 Íeq. Caífia vulgaris, * 368. Lauri fpecies . *385. ejus patria * 386. chara-' Cer ibid. aromatica lignea & Malabarica * 385. cinnamomea * 368. cinnamoinea flricliori fo- lio ignobilior * 403. cinnaimno- mea filv, Iavanica * 403 feq. cin- namomea Barbadenfium * 391, cinnamomea myrrhz odore * 404 lignea communis 'officinar, Dale * 403. lignea laurifolia ameri- cana &c. * 404. lignea jamaicen- fis * 391, lignea f. Malabarica * 371. lignea fufca aromatica C. B, * 405. Malabaricz. defcriptio Caflorei vires 403 Cataracta oculi 4. differtationibus expofita * 482. foo. ejus fedes * 479.482 XXX Catar- INDEX " Catarrhalis infantum morbus tru- . . culentus grafTans 157 Catarrhus fuffocativus. inflans con- . wulfionibus folutus 32$ Catfipiring kndorum, flirps.—— 335 | Catte - Coronde, ecinnamomi fpecies lus ni absol | *403 " Cedri Libani hifloria continuanda , » promittitur *280 - Cedro branca * 289 | Cedtus Libani eft. Aeres| Hebrao- | , .rum b uoa 9 Cenchrites * 222.. eorum genera- tio | * 225, . Ceparum: & allii copiofüs im cibis. - ufus quotidianus. relolvit tumo- rem. magnum in-dorfo- manus 21:5 Ccphalalgia paroxyfmis ex ventricu- lo ortis medeturcoffex potus 179 Cera flavx ufus internus. proficuus —. 245, quomodo ea ad hunc actum. przparanda évam 1464eqq. Ceraforum mmcleorum ingcítio co- piofa que produxit ab 4,1. 45 .Cerebri. (de) incidendi methodo |^. progr. *a51. ejus fungus fclici- ter extirpatus 559. 370. lxíio ejusque portionis jactura ,. fanata * 364. exhiumano phofphori prz- paratio * 486. polt ejus vulnera- tionem gravem fanatam animi —.. vires alacriores & vegetiores 372 Cerebro inhxreus. offis frontis per- tio. feliciter extracta 368 Cerevilia cum lacte nupta, prodeft in dyfenteria 2N feq. * 244. fe-. cundariz cum cumino paratz u- fus in eod. inorbo 345 -— Cervi cornu liquoris fuccinati vires ur a | Cete vigefimus fecündus Tb, Bar- . ibholini : 144 Chalcedoniorum globulorum gene- ratio . *200 Chalybeatum: lac coliibet inenfieim fluxum minium Z2II Chamomillz. vulgaris florum. ínfufi vires in diarrheeis torminofis, co-- lieis. doloribus, hyflericis paffuo- nibus & puerperarum doloribus poft partum. 26.27. * 244. 246 . Charletoni Gu]. methodus conchy-- lior; *12 Chemica expofitio cauffarum | fani & xgroti hominis (trac) * 449. exptrimenta quzdam 253 China de china, vid. Peruvianus cortex, ! 3 Chinati elyfterce 312 — Chirurgi Au:fizlodamenfes celebres. — indicaniur * 1S1 Chirurgia infuforia explofa ^ *1«3 Chirurgiz. inítitutiones — Heifleri | | . * 483. 522 leq. Chirurgicum compendium Heifleri 5i uu "HOME NS Chirurgicus apparatus Leysdenii lau-- 8 datur * am | Chirursifsbe Wabrnebmungen , c£. Medicinifchbe. &ec: 1 : Chlorax, Laurifpec. * 398. excludi- . tur * 599. ejus patria, defcriptio. | & cliaracler X*548 Chloroxylum *3og Cholelithi &arte extracti & per al-.— vunexcreti 256, ef. calculi fellei, Chor- | ÍXN XDE Ws Chordapfo (de) morbo progr. *4sr. Chronicorum morborum c, vid. morb, chron. Chymica , vid. chemica. innabaris virtus exaltata 2$5 Cinnamomum eft. 3nas «& femina * 365.376. veterum & recentio- rum an differat * 376. ejus patria. *-369. 375. character * 540. 370. 372.373. 376. defcriptio * 569. feqq. fpecies * 370. feqq. 422. varietates * 369. 376.379. «ejus & camplhorge | arboris differentia * 365, 5716. ejus «& caflix * 376. .399. five caffia *385. eft Lauri Ípecies* 567. floridum * 385.473. Japanicum * 465. filveflris fpe- «cies * 416. filvefire Americanum Sebae * 353. 347. 405. feq. fiive-- "Wire Barbadegfin *5o9r.. Perua- -num eft Winterana ^ *391:. f:qq. Citrei floris ab. illis auranui cille- rentia * 32$ Ciyfteres chinati 212 Coa gulatiorum fanguinis remedium | *24I Coccalia Ariflotclis *6 Cochlearum methodus * 130. ter- uefirium. & fluviatilium metho- -^dus *108. marinarum "109 Coli color qualis & unde * 261. 265. feqq. Cacliacus fluxus, ejus cauffe 37. cum diabete complicatus curatus. ibid. Coffea, vid. caffea. "Colicorum dolorum remedium 25. *244. egregium. eft cort. Peru- ONlan. -— 460. 361 Colli inflammatio. ad morbos ex-. ternos relata * 249. feq. ejus fpaf- ui aut rhevinatifoai remedium praftantifimum *23$ Co:on maxime coar&tatum 36 :. de ejus valvula diflertatio — * 484. conf, inteflinum colon. | Color quid * 159. ejus quadruplex fenfus ibid. variz fenfationes un- de *26o. origo duplex * 264.. carulei origo * 26j.feqq. Comatofa in febri tertiana | inter- : mittente Peruviani corticis egre- gia virtus 360 Cometarum (de) influxu / progr. *$521. de controveríia recentiori circa illas progr. ibid. Conceptionis fignorum fallacia 390, 393. ejus figna certa- 391.593 Concharum fluviatilium znethodus * 1137. terreflrium *119 Conchylia & teftacea diftinguuntur ^ $2. lapidibus rotundis inclufa *217. eorum claífes * r. feqq. animalia * 6. 82. unibilici * 6. proventus copiofus gx. dé eorum ordinibus methodica ratione con- ftituendis * 440. 450 Confetti di Tivoli * 223: Confanguineorum contagium 270 Contagium ex folis miàfmafis ex- halationibus 270. in confangui- neis. ' ibid. Contufionum remedium || *241 Convolvuli fpecies Tembul | .* 378 .. Convulfio falutaris /824 bre otn XXX 2 Con- | IN D E X Convulfiones ante variolarum eru- ptionem. accedentes non femper periculo vacant 157 Convulfionibus folutus catarrhus fuffocativus inflans 525. hyfleri- .€is & hypochondriacis medetur acetum .. 136 Convulfivorum motuum remedium , 36. 248 Coralliorum patria * 442 Corolla calycina * 339 €or ceti I09. ejus conditio in :*- hydrope pectoris reperta 16. ejus palpitatio 5. feqq. Corneuslapis — . * 226 - Cornu Ammonis - Kugeln *216 ' Cornus mas odorata * 297. gor. ; 302 Coronde eft cinnamomum *369. 570 Corpore (de) delicti incerto medici fecantis culpa * 451 Cortex caryophylloides * 404. Pe- ruvianus vid. Peruvianus cortex. - Winteranus * 391. 391 Corundo - gaubab eft cinnam. * 474 Coftz cariofx fequelx 94 Coflarum fuperiorum & flemi ex morbo elevatio & erofio ingens | | 348 Criminalem in conflitutionem Ca- rolinam medicus: commentarius 7 1.425 Croci folis productio fingularis 255 €rocorum metallicorum vitrificatio facilitanda 5 Crurum prava difpofitio cum fpina ' : bifida juncta 30f-396 ., €ryflallifera matrix * 199. notaa, Cryftallorum formatio Cryflallini ventres — $189 Cryflallinus glcbulus & venter* i98. — Cryflalinus humor ad. videndum. — non plane neceffarius eft. * 482 155482 Cryflallus globofa * r99. nota a. rupium prifmatica - * 204 Cucurbitularum vires in odontalgia | 1$9 Culitlawan , cortex | 199. nota a. : : * 404 Cutis affectuum remedium 125 Cuurdo eft cinnamomum * 3568 Cytifi fpecies 54- D.. Daal - kurundu , cinnamomi fpe- cles * 586 Dawel Coronde , cinnamomi fpecies * 403 Declamatione (de) progr. — *452 Degneri Jo. Hartmann. memoria | *427 Delicti de corpore incerto &c. vid. Corpore (de) delicti incerto &c. Delphinium Platani folio 18$ Dentem evulfum largior. hemor- rhagia oClavo. die fequuta 83 Dentes. bis vcgeneratt 299. duo in- | ciforii fuperioris maxil!z in. foetu recens nato obfervati 274.278 Dentitione (de) fecunda juniorum diff * 450 Dentium cariei cauffa minus recte obfervata 178. 180. carioforum remedium :91. vennes ibid. do- .ler,vid.odontalgia. - Dia- N Diabetes exponitur 37. feq. cum fluxu celiaco complicatus , cura- tus | Mv. Dixteticis (de) regulis longxvitati »promovendz & adjuvandx ac- " eommodatis tractatus * 425 Diapnoicum remedium — — *35;5 Diarrhea phthificis funefta 75. ejus & dyfenterix initio an conveniat femper evacuans remedium *246. ejus remedium * 316. biliofz re- medium 27. feq. biliofz cum fe- * bri cura * 247. puerperaruni re- media 25. 26. * 245. torminofz remedium | 2f. * 244 Diafcordium Fracaftor. cum rhabar- "baro toílo mixtunr laudatur in dyfenteria 71. 