three 
^e 


ds 


np Pe 


Y 
K- 


HH 
SER 
Paw 


AUItelS 


SERAIXA 


M 
IDEE 
UM 


fh y LT 
ARI Di ee 
TX, rumud 2 A T9 


Vra 


Az WEISUAT EPI 
EA T MP 
MI LO DETLDOILL 


RC Ace. 
NA Me MI Am Lez E oi a i 
d " 
. : N Rea re See Re 


E 


i 


| 
AI 
je | | 


l 


| 


il 
iil 


| ubi 
Yll 


lil 
Tult 
VUBTLI 


————w— 


"T ME 
' "n [D 
EI 


ah mt RCPV 


va 
x 
3A AB ig 


ir 


TA 


e 


5. sd oi 


» 
^e 
usi Ramp, Tola pep ca nda e 


A 


T— 


Mele ida ect) 


EEIRERERRN 


272 


; 
á 


.PHYSICO-MEDIC A. 
ACADEMIAF. CAE ÓSARXELAF. 


NATVRAE CVRIOJSORVM 


^ à 


BN 


NS". 
x jU L 
NI 
"i; 
UN 
m 


NM 
ON 


niii 
ENS 


M 


j " 


iii 


itidiitiit 


s deed 


"NOVA ACTA 
PHYSICO - MEDICA 


—»—— ACADEMIAE CAESAREAE 
.LEOPOLDINO- CAROLINAE 


NATVRAE CVRIOSORVM 
| EXHIBENTIA. 


EPHEMERIDES 


OBSERVATIONES HISTORIAS 
ET PEPENIMENTA 


CELEBERRIMIS GERMANIAE 
A ET EXTERARVM REGIONVM 


-,NIRIS 


HABITA ET COMMVNICATA AMESNLANM STVDIO 


TOMVS TERTIVS 
ACCEDVNT APPENDIX ET TaABB. AEN. 
CVM PRIVILEGIO SACRAE CAESAREAE MAIESTATIS. 


—- NORIMBER GAE, 


Impenfis WOLFGANGI SCHWAXRZKOPFII 
TYPIS FLEISCHMANNIANIS ANNO MBCCLXVII, 728 


ae 


Wer 


3l 
à 


-s » ] 4 5 
— —— d 
* M d d S 
AG * ^ 
ACT » 
: ES 
, E 
NE ; 
» diu H 


1g BRIT, 


e ox 


Lone" 


(dx 


111A TX 


tA 
i&m 


b 
5 
uH 


- 


H2 


O1.10 


E 


4 A 
X A 


) 2 


u 
L 
Y 
v 


TO34402 


4 
TANAA: 


* 
i 

bi d 
k £5 ^ 


IT 
$i 
o * 


Ln 
E 
OM 
" 
M 
) 


WKÁA €i 


m 
rd 
- 
"i 
^N 
T 4 
9 


. 
?2 
e 


on MN IU vi^ rocdutrkeno n - uan oci Aer era i andi 
) 
WH2oe 


e 
E 
4 


STAM ESAA 
AIBASENA T ruit on ud m ao PiDUni Ad. nen 


* | x. 
^ ^ : - te 5e Psy 
f^i ^ 
x £4 2 ; 
E A i » - - 
i E Nossa H 
e E 
* zÉ T ra , "€ * 
E s ze T m^ pem 
»* * CU rm P WE —— 
1 E $7: i XY 
e. E ^ 
á * t "a - " : 
m - di- p 


; 
Y 
"ie 
atl fito * 
N 


"s 


tui HUELLA ECHELLE LEDEULE EU UE HL LG M ELE — —— XI n AMMIAN ELLE HTEH PULCHRI ELTULLLLM HALE LLLRLLEELELL HELLE ELUCET 


TTTTITETHTTTTTTTTTTTTTTITETTTTETTTTTTTETTETTTTTTITUT [TIT] u iuum ann rm au m UN T TITTTTTTTITTITTT TT [TTITTTTTTTTTITTTTITITITTITÀ 


SACRATISSIMO ET POTENTISSIMO 
BIICISRMPOYS PRINCIPI 


». 


-: - DOMINO DOMINO . 


IOSEPHO II 


ROMANORVM IMPERATORI 
E. SEMPER AVGVSTO, ..., 


GERMANIAE HIEROSOLYMORVMQVE 


HVNGARIAE, BOHEMIAE, DALMATIAE, 
| CROATIAE, SCLAVONIAEQVE REGNORVM 


 PRINCIPI HAEREDITARIO 
ARCHIDVCI  AVSTRIAE 


» LOTHARINGIAE BARRIQVE. 
| | DVCL X 
»—. MAGNO DVCI ETRAVRIAE 


ET RELIQVA. 


IMPERATORI, REGI 


| ET DOMINO SVO 
DOMINO LONGE OMNIVM CLEMENTISSIMO. 


AVGVSTISSIME 
.IMPERATOR - 


ndulgeas pro fumma TV A Clemen- 

tia audaciae noftrae, quum novam 

— hancce obfervationum phyfico-me- 

dicarum colle&ionem ad pedes TVOS 
X3 hu- 


humillime "nem et AVGY: /STIS- 
SIMO NOMINI TVO in fübmiffiffimi : 
venerabundique cultus ac devotiffimae 
gratae mentis documentum demiffiffi- 
meinícribimus. —Gratiflima pariter ac 
5 devotiffima mente TANTOS DIVAE 
memoriae FVNDATORES, ASSER- 
TORES et AMDPLIFICATORES , 
beneficentiffimos AVGVSTOS, DI- 
VVMin primis PARENTEM IVVM, . 
OPTIMEIMPER ATOR,, recordatur 
. Academia noftra; TVAM nunc MA- 
 IESTATEM, ut unicum PRAESI- 
DIVM füfpicit et admiratur, ardentiffi- 
. mifquevotisafupremo Numine expetit, 
ut TE,CAESAR. AVGVSTE, Sceptra 
Iol- : 


Bm t . Germaniae fuffragiis 1 jam. 
dudum TIB réi ta, db Imperii Proc 
| d BHS P "E communi Bü- 
TOpae confenfu TIBL, , ut VNICO,, qui 
VIPEIS poffet, trà ità tenentem, adio: 

acem aDÍVO PARENTE ftabi: 
| litam perdurare i ubeat m  pácatamque 
V4 . M. German ania jain. dignirati 


Ia n 
O time e enim i confuluit Get- 


a niae totqu gentil Us Deus, » quum | 
TE IMPERATC 


| M conftituit, ut 
i i nibus malis. prudentia TVA Foie 
retur DO Íque a: ad fummam tranquillita- 
tem et optatam; antea magis, quam fpe- 
ratam, felicitatem traduceret. Itaque 
nunc TVAÀ CAESAR. AVGVSTE, 


ED —— XA fret 


o9 


digas 


TAS 1 


sh 
BE eri iub A 
ch Í 
; xr fru Nie 4 - 
.Jittera àd m axi T las 


rr: 


. m pum n " t 454 i 
pora locii ctr 

d AA2. AD AYT »aun 

» a X X Quae 1 


c Quieguum it finc; M 
patet, opinio OPTL 
Md MPER AcEO R3, nos venera- 
bundo cultu commendamus ad. L VOS 
— JdanQiffim [pedqs hein Buone 
Si; dicendi-flumen; fi ubertas. verbo- 
E accuml viram in; 
jmobis; qai prouatu. fo- 
| gentiomulbspaneunoi qus ioris arbi; 
SIRE. - qUag Vel QU FERDI EROBUIRT CES E: 
 pasliyel.omifla;autnon igno TAN: 
YO PRINGIPE iem ;proferan: 
endis nec. 4e mpos 


omen noie nemi e 
fpatium; nec virium imbecillitas fufft; | 
ceret; ::3 VA E.vero; SA ; ?* 4X 1L 591. ( 
"fed ^ yov. MAE 


LI e i ^ 


"MAEMATESTATI, AV.GVSTIS- 
SIME CAESAR,  Qiabus potiffi- 
3mm dé eauffis fàdcnólilii € opellam 
dedicaré voluimüs.- Pritirám, Beer illa, 
 tumceterisMaximoPriiicipe dignis vir- 
tütibüs ex IMPERATOR/I STEM- 
nd propagatione uo, tum his 
uüeáDec Opt. Max. peculiatitér 
dou" atque" elebérrini ^exorrnatá 
eft: QUO cüm ipfa dia ardentiffimie 
atnet, "in'üfque fineulariter excellat; 
fefeque ad exemplum praeftantiffimo- 
rum quorumlibet Heroum ftudiofiffi- 
mé componát j' Lo quoqüe- do&is 
(in: E numero nos vel nullos, 
« Ininimi din: 4 dia am fatemur) 
M non 


nonfolumapprimefaveat, verum etiam 
. 'eosdem exemplo Divorum atque Sa- 
- 'eratiffimorum Principum, prudentiae 
veterum non immemor, promoveat, 
ftudüfque debita praemia deeffe non 
patiatur. Quofit, ut quifque fibiper 
ftudia atque virtutem aditum ad hono- 
rum faftigia quaerat, et plerique certa- 
. timboniatque eruditi effe contendant, 
quum videant, non faftuofos et falío 
eruditionis titulo eloriantes, fed oCtos 
dumtaxat atque prudenter bonosaP A- 
TREPATRIAE SAPIENTISSIMO 
IN SPEM SAECVLORVM DATO, 
ad cuius nutum atque voluntatem cun- 
&ife componunt, inpretio haberi. 


XX 3 Cui 


eui -—" DIVVSA.EO- 
. POLDVS,..omne litterarum. id 
- jnufitato quodam nullaque tempo 
longinquitate. . oblitterando ... amore 
complexus , ut. publicumeet, fempiter- 
num; prolixiffimae huius voluntatis ac 
fummae tam in univeríam rem littera- 
riam quam. potiffimum in. illa: faluta- 
rium. humano generi. et. ad Ícrutanda 
atque. explicanda. naturae arcana.cor; 
rumque. vitia.et morbos; eurandos 
comparatarum do&rinamum ftudia be: 
nignitatis ac munificentiae monumen- 
tum exftaret, : fingulare prorfus Socie- 
tatis noftrae füfcepit patrocinium... Cus 
Ius rei.ecquod: inenltcrinniliafieisque 


argu- 


aus ntum elfe poteft, quàm quod 
non fnodc ampliffimis- privilegiis. do- 
tarit, fed tra&ko'&tiam a fe cognonii- - 
üé EEÓPOLDINAM dici voluérit 
Societitem hárió noftram? In ' /quo ut. 
é ideni mirifitám € et orhibüs/ fé: 
culis'prae édicandam iniit rationem: ded 
oinnes ; "^quibüs do&tririarum ! digüitas 
cordi ei ' fed nos: inprimis maximo 
fibi ét 3d ómnem- pofterittem perti- 
. mente bénehcio, Obftrinxit. ^ Cuitis; 
ut omes imtellipant; /"faérofandain 
- Apu Tos effe inemóriam, ab illo tem- 
pore, püblico "quaft" artis difciplina: 
rumque medicarüm nomine; haec eft 
4 maioribus noftris. cómparatd ratio, 
[Ili T ut, 


ur 
md 


ut, quinoftrarum entexsnadld | 
 cubrationum fru&um iure fuo, a. nobis. 
repetere poffint, quibusque, noftrum. 
in propagandis artis medicae dotrinis 
ftudium fingulariter., probari - debeat ; 
AVGVSTISSIMIS IMPERATORI; 
 BVS Aa Societatis noftrae, quan, 
tulacunque a. fint, infcriberemus , 
nulla alio confilio , quam ut diuturni- 
tati confuleremus demiffiffimaein illos. 
obfervantiae noftrae, eamque; quan. 
tum fieri per nospoffit, ad immortali- 
tatem perduceremus. Quodilli quidem 
gratiffi imi. devotiflumique:; animi offi- 
cium, tantum abeft, utimprobaverint, 
ut, pro incredibili , quaSocietatem: Do- 
füram 


/ 


[iram fovebant ac tuebantur; clemen- 
tia, fuaetiam promoverent auctoritate. 
Quae cumita fint; quispoteft effe unus, 
cuimagis,, quam SACR ATISSIMAE 
MAIESTATI IVAE, omnium  pa- 
| ternorum avitorumque ornamentorum 
velut : heredi, ipfos. DIVOS MAIO- 
. RES aliquando illuftraturo, hoc. ob- 
fervationum noftrarum volumen ter- 
tium offeramus? Quod ut boni confu- 
letene dedignetur MAIESTAS TVA, 

caput eft füummaque flagrantiffimorum 
votorum noftrorum. Ceterum, quas 
primas.effe intelligimus officii noftri 
. partes , affidue venerabimur Deum, ut 
. IB, IMPERATOR OPTIME, 


»9GCX ——— CON- 


. CONIVGEMque et PARENTEM 
cipia i-i M E 
ih tot i peeudrdin ibém atque folbirim 
faeculorumque aeternam gloriam diü- 
&iffimefofpitet, TVOQVE RegnoAn- 
toninorum aetatem refuícitet. — 
vota pio animo nuncupare ftudent. : 


SACRAE CAESAREAE' 
MAIESTATIS TVAE 


humillimo obfequio devotiffimi - 
Caefareae Leopoldino- Coreliiae- 
Academiae Naturae Curioforum 


Praefes, Dire&or, Adiunai, 


/'et Collegae. 


(a 


7OUOPRAEFATIO.. 


ertius novorum horum Actorum tomus 
| nunc, quae DEI gratia eft, comparet; 
A. Í[íerius quidem, et poft fex annorum a 
fecundi editione decurfüm. Sed huius moraé 
graviffima cauffa fuitfuperiorum annorumcon- 
tnui bellilonee lateque diffufi calamitas, quae 
mufas harumque cultores valde quoque tur- 
bavit.... Qua demum iuvante DEO fedata ap- 
paratus pro novo tomo colligendi occafio com- 
1noda facta eft. " 


^ Dum .mufae revivifcere coeperunt; illico 
apparatus adeo accumulatus eft, ut typis ex- 
tculus in fpiffüm volumen accreverit ;. tardita- 
temque eravitate compenfarit. Impium vero 
fuitet , communicata füpprimere ; vel faltem 
*€orum publicationem vetardare. In poíte- 
Tum autem nobis curae cordique erit, ut tomi 
DEO volente fequuturi praegreffis magis ae- 
quales evadant. | 


:* "Academiae noftrae: quorundam Collega- 
rum celeberrimorum - maximeque fructuoío- 
rum obitum vehementer dolemus; valde ve- 
ro gaudemus plurium virorum exterorum indi- 

enorumque eruditione ac muneribus celeber- 
.. nmorum aàcceffu, quibus iacturam ex afle at- 


402 ] XXXa que 


que feliciter fupplendi nobis copia viciffim fa- 
cta eft. | Et.gloriamur in fplendore fingulari, 
quem Academia noftra obtinuit dum non fo- 
lum plures generofiffima ftirpe nati verum et- 
iam tres Comites illuftriffimi de MOLTKE no- 
men fuum honorificum eidem dare haud dedi- 
gnati funt. . | | : 


Gaudemus praeterea, bibliothecam no- 
ftrae Academiae interea temporis, magna ex 
parte liberalitate Collegarum, infigniter lo- 
cupletatam efle variis néc paucis raris pretio- 
fisque operibus, quae indicis. continuatio 
iam iam fub prelo fudans fpeciatim indicabit et 
cum Collegis noftris communicabitur. 


Acerbo quidem fato amifimus noftrum 
Bibliothecarium, Dominum Doctorem ac Pro- 
feflorem KNIPHOF, qui memoratam Biblio- 
thecam in ordinem exquifitum redegit et hac- 
tenus confervavit ; fed haec quoque amiffio 
feliciter iam eft reftituta. 


Denique fignificamus, tardiorem huius to- 
mi editionem , - futurorum promtiori, D. V. 
publicatione nos efle compentíaturos. : 


I. Con- 


*x* 9 
- 
Continuatio 


 CATALOGI 


s Collegarum Academiz Cafarez 
Leopoldino - Carolinge. Naturae 


. Curioforum, 
a ano » rjf [. Mie ad aunum 1765. iu eandem 
' receptorum. 
ind. AT L 
Ordo. | 
feceptionis, 


65,. Dn. MN Chsifplons de piro: Potentiff. Reg, 

Boruff. a Confiliis intimis, Regiminis , bellicisque ac 

. .domanialibus, Advocatus Fifci Ducatus Magdeburgici, 

. Senior Collegii ICtorumi quos Scabinos vocint, Prae- 

'"*or & Comes Salinarum civitátis Halenfis; & Acade- 

miarum, Regiae Berolinenf. & Ele&oral. Moguntinae 
Scientiar. utilium, Sodalis.  /tonius Cafor IT. 

435. Dn. Julius Erneftus « de ScHüTZ, Eques Misnicus, Here. 
"ditarius in 'Erdmannsdorf, agrorumque contermirio- 
rum, Hohernfichte & Jaegerhof Poffeffor, Regius & 
Ele&oral. Saxonicus Capitaneus praepofitus, Praefe- 
&urar. Auguftoburgi, Frepckénpespae & Saxenburgi. 

. Palladius IF. | 
656. Dn. Paulus- Auguftus ScHiAbER; &ereniff. Ducis Brunsvi- 
, cenf. Confiliarius & in fan&iffimo Senatu a libellis, Di- 


sibi XXX 3 DAL. 


Ordo T * * 

receptionis. 
&or Juris dicundi per vu Coenobii Riddagshufani & 
in Colonia Veltenhofiána ;' Societatt. Teutonic. Goet- 


hem d Fesiomgntan, & Mepoiagienfs- Sodalis. 


. i s 
631. uo abu HN did & Li- 


- berae S. R. IE. Civitatis, Halae Svevor. Fhyüus ordina. 

Tv1L ondas. Hitriié IET: 

638. Dn. 7oanncs zindreas Driscums, Medicin. & Chirurg. po: 
. &or, & Pra&icus in inclyta Republica: Auguítana. De- 
mocedes IL. — e IOLO DU 

659. Dn. Petrus LvoxEgmT, ICtus & caufarum in des Jutu- 
tiae; :quaàe Hagae Comitum funt . patronus. »: Societa- 
tum Scientiar. Regiae Anglicafas & Boruffi icae, item- 
que Belgicae, nec non isis d Academ. Scientar. Rho- 
thomegenf. Sodalis, . III. 

640, Dn. Friderius Chfiffiantus : Malléhew Sereniff. Ducis $a. 
xo- Hildburghu(ani in rebus ad Legationem pertinen. 
tibus: Confiliarius 4; Regiae "Anglicanae. Societatis 
itemque Ele&toral. Bavaricae Academiae Scientiarum 

i Sodalis, | Xenocrates LL... 

641- Dn. Jfogunes . Gouradus Don A, i» e & Püitofoph. 

at Magifter, Poéta Laur. Caef: Álumnor. & Oeconom. in 
Altorfina Academ. Infpe&or » Societat, Teuton.. AI- 
torf. Senior, & Helfer Membri, honorarium. 

55 Mito, . 

642. Dn.. (cios Bodo MAD T dor & "Polidtet | 

v oda  Hornanus Wettfrifiorum. JPhiloscenus. E. 


is. Hluftriffimis" Dominus" 44mm - Gortlob 
E : bee has PEE? 

«ou abiberBarode Linden Qécho 
:i Dominus de: "frysgenvelde & & Abicv, 

; G JV. IN w,4 A IGdI1- 


T )9 1 


"t o» * 9 
Ordo 
wes 


Ordinis Elephantini. Eques. auratus, t 
LooR.M. Daniae & I Norwegiae Con(liar. in- 
— timus & fuüpremus- Curiae; Marefcallus, 
"^^ Praefes Argentariae. Hafnienfis, item- 
..5.,.; que regiae Societatis ad Afiaticas terras 
. ,.nercatufam. éxercentis y. tiec non regiae 
^ o Pictorüm,.Sculptorum &. Architecturae 

Academiae. APOLLO Mufagetes | i. 

6n. Dn. joanie:Hirrt, Medicinae DoGtor & Pra&icus Lon. 

dinenfis, Regiaeque ngon Soiietalis Scientiarum 
dii //Sodalis:' ^ Diofcorides: TZ. 

ens: D IDudciións "Gladius Cxiér; Regii Hofpiti Fáriüenü iS 
"militum invalidorum Pharmacopóeus primarius & Se. 

-^  Umior, itemque Infpe&or. generalis Pharmacopoeorum 
& Pharmaciarum. in Nofocomiis ad.regios Gallicanos 
/ exércitus- pertinentibus. ("Aoicemma. ITI. 

64^. 3p: | digi Pit ls SPENGLER ; oSereniff.| ac Potentiff. Regis 
Daniae & Norwegiae Mechanicus aulicüs. : ircbyta  Ta- 
rentinus II. 


I 


Anno EOS 
LiOrdà 5 .wd^zd sh iA loft X 520 
receptionis. .. (y 7 
647..Dn. Ji ilbelmus Luhoiens siiis j Mediciu Do&. & Pra. 
&icus Emmendingenfis, Civitatisque huius & territo- 
01oC0rii Marchioratus Hochbergen(is , in Ducatu Bada- Dur- 
-.dacenfi y Phyficus ordinarius. Leonides IP. 


Dn Dn. D. JErneftus fferemias NEiFEiD, Séreniffi'a ac c Potentiff 
; eR Polon. & Ele&. Saxon. Confiliar. aulicus, Pra&i- 
. cus Liffae.in Polonia maiore. Mileni 11, | | 


SO s LAM 649. Dn. 


Ordo x T : D» 
rsen aL 72 
6 m Dn.  Soanites Viricus- BILGUER » EU & Giidrg. Do. 

&or, generalis Praefe&tus Chirurgorum regii. Exerci- 
^r 1 | tus Boruffici , & Goettingenfi regiae itemque Ele&tora- 
| li Moguntinae Scientiarum Societati adícriptus. /Vym- 
| - phodoras IF. 

650, Dn. Carolus MoaTON, Equés Anglus, 'Médicinae Do&or 

: inregio Collegio medico Londinenfi; -Nofocomii in- 

fantum' expofititiorum Medicus ordinarius ,: regiae An- 

glicanae Societat. Scientiar. Secretarius, regiorum- 
que Manufcriptorum , ut & Manufcriptorum. Mufei 

Britannici Cuftos; Zfntizénes: Cleopbantinus II. 

651. Dn. D. Fridericus Cafimir MEDICUS, Ele&oral, Prae(idii mil- 
litaris Manheimení(is Medicus ordinarius, Civitat Eran. - 
codalienf. & Praefe&urae Freosheimenf; Phy(icus, at. 
que Electoralium Academiar. Scientiar. Moguntinae 
& Bavaricee, Sodalis. AMicon EE: 

. 632. Dn. Diony(kis van de . W YNPERSSEs ; /Eheologiae -Do&or, 

&in M CH pii- 9m9M p teen -qih TÉ 


maeus EL: .^igti22314 esizow to X 
Anno 1163 
- ÓYT H OL! 


653. Dn. Daniel Hiéroteymus Liber Baro de PRAUN. Jafon: H1. 
654. Dn. Joannes Cafparus SULzER , Sereniff. Ducis regnantis 
^'' ^ Saxo-Gothani & Altenburgenfis Confiliarius anlicus. & 
Archiater. Stantius IL." ^. 
655. Dn. Pctrus von WESTEN Phitofópli: & Medicináé/Do&or, 
eiusdemque Profeffotiésdiagritis S Cirmiláne: Ottinien- 
^fi, in Infula Fionia Danorum. Philexepnus FP. 0 0043 
y^^» Dx. Joannes: Fridericus: Carolus GREMM , Medicinae Do&or 
& PraGicus ,. civitatisque: Henacenfis Medicus ordina- 
rius. Clidemus III, 
65,7. Dn. 


Orde ^ - - o51O. 
receptionis. 12591 
657. Da. D. "Jofephus. "torus Can; -Séreniff.: Sle&or.: Bi 
.515? wariae Confiliarius, Phyfico.- Chymiae , -Materiae me- 
Y) oi ifie. &; -Botanices in, Ingolítadienfi Academia, Profef- 

4 fót p Éidcut drdisih $ Ele&tórat, -Bavatiénf. Acade- 
2d ee iie S cicli / Só alis, '4 AG. pei 


($59: Dn uU Dn 95dines BIRANGE "Societatis. Bolahicae Florentinae 
Sodalis, Philetes IE 


659. Dai. : *ounnes «Geor giis f Vitonfus " HT 3 /Sereniti 
e 8i /piiPrincipc; Els&or: «Palatini intimus: a&ualis.' Cantiliarius 
- 71 | //& Referenderiüsy sigueyd fanctiffimo Senatua fecre- 
ios (tS libellis. Philaretus, In. | 
$6, sm Arnulfus VOSMAER ,. P hfiotomei Sereniff. incip 
c7 ^7 Kraufionenfís Di e&or, & Régiae Academ. Scientiar. 
Parifienfis Sodalis e seti  commércium dbligatus. 


7 -29I1T o6: ztiebibias dib15? H iweitinéOwoimW un 533 


Lg id "foaines rarus Clleinirggs Regide Dáticae Le- 
' "gationis, in aula Caefarea fubliftentis,  Antiftes facro- 
Di opp vv ane 


t "Aet H ter ^13 RES eT (Y mit 
39 eiiilfiQ. : [i A "TTiS FT v99 


: é ipm ai , Anno T )UJC MICI ? 
EZ dO 3200 SSmi v IU. 33 
662. TTC Make 'Cotifiisrus In sensid ampliori il- 

luftris Reipublicae Genevenfis, Acadentiae Imperialis 
-5G. eii Petropolitaiae j itemqueregiarum A cadeisifarinfi Scien. 
81191 -tiabim; Eondinenfis; Párifienfis, Bononienfis; Stock. 
£55 holeiéne: '& Goettingehfis,- riee non Ele&oralis Bava. 
-i mienfis& Harlemenfis:Sodalis: aeaxagoras IIT. 


663. Dz. Torbermus BERGMANN , ad regiam. Academiam Vpfa- 
Ee ^er ds Matliemstum S Mer Adiunttus, Ératofibi- 
L2 OC get Jii ) 


4A 119 "vc x j4 x $ yt 0 r1- 


TX. ^ 


$9 x9 
Ordo eh10 
DUMerio on 13q399' 


DN e t 


- pertinentis. Len IF. 

665. Tiluftriffimus ominus m gius MOLT- 
^ KE53' Comes in: BRGEGENTOED ; reli Ua, 
Serenitfiini ae Poterntitfimi Danide'& Nor- 
wegiae Regis Cohortis deleéctorutn equi- 
tüm, COrporis cuftodiae,. .Rdfüetorum, 
. Praete&us., Caftér, IL... 

666. Dn. Henricus Chriflianus HAENEL, Sereni Saxoniae Elec- 
toris . Con(iliarius, aulicus. & .Archiater, -Exercituum 

.., Ele&oralium Medicus fupremus , &ollegiorum , me- 
dico-chirurgici & fanitatis, Praefes., Afranius IT. 

667. Dn. Otto Fridericus MüLLER Illuftriffimi Comitis de 
ScauLiN Studiorum. Moderator. Vegetius II. 

663. Dn. Joannes Georgius KiLLMAR,. Medicinae Do&tor & 
: Pra&icus;; itemque Phyficus & Seoptor miyiteti Aíca- 

| nien(is. .Chaereas IIT. | | 

ec. Dn.- alnont de -BOMAER.. Hiftoriae. BETIS parifiis De- 

^.  monftrator, Societatis litterariae. Clermondio- Ferran- 
dienfis, & Academiae regiae elegantiorum  littera- 
rum Cadomenfis J in Normannia ;. Sodali d 
bius Hlbs 


Au" LEE. 


s Scientiacül Soddis fecus LLL 


MEUM c c 
receptionis, 
671, Dn. v ed Chriftiagns Dow SCHREBRR , ;Medicinae Do- 
&or' & hfaGicus —Libfelifis/ Sociétatisque .oéconomi- 
. cae ibidem florentis Secretarius & .Sodalis, reziaeque. 
^Holmienfis Academiae Scientiarum Correfpondens. 
. 36 Theophroftus. Erefius IF. 


Anno i ege 


614. 'Dn.- Chriftophórus Mob iigibs, Auguftalis aulae Viennén: 
15). .fi$ Medicus ordinarius. - Demetrius TIT. 
673. Dn. Georgius Cbriftianus REICHEL; Philofophiae & Medi- 
ou 7'éinae Do&or, ac Facultatis Medicae in Academia Lip 
"Ufen( Adfeffor.' Zfretaeus IT. — 
6n 5b Sfoannes Fridericus ZücKERT y Medicinae Dó&or & 
Prá&icus- Berolinen(is , Academiaeque 'Ele&oralis 
B- ;Moguntináe Scientiarum. ulum Sodatis, Gbryfer- 
D/ iuis ETE ^ ^ 
65s. Dn. Do&. Philippus Bernhardus  PETTMANN , , Medicus 
^ obftetticans publicus iuratus & Phyficus ordinarius 
-: Liberae ac Imperialis Civitatis Francofurtenfis ad Moe- 
num.  Phimufus P. | 
e Di. "Comes Francifcus GINANNI y Patricius Ravennas. Pbi- 
Jdegris-EL 
6. D». D. | Carolus Gottlieb Paurt, Collegii medici & Sani- 
- "adis n Whratislavienfi civitate Adiun&us, Phyficus 
T 1 d ? ibidem & Nofocomii publici V ordinarius. Pbi- 
Nd cis. us 


Sn o d | XOOCC 2 ! II. CA. 


Dominorum Cohel p. poc 
hactenus, quoad quidem nobis conftat , 
ger. Xx 


*u ! mE Hi 
Ordo 
geceptionis. 


324. Dn; D» Adam Fiidericus PEZoLT , Chemtae: Profeífor. p 
licus ordinenubd in Aquen. Lights - 3, inh Nail, 4 


DiTl 


sg aa eius, ext t in 4 i uMD Dui TNR ag. 425, 
ioi "Da. D. E ved ) varus nimi, e sum 
mia Hafnienfi Profeffor publicus ordinarius; Praepofi» 
xa fus ad aedem St. Petri, .& regiae. Berolinenfis ,Acade- 
pu e miae Scientiarum Sodalis. d. d. s. Februar. I$ g. ann. 
^" — aetat. 79. E 
21. D. .Jognues. enrieus de SPRECKELSEN ; U. Lh atu 
m & Inclytae Reipublicae quc in Es | 
..» Maid 1764. ann.aetat. 73. . 
435. Dn. D. Joonnes Hieremyinus E ubHOR, niacin: Tie 
furtenfis Re&or Magnificus, Facultatis Medicae Senior 
 "^& Alfeifor primarius, Collegii Sanitatis Affeffor , Pa- 
thologiae & Praxeos Profeffor publ. ordinarius, Aca- 
dem. Caefar. Nat. Curiofor. Adiun&tus & Bibiiotheca- 
rius. T. d. 23. Januar. 1762. ann. aetat. 59. 


IMeinoria eius extat in. Appendice buius $omi pag. 397. 
FU H T 


450. Dn. 


Ordo " 
receptionis 
450. Dn. ioannes . Joachim LaxczE , Mathematum Profeffor publ; 
ideft ordinarius i in regia Fridericiana, . & Academiae Scien. 
77" "tarum Berolinenfis Sodalis. 1. d. 18. Auguft. 1765. ann. 
Iran ti. Aetat: Tai 
48o. Dn. D; Joannes 1 d tea KüHNsT, Phyficus. Civita- 
* adbo Eg; Cizenfis.. 1«d- 2..Mair 1765. ann. aetat. 60. 
496. Dn. D. Petrus. ChrifFanus WAGNER, Sereniffimi Marchio- 
, Ris. Brandenburgo - ;Culmbacenfis a. Confiliis intimis &. 
- Archiater ,. regiaeque Monfpelienfis Academ. Scientia 
rum Sodalis, Medicorum. Senatus Dire&or, & Civi- 
M gines, Phyten, primarius, ]« d. 8. O&o^r, 


vk , 


à: p p "C&rolus, eus deticu: f guae. "Medicinae 1 in 
'" — Academia Lip len Profeffor & Facultat.. Medicae Ad. 
. fetfor. ordinarius , regiarum Societatum. Scientiarum. 
... Londinenfis & Holmienfis, itemque Inilituti Bononien-- 
"fis Sodalis. 1. d. 8. Maii 1762. ann. aetat, d. 
iin Dn.,D.. Ts es Jacobus: ,KIRSTEN Phyfiologiae &:Che-. 
"ig Pile ek effor/ publicus ordinarius in Academia Altor- 
mr: - fina. I d. 4. ;Januar, 1765. ann. aetat. 55... 
$5o. Dn. D. .Chriftophoras Fridericus Kün, Medicinae Pra&i- 
.. €us Ifenácénís. T. d. 28. April. 1761. ann..aetat. 5o. 
$56. Dn, DA Georgius Leonbardus HorH, Reipublicae Norim- - 
h  bergenfis. Phyficus. ordinarius, s.d. 25. Febr. 1761, 
ann. aetat. $6. 
558., Dn...D.. Joannes Guilielmus NERA Reipublicae No- 
p  rimbergenfis 'Phyficus ordinarius. i d. 15. Auguft, 


EE )^ H 
*. 


Men E 
«62. a.b. d BOnnmen, Medicinae in vcn Wit- 
| tembergenfi Profeffor publ. extraordinarius, & Societa- 
.tum Teutonicarum, . Goettingenf. Jenenf. & Helmfta.. 
dienfis, Sodalis. T. d. 3o. Junii 1761..ann, aetat. 3$. 


X X X X3 | 57o. Dn. 


$ Ld | o9 ( o aC C 


Ordo 


in ffi 
receptionis, 


e s ri 


570. Dn. D: Polytarpus Friderici "Schi HER, —' E 


$71. 


$90. 


592. 


59f. 
$96. 


615. 


- 


&t E 


656. 


, 
eA À *. 


feffor- publ. "extfaordinarius LM Academia " "Hipfienfi. 
T. M. Maio 1762. - T 

Dn. D. Mattbias Georgius gras Sereniffihi "Marchionis 
Brandenburgo- Culmbacenfis Confiliar. aulicus , -«& Me- 
dicinae in Academia Erlangen(i Proféffor publ. Ordina" 
rius. T. d. 16. Junii 1762. ann. aetat. 43- 

Dn. D. Soares Chriftophoyus REINMANN; Civitatis Duca- 
lis Rudolftadienfis & totius Provinciae. Phyficus ordi- 
2 T. d. 14. Februar, 1761. ann. aetat. 38. 

Dn. D: Joonnes: Chriflianus" Jacost, 'Mediéus ordinarius 
ui praefidiariorum Vinarienfit um, & /Acidemiae 
Ele&oral. Moguntinse Scientiarum utilium Sodalis* ep 
d. 11. Jul. 1762. anm. aetat. 45. Hi 

Dn. D. Carolus Wilbelnus SACHS, "PoiteP Siiiklavien- 
M Regiique Collegii medici ic Suns Abidem Ad. 
feifor. T1203. 79^ 

Dn.*D. Gerardus Indreas Mc »  Cüsfitistius aulicus 
Haffiacus, Afíatomiae , Botanices & Chirütgiae Prof. 
publ. in Academia Giffend. "f-"M. Matt. 1782. 

Dn, D. Joannes Chriffophortis HENNICRE y Celfiffimor: Cot 
mitum Holienloicorum; "Barte aen» irent r- 
"genüis & Neuenftéinentis Confiliarius .& "Archiatér; 


Medicinae Pra£ticus Oehiringetfis, i d. 3. April. 17 63. 


ann. aetat. 65. gut 

Dn. D. oannes Fridericus SCHREIBI R. Au ilfimisa Ruf 
"forüm "Imperatricis' €ohfi ud Pulls d Hátom. & 
, Chyrurgiae 1 in Nofocomiis Petropolitanis Pr "effo or,publ. 
& Imperialis "Academiae Scientiarum. ibidem Sodális. ye 
d. 28. Januar. 1760.- | 

do Comes Fraktifus GINANNI, Pátricins Ravennas, * 
2878. Mart. roés hann: aetat. Y | 


OT G AV NV INC I1I. CA 


" 


bos 


220 di TEM a5 : Hp d 
X A T A L O G V $ 
sina 'anieourti ^ AEPHABETICVS- 


"Excellentifimorum Virorum, qui .pro tertio 
., 9C Toro Obfervationes phyfico- medicas 
communicarunt. 


"d roTtEM ' Tino 


Das | Sufephus- BE veRTE, Philofoph. & Medicig. Do&or, 
-Luccehfium Thermarum in Hetruria Medicüs ex Rei. 

05e publiede- au&toritate praefe&us, Societatis regiae Goet- 
^ ^ 4ingenf. Infütuüti Scientiar. Bononienfis & Academiae 
9st "'*« phyfico -"botan. Florentin. Sodalis Academ, N. C. Epi- 
"ebarimis TL 00^ (Pag. 4or. 
pu. Torbermus "BERÓMANN , "ad Regiam Academiam Upfilien- 
fen Mathématum '& Phyfices Adiun&us, Acad. N. C. 
iai Ergtoftbenes 1 IT. .. pag. 166. 
.Dn. D.  Soanes Utricus BiLGVER ,. Generalis Praefe&tus Chi- 
- . rurgorum. regii Exercitus Boruffici, & Goettingenfi re- 
'.. giae, itemque Ele&orali Moguntinae Scientiarum utilium 
;.. 5. Societatiadícriptus, Acad. N. C, IVympbodorus IF. pag, 9r. 
Dn, Andreas Elics BÜCHNER, / S. R. L. Nobilis, Confiliar. Ar- 
.;«; €hiater & Comes Palatin. Caefareus, Potentiff. Reg. Ho- 
 ruff. a Con(il. fan&ioribus, in regia Fridericiana Academ. 
hi Medicin. & Philofoph. xiatrir alt Prof. publ. ordinar. & re- 
. giar. Academiar. Scientiar. Londinenf. Berolinenf, & 
^. Monfpelienf.  Sodilis y. y. Academ, Natur, Curiof. PRAE- 
-22) SES pag. 437- 


D». 


. 


QU ue 

Dn. D. Godofredus Henricus BuxgGHaRT, regii Collegii Bregen- 
fis Profeffor primarius , & Caefareo-regiae Societatis 
Olmutienfis litterárum hümafüorüi! Sodali$ ,' Acad. Nat. 
CUM Zobna L^ Ww Ls o UR pag. 328. 
Dn. Ludovicus Claudius Cangrg /Regit Mofpitii Parifienfis mili- 
tum invalidorum Pharmacopoeus primgeius dl fenior, 

Ut itemque Infpe&tor genéráalis Phátniácopoéotrií rore , 
 maciarum in Nofocomiis ad. regios. Gallicanos 'exercitus 

- pertinentibus ,. atque regiae Parifienfis Academiae" Scien- 
tiarum Sodalis,: Acad. N; C. Zviremna III. pag. 96.261. 

Dn. D. Henricus Fridericus DELIUs , Sereniff. Marggrav. Bran- 


9 k s Ml 


Dr. D. Joqnues, Petrus; EnznriaRD y; Medicinae; Philoipphiae 


T TI 


1310351 


| is Yt oe 348. 

Dn. D. Joannes Berubardus de Frscum , quondam, Rforum 
-— - "Imperatdeis ; AxxaE, gloriofiff. memoriae ; Perfohde 
. Medicus,  & per Ruffias, medicas res diri etis Archiater, 
Acad. N.C. Olympus. | ^ —: , pag.207.310. 
Dn: D. "Joannes Fridericus. Carolus GRIMM. "Mediciriae Do&tor 
5^. /& Pra&icus Ifenacen(is ; Acád. N. C/ Clidemus TIH; - pJ&4. 
JDn. D. Petri Bumanud HARTMANN, Medieihae theofét. Ana-- 
0205toniiae & Pharmaciae ih "Académia Francofurtenfi/ád Via- 
-- 5 drum Proféffor "publ. ordinatis ; Ele&oral, Moguntin. 
- JnüAeademiae'Seientiar. utiliunrj? itemque "Secietát: "Ducal. 
-"25 7 TEuton: .-Helmftadienfis* SodáaliSq^ Aéád.^ N:^ C. Me- 
XU B85. p: 553. 


-— 


Oo X 


Dn. D. Joachim, Fridericus HENCKEL ," Medicinae & Chirurgiae 
Do&or & Pra&icus Berolinenfis. n pag. 49. 

Dn. Licent. David Francus HEZEL, Liberae S. R. I, Civitatis 
Halae Suevorum Phyficus ordinarius ,. Acad. N. C. Hierax 
IF... p. 56. 

Dn. Come Chrifliaus HiLDEBRAND , Medicinae Do&or & 
. Pra&ticus Islebienfis, Civitatisque huius Praetor, Acad. 
aN. C. Zemitus. HH... : p. 25. 133. 

| Dn. D . oanmes Jacobus | HusER , Anatom. & Chirurg. in Colle- 
- gio medico- Chirurgieo Caffellano Profeffor publ. ordina- 

rius & Decanus provincialis, Sereniff. Landgravii Haffiaci 
Confiliar. aulic. & Archiater , Aulae Bada- Durlacenf. Me- 
dicus, Facultat, med. patriae, quae Bafileae eft, Collega, re- 

giar, Societat. Scientiarum, Londinenfis & Berolinenfis , 
itemque Helveticae Sodalis, Acad. N. C. Zfretaeus HI. p. 557. 

Dn. D. Gottlieb Henricus KANNEGIESSER , Caefareae Celfitudinis, 
. ;Magni Ruthenorum Ducis , Confiliarius Juftitiae, in Aca- 

; demia. Kilonienfi;Medicinae Profeffor publ. primarius & 

-. Collegii chirurgici Praefes, Acad. N. C. 7elamon II. p. 37 1. 

Dn. D. Joannes Georgius KittMAR, Phyficus & Senator Ci- 
vitatis Afcanienfis, Acad. N..C. Chaereas III. p. 299. 
Dn. D,. oannes Fridericus KRüGELSTEIN , Phyficus provincia- 
- lis Ohrdrufienfis & Sereniff. Principis Hohenloici Medicus 

.-- Ordinarius, - p. 45. 
Dn. D. Zfitonius MATANI, i in Academia Pifana publicus Medi. 
cinae Profeffor, regiar. Academiar. Scientiarum, Lon- 
dinenf. & Monfpelienfis, itemque Botanicae Florentinae, 
.Sodalis;: Acad... N. C. Zftbenaeus II. p. 400. 
Dn. D. Pridericus Cafimir MED1cUs, Electoralis Praefidii mili- 
taris Manheimenfis Medicus ordinarius, Civitatis Franco- 
dalienfis & Praefecturae Frensheimenfis Phyficus, atque 

. Ele&oralium Academiar. Scientiarum, Moguntinae & Ba- 
varicae , Sodalis, Acad. N. C. Micon 1I. . p. 62. 


ed YXOOOCQC ipw. 


Dn. D. 9oemues Corolus V'ilelmus Mo* '"HsEN, Collegii medici in — 
terris Potentiff. Boruffor. Regis fupremi, ut & Collegii 


6*6 


Sanitatis Membrum, juventutis generofae utriufque Scho- 
lae militaris, quarum altera Ecole militaire, altera Cadetten- 

Corps vocatur, & Gymnafii regii Joachimici Medicus or- 
dinarius, Acad. N. C. Zb/vrtus FH. Append. p.'r, 


. D. Fridericus Sinon MonGENSTERN; Civitatis Magdebur- 


genfis Phyficus & Ele&toralis Mozuntinae Academiae 
Scientiarum utilium Sodalis, Acad. N. C. triftogenés IH. 


P. 33e. 


1 D. Godofredus Guiliehmus MürrvER. . Poliátér Francofurten- 


fis ad Moenum, Acad: N. C. AptUxCTUS ; d. Mundi- 
"nus f. c 757^ 9430. SOT. 


. Otto Fridericus MürLLER,; Hoftiffra imi Comitis de ScruLIN 


Studiorum Moderator, Acad, N. C. 7zgetius II. p. 122. 


. Wolfsangus Jacobus MüLLtNER, Sereniff. Marchionis Bran: 


denb. Culmbacenfís Chirurgus primarius, "artis obfítetri- 
ciae in inclyta Norimbergenfi Republica Mágifter; & re- 
giae Parifienfis Academiae Chirergorum. Sodalis," Acad. 
N. C. Philomufus IF. p. 481. 


Dn. D. Rüdiger Fridericus OVELGÜN Comes Pálatinus CVelireus, 


Dn. 


. Medicus provincialis Moguntinus , Archiater Waldeccén- 
fis & Reverendi Capituli & Civitatis Fritzlarienfis Medicus 
ordinarius, Acad. N. C. Diopbontus II. villó EL 
D. Petrus Simon PALLAs, Medicinae Pra&ticus Hagae Co- 
mitum & regiae Londinenfíis Sociétatis Scientiarum Soda- 
lis, Acad. N. €. 7egetius IIT. - p. 43o. 


Dn. D. Cornelius PEREBooM , Poliater Hornanus Weftfrifiorum, 


Acad. N. C. PiZloxenus IV. p. 20. 


Dn. D. Philippus Bernbardus PETTMANN, Medicus obftetricans 


publicus iuratus & Phyficus ordinarius Liberae ac Impe- 
rialis Civitatis Francofurteifis ad oS Acad. N. C, 
Philemufus V. A af P. 493. 


A Dn. 


E 


Dn. D. lWolfzang Thomas Rav, Sereniff. Ele&or. Bavar. in Co- 


Dn. 
Dn. 


Dn. 


mitatu Wiefenfteig, & llluftr. Reipublicae Ulmenfíis in 
oppido &territorio Geislingenfi Phyficus provincialis, 
Acad. N. C. Serapion IHT. pag. I41. 242. 


PD. Joames Adamus RAYMANN , sending Eperie(inus in fu- 


periori Hungaria, Acad. N. C. Zfriftopbanes I. nos: 
D. Joanuües Jacobus RrTTER , Medicinae Pra&icus. Peila- 
viae Silefiorum, Acad. N. C. Mondinus IT. p. 386. 
D. Joannes Gottlieb ScHAEFFER ,. Medicinae Pra&ticus in 
Libera & Imperiali civitate Ratisbonenfi, Acad. N. C. 
Sabinus ITI... pat, 132. 
Jommnes Chbriflianus Daniel ScaREBER, Medicin. Do&or & 
Pra&ticus, Societatis Oeconomicae Lipfienfis Sodalis & 
Secretarius, Academ. regiae Scientiarum Holnmieníis a 
litterarum commercio, Acad. N. C. Theophraflus. Erefius 
IV. p. 341. 473. 
Julius Erneftus de SchuüTZz , Eques Mifnicus, Eaereditarius 
in Erdmansdorf &c. Ele&Ctoralium Saxonicarum Praefectu- 
rarum Auguftoburgi & Franckenbergae Capitaneus p:ae- 
pofitus, Acad. N. C. Palladius IF. 

D. Jacobus Reinboldus SPIELMANN, Chemiae, Botanicae 


reliquaeque Materiae medicae in Argentoratenfi Acade- 


mia Profeif. publ. ordinarius, Capituli Thomani Canoni- 


. cus, Imperialis Petropolitanae , regiae Berolineníis & Elec- 


toral. Moguntin. Academiae Scientiarum Sodalis, 2 ps N. 
C. Heraclides IV. 442. 


. BALTHASAR SPRENGER, Philofoph. Magifter & Scola 
— Le&or in Collegio theologico Ducali Tubingenfi, ac So. 


cietat. latinae Jenenfis Sodalis. D. 131. 
D. Gottlieb Carolas SeRiNGsFELD, Medicus Ducalis aulicus 
& Phyficus Civitatis Leucopetreníis, itemque Sereniff. . 


Marchion. Brandenb. Baruthini Confiliarius aulicus & Ar- 


chiater, ac regiae Berolinenf. Academ, Scientiarum teu. 


XXXXX 2 toni- 


[2 


— 


és e 


^. tonicaeque Lipfienfis Sodalis, Acad. N. C. Stam- 


Dn. 


tius [. p. 459. 
D. Joannes Cafparus SULZER , Sereniff, Ducis Saxo- Gotha- . 


mi & Altenburgeníis Coníiliarius aulicus & Anse $ 


- Acad. N. C. Stantius IT. p. 157. 307. 
. D. Chriftophorus Jacobus TREW 4 | S. .R. I. Nobilis , Sacr. 


Caefar, Maieft, Conífiliarius, Azchiater & Comes Palatin. 
Caefar. Sereni(f. Marchion. Onoldino - Brandenb. Con:lia- 
rius aulicus & a&tualis Archieter, Reipubl. Norimb. Phy- 
ficus ordinarius & Collegii medici Senior primarius, Regg. 
Societat. Scientiar. Londinenf. Berolinenf. & Botanicae 
Florentinae 3odalis, Ephemerid. N. C. DinEcrogR. Ap- 


pend. P.4435- 


. Zacbarias VoGEL, Medicinae & Chirurgiae Do&or & 


Pra&icus Lubecenfis, Acad. N. C. — s ILL. 
. I6t., 


. Petrus à WESTEN, Medicinae Do&or & Philofoph. Pro- - 


feffor in Gymnafio Ottinienfi, Societatum Jenenfium So- 
dalis, Acad. N. C. Philoxenus F. P. 197. 351. 


Dn, D. W übelmus Ludovicus WirtiUs, Civitatis Emmendingen- 


fis & territorii Marchionatus Hochbergenfis, in Ducatu 
Bada-Durlaceníi, Phyficus ordinarius, Acad. N. C. Zo- 
nides IV. p. 179. 412. 


. Dionyfius van de- WxwNPERssE, "Theologiae Do&or, & in 


Groningenfi Academia Philofophiae Profeffor, Acad. N. 
C. Timaeus IL. D. 113. 


. Joannes Fridericus ZückERT , Medicinae Do&or & Pra&icus 


Berolinenfis, Academ. Ele&oralis Moguntinae Scientiar. 
utilium Sodalis, Acad. N. C. Chryfermus 111. P. 506, 


NOVO- 


WE i HA ALI IAE 


s 


tne 


LATI 
LAE 


IH LM 


CADEMIAE CAES 
| | NATVRAE CVRIOSORVM 
 TOMVS TERTIVS, . 


| OBSERFATIO . 1. 
Dn. D. JOANN. c slepesca SCHAEFFER. 


Hepte monftrofo, in on umbilicali p, uj antis 
| recens: nati. reperto, | 


— 


| y us mihi anno 1748. oh: Quidem rarior, quem 
$2» tunc temporis novellis litterariis Ratisbonenfibus in* 

T ferendum curavi, qui vero nunc. etiati in. novis 
| i» hifce Academie Ceefaree Aétis phyfico- medicis 
commemoratione quadam dignus mihi videtur... Scilicet quar: 
— dNov. AG. Pbyf. Med. Tom. LIT. A^ to 


580 


to Februarii fapra di&i s anni ad PS quie paulo ante puel. 
ulam enixa erat, vocabar. Infans ifte ceteroquin bene &per- ' 
fe&e formatus erat; verum ad finem funiculi umbilicalis ; ubi 
is corpori accretus effe folet, obfervabatur: 1) Umbilicus fe- 
re ad magnitudinem thaleri extenfus & dilatatus; 2) tumor fi- 
gura cylindriczé, ovo anferino fere fimilis. Hic tumor afun- 
do umbilici protuberans, (fub quo, fi modice levabatur , vafa 
umbilicalia, eorumque in abdomine ulterior progréffus, diftin- 
&e confpicienda erant,) ad partem dextram fubfuícus , infuper 
durus denfüsque ta&tu fuit, ut adeo nec prolapfo inteftino, nec 
egreffo omento ftmilis effet , confequenter pro ompháàlocele fa- 
tis nota quam alii fupponebant, eo minus ilium habere potue- 
rim, quominus alia indicia illam: confirmantia, aderant. Hinc 
externe ad evacuandum meconium clysma, & ad tumorem fác- 
culos partim. difcutientes, partim; emollientes, cum vino co- 
&os,. adplicare curavi; pro interno autenr ufu Jufepum ..con- 
fortativum preefcripfi. Note fequente infans: dormiebat- pet- 
quamtrarquille 5 aft altero die admodun male fe habere, & tor- 
xninafpasmodica cum febricula. pati, animadvertebatur; tumor 
tamen non-augebatur ; fed color in dextra parte pridie fübfuf- 
. cus, hodie in flzvo.- viridem degenerabat, feetorem cadavero- 
fum fpargens. Ex quo, alisque concurrentibus indicis, gan- 
graenan lethalem, mortemque przefagiebam, eadem no&te, prae- 
cedentibus gravibus motibus convulfivis, infecutam. 

Quum poftero die cadaver fecarem, integumentis- atumo- 
re caute remotis, fimulque facile dedu&us erus involucris us- 
que ad partem dextram iam plane fphacelofam, deprehendi non 
fine admiratione, fubítantiam illic inclufam partem hepatis effe. 
Hoc.enim vifcus; e fitu fuo naturali egreffum, inítar molis ro- 
tundo- oblongae in funiculum umbilicalem fe infinuaverat (vid. 

Xab. T. Fig, 1. b. Tab. :.-:: Separatum. hepar. a; partibus adnatis atque 
exemptum , "figuram: fupra & infra convexam, & fecundum lon- 
gitudinem. depreffam ; 'oftendebat; veficam. felleam aum in- 
| A id ; 221 Ciuiam 


r — De bepate monfiofo, in funiculo C3c.. 3 


clufam habens cum vena portae & umbilicali, reliquis viíceribns 
omnino fanisac integris. Mater, fe tempore geltationis lapfam 
aut aliam violentiam paffam fuiffe, negabat, nihilque plane iliud 
fibi acciditfe, quod fcetui nocere potuiffet , conftanter affeve- 
rabat, 


Quemadmodumi igitur ex pluribus conftat Obfervationibus, 
dari fubinde recens natos infantes, e quorum abdomine vifce- 
ra egreífa funt fola cute te&a;. (vid. Memoires de PA4cademie Ro- 
yale des Sciences, ann. V7 16. pag. 178. Edit. A4m[lelodamenf. & Mif- 
cellan. Nat. Curiof... Decur. L. 4n. VI. € FIL Obferv. 2322) infuper- 
que, tefítante Jobo de MEEKREN in Olferv. chirurg. medic. Lib. E. 
Cap. VT. p. 69.70. e non fat firmiter ligato fune umbilicali an- 
nulus umbilicalis ruptus atque per eum vifcera prolapfa funt; 
quorfüm etiam pertinent Obfervationes feetuum, inteftinis nu- 
dis per apertum abdomen propendentibus, natorum , in Differt, 
Georg. Alb. Fate, -Avgentorati 1760. ventilata: ita in cafu fu- 
pra addu&to, opinor, accidere potuit, ut, vel ob malam em- 
. bryonis conformationem; involucra abdominis non penitus for- 
mata, aut formata quidem, ad debitam tamen magnitudinem & 
firmitatem non dedu&a fuerint; vel, ob vix fen(ibilem quan- 
- dam vim, apertura linea albae circa nmbilicum nimis extenfa, 
& hepar poftea in hanc aperturam intrufum innatumque fuerit. 
Meo igitur iudicio, fitus 1fte hepatis haud dubie lam in primis 
graviditatis menfibus ita praeternaturalis redditus, cauffam fizu- 
ra eius irregularis dediffe videtur, unde dein ulterius factum, 
ut hepar iftud inclufum non folum in partu. valde comprimere- 
tur atque fuggillaretur, verum etiam, ex quo infans refpirare 
coepit, in parte ifta valde conftri&ta, & a renifu lineae albae ex- 
tenfae coar&tata, liber fanguinis motus fuerit impeditus, ex quo 
buit. poft gangrana ; tandemque 1nors neceífario decus de- 

uit. JEN: 


M oed. 


"2 coo Obfirvatio IE 007 " 
«Explicatio Figurarum Tab. I. 


Fig.r. Exhibet fuperficiem fuperiorem five exteriorem hepz 
. tis monflrofi. D | 
a. Pars malor in funiculo umbilicali inclufa.- 
b. Minor pars in abdomine detenta. " 
"^ e, Locus annulo umbilicali circumdatus. 
-Fig.2. Superficiem inferiorem feu interiorem indicat. 
n a. Maior pars in funiculo umbilicali incluía, 
b. Pars minor in abdomine occulta. 
c. Locüs annulo umbilicali circumdatus, cum ramis va» 
| forum fanguiferorum. : 2L 
d. Vence porte truncus. 
e. Vefice felleee compreffze collum. 
f. Vena umbilicalis. : E 


(Ratisbona Halam miffa d. 19. Januar. 1 76 2.). 


» — 


| OBSERVATIO. IL... 
Dn. D. PETRI IMMANVEL HARTMANN, 
je tele De | ! 


Calculo fub lingua ex[e&to. 

C ifte fublingualis, Helmeftadii anno 176r. plebeice 

fortis viro, expedita dexterrimi ibidem Chirurgi, 96a. 
Ludov.STüBERI, manu excifus, tamétíi non unicum füi gene. 
ris eft exemplum, tamen cum ob fingularem füam magnitudi- 
nem, tum ob aliquam eiusdem notae calculorum, in humanis 
corporibus repertorum, paucitatem infrequentiaámque'7 mereri 
omnino vifus eft,:cuiüs inemoria inter alias-Médiceorüm obfer- 
vationes, calamo confignatas, locum occuparet, atque ad po- 
fteros confervaretur. Quo coníilio etiam huius calculi imagi- 


nem 


i 


De calculo fab lingua exfetlo. $ 


nem, naturali magnitudine atque figura exa&te expreffam, inis 
mul communicare volui, Commemoratisautem primo iis, quae - 
ad hiftoriam fublingualis huius calcul! pertinent, excitabo por- 
ro-alios. quosdam. eiusdem generis lapillos, fub lingua natos, 
paffim a Medicis obfervatos atque defcriptos, de ortu denique 
& caufhis Plasüntis huius calculi breviter &miGtariie difputae 
turus. | 
Propofito igitur. dicendi ordine, ab billoiio huius cal- 
culi protinus exordiamur. | Vir quadraginta circiter annorum, 
temperamentum; quod. Medici vulgo dicunt, cholérico-melan- 
cholicum na&us, habitus corporis íftrictioris, fed maxime: la- 
Ccertofi, ftaturee plus quam mediocris & quadrate, & ex omni 
parte crafTze, vultus torvi & furvi, vitee generis vilis, (quippe 
de plebe homo;) fed admodum laboriofi, & in Zythopoei fa- 
mulatu) vit&tu ufus folido crudoque ;: verbi cauffa, carne bu- 
bula & fuilla lardo ,-legumimbus, & id genus ceteris , vini, 
quod vocant , aduíti appetentiffimus ,. bibensque faepenumero 
plus etiam , quam quod praecordia pofcunt, ante fesquiannum 
circiter, poftquam per abquot hebdomadum intervallum de 
fingularifalivze lentore conqueftus erat , fenfim fub lingua, ad 
-dextrum frenuliiigualis latus, eam partem ,.qua fahvalis du- 
&us, qui a mexillari glandula prodit, & ab inventore Whar- 
*onianus dicitur , ofculum patet , intumefcere, fine notabili ta- 
men dolore, fenfit. |Succrevit autem in dies hic tumor , pede- 
tentimque induruit adeo , ut non folum vicina vafa, quibus ra- 
ninorum nomen eft, infieniter premeret efficeretque tumida, 
-werum etiam libero linguae motui maximum obiiceret impeci- 
mentum. . Cuin etiam demum integro trimefítri fpatio poft, 
quam cceperat , tumoris huius tanta fuit durities, tantaque 
magmtudo, ut hac majorem fabam , 1lla calculum perfecte ze- 
quaret. Inter hec quoque fübie&tis mufculis doiorem mcle- 
aliianue afferre; duosque. apices diftin&te |prodere ccepit; al- 
VIS : A 3 2 ter um, 
a) N oftrates vocant einen Brauknecht, : 


6 | 0o? Obfervatio TT. 


terum, eumque füperiorem, fub ipía lingua; eo in loco , ubi 
primum comparuerat hic tumor , alterum vero inferiorem ex- 
trinfecus fub mento, qui hanc partem velut aculeo perfofatus . 
rus videbatur. . Pertzefus ergo harum moleftiarum, eegrotus 
quicquid hic: effet duriacutique corporis ; ante memorato Chi- 
rurgo excidendum permifit. «Atque 1s, tenui, quod intrinfecus 
in ore füuperindu&tum erat , involucro membranaceo facillime 
incifo, protinus hunc ipfum calculum, quem nunc porro de- 
ícripturus fum, eduxit. Leye vülnus mox confanuit. 
^. Calculi vero huius formam figurámque, prunorum nucleum 
"[ab. L quodammodo referentem , Figure 3.4... 14b. T. optime lucu- 
lentiffimeque demonftránt , Circa quas. adhuc notari meretur; 
quod eoapice, quem littera « fignat, mentum, eo, cuius.nota 
eft littera b, linguam refpexerity' quod .porro hinc inde in fü- 
perficie varias quafi: rugas jmpreffas habeat, praecipue in apice, 
littera. b fignato & quod denigue'inillo margine, qui magis 
curvus eft altero , ab apice ; 4 nota difin&o, usque ad mediam 
partem fulcum oftendat. Longitudo, fi menfuram Rhenanam 
fequamur, eft unius pollicis; fubtra&ta una decima ( Linie) , la- 
titudo perfe&te dimidium. pollicem, five quinque decimas ae- 
quat; craffitudo denique ; media calculi parte, eft trium : deci- 
minarum una cum dimidia, ad utrumque apicem vero fefquide- 
cima.  Vnius drachmae & grani pondus exhibuit ad ftateram 
examinatus. Coloris eft obícure ex luteo albicantis, qualis 1n- 
terdum lapidum, quos dicimus , cancrorum effe folet, & paf- 
fim adhuc fanguinis adfperíi maculas prodit. "Tandem quoque. 
infigniter eft durus, & nequaquam rarus atque fpongiofus; un- 
de & aqua inie&us fubfedit. "Temperavi mihi ab examine che- 
mico, quanquam peregre hanc amplioris cognitionis curiofita-- 
- «tem reprimebam; elegans tamen hoc, nec quotidie obvium hu- 
iusmodi calculi exemplar parci fibi iuffit. 
Venio nunc ad alteram huius commentationis partem, i 
quot memorabiliora calculorum, in ductibus falivalibus reper- 
torum, 


Hos De calculo fub lingtta exfetto. r1 
. forum , exempla breviffime nunc enarraturus b) Quibus ex 
dictis intelle&turos arbitror leCtores, mihi in preefentia nihil 
omnino e(Te negotii cum aliis varii generis calculis, paffim quo. 
que in faucium antro deprehenfis ; quorum. apud Obfervatio- 
num medicarum Scriptores mentio eftinieCta: fed eos faltem 

. lapillos ad praefens meum pertinere infütutum, quos tubuli fa. 
livales, & ante omnes frequentiffíime Whartoniani c), velut in 
finu tulerunt. Accipite ergo, leCtores, frequentem horum cal- - 
culorum apparatum. ^ Inter Arabes Medicos invenio AVEN- 
ZOAREM, Hifpalenfem, in viro quodam natum fub lingua ob. 
fervaffe calculum , loquelee maxime officientem: quae expedi. 
tiffima fit fata, pofteaquam felici fe&ione hoc ipfum impedi- 
mentum eft remotum). Ex Latino- barbaris, ut vulgo voca- 
rifolent, Gentílem Fvi.GINATEM vidiffe calculum, magnitudine 
fabee fimilem , fub lingua generatum , refert /Vicolaus N1CoLvs, 
feíte Josue SCHENCKIO e). . Eadem quoque fuit obfervatio ja- 
Uni cobi 


&. 


Do) Equidem iam pridem ante me clariffimun Virum, Cbv;/l. Arend, 


5 3 41 .SCHERERVM in. eadem materia tractanda fuifle occupatum, atque 
edidifle Argentorati . cIo!9cexxxvir.. Differtationemn, Ze Calculis e 
à 0s ductu falivali excretir, novi: fed vehementer quoque. doleo, 


* 


- boc ipfum fcriptum , licet curiofe qux(itum, nunquam in meas 
. incidiffe manus. 


4) Hos enim huiusmodi concrementis lepidofis. effe. foscundiffimos, | - 


nos fanr anatomici, quam chirurgici Scriptores fuo confirmant tefli- 
- — . monio, Confer. celeberrimi víri, Hermanni BoERBAAvE. Pre- 
«0 RFecfim. academ. in proprias Inftution, Tom.L, pag; 7o. ex il- 
sso Sufiris Alberti de Harreg Edit. altera, Goettingo cloioccxrv, 
4) In Opere prsctico, quod Theifir vocatur, Lib. IT... Trac. I1. Cap, 
... 4I... Conferant, quoque | Toannir .ScuExcku. Obfervat: medic. 
«leto olira E paga 1a, Edit. Lugdun clo opua. oss 
&) In libr. & loc. citat. & in Nicolai Nicour. Sermaonibur VIE, qui mihi 
| ad manus funt, Venetiis .atmno cí3cócexcr, foi:6 3naximo: 'eXeult , 
aoomooerm IV, rack d, Cap.VL, pag. $- 7 "dat ; 


4 


| f^. , nén 
qs oru uU ud s 


8 i095 Obfervatio I. 


cobi FonotirvitNstsf). ^ Similes calculos fublinguales ab aliis 
quoque Medicis effe. vifos, narrat Alexander BENEDICTYS £). 
Atque forfan obfcurorum hodie virorum horum longe obfcurio- 
ra & infrequentiora opufcula attente evoluturo plura àdhééc hu- 
ius generis occurrent exempla. "Dein, renatis ex Titteris  'hu- 
iusmodi calculos obfervarunt, 4utonius BEN1vENIVS in pharma- 
'Copeeo quodam b); Hieronymus MowTvvs in fcemina quadam, 
ftrobuli inftar ;); Hieronimus C^ARDANVS in viro quodam: Dr 
Joannes K&N TMANNvs in tibicine lapillum teretem, duorum cir- 
citer piforum magnum lauri baccae arefa&tee atque. excortiea- 
tae fimilem; colorisque fpadicet D; Laurentius - JovsERTVS fe- 
mel in homine quodam »)); Matthias VNTZERVSs.in muliere cal- 
culum oblongum duriffimum atque filiceum, forma atque mag- 
nitudine da&tylorum officulis refpondentem 1) ;' Conradus. Ludo- 
vicus WALTHERVS in-viro lapillum albicantem ,' teretem, & pon- 
dere drachmam fere vequantem 0); Petrus FogEsTVs , celeber- 
io rimus 


**f) Confer. eiusdem Commentar. in Apborifin, Hieroc&aTIS Se/fM IV. 
Apbor, 79. & Antonii GvazNERI Pratficam, pag. 91,:.: Edit. Ve: 
netz, quam poffideo, anno clacccexcvrr. in fol. emiffe; 

^£) In Libr. XXII. Cap. XXXIV. de morborum fi Jin, CAu/fes , e cet, p, 
412. Edit, Bafileenfis, ann, eIoToxrtx. in 

B) "T'efte Mattbia VwrzzRo in Florilegio de Nepbritide, p. 25. Edit, 
Hallenfis, cloIocxiv in quart. 

7j) In Anafceue morborum , Lugduni clolorx. emiffa, Libr, IP. Cap. I. 

k) In Commentario ad Dir. HierocnATIs de alimentis, Lecfion. XL. 
Text, XLI. Conf, quoque 7o, ScneNckiwvs 7ibr, €5' loc. cit. 

]) In Generibus XII. calculorum, qui in corpore ac membris bomi» 
num innafcuntur , num. III, 

gi) In. Provecatione ad Paradox. III. Decad. II. centra fententiam 
Brunonir SEIDELII, Pag 234. Opp. Pace ad Monum cI3Ip- 
xcix. editor. | 

iur) Tn Libr. & loc. iam antea excitato, 

e) In Medicinifchb- cbirurgifzben Schatz fonderbarer. dusebékungen, 
p.32 Edit, Lipfieaf, clalaccxv. ubi & icon deprehenditur adiecta, 


X -. 


De calcio fub lingua exfecto. 2o lh 


rimus illeatque locupletiffíimus obfervationum medicarum ícrip- 
tor,..binos calculos, ex diverfis hominibus prodeuntes, aiterum. 
infigniter durum, nucis avellanze magnitudine, forma vero non- 
nihil longiore, alterum autem paullo maiorem amplioremque 7); 
Cornelius OEMMA huius generis varios.4)5 |. Francifcus 'YipicEvs 
'duo id genus exempla, alterum in puero feptem o&tove anno- 
rum, in quo duo lapilli, eodem involucro inclufi, fübafperi, 
coloris cineritii, magnitudinis vero ad nucleum fte interio- 
rem, vel femen foenigreeci accedentis, aut; nonnihil maioris, & 
colore, forma, atque magnitudine maxime cquales, extuber- 
culo (üblinguali prodierunt ;); alterum in adolefcente, qui ipfe 
fibi albefcentem huiusmodi calculum , nuclei pinei fimilem, ex 
dehifcente fub lingua tumore exinuxit 25. tandemque Peirus 
SPE-RERIvs In Monacho quodam lapilium, phafeolorum mag- 
nitudine, duritieque fumma ?),  P.ceter ea obfervati funt huius 
generis. calculi fublinguales à Petro BORELLO in.viro quodam, 
€ui duo rugofi, & arenulis velut acutis conftantes, alter magni- 
tudine nucem avellanam aequans, alter vero: eandem non nihil 
fuperans, funt exfeC€t :) 5 ab Kbrenfried HAGENDORNIO, qui bi- 
nos lapillos porofos, albicantes, ad maiorem fabam magnitudine 
accedentes, femindae cuidam fub lingua natos & exfeQtos vidit 
2 ; à Baldalfare TixEo à GüipENKLEE in mercatore quodam 

Ham- 


eap In Obfervat. medica. Libr. XIV. Gbere, XVI. pag. 126. Edit. Fran- 
.. cofurt. clolocu. in folio, 
q)». Jn Cornocritie, Libr. I. Cap. VL. Conf, isle siena in Libr, & loc. 
citat, 
5). In Litteris ad Scugxciavy datis, — Videfis Libr, & loc. allegat, | 
5). In Libro & loc. iam excitat. 
— f). Apud eundem Scriptorem loco fzpius citat. 
| 4), In Hifforiarumt$ Obfervationum pbyfíco- medicarum Centur, II, 
os Obferv. XVILpag.i22.Edit Francofurt. ad Moenum cloIoctxx.in gv. 
. €). Ia Obfervat. 69 bifloriar. med. prattic. Gent. I. Obfervat. LXXI. 
o pag. i$. Edit, Francofurt, cIoIocxcvu, 


Nos Ai Pb Mel mI B 


1o 20 501 0U0bfirvatio. TL 


T. ^- : 

Hamburgenfí, cui poft repetitas oris collutiones huiusmodi caf- 
culus profit, amygdalee magnitudinem formamque nonnihil 
longiorem habens y?; à Petro ESTANOvE, Chirurgo Montifpef- - 
fulano, in viro, circiter quadragenario, qui poft diutürnos - 
linguae dolores, tandem ab huius note calculo per fe&tióriem 
. liberatus eft 2); à Felice Pi &TERO itidem in viró quodam, qui 

calculum huius indólis à nucleo corni parum abludentei, eie. - 
cit, nec non in tribus aliis hominibus, quibus fimiles cálculi 
diverfze magnitudinis fub. lingua funt nati 4); & Tboma Ban: 
THOLINO varii fublingusles calculi, Patavii exemti P); à Ja- 
cobo ScipELIO in muliere, ex qua calculus coloris fubflavi; 
magnitudine articuli digiti, prodit c); à FegywvTHO, Chi. 
rurgo quodam legionario Boruffico, im viro, qui calculum, 
fabz minori fimilem, "una cum Copiofa materia tophacea ex- 
vrevit d); à omne HOO! EN, Chirurgo Amftelodamenfi, in 
feminz, cui fimilis lapis albicans & rügofus, pondusque femün- 
Cic circiter &equans, ex ore excidit e)3. & ab Zatlore deni- 
que dine in milite Gedanenfi, qui ex € parte, ex qua 


| dro 

J 7 In Cafuum medséimal. Lr, I. Caf. XXXI. pag. é9, Edit. Lipf 
clolocrxvn. 

. Conf. Lazari RrvgRH Opera omnia , pag. 6$2, Edit, Francofart, 
clo. 21xxxx. 


^4). Yn Epbemerid. Acad. Caefar, Nat. Cur, Dec. H. Ann. IX. Ef. X... Ob- 
 Jervat. CXLIV; & Obfervation. medicar. Lib, ill. pag 377. 
"Edit. Bafilietis. €l5Iocrxxx. 

b). In Anatomia reformata, Lib, HI. Cap. ultimo, pag. 3^ Edit, 
Hsgz Comit. cI»locrv. 

c), In Michaelir LvsgR1. Cultro anatomico, 6&3 ibidem annexis .ob- 
fervationibur pag. 294, Edit. P 'ancofurt, Clolocuxxix,. & apud 
SciHENCKIUM Joc. cibo 

.4). In. Samuel ScRAARSCHMIDTS diee orat — ebirurgifében 
Nachrichten. Erflem Sabrgang. Obferv, XLV: 

e). In Stephan. DLANKARTS Hollündifcben Jabrregiffer, II, Tbcil; 
Obf. XLVII. pag: 79, vili germanice, Lipf? eIalocxe, ..;... 


De calculo fub lingua exfctto. : I1 


preefens calculus excifus eft, lapillum teretem, coloris fpadi- 
cei, extrinfecus femine papaveris velut obfitum, fesquipolli- 
cem longum  & tres o&avas pollicis craffum, excrevit f); 
His exemplis longe plura adliuc, ex variis Acadértarum So- 
— €ietatumque litterariarum commentariis atque diariis colligenda, 
addi poffunt. Huc refero huius generis exemplum, in 7ians- 
aGionibus Z4nuglicamis g ), ut vocantur, relatum : numerofiora 
3n Ephemeridibus & ZGis phyfico - medicis zícademie IVature | Curio- 
forwm b) defcripta, à Símoue ScHuLTZ1O, Cbriffizmo Friderico 
GARMANNO,  joanue Georgio WIRSUNGO,: Samuele .LixpgVro, 
IEmanuele: KogNiG10 , ito Rri&£priNO , Aofio LENTILIO, Geor- 
gio DETHARDINGIO, Joanne Mauritio HoFFMANNO, Baltbafare 
*!avsixcio, Jlolfsango Henrico ScHREY, & obo BAsTERO paf- 
-fim obfervatà. Porro fimilem huius. generis hiftoriam, & à 


Jffoaune KANoLDo in Colle&iiones verum naturalium , anedicarum, av-. 


tificialiwn , litterariarumque Weatislavienfes 1) congeftam, excitaf- 
fe hic liceat. Idemhoc exemplum, longe luculentins defcrip- 
. tum, & preter hoc aliud eiusdem argumenti, à jfoeme Hart- 
dütio DrGNERO communicatum, . adieCgsque iconibus illuftra- 

tum, 


f). In neuen. gefellfcbafftlicben Erzablungen für die Liebhaber dev 
E  Natuvlebre, 68e. III, Theil, pag. 317. feq. Edit, Lipfiens. 
cI5lIocerx. 
Uo g$) In Nun. 83. pag. 4060. Conf, quoque Epbemerid, Academ, Nat, 
*1 Cur. Dec. I. Ann, Il. Obfzroat. 1. pag. 2. 
Ub). V. c, Decr. Lin. IH. Obfervat. T. € XLIH. Ann, IV 6$ V. pag. 
299.. Ann, X. Obferv, CXLIV, Decur. II, Aun... X. Obf. CXVI, 
Decur. Ill. Ann, V, 5$ VL: Obf, CCXLIK. 6 Append. pag. gi. 
Cent. I. 6 1I, in. Append, pag. 17... Cent. V. 9$. VI. Obferv. 
XLVHI. Cent. IX. 5 X, Obf. LXXIX. pag. atc Volum. III. A | 
| XC, &5 Vol. Vil. Obf... XX. | 


E In Brerlauer Sammlungen, VII. Verfucb, Mens, Qanuar. Claff, 
ud Artic. XVI, [774 de | 
TET. 


^ 


x 


m (2 00879 Olferodtio TI^ 7 


- tum, continuatis ColleBioribus Wratislavienfibus K) inferuitillufkris, 


Cefareee huius Academiae Przefes, | /fudreas Elias BüCHNERUS, 


quem non modo praeceptorem , fed alterum quoque parentem 


- 


veneror veneraborque, paterni amoris, immortaliumque be- 
' meficiorum in me locupletiffime collatorum nunquam immemor 


EE. escis C E 
Dum parcent. anime fata [upev[Hiti. 


"Haud diffimilia calculorum exempla, a variis clariffimi nominis vi- 


. risobfervata, comple&titur Commercium , quod dicitur, Azteraviunr 


JNoribergenfes L). Preeter heec illuftris ,dum viveret, Joannes Thec- 


dorus EL ERUS huiusmodi calculos fublinguales obfervaffe fe adfe- 


rit in A&is Academüe vegüe [cientiarum Berolinenfism ). Poftremo 
A&: quoque eruditorum: Lipfienfia vw) aliquot habent, quze.huc 
referas, exempla, diverfis locis obfervata. | Cave vero, pu- 
tes, exactam nunc huiusmodi exemplorum efTe meffem, nihil- 
que reftate: ficilmentorum :. quandoquidenr, plures. adbuc id 
genus calculos a do&tis follertibusque Obfervatoribus paflim 


'commemoratos o) novi, quorum. ícripta tantummodo Ícri 


benti haec non fuerunt ad manus- 
| Su- 


KR, In Mércellaneir pbyféco- medico-matbematicir , ann, cloloccxxvys 
Menf. April. Claf. IV. Artic. 5. pi 
1). In. Anz, clo!occxxxs. Spec. X. Num, IT. pag. 74. Aun,clolocexxxas, 
Spec. XLIX. pag. 386. t$ Ann. cloioccxxxnr, Spec, XI, pag. $6. 
m ). In. Memoires de T. Acad, der. fciene. €, des. bel, lettr, nn. 
! .Uelo'occEv.s.. C | f | j 
j). Wn. Anni. elo'9exenx: pag. $$... Ann. cloloccxxm. pag. 87. 
sg), Verbi cauffa: Zacurus Lufftamur, in Medicor. princip, biflor. 
Tom I Tract. I. Obfervat. XLIX. Marcus Aureliur SEvERINUS 
in Libr. de efficaci medicina chirurgica , Part. I, Cap. XXXI. 
-Sfoannes Georgiur Scuguekius n. Litbogeognofía ,. Francof. ad 
Men  clolocix, edit. Chriffàaimus Fridericur GaRMANNUS in 
Tract, de Miraculis mortuorum , Lib, Hl, Tit, Ill. $.. 41. feq. 
| Tbeco- 


i 
/ 


De calculo füb linpua exfccto. 13 


^" "Surereft, ut; inftituti memores, ad extremum in origi- 
nem cauffamque praefentis huius caiculi fublingualis, quoad 
eius fieri poteft, breviffime inquiramus, anteaquam miffos 
facimus le&ores. Atque hic nemini, fupra a nobis comme-- 
mioratam huius calculi hiftoriam attente perlegenti dubium fo- 
te fperamus, fi fedem, ex qua excifus eft hic lapis, curate 
:eftimarit, quinis ipfe in falivali maxillaris glandulee du&u, 
quem Whartonianum vulgo dicimus, fit natus. Proinde pri- 
mo ipfius falivee mixtionem in tantum, in quantum noftri ar- 
gumenti refert, curiofe expendemus; dein, quid adhuius cal- 
: cui ortum ipfe falivalis liquor conferre potuerit, breviter 
disputabimus; fubjun&turi denique & ex his praemiffis expedi- 
turi modum , quo hic calculus in denfam huiusmodi maífam: 
CoaCtus , exortusque videtur. Nolite vero, quod primae par- 
tis intereft, curiofum falivae examen chemicum a nobis ex- 
pe&are, lef£tores; quippe hic labor, ab aliis iam curiofe ex- 
hauftus ?), nunc quidem infru&tuofus foret, argumentoque 
moílro parum lucis ailaturus. . Piuris potius, noftro faltem 
| "A iudicio, 
Theopbilur Bougrus in Medicina fzptentrionali collatitia, Lib, 
d. Seff. XXV. Cap. VT & Vil. Thomas BunNETUS in Thefauro 
Medic. pract, Lib. X, pag. zy. Edit. Londisenf, colocrxxnt. 
Georgius FRANcUs à FRAw kENAU in Lapicidina microcormica , 
Cap. LIV, LV, & LVI. Henricus von. KoownuvsEeN in iflori- 
fehben. Heilcuren, Lib, V. Obf. XX:X, & Richardus WiskMAww in 
Severall chirurgical Treatifer , Lib, IV, Cap. VIIL & Chrift, 

4Arend ScurgER in. Differt. cit, ^ 
p. Ex infigni huinsmodi tentaminum numero quzdam tantummo- 
| do excitafle fafficiat; verbi cauffa, Bartbolemei BoscugT TI Dil- 
fert. de Salivatione mercuriali, Cap  L drtic, IL. pag. 7. Jta. 
Edit. Venet, fpurix, hoc eft, Genev, cloDecxxxi. Jofephi | Aw- 
ZONI Exercitat. de Salive bumana , ejusque natura, &c. Fer- 
.xarx, cblocen — Phzlippi VzmnEvEN Corporis bumani 4nato- 
wie Libr, I. 1racf, h. Cap. XXV, pag. uà Kkq. Edit, Bru- 
us Ba , xell, 


14 ^ ooObfersatio: TE. o - 


iudicio," ad: huius; commentarioli. materiam intereft,. fimplici 
tantum fermone íéquentia expofulfe experimenta. . Collegi. 
mus uno eodemque, tempore ex tribus diverfze etatis, di- 
verfi corporis habitus, diveríique, ut in Medicorum. fcholis 
audit, temperamenti hominibus, fingulis. caeteroquin. fanis, 
dum ieiuni adhuc quotidie effent, falivae uncias o£to. Horum 
altér iuvenis erat, quindecim annorum, Ííà3nguineo & fucci 
pleno corpore praeditus; alter vir erat triginta fex annos na- 
tus, fanguineo -cholerica humorum temperie confpicuus, 
corporisque nonnibil graeilioris. Tertia vetula erat, quatuor 
fupra fexaginta annorum, melancholica, ut & inde animus 
faepenumero turbaretur, effetque "it 


Frons leta parum, €3 deie&lo lumina vultu, 

vegetze fatis alioquin firmeeque fanitatis. Singula heec falivae gene- 
ra, totidem vafculis murrhinis ,' antea exacte ad ftateram exami- 
natis atque definitis, infufa, impofuimus fimul arence balneo, quod 
Chemici dicunt, eoque1gnis gradu, cui vulgo digeftorii nomen 
eft, & qui nunquam nonagefimum thermometri Fahrenheiti- 
ani, autquadragefimum Reaumuriani gradum fuperavit, proxi- 
mus vero femper fuit, in vapores diíloluta fenfim expulimus 
in aérem: quo faCto praeterlapfis fex horis, vafcula haec una 
cum faliva trutinae. examine denuo fübiecimus, omnibusque 
reCte computatis & detratto. vafculorum pondere, falivam iu- 
senis fescuncia duobusque fcrupulis, viri uncia , drachmis tri- 
bus granisque feptem, vetule denique uncia, quatuorque 
fcrupulis & duodecim granis deprehendimus imminutam. Lan- 
ce denuo poft fex horarum intervallum adhibita, prior faliva 

| * per 


. xell.clolocexxvx. | £lbstoníi Nocku Sialograpbiam , pag. 44. Edit. 
Lugd. Batav. cI;locexxrr, Caroli DngviwzougT Differt. Je. Lie- 
nofi, im Oper. omnibur, pag. $06. Edit. Hagz clolocexx. & 

.. Soannir Conradi BAncHUYSEN dcroamata jatro - cbemica FL 
364. /£4. Edit, Vitrajedin, cloloccrg, ! " 


De calculo fub lingua exfacto. IS 


per vapores perdiderat unciam cum duabus drachmis, & vi. 
gintifeptem granis; alterius falivae pondus unciam, drachmam- 
que & quinque grana amiferat; anicule tandem faliva fex drach. 
mis, duobus fcrupulis novemque granis nunc erat minor. 
Atque , ut paucis dicam, tandem iuvenilis faliva. poft undevi. 
ginti horas, virilis poft viginti cum dimidia, & fenilis poft vi. 
ginti tres & quadrantem hora in materiem ficcam ,. ex flavo al» 
bicantem , & velut tophaceam 4) eft convería. Ad hec pon- 
dus tophi huius falivalis, arte produ&ti, non fuit idem: quip- 
pe, que ex iuvene erat, faliva, tophaceee materic- viginti 
feptem tantum dedit grana; ex viro triginta fex; & ex vetula 
quinquaginta quatuor r). Quibus experimentis hoc faitem 
locupletiffime. evinci demonftrarique arbitramur ,. quod faliva- 
libus: humoribus terreftres infint particulae, ablata aquofa flu« 
idaque portione generandis calculis aptaeidonezeque. |. Atenim 
vero difpiciamus nunc porro; quid ad huiuscalcuii, quem prze 
manibus habemus, originem ipfa eius viri, ex quo excifus eft, 
faliva fingulariter conferre potuerit? Quod anteaquam defini- 
ti poteft, neceíle omnino videtur, .ut generatim cauífas, ex 
quibus falivae receptaculis diverticulisque calcuii innafci poffünt, 
accüratius inveftügemus.- . Atqui hic, vi antecedentium expe- 
rimentorum, in genere ponere atque confütuere non veremur, 
omne illud, quod faiivam tenuiori aquoía fua parte privat, aut 

| "hs Lorem rna  ean- 


4). Vlluftris Herrmannur BogRRAANE ex. viginti falive unciis, fupra 
- commemorsta methodo traclatis ,. impetratas effe aquz, vulga» 
ris omnino fimillimz, undeviginti uncias, & moflx tophacez 
fere unciom , teftatur in. Pralecfion, in propr. Inffitut. Tom. I. 

(0. pag. H2, Edit. iam citat; EC | 
| y). Ex przcedenti adnotatione cuilibet legenti facile patebit, Beerhaa- 
vianam znateriz uius tophacez computationem noflris rationi- 
bus fubduchis & fupra expofitis longe effe maiorem ; quod dis- 
crimen foli forízn maiori exhiccationi, quam noflris experimen- 

tis inlituimus , adfcribi oportere exiflimamus, ' 
| | T 


ib. 


16 i7 Obfirvitio IE - 


. eandem plurimis craffioribus & terrefiribus particulis inficit; 
adeoque fpiffiorem & viícidiorem reddit, .calculorum quoque 
ex eadem enafcentium fore caufam, | Duplicem autem huius 
mutationis deprehendimus fontem: alterum ipfam peculiarem 
vaforum falivalium conditionem , alterum vero fingularem faii- 
valislaticis, quodad ipfius mixtionem attinet, naturam. Quod 
fiigitur vaíaíalivalia primo fpeCtes, fecundum ipfas Patholo- 
gorum demonftrationes omnis illa eorundem conditio, quae hu- - 
mofi in ills contento quietem  qualemcunque inducit, ipfum 
quoque liquorem aut particulis gravioribus craffioribusque fce- 
cundiorem efficiet, aut fluidiori parte privabit. . Hunc autem 
váforum quorumlibet , in humario corpore reperiundorum , fta- 
tum triplici accidere modo, inter omnes vere coníftat:. primo 
fi ab au&ta in illis vitali contra&tione naturalis eorundem. dia- 
meter imminuitur atque coar&Ctatur , quam mutationem graco- 
nomine vulgo /pasmüni dicunt; dein fe eadem vi contra&tili im- 
minuta diameter maior evadit ampliorque , quam naturali cete- 
-roquin convenit ftru&ure, quem ftatum itidem greco atonie 
vocabulo infigniunt 5 tum denique fi vafa, tunicis fuis quomo- 
docunque disruptis, contentos humores extra fe dimittunt, 
et in qualiacunque vicinarum partium diverticula effundunt. 
- Singulariter ergo falivales du&tus fi fpe&tes, licet eminenti non 
fint praediti irritabilitate; non omnem tamen irritabilitatem con- 
trattilemque vim, adeoque etiam fpasmi admittendi facultatem, 
ab ipfis abeffe, luculentiffime, ut folet, demonftravit illuítris 
Albertus de HALLER $). Atqui ex triplici ifto; quod modo ex- 
pofuimus, mutatorum vaforum genere, hoc ipfum, fpaíticam 
nimirum du&tus falivalis Whartoniani dextri, in huiusce fine in 
primis, contraCtionem 7), in noftro exemplo adfuiffe, ut 
DRY ME IIS ET - ftatua: 


| 5). Conferantur magni huius viri Elementa Pbyfolagia , Lib VII. Sed. 
coss HE $. XII. Tom. Il. pag. 43$. feq. Edit, Laufann. cloloccrx. 
£). Videfis modo laudati viri Libr. OG lom.cit, . Xll. flatim fequent, 
P?8:.444 


— 


e 


De calculo füb lingua exfctlo. 1» 


"ftatuamus, fequentibus inducimur argumentis, Qeippe alia 


ex hisreliquorum binorum vitiorum , hic forte adfumendorum, 
atoniee fcilicet aut disruptionis, praefentiam hic anteceffiffe ne- 
gant: alia vero de fpattica coar&atione nos certiores efTe ju. 


"bent. Primo laxos & €7évw« hos antea fuiffe du&tus verifimile 
. mon eft, quod viri, ex quo exclufus eft hic fuüblingualis lapil. 


jus, temperamentum fuit cholerico - melancholicum, ftri&ior- 


' que corporis habitus, faliva lenta atque pauca , nec tamen ul. 
la antea de propendulis laxisve du&tuum falivaltum ofculis uj) 


querela, ut nobis in heec inquirentibus, ipfa eegroto enarrante, 


.conftitit. Dein vero, quo minus disruptum antea hunc faliva- 
^1em du&um iudicemus , exinde prohibemur, quod nulla in- 


flammatio ,. nullus abíceffus, frequens alioquin hujusmodi cal- 


.eulorum cauffa x), hic praceffit; quemadmodum cuilibet, 


"fupra commemoratam huius exempli hiftoriam attente perle&tu- 
—ro,fignorumque, quibus noftrarum partium incendia & abfcef- 


-füsdignoscuntur, gnaro, facilime eeque, ac locupletiffime 


-conftabit. : Contra ea vero fpafticam hic du&us huius falivalis 


fübfuiffe conftri&ionem; adeoque adfluentem falivam in itinere 


"fuo primo infigniter retardatam, tandemque penitus retentam 
^effe, atque fic in morbofam perveniíTe quietem, à vero proxi- 


me averfum effe videtur, quoniam, demonftrantibus Patholo- 
gis, temperies cholerico - melancholica fpasmorum eft feraciffi- 


ssa, falivae excretio fenfim fenfimque imminui & lentefcere 
coepit, atque preter heec frequens fuit vini; quod aduftum 
-dicimus, ufus, quippepotulenti, ad concitandam partium cor- 


poris 


$/;). Quemadmodum in iis hominibus fxpenumero confpicimus, qui | 
hydrargyrofin experiuntur. 

x). Evoluturo fupra recenfitos Scriptores, qui huiusmodi calculorum 
hiflorias commentariis fuis inferuerunt, plura id genus occurrent 
exempla. Y | 


- (Nov. A8, Pbyf. Med. Tom. IIT. C 


Jam (o Obférvatio IE. 


poris noftri irritabilitatem, & inducendum exinde earundem 
ípafmum haud mediocriter efficacis.. Quotusquisque autem eft, 
 pifi elementorum phyfiologicorum ignariffimus, qui neíciat, - 
.. quoslibet corporis noftriahumores , ficubi fortein vafis fuis ad 
. quietem fuerint perdu&ti, tenuioribus & aquofis fuis: particulis 
privari, quia partim calor naturalis, qui nobis perpetuo ineft, . 
has leviores «o!eculas diffiat diffipatque,. partim quoque attrac- 
.tio particularum fimilium, qua vulgo: graeco nomine £u; «aic 
dicuntur, nullo quippe phyficam hanc vim turbante progrefTivo 
3notu, feiungitaquofas partes a reliquis, &autad diflipationem, 
aut ad reforptionem reddit proclives; partim denique venule, 
in du&uum cava hiantes,  tenuiorem aquofioremque laticem 
hauriunt reforbentque y). Verum enim vero fi cum ha&tenus 
definita vaforum, conditione humorum quoque indoles atque 
mixtio confpiraverit, tantum abeft, ut exinde calculorum, ex 
humoribus enafcentium, impediatur ortus, utpotiuseo facilior 
evadat condenfatio coa&tioque. — Atque is alter calculorum füb- 
lingualium fons eft, quem fupra iam attigimus, nunc brevif- 
fime explorandus,  Phyfiologis demonftrationibus abunde fatis 
evincitur, omnium corporis humani humorum, fi mixtionem 
fpe&es, admirabilem effe confenfum convenientiamque fum- 
mam. Quod fi igitur demonftraverimus , in praefenti viro, 
cuius fublingualem lapillum prae oculis habemus, falivam plu- 
rimis craflis terreftribusque particulis fuiffe & etiam nunc effe 
refertam, neminem Le£torum putamus dubitaturum, quin ex 
huius quoque falivalis liquoris indole atque mixtione nati huius- 
.€e calculi defumi poffit argumentum. — Atqui hac res facillima 
: erit 


..3. €enfer, illuflrium virorum, 4AJDertz de HarreR Lib. cit; Lib. VII. 
Sect. I1, $. XVI. XVII. pag, 449. feq. Philippi Conradi Fasga- 
eu Differt. de Genuine calculi venalis genefr. , hicanno cI5L»ccervr, 
publice defenfa , $, XIV. & XV, & Abrabami Kaau | Pevfpira- 
tienem dicdlam Hippocrati, Cap. XXHI. pag, 210. feq. Edi. — 
Lugd. Batav. cIolocexxxviia, | i 


&-— 


De calculo fub lingua exfecto. 19. 


erit expeditu. Quippe tales effe novimus fanguinem ceteros. 
que. inde fecretos humores, qualem chylum inteítina elaborant.. 
At enim vero in prafenti viro plurime fpifforum. lentorumque 
humorum concurrerunt cauffa. Primo enarrare quid vetat 
temperiem cholerico -melancholicam , terreftrium portiuncu- | 
» larum grandiorimole laborantem x), & fluxionis paene impa- 
tientem? Huic, fi lubet, vitae genus adiunge ;. laboriofiffimum, 
- corpusque frequentilfime intenfiori ignis, qui ad cereviíiam 
 Coquendam requiritur, calori SEpODEDE ; unde fieri non po- 
teft, quin artus | 
Perfundat toto proruptus corpore fior , 
adeoque fanguis copiofe tenuioribus aquofis fuis particulis prive- 
tur. Addeinfignem viniaduftiappetentiam, à quo etiam humores - 
mirifice coguntur àtque condenfantur 4). Adde denique cetera 
alimentorum genera, quibus hic vir vefcifolet, legumina, car- 
nes bubulam-fuillamque, lardum, aliosque cibos folidos atque 
craffos, chylo folidas quoque & lentas particulas adfatim infe- 
rentes. b) Tum profecto, his omnibus curiofe collatis, ne- 
100 mirabitur, fi falivam etiam huius viri vifcidis tenacibusque 
moleculis : refertiffimam declaremus. Tertium, quod nunc - 
. fupereft disputandum, paucis abfolvi poteft, & exis, qua: 
iam commentati fumus, facili ceu coníccutione.- Scili- 
A xcet 
í 
2) 8i ticet. cónfisdur elaborata 3.me & Przfi de illufiri, i norm 
Elia BücHNERo defenfa Di(lert, de Temperamentorum vatzone : 
" in Semioticir babenda, $. XII, feq. Halz, cIcloccri. 
4) Luculentius hoc docet Michael ArsE& TI in Diflert. de Spirituum 
ardentium ufu & abufu dietetico. Hale c'oloccxxxrr. 
) Hac de re evolvi poffunt illufiris: Toanner Andrea: de *xGNER. in 
"^ * Differt, de carne falita & fumo indurata, Gaettinge, c 5loccxxxvr, 
Michael AxszRm in Diff, de victu foiiofo , Hie, cloloccxrm. 
& celeberrimus Joanne: Friedericus CARTHEU SER in DifT. de pravo 
carnium muriaticarum nutrimento , Francof. ad Viadr. cloloccxuiv. 


C.2 


A 


20 — *'"Obftrontio TIE. 


cet delatus ex maxillari glandula in. Whartonianum canalem fa-- 
livalis liquor , in hoc viro fua natura iam lentior; contracto. 
forte per füpra commemoratas rationes huius ductus ofculo, . 
ibidem fubfütit, &hinc, amiífa per cauffas tidem iam enarra- 
tas fluidiori & aquofa portione, fentim in eiusmodi tophaceum - 


- «corpus, quod & noftra, ut fuo loco recénfuinms, exhibue- 


iunt experimenta, coiit atque concrevit. ") 
C Hehnftadio Halam iffa, 4.24. Januar. 1762. ) 


OBSERVATIO IIL A 
Dn. B. CORNELII PEREBOOM. 


aie infolitis Jymptomatibus coticomitata. - 


itje Ficdderilis; virgo 29. annórum,. Chlorofí- & menfá jum 

d^afí,, alvoque. utplurimum: obítipata, laborans, ote 

fere annos, variis animi deliquiis, fzepe in horribiles convul- 
fiones definentibus, corripiebatur, quceque ultimis tribus annis: 
adeo fuere frequentia, ut bis fzepe intra Nyclhithaemeri fpatium 
eadem fuftentaret. j] 
. Poft varia pluriunr Medicorum, etianr celebriunr ,- irrita. : 
€onamina, tandem ad me venit, cumque me multum auxilii al- 
laturum effe nulla fere fpes fupereffet, fuafi tantum copiofum 
potunr aque frigidae, cui modica quantitas Elixirii acidi Dippe- 
lii inmifcenda effet; quod vero: inopinato ítatinr adeo profuit, 
ut intra. 14. dies femel tantum paroxysmun: pateretur, quamvis - 
interdum de doiore inteftinorum, ( qui malum femper conco-- 
mitatuserat,) conquereretur.  Cum.ex his fufpicabar, laxita- 
iem ssteltinorum. caufam morbi effe, & quia zegrotee latus fi- 
niftrum & femur eiusdem lateris de die in diem: intumefceret, 
ipfam prae ingenti debilitate fieri nocpesiet., interpofitis le- 
nio- 


.'*) Tophacen flive contenta probari etiam poffunt extartaro fic dicto, 
dentibus frequentes adcrefcente. TREW, 


^ Nepritis infolitis fymptomatibus concomitata. — 2x 


nioribus purgantibus & roborantibus abundantem lympham per 
diurefin evacuare tentabam,. data eum in finem exvreffione 
Millepedum vivarum, & loco aque frigidee," Deco&um frigi. 
dum Millefolii pro potu ordinario praefcribebam. ^ Sed quod 
maxime miraberis, ( ipfe certe valdopere mirabar, cum dolo- 
rem colicum effe, non nephriticum fateor, füpponebam,) fe- 
cunda ab huius ufu die tanta quantitas maffe. calculofze- in fun- - 
do matulé apparuit, ut, fi forte fabulofa haecce excretiocon- 
tnuaretur, id-omne accurate. fervandum fore, curaverim. - 
Quo etiam fa&to, intra o£tiduum, decantata fupernatante uri-- 
na, uncie viginti quatuor arene albae, intermixtis lapillis co- 
piofis triquetris, granorum fere omnes quatuor, fex, o&tove, 
cum urina excretee funt, Ceterumurinafuit pauca, coloris ci- 
trini, fine ullo alio fedimento. DU : M ELIGE 
^ ANarrüs vero doloribus vagis, precipue Iümborum crucia- 
tibus, maxime eun: ad matulani properaret, hoc tempore af- 
flgebatur, qui adeo fuere acuti, ut quandoque in animi deli- 
quiumincideret. Hosce doloresquidem, databisin die drachma 
dimidia Balfami de 'Copaiba ,: et FutiERUS proponit, compes- 
cere conabar, fed fruftra; plurimum vero folatii percepit ab 
hdüftu ólet Olivarum, quantitate quàtuor unciarum, addita 
uncia una Syr. Pápav. albi, vefpertino tempore data, — 
- Sed potüm oleofüm plus femel affümere negabat, cumque 
. pre doloribus debiliffima- fierét; & queedam phaenomena füfpi- 
. cionem moverent-vermium in intefünis latentium, die à prima 
— Nephritidis diagnofi o&tava,. ab ufu Millepedum ad ufum ce. 
revifi:e huius diureticee, fimulque fóborantis, tranfivi: Rec, 
Cerevis. recent. libr. xij. Limatur. mart, unc. ij. Sem. Sinap. 
unc. j: Ciner. Genifl. unc. xij. Poft duarum dierum macera- 
tionem, transcoletur, eamque dofi unciarüm quinque bis de die 
prefcripfi; neque abhinc tantum arena, fed etiam urinze fe. - 
cretionem, eamque facilem in dies augere letus confpexi. 
Notandum quoque eft , eegrotam hocce tempore iterum femel: 
nd ' C 3 quo- 


22.  Objeroatio IH. INepbri — — e. 


quotidie plerumque. hora pomeridiana quinta, inftar femimor- 
tuze per duas tresye horas animo linqui confuefcere, quodve-. 
ro fymptoma, data cerevifia praefcriptas, una alterave, hora gae . 
te paroxysmum per quinque. dies feliciter. praecavere potui... 
 ..,Continuatis per unam hebdomadem praeícriptis ise 

quibus bis quotidie adiuné&tus fuit bolus ex Stanni rafura, Corall. . 
rubr, preeparat. & Conferv. Abfynth. confe&tus,. die decimá . 
tertiaa prima apparitione arena , una vice huius depofitio. i in. 
fundo matule difparuit, & quae interea colle&ta erant ,..ponde--. 
rata, uncias fedecim zequabant ;. adeo nt intra duodecim dies ; 
plus quam-40. uncias fecretas eífe conftaret. . Toto hocce iem. 
pore urinze color-conftanter fuit , uti fupra di&tum eft. 

Supererant adhuc dum animi. deliquia,' circa. quae motan-. 
dum erat, quod eegrota eadem inftare ex fenfu peculiari in in- .. 
teftinis, in tormina de(inentis praefentire potuerit ,. fimulque - 
venter mirifice intumefceret.,-.donec. tandem quafi. «ataleptica.. 
in terram procideret, neque ullo adhibito medicamine ad fefe - 
revocari potuerit, pulfu interim, durante paroxysmo, omnino . 
immutato. Horum, ut jam innui, , phaénomenorum. cauffam. , H 
proximam ele vermes, & ad profligandum malum cum iis tan- . 
tum bellum gerendum effe, preefupponebam. . Quem i in finem. , 
expertum mihi remedium , Lapid. Cancr, in mortar. pulv, unc. . 
j. quotidie devorandam dedi, & quamvis nulli-vermes cum fe- 
cibus exiere, tamen poft huius ufum quatriduum. morbum pe. 
nitus profligatum effe , dintegram fanitatem brevi rediife y tes-.. 
tor & admiror, 

An itaque tantorum stiloriiti caterva calculum renis finis. 
tri, fed preegrandem  & vi diureticorum diffra&tum, pro fola. . 
cauffa habuerit, 'certa quidem non affequi poíffum couisétura, | 
nec tamen orgia impoflibile e[Te span. , 


OB. 


Obfervatio IP. | Partus comvulff Uti$, .22 
| -OBSERVFATIO: IE 
Dn, D. CORNELII PEREBOOM. - 


Partus. cenvuljro cus, 


(Quien coniux ; temperamenti i erg setatis 28. anno» 
rum, prima vice gravida, & toto geftationis tempore fa- 
. niffima, nono menfe abíoiuto, die Novembris 1759. quarta , 
.. de dolore abdominis conqueritur. Infütuto examine, huncce 
.: dolorem effe fpurium ,.ut.aiunt, comparuit.  Datoitaque ano- 
«» dyno eum pacare conabar, fed fruftra; pet totam. etenim in- 
'fequentem noCtém, nullis auscultabat remedii. Interim pul. 
^ fus fatis fortis, & florida facies V. Snem indicabant, quie ad 
- uncias fex fequenti die hora undecima in brachio dextro infti- 
. tuta fuit, . Sed hora duodecima dira & inexpettata convulfio 
.totius corporis omnem fpem vitze demere videbatur. Atque 
-hoc modo res fefe gerebat; .conquerebatur primo uxor de cce- 
citate, feque nihil pofle videre aíhrmabat; deinde fe fentire 
-imotunm: quendam fpasmodicum in minimo (iniftrae manus digito 
aiebat & oftendebat4 moxque:manus , tum brachium, tandem- . 
que totum corpus horrende convellebantur, os ad nares tra- 
-Ahebatur, oculique motu inexplicabili tremulo: in orbitis faitare 
-videbantur. |Deíinebat vero convulfio in refolutionem mufícu- 
-lorum, & paulo poft in hemiplexiam finiftri lateris. — Interim 
-mifera egra fenfim fenfimque ad fe redibat, quidque actum . 
:€rat4- inquirebat. |. Sed paulo poft altera convulfio priorem. ex- 
.«iprebat; quae poftea adhuc 50. ad mininrum alias, eodem mo- 
- Yo incipientes & pergentes; nifi quod vires penitus fra&tee, & 
omnes fenfationes externa interneeque abolitee manerent, füb- 
.fequentes habebat. ,;Sic dies, ficfequens tranfibatnox. | Inte- 
aim -clarif;: GaasHUEo: im confilium vocato; proponebamus 
» alteram V.Snem,- qua vero:non ipflituta, fed paregoricum da- 

Sar. tum 


K. 


24 omo Obferoatio IV. 


tum eft, quod ftatim evoniuit.: Huc ufque "os titeri vix digiti 
introitum permiferat, fed poftridie hora matutina decima veri 
dolores &: nixus parturientium fefe convulfionibus intermifce- 


 reincipieb ant, quamvis hee impedirent, quo minus partus pro- 


moveretur. Situs tum foitus naturális ta£tu comparuit, & ni- 


. miam fenfibilitatem primiparee omnium folummodo effe cauffam 


tniferiarum. ^ Confültuin itaque fuit arte 'abfolvere partum, 
quod ab obítetrice perita facili negotio, mortuo infante, perac- 
tum eft. Sed matris deploratae quoque ultimum vitae halitum 
expe£tabamus, quo in ftatu vires aquae frigidae experiri, ulti- 


um erat refugium 5 quz primo guttatiti, dein cochleatim da- 


-—taj optatum producebat effe&um. — Nam fimulac prime fere 


guttulee aquze ingeftae erant, ftatim conífcientice fuae aegra dabat 
fignum. | Oculi enim aperiebantur, ftertor imminuebatur, & 
voce tremula iuvamen adeptum indicare volebat. "Sed mox 


altera convulfio, & nunc quandoque animi deliquium filum vi- 
-tze abrumpereconabantur.  Incidebat veroin mentem, mema- 


nu propria & rite praeparaífe Effentiam Succini, eamque hoc 
tempore feliciter in ufum vocari poffe, Neque fpem elufit ex- 
perientia. Nam fimulac ipfam fub nares tenebam, & unam al- 


-teramve guttulam interne dabam, asegrotam ex animi deliquio 


* 


revocare potui. . Poftea ambas fuperiores extremitatés, finis- 
tram maxime, collum & faciem , per totam infequentem noc- . 


-tem hac Eífentiailiinivi, eo quidem effe&u, ut convul(iones 


fenfim fenfimque hinc mitiores fieri aperte pateret, & zegra 
iam aquae frigide hauftulos medicos deglutire poífet. Nec 
oblivifci oportet fingulare auxilium quod ad convulfiones prze- 
cavendas non fine fucceffu in ufum vocavi. Scilicet cum ob. 
fervaveram, convulfiones conftanter in digitis extremitatis fi- - 


 niftree incipere; ligaturam brachio finiftro circumdedi, & fi- 


mulac initium paroxysmi deprehenderem, fortiter conftrinxi, - 


mde feepe tota convulfio in partem infra ligaturam determina. 
batur. 'Tandem circa aotem fomnus naturalis finem huius fce- 


na 


Partus Convulfivus. — 23 


mefecit. Sequenti die, lochiis iam rite fluentibus, pro con- 
ditione fua fatis bene fe habuit debiliffima zegra. — Diceta gravi- 
ter vulneratorum preeícripta eft, & veíperi clysma, cui Cort. 
Peruv. uncia dimidia adie&ta erat. Ab huius enematis ftimulo 
femel adhuc & uitima vice convulfa, fequenti tamen no&te fa- 
lutari fomno reficiebatur. Cum vero die puerperil quarta iam 
res in vado efle putarem, febri cornrpiebatur, cui, preeter 
communia febris laCteze fymptomata , delrium, pott febrem 
adhucdum continuans, fefe adiunxit. Delirium puerpera- 
.zrum efle, fibique peculiare, & tanquam fpecificum pro 
fatali hocce mniorbo effe remedium notum, clariff. GnAsRUIS 
indicabat. Scilicet mane & vefperi fequentem Bolum per otto 
dies exhibuimus: Rec. Sal. vol. c.c. gr. xvj. Cort. Peruv. füb- 
til. pulv, fcrup. j. Syr. Rofar. rubr. q. s. F. Bolus, cuius ufa 
- eegra perfe&te ad feíe rediit. mRoborantia & nutrientia poftea 
felicem. cafui finem, & aegre perfe&tam fanitatem brevi reddi- 
.derunt. 
Coronidis loco addere placet, ipfam die r4. Jan. 176r, 
Deo juvante, meque obftetricante, (hunc enim thefaurum 
anili manui amplius non confidere volebam ) feliciter partum. 
edidiffe. 


(Hora We afi orum Halam iffa d. 15. For. 1762. 2 
E eibbete: OBSERFATIO-FK. | 
Da.DJOANN.CHRISTIAN. HILDEBRAND. 


Eficacia inf 70 ni Suphurit Auripigmenti Cor reli, | 
4n. Opbtbalmia ferofo- catarrbali pertinaciter vecidivante, —— 


| Min iluftri ftemmate natus, & graviffimis proefe&us | mu- - 
neribus, setatis $7. annorum, temperamenti fanguineo- 
selanchelici, nullis a iuventute, preter rebellem ophthal- Ó 
1INQv. AG Pbyf. Med. Tom. 1I. D miam 


26. Obfervatio V. 


miam ferofam, T ante viginti quatuor annos per fpatium: an- 
n dimidii laboravit, obnoxius fuitmorbis.. Preeterlapfo decen--. 
nio. graviffimam cerebri commotionem; quam: e: lapfü de fcala . 
altiori lapidea & vehementi capitis ad: axin. anteriorem rhedee, . 
inferius locate, ferto. obdu&tamr, allifü reportavit, expertus - 
eft, qua per triduum rationis, loquelae, omniumque: fenfüum 
ufu privatus, adhibitis congruis remediis feliciter tandenr refti- ' 

tus.eft. Excepitanno. elapfo graviffimum hunc affe£tum fca-.. 
bies humida admodum rebellis, eegri patientianr per fpatium: du--- 
erum: annorum. mifere excrucians, quae poftmodum: ufü: fonti-. 
culi in brachio &xcitati, & remediorum: antimonialium: füblata: : 
eft. Belle ab hoc tempore: valuit non folum, excitato. & per - 
o&to.annos.geftato: in brachio fonticulo, fed. eo; etiam: iterum: - 
cofnolidato, quum brachium totum, erofíione: cutis. herpetica. 
affe&tum;,, ulteriorem: eius: confervationem: interdixit, & nihil 
per fex annos praeter naturam fenfit, quanr macilentum: corp - 
ris habitum & pathemata abdominis flatulenta,, fine dubioa vitae. 
genere fedentario. & adpetitu faepius; excedente profecta. 

Menfe: Martio: anni praeteriti vir: hic: generofüs,, a. catarrho 
leviore liberatus & remedio. laxante: mannato. ufüs,, nihil tale: 
cogitans, mane tumore palpebrarum oculi dextri earumque con--: 
glutinatione: affeCtus: eft,, & paucis; interie&tis: diebus; finiftrum 
oculum idem: tumor, cum palpebrarum: conglutinatione- occu- 
pavit. Adhibita ftatim: & per aliquod: tempus: continuata. fue-- 
re remedia: anticatarrhalia, & preecipue Tin&tura fapomnacea b.. 
ScHUEZir,, itemque: pulveres falino.- rhabarbarint p interpofitis: 
remediis laxantibus;, fed: ophthalmia: in: dies; gravior: evadebat,, 
fiquidem: mane: palpebrae per: 2.. horas: conglutinatze: manferunt ,, 
illisque adhibito. fotu apertis, ferum: mucofo- vifeidum ex: ocu-- 
lis. rubore & ardore: affeCtis,. cumexcoriatione & pruritu mar-- 
ginis utriusque: palpebrarum: tumentis & infigmter rubentis,- 
toto: dielargiter effiuxit. Ad: ferum tale vifcidum per M. S. - 
ditulum , attenuandum » eiusque adfluxum: a: capite "eoim 

UID, 


» 


Wu — d A J 


qe Eficacia " igni i Sulpbaris Auripie ementi £g. 27 


dum, vger, preemiífa venzefe&tione, Tin&uras alcalinas fapo- 
naceas, pulveres falino-refolventes, facculos discutientes, 
quolibet o&iduo laxantia anticatarrhalia, & alternis diebus pe- 
diluvia per IV. hebdomades non interrupto ordine ufürpavit,. 
motu corporis equitando & ambulando quotidie ad plures horas 
ánftituto, & exaCta dieta obfervata. — Ab ufu horum remedio- 
rum ager, alvo quotidie ter & quater aperta, optime fe habuit, 
xerum ophthalmia in dies gravior peiorque evafit, dum tumor 
palpebrarum, earumque ardens rubor, & effluvium feri vifci- 
di, cum fenfu titillationis marginum palpebrarum, quam fuc- 
ceífive maior rubedo & longior palpebrarum tempore matuti- 
no conglutinàtio excepit, continuarunt. 


Menfe Maio zeger aquam Selteranam, praemiiffo laxante 
mannato , bibereincepit , fed ab illius ufu, -ob tumorem, Bra- 
vitatem & ruborem pb rr s in dies au&um , & fenfum ti- 
tillationis 1n marginibus earundem intolerabilem, mox defiftere 
Coa&tus fuit. Ad ferum vifcidum refolvendum & per inferiora 
eliminandum, aqua Sedliceníis in ufüm vocata fuit; ob eadem 
vero iam recenfita fymptomata ab illa quoque defiftendum fuit. 
His remediis nihil proficientibus, zeger mane infufüm refol- 
vens theeforme, TinCturam alcalino - fuccinatam ter de die ad 
gutt. XL. & vefperi duas Pilulas Edinburgenfes , ab Illuftr, & 
Excellent. BücHNERO 4) correQas, interpofito fingulis XIV. 
diebus laxante anticatarrhali, adfümíit, externe mane & vefpe- 
ri fotu & facculis discutientibus & roborantibus oculis profpexit, 
&in brachio finiftro, ad derivandum affluxum, veficatorium 
adplicare permifit, continuando pediluvia, motum corporis 
& diztam admodum refiridtam. Per IV. hebdomades hzc re- 

T SER media, 


4) Vid, Ejusdem Dilífertatio de Medicamentorum mercurialium cum 
jfalibur paratorum effcacitate , per. adiunctum. fulpbur ad certos 
quordam merbor magis accommodanda, pag. 38, 


D 3 


28 : s ' Obfcrvatio pe " 


media a - edufto fimul intra o&iduum, ope ' vefi icatorii, cobtoló 
fero e brachio, in ufüm vocata funt, eo cum effeCu, utoculi , 
fplendorem lucis.iterum perferre potuerint; verum effiuvium - 
feri mucofo -vifcidi ex oculis, cum tumore & conglutinatione 
palpebrarum. matutina , indefinenter perfeveravit. 

Cum vero generofüus hic :eger, poftquam àntea intra ti^ 
duum. alvum habebat apertam, per tres menfes continuos quo- 
tidie quater & quinquies alvum laxiorem expertus effet, fineulio 
feri mucidi ex eculis. profluentis decremento, optime cetero- 

uin; fe habens, iudicavi exinde, glandularum oculi & duCuunr 
palpebrarum excretoriorum relaxationem infignem , rebellis hu- 
ius mali & continuantis feri mucidi effluvii rationem continere, 
idcirco viro. generofo infufum: per epicrafin laxans,. e fale Sed. 
licenft,, pulvere rhabarb. cort. Chin. rad. Gentian. rubr. Liquor. 
terree fol.tartari, & infufo fümmnt. Millefol. paratum.,, mane & 
pomeridie ad quatuor circiter uncias,  & vefpertino fempertem- 
pore Pilulas duas Edinburgerfes corre£tas, interponendo quoli-- 
bet oCtiduo per quatuor dies limaturae martis fcrupulum unum , 
eum corticis Cinnanmr. granis v. coniunctum, bis de die cum. 
vino: rhenano: fümendum,, & fübrungendo Ptifanee. refolventis: 
& tonicae ufum pro: potu ordinario, infimulque externe colly- 
rium JVeisbachüficcum , e butyri maialis.1lloti uncia dimidia, cui 
. ego, meliori cum effe&u,, butyrum aliquoties cum aqua Rofa- 
rum lotum fuübftitur, Tut. ppt. drachma: dimid. Nihili alb. gr- 
Xv. Sacchar. Saturni & Vitrioli alb. ana gr. vj. paratunr, vefperi 
cuilibet oculorumangulo exteriori pifi magnitudine adplicandum, 
fedulo fimul continuato  pediiuviorum, fotus & facculorum. Mist 
cutientium ufü;, praeferipft, quibus rettiédiis per tres hebdoma- 
des continuatis,, fübfequente largiore alvi excretione & imminu-. 
ta palpebrarum.titillatione,, quae initio: a cellyrii ufu. per. pauca: 
temporis momenta au&tior evaferat, generofüs hic zeger fenfim 
fenfimque a.rebelli hoc affe&tu. in totum liberatus eft. | 


In- 


De Efficacia infigni Sulpburis Auripigmenti fc. — 39 


Integro dein preeterlapfo menfe, adroburoculorum firman- 
dum, aquamSchvvalbacenfem in ufum duxit, qua per tres dies: 
adhibita, gravifTima iterum affeCtus eft ophthalmia.  Egoincon- 
filiam vocatus, remedia laxantia, refolventia, discutientia & 
derivantiz in- & externa preefcripfi, fed fruftraneo cum effec. 
tu. Unguentum ophthalmicum clariff. Dn. D. Jacos1, in No- 
vis litterariis Erfurtenfibus publici iuris fa&tum quod aegro de 
meliori erat commendatum, ipfe paravi, & illud cum aqua oph- 
thalmica Matthioli adplicandum curavi, eis vero ingratus & 
infperatus effe&tus, dum titillatio marginum palpebrarum, in 
dies increfcens, non folum tumorem, gravitatem & ruborem 
palpebrarum, fed etiam effluvium feri vifcidi & conglutinatio- 
nem palpebrarum. adauxit, ulteriorem eius interdixit ufum, 
Reiteravi igitur preecedens infufum per epicrafinlaxans, & re- 
fiqua ibi recenfita remedia, quibus per 4. hebdomades conti- 
nuatis, ophthalmia fenfim fenfimque imminuta ceffavit. | 
"^ Hec dum a&a effent, confpe&ui meo fe obtulit perdo&ta 
& le&u digniffima Commentatio Viri de orbe erudito & re me- 
dica immortaliter meriti, Iluftr. & Excell. BücHNERI b), qua 
. perle&a condolui, quod nullam antea corre&ti huius Sulphuris 
Auripigmenti notitiam habuerim, ratus futurum fuiffe, ut ir 
hoc rebelli affectu efficax preebuiffet remedium. — Interea Sul. 
phur hoc corre&£tum cum Tinctura eiusdem illico parandum cu- 
ravi, eiusque, fi malum hoc repuilularet,. periculum facere 
. decrevi. Elapfo quatuor hebdomadum fpstio generofus zeger, 
cuius oculi ha£tenus ab omni immunes fuerant vitio, mane ti- 
tillationem leviorem in marginibus palpebrarum oculi fenfit , 
quam altero die effluvium feri vifcidioris & conglutinatio palpe-. 
brarum matutina exceperunt. Ego confultus iterum, exhibita: 
. pilular. mercurialium dofi, viro gratiofo mane ad guttulas x1. 
dw | Dg ! UORNUREUS EN GUAE 
- * 8) De Medicamentorum ex Auripigmento praparazorum. praflantif-- 
0 opo fimo ufu. Hale , 1758. . 


- Pd 


$39 N5Nbes Obfervatio VL - 
"Tin&uram fulphuris Auripigmenti corre&ti, & vefperi quovis 
fulphuris huius grana duo cum Sacchari. la&tis Helvetici fcrup. 
j. Conch. citrat. & Antimon. diaphoret. ana gr. v. preeícripfi, 
. conjun&o Ptifanae demulcentis & tonicze pro potu ordinario, 
collyrii Weisbachii ficci, fotus & facculorum difcutientium ufu, 
. quibus remediis per xiv. dies adhibitis Vir ifte generofus ab. 
 ophthalmia hac ferofa graviffima fenfim fenfimque feliciter libe- 
ratus eft, & adhuc per aliquot menfes, adiuvante gratia divina, 
immunis a rebelli & contumaci hoc affe£tu vivit. Effe&tus, 
quem 2eger illico de his remediis fenfit, potiffimum in au&iore, 
alias haud confueta, no€turna tranfpiratione & crebriore alvi 
apertione confiftebat, unde per fpatium fex hebdomadum ei- 
dem mane doíin Tin&tura auripigmenti & vefperi pulverem 
cum fulphuris huius grano uno & dimidio exhibui, quorum re- 
mediorum ufum magna in generofo hoc viro mutatio fequuta 
eft, fiquidem non folum quovis mane in leto facilem & fpon- 
taneam auCtiorem expertus eft tranfpirationem, .quam fubinde - 
. potu Thee promovit, unde ab hoc tempore non folum affe&tus 
rhevmatici, ipfi alias familiares , ceffarunt, fed etiam quotidie 
aj|vum laxiorem obtinuit, quae antea enr iie & vix intra 
SION nripoudere folebat, | 


OBSERFATLIO. n m 


| Da.D, gcns CHRISTIAN. HILDEBRAND. | 
De 


Admirando corveffi Sulpbaris auripigmenti efzdu 
| in febre petechiali cum purpura alba complicata. . 


Y J ocabar d. 3. Aug. anni praeteriti ad Juvenem aetatis 15. an- 
Y norum, temperamenti fanguineo- cholerici & habitus cor- 
poris carnoíi, qui d. 30. Meum pruna um derepente me- 

ridie, 


- 


De admirando corretti Sulpburis«auripigmenti &yc. — 3x 


ridie, inter maadioe,; Ceohaldoin: enormi & plenaria adpeti- 
tus viriumque proftratione correptus erat.  Preegreffis no€ti- 
bus eger, ob atum infignem & fomni defe&um, au&o in 
dies virium decremento, valde inquietus fuerat. Eis cogna- 
tiillico mihi referebant, parentesipfius , eetate haud prove£tos, 
ante 5. hebdomades uno die eegrotare incepiffe, & nihil, pree- 
ter capitis dolores, adpetitus viriumque defettum, accufaffe; 
fexto vero morbi die matrem, & feptimo die patrem, cibum 
adhuc ore tenentem, praeter omnium fpem vitant cum morte 
commutaffe :: copiofis maculis atro-rubentibus poft mortem in 
fuperficie cadaverum confpeéttui fe datis. | 
- Ego in zegxoto hoc fequentia obfervavi: Pulfus debilis & 
eeítus ficcus & urens taCtui fe offerebant. Dolor capitis urge- 
bat cum deliriis noCturnis. | Virium proftratio infignis aderat, 
cum dolore colli rhevmatico admodum vehemente, & refpira- 
tionem. impediente, ob extenfionem eius ufque ad pe&tus, 
Manus & brachia tantum maculis minutulis, inftar morfus puli- 
cum,. confpería erant, nullis exanthematibus in reliquis corpo- 
ris partibus confpicuis. . Sitis moderata & alvus aperta erat, 
Signis his de febris petechialis preefentia convictus, ad miasma 
putridum corrigendum & placida. diaphorefi eliminandum meas 
direxi IoditsGones. - Preefcripfi hinceegroto, ut maneferila&tis 
aciduli tres fcutellas affümeret, & coniunxi hor. matut. 7. & 10. 
guttulas 30. Mixturoe liit diapnoicee , ex Eflent. -Scord, 
drachm. ij. Spirit. Nitr; dulcis drachm. j. paratae, Species pro 
Piana, locopotus ordinarii affümenda, erad. Scorzon. dracttm. 
iij. C. C. tornat. rad. Chin. Liquirit. aua drachm. j. & pauxillo 
Caffize lign. quarum drachm. 1j. cum aquae font. Menf. una & 
dimidia, addito dimidii pomi Citri fücco, decoqui debebant, 
& Mixturam diapnoico -demulcentem, e Matr. Perlar. ppt. C. 
€. fine igne ppt: Conclar. citrat. ana drachm. j. Nitri depurat.. 
. Serup. ij. Liquor. min. anodyr.. fcrup. dimid. Aqu. flor. Sam- 
— & Acac. ana. unc. nj 'concinnatam, pomeridie lior. 2. n 


32 -— v Obfervatio VE. i 

& 8. ad cochlear unum fumendam » imperato regimine tem. 
perato. ; 
Die 4. Aug. percepi, ftatum gri preegreffa no£te fuiffe 
mediocrem, illum non dormivifle & leviter deliraffe, Macu- 
las petechiales in brachiis & manibus adhuc adeíle, rofeo colo- 
re gaudentes, & nullas amplius aliis in locis produdo , reliqua, 
uti preecedenti die continuare. 

Die 5. Aug. retulit eegri cognata, graviusi illum no&e prae- 
greffa deliraffe, non dormiviffe & crebro fe in le&o ja&itaffe 5 
maculas petechiales in brachiis adhuc adeffe, hodie vero in col- 
descri: albam adparere, & eegrum valde debilem: exifte- 
| | Juffi igitur preecedentia —— cum pm. yox ume 

pon continuare, 

Die 6. Aug. percepi, eegrum  preegreffa nofcte morti pro- 
ximum fuiffe, omnem defeciffe fomnum; ob inquietudinem 
fummam & delirium illum le&um mutaífe, & bis hac no&te in- 
ftar moribundi obriguiffe , refpiratione valde anxia & interrupta 
exiftente; maculas petechiales in brachiis manibusque evanuif- 
fe, purpuram vero albam in collo. adhuc adeffe, alvum heri 
ac hodie laxam fuiffe bis de die, cum excretioneichoris aquofí, 
& virium. defe&um ita increfcere, ut adftantes, parentum 
exemplo perterriti, nihil aliud, quam mortem expe&tent. An- 
. cipiti hoc in ftatu, ad confervandum adfluxum humorum ver- 
fus peripheriam, & promovendam miafmatis maligni excretio- 
nem, vefperi hora IXna pulvisculum e Matr. Perlar. ppt. C. 
C. fine igne ppt. Antimon. diaphor. ana gr. v. & Sulphur, auri- 
pigmenti corre&i grano uno compofitum, zegro exhibendum 
prefcripfi, adplicato fimul furee emplaftro veficatorio. | 
-- "Die 7. Aug. referebatur, magnam cum zegro no&te prae-. 
greífa eveniffe mutationem; unica enim hora pott. adífumtum. 
pulverem praeterlapfa, copiofum prodiiffe füudorem, quem bre-- 
vi poft placidiffimus excepiffet fomnus: eegrum nunc quietum. 
effe, deficiente adhuc adpetitu ;; purpuram. in:collo & peétore* 
A ; B Ípar« 


Deadmirando corre&ti Sulpburis auripie menti effectu j'c. 33 


fparfim efflorefcere, fub leni continuante transpiratione, &, 
remoto emplaftro veficatorio, e vefica cochlear unurn feri fla- 
vi, feetorem inftar ovorum putridorum intolerabilem fpargen- 
fis, effluxiffe, —Juffi ufum Ptisanz, Elfentiee diapnoicoe, & 


u velperi pulveris praedi&ti continuare. 


. Die 8. Aug. nunciabatur, no&em fuiffe paululum inquie- 

.fam, cum interrupto fomno, & adltantes hodie obfervare, 
» quod aeger difficulteraudiat; adpetitumredire, & zegrum quie- 
tum effe, erumpente adhuc purpura alba. Iniunxi matutinum 
guttularum & Ptifane pro potu ordinario ufum, & quoniam 
geger pulverem oblatum abhorrebat, pomeridie hora IVta Ef. 
fentiam diapnoicam iterum exhibere iufTi. 


Die 11. Aug. certior de zegri ftatu. fa&us, sic quietum 


. effe & fomno , adpetitu & refpiratione libera iterum frui, le- 


viori auditus difficultate continuante, comperi. Reiteraviigi- 
tur ufum preedi&tae Effentize & Ptifanee pro potu, unicumque 
adhuc pulverem cum gr. j. Sulphuris auripigmenti corretti m 
praebere hoc vefperi ferio iuffi. 


.. Die 12. Aug. invifens aegrum, illum quietum & in top 
& pe&tore purpuram albam copiofam & optime elevatam de- 
prehendi. Aderat pulfus regularis & zequalis, cum leni ma- 
dore, & placido, uticeger referebat, diurno ac no&turno fom- 
no. Ob infignem pulverum averfíationem, nihil amplius prae- 
fcripfi, & seeger d. 16. Aug. puftulis deficcatis laetus le&tum 
reliquit, & adhuc, qua Dei gratia eft, optime valet. 


—- 


SMewüPh/MéXwlLh E 7 — OV 


34 - ^ - Obf ruatio . VL. | 
OBSERVFATIO WIL jm 
Do.D. »JOANN.C CHRISTIAN. HILDEBRAND.- 
| (C 7De 


F ^ maligna exantbematica milifarmi, ead : 
ini licet incongrua medicatione, feliciter tandem. 
| curata. | . 


, 
. P 


ir annorum 4o. temperamenti didérndgo — € m 
boriofus, macilentus & mobili vite generi deditus, prcee- 
gef refrigerio crebriore , dum ob hoftium metum terree AR 
gidiori no&uincubuit; & perpeffo terrore, languorem omnium  - 
artuum & plenarium adpétitus defet&tum per quatuor hebdoma-  . 
des fenfit, cum virium in.dies magis invalefcente decremento. | 
Aeger, intra hoc temporis fpatium , remediis fic di&tis dome- 
fücis.& commoventibus ufus, tandem, ob fummam debilita- 
tem & plenarium adpetitus defettum,, quum ne miculam. panis 
deglutire potuit, Medicum confuluit,. qui ipfi, ob defe&um 
adpetitus, remedium vomitunr & alvum ciens exhibuit, a cu- - 
$us reiterato uft a die 21. Novembr. anni preteriti; ufque ad — 
diem 25. eiusdem menfis, plus quam vicies vomuit,  & inter- 
currentibus animi deliquiis plus quam triginta fedes aquofas ha- 
buit, ita ut colluvies ftratum penetrando, e le&i receptaculo 
profluxerit.' Preedicto ergo die 23. Novembr. pomeridie zegri 
"XOT, oninia , quee ante aCa erant, reticens, meam  efflagita- 
vit opern."- -Interrogata, quomodo maritus fe haberet, refpon- - 
dit, illum valde debilem effe, eiusque adfpectum, ob oculos 
profunde fub fronte latentes, .adftantibus terrorem iniicere ; 
omnem abeffe fomnum , fitim fumme au&tam effe, unde no&te 
preegreffa quatuor menfurás cerevifize tenuioris bibiffet3 pruri- 
tum & ardorem in cute fzepius fe exferere,  & aegrum afflatum 
aure frigidioris in hypocauíto calido accufare, Ob ardorem 
| | | ^ ergo 


(De Febre maligna exanibematica multiformi VOR. 35 


ergo in cute & fenfum aurae frigidze adfpirantis, purpuram 
pradicens, ad caufticam feri acrimoniam mitigandam , & miaf- 


ma halituofum corrigendum, prefcripfi feri la&is acidulo - dul. 


eis menfüram unam quotidie bibendam, coniun&to Ptifanz,.e 
rad. Scorzon. Chin. rafar. C. C. & pauxillo Caflize lign. para- 
£e, ufu, interponendo mane hor. 7. & 1o. Mixturee, ex Li- 
. quor. C. C, füccinat. drachm. j. & Mixtur. fimplic. re&tificat. 
drachm. dimid. compofitee, guttulas XXV. & poft meridiem 
hor. 2. 5. & 8. pulverem abforbentem & diapnoicum, fimul. 
que interdi&to cerevifize potu, moderatum hypocaufti calorem, 
diu notCtuque confervandum , imperando. ^ 

— Die 25. Novembr. retulit uxor aegroti, fitim excedentem; 
coma vigil & infignem debilitatem continuare, cum afthmatica 


pe&oris conftri&tione , & fenfu refrigerii fpontanei; purpuramr 


albam profunde in cute haerere, & circa le&um fcetorem vap- 
pido- dulcem obfervari. ^ Cognovi ex hac relatione, ferum 
cauftico - halituofiim non folum irritando fenfiles fibras cutaneas 
refrigerium fpontaneum , fed etiam afthmaticam pettoris con- 
fui&ionem producere. Eo igitur direxi indicationes, ut par- 
tim abforbentibus tenerioribus; demulcentibus & leniter aci. 
dulatis humorum refolutio mminueretur, '& halituofa feri indo- 
les corrigeretur, partim etiam blande difcutientibusadfluxushu- 
morum ad peripheriam promoveretur. Priori indicationi fa- 
— fisfatturus, fequentia praeferipfi: Rec. Rad; Scorzon. Liqui. 
rit. C. C. rafpat. ana drachm. iij. Caff. lign. optim. drachm. j. 
M: F;. Species; quarum drachm. ij. cum aquae menfura una & 
"dimidia, addito dimidii pomi Citri fucco, decoquendze, hoc- 
-que decoctum percolatum frigide bibendum. ^ Porro, Rec. 
Cremor. Tartari, C. C. fine igne ppt. Sacchar. la€t. Helvet. 
ana drachm. dimid. M. F. Pulv. divid. in IV. part. aequ. qua- 
rum uria' pomeridie hor. 2. & $. cum Ptifana fumatur: ^ Alteri 
indicationi profpexi, preeferibendo Tin&turam fulphuris auci- 
pigmenti corre&i ad guttulás 3o. mane hor.^7. & 10: vereri 

- E 2 | autem 


36 so uet os Obfervatio Vil oM 


autem hor. 9. Sulphuris auripigmenti corretti gr. unum &. 2d 
| mid. cum abforbente & diapnoico fixo commixtum. . 

-Bie 27. Novemb. referebatur, debilitatem continuare , 
fitim vero mitiorem effe, & poft pulverem vefperi adfíumtum 
ardorem in cute & fudorem copiofiorem fubfequutum fuiffe, 
cum fomno tranquillo per quatuor horas durante; pruritum 
 incute per intervalla accedere, purpuram in tergo & collo 
confertim erumpere , fenfum aure frigidee ceffare, & poft ad- 
fumtam, Tin&uram fulphuris auripigmenti eegrum mirifice refi- 
ci. Continuata ergo fuerunt praecedentia remedia, 

Die 29. Novemb. percepi, in pe&tore & abdominf pur- 
puram albam copiofe erumpere, fudorem & ardorem in cute 
alternis vicibus accedere, & in abdomine borborygmos crebrio- 
yes & murmura audiri. Ob hos ergo borborygmos, latitantem. 
jntus & inteftina ftimulantem materiam purpuraceam indican- 
tes, nequaquam autem alvi profluvium praefagientes, uti crebrior 
in PK morbis me docuit experientia, & metuendam inde in- 
«equalem eruptionem , ad caufticam feri halituofi indolem demul- 
cendam , eiusque adfituxum ad peripheriam leniori analeptico 
promovendum , non folum pulveres & Ptifanas prioris indica- 
tionis, d. 25. Novemb. ; fed etiam Tin&turam auripigmenti cum 
infufo theeformi leniter crocato, e fpeciebus pro Ptifana, ad- 
dito pauxillo croci parato, & circa meridiem hor. 12. & 3.aquae 
Cinnam. fine vino duo cochlearia adfümere iuffi. 
Die 1r. Decemb. retulit uxor aegri, pruritum in cute & fu- 
dorem ceffare, intrafcapulas purpuram adhuc confpici, inpec- 
tore vero & abdomine heri una vice illam evanuiífe; fomnum 
hac note ceffaffe, & ob fitim excedentem eegrum IV. menfu- 
. yas tenuloris cerevifie, & quod excurrit, bibiffé.  Retulit in- 
fimul uxor, maritum feum in offe facro, verfus os coccygis, 
^ intra commiffuram natium- immanes pati dolores, dum heri hac 
in regione puftula minor exorta. effet, qua, intra breve tem- 
pus latius ferpendo, excoriationem & abfceffum , .duos pollices 
lon- 


M 


De Fibre maligna exantbematica multiformi , €c.— 37 


iibi & latum, formaífet, ambitu eius atro - rübente & val- 
de dolorifico exiftente; contineri hoc abícelfü niateriam, fe- 
baceam, lardi ad inftar firmiter adhaerentem , cum dolore uren- 
teinfigni , unde aeger nec quiefcere, nec dormire, nec fede- 
re, nec tergo incumbere poffet. ^ Miratus fübitam morbi ca- 
taftrophen, & repentinum abíceffus mali moris ortum, qui 
more confueto, quamvis perperam, longiori in dorfum decu- 
bitui adícribitur, probe id obfervante WaRLHOFIO in Obf. de 
Febr. intermitt. $. P. pag. m. 20. remedia d. 29. Novemb. prae - 


. fcripta, omiffa aqua Cinnamomi, illique fubftituto vefperi pul- 


vere abí(orbente cum Sulphuris fupra dici grano uno & dimi- 
dio, continuare, & externe mundificantibus & abíter gentibus 
abíceffui profpicere Chiru:gum 1iuffi. ) 

Die 4. Decemb. nunciabatur , zegrum, ob fomni & mode- 
rate tranfpirationis preefentiam , mediocrite: fe habere, & 
borborygmos, antea adítantibus válde teri ificos, in totum cef- 
fare, abíceffüm vero in offe facro verfus natum commiffuram 
maximis ftipatum effe doloribus, ita ut patiens vitae finem, im- 
patiens, fibi fzepe exoptet; abfíceffui cataplasma domefticum, 
e farina fecalina, melle & croco impofitum effe, aegro Chirur- 
giinfpe&tionem non concedente; orificium abíceffus longitudi- - 
ne & latitudine minimum aequare digitum, materia alba tenace 
totam abíceffus cavitatem replente. Interne praecedentia re- 


media continuare & externe unguentum abftergens & fotum 


discutientem adhibere 1uffi. 

Die 1o. Decemb. referebatur, :cegrum mediocriter va- 
lere, alvum regularem & fitim mitiorem efTe, fudofem per in- 
tervalla accedere, cum augmento eeftus, & purpuram, cuti- 
cula fcalptu derafa, ceffare; nova vero nudius tertius acceffif- 


fe exanthemata, nimirum puftulas inftat variolarum, que in 


medio punCtulum nigrum depreffüm oítenderent; priori die 


-duodecim apparuiffe, hodie vero triginta & plures "táles puftu- 


las, cum pun&o nigro, in toto cor pore erupiffe; cum alter- 
E53 '^ 77 -— Sante 


38 ^ ^  "Olbfevatio VIL 


hanté ceftu. & fudore: ex abfceffü circa os coccygis mariti Uxo- 
rem multum glutinofze & tenacis materie, ope digitorum lin- 
teo obyolutorum, acerbo cum zegri dolore, extraxiffe, & finum 
inftar minimi digit hiare, ambitu eius adhuc inflammato & val- 
de dolorifico exiftente, unde aeger admodum debilis evaderet, 


Ob caufticam & putridam feri indolem, puftulis nigricantibus. 


fe manifeftantem , neceffarium duxi corticem Peruvisnum ex- 
hibere, cum pulvere antifebrili Bernhardiano, his in cafibus, 
admodum proficuo. Prefcripfi ergo Ele&uarium, ex Cort. 
Peruv. unc, dimid. cum Roob Juttiper. unciis iij. paratum, de 
quo mane bor..9. & pomeridie hor. s. circiter drachmas duas 
affümeret, coniuncto vefperi le icis pulveris ufu: Rec. 
Sal. Sedlicens. drachm. ij, Pulyv. Cort. Peruvian. drachm. j. rad, 
Gentian. rubr. Rhabarb. Sal. Tart. ana drachm. dimid. M. F. 
Pulv. divid, in vj. part. &equ. externe vero linimentum ex Olei 
Ovor. rec. drachm. iij. Balfam. Peruyian. drachm. j. ope lintei 
carpti fini adplicare imperavi. 

Die 16. Dec. retulit mihi zegroti UXOT, durante Ele&tuarü 
& pulverum ufu plures adhuc erupiffe puftulas variolofas, & 
intra fpatium IV. dierum, effluente humore aquofo poft aper- 
tionem ,. illasiterum eU: reli£ta macula ex flavo fusca; ab 
ufu lmimenti miraculi ad inftar intra duos dies carne repletuni 
coaluiife abíceffüum , omni ceffante dolore ; heri vero, poft 
pruritum infignem, purpuram rubram copiofiffimam in toto 
corpore erupiffe, unde zeger perterritus, & mortem pertimef- 
Cens, nova defiderayit remedia. . Ad mitigandam humorum 
' ecrimoniam &. eruptionem purpurae adiuyandam, infüfum thee- 
forme ex Speciebus démulcentibus, & velperi pulverem die 
&paliscem pxeefcriptum adfumere fuafi, 

5 Die 20. Decemb. percepi, egrum le&um de die ad ali- 
oni horis felingueze, "n poftquam. pu de qua cum largo fu- 

intoto corpore. er py nunc deficcare inceperit.' Ad- 


dore. intot 
petitum e arlabieca & amem quafi Caninam dete , « ita'ut-eiüs 


Íftimu- 


4 


De Félre maligna exanthematica multiformi , &jc. .39 


ftimnlis aeger e fomno excitatus bis noctu 1uscula pultiformia 
comedere cogeretur. Commendavi hinc moderatam dizetam, 
' parcins, quamvis crebrius, iuscula.& pulmenta ex oryZa, farina 

la&te parata, alfümenda , utque fimul ligna fecando; vel 


"ambulando, moderate corpus exerceat. Dietandem 27. De- — 


€emb.ipíe eger me convenit. Deprehendi illum emaciatum 
& debilitatum adhuc, optime vero fe habentem, & nihil accu- 
fantem praeter famem caninam , cuius ortum diuturno ad(cribit 
ieiunio, quum per continuas feptem lhebdomades ne unicam 
panis miculam comederit , fed unice potu vitam füftentare. Ccoac- 
tus fuerit. Denuo ergo dh imperato victus. moderamine , 
motu corporis leniore & u(u infufí theeformis ERFEPPIOUNMT Ia- 
tutino , letus illum dimifi. ' 


ORSERFATIO VIIL. 


D».D JOANN.CHRISTIAN. HILDEBRAND. 
De 
C Byirephetia fymptomatica , m, aceite per- 
metaftafin obortum , fponte [ablata. | 


alivam canum aliorumque. rabidorum animalium, humoribus 
corporis noftrt communicatam, mirifica fua & venenata in- 
'dole, nonfolum genus adficere nervofum , fed praecipue oefo- 
phagum & reliqua deglutitionis organa ad liquida deglutienda 
inepta reddere, triftes, fontici huius morbi obfervationes evin- 
eunt. Infomnia terrifica, dolores artuunt lancinantes & rhev- 
matici, impotentiam aquam deglutiendi, & reliqua , quz fee. 
mina hydrophoba, a celeberr. D. NUNGENT 4) feliciter refti. 
| tuta, fenfit ka cirnnd , ut & falutaris remediorum antifpas- 
modi- 


5) 4n Effay en 1e Hydropbobia, 


"m " 
wi fh ss 908 h^ 


"4o ^c 775^ 7 Obfirvario VIL 


 modicorum & opiatorum , preefertim eius , quod ex Afze fce- 
tid. gr. xij. Mofchi fcrup. dimid. & Camphorz gr. vj. conftitit, 
effe&tus, veritatem antea diftorum fatis fuperque comprobare 
vidéntur. WVenenum ab extra in corpus delatum gravem hunc 
morbum modo citius, modo tardius excitare, unanimi quarm- 
| plurimze obfervationes teftantur confenfu; eius vero ortum at- 
que proventum in morbis acutis a caufa interna, omni prorfus 
, €xulante contagio externo, pauciores tantum edocent Auto- 
'fes b). | Quod autem Hydrophobia in morbo acuto fponte obor- 
ta, &, quod praecipuum eft, percrifin denuo fublata fit, nul- 
libi me legiffe vel audiviffe recordor. Subiungam igitur eo lu- 
bentius hanc de Hydrophobia , crifi fphacelofa terminata, ob- 
fervationem ; que certius eft, eam inter rariores locum me- 
reri, * 
Foemína annorum 134. temperamenti cholerico - fanguinei , 
nunquam a cane, multo minus a rabido, demorfía, optima a 
iuventute gaviía eft fanitate ufque ad annum vigefimum, quo 
febre continua correpta , copiofiffimos experta eft fudores , quos, 
a&ri frigidulo derepente fe exponens, in totum fuppreffit.. Per 
aliquod temporis fpatium (anitati iterum reftituta adparuit, fed 
non multo poft doloribus artuum rhevmaticis, & brevi inter- 
ie&o tempore, arthriticis, cum nodis & tuberculis, poplitum 
& cubitorum flexuram obfidentibus, quee maturatione aperta 
vix ac ne vix quidem medelam receperunt, diu excrucíata eft, 
Ab hoc tempore fcemina iftà admodum cache&tica evafit, ita 
ut finguli infantes , quorum quinque in lucem edidit, & qui- 
bus ubera fugenda prebuit , ob lac flavo colore & falfo fapore 
.preeditum, intra tres hebdomades morti fuccubuerint. Interim 
famen per quinque annos fatis bene fe habuit; mutato vero 
domicilio id mutatis are  porulentisque ; primo "Novembris die 


1755. 


B) Illufir, vn SvISTEN MEE in Bebes PicM QE Tom, Iit. 
4. 159 


- 


iDe Hydropbobia Jymptomatica , poft [Dbacelum Cc. — 4t 
1759. vefperi, polt aquae fontane hauftum, cardialgiam grà- 
vem agrypnia & creberrimis ieCtigationibus flipatam, experta 
eft. Hoc Íymptomata, coniun&ta infigni virium proftratione, 
ufque ad diem quintum graviter adflixerunt aegrotam, quo ap- 
parentes in brachiis & femoribus papulee purpuracez, & in- 
crebefcens virum proftratio, maritum , ut me acceíleret, im- 
pulerunt. Ego accedens, &pulfum admodum debilem, infig- 
nem virium proftrationem , artuum tremorem, cardialgiam 
mitiorem, cutim ficcam, &eeftum primo atta&u leniorem, fed 
brevi in digitis urentem fenfum clandeftinum excitantem depre- 
hendens, illico. ad motwin humorum  intefünum coércendum, 
& acrimoniam illorum corrigendam , pro potu ordinario De- 
coCtum avenaceum tenue, fucco Citri acidulatum , .& Decoc- 
tum ceraforum acidorum exíiccstorum 2egrote exhibni, con- 
' jungendo ufum Mixturee nitrofo citratae ad cochlear j. pomeridie 
quolibet bihorio, & mane hor. 7. & 1o. Effentie Scordii &- 
Spir. Nitri dulcis zequales partes ad guttulas XX XVI. | 
- Die 6. Nov, eadem continuarunt fymptomata.  Cardialgia 
mitior evafit & fere ceffavit intotum. Dolor lenis rhevmaticus 
colli fentiebatur ab egrota, & fomnus reficiens, anxie defide- 
ratus, adhuc deeft. Die 7. Nov. obpraegreffum terrorem, cum 
&egra, ploratu filiole percepto, e le&o exfilut, virium pro- 
 ftratio valde incerebuit. Retulit egra, dolore cardialgico iam 
ceffante, totum corpus faepe inopinato obrigefcere, & omni. 
um mufculorum tendinesita rigidos fierl, ut ne digitum quidem - 
movere poffet; ceífante autem corporis artuumque rigiditate , 
fenfum in hypochondriis oriri, ac fi quis cultrum utrique infige- 
ret lateri, eoque iterum brevi füblato, caput valde dolere, in- 
fuperque de mitiori fiti, & ingrata fenfatione, quam a potu 
perciperet, conquerebatur, quare eadem continuare iufli re- 
media. Pomeridie famula attonita maxime mutatum eegrotcde 
ftatum mihi retulit, quod nimirum ne guttulam potulentorum 
deglutire poffet, necvellet. Ego accedens, amicaadhortatio- 
ÍVov. AG. Pbyf. Med. Tom. III. UR ne 


42 vomdemda n *ObfervatiaVIIL: EN EE aO 
ne &egrze perfuadere volui, ut tantum nig vini lymphati de- 
guftaret ; fed illa, dentes firmiter comprimendo, omnem re- 
cufavit potum. Cum ab adftantibus perciperem, quod fana 
ius carnium lubentiffime bibiffet,. illud ipfe praebens ori admo- 
vi, fed convulfa ferme non adfumfit. ^ Vefperi eegram fuavi- 
ter delirantem & seftu graviore laborantem inveni, omnia ten- 
tavi, ut potum adfumeret, fed fruflra. Per totam noCtem 
fuavia deliria, eegrypnia & seeftus fatis gravis eonundartatas & 
ne guttula potulentorum affumta fuit. 

-- Die morbi o€tavo aftus & delirium augmenta fümferunt. 
Ob ftatum hunc cegrotze fere conclamatum , : dum nec medica- 
ménta, nec alimenta, nec potulenta ad(umebat; .& ob tridua- 
nam alvi obftru&ionem, clyfteris inie&ionem fuafi, fed fruftra, 
. quia &gra inquieta eandem non permifit. ^ Toto die & tota 
no&te aegra omnem reformidavit potum, valde inquieta & de- 
lirans, continuante aftu ficco. . Saepius quidem linguam ex- 
 feruit & labia, cruíta ab ceftu. nigerrima obdu&tz, lambendo, 

fitis indicia dedit, potulentis autem allatis convulía ferme illa 
recufavit Die morbi nono venafectio in pede infütuta eft, 
ad o€to uncias, ubi fanguis nigerrimus illico aquae fundum pe- 
tiit. Aque metus, aeftus & deliria continuarunt. Die morbi 
decimo eadem .perfeverarunt fymptomata, & lotium. emiffum 
odorem fpiritui falis ammoniaci fimillimum fparfit. Hodie a fo- 
pitu potulenti in vitrum effufi inquietudo auctor evafit. 

Die morbi undecimo famula accurrens retulit, zegrotee fta- 
tum hac no&te denuo mutatum effe, dum potulenta de novo de- 
glutire coepiffet: praeterea aegram hac notte faepius manibus  . 
rites contre&taffe, feque in natibus maculam nigram, latitudi-- 
ze palmam manus zequantem , deprehendiffe. ^ Ego accedens 
in mufculo glutceo maiore finiftro partem fphacelatam , latitudi- 
nem manus equantem, cgrotam quietam, delirantem, fub 
delirio ridentem &: parcius bibentem,, offendi. | Credidiffem 
—- excedentem ,.cum eegrota per tot dies nihil fluidi adfum.- 

ferat, 


De Hydropbobia fymptomatica , poft [pbacelum &c. 43 


ferat, largam. potulentorum quantitatem defideraturam effe; 
fed miratus fum aegree abitinentiam a. potu, dum nullam accufa- 
batíitim,. nihil, praeter iusculum carnis, fucco citri acidula- 
tum, bibens. Ad inhibendam putredinem externe partem af'e- 
- am faturato Corticis Chinae Deco&o fovere, & interneidem 
remedium largiter adfumere iuffi; verum zegra hunc corticem 
nec in fubftantia, nec in Deco&o adfumfit. mNo&e omnis cef- 
favit fomnus.. Die morbi duodecimo.carnem mufculi glutcet 
putredine. corruptam exfcindere iuffi; ut fotus corruptioni ma- 
gis magisque refiftere polfet, fed. maritus ; , nefcio utrum uxo- 
ris, an expenfarum pertefus, id non permifit, unde eegra, 
viribus exhaufta, infomnis, fuaviter delirans, & fub delirio ri- 
kd die decimo tertio mane hora Xma placide exfpiravit. 


ANotatu certe dignum hoc in cafü mihi videtur, partim quod 
iiu metus per plures.adfligens dies fymptomaticus, . partim 
vero, & quod precipuum eít, quod critice fublatus fuerit. 
Scripta Medicorum evolventi, & obfervationes de Hydropho- 
bia perlegenti, patebit, quosdam Auctores inflammationem 
cefophagi, & organorum deglutitionis pro cauflà accufare , fed 
minus re&te, dum prefens obfervatio luculenter contrarium 
teftatur.. JEgrota hzc per quatuor dies liquida deglutiendi fa- 
cultate prorfus orbata fuit; fimulac vero acris & cauftica mate- 
ria, cefophagum partesque adiacentes relinquens, fedem fuam 
in mufculo gluteeo fixit, & corrodendo vaía (anguifera ftafin 
fphacelofam produxit, illico tunc facultas deglutiendi rediit. 
Si igitur inflammatio organorum deglutitionis cauffa hydropho-. 
bie fuiffet, non liquet, qui fieri potuerit, partim ut aqua me- 
tus, oborto in partibus remotis Íphacelo, ceffaverit, partim 
ut fphacelus in partibus faltem remotis, & non potius 3. affe&us 
fe exferuerit. Siquis autem perpendi, fphacelum a cauffain. 
terna potiffimum ftagnationi humoris cauftico - acris, vafa fangui- 
fera corrodentis, & hinc putredinem fanguinis extra motum 
- confítituti inducentis, natales fuos debere, & fphacelum in alia 
FA LA parte 


4A — 7 "Obftroario VITE. 


parte obortum hoe in cafu: facultatenr liquida deglutiendi refti- 
, tuife, facile perfpiciet , hydrophobiam in hac eegrota non abr 
inflammatione ;, fed potius:à ftagnante humore cauftico in or: 


ganis deglutitionis productam effe, eoque discuffo. & alias. par- J 


tes occupante , ceffatfe.. 


Nonne igitur ad. preefervandum aquae metunt remedia, eau 


fticam falivee animalium: rabidorum indolem corrigentia & im- 
mutantia, optima forent? Dum autem quodlibet venenum pe- 
culiaris indolis, ex. effe&u. adeo diverío cognofcendz, fingu- 


lare antidotum: requirére videtur, merito oboritur altera quze- - 


ftio::: quodnam in tali cafu. fpecificam eiusmodi preeftet effica-- 
ciam? num cuprum. limatum , aut fuligo lebetis caprei?  Lu- 
bens: fateor, . me modum agendi fiuius remedii ignorare, inte-- 
rm ulteriori experientite- id committendum videtur, dum: ab 
incognito agendi modo: ad remedii futilitatem. nulla: valet con-. 
fequentia,, dummodo provide inflituta obférvatio:effe&tum con.. 


firmet. Interea exulans falutaris huius remedii effe&tus praeter- 


lapfo: quodanr poft vulnus inflittum temporis fpatio. eoque val. 
de exiguo, ufum: eius nimis ar€tis circumfcribit limitibus. Num. 
ergo, Mercurius? Praeter alios celeberrimos Au&tores nuper-. 
rime clariff.. & experientiff. D.ScHRapER C) ufüm eius in-et: 
externum efficacem ir truculento:hioc morbo. expertus eft, & 


reliqua: ufitatiffima.in eodem adminicula expofuit. Si quis infig- | 


nem lrumores alterantem & evacuantem mercurii virtutem per-. 
pendit, efficaciam eius etiam Hoc im affe&tu haud proletarianr 


iudicabit; & cum: experientia: falutarem mercurii. effe&um in: 
rabie: me plus vice: fimplici comproDavit, opera pretium: 


videtur ;. data occafione-vires liuius remedii'ulterius explorare, 
utrum potius in. ftadio: priore. ubi: aquze metus adhuc exulat;, 
malum: certo:averruncet;: an.vero-in pofteriori etiam, ubi aque 
nietus-adeft, trices: hoc malum eurer Deficiente: ad-. 

huc: 


5 Obferuat. varior..ad rem: medicam. & obBfletriciam: Jpectantium. 
Fafciculó: I]. Obfgru, V IIT. pag. 43. 


- 


P—————— o 


"WEG, N- SO 


^L 


»t DeHydropbobia fsmptomatica, poft [bbacelum €yc..— 48; 


huc fido & certo diriffimi huius morbi antidoto, cordatus quis- 
que. Pra&ticus nullam. praetermittet. occafionem huius remedii ,, 
quod externe & interne clariffim. ScHgaADER aegro tali adpli-. 


€uit, periculum faciendi, ut iteratis obfervationibus tandem 


conftet, quid de efficatia mercurii in rabie canina. curanda íta- 
tuendum. fit. Optandum effet, ut ventura dies mercurii effe- 
&um: hoc in morbo.fidum & conftantem manifeftaret, dum cum. 
eodem ceu minus pretiofo remedio, plurium, praefertim. pau- 


perum, faluti profpici poffet, quam cum pulvere Tunquinenft, 


ob. Mofchi admixtionem fatis. quidem. efficaci, & experientia 
Sinenfium &. celeberrimi GMELmNr comprobato, fed ob. pretii 
conditionem: non cuilibet praefcribendo.. 


€ Bslebio Halam mif]c, d. 2o. April. yz762. ) 
OBSERFATIO IX. 
Dn. D. IOANN. FRIDER. KRVGELSTEIN 


4natomia femine gravid, Hemorrbagia uteri 


demortuae.. 


E Vie quacdam, habitus pallidi, gracilis, quadragefimo cir-- 


Giter zetatis anno.in matrimonium fuit ducta.  Menftrua: 
a decimo quarto zetatis füze anno fine ulla: ataxia fluxerunt, fze- - 
pius vero. quadantenus au£ta. prodibant,. quamvis pallidus. COr- 
poris color. ad. cache&ticum. vergens plane aliud ignoranti per-- 


— füadere potuiffet. Per aliquot menfes maritata, abortum paffa 


eft fecundo circiter, vel tertio. graviditatis menfe; ^ Abhinc: 


per integrum fere annum: incolumis. permanfit; denuoque gra- 
vida reddita,. nullo. fymptomate laboravit, nifi vomitu perio- 
dico.circahoram fextam. vespertindm.. quarto: & dimidio cir-- 


. iter graviditatis menfe, circa finem Novembris orto. Vomi- - 
tus per Sutegrm fere menfem durans, tandem defit; &. gra-- 


E E! vida 


E XE 07.75 LU Ca! 


-— 


vida perfe&te (ana vifa fuit. "Tertio vero Januarii a. c. fubito 


exorta fuit heemorrhagia uteri, — Obftetrix, alias fatis gnara, 
exploratione fa£&ta, ex fola vagina fanguimem hunc profluere 
adfirmavit, orificium uteri vero adhuc eífe duriusculum, ri- 
fnamque minime effe apertam, adferuit. Parens meus,in con- 
fium vocatus, minime fuffragatus fuit obftetrici, fed potius . 
tantam fanguinis copiam non ex fola vagina, fed & ex utero 


provenire, cenfuit. . Partus dolores ne quidem minimi fentie- 


bantur, Difficile augurium erat, an heec heemorrhagia a placen- 
tag orificio uteri interno adherente, & quadantenus foluta, 
aut alia caufa proveniret. Prius credere diffuadebat gravidi- 
tas non adeo prove&a, & orificium uteri adhuc claufüm. Hae- 


morrhagia enim uteri a placentze, orificio interno, five cervici 
uteriinhsrentis, folutione octavo demum graviditatis menfe 
producitur, fecundum communia auctorum teftimonia & expe- 
rientias, Graviditatem vero hanc ad o&tavum menfem nondum 


perveniffe, probavit maxime minor intumescentia abdominis, 
& umbilicus in coniculum nondum elevatus, — etiam dein 


anatomica corporis fe&tio confirmavit. 

In dubio itaque caufarum ftatu , doloribus ad "irt ai: 
fentibus, & orificio uteri, fecundum relationem obftetricis, 
paululum tantum dilatato, nilparens agere poffe cenfuit, nifi 
quod remediis ter pe rante & antifpasmodicis , orgafmum fan- 
guinis, & motus fpafticos imminueret, ac maniluviis impetum 
fanguinis revelleret. Heec remediorum genera effecerunt, ut; 
heemorrhagia definente, fanitas, quoad externa, rediret. Gra- 
vida vero, contra iuffum patris, nimis feftine in aérem liberio- 
rem progreffa, variis gefticulationibus & iracundia commota, 
in haemorrhagiam denuo incidit. lisdem remediis adhibitis, 
denuo ceffavit haemorrhagia, fed nullo, quoad caufas morbi- 


ficas, commiffo errore,  periodice femper  recurrebat 


Circa quartam noCtem, continuo quafi torrente, fine ullis ad 
partum doloribus. Poft TUOUt hamorrhagiam vehemen- 
| tiffimi 


* 


| 


Zinatomia femine e eravidee , Hemorrbagia 9c. — 47 


tiffimi fentiebantur foetus motus , externe quoque obfervandi. 
Haemorrhagia bis vel ter recurrente, tertio ante obitum die 
— vefperigravida, frigore quafi conquaffante correpta, nullum 
ab hoc tempore foetus fenfit motum. 

Poftridie fymptomatibus magis magisque invalefcentibus, 
praeter me in confilium duxit obítetricantem | huius civitatis iu- 
ratum. Hic, exploratione fa&ta, placentam cervici uteri toti 
adharentem fenfit orificium uteri vero craffüm, non deter- 
füm, parumque faltem dilatatum , ita ut vix digitiindicis apicem 
admitteret.  Plenarius defectus dolorum ad partum, orificii 
craffities, minor apertura, & fingularis illius fub exploratione. 
fenfibilitas, operationem plenarie diffuadebant obftetriciam. 
Rebus fic ftantibus, gravidam forti fuce reliquimus, et, ut ali- 
:quid tantummodo nos agere videretur, temperantia, & leniter 
 adftringentia exhibuimus. Ab hoc tempore haemorrhagia non 
periodice, fed continuo rivo erupit. "Ultimo ante obitum ma- 
tris die lenem quendam dolorem, in uteri latere finiftro, do- 
lorum ad partum ad inftar, fed vix per quadrantem hora du- 
rantem, nec fundum, nec aliud latus adficientem, perfenfit. - 
Heemorrhagia vero vehementiffime continuante d. 23. Januar. 
obiit. 
- Die fequenti fe&io anatomica infütuta. fuit, qua fequentia 
obfervavimus: 

1) Coniculus umbilicalis , in gravidis alias prove&tis confpi- 
euus, plane defuit. | 
o2) Integumentis communibus diffe&is, 


- «) membrana adipofa , & omentum, multa pinguedine erant 
referta cor quoque multa pinguedime circumdatum 
erat ; 

-£) ventriculi cordis fanguine plenarie carebant ; 

7) pulmo finiiter aliquid purulenti alebat; | 
5 | J) reli« 


"ESO oU | Olfcroatio I» di 
4^) reliqua vifcera fana, & re&e fita obfervabantuz, riii 
quod nonnulli tra&us inteftinorum tentiium gangraenofi 


effent, In craffis maculae tantummodo gungucnniee con- 
fpiciebantur. 


| 3) Utero vero diffe&o 


&) nullus plane profluebat fanguis, craffities vero parietum 
non diminuta; 


P) in fundo uteri reperiebatur feirrhus, Alimidi pugni ma- 
gnitudine, 


.€) Foetus, fexus fceminei , fextum & dimidium circiter men- 
fem agebat, &.-omnia figna, fcetui immaturo ab Excellent. 
Rorprmem in Afri. olflctr. attributa, referebat. 


Caput in dextro ileo, nates in finiftro deprendebantur, 
pedibus ad umbilicum foetus decuffatim refupinats ; cipite 
paululum ad os facrum reclinato. 


d) Funiculus umbilicalis craffitie fere, qua in fcetu maturo 
confpicitur, eadem erat, Hinr craffo, livescente tur- 
gidus. ^ 


£) Placenta uterina preeternaturaliter divifa erat in lobos duds, 
quafi foetuum gemellorum, unum maiorem, dextrum la- 
tus occupantem, alterum, triplo minorem, finiftre ab ori- 
ficio uteri fitum. Hi lobi dto cervici uteri, five fegmen- 
to eiusdem jun&i, in orificii uteri axi funiculo umbilicali 
conne&Gtebantur, ita ut hic 2. pollicibus abeílet a centro 
placente, Lobus maior dexter fibris menbranaceis rigidis, 
quafi in fubftantiam uteri progredientibus, concretus erat 
cum utero, ita ut maxima vis ad folutionem placenta re- 
quireretur, quoniam placenta corpus continuum cum utero 
efficere videbatur. . Proxime ad orificium uteri placentae 
.lobus dexter feparatus erat ab utero palmae minoris diame. 
tro; unde heemorrhagia continua. 


 f)Lobe 


Anatomia feminae gyavidae , Haemorrbapia &gc.-— 49 
-'" f) Lobo dextro placentze foluto, indextro uteri latere, pro- 
spe cervicem, reperiebatur fcirrhus priori haud paullo 

minor. 

^ Memorandum etiam adhuc eft, quod hzec fcemina labora- 


AME ulcere cruris dextri antiquo, per multos annos fluente. 
Femur dextrum quoque eraffitie finiftrum fuperavit confpicua. 


bbonr 6^: Epicrifis.. 
^ * Scirrhus i in itane uteri repertus impedivit non folum ad- 
Hispan placentae ad illum locum, fed & extenfionem fundi 
"uteri tantam, quanta requiritur ad fcetum perfe&um continen- 
dum. Continua vero fanguinis ccngeftio placentam per fe iam 
jam, ob adheefionem fuper orificium uteri, ad folutionem pro- 
mam, folvit. | Scirrhi ambo porro impediverunt contra&tionem 
teri, & hinc dolores ad partum , unde in finiftro tantummodo 
"uteri latere aliquis exortus fuit dolor ad partum. |. A compref- 
fione valida, foetus, & inanitione vaforum eiusdem, fine du- 
 "bioconwvaulfionibus correptus fuit. A corporis gracilitate & pal- 
 Jore non femper ad defeCtum pinguedinis tuto concludi poteft. 
-An ulcus cruris dextri caufa procatarCtica fcirrhi in dextro la- 
tere uteri reperti fuerit, clarum nondum eft. Foemince nulla 
4menftruorum ataxia laborantes nihilominus Ícirrhis uteri labo- - 
. rare poffunt. 
AM Halam miffz d.-26. Maii 1762. ) 


sg )OBSEREA TIO x 
Dn. D. IOACHIM. FRIDER. HENCKEL.- 


| Tumore. excifo & per Bolsas deftrutio , Yir 
. .fbofo, in inguine dextro. .— 
ques prudens & alacris matrona, qua iam trige fimum an- 


num attigerat, circiter abhinc duodecim annis in inguine 
- co dNov. 4G. Pby/. Med; Tom. 1T. G ... dextro 


So o vend  Obfiriatio x AAT 


dextro parvum tumordm obfervabat, ex obítru&ione. glandulce 


inguinalis obortum, quem per omne illud tempus fecum fere- 
bat, neque opem quzarebat, quoniam hic tumor non augeba- 
fur, neque moleftiam ipfi creabat, talique. in. loco. conftitutus 
erat, quem pudor celabat, infüper quoque a quibusdam. Me- 


. dicis erudiebatur, talem tamorem hernizm effe, cui medende | 
bracherio opus effet. Cum vero hoc adminiculum quoque re- 


fpueret, tumori ifti amovendo manus auxiliares nullo modo . 
preebebat. Interim ille ad tempus maior ac durior evadebat, 


imo brevi intervallo infigniter augebatur, dolores excitabat; & - 


vegrotantem cogebat, ut Medici ordinarii auxilium: imploraret. 
Concludebatur etiam meum hac de re confilium rogare. . Cum 
itaque. tumorem examinabam, (íimulque audiebam, quamdiu 


iam duraverit, & quomodo tractatus fuerit, neque figna patho-: 


gnomonica hernie invenire poteram, iudicabam illum fcirrho- 
fum glandularum. inguinalium tumorem effe, cui inflammatio 
fe iunxiffet, quc& cum celeri curfu tantum illi incrementum 
«onciliaffet. Applaufum clariffimi Medici ordinarii in eo mili 
conciliabam, qui iam confilium dederat, wt cataplasma emolli- 
ens & anodynum applicaretur. Decernebamus, ilis fpeciebus 


adiungere refolventia, nempe unguentum nervinum cum fapo- | 


ne Veneto mixtum, unguentum refolvens ad mammas, mercu- 
rium preecipitatum rubrum, & emplaftrum diachyl. cum gum- 
mis; quoniam autem iàm vere inchoaffe videbatur fuppuratio, 
dum flu&uatio diftin&te notabatur; hinc refolventia omitteban- 


tur, emollientia vero & maturantia fimul imponebantur, & 


precipue mel, fapo Her , fquilla, cantharides, in fubfidium 
adhibebantur. | 


Cum fuppurationem quotidie augeri poffe fpes aderat, & ] 


quod totus tumor ea folvi poffet, contrarlum experiebamurs - 
flu&uatio enim diminuebatur , tumorque minor evadebat &mo, 
bilior, & quidem absque dolore ; : imo tumor ad earn magnitu: 
dinem redibat, quam multos per annos habuerat. Spes orieba« 


Á E 
| 
É 
l 


i 


De tumore excifo d per ligaturam deflructo, &gc..— 1 


fut, fore ut folveretur. " Maturantia itaque remanebant, & te- 
folventia coniungebantur " praecipue unguentum refolvens ad 
mammas, mercurius preecipitatus ruber, cataplasma & emph- 
ftrum emolliens. | Medicus ordinarius optima refolventia inter- 
neordinabat, fimulque diaetam & regimen. Tumor magis ma- 
gisque decrescebat; hinc Medicus ordinarius Cicutam eligebat; 
de qua varia, quae bona effent, le&ione hauferat. Interroga- 
tus, num propria ipfum experientía teneret , negando refpon- 
debat. "Ego illi exponebam, quae de hoc: remedio expertus ef- 
fem, & incipiebamus ih -.& externum Cicutae ufum, fecundum 
indicationes. Nihil plane deerat, unde quantitatem quotidie 
.augebamus, & cum aegrota nobiscum per tres feptimanas nul- 
lam plane diminutionem tumoris fentiret, amplius ea uti nolle-. 
bat. Cum affirmari non poíTet, num alüs medicamentis dimi- 
nutus tumor integer difcutiendus effet, cegrota interrogabat, 
anne tumor exícindi queat? Is quidem aliquo modo, fed pa- 
rum, mobilior fa&tus, per ta&um vafis cruralibus quam ma- 
*ime vicinus deprehendebatur. Itaque non ftatim tale confi- 
lium placebat, fed periculum notabatur, cui fubiiceretur. Cum: 
'vero perfeveraret, & omnia fuftinere vellet, decernebam tu-' 
morem adeo profunde feparando profequi, quousque fieri pof- 

fet, tum vero per ligaturam reliquum deftruere. — Medicus: 
ordinarius fufcepto operi adftipulabatur , & fingula eum in fi- - 
nem requifita praeparabantur. 

Incidebam tumorem in medià Ditto; illumque siidndere 
jncipiebam, auxiliante Medico ordinario. Admodum profun- 
defeparabam tumorem, priusquam in latere externo arteria 
difcindebatur, quie vero non magna erat. Hac compreffa, 
inter exfcindendum magis profunde penetrabam in quantum 
mihi fecurum effe videbatur, & fanguine operatio non retardá- 
batur. Tum ligabam tumorem tam profunde, quàm fieri po- 
terat. Interim tamen fufficiebat mihi, quod ligatura faltem 
circa, & non füb tumore fieri poffet. Porro deligationem vul- 

G2 neris 


E eoo Obferoatio X. 


nens mediante linteo carpto ficco, & fpleniis neceffaris füper- 


pofitis peragebam, quorum primum Spiritu vini re&ificatiffimo 


humettatum erat, & u(itatafic diCta Fafcia ad bubonem: omnia 


firmabam. Aegrota fingula haec íÍlrenue perferebat, omnes- 


gue dolores patienter fuftinebat. Internz necefíaria medica- 
menta, dietze & regimen ordinabantur. ^ Poft duo vel tres 
dies impofita ligatura nobis anfam dabat exftirpationem profe- 
quendi, & fecundum ligaturam profundius incidendo penetran- 
di. Deligatio fiebat priori modo, omittendo faltem fpiritum 


vini re£&ificatiffimum, & plumaceolos füpra vulnus pofitos, 


unguento bafilico illmendo.  Elapfo iterum biduo veltriduo, 


fecunda ligatura mmgis Contrahebatur, fimulque alia fila huncin 


finem circumligabantur, interim tamen fuperior pars tumoris . 


nec flacceícere, necemori volebat ficqueimpediebat continua- 
tiaonem operationis in profundiori parte, quze idcirco ufque ad 
fecundam. ligaturam exícindebatur, quo. fatto tandem: arteria; 


quce in. medio tumoris erat, & fanguinem effundebat, conípi- 


ciendam fe:praebebat. — Ad fiftendam hanc. haemorrhagiam aga- 


ricum optimo cum effe&tu. adhibebamus, deligatio vero non 
mutabatur, preterquam quod: omnia ficca imponerentur.. 
Sequentibus diebus omnem: operam impendebam, ut ex 


turam fub toto tumore applicarem ; aft nondum id fieri pote- : 
rat, & fufficiebat mihi, illa tumorem'ipfum tam profunde cin-. 
gere, quantum fieri poterat. Sequentibus diebus haec ligatu- . 
ra magis contrahebatur, quem in finem filorum numero maio- 


riutebamur. Quam difficilis hsec operatio propter profundi- 


cebit. In deigatione nihil mutabatur. Nunc demum: hic tu- 
morligatus flaccefcebat & colorem mutabat. Cum non amplius. 
auderem ligaturam magis profunde applicare, propter vafa. 


tatem fit,. ocularis infpe&tio: & ipfa experientia quemlibet do- 


cruralia, fiium cum nodo chirurgico circumponebam, hocque. 


fa&to tumorem integrum ufque ad. ligaturam decuffatim finde- . 
bam, ut viderem, num forfan adhuc arteria fanguinem fun- | 


deret. 


Li 


De tumore. excifo €? per ligaturam defirutto, €gc. S 


. deret. Cum vero hoc nom accideret , illum ufque ad c 
turam penitus exfcindebam, fila feponebam, & provide vul. 
neri agaricum inferebam, cum maiori addita lintei carpti copia. 
Poft tríduum agaricus feponebatur, tuncque reliquum huius 
tumoris in confpe&tum prodibat, quod, quoniam parum effet, 
arripiebam iftud provide cum hamulo, & cum forfice incurva- 
'to prope vafa cruralia abfcindebam , totum vulnus dein linteo 
.earpto & ficco implebam & prio: em deligationem continua- 
bam.  Sequentibus diebus ad latus externum in vulnere parvas - 
quasdam particulas, ad inftar induratze membrane adipofz de- 
 prehendebam, quas, ne fequentibus temporibus nova crearent 
incommoda, etiam cum hamulo prehendebam & cum forfice 
incurvato exícindebam. | Hoc fa&o nihil fupererat, ni(i magni 
profundi vulneris fanatio, quee & exoptatum confequebatur fi- 
nem, ia quidem, ut prudens heec Matrona mentisque alacrita- 
: te praedita, ab omni malo cancrofo, alioquin PER pendos ! 
tuta ac immunis fredderetur. -. -.- | 
' Uterque noftrum fzepiffime mirabatur mentis conftantiam, 
bonumque regimen continuum huius matronze; raro enim om- 
nino occurrunt eiusmodi exempla in artisnoftrze exercitio ne-- 
que etiam facile tàlem gravem , operofari ac incertam denuo 
fuscipere placet medelam, quoniam fimul fama, gloria & com- 
modum fub eadem in periculo verfantur, promifformm haud 
"habita ratione. De reliquo, dum ad finem huius obfervationis 
propero, adhuc circumftantia quaedam in mentem. mihi venit, 
cuius paucis adhuc mentionem faciam: nempe cum tertia liga- 
tura applicabatur , aegrota dolorem prorfus fingularem in parti- 
bus genitalibus inte: nis fentiebat, Numforfan ligamentum, ro- 
tundum uteri di&um , huius doloris cauffa fuit? Credo quod. 
fic. 


B. "n0 


E EON i : Obferoatio XL vios e(l 
|| OBSERFYATIO XL. 
Dn. D. JOACH. FRIDER. HEN CKEL. 

Inpoffibili repofitione uteri pof partum inverfi. 


-heoria variorum malorum edem facillime fperare per- 
mittit, experientia vero fzpiffime contrarium docet, | 
prouti & obfervatio praefens me de hac veritate certiorem red- 

didit. Foemina quzedam, trigefimum iam setatis annum egref- 

fa, tertia vice felici defun&a erat partu, obftetrix autem refe-, 
rebat, poftquam placenta uterina levi labore fuerit foluta, 

magnum corpus, durum, eminens fe deprehendiffe , unde fibi . 

perfuadebat, brevi tempore alterum infantem fubfecuturum effe, 

Dum vero hoc non contingebat, ulteriori exploratione adhibi- . 

t2, aliter fe habere rem cognovit, Sed cum fub hocce ftatu 

opem ferre nefciret, rogat maritum & amicos, ut me accerfe- 

reiuberent, meumque implorarent auxilium, taque fpatio . 

novem horarum elapfo ad eegrotam veniebam; obftetrix mihi . 

quoque referebat, quae íam antea annotavi, & huic addebat, 

. e&grotam magnam fanguinis copiam perdere, taque mali ex- 

quifita prius inftituenda erat indagatio, id quod nullo alio modo, 

nifita£tu fieri poterat. Hic autem me erudiebat totum uterum 

inverfum & in vaginam prolapfum eíle, quze tota illo imple- . 

batur. idcirco varias queeftiones movebam, ut cauífam huius 

mali expifcarer; fed ab obftetrice nulla extorqueri poterat, Ita- - 

. que mox ea, quibus ad repofitionem uteremur, parabantur, . 

Cum vero eam molirer, vaginam ab utero ita impletam inve- . 

. füebam, ut in anteriori manendum rmihi effet parte, & omnis 
mea opera, ad repofitionem dire&a, etfi leniori modo fieret, 

famen dolores excitaret, eaque propter ipfa zgrota peteret, 

ut 


X De impo[fibili repofitione uteri poft partum inverfi. — $8. 
uta conatu defifteretur. Quia etiam heemorrhagia perfevera- 
bat, confilium capiebam, repofitionem differre, atque interim - 

convenientem fitum, dietam & regimen praefcribebam. Inter 
interna medicamenta ordinabatur potio nitrofa, & cum de mul. 
. to dolore circa lumbos quereretur, quafi de dolore poft par- 
tum, anodynum addebatur. Aegrota inde quiescebat , dolores 
Ns minuebantur & lochiàfluebant, urinam vero mittere & alviex- 
ct a3.deponere non poterat. Primumfiebat, dumuterum 
inaltum tollebam,. alterum clyfterum opeobtinebatur. Animad- 
vertebam etiam, inverfum uterum minui, & vaginam liberio- 
 remfieri. Quo fa&o, poftaliquot dies repofitionem tentare 
füadebam. Itaque fingula hunc in finem parabantur. —Mani- 
bus:meis nunc inverfum uterum & in vagina pyro fimilem pro- 
pendentem, comprehendere poterám, nihil vero' de. orificio . 
uteri detegere poteram, fed inverfüs uterus magis elevabatur 
tenuiorque evadebat , donec eiusdem extremum cum vagina 
continuum eífet. Hoc pera&to repofitionem incipiebam, | aft; 
omni licet adhibita opera tamen inverfüm uterum in fitum na- 
turalem reponere non poteram. —Aegrota rurfus de doloribus 
Conquerebatur, & ulteriora tentare precibusnega5at, quoniam 
doloriam mitior fa&us effet, hincqué malum ulterius ferre mal- 
Yet. Interim tamen repofitionem in alio fitu, flexis nimirum 
genubus, & cubitis innitens,, denuo tentareaudebam; idquod 
- mihi negabatur. Suadebam ergo, ut coníilium ihiretur defa- 
nando malo; fed eo res noh pervenit. Nihil itaque reftabat, 
€um eegrota malum fe velle perpeti declarabat, nifiut congruum . 
quoddam pefífarium adhiberetur. ^ Hoc placebat & defuper re- 
-fponfüm promittebatur, ^ Poft o&tiduum zegrotam occubuiífe 
comperiebam. ' Inquirenti mihij quae cum ea a£tafuerint, re- 
ferebatur, febriles quosdam motus füperveniffe, & cegrotam, 
accedente infigni virium debilitáte- j ex vita disceffife. — Mari- 
tus mihi nunciabat, quod in priori eeque ac in ultimo partu, 


pres fub. red magnaque opera adhibita, placenta 
| ute- 


-- 


uterina extrafta Fio A obfteteik dem illud patr 
negabat. ! 


.— € Berolimo Halam — " 20. Jui. 176. y» 


reu 


emo cic EC PELO QU Es 
. Dn. Liceat. DAVID. FRANCISCI HEZEL, , 
Exftirpatio glandula Paratidis feirrbife. | 


Me quaedam illuftris , in aula vicini i Principis vitam agens, 
tumorem 1n latere capitis finiftro, . fub radice auris. (ini- 
ftre, inregione glandulce parotidis ,: nucis mofchatze magnitu- 
dine exfuürgentem, fentiit, quem primum; cum nullo dolore 
alisque fymptomatibus füpatus fuerat, fere non attendebat. 
Cum vero fenfim fenfimque crefcere videretur, wariatentami- 
n2, emplaftris,' cataplasmatibus ,. fomentis ; refoiventibus &: 
discutientibus , mercurialibus, emollientibus, imo lenioribusg 
corrofivis, fa&a. funt; aftirrito plane femper füccefTu. - Sicque: 
per 3 integros annos tumor tra&tatus, nec füblatus eft, in ma- 
iorem potius molem excreverat, & pugni fnagnitudinem longe: 


fuperabat. |Varii Chirurgi, & inter illos imprimis Chirurgus 


aulicus, tumorem feCtione extirpare confultum duxerant 5 ' fed 
diu hanc excifionem illuftris eegrota abhorrebat & repudiabat.: 
Tandem Chirergus apud nos extirpationem fuscipere aufus eft, 

felicemque curationis eventum audatter promifit. . Etego cum. 
alio Collega in confilium. vocatus , maxime quidem difficilem 
fore operationem, fed tamen poflibilem & .proficuam, prafa- 
giebam, argumentaque Dn. Collegae, qui in negativam abibat, . 
refutabam. In Halam ergo noftram eegrota fe contulit, & tu. | 


morem infpiciendi nobis facultatem fecit. Erat autemillelon- 
: f / gitu- 1 


ma 


d 


—— Exflrpatio glandulae Parotidis fcirrbofae. —— $7 
cgitudine 4/5, latitudine 4, & craffitie 3 pollicum confpicuus, 
cum variis prominentiis a finiftra aure & proce(fü condyloide 
ufque ad collum, & a maxilla ad cervicem ufque fe extendens. 
Immobilis plane erat, & fafcia lata maxime comprimebatur. In 
fuperiori parte mollior, in inferiori durior & attattu dolorifi- 
«us reperiebatur. Cutis externa maxime tenuis confpiciebatur, 
tunicaque, cuitumor involutus quafi erat, trancdlucebat. Co- 
lore eratexrubro, albo, violaceo, & citrino qua(i variegatus. 
Vafa fanguifera infignia hinc & inde ferpebant, & in cute fe - 
. Oculis fübiiciebant. . Subíftantiam fcirrhofam & indurate glan- - 
 dule fimilem nobisofferebat. "Ut vero tutiffimus iret Dn. Col- 
lega meus, tentamen aliquod füfcipiendum füadebat, ut nem- 
-ge pane ex tritico, quater fermentato calideque applicato tu- 
mor discutjatur. | Aít optanda potius, quam fperanda erat dif- 
cuffio; nau: , ne inutilibus tempus tereremus, cauftücum 
ex calce viva & cineribus clavellatis in forma hac & impofitum 
eit, & pulveres temperantes, cum aquis & Emulfionibus con- 
-venientibus , pro uíu interno preefcribebantur. Poft 4 horas 
caufíticum partes fuas absque magno dolore egit, & feparata al- 
.tero die efchara, tunica tumoris nuda iacebat. — Cutem ab hac 
tunica difficili quidem modo / cum, ob ante ditctam compreffio-: 
mem cum fafcia fa&tam , ar&iffime cohaeefiffet cum tunica, )) fe- 
| parare Chirurgus incepit, cumqueinferior pars ob intenfiffimum 
| dolorem feparari non potuiffet, portionem aliquam cutis, tuni- 
—es tumoris quafi adnatam , alio cauftico a reliqua cute fepara- 
Vimus sc. | To Ten 
* c Fa&a fic preeparatione, & tumore nudo fere iacente, ap- 
paratus ad operationem neceffarius comparatus eft, variaque 
1Tnedicamenta, tum interna , tum externa, fingularia praecipue 
ftyptica ad manus erant, & operatio fequentem in modum in- 
- fütuta felicique fuccetfu finita eft... Tumor nempe a. fubiacen- 
tibus partibus ope partim inftrumentorum obtuforum, partim 
Mcalpello, vafis arteriofis beneligatis, feparabatur. Cum vero 


o Nov. da. Pbyf. Med, Tom. LI, H circa 


58 | NM  Obfervatio XII. 


circa bafin fuam ita firmitercohereret, &tam altas radices. eges 

rit, ut fcalpello ibi minime uti poffibile effet, &in inferiori 
parte doloris fenfibilitas tanta effet, ut feparàtionem illius aegra - 
plane repudiaret, radicibus, pollicis craffitie, bene ligatis, tu- 
mor fcirrhofus, quantus erat, exícindebatur, vulnusque ftyp- 
ticis probe munitum deligabatur, & eegraleCto immiffa quieti . 
relinquebatur. Deligatio a Chirdürgi miniftro femper compri- 
mebatur, & datis varis confortantibus & temperantibus zegra 
prima no&te paululum quiefcebat, & non nifi de difficili deglu- 
titione, cui mucilagine femin. Cydonior. cum Syr. Viol. per- - 
mixta, occurrebat, conquefta eft. Altero die Mixturam be- 
Zoardicam cum Sacch. analept. ordinabamus, & circa collum 
coítasque füperiores cutem intumefcere obfervabamus, qua- 
propter lintea fpiritu vini camphorato madefa£&ta applicata funt, 
Tertio poft operationem die deligatio prima fatta &it, cumque 

vulnus illud amplum & fpatiofum absque ulla haemorrhagia iam 
bene füppurare cerneremus, digeftiva adhibita & lintea fpiritu 
vini re&tificatiff. & Liquore ftypt. Weberi imbuta fuperimpo- 
fita fünt. Tumor circa coftas fuperiores in dies maior evade- 

bat, & infra mammam finiftram fe extendebat, quapropter ille - 
facculis ex Spec. emollient. & cataplasmatibus ad maturationem 
perduétus, fcalpello apertus eft, poft cuius aperturam materia . 
purulenta ad libram unam ufque cum intolerabili foetore effiu- 
xit, & poft meridiem fimilis quantitas iterum emanavit, quod 
tamen vulnus poft aliquot dierum fpatium inie&tionibus ex aqua 
Calcis vivae cum melle rofar. & Olibano paratis, item decocto 
rad. Symphyti confolidatum eft. Reliquiae & radices tumoris 
fcirrhofi, pracipue infra auriculam harentes, nova ligatura 
conftringebantur,, & partim Spiritu flammifico, partim Lapide 
infernáli aufe:;ebantur. Febris quidem vulneraria fupervenie- 
bat, fedpaucos poft dies remittebat, cegraque noftra poft duo- 
rum | menfium fpatium ex Hala noftia hilari animo & bona vale. 


tudine iterum disceffit, i 
Expli- 


Exflirpatio glandulae Parotidis firrbofae, — 59. 


Explicatio Figurarum Tab. II, 


Jig. I, à& 3. 3. a, Faciem exterram tumoris glandulae Pa- 


- rotidis monftrat. 
b. s b. Vaía fanguifera hinc inde difperfa, - 
€. c. c. c. Linee, quibus caufticum ad aperien- 
| dum tumorem impofitum fuit. " 
E 2. d. d. d. Cavitatem denotat, poft excifum tumoreni 
|^. "confpicuam. , 
cuv ro oe; e, Radices tumoris, 


E 3. f. f. f. Tumorem exemptum, IX. uncias pondere 


equantem, fiftit. 


8. €. €. Portionem cutis denotat, quae tumori 


ACUHERR tam firmiter adhaerebat, ut, ob atrociffimos, 
i m — folo atta&u excitatos, dolores, ab illo fepa- 

o7 o9T^ 75 ^ marinon potuerit. " 
OBSERYATIO XIIL 
Dn. Licent. DAVID, FRANCISCI HEZEL. 

! De 

| Mercuri pracipitati rubri ad integrum fcrupu- 
lum interna Y adii 


Ness qu'dam, 40 circiter annorum , temperamenti THEY 
* neo-cbolerici, loco pulveris temperantis feu praecipitan- 
tis, a Pharmacopcei minifítro accepit Mercurii preecipitatirubri 


fcrupulum unum, quemimmediate poft prandium affüumtt, Aft 


vix deglutivit, cum ftatim male fe haberet, & praefenti hofpiti 


famulisque fuis nunciaret ,. fe forte incongrui quidpiam vel for- 
tius venenum adfumfíiile; ingentes enim dolores & tormina in 
abdomine fe fentire. — Quaerelam hanc vomitus frequentiores 
| * 


Ha 


-—- 


658  ""  .Obfrostio XIF. 


& alvi deie&io^es cum lipothymiis excipiebant. Facies erat 
pallida & oculi torvi, abdomen intumefcebat, cegerque mife- 
retorqüebatur. Vocatus ego, qua preegreftà fint, ex relatio- 
ne adílantum exploravi. Ut vero de medicamento, feu ve- 
neno affumto, certiorem me reddererh ,, Pharmiacopceum ac. 
céffi, & Minifiro examinato Mercurii praecipitati rubri fcrupu- 
lum unum, ad ufum externum & carnem luxuriantem in digi- 
to pedis abífüumendam , ancille? poftulanti porre&turh effe :aüdi- 
vi. Cauffaigitur morbi explorata; & fpecie veneni dete£ta, 
convenientia remedia ordinavij;; & imprimis per lactis ufum, 
quotidie ad 5 vel/ men(uras,. quarum una 4*. uncias ponderis 
medicinalis habet; epotum, .& Enemata demulcentia frequen- 
tiffime inie£ta,. tantum effeci, ut Nobilis eger, licet omnia 
ífymptomata ,. veneni affumtionem concomitantia, ut inflamma- 
tionem internam, fàlivationem, dentium mobDilitatem, & in 
fpecie circa fextum & feptimum . diem dolorem maxime uren- 
tem in inteftinis & ano preecipue expertus fuerit, intra 14 di- 
erum fpatium priftinzee valetudini reftitutus, vários exceffus & 
inebriationes perferre, nobilemque Virginem fibi nubere po- 
. tens fuerit. "ud anb GN EESRETAS JADOIOE SON 


OBSERFATIO XIE d 
Dn. Licent. DAVID. FRANCISCI HEZEL,.- 


Cancri aperti &* «exulcerati- borrenda fpecies. 


| ssim ruftica, annum quinquagefimum «etatis transgreffa, 
poft infli&tas fibi alapas tumorem in maxilla fuperiori & 


oculo finiftro dolorificum fentit, & tumore ifto füublato, tuber- | 


culum quoddam, verruce fimile, circa canthum oculi inter. 
num, nafum verfus, obfervavit. Quoniam vero ex hoc tu* 
berculo ferofüs humor continuo emanabat, varia primum Em- 


plafua | 


.. Cancri aperti £9 exulterati bbrrenda Jpedes. — 6r 


|» plaftra & pulverem a Medicaftro quodam acceptum arfenica« 
lem, poftea vero calcem vivam, in pulverem reda&am, im- 
pofuit, ficque effecit, ut cancer apertus;& excuiceratus inde 
 enatus fit. Ad nos ergo delata & vifitata, ífeptum nafi, os 
unguis, &lacrymale, ut & palpebram inferiorem oculi dextri 
non ampliws offendebamus, offa totius orbite vacillabant, & 
bulbus oculi, quafi iam exficcatus, nervo optico jam &xilée. 
rato paululum adharebat. Hoc extirpato; & offibus orbitae 
corrofis feparatis & exemtis,' omnia convenienti modo 'defen- 
debantur, & remediis abforbentibus, exficcantibus, aliisque 


deligabantur, interne vero, àd maffam liumorum corrigendam 


. & dyscrafiam acrem & corrofivam demulcendam & temperan- 
dam, varia porre£ta fünt, irrito tamen femper fucceffu. In- 
valuit. malum in dies magis magisque, itaquidem , ut poft 
anni Sé quod excürrit, fpatium tota ferefacies, carne & offi- 
busfuis privata, eam figuram repraefentaret, quae Tab.III. deli- 
neata eft. — Horrendum afpe&tu erat, pulfum arteriarum in ce- 
rebro, oculum dextrum pendulum quaíi & in utrumque latus 
labentem, linguamque. femper mobilem, cernere.  Alimenta 
omnia per eannulam i in ccfophagum deferebantur , &tituba vo- 


ce fonum edebat. Interim tamén üfque ad ultimum fere vitae 


halitum i in miferrimo corpore mens fana manebat, & forti pa- 
| pos animo tandem exfpirabat. 


| boi i Exp! icatio Fig 1. Tab um 


8.3. a. NAM sciaón denotat offis frontis corrofi & carie sti 
tmt - 


Tab. IIl, 


b. ibi b. Cerebrum offibüs. déntidateini, fed TPHURE fuis | 


/^7C adhuc upset. ut arteriarum pulfus Orien Gonfpics 

? 54 uim | «i Dotueyit. : ' ! 

"Y  Bulbus oculi dextri duit ekiccatus nervo Va 
leviter adhuc adheerens. 


4 i | H 3 i " Glane 


63. Bou  Obferoatio XE. 
tha Glandula lacrymalis. 
e. Particula offis zygoratici. 
f. Lingua continuo agitata. 
£g. Interior oris cavitas. 
. -h. Introitus in cefophagum. | 
4. Nove carnis per fuperficiem exporre&ta fern 
k. Labium oris inferius ab utroque latere arrofum.. : 
.L Ingens ulcus retro aurem finiftram. ? 


(Hala Suevorum Norimbergan ii ilz , de 2o. 5ruli US) » n 
OBSERFATIO XE... 
Da. D. FRIDERICI CASIMIRI MEDICI. 


Morbus, mors & injpedio anatomica Serenifimi 
Principis * *** 


|; O2U1 


| ires Princeps, * * * * athleticze conftitutionis , 
nondum fexage(imum agens annum, praecedenti tempore 
pertinaciffimo herpete capitis, membrorumque fuperiorum, 
per multos laboraverat annos, fatis bene ceteroquin degens; 
ante quinque autem , vel fex circiter annos, ab hoc malo libe. 
tari cuplens, varia hunc in finem adhibuit, tam interna, quam 
externa remedia.  Disparuit quidem inde herpes, fed ab hoc 
tempore fucceffive conqueri ccepit de peCtoris angufüa, cui 
ante duos circiter annos fucceffit oppreffio & difficultas refpi- 
randi adeo au&ta, ut füb paroxyfmo decumbere, uti alias fo- 
lebat, non potuerit, à quibus tamen, per vena feCtiones, & 
congrua quaedam medicamenta, liberatus fuit. Ante fedecim 
menfes denuo anxietas praecordiorum cum continuo aíthmatere- . 
crudescebat, & per plures feptimanas admodum vehementer 
ha | & 


, "d 


Morbus , mors €9 infpeGlio anatomica Esc. 65 


. & pertinaciter continuabat, tandem vero iterum ita mitigaba- 
. tur, ut integra fere, paucis faltem quibusdam incommodis ex- 

ceptis, rediiffe videretur fanitas. | 
Circa finem Februarii anni preeteriti, dextri lateris para- 
lyfis fubito oboriebatur, qua ceffante, dolor & tumor hypo- 
chondrii dextri fefe manifeftavit, pedes tumor cedematofus, 
preefertim dextrum, occupabat, qui fubinde evanefcebat poft 
leniffimüm purgans exhibitum. .Increvit autem tunc anxietas 
& afthma , accedentibus inprimis convulfionibus totius corpo- 
ris, magis tamen dextri lateris, & fubfultibus nervorum. .Sae. 
- piffime etiam fuppreflio circuli fanguinis, fub fummis anxietati- 
bus, animadvertebatur, qua fola vene fe&tione tollebatur, 
quam Ipfe Sereniffimus Princeps absque confilio inftituit iuffit, 
Interim & cerebrum non intactum manebat, fiquidem iudicium 
memoriaque fübinde vacillabant, cum intercurrentibus per in- 
tervalla deliris. Dolor in hypochondrio dextro, & refpiratio 
difficilis, ere&tum federe , mo pronum, per no&tes multas coé- 
- gerunt Sereniífimum Principem, fummis cum doloribus; pul. 
fus femper fortis & celer, obftaculum circa pulmones harere, 
fatis demonftrabat, quod infuper etiam venarum iugularium tur- 
gescentia, & oedematofus manuum ac brachiorum tumor magis. 
adhuc confirmabant.  Appetitus interim fere femper conftans 
manebat, nullaque fitisaderat, donec tandem vi morbi oppref- 
. fus, die 25 Decembris placide expiraret Princeps , circa nonam an- 
temeridianam. - | 
Inftituta dein anatfomica fe£tione, in abdomine primo con- 
tranaturam , omentum undique putrefafctum deprehendeba. 
tur, mefocolon & mefenterium, unacum appendicibus coli, - 
colliquata adparebant, & in pelvi, füb veíica, abíceffus gan. 
- granofus, reCtum quoque inficiens gangrena, offendeba. 
In pe&ore, pulmones undique erant accreti coftis, tam 
 —indextra, quam finiftra parte, fimulque fanguine & maculis: 
TR niger- 


- 


dép oo o Dbferoatio XP^ 


vigerrimis referti ac : quafi gangraenofi; finiter cordis ventricu. 


lus vacuus, dexter vero ad crepaturam ufque fanguine reple- - 
tus. ln dextro pe&toris latere; in parte infima pulmonis, & 
in diaphragmate , abíceffus trium pugnorum magnitudine latita- 
bat, qui per diaphragma tranfiens, in ipfum hepar penetrabat, 
quod plüribus adhuc aliis minoribus abfceffibus fcatebat. 
^'^ - E€xiis ergo, qua poft mortera interna docuerupt, fatis 
patet, quaenam caufa morbi, fcilicet herpes retropulfus & ma- 
le curatus. Manifefto etiam ex fumme depravata vifcerum con- 
"ditione patet, unde originem fuam traxerint refpiratio diffici- 
Tis, oppreffio pe&oris, afthma, dolor in hypochondrio dex- 
^tro, convulfiones, fubfultus nervorum, paralyfis, oSdemato- 
fus manuum tumor , fappreffio circulationis, & ipis demum 
mors. 


e Manbemnio Hala niji, d. aT. durs. 1762. i 


OBSERVATIO X/L- | 
- pn.D. IOANN.FRIDER. CAROLI GRIMM. | 
Hifi dd | fyuptomatum a morfaü Afpidis prodato- 


vum €9 medelae. 


. * 
pss XII. annos nata, (aurigze cuiusdam filia) optima fruens, 
ut plebs folet, valetudine, firmis & fanis parentibus geni- 
ta; ultimo Junii'die 1751.'tempore meridiano in vicino nemo- 
re commorata, fenfit inopinato pedis dolorem dicffimum. Cir- 
cumfpiciens animadvertit animalculum ferpens, quod data de- 
| oig Colubri fpeciem , forfan Colubrum Afpidem * 2, in 
rupi. 


im Colaber fcutis sbdoninsibus yeh agnis ido 46. Lunt Syf& | 
, Nat. Edit, X. P. 7 e 


Hiftoria fymptomatum à morfa Afidis e b 6s 


rupibus noftri agii non adeo rarum, femper conieci fuiffe, do- 
lenti pedis denudatiloco circumvolutum.  Perterrita clamavit, 
atque füb ipfo clamore deficiens animo cecidit. Humi pro- 
ftratam filiam invenit vicina accurrens mater. Intumuit totus, 
intra quartam hore partem, cum atrociffimo loci commorft 
dolore, pes, a digitis ad abdomen ufque, fumma cum anxieta- 
te puellae ad fe redeuntis, fudoreque frigido madentis. Eva- 
.muit rediitque lipothymia. Mox cum domum delata effet hzec 
puella, ego accerfitus, integra fere hora praeterlapfa, inveni 
 refpirationem difficilem, per intervalla meliorem liberioremque, 
pulfüm aequalem, vix immutatum. . Pheenomena enim priora, 
ante meum adventum, fide digniretulerunt, obíervata.  Sta- 
tim vulnerato loco iuffi adplicar] fcarificationem, adpofitis 
 fücceilive XVI. circiter cucurbitulis. Sano fimiliimus arte 
'exfü£&tus fanguis fuit. Repertum eft autem vix femipollicem 
infra malleolum internum, vulnusculum, duas lineas latum, in 
'ambitu effufo fanguine inquinatum, fcalpello quafi leviffime in- 
fi&um. Nunc haufit vafculum infufi radicis Serpentarie Vir- 
giniane, nitri puri Scrupulo uno atque Mixturce fimplicis re&i- 
ficate, fine Camphora, guttis XX. imbutum, omni bihorio, 
fimulque inungi oleo Olivarum totum pedem curavi. Ad ex- 
"tinguendam fitim parce cerevifiam fecundariam adfumfit. 


- Egregie fic mitigavi fymptomata gravia, cum periculo 
haudlevi, ut vifum fuit, coniun&ta, intra horz fpatium. Re- 
 Tnanebant vero tumor, immobilitas, dolor, mirifice omni ad- 
-Ka&u au&us. 'Suaíu adftantum ítolidorum parentes nimium 
. creduli prima hac note vulneri, ut adtraheret venenum, ex- 
ficcatum impofuerunt bufonem, quem ftatim, ubi reícivi, reii- 
cere iuffi. Labente no&te anxie dormiens a&gra interdum de- 
liravit.. Pulfum fequenti die fortiorem atque celeriorem, ut 
febrientium effe folet, deprehendi. ^ Omitti fri£tiones cum oleo 
Olivarum, & tumorem facculis, floribus Meliloti refertis, ob- 

tegi, praecepi.  Adparuit enim, prefertim in femoris fupe- 
— . dNev. AG. Pbyf. Med. Tom. HJ. i riori 


66 icis Obferuatio XII. 


. riori & interiori parte, cui tendo tricipitis mufculi vllt. in- - 
flammatio adeo au&a, elevato tumore confpicua, ut abíceffum - 

cegreae minaretur. Quievit interdiu, cibum tenuem fumfit, re- 
mediorum vero prioris diei ufum retinuit.  Rigidos autem 


- ámmobilesque pedis digitos tertio die leviter movere coepit, 


quantumvis tumente adhuc dolenteque vehementer pede. Die 
quarto Nitri ufum cum Mixtura fimplici continuavit, fed pul- 
verem radicis Giycyrrhizee, ut fuavius remedium evaderet, me 
admifcere, rogavit. Subfütui fimul pro Serpentaria Virgini- 
ana radicem | Chinze orientalis, ne naufea aegrae moveretur, 
Sudavit interdum, propinquae fanitatis fpes acceffit, durante 
licet pulfus velocitate. Quinti diei no&te rurfus delirare levi- 
ter incepit , forfitan exinde, quod. interdiu mediocrem generofi 
vini hauftumn. affümferat. Nec tunc extendere, fed faltem mo-- 
vere poterat pedem. antea candidum, nunc maculis, ubique 
violaceis, luridis, amplis, preefertim externis, confpurcatum. 
Sexto tamen die ab ufi: medicamentorum interno abítinuit, 
quum preeter puifum parum naturali velociorem, reliquae a&tio- 
nes integra: rurfus effent. Nunc aliquoties fefe ipfa lavit An- . 
haltina aqua, claudicavit pede adhuc leviter tumente; fed duo- 
decimo die, quum. hic tumor cum. maculis evanuit; re&ta rur- - 
fus incedere potuit.  Ceterunr cum ufu horum remediorum, . 
licet mox vigente adpetitu,, dizeta fehrilis coniuncta fuit. | 


|» ORSERYFATIO XVIK 
Da. D. IOANN. FRIDER. CAROLI GRIMM. | 


P empbyfemrtis (Fupend-e amplitudinis, a 
tfft pbthifica: oborti-. 


,uadragenarius: vir, robufto: corpore;, latoque & hirfüto 
pe&tore praeditus, animi commotionibus, inprimis: ira-. 
Miel » veliementer indulgens bona. valetudine: [emper ufus, | 


Dejfcriptio empbyfemaiis fFupendae amplitudinis, gc. — 6y 
durioribus variis pera&is laboribus, varias vitee generis fzpe 
graviores iniurias perpeífus, lanio enim fuit, tandem refbira- - 
tione difficili, füb quocunque motu leviffime au&o, laborare 
incepit, cui poftea tuffis ficca, idiopathica, cum dorfi atque 
pecoris doloribus vagis coniun&a, acceffit. . Elapfo dein a 
primo infultu integro anno, perierunt, cum adpetitu, fomnus - 
& vigor, turbatis aCtionibus naturalibus, ceífante inprimis con- 
fueto pedum fudore, infimulque vegetus corporis habitus cum 
foedo triftique fuit commutatus,  Hieme anni 1762. fibigravem 
futurum morbum fenfit. Suadentibus amicis tunc varios plan- 
tarum adperientium füccos recens expreffos, & pulveres avide 
devoravit Amavit autem pre reliquis fecalis e nive pullulan- 
tis, atque hederze terreítris tenellae fuccum. ' Haecomnia,con- 
iun&is V. Sne. & purgante aloético, fruftra funt ufürpata. 
^ . Jneunte vere eiusdem anni perquam vehemens tuffis obor- 
ta fuit, cum frigore infolito, quod rurfus exceperunt pulfus 
celer, fortis, zeftus continuus, refpiratio priori anguftior fub- 
limiorque, dolores laterum, inprimis dextri, pun&orii, in in- 
tercoftalibus pleuraque oborti, fub qualibet tuffi, ut anxie ae- 
ger conquerebatur, atrociter auCti, Linguze ficcitas cum eius- 
dem albedine connexa, adpetitus nunc plane deficiens, fudo- 
res in partibus fuperioribus cum anxietate erumpentes, urina 
fufca, mox cruda, mox cotta deiciens, defectus virium au- 
&us, artuum tremor, fomnus rarus, inquietudine fumma in- 
fomniisque anxiis ftipatus, dolor capitis cum ftupore & gravi- 
tate fepe coniunttus, pracordiorum anxietas incredibilis, 
fymptomata potiora fuerunt, in aegro tunc obfervanda, quae 
-pleuritidis ficcae, fymptomaticee, prodiderunt prefentiam. 
Huc ufque enim fputa nondum reiecit, licet fzepe vehemen- 
"tiffima fuerit tuffis. Mea coníilia roganti, Rhabarbari drach- 
mam dimidiam ,. variis du&us rationibus, exhibui; Venaettio- 
mem autem & revellens enema debili valde aegro vix convenire 
putavi  Addidi deinde omni ak Nitri depurati fcrupulum 

1 unum 


68 - Obfirvatio XVIT. 


unum cum Gummi ammoniaci ele&i granisquinque commixtum, 
ex infufo herbae Scordii & florum Papaveris erratici, fecundum 
artis praecepta parato, hauriendum.  Preeterlapfis aliquot die- 
bus ad mitigandam tuffim & excitandam diaphorefíin lenem, 
Mixture fimplicis fine camphora reCtificatee, Croci orientalis 
extracto tin&tze, praebia mane eegro fumere fuafi. E 
Continusto horum remediorum ufu, octavo circiter die 
tuffis ficca humidior evadere ceepit. Omifi mox Gummi am- 
moniaci ufum, atque faltem nitrum, pulvere radicis glycyr- 
rhize fuavius redditum, exhibui. Decimo die evanuerunt 
punétorii laterum dolores, imminuta fuit laffitudo & aliquid 
fpei, trahendee ulterius miferee vitae, eeg;o meo adfulfit, li- 
cet nulla de integra valetudime recuperanda fupereffe potuerit. 
(Tunc enim exfpuere ccepit, perfiftente vehementiffima tuffi, 
puris, quod phthifici parare folent, ftris fanguineis interd 
tin&ti, incredibilem vim, omni nychthemero vix libra una pon- 
dere leviorem. Cum his certiffima fimul lente depaícentis fe- 
bris indicia prodierunt. Senfit horrores quotidie, infequente 
fugaci & tranfitorio ceftu.  Pulfus erat celer, fortis, durus, - 
interdum debilis, refpiratio evadebat fuüblimis iterumque angü- 
fta, frequens, cum tuffi vehementiffima & canvul(íiva connexa; . 
corpus vero omne manifefíto interno calore confumente, ex 
fiti linguaque ruberrima coniiciendo, coepit viribus exhauriri. — 
K*$ Appropinquante decimi fexti totius morbi diei no&e, fu» - 
bito füb dextri lateris clavicula obortus eft atrociffimus dolor, 
 excitans tuffienti aegro disruptze in collo tracheze fenfum. | Ce- - 
lerrime intumuerunt exinde dict loci integumenta , inflata fimul 
fünt reliqua vicina loca, hincque momento citius tumor ingens 
faciei, colii, peCtoris, doríique venit in confpectum. Poft 
decimam ab. initio mirandi eventus horam ipfe vidi partes indi- 
catas, ultra fidem elevatas, quae antea tam emaciate fuerunt, 
easque unica noCte magis adhuc intumuiffe, adítantes fané&te | 
funttefiati. Cutem vero inveni tres circiter digitos transver- 


Defcriptio emphyfématis flupendae amplitudinis 9e. — 69 
fos a carne fubieCta recedentem, colore, qui feedus, lividus 
fuícusque ipfi fuit, vix mutato.  Adparuit pe&us collo, infla- 
tum collum capiti ubique fere eequale. —Difparuerunt omnes 
ruge, difparuerunt omnes inzequalitates, omnes cavitates, fo- 
vec oris, naíi, oculorumque adperture. Levis illa fub ta&tu 
tota fuperficies cutis; madida tenui füdore, ceffit facillime 
preffioni digitorum molli, fed femper iterum elevabatur, re- 
moto illo premente corpore, fluidi rariffimi, valde elaftici, 
ftrepentis fibilantisque in cellulofo contextu contenti, ingratum 

valde, turgidam cutem mulcenti, fenfüm renixu excitantis, 
Atque hanc materiem, in cellulofa tela agitandam, aérem rare- 
fa&tum, fatis tamen adhuc elaíticum exfüitife, nullus dubitare 
cogor, licet ingreffüs vias me ignora:e, a nemine nunc certo 
determifatas, *; lubenter profiteor. Vnicum addo, fines 
anteriores & inferiores in cofta quarta fpuria utriusque lateris, 
fuperiores ad capillitium, polfteriores in fexta doríi vertebra, 
fuperiores in nucha fuerunt. Perterriti cum zegro adítantes, 
quum ego deefTem, no&u collo inflato mollem exficcatam an- 
guillae cutem, omnem fpem atque fiduciam in infonti hoc ad- 
miniculo collocantes, circumligarunt, quam ipfi deinde reti. 
mere permifi. Mox vero ante acceíffüum meum officiofus qui- 
.dam in omnes Chirurgus tumida faciei ex aceto, vino mixto, 
fotum adplicuit: hunc autem, quum varia concilia(fe eegro in- 
'commoda perfpexiffem, removeri iterum iuffí.  Impofuerunt 
nunc, me fuadente, adítantes facculos maiorana? herba refer. 
tos, atque leniter perpetuo fricarunt tumida loca linteis molli- 
bus, fumo Succini imbutis. Licet autem, quotiescunque aeger - 
tuffivit, toties iterum tumorem magis fpiritu extenderit, pri- 
.no tamen die fubfidio defcripto ille imminutus, & fenfim o€ta- 

; | l s | vo 

.*) Celeberrimi Ja LOUETTE de hoc argumento tradita vix omne - 

punctum abíolvere videntur, Conf, Abhandlungen, voclche am 
— 4die Parifer Academie der Wiffenfcbaften eingefendet vverden, 1L. 
E. Adhel s. g. überfezt ven BEER. Leipzig 1754- do Ma 


E 


"o -— ^ ' Obfronio XV, — 


vo circiter eft plane diffipatus. Evanuit autem in faciei latere 


dextro, deinde finifro, mox in collo & dorío, tandem & in — 


pe&torislatere dextro, in quo primum eft obortum, nifi ra- 

riffimum, certo ftupendum hoc emphyfema. ! 
Symptomata autem, quae enarravi, iam auCta, virium 
perpetua imminutio, corporis perdurans confumtio, mollia pe- 
dum flaccidaque cedemata, refpiratio anguítior, imminuta pu- 
ris vis exfpuenda, quae maxima, ut dixi, fuit, exitum morbi 
triftem, plane inelu&tabilem indicaverunt. Deliria fugacia qua- 
tuor ultimis diebus fubinde funt oborta, pulfus nunc debilior 
& intermittens exfütit. Interea alacris omnibus confanguineis 
vifus saeger fubito fuffocatus, quum cibum adhuc adpeteret, 
fub exacerbationis aditu, exfpiravit.  Vitze cupidus, fpe cer- 
tiffimze fanitatis olim recuperanda fretus, inepta auxilia ab 
amicis faepe quaefivit , ut phthifici folent, o5lata autem , quam- 
vis infontia, vix guftavit. Ego vero de induftria pauca ipfi ex- 
hibui remedia, quum parum auxilii, in defperato malo, abarte: 
exfpeCtandum effe putaverim. ^ Toto decurrente morbo cibos 
ex vegetabili regno depromtos, putredini refiftentes, atque in- 
terdum, quum phthifis vera adeífet, ex Palmze farinifercze gra- 
nis, Sagou qua dicuntur, tenuia iufcula co&ta fumfíit, & ce- 
revifiam fecundariam, fucco citri leniter acidulatam, ad fitim 
exfünguendam, adhibuit. A decimo ad trigefimum quintum, 
qui ultimus vitae fuit, diem, modo Nitri puri, modo Tin&turz 
flor. Papaveris rheeados dofes parcas fub noCtem fumfit. Vt 
cibum aliquo modo adpeteret, Ele&tuarii ex Extracto abfynthii, 
trifolii fibrini conferva hederze terreftris & melle defoumato 
confe&ti, portiunculas interdum, ante illum capiendum, de- 
glutivitt Mane, & ante comparens emphyfema, & poft illud 
deletum, vafculum Succi recens expreffi foliorum tuflilaginis 
& heder:e terreftris affum(it, faepius etiam eidem Looch tuffi- 
laginis, vel oxymel Squilliticum fubftitut. Ad leniendam tuf- 
fim aliquoties uno alterove grano maíTae Pilularum de cynogloffa, 
cum 


—— Deferiptio empbyfematis flupendae amplitudivis Ec. v 


cum corallis rubris preeparatis commixta; atque ad avertendam 
a vifceribus imi ventris impuritatunr vim, pulveris Rhei orien- 
talis preebio me interdum effe ufum, addo.  Balfzmicorum ufum 
femel tentavi, ut ulcus forían confolidarem: internum 5 tenta- 
tum. Nm. quum fpes medelee mihi labaíceret, mox omifi. 


OBSERVATIO S XVII. 


Dn D. JOANN. FRIDER. CAROLI GRIMM. 


dies cum abfceffa  puruleuto. peritonei €ün- 
| iunctus. 


I Morbus, fsmptomata , medela. 


'eemina quinquaginta annorum , fzpius diu antea fpafmis hy- 
ftericis & convulfionibus tonus corporis fuit tentata, ad- 
modumque graviter exinde, cum infigni omnium fun&ionum 
turbatione, debilitata. Sopitis his mali hyfterici fpafmis , pro- 
dierunt i in fcenanr phaenomena alia, prioribus graviora, magis- 
que infidiofa. Coniungebatur cunr proftrato adpetitu apepfia, 
exfpuebat perpetuo falivam fpumofam , albanr, copiofam, pef- 
- fimi fapori: , intolerabilis fere odoris, utrumque vero fibi effe 
familiare in. ore faucibus & naribus, eegra eft continuo con- 
quefta. 'Tardius excretz feces, immutata. fere onnia;. deflu- 
xit vero, his fymptomatibus preefentibus, ex uteri vagina fanies 
peffime foetens, magna vi, omnia arrodens, fanguine fincero 
fepe admifto, aliquoties copia infigni. Succeffive fenfit zegra. 
dolorem in hypogaítrio pulfantenr, prementemi,, lancinantem ;, 
.eborto fimul tumore mox infra umbilicum duro, nullo fingula- 
- si colore preedito,, perfiftente interea: ichoris uterini profluvio. 
Mutatus eft corporis habitus & decolor redditus, atque confüm- 
*iscarne pinguedineque , fenfim gracilior evafit: neque tamen 
au£ta eft fudoris excretio, neque manus pedesve leviffime in- 
tumueruni. Re circiter hebdomades ante trageediae finem: ac-- 


cefttit: 


^s 


4» 77 Oto XPIL—— 


ceffit prioribus cruciatibus, imminuta tamen ex vagina duentis d 


materie copia, atque fere ceffante ; diarrheea frequens colli-. 


quativa, cadaver olens, voluntati vix obtemperans, nec pro- 
^hibenda. A&tiones corporis vitales nunc, quum eegra decum- 
beret, fatis bonze, pro modo valetudinis, fuerunt, paucis ad- 
huc diebus ante mortem libere fpiritum duxit, nec anhelavit, 
circuli fanguinis eadem integritas, eadem conditio fuit. Nul- 
lum dolorem fenfit, nifi in loco antea indicato, atrociffimum 
quidem primo, imminutum vero poftea pro ratione aute illius 


tumoris amplitudinis. — Agrypnia per tres menfes laboravit, - 


per adeo longum enim tempus dirus ille morbus, tamque gra- 
veilud malum, variis ftipatum mutationibus, cegram mifere 
excruciavit; fenfuum vero exercitium interim utriusque gradus 


optimum exftitit. Placide tandem, licet fero, exfpiravit, viribus | 


vayas  exhaufta. 
IL  Cadaveris Sectio. 


Ex ventris mole & flu&tuatione in illo, hydropem afciten | 
. cognovi, reliquorum vero mirabilium plane eventuum cauffam : 


segre ratiocinio, melius cultro, melius diffe&ione cadaveri 
detegendam effe, putavi. Aggreífus itaque poft XXXIL ho- 
rae a morte opus, fequentià in demortua inveni, Abdomen 


haemifphaericum, fplendens tumore, infe:ius parum candidum, . 


' fuperius maculis luridis violaceisque, putredini propriis, poft 
breve tempus iam conípurcatum fux. | Per cannulam, infli&to 
, vulnuículo in lateris finiftri inferiori parte immiffam, primum 
aliquot puris guttulae prodierunt, deinde latex vividiusculus 
aqua paullo denfior, magna in copia perpetuo rivulo, VI. li- 
bras civiles circiter pondere aequans, emanavit.  Subfiftente 
fluxu, confuetis in loeis, confuetaque ratione corrugatum nunc 
abdomen adperui, diffe&tis integumentis univerfalibus, muf- 
culis & peritonaeo in cavitate fub epigaftrio fita inveni omen- 
tum naturali magnitudine, gangraena correptum, putridum, ni- 
grum, omni pagécoum deftitutum.  Inteitina omnia magnitu- 


dine 


L4 


Afcites cum abfce[fu purulento peritonaei coniunttus, — 73 


dine naturalia , maculis tamen gangramnofis hinc inde obfita, 
ileum eodem fupra umbilicum loco cum ieiuno herens, ven. 
triculum facci inftar, hepar molle, omni limbo nigrum, ut 
gangrcenofum itidem ibi videretur. —Veficula fellea fuo hzere- 
bat in loco, flava bile turgida; fplen fine macula & fine labe 
fuit, fed pancreas durius, acalias effe folet , glandulis licet re- 
MN mefenterii integris incolumibusque. | 


put gus fuit conditio vifcerum fupra umbilicum in peritonzei 

cavitate pofitorum 5; neque enim peritonaeum ibi aliquid fingu- 

laris monftrive prae fe tulit. Ad umbilicum divifa fuit inve- 

füens haec membrana in duas laminas, quarum pofterior totum 

ventrem imum divifit in duas cavitates infignes, alteram de- 

fcriptam, vifcera pleraque continentem, alteram, qua reftat, 
"ut defcribatur.  Pofterior illa lamina defcendit ad tertiam lum- 
borum vertebram usque, nunc ulterius utrimque ad pelvim fic 
extenfa, ut fuperiorem & pofteriorem inferioris infignis cavi- 

tatis ftrueret parietem, — Defcendit antrorfum anterior lamina, 

atque vifcera in pelvi collocata operiens, recurrit iterum ad fe 

uniendum cum lamina pofteriori. ^ Sic anterior hec lamella 
conftituit facci parietem anteriorem & inferiorem; utraque au- 
tem hzc lamina fingulari craffitie, dura & fere callofa exftitit. - 

Pure albo, viridiufculo, fpiffo foetente, praeter aquam autem, 

que eflluxit, copia infignis, circiter tres libras eequantis, fuit 
repleta haec burfa. Pofteriorem & inferiorem parietem magna 
vis muci oblinivit, ac fi puris efTet fedimentum. Pone capfam 

| confpiciendi fuerunt renes, naturalis pene caloris, fed emacia- 
tij vefica urinaria autem integra efat. Uterus tandem, cum 

fua vagina, tantam qui olim fudit faniei rodentis vim, fi fie ma- 
«ula, fine ullo vitio exfütit, Inveni & vidi in thorace aperto 

Tiediaitiium molle, digitis ut ferme conteri poffet, pericardium 

fuo liquore deftitutum ; licet alias protta&o agone, quod fin- 

ulare videtur, iuíto i minorem quantitatem contineat, ac tan- 

3 dNov. AG Pby[. Med. Tom. 111. K | dem , 


! 


. 


AW sheds suObforoimi XML. may odii. d 


dem utramque pulmonum lobum , fimul cum vafis maloribtl, 
cordi n ; fanguine vacuum, Pairacdta vero integrum, | 
. ut decet. - | 


- 'Pauca hec mihi fécanti obfervare permiferunt , pratfen 
putredo, temporis anguítia, aliaque, quc evitare non ft 
datum, impedimenta. Sunt tamen omnia hzc fideliter ebíep. | 
vata & enarrata illius ponderis, ilius argumenti, ut cauffam, . 
ortum; progreffum, finem morbi exponant, confirment, me- 
| delamque mox tradendam vix reddant mancam. Sic rerum - 
gnari facile perfpicient potiorum , licet fingularia utique non j 
elucefcant, nexum. Sopitis afa fcetida fpafmis, novo ingruen- . 
te morbo, folvenda alvo rhei orient. veri, emendandis hu- 
moribus arcani duplicati, gummi ammoniaci puri, deco&i ra- | 
dicis leviftici, infufi lierbze trifolii fibrini , ut ars docet, perali- 
quod tempus, ufum putavi idoneum. Repudiavit interim zeg- | 
13, quum fervande& vitze, recuperande fanitotis, nullam fpem, 5 
mortis vero fummam certitudinem fibi ipfa fupereffe crederet, — 
'omnia, falutis gratia, adhibenda.  Dieetze indulfit febrili, pau- - 
€a & aquofa bibit. Sed cur abfuit morbo, cum tanta humo-. 
| rum corruptela coniunéto, febris ad articulum fere mortis us-- 
que? Cur bona refpiratio , repleto adeo abdomine? Cur fen- 2 
fuum exercitum liberum, integrum, quod & in aliis ex hac: 
gente morbis pluries contingit, laefa manifefto nervei fluidi fe- 2 
cretione? Haec & alia aeque forfan obfcura, alias Phyfiologiae 
do&rinas tollere, alias confirmare videntur. Quomodo for-2 
mavit natura cavum lamellarum peritonzei inconfueta feparatio- " 
ne? Sed multa fub morbis natüra producit ,. quae fub fanitate 
' vix cóntingere poffe videntur: cavum enim eiusmodi intra pe- 
ritonzeum tantze amplitudinis adfuiffe, certe fcio. — Paracenté-| 
fis vix potuit zegree adferre. opem, ne guéen MERO ma- | 
china tota contra illud adverfante. 


E I1 1l 1 
Beioaco0- BE E VATDPOCXIXC oU 

-Dn.D.JOANN.FRIDER. CAROLI GRIMM. 
Effé&kus quidam Opii iu corpore faua ob[ervati. 


jrofetto pauci accurate adtenderunt fani, quid ipfis fumto 
- orientalis papaveris fucco, Opium diCto, eveniat. licet tot 
gentes illo, dum valent, abutantur. Diverfi in zegroto cor- 
ore obfervati effettus, exempla clarorum fama. Medicorum, 
5 aliquando temere utentium , de(iderium in fe fentiendi, 
quid fiat, quidque fieri poffit hoc devorato, aliquem tandem, 
"quem probe fcio, impulerunt, ut granum unum crudi Opii an- 
te mox capiendum fomnum deglutiret. Parca vegeto corpori 
Copia infignes vix illa no&e praebuit effe&us. ^ Obdormivit 
quidem primum anxie multisque infomniis vexatus, fepe tri- 
ftiffimis, ut fomnolentus in perpetuo delirio verfari videretur; 
quies vero fequens incommoda inde oborta fuftulit. Refpira- 
tio crebra, anguíta anxiaque tunc fuit, pulíu frequenti debi- 
lori naturali. Sudavit poft viij. circiter horas corpore toto, 
die altero bene ruríus valuit, accedente tamen leni diarrhoea 
feetidiffima. Tumens LUN , praefertim fub inferioribus pal- 
ppebris, livido luridoque colore tin&a , lingua alba, crurum 
- debilitas & torpor eodem hoc die praefentes , res inconfuetze 
fuerunt. | 


^ . Ufüi nec (édantiuni nec ftupefacientium: unquam | adfüue. 
*üs, hoc periculo audacior fa&tus, alio, celeberrimi Angli ex- 
emplo excitatus, alia rurfus tentavit paulo graviora, ( conf. 
"XouxG's Ejfays on Opium, founded on pratical Obferoations) quam- 
vis aliis , ut mox idem eodem pondere fumant, vix fuadet, 
-Bene igitur valens, tempore autumnaii , quarta a. prandio hora 
"devoravit huius Gimeilaris corporis . fcilicet Opii crudi optimi, 
tria grana, Incommodum nulum, nii mororem, viriumque 
Ms, K 2 animse 


76 « .— vObfervatio XIX. | 
.animze debilitatem hora prima percépit. Hora fecunda, fcilicet - 
pomeridiana quinta, caducus le&um petüt. acuit calore mo- - 
 derato cubilis, veflibus indutus, varia anxietate preecordio- 
rum cruciatus, perpetuo proclivis ad fomnum, quem tamen, 
pulfü nunc tardiore, capere nequivit. Senfim obortus in hy- 
pochondrio utroque, prefertim vero dextro, dolor partem 
coli, ut vifum eft, occupavit. Tetendit ille, atrocior fa tus, - 
omnia abdominis intégumenta adeo, ut ne digitus infra cofta- ( 
rum fpuriarum marginem, verfus " dinphragma ; potuerit im- | 
pell. Tandem intra horam feptimam & o€tavam vefperi in- | 
.credibili illum vehementia adflixit, perturbatis fimul plane refpi- 
rationis rhythmis, a fuffocatione maioribusque malis timentem, 
le&um angore plenum furgendo fugientem. Spiritum fumma 
moleftia trahens, aperto ore, titubante pede, aliquoties con- : 
clave perambulavit. amis ingentis, bulimi fere ad inftar, fen- | 
fum, cibo tamen abhorrens, tulit; citrini coloris, cum fedi- : 
mento multo, magnam vim urinae minxit. Mente tamen fatis. 
integra arteriarum pulfum tardiorem & debiliorem percepit. 
 Fuderunt pallida corporis extrema, frigore rigentia, copiofum 
.'fudorem. Circa nonam horam citreum malum manducavit, ac | 
fuperbibit aliquot infufi Thée vafcula. ^ Nunc coepit & fpafmus | 
mufculorum peé&toris abdominaliumqueleniri, dolor mitigari, & 
manuum frigus cum leni calore commutari, ru&tavit aliquoties. 
& quod memorabile fuit, cum diriffimo illo angore raucedo 
fefe copulavit, rim:e glottidis ar&te conftri&tze fenfum excitans, - 
faucibus vero exficcatis, larynx vix muci aliquid fcreatu pro- | 
ferre potuit. . Hora hac preeterlapfa, plurimi fuerunt diffipati | 
.cruciatus. Oris amarorem naufea, hanc vomitus infuíi Thée, 
cum citreo malo & muco gaftrico mixti, exceperunt. Sitiens sj 
aliquot vafcula infuíi illius calidi iterum forbillavit ad fomnum 
pronus decubans, calefaCtis pedibus horis duabus primis, fci- | 
licet undecima & duodecima, anxie quidem, infomniisque ob- — 
rutus, poítlea autem placide & quiete obdormifcere ccepit. | 
| ... Quinta. ) 


— — Ejfctus quidam Opii in corpore fano obfervati. — "9 
— Quinta matutina hora maduit totum corpusleni fudore. Reli- 
quit deinde, fomno minus refeCtus, cubile. . Precfuit negotiis 
infequentis diei vigentibus aCtionibus omnibus, exceptis ani. - 
malibus. Alvum ante meridiem exoneravit, deiectis excre- 
mentis fpumofis, liquidis, mucofis , cum pruritu, ardore füm- 
moque tenefmo, ultimo adhuc per complures horas durante, 
: plus incommodi, quam magna pars fymptomatum prioris diei, 
creante. Tunc redierunt ad priftinam integritatem omnia, hoc 
. die, lingua ficca, albaque, habitus totius corporis pallidus, li- 
' vidusque fuerunt. | | 


$UOBSERFATIO XX | 
Dn, D. IOANN. FRIDER. CAROLI GRIMM. 


Turritis folüs radicalibus ovatis , caulinis corda- 
to- oblongis , integerrimis nitidis. 


| Rer ramoía, teres, dura, fubfufca, perennis, radiculis 
capillaribus fparfis. | 
Gemina caulis foliorumque , foliolis triangularibus gla- 
| bris, apice reflexis, ciliatis, imbricatis. | 
.CauLis fimplex, integer, teres, fubflexuofus, glaberrimus, 
glaucus, pedem 1. & ultra longus. 
-FoLiA radicalia ovata, obtuía, integerrima  fuperne venofa, 
| - nitida, carnofa, petiolata, patentia, congefta. 
Petioli lineares, carinati, ciliati, bafi latiores, ample- 
xicaules , folio longiores; caulina ima oblonga, integer- 
rima, nervo in dorfo longitudinaliter eminente, bafi 
ciliata, amplexicaulia, glabra, ereCta, glauca, fumma 
cordato-oblonga, acuminata, fuperne fuübvenofa, mar. 
ginerevoluta, fparfa, pallide viridia. 


"PEDUNCULUS teres, fubflexuofus, leviffime pun&tatus , corym-- 
| K 3 - bo 


v8 Aon c ^ *Obfervatio XX Ly "wu " 1 
-i-7 bo'tetminatus, nudus, glaber; corymhus brevis, rards, - 
:-«- flofcuiis terminalibus feffibus marcefcentibus, pedicell — 
^' pauci uniflori, teretes apice incraífati, — mem 3 
decrefcentes, fummis zequalibus ere&is. 


Cüixx  perimitbium. tetraphyllum , obtufe tetragonum , foliolis 
';.. . ovato-oblongis, concavis, acuminatis , apice aeqnali- 


: bus, oppofitis, bafi leviflime gibbis, ere&tis, euch. 
E viridiufculis. 


"Conoua tetrapetala, regularis , petalis oblongis, angullis, ere- 
tis, albis, limbo fubemarginato, leviffime reflexo, u- 
guibus linearibus , gracilibus, calycem zequantibus. 


SrAMINA filamenta 6. fübulata, ereCta, quatuor longitudine pe- 
'rianthii, duo oppofita paullo breviora, candida. ^ /m- 
eus Bene fagittatze.apice, reflexoe, ereCtic; polline flavo. — 
Pirurvw eermen teretiusculum,, angulis duobus óppofitis, ob- 
tufiffimis, apice incraffatum , longitudine ftaminum. | 
Styius nullus. Stigma obtufum, leviffime PP: & | 
marcefcens, fufcum. | : 
"PintCARPIUM flliqua teretiufcula, fubcompreffa, ftri&a, bilo- | 
cularis, bivalvis, angulis duobus obtufiffimis, oppofitis, 


pedicellis imis aliquoties longior, erecta, dulerelio | 
valvis longiore , apice globofo. i 


SEMINA numerofa, oblonga, acuminata, filamentis breviffimis | 
- futuris filiquec adHxa, 


OBSER. 


5o £m 79 
OBSÉEÉERVATIO XXL. 
Dn. D. IOANN. FRIDER. CAROLI GRIMM. 
BRASSICA alpina, perennis. RUPP. Flor. leu. 


Uo p. 75. HALLERI Catal. borti "v agri Goet- 
»: tng. p. 253. 


prm ]rsem loco priori datze defcriptionis differentiam, fic- 
re co plante exemplari, nec nature propriam effe, reor. 
Caulina folia numquam perfoliata, calycem utique bafi le- 
viter gibbam , & flamina antheris inftruC&ta, vix perian- 
thio longiora, inveni, pluries eiusdem in natali loco. exa- 
. minatee ftirpis. | 


4. Habitat in folo lapidofo , pauca vegetabili humo velo; fru 
tetis copiofis, raris arboribus obfito , fub umbrofo, humi- 
diufculo, cacuminum montium altiorum, apricorum. Paf- 
fim obvia fuit in iugo montis Kie ffovft , verfus feptentrio- 

-^ s pem, ad ripam fluvii Werrze, e regione pagi JVeuenboff. 


wu Medio Maio floret, brevioris vitae planta & fubito ruríüs | 
disparens. 


4. Molliffima eft, tattuque glabra tota, fapore acri, colis. 
e no, odore feiie nullo, digitis etiam trita, habitu grato, 

vitidi, nitido, ^Radicalia folia. interdum tota evadunt 
' "violacea. | ' 


— CIjenaco Halati miffey d. 22. Otloir. 1762-). 


M : : j 
asc : OBSER. 


wu 


-— 


(£  — *9 $ w 


ao cdd OB SE REDE Q. XXIE 
... Dn. D. ZACCHARLE VOGELII. 
T" De 


Oper ationie Catara&e mova, per extrationem 
| -Leniis crsftallinae opacae in[Hituta. 


; : 
E^ iam ultra decennium, quo operatio cataraftze, quam pro. 


infütuto exponam, longe correCtior & emendatior nobis 
eft explicata, ita ut quam certiffime conftaret, cataraftam ca- 
pere initium ab obftru&tione Lentis cryftallinae, dein autem per- 
feverare, vel in plena Lentis cryftallinze induratione vel in dif- 
folutione fubftantia di&tze Lentis, quae Catare&a la&ea audit, 
huiusque morbi curationem nullo alio modo, quam idonea ope- 
ratione manuali abfolvi poffe. ^ Non dicam vero curationem 
huius morbi olim fuiffe perverfo modo inftitutam, quum fe- 
cundum regulam in omnibus curationibus communem, fcilicet 
fecundum cognitionem & experientiam, fuerit incepta & per- 
aCta. Nam Catara&ta heec habebatur membrana feu cuticula , 
qua in camera pofteriori progigneretur & efficeret, ut obiecta 
non poffent repraefentari in oculo. Quocirca Chirurgi ufi funt 


acula vel lata, vel rotunda, aut alio quodam inftrumento arti-- 


ficiali, quod per idoneam manuduttionem in camera pofterio- 
riimmittebatur, ut membranula, quae vifum impediret & cce- 
citatem efficeret, detergeretur. | Nonnumquam vero, licet 
fortuito, ipfa Lens cryítallina adtingebatur, quae ex fitu fuo 
" ordinario in paulo inferiori collocatione fuppretfa reüciebatur, 
& in latere camerz pofterioris depofita adfervabatur. ^ Inter- 
dum quidem hac operatione perficiebatur, ut antea cceci vi- 
fum recuperorent, interdum tamen ac faepius malum ex opera- 
. tione  proficifcebatur priore peius, prouti Hiftoria regiae 
Scientiarum Academiae Paritienfis multis teftatur exemplis. 


Quum 


- 


De Operatione Catarattae nova, per extratiionem €gc. 81. .— 
Quum autem hodie vera & genuina Catara£tze feu füffu(io.- 
nis natura nobis fit revelata, neceffe quoque fuit, ut nova quas. 
dam & meliora inftrumenta, ad hanc operationem comrnodiffi. 
ma,invenirentur. Quod primum fecit praeftantiffimus Chirur. 
gus D^viEL, qui & novam operationis methodum, & nova fimul in- 
ftrumenta excogitavit. Legimus hanemethodum in Commenta- 
tiis Academiae Parifinee Chirurgorum, qui fub titulo prodierunt : 
- Memoires de P Academie Royale de Chirurgie Fdit. Parif. 4. Tom. IL- 
- pag. 337. fqq. explicatam, eodemque loco videnius inftrumenta 
 figurisexpreffa.  Inexplicatione operationis autem fruftra que- 
rimus fübtiliffima ejus artificia, quae vel maxime neceffària funt 
Ícitu, fi extra&tio Catara&te re&te & feliciter fieri debet. Cla- 
riflimus quidem de /a Fave, in paulo ante di&tis Commentariis, 
p. 563. fqq. hanc methodum Davielianam quibusdam inftrumen- 
r^ adauxit, eamque nonnullis inftrumentis ornavit & paulo ad- 
curatius defcripfit) fed tamen fubtiliffimas aCtiones vel maxime 
neceffarias ad hanc Operationem reticuit, 


. Quare hanc tam excellentem & fingülarem Operationem, 
toti generi humano utiliffimam , defcribere periculum faciam 
ita, ut ea, quae ab aliis omiffa funt, füpplere, & quaeminus ad. - 
curate pofitafunt, emendare ftudeam. —ltaque zegrotum, noftro 
morbo oculari laborantem, proponam, & oftendam methodum, 
fecundum quam óperatio rite & feliciter a me fuerit pera&ta, 
Antequam vero operationem ipfam & fübieCti operandi fitum 
exponam, neceffe mihi videtur, de inftrumentorüm apparat 
quo ufus fam, eorumque re&ta adplicatione & praeftantia noti- 
nulla preefari. 


Ut aütem huius rei. | tra£tatio- à tela ratióne ducipistan, | 
«placet ante definire, quinam fit morbus hic, qui Catara&ta dici- - 
fur, cuiusque curatio operatione abfolvenda eft; Eft autem 
inorbus oculi, qui in obftru&ione et opacitate lentis cryftallinze 
€enfiftit, - Ad operationem vero feliciter inftituendam maxime - 

Nov. AG. Pbyf. Med. Tom. HT. |! RM refert 


9? ^"  Obfroti XXI. ^0 00 

refert cognofcere, quantopere Lens cryftallina fit. indurata, - 
quum ea alio tempore magis indurata effe poffit, adeoque ad 
operationem & curationem felicem re&te adcommodata &, ut . 
alii dicunt, matura, alio tempore minus, quoniam ea interdum | 
adeo emollita eft, ut in ipfo operationis a&u fluida "die rid | 
datur. 


His bene cognitis, Chirurgus habeat curam optimorum in- 
flrumentorum. Quorum primum mihi fuit in hac fequentiope- - 
ratione Scalpellum, quo cornea tranfparensinterfcinditur.  Hu- 
jus enfis debet effe fübtenuis, & uno latere paululum convexus, : 
. altero concavus, eiusque longitudo viginti linearum, & latitudo 
trium linearum fpatium haud excedat, cufpis autem & acies Lan- 
ceole in totum fimilis fit neceffe eft. Ex his ergo patet, nos 
de(iderare fcalpellum fubtiliffime fabricatum & optime acumi- | 
matum, quo introdu&tio huius inftrumenti in cámeram anterio- - 
rem eiusque redu&tio fiat cum indolentia & teneritate maxima, 
quum verendum fit, ne plicze proceffüum ciliarium & arcus pu- 
| pillee laedantur. Figuram huius fcalpelli exhibet Fig. 2. Tab. HI. 
in qua quifque videbit egregiam Domini de /; FaAvE emendatio- — 
nem illius inftrumenti, quod B. ScHanPrvs invenit. | 


' Alterum, quo víus fum, inftrumentum, quod à CL. de la bi 
FaAvE Kiflitóme adpellatur, & Fig. 3. Tab. III. adponitur, nihil : 
aliud eft, quam Lanceola occulta, theca five capfa argentea cinta, 7 
& in fronte roftro aurato praedita. Hac Lanceola capfülalentis ^ 
cryftallinee difcindi debet; fed hoc inftrumentum longe alia vir- 
tute gaudet, quam ut eodem araneum hoc retetenerrimum, quo - 
Lens SO aen. tanquam a capfula quadam includitur, tantum ': 
tranfcindatur. Simulac enim hoc inftrumentum adplicatur, ad- 
tingitur etiam Lens cryftallina, & ex fitu fuo ordinario naturali — 
vertitur, ut eo tutius ac commodius per arcum pupillee tranfeat, 
Nam quo minus hoc CataraCtee tranfitu annulus feu corona Iri- | 
. disleeditur, eo feliciores effe&tus fequuntur operationem. — Con- 
tra 


De Operatione Cataratlae ova, per extrattionem 3c. 83 
tra autem, fi forti aliquo & imprudenti oculi preffü annulus lzedi- 


tur, aut dilaceratur, ut eo citius excidat CataraCta, eo peiores - 
effe&us producit. | ; 


1 Tertium inftrumentum, quod Fig. 4. Tab. III. fiftit, aureum 
 cochlearium gracile eft, eiufque craffitudo vnius linee. — Paulo 
 adcuratius autem fi confideratur inftrumentum, idem nominare 
licet fpecillum (eize Sonde), quod ea fubtilitate gaudet, vt pro 
lubitu fle&i poffit & in fronte, loco globuli, cochleari forma 
ornatum fit. De adplicatione huius condu&toris eiusque pra- 
 ftantia infra erit dicendi occafio. | 


Quartum locum inftrumentorum adparatus occupat Vol- 
fella, Fig. 5. Tab. III. depiCta, cuius ope portio capfule opaca 
lentis cryftallinae , quae annulo pupillae adheret, adprehendi 
peti eaque aut fubtiliffime abrumpi, aut ad angulum curvato 
fotfice, cuius imaginem exhibet Fig. 6. amputari, ut oculus & 
facies commundetur. Neutiquam vero inutile erit, fed potius 
fuaforíum, ut etiam inftrumenta Viri clariff. DAviEL, qua in 
fupra nominatis Commentarüs Regie Academie Chirurgorum loco ci« 
tato extant, in promtu fint, quia forfices probe inventi opera- 

tioni multum infervire poffunt. *) Praeter hos forfices reliqua 
inftrumenta non minus laudanda cenfeo, quoniam ad utrumque 
oculum funt parata. Noftrum vero fcalpellum Fig. 2. finiftra 
tantum oculo adcommodatum eft, & finiftra manu in operatione 
dextri oculi Operatori agendum eft. Quare, quum non omnes 
Chirurgi, licet veríatiffimi, fint ambidextri, nec B. ScHanrir 
: | L 2 | coníi- 


*) Exemplum probat meum confilium. Equidem vidi, operantem 
feciffe divifionem cornez tranfparentis-una linea inferiorem, quam 
methodus permittit. - Hoc progreffum operationisarcebat, | Lens 
cryflallina enim in annulo lridis ingreffa remanebat, quia cornea 
illi nec cedere, neque ad tranfitum víam darepoterat. ^ Quapropter 

' adprehendebat operator forficem Davielianum, & amplificabatin- 
eifionem, quo facto Lens eryílallina excidebat ex apertura. 


84 fet —Obfervatio XXII. 


confilium ab. omnibus probetur, fuadeo, ut illa quoque ad ma-. 
nus fint, quoniam, vti iam dixi, in operatione tam dextri, quam: 
finiftri oculi, adplicari, & dextra pariter ac finiftra manu, qua 
fcilicet Operator praevaleat, teneri poffunt. ScHanPIUs vero | 

confilium dat Chirurgo, qui Cataractam oculi dextri per divi- 
fionem cornez tranfparentis extrahere cogitat, ut poft tergum | 
egroti fe vertat, eiusque caput ventri fuo adponat, tunc pal- | 
pebram fuperiorem manu extollat finiftra, & miniftro inferiorem 
aperire iubeat. Chirurgus vero cultellum, quod alias finiftro 
oculo adcommodatum eft, dextra manuteneat, & corneam trans- - 
parentem difcindat cameramque anteriorem aperiat. ^ His ab- 
folutis in fronte zegroti fe ponat, & minifter eius poft tergum, 
ut caput & palpebram füperiorem fecundum operantis volunta-. 
tem teneat, Dein autem Chirurgus in ipfa operatione pergit. . 


Quodíi igitur quis Davielianis inftrumentis uti velit, feiat, 
heec fecundum oculi conditionem feu ftatum preefentem fle&en-- 
da effe, ft optgtus fücceffus fperari debet... Itaque inprimis ha- 
benda eft oculi 2egrotantis ratio; fcilicet utrum profundus in 
Orbita iaceat, & an bulbus oculi planus, an magis aut minus con- 
cameratus fit ac promineat; dein, utrum latere, an dire&e, 
mediove, magis aut minus curvatus fit, ut heec inftrumentay 
flexibilitatis dote praedita, ad felicem operátionem quam optime 
formari poffint. Ex quo fatis aperte videmus, flexibilitatem ho- 
rum inftrumentorum vel maxime neceífarium & optimum effe 
 requifitum, quum ea pro re nata ad oculum formari & à pru. 
denti Chirurgo fle£ poflint. Id unicum in füpra dictis Com- - 
mentariis l. c. valde obfcure, vel plane nullo verbo adtigerunt 
Au&ores; alia autem, quze ad operationem fpe&tant, fatis ele- 
ganter & adcurate explicata invenimus. 


Sed ne longior fim, quam neceffe eft, dimittam heec, & ad. — 
ipfam operationem, in finiftro oculo a me TD nunc ac. - 


«edam. 
Vis 


De Operatione Catarattae nova, per extratfionem ec. 85 


. * Wir quidam, fexaginta & quinque annorum, qui per tres 
annos finiftro oculo obccecatus erat, nitidos adhuc & bene con- 
cameratos oculos habebat. -Cauífam fuz calamitatis adtribue- 
bat plagae cuidam, quam ante aliquot annos in pupilla dire&te 
fuftulit, cui vehemens oculi tumor acceffit & tandem inflam- 
matio ipfa. . Poft fa&am inflammationis: diícuffionem vifendi 
facultas imminuebatur, & fenfim fenfimque ccecitas 1pfa fubfe- 
.quebatur. Nunc autem quum fentiret, fe dextro oculo minus 


uti poffe, quam antea & vereretur, ne omnem vifum amitteret, 


confilium & auxilium a me Hagitavit. Itaque affii&tum oculum 
contemplatus fum & examinavi fumma diligentia, prouti ars 
noftra precipit, & animadverti, Cataractam adefTe coloris can- 
didi, paululum in flavum. vergentis, adeoque maturam. Iris 
yero motum habebat ordinarium naturalem, & vix fortiorem, 
quam in oculo fano, ita quidem, ut pupilla nimis parva & ro- 
tunda coar&ari & pro lubitu longe amplius, quam ordinarie, 
aperiri poffit: quo fa&o circulum in oculo obfervavit cegro- 
tus. Ex hoc phanomeno judicium tuli de bono fucceffu fpe- 
rando, quem mihi pollicebatur color defcriptus, íi operatio 
rite perficeretur. Quum igitur eegrotus confilium meum pro- 
baífet, & operationem fuftünere cum animi tranquillitate pro- 
mififfet, ante omnia convenientem corporis praefcripfi praepa- 
rationem, vt felicius expediretur Operatio. ta enim per ali- 
quot dies ante operationem non modo vita a negotiis alienae 
vi&ufque tenuis & digeftibilis rationem zegrotanti preecepi, fed 
etiam in his diebus fuperfluos humores idoneis remediis per 
alvum, & poft duos dies fanguinem abundantem venafe&ione 
eduxi, His praemiffis operationem ipfam adgreffüs fum, cui 
deftinavi diem claram atque ferenam, & conclave, in quo ope- 
ratio infituebatur, a me eligebatur tale, in quo nimius folis 
áplendor aberat. | Antequam vero operationem fufcipiebam, 
adparatum inftrumentorum fupra defcriptum, & cumhoc etiam 
festen Diapalmze & fplenium quoddam molle, ex linteo 


L 3o com- | 


E 


26 1 nni Obra XXIL | i a : 


, complicato, ita amplum, vt eodem oculus donitedi queat, dein 
' collyrium & mixturam temperantem adferre curabam, 


. His omnibus praeftru&tis zegroti fitum Gom odit mum con- 
fituere meditabar. ltad&e eundem in lumine collocabam fe- 
dili paulo humiliori, & contegebam oculum dextrum cum fple- 
nio molli ante memorato. Ego autem verfus seegrotum altius 
fedebam, & fcamillum adferre jubebam, cui pedem meum dex- 
trum imponere & cubitum genu fuffulcire volebam, ne armata 
manus trepidaret, fed ut ftabilis & firma in eperatione quiefce- 
ret. Dein quidam minifter a tergo conftituebatur, qui cegro- 
tantis caput ad pe&tus fuum deprimeret & immobile contineret 
manibus, ita quidem, ut manum dextram adplicaret genee dex- 
tra, & digitos infra mentum, finiftram vero manum fincipiti . 
feu fronti verfus oculum morbofum teneret, & indice digito 
atque medio palpebram fuperiorem diduceret gnaviter, ea ta- 
men cum attentione, ne bulbus oculi ullo modo premeretur: 
inferiorem autem palpebram ego finiftra manu expandebam. . 
Quidquid autem alii de fpeculo oculi dicant, illoque in hunc 
finem omnino vtendum effe commendent, his omnibus adfen- 
füm non tribuo, fed potius inftrumenti hujus ufum diffuadeo; . 
quum metuendum fit, ne, adhibito fpeculo, intra operationis 
aut prime incifionis tempus oculus comprimatur, quod per- 
quam facile evenire poteft, ita ut humor vitreus lentem cry- . 
ftallinam in pupillam protrudat, adeoque Iris convexa redda- 
tur & ladatur, (i forte prorfus non dilaceretur. Quantane - 
fpes recuperandi vifum poft operationem remanet eegroto?' 
Certo nulla. Princeps igitur cura mihi fuit, admonendi ad- 
flitum hominem, vt in ipfo operationis a&u tranquillitatem - 
confervaret, atque pupillam quam maxime firmam teneret, | 
Triftis enim experientia docet, eegrotos nonnunquam oculos 
emittere & circumferre tantopere, ut Chirurgus in fuo opere 
retardetur, vel plane ab eo defiftere debeat, ne incommodum 

T tam 


| D e Operatione Catarattae nova, per extratiionem Egc. 8y 


tam flebile; damnumque non refarciendum fuo labore pro» 
ducat. 


His omnibus bene difpo(itis, dextra manu fcalpellum ocu- 
larium füpra nominatum adprehendebam pollice, digito indice & 
medio ita, ut in fcriptione calamum fcriptorium; tum vero, 
ficut jam dixi, cubitum genu imponebam, deinde corneam 
tranfparentem cultello dividebam: fcilicet immittebam cufpi- 
dem hujus ferramenti in tunicam cornee tranfparentis, loco 
-una dimidia linea diftante à fclerotica, & una linea altiori, quam . 
interfeCtio tunicae cornece tranfparentis eft, prout Fig. 8. Tab. 
JI, monftrat, adeoque in camera anteriori eram, tumque pro- 
duxi cultellum cum dexteritate fupra Iridem, ne arcus pupillae, 
nec fubtiliffima filamenta & furculi in circulo Iridis rumperen- 
tur, neque una ciliarium arteriolarum lzederetur. Poftquam 
igitur abfque ulla lzefione fuper totam Iridem & pupillam con- 
"vexe cum latere cultelli preetergreffus eram, educebam cufpi- 
dem cultelli in dire&a illa linea, qua intus illum immifi, fcilicet 
loco una linea dimidia diftante à fclerotica, ejufque acumen di- 
rigebam anterius, quo corneam tranfparentem paulo infra, qua- 
tenus eam cultello tenebam, ícilicet linea dimidia à fclerotica, 
folertiffime incidere poíffem. Humor aqueus autem, quantu. 
]um de illo in camera anteriori deprehendebam, paululum ex- 
tendebat corneam ante cultellum, quo adcurate fatis & recte 
"fieri poffet incifio. Hoc facto, eultellum de manu ponebam, 
& inftrumentum alterum, quod de /a FAvx Kiflitóme vocat, ad- 
prehendebam, & corneam divifam ope roftelli aurati extolle- 
bam ejufque cufpidem per pupillam ad opacam lentem cry- 
ftallinam producebam, quo annulus Iridis in priori parte inftru- 
menti Kiftitóme reprafentaretur; tum vero lanceolam occul- 
tam educebam celeriter, & capfulam lentis cryftallinee divide. 
bam. Hac. apertura facta ponebatur lens cryftallina, ante pu- 
pillam jacens, in longe commodiori fitu & planiori, ut illa 

CE ME C E à a to, 


N ] ES 


$8 ^"  "Obfrodio XXIL. ^ 000. 


tuto, & abfque magna lafione annuli & plicarum proceffuum 
 €iliarium lridis, per pupillam educeretur. Denique tertium - 
inftrumentum fcilicet aureum cochleare, adprehendebam, quod 
tunica fcleroticée adplicabam tranfverfe, fcilicet uria linea in- - 
ferius, quam vulneratio feu incifio eft, & bulbum oculi preme- ' 
bam gradatim, ita ut hac continua & duplicata preffione Cata- . 
raCta, feu lens cryítallina indurata, per pupillam traníiret, & - 
ex apertura, in tunica cornes tranfparentis fata, excideret. 
Perfpiciebam auteni, Iridem ex fitu naturali fuiffe verfam, an- 
nulumque !ridis nullo circulo amplius circumfeptum effe, fed 
deformis mihi videbatur. Poftquam igitur opaca Lens cryftal--- 
lina fufcepta erat, immittebam iterum hoc cochleare in oculum | 
infra cornez tranfparentis regionem, illiufque per pupillam . 
adplicatione liberabam internam lentis cryftallinae capfulam ab - 
immunditiis quibufdam pituitofis$, & paullo poft in fitu commo- ' 
diffimo collocabam Iridem, ita vt nulla perturbatio oculi aut 
confufio fitus deprehendi poffet. Deniqueautemope ejufdem ' 
cochleari, (fpatula enim aurea tunc temporis carebam, quae - 
alias adhiberi debet & Fig. 7. depicta eft,) divifam corneam : 
tranfparentem inferiori vulneris margini apteimponebam, prou- . 
ti labia vulnerum alligare fas eft, fi fübtenuem cicatricetn effice» .— 
re ftudemus. His abfolutis palpebram fuperiorem dimittere ^ 
miniftro jubebam, & ego palpebras concludebam, eaíque fir- 7 
qnas, tamen molliter, comprimebam, vor 


Elapfo quodam intervallo aperiebam palpebras omni cuni 
prudentia, & zegroto oftendebam nonnullas res, quae in prom- 
tu erant, quas ipfe nominare & ab aliis diftinguete valebat *). | 
Poft haec autem palpebras decenter comprimebam, & fuper : 

| ET : Alas. 


*) Haud ignoro, HzistekoM, aliofque, ejufmodi oftenfionem fubitami — 

reprehendere; fed éx fingulari ratione id feci, fcilicet ut hominis 
adflicti animus adquiefceret, fi felicem oferationis eventum clara 
luce videret, E 


De Opcratine Chiba ditas nova, per briltisnem Gc. 89 


fettas emplaftrum Dispalmz&e, linteo illinitum, imponebam, quo 
*bulbus oculi & vulneratio cornece tranquilla maneret, eiusque 
 "fanatip tutior ac celerior evaderet. Super hoc emplaftrum cum 
*afcia imponebatur fplenium , in collyriotepido tm&um. — Heec 
. deligatio femper continuabaturs fcilicet tertia hora poft opera- 
"fionem primum quam leniffime- , absque ullo tamen emplaftri 
"attaétu; refolvebatur vin&tura, & novum f[plenium, collyrio 
probe imbutum, denuo fuperimponebatur , eodemque modo 
MN US fequentibus innovabatur deligatio. 
1^ Pera£&a hac deligatione prima, veficam inter fcapulas exci- 
zie; illamque per o&tiduum apertam fervare iubebam.  Sub- 
fequenti autem die, poft operationem fecunda, emplaftrum re- 
3movebam ab oculo, palpebrasque omni adtentione- extolle-.- 
?*bam, & ípongia, calido vino hume&tatz, bulbum oculi & palpe- 
bras bene extergebam & emundabam.  Inflammationem oculi 

'quidem deprehendebam admodum levem, tamen emplaftro Dia- 

-palmee recenti palpebras obtegebam , & collyrio reíolvente 

xcontinuabam. Poft fex dierum fpatiumiterum denudabam ocu- 

Jum adfli&um, & bulbum eiusdem penitius confiderabam ,. vi- 

«debamque vulnus cornez transparentis fanatum, cicatricem ve- 
-ro adhuc bene notari poffe. -Porro pupillam feu annulum Iri- 

^dis deformem obfervabam & immobilem, atque o&agono fimi- 

Jem.. Aegrotus autem lumen diurnum videbat, & dignofce- 

"bat res ante oculum pofitas. Quum preeterea LÁ eaOÓ ícle- 
»xoticee notabilis nulla, fed valde exigua effet, deligationem pree- 

di&a ratione ad nonum usque diem! tantum continuare przeci- 

piebam, & fequenti poft operationem die decima per aliquot 

diei horas lumine uti aegroto conceffi, fed ita, ut oculus viri- 
- di umbella protegeretur: noCturnis autem horis fplenio, refol- 
;vente collyrio imbuto , obtegebatur.  Neutiquam vero inter- 
mifi medicamenta lenitiva, temperantia, digeftiva & diaphore- 
"tica porrigere cegroto, fed optimo cum. effettu durante cura- 
- tione adhibui illa. 
ANov. AG. Pbyf. Med. Tom. IIT. M Elapfo 


90 porn Obfervatio XXII. 


. Elapfo uno menfe recedebat deformitas oculi & o&anguli - 
foriha in annulo ]ridis.  Conítri&tio potius & dilatatio in pupil- - 
la nafci videbatur, & cicatrix admodum tenuis erat & vix ani- | 
 3madverti poterat. Ab hoc tempore zegrotus oculo ante addi- 
Go bene utitur, .& dexter oculus etiam convalefcere incepit. 


Hec funt pauca illa, quae habui deOperatione nova extra- 
hendi Catara&tam feu humorem cryftallinum ex oculo. ew 


Antequam vero Le&torem dimittam, placet mantiffáe loco 
quaftonem aliquam folvere, quae rem propofitam nifi ornet, - 
certe tamen ab eadem prorfus nom remota videtur.  lHlud for- 
fitan quzeren dum foret: Num hec defcripta operandi metho- | 
dus, qua per incifionem corneze transparentis & extraCtionem : 
CataraCtze ex oculo fit, femper fit anteponenda illi, quae per | 
introdu£tionem acus in cameram pofteriorem fit, qua Operator | 
Catara&tam feu lentem cryftallinam ex fitu naturali ponit & ad | 
Jatus camere pofterioris infra fcleroticam deprimit *)? Abfolu- ' 
te quidem heec vel altera non habenda eft optima, tamen habita | 
ratione fignorum, quz ante operationem bene inquirenda funt, 
una praítantior effe poteft altera. Nam fi confiderato oculo ^ 
conftat, lentem cryftallinam eífe fatis duram & tenacem, nul- . 
Iumque humorem 1n capfüla cryítallina adeffe, ita ut capfule 
pars anterior ad Lentem cryftallinam firme adhzefa videatur, de- | 
pofitionem CataraCtee füfciprendam effe exiftimo, quia annuli | 
feu cornez Iridis ratio longe melior hac methodo haberi, & ad. 


futuram motionem capax fervari poteft. Signum vero, exquo | 


mihi certa fpes femper orta eft CataraCtam deponi poffe, a colo- . 
. re lentis cryftallinee fübflavo magis, quam candido, fumi, & ' 
ex circulo quodam circa lentem cryftallinam fplendente. Sive- | 
ro color admodum albus, aut tantum ita albus eít, ut parum - 

. perlu- 


*j Codlucadtur, li placet, ea, quz de hac depofitione dixi in Obferua- | 
| tionibus meis Medico- cbirurg, Obfervat, XLVL. p, a2T.fqq. — - 


.. De Operatione Cataratiae nova, per extra&tionem6gc. 9x 


perluceat candidus, & colore aliquo fufco intermixtus adparet, 
re&e concluditur, lentem cryítalinam non fatis duram, fed . 
| mollem, & in capfula circa eandem humorem denfum effe, 
ideoque nunquam tentanda eft depofitio, fed Davieliana me- 
thodus locum habere videtur. n tali enim cafu Operator hu- 
morem tenebricofum, & mollem lentem cryftallinam, fa&ta in- 
ciíione in camera anteriori, ex oculo quam mundiffime purifli- 
meque excipere, & de claritate oculi, qua ad vifum requiri- 
| tur, omni ratione longe certior fieri poteft, quam fi operatio: 
| per depofitionem, acu immiífa,fatta eft. — Iníanabilis enim ob- 
sica remaneret, «& adfi&us homo nunquam recuperaret 
| Hec haftenus 5 alio tempore, fi plures mihi obvenient ca- 
fus, plura de hac re dicendi fimul erit occafio. | 


-— (Lubeca Halan mila d, 12. Decenbr. 1762.) 

I m LORSEAYATIO XXI 

|. . Dn. D. JOANN. VLRICI BILGVER. 

| Vulnus abdomini per. fufum infügum , relida ia 


... illo eiusdem parte, fub fanatione tandem ex ano 
grodeunte. 


* 


cecidit anno 1754. in Silefia, prope vicum Zzngerdorf, haud 
procul a Ziegenhals fitum, ut adolefcentula, cum pecora 
| pafceret, & more iftius populi lanam du&tura, fufüm preecin- 
|! &ura reconditum gereret, pecora feftinanter perfequens pro- 
| cideret, & humi proftrata fufum illum mala faa fortuna in ab- 
| domen intorqueret. Fufuüs abdomen ad duos latos digitos in- 
|- fra umbilicum perforaverat , & difirattus , partem aliquam 

| Quos latos digitos z2equantem in cavitate abdominis reliquerat" 
| A Mic Vul. 


"n : ji . —Obfervatio XXII. — 


. Nulnerata de vehementioribus. pun&oriis doloribus in abdomi-- 
ne conquerebatur. Vulnus ftatim fatis. ampliavimus; diligen- 


tiamque, quam debebamus, adhibuimus , ut fufi partem, fi. 


poffemus,. reperiremus atque extraheremus; fed operam per-- 
didimus. ^ Poftridie aliquantulum inflammatunm vidimus ebdo-- 


men, quod igitur linteaminibus ,. deco&tis calidis refolventibus 


" imbutis, fedulo fotum, vulnus vero fuppurantibus traCtatum. | 


fuit. Inipfo autem. vulnere nihil comparebat, quod. fecibus: 
alvinis aut: affumtis fimile effet, & deinteftino- vulnerato. fufpi-' 


cionem moveret. Cum.autem,tum propteralvi obftru&ionem,: | 


tum: alio: confilio, enemata frequentius in: alvum immitterentur, 
fa&um eft die poft acceptum. vulnus quinto, ut vulnerat: de 


vehementioxibus. pun&toriis doloribus, in inteftino re&to fe fe - 
exferentibus, conquereretur, ac paulo poft reli&tam illam fufi. 
partem, una.cum enematis antea inieCti liquore egereret. Per 
totum illud tempus nulla gravia vel fufpetta fymptonzata; prae- 
ter leviores quasdam commotiones. febriles, animadvertere li- | 


euit. Eie&tz illa fufi parte, vulnus fanationem facile admifit, & 
die a vulneratione decimo fexto cicatricem contraxit, vulnera- 
taque plane convaluit. Cum ergo. nihil i m vulnere hoc obfer-. 
vare licuerit, quod inteftirorum vulnerationem argueret , indu- 
eimur ad credendum, fufi partem fibi fortaffe viam in Tutefti- 
num re&tum, non in ipfo vulnerationis a&u, fed — demum 
fenfim paulatimque paraviíTe. 


p——— A —Ó 


bcn hn ni i din f Loc -—C o md a Ro Baz n im 


——— e ^ 


died 


"TENE WS 


OBSER- - 


Uo O0BSERFATIO XXIF 

Dn. D. JOANN. VLRICI BILGVER. 
Fühus regioni pubis glande plumbea iufüittum; ab- 
enit safeeflam fcroti poft. fe trabens, fabfequente glandis per 


anum reiechone. 


| M grégarius ex Legione: Haufiana, nomine. Lembke, annos : 
| duodeviginti natus, in praelio illo prope Kunersdorf €om- 
| miffo, glande plumbea, e íclopeto. miífa, ita vulneratus erat 
| ut glans regionem pubis perforaret, & in ipfam abdominis ca-. 
| vitatem penetraret. : Decimo a vulneratione die fauciatum in 
nofocomio militari, quod tunc temporis Stetini erat, prima vice 
| confpexi. Hoctemporis intervallo caro fpongiofa & putris vulnus, 
| quod anemine ampliatum fuerat, adimpleverat & fic obftipaverat, 
| utid nullo modo perfcrutari potuerim. Dereliquo vero nullis gra.- 
| vibus fymptomatibus haGtenus vulneratus aflli&tus fuerat, ipfum- 
| que vulnus, quod linamentis ficcis te&um erat, (ic fatis facilem 
| fanationem admittere videbatur.  Elapfis quatuordecim diebus 
integumenta communia, vulneri vicina, levi inflammatione. 
| tentabantur, quz in fuppurationem tranfiens, infra vulneris 
| locum abíceffüm generabat, qui, incifo tumore, facile tolli. 
| poterat, & a quo ad plenariam usque perfnationem nullum 
| fymptoma producebatur. Febris vuineraria, fluxu alvi copio- 
| fiori, fine tamen torminibus, comitata, per quatuor feptima- 
| nas durabat. "Verfus finem quartee hebdomatis. fcrotum. valde. 
| inflammatum deprehendebatur , fatisque tumidum. ^ Ádmotis. 
| fedulo cataplafmatibus, in parte inferiori fepti fcroti inflamma- 
| ta tumidaque cutis figna nati puris prodebat. — Cute amplo vul- 
| nere incifa , eflluebat pus tanta in copia ,. ut libram integram. 

excederet. Sub huius emiíTione fpem fimul concepimus, fore 


|" ut 5 glans plumbea fimul] ex plaga facta prosiset, ; Sed fpes nos. 
M 3 defü- 


| 


94.  — Olfrvtio XXE. 
 defütuit. Néc via, quà pus àd hünc usque locum perveniffet, 


detegi ullo modo poterat. Pure illo emiffo, parum eiusdem. 
ex cavo iftius abfceffüs poftea exibat, isque dein, fpatio o&o - 


feptimanarum carne impletus, cicatricem ducebat. ^ Eodem. 


tempore & canalis tlle, quem (ibi glans plumbea, abdomen pe- 


netrans, paraverat, adimpletus & cicatrice obdu&tus eft; Fe- 
bris quoque & aWi fluxus ftatim, poftquam pus ex fcroto ef- 


 fluxerat, conquieverunt. Cum ergo veríus finem feptima 
hebdomadis nihil reliquum effet, nifi ut & vulnus glande fa&um, . 
&'incifio a nobis fa&ta, cicatrice confirmarentur, & cum vüulne-- 


ratus nil plane moleft usquam perfentifceret, accidit, ut 1s; al-- : 
vum aliquando egerens, glandem plumbeam una cum fecibus - 


deiiceret. Hoc fa&o, nullam inteftini cuiuscunque inflamma- 


tionem füppurationemve paffus, elapfa feptimana o&tava, nofo- 


comium militare reliquit, fanus & optime valens, praeterquam 


quod in loco vulneri vicino hernia intefünalis paulatim gignere- . 
tur; quae tamen idoneo faíciandi genere retineri & coércerifa-' 


cile poterat.. Hoc ergo vulnus ex genere eorum eft, qucze nos: 


in aliqualem admirationem rapiunt, five inteftinum adeo felici-. 
ter laefum fupponamus ,' five credamus , inteftino illeefo glan- - 
| dem plumbeam ipfam pedetentia illud perforaffe , & ita ano | 


exiiffe. | 
OBSERVATIO XXL 
. Dn.D. JOANN. VLRICI BILGVER, 


-— LM 


Fuluus abdominis , cum vulnere bepatis & vafo- - 


rum biliariorum coniunctum, feliciter curatum. 


MS quidam gregarius, ex legione Syhureica, anno 1734. . 


in pugna prope £oewofitz pugnata, glande plumbea, e fclo-' 


peto proieCta, ta&tus, periculofiffimum vulnus acceperat. Glans | 
enim, regionem hypochondriacam dextram penetrans,permuf: | 


Cuios 


- 


Vulnus abdominis, cum vulnere bepatis &gc. i 93 


culos abdominales obliquos, ipfüim hepar, veficulam felleam, 
aut certe eius dué&tus perforando ad dextram apophyfir trans- 
veríam prime lumborum vertebra usque pervenerat, quo lo- - 
"cofub cute digitis facile contreCtanda, facile quoque, incifa 
cute; protrahebatur. ^ Vulneratus febriebat primo vehemen- 
tius, poftea vero febre lenta laborabat. ^ Alimentorum dige- 
ftio, hancque excipiens fecretio chyli, minus re&te fieri pote. 
rat, quoniam bilis, una cum pure ex vulnere affatim effluens, 
- vim füam in chylum exercere haud valebat. Et bilis quidem ex 
apertura vulneris anteriori effluxus eo usque continuabat, donec 
hiatus ille, adhibito ellychnio, apertus fervaretur. Preterea& 


alvi fluxus moleftus erat; qui tamen, medicamentis roboranti- - 


bus affumtis, & fomentis calidis foris adhibitis, conquiefcebat. 
Tandem & remoto ex plaga anteriori ellychnio, ille effluxus bi- 
ioi humoris ceffabat, & utraque vulneris apertura, tertio poft 
vulnus acceptum menfe medio , carnem gignebat, cicatricem- 
que ducebat. Interea tamen lenta febricula fupererat. Sed& 
heec remittebat, cum aegrotus, reliCto nofocomio, alimenta ge- 
Tatinofa affümeret, & libero puroque aére frueretur. Sanatio 
huius vulneris luculenter probat, de nullius fere vulnerati vi- 
ta plane: defperandum effe , dum faltem bonae fint vires natu- 
re. Ceterum maxime mirum nobis videtur, alvi fluxum con- 
tingere potuiffe tum, cum bilis tanta fieret & continua profu- 
fio. Contrarium aliquando faCtum effe legimüs: in 7iensadhioni- 
bus Pbilofopbicis Regie Societatis Scientiarum. Anglicane. — Yn 1llo 
enim vulnerato iacturam bilis fequuta eft alvi Was ingens 
fatuum proventus, citaque mors, 


(Torgavia Halam wmiffe d. 28. Decembr. 17622) 


E | OBSER 


lg 


- 


-5 Oo XN 4e cvm 1 
 COwOBSERVATIO XXL 

. Dn.D. LVDOVICI CLAVDII CADET, ... 

- Experimenta , quibus evincitur ,  Boraci ineffe. 
(0s prindpium. cupreum ,. arfenicale , €9' terram | 

; vitrefcibilem. dede 


, 


4 Wrigo Boracis Paulo HEgMANNo in fua fic di&a Materia me- 
7 dica tribuitur nefcio quibus lapidibus nitrofis, e terree vif- 
ceribus extra&is, calcinatis, & elixivatis, querum lixivium cry- 
ftalfatum Boracem exhibeat. Verum ex opinione communi 
tam veterum quam recentiorum Phyficorum, oritur hoc fal ex 
variis mineris, potiffimum cupri, & Boracem exinde extra&tum - 
meliorem effe exiftimant eo, qui ex aliis mineris eruitur, Heec | 
ultima de origine Boracis opinio eo eft probabilior, quo certius ' 
Cognovi, cuprum ad partes confttuentes Boracis effe referen- - 
dum.  Sufpicati quidem hoc funt multi, qui de Borace fcripfe- . 
runt, Chymici, verum demonítrationem eius exhibere adhuc. 
potuit nullus, PTT AE eremo 


... HoMszzEncor, Grorrgor, LEMERY, PoTTI, Banowis & | 
BounpELINI labores circa Boracem eiusque produéta fufcepti, | 
ita huius falis naturam illuftrarunt, ut nihil fupereffe videatur, - i 
quod ea de re dici amplius poffit. Quum autem nemo adhuc | 
preentiam cupri, fub principio arfenicali latitantis, in Bórace | 
 demonftraverit; non inutilem fore exiftimavi operam meam, fi | 
Boracis analyfin denuo fufciperem , & experimenta illa publici | 
iuris facerem, quibus hoc arfenicale & cupreum principium | 
ipfis veluti oculis fubiici poteft. HS | " 
| Quum falium decompofitio per aquam, ex mente Kuwre- - 
LI, optima mihi vifa fuerit ad evolvenda principia Boracis, | 
hanc viam ita ingreffüs fum , ut inde terram obtinuerim, de cu- 
* jus produ&ts in hac Commentatione agendum nobis erit. ; 
CE Statim | 


Experimenta, quibus evincitur, Borac ine[fe €. 597 


.. Statim autem monendum eft, terram hanc, qua peregrina 
Boraci videri poffit, non accidentalem effe, fed ad effentiam eius 
| pertinere, gue cuiuscunque demum generis. Boracem purifica- 


Lus 


o" Bsiniróncndum Boracem per aquam, fecundum Kvx- 
cin methodum, eum Boracem adhibui, quem apud nos füb no- 
mine "Borátis purificati Chbinenfis venderefolentmercatores. Hunc 
magna quantitate aquae folvo, calidam folutionem percolo, rema- 
nente in ipfo filtro materia pingui mucilaginofa. Huic adfundo 
aquam fervidam, ficque emundatam & lotam illam a filtro fepa- 
ro & fibirelinquo ad deficcationem. — Perdit fic vifcofam qualita-. 
tem fuam, & mutatur in terram albam levem atque. friabilem. 
Heec terra infipida effe videtur, linguae inftar cretee adhaeret, & 
mafticata per aliquod tempus nul!um falinum chara&terem fenfibi- 
lem offert. Heec materia quam in initio meram terram effe exi- 
ftimavi, omnibustamena me lam exponendis experimentis anfam 
preebuit. | 
| Ex hac terra regulum cupreo-arfenicalem eduxi, quem die 
6. Septemb. anni przeteriti Academiaeregice Scientiarum Parifienfi 
' obtuli, cuius proceffüm alia Commentatione defcribam. Ex ea- 
dem hacterra falinum preterea principium obtinui, quodad effen-. 
tiam Boracis pertinere mihi videtur, quum eius coniunctio cum 
báfi falis cuprei Boracem producat. 


438. 


- Ad obtinendam hancce materiam falinam, quatuor libras hu- ' 
ius terrae fumo, optime in pulverem reda&as, quibus adfundo 
viginti menfuras aquae ferventis, Oritur ftatim terreus odor, 
qualis fentitur ab argilla aut bolo in aqua folutis.  Hocce mix- 
tum per plures horas coquo, adfufa nova aqua fervida, ad com. 
|penfandum id, quod evaporatione perditumfuit. Sub deco&tio- 
ne magnae oriuntur bullulae aéreze, fpumam agentes, ut, nifi - 
ignis moderetur, hec e vafe erumpat. Mediocriter refrigera- - 

Novo. Aa Pbyf. Med. Tom. 11. N tuné 


9 ^. e Obfervatio XXI... 
tum: hunc liquorem per chartam emporeticam.grifeam percolo,.. 
unde. obtinetur limpidus liquor, coloris egregie: flavefcentis, - 
Evaporationi expofitus, eo fere gradu caloris, quo aqua coqui- 
tur; abfque tamen ebullitione, in füperficie pelliculam exhibet- 
fubtiliffimam, iridis colores referentem. Hzc: pellicula, cum: 
cochleari ablata,. maffam exhibet albam levem,, quaeficcata 1n la- 
mellulas.convertitur;. falis fedativi cryftallos: aliquo. modo: refe-.- 
yentes. Sublimato liquore dum: heec. pellicula oritur; ea. ad. fun-. 
dum vafis defcendit, cuius fi: ad(it fufficiens quantitas, eam per-- 
colando: feparo,, alias enim. fub. ulteriori. evaporatione. diffolve-. 
' retur. iit Tdi de 
Si füb evaporatione nulli amplius oriuntur: colores, tunc: 
nova formatur pellicula, craffior; abfque coloribus, ac: poftea, 
fepofito.ad. cryftallifationem: liquore, obtinetur Borax.. | 


Continuata liquoris: evaporatione;. colorem acquirit fufcum; 
& per cryftallifationem,, grifeum Boracem exhibet. Omni fale: 
tandem concreto; is dein in aquam quandam convertitur, de. cu-- - 


; 
| : 
», 
: 
B 


ius qualitatibus alia: Commentatione:agam feorfim.. ? 


Hoc: primo» lixivio: parato», plura: ad::uc alia. parare foleo» | 
eunr eoj. quod. reliquum eft de quatuor libris terrze,, ufque. dum: - 
ad. fex. uncias. illa.redu&ta fuerit, cuius.ultimum.lixivium eaderm : 
exhibet producta; quse ex primo.obtinui. Sedmittamiamhecce: 
lixivia, ut ad: alium: progredi queam laborem, quem. füfcipere:- 
mihi: propofui.. | | 

In. variis: hifce: lixiviis, ex terra mez paratis, obférvavi, | 
quod' ultima maiorem: preebuerint quantitatem pelliculze colora-- 
tc, minorem vero.Boracis & przeedictee aquae; — In prioribus li-. 

'xXiviis liuius-terrze, impofuit milii colorata: pellicula; ut crederem, | 
liquorem: cryftallifationi eff& proximum... Verum diutius expe-- 
&anti mihi, nullum apparuit fignum falis cryftallifati;. fola: pelli- 
eula:preecipitabatur, emergente iterum ad fuperficiem nova qua--' 


TFoxperimenta, quibus evincitur, Boraciine]e 6j. | 99 


| dampellicula. ^ Repetita evaporatio elitidén exhibuit pelliculam, 
| eandemque preecipitationem. Hoc labore iterato & liquore ad 
ertum evaporationis gradum dedutto, difparuit maxima pars 
:*pelliculae praecipitatae, concreto in eius locum .copiofo Borace. 
Intellexi inde, coloratam hancce pelliculam ad Boracis formatio- 
nem efle neceffariam. |» Ex hac terree preecipitatee decompofitio- 
| ne, & pheenomenis fub eius diffolutione apparentibus, conclufi, 
| hanc terram ipfiffimum effe Boracem, aquea parte, ad eius cry- 
|! ftallifationem neceffaria, deftitutum, cuius textura & cohzefio per 
| varias inftitutas ebullitiones erant mutatae. 


| Non eftquod miremur, hancce Boracis in terram infipidam 
| (ósea cum notum fit, alcalia fixa mutari in aquam 
| & terram, & ipfum fal marinum fola repetita folutione terram 
| exhibereinfipidam. Immo, KuxkreLriO adferente, fixiffima etiam 
| falia neutra idem exhibent. 

| Quum haec pellicula falina colorata fingulari examini digna 
inii videretur, eius certam quantitatem fumfi, & quidem potif- 
| fimum eius, quae ad fundum vafis erat preecipitata, ad inftituenda 
nova experimenta. 

Primo, ardentibus carbonibus inieCta, fimmgulari celeritate 
jn auras ita diffipabatur, ut nullum animadvertere potuerim odo- 
rem. Quum deinde examinarem, an infignis heec volatilitas de- 

beretur immediato conta&tui phlogifli, an vero per fe effet vola- 
ilis? quatuor eius drachmas deftillationi fubieci, in retorta vi- 
trea, adpofito vafe recipiente. | Succefive per gradus admoto 
igne, fub. initio deflillationis infignis .elevabatur quantitas albi- 
cantium vaporum, in collo retortze adícendentium, eodemque 
tempore fimul animadverti, tranfire aliquot guttulas limpidiffimi.. 
liquoris, quze, decidentes in vas recipiens, ftatim deficcabantur 
b forma pulveris albi. | 


"Hoc phaenomenon, quod calori vafis recipientis tribuebam, 
impuli me, utoperationem denuo inchoarem. Retortam itaque 
N 2 fumfi 


yo . Obfervatio XXVI. 
fumfi longioris colli, ut diftantia inter fornacem & vas-recipiens 
effet maior. Praeterea aquee deftillatae exiguam quantitatem vafi 
| recipienti infudi, ut guttas liquoris retinerem. . Gradatimadmo- 
 toigne, ut in antecedenti operatione, obfervavi fub deftillatio- 
ne has guttas, remixtas aque in vafe recipiente contentze, levi« 
ter flavefcentem colorem ei communicare. . Ceffantedeftillatios ' 
ne, au&to igne, ad excandefcentiam ufque retortee; per duas in« 
tegras horas hoc ignis gradu continuato, in collo retortee albiffi- 
mum obtinui fublimatum, quod refrigeratis vafis feparavi. — . 