13. 15 Diluvii Mofaici effectus in. lapides x4 * 127, lequ. . Diorchis * 19c. nota d. - Diphyenes ; ibid. Diuretica fenioribus caute & par- cius exhibenda » iui8 Dorfalis fiflulz hifloria continuata (5 | 94 Dreu- & Dreydifel 177 Dyfenterix definitio 341. ani teiri- pus, quo graffari fojet ibid. ejus caufa , tempeflatis conditio 360. omnis generis remedium 71. feqq. ejus initio an. femper conveniat evacuans * 246. cura 342. 344. remedium * 245. fpecificum 340. novum 247. albe cura 27. feq. *24T7. epidemicz remedia 360. epidemicz Neomagi graflantis qae D*r^Yk Dyfpnos a caufla externa hifloria medica indicatur *433 374 Ebrios fomno fepultos excitat ace- tum 136 H^5y ers 5 CMT 94. Echinite im fllicis igniarii cavitate 2 TIT Echinodermatum methodus * 126. feqq. Echinorum methodus * i18. feq. aculeorum methodus * 126 Effervefcentiz definitio * 186 Ehrenbergeri Bonifac. Henrici me- moria * «o7. fcripta in publicum edita * 921 Ehretus Ge. Dionyf. laudatur * 279 Electrica machina ar curentur mor- bi | UP T2 Electrice virtutis perfeverantia in corpore electricitatis derivativz. epis 158 Electricitas , terrz motuum cauffa 92 Elixir pectorale Wedelii laudatur in quibusdam pectoris affectibus 1g | y Embryo vix trimeftris fexto menfe abortu exclufus 409 Embryonis xtas non folum ex ejus, verum etiam-ex placenta magni- tudine cognofcenda 401 Embyanum Malabar. 7*3098 Emmenagoga remedia gravidis nul- lum inferunt damnum utero rite conflituto 393 Einulfio faponacea fuaviffima 244 XX 3 Energia ^ INDEX -— Energia (de) naturz tractatus * 426 rO, frequentius utraque purpura. Edhydros | — ^... *i89.:9 t; Lil Bpats. 6s osos uid . Enorchis * j9c«. nota d. Eebres intermittentes mox fequen- . Enoflus Kircheri EDS T tis cachexix,, edematgm feu hy3 -Enteroceles remedium — 168. 17e — dropis iucipientis cauffa & cura Epidemici ,mozbi ,. vid. morbi. epi- 64. Íeqq .tertianz. & quartanz -.. demici. | — cortice Peruviano non domabi- Epidemicus ftatus, conf. Meteoro- .— "les 155. quartapz .chronicz feni- . logico -epidemicus ftatus. . [ Suspernciohe. . . ^ 2 | D Epigaftrieus pulfus,:vid pulfus epi- Febrí quartsnz tumor pedum,& gaflricus, | ciileiT "abdominis fuperveniens 3582 Epilepfia, fcabie huniida excitata, . Fébribus in ardentibus & malignis .,evanefceus 364. ejus remedia va- remedium acetum 136. venz je- iia — 3132 feq. 36.249. *250 cionibus noxz * 256. in intermit- Ers Arabum , qualis arbor * 219 tentibus falis armoniaci vires 360 Eryfipelatis remedium 336. * 249. — Febris catarrhalis, malignz epidemi- WU Áeq. — cx hiftoria. — 268.388 Evedexylon Americanum *356.357 ^ — epidemice máligne hiftoria & Evonymo (plantz) affinis &c.* 407 — cura — — *25€ Euphorbii genus nondum fatis de- — hectice remedium novum 248 ; . finitum €8 — lente admirandum remedium - Euphorbium cerei effipie ejusque —. maphtha.nitri ! E flos defcribitur. | ^ $1 — (de) petechialis cum cholerico- Exanthematicis in morbis lumbri- ^. .caufodea complicate cafu nota- | €orum proventus periculum fu- bili differt. acp ci neíti exitus auget 207. veficato- —— purpurez , albr,, maligne cu rierum ufus, vid. veficatoriorum — — ratz cafus fingularis 354 .&c, conf. morbos exanthemati- -— quartana iridis noflratis & ra- Cos. | phani rufticani [fucco fublatà Excrefcentiz uteri , vid. uteri ex- | | 583 . erefcentiz. ^o quotidiana intermittens in fe- brem quartanam mutata Cort. - NU o Peruviano curata |... 54 | | — ——- vehemens febrim acutam Febre ex quartana perverfe curata — sentiens Qt 67 .. oborta Leucophlegmatia 58 .— rheumaticx purpuratz cura — Febres continuz & acutz & acutis- i T 449. . Ááimx, contagiofz, pstechis ra- —— tertiana ex ira velhementi;in .— | : con- - , ^ / LU h — bs 45 Ef41 continuam ardentem — tranfiens 349. comatofa , vid. comatofa febris. 1 | - Febrium remedium — * 286 —. claffi adfcribitur dyfenteria 344. E | 34? ——. acutacum exanthematicarum re- medium —— * 448 — intermittentium diuturnarum fe- uelz noxix 64 Fellea veficula magna tog. magna, extenfa. & vi quafi inflatir in apo- plexia extinclis reperta IOj.. js cnlculus, vid. calculus: ex vefica - fellea exfectus. eius lyydrops, vid. hydrops biliofus. Fellei calculi , vid, calculi feHei; Feminini fexus anima, rationalis, vid. anima rationalis. fequioris | fexus. TOY .Femur absque exterma | violentia fractum: 'idegog Ferrarix plant generis character & fpecies 198 Ferri minera concurrit ad formatio- ^ pem lapidum globoforum. * 225 |. Fibram laxare & roborare quomo- do poteft unum. idemque medi- camentum 311 Fifcb-Scbwulen, Nierem .. *218 Fillule jiorfalis feu. intercoflalis- re- bellis: hifloria continuata — 94 Flatibus ex incarceratis morbi *24o Flatulentie remedium EÍL afz fo- tidz 22." 137 Flatuum incarceratorum rem dia * 249 | Flavo. (de) morbo progr. | n 4j 1 - :fühium Flores. feminei fine mafculínis fra- &um non: perficiunt "217 Florum fexum mutat cultura * 528 v à conf. * 332 Flos Indicus Ferrarii 199 Fotu: (de) ex utero matris mortuz mature exícindendo differt. * 495 Foctus fitus nono graviditatis menfe 351. non nati pulmonum exa- men 3$1. judicium forenfe ex illis. defumtum fallax 352 — .humanus biceps & bicorporeus ad pectora connatus..-. 272. 280 Folia arborum vel m vel .ca- duca fecundum — varias regiones Foli : : Tr olierum glandulx * 338 Folium, & folium indum *377 leq. Fontis medicati Geislingenfis: vires i rud | 96 Forenfis anthropologia * 449 Frictionum effectus 10. ufus in: leu- . cophlegmatia j9 Frigus eft ignis diffipatio. 134. Fungus cerebri, vid. cerebri fungus, Funiculr umbiliealis humani patho- logia, differt. ?4j1 — . G.. Galactitarüm formatio. — ,* 182 Galbanetum Paracelfi dentium | ca- rioforum remedium A91 Gallavum fumüs necat tineas. ve- al . ^ ys & f. hs Aj 1 I9& Ganglir definitio" 16£. 166.. de. eo sl obfervationes varix ejusque cita fubitaque curatio duplex — 159 e Gangrz- 14N DUE UK - Gangrenz remedium acetum 136 Gangrenofz infammationis figna .* 2s0. feq. remedium * 249 Gardenia , flirpis novum genus 339 Gaucb - Klee d 169 Geislingenfis fontis medicati vires 96 Gemellarum altera hernia urmbili- cali pregrandi nata 283 Gemmarum (de) ordinibus, verbis C. Plinii Sec. progr. ^? 451 Gentianz rad. eflentiz vires 26. * 245 Geodz * 189. eorum definitio , ori- go , differentia * 196. 209. notab. Gefneri Conr. methodus teftaceo- rum * Gladiolus Indicus Morif. 199 Glandulz in flirpibus 333. in foliis ! * 338 Glandule (de) vera appellatione differ iss S * 48 '"Glandulofis in partibus menfirui .:.5 fluxus ceffatio vel perturbatio ma- ximas excitare poteft mutationes | 230 Glaucomatis oculi fedes * 482 Globuli argillacei & lapidei prz- -gnantes * 217. lapidei folidi eo- rumque fpecies*216. lapideorum generatio *220, achatinorum & chalcedoniorum ibid. filiceorum d * 2€3 Globulus cryftallinus .* 198 Gravide nono menfe inortuz cul- tro amatomico examinatz hiflo- ria | | 350 Graviditas & partus felix non ob- — flantibus przgrandibus mefenterii Atheromatibus — 126 Li Grav;ditatis teinpore anima magis jJ penfitabunda acivierque eft 208 — Gryllus Tonfloni | 123 Gryphites lapidibus cafeiformibus — inclufi v 2rT Gualthieri Nzc. teftraceorum metho- dus | * 71.feqq. Gummata in. omni aquofo folubilia reddenda 54. Hafgufa, animalis fpecies 144- "Hafgufe , balznz fpecies 147 Halaur, Lauri fpecies uc Hammites * 222. eorum generatio ; j * 32j Hafenklee 169 Hezmorrhagia largior dentem evul- fum octavo die fequiita 83. uteri — fingularis 127. narium frequens falutariter fuppreffa 321. eadem falubre naturx molimen ibid. ejus in variolis varia. prognofis 270 Hamortrhoidibus (de) tractatus *425 earum theoria Ludwigii 23, ea- - rum referationis & difcuflionis, | remedium 23. *239. cecarum | confectaria 68 3 Hxreditaria a difpofitione variola- - rum indoles 270 | Hebenftreitii Yo, Ern. memoria *437.. teftaceorum. methodus. * «2. feq. 1 turbinatorum tefílaceorum metho- dus X 115, iter in Africam fepten- trionalem & occidentalem * 442... 