Liquor in vafe recipiente contentus, examini fubie&us, nul- . 
Jam plane aciditatis exhibuit fignum. Nullumalium faporem anim- . 
advertere mihi licuit, quam fatuum, illi fimilem, «quem ex va- : 
riis combinationibus Arfenici obtinueram. X Hicfatuusfaporpers 
fuafit mihi, non modo huncce deftillatum liquorem, fed etiam . 
fublimatum , continere poffe Arfenicum. — Ad liberum itaque - 
aérem evaporato liquore; relicta eft alba materia, quam ftudiofe 
€ollegi. 


Ut certior fierem de srfenicali principii preefentia; innedd | 
materiam inter duas laminas cupreas pofui, colligatas filo orichale | 
.€eo, marginefque illarum conglutinabam cum terra argillacea, | 
Idem feci cum fublimato; quod adhaferat collo retortze. Hae | 
laminze cupreze, igrii-per aliquod tempus expofitae, eodem mo. ' 
do albidum adeptee funt colorem, ficut hoc fieri folet a vapori- 
bus arfenicalibus. - 


Refiduam in retorta materiam examinans, admodum fpon- — 
giofam eam dep: ehendi. Fixitas, quam fubipfaoperationeanim- 
adverteram, perfuatit mihi, volatilitatem pelliculee falinge, ar» - hj 
dentibus caibonibus inie&tze unice adfcribendam effe principio 
arfenicali, quod ablatum erat per deftillationem. | Haecremanen- | 
tis terrze fixitas, eiufque adhzefio ad latera retortze, etiam fufpis 

cionem mihi moverunt, eam effe naturae. vitreícentis, . unde fa- | 
erani eft, ut eius vitrificationem tentarem, - i 


Experimenta, quibus evincitur, Boraci ineffe €. 1o1 


—«. Partem ergó quandam huius materie crucibulo terreo indi- 
di, apto fornaciimpofito. . Maximo igne adhibito & crucibulo 
fumme candente, illud aperui, & fufam animadverti materiam 
admodum claram. Refrigerato & fra&to crucibulo, inveni egre- 
gium vitrum pellucidum, Topafio leviter colorato fimile,  Aéri 
expofitum hoc vitrum, pulchritudinem fuam confervat, humi. 
dum non attrahit, & plane non mutatur. | : 


^ " Hoc experimentum eo magis animadverfione dignum eft, 
"quum exinde terra illa vitrefcibilis, quam BEccHE&UvS & PorTiUS - 
in Borace delitefcere fufpicati funt, certiffime demonftrari poffit. 
Hanc ergo & ego adfümo, eamque per hanc operationem fatis 
uperque demonftratam effe iudico Aft, non eadem mihi eft 
fententia cum celeberrimis hifce Viris de natura acidi, quod huic 
terre tribuunt, id quod fufius deinde me demonftraturum effe 
Ípero. Het | 


Quum certum me reddere vellem, per nova experimenta, 

de principio arfenicali, quod in pellicula falina animadverteram, 

eandem cum fulphure tra&tare tentabam. — Duas ergo huius pel- 

liculee falinae drachmas, cum aequali pondere fulphuris remixtas, - 
immifi minori retortc albi vitri, luto munitae, hancque in forna- 
ce nudo igni expofui. Ab initio traníüit liquor, acidi fulphurei 
volatilis odorem fpirans; fublimatum deinde eft fulphur, cuius 
color non erat mutatus. Eodem ignis gradu continuato, grifei 
coloris fulphur fublimabatur, pun&tis rubicundis diftin&tum, fub 
microfcopio vifibilibus. —Metuensinde, fulphur a me adhibitum 

non fatis fuiffe purum, illud denuo fublimationi fubieci, & pu-- 
riffimum deprehendi. Quum de hac operatione mecum medi- 
tarer, credebam nimium fulphuris a me efie adhibitum, indeque 
partem aliquam confttuentem huius pelliculze a nimio fülphure 

fuiffe invoiutam. Varias itaque proportiones adhibui. Duas 
drachmas huius pelliculee, cum duodecim granis fuiphuris remix- 
Xas & retortae inditas, igni, ut antea, expoíui  TTraníiit siliqua 
E | GMT portio 


r 
b ÁX 


105 : 2i 2 Oltroali XXL : 


portio liquoris, qui odorem fpirabat acido - falphureum, & ar 
libero expofitus, acrem adverfum odorem obftinvit, qui in allia 
ceum mutabatur. In collo retortae poftea fublimando collige- 
bantur duo pulveres, albus & grifeus, quorum uterque cuprum - 
reddebat album. Tandem collum retortze obducébatur fulphu- 
re rubro. Diffra&o dein collo retortz, ab igne remotze, for- - 
tiffimum ex hac ultima fublimatione animadverti odorem allia-- 
ceum. Examen cum hac ultima fublimatione infütutum, cer- 
tiffimum me reddidit, fublimatum album, a prima pellicnla falina 
obtentum, verum effe Arfenicum, & odorem alliaceum princi- | 
pio deberi arfenicali, cum phlogifto fulphuris combinato. Ru- 
- bicundum. füblimatum, quod fub hac operatione prodiit, mihi- 
que Realgar effe videtur, fufpicari me iuffit, quod color rubi. | 
cundus a cupro dependeat, quoniam ad praeparationes Realga- | 
ris, a variis Au&toribus defcriptas, quidam, preeter fulphur & . 
Arfenicum, pyrites cupreos, alii vero mineram Cobalti, cuicu- . 
prum admixtum eft, alias ipfis, minera at [enicalis coloris rubicundi 
cuprei, diCtam, adhibent, 


Quum vero hic. color rubicundus Realgaris, quem cupro 
tribuo, a nemine Chemicorum adhuc fit demonftratus; hincnon . 
fufficiet mihi unicum hoc experimentum, ad demonftrandam pre- 
fentiam cupri in Borace, fed, miíTa paullulum praedi&ta mea fubli- 
matione cum fulphure, fequentes iam dabo de cupri exiftentia 
demonftrationes. | Laminas ferreas, bene politas, immerfi lixivio | 
ultimo terrze Boracis, ad pun&tum cryftallifationis evaporato, in — 
quo pelliculam coloratam per aliquod tempus confervaveram. - 
Animadverti eis adhaerentes minores cryftallos, obdu&tas aliqua 
materia cuprea, adeo leviter iis adhaerente, ut vel minima fri- | 
&ione inde potuerit feparari. Quum autem hoc cuprum fixius — 
reddere conarer, nulla alia ratione id obtinere potui, quam can- . 
defaciendo eafdem unacum adhzrente cupro & cryftallis &poft- | 
*€a repente aqua frigidee immergendo. Oritur ex hoc frigore 

| cone 


Pd 


í——— 


Experimenta, quibus evincitur, Boraciineffe 2c. yog, 


eoritra&io fübita pororum ferri, ab igne dilatatorum, per quanr 
cuprum, ita loquendo, quafi incruftatur & adeo fixum in ferro 
retinetur, ut admodum: difficulter inde feparari poffit. Quunr 
lixivia E E: alcali volatile probaíffem, & vafa. ferrea, fu- 
fione parata, ad evaporationes adhibuiffem, nullum. mihi fuper- 
fuit dubium, incruftationem hanc laminarum ferri verum fuifTe: 
cuprum, indeque certiffime convi&tus fui; quod hoc. metallum: 
| a&tu exiftatim Borace.  * 

Quum alcali volatile; quod alias ad detegendam preefentiam: 
eupri adhibere folent, nullum fignum dederit praefentiz illius 
cupri, quod ex diffolutione meze terrze extraxi: cognovi exinde, 
quod cuprum cum certis materiis falinis ita ar&e poffit combina-- 
ri, ut liberari & manifeftari per alcali volatile nequeat. Varia 
idcirco inftitui experimenta, ex quibus ea faltem, qua fucceffüm 
Rabuerunt felicem, hic referam. i 

' €oniunxi cuprumv cunr fale neutro  arfenicali celeberr;. 
MACQUER, & cum variisaliis materiis falinis arfenicalibus. | Om-- 
nes hee combinationes detegi non potuerunt ab. alcali volatili. 


——————————— ————————————— 


Diffolvi viride: aeris in acido falis marini & obtinui, me-- 
diante cryftallifatione, fal metallicum, quod cum folutione cry- 
ftallorum Sode coniunxi. Color viridis inde emergens, a cu- 
preis particulis ortus, harum exiftentiam & praefentiam fatis fu-- 
perque demonftrat, cum. e contrario alcali volatile nullam eius. 
|particulam eliceret. Varia haec experimenta; quorum enarra- 


| tio nimis.longa foret, fingulari Commentatione exhibebuntur. 


| ... Redeo ad examen materice refütantis ex füblimatione cum 
 fülpliure,, quae colore gaudebat leviter grifeo; margaritarum ad 
inftar: - Portionem quandam: eius impofui carboni ardenti, illa-- 
|que omnem fuam volatilitatem: perdiderat. Aliam eius partem: 
in acido: vitriolico:diffolvi, quod remixtum cum fpiritu vini: flame 
mam exhibuit coloris egregie viridefcentis, Cognovi ex hoc: 


| 
| 
| 
| 
' 


^ 
x rd 
2: wc m asi 


404 ys coo Olfervatio XXTT. Wen IS. UK. 


experimento, filinaim meam  pelliculam a fulphure nondum ome-. | 
nibus illis particulis effe deftitutam. — Refiduuüm, cum eadem pro- . 
portione fulphuris fecunda vice fublimatum, duplex exhibuit ful... 

phur, alterum nempe rubicundum, alterum vero coloris egregie | 
fiavefcentis, quod ad naturam Auripignienti accedere mihi vifum 
eft. Sexies repetitae haze füblimationes, fub iisdem proportioni- | 
bus, femper exhibuerunt rubicundum fulphur. Refiduumfubli-.— 
rfiationum colorem monftrabat grifeuft, quam mutationem tri- - 
buo phlogiíto fulphuris, a pellicula falina fub variis his: deftilla- 
- tionibus retento. Certus de eo redditus fum, quum hoc refi- 
duum, retortee vitrea loricatze inditum, fortiffimo igni expone-— 
rem, ita ut pars retortae funderetur. Collum huius vafis macu-- 

lis tigris difuin&tum erat, materiam vero in fundo refiduam, al- 3 
biffimam deprehendi. 


Notandum eft, in fecunda hac füblimatione & fequentibus, 
nullos ortos effe vapores fulphureos acidos volatiles, nequeillum . 
liquorem acidum, odoris alliacei, prodiífe, quem prima fubli-. 
matio exhibuerat. Ut autem hunc liquorem curatius examina- . 
rem, certam eius collegi quantitatem, pro inftituendis fequenti-- 
bus experimentis. Sumfíi folutionem Mercurii cum acido nitri 
fa&tam, & aqua calida dilutam; huic folutioni infüllavi aliquot: : 
guttulas liquoris acidi odore alliaceo gaudentis, ortum inde eft' 
ftatim coagalum flavefcens. ' Verum hoc cum colore fuo momen-: 
taneum faltem fuit, quum ftatim converteretur in praecipitatum - 
album.  Metuens, hoc precipitatum forfitan effe Turpetum mi-. .- 
nerale, propter flavum colorem antea acquifitum,' decantato li-. 
quore, affudi aquam . Aidan: aít color eius gibus inde. non mu- É 
tabatur. 


Varia interim experimenta, ame dnfüituta, Miu cs me cred .8 
dunt, album hoc preecipitatum norm oriri ex acido vitriolico, fed... 
ex acido falis marini; id quod quam optime-confirmat experimen- ; j 
hd à v^. mM — mediantibus celeberrimus D 

^C 3 


* 
Me 


.- Experimenta, quibus'evtneitur, Boraci ineffe &3c.. tog 


 Chymicus acidum falis marini in fale fedativo latitans demonftrare 
voluit: folà'autem eius modeftia non permifit, ut certum aliquid 
.de praefentia huius acidi cónftitueret, id quod probat, quam ac- 
curatus'fit in indagationibus-fuis ingeniofus hic vir, dum nihil 
afferit, cui aliquo módo VORNE aut pre experimenta (ua 
dubia teéddere poffet. | 

SIDTIS[t?32 i [ 

- Interim: hi Hove labores, & meum modo masas 
experimentum, circa album illud praecipitatum, ex folutione Mer- 
curii ortum, cogunt me, ut acidi falis.mariniin Borace praefen- 
tiam adftruam.  Bafis ergo alcalina, huic acido propria, quam 
omes Chymici-pro  fieceffaria párte ad cofticretionem Boracis ad- 
fümunt, itéimque cuprum, arfenicali principio nuptum, a me iam 
demonftratum: heec ótrinia tihi- -perfuadent, cuprum » - ma- 
tinum necéffarió ad conipofitionem: Boracis omini 
3 QU. OU "mot n^ t fj 
Jo] - PUSH siio dirai iex certa-.non reddetur, quam f 
xeérum Boracem ex compofitione horum principiorum produxe- 
10...| /Tentabo hoc, fi antea exhibuero feriem. experimentorum, 
cum Voie his aqua, & terra Boracis:a me — 


MISI XA 


ón E -"OBSERYFA TiO XXVIL 


ps E CLAVDIL CADET, - 


Experimenta, quibus probabiliter evinci cata in 
pu. oe Borüte reverd 'ade[fe terrain vitrefcibilem. | 


202 rigdép o1 woo 

De XX. Decembris 1758. regiae Academice Scientiarum Pa- 
?rifietifi obtuli varia de'Boracé'experimenta. Demorftravi 
exisdém; ^tàlem'in hoc fale adeffe. terram vitrefcibilem, qualem 
[m Nov. AG). Pbyf Med. Tom. LII. Oo BEc- 


-. effunditur, ita ut veram cryttallum. diceres; fed, hancce formam 


$6 5 AS Ohren XXFIE. wu o 


BEcCHERUS & Porrivs füfpicati funt. an vero. m IA 
perimenta fufficientia non fuerint vifa novum laborem fufcepi | 
cum vit:o e terra Boracis parato. ' Et nunc fpero, poíthzec iam | 
exhibenda experimenta, nullum de. hoc. vitro fuperfuturum du- 
bium. Quod e terra Boracis extrahitur vitrum, omnes exter- - 
nas qualitates vitri vulgaris poffidet, pelluciditatem,;,: duritiem, - 
& fragilitatem. ' Ad lampadis flammam acuminatam tenerrime | 
ductum, & aéri humido expo(itum, nullam patitur mutátionem. 
Longe alia ratio eft fpurii vitri paw & falis fedativi, — nihil 
aliud funt; quant falia fufa-. | (DIOE JU. (5trr nuo qng$To i302 d 


:Spuriuri fal eynciot e. mind effufüm,, Bis ie wed : 
Succini, & quoad transparentiam (umile eft T opaíio crudo. . Aérni | 
. expofitum citiffime concrefcit & opacum redditur ;, lingux-i impo- | 
fitum fenfim diffiuit &..Boracis faporem, exhibet, .;In pulverem. 
reda&um i in ipfa etiam frigida aqua folvitur, quee folutio, poft. 
evaporationém aliqualem in loco frigido:collocatay .exigió tem- 
poris intervallo cryftallos exhibet Boracis. ^ Hec vitri fpecies | 
adeo facile funditur, ut rimis apti) —— Mp | 
flamma deftrui poffit. Oud 51:5] 30 eps, 


pu 


1M 


; vitrum falis fedati« i,eryftalli inftar elu cidins e crucibulo- 


diu non retinet, dum ab aéris contaé£tu ftatim pelluciditatem. 
fuam pest & in fuperficie eius alba gritur effiore(centia, tunc- - 
| que pro al uminis fruftulo aéri expofito illud reputzres. In pul. — 
. verem reda&tum .& linguce impofitumj éunY vero fapote falino. 
diffluit3 folutum in aqua vel frigida, vel calida, poft evapora- | 
tionem perpulchras exliübet cryftallos. falis fedativi." 'Héec om-. 
nia, & quod. mediante lampadis flamma deftrui non "d impe. 
dag. quominus pro vero vitro haberi queat. ' ! 


Hei igitu- fpecies ivitrificationis níhilaliud Vibe ides vera rf 3 | 
lia, quibus ignis abítuiit fand — ad — necef- | 
qiu, aram, 


— 


Experimenta, qaibus probabiliter evinci poteft, 9c. 107 


fariam:: »Diftinguuntur inde. fpuria- haec falia Boracis & falis feda. 
tivi, 2 vero: vitro: terree: brains qi a wp rns experi- 
1nentis demotiftrabo; : fieri. ] 


^^* "'Nifrum terra diua ut -— iini "dakiite: pellis 
ditate, fplendore & fragilitate ordinari vitri gaudet. Ab aqua 
am frigida, quam fervida, non mutatur; in aqua quadam deful- 
la per certum quoddarn tempus co&um, nihil de pondere fuo 
amittit, Aohifque tantum Áplendof pellüciditatis parum imminutus 
apparet, - Ha funt llle differentize, quas obfervivi i in fruftis hu- 
ius vitri, - | Tam exponenda funt ea, quae a variis menftruis pati- 
tur hoc ipfum vitrum in partes divifum. 


Nr aiiis huius vitri optime i in 3pülecrer redafi, 
Cum abili quantitate aqüde deftillaté-cóxi? poft longam ebul- 
litionem, tranquille! pofitus liquór, & per chartam emporeticam 
ifeam 'ércolatus, lirpidus erat, abfque colore & fapore mani- 
fefto. "Leni calore evaporaturi' ut cryftalli formari poffent, in 
frigidum loctim repofüi, & poft 24: aut 36: hóras accurate exa- 
minas atqué nie minimum quidem deprehendi fignum cryftalli- 
Hónls. ^ Bon ficcationém ad latera capfülze alb&à apparuit mate- 
opem infipida, tam: exiguee quantitatis, "üt ne colligi quidem 
a me potuerit. Ut áutem huius terree riaturam curatius cogno- 
Áácexem, ferventem aquam. affudi,. a qua folvinon potuit. Re- 
qmota.aqua;;ab acido, Vitrioli affufo í tandem foluta eft. Haec folu- 
4o, mixta:cum. ipirim. vini, flammae admota, colorem exhibuit 
mwiridem, unde fufpicor, hanc materiam nihil aliud effe, quam fub- 
Ailiffimam partem. yitri, ab, aqua fub : fortiffima ebullitione foluti. 


fiut dà PUR; sitit) feftitans'n'filtró; fícéatüs) parum de pondere 
305 i. cu Nicrofcopió fuBigEtus, fplendentes exhibuit parti- 
-€ulas, nudo oculo' fior oblérvablles, n 


*OHUp "Pulvis nius vitri cum variis aliis. acidis mineralibus fucceffi- 
"e trà&átesy easdent fübiit mutationes, «hoc eft) in fpeciem àli- 


ISnoirjs d O 5 cuius 
| M S 


^- 


fog 2 req s Obfeidti: MG oes tr 


cuius materiae m converfus fuit: exi fidc miratus 
füm, 'quum nunquam hocce fal pro-compofito habuerim ex ares - 
na & alcali. — Heec vero qualitas, mutatio nempe'ab:acidis mine- ' 
ralibus, nihilimpedit, queminuspro vitrohabeatur. Vitrum an- | 
timonii in fübtiliffimum pia LYON in totum ab aqua | 


à»iAS 47 


tumque "xolatile. edd a sutem ; non oye luis 
notis imperfectionibus, pro vero t:men vitro habetür, 4 & ab om. ! 
nibus tribuitur Antimonio terra vitrefcibilis. ^ 
O' rudrv eUidll ego aoi 40 | 
io Mame. A jiat;  defun£kus Gxorrapt regia. Academiae Scien-- | 
Pii varia experimenta exhibuit, : cum. variis vitrorum. ener | 
bus inftituta. ; Illuftriffimus Comes 4" AnGrN:oN: :el. Coinmifi erat - 
ut varias lagenas noy; cuiufdam, fabricae. yiiriarize exi i ret, 
án quibus: vina.corrumpebantur,. .Obfer ryavit. tunc. 93: &OE 
haíce lagenas ab aqua: & Ápiritu.y yini plane non. peiearg logge; aua | 
autem fuit ratio. inis; acuius s Oo vitra itz muta sid Vues 


f 


H12.b5 


In alio i6 Tu L'iticheriitfon imde mor Mies 
experimenta coépilfe curi ofnfibus vitris, in quae ácidà vüinéialia. ] 
agere non potuerunt. Sed abfque dubio fiac-experirnenta cüm 
cwitris in groffiorem pulverem redátüs füere infütuta; longeenim 
alia fuiffet ratio, fi ea redegiffet i id pulverem itmpatijabiRetiin Wi. c 
diffet enim tunc, omnia, vitra.non ab. acidis modo, fed ab ipfa 
quoque aqua mutari, id | quod. per nonnulla tentamina d nim 
tuta, & iam exponenda, demoniíirare. poffüm. .. 


(e51U 


sumfi vafa) ex fáctitia feu liciciali pisi oliin quo-. ! 
Tum plerifque fyiritus acidi affervati. fuerant; abfque;vitri alte-. | 
£V ratione, | P, 


-— 


Experimenta, quibus probabiliter evinci poteft, yc. 109. 
ratione. Pellucida erant, immaculata & abfque colore. Sex 
| libras huius cryftalli, aqua calida ablutas & in pulverem reda£tas, 
| aguce remifcui,& cum ea coxi quc poft aliquod momentum 
quietis decantata & percolata fuit. ., Hoc aliquoties repetito, ob- 
tinui fübtiliffimum pulverem cryftallinum. Huius pulveris fic-- 
cati o&o uncias decoxi per plures horas in eadem aqua, qua ad 
jJavanda vaía ufus fueram, affundendo. femper aquam fervidam, 
at id refarciretur, .quod per evaporationem decefferat, Poit 
! longam deco&tionem percolátus liquor, colore gaudebat fuccini, 
| & fapore fubdulci. Poft fatis notabilem evaporationem, brun- 
| num.exhibuit colorem ad inftar cerevifize, cum forti odore lixi- 
|! viofo. ;; Kemixta cum acidis, fortiter efferbuit.. Quaedam gut- 
| mulae, inflillatze aquae fontanze, ex puteo regi Hofpitii militum 
3nvaldorum haufte, ftatim Selenitem demonftrabant. | Evapo- 
| ratus hic liquor; exhibuit quatuor drachmas falis alcalini fixi brun- 
| ni. . Materia refütans in filtro ponderabat feptem uncias & tres 


drachmas cum dimidia. . 


|^'*'Mdnifette apparet exinde; aquam agere poffe in vitrum. 
"Obiicere' equidem aliquis poffet, vafa ifta cryftallina, ad hoc ex- 
| perimentum adhibita, minus fe&te fuiffe comparata, & in illorum 
'Compofitiorie nimiam alcali fixi quantitatem latitaffe. ^ Verum fi 
óc effet, tunc vafa heec non folum ab aére mutari debuiffent, 
fed ab acidis quoque varis, in his lagenis contentis áttenuata 
fuiffent. Hoc vero cum non fit fa&tum, hinc patet, foli commi- 
qutioni in pulverem tenuiffimum adícribendum effe eventum hu- 
ius operationis, | 
4i» Sequens experimentum tagis adhuc praefentiam falis alca- 
lini fixi in pulverifata cryftallo demonftrabit, Sumantur duae 
ncize cryftalli, cum dimidia uncia falis ammoniaci depurati, hu- 
,me&etur heec maffa cum fpiritu vini, dabitque illa per deftilla- 
|tionem penetranüffumum fpiritum volatilem, & alcali voiatile 


concretum, 


8120» 
l' 


] 
' 


Ho 7-05 "Obferiatio XXPIL. reme 


| pof hancce cryftalli cum. aqua traftationem. téhtare vo s [ 
quid acida efficerent. . Noninutile autem fore iudicavi, ut, qu 
 comminutio inpulverem i in mortario ferreo fa£&ta fuerit adipe 
forte particulee ferreze ope magnetis prius fepararentür. "Quo 
fa&o trituravi huncce pulyerem cum aqua; fuper porphyrite, do- 
nec neque inter digitos afperitatem, neque inter dentes'aliquem ^ 
ftridorem Tnonftraret, fed inftar argillae compingi poffet.-- Poft- - 
quam fic comminuta & ficcata erat ryftallus, eam ponderavi, ne 
forte a porphyrite ei aliquid accefferit, eiufque pondus aüxerity- 
' fedlocoaugmenti potius decrementum ponderis obfervavi. : -Hu- 
ius pulveris fumfi quatuor drachmas, . quas retortae vitrece lori- - 
cati indidi, illifqaue unciam unam cum dimídia olei Vitrioli dlbifil. | 
mi adfudi, Poft deftillationem ad ficcitatem ufque continuatarft, 
& vaforum refrigerationem, retortze infudi tres uncias aquae de- | 
füllatee, . Hzec co&ta & percolata, liquorem exhibuit clarum, fine | 
colore, fed admodumacidum,  Superfurnoeva aporatà! haec aquá, - 
reliquit minuta filamenta, inftar filorum ferici? pulvis iÀ filtro 
refütans, elotus & ficcatus, XXXVI, grana. poi eris fui p 
dit... Aliam portionem huius. pulveris cryftalli. umfi, ad ii 
tuenda experimenta cum aliis acidis mineralibus, & quum tantum. 
attentus effem ad configurationem cryftallorum, ex variis 
mixtionibus oriundarum,. omilfa deftillat;one, decoftionem tar 
tum.per aliquod tempus, inflitui, .Fa&a.fic extra&tióne,, p 
aliquam. moram. liquorem. decantayi clarum. & pellucidum;.. qui 
poit. evaporationem fimiles, ut antea, preebuit spain acutas. 
& fila ferica referentes, aroco etii [! 
' £o mügis autem gilt d báticce configurationem ery-. 
"d quo certior'eram, puriffimá fuiffe adhibita acida. FÉO 
tum inde eft; ut non repeterem haec experimenta cum eodéth 
.vitro, fed nova inftitur cum vitro Gallico & variis fpeciebus «it | 
trorum pellücidorumr Hoà coloratorum. ""Hec'omnia eodem 
: modo, uti de cryftallo diximys, in pulverem reda£&ta & Cur áqua 


peritena; quibus probabiliter « evinci poteft, Cc. Y1x 


| cocta, femper exhibuerunt alcali fixum, fed minori quantitate. 
quam cryftallus. ^ Mixta cum fale ammoniaco, dederunt fub de- 
 ftillatione alcali volatile. Cum acidis, uti antea, tra€tata, cry- 
 ftallos fimiles acutas, ferica fila referentes, exhibuerunt. Haec 
falia non funt falia. fedativa; prout foriitan videri poffet, neque 
- diffolvuntur in fpiritu vinajcet cum eo coquantur, neque etiam 

Is flammam fpiritus vill accenfi moventur. 

' Haec acidorum proprietas, quod cum vulgari vitro falia ex- 
Wüibesit eiufdem configurationis, admoduni eft fingularis. Siin 
Borace terram affumas vitrefcibilem, quze negari utique nequit 5 ; 
mirum fane non videbitur, quod fub decompofitione boracis per 
varia acida, idem tamen femper oriatur fal fedativum. 
t0: Demonftrata fic mutatione & deconipofitione vitrorum per 
varia ja menftrua, hoc coronidis loco addendum eft, quod optimae 
motee vitra, ab aére mutari. poffint fecundum locorum conditio- 
nemi, inquibus eidem exponuntur, ... Exempla dabo.cuivis nota, 
Feneflrae ftabulorüm, typographeorum, nof ocomiorum, & prae. 
cipue feneftree conclavium, ubi vulner ati & fcorbutici in Hofpi- 
tio regio militum invalidorum degunt, hoc fatis fuperque demon- 
firant. -. Quod autem potiffimum attentionem meretur, funt con- 
€lavia nofocomiorun; quorum feneflree copiofis obfitae funt ma- 
€ulis albis, quae non nift verze funt incruítationes vitri, & eidem 
quaíiimpreffae videntur. Hsec vitra mundari nequeunt, nec ulli 
amplius ufui inferviunt, nifi ut denuo fundantur. Plurimi vitria- 
Br hac de caufa a me interrogati, idem mihi adfirmarunt. 


"Ex omnibus hifce experientiis fequitur, vitrunt, quod e 
Borice eduxi, quoad maximam: partem gaudere qualitatibus vi- 
tri vulgaris, utpote cuius poffidet pelluciditatem, fplendorem, 
& fragiiitatem, ab aére non mutabilem, & ad lampadem pro pi- 
&uris encaufticis ufitatum, ad modum vitri vulgaris tra&tari poteft, 
|. red concludo: Boraci re vera ineffe terram vitrefcibilem. 


. Parif is Halan; miffe d. 22. Jona. 1763.) 


E 
H 


OBSER- 


OBSERFATIO XXVI Trim 


Dn. D. DIONYSII van de: WYNPERSSE, - 
Obfervationes de Lapide mutabili, five Oculo Mundi. 


| ['* lapides naturales rarus eft, qui fingulari hac dote diftin- 
guitur, ut ficcus opacitatem, aqua hume&tatus plenam pellu- a. 


ciditatem, cum coloris etiam. mutatione, fpe&tatori offerat. - 


Benedi&us CEnUTUS, quo antiquiorem apud neminem diiquádi 3 


illius mentionem inveni, pag. 227. Mufei Calceolariaii, anno 1622. 

editi, fumma cum admiratione talem narrat a fe cohfpe&tum apud 
| Chriftopb. Fürlegerum, Norimbergenfem; Lapidis mutabilis nomen 
éi tribuentem. Similem vidit apud gemmarium quendam Joan: 


nes de LaET5 cut alium quoque mifit; Olaus WoRMiIUs, duos:pof- . - 


fidens, quorum unum ab Ottone Sperlingio, horti Hafnienfis Prae- 
fide, nomine Oculi Mundi acceperat*). Alium: poftea: Regis 

Societati Londinenfi oftendit Robert. BoyrEus, ut legimus apud 
CüAxrETONUM, pag. 4I. Jppendicis de varüs Foffilium generibus, 
adieCtee Exercitationibus de differentiis €. mominibus: animalium; tum 
apudipfum Bottguv, Tra&t-de ZAdamante in tenebris lucentey Opex- 
rum Tom E. p.i. 162.:& de Corporum folidoran porofitatey Cap. 6. 
in quo pofteriore loco, poft memoratam mirabilem gemmz&e mu- 


tationem, bic lapis, fübuücit Vir fümmus, quem perpauci eoru qui — 


de gemmis feribunt, defcribunt, rarus adeo-ac comparatw difficilis efL,, iut 
omuiaty que voluiffeij cica- eum experimenta faciendi. opportumitgs mibi 


defuerit. | "Tandem etiamrndr. CNOErFELIUS refert, in Epheme- | 
in Nat. Cur. viam L cnt LH. May Mak apud Gemmarium 1 


quern- 
e am Vide dito m LAETIUM 8$ VÉ Gnai: anno 1642. feciprocatás 


"& reliquis Wormii Epiftólisinfertas, Tom, II; pogts. 821; 328 : 


- Dein 7o, de Lat Lib, T. Cap. 18. Trad, de Gemmis, 6 Lapidib uf, 
JSVWS Lad nomini libro 4. B. Booru anno 1647. adiccli; denique Ql. 
Wonwn Mufeum Wormianum, anno x f, editum, pag. 18. 


Obférvationes de Lapide mutabili, five Oculo Mundi.- Y13 


quendam Polonum fe tres eiufmodi offendiife lapillos, QUOS "a- 
biles, vel Chameleontas, vel Polypos wünerales vocat, quorum unus 
adnexum adhuc filiceum habuerit, quod vuigo Quartz vocatur, 
finguli autem omnes notas verorum, & non fa&titiorum lapidum, 
 manifefto exhibuerunt. 


"Sicuti vero huius lapidis hiftoria, di&umque duplex nomen, 
Lapidis: nempe muutabilis. & Oculi Mundi,  preecedentis feculi vetu- 
-fiatem vix fuperare videtur; ita recentioribus etiam plurimis 
"ignotus velindi&tus manfit. Clariff. 7 ARGENVILLE, Ory&ologie 
' pag. 171. Edit. recent. ex aliis de eo locutus, mutationem de 
fola coloris alteratione accipit; neque fidit relatis Do&tiffimus 
Fr. Exi, BRüCKMANNUS, qui ante me inter lapilli mox defcriben- 
di poffefTores fuit, in EfpifLolis itinerariis, ubi inftru&iffimi Mufei 
- fui confpe&tum dedit, nufpiam fingularem eius mentionem fecit. 
1n Catalogo autem iftius Mufei, quem manu fcriptum habeo, poft 
 :eximii Viri obitum dicebatur Lapis ignotus vel Ozyx, vilique XVI. 
grofforum pretio venum proponebatur: quo nomine ad cele- 
brem virum, inter cuius reliquam poft fata fuppelle&tilem foffi- 
- Jem mihi ceffit, quique nec ipfe lapidis indolem obfervaffe vide- 

tur, tranfit, 


At reliquos Ory&ophilos, quos confulere mihi contigit, di- 

| B commemoratione huius rei vicit Joauzes HILL, qui, in 
JHiftory of Fofüs, pag. 468. novum genus lapidum conftituens 
bydropbanarim womine, huc Oculum Mundi, de quo agimus, tum 

..& Oculum Beli, PLiN10 iam di&tum & quadantenus eadem virtute 
preditum, retulit: neque illius pelluciditatem tantum in aqua, 

fed reliquam quoque conditionem, preffius delineavit, duorum . 

. fpeciminurmi confpe&tu adiutus.  A&um tamen mihi non videor 
a&turus, fi lapilli mei habitum, ab ha&tenus dictis differentem; 

2 - SEDET circa eum infituta; breviter exponam. 


ix. ^ 


"Figuram habet fuperius planam ,. oblongam, o&togonam; 
guias dimidio pollióe paullo maiori; fed latitudine per 
IVav. AG. Pbyf. Med. Jom. 1I]. b d unam 


r ; 


XI4 - ^ -Obfervatio XXVIII 


unam ferelineam minori. Inferior fuperficies multo minor eft, - 
lateribus nempe deorfum, (ut in gemmis elegantiee caufa fit) obli- | 


que detritis, (avec des facettes) adeoque polyedra. —Patet, figuram 


naturalem non amplius dignofci: quam vero inconftantem effe, - 
ut laudati Auttores memorie produnt, ita complura indicant, 
tam parum fuiffe diminutum lapidem figuramque mutatam, quam - 


ad conciliandam utcunque regularem neceffe effet. Neque ma- 
enitudine ulli alibi defcriptorum cedit. Politura fatis elegans eft. - 


Infculptum quoque nomen, litteris minoris moduli, LaPis 
MUTABILIS. | 


Colorem habet bene ficcus virefcentem, at immixto multo 


albo temperatum, neque ubivis perfe&te fimilem. Imo ab una - 
parte, in latere oblique verfus inferiora detrito, macula occur- . 


rit unice alba, eburnei coloris, triquetra, & plufquam linearis 


undique magnitudinis. Quee colorum, praefertim albi, varietas, : 
forte Onychis füfpicionem ante memoratam dedit; licet neque - 


venis, neque ftratis invicem diftin&torum. 


Durities eft fpatofam inter & fil'iceam media, ac deradi fe 


cultro, lima, coticula, fed difficilius, patitur. Partium ftru&u- - 
ram minime lamellarem vel teífellatam effe, tum aequabilis lapi- . 


dis facies oculo, etiam armato, oftendit; tum maxime fiffüra 
quadam, (quando füummopere pellucet, obfervanda;) fepara- 


tionem partium talem, qualis in fra&tura levi filicis aut vitri fit, - 


pre fe ferens. 


Nulla effervefcentiee figna a variis falibus, five politze fu- 
perficiei applicatis, five rafura afperee faCtee. —Ele&tricitatis ni- - 
hil apparuit per meram calefa&tionem, imo ne vel per frictionem. ' 
Pondus bilance innotefcebat r112 granorum. At notanda prae- | 


fertim gravitas fpecifica, quam, adhibita omni accuratione hydro- 


. ftatica & repetitis vicibus, fumtoque numero medio, reperi, effe 


ad aquam, ut 2048. ad 1000,  Quce gemmse levitas maiorem 


jam 


— MM — 


/— Obféroationes de Lapide mutabili, fioe Oculo Mundi. x1s 


| 
d 

iam porofitatem innuit. Aequabiliter tamen maffa compa&ta ap- 
| paret: neque ex ea, aquae impofita, per antliam -pnevmaticam 
, ullae bullae aéreee eliciuntur. Pori ergo, ficuti plurimi, ita fub- 
| tiliffimi erunt. Minor ea denfitas opinioni favere videtur, qua 
| CERvTUS, WonMiUs, & in Epiftola ad lormium LgrTIUS, Opali 
| fpeciem illum effe, iudicarunt.  Opalus certe, ut lucis & colo- 
| rum lufu, ita fpecifica etiam levitate a caeteris lapidibus notabi- 
| liter differt. Quippe talem ex Eybenftock clariff. MuscuEN- 
BROEKIUS, in 7Zbula pouderum [pecificorum,  Inftitutionibus . Pbyficis, 
nec non maiori Zstroduttioni in. Philofopbiam naturalem inferta, vix 
aqua duplo denfiorem refert: id quod propria experientia firma- 
re poffum, qui tamen alios Opalos multo graviores obfervavi. 
Quantumcunque autem ad heec velis attendere, omni reliquo 
habitu ab Opalo diverfus eft, quem defcribo, lapis; five opacus 
confideretur, five etiam pellucens. 


Nimirum opacus eft, quamdiu ficcus manet: gradu tamen 
per totam maífam non prorfus eequali:; Extremi enim & acutio- 
Yes margines aliquid diaphani exhibent; & fuperficies inferior 
.exparte, neque admodum profunde, femipellucida obfervatur. 
In hifce autem locis color plane viridis datur: ficut generatim, 
ibi & quo facies lapilli plus albet, ibi tanto minus lucem trans- 
mittit. 


Aquae quando immergitur, perfe&tediaphanus fit. Neque 
epus eft totum aqua mergere: fufficit dimidiam craffitiem, vel 
minorem, infra fuperficiem liquoris demittere. ^ Nafcente pellu- 
ciditate, omne album evanefcit, & color acquiritur lete, fatu- 
rate, & eequaliter viridis, fmaragdinus: .preeterquam quod lucem 
jnter & oculum detentus nonnihil ad flavum vergere videtur. 
.Excipi etiam locus debet, quemin ficco albo eburnei coloris effe, 
monui; quique, antea perfe&te opacus, nunc flavefcens & pel- 
lucidiffimum Succinum refert: cuius etiam refpe&tu lapis meus 
eum alibi defcriptis proxime convenit, a quibus ceteroqui viri- 
| P2  . ditate 

| 


CURA 


u6 — Olfroatio XXVIII. 


LN í ; NTMNCUREP . | 4 di : dd ; 
^ . ditate fua impenfe difcrepat. Idem praxtéréa locus hice, ut 
— qnaxime, ita reliquis partibus prius celeriufjue mutatur. —' | 


Aqua extra&us & deterfus lapis, fponte ad priftinam condi-: 
tionem revertitur: ita quidem, ut prius in eodem illo fenfiliore 
loco pun&um albicans opacum oriatur, fenfim creícens; deinin | 
aliis etiam tra&ibus, non femper 1ifdem neque eodem modo, ma-. 
culze la&efcentes nafcantur, totufque intus nebulofus fiat, quae - 
omnia paullatim augentur, & a partibus medis ad limbum qua- 
quaverfum extenduntur. | 1 


Non omnes lapides mutabiles zeque cito pellucidos evadere, 
allegata- Scriptorum loca indicant Meus, quando diu ficcus - 
fuit, vel etiam calore exficcatus eft, viginti quatuor horis circi-. | 
ter indiget. Ubi vero paucis modo ante diebus experimentum 
fuitinfitutum, promtius mutatur: cuius rei non obfcura fequens ^ 
eft ratio. | (o me 


Pellucidus fit eo, quod partes aquae, poros ingreffae & re-- 
plentes, radiis lucis ordinatum magis, quam in anfra&uofis alias ' 
cavitatibus fit, tranfitum praebent, Nec fimilibus hodie in re 
phyfica caremus obfervationibus multis; etii in lapide naturali | 
hoc raro obvium fit. "Vt adeoque hic non habuerit C: &u Tus, | 
unde relationi fuze de Sapphiro, per geftantis impudicitiam diffi- : 
lente, virefque medicatas & nitorem amittente, ex infolentiore : 
lapidis noftri alteratione, licet tunc minus cognita, fidem bene. 
praftreeret. Intrare aquam in gemmae corpus, pondus docuit, 
quod pellucidee erat 12: granorum. Poftquam vero, aéri ficco. 
reddita, maximam partem iam opacata erat, vixdum s; grani le- 

. «ior fa&a erat: indicio, lentius omnem reforptae aquae quanti- 
. tatem, etfi parvam, exire, quam pelluciditatem. - Unde, fi brevi 
poil denuo aquae immittitur, minori tempore requifitam ad pel« 
Tuciditatem copiam humoris adipifcitur. Simile pondefis aug- 
mentum, lentius iterum amittendum, in Box1ki gemma expertus 


Obfervationes de Lapide mutabili five Oculo Mundi. 1 yt 


eft Tounatban Gopb^RDpUs: quae ficca pendebat 5252 grana, poft 


- humeGationem fa&ta diaphana 6-24 grana *). 


Reditus ad. opacitatem longe citius incipit fieri, at lentius 
perficitur, quam tranfitusad pelluciditatem. ^ Intrahorzfpatium, 
vel ocyus, aqua exemtus lapis pun&a alba & opaca recuperare 

folet. Quo autem diutius in aqua heefit; vel crebrius;brevi in- 
tervallo experimentum repetitur; eo longiore tempore eget ad 
totam opacitatem fuam recipiendam, & fzepe aliquot dierum. 


- Quando tamen humorem imbibendo pellucidus fa&us iam eft, diu- 


turnior in illo mora neque cologem viridem dilutiorem reddit,, 
neque pondus augere pergit. Expofitus aliquando, poftquam 
diaphanus redditus, intenfo gelu, nihilo minus pedetentim, tar- 
dius licet, opacabatur. Notum fcilicet, ne ipfum quidem gelu 
exhalationem vaporum & exficcationem plane impedire. ' 


Calida aqua quando adhibetur, citius pellucet: fique refri- 
gerata iam aqua demum eximitur, tarde opacus fit. At, fi e 
fervida pellucens extrahitur, & protinus aéri frigido exponitur, 
velaquz potius frigidae immittiturs ilico non inodo opacatur in 
di&a fupra fenfiliori parte, fed per totam matfam intus innumera 
mox pun&ta opaca generantur, ita ut tu;bida hinc appareat: ca- 


lore fcilicet admodum cito fe cum exteriore fluido communican- 


. te, & partes humeé£tantis aquze potenter fecum avehente.. Quie 


x» 


mutatio tunc adeo vehemens eft, ut, fi vel ftatim aquae fervidae - 


, reddas, mora opus fit ad turbidam illam obícurationem diffi- 


pandam. ' 


TTentavi, fieretié mutatio citius, fi àb aqua, eui ficum la- 


 pidemimmittebam,;preffionem atmofphzere ope rnachinee Boylea- 


me auferrem, ac dein fua vi iterum irruere paterer, Sed, ut 


R.3 ablato. 


...*) Vide CiásieTosUM & Rovr£on locis fupta cit. collato tnaxime T, 


(0 Sram, Hiliery ef tbe Royal Society of Londen, p, 282. veríionis 
-" QGalliz, quam folam infpicere potui, | 


* 


n8. ^0 Obfrvatio XXVIL. 


ablato aére nullce bullce aéreze ex gemmae corpore proruperunt, 
ita per redditum prementis aéris impetum infinuatio aquae acce- 
lerata non fuit. 


Humore imbutus atque inde pellucens lapis aliquanto mol- 
lior mihiapparuit, cultroque facilius radendus. — 


Quum ha&tenus mera aqua, five pluvia, five putealis, ad- 
hibita fuiffet; hinc explorandum occepi, quomodo fe haberet, . 
 applicatis aliis liquoribus, tum puris, tum alia re impreegnatis. 

Aqua coccionella probe tin&ta non aliter lapidem affecit, 
quam pura5 neque quidquam eitis pigmenti poros ingreffum. 


Spiritus vini vulgaris pro aqua adhibitus, mox videbatur 
magis album reddere: dein fenfim pellucidum fecit, cum colore 
fmaragdino, omni albitudine expulfía.  Exficcatus priftinam for- 
mam recepit. Utraque tamen haec mutatio difficilius fic, len- 
tiufque proceffit, quam per blandam & inertem aquam. — Triduo 
quidem opus erat ad dandam pelluciditatem, me curante interea, 
ne fpiritus exhalatioze aquofior fieret. Neque tinCtura coccio- 
nelle, per vini fpiritum parata, lapidem ullatenus tinxit. 


Minimam aquae fortis guttulam fuperiori fuperficiei 1mpofut, 
alioque tempore & zlii loco guttulam olei VitriolD. A neutro 
acido efferveícentia vel erofio fa&ta. Utrumque poft aliquam. 
moram lapillo infinuatum evanefcebat; & oleum quidem Vitrioli 
cum macula pellucida flavefcente, fen(im iterum. opacata. Ab 
utroque relictze maculae albicantes; at parum profundae, & igna- 
fo vix a reliqua lapidis facie diftinguendee, preefertim poft repe-.- 
titas dein per meram aquam mutationes, quz in iis etiam locis 
eque bene, ac antea, fuccedebant. 


Plus valuitapplicatumalcalifixum. | Quando enim exiguam 
olei Tartari per deliquium guttulam impofueram, poftridieneque 
reforptam effe, neque maculam pellucidam genuiffe, deprehende- 
batur, fed verfus unum latus parumper fe diffuderat. Abfterfus 

: "Y tum 


- Obfervationes de Lapide mutabili, five Oculo Mundi. 119 


tum liquor, qui minime efficax videbatur, maculam itidem albi- 
cantem relinquebat. Lapillum tum denuo pura aquae commifi, 
& iam pellucenti modo calidam, modo frigidam, ,alternis vici 
busapplicui: utita, plus aquae imbibendo iterumque expellendo, 
elueretur quafi, & liberaretur ab ingreíTa materia falina maculis- 
que excitatis. . At deinceps, folito more fenfim opacitatem na- 
&us, etiam in locis acido affe&s, pellucere tamen ibi pergebat, 
ubi oleum Tartari impofitum fuerat, feque proferpendo extende- 
rat Quinneque mora, neque calore, neque creberrime repetitis 
per aquam humettationibus, pellucida ea particula (quae tamen 
' non tam profunda, ut tota lapidis craffities in ea diaphaná effet.) 
opacitati reftitui poterat, fervata etiam illic leeta viriditate abfque 
albi mixtura. Ut nullus dubitem, fi oleo Tartari gemmam mer- 
fifem, vel fi forte impofita eius portio fine abfterfione per lon- 
giorem moram tota intravifIet, pellucidam inde totam manfuram 
fuiffe. COE h | 
Cupidus vincende iftius pertinacia, mediae macule ifti 
pellucenti impofui minimam guttulam aquze fortis: fperansfore, 
ut heec cum alcali, quantulumcunque forte lapidi infinuatum ef- 
fet, congreífa, refiftentiam di&tam frangeret; vel avidus faltem 
obfervandi, quid confecuturum. Aqua fortis neutiquam per 
maculam ab oleo Tartari pellucidam fe diffudit: ubitamenimpo- 
fita erat, duabus horis intro reforpta fuit, & albicantem valde 
opacamque fedem fuam reddidit; ita ut macula ibi daretur alba, 
opaca, circulo viridi pellucido cin&ta. Deinceps aquae immiffüs 
lapis iterum pellucebat totus, parfque ab oleo tartari pellucida 
fervata vix a reliquo corpore diftinguebatur: fedíiccatusiterum 
idem phaenomenon maculz albz in circulo viridi exhibuit, abs- 
que ulla alterutrius diffufione, idque repetitis vicibus. 


Poftea, ad latus partis iftius pellucentis applicui exiguam 
portionem folutionis argenti: non fine quadam follicitudine, 
quum in aliis lapidibus mirificam in hoc liquore vim fe penetrandi, 

7 | - s d ultra- 


120 " s uS  Obfervatio XXVIIL- Ner ju 


ultraque fpem diffundendi & colorandi, expertus effem. At . 
neque ille per partem ab alcali affe&tam fe expandit, fed, inunum | 
latus parumper proferpens, intra horam ingreffus eft, maculam 
faciens ex albo leniter purpuream, cum fordibus quibufdam extra 

lapidem relictis & abftergendis, Neque haec macula mutationi- 
bus per aquam & füccedentem exficcationem ullatenus renite- . 
batur, * 


.. Dum itaque, non fpiritibus quidem acidis, attamen fale alca- 
ino, (quod, aque fitientiffimum, etiam huius ope facile eluen- 
dum dixiffes,) naturalis aptitudo lapidis ad enarratas mutationes . 
perditur; neutiquam oleis proprie di&s, ad congreffum cum 
aqua ineptis, gemmam humeGare volui, ne, fi forte per ea dia- 
phanus fieret, reditu ad opacitatem careret. Neque etiam, plu-. 
res in fuperficie alterationes maculafque generando, nativam fa- 
ciem lapidis deturpare volui. Aliquid enim femper de materia 
falina haerere, di&ta condocent: unde. forfitan fit, ut gunc, probe 
& diu ficcatus, pondus habeat 1132 granorum, 


Placuit tamen tentare adhuc alcohole concentratiore, neque 
operae pretium defuit. Etíi enim antea, vulgarem vini fpiritum E 
minus efficacem effe, obfervaveram: nunc tamen alcoholi im- 
merfus lapillus mox quidem intenfius albebat, praefertim in locis 
aqua forti antea tà&tis;. ut brevi poft, tum in hifce, tum ubi olim 
Vitrioli acidum fuit applicatum, pelluciditas coeperit nafci, pede- 
tentim latius progrediens, .fed omnium tardiffime iftam eburnei .: 
coloris partem mutans, quam alioqui ad mutationem per aquam 
fenfiliorem effe, vidimus. .: Intra 24. horas totus lapis, cum folita. — 
viriditate 1htenfa;" nullo ampiius albo: füperftite, diaphanus erat. . 
Extra&tus vero & deterfus, intra horam, itum in fenfiliori ea re- 
. gione, tum in omnibus pun&is, acido quodam olim exploratis, d 
maculas albiffimas & opaciffimas produxit, quae in reliquee maffze 3 
viriditate, pellucentiffima fmaragdina, fpe&taculum gratiffimüm — 
dabant. ' kt opacitas fapidi it rediit, utron totus evaderet'intüs * 

paul 


FO N 


l 


— / 


Obfervationes de Lapide mutabili, frve Oculo Mundi. yay 


paullatim nebulofus, ficuti alias poft humeétationem in aqua 
contingit ; fed candide ille macule per maffam pellu- 
cidiffimpam omni dire&ione maiores fierent, adeoque coi. 
rent, totamque pedetentim occuparent, id quod triduo de. 
mum plane peraétum fuit. Pellucidi vel fic manfere duétus, 
ab oleo tartari olim formati; non reducendi, ut videtur, ad 
opacitatem, nifi quatenus iis aqua fortis aliudve acidum obdu- 


— o —— 0 — n 


—— ——M—— ——— — — 


citur. 

|! .Aque nunc iterum immiffus lapis citius, quam alias folet, 
| pelluciditatem recuperavit, & quidem promtiffime in iifdem lo- 
| Cis, quibus antea adhibitum acidum, & in quz validius egiffe al- 
| cohol, modo notavimus. Aqua autem extractus confueto mo- 

| re obfcuratus eft, | | | 


| Facile quempiam opinio inceffet, Oculum Mundi minus ra- 
| ro inventum iri, fi attentius plures lapides naturales adhibito li- 
| quore explorarentur. Quod dum haud prafra&te negaverim, 
| ego tamen in plurimis cuiufvis generis fruftra periculum feci... 
Freibergenfem habeo lafpidem, opacum, viridem; fed mollem 
adeo, ut, marmor eífe, prius fufpicarer. At, preter clariff. 
! BRücKMANNI, e cuius Mufeo eft, auctoritatem, alia indicia Iafpi- 
| dem potius immaturum, vel lapidem forte arenarium, fed gra- 
, nulis minutiffimis & firmiffime compa&is conftantem, teftantur, 
|; Hunc, duritie lapidi deícripto fimilem, & a reliquis lapidibus vi-. 
| trefcentibus differentem, liquoribus aquofis, falinis, fpirituofis, 
aggreffus fum; at omnibus incaffum.  Affervo. globum candi- 
dum, .duritiei vere jafpideze, vel achatinze, plane opacum; cui 
variae olim macule per folutiones metallicas arte impreífae fue-: 
| re, e quibus una limbum undique notabili profunditate diapha- 
;num exhibet. Alias maculas ego. per folutiones argenti zeris- 
|quey;cum aliqua hic illic pelluciditate, in illo excitavi: puro 
| etiam nitri fpiritu, parvee.in fuperficie fiffuree applicato, diapha- 
| mam feci exiguam portionem. . At multum. baec abeunt ab eo, 
Nov. 48. Pbyf. Med. Tom.11I. Qu oo ss quod 


| 
| 
|* 
| 


Yo oui o Obfervatio XXIX. 


quod mera squa. in Lapide mutabili efficitur; neque i fponte adi [ 
opacitaten redeunt. 
(Groninga Halam miffa d. 12. Mart. 1763. 


OBSERVATIO XXIX. 
Dn. OTTON. FRIDER. MYLLERI. 


Fnuneratio ac Defcriptio Libellularum y d Fri- . 
^ dricbsdalenfis. *) | 


Hess naturali horis fubfecivis per duo luftra intento, no-. | 
| viffime in colle&iione & inveftigatione Oeconomie Infe- 
torum preter alia nova, vel minus cognita, maior numerus | 
Libellularum obtigit, quam qui huc uíque notus eft, veli in Syfte- 
 miate Viri de ré phyfica optime meriti reperitur, Ala vero . 
Phyfices parte toturi meum otium occupatte, tantum temporis" 
. nondum his impendere licuit, quantum ad ftabiliendum fpecies 
notandafque. veras varietates mihi fatis effet. X Utriufque fexus . 
in coitu deprehenfio, quz ad evitandam fpecierum augmentatio- - 
nem non parum confert, mihi quidem in plerifque contigit: & 
qualibet fpecie & varietate rion modo individuum vidi, & exami-' 
navi, gregem vero offendi, earumque exemplaria fervo; de na- — 
tura tamen eiufque varietatibus non eft, quod auda&ter pronun-- 
ciem. Quid, quod! e patria ad exteros peregre profeCturus, 
mallem meam qualemcunque publici iuris facere, quam ulterio- 
rem incertam exfpe&tare inquifitionem. ' En* igitur animalium — 
maxime voracium duodeviginti variétates, duodecimque novas : 
fpecies. Oeconomiam, metamorphofin, qualitates harum qui 
defiderat, celeberrimos Viros, M "orga &c. 3 quo r 
rum po veras peo d meg UE 


Bip LIBEL- r 

| * EA Predium, vix raid lapides Hifiin diigk,: Excellentiffimz, &: 1 
EN Illuflriffime Cornitiffz a ScHuris, natz a MozsTING; hiftoriz nae 
turalis cültricis, fdutricifque benigniffimz. 


P Fonumeratio ac Deftripiio Libellularum apvi Egc. :. ya. 
Mite sur o- TIBELLVLA 


 Jafe&orum Methodi Lineane Ordinis quarti ml rinunt. 
- Charadl: gen, Os maxillofum, antennze thorace breviores, ale ex- 
. tenía. .Cauda particulis hamofo-foliaceis, | — | 
1) LIBELLULA quadrimaculata alis pofticis bafi omnibus medio 
-ou. antico rhacula nigricante. :«Faun. Svet.. 14.59, Edit. 1161. 
Rar. lif. 72.1. 3. Libella maxima abdomine longo tenui 
too devi viridi fplendente, ad initium & finem intunmefcente. 
| Defcriptio LINNAEI bene in noftram quadrat; puntium vero mar- 
- gitale medium vix mota. bvic fpeciei effentialis effe pote, vifi fequen- 
tes meras effe varietates doceret experientia futura. He omnes, 
es duas varietátes. Jubbofui, nobis valde frequentes, cum LixNAE: 


- —— dn Faüun, Suec. rarior dicatur. 
"« Libellula macula alarum marginali media umbratíca; oculis 
fex punttatis, 


Oculi fufci funt, &$ in quovis punta tria flava. 
f Libellula macula alarum marginali media nebulofa. 
JDEscR. Loco macule confpicitur nulecula obfcura. 
Oculi fufco-virides. — Abdomen pellucidum, flavum, fubtus latius, 
y Libellula macula alarum marginali media ocellata. 
290 3 Prope: maculam bajeos inferiorum alarum nigram & videtur puutum 
x ecellatum. 
.. € Libellula macula alarum marginali media duplicata: abdo- 
| mine eequali. 


.» Libellula macula alarum marginali RiOdid duphcad. & pun- 
pua Gata: abdomine attenuato. 
* a E bafis € apex abdominis equali latitudine; in ceteris abdomex 


or:  attenuatum ex lato principio. Im É cauda diphylla uti in Lix- 
ONAEI, im ceteris Lücuiipe »cAipar fes Dieu RoEsE- 
^OLIUUM.C 


&29c:C ; É Q 2 | $, LisEr- 


UL 4 


[14 ^o cos Obfervatio: XXIX. - x 


» LfntLULA furstoleta alis albis bafi viget marginali Iu 
. tels. Faun. Svec. 1460. Libellula alis albis bafi luteis. 
p: borax see ix miger, totus wero flavus curvativiculis: rope ?t- : 
" des-igris. - Frons flasa, mon oirefcens:. oculi femi- virides, femi- - 
arr Macula iuferiorum lutea quadruplo major macula Taper 
sum alarum. — (Nulla macula alarum media, » 1 

278) Libellula alis albis, bafi faculaque : marginali media fupe. | 


TT riorum alarum luteis; « ^ c € 3 
41 7*) Libellula alis xem bafi fhaculaque mar ginal n. omnium : 
luteis. .^ 34 uv vA 


-059) LISELLULA sulgatá 1s ibis corpore fafco cauda dimplii [ 
uoc Fauns Suc 1461.5 705 1 
CRat. nfetl: 49. v. 6. Libella radit) dbiüdminie dvo angu. | 
fiore, nullis ad radicéti alarum maculis fufcis. — [ 

6023). ÉIBEELUEA rübitimda alis tártum pofticis bafi nigricantibus: | 
macula marginali ferruginea. — Faus; Svec. 1462. . "X. 

Q Libellula alis tantum decer bafi nigricantibus: macula 
margimali atra; i. 1 c tsi d | 

Huic in dor[o abdominis ecd wn fubr«e, quatuor luicdi; MENS 

. tres obfolete, quarta fplendida. s 

Hec quoque mas fuit, &.cum altera, Julgatis. «edil 

283- ListiLulLa deprdf alis. ba(i, nigricantibus, audisse de- 
preffo lanceolato, lateribus flavefcente, . Faun. Svec.- 

1463. MornaG, Arcbetyp. Part. 3. T, 3. a 
RorsEL Inf. 2. aqu. tàb. 6. f. 4. 'RAr. Inf. 49. i  Libella 

, maxima, abdomine breviore latioreque flavo. 

2s LisElLuLaA vwlgatiffima thorace ftrigis o&o flavicantibus. 

^ Faun. Suec. 14.64. SwaMMEnD. Hill, Inf. T..8. f. 6. E 

E LisgLLULA cancellata alis bafi immaculatis, abdomine dorfo 
lateribufque interrupte luteis. . Fawn, Svec. 1465. P 

(8 Libellula alis irri punto marginali nigro. 4; 


Po 


€ $0o- Drsca. 


" * " - 


E — Enumeratio a£ :Diftripti Libellularum agri €: ; 


p». . Descr. Facies nigra, tborax miger, birfutus, latere wie 
due linee quatuorque. punta: Julpbiew, Jubtus tria Monta ti t 
| tgulirió: Frons & os migrum, lieola- lutea: interinedia, da | 
a men breve, nigrum.bafi fupra flavum. | | 
5 LiszLLuLA enea viridi inaurata alis pallidis, petibus nigris, 
« - Faun. Svec; 1466... RoEsRr. Inf. 2. equ. T. F. f. 2. Rar. 
«deli t ie 49, 3: Libella maxima, abdomine: longo, tenui, 
;: eevis: viridi-fplendente, ad, initium & finem iütumes. 
cente. d 


! T LisELLurA quadrifafciatas thoracis. /'1abesibia lineis quátüor 
sos Lr Iüuteiss, abdomine longo cylindraceo. | 


gio 


Species, an varietates? . 


eau. PE "qiseliata giindis lis glattefcentibüs; thoracis lineis qua- 
"tuor flavis.  Faun. Svec. 1467. 


B Libeltula Jfoceles: alis. albentibus : Tice Eh fufco, . 


zs & Us rbafi dorfi triangaló flavo. ' : 
idm . Z6 in mare albida, inferiores quidem ad. hf n incirsatam lutes- 
A09: S ppntel, "in femina: al^ onmes Jubflasefcentes.. Linee tboracis la- 


- terales obfoleto - flaoe. 


galbellula rufa alis plbentbus: abdomine rüfo-fufco, ba(i 
Es "dor fexlineata. ^ | 
Ala tote albide, minime ad bain hitefentes, puntum marginale 
vary U' quum." Bafit dorfi LEHEVNE loco trianguli fex lineis dec 
inéqualibus notata. | 
: : Libellula ocellata. alis albentibus: abdomine pulchre varie- 
gato. 


" DxscnipT,- Facies fufca, foni variegata; larini bütflem ar- 
-ginale lutefcens, — Ocali fufci. — Thorax" fubfufcus , birfatus, utringue 
;ineis duabus latis flavo - viventibus. - Abdomen prope bafm rotundatum, 
- eraffum, maculis ineifué diser ficoloribus...—.. In tribus prioribus .avticulis 
cup ponen Julpouree, fecunda &S:tertia pun&ulo nigro notatis; in 
Enni (r1 Q 3 reliquis 


LM 


veliquis macule late albe]centes.  Ligamenta articulorum migra, —Su- — 
gra ligamentum quodcunque a tergo: due macule flave, oculorum inftar. | 
lineola nigra cintle ;. be ad caudam fenfim dinmminuumtur &? albefeunt, im — 
medio cuju[vis articuli linea tranfeer[alis nigtày cui adjunt. [Vrie due fla-.— 
ve, dbdomen fubtus fufcum, linea intermedia nigricante, «5 1 
1 Libellula nobilis alis fulvefcentibus: abdomine rufo-fufco, | 
prope bafin attenuato:: maculis lateralibus albo-cceruleis, : 

(Rar. if, 49, 7. Libella máxima, abdomine longo tenmiori, : 

alis fulvefcentibus, 
"RossEL. Jf e. aquo TOj.fo4o 007070 0097 (e 
[n vivis nulli pulchritudine Jenaa; morte vero macule scri 

! lee evanefcunt, I 3; 
.; d: Libellula plebeia alis fulvefcentibus: abdomine rufo- fufco | 
bafi craffo. | 
DrscRiPT, Caput nigro - fufcum ; frons lutea. Thorax rufo-fufcus 1 
lineis lateralibus 4 flavis; abdomen nigrius novem conftans articu- 
lis a bafi ad. apicem decrefcentibus, .. Latere cuiufvis articuli facit j 
lineola nigra cum bafi angulum, cui includitur macula. cerulefcens— 

| goft mortem lutea. — Abdomen. fubtus, uti &3 ligamenta articulo- — 


Tum picea, — | 
&, v. d. facile crederem veras Libellularum (Genes s prae rj 
cedentibus diverfas,  . N 


10) LisELLULA forcipata: thorace nigro: chara&&eribus varis | 
flavefcentibus. — Fawn. Svec, 1469. X 
RorsEL. Juf. aqu, T. 5. f. 34 4. Ir | 

- Tnier majores facies atra, lugubris, — Thoraci antico M nigrum, — 
Defcriptio celeberr. LYNN AE: quidem iufIa ; | obfervatiunculam tamea | 
addere liceat, — Proprium buic eft abfentia membrane alarum infe- 
riorum acceforia, & in maris latere. [ecundi articuli abdominis. 

| prope maculam Iuteam, auricula lutea proftans, 
Primo Iunii in arvis frequens. cw E 
EUN 11) Lmmp- — 


Enumeratio ac Deftriptio Libellilarum agri 9c. Yam 
11) LisEtLUuLAFr idrichsdalenfis alis buf nigricantibus, abdomi- 
ne depreffo cceruleo. 


Rar. 4f. 140, 2. Libella maxima abdomine breviore & 
;.craffiore latioreque coeruleo. 
ROESEL. Inf, àqu. 1:72. 1.3 
Mene Iunio grex barum abus, poft Solffitiam nda NL. 
- de nigre bafeos alarum. flavo permixte. — Puntlum marginale 
— migrum.. WorscLI Libella differt a.toftra suaculis lateralibus ab- 
- «dominis flavis, quce mibi in mulla vife ; barum loco vero macule de- 
- preffee pallidiores reliquo abdominis. 


12) LisELTULA cyarea alis hyalinis, puntto mis nigro: 
lineis fex thoracis luteo - virentibus. 
- RozsEL. Inf, aquat. t. a. f. 2- 
^3: Medio Septembris, roa | 
DzrscRiPT. É maximus. Frons fulphurea, linea tranfver[a Visa ; 
prope ba[im punta duo excavata migra. — Oculi cyanei. .— Thorax 
fufcus utrinque, & antice duabus lineis tranfoerjalibus fulphureis. 
—— "Alis color Tridis, taculaque marginalis nigra. — Pedes toti aterri- 
mi, Abdomen cylindricum bafim verfus attenuatum; dor[um nigro, 
s teyaneo, "fufco, luteoque variegatum, — Articulus tboraci proxintus 
fufcus,. utrinque maculis. 4. fulphureis ; antice €3 poflice linea lata 
cyanea, culus in medio tres fHrie, fitu. triangulari interrupto lu- 
tefcunt. Sequentes q. articuli nigri maculis lateralibus ceruleis, 
-« dorfalibus cyaneis, lineolifque albidis... Subtus fufcum. .: 


| 2 LisELLULA Hafnienfis, alarum linea marginali aurea: tho- 
racis lateribus faíciis fex: abdomine lineis punétifque 
luteis. 
- anter raiores.: ur AE 
 Descuur. Os nigro luteogue ESGBRÉN | - Oculi pallentes; — Thorax 
-"antice: tomentofas, fufcus bafi: duabus. inaculis. luteis ; utrinque 


LS tres ' fafrie oblique - lites totidemque alternantes linee. migre. 
s.d Ale 


T. d 
H 


23. op coc Obfercaro XXIX s ioo 
Allie bafi E? fuperiori margine auree. — Pedes Wigri. Atdcem 
 Tüigrum. — Dor[o cuiufois articuli antice &. linee interrupte, po[ti- 
^'-ece 2, puti&la, lateribus fafcia longitudinalis interrupta lutea. .-.— 
14) LisrrruLA fratenfi; alis hyalinis: thorace fafciis tribus 
fuícis, o&to virentibus, 
Menfe Iunio. 


DzEscgreT. Frons flaoa. — Oculi cyanei. "Thorax bir[utus dorfo 
fafcüs a. flavo - virentibus, 3. caftaneis, bafi lateralium lineola in- it- 

, ferius macula flava; lateri cuique tboracis 3. fajcie flavo - viren- 
te5, lineis 2. migris feparate.. . Pedes vigri. — Ale byaline macula 
marginali [ubfu[ca vix. diflinguenda, | dbdomen: Migvum, cuique 
articulo lineole tranfcerfee 2, [ub quibus 2, latereque 3. macule 
ciruleo - virentes, 


| 
1 


| 
-—-———-———————J  qmr— — 


15) LIBELLULA fanguinea, alis hyalinis, pun&o marginali fer- 
*. rugineo: abdomine fanguineo. 
RoEsErL, Inf. aquet. T. 8. f. 4. 
DrscniPT. Facies fanguinea, frons fufca. Thorax bir[utus, fuper- 
ne fufcus, latere luteo - rubens. Dorfum abdominis totum fees 
sewn, 2. ultimis articulis lineola nigra, 


16) LIBELLULA variegata alis hyalinis, pun&to marginali fers 
rugineo: abdomine flavo rubeoque variegato. 
RozskL. Inf. aqu. T. 2. f. 2. 

Dzscn. Precedenti fimilis, fed maior, differt pun&lo moria fiavo- 
vubestes pedibufque fuperne luteis. Nec varietas ; facies enim di- 
ve ja gregenique utviufque fpeciei diver[am [epe offendi; ac ufriws- —- 
(ue fexus individua po[fideo, «| cdbdomen in. fumina eraffius fiavius- | 

| que eft. 
17) LisELLULA rubra alis pofticis bafi lata macula. flavefcenti- 3 
bus: thorace.abdomineque rubro. ... 1 

DEscnareT. Tborax:birfatus obfolete. rubet, lateribus linee 4. five, E] 
Pedes nigri; fuperiores ale bafi vix:flave, inferiores flaoiffrme: — 

d punciuns 


MZ 


Enumeratio ac Defcriptio Libellularum agri 9c. a9 


(puutium targitiale Jerrugineum, Abdomen vubrum, — fubtus 
wigvum. —-— 

18) LIBELLULA frenent alis albis: qoia abdomineque 

.. [uteo. ' 
Rosskr. Pf. aqu. T. 8. f. 3. 

' DEsca. 4lebafivixlutee; puntum marginale migricans, — Tborax 
abdomenque luteum, fubtus sügrum, latere linea longitudinalis in- 
terrupta vigra. 

- E£9- LIBELLULA friedra, alis omnibus bafi flavis, pun&to age 

nali nigro; abdomine triangulari, 
Q) Libellula alis pofücis baíi flavis, abdomine Grlángulari 
4) Libellula alis nullis bafi flavis, abdomine triangulari. 
 DEsCm. Jimena eft, minor reliquis. — Tborax viridi luteoque varte- 

- gatus. Pedes migri, —/fbdowen breve dorfo acutum nigrum, ma- 

too culis flavis, — 

20) LisELLULA fulva alis bafi fulvefcentibus: t ut abdo. 

— '  qmineque fulvo, - 

/Descure. Tota fulva. — Frons fcil. thorax, abdomen, feiisra prio. . 
Ta. Oculi ex parte fafci, virenteque. — Bafis alarum, cum nigre- 
Aline quadam, €3 cofla marginalis fulva; puntlum marginale vig- 
Tum, Pedes po[teriores £9 tibie anteriorum migre. — In abdomine 

cvs linee marginales € macula doríalis, que apicem verfus augetur, 

E nigra, Fiemina differt nubecula vigricante in. apice omnium ala- 
mum. 

; 21) LIBELLULA alobulata alis hyalinis: pun&to marginali abdo- 

^" - mineque luteo- fufco. 

- * Rosrsrr. Jf. aqu. T. 8. f. 5. | 
Dtsch. Faciesfufca, — Oculi virides, ^ Thorax bir[utus, faperne 2; 

— latere 3. lineolis albidis, — Cuivis articulo abdominis lineola vigva ; 
— fubtus abdomen verre eed Cauda dipbylla, globulo affiden- 

^ te fufco. | dL 

Nov A6. Pbyf. Med. Ton. III. R 22) LiBEL- 


qm 09 o Olfratio- SNC ns wn" 
22) Miei diues alis albidis,; pun&o marginal utes 3 


cente: lineis thoracis quae coeruleis. 
*»;- Medio Septembris... | NUI e C | 

Drscn. Facies fufca, albo TR Aag Oculi ffi. | Thorax ic faftus | 
 — lineis utrique 2. albo-cevuleis. *. Pedes nigro-fufci, fquamula ad. 
osse bafin pofteriorum alba. Abdomen cylindricum, fufco, albo, nigro- | 
que mire mixtum, fubtus fufcum. 


43) LIBELLULA virgo alis ere&tis coloratis. — Fawn. Soec. 1470. ! 


s) Rar Jf. 50, 11. | Libella media corpore e dee 
lefcente, alis fulvefcentibus abfque maculis. 


Hornac. Zrcbetyp. Part. 2. T: 9... | 
2) Libellula corpore viridi-coceruleo : alis abfufeiss ;pun- - 
&o marginali albo. 
RossEL. nf. aqu. T: 9. f. 6. "Horuac. Arcietyp. 11. - 
4 ) Libellula corpore fericeo nitido; alis nete a 
macula nigra. : 


Rar. Lj.5o.9. Libella media, corpore partím vici- | 
di, partim coeruleo, alis media parte maculis audi | 
pliffimis e coeruleo nigricantibus. | 
RocsEL. Jauf. aquat. T. 9. f. 7. nu tad 
| Hormwac. 4frcbetyp. Part, 3. T6... i ! 
. 24) LisELLULA puella, alis ere&is'hyalinis. — Faum. — 7r. T 
! RorsEr. Juf. aquat. 7T. 10. 8 T: 1. | 
«) Libellula corpore fericeo: alis pun&to marginali fufco, 
[3 "NE Corpore inearnato ; . alis pun&o marginali Ü 
co. H 
Rar. Lj. 140, a. Libella minor corpore purpureo- | 
rubente. | 
y) Libellula corpore fericeo: alis pun&to marginali nigro, 
Rar. Zaf. 149; I, Libella minor, corpore lucideogenleo, » 
4) Libe- | 


- ae — 


Enumeratio ac Deftriptio Libellularum agri &c. 131 

(4) Libellula corpore ceeruleo Cinereoque alterno: alis 
ri pun&o marginali nigro. — 

rf $9 "Libellula corpore fufco nigroque akerno: alis puntto 

. marginali | albo. di 

"i arr Ta. oe ale byalina nitide ; pinithum marginale album, lu-- 

: T E quini obver fum modo confpicitur. — Frons wigra. — Caput €9 oculi 

rn fh icis. bi in extremütate tboraci proxima puntüs ovalibus fufcis 

Im : notati, « borax. luteo - - ffc us, lineis longitudinalibus tribüu 

EDS. escam : 


"ge "CHaftió alin mif d. 4: Maii fis 
OBSERVFVATIO XXX. .. 
Dn. M. BAETHASAR. SPRENGERI. 
— Perdix a formicis exclufa.- 


er 
quo Gallorum illuftris Dn. 2e REAUMUm, cum infigni Phyfi- 
A44. ces incremento, €o devenit, ut gallinze vices gerat, & ova 
Brcludar arte fua non minor semulatio Germaniam illuftrat. - 
Apüd nos animalia, antiquitus ob fagacitatem & induflriam ce- 
"Jebrata ;. formice; nuper idem experimentum feliciter in fuis 
-domicilüs repetierunt. Illuftris Naturae Curioforum Academia 
. eegre non feret, fi hanc Obfervationem cum fuis :circumftantiis 
.defcribam, eiufque -perfpicaciffimo Domino Prefidi tradam. 
.Menfe Iulio, & quidem eius die XX. anni preeteriti Princeps 
-'Hohenzollerano-Hechingenfis iuffit foenum in (uis pratis demeti. 
.Cum parens meus, Infpe&tor rerum Cameralium, intereffet, me. 
. que comitem elfe vellet, accidit, ut prope pagum Sickingan,, ru- 
- ticus, ..Dacker nominatus, falcato meíforio inftrumento,  ( Sezfe) 
tumulum, quem formica ad domicilium ibi exítruendum exalta- 
verant, divideret i incautus, Acceffi invitatus ruflici exfecratio- 
nibus, & ad tempus fallendum penitius conftitui perluftrare ani- 
NU R 2 malcu- 


Ld : t , , - . 


* 


132 ves sucifileecit XXX. een 


malculorum domicilium; cum in medio tumuli invenirem ovum | 
Perdicis, quod calebat, & obícurius videbatur Solis obverfum 
radüs.  Aperui, & mirabundus ibi intuitus fum pullum. vivum. 
& bene formatum, qui ad fummum intra biduum car: libe- : 
randusnaturaliterfuilfet. Tentavi orphanum enutrire; fed hunc : 
terris oftenderunt tantum fata, nec ultra effe fivermnt; mortuus | 
enim eft pullus intra duas horas, cum dolore nutriti. Heec eft 
obfervatio; quo cafü autem ovum tumulo fit ingeftum, nefcio. - 
Tn prato & adiacentibus non erant nidi alicuius veftigia, quae fol- 
licite quzerebam; necillo tempore, cum inciperent gramen de. 
metere, vidimusin iftaregione perdicem. . .Defino, nenimis pro» - 
lixo illud occinatur: | 

Maxima de INibilo nafcitur bifteria, ^ A 


(Gottinga Halam miffa d. 5. Maii) V6g.. 
! OBSERVFATIO-XXXL 
Dn. D. JOHANN GOTTLIEB SCHAEFFER.- 


Singularia quedam circa F'ariolas naturales & in- : 
fitivas notata. 


n Variolis ab anno 1762. menfe Maio ad menfem Februarium 
ufque 1753. epidemiee partim malignioris, partim benigai, | 
ris indolis Ratisbonee graffatis, obíervavi: 1 


1,) nec aérem temperatum, vel calidum, vel frigidum, nec ' 
ficcum vel humidum, hunc morbum auxiffe, aut imminuiffe, 
neque in peiorem aut meliorem ftatum conieciífle variolis . 
laborantes, qui curze mee fuerunt traditi, quorumque nu- 
merus ad :30. excrevit. Ex his ! 5. € vita difcefferunt, &- 
fine difcrimme tempeftatis, potius iuxta qualitatem corpo- | 
ris, temperarrentum & regimen, mox variolas difcretas vel 

Y vp mox confluentes & malignas experti fuerunt. —— 


2.) De- 


—" B 


cct ngularia quaedam circa Fariolas naturales Ec. -135 


22) Deprehendi, miafma feu virus variolofum, fyrupo Viola- 
rum curatius examinatum, nec alcalice, nec acidze naturae, 
itaut, mea quidem fententia, peculiarem & vix Seocim 
.. morbi huius indolem fupponere cogar. 


o») Expertus fum in 4. infantibus, diverfze cetatis & fexus, 
Generofiffimae prolis L. B. de Schwartzenau, Legati Comi- 
tialis, quam egregie variolarum inoculatio, prz curatione 

fpontanearum, fe commendaverit, & nullus dubito, quin 

. curatio variolarum per infitionem tamquam optima & fatis 

. Certa tutaque fit habenda. 


CRatisbona Halanm iffa d. 7. Maii 17623.) 
OBSERVATIO XXXIIL 


Da.D. JOANN.CHRISTIAN. HILDEBRAND. 


 Gauglii curatio, adfridu offis animalis demortui 


obtinenda. 


| Mist: & effe&us fzepius in humano contingere corpore, 


quorum rationem modumque fiendi nec medentium per- 


fpicaciffimus, nec philofophantium princeps, exacte cognofcere, 


multo minus diftin&e explicare poteft, attenta fatis fuperque do- 
cere videtur experientia. Scio equidem, recentiorum perplu- 


- ges occultas Veterum qualitates rifui habere, eorumque infcitiam 


fatis gravem exinde deducere; fed probe etiam (cio, plures neo- 


'"tericorum demonfítrationes cum occultis Veterum qualitatibus 


pari ambulare paffü, eademque fere illos oberrare chorda. —No- 
lo iam de mirificis, quos quaedam intus adfümta remedia produ- 


cunt, differere effe&tibus; ad eas tantum refpicere placet muta- 
tiones fatis miras, quas corpora quaedam aliena per externum 


- folummodo atta&tum in roftro corpore efficere poffunt. Inter 
' alia referri huc meretur Gangliorum curatio attattu corporis 


KR 3 pese 


E 


"134 "^" " '" Olfroatio xum Vedan: : 


- peregrini obtinenda. ^ Celeberrimus Dn. D. Rüdiger Bridéricus 

OvELGüN, vovor. A&or. INat. Curiof. Tom. YI. Obfervat. XLIII. pag. 
162. de experimento, dum Ganglion ta&u manus mortuze cura- 
- tum allegat, dubius haeret, illudque ulteriori committit experien- - 


tice; hanc ob cauffam ea, quze experientia de fucceffu. curatio- - 


nis Ganglii, ta&tu offis animalis demortui obtinendae, me docuit, 2 


publici iuris facere operae pretium duxi. - 


Virgo nobilis, zetatis X. annorum, ex improvifo in medio 
offis humeri dextri Ganglion accepit, quod, in dies augmenta 
capiens, intra dimidii anni fpatium magnitudinem - ovi columbini- 
acquifivit, magnamque deformitatem, oculis externe confpi- 


ciendam, virgini intulit alias formofiffimae — Mater huius virgi- . 
nis de filia admodum follicita, poftquam multa fine fucceffu ten- 
taífet; tandem confilium a quodam accepit fequens | 

A aea 


ut filiam per IV. hebdomades ante ortum & poft fol 
ad locum feparatum, ubi animalibus demortuis pelles detrah 


tur, deportandam, ibique fruftulo offis Ganglium cruciatim vA E! 
gendum leniterque fricandum curaret, hac obfervata regula, ut | 
os in eundem, quo iacuiffet, locum, fine ulla fitus. deprehefifi | 
mutatione, reponeretur, & eodem, nec alio offe, ta&us Gan- - 
.glii poftmodum eadem ratione continuaretur, cavendo; nefiim, 
-pera&ta curatione, perlongum temporis fpatium ad eundem ac- - 
-cederetlocum. . Mater, obfequium dato praeftans confilio, filiam . 
per IV. hebdomades ad locum brevi ante defcriptum deportan- | 
-dam & Ganglium humeri offe tali tangendum curavit, quibus | 
'pera&is Ganglium in dies decrevit, & intra anni quadrantem " 


penitus, fine ullo reftitante eius veftigio, evanuit. 


Miratus fum egregium hunc effe&um, & fciendi cupidus, 
.an in aliis idem. eveniret fucceffus, occafionem mihi fuppedita- ' 
.vit virgo, illuítri ftemmate prognata, experimentum. hoc reite-. 
randi. Drefda huc acceffit virgo nobilis, setatis XVI. annorum, 
cuius dextram manum Ganglium, magnitudine ovi columbini,. 


medio- 


L4 


Ganglii curatio, adfri&tu offis animalis demortui 9c. 135 
medio in carpo exiftens, maxime deformem reddebat, quam ea 
propter chirotheca teCtam fervare cogebatur. Interrogatus, an 
remedia Gangliis abigendis idonea mihi nota effent, confueta ex- 
pofui praefidia, praecipue fri&tiones fortes reiteratas, & impofi- 
tionem lamellae plumbeae; ea omnia vero fruftra hic in ufum 
vocata effe mox expertus fum. X Menífee affidens mater illius vir- 
ginis, Ganglio liberatae, curationem huius adeo deformis tumo-. 
ris illico in fe fufcepit, dando idem huic virgini, quod propriae 
profuerat filiae, confilium. | Taedio deformitatis & confilii novi- 
tate pefmota virgo nobilis, defiderio flagrabat infigni, experi- 
mentum hoc inftituendi, quod etiam brevi poft fufcepit, admi- 
rando fane cum effectu, fiquidem Ganglium hoc deforme fenfim 
fenfimque decrevit, &, nullo alio adhibito remedio, intra fpa- 
fium quadrantis anni in totum evanuit. Anno elapfo virgo illa 
huc rediens, fammifque datum confilium extollens laudibus, ma- 
num mihi oftendit, in cuius carpo ne minimum Ganglii defor- 
mis, quod adeo moleftum & magnum fuerat, veftigium inveni- - 
re, multo minus confpicere potui. 


00 0OBSERVATIO XXXIIL 
Dn.D. JOANN.CHRISTIAN.HILDEBRAND. 


Syncope aut [opor Cricetorum per plures cctifi- 
- muans menfes, fime putredinis labe € vitae difpendio. 


"A danimalia, fapientiee divinee vefügiorum pleniffima, & exin- 

[ X derotatu admodum digna, Cricetos, qui germanico idioma-- 
te Ham[ter vocantur, referendos effe, attenta eórum confidera- 
tio evincit, Animalcula heec, apum & formicarum aemula, dum 
seftate non falum vi&tum colligunt, fed etiam magnam eiufdem 
quantitatem ad ufus reponunt futuros, fpeciem Glirrum maiorum 
agrefuum conftituunt, & ruri füb terra degunt. | Coloregaudent 
in füperficie corporis ex brunno rufefcente, circacaput, & prae- 
| am : «ipue 


- 


n6  - — Obfrotio XXXIIL 


cipue circa maxillas albefcente, atque. circa abdominis regionem 
nigerrimo.  Binos hzec animalia in utraque maxilla fovent den- 4 
tes inciforios acutiffimos, longe prominentes, eamque ob cau- - 
famafpe&tuhorridos, Bina ad latus utriufque maxillae reperiun- 


tur receptacula inftar burfa, in quibus tot frumentorum grana, 


quot maior viri manus capit, contineri poffunt. Parant fibi heec r 


animalcula domicilium profunde fub terra, admodum fpatiofum, 
binis pluribufque inftru&um foraminibus, partim pro obtinendo - 


. liberiore aéris tranfitu, partim ad propriam fecuritatem, ut, uno. — 


obítru&o, vel cooperto, e reliquis aufugere valeant. 


Domicilium illorum quinque & pluribus inftru&um cerni-. 4 
tur concamerationibus, quarum unam frumento depurato, alte- 
ram ariítis, filiquis & gramini, tertiam aree ad depuranda & a 


- fordibus paleaque purganda frumenta, quartam depofitioni alvi- 


na excretionis, & quintam proprio deftinant habitaculo. Eli - 


gunt hanc ob cauffam folum limofum, ficcum & firmum, ad fo-. 
veas rite conftruendas, & hinc ratio patet, cur in Marchia nulli. 


reperiuntur Criceti, quia folum undiquaque arenofum illos im- - 


pedit, quominus firmum fibi parare poffint domicilium. ^ Tem- 


pore hyemali animalia hec, -ne efurie pereant, feoríim in foveis - 
degunt, fiquidem mas, fata fufficiente frumentorum colle&io- . 


ne, femellam fovea fua vi expellit, quae idcirco, neceffitate . 
CoaCta, propriam fibi parat foveam, & vi&tum neceffarium inde-- 


feíTo labore fibi comparat, unde feepius evenire folet, fi divor- | 


tium hoc meffe ad finem properante contingit, ut femella rapas, 
brafficam & gramen tantum fibi colligere poffit. Were redeunte 
Cricetus mas, curfitando per agros, obvias quaívis vifitat foveas, 
ut femella potiatur, unde fzepius, fi femellam invenit maritatam, 
fübterraneum oboritur certamen, tamdiu durans, ufque dum | 


fortior debiliorem expuht marem, E 


Fcecunda hec animaleula decem , duodédiri ; & plures. 
edunt proles, quas, fi ad wn pervenerunt congruam, iterum - 
à magno 


Ps 
Li 


1 


Syene: aut fopor Cricelorum per plures continuans €3cc. 13» 


magno ctm furore foveis expellunt, ut fibimet ipf is foveas para- 
re & vi&um colligere cogantur. "Timorem, qui aliis multo ma-- 
 joribus proprius eft animalibus, parciffimum produnt Criceti; 
fimulac enim quis baculo illos profequitur, illico refiftunt, fru- 
mentum, 'fi id receptaculis fuis reconditum tenent, evomunt, 
magnis faltibus, fonoro cum fremitu dentiumque ftridore in ho-- 
ftem infiliunt, & fzepiffime puíillum hoc animalculum hominem 
quadratum in fugam cogit eumque profequitur. Ruftici, pel-- 
lum, quibus gaudent, cupidi, & frumentorum confervationi 
. profpicientes, fiquidem Criceti magnam frugibus noxam infe- 
runt, quod exinde fponte eluceícit, dum in unica fovea dimi- 
dius frumentorum modius, & quod excurrit, fzepius invenitur, 
haud raro aqua illos füveis expellere ftudent, fine autem fuo non 
| potiuntur, nifi celerrime & continuo flumine aquam foramini 
| infondant, alias illico foramina interius terra à firmiter obítruunt, 
fm ut nulla intrare poffit aqua. 


"Communis de his animalibus fert fententia, ea hyemali tem- 
pore fine aqua vivere, & vitam fine potulentis fuftentare. Ipfe 
ego in hoc verfatus füm errore & in Procmio Differtationis, 
ante plures annos elaboràtee, de congruo Potulemtorum in moris fe- 
le&u, dubius haefi, quid de fuftentatione vitae Cricetorum fine 
| potulentis ftatuere liceat. Sciendi cupidus, an haec animalcula 
fine aqua per plures menfes vivere poffint, circa initium pra- 
| fentis hyemis omnem adhibui operam, ut de huius afferti veritate 
| certiorem me redderem.  Conduxi hunc in finem virum quen- 
dam, neceffariis ad effoffionem Cricetorum infítrumentis inítru- 
&um, ut per rura incedens, Cricetum, inventa quadam fovea, 
effoderet, probe fimul attendendo ad eiufdem habitum virium- 
que rationem, de quibus ut mihi referret, praecepi. Confpe- 
xit hic vir intra breve temporis fpatium foveam quandam, in qua, 
multo labore effoffa atque remota firmiter admodum congelata * 
terra, Cricetum invenit, humi proftratum, rigidum ud omnibus 
E d A. Pbyf. Med. Tom. IIJ. S vitae 


| 
| 
| 
| 
: 


| 
| 


38B 52 cesis -- Obfervatio XXXIII. qo d veo. | 


vitee motufque indiciis deftitutumy unde hic vir ad credendum. 
indu&us eft, Cricetum frigore periiffe. Frumento adhuc refi» - 
duo in faccum delato, Cricetum eidem impofuit,.& in hy-. 
pocauftum alefa&tum íe contulit, fumi tabacini fugendi gra-. 
tia. Vicino in hypocauítum hoc accedenti & fcifcitanti, ubi. 
fuiffet, monftravit hic vir Cricetum effoffum &. mortuum, - 
maxima cum admiratione, quod frigus füb.terra animalia. 
hac vita privare poffet. ^ Vicinus, aliter edoctus, Crice- - 
tum nec mortuum, nec gelu necatum pronunciando, mox illum 
vita potiturum eífe affirmavit, eumque hunc in finem afferi pro-, 
pe fornacem impofüuit, quo fa&o Cricetus intra horam dimidiam, 
motum & vitam recuperavit, &, mirum diétu! per hypocauftum 
currendo omnes adfítantes in fümmum coniecit terrorem. | Cer-.- 
tior igitur hac obfervatione faCtus fum, Cricetos hyeme vita. 
quafi carere, &, ob inauditam hanc Syncopen vel foporem, po- 
tulentis haud indigere. Ne autem unice fiderem obfervationi | 
alios interrogavi Cricetorum foffores, qui mihi pariter affirma- 
runt, Cricetos, uti muícas & hirundines, hyeme fopitos iacere, | 
feu Syncope diuturna corripi, & calore veris redeunte ad vitam 
denuo redire. p .- 5 
SCHOLIUM: ^- - wt o 

Experientia heec de diuturno & per plures menfes conti- 
nuante Cricetorum fopore, vel animi deliquio, fine putredinis 
labe & vitee difpendio, notatu mihi videtur digniffima. .Con-. 
ftat inter omnes, fanguinem, animalium extra motum conftitu-- 
. tunt, in putredinem ruere, intra breve tempus corrumpi & ita. 
mutari, ut ad circulum per vaía ordinaria fubeundum ineptus. 
exiftat —Quoe igitur ratio fübeft, quod Cricetorum fanguis hanc | 
mutationem & corruptionem non experiatur? Is, qui rationem. | 
in fanguine vifcido, fpiffo, multifque partibus terreftribus refer- 
to quzrit, longiffime a veritatis tramite aberrare mihi videtur, 
fi agilitatem magnam & ferociam horum animalium infignem con-, 
: ! Y. À ..  Áiderat. 


A. EC 


M Y i pM NM 
4*1] Tut 


D cope aut b. Cricetartm per plures continuans sn. 139 


| fiderat,. quum; tefte experieritia, illa animalia; quce crüorem 
fpiffum & vifcidum in vafis fuis alunt, ignava, torpida, ad irami 
haud proclivia, &: ad motuum celeritatem inepta, ad fummum 
vero durante calore folis & aéris fervore ad motum au&tiorem 
 mpta,exiftunt; Teítantur potius, tam fingulatis illa Cricetorum 
ferocia, quam. motuum vehementia, fanguinem refolutum bilio- 
fum, celeriorem. eiufdem circuitum, & copiofiorem biliofi hu: 
amoris fecretionem, cumque fanguis ita comparatus putredini, 
ob bilis largius fecretze, ceu fluidi asd putredinem concipiendam 
proniffimi, prefentiam, magis velificatur , quam contrariatur, 
memo certe jn fanguine Horum animalium rationem defe&us pu- 
tredinisinveniet. 

Quod porro aéris, tirgécinae calido-humidi, a&io fluidorum 
putredinem inchoet atque promoveat, neminem fugit. Abfen- 
a igitur. putredinis, & confervatio Cricetorum, maiori iure ad- 
cribenda videtur. prohibito liberioris aéris diveríimode alterati 
acceífui, fiquidem animalia heec fub terra aére ficco, frigidulo 
& zequaliter temperato circumdata fant, unde nec frigoris 
feevitia , nec caloris, praefertim humidi, atio preeternatura- 
ien humoribus inferre poffunt mutationem. | Qui autem 


ri poflit, ut, accedente veris calore, nulla oriatur putre- 
0, huius ratio a fucceffiva & per gradus leniflime pro- 
cedente caloris communicatione petenda vemt. | Hoc enim 
-modo cruor, uti in membris frigore taCtis & aqu: gelidse im- 
miffis, fucceffive a leviore acceffu partium inflammabilium, fol- 
vitur, in motum cietur, & nimia aéris-occluíi expagfio, debili- 
tatem vel rupturam vaforum certo certius calore nimio efficiens, 
& ftagnationem humorum, putredinis matrem, poft fe trahens, 
precavetur. Cur autem cadavera humana, loculis inclufa, licet 
aéris liberioris acceffus fic ab ii(dem arceatur, tam cito putredini 
"obnoxia fiant, id fine dubio morbo praegreífo, humorum putre- 
dinem inchoanti, & fanguinis mixtionem fubvertenti attribuen- 
dum videtur. á ! | 
Eco ! SS —- | Hinc 


LS TRE 


d. 
^ 


340 709 8 ew Obfervatio XNWID 021 89 t 


Hinc etiam illi homines, qui, citra preevium aliquem mói| 1 
bum, fubito fuffocati, aut a frigore, fübmerfione in aqua, gra- 
viori quadam Syncope, vehementiori terrore aut nimio gaudio * 
exanimes fa&i videntur, fzepius poft fatis notabile temporis. in- 3 
tervallum excitari & ad vitam revocari poffunt, fi convenienti 
ipfis fuccurritur ratione; unde manifefto patet, poffe, ficuti in - 
talibus hominibus, ita & in certis quibufdam animalibus, fub ca- - 
loris nativi remiffione, füperftitem in humoribus progreffivum 
motum effici fegniffimum, manente fic debiliffima vita, & cor- 
porea putrefa&tione immuni perfeverante, prout hoc egregie de- 
monftravit illuftr. b. m. de BERGEN, in Dilffertat. de Znimalibus 
bieme fopitis, Francof. ad Viadr. 1752. ventilata, in qua fimul | 
$. XIII. de Cricetis probabile effe iudicat, quod, dum cryptas | 
non intrant, nifi frumenti granis repletas, perpetuo minime ve- — 
terno opprimantur, fed iteratis vicibus prorepant & cibum ca- i 
- piant; aft,tunc etiam potulenta affümere deberent, quibus tamen | 
hiberno tempore deftituuntur; unde magis probabile mihi Vide rj 
tur, quod animalia heec eum in finem apparatum illum frumen- 
torum colligant, ut appropinquante vernali tempore, quando 
ex fyncoptico fuo fopore denuo excitantur, & extra cryptas - 
fuas alimenta nulla obtinere poffunt, vi&um interim neceffarium 
inde fümere queant. . 


 Cilebio Halam wiffe d. 20. Mii. 1763 ) 


NY bs: e. 
/ 


m.  *» $ € E 
csc0BSERFATIO XXXIV. 
— Dn. D. WOLFFGANG. THOM. RAU. 

- Ou M | ! 
| Spina bifida. . (*) 
Ms Geislingenfis Uxor, 49. circiter annorum, aliquot 
AV liberorum mater, durante graviditate febre biliofa adfe- 


&a, & ab ea iterum liberata, iufto partu & tempore infantem 
enixa fuitfequioris fexus, vivum, ex cuius lumborum verte- . 


bris, fingulis bifariam fiffis, tumor adparuit, magnitudine di- 


midii floreni, colore carneus, obfcure rubens, ta&tu mollis di- 
gitoque cedens, eiulatu vel infpiratione inflatus, integumentis 
communibus deftitutus, & propria tunica inclufus. ^ In eius 
capite infuper confpe&tui fe obtulit hydrocephalus, cum futuris 
. etiam in offe frontis multum hiantibus. Inftar fani de reliquo 
& pulmenta, & quum a matre haud la&taretur, potulenta alia, 
adíumfit, digeffit quoque, & nonnifi torminibus adfe&tus fuit : 
Perpetuo autem fopore oppreífus, omnium fenfüum externo- 
rum hebetudinem monftravit. Artus inferiores plane non, nec 
ab irritatione plantarum pedis movit, fed femora & pedesrefo- 
Juti & introrfüm reflexi , infimulque tumidi & inflati fuerunt. 
Tumori in lumbis, ubi fpina doríi fiffa erat, imponere curavi 
Emiplaftrum molle, ex illo de Minio & albo co&to, interne ve- 
. Xo dedi infanti aliquoties lene laxans ex Syrupo de Cichor. 
cum Rhabarb. itemque quotidie de Tin&t. Tartari guttulas XV, 
atque per vices pulvifculum ex aliquot granis Millepedum &La- 
pid. Cancrorum ppt. cum pauxillo Sacchari; íed omnia incaf- 
fum: fenfim enim & magnitudo hydrocephali, & tumoris in 
fpina bifida, atque una fopor increvit, atque hic iníans, poft.. 
E 1 T UM. f S. 5 Doo sp quam 
.'*) Conferri poffunt, quz horum Actorum T'om. II, Obf. C. pag. 394, 
? annofsta leguntur, Takw. | 


[ 


(dd) 0 Olfrontio XXXIE 


quam XII. feptíriasas füpervixiffet, fanders leviter convulfus | 
obiit. . Se&ionem cadaveris eius, quam valde optaffem, paren- E 


tes non permiferunt, 


Scbolion. 


Hoc sgritudinis DS olim nsevis maternis adnumera- i 


tum , a przegnantis; imaginatione oriri, plurimis perfuafüm fuit. — 
Sic ScuENCKIVvs Obf. aed. rarior. pag. 662. ex lapfu matris gravi- 


dae de fcalis,, puellam natam fuiffe, narrat, luxata dorfi fpina | | 
& enata in lumbis ovi magnitudine excrefcentia , qua: imipofitis 3 


emollientibus rupta, puella convulfa interiit, idque, terrori 

tris adícribit; pag. 664. autem aliam obfervationem exhibet. de 
puello, quiin dorfo, fupra podicem, tumorem inftar farcimi- - 
nis adnatum habuit, quo Chirurgi manu aperto , infans obii 
Aliquot quoque eiusmodi cafus TuLrrus in. Obf. med... Lib. 


Cap. 29. 8. 30. preegnantium imaginationi tribuit, atque fpinam [ 


eiusmodi bifidam cultre anatomico examinatam & e jante ico- 
ne Tzb. XI, delineatam, ; le&oribus fiftit, ac proinde tunica peri- 
tonaeo contigua tectum eífe talem tumorem docet, infimulque 
probe monet, haud effe aperiendum, fed. potius fomentis tan- 
tum & emplaftris difcutientibus tegendum. . Huc pertinet quo- 
que. Stalpartüi van. der WiEL hiftoria fcetus , diffra&is in utero. 
materno lumbis editi m Obf. rarior. Centur. 1I. Obf. 34. - 
Tantum autem jn univerfum abeft, ut neevorum a praeg- 
nantium imaginatione genefis fatis evifta. fit, ut potius fat gra- 
vibus argumentis reiiciatur non folum a BLONDELLO 4 verum 
etiam ab Autore elegantis libelli, Zenus Phyfique infcripti Part, 
I. Cap. 15. pag. 113. atque ab Ill, de HarrEm in /Vot. ad BOER- 
HAAVII Prele&i. ad. Inflitut. med. Fol. V. Part. IT. S. 694. pag. $23. 
Jqq. & in Opufcul. anatom. p. 162. nec opus eft ad obfícuras & in-- 
comprehenfibiles cauífas confugere, ubi evidentes & qua abs- - 
que difficultate ex ipfarum partium leefarum fabrica cognofci 
poffunt, habentur: Excell enim PLATNERUS tam in Ope b 


1 


Y. "s Y 


E ee bifida | 143 


tertium. I & ex A fi ei nullus exitus per iun. | 
dibulum datur, in quartum 5 tàndem ex hoc fibi viam facere in 
eam vertebrarum fiftulam, per quam medulla, cerebro com- 
miffa, defcendit, usque ad lumbos: quo increfcente cartilagi- 
nes, quibus infantum fpondyli, ex tribus officulis conflati, in- 
"ter fe committuntur, premuntur, emolliuntur, & ita teneriora 
'officula inter fe diducuntur, atque humor, qui fübeft, in tu- 
morem attolitur, qui vero dum vel inciditur , vel a humore 
ftagnante, mora corrupto, mutato tunica exterioris colore, 
rumpitur, tenelli convelluntur & plerumque repente iugulan- 
tur. Vtrum porro etiam fpina findi poffit, fi infans in ar&tiori 
utero ita compofitus eft, ut gravius, tum eius coxa, tum artus 
inferiores comprimantur, vel an idem fub ipfo laboriofiori par- 
tu, ob incongruum foetus fitum, contingere queat, dubium ef- 
fe videtur. 


7. pedes vero ifabtibus, qui cum hiis tumoribus fiati funt, 
etofutós effe, incurvos & in interiora obtortos, ideo accidere 
poteft, quia fpinae medulla, ubi ex ea nervi educuntur, qui ad 
artus inferiores progrediuntur; ab humore preífà refolvitür ,- 
atque membris refolutis, quia non cequaliter increfcunt, figura. 
manet, quam forte a fitu, qui eis in utero fuit, traxerunt, 
Quod. ad curationem talis infortunii fpeCtat ,' quamvis artem. 
hic nihil proficere poffe, pergat laudatus PLATNERUS, non ta-. 
men penitus deferere poterit Medicus mifellum talem aegrum , 
| fed juxta praecepta celeberr. Jo. de GORTER, In Syfl. Prax, 
qed. Tow. II. $..34*. tentandum, an modica fuftentatione fen. 
fim validiore, cum adplicatis roborantibus , abigi queat tumors 
interne vero dari poffunt ; quee alias 1 in xhachitide conxeniunt,, 
| & ad 


£4 -— —— Opus XXX 


& ad —" externum PLATNERUS i in TW. Cbirwg. s: 
750. feq. commendat. | 


OBSER VATIO-XXXE. 
Dn. D. WOLFFGANG. THOM. RAU, 
De 
- Ruptura llei letbali, ex equi cicli: 


Mets fervum, 30. annorum, fanum & robuftum, meri- 
die antea bene paftum, equus pofterioribus pedibus ita 
recalcitravit, ut hypogaftrica abdominis regio vehementer con- 
tuía fuerit. Succefferunt ftatim atroces abdominis dolores, 


quos balneator, adplicatis externe parti adfeCte facculis difcu- . 


tientibus in vino co&is, & inie&is fucceffive quatuor clyfteri- 
. bus demulcentibus, lenire tentavit, fed fruftra. Vocatus alte- 
ro die, deprehendi eegrum omnia, tam potulenta, quam efculen- 
ta, vomitu reieciffe, atque preter duritiem & inflammationem 


in hypogaítrica abdominis regione, adeífe ardorem fub aCtu, - 


mingendi, pulfus celeritatem, fitim, calorem febrilem , anxiam 


refpir ationem, inquietudinem , cum fudore ineequali, 1 i fronte 
maxime confpicuo, eoque frigido. Omnibus penfitatis, fangui- 
nem in pede mittere, & quum quatuor Clyfteres, a balneatore 
inie&i, retenti fuerint, ftimulantem, cui fol. Senn. uncia dimid. 
inco&ta fuit, ano iniicere iuffi & quae vomitum compefcere, feb- 
rimque vulnerariam moderare alias. valent, fubiunxi, qualia fue- 
runt infufum Theeforme, ex arnica, meliffa, chamomilla & anis. 
ftellato, & mixtura ex aquce menth. chamomill. millefol. Cort. 
. durant. ana 3i($. Cinnam. fine vin. 309. Pulv. antispasmod. Ha- 
lenf. 3i. Pulv. ad caf. Auguftan. Jiv. antimon.. diaphor. 36. 
Lap. cancr. ppt. ana Jj. Salis Sedlicenf. 5ij. Mixt. fimpl. 37. 
Liqu. mineral. anodyn. Hoffm. 3j. Syr. papav. rh. 3vj. Quie- 


vit fic quidem vomitus, & clysmata ano inie&a reddita fue- - 


rTUDt; — 


De ruptura Ilei leibali, ex equi&alcitratione. — X45 

«unt; fed tertio morbi die mane denuo vehementioribtis abdo-. 
minis doloribus excruciatus fuit: inie&i duo clyfteres cum ali- 

- quali levamine reie&ti iterum fuerunt; agerautem nihilominus, - 


pregreffa fpontanea alvi evacuatione, fenfim: debilior fa&tus, 
eadem meridie exfpiravit. 


^  Inftituta vefperi eiusdem diei cadaveris fe£&tione, nullum 
externum lafionis violente fignum comparuit, nifi durities in 

. hypogaítrica abdominis regione: feparatis vero integümentis 
communibus, & aperto abdomine, vafa fanguifera per mufcu- 
los abdominis, peritoneum, omentum , inteflina tenuia & me- 

- fenterium decurrentia, fanguine atro congrumato ubivis turgi- 
-da, vifuife obtulerunt.  Abdominis & pelvis cavum liquamine 
albido fpumefcente, pingui, atque acidum putre fpirante, quod 
-adlibr. VI. medicas menfuravi, repletum fuit. Examinatum 
adcuratius totum canalis inteítinalis volumen, flatibus quidem 
ubivis extenfum, à minimo conta&tu collapfum fuit, atque ver- 
fus regionem iliacam dextram in inteftino ileo, prope infertio- 
. mem mufculi pfoas maioris & haud proculab inteftino cceco, 
. eoloco, ubi mefenterio conneCtitur, hiatus adfuit, cuius dia- 
meter latitudinem pollicis haud füperavit, cum labiis inzequali- 
bus & laceris, atque maculain circumferentia fphacelata. Ex 
hoc hiatu, preffo fuperius canali inteftinali, liquamen effluxit ill 
fimile, quod in cavo abdominis flu&uavit. Reliqua vifcera  . 

- bene fe habuerunt, fi dextrum pulmonem exceperis , qui s Y 
pee atro & congrumato infarctus fuit. 


Scbolia. 


I) Liquamen illud, in cavo abdominis & pelvis reper-- 

. tum, pro maíía chylofa, muco inteftinali remixta, eeftimavi ,. 
| qua tam meridie ante contufionem ab equo calcitrante, quam 

tridui abhinc fpatio ab adfumtis efculentis & potulentis colle&a, 

. 4n itinere fuo ver(us valvulam coli per hiatum in inteítino ileo: 
— ANev. AG. Pby/. Med. Tom. LIT. T exftil- - 


| 
| 
| 


X46 ^ ^ Obfevatio XXXI. 


exítillavit, & fic in cavo abdominis ftagnavit: habita enim ra« 
tione vulneris, clysmatibus inie&tis huius liquaminis proventum 
non deberi, exinde iudicavi, quia nec faporem, nec odorem 
- fpecierum, ex quibus Clysmata decotta fuerunt, redoleverit, . 
nec Clysmatibus per coli valvulam detur tranfitus. Vid. Cel. 
de HAEN Ratio siedendi in. INo[ocomio practico. F'indobonenfi , Part. 
II. Cap. S. pag. 8a. [q. | | 

II.) Siftit hic cafüs novumlethalis ile: rupturze exemplum, 
.quale celeberr. Dn. D. AinsascHT in AG. Natur. Curiofor. Pol, LX. 
— Obf.2. & Dn. Remon de VÉRMALE ín iisdem Z&is novis Tom. 1. Obf. 
$1. exhibent. : 


OBSERVATIO XXXIL 
... Dn. D. WOLEFGANG. THOM. RAU. 
De 


Eeregio effe&u Clyfleris ex fumo Nicotiaue , in 
| Colica f(pasmodica cum Enterocele incarcerata. : 


Meter, annorum aliquot fupra 4o. fanus alias, fed hernia 
fcrotali dudum iam adfe&tus, ab eius induratione diverfis - 
temporibus atrocia abdominis tormina, cum vomitu & alvi fup- - 
preffione expertus fuit: adminiftrata tamen Venefe&tione, & 
hernia, adplicatis prius fomentis & inun&tionibus emollientibus, 
repofita, brevi iterum reftitutus , per longum temporis fpa- 
tium nullas amplius fenfit moleftias 5. fibi tamen nimis confidens, ' 
depofito, quod antea geflavit, bracherio, & adniiíTo intenfiori 
corporis refrigerio, hernie in fcrotum delapfze indurationem 
cum rubore denuo paffüs fuit, fubfequuti acuti abdominis do-- 
lores, periodice recurrentes, vomitus, alvique & flatuum füp-- 
preffio. Dedi interne antispasmodica & temperantia, rhabarba-: 
ro remixta, infufüm Theiforme ex herb. menth, arnic. cum flor. 
| ! à) mille- - 


EMO — 


De eprepio effectu Chifteri ex Side INicotianae , €9c. 147 


| millefol. chamomill. cort. aurant. & femin. anifi; inie&ti cre- 
»brius clyfteres, ex chamomilla cum iufculo carnis deco&ta, ía- 
pone Veneto, ol. olivarum & melle; externe hernia unguent. 
dialth. popul. ol. chaiomill. & bezoard. Wedel. inun&a fuit, 
| fuperimpofito cataplasmate ex mica panis cum lacte & oleo, vel 
- eius in locum fubftituta pelle leporina inlatte deco&a.  Venae- 
fe&io in brachio primum, poft in pede adhibita fuit, fed ad ter- 
. tium usque diem omnia incaffums; hernia enim Chirurgi, repo- 
Witionem molientis, manum pertinaciter elufit. Hinc tandem 
-Nicotianae fumum, per infundibulum tale, cuius iconem Exc, 
 JHgisrERus in Juflitut. Chirurg. mai. Tab. X XXIF. fig. 13. exbibet, 
& Part. II. Sc&. V. cap. 161. pag. 1037. accurate defcribit, per 
- anum infufflare iuffi, a quo ftatim ftimulum ad alvum deponen- 
/Sdam fenfit, & hernia facili negotio repofitafuit. Adplicato er- 
£o iterum bracherio, ad preefervandam alvi ficcitatem, huic Vi- 
ro in ftatu fano quoque confuetam, ob quam fzepius, fub nifu 
. alvum deponendi, inteftinorum tenuium portio 1n Scrotum pro- 
trufa fuit, ufum ele&uarii, crebriore experientia mihi compro- 
 :bati,ei commendavi: Rec. Pulp. Tamarindor. Paíffül. minor. 
recent. ana $(9. Pulv.fol. Senn. iin. ftipit. rad. Ialapp. ana 3ij. 
Rhabarb. Orient. Tart. vitriolat. ana 3j. flor. chamomill. vulg. 
- Sij. flaved. cort. aurant. 3. Effent. millefol. 3). Mell, defpu- 
. mat. q. f. M. dof. 5j. ad 51j. alternis diebus. 


OBSERFVATIO XXX/L 
- Da. D, WOLFFGANG, THOM. RAU. 
| 2 | De | 
— Paffoue iliacá, ufu Mercurii vivi fanata. 


dem vir, elapfo biennio, nefcio qua ex cauía, paffione iliaca 
À corripiebatur, cum alvo claufa, atrocibus fuper dextro in- 
A. 2 guine 


PUE 


148 - - "Obferoatio XXXVII. : 
guine torminibus, cefítu, fiti; vomitu omnium adfumtorum, - 
tandem ftercoreo, & quod notatu dignum mihi videtur, hernia | 
non fuit incarcerata, fed potius faccus eius vacuus, nec ullain- | 
teftini ilei portio ad annulum usque peritonai tactu fentienda, - 
id quod mihi fufpicionem movit, portionem huius inteftini in | 
itinere fuo e facco.herniofo per annulum peritonai invaginatam : 
fuiffe, atque hac ratione generatum volvulum. Quum itaque - 
. recenfita in antecedente Obfervatione methodo nihil profecif- 
' fem, periculofum morbi ftatum aegro denunciavi, ufüque mer-. 
.curii vivi ultima experiri propofui. Annuit etiam,atque tertio 
morbi die mane, praemiffo hauíftu $3vj. Ol. amygdal. dulc. re- : 
centis, mercurii vivirite depurati 5iv. unadofi adfumfit. Quie- : 
vit tunc vomitus, & brevi poft mercurium usque ad regionem : 
fupra inguen dextrum, maxime dolentem, pertigiffe, fed iam ibi - 
moram inveniffe, mihi adfirmavit. Meridie iterum clysma inji- | 
'cere curavi ex fol. Senn. & Sapone paratum, quod brevi ite- 
rum reddidit, non tamen fine omni levamine$ notte vero. fe- 
quente fucceffit fpontanea & copiofa alvi evacuatio, cum qua fi- ' 
mul mercurius vivus adfumtus reieCtus fuit: quo faCto omnia 
fymptomata fimul & femel evanuerunt, atque hic,vir, denuo 
perfe&te reftitutus, fanus adhuc & vegetus vivit, | 


Scbolia. 

I.) Alia exempla perfíanate paffionis iliacae per mercu- 
rium vivum exhibuerunt Z//uftr. €& Magnif. nofter PRAESES, & Ce- | 
leberr. D. van WoENSEL in 4d. Natur. Curiofor. Fol. V. Obf. 46. 
Scbol. &$ Obf. 105. | um 

II.) Introfufceptionem inteftinorum accurate defcribit 7. 
luftr. de HALLER, in. Diff. [ur les parties iriit iles &3 fenfibles des animaux, 
ubi p. m. 6é.inquit: l'ai vu l'introfufception dans um petit chien, qui | 
avoit pris du poif[on; une portion de Pintc[Hn retreci € referre ,- S'intro- ' 
duit dans la partie voifine, qui Je trouve plus grande, & en reffort. 
| enfuite 


T» 


PE 
Ld 

( 

M 


De Adfettu variari fpaflico-comulftvo, 8c. — 149 


. en[uite avec facilités pendant ce tems là elle charie egalement les viag- 
- des de baut en bas &9 de bas en baut, ,, 


^OBSERVATIO XXXVII. 
. Dn. D. WOLFFGANG. THOM. RAU. 
n | De | 


Audfedu rariori fpaftico - convulfivo, a contufioue 
! dextri bypocbondrit. ror 


S qui unquam morbi monftrofi quid alunt, id certe fit in iis, 
quibus nervofum genus adficitur, ubi dira & horrenda fze- 
pe fcenam ludunt fymptomata, quae olim pro effectibus incanta- 
tionum & obfeffionum diabolicarum falfo habita fuerunt; ho- 
die vero, pro feculi noftri felicitate, detra&ta fuperftitioni lar- 
va, & explofis ceecorum preeiudiciorum & corrupte imagina. 
tionis ludibriis, iuxta fanioris Pathologie preecepta; clarius 
cognofcuntur. Confirmabit id fequens cafus. x 


Iuvenis, ruftici fervus, 20. annorum, fanus & robuftus, 
ftupidioris autem ingenii, morbis fpasmodicis in pueritia obno- 
xius, in agro aratrum ducens, inter iocos cum alio fervo mix- 
tos, ab eodem gleba duriori & maiori ita iaCtus fuit, ut contu- 
fio ad dextrum hypochondrium graviter pertigerit, ex quo fta- 
. tim quidem dolorem in regione leía, cum aliquali refrigerio, 
fenfit, nihilominus tamen confuetos fuos labores ad tertium us- 
. que ab hoc infelici ia&u diem, peregit. Tunc autem acceffit 
gravior horror, cum fubfequente calore & tufficula ficca, at- 
que iun&ta fuit vehemens, fonora, anxia, eaque fimul brevis 
& celerior refpiratio, cum reciproca abdominis inflatione & re- 
-traC&ione, murmuribus in eo, itertore in bronchiis;: poftea in- 
- tercepta plenarie refpiratione, eger omni fenfuum ufu priva- 
N a3 : tus, 


390. V - "Obferonio XXXVIIL — 

tus, rigidus decubuit, a&torum tamen in paroxyfmo memor, 
. & eundem, quod incertis periodis fzepius fatum ; reverfurum 
effe praefcius. Vocatus, in ipfo paroxyfmo, fanguinem e bra- 
chii vena detrahere iuffi, quo fa&to ftatim ad fe redit seger: 
ratus vero, ob fanguinem congrumatum ,. in regione dolente 
. colle&tum, & fa&tam diaphragmatis in illo eius margine, ubi 
coftis fpuriis dextri lateris committitur , fuggillationem, per 
- confenfum nervorum phrenicorum cum iis, qui ad mufculos re- 
fpirationi infervientes decurrunt , adeo horrendum f[paítico- 
convulfivum motum fuiffe excitatum, fubiunxi crebriorem ufum 
infufi Theeformis , ex Arnic. cum flor. Veronic. cort. Citr. & 
fem. anii, & mixturae, ex aqu. flor. acac. cerafor. nigr. ana 
51ij. Pulv. bezoard. ad modum Rollvvagiani compofiti, Pulv. ad 
Caf. Auguft. ana 3ii(, Nitr. purif. 3ij. Liqu. miner. anod. Hoffm. 
3i($. Mixt. fimpl. 5j. Syr. capillor. Veneris, ol. amygd. dulc. 
recent. ana 3vj. quovis bihorio ad cochlearia duo adfumendze, 
atque pro potu ad aqua fimplicis Menf. dimidiam 4. cochlearia 
. Iulapii ex Syr. rubi ideei ij. Ceraf. acidor. berber. ribium ana. 
3j. aceti vini fimpl. Succ. Citri recent. & Tin&t. papav. rh. ac 
fpir. nitr. dulc. ana 3vj. compofiti, addere, regioni infüper 
dolenti Spir, vini camphor. crocatum adplicare, & poftea fac- 
culos difcutientes in vino éoCtos imponere curavi. His adhibi- 
. tis per triduum, quavis poft meridiem hora circiter fecunda, pa- 
roxyímus bis vel ter recruduit, atque per hore dimidium ple- 
rumque trageediam lufit, nec tamen ullus fenfibilis calor febri- - 
lis acceffit, fed tantum pulfus inaequalitas & poft paroxyfmum 
. debilitas fefe adfociavit, fomnusque nocturnus multis vanis ter- 
riculamentis turbatus fuit. 


Reiterata intra hoc tempus Venefe&tione in pede, clyfte. 
ribus binis lenitivis inie&tis, atque praeter mixturam ex aqu. flor. 
Sambuc. Acac. Lil. convall.ana 5ij. Cinnam. f. v. 3($. Pulv. be- 
zoard. & ad caf. Auguftan. ana 3i. Nitr, purif. 5j. & Syr. pa- 

pav. 


| De Adfetfu rariori fpaftico- convulfroo 9c. ISI 


.páv. alb. ?vj paratam , adhibito quoque Liqu. miner. anod. 
Hoffm. Liqu. Cornu cerv. füccinat. cum Mixt. fimplici, quinto 
ex quo vocatus fui die, zeger, ab omni paroxysmo immunis, 
fatis quidem bene fe habuit, redeunte quoque adpetitu, & fom. 
no quietiori fatto, fecutus quoque lenis cutis mador, fed fri- 
. gidiufculus, hincque fufpe&us. Nec longae omnino fuerunt in- 
ducie: fexto enim die iterum circa vefperam paroxyfmus bis 
.rediit, non quidem cum refpiratione convulfiva, fed cum in- 
tercepta, iunCta fimul ventriculi preegravatione , anxietate, 
fpafüca oris ad rifum commotione, colli tumida inflatione, & 
abolito fenfüuum & loquelee ufu. Poftea fomnus no&turnus va- 
nis anxietatibus, cordis palpitationibus & terroribus transaCtus 
fuit: dolor veroin dextro hypochondrio tatu ha&tenus exacer- 
batus, fedem mutavit verfus epigaflrii regionem; loco itaque 
Mixture, ultima vice prafcriptee, fequentem ordinavi: Rec. 
Aqu. lil. convall. peeon. papav. rh. ana 3ij. Cinnam. f. v. 56$. 
pulv. antifpafmod. Halenf. epilept. de Guttet. River. ana 3iv. 
Lumbric. terreftr. ppt. Succin. ppt. ana Jij. Mixt. fimpl Jiv. 
. Syr. papav. rh. 5vj. M. dof. 2. cochlearia fingulis binis horis, 
& Rec. Liqu. min. anod. Hoffm. 3ij. Liqu. Cornu cerv. fücci- 
nat. Tin&. Tartari ana 5j. M. dof. LX. gutt. mane hora feptima 
.& decima; continuatum quoque fuit infufüm theeforme. | Ho- 
. rum ufü feptimo dié a paroxysmo immunis fuit, o&tavo vero 
& nono die eadem, uti füb primo morbi infultu, vehementia 
- tragcediam lufit: ;eger tamen eodem füperato, non nifi de laffi- 
tudine conqueftus fuit, adpetitu integro, alvoque libera manen-' 
te, nec pulfüs, praeter incequalitatem, aliquid ominofi indica. 
vit. Nihilitaque in medicamentis mutavi, fed tantum Mixtu- 
re praefcriptee Caftoreum addidi, atque alvum potione ex fol, 
Senn. f. ftip. paffül. min. ana 3i*. Crem. tartari 3($. cort. Cinnam, 
. Sem. anif. coriandr. ana 3j. in aqua fimpl. q. f. ad remanent. ; Hlj. 

deco&is, addita poft  percolationem.- Mann. elect, 3; & fal, 
 Epfom. 3ij. tridui m bis fübduxi. | 

Quam- 


A32. ^t ! " "Obfervatio - XXXIII. An "n 


Quamvis autem nullum unquam Cdi congrumati in-. 
dicium in excrementis alvinis confpe&tui fefe dederit, nec tale: 
quid vel tuffi, vel vomitu reiet&tum, vel per urinam redditum . 
fuerit, ita tamen remifit paroxysmi fpaftico - convulfivi ferocia, 
ut decimo & undecimo die absque illa horrenda refpiratione, 
fed tantum cum anguftore, atque molefta circa praecordia com- 
: preffione accefferit, fubfequuta duodecimo die plenaria eupho- 
tia atque fublato quoque dolore in epigaftrii regione. Nova 
autem ludebatur fcena die fequenti: Sub refpiratione enim per- 
fe&te libera, acceffit dolor acutus, fcindens & lancinans, tam 
in dorfo, quam in partibus mufculofis faciei, tantus quidem, 
ut nec in le£&o decumbere, nec federe potuerit, coa&tus po- 
tius, celeri gradu obambulare, His fymptomatibus fefe focia- 


vit ventriculi praegravatio, collique inflatio atque faciei rubor, - 


purpure urticatee haudabfimilis , mox tamen iterum disparens, 
Mutata fic morbi fede, atque motibus fpaftico- conyulfivis a 
nervis refpirationi dicatis, aliunde converfis, ex hac cataftro-. 
phe bene fperavi; nec fefellit me prognofis ; reiterata enim 
potione laxativa, &. Venaefe&tione in pede tertia vice admini- 
ítrata, fub frequenti ufu Liqu. miner. anod. Hoffm. Corn. Cerv.. 


füccinat. Mixt. fimpl. Effent. caftor. & Tin&t. tartari, pulveris. 


ex antispasmod. Jiv. epilept. de Guttet. River. 3ij. Vifc. quern. 


corylin. Lumbric. terreftr. ppt. ana 3($. quavis tertia hora ad 2, - 


cultelli cufpides adíumti, atque Balf. nervini, ex ol. nucift. 
expr. $6. deítill, Succin. 3j. lavendul. maioran. cumin. carv. 


anif. ana 3(f. axung. Caftor. 3j Camphor. gr. vj. fpinae dorfi bis - 


vel ter de die inun&i, fpatio duarum feptimanarum omnia fpa- 
ftica molimina penitus fublata fuerunt, & ceger plenarie fanita-. 
ti reftitutus, ab omni recidiva immunis ha&tenus vixit. 


 Scbolium. 


Ignarum yulgus. Ende morbum polymorphum incantationi. 
adícripfit, is vero, qui glebam iaculavit, illum contufioni dextri: 


adn — hypo- - 


^" 


» 
A 


De Adfettu » sricsi fpaftico -convtilfivo ; tor. 153. 


| Fvpochoadrii dnacceptis haud ferendum : effe pratexit; fed 


utrumque haud attendéns, ego circa eetiologiam huius adfe&us, 


eun ex:vehementt concuflione & fuggiliatione diaphragmatis & 
forte étiam hepatis, deduxi, qua nervi phrenici & hepatici, 
 fpaitice adfe&i, intercoftalem & paris vagi una in coníenfum 
traxerunt, atque omnia recenfita Symptomata excita'unt: eo 
. lubentius autem hunc cafam .communico, quum exeo, quam 
. graviter vifcera interiora ab externis contufionibus adficiantur, 
. €olhgt poffit, nti idin AGis Academüie wofle Fol. LX. Obf. IL. alio 
acea a celeberr. Dn. D. AzsnECHT confirmatur, 


(Q:BSERVATIO XXXIX. 


P» Dp. WOLEF GANG. THOM, RAU, 
De 


jitis "AHorrenda dilaceratione Femoris. 


' arteri ancilla, 24. annorum, fana & vegeta, menftruoflu- 
V7 xu vix finito, a rota moletrinee chartarie , cui incautius 
fefe adpropinquavit , ita contufa fuit, ut femur cum cute &€ 


fobie&a pinguedine a regione trochanteris maioris, primo trans- ' 


verío itinere infra mufculum obturatorem externum, poftea ob- 
3 liquo. curfu usque ad illam regionem, ubi mufculi extenfor.s fu- 
- pra genu in unum tendinem coéunt, lata haud minus quam lon- 
gaapertura dilaceratum, osque femoris fere in med'o in plura 
fragmenta & feftucas fra&tum fuerit, mufculis anterioribus fe- 
moris, ut re&o ariteriori, vafto Esterno, cruraii & fartorio, 
- quoad maximam fui partem nudis adparentibus, exrumque fibris 
 hincinde, leviustamen, fi cruralem exceperis,fauciatis. Suc- 
ceffit haemorrhagia magnitudini tam horrendi vulneris propor- 

Honata, non tamen tanta, utarterie vel vence cruralis lzefio- 
u mem ex eà colligere potuerim. — Dato prognoftico iaa & fa- 
,Qo Ne AG. PbyJ. Med. Tom. TIJ. Lou Ga 


N 


154 - "Obfervatio XXXIX. 
/. &a, quum repofitioni offis femoris fra&i nullus dareturlocusg — 
|. jn quantum id poffibile fuit j^ decenti a Chirurgo, mediantibus: 

. plümaceolis, fpleniis, fafcia afciali,. & arcula: ftraminea .deli-- 
gátione, atque toto adparatu epithemate calido ex herb. fcord. - 
rut. falv. marrub. alb. tanacet. abfynth. ana M. in oxycrat. . 
Menf. r1. deco£tis, addendo poftea colat. Salis gemmae & armo- 
niac. ana 3ij. irrorato, fanguinenr e brachio detrahere iufft;: qui 
fpiffior & ater ad $vj. edu&us fuit. . Ad refe&tionem infuper: 
potioneni analepticam ex aqu. Cinnam. f. v. & perlar. ana 3j. 
Confe&t. Alkerm. incompl. 5ij. Ol. de Cedr. IKtal.gutt.ij & ob — 
pulfum inzequalem & celerem mixturam ex aqu. rubiid.ex füucc. | 
Ceraf. nigr. flor. Sambuc. ana 3ij. pulv. cort. Péruv. ele&t. 3ij. — 

Nitr. purif. 3i. Lap. Cancr. ppt. 3j. Antimon. diaphor-5(f. Liqu. 
miner. áànod. Hofm. 5j. & Syr. de Cinnam. 5vj. preéferipft,' ne- 
que minus ad gangraenam & fphacelum praecavendum, cort. Pe-- 
ruvianum largiori manu hunc in modum eegr& exhibui : Rec. 
Pulv. cort. Peruv. ele&. £6. Nitr. purif. Jiv. Confe£&t. Alkerm. 
incompl. 3j. M. F. maffa div. im. viij. bolos aequales, adfümatur - 
unus quavis quarta hora; fed omnia incaffum: vefpert etiim ac» 
ceffit horror & calor febrilis cum pulfu celeriori & debili, die fe- 
quenti acceffit aliquoties vomitus cruentus , cum menítrui quo- - 
que fluxus indicio, abdominis duritie & anxia refpiratione , & 
fa&: nova deligatione pars adfeCta feetorem fümrne cadavero- 
funr fparfit, adparentibus mufculis femoris rigidis, atris, ficcis) 
inftar lardi vel carnis fumigatee, cum pinguedine & cute lividai 
' Tandem tertio die, praecedente mentis abalienatione,tendinum- 
que fübfültibus, & facie prius florida in Hippocraticam mutata, 

mifera obiit. ^ (29-3 t oir 


^ 


Corollariuu. | 
|... Circa tragicum hunc cafum animadverfione dignum cem- 
feo, a£tionem mufculorum femoris. denudatorum, tami exten- | 
forum, quam fartorii priusquam. eorum necrofis obtigit, fub. 

| | prima 


» 


De borreuda dilaceratione Fomoris. E ; 


a& s ligatione,. ubi pedem uodammodo move- 
resto Me S onbethit- pulchre; (e obtulife , 5t qui- .- 
m, utmotu quodam vermiformi vel undulatorio, (uti eunt 
decet ill. de HarrgR, Dif. fur les parties irritables €3 feufibles des 
enis aux . D, 3u. $8.) apuntto eorum fixo, verfus pun&um mobi- 


le. dire&o, eorum venter contra£tus fuefit, fine tamen fibra- 
Tum mulcularum. corrugatione, fed cüm earum, circa ventrem 


"inprimis, anfatione & indufatione, digito àdmoto fenfibili; pe- 


de vero in quietem repofito, eodem vermiculari motu, inverfa - 
ratione a punto mobili ad pun&tum fixum dire&o, mufculorum 
relaxatio & ad priorem mollitiem redu&tio contigit. Peratta 


| : autem fuit& conftri&io, & relàxatio aequali temporis fpatio, 


utroque tamen yix longiori, quan àd unam arteriae vibrationem 
requiritur; id quod etiam in his mufculis, quorum longitudo in- 
ter omnes corporis humani fere maxima eft, nemo mirabitur, - 
qui animum advertit ad velocitatem omni pene imaginatione 
maiorem, qua mufculi agunt, quiad cantum & loquelam requi- 
runtur, uti id pulchre expofuit, laudatus Hluftr. Ze HALiER im 
INot. ad Boerhaavii Priele&. ad. Taftitut med. $.187.2. Confirma- 
tur hac adparitione mufculorum fub aCtione fua inflatio & intu- 


: mefcentià, quam inter Phyfiologiee & Anatomie fcriptores plu- 


mi afferuerunt, uti Bouwius Circul. anatom. pbyfiol. Progywm. 
20. pag. 396. VEnuEYEN Zinat. Lib. TT. Tr. IT. Cop. 4. TFICH- 
"MEIERUS Jenwnt. zAntbropol. Cap. 34. Io. Maur. HoFMANNUS Idee. 


. JMachin. buman. Scl, XXX. $. 2. 3. HEISTER Comp. anat. S. 306. 


BOERHAAVE hiftit. med. S. 401. n. 7. 12.. WiNsLOW Expo[. anat. 
"corp. uma, Edit, lat. T. II. S. 46. pag. 16. negarunt vero Lowtz- 
RUS de Corde € cap.2.  BERGERUS in Pbyfi j0l. cap. 22. p.m. 297. BAG- 
LIVIUS in Oper. $.m. 4. STUARTUS in Tentam. E? Obf. med. Editbur- 

gen Edit, gerin. Tom. E. Part, II. artic. 78. p. 1232. ubi pro ftabi- 

enda contraria fententia experiméntum GLissoNu adductum 
fuit, . quo, brachii mufculis in vafe aqua pleno motis, aquam non 


| afcendere y fed potius defcendere pérhibetur. Prater autem 


JL'STERTISNN 


UM Y t ea; 


/ » 


156 d 'Obferuatio XXXIX. 


ea, que huic experimento regelt t magnus BOZRHAAVE i in Ph 


le&- ad Inftit. med. Fol. IH. S. 407. jag. 411. ipfo 'hoc motu aqua 
in vafe quiefcens una cum brachio movetur, quod facile decep- 


tionem, ac fi defcenderet, creare poteft; cumque imitarer ex- 


perimentum , haud adeo confpicua mihi fuit mutatio altitudinis 
aque, fed fere nulla. Necrepügnat inflatiorfi mufculorum tó- 
tum experimentum; utut enim molem feu volumen totius mus- 
culi fub actione non augeri, hoc experimento evittum effe lar- 
giar, inde tamen non feqüitüt; ventrem eius non intumefcére; 
quod enim ei craffitie accedit, extremitatibus mufculi, dum in 
fe coéunt & abbreviantur, decedit, five, quod idem eft, ia&u- 
ra longitudinis in utraque extremitate, compenfatur in latitudi- 
ne ventris, cuius diameter maior eft in muículi a&ione, quam 
in quiete; vid. BoERHaavs/.c. pag. 405. — Columnze itaque 
aqua, in qua mufculi brachii moventur, non plus a latere ur- 
gentur in mufculi a&ione, quam in quiete, hincque nec fur- 
fum, nec deorfum premi, atque aquze altitudo nec minui, nec 
augeri potuit. Contrariatur etiam GLissONII experimento aliud 
BornHaAVit J. c. pag. 410. & HERTERI I. c. p. 306. quo inflatio & 
durities mufculorum pollicis, maíTeteris, & temporalis, füb .eo- 
rum aCtione explorari poteft. — Pallor quoque mufculi, quem 
fub a&ione obfervarunt plures, uti Z//z/Ir. de HALLER in /Vot. ad 
BozzHAaavit Prel. ad iti. med. Vl. ITI. S. 401. p. 398. & ego 
in hac femina vidi, eius inflationi & intumefcentiz füb actione, 
uihil detrahit; durante enim ea, vena evacuantur quidem, & 
arteriis compreffis crafior & rubrá fanguinis pars expellitur, 
earum ve:o fübtiliffimo liquido nervorunique copiofo fluido , 
largius inmufculum agentem impulfo, compenfatur ja&tura craf- 


fioris fanguinis exclufi, atque fic idem mufculus, quamvis pal- 


lens, non induratur folum, fed inflatur & turget, uti id pluri- 


bus demonftravit BOERHAAVE in Pr. ded. ad Tjlit. ned. $. 405. 
Conf, de muículis in cadavere extra. inodum pallentibus Obfer- 


vatio celeberr, DEC in Ad. IVatur. Curiof. Fol. LX. QUf-103. 
(Geislinga Hala milfe d. 39. Maii. 1763.) 


OBSER- : 


" Amo mcm 


1 


wm 6 9 od 
fec (am COOBSESROEUA "dos Eon 


AL 25 


x D. JOANN.. CASPAR. SULZER. 


Goo; eiusque. Extratli, vires egregie & intuo- 
vs otHde j per CNEHDE EN vindicatae £s. confirmatae. i ih 


2 fa To 21 
) ecenfet. celeberz. .Dn; Prof. dons in. tova. Fiblioibeca-tedica 
«P130: f£q. librum ,. 2 Medico Anglo, Dn. ANDREE, evul- 


| gatum, qui non.folum dubitat de viribus Cicutae, quas celeberr, 


Archiater STOERCK huic plante tribuit ,. fed obfervationes quo- 
que; habet, qua Stoerckianis contrariantur , & fuspeCtam hanc 

lantam. reddunt, ...Diceam qua ego obfervavi , quee obfervavit 
mecum folertiffimus &  do&iffimus Collega & amicus Dn. BucH- 


NER, Medicus aulicus Saxo- Gothanus integerrimus. — Plures 


confumfirmus libras Extra&ti Cicutees. dedimus hoc remedium in- 
fantibus; foeminis delicátioribus, aliisque fenfibilibus; nunquam 
obfervavimus effe&tum contrarium; illi; qui hinc non curati 
funt, nullum incommodum, nullum damnum habent.  Cura- 
vimus glandulas induratas, fcrophulofas (quam difficulter hae 
aaliis.cedunt remediis! ) aliz& benigna refolutione difparuere, alice 


 sübfcedebant, .& formabant ulcera rate mn tsi in- & exter. 


no Cicutze curata, 


... Midi phimofin fltiitestes a una no&te folo m Cicutze 
curatam 5 fecuta erat inflammationem fnanebat rebellis ad alia 
3emedie emolliendo refolventia, 


;.Disparuete élandule mammarum per sites annos dedi: 
ie. in virgine, poft ufum Extra&ti Cicutae,- per plures menfes 


— dafi. 


Nuperrime me accedit foemina annorum aliquot fupra 


quadraginta, facie cache&tica, conquerens de agrypnia, appe. 


| titu proitrato ; flatulentia, laffitudine & dolore membrorum; 


Ug amie 


Is8 "Obfervatio XL. 
amiferat praeterito autünino dios infantes y^ váriolis occumben- 
tes, quorum ultimo mammam E hzc. monftrabat 


? | 3 


hac occafione mihi mammani- dextram ,'id ua déprehendi tu- 


morem indolentem, ad inftar ligni durum, papillam inverten- 
tem, füb quaincipiebát & iisque füb axillam fé extendebat; dej 
di eidem laxans & Pilulas' deoCicutà; tumioti-autém 3àmponere 
curavi emplaftrum noftrum de Cicuta, quod ex partibus duabus 


Extra£&i Cieutze, & Gummi atrirnoniaci & Saponis Venéti ari4 par- 
te una paratur. Poft r4. dies rediit heec fosmina prag: i 
fupra recenfitis fymptomatibus libera, tumoréque modo de: 
fcripto ad medietatem voluminisdiminuto, & qui erat unus to- 
tus, in plurimos mnulto minores divifus, tangendoque glaridü- 
larum tumentium & non ligni duritiem habens 5 poft alios 14i 
dies nihil ulterius.duri nihil tumentis apparuit: ^ ^ ^ 7-25 

Dum hzc fcribo, litteras accipio a Do&iffimo Proto - Me 
dico ,' Dn. H£rsiUs, amico & fautore zeftumatifTimo, qui mentio- 
nem facit de tefticulo fcirrhofo hotrendee:magnitudinis; funicu- 
lo duriffimo ad abdomen usque, ultra duos annos, civem. fpe- 
&tatum Arnítadienfem vexante, in totum vero curato ,;ufu Ex- 
tra&i Cicutze, fpatio duorum menfium. . Defuit quidem nobis 
-occafio, -experimenta'in Cancro- faciendi 5: fed allata probant, 
Cicutam effe maximum refolvens, & tamen revera benignum 
etiam remedium , fequiturque exinde, haud eíle ab.ufu eius- 


^ 


FWOTM LT TNGEPNC MN . - o Re» 


-dem abftinendum, fed potius illam huius plante fpeciem, quam - 


comiendat Celeberr. STozRCK, follicite & unice effe feligen- — 
dam; experimenta enim Dn. ANDREE me movent, ut cum Cé- i 
Jeberr. VocELiÓ credam jii ipfius: plantae fele&ione :cómmif- 


fum fuilfe errorem; ^^ , 7813 


Hb 
amiriocu ví 


^ 
1 


Ld - L3 
MITE2 9I12£1 SJfS2105Up 
b 


r4 : Pr ^3 f^ (DT 
"238! As À 43141. 1 MALA 
- * (2 

/ 3 ——— ERR Crus tr EE If NO Ta —À EN 
et i1t*1J5 "ES Kl 3b E -— C34! A3 "uM ? - 

- | - z 1 

-- yep * Cs ^f Cif Fs x - "Dui [ "4. E I 
3 53 IC » J 19 ÍXI e) ÀCJlc..- 4 -€—L i 442 2 1123 e aL i9i 


' Au 


uw 


infi 25 71324 Í 


^ 


Hs me dete, Opium, Opioque divitem Theríacam con- 


EX ^ 0 XX 159 
" oQIERGSERFATIO.XLI | 
E p JOAN * CASPAR. SULZER. 
pi fern De 
EU egio £P vere miraudo T, Por haci "udr omacbi 
ee vectus uso feti in Hydrope afcite. | 


trariari Indicationibus, in curatione Hydropis obfervan- 
dis, & precipue illius fpeciei, quaeafcites dicitur. ' Quod hoc 
 pharmacum Hydropi non quadret, probavit Celeberrimus & 
amicillimus TRALLES, in Tractatu fuo aureo de Opio, (dignus 
liber Viro; 4more veritatis, amore proximi, eruditione, expe- 
-xientia & ftudio adeo commendabili & quae fpeciatim de Opii 
fü in Hydrope fcripfit Libr. IZ Cap. T. pag. 39- fer. hic legi vel- 
lem. Nullus tamen dubitavi, curationeni- fortuitam, fed plena- 
Tiam Afcitis," per "heriacaii fa£&tarti; hic exponere. ' Quousque 
autem illa probet liiftorías' hydropicorüi, reniediis Opiatis cu- 
Tatorum, & qua loco füpra allegato citantur, ut & commenda- 


.'ta a celeberr. Mouanoo, in 7ia&atu de Hydrope, verfionis ger- 
|. manica, p.m. 302. his verbis: jVen fich diee Zufalle ( Auf blá- 
3 iate Aeng]ticbkeit , Báuchkrinmen ind Krampf, entweder mach der 


Abzug - Oder geendigter Wirkung: der" Brecl- und Putgier- Mittel ») 


eiuffellen, [o ift eine fchmertzftillende 4irtzeney das befte Mittel darwie- 


der, nd fie *oird unter. diefen U[Hindety ein mücbtig - Harntreibendes 
Mitte ; id attentis & eruditis Pra&ticis diiudicandum relinquo. 

..En hiftoriam, qua ,. preeter. curationem , , adhuc fi inguiasem at- 
, tentionem mereri mihi videtur! nice 


"udreas Seyffert , miles ——— qui per fdetima annos & 1 
usque in India occidentali caftra fecutus eft; parvae ftaturas, non 
"adeo robuftus; femper tamen fecunda valetudine gavifus, an- 


DO 463 quatuor juvenculorum piterj autümno anni 1 76. 


Y 
pn corri- 


160 Otfersaiio XLE. - m 


corripitur Dyfenteria tunc epidemica. - Néfcio quibus ufusfue- 
rit remediis; fed per quinque. hebdomades hoc morbo vexaba- 
tur, qui tandem terminabatur in Hydropem aftitem. "'Emar- - 
ceícebant füperiora, torquebatur fiti, tuífi, agrypnia, dyspnoea, : 
quse ad metum fuffocationis augebatur poft levem paftum, urina — 
pauciífima , alvi ficcitate, fub quibus omnibus abdomeninítu. - 
pendam molem augebatur:. "Pauper erat miles, familiam , folo 
fuo labore manuali nutriendam , habebat, eo magis hinc com- 
miferatione dignus. Incaffum tentatit remediis domefticis, meutm 
petebat auxilium. — Nulla intentata reliqui, absque ullo tamen 
levamine; mitiora laxantia nihil praeftabant, fortiora hydragoga E 
parum laticis aquofi educebant, & egrotum mirum. quantum 
debilitabant ; omnia. diuretica incaffüm fuere data; Scillam, 
lixivia, falia, diveríaque alia tentavi; fpecifica fic di&a absque 
effe&u adhibui, fri£tiones , inunttiones. abdominis cum oleo 
olivarum, amara ,. faponacea ; nihil efficiebant; hinc ad para-- 
.centéfin erat confugiendum., . Educebantur ope pun&ure a 
25. ad. 3o. librae. medicee aquarum pellucidarum, egerque leya- 
batur; nihil-omifi ad novam aquae colle&ionem praeveniendam; 
fiebant fomentationes roborantes ,. compreffiones ope ligatura, — 
preter aperientia, laxantia, diuretica, amara, infiftebatur car- - 
diacis leniter irritantibus, tonicis, fed omnia incaffum adhibe- ' 
bantur; nova colluvies aquarum brevi ventrem & extremitates 
inferiores tumere faciebat; novatragcedia fymptomatum & me- 
.tus fuffocationis ad alteram pun&tionem cogebat, eodem, ac pri- 
fh cum effectu, 


Aeger amore vite femedia cuncta iffümebat, regimen fie- 
. cum & abfHinentiam liquidorum obférvabat, aft pariter incaffüm, | 
dum per viginti & oCto iteratas vices ad paracentefin recurren- - 
«Aum erat. Quarto die ab ultima Eun iHe d Sip corripieba- 


acua 


11092 "nes * 


- 3 


| D e egr egio £9 vere nüfando Tberiacae VIndromacbi G5. 151 


- nes debilitantes moderande. Dedi ergo, hoc fcópo, Theria- 
scam. Andromiachi , magnitudine Nucis mofchatae bis de die fu- 
B Lihàunhz: xix prima dofi per femihoram affumta, lete excla- 
amabat zeger : Sentiome ab hoc remedio fanitatem recnuperatu- 
zum?! fopiebantur:/dolores & deixeCtiones , fequebatur, nullo 
alio remedio unquam impetranda & tam defiderata larga diure- 
fis, qua omnes aquae reítitantes evacuabantur; omnia ceffa- 
bant fymptomata, redibat appetitus, fomnus reficiens, vires, 
iverbo fanabatur morbo pro incurabili habito. |. Lucratur hodie- 
. dum füftentationem lignum ;findendo fine incommodo, absque 
| Ee obftante fummo praecedentis hiemis frigore, regi- 
 4mineque non fele&o, ob annonse caritatem. —. Nullo poftea ufus 
- »eft alio remedio, quam Theriaca, de qua per fat longum tem-- 
im femel vel bis de die priftinam dofin fumfit. 


dodan Halan milfe d. 12. Jul, 1763.) 
J»OBSERFATIO XLI 
E oon. D. ZACHARLE YOGEL. 

De 
Sin galari leporiuo Labio. 


9 1760. menfe Maio puellus. ex gente nobili, o&o & vi- 
H ginti hebdomadum etate ,. cuius labrum fuperius fingulari 
ratione fiffum erat, a parentibus curationi meee committebatur. 
» "Ante omnia autem infantis malum diligenter confidérabam, & 
'videbam , maxillam füperiorem dextri lateris in regione dentis 
- *ocularis ita diffiffam e(Te, ut in hac fiffura digitus annularis. po- 
mi poffit. Atque hec fiffura dividebat totum palatum in duas 
.partes, ut fpongiofa nafi offa inferiora fatis luculenter animad- 
-lverti potuerint, "Velum auteni palatinum erat náturale, eiusque 
"in margine uvula. Dein obfervabam, quod, íiinfans in natu- . 
Nos. AG. Pby[. Med. Tom. "S X rali 


162 «3 ^ Olferoatio XL 49, 'a5xo9- S Ct ] 


tali thiullitite erat, neque Gilkiliierde visit duo iun- 

&i digiti inter praedi&tze fiffurze fpatium poni poffent. : Contra - 
Xero,, fi infans aut ridebat, aut lacrimabat, extendebatur heec | : 
fiffura, ut tres digiti in eadem: commode collocari poffent..Pra- | 
terea autem hoc labrum füperius, cunrordinario amplexu ru- | 
bro circumfeptum ,, narium: alis adnatum erat ita, ut, fi puer ri- | 
debat, aut flebat, nafüs:traheretur planus & transverfüs, Sep- . 
tum narium erat admcdum: tenue & perlucidum.. ..Columnzna- 
 riuniin forma cornicule gingivze maxillzefuperioris adhaevebat 
fixa, quapropter nafüs naturaliter erigi non: poterat. Meccipudi : 
Ia partium conformatio *) efficiebat;, utinfans nullum aliud: nu- 
trimentum capere poffet, quam lac vaccinum, cui farina. triti- : 
€ea. andit iude peo veluti i ius avenaceum. — 
batur. ise 


His omnibus ink cognitis & -perfoets, « qoiiftió farmaba- | 
tur: an hoc leporinum Labium: curari poffit ? Varias quidem 
difficultates. mihi fubortas effe,. non inficior5. tamen poft probe 
infüitutam: meditationem: curationem füfcipere animo mecum: 
eonítitui , eamque ad. exoptatum finem.perduxi. Fabricariau- 
tem feci ad hanc operationem: bra&teolanr auream, cuius mag-. 
nitudinem, latitudinem ,. curvationem tiftit Fig. 2. Tab. IV. nec: 
minus duas. bene: auratas. Elea cuspide planas; & capitulo i jn 
ftru&tas;, quae Fig.3. & 4. depi&ze funt. Die ante operationem 
proximo leni purgante: infantem: preeparavi,, atque: fubfequenti 
die operationem ipfam füfcepi ea ratione; ut fequitur... 


- 


... Infans enim ordinariis veftimentis induebatur,& veftimen-. 
ti manica fibulatorio adfigebantur. Hoc fatto: depofui illum 
in gremio. nuin. quam finiftra manu pe&us: & manus. infan- 

*) Quam T'ab, IV. Fig I. delle. AU a ut: evidenter ipii 


| extraordinarium labium leporinum.. Optarem autem, utlabrum, 
fiffuim: paulo. craffius effet depictum.. 


| De fingulari leporino Labio. 163 
tis, dextra. pedes firmiter comprehendebat. .A tergo auterm 
minifter meus ftabat, cui committebatur , ut caput infantis ad 
pe&us fuum contineret gnaviter, & manibus fuis genas produce- 

wet. Poftquam autem puellus clamores && lacrymas effundere 
definebat, ad operationem ipfam accedebam, & in fella adver- 
fus-eegrotum me:collocabam; tum adprehenfo fcalpelle divide- 

— bam partem cartilaginofam à gingiva, & forfice amputabam id, 
; quod erat fuperfluum,ut tantum remaneret, quantum requireba- 
tur, ad narium columnam, "ut feptum nafi ad incrementum feu 
adcretionem nafi fervire poffet. "Tumvero diffolvebam dextro 
 Jatere labrum à gingiva, cui adnatum erat, ita ut heec pars la- 
bri & narium alee à gingiva plane folutae effent, & epo per ad- 
tra&ionem buccee hanc labri partem commode producere pof- 
fem. Eodem modo agebam in finiftro latere, eodemque felici 
cum fucceffuü. Nunc autem vulnus fpongia mundabam , & ad- 
prehendebam curvam quandam aciculam, 'Chirurgis non igno- 
tam, in quam funiculum fericeum ceratum, ex filis fex con- 
 ftantem , immiferam, eumque per fpongize & lintei particulam 
dluxeram usque ad. dimidiam funiculi longitudinem. | His prze- 
4paratis, à miniftro mala dextra gnaviter producebatur , & ego 
pollice & indice digito partem. labii dextri lateris adprehende- 
:bam, eamque paululum producebam, & acum in plicam,(quae - 

- Jabrum & buccam quafi dividit) loco unam lineam diftante ab 
'ala narium, infigebam. "Poftquam aciculam cum funiculo fu- 
pra dimidiám eduxeram, adprehendebam auream bratteolam 
Fig.2. & mittebam acum per foramen notatum 4, tum adplica.- 
'bam bra&eolam gingivee maxillee fuperioris, ita ut fiffüra ma- 
:xillae effet obteCta, & traiiciebam acum perforamen b, dein ad 
me recipiebam labrum & ducebam acum ab interna regione ad 
externam labii, ut acus é regione plicee iam di&tze exiret, prou- 
inFig. :. duobus pun&tis notatum eft. Iam vero hec duo 
fila bene conítringebantur , ut bra&eola aurea interiori labii la- 
"teri cohereret; acus autem denuo per fpongia & lintei quan- 
78 | Xa dam 


AA - Obferoatio: XL. 


dani particulam ducebatur, ita ut heec. particula cuti Giniite d 
adiaceret. Tum diffoivebatur acus àfuniculo, &fila ne&teban- - 
turin nodo chirurgico fic di£to- — Eadem ratione in finiftro la. - 
tere agebatur acu, quam in locisc & 4, Fig.2.infipebam, nec - 
minus feliciter. Hoc ita peracto, maxima cum ketitia videbam 
fafficientem partem carnis labii bra£teolee adhaerere; quaprop- : 
ter felicem curationem non fine cauffa fperabam. | 


—... Poftea fcalpellum iterum adprehendebam, & seablbex labis 
partes ineequaliter curvatastriangulariter. Manabat quidem mul. 
tum fanguinis, tamen partes vulneratas, & primum quidemin- - 
feriorem labii partemr, bene coniungebam; fcilicet acum Fig. 3; 
figebam in loco, duarum linearum füpra labri marginem inter- 
vallo,. & duarum linearum a vulneris margine diftante, eamque 
usque ad dodrantem craffitudinis labi deprimebam;5: tum flexio- 
ne manus facta traiiciebam acum ad alteram labii vulnerati par- 
tem squaliter & in profunditatem trium linearum, dein pro- 
ducebam acum flexione aequali ad externam labii partem. Poft. 
q«uanr haec acus bene compleGtebatur partes, ei filum fericum 
circumüciebam , qua coniunctione labrum s&quale formatum 
erat. Hoc fatto adprehendebam acum Fig. 4. eamque figebam - 
in regione füperioris labii partis, duarum linearum fpatio à na- 
fo diftante, &traiiciebam eam praedi&ta ratione. Quóniam ve- - 
to labrum in regione füperiori admodum tenue erat, & fibris - 
muícularibus multis carebat, reftantem partem cartilaginofam 
in ufum operationis convertebam ita, ut eam ope acus tanquam 
triangulum in fuperiori parte labii ad emolumentum nafíi, qui 
hocaugmento quaft extollebatur,collocarem. Denique huicacui 
filum quoque circumiiciebam, & verfus ac infraapices acuum & 
capitulafpongiolee portiuncula fübmittebatur. Hisommnibus dili- | 
genter iam confe&tis, vulnus externum, fplenio, balfamo vul- - 
nerario imbuto, contegebatur & fafcia comprehendebatur, ita - 
ut uon pars fafciae occipiti aliigaretur, & extrema faíciae Circa | 


genas, - 


BEES us 
dio » . , mT 
1 ( 1 " E 


De fingulari leporino Éabio. — — 16$ 
. genas, quibus lintea compreffa adie&ta erant, ducerentur. De. 
 mique omnium vulnerario balfamo perlinebam labrum & gingi- 

- vam maxille fuperioris; quod ultimum operationis erat. 


| Licet autem infans durante operatione nulla expertus fue- 
rit fymptomata extraordinaria, tamen interna medicamenta ne- 
- €effaria preefcribebam; quorum unum erat infufum laxativum, 
-quod alvum blande fubducebat ; fiquidem etiam puellus fübfe- 
quentibus 48. horis plus dormiebat, quam vigilabat,tamen prae-- 
di&ta deligatio quotidie innovabatur. Quarta vero poft opera- 
tionem die extrahebam acum füpremam, quinta infimam, & cum 
voluptate iam videbam, quam bene coiret cicatricula, quae im- 
pofitione medicamentorum balfamicorum confervabatur, & li- 
gatura adhuc comprehendebatur. Sexta die diífolvebantur fi- 
la, quae bra&teolam continebant, & felicem operationis füccef- 
fum videbam, fcilicet bene formatum labium,quod adhuctenue 
erat, & extenfum, gingiva etiam infra bracteolam erat bene cu- 
rata. Deinceps autem quotidie interiorem labii partem confer- 
'vabam, illinendo eandem & vulneratas partes deligando. Quo- 
- fiam igitur füblata hac bra&eola lacrimas effundendi libertas ma- 
Jor reddebatur puello, hinc frequentius clamabat & lacrimaba- 
fur, quam antea; ideoque non iniuria verebar, ne fübtenuisci- 
 €atricula disrumperetur; fed omnia profpere eveniebant, nee 
"quidquam adverfi accidebat. 
Puellus etiam nunc bene valet & gaudet omni profperitate 
animi & corporis. . Donatus iam eft à natura quatuor dentibus, 
3Ancifores di&us, in maxilla tam fuperiori, quam inferiori, iti- 
demque quatuor molaribus. Loquitur etiam clare & diítinCte, 
Fig. 5. exhibet aegroti fanati faciem. Id unicum adhuc addam, 
fiffüram quidem maxilla fuperioris bene coniun&tam effe & fa- 
natam, fed in offis palati dextri regione foramen quoddam ovale 
effe3 ex quo miht videtur officulum ibi deficere. 
(Lubeca. Halam iffa d. 20. Septembr. 1763.) - 


B6 1 5 35x $9 m 
^HOBSERVATIO XLIIL 
Dn. TORBERNI BERGMANN. 


Supplementum Hiflorie Reaumuriane Ten- | 
tbredinum. 


Ense non poteft non femper lugere, illuftrem REav- 


MURIUM ,. qui Infe&torum naturam, mores, metamorphofin - 


& ftru&turam omnium feliciffime rimatus eft, non .niá fex pri- 
mos egregii fui Operis edidiffe Tomos. edi fane digni funt 
attentione hi globi noftri incolae; nam licet minimi, numerofif- 
fimi tamen , refpe&uque fice molis longe voraciffimi, mirandis 
gaudent proprietatibus , unde in Poliia Naturee maximi mo- 


. fnenti officia peragunt.  Preeterea ceconomize privatee mirum - 


quantum quotidie officiunt 2). — Otia horasque füubfecivas hifce 


contemplandis per plures annos dicavi, vidique varia notatu - 


digna, quorum iam ea adferenda, quae ad Tentbredines attinent, 
Supplementi inftar elegantiffimae earum a Tummo REAUMURIO 
qeu hiftorize b). 


Character. Brattorum 3) 


Braflos, Campis fimiliimos, ab hifce diftnguit foras | 


RIUS numero pedum & oculorum, figura ftru&uraque calva- 


ria. Quod ad pedes attinet, infira pedibus deftitutum de- 


Ícri- 


4) In refponfi ione iti Larvir Pomona noxiir, pro anno 1762, ab Aca- 
demia Reg. Scient. Stockholmenfi premio decorata, Entomole- 2 
gix in Oeconomia ufum fufius moní(lravi, 


5) Mem. pour fervir à l'bifl, des Infefles Tom. V. Mem. III. 


c) Larvas. fyflematice diílribuere tentavi, claífesque proximo Acto. 
rum Vpfalienfium Tomo inferentur, In hoc Syflemate Tenthre- 
dinum larvz Braci, Lepidopterorum vero Campa vocantur, quz 
nomina ideo idem fi ^c aed ac fauffer Cbeniller & Cbenillerapud 
REAUMURIUM. 


A— 


Supplementum Hiftoria Reaumuridnue Tentbredinum. 167 


1 fcribam, unde hac nota fallit. Calvaria quoque füturam habet 
ei fimilem , quae in capitibus Camparum confpicitur, quamvis 
feepiffime magis obfoletam, interim tamen non tantum oculis 
armatis, fed plerumque nudis diftintte videri poteft, praecipue 
dum exuvias deponunt, tunc enim primo CHOR A futuram 


. dehifcit cranium. Hinc difficillime eruitur differentia. Domi- 


ni GopEHEU de RiviLLE 4) & de GEER e), Camparum notas, ab 
Entomologis hucusque datas, infufficientes deprehenderunt. 
Natura noftris charateribus quafi ludit. Omnia naturalia unam 
quafi catenam conftituunt, cuius articul: diftantes facile diftin- 
guuntur; fed quo propriores, eo fímiliores , eoque difficilius 
. difcernuntur, adeo ut certo refpe&u dici queat, fyítematicam 

- eorum diftributionem fieri difficiliorem , quo plura detegantur, 
immo certus credo, limitum determinationem humano captui 
fore impoffibilem, fi unquam omnis naturae proles nobis: inno- 
— tefceret. 

Stru&tura capitis Brat e feuis adparet. Prima matura- 
lem magnitudinem decies, fecunda vero plus quam vicies fü- 
perat. Larva, cuius caput huc depi&tum, inter maximas fuae 
claffis eft. Partes paullum e fitu naturali dimotee funt, ut eo 
melius videantur. 


Fig. 6. Tab. IV. anticam partem monftrat.z. b eft futura; c.b.c 
frons 5 e.f.e labium fuperius, in cuius excavatione f margo 
folii inter edendum progreditur; g.£ oculi; b.b palpi feu 
antennula. 

Fig. 7. pars trunco adnexa; a.b futura; k.].m labium inferius; 
.k.k partes articulate trifidee, quibus fila net larvas j./ pro- 
prie labium inferius conítituere videntur, & 5 quodam- 
modo linguae analogon. 

Pedes, 


(4 Mem. de Matben. " Pbyf. prefintés à & I Acad. Roy. der Spiene. p 
divers Sgavanr, Tom, HL p.177. 


€) Men. fur les Inf, Tom, 1. Tab. XXXI, fig. i7- 


X8 ^^ ^07 Obfrosio XLIDO 
Pedes, fub tribus primis trunci articulis, petlorales voco, * 
fub ultimo , caudales, fub reliquis vero ] abdominales. Y 


Bra&orum pedes pe&orales a Camparum differunt WBexhrs 3 : 
& numero articulorum (Fig.8.). Vidi in quibusdam tubercu- - 
Jum membranaceum iuxta unguem. ? 
.. . Trunci ultimi articuli plerumque inflexi " unde in ramoam- - 
bulantes eundem lateraliter hifce ample&untur. 


te Genera. .— 
Species iam notze commodiffime fecundu numerum &fi- 
tum pedum in Genera diftribuuntur. Truncus duodecim con- . 
ftat articulis, adeoque non ultra 24. pedes poffibiles videntur; 
nam ultra 2. fub aliquo illorum nemo adhuc vidit. REAUMU- 
RIUS an 12. paribus inftru&tum viderit, ipfe dubitat, & a nullo 


alio, quantum fcio, talis obfervatus eft. Interea confituimus 
ex eis. 


Lun genus , qui XXII. pedibus gaudent, nimirum 7717. paribus 
| pectoralium, VII. abdomimaltum , €9 I. caudalium. 


Tidun habet XX. pedes, IJI. paria petoralium, FII. abdomina- 
lium , €3 nullos caudales. 


dilius babet XX. pedes, III. paria  pe&loral, VI. aldominal. x 


caudalium. 


AVtum habet XVIIL pedes , Hi. paria. peGioral. F. onini Li | : 
caudaliwm. à 


Vitun) nullos habet pedes antecedéntiem fimiles, fed macronum T 


articulatorum LI. paria pe&toral. abdontinal. —: id I cauda- 
lium. 


: Ratione figurze corporis in tres Gants fen pesas natu- - 
cs dispeíco. T & 


Lua eos continet, qui foli OM femper adfixi fedent, dme 
| ita, 


— 


P 


Supplementum Hiftoriae Reaumurianae Téntbredinum. 169 


iti, ut planum folii protraftum truncum per axem fecet. Ncn 
mifi pe&oralibus fefe figunt, reliquo corpore libero varieque 
fexo. Hi plerumque numerofas conftituunt focietates. 
lida eos comprehendit, qui non edentes, /pirales quie[cunt. 
- . Inter hos maximi. | 
Biliz denique eos comple&tur, qui non edentes, nec 
. margini affident, nec in fpira iacent, fed vel re&i, vel 
| paullum curoati quiefcunt,  Anter hos alii folam pulpam edunt, 
. alu folia cribrant. MET 


E on Species notabiles. 

- *:- Ommes mihi note fpecies in A&is Reg. Soc. Scient. Vp- 
" falienfis cum fuis differentiis defcribuntur. ' Heic vero naturam 

Anoresque preecipue commemorabo. AD 
^:In Betula et Alno Bra&um quinti generis inveni, qui initio 
Augufti iustam obtinet magnitudinem. Caput iam rotundatum, 
virescens, oculo nigro utrinque. . Iuxta quemlibet oculum eft: 
mucro, longitudine dimidie fere diametri corporis, $.vel 6. 
articulis conftans. | Truncus ex flavefcente viridis, fubtus pla- 
mus, lateribus quaíi ferratis. Mucronum ( ocularüs fimilium ) 
parífub quovis e tribus anticis articulis. Latus utrumque ulti- 
3mi articuli mucrone quoque inítru&tum eft. Intra folii margi- 
nem fili fericeis cylindri inftar convolutum habitat, eiusque 
parietes fenfim comedit. Si folium duplici huic fini ulterius. 
fuficere nequit, in aliud migrandum, fed quomodo pedibus 
privatus progredietur? Mirum di&u! dorfo ambulat. Scilicet, 
üt reliqui Bra&i, fub ore inftrumentum habet, quo fila net, 
Supponatur, plano cuidam dorfo incumbens fila fapra abdomen 
ducere, et utrinque iuxta latera plano adfigere, hinc orietur 
pons fericeus, fuper quo mediantibus mucronibus, capite, 
articülisque corporis, tuto ex uno in alium ramum ambulat. 
Nomine triviali vocetur 4pw. Aliam fpeciem, colore tantum 
ÁNov. AG. Phy. Med. Tom. 111. IY | diver- 


17o | 7 Obfervatia XLIIL. 


diverfam, i in Pado vidi. Fniscuivs. f) duos habet, qui "Hingd 
pertinere videntur, veroque eft fimillimum,. focietates, 
commemorat REAUMURIUS fub feptima larvarum claffe. 8), m 
"fenthredines. : 

Aphides, et praecipue larvae nonnullae Chermidum Cocci-, 
nellarumque, fepe materia alba fugacique, goffipio fimili, te- 
guntur. Inter Bra£tos tres fpecies inveni, quarum. exhalatio- 
nes eodem niodo naturalem vegetationem preftant. Stunt pri- 
mi generis, fed due tantum, familie tertie. Hoe folia. Alni 
edunt: altera Ovis metaphorice adpellatur, eft enim quafi la- 
nata, lamellis albis, altitudine corporis, e rugis (in quibus fine 
dubio vafa excretoria: copiofiffima) fürgentibus: altera vero, 
feu: IMolitor, pulvere albo teta. . Tertigm, Farmariwn-nominan- 
da, eft fecundae familize & in. Betula alba: LixN.. Babitat.- 


Inter media, aliorum confpe&tus evitandi, peculiaremad- 
hibet modum larvz virefcens ordinis I. & generis II. Difcum 
folii (Betulae Alni LiNwN.) perforat, variásque flexuofas aper- 
turas exedit, 1m quibus femper fedet; moxque: per illas-in latus: 
eppofitum traicit ut primunr quisquanr adpropinquat C Vid. 
cc Fig. 4.) Diu au£torem: harunr aperturarum irrito quefivi, 
usque dum tandenr artem: eius comperi.  Adpellatur Perfoffor.: 


hi Populo tremüfa autumno obvize fünt focietates: Bráffo-- 
rum, quorunt corpus hirfütum eft. viridi- .carrulefcens , ordini. - 
Bus 4. macularum nigrarüm. . Articuli antici & poftici fulvi. 
Capitis. nigri, antica pars fere horizontalis, quod fingulare,. ; 
Eft generis ordinisque- tertii. Sputo. fufco: hoftes. &i infpicien- 
tes minatur. Sit Sputator eius nomm.  Eodenr módo. dude - 
fpecies generis I. & ordinis IIT, in Pinu filveftri habitantes, : 
defenfionem tentant, & praeterea anticis: pofticisve articulis ve- 
hementer percutiunt. Aumbze nou modo folia, fed etiam cor- | 
r7 Dufedh, "Tom. VIE. fri! f ';:353007 18 vi T E e 
£g) c. Tom IV, Memr, IV. AY eX doas A 14, 8b. eol 


3 ba 
PE 


Sapplementun Hi ifiorize Reaumurianze Téntbredinum. Yzi 


dicem, ; reíinam exfudantem, comedunt, ambe capite nigro 
corporeque cinerafcente gaudent, fed altera, feu vowitor, non- 
fifi 4. ordines macularum fufcarum fecundum longitudinem ha- 
pe, fpumiger autem o£to. 


Domini BONNET b) & ScuaxrrER 2) in variis Campis fub 
ale rimas invenerunt , per quas ta&tee tubercula emittunt. ^ Si- 
. miles vidi in larvis Tenthredinis Saltcis Faun. Suec. 1448; ; fed 
in abdomine, inter pedes abdominales; macula fulva detegen- 
da. Hofti cuidam forte hisce obviam eunt, fed cui & quomo- 
: d, yix nifi cafu detegitur, . 


B Ano focietates inveniuntur a RraAUMUnII diverfze 5) 
quamvis fimilés; nam fafcia ventralis in noftris deéft. Ab ovo 
nutrivi. Sunt generis III & ordinis 1, initio fufco- virefcen- 
. fes. - Intra - feptimanas plenam magnitudinem obtinent, trun- 
. cotum flavefcente, capite fafciisque 6. longitudinalibus nigris. 
Ciüpita proximorüm ote purgant. Ex uno in alium migrantes 
fàmum, pofticis folia ramosve ter citoque fricant. Num cete- 
fis adhuc vagantibus fignum? Societas quaevis 30. circiter con- 
tinet. "Sit nomen Scabrans. 


- legans. eiusdem. generis & .ordinis Cdi numerofas in 
| Betula habet colonias, . Caput.nigrum, truncus cceruleo - yire- 

cens, pun&is nigris maculisque undecim flavis in utroque, la- 
tme - Vocetur. ,Ferficolor. . . 


 "Multze fpecies valde funt pellucide, praecipue intper pofi- 

di: exuviis. Saepius nudo oculo-totus translucet canalis tra- 
€healis; & ad minimum 4 rámi e quovis ftigmate. Cor fecun- 
dum longitudinem antrorfum pulfans diftintte confpicitur. Eíca . 
non raro sranshicata  Miridis generis ordinisque III folam pul- 
| UMOA | pam 


ugs "Mem. de Math. & Phyf, prefentés à l'Ac. Roy. des Scienc. ; 
3) Neuentdekte Teile 4n Raupen und Zweifaltern.- ied ^ 
BI)LC Ton. V.p233. 160, Tub; XL ho, t2. — — 


am 00 Olferuatio XLUL. ii 


pam foliorum Betulce edens, dorfum fatura eleganter. vindem | 
habet. Hinc Cibiolorem voco. ^ 


. REAUMURIUS non nifi. parvas memorat, In Suecia non. | 
nullas 2. pollices longas habemus. 4 


Plerzeque innocuz, Groffularice tamen folia una fpecies 
comedit. Alia parva, nigra groffos pomorum VPISSep qo 
inhabitans, eorum veré cauffatur. lapfum. - * 


Excoriationes. | 


(Tam Campss, quam Braftos, quater vel pluries fub fun 
larvce corium exuere notum eft, differunt tamen in hoc pun&o . 
vario. modo, quod a nemine, quantum fcio, obfervatum. 


Y.) Bra&orum multi uno alterove die ante, quam anguítias pro 1 
- metamorphof(i quaerunt, cutem detrahunt, Bunt fibi difficil- . 
limi, cibum refpuunt, & poft quietem 24. circiter horarum, 
locum metamorphofi idoneum. perquirentes, circumambu- 

lant. Ovis & JMolitor in hoc. ftadio funt virides, oculisore- 
que nigris, ne minimo quidem figno lanuginis remanente, 
Farimarii caput, antea nigrum, iam fit virefcens, cuneo. ni- 
gro fecundum füturam, nec in trunco fuíco- virefcente ulla 
farinze veftigia. Albo-virefcens in Rubo- Idao generis I, 
erdinis II, Lusulata di&a, habet lunulam fufcam füprautruim- 
"^ que oculum, quz omnino evanefeunt. Hi frio virefcens, | 
fafciis longitudinalibus albis & capite nigro varie fignato, in - 
... ultimo ftadio totus fit viridis, exceptis oculis.oreque nigris, - 
Vowiteris caput fit albidum. — Juflatus generis IE. /) nigricans, 
glutinofa fit, tota lutea, oculis folis nigris. Non. tamen | 
omnes Brat huius fünt naturae. - 


4D Multi. nom modo externa, fed etiam. Interna excoriddd 1 


Qvis, Molitor, Tian, Onijcus, m) Lunulata, Scabrans, — 
UN | | alique - 
Jy RrAvwuR l.c, p. 122. Tab. r2, fig. L-—3. Ted, ^ ^ | 


»») RaauxuUE L c. Tab, 12. fig. 17, 18. pag. I22-. 


5€. 


Supplementum Hiftoriae Reaumurianae "Tontbredinum. 13 


alique fefe excoriantes Ml ex ore longum filum extrahunt, 
PA rd ori exuviarüm altero extremo adhaktet. Hoc fine du- 
^ bio membrana eft o:fophagi ftomachique. Spunger & Yomi. 
"dor nullum ex ore tendinem trahunt, fed in exuviarum ulti- 
mo articulo maíffa remanet, quz ex filis abruptis conftare 
videtur; num igitur hi per pofteriora. tegumenta eiiciant? 


| HL) Bra& multo facilius & externa &i interna excoriant, quam 
Campae, quz unius düorümvé dierum quiete & fame fefe 
preparant. "Mox ante & poft edunt. 


IV.) Qua modum differunt; nam Cafnparum exüviae abis 
remanent, ibi antea quieverunt, fed Bra&i ultimos tàntum 
articulos figünt; idque nom prius; quam fnormentum exco. 
riationis adpropinquat. Reliquum corpus. Tiberüm in aére 
pendet. - Dorfuüm articulorum anticorum in medio primum, 
- artificiis a REAUMURIO- ;defcriptis; rumpitur, . dein futura 
cranii dehiícit,; Capite. a cranio feparato, filum ex. ore, auxi- 
«idi pedum , pe&toralium. $ extrahunt multi. Poftea truncus 
| fenfim magis magisqüe prominet, tandemque paucis rema. 
nentibus articulis anticis fefe figit; pofterioraque liberat, 
Tota "ypced: interdüm intra Horae PET HEN CUN peragitur. 


om TETqul rttob -Matamarpbofís. 


.fTenthtedines excludére fumma : eft difficultas; plerique 
Eo Bta&i in terra fuos folliculos formarit, haec vero in vafis 
(cito privátur humido, unde interdum. ex(iccantur larvae; fi 
-abtem paullo: copiofius 4dpa irrigatur4..acidum-& mucor gene. 
ratur. Generationes ideo vernales quarende, nam hoe ple- 
-ydumque eodem. anno ;alatze..prodeunt.. Preterea, quantum 
.poffibile; in isdem. solloceptur circumftantiis , quibus in füa 
libertate gaudent. | 
(MP Nonnulli Bra&i abs ue omni ipdwío i in. anguítis mutantur, 
— vti pe aliique, beg TT eft peculiare, 

296.0 T Vari | 


pM oem ftwaY eim ges optem o e CE e Rn TITLA ions 
; ; " VIE I MAYAJAD EX ANS PEE : LENA, 2 4 
b Olferüatio Ceu 


"oc 
da U y de 5 
; LA X 


Es T Tid me, exclufie dunt Tenthredines, - | 
nullas, in receritiffima Faunze Suecicee Editione non ol as, re- |. 
viter defcribam , alias vero adferam. tantum ob ullam Circum- 


! Jit in earum hiftoria notandam. . ne ims 
Hntephis Je proni ss L eR 
xd 1l Téntfirédo: atfá, fhorace fanguieo. ^" um osi CAH, d 


Huius Bra&us eft Qvis,. Folliculusinterra. . 
4 T. nigra, thorace T capite pedibusque rubris, lin s 

: | Beifo ]for eft huius.) latva.. .,Felliculus i in ferra. Vic d 
T ROG T-. nigra; abdomine. fubtus ;pedibusque tots Jateis... 


— érfiolor. eftlarva, -Folliculus laxus in terra. — 4 — 
4. T. fulva nigro - variegata; abdomine apa 4nigro, : 
" :Cibicolor lafva,' Folliculus 3n tefta): urIa4u?] gg otioguUig 


n: T:mnigri f pii ; abdomine | édibhisqué Rueiglinist E 
"irae generis AI, & Ofdints T, fotà diügrá: "Follittlus 


Nah jii in terra. Habitat 3 in | Betuice foh. CEEROR | 
'duoriTE 2trdrtrtamn ES 
6. T. nigra, pedibus palpisque albidis... 7". 


Oniftus larva. "Folia Alni cribrat. Follicufus à i [2 


7. T. virefcens thordceMabeariega 4t0.j abdomine fupra nigro, 
Mas fere fufco -fulvüsg 'pun&o /marginali^ alatniifufco. 
Femina vireícens , ;pun&to marginali :viridi. ; .;.Anterinae 

: ' Jongitudine corporis. ^ Differt a T,.siridi in;Faima 5) 
933 | quod 1nulto' cw ond 5392) raga dlingzeonigrao ün.:tibias;ide- 
-oiq terfidlerentürur:6bp sisti" osbtesmoHsisnsO pra 

UEarva habitat'in sdficé VRifbati j^ eV iré feng? fafcia fhiPpi- 

5'^ ;" *yvea dorfali» venttalique? "Eft generis in,  órdislique f 

Folliculus flavus extra terram. 


OUT pigra, Orej pedibus abdónüneque fatéis,' 'abdemine fe 
P nigro" Amaculato.^ " oed 38 32OUD p (UD. rris & 191 tc At Du I 
wii Q9&o 


— P (wA cv 


Sgplenentm Hiftoriae Reaumurianae Tarbeedioun. 15. 


jpg maculee acutae, transverfag, nigrae in abdomine.. Non- 
, nullae liturae fulvae pe&oris, 


-ac $2 


ya eb edit folia Populi tremulee , generis III, ordinísque I. 
Coeruleo- virefcens, primis ultimisque articulis fulvis. 
. Nigro- puné&tata, fed nulli pun&torum ordines in dotfo 


4! cC articulerum Eicuneniptus j gus ipfo a duobus ind 
- tibus differt. ^ . 


E jT. thorace abdomiitiéque fica nigris: 


dn viridi minor, à qua preterea pedibus. totis viridibus 

"differt. "Eft quoque diverfa a T7. Salis in Fauna, 1.) 

abdomine toto füprà nigros 2.) in: 'pe&ore nullae macu- 

]ae nigrae , fed litüree umbrofae tantum: 3.) huius latva 

- 0^ *ordinem!pun&torum nigrorum Habet ,. quae in- larva Sa- 

--5'-Bicis deeft... Noftra. Salice fragili vivit,-altera vero Sae 

- He cinerea. Sunt amba generis IIl, ordinisque I, 

412 galasfimillimee., -Folliculi in terra. ;Noftra. depi&a eft 
| apud REAUMURIUM Z)m. P. Tab. XI. fig. 3:439; 


"Antennis fetaceis. 


, 39 "T- nigra capite variegato abdominis dorfo macula den« 
Rata Iurlisque Juteis. ' Pedes lutei, iteni abdorren fübtus 
/^ "quatuor a ordinibus Hkégbrin gp ied Larva p. Fol- 
^^ fieülus im teira. 


D T- - gryfeo - -rufefcens , ódhiis "omnibus nigris, | 
;, Antennae thorace. vix longiores, compreífze,. j ee 
ux T n , multis. articulis, fubtus. fimpliciter. pé&inatze... . Maresi 
e p" vidi,. man; ultra. fexaginta. apud. me. exclufze 
; omnes fuerunt. dein Speieer JsEYih Folliculus extra 

lia nrb ferram, eri 
litio wicf 2odo oup *- ing! n.o: iru ; 
Tu———— 


ard 


* T dE adn m "CH Y " : e LY aesdi d TC 
" C Olfrowo XLIL — 7 7 


" Karva eft generis I& ordinis. I, vitefcens , pun&is dibis, 


vi£titans Salice viminali magnà, Folliculus b d 
extra terram, ia | 


 "T.uftulata. | Faun. Suec. 1942. .- 
.; Larva eft generis III, ordinisque T, virefcens, duabus li- 


neis dorfalibus, flavefcentibus. Sutura calvarie nigri- - 
cans. .Pedes.abdominales minimi. Latera quafi-plica- 


. ...fo-Íerrata. Setz minima in toto trunco e pun&tis 
2200 parvis nigris. Habitat in Salice & Betula. | | Lo UN 
A albus, rigidus ; extra terram, 


T. Septentrionalis, Faun. Suec. I $58. SORTS 


« Larva generis HII, & ordinis Lh viréfcens , lateribus nigro . 
maculatis. Caput fordide lütefcens , oculis nigris lineo- 
laque'transvetía in medio. Hábitat iá Alno, Folliculus 

r: * terra, Biger; Tigidus figura pupa. iod Pha- 
ne; : 


Partus 0COFIL. 


: Diffculter. In. partu obfervantur Tenthredines. Si enim 
dian; in arbore vel frutice .ova gignens inveniretur, diftan- 


VM 
3 
i 
3 
1 
1 
E. 


Pio 


tia tamen aliaque impediunt, quominus totus mechanifmus rite 


contemplari poffit. At modo. fequenti commode. totam opera- 

tionem pluries videre mihi licuit. Excludantur Tenthredines 

magno numero, quá folitarie vafis vitreis imrnittantur, in qui- 

bus ramuli recentes cüm foliis confervantür mediante 'áqua fri- 
! 

£ida parvarüm lagenarüm; fundis infiftentium, quibtsque ex- 


trema raitiulórum füntimmiffa. Tu lüsce fiepemox' ova gigne- 


re incipiunt, faltem plerumque intra quasdam dies fit; dum fi- 


mul modum, artificiaque mechanica; quae circa ufum perfec- 1 


- di 


s cur ferre adhibentur, fzcpius. examinare, lieet... 


*-) De T 
3 


^ l A 


Supplementum Hifloriae: Reaumurianae Tentbredinum. 177 


^ Be.Tenthredine füb n. 9. fuperius defcripta Tequentia dicit - 

| erp Elles out. une Spie., fur Pufage de laquelle je fuis enco- 

ve plus embavaffé , que fur celui de la Spie des touches du. Grofelier. 

— &lles. te cbofiffeuz pas les, cotes des fevilles pour y. laiffer leurs oeufs, 

die les appliqueut. fur. Ja feuille meme, ou elles les arrangent les une 

pres des autres , elles les y arrangeut weme eu recouorevoens.. — Les 

| eus forment en[emble une plaque. - Jai eu beau. decouvrir. les endroits 

!  £acbés par des plaques d: otufs ; €t. y. chercher des incifions; la loupe n^ a 

u W^ y.en.faire appercevoir.....La matiere giuente, qui enduit les oeufs, 

|y ih elle gout boucher ces incifions, .et les. empecber d'etre, vifibles? 

— Pour cela , il faut. qu'elles foient. Vien. petites ;. d'ailleurs, P endroit ou 

- elles font , s'il y en a, wen paroit. pas fouftir , Ja couleur n'eft £e plus 
) arribti y qe celle da refte, 


 "Tenthredo hac, que fepius in.meo confpe&u ova po- 
uit, .quomodo. hic gordius , folvatur nodus memet didicit. 
Scilicet, cum ova gignenda funt. ( quod apud me femper in fo- 
ak latere inferiori fa&um, efl), membrana primum aperitur 
- ferraque oblique intruditur, ut a pulpa feparetur membranze 
| tegentis portiuncula.. Hoc fa&o ferra extrahitur ovumque pri- 
me aperture imponitur. Si iam mox ovum pofitum a folio 
 feparetur, cum eo membrana lacinia fimul elevatur eidem ad- 
Igerens ; fi vero differatur di&a operatio, absque ruptura feiun- 
Es nequit, nulla elevatur lacinia, & ne quidem. apertura con- 
Ipici poteft. Plura dein ova hoc modo iuxta fe invicem collo- 
cantur, quodvis fuz aperturee impofitum. — Raro numerus in 
quavis placenta 5o. fuperat. Eodem modo in foliis Salicis ci- 
:  neree OVa ponit Tentbredo Salicis. 


. Tenthredo fiabrans füa petiolo, E nervis ; foli iara 
T concredit , idque ita, ut ovi malor diameter fecundum di. 
 re&ionem nervi difponatur,. & diameter minor ultra. dimidiam 

tem in rima, ferra fa£ta, includatur. ..Ova feriem contti- 
unt, feu unum alteri extremitate eft contiguum. — Eodem 
sti Now. AG. Pbyf. Med. Tom. III. Z modo 


v8 Obs XEHE o soon 


modo in nervis siters foliorum. Alni lateris difponit T. ; 
Septentrionalis. Yn mervis foliorum Betulee fua defodit Tentbredo — 
&. 5, fparfa tamen adeo, ut vix duo contigua. — T andem hi | 
ftorie Ovis perficiendae modum, quo ova folis Alni infigit, | 
defcribam.  Apice ferree membrana lateris plerumque inferio- . 
risiuxta nervum quendam laterale maiorem aperitur. Fiat . 
e. g. apertura ad 2 r. (Fig. 4. Tab. IV.), per quam ferra in- | 
tra membranas protruditur usque ad refpondens b, quo facto - 
circa b ovum ponitur ferraque per aperturam a I. retrahitur. 
Mox alia fit apertura circa a 2. ovumque eodem ke collo- 
 €atur ad b oppofitum, & fic porro. 


Varias ferrarum formas defcribit REAUMURIUS,, quibus - 
nonnullas ab illo non delineatas addam. | Tenthredo O»vis: ha- 
bet ferram ftru&urze peculiaris. Inftrumentum hocce corneum 
qua maiorem longitudinis partem. eft concavum, fed apicem 
verfus punt&tum flexus contrarii, uti Geometrae vocant, nan. 
citur. Hoc in multis obtinet, fed quod: notandum, dor- - 
fum utriusque ferrae in proprio canali dirigitur, canales vero - 
tton, utiin alis, membrana connexi funt, fed usque ad baíin 
feiun£ti. Idem obtinet, fi probe meminerim, in ferra Ten- 
thredinis Jutee, Faun. Suec. 1534 , haec praeterea in apicem non | 
definit, fed valde eft obtufi, eodem modo ac ferra apud | 
mROESEL vor RosENHOF depiéta in Zur Jemdo, Ta. XI. fig.2. 


2 de Fucis €9 Crabronibus. 


[ 1] *. * ! Di ei * 

» WO 

"Tenthredines validiffimis inftru&tze funt dentibus, quibus | 

folliculos aperiunt, fed cui praeterea bono, miratus fum diu; 

nam non alium eis novi cibum, quam quem, folia palpis lin- - 

gendo, colligunt. Aphides aliaque Hemiptera folia pungunt 

& ex vulneribus guttulae minimae exfüdent: praeterea áphides | 
P binos abdominis tubos, roris En liquorem dulcem - 

eie&tant - 

^O 


X Supplemertum. H laria Recumuriana: "Tenrhecdinum. 179. 


eie&ant , qui, in folia delapfus, ibidem exficcatur. Haec ma- 
teria a pluribus infe&is, & inter haec a Tenthredinibus, avide | 
quaeritur. . Aeftate vero proxime preeterita cafu vidi Ten- 
 thredinem atram Faun. Suec. 1552. muícam mortuam come- 
dentem, & hinc fufpicor, infe&torum cadavera a reliquis huius 
generis devorari, 


/ 7 CH Halt wifj. d. a8. Olobr. 1763-) 


gs OBSERFATIO. XLIE.. —— 
Dn. D. WILHELMI LVDOVICI WILLII.. 


De 
; Singulari &' admirando Tumore in Occipite , Fi- 


liolae recens natae. 


ATumerofze illae, a vero, ad confervandam vitam humanam 
prefixo limite, non raro fe exferentes aberrationes, & 

; perplurimi illi, tam in fluidis , quam folidis corporis humani 
- partibus, erronei fzepius evenientes motus, non folum natis 
& adultis iam hominibus, & fpeciatim iis, qu! variis corripiun- 
tur morbis, tot perturbationes & c ontufianes efficiunt, ut fze- 
pius unus idemque morbus erga hunc pertinaciter, periculale 
hs atque lethahter fe gerat, quem alter citiffime & facillime fupe- 
. fat; verum etiam a formationis & confervationis ordine de- 
fle&ens haec aberratio in foetus, utero materno adhucdum in- 

1 clufos, pluries fe extendit. Notiffima enim eft res, per varias 
imaginationes, & repreefentationes gravidee matris. perplures 
érroneos motus non folum in embryonibus fucceffive forman- 
dis, fed & in foetubus maiorem iam na&tis maturitatem, oriri, 
quibus tunc & fluidae & folidae partes ita immutan tur, ut in 
quibusdam hae, vel illae corporis partes vitiofe, in aliis vel 
plane deficientia, vel numerum excedentia membra; in quibus- 
b: )$ 1 £2 dam 


d 


180 WRRK "oblato: XLIE E, io 


dam iterum, edP ex toto, vel ex parte tantum motffáte: corpo. s 
ra; in aliis porro praeternaturalés incifüree, & extraordinarias 
fiffurze offearum , membranacearuim, 'Cithofirumque partium? | ; 
& in aliis Gender fingulares plane tumores, & excrefcentize for: Ó 
mentur atque producantur; de quibus fingulis in Phyficorum . 1 
& Medicorum fcriptis multas eximias egregiasque comnienta- - 
tiones ac obfervationes annotatas reperimus. In fequenti étiam 
hoc cafu novum exemplum ultimi generis iftam, quod fic fe - 
habet. 


Lintearii cuiusdam textorís robuffa & bene fsticiditu s tri- | 
gefimumque circiter annum agens uxor, die IV. mens. Apri- 
lis anno MDCCLIX. tertia vice, poftlongum fatis atque diffi- : 
cilem partus laborem, iufto témpore a puella, cuius facies an» - 
trorfum, vel os pubis véríus, erat convería, liberabatur, quem 
tolerabile & falutare fequebatur puerperium. Puella heec neo- 
nata, in toto fuo corpore perfecte quidem erat formata, atque 1 
fingula eius membra convenienti naturalique magnitudine/& . 

fymetrii erant ornata. Plorantem vero vocem, pufillis alias | 
ufitatiffimam, perparum, & languide tantum, neque emittebat | 

recens haec nata, neque mammillas matris capere, neque lac ma- 1 
ternum exfugere valebat; parvam autem in os infertam quan- | 
titatem butyri, faccharo commixti, & tantillum la&tis emulfi, - 
orique infufi fucceffive deglutiebat. ' Maxilla inferior füpes | 
riori ita eràt affixa fpasmo, ut os non nii vi aliqua aperiri pof. 

fet. Meconium tandem & urinam in fufficiente quantitate, na- i 
turalique modo emittebat. ^ Erronea illa a formationis ordine | ] 
diveríio, ubi huius puellze natura formatrix, fi ita loqui licet, 
magis in "'exceifi quam defe&u peccaverat, in occipite depre- 
hendebatur; ibi enim fatis magnus, integumentis communibus | 
circumdatus, prope a capite capillatus, & in maxima fua ci 

cumferentia novem, in bafi vero tres tantum cum dimidio, . 

atque in diametro niaximo tres circiter digitos ,. menfürae rhe. : 
nanc habens, atque globum repra-fentans tumor, prout de- 


lincatio | 


De furi gj admirido Timore in : Occit 5c, IBI 


liieatio fübiun&a Tab.IV. Fig. 10. docet, inveniebatur. Os 
Occipitis verfus tumor hic durior paululum reliqua fui parte 
adparebat, & cartilaginis inftar erat tangendus. In peripheria 
huius tumoris fparfim ulcufcula, in figura afteriscis notata, ob- 
fervabantur, per ta£&um autem fluidi, vel molliusculi aliquid, 
in eo fentiebatur. 


"Mox poft partum, pater recens huius natce puellce me adi- 

bat, atque meum confilium cupiebat: nihil aliud autem, nifi 
- foetum huncce, ob longam fub partu commorationem , tumo- 
rem, vel tuber, eive Daeule, in occipite contraxiffe, referre 
poterat. Ratus ergo vel hydrocephalum, vel fanguinem con. 
geftum & extravafatum, uti faepius per partum difficilem enixis 
contingit, fübeffe, aut Spiviiaii vini calefatium, & linteis quadru- 
plicatis excepturi; aut vinum, cum berbis fic diGtis coronarüs de- 
cotlum, calide faepius adplicare, curavi ac ordinavi. ^ Altero 
mane Chirurgus iuratus huius loci accerfebatur, qui, fa&ta in- 
fpe&ione, mihireferebat, pufiolam hanc longe alio, quam ex 
- humoribus ftagnantibus fuborto, fibique prorfus incognito, la- 
borare tumore.  Cunéttabar igitur minime, cafüm hunc inve. 
fügare atque explorare, eumque in finem poft meridiem eius- 
- dem diei, diéte Chirurgo comite, in locum dimidiam circiter 
. horam a meo domicilio diftantem, me ipfum conferebam, tu- 
 moremque in parvula hac praeternaturalem tali modo compa- 
ratum deprehendebam, . ficuti illum perfpicue jam defcripfi. 
E cum fingula figna diagnoftica docerent, tumorem hunc haud 
exiguam quantitatem humorum colle&torum continere, fine 
mora in infima eius parte lanceola? ope fufficiens, ea vero cir- 
cumfpeCtione, ut integumenta tantum communia difcinderen- 
tur, infüituebatur incifio, e qua mox libra una circiter medica 
cruoris coagulati, cum larga portione ichoroíze materiae mixti, 
. profluebat. Vulnufculum deinde linteo carpto & fpleniis, fpi- 
ritu vini calefa&o madefa&is, convenientique fafcia, deligaba- 
tur. Mela. autem hacc, & fub incilionis, & deligationis acu, 


Z3 per- 


N 
^ 


1:2... Olfersaio XLI. 


perpaucam oftendebst fenfibilitatetn , fed perpetua laborabat 
aneftefia, . Sequentidie, qui fextus Aprilis erat, deligationis 


adparatus, inter quem durante noCte notabilis porro quantitas - 
feri fanguinolenti profluxerat, removebatur, atque nova cura- - 


batur deligatio, quae etiam feptimo Aprilis denuo, upon 
" repetebatur. 


.' Per quatuor hofce dies puella haec, uti iam monui, conti- 
nuo fere fenfüum expers, & in quodam anezeftefize gradu repe- 
riebatur. Et quamvis tam mox poft fa&tam incitionem, quam 
infra deligationis adparatum, notabilis femper e tumore pro- 
flueret humorum portio, perparum tamen extraordinarius hic 
tumor minuebatur. —lImpotentia alimenta congrua adífumendi 


continuabat, fpafmus maxille perdurabat. Declinante eodem 


feptimo Aprilis in vefperum die, levibus corripiebatur mifella. 


convulfionibus, ac tandem circa mediam no&tem exfpirabat, 


Quo maiori autem omnes fingulique, quibus extraordina- 
rium hunc tumorem videndi occafio fuit , adficiebantur admi- 
ratione, eo magis etiam eiusdem tumoris internam qualitatem 
& naturam connexionemque explorare ac perfcrutari, vehemen- 


tiffimum me capiebat defiderium. | Omnem itaque adhibebam : 


curam & diligentiam ut a parentibus ultroneam, ad difTe&io- 


nem inftituendam, impetrarem veniam,  Extorta hac, anato- . 


mica inveftigatio die. VII. Aprilis poft meridiem, a me & Chi- 


rurgo iam dié&to, ac in huiusmodi operationibus haud inhabili, - 


infütuebaturj, fequentemque in modum expediebatur, 


Integumenta communia, qua non folum valde craffa, fed . 


& interna fua parte multis duris pellucidisque veficuls exftru- . 


&a erant, tumorem hunc cingentia, cruciatim incidebantur, . 


PA a 


& ab inf tumore feparabantur, tuncque tumor hic, livida & 


multis fanguiferis vafculis pertexta membrana inclufus, con- [4 
fpiciebatur: hac quoque difci, copia nigricantis fluidique | 


fa 


-— 


d 


N 


De fingulari &? admirando "Tamore in |Occipite, &yc. 183 


fanguinis, unacum multis fubtilibus fibris intertextis, parvis 


glandulofis corporibus inter fe cohaerentibus, & peculiari quo- 
dam facculo membranaceo , magnitudine calami fcriptorii, fan- 
guine coagulato repleto, apparebat. ^ Evacuato fic tumore, 
origo & connexio membrane, qua extraordinarius hic tumor 


- eircumcin&tus erat, explorabatur, atque invefügando depre. 


hendebamus, dictam hanc membranam per foramen preeterna- 
turale offis occipitis penetrare, & meningum forfitan procef- 
fum effe. Foramen hoc praeternaturale digito auriculari viri 
tranfitum concedebat, & circumcirca latitudine unius digiti car- 
tilagine, finiftrum fyncipitis os verfus editiore paululum & fir. 


-miore, circumfeptum erat. 


.  ]ntegumenta deinde in capitis parte fuperiore communia 
cruciatim etiam incidebantur, & a cranio feparabantur, quorum 


in fuperficie interna ubique ecchymomata, & plures veficulae 


qua(ifebaceze in confpeCtu erant. —Pericranium inter & fini. 
ftrum fyncipitis os, fruftulum fanguinis extravafati & coagu. - 


fati, dimidiee iuglandis magnitudine, reperiebatur.  Remotis 


[ 


^ 


partim adparens earum integritas, partim temporis exi 


cranii offibus, & meningum & cerebri vafa fanguine coagulato 
referta; cerebrum, cerebellum, medulla oblongata, atque re- 
liqua capitis internee partes in naturali figura, ftatu fituque, & 
finguli cerebri ventriculi omni humore vacui inveniebantur. 


Omnibus fic internis capitis partibus exquifitiffime perlu. 
flratis, fingulisque in naturali ftatu deprehenfis, ad exactiorem 
offis occipitis inveftigationem progrediebamur, cautiffimeque 
iloa vicinis partibus feparato, foramen eius fic dictum mag- 
num, ad pollicarem magnitudinem fe extendiffe, atque pro- 
ceffui illi praeternaturali, vel membrana, quae tumorem hunc 
"extraordinarium in occipite cingebat, tranfitum conceffiffe, ob. 
fervabamus. Reliquas corporis partes anatemice perfcrutari, 
pgunas 4 
meque poftulavit, neque permifit. Suflicienter etiam conten- 


184 coss o Obfervatio XLK. 


tus eram, in proternaturale & füperfluum illud, ubi natura 


m4 o^ --5 P. dew 


- formatrix hoc in cafu ab univerfali ordine aberraverat;. Occafio- | 
nem inquirendi me obtinuiffs. Unicum hoc adhuc monendum 
& addendum effe iudico: Foeminam hanc tunc, cum gravida - 
effet, in aedibus vicini cuiusdam praeparationem botulorum, : 
qui cruore fuillo diftenduntur, adfpexifífe, cumque fruftulum | 
illorum, quod appetebat, ipfi non offerretur, conturbatam - 
domum redüíle, atque caput finiftra manu fricaffe, & hac ex- 
caufa, fecundum fuam fententiam, foetum, utero adhuc inclu- | 


fum, tumorem nunc defcriptum reportafle, 


Scholium. 


Anno MDCCXLY die XXIX. Julii, Argentorati filiolus | 
fimili, quod externam attinet conditionem, tumore in lucem - 
edebatur, quem Dn. D. Job. Frid. Chriff, CongviNvus, Wefter- . 


burgenfis, in Specimine fuo inaugurali, die X XIII. Septembr. 


1749. ventilato; exaCte defcriptum exhibuit, eique HHerniae -. 
cerebri nomen impofuit. -Qualis autem inter illum, & hunc a . 


me communicatum cafum, ratione internae confütutionis, in- - 


yet differentia, utrorumque comparatio demonftrabit. 


OBSERVATIO XLV. 


Dn. D. NTILBELMI LVDOVICI W ILLE. - 
De 


Vulnere felüperario per grandines plumbeas ure- - 


: tbrae circa bulbum eius infliio, et feliciter curato. 


K( Xuamvis & vulnera fclopetaria maiora in genere , & lefio. - 
| nes fclopetorum. explofione partibus praecipue membra- ' 


j 


d 
F 


"I 


naceis, & fpeciatim viis canalibusque, quotidianis excretioni- 1 


bus. fumme neceffariis deftinatis, inflittze , tam ab antiquiori. - 
bus, quam recentioribus ac hodiernis Pratticis, vel inter mà- - 


xime 


; N 


De Vlnere flopetario per grandiues. plumbeas 6c... 198 


— xime péricülofas;.vel faltem inter admodum dubias ponantur 


-fauciationes: nonnunquam tamen unus alterve occurrit caf&s, 


- qui utriusque leéfionis,: debita atque fedula. adhibita circumfpe- 
&tione.& diligentia, felicem, tutam, iucundamque admittit cu- 
"rationem ac coüfolidationem. | Praefens hic cafus huius rei ve- 
ritatem perípicue demonftrabit; non folum enim partes carno- 
fe, membranaces, verum etiam canalis illa, excretioni urinae 
ac- feminis emiíTioni defüunata, mifere erant contuíze, vulnera- 
tc & dilacératee , attamen. perfe&e iterum confolidatze.  Va- 
rias autem ob daiséon inter rariores eum eíle collocandum, om- 
-nino credo, haud etiam recordor, fimilem in tot obfervatio- 
nibus perluftratis ; mihi occurriffe.  ScuLTETUS quidem in 
- Zinmamentar. chirurgico, a D. de SeRoEGEL, Amftelodami anno 
MDCCXLI. edito, Obferzation. LIII pag. 277. feq. parem re- 
fert; ea vero inter utrosque intercedit differentia, quod in illo 
 urethra unico tantum globulo, in hoc vero pluribus, & quidem 
paulo maioribus grandinibus, fuerit laefa, finguleeque partes 
enormius dilaceratae. Aggredior autem cafum nunc ipfum, ac 
pro viribus, & lefionem, & curationem, fecundum hebdoma- 
- dum decurfum referam ; fingulares enim circumftantiae omnes 


mutationes, de die in diem fa&tas, adnotare haud permiferunt. 


Juvenis virabAcademiisi initio menfis Maiianni MDCCXL VIII. 
- redux viginti trium annorusi, temperamenti fanguineo- me- 
lanchoiici, habitus fucculenti,.vitee genus fatis mobile agens, 


atque integra gaudens fanitate;, dieIV. Novembris anni iam di&i, 
per fylvas ac montes venaturam cum plurimis alis facie- 
bat, & cum hora vefpertina circiter quinta pandochium quod- 
dam, vix milliaris: fpatio a domicilio paterno diffitum, intrabat, 


atque manuariam bombardam propriam in menfam abiiciebat, 
ex-improvifo,- & prorfus ignoto modo, ignem capiebat perni- 

ciofum hoc inftrumentum , atque fequenti modo. grandines in- 
| m 'explodebat.. Explofze hee grandines nempe, primo fu- 


 bucuiam 'panneam iuvenis prope orificium bombar de ftantis,- 
1- Ne. 4G. PbyJ..Med. Tom. LLI. à Aa ME 


fecndo femordlia coriacea, tertio 'düas thecas horologii^viato 
fiiargenteas, quarto duo induíia penetrabant,' atque/munc dn . 
ipfum corpus fzeviebant , & mox füb"'regione inguinali/ dextra | 
 jnfemore, non procula fcroto, cutem, velintegumenta coms . 
munia, ita dilacerabant, uttendo mufculi fartorii nudus adpares | 
ret, ibique vulnus latitudine unius digiti cum. dimidio, & lone . 
citudine duorum digitorufm cum dimidio; efficiebant, oblique: - 
tunc urethram, circa bulbum ejus, integris tamen integumens 
tis communibus, & partes inufculofas finiftri femoris perfora- ' 
bant, ac tandem circa mufculos glützeos modo di&ti femoris | 
quaedam tantum grandines iterum egreffie erant, reliquae vero: - 
partim füb cute, partim in carnofis partibus remanebant; atque: 
tali modo vulnerationem finiebant. ^-^ . esce totes 
Haemorrhagia in enormi hac lafíone, vulnerum fclopetá- . 
riorum more, fatis erat moderata, attamen ipfe vulneratus ab . 
omni confilio & auxilio alicuius Chirurgi remotus, uncias ali- . 
quot fpiritus vini vulneri infundebat. Hora vero una vel al- - 
tera elapfía, lenibus horripilationibus, crebrioribus vomntibus; ^ 
qui ad fextum vel octavum diem, bis vel ter quotidie conti- — 
nuabant, infigni laffitudine, ceftu, atque fiti febrili, quee fin- — 
eulis horis vefpertinis accrefcebant, ante meridiem vero pau- - 
Julum remittebant, nec non faftidio quorumcunque. ciborum, 
carnium precipue, aft, ne unica quidem Lipothymia, etiam: - 
inter atrociffimos dolores, per priores curationis hebdomades - 
fepius obvenientes, corripiebatur. "Hora circiter nona vel de- - 
cima vefpertina modo di&ti diei;- adveniebat Chirurgus accer- . 
fitus, qui fomentatiónes e faturninis cüm vino paratas adplica- ^ 
fe volebat; faftidiebat autem lefüs iuvenis hoc confilium ; & . 
/dmperabat Chirurgo, utíine mora' circa mufculos gluteeos finis — 
ftri femoris, ubi non parva quantitas grandinum; e fclopetoó . 
proie&arum, facculi pifis repleti inftar, praefens. erat; fatis proz — 
fundam faceret incifionem 'crüciatam,: éaque peraCta; wulneri2.- 
bus turundas molles, in defectu alioruni Temediorum, fpiritu - 


J  .N "tí L. 
E Ww T es 
3c 

. ». 


^. 
Jj 


De Filnere félopetario per gvándines plumbeas. Cot. 


- iP tepefatto impreegnatas, adplicare, atque fingulas ils 
- tam ad aérís acceffüm avertendum, quam ulteriorem humorum 
3 flagnationem preecavendam, fpleniis linteis, vino calido imbu- 
. tis, feepiusque reiteratis, deféndete (tuderet. Poft interval 
lum unius horz alvum depofuit, atque urinam emifit vulnera- 
. tus, haud levi autem perculfus fuit terrore, quum pauca tan- 
tum quantitas loti, cum fanguine mixti, per viam ordinariam 
.& naturalem, maxima vero eius pars per vulnera, ingenti cum 
ardore, erumperet; interim tamen femper penes zegrum po- 
| teftas erat, urinam per tempus circiter viginti quatuor horarum 
"Xetinendi. ^ Prima hac no&te, ut & in plurimis fequentibus, 
per aliquot horas ' vulneratus hic placide femper ac tranquille 
dormiebat. "Altero mane pater eiusdem, qui eft huius. muni- 
Cipii Pharmacopoeus , adveniebat, & remedia defiderata adpor- 
tabat, quibus impetratis nova in(lituebatur deligatio , & nunc, 
— femotis turundis & fpleniis, fpiritu vini & vino colefakkó im- 
.butis, vulneribus a fanguine extravafato atque coagulato , aliis- 
que heterogeneis, repurgatis, unguentum digeftivum, e Te- 
-rebinth. clar. Vitell. ovor. Melle rofar. & pulv. Oliban. con- 
- €innatum , bis de die adplicabatur, iisdemqué Emplaftr. Sapon. 
Barb. füperimponebatur: ad difcuffionem autem atque refolu- - 
. tionem humorum ftagnantium , & partium lafarum  roboratio- 
- nem promovendam, facculi, ex herbis fic di&tis coronariis & 
balfamicis parati, & in vino calefa&ti, faepius tam vulnerum 
'peripherie, quam ipfi membro genitali, adplicabantur. Inter- 

ne ter, vel quater de die dofis pulveris febrilis, e nitro , fale 
medio, abforbente & antimon.: diaphor. compofiti, initerii- 
:tis hodnutquám XL. guttis Effent. alexiph. Stahl. exhibebatur. 
"Ciborum loco, iufcula tantum vel e bovina, vel vitulina, vel - 
"etiam e gallinarum carne parata & diluta, nec non cremor hor- 
.*dei, interdum etiam quaedam fruftula pomi, aut pyri recentis, 
"wel patva'quantitas uvarum recentium concedebantur; fitis ' 
vero mox dium efyrupo Rubi ida & acetofitat. Citri, mox 
AXUi3 | A82... | emul- 


aem cu - Obferoat ad «su ves a 


emulfionibus bdstinis, mox etiam aqua. ;pura, fucco. Citzi 
acidulata, extinguebatur. Hisque tam pharmaceuticis, quam 
diczeteticis remedus tantum efficiebatur , ut graviter hic vulnera- . 
tus tertio poft vulnerationem die, qui feptimus. Novembris erat, j 
nonfolum mediante le&ica, que a duobus equis geftabatur, in . 
domicilium paternum transferri, fed & usque.ad initium tertiae . 
hebdomadis ab omnibus urgentibus fymptomatibus ,. atque fin- E. 
gularibus mutationibus vacare p«tuerit. Cum, vero fanguis, . 
undiquaque, & precipue in Scroto extravafatüs, hucusque 
nullo modo refolvi atque difcuti. poffet, ad maturationem vel ^ 
füppurationem promovendam. cataplasmata, e Speciebus emol- ' 
lientibus officinalibus,. in lacte cotüs, per. aliquot dies fedulo — 
adplicabantur, quae non folum Scroti, pure repleti , rupturam, | 
fed & profluvium materie boni quidem coloris, fcetidi tamen | 
,odoris, unciarum circiter octo, produxerunt. Tertia etiam 
hac hebdomade ad &qualem mundificationem vulnerum procu- 
randami, bis femper de die, deco&um herbae Veronice aquo- 
füm; cum dmellé rofarum heri oding inüciebatur, & loco Un- 
g'uenti digeftivi, adhibebatur nunc mixtura, ex Mell. rofar. ; 
.$iv. balfam. Peruvian. 56. & Spirit. vin 31j. compofita.* Vul- | 
-nera fatis largam quantitatem puris laudabilis, multis grandini- - 
-bus mixti, quotidie emittebant quidem, nihilo tamen minus 
"mox ante, mox poft meridiem fortiores adparebant motus fe- 
briles, quibus vero tantum fupra recenfitis occurrebátur reme- 
-dii. Hac etiam in hebdomade, ne quid intermitteretur, alius 
-adhuc artis peritus, Chirurgus nempe tunc temporis huius Mar. j 
-chionatus provincialis, magne famee vir, accerfebatur. i 


| Circa initium quartae bebdomadis optima quidem de felici | 
' "eventu affulgebat fpes; fitis enim, hucusque admodum urgens, - 
remittebat paululum, atque adpetitus & fomnus gratum capie- . 
| bant incrementum; triduo autem primo elapfo, novus atque 
| durus in femore finiftro, a reufculis glutzejis ad anum usque fe | 
extendens, -adparebat AIO; emollitio quidem & fapposuidd 1 
eiu$ 


LIS PISA CR I e 33d 


wu NEN SL 
we LE 
- 


i 


e De Vülnere fclopetarto per evandines plumbeas £3c.. 189 


à | | : 
eius quovis modo, fed incaffum, tentabatur, ficque quarta 
— dec hebdomas immanibus doloribus & cruciatibus, fub fingulis 
"praecipue urina  emiflionibus, finiebatur. | 


-— - Quinta nunc bebdonas, quee fummo iure hebdomas maxi- 
morum cruciatuum.huius vulnerati vocari poterat, adparebat; 
"dolores enim circa Scrotum adeo;erant vehementes, ut ipfe 
vulneratus, ex fuperveniente forfitan gangrzena, vel fphacelo, 
- fubfecuturam mortem metueret. Ne vero etiam hic quid pra- 
—"termitteretur, fufticiens in finiftro femore, prope Scrotum & 
"perinzum, inftituebatur incifio, per quam larga quantitas be- 
-'me co&i, admodum. tamen feetidi odoris, fanguine grandini- 
busque quibusdam mixti puris, mox p:ofluebat, & effiuvium 
"eiusdem per plures adhuc dies continua'at, unde fimul durus 
in finiftro femore tumor non folum magis magisque imminueba. 
- tur, verum etiam aceroiffimi dolores per fingulas fere horas 
Jjeniebantur. ld unicum nunc moleftum erat, quod urina füb 
.. quavis eius miffione etiam per hanc incifionem, ficque per 
quatuor vias effiveret. "Verum tamen gratum hoc erat, quod 
"fac in hebdomade, tam vulnera & dextri & (iniftri femoris 
-coalefícere inchoarent, quam lotium in maiori quotidie quanti. 
"tate, per du&tum ordinarium, urethram nempe, cui femel 
quovis die catheter plumbeus 1mmittebatur, profluere incipe. 
"ret. Eadem hac hebdomade, imieCtio & mixtura balfamico. 
wulneraria, e melle rofarum & balfamo Peruviano compofita, 
"feponebantur, eorumque loco balfamum tantum Arcai ad. 

- oplicabatur. 


| Tempus plurimorum dolorum cruciatuumque per Dei be. 
--migniffimam gratiam fuperaverat nunc vulneratus, eiusque loco 
- dies molefia tantum adpropinqua ant. | Hebdomade enim fexta 
motus fe riles ceffa ant planes adpetitus & fomnus optime 
. redi-ant, atque vulneratus ita reficie^atur, ut nunc fine alio. 
rum auxilio e le&to furgere; veftimenta fibi induere, in con- 
2 | TC | Aa 3 dos : Clavi- 


. tur, f&epius, prima iterum vice, pedem efferebat domo. Hac - 


ORT ALES - 


190 Eier 'Obfiriatio XLV É 


clavibus Miei perque fcalas defcendere & sdícendere - 

queat. Notandum enim adhuceít,a primo vulnerationis die, ad - 
di&tam hanc fextam liebdomadem, illum non niü aliorum acsitio 1 b. 
in le&o fe vertere, exindeque furgere, & non aliter ac incur- ^ 
vum, atque ab aliis fuffultum , incedere potuiffe. Singula vero - 
vulnera adhucdum erant aperta, & urina per ea ir aparva str d 
tum quantitate profluebat. - 3 


E 


Hebdomas feptima (ine omni mutatione — € "drinze 
effluvium autem hoc in tempore per vulnus dextri femoris ple- 
narie non folum ceífabat, fed & per incifionem prope Scrotum, 
quinta hebdomade fattam, de die in diem in minore femper 
quantitate ila effluere incipiebat.  Singulee hze circumftantiee 
ocava in bebdomade pari modo, ut in antecedente, femper in 
melius vergere continuabant; vulnus enim dextri femoris in 
-.totum confolidabatur, & urina pauca tantum in quantitate e 

vulnuículo infra Scrotum prodibat, 


Hebdomas nona. fimiles fiftebat falutares effeCtus, ut in fine 
eiusdem etiam vulnus circa mufculos glutaeos finiftri femoris | 
folidam duceret cicatricem, atque urina pauca tantum in quan- 
titate per vulnusculum circa perineum efllueret. | 


— 4 ' " : 
d.ieame m. echado, ue po "y. 
»* — Km, "ce Tme-—n 


Adparebat tandem bebdomas decima ,' cuius im initio vulne- - 
. ratus hic, de cuius morte rumor in tota hac regione fpargeba- . 


etiam hebdomade vulnufculum prope Scrotum infli&um non - 
folum firmiter coalefcebat, verum etiam urina unice nunc per - 
viam naturalem ad votum profluebat. MHocautem adhucdum . 
notandum efíTe iudico, grandines e fclopeto proie&tas , oGtogin- 
ta circiter numero, in decem hisce hebdomadibus füppuratio- E 
. nis ope unice fere per vulnus finiftri femoris exclufas fuiffe. 
In tantum ergo nunc, fed: nondum in totum vir hic iuvenis 
erat reftitutus; in femore enim finiftro oblongus remanebat tu-- 1 

mon | 
N 


* 
LH 
AE 
^H 


L 


- De Fülnere fclopetario per grandines-plumbeas &c..— 191 
mor, qui in; prioribus. menfibus. anni MDCCXLIX. varias, & 
" fedendo maximas creabat moleftias. | Meníe autem Maio eius- 


" dem anni tumor hic fponte perveniebat ad fuppurationem, &, 
- qum lanceola prope perinzeum pertunderetur , duodecim cH 


ter grandines, cum parva quantitate materia purulente, edu. . 


- cebabtur.  Tranquille nunc per totam aetatem res fefe habe- 


25, 


bat, Septembre vero di&i modo anni, modo defcriptus lo- 
cus in finiftro temore denuo tumebat, praegreffa inflammatione 


- fuppurabat, fponte rumpebat, & magnam portionem foetidi 
. puris, duodecim grandinibus mixti, iterum fundebat. Quam. 
— wis autem durus & oblongus hic tumor tam fuppurationis, quam 


grandinum ac puris excretionis beneficio, multum minueretur, 


. plenarie tamen hucusque nondum evanuerat.  Menfe enim 


Novembre di&ti iam anni, reftitans eius portio fponte pervenie- 
bat ad fuppurationem , tuncque fufficiens iterum fiebat incifio, 
ex qua dein non folum fatis larga quantitas puris, cum viginti 
circiter quatuor grandinibus prodibat, verum etiam ab omni. 
bus tandem moleftis, per totum annum perpeffis, ita perfecte 
reftituebatur vulneratus hic, ut ab eo tempore, ad hodiernum 


. usque diem, largiffima Dei gratia, quaecunque officia, feden- 


do, ambulando , currendo,. equitando, ad votum perficere. 
valeat. . Praeter ea non folum urinam pro lubitu & retinere & 


. excernere poteft, fed. & organa eius generationi dicata, ne 


ED uino quidem damno adfe&a fuiffe, vel ex eo liquet, cum 
: nunc uxor eius in octavo menfe graviditatis confüituta eft, 


. Ceterum hoc unicum flagrantiffime, Z/luflvis Academiae. 2o. 
mme Praejesy:- Excellenti[fimi eiusdem. Domini |. Collegae , £2. ommium 


- ordinum "Lettore: bonoratif/imi , adhuc peto, ut, fiin defcriptione 
.& enarratione huius obfervationis vel non omnes fingulasque 
— eirceumftantias dilucide fatis explicaverim, vel debita fty li. con- 
. einnitate propofuerim, id mihi neutiquam vitio vertatis. . Hor- 
| for enim toties Ier mea etiampum- quam -veliementiffime 

EB. per- 


f 


192 Wei Obfervatio: CNEUAR tne 


percutit, quoties vulnerationis huius. recotdor. E quid mi- - 


Pugt- E Taviter enim. bic vulneratus , ipfe ego fui. 


| OBSERVFATIO XLI. | 
Dn. D. WILHELMI LVDOVICI WILL 
De 


Singulari delirio mamiaco, in. Puero XIII. anos 
rum, perpaucis remediis curato. | 


:] 
] 
* 


itze genus fubito immutatum generatim, fpeciatim vero in- ' 


fuetas ignominias, inaífuetorum laborum impofitiones, 


continuas altercationes, viliorem vittum, &c. talem precipue 


hominem, qui ex heereditaria quadam difpofitione ad vehemen- 
tes motuum exacerbationes admodum pronus eft, per fe, ab- 
fentibus etiam aliis caufis materialibus, in vehementiffimos cor- 
poris motus, & in plenariam fere infaniam concitare pofle, fe- 
- quens perfpicue docebit hiftoria. 


Formofus atque lepidus puer, a patre, in (ingulis fuis 
aCionibus valde impetuofo, & generoía matre natus, cuius- 
que avia paterna fepius haud levibus infultibus maniacis affii- - 
&a eft, anno circiter undecimo vel duodecimo cetatis fuze, 
acerbo hoc concutiebatur cafu, ut dileCtiffima mater morte ei 
auferretur, atque non ita multo poft, cum pater alterum ini- 
ret connubium, noverca, & quidem minus iucunda, donaretur, 
A prima partus hora, usque ad patris fecundum connubiale fce- 
dus, puer hic laute, niolliterque educabatur,; pofthac autem 
continuo non folum ad vaários infuetos labores ac a€tiones imz 
pellebatur, viétusque antea laudabilis atque fuperfluus.cum. vi- 
liore & parciore commutabatur, fed: & eidem confuetce recrea- | 
tiones senta ; 8€; fiforíütan e puerili quadam eris d 

i vitüUm 


5 


E 


* 
" 
E 


y 


Cac - 


r——— s WTÁ " 
lid cent th ur uet Leg 


De fingulari delirio mapiaco, in Puero XII. C9c. 193 


vitium . committeret; partim incarcerabatur & verberabatur, 
partim etiam. variis ignominiis adficiebatur. 


-. Singulis hifce iuvenculus hic, decimum tertium tunc an- 
mum cuni dimidio vix agens, adeo commovebatur, ut in deli- 
Tium incideret maniacum. Sub quibus autem circuriftantiis ad- 
fe&us hic fenfim fenfirique evenerit, omni adhibita fedula in- 
dagatióne experiri non potui. "Die tandem decimo Julii anni 
MDCCLXI. per litteras mihi referebat pater, filium fuum na- 
tu maximum valde delirare, magnoque laborare aftu , & idcir- 
co meum defiderari confilium. Quia vero mihi conftabat, puerum 
hunc non folum achoribus laborare , verum etiam in profligan- 
do & tollendo hoc morbo omnem figi operam, deficiente foli. 
diore informatione, in fuspicionem mihi veniebat, hancce ex- 
ulcerationem retropulfam foriitan, atque inflammationem me- 
ningum, vel phrenitidem inde conicitatam effe. Ad materiam 
igitur retroaCtam iterum eliciendam, & ad orgafticas fanguinis 
commotiones moderandas, veficatoria furis adplicari, interne 
vero potionem preefcriptam diaphoretico - temperantem exhi- 
beri, debitumque regimen, ac convenientem dieetam fervari, 
iubebam. ^ Altero die per litteras porro mihi fignificabatur, 
aegrum in iisdem adhuc verfari circumftantiis, absque ulla' mu- 
tatione5 ceterum vero emplaftrum furis impofitum fat magnas 
excitaffe veficas, potionemque transmilTam preeferipto modo 
adhibitam effe. Nihilo tamen minus ulteriorem eius ufum, ad- 
ditis faltem quinque Camphorze granis, commendabam. Cum 
vero, elapfis aliquot diebus nülla'delirii iftius remiffo exinde 
obtineretur, a patre, cuius domicilium dimidium milliare ab-.- 
hinc diítat ; rogabar, ut ipfe filium-fuum inviferem. . Haud le. 
vis autem debt meum fubiit ftupor, cum eegrotum manibus, 
pedibusque funibus conftri&um, . nec non adfpe&u meticulofo 
cum audaci mixto, & profundo: ac tardo ,. pleno tamen: & du. 
ro pulfü. praeditum , :.invehnirem.; |; Singulis his obfervatis . & 
ponderatis ;:. convincebam patrem,  adfeCtum fili fui minime 


* Nov. AG. Pbyf. Med. Tom. 21. Bb Íym- 


' 94. | ^ Obfervatio XLTT. 

fymptoma quoddam febrile, féd verum effe delirium maniacur 
fine febre. 'Refpondebat Wielo- mihi verfutus hic pater; filium 
fuum forfitan malum hoc ex, Ribefiee nigrae, vel Groffülarise. 
non fpinofze fru&tibus, in horto vicinae cuiusdam comeftis, con-. 
traxiffe. Facta hac: narratione , füspicio-mihi oriebatur, pue- 
rum hunc forte Solani vulgaris baccas. decerpfiffe, & devoraffe; 
Ad veritatem itaque huius rei eruendam , ipfe nominatum hor. 
tum perícrutabar, ' fed ne veftigium quidem, quod maximam | 
mihi iniecit admirationem, neque Groffuülarie , neque Solani 
reperire poteram. Porro tunc referebatur mihi, illum fene-. 
ftras i&tibus percuffiíTe,. optimos dilaceraffe libros, diverías iam 
lodices diícerpfi(fe, variasque.. commifliffe petulantias , & id- 
circo illum non folum funibus confítrittum, fed & verberibuli 
caftigatum effe. Ceterum mifer hic Milan atque potum con- 
venienti capiebat modo.; fingulis no&tibus per plures horas tran- 
quille dormiebat 5 alvum naturaliter deponebat, urinamque de-. 
center mittebat; ad quaeftiones, iucunda quadam gravitate a 
propofitas , modette refpondebat atque facultatem poffidebat 
& latina & germanica legendi fcripta, confuetas fuas recitandi 
preces, ut & diverfas occupationes, íibi demandatas, expe-. 
diendi. Preeterea neque fibi, neque aliis laefífonem quamdam ; 
inferre cupiebat , inquietiorem vero fe oftendebat, fi quis no-- 
verce fuze mentionem faceret, maiore etiam incendebatur fu- 
rore, fi foror eius ad ipfum. accederet. .Confilium itaque fup. 
peditabam, ut puer hic a vinculis prorfus liberetur, verbera 1 
que omitterentur... /Monebami perro; ufum. medicamentorum 
 füpervacaneum fore; eumque. fola conyenienti. infpe&ione, *" 
humana adhortatione; facile-iterum ad. fe rediturum effe; ....- 


Flocci autem "habebatur hoc: confiliunt, eiusque loco 
vehementiffima, tam emetica, quam pur antia remedia, 
& reiteratas VenzefeGtiones ,- "iüxtá! coómiendationem a: v: 
2 tam LN QUAD iine na ni: siae 


De. fing ngulari delirio maniaco , in Puero XIII. &x. 1 195 


.& flagris obiurgare, indefeffe contiüuabat, —Elapíis áliquot heb- 
 domadibus cafu. locum illum preetervehebam , ficque data oc- 
cafione segrum. hunc iterum vifitabam , illumque 1 in eodem ad- 
huc triíti inveniebam ftatu.  Perpendens igitur ,. neutiquam in 
- patris poteftate effe, ut mitius traCtaret filium fuum, pueroque 
Obie&ta adeo íibi odiofa perpetuo ante oculos obverfari, ani- 
mumque eius magis magisque in paterno domicilio conturbaris 
fuafor eram, ut iuvenculum hunc ad tempus a fe removeret, 
"atque in curationem zeque ac infpe&tionem alius viri, cum prae- 
di&a inftruCtione, traderet. In plures iterum dies uius con- 
filii exfecutionem procraftinabat pater, & tandem defiderabat, 
Amtipfe ego filium füum in domum meam reciperem, cumque 
etiam votis his me refpondere velle promitterem, die XVII. 
Augufti is fuaviffimis hisce verbis: Tibi nunc fTultum meum curan- 
dum trado, in domicilium meum filium fuum deferébat. 


Primis diebus, cum mifer hic apud me commoraretur, ne 
qninimum quidem cum eo fufcipiebam, fed nnice tantum CODA. 
&us & motus eius, quantum potui, obfervabam.  Quodíi ta- 
men perverfíi aliquid fuscipere velle videbatur, feveris tantum, 
comitate tamen conditis verbis & adhortationibus eum inde aver- 
tere adlaborabam, hisque etiam tantum efficiebam, amorem- 
que eius adeo mihi comparabam, ut me fuis vefügiis, intra pa-- 
Tietes meos privatos ubique fequeretur, &, fi in publicum pro- 
direm, vel uxorem meam, vel ancillam de mea abfentia fem- 
per percontaretur. Delirium fuum maniacum ex iis femper 
intelligi poterat, quod varia fecum, admodum perplexe tamen, 
murmuraret; períonis praefentibus feepius pugnis minitaretur; 
fuas exueret veftes; ac pluries, deficiente omni occalione, 
concuteretur cachinno. . In paroxysmorum; pomeridiano ple- 
rumque tempore recurrentium, exacerbationibus, impreffis 
-manuuri pollicibus, oreque fpumante per domum circumerra- 
bat; proletarios componebat verfus germanicos, quosque etiam 
 clamitante recitabat voce; aliquoties yel in fcalam, vel in la- 

1 Bb 2 tebram 


Y96 — Obfervatio XLVI. | 
tebram quandam confidebat, 'atque acerbe flebat; aliquoties - 
etiam ad culinam contendebat, ibique apprehendebat torrem, 
dicens, fe nunc domum incenfurum effe. Ceterum cibos, ali- 
qua tamen cum vehementia, optime ingerebats veftimenta ma- | 
ne debito induebat ordine, vefperique iterum ita exuebat; ma- ' 
nus faciemque quotidie lavabat, crinesque peétinabat. Per | 
totam noétem profunde ac tranquille dormiebat, eoque in tem- I 
pore cum in meis degeret eedibus, femel tantum ipfi evenie- 
bat, utper cubiculum vehementer curfíitans, e feneftris voci - 
feraret. lmpuritates corporis optime, convenientibusque in ' 
locis egerébat, & aliquoties tantum accidebat, ut craflioribus 
fuis excrementis le£um cubiculumque confpurcaret.  Infuper 
claves e ianuis eximere atque recondere valde ftudebat, poftu- 
latis vero ab eo illis, defiderantibus verecunde iterum eas ex- . 
hibebat. 
Die tandem XIX. Augufti fuperius indicati anni concep- ' 
tam aggrediebar curationem. — Cumque iamiam obfervaffem, - 
puerum hunc obedientem fe gefturum effe,, & neque vinculis, 
neque cuítodibus indigere, libertatem. iam conceffam ulterius 
 jlli permittebam, eo maxime intentus, ut fanguis iufto forfitan .. 
craffior refolvatur; mucofz aliaeque impuritates colleCtee inci- 
-dantur; excretio alvina paululum ftimuletur, atque orgaftica 
fanguinis commotió temperetur. Ad hos obtinendos fcopos - 
ordinabam fequentem potionem: Rec. Aqu. ceras. nigr. flor. - 
"pi. ana $vj. Nitr. puriff. Tart. tartarifat. ana 5(4. Mell.puriff, — 
2j. M. D. ad Vitr. de qua bis, velter de die uncias duas cum. 
dimidia ei porrigebam, atque hoc remedium usque ad- XVIII. - 

diem Septembris continuabam, quo in tempore uncie tres & 
dimidia Tartari tartarifati; totidemque . Nitri- confumebantur. i 
Meis etiam conamen hoc refpondebat votis; pulfus enim de- 
die in diem vividius atque mollius micabat, alvus quotidie bis . 
vel ter optime füccedebat, & urina in larga fatis copia fluebat; 
In dele&u ciborum minus eram fcrupulofus, fed potins. quia 
, e Gu . . et 


-— 


^ 


m 


b 


| De fingulari delirio maniaco, in Puero. XII. €gc. 197 


- buslibet eduliis, mihi & uxori mese paratis, noftroque in foda. 


litio; ut vefceretur, iubebam. Cum vero hac in regione po. 
tus ordinarius fit vinum, hinc per aliquot hebdomades aquam 
tantum puram, & in larga quidem quantitate, ut biberet, fua. 
debam: rebus vero fuis in melius iterum veríis, quotidie ei 
moderatam quantitatem vini generofi porrigebam. Et fimplici 
hac methodo, per Dei, fummi Archiatri, largiífimam benedi. 


.&ionem, omni commiferatione digniffimus hic puer, fex fep. 
 timanarum fpatio ita reftituebatur, ut die. 1. O&tobris & Corpo- 


re, & mente fanus, in domicilium paternum revertere potue- 


bnt. 


Quam abominandum autem fit vitium. ingratitudo, aper. 
tiffime hic compertus fum. — Softrum enim meum, admodum 
levidenfe, vi extorquere fum coa&tus, & fperati ac promiffi 
ulterioris honorarii loco, calumnias atque inimicitias in me. ad- 


- hucdum exercet ingratus hic pater; & hz funt remunerationes 


beneficiorum, filio fuo in meis zedibus exhibitorum. 


— CEmmendinga. Halam wiffae d. 12. Decembr. 1763.) 


Dro A FL ITU- EUM, 
Dn. D. PETRI à WESTEN. 


- ünotata quaedam de Lue bovina 1762. in Dania. 


eva[fata. - 
Dy Lue bovina, patrios nunc iterum depopulante vicos, pau. 
ca quadam commentaturus, ftatim in limine fermonis 


pramonendum duco, me iam id non agere, ut aliorum Auto- 


rum, copiofiffimis Tra&tatibus, fua de hac re cum orbe litera. 
to placida communicantium, referam cogitata, fed ea potius. 


marrem, qua propria me docuit experientia, num forte meis 
etiam obfervationibus, meoque qualicunque ftudio, aliquid - 


b a COonDn- 


ie. 2 Obfervatio XLVII. | trm 


conferre queam ad detegendam mali adeo atrocis, adhibitarum 
hucusque medendi methodorum plurimas fpernentis penitus, 
naturam originemque: quo, his in apricum pofitis, conftans 
reperiatur atque fida morbi medela, ficque lethiferae tandem 
Lui ponatur terminus, Europam fuccefílive pervaganti, nec. 
poft abfolutum circulum definenti, fed ad regionem, unde pri- - 
mo exierat, revertenti, ut novum iter, priori fimile, rurfum 

ingrediatur. Haec vero, que dicam, eo, absque omni fermo- - 
nis elegantia, proferam modo, ut preter expofitam morbi 

conditionem ; remedia a me adhibita contra eundem, & qualis 

fuerit conaminum eventus, leCturo pateant. 


Lues bovina, confentientibus Autoribus tantum non. om- 
nibus, pro fundamento agnofcit contagium quoddam , ea pol. 
lens indole, ut fuccis brutorum admixtum, in iisdem non fta- 
fin modo inflammatoriam, fed & putredinofam refolutionem 
producat. Prius faltem fatis fuperque evincunt, & fymptoma- 
ta morbum ab initio ad finem usque concomitantia, & inflamma- 
ta loca, poft mortem in variis boum vifceribus reperta. Cum- 
que, experientia tefte, & vehementiores morbus fecum ducat 
effe&us, & velocius utplurimum in corpore bovillo procedat, 
femel introdu&tus, atque gregis, quam aggreditur, individua 
vel omnia, velfaltem plurima, eorripiat, ficque totam fuccef- 
five perreptet, maximam ordinarie ftragem, brevi temporis ' 
ífpatio, nec raro totalem illius interitum, poft: fe relinquens; 
fequitur, ut pro fpecie Peftis ture meritoque habeatur. Num | 
vero contagium iftud in folo haereat aére, adeoque vel adve-a 
hatur ventis, e certa regione flantibus, vel roris, nebula, và- - 
porum, adiumento ad corporà brutorum pertingat , quae non- 
nullorum eft opinio, id equidém adfirmare non audeo; quo 
J| piam fingulis annorum temporibus & non obítante ventorum - 
 diverfitate, tam bobus, durante zeítate, no&tu fub dio com- 
morantibus, quam iisdem ftabulis, hyemali tempore, incufis, | P 
aeque manet infeftum. "Mihi enim homines, ipfaque variàbrü- | 

t) 


4 


ONSE AIR pue. 29 MEUS i op oppi rg or coe nca ie RS ads o mtl 


) 
qv EAR 


| aal 


e 


PPAR 


- 


Zdnotata quaedam de Lue bovina Yv62. Cyc. — 19g 
7 ta, contagium ab una regione ad alteram circumferre potiffi- 
. mum, vero videtur fimilius, quoniam reiteratis conftat obfer. 
 vationibus, propagari morbum, íi homines, infe&e gregis 
curam habentes, incolumi adhucdum gregi alii propius acce. 
dant, vel e loco iamiam inquinato iumenta adducantur. Quam. 
-vis iftud ipfum contagium , quoties iam adeft copiofum, aérem 
qnoque infe&tum reddere, & hac etiam ratione multiplicari , fa- 

. cile concedam. | 

Quemadmodum contagium hic adeffe, ceu caufam remo- 

tam íive primam, circumftantiae probant addu&te; fic conta- 
- gii quoque effectus confueti in bobus cegris preefentes confpi- 

ciuntur; febris nimirum continua, inflammationes externe & 

internae, earumque confeCtaria haud raro exanthemata, mors 

tandem plus minus cito infequens, ceu totidem note, docente 
"Pathologia, contagiofis morbis propric. 

Quam primuni fcilicet lue corripiuntur boves, febrilis com- 
motio in illis animadvertitur, frigore plus minus manifefto in- 
cipiens, &, pro more febrium contagiofarum ,. durans conti- 
muo, nec nifi remiffionem aliqualem per intervalla monftrans. 
Oculi ipfis apparent obfufcati, atque ex his lympha profluit 
cceerulefcens, concepti iamiam contagii fignum infallibile; qua- 

- Msetiam e naribus oreque exit. Singuli praterea boves fiti 
vexantur, e maiori, quam aritea , bibendi cupidine dignofcen- 
... da. "Temporis fucceffu. in aliis accidit excretionum | defe&us, 
unde & alvus claufa eft per aliquot dies, atque excrementa, 

- fi quae prodeant per vices, pauca veniunt, aridiffima, nigraque : 
& fauces arefcunt, ac hngua ficca ex ore aperto prominet. Bo- 
"wes contra ea alii excretionibus laborant nimiis, ac in fpecie 
—diarrheea vexantur. mNonnullis exanthemata erumpunt, in dor- 
fo praefertim atque vaccarum uberibus confpicua; & ab Auto- 
ribus quibusdam pro variolis, aut certe variolarum fpecie, ha- 
bita: quorum in uberibus apparitionem ipía forte la&tis, gu- 
OE | ulto 


/ 


qdo9 333 0€ Obferoatio XLII. 
fulto ancillarum labore , edu&tio sipiidiaco eni hinc pen- 
dens irritatio,  iun&ka tegumentorum fubtilitate maiori, pro- 


movet. 


Pera&tis aliquot diebus, & ingravefcente morbo, iungun- 


tur appetitus deficiens, haétenus brutis ignotus, quae pabulo. 
potius fuo ad. hoc usque tempus confueto more veícuntur; lac 
etiam deficere in laCtantibus vaccis incipit. . Atque heec qui- 


dem fymptomata ambo ftatim ab initio adeffe, ficque morbi, nunc 
demum inciplentis, figna conftituere, autores varii afferunt: 
accuratiori tamen experientia preceunte, contagium iamiam 
dies fex, imo plures adhuc, infimulque ipfam Luem revera ad- 
fuiffe indicafit. Sitis eo usque pedetentim augetur, ut fatiari 


aqua, bibendi fine porre&a, boves amplius nefciant. Lingua 


intumefcit, & cuticula alba, quin & puftulis five veficulis, ob- 
ducitur. -Tufficula adeft, atque refpiratio primo difficilis, la- 
borioía abdominis dilatationé & contraCtione mutua pro parte 
patefcens; deinde difficillima, fub catarrhi cuiusdam fuffocati- 
vifacie, metum fuffocationis inducens; nec non inquietudo 
maxima, tantaque, ut corporis fitum deinde mutent aegroti 
boves, reiteratis vicibus mox humi proftrati; mox furgentes, 
& praecordiorum anguftiam clamore rugituque edito prodentes, 
Spafmi preeterea particulares varii, & ítridor dentium, adve- 
niunt, vel etiam os conftri&tum adeoque claufüm, ut vi quoque 


adhibita apériri nequeat. Manus prope fatis admota faucibus, 
calorem ex iisdem fummum prodire fentit. Saliva, in ore col- 
le&a, tantam fucceflive acquirit confiftentiam, ut fubfiftat te-.' 
nax, & baculo immiífo circumvolutoque adharens, cori:coCti | 
ad inftar protrahi fe patiatur: atque in hoc fpeciatim ftatu. pul. — 
mones poft mortem femper inveni tuberculis repletos innume-. ^. 
ris, qui lympham diffe&i fundebant putrefcentem. . Abdomen. — 
lis, qui obftruCtione alvina laborant, adeo fenfim expanditury. : 
ut crepaturam minetur, aliquando tamen haecce obítruétio fpon- E 


to mutatur in diarrhoeam. 


ems 


Boves 


Madii Pike Rd M a ete li iii a 


ep 


r4 
gie 


- E 
Eod tint Cd 
u.a 


Annotata quaedam di Ji booind' 1762. £^ 201 


-3v7- Boves, quibus opportune fatis exanthemata prorumpunt; 
amnox deinde fymptomatum levamen experiuntur, five ad cla- 
fem pertineant eorum, qui fimul excretionum defe&tu laborar', 
five contrarium , id eft excretiones nimias, patiantur, atque 
jdidem morbum ultimato füperant.. Quodíi vero, vel propter 
regimen minus congruum exanthemata haud appareant, vel pre. 
fentia jam lam retrocedant: mors indubia fcenam claudit, pree- 
cedente utplurimum diarrhoea, ad vitae finem usque perduran- 
te. Sic & lli, in quibus ante eruptionem exanthematum eo 
usque augetur morbus, ut appetitus proftratio, &, 1n vaccis, 
m -defeCtus fefe. declarent admixti, die tertio abhinc aut 
"quarto ordinarie moriuntur. li quoque, quibus, cum alvi ob- 
firu&tione, abdomen ad crepaturam usque extenditur, brevi 
poftea vivere definunt: & quamvis obítipationem hancce diar- 
yhoea excipiat, mortem nihilo fecius certam praefagire licet, me- 
ela qualibet non. avertendam.. | Loca, que exanthematibus 
pe dentur, fi fuerint pilofa, poft morbum (uperatum calva de- 
prehenduntur, pilique fublati, qui tamen fucceffu temporis aliis 
novis. refarciuntur. Foetarum vaccarum, fi lue, corripiantur, 
plerime, vitulum abortu reiiciunt: aft & tunc e morbo emer- 
gunt ordinarie , idque forte, propter humores vitiofos , fic fimul 
'emitfos Eopib[as. 


Utplurimum macilentis bobus atque fénióribus exanthemata 
felicius eveniunt, ideoque hi certius fanitatem recuperant , prae 
junioribus obefioribusque, quiquippe graviora experiri folent 
"fymptómata, & exánthematum loco, iflammationem potius fau- 
cium ^ linguarun puftulas, fortiorem diarrheeam, ficque maio- 
rem incurrere deprehenduntur febrem Viffsnimatoriam, non 

mifi morte terminandam. Cuius eventus adeo diveríi funda. 
mentum in eo latere videtur, quod ultimorem ex his corpora, 
pre macilentis fenibusque, maiori repleantür humorum quanti- 
Rte. iisdemque circulo vivaciori fanguis per canales fuos fera- 
E interim & 'aliqualem addit fine dubio fymbolam, cutis 
"^ ANes. AG. Pbyf. Med. Tom. LIT. Cc maior 


202 —  Olféroatio: XLVTI. EIOS | 
maior in: iunioribus. pinguioribusque: denfi tas, falten a pingue- | 1 
dine obfeffio, maior,, hincque: tmpaditis magis, tonius infen- 4 


fiblis. 3 


Atque: hocloco intermittere nequeo, quin annotem., me; 
preefente lue: bovina. in Provincia: noftra, toties: animadvertiffe E 
quod: verum: füdorem: nunquam: incurrat: bovillum: genus: unde. 
&. exanthiemata,, füdoris: beneficio in: homine: pronrotu: poffibi- | 
lia., in bobus. hac via: evocarr nequeunt. Cumque; vi antece- - 
dentium, potiffima: falus in eorundem apparitione debita: refi. 
deat, nunc ratio: patet, cur tanta: gregis. adfette flrages fequa- 
tur, & pauciora multo, bruta: zegrotantia a: morte: preeeaveri, ij 
quam: fanariqueant, Num:forte: bounr corpora: generatinr exi--- 
ftunt ad: emittendunr füdorem inepta?" Num forte id! ipfunr pro- | : 
pterea: fa&unr eft,, & animalia haec: domeftica eum fpeciatim in 
finem: fünt creata talia, ut eo» largiori la&is: proventu, qui: abs-.- 
que: eiusmodi artificio. forte nimis parcus: permanfifet, Homini | 
magnanr alimentorunr portionem: fübminiftrent? Idinterinr ob-. 
férvavi, certusque fcio,. quod nimia: aquze frigide: ingurgitatio,. 
fortiusque: ftabulis: immiffum: frigus;, tranfpirationi! neceffariae- 
atque:exantliematumr eruption», noceat ,. ac: diarzliceam excitet: 
lethalem;, inter reliqua figna e: cornuum: quoque: mercy frigore: 
& calore przenofcendam.. 


Medicamentorun: contra liunc morbunr tantus in : variis 
fcriptis; laudatur. PATER. uti innumera:ea: haud. immerito. di- 
in illis. bee aei & es id ec ptione wise ai encre etiam: 
adhibentur medicamina; ut: facile:pateat,, nullam: ex: eorundem 
fic: preefcriptorunr,, ufu: expe&tandam effe: utilitatem. Certe: fi 
quod: a: nonnullis: ruricolis. fit, calida: mifceantur: frigidis; his-- 
que;. tumuituario: conatu. laxantia mox: interponantur;;mox: diu-. 
retica, aliaque: adhuc:: tota: non: poteft. non; turbari: ceconomia: 
animalis; atque: natura: maxime: in protrudendis: exanthematibus; 


 Ampe- 
E 


.— Znnotata quaedam de Lue bovina 1762. £3t. 203 


impediri, metusque addi, ne perverfa tali methodo tot ad mi- 
nimum boves pereant, quot morbo ipfi fuccumbunt. Cumque 
Tüihi períüadeam, generatim ;maximmm in fanandis brutorum 
morbis-arcamum potiusconfiftere in medicaminum do(ibus, quam 
medicamentis rite determinandis, amboque hac fatis adhuc 1la- 
tere, praitereaque certiffimum fit, corpora pecorum, utrius- - 
que refpe&tu admodum differre'a corpore humanos nec tamen 
de hac ré "meliora proterre audeam , quam quae ab aliis: legun- 
tur proláta, 'ea nude nàrraífe, atque regulis comprehendiffe qui- 

busdam my que; duce experientia, falutaria in lue bovi- 
ma conde : 


frpNXtCp 


^ "T. x diee ffl matis) dat xm iter. 


2. Quovis die quinto aut fexto, mane, fingulis detur bobus 
"ni , uncia dimidia antimonii pulverifati crudi. 


je ceum excitetur in pelle, femora inter anteriora bo- 
ES «dependente, : tes. /Girciter digitos.a prominentiae huius 
margine : filumque. traiettum per vices promovestur ulte- 
rius, utíucci corporis impuri viam inveniant, qua exire 
. poffunt. 


Hac faltem tnethodo id: me 'effecitfe ted; ut boves alii 
ge areftiterint. a lue i immunes; ; non obftante Cod eorun. 
ém apud infe&tos praefentià : E Yero, quos lues corripuerat, 
tfiorbum certius multo fuperaverint, quam 1i, in quibus Eres 
vatio haec fuit. negle&ta. | 


iL. Quamprimum vel minima 'oculorum obfcuritas morbum iatr- 
dam adeífe teftatur adeoque in bobus, lue iamiam correptis, 
: b. Venecfe&tio infütuatur, & excitetur fetaceum. . Atque hoc 
| ultimum non continuetur: modo, donec morbus £ uerit vi. 
&us: fed etiam poft eundem fuperatum aliqua mdiu re. 
maneat adhuc quo fuccis corruptis prodeundi libertas fuf- 
. ficiens procuretur. 


ij r 


Ac , 5. 


204 E Pa  Obferoatio XLVIL A — 


5. Preeterea per octiduum integrum, d dun pulvis, — 
.. ,quolibet tempore. matutino. & yefpertino: propinan: Us: d E 
4, Recipe. Nitri crudi, Antimonii crudi, ana "drachmas tre e5, b. 
. pulveris Sabinas, luniperi baccarum, ana drachmam pam; ». 
mifceantur omnia pro dofi una: nec,non quavis meridie, 
... foluta , in aceti li ris duabus; JAARA feetidae Uncim unius, 
,,£um.dimidia, cochlear rUDUm. s o loinha Esiste 


pra Poft finitam: feptimanam : estan udra E Jecoy — 
3s mane& vefperi fequens-prop jietur pulyis; Recipe Sula . 
'^vyphuris gryfei unciam. dimidiam. Nitrj; boli rubri, ana 
drachmas duas, Sabinae drachmar unam: miíceantuür; ut. 
, fiat pulviss,. temque. qualibet. Reseau s. librae 
due porrigantur Bibendae, atque hgc ipf fa med icamenta 
"continüentur ad" morbi usque'&ideHi. - 4 


7 | Ad heec, mane vefperaque, dirigit d bovis pettinéntur. dor- 
, fum & lumbi. — Quotidie etiam collum totum una cum 
.- dorfo, & lumbi quoque oleo fungantur terebinthinae be- 
tuléeque , ut fcilicet pori refereftür atque 'exanthémíatum | 
promoveatur proventus ; ficque Sgrouss bobus" t gen 
procuretur. ^ * 


..$.. Diaphorefis, quantum quidem. poffibile , orni augeatur ] 
, ,&c confervetur ftudio, quoniam. ilius neglettus .e05 etian | 
,,,,Augulat boves adhuc, quicum fanitate Jamiam redi 
gratiam incipiunt. Hinc, tempore pluviali atque n NE 1 
boves non folum fub dio non degant, fed & includantur a 
fabulis, eundemque in finem continuum potulentum fit. 
aqua calefatta, in fufficienti qudntítate ante boves poneni vu 
da, ut pro lu.itu bibant, ficque fitim reftinguant uren- . 
tem: cuius levandae gratia, boves fibi reliti ptope füu- 
mina rivosque commorari obfervantur, ut fcilicet fatis ha- — 
beant aquzée in. promtu, idque fubinde infigni cum emolu- : [ 
— mento. Neque timenda eft podas & COBRE alias | 
| EN 


4 


Anmotata quaedam de Lue bovina 1762. (9t / aus 


dofin mirum quantum fuperans, aque calide affümtio, 


. cum eo ipfo füfficiens procuretur humor ad confervandas 
. corporis fecretiones & excretiones , quemadmodum id in 
. hominum quoque febribus acutis falutare, hodierni T5pe- 


"""Thüntür Medici élinici. 


» $.,,0s internum , linguaque. quotidie examinentur, num for- 


UA te. .inucus coéat vifcidus,. ,refpirationi moleftus, aut puftu- 
-.le&appareant. :Atquein tali cafu eadem ter de die eluan- 


" . tur aqua ca: ida, cum pauco nitro oleoque Olivarum com- 


v 


mixta. Quod (i mucus ifte profundius in gula hzereat, ita 
quidem , ut manus immiffa eo usque pro neceffaria repur- 
gatione penetrare G pertingere nequeat; ablutio faucium 


- "infütuatur bacilli ope, cuius extremitatem fpongià occu- 
pat, ex aqua praedi&ta expreffa, & alte fatis immittenda, 


infimulque eadem aqua gulz reiteratis infundatur vicibus, 


donec refpiratio liberior procedat.  Cuticula in fpecie, 


(five propter ariditatem, five propter puftulas, ab oris 


""intérni fuperficie fecedens, ovi vitellum unum vel alte- 
'rum-füadet, ori infundendum, quod bos ipfe lingua fua 
- undiqvaque promovet, adeoque & loco applicat morbofo, 


^71. cum levamine inféquente: In nonnullis, quibus pra vi- 
1* gium defe&tu tuffis non fatis procedebat, mel cum pauco 


ar Zingibere; ori immiffum;' revocavit tuffim, cum magnza 


uci portionis reiectione..& preefentaneo allevamento, 
"Quibusdam quoque infufum florum: Sam^uci, ad livras 


quatuor quotidie exhibitum, falutare deprehendi. 


2. 10. Quoties diarrheea adeft copiofior, detur deco&um radi- 


cis T ormentillze dilutum itemque puls, e farina fecalina 
co&ta paratus craffior. Interdum vero & Rhabarbari in- 
fufum , tam diarrheea correptis profuit quam alvinze ob- 


' ftru&iont attuit medelam, & fuffocationis periculum, ex - 


ios ad pectoris ortum, profligavit, Saltem morbum 
vES VV , ' fub 


füb tali ftatu duxit quam diutiffime, ficque aliquid certe 


Obferuatio XLVII. | 


utilitatis exinde veniffe monftravit. Excrementa, huius 


diarrheez ope reie&a, follicite removeantur, ne fcilicet 
fottor inde exhalans, «contagium procraítinet atque fic 


periculum augeatur. 


t1. Stabula, in quibus boves degunt, feepius ris Sabinae 


12. Cum, durante morbo, propter manducandi & Conco- 


baccarumque Iuniperi pulvere, itemque aceto, 'excitande, 
a vaporibus repurgentur nocivis, ipfique boves interval- 
lo: adeo longo feparentur a fe invicem , ac quidem circum- 
ftantize fpatiumque praefens permittunt. 


. quendi facultatem debilitatam, confuetum affüumere pabu- 
lum, eoque nutriri; boves nefciant; pro alimento ipfis 


inferviat panis fecalinus, vel etiam hordei grana trita, (in-- 


gulaque hzec modice calefa&a porrigantur. 


13. Bobus, quibus nonnumquam cruor. coasgulatus intefti- 


num obíidet re&um, i'idem irritationem , .& aliquando 


inflammationem, eiusque confe&taria producens; coloni 


arte peculiari; & adhibitis fimul fale, butyro, Zingibere, 
mixtis, cruorem iftum educere didicerunt. ;Heec autem 


operatio, durante morbo, e lue orto, minime inftitua. . 
tur; ad evitandam nimirum, quae certiffime inde fequi- - 
tur, irritationem noxiam.  Cruor ifte, fi adíit, quietus - 
relinquitur tuto, donec fucceffu temporis, quod femper 


evenit, tandem fponte prodeat. 


Cum denique falus patrive mihi, hoc fcribenti, fuprema 1 


lex eft, neque negare fimpliciter ego audeam, quod forte ali- 


quando, & fub certis circumfítantiis contingere queat, ut me- - 
thodus medendi a me propofita, totiesque per experientiam - 


comprobata, omne haud ferat punCtum: coronidis loco Au- 


&oris cuiusdam, qui e recentiffimis eft, confilium. addam, | 


Hie; luem bovinam pro vera affumens Peíte » idque propter — 
, fmi. 


Annotaty quaedam de Lue bovina: 1762. gc. 297 
fimilitudinem fymptomatum , Circumftantiarumque: in: ambobus. — 
morbis obvenientium; quin: & perantecedentianunc patentium : 
reiecta. medendi methodo quacunque, precipuam in fola pree- 

- fervatione medelam ponit. Suadet ergo, ut; quamprimum lu- 
es in pago quodam: fefe manifeftat; pagus ille copiofis circum- 
circa muniatur vigilibus, qui fingulis in pago preefentibus ho-. 
minibus animalibusque,. tam fanis, quanr zegrotis, exitum abfo- 
lute prohibeant; utque omne commercium cunmr pago vicino: 

quocumque eo certis cefTet,. vult, ut omnes feles, ceteraque 
bruta, quee coérceri fatis nequeunt, imo & aves & ferae pro- 
pius: appropinquantes;. trucidentur ftatim: ab: initio; porro mo. 

. met, ut alimenta. neceffaria atque: medicamenta. inclufis fübmini- 

-ftzentur, certorum miniftrantiunr ope; qui ea; que apportant; 

.jn quadam a. pago diítantia reponunt. in terram, quique rece- 

dunt, antequam: pagi infe&ti incole" veniunt, ad reportanda 
fecum: alimenta: ifta. utque: labores agreftes. neceffarii vicinis 
cur fint colonis , durante toto: inclufionis tempore ;. ut libera 
communicatio tum demum: recludatur;, quando: periculum omne 
evanuit; quemadmodunr obfervare fimilia coguntur naves, 
tempore contagiofo: ab urbe" quadam infe&a: proficifcentes, & 
portum fanum petentes; tandemque ut pagi proprietariis. dam-- 

. mun, quod incurrunt, ex aerario publico, pro parte faltem, re- 

— flituatur:. 

- COttinia. Halm: mijJa d... 22... Decembr. 1763. ) 


| OBSERFATIO XLVIL — 
Dn. D. IOANN. BERNHARD. de FISCHER. 
De | 
Spbacelo im febribus acutis externa. 
pese (cepe: eft, an in: febribus: acutis; fanguis: przeterna-- 


I. turaliter refolvaturj, &: an: medicamenta, fanguinis: crafin: 


: arés 


Ua 


268 | ^ ^ Obfervatio XLVIIL 270700 


a refolutione lethali defendentia, adhibenda fint, vel an fan- 3 


guis incraffetur, & medicamenta réfolventia neceffaria fint? 


Sanguinem in febribus acutis lentius fuum circulum vereabfol- 
vere, quàm in ftatu hominis fano, facile eft demonítratu. Equi- 
dem cor, fpasmo irritatum, tam celeritate, quam frequentia, 
vehementius laborat ad fanguinem propellendum 5 fed ipfe fpas- 
mus obex eít, non permittens illum a venularum orificis ab- 
forberi. Stagnat itaque hic, illic, in extremitatibus tam inter- 
nis, quam externis, & quidem ideo ftagnat, quia craffus eft; 
fi enim tenuior effet, facilus a venulis abforberetur, nee ftag- 


naret. Interim haec pofitio non infert Sylvianam indicationem?. 


ergo medicamenta refolventia volatilia danda, & incraffantia , 
vel acida, funt fugienda: neutiquam 5 fanguis enim absque re- 
mediis volatilibus exzeftuantibus réfolvi poteft, nempe fimplici- 
ter diluentibus & acidulis ex regno vegetabili, & ita ad fecre- 
tionem partium putridarum difponi. Plane nova licet hzec rion 
fint, liceat tamen preefari ad pania Pig novéni; Seve ali-. 


quatenus illuftrantem, : 22 1 | 


Ruítica quzedam quadragenaría , anno (750. incidit menfe 
Januario in febrem acutam epidemicam , & in delirio fenem 
quendam rufticum accufat, fe ab illo extra domum portatam, 
& in craticulam ignitam '"Sinpéfitaih effe, in qua nates ipfi affa- 
. rentur. Maritus illam increpando ridet, demonftrans, earidem - 
durante morbo locum non mutaffe. Cdi tandem mori vehe- - 


mentia remitteret, fimulque permitteret, ut aegrota de leto Li 


fürgere, & alvum extra domum deponere valeret, maritus, . 
ex improvifo; in natibus uxoris duas nigras, fpatiofas, ob:er. —- 
vat maculas. Uxore itaque domum redu&a, in illas inquirit, * 


cutim penitus nigram, duram, crematam, offendit. Stupet, 


& (imul (üb hac cute humorem quendam latitare obfervat. Ar- 
ripit itaque avidus cultrum ufitatum; feparat cutim, &,quoce- . 
lerius res detegatur, novaculam in Ldbcilfins vocat; n fic ftu- — 
diofe VENE natem a' perufto corto liberat, Tam Corpus A: E 

s — 


pe Memes in PES acütitexte no, . 209 


' fi&i j:; de fa(cinatione indi&ta, in manious;&: poffeflione habens, 
credulus.& animofus redditus rufticus, vicinum, ob faícina iam 
diffamatum;; in ius vocat, &- gutes $e. natibus. A1XOrIs rolaás 
icoram Judicibus exponit. i 

Invitor, ad dandám de hac te snfoBten fneam —— quis 
ignarus unde hw partesrefciffze fint; folum interrogor, cuius natu- 

: r&allas. effe pntem? Refpondebam; illas efTe partes corii. fuilli, fu- 

mati, ocreislevigandis aptiffimi..Solvebamur omnes fimul in rifum» 
ineumque Iudices tanto facilius, quia famulus quidam unm illa- 

Tum partium, eodem mane; iam in hunc ufum traxerat. Expone- 

batur itaque mihi totum myfterium ,. & enatibus rüfticze 'CUlUs». 
dam, que febre acuta laboraverat, eiTe: reíciffas, narrabatur ,, 
[2 qua omfhia fupraidi&ta funt ,-addebantur.. Ínterrocuar au- 
tem munc;-an talia contingere. poffint, falvo homine ?. Regere- 

bani, jn febribus acutis fepe. ex infpiffato fanguine ftagnationes 
fieri, in. putredinem feu. fphacelum abeuntes , & inde mortera, 
infequi ji fián;parnbus. nobilibus hoe contingat; in partibus au. 
tem ninus:nobilibus externis j- naturam ipfam feparationem. fa- 
cere, & putridum removere: hocque faepius contingere in 
partibus remotis, ideoque aliquando digitos pedum a fphacelo 
cornpl, & a pedibus feparari, Femina huius nates fine dubio 

a furunculi$ fuiffe obfeffas, quorum fervor cerebro, per zítum 
fanguinis, ibidem retardati, laboranti, ideam de craticula, 
wtenfili foemince familiari, formaverat, & infimul recordatio 
de famofo fafcinatore, ipfi rem firmiter perfiaferat ^ Recen- 
febam fimul, quod paucisante diebus in Hawr' TONI Traé&tatu, 
, de £ehre miliari, legeram , ibi nempe allegari. feminam ,.. cuius 
"pates a gravi & acuta. febre Íphacelofe fa&tee; fuerunt, - falvata 
etiam ipfa eegra. Nec non, quod ante paucos annos ruftica 

-quzedam villule meze graviter febre acuta laboraverit, cuius 

| dextri pedis digiti etiam fphacelo correpti fuerunt, ut his nunc 

carens, claudicet; an autem nates fimul peruftze fuerint, uti 

1 n duabus allegatis feminis, mihi ignotum effe, quia de infpe- 

Nov. Aci, Pbyf. Med. Toni. III. Dd i Cone 


A — c0, breui XELDOV o s 


&ione natium muliebrium non proftaret Titulus in Jure, uti de. — 
infpe&tione ventris. ; Addebam: denique, quod forían' rarius — 
contingat , feminarum nates fphacelo. corripi, frequentius;du- 
tem, digitos pedum illum pati, & communiter infenfibiliter &- 
infidiofe, absque delirio confentiente, vel monente. | K E 

* "Monemür interim per'talia obfervata, üt in febribus acütis 1 
mentem oculosque ad partium. extremarum exfanguium bo- - 
nam conftitütionem cónvertanius:. & quemadmodum folenne & 
fzepius obvium quidem eít, ut os^facrumi in febribus diütinis, 
ex egri perpetuo decubitu, -cóllé£ionem;- ftagnationemque 
fanguinis, & poftea erofionem patiatur; "atque. ad hec incomiz — 
moda avertenda;, vel lintéo febo-obdu&o; vel lotione cum fpi» — 
riti vini utamur, vel ad facram corticis Péruviáni'anchoram? — 
confugiamus; ita maxime curemus;-ut pedes fri&tionibus lenio- P. 
ribus a tali ftafi, inprimis poft venam in illis. fe&am ; defendan- E 
tür: facile enim in his partibus exfanguibus menibrana: tendi- 4 
nofze fimul laeduntur unde inflammatio (oritur, : quae j' fi negli: i 
gitur, in reliquas partes fe extendit, cum fphaceli periculo. | . 


ei OBSERVATIO XLIX: 4. 
Dn. D. IOANN. BERNHARD. de FISCHER. 


| Dr inta 
Natura. Febris miliaris, Comedouum et. Crimo- 
e mum mfamum. |. | T 


u:e mira videtur horum affe&uum combinatio, poft adhi- — 
bitam legendi patientiam ; approbatione, forfan, non Cca- 
rebit. ! . 


Femina viginti quinque annorum , optimae valetudinis, ter- à 


De natura. Fóbris. miliaris, Comédonum €9c. — 211 
autem in hi$ mirum erat, unus illorum totus erat fphacelatus, - 
niger; reliqui optimae conditionis. An fphacelatus ille caufa 
abortus fuerit, vel labores domeftici, incertum erat. Secun. 
dina: perfe&e fequebantur, lochia parca nunc fluebant, nunc 
retinebantur.  Accedebant autem .dolores abdominis, totum 
corpus interdum pervagantes, & fcapulas lancinantes, plexus 
mefenterici, uti apparebat, emiílari.. Praeterea maxime mole. 
fte erant hypochondriorum inflationes, cum anxietatibus, &- 
valde molefto reptantium formicarum fenfü in brachiis & dorfo, 
absque omni tamen febricula, niíi pulfus agitationem , fub an.. 
xietatibus praefentem, exceperis... Apparent tandem, die o£ta- 
vo, in brachiis, a pruritu formicante vexatis, nec non in ma- 
nibus & in digitorum interfütus, utpote in quibus cutis relaxa. 
tio vaporofa femper prafto eft, puftula miliares;  Remedia 
dantur alvum leniter fubducentia, aloética, parciffima dofiz 
abforbentia, nitrofa, parce etiam exhibita fünt, quia omnia 
Íymptomrta lenia erant; preeterea tranípiratio, mox auGta, 
mox parca, mox nulla erat, cegra fimul exiftente tranquilla. 
Sequebatur etiam, elápfis circiter quatuor diebus ab excretio- 
me veficularum ,. in manibus & thorace, veficularum deíquama- 
tio. .. Pulfus ,. licet nunc.totus naturalis effet, attamen noctes 
gegree erant inquietee, & adpetitus ciborum deficiebat. ./Egra 
nihilominus ad. officia &emeftüca redibat, ab omnibus. moleftiis 
& anxietatibus libera.. Elapfo autem vix tranquillo quatriduo, 
nove adíunt anxietates, pulfüm cordis ad minimum, fi non 
 galfam humorum, febriliter exagitantes, cum doloribus abdo- 
minis, excretiones lochiales. melientibus, & novis, valde mo- 
leftis, brachiorum doloribus formicatoriis, qua» omnia femi- - 
nam hanc le£tum repetere, & ibi ex fudore benigno, cum no- - 
ya excretione velicularum miliarium, folamen exípe&are iu- 
bent. Apparent. Obyiam itur iisdem remedis. —Mitigantur, 
.X& folvuntur rurfus omnes hae moleftioe, segramque hac vice 
-cJementius dimittunt. Aicrioritaque nunc, fua denique capef- | 
— COST ERSNE .Dàaz fit 


| 


«yi Obferuatio XLIX-- [omae ST 


(it nevotià Binino Verum; oCuduo vix. pavo eibi ludi. | 
turícena, & hac iterüm j; modo. inultum: mitiore; finita, degía 
per o&tiduum rurfus. negotiis extra leCtunr vacat, donec quarta 
- vice folitis fymptomatibus, hac vice tamen Jeviff imis, de letto, — 
| quem. repetere coacta: erat, multo alactidt; tio &. quidem | 
fine omni infequente recidiva. ENT icis 


I 
X 
Duraverat lic interpolatus morbus: perquinque feptimanas, j 
quibus.elapfis , ecce! apparent in brachiis, fíunc denudatis, im 
quibus ditti formiéatoris dolores, aegram graviter admodum | 
Vexaverant, eminentice muitae;, tote nigráe, iis fere: fimiles, - 
quas in infantibus, poft ita nusücupatum cütis florem; '& infe- - 
quentem magnum: pruritum; inquietudinem: & .eiulatus;, "Carüez. 
dones, &:; Crinones appellare. & extticare folemus multum: éraf- | 
fiores tamen, &, ut preecife loquar, lineam diridíanr craffae , 
& lineas tres vel quatuor longz;. absque doloris fenfü fe facile: $ 
evelli permittentes. ' "Pars harum eminentiarum: fupra; cutim | 
exftans, dura & nigra erát; quaautem Witra cütimsadhuc hae. — 
rebat, evulfa, albi: erat "coloris; fibrof& & mollis. fübftantize; 
Quis autem, heec excreta Cutanea ocülis.& digitis: examinans, i 
negaffet, illa. effé nerveae fübftantice, ipfos nervorum apices? 
tota enim pars mollis; albidá; nerves erát. Quis;praeterea ex |. 
Ris;non inferret, irregülaria. illa parva "corpuscula: nigra, quar 
Comedones & Crinones: appéllartius,. partim füper cutiminfan- 
tun eminentia, & quidem maxime in locis, in quibus magis. 
ftratum nerveo - tendinofüm fübiacet, nempe in dorfo, aliis- | 
que talibus locis, partim friCtione repetita! cum melle», (quia | 
repetito. exfürgunt, cunt repetitis inquietüdinibus, utiin femina - 
hac tot recidivis refürrexerunt,) vel etiam dique: feliciter cum | 
fecibus cerevifize arra: iusculis, vel Lufitanico inodo, quem: al- | 
legat ErrwüriERUS im Paletudinario: infantili,'-cufr: fuligine ca y 
minorum... melli & la&ti mixto, elicita, & vivas animálcula pu- 
tata, (uüpradifctis eminentiis feminae poft: miliares: puftulas , &. 
A «onfimilem: — cutis ,. To sad áccedere ?* Maxime | P 
| recepta 


La 


E 


sU De natura. -Filris miliaris ,  Comedonum Gc. ^j 


recepta adhibitio mellis, ad extricandas eminentias illas. parvas 
 migras, quie infantibus, poft cutis florem, vel defquamatas ve- 

ficulas, in corporis füperficie nafcuntur, opinionem naíci fe- 

cit, illas vermiculos mellifugos effe.  Vfus vero fecum cerevi- 

fice & fuliginis deque felix ad extricandos hos vermiculos, fa. 
: ile hanc deftzuit opinionenr. 


Quae mihi oblata funt, nom unica vice, ex infantum óat&, 
five melle, fi five fecibus cerevifi:e mediantibus, extricata cor- 
puscula nigra, difformia, crinibus minufculis hirfuta, nagnitu- 
dine vix femen Carvi &equantia, miyime illis fuerunt fimilia, etiam 
per microfcopium confiderata, quae ETrrTMürrLtERUs loco citato 
expofuit, cornuta, caudata, & horrenda, nitidis tamen ocellis 
donata animalcula. Eodem modo, quo in Epbemeridibus Aca- 
«lemice. noftrae Dec. I. 7f. T. Obs. 48. ex rapa illa anthropomor- 
tpha puellam blandientibus oculis efformavit Apelles alius; & 
odem modo, quo in Znnalibus pbyf. med. Wartislavienf. anm. 1735. 

menfe O&obre , Claff, IV. Artic. xo. in alia regni vegetabilis puella 
fattum eft. Quid non audent Pi&tores, conniventibus fiue 
"Medicis, vel Phyficis? 


Allegat ibidem ErrMürrERvs, hanc excretionem milia- 

4 rem infantium originem íüam debere maífte fanguineze, füb 
orima refpiratione. infantum intenfiore fermentatione agitatze, 
ex qua tales feculentize ad cutim extruduntur, & quidem occa- 
fione balneorurir, quibus recens nati immiffi fuerunt ; additque, 
feminas Saxones, ex fcorbuto talibus excretionibus miliaribus 

. in puerperio inquinart. Vérum enim vero; tales excretiones 
dnfantunr noviternatorunr, unice ob: diutinam macerationem 
mervorum periphericorum, in liquore & muco uterinis, per 
"balneum ab hisliberatorum, nunc relaxata epidermide; vivi- 
'dum fuum füccum in veficulas miliares exhalare, & fimul uos 
Eo protrudere , impune poftea exficcabiles magis proba- 
Bieefs 


ue i 


Dd; " | .1A&b 


di4 ^ — " Olfrontio XLIX. 


Ab omni sevo viguit, pro mea /fententía, omnis éxcretio p 
miliaris, etiam, fecundum HAMILTONUM, apud Indos, & in- |. 
fantibus eque ac adultis familiaris fuit; nunc mitius & absque à 
periculo, nunc graviter & maligne, ubique terrarum fe geffit: 


pagari credas, Subit me hic memoria fa&ti cuiusdam ridiculi , 


nifi nullam febrim-malignam aliter, quam per contagium, pro- 


non incongrue tamen allegandi, ratione contagii. Cum Saxo- . 


H 
nes, anno huius feculi primo Rigam obí(íiderent, & durante ob. - 


fidione aliquot feminae purpura alba vefíiculari occumberent, 


extra graviditatem & fub illa largius affumtum , au&torem febris — 
miliaris effe, omnes clamant. . Forían uftulatae harum fabarum - 


] 
& Medici Rigenfes, in originem huius nova iudicat:e febris in- 1 
quirentes, per WéLscHIUM & ETTMürLERUM Ooculatiores red- 
diti; morbum hunc Saxonibus domefticum & patrium effe de- | 
prehenderent ac cum illis crederent, certe. vehementioribus | 
maledi&tionibus globos in hoftes proie&os comitabantur, quod, - 
cum ipfos urbis muros tranícendere non valerent, -€— ! 


.trans muros & per aérem cives Rigenfes morbo fuo afficerent. 


Sic, cum obvii fiunt non quotidiani, & obfervati negle&i mor. ! 
bi, femper, vel contagium, vel mutatum accuíamus vitae. re- - 
gimen, more tamen antiquiffimo. GaiENUSs enim, occatignil : 
rigoris cuiusdam fine febre, de novis iam queritur morbis, - : 
quibus caruiffe putat antiquos, moderato vi&u & cultu. utens Ei 
tcs, * 


Potum Caffée tamen, & fic Ten contagio ,a siieabust 1 


particule , purpuram.pro h pothefi formantes, etiam fangui- | 
nem foetus inquinant, ut in illis cutis flos, vera purpura pellu- 
cida prodeat. (Communis enim nunc eft potus feminarum ple- 
beiarum, adeo, ut etiam, plebeiorum infantes, ex hoc abufü, - 
flore cutis laborare dici poffent. Qui vero ferio presfumtam - 
hanc caufam confíiderare cupit, confideret Europzeam circa | 
hunc potum prodigalitatem, Afiaticam forfan fuperantem, & 
perpendat raritatem morbi in refpe&tu ad prodigalitatem. An. 

' non 


De natura. Febris: miliaris, Comedonum &9c..— 218 


mon magba:copia aliarum uftulatarum rerum in cibus utimur? 
An puerperas Afiaticas eodem, & gravius laborare morbo au- 
dis?- Sane infantes illarum nationum , quas Caffée potus con- 
agio füo nondum affecit , flore tali affici credibile eft, ex noftra 
potius allegata caufa. | | 


— Notandum etiam, quod infantes, fub harum veficularum 
excretione, apparenter non segrotent, id quod, fi excretioni- 
bus feculentis illas adnumeres, facile fieret cum motibus febri. 
Jibus. Inquietudine autem occupantur, quando, defquamatis 
veficulis, eminentes nervorum apices exarefcunt & nigrefcunt, 
ex calore ficco ofcillantes & prurientes, donec in totum fpha- 
celatie,.& fupra di&tis modis extricatae fint omnes. — Nullum 
ipfis, ex hoc. affe&u miliari nafcitur periculum, nifi Tetanum 
oris, malum ipfis fzepe occurrens, & communiter lethale, huic 
morbo, cum rationis haud levi pondere, adícribendum effe 
fufpiceris. * 
 1- Adultis pueris nullum communiter adfert periculum febris 
"miliaris; luniores, inprimis puelle, leviffima purpura albae 
vel miliaris pellucida patiuntur frmptomata, & interdum pau- 
eorum tantum dierum interpellatam febriculam ; eodem modo, 
-uti in febre variolofa faepe leniffimus eft aegri ftatus, ut ortho- 
ftadius effe poffit; -Febris enim vehementia ab ipfis dependet 
nervis, dum fub. ie&igatione corporis illi valde, vel leviter 
"wruntur. Hinc eft, quod interdum, inopinato, in febre utra- 
que, miliari & variolofa, absque omni infequente periculo, 
adm veliculis, & fuppurari incipientibus variolis,; omnis 
febris, pulfu ad naturalem ftatum reverfo, ceffet. ^ Redeunte 
enim ad naturalem fuam temperiem fyftemate nervofo, res ze- 
gri in vado eft; nifi fub pulfu fallaci, & dolofe naturali , in pu- 
"tredinofam iam tendat refolutionem fanguis, qui paucas ante 
horas maris microcofmici magnum produxerat. e&eftum: quales 
infidias tamen, velgravior refpiratio, vel anxietas. quaedam, 
velleve, cum mutata facie, deteget delirium. - ixog 


Adul. 


a6 — 0035 07 Obferiatió E17 oov 


Adulte; feminze, inprimis fpasmis hyftericis gravibus; ex. — 
intemperie nervorum vexatze, vel menfium ataxiis: obnoxi, | 3 
femper cum maiori periculo ab hoc occupantur morbo; excep- 
tis vetulis hyftericis, quae felicius evadunt, tefte celeberr.: - 
VOGELIO, in Znnal phys. med. Wratislavienf. ann. 725. dMenf..— 
Septembr. Claff.- IF. Artic. vv.de varüs anvadendi. modis .Purpurae 
albae: obfervatione, quae ad immunitatem fenum a morbis-re- . 
ferenda eft; de qua videantur plura in 7a&8. noftro de Senio. .. 


— Dubiurh tandem folvendum reftat ; an apices nervorum, - 
falvis infantibus & adultis, fphacelofze reddi poflint? Potfibile- 
autem hoc effe, videmus in iftis cafibus, in quibus partes in- - 
tegrae corporis fphacelo ficco corruptae fuere; eegris.falvis. - 
Quanta pars peripherici retis nervei putrefcit in Variolis, ging | 
givarum exulcerationibus , anthracibus, &c. falvis zegris! Uni- 
ca quidem mihi in praxi obvenit fupra allegata femina; cum 
nigris nervorum apicibus: forfan autem pluribus accidit: nulla: - 
enim fufpicio hucusque . corporis denudationem inquifitoriam - 
fuafit. Si autem in adultis raro contingit, in infantibus res eft. 
quotidiana. In cafu utroque mortuum a vivo, vigore naturae 1 
feparatur. Aliter autem res fuccedit in. admorfo; vel incifo: i 
nervo, ubi nec füppuratio, nec feparatio fphacelofa. locum: : 
habet. | Succedit his leefionibus fpecialis fucci nervei corruptio, | 
Ípasmo lethali, communiter oris, fefe prodens ;.& vifibilis. 


OBSERFATIO L. 


E 


| /pe me : » 
" Marasmo fénili. Ed ur E 
ls annum agens o&ogefimum tertium, habitus tamen ad. 


;; huc quadrati; qui hucusque nullis affe&tibus corporis ob-. 
oxius fuerat, idque. perpetuo. ufui matutino unica pilules - 
| sloé. 


De Marasmo feni | 217 


 eloéticze attribuerat, tandem appetitus proftrationemi, cum in- 


fecuto virium-lapfu, fentit, ut le&um petere cogeretur. Som- 
mo quidem omni non caret, animus tamen nihilominus eft deie- 
&us. Maxime autem terret pulfus duriffimi, licet parum fe- 
 brilis, conftantia , cor a materia praeter naturam acriori irritari 
docens. Parcus fub his cutis mador, & urina, uti parca, ita, 
afervido fanguine, nil biliofze vhatériee; vel altus, ex maífa 


 fanguinea fecernendze, continens, limpida.  Porriguntur ita- 


que eegro emulfiones temperantes, leviter nitrofa, lapides 


cancrorum citrati, vel cum cremore tartari mixti, ad involven- 
dam quamvis materiam heterogeneam, fanguini inhaerentem, 


. illamque per renes educendam. His autem omnibus parum 


proficientibus, &eger proponit, annon ipfi vomitorium, ex ra- 
dice Ipecacuanha, proficeret remedium? a multis iam annis a 
celebri Medico Batavo , in vitze difcrimine, quod nunc adefífe 
putabat, fumendum fibi commendatum: adeo, ut per omnes 
iftos annos hanc radicem, cum directione Medici, quoad ufum, 
femper paratam haberet. Drachma dimidia autem, pro dofi, 


imperata erat.  Duraverat iam morbus per tres feptimanas, 


| 
| 
M 
i 
| 


vires etiam. fub his multum collapfae erant, ideo confultatio 
Medicorum omnis vomitorii ufum diffuadebat, accedente mox 


-pregnante phaenomeno, apparitione nempe macularum livida- 


rum in offe facro aegroti. Licet enim per vomitorium liquoris 
gaítrici orificia forfan aperirentur, vel, quod in vomitoriorum 
'adhibitione & modefta operatione haud fecundum habeo bene- 
ficium, omnium viícerum moderata commotione organa fecre- 
toria ad officium fuum denuo peragendum excitarentur; nihi- 


-Jominus, ob incipientem iam fanguinis, in offe facro, necrofin, 
omnia in peius ceífura effe, & vomitorü exhibitionem magis 


noxiam fore, faeile praevidebatur. Relétus itaque prognofti- 
€o, diem fuum extremum placide obiit. 


Uti bene cordetos & conícientiofos Medicos decet, infur- 
gentibus pofterioribus cogitationibus & ruminationibus a&ionum 
. INov. AGI. Pbyf. (Med. Tom. ITI. ke fua» 


2 Ww... 


918 | TE Obfervatio. PN 


fuarum indulserp; ita & nos Medici faciebamus, ponderan- E 
tes, an nos peccatum omiffionis , denegando &gro petitum vo- - 
mitorium, dubium licet remedium, commiferimus? Forfan EL 
vifcidum quoddam, in ventriculo haerens, morbi prima caufa - 
fuit appetitum deftruens, & novo chylo (anguinem fenilem re- . 
Ítaurare non permittens; forfan leni vomitorio non folum hic - 

 Oobex eiici, fed itidem moderata omnium vifcerum commotio- 
ne fanguis, alicubi ftagnans, in rivulum reduci, & ad reftitu- .— 

tionem fecretionum, hattenus deficientium difponi, hisque fub- 
fidis aeger, absque morbis ad hanc eetatem profeCtus, vitam - 
fuam prolongare potuiffet. Non diffimulo, & me ita cogitaffe, — 
licet ordinarius non fuerim Medicus, fed ad confilium tantum - 
vocatus.  Perpendentes autem fümmam egri aetatem, & nul- | 
lam invenientes apud Practicos de exhibendo vomitorio, reme- 
dio ancipiti , autoritatem, merito nos ipfos abfolvebamus, con- - 
tenti, quod nullius peccati commiffionis reos nos fecerimus. 