'Hecticz febris remedium novum 248. Heifteri LDUPDWE'! Heifleri Latiz. iemoría * 455. con- "-troverfia cum Woolhufio *482. ipfe chalcographiam exercuit*487 — Hl. Frid. elogium * 497 Hepar infolitz magnitudinis 108 MHepatici fluxus remedium 71. 80. | à1 Hepatis abfceffus fanatus 256. cor- ruptio iu afcitico 1f Heracantha f. .Carlina 17f Herba Ruga f. Carlina 17j Herbarium vivum Johrenii , vid. Johrenii herb. viv. conf. Planta- rum,collectarum.thefauras. Hernia incarcerata .cum -teíticulo fphacelato .109. curata 117. in- .carcerata exulcerata & curata 4T. "feqq. umbilicali przgrandi nata gemellarum.altera ^ 283 Herniz incarceratz .repofitio — 4i —— inteflinalis remedia interna 168. : 173 Herpes efthiomenus -358 Hippomanis vires 26 Homine (de) fano.& zgroto car- men | nii Hominis fani & xgroti cauffarum expofitio chemica * 449. recens nati anatomia repetita * ASI Hornflein | c 426 Horti botanici Helinftadienfis aug- mentum & emendatio * 450.feqq. Heorven , animalis fpecies 145 Humor cryflallinus ,' vid. cryftalli- nuf humor. : Hydatides in ovario pragrandes 347 Hydr»:gyri (de) ufu interno ad mentem recentiorum di(f. * 450 App. Nov. Act. Phyf. Med. Tom, M, Hydrocephalüs ctim fpina tifida | cenjunctus 394. 398. memoriam atque fenfus internos externos- .que non Ixfit 399 /,:Hydropis incipientis febres intet- mittentes mox fequentis cauffa ac cura 64. feqq. Hydrophobia ex belladonnz bac- carum efu 216 Hydrops afcites ex podagra irregu- lari T. 14. -— o 0 paracenthefi cuca- . . 4s 59 —— biliofus vefice fellex ^ 220 — pectoris 16. eo defuncti etis ibid, Hygiene Hebenftreitii * 449 Hyolcyaini ufus contra deutium ver- mes 190. veflium tineas — I9t Hypochondtiacis .utile .remediuin 22. 249. * 237. nocet.thez & cof- fex ufus 178. contingit varia.co- loris fenfatio * 260. in convul- -Donibus remedium acetum 136 XHyponchondziaco - flatnlentis in af- "dibus Tymptomata 24. * 240. certa remedia ibid, — — hyfterici mali cauffa *547 Hy(terica paffio cum pulfu epiga- flrico ' | (^— 2M Hyflericz. epilephz remedium *253 Hyflericarum | paffionum | 1ympto- mata *.240. remedium 22. 2f. . p 244. Ef. afx foctidoe "M * 233 :Hyftericis pulfus epigaftricus folea- nis 211. 212. 213, 214. contingit varia coloris fenfatio * 260. uti- lérémediud ^ ^^. 2149 yyy Hyfte- I:NSDOE:SX- Hyflericis paffionibus medentes pi- vll «214. —. -—.in.convulfionibus reme- , dium acetum 156 Hyflerice -flatulentis in affectibus .€erta remedia -. - 24. Íeq. "nubosos | Jacobi Pfychochrefti f. Pfychrefti .laudes | .. * 455. Íeqq. Jafmini nova fpecies fuperba eius- . que hiftoria atque character 333. , 337- Yocatur Gardenia 339 Jafpis ad lapidum generationem * 185 lliaca in paffione admirandus man-- pz effectus 582. alvus cruenta384 - Amaginatio, fode remedium 178. matris non femper in embryo- mem agit 272, ejus vis in pro- .ducendis fottus nxvis. non Ífem- per neganda 283. ejus vis, etiam 3n brutis, in producendis nzvis | 207 lmaginativa de vi progr.. — *j2i Incruflationum tophacearum gene- ratio * 182 Indicatio medica, vid, medica in- . dicatio. Infanticidii figaa gft - Infantum morbus catarrhalis trucu- lentus graflanms — ^ Inflammatio gangranofa, vid, gan- grznofa inflammatio. | Ala mmationum internarum reme- In * 226 € Ln . » ^J — 1 »* á 4 laTpS tuTTpX)iX Xa orogr. "4$2 Ignis feu calor quomodo concurrit . 157. .-. dium * 241. 243. 256. externae. DUM wiccloe WE mui inert Infecta necat vapor aceti |^ 137 — wvolitantia ab infante anniculo per os & alvum reddita |. 122. — Doe (de) natalibus progr- * 4«1.. hiflorix naturalis de infli- tutione progr, . ibid, lutercoflalis fiflulz hifloria conti- nuata "P qs Inteflini a lumbricis perforatio. 169 : — reéti fphincteris relaxatio &. .conftrictio per vices mira 208.feq. Inteftinum coion in hernia perfora- tum & coníolidatum 41. ejus in- ; torfio , ampliatio & perforatio 209.Íeq. cenf. colon, "- ER inda corruptum ulcero- fum & perferatum |. — 15 Introductio medicam in artem &vc. : vid. Medicam in artem introdu- cio &c, Inundationum przfagiuna ex copio- - Ío acetofelle proventu 169 Johreni herbaium vivum ubi af- fervatur ^I Jonfloni Je. methodus exfanguium aquatilium — — * Ir Ipecacuanhz rhabarbaro nnptz fa- lutaris effectus in febribus con-. tinuis 155. cum lapidibus can-. crorum mixtz effedlus *245, 2:5 — Iridis noflratis & raphani ruflicani : fucco febris quartana füblata 383 . — coleílis colores varii unde'ta5g. Jujube Africana | 57: MN Jungiz , planta , defcriptio | *505 . " "NDE X. Juniperi radicis & ligni ufus in cu- .' tis affectibus & cachexia 124. feq. jurisprudentia medica * 424. ejus cum medicina comparatio pro gr. ..*4j2. in ea medicinx utilitas » s "489 Kadu-Karust — 3 369. 379 Kürr - Saltenbrae " 7* 323 Kiggelaria * 407 Klapperfteine * 194. Kleinii Jac. Theod. teflaceorum ine- :- "amatum meth. * 120. feqq. aculeo- ^rum in echinis meth. * 126. tubu- | loiuin 4uarinorum metb. "114. err" PR jets eq. Kolpophyllon planfa ^. ^" . 332 Hr o UMRECHNEN P1; Kracken,arimalis fpecies | — 14; Krüuter - Scbwülen 1. Krüuter - Nic- fen "218 Kraxen,, animalis fpecies 145 Krehsfufé , infectum TS Kreuzffcb — BE TT "Kudda - mulla , Malábarica flirps 356 3SKundmanni je. Chrif. teflaceor. method. * 46. feqq]. Kurudu & Kurrundu ett cinnamo- |» mum : * 369 Kurudu - Actba , cinnamomi fpecies s c € 403 Kurudu - Paela , cinnamomi fpecies | | X 403 |Kurnoky, camphoriferz arboris fpe- ..eies SEM * 360 bro Labii faperioris fcirrhofi Cura: 31. | OO TZ Laburni fpecies deferibitur / $4 Lachrymales fiftulas -curandi nova 1methodus diflertatione expofita | | ^483 Lac afininum , vid. a&ninum lac. Lactis nimium pingtiis nox | 204 — lung margx differentia $04. feq. vot. d. | Lxfionibus (de letiferis) ex. difpo- . tbodus * 82. 8s. feqq. echinoder- " fitione vulnerati morbofa Progr. wo n (7 4y2 Laneum indufium provocat fudo- rem u ve E Langü Car. Nic. teflaceorumi ime- ' t*hodus. * 36. feqq. "Languoris remedium acetum * ^ 136 Lapidei globuli inanes & przguan- tes | * r9 -— * 520 noduli f. globuli varii vid. :cancro- Lapides cancrorum , rum lapides. ^ - .Lapidum generandorum "inateria * 177. formatio ex appofitione * 178. 186. generatio ex efferve- fcentia *ig6 feqq. precipue-glo- boforum, :genctatio * 172. 1zvi- gàátio YER NE * 226 Lapis corneus * 226. Müalechites, vid. Malechites lapis. Laternz magici novumaugmentum . differt. expofitum * y16. «2I Laudani liquidi Sydenhamii ufus in dyfenteria 28. virtus fpecifica in ^eadem. ' 349.343. feqq. 346 yyy 2 Laudani - | Joy d EE Laudani opiati ufus in. alvi fluxibus — * 246. & camphore ana granum /,, dimidimn:fedavitvigiias. ; 211 ,Laurafler Amboinenfis * 404 Laüri character variorunr auctorum —.*413-330. Linnzi ,, effentialis ejusd. * 340. & Satffa- .. fras characteris differentia * 539. - eliaracterem Linnzanum qui ad- .— ..optaruut auctores * 340- qui fy- - .— ftematibus. fuis. propriis accomo- Loadarunt . ^ *34 feqq. — Íeminz feu potius androgynz 1, eharader... 4 y "m . accedat. . | | o maris character —* 532. feqq, | 338. 4- -—. floris calyx comniunis *330, /(:833« 335. 338-. proprius nullus . 2 4* 3309: 333. 33$ corolla 2 mmm k "Rando c germen 2 X331, 336 nectarium | * 330,538.27. [ Jd unm -— s piflillum * 33c. 336. du- DÍGE S. us, ibid. — — Ítamina *33o. in mari- bus *333. im feminis "535. ho- rum: numerus in maribus: * 550. 