. ^. Quem in Tra&atu de Serio, in utraque Editione. Erfordien(i, i 
de Marafmo fenili ex BanTHoOo:1No allegavi cafum, de eegro; 
o&o licet annis iuniore prae noftro, eodemque viro robufto, 
illum de dato vomitorio nullam facere mentionem videmus; - 
Neque etiam celebris Profeffor Rintelenfis FüRSTENAU, dum - 
in- Amal. phys. med. Iratislavieuf[. Supplem. IIT. Artic. 7. p. YY9. | 
dé Marasmo fenili differit, illumque fonticis fymptomatibus, & 
quidem Paralyfi, faepe ftipatum effe afferit, vomitoriuni eome - 
mendat, cum tamen hoc folum íymptoma, paralyfis nempe; 
vomitorii ufum fuadere poffit, fiquidem in Ais Acad. Suecicae , i 
Vilin. L. hemiple&icum unice vomitoriis fere reftitutum; & in — 

Epbem. Nat. Cur. paralyfin fcorbuticam, evacuato per vomitum | f 
multo vifcido ope decoCti Sedi vermicularis, cufatam depre- | 
hendimus. Interim praedi&ti allegati cafus nullius propenfionis | : 
ad paralyfin mentionem faciunt, quod etiam de fequenti valet, | 
quem ex Epbemer. INat.. d adhuc addere Iubet: 


—- De Maratmo' fexili. ).^ . e 
«0 0:Nir: annorum. 75. menfe: -Ottobris, poft. refrigetationem 
& iram a febre corripitur, cum alvi obftru&ione, & dolore 
prefforio abdominis. Abdomini emplaftrum carminativum im- 
ponitur. Multum moleftize a fiti tulit, cui gratis acidulis con- 
traitum. Poft varia remedia, die fexto urina fedimentum de- 
ditlargum: poftea appetitus rediit, & febriles commotiones 
eeffavere. ^ Mens itaque ad roborandum ventriculum verteba. 
tur, '&in hunc finem, & fimul nunc ad fitim fallendam, z&ger 
jn prandio vinum purum bibit. Dato nunc purgante, haemor- 
"thoides, ultra fex menfes fuppreffze, rediere, cum integra fa- 
"nitate. | 
Felix huius marásmi fenilis curatio , qui non multorum 
menfium morbus fuit. Siin oCtogenario noftro non aeque die 
fexto, fed faltem in alis infequentibus, urina largum dediffet 
fedimentum, quod efficere ftudebamus remediis alcalinis cum . 
acido faturatis, forfan & nos ad ventriculum roborandum , & 
ad fitim fallendam, purum, vinum acidulum bibendum dediife 
mus. Verum, cum ordinaria, in marasmo fenili alias profi- 
'€ua medicamenta, nil efficerent, merito ab ambiguis in cetate 
'adeo profe&a abftinuimus, ^ Forían he&tica illa inarasmode, 
à qualem THIERMAIERUS, 1n BONETI Sepulcbret. anatom. pag.1403. 
'exponit , Obiit zeger ibidem notatus, quae defuncti cor tabi- 
dum ,. parvum & exfuccum reddidit, eoque ipfo ipfam animam 
afflavit, vel mentis ipfum archeeum, quem in corde refidere 
'ex fe&uone artificiofiffimi Pi&toris cuiusdam demonftrare voluit 
'ANTONUS, . Medicus Taurinenfis, Lib. cit. p. 1495. Deícri- 
buntur enim ibidem a THIERMAIERO quatuor he&tice gradus ^ 
non a caufis, fed ab 'eife&u formati, nempe 1) cum rorida 
humiditas abfumitur3 2) cum carnofa. ,; & adipofa fubftantia iam 
perit; 3) cum etiam fibrofze partes colliquantur, & exficcan- 
tur; 4) quando hzc tabes ipfam animam, vel certe ipfum men- 
tis Archzum, afflat, cor nempe tabidum reddendo. Errwür- 
BERUSS, fub eodem titulo HeGica marafmodes, tres tantum 
^ Ee 2  prio« 


A. $ Y u 


320 DOM. Obftrválio: I.. De Marásmo fenili.. 


priores fequitur hes ? s 8 pit autem nullam facit mentio. 1 
nem. - E [s "2 dol li TUN no I ii . 


' Marasmus eft Pieri iniciar a corporis iia ; Made. : 
setatis, ex quacunque caufa, cum fanguinis exeítuatione. In | 
fenibus autem , qui ex fanguinis biliofi, robuftis eiusmodi. fub- ' 
je&tis communiter proprii ftagnatione in vafis mefaraicis, vel ' 
reliquis abdominis vifceribus, oritur, & (ic non folum fecretioe - 
gem liquoris gaftrici ad bonum chylum, & confequenter fan- 
guinis & reliquorum fecernendorum humorum reftaurationem 
impedit, eoque ipfo per inteftinam exaftuationem ad putredis. 
nem ruit, is proprie fenilis vocandus eft. | 


Non abfonum fore iudico, fi in primis Marasmi fenilis ini- i 
tis, appetitu nempe languente, radicis Ipecacuanhe) virtus | 
tentetur, non autem eius dimidiam drachmam, fed grana duo- . 
"decim tantum exhibendo zegio feni robufto, qualis nofter, & | 
qualis BARTHOLINI focer fuit. Felici füb eventu plurium. 
men(íium morbus non erit, quemadmodum allegati cafus illum. 
effe docent. Nonautem cunftandum erit cum hoc remedio, 
denec eger necrofin iri offe facro patiatur, uti nofter, vel fin- — 
gultu laborare. incipiat, uti BanTHOLINI focer.  Recordor - 
equidem cafus cuiusdam de Tuvene febri. acuta xu bi | 


/& Cafcarilloe magnam opem tulit, bsbtindo: non folum hanc " 


£4 


moleftam excoriationem, fed & febrim ipfam feliciter fugando5. 


quantum autem differant vires natur& in luvene & in grande 
vo Seas» merito hic confiderandum ent. v 


E iia (orm ] | 
—€— "obskR- 


q*.9^ 5 3 EP. al : 
-QBSERVA: TIO. I.I. 
Da. D.  IQANN. BERNHARD. de FISCHER. 
De 


| Jub combuftione per fulminis ignem in A 
apos oO fam feu. fcoriam cálcariam redacio. 


Av 1763, menfe Augufti, in praedio Lib. Bar. de C. Ro. 
perbeck di&to, fulmen acervum , vel metam foeni fatis mag- 
nam incendit, decidens in eius fummitatem., illaque fic concre- 
mata, infignis copia maffze cujusdam calcaria, fcoriarum poro- 
farum inflar, inter cineres inventa fuit. An magnum ignis 
fuerit volumen, non referebatur. Cum ann. 1721. Rige tem- 
plum S. Petri. iricenderetur; & quidem fummo mane, dormien- 
tibus adhuc pluribus civibus, milites in. vallis excubias agentes 
retulerunt, fulminis ignem non diffufum, fed compa&um fu- 
n mole teneriori aliquo infantulo comparandum. De com- 
; o tali fulminis igne, perquam exiguee tamen molis, narra- 
E mihi aliquando a viro fide digno, quod ceciderit in do- 
munculam ftramine tectam, candela, vel facis minoris forma, 
4m ftramine lucentis, adeo, ut quidam fubito te&tum afcende- 
tit, luculam hanc, exiguo cuidam loco unice inherentem, ar- 
ripuerit, & fimul cum parva portione ítraminis in terram pro- 
 jecerit, in qua ftatim exftin&ta illa fuerit, absque ulteriori fa- 
&s inquiitione in hanc materiam, quod valde dolebam. La. 
pides ceraunios, & quidem tales, qui falfo ita nuncupantur, 
- ftatuere velle, ridiculum. effet:.compingi autem pofle .materi-- 
am quandam inflammabilem, cum aliis minus inflammabilibus, 
in nubibus, a terre. eflluviis milleformibus gravidis , cacumina. 
montium lambentibus & fricantibus, effüluvia bituminofa, vifci- 
da; fülphurea, quin metallica. fecum rapientibus, illaque nunc 
Sos ardori.exponentibus, nunc aéris regioni frigidiffimae ad. 
Rhe4 con-. 


222 y Obfervatio LI. 
condenfationem & alterationem "tradentibüs; &fic varias com- 1 
poíitiones: formantibus, .valde. credibile eft. | 


PX | 
Materiam illam gelatinofam , acre valde MM quan Lt 
poft graves tempefítates in terrá interdum invenire licet, 4por- - 


roga: , greco vocabulo, dictam, .abruptam a. nubibus mate- 


riam, pro nominisfenfu, effe, omnes negant, & bufonum, 
vel alius infe&ti fperma effe, absque probatione volunt. Iniu- - 
 ventute mea inveni aliquando talem materiam, planam, rotun- 
dam, 4. vel 5. pollices craffam.  Viícidiffima erat, vix fepa- 
rabilis, tenaciffime coharens, & valde frigida. gni imeCta 
multum aéris perpetuo explodebat, nec nifi poft perpetuos 


fragores, in paucam refolvebatur aquam infipidam. Coloris - 


erat gryfeo- viridis hoc concretum , quod ad cancrum curan- — 
dum adhibitum fuiffe, me olim legiffe recordor. Pr 


Si relationi in Diario illo germanico contentz, quod fub - 
titulo: Des Reicb der. [Natur und | Sitten, prodiit, fides habenda, — 
globiignei, in aére exploíi, huius materie videntur effe cor- 
pora. Recenfetur enifn ibi, Part. HI. Num. 35. vidiffe quen- — 
dam fide dignum virum, quod globus igneus in terram. delap- 
fus, ibidemque cum magno fragore explofus, ac poftea in illo. 
loco talis materia gelatinofa, fplendore cum lithargyrio conve- 
niens, inventa fuerit. "Talem ergo materiam interdum fecum 
vehere fulmen, non folum ex hocce patet teftimonio, fed 
etiam ex lucula illa fupra di&a probatur, qua fein ftramen . 
non diffundebat, fed mirabilis naturae ) €x rures nuttimento T 
folum ardebat, |. ^ ^ 


An in neftram fceeni iet: Hoshiód glóbbs ignis i; ceeidél * 
rit, ignotum eft. Inventa tamen eft fub perufto feno rnagna& 
copia materiz calcari:, durae, obfcure gryfeze, fplendentibus — 
Ícorüs quorundam metallorum fimilis, vel, fecundum marra- . 
tionem ruricol, ferreis fcoriis: fibrorüm., aut, luxta literas | 
amici, hunc cafum referentis, fanguini hircino in-clibano tofto 

qu ; 


TN d 


- Defoeno; fub combuflione per. fulminis ignem &yc. 223 


quadantenus conformis... Alius, qui in Italia Vefuvii fic dictam 


Lavam viderat, hunc lapidem calcarium ifti Lavee (^) eequiparabat. 


. Addo huius lapidis portionem, in Mufa curiofo Academic 


reponendam, pro ulteriori foríitan inftituendo examine. 

In eodem modo nominato Diario l. c. ex Commentariis 
régie Gallicae Academ. Scientiarum, ex relatione Dn. /z 
FarLLE, commemoratur, quod prope Rupem fortem ( Rochefort) 


-confimilis fata fuerit, à fulmine, alicuius metae feeni confla- 


gratio , ex qua etiam notabilis copia fcoriarum, vel marcafita- 
rum, remanferit, cum intermixto fulphure, & bituminofa fof- 
fillum car»onum fuhftantia & fplendore.  Eandemi naturani 
noftro lapidi calcario infidere, neque fulphure in nubibus col. 
le&o, nec forían illa materia nubium fingulari, aporrogas di&a, 
illum deftitutum effe, credere licet. 

... Ktiamfi autem illud largiri velimus, quod predi&i Diarii 
Autores ampleétuntur, negat tamen nofter referens, fuiffe 
füb foeno lapides, quiin calcem fint reda&i; fingulare autem 
quid fcorias illas ex hoc ccelefti igne poffidere poffe de natura 
eius coelefti, comprobat Obfervatio, in A«mal. pbyf. med. Wra. 


Rislawienf. omn. v71?. — Meuf. Septemb. Claff. IV. Zrtic. 13. INum. 


4. f. 1658. de lapidibus fiffilibus cupreze minere a fulmine 
combuftis, ex quibus fcorie, vel recrementa, remaníerunt, 
plane diverfa ab iis, quae mediante fufione per ignem ex eius- 


anodi mineris prodeunt. krgo ignis coeleftis vel intimius mi- 


neras refolvit, vel illis aliquid addit. Quid, fi fufis per illum 
lapidibus noftris vitrefcibilis fit addita natura? annon multum 
tunc valerent ad experimenta ele&trica? Meditatus diu fum, de 


conficiendo, ad heec experimenta, vitró, cum parte quadam. 


vitri 


Q5 Vefuviilave fimilis materia arite quiniquerinium obduxit parietem, - 


orientem; verfus. totum caflelli Norimbergenfis turris a. fulmine 
taclz, quod fulmen, licet varia conclavia pervaferit, nullum ce 
feroquin fecit damnum, in culina tamen orbis flannei particu; 
lamliquefecit, TREW, ^ ' 


224  Obferoutio Ll. De foena, [ub cotmbuftone Ge. 
vitri antimonii coniungenda: quia autem officina vitriatia lon- | 
gius hinc diftat, ego, nunc fere oCtogenarius, id tentare non | 
potui, iunioribus idcirco illud commendans, dum fufpicari — 
non immerito licet, quod in lapidibus, velin materia vitre. - 


cibili, a fulmine tali produ&ta, maior forfitan efficacia ad in- — 
ftituenda ifta experimenta lateat. -—— 


De reliquo pauca quaedam adhue addere liodat: im n 
la, de hominibus, a fulmine hoc ta&tis.  Adfedit femina huic 
fceno, in terra, infantem fuum femeftrem la&tans, quz a ful | 
mine perculía, vel proprie loquendo apople&ica reddita, pe- ' 
rit, infante, ad quatuor paffus ad latus proie&to, toto falvo. - 
Sub ipfa fulminis eruptione feminam illam, humi fedentem & ' 
infantem laCtantem, hunc ad tantam diftantiam proieciífe, in- | 
credibile eft. Probabile itaque erit, id vi fulminis elaftica fa- — 
Cum fuiffe, In matre reperta funt fulminis veftigia in finiftro i 
brachio, & in pe&tore ; quoad colorem autem faciei nihil ín 
his regionibus fuit mutatum.  Vivae fimilis apparuit femina, 
quafi fulmen unice vitam, animam, fpiritum , ex illa exforpfif- — 
fet & abftulifet. Hinc eft, quod olim felicitatis cceleftis fu- — 
bito participes fa€ti putati funt, a fulmine perculfi. E 


Adítans feminze vir, eodem momento, ab ignis radiis di- 
varicatis & difperfisin dextro brachio uftulabatur; finiftra au- 
tem auris eidem ad dimidium perufta erat. Cranii integumen-- | 
tain vertice duobus perforata erant foraminuls, & in cervice . 
duo cutim perforaverant, a qua fecundum dorfi fpinam radius — 
uftulans :defcenderat. Facies eius veficulis ex ambuftione obor- - 
tis confperfa fuit, adeo, ut inde oculi fuerint claufi.  Preeter- 
ea, circa cordis fcrobicuium fubcutaneus nodus ipfi hoc mo-.- 
. gento generatus eft. Ex his periculis tamen commode emer-- 

fo, & paulo poft uxorato, unice illorum fignum 1 in cicatrici JA. 
bus, a veficulis reli&is, in facie reftat. : I 


(Riga Halan miffae d. 28. Januar. 1764-) 


REC 06 EK 225 
jets 2048 S.E-R. ATTI O0. LIE, 
"T p. TOAN N. ADAMI RAYMANN. 


Species generale Examinis & Serutinii praeci- 
- uarum i 4n ; Inclyto Comitatu. de Saaros Jeaturientium 
Acidularum, — | 


D)rafens hocce examen, ad egratiofum euiolt Confili Regi 
Locumtenentialis mandatum & inftru&tionem,. ceu Phyfi- 
cus ordinarius illutris Comitatus de Saaros, circa Acidulas in 
eodem fcaturientes (dum Thermis prorfus defituimur) luben- 
tiffime fufcepi; ob ingravefcentis autem aetatis rationem  peni- 
tus perficere non potui. Experimenta, quibus indagatione 
iftarum aquarum ufus fum, numero quidem fünt pauca, fed 
amen, ut fpero, fufficientia, &, quod praefifcine inen, ino- 
mentofa erunt & convincentia. . 


Experimentum 1. Charta pub qua mem Do c ME in-, 

" volvere more vulgariffimo receptum eft, etiamfi toto die 
rm his aquis. permadescat , colorem tamen nullatenus mu- 
. fat; poft irrorationem vero cum fpiritu Vitrioli extemplo 
. ruborem belliffime incarnatum concipit, qui tamen, poft 
exficcationem & repetitam eiusdem in has aquas demerfio- 
nem, paucarum horarum intervallo difparet, priftinus- 
-que dein color cceruleus, pallidiór licet, redit. Quum 
— fimpliciffimum & facilem hunc explorationis modum Aca- 
". - demiá Scientiar: Regia Parifienf. anmo^1707. ut in eius 
.. Commentariis exponitur, non dedignata fit füfcipere cum 
aquis Vichenfibus & Burbonienfibus ,- illumque cum Goep- 
^ pingenfibus i in Eteodromo anno 1709. LENTI11VS imitave- 
Tit, & cum Eichftadienfibus BavEnvs in Medicin. confulea. 
or. HOFFMANNI, nemo forfitàn probro mihi dabit, quod 
^. eundem repetere, pari cum omnibus Acidulis. fücceffü y 
In. 45. Pbhyf. Med. Tony. LIT. TECEILC . "nog 


226 ' Olfervatio LH. 


i 


20n dubitaverink' "Hinc'enim Hom tai dertb argumento, 
quam: irrefragabili potius documento- irure iia non aci- - 
dum (fecus enim chartoe mutaret colorem), fed potius al 4 
;calinum principiunr in. his. aquis preedominare. , MEM 
quod, .ac rem. vitriolicum. abforbendo., adventitium- 

— borem abolet , "ritivumque colorem. Chattze poftliminio 
reftituit. 1 E 


" . Notiffimus & ubique f fere sepe Bibi fyrupus viola 
.' acidulis commixtus ,  deperdito colore coeruleo 'gramin 
0 "inftar virelCit; quod novimus "proprium. effe in juael i 
modo, ut Scholie fé exprimunt, ommibus alcalinis máté- : 
ris, prout e contrario acidis mineralibus; ut rubore eun- 
dem inficiant; immo, fi lam virefcenti fjrupo- fpiritus. vil 
trioli füfficienti quantitate, pro faturatione alcalini Ames 
"pii; affundatur, iterum rubefcet ; "fi vero fal aliquod en 
Acidulis iunétum fit, fyrupus' CBlorent: n Prisci. I 


Ht.) Lac vaccinum,. five recenter eniül&um, fr ive co&tun E 
vel frigidum » anatica licet proportione Acidulis commix- 
tum, amicum fine grumis & coagulo « connubium init; cum. 
vice verfa ab.;acido,, ipfoque vino , in grumos illico con-- 
. €refcat, üt vel plebi ruftücanae noto notius eft. Vtrum r 

autem tenecrimam huius pracipitationem y. fi ; equalis por- 
tio fpiritus. vini. re&ificatiffn imi eidem adfundatur, : a füb-. ; 
.tilifftmo illius acido, quod. magna veri 1 fpeciefe quam plu- 
ximis Neotericorum commendat ,. vel ab alio. forfitan prin-- 
.€ipio derivanda. fit, disquirere & decernere pro. T 2 ab- 
.fineo... Quod celebratiffünum olim paradoxum. sí s 
- cum Acidulis; grumefcentia " attinet, illud. poft e re 

5. petita multorum examina , ita. iam- hodie. QA ut némo, 

nos, Bififortei imperitus, fidem. eidem. amplius ad ài dhibéat. 


" AN j Th iptata-Acidulfart fcsturigineti proietus Gallorum | 


PS 


J 


- 


Specimen generale Examinis.& Serutinii Ec. 227 


pulvis. purpureum, immo poftaliquam moram nigrum & 
" atramento fimilem colorem producit. Excrefcentia nam- 
.. que hac tubercula cum fint fpuria Quercus foboles, ubi 
nimirum, infli£to tenerioribus adHiuc eisdem foliis :per 
infe&i aliquam fpeciem vulnere, depofitoque in illud, 
tanquam fertilem uterum, ovulo füo, demonftrante Mar- 
. PIGHiO «& noftro CAMERARIO , veficula: confpicua fit; quae, 
fucceílive excrefcens, cum tempore indüratür: quoniam - 
.. autem füccus quercinus, qui Gallarum Tütrimentürh eft, 
.. witriolicum quid fapit, eiusque ad minimszim indolis eft, 
) concipi facile poteft, qua ratione ex concurfía cum pxn- 
. cipio martiai, quo pene omnes fcatent Acidule, & la. 
.,,9 tentean illis : koincrdl Apiritu, migricans progeneretür CO- 
"Lr. quo ultimo autem poft aliquam: temporis moram in 
. auras abeunte, , Gallarüm infufio non amplius ita tingitur. 


d 


- i 


fi * Saccharum Saturni, Acidulis Collina) in momento 


a&teo colore easdem inficit, quod quidem phaenomenon 
$ -in Aqua etiam fimplici adparet ;. tanto magis autém in Aci- 
E. - dulis, preefertim fi experimentum prope ipfum fontem in- 
dw | 4tituatur. Concretum namque hoc cum ex acido vegeta- 
" | bili, aceto fcilicet, & plumbi per hoc corrofa calce pro- 
gnatum fit, atque fuperficialem faltem & laxam utrorum- 

E T! Peres tik. hinc.fafta folutione calx: prom- 
:«:ipte- divortium facit. In: Acidulis veroacceleratur heec a£tio, 
partim quod folutiones per acidum fate terram fontium 
7. alcalinam;pro more preecipitent, partim quod focium Vi- 
hii; -trioli acidum, ceu potentius vegetabili, illud excutiat ex 
4) 0 commercio folutee calcis , partim denique quod hec pro- 
pter fpecificam fuam gravitatem (eft enim poft Aurum & 


£C 


, m Mercurium hoc metallum, (eu Plumbum, ponderofiffimum,) 


. . preceps fiat, unaque terram calcaream fecum abripiat, 
edere hinc etiam fi folutioni Sacchari huius in aqua fimplici in- 
4126 : Ff 2. | ftille- 


z8 ^ ' Obi LH | 


ftilletur acidum Vitrioli " rint domm fieri calcem illius. * 
cernimus. E. 


.VI. ) Aciduleze quzevis poft inftillationem- olei Tartari per de-- :d 
liquium plus minus albefcunt,nam terram calceaream,quam 
fpiritus fulphureo-vitriolicus, quo praegnantes funt, (ibi 
confociaverat, nunc repudiat & dimittit ex fuo gremio, fi- 
quidem propter maiorem adfinitatem, vel, ut fignificantius 1 
loquar, convenientiam, cum fit falinae magis idolis, & — 
calcinatione fubtilius atque levius redditum, in mutuos 
cum hoc magis ,. quam cum calcarea terra, amplexus ruit. . 
Vnde etiam certo dignofcimus indicio, omnes promifcue 
aquas calcarede terrze plus continere, quo magisab inftil. ' 
latione huius. liquoris, conturbantur, vel prorfus la&es- - 
cunt, & vice verfa. / Eiusmodi encheirefin naturae ob- . 
fervamus quoque in famigeratiffima apud exteros, in Pa. - 
tria noftra potiffimum , fuppofita metamorphofi ferri in - 
cuprum, ubi pariter acidum Vitrioli, ob amicum fibi ma- 
gis prae cupro ferrum, hoc in focietatem fuam. recipit 
contentas. vero cupri partes, fub forma pulveris dimittit&. ^ 
precipitat, ficque non realem transmutationem, ut paffim r 
creditur ,. fed nudam faltem Metallorum b oipi cM A 
exhibet. b^ 


VII. ) Spiritus falis ammoniaci Acidulas pariter tetbe rial d 
fumque odorem, a —— acidi liberatum; maribus | 
offert. es " 


VIIL) Acida reagentia funt Vitrioli, Nitri & Salis acidum, 
inter quae princeps eft acidum Vitrioli, quum omne iud 
ex confortio alcalium excutiat, nulli autem loco cedat & 
fe ex poffeffione fua deturbari patiatur. Huic füccedit 2 
quoad potentiam , acidum Nitri ; Salis vero acidum refpe- 
ive debiliffimum eft. Communis autem fingulórum eft. 
proprietas, quod cum Acidulis plus minus efferveícant , 

acu- 


Specimen generale Eixaminis €2 Scrutinii &9c. — 229 
^" aculeumque ea ratione fuum deponant. Cum acido Salis 
nulla quidem experimenta fuscepi, fufficere ratus, me 
-'-. cum folutione Mercurii fublimati, tanquam concentratis- 
fimo illius acido, examen inftituiffe, utpote quod Acidu- 
—. fas pariter turbat & albore inficit, unaque terram calca- 
"-. ream earum gravitate fua precipitat. Vnde etiam eft, 
quod nulla exquifitior methodus detur, aquarum quarum- 
».- vis puritatem & fimplicitatem inveftigandi, quam quze per 
-folutiones metallorum, Saturni fcilicet, Lunce & Mercu- 
rii, illorumque commixtionem ; fufcipitur3 femper enim 
plus vel minus turbide ab illis redduntur. 


IX.) Acida vegetabilia, mineralibus licet, ut in confeffo eft, 
— multum debiliora; cum Acidulis tamen tumultuantur: ita 
(oo acetum vini bonum vehementer, cum larga bullarum ap- 
| paritione; effervefcit, qui effe&us ipfi quoque vino folen- 
-. miseft, quamvis mitiori gradu, praecipue fi macrum, & 
» - obdefe&um dulcedinis aufterius fuerit; cum Paffo enim 
;.;  & genérofiori vino aliter comparatum eft. Tucundo ve- 
- », ro prorfus eft fpe&aculo, fi dimidium circiter cochlear 
facchari in pulverem reda&i eidem adiiciatur, & zequa Aci- 
dularum portio ex altiori diftantia, ut tanto promptius in 
omnes dimenfiones penetret, adfundatur: tum enim il- 
lico adeo ftrepitans & fpumida fuccedit ebullitio, ut mixtu- 
ra turbulenta cum quodam albore evadat, quae, innumeras 
Ldrtiiando bullas, furfum vergentes, fumi fpeciem reprz- 
fentat, fique fub hoc tumultu inteftino. deglutitur, gulam 
& palatum fingslariter dele&tat, cuiusmodi ebullitionem 
auienec potentiflimum licet Vitrioli.acidum unquam excitare 
1n7c vifum eit, an forte ea propter, quod illi foli datusa fit, ut 
Dos terram acids um alcalinam prompte adgrediatur, folvat, 
[ - folutamque in gremio fuo fuftineat, quod omnino potefta- 
os ,tem acidi vegetabilis. excedit, fegniorique fua folutione 
" FÍ 3 ; effer- 


- 2E. EC MAP N 


es 


430 ^ ' ^-^ Obfervatio LIF. "ein ode, 


effervefcentiam prorogat. Quod autem Saccharum eam P | 
intendat, mirandum non eft, fiquidem in mixtione fua aci- . 
dum formale, ut nemo facile inficiabitur, continet, utta- — 
ceam, quod virtute fua faponacea difcordia alia corpora, 4 
ut funt ajus & oleum, intime uniat, atque inter fe invi- — 
eem commifcibilia, prout Eleeofaccharorum convincimur ^ 
exemplo, reddat, ficque acido fuo, pingui mucagine cir- - 
baniveltito, liberiorem facultatem cum alcalino Ácidula- | 
rum principio congrediendi & effervefcendi conciliet. — 


X.) Eperiefio prima mea expeditio fuit verfus tra&tum Ga. 
. . boltovienfem, quse Poffeffio Poloniz eft contermina, in- .— 
ter duos peraltos montes mutuoque fibi oppofitos, ex Oc- 
cidente & Oriente feilicet affurgentes, in quorum anfrac- - 
tuofis convallibus Acidulae revera luxuriant & plus quam 
cuiquam credibile eft,-numerofze fcaturiunt , quarum fe- — 
riem, ne quid plus iufto dixiffe videar , enumerare lubet — 
Proftant nempe fcaturigo una in Gerlacbo ; fex earum in - 
: Hrabsky, 1 in Snako tres, in Petrová quatuor, in Zicla duae, E 
in Fritska una, in Gabolto tfes, in Folfo Tvarofta una, in. Al-.— 
fo Toarofta duze, ut reliquas paludofas & forfan preetervifas — 
filentio transmittam. — Ad harum fingulas per avia & devia 
cum affociato mihi, ex confenfu Inclyti Comitatus , Dn. . 
Doétore Huebero, deduxit me Perillüftris Dn: Paulus L4 Zone | 
bori, Inclyti Comitatus huiüs ordinarius Tudex; qui primus — 
operi mihi demandato mánum admovit, & fimul de/fuften- 
 tandee vitze adminiculis neceffariis affatim providit , quod . 
reticere nefas mihi effe duxi, |. Hoc officii genus folus, ut | 
nemo alter, mihi prestare potuit, quum Proceffüs fiic eius. - 

» dem curae & infpe&tioni fübie&tus (it, ac proinde omnia - 

loca fibi exploratiffima habeat: dolendum faltem j quod | 
plane non preemunitee fcaturigines paludem potius , , quam: 
fontem referant, dum interim tamen limpidiffimam, nec - 
" dona , mngv 


NM PTS 
ext 


TN 
ii Par. 


Specthmen. generale Examinis;€5 :Sceutinii C9. 231 


-rigidiffima hyeme, ut per traditionem cognovi, conglacia- 
.. bilem aquam fcaturiunt; faporis funt leviter fubacidiuscu- 

.li, odoris vero omnis expertes, ochréaceam tamen terram, 
" .ubi diffluunt, hinc inde deponunt; itinerantibus & incolis 
"i inferviunt unice pro potu ordinario. . Snakovienfes nihilo- 


57; Bnus interdum füas Acidulas pro Balneo vel verius.pro 
...4 pediluviis adhibent; in vafe enim vinaceo, quod pro con- 
-.. .dienda Braflica fibi aliunde conquirunt, ftantes, opus illud 


xi perficiunt. -Generalia fupra relata examina potiori ex par- 
te fuftinuerunt. omnes, fola. evaporatione excepta, quam 


.ob temporis penuriam negligere coa&tus fui; longius nani- 
sue pleraque fcaturigines a Pago diftant. 


z ^am ) Ad celebres Bartfenftum A&cidulas ios pertíngens, ter- 


E: 


ba 


mas. ibidem , fibi viciniffimas , deprehendi fcaturigines , 
qua, inter traffus duorum Montium, Orientem & Occi- 
dentem refpicientium, i in confinio illorum furgentes, par- 


tim hofpitibus in potum cedunt, partim vero utplurimum 


 Balneantium neceffitatibus inferviunt; ob Balnearia nam- 


que fatis accommoda. non minimus hominum confluxus, 
fed (anorum magis, quam eegrorutm, nifi ex imaginatione, 


|... juxta Molieri farca&mum , hic viget, ita, ut nec hyeme ho- 


"ott: 


Padum 
- 


fpites deficiant, fed ex vicina quoque Polonia accedant. 
Praemiffis generalibus perr eagentia experimentis, cum fup- 


peteret tempus & commodi itas, iibras-quatuor civiles lento 
.prunarum candentium igne in vafe quodam cupreo, fed 
optime cum fanno incruftato ,. quod vulgo Coff;ol dici- 


mus, evaporavi, evaporatum affufa aqua deftillata diffolvi, 


per filtrum transmifli, iteratoque ad ficcitatem exhalare 
curavi, & quidquid falis continebat elutriayi, reli&a in fil- 
-tro terra minus folubili; quod lixivium cum rurfus ad fic- 


citatem: evaporaífem , obtinui- falis. fubfufci & amaricantis 
E j- quod cum acido Vitrióli effervefcebat, Íyrupum Viola- 
) | | rum 


T^c 
232 | 
^ rum viriditate tingebat, & falis ammoniaci fpiritu Im ürino- E 
fum, nares ferientem, liberum reddebat. — Cum itaque — 


evaporationis huius ope non faltem continentis aquee & , 
contentorum proportionem , fed ingredientium quoque 


: fumus deftillatione , quae reipfa nihil aliud eft, quam eva- E 


"^ fatuam odorisque & faporis expertem reddi. ^ ^.^ 3 
XII) Ex eodem fonte fedimentum ochreaceum, quod, in- 


. gines, fucceffive dimanat & ftagnat, ollula excepi, quam 
 inteo füpra ligato. munitam, quumque, poft o&tiduum do- Ü 
mum redux, aqua dilutum illud fedimentum, ut per fllrum — 


"Tanto minus autem co&tio neceffaria eft, cum füb evapo- 


. Magneti obfequi recufabat, nec cum Vitrioli fpiritu d Hes 
| yeibebsty multo minus ab eo folvebatur. ^ | 


Obfervatio EIL 7-000 0 


naturam & indolem invefligare liceat, impune carere pof- 


poratio ín vafe claufo, & qua mediante volátilior fon- | 
tium pars intercipi nequaquam poteft, ut mox videbimus. 


ratione manifeftum fiat, aquam non hifi communis inftar . 


fra tubum Tiliaceum, ad inftar alvearium excavatum,quo 
pro more hic recepto negligentius przecinguntur ícaturi- - 


transmitti poffet, examinare intendiffem, ftupens confpe- - 
xi Infe&i quoddam genus, teres & anguiforme, continuo 
fe circumagitans , atque Microfcopio Mufchenbroekiano - 
fubie&um fubnigricans, ab extra probabiliter illuc dela- 


tum & nutritum.  Percolatum liquorem ad ficcitatem :n- .' 


fpiffavi , pulverulentamque materiam rurfus diffovi & - 


evaporavi, obtinuique faiis puri 3(.. a priori in eo faltem 


dif-rentis, quod magis fucum fuerit; refiduam in filtro — 
rubram materiam reficcatam, cum equali pulveris carbo- - 
num quantitate in crpcibulum conie&am fudi, ferrum hoc - 
artificio producere intendens, fed fpe & aufis excidi. 
Metallum enim per poros eiusdem ín fubftratum laterem 
diffluens maturius, prius quam phlogifto carbonum fatis | 
impreegnari potuit, vifui quidem ferrum mentiebatur, fed 


-— 


tir 


Seinen genera Exinisis t " Scrutinii e. 23 : 


zt xii Cr edulí t as : antiquitatis , & mo füpina. 'megli- 
gentia, peperit lepidum illud de Nitri in Acidulis exiften- 
» -tia commentum & fabulam, cum tamen illud ex vifceri- 
- büs. érFos visae erustár, -: potius fupra eandem ge- 


wr: 


io gglitiür mineralium, evaporatione d dicis ignitisquéc Car« 

ipei infperfa, nec crepitent, nec pro more Nitri flam- 

' mam concipiant, fed potius, inflar terree, fixa & immo- 
d lota heereant ,- neque affufo ipfis oleo Vitrioli vaporem fub- 
7 rübrüm aquae fortis odorem referentem, manifeftent, qui. 
*bs tamen elfentiales fünt Nitri charaéteres. 


XIV) De principio fulphureo, fanguinis & lym phi depu. 
-" ,rativo, i in. his aquis movere quaeftionem, fuperfluum pro- | 
a BS Y videtur, fiquidem (al fontium, cum carbonum pul. 
, Vere In.catino fufum, genuinum hepar fulphuris praebet ; 

v . nifi (agaciores Chymici monerent,hoc artificio fülphur non 
qua Ns fed potius, accedente phlogifto carbonum, produ- 

| m. , Pariter quoque non fatis exploratum habeo, utrum ex 
wr fale , fine ullo. additamento, per fublimationem, ut 

.. SkiPws de Pyrmontanis confidenter.affirmat, verum. ful. 

» phuracquiratur. Omni interim exceptione caret experi- 

». mentum illud, quod Acidulze deftillatze empyrevma redo- 
"1 ' feant, balneantium in illisindufía flavedine inficiant, & quod 
"primarium eft, ochreum aquarum fedimentum reficcatum, 

^ fufoque Nitro inie&um, accendatur, atque infüper cuti- 

!^' eule variegati coloris, Pavoniee hinc dictze, aquze fuper- 
.—- ficiei innatantes, fulgurationem cuni Nitro fübeant, in- 

v flammabilisque terree confortium liquido demonftrent. 


OXV2 De martiali Acidularum. principio, poft tot repetitas 
.— Chymicorum demonítrationes , non eft quod quisquam 
—— 4Nov. 4G. Pbyf. Med. Tom.LIT. Gg ambi- 


- 


| 234. 


ES Sed eftne, quaefo., opera pretium, tam nmm ri | 


— Serpentini, potiffimum véro Piperini & aliorum Compro- Y 


" medicam, fiquidem matrtiali principio folidorum tonumíu- 
- | ftentant & inftaurazt, fluidorum vero dyfcrafiee cum fali- — 
"bus alcalinis, vel enixis, omnino confulunt. — '" K 


gare, quum celebriores noftrae aetatis Hydrographi vir- — 


;., nobis utplurimum examen. tale fubminiftrat, derivandas, 
. fed potius ipft fluido aqueo in accepto deferendas: efTe, 3 : 
. confentiant, quos. inter provocafle füfficiet ad celeberri- — 
. mum quondam Frider. HOFFMANNUM, ceu teftem authen- | 
;,; ticum & omni exceptione maiorem utpote,quem .conr- . 
.. munem | fontium, .in Germania vicinaque Bohemia. fcaturi- 
"entium, Docimaftam. fuo tempore fuiffe, notorium ad- 


, XVII) Crafin & indolem aquarum mineralium certius nont 


 capientem, cum aqua fluviatili lento igne defillata, quam 


r ass .Olfrroatio LIL. "m 
xbis ih 1t -» 23 4213 i 


ambigat, quas interim filentio vaiobeinl: nec 
. Cottam Le&otibus apponere ; velle. idem. ^ ut 


qs . she: "S 
fcrupulofiffime cun&a fontium horum elementa pervéfti- » 


tutes illorum , non. tam a contentis, quce oppido pauca P. 


huc eft. Is vero in Medicin. füze confultator. Part. IIT. Dec. $ 
IF: €f. HT. exemplo fontis Radebergenfis, Wisbadenfis 35 


bat, quod, hcet omnibus fere deftitutt fint mimeralium 
contentis, faluberrimos tamen effe&us fübBalneorum po- — 
tiffimum forma, unice propter aquze fubtilitatem. &levi- 
fatem, exíerant. Inconfultum tamen & temerarium fo- 
ret, omnem ipfis, fi preefto fuerint, denegare virtutem 


dignofcimus, quam per indagationem fpecificae earundem | '/ 
gravitatis, quo fine replevi phialam, menfuras duas civiles 


in bilance acceratiffima minimumque ponderis difcrimen - 1 
indicante examinans, pondus eam habuilfé una cum vi- 
tro libr. i j. i" & 3 comperi, Inítrumenta namque hy-- 

. ( oes 


NAT 


, 
"Im 


Specimen generale Examinis € Scrutinii 9c. — 035 - 


4/717 droffatica non zeque &deliter minütias granorum fióbis de-. 
—77 "tegunt. "Hoc pondere pro norma àffürito;-éanderh phia- 
gia fam Acidülis repletàm rurfus ponderavij "quove Propius 
^' "aqueé deftillatze, ceu omnium leviffimie; accederet, eo 
| leviorem, quo longius autem ab ea pondere recederet , 

iur ..., 89, graviorem effe ratione certa colligebam. ..Jta fa&to ex- 
da nf périmento cum Acidulis Sriakovienfil bus fontis füpetioris, 
;,,f5., pependiífe deprehendi libr. ij. $v. 5j. & 3j, inferioris 
- fontis totidem libras & uncias, in tuperque 3ij j. & gr. xxiv. 
. Bartfenfes- totidem libras & uncias, & infu»er 5vj. Hoffu- 

rittenfes. preter libras i jj. & 5v. adhuc 3vj. & gr. xxx. 

M sued przeterlibrasij. & $v. adhuc 3j. — Quod pon- 

rum | fcire & premofle difcrimen non parum intereft; 
" quo magis enim leviores fuerint áquze, eo magis etiam (ub. 
i . tiles & penetrantes effe oportet, ficque expeditius fpitTes- 
$ . €entem fanguinem diluendo fluidiorem reddent , lentorem 
DHT -.fymphie attenuabunt ,. penetraliaque corporis mediante: po- 
m" ; fü vel balneo fubeundo, anfza&uofiffimos vaforum tubos 
... elutriabunt, i immo ad extremos eorum apices in vifceribus 
. pertingentes ,. eorundem infarftus & obítru&iones, unde 
io * |. feges morborum fe:tiliffima prodit, exfolvent , libertate- 
s que yaforum reftituta , «corpus. ab interitu per fecretiones 

(E excretiones convenientes vindicabunt — . 


PI. p 


T P 


xvm) utum fontiim cceruleum , quod halitus & vapo- 
Tes fübterraneos in fcaturiginem denfare fpeciofe in fua 

"- "Phyfica BEcCuERus afferuit , fub examen fümere avidus, 
.. fingularem fitulam, ex duplicata bra&tea confe&tam, mihi 
"procuravi, qua baculo adnexa tanto commodius illud ex- 
- haurire opinabar; fed irritum fuit, fateor, conámen, fi- 
quidem in nullo fontium illud comparuit, fed quidquid ex 
. fundo inapricum protraxi, craffamentum fuerat vel ochrea- 


" ! Gg 2 " ceum, 


I" cocost Obfriatios LI... 05 


2 


* 


——meralibus aquis plus minus latitantem , propter fümmam — 


(UT 7m. P. Obf. 22. nihil tamen; nifi aqua communis; tantil- 4 


.. fius, habeat, prodit ille fe. ut forex füo. indicio, partim 


, ceum, emt aibi arenofom, quale in. fonte. Hoffurit. h 
«4 tenfi manuum minifterio, propter exiguam eiusdem prod 
.. funditatem;. protraxi ,. unde forte eft, quod per ficcitates | 
temporum aqua contra morem aliorum icstucigiagm. de 
.füciant. oi à 


XIX.) Catholicum inter Chymicos eft adr: sulla, éxquifi.- 
 tiffima licet, arte fpiritum vitriolico- fulphureum; in mi- - 


volatilitatem & fubtilitatem intercipi, in apricum produci M 
feorfimque fenfibus fifti poffe, aeque minus, ficutiGas Hel- 
montianum. Per deftillationem namque, five centies eam 
Anftituas, ut inquit LENTILIUS;- "Ephenter. Nat. Cur. Dec. IT. 


^um empyreumatica, tranfcendet alembicum, relié£ta-in fun- 
do parca calce, cui addit, in fuo Ereodromo, füb Menfe lu - 
lio, vafa licet fint lorieata, lutata, compa&a, emplaftris & 
veficis follicite munita, nihil proditurum effe in excipulum, 
quam phlegma infipidi m. Ingeniofiffi InUS quidem hic - 
Medicus, . n loco prius citato, meliori forte intentione, - E 
quam inventione, peculiarem Machinam, fupra fontis | 
oftium appendendam , excogitavit & delineavit ; fed res. 
fha&enus fücceffü caruit. Interim effatum illud. YiwrüaD 
veriffimum effe, experientia convi&us K rAUNIGTUS in Cent, 
. F. Epbemeridum recognofcit, Nequis tamen fpiritum hunc ; 
- mineralem pro nudo ente rationis, vel phantafize. fuze po-- 


mares irritante odore volatili, inprimis ubi in vitris angu- - 
ftioris colli & probe agitatis olfa&ui fubiicitur, partim fa- 
pore & guftu linguam acriter adficiente , quem. faporem - 
Germani, pro confuetudine Gallizantes ,- picquant eile di- 
cunt, quique nulla arté imitabilis eft, i immo , fi vacuo fto-- 


macho 


Spe men general e Examinis €&9 Scrutinii £g. |0Á37 


^ macho ingurgitentur Acidulee, ipfum ' caput ebfiaminis in- 
2^4 ftarattentant.  Exferunt autem hanc fpecificam virtutem 
--..- potiffimum fereno & fudo ccelo, vernalizeftuofoque anni 
- tempore, quo fontes hi maxime frigere aíffolent, occi. 
—.«duoque & furgente Sole. Quo acriores autem guftu fue- 
3t od fint, eo magis.abundare fontes fpirituofo hoc elemento, 
.. .&erto concludere licet, hoc vero in auras evaporato, fa. 
.. .tuareédditur aqua, qua nec Gallas amplius tinget, nec fy- 
rupi Violarum colorem mutabit, omnisque fere virtutis 
medica expers erit, evidenti documento, quod non tam 
.. fixis aquarum ingredientibus, quae omnino prato funt, 
quam volatili potius huic principio, energia maximaattri- 
— buenda fit, quod idcirco laudatus HorrMANNUS pro Ani. 
... ma fontium non inconcinne reputavit, quum elafticitate 
-..* .fua cordis & vaforum ofcillationem tonumque intendat, 
-». . ficque perennem humorum circuitum, pro vita neceffa- 
5. zium, confervet. Ceterum annon folenne hoc Acidula. 
4. .rum frigus conftri&ionis fenfui in ifthmo faucium ancille. 
j tur, de quo non dubito, feoríim difputare non lubet. 
XX) Memoria pene excidit, quod a fontibus Bartfenfibus 
ui per illuftrem Dn. Perceptorem Dominii, cui praevie com- 
-».; mendatus fueram, deve&us fim circa no&em ad furit, 
^4; ubi furgente die cun&ta examina cum Acidulis, ex duobus 
* fontibus in planitie ícaturientibus, inítitui, ac propter 
* .. «commoditatem hofpitii & otium decem libras civiles more 
31. onfueto infpiffavi, & poftquam infpiffatum magma, sif, 
..  ponderans, Eperiefium redux, aqua prius dilutum & per 
c filtrum. transmiffum, rurfus.ad ficcitatem evaporaveram, 
—». Obtinui gr. x&iv. falis. fübalbidi,- fubfufci tamen, amari. 


LT , Ld "ia . *. "WW 
^," Cantis & valde alcalini faporis, quod intenfüm; graminis 
"inftar, virorem fyrupo Violarum conciliabat, & vehemen- 


1. fercum fpiritu Vitrioli effervefcebat. Apparatus hicBal. - 
eb Gg 3 nea- 


2:38 .-— 3 - Obfervatio- Fees imos 


idis & hofpitii commoditas nihil cedit Bartfenfi, nit] ! 

| quod propter exiguam fcaturiginum profunditatem, utfü- — 
pra iam expofui, per ficcitates temporum aquae deficiant, — 

fiquidem nullis przecin&ae montibus, vix aliquidaquarum, - 

ab iisdem defluentium, obtinent. Hinc ad Hluftriffülmpum 

Dn. Comitem Carolun Sirmay., Zboroviam pro prandio di. | b 

* , verti, quem febris tertiana le&o adfixum tenébat, qua ex — 
confideratione me ulterius excurrere pro interitione mea E 


ceptore ad refiduos abhinc diftantes, in Niclova & Dubo- Ü 
va, Polonic vicinos fentes ablegare dignatus eft, quos — 
modo nominatus hic Medicus, inftituto examine, falfulas ni 
magis, quam acidulas effe, per evaporationem deprehen- . 
dit, cum fpiitu Vitrioli tamen fortiter efferveícentess 
quum vero is longius ibidem, propterPerilluftris Dn. Per- 
Ceptoris negotia, morari coa£tus fuiffet, Illuftriffimus ve- i 
ro Dn. Comesreftitutus fuerit , Eperiefium me propriaac- - 
commodatiffima occafione, quam fingularem bam. ad-. j 
hucdum humillime veneror; revehi curayit, - $ 


-XXI.) Hac tandem 12. Cétobr. ad Acidulas Kis Saaroffienfery — 
qua. dum territorio Civitatis quam maxime vicine funt, - 
multoque minus ab hac diftant, quam a preedi£ta Poffeffio- 
ne, vulgo pro Eperienfibus reputantur profe&us fum, i 


Karoly devehi me curavit, cum alia non ftatim füppeteret Hi 
occafio, exhibitoqüe mihi ad fontem prandio, &l'n sdi- - 
bus fuis, non longe ab eo remotis, ccen4, commódoque | 
-. pro no&e hofpitio , altero die ad lares domefticos incolu- - 
."mem reduxit. Scaturitautem hic fons in amceniffima duo-. 
rum montium, Orientem & Occidentem refpicientium, - 

. convalli, in planitiem Meridiem verfus procurrentem. 


i1 5i Cin&us eft, M morem receptum , inferius quidem, . 
lapidea 


pou : | 


i . Specimen generale Examinis &y Scrutimitoc. — 239 


| Tapide, fuperius vero ligno, profunditatem habens orgize 
s193: ' éirciter unius. Dimanat hic per reli£tam aperturam fen- 
"fim, &i in planitie Ochreaceam dimittit terram. Huius 

M m qui forfan a compluribus feculis ubertim absque 

'" intercapedine hactenus dimanavit & quoque procul dubio 
e "ulterius perennabit, mémoriam ex eo potiffimum capite 
;  Gonfulto & Cogitato confervare fufcepi , vt veram porten- 
gcc nominis originem, quod a nemine adhuc praftitum 
7" "fuiffe fcio, ad feram poítéritatem transmittam. ^ Latinis 
, mamque Scriptoribus dicitur Fons letbifer, Vngaris Gonosz 

| Kut, Germanis der bwfe Brimn ,' Slavis denique Sia Studua. 

^^ UEx maiorum fcilicet traditione cognovi, füulphuream olim 
L - 1 /| featuriginem; vix 400. paffibus ab Acidulis diftantem, ex- 
- "ftitiffe ,' quee tam copiofis abundabat vaporibus exhalanti- 

" "Pus, vt pratervolantes aviculas fuffocando in eandem 
pracipitaret. Poftquam autem confluentrum ad hanc Be- 
 thesdam hominum turba, quae ulcerofis, tumentibus, aliis- 
. que male affeCtis pedibus, in hanc eosdem demergendo, 
—mederi cupiebat, frequenter illam: vifitabat, ruíticiy. come 
jos " modis füis intenti ne Tumenta, quibus zegrotantes adve- 
) , hebantur, gramina depafcerent ,. hanc fcaturiginem exple- 
- viífe feruntur, quae licet in vicinia rurfus erumperet, in 

. . virtute tamen fua deficiebat, Quoniam verofequentibus 
E témpotibus Balnearium ibi exftru&um fuit, hinc etiam ho- - 
die commodius illa in ufum cedit. Ipfe memoria adhuc 
teneo, in elatiori fupra Acidulas monticulo adfuitfe cryp- 
tam, ad quam, pro tempeitatis ratione, confugientes avi- 
, cule ftatim füffocatae, ibique dein emortua non raro de- 
. préhenfe- e fuerint. Exa&tiffimee autem occulta heec prava 
- foi conditio. RI: fuit, quum anno i755. Tpe&abilis 
""Dn. ^onc824, labule hüius Rege Dicafterialis: meri- 
tiffius Aif feffor, | in Vita tum adhuc f»perítes, cdificium 
pro adveais exiruxera, EU. pro coníervando vi- 
e ro n) u no 


"4 


E 


240 


Tues. ^ Obfiodli LIU 


. no excavare. oT tanta enim illud: vaporum uw 


" debatur, ut nemo hominum in illud citra fuüffocationis pe- . 
riculum intrare aufus fuerit, incautioresque gallinae opi- 
nione citius profternerentur, flagrantesque candele illico 
extinguerentur, quod non ipfe folus experientia didici, 
fed catervatim etiam ad infolitum fpe&aculum confluentes 
t Cives obfervarunt. Dura fic neceffitate coa£&ti incolae hu- — 
iüs loci, cavernam hanc terra expleverunt, pro ftabulo ^. 
Vaccarum adaptarunt, in vicinia vero feiunCti montis ho- 
tizontalem foveam excavarunt,. quae adhucdum wíibus il 
lorum infervit. Quis autem cautionem dabit, quod pro- 
^- :digium hoc extra cellarii etiam excavationem nunquam 
|. amplius appariturum fit? Certe fiinternecinus fpiritus per - 
arenofum & porofum folum in cryptam penetrare avicu. - 
. lasque preefocare potuit, perquam probabili ratione conie - 
. Cere licet, quod ferius vel ocyus dehifcente terra, vel — 
.. ruptura quadam. clandeftina alibi fa&a, exitum inveniat 
- , nomenque letbiferi fontis mereri poffit. In ipfis Acidulis, 
. preeter odorem & penetrantem faporem, nihil defideravi, - 

. — quem olim me percepiffe optime adhuc recordor, . fiqui- . 
' . dem iuvenilibus adhuc annis partim venandi, partim plan- - 
^". "tas conquirendi cauffa, fzepius ad hunc fontem divertere - 
"eonfüevi, Gas autem illud fylveftre HerMoNTIO dictum, — 
me hic confpexiffe, perfuafiffimus fum, cui aliquo modo | 
fimile fermentantis in profundioribus cellariis Mufti exha- — 
, htiones fübinde przebent; probe enim fcio, annis fuperio- 
"ribus ílla iisdem ita repleta fuiffe, ut nemini acceffum con- | 


- pertinaces fuerint, ut nec ignibus ad oftium cellarii accene $ 
..fis dimoverentur, donec repetitis tandem explofionibus 
. exhaurirentur & in auras difliparentur. 


raneorum, fulphur olentium , copia impletum deprehen-.:. 


cefferint, flagrantesque cereos illico extinguerent, tamque - 


i» 
2 
" 


peior generdle. xoi S S Scrutinü Cc. — hr 


"Pófsesmutá tibfr'etabefcs ingenue vonfitini, quod de vitz 
iitibus & veil efficacia fontium parum mihi propria, adeo que 
magis. fida experientia ,. fenieulo licet, conftet. | Sed; jquis 
etiam, quaefo, Medicis huiatibus exprobrare & culpae are iu- 
d «e, quad ieám conquirere & affequi iedüeáBt? quum tam 

ert le; quam externe, nec tam crebro, nec aeque contimenter, 
proutin'/Germania & Bohemia fit, in ufam trahantur, fed ma- 
ms pro luxu & voluptuario otio; quam quidem fcopo: curativo, 
mins Medicis; nullaque. habita ratione indicantis & indi- 
Cati, Citta regimen debitum , prorfus tumultuasie üfürpentur, 
"— malum i in hocce Cotiitatu endeniiumi:effe, nemo hominum 
ignorat. Balneorum equidem vires non prorfus ignotze funt ; 
! vitiis cutaneis, pedum ferpiginofis exulcerationibus, tumori- 
bus, pernionibus ; & rhevmaticis doloribus; fed quid de in. 

rro ufo dicám, vix fcio , dum Allorum, qui ad iuftas menfuüras 
M TO P ipfum fcaturiginem , y ut expedit, methodice bi- 
| "neminem novi. Gens noftra enim tam protra£tas cu- 
Pocos naufeat, cito vero fe abfolvi & expediri amat. Illos 
d qui in fi&ilibus urceis, in anguftius collum de(inentibus, 

fed nec. itis exco&tis, nec incruftatis, nec prout decet obtura- 
tis, » Ad ur rbem tu irtnatim ab: initio Ve eris. ad ferum, usque autum- 
delatas Acidulas p; pro more. 2a. vacuo dique ftomacho. E in: 
ter ep ulas , addito quoque vino, non tam hauriunt, quam. in- 


«€ nempe per patulos vaforum. talium. n poros xolatili. fpiritu mi- 
n ral is focio, defideráto, hine. acore & deficiente aquarum 
1 nr tàte iM ate, inpriuis cum vefperafcente ccelo 
eis NOR ad montolos RU pro vie iud. n 


E: Bh. 43. y Med. Tom. LIT. Hh run 


l 


, 
, i N S 
, 1 . - E, - - : 
4 4 o. 4 ^E e [tr : / eg f^t » " : io. F.IIl... - 95 N^ tent ^^, T2 
196 


rum Vniverfi Arbiter bowdeddi mihivitam -— rogare non 
a: viresque fuppetent. «..«« ' 9345 dye 
sepe Halaim iffa d. 26. Fdrur. dp68) y el 


" 


sou, COORSUE R VA TI O -LILo- oca 
Dn. D. WOLEFFGANG. THOM. RU. «d 
Afhute Jine ico periodi ico, ex faire qurta- ; 


ena incongrue füppre[Ja. ^m Pig 


perarius annorum aliquot fupra: quadraginta, febre. quarta. * 
na corripitur haud rite typica,ita,ut quarto quovis die mox 
citiusmox ferius, paroxyfmi accedentes inzequali frigoris. & etus | 
gradu (cenam fuam luferint, atque iun&ta fuerit tuífis molefta, 
cum fputo vifcido & expe&toratione difficili. - Quatuor ! fic (pae 9 
roxyfnus fuperatis, seger proprio confilio Piperis pu We | 
cum fpiritu frumenti fübattum, intercalari die adfumfit. 2 
emanfit quidem febris & ceffavit fudor, etiam intercalari de. : 
antea quandóque erumpens, verum eo; quo paroxyfmus ac- 
cedere iterum debuit, die, adfigebatur eger afthmate fuffo- | 
cativo, cum refpiratione fomrhe anxia. & brevi, fputt fuppref- - 
fione & extremorum refrigerio. Quum remedia etiam effica- 
ciora fero nimis in hoc difcrimine operari viderentut, vocatus, f. 
snte omnia e brachii vena fanguinem. ad jviij, emittere m : 
quo ftatim zezer levatus fuit ;. poftea autem fübiunxi Mix | 
ex aqu. hyffop. for. acac, ana $ij. afthimat. $6. pulv. ; antispasmo 
. Halenf. 51j. bezoard. ad methodum Rollwagiant compofiti 3j. — 
Salis abfynth 3j. milleped. ppt. 3ij. oxymel. fquillit. $0. & - 
Spir. fal. armoniac. anifat. J9.. ,Sequente autem die mane ipfi . 
éxhibüi Sulphuris antimonii* aurai tertice pre&cipitationis;; cuius 
in affe&tibus afthmaticis y . tam E ESEREdUd » gnam, infantum, 


De Aflmaté !fbafmodico: . ériodico, &. 343 


egregias vires ;fiepius expertus fui, gr. vj, cum dequali TIPCRS 
arcani dupli ati.. Nec in hoc vgro fpem meam fefellit; vo- 
fRuit iquóties cum eüphoria , & per biduum fere peni- 
tus a difficili refpiratione liber videbatur, fuccedente quoque 
facili pertuffim fputo. Quarto autem a primo infultu die pri- 
ftina fcena, paullo tamen cuf minori vehementia, ludebatur, 
jun&is infimul vomendi conatibus; ideoque denuo exhibui Sul- 
m antimonii auratum tertiae praeci ipitationis, . cum arcano du. 
at ; ia "eádem; utantea, dofi, & eger iterum cum ley. - 

vomuit: Aiii autem difficili refpiratione, fequenti 
5 TETTE fuit intercalaris; "pulverem. exhibui ex Conch. ppt. 
TqinaY vitriolati- Nitr. puit: ina gr. vj. Antimon. diaphoret. 
gr. j? Sulph. "antimonii aurát. quartae preecipit. gr. ij: pro dofi,- 
quee quavis tertia "hora repetita-fuit rion fine infigri fru&u 
juarto enim die, quo récurfüm paroxyfmi afthimatici - expe£&a- | 
yimus; aliqualem horrorem, cum fübfequente calore; fen- 
fit eger, afthma vero tantum aliquali circa praecordia compref: 
fione, absque brevi & laboriofa refpiratione, fefe prodidit, & 
: shibito: lárgiori manu fpiritu. falis armoniaci anifato,' plane cef-- 
£v a tuífis quoque, "quam prius afthma fociam. habuit, 
 qiitigata fuit ; fuccedente facili fputo & largiori fudore. Qüar- 
tó denique abhinc die, febris quartana cum regulari typo, abs- 
que. omni afthmate, denuo recruduit, & poftea, preemiffa pla- 
cidà & modefta 3edicatione, & fübiuntto ufü corticis Peru 
vi visi, p p s via fui T 


det M" Dii: : p un " " à 
^ [59 - i 


: 025LI YA LT10- Ls. sm d 


dina h raura utriusque pedis complicata, | 5ü 
E i omne ni | jbaerae ve iom ee arf S EE 
&1'pSeihTU? tiuuteTpc-ijrort "5 ' pui 
|.uriga eeiam didt Geislingenfis ^ vir. fanus &. 3 
, ftus ,. 40... annorum ,, equo, quem, cum. ale cnm, 
faccis frumento. plenis onuftum , trahentibus,,. regebat, ve 
fomnoque obreptus, ab eodem no&turno tempore ,.in, via .d 


cliyi, angufta & vallibus undiquaque..circumfepta $c] 


rum genus, Cun vius Lib. III. Cap. a. fauces. d ellat, in; 
o delapfus. eft. ,. Quum vero equi, .re&ore fuo Aigpdio 


fuum continuarent , abanteriori & pofteriori rota s.s lateris, - 
2 quo in via iacuit, eidem tibia & fibula utriusque pedis, infra 
furas, eo circiter loco, quo. mufculi flexores tarfi. inferuntur, - 
fra&ta fuit, & quidem in finiftro. pede. transverfim. extremita- 1 
tibus fra&orum offium xetufi is. f: fa&is, absque. multis feftucis 3 | 
cum vuinere tamen etiam transverfo. & collifo; in dextro iu 
tem pede paullo altius, Oblique & cu latis. duobus. vulneri- - 
bus, quorum exterius paullo fupra. finem furae,. alterum .j int o- 1 
rms, mfra furam fitum, magnitudine: fuperavit.-. grim he :J 
onlacrs utrumque os, preefertim' fibule , 1 dn. ;plura fragmenta .- 
comminutum fuit, extremitatibus eorum circa fracturam a M | 
tis redditis, multum a fe invicem diftantibus & partim extr - 

vulnus prominentibus. ^ Poft fatalem hanc fraCturami ab omni - 
. auxilio deftitutis & cum no€tis intenfius frigidae inclementia, - ; 
dolorumque in utraque fra&tura vehementia per horam confli- 
. &stus, domum tandem delatus fuit. | Advocatus cum duobus 
 Chirurgis, inveni aegrum fatis bene fibi conftantem; labia m-o 
tem vulnerum circa fratturas livida, fanguine atro, a frigo 


(rU »" r 


Nu ^ d S üh | : Coa. 


: De fanata Frattura ttriusque pedis Cgc. 246 
.eosgulsto. , obdu&s: . -  Monftrabantur nóbis aliquot- fragmenta 
oflis maiora, in via reperta, qua ad tibize os pertinuiffe, haud 
difficile fuit iudicare, plura, etiam minora, pulveri terreo, qui 
rotis adhefit, intermrixta fuerunt. Specillo per vulnera dek- 
ti pedis immiffo, fibulam eius quinque ad minimum digitorum 
longitudine defecitfe & plane i in feftucas comminutam, carnem 
"Yero; partesque adiacentes in latitudinem contufam & fuggilla- 
"tàm fuitfe i1 finiftro ex adverfo pede capita offium, remotis 
3ucis "feitueis,. füis fedibus excidiffe, deprehendimus. Ope- 
Tam itaque primo horum repofitioni dedimus, quee etiam, fa&ta 
prius decenti extenfione; feliciter fücceffit ; fed non &que in 
dextro pede, utpote in quo extremitatum frattarum nimia a fe 
invicem. diftantia, atque acuminata & afpera fiffüranon minus, 
im feftucarum, quarum tamen: infignis portio provide e vul- 
nere extracta fuit, adhuc latentium copia, atque tumor & do- 
lor acerbus partium adiacentium, eam impoffibilem reddide- 
unt e tamen pedis properare | haud confultum 
S." 1 


910122 : LIOGARII. Ld d 2 edOAT ISI 

X Rite taque eo tatitütn cóflocato j odpliéatimue id utrum- 
que pedem faíciam afcialem feu libriformem, arculam ftrami- 
neam, e linteo denfiori & duobus bacillis flramineis confe- 
&am, &. reliquum déligationis àádparatum, mollius tamen & 
absque ferulis in dextro pede; fuperpofita faepius fomentatio- 
pe difcütienté: &-paregorica, ex vino calido eiusque fpiritu 
camphorato- parata. Aegro infüper adminiftravimus Venzefe- 
&ionem in brachio ad $viij. & praeter potionem analepticam, 
ex aqu. Cinnam. f. v. & Confe&t. Alkermes, ad vires eius refi- 
ciendas, mixturam ex aqu. cerafor. nigr. 5ij. fcord. rubi id. ex 
fücc.ana 3j. cinnamr f. v. $64. pulv. antispasmod. Hal. cort. 
Peruv. ele&. ana 7j. Rhabarb. or. ij. fal. Sediicenf. 3iv. Lap. 
cancr. ppt. antimon. diaphoret. ana *'j. Mixt. fimpl. & Liqu. 
anod. mineral. Hoffm, ana »j. Syr. papav. rh. 364. exhibuimus, 
xS. t Hh [- ? & te- 


246 315 Wf  Diferuatio LO v 
«& tenuiorem ac sd qosEnt vi&us rationem c" 2 
Thus, H 


j His adhibitis, die pes Paode Lechpa , absque $ 
loris vel tumoris in pedibus adfeGus incremento , & Pg i | 
bris vulnerari&e vefugus. Continuavi itaque mixturam, 
tantum dofi cort. Peruviani, utpote cuius, ad fore rie 
rias moderandas & fuppurationem promoyenda 
Tes faepius expertus fum: pro potu autem Mara x 


ex rad. fcorzoner . liquirit. raf. C. C. hord. mund. pafful. 
cera(is acidis, cort. Citr. recent. Cinnam. nitro & fale tart 

Subíequnta hinc eft , ab adplicato fimul fub . quayis, novade |liga 
tione, quotidie fa&a, cum plumaceolis& vulgari: hn 
gefüvo, in vulneribus circa fra&turas laudabilis fuppuratio, al ^ 1 
que doloris vel inflammationis augmento. Quarto autem, 3 - 
quo haec calamitas eegro obtigit, die, dolor Ícindens, extra deli 
gationem alias haud fenfibilis , in. dextio. praefertim pede eum | 
excruciavit, & loco juítae füppurationis labia vulnerum ; arida 
magisque inflammata adparuerunt, iunéto infimul maiori calore. 
pulfusque celeritate.  Mifífus itaque iterum fuit fanguis i in bra 

chio ad vj. & emulíio exhibita ex femin. 4. frigid. mai. ana3j 
amygd. dulc. excort. 5(4. aqu. ceraf. nigr. 3iv. rubi id..ex E 
flor. acac. ana $ij. nitr. antimoniat $64. aqua Cinnam. Á.y. &$; 
papav. alb.ana 3j.. Sic in vulnere fra&turze finiftri pedis iteri 
rite fücceffit fuppuratio, in dextro non nifi ichor fanguinolen 
tus generatus fuit, extraCtae tamen per eius vulnera h 1e nt. 3 
quandoque fub. deligatione iam quotidie bis repetita, variae m " 
nitudinis & e» mina non Teahidem fine infigni Sgt. CrU, 
elatu, D. ME Xod£T 2 


Quum itaque iifimul. 'Edér: iiqusti febrilis püifusqueca 
leritas femper adeffent, confultum duxi, moderatioribus an 
febrilibus & bezoardicis fixis adhuc aliquandiu in(iftere. PO 
fcripti itaque denuo- miktarami ex aqu. ceraf, nigr. fiv. rubi idi - 


3 | ex ; 


E De — Fiüftüra ulritsjüe pedi; oc. — 24g 


ex fücc. Sij. .Cinnàm. fv. &6. pulv. antifpasmod. Halenf. 3j: 
"ort. Peruv. ele£&t. 3i&. nitr. antimoniat. Lap. cancr, .ppt. anti- 
mon. diaphoret. ana 3ij. rad. lalapp. 5(4. fal. Epfom. ^ij. Mixt. 
mos 3j. Syr. papav. rh. 5vj. Adiunxi autem eidem laxantia, 
» alvifere perpetuam ficcitatem ,; cui nimis diu indulgere con- 
fultum non duxi; quamvis alvum absque naufeoíz leCtuli in- 
- quinatione deponere, ob decubitus & deligationis rationem, pe- 
| dumque fra&torum necetfariam absque omni snotu in quiete con« 
tinentiam, eegro fuiffet permoleftum,. & non nifí admota ano 
patina poffibile. . Sed elapfis aliquot diebus diarrhea. acceffit, 
quae quantumvis mitior effet, effecit tamen, ut vulnera circa 
fra&turas minorem puris, eiusque tenuioris, quam antea, co- 
piam funderent, cum livore circa eorum labia, ideoque hunc 
pulverem ordinavi: Rec. Pulv. cort. Cafcarill. 5j. cryftall. mont. 
ppt. matr. perlar. ppt. Corall. rubr. ppt. C. C. f. 1gne ppt. ana 
3(4. Cinnam; 3j. Macis J(. mixta div. in vij. part. wis qua- 
$.. oma tertia hora adhibiti fuit. - 
*Ho 

Ceffinte fic deni dierrhorz, & otaní quoque debricula ex- 
tinbs; per aliquot feptimanas in id fuimus intenti ut, vulnere 
eirca fra&uram. finiftri pedis fatis repurgato, & fpixituofo balfa- 
mo, ex Eff. fuccin. ariftoloch. rot. ver. & ocul. popu. confoli- 
dato, calli. quoque generatione offa glutinaremus.. Quem in 
finem ,' conceffo iam eegro pleniori vi&tu, deligationis adpara- 
tüm mutavimus, adplicata, loco fafcise afcialis, circulari, & fu- 
perimpofitis ifimul fpleniis & ferulis, ad pedis figuram, uteius 
deforniitas averteretur, adaptatis. | interim dextri pedis fraCtu. 
rc vulnera, in quantum id poffibile füit,-ab-omnibus feftucis 
Tepurgavimus inter quas una maior profundius haerens, atque 
forcipi parvee , in vulnus demiffe; cedere recufans, e fede fua 
suota, a mininia pedis fub deiigatione agitatione acutis fuis acu- 
deii corocs & tendines adiacentes ita. graviter vexavit, tantos: 


que exéitayit dolores, ut; fub. óculis torvis, dentium iítridor 
E ME artu- 


348 —— 07 7 Obfersatio LT 


ártuumque tremor cegro obortus; nobis indicio fuerit, eonivali | 
fionibüs eut obnoxium reddi , quae tamen antifpasmodicis: [- 


nervinis ex pulv. antifpssmod. Hal. antepilept. de Guttet. Ris - 
ver.ana 3iv. Lumbr. terreftr. ppt. Sij. fuccin. ppt. 3j. inxjj- 


part. aequ. divifis, & in aqua Lil. convall. cxhibitis, fopitee. fue* 
runt.  Edu&a tandem cauta manu 'feftuca illa inimica, quum 


alize reftare haud: viderentur j denuo tentavimus; extremitates - 
 offium fra&orum dextri pedis, fuis fedibus longius adhuc mo- | 
tas, fibi invicem committere; fed acuta eorum fpicula, carnes - 


adiacentes fub extenfione graviter pungentia; aegrumque ad: vez 


hementiores adhuc, quam prius ab illa diutius latente feftuca - 


OA— o 


fa&um fuit; fpaftico- 'convulfivos motus impellendin — 


Ítra molimina inania reddiderunt, : 


mosccaerso d | 

Nihil itaque agendum reftitit, quam off fratta ,1  adplica- 

tis modefte fpleniis & ferulis, ita coércere, ut fenfim propius . 
invicem coirent, eaque a carie, Cuius nobis ob tenuem ichos - 


rem, putrido odore nares ferientem, & acutam afperamque fi- | 


bule& fuperiorem extremitatém , quam, quousque id fieri po- - 
tuit; forcipe refecuimus, haud vana fuit fufpicio, defendere! | 
faCtum id tam pulvere exficeante & balfamico , ex rad. ariftos 
loch. rot, ver. gumm. maftich. elem, füceino; oliban. - j 

z 


ppt. quam eff. ariftoloch. rot: affidüe cum turundis adpli 
Dum hee in dextro pede agebantur, tandem füb finem quar. - 
ti, a quo fra&tura contigit, menfis, tibiaa & fibula? offa in finis - 
ftro pede conferbuerunt, generato callo fatis firmo nec defors - 
mi; id quod & zegro decübitum, & nobis deligationem indexes - 
tro pede faciliorem: reddidit. : "Rundentibis- autem vulneribus | 
. in eodem fincerum pus; 'nec adparentibus ámplius cariei cirea - 
offa fra&ta indiciis, nova fpes confolidationis nobis adfulfit, nec 
fefellit: tribus enim iterum feptimanis elapfis, fub rariori & quos - 
tidie unica tantum vice.pera&ta deligatione , vulnus ; ^obdu&tal 
cicatrice, "— fuit;' ^Nibil itàque 'tefütit; quam: calliin hog. 
etiam. 


m. | T : * 


Pd S Te 


MLB PC 
De fanata Fraliura utriusqie pedis €9c..— — 249. 
étiam pede generatio 5 quem in finem, remota fafcia afciali, cir-' 
3 éularem, una cum ferulis & fpleniis membro coaptatis, adplica-. 
- Vimus: ^ Sic, quamvis oflium frattorum extremitates longius a: 
fe invicem fuerint remotae, & preefertim fibulae fubftantia quin- 
que digitorum longitudine penitus deperdita, hincque fuperior 
 eiusvextremitas inferiori committi haud potuerit, nihilominus 
utrumque tibize.& fibula os rite invicem. conferbuerunt , nato. 
callo craffiori; haud tamen deformi, niti quod hicce pes, ob mag- 
mam fubflantiee utriusque offis, praefertim fibule, ia&turam, ' 
aullo brevior fa&tus fuerit, quod tamen non impedivit, quo - 
"minus eger feptimo poft perpeffum hoc infortunium menfe 
elapfo, perfe&te fanatus, absque omni incommodo, vel claü- 
dicatione , pedibus uti & incedere potuerit, . . 
iudi sant Gorollaria. 
.. Ex hac hiftoria in ufum pratticum colligere haud abs re 
ent: dosi osa s ie Ie ONsttee a 
— 1) Jn fra&u 


XA SEM AA o8 rivus pl 2590 Y 
| ris offium.complicatis cum magna eorum in 
fragmenta & feftucas comminutione, & iaCtura eorum fubftan.. 
ti*; atque ubi aliud fuper aliud fertur; quandoque, ob extre: . 
Amitates eorum acutas, partibus tendinofis & :mufculofis oblique 
& firmius infixas ,. & ita reconditas; ut. nullus ad eas: detur .ac« 
zeffus, atrociffimumque , quem membri fra&ti ad repofitionem: 
extenfio in tali rerum ftatu efficit, dolorem , gravioremque in-- 
flammationem,  impoflibilem effe offium fra&torum. coaptatio.- 
nem; nec.etiam ad calli genefin adiuvandam neceffario requi-: 
rij quia nihilominus:callo. craffioriy advería inter fe offa, uti-in' - 
noftro:cafu fibula:cum tibia; invicem glutinari poffunt. :: Appri-: 
nie huc quadrat locus CErsr- Lib. J IT. Cap. 1o, Seti. ultima, ubi, 
folent tamen , inquit, iuterdum adver[a inter fe offa confervere , eoque. 
& brevius membrum £3 indecorum fit: quae clarius exponit cele. 
berr..ScRurzius , in Diff. de Olfibus: conferventibus j| $. 4: his. ver- 
39fVov. A48. Phy. Med, Tom. IJI. li bis: 


N 


ajo ^ '-Obfroaio LIF. 
bis: Ubiim — vel crure utrumque os fratium eft 4 emmusque - Y 
omnia in reponendis € continendis offibus fata funt ,, (addo vel. ubi ? 


completa repofitio i1mpoffibilis fuit ,). accidere potet , a whna cum 
radio , wd tibia cum fibula ,' boc eft offa diverfa, invicem coale[cant. 


. 11) Non poffe generari callum in offibus fra&is, prius- - 
quam vulnera circa fra&urus confolidata & cicatrice obdtü&ka 
fuerint, quia exfudans ex offium fra&torum extremitatibus füe- 
cus nutritius, quo perdita offis fü^ftantia reftitui debet, femper E 
eum pure mifcetur & per vulnus exit, claufo vero vulneretuni | 
in callum verti poteft: apta autem deligatione tunc id efficitur. ; 
ne nimiis luxuriet callus, nec membrum deformitatem contrahdte r 


OBSERFATIO LIE..—^ E 
Dn. D. WOLFFGANG. THOM. RAU. : 
De 


Paracentef abdominis in bydrope qtite Jephs f 
-— éfficaci, obfervata quaedam. E 

| C Tn 12800 3 

p pr Gruppen, ex pago Donzdorf, uxor, 38. anno- | 
rum, XIV. liberorum mater, ante VII. annos hydro 1 

pe anafarca adfe&ta fuit, quie tamen tunc, adhibitis aliquot - 
purgantibus, iterum ceffit. | Poft ultimum autem puerperium | 
menfes haud redierunt, iisque fuppreffis fenfim tumor abdomie | 
nis acceffit, qui fpatio XVIII. feptimanarum in perfe&am. aícis 
ten degeneravit, atque in tantam molem increvit; ut non fos - 
lum brevirumpi videretur:abdomen, verum etiam refpiratió 
fieret fumme laboriofa & difficilis, cum pulfu-celeri & debili - 
ardore circa praecordia, fiti vehementi, pedunr cedemate; ale 
vi obftru&ione, urina parciffima flammea.  Adhibita a me va- - 
 riahydragoga & diuretica nihil plane effecerunt ,. fed preeclufis. , 
quafi omnibus feri viis & emun&toriis , abdominis molemauxe- 


di " Y pe . | » "n ; 
. E "w Ai. P. 


De e Paraceiof abdomiris in bydrope afcite €. '251 


o gunt ; Vnicum itaque faperfuit 1 in. paracentefi auxilium, quam, 
| Cüm cegra a tuffi immunis effet, & vires quodammodo ipfi con- 
ftarent, annuente ea, ipfe adminiítrayi , atque prima hac vice 
KV. circiter menfuras aquze in abdomine ftagnantis eduxi, cum 
gue eegrae euphoria: nihilominus brevi. denuo increvit abdo- 
dinis tumor; utiterum paracentefi humorem educere neceffi- 
tas:& fuffocationis periculum. fuaferit. ;Interim tamen poftea 
denuo in abdomen aqua refluxit , idque tam crebro, ut fpatio 
WL meníinm per 61. vices paracentefis huic eegree adminiftra- 
ta fuerit, non a balneatore folum loci, fed etiam ab;eius ma- 
rito. Ipía quoque c&egra intrepido-animo acu triangulari, can- 
nula munita ,. faepius abdomen fibi perforavit,. & aquam emi- 
fit3 tanta enim celeritate interdum abdomen increvit, ut, ob 
füffocationis periculum , circa paracenteíis adminiílrationem 
non diu haefitare permifcrit. Hac adeo crebro teiterata, edu-- 
€tze fuerunt/aquze ftagnantis ultra CCCC.- menfurze Geislingen- 
fes, quarum quzevis IV. libras medicas continet, & quod nota- 
fu dignum videtur, humor aquofus emiffus colorem, faporem 
.& odorem potulentorum ingeftorum perfecte exhibuit, & ad- 
fumtam cerevifiam, vinum, frumentique fpiritum redoluit ; 2! 
la&e vero ebutyrato, fzpius ad fitim reftinguendam adíumto, 
-€olorem albicantein dilutiorem:na&us fuit. ^ Vrinam tamen per 
ordinàrias vias femper; fed parciffime reddidit zegra, : & adpeti- 
e ei conftitit, alvum quoque libere depofuit,- fen- 
tamen contabuit, atque ultimis morbi diebus le&ulo adfi- 
"xafuit. "Tandem in ea abdominis regione , ubi paracentefis 
Xtoties. haCtenus : adminiftrata fuit, adparuerumt macule nigrae 
 fphacelatze, vifcerum interiorum-necrofin haud obfcure indican- 
tes, atque biduo poft qim 'notabiliori — mgra pla- 
eide -saniddim | 
! n 
ws n) «Conradi Rappen, Opilionis i in pago Gros - Sueffin UXOr, 
-& femine afciticae i in priori cafu. nominate foror, 56. anno- 
ETE 1i 2 rum, 


e5. 0 iiersatio: LE caos 


. fum, , téfüiperaménti fangaíneo Jcholeriei fatis wogéti/eivuisi) [ 
nifi quod abdomen extra quoque graviditatis ftatum: plus-iufto 
tumidum habuerit, ordinate quidem ; fed parcius menftruatd | 
fuit, ex quo fa&um, wt circa illud tempus utplurimum ery(ipez 
late faciei adficereturi "Tandem vero, quum menftruai ] 
fed parcius fluerent, correpta fuit fpafticis abdominis & uma | 
borum doloribus, inftar eorum, qui alias ad partum fentiun $1 
au&tus hinc fuit abdominis tumor , atque breviintantam in: 
vit molem, ut cutis rupturam minitaretür; atque'filum ei cir | 
cumdu&um 5. pedum fpatium longitudine adeequaret. ^Accei | 
"debat pedum (e ema, fenfim femora quoque occupans, neque ' 
minus lumborum regio cum natibus intumuit, atque feffio& - 
decubitus redditus fuit fumme difficilis urinam cegra minxit | 
parciffiman lixiviofam, atque partes corporis: eius füperiores | 
contabuerunt; nihilominus faciei color ei manfit vividus &flo- 1 
ridus, adpetitüs conftitit, nec ulla fitis val nns adfuit; Ui fag 

, 2: i93 É 

Quum me in confilium vocaret degra, varia dicit & 
hydragoga ei préefcripfi & inter alia fequentem.. pulverem; - 
crebro ufu mihi familiarem: Rec. Scill. marin. ppt. rad. Vin- | 
cetox. Nitr, purif. Tart. vitriolat. Sal. Iuniper. ana.gr;vj. Tro* 
chifc. Alhandal gr. ij. Cinnam. gr. j. M; F. Pulv. pro unz;dofi, | 
qualis mane & vefperi exhibita fuit, fed absque omni effe&r. 

Unicam itaque eamque dubiam falutis Ípem ir humoris per pa» | 
racentefin emiffione füpereffe dixi; confenfit aegra, atque:forti 
animo operationem fuftinuit ; emiffis Menfuris Geisingenfbus 
XII. aquae glütinofte-& fpumofe. Nihilominus. haud penitus - 

fubfedit abdominis tumor; nec edu&tacannula aliquid aquzeami- - 

lius effiuxit. Vulnére'autem plumaceolis:& fpleniis ficis. de- ; 
hgato, & fafcia abdomini, quod poft operationem peraCtanifa- | 

&u ubique cqualiter molle deprehenfum fuit , circumdu&a, - 
*quum cegra fatis bene fe haberet, atque urinam ;Coploffdi red- 
deret, tam ad reliquas aquas in dbdomine &- pedibus ftagnam- - 

» us. 


De Paracentefi abdominis in. dydrope a[cite &gc. 253 


tes; evacuandas y quam ad vifcera firmanda menftruumque flu- 
um..ir lum ,.. primo. pulveres. fcilliticos. fuperms de- 
(cxiptos absque trochifcis alhandal, mane & vefperi, atque Ele- 
&uarium ex Rób. Ebuli 36. pulv. Rhabarb. or. & rad. Ialapp. 
ana 3i(8. herb. trifol. fibr. Extr. Card. .bened. Fuligin. fplendent. 
"Milleped: ppt: Tartar. :vitriolat. ana 31j. Cinnam. 3j: Eff. 4b. 
4yüth. 3j. & Mellis defpumat. q. f. quavis tertia-hora- adfumen- 
jum, unàcumdeco&te rad. Gramin. Cichor. & Iuniperi ; poftes 
vero jinfufum.: medicatum :vinofum ex rad. lr. noftr. luniper. 
: Ariana 364. herb. Trifol. fibr. Mj. Card; bened. Abfynth.- Arte. 
mif: Sabin. ána M6; Cort. med. Sambuc, 3iij fol. Senn. 2ij. baco. 
Ebul.3vj. Iuniper.. Laur. ana 1j. Tartar. crud. 3iij. fem. Na- 
Kturt. Coriandr. ana 2j. in vini Neecarini albi & aque fimpl.-ana 
Menf. j. infufis, denique Elix. aperitivum. Claud. ordinavi, at- 
ue hac medicationeid quidem effeci, ut tumor : abdominis : Xx 
ie ruim:non folum non increfcetet ,. verum. etiam parum. im- 
minueretur: fed menítruus fluxus ,. exa&to quatuor feptimana- 
zum termino; haud rediit, potius eius loco eegra denuo dolo- 
gibus fpafticis-abdominis & lumborum correpta fuit , quibus xe- 
amittentibus, paucorum dierum fpatio abdomen in priftinam, fi 
mon maiorem molem; intuiuit. Quum Kaque. anxietas & ar- 
r circa praecordia, cutisqüe ,: abdomen. cingentis, rubor, . Ca- 
Lr , atque venarum per eandem decurrentium fingularis tur- 
-gefcentia increfceret, uripa auteni? parciffime iteruni reddere- 
i r$ €0 wgra; ada&ta fuit, ut fponte fecunda vice paracentefin 
' teret: ed denuo i in finifta hypogaftrii régione 'adminiftrata, 
on faérint menfurá X. aqua, partim limpidoe, partim li- 
"xiviofte & inftar loturae carnistin&ae j «& quum, edü£&ta quoque 
*carinula, qua ferramentum mucronatum cin&um fuit, aliquam- 
'diu'ex apertura; in abdominis integümentis.fa&a, aqua exftilla- 
ret, omnis omnino humor, in abdomine, femoribus & -pedi- 
sbus;colle&us ;:;pletiarie evacuatus fuit ;, atque tumor,oedemato- 
4füs.in-his partibus-perfe&e evanuit. non fine infigni. aegrotze 
E li 3 eupho- 


3 ] Was , 
: To Ju r : ? . » "Ww. f E. ^ b. 
EZ xr. n ( inl ^. ^o i m^ TN ^o * y] -- t eo ^N zu q J G À 
| Y » indi Las a bíero &- "4 A di IDE LL ^" À Jj L 


eliphoria! ""Rodaidit quodue' —  — : 
ad matulam; fed [EK poft fucceifit diitrhesa fangüinolenta & — 
purulenta, quae degram in dies magis confumfit, pesi in dm ] 


cedetite fartium. nteriorum n& nécrofi € 1 enecavit.- i 9 mr | 
Mt 0 I di5jl : Tw 308 g 


«di A. ) GudsvicOHétfch; Bia in.pago' -Bübringbn AuxXor, 
45. annoririi, in'ültima eráviditate. tumore hydropico iam adfé- | 
&a, iufto partus tempore foetum mortuum exclufit; lochiis ve- - 
ro in puerperio parcius fluentibus; atque poft puerperium men- - 
fibus per t4. feptimanas fuppreffis, illitandem perfe&ta aícites - 
ácceftit ;. átque abdominis móles-adeo increvit' ut:dum federet; 
femora penitus 'obtegeret: remanfit tameh 'aliqualis adpetitus, - 
Tec ulla tuffis eegram vexavit. Adhibitis incaffurh hydragogis, - 
tandem abdominis paracentefi unica vice menfurae XIV. aqua 
paullulunt gelatinofee ,/limpidae & fpumofze, edu&tze fuer | 
1)on (ine infigrii ase Fós levattiine. " "Reftitit tamen aliqualis: E 
füinis tumor, atque'qmienfes-fuppre(fi mánferunt.  :Nihilominus 
&graab' hoc tempore fatis commode vixit, atque labores fuos | 
'domefticos absque multa tüoleftia fubit, tandemque menftrüis - 4 
iterum rite redeuntibus, gravida fa&tay poftea partum: vivum 
edidit; ^ & iam per triennium abhinc, nifi-Quod: ei abdomem | 
quodamitiodo bos iniit, j integra — qe: "« ob. ? 


za SpboliM. T cad 


*i D Afcites: oritur, and humor ferofus , errore lod, | 
E die copia: extra yaía effufus, i incaye abdominis colligitur. 
1) Séri autem xcolle&io: talis; uti id magnus BOERHAA- - 
.v1us in Zpborism. de cogno[c.. €: curandis morbis ,. $. 1228. optime | 
in übmoddM docuit, tribus Botiflimind cóntingit ex caninum 
-xXel eninrcciionri 9m -— — 
k Án 21 -— sedicentis a ieritHlbus ita ibfiriantur di diquitlll 
dá & civitatibus -depófita tam mm 1n0vehtur,uut non exhà- 


c -— 


E 

y 

"c 
b 


^ Ein I d Ld ^ 
TN ; . 
Z0, N | 


Y 


E Parsefidrii! t  bydrope dis scd | 85 5 


tena 


"t* 
TM 


"g curandis morbis Tom. IIT. $. 11 4. atque hac fdtione fe- 
- zum, per vafa exhalantia magna copia transmiffüm , mora 
y: 3 ftagnatione ità mutatür, utin eadem proportione re- 
. forberi iterum nequeat, fed cavum abdominis inundet. 
'Reforberi aütemex vifééribüs ábdominis exhalantibus lym- 
phaticum humorem , 'experiniento conftat::fi enim aquae 
bus ' vel infufi Theze tepidi libra," ope fiphonis per proceffum 
| . peritonai in vivi canis abdomen infunditur, illo poft pau- 
Cas horas ncifo, me guttula quideni eiusdemi ibi reperie- 
ur; vid. SC hibOR Zfpborismi de cognofc. & curandis mor- 
- liis » Lib. II. Cap. P. p. 74. & MgAD Monita € precepta medi- 
E» E Cap. 8. f. 97. id quod iam agnovit do&tiff. Czrolus Prso; 
Me : "qui Lib. de Morbis : a ferofa. colluvie'ortis p. m. 298. 299.. omia, 
—. «^ inquit j in corpore funt perfpirabilia , atque matura vias, quan- 
án - quam occultas y reperit — cuum innumera vaa definant, £3 termi- 
- sientur in quenmbr anis mefemterü , epiploi & glendularum fer eas 
: 7 . difperfarum, , Atque de hac afcitis fpecie exempla profert, 
,.& contra eandem JaCteam diaetam commendat. celeberr. le 
E. 4 iW in. AG. Nat, Cur. Pol. JH. otf. AS p. 154. 
No v* tam 
fet 2 ita coércetur Fia, ut e. nequeat . in venas, fed 
^ extenfis in vafis ftagnet, duplici ex cauffa, - 


dp D 2) ex peculiari vifcerum abdominis; uti omerii, me(ente- 
MD c "Umi uterh óvaril, ob natam ibi, & fucceffive mole-& craf- 
AameT qq intigriter auctam hydatidem; :cyftica inflatione, vel 


TI 


IIT mm 


7t UU facci genefi inter mufculos abdominales, & précipue 
Rr , transverfatium tendinies & rper j vel inter eius 
Me : ATE *h-.og t aq Py dupli- 


)G ( 


* Moti " Oti LE acia ai 


Y . 
s 


CER / — 


; aplican, uti id pluribus evincunt cifibus. ban 

* , Rat. "ined, if. INofocom, PIIRIME, Part. IpDO "Cup... 3-p.9 
"T CADUEN  Synep]. uniserf. Med. - prat : Cap. 8. baut 26. p. es 
j ..294. "ToLPIUS Obf. med. Lib IT. Cap. 34. & Li IPC Cap. 
43-44 . & fa Med. Londiuenf. Edit. Germ. Not LArtic,- 
poc AF - Hac enim ratione comprimuntür vafá lym- 
EA & ABnst iter per hoec Viftera Anterci; pitur; 


e : Lan] 


f1L " "MAT odg 14 
dol )ex feirrboy, AO m T abíceifu i in TM bdo- 
seu - .. minis, . praefertim pancreate , glandulis meferaicis, ute-- 
en ;10 ,,.0variis, tuba Fallopii ;; &c. uti.id c irmat lauda-- 
"iac | jo tüs Piso], €-p; 307. ubi, quisquis , inquit, aiieideri fe 
*qe1tié diffedioni .bydropicorum; fazebitur wa, mecum. stro es 
fen aliquem. Fifceris alterutrius, fere, unam. effe, certe fiepe 1 
«tiffimam afcitis parentem. Conf, TULPIUS. J. c, Lib, 
..33:3$: BL&NGARDUS Colletlau.. ned. phy. Part, I. Uy e e 
| dns » ;O. Part. LIT. OU. 45. de. HAEN l.c. Pari. AF. en JP 9S. 
Pat. d Cap. 2. --39-. & Part, FI. Cap. 2. p. 31:41 » É 


: 
Eu 


T 


A y Denique vafa lymphatica fumpuntur ita, üt iota" mem- 
.branulas effundatur ferum, atque hoc modo, qui cyfticus - 
primo fuit vel faccatus hydrops, : dilacerato- facco in ve- — 
.' "pum poteft. degenerare afcitem, uti'id. notabili Cafü' evicit 
^'' gt HAEN loc. cit. Part. V. Cap. 3. p. 45. 63. - Idem quoque 
| accidit, quando, ob fcirrhos vifcerum praefentes, ortae | 

7! «dn vdfis : lyimphaticis,. ex intercepto lympha itinere edad | 
tides vel a pure rodente, vel'a compreffione vehemente 
aperiuntur: im oninibus'autem his cafibus abdominis mo- 
5:12 les fubito inirum quantum. increícit. Vid. GALENUS Con 
osuent;in Apbor.;HierOCRATIS Jib. 7. Apb. $5. Oper. Tom. : 
B p.m, 734. WiLUisIUs : Pbarmac. vat, Se&k. IT. Cap. 3. i 

. am«c299. BOERHAAVE Preleil. ad Tulit. med. cum wot. HALe 
ubXERI Vol. L $. 122. p. 580. de HAEN loc. cit, Part. IV. Cepd. 


$. b 


4e 
; 


PEN &. - 


De Paracentefr abdominis in. hydrope afcite Gc. - osz 
bocd D. 13»: Jo. Mawrit, Hi: )FFMANN. Di Dis it. es bun. feront 


eid £0-p pai olog. , 16. -64. Specun. 2.6. LEE E ^t 

eR MI) :Przemittere hzec de.afcitis genefi & difierentia E 
| "iiu cafuum ,. quos recenfui, triga, .ad qualem quisque fpe- 
ciem referri debeat ;. plenius, innotefcat: in primo. ,;nempe«eafiz 
»idétur afcites: deberi xupto.tumori:cyftico, vel facco in mefen- 
.Xerio ,. (Schol.1L.n.3.)5. in fecundo, fcirrho in abfceffüm verfo 
& nüpto: 'ad vifcera (Schol. IL.n..2. $.)5. in tertio autem vitiatae 
Meri, ex vifcerum abdominis fimplici infar&u, exhalationi & se- 
fforptioni (Schol. IL. n. 1.5. wr 


on 23X:):-Mirimrfene ; &antani aquarexo copiamántra audien 
&eniporis interivallum ,àn. abdominis cavo €olhigi atque;pardcen- 
efi emitpi poffe ; uti in faemina illa, cuius in primo. «cafu, men- 
tio. faÉka: fuit; fed tefteni veritatis non folum habeo. virum fum- 
iné reverendum. & ampliffimum., , daDn. Jo. Georgumi-- SCHROZ«s 
Eminentit. Cardinalis &; Principis: Conflantienf. Con(iliarium-ec- 
clefiafticum, Decanum & Parochum Donzdorfá- meritillimums 
qui fummam paupertatem, qua cum zeque ac cum diro morbo 
onfli&tata f fuit heec muliet, foa municentia perpetuo fübleva- 
Mit; verum non defunt. quoque. aliae. hujus. rei obfervationes,i in- 
tei quas. eminet illa, quam celeberr. EAD loc. cif. | Ah. B- P..93- 
de T quadam vidua exhibet, cui, feptem ; annorüm irat at tuo, 
E mille. aus ad & viginti feri Lol ex Yi OY. me- 


Lm "n o 0s Edit. germ. So F P. 2. oss n 36. '& Loi- 
E f. Lil. I. Artic. 15. nec non Commentar. de. vebas i in "Seeuria. fiá- 
'urali & Medicina geftis, Pol. IIT. Part. II. 5.208. Fl: IF. Part. IF. 


TAE 


peg. 648. & de HAEN loc.cit, Part. IF. Cap. E, 22 8745 ipt 
Y .N Quare autem fafta paracentefi longe citiüs itérum re- 
. 4vov. AG. PbyJ. Med-Tom.1HT. mua codi os utente aniieES 7 


dec . 5 qan «illad 2 fine ST wee SC 
Wa cosa: 'Obferuatio rog coit xi 
mafcatür sies, à quam primum. "nátà eret, dshtue irponk | 


faepius jam citatus celeberr. de HAEN zu TD ^p. 1i ver- — 
-bis: Ubi (feilicet hydrops cyfüeus) prium MALI. Cuius. 
Bai 5elfceris bydatide, lente admodum membra cotitinens a mole mis 
win cin maiorem extenditur y ut fei. dno, Uicwhio y quadriennio y de-- 

-énnio' 8 quad phis 45, dudigeat y a mbeim ooeram sifien abba 
"Fatla autem páracentefi, membrana Anascima , infusi tawar; obympbaticis | 
*safcalis berbufa Shilleris, mox: denuo epleatur- fiect[fe etj tumnulla: i. 


hits *efiftentia 5m j]4 dn inania bittia — aimdique. veluti. attrü- 
bautur. t H.lodae) mod quib | 


"anuo AED /Estinde: liquet Tafimoat, aratri eig ne- 
éeffitas adiminiftiand: paracentefin: ^utut. eniti vtr prima afotis. 
fpecie medicamentorum diureticorum. & hydragogorum. ener- 
$ia quáridoque aliquid valeat; ton femper tamen fufficit 5»1h 
aaliis/ (peciebus autem, quàm vitiüfn mechanicum. fubfit; jvana eft. | 


-ótnfis per riedicámefiti" medendi in hog: &ià Lau 

Minicüm folaiiet pofitanái (11 ud96161 v5 tfiffrig5oti NU "ih cijel " 
ógr c5 fig 95 Sut« s *ecilt 1l fürrfiriul rumes 

-gvoldut oimecrad dris: -Corollaria. t iiu studio. 


a F^ Tn. antiqua iam Chirorgia — in ufü LT 
"uet. ex GALENO a Lud. Bat. 16: jo. Tom. JP Lib. P1 
Aphor. HierOCRA TIS. 27. p. 699. qui in 1i, qui aquam. inter ad 
tim patiuntur, pun&tionem feu paracentefin Medicis confüetan ; 
effe refert : Ckrsus vero de Med. Lib. 7. Cap. 18. quomc in 
aqua hydropicis emittatur uberius tradit. idque. fufrus adhuc | 
'A:BUCASIS, qui univerfa methodum, juxta quam adminiftra- - 
Ti | debeat paracentefis, quoad" omnes circumftantias adeo dilu- »* 
cide expofuit , ut a recentioribus ; ; fi quasdam additiones : 
:emendationes excipias parum. eidem accefferit 5. vid. F m 
 Hiftoire de la Medecine "Tom. FT. b. 242. | 


PR s ); Reformidata quidem ab antiquis d "Modicis, 
& praefertim ab ERASISTRATO fuit, uti docet SCHENCKIUS loc. & 


— 


(9v 


nort Viso, in iis. afciticis quorum vif- 
T— vitiata, &. — Junt, a. ,qui in ftatu. ns 
& ta fimul verfa ntur; vid. Vuaasmus loc. cit. Seb. 1T. Cap.. 
LT 318.. Aft. in tali conclamato. morbi. ftatu nec: hedicamen- 
: ta fortiora | iuretica &. hydragoga ulli: . funt nfus, fed ob; nimis 
proaecipiteno. d, |copieíam.. quam 3nterdum operantur, evacua- 
tionem , vifcerum necroíin eadem irgtione , qua. tnc. per para- 
;entelin fit, generant, egzumque opinione. eitius e medio. tol- 
lunt. | Ádeoque. hzec operatio fzepius & necefüria & utilis. eft, 
quatenus & quandoque morbum tollit, & ad minimum. eum mi: 
tigat & protrahit, 2egrumque a. fuffocatione liberat, . in .quam 
fententiam abit Frid; HOFEMANNUS s. Med. Tat. Anf. Tom. IE, Part, 
IE. Cap.: Vos Sei ap 32 D» 128446, HEISTERUS: án. Jsftitut, Chir, 
Part. 2.. SeB.zs .. Cap. 102. p.i, 703. quin. eandem -grayidis ; quos 
T: proficuam fuiife, novo exemplo demonítravit clarif Gax- 
IER y in. der Sammlung von. AVabrrnebmungen. aus der "drei 


xd Bibots 9h. 2. p- Aa. 


i ; AIL) : Sério Medicis olim prohibitum fuit, fub paracentefi 
omr € aquam fimul & femel emittere; quia faepius fubitam mor- 
te e fu-fequutam fuiffe, experientia convi&i fuerunt: Ubi 


j^ 


2*1 


fut, ; praeter Dn. de, HAEN loc. cit. Part. dE. Cap. TPONNG I pid 
bi h .MEAD,, locs cit. Cap. a p- 8L. quam quad Jonga. abdominis. a 

Jufo humore difZenfione , Jfeptum transeerjum, nimis furfum. pellatur, 
nu culi veatris extetdantur , fanguis. qhagis per. catiales fuperiores, quam 
feriores , expeditius fluat, aqua denique contpre(fione fua siovam quat- 
: | partium, vicinarum difpofitionen efficiat ; . uade liquore. oui NT. 
femelque. effufo , fepti. iransperfa. aiotus ,. ut pro. natura. [olet , deorfum 
illico fertur y fauguis i in canales inferiores &nspetu infolito ruit, &? Jublata 
«eompre[Jionis , vi " fore. £a s. quam prius acquifi verants exctenfi 0E. 8 
calorem, quen dederat üiclufus bumor 3 derepente amittunt: binc Ofi- 
dur anii defetlio, que jepe Kreis 4p nh orto  Judore frigido : H03X 
M» ao UTERE UT VIEDOR 


460 ^o 909 v Obfirüntio E e Som 


oicidtt: 1 OHoe dde. commodi? pexgit "ipii Aufbór, TW i 
dins pracavtri noh poffe: gidetur y an dinis ^a fapérioribis ad fes 
riora wirpibus fortiter ti Wekido- ^ um aqua proffueret ; z 3 
quam omnis  effidixerat y fafciis? illud fat Hs sihoniiien adffringehdó, dd 
quód in muliere aícitica féliciter ei fueceffit^ "Sub'iisdem cauJ | 
telis eádemque encheirefi omnem aquae fi imul & femél-evácud | 
tionem permittit. HarnTERUSI €. & celeberr: PrATRERUS' d qe 
flit) Chir? S. 247. fusdetz: darf. Moxkoó"aütemi-, cin. éarideim. 
abiens fehitentiarm, ym Aims «feu Tintam. € Obf. Mad fors [ 
pol E JBiic 38: Edit: germ; p: 27$. machinam compreffioniabs" 
dorüinis aptam Invefiit , atque addito 'eius icone adcurate : Ee 1 
fcripfit. .' "Quamvis autem ego eandem haud adhibüerim z^id t 
men m pa icéhtefi tribus HNtis foeminis aféitiéis" adminiftrata ! 
i6 furit meum mih fumfi; ut-non, tti MEAbIUs fola mánuüm | 
compreffione durante operatione contentus fuerim & tàntum | 
poft eam pera&am abdomen fafciis conftringi curaverim; fed 
ftatim ante illam duas facias latiore$ & f3tis longas; fupra & in ; 
fra umbilicum. abdomini circumdu&as , fucceffive, prout aquae 
maior fenfim quantitas'ex abdomine per cannulam uxerit, ar« - 
€tius atque ar&tius conftringere praeceperim, non neglecta fd 
mul füfficiente per manus compreffione: ubi etiam idem, qüoc 
"MsaApiUs l. c. p. 92. notat; obfervavi, fafciis vel per tempo is 
Tnomentum paullulum faxatis , manubusque coniprimentibus. 
amotis, zegram aftutum animo: defeciffe. "Id vero maxima. 
animadverfione dignum adhuc mihi videtur, quod eo ipfo, dum. 

aqua effiuente, abdominis moles & volumen imminuitur, idque. 
infimul ar&tius conftringitur, fi»rze mufculorum abdominis, MID 
tea ultra elafticitatis füze fphzeram extenfe, cito coéant & fefe - 
terum. contrahant, quo ipfo fit, ut apértura, mucrone triangu- | 
"gari fa&a; claudatur, cannüla oblique infle&atur ,. extra fitum - 
füum amuículis hifce pellatur, atque'fic aquae efus anted | -J 
penitus fuerit evacuata , fponte fiftitur. b 


,., (Geisliuga JHialan vifi d. 1e Mart: yc Asi uoa t 
OBSER- 


Pie II ET 
hb oni. CCO0' BSERTATIO LL 


p ^ 
: Dic LUDOV. CLAUD. CADET. 
E | De 

$b Wu DID D 

WIE scisilo: ro. fuliata Tartari, .- 


"T erra T Tartari eft fal neutrum, compofitum ex acido 
KL ^ aceti ab alcali Tartari faturato. Singularis plane indolis 
eft hoc. fal, & perquam difficulter fub préparatione ad verum 
dütürationis pun&um deducitur, fique iam paratum lt, facile 
alteratur & decomponitur , quoad maximam faltim partem ab 
igne, quod fine. dubio fit/ob exiguam adhaefionem partium al- 
ealinarum & acidarum, e quibus componitur. 


^ "Hoc fil, quod efficaciffimum eft refolvens, inter optiraa 
ons; ! "Medicitas a Chymia exhibita, referri meretur.  Refol. 
vens eius virtus faponacece qualitati debetur, orte ab oleofa ace- 
tiparte.- "Lente quidem agit, fed fecure.  Precipua eius qua- — 
hes confiftit in refolutione obftru&tionum vifcerum. 


 Notiffimum efüg Chymico quam maxime effe neceffarium, 

,eas res, quibus uti vult, preeparetipfe. ^ Valet hzec cautio 
E cafümagis quoque.quam in quocunque alio. Opus er- 
go eft, ut fal Tartari ipfe.preeparet, & deflillationem aceti fuf- 
cipia. :: . Vafa vitrea aut argillacea tantum ad hancce deftillatio- 
nem fant adhibendà. lud acetum, quod.ex vafis cupreis de- 
illatum eft, quale apud vulgares Chymicos deprehenditur, 
»plane exulet.- Facile fa&ta hzec mala operatio per alcali vola- 
«ile detegitur: fi enim aliquot tantum guttulas in acetum tali - 
nodo. deftillatum inftillaveris, ortus inde color cceruleus prae- 
fentiam cupri ftàtim demonítrat. Et bono fane fato cupri pree- 
'fentia hoc modo evincitur ; totum enim illud tranfit in falia, & 
notiffimi funt tenent illi effe&tus L quibus gn anas, . expo- 


EUR Sv eub i269 us LO IPTE C EDITEMHAEG 1221 
ai" Ue TRE m : A TE 


262 | : "Obfervatio" L. LVL.. 


Si bene paratum fit hoc fal eue ex minimis. conftare d 
bet lamellulis, talco. molli & un&uofo ," propter oleum , qudd 1 
'continet,.ta&tu fimile, fapore gaudebitadmodum forti; itatamen | 
ut nec acidum diftingui poffit, nec alcali. ^ Aéri expofitum , - 
humidum redditur, & citiffime in liquorem funditur. Qui de. 
hoc fale fcripferunt omnes, de. qualitatibus terze foliatae Tar. | 
tari bene preeparatae fatis conveniunt, de colore vero ». dii D. 
tiunt. Nonnulli albiffimum elfe depere .exiftimant,. alii vero. 
hoc íal eeque bonum eífe contendunt, licet color eius mag 
aut minus fit fufcus , id quod BOERHAAVIUS & Portms con. 
tendunt. PORE 21 


- Celeberrimus: | Khentorsienfid Profelfor,. SritL AUR, 
propter eximiam fuam cognitienem in chymicis notus, | 
ample&titur fententiam. PoTTIvs, qui egregiam de hae ma- 
teria edidit Commentationem , albedinem huius falis tam parum. 
curat, ut eam eífe externum & inutile ornamentum exiftimet,- 
nugivendulos eos declarans, qui neceffariam illam exiftimant, | 


Praeftantia terree foliatze a tot eruditiffimis Viris cognita , 
qui conqueruntur, eam non frequentius ig praxi medica adhi-- 
beri; & diverfitas opinionum de qualitatibus, quibus gaudere 
debet hoc fal, ftimulum mihi praebuerunt, ut curatius in illu 
inquirere, "Antea quam propofitum illum laborem incip -- 
rem, fufficientem primo quantitatem, preeparatee huius terr : 
foliatee, a variis ártificibus confe&tze, mihi comparavi, quum. 
que quamlibet 1llarum feparatim examinarem , effentiales 1n | 
illas'deprehendi differentiás. "^ Variis colorum gradibus: tin&k - | 
erant; a fufco ü&üsque ad albüm progredientibus; quaedam mia- 
Fen aleàlinüm faporem prae fe ferebant, alie acidum : 
Thuc füperftes guftui & olfa&tui exhibebant, In albiffima quae 
dam terra foliata manifefte diftingui poterat & acidus fapor, à E 
"&cris alealinus, -- Quee fufco colore gaudebant, ordinarie mo 'ü 
Jes; pingues, unCtuofz & amcqune erant; qua vero albu : i 

nisi 


eo 


- x: 
» 
» 


De "Terra foliata Tartari. 263 
Jhagis colorem praé fe ferebant ficeiores déprehéndeba antur, 
"duriores & granulatzee. ^ Non admodum miratus füm hanc di- 
Verfitatem ,- fed perípexi inde difficultatem ita praeparandi ter- 
d. q foliatam conftanti quadam lege; ut inde obtineretur perfe. 
uaedam coniun&io falium, e quibus componitur. Patebat 
ide. ratio diverfarum de hoc le opinionum, & cauffa proba- 
bilis, quare hoc medicamentum a Medicis adeo frequenter non 
übetur , prout merito alias fieri deberet: procul dubio enim 
E: culpa eft effe&uum, qui ab eo expe&antur , inconftantia, 
"quum raro fibi ipfifimile deprehendatur. ^ Hze obfervationes 
cmagis. quoque me impulerunt, ut propofita mihi experimenta 
"eaperem. |Combinavi itaque acetum vini deftillatum cum fale 
"Tartari; obfervando omnes ab Au&oribus preefcriptas regulas, 
pro obtinendo felici operationis fucceffu, & per fatis longum 
tempus inde obtinui terram foliatam admodum fufcam. Quum 
hanc albam reddere conarer, absque operatione a PoTTIO in- 
"dicata, quee mihi inutilis imo noxia, propter rationes mox ex- 
Jponendas, videbatur; patienter obíervavi omnia LN 
"deficcationis noftri falis, quae maximi eft momenti, & tandem 
E. modo fcopum meum obtinui. 


2» Libra una falis Tartari folvatur in fufficienti quantitate 
aq Ec frigide, poft percolationem huius folutionis per chartam 
à emporeticam , infülletur ei tantum aceti Vini defullati, quan 
"fum fufficit ad perfe&tam faturationem. 


Hac obtenta, neceffario opus eft, ut quadantenus plus aci- 
di addatur, quam requiritur. Oper omnino pretium effe iu- 
icavi, hanc circumftantiam fpeciatim declarare, quum inde ex 
parte felix totius operationis eventus. dependeat, id quod in 

 KXommentatione mea non fatis accurate indicavi. .Poít ortam 

4nde notabilem efferveícentiam, fed ftatim ceffantem, evapora- - 

tioni exponi debet liquor in patella argillacea, lento igne, ita 
ut liquor non je gets que» evaporatio ad pelliculam usque 'eft 
| u 2 con- 


264 5 AN  Obfervatio:. LEE. * E 


continuánda,. "Tandem evaporatio ad. Pon eft perducenda im | 
balneo. Marize. ... Acquirit.tunc fucceffive confiftentiam. oleofam 
& colorem fatis faturate fufcum. | Formatur in eius. fonericw] 
albefcens. fpuma, qua; feparata & refrigerata, conftare vidi 
tur ex congerie minimarum laiellarum fplendentium, argentei 
Coloris. | Agitetur tunc liquor fpatula. eburnea, pro adiuvan: 
evaporatione, & fic orietun levis odor aceti praedominans, 
fortior quam in initio. Liquor fucceffive fpiffefcit & in Ld | 
mam convertitur, fimilem ei, de qua ante diximus, qui finem | 
operationis annunciat.. | Dividenda eft continua agitatione ma- 
teria: hoc artificio mutatur in pulverem fatis album , lamella- | 
tum, argentei coloris quem facile perfe&te ficcabis, | imponen- 
do vas fornaci calido, ita ut eius margines plane a fornace. Gir. | 
cumdentur. . Fr 
Facile intelligitur, hoc fimplici modo, parum a dM : 
proceffu, terram foliatam Tartari parandi,. diverfo, obtineri 
hoc fal omnibus requifitis qualitatibus. przeditum. . Conferva-- 
tur enim eidem fic pinguis illa materia, inter primarias eius qua. : 
litates referenda, absque acceífu coloris fufci, qui non omni- | 
bus placet. Ad defideratum fcopum obtinendum requiritur il- 1 
la paullo maior quantitas acidi, de qua antea dixi ; conveniens | 
gradus caloris fub evaporatione5 &ut debito tempore balneum. 
Marie adhibeatur, quod operationem retardat quidem , fed 
eam quoque perfe&tiorem reddit. Poffet quidem ultimus hic 
Jabor omitti, fed tunc opus eft exercitato fatis artifice, ad vez 
rum gradum ignis confervandum. | Admodum igitur probabile 
yidetur, quod complures Chymicorum; dum neceffariam non | 
adhibent patientiam, terras foliatas fuícas producant, imo exifti.- 
mo, reliqua , quae circa praeparationem occurrunt, vitia a di- 
verfo gradu caloris, qui jfub deficcatione adhibetur, e 
mum oriri, 
| Verum quidem eft, omnes, qui de hac operatione WE 
eur; Autores, quam maxime calorem commendare modera. - 
» tum; 


" 


xU 
^ 
1 
4 


E. De Tia foliata Türtari. A 2608 


tüms aft non fufficienter effentiali huic requifito infiftunt, imo 
nonnulli, dum non fatis perfpiciunt. incommoda nimii caloris; 
qui terre foliatee, quae pinguem fuam materiam nondum ami- 
) fit,' certiffime colorem inducit fufcum , potius huncce colo- 
rem innoxium eífe voluerunt, quam ut ad eundem evitandum 
alia excogitarent niedia, praeter remotionem materize pinguis. 
"pribuunt huncce terrze foliatee colorem oleofis particulis aceti, 
adeoque magis opportunum , quam imperfeCtionis cuiusdani 
(d "E icem iudicarunt. Negari quoque nequit, re&te eos, quod 
orimum attinet, iudicaife: certiffimum enim eft, ab oleofa par- 
Miicpendere. & colorem fufcum, & proeftantiffimas huius falis 
"qualitates; fed quod ad alteram partem attinet, anne perinde 
eft, quod oleofze partes vel gaudeant, vel deftitutae fint colo- 
re fufco? Infinita experimenta me certiorem reddiderunt, 
»hunc colorem femper eífe effectum nimise a&tionis ignis. Cer- 
tiffimum itaque eft; caute admodum calorem effe adhibendum, 
cum omne oleum a-niinió igne; acre femper fiat & empyrevma- 
ticum , quod. íane imperfe&um reddit medicamentum, quod 
quam maxime benignum & mite reddere conamur. 


- Nonnulli nd albam reddendam terram foliatam medium 
quoddam exhibent, cuius incommoda ipfi tamen animadver- 
tunt. Neque etiam hoc proponunt ad perfe&tius reddendum 
fal ipfum, fed curioforum tantum in gratiam, qui externis fal- 
'tem contenti funt qualitatibus, perfectionem aliqualem fimulan- 
Bbus. Solvunt nempe terram foliatam in füfficienti quantitate 
fpiritus vini, filtratam folutionem ad ficcitatem usque dettillant, 
maífam refiduam lenioris ignis ope in crucibulo fundunt; & in 
aqua deinde diffolvunt. ^ Percolatam hanc alteram folütiónem 
evaporant dein calore blando, fed eo modo au&to, quo: evapo- 
satio ad finem tendit. Attollitur fic materia & maiores format 
bullulas, quae, diffihentes una fuper.alteram, albas atque talci- 
formes lamellulas formant. ;Sufcepi. hunc laborem ipfe, & fa. 
ute Nov. AG. Pbyf. Med. Tom. LIT. L1 Coe 


ie. Obferoatio LI. - $^ 


&e inde obfervationes me docuerunt, inutilem effe; immo no-- 
xium hunc laborem. Scopus. huius operationis, ex propria 
Chyaicorum fententia , is eft, ut oleofa pars, quae c-- 
colorem producit, feparetur. "Prio: autem hic animadverto 
fpiritum vint, in quo folvenda proponitur terra foliata, &.q 
dein mediante deítillatione: iterum ab ea aufertur, plane; effe E 
-inutilem. Verum quidem.eft, terram foliatanr cunt: adhaeren- | 
te oleofa parte inde folvi; fed. quum longe hoc oleo fit t levio Ty 
folus füb. deftillatione afcendit, ne guttulan: quidem huius olei » 
quod totum cum terra foliata combinatum relinquit; fecum di 
cens. In prima itaque hac operationis parte operam cum. de 
perdimus. Dein fufio in. crucibulo comburit & deftruit hoc 
fal, quod ex odore empyrevmatico & acido, inde. exhlante, 
cognovi.  Combufte hz partes oleofwe, in filtro reftitantes 
füb: forma nigra, inftar carbonum, fub percolatione. quidem fe: a- 
parantur; fed nihil inde perficimus; fatis enim. olei adhuc in 
fale remanet ad alterandum colorem & alios: defe&us inducen- 
dos, ft denuo ignis gradus nimius adhibeatur , adeoque ec 
omnia faltem ad maius & minus fpeCtant. | 1 


Si itaque terram foliatam Tartari, fufco colore praedi tam, 
albam reddere velimus, non opus eft tam longo & difpendiofo | 
labore, fed fufficit, fi folvatur in f. q. aceti deftillati s, diffolu. 
tio percoletur, & eodem, quem antea expofüi , modo evapo 

retur: facili hoc & non admodum fumtuofo labore defideratan 

- albedinem acquirit, nifi fub. ipfa evaporatione im eundem n- 

cidas errorem, qui colorem fufcum ei iam antea conciliaverat 

ignis videlicet incongruam adminiftrationem. a i| | 


 Difficultas, hocce. fal ob. promptiffimam humiditatis a 
tra&tionem, in bolo exhibendi, & averfatio-zegrorum fub a 
fümtione naufeofi huius medicamenti, eo me adegerunt,utn 
va tentamina füfciperem cum: terra foliata ex alcali dod con x 
fate, quoe hifce incommodis deftituitur. Por s & 


& De Térra foliata Tartari. ^ 267 


rimus ManGGnav locuti funt de hac combinatione, eum de bafi 
alis marini agerent. Inter Chymicos Gallos BAxoNius primus 
de eo egit in egregia fua le Zorace Commentatione. En? ope- 
rationem; Recipe cryftallos falis Sodze, adfunde iisdem aceti 
- deftillàti tantum, quantum pro faturatione opus eft, imo paullo 
plus, ficuti antea «de ordinaria preeparatione lobes foliatee di- 
ximus. Acdi aquo modo excedens quantitas ad obtinendam 
slbedinem & reliquas qualitates neceffario requiritur. ^ Sola 
utioquoad evaporationem lentam non fufficit: absque hac 
maiori quantitate acidi addita, terra foliata gryfea evadet, im- 
mo fníca & alcalina, quod cognofci facile potet ex effervef: 
entia ; nova cum acido aceti vini. 


... &vaporando ad ficcitatem filtratum huncce Kiddpcsi: ad- 
 hibita cautione fuperius expofita, fal album obtinebis, ex mini- 
mis conftans Jamellis, e 


— Ad certüm-usque gradum evaporato Tiquore, eoque frigi- 
* aéri expofito, cryftalli orientur admodum fimiles falis Epfo- 
 mienfis cryftalhs. Obtentis hifce cryftallis, liquore denuo eva- 
.porato & diutius frigori expofito, fimiles oriuntur cryftalli no- 
a" magis tamen ad figuram cryftallorum Nitri accedentes, 
locce fal neque linguam tantopere ferit, nec tam acre eft, 
| quam terra foliata, fed palato füavi fapore refrigerante & leni 
: " amaritie blanditur. 


PY Cryttalli hae non ttes hunidum, fed; in pollinem quen- 
- dam in aére calido mutantur. Licet autem de huius falis viri- 
bus medicis per experientiam nondum quicquam conftet, con- 
/J'venire tamen quam proxime debent cum iis, quas ordinaria ter- 
 Fafoliata exferit. Si ad analogiam refpicimus, nulla alia vide- 
| *ur inter hec duo falia intercedere differentia, quoad vires, 
quam quz eft inter fal vegetabile & fal de Seignette; fed hoc 

précipuum habet terra foliata cum fale Sodee parata, quod in 
B7 Ll 2 j bolo 


VE 
4 
Fm» 
-! 


268 D Obferoaiio- LII E 


bolo dari poffit. Facile cuilibet huius rei patet poffibilitas 
quum ab aére humidum non reddatur, fed in pollinem abeat; - 
immo. füb deficcatione vulgaris terra foliata perdit aliquid. -vo- - 
luminis fui, quod novo huic fali non contingit. Acidum aceti 
intimius ei iunCtum eft, quam in terra foliata ordinaria. 


Inter varias huius falis a me factas cryftallifationes ndi 
.raro coloratas cryftallos obtinui. —Colorerat iucundus rubicun- | 
dus, qui ferri partibus fubtiliffimis, in fale Sodee contentis, de-- 
bebatur. Haec ferri prafentia in fale hoc alcalino fepe tam. 
manifefta eft ,' ut, (i faturetur cum acido vitriolico, ad fal Glau- 
berianum Drosparandüt, filtra; ad hanc operationem. adhibita, 
faepe tingantur colore caeruleo Berolinenfi, & tunc un: 
obtinemus ceruleas faphirinas transparentes. 


Heec Sodae qualitas, qua reliqua alcalinà fixa carent, d 
rum nempe adeo fubtile & refolutum fecum vehendi, in variis 
conipofitionibus , uti in praeparatione falis Glauberiani & nov& 
huius terrae foliatee cryftalifatione, non levem. preerogatiyan 
meretur. Sed hoc Medicis diiudicandum relinquo , qi fol hus. 
jus rei competentes funt iudices. agi 


e vx oldedte niai d d LU. 
: Di: LUDOV. CLAUD. CADET. 


Materie e QUIAE A ac vom outis Pejavt ron eie- 
&ae analwfis. | 


ex 
E 


eec materia admodum (imilis eft fcorice fuf TR penitu 2 
A À vitrificate. In variis eius locis gramula apparent Quarzi 
Igni fatis vehementi in crucibulo eam expofui, unde tamen J 


que refoluta eft, neque vapores dedit, neque odorem fparfit d 
Ni magis refittit. comminutioni in pulverem , quam. hec na- 


ya i3 teria 


Materiae e voragitie i&nivoma montis Fc Jio (jc. 269 


teri, quae omnes piftillos metallicos optim&e notee atterere fo- 
let. Ope magnetis: hunc pulverem exploravi, ftatim. attraxit 
-ánde copiofas ferri particulas perfe&te acuminatas, Quum fus-. 
picarer, has ferri particulas forfitan a piftillo vel mortario fer- 
reo eífe abrafas, pro maiori certitudine acquirenda ufus fum | 
deinde mortario cupreo, cum piftillo eiusdem metalli, fed eo- 
dem. modo prcefentia ferri mediante magnete. detegebatur. . . 


J»c S Acidum nitri & acidum falis. marini non nifi ope fortioris 
 digeftiosis in hunc pulverem agebant; aCtio autem acidi vi- 
 triolici ab his longe erat diverfa, fiquidem ftatim: inde diffolvi- 
tur, fine concurfu ignis. Nedeffe tamen eft, ut acidum hoc 
- fit concentratum; minus enim alias indirect folutio. Aci- 
—dum hoc pauca aqua. dilutum ,. vehementem excitat: effervef- 
— centiam. cum infigni calore coniunctam, |. Elevantur fimul eo- 
- dem tempore vapores alliacei, (imiles iis qui furgunt füb prae- 

aratione Vitrioli martis. Hi vapores. accenduntur ab admota 
indes flagrante, fed cum exiguo tantum fibilo. Si portio fer- 
 Tlinhoc mixto effet fatis: TERRI Hrxpeus TRON dubio Hes 
"duceretür SITO, Ut 


E Haec diffolutio cum fpiritu vini i dubita. flammam exhibet 
K, . egregie viridefcentem. 


Filtrata & ad certum eradum quemdam evaporata hcec fo- 
Jdutio , cryftallos. exhibuit vitrioli Martis, admodum regulares, 
"itemque cryftallos aluminis, ut & fal, filamerita ferica Inntans. 

Diffolvi illud. Vitriolum cum aqua deftil llata, quae, cum alcali vo- 
Jatili commixta, ftatim aliqualem exhibuit colorem ceruleum 
| cum precipitato viridi. 


——. Immifi in jas Totutianenh vitiioficam Torri laminam, qua 
inde ; in fuperficie cuprea reddebatur. — Cryítalli aluminis, car- 
bonibus impofiti, inftar vulgaris aluminis intumuerunt , relicta 
terra alba fpongiofa, uti hoc in alumine vulgari contingit. 
Et ^p L5 - Cryftal- 


A d 1 h 
*ur & 3 
-J «m Lu 


i 


e 


apo Q ict vObfmvatiotb Flo. 2 woo 


| Cryfialli fila feu referentes in aqua frigida. non iret | 
tur, meritoque credo, illas ortas effe ex a£tione acidi vitrio- | 
lici in terram vitrefcioilem in hac maffacontentam. « —.-—— 


Ex hac analyfi i manifefto patet,materiam hanc ex voragine . 
ignivoma montis Vefüvii eie&am, ferrum continere. Experimen-- | 
ta cum magnete inftituta & vitriolum Martis inde obtentum, hoe : 
fatis fuperque demonftrant, Nullum porro fupereft dubiüm, 
quin cuprum quoque contineat dum: viridem colorem ssi 
flamma fpiritus vini accenfi. | Idem demonftrat color ceruleus, : 
in eius diffolutione cum alcali volatili ortus, ut & lamina ferri, 
qua inde cuprea reddebatur. Parva tamen quantitate hocme. 
tallum ei: ineffe videtur. . Alumen , ope acidi Vitrioli inde pro-- 
ductum; praefentiam :demonftrat eom aluminofg, — -.: 05 | 


Cryftalli fila ferica referentes tandem Men hanc má 
teriam etiam continere terram vitrefcibilem, ". 


- Ex hifce experimentis . concludo ,. ortam eife materia 
hancce e pyrite aluminofo- vitriolico ,.. cui. infignis. fopia ea | 
. phuris ineft, Ex his, ope alicuius liquidi inflammatis, diffi ipa- 
tis per violentiam ignis principio fulphureo & acido minerali , 
in praedi&to pyrite latitantibus, refiduoque dein ope ignis fufo, 
accedente Quartzo, infimul in maífa iita notato; orta eft vi | 

tri fpecies. | A 

Haec mea conie&ura Ti] de per inflammationem fatis - 
Jupe. cognitam, maílae cuiusdam ex commixtione ferri x | 
icfiteDd.' 


( Parifüs Halm milf d. x9. Mart. 1764)" 


Xe oc xm E 
dece QOUSSERYATIO LH 
— pn. D: RÜDIGER. FRIDER. OYELGUN.- 


diei, & calculis iu vefica fellea orti, curatio. 


[ leorgius BAGrivrus Medicorunt Ttalorunt ; Coi veftigiis: infi- 
AJ - ftentium ornamentum, omiffa curatione Ieri, a variis aliis 
-eauffis originem traltentis, fpeciatim figna eiusdem, a calculo vefi- 

exe fellece, vela bile vappida; vifcida.& inerti, autab acri tenui bile 
produ&i, fatis eleganter expofuit, his verbis 4): Si i&erus femel 
(Püratus denuo ac Jeepius vecidioet , fignum e[t infallibile , oriri a calculo 
" weficee felis ;. & iterum b)z àm cadavere Fiericorum obfervantur , vel 
ilis vifcida awmrcee: fhnilis,. vel calculi in vefica fellis,  Operee pro- 
"4nde pretium duxi, in medium proferre curationem I&teri, a 
A calculis veficulée fellis:orti, a Medicorum & Archiatrorum, fi 
-praxin fpe&tes, longe feliciffimo, Rüdigero S. R. I. Equite de 
"WESTHOVEN , olim pera&tam, | Laus -Do&torali recens orna- 
to mihi, quum per Tremoniam ante hos tres & quadraginta an- 
- nos iter faciendum effet, di&ta in urbe imperiali multis efferri 
* laudibus audio curationem Iudicis, dito malo adfecti, haud ita 
- longe ab hoc loco habitantis, fanati perremedia a nominato Avo 
meo niaterno,, cetatem venerando, transmiffa, lapillis , quod in 
miris habebant, per inferius guttur excretis, aliorum Medico- 
-Füm opera antehac fruftranea. Igitur, ut iuniorem Medicum 
. decet, fingulares curationes fciendi cüpiditàté filagrans, Pam- 
monam redux, extemplo infpicio formulas medicas, quse fe- 
P iR 
"quentes erant: 1) Rec. Aqu.anferin. faxifrag. foenicul. ana 3ii(g. 
| p fragor. "yj. iuniper. £?. Eff. heder. terreftr. 3ij. anod. 
M. 2)Rec. Spir. Salis re&if. 5v. Spir. Sal. ammon. 5j. 
"pues pápav. errat. 38. M. S. Tin&ura, de quaxx - xxv. gut- 
? cum libra cerevifice. MEE inifceantur, ^ His remediis con- 


fumtis, 


eno: PSAL ui Mecu dispfVs . [Oy LESEN £O 
EE Ww lü Operib, Ort. p. m, 83- 0) loc. citat, 


— 


272 | * Obfervatio. LIX. 


. chelidon. mai. 5yj. rub. tint. 3v, Zedoar. 51j. leviftic. 3i(g. «e 
 peric, p. ij. femin. cannab. aquileg. ana 5ij. anis.. Carvi ana: E 


DUE Croc, 5j... Conc. & cont... M, D. in Cilicio.. 5 2 € 
R 


protest i in Theatro praxeos Medic c), quod; cum iam per tri- | 
ginta annos Praxi medicae operam deditfet d) , typis demum ex- 
. fcribi curavit, ubi hunc in modum; poftquam de calculo in ge- 
nere & de calculo veficee more fuo', 1d eft, eleganter differui 
-calculus , inquit," veficie fellis J- vel aliarum etiam partium, eandem qui. 


minis probe cognita committitur : is profe&o Bagliviana & Weftho: | 
»viana addu&ta non in finiftram; fed: meliorem interpretans par- - 


Parabfi s pedum , a partus doloribus , procul du- 


dn praedium, quod habebat, nobile, Goy di&tum, obviam ipti 
. procedit eius quaeftor,:coniuge, qua fede fedebat, immota fe- - 
dente. Miratus, foeminam iuyenem, rofeo; pleno belloqu | 


fumtis ; fequens vinurn niedicatum preeferíptuim "T Rec. e 
pulmonar. quern. Mij. flor. céntáur: min. hepatic. ana Td ] 


aloós füccotrin. myrrh: rubr. ele&. ana 3ij. thabarb, e. ele&. - 


- Quicunque. reputat fecum ; quee Tbeodorts : wixck S 


dem genefin babent, [ed won pariter ita cogno[cuntur ,' ac prit] 
peculiarem curandi metbodum ba&enus non inipetrarunt. ^ INature 


tem, ulteriori perneceffariee; quoad eius fieri poteft; fignorum. 
& curationis. inquifitioni, fedulam merito navabit Mic hanc 


| OBSERVATIO LIX. 
- Dn. D. RÜDIGER. FRIDER. OVELGUN.. | 


^I 


bio minus bene adminiftratis , curata... 


Mim pioiciceg mihi cum Avo materno, cuius honorifica m n 
ex merito in antecedente Obfervatione feci mentionem 


| 
ud 
| 


wu 


5 'Edit. B Bafil. 710. p. 168... 4) Id quod videre licet iu Dedicatione. 
huic Operi pe 


AIME Paralyfi is gelidis a a partus oribus, E | 295 


: vultu farnitatem ipfam, ut ita dicàm, ita repreefentantem , ut 
| seis imago nulla alia reprzefentatione melms exprimi potaitfet, 
| dellae adfixam manere, fermonibus altro: citroque habitis, tan- 
| quid cauffae fit audio, mmirum , cum propinqua. ei adpe- 
teret partitudo, partus dolores, humbos pariter atque pedes 
"Occupantes, adeo graviter.eandem adflixiffe, ut zegre, partu edi- 
| 164 petiiu: infiftere, & claudicans aegrius ex eo tempore 
| procedere potuerit. :Quum illo tempore nondum Praxi me- 
, receriti laurea Do&torali-redimitus., vacarem., curiofitáte 
auus, formulam przfcriptam medicam infpicio, & unicum 
hoc iin: i invento : Rec. Galbanet. Paracel. 5ij. ol. deftill. 
*aneth. 3j. de quo duodecim guttze, vel cum oleo Lini bene 
calido, vel cum fpiritu vini vulgari, optimo cum fucceffü, lumbis 
xit illinerentur iuffüm fuit, id quod tunc temporis mirum mihi | 
"vifüm.. Maior autem me inceffit admiratio,- poftquam | certior 
*a&tus fui, hoc unico remedio pedes priftino officio reftitutos 


fuite. 


Breviffima & tam efficax curandi ratio digna eft, ut opi- 
Tor, quae cum aliis communicata in publicum prodeat. An au- 
tem, quam hoc oleum efficaciam , eminentiori certe in gradu 
|'ealidum, in fübie£to fucculento fanguineo exhibuit, eandem 
haud fecus praeítet in corpore ftri&tioris habitus, cui ficcitas ca- 
| ditasque eft, qui experimenta ambigua: capere non amo, dice- 
re haud aufim. — Hzec de claudicatione opone fuccurrit me- 
morabilis locus CicERONIs, qui ita fe habet e): Zthenis lauda- 
wus Vulcanum Deum, quei fecit Alcamenes , in quo flante , & vetito - 
| Veniter , apparet claudicatio mon deformis. | Claudum igitav babebinius 
D Jeu, quoniam.de Fulcamo fic accepimus. — Ut fibi.alisque hzec .alia- 
que de Diis allata perfüadeat tam differtus Orator, quam fapiens, 
quo od àd cetera pertinet, Tes paulo ante is ipfe ita: 
b LT COWON 
[2 eri E Operib. c a Dionyf. ios Een edit, Tom. IV, p. 387. 

—— * Lib. I. deNatura Deorum. 
— Kos: A3. Phy 7Med. Tom. IIT. | Mm 


^e. 
- 
/ 


EM C oy » Obferoatio LX. "E 


ANon perdat igitur Phyficum, dd et, fpeculatorem: sematoremque A Va- 
Xures ab animis con[aetudine imbutis petere tefLimonium veritatis. Qu 

redat, i in ftante, &; ut apparet; non eunte Vulcano, cl 
tionem: non deformem? quis non amet. hic curatam: in I 
 me-claudicationenr magis, modumque curandi; qnam & Cte 
claudum Deum? qualis haud. deformis: claudicatio ,, ab anii no 
praeconcepta opinione nom imbuto; concipi poteft? quem: vel 
Phyficum, feu fpeculatorem: venatorémque: nature ,. ut. vei 
4fullianis utar; non: pudebit,. re re&a rationis. lance: ponder: 2, 
4n rebus minoris, nedunr maioris momenti; divinis iuxta. 
Bumanis, ab. animis; confuetudine: imbutis petere: tefnonium 
veritatis? Sed. dandum eft aliquid, variis idolorum: cultibus dis 
tra£to: CICERONI. eiusque animo den(iffimis hinc: tenebris idu d 
luto, aeternae; quae nobis adfulfit , veritatis Chrifnanae liceat - 
renti, qua, habita temporis, quo viuit. ratione ;. frui ei. haud 

lieuit. Itaque in tam bono, iufti & eequi fervantiffimo lau da- 

tiffimoaque cetera: viros, ifthoc: magis miferandum,. quam miran 
dum & calpagdugr. Sed haec velut. in transcuríu.. P. 


won A RSERFATIU, EX cr 
pn. D. RÜDIGER. F hRIDER. OVELGÜN.. 


F. Juor albus, cum afcaridibus ani, uteri ms i 
pofl puerperium.. basil 


! 


£^ 


; ela, quan» cunr Wefthovianis exorfüs- fam, : nunc ] T 

L cunque mez contexam. . Infimee fortis vir Waldeccenf 
die 2:. Martii 1760. me conveniens, in hunc modum me a lo ij 
quitur: Duodecima iam agitur puerperii uxoris meze feptir " 
'Ottavodie foras prodiit, puerculum fuum quae(itum, e exeo ftatim | 
 €orrepta fuit luore albo, nor ceffante iufto puerperii ac Mes LU à 
to: purgationis uterinze tempore, fed. per id. tempus continuan-.- 
te, interne pariter atque externe mulicbsis adgrediente & ex-. 


iir 


E Fluor dig cum afcaridibis ani, Coc. 275 


List iter: ^Sub eniiflione laticis urinofi multus dolor, haud du- 
dod de ex cat et; eius tamen incentinentia haud laborat, & 


E. mox intereuntes 2 quorum ulteriorem proventutü 
ánieCtiones uterine amara, ex decocto Colocynthidis paratae, 

ein prohibuerint. Neque me fugiebat, quod ad fpeciales Ob- 
| ;ryatores attinet, ips PUDE nominis P MEICUTS gels 


| isi ze P Caefareoe Prifetii,  prafente cum. illo pfó fud Chi - 
idi jarcha de Goldrein , Donfino Wallen[teinio 1uniore, D. Egidio von : 
| der Myle, aliisque pluribus, ob animantis fpem, extemplo poit 
"mortem fe&ione inftituta, nihil in utero muliebri inveriffe, 
(pr eeter mucofum quid, & ingentem afcaridum viventium, hinc 
| ind le obreptantium, copiam.  Exiítentia proinde afcaridum ute- 
E , mihi inde a longo tempore extra omnem dubitationis aleam 
| pofita, tot teftibus praefentibus , in raris tamen habenda eft. 
(E m ob caufam iterum atque iterum quaro , an certo fciat, hos 
| ve rmiculos ex parte, qua mulier eft, non vero ex dO eRino 
| re& 0, cui alias & fepius infident, prorepere. lle ifthoc et- 
| lam atque etiam, ceu antea fa&um, adfirmat. Hinc fequentem 
P oreeferibo formulam medicam, maiorem in modum fimulimpe- 
Tans, ut partem adfe&tam fuis, non alienis ufürpet oculis: Rec. 
| Rad. Ialapp. refinos. Magnef. alb. optim. ana. 3iij. Mercur. dulc. 
ne ppt. 3j. M. F. pulvis, de quo primo, * deinde quarto 
T. ar acu quovis 
ad. Centur. IX. &X. p 458. | 
B] Caf. medicinal, Lib, IV. Caf. VI 


"Eu. 


216 | Pr pud LX. 


quovis die drachma mifceatur cüm pauca aquze calidae -— 
tate, & primo. mane exhibeatur ,. dehinc per trium horarum | 
intervallum nihil cibi, poftea vero. cremor. hordei, cum leni. 
€ontinustoque motu, in ufüm trahatur. Cum hoc fimul alte- | | 
rum coniunxi remedium : Rec. Raf. lign. Saffafr. rad. bardan. | 
alth. ana $ij. liquirit. 366. herb. Veronic. Mij. rutze murar. flor. 
hyperic. ana M$. Incif. & contu£ M. F. Species pro gets i 
de quibus, quavis die, qua laxationi alvi non vacat, tria cochlea- 
ria plena mifceantur cum: duabus libris aquze ferventis, hisque 
. per bihorium cineribus. calidis impofitis,. dein percolatis, tribus 
vicibus, nimirum hora quarta,quinta & fexta matutina, han 
quantitatem affumat, ad horam oftavam usque calide enbanda j 
Tertium remedium fequens erat : Rec. Succin. ppt. $34. Myrrh..- 
rubr. ele&. Matr. perlar. ppt. ana ^ij. M. F. Pulvis, de quo. 
drachma. dimidia cubitum iturce detur, cum tranfpiratione n : 
£turna aucta. Ceterum auctor fur, ut herb. Veron. Mifd. € 
fummit. Centaur. min. Mj. cum aquae f.q. ad remanentiam libi pr 
j. deco£&tis,, externe calidiufcule eum fpongia Iinteisve duplica- 
tis in ufum voearet. His faCtis, maritus rediens. nunciavit 
quod fub.ufu remediorum. primis diebus fluor albus increment: 
ceperit, procedente vero tempore hic ipfe fenfim imminutt s 
fuerit ,, medicamentis vero confuümtis plane ceffaverit. At ve- 
ro, metaftafi forte humoris ferofo- pituitofo - acris, non peni- - 
tus. : elirninati fa&ta,, ceffationem fluoris albi excepit dolor inge SY 
nu finiftzi pedis ,, itemque in inferiore eius articulatione, & füb - 
pofteriore plantee parte, ut fürgens pedi infiftere haud v je-- 
rit, füb quo incommodo id erat memorabile, quod quo magis - 
zegra pede, moleftia fibi fa&a,, incedebat, eo minora erantdo- - 
lorum tormenta, & eo melius incedere potuit. .Ob rem angu- — 
ftam: domi, remedium: commendavi ex herb. Betonic. & Trifol. - 
fibrin. ana Mj. cum aqua libr. V. decoquendis ,, quo Deco&o, An 
cum regimine blando füdorifero, iufta dofi mane fümto, celfat e 
& hoc, quod. egre tulit, malum. : 


/j 


EP Fiuor albus , cum afcaridibus ari, Cac. 277 


Quod vero ad aícarides attinet, exhibito pulvere laxante 
| j terve largius depofuiffe alvum, de uxore ad me referebat 
memoratus maritus, ipfas vero feces alvinas indefinito numero 
 pufillorum vermiculorum , quafi multo femine, confperfas in- 
fe&tasque fuiffe, nihil vero horum ex matrice prodiife oculata - 
fide adfirmabat. Ex quo patet, hanc foeminam iuvenem, fían- 
guineo- -phlegmatico habitu, eximiaque pulcritudine przeditam, 
"acaridibus uteri non laboraffe. | Non minus vel inde difpalef- 
€it, caute & cogitate, in rarioribus inprimis | phaenomenis, rem 
medicam tractandam effe. ^ Liceat proinde verba CicERONIS 
huc mea facere, qui non minus ícite, quam vere inquit: /Ver- 
 wiatque artus fapientie funt, mon temere credere; & quse hanc ia 
rem net PLAUTUS: Pluris eft oculatus teftis unus ,, quam auriti 
| ^ QGQBSERFATIO LXI 

- Dn. D. RÜDIGER. FRIDER. OVELGUN. 
chia Jupprefja cum delirio Jummno, &' clamore 
ontimuo curata, cum cautelis quibusdat , in medela febrium 


 acutarum gentis ruflicae beic locorum ob- 
: fervandis. 


7 ui juxta mecum malorum lernam :.: «nimum perpendit, o: or- 
xw tum & originem. a Lochiis fupprediis ducentem, le&tis non 
una alterave, fed variis obfervationibus, ?nulque ferio animad- 

, qu longa dies in praxi diuturna docuit: is haud dubie 
án meliorem interpretabitur partem varias, pro variis circum- 
flantis, cum republica medica abonze rentis Medicis tum com- 
amunicatas , tum im pofterum communicandas obfervationes. 
-Oedipo namque non opus, fed fcitu facile eft, quum in his fe- 
bris purpurata, ir illis diarrheea, in iftis uteri inflammatio, gan- 
| jmd fphacelus, in aliis febres maligna, ipfeeque petechice, 
Mm 3 | ventris 


E. AM m Opfeigalle Jg sio se 


ventris tumor, ulcerationes , "ftrangulationes uteri, melencholia, s 
quid ? quod mania, phrenitis, epilepfia, alia, ex hoc fonte pro. 
dierint, unam eandemque medelam non quadrare. Leviafub | 
inde funt vifa, quum füppreffioni purgationis uterine a part 
anfam preebeant, lentor humorum, a ficcioribus, fumo indu 
tis, pituitofis cibis, tempore graviditatis copiofius 3n &fum: 
catis productus, his, ut plerumque fit, iun&to motus defeeu, & 
parco potu, quibus caufis antecedentibus terror; iracundia, po-- 
tus frigidus feetu vix enixo, pedum aliarumque partium poft. 
partum refrigeratio, tufte accenfentur; aft, maiorem in modu 
omnino optandum effet, cum in tempore venire-omnium Té- | 
rum primum fit, ut his aliisque caufis evitatis, tam. diris debi-. 
te obviam eatur malis. Et 


Aliis alia in praefenti relinquens,ne multus videar, fequen 1- 
tem tantum exhibebo'obfervationem.. Puerpera,ruftici Haffia- 
ci uxor, die: quinto puerperii £ertio menfis Septembris i ). 
nó&is hora duodecima ceffantibus lochiis, eadern fere hora cc 
ripitur délirio fummo, .cum continuo clamore fudoreque, ex 
. &o fimul profilire gefüens. | Maritus, terrore & moerore 'ad od 
&us, primo mane iter huc feftinans ingreditur ,. & e acce- 
dens, urinam offert valde turbidam (ine fedimento, ^il vol- 
vens & revolvens fingula, fequentia preefcribo, pharmacopo-. 
. ke tradenda: 1.) Rec. Mixtur. fimplic. 3iij. D. ad Vitr. & exhi. 
beantur undecim guttee matutino tempore hora quarta & quin-- 
ta, non minus hora fecunda pomeridiana ,. infüllatee larg io: à 
aqua tepidae hauftui, .id. quod femperurgeo, ne:caput pe | 

fed. in.defüinata folum loca. agant, refolvendo, aperiendo, lend 
pellendo, tranfpirationem, non fudorem, in parciori hac dofi pray T 
movendo, & hac ratione orgafmum fanguinis impediant, non : 
geant. 2. : Mise: Succin. prep, Nitr. antimoniat. Matr. perl. praej ep 
ana5ij. Cinnab. nat. opt. 3j. M. F. Pulv. divid.in 6. p. aequ. bon 
—( dofees pars; fümatur tertia quavis hora cum qu: m 
airov | | co 


Locbia JSRHPINUN dud fammo , 6c. 279 


hlearibus aquee temperate calidae , pariter ad. promoven- 
lam: n: leer, tranfpirationem.. 34 Rec. Rad. rub. tin&. 3j. Herb. 
ru. flor. phoenic. . flor; ; bellid. atrorubent. ana, M(j.. Sem. 

 aneth. Nitr. antimoniat. foluti & adfperfi ana ij. Incif. & con- 
uf. M.F. Species , de quibus tria cochlearis plena iniiciantur 
aque ferventis libr. i(j.. his arenze calidae per horanr impofitis, 
a poft pulveris ufum de eo calidiufcule nonnihil adfumatur, 


eum in modum;, ut tot illa quantitas intra nychthemerum ab- 


atur. .Abeunti au&or atque füafor eram, ut: quantocius 
"NenacfeGtio-in pede. inftituatur ,. qua eodem adhuc die admi- 
miftratz eft, dunr pagus, in quo degebat segra, trium tantum 
Aorarum : noftrarum fpatioFrideslaria aberat. Paucis diebus in- 
terietis quidam. degram vitani cum. morte conmrutaffe, unus 


item.& alter eam adhuc,in vivis effe, adfirmabant.. . Atvero . 


hii Decembri frater mariti germanus, me invifens, negabat 
nom folunr eegrant vivere defiiffe,, ceu in vulgus emanarat , ve- 
qum. etiam infimul eandem; vena extemplo fe&a, & remediis 

eefcriptis vix ad Ape confumtis , cum priftina, valetudi- 
a» in oat rediiffe , & nuric ud fe habere J fidem. fas 


TU acis füppreffi ES Prütticorum aliós, welidtataiterg (uta 
guinis artificialem non admittere, alios eam laudare, me quidem 
mon latet : at eninr vero, licet litent hanc meam non faciam, 
dd ien adfirmare poffum,, cum in memiorata aegra, tum in 
"Miis, utilitate füz eam haud carüiffe, Qucéolim TWildungze hoc 
in 'adfe&u,. me in Haffos aegrorumr caufa vocato, cunt epilepti- 
'eis motibus confli&tabatur plethorica,, Venecefe&tione à mecom.- 
dmendata in pede, iis fimul preferiptis, quee lochia ducunt, qui- 
bus fociata erant que ant- epileptica audiunt , fatis: cito. prifti- 
ue & ap eft Misc P irrdr n fiat2e. Wi rcd T 


ento convenientibus, : mg no fuere emolumento. | - $i itid 


An " 


- cunque 


ego c^ cUObevato LXLCO 080000] 


Í ^ : B 
cunque mea fententia dicenda eft, quo citius hic Venzefe&io : 
infütuitur, eo melior muhi videtur, in ftatu plethorico puta, | 
fanguine imprimis fpiffitudine fimul laborante, viribus conftan- - 
tibus, fi calor maior, quam malignitas eft, & fic in reliquis, - 
Ubi vero inde oriunda inflammatio uter:, vel aliorum vifce- | 
rum, nimia cepit incrementa; in gangrcenam fphacelumve- pro- 
cedens, viribus fatifcentibus, petechiis, febre purpurata alba, 
vel alius claffis maligna; prefentibus, meà faltem ex mente. 
eegris, "dftantibus &. 1udicio Medici reRiiquieddé res eft. Ve. 
rum enim vero neceíTe eft,-ut ftatim Vencefe&tioni coniunga- 
mus & fubordinemus, quee -eraffo lentoque fanguini attenuan- 
do, & ad loca uterina leniter promovendo apta nata fant. Hoe | 
ergo fcopo fluida, eaque largiori copia exhibita, deco&ta & in- 
fufa theeformia, nifi inflammatio, quae altiores paulo iar egit ra. 1 
dices, id ipfum inhibeat, palmam tali in ftatu aliis remediis praé- — 
ripiunt, motibus febrilibus, aliisque fymptomatibus, profpicien- t 
doaliisremedis. Eam ob caufam preeter iufcula, inprimis zal 
linacea, ter de die fümta, in cibis haud facile quid admitto, — 
Hinc commendo, multum fubealidée cerevifiee fecundarisee be- 
ne co&ee, minus vero lupulatae, neque recentis, neque acris; 
multo minus acida, ufum, . Et cum hec pagcicsilitd data . 
loco cerevifize fac E fuadeo, infuti Theze fic dié&tze viridis, | 
| iaxilune extra£tze , absque faccharo liberalem hauftum, EÉE 
Non poffum , quin hic commemorem cafum, quem militie | 
praefeCtus, confiftentis zetatis, mecum rbeda publica ante. qua- 
tuor. & quadraginta annos veCtus, mihi enarravit his verbis St 
Pes meus graviffima inflammatione tentatus, eo proceffit, u 
omnes negarentChirurgi, me íine amputatione vivis ulterius. 
intereíffe poffe, Audito hoc, me libentius moriturum , quam 
pedis amputationem admiffürum, refpondeo , illisque abeunti- 
bus, prognofi reli&tus, affidue haurio infufum foliorum The 
viridis ad fex & decem libras, per diem & no&tem continuando, 
cum | 


QUE ECS Cou 


: : Lociia fuppre[fa cum delirio: fummo , &9c. 281 


cum diapnoé&, unde folo hoc nfu fa&um eft, ut, pede reftituto, 
ceu vides, optime me habeam. Huic ergo, quam fcepius no- 
 minavi, egre & inde a longo tempore plurimis dyfentericis, 
 pleuriticis, eryfipelate laborantibus, verbo, quibus vel metuen- 
da, vel praefens eft, cum interna, tum externa inflammatio, 
 fuafi Theze viridis, uM modo in ufum vocate, fufficientem 
"potum, datis fimul aliis convenientibus, optimo cum fucceffü. - 


—Redeoin viam. 1mminente hoc in morbo forfan inflam- 
mstione uteri, duas Camphorz minutim concifze drachmas, cum 
manipulis quinque florum fambuei & uno florum Chamomilize 
mixtas, facculo lineo, traieCus ordine filis firmato, ut contenta 
equaliter diftribuantur, inclufas, regioni uterinze & confiniis fze- 
pe cum euphoria. !Ppican iuífi, latere, ubi os cum altero 


fmutato, 


- Animadverfione forte non folum id haud indignum eft; 
qiii Iunare fequioris fexus tributum, queeftione facta, confi- 
derataque eius duratione & quantitate ordinaria, Medicum qua- 
fi -faanu ducat ad id, quod hoc illove in fubie&to agendum, & 
» plus, an minus, per brevius vel longius diefüm inter- 
:vallum lochia promovenda fint; fed hoc etiam notaffe iuvabit, 
quod iuxta mecum obftetrices: fepe obfervarunt, paupercula- 
um lochialem fluxum, nifi acriore fint fanguine, nequetam diu- 
turnum, neque tam largum, quam fcemellarum divitum, effe; 

x licet, fi aliquamdiu fuerint le&o detentaé, non fufficiens vi- 
eatur, rationi tamen confentaneum effe, abfentibus iis, quae 

a morbo funt, non tam pellere, quam expe&tare lenem motum, iu-. 
ftis diebus poft puerperium exaétis, quoniam tunc per talem mo- 
tum illum rediiffe fzepiufcule compertum eit. De reliquo, quum 
iter m atque iterum obfervaverim, crocum, fluxu menftruoim- 
' nuto hunc ordinarie quidem. provocaffe, in nonnullis au- 
di, rariori licet exemplo, contrarium egiffe , proinde nifi ea de 
Ye certus iam antea fim, lochiis imminutis, nedum fuppreffis, 
Noo. A, p Med. Tom. 11. Nn neque 


M o Otferoatio LXL 


| mequecrocum pulveribus immifcere, neque alia quet d 
ma eo uti foleo. í d É 
Bernb. RAMAZZINI, in egregio illo Libro, quem de Ma "1 
lis artificum &$ opificum edidit, varia memoratu digna de morbis. 
ruíticorum publici ufusfecitb). ^ At vero filentii peplo invo 9: 
luta videas ftragulorum in morbis illorum acutis haud exi 
curationis impedimentum , forte, ut fufpicor, eam o5 ciii 
. quod calidior coeli Italicis in oris temperies, ftragula firi 
ferinis farta non aeque admittat, quibus, ut craíífa minerva fa 
pientes funt, heic locorum longe lateque, nullo leviorum del 
le&u, hyeme pariter atque ceftate utuntur. Sanehec ipfa fcc - 
| po preefervatorio Ruius commatis hominibus ufui effent, & 2 au- 
tumno fe in hyemem pracipitante & 1n hyeme preecipue ipfa - 
& primo vere, morbis epidemicis inprimis graffantibus, .q x kj 
aér frigidus, nebulofüs, humidus illorum, ut fit, infeftat Cor- 
pora, accedente precipuenoxio, quo fubinde labori vacant, 
nofturno ccelo. Tum fane commode in ufum vocarent , p - 
xime dita calidiora le&i tegumenta, eliminandis eorum ope' 
noxiis, ft modo poftea ruri effent bene veftiti, poris cutaneis ad- 
huc patulis. Atenim vero, quodiisin more pofitum eft, quuir 
in morbis inflammatoriis, tam internis, quam externis, Íirz m - 
Bis plumaceis anferinis utantur, que, quo lautioris in eje 
fortunz funt ruricolee, eo craffiora fibi comparant, magnum v 
letudinis, quid? quod vitae detrimentum ineunt, tam fi horum 
patientes funt, quam fi, caloris impatientes, iis abiectis, lodi- 
ce fe tantum lineo, vel mullo tegunt, tranfpiratione prorfus in- 
hibita, id quod fzepiffime obfervavi. Sane, plus fimplici v e 
perhibui, quod zegrote ftragulum, quo te&ta erat, plumaceum, 
neci certiffime fuiffet; fanguine lochiali tam cito, cum tanto 
delirio & clamore, in cerebrum translato, nifi maritus, deftra- - 
gulo laneo, & moderato fornacis calore, in quibus utrisquehoc. 
genus. 
| pn bos 40. E 


Lochia fuppreffa cum delirio [ummo 53^. 281 
| genus hominum plerumque vel excedit , vel deficit, monitus, 
| morem geffiffet. Aureum illud quod HiPPOCRATES. Lib. de af- 
| habet, monitum : interrogare oportet, fi unquam, certe 
' apud ruíticam gentem, magni ufus eft, — Audies, quod in mor- 
| bis fere quibuslibet acutis, faltem non in dyfenteria, magnam 
| potulentorum frigidiorum copiam, aegri & cegrze ingurgitent , 
^ aerique frigido frequenter fe exponant, utrumque ut calorem 
| féemperent nimium. Hic certe, ut fidem habeant, multa opus 
eft demonítratione, augeri hac ratione, non vero minui mag- 
mum illum, qui eosdem male habet, ctum, dum nempe per 
Pp tum leniter calidum a centro ad peripheriam corporis non 
| spromovetur , fed per frigida pocula magis concentratur, pori 
| vero cutanei, numero indefiniti , ufu autem maximi, occludun- 
fur, per quos alias, ceu per tot portulas apertas , profcriben- 
| da effet fubtilis pariter atque hofülis orgaftica fulphureo - falina 
| excrementitia materia, tali ratione per aérem & potum frigi- 


| dium retenta, 
| jas UN on minus quoque apud maximam huius fines hominum 
| par tem; moris eft, ut in dyfenteria, febribus aliis ardentibus, 
, Verbo contagio(is morbis, quamvis vel unus tantum «egritudi- 
| nis caufa decumbat, tamen no&tu eodem le&to teneantur fani 
fangeque; unde non poteft non fieri, ut ex ordine citra necef- 
| fitatem &egrotent fiepe omnes, huius periculi vel ignari, vel in- 
|€ curii , niferio moneantur. Ad huius mali cumulum accedit, 
(iq po aégrotantium cubilia & hypocaufta baccis iuniperi, quibus 
| fere abundant, aliisque quce ad manum funt, non fuffumigent i in 
| m Bi, quos dixi, contagiofis. Ubi tandem, bonis avibus, 
| melioris valetudinis fpes adfulgere incipit , appetitu, ut fiert 
| €onfüevit, au&o, cibis liberius illico indulgent, cum modera- 
ta potius quantitas, in dies lento gradu augenda, vifcerum vi- 
| ribus, per morbum fra&is debilitatisque, adfumenda effet, un- 
| de L2 ut, congeftis indigeftis, in morbum priíftinum denuo in. 
^ QVEM | Nna cidant. 


EOS) --. 
E . * Lu J 
"3 * TAE 
de E | " sc "14 - 
- ar TY 


284 : i Obfervatio Ip. 


cidant. .Diétorum fidem multis poffem firmare Ü | 
vero, ne longo fermone Le&ores morer, id mihi tintundl n 
preefens dabo negotii, ut, de quo ultimo egi, unicum tantum 
cafum in medium dicam: Rufticus ille Haffiacus, qui ter fe- ! 
brem recidivam ardentem paffus fuit, meumque auxilium implo $ 
ravit, haud ita pridem me conveniens, adfirmabat, veritati con- 
fentaneum fuiffe id, quod tunc de cibo nimio, potu aéreqt je 
frigido citius quam par fuerat admiffis, monuerim: hine; con 
venienter fumtis remediis, di&tisque fimul obtemperantem, pr i- 
ftinae fanitati fe reftitutum effe, quae per plures annos integri 
haCtenus manfiffet; iam autem quum ex ira tacita cum i&er 
flavo confli&taretur, iterum coattum effe, ut meum rogar 
auxilium. Interim hac occafione id forte adhue de eo memo- 
ratu haud indignum eft, quod, iuxta relationem fuam, quod ac 
hibitis ipfi preefcriptis "remediis , fub vehementi delirio, non 
zeque in parotidibus, fieuti alias folemne eft, fed in gena fini- 1 
ftra, prope aurem tumor inflammatorius obortus fuerit, qucm 
vi poft ad fuppurationem dedu&to, evacuatoque multo pt 
feliciter convaluerit. | n 
De reliquo, cum noftrates ruftici propriis faltem in tugue 
riolis decumbant ,. a Medicis remoti , raro autem vel nunqu: 
hos accerfant, qui proinde cegrotantes invifere non poffünt, fe: 
cus ac fe res habet cum mefforibus Romam in Xenodochia. de: 
latis, tefte fupra citato RAMAZZINI, adeoque hac in re mof 
praxis alia quam. Italorum fit; ideo pauciora hec de ruftiód 
rum noftrorum morbis meminiffe, nifi me coniectura fallit, e 24] 
ufu erit cordatioribus, inprimis cum ficco, quod aiunt, pede | 
hec ipfa preeterierit fzepius laudatus Ravazziwr. — Miferet m 
fortis rufticorum, hinc, ne quid intermiffum a me duritie im 
mifericorditerque videatur, h&c qualiacunque hic fobiungen | 
placuit. Bonae mentis Magnates iuxta ac Medici, non tam 
ni, quam rufticorum, morbis adfüictorum, fortem miferantur n 


rius - 
T 


| 
| 
Yu 


jo 


MISE *- 7 ME Ls 
diese OBSERFATIO LXII 
L D. RÜDIGER. FRIDER. OYELGUN.. 


m iti i" Fomitus cruentus curatus. 


T cemina melancholico - cholerica; quam animarum paftor Haf- 
3E  fiacusin matrimonio habet, audito nuricioj maritum, qui 
fidem pro fratre interpofuerat; caufa cecidiffe, atque idcirco 
pfi, ceu praedi, debitum haud exiguum folvendum effe, tum 
lemporis purgatione menftrüa laborans, gravi corripitur tam 
terrore quam iracundia, fabfiftente protinus exinde preedi&to 
dio fluxu. Gravem ergo hanc turbationem, quum brevi poft . 
"exciperet vomitus cruentus, maior illam invafit terror, eaque 
| Le me cum.marito hic loci convenit, malo füo medelam 
ucefitura. Expofitis ergo preedi&is circuritandis: fequentia 
eidem prefcripfi: 1) Rec. Rhàbarb. ver. ele&t. zn Magnef. 
gib. opt. Lapid. cancr. ppt. ánà gr. xv. M. F. Pulvis, primo ma: 
| me debito cum regimine àffümendus; ' 2) Rec. Rad. rüb. tin& 
Sij. Herb. rut. murar. flor. béllid. ruberr. ana Mj. fummitat; 
| iie alb. p.ij. flor. hyperic. p. j- femin: aneth. 5j. Conc, & 
: Log . F. fpecies, de quibus, fumto làxante, diebus pofteris ho- 
ra quarta, & feptima matutina, quinta vero pomeridiana & no- 
1 * ' vefpertina ; ; dimidia uncia cüm 3qué' fervertis libra per 
C uadrantem hora infundatur & calide àffümatur. ^3) Rec. La- 
LR . cancr. praep. 3ij. rad. Zedoar. 5j. M. F. Pulv. divid. in 3. 
"p art. aequ. & dein tertia cuiusvis dofeos pars eum cochleari iuf- 
| '&uli mane hora 4. & 7. ac vefpertino tempore hor. 9. fürriatur; 
11 fu 5 jün&to praedicto infufo; maneatque fimül in'le&o ad horam 
ix EU S'oftavam matutinam. 4? ReC. Flor. "bellid. ruberr. Mig. 
if. coquantur cum libris quatuor aquae , ut tria circiter pon: 
]c Svemanesnt De hoc decotto leniter calido bibat era füb- 


inde, pr odeuntibus menfibus, quamdiu fiuunt; pet biduum vel 
liia 


Y Fr 


E 


296 ec | CObferoatio LXIL eoa. 4 


His die 7W "Augufti 1749. przefcriptis, aca pharmacopola | 
paratis ;.. eodem. menfe. literze ab eegrae marito mihi xeddeban-. 
tur; fequentis ténoris: Alvo per laxans aperta, die: 18. Augu. 
fti venzefe&tio commendata in pede inftituta fuit, quoniam tri- | 
butum lunare die 20. vel 2r. huius Menfis folvendum fuiffet, - 
id. quod: etiam, remediis allegatis in ufum, vocatis, denuo. com. 
paruit die: 20. Augufti, hacque excretione,. more alias confuetó, 
E biduum continuante , fatis bene fe habunt, fi. excipias, quod 

die 27. Augufti aquei quid evomuerit, illico hunc vomitum exe. 
cipiente diarrheea fere 24. horarum, per quam multum pituitze. 
€vacuatum fuit. His adde, quod de debilitate. ventriculi con. - 
queratur, de ru£&ibus & ventre fübinde.a flatibus. turmido. dta. : 
que ,. purgatione menftrua finita, intermediis diebus. pnulveres | 
duos laxantes, au&ta folum rhabarbari quantitate, ícopo fangui- 
nem, in ventriculo congrumatum forfitan haerentem, pe 
di & evacuandi, preéfcripfi, ventricnlo & abdomini non ef. 
fentiis carminativis, in tali ftatu noxius, fed. fequenti profpexi do 
unguento, quo regio fcrobiculi.cordis & umbilici inungi d 1 
beret: Rec. Ol. Nuc. mofchat. expr. ftomach. Craton. ana 3i 
deftill. Menth. gtt. xx, Speciebus pro Infufo theeformi adieci 
radicem polypodii, & femen anethi, atque fex dofes pulven 
ex rad. Zedoar. & Lapid. cancr, eodem ordine fex diebus ante 
confüetum tempus menfium affümere iuífi, iisdem autem pro- | 
deuntibus, infufum theeforme, «ut antea, ex floribus bellidis ru i- 3 
. berr. paratum, addito femine anethi, nut augeatur fluxus, prout 1 
res poftulaverit, largius fümendum commendavi. His remed - 
x 


"n 
X 


in ufum vocatis , fanguinis vomitus ceffavit, nec unquam re- 
diit. | Notandum autem eft, fanguinem, quo feminae per men- 
fes exfolvuntur, ex eo tempore rite prodiiffe, iufto fimul ob- - 
fervato regimine dieetetico, adeoque vel inde elucefcit HS o-- 
cratici effati veritas i): Mulieri fanguinem vomitione TERCDH, Defe 
ftvuis erumpenzibus folutio fit. i 


.;.£) Sect. V, Aphorisin. 32. 


DU ku. Vomitus cruentus curatus. 287 


zo Ne veto €ruentus eiusmodi vomitus habitualis ebat, ut- 
te cuius tunc. difficilior eft curatio, tempeftiva opus eft prze- 
i E | Rogato idcirco a:me coníilio, imminente novo 
 menfium recurfu, hanc excretionem dicta methodo ante om- 
| nia promovendam effe iudicabam, hocque fcopo bina vice ex 
| voto obtento, res in falvo erat. Nullo cum animi deliquio, fo- 
| lemni ; alias fymptomate, füb hoc morbo & adhibita methodo, 
-confli&tata fuit aegrota, dum Bellidis flores, qui primas fere in- 
ter vegetabilia fanguinem ftagnantem refolventia ducunt, cum 
aliis i in hunc fcopum, quae ofculis apertis debentur, coniun&ti, 
| farge in ufum traCti fuerunt. Mature hic fa&to opus effe, füa- 
dent praeterea alia in aliis eegrotis obfervata fymptomata, febris, 
| ventriculi inflammatio , ulcus, reliqua, ipfeque faepius acce- 
| dens lethalis eiusmodi 'cruentí vomitus eventus, qua» omnia 
| averruncavit heec accelerata, fecura, & nature rei SAPE 
| dicere fas eft, methodus. 


|o Philippus Hechfletterus , Auguíftanus quondam Medicus, pá- 
| trie Phyficus, virginem fiftit ), vomitu. fanguinis ex menfi- 
| bus fuppreffis laborantem, copiofo, grumofo, lobos hepatis re- 
ferente periculofo, in quo cafu vomitus brodium gallinarum 
X cibum aífümtum femper fequebatur, vinum ordinarie in fto- 
amacho acefcebat, cerevifia contra, quam cum adpetitu haufit, 
| 8 sque incommodo in illo retinebatur, ubi fequentia, quze ha- 
| bet, verba notatu digna videntur: Se&ione denique vence im talo, 
| poft quinquemetre [anguinem. men[Eruum. provocare volui , quia eundem 
dn corpore [ano fuperfluum bumorem fciveram effe. — Virginis autem no- 
fire corpus inappetentia 63 parco cibo ab[umitum, vepletione prius, quom 
Lesacuatione opus babuit. — Fruftra enim evacuari tentetur abfens.. Heec 
| ergo ut vera funt, ita pro faciliori ac citiori obtinenda curatio- 
Ld innui, exufu erit Venaefe&tio provida, iufto tempore in 
pede 


Jj Wiror- CMM medicinal Decad. II. Caf. VI. pag. 166. quem 
| ? onn fuifle Medicum, fatis doceat Scholiacafibus fubiuncta. 


L2 


Éauis- Obfervatio: LXHC | 


 pedé'inflituta; antequam per diuturniorem cunCtationem per 
febrem, inediam, nimium fanguinis vomitum, purpureus ifte | 
latex nimium imminutus, & antequam eo redaé&tus eft ftatus, ut - 
artificialis illa excretio minoris efficaciee fit, quando nimirum vo- 
" mitus cruentus iam in confuetudinem abiit, - J«QimoTq ri 


":UCEx BExivENIO refert loai. LaxGrus 7), rnulierem Flo. - 
rentinam, quum intolerabili capitis dolore ex retentione men- - 
: fium adfligeretur, his voniitu eie&is convaluiffe, & ne morbus | 
Iterum recrudefceret, faphaena feCtione fibi caviffe; quod ex- 
emplum autem forte magis obfervationis, quam imitationis eft, 
Ad me quod attinet, curationem graviffimi iftius doloris foli 
fangüinis fpontaneo vomitui, & unice feCtioni faphaenee non 
zeque committerem. Interim quod idem in fenum utriusque 
fexus corporibus accidat, & LawNGio, & mihi admiratione non 
caret; adfirmat nempe, Abbatiffam quandam, quz $8.annum 
fuperaverat, quum tufíliret, & circa hypochondria quotannis - 
dolore citra febrem corriperetur,  copiofi/fanguinis fpontaneo 
vomitu a morbo liberatam fuiffe, ^Civem quoque Heidelber- : 
genfem fere feptuagenarium, cum magnis circa praecordia tor. - 
minibus excruciaretur, repente no&tu fanguinis plusquam libram - 
evomuiífe & convaluiife, Et de his pendeo animi, quamdiu fa- 
- I) Medicinal, Epiflol, 4o. p. . 143.144. In fronte prinix harum Epi- - 
flrolarum editionis, Bafilee 1554. per Io. Oporinum typis exe ^ 
fcriptz, mei exemplaris, litteris antique fcriptis fequentia adiune: 
ca lego : Multa ex Sympboriani fcriptir mutuatus, ut ex col- - 
latione patet legenti. ^ Au hoc ita fe habeat, videant Criticoz 
rum filii; & qui literatiffimi libris recenfendis navant operam; 
verbo, quorum intereft, | Qui Symphorieni fcripta, quod xe 
prz me fero, neque vidi, neque legi, iflhoc negare-vel adfirmae 
re non aufim, — Undecunque interim Job. LAxGivs fua hauferit,- 
hafce tamen Epiftolas varia, multa ac recondita eruditione refer-- 
tas efe, nemo eruditorum, cui mens fana in corpore fano eíl, 
inficias ibit, T 


! " & TOW gc j 
- De Alvi déielione infantum viridefcente, [2 289 


ditas Biioen ifi poftea el obftru&tioni vaforum, vel vifce- 
si vel, fi quee fiit, plethorze, vel omnibus profpe&um fuerit. 


Ec OBSERVA TIEO LPXIH 
Dn D. RUDIGER. FRIDEBR. OVELGÜUN. - 


Ei 
du 
pt 


J De ) 

! | 
E. deie&ione fufentihà viridejcente , Vidt : 
| £9 pervuiridi. 


N? eft, ut is, cui animus eft, segris utilem navare ope- 
ram, nova usque crepet, vel fequatur (quamquam novi- 
tatis, natura avidos homines dicat PLiN1v$), & iníimul .fumo- 
fas ampullaceasque fesquipedalibus licet verbis ornatas, verius 
oneratas, vel.fpeciofis at fi&tis rationum momentis niunitas hy- 
'pothefes, rei novitate perculfus, fpargat. ^ Hee namqse ubi 
gratiam novitatis exuerunt, rem medicam noninnovafle, non re- 
formaffe, fed deformaffe maznam partem viíae funt. Prifícave- 
tuítas, & junior aetas, ut heec ipfa ingeniofa mentis commenta 
primum fufpexit, ita, poftero tempore, ceu nullius ufus, defpe- 
Xit. Majoris longe utilitatis, meo faltem arbitratu, eft, usque 
deque habitis, qui ampullantur in arte, novitatis iaudém non 
venari, venerari vero augufte fan&teque cum veterum, tum 
recentiorum veritati confentanea-placita, ea novis obfervatio- 
us firmare, & ne vel novandi ftudio, vel vetuftate exolef- 
cant, denuo in apricum proferre. In prafenti hunc in finem 
adducam duntaxat , quae Francifcus de le Hoe SxLv1vs mj de alvi 
E. deie- 
7) Brus. medic. lib, IV. Trait, 1 LM IIT, in :2. Vibrum primum. 

^ Praxeos in hac forma ipfe Svr.vius vulgavit, omnibus Poteflatibus 

in Europa chriftiana fupremis dicatum, Lugduni Batavorum 1671. 

' Tuflur vero ScHRADERUS, quem. Editorem teflamento defignave- 


Nos. £d dod Med. Tom. LL. - Oo WHAT rat, 


- - LI , 
zi - T1 
Lu - 
- ^ut 


"a v. Obfervatio LXI... 0. 
deie&tione infantun: viridefcente: pofteritati reliquit. heec: ipfa 
nonnullis obférvationibus pra&ticis explanatius confirmaturus: 

atque definiturus; Itaque SvLvius 1) deietiio bec, inquit, ple- 
vumque couiuntia- babet ventris torminas, 9: adinodum: raro: fine bis. oc--. 
currit; 2) nom dubitamus afférere ,, ortum: habere notatam alvi 
deie&tionem: viridefcentenr a: bile, ab acido acri corrupta, &in: 
virorem dedu&ta; 5) notandum; quod a: paucis obfervatunm 
exiftimo,, excrementa non raro: reiici. albefcentia, fed: quee pau: 
To: poft virorem: notatum acquirunt; 4j) bili colorem: fuunr- de- 
bere excrementa, ex naturali fecum alvinarum colore patet; $) 

acido: deberi viridem: colorenr, patet partinr ex: acido odore, 
femper ipfi comite, partim: ex bilis: mutatione in: colorem: viri- 

di 54 "y 

mt, reliquorum: Praxeos: librorum: Svrvrvs;, pofferis:annis: typis. 
exfcribi: curavit: Aimftelodami: librum fecundum: &: tertium; quibus | 
addidit quartum... Sim autem librum liunc quartum, ii binisaliisy - 
quas: poffideo.,. editionibus quaerere: animus:efl,. quarum: prior; fi b 
infcriptione editionis:alterz: Operum; edita:eft Amftelodami 16g. | 
im 4;. pofterior: vero» Traiecti: ad: Rhenum» 1695.. excufa,, eadeni. 
forma,, operanr perdes. Interim: & in liac, & in: illa: editione, m 
forma, ut aiunt, quarta, omnia: ,. quz" continet: liber: quartus 
SeunapEmr, poft librum Praxeos: tertium Appenditii inferta: vi: 
deas. Ereerit monuiffe,. primam; eamque Sylvianam:& Sclira: 
derianam editionem; carere decem: Difputationibus, Metliodi^me: 
dendi libris tribus, in: qua methodo: non: ef! forte,, quod defideres 
fi'excipias; quedi ad finem: deducta non fit; deinde: dictatis: ad C. 
BaxTHOUINxInflitutiones anatomicas,. Oratione: inaugurali;. "hes 
fibus de: medicamentis: chymicis,, Epiftola: apologetica.,. Oratione: 
de: affectu: epidemio» Leidenfi; & Oratione: im Auctorisobitum füe 
mebri; Utautem: his nom deflituta eft;. editio: proxiine-dicfa T 1 

| 


iectina :: ita; eam: tantum: nom poft Indicem: auctam: videre licet: 
Cafibus- medicinalibus,, feu: hiftoriis:egrotorum:,. cura: JoacPisnz. 
MiRmaNu | Quum non cuivis; qui librissmedicis recenfendis: ope- 
xam dat; tres Operum: Viri: liuius-laudàtiffimi; in: praxii certe: quon- 
dàn: feliciflimi; editiones: ad! manus:fint.,, im eorum faltem; & 
Bianum gratiam; lizc: dicta. fünto;. | 


De »- deiettione infantum viridefcente, C9c. — 291 


iem a | quibusdam, non tamen omnibus acidis, fa&as 6) eura. 
«tio confiftit in acidi contempera*tione & corre£tione, qua po- 
- ftulat fimul enemata blanda, fi feces duriores, aut:magis gluti- 
mofe fuerint, aut fi in iis obfervatur acrimonia mordax , lac 
bubulum, addito ovi vitello , .& terebantlünà Veneta, profi-. 
ciet. 
— " Nunc autem ad noftra erit progrediendum. Aliquot fep- 
(timanarum infantulus rufticae Waldeccenfis , quem primo par-. 
tu enixa erat, alvo officii memore, deporit excrementa, Sorr- 
'NI Voce, intervirentia, colore namque erant-magnam partem 
aaturali, intermixto viridi, quo vifo, mater, quz antea defiderio 
& ufu acidorum tenebatur, ea vitare apud animum 4tatuit, & 
| reapfe vitat. Dum hec cum excretionibus ita fe habent, ma- 
ritus uxori in mandatis dat, ut:.certo tempore: in agro "M icone 
sweniat, hocque ferius, quam iuffum erat, fa&o, iunior, ha- 
oT Tum proinde rerum minus gnarus rufticus, acerbiaPIbéS verbis 
|! mufticatim in foeminam invehitur. L'aBtans in iram effufa, do- 
|j mum extemplo petit, .& ignara noxeque fecura, la&tenti lac 
prebet. nociturum. Haud ita:mmulto poft, patrem anxium in- 
ceffit cupido vifendi infantem , ; hincque citius folito redit :do- 
|mum. Tum vero faciesillius ita immuütata vifa, ut non am- 
!'plius, quze erant eius verba, nofceretinfantulum fuum. Ter- 
Yore perculfus. citato gradu iter ingreditur, & appropinquante 
| qae huc venit. 


JEquidem non fum: nefcius, quid fibi velit, fi la&enti, vi- 
| didia per alvum excernenti, fubito mamma praebetur, animo la- 
| &antis ira vehementer concitato ,  fequente inprimis dehinc 
tam fubita faciei.commutatione, ut neque vultus, neque color 
| Anfanti conftiterit. Tunc lactare & ma&tare fere unum idem-- 
|que eft, la&e prius non emultto, neque exhibitis antea, quae 
| huc. conducunt; nihilo minus , precibus commotus, has pree- 
Idcripüi formulas medicas, & quidem uxori in iram admodum 
Oo 2 pro- 


^m 7 0 Obr LXIH. 000 


. rit, confueto cum regimine fumat. Infanti autem a pharm 
. eopola. preeparari fequentia iubeo: Rec. Syrup. de cichor. cu 


fequuntur : Rec. Lap. cancr. przep. 3j. rad. Irid.. Flor. 3j. 


x 


. ta, illaipfa.in pofterum talem animi commotionem evitet , acie 


| &c paulo dulcior: perhibetur ,. omni autem opera adnitendum 


ferius guttur reddiderit humores;. deinde id fibi. negotii datum: 


rilaborare. Auftor idcirco eram, ut lac cum: eequali quanti? 


pronc, fequentem pulverem :: Rec. Rhabarb. ver. ele&. 5 
Magnef. alb. opt. 3j. rad, lalapp. refinof. gr. xij. Cinnab. xd 
optim. gr; ij. M. F. Pulvis, quem , ut primum. demum redis E 


rhab. 3. qui una vice, altero die poftquam matri dn&ta fuitil E 
vus, in ufum trahatur 5, interea temporis ftatim ufui fint, quae 


Succin, -praep. pulv.. Marchion. Cinnab. nat.. opt. Semin. ani f. 
ana 36. M. F. Pulvis, de quo praebeantur: quovis bihorio grana 
quatuor cum.Syrupo.violarum , cuius fimul. duas uacias prze- 
fcripferam, excepto die, quo. alvus ducitur infanti, decumbat- 
infuper per horam in leni calore, & per id temporis a la&te alio 
ve nutrimento abítineat.. Rec.. Ol. infuf. Chamom. 5j. ftomachz 
Craton.. 36. de eo: quantum fufficit, prius. calefa&to ,. illinatur:- 
preecipue regio fcrobiculi.cordis.& umbilicalis,, tumtotum quaa 
que abdomen, calefaCta manu dein diligenter infricandum ,. de. 
fuper impofitis.linteis. calidis Maiorem vero. in modum incul- x 
cavi, ut confeftim infantem per duos tresve dies. Ilan p det: 
mulieri optima. valetudine utenti. neque nrater. ei antea. m«. | 
mam. praebeat, quam & hac; & pufillus aeger noxios per in-. 


exiftimet maritus, ut animum: uxoris. mulceat,, & ira. compofi. 2 


daque cane peius.& angue fugiat. Vix triduo exa&to, roli u$ 
rediens, cenfilium remediaque ad miraculum bene feciffe ad- 4 
feverabat, id unum excipiens, tenellum fibi videri fiti au£&tio- 


tate.aquae miftum coquat, addita prc quantitate feminis an i 
gon & facchari, ut & coagulationi, & fapori & fiti: confulaz "a 
, qui in la&te materno, in ftatu fecundum naturam, alio:la: 1 


effe, ut lacnunquam frigidum ,, ob metuendum Tene ME Ir 


74 
ER 


M 


De alvi deiettione infantum. viridefcente , €9c. — 293, 

? que incommoda, fed femper calore & fapore latti materno. na- 
- turali aemulo,, detur | 

—.— Quamvis autem hiec curatio fat brevis fuerit, tamen, quie 
-moleftize fubinde occurrant, matre & graviditatis & la€tationis 
tempore ira acidisque indulgente, fcetuque hinc viridia, quid? 
— quod viridiffima excernente , vix dici poteft. Sepe hinc vi- 
-deas, flatus, tormina fere continua, inflammationem inteftino- 
rum, mortem.  Tardius aliquando, ut communitef fit, mihi 
-ad exteros vocato, contigit obfervare , rariffimo haud dubie 
"exemplo, infantem Nobilem paucis ante mortem horis viridif- 
fima, absque ullis excrementis , per alvum reddidiffe, matre 
mimis fecura, viridium, longo ante tempore, fine febre aliisque 
 fymptomatibus, per alvum cum fecibus prodeuntium, excretio-- 
nem flocci faciente, huiusque rei ignorantiam obtendente. In. 
terim hoc ita a me animadverfüm malum non cum Svrvio vi- 
videfcens, velfubviride , aut intervirens, fed vel perviride, 
vel potius, ficuti indigitavi, viridi(limum ,. fupremumque hut 
dus morbi gradum verius dixerim, In votis mihi tunc erat, u- 
ad hunc unicum filiolum fanandum non tám fero accerfitus fuif- 
fem. CicERONIS eft: errorem pene cum la&e: muiricis [uxiffe vide- 
mwr. MHicpufillus, fpes familize, non errorem, fed. virorem, & 
| fantum non mortem cum lactenutricis iracundee non fuxiffe vi- 
| fusfuit, fed revera füxit. Hanc citius vocatus, cum alia & 
| meliori mutari curaffem. | '- e 


| —.— Haud fecus quoque hoc animadver(ionem mereri videtur, 
| peffimo in loco.rem effe, ubi virgo, a teneris acidorum ufu, 
| ex confuetudine plurimarum, deleétata, matrimonio inito, fui- 
que iuris facta, liberius iis indulget , cholericoque tempera- 
| mento: praedita, dominium ambit, marito eiusdem tempera. 
menti, non nmünus dominatum affe&tante. Sub his circurnftan- 
tiis, quum ira, acidorum ufui accedens, mox premitur, mox 
€oncitatur, non mirum eft, poenam: neceffario luere feetum pri 
bI MS... : Qo 3 mo. 


M. 
* 


204 -'  Obfervatio T.XITIE. Win Woo 
mo editum per omne la£tatioriis tempus, fequentibus autem d - 
beris, quum deprehenderet, primogeniti nece vi&oriam dome- - 
fücam ftetiffe , magnam partem meliori forte gaudentibus. - 
Quanta tunc felicitas! fiCedro digna verba PLATONIS primum - 
omnium curze cordique habuiffent; funt autem heeg; Precipua . 
€? optima vitloriarum onmium. e[t , fi feipfum quis vincat: turpiffimum 
vero quiddam €3 pe[fimum, fi.a fe ipfo quis vincatur. . :Sed furdis hic 
plerumque tamdiu narratur fabula, donec experientia fidem fa- 
ciat Memini interim, me hoc in cafu felicem tamen obtinuif- | 
fe curationem, fed non fine magno taedio, per fatis longum - 
nempe primi fcetus la&ationis tempns, medicina mentis, quod - 
mearum erat partium, & regimine distetico ferio inculcatis,- | 
quali cum effe&tu , facile ex fuperioribus hariolarilicet. For- . 
1Tnulee medicae piae fequentes, & quidem pro infante: Reg. 
Rad. Irid. Florent. Lapid. cancr. praep. ana 5j. pulv. March. | 
Specif. cephal. Mich. ana 3(&. M. Rec. Ungu. dialth. :Ol. cha- | 
mom. ana 5j. hyperic. 3iifj. philofoph. 3iv. M. D. pro inun&tio- | 
neabdominis. Rec. Rad. Talapp. opt. Jiv. lrid. Florent. Lap. : 
cancr. praep. ana 3i- M.F. Pulv. D. cum fyrup. Viol. .coniunéto: 
motu ]eni & ieiunio duarum horarum, tot grana, quot Jaxatio- 
ni füfficiunt. "Matri pariter bis quavis feptimana laxans prae 
fcriptum eft, diebus mediis edulcorantia, bilem .corrigentia & | 
preecipitantia , ex Magnef. alb. Cryfall. mprit. Corall.rubr. Con-- 
chis praep. Cinnab. nativ. non minus diebus a laxatione - vacuis. 
Infufum theeforme, ex radic. Chin. ponderof. Liquir. herb. Fu-.- 
mar. Veronic. Scabiof. Senn. Anif. Fcenic. aliis. His elu&tata eft. 
tandem puellula Ja&is difficultates; at enim , ne quid diffimu-. 
lem, aliquot annorum fpatio interie&to, variolis confluentibus - 
poaduigr me non confulto, vita deceffit. 3 

A 
Qui nunc fequitur, cafus complicatus eft. : -Tlluft:i locoraum 
ta, ex regione oriunda, ubi tantum non fere omnes, acidorum. E 
falforum, fumo induratorum, appetitu tenentur; eadem his ipfis. 
| dele 


" 
] 
, 


nc 
Julie: E rd 
- Ta (P [dd 


—. De alvi deie&tione infantum viridefcente , &&c. 49s; 


dele&ata, nuptumque data eiusdem generis Iuveni, omni gra- 


- xiditatis tempore; dum füb ccena vel carne agnina,. vel horto- 


i 


" 


| 
| 


Tum la&uca cruda, aliisve: acetarüis, oleo olivarüm & aceto, 
ex more, conditis, quamvis feepius a nie dehortata, utitur, iram, 
uam non fua, nor mariti, fed aliena culpa fubibat, premit, re- 
-muente quamvis temiperanrento; tandem, Lucinas horas parüm 
— faventes experta, eegre partunr edit, nihil nom molientibus, me 
-abfente, femellis preefentibus. Harum: rerum haüd rudis ob- 
| ftetrix inftans arreptumque caput trahere annititur, protrahere 
- ziom poteft, a manu femper fe retrahens,. quantumvis partus do- 
 fozés- per corroborantia fufcitati, foetu: enitendo' füfficere vi- 
. derentur.. Tandenr mater mariti; longe ODE, in memoriam 
"adhibitis, corde gallinae nigrae difcerptze, quoad eius fei poteft, | 
 €itiffime filo traiecto & adhuc palpitante,, finiftro femori circum-- 
Mg ato:. Hoc fa&o, ut mihi venienti citoque rheda: ve&o nar- 
rabant; mox prodit im lucenr foetus, manuaria eadem opera an-- 
teafruftrz ab obítetrice adhibita — Tun vero cauffa: difficilis 
partus omniunr oculis ufürpata eft. Vifebatur nempe collum 
tenelli ter funiculo: umbilicali circumdatum, qui infüper etianr 
—unico circumflexu amibiebatícapulanr. —^Conie&tura facili qui- - 


|. LVIS adfequitur, faciei colorem; ex ftrangulatione indu&tum, ex: 


migricante füfcunr fuiffe. Accedebat huic fternutatio frequens, 
mares obftru&ze nom humentes ,. difficilem: fpiritum trahentes, 
pulmones: male habentes , fingultus crebro repetitus, & quae 
— Beec magno: cumulo augebant, tormina alvique deie£tio: viridis. 


P" Quod'ad infantenr attinet; huic: malorunr acervo fequentia: 


2 me oppofita: funt remedia, | quae ordinedicam;. TurLIOo enim: 
J tefte; affert maxime lumen memorie: ordo.. (2) Die r2. Sept. 1763. 
. Rec. S Syrup: de: cichor: c: rhabarb:.3vj. porrigatur recens nato 
"tribus: dofibus; alternis fere diebus, cum regimine.(L) Rec. 
Rad. Irid. Florent. Semim. anif.. 5 .cancr: praep. ana:31j. pulv. 
: 3 m March. 


296 . Obferoatio T.XIIL 
March. Specif. ceph. Mich. Succin. ppt. ana 3(4. M. F. Pulv. de - 
quo 3. vel 4. grana fzepius vel rarius per diem no&temque den-.- 
tur, prout tormina & viridantes feces magis minusve Urgent, - | 
per horam poft quemvis ufum in cunis cubando. (O^ Die I?.3 k 
Sept. Rec. Ol. ftomach. Craton. 3j. cum quo leniter Calefa&to . 
inungatur regio fcrobiculi cordis. (4) Rec. Ol. chamom. Ungu. 1 
. dialth. ana 2j. D. ad inun&tionem abdominis calidam, calefa&tis 
digitis fortius paulo infüituendam. (e) Rec. Maftich. in gran. 
ele&t. rafur. Succin. ana $($. flor. Rof. atro- rubent. 5ij- T 
. Pulv. groffior, pro fumigandis linteis capiti imponendis. (f). 
Rec. Aqu. flor. til. 5vj. de quaparum calefiat, & fequenti fyfu- 3 
po.edulcoretur ad pulveris ufum. (g) Rec. Syrup. flor. til. re- — 
cent. & optim. parat, $iij. Servetur in loco frigidiufeulo, non - 
calido, ne fermentationem fubeat. Die 23, Sept. (P) Rec, 
Mann. CIS 3j. D. ad Chart. Rec. Aqu. flor. acac. viij. Bis,- 
quavis feptimana folvendum in hac ipfa aliquid Mannze, ut al : 
vus bis terve ducatur. (i) Rec. Syrup. deSymphyt. Fernel. re- - 
cent. & opt. parat. 5vj. D. in Fi&t. & fervetur cum cautela lit. &. 
indicata, lambatque de eo fübinde aliquid, minusve, pro rei ne- 
ceffitate.(F) Rec. Rad. Irid. Florent. 5j. Lap. cancr. ppt.Spef 
mat. cet. recent, faccharo trit. ana 3j. Succin. ppt. Specif. - 
ceph. Mich. ana gr. xij. M. F. Pulvis pe&toralis, detur tribus qua- - 
tuorve granis cum aqu. flor. acac. calidiufcula & fyrupo jam — 
memorato. (/) Rec.Sem! m. anif. 3vj. de eo contuío i diem - 
x- xx. grana laCti pultiqubsimmifceantur. Die 2c. Sept. (m) 
Syrup. de Cich. c. rhat— drachmzse tres propinatze funt. Die 
1*7. OGob. (») pulvis ,.., v iteratus, unacum ,aqu. flor. acac. fy- — 
rup. flor, til. & IS e Symphyt. Fernel. non minus etiam eo- - 
dem die (0) Mann. ele&. $ij. praefcriptee funt, cum aqu. flor, p? 
acac. in di&um ufüm, itemque Íyrup. capill. Vener. rec. parat, - 
iv. ac infimul miífus fuit pulvis laxans, ex Magnef. alb. & rad, - 
-Jalapp. ana 3jj. iuffi etiam, ut periculum facerent, utrum Man- | 
na, an pulvis laxans, melius conducat? negarunt hoc de Ev d 
xan- 


- & FT 
- dm —"—— 


ww 


X2 dd N : 

De alvi deietione infantum viridefcente, 9c. — 297 
daxante, unde Manna fola in ufum fuit trata. (p) Rec. Ol. cha- 
.3nom. $j. philofoph, 3j. Ungu. dialth. $j. ad abdominis inun- 

-Éionem. Die 2. Novemb. (9) Rec. Succin. praep, 3j. rad. 
Irid. Fiorent. Matr. perl. prep. Specit. ceph. Mich. ana 3j. F. 
- Pulvis, cum aqu. flor. til. eiusque fyrupo exhibendus, ad lenem. 
amadorem proliciendum, - qui calidis linteis dein diiersendum, 
4& omnia capitis tegumenta, ad avertendum frigus pulvere fub. 

dit. e praefcripto fumiganda, | : 


—" Quum vero, aliquando przefens, confpicerem, obftetricent 
avare aqua frigida faciem pariter atque tempora infantis, in 
"tanto rerum & capitis difcrimine, id ipfum ferio interdixi, quod 
etiam optime ceffit. Per litteras, menfeO&obri deinde ad me. 
"datas, quamvis certior fattus fim, aegrum parvulum bene fe 
"habere, & per integram no&tem fomno indulgere, indeque om- 
mes infigni gaudio effe perfufos, fimul tamen percepi, & tum 
adhuc excrementa alvina prodire viridia, eaque odorem fpirare 
»walde acidum. Proinde ab inftituto haud alienum duco, memi- 
iffe, quod brevi poit fignificatum mihi fuerit, infantem dato 
vere laxante lit. o inquietum valde redditum fuiffe, & totam 
no&em infomnem duxife, quapropter, eti Medicorum quon- 
J am Rofcium , G. W. WEDELIUM, fepius audiverim adfirman- 
"tem, lalappa infantibus exhibita, opio quafi dato hos conquie- 
Am: tamen hoc in cafu deftiti illius ufu, audito atque obfer- 
Los BuodMsane effettu. Denique non eft, ut tacitus prae- 


E Me fuiffe petitam. 


anc : Quod ad nutricem attinet, cum zgrius ferret pulverem 
Jaxantem, ex Rhabarb. Magnef. alb. rad. Ialapp. & Cinnab. na- 
iva, fübftitui eidem fequentes Pilulas: Rec. Extra&. panchym. 
roll. fumar..ana 5j. ol. deftill. anth. chamom. ana gtt. iij. F. 
T ex 3j. no. x. utatur iis quavis feptimana bis ad lenem laxa- 

pc Net. 4d. Ue Med. Ton, IL --— Pp tio- 


| P / x | E 
CMS 0 ^et rvdtio: 35 117588 3a 
tionem. Rec. Rad. poeon. mar. 'caryophyllat. Bardan. ana j$ 
trifol. fibr: liquirit. ana $*. Herb: betonic. fcabiof. veronic.r "i 1 
murar. Flor. til. -3na "Mj. Semin: anif. feenic.. umm ana "1 i 
Incif. & cont. M. F. Species, de quibus primo/máne;, & poft 
prandium,hora quinta, diea laxatione vacua, ymenanti pler ad | 
aqua fervida per quadrantem horae admifceatur, hocque 1nft 
füm deir calide bibatur,appofito ad mammas fzepiuscule infa 
tulo poft horam unam alteramve. .At vero cum: parvulo: ra ; 
ftro debita la&us, vegeta quamvis effet nutrix, Hinr sio. t : 
copia, & is ipfe fü&ioni no&e dieque indulgeret,. caloris int er- " 
ni aftu affli&tus, auctor eram, ut lac femine anifi & facchart 
alteratum in fübfidium vocaretur. La&e nutricis nihilo minus 2 
exhaufto, promoturus eiusdem fecretionem & reftitutionem b 
die 6. O&obr. fequentem. praefcripfi pulverem :. Rec. E. v 
mont. praep. La&. lun. lumbr. terreftr. ppt. Semin. fcenic. | 
Sij. de quo mane, poft meridiem & vefpertino tempore dim; 
diam drachmam , cum iufculo,, caperet, omiffo fimul poftme: 
ridiem ufu infuá theeformis, eiusque in locum eo tempore 
€ommendato frequentiore & largioreufu cerevifiae bene co€ 
defecatze, minimeque acris & acida, itemque iiiculorum E 
-ne, circa meridiem & vefpertino tempore affumendorum. Ho 
rum adminiculorum ope lactis copia breviita rediit, utfrequen. 1- | 
tü fu&tioni par fuerit. Er 


Menfe Januario dein, me infcio, puft io nofter rheda , mE 
me quidem. feneítris munita, in aliam urbem, trium milliar um 
germanicorum intervallo a prioriloco diftantem defertur. *g0y 
fi in confilium vocatus fuiffem, minime probaffem iter, rigen te 
horrido canoque menfe, & mugiente rauco" aquilone in i 
tum Nihilo minus parvulus, qui tunc temporis ianr eum:v va 
letudimé in gratiam redierat, bene fe ex eo habuit, ita ut 2 ) 
primis feptimanis, & dein hoc tempore vifo, prorfus a 


puerulum dixifles. Feces alvince, aas e ex SYLVIE obfervat io 
E 


^. . De alvi deie&lione infantim-viridefcente, É9c..' ,299. 


ne;a conti excret2e; paulo poft tamen virorem 1n hoc mor- 

.Jbo acquitivere, experimento faCto; in. noftro tunc fuere & man- 
Mere flavae, mollionisque confiftentize, quam. primum profpera. 
»aletudine denuo ufus eft , manifefto documento, per remedia, 
&pufillo, & nutrici data, adii biliofum tantum non perdo- 

mitum & penitus deftru&tum. fuiffe. Ceterum dum tritum fer- 
mone proverbium eft: Inbona caufa vel tria verba fufficiunt; hoc. 
"in merbo. 4 quantumvis a plurimis magis adumbrato, quam :ex- 

agrefio; fi quid re&te auguror, tres fufficient ML E. 
| 2, ne hac ün re multus videar, defino. | Ceterum tanti 

Loperis erat, lento gradu in ultimo cafu procedendo, curationis 
starditatem faiitatis confummatae Jeetitiaeque bono .compenfare 

-aclenire. Ex hishaud fecus patet, quanto nocumento fit, ne 

squid de gravidis & la&tantibus dicam, teneris precipue la&ten- 

jus,acido iun&tus trium Jitterarum tyrannus y àta. 

"E Ee Haloni afe. d. 26. Mart. 1764. ) 


o 2011 


men 0 B5 EJoY A T 0 b KHeilos. 
3. ji Da. D. IOANN. GEORG. KILLMAR.. 


"Sbica Jecalina. ex abfeeffu, 1, in mufculis glutzis ab- 
anu. * lig: orto. protra&ia. 


b. 'unius erat anni 1758, quo: ad Virum vocabar, munere eorum, 
À qui ve&tigalibus. colligendis inferviunt, fungentem.  Sexa- 
re narius érat, temperamenti fanguineo- melancholici , vitae 
mpofitee, temperatee & purce maxime addi&us, Aeger, dum 
c ederem, le&o tenebatur, deque atrocibus circa ani fphin- 
.&erem doloribus, neque itum, neque feffum concedentibus, 
" conquerebatur. Ex fymptomatum enumeratione (exa€tius enim 
, Ácrutinium intempeftvus pudor egri renuebat ) colligebam , 
,molimina. adeffe haemorrhoidalia. Commendabam idcirco me. 
TEUC M a- 


Ne : 
n ; s 


dWRo o 85 9 Om END 


dicamenta antifpalinodica & difcetientia, curans fimul , wm 
1ia remedia externe adplicarentur. | Nullum vero tite ler 
men; dolores potius adeo increfcebant, ut eegrum ad accura- 
tius permittendum examen cogerent. "Fo demum intiwto, ; 
circa orificium ani lateraliter, in mufculorum glutzeorum ré- 
gione, tumorem confpiciebam , ovi gallinacei dimidium m m 
o tudine & figura referentem, fatisque valide inflammatum. | 
cufífionem, ut mihi videbatur, recufante inflammatione, fea xr 
eram, ut incipiens abíceífus curze Chirurgi comiter, p o 
impetranda debita & plenaria eiusdem maturatione. ^ Obtenta 
hac, fatis ampla ineifione abfceffum aperiendum curabam,. 
quo materia purulenta, fanguine tin&a, effluebat. —Vulnei 
| poftea, rite eodens antea deligato & mundificato , perfefta is 
tendebatur confolidatio. ^ Heec vero omni mea exfpe£tatione n 
-longius protrahebatur; per integros enim duos menfes ei ope-. 

ram dabat Chirurgus. Tandem autem, vulnere coéunte, Y d 
ti compotes reddebamur.- Verum nova tunc, ad duos ma 
citer pollices a priori, fümta laterali dimenfione , rubedo, - 
muículis glutacis quafi infiftens  nafcebatur, cito fatis in t. E 
morem elevata, quae novum indigitabat abfceffüm. hr 
mili ratione ad. maturationem perductus citoque apertus, ma- - 
teriam fanguine tin&am, ut fieri folet, eru&tabat. "Vul ne- | 
risconfolidatio aeque, ut prioris, penitus nunc claufi, diffi 
ciis erat.  Specillo.in auxilium vocato, varios detegebam í P d 
nus. Quamobrem , ut ad fundum demum perveniremu: 1: d "d 
incifionem . ampliandam , magis profundam reddendam, 
grueque explendam curabam. Elapíis aliquot diebus "adi T i - 
accedens Chirurgus referebat, (efe in fuhda cavitatis zo - r 
pus quoddam acutum percipere, quod tamen ocülis ufurp: je 
non poffet, fenex enim: erat, vifus acie quadantenus orbat di j 
tidem ergo comitante ipfe aegrum vifitans vulnusque € vei 3 
acutum illud, quod antea 1s perceperat, aeque fentiebar 
Tandem alienum quid, cufpidis acus inftar , detegebam, quod 
i": 


* 


B i 


- - 


«Spica fécalina ex abfceffa., in mufculis Cs. 301 
-fercipe apprehenfum, extrahere cogitabam; aft, refiftebat huic 

"amolimini immotumque manebat. . Quum autem füb ulteriori 

agitatione tandem quidquam me attrahere perciperem, furdus 

^ad eegri eiulatus, id) quod apprehenderam, elabinolebam. Cor- 

-pore interea forcipem effugiente, fanguis a vulnere abftergeba- 

otur, omneque, quod nunc poteram, digitis corripiebam vul- 

 mereque educebam.  Obftupefcens videbam, ariftam effe, cuius 

partem inferiorem, qua nempe ftipula erat abrupta, forcipe 

"antea comprehenfam, digitis tenebam.. Ablutam hanc ariftam, 

—euius delineationem Fig.1. 7àb. P. minoresque particulas, ab ea- 

dem fecedentes, litterae a. b. c. d. fiftunt, mihi refervabam, eam- 

"que, ceu veritatis teftem, in Mufeo curiofo Academiee affer- 

—vandam communico. Vulnus, alieno hocce corpore extra&to, 

^facile confolidationem-admittebat. ^ Aeger poftea bene vale- 

bat, vitamque integram per quinque adhuc annos ducebat. . 
—lapfo demum anno 1765. fato cedebat. 

THERE, 

C | Scbolium. | 
'..- Non deficiunt Obfervationes, huic fimiles, In Now. litte- 
"rar. Maris Balt. & Septentr. ann. v707. Menf. Mart. p. 69. feqq. 
exemplum exftat Spicee fecalis deglutitag, & per apoftema cir- 
"Ca coftas feliciter iterum egeftee. — In Mifcellen. phyf. med. sma- 
bem. olim a me editis, aun. 1729. Menf. Tul. pag. 459. feq. refer- 


^ ir, ariitam, in flore conftitutam, ex infantis 18. hebdomadum 


o Vd 


"latere mediante abfceffu edu&am fuiffe, —Clariff. VaNpERMON- 


)k in Diario, ad artem falutarem, Chirurgiam, Pharmacia, &c. per- 


tmente, (Journal de Medecine, Chirurgie, Pharmacie, &c.) 
Jom, XI. 1759. M. Decemb. p. 523. cafum exhibet de iuvene, 


4 r m hia 


qui, poftquam diu de renum dolore & difficili mi&tione conque- 
ftus fuerat, tandem hordei ariftarn, quam meffis tempore cum 


EV Y. 


ID 
L 


" * 
M. 


i 


o B. —RT LXI. oti 


lum. XI. Part, IH pag. 260. Nonütla: alia exempla, quae mi) | 

les ariftas deglutitas & poftea ex abíceffibus extra&tas fiftunt, ex —— 

alis Au&toribus adducit Hluftr. de HALvER, im Aem. Pbyfiol 

JTom.lL pag. 15. 1n omnibus hifce exemplis (fecundo faltem — 

excepto, quod, cum pleniori teftis fide digni teftimonio minus . 

. confirmatum fit, attentionem vix meretur) arifta evacuata.ma- - d 
nifeflo antea erat deglutita. In prafenti vero cafu fa&a de- 
glutitio fpicee verificari nequit. Quum enim hec vix fine in- 
«commodo quodamabfolvi potuerit: zeger omnino, extractocor- 
pere hocce peregrino, incommoda quedam, olim-foríitanper- - j 
peffa, certo certius in memoriam revocafífet , nifi fufpicari ve- dh 
lis, ariftam in adeo tenerà eegri aetate deglutitione intra corpus | 
delatam fuifle, qua aCtorum minus confcius eíTe potuerit ,' quod - 
tamen, cum concipi nequeat , eiusmodi fpicam ab illo tempore - 
:ad fexagefimum usque annum non folum tranquille, fed eti: m ar 
' absque emollitione corporffinherere potuiffe, omni probabilitate 
deftituitur, Neque etiam ariftee huius generatio a femine quo-. | j 

dam deglutito, aut aliunde corpori immiffo, repeti debet. Vt UL 

enim omittam, femina in corpore humano. , fluidis expofita , 
adeo mollefcere, ut incrementum , quale fit 1n Naturze regno, jj 

. capere non poffint 5 id tantum afferam, ariftam fine femine fu d 

fe, quo, utpote alias perfe&a, non deftituta fuiffet, fi predium 
illa fuppofita ratione originem fuam fumfiffet. Nequeetiam pt 

.folas corporis eegri vires gigni potuit, cum aeternae fint leges. 
quibus Natura quodlibet corpus adítrinxit. Nil itaque reftat, - 

. quam ut aífümamus, ariftam hancce mediante folutione quadam n" 
continui fuiffe fufceptam, moreque multorum aliorum Corp 3 
rum abíceffu iterum exclufam. Vero idcirco quam maxime i 

mile eft, ariftam quandam, ftragulo le&u inhaerentem , aba&a. 
pauliiper ligatura prioris abfceffus, partem folutam ingreffam ef- 

fe, mora vero temporis, & imprimis .deligatione ipfa profut 1n- 
 diusintrufam , viam fibi ad regionem alterius abíceffus ftraviffe, 
hicque infammationem cum fübfequente fuppuratione produ 


xe 


- 
E 
bL. 


-— 


uu 
^ 
M 


P. o Spica fecalina ex abfce[fu , in: mufculis &yc. 303 


-xiffe.- "Prior fane abíceffüs fine. manifefta cauffa per fatis lon- 
| gum-temporis: fpatium omnem renuit confolidationem, seque 
ut pofterior, cuius confolidationi obicem arifta ponebat. Non- 
 me'itaque arifta priori etiam inexiftere abíceífüi, & ab huius ad 
. alterius locum abire potuit? Inquietudo praterea eegri ligatu- 
fam facile dimovere, imminuta vero Chirurgi vifüs acies tam 
 ligaturze mutationem, levem fortaffis, quam przefentiam corpo- 
ris alieni, cavo illati, negligere potuit. Hec ergo explicatio 


fa&i iftius, quum morbi hiftoriz fatis exa&terefpondeat, alize ve- — 


.. yo admitti non poffint; plus certe, quam probabile eft, ariftam 
defcripta ratione locum iftum ingreffam, & deinceps iterum in- 
de conet — 


E. "1 pes A. E. BücHNER. j 
foin OBSERVATIO- LXE.- 


-— Dx. D. IOANN. GEORG. KILLMAR. 
E ies lomine fuperioris Cramü, d gravi contu- 


fione orta, po[I plurium annorum decur[um [ponte [epa- 
| wer vata feliciterque [anata. — 


p 


| V, ufico,  Legioni cuidam Dimachorum Boruffice adfcripto,, 
8 prioris belli Silefiaci tempore, anno circiter 1745. dum 
lium CO IUE e d committitur, tam graviter con- 


il rumentum, quo fa&a eft contufio : dL determinare nef. 
ijt, credit interim, vifum fibi fuilfe, ac fi, tota certante & un- 
je premente multitudine , hoftilis gladii manubrium caput 
iffet. Campo, in quo erat preelium initum, cum aliis abdu- 


; fanatur, atque per quaro duos annos incolumis vivit. 


increícentibus, atque tumorem, dein fri nde? Ribquele 
E bios. tibus. - 


" Me. 3. 


P 


304 -— ^ Olfervatio LXF. hei E 


tibus, Anno 1356. ipfi in hac urbe Portitoris munus confere- j 
batur, ex quo tempore me plus vice fimplici rogabat, ut ab 1l- 

lis vix tolerandis capitis doloribus ipfum liberarem. — Adhibeo; 1 
quae ars commendabat; fed omniaincaffum. Interea continuo. - 
me follicitabat, omittens & negligens vero id, quodipfiinprae- 
lio Hohenfriedbergeníi acciderat. ^ Mihi vero tumor tandem . d 
' iíte, offi femper frontis, dum praediéti dolores abitum pararent, - 
quafi inheerens, fingulare quidquam indicare videbatur. Quum | 
ergo follicite in rem inquirerem, id demum relatum accipio Ls 
quod ipfi e tam longinquo tempore contigerat. "Tumor equi- - 
dem neque cceeruleus, neque rubicundus adparebat, faciei pos. 
tius colorem referebat; nihilo fecius caufam mali fub eodemla-. 
titare, ex allatis concludere fas ducebam. — Operationem idcir-- 8 
co commendabam , quam lubens concedebat &ger, fpe fretus, 
fore, ut tantis liberaretur doloribus. Ad duos itaque pollices 
tumorem incidendum curabam.  Adparebat tunc ftatim, cranii | 
cariem adeífe.  Incifio ergo continuabatur, usque dum fora- | 
men, quod offis medium oftendit, fatis diftin&te confpiceretur. - i 
Feftuce, fucceffive feparatee,'eximebantur atque, an inte 
effet interior cranii laniella, inquirebatur. ^ Poftquam de eius. - 
integritate convictus eram, elevatorio & apta deligatione laefic 
mundificabatur, & morbofüm a fano feparabatur. Quum 
tem alio interea tempore elevatoriü ope fortius paullo levarem 
laminam iftam, fragorem percipiebam, atque fub fana cute c 
mobile & flu&uans quafi videbam, —Fa&a itaque verfus h 
partem incifione, paucos intra dies hanc, quam Figure 2. & Am 
Tab. V. tam quoad externam, quam internam faciem fiftunt, | 
integram offis frontis particulam commode educere Wes 
Quibus fa&tis, & interiori lamella integra adhuc & fana depre- 
henía, eaque diligenter rafa & mundificata, confolidati 
. preeterea feliciter dein pera&a, eeger perfe&te fanabatur , Lb 
adhuc vivens, vitam fine doloribus perfert, | - 


pu "RM OBSER« 


— OMNE 1. NET 
m | OBSERYATIO LXI. | 
— Dn. D. IOANN. GEORG. KILLMAR. 


"alculus veficze exa&e Jpbericus, grauulis undi- 
e quaque obfitus , a. Vetula jéxagenama [ponte 
m excrettus. 


fulier,. dexosinta & quod excurrit annos nata, de impedita 
LYAÀ vrine:conguerebatur excretione. Magni aderant dolo- 
ges, atque valde molefti ad vrinam excernendam ftimuli, prze- 
ter paucas vero guttulas nihil excernebatur. | Commendabam 
"Sapenem Venetum, in fpiritu Vini folutum, cum Tin&ura Tar- 
fari remixtum.. 'Elapfis inde aliquot diebus exa&te fphzericum 
-mihi mittebat-calculum, quem fub fumma dolorum atrocia ex- 

-Creverst, cuiusque delineationem Fig. 4. Tab. V. fiftit. Cef- 
fabant binc incommoda & dolorifica urinze excretio. . Semeftre . 
"circiter elapfüm e(t, ex quo heec eveniebant. Calculus ipfe 
fufcus erat, aut fanguinis colorem referebat, inque tota fua pe- 
-xipheria minoribus granulis prominentibus conveftitus. | Cul. 
tro eundem paullulum radebam, ut internam eius fübítantiam 
Co Mpicerem ; hinc macula, quam inferius oftendit, oborta eft. 


»- OBSERVFATIO LXVI 


7 Dn. D. IOANN. GEORG. KILLMAR. 


p^ Angina grüvis, ab officulo minori veroecina , im. 
; $ . etfopbago fab deglutitione reflitante oborta , erus t- 
E 2. ethione feliciter curata. 


T Beiclans noftre Legionis Praefe&ibus quidam ante Ma 
JL] circiter annos me rogabat, ut Dimachum fuae cohortis, an- 
m 3 decumbentem, una cum Chirurgo fupremo vifitarem & 


emt 


me v4. Pbyf. Med. Tóm.1LI. Qq | íana- 


4 


306 — Olfroxiy LXVIL -— 0. -. 
finarem. — Aderat faciei & colli tumor externus; os aperiri nom. 
poterat; lingua. tumida ,, atque: unacum: partibus vicinis. ivi " 
 cenfpe&ui fefe. offerebat 5: deglutitio: plane: erat: füppreffa,. & 
refpiratio. adeo: impedita; ut füffocatio: proxime: inftare: vide 
tur. Tam gravi & periculofze: ergo-ut occurreremus: cm 
Xeneefé&io.plus: vice:fimplici. inftituebatur; epititemata: applica: 
bantur, parvoque:cochleari tam: Syrupr refrigerantes. & mola 
lientes, quam: nutrientia.liquida,, placidejnfundebantur. De- - 
mum: Oxymek etiam; fquilliticum: cum: fuülphure: Antimonii: in 3 
ufüm: vocabam:., üt-mucus: in: faacibus accumulatus: abftergere:- 
tirs, atque fic- infpiratio liberior evaderet.  Excitabantur. hinc: | 
vomituritiones,, fümmi vomendi.conatus,, quibus: liaud medio: 
Gris. pituitee- copia,, cum: ftriis. fanguineis. mixta, eruftabatur;, | 
quam; pelvi oblata exceptanr,, mihi venienti: monftrabant.. Misc : 
tum: hocce difquirens,, video: alienum: quid. pituitze: inlieere 
quod'extrat£tum;. delineatam: Fig.. $.. Tab.. V.. offéam: monftra- 
Bat feftueam;, quamr vervecis effe: iudicabam.. Hoc:fatto:a E] 
.gina difparebat, fimulque loquela: &: refpiratio reftituebantur:.: 
Vt autem: periculofi: huius-morbi cauffám exa&tius: cognof 
aerem,, in: varia.diaetee & viteevregiminis.eegri inquiro. Tar 
dem.comperio;,, aegrum ante:aliquot' hebdomades. brafficam : D 1 
liam,, cum carne vervecina affümtiffe ,, cibum: huncce in: - Rn 
(noftratibus:eize Grude diCta) ideo: adaptata,, ut: oll. latiori: in. 
clufa.,, ftraminis fücceffive:accenfi: carbone percoquantur; valé d | : 
emollitum; füilfe :: 2egrum;, fame: cruciatum;, eundenr coclilea- 
tim: ingurgitaffé;, a&que: hinc: quidem: preffionem: quandàm: ii 
faucibus: percepiffé ;, minime: vero; füfpicatum: fuiffe;,, € 
braffica: comefta illa: provenerit. Adparebat: interim; lianec e 
feftucam; cefopliago.inhaerentem; ibidem: fübftitiffe; atque; rep: 
tita: ciborum:affümtione:&: deglutitione; altius: femper: acuta: fü 
parte intrufam; fuiffe, ut-tandem: Webs o 
mitu; folütam:,. provocaverit:. T 1 
(Afrania: Halam; mi[J2.d.. X2... April.. v764.) OB A 
P BSER- 


| 
| 


*ROoeoXE 3o7 
"-  QBSERYATIO LXVI 
-. Dn. D. IOANN. CASPAR. SULZER. ' 


nin cruentus letbalis, a deglutito. & ventri- 


culum Tucceijve fere perfor.ante officulo wvervecino 
iprodutus. - 


mina generofz ftirpis, annor. 23. fana, vegeta & obefía, 
D que, preter irregularitatem menftruorum, :utplurimum 
er. 5. ad 10. dies retardantium., «& preeter :dolores quosdam 
( carus p nihil habebat de quo conquereretur, die XIX. 
lecembris anni preteriti inter prandium.os deglutiebat, iCulus 
anagnitudo &figuraigneta erat. :Orlebatur ftatim. metus íuüffo- 
4cationis, hinc adítantes-omnes vires:ad detrudendum hoc os in- 
"tendebant, digitisque illud ad inferiora propellere nitebantur. 
GCedebat etiam iisdem hoc corpus, .& :nfàgis :defcendebat, 'hinc 
Jlibera reddebatur refpiratio; &, ut eadem libertas .deglutitioni 
accederet, portio magna panis vix mafticati cum butyro «deglu- 
Webatur. :Libere etiam exinde nobilis heec foemina cemedebat, 
| &, prester levem inter deglutiendum :dolorem, nihil mali fen- 
tiebat. hirurgus, :poft prandium advocatus, nullum malum 
snveniens, gargarifma faltem, ad leniendum dolorem cefopha-- 
|gi,:dabat.  Senfatio heec dolorifica non impediebat coenam , 
| mec fomnum prima no&te; manebat tamen illa, :& ingravefce- - 
)bat tertio, & inprimis quarto die poft os deglutitum, atque ita 
'extendebatur, ut fuperior pars totius pe&oris .& humeri dextri 

| doleret, .cum fumma difficultate pauciffima etiam Tiquida deglu- 
1 tiendi.- Interim, praeter relaxationem uvule .& abundantiam 
- muci, nihil in faucibus praeternaturale erat confpiciendum. Re- 
| fpiratio manebat libera, no&e infequente . dormiebat ; :dolores 
|remittebant, cegra liquida cum «minore difficultate deglutiebat, 
-|smeníftrua tempore confueto, fexto die poft os :deglutitum, pro 
! Lad | , Qq2a Tnore 


———— M MMT € HÓÓ—ÁÀ p ———ÁM— P —PP (o 


408. | - Olféroatio L *. T i 


more largiter & per feptem: dies duebars,reeraquidbine fempel JU 
fe melius habebat, fomnus erat naturalis; appetitus vigebat, íozs. 
lida deglutiebat, manebat folummodo: doler obtufus.in faümmo) 
pe&ore & humero dextro, qui pro.rhevmatico. habebatur, aee 
graque valens & de nihilo. conquerens fana credebatur; am : 
quam ei mors tane cito inftabat ,. fenfationem tamen: dolorificam: 
vefperi tertio & fecundo die ante obitum in. faucibus percipit 

bat,. ut & tenefmum, fed. ambo. heec faltem tranfitorie.. A 


Die IVto Tanuarii'a. c; evigilans; mane fàna: vifa eft; den 1 d 
hiloconquerens; brevi vero poft fanguis ex natibus. ftillare: 2 
. incipiebat, eui ftatim füccedebant, vomitus cruentus enormis , 

"frequens, anxietates, frigus extremorum; animi deliquia;. m 1 
veniebatur inter grumos fanguinis os die XIX.. Decembr.. an- 
tea deglutitum, fuümme- fcetens,. cui caro: adhue: adheerebat;, t 
^ & inter carnem & fübftantiam offis nafturtium: aquaticum, quo. si 
cum caro:coéta fuit & deglutita.  Eratillud:portiofcapulee ve nd 
vecis,, figura. quadratum ,, oblongum ,. pollicem longitudir ne «| 
zequans; plane fimileJapidi igniario, qui: fclopetis folvendis a 
' iplicatur;, liabens-partem elevatam:craffiorem,. fenfim dein. de 

ereícens & in partem acutam definens, prout. ex Eig..6.. Tab. V... 
adparet. Reddebatur- hoc os absque fenfatione. haud. m 
. jnftante lipothymia & tempore relaxationis- univerfalis:. Poff 

meridiem ceffabat vomitus cruentus. cum: reliquis rie 
bus; eegra.nihil. malifentiebat, erat hilaris, atque verfus. vef 
peram, non contenta liquidis, quibus folisnutriebatur,. folida co» 
medere defiderabat,. omniaque videbantur -in ftatu: optimae re : 
convalefcenti:;; aft, eheu! vix quinque: minutis: poft horam 
octavam elapfis, iredibant, vomitus cruentus, anxietates,. lipo »- 
thymiie;, motus fpaítici,, & poft nonam placida. mors.. AE. 


"o 
t 
s: E] 
di 


Inftituta: fe&ione ' deprehendebantur- cor & vafa maiora: 
adeo vacua, ut. ficciorem fe£tionem. nunquam. vadetka yd ; econ. 


Vomitus cruentus letbalis .4 deglutito Cc... — 309 


trario ventriculus & inteftina tenuia aterrimo & copiofo fangui- 
ne turgebapt. Oefophagus curiofe perluftratus, praeter ficci- 
tatem nihil praeternaturale offerebat; ventriculus apertus imon-. 
| ftrabat tunicam villofam ruüberrimam, unico excepto fundo, qui 
in illa regione ,- quce 1infertioni cefophagi refpondet, coloris qui- 
dem naturalis ad duos. pollices erat, in eiusdem. autem medio: 
rima feu vulnus confpiciebatur ,. duas tertias pollicis longitudine. - 
-&equans, tunicas ftomachi, ad extimam usque penetrans, quae 
ultima iam adeo erat tenuis , ut füb fe&ione folo motu ventri-- 
"eulus laceraretur; fubfequente fanguinis ; picis. inftar nigrican-. 
-tis, effufione. ^ Refpondebat hoc vulnus parti. acutee. offis de- 
-glutiti, ita ut dimidia. praeter propter pars hic infixa fuerit. Vul-.- 
mus autem membranarum internarum multo erat grandius, quam 
d externarum. 


— .. Circa hunc perquim memorabilenr cafum, fequentes nunc 
merito oriuntur quzeftiones : Quonam tempore os deglutitum 
dn ventriculum defcendit? Cur nullus ir hoc adeo fenfibili vif- 
-'&ere per totum tempus dolor, nulla querela de vulnere, fuc- 
 ee(fi: ve per partem offís quafi fcindentem produ&o? Cur nati 
ra diluvium fanguinis ad os eluendum: praeferebat vomitui poft 
B '& potum? Sane non ex laefione arteriee cuiusdam. fan-. 
quis vifus eft veniffe,, fed ex tota tunica villofa- 


» a 


1". Ho die, quo vomitus cruentus comparebat, inieGta ene. 
-mata absque fanguine reddebantur. Non febricitavit defuncta 

toto illo tempore poft offis deglutitionem. ^ Adeo exigua ha-- 
buit vafa venofa, ut nunquam poflibile fuerit venam. in pedibus 
^ feu extremitatibus inferioribus fecare, quod-non fuiffet miran-- 
dum tempore vomitus cruenti, fed & nec diebus antecedenti- 
- fieri id. potuiffet.. 


( Gotba. Halam iffa. d. 20. April, 1164.) 


E um 


s 
"n " 
Ll 


xo ^^ *e« ot A 

OHESGO 9 B E y Tho "pnpiosr oo. 

Dr D. IOANN. BERNHARD. de FISCHER. - 
: qu ; 


Olftrutione ahi, poft illatas inteftini 5, per m 4 
mium nifum., iniurias. — n 


* 
ao 7 


'ommunicavi ad Tom. II. novorum A€torum medico - -phy- t 
ficorum Obfervationem .de obftru&tione alvi lethali; hac | 
vice autem .aliam de-obftru&ione alvi lethum -minante dabo. ! 
Lethalis illa obftru&tio, a nifu femine (65. annorum :ortum.ce- 
perat, locando pondus aliquod de Joco in alium, unde illa dolo. - E 
res in abdominis latere finiftro fenferat, cum infecuta alvi ob. 
ftru&ione. Sine dubio iam ante alvi laboraverat fegnitie, & i: 
cum his ultimis, poft movendi. nifum diebus, etiam inteftina 
cibis repleverat, unde nullum quoque remanebat dubium, it 
lam, quam in colo.deprehendebamus , fecum .coacervationem,. 
his, & preteritis diebus colle&am fuiffe, - Quod autem omnia ; 
remedia, adalvum folvendam.& vitam confervandam exhibi- | 
ta, prorfus irrita fuerint, non folum fphacelatum & perforatum j 
colon effecit, fed .& contorfio eiusdem verfus inteftinum re- 
. €um. Dedimus tunc in preedi&to Tomo pag. 209. decina 9- 
nem perfe&tam huius contoríionis; yerum, quia.chalcographus | 
eandem 1n Tab. IV. Fig. 2. debite non expreflit, ideo nunc a * 
tera vice melius exprimendam damus, quam Fig. 7. Tab. V. fi-- 
fut, ubia. denotat inteftinum colon, ^. foramina illud perfo-- i E 
rantia, c. inteftinum ileum, d. inteftinum :coecum , e. contor. 
fionemnteftini.coli, & f. inteftinum re&um. | »] P 


Aderat fe&ioni vetulee fupra dié£tze quidam, qui, nut 
poft annos, & quidém aetatis 68. annorum, de loco, tres pedal 
alto, defilire cupiebat, ; reformidabat autem hunc faltum, & 3 i | 
einam contignationem manibus prehendens, corpus ad £3 

| fom | 


De obftru£tione albi, poft illatas inte[Tinis., €gr.. 2II 


fim difponebat; ut feliciter in pedibus ereCtusftaret. —Sub:hoc:. 
femifaltu autem contorquebat: finiftrum: abdominis: latus ,. cur 
moleftain eo fenfatione. Haec, licet im mufculis tantum: no-. 
 taretur;. ob:diuturnioremr durationem tamen ipfi: memeriam ve-- 
tulee refricat, & de: iniurie colo: inde: infli&ta: femper: cogitat. 
Si eninr ex: nifü corporis; füb oneris remotione;, colon contor-- 
i eri poteft,. quidni, quando: colom per contorfionem abdomi-. 
nis». fub. defcenfu: fa&anr, & per contorfionem: mufculorum , 
quibus fübiacet; pati debet? Accedit; quod ex: illo: tempore: al-. 
-wus-ipfi fegnior fuerit; & fcybala: dura, nucleos olivarum figu- 
ra & magnitudine fua vix: fuperantia ,. excluferit; quam figuram: 
az. contorfione inteftini coli liabere putat: aeger, dunr contorfio-. 
| mem pernreant:. Nunc vero; elapfis fere: 12.. annis; a: fa&ta.con- 
torfione: corporis,, perpetuo: /nobedientem habetalvum.  Sen- 
| tit aliquando: i in regione: coli motum tremulum; aliquando: refri-. 
| gerium , aliquando: etiam calorem. Hypogaftrii inteftinz: tor-- 
minibus interdum: vexantur levioribus, absque data, ab: inge-- 
| ftis;. cauffa. Vigetappetitus, bene ingerit, bene digerit, fed. 
| vix egerit, nifi follicitata alvo: per: pilulas Stahlii, vel alias alo&-- 
| lait dor ante Leni deba vel HER TUESDHiEe lenitiv. eo-- 


foinfequente effettu ; verum, cunr ab ilis feces M eSlod E po-- 
tius » quam deponi putabat, nunc vel aloétieis, numero VI, vel 
| VII. vel.Ele&uario: familiarius:utitur. A clyfteribus lenioribus,. 
l| emollientibus;, nullus: effe&tus.. Fortiores: vitat, ut: tono inte-- 


um: Bea » nec pen rectum ad tenefmum magis in- 


plo sos, qua: Mone autem illud (imul color: iir confinio: füo 
|€ontorquere-poteft; immo, hac a&ione; & perpetuo nifu; mu. 
eum proprium gelatimofum extorquet;,quenr haemorehoides mu-- 
-|enfasappellare: folent. Rarius: per tenefmum: paucze fanguinis: 
|gnttule:excernuntur, Ex muco autem.illo: fzepius ipfi madi- 

A - düm 


.317- WP s Bpod LXIX. 


dum eft ani orificium.  Inteftina roborare ftudet paucis unciis ^ Y 

vini Lufitanici, & potu frigide matutino ad fontem, ad unam C. 
| quin interdum duas libras, comedendo frmul panem nigrum cum | 
- butyro, unde ipfi interdum mox alvi fitfolutio. ' In vi&u ole- 
racea, muria condita, optima funt, & cibi aceto conditi: inter- 
ponit tamen illis aliquando bucculam carnis tenerioris fumate, 
quee ipfi verum inteftinorum & ventriculi amicum eft tonicum; 

heec enim caro ante paucos annos fepe largam'ipfi praebebat, - 
cum euphoria, coenam, qualem tamen nunc averfatur, ob n à 
&es infequentes, infide fomniferas. 

. Ob hanc inteftinorum fuorum praefumtam conditionem i in-- 
quietus fenex, tamen nec ceream flexilem, quali vetula illa in* 
ufu habuit, nec fafcias , quas commendant Épbemer. Nat. Cur. 
Cent. LX. 9. X. p.509. in auxilium vocat, nifi fub ipfa alvi exo- 
neratione, illa mediante hypochondria comprimendo , ad facili - f 
tandam alvi exonerationem , fub nifu excretorio. Nam ad co-. 
hn diftenfionem , rupturam, vel contorfionem praecavendan 
nil faceret fafcia. Saepius etiam felicius exonerat, quando füb. 
nifü ad exonerationem hypochondria ambabus comprimit ma-- 
nibus. Hac methodo refpiratio ad nifum excretorrum 1ufte mo-.- 
dificatur, & inteftina ita coar&tata, fe invicem propius compri- 
mendo & calefaciendo, motum communem periftalticum au-- 
gent, & fic excretionem facilitant. Quia etiam ipfi aliquando 
füb alvi exoneratione levis lipothymia acceífit ( confer. 728; 
de Senio, de Lipothymia), fuafi, ut ante alvi exonerationem. 
guttas LX.LXX. Eff. aurant. fumat, ad roborandos nervos, & 
motum periftalticum inteftinorum eo ipfo facilitandum.  In- 
e fi forfan i in tantum pet formata Dind pret ia 


eius TM t e inferius fit viam ONGIEPMIHE pisc s per 1 Es | 
pernas faucium vias animam fitredditurus, ne hac feces Ee 
comites, obitru&tioni alvi lethali alias folitas. | 


E o 0ooocum ue 
EEUU BSERFATIO- LXX. 
pn. D. IOANN. BERNHARD. de FISCHER. | 
me De 


M t laucholia ex infomniio , CU inedia mortifera 
EosroH |o puellae XIV. amorum. 


EU Juella ruftica, XIV. annorum , anno 1763. d. XIH. uri, ipfa 

— € (wo die natalitio evigilans, abfona & incondita matri & fra-- 
—trifuis loquitur, & narrat.  Stupent, mater & frater, de re. 
| walde infolit, nihilominus tamen illam ad .officium fuum, pe- 
po pafcendi, compellunt: fervor Solis autem horum die- 
yum, & folitudo pafcuorum fylveftrium, amentiam puelle in- 
um augebant , ut confultum iudicarent Paftorem loci adire, 
illo expetere , ut publicas preces pro liberandaab hoc ma- 
uella Eee siib lam erant XIL. anta in inis ma- 


^ Máteni dad. & dhidomi: jam per inus dies in came- 
aufam , reliquerant. Data autem hac ipíi occafione, con- 
n  effugiendi cepit, & redeuntibus fuis vacuam reliquit do- 
. Hiitaque, poftquam illam in vicinia ubique fruftra quae- 
nt ,. Paítoreni loci rurfus adeunt, petentes, ntin concio- 
oxima fugam puelle indicaret, (i forte praedii inquilini 
fo oni illam — utreducerent — Die XXX. luii ru- 


jam quandam muliebrem, ad arborem demiffis manibus 
n, Ben: bia: aiite itaque en eus in SODPIURE 


e. E 253 UD Mal. Ton.lIL. | Rr rit. 


4 M : ' ^ übfiroatia LXX. 


Redit itaque rufticus domum, fodalem.: addu&urus, qui de E 
; bi affií fteret, ut puellam capere poífent, &, quo hanc regio 
nem, absque errore, rurfüs adire queat, figni loco falcem imn. | 
terrarelinquit. Ambo hi cumiam effent reveríiad locum itum 
fignatum, ecce' puella ad eandem arborem, & in eadem cor- 
"poris pofitione illis apparet. Per infidias & ambages illam ca- 
pere tentant, ficque feliciter capiunt, & domum reducunt. — : 


Ab hoc tempore demum propinqui ejus animadverteba n t 4 
puelle averfationem a cibo , quia omnem oblatum cibum, v d 
. rias abfürdas cauffas abftinentiee fuae allegans, recufabat ,, adeo, di 
. ut probabiliter per omne abfentiee tempus. absque 'cibe quo- 
dam vixerit. Hac ex cauffa frater eius illam ad praedii Domi- - 
num ducebat, cuius perfüafionibus & comminationibus tantu: 
tandem proficiebatur, ut hauftus aliquot cerevifiae ebiberet; 
fruftum panis comederet. Mox autem ad Paftoren: loci dedu-. 
cebatur,, qui tandem per mille interrogationes omnem huius | 
amentig originem detexit. —Contemplatur prius: faciem eius. 
in qua, nom adeo emaciata, quam reliquum corpus, oculos tes dj 
nebat claufos, cum mento verfus pe&tus inclinato. . Manus n 
gofce & coloris fufci erant; & eiusdem coloris glebze ,. fi cuti f LE. 
- cies; digiti autem manuum pre debilitate vix erant mobiles. A r 1 
| parietem inclinata ftabat eadem in pofitione, qua in fylva vifa 

erat. Pulfus in carpo manus cegrze, preeter opinionem expl o4 
 rantis, debilis erat, qui putabat in amentia fortem: adeffe d M 
bere.. Frater egrcae rogabat Paftorem; ut fanCta cruce illam fig | 
naret, id quod Paftor recufabat, quia ipfi notum erat; quod Le 4 j 
tica gens tali a&tui cum füperftitione adheereat, eiusque omplii 
eatio fidei in Chriftum amplificationi noceat. Preces potiusa 
dentes, cum: uxore propria, & cunr «gre fratre, ad ommi ti 
potentem Medicuró procegra fundebat, & his pera&tis, quzellio- 
nes ds pe tranquillam suene » quae, eee relpar c 


La 1 De Melancholia ex TA Y€96.- — "BS 


fiato: -His nón o! bftantibus tamen fequentia ab illa expifca- 
bantur: : No&e XH. Iunii menfis fe in focietate animarum maio- 
"gum fuorum, fomno mediante, fuiffe, ibique magna voluptate - 
— "fruitam efie, adeo, ut ab iilis numquam feparari optaífet ; tunc 
"unam animarum ipfi fuafitffe,; ut homines fugeret, & per an- 
-muma cibo & potu abftineret remota in fylva, tunc fe num- 
quam morituram , fed ad extremum usque diem talem vo- 
luptatem , cum demortuis i in converíatione manendi, captu- 
ram: "ufum. enim .cibi.& potus, &.converfationem cum ho- 
minibus i in cauffa fuiffe, quod ipfi fint mortui. Ex his narra- 
ti: fufpicio nafcebatur, puellam vefpera illa, quze ante no&tem 
| "omnii przecefferat, forfan cum domefticis.collocutam fuiffe de 
| Dea quadam fylvarum, de qua fabulas ne&tunt Letti, & quod 
"heec idea tale pepererit fomnium; fed huic fufpicioni contradi- 
| -«cebat , prioribus infiftens, mandatum ipfifuiffe, ut per annum 
| mihil ederet, &in fylva in eadem corporis pofitione ftaret, in 
| qua preefens ftabat. : 
Patr 
|: * " "Tandem experimentum. captum, quantum falutis in hac me- 
* olia fufcus quidam falicis fcarabzeus afferre poffit, qui in 
liriis febrilibus.cum fuücceffu feepe fuit exhibitus. ^ ColieCtus 
iim menfe Maio, & vivus in melle fuffocatus, preeftantiffimum 
radit remedium, in deliriis, amentia & mania. . Dandi fant ad 
mum duo, cum ipfo, quod illis adhaeret, melle, in: pane ab 
'o devorandi, qui.communiter fufficrunt ad medelam. Hanc 
icinam Paftor ipfi offerebat ; renuebat autem femper egra, 
; ut cum per(uafiones apud illam ril.valerent, ifti duo íca- 
) A 1, cerevifice commixti, ori eius violenter aperto. infunde- 
tur. "[radebantur preeterea fratri eius adhuc dvo fcara- 
, quos fequenti mane forori comedendos daret. ACta heec 
Ldielulii XX XImo. Poftquam eegra die infequente .di&tos 
fcarabeeos absque: contradi&tione fumferat, ipfa domefticos alio- 
"uta us & pen cibi affumfit, & quidem fub his..bonis fignis . 
Ara | per- 


6: /. Oleruatio. LXXC a ME 3 
permanfi t usque ad XIV. Augufli. Hoc die autem. dome ci 
omnes, mefhs inftantis ergo, in diftantesabeuntagros,& zegram, 
: quia ipfi omnem fidem dare adhuc dubitant, ante Meine in : z | 
-merajquadam incarcerant. . lam foli ipfi prifünze revivifcunt - 
poche vr) hinc tegmentum prius camerae, poft ipfius d i 
te&um ftramineum perrumpit, & fecunda vice evadit. . No a. 
hec fuga nova in.concione publicatur, & eegra tandem die X. 

— Septembrisn alia regione, duobus milliaribus Livonicis a do- - 
micilio diftante;. in fylva, eadem in corporis pofitione reperie 4 
batur, adeo tamen per inediam valde emaciata & debilitata., at 
cum frater illam in: domicilium: füum deportare vellet , ila.im 
eius finu exfpiraret. Heec ex menftrua noftra. fcheduia littera 2 
ria Rigenít.. | XE 
Addam ad huius fa&i meliorent cogaiioend duos dull 
^cafüs: priorem apud nos obfervatum , alterum autem ex zn 


b- 


bus pbyfico- med. Weatislavienfibus depromtüm. ^ "TIS 


Iuvenis annorum 26, Rabítus corporis, ut Vocui fime n r- ' 
neo- melancholiei , 1.e- habifu corporis florido, fanguineo, & * 
moribus verecundis, eomite taciturnitate prceditus, curm' fo ortü- - 
 paipfi adverfa fieret, adhuc magis cogitabundüs & tacitu 
fa&us,. nocte quadam agnatum füum, ante paucos atitíós mór 
tuum, in infomnio habet apparentem, & quidem radiis — 
'-dinis ccleftis cintétum Dfieditimique.. .Ex hoc adhuc m 
lens & cogitabundus faCtus, filentio quidem hoc no&usm 
"phantasma involvit, tanto magis autem illud im animo perp 1 
tuo volvit & revolvit, fe per totum fere diem a fuis fepa ici H 
& fylvas pererrans, donec a füis increpatus, factam revela 3 
appariionem. Mox antem, qua per aliquot feptimanas ade- 
rat taciturnitas, in loquacitatenr, & quidem cum aliquali auc ej 
/€ia, rmutabatur. ^ Haec vero iterum feveris füorum comimina- | 
tionibus cedebat, & seger ver(us autumnum ad prifioum tr 
| quillum ftatum revertébatur. .- 


i 
po» 
Puella e 
b. de 
r. 


De Melancbolia ex. infomnio., C9c. 317 


lir: - Püellze nubili: 3 dormienti .& vigili , apparebat phantafima, 
| vetulam Lenam, ad. illicitam venerem fedu&tricem , reprcefen- 
tans, & quidem tanta cum impreffione, ut, cum aliquando cum. 
- matre fua foras prodiret, heec. vetula ipfi in via appareret, ma- 
"tri invifibilis, ut illa ideo a matre fugere tentaret. Paullo poft 
 wautem, infequens huius puellee, absque mediatione alicuius ve- 
 Ptule, fa&ta impraegnatio ddueteki unde hoc mirum & violen- 
tum phantafma originem duxerat. . 


de Bunm wii 
Tales ; apparitiones Pháditics comimühiter refpe&um ha- 


| à* ent ad praefentem. ceconomiam corperis. Hoc quidem in iu- 
"vene allegato evidenter non elucet, nifi forte incommodis ex 
.haemorrhoidibus. laboraverit, quod mihi ignotum, licet alio- 
B goin: mihi conftet, quod in puerili zetate iisdem moleftatus fue- 
2rito Puella. autem nubilis absque omni dubio orgafmo venereo 
| perpetuo laboravit. quem dum occultare ftuduit, hinc mens 
: . moní fo um. no uab eodem. commota & agitata fuit, fed & de 
die, rara & fingulari vehementia, vigilantibus oculis & praefen- 

! Mtibus tot aliis vifibilibus obie&is perturbata, ut eiusmodi phan- 
| .tafma ipfiappareret. Furore itaque uterino correpta, & defi- 
'Ciente coniugio legali, furtivá fibi confuluit venére, non opitu- 

la: te quadam, ad minimum non phantaftica vetula. 
H mh 

. Applicando heec ad. noftram puellam rufticam, primam In- 

1 edise eius originem ex "conatibus ad primam ies origner 
matam effe autumo. Per experientiam enim conitat, hos cona- 
tus fun&iones vifcerum abdominalium, inprimis ventriculi,gra- 

1 Dite ' turbare, appetitum deiicere , vomitus concitare ,. cepha- 
- keam, hemicraniam aliosque . capiti adfet&tus producere. Ac- / 
. ceffit huic capitis dolori fine dubio augmentum ex perpetua in- 
- ione, quam puella, a fervido tunc temporis aftu Solis, 
m ih. dn ns deduxit Aie fuftinuit , quaeque fomnum 


/ 


bad BINE ON LE in na, 


"e. 


? 3 T | j Olea LXX 


mcd fuis narraverat, NUS fint; quia omnia: eden " bi 
eius fortiter turbarunt, ut fimulanorexic naturali, tandem per- | 
1 tinax preeternaturalis » ex  phantaíía. fibi demandata, accederet: t Hi 

"ver vmE 

"Quantum. autem Shfoláfio valeat, ad cereum alterandum, | 
& " varias mentis turbationes producendas , exemplum iud | 
virginis cujusdam hortulanze, Holfatee; demonftrare poteft, de ' 
qua clariff. Hamburgenfis Medicus 5 D- Lossav, ante pluresan- 
nos peculiare fcriptum. publici i juris fecit. "Haec enim ex perum 
petua infolatione in horto, in febrem lethargicam: incidit, cum | 
infequente fudore fere colliquativo , quae quidem curata fuit, : 
remanente tamen amentia ,. ut etiam proprias cedes incendere $^ 
bis tentaverit. Incarcerata ex hac cauffa, pofteaque ge 
tota fatta, nulla nec alimenfa nec potulenta affumfit. 
tamen minus fanze menti tandem reddita, pie obit. 7n Qi 
vere autem eius hoc imprimis memorabile notabatur, uod Cra. 


| adserit eeftum fervidiSolis intra cerebrum , ad lethargum € & r 
demum ad maniam difponentem. | Mania autem communit erc 
vel inediam, vel voracitatem habet comitem. | 


^: EN 


Dum iam circa vim illam fatis a&ivam aeftus Solis; amt i. | 


E 1^ 


^ THOLINI Hi jtoriis anatom, Viti relatus , de ditis puellis n 1- 
) bilibus, quaein amentiam & fatuitatem, ex admiffo capiti fri-- 
gore hyemali, inciderunt reftitutze tamen fuerunt, pelle ver- - 
vecina ('cui magis forfitan praeferenda fuiffet vulpina) calida, 
XIV. dierum fpatio PAR impofita. Y 


LI 


Zz. s De Melancbolia eX» infomnio , &. D oM 


raditee fint; eaque propter confi lium capio, ad reverendum Pa- 
forem loci, Dn, Zarderum , litteras dandi, fimulque de effica- 
j ia fcarabzei. illius medicinalis plura. explorandi.. Non pcenituit 
me huius fa&i, quia in humaniffimis. eius refponforiis momen- 
| - tofas quasdam percepi circumítantias ,. quas & ipfe ille, occa-. 
fione mearum litterarum z matre puelle percepit.  Indicavit. 
enim nunc mater, filiam fuam, cum, vaccarum potionanda- 
rum gratia, cum dinebus amphoris, aqua repletis , ab utraque 
gs manu pendentibus;-ftabulum ingredi voluiffet, fub introitu - 
prolapfam fuiffe, & fub hoc cafü manus & dextrum genu le.-. 
| fiffe. - Affürgentenr dein vaccas numerare tentaíTe, fed ex men» 
| Ei ronfutione illas numerare non potuiffe, indeque perterri- 
| tam exclamatfe, fe animan; fuam amififfe. Poft aliquot dies in 
inguine finiftro tumor apparuit dolorificus, infomnes procul du- . 
/bio no&es huic puelle , pafcendo interim pecori per diem , 
unc temporis admodum fervidum, vacanti, & a. radiis Solis 
Mae, creans, €um hic tumor tandem ad füppurationem 
iret, & pus cum fanguine funderet, rurfus exclamavit , 
m fuam fimul eifugere. 


Vaf 


. Contigit infuper, füb his ab ulcere doloribus, & timore 
e phantaftico de animae füze ia£tura, ut frater eius hifto- 
Bibliorum facrorum de tribus viris ad furnum igneum con- 
natis, illa aufcultante, legeret, qua occafione ipfe, cum 
e, illam. confolati funt; quod, cum Deus hos viros mira- 
er.confervaverit, ita. ille etiam animam eius fit conferva- 
». Confolidato denique ulcere, cum intercurrentibus do- 


bus in fupra memoratum incidit infomnium. 


. Novis his piteinsdiuais cognitis, facile nunc erit hanc men- 
turbationem ex alio capite derivare, licet, quce fupra com- 

| men tatus fum , abfona videri haud poffint. Notatur namque in 
hac nova relatione, quod puella, ex cafu, manus &genu dex- 
" ks trum 


320. d ) nciuan LXX 


trum -— contufi one forfan fuggillante, & ^ esiti uo 
nihil de contuione glandulae inguinis finiftri, unde tumor illius 
dein enatus eft, refertur, quie probabiliter- ex alliione ad. al^ - 
terutram eminentiam amphorae fa&ta fuit; ita etiam mihil de^ * 
 contufione capitis relatum eft. ' Aliam autem non habuit cauf- i^ 
fàm fübitanea illa memoriae abolitio, ut vaccarum numerum; ' 
quais i in ftabulis noftris non admodum magnus fervatur, con-^ 
cipere non potuerit, quam pregreffam capitis contufionem," - 
Pluribus exemplis talis memoriae fübitanea laefio ;' per capitis. 
"-contufionem indu&ta, probari poteft. Praecedens itaque ex- 
conatibus ad primam  menftruationem nata anorexia, & concur-! 7 
rensceéphalalgia, infolatione fulcita, & hiftorize de tribus viris. - 
infurno ardente ruminatio, cum intercurrente maiorum fuorum 
jésas d fatale hoc produxerunt ofogmhula, LC 23:0] 1 


^ Si porro ad id attendimus, quod: cum puella os aftu d. 
foit, poftquam primá vice ex fylva reducebatur , miror fane, 
quod in.aula praedii cerevifiae aliquot hauftus impune biberi x 
Nota enim eft hiftoria, de Chiliafta quodam Mecklenburgenfi y 
qui, dum in Pleenenfi urbe, ad exemplum Chrifli; ieiunium XL, — 
dierum abfolverat, & hauftum vini Canarientis, infüperque - 5 
quot cochlearia cerevifize co&tze affumferat , D cun die ec 


Vica crudeliffima mortuus eft. | : b - 


- Cum puella noftra rüftica, poft deglutitos quatuor fiti 
fcarabzos, videbatur melius fápere, propinqui eius, frumen iti 
metendi grátia, agros petunt, illam'vero, ne rurfus Mes 
cludunt, & folam in loco detinent. Verum, qua adhuc fi 
miter phantafiae depravatio ipfi inheefit, illam facile ad novam 
fugam compulit. "Melius ergo feeiffent, fi illam fecum in. 
rum duüxiffent, falcem ut frumento fmditteret bonis. verbii 
' duxiffent, & ctieleas intermiscuiffent. ' Sola non potuit nom 
uff maiorum fuorüm ; qui per infomnia ipfi apparuerunt; rus 
minari » 


E: - .. pe Melancbolia ex infomnio , Cc. 321 
| $ninari, & (ylvati repetere. Poftremo, eius reduCtio per duo 
millia periculofa fuit, five in rudi planftro fa&ta fuerit , five 
manuductionem5 nam per concuffionem in plauítro,& per 
| -ambulationem refpiratio augetur, & motus cordis acceleratur 5 
| acum autem iam, ex diuturna inedia tanta fanguinis facta fuit im- 
| minutio , ut parva eius quantitas, absque au€ta refpiratione $ 
| dam per pulmones & cor permeaverit, facile fa&tum eft,ut cor- 
| «dis dexter-ventriculus, inprimis fub eius a fratre fa&a de plau- 
| ftro i interram depofitione, nilnifi vaporem fanguivis hauferit, 
| ánfequente cordis totali quiete3 quemadmodum hoc mortis .ge- 
| mus i in Tratiatu de Senio, de Syncope agens, ex celebris Medici 
HARDER: Zfpiario, & experimentis, explicavi, & fimul fcorbu- 
| E mortem fubitaneam , ex compreflione pulmonum, fub 
E rum aegrorum. deportatiene, derivavi, in fecunda editione Er- 


c-—— 


fordenfi. Taceo, quod Academiee Scientiarum Pariíinze Com- 
| poe anni 1699, fcorbuticorum 1fabitaneam lethalem fpiri- 
| £us cohibitienem a pulmonum, in unum volumen concretorum, 
pendere, comprimendo cor fuffocante, deducant. Quee olim 
2 morte fubitanea fcorbuticorum Otfchakovienfium mihi com- 
amunicatee funt relationes, pariter . confirmant, quod illa fub ge- 
| flatione e talium, de littore in cymbam, vel ex cymba in littus, 
| contigerit, uti ud idem in relatione itineris ANsoN1 circa glo- 
bum terraqueum, cum fcorbuticis fatum effe legimus. Equi- 
Lc D in noftra puella talem pulmonum ftatum fingere non licet; 
| deficiens autem ante cordis fores fanguis, & compreflio pulmo- 

nur n fub geftatione, unice mortis huius fubitze cauffa fuerunt. 
| Melius itaque egiffent, fi puellam in domum quandam, non pro- 

cul afylva diftantem , lento duxiffent gradu, ibique primum pa- 
|Jmis micas, aqua maceratas, deglutiendas preebuiffent , & füc- 
effive aliquot cochlearia cetevifizde fubiunxiffent, recuperatis- 
: B €um novo fanguinis proventu, viribus, tandem domum 


RON 48. Pb. Med. Tom. IIL ($5 Tun- 


32 il Oljervatio LXX Y 


 Tangenda denique etiam fünt, in litteris Dni Hesderi: noftri, i 
de virtute Scarabzei falicis amice communicata experimenta, ul V. 
 teriori experientide commendanda. — Preter effectum apparem: - 
ter fru&tuofum , quem in puella noftra produxerunt hi fcara 
basi, monet, quod aliquando iuveni , in febre acuta adeo de e 
Jiranti, ut, cum propinqui eius peterent, utdefperate decum-. 
'benti fücra. porrigeretur ccena, ob deliria autem id fieri nom. 
potuerit, poft duos eiusmodi fcarabzeos bis deglutitos, fana 
reddita fuerit, cegrotusque poft facram Synaxin (sitatem; j Dr 
ftinam recuperaverit. Puero novenni, absque febre abfurda 
loquenti, duabus vicibus unicus fcarabeeus datus profuit. A 
puero, eiusmodi delirio absque febre, mentis impotentia labo- 
ranti, idem fa&tum,, duplicatis tantum fcarabaeis, — Cani, ab p" ; 
rabido demorío, duo dati funt fcaraboe, & immunis fanusque 
permanfit. Vitulo, a ferpente demorfo , fanitatem conferva- 
runt duo fcarabaei. —^Vaccam, fponte preeternaturaliter fe ge- 
rentem, delirantis inftar, quatuor ícara5aei ad priorem natura- 
lem tranquillitatem reduxerunt.  Admiranda hec experimen- 
ta, licet forfan fallacia cauffde non cauffie fübfit, nihilominus 
tantam in Medicina merentur confiderationem, utuiteriori com- 
mittantur experientize. Vermis: iftius maialis, Profcaral bati, | 
virtus in rabie canina & hydrophobia nota eft, nec non cantha- 
xidum, eodem in affe&tu; verum huius fcarabzei efficacia in 
deliriis febribus, quantum fcio, hucusque eft ignota, digna 
iaque, utulterius indagetur. —^Anex fcarabcei falicis. faluta 
effe&tu conciudi poffit, quod & Profcarabeeus in aliis mentis ime 
potentiis & deliriis valeat, non equidem fuftineo;, experimentis . 
autem commendandum puto. Diureticam virtutem poffide dent | 
mnia infe&as; quanam autem illorum fpecifice agant in cere» 
bri enatas turbas, quomodo a priori probari poterit? Quomo- 
do talia diuretica prae aliis tam falutarem edunt effectum inm ne 
tis turbis? :. 


" 4 


E De Melaticholia éx infomrio, &c..- 323 


- Mirandum fane, quod variorum animalium non folum füb-- 
Bata, fed & falivae minima portio , fabricam intelle&us, & 
cerebri elafticum fpirituofum humorem, ita inquinare, & adeo 
graviter iilum mutare poffit, ut nunc animee facuitates cum ve- 
hementia deliriofe agant, nunc plane d.ficiant an fatuitatem , 


punc etiam deperditee iterum reílituantur.  BowETUSs in Se- 
- pulcbret. anatom. Lib. L. Sed. X. allegat cafum de femina, a vef- 
 pertilione anno etatis .oCtavo demoría, & paulo poft ftupore 


mentis affe&a, ut domi, .ad annum usque 35. inciuía maneret. 
Aliquot ante obitum .menfibus de ventris dolore conqueritur, 
mentis errori adfcripto. Tandem morte fubita abrepta, vifcera 
omnia, medii & imi ventris, corrupta & foetida inveniuntur; 
cerebro, fatuitatis fede, integerrimo exiftente, & absque omni 
labe, cum communiter fatui cerebrum habeant fero inundatum. 


"Qualis itaque eft modus.operandi falivaead fatuitatem? Fatuum 


animal vefpertilio non eft, cum reliquo murino: BERerR- 


"In. Zmalibus medico - bbyf. IWratislav. nm. 1723. M. Februar. 


| T IV. Artic.9.:proftat cafus .de viro, in fermorübus gravi- 
| Jbus recitandis & in motibus convulfivis adeo ecftaüico, ut ad 


i 
deemoriiacos. relatus fuerit, qui, réieCto per vomitum fcarabaeo | 


| migro , :cuius ovula procul-dubio olim deglutita fuerunt, fenfim 


.a malo fuo fuit liberatus. ;Hic a fucco & fanguine hominis edu- 
/catus & nutritus, & fere affimilatus alumnus , ut humanus ap- 

Yellari potuerit, tamen, vel rodendo & mordendo, «& ita infi- 
"nuato ventriculi membranis qualicunque humore, vel excre- 
mentis fuis, ex fucco & fanguine nutritoris fui participantibus, 


| «&erebrum nihiloniinus halitu maligno forte inquinantibus, illum 
-ecftaticum reddidit. An fcarabaeus nofter falicis hunc fugaffet 


daemoniacum? Forían! Vtriusque.erim operatio , tam ad fol- 
-vendas animze imperii habenas, quam :ad illas ne&endas. 4 in- 


| &omprehenfibii ett. , ab acutiofibus aliorum ingeniis. extri- 


&anda. : 
35111 Ss 2 Appa- 


324 Obfervatio LXX, 

Apparet etiam ex hoc cafü, quod , cum anima ufum re. E! 
 &um cerebri ad facultates rationales , ex faliva vefpertilionis o 
amiffum habuit, fenfim etiam vitales perdiderit, dum omnia 
vifcera medii & imi ventris fphacelo corrupta fuerunt. Hoc. 3 
mon fübito, fed a deperdito nervorum íucco fenfim factum V 
fuiffe, credibile eft. "Á i 


Addendz funt denique ex his refponforiis hauftee novze * 
circumfítantize de fine vitze puellze, rationem & opinionem meam 5d 
füpra allegatam incertam reddentes. —Poítquam Zzrderu: cum. 1 
matre iterum collocutus erat, fequentia ab illa eft expifcatus. Fo 
Puella a fratre falva eft de curru deportata, & quidem in bal- - r 
neum, quod in deliciis fingulis hebdomadibus habet Ww 
gens, & a matre in adventum filie paratum erat , caput eius, 
diu non curatum, tunc lotura.  Deponitur itaque "puella i in ord * 
mo fübfellio. Parat mater aquam calidam pro lotione, & fine H 
dubio, pro more ufitato, filicibus, in aperto furno femicanden- P. 
tibus redditis, aquam afpergit, ut balneum, fervida ex illis af- 
furgente nebula, intenfo repleatur. calore; nebula fufocatiad "d 
nem infuetis facile inducente. — Sub his mater videt filiam ca- $ 
put füum in fuperius reponere fübfellium ; quam capitis repo? 
fitionem cum haberet füfpe&am , filie caput elevat, & illam - " 
ultimum fpiritum trahere videt. Exclamat itaque ,. camorem i 
frater foras ftans audit, accurrit, & fororem extra balneum re 
portans illam in ulnis fuis TN videt. Imprudens itaque a 
matre fa£ta nebulze illius fervidee excitatio refpirationem puel. E 
le, ob fanguinis defectum fine dubio exec imam, per modum W 
-. fuffocationis plane fuftulit. É 


Vtautem balneorum Letticorum communis ftru&ura ig- — 
norantibus innotefcat, ciendum, contignatam ex lignis effe ca P 
meram, quz fpatium 8. vel 9. pedum í in quadrato continet. In - 
huius quodam angulo exftruuntur arcus duo vel tres lateritii n 3 
altitudinis circiter bipedalis, & his imponuntur filices, plateis - . 

fter. 


l ; PRI 
dE oo wr 


| 
| 


-. De Melancbolia ex infomnio, &gc. 325 


fternendis ufitati, mediocres. His fubaccenditur ignis, filices 


|- femicandentes efficiens. Fumo omni per oftium, & parvam fe- 


| meílram abaCto, & ligno in prunas & favillas redatto, fervet 


pro lubitu camera, balneum nuncupatum. Cum non füfficien- 
ter calidum id fentit Lettus,. & cum illo omnes boreales popu- 


| NB, tali balneationi adfueti, filicibus aquam affundit; & nebula 
| ex his afcendente, fervida, immerfus dele&tatur, pulmoni'us, 
| eidem iam adíuetis, nullum inde fentientibus incommodum. 


OBSERJFATIO LXXL 


| Dn. D. IOANN. BERNHARD. de FISCHER. 


De 


| Fagitu uteriuo, per embryulciam confirmato. 


| 


AA ufus fum, in Zolum. X. Obferv.7$. e 99. borum A&orum pby- 
X fico- medicorum , contra communem  plerorumque illu- 


| ftrium Medicorum, vagitus uterini poffi-ilitatem negantium & 


| ridentium, opinionem, illum poflibilem declarare; confirma- 


vi etiam ibidem, Obfervationem Decurie IIde , anni IX. p. 93. 


| -de baubantibus in utero catellis, propria mea exrerientia, Am-- 


ftelodami ann. 1709. in cane valde gravida capta, & quie reli-. 
qua pro hac thefi allegavi, quae nunc repetere teedet.  T:zedet 
autem maxime, quod fequens de hoc phasmnomeno Obferva- 
tio; nullam, ut credo, de illo dubitationem admiffüra, cum di- 
&am Volumini X. infertam Obfervationem confignarem, inter 


À alius generis meas annotationes abícondita latuerit, ut iliam al- 
n Mr | " . L] . . . . 
| legare non potuerim , licet tunc in animo mihi iam hareret, 


|| quemadmodum mihi in animo harebant, pro tenore Obferva- 
| tionis allegatze, catelli baubantes. 


—« Femina parve ftaturze, annorum 20, fecunda vice gravi- 


| da, ultimos menfes fub magnis incommodis, & inprimis füb. 


——— 


ME | SS 3  fnagna 


3046 |. | Obferoctió: LXXL- T 


 dnagna debilitate transegit. Cum doloresad partum adt :] 
tribus feptimanis citius, pro füa opinione, fentiret, partui feac- | 1 
ciagi.  Confuetis partus liquoribus mox perrumpentibus, lae- - * 
va fcetus manus per os uteri fimul exit, in qua pollicem manui. — 
im preffum offendit obítetrix. ^ lpía pariens fe motum fetus - 
jam iam adhuc fenü(fe declarat. ^ Redu&a, per ofcitantàm, 
tandem poft muitas demum horas manu, in qua pulfum explo- - 
Fare negiexerant, puerpera motum infantis non amplius fentit. - 


Difceptant nunc Medici, Chirurgi , & Obftetrices de vita ] 
infantis; - Poíteriores. tandem, puerpera tenefmo. perpetuo NT 
partum follicitata, feetum vel vivum, vel mortuum extrahere. D 
tentant. Elapíis hac cun&tatione fere 24. horis, extrahitur ea- 
dem infantis manus, nunc frigidiuscula & livida, pro explora- 
tone pulfus, qui prorfus deficere deprehenditur. ^ Ad em- 
bryulciam itaque fit apparatus; amputatur finiftrum brachium, E 
abdomen aperitur, & a vifceribusevacuatur, uncus fpina dor- .. 
fi infigitur, & tandem feetus per partes inferiores extrahitur, — 
matre haec omnia patienter ferente, & tantum fibi fidente, 1 : 
finita embryuicia, pedibus proprislettum petere veliet, Foett La 
interim, fíc per partes in lucem editus, putrilaginofum 1 (rire 
odorem, & brachium finiflrum, ex manuali obftetricum muita. con 3 
tre&tatione, totum erat lividum & marcidum. Hzc dum age- Pr 
rentur, confimunt foeminae propinque & vicine, lamentales& - [ 
exciamantes: En! infortunium, quod gravidas infequi folet, e C | 
ipfos fcetus, qui in utero vagiunt.. Quid loquimini, dico, at 
furdi? an audiviftis hunc vagiviffe? tunc una ex illis; Audivi, 
& quidem ultima vice, duabus.ante hanc tragcediam feptima- 
nis; mater autem antea jam audivit. Accedo extemplo: adma- | 
trem, in alia camera cubàntem, & de hac re inquiro. Tunc E 
illa refpondet: Prima vice mihi vagivit ante quinque circiter - 
| feptimanas, & quidem obfcurius , . ut ditin&e vagitum non ag- 
molicerem; 5 ultima vice autem nunc, ante duas feptimarias, rd 
me Tem — 


De vagitu utérino, per embryulciam confirmato. — 327 


re & diftin&te verfus pe&us meum. . Hoc audito, ftatim iubeo 
"adferri partes feetus, & thoracem aperiri facio, in pulmones in- 


. quiro; & dextri lobt limbum fuperiorem, per: duos pollices, ab 
- atro reliquae fubftantiee. colore. multum. differentem invenio. 


 Refecatur itaque haec pars, cum aliqua portione reliqui lobi, & 
aque immittitur, tunc omne fupernatat, praeeminente parte mi- 
nus atri coloris, & ad ta&tum femi inflata. Si quae iam pro va- 


gitus uterini exiftentia proftant argumenta, certe- hoc, qualehuc 


-usque nondum exflitit, vifum & repertum documentum :etér- 
mum fufficiet. Fatta heec funt anno 1730. Veritatem fa&i tra- 
me qui in his noftris Ephemeridibus, & alibi, pro viribus, du- 

- bia dilucidare, falfa autem &i iniqua indicare confuevi. | 


eccVE autem, quid porro matri infortunatee contigerit, addam; 
Actis quee fequebantur, poft 12. horas ceífabant, :& tunc tu- 
mor in dextro hypochondrio 'elevabatur, qui manu preffüs, pal- 
Rida, & quafi faniofa reddebat lochia. ' Secundo a partu die, 
feptem Beccheri pilulas fumebat, ex quibus tres fedes: inter- 
| pofitis quibusdam diebus iterum quinque dabantur pilule. Ge- 
 mitalibus primo ftatim die feum hircinum calidum , tumori au- 
B facculus ex herbis refolventibus, nunc cum forti cerevifi 12, 
—munc cum vino deco£tis, imponebatur. (Confer.cafüsin Pri- 
mütüs Medicorum Polouorwn expofitus, de Purpura alba veficulari, 
cum inflammatione uteri.) Accedebant autem horrores febri- 


| des, ceftusque volatici, remediis temperantibus mitigati. Die 


fexto convulfionibus tentabatur,quibus per antifpafmodica füb- 
Tatis, purpura alba apparebat, in collo, fronte & ventre, ve- 
ficulis fat grandibus, coniuntto quidem pulfü febrili, fed mo- 
| dMerato, adeo ut febris folito tranquillus finiretur. Interim ; 
 'elapfis vixfex menfibus, cum iam in püblicum prodiret femi- 
Ta, fübito moriebatur, preevia quiritatione 12. horarum, de op- 


| preffione cordis: morte, multis duoque alius puerperis, peri- 


ulis j puerperii pro opinione —" ab apoftemate clande- 
. fino, 


*328 009070 Obfervatio LXXIE« 


fino,  graviditatis tempore formato, & fübito tandem rupto, 
contingente, cuius praefentiam facile fufpicari licuit ex tuto: | 
re, mox in hypochondrio finitro, ceffantibus lochiis, obs d 


(Riga Halam miffe d. 11. Iwi 1764.) € 
OBSERVFATIO LXXIK MS 
.Dn. D. GODOFR. HENR. BURGHART. . | 


Tu $ patio - Aypocbondriaca , cum febre 7/7 
- ligna complicata. o aut ca 


^ 


pss novennis, habitus corporis tenerioris, animi hilaris vi- - ; Ld 
J. vidi, .ac vitee delicatiori adfueta,. menfe Martio preterito, 1 
tempeftate admodum frigida; humida, inconftante, adfligi cce- - 
pit tuf? vebementiori [pafHca , ta ut. dum fios formabat paroxys- 1 
mos, qui aliquoties intra nychthemerum recurrebant , noéte | jt 
tamen frequentiores & graviores erant, metus convulfionum fa. Ly 
tis iuftus omnium adftantium animos percelleret. Medicus non | 
indo&tus his adhibitus, varia tentavit prafidia,in quibus clyfte. - rj 
res prae reliquis ipfi placuerunt. Cum haec per aliquot dies . 
tempusque fruftra 1n ufum vocarentur, motus febriles continui fü. 1 
pervenientes corpufculum iam fatis enervatum tanta cum vée- 
hementia defatigareineipiunt, ut egrainfignem experiretur ca- | 
loris gradum, imo no&em verfus leviter deliraret, floccos le-. 
geret, membris tremeret, viribusque deftituta jaceret, tuffini- - 
hilominus fuam ludente fabulam , quam, fi ultra fex & plura mi ] 
nuta imfigni vehementia,ut latera hunc laborem vix ferre cre 
deres, miferam puellulam adflixerat, muci vifcidi, mox viri- 
dis, mox gryfei coloris, interdum eec firüs fanguineis diftin- 
€i, fatis bona quantitas excreta fequebatur. ^ :-Huic trag M 
a&ui ego advocabar. Nono febris die purpura rubra per totum 
propemodum corpus, cute tantum & offibus conftans, | 

me 


Lj 


- Jus [pajtico - bypocbonáriaca , HP - 329 


—fiffime effloruit,- cum aliquo zegrze levamine, Ticet tuffis uq 
femper manferit Die decima tertia circa vefperam cegra ite- 
rum pers fe habere coepit, febris augebatur, deliria recurre- 
abt, "urina nruitum fedimenti ex rubro albidi limofi depofuit; 
- qua omnia die fequenti decima quarta Purpura alba d 

haud minori copia prodiens. 


ON 


Nec miferiarum fatis, quamvis motuum febrilium aliqualis 
B ur remiffio, quippe poft haec halcyonia die decima 
exta nova imminebat fcena.  Aegra enim verfas noCtem adeo 
b: yehementer febricitabat, ut, ex vulgi di&terio, vita & mors 
1 j3nter fe lu&arentur, & ME notarentur convulfiones mem- 
|  jbrorum, rigida videlicet per unum alterumve momentum tem- 
poris lacebat zegrota noftra, tufTi interim nullo modo quiefcen- 
te. Septima decima dies ultimam demum molita eft crifin, ex- 
"antbemata fcilicet pempbigoidea , id eft veficulas lentium magnitu- 
dine ;- vitri ad inftar pellucidiffimas, aqua clara repletas. Hzec, 
«um ad diem usque vigefimsm primam totam corporis periphe- 
tiam numero fatis magno impleviffent, una cum Purpuris pede- 
"fentim evanuerunt, febrique dicam (cripferunt. 


ue - Nunc reftitit tuffis, quae levioribus laxantibus rhabarbari- 
| mis, ftimulo falino maritatis, interpofitis convenientibus tonicis 
| & expe&torationem- paululum faciliorem reddentibus, ftri£turas- 

ue infimi ventris, imprimis mefenterii, moderantibus, hincque 
Ee humorum verfus fuperiora remorantibus, depel- 

E poft feptem aut novem dies non modo mitior reddita 

, fed tota fere nobis viCtas dedit manus, & segra moettif- 
s parentibus , alios non habentibus liberos, praeter eorum 
liorumque adftantium fpem & opinionem, ex orci quafi fauci-. 
Js erepta , iterum reftituebatur fana & incolumis. Incredibi- 
: diétu eft, quam citato pede rediere vires, & vigor, tamani- 
^mi, quam corporis recolle&tus eft, immo quod omnibus mi- 
i own ad inftar habebater, DroGefior ex le&tulo furrexit, quam - 
vos. A. Pbyf. Med. Tom. 1L. CX eum 


1 dÀM 


blandis diapnoicis, temperantibus , nitratis, y sede omi: qud id 


Y Jir fexagenarius, temperame nti fanguineo - phlegmatici I 


3o | ! S EEMIAD LXX Il. 


eum idemdicistus, infuperque floridus color, & PME 
cutis nitor, totus, dum hac fcribo, recuperatus eft; macies . 
tamen adhuc reftat, quam vero appetitui ciborum, qui freni d j 
indiget, fano vegetoque fücceffive CEHOENM effe . & Joins ju-. 

, bito. d A 
Ad curationem quod attinet, estén feliciter ibíokdi 


:1Te 
BD 


e 
S 


bus adiungebantur, cum pulverulenta paululum gravius ferret 
ventriculus, ad vomitum pronus, liquida ex fyru rupo . florum P: M 
paveris rhoeados, cum liquore anodyno Hoffmanni , Elixirio. i 
pe&orali RegisDania, & qua funt huiusgeneris alia; uno vere — 
bo methodo blanda fimplici, motibus naturae accommodata 5. E 
deinde lenioribus refolventibus, rhabarbarinis, digeftivis, nom - 
exclufis tonicis, ubi extra&tum corticis Caícarillae, aliis fuper- T 
additum , manifeftam egregianique exferebat efficaciam, adcu- - 
rato regimine non omifílo. 


(Brega Halam miffz d. 21. Iunii 1764.) 


OBSERFATIO LXXIL...— 10 
Dn. D.FRIDER. SIMONIS MORGENSTERN. 3 
be 


f ingulari Seroti ac peris inflatione, cum penis / ir- r 
vatura. ac praeternaturali pbimoft. p 

E J 

' xioris habitus corporis, ut iuvenis, abfoluto ftudiort m 4 
academicorum curfu, ftudiis quidem femper addi&tus fuit x "2 
que propter munus ipfi non multo poft demandatum diligent 
coluit, permifit tamen muneris ratio, ut magis mobilem, ud jam | 
fedentariam vitam ageret. —Robufto hinc corpore *  proipe E 


EN AM ; B, 


| Def fi ngulari Scrofi ac penis 7, iflatione, & -- 33I 


* 


| dititáte utens, ante nnum & triginta annos virginem, animi cor: 
- porisque integritate preeditam, uxorem duxit. -Ex hoc matri- 
gonio decem liberi prognati funt, quorum natu minimus an- 
mum nunc agit decimum quartum. ' Morbis gravibus, qui eum 
le&o affixiffent, per totum vitze fuze curriculum nofter nonfuit 
affli&us, exceptis illis, qui infantili zetati familiares effe folent. 
Ante viginti vero circiter annos, quum domicilium fuum ex 
^uno pago in alternm vicinum commutaret, fcabiem humidam 
 perpeffus eft, quo morbi genere tunc quilibet ipfius familize ve- 
 Xxabatur.. "Rito: Medici, ad hunc morbum fuperandum tunc 
ufus, absque remediorum externorum applicatione cum fanita- 
| fe iterum in gratiam redit; anni autem fpatium i interea confum- 
tum BE 


iurium jn perinaeo & fcroto fenfit; ipfi admodum moleftum. 
1n forti frictione.cum panno; aut dum digitis fe fcalperet, le- 
/yamen quoddam fe percipere credidit; fed poft breve tempus 
: priftini incommodi fenfatio redux novas moleftias creavit. Hu- 
'3ius pruritus tandem .comes fuit mador fere perpetuus, quem 
"Medicus, cuius confilio tunc temporis ntebatur, pro Serpigine 
| Aheemorrhoidali habuit. Verum enim vero neque tum , neque 


|mina haemorrhoidalia perpeffus eft. Remedia varia adverfus 

| hiec incommoda ufurpavit , uze vero non remiferunt, fed plu- 
«8 , 

| ya in fcenam prodiere. — Acceffit nempe in utroque latere glan- 

Ldularum inguinalium tumor. — Negat nofter, ad priftina anala 

|'tollenda, remedia externa repellentia vel exficcantia fuitfe ad- 


Sum, vel alium morbum venereum ex propria culpa fibi con- 
: axiffe. Hoc tamen profitetur, fe tunc temporis, a quo de- 
|cem peeterlapfi funt anni, cum amico quodam, quem in vici- 
| sia fiepius vifitaffet ; in uno leéo obdormiviffe, qui, uti poft- 


"Per feptennium dein fanus, ante i ctrédidon circiter annos 


|! pofthec vel ccecas, vel fluentes haemorrhoides, vel alia moli-- 


|iibita, & pernegat, fe unquam amore meretricio fuiffe fedu- 


EL 2 haec 


"e /- Obferuatio XUL. est 


hsec Certior »r faftus fit, ab infe&ione venerea non Sees imm 
xisfuerit Medici opem efflagitans, venere quid. latitare i ; 
autumavit, qui hinc varia pharmaca antivenerea ordinavit , : y 
quorum ufu glandularum inguinalium tumor tandem piane re 
folutus evanuit. Remedia exterha non fuerunt applicata. E 
 làto inguinum tumore, pruritus tamen & mador in. perinzeo p i 
fcroto continuaverunt. Succeffu temporis fcrotum intumult & |. 
tefticul vix digitis prehendi potuerunt. |— Me 1 


| ."'Fandem & penis eiusque preeputium. mutationem ubn 
-funt, ita, ut huius retra&tio glandisque denudatio diliculter mr 
 procefferit. .. Preeternaturalem: penis .cra(Titiem fucceffive ena- Y 
tam obfervavit; haec autem denudationis prohibitze cauffa 
- ca non fuit, fed accedens preeputii fpaftica quafi he 
Obftupuit zegrotus talem deformationem eo magis, quum nul-. i 
Jius labis vel ftatus preeternaturalis genitalium; ;e. g.  phimofis ii. 
confcius fibi antea fuerit. | Septem anni praeterlap(i funt, ex quó / j 
tempore preeputium ita anguftatum eft; ut retra&tio eiusdem im. 2 1 
poffibilis fit, atque ante quinquennium penis fe fücceffive im hi 
curvavit, eamque figuram induxit, quam inicone adiecta n 
TFI. Fig.1.ante oculos pono. Penis ratione craflitiei femirig 3 
dus apparet, & hanc pra:ternaturalem expanfionem nunc few 4D 
per fervat, aliamque rigidiorem formam nec fub cogitationibus - 
voluptuofis., neque fub amplexibus coniugalibusinduit. : Ad fi i P 
niftrum latus fe primum fle£tit, deinde ad dextrum incurvatus | 
eft, fub qua incurvatura avidi plicae formantur. Giandis « or 
rona, feu eius baíis, nec vifu, nec ta&tu diftinguitur, nec. Fo 
three apertura confpicitur. "Totus penis oftendit inteíba ef- - 
far&ti, incurvati, & cceci fimilitudinem. — Sub ultima & extre» 
ma flexura incurvati penis preeputium rimam & canalem . foe. 
mat, (vid. fign. * Figurae adieCtze,) fülum parvum feu fpecil- 
Tum vix admittentem, ex quo camali urina mingitur. ri- 


— De fingulari Scroti ac penis inflatione, &c.— 333 


. primatur. - .Integumenta penis communia praeternaturalem in- 
^tumefcentiam non praebent, penem autem, preecipue glandem, 
. ar&te cingunt... HORREHRISGI QUUD | | 


...—.. Scrotum ad magnitudinem capitis infantis recens nati acce- 
di , ta&ui fortiter renitet, impref(fiones digitis tentatas nec ad-- 
mittit, nec retinet ; eequaliter tumet; nec refplendet, nec dia- 
x hanttm apparet, nec flu&uationis, nec farcomatis certa figna 
praebet; vérrucis diverfis in locis obfitum eft, quae etiam in 

penis fuperficie copiofe confpiciuntur. ^ Teftes retra&ti funt, 

| finifter usque ad annulum mufculorum abdominalium , dexter 

1 plane in abdominis cavum retroceffit. Maximam difficultatem 
creat miétio urine, propter penis incurvaturam, & propterab- - 

| fconditam & male formatam aperturam urethra. ^ Sub mictu 
grina undiquaque difpergitur, & poft mictum fub preputio & 

M eenononbn vinis demper porto üHpee horret, quas 
"quidem tandem exftllat, eo ipfo, autem indufium , femoralia, 
. aut lintea impofita madida reddit atque confpurcat.. 