234. 228 4. 340. irr feminis * 335. 338 /. eorundem antherz *330. in maribus *2333. in feminis * 436. 338. an i his. femper fo- lide? * 402. eorundem filamen- ta *330. in maribus * 333.538 a. im feminis *535 feq. 338 /. eo- - gundem glandulx *330. in: mar. * 339. 349-. soo *33$4338- D. —- Íleriles manent, nifi mas. AT . *330- 333. 325 3839 - *334-33 84, in fem; nullz *33 : z Lauri floris flylus * 330- 356: 3380. — 340- conf. tuba. Vener a — — tuba *22r, conf. flylus. Lauri flores inafculini & feminini nom uno eodemque tempore fe explicant | *333 14 -..flosandrogynus | . *330 ,.—- ftamineus . & ., piflillatus . o 0.2. 8827330 — . foliorunr glandule *338.365 — ,frdus. .. *331.337.338. b. — . genmz floris * 330.332.335. Jurculb 57 1615. 90 ag — fexus prtdenniur, Pn fpecies *325. diosciz funt * 402 . am enneandrie ibid. ^ Browne * 399 —- 401. Burmanni * 405, ases u—À c Linnzi *345-398. harüm quz- | dan cenfentir. *349. 396. 400. Milleri * 400. feq. dubix *402. - 40$ feq. accuratius. deferibendz :.. * 405 feq. Laurifoliz flirpes * 402. 406 .Lauro affinisaquatilis&c,. ^ *397 Laurus fol. breivore. fl, racemofo minore ^ — * 4C — Íol. longiore fl. hexapetalo fr. humidiore * 456. —. szílivalis * 396. eiuspatria " 397 defcriptio ibid. character. ibid. — . Africana ferrata odorata angu- flifolia Herm. * 404-- ferrato to- 1 lio.odorata maiorHerm. ibid. — agrefítis | *a6r. —— —. . Americana * 40r. ejus patria — ibid. defcriptioib. fexus ^ ibid. Lauvt —— INDEX - Laurus Azoríca pallidioribus & latio: ribus: foliis inodora *4og 9t his 3Bid.. — * Careafélils * 449. 400. 157- 3 ejus patria. * 400- defcriptio "ib. -— . Cypria Plni ^C * 403 d , Delphica? Plinii — bid. d lamaica * 399- 'éjus patria ib. D eft Lauri fpecies. incerta | X400 ! fapanica : *4o0f ^ — [ndica * *3rr. 399: 40$. 456- eins patria *352.. character ibid. feq. ..defcriptio *. s ;i:Aldini ' T p 354. Barrelierit * 356. 358- .. Breynii *:35 5. Browne * 356. PE, Claytoni * 456. .q06. Ferra- /xit * 356. 3« 8. Parkinfonii *355. :.Plukenetii. * 415«. Rai, *:356- -. Sterbeeckii * 356.395. -— ^ fulifera Kempf. * 407 — Maderenfis anguftifolia. palli- :,da odoratiffima "404 --' Mexicana : * AOI E — s Hernand. * 404 LL mobilis * 3gr. dieitur vülga- ^ ris ibid. ejus maris & feminz di "radler * 38. 381. patria * 382. —— ^c ] 1 ^» LEE ALGO Cm— ) m * 482 feq. [EGO — ;'Portugallenfis * "i — regia "qe 3 Tor a MM? odoratiffima Maderenfis pe EUM "is | — — ferrata, odorata Promont, bo- L fpei Stapeliang * 404. latifolia cinnam. odore Laurus les fol, undulato mínie E ife iinimo Tevifimo n 7 $bid.. Lafse & róbóraie fibra quomo- do: poteft unum idemque. medi- ' cafnentunr CB Lentifci cunr Piflacia éGüvenients - dou, -Leffer Frid. Chriffian. gite d ^fethodus |e X*sgfeqq. Lethargi remediunracetumr- — 136 agg i4) capiet ex. febre P weis . pexverfe curata. . 1: (in). ficia aio. $9: .Leysdenii apparatus amatomicüs óc rzaradii d Iovascied. - ehirurgicus Jaudatur at lienparwus rog Lienteriz remediunr jt us. Lignum floridum- *291. leve *405. Anift. *292;. 507... Moluccenfe 284.294. 299. Pavano & Pa- vana * 299 Linguz plures abfceffus ex angina maligna 299. femiparalyfis. cum . aliorum malerum fyndrome . 214. Linnzi Car; teítaceor, methodus *6r, 82 Liquoris cornu cervi fuccinati vi- res *224 Liquor mineralis anodinus ; Hoff- manni cuni pulveribus exhiben- -. dus *248 feq. tinctura antimonii nuptus hzmorrhoides referat & diícutit 22, ejus vires * 240.248. ejus virtus fedativa particularum martialium: connubio incremen- ^fum capit. - 7*0 8y3: 264 yy 3 Lylleri Y x b£r Lifler Mari eot Ta i lioe :feqq.marinarum ^ * 109. [eqq. Yihogendhz definitio * EI. aLithof Ipermi fpecies nova. 332 ;Litho permo affinis planta "hifloria X apt did 4330 gt eii adi fupprefforum reme- j . dium .. Lust 155843. I acm (de) ipei cen] M ies 1o .,da & prouxeada. dietetce re- - gula (tractatus). -. --f*4as Aquel ufu deftitita; & téfatál ar" ;? ticulate &- diftinctina canens vir- a ge Wed Pe 3 3&. fT , 117 *Lüchs suci BU eUarg ende 6 SLucenfes thermz, vid. dhervs Lea- tz cenfes. (tS cd Ser Luis bou: váccarumque non có&- s!oxtagiofie & epidemies, fed'ende- " anicz-tántum biflorja 2 89. -liujus :. differentia a contagiofa ib. figna i/. amorbi 296, 296. cauffa 292. re- 1 anedia 29s. nóxia 296. vifum in : -evifceratione repertum 29r Cbusbdó f, vermes ficpiüs diü 1a- tent nullis fi ignis adparentibus 207 eoruin gravitas cum eventu letali 4n exanthematicis morbis 1b. àg- ogfilitin perforantés Uu du* MEO "Lumbricus ex ore excretus 206 Juxatio maxillz inferioris, vid..Ma- xi lla inferior. Lymphe ex vitio ehronicoum à motr- » borum remedium OT NR ET TI died : animalis (pscies. 23144 x , Mie vitriariorum ES Malabathri folia -* 361. 469. 311- «oftal 3a wiidtio: M. 9» : J Lagu s erzeflrinm & fluviatilium * 126. — ciliisule - Machiliüs* snas & femina ; T — minima, Lauri fpec. * 40$ "Macroralise planta x 332 Magi- Coronde *3 * 389-. innamomi. Ípec. 4 * 403 ejus Ti- ) .,quor falinus ibid. & 249.254, hu- [jus virtutes ibid. SR eM: conf. "Mercurialis terra. "Mirgialia * 323. : oT. pnl "Mahler Kraut: ^^ 17Á "Majoris fo: Dan. qiethodus tefláLoo- ?EUS6 Meng 5t * rutn ^1 3 419. feq. 389. feq. 403. án ique "conveniunt & differunt — "399 Malech! tes-lapis T irolenfis defcribi- -fur -. eSI EOQ Males carcitioma, vide Carcino- 4na;occultum, — ^50 AD -Matimarum cancri uiridi opti- ma deratione differtatio:! ^ * 48« Maunz vires Jaudantur 382. effectus :admirandus in paflione iliaca. ib, Manuum peduinque artubus privata femina, eorum functiones ;nihilo- . minys petfecit | x 4 Márga agrórum M atiis RE. auget ^" &ü: Hu ü 304 Íeq. Margacez nuces * 520 ,Margz & lactis lunz difeikio dd m albz absracterdk lees oMasina bellua Miccacotg, dias 149 Maris (de) xeciprocationg, Progr E —OT$AF. HM SAM | | | | E QNS Da E. Xs 58. fluxus: & refluxus Prog rcu E. o. o Oud. Martialiuma particulaeum connubio: "virtus. fedativa. liquoris anodini. "mineralis Hoffmanni incremen- LDUR Capit. i eiie 2537284 Martis vitriolum dulciffimaín 243. Grariic qv STEHEN 1395) jatte: ., 4354. Maflicatione (de) differtatio *482 Maflicationis debite ufus. .. 17 fera matrix. : Maxilla inferior retrorfum luxari | poteft 255. ejusmodi. luxatio fin- gulari methodo reftituta 235. 239. infelici eventu tentata 238. qua ra- tione orta fuit 243. ejus mufculi /.&articulatio, ubi defcribuntur & depinguntur 235.239 Mechanice Medicine przftantia !, vid, Medicinz mechaniex prz-. flantia. ; Meconites * 272. eorum generatio | T 228. Mediaftino (dej poflico progr. E : : »* UN PT meu Q45. EF Medica in arte exercenda mifericor- dix limites, progr, — — *4jft .— de indicatione diff. * 450 — jurisprudentia — — — *424 — materia Mebenílreitii — *449 — paleologia therapeutica ejusd, Medicam in artem introductio Con- xingii & Schelhammeri continua- re & augere coepit Heiftrerus *489 conf. Medicinam in. univerlam ir» Arodüctio, ufus. . 179. Matrix cryflallifera ,. vid.. Cryflalli- 444.449. Medicanm ín rem Potenti, Domus. - Guelficx de meritis Orat, Medicamentorum- operandi modus. in cOrporé vivo TE. fumpli- cium vires fingulares 255, conf... Remediorum &c, ib Medicarum hypothefium fallacia & pernicies oratione expofita * 481. | | 500. reale PS o uh TP GU Ma, EI: Medici primarix virtutes & elogia *457 Íqq. 464. cadavera fecantis (de) religione progr. *35r. fe- cantis culpa (de corpore. delicti incerto) progr. ——— ibid. Medicina (in) & phyfica de verita- tis inveniendz difficultate progr;. — obfervationumi lexicon — -— divinum *4:8.461 feq. — (de) antiquacarmen ^ *449 — lheologica,tradatus, X426 Medicinz laudes *46:. cum Iuris- prudentia comparatio progr, *452 de utilitate in Iurisprudentia *489 mechanice praílantia * 04. in- füitutionum compendium Heifle- Hi * $5064. practice compendium A . . ejusd. ibid, Medicinam in univerfam introdu- €lio- * 424. conf. Medicam in ar- tem introdudlio Medicinifibe ,. cbirurgifchbe und. anatomifche — Wabrnebmungen Heifleri *s0« Medicis (de) Archiatris &Profeffo- ribus progr. — | NEASL. Medico ulis obfletriciaars — 3:3 Medico "489. "481.500. Lj * INDEYX «Medico -pedautifino (de) tractatus. "ur v e "Medicos (de .obfequio Principum erga). progr. *4ja Medicus Lucas .'* 426 — commentarius in .conftitutio- nem.criminalem Carolinam *425 '"Meliffz recentis infufum - 385 Melenes petrefacti montis Carmel | 7 7* 169. nota c. "Menfium fluxum nimium .cohibet lac .chalybeatum 211. inordina- torum Tymptemata gravia 230, | Abl cui dd 322 "Meaftrui fluxus ceffatio , maximas excitare.;potefl mutationes , .prz- fertim in glandulofis partibus | : .. a "Mercurialis.terra, quemodo elicien- ;da 25 f. ejus connubium cnm ful. ! :phure antimonii .ult. .-przcipit, Tale magnefiz yitriariorum .prz- bet remedium alterante remedio Plummeriano prxílantius — 255 "Mercurialium medicamentorum 2- -. OIN. Lob esonao ruimoadti? . Mercurii fixatio quzdam 255. vulga- ris jn maffam pultaceam conver- fio fine falivationis netu .exhi- bendam | 254 Mercurio -a jfublimato .corrofivo , mortis;productz relatio psa 126 — invafis flagnationes quz indi- *- eant fymptomata | 21A €Me'allorum | croceorumque | metalli- 'Corum. vitrificgtio facilitanda 255 Meteororum.ertus ^ — — 9t ;Microcofmus, bellua marina 143. ;Millefolii.fummitatum 3nfufi vires "Moluccenfe li gnum Monftrofus foctus humanus. exponi- . | i: ; 1434 Mefenterii przgrandia .atheromata ("a 10231, 3a az veau vaes :;Meteorologico - epidenticus. flatusc .an.MDCCLVIE. obfervatus 153 || 98 Francofurti ad Viadrum hierae, * Ahedi , animalculum marinum. " "as à . . * 3 2 - "Mictus ;cruenti remedium novum. 247. in diarrheis torminofis , colicis doloribus, paffionibus hyflericis . .& puerperarum doloribus poft partum 26. 27. * 244. feqq. .her- bz .cum fummitatibus infufum .hxmorrhoides «difcutit & lenit dolores 23.*239. effentia exa- .cerbat l "LM Á r ?:Minerz nobiliores in lobulis Japi- , .leis;repertz TaMSC "Minerarum .« .minerálium de viri- bus medicis differtatio * 440,450 . LOEBIE aea red 212.286 Menflrum fingulare Paulini 144.. 3 gà "Montium .origó ** 17«. ignivomo- rum .pumices .X vitrificationeg | * I85 . :Merbi .atrocis .& rariffimi hifloria E 358 — epidemici Tfenaci a, MDCC- "Morbillorum remedium acetum 136 "Morbilles przcavens remedium | 30 Morbis (de quibusdam), qui ju LVII. graffantes tionem non admittunt tráctatus * 426. U XICN D OE Y. - ** 426. s pérvigilio; vid: Pervigi- :c dium. c 'Motbo de flavo progr. * 45r. in »^maligno epidemice graffante ful- phurei fumi effectus Morborum hiftoriarum ' utilitas 1. ordo caufalis *440. de ineta- Áchematifimo differt. * 45 1. chro- ''nicorum ex lymphz prava dia- - thefi ortorum remedium 30. ma- lignorum cauffa 389, prxcordio- e rum gravitas Lh pr .Merbos .exanthematicos acutos ra- , I0 fuperant atonia primarum via- - rum laborantes 380. conf. Exan- ^ thematicis in morbis &c. -—. quz defniunt.nominum grx- corumexegefis..... .. *449-450 Mors inopinata ex rupto apofteina- ;::te clandeflino: I15 Mufculi maxille inferioris, vid. Maxilla inferior. | Mufeum Richterianum defcriptum ) * 449 * 404- 405. 497 N. Myricz: fpecies . ANxwi vere. materni 319 feqq. quo- ;.ummodo a matre in fetum trans- -ferri-queant ibid. ex vi imagi- nationis matris in foetum deriva- ta oriri poffunt 283. non femper " ropagantur in infantes 272 "Nxvus fine imaginatione matris or- "tus 394. inonflrofüs in cane ex imaginatione" ^ ^" - 07 | 2 (0 Mpp.Nov.AG.Pbyf Med. Tom.1I. Naphthz nitri adinirandus 387. ANicadawula eft Caflia -Nandi Eroaram: vnajus H^ Maulab, losen . leq ^ — cífectus Narciffus Indicus floreliliaceo fphz- ricus Ferrarii 202 Narcofi medetur acetum ATI Narium hzmorrhagia, vid, Hox- "iorthagia fáriüm. ^'^ 00s Natura de humana tractatus *425, "''dé'ejus enérgia'tráctatüs —*456 Naturali in hiftoria ordinis fyftema- *tici laudes ^ it1siid Nebule noxix 'carumque effectus. 293. fpiflze & factidiffumz, febres catarrhales & purpuram albam "'epidemice graffantes produxe- runt 7389 Nervei liquidi irregularis inflhxus in retinz 'peculiári fenfibilitate variat colorumfenfationes^* 266 Nervorum in affectibus fpafiodi- cis remedium certum eft liq. C.C. fuccinatus v /—0*234 d pn E Nicotiána, VidePetum, ^ 39 Nieke , arbor i * 463 Nieke - Corende ibid. Nieren (Fifcb, Krüutev) | *21g Nitri naphtha , vid. Naphthanitri. . Nitrum in dyfenterià cum frudu 'ek- . hibituin 72. 77.78. 79. & in Huxu hepatico 8c. ejus fixi liquor cum rhabarbaro folvit alvum 212.215 Nivis effectus in. fuccinum, 252 feg. Noli me tangere. 225. (medicum JAemma. 5,0556 s5 nn vA RA à : HII kw Ls. 21 | Noto- . Notofedtà Jonftoni; infectum... 122 | WEE fpathica: & margacez luto- L' jubneugibs isi sduftabp Nuclei ceraforum , vid. Ceraforum - s; Bacleis !il s! * Leod , - 0. iD» ito»te vi exi TO 2. Obeft i juvenis ex blico» nimia - mortui hiíloria.. 2:106 Obefitatis ftupendum. exemplum IO8 Obfletricia ars Hiedicissui ix! /.,893 ;Qbílructionun remedium .. *316. conf, alvum folv. : Oculi retina, vid. Retina ocul. de tunica choroidea diBertatia. 5 ATT- ,.de vafis fanguiferis progr.. * Aj t. . zayus à tegumetitis. ad : albugi- neam[Íe extendens .. y oÉ (de) lacrymante diff... *440 Odontalgix fcorbuticx curatio: 181. S eatarrhalisremedium |. 184. 189 ,Odontalgica varia 84 SOsdema gangrenofun * 250 Oedematis. pedum. remedium pro- ,.batunx 69 A eniatona febres intermittentes ;, BOX harto caufle ac cura : 64 teqq. Olei. vapores noxii IcÓ. amygda- - linix uper in pulfa inxquali & in- |. termittente. 6 feqq. . Oleo petrz analogam mixtignem agnofcit fuceinum 2«I Jokots fimplicia profunt in diarrhoea ^& dylénteria 27 feq. JOmentun, penitus confumpeun 132, cal X Ww ODOM GE - DES d t nt320 . 136 . b -'ejus portio fphuesataredtu n; II. 112 Ophiolithus Boylei .. " o *at6 -Opiatorum. ufus in dyfenteria- prin- 2cClplQ — — z5í531is 248 [77 produdus fopor aufert tur ace- L oleum fedat. dolorem d en- tium carioforum- .I9r Offez concretiones in aorta 16 feq. in vena pulmonali reperta ; ib. Offis frontis portio cerebro: iohx- rens feliciter extracta 368 Offium (deY rariotibus e "momentis. progr- P *AfY — — diploeprogr. "ibid. Ofleocolle- definitio, origo; diffe- rentix "210feqq. Otalgicis in doloribus virtus cort. Peruviani n^ à6o. 362 Ova pifcium petrefacta. "22 Ovario (im) cicntrices repertz 456. ejus hydatides pregrandes 347. tumor ibid. Oyorum telarum vires 26. 17feqq,- | : *245- 246Ícqq. ORE N vires 236 OxysPlini — . 170 Oxytriphyllum - ibid, "Ozena; animal marimum flapenda: 4 miognitudinis !446.148 — P. - Pagurus Taponicus in giebis flieeis — - E Paleologia therapix * 449. vid. Me- [ dica Valxologia, : ] E | " E ut T. | ; ! | M LoEGAN Pa ? V3 À ,» 4. ww "- 1 » . Eo FLN"DOEVXA Palameh eft Seffafras *317 Paliuzus Tournef. & ;Milleri ditfe- runt (6 xu oRisrN7 Palinarum patria ^ :*443 Palto, arbor ..*394 Panis cucuii, ; s 170 Panava,Ílirps * 28f. lignum *259 Paofungo, arbor... | * 289 - Paralyticis utile remedium ^^ 249 Partium corp. hüm. de ufu carmen * 44f- 448. de coalefcentia mor- . bofa diff, *afo Partulaboriofo (decapitonibus) na- ;, fcentibus dif, pu ibid Partum excipientium dolorum re- medium 26, fpuriorum Pafcuorum de cura progr.— *452 Paffio hyfterica, vid. Hyflerica pas- Patagonix feu Patagonice Plante, character effentialis 332 Pathologia metrica Hebenflreitii LUDOUG:IOS .1Q0 "4 * Payame eft arbor Saffafras — * LES j 291. 