—— .. Obftantibus tot impedimentis, & tam deformatis genitali- 
| bus, natura interdum ad venerem incitatur, &.ífub coniugali 
| amplexu, quamvis maior ereCtio penis non fubfequatur, & de- 
| "bita immiffio penis in muliebria locum non habeat, voluptas ta- 
| "men percipitur, & femen prolicitum, per varios anfractus re- 
tardatum tandem emittitur. |, Hoc unicum filentio denique 
| preterire non poffum, quod poft vehementes corporis exerci- 
| "tationes, vel poft. ufum potulentorum, fanguinem commoven- 
| tium. paroxysmus quafi febrilis preefto fit, cum levi horrore 
| "& frigore, doloribusque dorfalibus incipiens, & fub levi efítu 
| "& virium aliqua proftratione fe finiens; quo praefente genita- 
| Jium rubedo, feu levis ac fuperficialis eorum inflammatio, nec 
mon ex fcroti poris ferum copiofius transfudans , animadverti- 
"tur. Eiusmodi vero acceffus febrilis ultra nychthemerum raro 
| perdurat, qui ante quinque annos Tum vice obfervatus fuit , 
em. | | pP 5 ftata 


$3. 
- 
Á 


/ 
SE DPA 
4 ve 


nA 77 0e LXXID 00000 
ftata tempora haud fervans, fed interdum poft menfem, poft 
fex aut oGto feptimanas, pro circumftantiarum ratione , rediens, 
De reliquo fenex bene yalet, corpore & animo viget. C is 


» 
CU 
I 

da " i 


P bii 


T-c 
- T 


b 


Ecce iia 


Mirum non eft, quod fenex, per tot annos affli&tus infig- 
nem Medicorum & Chirurgorum numerum in auxilium adhibue- : 
rit Sed quamvis multa remedia in ufum vocata fuerint; per- | 
ftitit tamen morbus rebellis ac invincibilis; 3mmo incommoda f 
quavis quotannis incrementa ceperunt. - Sub. Jiorbi initiis, i 

fcroti nempe & perinai pruritu, varios experientiffimos Me- 
" dicos huius loci confüluit ;. deinde exteros adiit, fontesque 
Lauchftadienfes vifitavit, & hor&m balnea in ufum (TH Sed | 
his nihil proficientibus, ad noftros rediit, ac illorum. feiterum j 
cura ac experienti&e tradidit & quum Medici celebratiffimae 
famae aliorum locorum moenia noftra falutaverint ,- non potuit * 
non, quin ab his fibi auxilium ardentifIime expeteret, Fue-. [ 
fünt in horum numero viri illuftres, ampJiffimae & feliciffmge 
praxeos, omrii honoris cultu profequendi, 


"Inc 


mn 


D 

Nimis longe excurrerem, fi quzeyis remedia indicarem, qui- 1 
bus nofter hucusque ufus eft. ^Deinde etiam conamen meum . 
eo redditur irritum , quod paucae tantum fchedule ad manus | 
fint, quee formulas fic dictas medicas continent,  Sufficiat ere j- 
go, me brevibus indicare, plurimos, quorum experientiee no- 
fter confifus eft, eiusmodi medicamenta ordinaffe, quae morbis | Lj 
lymphatico - ferof js, viícidis venereisque dicata funt; hinc va-- 
ria deco£ta lignorum & radicum refolventium, varia fofdfs thee- - 
formia, tinfturas alcalinas & diureticas, eífentias, gummata & T 
extraGa refolventia, mercurium dulcem , zethiopem mineralem, - 
laxantia, fontes medicatos, ut Pyrmontanos, quoster, tempore - 
verno potavit; haud negleCtis ventilationibus fanguinis, quae 
quotannis bis inftituuntur. Internis externa iun&ta fuerunt, üt 
facculi herbarum ficei, cataplasmata, fomentationes refolven- | d 
tes, cum aqua calcis vivae & vino, Sed quavis externa, u 


nofter. | 


- 


De fi ngulari SScroti ac panis inflatione 9c. 338 


 mofter refert, ipfi plus nocuerunt; folus-cortex Sambuci de- 
-rafus, externe impofitus , ipfi levamini fuit, & adhuc inter- 
aH eft. ' 


| "Tandem etiam mihi fors. dacch d utSenex: afüi&us per aii 
n VM annos fe curze meze tradiderit. " Tentavi varia, fedabsque 
— eife&u fingulari, & tentarem plura, nifi fenium obftaret. Re- 
media, quibus inter alia fidem habebam , erant, mercurius dul- 
cis cum fulphure aurato antimonii ultimae. praecipitationis ,. vel 
|J dnforma pulveris, vel pilularum, adniixto, fi pofterior forma. 
| placebat, Gummi Guaiaco & extracto Fumarize; deinde etíam 
|  pilulee ex Cicuta, fecundum celeberrimi SroERCKI: praícriptum 
|j parate , interpofitis laxantibus, coniunétisque aliis interne at- 
—que externe adiuvantibus. | Multorum pharmacorum nofter 
munc fere pertefus, verno tantum tempore infufo medicato, 
vel alio remedio generaliori, ad. quascunque impuritates corri- 
.gendas educendasque, utitur. 
l. Ex huius affectus defcriptione apparet, eum multum fin- 
| gularis : ac infolití mortítrare, partim propter partium leefarum 
| faciem, partim propter fanationis difficultatem. —— Vera etiam - 
| "tlorbt fedes fe primo intuitu abfcondere videtur. Hinc Lecto- 
| die benevoli pace de fede mali p d cauffa fententiam meam 
L3 paucis declarabo. 


| lis. Primum incommodum , de quo nofter conqueftus eft, pru- 
- Titus fuit fcroti ac perinaei, affe&tus multis hominibus alias fami- 
dris, qui vel moliminibus haemorrhoidalibus laborant, vel qui 
| Obe(i & ad fudores proclives, ac infigni acrium humorum abun- 
. dantia adgravati funt. Senex nofter, qui quidem ad haec us- 
| que tempora ab. omnibus haemorrhoidum infultibus liber fuit, 
| pro temperamenti corporisque fui fucculenti ratione tali in- 
| commodo pruriginofo facilime fuit expofitus. Huc acceffit 
| .venerea quaedam infe&tio, quae quam levis etiam fuerit, dum 


| nullo Gonorrhoez velalio genitalium vitio fe manifettaverit , 
l5 | excepto 


536 "IeheGid xxm c0 


excepto glanditirüa inguinalium tumore, humores tamen, m E 
acrimonia a naturali fua temperie recedentes, eo magis & faci- 
ius depravare potuit. Poft haec non leve damnum ex forti fe 
&ione & fealptione in. partibus: pprurientibus, imprimis fcroto , (i 
deinde etiam ipfi annexo pene enatum fuit; quia his partium 
jam irritatarum fenfatio au&ta, & impurorum humorum affiu. j 
xui, tranfudationi feri acris, fimul etiam palies, enatis verus | 
CI5,.anfa datg; 50:07:56 | 

Inter omnia vero (trot. ac penis invi pidief rani md 
"fchii celluloía,- impuris humoribus inundata, dilatata fuit st 
expanía. Scroti primum. ambitus undique fuit auCtus, teile 
retropulfi , tandem penis membrana celiulofa 1n£lata, qua infla-— 
tione penis incurvatio, fpaítica preeputii coar&tatio, omniaque | 
defcripta mala produ&a funt. — Quamvis hzc expanfio ab. 
moribus acribus, fucceffive ibi coacervatis, maioremque fpis-- 
fitudinem atque acrimoniam na&tis, venereaque infe&tione fi | 
mulinquinatis, fa&a effe videatur; przefentem genitalium prae- 
ternaturalem ac infolitam formam alti adhuc mahgnitati vere; 
nerec non tribuo, haec enim per longum remediorum ufum 
fine dubio deleta eft ; fed ítatus praefens partium ess 
magis ut morbus confequens. confiderandus eft, quo b 

cellulofa fub morbi initiis folum expanfa, nunc 2ütem cra(fitie 

autta & tam in fcroto, quam pene, ad infignem molem dio 
mis enata eft, qua vix ulla arte ad ftatum naturalem redigen- 
.da. Hoc veritati eo magis confentaneum reor, quum pa il » 
| fcroti àc penjs tumidze aequaliter ta&tui refiftunt, non flu&tuant 
 pulfatce non refonant, nec digitis impreffiones concedunt, a 
que coloris naturalis funt. E, 

Vt heec, quae de fede mali di&a funt, paullo magis illuftre : 4 
, quedam ex anatomicis adducere liceat. ' Celeberrimus: he 

CHIUS , qui fcroti & penis ftru&uram. accurate examinavit *) 


1 E 
ANDER 


*» Conf, Bar - Bpiftl, problem, r de pii, pinguedine fe prie 


(zd | 


"d 


De f gulari Scoti ac penis i atione , 8v. 337 


de feroti integumentis differens, hanc membranam Er 
dta defcribit, quod füb integumentis communibus fita fit, fibras-- 
que carness intertextas habeat, quarum beneficio fcrotum con- 
-frahitur5 quodque porro haec membrana, flatu extenfía, diftin- 
&ein confpe&tum veniat. Huic membranae etiam continua ef. 

fe debetilla, quae fub penis involucris fita eft. Involucrauni- 
| verfalia funt, epidermis, corpus reticulare & cutis , tunc fe. 
3 r fpecialia; heec funt, involucrum nervofum externum 
irafum, fub hoc membrana cellulofa, & tandem involucrum 
mervofum internum. Eadem haec membrana glandi integumen- 
.Jto eft **), hinc etiam fit ut in affe&ibus venereis penis non 
faro incurvetur & inftar arcus fe contorquest.  Experimenti 

. gratia hanc tunicam cellulofam glandis RuvscHrivs flatu diften- 
fit, negle&Us corporibus nerveo-fponpgiofis, & penis incurva- 
| fus ett. 


£ 


.- 


OBSERFATIO LXXIV. 


: D». D. FRIDER. SIMONIS MORGENSTERN. 
De | 
| UNE in convulfiones , deinde in em- 


— afia €&' opiftbotonum transeunte, zandem 
curata. 


«:L'ebres, quarum natura ita comparata eft, ut ecdem fpasmo- 
-K&  dicorum affe&uum nunquam immunes fint, ad (ümmos fze- 
| pe fpasmorum gradus inclinant, & interdum in convulfiones , 
qe in minus frequentes ípasmos, perat & opiftho- 
UA tonum, 
* pl firiti pag. 9. item Eiusd, Fpiflol, XP. de Vafir, fanguincer, ex- 
à  tremitat. quibus accedunt. nonnulla circa penem deteta, e 19, 
"Vid. Fig, 3. & pag. r1. loci modo citati, 
AGE Pbyf. Med. Tom. IIT. Uu 


HO | 


/. 338 fees | Obfersatio LXXIV. V OY LA. ^H 1 
tonum, fefe transferunt. Cuius afferti veritas feguanti; conf y 
matur exemplo. v 


"Puer duodecim annos natus, a parentibus: atis profpil er: ij) 
valetudine fruentibus, & quorum neuter fpafticis vel epilept - jc 
 éisinfultibus unquam affe&tus fuit, per aliquot dies fefe male 
habuit. Moleftie, de quibus conqueri ccepit, fuerunt doldl ih 
. capitis, & fpaftici affe&us circa genua; his non obftantibus, ci et] 
. bos adhuc appetiit, & no&tes fomno fatis tranquillo transegit. - 

Superatis o&to circiter diebus, accefferunt motus febriles, hora 
quinta pomeridiana , horrore & frigore eum invadentes., quas 2l 
fat gravis aeftus, cum infigni capitissdolore, excepit. ^ Febri: 
quotidie rediit hora iam denominata: no&tu eger. obdoriixilil E 
. & extra febrim efculentorum appetitus viguit. Alvus officium - 
fuum quotidie praeftitit. — Die 25. Februar. 1761. febris, pri | 
ftinam fuam formam relinquens, ir motus convulfivos abit, | 
. Hora enim quinta, quam febris fibi folemnenr & fanCtam feci 
rat, fenfus quilibet repente fuerunt fufflaminati , refpiratio fuit E 
anxia atque füfpirans , extremitatesque convulfz fünt. Poft 2 
mediam no&tem, ceffantibus convulfivis motibus, puerulus, füi 
iterum conícius, fomno tandem profundo refectus fuit. Die 
fequenti, hora tertia poft meridiem, eadem tragoedia in fce- 
nam prodit, mox remittentibus, mox revertentibus conval 
vis affe&ibus, in mediam usque no&tem protraCtis. Vicefimo: 
feptimo Februarii die, hora undecima ante meridiem, no : 
paroxysmus, per horam circiter durans, fecundus hora fecunda. 
pomeridiana, & tertius hora undecima fubfequutus eft, qui » , 
ftremus reliquis preegreffis gravior fuit, ita ut parentes ipfi qus 1 
mortem inftantem extimefcerent;5 oculi in gyrum rotabantur, & 
caput retro trahebatur. Hora fequentis diei fecunda matutina 
fomno omnia mala iterum. placata fuerunt; ex quo' puerulus A 
-expergefa&us, fenfuum ufüm recuperavit & fatis bene fe. hi - 
buit, exceptis quidam pavoribus ex improvifo ortis. 


v 


UT. M E^ 
94? 
Uilt- 


1 jJ De Fibre quotidiana in comvulfiones , Cc. 339 


 — Diligenter in cauífas morbi inquirens, percepi, eegrotum 
per aliquod tempus cibis nimis largiter comeftis fe oneraffe, di- 
-geftionis negotium hinc deturbaffe , atque febrilibus: commo- 
tionibus anfam dediffe. Cur vero ezedem in convulfiones fefe 
| transmutaverint,. accurate determinare non audeo. — Ad ftudia, 
)us eum Parens, cum reliquis liberis, 3pfe erudivit, nonlu- 
 benter incubuit; variis hinc exhortationibus & admonitionibus 
 feveris excitatus fuit, & ex metu poenz ad litteras 1e quoque 
iligentius applicavit. Quod coa&um ftudium & exinde ortae 
| animi-commotiones , noftro forfan nocivze fuerunt. Nam nec. 
| aucongrua febris traCtatio, vel tentata fuppreffio, nec morbi 
' cuiusdam cutanei ex impuris & depravatis humoribus, uti fca- 
| biei, wel cruftee la£teze;infecura retroa&tio preegrefía; hisenim 
| gnam fuit tentatus; nec verminofe «colluviei indicia prae 
ae J 


s His accurate penfitatis, partim n febri, partim 

asmorum mitigationi curationem accommodavi.  Salia dige- 
ftiva & media, nitrum, coniun&is fic di&is fpecificis antispas- 
| modicis ; -ut lumbr. terreftr. rad. Poeon. Valerian. Cinnab. nat. 
| &c. diligenter porrexi, quoties per infültuum novorum accef-- 
| fum fieri potuit. — Ad alvum laxandam Potiones mannatee, rha- 

Mibi, nec non clyfteres domeftici in ufum vocati funt. 


NC 

^. Verum enim vero morbus idem perftitit. Aeger ab inful- 
Bbus liber, in le&ulo fedens, lufu dele&tatus fuit, fub quo fze- 
| pe obdormivit, vefperi vero impatiens & morofus, convulfivos 
|motus quotidie expertus eft, quorum unus alterum faepe ita 
| flrenue excepit, ut numerus vix figi potuerit. — Poft mediam 
noc em motus pacatos fomnus excepit, fub quo íudore fere 
|diffüuxit. Hinc eadem methodo morbum oppugnare ftudui. 
. Pulv Ep falinis, antifebrilibus, & antifpafticis, Mixturam ex 
. aquis EEropriatis cum Tin&. papav. rhoead. &Liqu. anodyno 
minerali i atque conveniente fyrupo interponi, & utraque phar- 
FIC. - "UUCYMT 3 To, maca 


1 ib 


. lm hoc trifti ftatu, nitrofis largiter datis, Effentia dulcis Hal 


ep p. | Obferoatío EXXIF. ..:7../3 D 


maca alternis vicibus porrigi iuffi, haud — € diete -—-— 
fcripto & confilio de referanda alvo vel per clyiteres, vel p er H- 
laxantiz rhabarbarina mterne data, quibus etiam, me infcio, le- | 
ne emeticum, ex Ipecacuanhae radice, interpolatum fuit. í 
decimo menfis Martii die omnia haec hucusque fruftra erant ex- d 
hibita. Coniunxi cum antea denominatis medicaminibus extra- — 
&a incidentia, amara & roborantia, in Liquore terrae fol. Tart. ij 
foluta, & Liquori anodyno minerali nupta, nec non externe vefi- ^ 
catoriain utrisque pedibus; fed etiam hae nihil profaevunt ie 
immo acceffüs fymptomatum multo vehementior fuit. Nama - 
vicefimo primo Martit, quavis fere die, nova fe prodidere fpas- | 
morum genera. Linguam per aliquot dies immobilem fpas- | 
mus tenuit, ita ut'necfub paroxysmis, neque extra illosfonuny 
articulatum producere vel fermocinari potuerit. Oculos mox 
clau(íit fpa(mus, mox labia oris, mox os ad utrumque latus. tra. 
xit, mox per aliquam moram idem apertum fervavit, mox in- | ; 
feriorem maxillam convulfit — Interdum lingua ex ore x 
nuit. Tandem mifer affli£&tus puerulus & emprofthotono 4 
opiíthotono. fuit correptus. Alio tempore brachia diu extenfà 
fervavit, alio pedes rigidi & exteníi fuerunt immo vum 
x improviío e le&o furre&tus inftar pyramidis immobilis ftetit, 


fis,, quia ir adftantium votis erat, propinata fuit, & quum w- 
nihil proficeret, oleum animale Dippelii, finitis paroxyfmis, ad 
. aliquot guttulas exhiberriuffi. Sed oleum & operam perdidi. ' 
Mofíchum denique ad tria grana pro doft pulveribus antifpasmo- - 
dicis addidi, quo bis vel terfüb remiffione paroxyfmorum quam 
tidie affümto, gravis hicce morbus, fucceffive mitior fa& 

tandem, que Dei »5 gratia, evanuit. "E 


. Nicefimoa enim quarto Aprilis eegrotantis Parens fumme e. 

tus mihi annunciavit, filium fuum ab omnibus fpaíticis infulti- 

bus effe liberatum; ; & tot vero malis perpeffis, impotentiam ob-. | 
ambus | 


De Fébre quotidiana. in convulfiones , gc. 34I 
. ambulandi. effe reli&am, viresque deficere. Circa articulos "o 
' presertim extremitatum inferiorum , obtufum fentiri adhuc do- 
. forem, atque dolentes partes She Mid intumefcere. | Au&Gor 
"hinc fui, ut balnea feu infeifus ex herbis nervinis & tonicis con- 
ficerentur, poft quorum ufum linimento nervino & antifpasmo- 
. dico artuum iun&turee inungebantur. . His ergo effe&tum eft, ut 
| puerulus cum fanitate in gratiam. perfe&tiffime rediret. Tres 
iunc anni preeterlapfi funt, quibus vixit incolumis. 


| - Non poffum non, quin Corticis Chinze hic mentionem fa- 
E fein; , cuius egregiam virtutem in eiusmodi periodicis & ftato 
tempore recurrentibus fpafticis affe&ibus alias fzepius expertus 
"fum. Variis vero obítaculis impeditus fui; quo minus eiusdem 
Ee in hocce cafu tentaverim. 


preiete Halam wiffe d. 23. Iulii 1164.) — 
^OBSER VATIO LXXK. 

[3 3e pn D. IOANN. CHRISTIAN. DANIEL | 

m ». SCHREBER ^ - 


ti rg INCHII veris ébara&er naturalis | 
E genericus. 


1 V 


| (Oen apud veteres appellata fuiffe creditur piuits T 
| 1&9 que Iridis fpecies eft5 tefte CLosio, LosE:10. Vid.Bau- - 
Hw Pin. p. 40. Fabius CoL UMNA nomen iftud alii dedit plantze, 
deferipfit in Ecpbrafi T. I. p.328. 329.  Botanici feniores, 
ETIVERUS, BaEYNIUS, Ot! DEN. ANDUS, HERMANNUS, eo retu- 
! pos» plures plantarum fpecies, in Indiis deteCtas , quarum no- 
mina colle&a ha»entur apud PLUCKENETIUM in Z/mage[to bota- 
Magnus TOURNEFO&TEUs, quuuai plantas in genera & fpe- 
| cies cogeret, ex omnibus his tria exítruxit genera unum Si- 

Uu 3 fyrin- - 


fyinchil - diio fpecies sb ini: alterum Bulbocodii, qu 
Columnzas, tertium Bermudianze, "quod recentiores indi cas. 
ftirpes comprehendit. Vid. 7. R. H. p. 36$. Coroll. p. $0. I. 3 . 
H.p,387. Eius veftigiis maxima pars Botanicórüm poft illt 
inhzfit, usque dum Toutmefortio maior LiNNEUS , -ia&is 'fir: y 1 
moribus Phytológice fündamentis, genera Tournefortiana mali 
u&a diruere coa&tus fuit; quie ruina etiam hzec genera de. - | 
ftruxit, & Sifyrinchium 7ridi, Bulbocodium Croro reddidit, di-- 
Guitante fru&tificationis lege. - Ex Bermudianae vero.genere duc 
nova genera exfurrexerunt, unum Zxie, cui & plerzeque ff es y 
cies.novze a TounNEFOnTIO inta&tee relictae, & poftea, urger 
bus accuratioribus obfervationibus, etiam Pulbocodiuiin. Toons Eá Jd E. 
rFokTIIt acceffit 5 alterum antem, vacuo nunc nomine: Sifyrincbii 
donatum. Hoc genus Linneanum, de quo iam loquimnr, una 
füb fe comprehendit fpeciem, veteribus incognitam, & fupe-: 
riori demum feculo'dete&tanr; heec autem duas; exhibet varie- n 
tates, quas cum hrs Au&orum 2llegavit fümmus LiN-- i 
NEUS., Sp. PI. ed. 2.9. 1353. & demonftravit, quod. ambze fpe- 
- cje nen differant. Varietates autem ipfze fequentes funt: 


i t 3 


&, BERMUDIANA , caule tereti, a nefcio quo dete&ta, & in 
Anglia primum culta: Ei 


]ris phalangoides bermudiana, flore parvo ex caeruleo & 1 ; 
aureo verficolore. P/uk. alm. 199. A 


Sifyrinchinm bermudenfe, floribus parvis ex ders : * 
^ ' aureo miktis iris phiatangoides quorundam, Pha. à | 
— 348. t61. f. 2i uz 
— "Berniudiana iridis folio, fibrofa radice. Tori. nit. 38i 

— Dill. Eltb. 48. t. 41. f. 45. 


f. VIRGINIANA s. caule. diato y a Botanico o egregio b lien E 
Hy Hn inventa; .. : " 


[ A 
sm 


UR L 


* A 


- — difrinchii verus cbaratter manwralis genericu. — 343 


e frhadialus caeruleus HIM , caule etiam pliquo- Ba- 
Y MES nit. Cat. virg. - 1o o 


j». -Sifyrinchium ceeruleum. pif vui. 5  gladíato cale, virginia- 
- mum. Pluk. am, 348.1, Ong 


T Bermudianz graminea , lore minore aeetulee Dil. Eitb. 
n! 49. 0:41: f. 49- | 

Defctiptiones utriusque fpeciei dedit Dix exrvs ín horto Eltha- 
.menfi iconibus abfolutiffimis illuftratas.  Charaterem generi- 
*cum; poft ouksEFOMIUM; ? Liuneus in Generibus plantarum 


*exhibuit. : 


A Preeterita ceftate , dui i in i GBUR Bord rímanda occu- 
| patus effem, quarum copiam mihi fuppeditavit inftru&iffimus 
|] op ; Ludvigianus, florem Bermudianz accuratius infpexi, & 
ehara&terem eius longe alium obfervavi, quam defcriptum in- 
i5 hinc non fuperfluum effe duxi, defcriptionem eius, quam. 

| sacs fpeciminz mihi fuppeditarunt , cum vero exinde for- 
| mato chara&tere naturali generico, cum Botanic 5 omni qua par 


! :eft modeftia , communicare. . 
| 20559 


: CzLvx :. [patba conmunis bivalvis: valvulis navicularibus ; com- 
|. . preffis, carinatis, acutis, quarum exterior paullo maior, 
bafi vaginalis; proprie plures minores, lanceolatze, conca- 
vs, membranacea, obtufa; fingulee uniflorze. 


uiii — mc 


3 
, 
Á e Mhfern 
[t Ae 
ma 


IN moa: Petala fex , bafi coalita, ere&a, infra medium pa- 
| ., tentiffi ima, obovata; integerrima, plana, obtufa, feu le- 
IM Der emarginata , nervo doríali excurrente in mucronem 
Iit hen imum, fübulatum, inflexum. — Horum petalorum 
| tria exteriora paullo latiora i oer : ordine alterno 
|Supes pofitazio: 

pu^. .Clor: Corolla cser'uleo - Pip venis obfeurioribus 
— — Tongitudinalibus, bafi maculis flavis fuperne crenatis ornata, 
(o0 fubtus pallidior , nervo. dorfali vireícente. 

Rx STA- 
| 


dA C 077 Olfervaiio EX 


SrAMINA: : Filomenta. tria, bafi coroll inferta, connata. fnt: 
triquetro - cylindraceum, corolla dimidio bievilirém 
- .. ferne glandulis capitatis, brevibus adfperfum, feine 
Miis , Spice leviflime trifidum, interne inellifurüm , 

um. - 
Autbere tres, ovata, bafi bifidam, a cdd aperne ila 
mentis affixae, biloculares; luteee,«.sciebir oo craiá T 


Pisruiow: Germen, obovatum, trigonum, obtufum, infras 
| ceptaculum floris, viride, pilis fimplicibustruncatis ere 
pubefcens. Stylus longitudine tubi filamentorum , -eoq 
inclufus. , triqueter, levis. Stigma crafIiufculum, anthe- 
ris longius, ovato -triangulare, apice trifidum:. laciniis. 
| erectis. L. i1 
PExicARPIUM: Capfula obovata rotundato - triquetra, apice u 
. bilicata, rudimento ftyli acuminata, — longius 
naliter dehifcens, fufca. m $ 


SEMINA plura, angulata, punéttato- fcabra, nigra, bi: feu mrifa- 


-— 


«v^ UA 


riam intra quodvis loculamentum cojlumelle — func 
breviffimo filiformi. 


His obfervatis chara&er naturalis genericus erit fequens: 


SISYRINCHIUM .— 


Car. Spathe communis anceps, diphylla: valvulis compreffis ad 
-  minatis; proprie lanceolatae, concavte, obtufze, uniflo: " 


. Con. Petala fex, bafi coalita, oblonga, obovata cum acum ne, 
ere&o- patentia, plana. e [3 


STAM. Filamenti tubus triqueter, bafi corollze infertus,: Padi jue | 
brevior, apice leviffime trifidus.. Matheo tres, inferne 
bifidae, biloculares. , | 


Pusr, Germen obovatum, inferum. Stylus iN di fubulat 5 


-— 


4 -. Sifgrincbii verus character: naturalis genericus. — 345 
-'^ Jongitudine:filamenti. — Stignia ovato - sarigopur, trifidum, 
.ereQum.. . 
Pun. A utinchar. Linn. . 
SEM. -— 2 uti in hers Lini (65019-. 
m rt A "4 


Nm. i js | Cirolifis: 


1. Ordo efflorefcentice is eft, quod flores exteriores prius, tum 
- interiores prodeant & anfhiefin abfolvant, fed quavis vice 
communiter unicus, raro duo aut tres, quorüm peduncu- 
:- di verfus tlorelceptie tempus elgngantur ipsthaque altio- 
rp" res evadunt. 


: - efficatio , five ordo dinpnlaBunEs quem fervant petala in 
|^ flore nondum expficato ; eff imbricato -equitans , 3ta uttrium 
M "interiorum margo exterior feu dexter approximatus fit 
| m margini interiori feu finiftro trium exteriorur. 


UENSA 


IE . Fs quivis ante meridiem (hora matutina XI.) expanditur 

^ & fru&ificat, verfus no£tem vero iterum clauditur fecun- 
. dum leges zeítivationis cum torfione fpirali, fic per unum 
|  alterumque diem perfiftit, magis magisque marcefcit, tum 
- tabefcit.& decidit femelclaufus nunquamrevivifcit, adeo- 
P —. Jue ad flores ephemeros pertmet. — — 


|! | Corolla re&ius monopetala, quam hexapetala Cae SR la- 
IT cine enim aperte bafi.coheerent.  Nolui tamen iis litem 
ir es | movere, qui pofterius ftatuunt, quum primo & perfun- 
: &orio i intuitu hexapetala videatur. ^ 


. acini bafi corolla infiftunt, concretio eorum cum bafi 
— - eorolle, attento fpeftatori manifeftiffima eft , decidunt 
T .quoque cum corolla, nullo reli&to vefugio. | 


: Que fha&enus dixi, non folum de Sifyrinchio, fed & del sia 
Nos. AG. Pbyf. Med. Tom. T1T. | Xx valent 


2o" —R— — 


346 -Okferuatio LXXE c aA 


;L valent; qui iin funt monopetalze fanisibus coro m - 
infertis. | 


(^ ji 


7. Staminum filamentz i in SifiHnchio connata font à in s tubum; 
cuius angulos faciunt eorum commiffure; apice autem H 
fe invicem dehifcunt prius quam antheras fufcipiant, hinc 
crenas tres terminales;tubi. "Tubus in flore nondum ex 

. plicato admodum brevis eft, & fenfim fuccrefcit. Anthe-. 
rz impuberes tubo funt parallelae , tumida & tubo fere 
longiores, aut faltim fuppares; poft. exo ünneu: pole 
vero bafi dehifcunt a tubo. —.. 


$. In cavo tubi ftaminum ftylus erigitur, élidique liber, vt in Y 
alis monadelphis, nec ullibi cum tubo connexus, ne qui- E 
dem mediante quadam cellulofa; quod facillime obferva- a 
tur, fitubus acicula longitudinaliter aperitur ,. quo fa&o- E 
tubus apertus cum. corolla a germine feparari poteft, uf - 
ftylus folus fuperítes fit; de^ilis autem eft, & absque - ;| 
minum tubo (itum ere£tum fervare nequit. —Longitudi- | 
nem tubi exa&tefervat, & cum eo füccreícit. Stigma vir- * 
gineum lacinias gerit connexas, defloratum paullo magis P 
divergentes, femper ereCtas, nunquam reflexas. ^. 3 


9. Stylus obfervatur continuatus in germen eiusque columel- | 1 
lam, cuius fümmitatem conílituit. Ceterum folidus e 1 
cellulofa fucculentarepletus. Germen fuperius & inferius 
vacuum eft. 


36. Stru&ura capfulee , & leges difeminationis 1 in io plz 
fatis notae funt; quibus itaque enarrandis faperdeo. 


TENERE pe ucc add 


Los di Xy 
rne 
—€— 


| OT buf 
c Dao dose 


Explicatio Figurarum Tab. VE 

Num. t. Spatba communis antequam flores produxerit claufa. T 
HE 

4. Spathee communis valvala exterior baíi connatain vaginam T 
sin TUE 3 


S ifyrinchit verus character natu ali genericus. 247 


L ime "Füloula eiüsdem í interior, 

[4 Spatha propria. | 
r $- Ema. aperta cum ftaminibus, , ut coslecent petalorum 
7? 17 73pter fe & cum tubo ftaminum ai ince 


ia m Eadem fubtus fpe£tata. 


E ne "Flos impubes claufus ; eius: ámbricatio laciniarum Éordfhe, 
| & harum connexio. 


(8. Lacinia corolle feparata, a latere ;. & 
. 9. Eadem anterius vifa. - à 


10. ir. Germen floris virginei cum m flaninibis, ftaral & au- 
| 3 . &a magnitudine, feparata corolla, cuius rudera viden- 
| E. tur ad a. ftigma vero emergens » 


32. a.b. Flamentum cum antheris a tubo dehifcentibus poft 
| t vi^ eafüm. pollinis, naturali & auta maghituqime; fuperius 
.— fpe&atum. 


| 995637 Filasentüm cum anthera fua feparatum a latere interiori. 
/14. IS. Znthera feparata naturalis & auta, antice, & 


| 136. eadem poftice vifa, uit appareat connexio eius a medie 
(S ad apicem. «c. pars refidua filamenti. 

I & .17. Stylus cum fligmate in ftatu virginitatis, 

A8. idem poft deflorationem, | 

|.39. idemabaliolatere, —— 

| 5520. idem tubo filamentorum inclufus , feparatis antheris, ut 

|? —  erena uno in latere in confpe&tum prodeat. 

| — Ar. Setlio perpendicularis floris nondum SEXpteatt : ubi 

| | a. corolla pars | 


7. «B, eius commiffura cum germine & coalefcentia cum 
: Ls ui ftaminibus. - 


* 


Xx 2 T 1 &. tu- 


"- 


? 


4 — arienyn Obfrsaio- LXI "T DES 


tubus ftaminum in medio Cavus, eodd indi T - | 
ERN ius pars inferior reftat, & per umbilicum gere | 
T minis coptinuaturin eius columellam. — 


"M ^ ng germen; cum. columella i in medio & femizibus e 
ütrinque adhaerentibus. $208 


t4 ! 
E «43 [rts Ó. E 
^ ) 


2... Se&lio borizontalis floris iipnberis ; ut slivaionis "T adi 3 
oculis fuübiciatur. — 1 DIN N 


2 Liu X» La 


(QUpfia Hala. mi[fà d. X8. Mua 6) TR a 1 1 
OBSERVATIO D»? E 


Dn. D. IOANN. PFEIRI EBERHARD.- 
De 


raro & fi boite Symptomate weh Bypocbondriach 


Re me fane Illuftr. b.m. HorMaNNvs de malo hypochon. d. 
driaco pronunciavit *), quod nalla corporis pars fit ». nullaqui 
funclio , que in longiffimo: boc morbo non ledatur ,. infi inulque [ymipto- 
mata toma gravia tamque vavia [mt. ut vix cunt recenjevi qui ant i 
Sunt autem, inter reliqua hurus sali fymptomata, haud levis 
momenti ea, qua in nervofis partibus, & organis imprimis 
fenforiis obfervantur. Sic animadvertimus, vifüs obícuratio- 1 
nem, imo ccecitatem periodicam ,, aurium tinnitus atque fufur: 
rus , aliaque plura, hypochondriacis quam maxime effe fàmi E 
liaria. Inter varia autem héecce fymptomata ;. rari(fimum illud. . 
eft vitium, quod fenfum ?a&us afficit, & quod ante plures a in 
nos in iuvene viginti duorum annorum animadverti, qui: ftudio- 

rum cauffa hic coammorabatur. 


" Erat is cholerico- melancholicus lubitu (iridioris pleth lic : 
ric vu | H 


ro 


e» Msdicin, ration, f dieat Tem, IF. Part, E: $ed, 1, Cap, 6. 


| 


? i» rüfo 6? fingulari Symptomate mali bypochondriaci. 449 | 


" vicus & ad acutos morbos proclivis. . Incidit is propter nimias 
-Jucubrationes & profundiores, abítrufas inprimis, meditationes, 
in malum hypochondriacum. — Preeter fueta huits morbi fym- 
mata, hypochondriorum tenfiones, fpafmos in abdomine, 
vertiginem, f fimiliaque, conquerebatur de fingulari tatus vitio. 
. Omnia enim , quoad paroxyímus fpafticus durabat, duplicia fibi 
tau videbantur, ita ut fi cultrum extrema parte digitorum tan- 
| geret, vellibrum, duo cultra vel duos libros adeffe exiftima- 
et, licet vifu unicum tantum adeffe cognofceret. — Idem illi 


| etiam videbatur, ft partes corporis proprii tangeret, ita ut, fi di- 


.gito dextrae manus digitum finiftree manus , vel nafum tange- 
xet, duplicem fe digitum vel duplicem naftim tangere exiítima- 


| ret. Durabat hoc per aliquot horas, deinde, fpafmis mitigatis,- 
| pueec 


— cM ' Épicrifs. 


Si fí ^s huius labra rationem inquirarmus , dif. 


IE licet caniel uias. dA TCR cauffa adducam ex- 
perimentum fequens: Si globulum minorem extremo indicis & 
medii digiti, transveríim inter fe iun&tis, tangas, unum tantum . 
- globum te tangere fentis; fi vero per aliquot momenta ta&tum 
hoc modo globulum hac iiic inter utriusque digiti extremitatem 
Volvas , duplex giobulus videbitur, ita quidem, ut non folum 

10s globulos ta&u. dignofcas , fed digitus inter- utrosque glo- 
)u los verfari videatur.  hatio huius experimenti hac effe vi- 
tur: Anima ex omni, in organo fenforio ab externa cauífa 


| L peer No ideam decipi cbe extra fe FT Siita- 


bus inco , eius vou itotem poovdpuntim & propter par- 
inter fe continuitateni idea tandem in me oritur unius gla- 


: L. praentis, Iam fi duobus digitis eundem globum tango, e. g. 


AX 3 indice 


2k el 


": , — 3 t9» b 

Cs. "T - - - -1 (| 
E ' ! 2198 

- T6] 

^ 

LIS 


350 5 d pl SEXXIHL 3 5 J j 


indice & medio; animadverto , indice me- — partem glo-- 

bifinittram , medio vero digito partem dextram, sdeoque d 

verfas partes unius eiusdemque globi. Due diveríce hic a 

funt fenfationes , pars enim A globi, quem indice tango; dif- 
ferta parte B globi, quemtango digito medio. Volvendog x. 
bum, continuitatem animadverto inter A & B, adeoque con* 
cludo, unicum tantum adeífe globum. ^ Verum fi transverfim | 
pofitis: digitis globum tango, eundemque celerrime inter utrum wi | 
que digitum volvo, partem globi A, quam indice tango e ic | 
guo temporis intervallo interie&o , iam tango digito medio. 
cum exiguum hoc temporis momentum animadvertere néquesl 
utroque digito eandem partem AÀ me tangere exiftimo, ade 9- 6 
que inde oritur idea duorum globulorum.. Cum enim fenfati 
ex tactu partis globi A in indice orta, eadem fit cum illa, quar x H 
eodem fere tempore ex taCtu eiusdem partis À in medio digito | i 
percipio: unum vero obie&tum in duobus locis exiftere neque i 
at, neceffario anima duo adeífe obie&a iudicat. — ^ .- * 1 


- Adplicari hoc generatim poffe videtur ad omnes ess d 
nes, indeque formari fequens regulà: Si fenfatio unius eiusdem 
que obie&i fimul eodem inodo in duabus diverfis organorum fenjoriorum. 
partibus oriatur , €2 confenfus reliquarum fen[ationum won. ohftet , for " 
per duplex: adeffe obie&um nobis videbitur. Sic fi cultri cufpiden 
digito tango, & alio digito eodem tempore etiam cufpidem 
cultri tango: duos cultros adeffe iudico. In oculo idem a -i 
dit. Siimago obie&i cutusdam in puné&to oculi « formetur, & J 
eadem imago eodem tempore in pun&to 2? adfit, uti hoc 3 | 
poteft ope vitri polyedri, duplex obie&um videbitur; fic t tr lt 
plex obieCtum videbitur, íi in tribus diverfis oculi partibus un t 
eademque imago adfit. | E 


Hifce generalioribus Vaenmim is, explicari fingulare hocphae | 
nomeaon hypochondriaci aliquo modo poterit — Omnes fcili- E 
cet fenfationes, ir in organis fenforiis ortae, tandem fluidi nervel 

ope 


— Deraro C9. fingulari Symptomate mali bypocbondriaci. 351 
ope ad fenforium commune propagantur, ibique in certo quo- 
| pun&o ab anima percipiuntur. Ex variis locis, in quibus 
| ultima ha:c fenfatio in fenforio communi percipitur, varios ob- 
4 »Gorum fitus diiudicat anima. Cum fenforium commune ad- 
| modum exiguum occupare. debeat fpatium in cerebro, diverfa 
hec pun&a, in quibus obie&a in eodem percipiuntur, parum 
inter fe diftabunt. Pone iam nervum, per quem tactus exer- 
| ceri debeat , effe in hypochondriaco debilem, adeoque ad vi- 
:  brationes & tremores in minimis partibus proclivem.. Propter 
Tanc vibrationem, qua in itu & reditu partium confiftit, duo 
pun&a fenforii communis fimul adficientur, & in anima idcir- 
| -€o orietur idea duplicis corporis, ta&tu percepti. Ceffante pa- 
| roxyfmo hypochondriaco, ceffat quoque tremor nervorum , 
| pe & peculiaris hzec fenfatio. ; 


|o c CHale cominicata d. 32. O&obr. 1764.) 
I. OBSERPFATIO LXXJIi 
|' — pn. D. PETRI de WESTEN. 


| Oedema genitalium , cum infl mmatione aliisque 
| - adbuc morbis coniunctum, in gravida. — 


xor maritata, viginti quatuor circiter annorum, flatura 
"W mediocri & animo tranquillo preedita, vitam negotiofam 
|-wiveus; ac huc usque fana; quae femel iam pepererat prolem 5 
cum fecunda vice effet gravida, poft abfolutum graviditatis di- 
IP nidium aliqualem genitalium externorum fenfit tumorem mol- 
| Jem, indolentem, digiti impreffi veftigium levius fervantem, 
| | Huic, fucceffive incrementum 'capienti, poft aliquot feptima- - 

mas earundem partium dolor, itemque rubor accedebant; nec 
i mon faniofi humoris, aperte cum pure interdum permixti, e va- 
-- effluxus; ac denique, idque potiffimum ex affriétu qui am- - 
9x bulan- 


bulando , aut alia ratione corpus rhovendo.,: Y evitatu erat im- 1 
poffibilis, excoriationes in labiorum vulva interna fuperficie,: 
ut & fifTurze circa frenulum vulvae. Cumque. dolor, ex hifce 
morbis variis; veniens, ultimato omnem fere corporis motum, à 
in le&to etiam, interdiceret, no&tesque redderentur infomnes3 j 
circa initium o&tavi graviditatis menfis medicum poftulabat au-- 
xilium gravida, ubi prima ftatim in morbum fatta inquifitio ,- 
praedicta fingula, ac praeterea livorem partium affe&arum ali 1 
qualem, detegebat. ^ Foetus interim, nunc more obftetrici 
füfficienter attingendus, naturali prorfus 1n fitu collocatus, ot - 
fervabatur: quaeque preterea ad graviditatem fpe&tabant, 'i& in 
—— nihil fecum habebant coniun&tum. ' 


*. 
£ 


Quoniam e malis hifce nullum adeo moleftabat, quam do- E 
lor, ad eundem mitigandum fomentationes, e latte vaccino pa- | 
ratte , omnium prima adhibebantur, & quidem hoc ordine,ut 
afternis vicibus, vellac calidum, vefica bubula inclufum, pu-- ! 
bis regioni imponeretur ; vel linteamina e la&te calido exprem 
fa; interne quoque antifpafmodica, cum tantillo Laudani opiati. 
permixta, exhibebantur. Succeílu temporis, & pott dolorem 
quodammodo fopitum , la&tis pro. fomentationibus ufui fuübftrs 
tuebatur vinum Gallicum , partim purum, partim refolventium n 
herbarum deco&o coniun&um, fimul & inflammationi immi: 
nuenda, hinc gangrenee etiam, quam lividus color praenun 
ciare videbatur, arcende , & difcutiendo tumori cedematof 
aptiffimum , praetereaque & fappurantibus partibus vapore i 
vinofo ac mundificante perutile. . Fiffuris quoque & excori 
locis partim illiniebantur oleofa, e. g. oleum lilior. alb. oleur 
hyperici, &c. partim balfamica, utpote oleum evorum cum 
pauco balfami Peruviani & oleo Myrrha per deliquium com- 
mixtum 5. tandemque, cum ne fic quidem confolidatio pro cura. * 
yi poffet, adítringendi & exficcandi fine alumen faccharinun my 
i mediocri portione. in aqua galeis vivae dolatumns; : 2U kso 


- wd KE 


"Oriens genitalium , eun inflammatione Ot 35 


bea "Heec omnia ad tempus quidem folatium afferebant, fundi- 
fus tamen eradicando. malo haud erant paria. Interim cum 
E inori, quam antea, moleftia graviditatis fpatium totum abfol- 
veba gravida, mox le&to incumbens , mox leniter obambu- 
dans, prouti circumftantite praefentes ipfi permittebant ; donec 
tandem, finita graviditate, partu naturali, eoque minime dif- 
ficit dicendo, filium eniteretur, Quo fa&o, medicamentis- 

commemoratis adhuc per aliquod tempus in ufüm du&tis, 
inflammatio genitalium , & cedema, & qua preeterea infefta- 


| E mala, fucceffive abibant, fanitasque integra revertebatur. 
E 


E 


|»». Durante etiam hoc decurfu ,' o&avo graviditatis menfe, 
| febre catarrhali, tum temporis epidemica quafi, corripiebatur 
|-gravida, qui tamen morbus adhibitis potionibus refrigeranti- 
tus, leniter diaphoreticis, tempcrantibus, nitrofis, coniun&to 
j m conveniente, breyi evanefcebat. 


| Nt paucis huius generis exempla nonnulla proferam , ad- 
Ine fopereff, & licet in plurimis, fi non omnibus circumftan- 
| tiis huic, tamen in maximis ita conveniunt, ut Lettori pro con- 
|firmatione huius obfervationis & ulteriori eius explicatione in- 
| ferviant; talemque fic cafum inveni in Ephemer. Nat. Cur. Vo- 
| lum. IV. Obf. IL pag. 8. a Carol, Jofepb. de GEORGUS 5. Volum. 
I" . Obf. IX. pag. 49. a Job. Pbiipp. Bv&GGRAV , & in Volum. X. 
Obf . Cill. pag. 407. a Georg. Henric, BEHR, fimilemque narrat 
| Job. LoMwwMivs inter Obferv. med. pag. 160. & Penediclus Svr- 
vArIevsin fuis Confil, & Refponf. medicinal. Cent. IL. Conf. 27. 
ite d oeil MavunicEAU, Traité des Maladies des femmes 
| & a Morrz in Obf. 187.313. 427. compluresque alii. 


| . Notari quoque hic de hac puerpera merentur ifta, quia 

primis menfibus, ante narratum cedema & inflammationem, fa- 
-ivam dulcem, inftar facchari, folito copiofiorem, in ore ad 
|l o usque, fine füfficiente ratione huius dulcedinis, quoti- 
1 U ÁNop. AG. Phy. Med. Tom. 1I. — Yy die, 


4 7e "ones varo LXX 


die, i E. circa matutinum tempus colle£am, fenferit 2 eg gr 
Purgationibus exhibitis hoc fuftuli incommodum, fed, temp 1 
aliquo. preterlapfo ; edema conimemoratum "i m Htrar 
cepit. hs rA Ea 
Nonne ex hifce probabiliter colligi Firiincs ; fas (ali iva 2j 
faccharina aeque ac cedema genitalium ex fcorbutica aliqua core » 
poris conftitutione deducendum. fit? id.quod mihi haud diffi- | 
culter probari poffe videtur, plurimi dum. abeunt in eneatidi 
BowTEKOE & PECHLINE fcorbutum. aliis morbis fe poffe immi. e 
re, quod ulterius etiam in I. D. H. 10va Pathologie delineationE 
Part. IT. Se, I. 9. 169. pag. 262. videri poteft, imprimis - 
nec defint complures alit, qui talia, falivam corruptam , impri- 
mis dulcem , ad Stomacacen referre volunt , quos etiam in 
Ephem. Nat. Cur. inveni , fcilicet Olazs BoantCHiVS , - Salomo 
RersELIvS, Job. Bvgotvs, Job. Georg. HoveRvs , Pet. Anto n. 
MiCHELOTTI, alique, ut EVGALENVs , SENNERTVS ,. WILLI 
SIV$,, CHARLETON LisrER, &c. hac i iu re confefitiunt. . P. 
Ceterum- me pariter haud fugit, quod in praxi clinica et 
jam quotidie, matutino tempore imprimis, talem corruptamf1a- 
Tivam, velíaifam, velacidam, vel acrem, vel amaram, &c.fe | 
fenfiffe dixerint quam plurimi, hinc faporem acidum hypoch 
driacum malum, falfum catarrhum , coryzam , fcelotyrbe 
ftomacacen ; amarum; biliofum, icterum pluresque alios m 
bos pronunciare vétiffinté exiftimo, 1d quod Medici in obf 
vationibus faepe recenfent; quod ad dulcem vero attinet fap: 
rem, non frequenter tales inveniuntur cafüs, quod raree € 
fervationes medicz teftantur. Quare haec notatu digna püt 
qua adferrentur. Quod iam haec, quae de hoc phaenom "me 
a Medicis perhibentur , admitti debent, cum dulcedo. p 
livae tamquam praevia cauffa iftius cedematis merito exifl 
fit, fequitur, ut fic. colligam, nimirum, naturam, filivie 
jus beneficio ceu vehiculo, malum iftud fcorbuticum a fe an amo 


CRM gonitalium, cum PPHESSNR £9c. 355 


! firi atque reiicere. contendiffe , materiam. autem fcorbuti, prae- 
| 'clufa medicamentis fibi via & obftru&ta,, alio fecetlitTe, feque in 
E i. nitalia conieciffe, atque fic non vperiera morbi, fed locum & 
ede pom iolum zputaffe, Beg ! 


| MM - Scbolium.... 


| rm 1n cm de qua Obfervatio heec agit, eoriccitife (1- 
mul, cedema , inflammationem fanguineam  fuppurationem in- 
Xertriginis, fiffüras, ac, per aliquod tempus, febrem catarrha- 

j Tem, " ficque morbum hic adfuiffe complicatum, dictarum zegri- 
|- "tudinum figna disgnoftica patefaciunt. ^ Conftat nimirum ex 

| [ xpi tumorem mollem, indolentem, qui cutis colorem 
non admodum mutat, atque a digiti apice impreffam foveolam 

| aliquamdiu retinet, .dici Oedema , five tumorem cedematofum; 
qui morbus in eravida defcripta omnium primus, & ftatim cum 

| dnitio itin: dimidügraviditatis apparuit... Porro ex eodem fon- 
*te patet, tumorem, cuiiungitur dolor & partis adfeCtee rube- 
|,do, componere inflammationem, ac in fpecie fanguineam: & 
| «€ t amvis in inflammatis partibus, unacum preedi&tis fymptoma- 
| tib E 'etiam ad(int pulfatio arteriarum fortior, nec non calor, 

/atque durities queedam five tenfio heec ultima tamen in pree- 
enti zegrota adeíTe in gradu trot non potuerunt, quoniam 

l E nimnétum cedema, ceu effe&us calori & duritiei e diametro 

|-oppofitos producens, eorum portionem quandam deftruxit. 

JPreterea fuppurationem faCtam manifeflavit pus , cum reliquo 

| "humore prodiens e vagina: excoriationes & fiff ras ocularis infpe- 

| tio detexit, Febris denique catarrhalis immixtee praefentiam , 
| €0, quo derit; tempore, indicarunt paroxyími febriles irre- 

7g ulares, cum horripilatione incipientes, ac deinde zeftu volati- 

o, Bue fudore infequente, molefti;.& mox maiori, mox le- 
Mlori, nunquam tamen penitus abeunte vehementia infefü. 


DE 3 ^ Cauffi: chirurgicorum malorum occafionalis non alia in cafu 
2 Xy a prae- 


a6 070 o Obfrvario LXXVI - 


praefenti fuit ; quam graviditas : :. certe pro przecipuo- jure me- | 


ritoque habetur totius morbi fundamento.  Vterus namque fce- 
:tum gerens, dum in maiorem, quam antea, molem extendi- 
tur, maius quoque, quam antea ; fpatium affectat, ficque par- 
tes vicinas , interque illas vafa quoque fanguifera maiora, in ab- 
domine occurrentia, comprimit. lam dudum vero experientia 
docuit chirurgica, edematofos tumores indubitate fequi venarum, 
in fpecie maiorum, a quacunque cauffa fa&tam compreffi ionem, 


& , qui exinde oritur, fanguinis refluxum ad cor impeditum.. 


Cum igitur uterus foetum gerens, mole extraordinaria i incum- 


bat venae cav:e defcendenti, quatenus per abdomen hac ex-- 


tenditur, nec non, quae illius funt rami infigniores, venis ilia- 
cis ambabus, easdem comprimat, mirum non eft, gravidis cede- 
mata, tam in extremitatibus inferioribus, quam in pugendwo y 
effe familiaria. : : 


Aít& partes, cedemate tumentes, Me edunt effe tum, 
| quem comprimendo edit uterus gravidus. — Ipfze namque; aut 
potius ferum in iis ftagnans, easdemque extendens , maius, 
«quam antes illis opus erat, requirunt fpatium, atque fic cana- 
liculos proximos quoslibet; & in fpecie arteriolas fanguiferas, 


partes hafce perreptantes, compreffione reddunt ar&iores un- 


de traffitus arteriofi fanguinis moleftior fatus ,. retardation 
. particularum quarundam in di&is arteriolis, züeoqmé obftru- 
&ioni earundem , anfam porrigit. Eft vero obítru£tio arterio- 
lrum fanguiferarum cauífa immmationis [onguimee proxima, 


quemadmodum Auétores chirurgici finguli annotant,&egoquo- | 
que in Differtatione mea inaugurali $. [T. mox fub initium demon- | 
ftravi. Hinc, in gravida fuperius defcriptz, adhuc graviditas, | 
quamvis mediate tantummodo, inflammationis, qua. cedemati t 


tandem fupervenit , Fundamentum exftitit. 


Inflammatione, fi fi vel a primo ftatim principio ad culmen - 
— aí(cendat, vel eius ila fuperari nequeat, adeoque 
— | 


ZA 


Z 


Oedema genitalium, cum inflammatione Geo 357 


diutius protrahatur ea, fupervenire tandem, idque certiffi ime, 


fuppurationein, inter Chirurgie gnaros conftat. ^ Adeoque in 


. cafu narrato füppuratio in nonnullis locis non potuit non fücce- 


dere, quoniam graviditas, cedematis ac deinde inflammationis 
cauifa, ante abfolutum partum removeri minime poterat. 


Kxcoriationes denique atque fiffuree, partim propter conti- 
nuum madorem , ab effluente fanie ortum , partim a motu cru- 


Tum, eundemque fecuta allifione labiorum vulvae inter a in- 
vicem , reliquis malis fefe iunxerunt. 


Febris vero catarrbaks cauffam, praeter contagium, G3nlue- 
tarum febris eiusmodi cauffarum occafionalium aliqua, vel er. 


-— mor diateticus quidam , gravidis familiaris fubinde, vel animi 


affe&us vehementior, vel alia, conftituit: quam follicite nunc 
"indagare , cum nonnifi cafualiter febris accetTerit , & brevi ite- 
rum abierit, fuperfluum duco. 


Quod attinet ad Progzofin , tum temporis, cum adhuc dum 
 fabfifteret morbus complicatus , formandam; facile erat prae- 
fcitu, eundem durante graviditate non debellatum iri pleniter 


... squod & eventus probavit Non enim modo in genere mor- 
7. bus oritur fumme pertinax, fi in gradu tantummodo aiiquo con- 
. yeniant hydrops externus atque inflammatio , idque eam ob 
—— — eauifam , quoniam medicamenta e diametro oppoiita requirunt 

.. ambo hi morbi, adeoque, quee alterum fanant, ea alterum au- 


gent: quin & morbus oritur abfolute infanabilis, fi in gradu fum- 


.. mo di&i illi morbi in eodem eegroto concurrant; quia, qualis. 
| €unque ex iis primo profligari tentetur remediis idoneis, aiter 


- eo ipfo gravior adhuc fa£&tus zegrum iugulat. Sed etiam in hoc 
"afa fuppurztioni: finem expe&tare velle, erat inutile, quoniam 
dnflammationis difcuffionem impediebat periiftens cedema & arte. 
, riolarum compreflio ; tantum quoque aberat, ut twnor edema- 

"tous fuperari poffet, ut potius appropinquante fenfim partv au- 


di geretur neceífario, quia compreflio venarum antea commermo- 


Yy 3 (dog rata- 


38 ^ 7 0 OWehvitio LXXVIIL — 0 


ratarum, cum mole uteri augefcente, increfcebat, & cum hac 
compreffione quoque impedimentum refluxus fanguinis e pat» | 
tibus abdominis infimis, atque inferioribus extremitatibus in — 
dies maius reddebatur..«. Quod idem & iudicandum erat de i- 
nujcuis praefentibus, quorum fcilicet confolidatio fperari nulla- 
tenus poterat, antequam & humoris fam ofi effiuxus ceffaret , 
partesque hee tumiditatem, qua tunc laborabant, deponerent, 
eius loco ad naturales. 3 reverterentur, ope partus Mid 
atum. | 


.Reftat, ut accurate PEDIS j -medetani adhibitam « eam 
fuiffe, quee fecundum Therapie regulas adhiberi debebat. Ef 
primo quidem quoad febrem iun&tam, in eandem convenire, 
qua velociorem fanguinis curfum fedant, methodus medendi 
rationalis docet. | Atque e Materia medica conítat, eiusmodi 
virtutem in fpecie ineffe Nitro,. variisque , ; qua in Pharmaco- 
polis proftant, exinde preeparatis , itemque remediis retnge- 
rantibus quibuslibet, quo nomine tam aque deftillatae & diluen- 
tia omnis generis, veniunt, quam acida gratiora, fuccus ci- 
tri; berberum, mororum, dulcificatus &c. Porro, cum con- . 
tagium quodvis haud alia ratione e corpore eliminetur, quam — 
blanda diaphoreíi; in deícripta quoque aegrota leniora diapho- -. 
retica, e.g. antimonium diaphoreticum, bezoardicum minera- 


le, pulveres bezoardici varii, quibus fimul temperandi vis ad- — |^ 
fcribitur, pariter ac regimen nec frigidum, nec nimis calidum, f 


fed temperatum , merito, cum antea diQtis remediis, morbo Eo 
huic interno opponebantur. 


Quoad morbum chirurgicum praefentem principia artisiu- — | 


bent partim, ut, preefentibus duobus morbis conmunéts, ante — | : 
omnia ei obviam eatur, quifocium & fymptomatum vehemen-  |- 
tia, & periculo .füperat; partim.monent, inflammationem ma- | 


gis femper, propter dolorem iunCtum, moleftare, pes | 
PT gangraenam, P" aliquando infert ;; effe timendam, | 


quar 


- 


| Oedema odiis, cum aufliltarione Oc. 


ge oedema , " quod per fe eiusmodi quid nunquam poft fe tra- 
Pw "Adeoque & in eegrota defcripta initium medela merito 
' faciebant fomentationes, primum propter vividiorem dolorem 
ABE. Danes, cum late paratae, atque in obfervatione defcrip- 
Ww 1 c; iunCtis, ex eodem fundamento anodynis internis; dein- 

——  deadhibebantur, quz refolvendi fua virtute fanguinem ftagnan- 
—— fem difcutere aptafünt nata. Vult namque Chirurgia fanior, 
iB "utin quacunque inflammatione » fi ad aliquod tantummodo aug- 

— mentum pervenerit, primus medentis fcopus omni poffibili 
— modo dirigatur contra dolorem, adeoque emollientibus folis 
— "atque anodynis medela tentetur, donec, fummum punctum 
——  füpergreffus morbus, ad difcutientia venire permittat ; cumque 
—— éifcutientium medicamentorum tres dentur fpecies, eorundem- 
—— que alia fimul anodynam poffideant virtutem, e. g. Chamomil- 
JU da, Melilotus , Sambuci flores, Crocus; alia, dux diícutien- 
Nn tia proprie di&ta audiunt, irritandi vi adhuc polleant, utpote 
/ vinofz, fpirituofa, aromata, plantae aromaticze, falia, fapona- 
d u -cea, gummata, refine, &c. alia denique & difícutiant & ad- 
"e firingant, quo pertinent, vinum rubrum, e vegetabilibus ad- 
—— ftringentibus varia, Vitriolum , Alumen, UR exinde confecta: 

4 E. eadem preecepta monent, ut, quando in inflammatione ad dif- 
i Es: itur, primo adhibenda fint, quee ad primam claffem 
referuntur, i.e. quae anodyna fi fimul agunt virtute: deinde ap- 
"plicentur difcuzientia proprie di£ta5 tandemque medelam clau- 


pos difcutientia adftringentia. 
ddl 


cs Tumor pirtentolucs quemadmodum in chirurgicis monftra- 
^n r, pro bafi agnofcit inflammationem ferofam five obftru&tio- 
E E in arteriolis ferofis, forfan & lymphaticis, fa&ams; atque - 
— fortiffima difcutientia eadem , quze fimul. irritationem in | parti- 

"bus affe&tis producunt, non modo perfert, fed & poftulat. 
Atque hinc patet ratio, cur in omni morbo compofito ; qualis 
M defcribitur, medicamenta inflammationi fanandae pree ce- 


teris 


460 ^ Obferuatio- LXXVIL. 


teris idonea, five emollientia, cedema sibus augeant; e con- 
trario autem, quae cedemati opponuntur, difcutientia nimirum 
fortiora , irritatione füa inflammationem reddant graviorem. 
Certius vero adhuc minuunt, cedema fcarificationes, quse alias - 
ultimum in tali ftatu remedium conftituunt. Ingravida, de qua 
hic agitur , non nifi priora adhiberi poterant ; fomentationes 
nimirum refolventes, ac inter eas leniores tantum, quae & fi- 
mul emollientium, antea impofitorum, efficaciam , cedemati in 
fpecie haud adeo falutarem, emendabant.  Chirurgicam vero 
efficaciorem medelam partus diffuadebat inftans, a quo maxi- . 
mus morbidis genitalibus iam iam metuendus erat dolor, utideo 
ds fcarificationibus minime fuiffet augendus. r 


Suppurationi in preefenti cafu, praeter fomentationes vino-- 
fas, opponi fpeciale nihil poterat, quoniam omnis illius mede- 
la nunc confiftebat in quantitate puris fenfimimminuenda; hac. 
vero iterum fupponebat inflammationis, ceu cauífze efficientis, 
gradum füucceffive decrefcentem ; cuius propofiti exfequendi - 
hac vice impoflibilitas per antea dedu&ta fatis | liquet. | 


Atque fic aliud iterum in curandis morbis complicatis tze- 


dium patefcit. Que enim puris quantitas poftulabat mundifi- ^ | 


cantia, vapore winofo fortiora; ea maior, exinde metuengá, 
inflammatio interdicebat. v 


tinuam humiditatem fibrarum nimiam, effe&u omsí falutari, - 


Excoriatis quoque partibus illinita balfamica, ie (t con- . 


quem alias edunt, privabantur, nifi quod, cum Óóleis applica- . 
tis, partes aliquamdiu a transeunte humore defenderent. dE 


Fiffure , in labiisoris haud raro occurrentes, & in gravida - 


defcripta frenulum vulva potiffimum obfidentes, vera funt vul- - | 


nera, adeoque medelam vulneri congruam. expofcunt. lam 
vero vulnus nullum unquam confolidatur, nifi fauciatis fibris - 


quies concedatur omnimoda, atque fuperfluus quilibet mador - 1 


omni 


* 


24 


Y Éeleria getalium. , cum inflammatione ej. (361 


mr i aut preecaveatur , aut arceatur modo. Id autem in cafa 
. marrato penitus erat impoílibile, quoniam & interne partes fup- 
rantes, & excoriata loca cedematoía, tantum liquoris conti- 
"nuo fundebant, ut ipfius etiam aluminis, fortiffime alias exfic- 
Dus atque conftringentis, efficacia redderetur inutilis: quoad 
| qui etem vero neminem fugit, eandem a gravidis, ob varia; 
- ab ipfa graviditate oriunda, incommoda, folo corporis motu 
- aliquo pallianda, minime exfpe&ari debere. 

- * ^ Optimam tandem opem praeftabat partus abfolutio, quem 
- a&um, licet, durante foetus exclufione, non modo oedema 


- semota morbi cauífa principali, id eft fublata venarum abdomi- 
D maiorum compreflione, adeo falutaris comitabatur effeCtus, 
- ut poft breve tempus , medicamentis continuatis, tumor oede- 
IE. abiret, inflammatio pedetentim evane(cetét, füuppura- 
terminaretur, & vulnufcula confolidationem admitterent, 
- ficque omnia ad ftatum redirent naturalem, & univerfo morbo 
hac ratione finis imponeretur, 


p 
D 1 OBSERFATIO LXXVI. 
». E Dn. D. PETRI de WESTEN. 


Partus. naturalis. diffici limus, puerque tH0t- 
EE- firofus. : 


IR. 3 lüftic, trigefimum aetatis annum iam füpergreffa, & abqdót 
— AV iam iam libererum mater, quos naturali, neque adeo 1a- 
| ri lofo partu excluferat; ftaturae mediocris, temperamenti 
nguineo- phlegzmatici, nunc iterum gravida; poft finitum ri- 
: ?raviditatis tempus, fana alias ac vegeta, confüeta partu. 
ium fymptomata prima experiebatur : dolores fcilicet in 
mine vagos, partus inftantis praenuncios, & gravidam per 
inum alterumve diem fat male afficientes, tandemque, poft- 
"d lov. AG. Pbyj. Med. Tom. LLT. £24 quam 


. atque inflammationem, fed et vulnufcula augeret, mox tamen, - 


BY 


y 362 S UM . Olferoatio. LXXPUL. 


quam pro more yeusiiodi conditionis Heins eos, absque 

medicaminum appropriatorum ufu, pertulerat parturiens, in 
veros abeuntes partus dolores. Ruptis velaminibus, amnii 
liquor effluebat. — Foetus, naturaliter fitus ab obítetrice prae- 
fente inveniebatur, caputque eius fenfim intrare pelvim inci- 
piebat. Cumr vero aliqua iliius portio ad pelvis partem infe- 
riorem usque penetraíffet, fixum detinebatur caput, atque in- 
ter offà pelvis adeo haerebat inclavatum, ut neque fortiffimis 
s parturiente adhibitis nifibus promoveri ulterius potuerit , 
praefertim cum partus dolores tandem imminuerentur quoque, 
ac, ut faepius folent in tali cafu, fücceffive nimis redderentur 
debiles. Hinc porturiens, laboris ha&tenus inutilis impatiens, - 
& immorigera nunc fa&ta, neque obítetricis, neque adítantium 
nionitis, obedire amplius volebat, fed fellam obftetriciam, cui - 
infidebat, relinquens, cubile, quantum embryonis nafcendi fi- 
tus praefens ipfi permittebat, perambulabat cum moleftia, & 
mulierculis nonnullis fuffulta, atque fic liberiori aéri incautius - 
fefe exponebat, quin & obítetricem de artis fuae imperitia - 
obiurgabat. Obftetrix igitur, ut innocentiam füam, de qua 
& adítantes dubitare animadvertebat, daret probatam, a Ma- 
tronz Nobili, parturientis Domina, ac fimul praefente., maxi- i 
mis eflagitabat precibus, ut Medicum quendam obftetricium, - 
cuius quippe confilia iam aliquoties utilia obfervaverat, in au- - 
xiium vocaret. Hunc ego comitans, cum venirem ad aedes 
parturientis, fitunr foetus defcriptum inveniebam , id eft, ca- 


put pronum atque in pelvim immiffum, aft & fimul adeo. fixum 


' ibi haerens, ut ad invertendum foetum, eundemque pedibus | 
extralendum , ab offibus pelvis folvi reducique, quod ego ten- 
tabam, penitus recufaret. . 

Interim adítantes, unacum parturiente, opem: nom diffe- 
rendam expoícebant, utque foetus, quem mortuum credebant | 
ad unum omnes, quocunque modo, pro falvanda faltim ma- 
tre educeretur, poftulabant. Primo itaque forcipis cuiusdam 

| admn- 


*-- 


b 


pum naturali difficillimus ; puerque morflrofas. 363 


D anda anaé crus unum immittere tentabam, deinde crura ambo, 


d : snnt vel priori tanquam ve&te aliquo, vel MiaDéd 
" arreptum caput promoverem. 
- €um autem ne hoc quidem experimentum fuccederet, aC, 
[ s 1ndum omnem probabilitatem , foetus adhuc inter vivos ef- 
oe numerandus, ; idque eo magis, cum pulfationem arteriarum, 
- debilem vero, digitis meis, in cranio foetus pofitis, adhuc fen- 
' tire potui, praetereaque matri, nort obftantibus doloribus per- 
- peffis, & labore exantlato, vires adhuc fupereflent fufficien- 
tes, ab omni ulteriori Chirurgia abftinere decrevi, idque po- 


| partus. tandem feliciter abfolvendi , animum parturienti ad. 
. derem. 1 
-..— Praeterea, doloribus perius nunc mitiffimis, ut, ad refo- 
L *Cillandas paululum vires, le&ulo fuo quiete incumberet par. 
3  turiens, imperabam, cui, eundem in finem, & hauftus unus 
l terve vini, & medicamenta partim confortantia, partim an- 
pasmodica atque temperantia, e. gr. pulv. antifpasmodicus 
lü cum pulvere bstzoardico Sennerti , anatica portione cum 


E seriacán . quam mecum ptitaó curaveram , ceu 
efente ibidem fella obftetricia; commodiorem, pro inftante 
fü praeparabam, ac tandem obftetrici, quae artis fuae haud 
tignara, commendabam , ut redeuntes partus dolores mi- 
'es, absque omni vei a parie fua, vel a parturientis. parte, 
&a opera, tranfire fineret tranquille; quam .primum vero 
)sdem fortius urgere obíervaret, ut tum demum parturien- 
Ji feliae praeparatae imponeret, atque fuo partim officio rite 
igeretur . partim parturientem admoneret, ut & ipía nifus, 
js poffet, maximos adderet. Quae fingula, quoad partu. 
xi in deer non rni Btredenie. feveriori Iuatdato Tope 


jus agebam, "ut, ante omnia, blandiori fermone ; et fpe fa&a 


Z2 2 | [oes " 


"la 


Neque eventum fpes fallebat. TUM enim hora una. vel "M 
tera erat praeterlapfa, cum dolores partus redirent vividio- 
res, et, parturiente nunc auxilium quoque fuum ftrenue adii- 
ciente, eademque medicaminibus praediétis, nec non fitu com-- 
modiori adiuta, partus haud ita diu pott abíolvebatie feliciter, - 
puerque mortuus, fed monttrofe formatus, naícebatur. Quo 
fa&to puerpera, a placenta more folito liberata, nec non per 
aliquot dies potionibus temperantibus & antifpafmodicis tra&a- 
ta, brevi cum fanitate in gratiam redibat. WS 


 Notari haec vero merentur ínter alia, quod, ruptis fila- 
mentis, magna prodierit haemorrhagia uteri, quam cum ex 
placenta a fundo uteri foluta veniffe iudicabam , nullius mo- 
menti haec eífe putabam, partuque finito placentam & umbili- 
cum curiofitatis cauffa fohim examinavi, venamque umbilica- 
lem ruptam effe inveni, unde memoratam haemorrhagiam or- 
tam effe autumo, & ideo magis, dum huic aequalem diligen-: 
tiffimus la MorrE in Obf. No. 211. refert cafüum 5 & quod ad 
umbilicum attinet, longitudine erat con'ueta , fed craffitie 27. 
pollices in diametro aequabat, quod inte. rariores cafus refer-- 
ri meretur, cum unum taiem caíum (olum in libris & Obferva- 
tionibus Medicorum invenire potuerim ; quem MauxIcEaU in : 
Obfervat. medic. INo. 466. refert. t 


Quod ad foetum, ratione monftrofae formae externae, - 
attinet, infpectio anatomica tam externarum, quam interna- | 
rum partium cum mihi conceffa fuerit , fequentia inprimis ob-. 
fervabantur notabilia. | 


Quoad externa, tantum eius deformationem in his inveni, 
quod íine manibus, brachiis & ano natus erat puer. Quum | 
"vero non pauca talia in libris Medicorum proftent exempla in-. 
fantum, quibus brachia manusque defuerunt, . haec fimul alle- - "- 
gare haud invifum fore Le&ori puto, v. gr. apud Zfmbrof. Pa- 
RAEUM id Chirurg, Libr. XXIV. Cap. VI. pag. m. 839. For- | 
tun. - 


dh) Hrs fam 


Er Parit naturalis difficilimus, putrque monfirofus. .365 


M LicgTuM de Monftris Libr. Il. Cap. 2. & ». p.m. 55. & 
1 ^om. Pil. CAMERARIUM - Oper. fübcifiv. Cent. I. p. m, t&:. 
-— Godofr. OLEARIUM in Halygraphia fua p. m. 270. FH. PLATERUM - 
- jinObf.Libr. IIT. obf. 556. Caf. BAuRINUM de Hermaphrod. - 
| Libr. I. Cap. VIII p.m. 87. Job. RHODIUM in Obf. med. Cent. 
——. JH. Obf. 6o. Phil. Jac. SaAcHstUM in Gammaro'logia füa p. 73. 
aa Martin. ZEILERUM in Epift. Cent. IV. Ep. 100. p ZACHIAM 
— Quaefít. med. legal. Libr. VIII T. I. Qu. IX. $. 6. hor, Ban- 
— mHoLiNuM Cent. II. Hift. 4. p. 245. /Vic. Tui. PiuM. inObf. med, 
—— Libr. IIl. Obf. 54. p. 269. 0l. WonwuruM in Muf. Libr. IV. 
a — Cap. I.2. fol. 387  Godofr. Wovr p. 267. Job. HELw'GIUM .- 
ln Obf. phyf. med. Obf. :2. pag. 32. job. LxwTiLiuM Decur. 
— III. Ann. Y. & VI. Eph. Nat. Cur. Append. pag. 93. Job. Sebaft. 
/— ALBRECHT A&. N. C. Volum. V. Obf. XXII. p. 93. aliosque 
| m plures. | 
—— —- Et, quod etiam antea IV ano claufo fint nati , ab aliis 
| jam obfervatum in Scriptis commemoratis invenitur, e. g. ab 
(0 Zfndr. Jacob. K'RsTENIO, in A&t. N. C. Voium. IX. pag. 25. ubi 
-— fimul in Scholio eiusdem Obfervationis, pag. 26. & 27. talem 
Bp KALTSCHMIDIO. in Diflertat: one analogum alla- 


| ^ . Quod tandem interna aite: ratione (itus & voblienadn 
; m dis Bus partes optime fe habebant; aperto thorace faltem 
D. E- Thymus adparebat folito minor, & in collo glandulae 
.  thyroideae duae diflinQtae aderant, id quod contra Tabulas 
- Etsracun 25. &26. et celeberr. HxisrkRr Tract. fpecial. de 


7S da 


ii: | Quam graviter operofa & praeceps natura faepein confor- 
UE one snoruga aberrare foleat, monftrofa haec pueri con- : 
lic: 23 | forma-. 


, Li 
D. 


hl 
N "X 
T— 


366 | - Obféruatio JUEXWUT. ieget 2 
formatio etiam monftrat; fed quomodo haec fieri. boff ice 
magna inter Medicos & Phyticos eft, num vel fimpliciter me- 
chanice ex ftaminibus ovuli evolvatur, vel ab anima ipía for- 
metur & ftruatur embryo. Quod ad me attinet, iudicium 
meum füfpendo, nec quicquam certi me hac in re comperiffe 
audeo dicere; quod terror vero aeque ac imaginatio matris 
vi animae ad ideam externbrum obieCtorum, naevos, & for- 
mationes monítroías, multum facere po(fit, nemo, me iudi- 
ce, hegare poteft, & quod imaginatio , maxime in mulieribus, 
tempore Exi idibutilci inprimis admodum vivida fit, & talia ad 
ideas obvias formari poffint, abunde non folum patet exem- 
plis, fedex Obfervationibus medico - phyficis compluribus ad- 
 mirandis fatis fuperque Comprobari poteft: id quod quam piu- 
rimi etiam mecum affirmant AuCGtores, e. g. BLoNpELLus in 
Differtation phyfique fur la force. de imagination. des fermes gvo[Jes 
1739. p. 93. Srauuu Diff. de AffeCtibus gravidarum p. 29. 
Annal. pby[, med. Wratislaviens. 'Tent. XVII. pag. 88. fqq. Ex- 
cellentiff. Praefidis noftri BücHwEar, Mifcellan. phyf. med. 
mathem. ann. [727. p. 72. et ann. 1728. pag. 1211. fqq. et 
Job. LiNcki:. Obf. LXXIV. p. 128. in Volum. L A&or. Natur. 
. Curiofor, . 

Partum diftingui in naturalem . atque praeternaturalem ; 
non modo quotidiana teftatur experientia, fed Auctores etiam 
obítetricii docent finguli, e quibus mihi praefertim arrident - 
DEvENTERUs, licet noviffimis non amplius adnumerandus 
Auctoribus, tum & Goettingenfium Profeffor laudatiffimus, . | 
Job. Georg ROERbERER, cuius. Elementa artis obftetriciae mihi; 
alisque nonnullis Auditoribus, Praeceptor meus omni cultu : 
devenerandus, celeberr. Chri. Ebrerfr. Esc Ht NBACH, Medici- 
nae Doctor & in Academia Roftochienfi nunc Mathematum . 
Profetfor, privatim & practice explicabat; tandemque Com- 
patriota nofter, & in arte obfítetricia praeclariffimus Medicinae 


eis eiusdemque Profeffor, . Baltbafar de.BUCHVALD, & Ge- 
org 


* 


. Partus naturalis difficillimus , puerque monfirofus. ' 367 


oem JDaniel BOESSEL , de cuius Compendio, & Germanica & Da- 
- nica lingua edito, praediétus Praeceptor meus nunquam fine 
| - laude mentionem facere folebat. j 

1 ..... Nullum fupereft dubium , quin, pue embryonem nafcen- 
4 E ps. partus naturalis nomine is infigniri mereatur, ubi foetus, 
-)partui vicinus, & pelvi perpendiculariter infiftens , caput pro- 
1 mum digitis obftetricis, in matris genitalia mmmiffis, ficque ex- 
(osi offert. Ac e contrario cuilibet partui, ubi neque 
caput foetus, nec pedes, nec nates; fed alia quaedam corpo- 
 risinfantilis pars, quaecunque tandem fit, ab obftetrice, tan- 
| gendo offenditur , praeternaturalis nomen denezcari nequeat. 

Et, quod attinet ad foetum, exclufioni maturum, cuius vel 
- pedes, vel nates , uteri materni orificio pelvique funt proximi, 
ES eo haud eadem Au&toribus fi ingulis eft opinio. Dantur enim, 
- qui hofce foetus nafcendi fitus inter praeternaturales recenfent; 
. funt vero & alii, qui eosdem naturalibus pariendi generibus ad- 
J fcribunt. 

bo Me quidem iudice, naturales dici merentur partus ii, quos 
* D absque fpeciali artis concurfu, parturiens propria virtute, feu, 
nw üt alii loqui malunt, natura potiffimum abfolvitipfa. (umque 
| T ultimum de partu, in quo foetus vel pedes praemittit, vel 
jates, quotidiana doceat experientia (quam enim in hoc caíu 
obítetrix addidit opellam, a fpeciali aite difinguo); hinc di- 
d p naturalibus Hi COMRF OU; Interim quidquid fit; pus 


.. Inter partus naturales quosdam dari faciles, quosdam vero 
Hiciles, experientia fuffulti, Auctores obfetricii monent; 
que Obfervationem meam partum fiftere naturalem difficilem, 
cumftantiae narratae probant abunde. . Patet hinc, quod ea- 
1 Obfervatio titulum , quem ipfi dedi, totum optimo iure 


*& 


Epo- 


469 - - Olferoatio LXXVIL- meros 


E potioribus, in cafu narrato obvenientibus, nibietlk; eft, 
determinanda vita aut mors infantis, cuius caput, deícripto 
modo, in pelvi haerebat fixum. Nota eft ex praxi obftetri- 
Cia, & Au&toribus huc fpeétantibus, infignis illa difficultas, 
quae determinandam in genere embryonis nafcendi vitam aut 
mortem, in cafibus dubiis, premit; tantaque deprehenditur, 
ut non modo Au&tores nonnulli, experientia praeeunte, inge- 
nue fateantur, quod aliquando nihil certi de hac re conftet; 
fed & hinc, id eft, ex maxima ea, interdum in praxi occur- 
rette, incertitudine vitae aut mortis foetus, originem fumfere 
hiftoriae tragicae, in Auctoribus obftetriciis hinc inde legendae, 
foetuum , ab ipfo nonnunquam Chirurgo, fecundum omnem 
probabilitatem, pro mortuis habitorum, atque ex hoc funda- 
mento violentiffimis & vitae noxiis inftrumentis protractorum, 
qui tamen, dum prodiere, vitam adhuc quadantenus e 
runt. 

Animus mihi iam non eft, figna ifta ex Au&oribus r recen- 
fere; adducam potius rationes, quae in Cafu, a me relato, 
pro vita infantis adhuc integra decidebant, adeoque a quoli- 
bet medio protrahendi nocivo abftinere füadebant. —Erant au- 
tem fequentes, quas & poftmodum experientia, ceu folido . 
fundamento fuperftru&tas, confirmabat. 1) Mater gravidaem- 
bryonis motum usque ad momentum partus fenferat optime$ | 
2) a parte matris morbus nullus notabilis, e. gr. haemorrhagia 
uterina, aut mortus quidam alius internus gravior, nec anita — 
affe&us vehemens, nec violentia externa, lapfus in terram, 
contuífio abdominis fortior, & quae funt huius generis reli. . 
qua partum immediate praeceíferant; 3) infans ipfe in fatu - 
illo compreffo haud ita diu erat commoratus, a primo. nam- . 
que capitis in pelvim introitu pauciflimae tantummodo eec 
ierant hor ae; 4) praeter caput pràevium, nihil praeternaturale | 
fimul praefens , €. g. aut funiculum umbilicalem prolstientegin 
aut Erceum orificio uteri gps &c. neque obfletrix . 

antea 


- 


3 bL (e AM nn dii difficillimus, Mibi 369 


- antea obfervaverat, meque adhuc dum erat animadvertendum : 
- partus quoque 'antehac a parturiente feliciter abfoluti, indica- 
E bant, figuram pelvis confüeta ratione fe habere; $)tegumen- 
| quoad partem pelvi immiffam, more in partu naturah 
- facilique folito, tumida, infantem in momento introitus in pel- 
— yim vixiffe teftabantur; neque eundem ex eo tempore vita 
effe privatum, e duritie tumoris fpeciali , neg nifi foetui viventi 
- propria, €olligebamus. | 
— 7 Liceat mihi, hac occafione, ad Medicinam legalem parva 
—excurfione divagari. Au&ores, huc pertinentes, multum la- 
. boris impendunt, in docendis fignis, quae in.caíu infanticidii, 
| — infantem vivum, non mortuum fuiffe natum, probant. Iure. 
— meritoque id fieri, res ipfa loquitur. Quidnam enim Medico 
- forenfi incumbit magis, quam omni cavere opera, ne velfal- 
oni i vel fallst Iudicem civilem? Interim certiffimum quo- 
e eft ; quod, ficuti quemlibet bominem adultum, quovis mg- 
| mento, repentina mors, absque ullo praegreífo morbo, aut 
3 . violentia externa, rapere poteft, ac, tefte experientia quoti- 
| diana, aliquando rapit; fic & infans, eo ipfo, quo nafcitur, 
.. momento , absque ulla matris culpa accedente, fubitanea mor- 
- te decedere iterum e vita, a limine vix (utin, queat: quod 
n ' absque fignorum, violentiam illatam oculariter demon- 
tium , concurfu, a foetu, vivo infimulque clam nato, ac 
(i poftea, aut diutius, mortuo reperto, ad violentiam. le- . 
em n ipf 3 matre illatam, hinc confeílionem a matre extor- 
endam, confequentia nullo valeat modo. Quod tamen pun- 
M ave in Au&toribus imedica- forenübus; mihi. cognitis, 
Jj egilfe memim. . . 
Wb im Quae füperfunt in éhbstsatiofie mea perpendenda, fru- 
— Wiraneum refpiciunt forcipis ufum atque medicamina, partu- 
| gmehti propinata.:: Quoad inftrumenta, quae vel inftar ces, 
AT ipt xt ab offibus pelvis, quibus affigitur;.folvunt(quae inter - 
N (£A igit ut novifft imum eft, fic a poffefforibus primis 
| PB SA el nimium 


p 
I 


de 0000 Obfersaro LXXHIL. e 


nimium quantum laudibüs eve&um), vel inftar forcipis, ideme - 
arreptum. attrahere debent; de iis fingu'is notandum, quod. - 
femper fupponant poffibilitatem, ea capiti infantili füfficienter - 
applicandi, ceu conditionem, fine qua mere inutilia manent; 
quod vero ifta poffibilitas in cafibus, ubi propter. inclavatum: 
caput, manus obfítetricis, aut digitorum admotio non amplius 
permittitur, nulla ordinarie detur; uade & haec inftrumenta - 
maximam adhuc experiuntur contradictionem. — Meo quidem: 
iudicio, caput eiusmodi inclavatum optime comparatur cum 
globo, afferi cuidam aut muro firmiter infixo, nec nifi. pro 
parte foramen faftum penetrante. | Hicce globus, preífione - 
a tergo adie&ta, foramen anguftius, fed fuperabile fimul, om- - 
nium optime füperat; tranfit quoque totus, fi ihitvaiménto | 
euidam idoneo, & a parte anteriori applicato, ultra medieta- 
tem peripheriae, ubi fcilicet maxima globi craffities occurrit, 
pateat aditus. ^ Alias vero reftat immobilis, & omnem quo- 
' rumlibet inftrumentorum efficaciam fruítrat. Ut nunc taceam, 
vim inftrumento ve&iformi neceffario addendam, nec tamen | 
femper parturienti innoxiam, cuius nimirum partibus internis 
mollioribus inniti inftrumenta talia debent, quas vero ullo lae- 
dere modo, praecepta obftetricia interdicunt. Aft vero, Au- 
&ores ad tot experimenta falutaria provocant? Refponfionis | 
loco obfervationem quandam in medium afferam, ex ore cele-- 
berr. EscHENBACH! hauftam. Medicus hicce, cum aliquando | 
parturienti, capite foetus, ratione fupra addu&ta; inter offa 
pelvis inclavato laboranti, fuppetias ferret, inftrumentum tale - 
ve&tiforme applicabat, eo cum eventu, ut mox foetus. prodi- 
ret, ubi tamen fimul diftin&te obfervavit, eventum felicem . 
non fücceffitfe propter inftrumentum adhibitum, fed propter 
dolorem partus, im hoc ipfo momento forti(lime urgententy 
qui igitur, una cum fitu parturientis Mnsaecern "am RU 
NE fixam. fora SrsHibe ODD. » de Jos 


Irittti!! ve Im T9 A: UR 


na 


Partus — Á T pucr que diua an 


"1 Quoad medicamenta, inveftigandum adhuc. effet, numne 
. pellentia, e. g. Hepar anguillae, Borax Veneta, Myrrha, Cin- 
! [ mamomum , &c. hoc in ftatu foilfent porrigenda, quae a variis 
E Medicis felici cum fuücceffu in ufum duci folent? Notandum au- 
- tém omnino eft, quod in fpecialibus cafibus, ubi illa adiumen- 
jífe dicuntur, femper adhuc fuperfit quaeftio: an auxi- 
, illorum ufum excipiens, revera hifce pellentibus, aut 
- an potius alii cuidam caufae accidentali fit tribuendum? Certe 
- 4n Medicina clinica id toties obfervatur, quod ufum medica- 
pent cuiusdam excipiens vel noxa, vel emolumentum, .com- 
iter adfícribatur medicamento, tam ab aegrotis, quam a 
— Medico ipfo , licet eventus ifte longe alio ex fonte procefferit. 
In Ene quoque mea obfervatione negotium omne , absque 
entium menia optimo cum fücceifü ad nem .perduce- 


p uj Corr Halam miffae d. 3. INovembr. 1764) 


OBSERVATIO LXXIX. 
. D. GOTITL. HENR. KANNEGIESSER. 


— egra 1orbo Pliniano laboraus. 
$.1 


co rbutus, maris feptentrionalis accolis frequentiffimus & en- 
| demius, inter morborum catervam infignem, tum ratione 
mptomatum graviffimorum, quibus aegrotantes folet divexare, 
lum quoque ratione medelae, quam plerumque admittit diffi- 
lime, locum omnino fibi vindicat principem. - 

cri MN | 
euo malum, illud (S.L) varia faeviffimorum "m 
m m complicatione fit ftipatum, atque a&tiones, pro fubie&to. 
| gun varietate laedat fere omnes, Au&tores tamen, num Vete- 
EU |o A222 | ribus 


m OMewto LXXIX. 070007 


ribus fuerit cognitum, multi admodum adhuc inter fe digla- - 
diantur. | Moose pipe 
S. IH. dosis i RA 
HiPPOCRATI, patri Medicorum antiquiffimo, qui medici- 
nam diu perditam & fepultam in lucem denuo revocavit, non - 
incognitum fuiffe penitus, ex Libro de a/f/e&. inter. liquido 
apparet; loco quippe citato , morbum. Scorbuti fymptomatibus | 
emnibus ftipatum., fub Lienis magni nomine exatte defcribit. . 
Sees $. IV. | | : 
Quid igitur mirunr, Scorbuti morbus , fi non eodem acer. 
bitatis gradu HirrOcaaATI innotuit, quum peculiaris cuiusli 
bet fübie&i diathefis, climatis diverfitas, & variae luxuriae, . 
ac diaetae errores, morborum multitudinem & diparitatem 
poffint producere. Divi fenis temporibus non ita gulae indul- 
gebant, atque ipfe fenex climate multum benigniori utebatur 5 
adeoque Scorbuti fymptomata mitiora tantummodo potuit co- 
gnofcere. E: 


T 


$. V. (E 

Neque etiam Medicis recentioribus omnibus per autopfííam 
innoteícit, qua ratione, quibusve diris fymptomatibus, per | 
Daniae, Belgü, Norvagiae, immo & per ipfius Indiae orien- | 
talis & occidentalis loca maritima, ad feptentrionem vergentia, 
Scorbutus tyrannidem füanr exerceat; quippe qui mox füb fca- 
bie? maligmae, mali hypochondriaci, elephantiafis, leprae, 
. modo Graecorum, modo Arabum, aliorumque graviffimorum - 
fymptomatum larva, íchemma ludit fuum 2). | 

| | $. VI. Uu 

. PriRIUS , rerum riaturaliuni fcrutator fagaciffimus, Scor- 
buti fpeciem, Scelotyrbe di&tam, cum pedum elongatione con-- 


| . iun&am, 
e) Conf, Roxsazvs in Epiff. ad Hadrianum luwruM, Salomon, Me 
BERTI, Honsrius in Obf. & Ttact- de Scorbuto, | 


4legra. norbo Plijano Jaibvans. EN C. 


' iun&am, obfervavit , qui morbus, Prin temporibus, i 1n Ger- 
maniae ^i. Pi exercitum vehementer fuerit Bratistus.. 

— Pliniani huiu£ "morbi, ($. VI. Yaéscipiaiió a Graecorum voce 
| GXÍAoS , €rus, & vioon tumultus, defumta effe videtur ; alias gXiAAOC; 
Es Jtombum & tortum, verbum autem d'íacusAM£Zer pro varicare , feu 
7 erura in dierum pandere, fumitur. Apud HESYCHIUM zx:AAimuas 
d'epinpen Megimrs hinc ex&AJuces etiani currere fignificat. 

$. VII. : 


 Adfe&tus eft frequenter haud occurrens , atque unica tan- 


UN Eo vice illum videre nobis contigit; cumque ab Au&to. 


ribus pra&ticis aeque haud confignatum deprehendimus, hanc 
.eius indolem , fymptomatum cauífas, quis fperandus fit even- 
^ 4£us, & quibus remediis proficua fanatio fit tentanda, breviter 
| e adumbrandi curam infumfimus. | 

MEC a | $. IX. 

EE. - Morbki biflorit.. 


| - Virgo quaedam annorum XX , fedentariam plane vitam a- 
: gens, nendo & fila ducendo vi&urn merens, in civitate mari- 


—— ima, circa brachiorum iun&turas & carpum, digitorumque 


articulos, diftorfionem cum notabili elongatione partium expe- 
- ritur, cui tandem fimilis affe&tus circa genua fupervenit, ap- 
E petitus fubinde profternitur, flatus hypochondria infeftant., do- 
. lores quoque artus, notturno inprimis tempore, afgunt; 


— — füccedit animi fnoerof, cordis per intervalla palpitatio, pulfus 


x4 plerumque debilis & oppreffus apparet; urina modo alba; Ino. 
-. do tenuis, modo craffà & rubicunda emittitur. 


| ui $. X. 
ME - s Befolutio Cafus. 
| ^. Wirginem hancce incidiffe in affe&ionem icerbabcam 


vum partium elongatione feu luxatione incompleta, fignorum 
Aaa 3 eviden- 


; 374 tein "Obfervatio LXXIX. - 


evidentia atque certitudo evincit (S. IX. ); quippe quae mor- 
bi huius non fufpicionem, fed fcientificam inferunt cognitio- 
tem. Quoniam vero, in propoíito cafu ] morbum varia 
fymptomata & figna concomitantur, tingula eius "uere die 
.- Currere, & circumílantiarum omnium rationes breviter 
gare licebit. 


| .$. pon 
Momentum L : 


Tm quaedam (S. IX) 

| Experientia quidem , magiftra rerum omnium, nos edocuit, 

Scorbutum nulli fexui, nulli aetati, nec ordini parcere; quoad 
fexum , mulieres, in quibus menftruae purgationes ordinaria 
& confüeta naturae lege fuccedunt, minus proclives ad Scor- 
butum effe videntur, quam viri; a plurimis enim » quibus alias 
abundant, excrementis liberantur facilius. «. Aft enim faepiffime 
folet accidere, idque vel ob frigidiorem humidioremque, qua 
mares vincunt, corporis conftitutionem; vel etiam ob evacua- . 
tionum confüetarum , haemorrhoidum & menfium , fuppretlio- 
nem P), atque feminis retentionem, fuffragante PETRAEO C), 
hoc morbo nihilominus graviter affüguntur, praefértim cum 
. ex peculiari fexus imbecillitate vix a viétu inordinato, & efu 
. Ja&iciniorum & fru&tuum horaeorum, abftinere foleant. | 


$. XII. 
Momentum II. 


— annorum XX. (S. IX.) 
Idem illud obfervat EvGartENvs d), forte quia circa dd. 


etatis, ob calorem invalefcentem , maior humorum fegrega- «| 
tio 


— 35 


b) Severin, EvGarrNus de Scorb. Obf, 44. & »..3i 
€) nil de Scorb. SEwweRTUs Prax, Lib, III. Part, V, Sed. [ 

II. Gap. II, Fonzsrus Lib. XIX, Obf, 25. A6, 
4) Lib. dc Serb. Obf. 2, p. 166. s 


IM E 


JM C ct morbo. Pliniano laborans. 2 


tio Coritingit ; an pueritia. enim calor eft oppreffüs a nimia cor- 
poris humiditate, & occupatus eft in augmentatione corporis 
& partium 5. cumque iuvenes in vi&tu fint incontinentiores, at- 
que corpora;motu faepius exerceant Ptempeibiyoa, ita ad Ca- 
chexiam. prae eli quis; funt difpofiti. 


Eom ea oit, xai. 
: DENT " ^ 7U1* Momentum n. 


"fedentariam Seni vitam agens , neudo & fila 
ducendo vitium  merens.. (S. IX.) 


. Qui in otio vivunt, & fedentariam agunt Vitam, magis 
| 1 b malo funt obnoxii, quam quilaboribus indulgent, foemi- 

lae prae viris, urbani prae agricolis, SENNERTO c) tefte, quin 
mmo. per vitam fedentariam ;' exercitiorumque defectum, hu- 
niditas copiofa generatur, calor, quo cottio perficitur omnis, 
| bin bbilitatur & fuffocatur;, CPCICIS SACOVIMAQUO quss pidat uc 


S. XIV. 

| $4, Cibum & potum, licet ad vitam füftentandam compare- 
: a tur, cum alias corporis partes deperditas. & amiffas réfarciat ; 

Qi | immodice tamen & fine ordine fümtum; morbo huic. noftto 
E, "emilia AAoy epos addere poffe, per rationis & experientiae prin- 
b. ipia fumus convi£i. Quemadmodum enim cibi 4 J Vyvua & 
* 77: 2 Toi nocivam humorum inducunt qualitatem ; ita etiam ex 
dd d xa) T eorundem nimia, varii generis, propullulant damna p " 


eriioo Bore C 3085 «S XV. 

i /Ni&tus fiic: virgini; quem nendo atque fila dubius (ih i i 
Compare debuit ($. IX.) ad. morbum huncce inducegdun, 
[8 amr Lib, II, Pract, Part, V. LEN QS. 


|. f HiPPOCRATES Sect, IV. Aphor. 45 Ofvald, Cans, Ab, dr 
| ^  & ruin. homin, p, 464. ^ : 


, 


d s 


y6 ——— colo LXXIX. 
t 


fiie dubio tui admódum idoneus; panem enim à furfuribus 
minus purgatum, carnes fumo induratas ; legamina diverfi ge- 
neris, quibus quotidie, propter penuriam vefci obftri&a fuit, 
excrementorum füppeditare: copiam ; GALENVS teftis eft g D) 
Cerevifia feculenta, crafía, aut-minus re&e co€ta; per. vias 


urinarias difficillime tranfit,:hínc peffimum gignere "folet chy- 


lum, "— flatuum peregrinorum colle&tioni praebet anfam 2 


Au "O ODNSIS CSDL GR CE 580. pebritiiimb s, 
us / Miel IV. GS. qx) yx 
um 2 ioitare uadam maritima. - 


Eft enim Seorbutus regionibus feptentrionalibus & kd 
accolis malum endemium, tefte-EvGALENO , HOoRSTIQ, SEN- - 
NERTO , &c. non-obftante, quod & in. huncusque diem limites . 
íuos excedat. avitos ;, namque hac ratione nullus fere morbus - 


. endemius foret dicendus, qui in aliis locis hinc inde quos dM 


etiam invadere obfervatur, 


: "que XVIL. 
.'Luem antem hancce , cur loca maritima inhabitantes fre- 


£^ *mNo 
"m 34 

- if 
4 4 


e 


 quentius patiantur, non una laudari poteft ratio, Horum enit 
Jecorum falfa & alita funt fere omnia, pifcium, muriatorum, 


£roffiorum, infumatorum &.exíiccatorum ufus & efus largiot — 
& longe frequentior eft; aquae funt lacuftres, paluftres, e 
faepius. corruptae, quae, fanguinem atque lympham alterandi — 
& deturpandi efficacitate pollent fingulari. Potiffimnum vero 


| 
incrementum & complementum .hié morbus ex prava aéris con- 


; j £) Lib. ll. de Aliment. facuit, Cap. 44. 


füitutiote; quippe qua falinae quisquiliae, in aére volitantes, 


pulmonibus'attra&ae , fanguinis maffae fubftantialiter admifcen- ^ 
twr, capere folet. UR 


EREESRUET 


€ ( l 
A3 A N. s T7 : ^^ : 
HEX) A 13 £ * 3131 GA AM. 22 n. "TEL ^ AÀ " dbi ^ E .T A 
: T * 1 : "ITIN 134113 ^ 
| | | 4X 
ULTIME " 


b) CgaTo Confü. X. 


D morbo Pliniaro laboras. — [7 


ow pk u A oni exti oid $- XVIIL - 


je. bpvasdidbn iliud falinum, per infpinitionem fons n 

^ BDiicran: ($. XVIL), non folam proxime & materialiter con- 

s cur pefidas. humorum temperiem perturbare valet, fed Z5ocov 

P ti uU l4 Xa. (TT60, Qy$iTOY TO GÀuV;OV» digeitionem impedit, 
quem ca ERE fumus i in carbones tra&tantibns Íftomachi a&tio- | 

le rs Ib on $ EIX.2 sU 

zoo. 005 Momentum V. (S. IX.) 


d brachiorum iun&uras &^ carpum te dipito- 
W Morin: difIorfionem | cum notabili partium elon- 
* gutiqne experitur. MSc 


fertim translatum, accidit, qui ipfius articulationis ligamen- 
primum madefacit, laxiora reddit, ac os ipfum aliquando : 
:de fua protrudit, experimentis &obíervationibus quotidia- 
iliud fuadentibus, doc tst 


i "NS vero —À (asp biiea: geiiérrs & ex quo fonte 
imediate propullulet, de eo adhuc fub iudice lis movetur; 


jin fanguine folo, alii in lympha, ali in utrisque fimul, alli 
neratim in vifceribus abdominis idque inprimis/propter [E 


^ 33e Boni Ies " " 
pt P Jp E ed 
Tij b. lf 
*- 
b 


A. m - aw 
c ACTORS ea aream: 
pru 


hondria, cingulo quafi cinétum videtur ,'ac pertinadiffiimos 
ue tul hores vifcerum abdominis interdum fupervenientes, ut SEw- 
| | NERTUS & HonsTIUS, atque: ali iterum FROPRUM in liene vel - 
TNI n hepa- 
B E ] Bod: Obf. GmrwBs Arb, integr, Lib. II, a. 3 ande 
-— ..— Lib. de vict, rat. in acut, Cap. XXXIV. Tit, 15... 
- No. di. — Mei. Tow. II "Bbb Hr hc NM 


OHNE ibitownel LXXIX. k 


hepate, morbi huius radicationis & inhaefionis fübie£tum po- 
nunt E nec | ' '&re 
| | $. XXL 


Aft enim v festis vel reliqua hypochondriorum RN 
pro morbi huius cauffa & radice non femper habendum effe, . 
frequentes Honsrr 7) SENNERTI m) & FORrsTI v) cadave- 
rum feCtiones, luce meridiana clarius demonftrant; etiamíí ac. 
VgLTHVSIVS 0) multa in contrarium proferat, tamen SENNER- 
TVs p) in quibusdam cadaveribus Scorbuto extin&tis, quae cul- 
tro anatomico fubiicere occafionem arripuit, absque Lienis vel 
reliquorum abdominis vifcerum laefione, totns omenti cor- 
ruptionem fefe obfervaffe , candide profitetur. Hinc morbum 
noftrum ex variis digeftionum officinis produci, & fpecificam 
corruptionis indolem nanciíci, rationis di&tamine fumus de- | 
vili. ^^ * | 
6. XXII. 


Momentum VI. $.IX. 


Cui tandem [imilis quoque. affeus circa genua | 
füpervenit. 


Ob hurnorum copiam, adillas etiam partes decumbentium, | 
quae frigidiores et a fonte caloris remotiores funt; hinc, quum - 
a calore diícuti non poffint, pedes non folum intumefcunt, fed 
etiam ligamenta, quae offa mutuo fibi nexu colligant, lubrican- 
tur, emolliuntur & laxantur, & ipía in tantum excitant, ute |. 


K) VrzerHwsIUs. in "Traci. de Liene, ,20;2^ Ert odidbdd 
]) Lib. IX. Obfervat, 10. pag. 442. — 214. 258 
f) Pract. Lib. IE. Part. V. Sedi, II. Cap, a, hdd 
5) Lib. 2o, Obf. 1r, : 
( |e) "Tract, de Liene,—— pr 
p) Prax, Lib. III, Part. V. Sed. II, Cap. ^ 


P d E 
Aem ow 


p siorbo Pliniauo. laborani. : . 379 : 


1 fede Pury retrahantur; ^ eminem iliud i in talo obfervavit 
1 EvGALENVS q« | 

p | i sa PREIS ES E XXIIL 

EE s. Momentum VII. $.IX. 

(o8 oo Ippetitus fubinde profternitur. 

:u ÜRDéGtis perinde etiam in Scorbuto folet deiici; fed hoc 
» cum alis morbis habet commune. — Oritur autem vel ob fali- 
—— vam copiofam, falfam, pinguiorem, & corruptam, aciditatem 
3 nimium obtundentem ; hinc falivationem & fputationem conti- 
dM nuam in Scorbuto obférvárunt. PRarMEROSIvs, WiLLISIvS 7); 
Pn MOELLENBROCCIVS f)5 vel ob humorem falfum. per.arterias ad: 
| P ventriculum fluentem, eiusque fermentum ftimulans enervan- 
(A tem; vel a fucco pancreatico vitiofo cum bile copiofíore ex 
| dE prono ad ventriculum affürgente, turbari &, défrae ari po- 


LUE Motictm VIIL. S. IX. 
Flatus. bypocbondria infeftant. 


' Flatulentia hypochondriaca vitam fedentariam agentibus 
qt uidem omnibus communiter familiaris eft; fcorbuticis vero 
ud fymptoma frequentiffimum deprehenditur, & in eiusme- 
-.. di fübie&tis, ob variorum humorum pituitoforum., falforum & 
— —meidorum in inteftinorum canali concurfum, interdum adeo 
. vehementer urget, ut non inteftinorum folum, fed ipfius etiam 


- peritonaei rupturam induxerit, ques apud Au&tores gptim ob- 
f P vatum oim P. L 


d. E. Mus &. XXV. 
gm Tr. » Scorb, ROC 1 : 
p) in Spec, pathol. cerebr, 
m de Arthrit, vaga fcorbutica, - (kin B E | i 
. £) EvcALzNUs Tt. de Scorb. p. 86, - * 


- 


| — S Mns ÉEXXEE uec 
NEAL j NN MaS c ; 18d pani abi 
kien IX. .$.IX. ANMSARqud E 


Dolores quoque artuum, no&uruo imprimis Pem- 
pore, adfligunt. 


De dolore artuum, ex quibus cauffis fümat origihem, apud 
EvGALENVM & SENNERTVM 4$) uberius agitur. Etenim natu- 
ya in expulfione noxii humoris, noCtu inprimis negotiofa eft; 
ob calorem vero, fu^ le&i tegmentis: au&um, humores ad 
externas corporis partes propellit ; immo pro materiae morbi- . | 
ficae qualitate eiusque dAopz:, hàec & illa magis vel minus . 
ees folet affligere x). | 

6. XXVI 


Momentum X. S.IX. 
Succedit autmmi moeror. 


Quemadmodum LixpaNvs inter figna Scorbuti primaria, 
equibus hic morbus infallibiliter cognosci poterit, genuum 
vacillationem, ita ut eorum robur, corpus fulciens, pereat, & 
aegri quafi fint lapfuri, recenfet;fic etiam EvGALENVS y) moe- 
rorem pro certo & pathognomonico Scorbuti habet figno, qui, 
quos cum crafliore vi&tus ratione, moeftitia premit diuturnior, . 
de his conftanter fe praedixiffe, eos a fcorbutico morbo. vel 
- folo, » mixto teneri, teftatur. 
$. XXVH. 

Momentum XI. S. IX. - 


. . Cordis per imiervala palpitatio. — a 


j Materia fcorbutica, cordi femper molefta, vagante & non | 
aequaliter in cordis arterias & venas irruente, c cordis 
| | Es 
o aun TII, ^ Kcq .2602 5i E 
IowsroN Idea Med, pract. nl abet 
Lib. 1. Cap. 3, 


- 


P*-r 


ii "m : * 


iaisiculofa i violentam i fpafinodicam contra&tionem, facili. 
me porponur. ET i 
4 XXVIII. 


| /* Momentum XII $.IX. | 
 Puj fus plerumque debilis et oppreffus apparet. 


1 -Pulfus Cordis & arteriarum revera nihil aliud eft, quam als: 
d lima cordis & arteriarum contractio & dilatatio Medea mo- . 
1 : tui progreffivo opitulans,  Machinae cordis aat lofae atque 
—— arteriarum motu fyftaltico globulorum fanguinis elater in ar- 
—. &ius redigitur. fpatium, qui cedens. preflioni atque denuo fefe 
E reítituens ,, eandem in cordis & arteriarum fibras elaflicas reni-- 
.— tentiam exercet; prout igitur utriusque aCtio & rea&tio cito vel. 
| tardius progreditur, quam pofteriorem , globulorum nimirum 
P. fanguinis reaCtionem , ab eiusdem maiori cel minori vifcofitate, 
a. vel bilis neceffariae deleune & inerta, Sxivivs praecipue . 
| AM dezivatam voluit; ita etiam variat pulfus. ps 


am | 
LM MONDE 
b oU Dino Mebeoaed XUI. s. IX. 


|25 - Adbib: tis quibusdam medicamentis , tum pureanti- 

- bus, tum diapboreticis , malum. famen aliquot annos 

b n durat. 

E Haecce morbi contumaciam, & hinc fpem NUN cu- 

B idtionis dubiam, aut certe difficillimam & curationem longio- 

E | rem indicant. Seorbutus per fe lerna malorum eft vocandus,: 

M. que alius haud facile deprehenditur morbus, qui natales fuos 

| ex iíto derivare non poterit; tamen in hoc noftro fubiecto, ma. 

| —— Jum difficilioris fanationis inprimis effe videtur, vel quia vitium 

— fubeft haereditarium, & debilitas fingularis articulorum, vel 
uia diaphoretica intempeftive, in principio forte morbi, aut 

Lm etiam validiora, corpus debilitantia, funt adhibita, 

vel quia in diaeta multi errores fuerunt commiffi. 

| "B5b5 $. XXX. 


Bs Megra x53 Pliviano jiu. 3B b 


389 — inis GARXXIX. oo 
| TORO TEMO d NIA o mU NX S b iesastoiv t 1 £oly^in 
Momentum XIV. e IX. "uigoqub sd 

Urina 110do Alba, 3o0do fenus. 


Ob defe&um materiae illam tingentis, falis nimirum fulphu- 
Tei & lixiviofi, a fanguine fecreti, modo craffa & turbida emit- 
titur, quaudo videlicet di&tae itae quisquiliae maiori quántita-. 
te ed ie renalibus advehuntur. | 


$. XXXL. 


"Háec de morbo , eiusque | & fymptomatum cam js,& di: | 
gnis. Quod vero ad curationem attinet, tentandam iftam puta- ' 
mus, cauífae tum antecedentis, tum continentis remotione. ' 
Etenim dislocatio (S. IX.), feu femiluxatio, absque humoris 
 remotione nunquam curatur 2); fublata autem cauffa fovente, 

faepe.os in -naturalem locum, absqne difficultate geditum st 
mere folet. : ; 


$. XXXIL.- 


Materia auxiliorum, quatuto & mcunde huic morbo fuc- 
curri poterit, ex triplici fonte, chirurgico ninm iphérie: : 
ceutico & diaetetico erit accerfenda. 


S. XXXIIL 23 

Etiamfi nonnulli Medicorum, contra affe&us fcorbuticos, 
fcarificationes, venaefeCtiones, fonticulos, fetacea, & nefcio ! 
quae alia huius. commatis adminicula, e fonte chirurgico m 
fubfidium vocare foleant, immo magni nominis quidam Medici * 
peculiariter & fpecifice falvatellae fe&ionem in manibus com- 
mendent; tamen di&ta ifta adminicula omnia, per fe fuaque na- y 
tura nullius omnino utilitatis dp ru 4), & ipfa fanguinis - 
. mif 
z) Rorrixccius Anat. Lib, Ii, T2 
4) Juno Aurelius SEVERINUS in cafligata Pfidopliehtonia. os: 


N 


 Aegra morbo Plimiamo laborems. —— 383 


,miffio, non. nifi.copia peccante, in. mulieribus & virginibus, 
lu jj per venam in pede fecandam, indicat evacuationem. lta. 
dd praefente menfium vel emanfione, vel fuppreffione, ante 
" tempus confuetum vena faphaena erit fecanda; atque cucurbi. 
tuae fcarificatae- applicari poffunt ; ubi venam fecare adhuc 
mon ett integrum. 


7$ XXXIV. 


Ex Bu oun fonte remedia longe. praeftantiora & n$- 
Melria, quae non Scorbuti folum, fed diítorfionis quoque 
—- eauffas refpiciunt, haurire poffümus. Reliquis omnibus lenien- 
n tia hic commode praemittuntur, quorum ope primae viae re- 
/. purgantur & apertae fervantur, & ad meliorem curationem 
. aditus conceditur facilior; inter quae Syrup. rofar. folut. vel 
E de mann. folut. lecum tenet palmarium.- 


$- XXXV. 


- In curatione mali huius rebellis ad fcaturiginem inprimis 
ES refpiciendum 5 hinc praeparantia, atque yitiofas humo:um 
lalitates invertentia ab Au&toribus, qui de Scorbuto fcripfe- 
JFunt, ferme omnibus commendantur. "Verum non uno modo 
Hd poffunt exhiberi; confideranda enim corporis confítitutio, ma» - 
m eria humorum Freue modus applicandi, aetas, &c. 
TN UM m $. XXXVI.. y P IDE 
z Ó tiii 
[4 sb «  Purgantia, inprimis fortiora, quippe quibus faepius; mo. 
Mente EvGALENO, malum exafperatur potius, plus damni, 
|^ |. - «quam emolumenti adferunt, atque graviffima ftomachi & in- 
E .teftinorum fymptomata. producunt '). | 
hi ji No o S. XXXVh. 

Primarum viarum quisquiliis rite expurgatis,. diifodelica 
A diuretica, quippe quibus humores nimium ad articulos, aut 
[ » r1 partes fluentes, vel ad vias urinarias dedüguptur, vel per 
5 cutis 

b Moxuswmook de Varis, p. j 5. ; Bhdwcub lux Lib. jua P. 608. 


i54 délai LXXIX.. 


cutis. poros edweustur, Tiricque d parte diftorta & peii 
pt revelluntur.: —— | DE. 
* | d e XXxVIL Ul t i vin ) 8e) 714 due e 

. Enim vero. materia. hoftilis jn.fubie£&tis fcorbuticis- iam. da 
natura per vias di&as urinarias ($. XXXVII) fuum exitum fu- 
mit, & plerique fcorbutici, plus debito fudoribus, faepe plene 
colliquativis, difüiuunt; hinc femper habito refpe&u ad aegri 
cohftitutionem,- eórumque corpora, num magis vel minus 
perfpirabilia exiftant, diuretica & fudorifera blandiora, ne in. 
fimul ex primis viis faburra fcorbutica ad fanguinis Baden Tà- n 
Kiss in fübfidium erunt vocanda, — — 


à $.. XXXIX. Y 

Pecullari e Rache: falia (cotiiuticss una cum m fuo-ve- 
hiculo, per cutis fpiracula removendi, pollent antimoniaiia le- 
gitme, praeparata, bezoard, minerale, martiale folare , fpiri- 
"tus card. bened. C. C. cochlear. fuligin. Tartari volatilis, fa- 
"fis ammoniaci, carminat. de tribus, viperarum; ligni Guaiaci, 
'& faffafras; videndum tamen, ne fponte currenti calcar ad'icia- 
mus, atque füdorem nimium provocando; majorem fanguinis 
'eolliquationem excitemus, E 
aC Card $ XL. NS 
Ex claffe remediorum , faticem ferofo -falfum ad veficam : 
copiofius determinantium , ex Tartaro praepaárata, &'quae de 
. alcalium fünt profapia, nempe cryftalli Tart. Tin&. Tart. clyf. 
"fus antimon. Tin&. aperit. Moebii, fpirit.aperitiv. Penoti; falia | 

herbar. Vi Adag rri centaur.- Tin. palmariur 
tenent locum. / 


£2 - E 5 a 3 rj Xr | (r re z ris rrtrer - ' 
De Neque" vero hifce 'evacuantibus. & aperientibus foli 


E 


M 


(Xxx - XXXIV.) negotium abfolvitur totum, quippe hó- |. 


rum iow: Mod NS poner. materiae expellenes copia 


58 - 2:820 28 433 .auge- 


! 


Agra morbo Pliniario laborans. 335 


getur, atque vifcera iamiam afflicta magis debilitantur; hinc 
em interdum interpenere fpecifica & cenfortantis non in- 
um érit, monente HARTMANNO c): Nota vero, fubinde 
- ufa evenire, wut.ab exbibitione  aperientium & evacuamtium , folutis 3am 
- wifrerum obftru&lionibus , ita alvus provitetur, ut quafi dyfenteria fab- 
E videatur , tunc praevidendum exit corzoborantibus abproptiatis , 
p tonum canfervantibus. | 

. XLH. dias 
nie ER (S. XLI.) eiut quaevis remedia blan- 
. £lum motum & aequalem fanguinis diftributionem promoventia, 
E le die volatili polientia copiofo, veluti fpiritus .C. C. Mixt. 
— fonico-nerv. Stahli, fpir. falis ammon. re£tif. oleofus, Sal vo- 
| pe. Ípirit. cochl. Tin&. Solis cum oleo Cibudl. falvo- 
ht atile viperar. aqu. cordial. Herc. Sax. aqu. cord. cervi, aqu. 
iru und. c. caftor. pluraque alia. 

; 6. XLri. 


| D Loicficórum antifcorbuticorum fat magnum numerum 
1 L ACASIVS in Promptuav. medic. curate exhibuit, & ex multis 
ko: ribus non uni fiffiplicia, fed etiam compofita collegit. 


E illa ex HARTMANNI, SENNERTI, du El Mor- 
NBROCKiI ; Hoxsru, WiLLisir, aliorumque Pra&ticorum li- 
ris petat, 
ELS. — 5. xuv. " 
h bos Haftenus confideratis auxiliis, tam 4t Bu ice quam 
( pharmaceuticis, reftat ut ad diaetam deveniamus. Haec au- 
tem primario in legitima earum rerum, quae vulgo fex non- 
* . maturales vocantur, confifüt. Aér, ad calidum & ficcum ver- 
. gens, fit purus; cibi fint boni fucci & facilis co&tionis ; pa- 


pst bene fermentatus, & cerevifia optime; defecata exercitia 
| €) Prax, chymiatr, p. 184. $. 9. wa : 
7n Phy Ma Ton lIL A RObe uuiaies d Din sia C9f- 


X 


36 | - Obfervatio- LXXX. 


corporis. motu & quiete habeant proportionem; comfüetarum - 
. excretionum legitimus confervetur. fücceffüs ; ; animus t: : 
fit fedatus atque opportuna hilaritate temperatus, — Hifce probe 
& accurate obfervatis, fónticum illud malum, (i non AN 
rum prorfus, emendaturum tamen iri non defperamus. 


. CKülonio. Halam mi(fz d. 20. Novembr. Y764. ps 


OBESER LEA/LIO LXXX. 
.Dn.D- JOANN. JACOBI RITTER. 


Puella epilepfía Bimachic laborante, vifu, Mr 
— -wace , motibus epilepticis tam orbata, quam eadem denuo... 
füb illis recuperante. | 4 


pi quaedam ,8 parentibus fanis prognata & d. 16. Fe- 
bruarii 1748. ruri im lucem edita, temperanmenti phlegma- 
tici 2), habitus fpongioft, mollioris,, fucculenti, facie, labis, | 
€anthis ocularunt pallidis, oculis vitreis, lentis, languidis,, pal- - 
pebris tumidis, fübrubentibus » crinjbus caftanei coloris , ani- 
ini non adéo in iram » fed. in triftitiam potius proni, quarto ae- 
tatis anno variolas difcretas feliciter & ann. 1794. menfe No- - 
vembri itemque ann. , 753. menfe julio OphthaImianr, im pu- - 
fiulam corneae utriusque oculi abeuntem, atque cicatricem 
füb maculae albae forma relinquentem, mellis tamen defpu- - 
mati vefpertina illinitione,, diutius continuata, tandem difcuf- - 
fant, pexpeffa, menfe Novembri eiusdem anni iterum inflamma- 
tione corneae finiftsae, absque fuppuratione fponte fanata, ad- 
— fat.- wr I 
Pedes 
^ &) HiiepceRATES Libro de Morbo facro Kcribitz Pituitofft | enim na- 
gura: obariturs ll. morfus fà cer. Sect, V... pag. 330. "'om. II. Edit, 
. Kinden, & porrot Morbus irfe. fuit im. pítuitofir. Sect, VII. pag, 


33t. conf. Sect, XHE. pag. 237, 1 medo | » ierprusg B fit fatis fida, 
7777 mee nifi tyrocinium. 


bs 


í 


De puella epilepfía flomacbica. laberante, £9c. — agp. 

1! Pedes circa annum feptimum , ei, ex haereditaria patris 
A n )le, cum elevatione plantae pedum in veficas, & fubíequen- 
E te poftea feparatiene epidermidis, fudare coeperunt b); pe- 
3 culiar siiutem quadam adiofyrierata cerevifiam prorfus aver- 

HE au »/HaGtenus fana, ruri cid vut vitae crseagion dem 
E | sspis adítri&a, ann. 1759. duodecimo aetatis anno, die quo- 
. dam men(is Augufti (ob morbum gravem, quo eo itinibére ipfe 
— 4ecumbebam, nec chartae nec memoriae mandato), parenti- 
.. fibus ac aegrae memoria aeque elapfo, metu obiurgationis pa- 
d fernae, ob lapfum fororis, quam brachiis geftaverat, pomeri- 
P die, vertigine brevi praegreffi, le&o infidens, fubito fupina 
- 4n dorfum cadebat, Tetano quafi Correpta, mortuae fimilis, 
.— rigida, fenfibus tam in-quam externis orbata, oculis apertis, 
—pprorfus muta, non fpumans, pedibus calcando terram, poft 
ülhoram autem, frigida aqua confperfa, ad fe redien:, furge- 
at E & puoe licet coenans, munia folita. finé rzoleília 


8l ib ) b bob daft, cum fogiMihid setipérillo t: Rei per 
—— totum dein annum 176:. fana incolumisque fuit. Sequenti 
di | anno, fub initium Januarii tumor manus dextrae, ad articula- . 
E. tionem medii digiti frigidus, aliquo modo tamen rubens c), orie- 
A batur, fpatio quatuor hebdomadum Emplaftro rubro Stahiii, 
p. "intra o&iduum aliquoties renovato , & cataplafmatibus de(user 
|. Ampofitis, fine fuppuratione difcuffus fui. Dum autem hoc 


| | 

E ous | Ccc2 I » tumo- 

dA wn 
DES o5 Sudor hic olens tenera bac aetaté fine fanitatis difcrimine feliciter 


 — tolli poffct, modo parentes E €ogitarent, Medicosque coufule- 
| d . rent prudentes. 


| 4) Non omnis. tumor calidus fappuratorius rubet; nec omnis tumor 
^ ,subens in fuppurationem abit, 


2 fmt 


) 1 
MC 


" Obferoatio LXXX. - 


d 

tumore d) laborabat, die 1o. Februarii e&), utpote biduo: poft 
plenilurnium, coelo nubilo, procellofo. ,. temperato; ventis au- 
ftrinis. f), elatis g),. hyeme his regionibus ut plurimum tepidis, 
aeftate-frequentioribus, paroxyfmo: epileptico, fine ulla. prae- 
greffa caufía morali aut phyfica, horis antemeridianis ex im- 
provifo. correpta fuit; praegreíla itidem. vertigine, genuum 
vacillatione, humi cadens clamansque, manibus quatiens ter« 
ram , fed. brevi poft furrexit, de: laffitudine unice ceonquefta,, 
adpetitu poftea per aliquot dies languente. Nulla unquam figna 
vermiunr obférvare licuit, fedulo:licet inquirenti. Parexyfmi 
. leviores fingula fere. no&e;, intermixtis. fortioribus,, inde rara 
expergefa&tam: invadebant. | Tu? 
Die 13. Februarii , biduo ante quadraturam ultimam, coelo 
 qnitiore,. africo pro more afperoy domum.pomeridie egrediens, 
ad limina iterum fübito concidit, füpina palpebris. claufis,. fine 


fenfü motus,, pollicibus contraCtis, attamem absque clamore . 
aut fpuma: anteos; in le£umr translata: ftatim ad: fe redit, de 7 


Jaffitudine: & cephalalgia fupra: radicem nafi eonquefta..  Sudor 


b) in pedibus antea per aliquot dies. ceífabat, veficae im plan- |. 


tis (iccatae erant, fimulque fcifcitanti referebat, ante paroxyf- | 
mi invafienem, fe auram. a: pedis. extremitate per crus ais. 


4) Tumor difpofitivam et materialem: caufam: nec. condidit, nec: 
. praefcidit.. | | morie 
&) Vere: morbi comitialtr. | HierockuTES: Aplior. 20; Sect; III, 

f) Mutstionibus. ventorum, maxime quidem auflrinis, etiam aquilo» 
naribus, inorbo facro: corripit potiffunum: homines cenfet. Hiero- 
CRATES: loco. füpra citato, Sect.. XV. psg. 35; 9.. 

g)' Venti ,. praefertim auflrini,, aut elati; aut depreffi, fcilicet illi nue 
bes: agitantes.,. hi: fuperficiem terrae attingentes.,. inten fe direclio- 
nibus flant. oppofitis quandoque: : : 

E) Ad:fhdorem in: pedibus fuppreffim ,, unam: ex. cauffis. forte pro- 
catarcticis,, reftituendun,. pediliviacslida, cum cineribus, alternis: 
diclus. vefperi: cum. aliquali; fucoeffu. adhibita: fuecunt, tA 


] 

r2 

i "8. f 
* ; X 


" 
mi. 


"i 


£ 


De puella epilepfia Jfomacbica laborante, €gc. — 389 


ad capüt "adfcendentem fentire i), unde ftatim vertigo ,. ce- 


phalaigia, naufea, fenfuum  obliteratio feque'rentur, ut, ni 


E MS illico prehenfa, aut fedili firmata eífet, humi prona ca- 


eret. Cum paroxyfími nihilominus tam de die, quam no&te, 


— cum. aliquali praefcientia, ut et praemonente modo dicta aura, 
 €rebrius invaderent, omiffis pediluviis, íub. finem. Februarii 
fürae dextrae Emplaftrum veficatorium recens, cum duplo can- 
-— tharidum, inpofitum fuit, unde in cute primo. rubedo, poftea 
parvae puftulae elevatae funt, quae, continuando idem Em- 


plaftrum,. tandem pus fundebant; foraminulis inde ortis intru- 


— equidem fuerunt turundulae, ex eodem Emplaftro, fuper- 


imponendo Emplaftrum rubrum Stahli cum  cantharidibus 
acuatum , fed inde nec fuppuratio maior, nec ulceratio. obti- 


menda, imo, non obftantibus his, fponte fanabatur cutis Kk). . 


M DU Dum haec agebantur, die 25. Februarii biduo poft Novi 
—— Tunium, febre tertiana notha anticipante, quae hisce in regioni- 
.— Pus fingulis annis, fcilicet ab anno 1739. ad hunc praefentem 
 wsque, epidemice, a Februario ad Julii finenr, graffábatur, 
—— puella naftra corripitur, ifultibus quatuor periodum fuum ab-. 
— felvente. An fponte, naturae beneficio, aut ope Ele&tuarii 
| aperitivi antiphlogiftici , absque cortice Peruviano parati. mihi 
alioquin familiaris, fine alvi. quae toto morbo durante adítri- 
| — «ior fuit, laxatione,. alternis diebus intercalaribus, fingulis bi. 
|. — mis horis mane ab hora feptima, tribus vicibus. affumti; aut an 


Ccc 5 imper- 


- £j Covs iam fuo tempore obfervavit, aegros praecognofcere, fe ab - 


— - hoc morbo correpturos iri, Eibr, cit. Sect. XIV, p. 353. &.. Multae 
--— proflant obfervationes parallelae, de aura ex parte. quadam Corpo-- 
- gis afcendente. | Conf. inter alios FlorruANNvs in Medicin, ration; 
- fyfleffiat. "Tom, IV.. Part, lI. Obf, XI. pag. 49. et ipfe ego plü- 


Lies. quoqne vidi ^ 


^g K) VUlcera excitare velle, ubi et quando. defideratur, non femper ex 


voto. fuccedit.. 


/ 


390 irs Et "Obfervatio. LXXX. i4 Mois T X 


eiditisuns non dixefim. -Interea pisequeacosd 
'yes no&turni infültus irregulares /). - 


ie Martii quinta , faburram i éliricili; ex lingua mucii 

naufea, adpetitu languido &c. fubolfaciens, "idem Fieariumy 
Disgrydio fulphurato w) acuatum, 7 jisdefii^ matutinis horis ex- 
hibui, alvo aegre inde foluta, fégnii Sic infultus diminui vi 
funt. Vere adcedente, füdantibus iterum paulifper pedibus, 
paroxyfmi leviores coniun&i erant cum rifü multo, oculis fixis, 
filentio, meditatione; fortiores autem, praeter vertiginem, 
cephalalgiam, fpumam oris, vociferationem, fenfuum obfcu- 
tationem; oculorum occhufiónem, manuum agitationem , trun- 
cirigiditatem, genuum vacillationem, pedumque calcitratio- 
nem fupra iam memoratam; capitis fimul rotatione, palpebra- 
rum fpaftica collitione celeri, mutatione faciei lividae fibi dif- 
fimilis, venarum iugularism turgeícentia, carotidum i&tibus 
vilibilibus,. pollicibus contra&is, &c. comitati fuerunt, - 


Inter tot paroxyfmos diurnos, qui maximam partem circa 
tempus plenilunii vehementius infeftarunt, die 10. Martii, ipis 
pleniluni die, frigore temperato, africo proceilofo, coeio 
pluviofo, ante meridiem paroxyfinum , cum fortioribus fym- 
ptomatibus fupra memoratis, paffa eft, fimilem diei 10. Februa. . 
tij, absque ulteriori incommodo: bi prona in terram conci- - 
dit, manibus extenfis immotis, flatimque illaefa furrexit. .Pa- | 


roxyfmi minorem , fupinae in le&o iacenti, pollicibus illico ex- | 


tricatis , exferebant violentiam, . Die fecunda Junii, quatriduo . 
: | . ante 


1) T ckcisnisi fufpendit. hos motus; fic rrid quandoque fant febemdh 
. interimittentes, end quaest | ut remedium Eyilepíiae des | 
praedicantur ; fed hoc manebit ia arcanis, quomodo cam, , quando 
libuerit, excitare queamus. 
m) Praeflaret forte Diagrydio uti crudo; fulphuratione enim vires 


multum cicurantur,. Confeutientes mecum habeo multos recentio- 
rum Praécticorum. 


De ^ epilyfia- forie. biais, Cc. 30r 


plenilunium; .coelo frigido, pluviofo, africofrigido ante 
. meridie uM ex improvifo paroxyfmo fortiori €orrepta, humi 
.. profternebatur ftupida; ad fe dein redienti vox erat rauca, 
| . eum pe oris. oppreffione , fputo cruento ac. levi tuffi Icula, quae - 
- mei fequentem durabant (ine febre. . Inde vocis fono- 

E ple naria abolitio. 7), motu giae, & facultate yenbe pro- 


.... ferendi, integris. 4 1 AU TOM 33 Lut? (UE 


Ort -Obftru&iones i in nervo pcimiuitte s uiti tanta ín cali- 
gine fRariolari licebat, inde obortas füufpicatus , Effentia aperi- 
. tiva purgante, ad modum RorHr 0); finito fputo: cruento re- 
- ferare tentabam incaffum; ímo alvus fegnis duplicata dofi vix 

- foluta fuit. Inffatio, tumor externus circa ventriculum, fen 
3 1  füs repletionis, naufea i ieiunae matutina: vomituritio rara; nunc 
| ad manifeftabant prima vice p). 


Die quinto Junii Ele&uarium ftomachicum , ex femine Sí. 
T" TUR limatura mrrtis, pulvere ftomachico ad mentem Birck- 
—— manni cum Roob Juniperi, bis omni mane trihorii intervallo 
.—— 4eiunae lambendumi; extus vero facculos ex herbis amaris, ca- 
.— Widos, ficcos, ventriculo inponendos praecepi; fed tumorcirca 
—— wentriculum fubfidere, vocique fonus redire, eius ufu licet 
— per quatuor feptimanas continuato, renuebant, paroxy fiis le- 
- wibus fubinde de die redeuntibus. | 
E! E | | . Die 
bo Ap honia Medicis et linguae mutitas, feu impotentia articulata pro- 
| P rendi verba, et fimul, (fi quae recle capio) loquelae foni abo- 
E — —. litio few vocis fonerae amiffie audit, Haec itsque aphoniae moda 
E Hr 9i] eft fpecies. Nonne ergo aphonia , quae , iuxta etymologiam. vocis 
1 erc eft defectus, vera huius morbi erit adpellatio ? Conf. ZwrNGERI 
|o Theatr. Prax. Tem. H. pag. 74. fub "Fitloz Linguae apbonia. — 
de 4) Vid, eiusdem Chemia p- 16. Edit. quarta, quae Lipfiae 1735. 
I2 prodit. - . 
f BU p» :Epilepfi 1a an. inde determinatur meme Conf. Boznnaa- 
| AE a v& Praelcct.. de Morb. nervorum, edit, a 7. o. Em, Tom, II. 
e Di liticuloz Epilepyia, 
E | 
dae 


1 298 


1 V 


P 


30à UC CUOUObfervata *EXXX, 0 oed - 


Die fexto Julii aliud Ele&uarium, ex pulvere ftomachice: 
Tnodo di&to, Caftoréo, Gslbano, & Roob Juniperi; mane; 
,lorarum intervallo eodem , bis cufpidatim lambendum , & refe: 
randarum in nervis obftru&ionum fpe, dorfi fpinae unguentum 
nervinum cum oleis ftillatitis, Succinialbi, Petrae, &c. iun- 
£&tum, mane et vefperi, praevia leni fri£tione, applicari.cura- - 
vi. Aít durante horum confidentiori ufü ftrenuo, die duode- 
€imo Julii, biduo ante ultimam quadraturam, coelo ex pluvio- 
fo frigido in.calidum ferenum variabili, Borea aeftivis menfi- 
bus crebrjus frigidiusculo, ante meridiem paroxyímo fortiore — 
inopinato, humi prona in faciem manibus porre&tis proftrata - 
fuit, brevi autem poftea furgenti acceffit aphonia permanens, 
auditus tanta imminutio, ut proxime ftans voce elatiore adlo- 
qui debuerit, oculique dextri coecitas, cum pupilla dilatabili, 
minus ceteroquin immutata, manente tamen integro finiftri 
oculi vifu, fed coniun&o fimul ftupore totius lateris finiftri pa- 
ralytode. TUR is 
 Decolapho lateri dextro capitis infbgendo ferio cogitabam, 
fed ob fucceffus ancipitem eventum ab incongrua adplicatione, 
Aitpote in hoc a&u inexercitatus, confulto defüti. Paralyticus 
ftupor fri&ctionibus cum linteis calidis fenfim fublatus fuit. In- 
terea die 2da Augufti, cum motibus vexaretur epilepticis , abs- 
'que obftru&tionis nervorum refolutione mihi perceptibili, kle-. 
&uarium ex alcohole corticis Peruviani, radice Serpentariae - 
Virginianae, conferva Rofarum antiqua, & Syrupo florum Poeo- 
niae, hora decima matutina & quinta vefpertina, nucis avella- | 
nae magnitudine deglutiendum praecepi. Affiduo autem licet |. 
.eius ufu continuato, & quamquam hoc remedium tantis contra |. 
Epilepfiam exornatum fuerit encomiis q), ipfe tamen morbus | 
adeo efficaci contra illud reiuctante nifu, fuperveniente lapfu |. 
fortuito, illud falutariter perfecit, quod nec ego audebam, nec |. 
5 | .. hucus- 
4) Confer. prae aliis b. Krenar Seledus tnedicamentorum, p. m. 
183 . 628 78 


De puella epilefia [lomacbica laborante, c. — 393 


sque ' Cortex valebat. Die enim aeftuofo: rt»mo Auguft, 
mae quadraturae p dospens ftatim ruri c Hiring 


Plodicus maximam partem recuperavit iistrig cum gau- 
aphonialicet remanente. Sie fpatio men(is lunaris cum 
que diebus coecitas & obauditio durarunt. Interea ufus 
tuarii ad naufeam usque continuatus, quo dein fepofito, ut, 
idantiam vir a capite bn nin i Vaslcs pricícinderem, 


, nec ca) nec paris AM. per biaieird lodi fpa- 
| pt sl ex wa s nw -aiktiedi tamen UFADIOEHONE 


& Die autem. prima eedgescriena die plenilunii , coelo frigido, 
uvi fo, Borea flante," mane fubito iterum in terram conci- 
at ; cum — faltem ! ridi fubfequente; furgenti 


uw E. peri verde fex, sortie Peruviani in fubtiliffe 
"mum pulverem redatti drachmis duabus, Limaturae martis un- 
mid'a ; Copfervae Ab(ünthii vulgarisuncia una, Syrupi flo- 
dirum unciis quatuor, triduo tam ante, quam poft pleni- 
jum ac novilunium, nucis avellanae magnitudine y quater de 


diana, Y» nonz vefpertina, fiinendüri praefcripfi. |Circa hoc 
5 / empus, globulo cereo ex fonticuli cavo exemto , vulnus nych- 
" mme Bo, clanfum fuit s). Sic ab hoc tempore ad finem 
yl »B autumno morb eomitiales, HirrocRATES Aphorifi, 22. 
-.. ^ Sed. III, 

.* 44) Sic Fonticuli Radaibeil utpote quibus perfpirabilis cutis, ob füece- 


: T  aiiomad Phy. Med. T or LI. Ddd daneas, 


! 


394 .  - Olfervatio EXXX. - 
usque anni filuerant quidem infultus vifibiles, ideo forte, quo- 


niam rigore hyemali generi nervofo robur eft maius, minorque . 
inde ad motus convul(íivos ofcillatio5 remanebat tamen, vitio 
foríütan ventriculi, vertigo irregularis, cum dolore gravativo 
frontis, ad radicem nati ufque fe extendente. dd 
Cum füb initium Ianuarii 1763. tempeftate, uti conftat, ad- 


modum gelida, coelo fereno, motus epileptici Ele&tuarir prae- 


cedentis conftante ufu, frequentiores & leviores, licet manife- 


ftiores ac fenfibiliores, fe fifterent, fepofui illud, & die 20. eras- 


dem aliud, ex radicis Valerianae maioris recens contufae drach- 


mis fex, Limaturae martis in tenerrimum pulverem redactae 


uncia una, roob Iuniperi unciis tribus, aquae Abfinthit uncia una, 


paratum, mane hora decima, pomeridie hora quarta, & nona ve- - 


fpertina, confueta nucis avellanae magnitudine,licet fapor odor- 


que Valerianae ei, ob diutinum ufum, ingratus naufeofusque ef- 


fet, tamen obedienti deglutiendum. exhibui, fperans itidem, 
eam ufu huius remedii liberatum iri. Nihilominus autem die 
21. lanuar. die ante primam quadraturam Lunae in apogaeo Ca- 


put Draconis petentis, tempeftate mane nebulofa, dein ferena, 


tranquilla, gelu iam per plures dies & hoc quoque, rigido, in. 


'Fhermometro Fahrenheitiano , libero aért expofito, die 19.:ad - 


gradus o-155 20mo & 2» 1mo ad o- 15, fcilicet tot gradus infra 
oc. feu pun&tum congelationis fübfiftente, mane iterunr paroxyf- 
mum leviorem, quamvis diarrhoea ftatim ufum EleCtuarii exci- 
piebat, paucis poft diebus fponte ceffans, patiebatur. Durante 
hac fatis brevi diarrhoea abíceífus in mala iiniftra frigidus 7). 
oriebatur, fcilicet finehorrore, inflammatione, &c. praegreffis, 


remediis emollientibus folitis extus intusque adhibitis, in oris 


cavi- 


daneas, aut infTantes, aut futuras, aut praefentes evacuationes, fine 
noxa iterum tolli, vulneraque confolidanda. fibi. permitti- poffunt, 
quod periculum pluries fine aegri damno feci, : | 

z) ide in abfceífus frigidos inanes efl propenfio,, laxata irritataque 
o. Uu E | 4 c 


A or 


pe puella epi 7] flonidic laborante es. 308 


j dau: dein ruptus. An diarrhoea fuerit dérivátoria, non di- 
n; 5 derivatorii enim conatus mihi faepe irriti ds 


TT nidücise motibus « epilepticis aphonae fuerunt usque ad vi* 
lam fecundam Februarii, die poft primam quadraturamy 
) mitiori, pluviofo, Africo flante, quo, calore circa cor 
reffo, oppreífione pe&oris fpaftica, catarrhi lenioris fuffo- 
| ad iáftar, minime febricitanti, fanguinis floridi per os 
atio, tuffiendo antea per biduum, contingebat, folitis epile- 
motibus tunc non. erumpentibus; adhibitis vero pediluviis 
ertinis, unice fudorein pedibus aliquomodo redeunte, no&te 
ja.oet 24. Februar. huic haemoptoicae z) rediit loquelae - 
4 . Prima haec aphonia triginta octo hebdomadarum fuit. 
Die nono Martii, die, poft ultimam quadraturam tertio, Sole 
radiante , coelo qitiore tranquillo, iterum vertigo, oppreffio. 
orisinopina,. denuo vocis fonorae amiffio x). Die fequente 
naad du&umNaturae mane Venaefe&tio in pedecelebrata fuit, 
m ediante lubenter Íanguinis uncias fex detraxiffem; fed in- 
talicet eisdem quantitate, ob miniftrorum ignorantiam, 
a, rediit tamen eadem vefpera loquelae fonus fecunda vice. 
odus huic triginta circiter fex horarum fuit. Ele&uarium,. 
ifeabunda, me facile adnuente, fepofuit. Ab hoc tempore 
tus epileptici difparuere 5 tumor ventriculi demum circa men- 
Maii initium fubfedit; nulla ei pathemata hyfterica ; nechuc- 
e men(íium fiigliaiiha, adpropinquante licet, ob puberta- 
, debita huius excretionis periodo y), obfervare licuit. Sic. 
'adhunc ufque diem, quo haec funt confignata, fana in- 
Ui disquey ets Dei eft gratia, vixit, | 
EM. Ddda Ep 
LIE He E * " 
bi X Nulla ante et poft in pulmonibus aderat labes, quantum coniicere 
Ji valebam, E ; 
E a Y An motus epileptici perfonati ? | 
E: ? - 9) Menfium eruptio prima tandem decino tertio Octobris 176. Lodi 
pe decrefcente, contigit 


/ 


V I 
- 
"" 
' 


3956 ^ ^ Obfroio LXXX... 

(- Fpicrifis cum adnotationibus, ^ — 
.., Suffragante experientia quisque animi motgs peculiarem. 
fibi partem corporis vindicat, in qua effectus falubres aut noxios. 
prae ceteris exferit. . Terror fenforium commune in fübie&to- 


praedispofito debili; metus ventriculum turbat; hoc femel 


Jaefo illud in confenfum per leviffimum animi moturr, Tuna forte: 
cooperante z/, rapitur. An vero medicamina, direCte et in- 

-.taminatis viribus fenforium commune adeundo, turbationes ibi 
fa&tas emendare valeant, adhuc fub iudice lis eft. Nonne vir-! 
tusantepilepticorum, cephalicorum , nervinorum, fenforii com-. 
munis intimos receffüs vix penetrantium, limitanda? et nonne, 
quae nuper clariff. cRANZzivs, in fua Materia wedica et chirurgica. 
Tom. I. decortice aurantiorum ad drachmam dimidiam bis de die 


contra Epilepfiam efficaci, laudat, de ftomachica eius virtute . 


forte unice valent? quo etiam haud dübie pertinet praepara-' 


tio foliorum aurantiorum ex mente ILL. v7 SWIETEN. Licet - 


autem Epilepfiae proxima cauffa fit fenforri communis fuccuffio, 
haec vero a tot remotis cauffis, praefertim confenfu ventriculi, 


oriri queat; cardo curationis in opponendo cuiqu? harum caus- | 
farum fpecifico proprio verfatur; fed verum taie indagare: hoc . 


opus hic labor! 4) apr 
. Sublatis, methodo di£&ta, cauffis remotis, generalia demum, 
quae funt roborantia, attamen primario in ventriculum agentia,. 


adpropriata, proficua funt, indeque paroxyfmi dfutius differri - 
videntur D). Haec inter cortex Peruvianus in fexu mafculino, 


&y 


z) De Lunae influxu in epilepticos, lites componere tantas inter Phy- 


*. 


fico- Medicos minime conabor, Praefens obfervatio pro adfirmativa . 


militare videtur ;" fed pro obfirmanda fententia ulteriores requirune 
tur obfervationes, iuxta artis regulas factae. RATS 


4) uiPPocgaTI ex Pumido /iceum facere (id efl, mutare) bominem, 


e 


primarius eft fcopus. L. c. Sect. XIIX, pag. 344. b. Tom. Il, 
P) Ex ventriculi robore reflituto toti corpori robur. ped 


- 


De puella epilepfi d flomachica laborante 2c, — 397 
— & ferrum in fequiori, primatum tenet. . Si quid re&te iudica. 
-ye valeam, ferrum, fexui mafículino rite et prudenter licet 
- exhibitum, non ita ex voto, ac fequiori, conduxit. Cortex 
E smi utrique fexui quidem roborans fit, fequiori tamen (ex- 
i cepta eius virtute antiquartanaria univerfali,) non adeo prom- 
3 ptam, ac potiori, vifus mihi fuit praeftare opem; de qua dif- 
| E "ferentia ulterius differere non eit huius loci c). 


Ü b. - * Quisquefere mortalium Epilepfiae fübiici eamque füfcipere 
ua . valet. In tenellis motus convulfivi ; in adultis, utriusque fexus, 
dra, furor, libido, a&us venerei; in fequiori fexu Puerperium, 
: Tu opinari finunt 4). Morbi comitiales porro, iuxta Cor ( aut 
—— quisquis fit Colle&or ) Aphorism. 7. Se&ion. V. ente pubertatem 
E. [T tationem (feu forte fanitatem )) accipiunt. | Et Aphorifm. a$. 
Section. III. P/urimae paffiones puerulis (£orte etiam puellis) quav- 
5 do ad pubertatem accedunt, iudicantur ;; quae HoFFMANNUS Med. 
— mation, fyftemat. Tom. IP, Part, IIT. Capit. 1. S..20. p. m. 16. de 
| EU Epilepíía explicat. Licet ergo morbus, iuxta modo di&os 
* n . Aphorismos, brevi ante, aut circa pubertatem iudicetur, adeo- 
pone fponte ceffet, et in "noftro fubiecto adpropinquante puber- - 
"tatis termino (iunctis remediis) pariter abierit; rebus tàmen 
 curatius perpen(is, modefte dubitare inducor: 


d An aegra, fibi permiffa, fponte convaluiifet ? aut: 


E '$. An remediorum, aut virium vitae ope, aut fedis morbi 
po j peer, aut robore corporis, fugata fuerit Epileptia ? 


es 
D .." Ex tota Obfervatione faltem elucet, vires vitae, lapfum 
teram, onini arte praeftantiores, adeoque morbum morbi 
Ddd5 | Me- 


4$ HrerockATI fuo i iam tempore /azabilir videbatur Epilepf 4, aeque 

. ac alii morbi, nif jam prae temporis longitudine invaluerii. L. 6, 
- p. 329. Sest. V. IOO. 

E Praeter HrerocRATIS aliorumque adferta , confer. BoxRHAAVE 
Praelectiongs de Morb, nervos. edit, a J, v, Ei, Tom, 1L. p. 806. 807. 


X9 - Oljferoütio EXXX.— RC 


ai fuiffe. Interea fcepticum quandoque 4 in Medicina | 
agere fobrium, quid irai cum Pii m dubitare. via fit ad^ -— 
veritatem, | eb 


"Mirptiffa.- | 


Quaeritur tandem: Num Epilepfia fit contagiofa, E 
modo: 


I. an faliva pico fub ipfo paroxyfmo prodiens, aut 


2. extra eum, et quidem in utroque cafu, autattaCtu labiorum. 
Cofculo v. gr. ), commixtione cum faliva fani hominis, aut; — 
manuum contreCtatione, tam aegri, quam fani, fudantium,- 

hominem fanum inficere eique Epilepfiam concitare queat? 
Et experientia, & Auctorum illud adftruentium notitia; "o 
hac in materia deficiunt, erudiri alias cupienti. | 


3. An faliva, aut liquidum nerveum, aut femen, Jabem contra- | 
hant? Experiundum foret: fed quomodo , me fugit. 


4. Quaenam fint figna diagnoftica pathognomonica, ex quibus. 
certo cognoíci poffit, morbum in certo aliquo fübie&o foli-- 
. dis cum fluidis vel fingulariter, ' vel utrisque partibus con- 
iun&tim et fimul, autanimo faltem inhaerere? Sed nimivm | 
jam jn hac materia diffufus, vela contraho, ne di&a ab aliis 3 
inaniter repetam. 


" 4 


E s 
* ; "m 

Rd d 
-—— Y A 


 "wniyusurór: 


*uniomp'or 


"UnJorp 'z£ 
"wmaoppt8 


*uraorp :6Z 
 "Unorp *:£ 


"unispp'ob - 


"uiniorp F8 
euniolp '$5. 


x c 


^umyuoy d 


( 


t92r* 


z 


quao] " tp off 


ond | "Sod? (€ "unrunT | 


-n15 eurid unju3ur 
"stp 

-93 119d]3A 'Ot uiniojI 
oj ae10uoj sr90A 
"uoi snuoj or[anb 
-oj *uinjuonao unjndj 


"t50ui 
-ietp ae[eur snjjo3jq? 


*229 3IpIott05 Urt13o) 
,SUDIP 

-91 5nbsnyrpne 'snjtA 
209 oxjyruj r353e[ rodnj 
* SJOJAEUUE o1X9p o[ 
"nootornururp sn31pne 
'unepgut Ijnorn 

-UàA íveruoude 5 von 
XoA tuimjuanio umndj 
02301 tjtdeo 

| '1en1q5 or nn uiapto 


E 13enuoo $ootr[[od 


. *Joum[ 'snjyour 


| 


nÉ— ——ÁE€— a! ui E 


| enbsnampod sngrue]N- 


: m —— Ó à —M 


^ "war 


, mmaousixoiq 


i. 


surundj: uou 'enuvis be  woupmnasour 


-tuojd yod oIp o3* 
- *ODg9] 0] 
uum jod erp 


einjejpenb 
uad 3jod dis 


BE 03t 
-ode ur C (7 umu 
-Iid o3tt 5Ip 


"Hunjtus[d 231p 
*9e1n3tlp 

-enb 5uuit;[n 51p 
"ule 

-nyexpenb ureur 
-Din 93ue onpiq 


"urrungrusd 
5jue onprijenb 

| "Hu 

-iyroqd ejdrotp 
*Ueuipo uieani 
eipenb oue otipIq 


"umrung 


-u]d.yod onptq 


*ISID 


——————————— 


's110j 
sü2njy 


*StaJOt] 


snopjv 
iuit 


*s$£51O 
"stipI 
MEFMS 


'$£310t 
'snpISrg 
snongy 
'snjjo 
-[3201d 
snonjy 
'Aodje 
story 


'snpidoj 


Joyny 
bqor eJeUTUI 


Gifuamupiag suizdisuq 


l 


TER 


6stfusovquaqotoor 11241 umaotfors. eionimqr) 


'ónbsnq | 


-90ud 
v[rqnu 
'£jord 
-02 XIü 


$nIjlul 
"urnpi$ 
"Hj uim) 
*0]nqou 
*"ulnjolA 
n[d unp 
-:31 
"uim 
*onoe 


AIUSpI 
"UI jorA 
-njd up 
"9r 
" *unj 
-orAnjd 


"Stru 
"unjoj 
-]3501d 
un[rqnu 


EX 


B | 
*f£1 Í 
0804 
"UJopoo ir 
"uopos | 191934 7 
Jg60 
"u3pos j| '1enut] 
*uotp "T T ert 
-Hoaui$yue | 'AoN| 
irm "t1 | 
erpuiSurd | njn3ny : 
*935 u5poó ERST 
'suàpao5eud vt. y'col1 
nuuospoo| "unp| - 
*ulotp "OI 
. "I39U9jue | JIIV[AT 
*arptiaurod £r 
'uUlStp ' J"ot 
-Haunju?P | '"1e1gojd 
*snjao2uI 1 
SIEHE. | LA E; 


poti t 


"$910 1EUI 


| Juris 


Ari *8R)o(kER HH 
0 OO0BSEREATIO LXXXL. d 


Dn D ANTONH MATANI — 
De | 


- Dyfentericis adfethionibus [ ngular ia. gueium j 
| adnotata. 


C elapfis annis, menfe praefertim Augufto, in urbe pifto. 
rienfi, eiusque trattu Dyfentericae graífatae fuiffent affe- 
&iones, illarumque curationem in publico Nofocomio libentif-  ' 
fime fuüfcepiffem , varia mihi obfervanti occurrerunt phaenome- 
na, quae fülbdo ab obortis inflammationibus, modo ab interru- 
ptaalimentorum coCtione, modo tandem ab aéris conftitutione 
deducenda effe videbantur. Ne autem aliqua fraudetur obfer- 
vatione, quicumque diverfos non ignorare cupit aegritudinum 
. Adentidem recurrentium effe£tus, eam, quae iam fequitur, ae- 
gritudinis a me in Nofocomio Tit obfervatae hiftoriam, expo- 
 nereliceat. Pervenit nempe ad noftrum Nofocomium rufticus 
quidam ex Saumonme, quinquaginta annorum, & meae curae 
fuit commiffüs. Fluxu materiae biliofae & fanguineae per 
alvum laborabat, variisque adfligebatur fymptomatibus;& prae- - 
fertim naufea, quandoque etiam vomitu ,. pariter biiofo, debi- : 
litate magna, doloribusque abdominis, fed.non adeo atrocibus : 
. ac intenfis, ut aliquando in isa affe&uonibus obfervatur. | 
Habitu COFDOTE praeditus erat maci! ento, & intermittente febre - u 
. fimul laborabat, quae tamen neque in acceffionibus, neque in 
fvetu aegritudinis ullum fervabat ordinem.  Puifus vero femper 
parvus obfervabatur ac debilis, una cum imagna proftratione: 
virium, quae augefcente morbo languidiores femper evadebant. | 
Cum autem iam per aliquot dies huiusmodi evacuationem fefe. 
expertum fuiffe referret, ad medicamenta ftatim "epe 


- . effe iudicavi, adeoque praefcripíi Clyfterem ex radice Ipeca- 
Cuanhae paratum, TE exiguo cum levamine. Qua propter' 
| aegro». 


| 


E 
z NI y 
| : MN 


E 


| 
[A 


NU 


B m Lut 


a D»yfentericis adfettionibus fingularia quaedam sc. 4ot 


Misco quarta die Crocum martis adítringentem etiam exhi- 
bui; poftridie vero cum haec omnia in irritum cecidiffent, 
praefcribendum eife optimum duxi copiofum Nucerinae aquae 
otum, & fexta feptimaque die Cichoreum compofitum, inde- 
ue Telluccianae aquae non exiguam quantitatem. Sed iisdem 
fymptomatibus adhuc vigentibus, vel potius magisingraveícen- 
tibus, fingultus ei fupervenit, quo torquebatur quam maxime. 

are, licet funeftum reputaverim hocce fymptoma, tamen 
wt fymptomaticam faltem füfciperem curationem, Meliffae aquam 
. exhibui, quae tamquam fpecificum remedium in eiusmodi cir- - 
. cumítantiis commendatur; poftridie vero cum nihil profeciffet, 


—— eam denuo praefcribendam e(Te cenfui , cum fomentis emoilien- 


tibus, abdomini imponendis. Tandem fpem omnem, ac re- 
mediorum dele&tum, vis morbi elufit, aegrumque e medio 
| füftulit, decima a decubitu in noftro Nofocomio die. Quo- 


— miam vero ultimis vitae diebus fingultus ei fupervenerat non 


minus moleflus, quam lethalis, idcirco non folam Dyfenteriam 
mortis fuiffe cauffam, fed alias quoque fubeffe potuiffe, fuípi- 
joni dabatur locus, X Quapropter eius aperire cadaver, ab 
E Botiofe luftrare decrevi, ut luculentius couftare poffet huius 
|J phaenomeni latens & obfcura cauffa. 
Aperto igitur thorace, confideratisque 3a & "on | 
- eius partibus,diveríae apparuerunt fpe&tatoribus earundemaitera- 
' tiones. Diaphragma & oefophagus in naturali ftatu permanferant, 


[4 uw E pulmones fani, excepta aliqua parvi momenti inflam- 


atione, quae in omnibus fere cadaveribus ut plurimum reperi- 


| ur; erant autem valde molles, Cor erat magnitudine et colore na- 
| turali praeditum, fed conf(iftentia laxa, atque in eius cavitatibus 


denr lures parvi i polypi deprehendebantur, qui in extremis vitae 
périodi is efformati apparuerunt, eo quod effent plurimum mol. 
Jdés;unus vero ex his in principio aortae alis«mole maior & 


(i durior fuit repertus. Aperto abdomine luftravimus magna cum 


jra omnia eius vifcera, et primo ftomachum, in quo, quan- 


Li P CO Ne.A.PbMu.TmI. ^ Eee tum 


40»... . Olfroaio LXXX. 


tum oculorum acie licebat affequi, nil morbofum, nil organice - 

depravatum fuit repertum; in dextra tantum ac inferiori parte, 
cui inteftina iunguntur ,. plus aequo extenfus apparuit. ln in- 
teftinis nullam labem obfervavimus, excepto colo, quod pef . 
totam longitudinem plumbeo colore erat infe&tum, et pluribus 
ni locis ulceribus repletum , eiusque cavitas obduétaerat copio- 
fa materia biliofaz mucofaque inter fe permixtis: Quidam vero 
iuvenis, qui aegro adfuerat morbi tempore & cadaveris fe- 
£&ioni, teftabatur, omnia per alvum prorupiffe, dum viveret, 
fimilia iis, quae in hocce inteftino colle&a deprehendebantur. 
Pancreas colorem, figuram, acduritiem naturalem non prae fe 
ferebat; hepar etiam magnitudinem maiorem, colorem magis 
fufcum, & fubftantiam duriorem, quam naturalis effe folet, 
monítrabat; cyftis vero fellea erat omnimode vacua. Lien 
tandemin tota fübftantia, tam quoad molem , quam quoad co- 
orem, naturali modo erat comparatum. | 
Ex hifce omnibus,in cadavere obfervatis & breviter expofitis, 
quid nunc erit inferendum ? An fingultus ille vitio quopiam dia- . 
phragmatis pendebat? Sed in naturali ftatu illud fuiífe repertum 
iam adnotavimus. Anab irritatione quadam oefophagi? Sed 
nullas in eo erofiones, aphthas nullas obfervare datum fuit. An 
a nimia depletione oriebatur, propter diutius toleratam immo- 
dicam per alvum fa&tam evacuationem, uti faepe in aliquibus 
poft Diarrhoeam , & poft vomitiones in Praxi obfervatur? An - 
tandem a particulis acribus, tunicam ventriculi internam irri- 
tantibus ac convellentibus ? Forte iftud quoque improbabile | 
penitus non videbitur, fi confiderentur attenteilla, quae phy- 
fiologicis comprobantur obfervationibus ; nempe quodíi 
ad reparanda illa, quae continuo fub fenfibili atque infenfibili - 
forma erumpunt e corpore, alimenta funt neceífaria, & haec. 

wtnütriant, primum praeparari debent in primis viis, et ad 
hanc obtinendam a&tionem neceffe quoque eft, ut omnia vifce- | 
Ta aliquod praebeant auxilium ; ut confe&t affundi poffint hu- 
| | pU : mos 


 Dyfereri adfe&tioribus f ingularia quaedam toc. 403 


WU ITE in propria loca; hinc opus eft, ut tales debeant confici, 
- quales requiruntur, ut neceffarii fequantur effe&us. Sed ia 
- foftro praefertim cafu, uti fuperius monuimus, haec omnia 
alterata nil, nifi acres, ac degeneres a nativa indole humores 
affundere poterant. Ergo co£&tio alimentorum nulla erat, vel 
— faltem depravata, partim deficientibus, partim fenfibiliter cor- 
h ruptis folventibus menftruis, huic operi infervientibus; fed 
—. tantum in fpontaneam corruptionem dabatur degeneratio; 

- fcilicet non affimilabantur naturae corporis, fed fuam fe- 
E vel acidam, vel putridam, vel alterius generis in- 
dolem. Quare femper novae materiae irritantes ac convellen- 
1 tes primas vias, & abforptae a vafis laéteis, & ad fanguiriea 
i. . wafa delatae, febris fermenta evadebant, partesque finitimas 
- akerare poterant. —— 

.. Ceterum quoque diver(as Dyfenteriae fpecies variis licuit 
. Obfervare anni temporibus, quas multiplicem habuiffe cauffam , 
Lh «D -ausive multiplices, in plebeiis praefertim hominibus, pro- 
j A - duxi(fe, obfervatum fuit. Et fane deerat in nonnullisaliquan- 
)- E. Ba febris, deerant obftruGtiones, atque benignus fpontaneae 
|. — aegritudinis obverfabatur adfpe&tus obfervatoribus; aderat vero 
— inaliis Tenefmus , cum dolore, et virium proftratione coniun- 
(od excitabatur tandem in multis naufea, calor, et corporis 
inguor, Sed delirium non raro, itemque febris irregularis, . 
& vermes, deie&tionem cruentam comitabantur, quod tamen 

- dn urbe Piftorienfi, eiusque tra£tu, haud infrequens eft. Id 
| j ipfum autem demonftrare poteft, quemdam fere femper adeffe 
-matu.ae conatum ad corruptas materias, easdemque fanguini 
- permixtas, & inteftina erodentes, e corpore expellendas. 
.. Quod quidem ideo aeftivo tempore aliquibus folet accidere, 
-. quia five ob caloris exceffüm, ac repentinasaéris mutationes, five 
D * vi&us qualitatem pervertitur faepe chylificationis Opus, at- 
B que infuper intercipitur perfpiratio. Hinc mirum haud eft, 

iva Eee 2 fi, 


€ 
Tr ai^ 


mme 


PEE 


| 


- 
- 


"eei edm 
x 
L: 


E 


404.  . Obfervatio LXXXII. 
fi, feclufis generalioribus ^ cótiftinibusque  Dyfentericarum 
affe&ionum cauffis , repentinae quaedam mutationes adveniant, 


» quae modo Gtuentis; modo biliofis fluxibus occafionem inopi- ; 


natam fuppeditant, & epidemicas producunt huius generis ae- 


- gritudines. Has vero in inflammationem degenefare poffe, 


quilibet fibi poterit perfuadere quotiescumque inflammationes 
ipfas a nimia fanguinis quantitate, eiusque in minimis vaículis 
diuturna mora deducendas effe cognoverit. Atque omnia haec 


tali occafione adnotanda effe ratus fum, ut ad alia maioris emo-- 


lumenti, pro datis occafionibus, progretfum faciam. - 
 CPifis Halam mi[fa d. 4. Decembr. 1764.) 


OBSERVATIO LXXXIL 


Dn. D. HENR. FRIDER. DELIT - 


Eucbiirefi is circa lricatiouem Furnorup chemi- 
corum ferreorum. 


evidenfia faepiufeule videntur nonnulla, quae tamen, fi 


ignorantur, in peragendis negotiis interdum haud levem 


creare folent difficultatem. "Taceo huius generis plura, &tan- 


tum circa loricam, qua Furni cbemici portatiles, e laminis ferreis 
confedi, ne nimis cito ignis gradu fortiori comburantur, in in- 


terna fua fuperficie obduci folent, fübíifto. Harum variae fpecies . 
vulgo circumferuntur, quarum aliae aliis praeítantiores funt. | 
Plura autem luta chemica talia hoc habent incommodi, ut, (i 
. etiam fortius cum laminis ferreis , quibus huc illucve clavi un» | 
cinulique ferrei infixi funt, primo cohaereant, tamen fub len- 


ta exficcatione fiffuras patiantur, dehiscant, atque fic laminas 
ferreas non fatis defendant, et brevi fruftatim delabantur. 


i; Feci plura talia pericula, neque diffiteor, maífàm ex ar- 
gilla zlba recenti, quae cum argilla, in furno figulino ad infig- - 


^ 


nem aiu co&a, €i iterum in pulverem reda&ta, nec non 


5 E | Encheirefi , circa loricationem Fürnorum Cc. 40$ 
-- fanguine bubulo mixta erat, quamque alias extollere folent, 


mihi non feciíTe fatis, ficuti quoque limus vulgaris, cum SUR 
na Buon praeftanda non praeftitit. 


E Kam autem zmaffam, quae ex limi vulgaris: partibus quatuor, 
du amarum ferri, pulveris laterum, falis commumis, parte una 1 

Duobus pellis vitulinae , & palea bordeacea, quantum füfficit, con- 
—. "fat, quaeque cun&ta cum /anguine bovine in paftam formantur, 
Ju  6mnibus nunc praefero. 


Y . Sed quando demum hac nist furni interior füberfétas ob- 

| ducitur, vix fiifürae praecaveri queunt, fi lente ea, & absque 

dignis adminiculo, exficcatur. mo lentus Tonne ignis huc 

non quadrat. Ergo periculum feci , utrum rapidior ignis bu. 

— midum citius e mafJa removere, eandemque aequaliter. veficcare bo[fet , 

ita ut eadem ubique firmiter adhaereat, — Et feliciffime experimen. 
i ceffit. Sed in furni (tru&turam quoque effectus cadit. 


po Scilicet in demonftrandis praecipuis proceffibus chemicis, 
- eommodo Auditorum deftinatis, per aliquot iam annos utor 
-furno quodam portatili, e ferro laminato confeCto, in quo 
| . «cun&a fere fübfidia, quae fortiffimum 1 ignem excitare valent, 
1 gn tantum collegi, fed in quo cun&tos ignis gradus demon- 

- flrare, cun&osque chemicos labores fingulatim peragere valeo, 
$* Mà ut, mutatis variis utenfilibus, eundem jn furnum anemium, 
|  veficae, catini, balnei maris, reveroerii, ollae feu pallii, in- 
——que furnum docimaíticum vertere, atque calcinationes, de. 
AN -ftillationes, fuf'ones, fü^limationes, cupellationes, cet. effice. - 
. Fre poffim. Similia quaedam meets jam tripus hermetieus 
BEccHEnt, furni a ScHu1Zio, Lvbpo! Fo, aliisque , defcriptis 
| fed variae partes, ex quibus illi conftant, in meo in compen- 
- dium reda&tae funt, ut corpus furri non nifi unicum & conti- 

muum fit, ita tamen, ut fuperior pars, quacum furnus ellipfin ' 
sno quaeque in tubum ferreum altum exit, removeri, ite- 
Eee 3 |  rum- 


db gor LEXYH, 2visbsl 


rumque imponi, ur Accedit itaque nofter. pn dünn Pot- 
tiam, cuius excellent. Autor in Litbogeognofiae Continuat. M. 
mentionem facit, cuiusque iconifimum exhibet, hoc tantum 
difcrimine, ut in meo plures ianuae adíint , prouti earum aper- 
tionem, vel occlufionem, & variorum inftrumentorum appli- 
cationem, nunc hic, nunc alius, chemicus labor expofcit.- 


Inter alia commoda, quae ftrué&tura huius furni fecum fert, 
illud quoque fingulare eft, ut, dum inferius fpiraculum, quod. 
eft in cinerario, a ro ultra fpithamam diftat, per illud - 

quoque aér, ope admoti tubi, feu cylindri, e laminis ferreis 
confe&ti, cuius extremum orificium infundibulum refert , "e 
lenginquo adduci poffit , t, & tubus fuperior in aérem exeat, - 
atque ita tractus aéris fatis fortis oriatur, cuius ope maximus . 
fane ignis gradus producitur, ita ut, nifi is moderetur , ipfa 
vitra, praecipuein pallio, brevi colliquefeant. 


- Hte autem aéris tra&ttis permultum omnino | ad facilem & 
conftantem /oricae , feu luti , exficcationem confert. Scilicet dum 
a figulo maffa fupra de(cripta interiori furni fuperficiei aequali- ! 
ter, & ad pollicis craffitiem, illinita erat, atque capitulo, iti- 
dem loricato, impofito, forma furni ovalis, feu elliptica effe- - 
Ga, [latün mtm ligni ficciffrmi fruftula inpofit, ex isque rogum 
formavi, qui, admoto igne, ftatim vapidiJome. flagrabat. Hoc 
autem medio, owmne bumidwn, in maffa lutacea contentum, 7e- - 
pente in vapores refoluebatur ,, qui, utpote partes fpecifice leviores. 
redditae, igne elevabantur quibusque per tubum fuperioremi, | 
Orto efficaci aéris tra&tu, exitus facillinus erat, unde ftatim, & 
admodum aequaliter, exficcabatur, & firmiter, absque fiffuris 
contractis, ferro adhaerebat lorica, ita ut furnus, qui e ma- 
dida recenti lorica admodum gravis erat, nunc, elapfo vix 


horae exiguo sis sdmodum: | levis & facile portatili | 
evaderet. : 


i. 
* i 
: 


Eam 


UNT. - , EE 
5! 8 Ir JITLMUEE ; 54 b dr 


X 


D hi (CEntbeirefis $ circa loricationem Fürnorum &9c. — 407 


il — Eam autem conftantiam & duritiem na&ta haec lorica eft, 
" ut per quatuor iam Collegia chemica, in quibus bene multos 
T proceífüs demonftravi, fortiores ignes tulerit, atque hucu:que 
—— immunis exiftat, ut plura adhuc Side gon in furno ita lori- 
E ato inftituere valeam. 


— (Erlanga Halam miffa d. 17 Decembr. 1764. ) 
P- |" OBSERVATIO LXXXII 


Jpn. D. IOSEPHI BENVENUTI.- 
a. Pe 
Ü - Bubiginis 1 frumentum. corrumpentis, cauffa &P 


! DES medela. 
E" : 'ereor profefto, ne me aliquis audaciae condemnet, fila- 
— W borio(a2e indaginis phaenomenon explanare tentaverim, 
|. quod praeftantiffimorum Virorum fatigavit, & adhuc fatigat 
 —üngenia, quanam fcilicet in re vera Rubiginis, frumentum 
* D . corrumpentis , confiftat natura atque medela. Fateor enim, 
me philofophandi tantummodo amore ductum, commentatio- 
E nes iftas, qualescumque illae fint, litteris mandaffe, neque rera 
—— acu me tetigiffe pervarie praefumo. 


T um «$. E. Quid igitur fentiam explicaturus » Dpofthabitis hy- 
fibus, fubtiliterque difputatis opinionibus, quae mentem 
. magis oble&ant, quam ut folide illuminent; rationes & expe- 
- gimenta, quae veritati init iem conduxiffe vifa funt, fideli- - 
.- ter enarrabo. j 
i pos $$. IL Id autem primo adnotandum eft, quinque potiffi- 
mum ex caufis plantarum morbos excitari, nempe r.ab humo: 
. fis, quo nutriuntur, abundantia; 2.ab eiusdem inopia vel de- 
»D, mE 3 a prava eius qualitate3 4..ab inaequali per plantarum 
m partes 


408 ^| Obhfervatio LXXXIIL. : 
- partes diftributione; $. a laefionibus externis, Statnendum 
ergo erit, quanam ex allatis cauffis triticum rubi; 3ine inficiatur. - 


$. III... Conflanter animadvertimus: r. Siccum frumen- : 
tum a rubigine haud quaquam: corrumpi; id autem poftquam 
TOS deciderit, faepius contingere , dum fuper fpicas deponitur: 
2. Tunc maxime folum rore perfundi , cum ferenus aér diutius 
praeextiterit , utin Chemicis Inftitutionibus animadvertit Boxn- 
HaAViUs. 2. Nullo tempore, humido, vel pluviofo exiftente 
aére, fed cum Sol delapfo i iam rore terram calefacit, rubigi- 
nem oriri, 4. Ventilatis in'agris, frigidiufculis, minufque fo- 
laribus radiis expofitis, crefcens frumentum aerugino(is macu- 
lis rariffime afpergi. 

S. IV. Sicuti vero perfectae qualitatis ros utiliter triticum 
hume&at; ita noxius evadit, dum a naturali ftatu recedendo, - 
erodentem qualitatem adipifcitur. Id vero facillimecontingit, 
quando aqueis particulis, per atmosphaeram effuíis, cauftici 
fales, vel minutiffima infe&ta uniuntur, quibus páludofos va- 
pores maxime conftat abundare.  Miafmata talia, ventorum 
ope procul impulfa, faluberrimum quoque coelum faepius in- - 
ficiunt , dulcemque roris naturam pervertunt, ita ut frucum 
corruptio, maximo quidem hominum ac brutorum detrimen- 
to, confequatur. Non femel ruíticos, delicatulas praefertim. 
foemeilas, dolore fimul pedumque pruritu vexatas vidi, poft- - 
quam aeítiva tempeftate fuper folum rore confperfum difcal- 
ceati ambulaffent. Paftores etiam in armentis fuis, wm 
foedati roris effe£&tus experiuntur. 2 m 


G. V. Satis igitur conftat, ab infe&to rore, (alibus nem- 
pe corrodentibus, vel minimis infe&is onufto, rubiginem fieri. 
Frumentum vero plus, quam reliquae plantae, morbo huic 
obnoxium videtur, quod rariori gaudeat partium. textura, fi- 
mul vero propter fpicarum haud laevigatam, fed inaequalem 
& afperam füperficiem , ros fuper illas facillime — vi 


i v 


- 


tubigiris fS corrumpentis ; cauffa £9 medela. 409 


In ME  Rubigo tamen frumentum aliquando inficit, etf 
Ec de le ad nos huinsmodi fstia vel iafe&a m minime propellantur; 


tel. llure, folztibus eds arefacto , pérérint interdum oriri. 
lari lapides, igne exco&i, fal alcalicum penetrantiffimum 
ibent, nullo modo ante calcinationem erofivum. Nil mi- 
rigitur,- fi ab aeftivo fole arefaCta tellus , vapores, acribus. 
permixtos, in atmo;phaeram nixa. qui à notturno 


E af uper ex mineralium, vegetabilium aut animantium fubftan- 
s effluvia etiam organica, aeftivo praefertim tempore, per 
oam fublevantur ? : 
-. 6. VII. . Ut luculentius bebes paturam & effe£us in- 
elligerem, fpicas rore confperías fummo- mane, ante Solis or- 
n, pluries ac diligenter examinavi, idque comperi, parvulas 
Ktulas, plus minusve contiguas & elevatas, iuxta delapíi 
js copiam, maiori minorique ariftarum fcabritie eisdem ad- 
efiffe, —Spicas etiam aliquas, prominentibus guttulis minime 
-afperfas, fed integre ac aequaliter madefa&as, animadverti. - 
WES — $. Vill. Super pratum no&urno aeítivoque tempore alba 
EC | ir ophiola fubtiliffimae texturae faepius expanía reliqui, fufpen- 
|a " peo; ac ficcis bagulis eo modo alligata, ut fatis a fubie&tis 


di lueret Bkreut; antequam vero Sol Fia rorem expret- 
ET ho itplurimum inodorum, infipidum, fluidiffimum, nec falis 
m iculam ab evaporatione relinquentem. Interdum tamen fali- 
pore linguam affecit, tunc vero, poftquam evaporavit, 
les atque albidas cryftallos, ad prismaticam figuram proxi- 
? accedentes, obfervavi. Quando autem fala roris evapora- 
| colligere contigit, non quidem fimile in quolibet TOre 
eri animadverti, ut inferius dicam. 
L3 IX. Ros, (qui diverfimode tentatus haud omni tem- 
T "fpecifica gravitate fimilis fuit, neque acidam, aut alcali- 
PN 3.Pby Mek.Rm.Ill — ff cam 


ame iio Otferiaio- LXXXUIL 008 


2la X 


€am omnino naturam oftendit ) alveolos Ífpicarum, quaegrana : 
continent ,-penetrat, ac rodit; cana!iculos ( quibus. maxime | 
plantae omnes abundant, ut alibilenr fuccum füícipiant, ). xa 4 
deítruit, ut tritici grana, eo plane modo, quo in animantibus 
accidit gangraena correptis, alimento deftituta, rugofa ant 
atque contra&ta; maculae quoque flavefcentes fuper fpicas ena- 
Ícuntur, ex quibus aeruginofus pulvisinterdum emanat. lunc | 
vero, quoniam integra frumenti planta pallefcit, magisque. vel 2 
minus ( prout tranfpirabilis , vel porofa extiterit ) friabilis eva- 
dit, ab infe£to rore nutritium etiam fuccum depravari, facile 
intelligimus. 


S. X. Huiusmodi maculae vividiori colore tin£tae con. 
fpiciebantur; ac profundius fpicam penetrabant; quando roris 
guttulae latiores erant, prominentes, atque globofae : tunc 
enim folares radi: magis colle&i ( ut in convexis cryftallis acci- 
dit,) fpicarum foramina ampliando, ac falia acuendo, facilio- 
rem infecto rori aditum parabant. Nonne microfcopium ex- 
templo habemus, íi aquae guttula exiguo metallicae laminae 
foramini füperponatur ? Sphaericae autem huiusmodi guttulae 
tunc magis fpicis adhaerefcebant, cum aeftivo tempore blandi | 
ventuli fpirabant , pulverem fuper plantas propelléntes. Quodfi: 
aequaliter fpica erat rore madefatta, elevatis guttulis niinime- 
adparentibus , difficilius tunc frumentum a rubigine GOTPUU NM 
batur, utut a Sole calefa&tum. ag 


S. XL | Sed magis admiratione dignum eft, fimile haud 
quaquam fal elicitum fuiffe ex rore, qui eiusdem regionis fub |. 
coelo colle£tus fuit; cuius rei cauffa ab effluviorum mutabili - [1 
natura repetenda kc HARE » quae continuo in atmosphaeram. | 
eve&ta, faliacido primigenio uniuntur. Satis attamen conftat, |- 
eo praefertim tempore, quo tellus aeftuante Sole diutius inca- | 
leícit, abundantius alcalica falia fublevari, ut $. VI. iam diximus : |. 
tunc vero acriori reddito rore, rubigine triticum inquinaup Li 


- 


S CUM 


nno p 


E. 
D 9. "cL escis com » huiusmodi labe fru- 
P feretur. - ra 
oa Roris putrefa&ionem citius. tardiusve accidiffe 


| ;ptem Vitdid, quae Liétnaferii foris, fub diveris biveli 
cot portionem recipiebant, folaribus valde fervidis radiis 
m  expofui,. quemque paludofis ex locis. collegeram ; illum fepti- 
* - qma die corruptum fuiffe, ac vermibus inquinatum deprehendi. 
" dn duobus infuper vaículis, quae rorem. faluberrimis in re- 
—— £ionibus delapfum continebant, vermiculos duodecima die 
nudis oculis confpexi. Quem autem cetera vaícula contine- 
D bant, is tardius putrefa&us eft, neque infe&a exhibuit, licet 
dn eorum fuperficie viridefcéód materies, mufco perquam fi- 
5, 'adparuerit. Foetidus erat ros in fingulis vafculis, ma- 
gis Po ille; in quo vermes oborti funt. Tametfi vero infe- 
&a (forfan quod effent minutiffi ima ) fuper fpicas mihi num- 
lam infpicere contigerit, utut optimo microfcopio munito; 
mili tamen modo ros, quo illae afperguntur, putrefcit, ac 
Sole calefa&tus deterior evadit, ex quo virulentiam fuam d 
| ento communicat, illudque rubigine inficit. 
77 $. XII. Quae remedia ad frumenti rubiginem T 
felic er adhibui, fententiam meam maxime confirmant. Cum 
| in; Maio & Iunio menfibus anno T53- dote fere casu. 


Ir k eer dee d dum Sol fori eiiffet. Puri ermiies quas- 
: fummo mane ante Solis ortum concuffi, atque a rore ab- 
Ao . Hic vero commode adnotabo, parum experientiae con- 
2 Mibdm videri, a plantarum tranfpiratione earumdem folia ma- 
def leri, dum nullo modo illas humefcentes deprehendi, quae 
| CC done te&tae fuerant. 
| E . XIV. Si roris delapfum uberior pluvia confequatur, 
| dee prohibebitur, vel minus frumentum laedet,. dummodo 
Fff3 - | fpi- 


/ X Te 9 ES 


A14... .— Obfervatio LXXXIV. gud c 
. fpicae fubftantiam nondum deftruxerit. Pro remedio ergo ru- | 
. biginis haberi poterit fpicarum ablutio, idoneae nafiternae ope 
pera&a; vel íi tenfae funis auxilio ex utraque arvi. parte fus- 
que deque ambulantes agricolae, rorem a ípicis excutiant. 
Accenfi quoque circum agros ignes, noxios vapores facile 
difpergent. . | | | dü5. Hi 


OYMC ; 
a | SN 
t3.» 


—— Luea, in Hetruria, Halam mif, d. 42. Decemb. 1264. 


OBSERVATIO LXXXI- . 
-. Dn. D. WILHELM. LUDOV. WILLIL - 
Struma fuppurationis vi fponte rupta, e feli- 
| | citer curata. 254 1 
f X v0 rarius five corporis humani partes internas, five exter. 
Q nas adfligens cafus occurrit, eo maiori cum attentione & - 
cupiditate etiam nemo non eius exitum expe&tat. ldem hoc 
-— fequenti in cafu obtigit, dum maxima civium huius loci pars | 
xaei, tanquzm tunc temporis vix per quatuor annos iunioris 
pra&tici Medici, cupiditate flagrabat, & infidiabatur: utrum. 
fufcépta haec curatio ex voto fuccederet, an non? Singuli, & 
. fere omnes animum ad ipfam aegrotam convertebant, & fpe- 
culabantur: utrum per füfceptos meos conatus a pergrandi fua. 
ftruma liberaretur, velan iisdem mors eius fufto citius matura- 
retur? Quo curatius autem a&tiones meae hic expediendae ex- 
quirebantur , eo circumfpe&tius, atque ftudiofius etiam tra&a- - 
bam aegrotam hanc. Magnus ille & do&tus Medicus, Aurelius | 
Cornelins C«Lsvs, qui primo feculo poft Chriftum natum vi- 
xerat, variis in rebus praeceptor mihi fuit, dum Cap. XIII. Libr. |. 
FII. de Medicina ita fcripfit: Im ceroie, inter cutem &$ afperam ar- 
feriam, tumor incre[cit, Broncbocelen Graeci vocant , quo wodo cato |. 


: M PH * . HE MN s $c l ; 
NE MUT Oa, n rua fm ciuctiitun. | Fe 
quibus quicquid eft quod £urica coutinekur , potefI adurentibus wedica- 
EC ONIUSUIT Hus P. eb us | Merci tieTSCnOTa BU 
. mentis cur ari: quibus 

4 


"Sed Jcalpelli curatio brevior efl. — Medio tumor uns linea incita 


RD 


ken: 


e 


ke 


" 


A T 


i XN 
ue 
TS 
^e 
Ba) 
E 
e. 
—- 
3 
"B 
AM 
uw 
»« "T 
AE 
ja 
x 
Macs 
€ 
E 
E 
«OQ 
das 
1€ 
o 
i 
Exod 
€ 
M 
S 
S 
"A s 1 
"a 
S 
hy 
E 
EY 


La 


e 
e 


—— 
odi er aatiee 
*- ca a re win 
PATER T TER 
T 


"- LM 
v 


- LM 
r4 
i2 
o. 
Qu 
OQ. 
Jem 
& 
" 
23 
Q c 
x 
is 
See 
«n 
*- 
& 
zi 
g 
Or 
Li. 
o 
pe 
[919] 
[e] 
£23. 


—.. fnethodo curationem fingularis huius tumo: Sgreffus fum, 
- & quaetiam metorabilia in illa obfer Vavl, ea. fequentibus ac. 


Ed t$ Pl'EXA 


np 
"n 


, * T 


qium y bg. dirotto TOtDatu. nio 6x Xii 
, Huius oppidi, in quo nunc habito, Civis cuiufdam & pi 


| - temporis ron folum di&o in loco fixas agebat radices, fed& 


Ó) L5 11M 4 I 4 

| sab infantia optima, exceptis faltem crebrioribus congeftioni- 
|. bus catarrhalibus verfus cavut, gaudebat fani'ate. Ab ipfo hoc 
| . tumore nullas, nili a pondere eiusdeni provenientes, períen- 
. tifce at moleftias, donec anno MDCCXLIX. qui annus aetatis 
"t fie quadragefimus quiatüs erat, menfes celTábant ; a quo tem. 
. pore deinde dolorem noa folum ardentem atque pungentem 
in ftruma fua faepius animadvertebat, fed in 'mul quoque ali- 
| — quale eius incrementum obferyabat, huncquein modum omnia 
Do conti nuabant ,. ufque ad ferias nativitatis Chrittianni MDCCLL 
/ eum tumor hic fponté tunc; difrutberét, atque sinc e fora- 

| : uso 419192 fua .- " HE og UFÍP3 d i721 SUD LL MISI | finu. 
T| T UE 


4 
E ^ 
Us 


jp 0977 S0yfeniiio EXXXIE. à 


EE UR o P DE E NDAPESEIEQUE. 
jminulo , maenitüdine cau 


morbófti$ neutiquam1a méljus redücébatür. ^ Dietandem XXI. 
eiusdem menfis me aceer lire Curayit afflicta. "Pulfum tune ple- 
num; durum átque celerem, linguam aridam , ac ipfum aegro- 
tam deingenti fiti & agrypniaconquerentem inveniebam, Stru- 
fiia ad ta&um admodum dura, & ad fümmum erat inflammata. 
É foraminulo eiusdem humor tenuis ichorofüs, cuis, fecun» 
poi UIDI dA piv Jit. iW] MO RT ne f 
dum aeerae-effütum, a novillimis fiativitatis Chrift feriis. 
modo di&um usque diem quatuor circiter librae profluxerint, 
rodibat. Ut febris hunc praefens mitigaretur, fecundum 
meam tufic temporis ufitatam methodum pro ufu interno fe- 
quérténi ordimabam potionem ; Ae. Agu. flor. Samlur, Card. 
Veheil aia. Si. Antimon, diaphor. 38, Pul. temperant, Stabl. 3if.- 
JH. ülexiphann. eiusd, 3i- Syr. Papas, rbocad, $8. M. D. ad. - 
Vitr. de qua fingul ;bihorio cochlearia duo erant fumenda, 
Ceterum potum tantum aquofum tepidum füfficiente im quan- - 
tilüte; ftétque tufcula tenuia, & nonnunquam cibos e pomis, 
vel prunis paratos, concedebatm, htque immodicus valde hy- 
pocaufti calor in mediocrem ,.& temperatum permutaretur, 
Xerumitefümque iubebàm. —— . ' iMac de c uem 


e -- dr 


] Ratione externi vero/ftatus fic procedebam: In foraminu- 1 
gum tunioris furundam e linteo carpto inierebam, & fruftulum 
mplaftr, fiponat, Barb, füpetimponebam , dtque ad inflamma, 
tionem difcutiendam fequentiá praeferibebam : tec. Spec. emo[-. 
lient. pro cataplasmat.. officim, Milj. berb. Origaii, Serpill. ana Mig. 
14d. Ariftolocb. vot. Biftort. ema 3). M. F. Pulv. groff. div. ilL 
part: aequ. D. àd Chart, Speciebus hifce, duobus facculis lin. 
teisineluapa, & jo. geqnal morte farti recent S ada eie 
lefa£tis ,"lémterque iteram expreflis, in tolerabili calore totam - 
s MECTIEIS ^ , fru- 


- 


3 


aSiruma HRUNBIORUSS vi [ponte rupta, g feliciter &9c... 415 


com Tuo died fovere fuadebam. Proximo deinde die 
nittebat paululum febris aeque ac inflanimatio, & colli tumor 
. mollefcere inchoaba3t;'cum vero ftrumam matiibus comprimie- 


a. ; rem aliquantum, 3 Cochlenris quaedam materiae, tophulis mi- 


2 Do 


Ow 


noribus & fanguine coagulato commiftae, e foraminulo eius- 
en, egrediebantur.. Maximus horum tophulorutm magnitudi- 
. nem nuclei fructus dattyli habebat, & peculiari erat inclufus 
"tunica. Eodem hoc, ac fubfequente XXIII. eiusdém' meníis 
die fingulorüm praedictorum ufus continuabatur. Die XXIV; 
ma quidem durior, atque magis inflammata comparebat, 


nihilo tamen minus cochlearia quaedam diétae iam materiae 


iterum educebam. Cum autem aliquoties iàám nominatum fo- 
aminulum pro egreffu: tam fpiffae materiae iufto anguftius mi- 
| videretur, ad pollicarem magnitudinem forfice acutiffima 


Miitabam illud; per quod deinde vulnus unciae circiter quatuor 
modo defcriptae materiae mox promanabant. Eodem die fe. 


quens praefcribebam digeftivum :' Rec. Deco. rad. Ari[tolocb, 


Uu" 2n 


ulg. Jatusat. $ij. Mell.vofar. &. Eff- M»vyrrb. fin. alc. 3(&. Terebintb, 
ariff. 517. Fitell. ovor. num. IT. M. D. ad Pyxid. Hocce unguento 


: . quotidie finum tumoris largiter inumgebam, atque labia vuineris 


inteo tantum carpto ficco, fuperimpofito dicto iam emplaftro, 

^ deligebam, infimulque reliquis huc ufque adhibitis tam inter- 
D quam externis remediis, porro infiftebam. 

Die XXV. aegrotam hanc meam fatis alacrem reperiebam, 

Fein adparatunr delizatorium removiífem, leni tumoris pref. 

A An ad minimum libram unam fpiffae, fübrubrae, & femico- 

^ &o concifoque hepati fimillimae materiae, interfperfis multis 


à tophulis ac parvis fteatomatibus, educebam. Die XXVI. nihil 
ánfoliti eveniebat. Die XXV nu plane ceffabat febris, quare 
H etiam j potionis ufus omittebatur, & conveniens tantum regimen 

, diaeteticum commendabatur. Eodem hoc die fex circiter un- 

. €iae modo defcriptae materiae, cum qua fimul magna aéris pars, 


fori cum M erumpebat, femovebantur, | Dbiervabam 
; : tunc 


ee 
$n 


TEE IE oUm LXXXU. Vea 


tunc. Mab ond ftruma nunc jmminui, fordes * vero in D 
contentae fpifTiores, ficcioresque feriinciperent. Die XXV HL 
porro vulnus ultra duos digitos forfice acuta ita dilatabam, wc 
nunc longitudinem quatuor pollicum aequaret.. Hacinopera- 
tione arteriola diffecabatur, e qua primo larga fatis portio fan- 
guinis profluebat; cum vero vulnus fufficiente quantitate plu- 
maceolarum ficcarum impleretur & labiaeius per aliquot ho- 
. ras admota manu leniter comprimerentur ,. fponte tunc fub(ifte- 
bat haec haemorrhagia:  Foeminae deinde huic, de aliquali 
debilitatione conquerenti, aliquot hauftus vini faccharati, le- 
niterque aromatifati calidi, & largiorem emulfionis amygdala- 
táe potum concedebam. | Die XXIX. loco facculorum emolli- - 
entium atque difícutientium, huc ufque adhibitorum , - prae- . 
cribebam nunc fequentia, — Rec, Spir. viri retificatiJ. 3 5j. BE. 3 
Succin. fin. alc. 5vj. Croci pulcerifat, 31v. | Campbor. 31j. M. D. 
ad Vitr, Hocce linimento bis de die lintea duplicata hume&ta- 
bantur, &alio fuperimpofito linteo quadruplicato ficco & opti- 
me.calefaCto, ftrumae calide adplicabantur.  Ultimis duobus 
huius menfis diebus abunde fuppurabat vulnus, finguloque die | 
cochlearia quaedam faepius iam dictae materiae educebantur: : 
tam firmiter autem cohaerebat nunc materies haec, vt fpatula 
. femper deradenda effet, ss 
Die primo Februarii tumor hic magis magisque mollefcere, - 
atque quisquiliae, in eo adhucdum contentae, a radice eius 
verfus adpertum vulnus fefe conferre inciplebant, Die i1. — 
cochlearia circiter quinque materiae folitae, quae nunc vero - 
mellis confiftentiam adquifiverat, cum notabili tumoris immi-.- " 
nutione emanabant, DiellI, (ingulae hae res ex fententia porro 
' fuccedebant, &e tumoris cavo tanta quantitas laudabilis puris - 
proveniebat, ut etiam inter deligationis adparatum cios 
effüluxus contra impuritatum, in ftruma contentarum, de Fiér 
in diem fucceffive nunc imminuebatur, Hocautem praecipue 
animadvertebam, quod, quo Snc; , fluidiorque materies 
haec 


| Ü "Struma fuppurationis vi fponte rupta , 3. feliciter £c. Ays. 
haec fieret, eo magis etiam odorem putrefcentem fpiraret.. 
P Similes etiam die IV. V. & VI. eveniebant circumftantiae. Die - 
 —— MH aeg:otam meam prima iterum vice extra le&tum reperie-: 
—— bam. .Die VIIL IX. & X. tunica tumoris interna, excretam- 
p n" materiam continens, ab integumentis communibus 
acceflive fe feparabat, Die XL particulas quasdam huius tu- 
. ficae aganthabolo extrahebam, & utulterior reftitantis eiusdeni. 
ic portionis feparatio eo citius promoveretur , adhibito 
enus linimento digeftivo, unguenti aegyptiaci $j. admifce- 
— bam. Die XH. particulam eiusdem tunicae, latitudine fefjui 
| s tali, duorumque pollicum longitudine, & die XIII. huius 
branae fruftum rurfus maioris palmae magnitudine, atque 
(parfim cruíta tophacea obdu&um , extrahebam. A X1Vt9-uf- 
je ad XXV'um huius menfis diem una eademque obfervabá- 
tur methodus, & quovis die parva adhuc quantitas & portio 
am tunicae praeternaturalis, quam materiae heterogeneae, in 
Eee auferebatur, Die XXVI. fa&a riundificatione | 
— intei carpti ope; & tumoris finu, quisquiliarum ha&tenus 'ex-' 
tarum Joco, modica tantum fanguinis finceri portio prodi- 
bis atque huc & illuc callo'itas in tumore adhucdum füper- 
erat. Ad removendam ergo hanc, quotidie aquam grifegm, in 
- Difpenfatorio Würtenbergico defcriptam, inüciebam. Die . 
— XXVII. XXVIH. & XXIX. in uno eodemque res permane- 
- bant ftatu, faltem aegra ab aquae grifeae iniectione de morfi- 
«ante conquerebatur femperdolore. . - 
- Die primo menfis Martii tumoris cavitas todiboridhe com- 
. parebat mundificata, & pus laudabile, aibi coloris & boniodo- 
sis, nunc exftabat. Omittebam ergoó etiam digeftivi ufum, 
 giusque loco adhibebam hancce mixturam balfamicam : Rec; 
AMell, réfar. 519... Effent, Myrrb, fin. alc. 3j. SSuccin. fin. alc. $9. Mz 
- 4D. ad Vitr. fa&taque femper aquae grifeae inie£tione, portiun- 
. €ulam huius mixturae turundis mollioribus excipiebàm, & ca: 
2 "yitati aeque ac labiis vulneris adplicabam.. Hancce medendi . 
] wubles. AG. Pbyf.Med.Tom.1lI. — Ggg | me- 


l 
i Y 


D or A9» 4; A 


methodum per totum hünc menfem continuabant , qua etiàm 
éfficiebatur, ut ad finem eius non folum: puris effluxus fenfim 
imminueretur, fed & cavitas aeque: ac vulnus ipfum ad caulis. 
. pennae mediocris magnitudinem firmiffime clauderetur. | Eo- 
dem etiam tempore foemina haec tám rebus fuis dotnefticis 
iterum praeeffe , quam hortum € , ante huius — nA 
fitum ; dr valebat. Tis uro 
$. 


De primo. Aprilis. ergo pargum hunc locum. sdpertum 4 
teo tantum carpto atque ficce , fuperimpofito pluries iam di&to 
emplaftro, deligare incipiebam. Ipía deinde foemina inceptum 
hunc deligandi modum tam diu perfequebatur ,, ufque dum 
medio tandem. menfis. Maii notabile hoc vuinus perfe&e con- 
folidatum;atque haec curatio, quae Dei fuit clementia; in eximiunr 
meum, & aegrae huius oble£tamentum finita erat. Quamvis 
enim ftruma haec magnitudinem fphaerae ligneae maioris, ad 
tonos evertendos deftinatae, habuerit, & iptegumenti com. 
munis. pars ad fummum fuper eam extenía fuerit; adeo tamen 
conftringebatur cutis ,, ut, magnae & moleítae farcinae loce, 
nodulus tantum quafi cartilagineus , caftaneae circiter agnis 
tudine, remaneret. ' 


Peratta confolidatione, praeter fübortamt, tam in antica 
quam poftica colli parte, pruriginofam ferpiginofamque ,: & 
adhuc durantem efflorefcentiam,. ne minimam quidem molefti- 
am foemina haec perpeffa erat. Ex acquifita vero confüetudine 
aliquandiu capite finitrum humerum verfus converío, ere&ta- 
que cervice ita incedebat, ac íi vetas adhuc in collo: exftaret 
farcina, quae autem confuetudo temporis progreffu. etiam 
evanefcebat. Durante interinmr curatione diverfis morbofis, 
partima maloregimine: diaetetico, partim ab ira fuppreffa fübor- 
tis adfli&ionibus, e.g. cardialgia, vomitibus  diarrhoeis; pro- - 
cidentia arii, &c.. cruciabatur; at etiam hae calamitates felicif- 

its femper MCN : 4 


, E * 
- . Quili . 
l 
Ld 5 
4 
[ 


Sirm afpera oi volts bd van 8 áig 


3h. omi Mdpce sede mH binis : vti san Megi- 
. £m, cum uxori [Irumam diffecavet ; aon dta  concufferit y wt forficis 
— acies bes ilius penetroffet, illique mortem. bunc in vaodum cone 

£iliaffet..- Sic ergo foemina haec, fub 'largifima fuinmi Numi- 
- nis benedi&tione ,. praeter omnem fpem 4& expe&tationem, 


e im , du E 

ARE EAEE III RE 

"x EE r^ E. 

di d e 
Pa 


E. quatuor men(íium fpatio, a pergrandi & molefliffimo fuo per 
p. triginta quatuor annos geftato colli tumore ftrumofo , in quo 
cM meque caro hebes, neque humor melli aut. aquae milis, uti 
| [4 dossos loco citato iudicavit, fed longe aliae, & maxime inter 


Jj ..— fe difcrepantes res inclufse erant, ita liberabatur, ut ad hunc 
ufque diem "aPtegra adhuc piuden: fanitate, 


be pun 
| OBSERVA TIO LXXXF. | 
i M Du. D. WILHELM. LVDOY. WILLIL. 


(Gus V'éic cde £otiereiento e cale avenata D 
y ipis Modi piel , €9 nflituta litbotomia 


baud exiiuendo. 


d 


m 


e 


EENUCUEN 
m e 
aim 
L4 


| 
j 


"- je i 
on dubito ^ quemoiaim facile. de eo dofiitaturum effe, 
- quod praeclarus ille. Medicus, Herm. BoERnHAAvIUS, de 
eventa Lithotomiae in libro fuo de Cogsofcendis 8$ curandis morbis, 
-aMphorijm. 1437. fcripfit , dum .de:hac operatione ita iudicavit: 
— Sciendum tamen , omnem eventum operationis emper dubiuss:- propter - 
E ,-six ulla fagacitate praevidenda , veque ulla. arte fananda, 
. Wmidentia. | Ego faltem effatum hoc certiffimum in cafu hoc fe- 
. quenti inveni: quamvis enim operationem hanc, ex infra. di- 
J cendis rationibus, non nili fub conditionedubii eventus in. me 
| fafcipere voluerim;. nihilo tamen'minus a propofito füo , tam 
*| Ow "i Ogt uy c gravi 


qo ^" Olfroatio LXXXV. - 


gravi fe fubiiciendi operationi; mifer- hic neutiquam defleBi " 


poterat; fed re ipfa fentire debebat; etianr ultimum extremum- 
-que artis remedium neque ullam mitigationem , muito minus 


autem fperatam liberationem. ingentium fuorum. doiorum etfi- 


| cere poffe. 


Initio enim menfis Martii annt MDCCLVI. Chírurgus qat 
dun arroganter de arte (uà feritiens , ;revera autem ignarus; 
iuvenem rufticum, viginti annorum , mihi fiftebat, & ob con- 
tinuam dyfüriam: , & Iimminutam valde 3 faepiusque infenfibi- 


Jem ac guttatim tantum evenientis urinae miíTionem, confi- 


lium a me expetebat. Aeger hic pallidum atque oedemato- | 
füm corporis monftrzabat habituni, & de nulla: alia: adfli&ióne, 


nifi de iam di&a dyfuria, conquerebatur. Ceteruniviftu táh 


tum viliori atque duriori frui cogebatur, & ubique neceffari& . 
fublevatio ipfi deerat. Omnem quidem nétvtim' ad' cauffam 
huius mali indagandam,, fed. incaffüm , intendebam , cuni ae- 
grotans hic neque.de praegreffó alio morbo, vel exterfid y vio- 
lentia perpeffà , neque de fanguime, vel pure, cum urina 
olim excretis, quicquam ferecordari poffe affereret, hoc unicum 
faltem referens, ab ipfis pueritiae armis hifce incontidios feiam . 
laboraffe, faepiusquelotium non aliterjnifi fupino corpore;& titil- - 
làndo penem, emitterepotuiffe, & urimám ita emiffam hmpidiffi- 
mam femper fuiffe. Porrocommemorabat,multis feiam remediis 
fic di&tis domefticis,vel empiricis,praefertim calefacientibus, e.g. 
Bals. fulphuris , oleo. Térebinib.. Spir. iuniper. e bacc; &c. absque. 
ullo quidem levarine, fed au£tis potius doloribus, ufum effe: 
Edocebam tunc illum, ut ufüm eiusmodi calidorum diuretico- 
rum medicamentorum , firi fecus aliqualem mitigatiodem cupe- - 


ref, plane intermitteret, eorumque loco emollientia tantum, 


atque leniter refolventia femedis adhiberet ; quem in finem 


etiam fequentem ei praefcribebam formulam: ec. Rad. All, 


mund. A:«parag. Clhbor. Ligüir. ana $. berb. Aerinen, Veronic; 
Heder.terrdlr.ana -— inci, M; F. diggases; quarum dimidius cirz 
citer 


3 «qe Calculofo Veficae concremento, e calce arenata , 3c. 421 


—— . eiter manipulus cum unciis VIII. vel X. aquae ferventis infundi 
AE o& extrahi debet, quale deinde infufum ante & poft meridiem 
E »calide femper bibendum, & paullo ante drachmam circiter di. 
(cocti nit fequentis, ex hauftu aquae purae fumendam, 
.—— —cerdinavi: Rec. Türt. vitriolat. Tart. folubil. ana 3vj. M.F. Pul. 
. vis , D. ad Scatul. Vi&tum praeterea mollem, & lubricantem 
—— uadebam, & nihil aliud, quam aquam putealem, pro potu 
MUS -€oncedebam, fimulque fpiritus vini, & refe&ionis, & mitiga. - 
- tionis gratia haétenus faepius reiteratos hauítus, ferio inter- 


d dicebam. 


PM m Brevi deinde tempore mater huius adfli&ti me accedebat, 
| mihique adperiebat, filii fui resin eodem adhuc ftatu effe , nihil- 
[2 "que levaminis hucusque illum obtinuiffe.- Impetrata hac occa- 
| di ione ormnem iterum navabam operam, ad originem huius mali 

indagandam, tandemque muler haec plebeia, plebeio etiam 

/J. fermone, ita fe explicabat: quod prae[entium. cruciatuum adflithi 

A E filii omnem culpam erebrioris Potts » particulis nitrofis commiftae, 

€ e im prima fua paeritia abrefae calcis deglutitionibus tribuere 

à Hocce cognito, eidem declarabam, filium fuum ex 

E Eu calculo veficaelaborare, huiusque rei veritatem 
p quodam fecuriffime explorari poffe. 


:  Elapüs abhinc aliquot hebdomadi bus aegrotus ipfe, dicto 
9 Chirurgo comite, iterum me accedebat , atque defidera- 
|o bat, ut invelligarem nunc: utrum in vefica (ua certe calculus 
- eeXftaret, an non? Libentiffime defiderio huius miferi adnue- 

- dbam, de"itoque illi parato corporis fitu ,, & ImmifTo m veficam 

 —Wrinariam cathetere argenteo , mox onini n pereipiebatur | 
-firepitabs fonus. Captus ego mifericordis , valetudinario prae- 
 fentianr calculi; & quidem majoris, annuncia.am. Vix cer- 

[5 titudicem reperti audiverat patiens hic mifer, ilüco ac fine 

. eun&atione dicebat: fe runc lithotomiae fubiicere fe velie, 

| » €um ha&tenus perpeíTos cruciatus r on amplus peiferre poffet; 

| Spe | | UOBf8 3 .flimul- 


mw CXGEÉ du 


7 
k 


42 1A - Obfroatis LXXXE. EU 3j i Y r 


fimulque etiam enixiffime Togabat , ut operationem | hanc pri- 
mo quoque tempore in me füfciperem. Refpondebam autem 
ei, operationem hanc optime quidem in eo perfici poffe, ob 
habitum autem corporis fui emaciatum , & ob mali diuturnita- 
tem, eo minus expectandum (órfitab auxilium ' ei promitti 
pofle, cum generatim operatio haec faepius dubii fit eventus. 
Nihilo minus in fententia femel amplexa immutabilis perfiftebat, 
-& dicebat: quamquam etiam a graviffima fua miferia non per- 
fete liberaretur, faltem tamen ad tempus levamen fe impetra- - 
turum,velforfitan ocyus moriturum fore. Neutiquam etiam a pe- 
ttione fua defiftebat, fed tirmiterin ea perfiftebat, donec memora- 
tam jam operationem me peragere velle promittebam,Sub, fpequi- 
dem, illum forfitan mutaturum effe confilium , de hebdomade in 
hebdomadem differebam hunca€Ctum ; cum vero per nuncios ad 
me m1ílos faepius promiffi mei iadmonerer, diem tandem XXVI. 
Aprilis, di&i iam anni, huic operationi praefiniebam. Aeger - 
etiam hic mifer praefixum hunc terminum mirabili cupiditate . 
expeGabats fecundum vulgi autem praeiudicium hypnoticum 
expetebat remedium, unde fequentem praefcribebam Emul- - 
fionem: Rec. Zqu. Ceras. nigr. flor. Til. ana 3i(8. Sem, Card. bened. 
Papaw. alb. ana ij. — F. f. a. Emuls. add. Nitr- puriffim. 3j. Syr. — 
Papav. alb. £8. M. D. ad Vitr. & dimidia pars iit. alterai mox 
poft operationem fumatur. T 
Veficam deinde fecundum »setbodum dini (inifirurg- ; 
verfus femur, in praefentia. memorati Chirurgi , & famuli eius 
incidebam , qualem etiam operationem maxima conftantia. * 
fufünebat aeget, Cum vero calculum forcipe arripere, eum- 
que vel femel in integrum , vel fucceffive in plura fragmenta. 
diffra&tum extrahere vellem , non folum tantae magnitudinis, 
fed ubique etiam veficae ita accretum eum inveni, ut neque 
forcipe apprehendi, neque ullo modo e.fitu fuo moveri pof- 
fet, attamen calculum hunc non durioris, fed mollioris tantum 
confiftentiae ene fentiebam. Cum perfpicerem nunc, pé | 
: | Y 


& 


^ -. DeCalculofo Feficae concremento , e calce arenata, &9c.. 423 


- wel plane nihil effe&um iri, vulnus linteo carpto ficco, fu. 

impofitis fpiritu vini re&ificato confperfis fpleniis, & 
E- T deligabam, ficque vulneratus per hunc diem, noftem- 
p fubfequentem , placide atque tranquille fe habebat; Altero 
' die miferum hunc fatis alacrem , vulnusque optime inveniebam 
- comparatum. Quia vero calculus hic mollis atque laxus vi- 
E forcipe forti cufpidata fiffüuras quasdam radendo ei 
— inferre annitebar, ut maffam deinde hanc calculofam forcipe 
. huic operationi peculiariter dieata, fücceffive confringere at- 
que educere poffem. Hos etiam conatus per plures dies con- 
abam , iisque femper efficiebam , ut quotidie cochlear unum 
rel alterum , cum ditta fubftantia "ealculofa repletum , cuius 
fruftula quaedam maiora, calci arenatae fübtiliori ac exficca- 
— "te fimilia, adhucdum adfervo, feparare potuerim. Maiores - 
3 itas calculofas particulas , tali modo derafas atque decerptas, 
eadem volfella, minores mediante peculiari illo cochleari 
CBoutoi) extrahebam , minimae autem cuni lotio per vulnus. 
efüuebant. Primis etiam hifce diebus omnis me tenebat fpes, 
| t ili enchéirefi me totum hoc concrementum calculofum auferre 
.  pelfe; quo magis vero ad imam eius partem penetrabam, eo. 
. Surius id deprehendebam, eaque propter etiam ab hifce cóna- 
. ibus eo citius defiftere coa&tus fui, cum vulnus ocyffime con- 
ra - folidari inciperet, 

E mio "Quia autem aegrotus per urinae e vulnere effluvium ad- 
— modum relevabatur, hinc foraminulut hoc in loco, immi(fa 
. eannsla plumbea, relinquere volebam; reípbebat autem hoc 
emfilium mifer, unde brevi deinde temporis fpatio totum vul- 
— mus, fub ufu tantum unguenti digeftHiol famplicis , & Balfami JAircaeis 
| flime confolidatum erat. €um aotem urina "nice nunc 
(per urethram iterum promanare debebat, eique fabulofà mate: 
ia faepius admifta erat, prifüni etiam dolores, & quidem ve- 
— hementius nonnunquam redibant. Poft elapfos dein aliquot. 
menfes mifer lic febri heGtica corripiebatur, quae de die ig 


m : | diem 


(pA ^ —— Obfervatio. LXXXII. 


. diem non folum increfcebat, fed & pedum ac femorum tumor; 
oedematofüs accedebat. | Autumno tandem eiusdem anni ab^ 
- hifce calamitatibus aeque ac fingulis per totavi vitam fuam per- 
—  peffis miferiis placida morte liberabatur tam graviter difcrucia- - 
tus hic homo. . Libentiffime quidem demortuum fe&ioni ana-. 
 tomicae dein fübieciffem, atque fitum, connexionem, quali- 
tatem & naturam malae huius calculofáe accuratius perfcrutatus 
effem; cum vero extranei dominatifs fubditus, & civis remo- 
ti a domicilio meo loci erat, praetereaque parentes eius votis 
meis haud annuebant , difquifitionem hanc, invituslicet, omittere 
CoaCtus fui, Si tunc, ut nunc, aquae calcis vivae in huius-: 
modi cafibus ufum cognoviffem, huius remedii virtutem cer- 
tiffime tentaffem , eiusque effe&um follicite obferyaffem. cm 


s OBSERFATIO LXXXPI. 


.DN. D. WILHELM. LUDOV. WILLIL | 
pe : 


'iolenta Limit ruptura , ex lapfu fiborta, se 3 
nerato per novem adbuc dies fuperffite, —— 14 


Qc admodum dubia & incepta illa eft affertio : dene 
AJ etiam vivis adhuc hominibus, fine omni vitae & corporis | 
difpendio, exícindi poffe, ad quam confirmandam talus ille 
empiricus Medicus, Leonardus FrORAvANTA gloriofe olim ia€tie 
tavit, fe mulieri Panormitanae lienem fcirrho(um triginta duo - 
unciarum, vel, fecundum aliorum falfiffimam relationem, tri- | 
ginta duo librarum, feliciffimo cum fucceífü exfecuiffes cui 
etiam. Z5eodorus KERCRRINGIUS in Spicileg. /fmatomic. Obf. OXRO 
128. 30. € 31. quodammodo affentire videtur; ita tanto magis 
etiam eertum, & extra omnem dubitationis aleam pofitum eft: 
di&tum modo viícus nonfolum non fine maximo periculo laedi . 


ge. poffe | 


E. Violenta:Lieni Tüpfüra; ex ap inins, 6.  ao5 


poífe; fed & maiora, & profunda: eiusdem , integris nonnun- 
r qu: m ueque corporis partibus externis, contingentia vulnera 
—— femper eíle perniciofa atque lethalia, in quo etiam omnes tam 
|. Kup Prioris, quam hodierni Seculi prudentiores Medici mecum 
confentiunt, quemadmodum itidem fequens cafus veritatem 
b huius adfertionis ulterius confirmabat. ^ Ke 
|. $w' Rabuftus, laboriofus, optima gaudens fanitate grata pro- 
(  *erae Ítaturae. rudticus quidam ,. aliquot fupra quadraginta annos 
E matus, die XXVI. menfis Maii anni praeteriti MDCCL XIV. hora. 
| m latutina nona ponticulum ligneum, vix tres a terra pedes edi- 
EUG un mn -transgredi cupiebat ,. &.cum trabs fub pedibus huius viri 

Lo icillaret, atque momento fixum fuum locum mutaret, . cafü 
hoc acerbo concutiebatur robuftus hic homo, ut non folum 

Pi nferiore parte lateris finiftri acutam trabis oram. füuperrueret , 
P L^ fed & mox in terram procideret fyncopticus. Minutorum ali- 
; T quot intervallo i in tantum iterum: ad fe: redibat ut puisseeeeie 


ed. denuo tunc fyncopticus Miiaiciit; ,& landi: a viris qui- 
" »busdam fuffultus in: habitaculum fuum, bis vel ter.centum ab- 
5! üinc  paffus. adhuc. diffitum, ferebatur, eoutüdiae auxilio, ve- 
—— fübus ei exutis, .le&ulo. committebatur. ..Uxor, & cognati 
Dp eius Chirurgum huius loci iuratum tnox vocábant, qui-aegroto 
| venam i in: dextro. brachio: fecabat ,: & libram . fanguinis. unam 
!ccipes latusque affe£tum facculis difcutientibus, in vino de- 

X&tis diligenter fovere fuadebat;  Elap(is aliquot horis frater 
ius aegroti ad me mittebatur, qui ordinationem congruorum 
medicamentorum, ;pro ufu: interno ,.a.me expetebat.. Praeter 
- dam recenfita narrabat mihi porro hic nuncius, . quod. perfuafif- 
— fmi fint; nihil in aegro ruptum: vel diffra&tum effe ; fyncopti- 
€os tamen infultus femper recurrere; aliquotiesiam etiam illum 
 womuiffe, nullum autem cum vomitu adhuc eieciífe fanguinem, 
"Ad dtagnantem ergo forfitan & coagulatum fanguinem refolven- 
/J dum, /&.ad putridam. eius corruptionem praecavendam ,. fe- 
me. Pby Mes. Jom.]ll.  Hhh quen- 


]-:. 


o C.-— P Baz x 


* Mis 


' quentem potionem ordinabam:: Rec. Lapid. cemcror. tbt. $7; Acet-.— 
vin-opt. $v j- poft efferve[centiam add. aqu. .V'eronic. vinos. £iv. Saccbar, — 
guri[f. 35vj: M. D. ad Vitr. fingulisque bihoriis cochlearia duo 
veltria praebeantur. Item: Rec. Herb. Hwffop. Malo. Arnic. ge-. ' 
muin.-ana Mfé. incis. M. D. ad Cb. S. Species, cum quatuor libris 
aquae ferventis decoquendae. Hoc deinde decoctum melle 
edulcorare, faepiusque de eo, quantum vaículum murrhinum 
capit, calide affumere iubebam. | Interdicebam infuper quem 
.«unque cibum durum concottuque difficilem, àc vini ufüum5 - 
| pro potu deco&tum e hordeo crudo, vel aquam pani tofto fu-: 
perfufam, vel etiam aquam purarü , modica portione aceti vini - 
acidulatam , pro vi&tu autem iufcula tantum tenuia & mucilz- 
ginofa diluta concedebam. Hora circiter vefpertina fexta , vel 
feptima, aegrum hufhc ipfe vifitabam, eumque füprne in le&o. 
 €ubantem ( ad latera enim, magnorum dolorum cauffa, fe cog- 
vertere haud valebat ; atque valde languidum. imveniebam; fi- | 
niftra faciei pars tumida erat, pulfümque deprehendi debilem & - 
mollem, aft aequslem 5 in finiftro pe&toris latere de: dolore | 
pungenteconquerebatur, & fub exaCtiori invefligatione aliquot. 
fpurias coftas frattas effe, cognofcebam.  Remittebant nunc 
quidem lipothymiae, ad fomnum vero valde inclinabat laefus, - 
atque de ingenti fiti; & urinaeretentione queritabatur; ceterum . 
vero optime fibi confcius erat.  Neutiquam autem mihi arride- 
bat rerum hic ftatus, quare etiam uxori fuae, & loci praefectos. 
inortem infequentem adnunciabam. Die XX VII. aegrum fub. 
levatum aliquo modo reperiebam, dextro enim lateri incum- 
bere, & praeterita noCte urrnam emittere poterat; ufus erga 
tim iiternorüm, quarm'externorum remediorum. continuabae - 
tur. Die XXVIII. omnia i eodem manebant ftatu, eademque | 
porro adhibebanturremedia. Singulare autem hoc obfervabamy, 
«uod, fi mifer hic füpine in le£to cubaret, talis in pe&tore au-- 
diretur bulliens fonus, qualis ex evacuatione fluidi: cuiusdam e 
vaíe-quodam , ariguíto collo praedito, füboritur; idem etiam 


Eu 


» 
d 


"d 


e - 
qu 
4 Ju 


b 


"Fiolenta Lienis ruptura, ex lapfa faborta , €. 4oy 
| geri fohus , (i pe£toris parti finiftrae manus imponeba. - 
— tur; fi autem in hoe illoque latere décumbehat, tunc mox eva. 
 mefcebat hic bullitus. 

— Die XXIX. annunciabat mibi aeger, adkenuilie. Sue fe 
.. dormiviffe,: faepius autem bilem evomuiffe: qualem excretionem 


. vehementi! irae perpeffae imputabat: praeterea de flatibus re- 
. tentis, abdomine tenfo, & colico circa umbilicum dolore con- 


— querebatur. Lenitionis harum quaerelarum caufa ante & poft. 
meridiem enematis emollientis adplicationem commendabam ae- 


«.. £roto, quorum ope fufficiens excrementorum & flatuum copia 
- ducebatur. Ceterum vero eadem, faepiusque iam nominata 
Benedi: adhibebantur. Die XXX. vomitus biliofi denuo appa- 
po abdomen magis magisque intumefcebat, dolor colicus 
. femper increfcebat, & fitis in uno eodemque manebat gradu. 
. Hoci in die novam inie&tionem clyfteris emollientis, & fequen- 


- tium pulverum digeftivorum ufum commendabam: | Rec. Crein, 


Es" err. foliat. Tart, ana yv... M. F. Pulv. div. in IV. part. 


! j - aequ. D. ad Chart. fingulisque trihoriis una dofis ex aqua pura 
» A - fümatur.  Vltimo huius menfis die, quo feftum adíceníionis 
! — Salvatoris noftri celebrabatur , ad evacuandas quascunque impuri- 


. tates in ventriculo atque inteftinis contentas, hoc praeícribe- 
- bam laxans remedium: Rec. Mann. puri[J- Fruit. Jumarind. ama 
. Sig. Crem, Tart.-3j. M. D. ad Chart. & cum unciis o&o aquae 
— fontanae ferventis decoquantur, poftea exprimantur, ipfum- 
- que hoc Deco&um calide fucceffive hauriatur, Priores huius 
. medicamenti hauftus.mox evomebat, reliqua vero eius pars 
 :eXoptatum praeftabat effe&tum. Maxime etiam fublevatum de 

.€o fe itédebat aeger. Subíequente autem noCte vehementius 
terum colicis doloribus, quos nimio aquae potui imputabat, 
-adfligebatur.. Die primo menfis Iunii clyfter emolliens iniicie- 
. batur, & facculis difcutientibus, in vino deco&is, totum ab- 
.domen fovebatur, a quorum ufu dolores circa vefperam re- 
Tipitieina: paululum. Die II. in tolerabili erat ftatu. faltem con- 
qe: Hhh 5 tinua- 


nd 


-— 


j8 77 77 OMersatio LXXXVL 00e 


tinuabant femper vornitus , & quaecunque ingeffa mox reficies 
bantur; fitis eodem adhue durabat gradus puifus femper ae- — 
qualis, plenus tamen nonnunquam atque durus erat; urina de. 
bito ordine & coloré, ac fine ullo dolore profluebat, in utro. 
que etiam latere nunc decumbere poterat aeger, & in finiftra 
thoracis parte ne de minimo quidem, aliquot iam abhinc dies, 
conquerebatur dolore; nonnunquam ruCtus, ab'omni tamen 
adverfo fapore & odore alienos, emittebit, ceterum femper 
fibi confcius erat; & nunquam delirabat. Duranteetiamhocce - 
o&to dierum fpatio neque per vomitus & exícreationem, neque 
per urinarias vias & anum, fanguinis extravafati & coazulati - 
pars aliqua excernebatur. Primo autem diluculo:diei HI. Iunii 
recurrebant vomitus, & duabusin vicibus uitra librám unam 
fanguinis nigri & coagulati evomebat aeger, dolorem pariter 
ardentem in univerfo finiftro latere nunc adcufabat, ad cuius 
ergo mitigationem fufficientem portionem Specierum emollientium | 
pro cataplasmatitus , easque duobus facculis includendas, in lacte 
decoquendas, partique dolenti calide femper imponendas, or- 
dinabam: ad coércendam autem febrem fortiorem, & immi- 
nentem putredinem avertendam, pro ufu interno fequentem 
potionem praefcribebam: Rec. 4qu. C. C. cit. Ceras; mier | Meliff, 
ana 3ij. Pulv. fubtil[f, cort. Peruvian. $0. : Crem. Tart. iv. Syr. 
Rub. H4. 5j. Mi D. ad Vitr. de qua fingulis horis duo cochlea 
ria exhibebantur, tandemque, ad fitis extin&ionem, aquam - 
€um optimo aceto leniter acidulatam concedebam. Aft, quae. 
cunque adfumta illico revomebat, & pro dereli&to fe nunc ha. 
bebat, fiquidem etiam verfus meridiem, hora eiusdem diei 
undecima, placide & tranquille exfpiravit. - dé 5 
Vt ergo nunc certam mortis cauffam explorare poffem, - 
anatomice cadaver hoc perfcrutari adlaborabam , id quodetiam, |. 
confenfu hurus Marchionatus füpremi Magiftratus, hora matu- 
tina VI1l9? a me, füpraiam di&e diligente atque curiofo Chi- |. 
| | ADR Turgo 


. . Polenta. Lieris ruptura, ex lapfüfaborta, 6c. — 429 
| fuürgo. adiuvante " füfcipiebatur , horaque circiter X3 perfi. 
| ene . Inanatomica hac perfcrutatione 


- K&. totus huius cadaveris externus habitus confüeto obdu&us 
-erat pallore, nulloque in loco neque livida, neque fanguine 
. fuffufo tin&ta adparebat macula. 


E E "Abdomen adeo erat diftenfum , ut digitis fovea ei imprimi 
x — haud potuerit. Impofitis eidem manibus ione vision fi- 
| "milis percipiebatur. ^ 


(xr Separatis , a fubiacentibus thoracis & abdominis carnofis 
- partibus, integumentis communibus, füpra finiftras fpurias 
. coftas, parca fanguinis coagulati quantitas inveniebatur. 


"T 
x Singulis abdominis partibus continentibus difciffis, ex eius 
cavitate librae decem , vel duodecim nigri atque puire[centis cruoris 
| - effiuehant. : 
d E PA Omentum ad palmae magnitudinem corrugatum , & atri 
' »* TE coloris erat. N 
| . In ventriculo & inteftinorum canali nulla obf. rvabatur lae. 
' fio inteftina autem craífà flatibus admodum erant expanfa, 
E pa . «olore viridefcente- tin&ta ; & fanguine congrumato & giu. 
po .. tinofo obduta. 
/ det. Reliqua imi ventris viléera iut hepar eiusque partes, 
(— — pancreas, mefenterium, renes & vefica urinaria, fana atque 
— — integra reperiebantur. 


d Lien contra im media fua parte ita erat difruptus, ut im 

- oc arte faa. concava. paululum tantum adbuc. cobaereret.. Suffufculum 
- praeterea boc wifcus babebat colorem4 €3 in durum quafi bae-- 
- misphaeri ium erat comjiricium. 


ax Singula thoracis contenta optime fe habebant. Cor, & 


. vafa, tam arteriofa; quam venofa maiora, largam adhuc 
pi sem fanguinis continebant, : 


Hhh 3 Sii ass: X. 


Du We 
,E [53 r 
^ 


L 


. . glabra quidem C9 impennis, attamen pedata eft, utriusque. 


E I C. Obfrvatio LXXXVIL o "-" 


X. Denique infimae tres finiftri AT coftae fpuriae diga 
quidem erant, nullum autem neque in muículo(is hüius re-. 
gionis partibus, neque in pleura & pulmonibus bíanradt 
batur inflammationis fignnm, dimid 


Cafum hunc, rarioribus adfcribendum effe obfervatioriibus, 
ob enormem Lienis laefionem , ob fanguinis in cavitatem abdo: 
minis effufi copiam, ob fymptomatum levitatem, & ob mortem 
ad diem usque nonum protrattam, certe eredo. .Quam ma- 
xime notabilis etiam hic cafus mihi ideo fuit, quia, proh dolor! 
dile£&ta mea mater ex eodem penbenlo | in fiuvium Seen. à 
& aquis peribat  . | 

Plures porro hiftorias, ke di(ruptis Lienibus, in exiguo. 
meo librorum fupelle&ile relatas inveni, in Mich. ALBERTE 
lorisprud. med. Tom. I. Part. IT. pag. 380. €? Appendic. pag. 193. 
item Tom, IL. pag. 334. lob. BouNu 77, de. Reuunciation. Ue. 
pag. 309. fequ. . Sam. SCHAARSCHMIDT. Relation. smedieo - chirurgie, 
Berolineus. Aun. I. pag. 30. 8 35. fequ. &9 Ann. III. pas. 105 


( Emmendinga Halam wife d. 10. lanzar. 1765.) 
OBSERVATIO LXXXV. 
Dn. D. PETRI SIMONIS PALLAS., 


Pbalremarum  Biga, quarum alterius Femina 3 
artubus prorfus de[tituta , nuda atque vermiformis , alterius, .— 


vero, fine babito cum mafculis commercio 
j foecunda ovd parit. 


n claffe animalium Infe&torum m-iracula tanta tamque s vatia ^ 
deiexit recentiorum, in Natura Oeconomia illuftranda de- |. 
fudantium, induítria ut vix quidquam, utcunque infolitum 
& a generaliori Naturae norma abludens, paradoxum noftro |. 
fecu 


- 


r— Big ; quarum alis Foninà Cc. 431 


E feculo videri debeat. Inauditum hucufque fuit, dari Phalaenam 
b. ineam ,. mudo vermis ba»itu, non alis modo, quippe cuius plu- 
. xima exftant exempla, fed & pedibus , antennis paleisque Lepido- 
| ptero propriis .defHitutams inauditum | Lepidopteri 0"d , fme maris 
——. wivifico influxus foecunda nafci poffe. — Prioris tamen in altera hic 
T  deferibendarum fpecierum , pofterioris etiam in utraque exem- 
pla inveni, eaque memoriae prodidi(fe neque inutilis iniucun- 
pie neque forte inglorius labor cenfebitur. , 


m 


| . Utramque fpeciem, quam defcribendam mihi fumfi 1, nullibi 

b as 

* «itor copia reperire datum fuit, quam in Pinaftretis agri Pero- 
E M inen s. Etquamquam: ?tiiror fpecies pertotam facile habitet Furo- 
E ide el fylvis campisq; aridis, adarborumquetruncos & horto 
um fepimenta obfervetur ubique; frequentior tamen circaBeroli- 
— gum vifaeit. Maiorem vero rarioremque fpeciem , ego, nifi in ari- 
ife S Ask quae prope Berolinum eft, iis praecipue tra- 
|. &ibus, ubi Carices abundant, offendi nusquam; ibique tanta 
|. » eius quotannis frequentia eft, ut mirari fas fit, eam a fagacif- 
b. iu (fimo FRISCHIO praetervifam fuilfa; | 


| — v  Wluftr. ReAvuMURIUS Larvae maioris s fpeciei, una cum do- - 
-muncula fua five folliculo, dedit Iconem in Coninientcr. fuorum 
B Vol. HT. Tab. XT. fg. 1o. ulteriorum eius proprie- 
. ftum, animalculique perfe&i, in quod mutatur, ignarum. fe 
füs; id unice adiiciens, eam, Quercus foliis pro pabuio uti, | 
dii vifam fuiffe. .Et hic unicus eft Au£tor, apud quem miri 
—Ohuus Infe&i mentionem fa£tam invenerim , Re&e forte | loc, 
Cit. p. 147. ) opinatus eft REAUMURIUS; hoc ipfum, vel fimile 
Eon infe&um, ARISTOTELEM. Aylophibori nomine indigita- 
— ze voluife; quem ideo PriNius bene ad Tinearum familiam re- 
rendum etfe cenfuerit. 


m 
E pie "Maio tem imprimis maioris huius, mihi memor andarum 


ierum', Larvae coiligi poffunt... Tunc enim -adultae ari- 
"TOIT | dam 


E ^ Obfervatio: LXXXVIL. Wool án- 


. dam tellurem ;. ( füpra quam, pabuii, üt videtur, gratia vigi. 
rant, ob gramitieum tegumentum, inter marcida gramina aegris 
reperiundae,) deferunt, arborumque, imprimis Pinaftrorum 


truncos, ad aliquot pedum altitudinem, afcendunt, utibido- 


munculani, qua hucusque te&tae urba pro fubeunda fe- 
cure metamorphofi affigant cortick. «;2: 24! dutebsgdopptela: 


tf ci 


Figura Larcae (Tab. VIL. fig, 6. j infoiti | nihil. habet. : Ti- 
nearum Larvis, nifi mole, fubfimilis eft. — Corpus ei craffum, 
turgidulum 5 caput corneum ,. pallidum. nigroque variegatum. - 
Seginenía tria priora duriufcula quoque feu corneola, coloris | 
pallidi, fafciolis nigris; fegmentatim interruptis trium parium, 
 longitudinaliter-pi&a5 quodque fingulare: eft, & ab Infe&orum 
naturaliffima ftru&tura abludens, antrorfum imbricata funt, non 
retrorfüum. Reliquum corpus cute involvitur pallida, prae- 
ter fafciam latam dorfalem fufcefcentem. | In fingulis fegmentis 
punta aliquot callofa, parum evidentia. pilisque tenellis fpar- 
fa obfervantur. Latera, /fübrugofa,  Jpitaculis minutis. Trotun- 
dis notata funt. Pedes, fub tribus primis corporis fegmentis, 
feni, unguiculiformes y fufci, robuíli & fübpilofi ; horum par - 
tertium , maius, communi infidet bai callofaé, a corpore pro- - 
duCtae. His fenis pedibus folis graditur Larva, atque Mme Ó 
lo inclufüm corpus trahit. Pedes papillares, füb-medio abdomi. | d 
ne fiti, o&toni; 'plerisqie Erucis folemnes, 'huic breviffimi, - E 
truncati, continuaque ferie'uncinulorum.coronati funt ; üsque | : 
& coudalibus, itidem breviculis; Larva noftra ferico , quo fol. 
liculum intus veltire- folet, tenaciffime, curvulo corporc ad. 
haeret, & expulía quoque ' femper i incurva iacet. .Magnitudo, - 
quam figura noftra expreffimus, mediocris Larvae'efts quales I 
fere in Phaláenas mafculas mutari folent: Fermineae enim mulo | 


maiores plerumque funt. | Lao. 


| Follicuhmn , in. quem. turbata fe recipiat; quoque loricatá 
. $ncedat, more Tinearum, e proprio ferico ; albiffimo, . lw 


-— 


J 


(x 


B aumanii Biga; quarum alterius Bosins 6. 433 


| T conficit: elliptico - oblongae figurae, intus puriffimum, 
; exterius vero ramentis graminum , fragmentisque bracteolarum 
- eorticalium Pinaftri additis rudem, quae longitudinali fitu ap- 
i . plicare & attexere callet. Talem folliculum, longiffimis ramen- 
- tis munitum, exprimit figura. 10. Tab. VIL .. Vulgo breviculis 
rs tantum culmorum portionibus 'conte&ti effe, . mafcularumque 

- larvarum folliculi.plus corticalium bra&teolarum exhibere ob- 
3 - fervantur. - : Anterior folliculorum apertura amplior & oblique 


EY " 


—.» truncata eft, qua progretfüra Larva corporis priora pedata feg- 
E menta exferat. Poftice in tubum collapfum ( fig. 16. c. ), nempe 
| — ramentis heterogeneis obitum, fpionganipts per quem deinde 
——gmatura Phalaena prorumpit. | 
| 2e Adultae nempe Larvae, uti iam dictum eft, oblique trun-.- 
|" enm folliculi aperturam arborum cortici applicant firmiffime-- 
| que attexunt; ; ita ut obliquo femipendulus fitu fefe fuftineat. 
|. "Tunc intra , folliculum , quamquam pro craífo corpore peran- 
| ugue; uti. Tineis folemne eft,. vertuntur, atque pofficam -- 
| «p ard tubi nempe initium, tomento fericeo, laxo occlu- 
int. Sic munitae exuunt Erucae habitum. 
| — c uNsmpbae feu Pupae, quae ex his Larvis fiunt, pro fexu 
NS /nfe&ti , diver(ffimae funt.  Foeminea Pupula (fig. 7.) 
 farcin inuli oblongi, loricata inftar eft, coloris fubbrunnei, & 
| vitae fignum nullum prodit. Quae in reliquorum Lepidopte- 
. rorum Nymphis, futurorum artuum adumbrationem fiftit Lar- 
' vafeu perfona, huic nulla adeft , inclufum enim infe&tum ar- 
|' tus omnino nullos habiturum eft. In loco, ubi Erucae pedes 
fuerunt, fpatiolum diluti coloris confpicitur, fex pun&is,: ve- 
loti pedüm veftigis, notatum, inque dorfali, quod icone ex- 
- hibitum eft, latere diluti itidem coloris lineola, ad anticam ex« - 
tremitatem , . confpicitur, quae veluti futura eft pro maturi de- 


MEM exitu fecedens. .. .. 
!i2Maris Pupa ( fig;.9. 10:2) a dicm Phalaenarum Nym.. 


B orn abludit, caftaneique feu dilutioris,: quam foeminea, 
Nov. Phy. Med. Tom. LII. lii | eít 


S 


| 
| 
t 
1 


Á, 


. musiam qualis agiliffimae Phalaenae, quam 


eft coloris. Eo tamen fingularis eft, quod abdomen feu posi] 
atque deorfüm, ut Cancri caudam, moveat. 

git (fig. 10. T tumque Phalaena, dehifcente putamirie, exit.: 

. antennis tamen pe&tinatis ad Bombycum , a LiNNAEO- conítitu 


Phalaenarum familiam accedat, & habitu fpecialiorr illam eed 
-faenarum bombycinarum fpeciem referat, cuius femellae alis 


434.777 Olferoctio EXXXVIE oo 


cam corporis partem fubincurvam (emper gerat, eamque non. 
rotatorio motu, ut vulgo Nymphae folent, fed tantum furfum. 1 


Matura mafcula: Nympha, motu füo, quo folliculi tubum. - 
occluferat fericeum tomentum dimovet, e tubo dimidia emer- 


Feminae vero, intra folliculum relicto nymphali — Ü" vere 
miculari motu enitüntur ,- tuboque elabuntur. | 


, in ma[ula Pbalaena (fig. v1. Tab. VIL) id iam fi — 
occurrit, quod, quamvis e Larva Tinearum fimili progtatz: 


A 


deftitutae funt, Phalaenam dico antiquam LiNNAEO dictam. Exili 
Phalaena noftra eft corpore; alae ei latiusculae , integrae, ob-. 
folete nigrae, quibus in te&li formam campo'itis quief&it:' Tbo-- 
vacem raris atque longiuículr canis villis hirfütz ,' cetera tota 
fufco - nigra eft. Fera eft, leviffime turbata avolans, inque 
natalibus fylvis raro vel nurquam interdiu confpicienda. Vides. 


Pbalaenam | Bombycem , alis depreffis nigris, tiorace c cano. 
villofo, 


& triviali nomine Pb. Xylopbtborum sppello, qualisi inquam per. 
feCtae Phalaenulae Femina fit? E 


Eam fie. ?. adieftae Tabulae VH. cibi pro Vermol pos 
tius feu Infe&i cuiusdam Dipteri Larva, quam pro. Phalaena: 
foemihea habendam. 'Eft nempe velut facculus oblongus, ade |. 
fra&tibus o«ariorum; ovis pleniffimorum, totus effar&tus, eoe 
rumque, ob tenuem & diaphianam cutem; colorem & tra&usy 
tracheasque male occultatis. ^Tri antica tantem íacculi extremi- 
tate minimum capitis velut IINE G- páutto —Ü res 


Phalaenarumi Biga, quarum alterius oin £5. A35 
E! 
jg | fo nigro notatum; & verruculae, fubtus ad extremitatem, mi. 
" Jimae & vix evidentes, loco pedum; a dorío vero litura cafta- 
E - mei coloris corneolaeque confiftentiae apparet. Doríüm longi- 
3 A tudinaliter duplici rivulo fufcefcente pictum eft; quo in loco 
Kc — gecenter exclufum Infe&um longitudinalem fafciam, paleolis 
E — dhorrentibus, cinereo -fübargenteis ob(íitam, exhibet, quibus 
|. Perdinis Lepidopterorum fe effe teftatur. Eas: vero, dum e fol- 
. — fficulo exire laborat, fere femper deterit, aut, brevi poft exi 
|o "tum , volutatione amittit. 
|. Paradoxa haec Phalaenae femina, dum e folliculo fuo exit, 
| E: Ee quafi periítaltico, motu agitatur. Etiam aliquo, 
| poftquam exiit, tempore, fimili vermiculatione aliqualiter loco 
vetrr. Tandem vero, velut exanimis, quiefcit, vulvam, 
go brevis inteftinuli inftar eft, poftica corporis extremitate 
uexferit,, lente movet, per eam maxima ovorum parte f fe exone- 
|, mat, & demum marcefcit.. 
| t: Servavi faepe folos 1n feparatis fcatulis femineos folliculos, 
' 'widique, 'emiffis plurimis ovis emarcuiffe vermiformes Phalae- 
| mas; & aliquo tempore poft, quamquam omnis máfcula proge- - 
| mües ; abfuiffet, totam faepe fcatulam innumeris Eruculis fcatuitfe, 
—qmaternos rodentibus folliculos, fibique -& furfuribus minutas. 
| "omunculas conftruentibus , miratus fum.. Vix credibilis phae- 
|j . momeni frequentius poftea in minori fpecie experientiam. cepi; 
| "quippe cuius feminae promptius certiusque. ova. fua edunt, 
| Quam prioris, quae plerumque ovis refertae oriuntur atque 
|. ficcefcunt. in eadem, ad quam defcribendam nunc progre- 


- dior, fpecie, eandem obférvaverat proprietatem REAUMURIUS, — 


| ^(loc. cit. p. 151. J3 5 cui & Larva huius fpeciei cum folliculo 
] "( Tab XI. fig.7, 8 9.) & mafcula Phalaena ( loc. cit. f. 5.6.) 
E cmm quoqueanomala (pag. 152,153.) probe cognita fuit. 

| -^Haec itaque tnnor Species, ubique per Europam obvia, in 
[1 -Brioets fylvisque axidis & hortis habitat. Quo vero Larva eius 
| proprie. utatur. pabulo, non maiori cum certitudinis. Ípecie 
|. 9ü5 lii à ailir-- 


436 | Obfrvtio LXXXVIII. 
affirmare aufim , quam quaenam herba prius defcriptae Pbalzenae 
Zylophbtbori Larvam nutriat. Vero tamen fimile eft, aridos quos 
rundam graminum culmos , quorum fragmentis utraque fpecies 
ad folliculos conftruendos utitur, quosque ex ovulis prodeun- 
tes Eruculae rodere amant, pabuli fimul loco e(fe. Neque 
magis hoc mirum videri debet, quam Larvas varias Phalaena- 
. rum No£tuarum aeque ac Geometras , Lichenibus; ficciffimis 
nempe & maxime exfuccis plantis, nutriri; illud tamen in — 
fpeciebus, Specimini Fawnae Marcbicae y propediem edendo $ 
ferendis, obfervavi. . ; 

Larva ( Fig. 1. Tab. VII.) multoties praecedenti fpecie mi 
nor, ei tamen fübfimilis eft, praecipue figura & anterioris cor- - 
poris fui extremitatis habitu. Reliquo vero corpore. non eft 
pallido, fed rubefcente, maximé in dorfo. . Filliculos fibi ftruit 
ex tenuium culmorum gramineorum fragmentis inaequalibus, . 
longitudinalhter fericeo cylindro, in quo latet, circumpofitis 
(Fig.4. 4). Tali folliculo per totam vitam, inde ab ovo, te&a * 
incedit. Hunc, ubi metamorphofeos tempus adeft; truncis ar- 
"borum, parietibus hortorum ligneis ,: culmis, folisvà arborum . 
& herbarum obviis, obliquo fitu affigit, plerumque deorfum ' 
inclinatum, aliquando tamen & furfum dire£&tum , quod in sna-: 
iori fpecie numquam obfervatur. Hoc fa&o intra foliiculum - 
vertitur, utliber Phalaenae, ex poftica folliculi apertura, pa- 
teat exitus, tumque depofitis exuviis fit /V ympba s lecho H 
: fexum diverfiffima. | 

Feminea iNympba oblongum farciminulum veluti eft CFig.2. 1) 
loricatum, a praecedentis fpeciei Pupa ( Fig. 7.) eo tantum di- 
. verfa , quod larvulae exiguum quoddam veltigium,,. tenellorum 
nempe futurae Phalaenae pedum congeftas delineationes j in | 
antica Corporis extremitate, exhibeat. | Coloris eft-in:dorfo |. 
 "€aítanei, fubtus dilutioris & fere lutefcentis. Prodit ex ea |. 
Phalaena foeminea , Figura 3. Tab. VII. depi&a; fimilis vermi- 
; coe pallido, M in dorfo wansverfis fufcis loricato, pilis- 
E viis que 


— Phalaenarum Biga. , quarum alterius Fémina &. 437. 


que vix confpicuis afperío; in cuius.antica. extremitate capitis. 
nigro- ocellati & vix :antennulati minimum. pidimentum, pedes... 
| que tenelli & tenuiffimi feni, quorum priores. breviflimi funt, 
. aegre confpiciuntur. Poftice vulvam fubulatam. longe exferit, 
. ad corpus pilis tenellis fubciliatam. .Ubi e folliculo. prodiit, in. 
, eurvo corpore , ni decidat, pofticae eiusdem extremitati per. 

juam vitam, adhaerere. pergit ; faepeque vulva& | parte. Cor». 
poris adhuc intra folliculum haerente, ut Jaris. commercium. 
I. videatur, bilem, aspetta prius pro Borse, sd. mar-. 
P. eícit. i 


5J- 


Y | E E poteritque. vocari Tor, pesti 
— —'Pbalaena: Bomkyjx , tota fuícay femina. apes ^ 
| Teivile autem nomen Pbalaetide cáftae meretur;:: 


| "Haec mafcula Phalaena etiam FmiscHio nóta fuit, qui f 
»' - Operis de infetlis. Volumine fexto, Tabula VIT, Larvam , follicuium; : 

. & quam ex ea obtinuit Phalaenulam;. fatis bene "depinsit, & 
. 17.) fententiam noftram de Lárvae pabulo confiraiat?^ i , 


T [2 Comitum -Halam. mifay d. A Janaar. 1765. T 


me .OBSERVATIO LXXXV" 
E D. ANDREAE. ELIAE, BÜCHNERL : 


. Fal | éredird. dretámbrbbufi s f'untrine. mirsculófa Ti | 
| s fedi. cuiusdam Americas. 

| / Muod hand raro contingere animadvertimus, ut, quae pri. 
(NM mo quam maxime mira nobis vifa fünt, ea, fi accuratius 
J pem non folum non. u. fed Naturae legibus quam 
| — 10axi-. . 


E^ 


] P i 
p 11 


soe | "nl | Tl 
8 C ""Obmngio LXXXVIII sso 


miaxime "coRfentanea depréhendatitur: d'recentifimis tempol^ 
ribus merabrabili &lfániplo in [usati EnfeRro, quod rétin fc 
tntalium fcnitatores in Gallia Moucbe vegetimie appellitant;! dez" 
rhonftratur. "Mira fcilicet fama in Europam delata fuit, dari 
in America Infe&um, quod, depofita animali fua natura, in' 
veram plantám plüsquam Ovidiana metámorpholt mütaretür: 
ita ut non arplius aniles nugae viderentur Daphnesin Laurum' 
ófvertio, aur Narcif i forem. Maud its pHden firecuus" 
cohortis cuiusdam Praéfe&us, Dn. Mzrvrt, in Angliam redux 
faftus, Londinum fecum attulit ex Infula St. Domingo aliquot" 
córpufeéula mixtae indolis feu fubitantiae , quorum inferior pars — 
verüin erat Infe&tum, fuperior dütem plaütam aliquam fiftebat; — 
Infeftnii niigritudine àpes dequabat, plántaaüfemünigena $& — 
fimplex ad pollicis longitudinem -accedebat. ^ Ab iis, qui 
rtiraiftáconquifivetant & Mervrtrro obtülerant corpora, rela- 
tum fimul erat, Infe&um illud fpeciem quandam Vefparüm effe , 
quae, poftquát ad'certunj dliquemcterminum vitam fuam con- 
tinuarunt, motu-omni privárentur , inque fuperiori fua parte 
in plantam quandam, fucceffive magis excrefcentem , mutaren- 
tur, inferiusautem figuram & fübítantiam (uam retinerent. IB 
.;, infignem utique admirationem, apud folertiffimos natura» | 
fur rerum in Anglia. fcrutatores,..novum hocce. & Denm 
plane inauditum Naturae miraculum excitavit, meritoque com- |. 
plures illorum de infolita'tali fnetamorphoíf, eiusque tam pro- | 
babilitate; quam poffibilitate, prudenter dubitarunt, fraudem- | 
que aliquam fubeffe itatim fufpicati funt aliqui tàmen 1deo fu- 
fpicioni huic non fimplieiter ocum:concedendum effe autuma- 
Fusty, quoniam ipfa qe npfino recentiori anuo aliud quoda 
a modo defcripto illo non penitus abludens, fed aliqua ex part 
€um eodem conveniens miraculofum Zoophyton, Rever. P. 
TOnRUMLA in Hiloriaua naturali vivae Hifpaniae x) produxerit, 


- "x3 Pfodithoc Opusin lingua Hifpanica, forrid maiori-quadrupli- 
«i4 DIA ' EJIK.. cata 


-— 


^ -—,. 


E. — Fülfo eredita-metamorpbofis fumme miraculofa Co. 439 


.— serit, delineatumque curioforum oculis fübiecerit, addita (i. 
.. mulrelatione, quod in campo quodam Infülae. Cuba ,. haud ita 
-. procul a celebri illo Hifpanorum emporio, avara di&to, com. 
.. plures mortuas invenerit Vefpas , quoad omnes fuas partes adhuc 
—— perfe&as & integras, ex quarum ventre exigua quaedam planta, 
tilimis fpinis praedita, prodierit, quae ab incolis eius loci 

1 vocaretur, & alioquin ad. alíquot palmarum altitudinem 

refcendo affurgeret;ao) 5.0055 000 ong oet 
Eee beh aunismimso:t 10v6D iod vunicr c:aeet 
T | exta, fequenti fob Titulo : 4pparato para la bifforia natura! 
- efpannola, Tomo primero, ^ Autor e! Rmo. P. Fr. lofepli "T'orru- 
7 U bia, Zrchivero y Chroniffa general detoda la Orden denueffro Pa- 
c. dre S, Francifco Ge. En Madrid v;gg. 0000 000 orsi 
—— xx) Ipfa auctoris verba, Eee ih ultimae Operis fui "Tabulae 
| — *" geneae co&tinentia, hoec funtz- Ha/Jandome comvalenciente em una 
|o 099 Dermoftfma Quinta , (&las que en. aquella tierra llemam Effan- 
(00m far) propria der generofo Caballere Dom Seb, de Pennalver, ve- 
An «ino de la Havana , & cuya piedad charitativa debi el confuclo y 
200m raffauracion de mi falads en.aquel deliciofo retire (que effa como 
| we des leguas diflante de la ciudad) balle el día w. de. Febrero v749. 
| ow calgunas Abitpas muertas em e£ campo ( pero enteros todos los eqUue- 
| etos. com fus. alas). dc. cuyo ventre salia, ux atbolito, que lega a 
— mes erecer. bata. cinco palmos,. ..4 eff. planza, lanam. Gia aquellos. 

| x v maturaler , y effa llena. de. agndifgmas efpinar ,.lo. que attibuyen 
| wc alvientre de a Abilpa, que lo produxo, por lo qual dicen. effa llena 
| j s pole aguijenes. . No era communmente cenacido eI principio di Jt- 
qoo omeiante arbuffo, bafta que yo lo«li & conacer,  Defpter de ,gran- 
(0 pes des obfervationer, que bice con el microfcopío embie con um moze, 
-xn Jlamede Gentellay , una Abifpa muerta , perfeclamente cónferoada 
ve vem um: arbol: baffantameme crecido, à. el Syndico general-de mi 
LS religion . y efpeztaliImo Mon Becher mit , . Seunor Don Martin 


* 


L * 
^f 


Ww de Arüffeznt,  aceompannado con eftas Decimas Gc,... Latine red- 
^ hita' haec fic fotanez Cum, vixdum. a morbo reffitutut dm formo- 
OO vofifeno praedio-( quale im bis. terris Effanciía audit). ejffem, Genero- 
o KK fmi Domini D. Seb. de Pennalues prope Hawvenimy euius aed 


M 


E 


2 €-» 


4o XO o Oppo EXXXPHL 9M 
-' 'Ldeet auten? fatis siotiBilis fíabe eongrüéntia^mtrórumque 
iftorutii ccrporümj apparenter rmietamorphofin quandam, feu 
tranfitut ex animali regno vegetabile demonftrantium ; inque 
duabus diftin&tis Americae infulis, St. Domingo nempe & Cuba, 
repertorum, liqua ratione illorum fávere videretur fententiae, 
quiinfolitam & hucusque incógnitam eiusimodi'transmutátionem, 
fi non defendendam fufeipiünt, tamen etiám-non' plane abne- .. 
gandam & pro impoffibili declarandaro 'effé»agbitrantur y onihilo - 
tamen minus brevi dein ceffavit imaginarium iftud miraculum, 
nebulisque difpulíis nuda apparuit veritas. . .Poftquam enim, ab 
illurilimo quodam.primi qrdinis io Anglia Nobili, ingeniois- 
fimo & inter nos quoque.percelebri.Dn. D. Zi/.quaedamr illo- 
rum corporum tradita fuerunt;.ut exaCtius eadem examinaret . 
fuamque de vera eorum. conditione fententiam aperiret, is fta- 
tim, ut eft folertiffmus naturae indagator ,. rem totam detexit, 
demonítravitque, infe&tum ipfum: efle fpeciem ex claífe illarum 
wosYyciwnewd.sh 743306 seb wilwdn) oalottux 1 15h ht a ;vCica- 


1 


Lus iN * n : :] 


Vo QYSMVASS C13 à [ A3 Oni | 93 23 V hun ir 
o 8" favori omne folatium C9 falutis vefftaurationem debeo, in amoc-- 
eo pifima bac villa, quae dio circiter milliaria. ab urbe difat, die . 
a0; Febr, 1749. mortuar aliquas inveni in campo Velpas, quac ta-.— 
vu men integrate ádbue erant 6& alis praeditae, e quarum ventre ar- — 
sos bufeulüm erzféeber, quod ad: quinque cirtiter palmarum altitu- — 
o cidinem elevari folet. Pléntam Gia: vocant incolae ,. & acutifimir 
vss praedita efl fpinis / quarum originem ventri! Vefpae tribuunt; quem - 
ce plenum. ejfe aiunt aculeis. |. Oríginem: buius. plantae. ante. mcam 
oet danc obfervationem ignorabant. Poft variar cum: Microftopio in- 
07 fHitutas obfervationer ,| mortuam talem (9 eptime confervatam 
vo oW efpam., per iuvenem ,- cuíur nomen erat. Centellar ^ Syndico Ge- - 
-nerali Ordinis noffri € ffngulari fautori meo, Don Martin de Ar- 
vU ovoflerni, cum Pifce Decimir tranfmiff Gc. : Extat:etiam huius de- 
1 fcriptionis aliquód compendium, unacum néceffariis iconibus, im 
-. Collectione illa", qae anno 1763, Lugduni Gallorum ;füb T'ituloz. 
(oMelange 4^ Hifloire naturelle" par- M. D.'d9ocat Gc, prodiit, & 
e ' quidem ind'an'eiusfl. p, 3346 0 8 S^. ume dy ^ s 


— | 


De flf P dd metamorpbofi famme niraculofa (9c. 441 


cadarum , quas, cum ARISTOTELE, antiquiores quidam Au- 
; Téttigometras vocarurit ; piasitam vero, eidem annexam, 
ffe fungum, hattenus nobis incognitum, ad fpecies tamen Cla- 
riae pertinentem,in medio caulis fuae novos alios protrudentem, 
i idcirco Clavariae Joboliferae nomen tribuendum effe cenfuit. 
n ergo alioquin varii eiusmodi fungi exigui in variis anima- 
m à putrefcentium partibus deprehenduntur; veluti is, qui in-- 
'dum in ungula equina haeret, quemque idcirce sedie efbede 

no Raius vocavit; hinc facile exinde apparere iudicat prae- 
Vir clariffimus, quod in praefenti cafu Cicadae iftius Lar- 
t Nympha mortua, fiinter frutices delabatur, ubi fupra 
pta Clavariae fpecies crefcit, foliisque decidentibus te&a 
neat, femen iftius fungi, cafu foxkuito; in eius caput aut dor- 
^ ncidens, ibique nutrimentum aptum inveniens, exinde in 
altitudinem excrefcat, in qua dein, reperto infeCto, con- 
iur. Tali modo.pfa operatur Natura, reliqua veíana füb: 
xit opinio, ficque miraculum effinxit. Eadem procul dubio: 
one comparatum quoque erit cum vefpis ilis a Rever. P. 
ORRUBIA in Infula Cuba repertis, in quarum ventrem forfitan 
cidens granulum feminis tupra nominatae plantae, radices ibi 
it, & per aliquod tempus a refiduis in illo humoribus nutri- 
tum pro vegetatione obtinet, quae in hoc pariter ac priori 
&o, absque ulla miraculi cuiusdam fufpicione, fimili fere 
redit modo, ficuti notiffima & XEM Viíci in arborum 
rticibus vegetatio. - 


is füfcipienda, rura utriusque yr zu planta A 
t ca inftru&i, iconem in adie£ta Tabula VII. fimul fiftere 
, prout easdem celeberrimus EpvaAxnDpvus, fidem forfitan 
quam tribuens tam fuperiori, quam Clerici Hifpani relationi, 
gregiae fuae Collefionis vium. Tarierum & extraneorum Tomo 
y qui nuperrime, anno proxime praegreffo, in publicam 
| prodiit lucem , delineatas exhibuit, ubi Fig. 12. pita icadae 
| E ANov. AGI, Pbyf Med. Tom. 111. Kkk n.o Ame. 


n 4a v -Obfervatio LXXXIX. 


Americanae, cum annexo fungo, in magnitudine "oum aucta, * 
addita tamen linea b4 naturalem totius: obic&ti magnitudinem in- 


dicante, & Fig. 13. Vefpa Rev. P. ToRn4usiA, cum plantula. 1 


ex ventre prodeunte , intuentium oculis patet. 
( Hala Norimbergam nia d. 22. lauuar. 176 $9) 


OBSERVATIO LXXXIX. ^ — 
Dn. D. IACOBI REINBOLDI SPIELMANN. | 


Spiciiegtnt circa Sep bifforiam, 


raecae originis vox eft Sapo, primi enim Medicorum, qui 
G eius mentionem faciunt, GALENUS a) nimirum & ARnE- 
TAEUSD), eun cdzo» appellant. Primus PrLrNIuUsc) eius me- 
minit, & cum VarEnrIus Maxiwusd) cineri eundem in coloran- 
dos crines effe&tum tribuat, quem de Sapone Pr1NtUS praedicat, 
D:osconIDESe) vero eius parandi rationem quidem defcribat, 
voce Saponis autem non utatur, hinc fub finem demum Seculi 
primi Romae in ufu effe videtur Ax ha&tenus Gailis & 
Germanis tantum ufitatus. d 

Primus Sapo ex fevo & cinere ea plane ratione furrexit, - 
qua hodie vulgatiffimum eius genus conficitur, Prix10 f) teftes 
cum autem labente tempare & Chemia magis fuerit culta, ive 
potius furrexerit, & medentes faponem hominibus intus quoque 
exhibuerint, eiusdem praeterea ita ufus increverit, ut non me- 
Munus in re mercatoria conítituat mercem, varii eum paran-. 


à) de Compof. Mdicam. fec. loc. Lib. II. €& Lib. V. DT de Morbis 
. .Simturn. Lib, 1I, Cep. 13. c) Libr. XXVIII. Cap, 12. 54 Lib, b: 
Cap. i no.8. «)Lib.IL. Cap. 186. f) loc. cit, 


p 


^ 


- Spicilegium circa Saponum hiftoriam. ^^ 18443 


.di furrexere modi, varias eius parare fpecies didicerunt artifi- 

T y 'varias ab ipfa Natura paratas detexerunt Naturae fcrutato- 

res; cum demum eruditis placuerit, Saponi adícribere omnes 
fu llantias, quae olea difponunt, ut ex aqua fufpendi poflint, 
- infigniter Saponum & numerum & differentias increviffe depre- 
li mus; & ex eo demum re&e omnino- Ti ya Yeterum 


| EG be o pnno 
p. Sapo & antiquiffimus & vulgatiffi imus, quum ex cinere & 
(fevo furgat, eius autem fub praeparatione ex cinere feparetur 
; .. aleali, & hoc folum faponem intret, pinguedo vero, in cellu-- 
- Jofa animalium tunica colle&ta,eiusdem cum oleis unguinofis vege- 
— — tabilium indolis fit; hinc patet; Saponem exalcali & pinguedine 
.— qualicunque LonRM: Alcalh, cum fit five fixum, five vo- 
-  latile, pinguedo five unguinofa, five odorata, hinc quatuor 
..— faponum genera parari poífe conftat, quibus plura etiam acce- 
; dent, fi Sapones, qui, loco alcali, acidum OMEN rimamur. 
t $. IV. 
-Saponis vulgaris parandi modum, primus exa&te deccig. 
| fit TACHEN1usg), eundem BozaHaavE fuis FElementis Chemiaeb) 
inferi, idem in varia Difpenfatoria & Compendia tranfit. il- 
duit E. HAMELi) exquifitiffimam rationis, qua Maffiliae fapo- 
| nem n parant, hiftoriam tradidit. Proceífus, qui ab artificibus 
| im mpiricis, nec non illi, qui circa moles maiores inftituuntur , 
.. tali folent habere, quae minus determinata funt, talia quoque, 
| guae in minoribus tentaminibus, five non obfervantur, five 
pune etiam negligi poffunt. In fapone Aloneníi rationem 
el ad falem aequare :: 4:3, GEOFEROI D eft expertus; ean-. 
Kkk 2» dem 


| Hippocr. Cbemic. Cap. 4. P) Lib. II. Part. zr. Proc, 73. 7) Traité 
"Uder Arbrer, Lib.Il. p. 83, il Ec » ? em ^im der Scien- 


| Bo ann, 1739. P ai cid 


2444 700 Olfersatio EXXXIX. 0 


dem in Maffilienfi : 5:413, in Veneto ::5: 8, in nigr rei 
in noftrate officinali :: r:4; reperi. . Alcali fixum átrumque. : 
etiars quadruplum pinguedinis i in faponem vertere poífe, fum 
expertus; fequitur itaque, in Sapone vario variam obtinere . 
principiorum rationem. In more habent, calcem vivam adii- . 
cere alcali, quod ad confeftionem Saponis adhibent; hinc in 
omni fapone communi aliquid calcis obtinet, inde per experi- | 
-meri&à ; aGEOFFROU) tradita, eliciendum , fed fuperflua omnino 
eft haec calcis ad alcali adie&io- : pinguedo enim optume coit . 
& cum vegetabili & cum foffiii alcali. Si largior alcali quanti- 
tas cum largiori olei mole mifcetur, ilud debilitatum primum, 
cum hoc coquitur, & quando inde omnes olei globuli alcali re- 
ceperunt, tum demum fortius zlcali affunditur; fecus enim fi 
infitueretur labor, denfati a concentrato alcali. globuli olei 
exteriores obftarent, neomne oleum alcali recipiat; cum autem 
aliquot libras non excedit omnium mifcendorum moles, agita- 
tio cum fpatula, ut uniformis mixtio contingat, eílicit maior 
moles faponis fi paratur, eius partes remittente calore co&unt, . 
expellunt, quae interpofita eis erat, aquam, ipíi fupernatant; | 
aquam hanc & de falibus, quae adhibita fuere, & de calce ali- - 
quid retinere, facile liquet; minor fi paratur faponis moles; | 
paucus, qui poft iuftam evaporationem remanet, humor, me- 
diocri clibani calore facile expellitur. Ut fapo bonus, & qui 
durus fit, obtineatur, neceífe eft, ut alcali aqua folutum, & - 
calore agitatum, cum oleo mifceatur; alcali enim nifi folutione 
in minimas partes fuerit refolutum , non aequaliter per omnem 
pinguedinem difiribuitur. ^ Sola quidem digefüone faponem |. 
parare docet GEOFFRO1s)5 cum autem co&tio multum abbreviet - 
laboris tempus, hinc ea digeftioni omnino praeferenda erit, &- 
id quidem eo fecurius, cum aqua nunquam poflit tantum calo- 
ris gradum acquirere , qui oleo noceat. 
6x. 


5 loc. cit. ann, 1741, p.13. 7) loc, cit. 


A» - 
E 


Spicilegium circa Adpomin Were: j A45 


!« Obfervationem a GEOrFROY traditam & circa oleum Lini, & 
Libiecs oleum Papaveris repetii, & omnino confirmatum vidi, 
«T quod pinguia, quae frigus rion cogit, nec ab alcali in faponem 
|. ficcum poflint formari, Num hoc debetur terrae inoleis, quae 
——— frigus cogit, magis, quam in reliquis abundanti? fed deftillatio. 
—. —ex una olei Lini uncia ultra triginta terrae grana feparat, cum 
—— ex eadem olei Olivarum quantitate vix decem grana obtinean- 
- "tur; num hoc phaenomenon a propria vegetabilis, cuius in va- 
"m dis olea haerebant, ftrué&ura dedycendum videtur? Olea aethe- 
-— pea, quae frigore confiftunt; foliditatis ratio, quam in maiore 
1 partium fefe uniendi nifu confiftere, nemo ignorat ; pinguedo , in 
.— animantibus ruminantibus febum folidum efformans, in carnivo- 
- ris & pifcibus in adipem fluidum abiens, obfervante iam Anrs- 
— TOTELE), tale quid fuadere videntur; num unum olei genus 
|... prae altero magis abundat acido? acida enim olea ad foliditatem 
. difponere, omnes norunt; nolo ex ingenio decidere, nec vi- 

po quomodo res viii qr confici poffit; 


- 


.—.. Licet aleali quaedam olea in con( enti folidam redigere 
. mequeat, nullum tamen eft, quod inde non fpiflius evadit; hoc 
i) - denuo videtur confirmare, quae de alcali ex acido oriente, & 
[ . hoc ex terra & aqua conftante, Chemici folent evincere: oleum 
| — eum alcali unitur; per ipfum, qui fub coalitu fit, tritum, ali- 
| . quid de aqua, quae in mixtione haerebat, deteri videtur, hinc 
| — magis femper terreftris fit fal, talis nimirum , qui novo mixto 
. multo fpiffiorem con! fiftentiam largiatur, & eam quidem eo ma- 

dorem, quo magis oleum ad eandem difpofitum eft (S. V.). 

E S WALL —— : 
OM qui fuum faponem cinerum ope parant, eidem 
»fub co&ione falem communem adiicere tenentur; putat HEw- 
: CKELIUS 0) id, ut alcali abundans facilius fecedat , faciendum effe, 
Kkks & 

o») Hif. animal, Lib, III. Cap.17, 6) De Appropriat. p. 103, 


"we. . o 


d44ó 0 cse OOBervatio DEUX. 


& HzNckrLIUM vulgo fequi folent ; fed hie eximium virum | 
lapfum effe probat fapo, qui. duriffimus fine fale communi eva- 
Git, quando ex Soda paratur: isautem, ad quem alcali vegeta- 
bile recipiunt, ex huius indole humorem ex aére attrahit, hinc . 
humefcit; quando autem fal communis adicitur, hic alcali | in 
| deliquium nifum corrigit. 1g b os ER 
: $. VII. ' nj 
Olei cum alcali nexus, qui, cum fapo paratur, contingit, 
non tam ab aqua olei, quippe quae proprios fibi folvendi effe- 
&us edere nequit, quam potius a principio inflammabili dedu- 
. cendus efle videtur; huius enim fefe cum alcaliuniendi nifum, | 
" evineunt alcali in longe plurimas fubftantiis, principio inflam- 
mabili inftruCtas, vires folventes. Sapo, ex oleo & alcali con- 
ftans, illius intuitu omnia oleofa recipit, & illa, ratione huius 
ex aqua fufpendits alcali quidem, folum iam & bitumina & re- 
finas aquae unit, fed ea unit vinculo leviffimo, ita ut breviffi- 
mo interlabente tempore inde ad fundum fecedant, cum alcali 
folum tenaciores harum fubftantiarum partes & diftentas, & in. 
aqua futfpenfas retinere nequeat, hmc aqua debilitatum earum 
nativo fefe uniendi nifui cedere cogatur; cum autem oleum, 
quod in fapone alcali unitum eft, has ipfas partes diftentas te- 
neat, hinc faponem multo efficaciorem, quam alcali, in refi- 3 
nis& bituminibus cum aqua uniendis, deprehendimus. -Ipfa . 
Camphora, quae eo quod folidum oleum eft , nec leniori calo- - 1 
re liquefcit, maiorem fuarum partium fefe uniendi, prae illo, s 
quae in alis oleis obtinet, evincit nifum, alcali ope ex aqua - 
fufpenfa mox inde recedit, & aquae cremorisin modum fuper- 
natat.  Elucefcit ex dictis, cur refinae, multo licet oleo fca- |. 
teant, cum alcali tamen in faponem verti nequeant. Olea ífa- |. 
ponis ope quidem aquae uniuntur, fed neutiquam in limpidam — |. 
cogi poffunt folutionem; íed aqua, quae faponem habet, fem- | 
per albo coerulefcente colore, tali nimirum , qui oritur » quan- 
do oleum per aptae. cum aqua confunditur, gaudet, evi- 
.denti 


X 
j 
-- 
; 1 


Spicilegium circa Saponum biftoriam. e t 


T4 etnuinisitd; pinguedinem ab alcali non ita poffe attenu- | 
pes at tota. aggregationem aqua fubeat. 2 
EC Dec) 2 $. IX. ] 
E kw LN errae alcalinae , feu calcareae, fi illis oleum sffunditur, 
4. EL ab eo non recipiuntur, nec in faponem abeunt; id enim terrae 
/—$ fenus, ex quo Smyrnae faponem parari refert Svarra p^, evi- 
- denter falem alcalinum vehit; id sutem curiofum omnino eft, 
—. quod terrae fubtilioribus particulis inftru&ae, fe & ex aqua 
E fafpendi i patiantur , & aliquid pinguis ta£tui fiftant, immo earum 
54 multae in abftergendo pingui, quod pannis ineft, faponi fimi- 
ín effe£&tus edant, unde etiam Sieclides & terrae Tullübin dicun- 
-tur, Veteribus iam notae, ut ex D'osconIpE4) & Piuio v 
conftat ; nec falem, nec oleum ex illis ha&enus potuerunt eli- 
| cere Chemicij quod autem principium inflammabile vehant, 
| evincere allaborat egregius AuCtor anonymus f).  Teneriores 
- — ferrae partes fua levitate fe in aqua füftentare videntur: prin- 
— eipium inflammabile, quod illis acceffit, ipfis tenacitatem, ta- 
| &u detegendam, largiri, probabile eft; per aquam di(perfae, 
irem fua tenacitate coércent, aquam in fpumam intumefcere- 
y runt ; idem, quod his terris inflammabile principium ineft, 
is pingue, quodin pannis haeret, unit, atque fic, uta lana 
edat, efficit. Principii inflammabilis vires fane in concili- 
3 partibus terrae tenacitate, docet gluten, quod orgi ilas ab 
1i reliquo terrarum ordine diftinguit , & quo per calcinatio- 
n ablato, argillae partes uiteriur inter fe non cohaerent:), 
$9. X. 
beo: Circa faponisi in fpiritu Vini diffolutionem GECFFROI 7) varia 


|o! quae cum a meis experimentis hinc inde recedant, 
E. AN: Iac : quae 
| A DI LowrHonr Abcigden. Vol IL p.447. 4) Lib. V. Cap. ior. 
|^ Seu *j Lib. XVI, Cap. 8. & Lib, XXXV, Cap.17. /j OBerfucb eincg 
| 77 mue d $78. 7) Dott éoctictung Det Pitbogio» 
| de dd | P9. v) loc, éit, 


H 4 ] É 
| 

B 

ti | 

- 

H 


" m 


448 Obfervatio L.XXXIX. | 
quae ego obfervaverim fifto. Spiritus vini diffolvit faponem 
omnino, & cum eo limpidam folutionem format, diffolvit eun- 
dem quoque, quando ipíi alcali adicitur, & quidem fatis cito; 
alcohol faponem quoque recipit, & cum eo liquorem vifui ho- 
mogeneum facit; curiofum vero eft, quod haec folutio levi frigo-- 
re, quod Thermometrum Fahrenheitianum ad quinquage(imum —— 
incirca gradum deprimit, in coagulum album, glacieifimillimum, —.— 
abeat, quod calore manus fundi, & ita occafionem dare poteft, 
experimenta, quae vulgus miratur, infütuendi; fapo NR. 
duodecuplam fui ponderis rationem alcohols hac facultate im- — 
buit; fal Tartari, fi faponi adiicitur, ille & difticilius alcohol 
fubit, & impedit, ne folutio confiftat; acida dulcificata fe ad. 
fülioneim in alcoholis modum gerunt, nec id mirabuntur illi, 
qui eorum naturam norunt. Id vero quoque obfervandum eft, 
quod, qualiscunque fpiritus inflammabilisad folutionem faponis 
recipiatur, femper aliquid defapone remaneat, quod neutiquam 
fpiritum fubit. Eo magis faponis in fpiritu ardente folubilitas 
noítran attentionem meretur, cum conftet, fpiritus ardentes .. 
pinguedines neutiquam, alcali parum modo: di folvere; inter- -— 
. pofitus alcali inter partes pinguedinis efficere videtur, ut de * 
tus ardentis vis folvens praevaleat nifui partium pineuedinis fe fei 
fe uniendi, ita ut fpiritus nunc poffit penetrare aggregat onem. 
per alcali laxiorem redditam 5 fic: videmus, refinas, alcali uni. 
tas, ita fpiritus ardentes fubire, ut nec aqua eas inde deiicere.- 
queat, cum inter reíinam interpofitumalcali, eius partium fefe 
uniendi nifui obicem ponat. . Ideo fal Tartarifolutionem fapo- 
nis in alcohole morari videtur, quod alcohol in alcali liberum 
prius, quam in id, quod oleo obdu&um eft, vires fuas exferit; - 
Condenfatio folutionis faponis in alcohole, videtur ab alcoholis 
acido pendere, quod pinguedinem denfats circa fpiritum Vini, 
cuius acidum distet] aquae ratione dilutum eft, haee condéms H 
fatio non obfervatur, quae nec obtinet, fi alcali acidi vires |. 
fufpendit; levis calor coagulum quod leve acidum induxit, |. 
i (aen m 


Spicilegium circa Saporum Hilikia. 449 


- faciletollit; portionem faponis, quam alcohol non folvit, nec 
fox recipit, fed cum eodem eum in-modum fe gerit; quo fa. 
E (i acidum recepit , aquae commercio fe fubducit; non igi- 

tur pro fece, quam alcohol reiicit; fed potius pro faponis por- 
fione, quam alcoholis acidum coagulavit , id, quod a folutione 
remanet, erit habendum, hinc quoque (i ipfi alcali adicitur, 
Tow denuo fubit ; fponi , in fpiritu Vini foluto , fi affunditur 
a, liquor la£teumn colorem affümit atque faponem fub /floc- 
3 orum forma dimittit, Eluceícit ergo exinde denuo faponis ma- 
| jor cum fpiritu, quam cum aqua, affinitas, & aud — in 
E alc hole haeret, vis faponem denfans,- 
E .Sapo cum largiore alcali fixi quantitate tritus, aquam quidem 
.D intime fubit, fed quiete inde denuo fub forma cremoris rece- 
dit; alcali abundans, id nimirum, quod. a pinguedine fàturata 
in! m verti non potuit, aquae fe iungit, globuli aquae, - 
Bbrsvidoe , citius coénnt, quam partes faponis, & hinc a fa- 
ne recedunt, qui cum pauca, quae ipfius globulis iun&ta fuit, 
1 aqua, formam cremoris producit; hinc patere videtur, in vul- 

— gari faponem parandi modo ( $. IV.) rationem alcalr excedere. 
| Alcali urinofum etiam faponem recipit, & cum eo aquam 
fübit, quae autem inde:neutiquam ita fpumat, ut ea, quae five 
folu s, five alcali fixo excedens fapo fubit; nec fapo ex hac mi- 
. "cela recedit; hinc apparet exinde, pinguedinem, alcali fixo 

| faturatam , alcali volatile recipere adhuc poffe; alcohol fi fapo- 
|. "Ri, alcali volatili unito, & ex aqua füfpenfo, affunditur, nul. 
|. dainde fequitur mutatio, omnia vifu manent homogenea, nec 
Bj E" hic offa furgere, cum cryftalli alcali nrinpfi hic non aqua, 
B gocce diffoluta teneantur, 


Bu $. XII 


| -T- I Kin quodiibet, quando affunditur faponi, aqua fohuto, 
[D t ut ille inde recedat » & aquae fub olei UP UA fupernatet, 
Nos. AG. Pbyj, Med. Jom.1H. | LU so 3s oe GEOr- 


A 


y m  Olfroct LXXXIX. 


GorraoY h hac ratione. genuinum & fincerum.e ex fapone fe. 
parari oleum autumavit , .& idem ea, quae vulgo circa corpo- 
ra in alcali foluta contingete novimus, videntur fuadere ómni- - 
no; fed cum tali oleo affuderim aquam, ut illud ab omni ad- — 
haerente fale liberarem, evidenter vidi, quod Saponis naturam 
non exuerit, fed in faponis modum, qui acidum habet, fe cam 
aqua dilui patiatur, ab eadem autem quiete mox recedat. Aci 
.dum portionem alcali eripit faponi, qui hinc fe aquae fubducit, - 
reliquum autem alcali, oleo, tanquam cortice, cinéctum, acidt 
effe&tus effugit, unde fub hoc labore oleum confiftentiam foli- 
defcentem, quam ab alcali habuerat, exuit; ubi autem aqua — 
adicitur, haec faponaceum corpus quidem penetrat, fed cum 
alcali ratio deficiat, illud nequit retinere acida multa aqua di- . 
luta, cum minorem alcali a&tionem faponi eripiant, illum non. 
in formam fluidam, fed floccofam reducunt. Sed acida, quae 
faponi vulgari eius indolem, quod ex aqua fufpendi poffit, eri- 

iunt, fi cum oleis uniuntur, veros fzpones, a vulgari nonni- 
f i in eis qualitatibus , quas ob aicali edit, differentes efformant, M 
Circa huius generis fapones fequentia notaffe non inconfultum 
duco: acida concentrata foffilia, id maxume, quod ex Vitriolo 53 
obtinetur, denfant & unguinofa, & odorata olea, & fi in ra- 
tione, quae non excedit, adhibentur, inde formant fübítantias, 
quae apprime mucilagines referunt, iufto maiore autem quam- - 
titate ft affunduntur oleis, ea in refinas, quae omne cum aqua 
commercium refpuunt, efformant, ut diu iam innotuit. Num 
acidum fortius expellit debilius, quéd i im mixtione olei haefit? - 
num principium inflammabile, acido iunttum; commerciumcum | 
aqua refpuit; multa funt, quae haec fuadere videntur. Ace: 
tum cum oleis unguinofíis coire, vulgari quoque experimehto 
conítat; idem accidit, quando acetum cum oieis odoratis agi- |. 
tatur; fed hic cdengiar omaino labor requiritur, & parcam tan |- 


- 


: ioca. P. Acad. Rodi. ann. 1739. p. 386. | uu V 


— Spicilegium. circa Sapomum bifloriam. nor jr 


j. tum aceti quantitatem : olea deftillata recipiunt; fubftantiae un- 
Uentiformes, quae utraque ratione fürgufit , aquam neutiquam 
fübeunt. Salia acida, ficca, quae ea niila dicunt, nequaquam 
cum alterutro oleorum genere potui unire, id quod quidem tam 
-Xirca vegetabitia, quam circa animalia intelligi velim. — Sal uri- 
. mae fixus, oleo confufus, hoc inde validiffimo balnei calore 3b- 
| fra&o, nullucm Phosphorum eftlargitus. Aqua, quae copio 
/— fior acida debiliora diluit, acidi nifum, fefe cum oleis uniendi, 
—— "obtundit, hinc nullus hic fapo oriri poteft; furgunt autem agi- 
|. tatione fabftantiae faponiformes, cum olei vifcidi globuli illos 
| — "acidi invifcant; mechanica hic, neutiquam phyíica, contingit 
-  xohaefio. Salia effentialia, licet (int omnino acida, tamen pro 
. — puris acidis a nemine poífunt reputari, nec in ullo experimento 
.. vupiditatem fefe cum oleis uniendi probant, hinc nec mirum; 
P qp in faponem abire nequeant, licet ipf oleum, per orga- 
u , mismum ipfis immixtum , ex aqua füfpendant, reCte ideo fapo- 

. ibus adfcribenda. Ad fapones aeidos pertinet quoque omnis, 
1 | wn in Vegetabilibus haeret, mucilago, omnis, qui eorum 

- v afa perfluit, fuccus , omne, quod ex eis exfudat gummi, omnis, 
1 p quae inde obtinetur, pulpa. Hucetiam nullus dubito font gela- 
—— finam animantium, &ipfum ruborem quia cruore elicitur): attri- 
(tus, fri&io agitatio , occurfus o:eiad acidum, dum innumeris 
——wicibus, in minimis globulis, per organismum, cuius encheire- 
ie nuila ars imitari poteft, fiunt, ea uniunt & exinde faciunt fa- 
pones, quietiam alia olea aquae commifcent. Haec evidenter 
'evincunt fubftantiarum , quas dixi, effe&us in olea & re(inas, 
- & cum eaedem deftiliatione edant, praeter oleum, liquores five 
ue acidos ,. five tales ,. qui evidenter per ignem ex acide 
furgunt, hinc quod ex oleo & acido conftent, nullum omnino 
 xelinquunt dubium. Refinae quidem etiam ex acido & eleo coi- 

verunt, fed. effe&us faponum edere non valent, cum largiud 
| "vé | Lli3 illus, 


: 323 Gavtu Inf'it, Paibol, $. 342. 
: alte "Lb : HEN gi" VOR 


zt 


/^ 


1 45? | Obferoatio LXXXIX. 


illud, quo fcatent, acidum de oleo. multum aquae expuliffe v vi 
decl ac tantam ei induxiíTe vifciditatem, - feu potius tenaci- 
tatem, ut acidum, tenaci oleo merfüm, aquam appetere & 
fubire nequeat, hinc tales refinae, fi gaudent olei portione, 
quod minus acidi accepit, illud gate: COUR OER foleat Ut Ben- 
Zoé exemplo patet NN UE ecidibus SINE 
P^ T. S. xin. 

Alcohol giek unguinofa non recipit, diffolvit autem ipd 
penitus, id quod ab oleo alcoholis, per fermentationem atte- 
nuato,. videtur pendere; reliqua enim eius principia, acidum . 
nimirum & aqua, nil poffunt facere; de aqua id quilibet per- - 


is fpicit nec id ab. acido expe&t:re finunt ea, quae ha&tenus de . 


acido vegetabili differui; quando autem oleo odorato, in alco- 
hole foluto, adiicitur aqua, illud inde feparatur, liquor fit la- 
&eus;. immo largior fi affunditur aqua, oleum etiam füb forma 
nativa fecedit y), claro argumento , quod, ratione olei in al- . 
cohole imminuta, ille nec alia olea in fuam aBgregiicnn re- 
| cipere queat. N 
$. XIV. | 
Vitrio'um Martis in aqua folutum, fi affunditur faponi diffo- 

Tuto, furgit coagulum, quod ferri portionem fub forma croci | 
püberrimi fiftit; fi autem Vitriolo Martis adiicitur fapo, in quo - 
alcali largius abundat; cavetur coagulum , efficitur ut pinguedo | 
plenius in ferrum agere queat, & crocus coeruleo colore im- - 


buitur. j | 1 
$. XV. ES: "-—-—— 


-Keiduin Nit, quod téORey Pii habet, fi Óáposi ex adds 
fafpesifo affunditur, coagulum fürgit, cui nigredo ineft; acce- 
dente autem li uorum. agitatione, mercurius albi pulveris fub 
forma ad fundum fécedit ; Gy ; mm arenae calori expofitus, 
eu x ' | revi- 


p^ Memoir, de T. 4cademie * Royale der iod uM on, (3721, D T A | 


EU uu v7 ? j ETT, 
prr: d. [^ -— . 
; , * E, * 
"Ma R cf UT M x qu : ] 
T20M « D : " 
* NS 1 » M / 
"i e 


* Spicilegium circa Sapontm biftoriam. 453 
—— evivifcit; -curiofa haec eft hydrargyri, per alcali ex folutione 
..  deie&i, coloris a pinguedine mutatio; novum hinc fürgitargu. 
. mentum, quam ambiguus fit mos vulgaris, faliain aquis haeren- 
—— fia per colorem, quo mercurium deiiciunt, inveftigandi. 
^ — - Sapo a Mercurio füblimato non mutatur, fed inde hydrar. 
2 gyrum, aurantio colore tin&tum, praecipitat. Nullum praeter- 
- «ea metallum eft, nulla fubftantia metallica, quam nonex folu- 
- .tione fua deiiceret fapo; auri calx, quae hac ratione furgit, 
fine fulmine funditur & in globum colliquatur; curiofum fane 
. eft, argentum & zincum, fi hac ratione deiiciuntur, defcendere 
-  efub forma valde fpiíffa? plumbum ex aceto per faponem deie- 
|. ,&tum, fi in retorto vafe balnei arenae valido calore urgetur, 
|. abit in pulverem nigerrimum, cui hincinde exigui globuli plum- 
| — »bi redu&i interíper(i confpiciuntur; hi globuli fpeciem fphaeru- 
| — MJarum, in quas hydrargyrum folet dividi, exat&tiffime referunt, ' 
| ^ .àta ut magna inde, mihi faltem, oriatur fufpicio, mercurium, 
quem multi Au&tores fe ex plumbo obtinuiffe gloriantur, tales 
——— globulos plumbi fufi fuiffe. Regulus Antimonii, tam ex aqua 
a ieri, quam ex acido Salis per faponem deiicitur, fed liquor 
' — ealci fupernatans, eandem mox iterum folvit; idem deftillatus, 
. .. nulla plane indicia reguli volatilis redditi exhibet, fed metallum 
. in fundo reiortae relinquit, quod fufum, regulum neutiquam 
| — amutatum fiftit. Liquor, qui regulum ex butyro Antimonii de- 
| jecit & denuo recepit, deftillatus globulos Mercurii fudit; fed 
- stales globuli femper obtimentur, quando butyrum Antimonii 
| «um alcali deftillamus; neutiquam ergo debentur reguio, fed 
... €um acido Salis, in praeparatione Cinnabaris, in excipulum 
| —tranfierunt, antequam fülphur ab Antimonio eospotuit arripere. - 
"Nullum, praeter regulum Antimonii, metallum, a fapone fo- 
- luto deie&uum, ab eodem denuo recipitur, licet etiam copio. 
-. fius alcali faponi adie&um fuerit; num oleum vises folventes 
- 73lcali obtundit? num inde novum robur, ex conieftu:a celeberr, 
-MangGRarüIP aecedit, qui alcali cum fanguine calcinati vires, 
: 1-14 3 prae- 


» "y 


, 


bh. 