296.314 Pavamo Pavana, Pavanolignum ?285 Pavores fub fomno fedantur. fuini- gatione fuccini 211.214 Pectoris in affectibus tufficulofis certa remedia r8. in oppletioni- bus fulpharis aurati antimonii vi- res 325. hydrops, vid. Hydrops ... pectoris; rhevmaticus dolor, vid. . .Khevmaticus dolor. 249 1197 Pediluvia. ex. lacte faciem a copia variolarum:non przíervant 270 Pedum manuuinque artubus privata: ,, femina. eorum functiones: nihilo- . minus petfecit 271 Pericardii ejusque aquz conditio im. " yia pectoris reperta 16. aqua a€opielaxs ocisgsag 1003993 Perfea .differt.a Lauro indica. * 34$ -.356. ejus patria * 393. 396. de- fcriptio ;* 393. characterib. feqq. Lauri fpecies * 392, ab his fepa- randa . i nsib ei5' 3997 Pervigilio (dé morbisa) diff. .*450: Persviani corticis egregia . virtus 360 feqq. ufus in febreepidemica: maligua *2$$. 256. in febre quartana 69. poft extirpatama mammam: cancrofam 229. 230. Keq..cum nitro ufus in fphacelo 111. electuarii ufus in febri lenta: 386. tindurz cum liq. terrz fol. tartari paratz ufus in febri lenta 385. conf, Chinati clyfleres, .. Peruviano cortice non |. domabiles ; febres.tertianz & quartanz. 155 Peíte affectis omnia colorata appa- ruerunt *»560 Peftis cauffa 390. remedium acetum. 1361eq. Petechiz raro fuperveniunt morbis continuis 00:354 Peti f, 'Tabaci aut Nicotianz .deca- &üm remedium odontalgiz 185. fumi attracli varii effectus 186. fumus folvit alvam .. |... 15g Petre oleum, vid, Ol, petra. | Z2 £$ | Tetre- IND Petréfadli: utliélenéf hotis^ Caimel TE JU5MVISCE'1TGO £0 "199. 'hota, E" | Petrificationis. modiis per: filtratio-' "néni: * 1483. T" DM SOINHBHOSR 4] I *184. | Phafeolithi- | 22r A Picemonen rem coedidit Scent 156 hori ,preparatio ex! cerébro i germ "x "486. drárie de pripá-! ^ratióne dif... 5756 X452 ! Phtifeos: remedium: fóvum 246. * S ATA a Philifici disérh folla Us. Phthifis &ohfimiista: lacte: ifie JéüPatd'85)02 euinox 205 Phyfic M &- medicina: de' verita- ZU inveniendz difficultate] prósr. *481. £00 Phyfi P» mnetricü- Hebenfítreitii ix (c 448 féq. Phytolaccae & - Bellidonfis: f. Solani nigri vires conveniunt quodam- modo 217 Pilülarum auébyfleidcl cdm coipo- ' fiio" 214. balfamicarum: maffae: ? effectus emendatus 254/26, Pirigiedo nimia; vid. Obefi € Os &c. Piinpinelle albz effentic vires *240 Pifcium 'de organis externis progr. ! eil? - i Fx" í de mr Ja i | * 451. ova petrefacta. ^ ^ *222 Pifolithi "*22I Pifania, planta "7 Piflacie quzdam fpecies defcribitur fr. character. - ^ ibid, Plantarum novum genus 532. fpe- cies inter: «€ varietates limites de- fiderantur *385. de methodo ex «19^ $ 515: i E. X : früctu optima progr. xao -^flema generale ex fruclificátione UHeifleri X504. definitiones diff. 1. * 4*0. de charactere nattirali *s04 jn charactere emendando de Ri- vinorum induftria cohttinuanda: - diff. *4io. A4fÓ. dé riominibus- cite conflituendis: * fog. virium- Qi de judice; fenfu. externo * 441. ..450. collediarum thefaurus Hei-. — fteri * 486. 493. circa Heliníla- — dium nafcentium catalogum con- " fcripfit Heifterus. *4$9.- Horti LERNTE index. &- nov4 geneta * $o4. potiorum circa Ifenacum provenientium enumeratio ^ 264: Pleure conflitutio in hydrope pe- coris reperta ED ROS Pleuritidem. Ípuriam mentiens, purs pura alba letalis 374 Pleuritidis febris remedium. * 242 Plinii Cz. 8. methodus conchylio- .rum. vut S Plotanus arbor * 395. confunditur "cum Platano .. ibid. Plimmeriano | alterante praflantius 255 Pluvia purpurea Vlmenfis gj. Lo- carni in Helvetia obfervata — 9r Pluviarmm »refagium ex copiofo acetofella proventu j 169 Pod»gra (de) fine fale , probatio 1 tractatus germanicus *426. ju- niorum hominum, tractatus ger- manicus ibid. ex liékeditária- dro "regulari aflhia &-afcites pe cal- culis renalibus fociata 4. ejus «auífa, nunc acidae, nunc alca- licz, remedio lice, indolis t4f.- interceptz -fymptomata Io OTRA, Polypi cordis 10y, 247. : ejus. indi- a 9 — . bellus marinz fpecies 146.148 'Polypofx concretionesin corde 109 -Polypofis -concretionibus fufpicatis ;: füccurrit acetum. /511336 Polythalamiorum:inethodus- * 116 75 | feq. Ile 7:Q0 $70yoidpia. Hippocratis , :iqui * 340 Przcordiorum ' morborum : gravi- abBtas ic | ; 1 " Priímatiscolores varii uide | 269 Prunarum vapor perniciofiffimus ejusque eitis letalis exemplis i'iideelaratar 1e. venenata effluvia .preoruni effectus atque cüra/4or. -s' feqq::469, efflaviorum venena- torum effectum qux emendant remedia 4 ro. conf. carbones can- . dentes, | 'Prunifera arbor fructu. maximo py- riformi &c, [(* 305 Pfeudo- carpolithi * 541 Puerperarum genitalium refrigera- tionisnoxe * 245. diarrhea, vid. Diarrheea. | ; "Pulmonalis vena, vid, Véna pulimo- '6halg! 2525 12 diis C Pulmonum conditio in hydrópe pe- étoris 16, lexatorum remedium 19. *23«4. fetus non rati, vide Foetus non nati pulmonum &c. Pulíus epigaflricus hyflericis;/folen- ' mis 21I. 212. 213. 214. inzqualis '& intermittens feqq. ejus" plu- res viciflitudines $ feqq. -— Jw oA Pulvis niger ita dictus * 245. vifce- taligeitircoe i *24s. Pumices montium ignivomorum JOHNNY URL MEE Purgantium noxa in dyfenteria & diarrhéea 27. in: rlievmaticis: do- " loribus pectoris TOS Purgatio' in variolarum curatione Purpura utraque fzpius füpervenit febribus continuis "154 —2 alba variolis fuperveniens 270 -'-eba epidemice'eraffáns 58$. al- -'*ba. pleuritidem | mentiens letalis 374. albx cüra *249. erüptürx "fignum $78. 3581. albz indoles maligna difficulter eognofcenda Pyfitx botro cerebrove Ritilés 921. ^" globofi éorüimque formatio *213 ^ globulares ^. . X* 189 Pyrofimilis fructus *393feq. Quarzi in cavo aliortm lapidum ge- "peratio 1:314 *191 ogpencamier tora Rabidi cinis merfus remedium rg6 "Radices arborum. indicarum folum haud profunde penetrant * 283. wi "ue GORUISIE IIS] Radiorum refractioniscauffa. * P Kaphani ruflicani & iridis noflratis - fucco febris quartana füblata. 594 Rae 22253 IN DEXxX Rafe Coronde , cinsamomi fpec.*405 Rauii anatomica preparata .* 473. cenfura jecrm * 474 Regulus medicinalis antimonii , vid. antimonium.. Remediorum circa fecuritatem «& . certitudinem in quibusdam imor- . . bis obfervationes medicz * 23t, certorüm przftantia 19. feq. * 233. feq. conf, Medicamentorum «c. Remora navium 148 Renum tuberofa fuperficies Ic Reínas in omni aquofo folubiles ,reddendas . | 254 Refolvens remedium ex cinnabari js 2j Aetinz oculi peculiaris fenfibilitas .. variat colorum fenfationes * 260 Ahabarbari ufus in dyfenteria 343. -- feq. 346. pulveris ufus. in alvo cruenta 24. cumTpecacuanha nu- pti falutaris effectus in febribus «ontinuis rf$, tinctura aquofa vomitum fiflit 210. 211. ejus vi- res in diarrhoris torminofis , coli- ... cis doloribus, paffionibus hyfte- ;.Ficis & puerperarum doloribus poft partum 26. 40. * 244. Rhabarbarum cum liquore nitri fixi folvit alvum ; 4129: 213 —. :toflum- diafcordio .Fracaftorii . mixtum laudatur in dyfenteria -.21. 73. 75. in fluxu hepatico 8r. .. cum theriaca ccclefli mixtum in ..- dyfenteria bonum edidit effectum eu Lk 75.18 Rhamni: genus :& fpecies. exotica ejusque defcriptio & character L.. v 86.57 Saliva jejunz vis .refolvens Rheumatica febris , vid. febris... Kheumatidi doloris pectoris. prz- fagia 38:. in illo purgantium & venz fectionis noxa ibid. Rheumaticus. zdolor-pectoris letalis: factus üspnros sdoquvipfb Rheumatifmi collum occupantis re- ;; medium prazílantiffimum .- * 23€ Rhizelithus Wallerii.. .*21g Richteri conchz & cochlex terre- fires & lacuflres Matchiz «X Via- dü | I UILI Rio delle Maraviglie 4i50*26f Roborare & laxare fibram: quo- . inodo peteft:unum idemique mé- dicamentum .. | -— ... $tI Ruber color quid: & unde... *266 Rumphii Ge. Eberb. teflaceorum methodus: 05 *29.feqq. Ruyfchii praparata. anatomica lau- dantur : C005 *418.feq. LÀ Sabuli renalis remedium caffea. 1 8o Saccharum dentibus noxium |. 1g0 Sal armoniacum, vid. armogiacum fal. | Salia neutra qua ratione differre pof- funt 309. eorundem figura qua ratione variare poteft 306 - Salis acidi &alcalici definitio * 186. .-, Sedlicenfis ufus in aflhmaate ca- chectico 20. terrzvz imajor vel minor quantitas variat thermarum effectus 309. thermarum Lucen- fium analyfis & vires 301 Saliva non folvit calculos felleos 15 ..166 .;. Sali- l IWSiBkiy Salivatio fpontanea im variolis ad- o 8itED. 2:2 202»71h 271 Salivatiene fine metuenda , exhi- -' benda maffa. mercurialis - Saltenbras, Salfenbras ^^ ^ *313 Sanguinem: depurans: maffa pilula- ruin | : Mileuee Sanguinis coagulati & congrumati remediuny /SX24[ Saponacea emulfio fuaviffima 364 Saponis veneti ufus contra epile- pfiam 31.36 Sarcomata uteri ^ r39 Saflafras arborefl Lauri fpecies *544. -* :quibüs characteribus differt * 339 — arboris character 328. 330.*309 —— — cultura 326,327.* 310 — — defcriptio *382. 301.309. / «315. 319. fequ. eandem qui ex- hibuerunt auctores, recenfentur Hn i *58t-317. 408. —€- -—— flores eorumque fiructu- ra *321. calix communis *52r. iedunculi * 321. horumque fo- enn lineare. :- «c ibid, -— -— -— androgyni feu her: maphroditi | .- n*i327 -— — [loris feminini piftillum & flamina gp ousictgas e—— — .—. mafeulhni [lamina :*322. horum antherz, filamen- ta, glandulz & numerus : ibid. . que petioli |. : ibid. — .-—— früctus329.*322. horum flructura 329. * 322. feq. capüla 829; * 322. pedunculi * 302. 433 e — genus :*303. 307/344 — — hiflora *277-314. 408 254. — folia *282.320. eorum- — - lignum * 425. ejus cha- racter *305.311:320 - ^ maenitudo var * SECUN UTD magnitudo varia "531g — -—— nomina varia ibid. — -— patria ejusque folum ibid. - | : 283.318.344 — -— 'fadices earumque cortex -*319- priflantligno *246.299 rami T — — fexus diftinguitur * 321... 326. 328. 345 — — . fpecies * 297, dubiz * 405. falfa fpecies dide 1 - —— Ílolones *319 — -- truncus ejusque cortex i ; *2tí9 ec c Vürietates *3 ya 34f-405 arbores climati Anglicano & c^ Batavo adívefcant * 318. harüm tas i82 rn ibid. — arborum Londini cultrum hi- Cm ; ftoria 326 — Íoliis crenatis *289, 293. 296, | '-^7 298. 405 —. lacie arbor Condaica S Saffepes ^ 052 08 *agr Saílifragia, arbor * 29T Saffufras *284 Sauer - Klee 169 Sauf aenzel , herba 295 Saxafras f. Saffafras : U X397 Saxifraga, arbor : 38 39$ Scabiei remediuni:: 30, I25. * 2«2. Wi e. d 253 Scabies non coercet miafma vario- -"lofum: 271. humida fedavit epi- "depfiam ^ : 264. Scarabzi. CoJ; fpecies | 2 d ; Seillz ^* ^INDExFfMb. -- Scille virtus laudatur 62. in aflh-- mate cachectice 20. feq. * 237. hydrope *2538. cautelz 21.62 Schyoaben , infectum 122 Schreckenflein 100 Scbwülen (Fifch, Krüuter) *218 Scirrhis tenfiones dolorofz acce- dentes fufpectz funt 23t Scirrhofi tumoris magnitudo brevi. tempore duplo auctior & durior evadens femper periculofum prz- bet fignum 231. labii fuperioris remedium 31. * 254 Seeborven 14$ Seeckrabbe 78 144 Senioribus diuretica caute & par- cius exhibenda 225,98 -—. febres quartanz chronic per- niciofz funt : 68 Septica remedia in cafibus cancrofis funt perniociffuna 234 ' Seri vitia, conf. lymphz &c. Sermonis ufu deflituta virgo articu- late & diftinctim canens I17 Sevi vapores, noxij . 106 Sewel - Coronde , cinpamomi fpec. s* . ' 403 Sibbaldi Ro). conchylierum metho- . dus ' * [4 Siliceorum | globulorum . generatio ' . é& differentia | X 203 Silices przgrandes . * 211 Silicum ortus * 185. 220. igniario- rum figura naturalis & generatio - | * 206 Simarubz cortex qua ratione adhi- bendus 71. ejus vires in dyfen- . teria 7o. fluxu hepatico g1. liene 2 teria Singultus remedium |... . — 17 Sipmanni tefiaceor methodus * 29. feqq. Sifyrinchium xtbiopicum Breynii 195 Sodx remedium Zu o pr. Solani furiofi vires indicantur * 434 Solani nigri feu Belladonna vires. conveniunt quodaminodo .. 217 Solis croci productio fingularis 255 — lucis color qualis * 274. Sood-Diflg] 177 Soporis remedium acetum 136 Sorbi aucupariz rob /fedat flrangu- riam "t | ^5 215 Spafmi collum | occupantis reme- dium przftantiffimum Spathicz nuces .. * Spati in cavo aliorum lapidum ge- neratio jp . f 1gI Speculorum varicrum parandornm ratio programmaatibus expofita | - . ) ! », E d f 22 Speichbelkraut «185 Spina bifida nulla admittit auxilia , applicata mortem potius-accele- rant 395. cum peculiaribus fyma- ptematibus 394. fibi relicta ultra XIV. xtatis annos mortem non inferens 398. ejus coafenfus eum Spiritus .vini virtus flyptica «923 Squilla, vid. fcilla, iiio et Stalactitarum & Stalagmitarum ge- neratio * 18e. 224 Staphisagriz femina edontalgiz ca- tarrhalis remedium. o51384 Steatoma in gravida peíl puerpe- . rium repertum — $92 02*- enolug . -Btelee 5 | I.N 1p ag Wytt Stelechite ; 3f *21I Stelechites montis Eegerii Scheuch- zen | Oiiv. «* 166 notàd c. Stelle odborefceditts Gefneri ^; 147. - Sterilitatis cauffa fingularis ^^ 346 Sterni' coflarumque fuperiorum ex morbo elevatio ingens& erofio35 8 Stertorem fuftulitvenz fectio. 4c6 Stomachicum remedium | poft. fe-- "bres ialignas proficuum *2$6 Stomachus diffolutus Plinii 171. feq. Stranguriam fedat rob forbi aucu- parme deb ES: 215. Stratiotes, planta Strumz curatio frictione cum manw - **Àmortua inflituta- . 162 Styptica virtus fpiritus vini | 3235 Süccini globuli * 215, folutio variis experimentis tentata 248. folutio "totam illius. fübftantiam im fe ^ eompreliendens;. xflunr fanguinr *norm itiducens ibid. & 249. Fusi- 'gatione fedantur pavores fub . * fomno : zIT. 214 Succinum in maffam albam, pellu- -"éidam, duram: redactum pro: in- "cludendis & confervandis przpa- "ratis anatomicis: 248.250 Südores provocat indufium laneum 7211. acetum 136. bheclicorum - nocturnos fedans remedium no- owNumr- ; | 248 Sülphur in globulis lapideis reper- tum. muon — conf. antimonium. Sulphurei fumi effectus in arcende: ^mmorbo inaligno: epidemice graf- ; .^fante Im OT: - App. Nov. Act. Pbyf. Med. Tom, 11. ISO wt Swamp - Saffüfras LI Syncopes remedium acetum ^ 146. Syfltematicr ordinis 4n Hiftoria: na- - turali laudes X5 Tabaeum , vid. Petuin.. Cm "Tamalapatra, arbor. 377 "Tamalapatrum | anguftifol. offic, uudisow. T. oocg *403 Tartari vitriolati. vires *256 'Tembul ,. eft. convolvulus: indicus: Tempeflatis | conditio: Eun cauffa "Ren: Ju mv dq: go "Tenfiones- dolorefzx: im fcirrhis fu-- specie vus) 7 oc 2934. Terebinthína & fuccinunr probent 3 maffam includendis przparationi- bus ariatomicis aptam . 250. feq. Terra mercurialis, vid, mercur.terra, Terrz motuunr cauffa 92... motus Menfe Nov. MDCCLV.. ejusque :effectus ue honig. —- alcalice | *187 —. argillacez , belaris ac calcarix indoles 563 Terrarum hiftoria naturalis |. * 4$ lerrea remedia a vafis lacteis ab- forbentur 317. ubi profint ibid. Teftacea & «onchylia. diflinguun- [1 HIE * '"Teftaceorum methodus | * 6, feqq. - Claffes particulares 106. feqq. '"Tefliculus ex contufione Íphacela- tus IO9. refectus | r2 Thez circa ufum & abufunr adno- tata. . ier 178 'Theo-- aa aa: Pi N. i : D e£ i "WX. - "Theologica mediciua&c. vid. Me«— Tuffis:humidz ac convulfive remes - | dicina.Theologicd. 5.055 "Lherapevtica ;pal&ologia. Heben- - flreitii UK 445449 "Theriaca.caileflis, cf. Rhabarbarum toflum. dy "T'herapiz palzologia "Dhermz, majori vel münore falis terrae quantitate faturatz, varios edunt effectus 309. Lucenfium | : falis analyfis & vires preftantiores | ^sparandique modusfacilior - 301 "[inea capitis non coercet miafma ^variolofüum |^ 7I 'Tinez veftium necantur fumo femi- -mnishyofcyami &gallarum — 19i *Ionico- anodina mixtura qo "Tophacearum inctuftationum | ge- neratio 5 182 "orminofz diarrhez remedium 24 'lTorminum infimi ventrisremedium *244.