WS ons :Obferoatio LXXXIX.- ds 


 praetet inflámmebile. Ww iei adhuc principio pendere à autu- : 
nati r 3.09 ^V] Tm 
* s XVI. | | 
Boracis una pars. duas partes olei unguínofi in verum G.pó. 
fem, eumque pulcerrimum, vertit; cum altero autem Bora- - 
cis principio, quod' Salem fedativum dicere folent, oleum neuti- - 
quam poteft uniri; fapo ex Borace furgens, hoc notandum 
. exhibet phaenomenon, quod fal, difficulter fatis in aqua folu- - 
bilis, oleo, quod omne cum aqua commercium refpuit, mix- 
tus, fübítantiam efformet, quae citiffime aquam fubit. Vide- . 
tur hic alcali foffile integris viribus in oleum agere, faponem 
autem in ea, qua furgit, ratione, falem fedativum quoque re. - 
cipere; hoc enim notetur velim, quod fal fedativus, faponi 
iun&us, aquam facillime fubeat, licet oleo neutiquam poffit - 
uniri. Num ex his ad maiorem alcali foffilis cum oleo, quam . 
cum fale fedativo, affinitatem, falis fedativi autem indolem neu- 
tram & principium inflammabile, licet concludere? Solutio- 
nes falium mediorum, acidum vitriolicum vehentium, quan- . 
do cum oleis-unguinofis coquuntur, fi maior aquae quantitas - : 
exhalavit, faponaceiquidreferunt, dum autem omnis aquaex- - 
halare cogitur, fal ab oleo recedit; nam acidum viriolicoa 
quod principii inflammabilis avidiffimum effe nemo ignorat, effi- 
cit, ut falis moleculae, aqua diftentae, oleo adhaerere poffint, - 
id quod autem quando a;ua abundans falis effe&us debilitat, | 
five illa deficiens huius moleculas in maffas, quibus retinendis | 
oleum impar eft, coire permittit, locum néquit habere, ^ — 


$. XVII. uisi QUE 
Arfenico, aqua foluto, fi adicitur fapo in lixivio alcalino | 


folutus, nil ad fundum fecedit, omnia bene coéunt, fed poft | 
aliquod temporis intervallum fapo fub cremoris forma fecedit | 


pis a) Memoir. de P Academ, de [M ann. 1745. p.1à, 


E. AR Spicilegium circa Saponum hiftoriam. 455 


ds aquae fapernatat ; haec mifcela fi deftillatur , lacunari retor.. 

N tae aliquid arfenici, fub nigri pulveris forma, accrefcit, reli- 
... qua eius portio ab. alcali fixata , fi a carbonefeparatur, albido 
t "colore inftrué£ta apparet. Arfíenicum in aqua folutum, fi cum 

| oleo coquitur, exaéte faponem refert; quando autem omnis 
aqua, in vapores refoluta, inde exhalavit, oleum denuo ab 

—— "Arfenico recedit, evidenter fpiffius per hunc laborem reddi- 

| tum. Hoc oleum cum aqua conquaffatum, inde intumefcit, 

|. aliquid aquae fibi unit; fi largior autem aquae quantitas eidem 
| . adicitur, oleum, in refinae modum , fub forma floccorum in 
| . aqua haeret; idem oleum fi deftillatur, dimittit arfenicum , & 

: fub forma florum nigrorum, qui retortae lacunar occupant, & 

E " füb forma pulveris nigri, quem intenfior quoque balnei arenae - 

| — «alor elevare non potuit. Nonne haec experimenta ad acidi 

naturam accedere Arfenicum confirmant? 
Sulphur oleis unguinofis quidem unitur, balfamumque 

12 Dishes. inde oritur; fed aquae nullae in has folutiones vires 

r - funt. Oleum ab acido multo forti, quod in Sulphure haeret, 

W. . pefinae naturam induere videtur; imo Sulphur adeo alienum eft 

a natura faponis, ut cum eius una pars, cum duabus alcali uni- 

Hi ta, in oleo folvitur, & fic parato balfamo aqua adiicitur, alcali 

— hanc fübeat, oleum vero & Sulphur fub forma dieci inde 

rt cedant. Alcali , quod ex tali mifcela poteft elui, evincit, 

-.-.quod Sulphur maiorem cum oleis, quam cum ailcali, affinitatem 
, abest, & hinc oleo ita adhaereat, ut quoque alcali dimittat. 

—— — Calci vivae fiaffunduntur olea unguinofa, vix quaedam mu- 
tatio furgit, videtur nimirum calx aliquid aquse ex oleis fepa. 
E ub fcd haec aqua neutiquam aggregationem calcis penetrat. 

$ XVHI. 
. 1d far onis genus, quod ex alcali fixo & oleo quodam odo. 
Tito paratur, magnam famam, variascue appellationes eft affe. 

- - eutum. In ilio alcali ità mutari ut volatile reddatur, multi afferu- 

il ere, hinc proprie demit nec non phil fophicus dicebatur ; 
n x de- 


L 
LA 
| 
Ó- 
j 


b 


&5  Olfersato. LXXXIX. m 


denominatur quoque a STARCKEYO, qui primus eius parandi 
rationem accüratius de(cripitb). . Eius fama Alchymicorum ar- 
gumentandi, delirandi, oftentandi, mori debetur quoad maxu- . 
. mam partem, necnon ilis rationibus, quae & alia hominum genera, . 
ut non raro Alchymicorum fomniis idem adhibuerint, permo- . 
verunt, falem nempe fixum volatilem reddere Alchymicorum 
idiomate idem effe, ac mercurificare; hoc cum. praeftetur .oleo, 
quod hi homines Sulphur dixerunt, hinc funt gloriati, fibi hac 
ratione proximam, ad paranda, fecundum PagacEisuM; me- 
talla, patere viam, & vix non omne inde expe&tarunt miracu- 
/tum. Sed mitto opprobria & peftes Chemiae; - mitto prolixas 
ac fine ratione taediofas, ab egregiis etiam Au&oribus reddi- 
tas, hoc faponis genus parandi rationes,' quarum variae in Zf&is- 
Medic. Berol. c) leguntur , & quae fimplex obfervatio hic docet, 
monebo.  Salalcaii per calcem vivam cauíticus redditus, fun- 
ditur, effufus, quam primum conftitit, redigitur in pulverem, 
qui immittitur olei odorati , in cucurbita ebullientis, duple ad - 
ipfum rationijinfhtuitur digeftio in balneo arenae, & crebroagi- | 
tatur miícela ; oleum fi cum fale coivifle obfervatur, novaoleipor- - E 
tio adicitur, & ita continuatur, usque dum omnis oleiratio, quam 
cum fale unire intendimus, aut quam alcali recipere valet. fit ab- 
forpta.Hacratione oleumAnifi fex horarum fpatio. oleum Terebin- - 
thinae autetn quatuor dierum intervallo cum alcai; fixoinfaponem- 
redegi. Nullus licet negare velim,quod olea unguinofa facilius cum 
alcali codant, quam odorata, unde quoque oleum Aniii, quod | 
varia ratione propius ad. unguinoforum genium accedere con- - 
ftat, citius, quam alia, in faponem poteft reduci; id tamen | 
non poffüm non notare, quod minus bene vulgo contendant, - 
adeo difficulter alcali olea odorata recipere, ut pro tali unione. 
ebtinenda, fingulares encheirifes & longiffimae digeftiones re- - 


P)In Chymia, Edit. gerin, p, 324. €) Decad, III, Vol, I, 


Sec m 


"e 


ES 


Spicilegium circa Saponum Viftoriam. 43 


quirantur; genius volatilis oleorum odoratorum, cum co&tio- 
mem in apertis vafis non admittat, hinc longior digeftio exigi- 
tur, neutiquam autem adeo diu protra&a, ut vulgo folent con- 
—— tendere. Hunc faponem illo, qui ex oleis unguinofis paratur, 
d* axis irritantem, penetrantem , calefacientem, effe, nemonomn 
mia videt, cui genius utriusque oleorum generis perfpe&us eft; 

—. wires autem, quae illi ad. cicuranda venena ineife dicuntur, 

... Abortus funt delirantium Alchymicorum ingeniorum.  Adhoc 

 faponis genus pertinet etiam ille fapo , qui furgit, quando alco- 

hol aicali cauftico adicitur, quem ipfum Pharmacopolae vitris, 

puous (Tin&urss alcalinas, maxime illam, quae a fale Tartari. 
lenominatur, affervant, adhaerere, omni die obfervant. 

| "t Bos | 2 $. XIX. 

| tpe ow. JST ex füpone chemico iufti caloris ope principium. jnfhidi- | 
VÉ AR bii. expellitur, cinis inde refiduus largitur aquae falem, 

.— Qui in cryftallos abit, multo alcali foetas, cum oleo Vitrioli al-- 
umum eru&tantes, quae carbonibus iniectae decrepitant, 

rcurium diffolutum colore albo praecipitant. Hae ipfae cry- 

dta lis & acidum oleis odoratis ineffe, & qualem id genium ha- 

: E ;evincunt. Num hoc acidum debetur fai communi, 

. quod d copiofe fatis variis in regionibus haeret? hoc in cafu olea, 

; e in , vegetabilibus,, folo Salis experte doe adelueruge, 


z- 0 
t 


n organismus, acidim | cum "reliquis eie movens; at- 
LN agitans, illi hanc indolem imprimat? 


'Ex fapone chemico deftillationis ope falem volatilem obti. : 
"meri, multi funt qui contendunt, nec id ex modo, quo alcalia 
| vo itilia gigni SrAHLIUS dj oftendit, difficile efTet explicatu id 
|o T omnino fatendum, quod prima deftillatio nihil talis ex- 
- Whibeat, licet 4d facile largiar 4&is Med. Berolin., quod iteratis 

1 m Nes. 4&8. Pbyf. Med. Tom. LL. Mmm . dettil. 


d) Fand, Chym. Edit, Norimb. 1747, p.320. «7. 


458 uu ^ Olferuatio LXXXIX.- 


deftillationibus à ant additione. fubftantiarum, quae. PER i». d M 
tent, aliquid tandem falis volatilis poffit obtineri, qui autem 
pies aliis falibus alcalinis volatilibus. nil proprii habebit omnino, P 


($. XX. kei cordi. 
"Sive aciuofts innt quem calx viva ex fale ammoniaco — 
depaitát; five fal folidus, quiope alcali fixiinde obtinetur, cum 
aliqua pinguedine mifceatur, levi accedente calore fapo albus | 
furgit, cuius fapor & odor illis, quo fal & oleum, quae adhi- 
bita fuerunt, gaudent, réfpondet Idem fuccedit, quando 
oleum odoratum qualecunque cum fale urinofo mitcetur, tunc — 
fapones, hac ratione parati, accedente calore fubhmantur; | 
iidem, fi alcali fixum ipfis adicitur, oleum füb coaguii forma. 
dimittunt; patet hinc ràtio, cur bilis ab aicali fixo in coagulum - 
verti obfervetur. ld praeterea notandum adhuc effe duco, 
quod alcali urinofum , quod fub forma ftuida ex fale ammoniaco 
obtinetur, cum oleis odoratis fi unitur, formam cryftalinam - 
induat. Ad hanc faponum tribum pertinent omnes fpiritus vo- 
- Jatiles oleofi , es magnum numerum libri Medicorum | [i 
recenfent. | - 
Sapones, quales ars patat dpfasi quoque Naturam*per of- . 
ganifimum & vegetabilem & animalem producere, ad $. XIES 
iam monui; eo pertinere omnes humores animalium inquilinos ; 
-KucHELBECKERe) evicit; eos omnes ad fapones acidos perti- - 
^ mere, fupra a me dicta probant; aliud autem iudicium de bile | 
erit ferendum: haec enim, cum, evidenter licet oleofa, fe - 
aqua dilui patiatur, & e pannis fericeis oleum, nemine igno- - 
rante, abftergat ; faponibus erit omnino annumeranda, id qued. 
quoque eius in XvAozrorireoc negotio effeCtus declarant; eaau- 
tem cum furgat ex vaporibus alcaünis, ex primis viis reorpti 
XUI 


.. $) De Saponibus, Lipf, 17,6, | TEES 


d^. Spicilegium circa. ped biflorian. -ov £459 


— eum pinguedine ex omentis & mefenterio reduce mixtis, hinc 
. ad fapones ex alcali urinofo & oleo unguinofo pertinet; fed 
. quis non videt, quod eidem etiam acidi quid adhaereat ; fecer- 
- mitur ex fanguine, nunquam acidi experte ( $. XII M & illa 
$ vafa reforbentia , quae alcali ex inteftinis hauriunt, neutiquam 
- impediuntur, ut etiam acidum, quod in primis viis multo prae. 
.— fto eft, recipiant; re&te hinc bilisfapo ammoniacalis, five cum 
|» | Rosssr& DussaNT f ) fapo acido-alcalinus dicitur: id adhuc 
| oe quod KuCHELBECKER £) re&te moneat, olea ungui- 
. mofa, ope bilis ex aqua fuüfpenfa, inde fecedere, olea odorata 
autem, itemque refinas, tam fluidas, quam ficcas, per illam 
|. -pptume aquam fubire, id quod KecHzrnECkER .circa oleum 
— "Terebinthinae, GAun1vs apud /Varcifeum b) circa oleum Sabinae, 
— Balfamum Peruvianum & refinam Ialappae, egoque circa ole- 
|! wum Cornu Cervi fumus experti. - 


d «— (4irgentorato Halam miffa, d. 29. Toni 1765). 
OBSERYVMATIO-:XC 
.Dn, D. GOTTLOB CAROLI 
SPRINGSFELD. 


De 
Foetu bicipite bumauo. 


f Yunum Obfervationes monítrorum ,. praefertim bicipitum, 
| 3 non adeo frequentes funt, licet interdum occurrant: ni- 
| hii fupervacanei fufcipere MEO fifoetus illius bicipitis humani 
. memoriam confervabo, qui 1758. d. 14. Aprilis in vicino pago, 
E di&o, qui pari fpatio, unum circiter lapidem ab 

Mmmza2 t urbe 
Bo Qnaeft. quodlibetar, Parif. 17&4. habita, 2 pibe citat, 5b) De 
- Generar. G receptae. Chyli, $. 8. C 


e - 


LI 
" 


 & in eius veram conditionem inquifivi. 


A6o cai -. Obferuatio. XC. AP 


urbe J/ciffe nfelf & Martisburgo diftat , & ad prioris prefetunm - 


pertinet, natus fuit. Mater, Chriflina, loamnis Eichardi uxor, 
quadraginta circiter annos nata, quatuor iam pepererat libevon, 
fanos beneque compaé&tos, quum quinta vice utero gerens foe- 
tum hunc bicipitem enixa eft x). "Tempore graviditatis nihil, | 
quod praeter naturam & extra ordinem effet, fen(it, nifi quod 1 


abdomen magis expanfum, maiusque, quam in prioribus , per- . 


ciperet pondus. Nec meminit fe illo tempore quadam imagi- 


. patione fuifTe adfe&tam ,- aut terrore fubito vehementique per- 


cuffam, Partus, ut facile opinandum, laboriofus & diuturnus | 


fuit. Poftquam enim caput & thorax corporis dextri, Figur. T. 


A. Tab. VEHI. ufque ad coniunétionem C. prodierant, foetus | 
per fesqui horae fpatium haefit, & eiulatu fuo certiffima indicia — 
vitae dedit. Quum vero adítans obítetrix talem impedimenti - 
cauffam non fufpicari, ne quidem fomniare poffet, laborem | 
continuabat, omnique yi adhibita foetum extrahere contende- 
bat, quo fa&tum eft, ut thorax alterius corporis P. violenti - 
reclinaretur modo, K foetus in partu fuffocaretur? [Interim 
tamen foetus extraCtus, & mater ab eo liberata & fervata fuit, | 


At enim vero obfítupuerupt nunc omnes, quum foetum - 
bicipitem viderent, parumque abfuit, quin, nefcio quas pra&- - 


. ftigias fibi fingentes, huncfoetum pro fuppofititioinfantehabe- - « 


rent. Poftquam autem rumor de foetu hoc mon(irofo ad aures - 
meas pervenit, ftatim me ad fupra memoratum MEN contuliee 


! 


Erat omnino, ut relatum erat, foetus biceps, qui, prae- | 


fer duo capita, quorum dextrum 4. finiftro P. parum maius. 


erat, duplicem habebat thoracem, quatuorque perfetta bra- | 
chia & ad finem utriusque thoracis ita connatus erat, ut com-- 


Iun , 


b 


x) Uti i audivi, 1760. denuo pre filium fanum & integrum, 4 
qui. nunc vivit, "D EE 


ES. 
-. 
Ty ? , 
bo E 


? 


JA. 
E 


' 
E 


De Tóetu bic pite dd. ^. 461 


. mune abdomen, unamque formaret pelvim. | Praeter ea huic 
foetui duo perfe&ti erant pedes: ad dorfum autem, fupra a- 
. pum, circa os facrum, extabat pes tertius D. Fig IJ. 7». FTIIT. 
" monítrofus, parumper flexus ac ita contra&us, ut difficulter 
extendi poffet. Pes autem ipfe erat duplex, ex duobus ped:- 
bus concretus, quod decem imprimis digiti corinati indicabant, 
. hinc.non rotundus, ut ceteri, fed aliqua éx parte preítus, ma- 
. gisque latus, & quafi deformis. Quod anum & partes genita- 
lesattinet, hae debito modo formatae videbantur: ftilus enim 


— ámmiffus fimplicem anum, fimplicemque yaginam indicabat. Ex 


. abdomine, eiusque umbilico fimplex exibat funiculus E, qui 
ad duorum pollicum latitudinem abdomini adhuc adhaerebat, 
- Placenta etiam, ut praefens obítetrix teftabatur, fimplex iia 

- foetumque ftatim eft fecuta. 


"Diffe&ionem foetus parentes denegabant, permittebant ta- 
" men ut depingeretur, quod etiam quatuor diverfis figuris fa. 
- &um eft. Tertiam & quartam figuram ideo idiecmus, utad- - 
. pareret, quam formam & pofitionem membra aut artus in ovo 
— habuerint. Vtut enim artus in menfa, fuper qua foetus exten- 
- fus iacebat, dislocati e(fent, facili tamen negotio, natura ipfa 
| monírante,i in hunc collocabantur pofitum, quem ig. 777.69 I7. 
- Tàb. LX. oftendunt. Foveae enim & veftigia, a membr!s ap- - 
- preffi is fatta & relicta, adhuc poterant confpici. Mirus erat 
—exitus funiculi umbilicalis , FF. qui intra duos pedes com- 
. plicatos prodibst. Haec omnia non cafu fortuito fa&ta effe, fed 


| E in primo ovulo ita fuiffe iam collocata atque difpofita, plus 


. quam probabile eft. 


ue 


Qu . Nolo me iam controveríiae hoc feculo a do&iffir imis viris 


- agitatae, immifcere , num fcilicet monftra in primo ovulo iam. 


- ta delineata exiftant ac lateant ? an potiusimaginationis quadam vi 


- producantur &formentur? Ultimae fententiae, ut omnibus notum 


» Ee, porno temporibus vix non omnes adhaeferunt,, ut quafi 


Mmm s hus com- 


Lu 
WU 


46 c Obi XC 


communis opinio effet, donec non folum celeberrimus olim 
Wiss. ovis, fed indefeffüs imprimis atque Illuítris HALLERUS, 
utpote qui in diverfis Scriptis, quae omnia in Opufculis fuis ana- 
toimicis x ) inveniuntur, omnium monftrorum exempla atque hi- - 
ftorias collegit, & eiusmodi protulit argumenta, quae omni 
exceptione maiora videntur, priorem deferderunt fententiam, 
quicquid etiam clariff. /Vico, l.guEav & llluftr. BraNcHtI contra 
hanc proferre annifi fünt. Novum quidem modum, qui ortum 
mechanicum monftrorum explicet, clariff. LEMERY excogitavit ; 
allata autem argumenta ita comparata funt, ut omnem, ni fal- - 
limur, verifimilitudinis fpeciem perdant. Eximius MORGAGNUS 
in incomparabili fuo Opere, de Sede 6€? caufi is morborum per A4na- 
domen indagatis xx), ad monftra perveniens, expreílis quidem. 
verbis non declarat, cui opinioni, prae alteri, de ortu monftro- 
rum, aífentiatur, favere tamen, ut cuilibet le&turo facile pate- 
bit, ei magis videtur, quae eorum originem ex ovulo, pri- 
misque ftaminibus, derivat, licet contrariam fe defendere cre- - 
di velit. | Cafus enim dari, ait, ubi durum ei videtur, a communi 
funvnis etiam. Piris fententia prorfus. difedere. — Quare admodum. — 
propenfus eft, naevos faltem maternos ab imaginationis quada] ki 
vi deducere, quain re plures habebit a(fenfores. ». 


. ]nterfoetus monftrofos, qui ex duobus inter fe connatis - 
corporibus conftant, hoc coalitionis, quod defcripfimus, exem- 
plum inter rariora frümiersi exempla Illuftris HALLERUS xxx ^» 
quippe qui omnium monftrorum hiftorias & exempla, quorum - 
Ícilicet memoriae confervatae fuere, evolvit, & inter fe com» 
paravit, fimulque invenit, inter centum & fexaginta quinque - 
exempla, quadraginta quatuor fuiffe, quae unicam pelvim, fi- . 

eut 


x) Goettingae 7g. editis. num. VI. FII, VIIT. IX. & X 
xx) Libro Ill. p. 246. — 
xxx) In Libre citate, Num. VI. $. III, not, 7, p. 176. 


. De Fóetu bicipite bumano. SAN 
eut noftrum, habuerunt, quum numerus eorum, quae ad tho-- 
cem iam connata erant, ad fexaginta quatuor adícenderet, 
p quale etiam illud fuit, quod llluftris Vir diffecuit, & delineari 
—  euravit Quemadmodum & hoc annotavit x), in hac clafe 
 monftrorum fexum foemininum frequentiorem Res quod & no- 
2. firum exemplum confirmat. à 
— interea tamen exemplum quoque maris, ad lbi: claffem 
w pertinentis, memoriae confervabo, de quo plures ob rationes 
|. dubito, an in ulla colle&ione inveniatur. Nec huius fpe&tabi. 
- lis Senex MonGAGNUS meminit in eximio fuo opere: cui ius certae 
— motitiaenon évafi(Tet ob novitatisgratiam & loci viciniam, fi eius 
- — Riftoria ullibi legeretur impreffa. "PerfeCte autem .cum nofiro 
|. exemplo, fexu excepto, convenit, ut etiam, uti in proverbio 
- eft, ovum ovo magis fimile effe non poffit, quam illud eft fimile 
huius. Eius delineatio fequenti ratione ad meas pervenit rsanus. 
Libros nonnullos ex Celeb. quondam Güwzri. Bibliotheca, quae 
.. Lipfiae vendita eft, accipio; in horum uno reperio imaginem 
- foetus huius shonitrof Licipitis aere excufam ( vid. Fig. 7. 
] * "fab. LX.) ), quam unde b. Poffeffor acceperit, ignoro: forte in 
E. fva hanc fibi comparavit. - Non atro, ut apud 
. 0s magis moris eft, fed rubro colore tine eft; ex Quo fufpi- 
.-€or, eam ad nullam 'colle&ionem pertinere. kx notatiuncula, 
pm Italico. fermone compofita & figurae adícripta, eft, appa- 
| etd hoc monfirum in Kalia , in Provincia Ticinenfi, anno 1742, 
— glecem annis ante, natum effe. Verba autem italica latine fic 
- fonant;. Accidit . p partus in tra&iu Sicomarienfi , in Parochia 
ud Mariae della Strada, duo milliaria ab urbe ania difTante.. Pater 
"aocabettr. Barberio ,vuater vero Catharina Scaghia. Qui erat a dex- 
«tro latere puer. TE jacio lavacro n nomine lofephi , € qu erat a finiftro 
- Bieronymi infi euiebatur. Fiebat partus in. noGle diei Sabbaibi, die 
5 Tiu uinü 174... bora Jexta. 


—a 


| Unio 
- X; lbidem $. VIi, not, st. pu 76. | 


PUT. 


464  -— - Obfrvatio. XCE. 
5 Unio wton incipit vift infra: cartilaginem mucronatum, wbi unicm — 
tantummodo format corpus cuni 4nico ventre y duobusque pedibus , qui- — 
bus accedit tertius, quia parte pofteriori unius pueruli exit , dmpeife- 4 
Gus tamen, & novem digitis inftrulus, — Adfunt praeter ea daae virgae, — 
quarum una, fupra fc roti pofita , fui n, eitera vero P locata, ^ 
Talius gt ujus, uud 
: Fiewrarum Tab. V IIT. &9- IX. ipit: ^ j Ms 
Figur. I. Facies anterior foetus bicipitis. | 
. Figur. I. Facies pofterior eiusdem foetus. e 
Figur. HL Situs foetus in ovulo materno a. facie ABHCR dixo 
Figur. IV- Idem fitus a facie poftica. : 
Figur. V. Foetus biceps in ———— Ticineni in L^ 
1748. natus. 


Wu OBSERVFATIO XC 
. Dm D. GOTILOB CAROLI. 


SPRINGSFELD. " 
Pe, praegra d gang ia , infra Jur an es 
delapjus. ae £ 


eculiare dari gangraenae ac fphaceli genus, daód ficum vel. d 
lentum vocari meretur, praeítantiffimi lam dudum obfer- - 
varunt Medici ac Chirurg, ut füperfluum foret eorum citare - 
nomina & verba. Refert tamen ex pluribus unum tantum ad- 
ducere, venerandum Senem MORGAGNUM, quiin eximio fuo, 
& Medicis non fatis commendando Opere, de Sedibus 8? caufis | 
morborum per anatomen indagatisa), fequentia habet: Porro 4t. 
quoddam gangraenae , imo [pbaceh genus , apud noftrates varius occur» — 
| Ten, | 
&) Lib. IF. Epiflol. j5. drtic. 24, P. 342-. 


X 


Pes, praegre[f o süngraena, i ri inna furam &9c..— 46$ 


E ut nec J'alfalvae unquam vifum etiam tum effet , cum adolefcenti 
shi ex relatione aliorum narrabat ,- exficcationem , a pedis pollice iu- 
- dipientem, & fenfim ad femur ufque produ&am, ut pes & crus totum, 
7 velut in rsumin, arida effont , movtem cuidam mulieri zsmis [uperioribus 
aituiff. Coiligit dein ex probatiffimis huius & praecedentis 
(feculi au&toribus hiftorias, quae huc fpe&tant, & naturam at- 
- que jndolem huius morbi perfe&e illuftrant. . Ex omnibus 
autem allatis hiftoriis , lücet multaefint, duaetantum ( citatos 
: . enim auctores evolvi omnes ) cum noftro iam proponendo 
i eem perfe&e conveniunt.  Audolpi nempe Jacobi CAMERARK 
| 'Obfervatio in noftris. Epbemeridibus b) adtervata, & Swzrir, 
|j ; quam HiLpANusc) ex eius Mifcelianeis adduxit. Rehquae enins 
. gb gangraenae genus quidem huc pertinent, fed non ratione 
b eventus, qui diverfus fuit, Ad has ea adhuc addenda eft, 
j ;* o in iisdem Epbewneridibus d) legitur, &a MaAucHARTO inferta 
1 A nofira in hoc differt, quod , nt clariff; Au€tor autumat, 
litio os tibiae, & tandem os fibulae fra&ta fuerint. Interim 
ope totus fponte decidit, : Quatuor, vel quiuque inter legen- 
^» dum mihi poftea adhuc obvenerunt, quas, quum ex recen- 
| - tiffimorum Scriptis depromtae fint, ad finem huius Obferva- 
ionis adfervsbo.  Perpaucis igitur licuit talem videre huius 
E morbi exitum, qualem & mihi 1759, obfervarecontigit. Multi 
* P. Kd. , T ^ 4 i: pro- 


po" . 1 

| A 25 Centur. VI. Obfevpat, 82. Sphbacelur pedir fpoute terminatur. 

| o£) Hirpauvs de Gangraena £5 Aphacclo Cap, VII, p. 779. Wefaliae , 

(00 din principatu Glevenfi, inquit, coríarii guiusdam Galli uxor, at 

* d . terum pedem aridum , nigrum, Absque tumore emortuum, nempe 

| Mupiruum , 4ut fphacelatum , fime ullo motu, aut fenfu, ali- 
|. quandiu geflaverat , absque feparatione a parte fana , quam tamen 

- multo poft fatfam intellexi, &$ fpeciem linguae bevillae, fum, 
| Suduratae ,. prae fe tuliff, 


H Peso VII, Obfervat. 98. Per fponte deciduns, i5 
ETT rdg TwllL o Nan 775 


proindé in ea fuere opinione, huius gangraenae genus fenes . 
tantuni adficere, hinc ad fenum morbos efle referendum, 
Quodfi vero confignatas inter fe comparamus obfervationes 
atque hiftorias, videbimus omnino, hoc morbi genere etiam — 
iuniores, licet multo rarius, adfligi. Quapropter praefens — 
éüfüs tionfolum ob id, quod fingularem & mirandum habuerit | 
exitum,omnem meretur attentionem, fedetiamquodiniuvenis | 
"Méacciderit corpore. En!-hiftoriamipfam. | ^ - i 
^4-. Femina viginti quatuor circiter annorum, levis ac diffo- - 
Juti animi; nulio marito nupta, fed quaeftum corpore faciens, . 
caftra Borufforum fecuta erat. —Wratislaviae autumno 1757. 
— febti caftrenfi corripitur, ibique in Nofocomium.delata, in 
tanto verfíatur periculo, ut de eius vita defperaretur:. eva — 
dit tamen praeter omnem fpem atque opinionem. "Vix fanitati 
feftituta, ne prius vitae genus denuo inciperet, pluresque 
milites corrumperet, ut patriam repetat cogitur: &juteo certius - 
- amandato obediat, a cuiuscunque civitatis, quam tranfit;Ma- . 
giftratu comites ac cuftodes ei dantur. lter media hyeme; 
Decembris finem verfus, quum nives omnia jam impleverant, É 
pedibus ei conficiendum erat. Vias igitur, praefertim in locis — 
montanis, quae tranfcendere debebat, multis nivibus obfitas, | 
geluque rigidas invenit. Hinc, quum minus bene veftitaeffet, - 
poft aliquot dies pedum digitos frigore habet ene&tos, quos - 
more vulgi, fornacis calore, incongruisque applicatis remediis, " 
priori fanitati reftituere contendit, Quo fa&o inflammatio dira, 
- a digitis incipiens, utrumque pedem inferiorem occupat, mox- 
que in gangraenam tranfit, quae fenfim ad furasufque aícendit.- 
Hanc inflammationem , .ut facile creditu eft, vehemens comi- . 
tata eft febris... Quamvis faepe morti proxima fuerit, nihilo. - 
tamen ntinus , quum femeliuffüm effet, ut in patriam reducere- - 
tur, pedibus non amplius incedere valens, in currum coniici- 
tur, & de loco ad locum vehitur, En' belli moleftiss, & 
morem militarem! PES au moto. EAE 
P 2 ; M is VÀ A. Hol E 


M Ape à i : E Y 4 
^. ) ; - | ; 


Pos, praegreffirgüngraena, fra fram 6e. — af 


. tx: Yn Roc miferrimo ftatu JVeiffevfelfai , ubi nata-eft, menfe 
— Februario venit, íftatimque civitatis: Chirurgo traditur, | Hic, 
-  «ernens ambos inferiores pedes fphacelo abalienatos atque de- 
..— mortuos, gangraenam autem non ulterius procedentem,  fta- 
.. fim de amputandis cogitat pedibus. His cogitationibus ad me 
 - venit, mihique morbi ftatum, captumque confibum narrat, - 
^. Üimulque a me petit, ut ipfe venirem ac viderem, &, fi adpro- 
. , barem, amputstioni adeíflem. | Non diu moror, d mox ad 
- . gegrotam cum eo me confero , reperioque feminam emaciatam 
. quidem, minime autem ita debilem, ut fuftinendae amputa- 
E po. non fufficeret. Exploro pulfum, illumcue invenio ce- 
. leriorem, quam quidem in ftatu fano effe confuevit, minime 
I debilem, de reliquo vero aequalem, & tunicas arteria- 
—— gum fatisattollentem. — Quaeftionibus fimul experior, febrem 
- aliquot ab hinc diebus una cum fiti multum remififfe. | Exami- 
no pedes, & obftupeo, quum ambos ad furam ufque velut in 
"mumia, aridos, & linguae bovinae, fumo induratae, fimiles, 
yulam & tibiam autem, utiin Figura adie&a videre eft, car-- 
- fibus prorfus denudatas ,; tanien non exefas, quas cariofás vo- 
. eant, confpicerem. Magis autem mirabar, quum cognofíce- 
|." gem, gangraenam quiefcere, & terminum, quo haec perfi- 
 ftebat, me perfeCte internofcere poffe,  Linibus en!m- carnis 
. fuperioris , tumidus quidem, rutilus tamen ac muricus, qua- 
- lis in uicere-ad fanationem properante obfervatur, apparebat; 
. Circulumque notabilem infra furam formabat, qui partem fa- 
nam a mortua evidenter diftingaebat. Foetor quidem aderat | 
ingratus, vix tolerabilis, qui tamen, ut bene cognofcebam ;.- 
— mon ex partibus fanis carnoíis, fed ex emortuis & corruptis 
offibus fpirabat, quem & delapfus pes adhuc, dum haec fcri- 
-bo, fervat, Peculiaris enim, & aliquantum diverfus erat ab 
illo; qui alias ex partibus carnofis , quimens & i» cues cor- 
réptis Maure folet. 
sSUGUl os 


B "m Nana j xen c 


[4 


A68 i -. Olfervatio - XCL ee wt UM. | «5 


- Eo ipfo tempóre, fereque die; quo: "- mihi fe offere- 
buit occupatus eram elaboratione recen(ion:s egregii libelli; 
famofi illius Chtrurgi Parifien(ís, clar. Bacurgu, qui infcribi- 
tur: Examen de plufieurs parties de la Chirurgie d'aprés les faits, qui 
| peuvent y avoir rapport. à Paris 1757, ut ea infereretur Comme: 

tarüs Lipfienfibus de vebus im. [cientia naturali 9. Medicina geftis. ia 
quorum Jülumie FT. Part. IF. p. «91. €2 fegg. una. cum nota. , 
pas. 600. adie&ta, quae ipíam hanc hiftoriam breviter enarrat, | 
etian legitur. Expertiffimus hic Chirurgusin Capite VI. & VII, — 
ubi eximii Chirurgi Angli, SHagP, libellum: Recherches criti- 
ques [ar etat prefent de la Chirurgie, examinat. de induftria de 
ficcae huius gangraenae fpecie azit, & amputationenm,; cui in 
aliis cafibus, contra popularium fuorum morem; minus favet; 
in hac don celeberr. SHaRFIUM, qui illam prorfus damnat; 
defendit. Evolvens igitur ipfum libellum SHan"ri, huiusque 
argumenta ponderans, non j potui non, quia huic inagis quan 
ai, affentirem. E 


Haec omnia adhüc recenti memoria tenebam, quum ad j 
goftram aegrotam arceffor. Accedens, omnia, quae video, - 
cum verbis celeberr. SuAnPir animo comparo, & eius auctori- 
tate & experientia: fidens, meo Chirurgo amputationem di(Tua- 
deo, au&torque ipíi fum, ut naturae omniacommittat, & (pon- - 
taneam feparationem expettet: interini tamen partem fanam — 
fomento ex herbis amaris aromaticis, ut abiinthio , ruta; fal- 
via, ícordio, parato, & in aquae Calcis vivae atque vini par» - 
tibus aequalibus decotto, addito füb finem fale & aceto; fo- 
veatatque defendat. .JAegrotae autem ipíi, ut bono fit ani» 
mo, parumque vini generoít, quod iili porrigendum curo, - 
vires reficiendi gratia fumat, fuadeo. Certe, nifi clariff, SHAR- 
PruM- paulo ante legiifem , corticem quoque Peruvianum illi 
dediffem. At enim vero, quum hic parum utilitatis in hac 
culiari gangraenae T— ei idoli , ea propter illum eo tutius 


B P, praeg raf gangraena, infra füram cr. - 469 


. — $nhocce cafu. fequi potui, quod mea aegrota ab omni febre 
4 fere libera fuerit. . Ecce! autem quod evenit! 

- Poftridie Chirurgus ad me venit, mihique magno cum cla. 
more refert, pedem dextrum ipionke efle delapfum. Dum 
enim aegrota in le&o fe vertere voluit, pedemque dextrura 
pluteo le&i impegit, is infra furam, cum fragore quodam 
.. fransveríim fra&tus, fponte decidit. — Paucus fanguis, qui 
. effluxit, ex tibiali artería, uti ex relatione iudicare potui, fi- 
ne dubio venit: hunc ideo vocatus Chirurgus ligatura & com- 
 preffione ftatim coércuit. Vefperam verfus una cum Chirur- 
Ed go aegrotam ipfe vifito, & invenio eam, quod ad reliquam - 
. Corporis confütutionem attinebat, fatisbene valentem. Trun- 
cus erat aequalis rotundus, velut a peritiffimo Chirurgo am. 
. putatus: eiusque orae carnofae erant mundae atque rubicun- 
- dae. Offa truncata, tibiae fcilicet atque fibulae, intra carnes 
- Jatebant, pulchreque rubebant; uno verbo: omnia optimum . 
rentem eventum. Contemplor pedem delapfum, & mi. 
ror praefertim fines ferratos offium, quos etiam in icone adie- - 
/— &a(vid. Fig. 1. Tab, X.) exprimendos curavi. lntra hos na- 
|j - tura feparationem miro modo perfecit, & gangraenae termi- 
| 


D TEMPIO HMFEPIC OU TURA GNPSUERCIEOOGEUR QUI TEEUCUITRCUDMU nO , z 
à - Ny en. s CEDE. Am aq t " 


num pofuit, vel, fi mavis, gangraenam cobibuit. Cur autem - 
| - mon altius afcenderit, forte in eo quaerendum eft, quod, uti 
— fupra audivimus, per aliquot dies ufque ad furas per nives 
B stbulirc debuerit, de reliquo autem ufque ad easdem furas 
— weftibus muliebribusfuerit te&ta. De inhumando pede nunc 
 eratfermo, fed precibus & munufculo a parentibus aegrotae 
tandem obtinui, ut mihi illum cederent. Mox autem apud 
"animum meum ftatui, eius delineationem & hiftoriam, ut ra-. 
» sFiffimam, in A&is noftris confervare. Ceterum TEN me non 
| fefellit in mea opinione, quam de huius curae felici exitu con-- 
| epi. Natura enim poft paucos dies partes carnofas obduxit 
| 
i| 


rca smtp td lu 


|| . mova cuticula ;tandemque etiam offa truncata, quo fa&tum eft, 
ut mutilum hoc membrum perfe£teteCtum atque fanatum buasits 
[| Nnn3 Nune 


ái 


- 


q7o 48s — Olferoatio: XCL.'- Novena, af 
Nunc adhuc quaedam dicenda reftant de finiftro pede, dol 


ius cura non in ofnnibus parem" habuit exitum. Certe autem — 


habuiffet, fi Chirurgus neceffaria praeditus fuiffet patientia. 
Omnia enim paria in hoc finiftro erant pede, ác in dextro, ex- 
cepto hoc unico, quod inferiores partes tibiae-ac fibulae, li- 
cet carne etiam prorfus denudatae effent, non tam aridae & 
exfuccae, utin altero, apparerent, certe autem futurae, fi 


fitis diu Chirurgus expe&taffet. Quum autem mihi confuetum 5 


annuum iter ad Thermas Carolinas fufcipiendum erat, nimis 
officiofus Chirurgus, diuturnae forte. curationis pertaefus, cui 
foli nunc aegrota noftra reli&ta fuit, ftatim poft meum difcef- 
fum pedem extremum in articulo, quem taríus cum tibia & 
fibula facit, abícindit, denudatam deinde partem tibiae ac fi- 
bulae ferra, &, quae reftant, fragmenta forcipe auferre ten- 


tat, hoc ipfo autem nihil aliud effecit, quam ut curationem, 
quam tamen praecidere crederet, protraxerit, Natura enim . 
in falutari fua operatione, qua mortuum a vivo tandem fepa- - 


rafTet , turbata, opus fuum perficere non potuit, Inde factum 


eft, ut totus ambitus trunci earnofus cuticula quidem tege- - 
retur, tibiae autem ac fibulae offa, quae ultra carnes alic — 
quagtum prominebant, inte£ta ac nuda reítarent, & circum |. 
aliquantisper maderent. Et quamvis etiam nonnunquarh tenu. - $ 


iffima obducantur cuticula, leviffima tamen contre&tatione aut 
fri&ctione facile rurfus desnideniwr: Hoc in ftatu & hodie oid 
firum hunc truncum inveni, quum foeminam hanc eum in B 


nerm vifitavi, ut cognofcerem, num aliquid poft quinque as 


n0s, quibus illam non vidi, mutatum fit: fed dextrum contra - 
perfe&e te&um, rotundum, & bene formatum repeti. Quod | 


reliqua attinebat, multo vividiore & pinguiore erat habitu; . 
Retulit enim mihi, ex quo menfes illi rite fluerent, fe priore - 
rurfus gaudere valetudine, illique nihil deeffe, quam pedes, 


Interim ex hifce difcere poffumus, quam neceffaria interdum. 
quate & expettatio etiam er dug fif, I *- 


2 ' 


Tyre er 


E Pes, praegre[fa gangraena, infra faram 9c. — 41 
d We 1n invisi dd promifi, eas adhuc obfervationes adiicere, 
b que cum noftra quandam fimilitudinem habent, & ex recen- 
tiorum Au&orum Scriptis defüumtae fünt. lida in celeberr. 
HuxHAM Operibus e) reperitur. Virgini, annorum circiter vi- 
. ginti quinque, pes dexter dolore quodam prope digitos affici. - 
(| fur, quem Chirurgus advocatus fpiritu vini camphorato ab- 
Ej igere contendit , fed fruftra; dolor enim augetur, accedit in- 
- flammatio, quam cito gangraena excipit, quae fenfim ad genu 

E afcendit; cutis & caro femori, ante dies aliquot iam abíciffo 

| erant fimiles... Zóndem , inquit, linea quaedam obfcure livida, cir- 
- uli in modum, in. crure mox. infra genu. appareus , locum motabat , uli 
E | Wiatura mortuas a. vivis partibus Jeparare moliebatur. | Haec feparatio- 
! " màs nota quolibet die magis magisque in con[pe&hum prodibat, &., ad - 
|o oam promovendam, omnibus propriis remediis utebatur Chirurgus : eti 
| cunque enim rationes , ut membrum ab[cinderetur, ade[Jent , neque tamen 

- aegrota meque eius amici illud. permittere volebant. — In deplorato tali 

del (quum mortua cruris pars a [ana quotidie putredine fepararetur,) 

- aque ad diem decimum quartum. menfis Julii remanebat i[Ia mifera, quo 

- eftbaram difruptam &3 Jeparationem i in genu articulo fere perfetlaim inve- 

miens Chirurgus, & fano femore , in ipjo articulo, mullo fere cum dolo- 
e v6, absque aegrotae confenfu & fere eius fenfu, crus abfcindebat mor- 
duum. Quo fa&o - -—in latum Lore tojerabilem brevi tempore ve[ti- 


tuebatur aegrota. 

** .Secundam annotavit nofter Sodal: s, excellentiff. DzLrus/), 
fequentibus verbis: Uxor quinquaginta. circiter anos agens , per 
— dongum tempus: pernioribus , praecipue in pedis dextri pollice, laborans, 
Jotajis, , ut fes ind " Auris adbibitis medicamentis y 2 inordina- 
| de MD Ms fs 
5 VERRE 

TN Io, -Hoxnax ete Bio - medic, curante Cl. Rzrcumr, Lipfrae 

4764. edit. Tom. IL, Cap, V. p. 74. 
ue ON Differtat. dnaug. de Malis: ex Medico nimis r^r enit eriun- 


e 
k? 


^2 


"e 


LANA dino nepen 1760, $ XVI. hh 14, 


- 


Ae Os Ola Xo S 


ta fervata diaeta , in gangraenani* totius —" i —- , tibiae, ad 
gatellam ufque ; incidit. Spbac elo tandem accedente, tempore recti 
ematutino, quum adftantes aegram e letio tollere niterentur, pes [pba-- 
celatus , fa&a integrae articulationis tibiae € fibulae cum femore; ten- 
"dinum € ligementorum fpontanea abfecffione , &3 feparatione incruentay, 
in lc&o remavfi i, Natura quidem hic praeflitit, ut pes fphace-. 


latus a reliquis partibus feiun&us fuerit, paucos tamen fructus — 
exinde capere potuit aegra5: nam poftaliquod tempus animain 


efllavit. In hoc a noftro differt exemplo, 
Tertia , fub infcriptione : de Amputatione eruris ontenti 


Au&tore clariff. GrGxoux, infertalegitur in Diario medico, quod — 
celeberr. VANDERMONDE £g) fuo nomine divulgat, "Femina - 
ruftica, poft febrem putridam füperatam; fubito jn planta nr 
dis finiftri inflammatione corripitur, quae, remediis ab ipfa - 
aegra reie&is, in fphacelum tranfit. Tandem ad laterales genu 
partes, & ad anteriores & pofteriores partes femoris, duo- 


rum digitorum fpatio fupra patellam, fphaceius'fiftitur, aeci- - 
ditque, ut no&te quadam, fomniis turbata, evigilet aezra, 


"atque crus in ipfo genu articulo a femore absque ulla haemore 
"rhagia feparatum reperiat. Caro fen(im reíatuitur, cutis pro- | 


"tenditur, vulneris fpatium minuitur, cicatrix tandem induci. - 
"tur, & aegra evadit. 1n fine Obfervationis clariff. GicNoux 
addit: fe vidiffe hominem iuvenem, oppidatim ftipem colli- - D 


gentem, & fine cruribus, ope machinae, incedentem, cui 


arübo'crura, ut ipfe ei interroganti rarravit, gelu prius ene- - 
Cata, accedente gangraena & fphacelo, poft aiiquot dierum. 
fpatium ,. in genu ar tieulo fponte fuere delapía, LA 
^. Quarta & quinta adfervatur in fcripto ille, omnibus, - qui 
id legunt ; AE ; quod fingulis hebdomadibus — 

&) ie á Medicine, Chirurgie , Frpadees &c. a Paris ve 


"Tom, IX, p.37. Confer. Commentar. de rebus in fcientia aqu d 
Medicina geftis. Vol. XI, "e We. - 


L 


j3 - Pes, praegre[fargangraena, infra furam 6g. 473 
;3 prodit, & der 4rzt, i, e. Medicus, infcribitur, " Ibi duas , a 
diverfis 'Au&oribus anonymis: miffas, habemus epiftola, qui 
— fimiles cafus referunt; in hoc differentes, quod in uno 5) in- 
peser pes feparatus in leCto fuerit repertus: in altero i) au- 
. fem pes infimus in articulo tali cum tibia & fibula (ponts excl- 
. derit, amborum vita falva.- 
-Memoratu dignum eft, allatas hiftorias continere tantum 
exempla artium der 26 VÍ videlicet pedum & crurum delap- 
forum; in Hiftoria vero Academiae Scientiarum Parifienfis £) 
. legitur etiam exemplum puellae feptem annorum, cui, poft fe- 
a brem praegreíflam, ambo brachia, ad cubitos ufque, dd 
| d E fuperftite puella. 


3 

l 

| 

|; 

i "Fr (A n Halam Wiülíae, d. 1o. Februar. 1765. 2 


T p OBSERFATIO XCI. — 
E m. D. IOANN. CHRIST. DANIEL, 
E os SCHREBERL. .. 

H D | SSiflens 


— pim alferarim aut novarum dlfrata- 
| oeil rum Decuriam 1. | 


| I. ANTIRRHINUM molle. | 
m | NTIRRHINUM foliis oppofitis ovatis tomentofis , coroliis 

£X | ecaudatis; caulibus a imr Sen iioii Linn. Sp. pl. 2. 
$us. . 
m P 860. — 

. ntirrhinumhifpanicum HR origanifolio. Zosrn. Inf, 168. 
E gue: Bev ) BITS Jn 

IE un : 

4) Part, IX. tih P pu. I60. 


| j p^ Ibid, Part. X. fol. 255. p. 336. | e 
.. ,»&)Hifloire de I" Academie des Sciences. 1703. P fc 


Lin 28. Pby(. Med. Tom. LH. O00 


Ra. 


474 | Oleriaio: — 

Radix fibrofa, perennis. 

Cuules hexbacei, proftrati , teretes, foliati ; tomentofi, ramo- ; Tamo- 
fi: ramis alternis, brevibus, divaricatis. 

Folia alterna, patentia, petiolata, ovatz, integerrima, iuh. d 
f. apice rotundata, utrinque tomentofa, fubcarnofa , longe -— 
tudine circiter internodiorum ; rzmez minima. T 

Petioli breviEmi f. foliis quadruplo breviores, füpra camalíca- 
lati; tomentofr.- 

"Fleres axillares, in fümmitate caulis ramorumque,, peduncu- ; 

A Tati; ntagnitudine florum Afarinae. id 

Pedunculi folitarii, eretti, petiolis longiores, at folio breviore, à 
filiformes , tomentoft. E 

Calyx: Periemtbium quinquepartitum: foliolis lanceolatis inte- - 1 
gerrimis obtufis villofis fubaequalibus : inferioribusdehifcen- 
tibus. bi 

Corolla rigens, albz. Tàbus compreffüs,, calyce duplo mor, E 

^ bafi gibbus rre&arifer, pubeícens; exterme albidus, interne. : 
ftriis purpureis, lineisque duabus flavo - villofis parallelis, 
per palatum exteníis ufque ad labium inferius. Palatum clau. — 
fum, gibbis ». approxinatis flavis. t 

Labium faperius femibifidum, reffexum, ptirpitleu- -fris. 
tum; inferius femitrifidum , deflexum : lacinia intermediz - 
anguftiore obtuía. 1 

Stamina 4 , corolla breviorz, inclufa; quorum s. paullo Ian-id al 
giora. Antherae biloculares : loculo'altero füpra iterum pod S 

Stylus longitudine filamentorum breviorum. ! r4 


2. ONOSMA cinereg. | rhrridc i 

Quosva foliis lanceotatis fidis; fru&tibus $e) dde enit d 
Symphytum orientale oleae folio cinereo & hirfüto. Tówm. 
coroil. T. 5 DÀ 
Habitat in Oriente, me E 
Cai fpithamaeus. bafi írveeetss demum eei, teres, 


ie » Sd 


—— 


Stirpium obfaur avum aut novarum foc. 47$ 


: pilis copiofis parvis fetisque rarioribus craffis rigidis exítan- 
! eins hifpidus, fimplex. 


- Folia radicalia, lato lanceolata, in petiolos deinchtia : integer- 


I 
z 
| 


1 E 


1v 


^ 
P 


— Án —Ó 
Y " 


. rima, margine ciliata, obtutiufcula; caultna lanceolato - line- 


- aria, füperne paullo latiora, integerrima, obtuía, feffiiia; 
omnia fetis longis decumbentibus e glandula ftellato -radiata 
.oriundis hifpida, - 

Spica terminali, fere biuncialis , ante florefcentiam recurva, 


—— . fecunda foliofa. 


- Calyces feffiles, obtufi, jifoidi, breves. 
- "corolla infundibuliformis , fauce pervia radiis defit, mu- 


'« purea: ore coar&tato quinquefido; longitudine digiti transverfi 


- 4ntberae longae parallelepipedae. 
Stylus flore longior, fetaceus, poft florefcentiam incurvus, 
Stigma capitatum. 


No Semina 4. nuda ovata glabra, 


ad v »: 


b etl 4. CxNOGLOSSUM racemofum., 


/ € xNOGLOSSUM corollis calyce duplo longioribus, foliis linea- 

oribus. 

me nogloffum orientale minus ; fore campanulato caeruleo, 
- Qourn. cor. 7. 

— Habitat in Oriente. | 

- Cxulis. fpithameus, ere&us, angulatus, pilofus, inferne folia- 
. tus, fuperne nudinfculus, fimplex. 

GR inferiora, in petiolos definentia, lineari- lanceolata, inte- 
"gerrima, acutiufcnia, biuncialia, fuperiora linearia duplo 
 triploque breviora, feífilia,- integerrima , obtuía; omnia 
 xtrinque piloía. 

po duo terminales aphylli. Pedunculi filiformes, calycibus 

""dongiores, quorum fuperiores fenfim breviores. | 


| — (Culyces ere&ti , acutiufculi. 


Corolla infundibuliformis, caerulea, « eie multo bien. Ti- 
bw 


dos, » Qoo 2 


jay : rt 
dee oes — » amie 


"bus füperne ampliatus, definens. in in [pma s $ parvas 2 
 ufculas lanceolatas acutas.- £ 
Limbus ereCtus, tubo amplior. acini" cn ELLE 
Filamenta cum fquamis alternantia iisque Srevieninn inira li- 3 
neares , fagittatae , ereGtae , fquamis longiores, at litibe 
breviores. 4 Eu E 
Ari icabri margine crenulati. LE Tfi AID UTE E 


bo m2 nz dM 
«^ 2. S 
4. Cyxoct OSSUM criftatum.. 


d OssUM arillis ovatis muricatis z'' limbo gisbriofeuo 
"dentato. 
Cynogloffa altera media fru&u cotylodes five Iychniodes Colunim, : 
Ecpbraf. I. p. 177. t. 148. b. ^ | LEM 
€ynogloffum fru&u umbilicato Basb.. Piw.25. Morife m 3$. — 
9- 449- S. II. t. 30. f. 7. ex Columna Tournef,.Infl. 340. ^ 
Cynogloffum Orientale , bugloffi folio , fru&uum bilicato crifta- — 
to. Tournef. COT. 7. E 
Habitat in montibus Vulvenfíürr , prope oppidum — Qu 
jnque Oriente locisfaxofisapricis. — 1 


Caulis fefquipedalis ,. ere&tus, teres, fetis albis hifpidags - 
Filis lanceolata, integerrima, offtufa, fetis albis ftrigofa, ime — 
feriora in petiolos definentia, firperiora feffilia, ; o* 
Racemi duo terminales, aphylli,, divergentes, palmares. | E 


Pedunculi breviffimi, fecundi filiformes, ftrigofi. Flores ere&i S 
Calycis foliola ere&a lanceolata obtufa Infpida. 3 
Corollae tubus longitudine calycis, cylindraceus; limbus ere£us: tg 
laciniis fübrotundis. Faux claufa fquamulis quinque externe - 
convexis fulco longitudinali exaratis. ^ ^; M 
Stamina-corollae tubo: breviora. — Stylus longitudine calycis. P 
 urilli quatuor ovati, apice ftylo adfixi, aculeis parvis muricat | 
circumdati limbo lato laeviufculo dentato :. denticulis.3cu- - 
minafis. Semina reniformia nigra. ie fru&us reflexu$ - | 
SUN brevior. So. T9. ini dM 


Stirpium dicar aut varum den am 


Color corollae caeruleus. ^^ c^ - 36 
iPlantaa Coruwwa depicta & ME) hi a3 MORISONO Batr- 

— HiNOque recenfita , procul dubio eft eadem cum noftra iarh: 
4 defcripta , ftru&turaenim utriusque convenit; hirfuties veto 

a2lba mollis, quam Columna plantae fuae xdfignat, alocopro- 
 du&a ene yidetur. à 

bes SPP olii T usati ahi, La eig «ers x 
A TRrFOLIUM fpicis imbricatis, vexillis fübrotundis deflexis perfi- - 
— ftentibus, calycibus pedicellatis, caulibus diffufis. 
Trifolium. creticum elegantiffimum magno flore. Tourn, cor. TW 
j Habitat i 1n Creta. 
| Caules filiformes, pubefcentes , diffufi, ramofi. - 

Folia obovata, glabra, apicem verfus Fin apice rotundata, 
 Jmedio pedicellato, fere. 7iifol. fpadicei,. fed minora & angu- 
flora. Ptiolus brevis , filiformis ,. glabriufculus. | Sripulga 
- adnatae ovatae, ——— ——: TOBpMABy: petat 
breviores. 

Spirae terminales iceiese. vedimeubs longis mdi infi m 
.. tes, nudae, fu^ rotundae, compofitae ex floribus 8. ad rc. 
| *gmaxiiüs, fübfeffilibus, ere&is, poft anthefin pedicellatis, 
| . deflexis. 

Calyx glaber, bitehiatus! * Jabitm fuperius dentibüs 3 miniis ova- 

.tis acutis remotioribus; feris: triplo longius; femitrifidum : 

(o laciniis fübaequalibus fubulatis acutis approximatis. | 
' Corolla fpadicea: "wexillu maximum, faübrotundum, crernula. 
tum; ungue cylindraceo , longitudine calycis, "'obfcuris co- 
E miactia ovata fubpeliucida inter dentes calycis bre- 

iores, aliaque utrinque ad utrumque latus, inter labium 

..&alycis fuperius & inferius. Z/ae patentes, lanceolatae, con- 
"cavae, vexillo breviores, obtuíae, Curia breviffima. 


| | ASESUUD | 
i o ;8 0003 | 6. ARE- 


4/8 — 7 o Obfeontio-XCIL 0^ 
6. ARENARIA iude ! 
-ARENARIA foliis ovatis acuminatis petiolatis aveniis ; panicula 
-aphylla, caule vifeido. — P 
Aline graveolens faxatilis & verna, foliis lanceolatis, sw $ 
Cor. 17. E 
Habitat in Oriente. C f 
Caulis femipalmaris, flaccidus , filiformis, pubefcens. | 
Folia longitudine internodiorum, oppofita," petiolata, fubro- 
tundo - ovata, integerrima , acuminata; fubcarnofa, venis 
fere deftituta, iuniora pubefcentia, adultiora glabra. 
; Petioli filiformes foliis longiores, m 
Panicula terminalis, pubefcens, bis ve! ter fubdivifa; e medio 
fingulae dichotomiae exit pedicellus folitarius, reliquis bre- 
vior. Pedicelli inaeqnales, pubefcentes.  Braeae brevii- 2 
qnae fubulatae acutae pubefcentes, — — 
- Calyx janceolatus, acuminatus, pubefcens. 
* Petala longitudine calycis ) Aotegre, alba, 
Styli tres. | 
Capfula ovata, obtufía : calyce longior. 


Ad 


7. LiNUM arboreum. 


Lixuw foliis cuneiformibus, caulibus arborefcentibus,. [o 
: Sp. ^l. 2. p. 400. | | 
Linum arboreum, 4p, exot. 19. t. 13. EC 
Habitat in Creta, 5, E 
Frutex ramis determinatis angulatis. — Foliz alterna, feffi ja, 
d cuneiformi - lanceolata, integerrima , acuminata, glabra, 
. avenia, nervo medio decurrente per ramum ad folium proxi- 
..1D mum.  Punétum glandulofum fufcum utrinque ad bafin cu- | 
. Ausvis folii eft. — Flores alterni, pedunculati, lutei, magni-- 
. tudine lini vulgaris, — Calycis foliola lanceolata glabra ariftata. - 
. Petalorum laminae fübrotundae, Catia s ovato - globofae, 
acuminatae, 


: m i3 8. G4- 


E: 


--. 


3 p am 


| 
| Bn 


—' unde planta fere aphylla apparet. 


ETE - 
1 


Stirpium obfcurarum au£ rovarum Egc. — avg 


NONE vincdcismtong.; GALIUM iunceunt. 

LIUA $ folité quaternis cuneiformibus, caulibus acute tetra- 
gonis, paniculis coar&tatis dichotomis capillaribus. 

- Galium montanum alterum. — p. exot. 294. 1. 293. 

. Habitat in Cretae aridis. | 

- Radix ramofz, fibrofa. | 

d fesquipedales, trifidi, tum dichotomi, glaberzimi, viri- 
' des, quadrangulares , angulis elevatis  pallidioribus ,. interno-- 
-düs longi(Timis. ! 

- Ris quaterna feffilia oblongo - cuneiformia integerrima apice 

Totundatz, glaberrima, inaequalia , internodiislonge minora, 


- Paniculaé terminales lateralesque ex alis fuperioribus, parvae; 

. aliquoties trifidae, tum dichotoniae; pedicellis tenuibus te- - 

 tragonis glabris. Bratieae duae oppofitae fubrotundae mini- 

mae fingulae fubdivifioni paniculae fübie&tae funt. 

P finc minuti, porpurei. Corollae quadrifidae, acutae. ^Sa- 
mina siapptudine coroll ae. Fratius oblongi, glabri. 


9. SALVIA Cretica. 


Satvns foliis fanceolatis, calycibus diphyllis. Lim. Sp. pl. 2.5.33. 
- Salvia folis peranguítis finuatis, longis petiolis infidentibus, 


de lanuginofa. —Piuk. Pbyt. Tab. 57. f. 1. fine flore. 


-Habitatin Creta. | 
- €uules ere&ti, bai lignofí, tomentofí, obtusanguli. 
(OR petiolata, lanceolata, 'crenülata, obtuf2 , tomentofa , ru- 
-* gofa.  Petioli filiformes; ddneitudice fere foliorum. sut fo- 
ds paullo longiora. | 
- Folia floralia feffilia,' ovata; integerrima, acuta, conceva, ; 
E: Afübtu: tonientofa. 
es verticillati, fümmi oppofiti. | | 
| Pe diphyllus: foliolis fübaequalibus, ftriatis, pifces - 
utere tridentato, inferiore. femibifido: denticulis fetaceis, 
ASI | Co- 


490 JEcweoObfervatio. XCIL «0503. 

^ Corolia MR longi or. Labium fuperius emarginatum , inferius 
,, trifidum; laciniis Jateralibus obtu(is ipteg, errimisi pedi fu 
'fotunda crenulata. .. . 

Filamenta corolla breviora; appendiculis breviffi imis, defen 

. tibus in glandulam effoetam.  ^wiberae oblongae, . 

Styli duo, longitudine labii fuperioris ; ; [Higmata fimplicia. - 

Senna 4... ( " 

Calyce: diphylli& tyli duo Ei i fingulares funt inbac fpecie. [. 


O 


1o. LosELtA Laurentia. I i: X 
LosstA cáulibus proftratis, foliis lanceolatis ovii  pedun- d 
'' eulis folitariis unifloris longiffimis. — Lin. Sp. pl, 2..p. 1221. — 
£. Rapuntium Creticum adis flore máeniatias tQ bel . 
idis. — Tourn. cor. 17, l 
Habitat jn Creta... í 
Caules-pollicares , proftrati, fetacei, glabri, E Ei 
Folia petiolata, oyato - fubrotunda, micgermp obtufa , gla |j 
"bra (feá 1 iuniora. pilis raris adfperfa. ). 3 $ 
. Petioli radicales bafi dilatati membranacei ; : caulini plani- à 
ufculi; folio longiores, E 
Pedunculi terminales lateralesque , (etacel, glabri; loagifüimi, | *. 
 . vniflori. ra&ea una alterave fubulata ad pedunculos. . s 
Calyx Perianthium quinquepartitum ; laciniis fubulatis acutis. s 
| glabris aequalibus, ; E 
Corolla monopetala,. albida. .. Tubus cylindraceus , longitudinem 
calycis. — Linubus quinquepartitus: /acimüs ovatis obtufiufcus 
. Jis; fuperioribus duabus ere&iufculis, inferioribus. maioribus | 
» patentibus; coeruleo - maculatis, | dd 
Stawing connata, tubo, paullo longiora. Antherae. connatae. 
Germen fubrotundum,. Bru Vix gia ftamina 
Cc prominens, | ' -— — 
aie glebofa  ..- E ta a | 
€ Lifis Hala tfo. .. 18. Fovruar.. viridi: V "T Ww 


, 


- 


ps 


491 


E S or SERE ATIO XC 
Í ^ Dn. WOLFGANG. IACOBI MÜLLNER. 
De 


t dg OR 

- Fera e indubitato Fteri prolapfa, unacum brevi 
£e 12 - - Cafus dilucidatione. 
y d Semplis, quae rei veritatem exhibent, & circa quae ma- . 


d nus Chirurgi fe compofuit ad regulas "Mechanismi, com- 

probata lam ftat fententia : Prolapfum uteri vere contingere, mec 
di Pea effe referendum; .cui affentiti funt, HrPPOCRATES, 

MaxGETUs, HitpANUS, FERNELIUS., PamARUS, RUvscHiUs, 

s BE PraTTNERUS, SMELLIUS , MoNRO, HEISTER, | 
— SCHENCK , & alii plures, quorum enucleationes in Epbemer. 
| Acad. INat. Curiofor. & 1n Obfervation. TN Acad, CRrpris Pari- 
| fienf. le&u dignae proftant. . 

Lu. -Aeque adverfas his partes tenuerunt pon a ME 
| RHOONHUYSEN, KERKRING, BARBETTE, von HORN, VrgDUK, 
| (& alii plures, qui principia theoriae, tantum non experientiam 
dpfm priorum fententiae contrariari contendunt, & una- 
—mimes obloquuntur: von po[fibile effe, ut. Fierus. procidat , mec wnu- . 
| | extitiffe-eius prolapfum vere talem; faltem vaginae prociden- 
im concedunt, prolapfuüm Vteri vero, ob firmam eius cum 
icinis partibus connexionem, Détaecent., & eiusmodi corpus 
.'ex pudendis feminae propendulum , nil, nifi vaginam Vteri efTe 
( su prout Stalpart van. der WiEL. in Obferv, Cent, I. Obf. 

.& Henr. SaNDEN in Obferv, memorant. 
n - Experientiffi mi.& celeberrimi Viri, Per - Iliuftris BücH- 
| NERI jam olim Z&is medico - pby[. .iNat. Curiofor. Pol. I1. Obf. 63. 
"anferta Obfervatio fe commendat fagaciffima huius rei tra&tatio- 
| t 5 fiquidem etiam celeberr. D. Zbrabamus VATER in Diff. de 


| | COmmatis ». e pudendo muliebri fe&ione fublati y biftori ia paffim expli- 
1| Wis agit, quo modo & ex qua ratione vaginae prolapfus re. 
E » 4G, FE ;Med. Tom. Hi P PR fpi» 


bh 


402 -. Obfervatio XCIII. - | 
fpici poffet tanquam | Vteri procidentia, | Ac íane non 
difitendum, priorem aeque ac Sarcomata, Polypos, &horum . 
fimiles excrefcentias, Chirurgorum cognitionem difficiliorem 
eoque magis dubiam reddid/ffe, utrumne vere adfuerit Vteri 
prolapfus, autan potius vagina tantum prolapfa fuerit; adeo, ; 
ut, teftanteluNckEnO in Confpeiu Chirurg. Tab, 27. p. 16. exer- . 
citatiores. nonnulli Medici & Chirürgi in anceps defle&terentur. — 
Anprimis folertiffimus ille LEvRET, in Commentarüs Academiae. 
regiae Chirurgorim,. Tom. III. ». 515, ubi ipfi de polypis Uteri | 
& vaginae fermo eft, & in Commentatione peculiari, dilucide: 5 
& aperte rem explicuit, exemplisque corroboravit; ficut & 
Turnos, Thomas BAxTHOLINUS & MAURICEAU. talia exhibuere, É 


Ac quidem, quum plures in eo confentiant, vaginam Uteri t 
procidere poffe, quia fubftantia eiusdem rugofa & fibrofa ten- - 
fione & humoribus intus ftagnantibus relaxata & diftenta reddi ^ 
poffit vid. VaTez in cit. Diff. $. III. & Job. ven HORNE à Mi- | 
ciotecbn. Se&. IT. p. 1..S. 28. facileutique concipiendum erit, & ' 
Uterum inverti & prolabi poffe, ficut dudum probatum eft, T 
qua ratione ligamenta lateralia eiusdem extendi, & ipfaque la. 
tiora relaxari queant. Si quando porro colligas rationes, quae 
exiflentiam prolapfus vaginae exhibent, & conferas, quae. 
Alexander Massánias in Libro de Mulierum morbis Cap. VT. p. 2307. 
Tecenfet; fi porro verum eft, affluxum pituitofi humoris effü- 
cere poffe eiusmodi prolapfum, prouthoc demonftrarunt Regnet. : 
, de GaaATr, in Libro de Mulierum organis, & de la MorrE dans | 
le Traité des Maladies des femmes; nec non eundem originem | 
trahere ex obítru&ionibus vehementioribus, flatulentia, & 

continuis preffionibus in abdomine, quae protrudant vaginam 
extrorfüum: tunc aeque poflibile erit, matricem, cum eadem 
cohaerentem, fimul deprimi & propelli poffe, quo magis gra- 
«itas elabentis Uteri ligamenta extendere & poft fe trahere ío- 
. let; quid? quod fitus, ftruQura & finis; in quem Uterus con- | 


3s Lo vero pe iubibilajo. Fieri Mois, & NN 483. 1 


» ditus eft, indicant, ipfum maiori inverfioni effe expofitum, 
Y RN patiatur ullum aliud vifcerum abdominis. . 


m itaque & huc Philofophorum dogmati fua ratio: quat- 
Eo vis ratiocinationes & confequentias nihil fere valere adverfus 

L4 "experientiam, quae contrarium teftatur ; nec fane i ii, qui Uteri 
t -prolapfum pernegant, relut&tari poterunt tot repetitis cafibus, 
Li & praeter HetsSTERUM, quem olim meum Praeceptorem pia 
L— mente recolo, & qui in Jl. Chirurg. Cap.1$7. p. 493. 
^^ hunc "Uteri prolapfum comprobavit tanquam teftis ex Zvrodía,. 
—dpfa quoque ratienis di&amina, rite. fübdu&tis argumentis ex 
l —Mechanifmi natura & indole, veritatem rel confirmarunt, ad 
.? euius quoque amuffim peritiffimüs Gallus, SanATIERIUS, om. If. 
U ; - Comentarior. reg. Academ. Gallicae Chir urgor. p. 261. fe compo- 
| fuit, differens de inverfione Uteri & vaginae, ubi indubitatae 
[1 fidei exempla prolapfus utriusque exhibuit, & exquifite de hac 
|rediferut. | 
|" Contigit & mihi, Chirurgiam exercenti, . plures (oes 
' — Prolapfus vaginae, & excrefcentiarum eiusdem, nec non po- 
—dyporum, qui & ex utero prodierunt, faepius obfervaffe. Sed 
E & manibus meis duo tantummodo cafus, Uteri vere & 
| p indubie procidentis, fefe obtulerunt. Quo vero magis mihi 
gratulari poffum , quod praeter plures alias huius indolis obfer- 
Ee, t0vis AChis dcademiae INat. Curiof. Tom. TT. p. 138. quae- 
E: 1 de inverfione Uteri inferere mihi licuerit; eo minus indi- 
d gnum attentione peritorum erit, fihac vice ranifiun fane exem- 
li obfervationem communicabo, qua verum, proprie talem, 
indubium Uteri prolapfum in femina gravida fifto, ex quo - 
oetum , in fitu praeprimis contra naturam exiftentem, vivum 
xtraxi, addita fimul methodo, qua tandem medela. füfcepta 
2.1 pera&ta fuit. —— | 


Barbara Hummelin, civis cuiusdam noftratisuxor, trige- 
A otavum. annum aetatis agens, per fex TURIS ex quo 
| Ppp2 - * duos 


IX à - 


44h 


494 Obfirvatio XCHL. |. ^7. 
duos partu enixa fuit infantes, non amplius gravida, iam vero E 
denuo uterum gerens & per 5. menfes praegnans, fenfit, ex 
pudendis tumorem magnae admodum molis prodire & indies . 
augefcere. Confuluit hinc vetulas medicaftras, aliosque impe- 
ritos homines, qui malo fupervenienti mederi poffent, donec 
fuerit partui vicina; fed. fpem fefellit finifter eventus, malo 
magis magisque increfcente & moleftiori reddito, adeo, ut 
veríus parturiendi tempus Utericollum, prolongatum ad 6. di- 
gitorum longitudinem, in forma Conie pudendis feminae pro- 
penderit 2). Metuens periculum , tandem, ex Medicicuius- - 
dam confilio, illa o&to circiter dies antequam partus tempus. H 
inftaret, meam operam effHagitavit. Deprehendi non folum, 
die 17. Febr. 1764. accedens, adeffe Uteri defcenfum, & id, 
quod propendebat , Uteri collum, fed &hoc«.digitoslongum, - 
& in diametro z! digit. latum, fimul admodum exulceratum, —. 
& hinc illincque maculis gangraenam. referentibus affectum. ^: 
Scifcitanti mihi, qua ratione mulieri contigerit malum? illa 
verofimiliorem aliam non indicare potuit, quam quod, ante ^ 
aliquot hebdomades aquam e profundo puteo hauriens, in con- . 
tinenti corripi fe doloribus immenfis in abdomine fenferit, Ex- 
ploranti mihi, quaenam hucufque fupervenerint (ymptoratas 
conquefta fuit, iam per tres menfes fe paffam eíTe in abdomine 
vehementiora tormina, teníiones & fpafmos fatis exquiltos; 
emififfe urinam quovis tempore vel guttatim, vel intercrucia- 
 tusineffabiles; excretiones autem per alvum femper moleftio- 
* resipfi fuiffe; & una velaltera temporis vice e pudendis pro- 
diiffe ferofüm humorem, cum cruore commixtum. Indagans | 
ipfe, quo modo fe haberet malum praefens, exacte deprehen- 
| | n die 

4) Prolongationem infolitam colli Uteri, in Cemmentariir regiae 

.. 4«lead, Chirurgor. Tom, Il. p. 551. Dn. Bvzos allegat : Fidi, ait : 
nempe, a/quotíer ,. Uteri collum digitum unum fuiffe longum, g 

Jic fpeciem vaginae eforma(e. ' E 


qu. 1 
AM 
3 


- 


^ 


- di Uteri orificium internum, licet admodum ttimefa&um, ita, 
— aut certiffime contendere potuerim, exifterehic verum defcen- 
^ fam Uteri cum fuo collo»); eoque id magis, quo digitum ma- 
-— gus meae indicem per. orificium internum Uteri, in eiu:dem 
—— collum agere & intrudere potui; & praeter id differentiae, quae 


— pos intercedit, bene gnarus, cum eiusmodi caíus multifariam 
mihi eveniffent ^ Ex gravidi autem corporis forma .ía- 


| — intus effent, & e pudendis parturientis prodire. Advenienti 


iu 
JN 
E 


* 
pt 
» 


|4 
, 
* 


| Uteri inverfio contigit, nufpiam vero, ubi defcenfus vel prolapfus 
1 — eiusdem, ubi collum & huius orificium fe confpiciendum exhibet, 
11$) Eadem die, circa horam 8 antemeridianam, mulier haec in fub. 

—— urbium , Woerd dictam , fe conferebat, ubi ip res quaedam 
-— - agenda erat, Rediens, partus doloribus opprefía, confidebat in 
| —— — lapide quodam, ufque dum urbis porta, cultu divino tunc finito, 

—— " aperiretur, Aedes ingreífa fuas circa meridiem, fenfit augefceutes 
/..".. dolores, qui uterum protrudebant ulterius, & languentem & cru» 
| 7 7 eiatus deplorantem ipfam adveniensdeprehendi, fecunda hora po 
0 queden, —— | ue. 


| 
" 
| 
I 


-— De vero &? indubitaio. Viri prolapfa, Ec. — 485 


—— Uteri prolapfum; vaginae procidentiam, Sarcomata, & Poly- 


Ln | Pops sx Probe 
2 : À) Confpicere licet paffim in Libris delineationes Uteri prolapfi , quae: 
|—— — exhibent eius fundum in fronte. Sed faltem id fieri potefl, ubi 


. o£. iocos C ONMNERNCML So CS 


| pedes infantis prehendere ftudui. His arreptis, tandem inver- E 
ti, utiars praecipit, foetum, eundemque protraxi, pedes te- —. 


. periculo, Spirabat & vivebat infans, fed, elapíis aliquot horis, 


- B EN ^ 
be, ^ 3 j , - ^ — 


Probe penfitatis, quae in praefenti ftatu effent facienda, ho 
nihil magis neceffarium mihi vifüm fuit, quam mediante arte. 
obftetricia feminae parturienti opitulari, quo dolores vix fufti- — ' 
nendi aliquantum ceffare poffent. Immifi itaque indicem digi- 


tum meum in Vteri orificium, quod eodem modo, (icuti-eius- 3 
' dem collum, admodum intumefa&tum erat, & animadverti, - 


jam iam aquas fe ftitiffe. Pariter tactu cognovi digitos & ma-. 
nus infantis a tergo membranarum, fimwlque & illos. & hasin 
prolongato Vteri collo intrufos effe deprehendi. Membranis $ 
difruptis, digitos manus meae dextrae componens ad formam i 
Coni, per Uteri collum eos egi in orificium eius internum val. 
de tumefa&tum & durum, ac proinde non ita facile, ficutifüb - 
erdinariofit partu, extenfionis patiens. Deinde manum ipumi d 
immo brachium meum' intromifi ufque in fundum wuteri, ubi - 


nendo, per Vteri collum & eius orificium, non tamen absque .— 


poft obtentum facrum lavacrum, expiravit, Secundinas, prae- —. 
ternaturah modo firmiusadhaerentes , ut protrahere valerem, * 
omnem curam & operam caute & provi ide adhibui, quum na- 
turae moliminibus illae non potuerint relinqui, neque more " 
foiito attrahi debuerintd), — 


4) Exiflimat quidem BE AS Rovscusos in Obera. XXF. folius na-- * 
turae ope foctum & fecundinas, íi ille vivns eflet, excludi debere 
in cafibus, ubi exifleret Prolapíus uteri; fi vero mortuus effet foe . 
tus, eundem manu. protrahendum fore, Aft, fi Mechanismi re- 
gulae applicandae funt in promovendo partu, tantum abeft, uthaec Ld 
fententia fit conformis iisdem; ut potius credam, docliffimum 
hunc Virum faltem cafum illum intellexiffe, ubi foetus fuerit in 

. maturali fitu; fin enim fecus, fruftranea foret naturae Opera in eius- | 
modi cafu Vteri prolapfus, - Vid, Commentarii Adi itt rig rap 
Chirurgorum loc. cit. j | TU. 


NUN. : Nn 


^ De vero &. indubitato. leri prolapfu, Gc. 487 
Boacopsias in protrahendo foetu, & folvendis fecundinís, 
E cmi modo adhaerentibus , curavi , ut obftetrix ambabus 
—. manibus prolapfum Vteri bene retineret, qua ratione. periculo 

E profpexi , ut ille non ulterius verfus me protraberetur. Quum - 
" dgitur de vita puerperae res ageretur, & eo allaborandum ex-. 
. inde effet, ut Uterus extrorfum prodiens i in fitum ordinarium 
1. Tedigi poffet, vino calido ipfum fovere iteratis vicibus iuffi, & 
/» tentavi, licet maxima cum difficultate, ut cornponerem ipfum. 
dta, ut rediret in fitum naturalem, non attendens periculum, 
Meine fatis deris alias iji sdndidiaer do&tiif, Ruvscn i in 17 Lx. 


5 - , unam poft itin in vaginam nri eral quam poftea és Ds 
7 fcia quadam, ut impediretur procidentia ulterior, firmavi e). 
"Tulit fane mulier aequo & conftanti animo hos meos conátus, 
-fuftinuitque manuum operationes eo magis patienter, quo faci-. 
E exinde redditi funt dolores, quie quod poss & bre- 


; emiffi io urinae deg, quam antea; E nec moleítia. 
ub excretione peralvum doigt qus S vefica ioo 


um 


X $nà Equidem, ut praffens fuiffet. bids quis, vel Chirurgus , 
—. eperanti mihi, in votis erat, quos arceffere tamen non licuit ob - 
. » Urgens periculum. Acfere non poffibile eft regtilas adítruere, iuxta 
. quas repofitio uteri & vaginae rite perfici poffit, Sola praefentia 
animi in Chirergo, & folertia: manus optime hic confulere pote- 

AN. runt, & a fucceffu operae pendet vita deve nec periculum rei 
JC edm deterreat a tentamine & conatu, j 


t» 
^ A 


AES 


j 


H 7 TES 
1 


£1] 
| n 


"1 -— 
7 - —X— — —— ——- - — 
-— Nune ul 
" » * "a : - 
C 


2 o*- 


4988 — | - Obferoatio xci. DE NND 
um adverfi odoris madefattas, quod tamen effe&um. putavi a 3 Y 
Lochiis Inje&to repetitis vicibus calefaéto vino in vaginam  . 
uteri, ut abluerem forditiem, & defenderem uteri collum ad- 
modum alteratum ab accidenti quodam mali ominis, applicari — 
curavi denuo compreffas vino immerías, idque vefhera appro. - 
pinquante iterum repetii. d 

Bene fe habere gratulatur fibi ipfi femina etiam (eiiegil 
die, fcil. 27. Februarii; fed ablatae compreffae adhuc foetoris 
. plenae extitere, hincque ita cum aegrota rem agendam, uti 
praecedenti die, decrevi, & aeque ligamine firmavi Uterum, 
quo fa&to, die 28. Februar. foetor ille definere coepit, febri- 
les commotiones vix aderant, nec aegrota, de qua conquere- | 
retur, moleftiae quid allegavit. Continuavi tamen, & eadem, - 
& fequenti die cum inie&ionibus vini in vaginam & uterum ip- 
fum*, licet bene gnarus, nihil fecundinarum & membranarum | 
| use reli&tum effe, id quod alias inie£tionem in Vterum po- 
ítulat. Eiusmodi inie&iones ex partibus aequalibus vini&áaquae 
paratae erant, & per orificium uteri in eundem ipfum dirige. - 
" bantur, cum illae priores faltim ad vaginam eiusdem pertinge-. 
rent, quo refidua Lochia, aliaque quazyis immunda & putres 
Ícentia abluerentur. Lochiorum fiuxus legitime fuccedebat, — 
& uterus linteaminum complicatarum ope in fitu naturali fuo 
permanebat, quod ut ulterius fieret, quarta feptimana peffari- 
um quoddam adhibui, ad cuius ufum prius progredinon potui, 
antequam certus effem, collum uteritumefa&um & induratum 
jam quoad maximam partem in priftinum naturalem ftatum abe ^. 
iffe, quem felicem rei fucceffum calori naturali tribui poffe — 
períuafus fum. Margo huius peffarii, ovalis formae; tior 
erat, quam alias effe folet, ficque eius apertura aliquanto an- |. 
gufüor, ut eo minus collum uteri, adhuc prolongatum; pro 
aperturam hanc prodiret. - D 
|. Utitur adhuc mulier ifta hoc peffario, fine ulla moleftia | de 
& impedimento quoad menftruum fluxum, qui poft 4. men 
narum | 


— P MIOE CN SUASEN: — 
Mee com dl LU DIMDure tnotrd E Tw 


- Des vero sg indubitato Vieri Vor, E. 489 


$2 sarum intervallum reftitutus erat, & quoad negotia rei dome- 
—. füicae, falvaque &incolumis, liberata a periculo prolapfus Vteri, 
- Déo fofpitatori indies vota EO. Quod ad medicamenta 
—attinet, illa praefcripta & adhibita fuere ex ordinatione Illuftris 
. Viri, Dn. D. Tazw, coniuntta fimul debita & eiusmodi fub- 
7 E convenienti diaeta, 


. Proftant in Epheneridibus filuftr. Acad. INat. Curiof. Decur. IT. 
bs. III p. 4375,: & in Commentarüs Academiae regiae Gallicae Chi 
Bore, Tom. III. 5.568. memoranda exempla, quam proxi-- 
-me ad fimilitudinem recenfiti Caífus accedentia, de prolapfu 
| B Yteri fimulque cum eo procidente infante, hoc unico excepto, 
juod eiusmodi inter rariores rariffimae Lie erede. cum iis- 

El. non fuerint coniun&tae, Quum exempla ifta plus quam 
. vulgaria fint, & praeter ifta nufpiam fere eiusdem generis quae- - 
4 dam defcripta deprehendere potuerim , non abs re fore puta- 
—werimm, fi eadem, benevoli Le&toris cum venia, breviffimis 
recenfita exhiberem.Prioriloco citato mentio fit uxoris cuiusdam : 
IVis & tornatoris Norinbergenfis, quae a pluribus. jam annis 
epius defcenfum uteri paffa fuerat, & cum partui vicina effet, 
—tanto conatu affectam fe fenferat, ut cum utero mfansipfe pro-.- 
|-d« Aem Adeo intumefattus s ille, ut magnitudine aequa- 
| mit caput hominis adulti. Obftetrix in initio accerfita, dubitans 
quid fa&u hic opus fit, Medicum celebrem & Chirurgum ad- 

Ocavit, qui ftatim cognoverunt, tumori huic inclufum effe 
JAmfantem, nulla alia ratione egreffum obtenturuni, nifi median- 
| ^te rone feu incif one 2 tumidi corporis protüberantis, - 
"Quorum fententiae etiam duo alii in confilium vocati Medici ^ 
E! bfcripfere, unde praediétus Chirurgus, incifione fa&ta , ilico 
; egrum. quidem, fed iam extin&tum protraxit foetum. 


.. Altero loco citato hiftoria ita exponitur, ut iudicium fuum 

E Autor fequentibus verbis: Evenius vero buius opera- . 

ionis, qualis etiam fuerit nobis mon adeo ex omi parte probaudus 
?u pv. AB. pue Tom. 111. Quq ow. e[fe 


1143 Y L] 
$$ j / 
E. 


XE 


- 


490 — .- Obfervatio XCIII. 


. e[fe videtar ; , cum potius illorum opera. aberraverit , 2 qui direxerunt 


- tarii Academiae regiae Gallicae Chirurgorum, notatu perquam di- 25 


' denda prolapfum oculis vidit, & orificium unumdigitumtrans- — 


operantem , € qui rem peregere : | mam longe pec eaque fimpli- 1 1 
ciori via infantem producere, & Uterum [uo fitui naris Aijpofrie E. 


vi reftituere potui[fent. : 
Eodem modo & pofterior Cafus, quem exbibet Coin i 


gnum eiusmodi: prolapfum fiftit. Chirurgus nempe quidam, .- 
nomine Ducreux , accerfebatur, ut adiuvaret mulierem partu- - 
rientem. [lla tam gravi dolore affeCta fuit, ut alta voce con- ^ 
quefta fit paene incredibiles cruciatus, praefentesque omnes, - 
 mifericordia du&i, ipfam deferuerint, confilio & arte deftituti. : 
Ducretius rem curatius indagans, uterum in finu & extra pu- 


* 
- 


LU Jp FAT CONTES ditum, ci ai 


verfum apertum deprehendit, quod relaxavit , & produxit — 
foetum vivum. Porro & aliud exemplum fubiungit huius te- 
noris: Obftetrix quaedam, arte fua parturient! mulieri nobi- ^ 
- Jiffimae conditionis opitulatura, tumorem extraordinarium ad .. 
inftar pilae, vidit, propendentem ex illius pudendis. Vteri 1. 
prolapfum adeffe credens, Medici confilium & Chirurgi manum | e 
. praefto etfe pofcebat. Portalius ; celebris Chirurgus, vocatus, ^ 
id ipfum rei hic effe iudicavit, quod obftetrix credidit. Anim- — 
advertit & ipfe in tumore fciffuram, dimidiam lineam longam, ^. 
ex qua humor ferofus & pituitofus prorumpebat, & hanc in 
ternum Vteri orificium effe cognovit. -Aegrota, prima vice 
puerperae labores fübitura, affecta fuerat a primordiis. juve. 
nilis aetatis moleftia defcenfus Vteri, quem tamen facile repo- 
nere ipfa poterat. Ex intervallo quodam temporis, & quidem E 
ex quo gravida fafta erat, penitus liberatam fe eme at ha mo- 
leftia credidit, ufque dum moleitia, poft conatus ad parturien. 
dum, iterum fe confpiciendam dederit. Portalius edoctus de 
his omnibus, conftituit fenfim relaxare uterum, ut foetus re. 
cipiex illo poffet. Difficile id ipfi quidem fuit, & primi cona- - 
A quos fecit, tam vehementes dolores feminae concitarunt, 
t 


De vero &g. indabitato ieri prolapfa, Cc. — 49x 
i ut manum ulterius admovere Chirurgus non auderet. Poft. 
quam autem femina vires collegie ipfi vifa fuit, operationem 
—— repetunt, & quidem feliciori cum fucceffu. Digitós unum poft 
T alterum cum introrfum egiffet, füfficientem dilatationem effe- 
3 Cit, &, puerperium feliciter Vr pdcn. Vterusque dein bene 
E  repofitus fuit. 
L3 uodad Cafum, quem benevolo Le&ori exhibui, attinet, 
3 illum admodum ab utroque recenfito in praedi&tis egregiis 
[3 Scriptis differre, ipfe jufte diiudicabit. Ac quidem , quod 
priorem attinet, qui Norimbergae contigit, diffimilis eft prae- 
enti in eo , quod debita operatio chirurgica, quae partum 
E . promovere debet, minime applicata fuerit, fed quafi nodus 
| ; Gordius in inftanti per eiusmodi incifionem diftri&us & folutus; 
b deinde, quod foetus in Vtero demortuus extiterit, & quod 
|t non indicatum fuerit , utrumne foetus fitum naturalem vel prae- 
: guoestem habuerit? 
b -.— Fere pari modo in Cafu pofteriori; quem exhibent Com- 
| Ew mentarii Academiae vegiae Chirurgorum , minus accurata proftat de- 
| fcriptio , illamque circumftantiam filentio praeteriit Auctor 
| ibereacoris, in quonam fitu,. utrum naturali, an adverfus 
i — maturae ordinem, infantes fuerint, & quo modo fe res habue- 
L4 rit cum Vteri collo prolongato & temefatto?. « 


| -- Obfervatione itaque attentiori dignus erit Cafus, quem 
— oculis tuis fübmifi, benevole Lector' quum 1.) ne quidem opus 

— fuerat, incifione in Vteri collo tam elongato & tumefatcto; fed 
72.) fola manus & folertia Chirurgi emollierint orificium hod Co- 
L3 ar&atum , & fibi viam in Vteri eiudüm paraverint; 3.) ficque 
il foetus, licet fitus eius fuerit praeter naturae ordinem & mul. 
| tum periculi minitaretur, dum brachiolum eiusdem in elon- 
| —gato Vteri collo admodum compreffum effet, per inverfionem 
|^. folitam protrahi debuit, ut pedes infantis primo prehende- 
J rentur; non minus quoque 4. ) Secundinae, quae extraordina- 
: Q442 rio 


1 


el — 


: a» nt oa  Olfersatio XCIII. 


rio modo adhaeferunt , protrahendae $uesiot; & tamen 8:) due * 
rante operatione Chirurgi, partus vivus fuerit nec extnétus, |. E 
& 6.) aliquot horas poft impertitionem S. Baptismatis vivus fer- — 


-— 


vatus fuerit; tandemque 7.) Uterus ipfe fine ulla füperftite - 


1noleftia ita feliciter fuerit repofitus, ut adhuc, de quo teftari ] y 


poteft univerfa Civitas, fana & vegeta fithaec mulier, &bene - 
valeat, operis doce ut antea, defungatur &, quocun- | 


Quousque Chirurgiae pra£&ticae operam dedi, id tutiffimum 


certiffimumque fignum animadverti, exquo Vteridefcenfus, & | 


.eius Polypus cognofci,& differentia inter utrumque dignofci pof-. 


fit, quae alias facile oculos Chirurgi, qui minus ad omnia at- ; 
tendit, fallere poteft, quod fcilicet Polypus, cum plerumque P 
ex praecedente defluxione fanguinis, veletiamflüorealbo oria- ^ 
tur, redu&tionis & répofitionis nunquam fit capax, & tentami- .' 
na, quae id efficere deberent, mulieri caufa immenfi doloris |^ 
evadant, qui in repofitione Vteri multo to'erabilior eft. -Et - 
/. Nicet tumor, fub quo Vterus latet, pytiformis fit; differt ille. — 


tamen a tumore ex Vteri debilitate orto & in eo quoque, quod: 
eius maxima pars fit fimul infima, & extremitas illius non fit. 
perforata apertura quadam oblonga &intransverfum tendente. 


Peritorum in arte iudicium aequum determinabit , quid - 


praeftitum fuerit a me in Cafu praefenti, & quale pretium fit. 


ftatuendum operae meae. Eorum criterio & hanc opellam fcri- ^ 
ptam fubmitto, & affenfum obtinebo, me faltem eidem, quod ^ 
natura producere nonnun:;uam folet, hunc quoque rari iffimura Hi 
addidiffe cafum, qui fui fimilem non adeo facile habere poterit, —. 
Ceterum epiphonematis loco fint mihi egregia illa Chriff, da, * 


Laxcu verba, quae proftant in Oper. Part. II. Cap. XXIVM 
$. 2. p. 163. Peccant C9 antiqui,. dum omni tempore vere Afoudon 
Fierum non credunt; peccant Q recentiores, dun ounino prolapjum — 
Vteri negant. 

' C Aorimberga Halam iffa, d. 4. Mart. 1765.) 


; ai " 


- A. 
- 3 » " " , po. - «an 
P 4 bru di, dk ec. 
EEENC PCENA YR dad 


-que velit, fine ullo impedimento progredi poffit. [ ! 


oe TM Ee - * 
Vil EL C Cour Lar c 


fers 


— (MEE C EET 
4 I e0 BSUBRREAgATIO XCIK. 
, Dn. D. PHILIPP. BERNHARD. 
| PETTMANN. 


u 
EC 
Y " - 
. De '- 
Y 
H 


di Foctu iu utero, fime cranio &? cerebro, vivente 
E: .€9 fe fe agitante. 


ine cranio & cerebro naíci infantes, novum. non eft: fine - 
cerebro autem, vitae motusque fonte, foetum in utero 
d fe agitare, & novum & mirum mihi videtur. | | 


En! certiífimam eiusmodi cafus & brevem hiftoriam. AR 
T fex menfes, parturienti foeminae opem laturus, accerfor5 
ES enient mihi obftetrix,fatis perita, ftatim retulit, infantem 
* in praeternaturali in ndttice fit pofitum pedibusque praevium 
— effe, cuius rei exquirendae cauffa, ipfe matu puerperam ex- 
. ploravi. Orificio uteri tunc non fatis aperto, üt partus acce- 
-- lerari poffet; manum per aliquot horae minuta quiete in illo 
| E Hoc facto, femel iterumque pedes movebat infans, 
| T hinc. non folum indhBia. vitae fuae dabat documenta, fed 
—etiam fatis valida vi fefe movit agitavitque. — Sine dubio hanc 
Es cauffam vivum infantem, ruptis membranis, nafciturum effe 
— mihi perfüafi, qua fpe vero poftea prorfüs Hnc Foetus 
enim, (fimulac utero excluderetur, ne minima quidem, & vitae, 
| o& motus s, exhibuit indicia, fed oculis femiclaufis mortuus ia- 
E immobilis. Puer feptem tunic menfium, nullo alio confor- 
| 


——M € € € ———— "- 
T py 


US 


lr —áEn S Pct in 


| ^mationis vitio praeditus erat, nifi quod cranio penitus, & ce- 
| ebro fere, careret. | ar enim bafin cranii inveftiebat. mem- 
brana, ne veftigio quidem cerebri, fi parvam cerebeili exci- 
pias portionem, rehéto. Mirumhinc videtur, qua cauífà foe- 
tus us utero vivere moverique potuerit, cum in lucem editus, 
: ' Pu Q44 3 ftatum 


4 c Olferoatio KE o 0 E 
fiatim extingueretur? quaeftio fane fatis digna; cui timandae * 
Phytiol ogus operam navet. i -. 10. D 


| Pauca hinc proferam, Piers fublimiori 1 ingenio copine 
in cerebro elaborari INS & per nervos ad mufculos ferri, . 
vitam motumque membris praeftare, ómnes hodieconfentiunt, 
"Cum verofoetus nofter, neque cerebrum, nequefluidum nerve- .— 
um,n eodem fecretum, habuerit, me non monenteapparet,in exi-. - 
gua illa cerebelli portioneannexaque medulla fpinali, in hoc infan- - 
te fpiritus animales elaboratos fuitfe, & vitae motusque cauffam 
extitiffe. Nec mirum etiam eft, hunc foetum, utero exclu- | 
fum, ftatim vita fuiffe privatum. Quoniam enim infans extra 
uterum fine refpiratione vivere nequit, patet exinde, hunc. 
puellum, partu ad refpirandum excitatum, illico fufocatoni d 
fuiffe, admodumque probabile videtur, quod, quoniam fub — 
infpiratione & exífpiratione liber fanguinis motus, tum in en-. 7. 
cephalo, tum in pectore requiritur, in hoc infante, oborto —- 
primo infpirationis nifu, indeque fatta pulmonum expanfione, 
fanguis ad caput propulfas ibidem libere progredi & difiribui i 
non potuerit, ficque mors inevitabilis accelerata fuerit, Pi 


OB. SERVATIO.XCE, 


Dn. D. PHILIPP. BERNHARD. 
PETTMANN. 


De 
"Svofihi* interna fi ibito pot 


poet nobilis, fexus & generis ful ornamentum; habitu: ii 
corporis & temperamenti fanguinei , lam unius infantis. - 
mater, iterum uterum gerens, circa finem graviditatis graviffi- - i i 
mo dorfi dolore affiigitur. In quovis maximi doloris infultu; 
adm. invita muliere, convulíi, hinc inde moveritunj & ke ab 

: orf. - 


Y f id 


- 


: ' fe Serofüla in interna fubito oci 495 


D. dorf , quafi lancéa transfoffa;; immaniter dolet. Ego, tanquam 
7. Oobftetricius Medicus Her , ut opem parturienti ferrem, 
—.— Mteri orificium digito explorans, claufum os tincae invenio, 
— adeoque partum non inftare praedixi. Remediis variis & ene- 
7. matibus emollientibus adhibitis & 1nie&tus , | VenaefeGio per. 
1 p dies & infequentes noCtes, quaternis vicibus fuit inflitu- 
B. Quae cun&a vero levarunt quidem, non autem fuítule. 
E. malum. Hinc fübito partus doloribus correpta, gemel. 
P os, & cito & feliciter peperit. Mane, poft partum, de nullo 
- amplius dolore conqueritur, ftigmata rubra vero, erumpen- 
^ tibus Variolis fimilia, in facie puerperae hinc inde notantur. 

| E. — "Febricula continua comitans, metum eiusmodi morbi au- 
gebat, cum eundem nondum perpefla fuerit puerpera. , Macu- 
— lae rubrae poftea magis in facie prodeunt, manus peétusque 
— obfident , & ,ut brevi dicam, aegrota Variolis corripitur. Om- 
EM tunc faufta procedunt, lochia bene fluunt, exanthemata 
[E fub modica febre per totum corpus efflorefcunt, & fine ullo 
F| - medicamento affumto puerpera reconvalefcit. Gemelli autem, 
H eodem morbo, durante matris puerperio, affecti, ambo per- 
| E eunt. Superato hoc malo, aegrota, licet poft aliquod tempus 
| — mova febre peripnevmonica d fuerit, bene tamen con. 
| 3 valuit. 
—  — Elapfo anno autem, cum iterum gravida effet haec foemi- 
| 77ma3, collüm eiusdem apparet tumidum, & afthmate fat molefto, 
|?* interdum recurrente, affligitur. "Vénaefattione hanc ob 
| eauffam faepius inftituta, & medicamentis variis adhibitis, ta- 
| "men femper in eodem ftatu permanebat dirum maligenus. Hinc 
| ^infultus afthmatici uterum ferenti iterum fümme. molefti, cum 
 —fuffocationis metu faepius recurrunt; & imminentem mortem 
IB- pietse praefagiunt. Circa noni enim graviditatis menfis 
|| "initium, mane repente expergefa&a, auam gelidam, con- 
| "fuetum alias contra fuffocationem remedium, pofcit, & fau. 
| . Cibus E conftri&s;| fubito cum foetu in utero dise P 
| REC ; i MS | Poit 


496 woo Obere OX ee E 
- Poft teridiem, ut. morbi & repentinae mortis c'ufüm i MES | 
veftizarem , cadaver diffecui; Aperto peétore; pulmones 
magis Kr fine omni autem alia labe, apparebant, Ande 1 f 
fuffocationis fufpicionem quidem movebant, non vero certi- - 
* tudinem demonttr: ibant. Et dum poftea medii ventris cavum. . 
follicite perfcrutarer, in eiusdem parte fuperiori tumores "duos . 
infoitos, ad pugni magnitudinem in pe&toris cavitatem protu- - 
berantes, offendi. Vt igitur omnia rite luftrarem, omni cura - 
cutem ciii mufculis coli removi, & coftas fuperiores cum -. 
claviculis & íterno cultro abfuli ^ Quo pera&o, morbi: 
praeteriti mortisque cauffa manifefto in confpectum prodibant, | 
fi uidem glandula thyroidea, praeternaturaliter au&ta, in duos. 
quafi lobos divifa, ad fpithamae longitudinem, & trium fere 
digitorum craffitiem afperae arteriae in utraque parte colli ad--- 
jacens cavumque pectoris fub utraque cofta fuperiore penetrans, 
*4ta tracheam fub fterno comprefferat, ut irruenti aéri omnis | 
| praecluderetur aditus.  Manifefto ergo inde patet , unde ori- 
ginem traxerit colli tumor, & faepius imminens in vivente fuf. - 
focatio, hiante nempe dei fub mitiori malo, afpera arte- - 
ria, bts vero poftea penitus comprefíía , refpiratio fublata 
mortem neceffario intulit, 


Tumida glandula undecim uncias pondere aequabat, & 
afperae arteriae ad unum digitum fibi invicem appreffi circuli 
in morte etiam contigui manebant. Foetus, quem utero ex: 
fecare ftatim poft mortem matris nonlicuit, maturo fimilis erat, 
-& faciem non offi facro, ut olim- TERDUM fuit, fed finiftro. 

matrislateri, habuit adverfam, eundemque, qu iem celeber 
D. SwELLIE, in fuis de Zfrie ol/Tetricig Tabulis, depingi curav 
paturalem fervavit fitum. |. Cun&ta haec demotpuas Medic 
Ordinarius, Dn. D. Jo. Phil. BURGGRAVE , aeternum Francofir 
tenfium Medicorum decus, vidit, & mecum triftiffimam gene 
rofae foeminae mortem acerbe tulit, 


» im 


E D vue ow 
E. OBSERYATIO XCHT. 

Dn. D. PHILIPP. BERNHARD. 

| PETTMANN. Sd 

ES gi be f 


$ Salioatione fpentaned, cum profundo lingutenlcere, 
mercurio fublimato | feliciter [anata. 


capri 


LTeminem, nifi Medicinae plane expertem, fugere poieft 
[L X immortalem BOERHAAVIUM , prudentem mercurii fubli- 
mati; in morbis defperatis, ufum commendaffes quod & fapi- 
confilio fat&tum fuiffe, "femper mihi perfuafi. Sibi quidem. 
i&tus mercurius fublimatus, eft & manebit fortiffimum ve- 
| num brevi noftrum corpus deftruens; multa aquae , & fuf- 
enti la&is quantitate autem mixtus, non eft venenum, fed 
| tanquam potentiffimum diffolvens confiderari debet. Particu- 
is corrofivis enim fic maxime disiun&tis, & lactis oleofa par- 
te obdu&is, eiusdem vis folida ftimulans maximam. partem 
| aboletur , ingens refolvendi potentia autem manet femper, 
(m E licet vehicu!o praedi&to maxime diffufis. | Acidae . 
enm minerales particulae, minimis mercurialibus moleculis 

cm maritatae, fumma, qua pollent, fubtilitate , maffae fan- 
| "güineae globulis adhaerendo penetrant, eosque difolvunt. Mer- 
| Em vero, cum (it vehementiffimum fal metallicum; 
falia univerfa vero effe&um non edant, nifi foluta, maiori au- 
m - nociva vinon agant nifi (int concentrata, me nonmos- . 
e clarum eft, fi maxima liquidi copia dilutus exhibeatur | 
'urius fublimatus. fine noxaillum dari & cum fruétuinterne | 
| ufurpari poffe. pud fere modo fpiritus minerales acidi, e. g. 
-pmitri, falis, vitrioli; &c. perfe venena, magna aquae copia 
. autem temperata, faepius falutaris funt medicina, 


(Ca d Pbyf. Med, Tom. LIT. Rrr , Hae - 


dibüs, ubi falivatio non cienda, maffa humorum mire 


;hibentur emplafira, inieCtione balfamica ulcus mvndatur, fec | 


p 


APPIO E j , P 1 v 
KS z^ E E T 
P 


498 | 43 "Obfervatio- XCI1.- 


Haec dum Mfüirmo, illam, quae noftra tempeftate eft, litem , 
componere roo, an nempe mercurius fublimatus in curanda 
Lue. venerea faiivationi mercuriali praeferendus fit? dies enim 
& Medicinae mater, experientia, optime tandem monfirabunt, 
.quale pretium utrique medicamento ftatuendum fit. Id faltim. 
nunc probare .contendam, mercurium fublimatum, di&o modo 
.alfumtum , non folum innocue dari, fed etiam in Cd bgsdan cad 


js 
ENSE 


quilla magis poteftate folvenda eft, fummo com emolumento 
gegrotantium offerri poffe. Afferti veritatem fequens morbi 
conclamati demonftrabit hiftoria: : : 1 

/—.— Obftetrix quinquaginta annorum, bonae indolis ; &, quan. 
;tum mihi conftat, femper caftae Vitae. ante quatuor, & quor | 
excurrit, annos, parturienti militis uxori opem latura advoca 
tur. Contagium venereum tunc minus metuens, libere pat 
'entis foeminae genitalia attre&at. — Brevi poft partum tempore e; 
apex digiti annularis finiftrae Pss cul antea vulpu uM 
-erat, tumet, inflammatur & maligne fuppurat. Hinc. varia 2 


n "m 


trahitur in longum morbus, nec debitis remediis cedit. 


Tunc temporis maculae in fuperficie corporis acerotu 
erumpunt, & exficcatis decidunt fquamis. Manuum volae 
narium pinnae, fcabiofis ulcufculis obfidemtur.  Aecrota, am 
Veneri litaverit, orhni modo examinatur, fed fanttifTime affi 
mavit, fe femper integrae fuiffe vitae fcelerisque puram. Mor- . 
bus, in loco contagii, digito nempe, primum fe manife - 
di&is fidem, etiamfi non omnem, adtulit. '$ alivationem mei 
curialem oit aegrotae commendavi, quam vero, ob, teneram 
valetudinem , & femper inquietum vitae genus , recufavit. 
Praeterea in oeftro venereo non acquifitum venenum m s 
vinci & a me curari pote, mihi ipii períuati. Itaque deco&ta 
ex radicibus & lignis antivenereis, cum aliquot granis mercurii 


/ . RAE. 


- 


Des alioatione fpotanea, Cum bush e. 499 


q Bude : in vbi vocabantur ; quo fa&o digiti tumor cum ulce- 
» E ? evanuit, & brevi temporis fpatio fymptomata venerea om-- 
Es Biaucré: Dum haec fiunt, ex improvifo foemina dolo- 
re lateris pungente, febricula tontiuEs comite, affligitur. Ve- 
naefe&tione in latere affe&to inftituta, fanguis inflammatus pro- 
p. & de inflammatione interüa teftatur. ^" ^' 
| - Primo igitur. novi huius morbi infül tu medicamina priori 
E. dicata; utpote huic minus congrua, ftatim omittebantur, 
] & grostiousn in ufum vocatis, iterum aegra convaluit. Su. 
zperato & hoc malo , nulloque fymptomate venereo reliquo, me- 
 dicamenta CHRON noh amplius ufurpabantur. Hoc eo ma- 
gis tunc neceffarium videbatur, cum de tuíHhi & difficili fpiri- 
r 1, poft morbum praegreffum , fubinde conquefta fuerit ae- 
E grota Interim per fat longum tempus fatis bene valuit, fi tuf- 
icculam & refpirationem moleftam, interdum affligentem, ex- . 
pias. Appropinquante autem anno aetatis quadragefimo nono, 
erum I&tero laborat, & de obtufo CA & artuum dolore D 
| erdum conqueritur, | 


^ Circa quinquagefimi aetatis anni Initium menfes, antea cos. 
P e jam incipientes, fluere definunt. Et dum aegrotae vires 
re deficiunt, fputo frequenti, naufea & molefta in hypochon- 
|riis fepfatione corripitur. Haec dum de viícerum ftatu minus 
Erro teftarentur , varia remedia aperientia adhibebantur; 
"omnibus autem incaffuüm tentatis, cuncta in peius ruebant. 
mque mifera pallebat ;' contabefcebat , & falivam in tanta 
titate & qualitate per diem & no&tem reiiciebat, acfi mer- - 
0 ad excitandam falivationem ufa fuiffet, de quo punch tunc 
ranulum quidem aífumferat. Nibilominus íputum, cum in- 
oin hypochondrüs fenfu, continuabat, & continua tuffis, 
s m refpiratione difficili de funefto vifcerum ftatu certiorem 
Ip ii 


INOQ.. ruv ; Obfervatio. XCIL. 
M Y tempore aegra in parte linguae pofteriori & inferiori. y 
parvam foveam digito animadvertit, quae prius quafi negle&a, - E 
mox fummum periculum vitae adtulit. Siquidem continuo quafiau- | 
&a, dum follicite contemplatur praedi&ta fovea, magnum MÀ : 
lofumlingua ulcus, & adeo profundum fift, ut eius cavum SX 
digitum admitteret "Bosque 1 in imis faucibus finis confpici non : 
poffet. Infuper de:lutitio fit fumme difficilis, & aegrota, fpu-. 
to continuante, femper magis. debilitatur. In his rerum angu- 
iuis omni confilio irrito, primum cogitare coepi, an non ve- 
nerei quid, in corpore olim relittum, linguae ulceris fortaffe. 
fons & origo fverit. "Probe autem tunc fimul perfpexi, fi hoc 
effet, mercurium crudum & praeparatum dulcem tunc non in- 
dicari. Cum enim tota homorum matfa, vifíceribus corraptisy. 
jam nimis diffoluta fuerit, falivatio per mercurium aucta, ae 3 
grotae, viribus iam nimis exhauftae, fine dubio mortem adtu 
liffet, De remedio igitur tunc cogitavi, quod falivam non mo-: 
veret, malori pondere hümores non exagitaret & magis colli- 
quaret, tranquilla vero, fatis tamen efficaci poteftate, dirum. 
malum expugnaret. Mercurio fublimato uti hinc animus fui 3 
. pec obítabat remedii, in conclamato fere malo, periculum 
cum dubia fa'us certiffimae morti, & anceps mem 
fesper nulli praeferendum fuerit. Frumenti fpiritu aute 

uo folvere fu'.li:^atum mercurium docuit liluftris van ——— Gh 
deglutitioni & pectori in hcc cafu inimico & contrario, illius 
loco aquam Plantaginis fumfi. Mixturam igitur, éx eiusden 
aquae unciis quatuor, Mercurii fublimati granis duobus, & Sy d 
rupi Capillorum Veneris uncia üna conftantem , quotidie - : 
duo cochlearia in ufum vocavit aegrota, & multu aquae hor E 
d«idecorticati, cuz quarta parte la&is mixta, defuper bibit, | 
ia prandio autem ciboru loco, fola iufcula farinacea & la&ti- d 
cinia affumfit. Quo fatto, & "ulcere mediante gargarismat eM 
cum melle Rofarun mixto, fubinde abfterfo, falivatio pede 
tenti imminui, ulcus autein ndaneicene coepit, & circa - 


E. x De Salivatione. fpontarea, cum profundo i» C. C NOI 


: -tàm feptimanam, ex orci faucibus quafi erepta foemina, pri- 
— fünae valetudini ref(ituta fuit. 


- (Francofurto ad Moers Halam mi[fae y d. 12. Mart. $422] 

1 OBSERFATIO XCHI. 

1 | Dn. D. GODOFREDI GVILIELMI 
MÜLLERI. 


^al ""í 
EL 


5 | De | 

L Conflitutione Inteffini cieci , ad Obfercat. LXI. 
E Tomi I. AGor. novor. pbyfi co - medicorum. 

Y 


A E. quo Obfervatio ifta, de fingulari Concretooffeo per anum 
eie&o, mihi contigit, optavi; me de veritste fententiae 
|. meae, quod illud Concretum offeum in fundo globofo i:teftini 
.—— €oeci fuerit prognatüm & excultum, cafü dato per infpe&tio- 
| —, nem anatomicam certiffime fieri convi£tum. Quem in finem fae- 
.— pius de vita, moribus & morbis Viri, feu corporis noflri de- 
- H&i, inquifivi. Ex inopinato mihi relatum fuit, illum febre 
| a acuta periculofe decumbere, omnia medicamenta aver'ari, eo- 
Um - que füb morbo mox ipfam obiturum effe mortem; id quod etiam 
| E poft fatum eft. Ob varia impedimenta impoflibile erat 
- eadaveris integram fufcipere fe&tionem , contentus faltem, quod 
- permitteretur abdomen cuitro anatomicó incidere, inteftinum 
| €oecum inquirere illudque feftinanter & furtim ; Prope llei in- 
d cum portione Co!i refcindere & auferre, prout illud 

- in Tabula adie&ta XI. ante oculos hic ponitur. 


Obfervatio, quam in Tomo I. novorum A&orum phyfi- 

- €0 - medicorum pag. 241. communicavi, amplius de di&to con- 
-eremento oífeo tractat , idque depi&tum proponit in quatuor 
figuris. Formam ibi habet Coni irregularis cum n tribus pretube- 
: Arr3 Ian» 


' 2 ELO OSCSV TE 
& oie" E 


DANPO c --Obftroatio XCVIL 


rantiis y duabus nimirum in bafi, una vero in apice, & duabus 
incifüris, quarum uua maior, baiin in medio ProfuniStcied 
bat, altera minor p; otuberantiam finiítri lateris in longitudi nem 
dividebat. 


Inquiramus nunc, ari Conus ifte irregularis a fundo globo- / 
. fo coeci partim fecundum figurationem externam in Fig.l.a4a, | - 
partim fecundum internam Fig. I. d. c.f. g. b. veram formamnon | 
acquitiverit? Mollis enim ille naturae (convolutum fcilicetabra- 
farum per morbum tunicarum inteftinalium ) ab hoc fundo, » 
quem occupabat , concinnavit talem,: quam. & indurefcens & 
compaCtum retinnit formam & supyeültopes , ut ovum ovi fi- g 
miltudinem. : 4 
Specialius fi accurate confideramus formam facci infimi E 
Coeci rig. H. e; hic figuram verticis ( vid. Fig. I. ». Tom. L cit. & 
porro formam bafeos ibidem (Fig. I. & Il. 2 2.) cum portionibus ! 
lateralibus c c, haecce figuram fornicis Fig. 1I. 4 d. exa&iffime 
adaequabunt. Quin imo ligamenta, fundum globofum Coecj 
continentia, & in fornice e e, & in faccis g b b, incifuras in 
Fig. I. 4d. & HI. a b. Tom. I. indicatas, conciliaverunt, ita ut ^ 
ineifura maior & ligamento fornicis e e & minor alterius facce 
valvula connivente fit inflicta & impreffa, agente fimul hga- | 
mento mefocolico Fig. I. ef. & prohibente, ne contentum & 
in claufura detentum fe extricare & emancipare poffit, — F 


bá 


Ceterum fingularem attentionem meretur Rimaifta, in an- - 
teriore membrana valvulae Bauhini Fig. ll. . confpicua. Per | 
hanc enim liber & commodus in - & egreffüs ex facco Coeci 
inleon, & vice verfa , patct, & cum haec (it contra natura- — 
lem ftru&turam , quaeritur , an forían a pondere & nifu Concreti —.— 
noftri offei verfus hanc membranam haec rupta fuerit & ilius ^ — 
'exclufionem per Colon adiuverit?*Quin imo, fi a natura ita | * 
rima formata, an ingreffuüs & difpofitio membranarum abrafa- 
rum in morbo dyfenterico per hanc non fitfacilitata? ^.  -  —- 


x Cotto Iutefliniscoeti, ad Obfercat. LXI (9c. go 


EM. see Explicatio Figurarum Tabulae XT. ..« 
Fig. 1L repraefentat Inteftínum coecunm cum parte Ilei & Coli 
ex Viro defumtum, dé quo Psietyaue LXI. Tom. I. 
. novor. Ator, agit. 
La 4]. Inteftinum coécum, quod per pones infignem. n 
Colo. diftinguitur. 
bb. Portio Coli 
-. €.  Inteftini iei ingreffus in colon; 
d.  Proceffüs vermiformis, fundo Coeci adpofi tus, tor- 
tuofus prope inerelfum | in Coecum. 
.ee.  Plica magna, quae per lizamenturi mefocolicum Dd- 
E- ícitur. 
EE f. . Spatium tríangulare, quo quafi includuntur expanfio- 
E ^. mes ligamenti dicti. 
IE Fig. IT. Inteftinum colon & coecum. apertum, isais & recli- 
t E natis coeci portionibus. 
|» alf Portio Coli per membranaceam pródu&fonem Tf.ex 
partibus vincuum valvulae Eauhimi confituentibus 
-compofitam , a coeco diftin&ti. 
b.  . Intefiinum Ileum, prope eius ingreffüm in céfbi. 
C. . Proceffus vermiformis cum mefenteriolo fuo. 
dd. Explicatae & reclinatae fornicis Coeci portiones, in 
|. quibus 
ee. fuperftites portiones notabilis & validi Egamenti, fu- 
E ^ perorem Coeci partem ceu fornicem cor. tnentis, 
BEA. | difciffi | 
T ff Ku dem generis ligamertum, feu va!vula connivens, 
faccum infimum a duobus lateralibus Coeci Íepa- 
1 : rantem. - , 
1 2E... Saccus Coeci infimus, - LR : 
JR i: j i ^. [h.h.Duo 


E T dx an COD NUIT c) 
S04 x ] xs Olferoatio XCFIlL | ^ i 


h. h. Duo facci laterales PN Parm valvulam comis : 
LE ventem diftin&i. za | 


d Insgreffus Roue vermiformis c. in faccum MA | 
rum 7. per notabile foramen parva valvulate&um. i 1 

kk. | Ingreífus Ilei, feu longitudinalis fere transverfa & 

- utrinque in angulum acutum definens rima, quae per 

- | membranam anteriorem in hoc fubie&o duplo lon-. 3 
giorem & latiorem, quam :j 
m.  membranaaltera pofterior, dirigitur. In hac medbrail 5 


n. Rima fingularis, alias infüeta & nondum obfervata, - 
hic vifitur, cultello quafi incifa, per quam fine ullo - 
impedimento ex Ileo feces inteltinum Coecum ingre- - 
di potuere, 1 


900. Vincula valvulae Bauhini, ex duabus membranis Lm. 1 
conflata, Tilpiana di&ta , quorum dextrum altius pro- - 
cedit finiftro , &, ut di&um, produétionem m mem» 
branaceam H (imul efficit. | A 


OBASEREFATIGQG. XCPIIE 
Dn. D. GODOFREDI GVILIELMI- 
MULLERE | : 
De | iu - 
Raro Unguium morbo. i 


9 D EN 
^ "Am 
f. 72, 
Fr 
7] " ] 


E 
| C 


| peces , absque ullo praegreffo morbo notabili, fi ex-- 3 " 
rum, temperamenti fanguineo - cholzrici; fimul & femel i in ms 
dolore acerrimo, ardore & pulfatione, tumore & rubore ma-- 
, Rifefto. circa radices unguium, & tandem collectione Sunt r- 


cipias Colicam haemorrhoidalem, vexatus Vir 48. anno- —— 
| "Abas manuum digitorum inflammationem fübcutaneam ,- cum 
Ex- P 


ET Ve 


De raro hice bupE 505 


Li 


" m 
-güafi cutaneam obtinuit, quae valde fenfilis recedit exficcata, 
- ab aére non defenía, & finditur in lamellas, fenfu excitato mo- 
leftiffimo, & callofis tuberculis exafperatur. Idem paullo poft 
- & in unguibus pedum cum iisdem fymptomatibus accidit, 


— adhibita füerunt medicamental interna & externa, & cum aeger 
| eiusque cognati hoc malum a faícino derivare voluerint, per 
7 artem magicam varia fuere attentata: omnia vero incaffum! Ad 
b. levandum faltem fenfum moleftiffimum varia etiam funt tentata, 
| Ánter quae magis profuit butyrum recens, frufto veficae illi- 
— tum leve, molle corpus papillofum reddens & a fiffuris defen- 
|. / dens. lam duravit morbus per 25. annos, ac dolentem ne 
[n Es incedere & officiis domefticis fungi impedivit, aliis mor- 
» bis, praeter fluxum haemorrhoidalem periodicum, ceterum 
E! expertem. Accidit abhinc elapíis decem annis , ut ope unguen- 
ti & emplaftri, fi fabula vera, ab Empirico dan. Cornea pars 


U hoc auxilium ad exiguum duravit tempus ; obortis enim & ge- 
| ——meratis una faltem vice unguibus, de novo emoriuntur , & ul- 
E ad hos regenerandos fpes omnis deficit, dum in vni 
| . pum antiquum morem iterum degenerarunt. 


l d —Notatu dignum, quod, praefente decremento unguium 
f | 3ncrementum. capillorum fingulare & infuetum ad hunc diem , 
| E obfervatum fuerit. sib UE 


E 


d ad Moenum Halam. iffe d. 12. Martii, , 1765 3 


lo. —PEWDMS S5 ida pue 


Nec cornea recfévit, fed corpus detis iofum reticulam- 


s & cum partis corneae integra abolitione. Multa propterea 


|* unguium celeri incremento 1n integrum fuerit refütuta; fed | 


A 


- 


ss 


E. BEES Lu x 2b y 
có" gBSsERFVATIOXCX 
Dn. D. IOANNIS FRIDERICI ZÜCKERT. — 
| De... 2 e 
Infomnis , ut figno in Medicina, Obfercatione 


nonnullae, cam [abiunclis de. Onirocritica medica meditatio- 
pU o nibus quibusdam. 4 


g. T. eut A da Lr 

nfomnia (vbmvia, óvefoura.) feu clarae vividaeque dormientis ' 
|| imaginationes , miris adeo modis & varietatibus in anima ope- . 
rantur, ut digna ab omni tempore Philofophorum & Medico- 
rum fcrutinio iudicata fint. Tot íane & tantis fingularibus phae-  : 
- nomenis fefe diftinguunt, ut, qui ea omnia explorare eorum- 
» que cauffas vult eruere, inlatum difcurrere cogatur campum, 
multis hinc inde tenebris adhuc obvolutum.  Etíi enim Philo- - 
fophi diftin&e fatis atque firmis rationibus, quomodo fiant in- - 
fomnia, quae fit eorum natura, quibus producantur cauffis, - 
unanimi demonftrarint confenfu, multum tamen abeft, ut con- 
pletam óvepoAcyixy.feu infomniorum do&trinam, conftruxerint, 
Reftant adhuc obfcura varia, abítrufa multa, quorum explica- .— 
tio haud levem futuro forte aevo imponet laborem. Ab eo 
quidem tempore, quo Philofophia fanioribus certioribusque — 
fundamentis fuffulta eft, & que Medici coeperunt huic fcientiae 
magis favere , in explicandis fomniorum cauffis maiorem hi 
ipfinavarunt operam, & infomniorum Pathologiam valde am-- | 

: plificarunt. At enim vero, quod illam Medicinae partem atti-- ud 
.pet, quae ex infomniis figna ftatus corporis humani fumere 
docet, haec fane per longam feculorum feriem nullum fere 
augmentum cepit, quin potius adeo neglecta fuerit, ut, fü 
magni nonnulli Viri eam confervare non ftuduerint, Onirocrie — 

| | | tica 


: ELA T E GENES IP RE 
- Y E CEDE T er 
«mies Meo E CL Pu 


NUS 
t MS 
Mm 


L2 


1 cz 
- 2 
* 


— 


, € 
e- - " 


ms "m. | xc SRI OA 

E De Infomniis, ut figno in. Medicina, &9c. |— soy 
ticam , feu do&rinam de fignis ex infomniis fümendis, fuo am- 
plius nomine 3 vix cognofceremus, | 


"^ ! ! dE y SS OME 

T ^ Antiqui gentes omne boni in eo pofuerunt, ut infom- 
Birum fignificationem perícrutarint, Hi Onirocriticae fua de- 
— derunt primordia, ad quam Oniromantia quoque pertinet, pri- 
; mum ab Aegyptiis, tum a Chaldaeis, Graecis, & Arabibus ce- 


E nibus praefagiendi. Experientia enim eos docuit, quod ani- 
—ma in infomniis faepiffime futuros hominum eventus praev deat, 
atque vel bona vel mala praenunciet, aut fomnianti ipfi, aut 
| reipublicae, aut aliis hominibus eventura. Horum itaque.tem- 
| porum Philofophi et Do&i praecipuum fibi fecerunt negotium, 
| - fingulorum fere infomniorum fignificationes exponendi, ut 
| etiam in praefagio ex infomniis fatisfacerent curiofitati populo- 
j / rum, pro feculi more nimis credulorum, nimisque omnis ge- 
| - meris divinationibus affuetorum. Permulti adhucad hunc ufque 
| diem exítant libri, Onirologiae, Onirocriticae, & Oniroman- 
; ..tiae titulis infcripti, quorum vero plurimi fabulofis & fuperfu- | 
| -tiofis impleti funt figmentis, atque ridiculas & confufas omni-- 

]. um, quotquot unquam dantur, fomniorum interpretationes 

| Continent. Interim huius fcientiae utilitatem magnam in Me- 

| "dicina iam fummus Medicorum Pater, divus ille cognovit Hrp- 

| POCRATES, qui egregios nobis reliquit Aphorifmos de fignis ex 

| infomniis , quibus paucos ex propriis obferv.;tis addiderunt - 
 GaLeNus, veterumque Medicorum alii. Sed ex recentioribus 
exiguus illorum eft numerus, qui Orirocriticam medicam ea, qua 
| decet, fagacitate funt profequuti, firmisque fundamentis fta- 
] bilire conati funt. Inter eos, qui hanc Semiotices partem ra- 
. tiona iter pertra&tarunt, illuftris Academiae Naturae Curiofo- 
*um Praefes, celeberrimus BücHNERUS inprimis eminet, qui 
in peculiari Differtatione, de l/[ommiis ut figno in Miei, per- 
cad d NE .. fpicue 


e 


ma, fopitis fomno externis fenfibus, ulterius evolvuntur, per 


we cuv  Obferoatio XCX o o0 E 


fpicue fatis & egregie egit. (as aantonicsn did fed icudibiuà E 
etiam dignae funt, quas de hac materia Georg. Wolfgang WEDEL 
& lo. Georg. « BERGEN ediderunt Differtationes, Tum varias 
quoque in Scriptis medicis invenimus obfervationes de praefa- —— 
dioe. s potiffimum infomniis, notatu utique dignas: «cca 


S. HI. ES 3 
De Onirocriticae medicae utilitate & neceffitate breviter. 
. ^hic a&urus, fingulas, quibus fomnia cieri fcimus, cauífas enar- - 
vare nolo. . Demonftrabo tantum , infomnia pi&turas faepe füe- - I 
pius effe mutationum in humano corpore contingentium; dari | 
infomnia tum pathognomica, tum prognoftica in fano & aegro. 
homine, obfervationibus indubitatis, part. m a magni nominis 
Medicis confignatis, partim ame ipfo fats, confirmabo ;; me- 
ditationes tandem nonnullas iungam de utilitate & rátiónali ex- . 
ercitio huius, quae'ex infomniis ftatum corporis humani iudi-. | 
care docet, artis,  Infomniorum cauffas fi generaliter refpicia- 
| mus, vel in ipta anima, vel remotius in corpore illas háerere - 
; deprehendimus. Quae ex fua natura absque ulla corporea - 
cauffa anima producit infomnia, waturalia, minus tamen con- 
eruo fignificatu, nominarunt Antiqui. Omnia enim infomnia, | 
exceptis fic di&tis fupernaturalibus, de. quibus mox fermo erit; - 
proxime per animae naturam a&uantur, ideoque naturalia funt. ^ 
Mallem ergo huic infomniorum generi phantasmatis nomen, an- ^ 
- tiquis etiam celebre, imponere. Horum autem, quae ex ipfo: : 
quafi animae fundo proveniunt, originem dant ideae & fenfa-!— 
, tiones animae per diem fortiter impreffae, & reprodu&tiones ^ á 
rerum faepius fortiusque fenfarum. Hinc quicquid anima cu- — 
pit, fi ibiinfomno quafi praefens imaginationis ope repraefentat. 
Hinc ideae atque meditationes, quibus interdiu repleta fuit ani-. 3 
imaginationem varie combinantur, clariorefque redduntur. EX 
his zationibus ille dormiens, qui fitit, bibere; & qui famem. 
patitur - 


B D me it fo i Medina, tfc. — $69 


| patitur, edere fibi videtur. — Inde eruditi haud raro de the- 
- fium quarundam, quas vigilantes meditarunt , veritate certiores 

- infomnio fa&ti funt. "Timido obie&tum, düod timet, ob oculos 
— fub fomno veríari; militem faepius rixas, contentiones, pugnas . 
. agere; opificem de confuetis diurnis laboribus fomniare; ami. 
Cos, qui communem fortis partem ferunt, de alterutro fom. 
—nia habere; venerem exercere eos, qui cogitationibus amato- 
j riis nimis indulgent; quis eft, qui ignoret? 


P | 6. IV. 
C. " Secundum infomniorum genus, ratione cauffarum, eacorri- 
bs prehendit infomnia, quae a corpore noftro varie affecto éx- 
. eitantur. Notilfiriim eft, quod, quicquid cerpus in fomno 
| — vehementer alterat, éiatidiami de fe animae exhibeat imagina- 
bs tionem, & infomnium faciat. Quodcunque obie&tum, cor-. 
|. pus noftrum afficiens, proprium fine dubio nervis imprimit fti- 
dps mulum, quem Eden: hi ad animam transferunt, ibique re- 
|". praefentationem huic ftimulo adaequatam & proportionatam. 
| —excitant, ut itaque tot fiant diverfae repraefentationes, quot 
| — funt diverfa nervos concutientia corpora , .fecundum illud Phi- 
| —Tofóphorum: Animae repraefentationes determinari pro pofitu 
| eorporis. Hinc penitus impoffibile eft, infomnia, refpe&u re- 
| praefentationis rerum, ad certa EM genera, uti quidem 
|. Veteres vano ftudio ifii funt. Innumeris etiam modis ani- 
[^ mae repraefentationes differunt , eaeque interdum quidem 1ma- 
. ginem cauffae aut obie&ti, quod corpus affecit, clare fatis atque 
-. diferte fiftunt, utplurimum autem figuris aliis & piCturis cum 
| fomnii cauffa convenientibus, per idearum affociationem pro- 
: 13 "du&is, adeo complicantur, ut veftigia confufarum idearum 
t -profequi nemo valeat. Sufficit nobis, ut Veterum, & inpri- 
mis Graecorum , diítin£tionem retineamus, cui huius generis 
anfomnia, fi ab externo quodam ftimu!o corporeo ,: partibus | 
| Corporis quiefcentis foris impreffo ,' oriuntUr, zjoxaragrixe 


9SsS3 : | quae 


dcus. o 
; 


.. quae vero ab interna quadam. cauffa, e. gr. 4 aniféetbus leí 


Uu 
I 


S6 00 0 Olfirvatio SD c 


a fanguine & humoribus diveríimode vitiatis ,.- fufcitantur , d E. 
7rgon; yeievo, DUOPRDATION "eee ! E. 


: $. "v. | 

| Haec infomnía fic dita 7rporysatra omnem Medici atten. - 
| tionem alliciunt, quum ftatum corporis humani indicare poffint, | 
. Status autem ifte vel naturalis eft, vel praeternaturalis. Se/d ; 
quitur inde, ut infomnia, ftatum corporis praefentem indican. .' 
tia, vel fanitatem fignificent, vel de praefenti morbo aut cauffa :L. 
quadam morbifica teftentur. Varia quidem infomnia, fanita- 
tem indicantia, HrPPOCRATES & GALENUS adduxerunt, fedne- 
fcio an infllibilia poffint haberi, nec aequum ac iuftum mihi vide. - ** 
tur, ad fingula fanorum attendere infomnia, nifi cum fii ingularibus I. 
& notatu admodum dignis circumftantiis fint coniun&ta , & ani 
mam adeo fortiter concufferint, ut e mente vix queant deleri, | 
Plurima autem aia exiftunt infomnia, quae, unanimi iMedicorum - 
enirologorum confenfu, cauffam quandam morbificam, in cor- 3 
pore latentem, patefaciunt, aut de praefenti quodam morbo | 
aperte teftantur. Sic primo loco noti(fima res eft, hominem | 
perfe&te fanum rariffime infomniis perturbari, nifi iis, quae ex 
ideis animae interdiu impreffis, velab externa quadam cauffa ' 
corporea excitantur. Si autem fanus homo frequentius fomni- | 
at, fignum certe eft cauífae cuiusdam morbificae in corpore la- 
tentis,& quae ifte patitur infomnia eatenus diagnofin fiftuntquate, - fH 
nusindicant , haerere aliquid praeternaturale in eorpore humano, | d id 

Porro ex infomnis abundantiam fanguinis Medico iudicio- - d 
fo facilecognofcerelicet. Praecipue familiaria plethoricis funt | * f 
jnfomnia de incendio, uftione, rixis, contentionibus, pugnis; & 
. interdum necari, fuffocari videntur eiusmodi fubie&a; fae[ 
etiam colores flavos & rutilos in fomno vident. Novi Medi | 
cum quendam urbis cuiusdam imperialis haud incelebrem - 
gonftans quoddam infomnium experitur, quatit fanguis injllo - 
: abun- 


IDe Infomniis, ut figno in Medicina, €t. $1I 
. abundat. "Nimirum tunc caput fibi detruncari fomniats fefe in 
- Je&o erigit, caput protendit, quo detruncato , corpus "rectinat 
^ & fanguinem rutilum copiofe profluentem videt. Hoc illi in- 
- fomnium VenaefeCtionis inftituendae fua(or perpetuus eft. —— 

| Tertio nullus Medicorum nefcit, ex infomniis figna quoque 
- defumi poffe temperamentorum.- Sanguineus laeta convivia, 

" choreas, complexus, cantus, alia celebrat. ^ OOberrationes 

rd no&urnas , vagationes per folitaria loca, fufcipit melancholi- 

li cus, & caligines, tenebras , atrós fumos, fpe&ra, tetras fpe- 

..Cies videt, triftiaque omnia illi in fomnio repraefentantur. 
|» Aqua, balnea, navigationes, merfiones in aquam, onera gra- 
—vantia & impedientia, aliaque fimilia, phlegmaticorum confti- 

| Jtuunt infomnia.  Cholerici fere plethoricorum infomniis, ra- 

| 'pidioribus vero & magis confufis minusque inter fe cohaeren- 
| E perturbantur. Haec omnia temperamentorum quafi 
| guopr infomnia partim. ex ipfa producuntur animae natura, 

'eas facile reproducente ideas;quae illi fortiter inhaerent ($.III. 2 

| partim a diverfa fanguinis & humorum dyfcrafia eorumque cir- 

—eulationis maiori aut minori impetu nafcuntur, ita ut plurima 

| fanguinei & cholerici infomnia de fanguine fervido & acri, in 

| mapidiffimum motum acto; phlegmatici autem de humorum 
| abundantia & tardiori circulo : ; & melancholici dé humorum 
| fpiffitudine teftentur. Hinc iam GALENUS alferuit, bile infeftari 
| dllum, qui incendium aut caliginem, aut fumum, aut tenebras 

| profundas per fomnium videt. Et HIPPOCRATÉS praecepit , 

| exceffum humiditatis fignificare, fi quisin ftagno, aut mari, 

ut i in fluminibus natare videtur. ^ 

: —  Exhac etiam ratione eiusmodi infomnia hydropicis, caclre- 

* &icis, leucophlegmaticis admodum fünt famiiaria. Sic plüres 

| dantur morbi, quos peculiaria infomnia comitantur.  Genera- 

: iter de triftibus anxiisque rebus agentia infomnia illos ob tar- 

AE um humorum circulum vexant, qui chronico laborant morbo. 

| pav ores ininfomniis, in infantibus ceteroquin fanis, figna funt 


T ; * À "d M 


1 E ts Aduana: XCIX.- 


Iumbricorum, aut dentitionis ámminentis.. Hrpochondriadi. A x 
atque hyftericae pavore & terrore frequentius. turbanturin 
infomnis,  Turbulentus, anxius imo talis faepe eft febrici- - - 
tantium fomnus, ut claufis faltim per momentum oculis vix : 
dici poflit. quot Oobie&torum imagines menti obverfentur, | 

quod dum fit placide zdhuc & moderate, tempus fomni meris 

fransigitur infomniis : lisque valde vehementibus. 4 


- Annotatu etiam dignum eft, quod To. Geórg, a BERGEN. * 
narrat, exemplum de femina, quae, quoties concepit, uc | 
tribus iam faCtum erat vicibus, toties mira experiebatur in- - EU 
fomnia crefcentium undique fefeque circumfiuentium aqua- 
rum, e quibus non nifi fub mille periculis & laboribus elu&ari | u 
fibi videbatur, quibus tamen extra graviditatis tempus VeXA- 
tiw. nunquam, : 


4 Eur Ed 


»- 


iiec addu&is So Mee e confirmatur, ifacd S. nA 
brevi ratiocinio demonftratum eft nimirum infomnia indicare - 
ftatum corporis praefentem, adcniné figna faepiffime confti. 
uere diagnoftica vel morbi, vel cauffae. cuiusdam morbofae, 
Lite nunc.ad infomnia vatidica.,. prognoflica , praet 
OYLAQYTIOEA, S quae futuros rerum eventus praenunciant. Talia. 
autem omnino dari infomnia, multis teftimoniis , a Viris ome 
ni fuperfütione & nimia credulitate expertibus exhibitis , a à 
tra omnem dubitationis aleam. pofitum eft, Quomodo aate m. 
haec producantur, nondum fatis patet. | Nennulla. quic T. 
ex..peculiari facultate animae praefagiendi explicari p 
Alia olim a Deo hominibus infpirata fuiffe certum eft. "Vé 
enim vero plurima praefagientia infomnia eius funt naturae e, 
ut ítri&e nullam determinare poffimus cauffam, quae. pro: 2 3 
mg ea produxit ,. atque ut.non diffitendum fit, nobis nondt D 
dd perfpc&am & cognitam. effem miram: animas, vim ininfomniis 
praee 


NI. 
E L| 


x 


£ 


ni 7 


3. : 
EX ^ j d 


E Tofomniis, ut figni in Médicina, €x. —. 8153 


^ - práevidendi Hinc forte eft, cur Veteres mali praefertim omi- 
1 nis infomnia Diabolo A ibadriat atque diabolica fomnia ftatue- 
Tint. Quae autem a Deo olim, teftante facra Scriptura, Ia- 
emm lofepho , Pharaoni , Danieli, Nebucadnezaro ; Pilati uxo- 

- ri,aliisque conciliata eraat infomnia , Graecis fic di&a Sieruerng 
E) Y dipftris temporibus non amplius Yidentur contingere. Ad mi- 
nimum immediatam Dei revelationem , adhuc hodie hominibus. 

- eonceffam, merito in dubium vocamus. Ergo nec divina, nec 
- diabolica infomnia noftrae contemplationi fefe offerunt ; &, 
licet revera talia exifterent, quis eft, qui illorum notas qua 


E eses poteít demonftrare? 


E. 
d 
JM 


.. .. Conf dérans ergo rais (BAS d eorum originem 
; dare exponere nec volo, nec poffüm.  Praeftat enim in re 
Gus humanum .exíuperante fuam profiteri ignorantiam, 
| "quam dubia affertione accuratam eruditi orbis incurrere cen- 


' 


füram. Simpliciter occubabor in enarrandis exemplis huius- 


^ 2 E 


| "modi infomniorum. Mitto ea, quae multa Imperatorum fata, 
l "multas reipublicae futuras mutationes, urbium, amicorum, alio- 


| rum magnum numerum afferunt PEUCERUS Í in "Libro de Divina- 
| onum. generibus, & CAMERANUS 1n Sylloge memorabilium. &c. 

| 'quem ego facile augere poffem, (i animus mihi effet, omnia 
Aic exponere, quae univerfalem Oniromantiam fpettant. Sed 
t meo fcopo fatisfaciam, ea tantum in medium proferre con- 
illum duco, quae ad illuftrandam Oniromantiam medicam 
l de "Symbolum conferunt. 


-| — De fomnio mortem praedicente & mortis fimul genus in- 


-| Micante, varios habemus cafus. Oomixus, Bafileenfis Ty- 
pog: raphus , narrante CAMERARIO, epidemica cephalalgia infe- 


| ftatus, tredecimo decubitus die, fomno oppreffus, diu fupi- 
^ Neo. 48, Pbyf. Med. Tom. LI. Ttt nus 


€ 


Ma uou poen XCIX. 


nus iacuit $ tandem, alte dedu&is fufpiriis, bnsedidéneu ! 
Bene babet, fi quis ita monetur. Interrogatus ab adítantibus, 51 1 ] 
fibi haec vellent, refpondit, : fe fupra le&um per fomnium.vi- . 
"diffe, horologium automatum: horas fignaffe, quibus finitis pom | 
dus illud, quo moles impellitur, in pe&us devolutum eum ' 

excitaffet. Addidit, fe quafi dulcem concentum m 
|» quum pondus ipfum incredibili celeritate & pari ftrepitu elábi. 
vifum fuerit. Senfim inde irrito conatu haemorrhoidum, beo 
pupus» urinae, alvi, vigefimo die placidiffime expiravit. — | 


^; De fomnio aegrotum amicum mortuunr depingente yeu 
dt Sia s ut & de füffocatione cuiusdam inaqua eodem adhuc . 
die contingente, quo fomnium ifte de hoc eventu habuit, hi-' 
ftorias profert idem laudatus CAMERARIUS. IN 


— Duos infüper. cafus, in Ephemeridibus Naturae. Cur dofors. "7n 
Dec. III. Aun. IL. Obf. 36. a lofepbó LANZONI communicatos; 
invenimus, de fomnio mortem praenunciárite. Civis fciicet. 
quidam poft largam fumtam coenam, & poftquam frequentia 
um amicis mifcuiffet pocula, valde dormiens, fe effe mortu m 
-fomniavit. Altero die poft prándium corripiebatur apoplexia. y 
& intra trium horarum fpatium moriebatur. Altera vifio con- 
tigit plebeiae cuidam mulieri, quae una no&te militantem caftris. 
fratrem mortuum vidit. Aliquot elapfis diebus advenit miles. 
àlius, nuncius mortis , quae abripuit huius mulieris fratrem | en " 
qua fomnium ipfa de eo habuit, no&te. : E 


Varia huius generis exempla ex diverfis Au&oribus eti 
collegit BunGGRAv1us in Zatrice ominum letbique curioja ; quo: "ui d 
vero plurima debitam non merere fidem videntur. Hire pU 
ipfe collegi, obfervationes, addo. Mercator quidam, ; ab omni. 3 
fypetitiipne alienus, fequens mihi retulit Deoenofet, infom- D 


nium.. Quum quietus & placido animo, nullis de moribundis 
aut aegrotis curis turbato, fe fomno tradidiffet , uxorem f fuam. 


& x 


| De bons ut fi ]eno in ? Medicina, o0 NE: 1e 


d" vitis 4n fomnio hümi proftratam, capite ad eius pedes; quos | 
4 manubus arte complexà erat; moribundam iacentem. . Cla- 
- morem vehementem excitat ille, quo fe ipfum & uxorem pro- 
- pe illum in le&o dormientem expergefacit. Uxor vehementer 
- perturbata,' fufrirans, narrat marito, non minori terrore con- 
1 cii fe fomniurh habuiffe , quod ipf: gravi morbo, motus 
; omnes : & fenfus opprimente, fubito correpta, rit itin & in- 
y fántes 1 triagnos eiulatus edere & lu&tus agere audiverit. Nihil. 


Ex 


* ngee excrüciatüs: erat, ominabatur. "Àt poft ilichót dies, 
dum ménía cum uxore & infantibus ad fumendum prandium 
E haec lethali SDN humi profternebatur, & ani- 


r Bo S. VIII. 
|: EM eier haec fomnia, quae mortem indicarunt, alia fuerunt ob- 


EI 


Tvata, quae morbum futurum praefagierunt, aut remedia cu- 


EC dis quibusdam morbis apta revelarunt. Huc pertinere vi- 
|t C len tur Es veda Medicorum, ARNOLDI de ViLLA- 


| Bii a pertinet Io. Cbriftopb.. | UNS ipeo cae pafttóris 


q pa oodum exemplum j in virgine, omnem morbi viciffitudi- 


2 ais «dotis, in | ZHppendice "Epbemeriduhi Naturae. Piriuoran ad / 
Jb oda OTtt2 Zinn, I. 


L] 


Ae i x5 Oljeruat RU 
"nn, T. De. IIT. fufe enarratum. Medicis. quibusdam, dere. — : 


-qercurrit, unum vel alterum remedium morbo conveniens ia 


» ' 
—- — 


medio, curando atroci morbo apto, anxie cogitantibus, tale | 3 
remedium fomnio fuiffe dete&um , varia exhibent. teftimonia, 
Non autem hoc adeo mirum eft. Scimus enim, animam cum. | 
feriis meditationibus fefe fomno tradentem, ideas iamiam exci- Ns 
tatas ad maiorem claritatis gradum redigere, & haud raro, ubi — | 
ea nullis obie&tis externis difturbatur, omnes ad rei meditandae | B » 
pertinentes circumftantias vi imaginationis atque ipfius dic — 
adeo acriter perpendere & comparare, ut & difficillimae non- - ' 
nunquam materiae evolvantur, quae interdiu, ob multas ife d 
&tiones, adeo profunde & intenfe perbehdison femper poffunt. - E 
Hinc evenit interdum, ut anima. Medici do&i & iudiciofi, fi 
fingula ad ftatum aegroti pertinentia fibi in fomno, quiefcenti- 
bus externis fenfibus, repraefentat, fi remediorum opm 


dicet, quod eius mentem, dum vigilabat, fugit, & ni- 
lülominus fauftum eventum in applicatione largitur. Hincd 
quoque fit, ut mortem aegrotorum defperatorum Medici | 
faepe in fomnio praevideant, etfi nondum lethalia figna in hifce Ni 
aegrotis deprehenderint. Sed hoc utique admiratione dignum 
eft, quod ipfis aegrotis ea per fomnium (int indicata remedia, | - 
quibus poftmodum a morbo liberabantur. Sic faga fert, MEO— 
LANCHTHONEM , fluxu oculi periculofo , nullis remediis ceden- - 
te,jam diu laborantem, fomnium habuiffe, quoa PuirowEMe- - 
dico iuberi videbatur, ut Euphrafia uteretur, cuius etiam ufü 
intrà biduum curatus fuit. Plura huiusmodi fond x 
enipla Tomo primo Mifcellaneorum medico - pbyfico - matbematico- ^. "7 
rum, afupralaudato celeberrimo BücHNERO editorum, inferuit is ". 
D. Cbriflian. Sigmund. Wotrr. SW" T 
g. IX. i J917 2 TON] | EE * 1 ; 
Ex hifce ergo exemplis abunde elucefcit, dari infomnía 
vere praefagientia , quae mortem, morbos, fata aliorum , pue. 

| resque 


PU. 


0 De Infomniis, ut fignoin Medicina, 9c. — $19. 
. resque alios eventus futuros praenunciarunt, Quum itaque 
—. infomnia faepiffime figna fatis confpicua exiftant ftatus aegroti 
. tum pra?fentis, tum futuri, mirum certe cuivis videri debet; 
— artem five fcientiam onirocriticam ab omnibus temporibus plane 
fere fuiffe negle£&tam. — Qui enim poft HirPocRATEM & GArz- 
- NUM infomniorum mentionem iniecerunt, eaque ut figna in 
— "Medicina confiderarunt ,. nihil fere novi nec bene triti propo- 
- fuerunt, fed, fi paucos-quofdam iam citatos Viros excipias, 
- fimpliciter Hippocraticos Aphorifmos fuos fecerunt, nec eos 
- movis obfervationibus & experientiiss vel confirmare & exten- 
^. dere, vel corrigere atque a falíis vera feiungere cogitarunt, 
- Quae etiam hinc inde paffim prolatae funt infomniorum praefa- 
| gientium obfervationes, adeo utplurimum fünt imperfe&£tae, ut - 
|. euriofitatis magis, quam. utilitatis gratia conícriptae fuifTe 
. yideantur. |. | 


-. .]n tota illa feculorum, quae ab HirrocRATE ad noftros 
"ufque dies excurrerunt, ferie multos fane & praeclaros nu- 
"meramus Viros, iudicii, ingenii, & praeftitorum excellentia 
- smmortales , qui, quae olim mere empirica fuit, medicam artem 
"ad fcientiam dogmaticam extulerunt; qui illam a fordibus & 
b fecibus repurgarunt, a figmentis, a falfis, plebeiis, fuperfti- 
"tiofis opinionibus atque a praeconceptis praeiudiciis, quibus 
inquinata admodum erat, liberarunt; qui tot & tantis divinam 
fanc fcientiam novis locupletati funt adminiculis? quiinpri. - 
^| mis Semiologiam adeo reddiderunt perfe&tiorem, ut non ex 
^| puifus folum, ex urinae, refpirationis excretorum & retento- 
-| fum variis conditionibus; fed ex vultu etiam, artubus, nafo; 
| fronte; oculis, lingua , praecordiis , figna certa conftituerint 
-| flatu: corporis humani praefentis & futuri. Haec omnia fi me- 
cum perpendo, obftupefcit mens mea, quod onirocritica me- 
d a perfpicaciffimorum inge iorum attentionem fugerit, 
| haecque fcientia adeo fit negle&ta, ut, uti non fatis laudandus 
| E — — ut 09390: celeber. 


| Li 
* 


| 


PME éu— 
n 
T : 


n 


v-— 


I— M 


/ 


$85 6 opa Dad; 


celeberr. «ood d iam monuit ,- a plerisque: Metfieii, ,qude 
rebus ad Semiolo^tàm- perti inentibus fcripferünt j wepirei d » 
yel omnino nihil, dé prognófi ex aufomniis Tori expoti- í 
tum  deptchendamus. En "4 | ICD19TIS, M 


| Oe autem iaegtigenias d ss potiffi —— séonfit 1 
: tueluidus :effe credo. .Prifià, eaque máxime ponderofa, ey f" 
quod Onirocritica habeatür pro negotio Medico admodüm in: 
' digno, Tuaque dignitate longe 3nferiore. Nonne fuis honori- . 
bus, fuae dignitati, officeret Medicis, ex infomniis, quidindi- - | 
cent; quid portendant; exponens? Nonne plebi .& illis. qui E) 
vulgi more ratiocinantur, novátfadet arma, quibus éiüs pers —— 
fonam & ícientiam adliuc magis invadere poffit? Tta excla- .- 
mabunt multi. Athis ego: Nihil certe infra Medici d'gnitatem 
eft & effe debet, quodad fcientiae perfe&ionem confert; quod - 
illüm de ftatu corporis praefénti, vel de eventu morbi, cer- — 
tiorem facit; quód morborum, praefertim abftryforum, dia —. 
gnofin faciliorem reddit, modo non ipfe iis mediis & adminicu- 
Wis abutatur; quibus faciliori fae cognitioni füccurrit. Nullum. x 
ünquám genuinum Medicum, cui falus & humani generis 
fehcitas curae cordique eft, urinam, fi neceffitas urget, in- P. 
fpicere puduit, & ex eius varia conftitütióne praefentia quae- 3 
dam figna: cognófc&re & afferere; vel fütura praediceré, Nul b ra 
lus Medicorum erubefcit, fi de coloré & contiftentià fecun al- Ne 
vinarum ex aegroto quaest Haec veronegótia, ubi cum exa-. e 
mine fordidarum atque recrementitiarum corporis humani par-. 


MESS 


tium océüpatur Medicus , TaoUlto tamen videntur turpiora cA 


2 
MAJ Áo 4 
7 


£7. 4qv* 


Onines fane rationales Medidi magnum HiPPOCRATEM, E 
Politiam medicam in Praxi abfervandam ; ftudiofe iiid 
án aeternum, füirábuntur éius dexteritatem , | quà feraper digr - 
tatem artis cum liudalill onitibusque "Médicis comrieridanda 
v^ '*'Q190214 79 Top 


"we 


* , 
? - ! I» 


De lifomriis; it figno in Medicina, 6c — $9. 


. füperbia. confervare atque tueri conatus eft. ^ Nihilo tamen - 
minus hic ipfe haud turpe iudicavit , Onifocriticanr exercere, 
quin potius magni hanc fcientiani fecerit, illumque magnam 
^ fcientiae partem nofle faffus fit, qui fomnia re&te diiudicare 
. hovit. Ergo nec turpe, necindignumeft Medico, ex infom- 
 püisiudicare, modo talia fuo iudicio fübnrittat. infomnia, quae 
revera certi aliquid fignificare póffunt. Tunc autem omne me- 
|getur vituperium omnétrque contemtionem, fi omnia & fingula 
pens interpretari infomnia, absque ullo rationis & experientiae 
- folido fundamento. Sic enim mendacii & fraudis fe reum fa- 


- eit; uti abie&ta illa Medicorum gens, quae in omnibus morbis 


ex infpe&tione urinae fingula fymptomata, decurfüm & even- 
, tum morbi; fraudulofis artificii 3 Tümis- * audacter explicare 
Eve | j 90 


^" 


Sed ali uiti salt Bie A eft obie&tioni, ; a Theo- 

ogis praefertim. motae, ex incertitudineartis praefagiendi füm- 
Be, quae omnino fecunda ratio effe videtur, cur neglexerint 
—Onmirocrticam. Nimirum, quum, ipfo fatente GALENO, ex 
| infomniis corporis difpofitionem nos ex conie£turis tantut qui- 
"busdam deprehendamus, & non fit boni viri, coniecturas pro 


| E B eritstibus venditare, nefas iudicant-& improbum , artem con- 
! Je&uralem ex infomniis praefagiendi exercere, quae infuper 
 fuperftitionem alere poteft. Citant, ad ulteriorem afferti con- 
|  firmationem,, Devteron. XVIII. JVon invenietur im te, qui ovfer- 
-| wer fomnia; & lerem. XXXVII, /Volite audire fomniatores,  Ve- 


rum haec interdicta folummodo fpe&are infanos & vulgares 


1 /"Oniromantos , quorum necotium antiquiffimis temporibus fuity 


icri cauffa omnia infomnia fine ullo difcrimine interpretari, 
isque mira, &, pro rei atque circumítantiarum conditione , 


| »xel bona vel mala praefagiaaffingere, certum omnino eft; quod 


etiam eo clarius exinde patet, quod plura in facris litteris ex- 


| fent prohibita, folum abufum & perverfum aut incongruum 


yt-— 


; | rS ST t uium 


s —- 


(95 cov - Obfreatio XCIX. - «ft 


ufum. zeliiicieriti rerum & a&ionum , a Deo, 4 legitime ufus 00 
pentur & exerceantur, omnino approbata. Haec itaque dicte. * 
ria nihil of ciunt Onirocriticae tali, quae rationi & experientiae — 
atque abítra£&tisex ea folidis fundamentis innititur. Nam extra. 
omne dubium eft, inveniri neminem, qui omia obfervet vel ' 
diiudicet fomnia , hinc naturaliter fequitur, abfurdum effe, 
omues audire [owmiatores. ^ Omirocritica non debet conie&uris | 
explicari; hae enim interdum quidem ad veritatem ducunt, 
crebrius autem fallunt, & faepe ingenium magis declarant in- 
terpretum, quam vim confenfumque naturae. Conie&turalis E 
Onirocritica haud ícientiae nomen meretur, eiusque exercie | 
tium in Medici dedecus cedit, non fecus ac Uromantia olim 
adeg folennis, quae Medicorum magnam cohortem fua labe — 
contaminavit, ut eius ope ex lotio nefcio quos eventus ftupen- 
dos in quocunque corporis ftatu praefagierint. Rationalis au- | 
tem Onirocritica novum fcientiae medicae addit ornamentum, | 
& Medicum illam exercentem, novo magis exornat t (pendorer 


| S. XL s T Y 4 y 
Haud difficile erit intelle&u, quem infignem & fere 5 


LER 


-enim maius indi bnvderetitutis maiorem certitudinem, »- — 
cifcitur fcientia medica. ^ Quid enim exoptatius evenire poteft. - 
Medico, quam fi fignorum numerum, quibus morborum cauf- - 
fas & corporis latentes affe&tiones cognofcit, quibus de mof. - 
borum eventu praemonetur, ita augere poteft, ut non con- — 
fenfu folum plurium fignorum certior de ftatu corporis fieri. — 
Mr fed etiam id, quod uno vel altero eii non potet em. : 


iion ingular figno cauffam morbi btesitatà prae caeteris Xs 
gin d. ita fibi patefa&tam fuifie, ut nullum amplius de vera 
cauffa | 


v, 
n" 


"17 
Lal 

| ( Y 
EU aM - 


EUN 


De Infomniüs, ut figno in. Medicina, &9c..— got 


— eauffa fuperfuerit dubium, quae, negle&tó unico hoc figno, 
- obícura manfiffet. Quumitaque figna quaedam nonnullis mor- 
— bis propria & effentialia maximam in Medicina accendant lucem, 
- fecundus, isque profeCto non exiguus ex infomniorum diiu- 
- dicatione redundabit fru&tus in Therapiam, fi omnem adhibe- 


. remus operam ut repetitis obfervationibus talia indagaremus 
— infomnia, quae eorum morborum , quorum naturam & cauffàm 
. explorare non poffumus, certam & indubitatam diagnofin ex. 
— hibent. Sed hoc maxime iftud, quod ardentius defidero, mo- 
M mentum eft, QCommuniter in iis aegrotantibus, quimorbis la 
E borant defperatis, complicatis, & ubi cauffis abíconditis eam 
Minfufficientiae artis noftrae & morbo medendi impofflibilitatis 
|! fationem damus, impoflibile eft, in interiora corporis fenfi-. 
| bus penetrare, ibique ea revelare, quae nullo externo crite.- 
| rio cognofcere poffumus. At animaaegrotantis haud raro iftud 
| fpeculum eft, quo ad detegendum ftatum corporis internum 
| uti poffemus, fiillas, quas depingit, imagines attentius con- 
| templari velimus. Nam ea infomnia, quae nec exanimae na- 
| tura nafcuntur , nec ab externo ftimulo fufcitantur, fed a 
cauffa quadam interna morbifica producuntur, neceffario ut 
| effe&us de hac cauffa debent teftari, quae & in remotiffimis 
. Corporis humani recefífibus fenfationes producit, quibus ad 
| animam translatis, repraefentationes huiusce cauflíae, nervos 
, afficientis , oriuntur, ut hinc infomnia formentur fimilia & 
| adaequata illi cauffae, a qua ciebantur. Hinc $. V. breviter de- 
| monfiratum eft, propria temperamentis , plethoricis, hydropi- 
| eis, hyflericis, aliisque effe infomnia, quae, licet ea, qua 
ri poterat, follertia nondum fint explorata, aliquali tamen 


9-. ee 


$22. ds TR Obferoitio XC eu aH 


Jatentem detegere poffent cauffam , & Pathologiam | —€— 
rum obícurorum clariorem oerdloremque reddere! Sed haud . 
una in hunc finem velaltera fufficit obfervatio3 nihilenim haec. — 
determinare poteft, nifi fedulo repetita & cum omnibus aegro-  . 
ti circumftantiis & relationibus, cum fingulis in-cadavere poft. 
mortem diffe&to repertis phaenomenis prudenter comparata 
fuerit. E 
| . Tertius tandem fupereft fru&tus, quem infomnia attento 1 
Medico largiuntur, dum mortem, futurum morbum, decur- .. 
fum & eventum morbi praefagiunt. Veriffimis nonnullis exem- 
plis $. VII. & VHI. extraomnem dubitationem pofitum eft, in- Y 
fomnia nonnunquam futurum hominis ftatum indicaffe. - Sag: diu 
enter itaque erit a Medico a&um , fi non omnia promifcue ^. 
fpernat fomnia. Si enim attentum asa iis advertat infom- | 
miis, quae mortem aut morbum fatis clare & indubitate faepe, 
. homini apparenter fano praenunciant, poteritinterdum malum, 
erfomnium indicatum, nifiauüxilium feratur, merito metuen- 
dum, prophyla&icis nornullis remediis declinare. Non enim 
mihi poffüm perfuadere, praefagientia infomnia abfolute o: , 
quos indicarunt, eventus poft fe trahere debere. Interdum. 
feliciffimo fucceffu illum, quem lethalia quaedam figna in -— 
ris morbis minantur, funeftum eventum Medicus avertere n 
poteft. Sequitur ergo, ut, qui indicatum per infomnia peri- ' 
culum, removendo quam citiffime cauffam, mox triftes me 
&us produ&uram , diícutere anniteretur , non femper fru: 
neum fufciperet laborem. Id exemplo facile poteft illuftrari 
Palaefirita quidam , fcribit GALENvs , in cifternam foul 
. plenam fe mergi fomniavit, adeo, ut vix elu&tari poffet; hine 
fanzuini: exfüperantiam ratiocinati Medici , eo, quo sbundabat, 
detra&o, averterunt vitae periculum. Sic fortaffis in Bi 
«ulo, cuius hiftoriam lephus Lawzowi dedit, ut & in uxo 
Mercatoris $. VIL. apoplexian, quam in utroque non obfcure. 
praegreífai n(omnia fignificarunt, avertere postées Mer ME : 
| | 3pís 


ij 
E 


ey » . 
?ài4 d 


"a 1 : : 
jos | Xs 


De lifomniüs, aut fi gno in Medicina, €&9c. — 29 - 
| ápfis idómnis cum habitu fübie&orum apople&tico & ftatu ple- 
3 thorico comrparatis, commotus, ut venam fecare curaffct , 
. fanguinem exagitatum fervidum temperantibus & refriceranti- 
bus Competcuuiet, ORAE Da remediis obftru&iones refe- 
3 vofum confortaffet , omniaque ea adhibuiffet ; quae apoplexiae 
i Botervatio poftulat, | 


E: $. XIL 

E Quum itaque adeo eminentes & infignes fint fru&us, quos 

x infomniorum praefagio haurire poffumus, omnibus inedicae 
- artis cultoribus Onirocriticam medicam maximopere commen- 
B btam velim; Divina haec fcientia utique meretur, ut maiori 
- profequatur ftudio. Necefle autem eft, nonnulla adhuc de le- 
- gitimo & rationali eius exercitio monere, quibus obfervatis ca- 
? Xebitur . ne introdu&tione novae fcientiae nova fimul in Medi- 
—€inam inferatur barbaries. — Notari ergo fequentia debent. 


| ^p) Abfurdum fane foret, omnia & fingula interpretari in- 
| fomnia. ^Multifaria enim ea, quae ab externo ftimulo corpo- 
| reo excitantur, nihil indicare & portendere poffunt. Porro, 
| quae fiunt in homine ebrio, quae ftomachus multis aut duris 
| & conco&u difficilibus cibis oneratus producit, quaein pletho- 
| rico, fub fomno dorfo incumbente, nafcuntur, quae medita- 
tionum diurnarum continuationes funt, quae pluviali tempore, 
' wel fervidis no&tibus aeftivis animam turbant, quae a medica- 
| mentis fanguinem ac vitales fpiritus turbuiento motu exagitan- 
| fibus excitantur, & fimilia omnia, nihil plane aliud indicant, 
| quam cauffae cuiusdam tranfitoriae praefentiam. Ceffante enim 
yietate, & poftquam cibi fuerint digefti, ceffant fomnia, & 
B porro. Haec vero vix aut nunquam praefagium aliquod ^ 
|| turae rei conftituunt, &, fi forte praefagientia int, uti exem- 
-| Pli cauffa éa, quaea meditationibus diurnis funt producta, nihil 
tamen cert fuppeditant, & faepe faepius fallunt , nifi cum 
1E 7153 Vvv2 - ipfa 


ur 7 


$24 Td Olfrsatio XCIX.- 


 dpfaratione & regulis concludendi logidis cottefnandtehis utis i 
án revelatione remediorum per "jinfomnium interdum fieri poteft. - 


- 


is 2) Quae autem infomnia ex nullis cauffarum modo aile. 1 E! 
gatarum nata fuerunt, fed absque ulla quadam confpicua cauffa — 
vel praegzreffà vel praefente fiunt, haec omnino ex corporis . 
ftatu interno originem habent, eiusque indices fünt. Atque | 
haec infomnia Medico iudiciofo figna tum diagnoftica , 
prognoftica ftatus corporis exhibere poffunt. : | 
.3) Hinc qui re&te & prudenter fomnia interpretari mec 
ei debet refpicere, quae praecefferunt; vid. no.r. Si enim | 
unicum ex his pro cauffa 1nfomnii haberi poffit, fallax eft in- | : 
fomnium, & nullum inde praefagium fumi poteft. Sic rem : 
monet celeberr. BücHNERUS, praeeunte experientiff. Dn. D. - 
DANIEL, quod Medicus cavere debeat, ne a moralibus eve-. 
nientia infomnia pro talibus habeat, quae e corporis mutatione | 
evenerunt. Fieri enim poteft, ut ad mortem a Theologis | 
praeparatus aeger ea, quae interdiu de falute aeterna, beatif- 
fimo coelitum ftatu, & fimilibus audivit, in infomniis repe-- 
tat; minime vero idcirco eiusmodi infomnia fimpliciter & fo- r 
litarié tanquam praefagitiones mortis aut aeternae vT€— 
- dae falutis funt accipienda. Sola ea, quae absque ulla quadair 
cauffa confpicua fiunt, ulterióri indágatione digna funt. ^. d 
4) Ut vero ex his non merae formentur conie&urae, fed di 
ut praefazia ex iis defumta firmo ftent fundamento, ab omni. 
fubreptionis vitio caveat Medicus, & temperamentum, aet: gj 
tem, vitae genus, affectus praedominantes & mores in. fuo n 
individuo attente confideret , ne, quae hifce accidentalibus $ 
. circumftantiis funt adícribenda, vel cuidam cauflae morbifica 
latenti praefumtivae tribuat, vel cum infomniis pathoznomici 
«onfundat. Nam propria dari temperamentorum iom 
jam dixi. vg 


i in) Iuvenes 


i o 
tl 


[2 


, ^ » 


Y T 


De Infomniis , ut figo in Medicina, &jc. — — €8 
— o" Tuvenes faepiffime laeta quaevis fomniares fenes in fom. 
— —mio morbos timere, mortem videre , curis occupari ; lafcivunr 
-. woluptuofa pati infomnia; timidum terrificas habere vifiones, 
motiffima res eft. Quum ergo hae & fimiles aliae cireumflan- 
. tiae magnam inducant infomniorum varietatem, manifeftum 
eft, in morbis etiam tales infomniis intermifceri debere ideas, 
quae cum ipfa morbi cauffa nihil commune habent, adeoque 
- infomnia in variis individuis; uno eodemque laborantibus mor- 
|» bo, varias exhibere imagines & pi&turas , non fecus ac fympto- - 
-mata morborum in variis hominibus pro temperamenti, aeta- 
tis, vitae generis, aliarumque circumftantiarum ratione variant, 
- Ut vero circumfpe&tus Medicus didicit, fymptomata morbo- 
. rum accidentalia, i. e. quae a cauffa morbi non ftri&e produ- 
- -euntur, ab eífentialibus & pathognomicis, iis fcilicet, quae 
|. certa morbi exiftunt criteria, prudenter diftinguere; fic om- 
|. mein Onirocritica medica verfatur pun&tum circa prudentem 
. &ingeniofam explorationem infomniorum pathognomicorum, 
|— eorumque diftinétionem a vifionibus accidentalibus & picturis 
|. dis, quae a cauffa morbi haud oriri poffunt, fed circumftantiis 
-accidentalibus fuam originem debent. | 
....5) Exinde naturaliter fluit, perperam illum infomnia ob- 
jervare, qui ceteras negligit circumítantias, atque unica & 
"fingulari contentus.eft obfervatione, Nifi enim cetera (int pa- 
| xia, damnum potius quam utilitas efficitur. Certiori fane fun- 
| damento nititir, qui convenientiam fignorum attendit, ita 
^| wt non ex folis infomniis , fed ceteris etiam fignis, quae ex 
^| pulfu, urina, vultu, habitu, ingeftis, excretis, fimilibusque 
|  defumuntur , & confideratione rerum & circumftantiarum prae- 
-| -greffarum, non negletis cautelis antecedenti $. expofitis, eo. 
-| -confidentius diagnofin & prognofin formare poffit. Nam nimis 
4 -praecipitanti conclufione hominem in fummum vitae periculum 
coniicere poffüumus. Sic Garewus exemplum de phthifico 
—| «quodam adfert, qui, cum fomniaffet, feiníuo fanguine natare: 
[3| Maur! E D^ Vvv 3 & 
| | : | 
| 
| 


" 
9*4. 
B 


 vationum itaque frequens reiteratio , uti generaliter in Medi | 


— 


pretati, venam incidiffent, cura fanguine snimam exhalavit. 


xint,-ut imprudenti Venaefe&tione phthitico , emaciato: forte 


"correptum iri, dicens, paucis poft diebus anthrace, in finiftra 


k v f Y DV "V 3 za * -PR 


$26 — Oboe "XCEb 7 UL 00H 
& Medici poftridie, fomtiium :de-redundantia fanguinis 5nter- r1 


Nulla fane praepofteri huius auxilii ratio alia eft, quam quod 
Medici, reliqua figna defpicientes, folo iMoninio fedu&i fue- 


& fanguine & viribus privato; necem intulerint. Hinc & pau: 
€ae iliae obfervationes medicae; quae ha&enus de infomnis 
confignatae fuerunt, parum utilitatis afferunt, quum folatan- 
tum infomnia fint enarrata, & obfervatores reliquas notatu | 
dignas circumftantias tiecotranfierint pede, ita ut obfervationes 
iflae in (imili cafu nontuto & f:cure poffint applicari, Obfer- 


cina, fic in Üis fpeciatim infomniis, quae partim utfignain Me: — 
dicina iam nota funt, partim eorum morborum, ubi omnia ce- 
tera figna fallunt , pathognomonicorum criterium daredebent, : 
admodum neceffaria eft; Veritatis enim & certitudinis lucem  - 
magnam accendit, íi plurium ob(ervatoram confirmatione fta- 
biliuntur vera & certa, falfa atque verotimilia refutantur; & 
incompleta redduntur perfeCtiora magisque comipleta. His 
repetitis obfervationibus accuratae cadaverum fe&iones valde —. 
fuccurrunt, dui 

.6) Prognofis ex infomniis: duplex eft; Vel enim ipfa ini | 
fomnia per fe funt praefaga, císre utplurimum & diferte fatis — 
futurum eventum indicantia: . Vel iudiciofus Medicus ex fignis 
diagnofticis, quae infomnia exhibent, prognofin ipfe format, 
dum ex his cauffam latentem cognofcit, & effe&um mox ap- | 
pariturum praevidet. Sie vehementes pun&turae & uftiones —— 


ininfomnis, fi cétera funt paria, fubfequutae infammatioo 
nis, fpafmi, ulceris mterdum fuerunt indices. CorradwwGESS | x 
NERUM, Medicum Tigurinum, a ferpente fe vulnerari fomni- . 


affe traditur. Ipfe fomnii interpres, fe anthrace peftilentalil 


mammilla quinto ante fuum — die apparente, e vitaeres | 
: J ptus. — 


v. 


3 |... De In[omniis , ut figno in Medicina, Gc. $27 | 
y | ptus eft. Haec CAMERARIUS. Hic'idem quoque AuGor ex 


- Furcoso narrat, rmolde de siquis infigni Medico, no- 
 &uin fomniis vifum fuiffe, quod a cato quodam nigri coloris 
jn pede fuo morfu fauciaretur, indeque fequenti ftatim die eru- 

pit in eadem pedis regione malignum ulcus cancrofum. Huc 
- quoque pertinet iftud o. Georg.a BERGEN praefagium delirii febri- 
E citantium ex illorum infomniis. Ita enim fcribit : Si obie&orum wume- 
x Tus tantus fima &. femel videatur , ut üs rite confi idevandis mens impar fit; 
21 fed ab infolita bac multitudine couturbetur €9. in tranfver[um agatur, 
-dn[omnium facile abit* in. delirium. . Sano homini, infomniis minus | 
|. adfueto, morbum futurum praefagire poteft Medicus, fi contra 
— morem folitum frequenter infomniis illum perturbari obfervat; 
| rationem &. V. iam expofui. Denique morbi varii ex infom- 
| miis, plethoram & fpiílitudinem humorum indicantibus, prae- 
[; fagiri poffunt. 


e Ae aps Halam milfa d. S. Mpril. "v $. ) 


ü Ls 
[A 


- 


OBSERFA TIO Ls 
Dn. D. IOANN. IACOR. HVBER. 
De: 


graoifnis ex inconfiderato ufu. Mercurii Juba... * 
P oboriis Jymptomatibus ,in morbo ex dyfcrafía Scorbu- 
tica prognato. 


ceptus legitur apud praecipuos Medicos clinicos, clafficos 
| adeo, Mercurii fublimati, Arfenici & Auripigmenti ufus 
| internus, ad infringendos varios morbos, eos Inprimis quo- 
/que, qui atrociorum nomine venire folent, aptus valde, Effe 
-.| tamen fimu! cum grano falis moderandum illum ufüm, ne in- 
| Bo adhibeantur ifta ReciMucuiq; faspte cuivis artis 


Ey oco E 


perito & cauto alias Medico ipfa facilis prodit natura eorum, 
fumme corrodens, fimulque fuadent exempla effe&tus funefti 
loco falutaris exinde fübfecuti, Singulare horum afferre, heic. b 
animus eft, attentione eo ipfo dignius, quia nec mala fuiffe vi 
"debatur aegroti difpofitio ( quoad intelligere mihi ex eius nar- E. ; 
ratione atque morbi exitu, datum erat; nec morbus, contra 
quem adhibebatur, rebellis, malaeve indolis, aut mitiorem 
 eludens medelam; quae tud praeferenda femper eft, nifi | 
gravius quid urgeat, morave damnum afferre poffit. mmo | | 
ne quidem vitii quid fubfuiffe videbatur in remedii formula aut - 
exhibendi modo. Non tamen ideo di&a haec effe volo, ac ü s 
everti inde deberet potens alias, & longa experimentorum | 
ferie ftabilita ab hisretro aliquot annis indoles mercurii fübli- 
"mati vere heroica ac falutaris valde in manu peritorum; fed . 
ut eam modo haberet vim animadverfio noítra, opto, ne fint , 
fecuri nimis alii, ip fummo veneno exhibendo, ne abri. 
piantur effe&tu in venereis aeque, ac in diuturnioribus aliis | 
morbis, valde fubinde mirabili, . neve indulgeant nimlur 
. blandae illi ac illecebrofae haud raro novitatis gratiae, vel & 
j commodis ceteroquin remedis illis catholicis. — kt inprimis | 
quoque is mihi fcopus eft, quo deterreantur hoe exemplo cautí 
non fatis, id eft, periti minus artis falutaris miniftri, Chirurg b 
fcilicet atque alii, omnem non femper adhibentes WR 1 
medicam, quum deftituti (int illa, a nimia iftà, anceps tale 1 
medium heroicum adhibendi, liberalitate ac fecuritate.- fg P. 


Diu quidem eft, quod interne datum fit ab sudacioribus ij 
arfenicum, fed id clanculum quafi. Certe ufus eius in fch ho- | 
dis Medicorum non erat receptus, alas neceíle non putaí 
dam ante hos centum annos HELMONTIUS 2) ufum omnem i 
ternum arfenici 3 ginti fixi ac duke Mice 


9) Passus rtg" ja. Oper, p.375 


3 1 


| ve H e araciffi Tis ex duconfi derato ") 6. (829 


| tam acriter infürgere i in eos, qui illo tum temporisimpune ute- 
idi rentur: ne quid de aliis, de AsrRUCCIO »)i inprimis, quoque 
Ld dicam, ufum mercurii fublimati corrofivi internum ut perni- 
: ciofüm ac lethalem adeo valde improbante. Maniit tamen eius 
I refufcitata hinc inde ejuxit laus,  Panaceis propria. 

. ipfe ego quoque, nifi omn'a me fallunt bene recordor, 

X jam ante hos XL. annos, cum prima in Pharmacopolio patrio 
E huius artis ponerem fundamenta, & felici ac commoda adhuc 
omi ihi copula i iungerem eadem cum Medicina , füummam iam tunc 
24 iffe mercurium fublimatum Circulatorum Patdciarh arcanam, 
pvo 1a difpellere aegritudines quam plurimas, ne dicam omnes, 
| pee & fervatos fubinde aegrotorum aliquos excitarent. 


b. 


id Externus vero eius ufus ne quidem vetuftioribus- fuit-fü- 
1 fpettos, fed laudatus valde adhuc ufque, contra ulcera im- - 
. primis fist moris ac cancroía : clyfmatibus adeo immifcuit . 
- fcopo ) eodem. arfenicum feu auripigmentum ScniBONIUs Lan- 
USc) , ad arcendum nempe cancrum intefünorum , ac ex men- 
e Ruonir l. c. eontra gangraenam eorum five CEA HR exe- 
entem, itemque ulcus cal'ofum. Quemadmodum ergo con- 
atinter omnes de vere & fumme venefica eius potentia; ita 
falutari quoque res in ambiguo verfari vix amplius videtur, | 
ijo modo adhibeatur omnis, in moderandis probe. Au&to- 
im de utendi & adhibendi modo fententiis: ita enim arfeni- 
n quoque, ad leges temperamenti humani redactum ac mi- 
4igatum, ad roboranda facere vincula vitalia, fecus ac agere 
E ordinario foleat, WEpEL1Us 4) iam innuit ; quam tandem ma- 
| gis adhuc ses & receptam adhuc vigere fententiam, fa- 
otis Bueligiter ex nuperis grevibale Au&oribus. Sit tamen. 


| 


mo- . 


de Moi Yi. " 593. & 634. e) Compos, medicam, CXIV, 
- 4) Amoenit, Mat. med. p. 317. MU | 


Lov. AG Phy. Med. Tom.IL. — Xxx 


pio . Qus  Oberoatio C. ax c 


3nodus in rebus, & iufta adhibendi ratio bene fervata. Ob- X 
fervatio noftra haec eft: 5i S5 buda si » 1 ,. 


Vir circiter XL. annorum , cohortis equeftris agilis prae. 
fe&us, temperamenti, uti videtur, fat firmi, muneris certe — 
— fui moribus vel fuapte accommodati, vel confuetudine tandem .— 

 'obfequentis, graviter cum decumberet heic, meam defidera. 3 
bat Menfe Se;tembr. ann. 1761. operam. Vidi eum, & non 
vidiife primo intuitu, tam ob morbi atrociam , optaifem quam - 
& ob inimicam, a qua ftabat aegrotus, partem, De doloribus T 
conquerebatur acutiffi imis, omnes fere corporis partes. 
ter cruciantibus. Primas ii circa genua pofuere radices atq 
circa lumbos, ad univerfum dein pedem utrumque excuire- 
bant, & mox artus quoque tenebant füperiores: vagi hi fu. 

ere, illi fixi admodum fati ab his retro duobus vel tribus die- 
bus. Sed & alia quoque prodiere fenfim fymptomata, ut acri- 

moniae humorum corollaria: maculae gempe, per univef! im 
corpus confperfae , ícorbutum prodentes, cum interfperfa 
herpete, a genio fcabiei vix paulum recedente.  Carbuncu- 
los infuper eiecit alma natura, ad frangendam morbi faevitatem, 
mTnaculis illis -interfperfos. ^ Ceterum appetitus deficieb: 1 
quod mirum non eít5 vires erant proftratae, & pedum d 
plane nullus, ut furgere ele&to, & ne quidem manere placi 
dum in eo, propter fummam dolorem , quibus genua inp ori 
tenerentur, faevitiam, datum non eífet aegroto. Vene 
fubeffe labem mox fufpicabar, ( & quis idem fufpicatus m 
effet? ) tacitam humorum dyícrafiam generantem. At 
annuere id obítinate recufavit aeger, etiam medios. inter d | 
Jores: turbulentum vitae füae genus accufans, iniurias tempe e z] 
ftatum ac muitifarias muneris fui moleftias. Ultra inquire 
mihi in veram humorum perverfíitatis cauffam, inque cur ato- 
nis adhibitae 4dhuc methodum, regeffit: ex *corbuto labo i 
fe ab his retro abquot hebdomadious j fecundum fententiam . 


- t 


-— 


TS | De pras imis ex lios ido "7 E. Es 


- Medici cuiusdam Paderbornenfis, cuius curae fe commiferat, [ 
— cum in ea urbe decumberet, & monftrayit mihi formulam re. 
p - medii quo uteretur. Ecce eam: . 


.. Rec. Mercurii fublim. corrof. gr. vj. 
E | — '-. Spiritus frumenti $xij. 


"ME -.  M.D.S. Mane & vefpericochlear plenum fümendum,. | 


^ 


| Jam vero veríari fe in altera portione fümenda, aiebat, 
NON priori, Diífuaíi mox ulteriorem veneni ufum, & ab- 
—fünere aegrotum ab eo iuífi, probe intelligens, ortam inde 
effe tragoediam. Cum vero defiftere ab eo nollet intra pri-- 
mos dies, au&tos graviter percepit dolores pedum aeque ac 
; manuum , omni podagrico, uti ipfe putabat aeger, longe atro- 
| ciores. . Poft perceptam demum atrocitatem eorum fümmam, 
| confümta nempe altera quoque praefcripti pharmaci Paderbor- 
p enfis portione, lubens tandem deflitit ab ulteriori eius ufu, 
| poftquam fcilicet grana xij. Mercur. fublim, corros. intra hos 
" e tro XXIV. dies ingefferat per os. 


. Summam novae curationis fufcipiendae- cum in fopiendis 
», Bons, ut praecipuis morbi fymptomatibus, verfari puta- 
| fem, primam inde defumfi indicationem, fimul tamen enerva- 
| re venenim.lignitatem ftudui, & reftituere fenfim funttionem 
partium laefavum ac fopire nervos irritatos: qued corrigendo 
E imminuendo humorum acrimoniam atque eliminando ean- 
dem extra corpus aegroti per emun&toria quaecunque, blande 
|'excitata, praeftare tentavi. Ea propter ante omnia anodynum 
^| exhibui remedium, ex aqv. Meli. Syr. rub. idaei, croco,at-. 
^| que Laudano liquid. Sydenh. paratum, cuimox fubiunxi 'de- 
| co&um Lignorum , fudorifero- diureticum, per omne cura- 
^| ionis ftadium quam largiffime fumendum. Non tamen ne- 
4| gle&aerat alvus, utpote quam liberam pulvere fervavi purgante, 
| fubi inde fumendo. Diaetam ceterum iufTi effe ftri&am , tenuem, 
Me | A*X Jeniter 


5323-. D | Olferoato Qu '* ys 


deditét farinofam in principio fat ose qa IM ad. 
hibitis. his rite; pér duas vel tres. hebdomades, melius fenfim: — 
omnia procedere percepi; remittere dolores, ab interfpers. à 
fübinde potione illa anodyna, aceniter narcotica; vires ita | 
. rediere, ut quarta hebdomade fürgere e le&o inciperet aeger, 
 & feljae infidere. . Ciborum appetitus quoque red bat. Verbo, à 
othnia fuere pacatiora, & inertem redditam elfe veneni vim, | 
ac natam inde humorum acrimoniam , laetus intellexi. ' Ad ] 
colophonem tandem curationi addendum, balnea praefcripfi, 
e fluviali aqua paranda, cui herbae incoquerentur leniter aro- 
maticae, atque fapo. His moderate calidis mane fingulis die- 
bus per horae fpatium utebatur aeger, magno facco, forfitiel Hi | 
bus triticeis pleno, infidens. Diíplofos cum fentiret is dolo-. 
res, & ad frugem redire corpus atque ad priftinas fun&üones,.- 
e domo rurfus exiit, atque fumma tandem cum voluptate ve-: 
etus hinc difceffit, qui a plenaria .paralyfi artuum » inpri js 
inferiorum, vixerat remotus. . rom 


E 
2 


Epicrifeos inftar fübiunxiffe, non nocebit: nervis praeci-. 
pue quoque atque capfulis articulatoriis, praeter caufticam fu- 
am, erodentem ac inflammatoriam, qua imbutus eft, Lue H 
tiam, inimicum valde effe ac funeftum ordinario mercuriumt; 
füblimatum corrofivum.  Vidiflé enim me olim, in patri: 
bene récordor, & probecognovitfe mulierem, triginta & al w 
quot annorum, quae ex improvife affüumto arfenico; parili - 
fi corripiebatur, omnem artuum inferiorum decurfum tenente M 
Senfus enim omnis atque motus pedum expers penitus, reli- * ' 
quam egit aetatem fuam, haud mediocrem eandem. Ceterum . 
fat bene habebat, & amoliifi mis negotiis domefticis , culinarii T 
inprimis, coqua enim erat, hilaris vacabat. " 


. Facile infuper eft ad intelligendum ex fupra prolatis: me 
£nam quoque effe vim mitigantium & anodynorum remedio 
rum intali curatione, quae non male ideo antidotis aliis fünf 

annumeranda, OBX 


X 


P ECT. : : | 
E OOo», o0 3g 
B soseercOuB SERE UST AO C CES 
—-—" Dn. D. IOANN. IACOB. HVBER. 

-— Singulares quaedam anatomicae Obfercationes.. 


^ 47w uas hoc loco curiofis Léétoribus offerre placet obferva- 
- ow) tiones aliquot anatomicas, ex adveríariis, feu demon- 
" Wirationibus anatomicis, in illufiris noftri Collegii Carolini au- 
- ditorio fa&tis, defumtae funt. Selegi e tribus corporis noftri. 
—«avitatibus laudandas aliquas particulas , quibus ftru&tura, a 
| vulgari recedens , exhibeatur, velfrequens ab extraordina- 
|^ mia diftinguatur ac firmetur. | 
E ic tM In Cerebro. 

| .-  Cerebrum, molliffimam ac pulpofam quafi;quoad fenfus fcili- 
| 'cethebetes noftros, ftru&tiram referens, reautem verá'totum 
| !vafculofum, continua ferie nervis miniftrans, & fpiritum ro- 
| gemve quemcunque fubtiliflimum penetrantiffimum ac vi fua 
-"potentiffimum füppeditans oeconomiae corporis humani, fuas 
"quoque habet declinationes ac vitia, haud raró quam longiflfime. 
4a molli habitu füo remota. Ita Cadaver pueri 3. anporum, ta- 
|. *be confumti, tumorem in cerebro aluit durum, glandulofum 
quafi, qui certe univerfo habitu fuo, colore, ac duritie re- 
| "cedere non videbatur a vera glandularum conglobatarum co li, 
"maxime vero qualem bronchiales infar&tae referre folent, na- 
|»tura. Hac ipfa cum bronchialibus eiusdem cadavercui fimi- 
| litudine impediebar, quo minus ad cyftico$, quorum tamen - 
"Jwix diferepantem referebat indolem , ablegaretur tuniores, 
"| Mteatomatofos. Quem C. Bacvürwus 4) anro !582. an mad- 
"wertit tumorem, a noftri indole vix puto rc.cedentem, certe 
AU. XXxX 5 | nec 


1 PA 4) "heatr. Anatom, L. IH, C. 12, 


— 


uà Aw sw. . RD m— Ó—ec— 


v 


$4 x vm : Obfroati CL- 


rec loco, queri Yenébal.; nec duritie, féirchofüm vocavit; & 
Atz gianduiofae. annumergfí? yidetur «erebri naturz Nolit | 
tamen quis ex hoc habitu glandulofo areu.: entari , dibieo, ac d 
fi ad glandulofam cerebri ftru&uram cum Mi PME accedere - 
mallem, quam ad vafculo(íam, cui inmifcendi me liti animus - 
non eft: m nime infüper: ignorans, quam fintfallaciishaud raro 
involuta argumenta, a ftatu partium corporis noftri praeterna- . 
turali & yere morbofo firmta. | Quanquam nec alterum hoc PT 
gari queat, plus femel erutam quafi & denudatam- fuiffe ex 1 
 imorboía verom particularum indolem. Ita enim, ne albs im ^ 
morer ,..e longinquo petendis exemplis , ea ipfa adeo glandula- | 
rum.natura, habitus & praefentia ipfa infar&tu demum fnt - 
ocuEs patentiora, iis certeinlocis, ubi dubitare fere de earum |. 
exiftentia liceret, v. gr. in mefenterio, collo, circa bronchia, | 
& arcum aortae, plexum choroiden, &c.. At tumor nofter, 
qualem. mox dixi ; mediam medullofam tenebat Cerebri fubftan- 
tiam hemisph.erii finiftri, corticem inter atque ventriculum foi 
lateris magnum fitus; & ipfum fere attingebat ventriculum , in- 
fitumque ipfi plexum vafculofo - glandulofum , choroiden. Mi " 
gnitudine nucem avellanam, duritie vero mollem glandulam. 
referebat, fic tamen, nt detegi in illa quidquam glanduloft, 
carnoti aut rubentis non pollet: & tamen fuae inyelyi videbas 
turcuti. Nucleus, nam fenuis quafi cortex aderat, fubdume " 
uículus boni puris inftar fe habebat. | Univerfum vero corp ous. 
fubdurum erat, globofum, coloris | ex fufco albefcentis, omni 
pediculo deftitutum. Amb: tus eius. medullofus circumct 'ca 
fubluteo colore ad dimidii digiti crafhitiem erat perfufus. Pro- 
J xime vero in lutea quafi pulpa laeebat globus nofter. Sicuti. 
"univerfüs cerebri habitus fingulari praeditus eft ftru&ura ,. a "W 
. reliquis corporis noftri partibus valde recedente, ita quoq e 

tumor ifte a carne omni, a vero pure, a cyflicis tumoribus; 
2 glandulofa aeque ac calculofa multum diícrepabat. Exemtus | 
globulus atque per medium refciffus aequaliter, extima x 

c 


N A us. 
- 


c —- 


M - 


 Singulares quaedam anatomicae Ob(ervationes. $35 

- eua tenui excepta, fübdurus erat atque coloratus. "lu genere 

i . agnofcendum & fatendum heic eft, cum 7. 7. PR FORIÓ M 
. effe Cerebrum partem hominis, cüius obícura adhuc ftr.&tu- 
: r3, obícuriores morbi , obfcuriffitae fun&tiones pérpetint 
p Wiilofophorum atque Medicorum torquebunt i ingenia. s 
Bo "De fepimento illo cerebri, quod lucidi audit feu pelluciduy 
i uius ope interior prof. ndior atque anterior hemisphaeriorum 
3 pars, ventriculis maioribus feu anterioribus interpofita, in duas 
. quoque diffepitur,quid cadavera diveríae valde aetatis, fe: inae 
- fcilicet LXX!I. annorum atque puellae XXVII. meníium obtu. 
lerint, dicere eo magis intererit , cum difcrepantes valde íint 
de fimplici deque lamellofo eius habitu, de cavitate, atque de 
] contento eius fententiae Anatomicofrum. Solidius enim quid. 


quam affirmari de ordinaria partiüm corporis humani ftru&tura 
"vix licet his, quae a diverfo aetatis ac perfe&ionis gradu fup- 
| .. peditantur, inter fe tamen convenientia: Sit quamvis & in iis 
s p. particulis determinandis caütio omnis adhibenda, ubi 
| pro diverfa funCtionum a diverfis vitae noftrae periodis penden- 
jum ratione, vel nullae funt, vel non evidentes, flaccidae, 
| Biruiercentes, in alias ritafatae., aut denuo prodeuntes.  Fecif- 
1 fe rei vel inconftantiam & variabilitatem ,. vel ipfam particulae 
—mollitiem, videtur, ut difcrepare tantum Profe&ores de fepti 
1 dlliu; v vera natura videamus, vel potius, ut velut traducem ac- 
| ee erit alius ab alio defcriptionem , non fatis caute adhibita 
| ulteriori inquifitione, ex ipfis cadaverum infpe&tionibus facta, 
P4 deffe, fit quamvis moliis valde ac tenuis cerebri illa particu- - 
"fa, GALENO c) iam & nemini non veterum Anatomicorum in- 
('gotit; illud autem varietatis vel'obfcuritatis potius habere de- 
! | fcri ptiones "Videdtur , ut in promptu non femper fit eruere, 
| e mi Su 2 ! mun 
"i hy i. Scholio sri Bon anatom. médicarum XXXV, 
e Anatom. adminiflration,'L, 9. C. 5, | 


-— —SÁ— 
é - 


936 — MO SO0bfematio s T. .-.o iam r 
quamnam. corporis bled fornicis feu casis *€orporis Dora | : 
tiunculam intellivi velint, Quam itadue fit facile, permifcere . A. 
particulas , non modo contiguas, fed continuas. adeo, nulla - 
linea, nec prominentia ulla diftin&tas , nemo. non intelli-et ;; 
Nihil cum fit aliud feptum noftrum, ni(i pars vere medulloG 
. uno du&tu cum fornice atque cum corpore callofo ( huius enim - 
» pars eit) continuata; fola pelluciditate fua apud eo: certe , (qui. — | 
bus latuit cavitas coafiderabilis, & a di&tis particu is, maxipie d ] 
afornice feu camerato corpore (de quo difputavitiam GALENeSe 
probe diftinguenda, | Nemo temere in legendis ppc i 
aevo primis, ipfum corpus cameratum cum cameris; ita enim | 
ventriculos CanPus f) in(ignivit confundet. Jn eo confenti- - 
^ reiam omnes videmus, quod diaphanam intelle&tam velint me- , 
dullae portiunculam , anterioribus: ventricul:s a 
fplendentem adeo & (pecularem, quando luci opponitur. At | 
omni ifta, quam diximus, particularum ambiguitate ac mo! lied 
tie impediri illà magni VEsaLI fecandi cadavera & caute literis: 
quoque ac iconibus tradendi aliis dexteritas non potuit, quo . 
minus icone feptum quoque illud exprimeretg). Eft quide 

| duo | 


1 
- 


4) Qua re: CUraligfs de re anatom. L. VTII, C. [, p. 192, meon 
(C fit, ut dicat: aliud. nihil effe feptam illud, ^quam tenuem: [2 
rcbri membranani, hoc loco duplicem, difficile e(t ad dicendum V 
e forte eadem qontradicendi: Vgxaiai cupiditate inductus fue F1 

, qua notare GareNuM Vzsarrus fluduit, ' E- 


| e) Ps citato. L..IX. C. 4. vid, infuper: Seicetiuw de M 

fahr. L. X..C.. 4. &. C. jBauumvuw | J.: e,; Cap. 13. CRKTT v m 

y ) In MuupiN. p. 334. b. ubi caverias em vogab 3lles; cel " 

las atque, thalamos, . -. 

g9 In Epitome figura SIM is quarta inter G. & ] longam nis 
'mis refert; in magno dein Opere fuo Ze H. C. fabrica 7. Lib, 
Aie. s. X: X; breviorém dedit;^& forte qüoad ipfam: praecife lo. - 
cem melior fuiffet figura: ea , quain. reieciffe fe, ait. p,. 760i 


5 
M 


n 


I» 


j 
t 
j 
^ 
» 


A Ly ve DE f . * E. : : n 
SET ie Y: E P 
: á A - : 


"e wulares qucedam anatomicae te Obferoctiones. 557 


" 


LT fo sive. pofteriora verfus locatum: bosam tamen acno- 
e e RAUM N Anatomicórum DIBUISOSY inde in; ri- 


is, p'opagarunt quafi, & aliis WMrgdictrünts Sud det 
v propius enim progrediendo in defcriptione ad verumha- 
eft accedendum) figura exhibitum rcliquit Jul CassE-.— 
b) fat eleganti, fpeculum a SeiGE: IO vocatum, Subíüflere 
/ASSERTL fi'ura poffemus, eleganter & praecife cum natu. 
referat, & tanti vix fit, profundius defcéndere in hiftori- 
imatomicam, nein peiores, qualem verbi gratia Hicuvo- 
nts i) fitam dedit, incidamus. At pra:teriiffe EL srACHIUV,. 
ii jum fere effet in aevum eius atque in Viri in re anatomica 
cellentiam: locum certe, fi non ipfum feptum, indicare 
[e videtur in 7b. XII. fis. I1T. angufto fpatio illo priori, 
culis anterioribus intercepto. Cum ve:o magis interfit 
torum noftrorum, au&torem excitaffe, cuius copia pluri- 
it, confulant ii 7». BanrHOLINIE) figuram, fat belle na- 
mexprimentem. Haec ad figuras. A priorum dein fen- 
a receffifle & dubitaffe de fimplicitate fepti videtur civis 
$9 C.BAUHINUS, quando dicit D) tenuis licet fit. fimplex .ta- 
9? eft, addit infuper, wedio tuberculum bcd inftar lineae 
5 an illo & cavulum adeo aliquod intelle&um velit, fu- 
1 vix licet, cum nec Vrsarius, a quo mutuata eft figura, | 
;nem eius ullam facit. Primus - autem, hiatus ope direm- 
1 duas partes tradidit Fr. Sv i.v1us ny. qui cafu incidife 
in veram hanc fepti naturam ait. . Brevia cum fint verba 
AE ..€lUS, 
vid. apud. SexcELIUuM de Haa corp. fabr. L.X, c. Ls hg E. 
i) Corp. hum. difquis, anat. p. 211. - 
Bo. renov. p. 481. f..3. G. ko 
3 D) l. c. in fine Cap. XIL L. T non cum Corvwgo mox idis fadi 


E fed eandem cum cerebro iblontiagn Iepto tribuens, 
| Difputat. Medic, IV. $. XUI. — | 


dvo Ai Pbyf. Med, Toni LI. : Yyy 


- $38 ^ " Ofrvio CL ^. i 
eius, ipfa apponam: Corpus callofm , abi im'feptwum. pellucidum Ls 
cipit attenuari, batum habere, ipfums etigm [eptum: quamois temuiffi- 
quum in partes duas nouunquam dirimentem,cum admiratione, ante anum 

| ^ eafu obfervavimus , € [pe&latoribus noftris demouftravimus iam aliqua- - 

ies. Et cavitatem dein figura adeo exprimi curavit, Vikus- | 
.SENIUS 7), parvam dicens illam aüteriora tenentem, cui haud - 
.Tàro pellucidam ineffe aquam , monuit. WiNsLOvius dein non | 

-  (amellam modo duplicem eleganter defcripfit atque cavitatem 

eius oj, fed & infuper tenuem adeffe membranam lamellarum | 


í 


atera tegentem p), non. tamen conftantem afferit dehifcentiam 
lamellarum, & ferum, bene, non femper tribuit cavitati. Sim- | 


HI 


pliciter vero recepta nondum videtur cavitas fepti, cum filere. 


alios illam videmus: ita DRACHIUSq) ;-& CHESELDENIUS 7), ci- | 
vem fuum RiprtEevuM s), de firu&ura cerebri optime meri- 
tum, fecuti non funt: qui tamen conítanter duplicem vidiffe-- 
.fe eius laminam aíferit, & pluries aquam intercipientem. | .Qb-: 
longam dicit eam HstsTERUS?£. Contra vero a formae (quae, 
"ut quod res eft dicam, eadem in omnibus non exhibetur cada-- 
veribus ) inconftantia motus Iliuftris HALLERUs 2) anonymam ca-. 
veam vocare maluit, cautus in hac quoque re ac fidus Phyfio-- 
logus. Saepius quidem, non vero femper adefie cavum putat. 
LizsuTAUD v»), parvae fabae excipiendae capax.  SANTORINUS 
vero de induflria adeo evertere omnem de cavitate illa do&rie- 
* ! nam 
3 72) Neurograph. Lib.I. C. XT. 'Tab. VI. : EN 
o) Expofit. Anat. Tr. de la Téte $. 6g. E 

p) ib. $. 9o. ? | E 
4) Antropol, nova Vol. II. p. 275. nihil de laminis quidem dicens; - | 


( 


y) The anatom, of the hum, Bod, qui p, 222, tenuem modo menuübr: d 
nam dicit feptum lucidum. An j M 

£) The Anatom. of the ljirain p. 120. 

1) Compend, anat, $. 270. 

w) Phyfiolog. prin, lin. $. 363, 

vv, Kilais anatomiq. p. 391. 


i 
ET 


Bingulares quaedam unaromicae Obfervationes. 839 


| pam & autopfiam conatur; ne rimulam quidem admittens, ín. 
n »eautae Profe&orum tra&tationi eam unice tribuens x). Claffico- 
Y orum 95 certe spriucud &u&or es fatis erit, tantum vero perti 


E * 


hm 


[4 oh -Busiirotir propius, quid praeftitum fit circa qme & | 
^daterftitium harum, in quibus omnis hodie verfatur difputatio: 

Situs cum fit notiffimus & conftans. His iam fübiungenda de- 

criptio noftra feu obfervatio, 

 Remota maxima hemisphaeriorum cerebri mole, laterali 

aeque ac altiori, folo cailofo corpore cum centro ovali fervato, 


m uno orem retis daro vibiesvimar ab extima idu fui 


ilum retro priorem: ventrieuli arcuatui m extenuatum queapicem 
iciplens; (ipfos enim ventriculorum anteriorum cornuatos li- 
ites exteriores aeque, pofteriores, ac anteriores, longius ma- 
s reperi protenfos, & intenuiores de'inere apices animadverti, 
lam. tradi alas folent: ) & arerto altero quoque ventriculo 
anifefte magis limitatum erat: primo intuitu ifto fimplicem la.- 
inam medullofam referens, ipfa ex pelluciditate fua conceptam. 
Te autem vere duas laminas , cauta manus docet, quando nem- 
 folidiore, id eft firmiore univerfi cerebri confiftentia, quam 
non omnia dieron cadavera, adiuvatur ProfeCtoris dexteritas. 
um demum, femota lamina una, (quod in utroque cadave- 
u im noftrorum, de quibus inprimis fermonem heic effe fupra 
honui , efficere licuit: ) altera quoque fa&ta eft evidentior: ut- 
|j4 | hire vix liceret detenuiffima membranula, obducente lami- 
| marum externam aeque ac interiorem faciem, ad oculum quam. 
|ovis demonftrare eam auditorio, non phyfiologico, fed chirurgi- 
(| €0, infervienti datum mihi non erat.  Cavitatis autem demon- 
(o firatio manifefta erat: utne quidem de figura eius difficultas re. 
! 3i ( Yyya | ... amane. 
1t (x) Oe anat, , Cap. IH, $. VI. 


| 
LI P | 


j. 

NET 
, 
"I 


E 


440 ^ ; -Olfirotio CL 


.gnaneret: nempe priora verfüs acuminata erat, cito fütis "-« i 
plior fa&a in verticali dire&tione fua, verfus pofteriora autem | 
- vergens lonzius procedebat, antequam ad aagulum conflueret ' 
anguftiffimum ; perpendiculariter amp!aerat, diametro vix ultra ' 1 
Jineam lata. Hoc ex cadaverculo puellae duutuné & quodex- | 
-.cedit annorum. . In cadavere feminae LX XII. annorum diftin-- 
.&ae quoque aderant laminae & cavum, iis inclufum: macis au... 
tem recedere ab acuminata figura videbatur, rotundiori propi- - 
us accedens. Nec forte derogari inde aliquid oeconomiae cor- : 3 
poris noftri poterit, fi pro more aliarum cavitatum , aut ventri- | 
culorum cerebri , proprie fic di&torum, vel acuminata ipfa quo- 
que haec fit fubinde; vel & paulum obtufior.. In priori horum 
cadaverum fero non onuftum reperi cavum illud: denuo cum 
ventriculis cerebri commode comparandum, qui vix uti obfer». 
vari ordinario folent, ex malo demum cerebri habitu, per bie "it 
phae abundantiam contratto, aquam fubinde continent. um 
In iborace. E 

Ipías prius cavitates pe£&toris praecifius déterminare iuvas | 

bit, quam infitarum illis particularum animadverfiones tradere: | 
ne dubium relinquatur de fitu partium, 1n hoc enim caute tra- 
dendo intereffe magis arbitror, quam de fibriilula aliqua, de ra 
mulo exili vafculofo variante follicitum nimis fe oftendere: ; quan. 
quam & haec quoque Phyfiologo (int fcitu neceffaria. De tu. : 
igitur partium deve dire&tione ac proximitate, quoad licebit; 1 
prius confütuendum. Receptam pectoris.in duo cava, pleurae. 
feu potius duarum pleurarum minifterio feiunCtionem , turbare 
nolo; mallem autem non folis pulmonibus, fed reliquis etiam 
quae in univerfo funt thorace, partibus fuos affignare loculosg d 
ne forte & aliis confufa SPEM partium inibi contentarum idea$ 
& alii quoque, fi velint, intelligant; qualem in demonftrandis 
cadaveribus fervare foleam rationem atque methodum. — n 
]ta pe&oris cavum cum abdominali primum comparandum 
dico, alia cum vifcera intra peritonaeum (nec vulgatiílima funt. 


negli- | 


Te ^i EE 
A ae, a maa m 


z PEE 


d a » 
m WC PECES j 
- emn a T dad c n 


 Smngulares quacdam. ematomicae Obfervationes. 541 


b. E coérceat, muneris ratione reliquis feparanda; alia 
| extrai illud ; unumquodque fi fuo. loco; in fingulari cavo, ut geni- 
| — talia in pelvi, urinae infervientia in hac eadem atque $ cellulo- 
| E altior! loco fita. | Duas difünctas indicare & monftrare foleo 
B - pleuras: poffunt enim levi opera, certe 1n iunioribus, ubi ne-: 
| . xus cum tendinofa diaphragmatis atque pericardii parte laxior. 
"adhuc eft, feiungi ab adíitis partibus, ut & in hoc quoque ter- 
AS o cum OR commoda fitcomparatio. Utraque pleura- 
» rum íuo profpicit pe&toris quafi hemisphaerio, & tenuis hinc in- 

- de praeter nexus alios cellulofae ope concurrit cum compare fua 
1 /. alterius lateris: "unaquaeque, fi figura quoque exprimenda fit, 
| " globum quafi refert, a media confluente parte compreffürn, fur- 
|j füm obtufe confluentem , deorfum planiorem &ampliorem, an- 
— gufítis circumcirca Vauibus compreíTum, & centrali parte fua 
E | excavatum: verbo, laevem loborum puitanis circumferentiam 
| . referentem. Nihil plane continetur ab unaquaque praeter 

;ulmonem , nec ulli-vifceri vafive inveftientem dat tuni- 
s Cem, quam pulmoni;,arcuatum coftae primae fpatium illa 


inti & vutbieliacue , pericardique parti laterali ; dosi " 
lervos, vifcera quoque, vel tamen partes viícerum, pone fe 
inquens & excludens penitus a cavitate fua. Illis autem in par. 
ibus, ubi confluit pleurarum biga, ante, d & füpra peri- 


mu ordinario! in iunioribus, 1n aduitis in unam ;uaíi tunicam con- 
luentes, mediaftinum efficiunt, cuod obliquam coru inclina- - 
nem fequitur, & cuius ope omnis praeciuía eft cavitatum dua- 
-pyum magnarum thoracis connexio: ne laeía, fanguine, aquá atit - 
pureinfar&ts una; aitera quoque eodem irficiatur vitio. In hoc 
— denique non recedit à peritonaei natura, quando porofa quoque 
citur ; tenui nempe roreindetinenter irrigaos parietes, ad pro- 
cui dum commode, blanda illinit;£one fua, liberum p pulmorum 
| motum, impediendamque ex attritu indeinente noxam: quam- 
ee : | Y, 1 Y: diu 


b SM IAS Ghana GE: : sad 


d'u viempe in vifcidum non abit exhalatio illa, nec in. purülen- - 
tum : hoc enim facto, conne&ti mox filamentorum primum ope. 
animadvertimus cum pleura pu!mones, & in fur&ione fua ali- - 
quantum turbari. invifibiiis alias ros ille di-iGs adeo tra&ari  . 
poteft, quando nempe fumma hieme, conglaciataslaminasexi. 
mere licet, pleuram inde atque julmonem fitas, quas natare 
vidi, aquae immerías: de quibus forte aiio loco dicendi erit oc-. 
catio. 

Mediaftinum anticum, quod a medio f*erno defcendendo 
unicam re'/erre videtur laminam transparentem ,. quae tamen : 
ipfa quoque facile in dua: fuas flatu feiungi pleuras poteft, cel. 
1ulofo habitu fuo fat amplum in altiori pe&ore fzcit loculamen- r 
tum, thymo unicé dicatum. Eft tamen viícus hocce ipfo ca- 
vulo pettorali paulo amplius, &, in iunioribus certe, cum ae- 
tate enim evanefcit y), ultra thoracem adfcendit, infimae glan-. 
dulae thyroidi in collo annexum binis tenuibus lobulis fuis alio. . E 
ribus: maxima autem pars corporis emus, levi manu vel cul-; 3 
telli ope in duo facile feiungendi, lobique inferiores , qui fpes | 
rioribus longe funt ampliores, pericardio impofiti,, loculamem. 
to illo pe£toris tertio continentur. Dicendum infuper heic eft, 
animadvertiffe me lobulum praeter confüetudinem alium, qui: 
binis cornubus fuperioribus erat interpofitus, finiftro tamen le. - ES 
viterannexus. Diítin&um a reliquis vere fuiffe lobulum, ifthmi 
initar fe habentem, inde maxime conitabat, quod pro toria 5 
more flatu expandi fine communicatione cum reliquis ulla po. L. 
tuerat, la&eusque humor exprimi. j 

Ouartum pe&oris cavum, mediaftino poftico limitatum, - is 
priori longius, omnem per pe£&toris longitudinem excurrit, cum ijs 
contra prius ad fextam, rarius feptimam coftam, ubi in cartila- r 
gium mox abit, fubfiftat ; ;cellulofum sene; ac di&um eft de - 

prio- E 


'' y) Penitus iam emaciatum reperi ín cadaverculi trium annorum; | 
éaislins quoque exfuccum in : aliis. ; UE 


i 


t » 3 | » 
^ I | 


- Singulares quaedam anatomicae Oljcroationes $43 


b priori, pinguedine haud raro emollitum , & viam fervans re- 
- €&iorem; facilem ac tutum oefophago Gri hith concedit, afpe- 
5 ae arteriae locum dat, aortae, venae cavae füperiori, azyco 

|j venae ; du&uique thoracico;,glandulae quoque bronchiales in 
p. ^eo continentur , lymphatica vafa , ramulique fanguiferorum va- 
. forum plures, bronchiales inprimis atque oefophagi. Vaía ma- 
LA » gna, quae cordi funt continua, nervique thoracem penetran- 
Ld stes, exceptis diaphragmaticis nervis, hi enim pericardii latus 
.. utrumque legunt, intra thoracem fita, fepimenti inftar confide- 
d Tari poffünt, cuius opera utrumque mediaftinorum cavum pro- 
|. pius terminatur, quorum anterius fummo peétoris offe limita- 
tum eft, pofterius vertebrarum corporibus; utrumque ope ar- 
*N , Cuatae iteditapdd partis. 


1 ia marginem antericrem adícendere & faccum ibi formare 
— foleat, fubclaviae venae exteriori parte & ipfa primae coftae 
L? "Cürvatura interceptum , a quo obtuíe acuminata fumma pulmo- 
zs 


his pes recipitur. " 


» | Quintum haec infequitur t! thoracis loculamentum, a pleuris 
n lenique exclufum craffa fua membrana, pericardio nempe 
—»unice circumfcriptum, cor continens, rore quoque, uti de 
"duabus cavitatibus magnis di&um eft, irrigatum 5: amplum , 
| d liberum cordi tuturhque motum procurandum: Tx Oorienti- 
us magnis vafis; vix digitum latum a bafi cordis remotis, pro- 
redi videtur principio, reliqua parte vix paulum tenuiori. Ne 
utem flué&uando turbarentur reliquarum cavitatum peGtoris 
ontenta, nexu denique infima parte fua firmatur , finiftrorfum 
aulum inclinans, cum centrali parte diaphra: matis tendinofa, 

|| -Etne infüper praepediantur fun&tiones vatorum magnorum, cüm 
l Ortum dent pericardio, falces provida natura vafis, e corde 
H . exeuntibus, interpofuit, verfu. bsfin cordis dire&tas, & toti- 
| Ex pun&ta fixa pericardio eíficientes ; inter quae commode co- 


ie 
| dec | ar Gta. 
34! i! Y 


. De pleura notandum infuper: quod haud raro ultrà primae - 


M 


* 


- 


ar&tart,- ciinidéqnd we s oft & meatu; cuis concedi - 
inde X€ fer ar! liberrimus.: E Pes «- cc RARE 

...Praecicuae faicuim. earum prb bn ad: unt: ix a inpri - 
rris 7 ud cavam venam & aortam inier ied V Ajfera.. dein, - 
.30:tac & pu,mooaii;arteriae intercedens, De hac tamen dicen- 
Qum ,. eam in-recens nà3s eanail arteriofo bro iorem effe, & | 
hunc, ut truncum pulmonalis erteriae praeeipuum , feiungere . Á 
. ab.aorta videri, "Yertiam natura alteri arteriae pu.monaii: late- 
riaópofut, venamibi puimonalem abarteria di'iungentem. Haud | 
tamen in frequenter iila evidens quoque-ett, arteriae. pulmonaíi | 
findcrae atque venae eiusdem lateris idterpedenas & pone num | 
pulmonalem àlia, utramque venam. diffepiens.: Nec: Taro mino- . 
res intuper animadvertere mihi licuit Quas :; utramque magnae : 
auriculae cordis dicatam: quarum una ad imam partem eus dE í 
BbIES altera ad fummam. 

- Rore hanc quoque cavitatem giai fuo &illinitione, Cor. . 
dis motui dicatam , in aperto eft: valere autem heic quoq " 
fententiam ; non tamen ita conftaàter ; ut non faepius verum 
Jiquidum reperiatur in hacce cavitate, de ventriculis cerebri 
mox propofitam, arbitror; fint quamvis & hac de re opiniones Jj 
aliae. Ubicunque de lubricandis modo partibus, inde(nenti,. 
vel tamen vix remitternti motu munere fuo defungentibu: fe mo 
eft, quales funt abdominalia vifcera, peritonaeo incluía, pul 
mones pleurae;udae ibidem pa:ticulae illae; quamdiu nempeopt : 
me procedunt omnia, vix effe folent confpicuae, certein aquar 
non confluentes, práete:quam quod eelida- hieme tenuiffiman 
obíervari licet, de quo fupra monui: it» quoque eandem fervari 
án vericatdii natura & fun&ionerationem , credibile , certe pr 
pabiie effet, etiamfi experientia edo&ti ea de re non effem 
At conttatinfuper viíciditate vel fübrubente colore peregrint 
 & morbofum quiddam, ab ulteriori corruptione vix gradu. dive 
fum, prodi, quando evideris valde humor adeft, eá aule (ri 
quM cor in aqua pericardi Videmus Livio exd uà 


Be^ j 
lai. 
E 


* 


| singulares iiie d anatomicae Obfervationes. "AS: 


. Singularem. his addam "quas illius obfervationem, quam In 


ES jum, aqua, lympha & muco infar&um, & propius infpe- 
| &a aquae illius mifcela, mucofam adeo dhutiite vidiinea meme» 
"branam, quae dimoveri a reliquo fluido facile potuit, eximi, 
4 Teorfum tra&ari. Magnaautem erat humorum tantuli cada- 
verculi dyfcrafia: nam & cavum thoracis finiftrum, univerfus- 
que fere pulmo in eo contentus, ichore plena fuerunt. Ínte- 


ge " autem remanfit pulmo dexter, bene gonfutatüs nec quid- 


2f B cum fit, pleurae rorem füb, aquae fpecie detezere, 
cava pe&toris magna occupantem, addidiffe heic non nocebit 


obfervatum verum, in puellula novem menfium hydropem pe- 
t ris, ex ps qua halitum amiferat, contraétum. In utro- 


ES. eiiis, ph de mortis yieha indicanda agere- 
ir, vel ex fe£tionum autopfia monftranda contenderetur , veri 
: fingularis polypi exemplum heic proponam. Aliquoties gru- 
ofum & oblongam in carnem quafi concretum reperi circa cor 
E eius magna m Feo in cadaveribus, cito fatis cultro 


Bum etiam & balfamicus adeo e. cctiag mora i; 
gelariin polypofam quafi naturam poteft poft mortem demum: . 
d ex eo intelligitur, fi radices non habent, fed levi manu ex- 
poffunt. P. tales faepius occurrere, profetkotes non fa- 
-jeenegabunt. Polypus autem nofterin auricula cordis dextra 
4 jaerebat , in bd fere angulo auriculari circa principium valvu- 
vos di Pbyj. Med. Mtm. L22- - lae 


BE! , 
4 iM 


$46 ; | d  Ohfrsato CL 


dae PPMPCHAN nempe cingul lo cordis tenditnEs ac valvu! ofo. diro 
^mis radicibus annexus; ovum gallinaceum mazritudine EEUU 
non autem carneus ett: nec ruber, quam fpeciem referreveri . 
| polypi alii folent, fed fléstomatis naturae accedens, durioris in- — 
ftar gelatinae; ac fi ex pinguedinofa aclardofa foitints confia- 
us effet, pallidiffime luteus, membrana fua, tenui eadem cin-.- 
f fus, & inde quafi cyfticus fattus tumor. Bunc animadverti 
' m femina XL. aliquot annorum, tabe confumta. | 
In. abdomine. 0 
De diaphragmate primum heic monendum habeo: in ca- 
davere puellae X. circiter menfium inventum nonfimplexfo- 
yamen, venae cavae transmittendae, tendinofis fibris ' circum- 
circa munitum, fed fingularem plane habitum offerens, Fibris 
enim vere tendino(is, quae irrezularirum, circulo feu foramini .— 
illo roborando fa&orum, foboles alias funt, fepimentumaliquod . 
efficiebatur: cuius ope, quod fimplex ardore eft foramen, 
feiungeretur in duo foramina, eaque non penitus verticaliter, ' 
fi dorfo incumbens confideraretur cadaver, nec horizontaliter | 
divifa, fed aliquantum a ftniftro latere oblique dextrorfum de- - 
orfumque directis tendinibus. Foramine anteriori, quod fimul - 
finifterius eft ac maius, venae portarum truncus, 'e ramis fuis - 
he;aticis mox produ&tus recipiebatur : foramen autem alterum, i 
vis dexterius, minus, & aliquo modo pofterius, cavant venàm 
transmittebat: ut demum mox fupra tendinofüm fepimentum — 
iliud ad ipfam vel mazis in ipfa auriculae porta in unam bini di- 
: &i trunci confluerent venam cavam. Similem in modum, quod 
facle eft ad concipiendum, diverfis & propriis fuis foramini- —. 
bus fubftantiam he; atis perfoderunt uterque venarum binarum | Ei 
truncus: heic magis paulo diffitis quam in diaphragmate, - fit 3 
quamvis intercedens fpatium fere nullum. A nemine cum ad- — 
huc obfervatum equidem legerim duplex noftrum.cavaefora- 
men, texturae comparatio cum aliis locum non habet; neque | ; 
cum ordinaria. tendinofarum fibrarum, quibus foramen cavae | 
" . ve- 


-— 


d Moa" 


| Singulares quaedam anatomicae Obfervationes. 7 
Y lineo. muniri fole t. conftitutione: hoc tamen reticere de fafci-; 
| culis tendinofis, foramina, maxime autem illud cavam recipi-: 
—  ensmunientibus, nolo: conftantem in omnibus non fervare il-, 
.. los dire&ionem, neque ita praecife, neque tam multiplicem in, 
modum onuftum effe archetypum, in uno eodemque cadavere, 
ac arbitrari videntur alii. | :Modo enim hos amare naturam vidi: 
E  fafciculos, modo alios, faepius diverfos, quemadmodum reli 
-. quam quoque diaphragmatis texturam tendinofam obfervare li- Í 
.cetimplicatam ac variabilem. 
| Et ne quidem in mufculofo habitu ac dire&ione fbnarum | 
— . fervare naturam eandem plane regulam videmus. ltaque & de . 
— hifce aberrationibus non nihil proferre heic, argumenti feu ob- 
— fervationis affinitate iubeor. . Conftanter quidem carneo firma-- 
|... tur fafciculo foramen oefophageum, utrinque uno , varium au- - 
—— tem haud raro in modum definere illos vidimus: ita in puella — 
— XV. menfium dexter horum fafciculorum, decuffando alterum 
—. infra orificium, ante comparem hunc fuum alterius lateris in-. 
cedebat, & tenuis idem, deorfum primo oblique, (iniftrorfum . 
dein vergens tendinofus bis fa&tus erat, poftquam aortae hiatum 
— füperaverat; & talis ante mufculoficruris diaphragmatis finiftri - 
—.- partem infimam , quae mox in tendinem fuum abit, tendinofus 
^ pergebat, qui alias ibi terminari & communi indo cruris fini- 
— ftuiimmifceri folet. Mox deinde ante mufculum pfoatn carneis 
i - augeri a diaphragmatis finiftri fibris infimis intimisque (fi immit- - 
| b tere illi eas nolumus ) iniuper animadverti, qui tandem tenui 
| — expantione fua tendinofa fummam pfoae partem adibat, in ea- . 
- que evanefcebat intra arcum diaphragmatis tendinofüm fini. | 
E In utroque autem latere confufas vidi infimas fibras dia- 
. phrassatis carneas cum carne mufculi quadrati lumborum: uti 
 & tendinofus limbus ille quo irifimi ac intimi diaphragmatis li- 
- mites obducuntur, diftin&tus fatis non effet. Neque tamen ita 
. diftin&e limbus ifte in duos feiunttus erat arcus, altiori uno at- 
^ queinteriori, exteriori altero & inferiori, quales tradere nu- 
2222 | psr« 


it 


a 
[. 
i 
| 
1^ 
É 


^ o— 


^ REA SU ! Nt ur 
, "ei E 


$49 ni t Obfervatio CIT d 
perrime & Tcone exprimere vidi Cel. RorpERERUM 2); neque — 
.&eüdines crurum (('quae' apperndiéum quoque nomine ac capitum — 
nota funt ) aeque longos exhibuit idem cadaverculum; cum ille. —— 
cruris dextri ad inferiorem ufque defcenderet tertiae vertebrae- ^ 
Jumbalium partem cartilaginofam, tendo autem finiftri cruris — — 
bfevior effet & exilior, vertebram fecundam modo attingens. 
Ceterum uterque tendo ante infertionem craffiufculus erat ac 
rotündus, ad infertionem feu ortum potius demum expanfus& ^. 
latiorac tenuior faCtus. . | ^ sor E 
.. Ultra quidem progrediendum effet: ante tamen, quam de- - - 
ferere feptum transverfüum poffim; de arteriolis, quae cruri- — 
bus eius profpiciunt, monendum habeo "proprium adeífe ali- | 
quando fürculum, ex ipía aorta prodeuntem. Duo etiam vidi, — | 
unoquoque cruri fui lateris profpicientes. A phrenicisnon om-  - 
mes irrorari crurum partes appendicales, notum aliundeeft, fed — | 
a capfularibus faepius fürculos illuc dimitti. Has autemarterio- | 
Jas aorticas diftinCtiffimas a reliquis, exiliffimas haud raro qui- | 
. dem & te&tas aortae trunco, & ideo forte a nemine, quod fci- 
am,animadverfis, vidi. Notabiles autem ideo funt aeftiman- 
dae, quia ordinario adfünt , & haud infrequenter, maxirne quan. 
do unica, quae tamen ipfa tur in duas mox findi phrenicarum — 
in morem folet, non cruribus modo diaphragmatis, fed proxi-. ^ 
me adíito ganglio femilunali unice dicatas. Aliquando etiamhos — 
trunculosganglio profpicere,fimulque furculosimpertirividiple- 
xuimefenterico füperiori. Paralelli ortus funt cumarteriisrenali- | 
bus, fitu autem obfcuriores. Ne autem confundantur cum trun- 
€uloalio, quem tamen rarius animadverti, ditinétoillo, anterius 
4x aorta & penelateraliter exeunte; monendum eft: huncenim 
| cavae —— 


"A ^ 
ES 


est. ud rs WP. 


3) In Programmate, Znimadverftoner de arcubus tendineis mufculo-— 7 
yum originibus fiflente, Difputationi Steinianac de Signorum £T 
vidiiatir acflimatione Íiubiuncto, p. IX. & X. | i 


; Singulares quaedam anatomicae Obfervationes.. 549 


' €avae fe tunicae immittere vidi, vicinisque partibus membra. 


—  mofis, in cadaverculo XIIX. menfium. 


4 E jd 
D E 4 


[a 


Eundem in modum prope arteriae mefentericae Serious Or- 
 tumdareaortam trunculos exiliffimos, uti facile eft ex functione 
eorum judicare, nervofo plexui mefenterico inferiori proprios; 
vicinam tunicam cellulofam fimul irrigantes, Tenuiffimae funt 
omnes, uretericis arteriolis fimillimae. : 
^ Variare quam faepiffime & multiplicem in modum vafa re. 
balia ; capfularia , atque fpermatica, notiffimum eít iis etiam 
profe&oribus, qui vix folent animum ludenti naturae advertere, 
Aliorum obfervationibus unicam heic addere, fpermaticae arte. 
riae fingularent animus eft: quae novi fpeciminis infuper. loco 
effe poteft, ordinem non fervari anatura ita praecifum in orien- 
tibus ac dirigentibus vafis,fed multis modis fcopum attingere poffe 


illam fuum, contra quam difputant quidam Phyfiologorum, qui 


Syftematibus nimium indulgent, in iisque placere fibi videntur. 
Hoc in genere ipfius magni BoERHAaAVit fententia eft, quando 


. coríftantiílima lege naturae fub renalibus fpermaticas oriri a(fe- - 
- veristarteriasa): innuens infüper, rem magni forte momenti 


latere in conftituto illo mechanifmo poffe ,. ac fi diveríae effent 
indolis fanguis, inferius paulum vel altius ex amplo aortae rivo 


^ dimiffus. Mihi certe in puero X. dierum, praeter arteriolas 


alias, hoc infuper fingulare offerebat ur: quod arteria phrenica 
dextra, vix paulo altior dimitteretur ex aorta ipfis emuigenti- 
bus, mox infra caeliacam, infraque mefentericam fuperiorem, 
( finiftra de more ex aorta prodibat, capfulae fimul profpiciens) 


. in duos prope ortum ramos fiffa. Minor horum capfulam atra- 


bilariam ex parte adibat, indeque trans renem, in quo fulcum 
cum focia venarelinquebat , deorfum ferebatur, ad inguen atque 


- tefticulum füi lateris delatus, veramque arteriam fpermaticam 
- efficiens. Cum alter ramus, feu trunculus, furfum mox ad vi-- 


: 225 Ícus 
4) Inflitutien, medicar, $. 641. & in eum Praclect, academ, 


- 


Utroque horum aliquid dixiffe non nocebit, aliaque fubiungi hüc 


TK 


| ter exiles funcüloS;- in via capfulae concetlos. 


Wb ——— Dngett —— "C 
LE 


fcus fuum, diaphragma. properaret, totus illi dnfumtus, prue- 


Non autem fanguifera modo vafa renum multiplices adim » 
tere variationes & veros naturae lufus, conftat, fed & de pelvi. 
renali, ureterumque habitu plures exftant obfervationes. De 


pertinentia. Amplam, nempe, longam nimis, fimplicem tamem - 
exhibuit mihi puella recens nata pelvim renslem, exitu erene: — 
dextro duplici inftruCtam: unus e medio rene exibat ureter 
alter ex infimo, fuam tamen dire£&tionem fervabant uterque, L3 
diftin&i bini incedebant, usque ante immiffionem in veficam, - 
ubi demum in unum confluebant communem urinae ductum. 
Duplicem dein femina XX XII. annorum & pelvim habuit, 
& ureterem in rene finiftro duplicem: alter horum e fummo 
fere rene exibat, alter ex infimo, prominente ad ureterum or- 
tum pelvium straque. Iíthmus nempe aderat renal'sb), cuius 
ope in duas pelves ren erat feiun&tus, craffuülus, eminens & utri- - 
que pelvi intercedens. Ceterum, uti dictum eft de prioribus | 
ureteribus, ita & hi quoque. diftin&i & feiunti incedentes, vix 
demum anre veficam urinariam in unum confluebant. 3 
Sed vitia quoque alere has partes prae vifceribus aliis fad J 
in iunioribus etiam cadaverculis obfervabilia, fedulae produnt 
infpe&iones. lila, quae habitus vifceris & vaforum admittere 
Ícimus diferimina, animadverti promiícue folent in utroque la- - 
tere. | Morbis eontra vexarirenem finiftrum longe faepius prae - 
dextro, exemplis indicatur haud raris. . Et fuum huc conferre - 
xenalium vaforum fitum atque directionem, extra dubitationem - 3 
| p ofi. P 
4) Non qualem delineavi im theatro anat. Góttingenfi (volupe mihi — — 
femper erit eam appellare meae qualiscunque eruditionis anatomis - 
cae officinam ), cuius miniílerio in unum confluebant renum uter- 1 
qne. lcone expreffum vide in Ill. Haursts Foetus hicipitis deleri 7d 


gione fig. Ix 


i sy 
^ ^ HE. 


»* 


: ] t 
lA 


Singulares giiiedan anatomicae Obfervatioes. 551 


 poftum videtur: fiquidem longe faepius premi venam emulgen- | 
tem firiftram, ficque turbari fanguinis reditum , renemque eun. 
. dem pluribus "anis cantrahendis etfe Mbubxlud facile inde in- 
telligatur. lta in puero fex hebdomadumi vifcidz materie infar- 
&am reperi pelvim renis finiftri, in qua tamen, medium inter 
turbulentum mucum , verum fabulumi facile erat diftinguere. 

Ti puel! 1quindecim hebdomadum ureter renis finiftri prae- 


- ter morem diftentus erat, & urina plenus; & ipfa quoque pel- 
— vis renalis rufto amplior. Ultra inquirens in cauffam , infimum 
 ureterem muco tur gidum vidi, cuius tenacitate ureter a pene- 


trandis veficae tunicis praecluderetur ,. adeout tota exoneratio 
renis fui interciperetur. 

His fübiungenda, quae fingularia, huc quidem fpe&tantia, 
morbofa eadem obtulit cadaver feminaetriginta annorum. Ren - 
dexter magnus valdopere erat, finifter vero pinguedine, qua 
multum fcatebat abdomen univerfum, obte&tus , exiliffimus, 
vix carneus, flaccidus, craffa intus pelvi cin&tus. Calculi in 
hac continebantur exiles, (quos fervo ) aurei coloris, plüs duo- - 
decim. Maximus horum, oblongus idem , nucís avellanae ma- 
gnitudinem fere aequans, 'ad medium iam defcendit ureterent, 


- ubi ad vafa in margine pelvis offeae pervenerit iliaca. Ad hunc- 


ufque locum diftentus valde erat ureter e rene egrediens, re- 
liquo autem decurfu fuo nihil praeternaturale habuit. Sed in- 
vitat fimilitudine vitii calculos quoque huc vocabimus, quos, 
bilis loco, felleam veficulam occupatfe in eodeni cadavere vi- 
. dimus, numero undecim , nucis itidem avellanae magnitudi- 
ne, & his minores. Coloris hi erant ex nigro viridefcentis, 
Teves valde, fundum tamen petentes aquae mox immiíh: quam- 
. primum vero ficci paulum redditi fuerint, aquae innatabant, 
— feu magis fupernatabant; facile inflammabiles, flamm:m, can- 
delae admoti, concipientes. 
Iuvat & hoc adiicere: ne nimium irritentur ureteres a vi- 
tis adhuc di&tis, proprio his oes vaforum Mn n x 
ure 


» 


" 3 , " - z ! » ^, $. : j 
, e | - " d — - 
NN " od ^ 4 


* V 


Am 7 ^ mere 


tura vifa eft, ampliori adeo, quam fimplexfen&tio ac nutrítio. — — 
eorum exigeret. Lubricatione enim contjnua indigent, neab . ^ 
acrimonia urinae, aut vifciditate adeo, nec a calculis fubindeir- .. 


Tritentur nimium canales membranofi, diftenfionis capaces, dia-- 
metrum tamen per omnem decurfüm non aequalem fervantes, 
fed amplioribus hinc inde intervallis gaudentes.  Plurimis ideo 


arteriolis, quas vel aortae ipfius, vel iliacae foboles effe vidi, 3 
vel ab hypogaftrica, vel a fpermatica dimiffasc) irrigantur ure- . — 
teres, & venulis quoque: quas modo emulgentis rivulos effe 


animadverti, modo fpermaticae. Non vero eodem numero 
furculorum in unoquoque cadavere, adíint quamyis conftan-. 


tiffime aliquot horum, perreptari ureteres obfervatur: inalüs - 
eum fint pauciores trunculi, in aliis plures. At vero hoc ng- - 


tatu dignum ia hoc mechanifmo mihi quidem videtur: quod eo- 


dem ex yafculorum apparatu veros hinc inde plexus, duos auf. 


plures, in decurfu finguii ureteris a rene ad veficam ufque pro- 
ductos animadverti, haud diffimiles glandulofis iis; quoad iu- 
dicare ex afpe&tu licet, quibus gaudere folet inteftinum lleon, 


iisque diftingui a reliquis inteftinis; nec forte a minifterio lubri- 


candarum urinae (quod iliacae faecibus praeftant) viarum re- 
cedentes. v m LAM E 


( Caffellis Halam nifae d. 20. April. 17 65.) | 
| | OB. 


€) Spermaticae foboles & Iliacae vidit quoque Wixsrovivs Expofit.. 


anatom, Tr, der art, $. 221. €9 aag. Ex aorta prodeuntem ob. 4 


fervaffe fe ait Bacurvius. Diff- VIII, Oper, p. 615. Ab emulgente 
furculos ( quos pores dicit ) ad ureterem fecedere obfcure innuit , & 


femel modo anno 1532, obfervatos laudat. Nic. Massa lib. Introdu- — — 
. €tor, p, 32. b. Fufe autem & optime de arteriis uretericis egit & ' 


figuris rem illuflravit Ill, HarrgRus Icon, anat, Fafc, VIII. p. 39. 
. Fafc, VI. p. 6o, & 6r. &in Commentar. in BoxaHBaav. Vol. III, - 
p.31 € 229, zig xpi | 


4 


uM 


*)0( 
0B 29:1 d T TIO. CH. 


. AAnatomes pr a&ticae Specimen, Obfervata quaedm 
f mere sd Puellae feptennis corpore complectens. 


que vim ineffe in illa Anatomes parte, quae hominum, ex - 
 fingu'aribus definitisque morbis demortuorum, cadavera inci- 
^ dit, fabricaeque humanae mutationes exinde fa&as naturalique. 
ordini adverfss diligenter rimatur, velipfo Zfnatomes pratcae 


- biliffimi artis noftrae Profeffores profeffi funt, & partim fingu.'. 
laribus fcriptis demonftrarunt *), partim Bireeri huiusmodi ob- - 
" fervatorum anatomicorum fele&torum voluminibus honeitiffi- 
| mam 'exempli imitationem reliquis prodiderunt; quo nomine. 
| - inprimis commemoranda funt immortalia illa opera 7 beopbili - 


- nerabilis illius fenis omniumque Anatomicorum noftra aetate vi-- 


annis Baptiftae MORGAGNI : Profefforis primari Patavini ^"). - 


E 5 Citandi, verbi cauffa; Vat: Themas. CHERCHER INH$, cuius A dha- 
lS 5 tome pratlica 3 «1696 guis veribur morbof Mir ador nanda , -coufdliusm 
x Hafniae. cIocrxxiv. prodiit, & Petrur GERIXE, qui i qu 
de Anatomiae , praefertim practicae , vere PU Hed aftadii 
cloloccxxxvi. in lucem emifit, | 


3 La: Lucem vidit hoc Opus, Sepulchbretum foe Auatomia prátticn in- 
— fcriptum, duobus "Tomis Gezevae clolocrxxix, in fol. dein tértig 
 "T'omo auctum, Lugduni clolocc, (Pes oypt 

im Incomperabile hoc' Opus | Ze Sedibus 9 caufer. marborum. pa 
" Anatomen indagatir Libri quinque inlcribitur, yos, foras duo- 


bus "Tomis Venetiis cloloccrxz, in folio. 


-. INov. AG.. Pbyf. Med. Tom. L1I. Aaaa 


^ 


- BoxETI **) &, qui hunc multis parafangis poft fe reliquit; ve- ^ 


553. 


- pn. 'D. PETRI IMMANVEL HARTMANN. | 


IMS. omnino in cognofcendis morborum fedibus éauffis.' 


«-five pragmaticae nomine, huc diffetionum generi indito, no-. 


4 ponen, tam annis, quam anatomico exercitio, fenioris,- t o | 


: | No-. 


^7 


$4 — Obfrvatio. CIL. 


Noftrarum exiftimamus partium, tantorum Virorum veftigiis E: 
infiftere, & particulatim, prout porro dabitur occafio, aliquas E 


Anatomes pra&ticae fymbolas in medium proferre. 


- Seligemus autem nunc commemorabile puellae cuiusdam 3 
feptennis, in fumma familia natae, exemplum; in qua ab ipfis — 
. primis incunabulis per.omnem reliquam vitam admodum varia 
eit deprehenfa valetudo, mox levibus tantummodo motiuncu- . 
lis tentata, mox vero gravioribus tenacibusque morbis exagitata, 2: 


Erat autem 3 natura in puella hac magna corporis teneritas mol. 
litiesque, & multus, ut cum celeberrimo quondam viro, Joanue 


IUNKERO, loquar, ignobilis mucus, plerorumque nobiliüm ho- . 


ípes; cui inlitáe atque Innatae corporis infirmitati augendae plu- 
rimum favebat ipfa educatio, quod ad ingenii cultum attinet, 
nullo quidem modo vituperabilis, &, uta matre honeftiffima 
eminentique fui fexus ornamento exfpe&ari poterat, maxime 
ingenua & paene divina; at, fi corporis curam fpe&averis, fe- 


culi zenio accommodata. "Quippe, ut gratam proceritatenr gra- - 
cilitatemque confeueretur, filiolam hancoptimamaterthorace - 


balaenato valentius addu&o conítrinxit, cibi modicum dedit, 


folamque aquam, non omniro in ea regione ex puritate com- 
mendabilem, permifit bibendam; imitata veteres Romanas ma- 


tres, quarum filias depinxit TERENTIUS "), 
quads, inquiens, matres fFudent 


Denijffis bumeris effe, vino peGore , nt graciles fient; — 0.2 


Si qua eft babitior paullo, pugilem effe ajunt ; deducunt cibum, 
Tàmetfi bona e[F- matura, veddunt curatura tunceas. 


Verum enim vero feverior haec educationis vitaeque nor- - 


ma in contraria omnia dirigebatur, fimul ac matris confpe&tum | 


effugere paullulum poterat haec puellula. ^ Videris tunc iftam Ei 
cum famulis egregie comeffari, immo » tubureiaris ob metum . i 


acce u 
*) In Eonucbo , AC, IL. Scen, III. 


at: 
| ED. 
li E 


um 


c 


| 
T 


» 


- Anatomes practicae Specimen, Obfervata Cac. | 555 


M. 


- acceffurae matris , & largo cerevifiae potu crudioribusque cibis, 


- lardo, petafone., braffica recenti & condita, paftillis farinaceis 
 tenacioribus, cafeo veteri & arido, idque genus aliis ad fatie- 
tatem ita expleri, ut aliqua abdomini opus effet relaxatione, 
oporteretque rigidum thoracem nonnihil furfum trudi, aut eius 
ligulas remitti. Inter haec puella noftra 1am ex quinto aetatis 
anno frequentioribus ventris doloribus citaque. alvo laboravit, 
 fenfimque ipfum abdomen intumuit induruitque. Ex quo folli- 
Cita filiolaeque fuae praemetuens mater fufpicata eft, fubeffe 
quidquam verminofae coliuviel, in tubo cibario congeftae, eo- 
que nomine faepius datis ,, quae Medici dicunt, anthelminticis 
medicamentis hanc.peftem velut evertere eft conata. Tantum 


- vero abfuit, ut haec vel tantillo effent levamento , vermesque, 
- »a matre exfpeé&tatos, unquam ex inteftinis propellerent, ut po- 
.- tius in dies frequentiores dolorum profluviorumque alvinorum 


fierent acceffiones, & tumor duritiesque abdominis ingravefce- 
ret, tandemque ,.ne ulla. calamitas fit fola, exeunte. circiter 
fexto, quem vixerat aegra haec, anno, frequens exonerandae 
veíicae ftimuius fuperveniret. Quae dum fierent, aegra mox 
.Obtufo fuit ftomacho, mox avido & excitato ; füb vefperam 
. quoque paullo magis fiticulofa, fine notabili tamen febre... At- 
. que fictandem a malipertinaciaatque diuturnitate cachexia fub- 


i repíit, foedo pallore faciem aegrotantis puellulae fuffundens. 


| Accidit vero, ut ineunte vere anni cloloccixi. aesrota 
- haec, feptem iie annos nondum penitus fupergrefTa, fubito 


. acuta corriperetur febre , inteftinis fimul exquifitiffimo dolore, 


Copiofiffimo chylofo prolluvio, & intenfo ardoris fenfu maxime 
infefta. .. Vocatus, mox in..confilium auxiliumque vicini cuius- 
- dam oppiduli Pharmacopoeus, leniffimis diapnoicis & antiphlo- 
dE remediis.atrocem,oppugnavit morbum; fed plane fru- 

ra. CTertioenim morbi die, accedente vefpera., aucto miri- 
- fice febrili aeftu, inteftinorum cruciatibus fere difrupta aegra 
vehementer deliravit.. Tum ego media no&te excitatus e fomno 
fod |  ÀAaaa2 acce- 


L) 


| b rn 
556 j Gier CHE 075 omm | 
accedo ad aegrotam , advettus circa "horam feptimam atati- 3 
nam, .éeandemque non deliram folum invenio, fed & mifetrime 
uE nervis convulfam.  Arteriae celerrime pulfabant, fed debi 
"eontrà&toque i&u.  Frigidiffimo fudore madebat facies: abdo- : 
inen vero, maxime turgidum & renitens, ficciffimo aeftu ve- 
Tut ardébat. Lotii ratio reddi non poterat; ]uippe quod iníci- 
enti effluebat;' & [imul fpumofis foetidilfimisque alvinis permi- 
 fcebatur faecibus, quarum copiofiffimae & fere continuae erant 
"deie&tiones. n his, ( quod admodum mirum erat vifü,) reie- — .— 
€tis excrementis fübiide globuli nigricantes , nucis avellanae - 
magnitudinem circiter referentes, infignis duritiei atque ficci- 
tatis, una cum faeculenta fpuma reiiciebantur: qui etiam clyt- 
matis admiffionem , antea aliquoties tentatam, fine dubio irri- - 
fam fecerunt. Circà quarti huius diei meridiem, datis mitio- 
ribus antispafticis remediis, defervefcebant nonnihil convulíio- 
! fes; paullulumque ad fe redibat a&erota.  Verfus- vefperam 
vero febrilis calor denuo mirifice auus: ecce! maxiniam pu- 
ftularum variolofarum vim, inter pérpetua aegrae puellae de- - 
liramenta ; expulit , & inter haec quoque enorme alvi proflu- 
vium mitigari coepit. : ' Subfécuta nocte media iterum nonnihil . 
nimius deferbuit calor mentisque alienatio , tumque fub dilu- - 
€ulum fatis placide aegra dormivit. Mane redit: elmftadium, 1 
imperato antea aegrotae temperatiffimo , quód nos dicimus, re- — 
gimine & diapnoicorum atque antispafticorum longe Yd imo- - 
Tum ufu. Atque noc dié ad quintam ufque poft meridiem ho-  - 
Tam fatis conftantis animi nullisque fpafmis convulfa aegrota, : 
placido fomno fubinde eft relevats. ^ ofq eiólvisemiluio:qos 
mum vero fübito omnia in peiud'rueré' c coepefunt ,- niten- | 
fiffimusque, accelfit calor, vehemestiffiinorüm | Jeltiórum CO- 
mes, hora vix: elapfa- detepefcens ,"faneftó ue" patlóri lurido 
locum concedens. Quippe tunc shex iste ped diarrhoea, 
'collapfaeque 1 in alveolos vatiolaé fpliacelofum. contraxerunt mi- 
b. ou ^um quoque nervi (i gràviffime convulft funt; donec 
hora 


 fnatomes practicae Specimen , Obfervata &c.. $57 


hora undecima no&turna adeo vis morbi ingravefceret, utae. 
- grota haec in fua Mucio vies coeloque animam redde- 
ret coeleftem. 

. Inter ea ego iterum belimiüdidia accitus iam demortuam in. 
veni. Totautem variolarum collapfarum & fphacelo obfeffa- 
rum deteftabili lurore & tumida fimulque admodum dura abdo. 
minis, praefertim in regione epigaftrica & lumbari finiftra, di- 
ftenfione ita deformatum erat cadaver, ut hanc puellam nun- 
quam lef£tae, qua, dum viveret, eminebat, venuftatis fuiffe 


.- exiftimaffes. Dum autem fcybalorum iftorum duriorum, füb. 


inde fpumofa inter excrementa reie£torum, recordarer, & etiam 
nunc infignem abdominis tumorem perfiftere viderem , per- 
fuafi moeftiffimae matri, permitteret , abíconditas harum rerum | 
. caufas dilTe&tione inveftigari. Veniam dedit ea lege, ut, prae- 
ter abdomen , nulla ex reliquis cadaveris partibus cultro anato- 
Toico Miténtaretur. 

Atque haec ego ha&tenus, quae ad morbi indolem even- 
tumque pertinent, curatius expofui, ut omnia facilius exactius- 
que cum iis, quae diffe&tioni debentur, obfervatis conferri 
poffent. ^ Vndecim igitur a morte horis praeterlapfis aperui ca- 
daver adftantibus una iam fupra di&to Pharmacopoeo & Chirur- 
go quodam. Diffe&is omnibus, quae inferiora. vifcera comple. 
.- &untur, integümentis, apparuit ílatim omertum maxime ema- 
ciatum & velut exfuccum, atque adeo verfus fuperiora retra. 
&um, aut pot'us a turgidis inteftinis propulfum , ut'vix ad eum, 
quo epigaftrium umbilicali regioni committitur, locum pertin- 
geret. Praeter haec ipfa vafa epiploica, pràefertim in finiftra 
parte, nigricante fancuine quafi infarta erant;. venae tamen lar- 
P gius, ac arteriae. Hepatis magnitudo colorque, nec ron du- 


|  rities, naturali conftitutione non piane conveniens deprehen- 


: débatur.- Quippe naturalem magnitudinem quarta minimum 
. parte excedebat, &, longius in hypochondrium finiftrum te- 
Aiíiaee fuo lobo progreffum., lienem fere attingebat 5 totum ve- 
o» | /51À83335 ro, 


Aa ous iMd CII. 


r0, quantum erat, ex pallido livefcebat. Ta&tu deriiafie PESE 
. jufto durius erat. Revoluto iecinore, fellea cyftis adimodum 


L: 


magna atque turgida eft vifa; qua TAN ob fpiffitudinem fere |... 
| guttatim exítillavit nigerrima & incredibilis ,. dum guftu explo. — 
raretur, amaritudinis bilis, liquidae pici parum abfimilis: Ven: — — 


triculum admodum parvufn atque compreffüm, & naturali fuo 


| fitu, quem potiori fui parte alias in epigafirio occupat, depul- - 
fum deprehendi; fiquidem omnis fere 3n hypochondrio finiftro— .- 
. jacebat, eoque loco, quo vafa gaftrica finiftra cum eiusdem la. . 


. 
teris epiploicis coéunt, leviter erat incenfus. Incifo ventriculo, 


fubfufcus & foetens liquor, unius fere unciae pondere; efflucbat. 


3 


Maximam vero fecantis attentionem mereri villebetus urni- 
verfus inteftinorum tra&us, qui incredibili modo diftenfus & 
turgidus ad ta&tum inaequalis, & magna fui parte globulis quafi 
Japideis refertus erat. Ante omnia cum ea inteftint coli pars; 
quae proxime fub ventriculo, zonae in modum, in transver- 


fum fertur, tum ea ilei intefiini porto, quae inferiora ilaca . 


& hypogaftrica loca occupat, tanta ícybalorum duriffin orum 
copia deprehendebatur plena atque conferta, ut non fotum om- 
nis fere reliqua tenuium inteftinorum particula, quae iftis in- 
teriacet, velut compa&ta fit atque compreffà , verum etiam 1pfa 


illa priora inteftina, leviter agitata & inter fe collifa, haud.ob- | 


fcurum crepitum edidiffe fint obfervata. Singulis his inteftinis 


interie&tum mefenterium omni fere carebat pinguedine, gyris- 
. que inteftinalibus compreffis itaintortum erat, ut etiam paffim. — 


arCtiffime cum iisdem concretum fit animadverfum. Praeter. 


haec multis quoque locis fideratum erat, paílimque: fcirrhofis 
glandulis fcatebat: e quibus aliae adhuc fcirrhofam confervarant- . 


duritiem , aliae vero, tanquam folliculi , atro & fordidiffimo: 
tabo turgebant. Ab his parum ab!ufit pancreas; quippe quod: 


magna fui parte, eaque potiffimum, quae a liene propius abeft — | | 


s ; & in diftinétos lobulos exfuccos divifum,. latiori 
vero 


«3. 
- 
* 


/- latino nomine dicunt, abierat, fuaque craffitudine ad fextam 


. Jfnatomes practicae Specimen, Obferoaia &gc. — $sg 
vero parte, quae duodeno adhaeret, minus vitiatum deprehen- 
-debatur. In liene nihil vifum eft a natura alienum. 
Tum vero, feparatis his omnibus atque ex abdomine ex. 
emtis, quae peritonaei : facco continentur, vifceribus, ad inte- 
riora perveni , quae externa cellulofa peritonaei tela teguntur, 
inquifiturus. "vtriusque renis conftitutio fic fatis naturalis erat, 
nifi quod finifter paullo durior efTet altero, evidentioribusque 
quafi lobulis magis diftinétus. Capfulae füprarenales, vulgo atra- 
bilariae dictae, admodum parvae erant, fabricae caeteroquin 
indolisque confuüetae. Nec utero aliquid vitii, tam in ma2nitu- 
dine, quam in fabrica reperiundi , Inhaefit. Enim vero nó* 


- aeque incorrupta veficae urinariae inerat intecritas. Protinus 


enim , primo füb adípe&tu, vitiofi habitus fufpicionem movit hoc, 
quod. eadem adeo in ima pelvi lateret, ut folo ta&u , neutiquam 
vero vifü, potuerit cognofci. Circumfpe&tz igitur diffe&ione 
erui& Boduxi totam velicam;adhaerentibus urethra,inteftino re- 
&o;,uteroque. Tuncego intellexi facile admiratusque fum tantae 
parvitatis.cauffam. Ea nempe huius veficae craffitudo duriti- 
esque erat, ut nec compref'uris digitis cedéret, nec flatu, per 
"urethrae canalem fortius admiffo, vel tantillum diftendi expan- 
- dique fe pateretur. Mediam lineam, ( Graeci ZZ uerpoy vocant,) 
& «uidem longiffimam, transverfum du&am , circiter fefqui- 


- pollex aequabat.  Vniverfa autem huius vifceris compages ve-- 


lut occa'luerat, & in duram albamque fubftantiam, quam non 


pollicis partem accedebat. Quod tamen mireris, in tanta ve- 
ficae labe ureterum canalis integer manferat, & libero patulo- 
que ofculo utrinque in veficae cavo hiabat. Interiores vero ve- 
ficae partes, eae praefertim, quae cervici funt propiores, paf- 
fim levi tantummodo incendio ta£tae funt vifae. 

Supererant nunc accuratius infpicienda , quae fepofüeram 
antea , inteftina, excutiendique illaetabiles i hofpites, qui, dum 


viveret adhuc aegrota, his partibus tot tamque atrocia jntule- 
| rant 


so 7500 QOMmwb cH. 0 : . 


" etiam, quo lonzius in tra&u (uo ieiunum incidendo perfecutus 


€ 


(ibn commemoravimus, inisdiia atque Milena paene | 
locis, potiffimum tamen inileo coloque, partimlevior:s, partim — | 
graviores & fphacelo terminatie occupaverant inflammationes. 
Quum ergo ob fphacelofa haec loca minus bene commodeque 
inverti, hacque ratione a fcybalis purgari poffent inteftina, fi- 
mulque ego id vellem, ut 1n fineulis inteflinorum tra&tibus, 
quaecunque ibi delitefcerent, feorfim cognofcere poffim , ad 
longitudinem tubum hunc per partes incidi, orfüs a duodeno. . 
In hoc parum admodum liquoris leviter fpumofi, exrubrofu-  . 
ci, & nonnihil tantummodo foetcntis, inerat, nec interior - 
. huius inteftini facies plurimum a naturali recedebat. Quum - 
vero hoc in itinere incidens pergerem ad ieiunum , magis ma- .« 
gisque augebatur praedictae huius fpumofae faecis copia; quae 


d LP ced" Isa M- e". . 
PORE e OL Y CUN 
es cu t 


pov 
med a re 


uet ca 


fum, &nigroris, & foetoris eo maiora cepit incrementa. In- 
teriorum huius inteftini tunicarum conditio varia erat, hic na- ^| 
turali fimillimay illie a fphacelo diffluens; prout nimirüm pes: | 
fimum hoc malum diverfas in tenui hoc inteftito fedes occu- 1 
paverat. Dum inci(üio haec u(que in finiftrum latus penetra- 
rat, omnesque anteriores & in umbilicali regione iacentes hu- 
jus, aut, fi mavis, ilei ( quis enini in incerta re maxime difce- 
ptet?) gyros aperuerat, ecce: iam in terui hoc inteftino, fi- 
niftro hoc tra£&u, in confpe&um veniebat tantae illius expan- 
fionis atque duritiei cauffa, magna nimirum vis & infinita con- 
geries duriffimorum fcybalorum fufcorum & nigricantium, in- 
conítantis quidem, potiffimum fimen elobofae formae; quae — 
fincula in interie&Uis interílitiis, ii:que, quibus inteftini latera :. 
attingebant, locis, a liquore illo fpumofo & faeculento; fupes —. 
riorum inteftinorum inquilino, perluebantur. Atquehaecetiam ' 
'perfe&e eadem omnium inteftinorum crafforum erat conditio, — 
idem ftatus, eadem obftru&io, idem percolationis negotium; kd 
m" adftanti Chirurgo foetidas has fuaeque. dominae quon- kd 


; am E 


| eo 


h : ( ; $ 
- /, " 


Anatomes practicae Specinsen ; Obfervata £9. $6t 


- dam permoleftas farcinas colligendas. Solus duriorum fcyba- 
orum fele&torum apparatus erat quatuor librarum & trium un. 
ciarum pondo. Horum induratorum excrementorum globuli 
pre ex vinaceis quafi compa&ti & conglutinati erant; quum 
. tamen demortua puella faltem trimeftri intervallo amplius vinas 
. rlis uvis vefcinon potuerit. Ceterum mundata haec inteftina; 
- praeter plurimas fphacelofas corruptiones, hinc inde minoribus 
— glandulis fcirrho induratis fcatebant. | At.ue hic erat examinis 
molizi anatomicifinis. — 


Pe OBSERVATIO CIIL ^ 
Da D. PETRI IMMANVEL HARTMANN. 
De 


 Calculis in veficula feminali repertis , aliisque ua- 
tatis anatomicis. 


A forbiadmodum implicáti compofitique, qui Bnet mess cui- 
dam Viro, & natalium fplendore, & munerum dignitate 
maxime illuftri , quindecim annis amplitis valetudinis intulit in- 
- firmitatem, tandemque , novo cafu adverfo accedente, vitam, 
| G&ogeimum annum iam fupergreffam, exhauüt, quum expri- 
mere iam fuüíceperim, intereffe omnino arbitror ad inftituti hu- 
dus rationem , paucis antea exponere, quomodo in hoc viroa. 
"matura comparata fuerit corporis conftitutio , & quaenam eidem 
| a vario vivendi genere induci potuerint mutationes. Nobiliffi- 
| mo genere natus eft nofter in vico quodam Saxoniae inferioris, 
^| ad Ducatum Brunovicenfem pertinente; cuius natalis loci ob. 
|| aéris puritatem temperiemque magna erat opportunitas, ideo 
| memoranda, quod locorum natura efficaciffimam vim in inco- 
-| larum corpora habere obfervatur. Proinde etiam puero firmum 
- | validumque fuit corpus ; cuius quafi connatae firmitudinis veftigia 
-| nec ipae infinitae fene&tutis aerumnaeaegrotationesquetollere . 
no. AG. Pbyf. Med. Toss. HL Bbbb pror- 


[4 


——— e serpunt — a i 


—M 


X - "5^4 
- ar / 
- 


c5 $652 20077 Olfrroatio GU. eio 1 


^, PEMEX 
i 


prorfus potuerunt. '  Nitae viétusque confüetudo ümplex fuit — 
& duritiei patientiaeque adfüeta rroresque integerrimi, ut pa- ^ 
triam noftri domum veterum Germanorum domicilium exifti. . 
maífes. Calidi ifti Chinenfium Turcarumque potus, quorum . 
. magna nunc ubivis eft bibendi du: cedo, ilinc penitus aberant, 
 fitisque hauftu gelidae aquae, cereviliae, viniquereftinguebatur. 
Vix ephebus fa&tus in numerum puerorum nobilium ex cohorte 
" Ducis Saxoniae, ti fallor, Salfeldenfis eft receptus, multusque 
fuit in venatiotibus equitationibusque, ut aulicae vitae effe fo- 
Jet conditio, hi:que laboribus iam validiffimum corporis iuve- 
"milis robur magis magisque in dies confirmavit. Quippe tunc 
luculentius evoluta eft connata corporis temperies cholerica, 
quam Medici vocant; corpu-que toro'um , firmum , robuftum, 
maiusculis vafculis diftin&um, habilem laboro váletuditieil t: 
effecit. Dehinc in aulis nonnullorum Ducum Saxoricorum, 
Erneftina fürpe ortorum, varia munerum genera, dum viriles . 
erant anni, honeftiffime percucurrit, atque his in officiis, pro- 
ut diverfa eorundem erat ratio, mox mobilem, mox fedentari- 
am feCtatus eft vitam. Nuperrime tandem: in deve tranfit pa- - 
trii ducis Guelpherbytani, perhonorifico inloco collocatus: quo ; 
in munere nihil facile de(ideraveris, nifi quod paullo alienior | 
effet a falutari corporis motu. Atque ita nofter, per omnem 
vitam , fervata, quoad eius fieri potuit, eadem viétus ratione, — 
füperatis virilis aetatis terminis, vezetus firmusque ingravefcen- * [ 
'tem attigit aetatem. Omni hoc, dum vixit, tempore, ficuti [4 
faepenumero ipfe humaniffimus fenex mihi narravit, fingula 
quae in fanum cadunt corpus, fun&tionum genera expeditiffi-' $1 
ma atque integerrima habuit: cibi nimirum appetentiam, alvi | 
veficaeque in reddendis, quae continent, excrementis obfe- 
quium, temperatumque, quod honeftos decet, licitae Vene- 
ris deiderium; unde quoque plurium librorum, fago togaque | 
 iluftrium, parens eft fa&tus. At feni circiter plus quam fexa- 
genario- coepit efle €orpus nonnihil MIN atque invalidum, | 


quip. 


V 


a" M A nó 

- "T" ^ . V d^. Ls ^ m 

p cac C Ep RA - 
- » - E * D a 


4 
^ 


ANC T 1 deat 


De Calculis in veficula feminali repertis, &9c. — $63 

- quippe, ut deinde narrabimus, renum fabulo & contra&ta ex- 
— inde lotii emittendi dificultate faepius excruciato. Publici ergo. 
— muneris vacationem petiit: qua impetrata, fe in villam fuam, 


. — a parentibus acceptam, contulit, & per omne reliquum vitae 


- tempus, inter varias valetudinis viciffitudines fene&tutisque in- 


. €ommoda, fe&atus eft requiem, dulce illud laborum levimen, 


His ita praemiflis, feriem nunc & adfinitatem eorum mor- 


.— borum, qui firmam ceteroquin huius Viri valetudinem infefta- 


runt, ftriétim exponemus.  Puero nullus, fi variolas morbil- 
losque exceperis, 2ravioris naturae accidit morbus. Ex prio- 
ri tamen ifto adfectu, qui in fecundae dentitionis tempora in- 
ciderat, per femeftre fere fuperfuit ipfi oculorum lippitudo, 
erebriori dein aquae purae frigidaeque adfper(ione tandem di- 
fcuffa. Iuvenilem poft haec aetatem nulla morborum tetigit . 
labes: nec viro quantulumcunque incommoda fuit valetudo, 
"praeterquam quod quadracenarius leviffima quadam febre, quae 
. tertio quovis die circuitum habet, implicaretur ; idoneorum 


|. remediorum ufu mox denuo reftitutus. Vergente vero hac ipfa 
| virili aetate, duo circiter fupra quinquaginta annos nato fenfim 
| — varia corporis obreperunt mala, peiorum fubfecutorum initia 


| & quafi feminaria. Quippe tunc primo levioribus infrequen-- 
— tioribusque, dein, fuccedentium annorum decurfu, gravio- . 
| ribus crebrioribusque rhevmatismis, varias corporis partes at- 


|  tingentibus, vexari coepit. Quorum dolorum ab initio facilis - 
|  remedioque obfequens erat natura; epotis enim aliquot roob 
|  Sambuci, quod barbaro nomine Medici vocant, iufculo quo- 


|. dam temperati, vafículis, mox iterum ceífabant: per aetatem 
- vero frequentioresque reditus confirmatiores faCti, articu- 
laris morbi indolem magis magisque induebant , sindici inpri- 


| mis dextrae maxime infefti. Neque hoc itialoruidi fatis, I(tisenim, 


|. quos diximus , doloribus, dum fexagefimum annum fenex non- 
| dum attigerat, motus illi fanguinei, ad ani venas tendentes, qui-- 
|^ bos; in Medicorum fcholis haemorrhoidalium nomen eft, itidem 

Bbbba non 


$64 ^ — «x Obíevatio CHI 4 Xr 
non fine acri circa-os facrum doloris morfu haud raro ies P 
ferunt; & confe&i confumtique cibi detra&ionem fimul frequen- J 


tiffime fecerunt impeditiorem. Quod ad cetera attinet, ea, - 
- ob naturale corporis robur, tam anaturainfitum, quam ab edu- 


catione fimplicique vivendi. genere acquifitum , reliquas corpo- . 


ris fun&tiones non evidenter admodum turbarunt, animique 
vigor & conftantia non infigni cum moleftia domicilii fui tulit — 
infirmitates.  - b 
—- Merum enim vero, fuperato vix fexagenario anno, opti- 
mo feni magna & com; Deas morborum iricubuit cohors; adeo 
ut in lioc viro fene&tutisinitia omnis bonae valetudinis finis me- 
rito viderentur. Dicam ergo (ingula haec mala eo ordine, quo 
ipforum fuerunt fucceffiones. Ex quo venerabilis nofter fenex 
fhiaemorrhoidales iftos motus, quorum mentionem paullo antea 
fecimus, fenferat, Medici hac de re confulti fuafu, venam, | 
| praecedente omni vitae fpatio nunquam incifam, bis terve quot. - 
annis fecari fibi curavit, emiffis circiter per (ingulas incifiones 
decem undecimve fanguinis unciis; unde etiam fatis bene valuit, 
motuumque iftorum infrequentiam fenfit atque remiíTionem. 
Haud ita vero multo poft, fub auC&umnum, qua caufa nefcio, 
fubito priítini illi dolores arthritici atque haemor:hoidales re- . 
cruduerunt, novum fed aeque illaetabilem na&ti comitem, ve» : 
ficae nimirum, ea, qua cervix eít, parte, infignem fpafmum s | 
a quo maxima urinae orta eft difficultas, faerenumero gravi - 
fimos inter cruciatus vix lotii ftillicidium ferens.  Epotis varii 
generis medicamentis ,, quorum memoria aegroto, dum haec -. 
mihi narraret, prorfus (RS erat, variae multiplicesque di&to.- - 
rum malorum fuerunt viciffitudines, m mox perfeCtae fere remif. — 
fiones, mox yero novae eaeque in dies femper graviores accef- ^ 
fiones. Atque hic quafi circuitus dolorum in fecundum, ter. 
' tium, quartumve a fexageíimo annum aezrotantis inciderat, - 
fatis tamen adhuc, fi ceteras corporis functiones fpeCtes, ve- 
geti atque valens. Tum] Vero yegene quarto fupra fexages - 
fio : EX . fimum . 


d * 


De Calculis i in  veficula fünini repertis, Cc. — $65 * 


non anno acerbiffimus ille veficae fpafaus, non fine. univer- 
- fae regionis lumbaris & facrae , quam Medici dicunt, afperrimo 
* & velut infixo dolore, rediit, effecitque, ut phurtétá dierum 
- -jntervallo ne guttula quidem loti! e vefica emitteretur. Accef. 
fit ad haec febris continua fatis intenfa, fupra tres fere hebdo. 
mades progreffa , füb qua pungens ardensque regionis lumba- 
ris, praecipue finiftrae , dolor evidenti(Tima cepit incrementa; 
acceílit utriusque cruris ftupor &alvus obf'inate claufa; accef- 
ferunt paffim intercurrentes colici iliacique inteftinorum crucia- 
tu;, "crebrioribus ru&ibus vomitibusque tantillum allevati; ac. 
ceffit denique circa alterius hebdomadis, dum haec duraverant 
. mala, poftremos dies plane fingularis & fere intolerabilis dolor, 
- mediam offis facri partem intrinfecus rodens & quafi exedens. 
PT ot tantisque malis poftquam a vicini cuiusdam oppidi Medico, 
in confilium vocato, remedia idonea erant propofita, circa ter- 
- tiae hebdomadis fidt vis morbi cum ipfo illo multiplici dolore 
remittere coepit, lotiumque, quod hactenus crudum, limpi- 
- dum, aquofum, & ad haec parciori copia effluxerat, liberiori. 
. nunc fluxu puruientum, foetens, & incredibili fabuli, hinc inde 
paullo grandioris, copia refertiffimum prodibat. Haec rerum 
facies per trimeftre adhuc maníit fere itamutata, neque poftea, 
- per omnem fenis noftri vitam, lotium, licet fa5uli provare 

— defineret, ad priftinam confüetamque rediit naturam. 
| —— .Vixautem ineunte fexagefimo fexto aetatis anno veneran- 
.. dus fenex nofter novas novorum malorum expertus eftacceffio- 
— pes. Quippe poftquam duarum fere hebdomadum fpatio era. 
- viffimos rhevmatifmorum fuftnuerat recurfüs, fübito univerfa 
cutis non fine maxima aegrotantis moleftia impeditiffimoque 
. fomno pruriit, moxque in copio iffima tubercula cruftacea, fic- 
-€a, leviter ad marginem rubentia, paucisque diebus poft in 
E furfuraceas mufteiii coloris dehifcentia, refolvi coe. 
E Quae fquamae;, interieétis circiter octo novemve diebus, 
dierum furfuris inflar deciduae, maximam macularum ex fufco 
Bbbb3 lutea 


"E 


| 
[m 


i UCM QOT dh: V La CTS WES 


s66 —  .  Obfervatio CIL. 


Jutearum vim reliquerunt, perpetuo deinde conftantium, in- 


gratoque cutim inficientium habitu atque colore. Ad quae in-- 
fuper notari maxime refert, quod inter mirificos iftosfcabiofos 
. pruritus, ardores, rofionesque, euti velut mordicus illatas, A 


febricula fubinde accederet, emiffumque lotium, alias, ut ante 
diximus, turbidum purulentumque , tunc temporis clarum lim- 
pidumque effet, & omnes cruditatis, quae a Medicis dicitur, 
haberet notas, fimulque parce, impedite, & potiffimum gut- 
tatim emitteretur; quod vero porro, fimul ac remiffior fieret 
puftularum iftarum prurigo, (quamulaeque decidere inciperent, 
liberior urinae efficeretur via, nullis anguftata impedimentis, 
Atque tune quoque lotium, priore ita cruditate depofita, de- 
nuo non folum commixti puris notas oftendit, verum etiam, 
quod omnino adfpe&u maximeerat mirum , admoduminfignem 
maífae perfette furfuraceae, elusque, quae ex cute extergi | 
poterat, fimillimae copiam ex fe ad matulae fundum dedit. 


Haec autem emiífae urinae conditio atque indoles vitiofaex hoe 


tempore per omnem reliquam fenis noftri vitam perduravit, & 


tum demum eiusdem generis, quod modo enarravimus, muta- 


tionem fübiit, quoties ftrigofam illa fcabiem, (quae etiam per 
periodos, primo annuas, dein femeflres trimeflresque, tum ul- 
timis temporibus fere menítruas, recurrere folebat, ) mifer ae- 
grotus nofter pateretur. Ex moleftiffimo autem hoc adfe&tu, 
fub prima ftatim ipfius initia, alia aeque molefta oculis accidit. 
offeníio, pruriginofa nimirum lippitudo; quae non modo utri- 
usque oculi palpebras mordaci colluvie inquinavit, easdemque 
Ícabras, rubentes, & vehementiffime prurientes effecit, fed 
etiam per omne, quod reliquum fuit, vitae tempus, adhibitis d 


licet variis optimae alias efficacitatis remediis, obftinate perfti- | 


tit, aciemque oculorum ita obtudit, ut & aegrotus minus come | 
: mode iisdem uteretur, & paullo iplendidius diurnum Inmene 
aegre perferret. 


AM * i S c 4 ie . v4 V b^. b ww 


AB 


E: 


i 


d 


apu ur 


u 


Hw 


aie Rae 


Wc 
nS v^ 
-— 


—— : 


AN I: 


—  - - je Caulis in vefícula feminali repertis &c. $67 


- 
" 


Dum vero haec omnia optimo feni contingerent, ecce' 
-. mova quaedam periodicae iftius fcabiei acceffío, quae in finemi 
7. eirciter fexagefimi o€tavi anni huius aegrotantis incideoat, no- 
—— vum quoque malorum genus, tanquám comitem, fecun addu- 
—— xit. Inter pruriginofa nimirumilla, quae antea defcrip:mus, tu- 
bercula, quoddam reliquis paullo grandius in offis facri recio- 

— me, nonnihil dextrorfum, ad tertiam di&ti offis vertebram fpu- 
— riam refedit, ibidemque, reliquis licet in fquamulas abeuntibus 
— & exficcatis, füb perpetuo faniei aquofae ftillicidio & ineratif: 
^ fimo pruritu, fixam pofuit fedem, neque aliam dehinc fubit 
- mutationem, ni(i quod , fortifIimo vino adufto Gallico , linteis 
.— complicatis excepto, frequenter fotum, aliquam fibi tenuiffi- 
|. mam cruftam induci pateretur, non admodum diu tamen per- 
— fifentem, feda colle&a fanie mox iterum refolutam. "Quod 
— ulcus etiam naturale eundem habuit terminum , àd quem ipfe 
| aegrotus miferrimam totque malis vexatiffimam vitam protra- 
—— xit. Inter ea vero circa idem hoc tempuslonge adhuc aegrius, 
- acantea, urina ire coepit, vifunique eftlotii, quippe tantum- - 
-— modo fübftilli, iter fene&ute fere collapfum. Patuit vero mox 
.— ex ipfa urinae emiffae materia, poftquam denuo fenex nofter 
—— per intervalla liberius mingere coepiffet, tantae huius difficul- 
- tatis, quanta nunquam antea acciderat , cauffa. Mirae enim. 
— & fere incredibilis mixtionis in extrufa urina deprehendebatur 
| fatio, Hicenim naturale lotium non folum purefurfuraceaque 
- €olluvie, id quod ha&enus fieri folebat, fed etiam ipfis iilís fae- 
— cibus, quarum confuetum praefcriptumque a natura per alvum 
— eftiter, permixtum videris atqueturbatum. Qua dere neforte- 
.. aliquid dubitationis fupereffet, accidit faepenumero, ut etiam 
- folidiorum ciborum recrementa, quae ventrictli atque intefti- 
| morum vi non fübigi fatis potuerant, verbi cauffa, acini vinacei, 
| * foliola herbarum petrofelini, ch:erophylli, aliarumque, füb. 
| andeinter maximas urethraetenfionesacresque dolores una cum 
| letio emingerentur. OQnmütto iam, tantam hoc in lotio tamque 
Kk. 35H83 : . ànto- 


« -— - LI 
go 0 mile e cepa gy m vd 


«68 —  Obfrustio CIL 


intolerabilem odoss foeditatem effe deprehenfam, E procul. 
tantummodo admota matula fpe&taturis teterrimam iabilátet me- 
phitmm. Taceo quoque, tam multiplicem diverfumque huie - 
urinae fuiffe colorem, ut omnino deícribi non poffit. Atque. E 
haeca natura prorfus aberrans míüCtio itidem cum reliquis iam 
| commemoratis malis, hoc ex tempore, coniun&ta perfütit, do-- 
mec eo abiret venerabilis fenex, ubi nec mi&tione opus eft, 
nec inutilium alvi farcinarum reieCtione. 

Saepe vero numero iisdem temporibus, praefertim cum 
mane ex le&to furgeret fenex nofter, haud minus admiranda ex- 
crementorum, tunc forte alvo deie&torum, fuit conditio. Quippe. 
has ipfas faeces, quae per anum exierant, iam abunde fatis di- — | 
lutas lotio & quafi folutas oftendit adfpe&tus; a quibus fimul  - 
procul effe oportebat emuné&tae naris homines, ne a deteftabili 
earundem foetore peffime haberentur. Quodíi vero perali- 
quot iam horas autin fella federat aegrotus, aut ambulatiuncu- 
 lisleviffime moverat corpus, levata alvus minus urinofas edi- 
dit faeces tolerabiliorisque foetoris. (Contra ea vero viciffim a... 
meridie urinae plus materiae faeculentae, plus impuri odoris; x 
plusque in mingendo diffigultatis addebatur: ut adeo horum vi-. . 
tiorum, "urinae excrementorumque alvinorum naturam immu- 3 
tantium, femper alterna effet viciffitudo. Eodem temporis tra-  . 
€u, praefertim ex quo quartum fupra feptuagefimum annum. — 
fenex nofter exegerat,frequentiffimiifti doloresrhevmatici atque 
arthritici, de quibusantea difputavimus,ingravefcere coeperunt, 
, tandemque, peft variosinuniverfo aegrotantis corpore circuitus . — 
. vagosque progreffus in dextra coxendice decubuerunt, ean-; . 
demque tanta atrocitate enervem elumbemque reddiderunt,: 
ut dehinc per omne, quod fuperfuit, vitae fpatium non nifi^ | 
totus in baculum pronus hic fenex deambularet. Atque tot tan-. 
tisque calamitatibus valetudinisque offenfionibus cuiuslibet hu- ^ 
mani Corporis vires , quantaequantae fint , penitus exhauftas fa- 
cile ; palaties, Yevum enim vero hic. npodum malorum. erat. 


fnis | 


"s E Cobb in TE Edi minat repertis Geo $69 


P. fois. "Nuperrime enim, vergente circiter feptuage(imo fepti- 
- mo aetatis anno, nova & in adeo gravi fene&ute, ut occidu- 
43 m merito 3 "ixeris, plane ífin? zularis accefhit adfli&io, quae non 
modo corpus optimi lenis, tot aerumnarum generibus iam fatis. 
cope fed i.fum queque animum, integritatis divinique. 
Ep ftudiotiffimum, maxime depreflit, immo fere fuppref- 

Quippe, cum ditto hocanto aliquoties maxima emitten- 
di lotii difficultate laboraffet, moleftiffima fubinde füpervenit 
- colis tentigo, mox fine omni voluptatis fenfu, mox vero vel 
— invitiffimum ad Veneris illecebras adeo irritans, ut, licet vo- 
b -duptai nullam: obfequelam faceret honeftiffimus fenex, inter- 


Ü . definiendo dolore Pini expelleretur. ExaCto vero annuo 
— €irciter fpatio fua fponte prorfus evanuit hic adfetus. 

[a P Hoc demum tempore, in regiones Brunovicenfes nuper 
.— ego delatus, venerabili huic feri quoque innotui; qui, dum 
E forte per eos dies coxendicis doloribus vehementi(Time exagita- 
* retur, confilii cauffa me ad fe arceffendum curavit, Tum, 
—. me multa de atrociffimo hoc morbo eiusque periodis & füccef- 
"fionibus rogatus, candide expofuit haec omnia, quae in prao- 
- fenti vobiscum communicavi, le&ores. A praefcripto infufi 
.— theeformis, ex herbis balíamicis & refolventibus parati, ufu, 
— datoque, dum cubitum iret, dimidio fulphuris antimonialis 
| — aurati grano, lenitus eft tunc dolor, atque fic fatis mediocriter, 

E quoad per reliquas valetudinis Maid: facere poterat, ic 
| caegrotus, Quo minus autem faepius inidem recideret malum, 
datam elumbi infirmatoque corpore neque antea, neque nunc 
- ulla. potuit fatis efficaciter impedire medicina. Accidit vero. 
—cadverfifisa forte fortuna, fub initium circiter menfis Decem- 
— bris anni cloDoccixi, ut, partim ob obtufam oculorum aciem, 
| partim ob ingreffus imbecillitatem, inter deambulandum opt- 
. mus hic fenex in conclavi fubito, fallente veftigio, in terram 
. Gecideret, dextrumque femoris os, in quod proeaeps potiffi- 
| Nos A Pbyf. Md. Tom.I11, * Ccce i mum 


b: 


e eS, 


rs AD *» M 
ELM RERMNUDNUMM x EU, 
—— MERE 
. 
*. 
Iu 


F5  Olferoatio enr ojo 


mum illiferat, proxime infra collum diffringeret. Protinus E 
mecum artis fuae peritiffimus Helmftadienfium Chirurgus, SroES 3 
BERUS, in eam villam, in qua degebat aegrotus, arceffitus eft, — 
ut in tam inopinato caía miferum fenem confilioauxilioque, ex 
utraque medicina, tam ea, quae manibus medetur,quam quae 
medicamentis füccurrit, adiuvaremus. Explorata itaque prae- —. 
fenti offis laefione fra&um os in fua fede remanfiffe deprehen- - Y 
dimus, fragmentorum vero afpritudo, moto membro, velip- . 


fisauribus percipi potuit.  Circumiacentium partium infignis ^ 


obfervabatur tumor, a leviffimo motu vehementiffime indole- ^ 
Ícens. Laeía parte, ut artis eft, deligata, fuperinieCtisque — 
neceffariis linteolis fafciisque , répofiténe femorein valentius - 
linteum, ftramineis arundinibus firmatum , ( Galli Jes Fanons, - 
noftrates die Stroblade dicunt ,) quietiin letto exquifitae permiffüs - 


eft aegrotus,circumdatis ceterum extrinfecusfomentis,mitigando 


dolori, difcutiendo tumori, levandaeque lae(i membriinflamma- . 
tioni accommodatis. Atque haecomniainfequentibus hebdoma- 
dibus ita porro funt pera&a, prout ipfius laefae partis aut fuper ' 
venientium fymptomatum ratio requirere videbatur. Praeter j 
haec quoque,quod ab initio ftatim celer durusque arteriarum 
pulfus maioris inflammationis metum iniiceret ; venam in pico E 
chio fecari iuffi. » 
Verum enim vero priftina illa & recondita guts novo hüie 3 
lethalem induxerunt naturam. . Tametíi enim temperatiffima, 
- quam ordinaram , diaeta remediisque nimios fanguinis motus 
' comoefcentibus utebatur aeger, & ipfa quoque incendiaria fe- - 
bris una cum ipfolaefae partis tumore decrefcebat, quid? quod. 
diffra£tum femur ipfum, füperatis aliquot hebdomadibus, (quod * 
jn tanta cor,oris fenilis imbecillitate humorumque vitalium im- — 
puritate merito mireris, fanefcere calloque firmari incipiebat: 
fexta tamen circiter hebdomade praeterlapfa novus isque infü- 
- perabilis hoftis optimum aggreffüs eft fenem , neque diititit an- 4 
tea, Hiis longe adhuc truculentiore comite füpatus, follicis . 
tam 


E - De Calculis in eeficula feminali repertis &. $7 
: [ tam o raperet aegrotanti. Paucis: he£ticus ille atque ner- 
..- vofus fenum languor, cui in Medicorum fcholis marafmo no- 
Lo men eft, inopinato acceffit, & moderato quidem, femper ta- 
- men aeftu fanguinis contra (rie) aucto fenile corpus velut 
.- exuffit.. Quae cum fierent, funeftum illud offis facri ulcus, cu- 
d ius  füpra mentionem fecimus, quod eidem aeger per fra&i fe- 
|. — moris rationes per;etuo incumbere cogeretur. omnique corpo- 
|—— ris careret motu, velut communis evaíit cloaca, ad quam om- 
— mis colluvies, Mita per cibarium tubum veficamve extermi- 
- panda, confluebat, & partim hac via, partim naturalibus illis, 
— quae modo attigimus, itineribus foras exibat. Quod igitur 
mixto hoc eoque fordidiffimo tabo perpetuo madebat hoc ulcus, 
mec ob loci fitum naturamque fatis mundari poterat, celeriter 
 gangraenam contraxit, vel efcaciffimorum remediorum vires 
- eludentem , & decima, dum fra&um erat fer:ur, hebdomade 
. tandem fummo, qui fphaceli eft, putrore infeCtam. Itaque 
—. tam fenili debilitate, quam tot graviflimis fanitatis offenfionibus 
— confe&o huic viro, cum iam o&toginta annos fuperaffet , verit 
d fumma dies €2 inelu&tabile fatum. 