*316 "Torturz de fübje&tis aptis & ineptis A i * AE; "Fournefortii J, P, teftaceor. method, Wabdaup- 2n. * 16 feqq. "Iaicordium, herba 17 "Trifolium acetofum, vid. Acetofeila. 'Tubulorum 4narinorum | methodus *449 TIT. *pn4 ^ "Tumor./in dorfo manas magnus ce- tparum & allii copiofo ufu in ei- ibis quotidiano refolatus 215 'Tusbinatorum teftaceorum metho- v dus ! / nga I3 'Turfis (de).diff. *432. tract, * 436 ^ "Tufliculofis pectoris iu. affectibus | Certa remedia 18 ! . dium novum 247. cenvulfvz fe. rine.ex aris vitio ortz remedia :duo przflantiffuma. |.18feg.*235 "Lympanitidis remedium — 22. 24. x3. Ind E *237.249 H d * i» M Vaacarum ues, wid, Lues.. " Vaging: vaforum, vide Vaforum de. vaginis &c. | Valentini Frazc. tellaceor. method. | c0 ul Valetudine (de) fufpedta diff, *Au | Vapar marinus, animalis fpecies 44 Variole non adeo maliguz .graffan- tes 15 f. epidemicz 269, & earum indoles : 270 Variolarum ortus & univerfalis inva- fio X 139. diverfa indoles à0«. in- dolesa difpefitione ,hzreditaria 270. cauffa X141, fymptomata yaria in.una eademque familia 155. Ícqq. eruptio an fine periculo pos- fit provocari* r4 1. ante eruptiox nem .conpvulfienes &c.. vid, Con- vulfiones, in eruptione venzfe- Qo, vid. Venxíeclio &c. itera- ta vice .erumpentium | exempla : *I49. curatio * 167. remedia pro- phylactica 3G. .* 242. mds acetum 156. in flatu periculofo re- -mjedia29. *251. copiam a facie | avertendi methodus irrita 276. cruftas detergentia remedia ibid, inoculatio fub examen vocatur - /* 137. hujus inveutio X g4 1, va- rius riustmodus ib. eveatus * 142. de ea varix fententiz *a46 Variolas nondum expertus iisdem graffantibusfalvusevafit | — 155 Variolis fuperveniens purpura alba » (in ) hzmorrhagix aarium prognofis - : 270 Variolofz febris ad articulos pedum ". manuumque«metaftafis his artubus . sprivavit puellam odo annorum | 27t Variolofum miafima non coercent fÍcabies & .tinea capitis alizque .-defluxiones 27t | Vaforumdevaginisprogr. ^— 4j | Vateri 4brab. Mufeum anatomicum | sbHéillero editum un EROR | Vegetabili de fotu progr. * 451 | Vena in pulmonali cartilaginez con- xcretiones.repertz 16 Venzfectio fuítulit fertorem 406. a | nonnullis in -variolarum eruptio- | me laudatur * 169. Írequentioris / effe&u | bus mal xz in pectoris doloribus rhevma- ticis | 381 ,Venena omnia corrigit acetum vini I5: hó3 41 |! Venenata prunarum efflluvia, vid. |. Prunarum vapor. ! Venenis a fomniferis productus fo- por aufertur aceto 136 Venis (de) corp. hum. progr. * 45 3 jlT— 0— gcommunicantibus progr- dii PAS ( . ibid: — "19g | enter. crvflallinus effectus « fqq. ejus noxz in febri- - em * 356. ejusdem.no- - INODOEOX: Ventriculi ardoris remedium — 4 Veibena odontalgiz remedium b | | d Verheyenilapfusexcufantur — * 474 Vetmes an adíint in aceto 13$. deg. . — *tium 191. conf, Lumbtici, Vermibus (de) anmatomicorum: ad- miniftris progr, * A4 Vernix alba & dura przparata ana- - tomica confervans 2$2 Verrucz polt veficatorium applica-- tum fuborta 298 Veficz ulceris cura X954 Veficz fellez calculas , vid. Calculi fellei. o hydrops, vid. Hydrops 'biliofus, . Aum Veficula fellea, vid,fellea veficula. — Veficantium ufus ^— «*249 Veíicatoria in febribus iDalignis | profit 270. faciem a.copia va- - riolarui non prwíervant — ibid. : Veficatorii ufus 3a -odontalgia 19o.. poft ejus applicationem verrucae fibortz — . 298 V eficatorium excipientes -verrucx, vid; Verrucz. ! | Veficatoriorum effectus yx feq.15. iw morbis malignis & exanthemas- cis ufus 381. parcius fluentium pro- - guofis A 38c leq. Veftium.tigez ticcantur fumo femi. - nishyofcyami& gallarum — 19i Viburni flirpis character *215 Vigiliarum remedium lI t Vini.converfio in acetum quomodo . Tit 133. &aceti differentia 134. ace- vaddas c tum, INDEX tum, vid. Acetum vini. Pontacef- Vifcerum abdominis atonià laboran- tes raro fuperant morbos exanthe- maticos 380 Vifus ad integritatem humor cry-. ' ffallinus non plane. neceffarius eft » - LU 3 »,: ] [ ai , 482: Vite fedentarie noxe 347 Vitiliginum evporifton 124. Vitrificatio metallorum crocorumque . metallorum facilitanda | — (2$« Vitrificationes montium. ignivomo- 2 185 rum : | Vitrioli ex: oleo & fcoriis regulian- timonsii martialis vitriolum martis . dulciffimum Nitulinorum. pedunr deco&um ]1au- datur rar Viceris veficgg cura *2«4. WVlceroforum. morborum: remedium | 3o: Wicerum-remedium acetumr 136. in- ternorum remedium. 248. Mus. funiculus, vid, Funicu- lus. u^ s Vmbilici conchyliorum Vmbra, unde Volkameria, planta. | 51 WVomicz pulmonum remedium *242 * 6. *264 Womitus alvi conftipationi fuperve- niens qüibus: remediis fedandus | 210. graveoleps, niger, amurca fi- milis I4 feq. cruentus enormis 76. : eomite zftu. febrili, qua indicat 214. fiftens remedium Riverianum: 921c, remedium: acetum: 126. rha-- barbari tin&tura aquofa — 210, 2r1 Vrine cum excretione: animalcula. volatilia. emiffa-168: fuppreffe re- medium —— sd dir s dh Xteri gravidi & non gravidi craffitu- do.350. gravidi, noni menfis, dis-- fc&i hiftoria 348: 35».. morbt mi- nus funt pertimefcendi- 132. ipfius: inverfio. ex. violenta. fecundinarum: .* 245; 253:954.— extraétione 138. excrefcentiae 139. excrefcentia, infighismolis, liga- tura extirpata 141, inverfio & pib-o n Japfus an detur 128. 138. feqq. 142. ejus figna fallacia ibid. prolapfire- - feto 130, ex vagina prolapfa me- les.carnofa. & refe&ta 127. farcoma- ta excrefcenti&que —. ibid, Vterrorifieii conditio in virginibus & gravidis 391. 393. praternaturalis conformatio ékok. 12. — vVagine procidentie fpuriz, quae | | 1 Vterus virginis in --— lgm au&us 132. Vulnerati; ex difpofitione (de Iefio- nibus letiferis) progr. ^ ^ *452 Vulnus capitis, vid, Capitis vulnus, conf, Lxtiones. i P Vvule rclaxate reftitutio infelici . fucceffu tentata 238.245 | d Wachendorfie, thyrfiflor&e charaGer - 192, paniculate charséter 197. .- Waikurandu, cimramomifpec. *4923* W.Je Corende, einnamomifípec. ibid. - Wildungenfium fontium. vires. 197. — 190 pr&egrandem " : W'nasncke, arbor *287 291 . M'znauck , ni* 286 1 Winterana & Winterania Lauri: Ípe- — es *39r. eX Lauri genere exclg- — — itur *395. ejus patria *39r, cor. | v i nd ^. 0. 1 T e TOR Woolhufii controverfia cum. Heifte. — ro | 4 f'h*a4gg b ü1g8 p T Xylomaratrum: * 30 ingeberitm » s Zizyphus africana | p X Zythogala Syd enhamii- 29.* 248 " Eben ACIE]. . v2 TE E" * —— tpe ng yrs ' - hn Al aMea iU » ^. LS i : den Vznllnamer Meter. 2M GTAEIE Mod e 9: Jg 10. N B ad Üb[erv. LIgag SN Neu. ! 1 eas Wy3 ad Olfery..L.paq.192. ^ Zo ies -— - Jom MHELnovor: Actor: 7C. ad HI E 1 ad Obferr. LA qoam. p ZLAHL foci fec. 4x utut e ut *- ad Ükerv;. LVI. pas. 209. D» FART / DRAMA A TW) VATIUU li WM M ^us, 1 " & j P AM EN AS Lia-Pn IN 55223025N NS EEERPS Nr LEER S LEETÀ Pi 7/ | 77, 7 LÀ *, 277 , Z, 277 ! h M tock JJfeest. C. TabV. * | on Actor Ja 4Al Ac. Jom. AERES E " SENSN ERRISESSSSNSSA ESNSSSNSEUEOT a N77 y mm, S N 2 M d m, , PE PITE ES s ENSIS JI ftock fec L3 out" c E ad. Üben LXX XII. pag. 525 0 Q5 Venen Qe) JF 1 Jf. 17, 7 ePi - UJLftoct zc. ro dedi hdi dl ML dau dee * T. M — kushon 2 1 nen « ] —— ad Über LXXXIL; 74350. (Com f. WIE SIAGETE ZakVE Ug. Ue ad. e pa3:255. WZ y N : 4 P P e " x isa "r-^ cag [ -— Eje Jg o Ji. 27. IL ftack. faclo uM We 2j j Dx CI VE MON T UN 80 1 EP TTAT, aT seh Y Larocoe s NO le 51 ] Nr TR t | AUR n DA A j Wo ADU E d E ORA yfie MOS UM VN n RM PAX TTA MY UP hi "i ( n