7... Paucis vero diebus ante, quam commune hoc naturae de- 
—— "bitum exfolveret, multa ex me de tot peffimorum adfeCtuum, 
— quibuscum ultimis vitae temporibus colluétatus erat, cauflis 
— curiofe fcifcitanti venerabili huic feni au&tor fuaforque fui, vel- 
—— let ipfe, quamprimum mortale hoc corpus ab immortali anima 
* - dereli&tum effet, fuperftes cadaver accurata perveftigari diífe- 
—— &ione; haud temere ratus, plurima hic Anatomici adnotatione 
| — digniffima deprehenfum iri. Atque fubridens: volo, inquit, 
1 fimulque adftantibus filiis, ut mihi fe&ionem inftituturo impe- 
| — dimentum obiicerent, ate interdixit, Sedecim igitur horis. 
— poft, quam exanime reli&tum erat corpus, ad hoc opus me ac- 
. €inxi, adfumtis huius laboris adminiftris, praedicto Helmftadi- 
É  enfium Chirurgo, STurBERO, alioque, qui in vicino quodam 
|- odii chirurgiam exercebat, ta autem optime inv eligatio- 
Ccceca nis 


$72. n Objerose CIIE; oo TEST. 
nis atque dilfe&ion's modum ordinari poffe arbitratus fum, fi— 
primo in externam partium, a fphacelo corruptarum, ulceris- -— 
que illius antiqui, ex quo nata erat fideratio, conditionem in- E 
. quirerem, dein vero interiora, remótis integumentis mufcu- 
lisve, perveftigarem. Data tamen atque praefcripta mihi eft- 
ex a reli£tis venerandi fenis liberis, ut, partim quod tot tari- 
forumque malorum , quibus nunc optimus parens defun&us 
 érat, fedes ad abdominis vifcera potiffimum pertinere videre- 
tur, partim ne publico funeriinforme adeoque ineptumredde- 
retur cadaver , inveftigaturum cultellum in fecando tantummo- . 
do intra inferiorum partium limites coórcerem, capite atque 
thorace intaCts. «a | 
| Ante omnia igitur, extería ad inferiores partes colluvie, . . 
Jethaleniillam fiderationem attentis curiofisque oculis perluftran- .— 
dam fümfimus. Atque hic profe&o illaetabile nobis oblatum — . 
eit fpe&aculum. — Vniverfa illa regio, quae offa facrum coccy- — 
isque fübie&a habet, & ad anum ufque exporrigitur, putre 
erat ulcus, coloris ex fufco nieri, odorisque teterrimi & vere — 
cadaverofi, & quaquaverfum diametro circitertrium unciarum 
Rhenolandicarum, quas vocant, continebatur. Cui vicinaloca, — 
praefertim à latere dextro, mira occupabat vis puftularum tur- * 
eidularum, varioque ichore, livido, cruento, flavo, fubni- 
groque refertiffimarum. —Diffe&ae cultello quafi peftém fpira- t? 
bant; adeo, utetiam adftanti alter! Chirurgo animi fere deli- | 
quium fuperveniret. Exinde fideratio ad ipfum anum, peri- . 
naeum, univerfum fcrotum, inferiorem membri genitalis par — 
tem, & omnia carnofa loca, quàe transverfam manum Circumia- - 
cent, pertingebat. —Eminentes ifta: offis facri fpinas, & inpri- — 
mis illam, quam ex fe fecunda vertebra fpuria profert, caries 
ita exederat, ut nihil fere, quod ibidem promineret, animad- . 
verteretur. Nec reliquae huic füperficiei huius offis pofteriori — 
pepercerat cariofa exefio, fed eandem, praecipue ad dextrum. — 
latus, potiori parte in copiolifümas Jamellas nigricantes, fca- — 
! YT bras, — 


Ner - 
X [ M 
DUM C, 


*. De Calculis in veflcula feminali repertis 9e. — eu 
E "bres &4 cultelli anatomici ta&u facile deciduá$, refolyerat, 
——— Ea parte, qua ceteroquin coccyx offi facro ar&iffime conne&ti. - 
—— tur, ob interieCtam cariem flu&uabant omnia, nec firma füper- 
I erat cohaefio. Quod autem adnotatu erat dignilfimum, eo, 
- quod primae fecundaeque facri offis fpinae interiacet, iriterva'. 
— Jo fiftulae , ichore pleniffimae, erat oftium, a quo dextrorfum, 
—  dJeviter inflexa & inclinata via, intra adipofam tunicam, miaxi- 
—— "$mo medioque píoae mufculo irniterpotitam, fere ad femoris ar- 
|— £iculum tránsverfa ferebatur, Cuius fiulofi ulceris ambitus 
-— fere uncialis erat, ut adeo ipíius diameter tertiam circiter un- 
-— €iae partem aequaret. Tantae quoque acrimoniae ichor, quo - 
macebat fiftula,' deprehendebatur, ut immitfüra in eandem fpe- 
- seillum penitus nigrefceret. Ad (iniftrum oflis coccygis margi- 
— geni, in fuprema, qua facrum os tangit ,' parte, aliud fedlon- 
-— ge minus obfervabatur ulcus, ad dimidiam unciam reéta intus 
— . progreffum. | 

- Hinc igitur ad interiora, quae abdoniine reconditalatebant, 
exploranda progreffi fumus. Proinde communibus integumen- 
tis, mufculis abdominalibus atque peritonaeo , ut moris eft, 
 diffe&is, omentum ftatim conf;eximus ante inteftina flu£tuans 
— & paullo infra umbilicum prodüttum ; in quo nihil, quod a na. 
tura aberraret, deprehenfum eft; nifi quod inferior ipíius 
tela, quae ab inteftino colo oritur, ad illam partem, cui coe. 
— «um inteftinum fübiacet , pafftm incenfis vafculis diftinguebatur, 
.— Quod tamen in tam decrepito tamque vehementiffimis morbis 
—— exagitato fene mireris; non omnis pinguedo hie aberat, fed 
—- paffim, licet parcius, per reticula cellulofa in omento adhuc - 
| — colle&a erst. Cuius rei cauffam in fatis vegeta ciborum appe- 
| » tenti, quae vel inter ipfos multiplices iftos morborum crucia- 
| tus feni noftro effe folebat, reponamne, necne? profe&to ne. 
| fcio. Revoluto füpra ventriculum omento, omnes il, quos 
! paturalis (tus confpe&tui offerebat, inteftinorum anfra&us fine. 
- labe efie videbantur ; exceptis inteftino coeco & ea zonae coli- 
E Gu | | Cccc3 . «9€ 


KE, a 
-—- 


Ls 


- 


sna. xà - Obferoatio CIII : | «X 3 


| Cae parte, quae (ioifErairfion vergit & demum füb eiusdem 3 
teris fpuriis coftis amplo flexu torquetur. Prius enim ad ifta 


loca, ex quibus vermiforme, quod vulgo Anatomici sat | 
inteftinulum prodit, leviter erat fideratum, ipfamque hancap- 


pendiculam materies putida, decolor, &, vi ob cultelli nigro- 
rem ab incifione inductum videbatur; admodum acris referíe- | 
rat;.guftu enim quis exploraífet? Coli vero di&a portio hinc 
inde, cum paullo citra flexum finiftrum, tum binis locis ultra 


eundem adeo in fe contorta atque contra&ta erat, ut vix cala- - | 


mum fcriptorium diffe&a admitteret. Quae fingulae contraCtae- 
partes unciam longitudine fuperabant.  Alvinae faecis parum 
inerat, &, quicquid eius deprehendebatur , tabo quafi dilutum 
erat atque folutum. | Quo propius autem hinc ab ileo finifiro 
. & pelvi aberat colon, eo gravius a fphacelo corruptum obfer- 
vabatur; donec, nunc reCtum intefünum, praeter fiderationis 
vitia, plura ad haec offerret Anatomici attentione digna. De 
quibus deinde plura differémus. Idem incendiumtetigeratquo- - 
que mefenterium ad easdem partes, quae praeditis vitiofis in- — 
teítinorum. locis proxime cohaerebant. Praecipua tamen ab :| 
incendio labes illata erat ifti mefenterii particulae, quae ante 
píoam dextrum ad inteftinum"?leum protenditur. 1n pancrea- - 
te; liene, & iecinore nihil a natura alienum vifum eft, prae- - 
terquam quod fingula haec vifcera fanguine folito magis turge- ' 
rent, & contrà bilis veficula flaccida, fere exfücca, fuoquena- 
turali liquore deftituta effet. Quam in caufam inquirens non 
aliam inveni, nifüi quod mucoíae, quae ad cervicem cyftidis - 
funt, cryptae inligniter tumidae ta&tuque durae erant, adeo- . 
que allabentem bilem aditu interclu(iffe videbantur. 3 
Atque hic erat vifcerum, quae peritonaeum circumit, fla- 1 

tus. Adeaigitur, quae teguntur eodem, & diriffimorum illo- - 
rum morborum, quos fupra retulimus, fedes fuiffe videbantur, k 
progreffi ibmna: remoto quippe atque fepofito univerfo inte- i 
finorum. preedi&torumque vifcerum volumine , fiinfimam col$ - 
9h39 par- 


E 


quem peritonaeum, ea inprimis parte, quae ad dextram lum. 


(vero ilicis facro impofita parte atro velut tabo diffluebat. Quibus 


— &us laboraverat fenex. ^ Adipis renalis parum hic utrobique 


— aderat, Eodem tamen, quantuluscunque erat, remoto, dex-- 


— ter ren in fuperficie anteriori & nonnihil interior ,qua ad extre- 
P fe&a pus ftillabat flavum, fpiffüum, & velut cafeofum putridi- 


| eiusdem prorfus generis veficulas , haud diffimili pure plenas, 
- paullo minori tamen ambitu circumfcriptas, quatuor numero, 


| 


— monaberrabat. [n finiftro rene nihil id genus vitii aderat; pel- 
ovs vero & vicina ureteris pars, parum uito magis dilatata, fe- 
— re eadem 4pifíà cafeofaque materie purulenta, quae veficulis al- 
D T térius. renis inerat, fcatere deprehendebatur. Propius nunc 
t  conceffimus ad ea loca, in quibus fumma erat corruptio: quae 
1 E omnia quo confpe&tlora haberemus, meet ge offeae pelvis & 


J que ureteres, pubisque feiunximus offa, &, quoad eius fieri 
[. poterat, anteriorem faperioremque veíicae urinariae partem 
- rmi exuimus peritonaeo, . Cuius admodum profunda 


"De Calculis i in ; veficula feminali raperti "mS 575 


I- re&umque exceperis inteftinum, quae fuo reli&ta funt 
- loco , ne eorundem accuratiori examini officeremus. Tum - 


»bos veftit, omnisque hinc ad pelvim protenditur, veficaeque . 
- jinfidet, decolor & paffim nigricans confpiciebatur, 1n pofteriori 


omnibus circumfpe&te feparatis primo in utriusque renis, dein- 
—— dein veficae conditionem curiofis inquifivimus oculis; memo-: 
— Tes fabulofae illius atque purulentae miCtionis , qua olim defug- 


:3 mum marginem vergit, haud adeo procul ab ureteris egretfü,:. 
— veficulam confpe&tui offerebat turgidam & fübflavi pe COr-: 
— tici renali infidentem aut potius infculptam: quippe cultro dis-: 


) que odoris; quod ad pifi fere maioris magnitudinem, ad quam: 
7 etiam veficulae diameter accedebat, corticalem renis exederat: 
'arnem, morbofo ceteroqui callo intrinfecus obduttam. Atque: 


pee, qui dextrorfüm fpeCtat, cortex occluías habebat, 
le&ione dete&tas. ^ Reliquus vero ren a naturali fabrica. - 


| partium eadem comprehenfarum pateret facie ,refecuimusutrin- ion 


, 
^ 
x 


— 


wg uocsOlebat CHE 2 03€ 7 18 


 &in ima fere — delitefcens- niu & Praeter ea matura — 
multum durior ad ta&nm natura colorque paenenigerrimus, ut * 
deteftabilem omittam foetorem, gravioris vitii quidquam hic. 
fubetfe luculenter indicabat, meque ad memoriam haud diffimi- 
lum vitiorum, circa v Miagin virgunculae cuiusdam ; (quae & 
fenis neptis erat,) nuper obfervatorum, & a me in praeceden- 
ti Obfervatione defcriptorum, vsicitabun Praefens autem ve- 
fica, ad perpendiculum dimetita, vix duo pollices longa, & a 
latere ad latus non muitum fupra fefquipollicem lata erat, ipfi. 
, usque tunjcae compaétaetantam ubivis contraxerant craffitudi. ^ ' 
nem, nt, cum poft diffectionem menfurae iniretur ratio, tey-: . 
tiam pollicis partem magnitudine aequaret. Praeter fis om- 
nem interiorem fuperficiem tunicae nerveae atque villofae tan- - 
ta corruptione fphacelus infecerat, ut, deletis omnibus, quas 
natura hic alias pofuit , rugis, omnig lien & aequali fqualore 
effent obdu£&ta & ubique nigritie infufcata. Circa veficae ta- 
men collum, a dextro potiffimum latere, plurimas quafi Ícirzs; 3 
 hofas lente$ accretas invenimus, taCtuinfigniter duras &exalbo- — 
zigricantes: quae referendaene fint in numerum foliiculorum- 
mucoforum induratorum , an forfan ipfe mucus coa&tus & con». 
cretus in eiusmodi rotundas formas abierit, definirenon fumus - 
aufi. Huius faltem generis concrementa, quae vulgo dicuntur, - 
alii obfervarunt*). Omne autem veficae cavum; quantulum- 
. cunque'verat, velut fentinam deprehendimus fcedifIimae collu-- 
; viei, in quam urina, alvinae faeces, fanies, fabulum, officu-- - 
la carie pereía, & quae non? confluxifIe videbantur, Neque ! 
diu tam. mirificae müfturae fons latuit atque fcaturigo. .Ecce!: 
enim pone finiftri ureteris oftium , ad pollicis circiter quadran-. — 
tem, ulcus patuit fiftulofum, ampli fatis diametri, quippe qua- 1 
tuor "Feld lineas Pafitienfes a sequantis, recta retrorfum per cel- | y " 
| lulos. 
*) Cenfer, Perilluflris Albert de lbid Elanenta Phyfolegiae, 
dem. Vil. pag, 327» | Tovg RR 


it 
E 


ti it, fiftulae huius cavum callo effe obdu&ums; eoque loco, 
. práedi&to inteftino proximus erat, denuo in alium hiare 
E oum canalem , paul'o minoris diametri, itidem callofum, 


pee accedentem,- 


- praediétae fiftulae oftium patebat, loco, illudque eiusdem pror- 


cavum obtulerat, parcius repletum deprehendimus, Caete-- 
rum & hic, tam interiori, quam exteriori fuperficie, pernicio- 
fa illa animadverfa eft fideratio, & magna quidem, ub; verfus 
anum abit hoc inteftinum , maior ad ulceris introitum eiusque . 


rentu plurimarum glandularum conglobatarum diftin&ta, ad 
icrum os coccygemque firmatur. Quem poftremum ad locum 
ita omnino peftifer fphacelus omnia infecerat corruptela, ut 

:fitarum partium nulla eífet, quae ab undique diffufo tabo 
diftingueretur. Ad anum denique omnes haemorrhoi- 
leas venas maxima varicum , atro fanguine refertiffimarum, 
- ja animadvertimus Mert d^ vie 'Tum porro alterum illud - 
m ancuftus fiftulofum ulcus anatomico cultro, ad ductum 
ecilli canaliculati, diffecuimus; unde conftitit nobis, ipíius 
ter, per mediam cellulofam telam, & dextrum , qni quon- 
| fuérat, fecundae offis facri vertebrae fpuriae proceffuin ob- 
um, utAnatomici loquuntur, carie oe penitus exefum,. 


prope ad primum nervorum facrorum foramen, efle fattum, 


illudque demum, vix fuperato hoc offeo anfra&tu, in novum 
de finere fiftulofum canalem; eundem nempe, quem extrinfe- 


3 r Ves, 4. Phy.Md.Tw.I1lL | . Dddd STU ge 


Bm enitn ut partim iuiosunt eccl par-- 
nipía comperimus uiceris difle&ione. Exinde etiam confti- 


PG a dextro re€ti tuteflini latere ex facro oíTe, ninm declivi iti- 


Binorum ergo iftorum ulcerum du&um in fecando fe. 
à lentes, primo in inteftinum reCtum penetravimus eo, quo - 


-us genéris excrementis, quae nobis antea veficae urinariae 


'confinia, maxima denique in avería parte, ubi multa cellulofa tela, - 


s, pone facrum 05, patulum & hinc dextrorfum verfus fe- 


moris dextri caput inidicaniato fupra i iam EE Nunc. P 
vero hanc quoque fiftulam accuratius invefligaturi, du&tore 
canaliculato viam monftrante, incifoque glutaeo mufcu'o ma- - 
xifo, deprehendimus, ipfius iter fola tela cellulofa, quae di- - 
&o medioque glutaeo interiacet , circumfcribi, nec eidem | 
aliorfum patere aditum. — Ceterum , quaecunque dextro hoc - 
in latere pofita funt, offa muículosque, praecipue ex his pfo- 
am atque iliacum internum, caries fphacelusque turpiffimo li- .- 
vore atdue nigrore usque ad pubis regionem plurimum infece- | 
rant, longe minus ta&tis iis, quae a finiftra funt parte. .. Cum, 
haec agerentur, frati quondam femoris vicinitas permovit: - 
nos, üt, feparatis remotisque mufículis, qui circumvolvun- - 
tur, nudum illud oculis noftris fifteremus, Atque tunc. pro-: | 
feto admirati fumus, quam elecanti firmoque callo in tam ef- | 
foeto fene bina femoris fragmenta denuo effent coalita atque | 
conglutinatá. $ 
- Supererant nunc eae laefiones , quas forte antiqua ifta || 
mala & nupera illa fideratio genitalibus partibus intulerant, cul- 
tel'o detegendae. Primo igitur, quod & fcrotum, & inferior? 
. penis pars perpefli incendii figna habebant, uti iam fupra re-. 
latum eft, has partes fubiecimus diffe&tioni. Verum enim ve-; 
ro incifo fcroto mox apparuit, in hoc folo incendium illud; 
fuam quondam occupaffe fedem, ipfis teftibus inta&is reliCtis3: 
(1 vel hoc faltem exceperis, quod minimi ifii arteriofi furculi 42 
qui epididymidem circumrepunt, in dextro tefte illis, qui fini-2 
ftri fant, ab impa&o fanguine turgid/ores viderentur. ^ Neque? 
jllá inBanitnatió., quae inferiorem penis pártem occupabst, hic. 
loci ultra praeputium penetrarat. Quum vero dehinc ad in: 
teriora converteremur , maiora & luculentiora peffimae iftius" 
fiderationis deprehendimus documenta. ^ Quippe, tefticulis: 
una cum deferente du&£tu per feiuntta pubis offa in pelvim re- 
volutis,. ceterisque dehinc genitalibus partibus veficaque. uri- 
. maria Me inteftino Mus utartis eft; ex abdomine exemtis, fe. 
| | - minalia 


» 


EE L M ES p M 
bo y RE B 
7! H ^ " Ww 
m 


"p. Catal in í ofi hia ü foni reper 6. an 


D aussi vafa ad originem usque perfequi non potuimus, quod 
ag - eadem vicinarum partium fphacelus. in confenfum. perfectae 
À traxerat corruptionis. Nonnulla tamen circa dextrae arteriae 
Ípermaticae ortum obfervata dein cum le&toribus communica- 
^bimus. Proinde ftatim incifionem veficae urinariae iam antea 
-antica parte faCtam per univeríae urethrae trattum ad glandem 
. usque profecuti fumus. Inanteriori urethra, cis bulbum, & 
T - in füperinie&tis corporibus cavernofis maioribus, id quod ipfis - 
7 apud Anatomicos nomen eft, nihil in confpe&tum venit, quod 
$. naturae non conveniret. Perleviffimi enim incendii vefligium, 
- quod hae partes ex praeputio contraxerant, cur memorem? 
[d Verum-enim vero circa urethrae bulbum,: & proftatam, & fe- - 
t minales veficulas multa a naturali rece (Rargut conftitutione, [2e 
ES hic a rodente ichore laefionem luculentiffime demon- 
3 . ftrabant. Ante enim propeque bulbum mucofíi cuiusdam íi- 
nus, verfus glandem deícendentis , oftiolum erofum callo- 
| uno: deprehendebatur, totoque fuo tractu ab atro tabo 
2 one dilatatum ( quippe eodem adhuc madebat) ut vel ipfum 
— eraffius fpecillum admitteret haud difficulter.  Proftatae por- 
EN glandulae omne fere dextrum latus extr nfecus a fideratione 
T i - nigricabat, carnemque, fi quidem hoc nomine uti licet, habe- 
d at non ad fpeciem, fed vere fcirrhofam. — Interiori vero par- 
"te, ubi urethrae nafcentis eft initium , proftataeque. & vefi- 
Bou feminalium tubuli hiant, maximam vidimus corrup- - 
tionem, dextro tamen lateri magis infeftam. Scilicet ad il- 
— dum colliculum , quem veru montanum caputve gallinaginis 
h Biuisconici appellant, tametfi finiftra loca incendii non prorfus 
E  jmmunia obfervabantur, feminiferi tamen utriculi vafisquede-. 
B ssim commune *ofüolum facilime ab iis ofculis diftingui 
Doterat, per quae proftatae liquor.in urethram depluit. Con. 
p ea vero in dextra valle tantum aberat, ut diftinCta eflent 
:) praedi&orum du&uum ofcula, ut potius eorum locum ovale 
aia foramen, margine .callofo obduttum , tres circiter 
Dddd a | : Pari- 


| 


-* 


- me decis 
rs 


cdi ; 
m: T Fg 


PES 


PEERS UE 


parifienies lineas longum, disbise latum, vcdapaldt: Ad . 
quam hoc ducebat foramen; feminalis veficula dextra nimis - 
abunde a contenta qualicunque collu«ie turgida obfervabatur; 

adeo; ut fupra mediam veficae urinariae partem effet exporre- - 
&a. Ex incifa ergo eademcollegimus multiplicis generis odo- . - 
tisque peffimi materiam, eidem prorfus fimillimam, quae, ut 
antea expofuimus, loti receptaculum referferat. Sed, quod 
maxime fuit memorabile, in eadem colluvie tres fimul repe- 
rimus lapillos diverí2e figurae ma: nitudinisque, fequenti dein 
capite accuratius defcribendos; qui, c;uod maximae funtrarita- 
tis; & a diffe&oribus cadaverum humanorum infolentiffime 
obfervati , permoverunt quoque me, ut ipforum in Obferva- 
tionis huius infcriptione iniicerem mentionem. Ceterum uni- 
verfam internam huius feminalis veficulae fuperficiem itidem, 
uti vicina vifce*a, fphacelus fummo infecerat nigrore, & quali - 
in putridos flu&uantesque refolverat villos. Siniftrae veficu- | 
lae ratio nec magnitudine, necaliüs modis multum a natura ab- 
erravit quandoquidem vifcidum illum flavumque feminalem - 
liquorem hic deprehendimus, parumque tantummodo inflam- : 
mationis veficulae interiora aggrefíae. : 


Poftremo obfervando etiam notatum eft, id iid bendi j 
los le&ores nefcire holumus, dum potiffimum examinandi fra- - 
&i femoris cauffa circumipofitos diffecaremus mufculos, cul. | 
 tellum faepenumero inter ipfas carnes ad duriora quaedam - 
lififfe locz, ut etiamfecanti manui mora iniceretur. Reicauf- 
fa curatius explorata, univerfum fere aortae arteriae irtems B * 
plurimis locis magnaque fui parte iufto durius, immo paene of- 
feum, eftanimadverfum, adeo, ut nullus: paullo amplior ex | 
hoc arteriartüm cenere ramus fuerit, cui non in aliqua fui par- . 
ticula aliquid huius offeae indurationis accidiffet. —Adfervoad- - 
huc, in huius obfervationis teftimonium , partem aortae de- | 
fieddeotis; fub ipíius e C mate exitum exfectae, una 

.cum 


De. Calculis in veficula feminali repertis (jc... 88r 
eum annexis arteriarum mefentericae fuperioris , renalium , 

. mefentericae inferioris, iliacarum ,  hypogaítricarum que par- 
| B curis. arteriolarumique (Setia aMicaruim initüs: in quibus omni- 
— bus fingulisque mox in planas lamellas, mox velut in annulos 
- €artilagineos offeosque, arteriarum ambitum circumfcribentes, 
tunicae árteriofae abierunt.  Dextrae inprimis arteriolae femi- 
nalis ofculum velut infculptum videtur óffeae laminae, qua ad- 


* hunc locum aortá infigniter riget. Atque haec funt, quae ab- 
dominis diffe&tio 1 in hoc cadavere nobis demonftravit. 


—  . Sed refert adhuc inftituti noftri, repertos in dextra femi 
— Pali veficula calculos defcribere accuratius, & in ipforum ori- 
gines, qua mens moftra temus poterit pertingere verum, exatta in- 
7 quirere aeftimatione. — Otii nobis tantum non fuit, ut multo 
A ' operofoque negotio aliorum huius generis calculorum exem. 
k 3 |»spla, ex obfervatorum Medicorum monumentis digefta, excu-. 
/- feremus: rarioris tamen infrequentiorisque obfervationis eos. - 
—— dem habemus, quod immortalis abfolutiffimique operis *) au- 
rn ? 8r, venerabilisque fenex, loannes Daptifla MORGAGNUS, quo- 
—— ad quidem eius facere potuimus, a nobis diligentiffime- exqui- 
"fitus & perle&us, nullum eius generis exemplum litteris con- 
| - fignavit. Quae nobis vero aliunde conítant, haec funt. Vi. 
- detur nempe huc referenda /Vicolai de BLEGNY obfervatio, in 
poss: Gallici Menfe Martio, Obferv. IF. defcripta : j; quae mate- 
. riam fpermaticam i in vafis cohibitam & in calcolos induratam 
7 exhibet, adeo ut eiaculantia vafa duriffimis lapillis fcaterent, 
Bpierisone fere rotundis , magnitudinis prope & formae pifo-- 
rum, quae per quadraginta dierum ieiunia facris Romanenfi- 
bus addi&ti victui potiffimum defünare folent. — Alterum hu- 
a Js generisexemplum ex obfervatione D. SPARRII, Poliatri 
VR Jrancofurenís retulit Michae! Bernbard VALENTINIIn Epbene. 
ji Leid Dddd 3 i Trid. 


3 o» Tu Librir quinque de Sedibus C  cauffít morborum. per dnatonen. 
MAT indagetis; Venet, eloloecuxi, | 


E 
Mu 
E. 
M 
^g 


a: s -Olfrii E 


rid, med. plyfic. Acad. nat. curiofor, Decur. II. p VI Obfersak É 
LXFIII Ys enim praedi&tus vir in alterutra feminalium vefi-  ' 
 cularum calculum offendit, tam colore, quam forma atque 
magnitudine pifum referentem. Alios calculos, in fcroto te- 
fübusque repertos, & paffim ab obíervationum medicarum | 
Scriptoribus adnotatos atque recenfos, lubens & ex infütuto: 
nunc omitto. Quod ad illos autem, quos ipfimet invenimus, 
. attinet, tres funt numero, diífimilis prorfus & vix definien- 
. dae formae atque figurae, diverfaeque magnitudinis ponderis- 


que, fed naturae, materiae , confiftentiaeque, ut vulgo dici- .- 


tur, eiusdem, íi ér«peyer? excipias a calculofa materie cir- 
cumfufa. Color quoque fingulis idem , nempe heluus, ad 
ochrae colorem potiffimum accedens , interfperíis maculis le- 


. viter nigricantibus. Adtattum porro nonnihil afperi & fria- - i: 


biles deprehenduntur. Maior reliquis fere cubus eft, diame- 


tro duas lineas Parifienfes compleétens , ratione ponderis ad |. 


fesquigranum adíurgens. Bini reliqui minores lapilli funt paf- 
fularum maiorum acini, tenui involucro calculofo circumdu- 
€i, ideoque etiam priftinamformam confervant. lam fi quae- 
fiveris, quanam ratione hi calculi nati de'atique fint in femina- 
lem veticulam, id quidem haud adeo difficulter expediri pot- | 
eit. Sabulofam enim & ex mucido vifcidamrenum colluviem, - 
coniun&tam infüper multiplici ulcerum faniei, partim aliunde — 
adfuenti, partim circa ipfas feminis veficula: natae, nucleum- 
que firmiorem, cuife circumponat, ex alvinis faecibus per —. 
ulcera allabentibus na&tam, in eiusmodi calculofam compagem 7 
facile expediteque converti poffe, quis non intelligit? Ipfum- -. 
ne vero femen , in veficula colle&um , ad lapillorum mate- ^ 
riam augendam cogendamque aliquid contulerit, nec ne? defi- - 
nire non audemus. Neque fine omni eft difceptatione, utrum 
A calculi in urinaria vefiea, an in n feminali, prima habuerint jin 


(OBSER. 


EM ow 3 : Ars d 45. M nius 
E Bur t 


M. n | B-- ) «6 Sat H" 7" 583 
meo B SER KA Td CIF, 
Dn D. PETRI IMMANVEL. HARTMANN. 


En be 
E - Memrabil quadatu Puellae fexentis Spina 
» Lo is v UEMEOTU. 


roudem maxime vereri inciperem, ne vülgari occuper ar- 
gumento, dum de Spiua ventofa, morbo ceteroqui pluri- 
^; L morum eorundemquwe celeberrimorum Medicorum exercitatio- 
.  mibus fatis luculenter expofito, in praefenti ad le&tores diffe- 
rere inüituo, nifi in fingulari quodam exemplo obfervaffe mi-- 
bai vifus effem nonnulla, quae ad exquifitiorem huiufce morbi | 

j - motitiam, facilioremque medendi methodum fpicilegii patho- 
t . logici atque therapeutici nomen omnino merentur. "Tametíi 
7 enim iam ante decem hofce annos, anno nimirum cIobccurv, 
É . aliquam memorabilis huius exempli partem peculiari perfecu- 
tus fum commentatione, tum temporis alieno nomine foras 
- data "), funeftus tamen , qui deinde accidit , eiusdem morbi 
» exitus, atque varia, quae inter haec füpervenerunt, fympto-- 
—* mata plurimum adhuc me edocuerunt, quod ad illaetabile hoc 
|— morborum genus & declarandum magis, &, quoad eius fieri 
peret. fanandum aut faltem Mode infigniter videbatur ac- 


"c CODE 


p^ nis. in Differtatione de [e mercurialibus, Spinae vento- 
(0c fae medicandae interdum idoneir: quam fab Preschdie illuflris 
4Indreae Eliae BücnweR:, Academiae nofirae | Praefidis longe . 
celeberrimi meritifflimique, publice defendit loachimur Nix- 
MANN, Halae, clolocctiv. — Quippe quae Differtatio tribus cir- 
citer hebdomadibus ante confcripta eft, quam puella, de cuius 
morbo commentor, fato fuo defungeretur, 


P 


risque conficiebatur, tum quoque tenui incommodaque erat 


| educata,) lentos , vifcidos cacochymicosque effecerat fuccos | 1 


" v E TS h ] - X EN iy ee r - 

eus ^ t. P LV » M. E 
: 4^ Y I ; 

— -- ! 


484 Em Cur E xe 


be "X I 


commodatum. Per partes ergo iturus, cum iur eni fingu- - 
laris huius cafus hiftoriam velut a prima origine perfequar, &  .. 
varias, quae ipfi propofitae funt, medicationes accurate enar- 
rabo; tum, quae a morte miferae huius &hoc morbo adfli&tae . 
" puellae in diffe&o & perveítigato cadavere inprimis notatu E 
digna fuerunt atque fingularia , brevi exponam commemora- E 
tione, 


Priorem ergo huius inflituti partem abfoluturus, primo 
omnem graviífimae huius Spinae ventofae hiftoriam cum lecto- 
ribus communicabo. Puella, temperamentum, quod per ae- . 
tatis rationem aeftimari poterat, fanguineo- phlegmaticum na- 
£ta, parentes habebat non eadem valetudine fruentesz quip- 
pe pater fano firmoque erat corpore, rariffimeque aegrotarat, 
mater vero e contraria parte cum variis animi doloribus cu- 


— fanitate, & a perpetua, cui vacarat, vita fedentaria (guum. . 
Sartoris effet filia, inter multiplices rei domefticae anguftias 


vitales, | Huius erzo imbecillis infirmaeque matris crudiori 5 
neque femper fufficienti late nutrita haec puella, ftatim a — | 
prima infantia, ne fiti interdum nimis urgeretur, partim bi. 
" bendae cerevifiae, mox frigidae , mox a fecibus, ut fieri fo- 
let, nondum fatis depuratae, mox etiam a diuturniori mora. 
acefcenti, partim potui Coffee plerumque bis deco&to, adeo- - 
que crudioribus terreftribus particulis foeto, adiuevi. In- 
ter haec maior pars vi&us in pulticulis conftitit glutinofis, e 3 
fimplici farina confe&tis, & haud raro recoétis, aut in pane fi- —— 
milagineo, in deco&to Coffee intrito. Neque dulciaria defue-- 
/runt, ab avia puellae praefertim frequenter allata. ^Praeter . 
ea cubile, in quo ipfa cum parentibus dormiebat, humile erat, 
-& aere humido atque vappido nimium fcatebat, | Ad haec;ac- , 

ade 


- 


r- | dd ro MS SU E PUE ; 
e memor ati qiadm Puellae fexemis Spina piti. 585 


4 Bs, ob difficile lentumque matris ingenium , mundit es 
" atque fordium abfter(io in infante hoc potiffimum ne2letta, 
- Hisinanzuftis rebus dentitiones fuperveniebant dolorificae, no- 
—. &turnos inprimis vagitus longiores perpetuo eficientes, prae- 
fentemque vermium colluviem ipfae feces alvinae, his animal- 
- eulis fabinde diftin&ae, fatis luculenter teftabantur. Vix de- 
— nde annum füupergreffa, ablataque uberibus , matrem morte 
"a -amittit. Hinc ancillis commiffa in longe plures maioresque; 
.— quam antea, diaetae incidit errores. Quippe minima munda- 
— gae huius puellae habita eft cura, & ipía a fordibus paene ri- 
— guit; ince(Tus imbecillis tenerrimisque pedibus incuriofe per- 
|— miíffus; frigidae , feculentae, acidiufculae noctu large exhibi- 
- . tae potiones, ut acid abfüneret; victus multiplex & fine. 
— 4ufto ordine, crudus, tenax, elutinofus, dulciculus, & gene- 
—— ratim maxima ex parte dyfpeptus. ^ Inter has incongruas vi- 
|— »yendi rationes iam ex eo tempore, quo ab uberibus remove- 


- carnesque fenfim fenfimque deficere atque emacrefcere , ven- 
. terque intumefcere di?itisque in(igniter reniti incipiebat Fa- 
cies erat pallida oculique naturali deftituebantur vivacitate. 
| Ad haec fitis paene continuo urgebat, praecipue verfus no- 
 &em, ubi velut lenta acceífione febricula corpus ficcabat. 


| que frequentius , diarrhoeis foluta, Lotium emittebatur par- 
- Xijus, parum coloratum, turbidum. «Vbi vero inter has multi- 
J— ,plices corporis imbecillitates fesquiannum compleverat, mifera 
E poc E in finiftró dextrae manus latere tumorem nde 


: : te, Eu siut noil Joni vilem cum minimo -commit- 
L3 titur digito. Atque tunc omnium primus ad medicandum hoc 


I b D et, vulgariter brain aquo iauiiniéicfa eni huius li cauí- 
E " - Aov. AG, ol Med.Tom.IHl. — - Eeee fa 


- batur haec puella, corpus parum alebatur, fed cutís potius . 


: Alvus plerumque erat anceps, mox adítri&a, mox vero, id- 


. 


- 


mu eiusdem generis & proríus eadem quo jue in parte novus 


tti pedis, a fimili tumore praegre(lo perverfeque tra&tato, ul- 


lo inferius unum auxerunt. Poítremo denique in dextra of- | 
fis occipitis parte , -haud ita longe a prima colli vertebra, ma- 


diftinxerat ulceribus ) ipfi;jue Lazaro effecerat fimilem. 


586 Ao  Oleroatio Cu.- MOX wen n 


fa minus refpicituf, &. malo confilio, externe ádfe&o ibo! : 
difcutientia & emollientia adplicantur, protinus in altera ma- . - 


oritur tumor; qui, quum ab eodem folo Chirurgo pari tra&ta- 
retur ratione ,' mox, ficut & alter prior, in füppurationemabiit; - 
unde dein ambo in ulcera, foetidiffimo ichore madentia, dege- 
ferarunt. Inter ea fupra fecundum metataríi oíficulum dex- 


cus exortum eft, non minus, ac priora , foetens madensque. 
Celeri vero progreffü intra duarum hebdomadum fpatium om- 
nia haec metataríi oífa ab exofto!i intumefcere coeperunt, bre- -- 
vique poft; a. Chirurgo praeditto confueta, quam diximus, - 
methodo tra&tata , per quinque adhuc nova ulcera ichorem * 
füdarunt faniofum.. .OCto autem his ülceribus protinus , vix 

praeterlapfis novem diebus, quatuor nova fe adiunxerunt in ^ 
finiftro pede, a fimili tumore, fingula tarfi metatarfique offi- | 
cula inficiente, exorta, Verum enim vero his ulceribus non . 
fübfütit malum, fed miferam hanc puellam porro aiiis exedit 
locis. Quippe ea, qua primum prodierat,manu tandem magna — 
feceffit feftuca minimi in metacarpo ofliculi. Qua vix remota, - 
haud longe ab olecrano in ulna duo patere coeperunt ulcera, | 
in finiftro vero circa eadem loca unum. — Tam infignem vero. 
ulcerum foediffimorum numerum poftea in finiftra demum ul- 
na, itidem in olecrani re ione, duo adhuc novaulcera, & paul- 


xime memorabile ulcus reliquorum claufit azmen. Adeo vix 
trimeftris temporis tra&tus miferrimam puellam viginti duobus 


Atenim vero is; quem iam nominavimus, Chirurgus pla- | 
ge temerarius, quum medicationi fuae parum cedere hunc - 
T" TOF. 


15 


De memorchili quadam Pueliac dines Spira ventofa. 587 


morbum. videret, àd «icueyiofené opem confugit, & , prae: . 
1 - miffis lignorum decoétis fumme faturatis, tandem quatuor cir- 
. €eiter menfibus poft, quam coeperat hoc malum , mercurio 
- dulci largius dato ita falivales aperuit du&us , ut miferabilis in- 
.. fans animam paene exfpueret. Quod —— parens non fine 
— moerore videret, Medicum arcefífivit: a quo protinus, leniter 
— ']laxante medicina, falivatio temperata eft, ntmedisque analep- 
ticis viétuque evpepto vires debilitatae puellae denuo nonni- 
- hil funt refocillatae, Interim nec huius. Medici medendi me- 
— thodus omnino efficac ter profuit , nec a continuis medicamen- 
- tislaxantibus ullum coaluit uleus. His ergo in anzuftiis per 
à Ee adhuc annos mifera haec puella miferrimam vixit vi- . 
1 p donec ad fummam redigeretur tabem. — Ad extremum 
ego arceíTitus, fequentia ordinavi renuedia: Recipe: Lapidum 
cancrorum pra»párátor um drachmas duas, mercurii dulcis op- 
; time praeparati drachmam unam , Sulphuris antimonii aurai 
|—— ultimae praecipitationis femidrachmam; mifce, & exhibe fin- 
|— gulas portiones duorum granorum pondere. Mane vero & 
— tribus horis poft prand um ad bibendum porrigi iuffi infufum 
- PaRAckELs: correctum, e radicibus pimpinellae albae, ari, her- 
: bis pyrolae, ipitpin. hederae terreftris, & veronicae, flo- 
- ribus bellidis, centaurüque minoris conftans. . Singulis denique 
^ o&o diebus per pilulas balfamicas alvus puellae leniter foluta 
— eft. Quibus remediis internis folis intra quinque circiter heb- 
—— domadas fua fponte viginti ceferunt ulcera, & in albas firmas- 
|| que cicatrices coaluerunt. Sed dum felix huiusmodi eventus 
— fpem aliquam inchoari iuberet, tantumque duo patula fuperef- 
- fent ulcera, he&tica febris medica arte plus valuit, aegrotam- 
I que, paene fex annos natam, demum confumfit. 


: 
(3 
NE 
| 


Kamen 


- 


— T———I 


| —-- Longum foret omnia, quae ex luculenta hac. fingularis 
—— Spinae ventofíae hiftoria. deduci poffent, momenta -pathologi- 
aso hcet.2 ca 


[MM Oleroatio CIF. oie iun M ; 


Ca atque therapeutica perfequi, neque tati bncdud commen- 
tarios horum A&torum phyfico- medicorum inftitutum commo- — | 
de perferret: quum iam ante nos plures celeberrimi Acade- 
miae noftrae Sodales in huiusmodi ampliori di&ti morbi inqui- 
fitione atque pertraCtatione laborarunt. ^E quibus fi unicum 
qnominavero illuftrem D. Gottlieb Henricum KANNEGIESSERVM j 
cuius de Spina ventófa obfervatio 1n A&orum borum. Folumine de- 
cimo, pag. 279.feq. exftat, habebunt profe&to le&tores, quem 
perlegiffe non poenitebit. Interim íi & noftram fupra citatam, 
de Rewediis snercurialibus, Spinae vento[ae medicandae idoneis , Dif-- 
fertationem adiecerint, facile intelligent, quae partim de dirif- | - 
fimi huius mali origine, partim de medicina eidem proponen- y 
da fentiamus. 


Supereft tantum, ut alteram quoque huius Obfervationis 
partem abfolvamus, &, quae in diffe£to huius puellae cada- 
vere notabilia deprehendimus , adle&ores ftrictim difputemus. 
Inquifivimus autem primo in utrasque extremitates, quae ma- ^. 
ximam ulcerum iniuriam perpeífae erant, & ubivis teneriora 
carpi & metacarpi, itemque taríi & mietatid offa carie paene E 
confumta, partim prorfus in innumera atque multiplicis mag- - 
nitudinis fruftula difciffa atque difperfa, partim prorfus inicho- 
rem refoluta animadvertimus, | Maiora vero offa, verbigratia, | 
femoralia, &c. ftupenda exoftofi tumebant, & hinc indepror- . 
fus perefa erant. E quibus fingulare atque memorabile adhuc. 
fpecimen, dextrum nimirum femoris os, undique exefis fora- $ 
minibus diftinétum, adfervo , quod forian alio tempore accu- D 
ratius fum defcripturus. Qui his fingulis offibus circumiace- . 
bant, mufculi, putredinofa colluvie & fanguine ichorofo pla- 
ne corfumti & diffoluti deprehendebantur. Seéto porro ab- i 
domine, maxima ibi aderat feri luridi, putridi, atque fumme B 
demteus copia; omentuim erat tenue cum ipfo mefenterio ; T 

i , cuius | 


- 


eX k 


3 T Meocodit m Puellae deni Spina ventofa. 589 


- cuius fingulae glandulae partim fcirrho induruerant, partim 
^ icüore putredinofo fcatebant; hepar cum liene partim palle- 
oii partim vero hinc inde nigras habe^at maculas, amibo ve- 
—ro peritonaeo adnata erant. Felleus folliculus bile carebat, pa- 
"rumque tantummodo feri fublutei comple&tebatur. Renes iti- 
dem pallebant, & ultra modum parvi erant. Ventriculus at- 
que inteítina flatibus diltenta erant, & paffim incendii fphace- 
— .]oft fpecimina oftendebant. Aperto denique thorace, pulmo- 
— -mes undique pleurae adnati, & in dextro latere fimul vomicis | 

- plurimis purulentis pleni reperti funt. Oflis occipitis ulcus, 
- prohibente puellae parente, anatomico cultro tangere non li- 
—. .€uit, quod publico funeri haec diffe&tio officere videretur. 


T: OBSERVATIO CK 
- Dn.D.PETRI IMMANVEL. HARTMANNI. 
n I - Sarcocirfoceles , per auuulum abdominalem altius 


progreffae maleque tractatae , fune[tus 
eventus. 


otiffimi exeripli res eft, & ab omnibus chirurgicarum Ín- 
R ftitutionum Scriptoribus expofita, Sarcocirfocelen , fi 
"T  Jtempeftive fatis res agatur , conmimoda tolli poffe exfeCtione, 
. vitiofumque tefticulum effe excidendum. Huc vero ante om- 
"fiia pertinet illud Hippocraticum: 6 x«:20c 029; ! Scilicet, referen-- 
-te graviffimo medicinae efficacioris fcriptore, lognne Zacharia 
| —PLATNERO *), protinus confiderari & diligentius admoto di- 
b U gio Enn oportet arterias, ubi illae ex fic dicto annulo 
E. Esso o édu- 


p? In Infituionibui Chirurgia, S. $56, Edit, Hn latin, 9542, 


Mo cool coÓinallie ORC Coo ios 


| EA , 
»educuntur & ad tefticulum feruntur,  lllae enim, fi multum. 
-tument duraeque funt, chirürgia fine pernicie adhiberi non | 
poteft, cum eae tuto, nec praecidi, nec devinciri, queant. . 


LU e 


1 v ^ - QUEM 


Sunt quidem, qui vel in ipfo abdomine, incifo annulo, ligan- 


. di exfcindendique funiculi fpermatici au&tores fuerunt, huius- 
que rei experimenta fecerunt *); verum votis nunquam re- ? 


ífpondit eventus, aegrosque, doloribus fatis & incaffüm ve- 
xatos, mors rapuit rapletque lenta. Cuius rei hae fere viden- 


tur effe cauffae. Quamprimum annuli abdominalis anguílias ^ 
fuperat cirfocele , varicesque ipfius , phafeolorum aut oliva- - 
rum inftar, retro peritonaeum, tam píoae mufculo , quam - 


ureteri decuffatim fubiacenti, nodis fuis tumentibus incum- 
bunt: tunc partim varia exinde lotio in itinere, ex renibus ad 
veficam inftituendo , obiiciuntur impedimenta , partim ipfe 
pfoas, dum agit, irritat & commovet nervos, vaforum fper- 


maticorum comites, a varicofa diftenfione iam maxime in do- - 


lorem proclives, hincque graviffimos faepe numero in his vi- 


cinisque partibus excitat cruciatus. ^ Ipíis vero vafis fperma- . 
ticis lymphaticisque venis paffim intercurrentibus, ob auctam - 
eorundem magnitudinem fuperficiemque inaequalem , nodo- - 
íam, atque tortuofam, eo maiori vi impetuque incumbit uni- . 
verfum paene inteftinorum volumen, praefertim e dextro la- . 
tere coecum inteftinum, ex finiftro vero flexus coli inferior, — 
quem figmoideum vulgo vocant; quorum eo frequentiores ve- 
hementioresque in ramicem funt iniuriae, quo magis atque . 
crebrius a retentis induratisque fecibus alvinis dicta haec in- . 
teftina expanduntur. Huc accedit, quod eadem haec com- . 
preffio lymphaticis quoque venis, in fpermaticorum vaículo- . 
rum tractu recurrentibus , itidem officiat, lymphamque trans- - 
: euntem | 

*) Conf. Laur. HrisTERt Paflitutioner chirurgicae, Part, Il. p. 790. 
Edit. Amflelod. ann, cloloccr, & Georg. HEUERMANNS Ghirur- — 


| gifcbe Operationgn, l,Band , P232 644. eq. 


AX 


1 


4 ' 


(CSarcocirfictles ge annulum Nga ato ex. 591 


C Bunte coérceat reprimatque, adeoque cirfocelen i iam per fe 
1 fatis peffimam hydropico tumore adhuc peiorem reddat. ta 
—- fenfim omnia, huic malo folennia , ingravefcunt mala; quibus 
— haud raro, ob dilatatum nimis a ramice tumente annulum, aut 
EC etiam a- cataplasmatibus emollientibus & anodynis , licet in- 
|. congrue, circa has partes applicatis emollitum , omenti inte- 
- fünorumve prolapfüs fupervenit, plerumque initerkiiae vitae 
— .eoceleriorem daturus finem, quo magis hinc funiculus fper- 

- mticus varicofus premitur , incendiumque harum partium , 

- tanto fub malo nunquam penitus exftin&tum, in gangraenam 
1 atque fphacelum tendit , fatalem illum EE n bes fatis, in- 
| vifam quam primum abrumpere lucem..— 


E (5 Poffemus ha&tenus addu&is fatis infigni exemplorum ap- 
paratu facile fidem facere, fi per otium huius.ue Operis ]i- 
— mites vacaret. Vnicum tamen alterumque attigiffe liceat ex- 
." emplum. Vir in media aetate virili conítitutus, temperamen- 
|». ti fanguineo - cholerici, Veneri gulaeque quondam deditus, 
— mec inipfo morbo, quoad eius facere poterat, iisdem abfti- 
"M nens, ex levi tefticuli dextri collifu, non fine aliqua praefen- 
—— tis fimul venerei contagii fufpicione, concepit farcocelen, eam- 
^ que per.aliquot annos fenfim increfcentem levi cum incom- 
-— modotulit, donec ad extremum omnia illa peífima atque atrocia, 
- exercitatis Chirurgis alioquin notiffima,fupervenirent fym ptoma- 
3 ta, miferrimoque viro, quem praedixeramus, luctuofiffimus eiu- 
ij latuumque pleniffimus contingeret vitae finis. Huic aliud, adiici- 
L—amexemplum. Iuvenis rufticus, duodeviginti annorum, forte, 
E .cum poma legeret, ex arbore delapfus, gravi ad alius arboris vi-- 
| — einae truncum allifu fcrotum & inprimis finiftram eius partern 
EJ eidemque inclufum tefticulum adeo vehementerlaefit, ut non- 
— folum per horam fere exanimis iaceret, fed poftea quoque ex 
— imfigni violatae partis incendio, cum intenfa fatis febre com- 
pli4 


[| 


L^ y E Obfervatio CV. s 
- plicato , laboraret. Advocatus vicini cuiusdam oppidi Chis 


rurgus, utaegroto opem ferret, plurimis, nefcio quibus,ex- . 
ternis internisque remediis tandem repreffit incendium, aeger- 


que, fopita quoque febre, perfe&te convaluiífe eft vifus. Paul- * 


lo poft yero anguem in herba latere ipfe animadvertit aegro- 
tus, laefumque illum tefticulum , lapidis inftar, induruiffe 
fenfit. Ad hunc ergo, ut aegroti parentibus optimum vide- 
batur, probe expediteque emolliendum , intra fesquiannum — 
in confilium auxiliumque vocati funt carnifices , aniculae, bu- 
bulci, balneatores, fabri ferrari, ambubaiarum collegia, pharma- 
copolae , & quinon? qui tandem, inter innumeros aegrotan- 
tis cruciatus, rem eo perduxerunt, ut enormis fieret ex mino-. 
ti fcirrho farcocirfocele, in carcinomaticum tumoremtandem | 
converfa, lentamque tabem pediffequam habens; a qua cum - 
animam ageret mifer, ego denique vocatus : / nunc, dixi, Zm- 
Amenfis urnam quatit Aeapunietiri Mortuus autem. eft altera ab. 
adventu meohora. Plura verohuius generis exempla unacum 
iis, quae demortuorum cadavera exhibuerunt, Oobfervatiscole . 
le&a dederunt BoNxgrvs & MonGaAGNvs in illis immortalibus | 
Anatomiae pratticae operibus, quae Medicorum nemini, nifi. j 
ignariffimo, effe poffunt ignota, 


( Fraucofurto ad Oderam Halam milfae d. 12. Iunii 1165.) 


TN fe iur 
Ei é d. 
uw ta 
ll 
* » 
m - 
T i » 
L2 
, 
" 
^ 
*: "^ 
"n LÀ 


 TOMVM TERTIVM 
NOVORVM. 


CTOR 


. MEDICO: PHYSICORVM 


. ACADEMIAE CAESAREAE LEOPOL- 
DINO - CAROLINAE 


- NATVRAE CVRIOSORVM IN GERMANIA. 


» 


cou CTXIOGTUDARO CHAZAAD aA ist 
i cM auc 3HVL0843- Ond. 


- - 1 git 3 1 * ' à rd Ww. 


, 
. ^ 
X E 
X C 
- 
d * " z il 
* iN 
i. Y D 
S DN 
" : ; e 
" 4 
" i" ^ 
" * 
UR 
CM. 
* e ARS 
P * 
-J * inc 
-€y* PM SEC 
1 L 
Y ! e 
- 
EU. M 
* 


UAI : 
" b D. diia Caroli lel "Mnegaot Coin: 
P B. - mentatio de Medicis. 'equeftri. dignitate 
3 ,..Ornatis, . Specimen IL. pag. r. féqq. 
Iu. Generofiff. D.3'ulii 2322) de ScHüTz Ora. 
Ein otio. inauguralis de Terra miraculofa Saxo- 
-nicà,. an Steatitesfit? | .. p.9r.fegq; 


m D. Zachariae VoGEL Conaiéntátio de Sar- 
Ü , £ocele,. eiusque origine, incrementis & 
E: ma ' euratione fecundum oia artis inftitüen- 
» Resgao! pir 115. feqq. 

ay. D. 3oaun. Sptiop Cároli GniMwMw- Hiftoria 


.. Febris malignae, qu ae in urbe & agro Ife-- 
- nacenfi- annis MDCCLIX-'MDCCLX. '& 


E , MDCCLXL .epidemice graffata , fuit 


BocN [1 


D 7 UPA143: feqq. 
2» V. Sliusdem: Hiftoria Dyfenteriae. malignae; 
pp quae .auctumno annorum MDCC » e | 


E * 


p DCCLXLI. in urbe & agroj Henacenfi Aa 
.demice graífàta fuit. p. c72. feqq. 


*» "Eiusdem Hiftoria Morbillórum , Ifenaci 
—.$* &in vicino agto MEN MBIGOLÓRH, ;malig- 
epp ne; graflantium .: Juilic (; p:185;feqq. 


$9 


Ibor.d : | | | ! : t VIL. D. 


d 


E. 


1 
AM fe i 
b E o " 


D^ E 
|! T 1 
"ua X. - 

M IS UJ 


vir Dp. is Páiknfissqo Riot? | | 

.fiones contra Legem motus od Sum- . 

 maeviriumin corporibus elafticis poftc xo | 

Qa, Hictum femper fint aequales. .p.203.fe 
VIU., Morbonae. RrrreRi Frodromu 

| gen. Medicorum. nonnullorum , ' qui e 1 

propriis morbis, «& de viribus medicamen- 

torum in iis difTeruereipfi, alphabetico or- 

, dine fiftens , » cum quadruplici ?i[ndicel 

: EU V d I 

x D. M Fridó? Caroli GRIMM * 

. fis methodica Stirpiam. ban Mende gs E 

feqq. E: 

x D. Chri jftapb. "MOLINARIL Fara, Tm z 

ria veficali periculofiffima , ob. ToU E. 


fungofitatem & abíceflum Kis c i 


- | 
nsu. "er qi 3 
| XI. Memoria D. yoamnis, Hirn P | 


XII. Memoria D. Soanuis de doté dar 3 E 


feqq. — 
XUL T sella p. Joannis Friderici Wa Ei 
xiv. Menioria D. Joannis Gottlob 2 1 
AE. D. Chrifto Vot eda) TREW dcl] opia & 


;/Mantiffa: ationis de Cedro Libani & T 
bip det Hiftoriae. p. 4455: fegq. 


TOM | 'D.IO. 4 


mn ».10. CAR. VILELMIA MOEHSEN 
Y OLLEGII MEDICI IN TERRIS POTENTISS. 
d BORVSSOR. REGIS SVPREMI, - 


- VT ET 


LLEGI SANITATIS ET CAESAR. ACAD. NAT. CVR. 
MBRI, IVVENTVTIS GENEROSAE VTRIVSQVE SCHOLAE MILI-- 
ARIS, QVARVM ALTERA ECOLE MILITAIRE, ALTERA CADET. - 
TEN- CORPS VOCATVR, ET GYMNASII REGII IOACHI- 

P- : MICI MEDICI ORDINARII, 


|. COMMENTATIO 


DE 


-MEDICIS 
| EQVESTRI DIGNITATE ORNATIS. 


|" SPECIMEN L 


! INA Po "Hc euer 


E 
r 
HE 


" 


- H H 

Y - - -— PL [ ada - " gm tm P» "q^ 
"1: rx "^ 4.74 "Y" n"313 ^. - : 7 A. £x i! "ü d. 
T: N i) i L3: (1 Md Á A m i ^ (o5 "A pM ved gs LAM 


7 
173 É 16 $1^Y: Í Joi'-at*k M! AN E ^ 15: 14 534 . re qai 
1 M CUN H 255 25ÁNVLA Voss L/VCIVI MA 2 
Dui - x LÁÀASAVAA ret 1 
lu 11. AL NL MIT Mc CSS & 4i 4X. » lh 4 » TAM 
3 » : - 
. . * ; PX UN gs "o " 
v creme NS qo | "WXXPM On ^AASCTVEA 1 
ARGNRO Fd t parma. MRpisi 
wy V RT , Te » ; ^ r x1 
"gv wa x1 31x11 - x ! ue , 
niu m M 5» i* - ! 3 TAM P 
"T r - * 8 1 ] : à 
? i] 9" Ww - - 
i2 4 : * de ' " Iw 4 B " 
, 4 | - * /1À jt yt ! 
aJA4ZLS A FARRISRAUM ! - 
b, 
- 
" 
^" 
- 
4 
; 
N- 
EN * 
T r 
22. 
bs 


zd " 
e 7 
à Am 3 
dU 


PROOEMIFM. Arr 


W NNI "i 


n Imperii, publicisque rebus iftis, in qui- 
bus artes ac bonae litterae in pretio funt, 
 & ubi magna ingenia, quae aemulatione ac 
dumis UT ues ' honore imprimis excitantur, non defici- 
E unt, ab antiquiflimis inde temporibus mos 
in: j3nvaluit , ut 1, qui praecipua prae reliquis meritorum fama 
"fulgent, vel de republica bene meriti funt, certis quibusdam 
/ beneficiorum fignis ornentur, &ab aliis ditinguantur. Grae- 
lorum aeque ac Romanorum gens, e quo , aevo antiquiori, 
B enantilimorem ingeniorum coetus prodiit, fatis intellige- 
bat, quam parum artibus atque fcientiis provehendis conful- 
| tum foret, fi artis periti pariter ac rudes, do€& ac indo&ti "T 
€ odem vitae genere ac meritis dignicenferentur. Multo mi- 

| nus id moliebatur utraque gens, ut artes defpeétui haberen- 
pe: vel homines inconditae mentis, ac litterarum plane ex- 
ertes , civibus dignioribus anteponerentur. Haud fugiebat 
L oM | 22. Reges, 


9i - 
! ij Tm rom t 


DAS — 


a PET 


AF. etre ctii. — o dm 

-geges , Principes, ac Magiftratus eorum, quanta fcientis e — 

"praemiorum müneribus, tributisque honorum ac praerogati. — 
varum fignis, incretrenta énafci queaüit. Quippe quibus las — 
tiórem in modüm propagantur, quam fi contemtu virorum 
erüditorum , inftin£tus generoíae cuiuscunque mentis inarte 
quadam excellendi, fuffocatur, & ardor, aliis vel reipublt. 
cae inferviendi, plane exftinguitur. ^ Quare patres patriae, | 
pro candore , quo illam ámplectebantur , gratoque-in Cives | 
fuos bene meritos animo, orbatis faepius indigentibus, e com- 
muniaerario füccurrebant, & praemia largiebantur. Alios, — 
ut alimentorum cura ac follicitudine vacarent, nec otio care- | 

gent, quod augendis artibus impenderent, fümtibus reipub- : 
licae alebant. Adhuc alis, a rerum egeftate haud affli&tis, |. 
meritisque fingularibus ità praeclaris, utillorum memoria po- . 
ífteris fervanda eílet, ftatuas erigi, infcriptionibus eosdem or- | 
mari, nummosque in illorum honorem cudi, iuífferunt, neque. 
raro in gemmis eorum imagines pofteritati commendatae cer- 
nuntur, 


a mal: Lam arn iS 


Tu m ice 


n l P^, i T DE" ] R/ S 
VETE CHE PBe m Tra Pon eo rail 
CUETPURIMITMESR EE Sr 2 


— jam antiquiffimis temporibus infigne iftud commodum , — 
quod e re rhedica in vitam civilem redundat, animos civium. 
& procerum movit, ut luculentiffimaa documenta monílrant, — 
Statuis enim , infcriptionibus, atque nummis, in Medicorum." 
honorem proditis, ron caruit aetas, in quibus exponendis. 
aliud comroodius tempus operae meae fervabo, "Verum enim- 
fateot, artém,; quam exerceo, impeníe colo, femperque ae- 
fümabo, non ignorans, quae & quanta ad Medicum perfi. 
ciendum pertineánt. Avidius ergo ea, in horis fubfecivis, le-..— 
$i & animadverti , quaé in artis honorém , ex antiquiorum | 


21 


 & récentiorum monumentis, memóriaé prodita funt. "Non. 


entiafentiint; & contumeliofe contra Medicinam, Medicos- | 
que omnes verba fáciunt , dum obícurae tantum conditionis, ' | 


ME 
. humil 


p Prooemium. Yay - 


. — humillimaeque fortis homines medicinam facere & feciffe gar- 
— -riunt. Silebumt vero, cum legent, nobiliffimos faepiffime 
viros, maiorum laude, propriaque virtute & do&trina com- 
mendatiffimos, neque infimo , fed fummo genere editos, me- 
dicinam faciendo, fcientiam utili(limam extuliffe. ^ Nec ingra« 
ta fuit ars Apollinea, dum fibi deditos , eamque profitentes y. 
ron raro ad magnos honores evexit, & virtutis praemiis de- 
 corayit. Quod quidem graviffimis teftimonis probari poteft, 


In ptaefentia folo honore fruor, orbi érudito Comiménta. 
tionem praefentem, de Medicis eque|tvi dignitate ornatis, commu- 
nicandi, quae docebit, quod non folum barbaries illa commu- 
nis, fcientias premens, certo quodam honoris genere, eru. 
ditis impertito, profligata fuerit (id quod praecipue eo loco, 
ubi de Equitibus auratis fermo erit ,' uberius fubiiciam) ve- 
rum quoque nutu ac providentia Imperantium fapientiffimo- - 
rum, recentiori aevo contigiffe oftendam, ut ardor ad amplifi- 
candas artes, honoris propofiti cupiditate incenfus fuerit, dum 
viri meritis confpicui, certis honorum beneficiis ma£tati fue- 
runt. Commentationem hanc, una cum aliis ad Hiftoriam me- 
dicam pertinentibus Scriptis, iam abhinc fpatio quindecim an- 
norum delineavi, & in chartam conieci, plus tunc temporis 
otii naCtus, quod Antiquitatum & Hiftoriae litterariae ftudio 
impendi poffet; verum tamen operi colophonem non impofui, 
donec a Praefide Pevilluftri nunc admonitus , coeptum laborem 
redaufpicatus fum. —Aítlaborifte, quem praxi medicae prae- 
fenti tempore impendere cogor, me impedit, quo minus in- 
tegram Commentationem iufto temporis articulo, quo prelum 
opus fubit, perfectam dare valeam , quapropter quod reli- 
quum eft operis adornandi, in aliud tempus differo. Ipfum 
argumentum, a dignitate equeftri, apud Romanos, tanquam 
inftituti origine, initium capit. — Licet enim nonnulli ortum 


r3 dignitatis equeftris nimis longe petant, dum illam ab Ordine 


a 3 equeftri 


D o 08s Prooemium. — - 


equeftri apud Aezyptios derivant, ac lofephum Ordinis equeftris.— . 
. Pharaonitici Magiftrum fuiffe fingunt; alii quoque e loco apud, — ^ 
"TAcrruM probareannituntur, dignitatem hancantiquisGerma-- 
nis originem debere; adeo levi tamen nituntur fundamento, 
ut temporis iacturam me feciffe duxerim, fi de illa re prolixe, 


differere vellem. Quemcunque fabulofa longeque petita nar-. 


ratio de Ordinum equeftrium infüitutis dele&at, in HoNogaATI. 


de S. Mana Differtationibus biftorico - criticis, de Dignitate eque[Lri 4. 
praecipue in quinque prioribus huius argumenti Differtationi- 
bus, quod cupit, inveniet. ^ Mei vero infütuti non eft, in 
prolixum hic excurrere campum earum rerum, quae praeter 
rei tractandae nervum & veritatem , ad ipfam Commentatio- 


nem operis haud fpe&tant, cuius argumenta, quantum fieri SE 


potuit, e fontibus genuinis optimae indolis petita, paucis ad- 
duxi. Eadem ex ratione, Le&toribus fretus, quos artis medi- 


cae hiftoria non latet, Biographicis allegatis parce ufus fum, . 


brevibusque folummodo attigi ea, quae a Biographis vulgo no- 
tis negletta funt. Dabam Berolini d. XI. Mart. MDCCLXV. 


A 


prae 
A€—ÀÀ 


1 BP manum 


E. is eZ 
| ME Mii AM QNS T de e m n SEES í 
E Eu lugens t Y scm SES J jw in| 


tanen eto am Cm 

P y 7 mE OR. " 
eden - 3 * es oce 
ut * 


jams jUIRQNHITERGU RUNE 


um Iorrus Caesa; fuo iam tempore, medicae artis pe- 
ritos; maximam parteni Graecorum e gente natos, iu- 
re civitatis Romanae 4) donaffet, eo nimirum confilio , 


üt maiorem numeruni virorum hac in ame eruditorum Reipub- 


licae Romanae acquireret 5 Avucusrus Imperator, generofa 


|s | mentis fuae indole, gratoque in Medicum fuum Zntonium Mu- 
— $AM animo b) ductus; PE à gravi & periculofo morbo 


fe, 


-&) SugTox1vs in Vita Iul, Caefar. Lib, I. Cap. 4. ; Omnesque me- 
5 dicinam Romae profeffos, & liberalium artium. Doétores, quo 
- libentius & ipfi urbem incolerent, & caeteri appeterent ,- civi- 

state doriavit.. 


21 Dio Cassius Lib. LIII, |, Ántonius vero Mufs, quum nihil Au* 
»guílus eorum, quae NL ad fanationem opus erant, poffet 
»facere, lavacris frigidis , frigidisque potionibus gm danitad 
, teflituit: quam ob rem etiam pecunia ei ab Auguflo & Senatu 
,multa, ufusque annuli aurei (libertus enim erat) datus eíl, im- 
, munitasque non ipfi modo , fed omnibus eandem artem exer- 
,centibus, in pofterum quoque tempts conceíla,, | Idem D1io 
Lib. XLVIII. ,Apud antiquos Romanos , non modo liberto, 
»Íed nec ingenuo quidem ulli, aureo annulo uti licebat, nifi Se- 

^ nator effet aut equeftris ordinis, , 


n Quod MvsA non libertus, fed ingenuus fuerit, probavit CgEL- 


10s in Diff, de Antonio Mufa $. V, p. iz. 

Commentatores nonnulli, Scriptorum antiquiorum ínterpre- 
tes, rem ita, ad mentem Di0sis , explicant, quod Aucusrus 
non tantum Medicos. eo tempore viventes , fed & omnes huic 
arti operam datutos, equeftri. dignitate donaverit, Vid, Cog- 
11$ Rbodiginur, Lecl. antiqu.. Lib, II, Cap, 12, s Conceflum 

« 
» 


Se SLM MM i ASPEN. WM 
$——— .. Commendatio JQUNENMNONCNRS T 
fe, illius ope, liberatum fentiebat, Equitum Romanorum nu- 
mero eundem adícripfit ; tantum non iisdem praerogativis , H 
quibus Equites Romani gaudebant , ornavit. Inter ala enim  - 
- .beneficia, quibus illum cumulavit, iure ac libertate potitus | 
fuit, aureum geftandi annulum c), iure, inquam , illo tem- 
pore folis Equitibus Romanis preprio. Dignitas haec tempore - 


*rys "sv 


Avucvsr: fplendida admodum, multoque honore infignis fuit; 
id, quod PLiNius in Libro infra addu&to 7) prolixe teftatur; 
additque, ab Imperatore TispER1:O fancitum fuiffe: ne cui iug 
id effet, nifi.cui ingenuo ipfi, patri 2voque paterno, quadra. 
ginta Seítertia cenfus fuiffet; quae fumma noftro aere, calculo 
Gronoviano computanda, :i2;00. Imperialium, vel ex com- 
putatione Harduiniana, 40000. Livres numerum abfolvit; ex —— 
EisENsCHMIDIUI calculo, qui in computandis Seflertiis aliam ra- ^ 
tonem iniit, ter decies mille, trecentes triginta feptem un- ^ 
ciales, feu Thaleros numeramus. Ubi fequentibus tempori- ; 
bus nonnul; e gente Roxianorum illuftri , artem medicam : 
| | exer- 


y» & idem iuris non praefentibus modo , fed & futuris, qui feMe- 

» dicos profiterentur.  — Hoc certum eíl, quod Aucusrus immu- 

nitates infignes dederit, quae fub Imperatoribus fequentibus fla- 

: bilitae.non. folum, verum .& magnis incrementis ornatae fue- 
runt, adeo ut certus in civitatibus Medicorum numerus defi- | 
niendus effet, ob nimiam eorum multitudinem, qui, captandi : 
commodi ac immunitatis ergo , huic arti fe fc mancipaverant, - 

"Vid, B. Biussowm dntiqu, felect. Lib. 2. Cap. 3, Magna cum | 

cur & induflria, privilegia & immunitates infignes Medicis ab .: 
Imperatoribus tributa, recenfuit.& explicavit Heur. LAMrE I. U, j 

D, in Diff. hift. jurid, de Honore, privilegiir & éuribur fngu- -— 
lavibur Medicorum. Groeningae 1736. 4to mai, quae alphabe- : 

tum cum dimidio excedit. : - E 

. .£) Vid, Greg. Loxcvs de Znnulir ffgnatoriir antiquerum , Gap, V, dn 
| p.32. & SugTOn10Ss variis in locis. | | E 


d) Puxvs Hifl, nat. Lib, XXXIII. Cap no T T 


4 


de Medicis equeffri dignitate ormatir. — 9 


— exercuerunt , Imperatorum gratiam ea re fibi conciliarunt : 
- quos inter, PLINIO tefte e), Caf, Calpitani, Arruntii, Albutii, 
o& Rubr fuerunt, quibus Zcilios, nonnullosque alios, adden- 
dos exiftimamus, ex diverfarum familiarum Romanae gentis, 
mummis, infcriptionibus ,- aliisque monumentis explicandos, 
.. facile inde. coniicitur , quod eadem digmitas tempore fequenti 
| ad plures pervenerit, quorum nomina numquam pofteris in- 
E. notuerunt. Poterant eadem tanto facilius contingere, quanto 
-smagis.conftat, quod T:sER:: & Imperatorum fequentium aeta- 
- te, multi Medicorum magnis opibus valerent, adeoquerequi-: 
- fitis omnibus, ad equeftrem dignitatem, ex lege TrsEz exer- 
Een. haud effent deftituti. | Ipfe PriNivs loco allegato re- 
|— fert: Caíliis ,  Calpitanis, Arruntüs, Albutiis, Rubriis CCL. 
| H-S. (i.e. ducena quinquagena) annua mercede fuiffeapud | 
|. principes; quae merces fecundum computationem Harduinia- 
. nam, fummam 250o0o. Livres includit. ^Q. vero Stertinius 
E pe: PurNIUS,) imputavit principibus , quod H- S. quinge- 
D nis annuis, feu 5c00». Livres,contentus effet. Sexcenaenim, 
- feu 60000. Livres, (ibi quaeftu urbis fuiffe, numeratis domi- 
— bus, oftendebat. Par & fratri eius merces a CraAuo1O Caefare 
i infufa, cenfüsque quanquam exhaufti, operibus Neapoli exor- 
. mata, heredi Seftertium trecenties centena millia (1. e-tres mil- 
- liones librarum monetae gallicae,) reliquere, quantum ad eam 
. etatem, Arruntius folus. Primis eodem loco refert, quod 
- Crinas Maffilienfis, qui medicae arti & ftudio mathematico ope- 
?ram navaverat, centies centena millia Seftertium , feu millio- 
/| nem librarum gallicarum , reliquiffet , muris patriae , moeni- 
LE , busque aliis non minori fumma exftru&is. 


Ns: : $. T. 

In gratiam eorum, qui in antiquitatibus Romanis non fatis 
| | nie funt, & fibi forte perfuadent, ordinem equeítrem Ro- 
0 pp. N. 48. Pbyf. Med. T. LIT. b . qmano- 
2. €) Pus Lib, XXIX, Cap. Z 


[3 


ny 
H 


ND — 05 Commentatio 


manorum folummodo militarem, equitesque peditibus oppo- . 
fitos fuiffe; vel quibus abfona res effe videtur, quod illo . -: 
tempore dignitas equeftris Medicis tributa fuerit, neceffe erit, 
utin originem atque indolem dignitatis huius apud Romanos 
rnaiori cum ftudio inquiramus. Cives Romani ; gentilitio 
hoc atque nativitatis nomine mere confípicui, in Patricios & 
Plebeios diftinguebantur, poftea vero refpe&u ordinis & dig- ^ 
nitatis in republica, quidam Ordini Senatorio, alii equeftri ,- i; 
:alii plebeio adfcribebantur, Ordo Senatorius omni tempore - E 
praecipuus fuit, ad quem nemo, niíi Patricius effet, admitte- — 
.batur, deinde vero etiam ex equeftri atque plebeio ordine | 
prognati, ad illum ea lege adípirare poterant, uta Cenforee 
plebeiis slefis. ingenui effent. — Ordo equeftris Senatorio or- E 
dini dignitate proximus fuit, tum plebei, tefte Livio, Varg- 
RIO Max1MO, atque Min cidas f) fequebantur. Senatores ex . | 
equeftri potiflimum ordine ele&i fuerunt, quorum liberi equi- 
'tes nati manebant, donec ipíi in Senatum legerentur. Caius ^. 
Gracchus, Tiberü ient frater, nec multo poft Livius Drufusg 3. 
Tribunus plebis, anno ante Chriftum natum circiter 121. or- 7! 
dinem equeftrem cum Senatorio coniungere decreverunt & — 
ut tanto maior effet illa dignitas , qua quis fimul in Senatu fen- 
'tentiam ferre poffet, primum leze, deinde plebifcito ftatu-' ^ 
tum fanciverunt. lisdem equitibus, utut a Cenforibus in Se- - 
natum haud le&ti effent, nihilo tamen minus, quod Magiftra- 3 
tus honore fruebantur, Senatui intereffe, & fuffragia ferre Lh: 38 
cebat, ipfisque Senatoribus hi, tanquam dignitate maiores, | 
praeferebantur, Tradunt quoque, M. Livium promulgaffe le- — 
gem, ne ludicia foli Senatorum ordini tantummodo compe- — 
tereat, fed ut aequa lance , inter utrumque ordinem divi- E 
derentuss quae nimirum lex diu fanéta & incorrupta vi 


f) Livivs Lib. XXV. Cap. 36.  Varzn, Max, Lib, III, Cap. T MAR. 
-*1ALIS Lib. VIII, Epigr. XV. 1 


* ^ 4 
SN. A 
s 


esl 


de Medicis equefiri dignitate ordi. ^. YI 


[ quit 8). Imperatorum tempore foli equites Romani diver(is 
' provinciis, tanquam Praefides, praefe&ti erant ; Cappadocia 
|J enim, Aegyptus ^), aliaeque plures provinciae ab equitibus 
- Romanis recebantur, quas inter Aegyptus hoc iure praecipuo 
. gaudebat, ut nemo Ordinis Senatorii, fed fola equeftri digni- 
tate pollens ,. Prae efidis nomine ad illam acce deret. Horum 
Praefidum decreta tanta autoritate a Divo AucusTO- munita 
2 fuerunt, ut aeque valerent, ac fi Romae a Magiftratu, Reci. 
bus, Confülibus, ac Praetoribus lata fuifient; cumque Impera- 
— fores ius populo dicerent; conftitutum fuit, ue Equites in cog- 
D nofcendis caufis, Senatoribus confilio adeffent, eorumque ar- 
. bitrio iura dítibüs finiendis applicarentur ,. ex quibus omnibus 
— fummam dignitatem ordinis equeftris apud Romanos, fimul &- 
honorem Zntonio Mus habitum, aeftimare licet. | Uti vero 
- fingula dignitatum genera, nimis largiter & indiftinée effufa, - 
vilefcunt, fic idem quoque fatum Romanis Equitibus contigit. 
- Carus enim CaLicvLA non folum numerum Equitum nimium 
| conftituit ), verum quoque Garsa libertum fuum, kelum ky, 

pt atque VITELLIUS Zlfiaticim , libertum fuum, equeftri dignitate, 
|! ac iure aureum geftandi annulum, donavit; unde PriNIUs l.c. .- 
|| in haec verba exclamat: lia Jüparatur dido ab ingenuis, 2.e. & 
t "Senatu €? populo Romano; cemmunicatus eft cum fervitüs. Senfi "s 
Hn conftitutum , ut quicunque libertus annulo donaretur., abieGto veteriuo- 
Line, equeftre momen. a[fumetet.... "Tandem haec dignitas adeo evi-- 
H Buts, ut temporibus SEPTIMI SEVERI /) militibus gregariis au- 
a uoc Á b 23 ufi vegs. 


ipte ctm e T 


AU 


A 


mcum 


* 


d ees. 


op Alexander ab ALEXANDRO Genial, dier, cum notis Tiraguelli Lib. 
p II, Cap. 29. 2: 
2) Corn. 'TAcyres Lib. XII. & VII. Sugrosavs in VER lano, 

"Oo! Pliniu: Lib. XXXIII, Cap. 2, Sect. 8. 

" Tacrrus in Hiftor. Lib. I, & II, & SugToN1Us in Galba & Vitellio 
Lo HenopiANvs Lib, III. & de Heliogabalo bi yt 


À 


arx aem 


e 
p 


2 -- A Ao TTA 


L- 


Lf ^ 
i 
Pd cde 


- 


—— "eJ 


E GM Commentatio 
reos annulos geitare TASSE & HELLOGABALUS fam Senatui, 
bsc Bodl ordini homines « e.fcena. praefecit. 5 selaad 


"i URC Ue UM SA 2 t 
DÀ wt bate imet e Yu Rp 


1 ga 


r$ 
Lo 


&. IL 


Licet medicae artis periti, tam inter Romanos, quam alíos | Í 
populos , fequenti tempore variis dignitatibus & honoribus 1 
mattati fuerint, quibus quodammodo füpra dignitatem eque- - 
'ftrem eminuere; fiquidem penes Romanos, Senatorum, Prae- - 
fe&torum urit. aeque ac provinciarum, Proconfülunr & | 
 Quaeftorum munere faepius fungebantur ; adeo tamen multa -. 
de his eruditi ») iamiani memoriae prodiderunt, ut fingula - ] 
hocloco enarrare velle, prolixi operis inftitutum foret, meo 
munerilonge adverfum, quod, de Medicis equeftri uel 
te ornatis, i1 me füícepi. L 
: 


x 


$9. IV. id piger ES 

Anteaquam vero de Medicis, equeftri dignitate apad Chri- - | l 
ftianos ornatis, differamus, de Emguitibus , eorumque infigni- - h 
bus nonnulla praemittenda erunt. Equites vel nativitatis ori- | 
gine; vel principis mandato defignati, intelliguntur. Equites — 
sati, tenore legum antiquiorum Germanorum verae ac genui- | i 
nae nobilitatis originem tueri debent, ita, uta paterno, aeque - | 
ac materno ftipite , quatuor generationes nobiles allegare que«s 3 : 
ant ny , fi Equitis titulo infigniri velint. ^ Reliqua pars Equi- | 


tum, | 


E. Vid, Henr. LAwez , Diff, cit. p. 97. usque p, 130- Dan, Viwok, | 
Amoenitater. pbilolegico- medicae, "Trai. ad Rhen. 1730. 8vO - 
per totum fere librum, C, Vorrr, Diff. hiflorice - critica y 
 Honoribur Medicórum apud P'uires Lipf. 1732. — Io. Iac. Ba- 1 
1iERI, Oratio de Honorificir Medicorum appellationibur , quae - 9 
tertia eft in Fafciculo Orat. varii argumenti, Norimb. 1727, 4t. — 
To. BEvERovicu Encomium Medicinae, Roterod. 1644. Svo, — * 


7) Vis. ScuvEsERI Introductio in Ius Publicum. inum 1711. PERO * 


, 


es TET 
Fam o. pst an A 


de Medicis equeftri dignitate ornatis, — E 


Muni, velterquatorum, vel auratorum, velcruciferorum nomine 
Venit, qui quippe pofteriores plerumque relizio£f. dicuntur. 


Jquites torquati4 equitibus fecularibus annumerantur, externo 
quodam dignitatis figna , vel catena confpicui, ad exemplum. 


- - Equitum aurei Velleris; Ordinis deP Annunciada, Ordinis Ele. 


phantini, aliorumque. — Zzrati equites ad claffem equitum fecu- 
larium aeque referuntur; hia&tu folenni, & occafione nafcen- 


.&e fingulari, i&tibus quibusdam enfe datis, ad iftam dignitatem 
| . evehuntur ,. Ordinisque fui figno nullo gaudent. "Temporibus 
- antiquis, folis Equitibus aureis calcaribus uti, armaque fua au- 
- ro induere licebat. | Inde nominis, quod fortiti fünt, ratio pe- 
| tenda; nec minus illa, cur non pauci Scriptorum germanico- 
|. tum, Equites auratos , calcariwm aureorum equites appellitent , 


quod nimirum in a&u folenni ,, dum iétus enfe acciperent, fi- 


|. amulaureis calcaribus induebantur. .Alio quoque tempore no- 


biles perfonae ab equitibus armis & equeftri dignitate ornaban-- 
tur, ut tanto maiori cum honore bello, pugnis, & ludis eque- 


- -ftribus intereffe poffent. Iftius generis equites ab aliis equiti- 


bus, pfaedi£to more defignati , milites, ut quidam putant, non 


|. equites dicebantur; fed largius de his infra commeimorabimur. 


Idem riomen & illis equitibus tribui folet , qui pontificalibus fi- 


- ve epifcopalibus infignibus, exemplo militum Sti Petri, nitent, 
1 Equites cruciferi, feu religiof , à cruce, quami gerunt, nomen 
|. &cceperunt, originemique fuam prdecipue fan&tis expeditioni. 
|— bus cruciatis, feu itineribus in Térram fan&tam, debent. Non- 


nulli initia horum Ordinum latius éxtendunt, eademque atem- 


|. poribus Magnilmpératoris CONsTANTiNI repetunt.  Frantolim 
|. ordines ifti, fraternae focietatis vinculo, genere quodam Or-. 
| — «dinis eccléfiaftici inclyti, ad tuendam religioném chriftianam, 
| & promovenda virtutum chrittianarumi ftudia fanciti. Diver. . 
|. fis quoque Ordinibus antiquioribus cura áegrotorum , praeci. 
2 pui officii loco, demandata fuit, ad exemplum inítituti Ordi- 


b 3 S nis 


"in Equites, Presbyteros feu Capellanos, & Servientes, prouti Scrip-. E. 
^ tores, qui hiftoriam huius Ordinis tradiderunt, infra adducen- ^ 


14 | cangso cilvtudniules CAR 


nis Iohannitici o), cuius equites eam ob caufam & Hofpitales di- —— 
. cuntur, itemque Equitum Ordinis Teutonici Hofpitahum, San- 
&ae Mariae Hierofolymitanae coghomineinfignitorum.  Eius-  . 
dem generis fuit olim Ordo Sti Lazari, & Ordo ille aSto.Cofmo  — 
& Dámiano, Prote&toribus artis medicae atque chirurgicae, 
ita di&us. Immo & noftro adhucdum aevo, curam aegro- 
torum praecipuum officium Ordinis Sti Spiritus in Saxia effe 
conítat, cuius Ordinis fedes Romae, opimis reditibus dotata, 
viget. Sequenti aevo, eodemque recentiori, diverfi Ordines 
figno crucis infigniti, a magnis Principibus inftituti fuerunt, in | 
'quos vel perfonae illuftres , amicorum nomine adoptabantur, 
vel aulae bellique miniftri, tanquam praemio virtutis ac fidei 
praeftitae, in fignum regii favoris huic ordini adferibebantur, 
vel quoqué ali, tanquam fignisac praerogativis, refpeCtu ce- — | 
terorum fuae conditionis, ad excitanda nova merita, fimilima- . — 
&tabantur-honoré. ^ 5-up9 3) Cane ioditres ce ouoobiaq ool E 
S. V. | n 

| cepe * j 

Cum Ordo Sti Tobannis Ho[pitaliorum in Hieru[alem, nunc com. 
muniter Equitum Melitenfium di&us,. procul dubio e numero ^ 
antiquiffimorum Ordinum eorumque maxime fit4 qui prae ce- E 
teris fulgent, merito quoque primo loco mentionem illius fa- 
cere convenit. Tenore Statutorum Ordinis, five Fraternita- — 
tis, tria Fratrum genera huius Ordinis dantur.  Difünguuntur 


di, prolixius indicabunt. Ex Ordine Medicorum Michael Sa- E 
VONAROLA p) Equitibus huius Ordinis honorifice adícriptus,.— 
mam : eius- — 

Tuc 

.9) Vid, VeRToT, Hifloire des Chevaliers Hofpitaliers de St, Sfean- X 
o» erüfalem. Tom. L pig. 16. n | 1090! ii2659. culi : 
|. p) Vid. Hiftoria almi Ferrariae Gymnafii a. Ferrazte edita, ''om. II, —— 
| p.17. Bavrs Diclionnaire, fub voc, Savenaroja. 


de Medicis equfiri dignitate ornatis. Ij. 


T eiusdemque figno, ob generis fui nobilitatem & merita, ofna- 
- tus fuit, Principum Eftenfium Archiater, in Academiis, Pata- 
— vina & Ferrarienfi, Profefforis munere funttus; Monenduüm 
- duxi, Equites ex Hifpanica & Italica natione non adeo: diffici- 
— lem habere aditum, quani ex Germanica natione. Nam e Sta- 
—— tutis Ordinis equeftris Sti Iohannis patet, quod Italicae & His- 
|. panicae nationis Equitibus, quatuor generationes nobiles a la- 
- 'tere paterno, totidemque a materno, fuffecerint, quibus dig- 
' ni cenfebantur, ut ad equeftrem. dignitatem adfpirare poffent. 

— "Natio Germanica e contrario , fe ipfam onere iftogravavit, vel 
- potiuslegem fibiimpofuit, ut generationes XVI. eidem pro- 
A bandae effent, priusquam aliquis pari potiatur honore. Mul- 
| tos quidem Ordinis S. Iohannis Melitenfis Equites, ex Medico- 
| rum celebrium fáihiliis adducere poífem , ut Fjoriun Rovrg- 
|- RELLAM, celeberrimi Medici , Laurentii Roverellae , Pontificis 
l. Maximi Nicolai V. Archiatri; & intimi cubicularii, fratrem; 
| mec miuus /íntoniun 'TERALDUM, Equitem eiusdem Ordinis, Ar- 
| chiatri Pontificis Calixti HI. ^ Siuonis Tébaldi , nepotem, duos- 
| que alios equites Hierofolymitanos, pronepotes celéberdii 
| Medici, Ambrofiü Cavenaghii, Protophyfici & Decurioris 
| Mediolanenfis, & plures alios. | Quia vero non ipfi Medici 
| fuerunt, eos praetermitto, licet ob generis nobilitatem Medi- 
| corum Ordini aliqualem fplendorem addant. TED - 
| : Presbyteri feu Capellani Ordinis , equitum more , crucem 

| gerunt, neque dubito, Petrum ARLENSEM de Scudalupis , me- 
H dice do&um, horum equitum numero accenfendum eífe. Eft 
| mihi illius imago aeri affabre incifa; quam Thomas de Leu ex- 
|"eudit. In:eadem imagine, cruce Ordinis Melitenfis ornatus 
E - apparet. Ex infcriptione vero imaginis , praeter nomen ante 
|-allatum, & litteras M. B. O. nil plane de Ordine ac Petri Zlen- 
| fis dignitate. conftat: Nulla in Biographis eruditorum de. vita 
| eius mentio facta; & quamvis rara illa libri, quem fcripfit de 
| posa: feptem metallorum, & feleCtiorum lapidum ad pla- 
| : netas, 


-— 


1B j AU — Commentatio 


netas, folaque genuina editio opera filii fui, Mantuae Carpe- — 
tanorum in fol. prodierit, fruftraneo tamen labore, in Nic. 
Antonii Bibliotheca Hifpana illum quaefivi. In rubro anted&- 
fti fui operis, Petrus AnLENsis, Presbyteri Hierofolymitani no- 
mine effertur 7) ; qui titulus illam dignitatem eoncernit, qua 
tunc temporis enituit; ad facrum vero Ordinem paulo tardius 
illum acceffiffe, ex eo coniicitur, quod antea in matrimonio ' 
yixit. Cum officium equitum e primo huius Ordinis inftituto, 
. aegrotorum fcilicet in hofpitiis fufcipiendorum curam concer- 
nens, Medicorum muneri haud adverfetur, cuius officii men- 
tio S. IL. fa&a eft, mirum aliquem habere minime poteft, cur 
Medicis, huius Ordinis Fratrum Servientium numero adícriptis, 
indultum fuerit, crucem, more reliquorum ita dictorum Fra. 
trum Servientium, geftare. Crux ifta, fi BoNaANNO fides ha- 
benda eft, formam folitam crucis Meliteníis prae fe fert, au- 
reae nimirum, coloreque albo intermixtae ac interlitae; aft. 
apicibus binis fuperioribus feu potius integra parte füperiore 
fignum omnino caret, ita ut utrumque modo latus, una cum 
parte inferiore perfe&tum, fex apicibus finiatur. ^ BoNANNUS | 
quidem v) defcriptionem crucis Fratrum Servientium fupra ad- 
du&tam dedit; verum illam cum cruce Donatorum confundit. | 
Yn Statutis Ordinis, quorum copiam nobis VERTOT Tom. IP, 
fecit, crucis huius truncatae non nifi refpe£tu Donatorum men-. 
tio fatta eft, ipfe cum OsrERHAUsIO 1, cit. teftatur, crucem 
linteam, minoris nimirum formae quam Equitum , Fratrum 
Servientium palliis infixam fuiffe; cuiafferto praedi&tus OsrER-. 
HAUSEN addit, quod Fratres Servientes aurea cruce non ful- . 
geant. Presbyteri, feu Capellani, & Fratres Servientes, tefte 
VzRTOT 7on.1F.inStatutis probare debent, fe e legitimo ac 

| |  honefto . 
q) Vid. Monuorn Polyhiftor, "T'om.I, Lib.I. Cap. XI. $. II, E 
y) Vid, Boxaxw: Defignatio Ord, Equefir, Ecclefiaflicorum & Secus — 

larium. n, 61, — TE 


B: di Medicis edüófiri dig Mire ornatis. 17 


| honefto matrimonio matos effe, parentesque habuiffe non opi- 
€ fices, nec vilioris opificii munere unquam fun&tos. Fratres 
t vero Servientes ipfi, a fufpicione cuiuscunque fa&ti levioris ac 
- ignominiofi, liberi effe debent. — Neque dubitandum , quin 
- huius generis Medicorum ," crüce, tanquam figno Ciudlinis no- 
Fi fatorum ,- magnus numerus adduci queat, cum Ordo ipfe pott y 
|— adeo longum temporis intervallum , iamiam floruit, ac omni 
E . tempore tribus Medicis s) cura Hofpitalis vel Nofocomii, Italis. 
. Infirmeria, Ordinis demandata fuit. Alius vero e Medicis, in- 
 tezrae navium turmae, quando triremes, mare petentes, fol- 
E vebant, iungebatur £); quippe quae confuüetudo hodierno quo- 
H que tempore viget. InStatutis Ordinis vero fancitum legitur, 
- ut officia Ordinis femper Fratribus Ordini adfcriptis conferen- 

|. da fint. | 


» — Equites Sti Sepulchri Hierofolyuitani aeque ac Equites Ord. 
| Sti Iobannis antiquiffimis Ordinum inftitutis accenfentur , qui, 
| cum numerus eorumcreviílet, etiam in Italiam tranfiere, fede 
i . Perufiae ele&a; Poftea vero maximam partem a Pontifice In- 
.. hocentio VIII. Ordini Sti Iohannis MCCCCLXXXIV. admixti 
| | fuere. Duodecim vero annis elapfis Alexander VI. :£) Magi- 
|^ fterium Ordinis fibi vindicavit, & Guardiano five Patrum Su-- 
| periori, Ordinis Francifcani,. feu Fratrum minorum flri&tio- 
& "n obfervantiae, quibus cuftodia Sti Sepulchri demandata eft, 
| lanquam fummi Pontificis Vicario ad Sti Sepulchri monumen- 
' | tum, 


" 4). C. von Offerbaufen Statuta & Ritus Éqiit. Ord. St, Ioh, in Hieru- 
Lm falem, Francof, 1644. p.26, & 78. 


[ | i) ven OsTzRHausEN Tit. XII. de Officiis Fratrum, & Viiuror 1 c. 
-—— -"Tom.IV, dans les Statuts, p.172.;—— 


adi) SrENEnI Opus heraldicum 'T'om, I. p, 334. i 
p.n INA Pbyf. Med. T. LI, [e KS 


"ING 


(38. sos cwCammeule.  AAWN 0 0 


-bus, quas Francifcus MrNENIUS 4) prolixe refert, poftremo lo- 


. tusille Jobannes lWeslingius feu VEstINGICS, Mindeno- Weftpha- 


- t. : » 


ER 


tum, poteftatem ac libertatem dedit, nonnullos peregrinan- 
tium, pietate, religione ac meritis confpicuos, in Ordinem 1 
iftum adoptandi, Equitumque dignitate inveftiendi;, . Huius. | 
' generis Equites, finitis fingulis diverforum folennium ambagi- i 


co aurea catena donantur, cum appenía cruce, incollo eorum 
fufpenfa. Crux ifta rubri coloris eft, cuius quatuor anguli - 
aliam minoris formae crucem rubram continent, quae fingu- 
lae cruces, quinque vulnerum Chrifii in memoriam proditae, [ 
eiusdem indolis funt ac patibulatae, Germanis Krückem- Creutz — 
di&ae.: Equites hoc figno confpicui, matrimonii vinculo feal- 
ligare poffunt, & una cum reliquis votis confuetis, coniuga- T 
lis caftitatis fidem promittunt. lorum in numero fuit incly- n 


Jus x). Hic, poftquam diu Palaeftinam ac Terram Aegyptia- - 
cam inhabitaffet, munere deinceps Profefforis in AcademiaPa- - 
tavina fun&us fuit. —Zernbardus van dem BROECK y), Medicus | 
Batavus, praxifua, quam Enckhufíae mutuavit, admodum ce- i 
lebris, pro more tunc temporis folito nomen fuum mutans, ac — 
PArUDANUs dictus, poftquam lata in Europae, Afiae ac Afri- — 
cae Terris, itinerum fpatia emenfus effet, facri Sepulchri Or- | 
dinem equeftrem na&tus fuit. Recentiori adbuc aevo, Ruffiae — 
Imperatoris Nofocomio campeftri; quondam Medicus praefe- 


y) Vid. Deliciae equeftrium f. militarium Ordinum, & eorundem — 
Originer, Statuta, Symbola, & infignia, iconibur additis ge- — 
nuinir. Colon. Agrippinae 1613. p. 39. feqq. In fine huius li- — 
bri tabulas adiecit, quibus Philippus II. Rex Hifpaniae in Sum- - 
mum Ordinis Mgifltrum, eiusque fucceffores ab equitibus Hie- . 
rofolymitanis, praefertim Belgis ibidem nominatis, anno 1558. 3 
in Ecclefia Hochflratana, ditionis Brabantiae, funt electi. - 

x) IurrRIALIS Mufeum bift, Lib.l. p. 208. 


y) lozcum Lexicon erudit, univ. fub nomine Pa/udanus. 


dms - 
m 


^as » | ace T» 


IL 


f methar 


|] m de Medicis eitaftri dig axitate ornatis. EM 1 


. &us, D. Michael SCHENDO van der BEck z), origine Macedo, 
 equefiri hoc ordine infignitus innotuit. 


$ vi 


- Ad Equitum Sti Sepulchri Hierofolymitani ferenormam, Equi- 
des Stae Catharinae in smonte Sinai a) creari folent,in quo eiusdem 
- Virginis corpus fervatur, ideoreliquis e Terra fan&a ortis Equi- 
|. tibus illos adiungere placet. Hic Ordo anno 1063. a Perfonis 

- nobilibus, in cuftodiam fepulchri San&tae Catharinae inftitutus 
— fuit, & fanCtis eo tendentibus viatoribus in tutelam dabatur, 
- ut fimul hofpitii iure fruerentur. lnfuper & equites voto con- 
. Augalis caftitatis fefe obítringunt. Numerus eorum quondam 
- valde magnus fuit; Magiftrum Ordinis fui ipfi elegerunt; mul- 

tas praefetCturas terrasque poífederunt. Equites in amiQtu al- 
, bo, mediam rubei coloris rotam, gladio transfixo, infignium 
. leco, in finiftro pe&oris latere gerunt. Ex quo vero tempo- 
1 re, una cum ia&tura Palaeftinae & Graeciae, bonis quoque fuis - 
- hic Ordo orbatus fuit, nunquam ifte ad ftatum priftinum redi- 

. re, neque ad electionem fupremi fui Ordinis Magiftri adípira- 
.re potuit. Hinc accidit, ut Abbates inter Moufthos S. Bafi- 
— lii quibus cuftodia corporis fanéctae Virginis demandata eft, 
- quorumque ad legis normam Ordo praediétus infütutus fuit , 
| - indulgentibus Pontificibus, iure ufifint, viatores quosdamre- 
/ ligiofos in equites Ordinis de Sepulchro S. Catharinae creandi. 


be hoc. genere equitum procul dubio celebris ille Leonbardus 
Cc 2 THuun- 


]z 


z) Vid. Perilluflr, Bicnxem Hifforia Academ. Nat. Curiofor, p. 49T« 
ubi rubrae Hierofolymitenae Crucis Eques audit, quod genus 

—— . Emquitum ad facri Sepulchri Ordinem equeflrem unice refcren- 

LU o^ —— dum puto. " Vid, Bouaxwr Deffenatio Ordin. equeflr. tam eccle- 

faf, quam fécular. n. Iof, Vel Edit, germ. p.115. 

B a) Franc, MexENn: Deliciae equeftr, L milit. Ord, iam cit, pag. 49. 

Je Bowamxilc.g, XXL, — 


-— ? T e 
b! 
| 
N 


- ! , kd oí / : KS | 
A86  . cwn | Commentatio Vibo es AM 


"HURNEISSER 2:09 burn füit, inter Archiatros EleCtorís Bran- 


denburgici Jobannis Georgü , primo & praecipuo loco nominan- 
dus, qui in orbe erudito, Scriptis fuis, &, quod aiunt, ar- 
tis alchymifticae fcientia valde inclaruit. Autores quidem bio- 
graphici b) nullam dignitatis fuae equeftris mentionem faciunt; 
poífideo tamen, una cum aliis ipfius iconibus, imaginem ligno 
expreíffam, cui verba infcripta: Fjfigies genuina INobiliffni, Cla- 
viffimi & Excellentiffzmi Viri," Domini Leonbardi Thurnbeuferi, Equi- 
tis de monte Sinai, Philofophi celeberrimi , leguntur. kma in parte 
imaginis, Jacobus Colerts un. Berol, March. Med. Stud. poft il- 
fius mortem, ordine prolixo, verfus in éius laudem 'concep- 
tos addidit. Ceterum evi&tae veritatis affertum eft, quod Im- 
perator Radolpbus YE. 'Thurneiferum, qui patrui fui, Archidu- 
cis Ferdinandi, gratiam iam antea meruerat, multumque pe- 


-nesillum valuerat, nobilitatis infignibus donaveritc): parimo- . 


do certo quoque conftat ,' de itineribus diverfis in longum la- 


tumque ab eodem füfceptis, praecipue de illis; quae anno - 


1560. in Scetiam & in Infulas Arcadicas, anno r$6r. in Hifpa- 


niam & Lufitaniam, porro in regiones Barbarorum , Áethio- . 
piam, Terrag, Aegyptiacam, Arabiam, Syriam, Palaeftinam, 
Candiam, Graéciam, Hungariam, & anno 1568. in Bohemiam | 
fufceperit; unde in Germaniam 1571. redux,ut ente narratum, 
Éle&tori Brandenburgico officia fua locavit 2). .His ubi in iti- .— 
neribus conftítutus fuit, & praecipue cum in Palaeftina mora- |. 
retur, dubio prorfus vacat, eum Ordinem equeftrem negle- ? 
xifle, quém , quo tanto maiori autoritate confpicuus effet ; | 
fuisque promiffis alchymifticis tanto graviorem fidem adderet, . 


fibi procul dubio conciliare ftuduit. . 


Maxczrz Bibliotheca Script.medic. | |... | 
,5€) Ms Dig rgnict Berlinifcbe Kloffer - und Schul- Hiflorie p. 133. 


d) Acta Med, Berol. Dec, II; Vol. I'in Praef. & Iokcusn in Lib. de T 


diee cot ope RM sire c0 ii oer SN 


6. VIII. ; 


"py e.g. Kesrxegus in Les. Biagr. Med,lorcnE&: Lexicon erud. univ, 


de Medicis equeftri dignitate ormai. — 07 o1 
Bons | & VIL 


Ae 


| s. Ordo Fquitum Crücis cum Stella rubra, quem nonnulli infti- 
2 tütum Zelenae, matris Imperatoris Conftantini Magni effe ducunt, 
|. dine dubio eiusdem originis, cum Ordinibus S. Iohannis, Teuto- 
nico, Templariorum, fingulisque iis. Ordinibus cenfetur, quo- 
|. rum mentio G. HI. fa&a, & de quibus dictum fuit, quod tam 
|* armis, quam curae aegrotorum in Palaeílina vacaverint. Hi 
|. pari modo, ac ceterorum ordinum Equites, crefcentibus Tur- 
' «arum viribus, in Europa fixam fibi fedem pararunt. E vetu- 
-. füiffimis rerum monumentis conftat, hunc Ordinem Bohemiae 
primum innotuiffe, 1n cuius regni pago quodam, Pontizke di. 
. &o, villam rufticam acquifivit, & Xenodochium pauperum 
- €um Nofocomio, in favorem hominum decrepitae aetatis & in- 
firmae valetudinis, inftituit, cui deinceps plura huius generis 
| inftituta , anno 1238. a Pontifice Gregorio IX. & anno 15. r. 
|. ab Innocentio IV. confirmata, accefferunt , quo fato vitam 
. quoque militarem penitus deferuere, & praecepta Divi Augu- 
ftini fecuti, ad huius inftituti normam, vitae füae rationem com- 
pofuere, & amiétum nigrum , inftar Miniítrorum ecclefiae, 
- elegere. Antiquioribus temporibus, Equitum in peGtore fi- 
- miftro fola Crux rubra Melitenfis cernebatur; fed Magifler Or- 
|. dinis, Albertus de Sterneberg , fratribus Stellam rubram fexan. - 
.—— gularem e fuis infignibus gentilitiis addidit, ut illam rubra füb 
7 Cruce geftarent. Idem infüitutum a Pontifice Innocentio IV, 
in Bulla confirmatoría deinceps robur fuum na&um fuit; unde 
!— quoque ratio petenda eft, eur Equites Crucigeri cum Stella rubra, 
| di&i fuerint. Magifter Ordinis Superior, f. Generalis, Pragae 
| 3n templo & Xenodochio Sti Spiritus refidet, cui Imperator 
| LEoPorpvus anno 1697. locum inter Antiftites facrorum Ordi- 
P num provincialium ecclefiafticos, feu Praelatos Bohemiae, af: 
| fignavit. Fratres huius Ordinis, per Bohemiam, Silefiam , Mo- 
raviam, Poloniam, & Lithuaniam, fedes fibi paravere latiffi- 
| € 3 | .. Tas 


, 
| 
1 


22. ^  . Commentatio 


mas e). Magifter Ordinis Wratislaviae, titulo Magiftri Supremi 


ac Vifitatoris Generalis per Silefiam atque Poloniam gaudet, & 
. Magiftrum Generalem Ordinis proxime fequitur, refidetque in. 
pio inftituto Ducali Sti Matthiae Wratislaviae, cuius nimirum 
Xenodochii facri Antiftes Infulatus audit. Tpfum vero inftitu- 
tum viduae Ducis Henrici Pü, Zunae, detis fuam debet, 
quae opimis reditibus idem dotavit; parochialis eidem adhae- 
ret aedes, cum fplendida bibliotheca, 


Cur adeo prolixam huius Ordinis defcriptionem praemit- 
tere in animum induxerim, caufa fuit nonnullorum error, qui . 
Equites huius Ordinis cum OrdineSti Conftantini, vel Melitenfi, 


. vel Equitum Ordinis Teutonici confundunt, Praecipuam vero 


huic commentationi anfam praebuit Do&or Job. SCHEFFLERUS.. 
Ifte fuit Imperatoris Ferdinandi IIl. ac Ducis Olsna- Würte- — 
bergen(is Archiater, qui, poftmodum religionis Romano- Ca- 
tholicae dogmata profeffus, Ordinis Teutonici Eques fuiffe 
fertur, utie Tomo V. Theatri mundiapparet f). Hoc affer- . 
tum faciliorem fidem invenire potuiíffet, fi tempore inftituti 


Ordinis Teutonici vixiffet, quo forte non tam documentorum 
probandae nobilitatis, quam veri officii, & adimplendi mune- 
ris equeítrisratio habebatur, cuius Ordinis Teutonici vota prae- 
ftanda curam aegrotorum praecipue refpiciebant , ad quam ge- 


rendam iuftis ScuzrrLEnus requifitis haud fuit deftitutus. Ve- 
rum tamen celebrem Ludolfiani Operis continuati Autorem 


non latere debebat, quod ScHErrFLERus, ex lege Statutorum, 
dignis ad adipifcendum Ordinem Teutonicum meritis caruerit., 


—Licet autem ScHEFFLERUs in Biographis medicis non reperia- | 


tur, dum multa Scripta myftica, & ad Theologiam polemicam 


&€) Gnypeuivs im | kurtzen Entyourff dev geifll. und. weltl. Ritter- Or-. T 
den,in Praefat, Edit. de ann, 17095, BüscniNos punica. 1 


in »»- Capitel von Bebmen und Schlefien, 
f) Vid, Iob, Luporsrs Scbaubübne der Welt, V, Th. p. 365. 


fpe- j 


pd pe 


— 


A^ ure 
OZ - 
/ 
eb 


de Medicis indu dignitate ornatis. MUS 25 | 


| dpeBantía tetto fub nomine edidit, Opera vero inbdics plane nulla. . 
' ab eodem elaborata in lucem prodiere; deeo tamen certior fas 
! Gus fum g), quod poft mutatam religionem fuam, in praedi- 
. €&tum coenobium S. Matthiae, Wratislavienfe, fefe receperit, 
Ordini Crucigerorum cum Stella rubra nomen dederit, & fa. - 
. €ris facerdotalibus initiatus fuerit, quo fa&to, Epifcopalis Con- 
— filarii munere indutus, anno 1677, diem obiit fupremum. - 


LS 


$. IX. 


"tafigne documentum pietatis & amoris erga proximum, & 

.. quodammodo ad fera usque tempora fervati inftituti laude dig- 

gom. exhibet Ordo Sti Spiritus in Saxia, Romae vigens, de 
.. quo paulo prolixiorem dicendi campum ingrediemur.  Hicfe- 
. re unicus ille Ordo habetur, qui fecundum primas inftituti re- 
- gulas, hodierno adhuc tempore celebratur. Nam, uti ex ante 
- di&is patet, cura aegrotorum, omni tempore, praecipuis Or- 
.— dinum equeftrium antiquiffimorum officiis annumerabatur , eo- 
- rumque ad exemplum Ordo Sti Spiritus in Saxia anno 1204. à 
-— Pontifice Innocentio III. Romae fancitus fuit, ab initio & ori. 
. gine non adeo late patens. Prope templum Stae Mariae Xe- 
- nodochium pauperum Romae fitum erat, ab /hz4, Rege Sa- 
—xonum plagae orientalis, in ufum viatorum religioforum fuae 
1 gentis, unacum templo aedificatum, unde eaurbis pars,quam 
"Saxones incolebant, Saxia , & infum templum, nomen Sae 
f Mariae in Saxia feu Saffi ia fortitum fuit. Ad alendos vero pau- 
"peres huius Xenodochii, e bonis fuis cameralibus, Rex certos. 
| «quosdam reditus annuos, a fucceíforibus fuis irse multis 

-püs legatis adauttos, deítinaverat. ^ Cum tempore Pontificis 


ES. ante 


ig) AnNorLps Kircbpen-und Ketzer- Hifloric P P.IIl. p.93. Locaz Scje- 
| fifche Chronik. p. 447. ScuLTETUS de Hyinnop. Silef, pag. g 
: [Be WzTZELS eei/H. Lieder - Dichter , e Unfcbuldige: Nachrichten, 
" 1713. p. 858. und 1727. 


» 


. . chinofocomium vel Archihofpitale StiSpiritus dicitur. ^ Inte- 


24 t — Commentatio | 
ante di&i, Guido , Wilhelmi Comitis vel Dynaftae Montis- 
peffulani filius, Ordinem Hofpitalem, fub Sti Spiritus nomine, 
ad normam Ordinum in Terra fan&ta contra&orum vel funda- 
torum, una cum aedificiis curae aegrotorum infervientibus, 
in Montispeífulana civitate inftituerat; Papa Guidonem, con- . 
firmato iam inftituto, una cum fex Hofpitalibus Romam evo-" — 
cabat, tradebatque illi fpartam Praefidis in Xenodochio Stae 
Mariae, poftea StiSpiritus nomine infignito3 hodie vero Ar- 


eram eandemque abfolutiffimam huius Ordinis hiftoriam cum 
Hrrvorus b) nobis tradiderit, LeCtorem ad eundem remitto. — 
De hofpitali aedificio ipfo, quod a Pontifice Sixto IV. illo cum 
fplendore adornatum eft, quo tempore praefente adhuc ful- . 
get, quaedam praemittere placet. Inter res alias memoratu 
dignas, latum vaftumque triclinium hae aedes continent, cuius 
fpatium Leétorum numerus millenarius explere poteit, Alio 
quodam in loco fpatiofo, ducenta ftrata pofita funt, fingula | 
aeftivo tempore occupata. Sacerdotes & perfonae nobiles 
conclavia feparata inhabitant, quorum in unoquoque quatuor b 
. le&i pofiti reperiuntur, cibumque e vafis argenteis capiunt, | 

Adhuc unum in hoc aedificio atrium transverfim fitum, occur-- | 
rit, vulneratorum receptaculum.  Infunt illi quoque camerae — 
peculiares, quibus includuntur mente capti, morbo contagio- | | 
fo affli&i, numerusque morbis laborantium fere continuo mil- — 
lenarius eft, quos hoc Xenodochium fovet. In certo quo- . 
dam domicilio pofticae partis SEDPDORI, quadraginta (utri 


endos, ibidem receptae, quoniam haec infiutüia proie£titio- x 
rum cura praecipuum, pro averruncandis infanticidiis, Fra- 
trum Ordinis munus habetur; infantes vero expofiti, machinis ' 

| fiogu : 


B) Hzxvor Gefchichte der. geiftl, id weltl, Ritter - Orden Ton, "o 
p. 235.leqq, & p. 256. T 


de Medicis piu digilkate ornatis. - 25 


TOT arte effi&is immifli, in Xenodochium: utplurimum no- 
. &urno tempore, velut torquendo, trahuntur. ^ Praeterea in 
—- ipia civitate, & adiacentibus pagis, bis mille adhuc numeran- 
|. tur nutrices, quarum curae ac nutricio parvuli committuntur. 
|— Adhuc alius aedibus ineft locus, quingentorum puerorum tur- 
— bafcatens; pueri ifti trimuli vel quadrimuli illuc deferuntur, 
|^ manentque ibidem, donec in certo quodam opificiigenere, vel 
|. alia quacunque arte eruditi, ad illum ftatum pervenerunt, ut 
|. manuum fuarum opera fe ipfi alere poffint. Sunt & alio in lo- 
|... €o puellae quingentae, quae ibidem educantur, donec illamat- 
-' tigerunt aetatem, ut nubere valeant; nubentes, vel vitam re- 
|. ligiofam eligentes, e Xenodochio quinquagintá thaleros Roma- 
- mos, five, ut KevssLERo placet i), centum (Scudi) pro dote 
— accipiunt. Cum plurimi Pontificum, inter quos Innocentii HT. 
|J. & Sixti IV. mentio iam fa&a, praecipue quoque Eugenius IV. 
- Leo X. Paulus III. Pius IV. Pius V. & fere finguli papali digni- 
. tate florentes illorum fucceffores , merita fibi vendicant, quod. 
-. Xenodochium hoc, piis fundationibus & legatis iam antea or- 
- matiffium , fplendidis ex parte aedificiis, fontibus, piéturis; 
. eiusque generis variis ornamentis, donaverint; partim quo- 
| que pinguibus reditibus iftud ditaverint : adeo mira res non 
| ceft, cür annui huius pii'Corporis reditus Summam 100000. 
thalerorum Romanorum, quos Scudi vocant, longe füperent. 
Nafcuntur illi reditus e fru&tibus nonnullorum principatuum , 
| urbium, vicorum atque pagorum Xenodochio fubiettorum, ut 
| &exttapeza five argentaria, quam aedes iftae continent. Immo 
| . &opiofiores adhuc futuri effent illi reditus, nifialiqua eornm pars 
| anafiorum Xenodochiorum utilitatem converteretur. Palatium 
E "'Commendatoris, Praeceptoris fub nomine vulgo noti, mira ve- 
| Buftate nitet. "Huic vaítae aedes adiacent, quas Medicorum , 
| Chirurgorum ,; harmagapolagum numerus. SPOPRARBS y una 
* EM! E o»tbsh e EIDAA Sit oru 3 cum 
ID Newfie Reifen Tom, Da P. at X atusum9bo aget iic 
t. IN. A8. PbyJ. Med. T. IIT. — s rwER 


cum miniftrorum Xenodochii numero haud exiguo, inhabitat, 
praeter multos alios medicae arti & chirurgiae addi&tos, quiil- ^ 
luc quotidie confluunt, quo fefe in Medicina, Chirurgia & Phar- — 
macia fru&ctuofius exercere valeant, ^ Ut vero iuvenes, qui in 
doCtrina medica, & reliquis huius do&rinae partibus fefe ex- — 
ercere ftudent, tanto magis in fingulis proficiant, ipfaque cura - 
aegrotorum, a peritiffimis inter Medicos geratur,ordoInfítituti . 
" jubet, ut quatuor doCtifhmorum Medicorum, adhibitis binis 
Chirurgis, multa experientia edo&tis, feligantur. Siquidem il- 
lo in cafu, quo munera Medicorum vel Chirurgorum Hofpita- 
li addi&orum vacant, publicum examen inftituitur, ad quod 
unusquisque e Medicis ac Chirurgis, tale munus ambiens, ad- 
mittitur, praeci;uumque tunc temporis Antiftitis Commenda- - 
toris officium eft, id agere, ut doCtiffimo, & in examine prae- : 
ftantiori, haec fparta demandetur. Cum egregio huic inftitu- 
to nulla adhuc Bibliotheca effet, celebris Archiater & Cubicu- 
larius intimus Pontificis, Jo Maria LaNcismus , Medicinae pra» 
&icae Profeílor primarius in Archilyceo Romano, anno 1676. - 
& nonnullis hunc fequentibus annis, munere Medici affiftentis. 
hoc in Xenodochio fun&tus, integram fuam fplendidam Biblio- . 
thecam, dum adhuc in vivis effet, una cum fingulis Codicibus 
MSCtis, omnique inftrumentorum anatomicorum, chirurgico- | 
rum, phyficorum & mathematicorum apparatu, huic Corpori 
legavit, folennique Oratione, praefentibus multis Purpuratis & 
Sedis Romanae ecclefiae Proceribus, dere&a Medicorum Studios 


3 e - ^ i 
rum vatione inflituenda, d.25. Aprilis 1714. recitata, eidem tra- . 
diditk). Secundo die feriarum Pentecoftalium eiu:dem anni, | 

- haec ; | 


K) Vid.laBibliotheca Lancifiana, overo diflinto Ragguaglio della pubs — 
blica Libreria, eretta l'anno 1714. nel Sacro Pontificio Archis 
ofpedale di S; Spirito di Roma, dall" IHlluftriff. e Reverendiff. Mons 

fig. Gio. Maria Lawcisi, Cameriere fegreto, e Medico di Ng. 
Sig. Papa Clemente XI. defcritto dall Abate Cr/foforo CansuGHt, 
Dot- 


-—- 


. 26 2 Commentatio ^00 j 1 
1 
1 


PIDE zem 


de Medicis equeftri dignitate ornatis. . Wf 


—— haec Bibliotheca, praefente Pontifice Clemente X1. viginti Pur- 
4 puratis, magnoque Antiftitum numero, maxima cum pompa 
|— aperta fuit. Primi anteibant SacriOrdines; Equites, Confer- 
— watores, Principes fan&tae fedis, & Patricii Romani Pontificem 
comitabantur, cui folenne eft, hoc die cum magno comitatu 
' Archinofocemium invifere. In ornamentum quoque huius 
Bibliothecae, Lawcisius bina bufta, ex candido marmore, Pa- 
pae nimirum Innocentio XI. & Clementi XI. dicata, elaboran- 
da, acin veftibulo atrii collocanda curavit. Haec bufta ad- 
modum altis nituntur fulcris marmoreis, quorum alterum her- 
. beo colore, maculisque nigris (ine ordine fparfis, (/erde anti- 
- cho), alterum colore flavo ftramineo (Gallo anticbo) notatum , - 
in memoriam muneris Archiatri & Cubicularii intimi, quo pe- 
! nes utrumque Pontificem Lawcisius funttus, gratiaeque, qua 
| apud illos olim.valuiffet. «Dono quoque dedit Statuam marmo- 
| ream horologio imponendam, imaginem Fortitudinis fiftentem. 
' Addidit infuper quasdam reliquias San&ti Pantaleonis Medici , 
. quem Laxcisrus , tanquam ftudiorum füorum Prote&torem, - 
fingulari cultu profequebatur, bufto argenteo reconditas. /Ad 
confervandam Bibliothecam & comparandos novos libros, LAN- 
| crsrus reditus, e centum locis Montium Camerae Apoftolicae 
| non vacabilium, pro fundo, poft mortem eius prodeuntes, le- 
| gavit, illo nimirum nomine ac titulo, quo ad LaNcrsiuM per- 
|! tinebant, & in ipfo inftituto, ac Diplomate Pontificis, (| Preve 
| di&o) efferuntur. Praeterea, anteobitum fuum, CXX. Scudi 
4n honorarium Bibliothecarii, XXX. Scudi pro Cuftode , illius - 
| Adiutore, & decem pro quibusdam minutis expenfis , per an- 
- RE | d 2 ni 
a Dottore di Teologia e d'ambe le Legoi, Bibliotecario della me- 
; - defima, Con una Orazione recitata: de Recto ufu bibliothecae, 
e coll' aggiunta d'alcune Poefie dello fteffo autore fra gl' Arcadi, 
detto Egialo Paftore. Dedicato all'Emmo e Runmo Sig, Card. 
Franc. Maria Cafini, InRoma 1718. 4to, | 


ARDEN « Coniinéntatio ipsu sb 


ni tempus folvendis, affignavit. AdhucLX. &cndii ad alimen- x 
tum Bibliothecario aedium Sti Spiritus quotannis folvi iuffit: ' 
quippe qui fimul Canonici Sti Spiritus titulo gaudet, Ut ex 
hoc inítituto maius commodum in doCtrinam medicam redun- . 
daret, LaNcisius fequenti tempore Academiam philofophico- 
medicam fancivit ,- quae in atrio Bibliothecae-congregatur. Ne ^ 
fpatium in Xenodochio nimis contraheretur, Commendato- . 
ris munere tunc temporis in illo fulgens, Georgius Spinolag Ar. —. 
chiepifcopus Caefareanus , Referendarius utriusque fignaturae 
Papalis, &c. quatuor conclavia, in fuperiore contignatione — 
aedium Praeceptoris Nofocomii Sti Spiritus fita, a domicilio 
fuo, pro atrio & veftibulo condendo , feiunxit. . Cum vero 
deinceps praedi&tus Archiepifcopus , eges nomine, Vindo- | 
bonam mittebatur, íucceífor eius in. praefe&tura, Sinibaldus Do- 
ria, Archiepifcopus Patracenfis, operi exítruendo colopho- 
nem addidit, Papa Clemens XI. qui ipfe conficiendo & ador- 
nando atrio Bibliothecae, haud exiguos fumtus impendit, do- . 
noque dedit, hoc infütutum non tantum peculiari Diplomate . 
confirmavit ,-fed & omnibus ac fingulis, qui illud inftitutum 
quocunque modo violaturi effent, vel minimam fchedam, qua- | 
licunque fub obtentu, e Bibliotheca fubducere auderent, ex- . 
communicationis maloris poenam minatus eft , a qua nemo, | 
nifi in ipfo mortis articulo conftitutus, a folo Pontifice Roma- "| 
no, tunc temporis exiftente, liberari poteft. ^ E biographia 
Laxcisit patet /),; quod verum a. LaNcisio, alendae Bibliothe- | 
— cae & honorando Bibliothecario deftinatum Legatum, in Sume | 

mam 12000. Scudi excurrat, additurque aliud Legatum, nimi- — 

rum 600ooo. Scudi, Archinofocomio in Saxia ab illo donatum. 
ad exftruendas aedes, in quibus virorum ac foeminarum de- 

SIRPHAE aetatis, numerus fexagenarius nutriendus effet. Quod- | 

E 


] : ^u ( 
"TY Vi toes Lexicon erud. uriverf. Libciho!" & is citati Gior-. 


ER 


nali litterati, & NicERON Meinoires. "- 


u de Medicis equefivi digngate ornatis. 29 
| . fi mihi propofuiffem, hac occafione de Medicis Bibliotheca- 
|. rum fundatoribus & amplificatoribus nonnulla fübiicere, nume- 
rofa illorum copia adducenda foret ; ubi vero iamiam in enar- 
| rando LawcrisHu infütuto, aeque ac in defcribendo Ordine Sti - 
|. SpiritusinSaxia, tanto prolixior fui, quanto magis hanc ter- 
| - rae partem earum rerum notitia fugit; infuper & ante addu- 
|^ €&usliber Chriftopbori CaRsucut raro occurrit, filum differtatio- 
| - mis huius argumenti abrumpam , ac ad Ordinis ipfius confi. 
- tutiones, habitum, ac hodiernam conditionem revertar. Or. 
dinis fratres omnes aequali amié&tu induti incedunt; in latere 
finiftro tam veftis atrae, quam pallii, crucem habent albam 
linteam, duodecim apicibus diftinttam, fimilem ifti, quae Pa- 
triarchalis vocatur. Secundum primum inftitutum Fratres Or- 
dinis laici erant 5 quibus Clerici quidam feculares adiungeban- 
|. tur, tam ut egentibus, quam aegrotis facra miniftrarent. Nunc 
|- vwero in numero Fratrum Ordinis Romae, folummodo Canonici 
|. regulares, Sacerdotes, & Laici inveniuntur, qui Praeceptóri. 
|. magno feu Commendatori fubie&ti funt. | Siquidem tempore 
.. praeterito Ordo ille, cum feparatis praefeCturis five Commen- 
|  disgauderet, pro vero Ordine equeftri habebatur, licet Fra- 
|. tres Ordinis nunquam arma geffiíffe legamus; equites tamen 
|. olim & cruce & gladio ornatos fuiffe, bonaque Ordinis admi- 
|. mifttaffe, imo 1n Gallia equites quosdam huius Ordinis uxores 
|  duxiffe, HErvor:us l.c. refert. Summe ibi mixtus ex equiti 
| bus, iuftitiae, gratiae ,. obedientiae , miniftrantibus; porro 
| ex clericis regularibus, religiofis & laicis, Ordo conftabat, 
| femper in lite .inter fe verfantibus, usque dum 1700. Rex Gal- 
|^ liae fancivit, Ordinem mere religiofum & regularem effe & . 
|. manere , nec equeftris Ordinis in Gallia iura habere, cum iam 
| "antea 1689. & 1690. mandatis confilii Status, Magiftro Ordinis 
1- ]1a Cofte, nec nomen magiftri Ordinis fupremi in Gallia, nec 
1. €rucem, nec gladium gerere, una cum ita dictis equitibus, fed 
1. absque effettu , prohibitum erat. Rehgiad Ordinis nunc vi- 
Tl; b 3 tae 


30 P Commentaio — ^ — 5s 


tae monafticae nomen dant, & votum folenne nuncupant; lai- 
ci vero folo voto caftitatis, paupertatis, & obfequii, quin & 


officiorum aegrotis atque pauperibus praeftandorum, adfítrin- - 


runtur. Multa in Italia, Germania & Polonia huius Ordinis 
monzíteria & nofocomia, imo & monialibus referta clauftra, 
reperiuntur. InGallia, uti diximus, Ordo varia perpeffüs eft 
fata, & plerumque Commendatori, in Saxia Romae refiden- 
ti, fubie&us fuit. Poffidet adhuc nofocomia & monafteria, 


fub Sti Spiritus nomine clara. Nunc de dignitate Praecepto- 


fis Sti Spiritus in Saxia, Romae degentis, commemorabo , 
quod hoc munus omni tempore Antiftiti feu Praelato proprium 
fuerit, ob nativitatis originem illuftri5 quid quod & ipfe Papa, 
virum meritis eximium , huic fpartae nunquam non praeficere 


folet. Ex quo tempore Cardinalis, Petrus Barbo, ordini qui- 
dem Medicorum, ut aiunt »;), non vero Canonicorum Sti Spi- 
ritus, adfcriptus, poftea Pontificis nomine clarus, Paulus IL. . 
di&us, a Papa Eugenio IV, cognato fuo, Commendatoris feu 
" Praeceptoris munus impetravit; raro aliquis ex ipfo Ordine . 


StiSpiritus adillam dignitatem pervenit. Praeceptor feu Com- 
mendatarius proprio nomine, Ordinis Magifter generalis audit; 


dum in decretis apoftolicis modo Commendator, modo Prae-- 


. ceptor, modo Magifter generalis Ordinis Sti Spiritus appellatur. 


? 


Prior Archinofocomii Romani, fecundum in Ordine tenet lo-  . 


cum, & Vicarius Ordinisgeneralisfalutatur. A Comite Guidone, 
Montepeffulano, ad praefens usque tempus aliquot ultra fep- 
tuaginta Praeceptores feu Commendatores numerantur, quo in 


numero Pontificum unus, feptem vel o&to Cardinales, bini. 
Archi- |. 


2) Vid, Vrscki Amoenitates philol, medicae, pag. 422, Barbonem 


Medicum fuiffe, quoque ex T1&aQuEtLo de Nobilitate cap, 31, — 
in loco de fummis Pontificibus Medicis, patet. NamPaulus IL, — 


ut tradit PLATINA in Vita eius, aegrotanfes curiales invifebat, ad- 
hibitisque etiam medicamentis curabat, | | 


de Medicis equeftri dignitate ornatis. E 


Archiepifcopi, & duodecim Epifcopi reperiuntur. Ab anno 
1515. ami&tus violaceus cum Mozetta & pallio, ad exemplum 
Antiftitum feu Praelatorum, Praeceptori feu Commendatori a 


— Pentifice indultus fuit. Commendator in clavi fiffura tunicae 
|. erucem auream, albo colore encauftam, duodecim apicibus 
|- motatam, gerit. Poit infignem modo recenfitam dignitetem : - 
|. Praeceptorum feü Magiftrorum generalium, Romae refiden- 


tium, Medicae Facultati gloria tanto maior ex eo nafcitur, quod, 


|. quantum mihiinnotuit, praeterpraedi&tum Petrum BARBON&M, 


ad minimum par Medicorum illuftrem hanc dignitatem obtinue- 


rit Hi fuere Micbae! MERCATUS 7), Italus, Miniatenfis, qui 
- mon tantum Hetrufcae atque Romanae nobilitatis particeps fa. 
^. &us, fed & a Sixto V. Protonotarii apoftolici munere ornatus, 


Cardinalem Hippolytum Aldobrandinum , Sedis Apoftolicae 
Nuncium, in Poloniam comitatus eft, utin hoc negotio ei- 
dem affifteret. Qua occafione non tantum in pacis negotio, 


' inter Regem Poloniae Sigismundum III. & Archiducem Maxi- - 
|. milianum gefto, officio fuo egregie fungebatur, fed & adeo 
|. Cardinali Aldobrandino fefe commendabat, ut ille, cum, Cle: 


mentis VIII. fub nomine, folium pontificale confcenderet, in 


| rebus fumme arduis ipfius confilio uteretur, eundemque haud 
|. diu poft illud tempus, Magnum Praeceptorem feu Commen- 
| datorem Sti Spiritus in Saxia defignaret : verum antequam 
| fplendidiffimi huius muneris poffeffionem adiret, anno 1553. 
|— diem obiit füpremum, qui certe, fi vixiffet; ad dignitates mul. 
|. to fplendidiores evet&tus fuiffet, — Alter, lulius de AwGELIS 0), 
|. eft e gente quadam nobili, Lucana in Dioecefí oriundus, cui 
V - purpuratorum aliqui, epifcoporum & antiftitum originem fuarn 


de- 


n) Vid: Profperi Mawposn T heatrum, in quo Max, Chrift. Orbis 
Pontif. Archiatr. exhib. Romae 1696, p. 165, 166. Mawozr 
Biblioth, Script. med. "Tom, III. p. 308, 


/—. 8) MauDosius 1, c. p. 135, 136. 


"- " ; - RR cc. Í ] LP 


s oco coles cow 3 


debent; hic per annos multos in Pifana, dein Romana Aeade. ' 
mia, publice & cum laude medicinam docuit. Tandem fum- 
mi Pontificis Clementis VIII. Archiater faCctus, ab eodem Sti. 
Spiritus in Saxia Praeceptoris magni munere donatus eft, uti 
ex fepulcrali infcriptione, in Araceelitano templo Romae i inci- - 
fa, & apud MANDOSIUM 1. c. legenda, patet. | 


Geo i 


Ordo Sti Chrifti antiquiffimorum atque EHE diee Ordi- | 
num e numero celebris eft, cuius Protetctorem &. fupremum 
Magiftrum , ab anno 1550. bata Regemeíle conftat. Rex 
Dionyfius anno 1317. Ordinem fundavit, & largiffimos redi- 
tus ex Templariorum bonis, Fifco addi&is, conítituit. Ordi. | 
nis Fratres in Commendatores, Crucigeros maiores, Equites 
& Presbyteros diftüinguuntur. Clauftra quoque exiftunt, quae 
Monachos Ordini addi&tos alunt, qui S. Bafilii regulasfequun- 
tur. Quod ceteroquin Equites facultate gaudeant, uxores 
ducendi, nota res eft. Ordinis infigne eft crux rubra, in ex- | 
tremitatibus lata, Italis Patente vocata, quae alia candida vel — 
argentea fecatur, eamque Equites in atro p), vel potius, ad 
mentem HELvOT: 4) , in longo & albo amiétu, vel pallio,ge- 1. 
runt. BONANNUSs l.c. rubram crucem auro eífe inclufam , & | 
- albo in ami&tu geftari, refert, Gerunt praeterea equites in pe- 
&ore auream crucem, albo colore, encauíto pi&tam, triplice — 
torque cello appenfam, vel etiam ligamine ferico, quod qui- ' 
dem HeLvor,.MeNEN:Us, BONANNUS, GRYPHIUS, & alii fi 1 
Jent. RAMMELSBERGIUS T) quidem huius crucis meminit, fed ' 
pro more, absque autoris nomine; Crucem vero non folurh 55 

in 


*« 


8). Vid. Mzwzwtts l.c, Papua. 

i 4) 'Tom. VI. pi97 
r) L.W. RAMMELSPERG, Bofebreibung. alle gon wrltidin Qr. 
|— dem, X, Stick pag, 95. 


id — —  - de Medicis equefiri dignitate ornaus. — ^. 33 
- án amiCtu acu pi&tam, fed & aliam collo, ligamine ferico ap- 
i Er. geftari, ex nummo in honorem Perilluftris GanELL1a 
E "Veftnero cufo, video. Nec minus ex icone 7o. Curvi SEMME- 
- po patet, eum crucem, in forma nummi torque appenfam, ge- 
- ftaffe. Ordinis enim huius figno & celebris ille ac do&tus Archia- 
[^ ter Sac. Caef. Maieftatis, Pius [Vicolaus GARELLUS, nituit s), pa- 
7 miter & Jo. Curvus SEMMEDO *), qui fe Ordinis Chrifti Equitem 
auratum, Santi officii familiarem, & Domus Regiae Medicum 
- inPortugallia dixit. Porro quoque D. Zfndr. Iacob. de FACKH wu), 
' Philof. & Med. Do&tor, Regii in Lufitania Ordinis Chrifti Eques, 
- Proto- Medicu:, & Archiater Caefareus, Praeter hos fingulos 
A alii adhuc Medici , ad numerum quinque, ex teftimoniis x), 
i] celebri Ophthalmico, Jub. 7aylor , datis, his in oris inclarue- 
? runt. Hifuere D. Emanuel dos REvs 8 SousA, D. Ioh. de Ar- 
| BONESCA ; D. Zeneditlus GoMES dos SaxTOs, D. ZAmarius Ro- 
n - GEIRA 
D Vid. isichcons Epiftol, itiner. Centur, I, Epift, XXI. de duobus 
j nümmiis, celeberrimi huius Medici in honorem cufis, | Proli- 
xius in Commentatione: Ze Nummi: in Medicorum bonorem 5 
memoriaw cufir, agam. 
D D Vid. RATHLEF durálebindes Gelehrter wd Tom. VIIT. p, 382. 
Poffideo in iconophylacio meo Medicorum locupletiffimo, duas 
- icones Ioannis Curvi SEMwEpo, aeri incifas, quarum altera 1689. 
a Iohanne Valck, .& altera 1716, aM, Doffier 'excufa eft, In 
- polleriore Didius figno notato, hanc inferiptionem legimus; 
loanno Curvo Semmedo, Cavalleyro profeffo da Ordem de Chri- 
ffo, Familiardo S. Officio, €9 Medico da Caza Real; Natural de 
I Meniforte j ; nafcido em Oprimeiro de Dezembrode, mil feiscen- 
V £or CO trinta, G9 cinco deidade devitenta 9 bum annos, 
—. x) Vid. Paückwaxxi Epiftol, itiner. Cent. I, Epift. XXI, & XXIL 


- x) Sapimnlungen und Urtbeile der vornchbmflen Akademien von Euro- 
ga über den beglückten. Fortgang derer Operationen des Herrn 
jo. Taylor. Franckf. am Mayn 1751. 8v. p. 33. 34. « gui 


np. IN. AG, PbyJ. Med. T: LLL e 


B 
1:5 A A3 — 


24 dvi Commentatio P" 


GEIRA da CosTA, D. Eibesuii Mowrzino de Fananbld qui fi G in. — 
guli Profeffores atque Le&tores in Facultate Medica Academiae 3 
Conimbricenfis extitere. Infuper & me legiffe memini, quod 
anno 1599. tempore peftis, Lisbonae; par Medicorum celeb- . 
rium Ordinis Chrifti Equitum nomine ornatum fuerit y), quod - 
nimirum viri ifti durante peftis tempore in civitate manferunt, — 
& aegrotos curarunt, quorum vero nomina non innotuerunt. | 
Addimus his Jacobwn de LARGE z) , natione Gallum, & Faculta- | 
tis Medicae Parifínae DoCtorem, qui circa annum 1666. apud .. 
Mariam Francifcam Elifabetham, Nemorenfem, Lufitaniae Re- | 
einam, & Alphonfi IV. coniugem, Archiatri munus implevit, 
& Eques Ordinis Chrifti creatus eft. — Non ita pridem quoque 
 Chriftopborus ME1GHAN, Medicinae DoGtor, Eques Ordinis Chri- 
ftii, & Academiae regiae Scientiarum Rothomagenfis Mem- - 
brum, natione, ut puto, Anglus, Tra&tatu de Fontibus me- 
dicatis de Barreges , Londini MDCCLXIV. iterum edito eE) d 
inclaruit. * 


$. XL 


Ordinibus fecularibus antiquis equitum, in Gallia Ordo Si. 
AMicbaelis accenfendus erit, Amboifiae a Ludovico XI. anno. 
1469, ipfis Calendis menfis Augufti , infitutus. Tempore. 
. fundationis, placuit autori, numerum 36. equitum ftabilire ,. 
qui folummodo huic Ordini adícriberentur. Hi tempore pri-: 
mo inftituti Ordinis pro figno gerebant nummum memorialem;. 
cui imago erat impreffa San&ti Michaelis cum Dracone pugnan- — 
tis. Signum iftud ex aurea catena pendebat, conchis aureis 

ornat: 


y) Vid. Cem Cald. de HrRzp1A "Tribunal magice - medicum Tom. L. 
pag. f 14. T 

z) Vid. MarrHiaE Confpectum Hiftoriàe Medicorum chrenologi- 
cum , p. 735. $, 944- E 

.zz) Vid. Journal des Scavans 1765, sn | et 


: de Medicis equeftri dignitate ornatis. — 35 


u. ornata , & aureis nodis connexa.  Splendidus admodum erat 
.— hic Ordo, & multum habebat ponderis, qui, referente BussiE- 

I EO 2), tufié tantae dignitatis cenfebatur, ut cum Ordine aurei 

—— Welleris ac Perifcelidis aequo honore coleretur. Ludovicus 
-. XI. cum florere inciperet Ordo, quindecim modo equites crea- 
|. vit, quorum in numero regni. fui Duces potentiffimi, Comites, 
bs atque Miniftrorum principes fuere, eorumque nomina in Scrip- 
|^ tis HELYOTI, MENzNII, aliisque libris Ordinum hiftoriam tra- 
- dentibus, inveniuntur. . Conferebatur quoque poftea Regi- 
|. bus atque Principibus magnis extraneis, in fingulare amicitiae 
| & honoris fignum, ipfeque Imperator Carolus V. quovis fefto 

| die StiMichaelis eodem indutus fuit b), quemadmodum e con- 
trario Galliae Rex Francifcus L aurei Velleris infignibus cin&tus! 
| apparebat, eo die, quo feftum Sti Andreae celebrabatur. Cum 
- idem Francifcus I. Magnae Britanniae Regi Henrico VIII. Or- 
' dinem Sti Michaelis mififfet, hic ftatim grati animi teftificandi 
. caufa, Equitibus Ordinis aureae Periscelidis eundem Francif- 

- cum viciffim adfcripfit c). — Autoritas atque praerogativa Ordi- 
| mis temporibus Henricill. Galliae Regis non minor fuit, quippe 
- qui nova ornamenta eidem non folum addidit, fed & Ordinis 
B nitro: lauto amié£tu multo fplendidiores reddidit. Aft, li- 
. éet Carolus IX. adhuc anno 1572. ante diem Sti Michaelis vef: 

. pertino tempore, celebri cum pompa, in folio regio ornatu 
. fplendido fedens, Ordinis folennia faceret, & Regum Hifpa- 
M. 2miae, Daniae acSueciae, tanquam fociorum illius Ordinis, reg- 
^norum arma, fuübalio regio folio, e panno ferico auroquetex- 
|* dili efficto, una cum infignibus Ordinis Sti Michaelis decorata, 
dn altum expandi iuffiffet, tamen FrancifcilI. Caroli IX. & Hen- 
eb | rici 


il E OPNS Hiftoriae l'rancicae Lib, XIII, p. XXIV, 
| 0b) Vid. Saupovar Hift, Caroli V. Lib. III, $. XIX. 


E V gy. "Vid, Asuwors Inftitution, Loix & Ceremonies du tres noble Ordre 
de la Jarretiere, in fine, ' 


N 


36 ern: Commenidio — ^ 0 


rici Ilf. aevo, Ordinis huius autoritas magnam iaCturam facere | 
ac deminui incipiebat, illa ex ratione, quod numerus equitum. 
nimium in modum augeretnr, unde dignitas & eminentia, quae | 
Ordinis equitibus alioquin adhaeret , valde minuebatur, imo 
.evilefcebat. 3,, DEM 
Cum Henricus III. Z), Rex Galliae acPoloniae,anno 1578. 
Ordinem Sti Spiritus fanciret, Ordo quidem Sti Michaelis ni- 
hilominus retinebatur & valuit, dignitasque Cancellarii Ordinis 
Sti Michaelis, cum dignitate Cancellarii Ordinis Sti Spiritus mif- ^ 
cebatur. Verum tamen Ordo Sti Michaelis priftinum fuum 
fplendorem nancifci non poterat. Quapropter Rex Ludovi- 
cus XIV, anno 1665. omnes equites abrogabat, centumíolum- 
modo fervatis, quem numerum fanctum effe volebat, fancie- 
batque ne unquam excederetur. Horum in numero fex equi: 
tes ecclefiaftici effe debebant, vel Abbatiarum veri poffeffores, 
velaliorum munerum eccle(iae fplendidiorum antiftites, vel 
- 'Templis cathedralibus, vel Collegiis facris adícripti; fex alios 
equites togatos e Collegiorum civilium numero, fplendida mu- 
nera magiftratuum gerentes, feligi iubebat. ^ Reli,;ui equites 
LXXXVIII equites gladii, feu Chevaliers d'Epée, diceban- 
tur. 'TenoreStatutorum, quae eo tempore Ordini dabantur, 
àeque in ecclefiafticis ac fecularibus equitibus requirebatur, ut ' 
" tribus generationibus a latere paterno illuftres, ac decennali - 
munere fun&i effent, quibus requifitis accenfebatur, ut reli- 
gionem catholicam profiterentur, cum alio tempore & evan-. 
gelicae religioni addi&i e) ad illum ordinem admitterentur, cu- | 
ius veritatis exempla in Claudio SALMAsIO, item in praefecto 
| | claffis 


1 
| 
| 
d) Vid. Recueil de diverfes píeces, fervant a l'hiftoire de Henri III, 4 


Roi de France & Pologne, dans]e Journal du regne de Henri III. 
p.34. Hzrvor 1. e, "Tom, VIII. p. 445. | EL — 


£) Hiftoire de l'Edit de Nantes Tom, III, Liv. III, pag. 180. Ey IV, 
pag: 257 TUM 


L3 


EU C. Medicis equeftvi dignitate ornatis. 37 


cla(fis maritimae Michaele RuxTERO ,. multisque aliis occurrunt. 
Quo maior autoritas illius Ordinis effet; lege decretum fuit, ut 


"rr 


Le. 5 ^ 


Ordinis Sti Michaelis fignum .-HELvOTUS , aliique. Ordinum 
Scriptores parum accuratetradunt , ac diverfimode explicant; 
comperta tamen fide afferere valeo, quod Equites praefenti 
tempore iluftres, aurea cruce ottangulari, Melitenfi fimili, 
encaufti operis margine albo notata, induantur. [In intervallo 
A quatuor angulorum interiorum crucis, lilium aureunr floret. 
— In media & orbiculari parte. crucis, candido colore opere en. 
^ .caufto parata, effigies Archangeli Michaelis cum Dracone pug- 
| mantis, apparet. In o&o apicibus crucis, o&to globuli aurei 
.. cernuntur, ipfa vero crux a ligamento nigro, macerato, quod 
- collum.cingit, demifIa, pe&tori fuperimpendet; more quidem 
- Statutis Ludovici XIV. adverío, quibus fancitum fuit, ut crux 
|. abatro &lato ligamento pendens, ad modum praecin&orii 
| gereretur  . VERRE 8i | 

| Occaftone illa; qua in Novis publicis Ultraie&tinis eallici 
| -idiomatis, die XXIII. menfis Maii, anni MDCCLX. & die 
|- XXVI. menfis Ianuar. anni MDCCLXIT. binorum Capitulorum 
|- Ordinis mentio fa&a eft, de cruce Ordinis,. fupra memorata, 
|. defcriptio fimul traditur, figno crucis ex affe refpondens, in fi- 
| gura aenea nitide expreíTa, confpicuo, quae imaginem celeb- 
| ris Georgii Mare[cballi, autore Daullé, viro artis fuae peritiffi- 
| mo, refert; de quo Marefchallo infra mihi locus dicendi erit. 
— Nonnullis in- libris, qui Ordinum hiftoriam tradiderunt, exem. 
| plicautffà in Commentatione Rammelsbergiana f) j locus oc- 
Bienr mabasb at HESSO entabtin ! currit, 
(of) RewwersseRG lc. p.28. ^ | ! 


"——————————— —— €—— (€ — a QQÓ 
-X. RT A 
Ir 


/ 


go oue oodDaisaütlo osa des s 


currit, ubi afferitur, quod Equites hanc crucem ligamento ru- 
bro, ad manus latitudinem extenfo , alligatam , ab humero 
dextro ad izevum usque femur demiífam, gerant; infuper & | 
in finiftra pe&oris parte, crux aurea & magna, in tunica, acu 
piti operis; quadrangularis, apicibus obtufis notata, fingitur, | 
cuius in extremitate fuperiori ac inferiorilittera P.adlatusdex- ^ — 
trum vero & finiftrum littera F, auro contexta, appareat. |n ^. 
media parte crucis fcutum aureum, mediae formae, haerere 
dicitur, cui Angelus Michael cum Dracone aeque ac Ordinis 
figno intextus, infideat , manu finiftra fcutum caeruleum  lit- 
teris aureis L. R. notatum, dextraque mianu enfer tenens; in 
angulis vero acu pi&tae crucis fulmina aurea quod appareant, 
contenditur. Cum a RAMMELSBERGIO nulla Autorum tefti. 
monia adducantur; affirmare haud valeo, quo veritatis fulcro ,- 
haec commemoratio nitatur, quam certe falfam effe credo; 
eiusdemque fidei cum H&LvoTr fententia, qua contendit; Or- —. 
dinum Capitula, abhinclongo tempore, non amplius celebra- 
ri, acEquites folummodo connivendo crucem ligamento coe- 
ruleo appenfam , & in clavi fiffura tunicali náctenuM y fecum 
. ferre. 

Recentioriaevo, diverfa Ordinum capitula M funt: ..| 
nimirum anno MDCCLVIII quarto Decembris die, Cordige- 
— rorum in conventu, cui a&ui folenni Marchio de Puy(ieux, 

Status Minifter, Eques Ordinum regiorum, pallio & moniliOr- 
dinum indutus, Regis nomine praefidebat ; nec/non alio tem- A 
pore eiusdem generis a&us folennis habebatur; die VHIL men- 
fis Maii; anno MDCCLX. in Magno Conventu Fratrum Obfer- | 
vantiae religiofae, quo in a&u Dux de Fleury unus ex Paribus 
Regni (Pair), Ordinumque regiorum Eques, pari modo, Re- $ 
gis füb nomine, praefidiumtenebat, & equites folennitercrea- — 
bat. Defignavit equitum aliquis ex Ordine Sti Michaelis, Per- 
xotinus de Barmond, fundum peculiarem, ad cudendam mo- - 
uai: auream magnam, quae "el a Secretario Ordinis, quo- — 


ties. - 


E 
Sy 
! 
E x 
E i 
* L 
VK 


"1 4 


.  tiescunque (olgesiin celebrantur, traditür. ^ Tali modo, Vir 
-. celeberrimus, Illuftris Dominus o. Baptifta BOvER, Regis Con- 
- »filarius, Medicus in Supremo Senatu, ac in Generali Praefe- 
—. &ura Parifienfi, Decanus Facultatis Medicae Parifinae, Milita- 
-— rium Regni Nofocomiorum Infpe&tor, Librorum Cenfor re- 
gius, Societatis LondinenfisSocius, Eques &Secretarius huius 
Ordinis, praedictam monetam Regi ,. tanquam Ordinis Mini- 
ftro generali, die XXX. Iun. anni MDCCLX. obtulit, quippe 
qui honor & alio tempore, nimirum die 1I. Ian. MDCCL XV. 
|. celeberrimo BovEniO contigit, id quod fupra addu&ae litte- 
| .— rae Batavae d. XVIII. Iul. MDCCLX. & IV. Ian. MDCCLXV. 
| teftantur. 


uy 
' 


 . de Medicis equeftri digxitate orm. — 39 


$n RIE 


| Cum Ordo Sti Michaelis perfaepe viris do&tis & varios ob 
| "artes infigni fama praeclaris, tribueretur, levis admodum erit. 
. cauffa, quae mirum aliquem habere poffit, cur, antiquiori- - 
bus aeque ac recentioribus temporibus, non pauci Medico- 
- rum illius muneris participes fa&ti fint. Inter antiquiffimos hu- 
| jus Ordinis equites, locum fibi merito vendicat Zfiutonius Mufa 
|. BnassAvOLA 2), vir valde eruditus, & medica, quam profef- 
|. füseft, arte celebris, quem multi Pontificum, Imperator Ca- 
|» rolus V, Henricus VIII. AngliaeRex, multique infüper alii Re- 
u ges ac Principes titulo Archiatri donaverunt, Rex vero Fran- 
- eifcus I. cognomine JVufa illum decoravit, vel in memoriam 
IE ntonii Mufae, quo cum aequo potitus honore, vel, referen.. 
| - te ac fentiente BOnsETTIO l.c. ac fi fcientiarum autor 'extitiffet; : 

- cum omnibus in fcientiis valde verfatum & eruditum illum fuif- 
e E Diverfis enim in Academiis BRASSAVOLA , triduo 
| Opere 
op Vid. DRE D Commentario iftoricho erudito. all' infcrizione 
di Antonio Mufa Braffavola &c, Ferrariae 1704. 4to & Hiftoriae 

Almae Ferrariae. Gymnafiüi, per Ferrantem BosseTI ; Fars, H. 
pag. 133. 


; 
ii. 


y 


opere: continuo, thefes. de quócunque variarum feientiarum. 
argumento defendit. Idem illeRex magnus, do&rinae &ar- — 

. tium Cenfor iuftus, BRassavOLAM Archiatri titulo & munere -- 
donavit, ut & ordine equeftri Sti Michaelis, qui tempore ante - 
nominato maxima adhuc autoritate. fulgebat. Monumentum ; 
quod Ferrariae in honorem BRassavOLaE exílruéctum cerni: 
tur, fingula honoris officia, aeque ac titulos, quibus honora- 

. tus fuit, iufto numero explicat.  Infignis praerogativa atque 
honor, quibus Franciícus 1. BRASSsAvOLAM ornavit, dum Ordi- 
nis munere illum donaret, quo ipfe tanquam Ordinis Magifter 

. generalis fulgebat, & quo Imperator. Carolus V..item Aneliae 

 RexHenricus VIII. velut ornamento eodem tempore indueban- 
tur, cuiusque nonnifi magniPrincipes & Regni miniftri partici- 
pes fiebant, luculentum teftimonium perhibent, quanto in pre- 
tio huic. Principi fuerint vir] virtutis atque do&rinae praeftan-- 
tia infignes: nifi iam. de regio, quo viros doctos ampleGi fo. 
lebat, favore, multa documenta in monumentis hiftoriae lit. 
terariae reperiantur. Quantumvis & Carolus V. cum Fran- - 
cifco I. continua fere in lite verfaretur, uterque tamen in eo 
conveniebat, quod eruditos, interque eos praecipue Medicos, 
gratia fua dignos exifimaret; cuius veritatis unicum modo ex- 
emplum, maiori e numero, 'adducere lubet. . Cum par iftud | 
Principum*, praefente Pontifice Paulo III. Nizzae, urbe in 
Provincia Gallica, MDXXXIIL inducias decennales pactum 
effet, fingulique Principes congreffum folennem in Aquis mor-. E 
tuis celebrarent, ibidemque amice convivarentur , Zfndreas.. 
Cís50, Perufinus , illuftri familia natus, prudentia, morum, 

elegantiá, ac eruditione omnibus carus, Archiater. Pontificis. | & 
Pauli III. unicus ex omnibus Miniftris, in eminentiore dignita. — 
te confütutis, fuit, qui convivio horum Principum intererat, | 
& augendo confortio adhibebatur p), Patebit quoque efequen- 
r-nE tibus, 
^ by Caefar edt "Petugid Augufta , Lib. III, p2g.33f^ Propos 

j MANDOSIUS l, c. p» 25. 


LN 
trs 
Pe 
- vue. 
: * 
N , 
Hee 
I 
*, 


9 


de Medicis egieftri dignitate ornatis. E 


tibus, Imperantes binos: antedi&os, plurimam equitum aura- 
"torum partem denominaf!e. 

Facile ceteroquin fidem invenit , illo quoque tempore, 
quo Ordinis fplendor minuebatur, multos e Medicis illi adfcrip- 
-tos fuiffe, quorum nomina parum innotuerunt. . Verum no- 
tatu digniflfimum faétum cenferi meretur, quod Rex Ludovi- 
|. cus XIV, reftituto hoc Ordine ,. annoque MDCLXV. in me- 
|. liorem ftatum redatto, novisque legibus adornato, mox cir- 
| citer anno MDCLXIX. "vel MDCLXX. clarum illuni Medicum 
. & Antiquarium, Johannem DBapti[iam CaPPONIUM 7), Medicinae 
| "Profefforem Bononienfem , in huncOrdinem füfceperit, poft. 


dito Commentario, in quo nummum fuum protulit & interpre- 
- tatus eft, Regi Chriftianiffimo obtuliffet. ^ Zmtonius DEIDIER, 
| Confiliarius Regius, olim Profeffor in'Facultate Montepeflula- 
|^ na, Membrum Societatis Londinenfis, & Medicus regius in 
.. triremibus Maffilienfibus, nomine Equitis Ordinis: Sti Michae- 
- lis aeque clarus fuit, id quod e rubro diverforum fcriptorum 
. ab illo editorum apparet, e.c. in titulo Anatomiae illius expli- 
catae, in Confultationibus ipfius medicis, alusque ab illo & 
haeredibus in lucem miífis. operibus. Scriptores biographici 
Medicorum pauca de 1llo- referunt, quin & Vir eruditus, ELov, 
—conterraneus eius, in Lexico hiftorico- medico, pjane nihil 
| de illius vita tradit, fed modo Differtationis alicuius, anno 
—MDCCXXIH. de Morbis venereis impreffae, mentionem inii- 
| eit, cum tamen longe maior numerus operum doé&torum fub 


- eum, Neapoli MDCCLXT. prelo mandatum, fua civitate dona- 
vit, varia recenfet. DkipiERUS jafniam feculo praeterito vi- 
xerit, 


p LI de Mel, vid, Profperi Pass Kariora Magnae Graeciae Nu- 
mismata, 1683. in fol. in Praef. Chrift, Arnoldi Un 9. 
f 


App N48. Py. Med. T. LI 


| "nomine illius innotuerit;in quibus Italus ille; qui Lexicon Eloy- 


|. quam ipfe nummum Othonis aeneum Aegyptium,una cum eru- - 


| 42 | | - Commentatio 


xerit, neceffe eft ; eius enim Phyfiologia, tribus Differtatio- - 
nibus comprehenía, iam anno MDCCVIII. in urbe Montepef- 
fulana prelum evafit. —Confultationes eius & Obfervationes me--- 
dicinales, anno MDCCLIV. illo iam mortuo, Parifiis evulga- - 
tae funt. Praeterea de eodem comperi, quod in an. MDCCXX. . 
quo peftis in urbe Maffilia dire faeviebat, una cum Cancellario 
Academiae Montepeffulanae , illuftri Francifco CHiICOYNOvVIO 1 
poftmodum anno MDCCLII. demortuo, quo tempore Status 

Confiliarius, Archiater, & Infpeétor Generalis Mineralium in. 
 Tegno aquarum audiebat, nec non VI. aliis Medicis Mentepetfü- d 
lanis, iuffu Ducis regentis, ad locum antedi&tum, in auxilium ..' 
aegrotorum miffus fuerit. Hac fparta tam bene fungebatur, . 
officiorum ingenua praeftatione, ut Epifcopus Maflilienfis, qui, ] * 
velut Paftor bonus, urbem non deferuerat, fedaegrotos, fum- . 
mis in anguítiis conflitutos, integerrima ope iuverat, publicis 
litteris &)) eundem, una cum CuicovNevio & BouTILu0, val- | 
de extolleret collaudaretque. ^ Diverfae D&iprsRir exftant Dif-. | 
fertationes breves , ac peculiares litterae ac obfervationes, . 
.quae tempore peftis, & haudita multo poft, in lucem prodie- 
runt, plurimam partem 'TraCtatui, de Cauíis morborum, & pe- —— 
ftem fanandi modo, anno MDCCXLIV. iubente Rege evulga- 
to, infertae funt. Editor illius operis , tempore; quo typis - 
illud mandatum fuit, fimul excudendam non curavit Oratio- 
nem a DeiorERO dePefüs contagio in Academia Montepetfüla- — 
na olim habitam; quae vero nunc in tertia parte Confultatio- 
num ipfius legitur. . llluftris CHiCovNovrvs Maffiliae, & poft- 
modum in Oratione Montepeffulana, publice defenderat, pe- 
ftem illam non ma:;is fuiffe contagiofam, quam de febribusacu- | 
tis, morbo miliarj, variolis, aliisque morborum generibus ma- 
lignis contenditur, f:d folam cauffam mortiferam peiorem in 
effe&u terroris metusque latere. Nem experientia docuit, E 


k) Breslauer Samml, XIV. Verfucb, D,A34. il 


N 


X 


de Medicis equeftri dignitate ornatis. . 43 


t .quam damnofi eventus haec fententia fuerit ), & quantum ori- - 
Er malum potuiffet, dum Magiftratus ad fententiae illius teno- 
—. rem rationes füas componeret, eodemque placito tanquam 
E norma rerum difponendarum uteretur. Celeberrimus AsrRUC, 
- illo tempore Profeffor rn Academia Montepetfulana , publico 
H ftatim examini Differtationem fübmittebat, qua defendit, pe- 
H pheu omnino effe mortiferam, aérisque particulis noxiis, qui- 
| bus ille fcateat, corporibus fefe infinuare m). ^ Cum anno 
- MDCCXXV. DEifiEROM ordo Orationis folennis tangeret, hic 
- admodum circumfpe&e utramque fententiam refelht, adeo ut 
|. adverfarii illis infütuti fui rationem fere nullam animadverte- 
| rent, ex qua de argumento, in illos dire&to , coniicere pof- 
| fent: Quam fufpicionem eo avertebat, quod alios virosdo&tos - 
. nominaret, qui eandem cum CHicoyNovio & AsrmucCio fen- 
- tentiam foverant; contendebatque , non quidem aéris quali- 
. tate corpora venenari, fed per éontétidiü immediatum vefti- 
[ mentorum, a contagio peftis infe&torum, malum iftud diffe- 
| minari Huic diffenfui de contagio peftis inter Medicos naf- 
. centi, Iiluftriffimus Franciae Cancellarius DAGUEssEAU provi- 
J| dum hoc & bene ponderatum iudicium addidit: peftem non 
: . quidem effe contagiofam, plebi effe perfuadendum, fed tamen 
. magiltratibus in rebus difponendis ordinem eligendum effe , 
— qui contrariam fententiam foveat, quo omnis contagio ar- 
| . ceatur. A 
E Cum in Scriptis biographicis medicis, de tonio DErIDIE- 
Y xo nihil plane confignatum reperiatur , huic themati de curri- 
. culo vitae ipfius, modo paulo prolixiori, immoror, fuf»icans 
au — i deleta pefte Maffilienfi, mox Ordinem Sti Mi- 
| f chaelis 


UTD Vid. AxTRECHAvT Relation de la Pefle, dont la ville de Toulon fut 


LE IE aflligée en 1721. a Paris 1746. p. 260, de Brerlauer Samml, 
? XV, und XVI. Verfuchb, p. 314- 


m) Journal des Scavaus 1756. Fevr, p.333. 


"AMA oo 0 - aiseen ss Commentatio 


chaelis, in praemium praeftitae ab ipfo operae, adeptus fue- 
rit, cuius muneris alii quoque multi participes fatti funt, de . 
quorum zelo fingulari, in adimplendis officiis, conftitit, &quo- 
rum numero ante nominatus d'ANTRECHAUT 7), Telonenfis ^ 
 Confulprimus, pari maétatus honore, cum füpendio annuo 
ad dies vitae mille librarum, adfcribi meruit. CuraDucisre- - 
gentis paterna , ad extinguendum iftud malum füfcepta, nein — 
maius exitium vergeret, caufa fwit, quod Medicis atque Chi- 
rürgis , durante pefüs intervallo , lauta ftipendia defignaren- — 
tur, ad excitandam eorum operam, in defungendo fanandi |. 
munere. Inter alios Chirurgi Telonenfes, ab aula hunc in lo- 
cum miffi, menftruam mercedem quingentarum librarum mo- 
netae Gallicae accipiebant o), finguli vero Medici Maffilienfes 
au&toramento donabantur, quod annuum illis ftipendium qua-. 
dringentarum librarum ad vitae tempus promittebat, eiusdem- 
que civitatis Chirurgis, modo proportionato, annuum talebe- - 
neficium decernebatur. Seligebatur quoque par Medicorum, 
quod Telonium mitteretur e Facultate Parifina, Do&toresMor- 
XE & BA1LY, quibus, praeter Summam quinque millium libra- 45 
rum, unicuique pro abíolvendo itinere feoríim deftinatam, .. 
menítruum adhuc falarium, nimirum decem millium librarum, ' 
. quamdiu in loco peftis commorabantur , folutum fuit, quo tem- | 
pore finito, au&toramento annui ftipendii mille & ducentarum - 
librarum , ad dies vitae honorati fuerunt ?). Malo hoc quam | 
. feliciffime eruncato ftipendia, infuper beneficia, Ordines eque- — 
ítres, aliaque honoris figna, in bene meritos conferebantur, . 
de quibus fubinde differendi mihi locus erit. | 
Quod illuftris Dominus Johannes baptifta BovER, Confilia- 
rius, Medicus in SupremoSenatu, &c. variis Differtationibus 
: AN Ícrip- - 
5) Vid. d'AxTRECHAUT l.c. p. 291. p. 379. 380. , : » 
e) Vid. d'AuTRECHAUT l.c, p. 287. T 


I» Vid. Breslauer Samml. XV, und XVI. Verfuch P. 45. p- 6ot, 


E 


2 " 
; 0H 
hj 


de Medicis equeftri dignitate ornatis. 45 


.. fcriptisque eruditis clarus, Eques huius Ordinis, eiusque fe. 
—— cretis praefeétus fit, iam antea afferui. Num vero Ritus & 
|—. infigniora faluberrimi Medicorum Parifienfium Ordinis decre- 
| ^ta, quae fecunda. vice anno MDCCXVI. Lutetiae in lucem 
|. prodierunt, ac autorem fuum 7o. Bapt. BovERIUM profiten- 
|^ tur, huic Viro eruditiffimo originem fuam debeant, certo 
|. affirmare non poffum. Libri huius copia noftris in oris nulla 
|- plane datur, & licet liber fub titulo: /a France litteraire, Pari- 
|. fiis editus, de fa&i certitudine fpem aliquam promittere pof: 
- fet, fatis tamen conftat, quod in ifto libro, maximus erudito- 
|." rum nominum numerus indice accurato atque integro operum, 
| ab illis editorum, deftitutus fit. — Praecipue illum defectum , 
Medicorum in numero recenfito ; obfervavi; &, quod maxi. 
me miror, de celeberrimo. Bovrn:o neque nomen notatum, 
nec aliud quicquam de illo confignatum reperitur.  Prouti in 
. Facultate medica Parifienfi mos ille obtinuit ,. ut in honorem 
- Decani de munere fuo decedentis, nummus memorialis, cum 
illius effigie cudatur; idem honor quoque anno MDCCLVI. 
^ "BovERio illuftri & do&tiffimo contigit. In altera parte huius 
F. monumenti imago eius nitide effi£ta, ad peGtoris ambitum us- 
|. que expreffa, dire&to in laevum latus vultu, cernitur, cum 
| - ornamento crucis Ordinis Sti Michaelis, a ligamento collum 
|. eingente pendentis, infcriptaeque huic monumento leguntur 
|. Titterae: I. B. Boyer Reg. St. Mich. Ord, Eq. F. M. P. De. fn 
| parte inferiori: J. Du F'iv. 1765. quae htterae itaexplicandae: 
M. Job. Bapt. Boyer, Regii Sti Michaelis Ordinis Eques, Facultatis Me- 
L- dicae Parifinae Decanus. To. du 'ivier nomen monetarii illius ce- 
| Jebris, a quo diverfa huius formae opera prodierunt, indicat. 
1 Alterum latus arma, vel infignia ipfius zentilitia habet , nimi- 
J| rum taurum ac itellam alte nitentem, in campo coeruleo, Cly. 
"| peus armorum, cum Ordinis catena & cruce Ordinis Sti Mi. 
4 "chaelis inde demiffa, in confpe&um datus; integer vero orna- 
1 "tus corona comitiva tegitur, cuius generis coronam in num- 
i. 3 mis 


-— m 


d 


DIR. Ls al OIMDN MER i A T 


' BoxEnir laureolas tenet, fub quibus par fceptrorum, pulvinari 
" incumbens, cum ferto ftellato, tanquam fignis dignitatum aca- 


 Duruvx, eiusdem Facultatis Do&or regens, Regis Confiliarius, :. 
Medicus primarius rei nauticae , & in arce maritima Rupifor- . 


» MDCCLXI editae, in Germania innotuerunt. ^ Non dubito, | j 


^ de 


mis compluribus Decanorum Facultatis Medicae Parifienfis me E. 
vidiffe memini; e.c. in monumento A. DovrE, Decaniinan- 
nis MDCCXVII. & MDCCXVIII. Utrumque latus armorum 


demicarum,apparet, In ordinis Capitulo, anno MDCCLVII. — 
celebrato, quoque Dn. Claudius BouRDIER de /a MouLIERE, Do-  — 
&or Regius Facultatis Medicae Parifinae , ac Dn. Cafpar Cocbin 


tenfi Anatomes ac Chirurgiae Profeíffor regius , una cum aliis. 
nonnullis Ordini Medicorum non adfcriptis, Equitum Ordinis | 
dignitatem confecuti fuerunt. |^ Cum feftum Ordinis folenne 
anno MDCCLX. celebraretur, Dn. Richardus de HAUTESIERCK, 2 
primus exercituum Medicus, falubris Confilii regii Socius,nec. — 
non militarium regni nofocomiorum Infpettor ac Proto- Medi- — 
cus, Regiae Scientiarum Academiae Goettingenfíis Socius, in — 
equeftrem hunc Ordinem adoptatus fuit, cuius Formulae me- . 

dicamentorum Nofodochiis militaribus applicatae, Caffelis anno | 


'quin & alii complures e do&to Medicorum coetu, prater ante 
nominatos, dignitatis equeftris participes faCui fint. ^ Quodíi — 
enim Codicem medicamentorum Pari(ienfium infpicio, qui an- 
no MDCCLVIIL in lucem mittebatur, in praemiífo Operi cata- | 
Jogo Do&torum regentium Facultatis Medicae Parifien(is, nomi- ^ 
na diverforum membrorum mihi occurrunt, quibus vocabu- 
lum Eques, additum reperitur. Eorum in numero funt Viri .- 
celeberrimi: Franc, PoussE, Michael Ludovicus VERNAGE, Cen- 
for.regius, /Vic.le Rox de St. 4ignan, Lud. Maria PoussE, Cen- .— 
for regius, Car, Franc, THEROuLDE de VaLLuM, 1o. Franc, Cle- — 
mens MoRAND, Reg.Soc. Lugd. Socius, Regii Medicorum Nan- 
cianorum Collegii Socius honorarius, Claudius Franc. GRANDO- 
LAs, Potentiffimi Stanislai, Poloniarum Regis, Lotharingiae & 

| — Bam 


Ü - . . de Medicis equefiri dignitate ornatis. — .— 4 
— ?Barenfis Ducis, Confiliarius & Medicus, nec non Anatomes & 
— artis obftetriciae in eratiam matronarum p.t. Profeffor, Petrus - 
E - Abraham PAtoN de MoNcEL, Tbeophilus de Bogpru, Nofocomii 
2t regii & militaris Boregienfis Medicus defignatus. (Cum nomi- 
nibus Cocbin Duvuy e BouapiExtt de /4 MourtiERE, hoc in Indi- 
— ce notatis, vox, Eques , adieCta reperiatur, & 1 iam antea in- 
- notuerit, quod anno MDCCLVIII. Ordinis Sti Michaelis ho- 
| nore ma£tati fuerint, ambiguus haereo, num ad Ordinem, de. 
quo nobis fermo eft , referendi, an potius vox, Eques, nb 
Ecuyer feu Armiger nominibus addita fit, cuius verbi vis ex 
- Henrici SPELMANNI Gloffario, vel ex P. DaurELIs Hiftoria mili- 
- tiae Gallicae petenda. Forte étiam acquifitae nobilitatis fig- 
num effe poteft, eo magis, quod i in Gallia haud raro contingit, 
|. ut viri bene de republica meriti nobilitentur, quo honore dig- 
niffimus ille Archiater FAcoNius, illiusque celebris: füucceffor 
( CHrRACIUs, ut & CuicoyNovius nuper demortuus, aliique plu- 
— resenituerunt. Imo clarius hoc apparet ex diplomatibus va- 
.. riis nobilitatis, quae de Vaux Iudici fuo funereo Chirurgorum 
- Parifenfium adiecit, in quibus expreffis verbis nobilitati, cum 
- nominibus & honoribus nobilium & armigerorum, de /Vobles & 
E El Eyes , falutantur & decorantur. 


-— 


6. XHk- 2 


Pofteaquam in Gallia a temporibus Frencifci I. dlo&rinae 
medicae, ceterarumque fcientiarum , quae illi adhaerent, uti. 
1 - litas cognitaatque perfpe&ta fuit, imprimis quoque Chirurgiae 
& "ftudium praecipuis doctrinae partibus accenfetur, praeceptis- 
|^que folidioribus imbuuntur , qui huic arti operam navant, 
T Complures doCtu viri, hanc artem profefli, inclaruerunt, am- 
: E Jliffimis non tantum muneribus & honorum titulis confpicui : 
E] fed & nobilitatis gradum quoque cum beneficio Ordinis Sti Mi- 
Xi  chaelis confecuti. Nulla adeo amplius cauffa füupereft, quae 

mirum 


| 48 | | Commentatio. 
mirum aliquem teneat, cur Chirurgia hoc i in regno prae reli g 
quis maturiorem fplendorem na&a fuerit. — Quodfi Indicem - 
Chirurgorum Gallicorum 4), praefenti adhuc tempore clariffi- | 
morum, & in hoc artis genere verfatiffimorum , quos, mem- 
bris Academiae chirurgicae Pariíinae adícriptos effe novimus, — 
luftrare lubeat; ftatim in fronte huius Indicis nobis occurrit - 
celeberrimus Academiae Chirurgorum Praefes, Germanus dela - 
MARTINIERE ; Armiger, Regis a Confiliis, erusdem Chirurgus 1 : 
primarius, Eques Ordinis Sti Michaelis, Chirurgus regniprae- . 
cipuus, Academiae Regiae Holmienfíis Socius. Sequiturhunc . 
modo celeberrimus Salvator MonaND, Arnuüger, Membrum 
Acad. Reg. Scientiarum Parif. Soc, Reg. Londin. & Academia- - 
rum Rothomagenfis , Petropolitanae , Bononienfis & Floren- — 
tinae, Cenfor regius, Infpe&tor Nofocomiorum militarium ge- - 
neralis, & Chirurgorum Praefe&tus in Nofocomio regio mili- — 
tuminvalidorum. | Fuit quoqueSecretarius perpetuus Acade- : 
miae Chirurgicae Parifinae, quo munere cum fe abdicaret, in — 
eius locum Dominus Lours, variis editis fcriptis inclytus, fuc- - 
ceffit. Porro ad eandem Ordinis dignitatem adícenderunt ce- 
leberrimus PrBRAC, Armiger, Eques Ordinis Sti Michaelis , 
Chirurgorum Praefe&us i in Schola regia militari, & denique cla-: 
riffimus PaRCHET, Armiger, Eques Ordinis Sti Micliaelis, Re-. 
gis a Confiliis, & Chirurgus primarius Regis utriusque Siciliae. | 
Viginti & aliquot anni erunt, quo intervallo ante hoc tempus, ^ 
celeberrimus ille Georgius ManEscHaALLus eodem honore frue- - 
batur. Praefidum ille primus exfttit in noviter Chirurgorum TH 
Academia ere&ta, Confiliarius regius erat , eiusdemque inter — 
Chirurgos primus, Dynafta de Bievre, aliarumque terrarum, — 
de quo jam antea mentio fa&a eft. Cum vero, quantum me- — 
SE & ex monumentis hiftoriae litterariae gallicae patet, pri- 3 


4) Memoires de |' Academie Royale de Chirurgie a Paris Mire Mo 
iai, T'om. III, in Praef. | 


2. Ee or de Medici eque[i. dignitate ernatis.- ; 49 


[E mus ille inter Chirurgos fuit, ad quos Ordo hic gratiofe perve- 
— nit, breviffime quaedam de vitae eius fatis tradam, iisdemque 
|. nohnullas obfervationes, illuc fpe&tantes, fübiiciam. Patrem 
3 ille habuit, militum in exercitu gallico ordines ducentem, tan- 
d tumque filius apud Regem Ludovicum XIV. gratia valuit, ut 
^ anno MDCCVII. nobilitatis genere illum donaret. In Diplo-. 
|. mate nobilitatis, verbainferta legebantur: ,,Regiaequum fuif- 
l »fe vifum, ut documenta in illum favoris fui talia ederet, qui- 
| n bus & pofteri eius aliquando frui queant, dum illum tanto 
pancis fupra vulgus 'extollere niteretur, quo maiori virtute 
| ipte, artis fuae peritos fuperaffet. Fatis ceffit anno MDCC- 
XXXVI , celebrisque Salvator MonaND. integram vitae eius 
I ibnenem edidit, in qua eius merita digno cum encomio 
 coosei aal Ex hoc vitàe eius monumento apparet, quod 
Rex quoque Ludovicus XV. feliciffime nunc imperium te- 
| nens,«gratia fua prorfus fingulari ac intimiori fide Georgium 
i- Marefcballum dignum iudicaverit, Ordinisque Sti Michaelis an- 
| no MDCCXXIII. participem fecerit. Non vero unicum hoc 
| fignum dici meretur, quo probari poffit, Potentiffimum Re- 
| gem Galliae , magnam illam à maioribus acceptam animam, ac. 
| mentis genero/iffimae virtutem, iure hereditatis fibi vindicare, 
» dum nullam occafionem negligit , qua illorum ardorem auge- 
re valeat, qui, folida rerum cognitione, facultate pollent, mi- 
eris & affli&tis fuis fubditis falutarem aliquam operam praeftan- 
-Notabile huius afferti adducam exemplum. . In tertia par- 
r3 Operum AcademiaeRegiae Chirurgicae, ibidemque in vita 
"demortui /Vic. Puzos, celebris Chirurgi, olim Dire&toris Aca.. 
|  demiae chirurgieae , Cenforis regii librorum , at;ue Demon- 
Y ftratoris in arte obftetricia. me legiífe desees , cum a Rege 
T nobilitatus effet, Diplomati haec inferta effe verba : ,, Regem 
| »ex earatione, quod ars, cui augendae Nic. Puzos ingenium. 
3 gy fuum mutuaverit , focietati-civili adeo falutaris ac ponderofa 
1 m rem cenfüiffe cura fua haud indignam, quin operam 
| 4e IN MG. Pbyf. Med. T.1HI. g 20 9. Aüllius 


ems 


s 


E - 


oo ov^ UComneltatioo 020994 qv". 


» illius titulo ini honoris remuneraretur, ad ftimulum. " ] 
, dendum omnibus iis, qui veftigia ipfius premere audeant. ,, 
Unde provida, quae mentem huius Momarchae, cura alit,fe- 
.Jicitatis fuae gentis, ac praecipue füorum civium, quorumau- 
gefícere numerum vult, in aprico eft5 namin arte obftetrican- 
di praecipue Puzos, & ingenio & arte multum valuit Indu- 
biae enim veritatis affertum eft, quod exploratae artis obíte- . 
tricatores reipublicae multum prodeffe queant, cum illorum. - 
opera ac arte, in magnis urbibus, quotannis aliquoties centum. 
tam infantes , quam parturientes ferventur, idque tanto ma- 
jori cum fru&u, quo ipfi non folum manus operi admovent ;. 3 
fed & praeceptis falutiferis; artisque exercitio alios inftruunt, | 
adeoque & pofteritatis rationem habent. Aeque res hic feha- — 
bet, ac generatim de omni illo fcientiarum genere ftatuen- 
dum eft, quod in confervationem & augmentum generis hu- - 
mani tendit. Levamen & auxilium iftae artes afferunt mifero' 
& morboío, quo mortales faepe excruciantur, ftatui, maio- | 
remque utilitatem praeítant Medici reipublicae, in confervan- 
dis & augendis fübditis, quam ii, qui eiusmodi artes colunt; - 
quae in generis humani exitium & 'detrimentum excogitatae 
funt. Quilibet enim humani generis amicus, & de faluteeius 
. follicitus,. memoriam inventoris boni & certi remedii, in fa- 
lutem humani generis dete&i, vel inftrumenti chirurgici uti 
liffmi & proficui, femper fi ngulari pietatis & gratitudinis cul. 
tu profequetur, eamque beatam & fan&tam elfe volet fenfus & 
adfe&tio, qualem nulla contemplatio. tormentorum bellicam 1 | 
rum, e. g. Schuwalowiorum , Coehornianorum , aliarumque — 
ad necandum perdendumque genus humanum invetitardin & 
effictarum machinarum, unquam in eodem excitare otl 
Si vero praemia & honóres artibus & inventis ftatuenda e 
fane ils potius debentur, qui in falutem & augmentum , quan 
quiin exitium & interitum generis humani animum & 


de Medicis equeftri dignitate ornatis. — 51 


/— fua impendunt, ác artes deleterias, periciofiores , novis in- 
. ventis, reddere conantur. 

- . Cum hac occafione merita Facultatis medicae, fecundum 
verum eorum pretium diiudicare, & fecundum eorum influ- 
| à xum in felicitatem humani generis & Statuum comparare veli- 
|. mus, Medicus, qui artis & eruditionis virtute valet, utique 
|. tali honore dignus cenfetur, quo a turba hominum communi , 
| difinguitur. | Nam non folum dexteritate & fcientia fua fin- 
|. gulorum membrorum, de republica optime meritorum, per- 
faepe morbos tollere, ac tales viros reipublicae reftituere , il- 
lique eos velut de novo donare poteft, fed & honor illi tanto 
magis debetur, quo acutiori mentis indagine, fedulitate ma- 
- lori, atque experientia praeditus eft, quae conatus fuos iuva- 
| re, & utiles reddere poffit, in fanandis illis morborum gene- 
ribus, quibus plurima pars, vel recens natorum , veliuve- 
| num; in florentiffima adhuc aetate conftitutorum , fecundum 
|! motas mortalitatis leges concidit, dum arte fua mimerum an- 
| nuum infignem morti adeo eripere valet. Eximia illa utilitas, 
- quam Medicina praeftat , Imperantium oculos tanto impenfius 
| ferire deberet , quanto folidiori artis cognitione Medicus in- 
| ftru&us, non tantum remediis falutaribus a morbo graffante, 
| provinciis & civitatibus affli£tis, medelam afferre; fed & fa- 
| gaciori confilio, ac bene difpofito rerum tra&tandarum ordine , 
| eventus periculofos omnes avertere ac prohibere novit, quo 

minus malum contagione propagetur. Tali enimarte ac opera 
multa millia manuum aborioforum opificum, alioquin perituro- 
| mum, in emolumentum reipublcae fervantur.  Quantopere, 
! quaefo, magnorum Principum [plendor & potentia, quae non: 

| folum copiarum numero, fed praecipue militum validorum & 
! bene exercitatorum turba, nititur, morbis epidemicis decref- 
| ,cetet ac minueretur, nifi Medici, experientia & ingenio, noti- 
| tiam diverfitatis morborum ; alioquin contagioforum, fibi ac- 
— one dum hi remedia tam medica, quam politica inve- 
-£.2 nerunt, 


- 


ett e 1 — 


62 | AMBAS |. Commentatio 


nerunt, quibus non folum eos arcere, fed &, morbis irruen* 
tibus iamiam ac faevientibus, ab illis infeCtos fanare, & ulte- . 
riorem mali f ikedtis progreffum compefcere vel fuffocare di- 
dicerunt. " Hs | ^T iOS SC 
A Quodfi Scriptorum hiftoriae antiquioris heroicae opera - 
evolvimus, fide digniffimi faepe numero contigiffe referuüt; | 
ut & maximi heroes in medio armorum feliciffimorum curfu; 
morbis tunc temporis fic di&tis divinis, i.e. adhuc obfcuris at- . 
que ignotis, impediti; non tantum ab expeditionibus glorio- 
fis defiftere coaCti, fed quoque interdum flore militum exer- ' 
citatorum morbis deleto , adeo ad incitas reda&ti fuerint, uta 
vi&is pacem petere cogerentur. Artis vero explicata magis 
cognitione, noftris temporibus militum fanitas provide con- 
fervatur, & morborum, olim in caftris epidemicorum, cauf- — 
fae & origines omni cura arcentur"). Verum revocat me pro- 
pofiti ratio; a quo parumper digreífus fum, quo artis ignaris .— 
contemtoribus, & dignitatum, a magnis Principibus, Medicis 
impertitarum invidis, merita fcientiae falutaris paululum aper- — 
tius explanem. | me 
| 9; UXIV. ESAE 
Licet Ordo Sti Ludovici militarium Ordinum in. numero 
proprie computetur, tamen, quod & huiusOrdinis mémbrum .- 
inter Medicos exftiterit,legimus. Conftat, Ordinis Sti Ludo- 
vici, anno MDCXCIIL inftituti; autorem fuiffe Ludovicum ^ 
XIV. Ordinem invenérat rex, quo praefe&tos exercituum, qui 
pugnis atque obfidionibus nomen fuum clarum reddiderant; — 
gratiae (uae figno quodam donaret ; illo modo animi fortitu: — 
do, virtus, & officiorum militarium. merita eminentiora, uni- 
cam dabant caufam, qua quis hoc Ordine dignus cenferetur. 
Adoptatur etiam in illum nemo, nifi religioni catholicae addi- 9 
Xj cohf. G. G. E, ( Godoft, Guil. de Lersxrz). Relatio de novo gnti- — : 
| dyfehiterico Americano &c. Ephem. Acad, Caf. N. C. Dec; HE, — 
a. IIl. 1696. Append. n.T, inferta p 5. Hanov, & Guelferb, a. eo». 
dem. 8v, figillatim recufa p.7. "I'Ew., B 


hr 
J bey 


- de Medicis equeftri dignitate ornatis. — —— 8 


7 €us, vel tei militaris praefe&tus; five terra, five mari decen- 
- pali ifto munere fen&us fit. Solennia, quae fiunt tempore re-: 
 €eptionis, HELyoTUS tradidit r). "Ordo crucem habet auream;! 
albédine encauftdm;' o&tangularem, fparíis &-in.quatuor an- 
^. gulis'haerentibus liliis "in medio circulus; cuius: ad unum 1a- 
- tus, in fcuto rubro,tenui margine coeruleo:circumdu&o, ima- 
go Sti Ludovici apparet, regio pallio ac cataphra&a ornata 5; 
dextra manu laureolam , finiftra vero coronam e fpinis contex- 
tam, clavosque.paffionis tenens.. Circumícripta imagini ver- 
ba, litteris aureis notata, fequentia leguntur: Ludovicus Mag- 
— mus inftituit MDCXCIII. - Alteroiin latere circuli, eníis denu- 
| datus flammeus cernitur, cuius it apice fertum laurearum ; li- 
| - gamento candido adítri&tum ,. litterisque. circumdu&is verba 
| leguntur: Zellicae virtutis praemium. | Cum Ordinis membra, ex- 
cepto Magiftro Ordinis generali, ipfo nimirum rege; o&to Equi- 
tescrucigeros, maiores viginti quatuor praefectos, feu Com- 
mendatores , cum indefinito Equitum numero, complectan- 
tur, ornatus fingulorum ita diftinguitur ;. ut Equites maiores 
- crucem praedictam cum ligamento ruberrimi.coloris, quatuor 
.. digitorum latitudinis; ad modum fafciae militaris; ab humero 
| -dextro ad laevum usque femur demiífam, gerant:: Diftinguun- 
| tur etiam ftella quadam acu pi&ta; tunicae.pallioque. affixa, 
'. euius nulla, neque ab Hrr voro, neque ab aliis Ordinum eque- 
2  frium Scriptoribus; exatta defcriptio inüicitur; fufpicor ideo, 
Y. eandem hanc eífe ftellam, quam defcribendo Ordinem Sti Mi. 
^ chaelis, e libro RAMMEEsBERGII attuli, quod tamen cum linii- 
W tatione fcuti cum Archangelo;: illuc non pertinentis, ftatueg. 
1. dum-effe duco. .:Praefe&i folummodo ligamen rubrum cum 
| cruce demiffa, fine ftellay in tunica, ad fafciae militaris mo- 
| dum, geftant. Equitibus crucem nonnifi in pe&tore , a tenui 
1| Nigamento ruberrimi coloris pendentem, fecum ferre licet, li- 
1- gamentum feu taeniam nonnulli in formam laxioris nodi feu 
i cost sa Fountain "COcar- 
5) Tom.VIII. p. «o2. Mercure hiftrorique de l'an 1693, P3g. 430, 
P. 540. 657. 


p 
? LL » 


2: (00 esee si Commentatio: 


cocardaé REM dais burns Ordinis-au£tori non obiici ^ 
poteít 4: quod olim a: BussieRO 5) regi Ludovico XL. inftituti E. 
Ordinis Sti Michaelis caufa,exprobratum fuit. |Quoniamenim 
Ordo. Sti Micháelis nuilos fru&us vel reditus largitur, ait; Re- 
gem;:quia Ordi plurimus honor adminétus fit , potuiffe para- 
. te/fócios , '& confervàre;: dareque facinoribus. maximis prae- 
mia, eaque omnialeviimpenfa. Ordo enim Sti Ludovici fta- 
tim ab initio magno proventu dotatus fuit, e quo Archican- 
cellario 6ooo, :o€to. praefectorum cuivis :40oo,. reliquis fede- 
cim praefe&tisunicuique 30095: vigintiquatuor equitibusprio- 
ribus, &:quidem fingulis 2000, viginti quatuor aliis 18005. 
adhuc quadraginta equitibus aliis iisdemque fingulis ,- 1000, tri- 
ginta duobus equitibus, cuivis nimirum $oo librae folvuntur, 
Tempore recentiori numerus praefectorum usque ad triginta 
quatuor, & equitum maioris crucis ad undecim usque crevit 5 
praefenti vero tempore Rex gratiofiffimus, ad excitandos mi- 
lites , poft expeditionem bellicam fa&am anno MDCCXXXV, -— 
e qualibet legione par militum , quorum virtus in bello prae 
aliis valuit , figno Ordinis donavit. Rex Ludovicus XIV. qui. 
ad promovendas artes multum pecuniae infumíit, non tantum 
celeberrimum: Jofephum. Pitton de TounNErFORT,Do&Gtorem Me. - 
dicae Facultatis Pari(inae, titulo Confiliarii regii infipaivit, ve- — 
rum & ifte Membris Academiae RegiaeScientiarum adícriptus, 
Profeffor Botanicae artis in horto regio, nec non Leé&tor at- 
que Profeffor in Collegio regio fuit. Pluradeilhus vitae cur- 
riculo hic fruftra adducuntur,cum Medicis aeque, ac fingulis —. 
viris do&tis, nomeneius non obfcurum fit. Quod vero bene- 
ficio Ordinis.StiLudovicia rege mattatus fit, e figura aenea, — 
a quodam E. Desrochers Lutetiae Parifiorum excufa, liquet, » 
Iconophylacio meo medico inferta, in quo ToURNEFORT ami- .- 
&u orientali j feu ases more tipuraicnio veftitus,,. magna cum E 
| barba — 
3) Boss Hift: Fi ranc. L. xilI, p.24. 


^^ 
.* 


de Medicis equefIri digritate ornatis. B... 


. barbá & tunica talari , ponitico vellere fübdititio duplicata, fu. . 


perindutus , fignoque Ordinis pe&tori impendente ,' apparet. 
Subter effigiem eius titulus ;. & fubinde verba fequentia incifa 


OR leguntur: Louis XIV. le. fit. Chevalier de St. Louis y. eu confideration 


de fes grands voyages ; il.revint dans cet, bavillement , 1. e... Ludovi- 


|— eus XIF. huuc oblata itinerum [patia , quae emenfus eft, Equitem Sti 


Ludovici creavit ; ex illis redux ,. boc ve[litu indutus iterum apparuit. 


| Kx quo facile colligitur, illum iam ante ultimum verfus Orien- 


tem fufceptum iter, velillo durante, ad hanc dignitatem per- 
veniffe: TounxNEronTiUS e gente, quod conftat, antiqua ac 


vere nobili ortus fuit ; variis fuis periculofis lateque diffufis 


itineribus, quibus montesPyraeneos Alpesque transcenderat, 


| porro peregrinationibus, quibus in Hifpaniam, Lufitaniam, Bri- 
| tanniam, acBatavorum rempublicam Contenderat, maxime ve- 


ro itineribus in Graeciam ;. Afiam ac. Africam ab ipfo configna- 


tis; magna quaevis expertus fuit, varisque feíe periculis obie- - 


| cit, quorum moleítiam multi per decennale tempus militiae 
i adícripti, ignorant. Interim tacere nequeo, me nihil plane, ne- 
. que in vita eius, quam celeberrimus FoNTENELLE tradidit, ne- 
- que in Annalibus NicERONIS, nec denique in monumentis hi- 


- ftoriae litterariae a LAMBERTO editis, offendiffe, quo conftare 
- poffit, quod TounNzronT Ordinis Sti Ludovici membrum ex- 
| füterit. Celeberrimum quidem rerum naturalium fcrutatorem 
-acPhyficum, Jfutoniwm Ferchaud de REAuMuR , Ordinis Sti Lu- 
- dovici Praefectum fuiffe , conftat 5 verum tamen non lgoald 
res M5, quod idem Medicae Facnltati non adícriptus fuetj&cu 


51$ XV 


Ordines Beatae Mariae virginis e Monte Carmel, atque. Ordo. 


"ss Lazari Hierofolymitani, in Gallia, ab anno MDCVIIL coa- 


| dunati fuere; uterque vero habet Ordinis Magiftrum genera- 
1| lem: quippe quod munus dgiite coronae five principatui neu- 


tiquam 


kd 


"yr - 


- EE e Up mous t otud d.e : [I TW , 
56 covers ei Conmentario 077^ 
: 1 : 344 


tiquam adhaeret, ad exeniplum eiusdem. "ERN munerisque 1 
honorifici, quod Rex ipfe, refpectu Ordinis Sti Spiritus; Sti . 
Ludovici ac Sti Michaelis; tuetur. Nam reges Galliae magi- 
. fterium generale ab Equitibus Montis Carmel & Sti Lazari; fae- 
pius fibi.oblatum; recufarunt.  Noftris vero temporibus Rex. 
clementiffimus , Ludovicus XV. imperium feliciffime tenens, 
Nepotem füum ,; Sereniffimum Ducem Bituricenfem ,. Magi- - 
ftrum Ordinis fupremum defignavit. Accenfenturilli Ordines 
militaribus & hofpitalibus , praecipue vero Ordo Sti "Lazari in- 
ter antiqui(Timos huius generis Ordines terrae fan&tae numera- 
tur, qui nón tantüm arma contra infideles; fed. &. curam aeg- 
rotorum atque leproforum praecipue geffit; de qua re viden- 
dus eft HELvOTUs 7), externum illorum cultum cum fignis Or- 
dinum tradens, immo probatur ab illo autore, Ordinis Statu- . 
tum certum olim fuiffe, quo tubente'non tantum lepro(i in | 
illum Orditiem adoptarentur, fed Ordinis Magiítrigeneralisdig- - 
nitas in Equitem leprofum caderet. Huius legis ratio haec effe 
. videtür, ut tanto maior zelus induftriaque, in. :fufcipiendis 3. 
alendis atque curandis leprofis, in tali Ordinis Praefe&to exci | 
taretur; :cüm'antiquioribus témporibus lepra in terrae fan&ae 
aeque'ac Europae partibus, folitus morbus erat qui fan&os | 
viatores praecipue infeftabat, exercitium urgebát,-ác in fans | 
.Gis migrationibus late faeviebat. Ex hisStatutis feculi genius, | 
defiderium flagrans, providaque cura illorum elucet, qui primi - 
huius Ordinis conditores & Evergetae exftiterunt dum cupie- - 
bantj:ut cüra aegrotorüm , & -praecipue illorum , quos Ele- : 
phantiafis, tunc temporis folito frequentior, occuparet, Fra. 
trum Equitumque praecipua cura effet, cavebantque, ne larga | 
Xenodochiorum munera, & proventus inde redundantes, alium 
, in finem atque utilitatem difpenderentur. Verum, pid licet - 
haee & cauta infütuti ratio priorum Equitum fuerit, quin illa. 
*. 21  pofte i 
li 4, idco Tom.T, Cap. XXXII, uv. | AsultiLe 15i, f Prüelati" 


de Medicis equeftri dign&ate ornatis. 57 


|- poftea neeligeretur, averti tamen haud potuit. Mos ite eli- 
| gendi Ordinis Magiftros generales leprofos, fotummodo ad an- 
|. num usque MCCLIII. fervatus fuit. Quoniam enim Equites, 
— hoc temporis articulo, Syriacam terram mittere cogebantur, 
|. &leproforum totag:;quantacunque in Xenodochiis tenebatur 
| turba, ab infidelibus necata fuiffet; Papa Innocentius II. Ordi- 
|. nem ab hoc onere liberabat. Poffidebat Ordo in Gallia infignem | 
- Xenodochiorum & Nofocomiorum numerum, quibus piis cor- 
- poribus fingulis, pia quoque & larga ftüpendia pro dote adhae- 
» febant; mutabantür vero poftmodo , Pontificum & Regum 
|. confeníu, maximam partem in Prioratus five in Praeturas at- 
| que Praefe&Cturas five Commendas, opimis reditibus ornatas. 
- Quo tempore Papa Innocentius VIII. annócirciter MCCCCXC. 

plurimam partem bonorum equeftrium Ordinis Sti Lazari Or- 
|. dinisque Melitenfis in plerisque terris coniungebat, Reges Gal- 
| liae patrocinium huius Ordinis, pro tuendis iuribus, confer- 
| vandisque fru&tibus e dote corporis nafcentibus, in fe fufce- 
| perunt, eique Ordini fuum conftituebant Magiftrum generalem, 
— & licet inde a Seculo XV. Leprae morbus fere nullus fenti- 
| retur, quippe cuius loco lues venerea ingruebat, pio tamen 
| Regum Galliae inftituto mandatum fuit, ut, fi forte leprofiho- 
mines ex(ifterent, fumtibus Ordinis illi in X efiodóchiis 'alereri- 
| tur. Pofteaquam hi ambo Ordines, Beatae Mariae Virginis de 
, Monte Carmel, atque Ordo Sti Lazari, anno MDCVIIL in 
| unum Ordinem redigebantur, fimul ftatutum fuit, ut Equites 
1 feculares horum Ordinum connubio fe alligare poffent, recipi- 
d sendique non nifi trium generationum paternarum ac materna- 
Arum, vel, quod aliis placet, quatuor ab utroque latere nobi. 
Jitatis teftimonia edere deberent.  Poffünt & Equites fic di&i 
gratiae, indultu Ordinis magiftri generalis , adícifci, quibus 
móbilitatem generis fui probare non eft neceffe; aegre tamen 
1 huic modo Equites nominandi, recentioribus temporibus in- 
T pue -Adfcribuntur quoque huic Ordini Capellani, five 
" AMpp. IN. 4G. Pbyf. Med. T. IIT. h Per. 


" 
- 
- 


58 Ws. Commentatio ^— ^ — BE 
Per(onae ecclefiafticae , ac Fratres cultui religiofo Operam na- 
vantes. In Gallia pro tempore Equites feculares crucem au- 
ream o&angularem, in uno latere amarantino colore tin&tam , 
gerunt, cuius media in parte effigies SanCtae Virginis encaufta - 
cernitur; inverfo in latere crux viridi colore adfpería, effi- - 
giem Sti Lazari media parte comple&titur. Singulis extremi- | 
tatibus globulus aureus innititur, & anguli loco cuilibet inter- | 
medio lilium aureum inferitur. Crux pendet a ligamento ama- 
rantini coloris; fratres yero minifterio facro vacantes, loco | 
crucis, monetam prae fe ferunt iisdem coloribus imaginibus- | 
que ornatam, quae a catena aurea, fine ligamento demittitur. | 
Equitibus Sti Lazari in Sabaudia, crux viridis pro ornamento . 
eít, inquo Ducatu Sti Mauritiiac ti Lazari Ordo in unum con- 
' flatus eft; ipfe vero Dux Sabaudiae illiusque fucceffores, man- : 
dato ac indultu Pontificis Gregorii XII. Ordinis Maeiftri gene- | 
rales per Italiam atque Hifpaniam audiunt. : De primo inftitu- | 
to Ordinis Sti Lazari quaedam $. IV. fubieci, certusque reddi- | 
tus fum, quod Dux Aureiianenfis regens, liberatis peftis peri- 
culo urbibus Maffilia, Telone Martio, aliisque locis Galliae au- ' 
íftralis, ubi quondam peftis faeviverat, nonnullos Medicorum | 
Ordinis figno, tanquam munere benefico, donari iufferit; fed . 
fatear neceffe eft, nomina talium , qüi hoc ornamento inter. 
Medicos enituerunt, ad hoc usque tempus me plane fugere. 
Quod enim ad celebrem illum in orbo erudito virum, multa- 
que fama haud obfcurum, Coroienm. Mariam de la CONDAMINE 4. 
attinet, qui fe Equitem Ordinis militaris Sti Lazari profite! rj 
& regiae Societatis Parifinae, cui iam anno MDCCXXX, cum - 
annuo ftipendio, in ufum Chymiae adícriptus fuit, fimul quo- 
que Ac:demiarum Londinentis, Berolinenfis, Petropolitanae, 
Bononienfis, Cortoneae , ac Nanceienfis membrum eft, fum- 
mis quidem in arte falutari meritis fulget, dum praecipue Va- 
fiolarum infitionem variis Commentationibus aliisque fcriptis | 
defenfum. & propagatum ivit; adeo ut ordini Medicorum no- 
men $ 


j^ 


— — — 


E de Medicis equeftri dignitate ornatis. s9 
H - men eius admodum honorificum videretur; fed an Medici Do- 


. Étoris gradum five titulum affumferit j minime contendere 
. poffum. 
B: ^ 6. XVI. 
jJ Morbus contagiofus $. XIIL allegatus, qui anno MDCCXX. 
- & MDCCXXI. Galliam dire terrebat, anfam praebuit inftituen- 
j di noviOrdinis, vel potius diftripouendi muneris in fignum ho- 
| noris, quod ad modum crucis equeftris gerebatur. Hic Ordo 
Sti Rochi dicitur, quo Dux Aurelianenfis illos donavit, qui pe- 
| füs tempore, ingenua fidaque fua opera, fingulari meritorum 
| laude inclaruerunt. Praecipue Chirurgis tribuebatur, qui in. 
| urbibus a malo peftifero venenatis, fefe includi paffi erant, ac 
|. aegrotorum curam cum vitae fuae praecipuo difcrimine, fuf. 
| ceperant.  San&us Rochus, gallicae originis, Dynafta quondam 
| in Montepeffulano, aliisque in locis, tanquam San&tus tutela- 
| ris contra peftem colitur, dum iftud ma um non ipfe folummo- 
| do inItalia eft perpeffüs, verum quoque purpuratorum nume- 
rum haud exiguum, aliosque ab eodem malo vexatos, figno 
crucisliberavit. ^ Diem obiit fupremum anno MCCCXXVII. 
"carceri inclufus, in urbe quadam a Montepeffulano haud pro- 
cul di(Tita; quae dominio ipfius quondam fübieCta, donationis 
» vero titulo in aliquem e cognatis fuis delata fuerat. Mira fua 
'virtute poft mortem, praecipue anno MCCCCXIV. Conftan- 
| tiae inclaruit. Cum enim Concilium in illo loco haberetur, ac 
| peftis fefe infinuaret, dire admodum faeviens, nullum fuper- 
| erat auxilium , nifi quod Santi huius MnicuiodE impetraba. 
| tur, dum in iius honorem folennis pompa fieret. Quod Ve. 
4 metis anno MDLXXVI. una cum Virgine Deipara, Aloyfio 
3 Mocenigo, Principe Veneto regnante, precibus fuis interpo- 
J| fitis, aequo modo malum peftiferum profügaverit, ex infcrip- 
M tione 4) patet in Scuolo di S. Rocco in Sefliero di S. Paolo ador- 
E : h 2 nata. 
aW s o) KxYssLERS Neuefte Reifen , T. M, p. gts, $17, 818, 


6o -— Commentatio. -. 5.00. 

nata. HaecSchola Sti Rochi cum Schola Sti Marci eodem in: - 
loco, una e praecipuis eft, quae egregiis ac fplendidis pi&tu- | 
risa Tintoretto, Antonio Zanchi, Pietro Negri, aliisque arti-. | 
ftis praeclaris, effi&is, nitent. . Scholae iítae fünt aediculae, ac ^ 
aedificiorum genera, certis fratrum congregationibus atque fo-  . 
cietatibus opificum dicatae, facro illorum cultui, coetibusque, - 
negotiorum aliorum caufa illuc convocandis, deftinatae, Pe- | 
ftis illo tempore furens , CCCC. circiter e fratrum Societate ^ 
Sti Rochi perdidit, cuius rei veritatem infcriptio addué&ta tefta- 
tur. Prope fcholam aedes exftru&a, huic San&to confecrata, . 
cernitur, non tantum fplendidis iconibus, fed & operibus cae- | 

latis marmoreis fulgens. Sanétum Rochum hoc in templo fe- 
pultum iacere, traditur. ^ Memoria San&i Rochi, die XVI. 
meníis Augufti, folenni inftituto, ab ecclefia celebratur. "Uti 
Archangelus Michael totius regni Galliae patronus audit, (ic San- 
&tus Rochus regiam Domum & Galliae reginam tuetur, & fu- .| 
perba ecclefia parochialis Lutetiae Parifiorum nomen eius ge- — 
rit. Licet illius offà Venetiis ferventur, parstamenaliquacor- 
poris ipfius in Gallia forte remanfit. Litterae enim publicae ^ 
indicabant, quod menfe Februario huius anni, reliquiae quae- — 
dam huius San&ti, de(iderante id regina, ab Archiepifcopo Are- | 
Jatenfi, Lutetiam miífae fint, celebrique cum pompa, e facra | 

fede parochiali Beatae Mariae Virginis in Sacellum ( du grand | 
Commun) magni Conventüs, delatae, folennique munere cum .J 
cantico in laudem Dei celebrato, introdu&taefuerint. Expo- - 
fitis deinde in cultum omnium fidelium reliquiis, poítero die - 
Reginam, & luventutis regiae Principem cum coniuge fua, rei 
divinae religiofoque cultui interfuiffe referunt , multo ritu fo- 
lenni a perfonis ecélefiafticis & Regis Eleemofynario, in exci- || 
piendis illis antea obfervato. Vnde patet , quanto in pretio 
San&tus ifte adhuc illo in loco habeatur, & cur nomine Sti Ro- - 
chi Ordo infignitus fuerit. Crux ordinis a coccineo ligamen- 
to demittitur, infcriptaeque eidem uno in latere leguntur lit- 


E 


de Medicis equeflri dignitate ornatis. — 61 


| terae: Ludovicus XP. inftituit; in altero vero verba: Propter 
fugatam peftem Ma[filienfem; qui vero crucem. gerebant, Equi- 
tes Sti Rochi dicebantur. ^ Facile conicitur, crucem rubram 
encauftam fuiffe, quoniam e vitis Sanétorum conftat, quod 
San&us Rochus cruce rubra notatus in lucem editus fit, debi- 

- toque naturae foluto, San&tus ille eodem figno dignofci po- 
tuerit. Haec funt, quae de Ordine addu&to, eiusque cruce 
cognofcere mihi licuit. ^ Quantus vero Equitum numerus tunc 
temporis figno crucis honoratus fuerit, aeque me latet, ac illa 
veritas, num tempore quoque fequenti fignorum Ordinis di- 
ftributio nonnulla fa&ta fit. Hiftoriam huius Ordinis, e vita 

| celebris ocularii , Jacobi DAviEL x) depromptam teneo, qui 
- una cum aliis Chirurgiae pra&ticis , annuum honorarium, ve- 
niamque geftandae crucis Ordinis , impetravit ; quippe qui 
unus e praecipuis inter Chirurgos fuit, quorum fida opera, 
Maffiliae peftifero morbo laborantibus, CuicoNovio, ante di- 
Go Zatonio DE1DrERO , ac Medico VEnGus totum opus diri- 
gentibus, utilis fuit. De Jacobo DavigtL , Membro Academiae 
chirurgicae Parifienfis, Societatis Londineníis, Holmiehfis at. - 
|. que Divionenfis, annoque MDCCLXII. die XXX. Sept. demor- 
.- tuo, conítat , quod nova quadam methodo , cataractam per 
- ;extra&tionem tollendi, innotuerit; cuius memoria, gratitudi- 
|. mis monumento quodam a claro pi&tore Divionenfi, de Voge, 
— cui medelam in hoc malo feliciffimo eventu tulerat, praeftito , 
- pofteris fervata fuit y). Exítat illud in diagraphica & ingenio. 
| fadelineatione operis allegorici, quae ob gratitudinis notam, 
| animique candorem ingenuum , au&toris in honorem utique 
| cedit. | : | 

it c. í h 5 $. XVII. 


X) Eloge, ou Abregé hiflorique de la vie de Mr, Davizz , par Mr. 
ArPLES, in Actis Helveticis Vol. V. p. 174. 


y) Bibliotbeck der fchbónen Wiffónfcbaften VI, Band, p. 380.381. 


473 


"n 
H 
* 
* 
E 


62 Cone Commentatio — ^ : 
S. XVII 


Ordo Perifcelidis e numero Ordinum rariorum antiquiorum- 


que adducitur, cuius fplendor ab ortus fui principio ad hoc 7 


usque tempus viguit, Quantum enim mihi ex hiftoriarum mo- 
numentis innotuit, nullus unquam fuit Ordo, cuius Equitum 
numerus femel fancitus, ac dignitas, tanta cum religione fer- 


vata fuerit, quanta huic Ordini fervando contigit, cuius hono- — — 


 risfigno, omni tempore, magni folummodo Reges ac Princi- - 

pes extranei, civium veroe gente, primae nobilitatisequites, | 
potiti funt, tenore Statutorum, ipfíisque ibidem addu&tis ver- 
bis fic fonantibus: /Vemo deligetur in Ordinem, mifi qui nomine, ar- 
müs & fanguime generofus, C9 Eques irrepreben[us exi[lat. ^ Genero- 


fus autem armis €3. [anguine is intelligitur, qui, praeter patrem. dc A 


' matrem , avos €3 proavos quoque fanguinis generofi babuerit.  Cu1us 


Lesis tenori nullo quoque non tempore ftrittum obfequium 


praeftitum fuit. In Anglia enim peculiare Collegium feciale 
feu heraldicum inftitutum effe novimus, a quo nomina fami- 


liarum, ordine genealogico difpofita, notantur.  Fabulofae 


de Ordinis Perifcelidis principio narrationes, a diverfis Scrip- 


toribus proditae, haud quidem ignorantur; verum & iftasnon 


parvum Anglicorum Scriptorum numerum refelliffe, conftat, ' 
E viCtaetámen veritatis affertum omni tempore manebit, Or- - 
dinem hunc a magno illo Rege Eduardo III. qui Galliam Sco- | 
tiamque fuae poteftati fubiecit , ac Iohannem Galliae, & Da- - 
videm Scotiae regem, captivosin Angliam duxit,anno MCCCL. — 
inftitutum fuiffe. Numerus equitum a Rege definitus, ad vi- | 
ginti fex equites usque creandos, extenfus fuit, ipfo Rege, - 
tanquam Ordinis Magiftro generali, fimul computato. Con- | 


fueto Ordinis figno, fafcia nimirum crurali coerulea, finiftro 
pedi quotidie adftringenda, Equites ex praecepto legis utun- 


tur, cui, feftivo folennique tempore , fymbolum aureislitte- 
ris, acu pi&to opere, gemunsque pretiofis exornatum,his ver- - 
bis E. 


de Medicis eque[tri digvitate ornatis. 63 


b Ais additur: ZHonny foit, qui mals pen[fe. Subligaculum iftud fi- 


bula aurea clauditur. Praeterea ligamentumlatum coeruleum, 
laevae humerorum parti fuperindutctum, in equite nitet, cu- 


E ius ab infima parte fignum Ordinis Sti Georgii pendet, effigiem 


eius illum in modum fiftens, quali vermem nociferum ( Dra- 
conem puto) trucidaffe, fingitur. Imago San&ti Georgii en- 
caufto opere elaborata, auro ac gemmis diftin&ta cernitur, In 
finiftra pe&oris parte ftella argentea, acu texta, fulget,in me- 
dio habens crucem, perifcelide tanquam circulo circumdatam, 


[- praedictoque fymbolo infcripto ornatam, | Quandocunque Or- 


dinis folennia, vel dies feftivi maiores celebrantur , laxiori 
vefte füperinduti, & alte demiffa toga incedunt equites, mi- 


tram in capite eminentiorem fericam, ac atro colore notatam, 


— rint. 


gerentes; fignum Ordinis pendet a catena equeftri ex rofis ru- 
bei & albi coloris, encaufto opere pictis, contexta, quae la- 
minis aureis, in fubligarium formam fi&tis, coniunGae fünt. 
In figno Ordinis circumfcriptum ante enarratum fymbolum le- 
gitur. Ex iis, quae ab AsHMOLE  /ito,MiEGE, aliisque no- 
tata funt, patet, quod a tempore inftituti Ordinis otto Impe- 
ratores, Regum numerus ultra trigefimum, multi Ele£torum ac 
Principum extraneorum , membris huius Ordinis accenfi fue- 


— . His de fumma Ordinis dignitate praemiffis, mirum quem- 
cunque facile tenebit, quae caufa anftm dederit commemora- 


| tioni Ordinis hic addu&ti, fiquidem in re litteraria Anglorum 


non rite verfatis, res videbitur omni fide indigna, quod Viri 


|. originis adeo fplendidae dignitati:que eminentioris, in numero 


E 


Medicorum eífe queant. "Verum in Anglia lonce diverfa litte- 


3 rarum ac artium ratio obtinet. Multi enim inter viros iliuftres 
! wero fibi ornamento non tantum effe putant , quando ipfi bo- 


nas artes callent, easdem promovere, ac viros vere eruditos 


"pretio fuo aeftimare norunt, fuoque favore diznantur; fed & 
"honori fibi ducunt, academicis honorum titulis infigniri, quos, 


p qui 


64. 0o v Commentatio 


qui in Anglia in litteras vere incumbunt, non aeque facile, ac | 


inGermania aliisque in terris fieri folet, confequuntur. Hinc 


res adeo miranda non eft, quod in regionibus iftis, ubi artes - 
ac bonae litterae tanto in pretio funt, magna ingenia nafcan- 
tur. Mentis etenim generofa indole praeditos, ac vere do- 

&os homines, ambitio quaedam honéfta quafi excitatincendit-  : 
que, ut magis elucere cupiant; hinc. & in navanda fcientiis 
opera earumque ufu, quam late fieri poteft, omni tempore 
progrediuntur, dummodo meritorum füorum, operaeque dig- 
na mercede ac praemiis vel honoris, vel fortunarum fe or- 
narifentiant. | Ex adverfo viri eruditi, ingeniorum felicitate 
praediti, fortis fuae contemtu, nulloque inter doctos ac indo- 
&os difcrimine notato, quando vel cum indignioribus atque - 
indo&tioribus, eruditionis famam male captantibus, non tan- 
tum aequo, fed quodammodo leviori pretio aeftimantur, con- 
cidunt; folertiae & ingenii virtutes, ac naturae dona, ipfistri- 
buta, morte quafi deleta cenfentur; dum irritam fe impendi(- — 
fe operam vident, artium & fcientiarum ftudium aegre profe- . 


quuntur, non nifi ingratam ac ignominiofam laboris fui mer- 
cedem exfpeCtantes. | Haud exiguum famaeincrementum Col- — 


legio Medicorum Londinenfium exinde naícitur, quando in In-. 


dice Sociorum anno MDCCXLVI. impreffo, nomina Ducum 


de Richmond & de Montague reperiuntur, qui, falutari arte, mul- | 


tisque aliis fcientiis probe imbuti, honores doétorales adepti | | 
funt, & more aliorum Medicorum huic Collegio nomina fua — 


dederunt. Verum ob dignitatis fuae illuftris fplendorem, Prae- - 


fidem tunc temporis inclytum Doétorem, Henricum Plumptre, 
ordine ftatim fecuti funt, Cum iftud par Ducum magnam Col- — 
legio Medicorum famae celebritatem. addiderit, infignemque .. | 


fuum favorem non minus quam cultum, quo medicam Faculta- 
. tem profequeretur, oftenderit,. cenfura quadam me dignum. E 
fore arbitror, fiillos huic Commentationi inferere dubitaffem 2 
magis, quam ifto conatu promerui, quo eorum nomina hig | b: 


c —. e de Medis equefIri dignitate ornatis... 65 
| adducere placuit. . Carolus Lenox Dux de Ricbmond & Lenox, 
u Comes Marchiae & Darnlejae, Baro de Settrington & Met- 
— thsen, qui illaefam omni tempore fidem Regibus e ftirpe Han- 
| ^ moverana oriundis fervavit, e fanguine regio Stuartorum, quod 
l conftat, prodit. Pater ilius, eiusdem nominis, Regis cubi- 
i pe & Eques Ordinis Periícelidis fuit, diemque obiit fu- 
| ^premum anno MDCCXXlII — Idem filius erat Regis Angliae, 
- Caroli II. Sereniffimaeque Ducis de Portsmouth, quae, cum 
f titulo nondum potita effet, Virginis illuftris de Querouail- 
. les efferebatur nomine. Superftitem hunc filium fuum, tunc 
. temporis Marchiae Comitem di£tum, fed, poft mortem patris 
| Ducis, tituli paterni bonorumque opimos reditus largientium 
- haeredem reliquit. Quibus fortunis praedictae aviae fuae hae- 
- reditas, Ducatus Albiniacenfis in Gallia, accrevit, ex quo per 
annum $0oooo.libras gallicas accipiebat, una cum 30000. au- 
j reis; numeratae pecuniae fümma. Denique & poft obitum So- 
ceri fui, Comitis Vilelmi Cadogani, Baronis ab Oackley, lega- 
. tum 8oooo. librarum monetae Anglicae, huic opum farragini 
| E additum fuit. Virtute dignitatis ducalis, Duci noftro Aichion- 
; do, votum cum fede in fuperiori regni Magnae Britanniae Cu- 
| Tia competebat. infuper quoque membrum fuit in Senatu fan- 
| iorum Confiliorum , Summus Stabuli regni Magifter, Locum 
| tenens generalis Satellitum Regis, corporisque cuftodum eque- 
| ftrium Praefe&us, Archifenefchallus in civitate Ciceftria, at. 
| pre Ordinum Perifcelidis & de Balneo Eques; priori Ordine 
- anno MDCCXXVI. d. VL Iunii infignitus, & anno MDCCXX- 
| VIL d. XVH. Iulii folenni more donatus fuit. Abfentequon- 
|/ dam Rege Georgio II. titulo Procerum imperii regentium gau- 
| dens, partim ubi exercitum in Germaniam Rex duceret, par. 
|timillo tempore, quo Rex, provincias fuas germanicas vifen- 
Y 'di cau/a, in itinere conftitutus effet , fex diverfis temporum 
1 intervallis, imperio regni una fun&tus fuit; titulum vero Do. 
| &oris Medicinae in Academia Contabrigienfi acquifivit eodem 
| f. iN. 4. Psy. Mei.T1Ro 0 à tem. 


£6 Uns Commentatio — 
; tempore; quo Dux de Newcaítle Cancellarii munere ae M 
tate, eodem in loco more folenni ornabatur, multique adhuc — 
Viri illuftres gradum DoCtorum Iuris confequebantur. Anfor- . 
te ar&um iftud vinculum cognationis , quo Dux Aiclmondus | 
magno illi ac celebri Baronetto Joanni Sloane, Regis Archiatro, 3 
iun&us (de quo pofthaec plura nobis dicenda erunt) caufa fue- 
rit amoris atque cultus fui, medicae Facultati exhibiti, argu. - 
mentum a fufpicione non planealienum effe videtur, quoniam . 
Carolus Cadogan, Baro deReading, frater atque unicus hae- | 
res maículüs Comitis Vilelmi Cadogan, Baronis ab Oackly,So-. | 
ceri Ducis, Ioannis Sloane filiam matrimonio fibi iunxerat, & -. 
filio ex hoc thoro nato- nomen Caroli Sloane Cadogan, in hono- | 
rem & memoriam Soceri, dederat. Huius fati veritas affer-. 
tum noftrum admodum probabile reddit. 1 
Dux Jobannes de Montague, Marchio de Monthermer, Co- 
mes de Montague, Vice- Comes de Monthermer, Baro Mon- 
 tague de Brugton , Par Magnae Britanniae, fan&tioris Confilii | 
Membrum, Rei tormentariae ut & Veftiarii Regis Praefe&tus | 
generalis, Primae turmae Satellitum regiorum Praefeétus, Or- 
dinis Perifcelidis Eques, Magifter generalis Ordinis de Balneo, 
& Membrum Societatis regiae Scientiarum, anno MDCXC. na- : 
tusfuit. Erat ifle filins unicus Ducis Rudolphi de Montague; - 
qui in Senatu fan&tioris Confilii Membrum, & praeter dignita- ; 
tes fupra recenfitas, Duci noftro anno mortis fuae MDCC- , 
XLIX. adhuc adhaerentes, vario munere illuftri fun&us fuit. ' 
JKtidem ifte quinquies iterata vice, Rege abfente, Procerum. 
regni imperantium numero interfuit. Perfüafum mihi fuit, il-. 
kum in Academia Oxonienfi Do&oris Medicinae titulum adep- 
tum fuiffe; aft annum, quo hoc contigit, comperire non po- ^ 
tui. Quod Sociis Collegii medici Londinenfis nomen dederit, — 
Antea commemoravimus. Hic ultimus fuae fürpis furculusex- 
fint mafculmi fexus, & cum fato fungeretur, quinquies cen- bs 
ties mille librarum anglicanarum pretio valuit maffa bono b. 


lS uw 


de Medici equefiri dignitate ornatis. 467 | 


: ipfius immobilium; ad numeratam vero quod attinet pecu- 
. niam, gemmas & ornatum, ducentarum & quinquaginta mil- 
.. lium librarum Anglicanarum pretium huic ftatuitur. Ex diCtis 
|. igitur patet, animos generofos, nec genere, nec ordine, nec 
- opibus, ab artium & fcientiarum cultu & admiratione abaliena- 
Er ve | | 
z $. XVIIL 


Quodfi forte aliquis contendat, Equites Ordinis Perifceli- 
i dis, $- praecedenti addu&tos, medicae Facultati nullam hono- 
. ris famam parere poífe , quia non artis exercitio inclaruiffent ; 
| de Miniftris tamen quibusdam Ordinis, tanquam veris Medicis, 
| honoris nafcentis argumentum ab Ordine Medicorum peti pof- 
fe, nemo negabit; quorum mentionem hoc loco iniicere, the- 
. mati Differtationis praefentis congruum inftitutum effe duxi. 
Praecipuis enim Ordinis miniftris, tenore Statutorum, peculiare 
| fignum externum Ordinis ac honoris decernitur; feculares ve- 
. ro Ordinis miniftri nulli defignantur, nifi equeftri ex Ordine, 
| velverae nobilitatis genere nati. — Ordinis Praeful, Cancella- 
| rius, Secretarius five Regiftrator, Ordinis Praeco, qui Rex 
"principalis armorum Angliae vocatur, proprio nomine Garter 
| di&us, & Ianitor, fub Ordinis miniftrorum praecipuorum no. 
P mine &titulo fulgent. Epifcopus Wintonienfis omni tempore 
| OrdinisPraeful eft. Cancellarius Ordinis, ftatuente Eduardo 
III. Britannorum Rege, Epifcopus Salisburiae nominatus fuit, 
cui perpetuum iftud munus effe debebat. "Veruma principio 
|. Ordinis inftituti, folummodo fex Epifcopis, ferie haud interrup- 
| ta fibi fuccedentibus, haec dignitas tributa fuit, quo temporis 
P- intervallo praeterlapfo, diverfae aliae perfonae feculares, nul- 
3 1a amplius Epifcoporum Salisburienfium habita ratione, honore 
| ito ac dignitate ma&tabantur, ad imperium usque Regis Caroli 
1 M. qui dignitatem illam denuo in Epifcopos Salisburiae contu- 
Jit. . Regiftrator five Secretarius Ordinis, fimul quoque Cano- 
| 12 DiCUS, 


68 €— Commentatio 5 
nicus, vel Decanus Vindeforienfis audit ; Praeconam fi veGar- - 4 
terum Rex defignat, qui fingulari quodam ritu folenni huic mu. 


neri praeficitur z).  Nobilitate minori hic pari modo, ac lani- 


tor, confpicuus effe debet, utpote qui fimulfummae Curiaela- - 
 mitof eft, & atrae virgae infignia gerit, praefentique tempore - 
aeque ac praeco, utplurimum equeftri dignitate, cum fingulari 
honoris titulo, Sir, pollet. . Quod ad externa honorum figna . 
miniftrorum Ordinis attinet, quibus illo tempore nitent, quan- - 
do dies fefti fiveSolennia Ordinis celebrantur, Praefes Ordinis - 
atque Cancellarius, coeruleo pallio ex ferico attalico, cumbom- - 
bycino albo duplicato , induuntur, cuius dextrum in pe&tore | 
latus crucem Ordinis , fafcia crurali cin&tam , oftendit. Can- 
cellarius Ordinis infuper adhuc monetam auream, fafcia crurali | 
cin&am, a collo pendentem gerit, cuius in parte media rofa : 
cernitur. . Secretarius, Praeco & lanitor ,, unusquisque horum, ; 
, eiusdem generis pallio tegitur, ac Praefes & Cancellarius, illo 
nimirum cum difcrimine, quod in latere laevo peCtoris fcutum | 
Ordinis absque Perifcelide habeatur. Praeconisin pe&tore mo- [ 
neta aurea, fafcia crurali involuta, collo pendens fulget, cu- | 
ius monetae fcutum divifum Infignia Ordinis & Regni Brítanaid : 
ci impreffa gerit, quae aurea corona regia in fuperiori parte te- 
.guntur. Feftis diebus Ordinis, & quando Solennia fiunt, argen- 
teum auroque obductum bacu'um manu tenet , cuius in extre- | 
mitate fuperiori & inferiori, Ordinis ac regni infignianitent. : 
Medicis illis, qui Praefulum Ordinis munere fun&i funt, 
praecipue Jobannes W ATSON , feliciffimus Medicinae Pra&ticus, E. 
annumeratur, qui per XX. annos ftudio medico vacans, anng, 1 | 
| MDLXXV. menfe Iulii gradum Doctoris in Academia Oxonien-. 1 E. 


Crea. E! 

T Mizcz Geiff- usd weltlicher Staat von iue Britaunien und Irr-- z 
land, p, 264. Leipzig vi$. 4to, | 

*) Vid, loxcuzm: Lexicen eruditorum. "MA'TTHIAE Confpectus Hi- - 
3 (oria 


. de Medicis equeftri dignitate ornatis. 69 
creatus effet. — Sacris dein Ordinibus initiatus, varia quoque be- 
Jj neficia, quae iisdem adhaerebant, obtinuit ; donec Elifabetha 
|. Regina?) illicuram ecclefiae Wintonienfis cum dignitate epifco- 
| pali demandaret, ad quod munus obeundum menfe Septembri 
— MDLXXX. confecrationis ritu folenni inductus fuit. E mar- 
| more fepulcrali conftat, illum iam antea Praebendae alumnum, 
* deinde vero & Decanum huius ecclefiae fuiffe. ^ Eodem in . 
| gqarmiore pater prudentiffimus, vir optimus, praécipue erga 
. inopes mifericors, vocatur. Obiit MDLXXXTII. anno aetatis 
M LXIII. & epifcopatus quarto.  Praefulum Ordinis in numero 
| vigefimus quartus, Epifcoporum Wintonienfrum vero fexagefi- 
mus tertius fuit. Quodfi Epifcopi Salisburienfes, tenore Sta- 
tutorum Regis Eduardi III. Cancellariatus dignitate perpetua 
inveftiti, tales manfiffent, Jobannes: Corp wer horum quoque 
. numero adfcribendus foret. Educatus erat in Collegio S. Io- 
hannis Cantabrigienfi3 eadem Academia gradum Dotoris illi 
tribuit; tempore vero Elifabethae Reginae e Roffenfi vel Ro- 
cheftrienfi Decano, anno MDXCT. Epifcopus Salisburienfis fa- . 
&us eft. GopwiNus c) afferit , primum hunc fuiffe omnium 
- Epifcoporum Salisburienfium , qui uxorem duxit. In catalo- 
« £oSecretariorum five Regiftratorum huius Ordinis, Coldwel- 
| jus quidam, Canonicus Vindeforienfis mihi occurrit verum; 
P dum anni ibi nulla exftat memoria, & de praedi&to Johanne 
f CorpwzLL mihi non innotuit, quod olim Canonicus Vindefo- 
P ienfis fuerit; exploratae veritatis tanquam affertum defende- 
leo: E pers nga 
floriae Medicorum chronologicus p. 375; "Tradita ab utroque, 
fine dubio ex A. Wood Athenis Oxonienfibus petita funt; hacke- 
tus in mea vero poteftate non fuit, Scriptum tale, noflris in orís 
n^ admodumi rarum, omni licet adhibita opera, invefligandi, 
1 P) Go»wvw: de Praefulibus Angliae Commentarius. Londini 1616, 
| , AtO p. 3oI. 4i 
| €) le p. AIL.) 
|» 
| 
| 
' 
| 


H 


h. 


70 — diguss ou emnumtatio, «ons 
re nequeo, quod &ille huc referendus fit. Elizm Asuworg - 
d), autorem hiftoriae Ordinis Perifcelidis non ignotae, ob eru- — — 
ditionem in arte chymica acquifitam , Doftorem Medicinae 
Oxonienfem creatum fuiffe, ex illius vitae defcriptione patet. 
Cum ante allegatam hiftoriam Ordinis fcripfit, titulo Praeconis 
infignitus: a nonnullisSeriptoribus, alias fide dignis e), Prae- 
conis nomine Perifcelidum Ordinis afferitur. | Verum, quamvis 
- haec dignitas illi tanquam peritiffimo repetita vice-oblata fue- 
rit, tamen illam recufavit, & quidem primo loco eandem fo- : 
cero fuo, Sir Wilhelm Dugdale, reliquit, fecunda vero vice - 
. affinem fuum commendatitiis litteris eodem honoris titulo do- . 
nari rogavit. Liber eius ante recenfitus magnam illi famam 
peperit, & Rex Daniae, Chrifüanus, ut & Magnus Ele&or 
Brandenburgicus, Fridericus Wilhelmus, in fignum favoris fui 
aureas ipfi catenas dono dederunt, cum nummis memoriali- 
bus aureis, huic ornamento appeníis; quale genus ornamenti, 
tunc temporis fignum honoris & gratiae prorfus fingularis mag- | 
norum Principum cenfebatur in iis, qui illo notati incedebant, - 
Rex quoque Carolus II. libertatem illi dedit, certis diebus fe- 
füs eodem ornamento palam utendi. Fuit vero AsHMOLE, . 
proprio fi illum titulo efferre velim , Praeco Vindeforienfiss | 
& quisquis de hoc munere, ut & in genere de dignitate Colle: - 
gii Heraldici in Anglia, cognitionem aliquam haurire cupit, is | 
àn fcripto allegato iti Mig f) quod quaerit, inveniet; in | 
quo & de eminentiori dignitate ac praerogativis , ipfisque ri- 
tuum folennibus, quae Heraldorum Perifcelidis creationem co- — 
mitantur, varia traduntur. "Verum, licet AsgHvors huc non 
referendus fit, m libro tamen ante addu&to eruditi Do&oris. 


morum, vel Heraldus Ordinis Perifcelidis, mihi notatus oc- 
Mr iibzo]. cudsiasmrs X eudiliad cumit, 
- 4) Brittifchbe Biographie IV. Theil. p.735. feqq... ES 
€) e.g. Hzrvor l, c. Tom. VIII. Edit, germ, p. 357. 31 f ND 
f) l. e P. 263. N : VY 


| 


de Medicis eque[tri dignitate ornatis, 1 71 


[s Donnit, qui Oxoniae anno MDCXLIII. Medicinae Dorerga- 
d tus eft. Brevis haec relatio ex Athenis Oxonienfibus, utopi- 

. nor, deprompta eft, neque pintto de Henrici St, Georgii fcientia 
. medica afferere valeo; | 


E. Ede, M e. doc 


Poft equites Perifcelidis , in Magna Britannia, Paronetti 
* ex illo Equitum numero funt, qui ordine fecundi a prioribus 
 GFRPUS adeo ut weed ex illo nafcentes, vi inftituti, Equi-. 
. tes de Balneo & reliquos Equitesauratos & armigeros dignita- 
- te antecedant , Barones vero regni proxime fequantur. Prius- 
/ quam vero dé dignitate Baronettorum plura proferam, ratio- 
nem reddendam e(Te arbitror, quae me moverit, ut Equites Ba- 
vonettos hoc loco inter Ordines equeftres Angliae, qui externo 
honoris & dignitatis figno fulgent, recenfeam. . Difficile enim 
| mihi vifum eft, debitum 1llis locum Nune Licet enim 
. Equites Baroüetti , Ordinis Magiflro generali, Statutis ac Ordi- 
| nis capitulo, & externo honoris figno, careant, equitibus ta- 
men auratis Angliae iufto titulo immifceri nequeunt, quoniam 
"honor ifte Baronettis non tantum Diplomate datur, fed & 
| ipfa dignitas, in eosdem collata , haereditatis iure etam filiis 
| primogenitis, in linea re&a mafcula defcendente, tribuitur. 
"Praeterea Baronettorum dignitas, inter Nobilitatem maiorem 
|-"minoremque Angliae media qua(i effe cenfetur, ut ex fequen- 
"tibus patebit. Cum itaque, ex prima infütuti lege, Equitibus 
3 de Balneo priores effe debent, & Baronetti Scotiae, qui eadem 
Y dignitate cum Baronettis Angliae gaudent, ut infra monftrabi- 
Y mus, inter Equites cruciferos referendi funt; igitur hunc Or- 
? dinem huic loco, poft Equites Perifcelidis inferui. Ea autem 
| Baronettorum conditio, quae eos fupra nobilitatem minorem 
1 evehit, me cogit, ut denobilitatis Angliae gradibus & ditferen- 
|tiis, non à adeo ubivis cognitis; quaedam praemittere debeam. 


Nobi- 


j . à l " Ns 

A coc co Commentatio: 
"Nobiles in magna Britannia g) in Nobiles maiores vel nomi. . 
"altos, immediate per Diplomata regia, autad Comitia füummo- 
nitorios, & in minors vel innominatos, mediate e facultate re». 
gia transmifforia, idque vel Diplomatibus, vel nudis ceremo-- 
nii, difingountur. Nobiles maiores, Proceres, vel Pares 
regniíunt. Eorum dignitas eft perpetua, & in titulis & feu- 
dis haereditaria, . Titulo, fplendore & dignitate, quidem no- 
biles maiores inter fe differunt nam Ducum, Marchionum, . 
Comitum, Burggraviorum (ive Vicecomitum, '& Baronum no- i 
mine diftinguuntur; fed in fummis regni Comitiis, quae Parla- ' 
mentum vocant, fedem nomine tantummodo Baroniarum te- | 
nent, adeo ut vel maximus Dux in Parlamento fedens, quam. | 
vis pro gradus eminentia collocetur, Baroniae folum ratione - 
locum obtineat, neque ulla alia ratione, Archiepifcopis & Epif-. 
copis Magnae Britanniae ibidem federe concedatur, nifi quod 
Epifcopatibus Baronatus & Baroniae alicuius coniunétam pof- ' 
feffionem & dignitatem habeant. Quilibet Dux fimul titulum | 
Marchionatus, Comitatus, Vicecomitatus , & Baroniae gerit; - 
Marchio vero titulum Comitatus, Vicecomitatus & Baroniaes; . 
Comites fimul Vicecomitatus. & Baroniae. Baro titulo Lord | 
falutatur, qui etiam indiftin&e cuivisPari regni convenit. Dig- | 
nitasParisregui, velnobilis maioris, poft mortem patris in fi- 
lium natu maximum transfertur , five delabitur. . Superftite | 
vero adhuc patre, filii natu maximi Ducum , fecundum con- 
fuetudinem, titulo, vel'Marchionis, vel Comitis, ex patris ti- ' 
tulo defumto, infigniuntur; & Marchionum vel Comitum filii: — 
natu maximi, eodem modo vel Vicecomites; vel Barones vo- — 
can-. 1 


" Roberti GLONERI, Fecialis- olim. celeberrimi, & in Collegio He. 
.raldico Angliae, nomine Sommerfet dicti, Opus rarum a. T, - 
. Murrgs absque utriusque nomine editum , fub titulo : Nobilitaph | 
politica vel.civilis &c, — Quo tandem-& apad Anglos qui fint^ — 
nobilium gradus, & qux ad nobilitatis falligia evehendi ratio, 


 oflenditur, Londini 160g, Íol, P. 42. Íeqq. p.5t. T Pp. $8; 


de Medicis — dignitate ornatis. | : 75 


[ E r, & Domini five Lords falutantur fed tantum ex indul. 
| gentia confüetudinis, & fanguinis gratia, cum fecundumleges 
. neque inter Comites, neque inter Barones vel Pares regni re- 
— ferri poffunt, fed armigeri tantum funt habendi, neque ullum 
- in comitiis regni fuffragium vendicare fibi poflunt, quamdiu pa- 
rentes vivunt, nifi Rex filuim Paris cuiusdam, natu maximum, vel 
-. haeredem, tam fapientia & confilio, quam aetate provectun 
' viderit, quemque maximis Parlamenti Comitiis adeffe dignura 
» perfpexerit, & ad id honoris faftigium adfcifcit. | Regis enim 
gratia & praerogativa adeo indeterminata eft, ut, quos velit, 
ad honores provehere & in Parlamentum "gamfttere pofiit. 
Tituli & iura Procerum, in defe&u ftirpis defcendentis, fra- 
tribus minoribus proxime fuccedentibus, haereditatis iure con- 
- feruntur, & notum eft, quod deficientibus mafculis, ad fe- 
- quierem fexum haereditate devolvantur, nifi in primis Diplo- 
| matibus verbis difertis aliter cautum fuerit. Filii quoque fe- 
«undogeniti Ducum Marchionumque vocantur, ex gentis qua- 
dam humanitate & manfuetudine, Lords, uerbis iftis: My Lord, 
- fed praefixis ad nomina eorum in baptiffnate data, vel etiam ad 
, cognomina familiae propria, ex refpe&tu parentum eorum, qui. 
3 in tam eminenti dignitate conftituti funt: fed Barones ^) regni 
$ non funt, neque Pares, neque Proceres, quoniam ex hac fola 
$- ratione nullum habent ius loci & voti in fuprema Curia. Filii 
| matu minores Comitum, Vicecomitum & Baronum, inter no- 
$ biles quidem referuntur, fed titulum Lord non gerunt, tamen 
fecundogeniti Ducum, Vicecomites, & fecundogeniti Marchio- 
| mum, Barones praecedunt. Barones vero ex ordine nobili- 
f tatis hucusque ftabilito, docente GLovzn1o, ftatim Vicecomi.. 
| sum primogeniti, m Comitum fecundogeniti fequuntur, tunc 
at id Baro- 
lc P) SrtpENvs de Eitalis honorum, Francof, 1696, 4t. Tom. IL. 
| - pP o$ao. | | 
— pp. IN, MG. Pbyf. Med. T. IH. k 


| 
| 
| 
| 


, 


74. "wes a anmemdatios ore un : 


m 


Baronum primogeniti, Milites Banneretti regii, Vicecomitum. 1 
fecundogeniti & Baronum fecundogeniti locum obtinent. No- 
biles vero inferiores five innominati, funt Equites aurati,. are A 
migeri, five Esquire di&i, & generofi alii qui Genilemans voa | 
cantur. P 
Equites Perifcelidis, praefenti tempore, femper m maioriex E 
ordine nobilium feligi ex Catalogis eorum patet. wo 
.. Haecce omnia praemittere placuit, ut eo melius, quae fit 
Baronettorum dignitas, dilucide explicari poffit. Tenoreenim | 
inftituti, Baronetti quaedam cum nobilium ordine maiori, & | 
quaedam cum Ordinibus equeftribus, communiahabent. Nam, 
fecundum Diplomatis verba, proxime dignitate Barones fe- | 
quuntur, ac haereditate filiis fuis titulum" & honores Baronetti — 
relinquunt, fed pari modo, ac Equites, hac dignitate nullum . 
in domo füprema, Curiae regni, locum occupant, & inter Pa- | 
resregni, five nobiles maiores, minime referuntur; nec de- | 
cedente Baronetto fine prole mafcula, dignitas fratribus eius . 
accrefcit, fed exftinguitur. Omnibus aliis equitibus, exceptis 
iis, qui Ordine D ricop dis ornati funt, Baronettos praecede-. 
re, in initio $. iamiam monuimus; etiam. prae omnibus militi- 
bus, five equitibus Bannerettis, locum occupant, iis Banneret- | 
tis folum exceptis, qui Rege in exercitu praefente, & fub re-. 
giis vexillis, in aperto vel manifefto bello, a Rege ipfo equites. 
Banneretti creantur.  Banneretti vero, five Equites vexillife- 
ri, quorum dignitas inftar equitum auratorum non haereditaria ^ 
eft, a quibusdam faepe cum Baronettis confunduntur, llli ob — 
res bene in bello geftas, copiis praefentibus, fub vexillo eque-- 
ftri creantur. Conceffüm illis eft, militaris virtutis ergo, qua- 
drato vexillo, perinde ac Baronibus, uti, unde Banneretti etiam | 
Equites vexillarii, five vexilliferi dicuntur. Nemini enim alias, — 
in Magnae Britanniae regnis, ius portandi infignia fua in vexil- 
lo quadrato licitum eft, in quacunque fit dignitate confttutus, 
exceptis lis, quibus fioc ex officio & munere bellico, ut Cone- - 


ftablio, Li 


w^ 


|... de Medicis equeftri dignitate ornatis. JUNE 


- ftablio, Admirali & Marfchallo, competit,. praeterquam Baro- 
- mibus, & iis qui Baronibus fuperiores dignitate exiftunt. Ere- 
l €&ta vero Baronettorum dignitate, mox graviffimae lites inter 
- filios Vicecomitum & Baronum minores, & novos Equites Ba- 
. ronettos, ratione loci principis, exortae funt. Ordine enim 
. huc usque confueto, illi ftatim poft Equites Baronettos, a rege 
- ipfo in bello, praefente exercitu, creatos, logum primarium 
obtinebant, quem nunc Baronettis concedere iniquum iudica- 
bant. Conditor itaque, ne florem nobilitatis nova dignitate . 
 laederet, alia lege i) eorum iura farta te&aque cavebat. — In. 
"Diplomatibus regiis, quorum formulam SELDENUs l. c. huius 
generis folito fcribendi genere conceptam, tradidit, ( ex qua 
brevibus ea, quae ad praerogativam huius dignitatis attinent, 
hic referre lubet) legimus: Equitibus Baronettis Regem con- 
ceffiffe ut nomini ipforum & haeredum mafculorum fuorum, 
iti fermone anglicano, & omnibus fcriptis anglicanis, praepo- 
natur honoris fignum anglicum, Sir, & uxoribus eorum hono- 
fifica appellatio, Lady, Sanciebat quoque conditor dignitatis, 
ut Baronetti eorumque nati, aliqua infignium fuorum parte vel 
fcuto, in campo argenteo, manum fíanguineam, five infignia 
"Provinciae Ultoniae regni Hiberniae adiicere poflent, & Baro- 
"nettis proximus locusa vexillo in regis exercitu, cum aliis prae- 
'"Togativis nonnullis, quae ad funera eorumattinent, concedeba- 
-^tur, Rex enim Angliae Iacobus T. qui hanc dignitatem circa an- 
^num MDCXI. fuafu celebris illius Equitis, Roberti Cottonis ^, 
"nfütuit, exhaufto aerario publico, fumma pecuniae inopia rx 
"borabat, pro alendo exercitu, quo terram Ultoniae, in Hiber- 
"nia, fuae peteftati fübmittere poffet. — Imponebat igitur cui- 


Ee qui dignitatem Equitis Baronetti cuperet, ut triginta pe- 
k 9 dites 


: -. 2) SxipeNvs ], c. Tom. II, p.681. "anm 
- Kk) Brittifchbe Biograpbie in. vita Córtonis. T'om., V. Edit germ. 
p.588. SrrpzNus l. c. Pars Hl, Cap. V. p. 582. 


. ]ibras circiter 12oo. nummiorum Sterlingicorum | aequabat. - 


| 76 ; ü Commentatio ABUS X8 m N 2 3 


dites i in Hibernia per tres annos aleret, & ipfis quotidieitalim. E 
denarios, nummorum. Sterlingicorum, monetae anglicanae, - 
daret, integrum vero unius anni ftipendium Camerae regiae. 
Receptorum íolveret, fimulac eius Litterae patentes fignatae | 
effent, & tota ftatim folvenda fumma, curn reliquis fümtibus, ' 


In inftru&ionibus ita di&is Commiífariorum legimus, folutio- 
 nemin publicut opus fuiffe motivam caufam iftius dignitatis, 
& in Diplomatibus Bàronettorum explicatur l Regem viros, - 
familia, patrimonio, cenfu, & morum probitate fpe&tatos, ele- - 
giffe, qui ipfi auxilium & fübfidium fatis amplum, generofo & 
liberali animo, dediffent, pro defenfione regni Hiberniae, & | 
praecipue pro. fecuritate fic diCtae Plantationis Provinciae Ut | 
toniae. Nam in recipiendis requirebatur, ut eífent viri egregiae 
qualitatis, fufficientium opum, & bonae famae, iftoque honc j 
. re digni, progeniti ad minimum ex avo paterno, qui arma: se 
ftatfet, & haberet certos proventus annuos mille librarum. Stet 
lingicorum ex agris per haereditatem acquifitis, vel agros ai 
tiqui cenfus, qui, rationibus fuübdu&tis, aequivaleant mi le 
libris nummorum Sterlingicorum, per annum certorum re di- 
tuum. Rex lacobus, hac dignitate condita, ftatim derari 
fuum fumma centies mille librarum nummorum Sterlingicoru 
Jocupletabat. Promittebat quoque Rex, quod nec ipfe, 
haeredes vel fucceffores füi, creaturi effent aliquem alium g 
dum, ordinem, nomen, titulum, five dignitatem, qui efiet, v 
effe polfet fub illo gradu, vel infra gradum, dignitatem, ive 
ftatum Baronum regni fui, & qui effet, vel effe poffet fuperi 
gradu ac dignitate, vel aeualis gradui & dignitati Baroncttl 
yum. Licet vero promi(iffet , fe numerum ducentorum Baro-. 
nettorum folummodo complequrwns, & fi ex his aliqui ex vita 
difcederent, absque haeredibus mafculis, fe non alios creat 
pus quo eorum numerus diminueretur & in minorem redigl | 
retur; T8) 

:]) SzipENus ibid. p, 586, E. 


- de Medicis equeftri dignitate ernatis. , 


tetur; haec claufula tamen fequentitempore non obfervata eff, 
ut ex. Catalogo Baronettorum apparet, quem Vitus MikGE m) 
"exhibet : nurnerus enim huc usque creatorum, in Anglia, 900. 
jam excederet, nfi vltra 300. fine maícula prole, & cum iis 
. dignitas Baronetti exftinCta effet. Eodem ex Catalogo MigGiI 
difcimus, varios Duces, Marchiones, Comites, Vicecomites 
& Barones Angliae, nec nion multos ex ordine maiori nobilium 
/ Scotiae & Hiberniae, digritatem Baronetti fibi & familiae fuae 
- procuraffe ; luculento teftimonio, maiores nobilium, acquifi- 
tione huius dignitatis, Aigtam praerogativam quaefiviffe. 


Equites Baronettos in Anglia externo quodam honoris 
figno fuae dignitatis gaudere, nullibi lego. Equites vero Ba- 
ronettos Scotiae, quos idem Rex Iacobus fextus Scotiae, &in - 
Anglia primus, eadem conditione infütuit, quo reditus, exin- 
de provenientes, in ufum Coloniarum novae Scotiae verteret, 
. fi narratis fides habenda, referente MiEGIO 1?) ligamento feri- 
. C0, éoloris araufiacl, in collo cinguntur, cui coerulea crux, 
| quae a Sto Andrea nomen habet, ícuto argenteo impreffa, ad- 
haeret; huiusque in parte füperiore infignia Scotiae, corona 
imperiali te&a, cernuntur. Integro fcuto circumfcripta legun- 
"tur verba: fax mentis boneftae gloria. ^ Nomina eorum apud 
.eundem MizcIUM 0) legimus , & numerus ducentos excedit. 
' Baronettos etiam in regno Hiberniae ,. dudum iam ante inftitu- 
tum Ordinem Regis Iacobi, dort apud SPELMANNUM f) in- 
venimus, qui o&to eorum ex antiquis Scriptoribus profert, & 
qui de illis plura recenfens conferri meretur, 


EU k 5 : $. Xx. 

-. $1) 'Tom. I, Cap. XVÍ. pag. $13. 

? 5) lom. II. Cap. XIV. pag. 245. 

j e) Tom.L pag. 24f. 

p) Henr, SeriMAxN in Gloffario archaiologico, fub voce : Baronei- 
iw. Lond, edit, ann, 1664. pag.73. 


ES 


£P. 4 
NN 
ad " 
. ^p 
à E. v "T Y. 
, * «v^ £n ?x TAT Fs / 7 uti [v * "X 31 * 
, 4 5b. iU LA ?*4 Sw ; ! [ v3 wd edo 
à 
ru 


N 


ide xx. Mos ong 5368. 4 
Inter (o e (b aas a dignitate illuftres, XL 
mus Johannes SLOANE. prae ceteris omnibus inclaruit, . Quodá | : 
.diverfos huius honorum titulos ac dignitates, fortunas, Te. — 
Ji&tumque poft fata bonorum numerum infignem, commemora- - 4 
Te; fi pari modo praeclari eius Mufei, pretium . quinquaginta 
millium librarum longe excedentis, praefentique tempore ma- 
ximam inclyti Mufei Britannici partem exhibentis, mentionem - 
iniicere animus effet, fumma prolixitate hoc. loco utendum. fo- . 
pet. Sed haec (ilentio praetereo, cum a vitae eius fcriptori. | 
"bus 7) longe lateque recenfita funt, Id modo adducam, quad g 
anno MDCCLIIT. tanquam Eques Baronettus, Archiatrorum | 
Regis primus, Regiae Scientiarum Academiae, Collegiique me- 
dici regii Praefes, ànno fere aetatis fuae cente(imo, feu, quod : 
"alii contendunt, nonagefimo tertio, nulla mafcula prole reli- - 
"E fato fun&us fuerit. Filiae eius duae, quarum natu maior | 
"Dómini Stanleii vidua, natu minor autem ante di&ti Comitis | 
'Cadogani coniux, haeredes fuerunt, Exequiae illi habitae fue- 
re Chelfeae, ubi, infigni cum pompa & fplendido comitatt, « 
, Corpus demortui in tumulum genti fuae proprium delatum fuit; | 
" fyrmata panni fünebris a fex Viris illuftribus, duobus nimirum | 
"Baronibus, a famigeratiffimo praefe&to militum Ogletorpio, & - 
atribus Equitibus ducebantur. Ortus fuit Jobannes SLOANE ex ' 
Antiqua gente Scotiae, quae fedem fibi fixam in Regno Hiber. - 
"niae, eiusdemque civitate Kittelagh di&a, elegerat, Dignita-- 
tem Baronetti anno MDCCXVI. a Rege Georgio Imo impetridl 
.vit, cui deinceps munus Archiatri annexum fuit, Quando in 
Commentariis Goettingenfibus afferitur, eum hac dignitate non | 
poss 

4) De Vita eius vid, Cünimei Soc, Reg, Scient, Getting, T. IV. 
Part. ult, p.147. Journal Britannique par Mr, Marv, Tom. X, .— * 


- p.232," Comment, de rebus in Scient, nat, & Med. geftis Yo 
lum, Il. p. 367: | | 


.. de Medicis equeftri digvitate ornatis. "0 


potius füae familiae, quam toti Medicorum Ordini, honores ác 
inauditam eo usque. intuliffe nobilitatis famam tanto maiorem, 
quod ante illum nunquam 1n. Britannia Médico contigiffet ,- ut 
- Baronettus creatus fuerit; notandum. mihi venit j.: quod iam 
Angliae Rex CarolusTIL. Archiatrum fuum, Eduardum GkhAwrs, 
antea in. Collegio Mertonien(íi; Oxoniae, Profefforem Medici: 
nae primarium , Regisque Caroli Ll in itinere Medicum, hac 
dignitate ornaverit. /Quantumvis nomen illius'in praedicto Ba- 
ronettorum Catalogo Miegiano haud notatum reperiatur, du- 
biotamen proríus vacat, illum hanc obtinuiífe dignitatem : | To- 
wasenim SMITH, in Vitis quorundam eruditiffimorum ac illu- 
ftrium virorum r), hunc Eduardum GgAWES , Collegii omnium 
animarum, & celeberrimi Collegii Medicorum Londinenfium 
Socium , Medicum Sereniffimi Regis Caroli ordinarium, .& 
dignitate Baronetti illuftrem, appellitat, cuius elegartiffima ex- 
ftat Oratio, in Collegio Londinenfi anno MDCLXI die Har- 
vaei memoriae dicato, habita, & IoEcHERvs in Lexico biogra- 
| phico eruditorum univerfali, in delineata Eduardi GRAwES vita, 
eiusdem dignitatis Baronetti, mentionem facit; cuius afferti 
. veritatem, ex /futoni Woop Athenis Oxonienfibus, & Wan- 
. pir. Vitis Profefforum Collegii Greshamenfis, in Anglia editis; 
. tanquam genuinis e fontibus hauftam probat. His igitur tefti- 
-moniis omnis rei ambiguitas aufertur. Praeterlohannem Sloa- 
ne recentiori aevo Eduardus Hutsr, Medicinae DoCtor, Medi- 
cus Regis, & Collegii Regii Medicorum Londinenfium Socius, 
pari. modo dignitatem Equitis Baronetti adeptus fuit, cuius 
dignitatis titulo 1n Catalogo nominum Sociorum Collegii Regii 
"Medicorum Londinenfium s) effertur. Nuperrime adhuc, & qui- 
:dem in anno praeterito, Meníe Auguíto, 7ilehmus DuNCAN de 
7) Londini. 1707. 4to. in Vita Ioh; Grawii p. 34. 


-. £) Vid. Pharmacop, Colleg. Reg. Med. Lond. anno 1746, edit. 


L | Tr Erw 


[- | Commentatio 


MARYBONE f), Medicinae Do&or, unus ex Aifichiateis Regis, | 
a'Rege feliciter nunc regnante pari digmitate donabatur. Ne- - 
que diffitebor , Ere plures aliij tami ante tempus praedi&tum 
hoc nomine ac dignitate inclaruerint, quam & praefenti aevo. 
. aequo honore fruantur, quorum forte nomina notitiam meam 
fugiunt. Baronem Jobzmmem Ottonem de HELLWic, Confilia. . 
rium. & Archiatrum Regis Daniae, Ele&oris Palatini & Ducis 
Saxo:Gothani Confiliarium intimum, Profefforem Medicinae - 
honorarium Academiae Heidelbergenfis, MDCXCVIIL mor* - 
tuum, qui fuis in Indiam Orientalem fuíceptis itineribus, fcris ^ 
ptisque variis in lucem miffis, inclaruit, huic Equitum numero . 
' fortaffis accenfere poífumus. ^ Teftatur enim vitae ipfius cur- 
riculum 2), quod Rex Angliae Carolus II. Baronis titulo.eun- — 
dem ornaverit. Cum necin Anglia notus, neque jus & con 
ditionem indigenarum Angliae obtinuit, dignitatem Baronis in | 
Anglia ufitatam adipiíci non poterat; fin vero & viris illuftri- 


bus exterarum gentium Baronetti dignitas tribuitur, haec forte 


illa fuit, quam a Rege impetravit; fiquidem in-addu&to vitae 
eius curriculo afferitur, quod a Rege quoque Eques Britannus 
creatus fit, De celebri Jobane SLOANIO, qui ex omnium fen- 
tentia medicae Facultati multum famae paravit, duplex modo | 
adhuc argumentum afferre lubet , quod in colle&ionibus meis 
hiftorico-litterario - medicis fervatur, Unum petitur ab eius - 
imagiae, in folio maiori, a pi&tore T. Murray delineata, & a - 
I Fabro anno MDCCXXVIIL aenea figura atroque colore ex- - 
prefíà; alterum confiftit in numifmate, a Daffiero filio, latum 
temporis fpatium in Anglia emenfo, olim excufo, binas uncias 
& quartam unciae partem argentei ponderis continente, Hoc | 
numifma in altero latere faciem SLoANir, dextroríum. fpe&an- | 
tem, & multa arte efüCtam, fiftit, corporis habitus Maece 
lar. 

t) The Gentlemans Magazine for Auguft. 1764. p. 399. | 
u) Vid. Eius Arcana maiora. Francof, i712. jn Praef, & MorscHe 

MANNI Erford, litter, Vol. I, p. 137, 


*. 


EC D w Medicis equeftvi dignitate ornatis. 8t. 


 dargíon & caput dosis eucullo no&urno. tegitur, infcriptaque - 
. ámagini verba fequentia leguntur: Hans Slosme, Eques Baronet- 
tus; inferiori deinde in parte 4. Daffier. F. Ynverfoinlatere fu- 
| perius encarpis, inferius decuffatis ramis, e quercu arbore cum 
- fru&ibus ornato adhaerentibus, legitur: Praefes Societatis Re- 
giae Dinsbosn i; MDCCXLIF. | 


Bop coco: (0$ XXL 


|^ Omnes fere Scriptores x), qui de Equitum creatione & 
|  jnauguratione. memoriae aliquid prodidere, notant, ufitatum 
| antiquo tempore fuiffe folennitatem , cum Equites crearentur, - 
- ut. Candidatis armigeris, balne! ufi, barbaeque tonfura, vefpe- 
.ra, vel no&e a&tum folennem creationis praecedente, opus 
- fuerit; ritus, qui in Gallia, Hifpania, Italia, & fpeciatim in 
| - Anglia, valde obtinuerunt. Eadem fíolennitas in Regno An- 
:gliae iam dudum antétempora Henrici IV. viguit, ac licet huic 
— Regi, ipfa inftitutio atque difpofitio eqneftris ami€tus Equitum de. 
- Balueo tribuatur; Autores tamen magnae famae y) teftimoniis. 
- haud reiciendis probarunt, quod iam tempore Henrici II. To- 
— hannis I. ilorumque fuccetfforum, £mguites de Dalneo creati fue- 
rint, quorum veftitus, iusiurandum, caeteraeque in a&u crea- 
- tionis "fitatae folennitates, cum iis omnibus conveniunt, quae 
E. tem- 


m 
222. E. gr. Sxrpzuus de Tit. honor. Part. II. Cap. IV. $. VIII. & va- 
: di .. ril ibi cit. Hiflerici Hifpani, Du FazswE in Gloffario, vocelMi- 
ES Lun Lom,Il, p-538- feqq. P.Dawizr Hift, de la Milice Franc, 
. Tom.l. p. 99. Franc. Rzr1 in Annotat. ad Baccho in Tofca- 
P^ | botas Operum "T'om, IiL pag. 20$.1eqqd. Mxwxwrvs l, c. p. to. 
mg 
"py Petrus BieseNsis Epift, 94 Job. SA11sgUnIENSIS de Nugis curia- 
Jium. Lib. VI. X. SerpzNvs jlib. cit, Part. II. Cap. V, $. 3s. 
p uy I. C. DirBMAga. Coóminent, il Honoratiffimo- Ordine militari 
- de Balneo, Francof. ad- '"Viadr, 1729, fol. pag. 12, feqq. 


tpe. IN, 48. Pbyf. Med. T. IIT. ' 


-- 


22 E Cormentatio XOU WEM 


tempore Regis ] Henrici IV. anno MCCCXCIX. cis nidi 
/ Mtae quoque folennitates in recentioribus; huius OrdinisStatutis | 
.de anno MDCCXXV. definitae, & maximam partem fervatae 
fünt.. Tradunt & illi Autores, qui de antiquitatibus aeque ac 
ritu Ordinis folide elaborata fcripta reliquerunt, quod iam aevo 
antiquiori Equites rubro ligamento, humeris fuperftrato » & 
ftella ferica coerulea acu piCta, e qua tres coronae aureae nite- ' 
bant, diftin&ti fuerint. Equitum numerus alio tempore non - 
certus, fed pro lubitu definitus fuit, acciditque faepenumero, 
ut in folenni Equitum creatione triginta, quadraginta, quandars 
que & quinquaginta Equi ites uno a&u crearentur, qui ex min 
ri aeque ac maiori nobilium ordine hunc in numerum fafcipie-- 
bantur. | Ex Equitibus de Balneo huc referendis, locum Ri. 
merito vendicat lobaunes ST4vgLrus z), de quo commemora- 
tur, quod Oxoniae anno MDCXLIL d. xvr. Tan. Magiftr n 
artium, eodemque anno. d. nimirum XXXL Ian. Medicinae. 
Doctoris gradum confequutus fuerit. Fuit e gente Stavelio - 
rum a Seculo undecimo in Sommerfetia inclyta. De eruditio: 
ne eius in arte medica plura fortaffis adducere poffem ex into d 
iii Woopu Athenis Oxonientibus, fi huius librt copia mihi fa E 
eifet; in quo vitae Stavelianae curriculum contineri a nt 
Adeoque certo affirmare nequeo , num Doétoris titulo ob 2 
quifitam eruditionem in arte medica, an modo honoris caufa, 
potitus fuerit. Interea de illo conftat, quod Regi Carolo Li 1 1 
lite infelici cum regni Anciise Curia fuprema, tam fida offici: a 
proefhiterit, ut & fuis ipfius fumtibus, in huius auxilium, co- 
pis paraffe tradatur: quae vero fides Regi praeflita, ctim Pro-- 
ceres, qui a Regis partibus fteterant, füuccubuerunt, illum non 
tantum maxima opum fuarum parte, verum & libertate ipfa Rn 
qne vita fere BEY "affet, Nitiilo tamen » fecius Rdps Regi ee E 
an. 
" D M Anibal: Confpedi, P MT hiflor. med. p. "égal Alige- 
meines dcum Lexicon: cum. praef. Bppr, voee : dus 
- | Ais TE 


Y 
21 2» " " n» J - 12. 
- 


de Medicis equeftri dignitate ornatis. 83 

| hanfit, obiitque anno MDCLXL d. xxr. Febr. cum iam fexa- 
. gefimum fecundum aetatis fuae annum attig.ffet, annoque mor 
| tisfuae articulum praecedente, ea fortuna adhucde ele&atus fuit, 
| ut Regem Angliae Carolum Il. folium regium confcendere vi- 
deret... Filius] illius, Rudolphus Stavelius; qui patris exemplo, 
quacunque occafione nafcente, íingularem parti regiae fidem 
|! fervaverat, ea gaudebat felicitate, ut a Rege Carolo IL. anno 
-MDCLXXXI. d. x. Ian. titulo Baronis Stavelii de Somerton aa 
Paris Angliae honoraretur. Quo anno antedi&tus Jobannes STA: 
v&EtUS Eques fa&us (it, affirmare haud valeo, cum diverfi hoc 
| nomine ac praenomine infipniti, Equitum in Indice reperian- 


imperit tenentis, haec accidiffe. | Reftauravit Ordinem de Bal: 
neo Rex Georgius Il. aano MDCCXXV. eumque fplendidiorem 
reddidit, eiusque Statuta adauxit, in quibus inter alia fanciturn 
. fuit, ut Ordo ifte, Rege & uno Principum ex Regis filiis; qui 
- Dux Cumberlandiae tempore praefenti adhuc audit, non com- 
 putato, triginta quinque Equites, & Magiftrum Ordinis gene- 
"ralem contineret, ea nimirum lege, ut idem numerus Equitum 
mullo unquam tempore adaugeretur, .. Praeter diverías folen. 
mitates, veftimentorum ac rituum genera, in Statutis definita, 
| Ordinis infigne, laeva in parte veftis confpicuum, tribus coro- 
nis regiis, in area aurea explicatur, cum emblemate huius Or- 
. dinis, circulo coloris rubri infcripto 5 e circulo, tanquam ex 
«centro, fplendor, feu o&to radii argentei prodeunt, qui fefe 
| extendunt. .Infüper & Equites taenia.rubra induuntur, quae 


4 infigne huius Ordinis affixum eft, quod a finiftro latere pendet. 
| Vetuftiffimum Ordinis emblema eft: Tria iuntla in wo. — Quae 
1 swérba rubro circulo, tit-notavimus, infcripta funt. "Ad'Equi- 
|| tüm Ordinis dignitatem adfpirare poffunt Duces, Marchiones, 
:| Comites, Vicecorniites, Barones, & etiam infra dignitatem Pa. 
li pe Regni, ex generofa — Vidt Nam eodem tem- 
BE pore, 


| tur. Dubio interim prorfus vacat, tempore Caroli I. fceptrum - 


oblique ab humero dextro ad latus finiftrum defle&it, cuique - 


[ 
- 


"S one T Commentatio vybsl 


pore, quo Ordo reftaurabatur, feilicet anno MDCCXXV. & 1 
Equitum numerus certus conftituebatur, multi e Baronettis, 

eorumque filii ratu maiores, aliique ex inferiore nobilium or» . 
dine, in illum adoptabantur. Primus Magifter Ordinis gene- 
ralis, $. XVII. iam nominatus, Dux Iobznnues de Montagaue, cone — 
ftitutus fuit, eademque caufa, quae eius mentionem loco fu- . 
periori facere me impulit, & hoc loco illum non negligereme- * 
rito füadet. Eodem tempore Dux Care/us Lenox interEquites | 
Ordinis de Balneo primus Eques, ftatim poft Ordinis magiftrum ^ 
generalem, receptus eft. | Vi Statutorum feptem quoque Or- | 
dinis miniftri adhibendi funt: nimirum Decanus, Genealogifta, — 
Rex armorum, Regiítrator, Secretarius, generofus Appari* $ 
tor, & Tabulerius, quorum ami&us & figna honoris externa, . 
indi&tisStatutisdefiniuntur. Quoniam vero nonapparet,num - 
& Medici horum in numero huc referendi, reperiantur, evi- AM 
wap omnis prolixitatis gratia; de iftis plane tacebo. ED 


"Licet, hanc Commentationent elaboraturus, Equeftres Or- E 
— fecundum originis & inftituti antiquitatem, recenfendi . 
animus fuerit, tamen, occafione Ordinis Sti Michaélis, reliquos. 2 
. fimul Ordines gallicós, aetate minores, confi ienavi; neque pri. 
mum, quem elezi, ordi&éti, in commemoratione illos fequen-. vs 
tium, commode fervare potui. "Cum íam de Ordinibus engha | 
cis traCtandi materia pro argumento fit, praeter Ordinem F Pe- 
tiícelidis & Equitum de Balneo, Equites Baronettos in praece- | 
dente $. memini. Quae vero de: Lt Equitibus auratis, 
TPaccalaureis & Armugeris erii c fuferius debito loce 
—€— | dii 
! $. XXIL- "IAEA ram T 


Kor | rest 
^ Cum Ordinum eqeflrium folendor.á in aulis Principum, - / 
deumndums S. IV. quam maxime fulget; in Swecig vero vari | 
Ordines equeftres antiquo tempore floruerunt, qui tempore fe- 
goenti fenfim evanugrant : eadeni haec caufa Regem Sueciae - 
bea- 


ET 
e" LTA i t- ^ 


de Medicis equeftri dignitate ornatis. 9s 


|  beatiffimae memoriae, Fridericum primum ; praecipue movit, 

ut fuafu Sereniffimi eius in Regno Succefforis, nunc vero quam 

' feliciffime regnantis Regis.Friderici'Adolphi, & Awugufüffimae 

eius Coniugis, Louifae Ulricae, anno. MDCCXLVII. ires Or- 
dines equeftres denuo inftituerentur. p 

— Primus inter hos, nimirum Ordo Seraphimorun, folis Keri 

. bus atque Principibus, in fignum amicitiae & cultus, ut & Su- 

premis Coronae ac belli Miniftris, quo a ceteris diftingui poflint, 

in praemium fidei & integritatis, ac in honoris fignum datur. 

Ordo iilitaris Gladii i lis, qui bello inclaruerunt, pro fingulari vir- 


tutis figno & praemio tribuitur, Cum Rex Sueciae, Adol- . 


phus Fridericus, pariter ac Auguftiffima thori regii focia, opti- 
| marum artium ftudio, & omnibus regio folio digniffimis fcien- 
tiis ornàti fünt, nec non haud pauci ex fapientiffimis Regni Se- 
natoribus palmam eruditiffimis viris praeripiunt$ indealiter fie- 
ri non potuit, quam ut artes & fcientiae, in Regno Sueciae, 
fummo in pretio habeantur. Summi itaque imperantes, ob 
praeclaram & fingularem in omni fcientiarum & artium genere, 
.€ognitionem, non folum ingeniorum vires; in quacunque eru. 
ditionis parte; aeftimare poffunt, fed fimul, ob propenfum 
erga bene meritos fubditos animum, non fatis laudandum, 
etiam eo$ iuftis praemiis condecorari cogitarunt. Ex tam ge. 
| . nerofa regiae magnanimitatis altitudine faCctum eft, ut eo tem. 
|» pore & tertium nobile Ordinis equeftris genus fancirent, de 
| Stella polari di&tum, illis quoque Viris tribuendum, qui nobi. 
[2 litatis quidem genere haud confpicui, meritis tamen fingulari. 
- businclaruere. ^ Meretur itaque hic Ordo, tanquam verum re. 
—. giae gratiae & indolis fignum, feliciffimumque iudicium Patriae 
1. Patris munificentiffimi, in Eruditos ac Subditos bene meritos, 
— ut tanto magis hoc loco adducatur. | Signum Ordinis eft alba 
 & in extremitatibus fiffa crux, regia fub corona nitens. ^ Sub 
| €éruce globulus coeruleus,. affixa cum Stella feptentrionali quin- 
1 Bnengueci, fuperaddita idis etd : INefcit Sn Inftitu- 
| 3 tiepis 


- 


, 


* 
Ed " 4 A s " "và 6 $ tV v 8 e 
86 ovo c6 Commentatio: 09 s 
) «x99 4443 Y) 3 2l : "Vbi o *A' 29.9 


^ 


tionis ex lege,; numerus Equitum huiusOrdinis viginti quatuor! — 
maior haud effe debebat; demde vero in numerum vigefie —— 


mum o&tavum usque, & maiorem excrevit, Praefe&tis Ordi-! - 
nis (ive Commendatoribus haud computatis, quorum numerus: 
ad viginti duo usque extenfus fuit; Praefe&i crucem ab atro» 
ligamento pendentem füpra.defcriptam in collo gerunt, ítel- 


. lamque acu piétam in peétoris una parte, Equites vero folam E | 
crucem cum ligamento nigro, collo circumdatam, pro orna-  - 
mento habent. .Rex Sueciae fingulis tribus Ordinibus omni. | 


tempore tanquam Supremus Magifter praefidet. ^ Rex Fride- 
ricus cum Ordines Gladii & Stellae polaris inauguraret, ad au- 
gendum Ordinum fplendorem, convocato Regni Senatu, fe 
ipfum d. xxv. Apriis MDCCXLVIIH. binorum Ordinum fignis | 


omni dignitate & fplendore ornavit; Sereniffimo deinde Suc- 
ceffori in Regno, eiusque Filio, Principi Guftavo, aequo mo- 
do tribuit, nec non Ordinum Commendatores & Equites fo: — 


lenni ritu creavit. . Singuli Equites origine Sueci, anteaquam 
Ordine Seraphino potiantur, Ordinibus Gladii & Stellae po- 
larls iamiam induti effe debent ; ..e contrario omnes quoque 


Equites Ordinis Seraphini; Suecorum e gente prognáti, reli- 1 i 
quorum binortim fimul PraefeCti five Commendatores audiunt? | 
Prima dies, fefüvis inftituti Ordinis Seraphinorum folennita- 


tibus dicata, d. xxvitr. Aprilis eiusdem anni, tanquam dies na- E 
talis regius indi&tus quidem fuit ; fed cum eadem dies fimul 
Dominica cum die mifcebatur, die. vigefimo:nono di£ti menfis, — 


Holmiae magna cum pompa inftituti Ordinis folennia fiebant; it, 
& Seraphini Ordinis Commendatores & ;Equites denomimati; 


omni apparatu regiae magnificentiae in hunc Ordinem coopta- 
bantur. DUE C 
Cum inter Suecos nativos non.exigua pars eorum fuit, 

qui in arte medica inclarüerunt, conftat, & nonnullos ex ho- 
rum numero, Ordine Stellae íeptentrionalis prae caeteris or- - - 
natos fuiffe. —Celeberrimus ille Archiater, Carolus LiNNAEUS, 
| Pro- 


: H 
Nr 


|: -- 8) Vid. Gótting. Gel. Anzeigen 1758, Uu, 37, BoERNERS Nachrichi, | 


d de Medicis equeftri dignitate ornatis. 8o - 

Profeffor Medicinae Vpfalienfis , Membrum Academiarum fa- | 
mofiffimarum, atque Societatum do&tiffimarum in omnibus Eu- 
TOpae partibus, qui non tantum opera, quam ftudio Hiftoriae 
paturalis Regni Suecici impendit, fed .& in genere de arte Bo- 


tanica optime meruit, & cuius nomen in-fingulis terrae parti- 
. Abus celebratur, anno MDCCLIII. die xxvri. menfis Aprilis, 


faiiquani Ordinis die; hoc muriere infignitus fuit. Neque mi- 
pus Perilluftris & celeberrimus Nicolaus RosEN, Medicinae. Do- 


&tor, antea Profeffor Anatomiae & Medicinae | V pfalieníis, 
unc vero Sereniffimi ac Potenti(fimri Suecorum Rezis Archia- 


ter, non folum anno. huius Seculi quinquagefimo fexto, :a Se- 
reniffimo Rege fuo, in nobilium Imperii Ordinem füfceptus, 
eodemque anno ab Iiuítriffimis RegniOrdinibus Archiater Ini- 
perii Suecici, & Regioruni Archiatrorum. Comes, conftitutus 


-eft,- fed. in honoris complementum, & virtutis praemium 4) 
. anno Seculí quinquage(imo o&avo, Eques Ordinis Stellae po- 
aris creatus eft. Cum Vir Perilluftris & generofiffimus, iam 


vera meritorum laude confpicuus, nec elogie, vel titulo, ne- 
que infignibus nobilitatis acquifitae hactenus uteretur b), ho- 
mos ifte jp(i nuper denuo confirmatus eft, adeo ut Sereniffimo 
Regi ipfi, ornamentum & nominis & infignium eligere placuerit. 


— Appellaturisitaque nunc RosEN a RosENsTEIN. — Infignia ve. 


xo, quibus utitur, haec funt: Lapis ad. monumenti fimilitudi- 
mem formatus, coronam regiani ferens, rofaque fpinofa iri quo- 
vis latere comitatus. | Occa(ionem huic: emblemati praebuit 


|. dapis, iuffu Sereniffimae Sueciae Reginae, Louifae Vlricae, ad 
|! fontem Soterium Locka pofitus, quo pofteri doceantur, illum 
- huic fonti contigiffe honorem, ut Rex, qui dia ac vehementer 


cepha- 


| v. won ietzlebenden berübmten Aerzten,. II, Band. p. 76g. 780. 
-. B). Vid. Comment, de Reb, in Scient, nat, &, Medie, gellis Vol. X. 
P, IV, P 4?3* 


ud 


-8 0 o0 v Commentatio oco s  - 
cephalalgia laboraverat, ^ s huius &  fediinénti ufü fias 

idsans : 
| Cum do&tos ia hac Coritetitatione Medicos Futépfends; 
monnunquam & de Nummis, inillorum honorem cufis, quae- 
-dam fubieci, duplex me ratio movet, cur nummum tacere ne- | 
queam, in honorem celeberrimi Domini LrNNAEI, cum Signo- '. 
: Ordinis Stellae polaris, excufum ; eam nimirum ob caufam, 
quod partim dignitas equeftris huic Viro/tributa, magnaque il-- 
lius. in Regnum Suecicum mierita, huic inftituto anfam dede- 
rint;. partiri quod eadem ipfa moneta infigni raritate fua no- 
tinda venit, cum exiguus faltem numerus fpecierum argentea- 
rum aeque ac aerearum, typo disrupto, parari potuerit. Non- 
nullis abhinc annis de nancifcendo hoc nummo multum labora. : 
vi, ut colle&ionem meam numifmaticam tanto abfolutiorem  - 
. ryedderem. . Haec colle&tio, tempore praefenti, centum & 
. quinquaginta Numniis medicis recentioris aevi numeroófior eft; 
illos tantum nummos intelligo, qui Medicorum imagines exhi- —— 
bent, exceptis infuper illis, in quibus nudum nomen Medico- — 
rum legitur, vel ingularia fata medica, morbi, aliaque notan- - 
tur ;.a quibus adhuc feparo nummos antiquos, quos ad ilhr 
flrandam Hiftoriam medicam fervo. ^ Magnus quidam Prae- 
fe&us ac Comes, ex fingulari gratia & favoreerga me, hunecé- 
leberrimi LINNAEI nummum ia patria füa fumma quidem ope- . 
ra quaefivit; aft ob infignem illius raritatem, omni licet lapide - 
moto, idem haberi non potuit, donec celebris ille, nec minus — 
folide eruditus Chymicus, C. F. Meyer , Sedinenfis, cui egó - 3 | 
huius fcrutinii fpartam detuleram, ac qui per intervallum bien- 
nale, Carlscronae atque Vpfaliae moratus eft, & in pofteriore — | 
loco magni LixNaEr, clariffimique AURI TEE XE praeceptisfalu. — 
taribus erudiebatur, unum adhuc exemplar huius nummi inve- 
 füt, meaeque colle&ioni addidit. Inclytus ifte ac do&iffimus - " 
Acslethiae Regiae Scientiarum Suecicae Secretarius, ac Eques d 
Stellae polaris, Dominus Petrus WARGENTIN, cuius DET 

|» Di 


1 -:de Medicis equeftri dignitate ornatis... 89 
E CHRSENNM fcriptis di&ae Academiae, in toto terrarüm or- 
-^be/celebratae, fingulari ornamento funt, :clariffimo Meyero & 
| mihi adeo favebat, ut unicum fium; quod tantum poflidebat, 
- exemplar, ipíi daret; cuigs fatti ex inftituto: meminiffe iuvat, 
- quo benignum Suecorum. eruditorum animum: digna eademque 
| . publica laude praedicandi, gratique mei. animi monumentum 
. addendi, occafio. mihi nafcatur.. .. Latus iftud, quod imaginem 
in praeftantiílimo hoc & tam belle excufo nummo oftendit, ef- 
- figiem celeberrimi LiNNAE?, ad peGoris. partem usque abfolu- 
tam, cum cruce equeftri a pe&ore demiffa, .repraefentat, his- 
— €e verbis infcriptam: C. Linaeus Equ. zur. Arcbiat, & Pr. Fh. 
Inferioriin parte litterae D. F. confpiciuntur..: In dorfo tres 
- coronae regiae, iilo modo pofitae, in confpe&um dantur, quo 
. in ipfis Regni Suecici infignibus fulgent, eo tamen difcrimine, 
| ut in prima eaque fuperiori corona, diverfa animalia, ut aquila, 
leo, balaena; in fecunda füperiori, plantae varii generis, & in. 
. tertia inferiori corona, mineralia ac foffilia fimul oculis occur- 
| rant. Tres iftae coronae defuper radiis illuftrantur, cui em- 
— blemati unicum additur verbum: llluftrat. Nummus prae- 
. clarae mentis & artis opus eft, ipfeque lufus allegoricus iis, 
| quos magna Archiatri LiNNAEI merita, tam in explican- 
—do naturae regno ampliffimo, quam in peculiari Hiíto- 
tiae naturalis Suecicae argumento, . haud. plane fugiunt, non 
^ nifi inventum ab acutiffimo ingenio natum) apparet, cuius 
| au&or do&tus ille Confiliarius,- Carolus Reinbardus BERCH, re- 
| rum antiquarum in cognitione veríatiffimus interpres, fuif- 
-fedicitur. Nummitypos, politiffima arte, difcipulus prae- 
5 clari Hedlingeri, celebris David Fehrmann, perfecit, qui- 
- jam anno MDCCXLVI. alium nummum fimilis magnitudi- 
n nis, do&i huius Viri gratia, compofuit, qui orbi erudito ma- 
| gis innotuit, cum in KoenrEnt Deliciis numifmaticis Tom. XP11I. 
op os«. aeque ac in Mufeo Mazzucheliano Tom. IL. p. 348. 
pe CLXXXFT. No. IF. aeriincifus reperiatur, & uterque 
tote N. 48. Phy Med. T. III. m lo- 


L3 Commentütio de Medicis di épivfhri dightbbe: ornatis. " 


| Jocus illius defcriptionem - drin  Anteaquam "huic $.de. 

Medicis in Regno Sueciae equeftri dignitate ornatis; coloplio.- 3 
nem imponam, omittere non valeo,: quod & in Regnis fepten: L 
' trionalibus'clarorum Medicorum pofteris ingularis honor habi- 
tus, iidemque faepius equeftri Ordine potiti fint." E catalogo * 
enim Equitum Ordinis Suecici, Gaftavus Adolphus «Butórde HIAERD | 
NE, item Legatus Tburo Gvftavus RupsEck tanquam. Praefe&us 
Ordinis gladiati c) orbi intiotuerunt ; imo horum prior, non 
ità pridem, ni fallór .MDCCLXIIL. magno! Ordine Sefapliitiot: | 
rüm condecoratus eft. '; Tam diu quoque'ante haec tempora, | 
in numero Equitum, Ordinis Dannebrogici 2) aliquem inveni- . 
sus Cafparum BARTHOLINUM, nepotem talium virorum, quo- - 
rum nomen geo rt tiro rei D son facile m 


pod 153 05 : | ' [itu | | | 
"E "Vid. enraleg- incbtodh;. (ars gl p. Pee T ud cui 
s) Vid: fateri  darchivar. a TA «40. | "(€—À— 


ev 


ORATIO INAUGURALIS 


pro 
: ingreffu in Collegium illuftre 
(N aturae Curioforum in Germania, 


qua fimul "e folvitur 


"TERRA MIRACULOSA 
|. ^. SAXONICA 
— AN SIEATITES SIT: 


per 
—OSUPERR EnNEsTUM de ScHüTZ 
Equitem & Academicum Curiofura 
dictum 
PHILOMETOREM, 


|: - Haereditar. in Erdmannsdorff &c. Regio-Ele&toralium Saxo- 
|. nmicarum Praefecturarum, Augufloburgi & Frankenbergae, Capi- 
taneum dici ge 


* 


soribus boetbfnqbqile poc 


; b cerfipfl rura! fios d ci Jn 
|oemwepo ni miuclonuo os31r T 


FONS. eo EUN. C t 


-] 
n) 
1 


*. m NI -- 


v" Bites : E 3 nd 


Ar ie P " "ait 


a 
a5 


ib e ] ylol 2 ance 


" 


"XrüRoe sb. MI 


MEO T iiidloio2. ratio 


* UM T5 "^ E 3 va "Wes 
CIEN ed aeo vein ut 
-ex&P 2 «wilstofa5l3- oinaf:93 EN nt item 
; dq .osgoodns;l ana » igsad cies. ,emiafi tos d A 
v. us Witt dod5tu tco ma 
Y "n A HS 
d $5. £f vt Ns d exon a Meme A 
ji ^ ; e em s : : E did 


|: ID: Saxonia Ele&oralis multis aliis regionibus palmam 
| quam feliciffime, & inter plürima alia benigniffimae ma- 

. Yris, Naturae, dona, magna aeris vi; in omni genere, abunde 
É eminet & affatim fatisfacit. ^ Ne tamen aliquis fententiam no- 
firam in dubitationem adducat, vos omnes compello rerum 
- Mineralium & officinarum metallorum peritos, & teftes confti- 
. tuo locupletiffimos certiffimosque: Annon incredibilem, cum 
terrarum Saxonicarum varietatem adfpicitis, laetitiam exinde 
 €apere foleatis? Annon tam innumeri & variando' dele&antes, 
. shobilism ignobiliumque lapidum thefauri & marmorum appa. 
pios quem quidem in Italia PriNrUs, ob vefanam luxuriám, 
quae fuo tempore inde orta eft, praecipuam morum infaniam 
geo. vos in iucurdam admirationem rapere poffint? Non 
' "dubito fore. Quodfi vero dubitetis, ad illos, qui in pingendi 
j| "arte clare excellunt, aut eius fübtilitatem exercent, provoca- 
(bo. Illifunt, qui teftimonia perhibent publica, ubicunque in 
terris Saxonicis varie reperta pigmenta, ad imagines aliasque 
É oitraras effingendas pulchre idonea, offendunt. : Alia quidem - 
| 'edhuc fatis firma adfünt demonftrationum argumenta ; fed ad 
| | "fpecialiora quaedam progredior teftimonia. Margae & Litho- 
- dmargae divitias, quis quaefo eft, rerum natüralium amator, qui 
» mefciat? Si enim opus illud fplendidiffimum Excellentiffimi 
—Profefforis Lipfienfis, Dn. D. LupwiGi1 evolvimus, infignes 
—ille & magnificas colle&iones, quae Dresdae in Mufeo Regio 
- euftodiuntur, exa&tius defcripfit & aere depingi curavit, "üt 
| uno confpe&u quam mirabilia & admirabilia lapidum, terra- 
| sum & aliorum mineralium genera, ibidem comprehendamus. 
| Tranfeo aufus & conamina, quae quidam FazNzELIS, Lapi- 
UCREM D oO WwWum 


94 |. De Tra miraculofa Spxorica. 258 hd d 


dum apud Chemnicenfes Infpe&or diligentiffimus, nutu Ac dut : 
fu Regio i in variis terrarum generibus eruendis, fudavit & auxit, - * 
utin pofterum etiam perícrutatione & defcriptione aliqua pra&i- 
Ca à haud immerito digna habeantur, 


E Eod ida 


. Excitavit tamen Li inter terras Saxomcat. audis re- 
rum naturalium colle&toribus, .maiorem admirationem atque -— 
cupiditatem,. quam illa, absque dubitatione, . propter verfico- - 
lores maculas fic di£ta, Terra müraculofa Saxonica; cuius vari | 
colores, fi CaRDANuM 4) fequimur, ex mente. ARISTOTELIS ' 
 .& THEoPHnASTI, ab exhalatione metallorum .& caloris varie- 

tate fünt : nam modo fub ea metallica inveniuntur. & terra ex- 
halatione tingitur: modo nihil; & haec a folo calore. Verum, 
quae ab exhalatione tingitur, quafi fplendet: quae folo calore, | 
non fplendet,. & colorem habet obfcurum, aut ferreum, - autc 
nigrum. . Primus vero au&tor, qui rara & varia huius terrae | 
ftrata, forte & felici fortuna jn Saxonia reperit, fuit Chriftianus 
RicuTER, Schneebergenfis Regius Gemmarum Infpe&ors 
quippe qui parvis ex illa tabulis, .diverfa magnitudine paratis, - 
minus tamen lucide expolitis, colores, ftudio in lucem: editag. 1 
án quadam.defcriptione publici iuris fecit, & exa&tis fculpturis 
,gemmarumque Amethyfti, Smaragdi, Sapphiri, aliarumque 
nominibus, depinxit & in(ignivit. Quam deinde, huiusterrae 
miraculofae: colle&tionem, . Regia. mineralum Domus Dresdag, | 
;mortuo au&ore & inventore, gratiofiffime & clementiffime ex. 
cepit: ipfa vero brevior defcriptio, additisilluminatis imagini- .. 
bus, füb titulo: Saxoniae Elettoralis Mirstuisfa Terra, in » ined EN 
: ;publice prodit. | y 575i | | | ibo iU D 


.,,2) DeSubtilitate Libr. IL; de Element. Mii: 


L roig fit: pil sei 95 


Lov "und e d isey ot $ nr. 
' Localis miraculofüe huiüs terrde patria, cum per longa | 
 femporis fpatia obfcura iaceret, nec a fagaciffimis naturae con- 
| foltis reperiunda effet, vel tantum minimam eiusdem particu- 
;Jam, magno pretio venundandi occafio daretur: O! fane quan- 
tis exultarunt gaudiis, quibus incederunt laetitiis, cum vifcera - 
.. terrae luftrantes illam reperirent & manifeftarent ? Equidem 
d hominibus invidiofis, & qui id, quod in foecundo naturae gre- 
- "nio per inexplebile ftudium & indefeffum laborem acquiritur, 
'eccultant aut diffimulant, album. calculum femper. addere ne- 
queo, quamquam fimilem interdum ob caufam non mediocrem 
jn animo meo voluptatem capio :. quando non raro viliora oc- 
culta magni aeftumantur, & quae quotidie cernimus, contem- 
 muntur, nec obfervatione digna habentur ; vilefcunt enim, quae 
-. omnibus cognita funt, etíi pretiofa fint: ut hinc etiam CicEgo 
-.) fapienter fcripferit: Con[uetudine oculorum alfvefcunt animi, .me- 
|. que admirantur , neque requirunt rationes earum rerums quas femper 
vident, | Attamen laudandi funt Naturae Curiofi, indefef/am 
| operam navantes, quo ex abditis & occultis terrarum latebris 
|. 'Terram miraculofam Saxonicam emerent, & in obícura eius 
. patriae loca inveftigarent folertius. — Quoties autem cunque 
. plures Eruditorum opiniones de eius origine & natali loco in 
. animo perpendimus, toties etiam cunque variis eosdem con- 
i  je&uris aberraíffe fentimus; multum enim Phyfici inter fe cer- 
H ant, & adhuc, ut vulgo io folent, fub iudice lis eft,: cuius- 
nam praecipue au&toris fententia apt propior fit? "Qua ta- 
L —menin re ne unius tantum parti inhaereamus, Le&orem bene- 
th E inprimis ad Librum, quem $6. I. excitavimus, deinde ad 
n. alia in hoc genere erudite elaborata fcripta relegabo. ^ lta 
3 popnor magnificus loco citato 20 titulo Lithomargae, eloquitur: 
)) No- 


B De Natüra Deorum Lib. II, c. 3 9, 


€) Terrae Mufei. Regii Dresdenfis defcriptae, a p. C. G. LupwiG | 
Lipfiae ex officina Gleditfchii, A. O. R. M. DCC, XLIX, 


96 De Terra 'a miracula Saxonica, 
P4 
» Nobis nunc i in fine traCtationis de terris dubiis conftitutis, ul- " 
wtimae imprimis glebae, pauca tantum de terra miraculofa 
'» Saxoniae di&a differendi commodam praebent occafionem. - 
.»De hac terra peculiarem Cbrifiamus RicHTERUS, (Saxoniae . 
5 Ele&oralis Miraculofa Terra, oder des weltberübmten Cbhur[ach- . 
fens bewundertswürdige Erde, wie felbige durch Gottes Gnade und 1 
y verliebenen: Bergwwercks - Verftand. auch unermüdeten Fleifi entdecket- : 
» worden. Scbneeberg 1732. 410.) edidit libellum, & omnes in eo 
,, delineatas & vivis coloribus depi&tas glebas, fimul cum aliis, - 
nitide praeparatis & politis, in Regium Mufeum. depofuit,. ^ 
quae non ultimum inter colle&as terras merentur locum. | 
s» lpfae tamen hae glebae cum fola tantum colorum diverfitate ' 
» fefe commendent, ampliorem noftram defcriptionem exigere 
,vix videntur, inprimis eum ante nominatus au&or eas iam | 
- »ftudiofe fatis defcripferit, & varios gemmarum colores ipfi 
Oattribuerit.^ Quo vero eo melius patefcat, quamnam de e 
terrarum opinionem fovent, ipfa eius in Praefatione expofita 
verba proferre liceat: 4, Es if? diee Erde eine Generation von der] 
 gemeinen Erde, die ebenfalls , durch die Influenz; der unterirdifcben.- 
y fübtilen miteralifchen Wafer, vermittelff des unierirrdifcben Feuets 
-coaguliret und generiret «ird, aucb fi ich als eine Mutter zeiget, wor-. 
7$34aus endlicb ein compatles Wefen, enter ein Marmor. , oder Fael- 
y &dtein, mit der Zeit zu boffen, malen die Illumination , wnd die in 
Qynatura vorbaudene Stücke folches tbeils zeigen, tbeils der Edelsteine. 
und Marmor Klare und deutliche Farben an den Tag legen. Nos 
vero hifce momentis in omnibus affentiri non poffümuss fola 
namque haec in Lithomargas induratio fatis clare nondum 
oftendit, quousque marmoream, ne dicam gemmarum duri- 
tiem, tra&tu temporis, & cooperantibus fübterraneis caufis, hae 
terrae acquirere poffint? Licet enim alia fubterranea Saxonia " | : 
loca non contemnendum lapidum pretioforum, qui omnes in 
Regio affervantur Mufeo, apparatum prodiderint, & his adhuc. 
Moponbus oftendant, qui fane ulteriorem £98 naturae in- - 
m 


yc an Steatites fit? .— us 97 


P. B aeedtorum disquifitionem 5. ftum tamen haec. ipfa miraculofa 
|, di&a terra, eodem, ut alii, modo fit comparata, ut praedica- 
|. tas de ea fubire queat mutationes, me quidem, cum res ipfa 
| experientia uberiori comprobata non (it, ignorare profiteor. 
[: . Sufficiet itaque, ut pro operis noftri ratione, in fimplici huius 
[t terrae, quam dedimus, enumeratione acquiefcamus. : 

— Ad hiftoriam huius terrae quod fpe&at, primus quidem, 
|^ quieaminvenit, locum, in quo reperiatur, ftudiofe celavit; 
— auterior tamen naturae curioforum disquifitio illum dieitesit; 
y Multi vero erroneam. habuerunt opinionem, hanc terrarum 
| fpeciem in marmoris. potiffimum lapicidinis, in Praefeé&turis, 
bi " Zwickavienfi & Wiefenburgenfi, fitis, Wildenfeldenfi, Kalck- 
| . grunenfi, Schoenavienfi, nec non ad pagos Chausdorff & Pla- 
- mitz deprehendi, atque ad marmora fic dicta depen po- 
a Lnd foiimpde adhiberi poffe. 


- dd s. IV. 


j Si Mufei illius Richteriani, Lipfienfis, auctorem confüulo, 
1 I1 ille hanc noftram terram miraculofam nonnifi ineotra&tu, quo 
- marmora fodiuntur, nempe Wildenfeldenfi, fitam & abfcondi- 
— tam eífe narrat: Verum tamen vero ScHu1zius quidam, Me- 
'" dicinae Baccalaureus & Pra&ticus in regia Vrbe Dresden(i haud 
|  incelebris, & qui iam dudum editis fcriptis, naturam excutien- 
n tibus, clarus eft, paulo accuratius Terrae noftrae locum nata- 
: Jem inveftigavit & perfcrutatus eft 4), haecin verba erumpens: 
D »Qui terram miraculofam primus in medium protulit au&or, 
| s, eius folum natale ita celaverat, ut neque vivente illo, neque 
—,,diu poft mortem eius in apricum poni potuerit usque tan- 
b dem aliquot abhinc annis circa Planitium, prope Zwickaviam, 

1 pin 


E Eoo: Neue Gefellfchafftliche Erzüblusigen für die Lihbaber der Natur- 
| « Jebre, der Hausbaltungs- Wiffenfchafft, gu. Zweyter Theil 1 266, 


| 8. tb. N. A&. Pbyf. Med. T: ILI. n 
| V 


W» c Te Terra icta Bistewita, n m 


3 
. gin praedio iudiciali per quaedam ftrata terrae, vel magisinvé - | 
,,nis, reperiretur,* Cui fententiae id pace au&toris fuübiciam, — 
hanc noftram terram non in ftratis ( Fíotzen) fed potiusin angu? — 
füs venis, in terratum planitiem fe extendentibus, coznito 
loco progredi, quemadmodum FnENZzeLIUM fupra laudatum - 

in teftimonium provocare poífum, qui mihi: pé (egi 
& venas has ad oculos demonfttravit. | 
i S. V- | | tig: à 
Quanquam igitur arbitrio b. RICHTERI Schneebergenfis, id 
indulgendum largiar, ut rem a fe primo dete&tam, arbitrario 
etiam nomine infigniret, & materiam noftram fubftratam, Te-— 
raetitulo ornaret: potiore tamen iure eandem ad lapidum claf- | 
fem referendam effe arbitror. Phyticorum enim principia füb- 
tilius introfpicientes, invenimus, quod omnes una fimulque da- - 
tae, relatae & determinatae notiones primae & fecundae , de 
Terrarum & Lapidum differentiis, ita comparatae fint, ut non 
poffint non difcrimen aliquod fpecificum, quod utraque con- 
creta difünguit, pati. — Plura rationum momenta in fequenti-- 
bus dabimus, ut hanc noftram contirmemus fententiam : an- 
tea vero Ricureni defcriptionem fententiamque, propriis cons 
ceptam verbis, fed ex germano idiomate in latinum translatam, 
communem faciamus oportet, quo poftea exinde eppofita i ie | 
ta fe pofita magis elucefcant. is n. 
lam quidem Au&toris inftituti ratio poftularet, ut de ori- 
gine & generatione huius miraculofae terrae rrolixiorem pau 
lo & ma:is fundatam notitiam traderet 5 verum tamen, cum fe 
ipfum nec eruditum, nec Phy'icum eífe, liberius profiteatur, 
veniam hac ex caufa benevoium leCtorem eidem conceffürum. 
effe fperat. Interm pro !udicii fui modulo, in hifce fymbolas. 
fuas colligit: Hanc quidem Terram ex terra univer(ali primi- 
NC oriri, COE vero CA eia pari ratione & mo- ij 


E EN 


J 


lk 


i3 m Steatües fit 2. .— 99 
iun na(ci folent. Quippe quze omnia concreta fubterra- 
mea, ex fententia PLATONIS, per animam mundi, & mentem 
. divinam, vel per certam & communem aliquam virtutem vivi- 
' ficam & fpiritualem, ex aftris coeleftibus ortam, in mundo, & 
. fingulis eiusdem partibus, divina vi perfici , & ad uniformem 
qoem ortumque novorum colorum in materiam & formam 
- influere & gigni credidit, ad fimilitudinem, quam Profeffor il- 
- le Anglus, 75onas Nicors, in Opella fua de Lapidibus pretiofis, 
opem. $. 6. & 7. curiofius Propofait: cui tamen terrae noflrae 
E nominatae, ipíae aquae fubterraneae calorque fub- 
. terraneus, non parum conferunt. Vt taceam, QUERCETANUM 
. originem tam multorum :colorum energiae falis ammoniaci, 
tanquam natura fpirituofiffimi & vivificantis falis, tribuiífe, 
- Pariter alios ftatuere, -ommes & fingulos colores ex duobus co- 
- leribus naturalibus, albo nimirum & nigro, oriundos eff, (ive 
exluce & tenebris, quam in rem exemplum iridis allegant , in - 
| qua, ex varia lucis &&enebrarum commixtione, quamplurim 
-colores producerentur. ^ Robertus Bovirus fcripfit : omnes 
- colores externum effe ornamentum, quod Deus creaturis pro 
h .- diftin&ione indidiffet, & quod ii colores ex fpecifico cuiusli- 
bet femine generarentur, & exinde forma externa exiret, & 
| quod. fal ammoniacum ceu naturae optimae balfamum, . pluri- 
| mum tribueret. Atque ad hanc fententiam au&tor terrae mi- 
| E a culofae, ex intelle&u a Deo eidem conceífo, accedit, & ficu- 
'ti eandem terram ftudiofius obfervavit, ita plenarie exiftimat, 
m fituationem montanam,. quam tempeftatum rationem, va- - 
ue imbrium.& pluviarum genera, in eius nafcentiam & ori- 
m confentire. 


| 
] 


$ VES | 


Pv. . His quidem ipfis, quae RICHTERUS nofter Schneebergen- 
|n ihaBienus peroravit, & ia maiorem adhuc campum extendit, 
valorem nullo modo demtum: elfe PEU ; fed potius conce- 
m. j n2 ; damus 


oo De terrà miraculofa Saxonica, E 
damus licet, ut fuo quisque fenfu abundet: sttamen vero, 
priusquam terram noftram miraculofam, argumentorum pon- - 
dere convi&i, inter lapides numeramus, neceffe erit, ut fom- - 
nia eorum, qui fibi, terras & lapides non nifi fynonyma effe; ima- 
ginantur, difcutiamus. ^ Haec enim dottrina falfa & erronea - 
eft, neque, ut exiftinro, ullo rationis fenfu ferenda, nifi omnia - 
& fingüla concreta naturalia & creaturas ipfas confundere ve- 3 
lis atque permifcere. Si enim ifta hypothefis tam abfolute acci- » 
pienda effet, merito fane huc usque allegata verba, ex RicHÉ N 
TERO translata, nulla effent, aut a noftro fcopo longe aliena: | 
Aptant profe&to ifti novatores quadrata rotundis, neque minus 
inter phyfica quam chymics principia difcernunt. Sed quo- : 
modo, dicis, fiet ? Referam: Qui lapideam & terream fun ] 
ftantiam unam eandemque docent effe, ut fcilicet unum quod- 3 
que ex his.duabus materiis creatis," aut ad lapides, aut ad 
terras réfpicias, pro ura fübftrata materia fumant, neque es 
rum generice dividant: illi certe non audiunt, quendo ftratot 
lapidem fuper lapidem ponit, & non diftinguunt arenam ab alia 
inmunditie in cibis. Sed ad circulum' Terra, quoad phyficam 
definitionem, eft fübftantia pura puta mineralis, cuius corpuícu- 
la non invicem upniuntur, quia particulis omnino ad unionem 
neceffariis deftituitur. ^ Lapis, phyfico fenfü fumtus, eft füb-.- 
ftantia mineralis dura, cuius particulae vel corpufcula imrmedia. 
te conneCtuntur, nec malleo duCtilia funt. Hinc non fa 
poffunt lapides liquari, terrae poffunt; & fi illi etiam poffunt 
in vitra mutantur facilius, Terrae difficilius. Terrae, fi chy-. 
mice cohfiderantur, aut metallicae, aut vegetabiles funt, aut. 
animales, Nam ex deftru&tione tam vegetabilium, quam a . 
malium, eadem fubrafcitur terra, quae illa eft, cui i——— 
lia increfcunt : ex deflrué&tione autem metallorum, nafcuntur 
terrae difparis qualitatis, & a terra communi alienae ,- mÁÁA—- 9 
fünt terrae figillatae, Boli, Cretae, &c. lta etiam lapides va-.— 
| MU generum funt, & pro diverfo"ufu etiam diverfo modo, | 
nun« hi 


$.. 
ile E 
^ 


- n scende Shen Ee: sO. — ..— wor 


| münquam vero ut terrae ipfae vegetantes sdhibentue à genere 
- humano.  CanpaNus e) eorum quinque genera numerat, & 
- funt, gemrna, marmor, cos, filex & faxum.  Aliiita dividunt: 
. funt aut nobiles, aut ignobiles, pretiofi, aut minus pretiofi, feu 
- viles, rariores & vülgares, aut veri aut fpurii, perfe&ti & im- 
pee ad quorum claffem terra noftra miraculofa referri vi- 
. detur. Meminit huius terrae & fententia fua paulo propius 
. noftrae accedit, Vir in rebus naturalibus experientiffimus, Dn. 
- EJ LuTHEnUs, Phyficus Freybergenfis f£), haec prodens: Ter- 
. rae infipidae & inodorae funt macrae, tum lapidefcentes mar- 
E D ie, rubrae, carneae, albae, variegatae, quas terrae miracu- 
|. lofae nomine proponit RicHTEHUS Schneebergae. Quale, quod. 
— enim concretum naturale, ad hanc vel illam differentiam fpeci- 
i ficam lapidis vel terrae proximius accedit, illud etiam ad hanc 


p 


! 


Lr 


TÉ 


v 


id 


- vel illam genericam fübftantiam referendum eft potius, quam 
D - ut dicere poffis, utrumque unum idemque effe. lllud quidem 
| Bembsbos. concedimus manibus, univerfam naturam a Deo 
. €x Chaos illo fluido-terreo primum fa&am effe; porro omnia 
. corpora naturalia, magis minusque compatta, animalia, vege- 
— tabilia & mineralia, per artem chymicam iterum folvi & refol- 
- vi poffe, ficque in terram abire, ex qua creata funt: deinde 

E - quodfi id hominibus conceffum eft, tanto magis Deum quotidie 
| did, ad circulum naturae confervandum , efficere, & ultimo il- 

| die, in momento, per verbum füum, hoc ipfum Syftems 
undanum in nihilum reducturum effe. ^ Nobis vero homini- 
— bus, qui in mundo creato vivimus, non licitum eft, ut per fal- 
[ann n aut iocum ex una fapientiffime producta fübftantia i in alte- 
ram, fine difcriminis & iudicii modulo infiliamus : aut ut füb. 
pu infe & ex rei natura diverfa, Z2»y»x pro uno fimplici ha- 
Ens atque ordinem naturae invertamus. 


n 3 $. VII. 


| r » NS Lib. VII. de Lapid. 
UR Hiftor. Natur, Foffi. al de Tesis, 


1o?  — De terra. miraculofa Saxonica, | 
$i 


Atque, ut tandem ad eas pofitiones, quibus difintftionem 
inter terras & lapides tollere laborant aliqui auCtores, perlite. - 
rarum monumentum ceteroquin fatis clari, veniamus; primo - 
celeberr. Confliarium de Iusrr in fcenam producimus, qui g) - 
hac occafione ita differit: , Non opus habemus, ut ex lapidi- 
qbus & terris duas peculiares & a fe invicem diftin&tas claffes — 
s formemus. Terrae praebent fundamentum lapidibus, & quo« - 
43tidie adhuc videmus, ficuti nullatenus negari poteft, quomo. | 
» do ex terris lapides fiant : . (imili ratione ex lapidibus, partim. — 
n Per tempeftatum mutatiopem ,. partim per aéris MEM U.. 
,1am per contritionem, iam per ignem infigniter inflamman. - 

» tem, terrae fieri poffunt, multaeque terrarum fpecies, quas - 
y» cernimus, manifefte eandem agnofcunt originem. Brevibus, 
lapides & terrae unius funt naturae & indolis, veluti proprie- : 
4,tates omnium lapidum .& terrarum, facile in unam claffem | 
referri poffunt/^ Hunc conceptum operofus ille Chymicus, 
Berolinenfis, per Europam alias notiffimus, PorTIvs, fufful | 
cire nititur, aliquo loco 5) ita fcribens: ,, Lapides nihil aliud | 
j funt, quam ipfae terrae, quae mediante glutinofa materia, 
» vel luxu quodam igneo, folide compa&ae funt, fere ad. i 
$1um modum, quo terrae liquatae lapidefcunt, & lapides con. 
» triti & teríi iterum 1n terras concedunt.^ Quanquam vero xd 
horum quidem Virorum, plurimo rerum ufu peritorum, inge- 
nia eo, ut decet applaufu veneror: non tamen inficiari po K 
fum, e contraria parte. me variis adhuc agitari dubitationibu: *: 
quae, quo minus fententiam eorum apprehendam, permittunt, | 
Ponamus, liceat, colle&iones quasdam methodo quadam: fy- 
ftematica egregie difpofitas effe: vultisne, Vos, Viri Excel-- 
lentiffimi, perpulgherrimas on. gazas , ex durioribus Ner m 

ris. ! 
£) Grundrifé. P gefammten Mineral Reich; p.193. it [.(y 
» Hbngcde Unter/uchungeu, y a«— 


T ococan Sieatites fir? 0. 19g 


- risque generis lapidibus conflatas, varia pulverum atque terra. 
. pum cinerumve fpurcitie commiftas, aut confperfas, intueri, 
— sibi illas invenietis? Nonne easdem. confufas, & extra ordinem 
- politas effe iure fentietis ? Attamen ex vário eorum: ufü me. 
|. ehanico forfitan differentia fpecifica eminentius elucefcet. Pro- 
| $nde quaero, utrum ex duris arenarum lapidibus potius, an ex 
— mera collabefcente terra , aedificia veftra magnifica exftrui ve- 
- fitis? Quanquam ex arena lapides ;. & ex lapidibus arenam ori- 
| zi, negare nullus queam. jt aad | 

-4 "Tandem nosmet ipfos homines, uti & univerfüm anima- 
- fium regnum, órigineni e terra trahere, (nec ad fententiam Ovi- 
"»ni) fi&a fabula de Deucalione, a lapidibus oriundos effe, 


"n . hon 


— quoniam homines faepius duri & lapidei cordis fint : 

in Bu Jade genus durum [umus, experiensque laborum, 

p. * 0 8 documenta damus, qua [imus origine vati; — 

|  &emque nosniet ipfos iterünr in terram per elementarem vim 
— converti, quis eft, quem fugiat? Hinc pulverem fe vocat pater 
— eredentium Abraham £k), argillani Efaias 7) & lutum Paulus m). 
Meum vero ordinem fyftematicuni, fi modo de homine, modo 
|. de argilla; modo de limo, turbato ftylo agerem, omniaque in 
"una claffe primaria traCtarem,. vel facilius commifcerem, lau. 
— dari & approbari poffe," minime gentium unquam crediderim. 
— Profe&o argillae, limo & terrae lapidique fpecificae ut infint 
| differentiae, ex natura rei neceffarium ducimus. Quas nunc 
| tiam differentias in fequentibus paragraphis, per aliquot ex. 
"perimenta, cum terris inftituta, enncleare atque exprimere ani.- 
Umueft i sie 
a * s " So VII. : n 
(07 Primum nulla puraputa ferra; aquae, & fluido aqueo, ve. 


1 de i lapis facit arte compa&tus, refiítit z neque deinde lapi, ut 
ENERO o0 mien M E" M 
) d "Metamorphof. Fab. VIT, v. 414. &) Genef. XI'X. v. 27. I)ERf. 


| cap. LXIV. v. g, 5$) Rom. IX. v.ar« Jt Iob. X. v, 9, 


* 
NI x 


104 De terra miraculofa Saxonica, j 3 ] 
terra, digitis conteri poteft. Quibus folum ex phaenománis, - 
intaminata ratione, concludere fas eft, ambo haec Concretana- - 
. furalia & mineralia, ubique terrarum ante pedes quidem no- - 

 ftras pofita, in duas praecipuas & fingulas clalfes dividenda ef- 
fe, nec illum, qui hoc difcrimine utitur, ex aequitate vitupera- 3 
tipoffe, Ceterum inclitus quidam naturae fcrutator mihi nom 
displicuit, cum in Tentamine novae Mineralogiae, lapides ter». - 
vas indaratas, & meras terras tantum pulverulentas vocaret. lta | 
enim in verbis fumus faciles , fi modo in re. conveniamus x í 
praeftat, quod ille Au&or, cuius. nomen referre mihi non in- 
tegrum eft, praeterea femper & ubique inter terras & lapides | 
omnes notas caratterifticas determinet. Interea quod ad meam - 
ftudendi rationem attinet, hifce quoque ingenue & cordate | 
profiteor, quod meos in phyficis rebus profe&us non tanti ha- 
beam, ut ex praeiudicio aliquo arrogantiae mihi id fummam, 
ac fi totam rem acu tetigerim, neque opiniones meas fortuitas,. 
pro argumentis profundisaffumendas, laxo iudicio obtrudo $i : 
profunde vero magis, ut tra&tationem de lapidüm origine ex- 
hauriat benevolus Le&tor, ex animi fententia opto atque pre- 


cor 2E T 
$. IX. 


m 
Alios inter rerum mineralium indagatores, omnino y Lasi 
MANNUS, Med. Do&. celebris, laudem meretur, quod in libra. 
pererudito o) terram ita defcripferit, quod fit ;, corpus fimpli- : 
p ciffimum, in igne perfiftens, ficcum durumque; attamen fri- 
»cabile, odoris & faporis expers: & plane infolübile.^ . Q 
fane defcriptio etiam cum illa in Tentamine novae Mibierató j 
giae fub Notis communicata convenire videtur: Terrae funt. : 
» SOTBOH, mineralia minus dui, *. maximam. "n" in e 
EL vel | 
a) Neue Gefellfcbafrtliche Bribngen, LI Thail: Dp [o 3 I. x 

—. ater Tbeil..p. 316, . ; | 
* e) Abbaudlung 208 Matall-Mistern " A 3 


E - Zt 


^ VL aM on T 
E Ko 


e 
JU 
* 1 

1 


Ae) 


223 
fin Jn. 
- 


* 


an Steatites ft? 10$ 


* vel oleo infolubilia, neque de fua fubítàntia interna, per 
A sigznem fundentem aliquid admittentia.4 ^ Innumeras adhuc 
l - alias terrarum definitiones, exceptis iis, quas iam füpra G. VI. 
| b . dedimus, recenfere pofféemus, fi praefixus ícopus exigeret: 
- quoniam vero plurimae earum ideae clarae & diftin&tae, quae 
goonem ingredi debent, ex difficili Chymia petitae funt : 


Md rede rA 


|— proprie non attinet; iftis amba-ibus nos facile füperfedere pof- 
— fe, non dubitavimus. Eiusmodi potius notas eligimus effen- 
* t iales, quae ektentplo à in confpet£tum veniunt, & facilius fent 


| .. commode elaborato & faepius excitato, nobis perplacent p). 
.. Sunt vero huius tenoris verba germana : ,, Erde ifi alleslockere 
s» Zeug, welches fich zerreiben lafiet, welches im. Wafer zerfleufit, und 
5 yficb darinnen fezet , obne dafs es von Jelbigem aufgelofet wird, wnd 
j igyebne dafi es felbigem an und. vor fich einen fremden Gefchmack. gebe, 
— »»fie würe.denn mit andern Tbeilen: verfetzt. ^" Varia quoque de 
[ terra fimplici, pura & elementari, fabulantur Phyfico-Chymi- 
— ci: me vero eiusmodi terram nusquam ftatuere, aperte fateor: 
- quamlibet enim terram exalienis & hetérogeneis particulis, e. g. 
| falíis, aliisque, effe compofitam, equidem reor; tale enim ca- 
| put mortuum, quaíi purum & fimpliciffimum, in fertili creato 
| mundo fine labore chymico, rique extitiffe, fenfibus meis 
| / onm non valeo. 
|". '4Si itaque breviffimam oodd ex ha&tenus prolatis defi-- 
| Maionitus, ad terram tic dictam-miraculofam applicamus, illa 
|  €riteria, quorum mentio inie&ta eft, eidem non ineífe, facile 
! ocn Nam 
| E. eius corpufcula invicem uniuntur, & compatta fubftan- 
. tia particulis, ad unionem neceffariis, non deftituitur, fe- 
eundum $. VI. 
bo 2) Nul- 
| hi) NS Gefellfcbafftliche Erzeblungen, ater Theil, p. 316. 


app. iN. 4. PbyJ. Med. T I. - o : 


106 De terra miraculofa eonica, 


2) Nullum aliis lapidibus praebet. fundamentum, . cum lapidea 1 | 
- fubftantia ipfa fit, fecundum $. "VII. bz: meni AN 

3) Hinc glutinofa materia omnino gaudet ; fecundum $ eun. : 
.;- dem. i53 
4) Aquae ipfi inie&a, t ut alia fubftantia ar&e compatta, refi - 
ftit, fecundum $. VIII. & E 
» digitis, ut aliae terrae, ficca conteri non | poteft, fecun. | E. 
. dum S. eundem. ——— 
"Procul hinc dubio, e terrarum regno MC & inlapi- 
dum regiones transferenda eft miraculofa terra; id quod in fe- 
quentibus ulterius demonftrabo.- (dfcutaso od19 008 
Aft, 'cum tam variae lapidum claffes reperiantur , certoim . 
eo nunc quaeftio movenda venit, ad quamnam in fpecie lapi- | 
dum claffem noftra terra miraculofa fpe&et? Saepiffime inhac 
reme dubium fuiffe, eloqui non erübefco. Primo enim intui- 1 
tu noftra terra lapidum naturam, ratione duritiei; minus pere - 
fe&te aemulat, eam quidem ob caufam; quoniam fe facilius j 
cultro fcalpi, & dentata ferra fcindi, patitur., quanquam, ut 
alius lapis, poliri non admittat. | Praeterea, etfi, ut.alius lapis, | 
firmis etiam digitis, non conterenda fit ( quod alioqui magnum | 
lapidis negativum eft), tamen, fi eam tangimus & palpamus,. 
pinguem aliquem. conta&tum, fmegmatis inftar, in ea obferva- - 
mus. "Accedit denique, cum PorTivM illum , fupra pro mes | 
ritis fuis adductum virum, in lapidum & raso examine ver-- 
fatiffüimum, eo nomine confülerem, & proprietates noflrae ter- 
rae miraculofae, cum Steatitis, dilucide ab illo illuftratis, com. 
pararem, quod, in omnibus fe;e pun&tis utrasque fpecies con - 
venite, deprehenderim. Valide igitur me coarguit. Quae 
cum ita fint, ut ipfa Au&toris verba benigne audiatis, & vobif- | 
cum reputetis, iterum atque iterum rogo. lta vero fluunt 7): 
Quod ad proprietatem lapidis noftri, nimirum Steatitae (des yu 
,, Speck[teins) fpe&tat, crudi odoris, & ad fenfum pinguis eft, — 
dhaecque attributa plurimum fentiuntur, queda in minores - 
2) pir-- s 


4) Frifezung der cL yymifeben Untefucbungen, P. 9r. 


B cwm | Sttatites facto s for 


|^ gyparticulas conteritur.- Ar eufá: patum alterat, modo quod 
|. inde magis induretur. Et haec criteria in noftro novo lapide 
b evidentiffima. fünt. y IVenn icb ibn ins. Woffer. werfe ( pergit 
» Auftor Berolinenfis), fo ziebet er zwar etwas. Waffer mit einem. 
» Geztfcbe 15 fich; wegen feiner feftcn. Zufammentackung aber, und 
mm fein gluten ain ausgebürtet ift, xevfliefiet er doch nicht, wie 
3 die ordentlichen Thone.* Eadem fe produnt veítigia, fi noftrum. 
lapidem i in aquam demittimus; nunquam enim defluit, aut ex 
H toto in aqua liquefcit, quamquam, propter abfconditas fibras, 
— fefe in partes diffolvat, eamque aquam pinguedine quadam tin- 
— gendo, fimul argillofo guftu atque odore imbuit. Spe&tantad 
| hoc phaenomena, quae CanpaNus, loco citato, notavit, verbis: 
— Quaedam folum molliuntur aqua, utlapides plurimi. Refert 
- AGnicOLA, marmoris partem vidiffe mollem fa&tam ab aqua, 
^ cum inea diu iacui(fet. Haec terrea effe neceffe eft, quae nun- 
- quam perfe&e liquefcant. ltem: ;, JZeun num ibn pulserif ret, fo 
Ue 3» kann man ibn mit affer zin einem Teig macben, der ficb einigerma[- 
P » fen auf der Scheibe üdreben und. formiren lüfiet. — £m Feuer wird er 
| sbart, und zwar ie gclinder das Feuer ift, de[to gvüfier ^oird aucb [ei- 
2» Harte, Jo dufi er letzlich mit Stab farck Feuer [chlügt, und zu- 
| !; y gleich eine Techte fchóne Politur annimt.*  Noftrum vero lapidem, 
| toties terram miraculofam Saxonicam di&um, fic quoque per 
. ignem poffe tra&tari, primo intuitu me dubitaffe, concedo: ten- 
| famine vero, moderato faltem 1gne, inftituto, illum tam durum 
l "reddi poffe, vidi, ut pofthinc non folum ipfe ignem, cum cha- 
j dybe affrittus, ederet, fed etiamchalybem ipfum ufu detere- 
| met, tandemque, ceu pulcherrima lafpis, expoliretur. Multo 
| Yero maior admiratio orta fuiffet, nifi fibrae, füpra notatae, et 
*b aliis metallicae , ( Klüfte) di&ae, eum fub ignis induratione, 
| praeter opinionem celerius in partes dirimiffent plurimas. ,.Cum 
"| vero Steatitarum tra&tationem, a Porrio celeberrimo conti- 
"B muatam, quia chymicae artis expers fum, amplius profequi, & 
| ad novum noftrum lapidem applicare prohibeor, fpero tamen, 
;| allata rationum & comparstionum mogienta füfficientia fore, 
gov | o2 qui- 


- — 


:108 De "Férra: miraculofa Saxonica, 
quibus noftra terra miraculofa in Steatitarum claffem recipi pof. ] 


fit ex merito. iet; gts eb, Ü b: 
3 XL m. citant $i 


Duo adhuc incidunt, praeter ea, quae ha&tenus « enarravi-- P 
mus, novi noftri lapidis phaenomena, quae praeterire in prae- 
fenti nonlicet. Alterum eft negativum, alterum pofitivum.. : 
Illud in eo confiftit, quod in fubftantia cum acidis minime effer- . 
veícat, cui tamen confli&ui aliae terreae fubftantiae haud diffi» - 
culter patent. Qua ex caufa, confentiente novae Mineralo- 
giae Au&ore, ifte lapis argillarum ordini verifimilius adícriben- 
dus effet. Multo vero minus illi mein fuas partes trahent, qui 
noftrum varii coloris lapidem. ad immatura transferre marmo- 
ra intendunt: nihil enim confortii cum marmore habet "m &ex |. 
oculari infpe&tione patriae fuae patefcit, eundem non in ftratis 
 (Flotzen), fed potius in difperfis & hinc inde exeuntibus venis : 
tenuibus, fecundum $. IV. excurrere ; id quod. tamen Lato- | 
miis marmoris repugnare dicunt. Deinde etiam naturae & | 
indoli marmoris in eo adverfatur, quod eius converfio in cal- | 
cem uftione non procedat : cum tamen omnia marmora, ignis — 
vi, in calcem vertantur. Adalterum, & affirmativum quidem, ! 
proprium, refero martialem lapidis naturam : cum ferro enim | 
familiaritatem fovet maiorem , quam quis cogitaffet, ficuti ex 
Magnetis effe&u dilucide apparet. . Non folum enim. magnes, . 
ex noítra terra miraculofa ufta & calcinata, ferreas particulas | | 
attrahit, fed hanc etiam tra&Gionis promptitudinem celerrimam, 
interra minus tofta, utroque tamen fine groffiufcule contufa, ü 
obfervavimus conítantius, quam ex minera ferrea ipfa. At. - 
que haec ferri combinatio fine dubitatione impedit, quo mi- 
nus ex eius maífa, currenterota, urceusexeat.  Argillam enim id 
& limum, inter fe, ratione elementi fmegmatici, valde conve- - 
nire, & non nifi colore martiali croceo limum ab argilla differ- - " 
re, meo iudicio femper arbitratus füm. — Ferri enim permi- 
ftioy argillam fua depauperat pinguedine , five, ut Clariffimus 

j Por- 


--an Steatites fit 9^. 7 I09 


J porrius doit gluten rapit, & ita macilentam reddit ar. 
. gillam, ut ne quidem poftea tanquam argilla ufürpari, fed mo- 
|,  dout limus, ad varios fn oeconomicis rebus ufus ,. adhiberi 
E queat. Ceterum lapidem noftrum miraculofüm, feu. potius 
| mirabilem dicendum , ferrea quoque natura gaudere, ex ipfo 
|. colore cenferi poteft. - 
| $. XII. 


o: in pliyficis i imprimis, quz in: refolutionem & opera- 


| tionem chymicam per ignem excurrunt, me non tam exercita- 


tum reputem, ut arcana inde naturae prodere poffim :- id ta- 
men perfpicio bene atque video, quando alii parem mecum. 

. opinionem ferunt. . Sic enim conie&uris meislevioribus non - 
leve additur pondus, cum.peritus quidam Au&tor in iucundi 
| fima & le&u utiliffima tra&atione T) in plurimis a partibus meis 

- ftare obfervaretur. 

| 3) Zu denen Lettenartig et yobirninetu geboren alle. dieienigen 
!—— Steine , welche mit dem Scheide- Waffer keine. Aufoallung verur- 

Jacben,. im ftarken Glüb- Feuer aber einen erij ern Grad der Hàr-- 
te annebmen. — 

2) Wenn man den Unter[chied der bePburienn Letten in Betracbtung 
ziebet, [o findet man, dafi fich diefelben in weichere und. bürtere 
eintbeilen., 

3) Die weichern unter faeiten fich. befonders von. denen Erden dicfer 
à Art darinmen, dafi fie fich durch das Wafer i in keine fchmierigte 
-. Maffe verwandeln lafien, 195 ibre vorige Feftigkeit und Fer- 
. bindung bebalten. - 
$ Einige von denenfelben laffen. fich wit dem Meffer febneiden, oder 
' febaben, fid durch das An[chleiffen. zu. keiner. Politur zu brin- 
(0 gen, und greifen fich bart und feiffenartig an; — Hieber geboren 
' der Speck[tein, Steatites, die Seiffenletten, das Steinmark, der 
7 Lapis ollaris, und die in Sachen befindlichen fo genannten Fichte- 
- al nom Erden, 


4 nay $. XIII. 
^ Gefellfebafftliche Eraeblnngcn, ater Theil, P 265. : 


Ho De — Saxonica, 


|x 
Nr CNN, OQ £i 06 - fom - itin j : ^ P» 
ibor autnalio.tr 83 o EIS 178: 'unitipole armo 


^ Cim igitur — ha&tenus di&ta térra, tettae criteriis 
itqde: proprietatibus, $. X, prolatis, in omnibus repugnet ; fa- 
te eam in lápidum Xegionem,. & fpeciatim inter Steatitarum. 
élaffenr, ut tránsfefatnus, "quomodo faepius di&tum eft, pro- 
pemodum neceffarii cogimur; fiquidem eam quoque violacei, 
rofeis, viridibusque coloribus, albisque venis, uti marmora, 
indutam effe, confpicitus. Quamvis veto, cultro tantum eam 
aliquatenus fcalpere'& fcindere liceat $^ non tamen ullo modo .. 
ut;marmor expolifi poteft : etfi eius obtufa laterz; dum fuper | 
pannum lanatum faepiffime teruntur, atque fri&tio aliquamdiu — 
repetitur, tam lucidum tandem communicent  fplendorem, qu 
oculis Mun marmor effe, fibi intigibetur, - " 


"fT TW 1 : 
P 4 Bi j I" " ECT is - 


$. xv. D AUS 15V ISHIOO iM i 


" Antea véro, quam a palaeftra diputatoria difeedamus, 4 

bina ultimato EN refolvenda erunt 5. primum : -annon ex - 
opinione Dn. D. Vockrtr in Syftemate minerali pra&tico, ter- 
ra noftra (liceat.  diftin&ionis caufa eam ita adhuc appellare;) ad. . 
fententiam Ludwigianam inter Lithomargas locandafit? Ne- 
go vero totum argumentum.  Defcribit enim VocELIus Litho- | 2 
margam, quod fitterra argillacea, quae non, ut aliae incuni- - 
.culisinvenitur, verum inter fciffuras & receffus lapicidinarum | 
exifteret.. Tlle tamen locus natalis, & fundamentum argilla- 
ceum diverfa habent criteria, Equidem non nego, in illis lo- :39 
cis, quae a celeberrimo Lupwic1o,. & eiusdem imitatore, ex- 
perientiffimo VoczLro, animadvertuntur, varias coloratae Li. —— 
thomargae Ípecies reperiri: attamen omnes & fingulae, tam 
ratione natalis loci, quam ratione partium conftitutivarum, a3 5 
terrà noftra fupra di&ta miraculofa ad differentiam usque. fum- | 3 3 
inam diftin&ae fünt. Secundum, quod mihi retinui, ut adhuc - 
excuterem, priusquam rivi clauduntur, eftid, quando excel- - 
lentifirnus LupwWiGius u—-— "oret ut terrae M ue olim 
eR qo uu à Ws RN jh asi qmi- 


:5 MIT * T 


Y 


otov di Steatiteg a 91 «0 ITI 
d miraculofae diftae, ufum: tribueret ) afferuit: ime ad ipfum 
- Ophitim lapidem five Marmora fic di&a ferpentina':s) polienda 
| eam, fcilicet terram. miraculofarm, commode adhiberi ;poffe. 


J^ Qui. vero opinioni modefte fuübiicio ,. naturalem pinguedinem 


& faponaceam terrae noftrae natüram,' oftendere; non fieri 


| poffe, ut politurae:ferpentini lapidis inferviat: magis vero ex- 


| perientia do&tus, cum faepiufcule fcrütationem.inftituerim, af- 
- feverare poffum, longe alium lapidem, in vicinia eadem Pr4- 
| wir propter Zwickaviam ita vocati, deprehendi, qui pro ufü 
| gpoliturae.Zebliciü ufurpatur. ^ Ac íi arcanum Zeblicenfium 
- prodidero, quid mihi erit ? Dicam. Infignis lithanthracum 


|. woritrina fchifto aliquo protegitur, te&o sominato ; fed enim. 


vero cum aliquando flamma & ignis fübtérraneus, expanfis 
plane naturalibus, oriretur, hoc ipfum te&tum íchifticum, ita 
induratum & fere calcinatum fuit, ut nulli propemodum ufui 
.. effet, usque dum tandem hunc ipfüm lapidem lithanthraces te- 
— gentem, induratum pofthinc, uftum (dez Brand) nominarent. 
| JAtque hoc idem, quod uftum vocatur; illam ipfam materiam 
/ füppeditat, qua arcani loco tornatores ferpentini lapidis, pro 
| politura, uti folent quam frequentiffime. 


-& XV. 


| ER Interrogari non poffe tandem ab aliquo, putamus, cui bo- 
| mo ha&enus defcriptus lapis, vel terra miraculofa fit? aut, 
3 quem ufum de ea praeftolari liceat? — Ad hanc quaeftionem 
11- "paucis ut refpondeamus, neceffe eft, Foffile hoc, quod cun&is 
| - ilarius, '& vere admirandum dicendum eft, propter pulcher- 
"fimosíüos, varie conditos & pi&tos colores, quos non facile 
1 artificiofiffimus Apelles, fi variegatas regiones, & nitide pofi- 
Jas urbiug, viarum publicarum, fylvarum, fluminum, & he-. 
—| rum pontium figuras, aut coeli mollitiem, nubila, inftantem 
| dempeítatem ex tonitru, aut fulguris, vel etiam in alia tabula 
— $) Vide in Mufco Richterieno, p.200, 


— 


112 De Térra miraculofa Saxonica, | - 


orientis Solis lucem, in alialoceideritis; aut agri & pratorum cul -— 
turam, in minimis depingeret, fuperabit.- Inveniuntur enim; 
- cies eft). formae confpicuae venarum varietate ac concurfü, - 
quae effi iem pi&ae haud inferiorem referunt. Et ob hanc '| 
pulchritudinem & gratiam; lapidem, vel terram noftram mira- 
culofam, theoretice ma:is, vel, ut PLiNrus habet, deliciarum - 
caufa, a quolibet defideratam effe; conftat, & cum propter - 
latentem fedem, an fru&tus, & quales ferre queat, autad quae- 
nam uten/ilia mechanica utilis effet, folertiori ftudio nemo 
quaereret, hoc etiam caufa fuit, ut nemo de eo curaret. Cum .— 
vero poftea experientia dete&tum eft, lapidem hunc facili ftu- : 
dio fcalpi atque fcindi, ignisque vi, ad (ingularem duritiem : 
affumendam, cogi poffe: tanto facilius concedendum effe, cre- 
didimus, ex eo omnia varia vafa caelari, variasqueStatuas fculpi — 
poffe, quae forfitan, ratione durationis temporis, olim antiqui, — 
contra iniurias fortes, aéri, aquae & igni, ut marmora, refi- — 
fterent, fed ad firu&turam infidelis erat. Dolendum enim . 
magnopere eft, quod eam maxime ob caufam, quam füpra 6. X. — 
"de eius fibris dedimus. metallicis, minutas tantum partes, imo — 
particulas communicare queamus,  Centies enim milliesque 
priusquam eiusmodi proportio gignitur, perire onme artificium — 
folet. Antea excitatus CaRDaNus, ubi l. c, de marmorum gene- 
ribus exponit, eadem fata expertus eft, quando fcribit: Eft 9. 
varium generis diverfi, quod fragile plerumque et, & fponte rumpitur, 
quoniam partes in eo quaedam crudae , quaedam nimium exu[tae funt. 3 
Num improbe, aniufte faciat, qui terram noftram miraculo- . 
fam Saxonicam ad imperfe&ti marmoris fpeciem ablegaret? Vi- 
de & fupra $. X. Feliciori tamen fucceffu huic incommodo ob- 
viam iri poffe putarem, fi iftos lapides potius in profunda alti- 
tudine caederent foffores: fiquidem illis fibris (einer Ferwitte- T : 
Tig) absque dubitatione tribuendum eft, ut non magnae mo-- 
lis lapides protrahantur. Omnia etiam, quae ha&tenus fub nó. - 
fuis 


" "^ zt, Lib, VII. de Lapidibus, pag. 377. 


E c8 o50vo Cia feahrer aoo ito SO. meta. 


- firis fuerunt manibus, lapidum fruftra, non nifi in terrarum 
| E Lais fra&ta funt, ut PLiNiUs u) refert: EL viridis lapis, ve- 
e — ehemeuter igui vefiftens , fed nusquam copiofus: £9 ubi invenitur, lapis 
Ha gon faxum eft, | Hanc quidem obfervstienem ulteriori contem- 
- .platione. ut dignam exiftiment Naturae.confulti in Saxonia, ro- 
d 1gamus;5: quanquam reliquae Steatitae ; repertis quoque in ipfa 
1 iearum altitudine-obfcuris fibris, vix minimam fpem maiorum 
i -acquirendarum partium relinquant. Ceterum ne noftrum Saxo- 

. miae EleCtoralis novum lapidem omni plane ufu pra&tico care- 
3 te exiftimemus, poft varia inítituta certamina, & prius diverfis 
H 1artificiofe admixtis falibus, probandum eft, annon pigmentum : 
- .refultet exinde mirabile quoddam wielacgum; aut alius grati co- 
loris: ex eiusmodi enim exploratione, chymice tentanda, va. 
"iios adhuc ufus prodituros effe, variis argumentorum illecebris 
- mihi perfuadeo. Alio etiam modo, neque fcalpendo, neque 
| Leda; utilis.ut proveniat, in ceconomia, pigmenti fpe- 
j €ies, aut ut effici queat, conviétus loquor. Siquidem lapidis 
B pinguedo naturalis fmegmatica impedit, quo minus, aliorum 
E . pigmentorum more, hic noítraeterrae miraculofae pulvis, egre- 
i gu alioquin violacei coleris, cum oleo aut aqua intime uniatur, 
| - ifi primum, mediante ignis tortura, minerale fmegmaextin&um 
-Wit... Tunc ftatim, fi conteritur, colorem violaceum gratiorem, 
li geinsgisque vividum & floridum, oriri fentimus. Medicis lampa- 
| — da tradimus: an ifte lapis capitis dolores fedare, adalligatus, & 
H  Serpentum i&us fanare poffit? an phreniticis & lethargicis adli- 
| gatus prodeffe queat? an Ais, quae urenda (int, aut fecanda, ex 
? aceto illitus, ita corpus obftupefcere faciat, ne fentiat cruciatum? 
LEE guuos effe£tus ofnnes PriNIus x) Marmori & Ophiti adícripáit. 


Epi- 


ves 


- w) L. c. Lib. XXVI. c. 22. 
ES x) L, c. Lib. XXXVI, c.7. 
IB ep. N. 48. Phy Mel T.H. p 


* * E » A m 
Ps Ms VIRTMDUINUNM "SR Sd 


114 De Terra miraculofa Saxonica, an Steatites fit ?.— ——— 
RM ton Epilogus. 224m iniit có NN 
^ Haec funt, P'iri Tiluffres, Magnifici, Excellentiffimi atque Ex. 
- Perientiff/imi, quae in confpeQu 7"4ftro fplendidiffimo proponere 
conftitui, /*firaeque cenfürae offerre, cum me in Collegium 7£- 
ffrum. Academicum Cae[areum Naturae Curioforum benigniffime ag- 
gregaveritis, mihique vix haCtenus merito, locum inter tot 
tantosque e:uditiffimos humaniffimosque Viros concefferitis: id 
quod gratiffimo etiam animo agnofco. Nunc vero ipfi iudica- — 
bitis, num Sapientis tria munera implevi: E[l enim Sapientis of- 
ficium, inquit CAnDANus y), pulchras primo dubitationes proponere z.— 
"ac etiam, fi fieri potefL, utiles inde folutiones, caufasque afferre, €3 mibi — 
circa: cau[ae redditirmem abfardum docere. Favorem igiturveniam- 
que tram mihi expeto, ubicunque in re naturali fatis ardua, - 
a veritate deflexi & non ad. mentem 7^?ftram fübtilem , acrem- .— 
que Z4fi iudicii lancemr, fcripíi : fatis erit mihi, fi etiam omif- 
fis aliis ambagibus una aut altera falten fententia /obis placuerit, 
In concretis enim fübterraneis, vel ex abyíTo orbis terrarum .' 
petitis, fine conieCturis, ne dicant erroribus, iudicare, vix ho- 
minis eft, qui a fe humanum nihil alienunr putat. Tandem ni- 
hil füpereft, quam ut 7obis, Peffraeque celeberrimae Academiae, pia. — 
vota nuncupem, quorum in memoriam lapideum illud monu- 
 me:tum Samuelis 2) Eben Ezer, quod inter Mizpa & Sen po- | 
nebat, exftrui velim, adie&ta infcriptíone: Hoc usque Domitius. 
Deus Liu[tri Collegio providit ut illud adiuvaret- - 64 1 


Tantunr. 


y) L.c. Lib. XIV. p. 725- | z) E. Sam. VIE. v, 12. SS. * 


SARCOCELE 


ed Origine, incrementis & curatione fecundum 
leges artis, inflituenda, 


 COMMENTATIO, 


pwasütene Leopoldino-Carolinae Academiae 
Naturae Curioforum, 
pro collato fibi 


i AN YywPHoDoni liltii nomine collegiali 
|. honorifico in debitae obfervantiae et grati- 
tudinis tefleram oblata 
ZACHARIA VOGEL, 
"Medicimae ac Chirurgiae Doctore & Practico. Lubeceufi. 


e 


* T — c» Ae. Do 
* *riyg? (eed uon bPF.wro chetrtiho s 
$541 VII RINT EET Khi nul 
za : l , ha 
NAM d , x^ T 
4 à g Firme 
1 x" ' : $ n ** 
* — " 


E - E ds NUS ! m 
" ^oMBILUODIMB M BBfrWIG YN. 


rjerenfet 
GÀiAié-J543 


dit$n 


MES 
i. 
- 
» 
Y 
€ 


- AE L , ES L 1 | x P v C 
Da dh Y y v o3hiwMdl lt ^ ? $^ 
»- N : j t- e * 2M jm Dp 
r rum YI 
á 3 : 44 
ND j - e I 
| à P. n : 
- À! " . E " - T al P - 
v" Y ti eYN Agr ! (3*3 f : 1! A. £j 
E T4 9o » ww - * » *c.d NS » 
4 k . bd .. : d 
w SERIES - -"TJRk4d*bhiXx. UA 
LI E , T 
s P aw ul d - o.wc€.- P4. jisD 4i J 
n SONA E ' 
PLVS: 
| dTb4C 
o"p 2 
U ES 


NI r " — x Kc ^ 
* -V3300M 1 
* id m H 
E ^ X 
b SLE d e ACTUS TAE 
eldas [m - w'u al -3rÀ E Ww $15220 ^ 
d » "3 : 2 m P 
- » T x T- Jj E P nel 
- » c :UE 
EE í Á k à 
ku s 
" 3 ^ 
£ 2n 
Li 
K j y , 
ps 
rt » D T2 
"n y - — 
Y & e is x: 
: $2 * 
^ , - 
v- 
bJ " ; - e 
Qo zá 


"a3 


(4 


E 


P ufed p n 


US 


1 E : e$ €€o)7^9 n 117 


. sw. : — i : M | 
i zcc RU : E: TDOQDTQuUTA 


D C i S € 


H |] iilitos. & Statutis illuftris Caefareae Academiae Naturae 
I Curioforum pro virium modulo fatisfa&turus , mentem- 
^. que fimul: gratiffimam pro honorifica in Eandem fa&ta receptio. 
| ne declaraturus, ea, qua decet; 'obfervantia iam offero Com- 
|. mentationem quandam de Sarcocele,: quae, uti materiae fübtilita- 
- fe non caret, ita & fumma fua utilitate aliquo modo fe fe com- 
| mendabit. An vero iufto ordine & debita cura pertra£&tata fint 
|. omnia & fingula, Illuftrium, Excellentiffimorum Academiae 
|. huius Sodalium iudicio relinquo , non omni fpe deftitutus; fi 
forte prima*operis- delineatio; quam in Tra&tatu de Hernioto- 
- mia tradidi, eruditorum fibi conciliare potuerit fuffragium, fo- 
|» re, ut & hocopuículum, paulo amplius & ftudiofius contextum, 
- fimili favore & benevolentia non prorfus iae cst — 


Buono coooHiftoría: morbi. - giesedst lev. 363 

Tuvenis nobilis, fanguinei temperamenti , X XVIE. annos 
Binatus, Gonorrhoea inzligra, ex impuro coitu oborta, afflictus, 
- confülit imperitum Chirurzum, qui ipfi medicamenta. exhibet . 
— hoc inquinati feminis rrofluvium fatis promte cohibentia." "Ve 
^ yum brevi poft alter téfticulus; & fpeciatim dexter, àd pugni 
m aznitudinem intumefcit cum vehementi dolore. ^ Chirur gus 
hic varia contra hunc tumorem tentat remedia, & interna, & 
»externa. Aeser quidem tandem inde hoc percepit levamen, 
-'ut dolores poft tres menfes fenfim remitcerent; fed tefticu'üs - 
. ipfe tumidus & durus, aegroque valde moleftds manebat; un- 
— de cum ulterius auxiiium ab illo Chirurgo obtenturüm fe éffe 
 de(perabat, alium exercitatiorein etim expertum accede- ' 
XJ - virum, ab eo auxilium petens. | 


8 Cx ded Quae- 


» -" L] *a b.c ww - A E g-212 
B vu « $5 
D——— A —— — A e Ae Ra 
—Ó——* 7 
| "T ^ 
y 


l 
EA u 
4 


n8 $258 ? «. Commentatio «. 2 
| Quaeritur itaque, quo morbo hic aeger Jaboret:& qua a 3 


| tione. vel medicamentis, vel operatione fit.curandus ?-. $rif& 
que totius huius cafus apta refolutio defideratur. 


^ . 


Bossi Explicatio. graba SRM t 


; Sercotole laborat praefens aeger, quae denoriliatió qui 
dem hattenus Chirurgis aeque ac Medicis folennis & ufitata - 
fuit, minus tamen apta eft ad veram morbi ideam formandam; - 
dum vi vocabulorum, ex quibus illa componitur, Herniom car- - 
snofam denotat, cum tamen in hoc affe&u nunquam hernia ve- - 
ra, five inteftini cuiusdam , vel mollis alicuius partis corporis . 
. humani. prolapfus occurrat. XEftergo proprie Sarcocele, tefti- ' 
culi, .vel partis eius, five funiculi fpermatici, praefertim defe- - 
rentis vafis, vel certe alicuius eiusdem pártis, tumor durus, - 
ponderofus, indolens, ortus ex inflammatione harum partium, — 
quae neque benigno naturae beneficio, vel falutari artis praefi- - 
dio eft refoluta, neque vería in pus, neque in gangraenam mu- 
tata, vel fphacelum, fed in fcirrhofim quoddam degeneravit — 
Corpus. j 
Tali morbo laboraífe aegrum noftrum, mihi nunc incum- 
Dx probare, & patet quoque ex fymptomatum enarratione: ES 
Intumefcit tefticulus alter aegrotantis ad pugni magnitudinem, ' 
cum dolore vehementi, poftfubito cohibitam Gonorrhoeam 
malignam. .Fuititaque inflammatus. ^ Varia tentat, ad hunc - 
tumorem debellandum, Chirurgus medicamenta; & interta' S 
externa, fed fruftra; tumidus manet & durns tefticulus, a« ji 
que valde moleítns5 ergo inflammatio non fuit refoluta. - Ne: W 
que tamen ftafis illai in pus vería eft 3 durus enim manet tefti- 
culus, neque adeo molles in.eo flufuantis purulentae materia 
fentiuntur undae. Neque etiam in gangraenam ftafis eft mutas «d 
ta, velin fphacelum tranfit ;: fenfim eninz& poft trés tandém 
etes, neque fubito, remiferunt dolores, neque à gangraeno- : 


E. P 


aA: 


de .Sarcocele. | 119 


ET flaccefcit tefticuing, fed tumidus manet: & durüs; ne. 
| que omnis fenfationis expers eft ;. indolens quidem; Fine pk 
| palde moleftus. . 
/ Quuni ergo tefticulus fuit inflammatus, neque in n gangrae- 
E | nam mutátus, vel fphacelunry faperett, ut exinde concludamus, 
n m illunz in:fcirrhoidem tumorem, durum, poridero- 
Uu füm, aegroque idcirco admodum moleftum;, indolentem tamen $ 
— remiferuntenim fenfim dolores. Namque funthi, quibus definit 
- emmis, ergo & tefticuli inflammatio, exitus omnes. Dicitur au- 
dod talis ille tefticuli morbus, ut antea nionui; Sarcorele.. 

; Neque etiam fufpicari heic licet alios tumores, faepiufcu- 
ie sisi inScroto occurrentes. Siquisenim forfitan opinaretur; | 
- Rerniam adeffe veram, tunc fatis prompte accurateque digito 
| *angentis Chirurgi tumidus diftinguitur tefiiculus, ab intefünis 
. per annulum abdominalem in Scrotum prolapfis praefente En- 
. erocele; & ab oniento in Epiplocele.. Neque de herniis fpu- 
. tiis aliis hic quís fibi cum veri fpecie aliquid perfüadere poteft, 
- Aequaliter totun: Scrotum exparidit elafticus aér in Pneunrato- 
. «ele, & veftigia prementis digiti i in Scroto relin quuntur füb Hy- 
' &«lrocele, quorum neutrum fit in morbo iam diCto; in utraque au- 
"fem hoc fpecie: herniae, Hydroceie aequeac Pneumatocele, faci- 
l|  lejniitumor nimius, reque pugni magnitudinem füperans fuerit, 
| wt perfcrutantis Chirursi maru fanüs intus latitans diftinguatur 
! efticu'us, qui tumidus in Sarcocele per teneram. aeque ac te. 
| gmuem Scrcti cutem ubique fere transparet, & oculis paene, 
| & luculentius manibus patet, facillimeque dignofcitur. Ne. 
(| oque Varicocelen, vel Cirfocelen hic forfitan adeffe quis autu- 
|: mabit; niinis facile enim tefticuli tumor atumore funiculi fper- 
| | amatici, vel corporis pampin;formis,. manu diftinguitur periti 
H ! et anatomer rion penitus ignorantis Chirurgi. Et fatis infüpcr 
| Xlara funt verba noftri cafus; intumuit tefliculus € man fit tuniidus, 
1i Ergo aliorum tumorum:nulla prorfus relinquitur fufpicio, re- 
jue in his diutius inoror, duni ex lia&tenus addu&is fatis patet, 
LECHE | nul- 


RACE Ur. ) 


"wo — | Commertatio. 


. mationibus, indeque: fuübfequentibus indurationibus hifce. fatis | 


nyillo-io laBorare: aegrótenten: üoftrim: faorbo; ^nift: -— 
€ele;: quod.& patebit porro lucülentius; -fi: eius caufas accuréo 
tius iam perpendemus,. siorr cbíaw 
o2 2 Eft; autenr Sarcoceles cauffa : proxima. auta ipín us tefticuli 
- fübftantiay: dum liquidi vitalis; ob, infiamsistiómem distent d 
fius appulfiy;ftaghantis;c in; vafculadminima etiam penetra: 
&n denfiffimàm kücitunicam cellulofam effufi;: pars liquidifiis B 
ma diffipatur, reliqua folidam induit formam. 'Hoc enim, dum 
fic agitur, facile apparet, tumere tefticulum durumque fieri, 
fed tamen-isdólentem.: Id autem hic ita accidere poffe,:&^re | 
yerta àceidi(Te 1n n dan iip nd Tos docebit remotarum cCauífa- - 
pue coriideratioz ; : q'iageupiP ..a9139v12220 010192 HI 26g al : 

. "Antecedentes remotae: 'cauffae funt. in noftro: aegro, prae: r 
- Mic aetatem &: temperamentum fanguineum; inflam* 


aptum; nullae aliae, ^hifi fuetay | fanisque.mafculis commünis te* - 
ftium fabrica. ^ "Huius Tuigue dig fuccin&tam tradere-delineatia; 
nem-fas diti 155 2U27lelo dtbsuxo rfito38 miiot Ta3tem; A 
1 CEft tefticulus seii vifcus, mafculis:folis propriüm, iu 
adnitioi in Scroto reperiundum ; :Jatitat enim in abdomineinfoe - 
tu.& recens:natis: | Gieminum plerumque eft; quandoque uni 
gum, ápnterdum etiam triplex; ovi figuram. zulepe utrümq "- : 
yertice füperiori acuto; inferiori obtufoz: conftans-vafculis te 
nerrimis, innumeris; murum in modun. complicatis, flexibus- 
que intortis, multis glomeribus convolutis, membrana denique 
comprehenfis:dura, .ftipata, elaftica;.extus laevi, ob. transfi. 
dantem. roréu»lpadida, "ie sipurinia diétaj fecretioni feminis 
hadetit dicatumo nig. 9 m» endt-: iden 
Sunt vafcüla: fgoe vera E five feminalia, . feme: 1 | 
a fodbdiam fecernentia.: Gratiflima fefe »vifii offerunt; (i tel 
 cellulofa,; euius ope & cohaerent inter fe: complicanturque;.. 
fingulorum feorfim flexiones:dntricatae tenentur, : cra ne 
prie deleta Scene :AXta:teftes a. me; sig olim praepa d 
d, ] Taios |. 
: T 


£yt 


de Sarcocele. | J21 


| ratos memini, quorüm unicum adhuc inter pauca, quae mihi 
| füperfünt, curiofa anatomica affervo. . Facile in hifce vifu eft, 
- vafcula haec, praeter di&tam telam ceilulofam, contineri mem- 
— branulis, (ive feptulis, ortis ubique, praefertim in dorfo teftis, 
- ex interiori tunicae albugineae facie, & intra tefticuli fubftan- 
|. tiam fefe immittentibus, hancque in  glomeres plurimos, quo- 
|. fum ultra viginti numerat illuftr. de HALLEn, .diftinguentibus. 
' In dorfo teftis collisuntur praecipue, quotquot funt, vafculo- 
|, rum feminiferorum queens Aqua LR vare a —M fe- 
cretum femen.- 
|. [ au. spit 

. Sufcipit hac vein ME X tunicae aibusineng adhaerens, 
^ potius inhaerens, obícurum fatis vifui, nifi fumma .diligen- 
- tia perquiratur, neque fatis, ut mihi quidem videtur, accurate 
3b Anatomicis defcriptum, mirabili tamen, ut apparet, ftru&u- 
ra fabrefattum. Inhoc deponitur femen ex ipfis tefticuli vafcu- 
ds feminiferis per plurima oftiola, itidem ab Anatomicis neque 
- fatis deícripta, neque numerata, ob fummam, quae hic ubique 
regnat, & partium teneritudinem & multitudinem. ^ Eft fic 
- Yi&um:hoc quibusdam corpus HiGRMORI, quod, num adeffet, 
!  difputarunt Neotérici quidam plures. Et non adeft in homine 
| «erte, uti id deícripfit HicHMonus, non eft in medio tefte, uti 
! dn animalculis brutis ; fed per totam tefticuli dorfi longitudinem 
! fitum eft, uti mercurius demonfirat, fi illo artificiofe fic reple- 
| ES funt & du&us deferens, & epididymis & rete. Mercurius, 
| inquam; demonftrat hoc, per pellucentem (praecipue fi exfic- 
| xata eft) albugineam pulchre fatis micans. Et demonítrat tunc 
| idem, unicum hic non effe cavum fimplex, uti forfitan in cor- - 
"| pore HicHn Moni brutorum, fed multiplices cavitates effe com. 
8.  unicantes inter fefe; verum rete depingentes, comprehenfas 
(| dn ipfa albugineae fuoucle Fliutm, quif: hic ea effet dupli- 
«ata. int ; ] 
UE pp N. y Phy. Med. T. HL g Emer- 


122 Commentatio | i 1 
-. Emergunt i in fummo tefte, eiusque verticeobtufo fuperio. 

" bene anteriori, ex hoc eodem reti, per ipfam albi 
neam penetrantia vafcula plurima; tenera, pellucida, vixque, 
nifi mercurio repleta, vifibilia, numero incerta. Quinque vel - 
fex eorum -olim numerarunt Anatomici, nunc vero — 
duodecim, viginti... GRAAFIANA dicuntur a primo eorum- 
ventore, Reforbent, quod a fanguine fecretum eft in tefte, & 
in rete depofitum femen. .. Haec per aliquod fpatium cum fe 
comitata fint, primo quidem initio reCtiora aliquantum, ac pas 
rallela fere ferpentina, deinde & mox in innumeros gyros.cons 
torta, laxaque cellulofa ubique invicem nexa, confunduntur . 
inter fe & tenera fübtiliffimaque femper complicántur ita, ut 
omnium, quotquot hactenus fcio; Anatomicorum eluferint in - 
extricando explicandoque patientiam. ^ Commixta fic omnia, . 
continuoque hinc: inde flexa, contorta, . gyrofa, in unicum tan- ' 
dem duétum coalefcere neceífe eft, neque ulli relinquitur du- | 
bium, fed vidit nemo: & nemo: certe fe hoc vidiffe meminit, 
ob di&am procul dubio tenerrimam partium intricatiffimamque 
fabricam. . Vbinam itaque; & qua ratione hoc fiat ,- hate 
temere afferere non licet. Id vifu facile eft, fenfim fenfimqu ui 
ampliores fieri du&tus; five potius ductum, forte,' qui iam. unie. 
cus eft, gyros confituentem ; gyros omnes; - fléxusque tela a 
contineri cellulofa, laxiori mox, mox ftriCtiori iare 
que hac ratione gyros omnes-in zonam difponere vafculofam 
digiti minimi circiter latitudine; craflitie lineam unam alteramve. 
non multo fuperantem;;longam, quae extus tefticulum per to-- 
tam:eius doríi longitudinem, five faciem pofteriorem, cing; " 
a vertice eiu: obtufo-ad:acutum usque, ubi in unicum demum. 
definit vas, hic nunc deferens dictum. ^^: Kft Zona illa vila "a 
epididymis Anatomicis nuncupata, & vafculofz Graafiana epid NA 
dymidis caput conftituit, Situs eius eft in teftis faciepofteric n 
. paralielus reti, huiusque lateralem. marginem exteriorem p 'Oxi- 3 
me attingens. Supra incumbit  albugineae cui, qoid fup: - 


B € 
: p T. Sarcócele; 125 
- gnonüi, intextum eft réte.- Circumdatur, defenditurque: mem- 
P den ex albuginea produtta, aeque eius exteriorem ac inte- 


rem faciem; tefticulum ipfum refpicientem, ambiente. ^ - 
hi Laxae' — wie metmbrarnáceus hic — pam 


m 


E 
E 
h 
a 
E- 
3 


h litio, iMiod notatu digitis albuginea ipfa craffi ior, pluribusque 
1 vatis fangu'feris praeditus, in altera prima eius origine eminen- 
| te, rotunda, prope epididymidis marginem, ex ipfa albugineae 
- fübítantiae origine altera alia natus, ad eam ipfam refexus, fub. 
. ftratus epididymidis faciei internae, ad alterum eius marginem 
tendens, reflexus iterum, faciem exteriorem epididymidis te- 
. Bens totam usque ad eundem eius marginem, prope quem erat 
 Oftus, hic tenuior fenfim in cellulofam degenerans illam, vagi- 
valen teftis ánenibravam, di&am. Huius ope itaque epididymis 
adhaeret tefti, tenaciffime quidem & ar&iffimein eius apice ob- - 
. tüfo, ubi caput eft epididymidis i in dorfo teftis, ubi alter epidi- 
- dymidis margo eft, in apice denique obtufo teftis, ubi epididy- , 
. midis eft finis, initiumque vais deferentis. Quum margo epi- 
. didymidis alter liber maneat, neque tefti, nifi forte aliquot fila- 
| mentis membranaceis incertis, neque perpetuis, adne&tatur, ef: 
| )ficiter eo, ut (ic epididymis cum tefte conftituat faccum quen- 
| dam coecum. | 
|^ -— Was vero deferens, canaliculo minimo patens; origine fua 
| multo robuftius, craffius, ad teftis dorfum, tive faciem eius 
- pofteriorem, refle&titur, non ita, ut prius, flexuofum afcen- 
| dit, neque tegmine alio novo, ut epididyniidis eft modo de- 
| Ácriptum, fed laxa tantum cellulofa munitum recipitur in funi- 
|: ulum fpermaticum , tendit cum eo ad annulum abdominalem, 
yr quem in pelvim tranfcendit, inferiturque veficulis femina- 
XI$, fitis infra urinariam veficam ad utrumque eius latus, duos 
| inter ureteres. FabrefaCtum eft membrana craíffa, valde ex- 
| deni, jntus laeviffima, extusin multam fpongiofam telam fa- 
cite folubili.- Eiusdem fabricae, fed mülto tenuioris, funt — 
| ex qa ; 35 


122 Commentatio. * R 
la, epididymidem conftituentia, & eiusdem videntur effe. femi. | 
nifera in ipfo tefte, epididymide adhuc tenuiora. | Sed albugie . 
mea fit cellulofa, five laminis fibrisque folidis, breviffimis,ar&tif. 
fime fibi impofitis, ita tamen, ut extenfilis fatis maneat, tur- E: 
geatque macerata in aqua, cellulas,. five fibrarum interiit 
quamquam minima, penetrante replenteque. 

. Videmus ex modo di&is, teftium fübítantiam vafeulotai 
effe in univerfum, vaícula minima flexibus multis valde effe in« - 
tort2, cellulofa multalaxa, media ne&ti eadem; cellulofa cons 
flari itidem, tum.membranulas, vafa conftituentes, tum albu- : 
gineam, ex qua teftium pendet figura, vafcula illa coércentem, - 
Colligimus inde, liquidum, vafculis hifce contentum, lente mo» - 
veri, aegerrimeque ; motum eius impediri poffe facillime 
ftagnare inde idem, accumulari;. tumefacere vaícula extenfi« - 
lia poffe liquidum in celiulofam effundi, cellulas replere, ture m 
gefacere; intumefcere poffe fic totum tefticulum, hocque fies | 
ri, plus liquidi eo fi affluat, quam revehatur. Advehunt vitale 
' liquidum arteriofa vafcula, [permatica di&a, revehunt quoad ' 
maximam, certe alteram eius partem, venofa eiusdem nominis, 

reforbent alteram eius aliqualem limpidiffimam lymphatica 5 - 
concomitant arterias venasque nervi plurimi, organa, w-—— 
tum fanguinis, & ad fenfationem, & ad fecretionem feminis ip(ius 
quam maxime neceffaria. De fingnlis ids pauca erunt idii- 
cienda. 

Speriaticarum arteriarum numerus & origo, & decurfus * 
tis incertus & variabilis eft. Dicam, quod fit utplurimum, 
Duae fünt communiter, tres quandoque, rarius quatuor, ra i ) 
fime unica tantum, & dubitandum, an quinque unquam vifae 
fint, uti voluerunt quidam. Si duae funt, oriuntur plerumque 3 
paralleiae, quandoque dextra altior finiftra, quandoque finiftra - 
altior dextra, ex facie anteriori aortae infra emulgentes, . - h 
pra mefentericam inferiorem. Supra emulgentes tamen quan. | 
doque vifa eít orta altera IperniaHonr us tum ex aorta ipfa | 
| . tum | 


LA i 


: 4 


uw 


de Sarcocele. I25 


|. tum ex capfulari, imo ex emulgente, five renali etiam ipfa. 
|. Traníéo rariffimam origineni, nifi.dubiam, infra mefentericam 
, inferiorem ex aorta & hypogaíiricis.  Ortae fueto loco, wt. 
di&um eít, fpermaticae ambae, minimae ratione füáe longitu- 
. dinis & ratione venarum fociarum, acuütiffimum cum aortaetrun- 
- €o progrediente includunt angulum, defcendunt primo quidem 
D ais re&a, fed obliqua paululum verfus latera declinante via, 
retro. mefocolon & retro peritonaeum, ante mufculum pfoam 
oe etiam ante venam cavam), prope & ante renum lim- 
| bum inferiorem, ante ureteres denique. Dant in hoc itinere 
|- ramulos parvos pinguedini renes inveftienti , glandulis lumba- 
it ribus, mefocolo, peritonaeo, ureteribus, accedunt venis fper- 
| maticis, utrinque eas porro comitantibus, & circa imos utrin- 
que renes flexas adipoías HatrtERI, emittunt ramos pro fuo 
trunculo infignes. Pergunt deinde flexuofo magis du&tu ante 
iliacum & pfoam mufculum, & retro peritonaeum, ad annulum 
usque abdominalem. ^ Tranfeunt hunc una cum venis fociis; 
iunguntque fefe infuper & dué&tui deferenti huc ex tefticulis 
-afcendenti, üsque occurrenti, & nervis multis ex abdomine 
fimul defcendentibus. ^ Confütuunt cum his omnibus fimul 
|. fumtis, multaque cellulofa laxa invicem connatis,: funiculum 
|: fpermaticum. Huic complicatae ferpentinae tranfcendunt ad 
D? inguina, ad fcrotum, atque in hoc itinere cremafteri profpi- 
ciunt, cellulofae tunicae & funiculum ac teftem ambienti, & 
fcroto feptum formanti. Mirum poft tot emiffos ramulos vix 
minores nunc effe arterias fpernfaticas, quam fuerant prima ori« 
»gine. Sed diviàe iam in duos ratione trunculorum infignes 
1| itidem ramos, teftem petunt. Ramorum alter maior, medius 
|. inter epididymidem & vas deferens, in epididymide partim, 
| partim in albuginea confumitur ramulis, & illis inter gyros 
[LU - fparfis , & hanc in medio tefte penetrantibus, qui transver(im 
- inea, ratione tefticuli longitudinis, feruntur, atque valde flexuo. 
pe tandem difparent ; alter minor, du&um deferentem concomi- 


" q 3 tans, 


end "i 2* 21 TRO sd S i3 
We s Commmiui-  ——— 3— 


tans, apicem fupremum teftis adit, albugineae hic fefe immer- £z 
git, ramis pariter transverfis ferpentinis minimis fenfim eva: 
nefcit. 4Communicant cum arteriolis, ab epigaftricis & a ve- 
ficalibus ad exteriora teftis integumenta pervenientibus. Sed: Ü 3 
anaftomofis arterias inter & venas fpermaticas manifefta, ocu- — 
lisque conípicua, difparuit, poftquam coeperunt Anatomici cen 
fa artificiofe replere vaía. E 
- . Redit per venas fbermaticas, quem.ad teftem arteriae mife £1 
runt, fanguis, X Reforbent hunc venofi ramuli parvi, maiores) | 
tamen longe fuis arteriolis, re&ioresque transverfo fuo initi 
nere per albugineam ambulantes, ratione tefticuli longitudinis, 
Prorumpuntex ea duobus potiffimum locis in duos colle&i ve- 
noíos ramos, alter fcilicet in medio tefte, i in vertice eius obtu- 
fo, alter locis iisdem, quos penetraverant fpermaticae arteriae 
ramuli ambo.  Recipit ramos ex epididymide venoforum ra4 . 
morum maior, cum minori mox prope tefticulum adícenden- : 
do in unum confluens. Sed divifus mox iterum in duos, pl. — 
resve, ftatim denuo fefe iungentes, invicemque rurfus com- - 
 munieantes, qui plexum faciunt mirabilem, flexuofam arteriamy. | 
nervosque aliquos irretientem, format corpus, quibusdam . 
di&um, pampinifovime. ^ Emergit hoc ex fcroto, adícendit ad | 
inguen, venit ad abdominalem usque annulum, hunc penetrat, | | 
| plexuofum femper abdomen intrat, & retro peritonaeum ante | 
mufculum iliacum & pfoam adícendendo, ad imum renis per- | 
tingit limbum, in fimplicem iam venae fpermaticae truncum . 
unicum colle&tis omnibus fenfim. corporis pampiniformis ramis, - j 
traiicit ureterem, eandem hucusque relegens adícendendo: 
viam, quam defcendendo defcripferat, íui lateris ífpermatica - 
arteria proxime femper adiacens. Hanc nunc deferit, re&a- ; ii : 
que via tendit, cui fanguinem fuum tradat, dextra quidem ad - " 
cavam venam, prope, fed infra emulgentis hnius € ko 
nem utplurimum, ad emulgentem vero finiftra. Vtplurimum — DIN 
inquam; taceo enim, quae faepiuícule & hicoccurrunt, varie. — 
— v 


d 


^ 


Ix 


rt ? 


n^ 
[: 
» 


"(—— M  —— M DUE PUES 


D^ de. Sarcocele; n UN 


| tates.  Nullos, quod mirum eft, in toto hoc itinere recipit ra- 
. mos vena fpermatica, maxime in toto corpore pro ratione fuae 


—- arteriae, valvulis penitus deftituta, vel faltem rariffime praedita, 


" Jes Fabricam hane ferio perpendentes, id inde facile confe- 
| Ü quimur, lento debilique motu ad teftem pervenire fanguinem, 
n eundemque tantum paucum. .Longifífima enim eftarteria, mi- 
— nimia fuo diametro, ad angulum acutum e trunco progrediente 


pe flexuofa valde, prope teftem non minor, quam in ori- 
- gine, ramuli in tefte ferpentini. Porro id inde concludere li- 
cet, difficillimum eífe fanguinis ex tefte reditum, deftitutae 


enim funt valvulis venae magnae adfcendentes, totaque fan- 


. guinea columna fuo pondere refiftit ferenti furfum fanguinis 
motui. Impeditum tamen & lentiffimum motum incitare vi- 
. dentur, quibus magnun et in arterias imperium, demonftran- 
te HALLERO, & in fecernendis hnumoribus negotium certe non 
gunisem, neroj plurimi ad teftes accedentes. . 

Praecipui horum nervorum fünt plexuurm tanatibm pro- 
. pagines. Accedunt vafa fanguifera fpermatica, hifce comites, 
annulum abdominalem perforant , ad fcrotum defcendunt, te- 
. ftem adeunt, illique medio fefe immergunt, albugineam pene- 
trantes inter epididymidem & vas deferens. In ramos divi. 
- duntur innumeros, minimos, pulpofos, & fex vix confpicui 
| per totam diftribuuntur teftis fubftantiam. (Sunt &aliianervo 
- fertio lumborum, fed hi potius pertinent ad teftisintegumenta.) 


s» A nervis hifce tenerrimus teftium fenfus, dolor inde in te- 
; fium laefione acutiffimus, intenfiffimus, totum abdomen per- 


- vagans, diaphragmatis motum & fpiritum ad temporis momen- 
— £um fuffülaminans, & convulíones inde a teftibus compreflis, 
— & tetanus, & opiíthotonus, & fpafmus cynicus, & deliria a lae- 

p me 
-.Super(ünt defcribenda - lymphatica. Sed in his defide- 
Bonn, nifi Anatomicorum diligentia, fufficientes tamen certe 
gode», uti in toto vaforum lymphaticorum fyftemate, ob- 
fer- 


»f : 


ATA 


» n ; s yv T r 


498 .— . Commentatio — — — "e d 3 


fervationes. -Adeffe in tefte, certüm eft, aemper? credi: 
le, Credibile, originem ea trahere ex ipfo tefte, per multos - 
ramulos confluentes. Vifa funt ad inguina ferpentina, atque üs 
fefe iungentia, quae fequuntur vafa fanguifera inguinalia. Nas 
jum eft dubium, haec, ut reliqualymphatica vafa, ad du&tu 
^ thoracicum tandem referre, quod vehunt, limpidiffimum 1i 
 quidum.  Reforbent enim vel ex fanguine ad teftem allato, v 
ex femine, in tefte fecreto, tenuem, pellucidamque €— 
Teftes iam, Sarcoceles fedem, defcripfi, & patet, a natura ' 
eosita eífe fabrefa&tos, ut ad nafcendum tumorem talem durum 
indolentemque , qui Sarcocele dicitur, fint apti. ^ Fac enim, - 
ut vel (anguis advebatur, integerrimo etiam tefte, fuis sterii 
denfus ac inflammatorius, velad laefüm, dolentem, irritatum- 
que teftem citatioribus i&tibus, pleniorique pulfü copiofior pel - 
latur, quamvis fanus, inflammabitur teftis, tumebit, calebit, du- 
rus fiet, dolebit..— Namque fanguis vel denfus inflammatorius, - 3 
vel copiofior ibi praeter naturam, citatiorque, nonabsque im- . 
pedimento abfolvet circulum, qui praeterea, ficuti iam monui, 
ob,naturalem arteriarum fabricam difficilis hic eft & lentus, in - 
vaículis minimis, nondum praeter naturam dilatatis; ftagnabit | 
hinc fanguis, penetrare per ea impos, neque tantum eius refor. | 
bebunt venae, per quas in ftatu fano iam difficilis eft, ut antea 
di&um, reditus, & in quas, impedimentó nunc nato, tranfire 
nequit, quantum eius arteriae advehunt, accumulabitur, urge- 
bitur femper novis adventantibus cruoris undis; augebitur eius - 
inteftinus motus; calebit tefticulus, exitum, pre(füs undique - 1 
cruor, quaeret, preffi praecipue globuli fanguinei rubri intra- ' 
bunt vafa minorum generum, fanguinem rubrum (ecuindii d 
naturam vehentia, hifce dilatatis, extenfilia enim funt, mai 
haerebunt, vel ut nuperorum obfervationes affirmant, ipfos € 
netrabunt vaforum poros, inque cellulofam, eadem cingentem 
'effufi, haoc replebunt, extentilem turgefacient , tumebit tefti- 
culus, durus fiet tenfis, quibus componitur & quae eum coér- | 
cent 


m ir 


^ 


EM . de Sarcocele. — 200.5 QNS 


. cent, wembranis, fed tenfis quoque fimul , qui per eas perati- 
 "bulant, nervis, teftis dolebit, inflammatus erit. Vel £nge ob- 
. ftaculum quodcunque in vafe deferente natum, quo, quod ia 
"efte fecretum eft, femen ad veticulas deferentes tranfcendere 
! E lipetisnr, perget tamen tefticulus fecernere faum liquorem, 
. integris fcilicet reliquis omnibus fuis vsfculis, turgebit fua ma- 
|. eria, dolebit, atque nii via rurfus expediatur, fient reliqua ut 
/— fupra, inflammabitur teftis, Vel fi acre fa&um efTe quocunque 
- modo, vafeulaque, quibus continetur, arrodens, concedas fe- 
men, itidem inflammari neceffe effe tefticulum patet; ubi enim 
- ürritatio, ibi maior affluxus humorum, vitalis práefer&im liqui- 
. di, ibi & inflammatio tandem , perfiftente fcilicet irritamento. 

Teftem itaque inflammari poffe, nulla relinquitur dubitatio, & 
. qua ratione id fiat, quatenus nempe in corpore atque in teítium 
fabrica lateant eius caufse, manifeftum eft. «Pone nunc illum - 
. inflammatum , 3nflammationem autem talem tantamque; quae 
refolvi non poffit , vel certe non refolvatur, tantam tamem 
 meutiquam, qua vafcula rumpantur, fuumque haec effundunt li. 
|, q$uorem, coquendum in pus, neque tantam tandem, quaeomnem- 
| penitus füfflaminet motüm, quae omnem aboleat influxum vi- 
talis Hiquidi in arterias, effiuxum per venas, ut ficin mortem 
| tradatur pars affe&a, vel abeat in gangraenam, fivefphacelum; 

. impa&i haerebunt, hifce conditionibus pofitis, in quas penetra- 

! verint, cellulis, vel vafculis minoris diametri, neque fui ge- 

. neris globuli rubri fanguinei : reforbebunt limpidiffimam partem 
|:  effui fanguinis, alteram vaía lymphatica, alteram fpermatica 
! five ipfa feminalia, quamquam quodammodo compreffa utraque; 
| inftar roris per fuperficiem teftis trans(udabit diffipabiturque 

aliqua fanguinis pars vifcoía, five gelatinofa, conglutinabit fan- 

| guineos globulos, favebit hifce omnibus praeternaturalis ab in- 
 flammatione calor, folidam formam ita induent liquida, neque 

| tamen fübfidebit tumor, inflammationis caufis non penitus fub. 

. latis, 'augebitur potius, durus manebit tumidusque tefticulus; 

--— pp. IN. AG. Pbyf. Med, T. III. Dr mo-: 


1 3o "e Commentatio e : 


moli praeterea atque ponderofus, ob auftam partium foli. - 
diorum eius multitudinem, indolens tamen, namque diu fupra 
modum teníi, & ab omnibus partibus compreffi nervi, fenfim 
paralytici fa&ti, fuum amittent fenfum. Sicque ex teflium fabri- — 
€a concipitur, Sarcocelen hic poffe oriri ; & oritur ea. reipfa, 
caufae fi accedant procatar&licae.. "-—— 
... Sunt hae omnes, quae tali turi piu rss anfam 1 
dare atque originem poffünt; violentae fcilicet tefticuli laefig- d 
nes externae omnes, contuíiones quaecunque, haemorrhoidum 3 
fuppreffio, atque aberratio, rariffima. quidem, Venerisexerci - 
tatio nimia, miafma venereum ex impuro coitu. contra&um;. & | 
quae funt forte aliae. Sed eft manifefta in aegroto propofiti — 
cafus intempeftuve ab imperito- Chirurgo cohibita gonorrhoea LI 
ie oder. traCtata. Namquee ex impuro coitu gonorrhoeam; ma- AB 
lignam fibi contrahit iuvenis nobilis, & imperitum confulitChi- 
rurgum, qui ipfi medicamenta exhibet, quibus gonorrhoeam E 
fatis prompte cohibet. Verum. alter tefticulus intumefcit ad 38 
pugni magnitudinem cum vehementi dolore, quod inflamma- 
tionem eius abunde indicat. . Varia ad hunc tumorem, debel: | E 
landum tentat. Chirurgus idem remedia, fed fruftra; tumidus . 
manet tefiiculus, aegroque valde moleftus. .. Ex intengpeftive- m. 
hac.cohibita gonorrhoea maligna tefticuli inflammatio talis qua - 
ratione potuerit oriri, nunc praecipua erit quaeftio. Eft go- 
norrhoea mali;na urethrae catarrhus, (ive muci in glandulis, fi- 
nubusque mucofis urethrae copiofius fecreti, varie utplurimum | pi 
corrupti & acrisftillicidium five profluvium, ortum ex miaímate TH 
 venereo, cum membranae, urethram i intus veftientis, infamma- - ES 
tione, nunc.maiori,nunc minori. Intempeftivehaecamedica- 
ftris Chirurgisque. imperitis cohibetur, íiabsque maligni morbi | i 

materiae evacuatione & corre&tiore copiofior muciadglandula$, - ü 
finusque. mucofos. affluxus, eiusque excretio, adftringentibus & 
repellentibus. impediatur, iisdemque. igflammdie, non. o * 
i 1 1 m E 


- de Sarcocele.- | EB 


E B Lesineliswtoó »Quid mirum, tunc ad vicina.fi ferpat in- 
|. flammatio;a gallinaginis capite in urethra ad deferente m dué&tum, 
-.— ab:hoc ad teftem? 'namc;ue in communeri, quod fupra monere 
E oblitus fum; du&um prope veíicam'confluit & deferens du&us 
| & ve(icula feminals, qui per proftatam glandulam . penetrans, 
|' atque in urethra: prope rallinaginis caput minutitTimo oftio o, 
1 ad quodvis latus uno, fefe aperit. . Quid mirum, inflammata 
Ji deferentis du&us membranula, & tumida eadem, & compri- 

- mente oftiola, per quod in feminales veficulas exonerat illud, 

quod véhit;. Íperma., Ihuius fi. exitus prohibeatur, illudque ac- 
| cumuletur intéfte ? Quid mirum, miafmate. venereo, cuius 
| exitus per glandulas urethrae nunc impeditus eft, (i inquinetur 
ipfum femen contentum, & vafe deferente, maligne nunc in- 
flammato; :& tefticuli vafis ipfis cum illo cohaerentibus, acre 
hoc irritet tefticuli fen(ilem fubftantiam? Quid mirum, fangui- 
nem venereo miafinate inquinatum, denfum, ad teftem allatum, 
| arteriolas, easque minimas, obturare in coagulum enim coge- 
re lympham, miafmati venereo proprium eft, uti ex obferva- 
| tionibus conftat) ? Quid mirum, inflammari teftem, hifce con- 
! ditionibus conceffis vel omnibus, : vel aliquibus, vel unica tan- 
| tum? Et quid tandem mirum, in aegroto quoque propofiti ca- 
! fus tefticulum fuiffe inflammatum, . & inflammationem hanc ex- 
 cepiffe.Sarcocelen ? Cohibuit intempeftive Chirurgus, ultra 
crepidam fapiens & temerarius, gonorrhoeam malignam, & te- 
- 4ticuli inflammationem folvere, vel vertere in pus, neícivit pro- 
. €ul dubio ignarus idem. . -Satcoceles itaque originem in aegro- 
|! tante noftro fatis conftare autumo. Qualis nunc eius fit exi- 
tus vel fperandus, vel metuendus, ut brevibus indicem po- 
- ftulat tra&tationis ordo. | 

' In carcinoma abit ut plurimum, raro vertitur in pus, 'ra- 
. riflime medicamentis folvitur Sarcocele inveterata magna, qua- 
| dis illa. eft, cuius exemplum proponitur in cafu noftro. ... Refo- 
| lugo. enim poftulat, ut praeter naturam. concretae atque con- 
inc» | r3 gluta- 


|: 


BE  ——- Commentatio 


glutinatae partes neque tam multae fint, neque tarm — 
cohaereant, quin divelli nequeant medicamentis, utroburadhuc | 
fuperfit, vel reftitui faltem facile poffit tum membranis; qui- - 
bus coércetur tefticuli fubftantia, tum iis, quae vafcula confti- 
tuunt et fanguifera et feminalia teftis; ut nervi tandem non ita - 
fint refolutt, five paralytici, qui omnino reftitui nequeant, | 
Hae conditiones omnes autem volunt, ut recens fit Sarcocele, : 
neque nimis mágna.. Vix ergo eius refolutio fperanda erit ih | 
ae?roto fioftto, qui fuam iam per tres menfes geftavit ad pugni — 
magnitudimemi. ^ Neque fuppuratio facile fperanda eftj quae | 
non fuccedit benigna, nifi aliqua adhuc fuperétt inflammatio in | B4 
tefte, aliquis fenfus in nervis, atque dolor; fed turc itidem re- - 
cens effe debet Sarcocele, neque nimis magna. ^ Inveterata 4 : 
autem eft aegrotantis noftri, indolens, atque adi ingentem magni | 
tudinem iam iam dedu&a. .Carcimoma ergo erit metuendum. — 
Verum enim vero illud antecedere.debet nova, 'quae diu m "m 
teft eaveri, partium quam maxime vicinarum inflammatio. ': - 
Cavenda tantum ert irritatio quaecunque, quae tali Cat | 
einorati anfam dare poteft, velutiteftis laefio, contufio, fridio, 
fuggiliatio quaecunque, exaeftuatio corporis omnis ;' Veneris - 
exercitatio nimia, & quae funtalia. . Pondus praecipue mole- 
fiffimsm, novamque inflammationem minitans, fublevandum - | 
erit. Fit hoc, artis lege adaptato applicatoque fafpenforio. 3 
Sed hoc levamine vix contentus juvenis nobilis, temperinieno E: 
ti fanguine, impatiens, poftulabit curationem. 1 
'. 'Tellendum itaqtte 'erit; quod praeter naturam cepit aug. Tan 
mentunr, teftis füb(lantía. Hocque tentari poterit five benigna | v 
 refotutione; exquifita medicina, morbo rite ac falutariter op- . 
pofita, five voie iese; prudentis Chirurgi manu artificiofe I 
inítituta. ] 4 : 
Per (uppürstionem quidem ad fanitatemr quoque aegroto - ut 
patet via. Sua fponte hane quandoque fatis tuto ipía Was 
tur natura; Sed pro lubitu M" feligere medicanti vix un- | 
ub quam | 


* d 


I "de "Sarcotele. — 333 


|. quani, nifi forte in Sarcocelerecentiffitiia; immo né tuticqüidem, 


| icét, ob fiimmun: hic eareinoratis metum, »- Chirurtgica ope- 
|- fatio id vitium femper habet, ut nobili(Tirtía quadam corporis 
| sparté neceffario per'eandern privetur aeger; teftenr enitiipfum 
| una refecare cum tumore oportet. ' Dubius praeterea eft eius 
| quandoque exitus, & de vita non raro idem periclitatur aeger. 
/.. Àn.refolutione autem 1ntegzerrima tuti(fimaque aegri fanitas 
| $fummu: artis honos, blandiens medicantis laus unice fere fita 
| -eft. Hanc itaque prae ceteris, fí ullo modo fieri poterit, in- 
. tendere eum oportet, & huic fcopo aptam quaerere metho. 
|». dum. Feliciter ut id fiat, breviter memoria repetat neceffe 
.eft praecipua niomenta genefeos morbi, quem tractat. Orta 
eft Sarcocele cafus noftr: — hay: | 
"S0 E). Ex miafmate venereo ;. ergo hoc erit'infringendum. 
2) Exretropulía adftringentibus gonorrhoeá maligna, qua im- 
« spedimeritum natum eft fémini, vel in epididymide, vel in 
vafe deferente, ex tefte ad veficulas ferninales adventan. 
»; tij ergo malignae materiae effluxus ex urethra, fi fieri' 
| poteft, reftituendus erit, iimpedinientum ,. feminis motui 
oppofitum, tollendum. 1 Uiomurd : 


^8) Ex multis partibus alienis conglutinatis ; ergo gluten erit 


|  *cfolvendum, partes alienae diffociandae. 7. 
[0 04) Ex fanguinis partibus, quarum: pars liquidiffima eft diffi. 
| —— "wpata; ergo diluere hic oportet fanguinem, & partes prae. 
n -"'fertim conéretas. 93129930 .:13059D £qmI0ln: .5 
EUU-RIOZUS MURUS OIADIQuUsRS SCp 5d te IU M5 .JSTEI'n Jr Hei 
5) Ex partibus alienis, in cellulofam effufis, ttiaiori quantita- 
,,,,",16» quam ut reforberi potuiffet per venas in fanguinem: 
|. * ergo has difponere neceffe eft, ut reforbeantur fenfim. — 
| 0000,8) ; Dilutas itaque. leniter moveri oportet; -absque motu 
ntn ogenim reforbentium venarum orificia, quamquam admo- 
-nori5scdum patula, non ingredientur, | 
| | : i ru fe n d t 1413511 


iui Y 3 T b) ud 


B 


E 


CI 


cdi ... «Commentatio: 


me » Sanguinis i in venis. quantitas erit. minuenda; Axcapa- 4 
ss .-:Clores reddantur eaedem, & ad pines pattes Teforben-- ds 
... das aptiores. E (bi oit ND 


" 
" i 


B (9 Reftitüi. oportet cilia ue ái. vobis utinmi- - 
gie 5s norem. molem redigant, Mn pae extenfae; tot alie- E 
*5556 1:asipartes;osbi ois pobnsupo 

d) Roboranda funt debilitáta vifi, ut id legitisium dira d 
]um humorum abfolvendum reddatitae e & a£io 3 
in fluida augéatur.: 


— "e "Paralyticos nervos, Compteffos iig hic, atque vial 1 
tes, movere decet, &fenfiles reddere, tum ut fuo. HH 
te fungantur in fecernendis humoribus munere, tuf . 
ut exerceant fuum in arterias imperium, neplushumo- 
.'"»fum advehant atque sie iari PE pes. poffit 
mi ari Sefütberbo 0202 zudilnez 6t "1(e 
ai lav M "Exaéftuantem denique M ficsies má Kegüinem den- 
»fum, fitalis adhuc fupereft, temperare decet, atque | 
fiuidum reddere, ne nimis ad teftem ürgeatur, ne no- - 
wa; accedat inflammatio, & üt eno: evadat dn tefte | 
humorum circulus. ; joqqe | 


^infringitur venereum virus mercurio praecipue , & mer- | 
Fugen. praeparatis, tum intus fumtis, tum extus applicati, 
'& non inutile illis additur.Lignum fanétum, Saífafras, Iunipe- 
i, cet.. Radix Bardanae, Saponaria, & alia fanguinem depuran-- : ! 
tia, in forma deco&ti; & egregie vim augent refina Guaiaci & 
Sulphur aurat. antimonil. tertiae praecipitationis, minori. dofi Eu 


—— 


Pau c ucc 


adhibitum.  Potentiflime omnium virus venereum domitat fa- - 
livatio mercurialis, & hac fola unice curatae funt quandoque - A 
Sarcocelae pertinaciffimáe. | 
515^ Materiei malignae pér ürethram éffiuxüs felieiter fatisquan-. 1 
"doque reftituitür alvi pé&rgatiónibus;/mercurialibusj?fomenta- 
hcc cataplafmatibus téfolventibu nsdemque impedimen. 


int 


Bn 


t 


T - 


de: Sarcocele:: ! 135 


H tum tollitur, oppofitum femini per epididymidem. & aS defe- 
. rens ad veficulas feminales progredienti. utis 
,,, Gluten, quo cohaerent.alienae/partes.in Silzhits; (adepque 
| - diam in Sarcocele; 'folvunt.gummeo- - re(inofa;;. Gummi ammo- 
|. niacum, Bdellium, Opoponax, Galbanum ; Sagapenum, quo- 
| rum alia in pilulis aegroto deglutienda exhibentur ,.alia omnia 
| emplaftri forma extus. applicantur... Sola;..haec quandoque | 
| fofemnt. vifcerum. ,glandularumque, firrhis tollendis; ded vi- 
rus venereum tunc nullum adeffe debet, .......:; sar sgpkb 
. ,Diluitur fanguis, atque, partes Draeter RED concretae, 
* quas. nunc folutas concipimus, aqua fimplex; Denpéla. fuoi, | 
- praecipue in noftro cafu lignorum. 

.....Solutae partes & dilutae fepfiga; jut.a venis refopbeantur, 
 diponuntr .. ... edpmn de 
2»). leniter eas. movendo; més fit. nec ex; Gummati- 

bus; lenis.enim calor; quem faciunt haec, & quo tefticu. 
.]um Spysnh ad blandem. idis motum atseineccdun - 
fcit. - n ki yt i 
yt Venas evt onere rii copia nguini iberndo, quod fit 
tees Venanfe&tione., aite r^ 
» Reftituendo membrattis eene iNaR; cui fofüeit. "vis 
^ balfamica gummatur refinoforum, : vigi eh lis denez 
*:gari non poteft) conítringens vm E .Jonil rm85 
o5 Et eadem fufficit roborandis vafis) 0i-1 c6 i66 
h? & reftituendis nervis, S ME 
| Temperatur denique exaeftuians: fanguis methodo anti- 
| E phlogiftica; & diaeta temperante. ] 
| - Hinc fequens. infrituatar methodus niedendi apt, efficax & 


TP 2l 


T 


v "ay "Sanguis e brachio aegrotantis detrahatur ad V É vin. 
vel X. femel, vel, T diebus interpofitis, bis, vel 
(7 | : ter | 


- 


- — 


» tef, pro ratione ; plethorae juvenis fsnguinef temp 4a 
menti. s 
NW) Sequenti (enipet die alvus NT erit pusgenibus,. 
"quibus! etiam mercurium dulcem addere licet: UNE a 
magis, tefte SYyDENH «MIO, exáeftüdntes fán Yeuinis motüs — 
'' plaeat àtque mitigat, quam purgatio alvi, ftati poft Ve2 
^ - paefeCtionem inftitutas fanguinem ea fimul depurat, & - 
-—* b'primias vias praeparat ad melnis ficipienday decoquem- : 
daque medicamina fübfequentia. ^ endi 
ei v Décó&i cuiusdam! Lignorum fibras i jj. "vet ij, , prout. ; 
"ferre poterit; calide: bibat aeger. omni mane & pome- | 
ridie, Ee: 
71V Quotidie 'matütinio- & vefpertino tempore fequens. 
Ele&tuarium fumat ad 5j. circiter: Rec. Ele&t.mundific, - 
''N'erlhof. absque foli Senn; 31 "Antimon:; diaphor. Jj. 1 
Panac. mercurisl. 3yiv. vel 3j. Sulph. aurat. antimon, - 
tert. praecipit: Jj. vél 3(9. Syrup. Diacod. 38. M. F, 
Ele&uar. D. S. Md und diends zw kleine T 
cc ftl voll zwcmnehliuen; .:: j02 Y» $570 de ento V ua 
va etiam lisdem balipottbte Pilulas déglütiat- fedéihtest sj 
Rec. Gummi ammoniaci depurat.' Refin; Guaiac. Extr. Furmar. | 
2n251j. CalomeL 31v. Sulph. aurat. antimon.tert. praecipit. 31j. 
cum Tin&t. antimon. tartarif. H f. F.1.a: Pilulae; adpond. gr.j. 
confperg. pulv. Liquirit. D, $ bonded: und dbendt ko; 18. vi , | 
2o. Stück zu nebmen. NA 
Vel: Rec, .Pulv, rad. Ononid. 3ij. ote EENROEH [5 1 
Suiph aurat. antimon. tert. praecipit. gr. j. M. exa&e trit. in-— 
vic. F, .Pulv, D. in XIIcuplo feorfim, . Sign. Morgens, . Mittags |.— 
um 19. U. br, Nachmittags um s. und. Abends eines zu nebmen. — stil Y 
1: V). Si inftantis. forfitan,. falivationis, gne. ísfs adiu 
ith purgetur aeger | ! Weg. ve 


5i | u)- 


de Sarcocele; | 137 


|. UND Extus applicari debet Empt. deranisc. mercur. Diabot. 

d Jaghs 7 Blondelli, Diachylon cum gumm. faponat. Barb. diaful. 

| U^ phur. Ruland. velaliud ex gummatibus additis hifce com- 

-  . pefitum. Mihi quidem fequens tentandum arridet, 

»squod in áliis glandularum feirrhofis tumoribus, quam 

- maxime etiam rebellibus, potentiffumum deprehendi: 
Rec. Empl. de ran. cum tripl. mercur. de Meliloto, de 
Hyofcyamo, ana 5j. M. F. Emplaftrum, 


Vel Cataplafma, quod faepius non fine fru&uin ufum vo- 
| Cavi, co&um ex herb. Arnic. tot, Cent. min. Urtic. Symphyt. 
| pulv. rad. Confolid. mai. Semin. Sinap. Foenu graec. farin. Fa- 
| barum, Bol. Armen. flor. Sambuc. cum aqu. Calc. viv.& flor. 
Samb. addito oleo Sulph. rofat. & ammon. 


Saepiufcule mihi fucceffit feliciter, ut in Sarcocele qui- 
dem vera, recenti tamen, Roob Sambuci aliquoties calideim- 
| pofito, fenfus atque dolor quidam in tefte pun&torius redierit, 
|! gonorrhoea denuo ftillare inceperit, hancque rite tra&tans, at- 
| que teftis inflaamationi fecundum artem profpiciens, per- 
| fe&am obtinuerim curationem, atque aegrotum, tumidum- 
| que ac durum tefticulum fano plàne reddiderim fimilem. Sed 
| | in his medicaminibus externis applicandis eft adhi- 
| benda. "VenaefeCtio & purgationes, & remedia interna necef- 
| frio praemittenda, & applicatis tandem externis attentus fem. 
per debet effe Chirurgus, num quoque ad fuppvrationem ten- 
| dat Sarcocele, vel ad. Carcinoma, fub illorum ufu. 
| ir is. Alia methodus, itidem non iners, tentanda mihi videtur, 
fcilicet , 
yd) praemiffis Vensefe&tionibus & purgationibus alvi, quoti- 

die femel, vel bis, unguento Neapolitano inungat non mo- 
do, fed & leniffime eodem fvicet aeger tefticulum tumi- 
dum. 


1T pp. N. 48. Pbyf. Med. T. HIE. s 1L) Que. 


138 inb. * | 
11.) Quotidie interea utatur. Deco&to lignorum, & Flu. - 
. rio mundificante meae ordinat. absque fol, Senn. & abs. 
que mercurialibus Rraepaait cum pauxillo Sul. aurat. - 
,,. antimon. [Unuleto. 2. 4] nimioa 
FH HL) Tertio vel quarto: quovis! die (mati 'Ele&. arpdifiécd ; 


Jneae ordinat. cum fol; Senn; ea-quantitate, ut:/valide fatis | 
sb . alvus: ducatur, & femper: falivatio: impediatur. ^f 1 


. Dmeta interim praecipienda, quae ron modo 26gróto non 
n60ceat, fed & indicationibus di&tis conveniat. . Nimis nutrien- 
tia non permittenda erunt. quo magis enim impurum C& nib 

 afmate vénereo inquinatum) corpus nutriveris,' eo mágis Jàe- - 
des, juxta HirPOCRATIS.effatum.  -Ergo cames & cárnofá 
ova & fimilia, vitanda erunt. .FruCtus horaei; tenues ptifa-- 
nac, & fimilia optima,  Sedufo sbftinendum erit ab omnibus , 4 
quae fanguinis exaeftuationem yel phlogofin aliquam: prodi 
cere valent, ab aromaátibus ,.-ab acribus 'omnibus; acidis, fal. 

fis, fumo induratis, a liquoribus fermentatis, fpirituofis,. :b 
omni vehementiori corporis & animi motu, labore, vigiliis 
Veneris exercitio, cet. . Aér purus & temperatus quan m 
poteft; ,quaerendus, &quaeífuntalía: | —  . E 


Hifce methodis fruftra adhibitis ipfa Salivatio mercurialig ; 
reftat tentanda, quae qua ratione & provide & tuto fatis in t. 
tuatur, tot, tamque variae methodi abunde hodie fünt notae, 

utiis immorandum mihi son effe exiftimem. — Sed haec quan [ 
doque fruftra adhibetur, ficuti methodi reliquae, atque fru 
ftra easdem tentatum iri in aegroto noftro, ubi inveterata eft 
Sarcocele, & ad ingentem magnitudinem dedu&ta, certo cer- 
tius eft exfpe&andum. deron. fi hoc ein pes, fil; M nifi opera P / 
tio E 


MS , ne 


| | | 3 4 | de. Sarcocele. :139 


Taste Exfcindendus erit teftis totus, quem tumidum, . durum, 
 gponderofum, moleftum diutius fecum geftare renuit aeger, vel 
' den in funeftum , perniciofumque carcinoma tandem degene- 
sare videtur, five quem mox forte iam in illud degeneraturum 
| | animadvertitur. 2€ufiratio haec: vocatur. Chirurgis operatio. 
 SPericulofa femper-eft; aft legibus: hodie:a praeftantiffimis Chi- 
 -rurgis fancitis feliciter nunc peragi poteft utplurimum, hae Íci- 
| . licet fi.non negligantur. :. Prudentiffimas- hafce. reperimus. cu- 
 xiofe ita defcriptas.an hmato illo perfectiffimoque Iluftris Hzr- 
V -STERI, Chirurgorum hodie facile principis, Opere chirurgicó, 
quod fplendidi(fime impretfum , Amftelodami. prodiit p. 791. 
" &ífq. ut quid addere poffim, aut alius quisquam melius efficere 
. poflit, non videam, Inde illae poffunt repeti; fed easdem deé- 
nuo hic dicere, nudeque ruminari, vix neceffe eft, vix a me 
poltulari poffe, exiftimo, melioresque cum. trádere nequeam, 
penitus eas ut praeteream, vix hic mihi vitio verti- poffe puto. 
Verum enim vero ab iisdem cum olim aliquantum receílerini, 
non iniucundum forte erit, plenius hic. paululum & candide ft 
5 E qua.ratione eandem inítituerim operationem. 


^Niduus fex ahinos iam Sarcocelen ingentis magnitudinis, lib- 
| Laít: unam cum-dimidia pendentem, ex male curata Gonorrhoea 
| | maligna natam, fecum geftaverat. Ad fecunda vota nunc tran. 
| Wiens, a me petiit confilium. . Nil fupereffe iudicavi, nii ut, 
- ichirurgico ferro adhibito, teftis morbofus exfcinderetur. Po, 
^ giculum & difficultatem fimul indicavi. exitumque ancipitem; 
| :Maluit.tamen crudeli, periculofaeque fefe fubilcere operationi, 
| maluit mutilus intrare thorum, quammoníftroía quadam fui cor- 
| poris parte terrorem iniicere dile£tae fponfae. | Fidus commi- 
fit fefe mihi, meaeque prudentiae, Praeparavi per feptimanam 
com ad operationem, VenaefeCtione,. purgationibus, diae- 
; 'Conftitui diem operation:  Adornavi apparatum. |.Ordi- 
omim difpofui ut prompte, quibus uterer,: ad nianus effent, 
Ja S 2 ^g 


140 Commentatio 
fc alpellum, acum incurvam linum trahentem, aciculasduasalías —— 
incürvas, per quas filamenta duplicia ferica cerata immiferam, —— 
qu arum altera tenaculo armata erat, eadem ut uterer, fi forte — 
dig itis, ab operatione madidis lubricisque, altera nuda firmi- — - 
ter teneri non poffet ; boviam, cuius loco nunc fümerem, 
fungum quercinum praeparatum; linum carptum, ex eodem 
praeparatos plumaceolos, fpleniola aliquot, fafciam ulnasali- 
quot longam, digitosque tres transverfos circiter latam, inuni- | 
"cum glomerem convolutam, fufpenforium denique commo- . 

His fingulis feorfim ordinate difpofitis, aegrum in le&o 
fecundum longitudinem collocari curavi, brachia & genua mt- 
niftris duobus firmiter tenenda tradidi, miniftrum tertium cu- 
tem in Scroti parte füperiori, prope inguen, duobus digitis 
transverfe plicatam attollere iufTi; finiftrae meae manus digitis 
duobus prehenfam eandem cutis plicam fcalpello admoto, quod 
dextra 'tenebam, diffecui ; incifionem faCtam dilatavi fecundum 
artem, ut fatis effet; digitis nunc fere unice (non fcalpello vel | 
forfice adhibitis, quamquam hifce quandoque etiam, ubi necef- 
fe erat, in fubfidium vocatis,) cellulofam telam Scroti fenfim 
a tefte cauteque feparavi, Mirum eft, hoc absque magnis fie- 
ri doloribus, & tutius longe, & citius fere, quam unquam vel. 
forficis ope, vel fcalpelli fieri poteft. — Libero a Scroto tefte, - 
Circa funiculum fpermaticum, nonita proculab inguine, acum 
traieci incurvam, linum duplex ceratum trahentem, linum au- 
tem neque conftrinxij neque nodo nexoligavi. Duplexhuius 
erat üfüs, alterut, vulnere poft forfitan fqualido & fuppurante, — | 
fpermaticus funiculus tnihi tamen vifuifemper appareret, alter, — 
fi praeter fpem accideret haemorrhagia ingens, haec ut mea 
femper fub poteftate maneret, atque ad nutum poffet fifti, con- Ed) 
ft:ii&o ligatoque filamento. Nunc prudentem miniftrum pre» — 
headere iuffi funiculum fpermaticum ea parte fuperiori, quae ^ — 

! | . — eet un 


NN Xoorele sBarcbceleicsco TAY 


| effet fana, pulfantem arteriolam quaerere duobus digitis, iis- 
| demque eam comprimere , atque hoc fa&o, unico i&u ícalpel. 
|. do füniculo admoto ,- teftem refecur ad femipollicem fere fu- 
/ *prà indurationem ; arteriam remittere paululum iufTi miniftrum, 
| -mon penitus dimittere, fanguis ut aliquantum profilitet, arte, 
| »riamque fperrmaticam "ut certius poffem detegere, hancque 
| edndem, cum appareret, traieci unico i&tu acicula incurva, 
| huius ope illam protraxi aliquantum, ligavi filamento duplici 
ferico cerato (arteriam fcilicet folam unicam )5 fanguis pro- 
fluxit porro nullus, vel eius guttula tantum, libere etiam funi- 
|. eulo fpermatico dimiffo. Linum iftud ad vulneris angulum re- 
| movi, & tenaci emplaftro cuti agglutinavi. — Venarum orificia, 
. atque ligatam arteriolam texi, quod vix opus erat, bovifta, fu- 
perimpofüui plumaceolos, linum. carptum, fpleniola. ^ Fafciam 
applicavi, ut artis eft, circumvolvendo in vin&turae fpeciem, 
quam fpicam vocant, formatam. ^ Fomentationem adhibui lin- 
| teaminibus imbutis, madidisque, tepido adhuc vino, cui in- 
. co&ta erant arnica, aloés, myrrha. Linteamina firmavi fufpen- 
: forio. " Abdomini infperfi oleum rofatum & chamomillae, 
Duas poft operationem horas Venaefe&tionem inflitui ad 3viij. 
! ob corpus plethoricum & metuendam febrim, & eandem ob 
|. caufam praefcripfi mixturam temperanter, leniter diapnoicam, 
|- camphoratam. Poft horas xxxvi. laxavi vincula, aderant fup- 
| purationis initia. — Deligavi vulnus balfamo Arcaei & hac vi- 
| €e, & per fex fequentes dies, poftea tantum linamentis carptis 
| ficcis. Fomentationes & infperfiones abdominis continuavi ad 
| finem usque curationis. Quinto die filum fericum, quo ligata 
» erat arteria, decidit per fuppurationem, absque ulla tamen hae- 
| morrhagia, & eodem die removi linum circa funiculum fper- 
| maticum dué&tum. — Die xxivto poft operationem perfette fa- 
pus fuit aeger, & poft tres menfes uxorem fibi adiunxit, ex 
qua, poftquam vix annus intercefferat, filiolam fufcepit. 
E $3 Eadem 


€ Commentatio. de Sarcocele. 

ti "Eadem ietliodo non multo poft alium eadem f psi 
4ivi, Natahuic erat Sarcocele ex contufo jam ante.quatuor. 3 
annos tefte, nunc tumido, duro, ob ingens pondus aegrotanti. : 
4noleftiffimo, immo :dolorofo & funeéftum carcinoma:min ; 
te; Exfciílum eadem prorfus methodo tefticulum: «cultro T k 
deci anátornico: '- "Monftrofus erat tumoribus. undique enatis - 


otii — alia Jardo, five Steatomati non . 
| Bbbrss sape. mes Min: TU: ode endi 


IRE «1d 


LES 
- 


" . HISTORIA 
FEBRIS MALIGNAE 


quae 
in urbe & agro Ifenacenfi 


annis MDCCLIX. MDCCLX. & MDCCLXI | 
epidemice graflata fuit, 
CEA ad 


loANNE Iuipri&ico Cisois 
GRIMM, 


|. Medic. Do&. & Poliatro Ifenacenfi, Caefareaeque Academ. 
| - Leopoldino - Carolinae Natur. Curiofor, 


Clidemo 1II. 


UNI d.  esesi 


un MU E rad v" E 
Tu bs f pedo sideris rs sec Restat odoaoftim 
: xi : E pum vod 
ul 
s at 
Ig Mes TO oed i . $nhp 
uH d rad Oron 25 9 sdit TI: fH 


E 3 X YQ XL DOS ui 
doe ctia s;gfistg. vimpbiqo - 
1 | T CON à d : NE dd 


E n" * Z 


"€ 
id re 


D BL. o1084 otaxolad. da 
d : eir XO 
msbroA. pieni iio "uer tl — e v 


| js nod "aisi s&olono - on ih bx nde Po » S sd 
b. Nectar e omobilo - pee 
a / 3s 4 r 
4 nae ^ ! i E : A gu 
-— zi ; 3 , x MEN 
"d jh Y 
( j ' 


$909) 9 - 145 


EUMD) TEUUUESS: UD D (T I CU C G5 97 7 9 Q0 (PE V? IET E Y 
— Adincnad hibet eee ion 


$.L 

| ]« & variabilis morborum turba, quae nuper toti pene 
| JA Germaniae exitiofa fuit, non praeteriit cives Ifenaceníes 
. atque incolas circumiacentis agri. Adeo falubris urbs illa & 
| omnis fere regio, cui grata vallium & montium viciflitudo eft, 
| obíervatur, ut fub temperata coeli natura, nii tota Germania 
| patiatur, vix unquam epidemiae aegritudinis & contagiofae 
| cuiusdam incommoda experiatur, & diu valentes incolae tacitis 
annisfenefcant. |. 24255] isi 

jEpo ciu CHEM S..1L ^ni err - 

| 0 Graffati funt nunc delineandi epidemii & tandetm contagiofi 
| morbi ab anno 1759. ad annum medium 1762. usque. . Peffi- 
-snam autem indolem quatuor potiffimum generibus adfuiífe cla- 
.. re atque indubitate commonftraverunt hi morbi, faepe fubito ad- 
- erientes, fymptomata graviffima, copiofiffima, vulgari medicinae 
"quae illuferunt, & mortem, vitae infidiofa, fübito interdum adtu- 
| Jerunt. Inprimis febris maligna & contagiofa, dyfenteria, mor- 
billi & variolae funt obfervati. Hi tres priores morbi adeo me- 
| morabiles, nec raro quibusdam proprietatibus inter fe copulati, 
| breviter cum medela & reliquis neceffario huc referendis, ut 
| defcribantur, mihi non incongruum videtur. - 

E | . ... $. UI. | 
Ue Febris erat maligna, epidemia € contagio[s ; fuiffe autem re- 
. vera talem, delineatio naturae morbi demonftrabit. .. Saeviit ul- 
| timo au&tumnalitempore, nimirum a Decemb. menfe anni 1753. 


Ib 


—À — 


ad finem veris usque infecutianni 1759. Reliqui eiusdem an- 
| mi menfes:hos excipientes;; falubritate non caruerunt, quamvis 
Lon pp. IN. AG. Pbyf. Med. T. TH, t fem- 


-—. 


"3 r 
EIS : " ? " NÉE 


| 3 Co oso 4. Miftaria 4 


ei UAR bborasr Occürrentium in REESE pravi - 

/tas;: fi ita-dieere fas eft, remanferit. Rediit paullo-poftea febris 
quaedam acuta, hiemalibus & vernalibus menfibus anni dee 
quae, licet malignum morbum veris prioris mortis periculo non 
aequaverit, certo tamen illi yniptomatum atrocia vix celfi - 

Vtolurimum tuhc exitu veris atque aetatis tota fere parte fefe 
fanitatis hoftes abfcondiderunt, donec prodiit rurfus ab Augu- - 
fto ad Novembris finem usque alia lues, hiemis ila longe perni- - 
ciofior, dyfentería. - "Frantiit haec rurfus in malignae indolis | 
febrem illam, iam ultima hieme, magis tamen anni 1759. initio | 
obviam, itaut in valetudinem. proni incolae ex uno Riot aliud. 
inciderent periculum. Sic anni 1761. tot hiems & duo pene. 
menfes veris periculofi ffimam, quae magnam illorum, quos eft 
aggreffa, partem morti tradidit, aluerunt luem. Cauffae quó- 
que, quas tunc in fex rebus rión- natura/ibus latuiffe, Gp bd 
imo credere nos oportet; ad tantum fuae efficaciae faftigium funt | 
eve&ae, ut quartus quisque fere homo ab iíta febre Martio & ; 
Aprili menfibus correptus, trucidaretur. Ingentem verO huius 
€ivitatis incolarum atque agri numerum tunc illo decubuiffe,. 
quis eft, qui nefciat? | Evanuit circa finem veris huius anni. tri- 
ftis morbus, licet'aéris rerumque aliarum falubritas nondum fit. b 
infecuta, ut reliquorum morborum htoria infra eft expofitur: 
; Secrindum hanc viciffitudinem videtur maligna febris, cui n j 
dores, aut exanthemata aliquando competunt, hiemis verisques 
dyfenteria autem, quae peffimum virus ad canalem intefinorum ' 
dedu&um habet, partis aeítatis atque autumni foboles inprimis 14 
effe, ita nimirum, ut eadem maligna febris pro diverfaannitem- . 
peftatis ratione, modo exanthemtica, modo dyfenterica appel- ' 
'jari mereatur. Vidi aliquoties, dyfenteria laborantibus, eade i: | 
cálidis violenter fedata, petechias & miliaria exanthemata eru-- 
pite, mali-nas autem febres, dyfenteriae fimiles diarrhoeas foe 
tidiffimas fecum düxiffe.: - $1 qua forfan fieri potuiffet fubit 
mea veris, in auctumnum, au&tumni in ver mutatio; tunc fub 
| aegro- 


Fübris malignae epidemicae. - 147 


| -— dyfenteria maligna in. undc pda febrem, Sap" 
5 peo m in — tranfüffet. - 

(0 oemeteoriucesimes miti 

. Haec tunc exftitit coeli aérisque conditio ! nt và rigens 
| ofrecida hiemalibus anni £749. menfibus mitior reddita fue- 
| rit, fübfequente humida & pluviofa tempettate vernali eiusdem 
| annitempore fub perpetuo Zephyri & auftri flatu, paucis interce-. . 
| dentibusdiebus ferenis. Peculiarinaturanecaeftas, nec au&tum- 
| nusinfequens fuerunt, quum grata fatis utriusque varietas effet. 
| Frigidius, ut folet, ver anni fequentis fexage(imi fuit; atque ku- : 
!. rus, fudo coelo, perpetuo fere flavit, poftquam conttans & mo- 
dicum hiemis frigus praecefhit. Puto porro negligendam nón 
effe a cauffarum fcrutatore aeftatis rationem, inter quam for- 
taffe & auctumni naturam, indeque derivandam in corpus hu-: 
manum vim, magna iam verfatur amicitia. — Tranfiit autem ae- 
| ftas fexagefimi anni, de quo nunc dico, in autumnum perpe- 

! tuis pluviis, imbribus nebulisque obrutum, valde obfcurum at- 
! que ingratum, aeftuante tamen Augufti parte & menfe Septem- 

| bre. Haec coeli & tempeftatis conditio permanfit ad hiemis 
| initium.& medium menfem lIanuarium usque. Sub maxima hu- 

| miditate, diebus vix triginta frigidioribus interpofitis, tran(iit 
«etiam: quin eadem humiditas duravit per omnes hiemales 

| & vernales infequentis anni fexagefimi primi menfes, ut hiems 

| nulla, continuus autem auttumnus adfuiffe vifus fit, cui ver, 
quamvis, ut decet, calidius, admodum fimile exftitit. Reliquo- 
rum temporum hüius & infequentis anni fexagefimi fecundi in- 
| dolem,. de induftria nunc tranfeo, inferius commemorandam, 
r E veris fine febris maligna proprie fic pes evanuit. 


D. S. V. | | 
p Tet hóihiries, diverüffimara vitam viventes, : diverüffimo 


| vi&u utentes; esndem sin ca febrem tulerunt, leviter fo-: 
Bd XU M | jum. 


- 


N 


148: ate ilio 9 


— PA corporum variam conditionem diverfam. : 
Atqué ideo, quae omnes invadere potuerunt cauífae, adfue- 
rint neceífe eft. Nec illae poffünt facilius ullibi fortaffe partim. 
detegi, quam in varia atmofplíaerae mutatione defcripta, a va» - 
riis ventis; variis exhalationibus; varia aéris:gravitate produ&ta, 
Quamvis autem ventos ex alia regione nocivas ad excitandam. 
noftram ]uem adportaffe particulas, vix unquam comprobatiab: | 
aliquo poterit: ita tamen ilios praefentem tunc atmofphaerae. - 
ítatum permutaffe; verifimile eft, ut illa maxime fanitati civium - 
noócuerit. Interim hanc pravam infpirandi & ambientis nos aéris. - 
non unicam univerfalem cauffam huius inprimis malignae febris: 
fuitfe, alias ut credamus, nobis perfuadent. Ad has autem po-: 
tiffimum publicas a. bello produ&tas calamitates, anxias incola- 
rum curas & timorem futuri mali, referendas effe arbitror. Quod. — 
enim magna, immo maxima fit animi commotionum; cumaliquo- im 
taedio coniun&tarüm, ad producendos graviffimos morbos vis, 1 
triftis ufus certo diuque confirmavit. Id inprimis clarius patet. 3 
confideranti illos, quibus prae reliquis febris familiaris, immo: 1 
lethalis fuerit. 511i oi E 


le ist ( S. VEL 


dj aie Unieh enim effe videtur, hunc iili ie citius &gra- ] 

vius illos comprehenditTe, qui miferam vitam degebant, tardius. E 
autem, & vere iam contagiofum, mitiusque illis contigiífe, q " :. A00 
speliori fruebantur forte... Memorabile porro efTe videtur, anni 
potiffimum fexage(imi primi hieme. & vere malignum morbum 
viros & foeminas corripuiffe, vicefimo quarto anno vix junio- TU 
res, heque quinquagefimo anno feniores. . Memorabile — j 
effe videtur, ilium: morbum iterum difparuiffe inter pueros & ^ 

puellas, ita ut prima veris parte adultiores, reliquis autem duo- 
bus menfibus natu 1uniores decübuerint. Pofterioribus erupe- | M 
runt: 'exanthiemata: aeque: copiofa;, ne quidem infantibus i in cunis - i 
decumbentibus exceptis; etfi fymptomata: omnia illorum mitio- | 

P ns £4 | f& — 


Fébris malignae. epidemicae, I49. 


|. fafuerint. Siqua itaque aerumnarum vis, ad producendum, 
li excitandum, alendumque malignum morbum fuit, minus illa ne. 
|* ceffario in iuniorum; infantum & melioris forían quoque fortis: 
- hominum, corpora egit. Vtrumque enim mortalium genus non 
| adeo vehementer, nec mox experiri mihi. videtur adfe&tuum 
|. animi efficaciam nocivam. : 
. ^^^ Generatim igitur frig idun. & "etes idi; tranfyéredioné | 
adeo inimicum, aér oarüs mocivis exbalationibus vefertus 5. perpetuae 
aerumnae movae calamitatis mox imvafurae ," conyün&tim longe plus: 
occafionalium cauffarum aluerunt , quam ulla unquam alia res: 
 & mox ipfius morbi, mox quoque ien morbi pubs cauíTa 
fuerunt. ) 


S. VIL 


: —Sic ortus eft ex cauffi is; quas expofüi, ut credo, octal io- 
nalibus hic morbus, quam a praedisponente aliqua jar tentati 
aegri facile fufceperunt, haeferitve illa vel in folida, vel in flui- 
da, aut in utraque fimul corpus noftrum conftituente parte. 
Adultiorum alii graviori cauffa praedifponente i latn tacite Intro- 
du&a, prae aliis eiusdem fexus febris atrociam perceperunt, 
Robuftiffimos fecundum externam faciem invafit & fi qua for- 

| fan vifcerum infimi ventris labes latuerit olim familiaris, illos op- 

—- preffit & e medio fuftulit. Me vero obfervaffe puto, fub eadem 

|; rerum indole hanc febrem in fequiori fexu cum maiori pericu- 

| 1o coniunctam fuiffe, quam in potiori, & feminarum plures ene- 
|' caffe eiusdem numeri. Vtriusque autem fexus periculi propor- 
| tionem indicare, nunc non audeo. Adultos tandem illum ubi- 

- queprae fenibus infantibusque gravius adflixiffe, ufui refpondet. 

Decurrens febris varia produxit fymptomata, tantum vero ab- 

- eft, ut pofteriora abegerint priora, ut potius illa auxerint. Du- 
- gavit morbus ad vicefimum o&tavum diem aliquoties; tunc au- 

. tem aegroti, ex imi ventris vifceribus laborantes, ex variis ex- 
caelionam criticarum modis aliquid levatninis perceperunt. Vt. 

ll. MR EM. plu- 


s M. : : i vx 
NE. 0 omaia noe 


plurimum ante vicefimum primum diem aut THOrS; aut vita f Juss 
rà indubitatis certisque fignis comparuit. Quibusdam tander 1 a" 
febris-ex corporis indole praecepsfeptimo nonovediead finem; 
properavit. Tantae autem morbi vehementiae, dum omnia | 
graviffima fymptomata intra hos paucos dies adfuerunt, viri: - 
licet adfpe&u robuftiffimi, qui inprimis hoc periculum funt. Y | 
experti, re(iftere fufficienter non potuerunt, media potius illiug 1 7 
diei exacerbatione vitam pofuerunt, fub fingulari fono cantui : 
pow: masntimique fub delirio perpetuo adtollentes. 5 


$. VIL z 


Pauci admodum diu antea fuae valetudinis mutatione 
fenferunt, ut fere nulla illis fufpicio inva(urae luis effet.  Plu- 
rimi itaque fubito viribus deficientes in horripilationes incide- 
runt, morbi, cum reliquis mox enarrandis, verum initium con- 
flituentes: Rubuit illorum fimulaltera gena, palluit altera. Hor-- 
ripilationes, nunquam 1n verum horrorem & concutiens frigus | 
tranfeuntes, aliorum vagae, vario diei tempore revertentes, 
aliorum fixae rgagis extiterunt. Vaga perfrigeria ME DL 
ftadia quoque plurimis adtulerunt, alii autem a morbo iam per- 
fe&e correpti, illa non amplius perceperunt. Inter erumpen- — 
tis aegritudinis indicia, a nauíea, vomituritione & cardialgía | 
cruciati fubito bilem flavam, ac vario alio modo a ftatu naturali 1 | 
alienam, evomere coeperunt; cui mox poftea diarrhoea fre... 
quens, cum acutis, pun&oriis, lancinantibus inteftinorum dolo-- E 
ribus copulata, acceffit. Obfervaviinterea quoque, quod non- 
. nullorum ventriculus ad vomendum adeo ineptus exfüterit, up 
ne quidem emeticorum & laxantrum, quamvis infigni quantita-- 
te fumtorum, efficacia commoveri potuerit. Experti funt cum. 
his primarum viarum perturbatis a&ionibus, laffitudinem fum-- 
mam, ut ae pedem imovere potuerint, incredibiles artuum ob- 
tufos, pun&orios, pulfantes, terebrantes capitis aliosque do- 
lores. Tota facies rubore perfufa eft; fudaverunt praecordia, 
i dor- 


B 
NM 
». 
EC 
M 


6 


H 
^. 


Fibris malignaé epidemicae. — Yu I5i 


.. dorfum & caput; leviter intumuerint glandulae iuguli & colli. 
E  Bormiverunt adhuc nonrihil, fed h: adeo -dirüm morbum: fubi- 
| «uri, quum continuo fomniarent, reficientem-fomnum non ce- 
[ t. Sub tanta corporis inimmtatione/lingua, fidaalias ine |. 
|  ternae indolis teftis, fuam naturalem & füavem faciem retinere. 
| mor potuit, multorum potius albuit, alioruni rubra & ficcaeva- 
fit, aliorum mox muco fufco obdu&ta eft, nituit quorundam. 
vernice quaíi tincta, glaberrima, papillis tamen obfcurioribus 
| purpureis elevatis obfita. Vidi nonnullorum linguam lividam, 
| fuícam, vidi illam craffo muco albo obdu&tam, apice interim 
lateribusque ruberrimani, : | | | 
| : $. IX. 
— ... Nunc aberraverunt a fuis legibus & cordis & 'pufmonum - 
aGiones. Licet quorundam naturalis ferearteriarum pulfus per-. 
fliterit: plurimorum tamen celer & debilis, pro varía morbi ag-- 
| greffuri vehementia, evafit, Raro füb illa mutatione auctum 
| robore & celeritate pulfüm obfervavi. Illam vero celeritatem 
infequens calor, horripilationes & perfrigeria fupra memorata 
perpetuo infürgentia reprimere tantifper confüevit. Sanguis 
- tunc ex vena emiffüs utplurimum fano fimillinius fuit, interdum 
vero paullo obfcurior. Placentam aliquando formavit cocci- 
nean, multo fero perfufam. Serum ipfüm colore & confiíten- 
| tia naturale permanfit, femel tamen id, quum aegra fymptoma- 
! tica Pleuritide laboraret, crocum flavedine antecelluiffe, recor- 
dor. Gelatinae in inflammatoriis niorbis placentam incruftantis, 
fi unquanr, leviffima modo veftigia detexi.. Sub trifti adípectu 
| quibusdam ex una alterave nare parcus & ater fanguis lente ef- 
| fluxit. Refpiratio libera & quieta non raro celerior, brevior, 
anxia & anhela evafit. Tantum autem abeft, ut refpiratio cor- 
dis a&ioni refponderit & pulfur arteriarum , ut: potius turbata 
liac integrior illa, & integriori illa haec perturbata (it. Omnes 
tu(fiverunt, nihil autem tufTientes reiecerunt. Tuffis faepe tran- 
i788 fiit 


i liriorum, infequentibus diebus futurorum, (i potiffimum pun&o- - 


Aa v s — Hiftoria 


fiit in fcreatum, fcreantes facile vomuerünt. Pleuriti 3 (ydipt: | 
matica & ficca aliquoties aceeflit in initio, nuncia infallibilis de- ' 


rius dolor thoracis: apertos & exteriores — sire ad- - 
— (2801 | de 1 
/1d | $. Ren" LD.5ló5n DOE 

Nemo dubitare amplius potuit, luem ipfi, de bis — COr- - 

pus tentantibus conqueri incipienti, adeffe. Neque tuncaliqua - 
medicina ad avertendum morbum quidpiam valuit, neque prae- — 
fentem fugare potuit. Quotidie potius invaluit, Omnium prio. | 
rum fymptomatum vehementia eft au&a, & fi qua forte eva- 
nuerunt, certo longe peiora priorum locum occupaverunt. Vi 1 
ginti quatuor horis vix ferius, tanta accidit mutatio, atquead no- - 
num decjmumye diem perftitit. His diebus in plurimis; quinto vi e-- 
to fextove in paucis, iisque iunioribus robuftiffimis, ad "e: P 
gorem fummumque vehementiae gradum adícendit morbus. | 
crementum fjve fecundum ftadium intermedii dies conftitueruit, 
$XL x j 

Nullum humanum corpus ex fua natura & éabalos MESS | 
attionem, cuius non aliqua manifefta contigerit permutatio, bre« - 
viter nuncdelineanda. Plurimi celeriter, violenter, fublatisíca- 
pulis & anxie refpiraverunt, aliter longe ac fub primo febrisac- - 
ceffü, quum fcilicet fub mala pulfus conditione fatis libera re- 
Ípiratio permaneret. Atque adeo impedita pulmonis & thoracis - | 
atio exftitit, ut aegrius fanguis illum permearet. Autta eft tuf | 
fis vehementia, ficcitas non imminuta, . Exfpuerunt exiguam 
muci copiam poft multos tufiiendo labores peraéctos. Memora- | 
bilis autem: mucus colore, confiftentia & reliquis qualitatibus 
fuit. Tenaciffimus, inftar emolliti glutinis, firmiter dentibusad- 
.. haefit & linguae.; Raro. albus & lentus fua flavedine fufcedine. - " 
 ve'oftendit, quanta effet immeabilitas humorum per ipe » : 
tia saine buta ope & quam urens internus calor omnia oC- 


I. ... Fibris malignae epidemicae. ^ U353 
| C E $. Xll. 
|. Au&um eundem calorem, a muci & linguae indole prodi- 
|. tum, ta&us etiam fentire potuit. Quamvis enim non raro per- 
"frigeriis fuerit diftinfus, quamvis manus, cubiti, crura & facies 
- aliquando frizuerint: omni tamen tempore praecordia, dorfum, 
! abdomen & femora ita ferbnerunt, uttangentiaeftus perceptio 
- urens, manu licet remota, diu adhuc fupereífet. | Aeftuaverunt 
| 3taque iterum artus, quum forte evaneíceret frigus, quod illos 
antea occupabat. De cordis palpitatione aliqui funt conquefti,. 
. alii incredibiliter cruciati a praecordiorum anxietate, & hi fere 
fuerunt, qui ufüm omnium remediorum optimi quamvis fapo- 
ris, vehementer abhorruérunt, periculofi(fime aegrotantes. Sub 
hac cordis palpitatione, fub fummo iilo angore, pulfum debilif- 
- fimum & celerem, in paucis fortem & celerem, in omnibus in- 
termittentem obfervavi, & eo magis malis qualitatibus labora- 
| -vit, quo maior anxietas prsecordiorum fuit, & quo vehemen- 
| fius cor palpitavit. Ex his fimiiibusque obfervationibus facile 
quis coniicere poffet, quod ad clariffimi MagriN aliorumque 
znentem, cauffa caloris aeftusve fanguin's ad vafa adtritus vix 
elfet. Omnibus vero ulterius confideratis, mox, tantum abeffe, 
|! uthaec phaenomena ortum ex adtrito fan-uine calorem dubium 
| reddant, ut potius optime illum confirment, adparet. 


6$. XII. 


| Parum dormiverunt, & fi quis forte rarus in ibo 
1 arrepfit fomnus, tot inc oLee ait turbatus, ut nullam plane ex 
|. jllo hauferint refe&tionem. Cum perpetuis his viiliis fefe mox. 
|- fumma inquietudo, anxietatis teftis, & loquacitas inconfueta co-. 
pulavit. Torvos & fplendentes oculos continuo volutarunt, 
- modo ficciffimos, modo involuntariis lacremis perfufos. Qui- 
cunque vero atrocem vultum gefferunt, in. graviffima tandem 
^| inciderunt deliria, fymptomaticae Phrenitidi adeo fimilia, ut 
Ioas "H5 pp. IN. AG. Pbyf. Med. T. 11H. u nihil - 


154 wien Mete WE, 8 


nihil fupra effe poffit. Quid eft autem, quod fuo fenfu commu- - 
ni, fuo intelle&tu orbus non peragat? Ludicra modo fuerotit d 
deliria, modo triftia, plerumque cum aliqua ferocitate atque. | — 
agilitate coniunéta. Scio iuvenem, fuperfitem tamen, adeove- 
hementer perturbatum, ut furiofus unius milliaris iter fub Solis- - bii 
occafum, ebrii inftar, quamvis non fine comite, feliciter per- A 
ficeret. Generatim, licet maxima fuerit omni decurrente mor- 
bo virium proftratio, delirantes tamen aegri omnes illas colli- 
gere videbantur ex abfconditis füi corporis fedibus, ad faciliter - : 
peragendas vefanasaCtiones. Sedulo obfervavi feminam iunio-  . 
rem, olim a rabiofo cane admorfam, utipfaaegra & fanguine ei... 
dem coniun&ti teftabantur, neque tamen obfervare potui, ve- 
hementer delirantis & tandem obeuntis, hydrophobiae leviffi- 
mum vefüigium. Nonnulli morbum patienter tulerunt, & hi | 
fere fuerunt, qui leviter folummodo aegrotantes certam mox - 
recuperaturae valetudinis fpem poffederunt. Alii profundo fo] 
pore fepulti decubuerunt, hi autem palpebras tenebant femi 
apertas, oculis femis obdu&tis & illacrumantibus. Expergefa£&ti, . E. 
ftupidi, fomnolentorum inftar, fuerunt. Nonnullorum albugi- - 3 
nea maculis flavis erat conípuxrcata, neque raro inflammata. Se- 
quiorem fexum altero oculo inteidum minore lufciofum obfer- .— 
vavi. "Vidi quoque feminam quotidie exacerbationis horis, b 
quum rmiliari purpura laboraret, coecam, atque ideo a quarta - 
hora pomeridiana ad fextam matutinam, bene clareque rurfus 
videntem, quum pomeridianis horis remitteret nonnihil morbi — 
vis. Nullus fuit, cuiteridines non fübfiliverint ; omnibus mufcu- A 
lí una alterave pars modo in hoc, modo in àfo icri pofitiy, — 
eft convulfa. Ínvoluntarios hos motus femper eo fe D 
res animadverti, quo maior generatim vis morbi fuerit. Eade | 
caufía varios infcii induerunt vultus variaque füpercilia, Haec | 
&uteni omnia animae imperio non effe fübie&ta, dormientes & 
foporofi demonftraverunt: hi enim plus vigilibus fuos vultus - 
detorferunt. "Quamvis totum Corpus doluerit, prae reliquis 
;  tamoam 


Fébris malignae epidemicae. $3 


| "famen partibus caput, tergum, artus, poplites & vifcera in ab- 
- "domine collocata doloribus funt excrueiata, faepe tantis, ut 
- praeter ineffabilem laffitudinem, vix alium perfentifcerent mor- 


|! "bum. Nonnulli de amiffo digitorum fenfu atque fingulari api-- 


| "cumillorum ftupore funt conquefti, antequam ipforum mentem, 
| *quaerendo forfan, ad has querimonias proferendas concitave- 
Tam. Obj[ervantis enim. Medici effe puto, wt folerter caveat, ie quae- 
flionibus futs fenfum excitet alienum, ut faepe fit, atque ipfi dubidatuls 
Juppeditet occaf? onena, ut potius fedulo exaudiat, quid. aeger mente non- 
"dum praeoccupatus fentiat, percipiat atque enarret. — Pallidum pluri. 
mni luridumque vultum prae fe tulerunt, alii florida facie & ru. 
bore perfufa decubuerunt, fida incredibilis anxietatis tele 


$. XIV. 


'Tantae aCtionum cordi, pulmonum & cerebri mutationi 
. perfe&ae refpenderunt ES i» reliqua vitae oeconomia oc- 
currentes mutationes. Nam mente conftantes a cibo omni, fa- 
. ftidio pleni, abhorruerunt. Aliqui vehementer fitientes rarius, 
| &nifi continuo excitati, biberunt, Ipfíis oblatum potum, per- 


J. fuafi tandem, tremula manu acceperunt & ore tremente fubito 


| 3ngurgitarunt. Quidam, cibum antea faftidientes, illum poftea 
| fibi porre&um, infatiabiles quafi, maxima velocitate & tuburci- 


| matione devorarunt. His vero iam mentis aliqua contigit alie- - 


. matio, mox in peffima & taciturna tran(iens deliria. Deglutive- 
E Tunt omnes ficcis faucibus difficulter , de levi paracynanche 
| conquerentes. Alii perpetuo vomiturientes ícreatu tantummo- 
| do poítea aliquam muci fupra defcripti copiam reiecerunt. Alii 
| rurfus evomuerunt, fubito & magno connifu, quidquid in ven- 
| -triculo & duodeno haefit. Vidi virum iuvenem, cui femel at. 
| que iterum, licet fupinus iaceret, uno impetu peffima proluvies 
| biliofa, &, ut mihi vifum fuit, fola ventriculi & oeíophagi con- 
| itrrone, longe ex faucibus oreque, fontis inftar, profiliebat, 
- &andem trucidatum. « Aliqui peffime decumbentes, nec fponta- 
| te c u2a neos, 


156 . es dhliflanla «t 


neos, nec arte excitandos vomitus, quamvis fortioribus emeti- ] 
cis ftimulati, funt experti, ut fupraiam memoravi S. VIL. Diar» - 
rhoea, frequentiffimum buius febris fymptoma, nullo modo mor- : 
bum exafperare viresque diffipare videbatur, medicamentorum 3 
autem vim pluries eludebat. Depofuerunt pene continuo aegri | 
excrementa tenuiffima fpumofa, ramentoía, variorum colorum, | 
teterrimi & cadaver olentís foetoris. Exierunt alvo non folum 
ingefta, exierunt quoque vermes, praecipue lumbrici, quos ul 
timos aliquando & vomitu reiecerunt. Quomagisautem lubri-- 
€a quibusdam erat alvus, eo magis rurfus aliis conftipata fuit. 
Aeque moleftum hoc fymptoma plures dies duravit, vix laxan-- 1 
tium vi,ac fi fenfu iam inteftina effent privata, füuperandum. Qui- | 
dam ftranguria laboraverunt , atque eadem mingendi difficultas E 
in pertinaciffímam ifchuriam eft fenfim mutata. Inconftantem 
urinae in lioc ftadio naturam inveni; interdum maxima quanti- | 
tate, interdum parciffime ill;m reddiderunt. Huius laticis co-- 
lor, craffities, fedimentum, fuperficies, toties funt immutatae, - 
quoties fere a decumbentibus excretus fuit. Modo enim fufcus, - 
fiammeus, nubeculofus, modo pallidus, citrinus & perfpicuus | 
. fuit: modo turbulentus permanfíit, aliquando magnam fedimen- - 
tivim depofuit. Alia urina fpumofa valde fuit, alia nullam bul- - 
lulam in fua füperficie exhibuit, Vtplurimum parum foetuit, - 
aliquando lutofz, turbida & craffa urina petfime decumbentium ' 
aegrorum cadaver oluíit. Quicunque in morbi incremento fü- 
ferens » plurimi autem fodaverunt multum, cillis hoc i in fü- 


git. Nullum siia ues reverfionis hic ador Ann &co- | 
pia admodum diverfa prodiit. Levaminis aegrotantibus nihil — 
adduxit, anxietates autem mirum in modum auxit. *ic & reli-- qu 
quae excretiones fub tanta fanguinis corruptela vix immutatae . 
perfiftere potuerunt. Saliva parciffuma, vifcida, os non amplius |. 
humectavit, nec mucus in naribus fecretus füperficiei ficcitatem. - 
prohibere potuit. Sicciílimi itaque fuerunt dentes, ficcum £3 à 

Py 


Fibris malignae epidemicae; 157 


aridunr, corii ad inffar, adtactu glabrum, palatum, fícciffimae 
- fauces et internae nares. Interdum aliquid fanguinis ex naribus 
 ftillavit, vel aterillelentiffímo rivuloeffluxit. Quaedam fequio- 
- ris fexus fübie&a menftruum: fluxum fünt experta, fed adeo il- 
1o tempore parca catamenia mariaverunt, ut vix morbum leva- 
- ye potuerint, Quaedani laboraverunt albo fluore, qui acriter 
| *odens peffimum ubique fparfit foetorem. Linguae facies quo- 
tidie magis a naturali habitu receffit, peiorqueilía prae invaden- 
| temorbo evafit. Vidiillam ruberrimam, coccineam, glabramt, 
nitidam, lividam, fufcam;, nigranr, ficciffímam, fiffam, rimarum 
plenam, labiis tumidis, aridiffimam , afperan: & hiulcam. Ali- 
quando tenaci muco oblinita fuit; & tunc ille mucus fauces, derr- 
tes & palatum: obduxit. 
$. XV. 


Quid eff vero, quod morbum memoratu digniorem pecu- 
liari exanthemate reddiderit? Hoc exanthema, cuius altera fpe- 
| «ies potiffimum in omni corporis pun&to, ne facie quidem ex- 
. €epta, erupit, ipfi quidem familiare, fed non effentiale effe vi- 
| detur. Multi hac febre decubuerunt, prout peffima fympto- 

- mata oftenderunt mortesque confirmarunt, omni tamen exan- 
| themate abfente. Vidifaepe in eodem conclavi viventes, eidem 
!- Je&o incumbentes, omnes aeque periculofe laborantes, alios 
* exanthematibus obrutos, alios ne maculae veftigium gerentes. 
— Negari igitur nequit, fola arte aeftuofaque medendi methodo 
' mon effegenitum, quum in illis quoque in confpe&um prodiit, 
| quibus refricerantium penus, quibus antiputrida frigida, quibus 
externuni regrmert, aeque ac illis, qui medicina aliqua carentes, — 
abftinertia & fola aqua, crufts panis atri tin&ta, morbum vince. - 
Te tentarunt , omnem fere calorem exftinxerunt, & in illis ite- 
| gum abfuit, qui vario modo, cibo & potu, conclavium & f'ragu. 
lorum ca'ore, & pervería calidaque medicina aut ipfi anfam de- 
!| derunt, aut illud expellere funt conati. Requirere itaque vide- 

| tur utraque exanthematis fpecies, praefente iam maligna febre, 
Hh 7 u 3 ut 


12. otirtadifi finis SE 1 


ut efflorefc:t, proprium cutis univeríae habitum, requirere vis 
detur propriam corporis indolem ac praecipue humorum. Vt —— 
paullo accuratius mentem exponam, variolofam & morbillofam 
febrem fine variolis, fine morbillis exftitiffe, ut aliqui, praefer- — 
tim poft priorum infitionem, fe obfervaffe contendunt, proba- 
biliter confirmari forían nequit. Peftemautem (ine bubonibus 
& carbunculis, & magis adhuc, petechialem malignam & milia- . 
rem febrem (ine petechiis, fine miliari purpurafuiffe, experien- - 
tia refpondet. Porro e(Te aliquando haec exanthemata, corpo- - 
re leviffime ad illa inclinante, arte expulfa, non vero femper, . 
ego cum claris viris credo, & propria trifti experientiaedottus 
Íício. Alterum ne leviffimam cutis-afpredinem produxit, & (ine — 
cuticulae laefione iterum difparuit. Alterum (duplexenimpri- 
maria exanthematis fpecies eft obfervata,) veíicularum inftat —— 
efflorefcens, inaequalem atque afperam illam reddidit. Prius, | 
habitu & colore adeo diverfum, cum illo convenit, quod Au&o- - 
res petechiarum nomine defcribunt. Maculae fuerunt rotundae, - 
ambitu radiatae, interdum diffufae, ut leves fuggillationes refer-. | 
rent: plerumque pulicum moríu vix maiores & aeque rotun- . 
dae. Alias obfervavi coloris violacei, luridi, alias atro-purpu- | 
reli alias carmoifini, quem dicunt, utplurimum rubelli & rofei | 
Licet autem in omni füuperficiei externae punCto eruperint, in - 
interna tamen itidem comparuifTe vix verifimile eft, Vidi fe- - 
minam petechiis rofei coloris nitentem, quae in morbi vigore - 
praematurum partum edidit, Lotus ille ubique fuit ruber D ut 
infantes illius aetatis effe folent; vixit enim quum utero exiret, | 
maculam autem nullam plane in fua fuperficiegeffit. Periit poft- 
ea infans, mater vero fuitfanata. Alteraexanthematisfpecies, - ; 
quam cum hac febre copulatam vidi, veficularuminftarinomni 
corpore difperfa,. cutem afperam reddens, carmoifina, purpu- —— 
rea, fübviolacea, rarior purpura rubra, alba, la&tea, cryftalhna, — — 
pellucida, five miliaris fuit, magnitudine & copia admodum dis n 
verfa, Veficulae ipfae vix milii femine maiores, EE d 
um 


Fébris malignae epidemicae. — — 159 


fum fuperaverunt. Hanc autem magnitudinem fola alba eft ade- 
/. pta, rubra rninima femper permanfit. "Maiores veficulae artus, 
| aminores verotruncum magis occupaverunt: inprimisin peCto- 
re, dorfo, iugulo & cervice efflormerunt, ultimumque potiffi- 
. mum ita obduxerunt, ut rupta ibi tandem cuticula, frufta ampla 
— formaret. Solitariam aliquando utramque exanthematis fpe- 
- ciem, faepius illam copulatam vidi. Tardius petechiis purpura 
| erupit, utraque morbo utplurimum in fuum vigorem inclinan- 
|! te. Quibus libera defcriptis exanthematibus cutis fuit, his afpe- 
rajnterdum evafit, feceffit epidermis a manibus cruribusque fur- 
furis inftar, & nifi fallor, hoc illis potiffimum contigit, qui to- 
| to incrementi decurfu putrida illa diarrhoealaboraverunt. Quo. 
rundam in exanthematum quafi vicem oris labia papulas puftu- 
- lasque conceperunt, tandem in denías cruftas abeuntes, licet ex- 
anthematibus obfeffis haec papularum fpecies non plane aliena . 
fuerit. Saepe in hoc ftadio ad coxam abfíceffüs fünt oborti, 
| gangraenam facile naCturi, & cum tanto minori periculo con- 
| jun&ti, quo citius aegros adflixerunt. Quod tandem unus exan- 
| thematicus morbus tollere non potuerit alterum, fcabies cum 
-purpura & petechiis coniun&ta oftendit, 
|^ , $. XVL 
Incrementi ftadium nono circiter die in plurimis perfecte 
| finitum eífe, S. X. retuli. Etfi illud graveiam fuit; horis tamen 
| matutinis aliquam vehementiae remiffionem, aliquod levamen 
fuorum dolorumaegri perceperunt. Evanuit autem hoc ftadium, 
9 dum morbi vigor intravit. Tunc omne temporis momentum 
? fimile fere fibi fuit, nullaque differentia eft inventa au&ti & re- 
T mittentis morbi, nifi perpetua unius pe(fimi fymptomatis in aliud 
jJ permutatio , quid? quod priora peioribus femper adhuc funt 
1 au&as atque id ultimum morituris potiffimum contigiffe, quis- 
1. que facile perfpiciet. 


E. UR | 6. XVII. 


Eo  /) '  sodiitedasssdm 
Aet $. XVIL E Ás 
Prior fatis laefa refpiratio nunc anguftior, fortior, wiolen.- 
tiorque eva(it. Inf»irantes fingularem eiulantium inftar fonum — 
ediderunt & gemebundorum, Tremwit thorax cum fuo pulmg- 
. me, aliquando quievit, fortius poftea celeriusqueiterum moven- 
- dus. Ipfe fpiritus exhalatus fervidiffimus antea, nunc panllo finn 
gidior fuit. Longedeteriorem cordis motum effe faCtum, p 
ter tremorem ta&tu percipiendum, arteriarum pulfus abunde - 
oft-nderunt, qui faepe celerrimi, debiliffimi, inaequales, inter- | 
mittentes fuerunt. Refponditadeo turbato fanguinis circulo ex- 
ternus calor, qui modo in frigus univerfale, truncum quoque 
—À tranfit, modo redit debilier ac abivit. . B 
S. X VIII. | E 
Mens in priori ftadio perturbata, in hoc ad fe vix rediit. 
integri autem, nunc plane fenfibus funt alienati. Clamores ter-- 1 
ribiles ediderunt, adítantes furiofe comprehenderunt, € Ji 
tentaverunt, vehementer convulfi fefe erexerunt, & generatit 
tot modis deliraverunt, infaniverunt, quot phrenitici folent. ' 
paucis fuperftitibus viribus exhauft, atque alii graviter itidel 
a morbo adfli£ti, taciturne & atrabilarie, ut HtPPOCRATIS verbo 
utar, deliraverunt, floccos collegerunt, manibus tremulis obla. 
ta quaeque carpferunt. Subtiliverunt frequenter tendines, fre- o- 
muerunt dentibus & adeo vehementer ftriderunt, ut ingratu 
ille fonus in conclavi ubique audiri potuerit. Faciei m: 
continuo convulfi horribilem vultum aegrotis vecordibus. 
ciliaverunt. Aliiincatochum ArTU, cum omnibusreliquis prio: 
ra perpeffis, inciderunt; nam, ut memoravi, phrenitice deliran- : 
tes nunquam in furore perierunt. Nonnulli mente conftan " 
& integri, plumbo & lapidibus ponderofiores, fupini iacuerunt, 
eruraque omni amiffo pudore retraxerunt, ftupidi tamen nulla 
fere querimonias proferre potuerunt. Si autem illis dicus el 
gitandi facultas fuperfuit, fi lingua ad loquendum uti EE 


Pes M 
i Ts 


2 


* , 


Febris malignae epidemicae. m 


| Tuerunt, tinnitum.aurium , fufurrum & bombum fe percipere 
. funtconquefti, mox in veram furditatem tranfeuntem. Vidi vir- 
| ginem per quinque dies mutam; haec quum achores ip(i efflo- 
| tuerunt, loquelae ufum iterum eft nafta, | Hyfterica paflio alias 
| quibusdam familiaris, neque in hoc trifti rerum ftatu abfuit. Eft 
potius ad tantum fuae vehementiae gradum  1lla fpafüca. affeCtio 
| eve&a, ut feminam aliquando fenfü omni orbam, neque tamen 
fyncope oppreffam, nive frigidiorem obfervaverim , reliquis 
praefentiae huius paílionis certitudinem denotantibus fignis non 


| abfentibus, - rdippn | 
Berger: ioi Po uino XX : 

| ^ Sub hac rerum facie nulios cibos ab aegrotis effe captos, 
quisque coniiciet. Nihil fere biberunt, nifi quod ipfisaliqua cum 
violentia fuitinfufüm. Licetvero omnibusabftinuerint : quidam 
tamen nigrum evomuerunt colliquamentum. Alu infcii atque 
inviti perpetuo fua.excrementa ediderunt, tenuiffima, foetidif- 
fima, ac fi putrefcere iam inciperent. Omnes fere füdaruntubi- 
| que, modo frigidum, modo calidum & pinguem fudoerem, fic- 
| cam & afperam cutem madidam reddentem. . . Multi,'fi qua con- 
| fcientia reítitit, urinam emiferunt turbidam; lutofam, fedimenti 
- nihil deiicientem: aliorum autem involuntarie-effluxit, fingulo- 
- rum excrementa foetore, nifi fuperavit, certo aequavit. Qui- 
| eunque per varios dies ifchuria adfe&i lotium retinuerunt, fübi- 
| £o poftea illud impetuofe reddiderunt. . Nigerrima, combufta 
-quaíi, muco oblinita, madida, aliorum autem ficciffima & fifa 
| lingua fuit. Interdum eandem linguam-obfervavi, quum vehe-- 
| menter morbus faeviret, lateribus utrinque nigra zona notatam, 
| jn medio puram, ruberrimamque.  Nonnullis varie eft convul- 
| fa; neque facile linguam exferentes immobilem tenere potue- 
dunt. Tremuit multorum vehementiíTime, apice femper: velo- 
| €iffime fürfum faliente, atque hi manibus aeque vehementertre- 
| mentes peífime laboraverunt. Quidam iacuerunt redu&tis la- - 
| biis & ore aperto, quorum dentes ficciíTimi, ficcumque palatum - 
| app. IV, 48. Pbyf. Med. T. 112. x fue- 


* : CT OF*" 
E3 


362 —Hi pnta DES IG 
fuerunt: 'Nülláni jütemm magis timul fytmptoma,: quami ossium: 
hic enim, omnium remediorum vim illudens, vigori fi acceffit, 
peffimus prae reliquis omnibus, & fatalis exitus index fuit. Pau- — 
corum parotides intumuerunt, rubuerunt,. doluerunt, plurimo- . 
rum autem, quod in incremento iam natum in coxa foit c 
- facillime gangraenam concepit. 


533 


Miferabile adeo hoc fladium f oru figna futurae valemdi.- 
nis aut certiffimae mortis exhibuit. Quicunque nimirum füb 
fumma anxietate, fub fummo remediorum, ut in priori, ita quo- 
que in hoc ultimo ftadio, perpetuo horrore illa permutare effla- 
gitantes, anxie & peripneumonice refpirare coeperunt, his nul. 
ja falus, certa vero mors fuit, Nullum fcio fuperftitem, cuius ' 
. pulfas celerrimus, debiliffimus, intermittens, inaequalis & tre-- 
mulus fuit. Nullum inquam fcio confervatum, cuius tanta vi- 
rium proftratio omnem morbum perdurans fuit , ut ipfe caput | 
erectum tenere nequiverit, qui atrabilarie & taciturne infanivit, - 
qni ArTti1 Catocho oppreffüs dentibus ftriduit, & fingultum e 
peffus eft, cuius tendines affiliverunt, manusque frigido fudo- 
re manantes tremuerunt. Periit, quicunque phrenitice delirans $ 
furiofus & convuülfus eft, cuique fimul fübfequentia fymptoma- 
ta enarrata contigerunt, Peffimi praefagii & plane lethalis fuif- 
fe vomituritiones, animadverti, inprimis ab incremento faper- 
flites, aut nunc accedentes, oculo altero fimul minori & lufcio- 
fo adparente; difficilem porro & fonoram deglutitionem, lin- - à 
guam fiffam, 'aridiffimam, hiulcam & nitentem, vernice quafí 
tin&am, lividamve. Sanari nunquam potuerunt, quorum diar- - 
rhoea perpetua involuntariaque fuit, in quorum porro inteftinis, | 
poft epota fluida, ftrepitus & borborygmi fant oborti. Lethifelll 
rum morbum tulerunt, quorum ifchuria pertinaciffima tempe- 
five remediis füperari non potuit, fponte poftea & cum siqua 
€onnifu reddita urina. Reliquae etiam peragendae excretiones 

y mer 


— cb  Fübris mabgsi? epidemic. — — — 163 


T »Pline detitiedis] vel au&tae, non imminutis mox vitae in- 
. fidiofis fymptoratibus, certiffima dederunt triftis morbi exitus 
- fügna. - Continui profufique fadores partium fuperiorum, milia- 
ria exanthemata & petechiae, copiofe & primis etiam diebus 
- erumpentes, lividae, luridae, reliquis peffimi incrementi & vi- 
- goris fymptomatibus, delirio, fingultu, vomituritione, vigiliis 
- non imminutis, fed potius auctis, nil morte certius portende- 
runt.  Narium haemorrhagiae parcae, rarae, fanguine atro ex 
una nare lente ftillante; aegris lurida facie & pallida decumben- - 
- tibus, aeque adfpe&u horrendae, quam lethales fuerunt. Ocu- 
lorumillacrumatio Ípontanea, canthis fimul maculis i&tericis con- - 
- fpurcatis, reliquis enarratis fymptomatibus accedens, mortem 
inevitabilem futuram efe, indicavit, Parotides valde inflam- 
matae, duriffimae, rubore nitentes, neque tamen pus contrahen- 
tes, collo fimul levis emphyfematis inftar tumido, mortis nun-- 
ciae fuerunt. Eruperunt etiam, in morti proximorum fronti- . 
bus, puftulae parvae, pure fpiffo mox repletae. Cantharidum 
 impofitum emplaftrum veíicam excitaffe quidem, ulcus vero pro- 
du&tum mox iterum ficcum, lividum evaliffe; contraexcitatum 
| ulcus puris ggpiam magnam fudiife, Íymptomatibus enarratis aut 
-increfcentil us, aut non imminutis, mortis futurae certum prae- 
| fagium dediffe, fcio. Pofterius vero inprimis füb purpurae al- 
' bae praefentia me obfervaffe memini, Rebus fic comparatis, 
- mullus facile , licet varia tentata fit medela, morbum füperare 
mortemque fugere potuit. Eoautem certiorem interitum fubie- 
. runt decumbentes, quo P horum fymptomata inter fe funt 


poe 
^t 
ET 


| 
| 
| 
| 


- RR CÓ: 


(OS. XXI. : 
LM Plurimi, profufiffimo frigido füdore toto corpore manan- 
tes, expallefcentibus exanthematibus, facie Hippocratica, omni 
:| fenfu plures horas expertes, tandem peripneumonice fpiritum 
'|- bullientes, illum eliferunt, & boc viris iunioribus nonnullis füb 


fingulari fono cantui fimili) alteram manum perpetuo adtollen- 
d i X a tibus, 


"e 
x 


^ 


164 ascia Hiftoria EN S 
tibus, contigiffe memoravi $. VII. Pauci fübito & animo — 
deficientes, vita recefferunt. Feminae & feniores viri fub ma- 


tutinum diluculum, iuniores autem, iique potiffimum ca tantes, 
postendisma quarta hora. exípiraverunt. q-S"sinreodyóson ND 


UO USIETHYX 5$] ríe Dil 
AXE. S raemenqeT D 


Quanta autem humorum corruptela: dut hoc M, rati | 
fit, autipfum morbum in illam proclivitas produxerit, mox tos 
tüm cadaver occupans putredo abunde demonftravit. Nullünr | 
enim cadáver & fub frigidiori aura riguit, molle potius omne. 
' & flexile permanfit. ' Maculis luridis, violaceis; flavis, rübenti-. 
Dus-übique obte&tum, citiffime incredibilem foetorem- fparft. - 
Aliquando venter & collum ad rupturam usque intumuit. Quis - 
busdam fanguis ater ex ore, naribus, & feminis quoqueex geni- - 


boc cum fan guine, derive d — mus — mul eluxit. 
i; 13'H (ID1X397,:j9 IM ] 


H 


Tn eodem ftatu, quo morituris tot triítia fíena evenerunt, 
4n eodem quoque fanitatem recuperaturi aliquid boni praefa-.| 
 gientis exhibuerunt, in fecretionibus & excretioffbus potif 3l 
mum confpicuum. Mingere coepertnt fub fümmo vigore, fub ab 
fumma exacerbatione, pallidae atque turbidae urinze,. repetitii ds 
vicibus, magnam copiam, quae deinde fedimento levi, mucoft o. 
aut furfuraceo largiter dimiffo, Iimpida rurfüs fa&a eft. Eru-. 
perunteodem tempore profufi fudores, ex oniní corporis pun&o 
mollis cutis fcaturientes, unguinófi, foetidiffimi, füb- acidum fin | 
gularem odorem late fpirantes. Primum poft mediam no&tem, T 

poftea matutinis horis, tandem toto die effluxerunt. Poftquam - 
CONIRErEA exanthematà cuiuscenque generis, tnc Corpus ma jj 
nifefto difparentis ntorbi veftigia oftendit. Quibusdam tantus - 
torrens ex orenaribusque emanavit, ut adítantibus fümmum in- | 
éuteret terrorem, SS fidem largus, deese enim imdefecerunt; i 
i90  Figue- - 


w. 


F 
bo 
l 
, 
ü 


] 
1 
j^: 
WT 
à 


Febris malignae epidemicae. — 16$ 
. figuerunt frigore facies & artus, .pulu fímul debiliffimo inter- 
" mittente, ita ut ta&u vix percipi potuerit ; femper tamen aequa- 
-. fis robore arteriae elevatio quaeque fuit. Memorabile quoque. 
eife arbitror, frequentiores atque parciores has narium haemor- 
rhagias erupiffe anni 1760. vere, quum quidem maligna febris, 
fed mitius illa, graffaretur, rariores vero ac copiofiores illas. 
contigiffe, praecipue feminis, anni 1761. vere , quo longe nía- 
iori atrocia morbus ille faeviebat. . Quamvis autem fanguinem 
' fündentes parum füdarent; limpidam & aquofam fine ormni fe- 
dimento urinam mingerent, atque füperato morbo levi pedum: 
' gedemate laborarent; citius tamen reliquis manifefta füae re.: 
cuperatae valetudinis indicia exhibuerunt. ;Menftruorum pro- 
fluvium rarum & parcum ad morbi levandam vim quibusdam: 
contigit. - Rarior ptyalifmus fuit, femel tamen eundem copio-: 
fiffimum & mirifice licet;/nori ab(entibus. füdoribus, proficuum: 
obférvavi... Purpura decumberites deliri adhuc, fub exacerba- : 
. tione fubito vomuerunt, & quae: reiecerunt ;; morbum levaffe; 
| wifa funt. Vtrum. ione fanguinis fputum ,: parca quantitate. 

bvium, forfan ex faucibus, non ex pulmone Ícatens, critici quid 

uerit;.ignoro; id tamen certo fcio, illo licet praefente-motbum. 
fenfim fe fubduxiffe. Quaecunque criticae evacuationes; Tiung: 
breviter recenfitae, fübito; fponte forfan quoque; üno alteróve: 
| ie remanferunt; licet iam nonnihil febris levata fuerit, recidi-: 
'vam inopinato excitaverunt, pauciffimis, ut recordor, fatalem. 
Sub his excretionibus fenfim. atque pedetentim omnia; quae. 
aegritudinem confttuebant, magis funt imminuta; ref, piratio lene: 
|o ta, libera, ;pulfus fortior, aequabi ior; lentior; licet adhüc intez-: 
mittens, fomnus placidior, appetitus vegetior evaferunt, & his. 
 a&ionibus i in ordinem rurfus reda&tis, omnia reliqua reípofde. 
|! runt... Marcor autem convalefcentium &. debilitas diu poriitag 
| hum rame: "erue tti oliendeavati: o 68 42091: 


| fhiuo 3 $. XXIV. 
| , 

| 

| 


" * 
"s n 1 9 * LI y "4n 


v "ur Om ti.ve ibt (d YT2 351. vy a ki tn , 
65 - ceo FHifanta o : 


Lo yoxtuo v ssaet orosiib acci 
Tot "Gadtsnahbls ftipatum periculofum : niorbum sai 

cam prae reliquis. concinnam & ita comparatam fepéri, e Md 
quid boni ad vitam confervandam praeftari potüerit, id nice 
hac methodo praeftitum DE npo o in je 
S. XXVasdt Trot | 

Nulla generatim prophylactica cura aliquid valuit; — iil 

dem perfe inanis '& fi&a efle videtur. Quorum pulfus morbi - 
initio plenior, fortior ac celerior fuit, quicunque füb eadem 
pulfus conditione anheli anxie fpiritum duxerunt, quorum artus - 
probe caluerunt, quorum latera fub quavis infpiratione dolue- | 
runt, his omnibus admodum falubris Venaefe&tio fuit : neque - 
cum detrimento ad libram unam fanguinis amiferunt. ^ Aegere - 
rime tulerunt hanc fanguinis iaCturam, quibus & enarratae con- 
ditiones defuerunt, querum pulfus debilis & celer, refpiratio: 
contra libera, lenta, vires vero proftratae fuerunt. Maiori utis 
litate his pofterioribus primarum viarum canalem abfterfimus, | [ 
licet haec-evacuatio & prioribus non nociva fed falutaris po- 
tius fuerit,^ Plurimis itaque primis ftatim diebus aliquotiesgra- ' 
na decem pulveris rad. Ipecacuanhae exhibui, idque eodem die - 1 
illos omni femihora repetere curavi. Tum magnam, nifiomnis 
ventriculi jew iam periit, quod aliquoties obfervavi, copiam | " 


 ribus-moram obiecerunt.' : Addidi infequentibus compluribus | 9 
diebus, fub no&tem; rad. Rhei pulverem, ad drachmam wer E 
diam usque, praefertim quum diarrhoeanon nimis frequensaeg t 
ros defatigaret. Inprimis veri huius pulveris ufus tunc potifi- i 
mum neceffarius vifus eft, quum aegrotantes vomitoriüviresaut 
timerent, aut ob alia corporis vitia admittere non poffent. Re- 
liqua, quibus a fuis impuritatibus inteftina liberantur, ipfa etiam. 
clytmata, non tentavi, quum eadem minus utilia. NE 

Quid? 


: Fibris malignae epidemicae. .. 165 
. Quid? quod draftica incredibile dármnüm morbo augendo ad. 
 tuliffe, pluries mihi compertum eft. Perierunt efim, qui, ut 
futurum fibi morbum averterent, omnes mihi obvii, draftica 
- purgantia incaute fümferant. Et hifere fuerunt, quorum cu. 
. tis füb perpetua diarrhoea remedia omnia elidente, ficciffima 
. & afpera, ut fupra retuli ($, XIV.), permanfit. | 
E: &. XXVI. 


-Ynfequens morbi tempus, illi medicinae tribuimus, quae 
aut fanguinis acrimoniam diluit, & per varia colatoria illam tan- 
dem eduxit, aut quae ad putredinem connifüm cohibuit, & fic 
febris impetum aut mitigávit, vel nimis debilem adauxit, neque 
illam tandem negleximus, quae ürgentia mala fpecifica quadam 
vi fedavit, morbi cauffam proprie non eft aggreffa. 
bo uM $. XXVII. Wi 
^ "Sedulo coa&ti funt aegrotantes, ut biberent aquam frigi- 

 diufculam, oxymelle fimplici gratiorem redditam, quam Hrrero- 
CRATIS Pofcam dicere folent. Quicunque vero hoc potus ge- 
nus ob faporem abhorruerunt, aut qui meliori fortuna fuerunt, 
illis aquam faccharo & citri fücco commixtam largiter dedi. Ra- . 
rius paullo mineralia acida ad gratum usque faporem aquae in- 
ftillari curavi; fi vero aliquod in hunc finem adhibui aut Salis 
fpiritum, aut Antimonii clyffüm fulphuratum elegi; tanta vero 
| copia fuaves varios refrigerantes Syrupos adfundi iuffi, ut gra- 
tiffimus inde obtineretur fapor. Potus alia genera, inprimis fer- 
mentata fortiora, nunquam admifi. Cerevifiam fecundariam 
"tenuiffimam, ut varietas aliqua effet, interdum interpofüerunt ; 
"vini parum, ad excitandas vires, in morbi vigore dedi. Hacra- 
4 tione fitim optima fedandi fuit occafio impetrata; multi enim 
intra viginti quatuor horas e&to libras & plures epotaverunt, 

1 mifi naufea nimium obfuit (S. XIV.). Nitrum depuratum, magna 
| €opia, in calidis plantarura fubamararum infufis folutum, omni 
! biho- 


| 

"- 

: 4 
| De ; ! 


! 
H 


, 


-168 ; Si) abi m 


bihorio ad "PRIME unum. & suique deii 

atque. hoc modo illis, qui a nimio aeftu .& fitu vexati: unt, Tof. 1 

bum tolerabiliorem. reddidi. .Quorum vero manus frigidulae de 

fuerunt. aut quorum pulfus debilis.& celer maiorem in:putrer - DU 

dinem pronitatem & parciores vitae vires oftendit, autfrequen- | 
tifims diarrhoea fuit, his, maiori fiducia acetum bezoardicum, | | 


aut Tin&uram florum Papaveris rhoeados, in calidis mox lau- 


dandis infufis exhibui, Mixturamque (implicem, ad quadraginta | 
guttas usque, admiícui.;., Nunquam fere terreis remediis, quo- 
rum vires adeo infidae in periculo pleniffimis morbis videntur, - 
neque detillatis aquis, apt. vulgaribus effentiis, quae forfan plus 
linguae blandiuntur, :quam.morbo obíunt, mihi, ut uterer, 
perfuadere potui; Maioris.ad fanguinem diluendum. effica- | 
ciae in morbi incremento. falia media animadverti ,. atque tunc - 
nullum Sale ammoniaco depurato praeftantius inveni, varia for- | 
ma illud exhibendo, fi modo aegrotantes, ob peffimum fapo- | 
rem, facile. id fumere potuerunt. .. Calida infufa,. quorum ufum . 
adeo falutarem & efficaci(fimum, ad nifum in putredinem cohi- 
bendum, fcio, ex herba Scordii, vel radice Setpentariae ;Viigle- 
nianae paravi, faepe chamaemelum. vulgare, quod reliq&is duas. 
bus plantis vix viribus inferius, nifi praeftantius eft, aut addidi, - 
aut illis fubftitui, | Mixturam-fimplicem aut folam, aut cum - 
Tin&ura flor. Papaveris rhoeados commixtam, :praebui 5. fub | 
maioriautem virium decremento camphoratam illamelegi. Vtrae 
que, non fine aegrotantium emolumento, aut praefens exanthe« s 
ma in cute fervavit, aut íi quod forfan eruptioni proximum 
fuit, illud celerius promovit. . Omnia autem antiputrida, maxi« p 
ma. excellentia Camphora unica, aut inftar pulveris, niro&íali 
ammoniaco depuratis, ad aliquot grana addita, aut in emulfjone 
vulgari omni bihorio eadem quantitate exhibita, longiffime fus — 


peravit. Hoc nobil (mp remedio, prae reliquis forían omnie | -W 


& dfigere: ufus fum, quando agrypniae; deliria, fopores, frei. E 


"— 


Febris málignae epidemicae. —— 169 


| «membra, peffima diarrhoea, reliquaque omnia maximum peri-- 
— mulum vitae adeífe, aut mox futurum eífe, demonftraverunt. 
| «Huic remedio foli debeo, ut perfuafiffimum habeo, quidquid 
boni unquam debillimis aegrotis arte meisque confiliis contigit; 
huic remedio foli tribuo grata mente vitam multorum fuperfti- 
tem, quos forían crudeliffima fues foftuliffet. Optimi Peruvia- 
nicorticis ufum varia ratione in iisdem morbi ftadiis tentavi, 
- Quum vero fine aegrotantium utilitate datum iri; quum fine 
cautfarum fallaciis illum adhiberi poffe vix crediderim, tenta- 
|. tum femel iterumque repofui, in variolis confluentibus quam. 
ovis maximi ufüs & in dyfenteria inventum. Aegri mei tanta 
febre correpti remedio abhorruerunt, quod toties, tantaque 
copia quotidie devorandum erat, naufeofo fapore camphoram 
& ammoniacum fàl forfan excedens. Miror hanc potiffimumob 
."cauffam maximam clarorum virorum felicitatem, qui fuis aegris, 
"ut memoriae prodiderunt, integram unciam, extratti quoque 
| "forma, praebere potuerunt, hominibus mortis articulo proxi- 
1nis. Omnia autem medicamenta modo enarrata usque ad ma- 
| nifeftam febris declinationem adhibere continuavi. Auftistum 
| viribus, Mixturam fimpiicem, cum Tin£t. flor. Papav. rhoead. 
"commixtam, tamdiu ufürpavi, quamMiu minimum adhuc febris - 
|"veftigium fuperfuit. | | 
| $. XXVIIL 
i Symptomata quaedam huic lui propria atque adeo atroci- 
ter aegros invadentia aliquot Specificis mitigare tentavi. Ca- 
| Mtorei pulverem utiliffimum ad fpafmos convulfionesque fopien- 
L.dos obfervavi. Ad o€to grana illius omni bihorio adícendi, 
! nunquam tamen fine Nitro depurato exhibui, interdum tria qua- 
Js*tuorve Mofchi oriental. veri grana cum evidenti fru&u admi- 
|-fcui. Generatim me expertum puto, caftoreum Rufficum plus 
| valere ad fuperandos morbi fpafmos, quam reliqua omnia tan- 
| «tis olim encomiis exornata antifpafmodica, quid ? quod idem 
!sremedium son folum fpafis; fed & nifuiin'pütredinem, quam- 
*- uMpp. IN. A48 Pbyf. Med. T. IH. - y vis. 


ao | Hiftoria Vau 


vis animalis etii mire obeffe. Opium ad nékdd conci 1 
liandum aliquando adhibui, poftea autem neglexi; tantum enim 
abeft, quod pluries obfervavi, illud ut vigilias infringst, ut po- 
tius agrypniam deliriaque augeat excitetve. Croci extratto, in | 
 Mixtura fimplici foluto, eodem propofito ufus fum, neque hoc 
3deo inepte praeberi, me obfervaífe puto. Plus falutis tribuo ' 
cantharidum ufui; excitato enim horum emplaftro vulnere, ' 
dum deliria agrypniam & fopores abigerunt, placidum aegro- . 
tantibus fomnum conciliaverunt. . Toties autem illud potiffi- : 
mum imponi curavi, quoties praeter cordis debilem motum | 
 enarrata fymptomata obfervavi. Terebinthina femel ulcus cru- - 
- ris cacoéthes inungi füb fummo decumbentis catocho iuffi &, - 
ut arbitror, non negle£&to fimul camphorae ufu, excitato rurfus - 
malignae materiel ulceris fluxu,-& fic illum fanitati feliciterre- | 
ftitui. Ad obtinendum eundem finem pediluviis aegrum. im-- 
mergi atque pedis plantis Sinapifmos imponi curavi, & eadem | 
fymptomata ; quum levia adhuc effent, itidem fuperavi. . Vo-- 
mitum & diarrhoeam praefertim cum anodyno Hoffmanni li- 
quore copulata Rhei anima, mane & vefperi ad quinquaginta. 
guttas data; egregie fedavit. Singultum vero, mortis prodro- | 
mum & comitem, lubentr profiteor, remediis aggreffus nun-' 
quam compefcui. Reliqua fymptomata, dum morbum princi-: 
pem fuis remediis perfanarem, fenfim evanuerunt, aut enarra-. 
tis reliquis cefferunt. 
| $. XXIX. 


Poftquam tandem convalefcentes incedere rurfus potuest | 
runt, ad ea confugi, quae fanguine fuo depleta vafa iterum im- i 
 pleverunt & deperditas vires reftauraverunt. Optime nunc . 
illi quibus adeo naufeofus Peruvianus cortex (remedium cui f 
nullum novi Orbis par eft praeftantia, ) fuit, pulveris drach- Hi 
mam dimidiam aliquoties de die fumferunt & calidum florum. 
«Chamsemeli: infufuüm füperbiberunt. | Sánguinem füuppedita- E 
vit Culce optimum lactis ferum, cuius libram mane biberunt - 
quo. 


E 
p 


Fbris malignae epidemicae. 171 


E Miotidie. Hoc morbi reliquias per renes eliminavit, & per ali- 
| quot feptimanas continuatum fanitatem reddidit. Lene alvum 
abítergens fub horum potiffimum remediorum ufu non neglexi, 
| atque in hune finem Rhei pulvere folo nullum laxans melius 

exhiberi poffe obfervavi. : 
| $. XXX. 


. Yncreícente morbo & fub ipfo eius vigore folis farinaceis. 
| deco&tis, aut fru&ibus horaeis, aegros refeci. Eandem diae- 
tam poftea , quum morbi vis imminui inciperet, ut fedulo ob. 
| fervarent, curavi. Nullam plane carnem, nullum iufculum fu- 
mere permifi, aut fi quod forfan, id rariffime tamen, dum omnia 
| morbi vefügia plane erant deleta.  Lubentius illis adfumere 
füaüi omnia laCticinia variaque farinacea, ex hordeo, milio, 
oryza, manna, granis Palmae fariniferae, Sagou di&is, parata. 
Diu poftea ruríus cereviíiam bibere, caraibusque vefci coepe- 


cunt, 
$. XXXI. 


Id unicum addo, interdum varias leves onus fub 

 lyfeos fpecie exterminaffe morbi reliquias, nullam autem Scabie - 

| frequentiorem fuiffe, ficca illa pertinaciffima, remediorum vim 

"toties eludente. Hanc vero füb optima diaeta largus ad duas 

guovis die drachmas florum Sulphuris fimplicium ufus feliciter 

& cumsmagno aegrotantium emolumento per- 
fanavit. 


FANS FANS 5S don 
eX Zi Xd 


E -— DOE My 
| Yax 


. iud | y2 Hi- 


HISTORIA - 
DYSENTERIAE MALIGNAE 


Au&umno annorum MDCCLX. & MDCCLXI. : 


in urbe & agro Ifenacenfi 
 epidemice graffata fuit, - 


epea 


IoANNE FRATRE CaxoLo . 
GRIMM, 


Mediciu. Do&. & Poliatro Ifenacenfi, Academiaeque Caef N 
. keopoldino - Carolinae m Curiofer, - É 


Clidemo 1I. 


Ax morbus, qui au&turminali tempore ann. 1760. & 1761. 
[ Y tanta atrocia plurimos eft adortus & multos füftulit, D/- 
enteriay cum maligna fua febre copulata, fuit. Haec alvi deie&io 
cruenta febrem vernalem malignam periculo aequavit, dolorum 
| immanitate fere fuperavit. Medio Augufto anni 1760. glifce- 
re primum coepit; tunc vero, licet fuerit varia coeli natura, 
&toto Septembre menfeinfigniter pro temporisratione aeftua- 
vitaér. Primariam iterum occafionaleni crudelis morbi cauf- 
fam in atmofphaerae rnutata indole delituiffe, ut fupra de ma- 
 Hgna febre retuli, negari nequit. Adduxerunt vero frigiduli 
venti, & no&ufrigidior aura, nataex füiscauffis, fanguinis acri- 
| moniam nunc magis ad interiores corporis fedes. Neque prius 
| difparere iterum fhiaec lues potuit, donec mutatacoeli natura oc- 
cafionales cauffas imminuit, & contagium, morbi effe&tum & 
| eauffam, iterum fuppreffit. Factum hoc menfis Novembris ini- 
tio eft, quo pauci vel nullus amplius de diro morbo conquere- 
- batur. Horaeorum fruCtuum ufus & in noftra aegritudine omni 
eulpa liber eft pronunciandus. Peffime aliquando, hanc uni- 
| eam urgeo, omiflis multis aliis ratfonibus, peffime inquam decu- 
| buerunt illi, qui noridum aut nunquam fruiti funt fruCtibus, & 
|! ne levi quidem diarrhoea laborarunt, qui una vice 160. pruna 
7 cerea devoraverunt eiuno ventriculo, occafionalium interim 
| €auffarum iniuriis aeque expofiti, ut reliqui. 
S. II. 
. Comparuit primum di&to aeftatis fine inter pauperes, in 
^ ultimis füburbii occidentalis domiciliis, prope Xenodochium 
! Sti Spiritus, habitantes. Lento pede fenfim adit i in anteriori 
ys . Urbi- 


urbique vicina parte diis tandem ipfius opidi cives, vens 1 
füs feptentriorialem plagam, in unica platea commorantes, adfli- — — 
gens, maximumque fuarum virium gradum Septembris huius - 

anni exitu prae fe tulit, & olim eandem fere viam elegiífe, eft 1 
obfervatum al e E. 


| Memorabile prae eligi puto, morbum eo tempore. in- j 
- primis familiarem vitaeque infenfum fuiffe fpurcitiei deditis, pe-. 
dibus nudis incedentibus, in. conclavibus anguftis; obfcuris, ma- 
didis,. mox frigidulis, mox vehementer calefa&tis, viventibus, - 
tenui vi&u & duro utentibus, in ratione fpurcitiet, anguftiae hy- 
pocauftorum, vitaeque. miferiae: omnibus igitur, quibusexíuis | 
cau(Iis perfpirabile San&torianum remanet, corrumpitur inían- . 
guine, illumque. corrumpit. |. Comprobat febris: malignitatem 
ingens peffimorum fymptomatum numerus, mox enatrandorum, ! 
faepe tertio decumbenti mortem creantium : negari licet ne- - 
queat, fub initium perniciofi fluxus, his hominibus eífe- mede- ' 
lam genuinam, futurum aera obliterantem, morbo ipío - 1 
odioiorem. | DEDECUUMIT 
$. 1v. ; | "m 
E 5 p d D 
Eadem ratione & natura quiefcens : di&o teluputil mala | 
rediitiues, inficiente maiori vi, quamvis fymptomiatious reliquis 
vix infidiofioribus, paullo praecocius, fcilicet iam ineunte. Au- : 
guíto fequentis anni LXI. Plures eft adorta, pluresideoquein- - 
terfecit.. Iulio perpetuum ferenum coelum; paucos w——— 
& obfcuros dies admittens, aeftum incredibilem protulit, ad. 
O&obrem usque durantem. Eandem, ac priori autumno, cives. : 
oppi bte. viam si A EA toto Septembri a in omnes ilius | » | 
l cr Jung J pare Ph 
: om Es 
| ip Conf, Sro&curI Medicinifcher lcbipcsepitili Miu Reate D 
ner in Commerce, litter. Nerimb. Mi 


| ^ Dsfenteriae rhalipnae epidemicae, ————— 175 


partes diffipata, Suburbio tamen orientáli param. perniciei ad. 
ferre potuit. His igitur menfibus, quorum ultimus aeftatis pef- 
| fimus exftitit, copiofior epidemia & contagiofa cauffa, minor 
| hominum proclivitas i in adeo dirum morbum, prae prioris anni 
' autumno. - Nulli fexui, nulli aetati pepercit; omnes aequali fe- 
re corripiens vehementia. Infantibus tamen ; fi qua fuperfuit 
differentia, & faepe robuftiffimis feminis periculo plenifTimus 
fymptomatum gravitate evafit morbus; nec fenes adeo mifere 
adficere valuit. Plus nonaginta quatuor homines, intra hos tres 
menfes decumbentes, praeter fuperioris autumni reliquos, fo- - 
lerter adii, & quidquid in illis, faepe propriae íanitatis detri- 
mento, animadvertere potui, fedulo collegi, nunc RD Sii 
uno Sidine cum prioris autumni obfervatis. | 


S. V. 


j racfentia cohortis febrilium fymptomatum, ante manife- 
'' ftam inflammationem obortorum, auctam excretionem alvinam 
" antecedentium, febris, fub decurfu morbi faepe plus ventris 
| fluxu urgens, inflammationis aliquando rara figna, mortis ratio 
febrium malignarum reliquis fpeciebus fimilis, morbi faevientis, 
criíi accedente, corruens vis, mihi abunde commonftrare vi- 
- dentur, eiie defluxum crebriorem dyfentericum , nuper nobis 
. adeo fatalem, febris malignae fymptoma, febrem vero morbum 
| primarium valde malignum, ex peculiari humorum corruptela 
|! obortum, inteítina prae reliquis vifceribus in abdomine fitis 
| maleadficientem. Hanc corruptelam gignit epidemia cauffa, 
! contagioía autem genitam movet, & ad inte/lina vi febris pro- 
| pellit. Effluens illa fanies ex omnibus du&tulis excretoriis, cum 
| bile, pancreatico fucco & reliquisinteftinorum liquidis, huc ad. 
| vehendis, aeque fua indole depravatis, tormina, dolores atro- 
ci(fimos, arrofiones, cetera;ue, ut producat, neceffe eft, quae 
aua ex fuis cauffis, malignam rurfus labem àlunt; gangrae. 
mam adferunt. Neque haec, ut obfim plurimis graviffimis ufu 

; Viris, 


Ly 


m6 UL  üfofweswdo 03 d 


iris, fint: profata, fed ut ordinem detegam & — ie 1 
fluxum di(ünguendi, fanandi 5)... svi 


son | ^ o rerditbabo desees 
Animi infolita, alacriorum etiam aliam hominum, anutatios | A 
snetus incredibilis morbi fibi futuri, maxima virium proftratio, 
quotidie àu&a , adpetitus minns vegetus, fomnus valde anxius 
& inquietus, malum adoriens in plerisque antecefferunt. Fue. 
runt tamen & alii, quibus parum morbofi contigit ante primum | 
infultum, atque in his plus contagium, in illis plus propria in - 
morbum propenfíio effeciffe videtur. Tandem horripilatio i in. | 
terdum in manifeftum abiens frigus & horrorem, initium febris E 
iam faevientis oftenderunt, . . | | "m 
$. VIL 

Refpiratio utplurimum diebus primis libera, bona, deinde) - 
frequentior, anhelofa, fpaftica, levatis fcapulis peragenda, ge- 
mebunda, ftertoroía, ac fi muci maxima vis obftrueret orien 
bronchiorum & fiítulae cavitatem, evafit. Tuffis rariffima hu- . 
mida, muco in fine piceae tenacitatis, & anima peffime olens 
fuit. Calor corporis fuperficiem occupans, cum cutis ficcita- 1 
te perpetua, au&tus plerumque naturaltque maior exftitit ; fed. 
frigore quoque non raro in fequiori fexu modo manns, cubiti | 
& pedes, modo cubiti foli riguerunt, aeftu fimul fummo in ma-- 
nibus & reliquis cun£tis partibus corporis percipiendo. Anxie- 
tas cum cordis palpitatione manifefta in plurimis incredibilis, & - 
perpetuum loci & medicamentornm mutationis detiderium. Pul- | 
fus aliis celer & fortis, alus celer, debilis, inae qralis s fortior | 
modo, debilior iterum, aliquando debillinus, ce!errimus, inter- - 
mittens, tardior, gangraenae index, mortis nuncius eft certi(fi- .— 


2e 


5 Eodem fere modo Auctorem libelli, qui i Londini prodiitinf: "riptus: ku 

| An Effay on the autumnal dyfentery. By a phyf cian Printal | ; 
fe* Precket 1756. in Svo iudicaffe, inveni, meis tamen obfere d 

*- ' 'fionibus iam confignatis. 


- 


Dyfent eriae malignae epidemicae. : ry 


mus inventus, aliis rurfus parum aberravit a naturali, his quo- 
, que leviffimus morbus fine periculo fuit. 


* $. VIII. ict de cafeta 


Comprehendit mox morbi initio aegros debilitas: tanta, ut 
. nec pedibus inniti, nec caput tenere erectum potuerint, aliis 
paullo tardius acceffit infignis illa virium imminutio. Alii ani- 
mo frequenter defecerunt, frigido fimul fudore perfufi, atque 
alii truncorum inftar foporof(i iacuerunt. Vidi & fanitati reftitui 
fenem hoc morbo proftratum, feptuagenarium, a multis annis 
| &adhuc firmum, fuo capite vacillantem & trementem, ipfa ve- 
| fo dyfenterica febre praefente huius debilitatis ne minimum 
fentientem. Mutataein peius plerisque animales evaferunt a&tio- 
nes. Somnus infomniis inquietus, fopori fimilis, vel plane nul- 
lus, vigiliae perpetuae, ad complures dies productae, deliria 
| rara, inprimisfutura morte, mentis mutatio fingularis, fenfus ex- 
| terni pauci laefi, praeter guftum, femper ipfis putrido itt ore & 
| faucibus haerente fapore, depravatum. Alii leviter fünt con-- 
vulíi, fpafmis aeque multis mortem in infantibus antecedenti- 
bus, Huc refero quoque fingultum infra adhuc memorandum. 
Oculi torvi, triftes, lanusinofi, illacrumantes, canthis flavis, 
"praefertim interno, pupilla ampla, nec lucis vi obfe';uiofa iride, 
| "Vox varie mutata, clanzofa, tremula, rauca, habitus corporis val- 
de mutatus lurido vultu, genis, non raro alterutra tantummodo, 
"rubore fplendentibus, extenuatio fumma, ut aegri reconvalef- 
! «Gentes fceletis fimiles viderentur. | Dolores varii capitis, dorfi 
| ámprimis & lumborum; artuum, praecipue brachii, intolerabiles 
| "in:duobus uterinis, eodem modo correptis & tuguistipuri ob- j 
| fervavi. 
U " $& IX. 


| E. . Sudores plurimos Ipfa decurrente febre particulares i in fa- 
| me manibus, gelu horridis, affatimprorumpentes, notavi. Alii 
s uMpp. IN, AG. Pbyf. Med. T. I4. Z 3U- 


158 Ln A M id^ Hiftoria: y Y (Ay ». a í ui : 
autem univerfales matutino tempore, evanefcentibus morbofis 
fenfim fymptomatibus ficciffimam cutem madefacientes,. tans .— 
dem comparuerunt. Exanthemata rara, & (i quaedam i terdum | 
methodo genita forte, minima fuerunt illa, pellucida, miliaria. - 
Quibusdam menfítruorum, veftigia morbo ineunte prodierunt, | 
peffime poftea decumbentibus. . Sitim inexftinguibilem, clamo- 
fam, igneam, cum lingua primum tumida, alba, fenfim flavefce : 
te, tandem fuíca, nigra, arida, muco tenaci obdu&ta afperaque, 
aliquando tamen munda, carnei & rofei coloris, parum a natu- - 
rali recedente habitu, aegri pertulerunt. Deglutitio exftititfae- - 
pe fpaftica, laefa & molefta, fonora, ru&us vehementiflimi, naue | 
feae, vomituritiones, delirantibus adpetitus incredibiliter auttus, | 
reliquis parcus vel, plane nullus, vomitus continui, pertinaciffi- | | 
mi, faepe fingultu diftin&ti; nullo interdum artis füb(idio miti-. 
gandij evomuerunt autem, ingefta, pituitam, bilem. flavam, vic 
ridem, atram, corruptam, vario totius febris tempore, item | 
vermes; praecipue lumbricos ; cardialgia enormis, fingultusre- 
bullis, nunc in declinatione nunc in initio morbi confpicuus, 
nullo faepe remedio cempefcendus, vicinis, ob fuam vehemen- : 
tiam audiendus, aliquando folum no&turnus, nec frigori exter- 
nisve aliis cauffis tribuendus ; ifchuria, imprimisin potiori fexus : 
ftranguria, mi&tus cruentus, füperato nunc fere morbo & pue 
xis accedens; urina flammea, nubeculofa, fedisntet vix qu 
dam depefito, | : MN 
| $. X. | E. | 
— . Primarium autem fymptoma, quod hanc ab aliis doe d- 
füinguere: poteft malignis febribus , conftituit diarrhoea & ni. 
fus alvum exonerandi continuus, dniein una hora accedens & 
ultra, frequentior quoque vefperi & no&u, doloribus atrociffi- E 
mis, in regione hypogaítrica potiffimum percipiendis, ftipatay — 
lancinantibus, ui 'entibus, prementibus, nullis aequiparandis cru- 2 
Ciatibus, cum" fpafmo terribili omnium partium in abdomine 4 
ollocatarum SOPUIAUS, Ton quidem Petpeniny fed quiefcenti- m 


bU 


Dwfenteriae. malisnae epidemicae, 179 


| "bus, eie&o per alvum putrido excremento,, item longe ante 
| mortem etiam fine fenfu quoque aegrisque nefíciis eveniens, 
| quolibet ingefto mox augenda, ni&u citius, ut omnia quati tunc 
veloci(fime canalem alimentorum percurrere viderentur. Sunt 
| autem eie&ta füb hoc perpetuo defluxu excrementa liquida, 
| fpumofa, pituitofa, biliofa, viridia, prafina, atra, ramentofa, por- 
| tiunculas, ut vifum fuit, abrafae villofae tunicae fecum vehen- 
| tia, alba, utplurimum fincero fanguine remixta, aliquando vero 
rubello folummodo ichore, foetidiffima odorem fubdulcem, 
naufeofum, putridum, & plane fingularem, cadaverofo deterio- 
| rem, fpirantia, infciis aegris elapía, vermes in fuo finu genera- 
| 'tosalentia. Solida autem qualiacunque, nunquam, nifi fub ma- 
nifefta morbi declinatione, animadverti. Poteft ideoque febris 
dyfenterica occurrere fine fanguinis veftigio, fine perpetuo for- 
tique illo dolore, peffima. Ingentem dolorem, eie&a mox pu- 
trida illa materia, eft infecutus verbis vix fatis defcribendus te- - 
|'nefmus, ob fummos anoillatos ardentes cruciatus, primario mor- 
bo plus miferiae faepe concilians, fuperftes non raro diu adhuc, 
| fublato illo in inteftinis dolore. | | 
| $. XI. 
|^ —— Tnfantibus crebrioribus illis deie&tionibus & perpetuo con- 
mifu prolapfum eft inteftinum re&tum, cum acerbiffimo crucia- 
tu. Ediderunt quoque vermes, praefertim lumbricos, mox fin- - 
gulos, mox plures in unum globum convolutos.  Flatus nun- 
| quam, vel rariffime, & crepitus effe propulfos, comperi. Femi- 
"ham iuniorem & robuftam vidi, incredibiliter hoc morbo, füb 
| continuo vomitu biliofo viridi, defluxu ventris parum fanguino- 
'Jento, viridi & fpumofo vero multo adfli&tam, canina fame fimul 
| laborantem, atque illa fedata & vomitus & diarrhoeae levamen 
E tempus percipientem , ultimo tamen trucidatam. | Videtur 
itaque nec fanguis cum excrementis profluens, nec fummus dyf- 
| 'enterici fluxus dolor, morbi effentiam conftituere[; fed pe i 
EM 22 am 


uu-————— 


480 XC £l | 
illam. effe PAN Meno: in  q"uNBMIRN puidán FARINE " 
excretione, & deftru&ione gangraenofa inteftinalis cánalis p E 
dem futura copulata, atque an re&te, quaero 5; | 
m $. XII. i eT 
Eadem fane ratione, qua figna futurae falutis fic etiam trie j 

ftis morbi exitus complura eaque vere certa fuerunt. Peffimi 
fuit praefagii pulfus initio iam debillimus, celerrimus, intermit-- 
tens, cum extremorum perfrigeriis, madidorum, pingui fudo- : 
. re, connexus, & maxima virium proftratione, qui itidem in vi» 
.gore morbi praefens , mortem plane inelu&tabilem fore , prae- 
nunciavit. Trifte fuit fymptoma anxietas illa praecordiorum,. 
perpetuum, vel medicamentorum mutandorum defiderium, vel. 
naufea continua illa adfumendi & optimi faporis. Peífime de- 
cubuerunt pulfu magno, undofo dentibus ftridentes, vel dero 

..— debilvmo fingultientes, quorum generatim nullus mortem e 
git. Nec aliquid maiorem lethalis exitus certitudinem adtulit, 
quam peflimus ille foetor, de quo dixi, multos ante obitum di dies 
emnibus morituris obortus. " d 


$. XHI. 


Reliqua gravem quidem, vix tamen neceffario exitu fata- 
lem declaraverunt febrem, atque aliquam emergendi fpem re- 
liquerunt. Generatim füb leviori morbo minus turbatas a&tio- 
nes omnis generis animadverti, nec fuit adeo perniciofus gravi 
dis ratione foetus, la&tantes autem la&te orbavit. Nonnulli u 1 | 
tratres peffime decubuerunt hebdomades, plurimi decimo q quar | 
to & praecociori die, fub matutinis füdoribus & in urina fedimen- 

: to depofito, accedente adpetitu, imminuta diarrhoea, mutatis 1 | 
excrementis, priftinam ad fanitatem recuperandam fefeaccinxe- | 
runt. Etlicet multi, profligato primario morbo , fatis sdparue. 
runt fani: iis tamen inter fuperítitem debilitatem. ad abdomen " 
usque pedes oedematofe intumuerunt. Vidi aliquem undem | 

ana- 


id 
"^ "d e 
TNR 


RM 


^e 07 


: Dsfenteriae malignae epidemicae. (—ONBRE 


'fanatum füb ere&o corporis fitu, palpitatione cordis incredibili, 
 deliquiis animi levioribus & fummo capitis dolore adfectum, 
non fine propria his morbis medela. Ratio vitam ponendi 

. omnibus fere eadem, ac in febribus malignis, fuit nono die ad 
duodecimum ; pauci ad vicefimum primum usque miferam tra- 
xerunt vitam fub refpiratione fuffocativa, frigidulis extremis, 
re&a protenfis oculorum bulbis, vitam tamen alia puella, fub 
fummo in cloaca cruciatu animo deficiens, efflavit. 


GNO Bus 


Gravitas rei nunc illam füadet adponendam medelam, quae 
plurimis, vix omnibus, potuit adferre reftaurandam valetudi- 
nem. In brachio inftituta Venaefe&tio fub iritio utilis fuit illis, 
quibus poft vehementem horrorem, plenus, fortis & undofus 
reftitit pulfus, noxia vero, contrarias proprietates gerente pul- 

' fu fuit. Omnes fere, inteftinis nondum adeo corruptis, abfente 
fingultu, bene tulerunt pulveris radicis Ipecacuanhae, ad vo- 

. mitum ciendum, ufum.  Praebui vero adultis fex grana eius. 
dem fingulis xLv. minutis primis, infufa fervente aqua, fic vo- 
'mitum pro lubitu auxi , increfcentem rurfus facile domare po- 
tui. Mane & vefperi infequentibus diebus debitum fumere aeg. 
|. ros iuffi pulveris radicis Rhei praebium, quod etiam folum ad- 
"hibui, ferius advocatus; nec plane neglexi aquofum Rhei in- 
- fufum, & Aloés optimae extra&um. — Tum febris imprimis ra- 
- tionem habui, et illa ulterius exhibui, quae avertere potuerunt 
. ab illo canale inteftinali irruentium corruptorum humorum vim. 
" Febri mitigandae oppofui potus aceto & Citri fucco acidiufcu- 
.- Jos redditos , copiofe bibendos, fed tepidos femper. | Ingeffe- 
- runt quoque deco&tum avenae excorticatae farinaceum acidiuf- 
' culum itidem. Quod multis forfan abfonum videri poteft, mi- 
neralia acida fummi ufüs, fumma laude digna, in fupprimenda 

. putredine, fyrupis acidiufculis mixta, aquae ad gratum faporem 
- inflillata, pluries inveni, praefertim vero c/y[fum antimonii fulphu- 
| 23 | Tatum, 


fe s — b: ] à " 
1 Sow z a 
- x , " 
) "i "AN T y, P Li LJ An Lus itv CE P, 


ratum, Eodem indi nitrum, arcanum dupl. tartarum vitriolà-. 1 
tum , additis fpeciebus diair. f. r. diatragac. frig. gumm., arabi- 
co & trazac. pulv. rad. glycyrrh. amylo, ftimulandi vi orban- 
dum; omni fere bihorio adhiberi iuffi,: & tin&uram florum Pa- 
pav. rhoead. quibus pulveres minus: placuerunt fumendi, - : 
bus cum fretta fubítitui. 1 
$. XV. 'irso- 1 sf29n j 
Praetef gummofa: & farinacea, iam enarrata, & mucilagi. | 

nofa decoCta & infufa, ex rad, alth. fymphyto, femine lini re- . | 
centi pfyllii, cydon. additis tamen femper carminativis & prae 
omnibus, Boribus Chamaemeli utriusque, ut obtunderem fum- - 
mam inteftinalium humorum acrimoniam, & involverem illos, . 
rhabarbarinis deinde eiiciendos, fedulo & copiofe aegris hau- 
rienda fusfi. — Mucilazinem feminis Cydon. cum oleo amygd. : 
vite Aietens adhibui itidem, fed fine fru&u. - | 
$. XVI. EE 

Vt vafeula conftringerem, ut debilitato atque arrofo in- 
teftinórum canali confulerem , ut putredini, gangraenae matri - 
obeffem, cunfta corticis Cafcarillae praeparata, fcilicet ex- 
tractum & tin&turam aquofam, & refolventem Stahlii pulve- 
rem compofitum, fed. hunc temere, praebui & inprimis Rheum 
orient. toftum, pulverem radicis Contrayervae, fanguinem 
conis, & millefolium. Summo vefo & incredibili cum fru&u . 
Peruviavi corticis pulverem & decofium copiofe ufurpavi. 'Mentio- E 
nem práe reliquis ut faciam hominis iuvefis, cui parum fpeire- - 
cuperandae fanitatis fupereffe putabam, peffime enim decubuit, 
continuato optimi huius pulveris ufu ad drachmam dimidiam | 
omni biliorio, datis fimul mane & vefperi aliquot Laud. liquid. b | 
Sydenham. guttis, felicifer fanati, neceífe eft. Dolendum ve- - 2 
ro, faluberrimi remedii plurimis aegrotantibus, odiofum ob fa- 
porem, nullo artificio fatis celandum, ufum, difficulter tanta, at d 
requiritur, copia reddi poffe familiarem. E 


| : dr 6. XVI 


vifa d pidiniend 1 483 


Ad excitandas Gepiffimé a kenn FEC vires. Mixturam 
fimplicem utramque, Croci extra&to tinctam,. Camphoram in 
emulfionibus propinavi, & mul movendi & opitulandi fudoris 
| gratia. Vt doloris maximam vim, omni abfente fomno, com- 
 pefcerem, Laud. liquido Sydenham. vel Opio in Mixtura fimpl. 
| foluto, fum ufus. Perpetua fomenta, abdomini adplicata, lin- 
teis, florum chamaemeli deco&to imbutis, aeque efficacia, ac in- 
| fufum folum praedi&torum florum, fedulo hauftum, immo opio 
| efficaciora effe, pluries ufu animadverti, & generatim opii ufu 
| in hoc morbo providum effe debere, probe mox perfpexi.- Seio 
| quoque, confortandi fcopo utiliter effe ufurpatum liquorem 
| anodynum Hoffmannianum. 


at S. XVIII. 


"i Graviffimum fymptoma; tenefmum, per fomenta eadem 
laudata, & fotus ex ollis ad anum admiffos, & vapores eius- 
| dem deco&ti, multum imminutum fuiffe obfervavi. Singultum, 
|! fummi periculi comitem, varia medela oppugnatum , nulla fe- 
| pe vincere potuit. Frufítra faepe funt adhibita opiata ,: cafto- 
| reum, externe fpiritus aromatici, balfama, fomenta, pedi- 
,luvia aliaque hoc fcopo celebrata.  Impetum humorum fuper- 
fitum, in fine morbi ad caput ruentium, emplaftra veficatoria, 
| füris impofita, optime hic cohibuerunt. - 


$. XIX. 
- In fola remediorum praeícriptione non acquiefcens, diae- 


1 bilem farinofum vi&um ubique füafi, atque inprimis longe te- 
|nuiffima iufcula cum granis Sagou co€ta, addita tamen füccei 
| Citri convenienti quantitate. Animalem vi&tum ftudiofe inter- 
| | dixi, quum homines, medelae fpeciem in gelatinofo iure quae- 
i 
eL : fub 


^ 


tae quoque folerter rationem eífe habendam , docui. "Vegeta-- 


Fenjes invenirem, valde nocivo eodem detetto. Vini hauftum - 


i 


4 184 Hiftoria Dsfenteriae TATUR epideinicae 


fub famma virium profttatipri& interdum conceffi, aqua tamen ^ 
dilutum. Cerevifíam, & quae illi fimilia funt potus genera, no- - 
centiffima quoque, imprudenter aliquando ab aegrotis ingefta, 
deprehendi. Contentos effe potius illas run TBPEAA jam p 
tis PURUSHUN, ETTNMRINIA — 
: LT XX. haus ws ad | 


| . Au&o tandem magis fanitatis ftatu, i imprimis autem vigen- | 
te appetitu, roborantia cum nutrientibus affatim ingerere praes — 
cepi... Hauferunt ultime fine ferüm la&is recentiffimure fub- | 
dulce, ut hoc fimul, per urinam, füperftitem in fanguine impus - 
ritatem dilueret, abftergeret, eveheret; altero autem fine alii . 
decoctum millefolii faturatius biberunt, aliis magis arri(it pul- 
veris corticis Peruviani ufus, quem cum morbo fimul imminu- | 
ta naufea, egregia falubritate praeclarum compertus fum reme. 
dium. Huius autem pulveris quotidie affümferunt duas drach- | 
mas, per compluresex ordine dies. Sub horum remediorum . 
ufu infignis, qui non raro comparuit , pedum oedematofus tu-- 
mor, coniun&ta fimul tumidarum partium fedula fri&ione, ev " 
nuit, & aegri, anteatanto periculo cin&ti, convaluerunt optime. 
Largiri igitur ad delendam malignam luem egregia —9— 
puto, radicem Ipecac. Rbei, cort. Peruvianum, flores cbamaemeli, ca 
boram, Mixturam (implicem & grana Sagou di&ta, nunc vere ul T3 
fcio, experientia edo&us. ! : 


sa" 


E ee Res so aldlond 
£u XUL | 
Kia RA . XH 
D x Xe 
"S 


HISTORIA 


) IORBILLORVM 


Ifenaci & in vicino agro 
| ann MDCCLXIL ^. 
- maligne graffantium; 
fete | 


t - IoANNE FRIDERICO CAROLO 
E. GRIMM, | 
| Medicin. Do&. & Poliatro Ifenacenfi, Caefareaeque Leopoldi- 


no-Carolinae Academiae Nat. Curiofor, 


Clidemo III. 


Cu 
[n : do auia 
h P N. A8. Pbyf. Med. TIL T 


MA" 


"——2- 


-— 


- 


es nne | vilétaideen :w 
d» d» dodododo dodododo dodo 


| S. L | ej 
pa türbae totus fere feculi XVIII. annus fexagefi- 
mus fecundus eft delapfus & perniciofus & fatalis.  Hie- —. 

malis primi menfis tenpus humidum & tepidum excepit alte- — 
 rüm, fub finem infigni frigore dirum , flante bofpetao Eug. 3| 
Neque tanfo gelu rigens atmofphaera cauffas univerfales, quae — 
faepe epidemios producunt.morbos, tollere valuit; auxit po- | 

- tius illas. $m ined acad tH 
6 nm. | 


Sporadice adparéntium variolarum maligna & confluens . 
fpecies plurimos, ab ipfis correptos, füftulit e medio. Cum alia 
itidem nunciae hae effe videntur, ex univerfalibus, omnes fci- 
licet quae aggredi poffunt, cauffis.deducenda aegritudine, cum | 
fui generis exanthemate copulata, Scarlatina febre, quae com- - 
plures graviter, circa huius hiemis finem; adflixit. Eft quoque - 
eodem feretempore in nonnullis febris eryfipelatodes obferva- — 
ta, & illa praefertim fpecies, quae faciem inflare confüevit; ra- - 
rior tamen ultimus, reliquis exanthematicis morbis, E 

| $. Ur i 

Veris primis duobus menfibus, natura, ultra fidem, calida | 
& ficca, ne guttula feré roris madida, a hiemali frigore füper- 
ftitem malignitatem magis exaltavit, magisque ad producendos 
fui generis morbos aptam reddidit. ^ Comparuit medio Aprili - 
& paullo ante iam, in agro urbi vicino, ex fua febre natum - 
exanthema, quod snorbillos & roftolas, a fe invicem vix diverfum, 
dicere folent ( Maafern und. Roetbe).  Fuiffe autem.tot homines 

. apud nos, eodem morbo affli&tos, qui ab aliis Au&toribus fub 
- fimili nomine defcriptus eft, docent obfervationes initii, incre- | 
! ! . ment 


Lá. 4 d 


! lfenáci ma maligne graffantium. 195 


menti vigoris, décreriiénti febrilis mox endtrandae, exanthe: 
matis tota natura, itemque cohors hunc ipfum infequentium 
^ morbérum. Neque videtur a longo tempore tanta violentia, 
| tantaque mal;gnitate adeo multos fimul effe aggreffus. Aequali 
enim fere vehementia comprehendit idem & illos, qui in cuna- 
bülis quiefcunt, & aetate prove&iotes, aliis iam fuis meritis in- 
feérvientes; mitior tamen paullo puerili aetati fuit, Summum 
vero fuae efficaciae gradum illud venenum , in aére difperfum, 
acquifiviffe, maximus decumbentium numerus omni Maio men- 
fe Certo demonítrat: minor enim ille & Aprili & Iunio fuit, at- 
que tandem Iuliiinitio evanuit perfe&e. — Difparentem rurfus 
-. hunc morbum veriolae funt fecutae, toto arnino in omnes diffufae. 


$. IV. 
Tuflis ficca, ex titillatione acris materiei in faucibus hae. 
| rentis oborta, laffitudo quotidie increfcens, cum turbamento. 
reliquarum oeconomiae animalis aC£tionum, multis morbum prae- 
nunciaverunt, aliis inopinanter ille accidit. Febris ipfa, quam 
omnes neceffario funt experti, qui olim nondum decubuerunt, 
 VoneneD catarrhalis fpeciem prae fe tulit. 


$. V. | | 
- Horror levis, ex dorfo incipiens, & in reliquum truncum 
& extremitates diffufus, faepe recurrens, raro cum frigore for- 
|. tiori connexus, morbum nunc vehementiam fuam exferere in- 
- choaffe, oftendit. Fieri tunc coepit arteriarum pulfus fortis ce- 
- lerque, aliis quoque debilior celeriorque priori, aliquando in- 
. termittens, inaequalis, celerrimus, debillimusque, qui ultimus 
inprimis fequiori fexui, ad hyftericam paffionem prono, fami- 
liaris fuit, & morbo rurfus evaneícente, fub cutis perpetuo 
| madore, tardior celeri, debilior forti, magis aequalis inaequali, 
fortior debili exftitit; quin quibus levior infultus morbillorum, 
fuerunt vero pauci, contigit, hi omni decur(uü naturali fimilem 
. aa 2 pul- 


usur 


188 | . Hier Merken, ja 


*&* 49 à 


cus & fübito Ping evanefcens rubor. , rud 
| E V l1 | | 


"Evadit refpiratio. crebra, anxia, (bilans, fuffocatiya &a an- -— 

- AUS fpaftica, peripnevmonica, cum raucedineíaepe infigni . 
copulata ficca tuffis faepe clamofa; utplurimum | vehementiffima, | 
interdum cum ardore in trachea percipiendo, 1 muci aliquid eli- K 
dens, vomituritione, immo vomitu ingeftorum terminata, toto 
morbi decuríü perdurans, atque non raro ultra ftadium utrum-. 
que totius morbi protra&ta,. ex ficca aliquando ig humidam: 
transmutata. E 
$. VII. 


 A&ionum animalium laefione funt oboftae; ahxietates prae- ü 
cordiorum, tremores, fpafiri mufculorum vagi, dentium ftri- 
dores, convulfiones cum anxio clamore copulatae, tendinum 
ante exanthematum eruptionem fubfultus, cum pulfu parvo ce- 
lerique; vigiliae, deliria mox vaga, mox perpetua, fixa, atra- 
bilaria: contra in aliis fomnolentia, ftupores, fopores, oculisfe- 
miclaufis aegris decumbentibus, reCta fimul protenfo bulbo, 
pupillaque ampla. Dolores artuum, inprimis inferiorum, atro- ' 
ciffimi, do'ores capitis varii generis, dorfi, lumborum laterum-. — 
que inflammatorii, inteftinorum & renum, mox vagi, mox fixi. Z 
debilitas ingens ex virium proftratione oriunda. 


- $. VH. - 


Evanuit adpetitus atque infantibus tenellis fac TEE po-.- 
teftas: accefferunt naufea perpetua, vomitus, initio faepe. fre-. 
quentiffimus, materiei pituitofae, biliofae, aquo(ae, vermium, | 
inprimis lumbricorum, fitis ingens clamofa, fauces impurae 
dentibus linguaque muco obdu&tis, flava, fufca, albida, afpera. 


. fcabra, 


lfenaci maligne graffantium. | 189 
'. fcabra, nigra; deglutitio anginodes, pun&torio in faucibus dolore 
- copulata, vomituritionés, inprimis urgente tuffi, ventriculi ar- 
^ dor &cardialgia. Concurrebant porro oculorum fplendor & 
^ illacrumatio, ophthalmiae ferofae fpecies levior, lemae, copio- 
- fiffimae dentientium infantum, palpebrarum tumores, coryza 
| daepe tanta, ut nares muco obíftruerentur, haemorrhagiae omni 
| tempore morbi profufae, valde levantes, aliquando parciores, 
ad paucas guttas, gravem utcunque morbum portendentes, le. 
mis narium fimul fubcruentis, fputatio frequens, mucus tuffi e 
pulmonibus reie&tus primum tenuis, albus fpumofos, deinde 
| fpiffior & flavefcens. Corripuit quoque aegrotantes vario tem- 
. pore diarrhoea, varia copia, mucofa, biliofa, cum ardore & pru- 
|. ritu ani connexa, tenesmodes, faepe frequentiffima, excremen. 
tis itidem fine fenfu elabentibus, per complures produ&ta dies, 
aliquando cruenta, difficilior urinae fecretio & excretio, latice 
| ipfo urinofo, rubro, flammeo, nubeculofo, crudo, pallido, fe- 
|. dimento dimiffo mucofo, albido, furfuraceo, interdum rubello. 
; SUM TX. ETE 
| Sudores eruperunt faepe univerfales, frigidiufculis extre 
- mis, particulares, inprimis pe&toris, artuum fuperiorum & fa- 
- ciei, frigidi unguinofi, acidum late fpirantes odorem. — 

-- Maculae huic morbo eífentiales, fuo tempore, neque ta. 
| men femper cum levamine fymptomatum mox enarratorum ad- 
! "parentes, neceffe eft, ut ordine nunc breviter defcribantur. In 
| this enim obviis omnis collocata eft probationis ratio, & firmum 
| de morbillorum praefentia iudicium. —Sefe exhibuerunt fub: 
| "utis madore univerfali, itidem indicato, primum in facie, cir- 
| ca rafum, in genis, .deinde in collo; dorfo, pe&ore, abdomine, 

manibus pedibusque, copiofiffime vero prae reliquis omnibus 
|. locis, in dorfo, vultu & pedibus, a feptuagefima fecunda ad no. 
| magefimam fextam usque horam , praecocius raro; tardius au- 
tem aliquando maculae hae; pulicis morfu minores, rubellae, 
aa 3 mox 


190 ... - Hiftoria Morbillerum, —'.— » 


mox coccineae, hae quidem parum fefe adtollentesatqué vix 
ta&tu percipiendam cutis afpredinem inducentes, ita faepecon-  — 


fluebant, ut tra£tus maximi ambitus, veficulis minimis duriufcu- 


lis, inftar purpurae rubrae, efficerent ob/itos. Cutis ubique L. 


leviter tumida, macularum elatus atque au&us rubor, magni- 
tudo tandem vix amplius augenda, maturitatem exanthematum. 
indicare videbantur: hoc contigiffe utplurimum feptuaginta 
duas ad nonaginta fex horas poft prima pullulantis emm 
tis indicia, faepe fum expertus. | T 


i. X. 


Qui perpetuo adfuit in corporis omni pun&o siltalin nunc 
in univerfales abiit füdores, pruritum & punéturas antea ab 
eruptione praefentes, cum omnibus, quae morbofa & fanitati | 
infidiofa vifa funt, fymptomatibus imminutis. Maculae autem 
a fui vigoris gradu fummo, nitentem amiferunt, obfcuriorem- . 


que carmoi(íino fimilem induerunt colorem : neque tamen & 


hic diu fübítitit: depreffae enim primum pallidiores, deinde 
fufcae & tandem lividae evaferunt, cuticula aliis, praefertim 
faciei & colli, fimulin fquamulas difrupta, aliisillaefaper(iftente. 


Accidit haec permutatio a feptimo ad nonum usque diem, ne- T 


que hoc ultimo aliquid macularum lividarum reftitiffe fcio, li- 
cet non defint decimo quarto die obfervatorum exempla vefti- 
giorum. E 

$. XL 


Haec fuit conditio & natura optimo modo adparentis ex- 
anthematis morbillofi ; non raro interim & aliud fefe in corpo- .— 
ribus diu iam ante impuris adíociavit, graviorem reddens & . 
pertinaciorem priorem morbum, nempe exanthema miliare, fe- 
minis milii inftar morbillis, aeque ac mundae cuti copiofiffime, - 
in pe&tore & dorfo, adfperfum, candidiffimum, limpido latice. 
plenum , cui & aliud la&tei coloris diverfi, apice — 

addi 


Ifenaci maligne gvaffantium. — 191 


| . addi debet, priori vere peius. Vtrumque evanefcens in fqua. 
|. mulas cuticulam diffolvit. 

| | $. XII. e 

Sudoris itaque eruptio, tota corporis füperficie manantis, 
tota fere die, inprimis autem matutinis fub placida quiete horis, 
macularum abitio, urina cum fedimento multo obícuriori, citri- 
— ma, tuffis mitiffima humida, atque tandem reliquarum machinae 
|" a&ionum exercitium liberum, mox futurae & fere praefentis 
| am recuperatae valetudinis figna fuerunt. 


$. XIII. 


Vix imminuta vel quoque au&ta, quaeantea expofüi, huius 
. morbi fymptomata, poft exanthematum eruptionem morbum 
| graviífimum & faepe lethalem reddiderunt. ^ Inprimis vero 
|. quidquid in febribus malignis gravem & fatalem exitum por- 
tendit, & hic mali fuit ominis. Diarrhoea & vomitus perpetuus, . 
'— füdores particulares frigidi, unguinofi, haemorrhagiae narium 
|. parcae, pulfus celerrimus, debillimus, intermittens, refpiratio 
crebra füblimis, anxia, ftertorofa, capitis dolor intolerabilis, vi- - 
| 'giliae & deliria continua, ftupor & fopor cum ftridore dentium, 
| convulfionibus particularibus, exanthematibus fimul obícurio- 
| rem & fere violaceum colorem na&is, parum adhuc elevatis, 
| debilitas fumma atque impedita mufculorum actio, eo fine in- 
| primis adnotari merentur. Et quotquot generatim hoc fuccu. 
| - buerunt morbo, refpiratione peripnevmonica, ftertorofa, plane 
! frigida, pultu debillimo , tremente myurove, facie & extremis 
| tumidulis, lividis, frigidis, diris convulfionibus mifere corpus 
JKoncutientibus correpti, perierunt: atque inprimis ultimum 
! atertio quartove iam die, feptimo rarius , dentientibus contigit 
- ánfantibus. | 
^ Y ind $. XIV. | 
! — His variis morbi in plus CIV. aegris fymptomatibus obfer- 
- watis feduloque adnotatis, variam effe opponendam medelam, 
E faci- 


192 . Hiftoria Morbillorum, ji 


facile  colliget quisque rerum gnarus. Temperantia, inprimis 
nitrum, citreum malum & acetum purum, nulla tuffishabita ra- 
tione, pueris medicamenta gravis faporis toties reformidanti- - 5 
bus, fyrupi ex fuccis refrigerantibus parati, Tin&turae florum 
bellidis & papaveris rhoeados, quamvis has ultimas femper du- - 
bio exhibuerim plenus, ab aliis tantopere commendatas, fuis | 
temporibus fummi fuerunt ufus & efficaciae. Eodemaequefco- : 
po addidi lenia demulcentia, deco&ta & ptifanas ex radicibus 
fcorzonerae, cichorei, faepe multumque hauriendas, cum ave- 
na, hordeo, radice glycyrrhizae, & quibuscunque alius ex illa . 
in officinis proftantibus, (impliciter parata, fpecies diatragacan- ^. 
thae:frigidas, diaireos fimplices recentes, Elixirium pe&torale 
Wedelii, pro adtenuanda in pulmonibus haerente fpurcitie, in- 
fuía pe&oralia & theeformia, ex hyffopi herba, capilli Veneris, 
femine anifi vulgaris hortenfis, femine foeniculi dulcis, flori- - 

bus papaveris rhoeados, radice althaea, fpeciebus pro den P 
peripria & pro deco&o florum & fru&uum. 


$. XV. | 

' Diaphorefin praefentem fuftinuerunt atque adiuvarunt, | : 

fuo tempore, eadem infufa, additis fimul plantis, acrioribus par- — 
'ticulis praeditis, carduo benedi&o fcordioque; auxerunt ilam | i! 
fortius, abfentem forfan, cum falutari exanthematis. eruptione, - 


Mixtura fimplex utraque, camphora ipfa cum emul(ionibus sc ; 
nitro porreéta, 


S. XVI. Lr 


Vrina interdum pellenda, praeter Jémuléónis fomenta, 
&inun&iones confuetas, arcanum duplicatum & tartarum vitrio- ' 
latum popofcit. Rhabarbarina, ut diarrhoeam nimiam, faepe | 
Urgentem, mitigarent; liquorem autem cornu cervi fuccina-- 
tum & caftoreum praefcripfi, ut convulfiones, faepius, praefer- 
tim in infantibus, admodum frequentes ac periculo pleniffimas 
minuerent & exanthema protruderent. Tuflis incredibilem vim, 


^. prae- 


| NN à Ifenaci maligne graffantium. 193 


|: praeter füpra memorata diluentia & demulcentia, oxymelfquil-: - 
| | iticum, fyrupus de eryfimo Lobelii, immo, his inertibus, opia« . 
| gms Saepento morbo laxantia ex Rheo ptaici 


| fecu! us, modo etiam lcnilimà digiliuretirta & peBhosslis demul-: 
P *» n ias fupra iam pna. aegrotantibus exhibere iuffi. ji 


$ xvir 


|. Vt diaetae ratio haberetür, .& carnis & iufculorum ufum 
- fedulo interdixi; acetariavero admifi, animadvertens, hiaéc ven- 
| triculo -appetenti & robur conciliare, & fitim :egregie lenire; 
.-Lentium, oryzae, milii, hordei mundati deco&a tenuia, raro 
|! cum iüfculis carnis parata, hoc morbo decumbentibus mirifice 
| prodeffe multoties füm expertus. . Quisque praeterea, pro fuo . 
| lubitu, fru&ibus horaeis, co&tione varie emollitis, varie fuavio: : 
ribus redditis, e; g. prunis, pomis, cerafis, &c. addito etiam vi- : 
mi.pauxillo & cinnamomi, eft ufus. ^ Omni decurfu morbi, alii 
fporcvifiam fecundariam, alii aquam, alii ptifanas fupra memora- 
f copiofe biberunt. Nec enini eft, quod magis miafmatis mor- : 
.biilofi acrimoniam diluat atque infringat, lympham alias cogen- : 
Kis. Sinapi(mi aliis, aliis veficatoria emplaftra, pP SE cOnS 
tu ipei varia matura, profuerunt. 
AD pot ] » 
|j n 5 'S. XVIII. 
. Multis hac via fanandi valetudo: bona eft conciliatas alii: 

| y praeceps periculum effugientes, ab aliis faepe graviori-: 
I E 'excepti malis, nunc diuturnis, nunc acutis, quaeut ex-. 
pon ntur, cum potioribus ipfis familiaribus peeppeintbts Íco- 
(pon incongruum, nec inutile videtur. 
| diri pidiost t) aal : 
| Nimirum nonnulli, antequam rurfus. lé&ur reliquerunt, - 
| aee jam per aliquot tempus valetudine frui quati videren-- 

d IN. AG. Pbyf. Med, T. LII. tur 


tur imperitis iterum in febres varii moris, wmalignam, iiliarem, 
catarrbalem, -verminofam, lentamy angina inflaminatoriam, peripneu- 
monii: veram, pleuritidem, bumidam [cabiem , ophtbalmiam. humidam, | - 
tuffim convulfivam &.con[en[ualem, apepfiam & vomitum deciderunt.a 
Notari praeterea meretur, ultimis potiffimum fomnummecfuif-! | 
fe recreantem, nec adpetitum fatis vegetum, nec debilitatem.a ^» 
fuperato priori morbo prorfus diflipatam. Ó 
$. XX. t. 


' E 


78 4 "Uf 
o | 


sro Mr miucigotm ii! iodsr! oo1 pngeogib 3 V r 
c Febris maligna, pufionibus adeo. perniciofa, fyriptomatibus :. ' 
confuetis: tenella :&: valde «emaciata: corpufcüla. poft- decimum 1 
quartum diem trucidavit, alia valde debilitata tandem inter vi. | 
va reliquit;:c:Pulfus arteriarum maxime'mutabilis,: mox fortis; 
& celer, mox debilis rurfus, tandemque intermittens; calor 
urens:ad contactum, cutisinterdum afpredo & coriácea ficcitas,l 
refpiratio crebra, ania, ftertorofa, cum ftrepituin trachea hae: 1. 
rentis muci conrun&ta, faepe profunda, fufpiriofa, tuffis clango- 
fa, intumefcentia vultus emphyfematica , pallida luridaque,. fu» | 
perítitem acrimoniam prioris morbi, nerveo fluido. & organis *| 
vitae fuftentandae deftinatis moleftiffimam, oftenderunt. Men-3 | 
tis. fub loquela agitatio fumma, artuum tremores; dentium ftri | 
dores, utplurimum fatalis exitus nuncii, fenfuum obnubilatio, 
animi perpetua triftitia, fomnus infomniis & deliriis anxiis fti- - 
patus, linguae paralyfes, infultus apople&ici, fopores profundi, 
palpebris debifcentibus, molefta inprimis tenellis fuerunt fym- 
ptomata; : His porro accefferunt fitis; lingua ficciffima;" arida; 
hiulcà, nigra, fifa, faepe rubore nitens, aliis adpetitusplane de-4 
letus, aliis mirifice au&us; cum tuburcinatione coniun&tus, nau- 1 
fea, vomitus, diarrhoea foetidiffima; obftru&io e contrario per! 
complures dies durans, nulio medicaminis ftimulo folvenda, - 
urina faepe pallida, fedimerito furfüraceo multo, nec tamen . 
— €onttans, fed: admodum' variabilis; &:hic. vermes ex: ore & ang 
proferpentes teretes 5 | fudores varii particulares füperiorum: 


^ 


ITA v 


j 


i 


-— 


dequo TET .À 


a. y M r £272 


| 1 ur Jfenaci- maligne eedfüntim 195 


|  pártium, r munc univerfales intempeftivi. In cute effloruerunt 
' miliaria exanthemata, variae magnitudinis & copiae , la&tei co- 
| . loris, : nunc candidiffima, limpida ac pellucida. Species pofterior 
- trüncum ipfum & collum occupare coníuevit. Lethalia vero 
|. fuerunt miliaria fub dentium fremitü foporibusque erumpen- 
|^ - fia, aeque ac illa la&tea apice acuminato vifa. Evanuit ipfe pe. 
s ticulofiffimus morbus, fudoribus profufis univerfalibus matuti-- 
|! nis & urina co&ta, disrupta miliaris humoris RC. redeaar 
| tibus -" adpetitu & firmo fomno. 


yan e d d 


E: f Témpefantiz, iliüiinratioao! analeptica fiie dila. anti: 
|" fpafmodica, füo tempore adhibita, & cantharides, Botiosa funt, 
! quibus ars naturae eft opitulata. Terrea omifi, nitro vero, ci- 
trei mali fucco, tintturis cum acido vitriolico praeparatis, licet 
his & hic dubius femper, oxymeli fimplici; Mixturae fimplici, 
. .eroco, liquori cornu cervi fuccinato;, caftoreo, camphorae in 
emulfionibus exhibitae, infufis peCtoralibus: vulgaribus & Ícor- 
| dio, laudes debeo, ad-fuperandum infidiofüum hunc morbum, 
E nunquam imminuendas. His enim fopita funt faepe peffima 

- fymptomata; his ars mortis arma feliciter diffregit.  Rheum in 
. alvo 'ducenda omne fere pun&um: abfoivit. 


k | eibeuL 


- . Neque verminofa febre immunes, atrocem tbaiitdlir di * 
— i!iudentes vim putiones, tulerunt huic morbo propria, licet 


B - fticis & convulfivis fymptomatibus, atque expul(io lumbrico- 
| - gum, vi febris effeCta, terminum morbi adtulit, eie&tis fimul in 
lotio & füdere, accelerato fanguinis motu genitis, impuritati- 
"bus. d praeterea confirmatum eft experientia, omnes hos 
, morbillis füuccedaneos morbos, febres inprimis malignas & len- 
ots cum fymiptomatibus, vermibus adfcriptis,. effe copulatos. 
9027 bb a Vim 


- ptiori non aeque fallüeia, : "Per paucos duravit dies, cum fpa- 


Vim febris temperantia mitigaverunt, univerfali methodo ad- 
plicataj fpafmos autem fopivit liquor cornu cervifüuccinatus, 


E P XNIEL A E 


. :Peffime decübuerunt, in febrem lentam, fub varia forma d 
decurrentem, irruentes. Pomeridianae exacerbationes, pulfus 
. celer fortisque, interdum debilis, ante obitum celerrimus, ta&u 
vix percipiendus & tremens fuit. Refpiratio crebra, fatis ta- 
men profunda, tuffis perpetua, maxime pe&toralis idiopathica, 
humida, mire excruciavit omni fupplicio adeo debilitatos antea 
pufiones. Hac tuffis vi mucum reieceruntcopiofiffinum, qua... 
fi pürulentum, fpumofüum, faepe tenacem, nunc flavum, nunc 
albidum. "Turbatum vix fuit, quod fenfuum exercitio compe- 
tit. Somni vero placidi abfentia, perpetuum locum decubitus - 
mutandi defiderium, imprimis ambiguum ; debilitas inenarrab;lis, 
atque nonnullis deliria no&u fugacia, mirifice morbum reddi- 
deruntafperiorem.  Sitis clamofa fere perpetua, lingua valde 
mutabilis, füperficie mox pura ruberrimaque, mox flava, muco 
multo obdu&ta, adparuit, quam faciem extenuatae ante obitum 
adhuc fuiffe, recordor. Nunquam vero tanta adpetitus exftitit. Ü 
ac fitis vehementia. . Ceperunt parum cibi, captum mox vomi- 
tu reiecerunt, mox diarrhoea, dizeftionis opere vix mutata, al- | 
vo depofuerunt: nec tamen ultimum omnibus omnique tem. : 
pore accidit, fed faepe itidem alvina obftru&tio per complu- 
res dies fuit. Minxerunt urinam turbidam femper fimul fedi- . 
mento furfuraceo multo, pallore aliquando infignem, leviata- 
men prae fe ferentem indicialymphae particularum fubtiiffima- 
rum, hac via eiiminatarum. | Sudortantus, uti a refolutione hu- 
morum & fingulari acrimonia produci potuit, vix eft egreffus. 
Sudarunt, fed in fuperioribus partibus & trunco corporis, fine 
ordine, fine omni fymptomatum levamine, Neque huic febris : 
diuturnae fpeciei miliaria. exanthemata valde fugacia, epider- - 
iidem leviter exafperantia, initio imprimis morbi, ame 


& 


Ves Poe 


' 
" 2 
ese Ve 


Jfenaci. maligne prafantium. . 19» | 


Oedema flaccidum aliquando haud fine gravi periculo occupa- 
vitpedes. Puftulae & vari, in cruftas denfas abeuntes, vultum 
late tegentes, non raro, ut vifum eít, magnam impuritatum co- 
- piam e fanguine eliminarunt. Et marcore & debilitate maxi- 
. ma, his excretionibus, licet non adeo au&tis, fenfim indu&tis, 
infantum corpufcula pedibus vix valuerunt infiftere, 


$. XXIV. 


 Peffima & valde periculofa, mortem tamen certam non 
indicantia, ufu comprobatum eft fequentia exítitiffe figna: ni- 
. mirum mucum citrinicoloris, profunda & clangofatuffi eie&tum, 
- maxima copia, fpumofüm, gelatinaeinftar tenacem du&ilemque, 
fingulari habitu praeditum, verbis vix fatis defcribendum; diar- 
rhoeam frequentem, cum excrementis flavis foetidiffimis, fpu- 
mofis; aegrotantium anxietatem fummam & perpetuam 5 inquie- 
tudinem cum livore vultus circa orbitas oculorum, additis, quae. 
. pulfus tradere poteft. Incertum plane permanfit tempus fu. 
turae mortis, itemque recuperandae fanitatis. Alii ultra men- 
fem, alii ad tres usque decubuerunt, his femper magna fpe emer- 
gendi fuperftite. Secunda fefe adpropinquans valetudo ad;e- 
titu vegetiori, paullatim fomno quieto, & nova corporis forma 


€omparuit. 
des " $. XXV. 


1 Nunc ea quoque fuis laudibus funt extollenda, quorum. 

epregia efficacia in füperando morbo rebelli fuit obfervata, 
Laxantia, praemifo leni ex rad. Ipecacuanhae vomitorio, non. 
- mullis, aliis vero mera laxantia rhabarbarina, datis fimul inter. 
- dum infufis diaphoreticarum plantarum fupra iam laudatarum, 
dmpuritatum vim a pulmonibus averterunt, tuífimque com- 
peícuerunt. Excellentiori longe effe&u aliquoties furis impo- 
- fita veficatoria, & diu alendaex illis ulcera, deprehenfa fuerunt, 
-- fübtilem a pulmonibus egregie arripientia acrimoniam, ^ Atque 
- eodem fine aliquoties ee n caruit tempefüvus Mixtu- 
BH. 3 | .Ta€ 


X 


98 7 Hi floria Mabillorüm 


ràe fimplicis ufus, praefertim quum & hoc YT alvus — 


conftiparetur. Poftulavit praetereain aliis au&a refpiraudi dif- 
.ficultas, impedita fimul cum muci larga reie&ione, extrattum 
& tin&uram corticis Cafcarillae cum aqua paratam. 


$. XXVI. 


Cortex autem prae reliquis Peruvianus ín hoc o: ah 2 


utiliffimam fuam efficaciam, nunquam fatis laudandus fuit, & 
fuo tempore, & caute idhibitus. "Hasc mox adiungo ferum 
Ia&is acidiufculum, omnes quod bibere iuffi, quibus ob fapo- 
rem minus ingratum atque odiofum fuit, fi praefertim diarrhoea, 
hoc latice forfan augenda, non adeo obftaret : hoc enim egre- 


gie lymphae acrimoniam, facile funeftam, involvit, & per cola-- : 


. toria confueta corpori fubduxit. Liquorem terrae foliatae Tar- 


tari ut eodem modo per urinarias vias impuritates feri & fani 


guinis expelleret, cum Cafcarillae corticis extracto commixtum, 
utiliffime praebui. Aeftum nimis faepe urgentem, fidelem feb- 
ris comitem, oxymeli utroque non raro mitigavi & exftinxi; 


miineralia vero acida, eodem propofito, praecipue vitriolicum ' 


dilutiffium, fufpenfa manu & dubius exhibui. . Iurulentum 


vi&um, vegetibili & la£teo falubriori dete&to,: aegrotis nun* . 


quam conceffi, neque potum fermentatione exaltatum. — Quid* 


quid biberunt, fucco citrei mali acidiufculum fuaviusque red. - 


dere SiCcamor iuffi faepe ingerendum. £3 2^5 


$.XXVIL. - a rr 


E | 


Zngina poft aliquot dies rhorbillos eft fecuta lis inflam- | 
matoria febre fatis acuta copulata , licet vix unqüam fine fym.- 
. ptomatibus anginoíis primus morbus fuerit. Praeter reliqua ins - 
terne hic ad methodum adhibenda falutare eft repertum gar« 


garifma, ex infufo feminis Lini recentis cum nitro puoi acrius 
vedditum. Sid 0px1aR ! 295 :oogietr s erolitdalli 


35i 


$. XXVIII 


4 . * - » 
2CREG E a. 3 d " d^ 414 4M , 4 24 E tá dw iFaifpt Eu v Ta 55609 


A^ 


wn maligne gra[fantium. |. d99 
B sboin 551m ir S OS XIVMLS TT PS 
"m Peripnevmoniam. veram, pufiones dentientes periculofe alias 
adgredientem, priori morbo fuperato, puellam vix undecim 
menfes aetate provettam tanta corripuiffe yi, ut poft tertium 
- diem duodecim circiter ante infequentem obitum horas, fanguis 
- fpumofus, copia pro ratione corpufculi infignis, ipfi ex ore flo- 
ridus erumperet, itidem animadverti. Fruftraiam antea, mor- 
bo. ineunte, emollientia clyfmata , remedia diathefin phlogifti- 
cam refolventia, antifpafmodica, temperantia, & quae hunc in 
finem alias tantopere laudantur, funt adhibita. Ad quem enim 
. morbum propius accedere potuit fub fumma in infpirando an- 
- guítia, pulíu celeri, primum forti, deinde molliori celerrimo, 
intermittente? Tulit mifera infans füb fumma anxietate vehe- 
mentiffimam tuffim, vix. aliquid fputi elidentem.. | Calor circa 
praecordia. fümmus & fere urens, ultimo praecipue Mesi cum 
frigore, extremitatum & faciei fuit connexus. 


6$. XXIX. 


— Pleuritide bwmnida alii comprehenfi, gravem (enu vix tamen | 
. fatalem funt perpeíffi morbum. Quidquid ex illius natura po- 
teft excruciare pleuriticos , id itidem infantes illi fünt experti, 
. Refpiratio brevis, anhelofa, dolor lateris pun&torius, diriffimus, 
tuffis continua, ficus primum, deinde humida, multo fputo al- : 
-. bo, fpumofo, tenaci, levioribus fimul omnibus redditis fympto-- 
. matibus, ipfis contigerunt. Sudor matutinus univerfa!is, antea, 
quum cutis ficca fuit, atque urina fedimento furfuraceo fepo. 


; 


. — fito pallida limpidaque, fanitatem futuram aegris adportaverunt; 


- Vix ad decimum quartum diem duravit morbus, feptimo nc nono-. 
ve liberi i jam illo fuerunt. 


E lp db verd 


EIS 


-. Temperantia aquis deftillatis foluta. &- excepta, i34 s 
E ut florum Peri thoeados fimilique oxymelle fquil-: 
litico- 


LL 


Ju 


m—- 


200 Hi ftoria Morbillorum PEN 


litico grátiora reddi, & Mixtura fimplex, mihi ad Dedéhth * 
fuffecerunt. Eodem anni tempore, & alis antea fanis perfe&te, 
pleura eft inflammata, ut itaque haec Leia intercurrens mors | 
billorum morbus videatur. |... Wb esnrusr 
$. XXXL ,*121:29'372 mi2595o0DD immor i 

Vt Scabies morbillis fit fanata, tantum abeft, ut potius fe- b 
rocior redierit, & illis quoque molefta, utraque ficca & humida, . 
4 reliquias morbi quaíi expun&ura, quibus antea admodum pura 
cutis fuit. Neque tamen diu duravit, fi modo füb exquifita diae . 
ta, fanguinem diluentia & depurantia ufitatiora infufa atque de: | 
cota aegri copiofius ingefferunt. " sibi B 


511 | $. XXXI. [ tstnetüerrednr 
Eiusdem moris, atque eandern, fimul additis us rhai a 
barbarinis, medeláàm expofcens, Purpura fcorbuticz, a mnltis exà.— — 
cepta fuit, Mundam rurfus cütem reddidit, & hoc fcoópo col: 
laudari meretur tenue radicis faffaparillae deco&tum.  Abfcef- 
fus cum fanitatis emolumento, aeque ac poít variolasfüperatas, 
ponnullis funt oborti, fuis methodis adperiendi, confolit andi. " 
een $.XXXIL .. ytitbetiyca Tus 
t Obbthahniae artis; nunc in uno, nunc in utes oculi 1 
bulbo confpicuae incommoda, fuftuleruntlaxantia ex Rheo pas — 
rata, infufum feminis Lini, & lac aqua dilutum, calidum, oculis — 
inftillatum. . Rebellius vero malum veficatoria nuchae füurisve — 
impofita; cum reliquis in fananda ophthalmia externis s: paucis í 
foni Emp pain diat uos5 qmi e 'üd 
| " UA PPNHOUTISUE CURE lies 
Multo cum periculo & frequentior adhuc DLL cn 
t/fis convulfiva fuit. Superftes adeo in hoc morbo familiaris tuf- 


fis; ex primis plerumque: viis confenfüalis, tandem au&a, tran« - 
fiit in peffimam illam .convulíivam.-:: Tuffliendo :&  mugiendoj- 
95121 - fub 


| | — Jfenaci maligne graffantium DT 0 M 


M Jib ipfo infultu in infpiratione paene fuffocati, quidquid cibi & 
: [c . potus ventriculus continuit, evomuerunt fimul cum muco e 
I . pulmonibus elifo. Ref»iratio crebra, anxia. & peripneumonica, 
— cum leni febricula, vefpertinis exacerbationibus leviffimis dete- 
| genda, & carotidum pulfatione infigni fuit copulata. Somni 
— quid ceperunt, reficiendo corpori poft fuperatos infultus for(ían 
' fufficiens. Debilis adpetitus, &, nifi mali moris & valde pericu- 
— lofus morbus evafit, alvina Excrdti fanae fimillima fuit; diar- 
. rhoeam vero mali praefagii pluries exftitiffe, ob'ervavi. ' Miffa 
H urina varium fedimentum, i imprimis rubellum, pallidum & fur- 
! furaceum, depofuit. Sub varie his turbatis fe-et excretionibus, 
— fudor partialis manans, marcorem corpufculisinduxit, adparen- 
- te fimul hinc inde miliari exanthemate, faepe indicato. —Facie 
| . livida, fudore frigido perfufa, protuberantibus ex orbitis oculis, 
gc eionice fuffocati, animam efflarunt. 


6. XXXV. 


|. . Optima auxilia, in hoc faepe rebelli morbo, adtulerunt 
4 remedia, quae primis profunt viis.  Vomitoria ex rad. Ipecac. 
| paucis granis, fed pluries eodem die exhibita, cum apto regi- 
| . mine, laxantia rhabarbarina, digeftivo fale admixto, quidquid 
'— oneri & primis viis fuit; etpulmonum vi'ceri, expur:averunt. 
/ Roborantialeniaex cort, Cafcarillae extra&to , in Mixtura fimpli- 
- €i foluto, ut pofterior etiam ex aliqua parte nimiam humo- 
—rum vim, pulmoni irruentem, prohiberet, egregie huncmor- 
F "bum compeícuerunt. | Pe€toralia infufa faepius neglexi, fume- 
fe tamen interdum aegrotos leniffima iuffi, capillos Veneris 
imprimis , rutam murariam & hyffopum, & ut adtenuarem vif- 
E E. in humorum maffà fortaffe fimul oberrantia, liquorem 
| terrae foliatae Tartari, fed aeque cum extra&o corticis Cafca- . 
rillae commixtum, praebui. Summam tuffis vim nullo reme- 
— dio, quod caufTàm tangit, oplato raro, aliquando lenivi, nec 
| pgs omiíi, quin potius obfervans, vitales proftratas vi- 
pp. IN. At. Phy Med. T. HI. CX res 


J7908  - - Hiftoria Morbillerum | i 
res ad corporis fuperficiem externam materiem n morbofani, 3 
diaphoreticis quamvis adiutas , deducere non valere , eadem . 
non fine fru&u admovi. —Febriles infultus refrigerans diae. - 
ta, oxymel utrumque, fyrupi acidiufculi & nitrum y interdunia 
mitigaverunt.  - 4n 
| 6. XXXVI. 

Moleftum & diu füperftes malum in plurimis, fumma ner- | 
vorum ventriculi irritabilitas exftitit. Vigente quamvis adpe- : 
titu, mox ingefta pufiones vom;tu reiecerunt inimutata , itaut - 
inhoc morbo frequentior vomitus, in altero, mox iudicato , for- 
tior tuffis fuerit. Interdum levifima febriculae indicia venerunt . 
inconfpettum, parum verore: iquasin oeconomia animali per- 
agendas fun&tiones impedivit. Sed chyli & fanguinis decrefcens - 
bona ratio, ob metuenda plurima inde in fe- et excretionibus ^ 
peiora mala, futuris fimul debilitate, marcore & contabefcentia,. B 
artis opem effiagitarunt. "i 


EL 
] 


$. XXXVII. 


Fx ufü fuerunt lenia diaphoretica, quidquid malae mate- | 
riaereftitit in fanguine expellentia. Laxantia. robur fimul debil | 

- fimis fibris praebentia, & ipfa roborantia ftri&ius hoc nomine | 
infignienda, prioribus iun&a, malum optime fuftulerunt; quór-- 
fum cenfeo referenda, Rheum, corticem Cafcarillae, Caffi lam 

' caryophyllatam , Mixturam (implicem &liquoremanodynum 


mineralem Hoffmannianum. - 3 
UM XX XX 
NU LM eis s Ng 
B fas 9 v iR s Vas 
(d MES XX 


p. JoaNIs Peut EBERHARD. 
: D tesis: in regia Fridericiana Prof. publ. ordinar. & Philofoph. 


E extraordinar. Academiarum , Caefar. Nat. Curiofor. Collegae, 


et Electoral. Moguntin. Scientiar. utilium Adfefforis 
ordinarii, - 


: 'ANIMAD VERSIONES 


" LEGEM MOTUS, 


Quod fummae virium in. corporibus elafticis 
ues o oft conflitum femper fint aequales. 


UEM 

» 

EE. Du 1 i 

m... ^ : j 
uS. | ce In- 
Iu E S - "V 2: 
* A e 
5 | x 
NI 


et: 


d m E EIL, ^". LJ Lado m" 5 n LM ——  '. 
Ld a " - n 
n B . " s Jap. : NUTS 
m AT € ] 5 1 lu. 


204 dq Apa E Znimadver fiones 


METUTYTTTTTETIEEEIESSTISTE 
USSUPPIUIDUPUS.gEUESUEDTUSPPEEEUUUPUSUEE 


& n | 
Introdu&tio. A 
; | tirimam effe motus do&trinam, neme negabit, qui per- $ 


: penderit, omnes in mundo corporeo mutationes per . 
motum abfolvi. Mirum proinde non eft, fummos Virosrecen- - 
tioribus ter poribus in eo fuiffe occupatos, ut leges motus, | 
tam generales, quam fpeciales, determinarent. ^ CARTESIUS, . 
BoaELLus, LE!BNiTZtUS, N&WwTONUS, BERNOULLI, HERMAN- | 
"Nus, PorLENus, MAIiRANUS, S' GRAVESANDIUS, de MAUPERTUIS, - 
» Kurzavs, aliique plures, tenebras; quibus do&rina de motu 
- huc ufque cin&a erat, dispellere conati funt. Expofuerunt . 
nempe non modo generalem motus do&rinam, eiusque leges, ^ 
fed & adplicarunt easdem ad dura, mollia, atque elaftica corpo- : 
rà. Verum dolendum eft , non felices femper fuiffe hac in.re ' 
celebe:iimorum iftorum virorum conatus, & haud raro nefcio i 
quid obfcuri fubeffe, quod difficulter admodum explicari pof- - 
fi Notiffima eft de menfura virium a LkisNITZIO excitata — 
controveríia, quae totam fere Phyficorum & Mathematicorum . 
gentem commovit , &induas fere Se&tas diftraxit. — Notiffimae 
funt de duris & elafticis corporibus olim agitatae lites, ubi haud 
pauci cum BERNOULL!O corpora dura atque elaftica iisdem ob- ^ 
temperare legibus exiftimant, alii elafticis corporibus peculia-: 
res leges tribuunt. A 


g. TI. | 

Lex univer[alis corporum elaflicorum, ——— 1— 

Cui elafticorum corporum leges expo(uere, in eo con-- 
fentiunt omnes ,. quod in his corporibus motus plane non per- 


eat 


E. contra Legem motus &gc..— 208 
- eat, fed fumma motuum po[t conflictum femper maneat aequalis ,, quae- 
- cunque demum fuerint maffae. — Hinc, fi maffae fuerint aequales , 
— celeritatum quoque fummas poft confli&tum femper effe aequa- 
- Jes. Confentientes hac in re habemus WotriUM, HAMBERGE- 
J— RUM, SEGNERUM, S' GRAVESANDIUM ,. HERMANNUM , Knar- 
- TIUM, MUscHENBROECKIUM ; BERNOULLIUM 4! de MAUPERTUIS, 
— KnücrRUM, reliquosque, qui de viribus corporum elafticorum 
— recenti(ífimis temporibus fcripferunt, omnes 5 ego quoqueidem 
. -olim docui, neque nego, in plerisque cafibus hanc legem re- 
vera locum habere. Docuit me vero experientia , eam non 
effe univerfalem , fed dari cafus, in quibus elafticitas fe ipfam 
aequalibus viri^»us deftruens , motum tantum abeft ut confer- 
- vet, ut eundem potius deftruat. Operae proinde pretium me 
fa&urum iudicavi, fi hanc a regula exceptionem, huc ufque 
minus obfervatam, breviter ítri&timque hic exponerem. 


$. HI. 
Leges bic fupponendae. 
d Suppono in hac disquifitione 1) corporum durorum leres, 
— quas in omnibus fere Syftematibus atque Compendiis phyficis 
& mechanicis recentioribus, demonílratas invenies, inprimis 
— "wero eam: quod corpus durum, impingens in aliud durum & 
- mobile, eiusdem maffae dimidiam fuam celeritatem, feu vim 
-eilergiatur. 2) Corpus eiafticum femper effe relative durum, 
— adeoque, quoad generales leges, convenire cum legibus cor- 
— sorum durorum.  Differentiam vero frecificam oriri ex com- 
- preffione eiusdem, a vi corporis in fe agentis produ£&ta, una 
—— eum fuübfequente figurae reítitutione, novum motum, poit 
-— eonfli&tum iam fattum, producente. 3) Corpus elafticum 4f, 
- "incurrens in aliud corpus elafticum 5 vi cuacunque, illud com- 
—primere dimidia fua vi , altera parte fe ipfum comprimere. 
—— Ka ut, fi vis corporis 44 fit — €, corpus P comprimetur via, 
j : 6c3 CUR 


We p Que o M E. 
^&4A comprimetur eadem vi 3. ^ Si enim 4 comprimeret 2:] b, 
Btota vi6, & eadem vi comprimeretur , oriretur fub refti- 


' tutione vis — I2, quae foret dupla vis agentis, id died fieri 3 
| nequit. | 


CIMA UC Coq | " 
Leges confli& jus corporum elafticorum , fi Luirumque m moveatur. | 


Leges confli&tus corporum elafticorum , ad duos redüekt 
poffunt cafüs generales, uti hoc in Phyfica mea demonftravi *). 
Vel enim movetur utrumque corpus, vel unum tantum, al- | 
tero quiescente. In prioricaífü, fi corpora 4 & P moveantur | 
dire&tionibus oppofitis , hoc eft, quae in diverfas qu'lem ten- 
dunt plagas, unicam tamen fimul conftituunt re&am , tunc vi- 
res vel funt aequales , vel non.  Brevitatis cauífà dicamus vim -— 
corporis 4 — 7; vim corporis B -—— v. Siiam r) vires fuerint — 
aequales , ita ut / — v; vires autem oppofitae fe deftruant (per 
princ. Mech. general.) erit 7 & v poft confli&tum — o, in. 
quantum fcilicet utrumque corpus tantum eft durum. "Verum . 
cum corpus 41 elafticum fit, comprimetur ab attione corporis * 
B, vi — 1s. (S.antec. n. 4. .) Propter propriam vero vim, ^. 
comprimetur itidem vi —: 7. Etcum 7-— v(perhypoth.) | 
erit tota eius compreffio — v. Adeoque eadem vi fe refti- 
tuens, repellet corpus J vi — v dire&ione contraria. Cuni 
vero corpori P idem accidat, 7 quoque vi 77, dire&ione mu: - 
tata repelletur, hinc utrumque corpus vim (dut. confervabit, . 
dire&ionibustantum mutatis, Inquiramus iam, quid fiet, f . 
2) vires fint inaequales, ita ut / — v --d. Ponamus corporaeffe | 
tantum dura, poft confli&um propter aequales vires fe deftruen- 
tes, utrumque corpus movebitur vi, * d. fecundum dire&io- 
nem vis maioris, h. e. corporis 4. Verum füb confli&u cor- 
pus 4 comprimet 7 vi ? 7, & fub eodem adu eadem vi ? 7 — 


^ | com- ^ 
*) Erffe Gründe der Naturlehbre, Part. I. j 71. | 


Pd 


l 


| 2 DM ; / 
LE | d 
i; N $ ) : n 


contra Legem motus of» Ar 207 


|. eomprimetur ( $. antec. ). Corpus vero & comprimet A4 viz 
P, & (imul füb eodem a&tu, eadem vi: v comprimetur. Cum 
. perfe&e elaftica corpora fupponamus, utrumque corpus eadem 
vi, qua compreffüm fuerat, fe reftituet. Corpus Itaque A e.re- 
|. fütuet vi 1 Z-4- $ v, quamevim communicabit corpori B. fam 
I vis corporis B erat jam — ; 4; tota itaque vis corporis B pott 
|  impul(fum erit 2 d d- z /-- 1v. Eft vero: 7 — so d- 3 à (per. 
[.- hypoth. ), quo fübftituto, erit vis corporis A-— £d T2 Yo-d- 
Didcrise—cocTa—FE 

— . QCorpus vero B fe reftituens viZ 7--2 v, hanc vim im- 

primet corpori .4, fed dire&tione contraria. Vis itaque cor- 
B Doris Z7, erit — : P4-iv— id. Et cum x Feud d R4 
2 hoc fübílituto, erit vis 4— ; v d3- E dd I1v—zdv. 

-Adeoque 4 poft impulfura gaudebit vi 25 B vero. vi P, hoc 
eít velocitates fant mutatae. 


$. V. 
Leg es conflictus corporum elafticorum , fi unum tantum 
moveatur , altero quiescente, ! 


[. Si vero unum corpus B moveatur, altero 4 quiescente, 
—. duplex denuo erit cafus. Corpus enim quiescens 4, vel libere 
|. pofitum eit in plano, adeoque eft mobile,  & eiusdem cum B 
— maffae, vel eft immobile & plano affixum, feu maffae infinitae. 
'— Tn priori cafu, fj 4) corpus A quiescat € mobile fit, & hoc utme- 
T re durum confideretur, ac vis corporis A fit — v; hoc cor. 
. pori 4 dimidiam vim füam communicabit ; adeoquevisutrius.. — - 
- que corporis poft impulfum erit —2 v. Sub hac vero impref- 
1 done vis, corpus 4 fimul eadem vi £ v comprimitur ME 
. elafticam fuam naturam; idem corpori B accidit ( S. II). 4 
- itaque fe reftituens, acit in P2vi--zv. Haec a&tio cum fit 
— eontraria & aequalis in corporis B adhuc refiduae , hae vires 
! fe mutuo deftruent, adeoque vis £ poft;impulfum — Ll .,P.we. 
- ro fe reftituens in priftinam figuram vi ; v, propellet .4 in ea- 
dem 


: 208 | * EU ones. 


dem dire&ione , qua iam ferebatur, qui impulfus, priori. ad. * 
ditus, efficiet vim 4 — 1v»-- 1» — v. Hoc eft, poft im- - [- 
.pulfum 5 quiescet, 4 velo movebitur i integra vi, qua Lbfereba. - * 
tur ante conflictum. * 


: $. VI. | 
Quid contingat , fi corpus quiescens fit immobile, 


Hae leges motus as GRAVESANDIO "), MUSCHENBROECKIQ 
m aliisque, alio licet modo a priori funt demonftratae, & 
experimentis quoque confirmatae "**), Ultimus vero cafus,fi4) 
corpus elafticum motum incurrat in corpus quiescens ela[Ficum imobie ,* 
plerisque vel plane omittitur, velfalfo proponitur. s'GaavE- | 
sANDIUSl. c. & HERMANNUS eum planenon attingunt. MuscHEN- 
BROECKIUS vero "***5 elafticum quidem affüumit corpus motum, 
alterum vero quiescens immobile abfolute durum, indeque ree . 
demonftrat, elafticum corpus, in durum immobile incurrens, ^ 
ab eodem eadem velocitate refle&ti , qua ante confli£ctum gaude- 
bat, Quidvero fieri debeat, fi elafticum corpus incurrat inaeque ' 
. elafticum & immobile, omittit. Unicum fere video llluftrem 
olim Virum de MaurrnTUi:s *****) hunc cafum expofuiffe. Con- 
tenditis, elafticum corpusab elaftico corporeimmobilireflexum 
iri. Verum quod pace tanti viri dixerim , demonftratio eius. 
nititur nondum demonftratae hypothefi , quod celeritates incor- 
poribus elafticis femper poft impulfum fint aequales. | Formula *. 
enim; celeritas corporiselaftici 4 — Aa — Ba, e qua, pofito | 


A TB 


B— oo — 
*) Phyfices Element, mathem. Tom, I. p. 314. & 


** ) Introduct, ad Philof. natur. T'om. I. p. 233. fequ, Nac Pracl, 
in Phyf, Exp, 'T'om. I. p. 334.» Edition. german, 


F que Lib. cit, P. 240* fequent, m : 
^ e) duc ad Philof. natur, Tom, L p.240.. ^ 
— Memoires de l'Acad. de Berlin 1746. EP 293. 1 


(c. . eontra Legem motus 9c. 209 


| B.— 009 adeoque 4 & a — o, fequitur « Z— — a, h. e. ce- 
| leritatem fore eandem, fed negativam, feu in partem contra- 


| : $. VIL. 
Bos corpus motum fit durum , quiescens vero elafficum. 


— . Ut hunc cafum curatius determinemus , ponamus primo 
j ' corpus quiescens Zeffeelafticum, corpusvero 5 in motu con- 
| ftitutüm effe perfe&te durum. Moveatür B vi — v, quod (i in- 
| currat in 4 immobile, tota fua viinillud aget. Quae cum ad 
' motum corporis 4 impendi nequeat, tota ad figurae mutatio- 
mem adhibecitur, P vero perdet integram vim fuam , adeoque 
|! & omnem motum. Poft compreffionem fa&tam, ceffante a£tio- 
. ne Corporis 7, corpus 4 ea vi fe refütuet, qua compreffum 
| fuerat, id eft tota vi corporis P. Hac viaget iam in corpus . 
. B, hinc illud repellet dire&ione contraria, vi integra. — Pa- 
| tet itaque, corpus durum, incurrensin corpus elafticum quies- 
| cens immobile, refle&i debere eadem vi, qua ante conflictum 
gaudebat. Cum itaque corpus durum ab elaftico refle&atur in- 
deem vi; elaftica corpora vero aliis legibus gaudeant, quam 
a: dubitari iam merito poteft de thefi ab Ill. de MaurEnTvis 
-propofita, quod nempe elafticum corpus ab elaftico refle&i - 
| debest, fi utrumque corpus aequali gaudeat elafticitatis gradu. — 


S. VIII. 


| 1 3 -— Si utrumque corpus fit eloflicum. 
- . Ponamus itaque, 4 & B eífe corpora elaftica, quorum 


| ius immobile fit, alterum moveatur. Sit vis corporis Hl 
À confliétu non integra vis adhibebitur ad mutationem figu- 
me corporis /, uti hoc contingit, fi 8 tantum fuerit durum 
,antec.). Cum enim corpus B (imul, dum agit in 4; com- 
"App IN, AG. Pbyf. Med. T. HI, d d -. o prima- 


primátur & figuram füatti van patet dimidia vit córp 
ris B adhiberi ad mutationem figurae in corpore 4 producen- 
dam, alteram vero partem dimidiam ad mutationem figurae € 3 
compreffionem ipfius P ( S. IIT). Poft confi&tum, anteaquani | 
figurae reítitutio ; ab elafticitate pendens , producatur, cor- . 
pus 7 quiescet eodem modo, ac fi effet durum. Jam vero | 
corpus .4 fe reftituit in priftinam figuram vi eadem, qua erat. 
compreífum, hoc eft : s, adeoque repellit 5. dimidia vi, qua | 
B ante confli&tum gaudebat. Refle&i itaque deberet. B di-. 
. re&ione contraria vi — zv. Verum eodem momento cor. 
pus P, quod eadem vi z » uti 4 compreffum fuerat, .fe reíti, — 
tuit dire&ione contraria. Dire&tiones autem oppofitae aequa. - 
les cum. fe deftruant , patet, vim,.qua P refle&i deberet , — 
propter oppofitam vim aequalem deftrui , adeoque reflexio: it 
&em nuUag fübiec p FUA Corpus itaque B pi uude quiete í 


Ublibtuii, Mo t hane ei 
Experbvtnin quid demanfirem » 1 


Cum Phyficae leges non modo a pr ori deipanfinr iei ; 
ant; fed & confirmari per experientiam, inquirendum nobis. 
jam eft, quid experientia de confli&tu elafticorum corporum. 
doceat.  Machinam paravi ad modum machinae a NoLrETO *): 
& s GRAVESKRNDIO "*) defcriptae. Conftat haecex plano ligne : 
ad horizontem verticali, polito, in quo defcriptus eft femicir- 
cu'us in gradus divifus. .E centro huius femicirculi prodit. 
brachium ligneum 'ad planum verticale, .e quo fiia pendert. 
duo e'usdem longitudinis , quibus clobi eburnei & plumbei | 
poffünt adplicari. Si iam duo giobuli eburnei aequales (utof- 
autem globuiis ad ludum Doe 36s vr) vulgo Ai/ard, ES 


wt 


€ A 


D Phe in E cxpertoient Tom; P. 338 Edit germanice, 
SINK Enn Phyl: inat. loc, cit, ; dest 


conira D em motus gc. — 21I 


| Iiic folitis), filis aequalibus füfpenfi i in fe invicem, datis 
| celeritatis , per gradus femicirculi determinandis, concurrant, 
| facile omnes corporum elafticorum leges per experientiam pof . 
| funt demonftrari, & ipfis oculis fubiici. /— Si enim utrumque 
| globulum ex. eadem altitudine dimittas, incurrentes in fe in- 
' vicem globuli refle&entur viribus aequalibus, ex effe&u, af. 
| cenfu nempe globulorum ad eundem numerum graduum, de- 
|Kerminandis. Si.4 per-o&o gradus dimittatur, 7 vero pet 
- quatuor gradus, redibit 4 ad quartum gradum, 7 adottavum, 
.adeoque velocitates erunt mütatae. 514 quiescat libere, & 
| globulus P e certa altitudine cadensin /incurrat, 5 poftim- 
| pulfum quiescit, 44 vero movetur integra velocitate corpo- 
|" ris P. 

Jam fi in hac machina globu!'us 4, verticaliter e filo pen- 
| dens, manu firmiter tabulae lignae adprimatur. ; ita ut cedere 
| plane nequeat, 2 autem e quacunque altitudine dimittatur , 
' hic globulus in Z incurrens poft confli&um ftatim quiescet, & 
| ne tantillum quidem refle&etur. Si vero loco globi eburnei 
.—B alium globum plu nbeum ex"eadem altitudine dimittas, is in 
| quiescentem atque elafticum globulum 4 incurrens paullulum 
| xefie&tetur. | 


i | Conclufio. ^ 
|. mncidi in hanc elafticorum corporum legem, cum, in 


- Praele&ionibus meis Phyfices experimentalis, leges motus cor- 
porum elafticorum atque durorum demonítrarem , & reflexio- 
mem corporis elaftici ab elaftico experimerto confirmare cona- 
| rer. Hicenim, cum omnia reliqua experimenta rite fuccede- - 
| rent, reflexio elaítici globuliab elaftico globulo fixo numquam 
| fucceffit. Exiftimabamininitio, errorem in ipfius experimenti 
E  adminiftratione fübeffe; fed tandem, reliquis experimentis ad 
| legi fuptus demonftrandas rite fuccedentibus, & hoc experi-- 
^y dd a2 mento 


ph 


. 212 Animadverfiones contra. Legem motus Coe. $ 


mehto omni cum cura & circumfpe&ione diligerter infütuto, | 
faepiusque repetito, cognovi. reflexionem elaftici corporis ab : 
3lio aeque elaftico, revera effe nullam. Idem expertus fum - 


án pila luforia, quae in terram vel parietem proie&a, refleCti-- 1 


tur: in aliam vero pilam luforiam, quae cedere nequit, incur. Y 
rens , non refleCtitur, fed quiescit. Patet ex hac quoque no- j 
fira demonftratione falfitas thefeos Leibnitzianae, quantitatem. 
virium vivarum in univerfo,. femper confervari eandem, cum 
. non folum in mollibu: corporibus vires motrices pereant, 
fed idem quoque in elaftic's corporibus contin-- 
^ed gere poffit. 


viudinssloosti wie cbcdigtmof cu 


MORBONAE RITTERI- 


- — SSYLLOGEN MEDICORUM . 
NONNULLORUM 

qui & de propriis morbis 
| & 


» oem 


. de viiibus medieamentorum in iis differuere ipfi 


| alphabetico ordine fiflens, 


«€um quadruplici Indice, 


aas 


" ind 


E ; 1 - 
zx 


214 | $$? (9) 9 igo. UITIUM 1 
b d»dododod»dodpdododhdo 
LECTURO S n 


Hirst, Medicis tam .ex-relatioge, «quam 
n -ob[ervatione aegrorum ortam, ob defe&um dichonis, 
illis claraefacilisque, quam bis otii penuriam, lacunis ,. biati- 
us , €9c. adbibita licet éorum omni diligentia ,.prémi adbuc, 
Crrocoapidap Peta dbit.. Si quoque fmgulorum morbo- 
vüm "quos Medici fuftinuerint ipft, biftoriae ab iisdem cbàr- 
tae mandarentur , nonne prioribus, in ratione aptitudinis Me- 

dicorum ad aegros , tractu temporis perfediores evaderent ? 
Regnum animale pauca; minerale plura indubitarum vi- 
rium medicamgnid Fert... Sed vires plantarum , numerofilJi- 
marum licet ,"müximám partem adbuc incertae , indetermina- 
tae, dubiae, ita ut paucifimae dentur , quae fpecificae fint —— 
notae... Veteres mimi fuere virtutum. plantis-largioreg ; re- —- 
centiorum plurimi eorum [unt feclatores. — Paucilfimi expe- 
rientia aut clinica, 'aut in proprio corpore vires exploravere, 
aut , fi qui id fecerint. niuii aut parciores earumfuere lauda- — - 
tores. Nullas buc ufque rwn ex alterantium cla[fe, uni-.— - 
cam modo berbulam fiflentes, a Medicis praefcriptas. videre 
contigit. | /inne alia erit metbodus , clinice veras indagandi 
. vires. | Abundamus , fateor , farragine medicamentorum; eo- 
rum copia quotidie accumulatur ; cum iisdem, prae[ertim mix- 
tis, virium incertitudo maior evadit : mediis inopes divitiis 
edici ! ; 
Haec mecum reputans, paucis abbinc annis Scriptores 
medicos, proprios merbos (obiter faltem!) notantes, con- - 
effi nonnullos, otioque valetudinario bunc in ordinem redegi. .— 
jn agmine eorum de HAuN, SvDENHAMUM ($9 TRALLEsIUM - 
offendi , qui , quantum fce 5, ici biftorias iria: mor- — 
| orum | 


b 


piuteyenél - ^ 0 9S 


| borum in forma. epbemeridum "notarumt , moioris in Praxi, 
| prae operofis Syftematibus, ufus ;. fed me unicus quidem mibi. 
|. occurrit Medicorum , qui Biographiam morbofam, feu feriem 
'— morborum tota vita perpe[Jorum , confcripfiffet , ut inde mor- 
borum bifloriae forte nova facies indueretur , € dubiarum xi 
—— fium plantarum "exattior. declaratio obtineri po[fet. —. Nun 
—.. Medici ad illas componendas, C$ Colledori cuidam (uti Bxv- 
—. CKERO, BoEnNERO, BarpmwGrmO aliisque, Biograpbias litte- 
| rario- politicas colligere contigit, ) tradendas , aut ad nov 
baec AGa INaturae - Curióforum transmittendas , üWitan 
forent? ^ | fup vou 
Syllogen banc , Meu Indicem Medicorum qualemeunque , 
Lettori fijio. uem praecipue ex Lire: it £9 MascETUcomz 
pilatiouibus facile augere potuifJem; fed dicia repetere nolui. 
Evitandae autem nimiae brevitatis caufa, ebfervatiunculas & 
- animaduer[iones circa fimplicia quaedam. v. gr. aquam frigi- 
i u , Belladonnam, | Ca[Jave [uccum , Cicutam , Coffeefabas, 
Mezerei fructus , Napellum, Opium , Salicis coriicem, "Ibée, 
- €ge. €9. notulas circa morbos quosdam , v. g. Anginam ca- 
— sarrbofam , Apoplexiam , Cancrum, CO e , Diabe- 
-— den, Hemicraniam , Hemitritaeum , IMalumbvpocbondriacum, 
| €pc.. inter[perft , cafusque quosdam, qui mea culpa mibi ipj 
| evenere , veluti funt: ZArdor. faucium ,  diarrboea, infolatio 
— maufea, lipotbymia, €sc. utpote opportuniori, quam Erume- - 
rationi profriorum morborum fpontaneorum quinquaginta an. 
|^ norum intervallo, quam edendam molior , beic vifo. loco, in- 
| ferui. — Calci adieci paucos Scriptores ; mon quidem Medicos, 
qui tamen laudabili indufiria morborum Juorum  biftoriam , 
E fud fpernendi ufus , po[leris con[ignatam veliquerunt. 
| — Plures aliunde congerat /— cul. fedes fixior , €9 librorum 
| fubbellex , C9. eruditio, && virium tom arimi, quam corpo- 
(dis, me maior: Coepiffe fufficit !! Dabam P'eilaviae Silefiorum, 
1... Iduum Septembris ,' 1765. di | 
m | SCRI. 


t4. 


4^ -— 


6 v —— Morbonge Rüteri ——000 0 


^ d - 


&.(2) 7a psp (Profper) de Singultu ab affümto pharmaco 
T ex tribusPiperis generibus, füperbibendo ftatim vi- 
num, fibi orto, de Prae/zg. vita €9 morte aegrot. Lib. LH. 
.... Cap. LX. p. 199. Ed. Francof. ad Moen. 4to 1754." | 
(b) De Haemorrbagia narium plurium librarum & Sanguinis 
fputo, quártanameiusiudicantibus. oid. Lib. VT, Cap. XIII. 
p. 411. Conf. Lib. VIL Cap. XVIII. p. 536. 3 
2. (a) ArsroNus Calculum. veficae , pollicis quadrati circiter — 
mole, afexto Julii r748. ad 25. Mai. 1750. ufque, aquae 
.. Calcisvivae hauftibus fibi penitus déftruxit. /Vo. 203. Tom. 
VIIL. 332. UsNztRI Medicus, vulgo der Art. E 
(b) Idem brachio, fub condylo interno Opium fub emplaftri — 


forma per integram noCtem adplicavit, infe ipfo de eius . 


effe&u periculum faciens; fed nec ftuporem, nec aliud . 
quid (forte ob minorem ibi cutis fenfibilitatem ) percepit. . 
TRALLES de Uf4 Opii, Se&. IP. Cap. VII. S. 1. p. I87. 191. —- 
3. BAGLivius (Georg.) de Cepbalalgia fympatbica, vitioma- — 
le digerentis ftomachi aliquot horas. poft prandium eum . 
torquente, deco&to fabarum Coffee (tum forte recens no- 
to)fugata. Opp. medic. p. 65. Ed. Lugd. bat. 1710. VocEL — 
Hiftor. Mat.med. p. 250. (1 
*) Menf. Auguílo 1743. Marburgi Cattorum efü baccarum Rubi - 

/ ldaei, paíla butyracea, in clibano cocta, conditarum , dolo- . 
rem fixum ad foramen fupraorbitale oculi finiftri, Clavi hy-. 
fterici ad inflar, terebrantem , digiti quidem compreflfione cef. . 
fantem, eo vero fublato ilico redeuntem, percepi, vomitu dein, 

—' decocto fabarum Coffée fiue lacte prolecto, plane folutum. 


") Cars 


: E * dU E | 
E Prodromus. ^ — 217 


| ELLA Cardialgias ex acido , pingui, rancescente , tranfpiratione - 
. fuppreffa, decocto Coffée fecundario aquofo, parum faccha- 


"n . . rato, quod faepius mihi emetici loco fuit, fublatas expertus - 
ji fusis | | j 

X**) Hemicrania fexui fequiori utplurimum fympathica ? 
|i X***) An Hemicrania periodica in utroque fexu Acthritidi adnu- 
E- ' meranda? 


|—4) BanTHenmUs (Erasmus) febris tertianae , Cortice fana- 
— — tae, in fe ipfo (forte primus) periculum felix fecit ann. 
16725.  TonmTi Aefponf. Jairo - apolog. p. 124. — Francof. 
B 1756. 4to. | : REM | 
—.$) BgriowrUs. Opio ad[umto pe&us fibi calefieri fenfit Oper. 
B Lp. IHE Ob. Cap.1$;. TRALLEs 4 c. Seg. L. Cap. II. $. 
E y7-— | TY 4. (93 
| *) Ann. 1738. Argentorati depurando corrigens Opium, lamben- 
do fpatulam, infpiffatum deglutiendo, hilaritas mihi noxque in- 
5. t fomnis. Conf. "l'aarres 7. c. Sec. 4. Cap, Hl. $. XV. p. gz. ^ 
| X*) Chemicae artis obfecundans legibus, licet id depurarim igne 
(1. - tum temporisipfe, feriortamen me docuit experientia: Opium 
| crudum pracftare quovis eius praeparato, "lmarrzs 4. c. Sect. 
I. Cap. VII, $. XVII. p. 353. w 
. Virtus enim in halitu narcotico, ignis vi maximam partem in' 


Á 
D 
LT ! 
* "T 


B auras diflante, refidet. 

co O39*) Laufanna r736. novi amicum ICtum, forenfem, ingenio- 
* a fum, doctum, qui ad reftaurandas acuendasque ingenii vires - 
me pro componendis maleficorum apologiis, Opii crudi grana x, 
o Xj imo ultra, in vini albi hauftu deglutire opus habuit ; (ine 
[d quo adminiculo hebes, iners, tali ineptus labori; adpetitus fem- 
T. | per proflratus; nulla inde fomnolentia, imo alacritas; habi- 
aM tus macilentus; faciei rubor, venae turgidae; oculi femiebrii - 
T . -adinflar prominentes. Conf. "T'eALLEs 7. e, Secf. I. Cap. II. . 
ms. VIII. p. 75. € $. XIII. Cap. V.p. 88. Plura vid. apud Aucto-. 
00. re$, V. g. U4n SWIETEN J. c. Tom. I. p. 325. Ed. Lugd. B. 1742, 
vos TRAus J. e. Secf. 1. Cap, I. $. IIl. p. 1o, & Cap. VIII. $. 
| EM. p. 362. | LAS e 


[Toup NAR. Pbyf. Med. II. ^ eé — ****)Ber- 


OE oo 7 Morbi Ritter 


.390€€) Bernae puellae pletlioricae i6. annorum ego, PETR r 
- ed Cephalaeam hyftericam debellandam , Laudani liquidi Sy- . 
- denhami guttam unicam in Emulfione ex Seminibus 4. frigidis - 
praefcripferam ; ; dimidia modo dofi vix hauíla, ilico flupor, - 
fomnus trihorius infuperabilis ,. fine doloris levamine. Conf. - 
TRALLES 4. c. Sect. I. Cap. I, $. XHI. .Exper. V. p. $7. ubi - 
adflruere conatur : Opium Sy tix verfus. caput "deter- | 


minare. : 
3adaec TTyrocinia talia, errores pradlicos contra methodos recep- 1 

tas feriores , in CHE UNSER collecta, in mei huniliationem fu-.. 
turamque cautelam praefto fant. Noane: eei candida in lu- — 

cem promulgatio aptior erit ad erudiendos. Medicos tyrones ,. : 

. quam Obfervationum aufpicatarum enarratio ? | 

6) BornHaaVE ( Hermann.) Praeceptoris Praeceptor, desmor- ^ 
bis fuis quaedam in Collegiis ab aliis. editis obiter narra- F. 

— vit, v. gr. P 
(a) De Zhnaifibefia- ( Infenfilitate, Stupore placido), itinere P 
fummo isse Erase curfu fublata. van | EgMs i in Boer- 1 


B. 1761. H 
(b) De Convul/ionibus puero quadrienni ex imaginatione aci; d y 
l. c. p. 401. fq. a 
(c) De Hiypochondriorum ? (nervorum mefenterii) dolore ' 
fubitaneo immani, nocte, hauftulo dimidiae drachmae . 


Effentiae Succini fubito pacato. Jhid. p. 4^6. H 
(d) De Jdearum faarum explicationis momentaneae  impoten- 
. lia, fana mertes 1. c. p. 378. im 
(e) De Malo iscbiadico,, Seri vaccini & panis fimilaginei diu- - 

turno ufu fanato. Exore Illuftr. Hairzmr. 
(f£) De fenfu vivi ignis in manu oborto, ex atta&u Urticae ' 1 
marinae. /. c. p. 751. m 
(g) De Menti borrore', a Datura & Fuphorbio contufis, na- - 

Tribus admotis; /. c. Jom. 1. p.237: 

(b) De. 


pg P bodiss: : 219 


| P. 766. 


X) Juvenis ego 1730. curiofis, faepeinutilibus, imo nociferis ex-- 


B (m De INaufea ex praeparatione Vitri antimonii. lbid. Ton, IL 


N ' perimentis operam navans, ex decoCli aquofi Auripigmenti, 
| feminis Carvi, &c. odore naribus fuscepto, naufeam , car- 
|— -  dialgian, defedum virium momentaneum.paffus, ut lectum 


E petere coactus fuerim, fponte vero fenfim evanidis, 
— (à) De Macula magnain fundo oculi, fub aeftu Solis per loca 
—— . grenofa equitanti oborta , adplicatione frigidiffimae aquae 
brevi fublata. ^ Praele&ion. de Morb. oculor. cura HALLERI 
|-.  Goetting. 1746. edit. p. 63. j 
*) Quod b. BoeRuaavar oculo, id manui meae dextrae minori ac- 
cidit periculo. tinere Alpino M. Junio r73o. Melancholiae 
: caufa-fuscepto , in cacumine montis Neunenen (ab Ill, Hac- 
E LERO Eyumer. Stirp. Helvet. frequenter citati, ) fedenti dorfo 
i eM manus, Soli expofito meridiano, radius, nubem perforans, 
illud feriens, dolorem fubito urentem, momento poft veficam 
excitabat. An lioc Infolatio Veterum, de qua adeo folliciti 
fuerunt? v2 EEws /. c. Tom. Il. p, 597. 


- (&) De fenfuum. amiffionis periculo , ex praeparatione fucci 
| Hyofcyami. vid, /. c. Tom, I. p. 236. fq. 

E *) Temulentiam hanc Praeceptoris adfirmat quoque Ill, HarrzR, 
"E Enumer, Stirp. Helvet. p. y 12, fub voc, Hyofcyamus, 


" 
—— (1) De Titubatione, confufa cogitatione, ab odore Cicutae, 
—— - aeftate contuíae. van EEMs l. c. Tom. I. p. 236. Eadem llli 
— — 3 Clematitide, flammula di&a, /. c. 

| X) A contufione Cicutae, aeflate facta, ut & infpiffatione fucci 
' .eius expreífiin anguílo Laboratorio , levis citoque tranfiens te- 
i .imulentia Pharmacopoeo meo. 

| (m) De /ertigine ad vomitum ufque, ab exercitatione die ca- 
|— . lido. lJtid.!. c, Tom. I[. p. 598. Eadem ex Terrae motu. 
He , Thid. p, $99. 


m I 


un 


6RN-- *) Fiore 


EC * : PoC4AÉ WX MPEELEM 


4 " i" E. 
- * y in : E TN ma 


E 
Y NEMVS 


220 — . Morbonae Ritterí [e SPAM 


/**) Flore aetatis, annis 1738, 1743. & 44. calidis diebus tam Ve- 
redo, quam Cifio aut Rheda, perinilliare modo unicum, mox 
celeri curfu, mox lento gre(fu per acclive iter facientem, Ver- 
tigo & lipothymia, exercitationis concuffionisque imparem," - 
. jam debilem, corripuere. | ! ÉL 
(n) De Fertigine ab efa Cicutae tanta, ut omnia. Ei celeerime cir- — 
—. eumire viderentur , nec ftare po[Jet ;. [immto vero. Pomitório malum- — 
aláit. hc "n 1 
X) Sunt propria verba b. BoznBAavu in Praeleclion, in propr, — 
Infitut. cura ll. Harrem: Goetting. 1739. editis Jo]. VI. p. 
2«s$, Sicante SroxRckiuM fuo iain tempore audax fuit BoER- 
HAAVE. Gd 
XX) Sermo haud dubie eft de pratenfi Cicuta, in Horto Leydenfi D: 
- eulta, cum verbis ultimis eam ab aquatica illa GEsNzma di- * 
, flinguat. ^ à | P 
An Cicuta mea (I) €) Harte Eanm., p. 434. horto aprico cul-. 
ta, mitior illa (n)? A praecedente enim nulla vertigo, uti Hor- MX 
tulano robuflo Boe&HAAvE 5 unde haec differentia? an diverfa 
utrique planta? | i. E | 


(o) De Fifus mutatione, obie&is pallido indu&o colore acar- - 
bonum torfaceorum fumo. vag EEMS |. c. Tóm. E. p. 253. — — 
7.(a)' BoxErus (Theophil.) phthificus ipfe, Pbtbifinpropriam 
in "Ibeatro talidorum (quod non ad manus eft) defcripfit. — — 
m Quartanam fibi Cortice (forte recens noto? ) tollens ;A 
| citatur a TORTE /. c. f. 124. b. 


*) Praeter methodum , intermittentes tuto certoque fanandi, quam 3 
candidus BoeRRAAvE Chem. Tom. II. p. 162. 392. Edit, Lugd. — 

B. 1732. indigitavit, aliam, quartanas fagandi ajrque cortice, . 
aeque fecuram ,- docuit experientia ; fed Medici & aegri con- 
flantia, huicque fcirrhi abfentia , requiruntur. e 
XX) An cortex 1, Salicis vulgar, albae orborefcentis C, B, Rorr, Flor. 
— - Sen. Edit. 2. cura HarrzRi, p. 55r. E 

2, Salicis folio amygdalino utrinque virente aurito 


C. B, Ru», 22:4. 


-— - 


a r 
3. Sali-- 


N 


Co Prodromüs. $221 


3. Salicis latifoliae rotundae C. B, Rurr. p. 332, vulgo 
Brech- oder Bruchweide , füccedaneum Corticis Pe- 
tuviani in febribus quartanis ,, quemadmoduni Bero- 
lino mihi perfcriptum fuit? ultérius inquirendum, 
Forte omribus fpeciebus eadem virtus ? cum fapor 
idein, y n : 

[o7 390€) In Auflria Vetulis evporiftou contra febres intermittentes, in- 

Dp. fufione feptuaginta feptem foliorum Salicis, ante paroxysmum 

e: haurienda, folénne eft, iuxta Eccardi (EmvcTNERI) Entlarften 

Marckfchbreyer , p. 970. Quicquid fit ; inde faltem vis febri- 
fuga Salicis, iam olim aut nota , aut fperata, colligitor. — Si 

. heic a viribus foliorum ad corticem Salicis valet conclufio , an 

| a cortice Peruviari arboris ad vim febrifugam foliorum eius quo- 

E que valeat inverfa coniectura, experiundum foret, —— 


|..8. BosrsoeM ( Andr.) Svecus, Hemitritaeum proprium Dif- 
|!  —fertatione, Praefidelll. LiNNAEO, cui Titulus: Febris Upfa- 
lienfis &c. defcripfit.. Goetting. gelebrt. Anzeig, aun, 1758. n. 

| 127. p. 1199. [. | * 

*) Refert ibidem :. Quovir die duo paroxyrmi; primus, borater- 

RS 4ia aut "sm mitirg fecundus, circa mediam noct em , for- 

| tior. Praeter bos alterna mane tertius paroxyrmus,. priori- 
bus gravior. 

3X Diverfa Practicis huius morbi defcriptio ; in Claffes potius 
difpescendi, quam fub una comprehendi definitione, 9e» Swix- 


D^ 


LM TEN Comment. Tom. Il. p.446, | | 
| 9. CaRz (Jo. Sam. ) piusac nimiae integritatis ledicus, AApople- 
|-. . «iae fuae infultum defcribitin Medicin. Bedenken III. Sammlung: 
| Part. II. de Apoplexia & Paralyfi rhevmatica, p. 328.9. 4. 
(7. *) Septuaginta annorum fenex leniffima fanatus medela, ! 

| go. Cravprnus ( Gabriel) de effectu Opi, ex errore largiorí 
| ——  dofi deglutiti, in fuo corpore refert Obferv, 178. Epbemer. 
NN. C. Decur. IT, Aun. V. 'TRAVLES l. €. Se, T, Cap. IT. S. XIT. 
| $. 86. : : 


8,03 11. Co- 


E Bus  Morbonae Ritteri | 


II. COLUMNA (Fabius), ,, qui, üt in veram radicem J'üle- 1 
..rianae, ad fuam ipfius fepilepfiam inquireret, Botanicus . 

y fa&tus eft, MarTHrIAE Conjpett, Medicor. chronolog. $. 401, 5 

» P-249-» virtutem fingularem antepilepticam huiusradicis 

" proprio in corpore tentavit , uti ex eius Phytoba[gno , f... 
Plantarum aliquot. Hifforia Edit. Neapol. p. 120. citat VoGEL- 4 
Lc. p. 214. voc. Faleriama. — : 

*) Sic aegritudo mea Medicinam amplecti me movit , invito — 
Patre. i 


12. CosrE de Podagra propria in ipfo eius TU Libel. $ 
]um fcripfit, fub Titulo: 7raié pratique fur la. Goutte &c. 
Amfterd. 1757. 8vo VocEL neaer «nedicin, Bibliotb. st. Band. ; 
VIL Stik, p. 522. H 

I3. DasLoE , Gallus, de Morjus Lupae rabidae propria in rA 4 
fanatione , ope Mercurii vulneri ad falivationem ufqueinun- | 
&i, Ex Mercurio Gallico ( Mercure de France) M. un. 
I 755. Goetting. gelebrt. dnzeig. n. 102. aum. 1755. & m. 83. 
am. 1760. p. 723. : 

14. DzssResT, Med. Do&. Paurpuram cum eaiaaie pulfucor. | 
dis & fudore glutinofo, remediis refrigerantibus, v. g. | 
fucco Citri, '&c. fibi fanavit. Diar. medic. ( Journal de Me. ^ 
dicine'a Paris) |M. Z4guft. 17653. Goetting. gelebrt. Anzeig.. , 
9). 44. atn. 1764. p. 352. $ 

r$. DreMERBROzKIUS de contagii Peflis, in proprium corpus | d 
fuscepti , expulfione agit Li. IF. ififtor. beni TakrLESM 
. Hiftor. Cboler. $. 2. p. 6. 

16, DoxkER (Laurent.) propriam Fobrem petechialem de 
fcripfit fub titulo : ZJea Febris petechialis &c. van SWIETEN ? 
Comment, Tom, II, p. 403. (u). ! . 

. 17. De FischEa ( Bernhard. ), ANNAE, Rufforum Impera- | 

tricis, quondam Archiater, occafione propriae SeneGtu- 

2h | "* ts 


E 0 ioProdromüs. | 225 


|^ «fis Tra&. de Sentio eiusque gradibus & smorbis , Erfordiae 1754. 
—.-. Svo impreffum, edidit. - j 2s 

|— 18. FrEMYxG (Mileolumbus) Med. Do&. hypochondriacus, 

fua experientia de /Vevropatbia, five de Morbis bypocbondriacis 
€ byffericis Poémamedicum Amftelodam. 174 1. 8v; confcripfit, 

: uti in Praefatione monet. 

"n. *5 Sane fi quis ( meó faltem iudicio) unquam, Auctor ifle, theo- 
retice quidem, acuremtetigit, quum reliquorum Opera, prae- 
fertim ex certa quadam fchola, hypothefes luxuriantis phanta- 

fiae potius foboles, quam Obfervationum vera extent corol. 


p. s daria, : y 
|... 39. (2) Garrxvs de Zffonia ventriculi propria. Opp, fuor, Lib. 
| 4. Cap. FII. de Facultat. Aliment, Edit. Charterii Tom. VI. 
| Pp 314 | si. : 

-- (b). De .Delirio fuo Ibid. de Loc. adfe&. Liv. IP. Cap. II. Char- 
.ter. Tom. VIII. p. 455. vat SWIETEN . c. Tom. II. p. 329, 
(f)5 p. 581. (£). 

*) ,, Erat primus delirit gradus, quo ideas nondum fequitur iudi. 
[ . €ium, nec aniini affectus, ,, van SwiETEN J, c. p. 329. 
|— 20. GrsxEnus ( Conrad.) radicis ÉLuipatorii pugilli unius de- 
| —.. cotto vomitum & alvum fibi movit, quod nimiae doi tri- 
buit BoERHAaAvE. HaLrER Enum. Stirp. Helv. p. 407.n. r. 


E GEsNERUs ( Jo. Albert. ) ;, Archiater Wirtemberg. fola mu- 
|. 3cilagine feminis Lini fativi, per aliquot feptimanas loco 
|^ ^a, ientaculi adfumta, Colica fbasmodica, ex plumbi fumo 
—." 7, contracta, quam fnetallifoffores die Hüttenkatze vocant , 

, laborantem, fe reftituit. »)—— Pbarmac, Wirtemberg. Part I, 

2. 19. voc. Lini femen. : 
| X9 Sunt verba ipfius aegri, quae clariff. GEswERO  tribrendo me 
Em non errareopinor, Clariff. enim BirriNGER ,. Archiater, in Prae- 
— fione ad fecundam & tertiam Editionem huius [| hàármaco- | 

) poeiae, 


$4 ^ Moon Rüteri .—— 


- 
" ^ 
, 


T poeíae , Illi, utpote rerum pharmacevticarum dotliffmo, fe 
cundam ( & ex hac tertiam ) Editionem adfcribit, Conf. prim, 


E. 
J 


Praefat, p..5. 


22. De HaHN (Jo. Gothofred. ) de propria febre acuta. epi- - 
demica, frigidae lotione fublata , graphice fcripfit , 4p- - 


pend. ad. Folum, X. AG, INat. Cur. p, 16. Aegr. XL.—— | 


-*) Mos'& pruritus copiofi potus gelidae ac abluitionis cum frigida, - 
maximam partem , ob fucceflus fallacem inconflantiam, ob- : 


folevere, | 


/,**) Exhacobfervatione deducendum faltem : variis methodis unum — 


eundemque fanari poffe morbum, Specifica in acutis rariffima., 


(7 ***) Talis iam innotuit, febribus malignis& colliquativis, ,,folo 
.,, aquae largo potu, & ad heminas frequenter adhibito, me- 
» deri /ubinde felici exitu ,,  FRACAassiNI Tr. de Febribur Lib. . 


1I. Cap. V. p. 189. Lipf. 1758. 4to. 


****) Sidentibus Italis, quibus fanguis vere fpiffus., magis omnii 
-. po, quam borealibus non adeo fitientibus Germanis. fuaden- 


dus copiofus gelidae potus. Sed num confentient ?. fiquidem 
illis aeflivo tempore aqua epota momento citius guttatim per 
omnem tranfudat cutim, cum fitis, acflus, laffhitudinis augmen- 


to, uti Roma certis litteris accepi; aqua enim cum fanguine — 
oleofo non eft miscibilis. ui fit ergo, ut haec opinio, de 
- ángurgitanda citra fitim frigida, horum animos prae ceteris oc- 


cüparit? an vitae fanitatisque amantiores prae illis ? 


- 29. (2) HELMONTIUS (Pater ) , heteroclitus ille vir, iuxta Bozn- * 
HAAVE ( vat E&Ms l. c.), de Zpoplexiae €9 Hemiplegiae | 


- $ninis, & f'ertigine ex halitu mineralium venenato oborta, 


— Tr. de Litbiafi Cap. LX... 48.p. 709. $. 54. p. 720. $.73. 
p. 7235. van SwIETEN l. c. Tom. 111. p. 277. not. (w), &p. | 


278. (x) (3) &c. 


(b) De Pleuritide propria. Operüm capitulo; quod infcribi- » 


- tur; Pleura furens. va? SWIETEN l. c. f. 39. (f. 


(c) De. 


, 


E Prodromus 5-07 20$. 
|" (e) De Scabie fua. Lib. de Febribus Cap. V. no. to. p. 7;6, 
|» van SwieTEN l.c. Tom. IT. p. «49 (1). 

| (d) De Zonae capiti adftri&ionis fenfu, ex Napelli (an radi- 
D cis, an caulis? ) fruíto linguae impofito , va« EEMs /. c. 
^ Tem ILp.83$ egit. —— 


*) Nec ex infufo aquofo faturato florum & foliorum Napelli horto 


| Xm culti, feu Aconiti coerulei, GesNER Hort. p. 244. b. HatreR 
E. Enum, Stirp. Helv. p, 312. n. 2. nec ex deglutito fucco dulai 
IE 2: oleraceo inaílicati caulis florescentisplantae , mihi ulla noxa , 


| pertimescenti licet, 


oe te) Cui plantae convenit epitheton: Porrendi/fmum venenum vc- 


vos getabile Napellus, BoeRHAAvIO apud vag Egws J. c, Tom. L 
pomo p. 241? an Veterum, an recentiorum; anhortenfi, au fpon- 
— 0s faneae pratenfi? Anne fecmo de eadem planta Botanicis?. for- 
te de diverfa fpecie, iuxta HarcERUM . c. p. 313? an Napello 

Iu fuccus dulcis oleraceus? an pratenfi acris nocivus? 


4 : 
| $4. HrwsrER (Phil. Gabr.) Jariolas veras bis perpeffüs , uti 
| ex Diff. eius inaugur. quae Téntaminum €3. Obfervationum de 
| morbo: variolofo Saturam fiftit, refertur im. denen Goetting. se- 
- ebrt. Znzeig. ann. 1765. 110. 38. p. 307. Mer 
(v 5) Cafus ex rariffunis. ^ An contraInoculationem? disquirant, de- 
—  fendant eius Patroni. | 5517.1 


- 


|— 54s. HiRuz (Jo. Frid.) de Kcfero, fpeciatim epidemico, quo 
ipfe laboravit, Differtationem 1naugur. fcripfit, Goetting. 
^7 M.gun. 1761. Goetting. gelebrt. Anzeig. am. 1262. 1o, 40. 
E ru | | 

| 36. HiLLARY, Med. D. & Pra&icus Londinenf. Zpbtoidem 
| —— — fuam chronicam , novum quidem (ipfi) morbum, Libro , cui 
| ^ dtulus: Zninquiry intotbe means of improving medical Knowledge — 
— -&c. London, 4to 1761. defcripfit. Goett. gelebré. Anzeig. 

T emn. 1763. 10. 90. f. 725. | 


L. app. NN. AG. Pbyf. Med. TIL — (f - * "ar. Hor. 


" SENMER5RSZSZ V 1 


27. Horse Med. D. de Mali bypocbondriaci proprii fymptos 2 
matibus brevem defcriptioriem dedit, quae proftat'iw dem 
Hamburg. Magazin, XIP. Band. IP. Stük, mo. HL po — 


365. f]d- * | 


28. LAMBERGEN ( Tiberius) M. D. Succeffor Franequeranus, r 
. de Fertigine ex infufo Belladonnae in fe ipfo mentionem 
facit Letlione inaugurali," Ephemeridem perfanati carcino- — 


matis fiftente, p. 12. Groening. 1744. 4to. 


.'.*) Pullos gallinaceos , baccas Belladonnae recentes devorantes, af- - 


id 


fatos comedi , absque eorum & mei noxa, Lauterbaci 1746. —— 


AG. Acad. N. C. Volum. X. Append. p. vz, IV. 1. Belladonna. 
29. Lauzow: ( Jofeph.) Medicus Ferrarienf. Fébris tertianae 


propriae primae, ab Augufi fine 1715. ad Novembrim — 
ufque durantis, & fecundae :7:9. perpeffae, defcriptio- 
nem dedit, & utriusque fanationem mediante Cortice, fed 
copiofo, vino Malvatico infufo tandem faCtam deícripit 
Conftitut. epidem. Ferrarienf. Opp. SYpENHAMI 7om, IT. p. 217. — 


b. 278. a. € 542. b. 


3e. LAunEVEERG (Petrus), /Millepedum famo ficcatorum ope 
Feficae calculum diffolutum fibi expulit, defcripfitqueEpi- 
ftol. Differt. quae Curationem calculi veficae fiftit. Lugd. 


B. 1629. 8vo. VocEL Hift. Mat. med, p. 346. fqq. 


$1. LaurrER (Franc. Jofeph.) Med, D. Pra&icus ruralis La- 
. xemburgi, F'ébrem intermittentem anomalam.(vernam for- 
te). 176o. ibi perpeffam, Cortice fibi fugavit. Vide eius | 
Hiftoriam medicam biennalem morborum vuralium, a, vevno tem-.— 


pore 1759» ad fimem. byemis 1761. Laxemburgi 1762. 8va. 
Goctting. gelebrt, Anzeig. ann. 1763. n0. 61. p. 494. — 
42. (2) A LiNsE (Carolus Eques), baccis recentibus Fragariae 


copiofis quotannis comeftis, a Podagra. fatali prorfus li- - 


ber evafit. For. Svecic. Edit. IT. $. 450.. Conf. Jo. GESNERI- 


, Pbytograpb. jacr, Part. prati. prior, no. 558. p. 29. : D 


*? Pro- 


*« 


E Jdrómus. — L4 
| v1 59) Prophylaxis certe individualis, nonnifi fub iisdem eircuimfton- 
(255 5. 7fÓis (anne v, gr. iis, quibus inde febris urticaria? ) adhi- 
e benda, : 
| pu **) Amicus N, Bazin , PiCton, Argentorati degens, Regiae Acadeni, 
Bn . Scientiar. Parifinze a litteris , pluribus circa Hiftoriam notura- 
. lem Scriptis clorus, caelebs, iam a trigefimo anno Podagrs & 
... Nephritide adflictus, multis remediis incaffum adhibitis, ,tan- 
dem ziutata penitus Diaeta, fcilicet abflinendo a carne qua- 


Dp v «unque & Vino albo; cibis vero faltem ex greus olera- 
IE .ceis, lackiciniis, fructibus horzeis, utens; frigidae potu ordi- 
| vo cRgrio, Vino rubro Burgundiaco (qualeni potum Gelli ipfi mi- 


cum bominir depraedicant, ) fubinde mixtae, & ientaculo at- 

. que Succolada, &c. hosce morbos tractu temporis ita eradica- 
vit, utquinquagefimo anno vegetum , fanum, ftudiis modice in- 
cumbentem , macilentum licet, viderimlaetantem. Sic videtur 

. . Podagrae eradicandae certum arcanum Diaetae mutatio; frigi- 

— .daepotur, tophos ipfos deflruens; Vita fobriafcelerisque pura, 
***) Meliffam podagricis, tam praefervative , iuncto. regitnine, 
| quam curative adhibuiffe, néminem poenitebit. | 
| b) In Pleuritide & Peripnevmoria vires radicis Senega, tamin 
pulvere, quam deco&to aquofo falutares, Ipfe expertus 
eft. Differt de Specificis Canaden [ibus i756. & deradice Senega, 
| '* Holmiae 1749. VoGEL I. c. p. 226. d 
b 33. (2 LorssKE ( Jo. Ludov.) Zlvi o*JIructione & baemor. 
| "*" rboidibus sffli&us, corticis Peruviani ufu levamen obtinuit. 
|o s dobandl. der auserlefenft. Zirzene ymitt. Edit. 2. p. 438. 


B (b) Sputo cruento € purulento Corticis libras xij. fenfim de- 
.glutiendo oppotuit, idque per triennium diluit. /. c. f. 


-— 


22,439. 8 Pb | | 
| 050 /*) Quum indigena remedia, minori etiam dofi, idem praeftent, 
| 2... did pro Cortice non militant. .. Indicant modo nimiam aegri 
| fiduciam in nimiam quantitatem. : 


po ^ i 2 34. Lo- | 


m8 - Morbonae Ritteri : B5 
34. Lotrcius (Pett.) de Pefle cum Bubone proprio in cor. — 
^ pore fanata egit Coxfil. & Obfervat. medicar. Liv. I. Cup. VII, — 
.. Olf. 12. | itid Az. cni 
4s. MizrEm de Sevpertis mor[u fibi illato "XXIV. horarum — 
fpatio fanato. A4&. litter. Regn. Polon. 1755. Trimeftr. 3. mo, — 
|. 6. Goetting. gelebrt. Anzeig. anm. 17$6. n0. 129, D. 1173. — 
46. Mouzo de propria ZIg?na pituitofa in Medical Effays e — 
Tom. III. Cap. 24. p. 343. loquens, citatur ab Ill. san Swi&s — 
TEN l. c. Ton, IT. p. 666 (f£). [^ 3 1 
37. (a) Netez1p (Ern. Jerem.) de Patbematibus bspocbon-.— 
driacis , fcil. cordis palpitatione , praefertim no&turna, cum 
anxietate , (forte virium difpendio?) aurium ftrepitu, — 
. vertigine, pulfü inaequali , remittente , macie corporis, Y 
. &c. quae nec V. Sio , nec pediluvia, antifpasmodica fon:- . 
que Selteranus levare potuerunt, acidularum Veteraquen- - 
fium ufu feliciter fublatis, laetam facit mentionem in exi- 
. mio de hisce Acidulis Libello; p. 195. 196. Hift. 12. Zül- — 
— fichov. 1752. 8VO. | | | E 
*) Sinili cafu, fomno turbulento mihi lenimen attulerunt exeliti P 
acidulae M. Auguft. 1758, 35D 1 "ees ; 
(b) Fontem faperiorem tranfpirationem augere, iwferiorem vero — 
alvum movere notat /. c. $. 37. ». 23, a quo etiam nycht- — 
hemeri fpatio uitra quadraginta fedes expertus eft, c... — 
TER Fc reor odis deed eite. o 
38. Piso, (Catol.) de propria IVepbritide egit in Tr. de Morb, 
. Ajerela coliutie ortis; SeB. TIL Cop: a, p. 0a: 008 SWiETEN 
.kesTomsIH.$o22a3 (8) 5 2055s v ; v7 
39. PraTERns ( Felix ) , Opii maffám emollitam parti podagri- 
, €ae dolenti, fed (ine fru&u, adplicávit; etenim nec . 
,; fuporem, tiée dolorislenimen inde percepit. ,, TaALLES 
V. e, Set, IP, Cap. VIL- $4 IF pae. ^| ^ 0v 
TM CD *) Col. 


ae soe D Tit e dii e n are e uia Gi ac. UO e 


5 


- 


vProdromis.: a 229 


| TUTO *) Collectionem Naturaliam ex tribus regnis reliquit, ab haeredi- 


-. bus negleclam, 


"4o. Povrau (Cluid.) Med. & Chir. D. dolorem petloris rbev- 


|. *-  enáticum conorum bombacinorum inuftione, Sinentium mo- 


: "re, fibi feliciter fuftulit, uti ipfe refert in Tr- curttulus : 
—. AMelange de. Chirurgie , a Lion, 1760. 8v90.. Goettiig. gelebrt, 


^. 4Izeig. aun. 1762. no. 65. p. 569. 
s Dyfenteriam ann. 1704. perpeffam, paucis adducit in Coz- 
«15 fli. epidem. ann. 1700 - 1705 inferta 705 IT. Oper. fic di&tor. 


| 41. ScHROECK (Lucas), Acad. Nat. Cur. Praefes, propriam 


| * . SYDENHAMI p: 159. Edit. Genev; i749^4t0.: — ^ 


42. (2) Scuvrzs C Jo. Henr. ) Extracti Liliorum convallium, 
^" soft Spiritus abftra&tionem 'párati' vitnpurgantérn iri fe ine 
"fo& commilitonibus comperit. Differt. eius de Lilio conval« 
o dium s Halae 1742. VOGEUI/ c. p. 147. mistica 


(b) Semen Stapby[agriae denti dolenti intrufit ; fed inde tan- 


— 5. ^ ta doloris exacerbatio, ut vix fui compos maneret. VoGzL - 


l. c. D. 182.: 01 


c) Ardorem. ventriculi , 'affumta unica Paffularum minorum 


|... uncia, expertiseft. VóGEL l-c- fu 259. 


43. STANKE, "Med, D. ab ufu. déco&i radicis Valerianae, ia 
^: debilitate vifus & nebulis oculo obveríantibus ; magnum 
^^ fenfit levatien. Differtat. eius de Palerianis oficinalibus, Ha- 


s ]Jqae1732. VoGEL lc. f. 2154 50007 | 


Em *) Quse Valeriana C. BavniNo fndiór , ed VoGELIO finor audit : 


n " E | 


D 


| xS 
| nepf) (**?* 


porn, 77257299 037775 


A. STo:nk ( Anton. ),. candidus , prcbus, felix experimen- 
- tator Viennae , aufu haud faciie imitando Cicutae effe&tus, 
—'""taminocivos, quam falutares , in proprio corpore obfer- 
"^ watós, fecenfet Libello de: Cicuta Lab, L Cap. 4, p. 9. Lib. 


Z4 


1 3" 20: viliuiowq cow Quan- 


^ N 


Cow y Quando Clariff; Audtóri in peftéram: degrorum, "Cleutl fana- 


torum & infaaabilium, habitum , tempera mentüimj vitae ge« 
v vnus, colorem capillorum, oculorum, labiorum; faciei, &c. 
«coo uto morbi gridam, indolém, durationem , . &c; 3n genera — — 
2s sipeciesque, Boranicorum 'placaerit redigere metbodo Qutpote — — 
saa Quae merito in practicis defideratur); tum.ex collatiohe. aegri 
/* €un iam defcriptis Cicutae ufus tehtari, vel omitti; fpes fana» —— 
tionis prob :bilis praevideri, eiusque virtus ad certam fubiecto- - 
«tum & morborum claffem &c, limitari ; remedii porro effe. 


n7 00 aus, multis adhuc regionibus, aegris morbisque incerti, cere 
so 3tiores determinari, verusque valor contra :cavillatores, vindi- 
cari poffent, Candidus enarrabo Cicutae effectus, quos ipfe 
! vwidis | 0 3 ds bd a D : 
-, 3S*) M. Junio t 764; duo ad me veniebant fubieca virilia, 6o. an- 
Jess ooruin , thabitus ficci , macilenti, vilis conditionis; unus tem- 


peramenti cholerici, alter phlegmatici deminantis, | Uni ulcus 
. .« Áiccum cancrofum profundum ad alam na(i dextram, ex laefa 
^^ 77 (ati referebat) per incifionem verruca ab octo retro annis; al- 
^07 teri, phlegmaticó , fimile ad palpebram inferiorem oculi fini- 
|. ^. ftii, verfus angulum externum, a retro tribus annis; uírique 
«2o irferpentia ulcera. Extractum Cicutáe ambobus primo quotidi 
fub firita diaeta, a.grano umo mane & vefperi, coniun 
... Cortice ad plura fen(im,  poítea (ine eo ad grana XXX. quoque 
 "sdfícemdendo, dabatur, Cholerico adpetitus inde conflinsiuf- — 
culorum, quibus; folis vefcebatur; fed tractu temporis ab au-.— 
'&ta dofi naufea occulta capitisque gravitas. Ulcere femper fer- 
pente, non csllofo, me.deferuát impatiens agyrtamque- adivit, 
. dum haec fcribo noníanatus, . Phlegmatico ulceri ferpenti pla- 
no obex quidem pofitus, fed recrudescenti confolidatio firma 
. .. procurari non potuit. — Extractum Cicutae rite praeparatum , 
" utrique illinitum , dolores, inflammationem, excitavit; . fo- - 
mentum ex aceto lithargyrii , cum aqua Calcis vivae, eos leni- 
-wit. "Motbi diuturni &.non fanabilis, ut & remedii naufeabun- 
di pertaefus , curam meam Cicutamque, minime fanatus, iti- 
dem deferuit, Videtur tamen phlegmatico plus, quam chole- - 
00 cfigo profuiffe hoc remedium. Y MN m 


m 


**) Quee- 


MOTA. gT kom VA n ph tns d 
: "Prodromus: ^ 221 
| Oy Quaeffones quasdam , circa Cientarm & Cunerimr meditandi, 
| AUN add Ue duh v ME. L : " MA SE ! CUT " "3 P. EX Q 3 


^ 
- ! 


"m am ; | : E 2 2 n 
4. Num Cicuta, eiusque praeparata, certos, numquam fal- 
laces , effe&us huc usque fibi vindicarint?. nonne proh 
.... dolor! incertis.fallacibusque remediis adnumeranda? 
|, :2. Nonne hiftoria eventuum Cicutae, ex variis regionibus , 
| urbibus, fubie&tis colle&ta, vires eius poflibiles. & actu. 
*' ales in Medicorum hodegum aegrorumque folatium deter- 
DENT Cn ens aunq. 


,*) Eruditi mecum exoptant, ut Clariff. . Auctor. novis: fecundum 
xegulas artis. obfervatis: obiectiones. adverfariorum,. infauftos 
aliis effectus, quos. v. g. in Anglia. Wz//iam. Laws. in libro : 
Mn experimental biflory ef tbe materia medica &c, Art. Ci- 

22oo€ua, London 1761. 4to. Goettimg. gelebrt; Anzeig; ann, 

o X6. n0. 78. p. 627. &in Germania 3. H« Laxcz Differt, Dubia — 
.. wexata &c, Helmflad. v764. — Goetzing. gel. 4nmzeig. annm, 
.. 64. no. 4$. p. 389. (Hamburg. Correfpond. no. $9.1764.),, plu. 
 wesque alii imonuere, in gloriam Cicutae,. refellere cona- 

| retur. T QI ide | | pide di om 
.,3. Forte regionibus viniferis,,. uti-Auftriae,, Galliae ,, Helve- 
4. .tiae, &c. Cicuta falubrior, quam quarum incolae.cere- 

.  wiáam bibunt? 

9) Sic v, gr. in agro: Tigurino fucci infpiffati Cicutae. effectus in 
fcrophulis, ftrumis, mammarum tefliumque fcirrho falutares ; 

. vancro exulcerato vero irritos recenfet. D. Henr, RAHN ,. Com- 
mentar. Societ. oecon. phy. Tigur, Tom: 11. $vo 1764. Goetting- 
gel. Anzeig. anu. 1764. n0. 147. p. 1189. quod poflerius Parifini , 
Difputatione , Lutetiae 27. Decemb, 1763. ventilata, cui in- 

i fcriptio: Exgo Cancer exulceratur Cicutam eludit,. adfirmant. 

I. Goetting. gel. 4nzéig. 1764, no 134. p. 1086. Cui magis 

—. - . amica adfertio in Diaríe medico ( Journal: de Médicine ) a D, 

Roux ibidem edito ,. M, Jun. 1764. continetur, effectis falu- 

[X taresin Cancro nafi exulcerato, fcrophulis (foste unicos? ) de- 

|ODEEP praedi- 


232 bonae. . 
c. praedicante,| Goetting. gelebrt. Anzeig, ann. vyfaono. 


fep: 


5" 


P edfyrri Dt. i 20 38 [5 ptg nd 10105 ERN 
**) Scirthi fanatio Cicutae virtutem fpecificam minime extollit; 


' to centies vefcebantur , certo didici. 1 


TE! 


 Morbonae: Ritteri 


Lt TOY C06. p. 

1092, 'lissoTus in regione itidem vihifera Laufannenfi effe- 

étus cius lenientes faltem, integre vero, numquam fanantes do- 

"lens, adferit 4wi; au peuple, p. $j7. not. (qq) dd 
I doge Ui eo 


quod enim remedia faepiTime, v. gr. connubium Corticis cum 


-— ;; Mercurio dulci, interne, fomenta extérne &c. diutius applica- - 
, .ta, aut fine. iis tempus, expectatio, vires naturae, fponte - 

 praeftant: id Cicutae foli nou tribuendum, . Remediorum fo- 
litorum virtus impatientia Medicorum aegrorumque quamplu. - 


-gimum vituperatur ; faepius illorum ópe praeparatio fit in mor- 


* 


bo, cui in fine impatienter adplicata Cicuta fanationém perfe- nh 
" : 


^ eiffe videtar, itmmocrito laudes Specifici promerens, 
- A' : "€ ! : t " 


Quum. herbae ficcae: pulvis, fücco infpiffato fat:copiofe | 
'admiftus,' nullos excitet deleterios effe£tus; eiüsvim de- | 
^^ feteriam (((i quae vera hodiernae plantae, dumiuxtaHar- 

V XERUM Exut, Stirp. p. 431. no. I. pleraeque demum de 

' . Cicuta hiftoriae de incerta planta fint, ) in fücco recen. —- 
 tiforfitan haerere probabile? num ebullitio aut lopgior r4 


Co&tio nocivum fugat Cicutae halitàm? quemadmodum | 
"füccus expreífus tritae radicis tuberofae Caffzve; Miübot | 
Theveti; Jua & Caffavi J. B. 2.794: App. J. R-H. p. 
658. Edit. Pari(in. 4to 1719. quem R. JauEgs an Pbárma- 
copoea fua univer[ali: Or a new  Englfcb |.Difpenfatory &c. 
London, $vo 1747. ( nimius fere fimplicium laudator) | 
füb articulo: ?'cca Officin. Yucca folüs Z4loes C, B. P. Iu-- 


dian, Bread. p. 472. b. adeo venenatum exclamat , median- 
te tamen ebullitone omni orbatur virulentia, inque gra-- 
tum innoxium vertitur iusculum, utiab iis, qui Surina- 
inum profe£ti fuerunt, quique eo fine fanitatis detrimen- 


' H 


i $. Ulte- 


ji 
L 


wBodemuk^s: - 0 9233 


/$. Ulteriora forfan experimenta cum fucco tam radicis , quam 

| plantae recentis, in canibus ( fed quomodo ?), dein i in ho- 
mine, an erunt neceffaria? | 

(0*5 Vaccae fine noxa iü pratis wumbrofis cum alio gramine refectam, 


miftan , ficcatam Cicutam (quum foenifecis [epz üratio a reli- 
quo foeno. impoffibilis licet notae fint plantae ) manducant, 


€*) Succus ad duritiem lente infpiffstus ad aérem mollescit, mu- 
(Ra ^ corem contrahit: alcalescentis indolis indicium, 


6. Ulterius abiis, qui Cicutam exhibent, in naturam Can- 
cri inquirendum effet: 


|. I) An modus deligationum ( forfan nimis Eun 
quandoque obicem ponat ulceribus cancrofis , praefer- 
tim ficcis? qualis deligandi modus ulceri datus? 


. 2) Num Cancer fit contagiofus, fcilicet, num ichoris ' 
guttula vulneri inftillata, aut faliva ofculo, aut bi- 
" bendo ex eodem poculo cum aegro, labiis eius licet 
» integris, aut cubando cum eo in eodem le&o, &c. 

D. hunc morbum alii fano communicare queat? 


( Colcbici radice in fe ipfo experimenta periculofa inftituit. 
Vid. eius Libellus, quo demonftratur: Colcbiei autumnalis 

-.. fadicem tuto poffe exbiberi. Vienn. I'763.  Goetting. gel. Aduzeig. 

: 1764. 40..92. D. 174. fq. 

Das. STOnCH (jacob,) Patris fui Hydropem , ex Schedis eius; 

.. in lingua vernacula defcriptum exhibuit. Ifenaci , O59. 
4to. 


46. van SwIETEN de propriis morbis (quafiintranfitu) in Com- 
|J mentariis refert : 


(2).De /inxietate, a bile in ventriculo flu&uante , emetico 
fublata, /. c. 7om. II. p. 201. 


| pp. IN. 48. Pbyf. Med. T. IIT. g 8 (b)De- 


K : 


-— 


"^ 


234 —  . Morbonae. Ritteri 10 
b) De Füucium ardore à deguftatis baccis Mezerei officin. 
Lauri folio femper virente, feu Laureolae maris C. B. P. .- 
J. R. H. p. 595. ad fuffocationem usque, perintegrum bi- — 
» horium fauces pofcà cum melle eluendo , vix tollendo. 
— Jid. l. c. Tom. L p, 638. ad $. 376. Tom. Il. p. 132. ad .— 
$. 605. 9. | bud E — 
|. *) Itidem Bernae M. Augufl, 1739. in hortulo meo, mihi incauto 
— fructum eius rubellum vix deguflanti, fapor faucibusacerrimus 
urens ilico, diarrhoea cum torminibus, gelida copiofa ingur- 

gitata vix mitigabilis, ajcin Maus dL 
**) Dafileae Julio 1733. mordendo modo radicem Ari recentem, 
faucibus ftatim ardor acris absque torminibus, dimidio die co- 
pia gelidae vix delebilis. Forte ,, cocta edulis fit?,, Harrr& 

Enum, p. 261, voc. Arum. Kia C MN C. 

- (c) De INaufeainvoluntaria exinfufo foliorum Sennae ophthal- 
mico. lbid. p. 221. ltem ex putrefcente moloífo, ibid, — 


p. 222. | | 
(d) De Oculorum colore fubflave[cente , febre epidemica autum- 

nali, jbid.p. $64. — 
(e) De Suffocationis metu füb praeparatione fpiritus falis ma- 
rini, ibid.p.'715. . | | 
(f) De Urina la&iea & turbida, fedimentum chylo fimillimum | 
poft validam deambulationem deponente. Ibid. p. 274. — . 
47. (a) SYrENHAM, candidus Medicus, nimius fui Laudator, - 
. &c, de Miciu cruento, a calculo renibus impa&to, egitin | 
Shediafmate Tom. I. Oper. p. 442 - 447. itiferto. : - 
(b) De Podagra faa graphicum Tra&atum peculiarem iunxit | 
eidem Tomo, p. 303- 3532. á | rs j 
(c) De FON vifcerali, tumore crurum , fanguinis mictu, — 
p. 185. | ; 


49. TA- 


Y 


Prodromus ^ ———— 235 


"48. Taeusurus de refpiratione difficili & miciu cruento, ex 
- — vapore Arfenici füblimati 1nfpirato ; 7ratd. de Hippocr. Cbe- 
mia Cap. 24. p. 149. 150. v4 SWIETEN Tom. IL. p, 715. Tom. 
BW eade 5 ud T us 
| 49. Tm RuvxE, Med. Pra&icus Japonenfis, Cordis palpita- 
| tionem, & inde fübfecutas lipotbyinias inuftione Moxae 
| fibi fanavit. Tr. de Arthritide, p: 119-143. van SWIETEN 
I| Lc Tom. H.p. 246. AAA 
| €o. (a) TivAtus a Gü.pENkrEE Choleram propriam defcripfit 
Oper. fuor. Liv. LI[, Cafu 8. — 'YRALLES Lib, fuo de Chole- 
|]s  "ap.8. | i "m 
| (b) Odontalgiae fuae Sotirellam parvam, Trochiscos odon- 
| taleicos Mynfichti, proprianque Tin&uram odontalgicam, 
cui Opium iunctum, cum effe&u oppofuit. TaariLEs Sed. 
| AF. de Uju Opis p. 175. | n 
' er4(2) Tissor, fagax integerque Pra&icus, de falute publica: 
|! optime meritus, 7ümorem parotidum & glandularum füb- 
| maxillarium Znfufo MelifJae cum la&e fuftulit, quod 
| (b) in Zngina levi ipti etiam evporifton fuit. 4vis awpeuple Cap, 
| — F1 $.108.p. 144. | | 
*) Forte idem morbus, quem, mihi novum, 1751. 1758. 1760. 
epidemice , hisce locis fporadice graffanrem vidi: Naufea, 
vertigo, horror, febricula continua; Parotidi & tunicae adi. 
. pofae primo unius lateris, mento dein, tandem alteri quafi in- 
ilatio cuti concolor, nychthemeri fpatio ferpens, quaedam 
ubinde deglutiendi difficultas, quandoque tonfillis ariditas, in- 
: . tumefcentia, levis quibusdam ptyalismus ,' bibendi naáufea. 
|^ Solutio morbi feptimanae intervallo, leniffima methodo adhi- 
bita. Primo vere masculinum genus prae foeminino, & qui- 
dem juvenes frequentius, adultiores rarius adoriebatur, Exter- 
ne farinae fecalinae toflae ; interne fambucinis , regimini diapnoi- 
co, faepiusque fponte ceffit.  Incolis Baurez- Weezel , Wo- 
. €ben- Toclpel audit, Angina catarrhofa tenuis ? 


£82 j (c) In 


^ 


* 


286 .. Morbonae: Ritteri | e 
(c) In Catarrbo epidemico, cum Tuffi acri, faccum Liquiri-— 
tiae quotidie ad unciam unam & dimidiam optimo cum füc- — 
€effu deglutivit. Joid. Cap. FH. $. 122. x. p. 163. 1 

«2. TonrI ( Franc.) prudens Medicus, Corticis encomiaftes ' 

^t fobrius, Pébre tertiana perniciofa, mortem Julio 1696... 
minante, Corticis fex drachmarum ufu liberatus.  Tberap, - 

^ fpecial. Lib. I. Cap. I. p. 7. Lib. IV. Cap. EI. p. 264. fq. i 


€3. (3) TRALLs ( Balthaf. Ludov.) Cboleram atrociffimam, 
J. quamipfefuftinuit, peculiari Libro exa&e defcripfit , Wra-. - 

tislav. 1753. | , esi | y X56. 3 

(b) De Dyfenteria ex contagio ter fuscepta, Rheo cum potu. — 

Coffee, Opio, Cortice, laCte faccharato, &c. fanata, men-- | 

tionem facit Se&. ZIT. Cap. III. $. V1. p. 191. $.. VIL, p... 

198.de Uju Opi. de INNGED 

(c) De Odontalgia. Laudano, remedio Paracelü fine Opio,. E 

externa fibi irrita adplicatione. *Zbid. Seti, IP. Cap. VII. $. 5 

IV. p. 204. ACIE E 

*) Hisce Seclionibus eruditis paffim , fed breviffimis, de sliis fuis i 

morbis , mentionem iniecit humaniffimus Auctor, Ut ergo Bio- 

graphiam faam morbofam publicae luci exponat, enixe ab ome — | 

. pibus bonis mecum rogatur, À j 

$4. VoGBL,, Prof. Goettingenf. publ. ordin. aut quisquis fit alius B 

contenta Libri: Zraité de Pbyfiologie par Dufieu, Lucd.Bat. — 

1762. recenfens, proprio fanguini , evenaemiffo, fpiritum | 

: K'itriolialiaque acida, fine effe&u fyinpatheticoin proprum - 

corpus, adfudit. Goetting. gel. Auzeig. 1763. n0. 69. p. «02... 

*) Juvenis ego, Diczv aliorumque Aucterum effatis Íympathe-. . 
ticis fidem tribuens, urinam propriam in vafe ferreo igne aper- 

to ipfe ebullire feci, vana cum expectatione caloris aeflusque | 

.. fanguinis fub. ebullitione.- | ot pn 1 


5s. WERL- 1 3 


B P 


E - Prodromus. /— v 1899. 


- 85. WrnLHor (PaulGottl.) de Jertiana fux epidemica verna, 
! Cortice fanata, vide aureum Eius Tra&t. de Febrilus perni- 
ciofis, praefertim [oporofis, Cc, Se&. IV. $. III. Obf. 23. p. 
| , 140. qui decies legi meretur, iid ire 
| $6. Xouuc (Georg.) M. D. Pra&ticus Edimburgenfis, de Opij 
| - effe&u infe ipfo fparfimloquitur Libro fuo de Opio: 4 7iea- 
- tife an Opiunvfovnded am pra&ical Obfervations. London, 1753. 
$vo, quem frequentiffime allegat TRALLES 7. c. de Ufa Opii. 
$7. ZwiNGER ( Theodor.) Colicamflatulentam fuam ufu Aqua- 
- rum Piperinarum (Fabarienfium) Rhaetiae fanatani notat 
Tbéatr. Praxeos 10m. L. p. 250. a. 


Scriptores non Medici, 


$8. BEnNp ( Adam) A.L, M. & Verbi divini Minifter, uj. 
tro fe munere abdicans, proprium /Malum bypocbondria- 
cum, laefamque imaginationem , imo Ziograpbiam umorbofam 
lugubri defcripfit calamo lingua vernacula, füb titulo: M, 
Adam BERND eigene. Lebensbefcbreibung , [owmt einer Entdeckung 
feiner Leibes - und. Gemütbs-Plage &c. Lipf. 1738.8vo. 
../*) "Tota eius vita fuit morbus , remediis moralibus ac phyficis, in 
opprobrium tam Philofophiae, quam Medicinae, infanabilis, 
| — Biographia fincera. | 
9). Praeter animi meticulofi, in corpore ruflico , plurium hiflo- 
; riam dedit morborum, quales fant : | 
| (4) Zdpetitus immoderatus ruCtusque, ex potus Thee matu- 
. tina copiofa ingurgitatione ,: mutato ientaculo ceffantes , 
se p.462. | Jon i8 38) 
* "Thee potus fine lacte alias adpetitum tollit; Memini nobilis 
flemmatis homines utriusque fexus, quotidie ad octoginta.un- 
. cias , quadripartitis vicibus de die, faturati l'hee boy infufifor- 
billantes nepenthes ; fed inde ficcitas perpetua faucibus, potu ^ 
: £83 licet 


38  Morbonae Ritteri 
SERBIEN | SNRLEROA RM 

— licet copiofo aquofo, pauco vino remixto, inter epulas mini. — 

me delebilis; adpetitus profiratus, (hemicrania periodica tem- 


pore menfiruo (no, 3, **) ; menfes decolores dolorifici fe- — — 


xui foeminino) ; fanguis V. Sne emiffus coccineus, fpiffus, ^ 
gelatinofus, fine multo optabili fero; (an aquae cum fangui- 
ne oleofo connubium? ) conf, no, 22. ***X; alvus fegnis; pe- 
dum oedema, | 


(b) Alvi obflruclio , meditatione animique circa res graves 
. dubiasque intentione foluta, p. 472. 573. | 


Co) Dwfenteria epidemica Augufto 1719. copiofo praefertim 3 
Thee potu, iun&tis aliis medicamentis , ex praefcriptione 
D. NasoTHI, qui aegro mortem praedixerat, liberatus, 
P454. 576. 577. — Wi 
(d) Fébriles infultus concionando fugavit pluries, p. 577. 
*) Conciones, lectiones publicae aeque ac alta voce privatae , fa- 
luberrimus funt valetudinariis motus. 


(e) Spusmi ventriculum contrahentes; cogitationum & idea- 
rumrapiditas involuntaria; naufea; proclivitas interlegen- 
dum in lipothymiam (hypochondriacam?), ex potus Thee 
matutina, modicalicet, forbitione5 operculum ligneum 
calidum abdomini imponendo, aut id cingendo, mi- 
ugata, p. 577. 518- | 


| v M » : | 
(f£) Haemorrboides coecas dolentes, poft diarrhoeam, mul. - 
tis iam incaffum adhibitis, fpecifico ex VALENTINI Praxi 


infalibilifopivit, p. 704. 705... - 


-— 


Cg) Pii bauflus ante concionem , vocem pulmonesque 
Concionatori roboravit, p. 569. ,, Unicus vini legitimus 

53 ufus. 5 | : , ; ^ , 
$9. BovraEus (Robert.) Fébrem fuam quotidianam pulte ex — — 
0 Hr fale 


Dur 
——— E 
TT - 

" "t 

T á 

Nar. 


uU MMENUE SC X 0s 239 


fale nigro & Lupulo Anglico &c. carpis adplicata, fugavit. 
van SwIETEN l.c. Tom. I. p. 571. (p). | : 
*) Qnod vero non ubique fucceflit. 
60. CanpaNus de propria Diabete, quae per quadraginta an- 
—' mos duravit, ut a fexaginta unciis ad centum ufquein fingu- 
.los diesevacuaret, nec contabesceret, neque fitiret. de 77:4 
propria Tom. I. Cap. VI. p. S. van SwiETEN c.p. 2974... 
*) Vidi 1741. Hamburgi foeminam macilentam Februario ineufe 
quotidie ad duas amphoras urinae gelidae mingentem , non fi- 
tientem , faponaceis fanatam, : 


61. Consano (Ludov.), Nobilis Venetus, qui ,, iuvenis intem- 

7 y peranter vivendo, adverfa poftea valetudine confli&tatus, 
/» diaeta vitam ultra centum annos protraxit, defcripfit, 
,, vehementer commendavit, libello italico: de Commodis 
» Vitae fobriae &c.,, MaTrHIAE Confpeti. 6. 384. p. 238. 
van SWIETEN l. c. 9. 74. (€). 2 


62. ab HuTTEN (Ulric.), Eques Franconicus, nat. 1499. 

—— A denat. 1523. Poeta a Maximiliano I. coronatus, proprium 

- morbum gallicum gravilfimum, undecies curationem mer. 

—. eurialem eludentem , folo Decocio Guaiaci fugatum, de. 

- fcripfit proprio Libro de Mortogallo, 1519. 4to. Vo. 

GEL Hifl.mat, med, art. Guaiacum. MATTHIAE /, c. fj, 537. 

I w Quaeritur: 1, An in regionibus hisce borealibus homo adul. 

E. tus, perfecte fanus, ofculo infecti poffit in- 

: | fici Lue venerea? quemadmodum vulgo cre. 

ditur, : 
2. Quaenam fint huius infeclionis figna? 

3. Num virus eiusdem, sc in regionibus calidis, 


activitatis ?, 
*) An- 


- Sce os 


/ 


E 


**) Anno 1757. M. LP oe urente Sirio, cum amico formofo,; 


' 


- dem, infecto, eodem lecto cubanti, eadem contigit immuni-- | 


63. Ts 
90. 


: 


ne adtempus fanavit. Ex Diario: der 4drzt, Tom, IF. | 


í LI ? mu ij We - is Ls Le d 
— Morbonae Ritteri Prodromus. 


Lue venerea, meinício, magno graduinfecto , iter feci Ba- | 
filleam, cui, praeter fymptomata vulgaria, adhuc ulcera pala- | 
to , uvulae, tonfillis dolentia, non modo opem iis detergendis 
tuleram propriis manibus, fed'ex eadem quoque patina cibos | 
comederam focors. Hic me halitu, eadem fedentem rheda, | 
centies adflavit putido, tacite horrefcentem, feparato lecto, ex 
eius inflituto , dormientem, immunis tamen evafi, Foríitan | 
nulla fortunato fufceptibilitas ? quemadmodum ann. 1734. ae- 
flate, in itinere, comite Juvene , Scabie humida, inície iti-- 


tas, Sic Scabies humida nen femper, nec omnes; neque ha- | 
litus Venerei adeo inficiunt. | 


MPLE (Eques Anglicus), Podagram fuam Moxae inuftio- 


ib. *e 
- 


93- f- 649. ! 
Obfolevit haec methodus , Europaeis faltem morbum non era- 
dicans, X 


TANTUM 


$ .- 

cL I X MX; 1 
WORSSg x $9835 " 
XL Xt £y sex 4 
"eXR C! $yx E 
* | F 

5o ow 


- 


c eee o loegur 
Ed 


INDEX PRIMUS. 


Mel, A 9 Y 


" Morboru "n 


À. 


/ Scriptoribus. ipfis notatorum. 


aoa is e | | S Cil TÉEHER 

| nw unmodicus, — ^ Bernd (a), 
XX Alviobítudio, | — — Bernd QD) Loefcke. (a). 
| Anaiflhefia. — — — Á. -Boerbaave (a). 
2Angia. 7 —. 5 — — Monro. Tiffot (a). 
Anxietas ^ — -— V — e ni2042. Sieten (a). 
| .. Aphthois. | — o — Hillary. 

. Apoplexia, z. -—— : Ec ipo Helmont (2). 
. Calculus veficae, - - -— —-—- ZAlflon. Lauremberg. 


-. Catarrhus epidemicux. x emi i — |. Fiffot (c). 
-. Cephalalgia Íymptomat, i m  .Bagliviur, 
Eres ; U— — | Miiusba: Mer (a). 
-. Colica flatulenta. (o s due» 7 — inger. 
| —  fpasmodica, — | — Gerner. (J. A.) 


| "Convulfionies, — lo Boerbuave (b). . 
L7Crurum tumor. — — — AM pU WA | Sydeubam (c). 
EDdiiun —  — —. icd Galenus, 
—9 8) i — Cardanür, 
n4 sut Bernd (c).  Schratck Iralies: (b); 
(E -— — Pol Fab. Golumna, 
Faucium ardor, | — ^ —o an Sywieten, (b). 
| ebris ácuta epidemica, - Acre — ^ deHabn, 


IF E N. AB. Pb Mei. T. IL hh eei 


"o sua "i D IMS xs 3 
"TS DRUMS. ib xd 02 
| ae NS 0T DON Lr s EN 
^ Monsr. CEN. Ox 1 e. dod (0 SenieronES. 
Febris is hemitritaen, NA agr c X SA d au OD d 
"sad petechialis. í TE x TT Donker, 


"x1 


| — tertiana. — — Bartbelinus. Lonzoni, Loutter, Torti, Werlbof. 
(0 — quartana, - — ARTI (b. Bonetus d ] 


— quotidiana. — ts Boyleus. | 
Haemorrheides coecae, — — Bernd (f). Loecfcke (4), * 
Haemorrhagia narium, — — — pisi: (b). 
Hydropsaftes; i. C. — o — Storchb,. 
Hypochondriacus PEN Léo: fecero - Boerbaave (9) j 
Iden 07 21200 7 — 7 70 — hodferliig 
Lues venérea. o did SEN al Huittn, 
Malum hypochondriacum, ^— — — Bersm. Flenyng. Hoppe. Neifeld. 
. Malum ifchiadicum, . | sei : Boerbaave [IO Ü 
. Mictus cruentus, — — ydenam (2). Tacbenius, I 
"Morfus Lupae rabidae. UU — parlue, 
C Serpentis | 07 —— 57 — — ME 
Naufea,- — — Boerbaave, van Swicten, 
Nephritis, — — Pifo. Sydenbam (a | 
Oculo coler flavus, ^ — —  " wan Swieten, (d). 
U— anunla. — 00 — pi NEA "Boerbaave. d) T 
^ L' nebula — — Sta 
Odontlgia. |^ — — Scbulzius ( "TO Tinacu: (b). Tralles (e 
. Palpitatio cordis. E — o . Ten Rbyns, 
Parotidum tumor, ^—— e— — Tiffot (a). 
Peli. ^ — — Diemerbrock, Lori 
Phthifis, sepe —— -— - Bonet 
PleunGep! ^ 7 e 7-7 0 Hehnont (b). Linnàeus. ( Un 
Podagra  - ^-—' - - Cofle, "Linsann (2). D" (bX Eas à: | 
Purpura. -— MP — o 0 Deb refte 
Rcfpiratio difficilis, — -— s —.o s Tacheni 
Kiew peor ——— omui s Pede 
d AM Y MA Oed S | 


be 


Morborum... AE |. 243. 


P  Monsr (- P | |o SCREPBEQRES : 
$ Sanguinis mictus, — ioci. py — Sydenbam (c), 
Scabies. ene 4r Dr ul rent -—- aHelmost. (c). 
| Senium, —. -— — ^u de Fifcher. | 
Singultus. | —. — : Alpinus (a). 
| Sputum cruentum, — —  - Leefcke (b). 
Suffocationis metus. — — van Swieten (e). - 

! Variolae verae bis recurrentes. - — . . Henler. 
 Ventriculi atonia. — — "^. Galenus (a). 
e 4 ardor, — —: v Schulziur. 

P o— — [pasmi, — "Bernd (e). 

1 Verigo. ekopt (m. n.) Hime (3). EM RE 
Vifus debilis. | -— —— JStanke. 
/^o— mutatus, V — — Boerbaave (0). 
Vemitus. — 4 — - — Gesner (Conrad), 
Urna ladlea. o — — . wanSwieten (f), 
| Loss cupis ves -— Helmont: (4). 
.NDEX SECUNDUS 
s Experimentorum 

À 


pu ipfis. fa&orum. 
.Ccirca varia remedia. PRA 


REMEDIA, ! , S CRIPTOREs. 


| E- proprio fanguini adfufio. ^ — Fogel, 
-" Acidulae Vetesaquenfes. — Nesfeld. Rit (37. 3. *), 
l 3 qua gelida. ies —- Beerbaave (i de Habz, 


hh az | Aque 


LI 7" 


REMEDIA. OR : Scxirtox Es E 
Aquae Piperinae. - — ME, M " Zwinger, 
Ari radix.recens. A — Mieres Ritter (46. b. 99), 


Arfenici fublimati — t n. — TUM  Tackenius, 
Auripigmenti decocti f P — — Ritter (6. h. o 

Belladonua, 1 d — v rid Lambergen, Ritter, (a8.* yo 
Calcis vivae aqua; C —uu co udAdMflen. (ay | 
Cicuta.. .. — v Boadreoe (1. m,.n),. -Stoerk (a). 
Citri fuccus. —. —.. — oo Debreft 
Coffée decoctum.  — Bagliviur. Ritter. (3. *. X), - 
Colchicum. ES 6a n es | — Stoerk. (b) 
Conis bombacinis fecha i üflio. — —  Pouteam. 


Cortex Pernvianus, - Bartbelimuz. Bonetür, Louis es 
—  — Leefeke. Torti, Werlbof... 


 Datorae halitus, — -—- Boerbaaue [^ 
Éupátorium. —  — — Gerner ( Conrad), ; 
Euphorbiuin. — — c Boerbaave (g)- 
Fraga, Moules E, Mie E Linnaeus. (ay 
Fumus carbonum. || — ., —.  --— |, Beerbaave (0). 
Guaiad decoctum, — — — — 0 — ab Hutten, 
Hyofcyami fuccus, -— — Boerbaave. (E. 
Ladis ferum, — — . Boerbaave (e). 
Laudanum liquid, Sydenbami, o — i — . Tralles (c). 
Lilia convallium. «5 .—-*. — d! basoe — 
Lue ons S CRedhue- Ho*xrd aver 

TED pibegs: siuy soriunl. — quu M 
Meliffae infufum. Jj —— Pu 
Mercurius. 000 0— | — 006 Darlue.. 
M:zerei baccae. — m, ie b. PEN van Swieten (b), 
Milipedes, | —. —  .— edbhg 0o Eaurenbei e 
Moxae inüflie.... o Á — E Ten. Riyne 
QR H ?5 £D uU NOR ETT AN — E E 3" 

Y E Vs UM 

apt £u 


Experimentórum. S 24v . 
| REMEDIA. /— SCRIPTORES. 
T Napellus. -— e Helmont (d). Ritter (35:0; X3. 
: pp. — - - Alflon (b). Bellonius, Clauderus. Platerur. 
| Ritter (5. *), Young. : 

| Paracelfi Minrditi Dédbesigicum, — : Tralles. (c): 
- Paffulae minores. — Schulzius (c). 
|. Pultes ex fale PM & Lu jul &c, — Boylaeus, 

Sambucina. "AUTEISM we Ritter (51. b. *). 

. Senega radix, —-— — Linnaeus (bj. 

- Sotirella parva. d — | Timaeur (b), 

Staphifagriae femen. -— -— Schulziur (b), 
Succini Effentia, gt aane — « Boerbaave (c). 
- 'T hee potus. — — Bernd (a), 

- Tinctura & "Trochisci odontal gidi. — Timaeus (b). 
E. Valerianae radix, .— — — Columna. Stanke. . 
|. Vrinae fympathia, ITE -— clitbter pa iL. 
/— Vini hauftus, us ends Bernd (g). 


INDEX "TERTIUS 
Efe&uum falutarium 


S adhibitorum in variis morbis 


tees oan ntorume 
Monnr. 2 MEDICAMENTA. 
nxietati a bile, — -— Emeticum. 46. (2. 
alculo veficae. — -— Aqua Caleis 2. Millepedes. 30, 
V apis fymptomaticae, — Fabarum Coffée infufum. 3, 
proiden flatulentae, —— — NU Fabarienfes. 57. 


EL. hh3. Colicae 


" 
ui 

* 
; 
: 
gu m 
* P 
E 


1 26 — | - dndex 1 tertius. Eum fuerim. - : 


Morbi, NS ea — o Medicamenta, —— 0c 


 Colicae- fpasmodicae. bs 2NENMM A Mucilago Seiinis Lini. T 
pde Ley: —  CofféeInfufum. Lac faccharatum, 53. CES 
| "Thee potus. «8 (b). 
Epilepfiae -— n — Radix Valerianae mai, 1 ut 1 
Faucium ardori. HEU — Posca cum Melle.. 46 QJ). 3 
Eebriacutae epidemicae. ^ — — Frigidaelotio. 22, 
|—  fertianae, — Cortex Peruvian, q. 29. $2. $$- 1 
| quartanae, Mis rr Le iium Idem Cortex, 7. (b). 1 
—. quotidianae, — — Puls Lupulina falit $9. - 
Hemicraniae fympathicae, : —.. Coffée infufum 5. *.- 
Haermorrhoidibus coecis. — Cortex Peruvian. 33 (a). 
Hypochondriorum dolori. C —. E(fentia Succini, 6 (c). 
Lui venereae. — — Guaiaci decoctum, V. 1 
Lupae rabidae motfui. — - Salivatio mercurialis, 121 3 
Malo hypochondriaco. — Acidulae Veteraquenfes. 37 d 
— ifchiadico. — — Serum lactis. 6 (e). 
Oculi maculae, — -— — Frigidaelotio, 6 (i). | 
—  mebulae. T — Valerianae decoctum. 43. . 
Odontalgiae. — — . Sotirella parva. jo & 1 
Palpitationi cordis, -— — . .—' "Moxae inuflio 49. 
Parotidum tumori. -— — Meliffae. infufum. fr (a), - 
Pleuritidi. ' — | — Radix Senega. 32 (b). | 1 
Podagrae. — - . Fraga. 32 (a). Moxae inuílio, 63. — 
Purpurae, Use € Succus Citri, 14» " 
Rhevniatí pectoris, ^. — 2 — Bombacis inuflio, 40. z 
Sputo cruento. cm — Cortex Per uvian, 33 (D. 
'Tuffiacti, | — o — Succus Liquiritiae. $1 (c). 
Vernigini ab efu Cicutae. — Vomitorium, 6 (3 
| | A 


P d 


- da 


3 


E Index quartus Effetiuum TO XIOTIUfA. 247 
D. "* INDEX QUARTUS; 

E Efe&cuum moxiorum 

) adhibitis variis medicamentis. 


; Medicamenta. — JNoxae. | 
: A aac Veteraquenfium fonteinferiore. —  Diarrhoea 37(b). | 
. Antimoni Vitripraépaáratione. . —— —. Naufea. 6 (h). 
Ari radice, — Ardor faucium, Diarrhoea. 46 ( b. xps 
Auripigmenti vapore, ^. — Hi Lipotbymia, s (h.*), 
Baccis Mezerei, — 200 -— Axdor faucium 46 (b. **), 
— Rubi idaei — — Hemicrania. 3. *, 
 Cicuta. -— "Titubatio. 6 (lI). Vertigo. 6(n). Ulcera 
E ^ AIR cancroía non fanata, 44. **. | 
|. Datura & Euphorbio contufis. -— Horror menti, 6 (g). 
: Fupatorii decocto. oe MUN S NU S68 Diarrhoea Vomitusque. 20, 
v ". d 
! MHalitibus acidis mineralibus, — Apoplexia. 23 (a). 


|. Hyofcyami fucci praeparatione. — Senfuum amittendorum periculum. 


E Laudani liquidi Sydenh, gutta una. — —— Semnus profundus, y. ****, 


|. Liliorum cenvallium Extraclnin, — Vis purgans. 42 (a). 
n - Napello, — I — C — Zona capiti. 23 (d). | 
||!Opie.. | — i ce Ardorpectori, f. Podagraedolornon 
ld | lenitus, 39. Vigiliae, 5. *, 
| — Paracelfi remedio, — Odostalgia gon mitigata. 53 (c). 

|. Paffulis minoribus. -— — Axdor ventriculi, 42 (s). 

: Fipere 


-— 
-— 


Quasi 


$48 ndex quartus, Ejffetiuum noxiorum. "s 
Medicamenta, JAIJO), noy ees 

Pipere & Vino,  — — | — Singulus F. - 

Plunbifumos vX4pt* ew c, . Colica fpasmodica, 2r, — 


Salis marinifpiritus praeparatione. | —  — Suffocationis metus, 46 (e). ^ 
Semin. Staphyfagriae. -— Odontalgiae exafperatio, 42 (b), - 
Sennae foliorum Infufo. — ol Naufea.: 46 (b). - 


"Thee potu, PIRE ME — Adpetitus immodicus, «8 (a): 1 
| —  — diminutus. $$ (a, *). 
Cachexia, $8 (a. m. 1 


Vedione |  — .—  — |  -— Lipothymia, 6. (m.n), | 
E 

e " i n 

: SYNO-«- 


| SINOPSIS METHODICA 
|. ^ ^STIRPIUM 
'AGRI ISENACENSIS 


CONSIGNATA 


a 

IoANNE FRIDERICO CAROLO 
E GRIMM, |... / 
| Medicis Do&. & Polistro Yenacenfi, b Dicam Leti 


no -  Carolinae Academiae Nat. Curiofor, 


EC Clidemo III. 


| dig N. A. Phy, Mal. T.IIL ü PRAE- 


- 4 


eu 


250 bus wd 9 (o) $$» OE 
d» di 


L4 


u— A———H—ÓÀ—À—— 


PRAEFATIO. 


^ LECTORI ^BENEVOLO - 
 DYOTA Va tp b — — 


| 


L AE ) E * 


A U C T O R. » "4 wo tw s: 
ap á 1 


Mi fingularis aliqua, de utilitate non dicam, cum rei ber-- — 

3 bariae fludio, mescto quae, coniuncta voluptas. . Ab bac 
. incitatus iam amni 1754. aeftate plantas oppidi atqueagri 
Tenacentts colligere coepi, fusceptum opus annis Y799. 1760. 
| dum illud tandem an. 1762. utpluri- 


€9 1761. continuavit , 


mum ad finem perduxerim. — Quater iisdem annis, eodempro- 
pofitas^(Eilicer, ut. plantas in illo: inveniendas perluflwarems 


altiffimum Thuringiae moritem ,celebrem Ynfulànom (Infelberg), 


duo milliaria modo a nofira urbe fitum, confcendt. Harum 
deliciarum copia in[lvuctus ,' fpireot incommoda €s labores illis - 
familiares, qui [lrpes im matali folo celligere fatagunt, mulli 
forfan, mifi experto ,. credibiles, atque illos [aperavi, quam- 
vis duce, comite, alüsque fubfidiis mece[Jariis carens, cum 
aliqua facilitate, — Repertae plantae oflendumt fertilitatem &g .— 
divitias [oli € regions, cui nibil plane deeft, quod variam - 


adeo angufli [patit naturam con[lituit. — Sunt enim intra umi- 


cum, circa Yenacam oppidum. milliare, 249. diver[ae [pecies 1 
"um dum SNfiema fexuale 
perillufir. VxuxAEr , ufus Syftematis Naturae decima editione, . 
«.. qunc enumeraba.. Celeberr. Gygoriscmu /Metbodum Fügorum, 1 


fuorum generum lectae . quas Tibi, fecun 


ABero- 


& 
E 
M 

D 


ni 
^ 
^ 
[i 
om 
NI 
m. 
» YN 


b db db d» db db do db dd 


to 
e p 


et 
* 


3 nd 
5 
us 


| 
! 
i 


:| 
J 
E 
Ed 


SUMNEREQE oc . agr 
1 Berolini ann. 1753. excufam , in recenfendis fungis adbibui, - 
E... fy. CON CCHNEUUUME EO NL , AE X EJ ^ *3 * *. 1 * * 

3 quum aliquoties illius defcriptiones mibi. praecipue clarae vi- 
wderentur. Nomina Pin. Bauh. coactus adpofui, ut nimirum 
| échnograpbi veteres declarent , quam plantam Liswas: nomi- 
1 xe indicare velim. | 
1 INullam auiem , me quidem à Rurrro, G'Eprrsenrovg 
excellentifJimo , noflrum agrum peragrantibus , inventam , vifi 
3 ame quoque viam C5 decerptam retuli. .. Multas cryptogamiae 
generum ! gan , aut quod mibi dubiae funt , aut quod nomina 
| earum, ab aliis ZAu&oribus claris tradita," extricare non fatis 
potui ,- lubenter omift..—. In ! ob. utramque caufam generum. 
orundam cryptogamiae paupertatem ingentem. — 


.. [Natalia loca copiofa expofii , copioftora adbuc potui[Jem, 
| fi modo fpatium id. permififet.....Parcius mibi. obvias plantas 
- figno 4-, parcifJime occurrentes charactere 3€ notavi. 


.  Florendi tempus duplex dedi., mofiro agro for[an inprimis. 
Aribuendum. | Obfervationes varas , iterum ob pati angu[liam 
| dnterjperfr. Abt ve | 


Sre/l. ivelit. a | / 
| "UU" Omnes autem bos labores fine erroribus , ego invitus, 
- «perficere non potui, quos Ta. a partium [Ludio aliene C9 bene- 

vole Lector , mibi indulgebis. — ale,. lfenaci d. VI41. Iduum 
- Odor. A. R..$. MDCCLXF. ad 


1 
y- 


E" 
La 
3 224,.) j 
Er. ^ 11 2, CLAS. 


uw» 5 2 For eae f 
C L A S S I S E 


'MONANDRIA. 


| Monogynia. 
SALICORNIA. 1. .. 


i 
^u 


uo os d ug 


^ 


Qtcoris ( oirginea) artículis apice compreffis emar 
bif&dis. L. S. IN. p. 843. Salzkraut. NT 


Kali gcniculatum maius € minus C. B. 


H. in Saiinis ernciburgen/f ied Fl. I dug. 1 5g i 3 
?*) Stamen unicum. - ^ cv 
| CALLITRICHE. 13. . 
CALLITRICHE (versa). foliis fuperioribus evsiiets floribus | 
androgynis.. L. S. IN. p. 844. | 3 cad 
Stellaria aquatica C. B. | s 


H, in foffulis : ,, wrter dem Klolterbolze, wor dem Rial. Tor, 3 ; 
»in der fcbwarzen Pfitze,,u. f. wv. Fl.1]Jun &z]ul .— 


D 
CazLiTRICHE ( autiumnalis) foliis omnibus linearibus ; . apice - 
bifidis, floribus hermaphroditis. L. S. N. p. 844. j 


H. in foffula; die fcbwarze Pfütze, -, 


CLAS. 


| ^saliubasn á MEA REIS.- b pirücisc y KeTprG3aV. 
des «8 4 V DPA NDREA27i i irdieeni 25 
^ Monogynia. DÜTupS uses 

| CIGUSTRUM 18. | 

| LicvsrhuM Foiciiw E. S. N. 9... 847. CafPlsche Weide, [a 


E Liguftrum Germanicum Eta nra 
b j H. iu collibus , campis ; fepes MUN. Fl. iu | * , 
| ^SYRINGA. 22. ^". ^ 


[ Spaxca(eulgaris) foliis ovato - corditis L. 5. N. d. 348. Zyhus 
, 
| Syringa coerulea C. D. iV 
.H. in collium fepibus, Fl, ! Mai. &1 1 Lens STORE RUE F9 
| . U s | WERONICA. 25.4. : ASiVosw d 
| Vena Cofficinalis ) fpicis lateralibus pedunculatis, foliis .op- 
palis , caule procumbente, L. S. iN. p 848. Ebrepreis. 
- éronica mas ,. fupina & vulgatiff/ia C. B. 
H. in fylvis preefertim caeduis: i dem Klofferbokze , um die 
bobe Sonne, um Mosbach u. f. w. Fl.1 Mai;.&! Iun. 
Vssoxica (ferpyllifolia) racemo ieruipal fubfpicato, foliis 
| vatis, glabris, crenatis. L. S. IN. p. 848. A a: 
Veronica. pratenfiss "ferpyllifolia C..B. 
t H, in gramineis & arvis editis, Fl. i dn. e Mai. | 
ERONICA ( Beceabga) racemis PE NS foliis ovatis , pla- 
nis, caule repente. L. S. JV. p. 849. Bachbungen. — 
 Feronica aquatica, Waior , folio Jabrotundo. C. B. rh 
KH. in rivulis purioribus: gegen Mitternachi, | Fi, 3 Mai- Ju, 
| BL cao ( Mnagallis)) racemis lateralibus, foliis Janceolatis; 
1 ferratis, caule ere&to. L. S. IN. p. 849. ^ ^ - 
4fnagallis aquatica, maior, folio-oblengo.C. B, .. 
I$ - H. in zivulis & inundatis paffim. |, Fl. 3»nio. & Julie. | 
10317 ii 3 | | . Vzso- r 


J 


mig 


re 


MznowteA (fcutellata racemis lateralibus pedicellis pendulis, - 
foliis linearibus, integerrimis. Z;.S. IN. p. 849. E 

44 nagavlis aquatica, anguftifolia , fcutellata C. B. I 
H. in uliginofis : oum d in bey, Neukirchen und gegen Ber-- t 


terode. Flor, X Tun. & X ul, : 
" Folia Jiz2ari Aanceoláfà , denticulata. |: 1 dvs 7 T 


^ WenoNiCA ( Cbamedrys) racemis lateralibus ,' foliis ovatis, ru- 
goíis, dentatis, feffilibus, caule debili, ,.5,./V; p(/849. 
Chamnedrys fpuria , minor , rotutdifolia b. qu 
Hin pratis fertilioribus, . pomaris,. | 
/— VERONICA foliis imis cordatis fuperioribus d 
ex alis racemofa. Hall. Catal, Goetting, p. 235. . 3 
VERoxICA (Jatifoliz) racemis lateralibus , foliis cordatis, rn 
. gofis, incifis , caule ftri&o. L. S. N. p. 849. p 
-... Chamedrys fputia y maior , angutifolia C. Brno ) aono is E, 
" H. in colliun gramineis:. 4» Rammesberge Peterile A UN iHoer. 0 
felbevge, ' Kielforft, um dar Gefilde u. J- w: Fl: Y Mai e jun. - | 
'*j Perienth. quinquepartitum fegmentis tribur [? Vefebibur li- 3E 
s — gari -lanceolatis , maieribur, medio minimo , y tide inferio- — 
07 oribus minoribur, aequalibus. "Cotolla fauce pilo ofa , Dilabia- 
ta, lineata. Anth. j^ agittatat, "werfatiler. Getmen: eniin. ^ 
Folia à fumma oblonga , ferrulata , glabriufcula. 5 
VERONICA Cagretis) floribus folitariis, foliis cordatis, plasigii à 
^ incifis, pedunculo brevioribus, L. S.N. p. 849. ^ "- j 
AMVine chamaedryfolia » flosculis pediculis oblongis infi AS M B. : 
» H.:in agris , arvis, Fl, april, & * Mat, — 
Vesourcs, Chederacfolia ) floribus folitariis, foliis cordatis, pla- 
, quinquelobis, L. S. IV. p. 849. A. AMD di 
p bederulaefolio. C. 8. WR 
H. in agris, arvis, El, M t Mal: nal ai 


[^ à. 


"* 
a. 


Bn : pM nt E 255 


VekosIcA ( trifbyllos) foribus folitariis , foliis m - partitis, 

— . pedunculo brevioribus. L.S. N. p. 849: , ^ 

— 4Aifime tripbyllos coerulea. GP mop, 

^v ^ H,inarvis: unter Wartenburg 1 um den Ini 4 Fi : Apr. 
Wi ue deua | 


| aca. ( arvchfí: ) floribus folitariis, foliis cordatis incifis, 
pedunculo longioribus. L.$.4V. p.849. ^ ^... 


«s di lfime veronicae foliis ,. flosculis canliculis adbaevemtibus,. Cip. 
- H,inarvis & collibus:. unte Wartenburg ;'am inan 1 üler 
vos aEicbredt u. f. w. Fl. £ dpr. & 2 Mai. ^ 


*» Folia ima cordata , incifa. lief Je feffilia, caulis eredfus , rami 
pee: capfula cordata Ait eh ii (s 

NL oL S VERMENAu 20 5 sdnocá dH. 

| Vena - fici y tetrandra; fpicis filiformibus , C SRCAHDAR 

| tis, folis multifide laciriatis; caule folitario. L. S. /V. f. 852, 


et erben duae Ed coeruleis S ROMANS. fioribus. C. B. 


AL A bU 


- E rf z Aug, & Spr. - fie 
E g PS cui 5 LYCOPUS. 31. 
lxcorv: ( Europaeus) foliis (inuato- ferratis L, $. N. " 852. 


 Marrubium paluftre, glabrum. ,€. B. | 
I dH.in ripis & foffulisz un die UM im 1 Gaack ^ im Micha 
LT ! ab, Ped Thal. FI. s jul era | : ZA 


ENS C 7 50 GALVC 36. a 

| EM (pratenfis ). foliis cordato. oblongis, crenatis Tunis 
amplexicaulibus, verticillis fübnudis., Cótollis galea ME 

|. mofis. L. S. IN. p. 853. Scharlach. 

1 — MHorminum pratenfe, folüs ferratis. €. B. | 


nd Fera fenaceifis. 


M. ín pratis ———Àà quin ben. udis ngüch Pelvernibl, (n : 


Mai, & Jun... 3 T 
iai  CIRCAEA. E free - IN 
CinczA (lutetiana)) caule ere&to " racemis pluribus, L. 5. N.. 


P 848. í OZ323WM 
Solauifolia Circaea dila , maior. C. B. 'i h*nbsq aJ 


-H. in nemoribus praefertim iuxta rivulos ; «nter Clowbrg, «m 

die Weinfrafe,-Fl. X. gul. & dug... 50 
CisCAEA (alpina) caule adícendente, racemo unico, tL $. M. Ü 
p.849. ves * | 
Solanifolia Circaea alpina. C. B. 3 
H. in nemoribus & fylvis caeduis ; an der Abendfeite des Infd- 
bergs und am Buche in Winterflein, --. Fl, Auguffo. E 


*) Caulis geniculatur, rami reffexi, folia cerdata fummaque lan- b. 
ctolata, ferrata , racemi uno faepe plurer, fubramofi , flores - 

- minimi , perianth, purpureum. — Videtur itaque non Jutetianae,. 

| fed alpinae varietas maior, ut Rerris iam adnotavit, (Fl. Je-.— 
nenf. p. $5). Specimina enim noftra veré zlpinae ,; in Hercynia I. 
fylva lecta, quamvis multoties minora tnsciorqu in - 


uno "us racemo terminantur, | 
X 


ANTHOXANTHUM. 49 — : 
ona odoratum) fpica oblonga ovata ; j  Bosculis 
fübpedunculatis, arifta longioribus, L, $. IV. 5. 855. 
fram jratenfe, [pica. flavescente. C. B. 
HL in pratis fein peor ; pee Fi, Lc 2j 4 


 "Fandria. — : 257 
OD SSIS- TL 
TRIANDRIA diy ts 
- — 4Mpenog ynia 
| NUM LERISA.N A..43: 
 VALERIANA ( dioicia ) floribus triandris, dioiciis, foliis pinna- - 


tis integerrimis. L. 5$. /V. p. 860. Kleiner Daldrian. 


Valeriana paluftris, minor C. B. 
H, in uliginofis : wnter dem Klofferbolze, im fob. Tbal, Geor- 
gentbal, wn Mosbach Fl. 1 Mai, - Jun. 


| VALERIANA "d officinalis) floribus berg foliis oibus pinna- 
tis. .L. S. IV. p. 860. 
Faleriana [yloe[Hris maior. C. P. 
H. in nemoribus & dumetis ; rdi das Gefilde, unten am Klo- 
; f'erbolze , u. fw. -p. Fl i Jus. € Ju.s 
- VALERIANA ( Locufta olitoria)) B icias triandris, caule dichoto- 
- — . mo, foliis linearibus, IIS fimplici L. S. AN. p. Mec Ka- 
(0008 bunzen. * 
. Faleriana candi a idi maior. C. B. 
.H. in cultis & arvis, Fl. $ April. & 1. Mai. 
| VALERIANA (dentata ) et Eorórirtridéntata: L. S. N. p.860. 


- Kaleriana caule dicbotomo, folis plerumque ferratis, feminiscoro- — 
«a tvidentata. HALL. Cat. Goetting. p. 35 1. 
. H. in agris editis; e. g. sun den Rammesborn. Fl, Tul. && Aug, 


IRIS. 57. 


I" des (Germanica) corollis barbatis, caule foliis dido: multi- 
- . -floro, floribus inferioribus pedunculatis. L. S. N; f. 8623. 


dris vulgaris, germanica five [yloeftris. C. B... Blaue Feilwurzel. 
App. IN. A&. Pb»f. Med. 7. LII. kk — H.in 


Ws 2 " TS... 
ES nct n 
ves di 

| ^ " - q - A 


n 


X9  . Mese 2" 
H cpi 4n der Wartenburg gegen abend. x. Fl, 2 Mai. E 
poft. : nii ide. 


Lus (Pfeudacorus) corolis imberbibus , petalis interioribus . 
fügmate minoribus, foliis enfiformibus. L. S. N. p. 863... 
Wafferlilien. P | E 
Acorus adulterimus C. B... i 1. CN 

H. in ripis, foflis, flagais: unter dem Kloflerbolze. im Michele. — 
bach , bey Atcbenbachb und Wilbelms- Thal. A4-. Fl, 2 jun. poft; 


| i CYPERUS. 6r. | | 

— CxPERUS ( fiasvefcens ) culmo triquetro, nudo, umbella trphyl. 

la, pedunculis fimplicibus, inaequalibus, fpicis confertis, - 

lanceolatis. L. S. JV. p. 867. d.c 

Gramen cyperoides minus , panicula [para fubflavescente. (^ D 

H, in vliginofis & udis : vor Mosbacb, gleich am Wege X, Fl. x. 

oL qu. & dug. - 7 $^ ^ n I Nepe 3- EL. 

Ri | SCIRPUS . 62. | 

ScigPUus (paluftris) culmo tereti nudo, fpica fübovata ; im- 1 | 

bricata. L, S.V, 5. 867. : | ; o 
Juncus capitulis equifetà maior. C. B, 

H. in inundatis & pratis humidiusculis. Fl. 1 Maz.& jus . — 

Scinvus. (lacuftris) culmo tereti, nudo, fpicis ovatis, pluri- . 

bus pedunculatis,. terminalibus. L. S. JV. 5. $67. T 

7 Sfühcus maximus: frve Scirpus maior. C. B. I. 

H. in flagnis & foffis : binter Wilbelhnstbal, um Atchenbach und. 

dar Creuzburger Salzyeerk, Fl, $ Sun, & Y Jul, * 

"Scis (maritimis ). culmo triquetro, panicula conglob:ta, 1 

foliacea, fpicularum fquamistrifidis, intermedia fübulata, f 

4:8 IN. 0. 868. - (vid s. A 


, 3 : vo 
: : , I Xi 
dlias. aa AUT V WC Gra- E 


[ e Ad yos TBiandria. Dn ; "259 


ey Gramen cyperoides panicula fpar[a maius. C. B. 
à 9). Cyperus panicula compatla e [picis teretibus cra[ftovibus con- | 

| pofita. ScHEMCHZER. — 
H, 4). in ripis 1. der Werrz ztifcben Spicbert und Pu Creux, 


burger Salzwerk. £* in inuadatis; £eym Creuzb. Salzyperk- 
Fl 8T Tu eu. 


|| Scimus (fylvaticus) culmo triquetro, foliofo, umbella- Toliá-. 


cea, pedunculis nudis, fupra decompofitis ; Ípicis confer- 
tis. L.S. JV. p. 863. 
Gramen cyperoides , miliaceum C. B. 
. H. in ripis & foffis: e. g. am Michelibach im b2) Th, um 
Morbach u, f. w. Fl, 1 Jun. & $ 3ul, 
- Scimus (planifolizs) fpica difticha HALL. Catal. Goetting, ?. 86. 
- Carex montanus, fpica compre[/Ja, diticha. RurP. Fl. Seuenf. 


p. 324. 
— H, in inundatis: 2» Fili - Wege vom Rotbenbofe nach Mosbacb. 
X. FLI LMON poft, 


 ERIOPHORUM. 65. 


B sou Cpol[Lachion ) culmis teretibus, foliis planis, fpi- 
cis pedunculatis, L. S. /V. p. 868. 


L-  Gramen tomentofum pratenfey. panicula [pav[a.. C. B, 
Y 1 H. in vliginofis: e, g. zm Job. Tbal ; Georgen- That, unter 
m dem Klofterbolze , um Moxsbach , w. . w. Fl, z Maz. prior, 


Bieusas- 


PANICUM. *o. 


d t 
| - PANICUM Cviride) fpica tereti, involucellis bifloris, fafcicu- 
 lato-pilofis, feminibus nervofis. L, S. /V. P. $870. 


kk 2 Gra- 


|^ MEO Flora lfenacenfis -— 
—— Gramen paniceum ,. fpica [i finplici. C. B. 

..H, in cultis agris, collibus ? e, g. unter Wartenburg. Fl. Julio. 1 
PaNrcuM (erus galli) fpicis alternis coniugatisque , fpiculis | 
fubdivifis, glumis ariftatis hifpidis , rachi quiaquangulasa 3 
os. IV du 870. Er 
Graien paniceum ,. [pica ariftis longis armata. C. B. 
H, in agris & cultis; vor Oberellen , im Klemda Garten. -L. Fl. r3 
^ gu. & 4ug. à E 
PANICUM (fmguinale") fpicis digitatis , bafi interiore nodofis, | 
flofculis geminis muticis, vaginis foliorum punc L. S3] 

. KV p. 870. j 
Gramen datlylon, folio latiore, C. B. 


H. in cultis & collium arvis: e. g. im Klemda Garten und me- | 
ben der Habngaffe. X. Fl. Auguffo. € 


ALOPECURUS. 72. 


ÁLOPECURUS ( pratenfís ) culmo fpicato, erecto.  L. S. N. | 
.j. 971. * 1 
Gramen typboides, molle G, D. 

H, m pratis fertilioribus humidiusculis omnibus Fl, £ Mai. &- 
l jun. t2 

' Rsobgé vios QU TPES culmo fpicato, ihfrafto. L, s. N. 3 
f. 971-. 

Gramen .. .: Htc. , ete S o fpicatum.. C. B. 
H. in pratis humidiusculis & foffulis : e. L um die io. Fl : 


- 


Jun. & ; jul. 
PHLEUM.. gk 
Pureuw Cpratenfe?). fpica gindries ; longifima L. Hs " E: 
p. 97 1. d | ; 


Gra. 


V - "Riandria. 2A AS 251 


T . €ramen typboides , maxim , fhica longilfi ma C, B. 


[ H, in pratis rp pa poen zwifchen Eichrodt und 
ER. — . &choenau, I Jun. & $ jul. 


29) In arvis C Ono benelibus occurrit. 


PH ALARIS.- 69. 


| DNE C phleoides ) panicula cylindrica; fpiciformi. L. S. IN. 


. 869. 
. H. in verfuris & pafcuis : unter dem cic rear PHETAR 


| FE $ Jun. poft. 

"send V uda copa panicula oblonga, ventricofa. Z, S, IV. 
| — 2-869. 
Gramen arundinaceum [picatum C. B. 

H. in ripis: az der Neffe und Hoerfel, Fl. 2 Jun. poft. 


MILIUM. 73. 


| Mite (effufum^) foribus paniculatis, di iperüs,. muticis. Z,, 
| S. IN. p. 872. 
ramen fyloaticum panicula miliacea fpar[a. €. B. 


B din nemoribus: m Haba und im Mofeberge gegen Morgen 
B Fl, & Tun. prior, | 5s 


AGROSTIS. 74. 


: | AGROsTIS (fpica venti) petalo exteriore arifta re&a, fttidta, 
longiffima, panicula patula. L. S. /V. p. 872. ; 


B 
L | Hin sgris Ju hoses LAC ue Fl. 3ulio,. 


L "Kk SD Uie H, da 


ah  —— — neue 
H. in Sylvis, praefertiin ad sivülos s: bey dem elauenen Reine, | 
A "und gegen. Unkerrode, Fl, Julio. 


AGRosTIs (capillaris) panicula capillari TWIN calycibus. 
fübulatis, bo ipeer , hifpidiusculis ,- coloratis e osculisa 
muticis. £L. S. NN. 2. 872. 1 


H, in fylvis, pascuis & verfuris, verfus occid, & merid. 2 ul, 4 


DACTYLIS. 


Dacrvus ( glomeratus") panicula "eT glomerata. L.S. /V. 
P.875. uel 
Gramen. [picatum , folio m. C B. : 


H, in pratis, verfuris , cultis, ruderatis. Fl, Tunio, 


AIRA. 75. 


Ama (rriflata) panicula fpicata, floribus muticis , pedunculo. 
longioribus 5 glumis acuminatis, inaequalibus. Z S. | 


p. 873- 
Gramen fpica criftata fübbisfutum. C. B. Pr. f. 8. 
H. in verfuris, pascuis, collibus. Fl. $ jun. gf. t | 
AIRA ( coerulea ) panicula coar&ata, floribus pedunculatis | : 
muticis, convoluto -fubulatis, foliis planis. L. S. /V. p. 873. 
Gramen arundinaceum qimus fsloaticum. C. B. 4 


H, in uliginofis & pratis humidiusculis; ver. AMeosbach wol Win- | | 
"Periti Fl, Auge. 


ticis , laevibus, ug lon ioribus, r s. N. ?. $23; 


Gramen caninum [upiuum , paniculatum, dulce, C. b. 


H. in inundatis: bey der Spicke, um da: Creuzburger Salewerk 
n. f. w. Fl. 3ulio, 


E ^ C^eocS€weKWaw o o0 M3 

| ARA (C cefpitofa ) foliis planis, panicula patente, petalis bafi. 

| . villofis ariftatisque ; ? arifta re&a brevi. L. S. N. p. 873. 

Gramen [egetum panicula arundinacea. C. B. 

| H. in pratis fertilibus copiofitfime, Fl, 5 Jun. poft, 

LARA (flexuofa) foliis fetaceis, culmis fubnudis, panicula di- 

 varicata, pedunculis flexuofis. L. S. V. p. 873. *J 
Green nemorofam , paniculis albis, capillaceo folio. C. B. 


H, in fylvis & pascuis; e. g. zm Maféevee und gegen Mittag 
in allen Waeldern. Fl. 5 Tun. & l 3ul. 


MELICA. 76. 


TEE  Calliata) petalis. exterioribus ciliatis. L, S. IN. p. 874. 
.. .Gramen avenaceum , lanuginofuim , montanum, CV UL 
H. in collibus ? ax der. Mittags - Seite des Rammesbergz, X. FI, 
I jun. prior. 
WO (nutans) petalis imberbibus, panicula nutante , fim- 
plici. L. S. JV. p. 874. : | 
&ramen avenaceum montanum. locufEis rubris. C. B. 


H. in nemoribus: dar Eichboelzgen, gegen das Gefflde , um den 
Frommesbof und die Rangen, um Klasberg. Fl. X Mai, poff. 


POA.: 77. 


| p. c panicula diffufa, fpiculis fexfloris, linearibus, 
S. IN. p. 814. | 
ien paluftre : paniculatum , altiffamum. C. P 


H. in ripis & forffis: im Stadtgraben binter der Klemda , am 
Ammern Waffer , ps die dt ad Selzwerk. --. Fl, H jui. 
& ; dug, j 


l 


PoA 


264. : Flora Jeieceifis sa o T : 
Poa (trisialis) panicula diffafa ; fpiculis trifloris, bafi pube-- 
. fcentibus, culmo ere&o , tereti. L. S. IN. p. bon 
Gramen praten[e , paniculatug , medium. C. B. ro ] 
H. in pratis, verfuris, ruderatis, Fl, 9wzio. d 

Poa (arguftifolia ^) panicula diffufa, fpiculis quadrifloris, pube- 
Ícentibus, culmo ere&to, tereti. L. S. /V. p. 874. | 
Gramen pratenfe , paniculatum maius, angu[tiore Tolo C. B. 

H. in pratis & verfuris. Fl, Junio. 

PoA (pratenfi) panicula diffufa , fpiculis quinquefloris, ge 
bris, culmo ere&to, tereti. L. S. [N. p. 874. - 
Gramen gie paniculatum, maius, latiorefolio. Poa Theo- ; 

. phrofti... | 

0 Hon es "vetfurfs ylvis, Fl. uso & ; 34. 

PoA (ammi) vanicula diffufs, angulis retis, fpiculis obtufis, 

.;. eulmo obliquo, comprelfo.. £L. S. /V. f. 874- | 
Gramen praten[e, paniculatum, minus. C. B. | 

H, in cultis, pratis, inundatis, Fl. ae/fate. . - 4 

PoA (cempreffi) panicula coarétata ,.. fecundà, culmo. obliquo, 
compreffo.- L.S. .|V. p. 874... | 
Granien murorum radice repente. C. D. 

. H. in collibus & arvis ; gegen Miiterhachr und Morgen. T " 
jus & Tu. C | 

Po4 (nemoralis ) panicula attenuata, fpiculis fubbifloris , mu. 
cronatis, fcabris, culmo incurvo, /. S. /V. p. 874. 


H. in fylvis & neinoribus faburbanir dan. FL E ) 3 a | 


BRIZA. 28. . - 


BurzaA, ( suedia ) fpiculis Ovatis, eglree flosculis breviore L. 
b Look one minus. C. B. 
H, in pratis, pascuis, verfuris. Fl, Junio. 


| 2E -— aeta 0 c - 45g 
E. - FESTUCA. 82. : ME 
ipesroca ( ovina") anschhs fecunda coar£tata , aita , culmo 
|  tetragono, nudiusculo , £oliis fetaceis. L. S. /V. p, 876. 
Gramen foliis iunceis , brevibus maus, radice nigra..C. B. 
^' — H.incollbus, tupibus, pascuis, Fl. £. Maz. & 1 Tun, 
"FmsTuca (duriuscula) panicula nutante, inferne jalbal, fpicis 
adícendentibus, hifpidis, foliis fetaceis, L. S. /V. p. 876. 
H. in pafcuis & pratis exfuceis. Fl. I Sur, & I Jul. 
FEsTUCA ( elatior ) panicula fecunda ere£ta ,. fpiculis fübarifta- 
tis; exterioribus teretibus. FL. S. JV. p. 876. 
H. in pratis & verfuris. Fl, $ Jun. & E Tu. 
-Faeruca (fluitans ) panicula ramofa, eren; fpiculis fübfef- 
filibus, teretibus, muticis. L. S./V. f. 876. 
Gramen aquaticum , fluitans , multiplici fpica. C. B. 
H. in inundatis & foffis: e, g. m Michelibach, um die Spicke,. 
| Fl. 1 Mai. & 5; Jun. 
'FESTUCA ( a panicula fecunda, fcabra, fpiculis fex floris 
| . ariftatis; flosculo ultimo mutico culmo femitereti. L.. S; N. 


?. 876. 
H. in pratis fuburbanis paffun, Fl. E ad poft; 


BROMUS. 85. 


O- ( pu panicula patente , fpiculi ovatis; ariítis 
2. reGis. L, S. iV. p. 877. 
| «) Feftuca graminea , glumis glabris, C. B. — 
E Fitwca graminea, glanis birfutis. | 
| H, «) in pratis, verfuris? 8).in agris paffim. Fl, iA ?) 2 Tun. poft. 
Baowus (/ferilis) panicula patula, fpiculis oblongis, diftichis, 
prone fubulato -ariftatis. L. S. JV. 5. 877. 

 'H. in agris fi ccioribus, arvis, collibus; «7 die Michelr- - Kappe, 

am Wadenberge. Fl. Tunioc. 


App. IN, A. Pbyf. Med. T. ILI. Mis .BRO- 


et6. | Flora TU t 


| BaOMUS Carvenfis?) panicula. nutante y fpiculis ovato oblongis. 3 
( 0 E£S. NT | M 
Feftuca gramiuea: iuba fifi. € B. : 
H. imagris, arvis, campis: apt Wadenberge, leym dios Buff 
.. quen Hoezelirode und Stockbauf$en. Fl, $ gun: 94]. — 5. 

BaOMus: ( £etlorum.) panicula nutante € fpiculis linearibus, L. 8. | 
N. p. 877- ; 

Fiffuca avenacea ,. [Lerilis bumilior. C. B. 
H, in ficcioribus & dumetis :: tiber Rammesborm: am Wege, Fh 
gulio;. 

Bnowvs (pinnatus): culmo indivifo, fpiculis dert , fübíeffi xl | 
libus, teretibus. LL. S. /V. p. 877. | 
a). Gramen [pica brizae malus. C, B. | 
()- Gramen P kenn , birfutum y [^ nutante. Dill. Cat. Gif. T 

UTD. p.62. i 
H, ay in collibus: Peteriberg , Hoerfellerg um: $E cd | 


am Wadenberge 8). im nemoribus yi mes verfus: meridiem. 1 | 
El, «) à jun. poft. 8) Julio. 


AVENA $$  ' | 

AVENA (eatior) calycibus bifloris , flosculo — E 
mutico; mafculo ariftato. L. S. /V.p. 878. : 

H. im pratis: e der: Neffe und- Hoerfel, Fl, E Jun, & X Sul — — 
AvENA (flawescens )) panicula laxa, calycibus trifloris brevibus, J 
flosculis omnibus ariftatis. f. S. /V. 5. 878. | 

. H. in pratis, verfurisabunde; Fl. 3 Jun, & X Tul. 
AvENA (praten[is^) calycibus quinquefloris., panicula fpicata..- 
L. S. IN. p. 8*8. 1 


EX. im pascuis & collibus z E im Helltbale, am Ranmerberge;. 
qt dar UAM 4m Peteriberge. Fl, x: Mai. é& 1 Jun, | 


T 
á 
* 


BE E | Triandria, 1 DONT. 6. 
A. - | .ARUNDO. 87. 
Ld Bicoibo « phrase calycibus quinquefloris panicula lo 
— iL. S. IN. p. 878. | | 
4trundo vulgaris five-pbragmites Dio[cor. C, B. 
^. ..H, in foffis & rivulis: zm Stadigraben , im Kartbausr, im Mi- 
» &helibach , unter dem Klofterbolze , wu, f. w. Fl. Aug. | 
- .ARUNDO ( epigeios)) Segeibus xnifloris , panicula erecta, foliis 
|. fubtus glabris, L. S. IV. 9. 878. 

H, in siweis [ylvarum; gegen Unkerrode X. Fl. X ul, & 3 Aug. 


 LOLIUM. 3o. 


1 Low perenne) fpica mutica , radice perenni. Z,, S. N. 
E 5979 
e) Gramen loliaceum, amgu[tiori folio €2 fpica. C. B. M 
B) Gramen loliaceum fpica lata ex pluribus fpicis, duplici Tere 
. "gerfa difpofitis , compofita. Hall, Cat. Goetting. p. 42. 
JH, «.& 8 paffim in pratis , verfuris, ruderatis. Fl. Tuy. & jul. 
. LonmM (temulentum?) fpica ariftata , radice annua. L.S. JN. 
| ?. 879. 
xGramen loliaceum fpica longiore five Lolium Dicfc. C. p. 
À. in agris, ÓÓ Lbordeaccir, copiofiffune, Fl. Junio, 


| SHoupevw "Pd flosculis lateralibus masculis, arifats. 
—.. L. S. IN. p. 880. 
3 vw): Gramen bordeaceum minus 53 vulgare. C. B. 
| "- Gramen fecalinum Dill. Hall. Cat. Goetting. p. 41. 
H. «) in ruderatis. & verfuris. 8) in prts fertilioribus : an der 
Neffé und Hoerfel. Fl; «) aeftate 8) $ jun. 
- IHORDEUM ( Gramen) montanum,. fpica ftrigofiore, bresius 
|. (ariftata. Hall. Gat; Goetting. p. 42. | 
: SR a Y c Meg wil. Gra 


r] 


PUE asi] 
IN," 


E. 268 da uade . Flora. Wee 
| Gramen fecalinum , maius , fslvaticum Rupp. Flor. Sen. f. E 
| H. in nemoribus; auf der. tete tits um die Fendi und dnt E. 


Klasberg, F l.$ Jun. 


 TRITICUM. - 94. 


TarTicUM (rejens) calycibus füubulatis » trifloris,. acurninatis t 
Tul PRADA p. $8c. 

Gramen caninum , arvenfe , f ve lif uei d Diofcor. C. B. 

H. in agris & verfuris. Fl. 7 
TarTICUM (coninum) calycibus atsulatis, quadrifloris, arifiatis, [. 
L. Sp. Pl. p. 86. | 
H. in verfuris & fepibus; befonders &egen Mire FL 5 
Jw, & t ug. .- 


CYNOSURUS. $1. E 
 Cxuosunvs. (rriffatus) bra&eis pinnatifidis. L. S.'N. p. iss. D 
Gramen pratenfe : criftatum five [pica criftata laevi. C. B. 3 

H. in pratis, pascuis, verfuris, Fl, Jul 10. 
CyNosUnvs ( coeruleus). bra&teis integris. "e S. NN. p. 875. 
" Gramen glumis varüs. C. B..— ; 
H, in collibus & rupibus: über Eichbrodt , am Hoerfelberge, ub | 
dem Koblberg gegen Mosbach bin. ^. Fl, April. E. 


TON. 
HOLOSTEUM. 


Ho: GerEott (umbellatum) floribus Gilden L. 8. N. p. 88t. P 
Coropbyl'us arvcnfis, wumbellatus , foiio glabro. C. B. * 

H. in ?rvis, agris cultis; e. g. «m die Wartenburg : und Viehurg, j 

auf den Berglaendern , Wu. f. w, Fl. 1 April. & 5 Mai, 


MONTI*. 96. xia 


MoxTIA Cfortana?) L.S. N.5. 881... we ; 

H, in fontibus: zm We/fgange , bey dem Hail, Geift, amdím Bal] | 
cbe über Rubl, dr. Fl. Julio. 

*EM | CLAS.. 


: 
4 
. 


| "Rtrandria, D Pu 269 
"DUEeA SSS EG IV. 
 TETRANDRIA. . 
Monog yttia. 
4 | . DIPSACUS. 107. | 
^7 Dipsacus( fullonum) foliis feffilibus , ferratis. L. S. /V. p. ggg. 
Dipfacus [jlueftris aut virga saftaris maior. ,C. B. Kartendiftel. 
. H. in verfuris , campis, ruderatis paffim. FI. i Jul. & E dug. 
Dirsacus (pilofus) foliis petiolatis, adpendiculatis. Eb suy 
p. 888. 
- Dip[acus fylveftris capitulo minore , vel virza paftoris minor. C, P, 


H. in nemoribus & duinetis: em Tafchengebaege , um die Wa; 
tenburg , und die Stedtfelder - Bergwerke, ^. Fl. Auguflo, 


SCABIOSA. 108. 


ScaBIOSA (fucrifa) corollis quadrifidis, aequalibus, caule (im- 
plici ; ramis adproximatis, foliis lanceolato - ovatis. L. S. JV. 
1$. 888. bf jw 
Succija glabra €3 birf[uta, C. B. | 

.H, in marginibus fylvarum & nemorum: Koblberg Mofebzrg , 
| .. Klofirerbolz, im Job. Tbal. Fl. X Aug. & 1 Sept. 

|. ScaBrosA (arvenfis) corollulis quadrifidis, radiantibus, caule 

H - hifpido, folus pinnatifidis, incifis. L. S. IN. p. 889. Sta- 

| hiofen. 

Ld pratenf s birfuta, quae afficinarum, C. B, 

LR H, in pratis fertilibus & verfuris, Fl. & Tun. - 4ug. 

!|- Scasrosa (columbaria?) . corollulis mu mPiEdU , radiantibus a 

foliis radicalibus ovatis, crenatis,  Caulinis pinnatis, feta- 

, ceis. L. S. IV. p. 889. | 

Soabtofa capitulo globofo maior 8 minor. C. P. T 
.H, Var, maior. gegen das Gefilde und am Fifcbbacher Wege, s. - 
—. Var. minor paffim in collibus & pafcuis: in rg Tbaclern. Fl, 


ul. & Au 
Ep i13 | PLAN- 


ao RO ULU | Fia Jj In cen] | 


7 ^ 


CPriaNTAGO (suaior) foliis ovatis, glabris, fcapo tereti, fpica 1 1 


-"GariuM (palutre) fohis quaternis, obovatis, inaequalibus, ES 


« GALIUM Cfpurium) foliis fenis; lanceolatis , carinatis y. fcabris, n 


PLANTAGO. 158. 


flosculis imbricatis. L. $. JV. f- 895. Wegereiten. : 

Plantago latifolia , glabra £2 maior. C. B. — OM 

H, in pratis, cultis, ruderatis, Fl. Tun.- Aug. | E 

PLANTAGO (media) foliis ovato -Janceolatis, pubefcentibus, A4 

fpica cylindrica, fcapo tereti. LL. S. IN. p. 895. : 

Plantago latifolia, incana. C. D. ^ 

. H.in culis, pratis, verfuris ubique. Fl. muet 3 

PLANTAGO (lanceolata) foliis lanceolatis, fpica fubovata ,- DU. 

da, fcapoangulato. L. S. JV. p. 895. Schmale Wegebreiten, —— 
 Plantago anguftifolia minor, C. B. 

H. in pascuis, pratis , verfuris, Fl, tota aeftate.. 


SANGVISORBA. 1236. 


SaNGVISORBA (officinalis) fpicis ovatis. L.S. N [2 897. 
Pimpinela [anguiforba maior. C. B. í 

H, in pratis udis: 47e Scblorwiefen, am Iofillerg über Winzey. — 
fein. -[, Fl, Tulio. j 


GALIUM 11:7. 


caulibus diffufis, L. S. /V. p. 891. 

H. in uliginofis & foffulis : unter dem. Klofferbolze im Michels-. 

- bache, im, Job. Tbal. p. Fl. I gun. & Y Jul  —— | 
GALIUM Culiginio um) foliis fenis, lanceolatis ,. retrorfüm fer- . 
rato-aculeatis, mucronatis , rigidis, corollis fru&u maiori- 
|a L. S, N. p. 892. t 

H. in uliginofis & foffis : binter der Klemda sd qngen Sredt. 2 

feld. 4. Fl. & Tun. - 4ug. : 


retrorfum aculeatis , 'geniculis SPARE. abus gla- ü 
bris. L. S. N. p. - : 


Titrandria. p J-P 


- Galium folüs fenis E tovenis fübafperis , fpinula terminatis. Hall. 
Cat. Goetting. p. 189.- | 
. KH. in collibus & pascuis z um Wertenburg , Te. in dé 
Thaclern. Fl, £ Jun. €& & jul. 
l^ Gat1iUM ( JuxatHie J £aliis fenis obovatis , obtufis, cauleramofiffi- 
E AMO. procumbente. L. S. JV. f. 892. 
H, in fylvarum locis fubhumidis: bey dem Rüblerbaeusgen be- 
- Jfonders in der Alle. --. Fl. Tun. & 5 ju. 
GArioy (verum) foliis o&tonis , linearibus , fülcatis, ramis 
floriferis brevibus. L..$. JV. p. 892. 
Galiwn: luteum. C. B. 
H, in verfaris & pafcuis: Dey Streckda, Trenkelboff, Warten- 
burg, w. f. Yo. Fl. Tulio. 


- Garruw. (Mollugo)) foliis oÉtonis, ovatis, linearibus, fübfer- 


ratis, patentiffimis, mucronatis , caule flaccido, ramis pa- 
tentibus. £L. S. IV.p. 892. 
Mollugo montana, latifolia , vamo[a, € B. 

-H. in fylvis & nemoribus: i» Klofferbolze , wu. f. w. Fl. julio, 
| GaLrowr caule quadrangulo, foliis o&tonis, glabris, acumina- 
tis. Hall. Cat. Goetting. p. 189. 

AMollugo montana angu[Hifolia , vel Galiumalbum latifolium. C. B. 
H, in fepibus, dumetis, pratis. Fl, Juio. 
| Garrow Calaucum ). foliis verticillatis , linearibus ) pedunculis 
dichotomis, fummo caule floriferis. L. S. IN. p. 892. 
-Galium caule vetto', foliis [enis , inferne cataliculatis, Hall. Cat. 
| Goetting. p. 189. 
. H, in collibus & rupibus: Kzelforf?, in den Weinbergem, bey Eich- 
rodt, in den Hirfchhoernern, über Burbacb. --. Fl. 1 Mai.& 
|. X Y Jun. ' 
E ! Gauow (bereale) foliis quaternis , lanceolatis, trinerviis , glabris, 
|  . caule ereCto, feminibus hifpidis: L. S. IV. p. $92. 
H. in collibus dumofis:: ber. Fifchbacb und gwifebry Sebwarz- |. 
Baufen und Caberts ,, auf der Wiefe. X. Fl. 3 Jun, - Jul, 


GA^- 


73... ^ Flora lfenacenfis. E 

GaumM ( Aparine ) foliis o&onis,, lanceolatis, carinatis, fcabrisid 1 
retrorfum aculeatis , geniculis villofis,. froibus  hifpidis. 3 | 
LL. S. N. 5. 892, Klebrich, E 


 Mparine vulgaris, C. B. | 
H. in cultis & ad fepes abunde, Fl. Mai. & jus, 


ASPERULA. I13. ^. 


ASPERULA (odorata) folis o&onis ,. lanceolatis, florum fac. 1 
fÍciculis pedunculatis, L, S. /V, f, 891. | : 
4ffperula five Rubeola montana odorata. C. B. Waldmneifter. 

.H. in nemoribus: wm den Klarberg bey den. Bergwerken , am. 
Vecberberg neben. der Weinflvaffe ,| auf dem Kielforf. ds Po 
Mai. & L 3un, | 

ASPERULA (aroenfi i5) foliis fenis, floribus fefiibus ; venda E 
libus, aggregatis. L, S, JV. f, 891. E. 
puse» coerulea. C. B. .9 

H. inagris collium verfus Orient, & Septentr.: um den Tren- 
kelboff, Lupniz, bey Neukirchen, Ttterode, wu, f. vo. Fl.$ gun, ..— 

ASPERULA (cynancbica) foliis quaternis, linearibus, fuperiori- : | 

bus oppofitis, caule erecto, floribus quadrifidis. L, S. N.. 

. f. 891. 

Galium album, minus. C. B. 


H. incollibus € pascuis: «m Geldberge, unter dem Gelgen, über : 
dem Rotbenbof, am Hoerfelberge. --. Fl. 3 e & z Sept, | 


* 
x 


| 


SCHERARDIA. rr35. 


SCHERMRDR ( arcenfis ) foliis omnibus verticillatis , floribus ter- | 
minalibus. Z. S. JV. p. 890. | 1 
Afpevula bexapbyilos ,. burpurea.. C, B. 

H. in arvis & agris, ges eere Fl. jul. & Aur. 


.COR- 


randi. 0c 27 
CORNUS. 139. | 


| Conus (imascila) arborea, umbellis involucrum aequantibus. 
Lalo S. V.p. 8o. 

Cornus [ylveftris & bortenfis mas. C.:-B. Maulbeer falfo, 

H. fponte 2» der Epgenneller Hecke, me in den Obflgaerten, Fl, 
(0 -.— & Febr. & $ Mart. 
Conxus X fanguinza) arborea, cymis mdi L. S. IN. p. 897. 
Cornus femina. C. B. 
-H. in campis, collibus, fepes conftituit; Fl: Sus, 


ALCHEMILLA.. I $3- 


| ALCHEMILLA C vulgaris ) foliis lobatis. L. S. IV. f. goo. Frauen- 
z Mantel, — -- | . 

- Alcbemilla vulgaris. C B. | 

H. in pratis praefertim fylvefiribus : | e g. im  Hellibal, im Kle- 
Eus irte Fl, £ Mai. - 1 Jun. 


15  Digynia. 
CUSCUTA. 156. 


oscura C Europaea) floribus feffilibus. x S. IN. p. iod Sti 
| . denflachs. | 

. Cuscuta maior. C. B. | m NP 
? H, in cultorum fepibus ; m. m. Tafehengebaege iss der Papier- 
L^ ^ - müblezu, am NE ACA binter 3 Még: , LE lg | 
] Jul. & Ang. 


$T 


| /.— APHANES. "4: 
OW Carvenfi $) L. S. NN. p. goa. 
| .. Chaerophyllo "on mibil fimilis. C. B. — 


|^ *H. in agris & arvis, collium? e, g. am Rammesbergt , um dm dir- 
| ^ score Hoff, gegen. Marbach, V Hym. Fl, £ Mai.- Aug. 


a E N. f. Pbyf. Mu. T. HI. mm so 00 Titra- 


We Flora. Ifénacenfis 
| Riragynia. 

SAGINA. 629, 0005. 3 

SAGIA & (procumbens) ramis procumbentibus. 7L. $. JV. f. 9o2, ;3 
AA [ine minima, flore fugact. C. B. 1 
 H. in arvis & ruderstis t auf den Berglaeudern j Rammerberge , 
Wadenberze , Goldberge, u. f. v. Fl. Mai.- Aug. | 
-SAGINA (erecia) caule erecto, fübunifloro, Z, $. I. p. 962. 
Aifine montana capillaceo folio. C. B. | 
H. in pascuis: zm Georgen- Thal, bey den Sreinbrücken , 4n der. 


Mitternacht - Seite der Goldberg: , &egen den Galgen bin, bey | 
dem gebauenen Stein , rechter Hand, 3. Fl, & Apr, poff. 


POTAMOGETON. 160.  . r 


POTAMOGETON (natans) foliis oblorgo- ovatis, petioli, nde . 
tantbus. ZL. $. /V. p. 9Ot. | 
Potemogeton rotundifoliun. C..B. 4 

H. in Stagnis: vor Ararbacb, bey 4tchenbach, Wilkelns-Tlal, | 

. am Knoepfelberge. FI. Y jun. & I Jul. 1 
PoTAMOGETON (rrifpum ) foliis lanceolatis , alternis, Eee 

tis, ferrats. ZL. S. JV. p. 90r, 
Potamogeton folüs crifpis , five La&uca ranarum, C. B. 

H. in fluviis :: Miebelibach , Neffe, Hoerfel, Fl. $ gum. pofl. — — 
PoTAMOGETON ( rufillum) foliis linearibus , oppofitis, alternis« 
. quediftin&is, bafi patentibus, caule tereti. L. S. /V. p.902. ' 

H. in foffa: die fcbwarze Pfüze, -p. Fl. 23ulé I4wg. —— 


.CLASSIS V. 
PENTANDRIA. 
Monog uia. 


ECHIUM. 1 ; £9 " 


MAD (vulgare) caule fimplici, ereCto, foliis caulinis, fond 4 
ceolatis , hifpidis, floribus fpicatis , lateralibus. Z. S. N.p. 916 ^i 
Eiion suse art, C. B. Lr 


- Pentandria, à 275 
. H. in collibus, campis, arvis, ruderatis. FI, 3ulis. 


[i o! PULMONARIA. r69. 
| BUIMONARIA ( offiinalis) foliis radicalibus, ovato - cordatis, | 
|. fcabris. L. S. N.p. 914. Lungenkraut. | 
^a) Sympbytum maculofum , five Pulmonaria latifola. € B. 
) Pulmonaria ton maculofo folio. C. B. 
H. «) bep der ob. Kirche, *. £&) in nemoribus: szter den 
Klofferbolze , um den Klasbevg , Auf der Schmetten. Fl. 7 CM 


LITHOSPERMUM. 166. 


LirHosPERMUM (arvenfe) feminibus rugofis, corollis vix ca- 
lycemfuperantibus. Z. $. /V. p. 913. 
Litbofpermum arven[e radice rubra. C. B. 
H. in ys & agris otia ui EGgen Morgen und Mitternacht, 
Fl. 1Mai-3ju», . 
LiTHOSPERMUM ( purpureo - coeruleum ?) feminibus laevibus , 
. corollis calycem multoties fuperantibus. L. S, JV. p. 914. 
. Litbofpermum minus repens , latifolium. C. B, 
H, in collium dumetis: zz den Hir/chbboernern , auf. dem Hoer- 
Jelberge, Wüber. Eichrodt , in den (4d sit ILOAR Fl, * Mai, - 


z E jun. 


b - SYMPHYTUM. 7o. 
| | ByMPHYTUM (officinale) foliis ovato - lanceolatis , decurrenti- 
bus. L. S. /V. p. 915. 
Confolida moior offic. C. B. Scbhwarzwurzel. 

H. in pratis humidinsculis; zs Zer Neff, uw, f. w, Fl. z Mai,- 

Aug. 

| JBORAGO. 172. 
| Bonsco Cofficinalis ) folis omnibus alternis, calycibus paten- 
.ftibus. L. S. IV. p. 915. Boragen.- : 
Buglo[Jum iatifolium. C. B. 

H. in fimetis, cultis, T Fl julio. * | 

| mmsas.- LY- 


P 


| "LytoPsm. xiy420 0o oo 
Lxcorsis (arvenfis)) foliis lanceolatis , hifpidis,. calycibus - i 
. rzescentibus ere&tis. L..$. IN. p. 916. | 
.. SBuglo[Jum Jyloeftve minus. C. B. | Hes 

H. in agris: am. Rammesberge , gegen Streckda, u., Wire Fh 
. julio & 1 Aug. | | X 


|. CYNOGLOSSUM. 141698. 

Conto eLotiUM Cofficinale) ftaminibus corolla brevioribus, fo- . 
liis lato- lanceolatis, tomentofis, feffilibus. LL. SS. JV. T. 37489 1 
Hundszunge. — | 
Cynogloffim maius vulgare. C. B. : Ur j 

H. in ruderatis, petinblis paffim circa pagos. p. t Mai, &! zjuns : 


.MYOSOTIS. 16«. 


Motori ( fCorpioides") feminibus nudis, foliis abs callo- 
fis. L. S. IN. f. 913. i 
e) Au fcorpioides palu[Lre.. C. B. We | 

E^ Echium fcorpioides arvenfe. C. B. ibn 
H. «) in foffulis & rivulis: Michbelibach, hier dem Kloflerbol. 1 
ze, u f. w. &) in arvis, agris, héniotibus, Fl. e) Mai, - en E 
£) Mai. - Sept. | : 


^ ANAGALLIS. 189. 


ANAGALLIS C vei foliis indivifis, caule procumainse, L. m 
S. IN. p. 920 E 
a.) Aag allis flore Ps 9 €. b. 
g Anagallis flore coeruleo. C. B. : | 

H. «) & £) in cultis , agris, avis praefertim; am Petereberge. Fl, E. 


juli 0, E 


) 


LYSL T 


D»! 


V 


P Li RR |o Pentandria. : | Solo MT 
y —— "LYSIMACHIA. 188. 


- LYSIMACHIA ( vulgaris)  paniculata, racemis terminalibus, L. 
oS. IN. p. 919. 
Lsfimachia lutea, maior, quae jkd. Go HE 

H, in ripis, praef, uliginofis : ey dem Siebenbrun ,. bey dem 
Creuzburger Salzwerke , am Gaak, zwifchen Mosbach und 
i A auf den. Wiefenj vor. Farnrode, unter dem Tnfelsberg, 

x gu.e2s. 
RETOUR (nemorum ) folis ovatis, ac itis, floribus folitariis, 
| caule procumbente. Z.. S. /V. p. 919. 
| "nagallis lutea nemorum. C. b. 

H, in nemoribus & fylvis caeduis: zm Walde nach Mosbach, um 
das Rüblerbaeusgen , .beym. Rübler. Koblenbergwerk , unter. - 
dem i gegen Abend, Fl. Tulio & ultimo loco ultra med, 

^ 4dugu 

- Lysimacura (nummularia) foliis fübcordatis, floribus folitariis, 
' caule repente. 7. S. JV. p. 920. 
AVummulavia maior; lutea. C, B. Pfennigkraut. 
H, in nemoribus & pratis humidulis, item pone fepes, Fl. Ju/jo. 


 PRIMULA. 3; 80. 


"PRnIvULA (veris) foliis dentatis, rugo(is. L. S. IV. ^. org. 
-—— Scliffélblume. M | 
Verbaf ulum pratenfe odoratum. C. B. 
... H. in pratis fertilioribus , editis. Fl. £ Apr. & 1 Mai. 
. Pxrv ur A folis rugofis, hirfutis, fpica inclinata, flore pallido, 
inodoro. Hall Cat. Goetting. p. 483. 
. Ferbasculum praten[e vel fslveftre,| inodorum. C. B. 


H. in gemoribus: am Rande der Kloflerbolzer, um die Ber gri 
ke, zwifchen Stedtfeld und pdiens, Fl. $ 4pr. & 1 * Mai, 


MENYANTHES. 185. 


OMiscasmuts (trifoliata) foliis ternatis. £L, S. N. $.919. Bitierklee. 
mm 3 | dii- 


—- 


- 


P : Fora enses 


Tiifolium Buluire; C. Biss 
H. in paludibus & vliginofis: bey Itterode im fumpf, exd binrel | 
im job. Tbal, bey Oberellen, zwifchen té e D und 
Meelhern. Fl. $ Mai.- Sun | 

*) Necan Pbi glandulofus , baffn dabsen eingens 


CONVOLVULUS. T 98. 


: CoNvoLvvLus (arvenf 7$) foliis fagittatis, utrinque acutis, pe- 1 

dunculis unifloris. £L. SS. /V. p. 922. 
Convolvulus minor arvenfis flore rofeo. C. IE 

H. in agris circa urbem & pagos. Fl, $ Jul, & Aug, 1 

CoxvorvuLus (Jepium) folis fagittatis poftice truncatis, pe- - 

dunculis tetragonis, unifloris. L. S. JV. p. 923. 

Cónvolvulus maior, albus. C. B. 
H. in cultis , fepibus, falicetis: 4 Tofibengebasge iyd dr . : 
Pulvermüble, u. f- w. Fl. Aug, & 3 Sept. 


DATURA. 218. 


DaromA (Stromonimm) pericarpis fpinofis, ere&tis, ovatis, - 
L. S. IN. 4X 932; 
Solanum foetidum, pono [pinofo, oblongo. C. B. Male Stbwarz- | 
kimmel. 1 

- H, in fimetis & ruderatis, X. Fl. I dug. Priorc. 


HYOSCYAMUS. 2I9, 


HYOSCYAMUS (niger) foliis amplexicaulibus, 7. .S, JV. p. $32. $ 

Bilfenkraut. | 
Haie vilgaris, velniger. C. B. 

H. in fimetis, ruderatis, praefertim pagorum. Fl. p ups 


VERBASCUM. 219. J 
VERPASCUM (7 bapfus ) foliis ovatis, decurrentibus, utrinque 3 
.tomentofis. L. S. IN. p. 931.  Koenigskerzen. 38 

| -- Ver- 4 D 


Pentandria. | 279 
CF mas, latifolium luteum. C. B, 
.. H. in fylvis caeduis & ruderatis: wm die Michelikuppe, unm ON 
Mo berg , auf der Schmetten , um die Weinfivaffe. Fl. E Jul. & Aug. 
| VznaascuM (Lychnitis) folis cuneiformi- oblongis. L. S. NN. 
|. £- 931. | 
|. Ferbascum flore albo parvo. C "P. 
H, in collibus & campis: &ber Burbachb gegen den Hoerfelherg 
neben der Habngaffe im job. Tbal. X. Fl. 1 ful. & x Aug. 
VERBASCUM (nigrum) foliis cordato - oblongis, petiolatis. L. 
S. IN. 5. 931. 
Ferbascum flore ex: luteo purpurafcente. C. B. 
H. in fylvis caeduis & ruderatis : auf der Schbmetten bey Unker- 
rode, um Wartenburg , Micbelikuppe , Vicbburg. Fl, Julio & 
; & dug. 
VINCA. 2€: 


| | Vixca (minor) caulibus procumbentibus , foliis lanceolato- 
B -ovatis L.S. JV. f. 949. 
Clematis daphnoides, minor. C. B. 
H, in nemoribus: ey der 3eb. Kirche, um die Sredifelder 
Bergwerke, nacb Klasberg hin, gegen die Wartenburg. Fl, 
i 4dpr, & e$ Mai. 


E | SOLANUM. 224. 


| SoLANUM ( Dulcamara) caule inermi frutescente flexuofo, ts 
| diis fuperioribus haftatis , racemis cymofis. £L. S. JV. p. 934. 

Solanum Jcaudens fen Dui. camara, C. B. 
| H. inripis: Michbelibacb, Neffe, Hoerfel, --. Fl. £ 3un.& 3ul. 
À SoL^NvUM (nigrum ) caule inermi , herbaceo , foliis ovatis , den- 
|| tato-angulatis, umbellis nutantibus. L. S. IN. p. 934. Nacht- 
fchattien. 

Solanum officinarum 4. acinis nigricantibus C. B. 

H. in funetis, ruderatis , cultis, Fl. 3 94. ad finem aeffat, ufque. 


PHY- 


280 |»... Pra lfenacenfis 
| 77 0 OPHYSALIS.: 223: 


Pasiiris ( Alkekeugi) foliis geminis, integris acutis, caule in- E 
ferne fubramofo. .L. S. IV. p. 933. Sudenkirfchen. 23 

, Solanum veficarium. C. B. Pin. p. 166. 
H. in collibus & verfuris: 45 4er Mittagsfeite des Risse j 
gegen Hoerfel über, am Berge, am Hoerfelberg, über Kah-. 
v Menieng im Kramtbal --, Fl. * Mai. .& jun, E 


ATROPA. 222. 


ATROPA ( Belladonna ) caule herbaceo, foliis ovas? integris. 
L. $. IN. 9. 933. 
. Solanum. usAavoxepacoc. C. B. Toller INacbt[chatten, 
H, in fylvis caeduis & nemoribus : bey der Hoben Sonne, um 
den Klasberg , auf. der Schmetten , -beyrm Frominerbof. FL. 
x jun.- 0cf. T 


— 


PHYTEVMA. 205. 


PuvTEVMA (orbicularis ) capitulo fubrotundo j foliis ferratis, *" 
radicalibus cordatis, ZL. S. /V. . 928. ' | 
Rapunculus folio oblongo, fpica orbiculari. C. B. —. — j 
H. in pratis humidulis: auf der Scblotwiefe , unter der Spitze | 
des Infelbergs. Fl, X Sun, & E Tul, x 
PuyTEvMa (picata ) fpica oblonga , capfülis büacalaibus $3 
. foliis radicalibus, cordatis. L, S. /V. 9. 928. Herzkraut. | 
Rapunculus fpicatus. C. B. 

H, in nemoribus & pratis fylveflribus: um Wartenburg u. z d 

Fl. $ Mai. & £ jun. | 


CAMPANULA. 2or. 


CawPawuLA ( rotundifolia) folis radicalibus, reniformibus , 
caulinis linearibus. Z, .$. /V. p. 925. | 


H. in m 


Ww 


«^. BB8I 
— H. in pratis & pascuis praefertim Pditigribües Fl.i ju. ad finem 
| aeflatis usque. — 
|! CAMPANULA C patula): foliis ftri&tis , op lanceohato . 
" ovalibus, 'panicula patuja. 5 UN CR N. ?. 925. 
|  Rapunculus memorofus ; angu[lifolius , parvo flore, G. B. 
" H, in pratis, pornariis, dod: um Wartenburg , Vicbburg, ge- 
| gen dar Gefilde. Fl. & Mai, & $ 3un. .— 
| CaMPaNULA (Rapunculus) "foliis undulatis ; ; radicalibus lan- 
| ceolato-ovalibus, panicula coar&tata. L. S. IN. p. 935. 
Rapunculus esculentus. G, B. 
0H. in verfuris & pascuis ; unter dem Klefferbolz , gwifchen Lot 
. groeden und. Crewzburg , gegen. dem Mofeberg, Vl. Julio & £ 
- 4ug, 
 CAMPANULA (ferfici folio) folis radicalibus obovatis, caulinis 
" lanceolato - linearibus, fübferratis , feffilibus remotis, L.S. IX. 
,926. ' : 
FAM perfici folio magto flore, C. B. 
. H. infylvis & nemoribus : wm Wartenburg, auf dem Geicklick, 
bey Klasberg , im Hoervfelberge. Yl. 2 Sun. ad Aug. 
ACAMPANULA ( Rapunculoides ). foliis condat. lanceolatis, caulé 
. gamofo, floribus fecundis, fparfis. L. S. IV. p. 926. 
Campanula bortenfis vapunculi radice. C.. B. 
[ H, in agris & cultis; Fl. Tul, & 1 Aug. ! 
|  CAMPANULA ( Tracbelium ) caule angulato , foliis petiolatis, ca- 
- Mycibus ciliatis, pedunculis trifidis. L. S, IN. p. 926. 
Campanula vulgatior , folüs urticae ; maior & afperior, C. B. 
. , H. in nemoribus & fylvis verfus meridiem. Fl. $ Tun. & Jul. 
 CAMPANULA (glomerata) caule angulato, fimplici, floribus 
fefhlibus, capitulo terminali. L. S. /N. 0.926. 
- Campanula pratenfis flore eonglomerato. C. B. | 
|. JOH. dn pascuis & collibus: wm den Hoerfclberg, liber Wenigen Lup* 
| - jn Sebmeerbacb , «m Peteriberge über i d. 
ui10 


pte N ao. pr 4 T "mds ido eno 


E. |  Pentandria. 1 


Es 


j | [ 


r. 
, 
[a1 


2d - e Fui fenacinf 1 
CAMPANULA ( cereicaria hifpida, floribus feffilibus ; dipituldi 
, terminali , foliis lanceolato - linearibus , undujatis. L. S. o. 


Eus | D. 
Campanula folis ecbii, C. B. Pr, p. 36. : 


M, in nemoribus: wster dem Klofferbolze ,. an "e Sredifelder : 
|—— Graenze, bey der Rubler Steinkoblen - Grube. X. FL! i ju. " 
dug. ^ » 2 


LONICERA. 210. - 


LowrcERA ( Perichymenum) capitulis ovatis H imbricatis , tetd 
münalibus , foliis omnibus diftin&tis. L. S. N.p. 929. — 


. Periclymenum non perfoliatum. C, B. L 


H. in fepibus fuburbanorum hortorum hlac inde Jpontanea? n 
3ul, & £ 4ug. 


LoNICERA (Xlofteum) pedunculis bifloris , baccis diftin&tis,. 
foliis integerrimis pubescentibus. 7. S. N. P- 929. 


Chamocerafus dumetorum ,. fru&u gemino, rubro. C. B. 
.H. in pow fepibus, nemoribus paffim. Fl, 1 Mai, 5 pote 


"y 


n 


-RHAMNUS. par, 


RHAMNUS " catbartlicus ) fpinis terminalibus , floribus quadri 1 
fidis, dioicüs.  L. S. JV. p. 9 27. Creuzbeer. 
- Rbamnus cathartlicus. CB. 


H, in campis, collibus; Romnaleg Peteriler " din p 
vermüble. Fl.I Mai.& s Jun. E ii hi 


*j Pelygamia « dicicia. 
Ruiwwus ( Frangula) inermis, floribus monoryns, , "Merme.d 


, phroditis, foliis integerrimis, L,.S, IV. P 937. 
inus nigra baccifera, €. B, 


- Pentandrià. — — 303 


dti in nemoribus: Koblberg , Mofchberg, Eichboelechen, «m-dar 
; Gefide, wu, f. w. Fl, Mai. & £ 7un. 


| - EVONYMUS. 240. 
a HP (Europaeus) floribus plerisque quadrifidis. ZL. S.1V. 
P.939- 

Évonymus vulgaris, granis vubentibus. G, B. 


H. infepibus cultorum & dumetishincinde. -[, Fl. Maz. &Y gus. 
o) Tetrandria monogynia, - 


RIBES. 247. 


| Rmzs (rubrum) inerme ,' racemis glabris pendulis, floribus 
planiusculis. L. S.4V. p.941. Jobannisbeeren. 
Grofful laria multiplici acino, five Ribes officimarum. C... B. 
H. in cultorum fepibus: e, g im Job, Tbal, Spentanea ? Fl.I 
Apr. & £ Mai. 
| Rrsgs Calpinum ) inerme , racemis ereCts; bra&teis flore lon- 
|. gioribus. Z. $. JV. p. 941. Meelbeere ,| Gicbtbaum, 
Gro[Jularia vulgaris , fruta dulci. C. B, 
H, in lepibus & dumstis,, praefertim. verfus meridiem, - E pr. 
& L Mai, 
: ") Fr, dioiciur. 
- Ruszs (nigrum) inerme , racemis pilofis, floribus oblongis. 
IL L.S. IV. p.941 
Gro[Jularía non feinofa. fru&u TigYo , maiore. C. B. 
pst de ripis: in Winterftein und in | der Rub.--. Fl. dproà E 
4. : 
(Russ Caroffularia ) ramis aculeatis , petiolorum ciliis pilofis, 
—— baccis hirfutis. AL. S. V; p. 941.  Stecbelbeeren. 
Gro[Jularia fpinofa, fativa, altera, folis latioribus: C.-B. 
H. » rupibus collibasne : gute Wartenburg, --. Fl. d & Apr. & H 
A1. " 
- Rt5xs- C Uva erifpa)) ramis aculeatis, baccis glabris, pedicellis, 
M sete monophylla. L. S. ZV. p.941. Stacbelbeeren. 
à nna Gro[fa- 


N 


284 Fora. — e 
Groffiaria f oplici acino five fpinofa fylveftris. C B. 


H, inrupibus, muris, collibus. Fl, Aprili, . 


J-HEDERA, 249. 


à HEDERA (Helix). foliis ovatis ; lobatisque. L. S. N. p. T 
Epp. — b Ee 
Hedera arborea. C. B. | : . 
-H. in fylvis montofis? zm Klofferbolze i gegen die Hohe AER : 1 


florentem reperi an der Mauer in. der Wiegert. bey dem Ma | 
vien[lift. Fl. Octobr. 1 


db | GLAUX. 257. V AS 
GLAvX- (maritima) L.S, N. p. 943. C. B. . | 
B. -in Salinis Cruciburgenfibus. Fl. Zunio. 

| | "HESIUM. 258. 


| 'THEsIUM Clinophyllum") panicula —— foliis neribus; 
L. S. IN. p. 943. | 
Linaria montana, flosculis albicantibus. €. B. 


KH, in prato montano; unter dem Infelberg über der Sdrvif 
4. El, Zulio. 


€ » 


- .. Digynia. o oo 398 
| . ASCLEPIAS. 270. - ^ 1 
ASCLEPIAS ( F'incetoxicum ) folis ovatis, bafi barbatis, caule 
ereCto, umbellis proliferis. £L. S.V. p.947. Stbwalbenwurzel 

Afclepias albo flere, C. B. — 
H. in collibus: voy Kielforff. bis an den Howfclkenp, Fl.* Mai. 1 
& Jun. 1 


GENTIANA. 285. 


GENTIANA ( Centaurium ) gorollis quinquefidis, infondibulifor, 
mibus, caule dichotomo. Z. $. JV. p. 952. 


- 


- Pentandria, | | 285 


 &) Baird minus. C. B. Toufendg üldenkraut.. 

4) Centawrium minus , paluftre, ramofi iffimum. Vail. 

'H,. 4) in pratis exfuccis, pascuis: unter dem Kloflerbolze , tbe 
dem. Kramtbal im. Mofeberge gegen TE am. Rande der 
Heiligenbolzes, liber Wenigen Lupniz. 4- . &) in pratis humi- 
dulis: am Mosbacher Wege, in der glldnen 4ue , bey dem: 

! Kreuxburger Salzwerk. Tl, 2) Tul. 8) Jul. & 1 1 Aug. | 
GzNTüANA ( Zmarella). corollis quinquefidis s hypocsaterifor. 
mibus, fauce barbatis. 7L. S. /V. p. 2o 

- Gentiana praten[is » flore lanuginofo. C. B 

H. in pascuis: wm das Gefilde, um den Madelfein , um dar Hei- 

(- ligenbolz, auf dem Hoerfelberge. --. Fl. £ Aug. & Sept. 

. GENTIANA (ciliata) corollis quadrifidis, margine ciliatis. L.S, 
EZV. D..955. | - 

Gentiana coerulea oris pilofit. C. B. 

H, in collibus dumofis: 4» der Gefílde, die Rungen über Bur. 
bach, um dar Heiligenbolz auf dem Hoerfelberg. 4d FL&E 
Aug. & I Sept. 

GENTIANA ( Cruciata)) corollis quadrifidis, imberbibus, flori- 
bus verticillatis , feffilibus. Z. S. IV. p. 52. SHE UN 
Gentiana minor [eu vulgi Cruciata. C. B. 

H. in collibus: &ey dem Gefilde gegen Mitternacht, am Peterr- 
berg gegen Mittag, über dem Kramtbal im. den Gaerten. X. 
F. z jw.pr. 


CHENOPODIUM. 272. 


! Cur oropmw ( Bonus Heinricus ) foliis triangulari - -fagittatis, 
integerrimis. Z. S. NN. f. 947. 
Lapatbum untiuofum , folio triangulo. C.. B. 
3 H. in ruderatis, cultis, fimetis. Fl. 1 Mai. ad finem Sepr. 
! CHENOPODIUM (rubrum) foliis adds. triangularibus, obtu. 
fiusculis, dentatis, racemis ereCtis, compofitis, p 
. fis , caule brevioribus. L. S. IN. 948. 


nn 3j H.in 


43e o c —— FA donaciif m 


.H, in cultis, ruderatis, humidulis: auf der Klemda , TAE 3 
plan, am Steige bey dem Creuzburger Salzwerk. -4-. Fl. 4ugufle. — 
CHENOPODIUM (album) foliis thomboideo -triangularibus , ed : 
. fis, poftice integris , fummis oblongis, racemis ere&is. 
S. IV. p. 948- 
4itriplex fylveftis , folio finuzto, candicante. C. B, 
; H. in cultis, agris, fimetis. Fl. zeza ae/fate, P 
CuzxoroproM (iride) foliis rhomboideis dentatis finuatis, ra- 
cemis ramofis, fübnudis. L. S. /V, p, 948. 
4ttriplex [yloeftris , latifolia. C. B. 
H. in fimetis, ruderatis, cultis: auf der Klemda , Spicke, by der | 
Ziegelbütte. Fl, 1 3ul. & Aug. | 
CuzrNorobiuM (bibridum ) foliis cordatis, angulato acuminatis, - 4 
racemis ramofis , nudis. L. S. IV. p. 947. 
 Jitriplex [yloeftris latifolia acutiore felio. €. B. 
H, iu cultis, fimetis, ruderatis, Fl. 1 747. & Aug. 
CHENOPOD!UM (glaucum) foliis ovato-oblongis, repandis, ra- 
. cemis nudis, fimplicibus, glomeratis. L. S. ZV, f. 948. P. 
H, in fimetis & ruderatis: 7m Grimmelbachb , am Steige, auf dem 
jacobsplan, baeufig in Scbweina. 4-. Fl.4 I jw.Xia4u. | 


- 


CurxoropmM ( Zülvaria) folis integerrimis, rhomboideo- 1 


ovatis, floribus OPI EUDSNUS L. S. IV. p. 948. 
 Attriplex foetida. C. B. 


H, in fimetis & ruderatis: am Steige im Kittel, bey dem Gotter- . 
ackey. 3. Fl. £ Tul; & $ Aug. : 


CuENOr ODIUM (.polyfpermum ) folis integerrimis, ovatis, cau- 
le decumbente , cymis dichotomis. LL. S. JV. p. 948. 
Bltum püylbeoili a feminis copia. C. B. E 
H, in cultis, verfuris ; sum die Spicke sk der Klemda. T. F2 
eg. & Jun. ju? | 
|... BERNIARIA. LONE i 
HERNIARIA lnsios glabra. L. S. JV. p. 947. Hirükraut. 


Pol. 


E WPenendia . ——- 287 
. Polygonum minus , five miülegrana, maior, C. B. 


.H, in pascuis & campis : 7» Jen Thaelern um die Stadt bey der 
neuen petes. 4. Fl, ; Jun, & jul. 


ULMUS. 28r. 


| Eo ( campe[tris) folis duplicato-ferratis, bafi inaequali 


libus. L. S. N. f. 950. 
Uimus campe[tris. €? Theophr. C. B. | 7? 
H, infylvis, item zm Sebiergraben. Fl, i Mart. KE Apr, — 


— Umbellatae. 
ERYNGIUM. 2387. 


1 ERYNGIUM (campeftre) foliis radicalibus, pinnatis, tripartitis, 
L. Sp. Plant. p. 233. Manustreudi[tel. 
Evyngium vülgare. C. B. 
JH. in campis: gegem dem dürren Hoff, zwifchen Burbach und 
- 2 Wenigen Lupniz, 3k. zwifchen Vffbofen und Longenfalze baeu- - 
hi Fl, 4ug. 
| SANICULA. 289. 


| p ( Europaea) folus radicalibus fimplicibus , flosculis 
. omnibus feffilibus. L. S. N. p. 953. - 


— SSamicula officinalis. C. B. 
— H, in nemoribus: gegen das Gefílde, zwifchen : Sredifeldund dem. 
Klasberg , im Klofferbolze, auf der Schbmetten, FI, & Mai. poft, 


HERACLEUM. 507. 


| HrnacLEUM ( Spbondylium) foliolis pinnatifidis L. S.N. p. 
| 958. Baerenklau, 
- Sphondylium vulgare birfutum. C. B. 
B, in pratis & pomariis. Fl, A ia & 4o d 


OENAN- 


à " en. : ! enfis 5 

: OENANTHE. il MITT ON NIS 
OENANTHE ( fituifz) ftelonifera, foliis caulinis pinnatis flifor. ; 
mibus, fiftulofis. L. S. V. p. 960. E 
Qenenthe aquatica. C. B, 


H. in foffis pratorum: zwifcben Krevsburg d dem aewcrk *5 | 
Fl. 1 j^. & ju. - m 


CAUCALIS. 294. 


CAUcArié Cavandiflora) involucris fingulis , pertaphiiis, fo- 
liolo unico duplo maiore, Z. S. /V. p. 95 «. I 
Caucalis arven[is echinatay magno flore. C. B. 
: H. in agris & arvis verfus Septentr. & Orient. Fl. Tum, &1 Jul. * 
Caucaris (Jeptophylla) feminum aculeis triglochidibus, unci- | 
natis; pilis verticillatis hifpidis. L. S./V.p. 955. Bettlerlaeufe. 
Caucalis arvenfis , parvo flore & fru&u.. C. B. € 
H. in agris collium : Lefenders am Rammesberge, Fl. 1 I Jun. & 


2 ju 


DAUCUS. 296. 


Davcus (Carota) feminibus hifpidis. ZL. S. N. p. 955. 
Pajtinaca tenuifolia-vel Daucus officinarum.. C. B. 
H. in agris, Fl, Julio & Aug, 


TORDYLIUM. 293. 


TonpYLIUM (latifolium) umbella conferta, nudiufcula, foliis 3 

pinnatis, foliolis lanceolatis , incifo - ferratis. LL. 'S. N.- 

: 955. " 

Caucalis arvenfis abivata latifolia, C. B, j 

H. in agris collium : gegen Mitternacht und Morger. Fl: i Jun, 

& 2. Jul. E 
TonpxLiuM ( dnibrifcus ) umbella. conferta, folis ovato - lan- Li 

egsus, pinnatifidis. L, S. JV. p. 955. 1 1 

DA! uo Gau- E. 


* 


*U 


PES PR i 


I X  Pentandria. P 3f 289 
Caucalis femine afpero flosculis rubentibus, C. B. 
-H, in nemoribus, fepibus, dumetis. Fl. Ju/io & $^ 4up 
2 Li 4o ae noftris dero fubhlituitur. : 


PEUCEDANUM. ang," 


|  PEUCEDANUM Silaus ) foliolis pinnatifidis, laciniis oppofitis. 
L.S.N.p.957. 
 Stfeli pratenfe Silaus forte Plinio, C. B. 2 
H, in pratis humidulis ; die gldene Aue, bey dem Ittereder 
Sumpf, bcy Mibi, -|-. Fl, 4dugufs, 


CONIUM. 299. 


| CowtuM. (maculatum) feminibus ftriatis, L. S. IX. p. 956. Wit- 
| - fdberling. 
Cicuta maior. C B. 
H. in cultis, ruderatis, ad fepes: e, g, is der K/emde,. Fl. juiis 
& 3 dug. 
ATHAMANTHA.  3or. 
| ATHAMANTHA (Libenotis) foliis bipinnatis , planis, umbella 
| hemifpherica, feminibus hirfutis. L. S. /V. p. 956. 
JDaucus montagus , apii folio albicans. C, B. 
H. in collibus dumofis ; am Petevsberge , Hoerfclberg , Fi Yonmtmert- 
| bof, Kielforft. Fl. & Jul. & & Aur. 
| E ( Grroaría ) foliis pinnatis, incifo -angulatis. L. 
S. IV. p. 956. Stbwarzer Enzian. 
DDaucus montanus, apii folio maior. C. B. 
| -H, in collibus dumofis: am Peterrberge, Hoerfelberge , "d dene 
E "Kielforf, Frommesboff. El. 1 dug. & 5 Sept, 


E BUPLEURUM. 29r. 


| Burcrono C votundifolium ) involucris AEN nulbs , ^e- | 
|. lüs perfoliatis. JL. S. IV. p. $53. Durcbwacbs. 


— app. IN. AG. Pbyf. Med, T. ILI. pg ^ Par- 


200 E: Flora lfenacenfis — i m 
Perfoliata , vulgati[fma, five arvenfi 6. C. B.- i 
H. in agris editioribus, Fl, £ Tun. & 1 Jul. 1 
BurLEURvM (longifolium ) involucellis pentaphyllis, ovatis uni. 
verfali fub pentaphyllo, foliis amplexicaulibus. P S. IN, ?-95ds 
Perfoliata montana latifolia. C. D. 
. H. in collibus dumofis & nemoribus: über Wesigób Lupniz, in 
Hoerfelberge , auf dem. Kielforf j 4n den Hirfchbhboernern. A. 
Auch im Vttenrodifchen Garten. Fl. 3 3un. & 1 34... 
BuPLEURUM ( falcatum ) involucellis pentaphyllis, acutis, uni- 
- verfali diphyllo , foliis lanceolatis , obtufis, petiolatis. L, S. IN.- 
p.95 
dips um folüs petiolatis n falato- elriptisis acutis, Hall. Cat. 
Goetting. p. 176. 
Bupleurum folio fübrotundo feu wulgatiffimum. 'C. B. | 3 
H, in collibus fuburbanis: vom Kiclforft bis an des e pm 
Fl. 1 3uJ & 4ug. 


LASERPITIUM. 306. Pie 


LasERPITIUM (latifolium). foliolis cordatis incifo- ferratis. L. 
iS. IN. P. 958. s | 
Libanotis latifolia altera. C. B. IWeiffer Enzian.- | Ej 

.H. in collibus dumofis; zm Hoerfelbolze über. Wenited Lepsié | 
dn den Hirfcbboernern über Kablenberg. --. Fl. 2 Jul. prior. 

LasEnvITIUM pies foliolis lanceolatis , integerrimis S 
extimis coalitis. L. S. /V. p. 958. - 
H. in humidulis fylvae: Koblherg , gleich bey dem Retlenkeff AEN 
| und aucb in der Morgenfeite deffelben, X. 3 ^4ug.&r Sept, — 
: ») Radix ramofa terer, fufca biennir. | Caulis joke ramofut ,. 

«o Julcatus birfutur, xam'que feriati glabriurculi veffniferi. Fo- | 
lia bzpinnata Jubbirfuta, pinnulir lanceolatis integrir 6$ in-. 
eiffr, extima trifida. Umbella untverf. rara inaeqaalis d|n-- 
volucri univerf. foliola 8 — 1. lanceolata , margine membras 
nacec concava reflexa, partialis foliola 7 — 11. lanceolata 
membranacea concava réflexa. Flores ipt fferiler. Co- 7f 

rola 3$ 


h r 20s 
-Pentandria. — E 
- olla alba irregularis, Petala: c "ipti [ apice mucronato 
inflexo, anteriora maiora. | Semina 2. tubis coronata oblon- 
£4, binc plana , inde convexa, lir quatuor membranaceis 


. candidis pereurfa, birfuta, vircida. Plantae odor £ravis, 
fapor amarus naufcofus , TH laetur, viridis. | 


SIUM. 310. 


'Sww (wodiflerum) folis pinnatis, umbellis axillasibus , feffili- 
| 'bus. L. S. N. p.959. Bachbippen. 

| Sium fr ive Apium paluftre , folüs oblongis. Logo ee ER c Mg 

H. in rivulis & foffulis; Mchbelrbach , im Tob. Tbal, unter dn 
1 Kloflerbolz , u Jw. Fl; 2 Jul, & £ Aug. 
| SiUM (falcaria) foliis linearibus * decurrentibus; connatis. * 
| S. NN. p. 959. 

Eryngium arvenfe folüs ferrae ff milibus. [d B. 
"c H, in POS editioribus. Fli jul.& tug. 


ANGELICA. - 309. 


B tens ( fyleeftris") foliis aequalibus, ovato. lanceolatis , 
| ferratis. L. S. IV. p. 959. | 


Doro Jyloeftris, maior. C. B. | 
oH. in- pratis hninidiusculis: e; g. gugen Streckda 7! di f p. FL 


4ug. & qud | 
. . .SCANDIX. .. 319. 


Bano: ( Pellen") feminibus iate roftro longo dA 
, S. IN. P. 961. 
LO Standix femine voftrato AA C, B. ! 
H. in agris: sn den. dürrem Hof, am Wadeberg , unter dem 
i Mofcberge,. Fl, $ Mai, & & Jun. : 
Scaxpix (Cerefolium) feminibus aiii ovato- fübulatis. L, S. N. 
|^ p.961. | 
Co Mal fatioum. CB Ketel, ! 
002 H.im 


292 |. wa ilenaosifes. TRO 3 
H in cultis & fimetis aliquando quafi fponte. Fl, Mai. &I I T 3 
CHAEROPHYLLUM. 320. i M 


CHAEROPHYLLUM (Jyloeftre) osculis omnibus fertilibus, cau- - 
 leaequali. L. S. JV. p. 961. | 
Myrrbis Jylotftris feminibus laevibus, C. B. *, EU 
' .H, in pratis, pomariis, Fl, 1 Mai. & & Tun. | 
*) Flerer flosculoff fleriles ut feauentei. - " 
CHAEROPHYLLUM ( Myrrbis) radice lignofa perenni, foliis hirfa.- 
tis, feminibus flavis , obfcure ftriatis. Hall. Cat. Goctting. | 
1 : 
" ui pratis, ad fepes paffim, Fl, $ Jun, & Jul. : | 
 CHAEROPHYLLUM (bulbof«m ) caule laevi, geniculis tumidis Lo 
S. N. p. 961. 
. Cicutaria bulbofa. C. B. 
.-— H. in nemoribus & cultis dumofis: | à» ; Fuf der Micbelrhuppe , 1 
am Rammesberg , am Wege vor Stedtfeld. --. FI. I jun. & jul... 
CHAEROPHYLLUM (temwlentum) caule fcabro , peius tumi- 
dis, umbellis cernuis. L. S. IN. p. 961. n 
, .. Chaeropbyllum [yloeftre.. C. B. | "E 
H, in ruderatis, nemoribus, fepibus. Fl. 5 Jun. & Jul. 
" CHAEROPHYLLUM (birfutum) caule indnd foliis "o acu. | 
tis. L. S. IV. p. 961. 
Cicutaria palufbris lctifolia alba €3 rubra. €. B. 1 
H. inripis & pratis hamidulis, fylveftribus: e, g. &iher Winter- 


flein, in der Rubl, um Fornredei im Saterenm) o dem e 
Tafchengehaege. Fl. $ Mai. && Je. | 


AETHUSA, 317. 


Fiat C Cynapium)).' L. S. IN. 5. 960. Gleis, 
Cicuta minor petrofelino fimilis. C. B. | ES 
. Min cultis agris, funetis, Fl. Tulio & 3 4ug, — — cO 


uh ", 


.. WEMMaA i c5 c 393 
PHELLANDRIUM. - 315. 


| PHELLANDRIUM -Caquaticum) foliorum ramificationibus divari- 
|| "catis. L, S. JV. p. 960. 
Cicutaria paluftris , tenuifolia. C. B. | 
H, in flagnis & foffis : zm uela Mickelsbach , Gaak. 
Fl. d gu & 4r 


SESELI. 322 


| SEsELI C Caroifolia foliis bipinnatis fub - leid petiolis bafi 
| membranaceis, feminibus ovalibus. L. S. JV. p. 962. 
Carvifolia C. B ? Dillen. Catal. Giffenf. p. 136. 
H. in nemoribus editis gramineis ; 75 Eabbocis pis BMyfibisge 
'offwaerts , ém Seren um Mofebach, wu. f. w, Fl. 1 dud 
Euge 


A. 


— 


PASTINACA 324 


| | PASTINACA (/ativa) foliis fimpliciter pinnatis. L. S. N. 5.962. 
| Peftinaca fyleeferis , latifolia. C. B. | 
H. i in pratis , verfuris ; eollibus: Fl. Julie, Aug. * : Y Sept. 


ANETHUM. 326. 


| ANETEUM (graveolens) fru&ibus compreffis. L. S. N. p. 963. : 
| mo bortenfe. C. B. 
. in fimetis, cultis , muderatis , , fponte qb Fl jul & 2 a 4uf. 


AEGOPODIUM, 330. T 


|: AEGOPODIUM (.Podagraria ) , foliis caulinis, fummis ternatis, 
Angelica fyloeferis Minor, fioe erratica. C. B. Gierscb. 
E in cultis , fepibus, Fl. 3 Ju». & 1 jul, : 


I. | WX 003 APIUM. 


|. 204 | Ü Lond us E | m 
EU — 0 077 APIUM.: 329. | oS 
- Ariuví (Gardoeclens foliis caulinis cuneiformibus. | s S. ec ] 
| oa 9635. e d AR M) v6 "E » 

4Apium paluftre g officinafuri; C. B. iEn? 
...:H. in flagno 5 der Klemdeieich A. p dug. &i ipe H 


PIMPINELLA. 328. 


- 4 
PIMPINELLA (axifraga) foliis pinnatis s pem , fübro- : 
 ;tundis, fummis linearibus. L.S. JN. pe 963. - 

a) Pünpinella Jaxifraga mitior. C. B. ^ 1. onda 
JO p) Pimpinella:faxifraga viaior altera. C. B. 
» Pimpinela Jaxifraga , maior, wunbella candida. C B. 1 
(o He. 2). jn pascuis, verfüris, collibus, &). in , pratis: .exfuccis & 3 
* pascuis, '») in pratis aig s: Unter dem Klofterbolze , im 3 
. Georg. Tbal, Fl, '")$ ica Y a Sq P jun, & 3l, v) je | 


|dio&a died | [ 
ce A3 - .CARUM. 327. j» À M a D 
CAnuM. Pac L, S; iV, P1963. Künnil;... HEC T MH 3 
Cuminim pratenfe , Carvi officinarum. C. B. | 
H, in pratis & pomariüis | Fl: Mas; : | : : 
£30... ideni: Cw nis) MUR A 


VIBURNUM.. 332« 


VIRORNUM (ILantzna) folis cordatis ferratis, venofis dib- 1 
tus tomentofis. L.-S.- IV. 9. 964. | 


H. in collibus. dumofis: über. Morbach, ley Stedtfeld gem Mit- 
 "ieynacBt! an  Hloerfelbevg vgi- dn iden Hiefibberniri, Ad dem 
elc tina Hoerfellocb. -- xa x Mai. pef... 

") Pedunculi) /zepe fafeiábis os 


VisunNUM (Opulus) "fiis lobatis petiolis glandulofis; L 8. NC 
? 964. 


tr 00 


n 


"m 3 


ay entandría. i | 2985 


| , in aquatic, flore fimplici. C. B. 
H, in fepibus humidulis: zz dem Salgroben, um » Mosbach,. £e- 
| gen Fi ifebbach. Fl. i Mai. & i jun, 


SAMBUCUS. 234. 

.. SAMBUCUS (nigra) inp quinquepartitis, caule arboreo, L. 
S. N. 9. 965. | 
Samucus fruttu i in umbella migro, C. B,  Hollynder. 
| .H. in fepibus,. & cultis, Fl. jun. & $ Jul. 
| SAwBucus (racemofa) racemis compofitis, ovatis , caule un 
|  boreo. L. S. N. p. 965. | j 

Sambucus racemofa , rubra. C. B. Male 4iticb. 


H, in nemoribus: zwifcben Stedtfeld und dem Klasberg , io 
Polti gnteuines Stein, um dic Rubl, 4A-. Fl. i Mai. poft, 


STAPHYLAEA. E 


| STAPHYLAEA (innata) foliis pinnatis. L, S. N. y 965. 
-o Piftacia fyloeftis. C. B. 
H. in dumetis: gegez "7h Gefide, X- Tbonte quafi, 


| ALSINE. 342. 

| TUE Er media) petális bipartitis, foliis ovato - cordatis. L. 

BE 0$. JI. p.966. | : 

4Mifine media, C. B, Hünerdarm. 

|o. H. in cultis, aris, agris, Fl. Apr. ad 08. 
Tetragynia. | 

|. PARNASSIA. 345, 

|. Pawuss (siiis) L, $, IV. f. 966. 


Gra- 


296 | |  Fbhra l(macenfis 
Gramen parnaffi , alio fi fimplici flore, C. B. d 
H, in uliginofis & pratis humidulis: im Job. Tbal, unter ^ dn 3 
Klofterbolze, um die Creuzburger eingegangenen Teicbe. FL. 
dug. & Sept. | 
«t E  Pentagytia,. 
LINUM, 345. à 
Luo ( cathartlicum?) folis oppofitis , ovato - lanceolatis , 
^ caule dichotomo, corollis acutis. ZL, S. IV. p. 968. Rok 
Linum pratenfe , floscufis exiguis. C. B. 
H. in pascuis & pratis montanis. Fl. julio & dup, 


DROSERA, 3 UL 


Dsossna (rotundifolia ) ram radicatis folis otbicülatis, L3 [ n 
AN. p. 969. | 
pen folis, folio fubrotundo, C. B. 


H. in uliginofis & cefpitofis: vor Morbach rechter Hand, Wb | 
Rubi nach dem Tal zu, X. Fl. ju je. j 


Polygynia, | 
MYOSURUS. 355. 


M3xosURUs ( minimus) L. S. N. 5. 9T0. 
. Holofteo adfinis , Cauda muris. C, B. 


H. in agris : 4m Wadenberge Teubasbigraben , , WUhttr r den 
Klefterbolz. F, «4p, &* Mai, | 


ü ;Y 1 

: " 
, IM "n 
& B i 
; !— NI 
4 " r7] E 

] 
[ | 
/ 
! 


F "i P "Bite p^ ov 297 


JUESASS S PSU ES S À 
. BEXANDRIA. |. Liner 
|.  AMonogynia. | i9q. coitel..— 
BERBERIS. 399. | ^ - 


A riimur ( vulgaris ) pedunculis inca dL. S. IN, 9. 988. 
| Berbisbeer, 
- Berbevis dumetorum, C. B. ^. 
H. in campis, fepibus, cultis : bister dem Gotteracker , diee 
der Klemde , Augen dar Gefilde, --. in Farnrode, Fg $ Mai. pef, 


L.! v s LEVCOIUM. | 363. 


| LEvcoruM (verme) fpatha uniflora, ftylo clavato. L, S. N. 
| 97s. Hornungsblume, 
Leucoium bulbofum vulgare. C. B. 
. H.. in nemoribus : sux die Bergwerke, avwifcbén Stedtfeld und 
um Klasberg, binter der Spitaliwiefe im Georg, Tbal. Fl. 
Martio, 


NARCISSUS. 864. , 


| Biluecisévs C Pfeudonarciffus )  fpatha uriflora " neBarit limbo 
|  campanulato, asa tt petalis aequali. L. $. N. P 976. 
. Studentenbiume. 
ANarci[fas [yleftris pallidus calyce luteo. C. B. 

H. in pomariis paffim verfus meridiem, RH. I ; Mari. & i $ pr: 


ALLIUM. 370. | 

| ALLIUM ( fenescens?) : fcapo nudo ancipiti , , folis Bode 

- fubtus convexis, laevibus , umbella fübrotunda, ftamini- 
bus fubulatis.. L. S. /V. p. 979. 
dllium radice Jenescente lignofa transoerfa. Hal. Catal. Gortting. 
— $83. | 
tp. IN. A8. Pbyf. Med. T. IL pp "UO AE 


ds * 


498 | Flora Monacenfs f : 
i .H.n "— M  Jeolliius? * um Wartesbukg den oliin Ste 
um Ficbburg , über Éicbrods , am Hoerfelberge. Fl. Auguffo, 
ALuUM (wrfinum) fcapo nudo, femicylindrico, foliis lanceo- 
Jatis, petiolatis, umbella faftigiata. L.S. /V. p. v9. 4 
A dium fyloeftre, | latifolium. C. B. — E 
'H. in nemoribus editis: oben auf dem Kielforft im er 
| dam Dorberbacb, auf der. Sebnietten. 4. Fl. £ Mai.6 
A X jun. 
ALLIUM Cinodorum") umbella Wxsp-bt Vagina; bicomi, folii 
"carinatis. . Hall. Catal. Goetting, p. 82. 
"Milium caninum alterum Tragi, ^: dies 
H, in rupibus, collibus , agris flerilioribus z ' um "Wartenburg] ; 


Vichburg , im ofa: über. TEN Fi Loin Fl, 
3u. € : : s dug. r 1 


CONVALLARIA. yh: 


Ld (tsaialis ) fcapo nudo. 4 S. NN. p. 983.. 

. Lilium comvallium album. C. B. 1 

H. in nemoribus: «m Mosbach, auf den Kielfarft , im Horrfe - 
berge, bey Weuigen Lupniz, Ta I Mai, poft. E: 
AMBIEN (verticillata) foliis verticillatis. L. S. AN. p. 98 2 
- Polygenatum angu[tifolium , won ramofum, C. B. *" 
H, in nemoribus & fylvis editis: im Hoer/elberg über Wenige 21 
— Lupniz, um diet Spitze des Infclbergr. -F. über der Rubl auf 
allen Kubbalten. Vl. £. Mai, auf dem Infelberg , i jun, pof. 2M 
CONVALLARIA  (Polvzonatum) foliis alternis, amplexicaulibus; 
caule ancipiti, pedunculis axillaribus , fübunitloris. L.S, V 

?- 984. 

Polygonatam latifolium flore maiore. C. B. Waáciwttgl: | 
H. incollibus, rupibus: a» Remmesberg, bey Mosbach, uma 
- clas Gefilde, am Peteriberg , Hoerfelberg. Fl. Maie. ES 

. Cowvari ania (multiflora) foliisalternis, amplexicaulibus, ca 
le tereti, pedunculis axillaribus , multflons, L. 3. 


S44 E 
2: 984 T 


1 


] m. | -Hexandria, NM — A194 

| H,. in  mémoribué? unter. dem Khferbolz ; bey aen SredifelMder 
Bergwerken , im Helltbal, sm Wartenburg T Fl. ; Mai, 

| &Z x 3un. 

| Conv ALL ARIA (folia) folis cordatis. £. $. N. 5-984. Einblat. 

| , Alium convallium minus. C. D. 

"TE in nemoribus editis: és, EicMoelzgen : OA rs i über 


- Wenigen Lupuiz, auf der Scbmettin , über Rub, LA dem 
Rubr Pe yc T Fl-4 Mai. & $ jw. 


WU TT WNTHERICUM? dgeiy* oxi 


| ANTHERICUM QS folis planis, fcapo ramofo, corol. 
Ms planis. L. S. IN. 9. 982. 

— Phalangium parvo flore vamofum, C, B. 

H, in collibus: am. Petersberge bir mach Eichrodt in den Woin- 

| bergen, it. 2n den. Hirfchhoernerh am Hoerfelberg, Fl. Tulio. 
|  ANTHERICUM. (Liliago) foliis planis, ícapo impliciflimo. T 
|— S. N. 9, 982. | 
Pbalangium parvo flore non bibl 6. B. 


H, inrupibus? über. der Habngafe, lüber dem Helltbal, bey dem 
gano Stein, im Job. Tal. iU PLE Jun, 


/ 


ORNITHOGALUM. 577. 


]  ORNITROGALUM Iuteui?) fcapo angulofo,. diphyllo;- pedun,- 
culis umbellatis, fimplicibus, L. S. V. p. 981. 
"Domiborabum luteum, five pallidum Was. C.B. | 
| H.'in pratis hitniddlls y ad. fepes: bey dem Retbenbof , — 
der Klemda, u. f. w. --. Fl, 2 Apr. $- Mai, 4 
ORNITHOGALUM (minimum) fcapo Jie NtISD: diphyllo pedun- 
,eulis wumbellatis ramofis. L.S. /V. 9: 991: 
- Otuitbogalum àng uftifoliin 5 bulbiferum. C. 2. 


xi b pPpa VAT TS EIN 


NL H, in agris: em n Wadenbirg gegen Horse, um aie. 
i mw Fl pr. ! Mx D 


- ASPARAGUS. 582. M I M 
ASPARAGUS. mo ).caule herbaceo , ere&to foliis feta. : 


ceis, ftipulis paribus. £L. S; IV. p.-983. Wilder Sp 
dfparagus. Jylediris y ir 1no folio, C B... tim 


lor cr LIbIUM.: IeipniC i oso) 1690 DE » 


LirM (-Martagon ) folis verticillatis , doribrsreiesis co- 

roliis revolutis. L. S. IN. p. 979. Goldwurzel. | 
Lilium floribus reflexis , , montanum , flore eddoio C B. 

H, in nemoribus montofis: wm die Ber "fuere bey Stedifeld, 

Hoerfelbolze ,. auf der Sera; ey dem yw um 

deret i cB F. 2 D Jt pit. 


- (3 ! i t 


-KCORUS. 392... | 


ACORUS MIS t S. N. g. 986. | 
|. Acorus verus five calamus. aromaticus officinarum, C. BR 


H. in flagnis : Zn en Pf fferteichen zivifchen Oberellen und dem. i 
: Fromntibof , im oMadinmgen Teich. Rl. de. & du. ^30 


JUNCUS.. 396. 


juNcus  conglomeratus) culmo nudo, puri T laterali, | 
— L. S. [N. p. 987. bi 
 Vuncus laevis panicula fion AUSSER C. B. Wrap 
H. in immdatis, ripis, praefertim circa pagor.. His -3 
Juxeus (effufus ) culmo nudo, ftri&o , panicula laterali. Z, 
d IN. p. 986... "ditio 3 


4 4 
- A 
e 3 [d : 


UM 


E -—Hexandria. |— : 401 
*funus laevis panicula fparía maior. C. B. j ) 
| H. in inundatis & ripis : e. g. uw die Spicke, Fl. E Sun.&! Sul, : 
| Juucus (articulatus ) foliis nodofo - articulatis. Z. S. V. p. 987 
Le). Gramen juticeum ,. folio articulato aquaticum. C. B. . 
[£)- Gramen iunceum ,. folio articalato cum utriculis.. C. B. 
H. 4) in pratis humidulis & uliginofis ? «unuzer dem. Klofferbolze, 
gegen Mosbach, bey dem Rotbenboffe , u. f, ve. &) unter dem 
| Kloflerbolze. Fl.. a). 3 Tun. & 4 Jul. 8). 1 Jul. pof. 
| Joxcus (bulbofus) folis linearibus, canaliculatis, capfulis ob- . 
| tufis. IX S. IN. ?- 98. 
H. in pratis humidulis & in inundatis: gegen die Papiermüble, in 
der güldnen Aue, gegen die Spicke. Fl. Junio. — 
| Juxcus (bufonius) caule dichotomo, foliis angulatis, floribus 
|!  folitariis feffibbus. L. S. /V. p. 987. | 
Gramen nemorofum calyeulis paleaceis repens &3. eveClum. C. B. 
H. in inundatis, ripis, paludibus: gegem Neukirchen, Streckda, . 
um die Wilbelms- Thaeler Teiche. Vl. £ Tun. & qul. 
| TuNcus (pilofus) folis planis, pilofis , corymbo ramofo. L. 
E SUN hP.QSI. dox 
I Gramen bir[utum. angu[Hifolium maius. C. B. Pr. p.16. 
H. in fylvis: KJofferbolze, gegen die Hobe Sonne, nach Mosbach 
pus, "TLOYWA. 
Juscus . foliis planis latis, panicula ramofa fparfa. Hall. Cat. . 


' Goetting. p. 58. 
Gramen. birfutum latifolium minus iuncea panicula, C. B. Pr. 
b 15. .— | 
|. H. in nemoribus: Klofferbelz, Koblberg. Fl. $. Mart. & 5 Mer, 
E Juscvs ( campeftris) folis planis, fübpilofis, fpicis feffilibus 
pedunculatisque. Z. S. JV. p. 987. : | | 
| Gramen birfatum , capitulis p[vlii. C. B. 
JH. in pascuis & pratis ficcioribus. Fl, & Apr, & 1 Mar. 


PP3 " PEPLIS. - 


302. (— FPradfnwefs. — 0 0.270 

dps uu  PEPLIS. 402. | 
PrErris"( Nu L..&, N, p. 989. 

adifine paluftris minor ferpilifolia.. G; Bi. 


H. in inundatis ? unter. dem. Klofterbolz ,, in Wege gegen oko 1 
den, neben der Heerftraffe, «s FL jul supo 


" 
. 9 ! 
h 
-" oo ^ - /STT.. 
|. des 4 » a 
"» ART UCET TOP vi^» 


ind 
- 
, ' 


"Pigynia. 
COLCHICUM. 4rt5. 


'CorcurcuM Cau&luninale ) folis planis, lanceolatis, ereltis. 
L S. N. p. 992. 

' Celchicum commune. C. B. 1 

HM, in pratis [SQ NOS Fl, Sept. &;i 4ug. P'pnke. vere primo, 1 


TRIGLOCHIN. 409. 


Tnarcrocum ( palufire ) capfulis trilocularibus ;  füblinearibus, 
L.S$.iN.p.991, - 
Gramen iuncetim foicatvm , five. Triglocbin, C, B. E 
H, in prátis humidulis: gegen Streckda, vor Farnrode und Moi 
bach. | Fi. 2 jun. poft. Po. 
' TaIGLOCHIN (maritimum ) captis: fexlocularibus, ovatis, Z. E! 
S. IV. p. 991. 1 
H. in pratis humidulls : : - Binter Merk Gradierbueufern, m dem. u 
i meii iid Su cw. Re x. W.z ; Jul prier. - 1 


RUMEX. 407. 


RuxEX Cfanguineus) floribus hermaphroditis ^: valvulis itn. | 
es unica granifera, fóliis . cordato - lanceolatis, L.S: 1 
p.999. ! 

ai inripis.; e" der Nefc & alibi in igundatir, Fl, 2 tj. &iJu, 


| : RUMEX 1 


-dHexmmhias -^— 5303 


Bike oripia) floribus hermaphroditis , valvulis integris, 
graniferis, foliis lanceolatis , 'undulatis ; acutis, Z. $. NN. 
.$- 999. | 

-Lapatbum , foli acuto, crifpo. C. B. 
H. in inundatis, ripis, agris humidiusculis, Fl, f 755. & 1 77. 

"RuMEx (qmeritimus) floribus hermaphroditis, valvulis denta- 
tis, graniferis, folis linearibus. LL. S. /V. p. 9 20. 

 Lapatbwum folio acuto , flore aureo. C. B..— | 
Lapathum perenne , foils longifftmis ,calycibus tilatis Hall. Catal. 
! Goetting. f. 18, 
H, in inundatis & ripis: auf den eingegangenen Teichen, boy dem 
Creuzburger Salzoerk, im Stadigraben, hinter der Klemde, 
Fl, junio - 4ug. 

"RuwEx (acutus) [oribus hermaphroditis , valvulis dentatis , 
graniferis , foliis cordato - PiRepgn acuminatis. Loos. 
f. 990. | 
Lapatbum folio acuto plano. C. B. 

H. in inundatis, ruderatis, cultis, Fl, P 755. & 1 rv 
 Rowzx Cobtufifolius) floribus hermaphroditis ; ihres den- 
tatis , graniferis, foliis cordato - oblongis, obtufiusculis , , 
. crenulatis. £L. S. JV. p. 990. 
 Kaápatbum folio minus acuto. C. B. 1 
H. in cultis , fimetis," inundatis. --. Fl. 4 Tus. & Ju. 

. Ruwxx (aquaticus) floribus idrisiphdià , valvulis integer- 
rimis , nudis, folis cordatis, glabris, acutis. Z. s. N. 
$. 999. 

Lapatbum aquaticum foli cubitali. C. B. Münchsrbabarber. 
H. in ripis: Neff, Hoerfel, Michelsbach, -|-. Fl, ul. 


| RuwEx (Aetofa) floribus dioiciis, foliis oblongis, fagitta- 
| / tis. L. S. IV. p. 99I. 
| 4ct- 


(04- Tem 1 US E 
Acetofa pratenfis.. C. B. Sauerampf. 


H, in pratis, pomariis, verfuris, Fl. j : Mai. &1 3o. 


 RuuEX ( Itcetofella ) floribus dioiciis , "foliis lariceolato- id 
e L. 8. iN. P- 991. 


ALcetofa arvenfis , lanceolata. C, B. 
H, in arvis, quen, praef, collium, Fl. Mai, &g je 


- 


v " 


Polig ynia. Y desides ro M 

"ALISMA. 418. | | i 

ALISMA ( Plantago)) foliis ovatis, aatits fructibus obtufe tie 
. gonis. Z. S. NN. f. 993. 

- Plantago aquatica latifolia. C. B. 


H. ininundatis, foffulis, rivulis z unter dem Kifesaa ; Mi- j 
cbelibacb, Fl. julio & Aug. 


CLA SSIS VIL 
HEPT AND R I A. 
Monogyria. 
TRIENTALIS. 419. 


TRIENTALIS - Europaea ) nes lanceolatis , integerrimis. L 
$.N. p.995. e 
. Pyrola alfines folio europaea maior. c B. ;: 4. 


H, in montium altiorum humidulis: «e. g. auf dem Infilberg um 
die Rublerbaeusgen, oim Kobiberge, *, FL ; Zu &t 
gu.. 


d 


H Ld ^ 
i I 2 : 
N » w " ' 9-9 À : E44 s : z | 
ec : 4 1 "t't - 'A 
Z a 1 
^i H " 2 
- Pd 
" - " 6. . 
» "W «4 f n D 4 
- P . - 
-— -. REN 
VR S ; NE U 
F i] 
. | | 
| 
* 


- Odlandria. | ? 4 NE 


CLASSIS VIII 

Eu Tryp GCTANDRIA, 6 
di polos Lo Monogynía. 

EPILOBIUM, 426. 


ih diis Cangiftáfolium-) foliis fparfis , lineaci - lanceolatis, 


L. 5. IN. p. 999. 
 Lyfimacbia Chamaenerion dicla latifolia. C. Bo 
H. in nemoribus editis : dr Vaecherberg , gebauenen Stein, 
| auf dem Rubler Walde: 4. Fl. Tulio & £ Aug. 
| EPILOBIUM (hirfutum) foliis ppoftts lanceolatis, fertatis, 
decurrenti-amplexicaulibus. Z., S. /V. p. 999. | 
»«) Lyfimacbia bivfuta, filiquofa, magno flore. C. B, 
2) Lyfin imacbia birfuta , filiquofa, parvo flore. C. B. 
H. in ripis: am Michbelsbacb , Neff, Fu dem Rothenbof, Kip- 
ping. &) an der. Neffe. Fl «&A2 1 3u.&a4ug 
| ErILOBIDM (montanum) foliis oppofitis, ovatis, dentatis. L. 
BE su». 999. / 
| Ly(imacbia filiquofa , glabra maior. C. B. | | 
. H. in nemoribus, fepibus: e. g. wn Wartenburg. Fl, * ; junk 
| ul. 
| E onus ( tetragonum ) folis lanceolato-linearibus, denti- 
pe. oppofitis, caule tetragono. Z. 5. JV. p. 993. 
[^ Lyfimacbia filiquofa, glabra, anguftifolia. C. B. 
H, in uliginofis & pratis humidulis : zm: Job, Tbal, unter Eu 
. Kloflerbolze , um Mosbacb, bey der dürren Hof. Fl, Julio, 


- OENOTHERA. 424. 


"OENOTHERA (biennis), foliis ovato -lanceolatis , planis, caule 


| fcabro. L. S. JV. p. 998. 
|- — Lyfimacbia lutea , corticulata.. C, B. 
| AU in ripis: der Hoerfel, unter Werre , bey Hoe SEC 


"un, & Jul. 
Cam N. A4. Pbyf. Med. T. III. qq VAC- 


1v 1 N i. "Ws E , . » i P 
/ ^ , L - ? T Cs » - 


306 Cm Flora Tenacenfis 


ANI ^ A NACCINIUM. 434. E 

— NVaccmmM | ( Myrtillus) pedunculis unifloris, folüs ferratis, ; 

ovatis, deciduis , caule angulato. L.$./V. p. 1001. Stbwar- 

ze Beeren. E i 

Vitis idaea folis oblongis crenatis , fru&u nigriconte. C. B. | 

H, In gi omnibus: Pefonders gegen dem Infclberg. Vlog Apr. — 

& ; Mai. e 

VaccrsruM . ( Vitis idaea) racemis terminalibus, nutantibus, 

foliis obovatis, revolutis, integerrimis, fubtus pun&tatis. .. 

L, S. IN. p. 100t. £Mebibeeren. 

Vitis idaea foliis [ubrotundis mon crenatis , baccis rubris. C. B. — 

H. in fylvis: zm. Kloflerbolze und Georgentbal. X, im Rubler | 

Wald, auf und unter dem Infelberg. Fl, & Mai, & £ Tun. — 

ferius in monte Inful, —— | 13 

| ERICA. 435. | 

EnrcA (vulgeris) antheris bicornibus, inclufis, eorollium in- 

aequalibus campanulatis, mediocribus, foliis oppofitis , fa- - 

gittatis. L. S. /V. p. 1002. ESL b 

Erica vulgaris, glabra. C. B. 

H. in collibus, montibus , fylvis? eJriffma im monte Infelberg, — 

Fl. 4ng, ; e ^ 

| DAPHNE. 4236. : | 

DaruwE ( Mezereum) floribus feffilibus, ternis caulinis , fo- E: 

" füis lanceolatis, deciduis: L. S. N. p. 1003. Kellérbals. ^ 

Lauveola folio deciduo , flore purpureo. C. B. | 

H. in nemoribus : 4 Klaurberg ,  Frommesbof , ^ Hoerfalberg ; 1 
£e Moibach Unkerode, im Mofcberz, Fl, 1 Mart. &E 

pr. ; 31) 1 


^3 


Trig ynia. à 
TRERD: POLYGONUM. 445. 
PoLreoNuM (Bifforta) caule fimpliciffino, monoftachio, fo- - 


n 
/ 


Qanbhia. '" ^ .. ..$07 
liis ovatis, in idielicion definentibus. L.S. AV. p. pof Biut- 
"wurzel. 

Biftorta maior , vadice magis intorta, C. B. 
H, in pratis editis humidulis: über Rub] , vor Winter/Iein , un--— 
ter dem Infelberg vor Farnrode, Fl. Junio, 


 PorvxcosuM (ampbibium) &oribus pentandris, femidigynis, fta- 
minibus corollalongioribus. £. S. /V. p.1006. 


- Potamogeton falicis folio. C. B. 

H, in verfuris , pratis humidulis : gegem Oberellen, vor deni. 
| Landfireit, auf dér Gartwiefe. 4-.. Fl.I jul. & 5 Aug. 

. Po1xcouuM (Hydropiper) floribus hexandris , femidigynis, fo- 
iis lanceolatis, füpulis fübmuticis. Z..S. /V. p. 1006. | 

Perficaria urens feu bydropiper. C. B. 
an rivulis , foffulis, FI, gui». 

PorvcoNuM ( Perficaria) floribus hexandris, digynis, fpicis 
ovato- oblongis, folis lanceolatis, ftipulis ciliatis. L. S. iV. 
f. 1006. 

&) Perficaria mitis maculofa &à nom maculofa.. C. B. 
n -Perficaria angu[tfolia. C. B. : 
HL. «) in rivulis, foffulis, inundatis ; &) ia iidndats arenofis, 
Fl. 34]. & 1 2 Aug. i 

PorvcoNuM xta rd floribus o&tandris, trigynis, axillari- 
"bus, foliis lanceolatis, caule procumbente, herbaceo. L. 
S. IN. p. 1006. 

Polygonum latifolium. C, B. 
— H. in ruderatis, cultis, agris. Fl Julio & Aug. 

POLYGONUM ( Consolvulas?) foliis cordatis, caule volubili; flo- 
ribus planiusculis, L. S. IN. p. 1007. 

Convolvulus minor Jemine triangulo. C..B. 
 H,'in agris; «collibus m Peteriberg , i dem Rammeilorn, 
El. Tulio, 


] » 


Anc ub Poir- 


"^ 


- 508 BRE pe Jnacenfis 


PoLYGONUM Cfeandens) foliis cordatis y) easlesvolubili flori. 1 
. bus carinatis. L. S. N. f. I0c7. E 
Fagopyrum [candens altiffimum Segun , feminibus. pis tribus d ; 

- — pellucidis cin&is. Rupp. Flor. Jen. p. 99. . Dillen. Cal. Gi- 
fenf. Append. p. 60. | 

H. in fylvis : die Wolfsloecher , um Viebburg, Kleber Wber — 
Winterfiein. Fl. Aug. & Sept. » 

T" Polygonum boc [candenti Linnaei ffmillimum indigenum. 


Tétragymia. | 
: PARIS. 449. RUNE 
| Puls (quadrifolia) L. S. IN. p. 100. Einbeer. | 3 
Solanum quadrifolium bacciferum. C. B. 
H, in nemoribus: um Klasberg , die exci ". Á » Ho | 
Mai, pofl. | a 
CLASSIS IX. 3 
ENNEANDRIA. T 
 Hexag yia. 


 BUTOMUS.- 455. 


Borowos C umbellatus ) L. S. IV. p. 1010. 
yuncus florid&s maior. C. B. 
H, in feffis & inundatis& vor Stedtfeld, im Gaak, vor Siokba 1 


fen. T. El. i Jul. 
CLASSIS X, xv 
|». DECANDRIA. MANET 
Monogynia. | quere 1 
. MONOTROPA. 477. 4 
MowNoTnaOrA ( Hypopitys ) floribus lateralibus oftandrs ter- 3 
Mn decandro. 1. S. IN. p. 1021. | 


D 
; 
/ 


-Decandria..— - | 7068 ^ 


- 


Orobancbe quae di: dici poteft. B.C. ' 
H. infylvis: vor Oberellen , neben der Weinflraffe, um die R Ri ib. 
Jerbaeusgrti, Hobe Sonne , locis unbrofifunis. --. Fl. 2 
& ; ju. 
PYROLA. 890. 


| PvnoLa ('roturdifolia) ftaminibus adfcendentibus , piftillo de- 
|  clinato. £L. S. /V. p. 1029. 
Pyrola votusdifolia, maior.. C. B. Wintergrün.. — | 
H. in fylvis: um den Frommesbof, gegen dar Gefilde, ím Hoer- 
felbolze , bey Wenigen Lupniz , im Kloflerbolze, -p-..Fl, : 
| Jun. poft. | 
| PvaOLA (münor) floribus racemofis, difperfis, ftaminibus 
| piftilisque re&is. L. S. JV. f. 1024. 
H. in nemoribus editioribus: zwi/cbem Winterfein und dem 
—breiten'Berg hinter dem. Hitfchhof, bey dem Siebenbrunn, 
| Xs Fl, Jun. ferius in monte Inful, 
| PygOLA ( p» racemo unilaterali. £L. S. /V. ^. 1024. 
|. Pyrola folio mucronato , ferrato.. C. B. 
H, in fylvis: zwifchen dem Hitfchbhof und Oberellen ,| um die 
herir X. Haeufjg über Mosbachb gegen. Mittag. 


Fl, i ja. & E 1j ul. 
— Digytia. | 

E. SCLERANTHUS. 497. 
I ScrERANTHUS Cannuus ) calycibus fru&tus patv'is, ji SN 
D, $: 1028. 
| —— Polygonum. engufti(fimo 8 acuto vel gramineo folio , minus e- 

pens. C. .P. 
| . H. in agris arvisque? a Perersberg , Wadenberg. Fl, junio, 
/ScrexAN THUS (perennis ) aljebas fru&us clauíis. L. S. JV, 
| p. 1028. | | 
| Polygonum cocciferum, C. B. 


300. — Flora lfenacenfis 5 


H, Ej collibus srenofis: um Werne, Viehburg, Qrorg. Tbal. 
juna. 


CHRYSOSPLENIUM. - 493. 


Lu 
nc jr ua 


CHRYSOSPLENIUM ( alternifolium) folis alternis. L. S. N. 


y? IO25. 


H, in nemoribus udis: wzter der Weinftraff , im Job, Tbal, im - 


Georg. Thbal, im Kloflerbolze, im. Landgrafenlecb. FI, Apr. 
CHRvsosPLENIUM (oppofitifolium) folüs oppofitis. L. S. IV. 5. 
actos. 

Suxifraga rotumdifolia aurea. C. B. 
H. eodem loce in nemoribus fuburbanis, praef, ad madidos per- 
petuo rupes, Tl, 3. Apr. poffer, 


SAXIFRAGA. 494. 


SAXIFRAGA (gramulata) folis caulinis, reniformibus , lobatis, 


caule ramofo, radice granulata. L. S. /V. p. 1026. Steinbrech, 
- Saxifraga Fotubdi folia. aba. C. B. 


H, in collibus , pascuis, rupibus, praef. verfus merid, Fl 


Mai, poft. 


-SAXIFRAGA Caridablites) foliis caulinis cuneiformibus, trifidis, 


alternis, caule erecto, ramofo. L. S. JV. p. 1027. 


r 


Sedum tridatylites te&orum. C. B. E 
H, in rupibus & arvis: gegen die Pulvermüble , unter Warten- 


burg, im Hellrbal. Te us Maio, 
GYPSOPHILA. 498. 


GyrsOPHILA (wralis) folus linearibus, planis ; caule diche- | 


tomo, petalis crenatis. L. $./V.p. 1028. - 
| Caryopbyllus minimus wiuralis. C. B. 


-H. in arvis, | & -colliam humidulis; zwzfcben der Haben "Sensi | 
und Rubl, im Georg. Tbal , über nip ét den Kol 


berg, Fl. " Ki s 4n. 


SAPO-. | 


- Decandria. 2n 
SAPONARIA. 499. 


- SAPONARIA (officinalis) calycibus cylindricis, foliis ovato-lan-- 
-ceolatis. £L. S. JV. p. 1029. 
Saponaria maior laevis. C. B. 
H, in ripis; bey. dem grofen Webr , vor Stedtfeld. tT Fl. 25747. 
& L ug. 
| SAPONARIA "CFaccaria) calycibus pyramidatis , quinquangulari- 
- bus, foliis ovatis, acuminatis, feffilibus. £. S, /V. p- 1025. 
[| Lychnis fegetum vubra , folüs pevfoliatae, C. B. 
I- H. in agris praef, hordeaceis: bey der Micbelikuppe , Fi VMIUN 
| Klasberg , am Hoerfelberg. Fl. £ Jul. poft. 


DIANTHUS. 500. 


| DiawTHvs (cartbufianorum) floribus fubagrega'is, fquamis ca. 
-- lycimis, ovatis, ariftatis, tubum fübaequantibus , folis tri. 
|— mervii. L. $. JV. p. 1029. 

* Caryopbyllus fylveftris , vulgaris, latifolius, G, D. 

|? H. in collibus, pascuis: um das Gefilde , am Petersbert ,| am 
: Hoerfclberg. Fl. Junio &. jui. 

: | DIANTHUS ( Armeria) floribus aggregatis , fasciculatis, fqua. 
1 Es lanceolatis, villofis , tubum aequantibus. 7, 
T... N. p. 1029. 

Caryopbyllus barbatus , fylve[tvis. C. B. 

H, in pascuis collibusque: iz Kablenberg , vor Wintevlein, um. 
| ier dem Klofierbolze , im Job. Tbal. p. Fl. E Tun. & 3ul. 
Lu (grolifer) floribus aggregatis ,— capitatis — fquamis 
.— calycinis ovatis, obtufis,. muticis, tubum fuperantibus, 7, 
S. IN. p. 1029. [ 

I neni calyce univer[ali peculiaribus matori ;  cartilagineo qmatico. 
Ta - Hall. Cat, Goetting.-p. 156. 
L- — oH. in collibus, rupibus, paseuis: im ob. Thal, um Warten. 
E deuil , Michelrkuppe, Rammerberg, El, 3 Jun. & Jul 


$317. 0 Ford Nfenacenfis 


DiaNTHUS. ( deltoides)) floribus folitariis . fquamis "eue lan- . 

^. -eeolatis binis, coroliis crenatis. L. S. /V. p. 1029. 

 Caryopbyllus fimplex fupinus latifolius, C. B. - 

. in pascuis collium, praef, verfus meridiem. Fl. Jul. & Aug.. 

DIANTHUS ( arenarius ) caulibus fubunifloris,; fquamis calyci- 

mis ovatis, obtufis , petalis multifidis, foliis linearibus. 

L.S. IN. p: 10301. i 

Caryopbyllus fyloeftris 9. bumilis 4. flore unicos. .C. B. Stein- , 
nelken. 

H, in mmpibus; wm Wartenburg , Viebburg , | Kaff. d. Fl. f H 

|: gun. pr. 

*) Radix repenr, perenni. Caulis integerrimur , ereclur, uni- 

florus, — Folia radicalia lanceolata , congefla, patentia; cau-. 

lina linearia , acuminata, erecfa, glauca. Flos termina- 

lis, Calycis exterioris folia quatuor ovata acumine exteria- — 

va, paullo minora, calyce interiori multo breviora, Calycis - 

interioris dentes obtuff. Corolia refea fauce larbata ; ; pe- B 

tala dentata, | Floris odor praeflantior Dianthe Caryopbyllo. 

DriANTHBUS (faperbus) floribus paniculatis , fquamis calycinis | 

brevibus , acuminatis, corollis multifido - capillribus, cau- - 

. leere&o. L. S. IN. p. 1030. E 

Tusica montana altiffima flore tenui|Jime laciniato. m Fior. Je- . 

nenj. p. 118. 


H, in fies: in dem Koblberg , Eicbbeelzgen. 4. Fl. ^w 


Trigynia. - 
ARENARIA, 505. ] 
ARENARIA (irineroia) folus ovatis, acutis" petiolatis , ner- 
vofis. L. 5. IV. p. 1033. 


^H; in nemoribus ; fepibus: gegen War: tenburg , di: Hobe ome; 
Unkerrode. Fl. L Mai. & i Jul. 


ARENARIA' ( ferpilli folia) folis fibovitién ; acutis; fefiibus,| 
. corollis calyce brévioribus. L. S. N. 5. 1033. | 


. .Decandria. PU .313 
line minor T Gd ciis ; ! 


(Q OH. inarvis, collibus: wm Wartehburg , in » den Tbaeleyn, am 
e c Wadenberg. Fl. Y Mai. & gun.: 

JAnENARIA (rabra) foliis. filiformibus , Süpufis siembrana- 

ceis , vaginantibus. L. .$. JV, p. 1033. 
a). 4lfine fpergulae facie media. C. B. Mrenaria maritima. L, 
).. Aifine fpergulae facie minor ,. five Spergula minor flosculo fav- 
bab C. B. 4renaria campe[tris. LL. 

H, «) in falinis Cruciburgenfr bur, -. 8) inarvis collium, zs 

0ouerev den Thaelern, gegen Krautbaufen, bey dem BIENES d- 
E Fl. WpIgee d i Mai &XJ7wnm. 


"STELLARIA. 504. 


Euh ( nemoris) foliis: cordatis, petiolatis, panic yia pe- 
- .. dunculis ramofis. L. S. /V. 9. 1033. | | ; 
. Alifine altiffia ma nemorum, C. B. 
H. in nemoribus ad rivulos : zm . Landgrafenloch , im Táfiben- 
| . gehaege, hinter dem Gaak..-X. Fl. 2 Mai. kt gus. 
T SdELLARIA "Cboloftea) foliis lanceolatis, ferrulatis 1 petalis bi- 
fidis, L. S. IV. p. 1033. 
€ aryopbyllus arvenfis glaber ;. flore maiore, C. B. 
f H. in nemoribus, fepibus, Fl, $ Maz. poft. 
" E ( graminea ) foliis linearibus posco 1 foribus 
^c ^ paniculatis. L. S. JV. f, 1033: 
| £aryopbyllus arvenfis glaber. 4. flore minore. ^C, B, .- 
I H, in agris arvisque collium: am Wadegberg , im Gieg: Tal, 
|ouo07 c am Ramnmeiberg. Fl. .& Sum & Jul... 
[ STELLARIA ( Aifine) foliis ovato lanceolatis , petalis pape s 
Hall. Cat. Goetting. p.158... 
:(uMifine aquatica folüs dir [tellato fore. S. B. Dillen. Catal. 
Giffenf. p. 55. Append. p. 39. 
H, in nemoribus udis: wster. dem: Kifela eren i» Hole 
Sonne, Fl. 3 ; JU. & ju. | 


I. Ap). N. 48. Pbyf. Mad. TII Er. 00 CUCH. 


Bee vere 


* 


41A Fra Jemaenfs —0007— 
 CUCUBALUS. 503. " ^ ^ 


phos ( Behen)) calycibus fubglobofis glabris: reticulato. | 
venofis , Capfülis trilocularibus , corollis fascia »m S. N. 
1030. | ; 
. - Lychnis fjloeftris quae. Beben album i C. B. sh x| 
.H, in collibus. « arvis: am Petersberg , Rammerberg. Fl, MW i 


SILENE. $503... 


: "m ritos) petalis bifidis, "floribus lateralibus T fecundis | 

cernuis, caule recurvato. L. S. /V. 9.1031. - 
Lychis montana , viscofa, albas latifolia. C, B. 

: ,H in collibus dumofis: am Rammeberg , Peteriberg , um War: 1 

"Iténburg. Yl. 4. Mai. & 4 Sun. H 

SILENE -(notliflora) calycibus decemangularibus, dentibus tu. B 

.bum aequantibus , caule dichotomo. Z. S. JV. p. 1032. 

Lycbnis rio&liflora. GC B. j 

H. in agris: unter Viebburg , über dem Frases, Thai, x. Ro $ 


$ jul. - Sept. | | 
650 M9 oe iogsnd iw in 3 | 
! SEDUM. 513. date 
'SEDUM : Cülepbiun ) folis planiusculis, ferratis j 1 
foliofo, cáülé ere&to. Z. S.V, ? 1036. Feigwarzenkraut, à 
Jlephium vulgare. C. B. i 
H. in rupibus, muris paffim : e, "1 um die Wartenburg. Fl, dug, 1 


| & $ Sepr.. 

SEDUM (rupdire) folis fubulatis, quisquefariam confertis, - 
bàü membranacea, foluta, floribus hrs is, L. S. i. PH 1 
1057. o 

 Sedum ininus luteum , folio acuto, C. pon 1 
Hi in rupibus, colibus ) verlüs meridiem, El. 1 T0 &1 y" : 


SEDUM | e 


| B eros C acre ).. foliis Possit simo: feffilibus ,  gibbis, | 
Hu ere&tiusculis , alternis, eyma trifida, L. S. IN. p. 1037. .— 
|  Semperoivum minus vermiculatum , acre, C. B. 
*) Varietas iz agri: collium provenien; edmodun fucculenta, Ín- 
Jipida & maior eft. 
H. in muris, rupibus, collibus, Fl. * Jus. & X jul. 
- SEpuM ( Sempervivum ) minus, vermicalofom, infipidum, C. 
B. Pin. p. 284. 
4n Sedum (reflexcui) am iis fubulatis » Jparfis bafi TWtemibranacea [o- 
luta , inferioribus vecurcatis? IL. S. IV. p. 1037. 
H, in rupibus, collibusque verfus meridie, Lu £u. iyu. 
EN o un SPERGULA. 519- hi o 1 
E - SzERGULA ( arvenfi is) foliis verticilatis | floribus decandris. ; 
L. )5, IN. p, 1o40. TP ^ 
4lfine Spergula ditla , maior... c. B. | 
H, in agris, a:vis collium; auf den fi nien bey dem Ge- 
rm , wm den Kladberg, Rammesborn , Mubach,. Fl.t Jun, 
& Tul, : 


*. 


CERASTIUM. 518. 


J CERASTIUM- Subs: foliis ovatis, petalis calyci aequalibus, 
— caulibus diffufis, ZL. S. IV. p. 1039. : 
1  .H, inagris, collibus, arvis: am Wadenberg , bey dem Mitteli- 
T -— Raf. Fl. Maio. 

I  CenasTIUM Coifivfion ): erectum, villofo- viscofam. 4L $. 4v. 
p" 639. NU6 m 
.. difine Misfüta., altera viscofa € Jia ume 
| H, ae collibus, piss : rupibus , praef, veifis oidion Fl. 
A16, 
e ( aroenfe) £ülia lineari - lanceolatis , obtufis ,. gla- 
bris, corollis calyce.maioribus. | Z.. S. 4... 1639. | 
(5. Éiryopbyllus arvenfis.. bivfutus , flore. maiore. C, B. 
.H. in aris, verJuris, .collibus. .Fl. $ Mas, & $ L Jus. 


ec Das (€*T2 | CERA- 


^w 


316 —. Fra lfenacenfis 


CERAsSTIUM f aquaticuni) foliis cordatis , feffi libus, foribus fo-- 
litariis, fru&Ctibus pendulis. Z..$. N.p. 1039. 
H. inripis: bey der Herrmnüble, an der Vv is iK d X. 
| danh. T SN 


/"AGROSTEMMA: $1699 000 


AGROSTEMMA 4 (Gihago) hirfuta: calycíbus corollam aequanti- 
bus, petalis integris. nudis. £L. S.V. p. des Raden.. 
Lychnis Jegetum maior. €. B.- (es oci 
H. in agris, FL, Julio, pq ir e - y 
: LYCHNIS. 517. ( 
Lvcuwrs. (Floscuculi) petalis quadrifidis, fru&u fübrotundo, L. 
| S. IN. p. 1039. 
- .. Caryopbyllus pratenfis s, flore laciniato, [ve Flos cuculi.- c. B. 
H. in pratis humidulis, Fl, X Mai. & Jun. - " 
*) Fl, albo, im Grblistibacby fl. pleno , vor Winterftein. 


Lvcuwis (vifcaria) petalis integris. Z. S. NN. p. 1059. Pecb- 
nelken. 
Lychnis fyloeftris , vifcofa , rubra, anguftifolia. C. B. | 
H. in rupibus: um Wartenburg , Vieblurg , im. Job. dem 
Fl. 1 Maiü&1iJjJuns. ^ 
Lxcunis ( dioicia ) floribus dioiciis.. L.S. IN, p. 1039. 
Lychnis Jylveftris , vel aquatica, purpurea fimplex. C. B. 
H, in nemoribus, fylvis caeduis & ripis; bey dem Rotbenbof m yn 
der Schmetten, | zwifchben SR OU und Kieutberg, Feerib.— 
T TO am Bacbe. Fl. 1. Mai. & 1 Tun. esi 


OXALIS. 51 s. 3T 
OxaLis ( Aetofella) fcapo unifloro , foliis ternatis; A 
mofa, artieulata. L. S. /V. p. 16038." Sauerklee, 


Trifoliun acetofum , vulgare ,. flore albo. purpurascente,. C. B. 
kl in nemoribus; HE. : im &zridMa - | 
CLAS. 


Dodecandria, — — | 317 ) 


CEA SSITIS XI 
DODECANDRIA, 
IMonog yia. 


ASARUM. $22. 


ASARUM ( Europaeum?) foliis renifórmibus; obtufis, binis. Z. 
S. IN. p. 1043. 
4Afarum. C. B. Hafelwurzel. 
H, in nemoribus: auf dem Kielforft , im Eicheegon, im Heer- 
felberg , um Klasberg, Fl, Apr. 


PORTULACA. $3: 


|. PonruLaca (oleracea) foliis cuneiformibus, floribus (efflibus. 
| L. S. IN. p. 1045. 
—. Portulaca angu[tifolia, five fyloeftris. Eo. 
| H. incultis: auf der Klemde, im Kramers Garten, -|-. Fl, 1 34], 
& dug, : 
LYTHRUM. 5252. 


LvrHRUM ( Salicaria) foliis oppofitis, cordato - lanceolatis , flo- 
ribus fpicatis, dodecandris. Z. $. /V. p. 1045. 
Lyfimacbia [picata, purpurea forte Plinii. C. B. 
H, inrivulis, uliginofis, pratis humidis abunde. Fl.I 742, & 
Aug. | 
| Digynia, | 
. AGRIMONIA, . $34. 


. AcRIMONIA ( Eupatoria ) foliis caulinis pinnatis, foliolis, un- 
dique ferratis, omnibus minutis , interftin&tis , fru&tibus hi- 
-fpidis. L.S. NN. p. 1046. 
Eupatorium veterum , five Agrimonia. C. B. Odermenmis. 
H. a" pafcuis, collibus , verfuris: «m Wadenberg , w, f, w, Fl. 


3 jun, & ju. 
rT 5 | Tri- 


2 Flora ffenacenfis. 


Tügyna, — 
RESEDA. $35. 


RESEDA ( Luteola) foliis lanceolatis integris , iiir s qua- 
drifidis. L. S. JV. p. 1046. | 
Luteola berba jare folio. C. B. üi- 
H, in campis, ripis, ruderatis: wm da: groffe Webr ,o 15 Win. 
terflcin , und auf dem Gotteracker. --.. Fl. e jun, & Jul. 
RrEsEDA (lutea) foliis omnibus trifidis , inferioribus pinnatis. 
AL. S.N. p. 1046.- "enr bsk 1 
Refeda vulgaris, C. B. ur 
H, in collibus: Rammerberg , t ;  Hotrfillerg 2Wi- 
s RN Rotbenbof und. Moibacb. X, Fl «Jul, & Aug. 


EVPHORBIA. 536. ) A2A1UTAO8 


EuPHORBIA ( Peplu:) umbella trifida, dichotoma, involucel. 
:lis ovatis, foliis integerrimis, obovatis , petiolatis, L..S. JV. 
f. 1048. 

Peplus five Efula rotunda. C. B... 
H. in cultis agris , arvis: Fl, 4ug. & Sept, 

EoPHomBIA (exigua) umbella trifida, dichotoma ,. involucel- . 
lis lanceolatis, folis linearibus. L. $, V. p. I048. 

Titbymalus ffve Efula exigua. C. B. 
H, in campis, collibus, agris, verfus Septentr. & Orienz, Fl, 
3ul. & Aug. 


EurHonBiA (Zatbyris) umbella quadrifida, dichotoma, foliis 
oppofitis, integerrimis, L. S. IV. p; 1048. 
Latbyris waior. C. B, 
H. in cultis X quafi t | tamen /f onte, Fl. jgulio. LN | 
EvrHOnBrA (beliofcopiz) 'ümbella quinquefida, trifida, drei 
toma, involucellis Ao dee (— ferratis. 
IL. S.N. pP. 1049. ^ 2 snyvotsqarit 
Titbymalus beliofcopius-" vB | L 
H. in agris, arvis, — Fl T reflosel ade: $ 
Us 


- Dodecandria. ^o "TO 
EUPHORBIA 4 elatypbyllos ) umbella GQlasauefida , trifida, di- 
— -chotoma, involucellis carina pilofis, folis ferratis, lanceo- 
. latis, feffilibus. Z. S. JV. p. 1049. 
Titbymalus latifolius arvenfis Germanicus. C. B. 
H. in agris: über Stedtfeld ,— gegen den. Teubacbsbof, um da: 
Hoerfelbolz, gegen Wenigen Lupniz, Wber Kabienberg. X- 
Fl.$ Tul. prior. 
EurHOR5IA (cypariffias) wmbella multifida, dichotoma, invo- 
. Tucellis fubcordatis, ramis fterilibus, foliis fetaceis, cau- 
linis lanceolatis. L. S. IN. p. 10850. IVolfsmilcb. 
Titbymalus cypariffias. C. B. 
.H. in campis, verfuris, collibus, Fl. Maio & 1 i jun 


-— 


Dodecagytiia, 

SEMPERVIVUM. | 553. 

 SEMPERVIVUM (telorum ) foliis ism. propaginibus m 
tibus. £L. S. /V. p. 1051. 
| Sedum maius, vulgare. C. B. 
- 7 H, in muris, teclis ruficorum. --. Fl. Tulioa ! 
CENSSIS^XH- 7s 
| . I[COSANDRIA. 
Monog yia. 

n PHILADELPHUS. 540. 
x m Ceoronarius ) folis fübdentatis. D. $. N. $. 


M 


p alba, five Philadelphus AHtbenaei, C, B. Wider Jasmin, 
Ji. in camporum fepibus & pomariorum ? gegen die Spicke. e. 


T 3 Jun. pof. 
| PRU- 


3200 |.  . Hora lfenacenfis 
PRUNUS. $46. 
Paunvs ( Padus) floribus racemofis , foliis decis, t baf fubtus [ 
biglandulofis. L. S. IV. p. 1056. i 
Cerafus vacemo[us fyloeftris , fru&u non. eduli, C. B. 
H, in campis, .& fepes aliquando conftituit: e, g. bey der r5 
Kirche, am Steige unter. dem Klofferbalz , u, f. v. Fl. 
| Apr. & Y Mai, 
PnuUNUS ( Cerafus) florum umbellis fübpedunculatis, folisova- 
to-lanceolatis, glabris. L. S. JV. p. 1057. Stbwarze Kirchen. 
Cerafus maior € fyloeftris fru&u. fubdulci, Migro colore inficien- 
te. C. B. TD 
H. infepibus, campis & fylvis, Fl, 1 Mai, med, 
PavNvus (/pimofa) fpinofa, foliis lanceolatis , pedunculis fo- 
litaris. ZL. S. JV. p. 1957. 
Prunus fylveftris, C. B,  Schleen, 
H, in campis, collibus paffin, Fl. E Apr, & 1 Mai. 


Digytia. 
CRATAEGUS. | 547. 


CRATAEGUS ( Aria) foliis ovatis, inaequaliter ferratis, fubtus - 
tomentofis. L, $. IN. p. 1057. Meelbeer, 
4lni. effigie lanato folio, maior. C. B. 1 
H, in fylvis montofis: : Morbacb , am Hoerjaliegs in den. 
Hir fchboernern, um Wartenburg , auf dem Infelberg, Fl. 

3 Mai. fine. 
CRATAEGUS Ctorminalis ) folis cordatis, feptangulis, lobis me | 
fimis divaricatis. L. S. /V. p. 1057. Elzbeer. | 
Mespilus apii folio non fpinofa, five Sorbus torminalis. C. B. 
H, in fylvis montofis :. auf. dem .Kielforft, pn o 1 
Moibachb , auf der Schbmetten. --, Fl. X Mai, fine. ; 
CaATAEGUS ( Oxyacantba) folis obtufis , (ubtrifidis, ferratis. — 
L. S. IN. p. 1057. * 


| 
| 
[ 
1 
I4 


deifasidria. E ni 


H. in campis, collibus, FI - Mai. poft, 
dm Pedicelli PREIS : flyli ter. 


W 
P Me pilus apü folio fyloeris fpinofa five Oscyacattba £ Hayn- 
Bs 5s dor. 


Tiigynia. | 
| SORBUS. 548. 
- SORBUS Caucuparia) folis pinnatis ] utrinque glabris. L. S. jV. 
f- 1057 : 
Sorbus [ylveftris , folis dometica: fimilibus, C. B. Ebevafcben. 
H. in fylvis & fepibus. --. Fl. E Mai, fine, 
*) Folia ferrata , PER MIEE.- à 


STUyHntmi ty oni i 


1 | J Pentag ynia. | 
B | MESPILUS. 549. d 
Ü - Mesenes ( Germanica) inermis, foliis lanceolatis, integern- 
mis, fubtus tomentofis , floribus terminalibus , folitariis , 
feffilibus. ZL. S. IV. p. 1058. 
. Mpilus germanica," folio laurino non ferrato , vel. Mefpilus fj 
veftris. C. B. | 


H, in collibus : as der. Mittags - Seite des. Rammesbergs, xs 
Spontanea? Fl. $ Mai. fine. | 


— Mzsrrrus ( utu cnn inermis , foliis vers integerrimis. 

*  L.S.N.p. 1058. 

— . €btonea[ter folio rotunde, tion ferrato. C. B. 

& H. in collibus, rapibus, montibus: us: Wartenburg , das Gcfil- — 
; de, am Hoerfelberg auf dem Kiclforft, und Infelberg. Fl. 

po i Apr.- poft. 


iE Stli 3 - f. bacca globofa umbilicata, unilecularis, nuces tre: 
oblongae binc convexae , ind: linea eminente uotatae. 


- app. N. A8. Pbyf. Mod. T. III. 31 ——. "Pinus 


322 Floalfmaehfs — 0. 
disco MENDSA odor | 3 
Pinus Commis) foliis ferratis, floribus corymbofs L s. N.- 


$.1 IOS 
Pirus "CPyroter) filas C. B. Foldiirn.. 
H. in campis, collibus. Fl. 2 Mai. poff. 


PiRvs Sou foliis ferratis » " umbelii feffilibus. a s. N. 3 
p. 103 4 
Malus S tofiris, alba 63 ribra, es 3 Holzaepfel, | | 

H, in collibus dumofis & fylvis : [47 rules im " enrgens D 
That. d Fl, 2 Mai. pofl, | Y 


SPIRAEA. 5 ni 


| SPÓRAEA ( falicifolia ) foliis lanceolatis obtufis ferratis, nudis 
floribu: duplicato racemofis. 7. 5. /V. p. 1061. 
H. in dumetis: gegen das Gefilde. :*, Sponte? Fl, 3 Tun. prior, 1 
SPIRAEA (Ulmaria) foliis pinnatis impari maiore, lobato, flo- - Db 
tibus cymofis. IL. S. JV. p. 1061. Ziegenbart, | ji 
Barba caprae , floribus compatiis, C. B, 

OH.dn  uliginofis & pratis humidulis: Fl, Y Puis & Jul. 


L 


| Polygynia. 
ROSA. . 556. 


Rosa ( FEglanteria ) germinibus globofis , pedenculisque gla l 
bris, caule aculeis fpar:s, rectis, petiolis fcabris, foliolis 
acutis. L. $. /V. p. 1062. 

Ro[a fyloeftris foliis odoratis. C. B. 
H. in collibus, campis? 4m Petersberg, fee Srrechda, fup 
Fl, junio, * 

Rosa (illoa) germin: bus globofis, aculeatis , vedi hi- 
fpidis, caule aculeis fparfis , penes aculeatis, foliis me 
tofis... L.S. IV. p. 1062. 


-.. .Refa fyloeftvis pomifera maior. C. B. — ! 4 


e au 


.H.in collibus Es campis: um die Rangen. über dem Hellkhal. X. 
LÀ Fl. 2 Tua. poft, 
|. Rosa (canina) germinibus ovatis, CAU glabris , cau- 
le petiolisque aculeatis. L. S. /V. p. 1062. Feldrofen. 
ua [yhoeftris , vulgaris, flore odorato incarnato. C. B. 
E H. in campis, collibus. Fl, 2 un. poff. 
— Rosa (/fpinofifima) gesminibus ovatis glabris, pedunculis, cau- 
* . Je petiolisque acia imis, L. S. N, p. 1062. - 
Roja. campe[tris fpinofi il/ima flore albo odoro..C. B, |... ; 
H, in campis & collibus : wm Mosbacb, Mibi. Fl, z 2 Jun. pofter? 
ki H alius adhuc frutex paffim in fepzbur iPad ex habitu : 
I "Rejfa foliit oblongis obtufis ferratis, fuperne villofis, inferne 
zomentofer, vamis petiolisque ar doles shit UVAZÍHAM- 
tibur oblongis Jerrulatis. 


RUBUS. 557. 


- RuxUs (idaeus) folis quinato - pinnatis ternatisque , caule acu- 
leato, petiolis canaliculatis. Z. $. /V. p. 1063. Himbeer. 
Rubus idaeus fpinofus, C. B. 

H. in nemoribus editis: sm Klaiberg , auf der Bibminin inm 
Rubler Walde , an dem Infelberge. Fl. 1 Mai. poft. 
RUBUS (caefius) foliis ternatis, fubnudis, lateralibus bilobis, 

- cauleaculeato, tereti. L. $. JV. p. 1063. ' 
c Rubus repens frudiu caefio. C. B. — 
5. H, incollibus, campis: am Rammesberg , Wadcsri. u. y w. 
| Fl Junm.-A4ur. 
Ru unus (fruticofus). foliis.quinato- digitatis , ternatisque, cau- 
. le petiolisque aculeatis, Z.S./V. p. 1063.  Krazbeer. 
Rubus vulgaris frve rubus fructu nigro. B. C. 
: H, in collibus dumofis, fylvis: am Vaechberberg, gegen die Ho- 
be Sonne, um Moibachb. Fl, Y Tun. - Octobr... 
1! RuBUs (Jaxatilis ^) 'folüs ternatis nudis , flagellis veptantibus 
 herbaceis. L. $. IN.. 9. 1063. 


ES 2T. Cba- 


D 


a 0 MN Jfemacenfs —— 58 


Chamaerubus favatilis: C. Bo 0 00 o 
..H, in fylvis. montofis; m Infelberge gegen. Abend. 3t, Fl ro 
" Mai, fin, / - : | x Y. tT 
| TORMENTILLA. 560. 7 | 
"ToRMENTILLA (eret) caule erecto. L. S, N. p. 1065. Tor-|| 
mentillvwrztl. : k 3i j 
Tormentilla fyloeftvis. C. B. dips t 
H. in pafcuis, ericetis, fylvis. Fk 3ulio & Aug, ! 
Eu FRAGARIA. 558. Wo 
FmAGARIA (vefra) flagellis reptans. L. S. IN. p. 1065. Erdbeer. - 
Fragaria vulgaris. C. B. : | i 1 
-H. innemoribus, fylvis, collibus: praef. wm Morbacb. Fl, Y 
Apr. & 4 Mai. ; » 
POTENTILLA. 559g. "- 
 porENTILLA (Znferina ) foliis pinnatis, ferratis , caule repen- j 
te. L. S. IV. p. 1064. ' r 
Potentilla, C..B. Gaenferig. nin 
H. in ruderatis, campis, arvis. Fl. 3n. -'X Aug. | | 
PorcwTiLLA (argentea) foliis quinatis cuneiformibus incifis.- 
fübtus tomentofis, caule ere&to. L. S. IN. p. 1064, 4 
Quinquefolium folio argenteo. C. 
in collibus: je v, zr | 
zl-Ap es let s eoe coto 
PorENTHLA (sema) folis radicalibus quinatis, acute ferr d 
tis retufis, caulinis ternatis , caule declinato. L, S. ji 
?. 1069. | j | Ó 
Quinquefolium minus , repens » luteum, C. B. P 
H, ^ collibus, pafcuis, praef, verfus seridiem. FL 4pr.&g 
$, | " 
Po- 


| —. - Polyandria. , UM EI 
|. PorzwTILLA (reptans) folis quinatis, caule repente, pe- 
— .,  dunculis unifloris. £L. SS. JV. p. 1064. Fünffmgerkraut..- 
|^ Quinquefolium maius vepens. C. B. 2 
.H, in pratis exfuccis, ruderatis, verfuris: verfut Septentr, Fb 
. dun, & 3ul. Ps dii i 
| E .^  GEUM. 56r. 
[.. GrzuM (urbanum) floribus ere&is, fru&uglobofo, ariftis un- 
|" .  einatis nudis, foliis lyratis. Z. S. IV. p. 1065. IVelkenwurzel, - 
: - Caryopbyllata vulgaris. C. B. | | 
. . H. in ruderatis, fepibus, nemoribus, Fl. Tus. & Tul. - 
GEUM (rivale) floribus nutantibus , fru&u oblongo, ariítis 
plumo(is. L. S. JV. p. 1065. uw 
| Caryopbyllata aquatica | mutante flore, C. B. 
H, in uliginofis & pratis humidulis: auf der ScMotwiefe über 
Winterfein, binten im Job, Thal, im Sumpfe. «X. Fl, E 


jun, pfe. 
«CLASSIS XIIL 
: " POLYANDRIA. 
Monog;ynia. 


PAPAVER. 573. 

ParAvER ( Argemone) capfülis clavatis , hifpidis , caule fo 
|: .iofo, multifloro. L. S. IV. p. 1073... ur 
|- Airgemone capitulo longiore. C. B. 
| ; (o Smeckda , wm den dürren Hof. Fl. Junio. j 
|^. PAPAVER (rboeas) capfulis glabris , globofis , caule pilofo , 
|. multifloro, foliis pinnatifidis, incifis. L. S. JV. p. 1073. 

Papaver erraticum maius , posa 4 Theophr. C. B. 

- K. in agris pracf, editioribus. Fl, £ Jun. & g Jul, 

| | | £834 ij PAPA- 


N 


— H. in agris editis: em Petersberg, bey dem Trenckelbof, gen oc 


336 . | m Futsdientuji: 


. PaPAVER (dubium) capfulis oblongis, glabris, caule multiflo. - 
ro, fetis adpreffis, folis. pinnatifidis  incifiss L.S. I, -. 
D. 1073. P 
H. in agris: wm dar greffe | Webr und im Gaenfatba, *. Fl, £ 33 
Jun. poft. 1 
ParAvER (Somniferum) vu capfulisque glabris, folis am-  . 
plexicaulibus, inciáis. L. S. JV. p. 1073. | | 

Papaver bortenfe , [emine allo fativum. €. B. HN 

H, in cultis, ruderatis , fimetis. sk. Spomze? FL. P Jun & $— 
Jui. 1 E 
|. ,CHELIDONIUM. $72. 


CHELIDONIUM (maius )) pedunculis umbellaus. L. S. N. P. 
1072. Goldwurzel. 
Chelidonium vulgare maius; C. B. 
H. in nemoribus, fepibus, ruderatis, cultis, Fl. £ Mai, - 0f. 


ACTAEA. 568. 


ACTAEA (/picata) racemo ovato, fru&tibus baccatis. L. S. JV, 
p. 1e72. 
Aconitum vacemofum bacciferum , an AGaea Plinio? C. B. . 
H. ir nemoribus & collibus dumofis ; gegen dar Gefilde , um 
— den Klasberg bey den Prsgpertart j liber dem. Koblberg, im 
Mofiberg zegen Abend. Fl, Mai, & 1 Sun. 


CISTUS. $98. ; 


. Cistus .(. Heliantbemum) | fatfruticofus , procumbens » füpulis .— 


 Janceolatis, folus oblongis , revolutis, fabpaofis. L. S. iN. 
$.1078.. Sonnen wirbel. | 
Cbamaeci[ltus vulgaris 4. flore TM C. B. 


H, in collibus, pafeuis :. um Nirsidedm Morbach , Wierre- 
de ,.am Raymeerg s Peteriberg. Fl, dun-& à Jul. 


A 

4. 

A 

. T* 

- *. 

- rd 
VEN 

TEN. E 


? Polydrin, | au uM 
oM IER quu. CM on NE 


P Tha: M epi foribus ne&tario deftitutis. Z S. IN. p. 1075, 
Ep nde. CB 


«) Tilia foemina uo! maiore. C. B. 
E- LR Tilia montana maximo folio. Co 
E H, in fylvis & ruderatis. Fl. $ 39. poffer,' 


| NYMPHAEA. $79. 


[- NYMPHAEA (alba) foliis cordatis , integerrimis ; calyce qua. 
— drifido. L. S. JV. p. 1074. 


 INympbaea alba maior. C. B. Weiffe Seeblumen. - 


H. in flagnis; zwi/cben der Rub] und den eoa *- 
í | Fl, Julio. 


Tai m 
DELPHINIVM. £602. 


 DzrrHmroM (Confolida ) neCtariis monophyllis, caule fübdivi- 
(€^ fo. L..S.. IV. p.'YO80. 


" Confolida regalis arvenfis , flore coeruleo. C. B. 
-- H, in agris editis. Fl. L jus. & Aug, 


.ACONITUM. 603. 


DA coirroM (lycoflonum ) foliis- palimatis. guuidis. , Villofis,. 
^ OL. S. IN. p. 1080. 


- Mconitum lycolonum, luteun.. C. B. ! 

H. in nemoribus montofis; 2m Infelberg , bey Unkerrode , auf 
| der SEP flo auf dem Kiclforf, bey Hoerfel, Fl. 1 : Mai. & 
p e jun. | í 

de Pentagynia. 
AQUILEGIA. | 605. 


s . AQUILSGIA Coulgaris) nettariis i incurvis. L. S, IN. p. i58 I. 


pDn———— adit $on&—á9À 8€ ERU MR tos ce oa E RESI 
——— €—— ET. | 
1 EE H 


Adkelei. 


A qui- 


328 | « ira lema ESOS 
- Aquilegia jylseiris. CG.Boy ven | 
H. in collibus dumofis & pomariis; euf dem Kielforfl, ds e 


Prommesbof , um das Gefilde, um TOM IM u. 4 w. FL. 
T Mai. de 3 jun, ; 


-  NIGELLA. ox. 
NIGELLA (arvenfi $) piftillis quinis, petalis d ,  capfulis " 
.turbinatis. L. S. JV. p. 1081. : 


INigella arvenfis , cornuta, C. B. 


H. in agris collium; 4ber den Weinbergen, bey Eicbrodr , um 
— Trterrode gegen Madlungen bin. T ek: Jul & i s dug 


—- 


Polygynia. 
CLEMATIS. 616. : 
CrEMÁATIS ( F'italba) foliis pinnatis, foliolis cordatis, intéfirs, 1 
fcandentibus. L. S: N. p. 1085... 1 
Clematis latifolia integra € dentata. C. B. P 
H. in collium dumetis; em Rammesberg , u, f. vo, Fl, 1 Jul. & | 
|J «Aug. E 
THALICTRUM. é1J. 


THALICTRUM (minus) f oliis fexpartitis , floribus cernuis, r.a 

S. IV. p. 1085. : | 

d baliirum minus. C. B. ; : $ 

H. in collibus: am Hoerfelberge über Eiebrodt binter Stedeed E 

feld am Fabrwege. X, Fl. X. Tun, & X Jul. [He 3 

UTHALICTRUM (flavum) caule foliofo, fulcato, panicula mul. 

tiplici, ere&ta. L. S. /V. p. 1085. xd 
Thalicirum maius ,. filiqua fFriata, | C.. B, i Á 


.H, in pratis humidulis E dem Cree tee Salzwerk, --. Fl. E 
— Julio. - * 


— 


SPolymdra | ^ ^ ^. — 1329 
-HELLEBORUS. ,622. . 2 


|; "HELLEBORUS (oiridis") caule mukifloro foliofo , foliis digitatis. 
| Le S. 1M, p. 1088. 

P  Helleborus niger bortenfis , flore viridi. [297 

H, in umbrofis nemorum ?. Zm Stadtgraben vor dem Predigertbor, 
B án pomariir binter dem Gotizraker, XX. Fl, Mart. 


CALTHA. £623. 


Cuvmia (paluffris ), L. S, IV. p. 1088. Dotterblumen. 
Caltba paluftris, flore fimplici. G. B. 
m EH, in MP &. ;pratis humidis abunde. Fl, à Apr. & 1 Mai. 


1 ANEMONÉ. 614. 
| ANEMONE ( Hepatiza) foliis trilobis, integerrimis. L. S. N. 
i 


1983. 
ifo bepaticum ,- flore f implici M C. B. Leberkraut. 

H. in nemoribus editis : auf dem Kielferf , im E à 
DP. über Wenigen. Lupniz, án den Hirfchbboernern. --. Fl.1 1 Mart. 
: EU g Apr. 
| . ANEMONE  CPulfatilla) pedunculo involucrato, petalis re&is, 
'. foliis bipinnatis. L. S. /V. f. 1083. 
| d um folio craffiore €$ maiore flore. C. B. 

Ellis omnibus collibus: vom Kielforft bir an den Hoerfelberg, 
Á DUO UUUEL £ pr, poft. x 
| — ANEMONE ( "adaefbris) pedunculo nudo, feminibus fubrotun- 
H - dis, hirfutis. £L. S. IN. p. 1083. Leberblumen., 

"v ufnemone fyloeftris alba , mater. C. B. | | 
E TN H. in collibus: 2$ Rammerberg , y 4 pni Ji gegen dat sf. 
IE de, am Hoerfelberg. Fl. 1 Apr, & £ Mai. 

| oso (nnemoro[a)) feminibus: acutis , foliolis inglés! caule 
| " |  nnifloro, L. S. N. p. 1084. TORIY 

| Cgemone nemorofa ;* flore maiore. . €. B. 


..H. in nemoribus & fylvis, Fl, 4pr. — 05 50 
am. N. A. Pbyf. Med. T. III. tt : ANE- 


[ - is 


"D . .. Fr Jfenacenfis 


ANEMONE ( rannnculoides ). feminibus acutis, foliólis. incifis , pe- 1 


talis fubrotundis , caule fubbifloro. L..$. IN. p. 1084. 
Ranunculus nemorofus, luteus. C. B. j 


H. in nemoribus: gegen Warteaburg , unter dem Klofierbols; 3 


u, f. vn Fl. à Apr. & c: Mas. : ; 
: A'""TROLLIUS. 420. | ; 


'Taorrius (Europaeus ). corollis d » ne&tariis longi- 1 


tudine ftaminum. L. 5, /V. p. 1087. 
Ranunculus montanus , aconiti folio, flore globofo. C. B. 


H, in pratis uliginofis vor Winterfiein , unter dem Inf lberg , P 
auf der Schlottwiefe , über Rubl, gegen Morgen, über Mor-- 


bach, gegen dem. Rübler Wald, Fl. & Mai. & Jun, 


RANUNCULUS. ÜT9ugyidb) YOMIGAS :. 
RawuxcuLus (Flammula) folüs ovato - lanceolatis , caule décli- B 


nato. L.S. /V. p. 1rc86,. 
Ranunculus lenifolius paluftris minor. C. B..—— 
H. in pratis j'esiy verfus occid. Fl. Jun. & ul, - 


RaxuxcuLes ( Fiaris) folüs COT dati ngulatis , petiolatis. i 


LESOSSNLPS IOS 
Chelidonia votundifolia , maior €? minor. C, B. Scharbock, 
H. in nemoribus, fepibus, pomariis, Fl. Aprili, 


RaNuNcuLUs (auwricomus) foliis radicalibus reniformibus , cre- T 
natis, incifis, caulipis digitatis, linearibus , caule multidoy f 


«. tO. L. S. IV. 5. 1086. 
Ranunculus nemorofus, vel fylvaticus, folio rotundo. C. B. 
H. in nemoribus, fepibus. . l'], 1 4pr. & 1. Mai. 


RaxuNcuLus (feeleratus ) foliis Mopadbor palmatis , fummis 
digitatis, fru&ibus oblongis. L.5$.4V. p. 1086... - 
Ranunculus paluftris , apii foto, C, B. 


kl. in inundatis: p^ der wr bey dem Grewchuge (3 m E^ 
RA 


Kl, tota acf. 


coPodiu ^^ 35a 


[a  JRANUNCULUS ( asdlifilur) foliis omnibus quiriatis lanceolatis, 
| |  incifo- ferratis. L.S. /V. p. 1086. 
* Ranunculus folio acouiti, flore albo multiplici. C. B. : 
| E. in fylvis altiffimis; | um e Spitze der Infelberg gngen Ner- 
ny den, 4-. Fl. junio, 
[^ RANUNCULUS (bulbofus ) calycibus retroflexis ,' pedunculis ful- 
- catis, caule ere&to, foliis compofitis, L. S. /V. p. 1087. 
Ranunculus pratenfi ; radice verticilii modo rotunda. C. B. 
H. in collibus, arvis, verfuris; «n zin ede ad Michbelrkup- 
; Fi ope. Fl. Tun, & Jul, 
— faNUNCULUS (repens) calycibus patulis, pedunculis fülcatis, 
ftolonibus repentibus, foliis compofitis. L. 5. IV. p. 1085. 
ridi pratenfis , vepens birfutus. C. B. 
li LL. in pafcuis , verfuris, arvis. Fl. Jun, & jul. 
d RANUNCULUS Copolyantbemüs) calycibus patulis , pedunculis 
fulcatis, cauleereGto, foliis multipartitis. L. 5. V, p.1c87. 
H, : 125 monitofis &egen die REIop4ghusen, 4 -. Fl.£ 7un, 
A Y 7ul. 
X RawoNcULUs (acris) calycibus patulis, pedunculis teretibus, 
 folüs tripartito- multifidis , fummis linearibus. Z. S. JV. 
I p.1087. 
m Janunculus pratenfis js ereBfas s ittis, C. 
[0077 "UH; dn pratis € pomariis: Fl, e//aze tota. 
IRresevtus (arvenfis) feminibus aculeatis, foliis füperiori 
. bus decompofitis, linearibus. L. S. JV. p. 10,7. 
- Ranunculus arvenfis , echinatus. C. .B.. 
| H, in agris verfus orzentem. Fl. 1 Mai. & Jn. 
B c ( aquatilis) foliis fübmerfis cipiusents emerfis 
'peltats. Z. S. /V. p. 1087. : 
Ranunculus aquaticus , cotyledonis folio. C Bos 
H, in rivulis; zivifében der acum und den s Ribicrheentpun. *. 
XR Jun. C. d Jub; j j 
|f MIS E tt 2 | .Ra- 


332. des Florá. Jenatfi $. 
"RawUNCULUS- foliis omnibus eapillaceis. eireumfeipione "- 4 
longa. Hall..Cat. Goetting- p. 102. $ E 
p) Ranumculus folis capillaceis. circumfiriptione. circulari, - Hall. 7 
ird Goetting. p. 102. a 

H. 2) in rivulis'& fluviis ; Nf, Hoesfel, sf. Y. FH. 2 Mai. 1 

& Ju. - : ! 1 

8) In ftaguis & foffis: e. . 7n Xy Scbya AYZen Pfütze in den E 
Teichen am Knoepfeliberge. Fl. tota effate. I 7 


ADONIS. 61i8.. 


ADONIS (annua) floribus octorietalie : fru&ibus fübeylindricis. : 
 L. 8. 4M. 9, 1085, [ 
Adonis fylvefbris flore phoeniceo g pallido ezusque fols longioti- E 
bus. dg B. *1 


H, utraque in agris, praef, editis, verfus Orient. & Septentr. $ 
Fl. z Mai. & £ Jun. - | " 


CLASSIS XIV. 
DIDYNAMIA. 
Gymnofperiia. —— 
LEONURUS. 64r. 3 
LEONURUS s ( Coridiaci) folis caulinis lanceolatis. L. 3$. - Nj d 
/ perdidi Catdiaca ditum , forte primum Theophr. CUR 


H, in ruderatis: auf der Wartenburg, um dem Xn) a 
der Wiegert, JP. Fl, Julio & Aug, ] 


GLECOMA. | 634. 


GrxcoMa (bederacea ) foliis reniformibus , crenatis, L. 8. N. 


. P: 1099- 
- Hedera terreftris oulgaris.. €. B. Gundermann. 


H, in pati, veifuris, gomaris. Ei 4pr. 5$ Mai. 


^ 


— 


^ 


— Didynamia. Us Dn 


| "GrrcoMa (arvenfis ) foliis cordatis oblongis ;. crenatis. L. 5. 
"Stachys arvenfis minima. Rupp. Flor. Jenenf. p. 227. 
H. in agris, arvis? «uf den Berglaendern ,' befonders unter Vicb- 

- burg und dem Maedelfiein. Fl-3 Jun, & Jul. | 


; LAE MENTHA. 633; | 
». MzNrHA (jpicata) floribus fpicatis, foliis oblongis , ferratis. - 
ESAE dogm upon pos Cert osi 
Mentha (longifolia) [picis confertis , foliis ferratis , .tomentofís , 
» Je[filibus,...L. S.N. p, 1098s. 4 7 or pai id o. 
— H. in rivulis & uliginofis : unter dem Klofferbulz ,| gegen die Ha- 
|. be Sonte , um Mosbacb, den. Infelberg. Fl, dug. & Sept. 
- MzxrHA (aquatica) floribus capitatis, foliis ovatis , ferratis, 
-. -petiolátis, ftaiminibus corollalongioribus, L. $. JV. p. 1098. 
| JPferdemünze. | Y qs ? 
! | Meniba votundifolia, paluftris feu. aquatica, maior. C. B. 
p t -H, in foffis & rivulisz Michbelibacb, bey der. Pulvermüble; EL 
B, Mug... Oc Dept, ta I DC un | | " 
- "MENTHA (vertidillata) floribus verticillatis, pedunculis pilo- 
| '* fis, foliis ovatis, ferratis, ftaminibus corolla longioribus, 
E oS V. p.1c99. . | p EU 
| . .H. in foffulis: 2n der Werre bey Mibl. x. Fi. dug, & Sepr. 
|— "CMENTHA (gentilis) floribus verticillatis, foliis, ovatis acutis fer. 
|... ratis, ftaminibus corolla longioribus. 7.5. /V. ^. 1095. 
(07 0 Mentba arvenfis verticillata. Dillen. Catal. Giffenf. 0. 169. App, 
m $. 66. AN E itp der T ato 
-.H, infoffulis Micbelibach, im ob. Tbal. Fl. dug. & i Sept. 
|. MzENTHA (atvenfi) floribus verticillatis, foliis ovatis, acu. 
|.-'" tis, ferratis, ftaminibus corollam aequantibus, Z, S, JV, - 
| T. 1099, | 


er 


tt 3 p Caja- 


| 54 ud E "— 
C os Calamintba aroinfis vertialldtaz^ C) B2 (0 
.H, in -—€— & arvis paffim. Fl. Aug. & Fem 


LI 
-—- 
* í 
e; 
Ptx 
| 
PES 


: ic FEUGRIUM. 6agics ee 
TEvcnmM ( Botrys) foliis multifidis, pedunculis axillaribus 
tridoris. L. S. JV, p. 1994. | 
1JBotrys cbamaedrioides, C. B. 


H. in collibus montibus; «wf dem Rammesberg , Betereherg s 
: Hoerfelberg ,. um dar Gefrlde, und Moibach, Fl, s jun. & 
(gui. 
"TEUCRIUM (Gbspdepims ) foliis trifidis, linearibus, integerri- 
mis, floribus feffilibus, lateralibus folitariis, caule diffufo. 
L. S. N, p. 1994. 


Chainaepitys lutea , vulgaris f five folio trifido. C B, Sthlag- 
--" "kraeutgen. T | 


H. in collibus , & arvis : am. Rammesberg. 3. am. Hoerfclberg; — — 
bey der Burbach und Kaelberfeld. --, vor Morbacb gegem 
Mittag. Fl. 5 : jul, & Aug, E. 


TEucRIUM ( Scorodonia)) . foliis cordatis, ferratis D petiolatis, 


racemis lateralibus fecundis , €aule ere&o, L. 3$. N | 

1095. go 
i Maie alterum feu Salvia. fylueftris, C. B, PIT $ 
H, in fylvis: um.  Mosbach , praef. verfut Eichrodr. x: Fl. 3 3 a 
Ju. &d4ur " 


'TEUCRIUM ( Scordiuim) foliis oblongis, feflitibus. duxi. fln | 
^ "yatis, floribus geminis, axillaribus pedunculatis, caule dif- 
fufo. L. S.N. p. 1095. nO 


Scordium. .C. .B. 


H, in inundatis visis 4n Mt Werre 1 won. o Hine li Y 
Dánkmarsbüufen, "EL, Julio & 4 "TR s : 


| PQo: * 
5: j tr i kj Ton. "4 
, 


H 


c Didyidhnio. i B 
TEUCRIUM C hein foliis ovatis, incifo - T — » petio- 


latis, floribus fübverticillatis , ternis; caulibus procumben- 


tibus. L. 5$. JV. f. 1095. 
^ Cbamaedrys minor repens. C. B. Gamanderlein, 


F3 H. in collibus: 27 Rammeslerg , in den. Weinbergen bey Eich- 
E o rodr und Fi pres Fl. £ Jum.- dug. . X 


. AIUGA. 624. 


. AIUGA (pyramidalis) M dronok -pyramidalis. L.S. N. " 1094, 
| H. in collibus: voz Kielforfl bir.an den Hoerfelberg , auch. an 
der Heerftraffe binter. Fifcbbach, Fl. 1 Mai, poft. 
..*). Albo flore Aug. femel reperi 2m AED MIR 
- Aiuca (repiani) ftolonibus reptantibus. L. S, /V. f. xo94. 
€onfolida media: pratenfis coerulea. C. B. 
.H. in pratis Huridulis y, pomariis,- nemoribus, FI. Mais, 


B oosorons SUOUBETONICA. 6st. 
- BETONICA (C officinalis ). fpica interrupta , coro xlarum lacinia la. - 
bii intermedia emarginata. £. S. /V. f. 1097. 
Betonica purpurea. .C. B..—— | 
He. in.pafcuis: w»ter dom Klofferbolz, um Moibachb, im Mofe- 
|: berg. Vl. $ Tul, poft, 
—BrTONICA (anmua) verticillata glabriuscula, calycibus fpiio- 
[oWfis. L. S. N- p 1097. | | 
— Sieritis arven[is , latifolia , HAUS C. B. 
m... -H, in agris um. Ramme:sborn , Klarberg Frommeibof ,. über 
m Eicbrodt, am Hoerfelberg. Fl, $ Tul, poff. | 
i BeroNICA hirta ). verticillata, villofa, calycibus fübfpinofis. 


1L S. n P. 1097. | 
Hd 


WEE. os  Forá Menicenf í 


| H,i dn. collibus i- zm. Heevfelierg bey Eichrodt dn den. Hirfch- 1 
Boernern, vor Stedifeld im Miis ac dum N Norden, Ati Fi, P 
JR EA. | 


: LAMIUM. 636. | | 
gie C album ) foliis cordatis, cu er ferratis, petio- 1] 
latis. IL. S. IV. p. 1099, 1 
a) Lamium purpureum nen foctens, folio oblongo. €. B. 

££) Lamiwn album , mon foetens , folio oblongo. € RE | 
0). Lamium alba linea notatum. C. B. 
H, in ruderatis, cultis, fepibus, Fl Mai.-08, P» 
LaMIUM ( purpureum ) foliis cordatis . 3  obtufis. , petiolatis, L. 3 
X dV. 9310999 9 - -2 
ALamium purpureum s," foetidum , five Galeopf m Dist C. B. 
H- in cultis; agris, arvis. Fl, tota'aeffate. — 


LAMIUM ( amplexicaule ) foliis floralibus feffilibus ; ibi | 
Tan» obtufis. Z. S. JV. p. 1099. 


^H, in agris cultis, arvis, Fl. tota i acfate, dos komo g 1 


GALEOPSIS. 637. r5 MD 
GAL EOPSIS A2» internodiis caulinis , aequalibus, ver. 
 ticillis ommibus remotis. L, S. /V.p. 1100. - 
^ Sideritis arven[is anguftifolia rübra. C. B, : 
H. in collibus, agris; arvis; am Peteriberg , Tamnerbrg, ELO 
T Lj. & dup 


GAL EOPSIS folis ovato - Wicedliti molliffinis & tomentofis, ] 
Hall. Cat.  Goetting. pA 339. 


- H, inagris: auf den 11 N12 um i Vickhurg Koffund Maro 
delfiein. Fl. ij. pet. 


P DE e 24 
: CLE 


S) Haec E 
; X 


icDidynamid. | unt. 


*j Haec eadem cum. -moftra effe videtur, cuius caulis pzlofur, pi- 
(ooo sos His apice glandulofir, molliffmir, folia nervofa ebtufa  fub- 
8 . . erat, verticilli florum remoti , intermediam inter Gal, La- 
ues danum & Gal. Tetrabit fpeciem fiftunt. | 
A GaLEorsis ( Tetrabit) internodiis caulinis fuperne incraífa- 
-- fis, verticillis fummis fubcontiguis. L. S5. /V. p. 1100. 
|" —Urtica aculeata , foliis ferratis, C. B. 

NU e) Fl. albo rubroque, | 

3 ". Gal. flore magno varicolore. Hall. Cat. Goetting. p. 330. 

|| J . H. «) in agris editis; e, g. auf den Riteburwdest, iefonderi m 
j wi Vicbburg. 

(705 77 08) in nemoribus editis: wm Winterflein, zwifcben Rubl und 
I Kittelitbal. Fl. « & 8 £ Jul. & Aug. — 

. Garrorsis C Galeobdolon) verticillis fexfloris,. i digi ea tetra- 
| phyllo. L.S./V. p. 1100... 

1 Lamium folio oblongo, luteum. .C. B. 


! KH. in nemoribus su Wartenburg | UP. die erue , im | 
[7S 01 Klofferbolz. Fl. Maio. | 


STACHYS. 658. 


Sracis (fslvatica): verticillis fexfloris ; foliis cordatis, pe- 
- tiolatis. LL. S. /V. p. 1100. 
Lamium maximum [yloaticum foetidum. C. R4 Wald[albet. 
I! H. in nemoribus , fepibus : um das Gefilde, Mosbacb, Klasberg. 
11 | Tl, £ Jun. & 3ul, 
|'eSTaenvs. (-paluflris ) verticillis fexfloris ; foliis lineari - lanceo- 
— latis, femiamplexicaulibus. £. $.7V.p. 1100, 
Stachys paluftris , foetida. C, B. 
—- OH. in agris humidulis & ripis. Fl; Julio & D | 
/ SrAcHYS ( Germanica) verticillis multidoris, foliorum ferra- 
turis imbricatis , caule lanato. | Z.. S. JV. p. 1100. 
" CETTE maior Germanica. C. B. 
^ —— UH. in cellibus & agris montofis: am Petevsberg ,. ber der Kobi- 
E berg, über.dem Kramtbal überall, Fl. Julio, 


| app. N. A8. Pbyf, Med. T. HI. uu ME- 


-338 Flora Yenacenfis 
| had . NEPETA. 629. | 3 
NEPETA (cutaria) floribus fpicatis , versati fübpedicella. E 
| tis, foliis petiolatis, SNEHSS dopo ferratis. L. $. N. I 
. 1096. 5 
Meniba cataria vulgaris. € maior. C. B. j 

H. in ruderatis: a» der Wartenburg, gegen ps , um die . 


dbi auf dem Tacna binter dem. Gaak. A-, 
i jun. & jul. ^ 


BALLOTA. 639. 


BALLOTA (nigra ) foliis cordatis, indivifis ferratis , calyci- : 
bus acuminatis, £, S. /V. p. 1100. 
Marrubium vigrum., foetidum. C. B. 

.H, in ruderatis & Tepibus, Fl. Tul. ad 0. 


MARRUBIUM. (Gao. 


S. IN. p. 11OI. 
Marrubium. album. vulgare. C. B. d 
H. in campis & arvis: gegen den. Rammesberg , | um dar graft ! 
Wehr, um da: Gefilde und in Winterfiein. --, Fl. 11Jun. i 
& jul, 


SCUTELLARIA. 653. 


SCUTELLARIA ( prine) foliis cordato - lanceolatis enis 
floribus axillaribus. Z. S. /V, p. 1106. 
Lyfimacbia coerulea , galericulata , vel Gratiola coerulea. C. B. 
H, in uliginofis, ripis, pratis humidulis: sunzer dem Klaferbola;. 
ám Job. Tbal, u. f, w, Fl. $ Jul. & $ Aug. X 


THYMUS. 646. x s dr 


 Tuwus ( Serpyllum )- floribus capitatis , caulibus repentibus, d 
foliis Pus , obtufis, bafi ciliatis. L.S. /V, p. 1103. Feldpolei. 


J Se. 


Y 
20 


iDlgnidis. 7. 7349: 


E. Serpyllum vulgare , maius. C. B. 8): Serpsllum vulgare, - 
minus. C. B. vw) Serpyllum vulgare, biutum, C. B. 
à) Serpyllum vulgare, citri odore. C. B. 

H. «, &. 23). in collibus, pafcuis, fylvis. y). in rupibus & colli- 
euo cbust ust Wartenburg und Viebburg, --. Fl, «. &. 2) tota ac- 
E flate v) à Mai, & jun. 

 "Iuvwus ( 4cinos) floribus verticillatis, pedunculis andan 
- caulibus ere&tis, fubramofis , foliis acutis, ferratis. L. S, /V. 
p. 1103. 
Ciinopodium arven/e ocymi facie. C. B. 
H. in collibus apricis; am Rayimeiberg t NM Peter 
(—. berg, um Wartenburg. Fl, X Jun. & jul. 


PRUNELLA. 654. 


|  PRUNELLA C vulgaris) foliis ovato - QRIpnEI, petiolatis, L. S. N. 
IB p. 1106. 
a). Prunella maior , foli "0n diffeio. C. B. 
2 Prunella ( grandiflora) coerulea , magno flore. C. B. 
H, 4) in pratis, nemoribus, pafcuis praef, humidulis ; 5) iu 
e c5 pafcuis editis: um dar Hoerfelbolz , neben dem Mofeberg gc- 
E gen. Madlungen, zwifcben dem Klasberge und dem. Rangen. 
| Fl. «) & 8) Jte & £i ug. 


 ORIGANUM. 645. 


| BicisUM (vulgare) fpicis fübrotundis, paniculatis, con- 
 glomeratis ,. bra&teis calyce longioribus, ovatis. L. S. N. 
2. 1103. 
Los ce) Origanum Cl Cunila bubula. Plini.C. B. 
3 AH Origanum flore albo fylveftre. .C. B. 

— SH, €) in collibus dumofis pai m; 8) in den Wiinbergen bey 
 Eicbrodi. Fl. julio. | 

OR uu 2 (OL 


—-— 


" l 


340 E! Fra Jinateifs 


"CLINOPODIUM. £644. 


Crtwoboliiw Coulgare)) capitulis fübrotundis, hifpidis , fe- | 
taceis. LL. S. /V. p. 1102, D 
Clinopodium origano fimile elatius. €. P. | 

^^ -H, in collibus dumofis : s» Wartenburg, dar 6sitáe, Keg jJ 
i der Scbmetten. Fl. s & 1i & ups | 


| hens ifpermia, 
OROBANCHE. 697. 


OROBANCHE (maior ). caule fimplici, pubefcente , fanisibus 
[ubexfertis. L.'S. IV. p. 1119. | 
Orobanche maior , caryophyllum olens.. C. P. 
H. in pafcuis : Zn den Hirfcbhboernern, zwifchen A Klasber, | 
und Frommesbof , über dem Frommerbof £egen à cdi x,Fh - 


Sun. prior. — 
LATHRAEA. 66 [D 


Ero. (Squamaria) caule fi mpliciffimo , corollis pendulis, t 
. labio inferiore trifido. 7. $./V.p. 1108. Drachbenwurzel. d 
Orobanche radzce dentata, maior. C. B. E 

H, in nemoribus praef. ad rivulos: 2m Klofterbolz bis jenfeit | 
Stedifeld. -. Fl. Aprili, Li 


| EUPHRASIA. 6:9. 


Eur Hiddds Caffcinalis) foliis Ovatis , argute iur L.S NW. 
Pe I iog. : L 

da Euphrafia officinarum, oet m 
£&) Euphrafia minor. Dill. Cat. Gif. App. 9. 53. 


H. -) in omnibus pratis. 2) in fylvis & pzfcuis editis, Fl, «) a F 
bos & Aug * juo. — 


S. IN, P» 1108. 


iDidyunis | : | 241 


. Euphrafia pratenf $ rubra. C. B. 
H. in agris humidulis & inundatis, Fl. 9u/o & dir 


wOEubunssiA (lutea) foliis linearibus, lospadss fuperioribus in- 
tegerriis. LL. S. /V. p. 1168. 
Eupbrafia pratenfis lutea. C. B. 
.H, in collium pafcuis : um dar Gefilde , am Petersberge, | von 
Fifchbbach bis nach Eichrodt , in den. Weinbergen, auf dem 
2 Blaetriieue über W, Lupnitz. Fl. L 4ug. poft, 


RHINANTHUS. 658. 


Ramavrues (Crifla galli) corollarum labio füperiore com- 
- preffo breviore L.5./V p.1107. 
c) Aetiorolophus adbicint birfatis. —.Hall. Cat. Goetting. 
iX. 
'N on pratenfis lutea. vel Crifta galli. C. B. 
2 Crifta galli anguftifolia montana. C. B. 
H, «) in agris: am Rammerborn, dürren Hof, dem Gefilde , 
Winterftein ; --. 8) in pratis humidulis paffim 5; ») iu pa- 
Ícuis: zwifchen Morbach und Rub, Fl. &) Junio. £) cipe 
& 1 jun, y) julio. 


MELAMPYRUM. 660. 


J MziAMPYRUM CHRON) fpicis conicis laxis, laceris. ZL, S, jV. 
n f. 1108. 
^ Melaupyrum perperofente coma. C. B. Wachbtelweizen. 

E 0H. in apris tjwun.-t dug. ict 
|-.— MzLAMPYRUM Aia fpicis corrofís, coloratis: bra. 
| ' &eis cordato - lanceolatis , vox lanatis,  L. S, /V. p. 


Ei ice qup XC dia 
; Yu ^. 

7 , ? 
- 


ERE 
1^ Mp P E. 


I1IOS8. 


Melampyrum coerulea.coma. C. B. 

H, in nemoribus: Klofterbolz, Mofeberg , Koblhberg, m. / Y», 
| Fl. 1 Jus. & Septemb. — 
E uu 3 Mz- 


A 


342 1 Flora Jfenacenfi $ 


MrLAMPYRUM (ratenfe) florum coniugationibus remotis. E. 
2S. IVUBEUAETOR, 
Melanipyrum luteum latifolium. C. B. 
,. H. in omnibus fylvis. Fl, £ Tun. & jul. 
MzLAMPYRUM (fylvaticum ) corollis hiantibus. L. S. N. p. 11cg. 
Melampyrum floribus fpavfis , binatis, biantibus, feffilivus , TERI 
. omnibus indivifis, Hall. Cat. Goetting. p. 3 1 3. 


H, in pratis montanis: über Rubl, gegen Winterflein und Pro- 
terrode. Fl. guiio. 


SCROPHULARIA. 678. 


ScRoPHULARIA (fodo/a) foliis cordatis, bafi transverfis, caule 
obtusangulo. Z. S. /V. p. 1113. Brauwwurzel. 
Scropbuleria nodofa , foetida. C. B. Wu o8 
H, in nemoribus & fepibus umbrofis : 2m Klofterbolz , um die —— 
Weinflraffe , it. in /ylvir caeduir. Fl. Junio & X 3ul. 
ScROPHULARIA (aquatica) folis cordatis, obtufis, petiolatis, — 
decurrentibus, caule membranis angulato , racemis termi. 
nalibus. Z. S. /V. p. 1113. 
Scropbularia aquatica, maior. C, B. 


H. in ripis: am Micbelibachb, an der Neffe und Kipping, FL. $ 
jul. & dug. 


DIGITALIS. €76. 


DicrrALIS (purpurea) folis.calycinis, ovatis, acutis, corol- 
lis obtufis, labio fuperiore integro. £L. S. JV. p. 1114.- 
| Digitalis purpurea folio a[pero. C. B. 

Kl. in fylvis montofis caeduis; wm.die Weinfrafe, gegen die — 
Rüblerbaeusgen , am Infelberg , um Mosbach , £«en Un- —— 
kerrode. Yl, Tul. & 1 Aug. 

. Dicrraris foliis calycinis, linearibus, acutis, flore venofo, 
Hall. Cat. Goetting. p. 309. 


Digitalis lutea , magno flore. C. B. 


P 


His ^ 


zu : EIN 
x mee ncc - 


Li 


» 


M : 


^ 
o 


pF. 
) . 
| 
». 
NET 


Didynauia. Jota 


H, in nemoribus: sm Wartenburg und Vicbburg über dem Hell- 
o tha 4p. Fl $ jun. prior. 


ANTIRRHINUM. 66$. 


ANTIRRBINUM (arvenfe) folis fublinearibus, inferioribus ver- 
ticillatis, calycibus pilofo vifcidis, floribus fpicatis, caule 
-ere&o. £. S.V. p. x1 11. 
 Linavia arven[fis coerulea. C. B. 
H. in agris arenofis, arvis: um Wartenburrg, Vicbburg , darGe, 
flde, am Epgeneller Weg, bey Stedtfeld. Fl, Julio, 


ANTIRRHINUM ( Linaria) foliis lanceolato -linearibus, confer- 
— tis, caule ére&to , fpicis terminalibus feffilibus, floribus 


imbricatis.- £L. S. /V. p. 1113. 
Linaria vulgaris , lutea, flore maiore, C. B. 
H- inagris, collibus, fylvis caeduis: e. g. Rammeaberg, 
| Petersberg , ui. f. w. Fl. Julio & Aug. 
ANTIRRHINUM (was) folis lanceolatis, obtufis, alternis, 
caule ramofiffimo, diffufo. £L. S. /V. p. 1112. 
—. Zintirrbinum arvenfe, minus. C. E 
H. in collibus, agris: em Petersberg , geren Fifchbbach, vegen 
W. Lupniz. T Fl. £ Jun. & b AM Ius s : 
ANTIRRHINUM (Orontiwn) corollis ecaudatis , calycibus co. 
 rollalongioribus, L.S./V. p. 1112. 
- AAniirrbinum arvenfe maius. C. B. 
H, in agris, arvis: sm Mofeberg , Wartenburg, Vicbburg, Kaff, 
Mosbacb. Fl. £ Jun, & jui. 


PEDICULARIS. 64. 


PrpicuLamis (paluftris) caule ramofo, calycibus callofo - pun- 
&atis ,. corollis labio obliquis. Z..$. /V. p. 1109. | 
Pedicularis pratenfis purpurea. C. B. | 
.H. in uliginofis & pratis humidis: zz ob. Tbal, um Morbach, 
unter dem Klofierbolz, Yl. $ Mai. & à Jun, 
PE- 


: p 
1 UL ACH - 


NT 1:15 Flora [fenacenfi s | 
PibicULARIS id disoyi caule ramofo , calycibus oblongis, 
angulatis, laevibus, corollis labio cordato. 7. S. /V.p. 1109. 


H, in fylvarum pafcuis humidulis: zm Mofeberg, im Koblierg , 
um Mesbach, gegen die Hobe Sonne. Fl, $ Mai. & Jun. 


CLASSIS XV. 
/». TETRADYNAMIA. ioa 
- Siliculofa. 2 D 
: DRABA. 7r7. ER. 
 DnaBA (verna) fcapis nudis, foliis fubferratis; LL. S, Nov - 
i157: : MES . 


Burfa paftoris, minor, locule oblongo, Copa 
. H. in pafcuis, arvis, collibus; Fl. £ Apr. & £ Mar. 


MYAGRUM,. 7I3. : : 
 MyaGRUM (/ativum) filiculis ovatis, pedunculatis ;' polyfper- ' 
mis. £L. S. JV. p. 1126. m 


dei ed 


a). Myagrum [ativum. C. B. Dotter. 3 
££). Abyffon foliis ovatis glabris, profunde dentatis. Hall. Catal. ; 
Goetting. p.240. P. 
H, «)inagris editis: um Rammerborn , Miei liber Eicb-. 
vodt; &) in agris J/no obftir, Fl. «) £ Mai. & £ Jun, 8) Hl, — 
cum Lino. 3 
MYAGRUM ei aim (iliculis lentiformibus, orbiculatis (2. 
 punétato-rugofis. L. S. IN. p. 1126... * 
H, in agris editis : um Wartenburg , Viebburg, Macdelflein ; 
bey dem Rotbenbof.. Fl. 2 Jun. & 2 - P E 


.]BERIS. 721i. 


IpERIS (nudicaulis ) foliis finuatis, caule nudo fimplici, L. 2 NO qg 
IVafturtium petraeum, folio pa[toris burfae. C. B. ' 
- Hin rüpibus, pafcuis; wm dM oci rs und Kaff. kid Fl, ro 
| Ap. &iMa * " 


/ La - 


VWradynamidA — — -—— 345 
« ALYSSUM.- 722. 


|? — ALXSSUM C Lon ftaminibus terminalibus fetis interpofits 
E gn M AN. p. Ii1o. 
c Tblafpi Abyffon di&um , campe[tre & minus. c. B. 
H. in arvis p & campis: auf dem Rammesberg ,| Waden- 
sit u. f. w. Fl. Maio, | | 


.COCHLEARIA. 720, 


. CocursAnA C Armoracia ) foliis radicalibus. lanceolatis, cre- 
"datis, €aulinisincifis. L. $. JV. f. 1129. Mg ist | 
Rapbanus ruflicanus. C. B. 
. H, in agris & pratis humidulis, hinc inde: am  Rammesberg , 
im Grimmelbach , wu, f. v, Fl, 2 Tun. & 1 Ju. 


| read -  THLASPL 719. 


| THras Carvenfe ) filiculis orbiculatis, folis oblongis ; den- 
BC. rns, glabris. L. 9. IN. f. 1128. 
D. |. Thia[pi arvenfe ,. fTiquis latis. C. B. 
B  . H. in arvis, agris cultis, Fl. 2 $ Mai, & fun. Sept. reflor. 5 
|J Tunass ( perfoliatum) filiculis fübrotundis, foliis amplexicau- 
— libus; cordatis, fuübferratis, £L. S. 7V. p. r128. " 
| Tplafpi arvenfe perfoliatum ,. wialus € -minus, C. B. 
T.. . H. inarvis collium: am Wadenberg , Ficbboelzgén,, Gefilde, Fl, 
— imtunbandble- i Apr. & 2 Mai. 
»j Folia integerrima , ima ovata obtufa, petala calyce maiora, 
E filiculae obcordatae. 
|! (TuLasrt. (capeftve) Gliculis Bibraadik: foliis vàgitatis, den- 
HE tatis incanis.. L. S. IV, p, 1128... 
H Thlafpi arvenfe Vaccariae incamo folie, maius. "Qi. 
H. in campis: gegen Madlungen, W. Lupniz, zWwifchen Fifch- - 
bach und. Trenkelbof.--. Fl. 1 Mai. & Jun, ; 
| Co € Bur[a-paftoris) filiculis eoi RER es ra i-i 
|: pinnatifidis. £L. S. IV. p. 1128. i 


3 : : iii 
» - & 
& 


dp. N, 48, Pbyf, Mel. T. LI. x x 7 Biof 


VU NEN GE 
P4 


MÀ 


5 Artus cime pde 


: ge ai 
L 


ba. 
b 


446. B. Ls Fora Ifenacenfis 
Bur[a poftoris maiof 4. folio fmuato. C. B... 


Buría paftoris media. C. B. Hw 
H.in arvis, , cultis, pusismn Fl. Apr. & Mai. auct. refor. ^" 


hisp  Siliquofae. iens 
RAPHANUS, 746. 


RaprHasus ( Rapbani[trum ) filiquis teretibus, articulatis $ fied 
| vibus, uniloculáribus. Z..$./V. p. 1136. : 
- Rapifirum flore &lbo y. filiqua articulata. C. Bs). 

H, in- agris , praef. gegen . W. Lupniz ,. u. An v, Fl. 4 H Mai. - 

Sept. 


EN 


ERYSIMUM. . 729. T 


EnvsrMuM (officinale) filiquis fpicae adpreff s. L S. N. f. III3. - 

Wu imum vulgare. C. B. | 

"^ H, in ruderatis ubique, Fl.: iuri ad 08. . 

 EnxsiwuM ( Darbaraea) fohislyratis, extimo fubrotundo, L. E 

S:0IV2 PSTET3. : i 

Eruca lutea. latifolia y. [foe Barbaraeo. C. B. IV nterkveffe. 4X 

H. in ripis: Neffe , Hocrfel, Michelbach, Fl. 4 Mai. & Jum E. 

ERYsIvUM ( Ailiaria) folus cordatis. .L. S. JV. ?. 1113. 1 
Alliaria. C. B... P. p. 110. 

H. in nemoribus , fepibus. Fl. 3 Mai poffer. £ 

ERYS:MUM CPberantboids ) foliisi integris, lanceolatis. ^ s. iN. E] 

pri. | 3 

— filiqua lega. C. B. 

H. in agris cultis: üher W. Lupniz, um das Heer felbolt ; ino in 

ioa u i Garten , am Steige, X, Fl, $ Ju. & & 

ug. É 


í 


CHEIR ANTHUS. 730- .. 


ChEIRANTHUS C Eryfi hioides") foliis lanceolatis, denies or: b 
ere&o, filiquis etin L. S. N. p. aires pa 


gadytonia ES 347 
H. ín rupibus .& collibus : am Hocrfillerg iiber Fichrodr. -r. 
.Fl.i Mai. po off. 


F 4.3 Videtnr Levcoium THE ME Viaraeiflum, C..B, Pr. 
| p.192. 


 -ARABIS. . 742. 


Banus: C Tholiasa foliis: potios: lanceolatis , integerrimis. 
Eo, S. JV; p..1134. ' 

Bur[ae pajtoris fimilis f iliquo[a maior, vel maioribus folis. €. B. 
|- 2H, in agris editis : -um Wavtenburg, doirgoni a npesció apa 
" id der usd u $ pr. &1 « Mai. 


 BRASSICA. 734. 


I  BRASSICA (campeftris) radice cauleque tenui, foliis caulinis uni- 
- A formibus, cordatis feffilibus. L, S. JV. p. 1135. 
— Braffica canripejtris y perfoliata flore albo. C. B, 
H. in agris; um Rammesborn , 'W. Iri Hoetzelerode ,- u. T? 
| w. Fl. Mai. & X Jun. 22) 
li  Biassica CANapus) radice caulefcente, füliformi, Wow 
p. 1135. 
INapus fylve[tris, C. B. 
.H, in agris paffim. Seritur copiofe; Fl. Mai, 
| ing TURRITIS. 723. 
| Ton&tTIS Calabra) foliis radicalibus , dentatis "ee cauli- 


|. mis Mp à d ASMMERR » glabris. L. S, AN. p. 


| 1 i 1135 
Ow Bra ea fyluqtris , folüis circa radicem cichoraceis. C. B. 
14 H, in nemoribus editis: zz Helltbal, auf dem Geirrück, zWi- 


fchen Sra ERE und dem Klasterg , auf der Schmetten. -l-. 
Fl. £ Mai. & L3un. 


|:  TonzuTIS Chirfuta) folis omnibus: hifpidis , caulinis amplexi- 
.. caulibus. L. S. N. 5.1135. 


Eiryfimo in imilis birfata, wou latiniata alba. C. B. ut 
xen, H, in 


(s - rh Xe ( ] A eL 


» - RÀ 


OB ' Fr Jenaconfs 


H.dn "bof : toam. Hoerfelberg , auf dem. Ranimeilerg, um 

. Mosbach, Wartenburg,. -L, Fl. £ Mai. poft. 3 
TURRITIS ( pauciflora)) foliis rad: cálibus ovatis , obtufis, gla- 3 
berrimis integris. EN 
4n Arabis (C Turrita)) foliis amplexicaulibus A fi liquis recurvis pla- | 
semis linearibus «calycibus fabrugofis?. L. SIN: p. 33$95.. 0... 
4n. Braffica fodinis Fetqoité ; folis L/ 1077) feas. G. B. Pin, 1 
qiti | m" 


v raffi ità olpina peremi;. pp Fl. Jen. P. 75: Hal. Cat Cost I 
ting. $.9253-. [ 
H, in iugo preslti montis 3277 fenfit Hoc»fal. * FL 

12- 20. Mai, 


reo eot. eser ieptupo Sou S Covioquam) Kor E 
DENTARIA diligi; foliis inferioribus dde fmmis im- 3 
plicibus;. £. S. IN. p. kI34. Bcc | 
Dentaria beptaplyllos , baccifera. . C, B. (3 E 

H. in nemoribus: m.die Bergwerke, "aif ben. Siedifeld und | 
demi Klasberg , uber Rubl, bey der Mp T. Fl, * 
20-30. Aidi. | [ 
-SCARDAMINE.. 727. n aca Ai T 
 CampaMINE (impatiens) folus pinnatis , incifis, füpulatis, 1 
floribus apetalis. £L $5 JV. p. E131. - ' 
H. in nemoribus & fylvis caeduis : auf der Sobnettey., um den | 
Klasberg , bey der Hoben Sonne. -. Fl. 4$ : Mai. & H E 
^ 3un. | * | 
«— CARDAMINE. (birfuta ) folus pinnatis s floribus tetrandsis, £L. $ ] 
IN. f. AY3T A, ? 
iNa fLurtium prateufe y Mes MB deg C. B. r 
H. in nemoribus ad rivulos: zm Georgentbal binter der Spizaly-. P 
Wicfe ,. vor. dem: Nadelthor , an der Nefr. X. Fl 2 Mag, | 
pofer. |— Ej 
*) Sramina cenffanter fex, duo brevtora ^ quatuor Jongióra: : 
an itaque diverfa à Linnaei Jpecie? t $ 


Tu 


"Ritradynamia. i | 349 


Bode ( pratib " foliis pinnatis ; foliolis radicalibus fub- | 
? rotundis, caulinis lanceolatis: L. S. /V. 5. 1131. 
2o -Nafturtiun pratenfe , magno flore. C. B. 
H. in pratis humidulis, Fl. Maio. 
- CARDAMINE (amora ) foliis pinnatis, axillis ftoloniferis, E. : 
IC A ISTE 
- Sifymbrium Cardamine vel. INofturtium aquaticum maius & ama- 
Tum. C. B. Wider Brumnenkrefi. 


H. in rivulis: im Georgentbal, auf der Kalten Studte, an der 
TEM AM. Aber Farnrode , u. f. w. Fl. $ Mai. poffer, 


| SINAPIS. 74$. 
SiNAvIS (arvenfi JY filiquis multangulis, torofo- turgidis , ro- 
ftro longioribus. Z. $. V. p: 1136. Hedericb. 
 Rapiflrum flore luteo , folüs incifis vel finuatis. C. B. 
H, in agris ubique. Fl. 1 Mai, - Sept, 
SiNAPIS (alba) filiquis hifpidis, roftro APP longiffimo. 
Z2 JV. P; 1136. 
Sinapi apii folio. C. B. 
^o HH. in cultis & agris, znuter olera, 3. Fl. julio & Aug. 


SISYMBRIUM. . 728. 
SisvMBRIUM (JVaflurtium ) filiquis declinatis; foliis innatis, 
foliolis fubcordatis. Z. S. V. p. 1132. Brunnenkreji. 
ANa[turtium aquaticum , fupinum. C. B. 


H. Meriva t fagnls: unter dem. Kloflerbolz , bey dem Heil, 
Geif, éd Seebach,  Haetzelrrode, Farnrode, u. KÁ w. Fl, 


i gun, & $ jul. 
SisvusRIUM ( fyioefire) fi'iquis declinatis , foliis pinnatis, fo- 
liolis lanceolatis, ferratis. L. S, JV. p. 1132. | 


Eruca palutris &9 nofturtii folio, filiqua kr C. 
XX 3g H. in 


f 


P p Flora deant 


H. in pratis BINE. ripis & inundatis hinc inde, Fl. Jul. " 
C COMMI 


SIGYMBRIUM  Ceomnpbibium ) filiquis declinatis,. oblongo. ovatis, j | 


. foliis pinnatifidis, ferratis. L. S. /V. p. 1132. 
: &). Sifymbrium (paluftre) L. Rapbanus aquaticus por. C B. 3 


G). Sifymbrium (aquaticum) L. Rapbanus aquaticus, folüs in 
tios lacinias divifis. C. B. 


H. in foffulis & inundatis hinc inde? e, g. a» den Pfefferteichen 4 
bey. Oberellen, bey dem. Creuzburger Salzwerk. Fl. à Jun.— 
| Sept. 
SisyviBRIUM (Sopbia) petalis calyce minoribus, foliis decom- 
pofito pinnatis. L. S. /V. p. 1133. 
INafturtium fyloeftre tenuiffime divifum. C. B. 


H, in cultis & ruderatis paff m, Fl. £ Jun. & jul. 


CLASS «Vh cc P 
oben) MONADELPHIA. VEOG UM 
—. Decandria. 
GERANIUM. 746. 


GERANIUM (cicutarium) pedunculis multifloris calycibus pen- - 
taphyllis, floribus pentandris, foliis pinnatis, incifis, obtu- 
fis. L.S. IV, p. 1143. x 

Geraninm Cicutae folio minus €9 fupinum. C. B. 
H. in agris, arvis, cultis, collibus paffim. Fl. Mao & dai 


GERANIUM .( paluftre ) pedunculis bifloris, longifhimis , . decli- 
natis , petalis integris, foliis quinquelobis, incifis. L..S. AN. É 
f. 1143. 

- HH. in uliginolis fylvarum & ripis rivulorum : Jeym Siebeubrunn — — 

unter. dem Kloflerbolz , 4mm jah. Thal, um. Mosbacb , Farn- —— 
rede, um den Infelberg. Fl, X Tum. & Jul. T 


ai DXX GERA- —. 


a |  AMonadelphia. — - ! 35I 
| QGrnaxroM (pratenfe) pedunculis bifloris, foliis peltatis, mul- 
— tipartitis, rugofis, pinnato-laciniatis, acutis, petalis inte- 

gris... L.S. /M, p. 1143. ! 
- - Geranium batracbioides , five Gratia Dei Germanorum. C. B. 

.— H, in pratis: m dér Neffe und Hoerfel, Fl. Junio & Tul. 
GERANIUM ( Robertiansm ) pedunculis bifloris, calycibus pilo- 

fis, decemangulatis. £L. S. JV. p. 1144. 
Geranium Robertianum primum , viride €? rubent. C. B. 

H, in nemoribus, rupibus, fepibus, ruderatis. Fl. Mazo- Oct, 
-— GERaNIUM (/Iuidwm) pedunculis bifloris , calycibus pyrami. 
datis , angulati,. rugoíis , folis quinquelobis, rotundis. 
X, 5. 1V.;p. 1144- ; | 

Geranium lucidum [axatile. C. B. 

H, in rupibus humidis: zm Helltbal, im Landegrafenloch , bey 
E — dem gebauenen Stein, --. Fl, $ Mai. pofler. 
| GERANIUM (mole) pedunculis bifloris, foliisque floralibus al. 

ternis, petalis bifidis, calycibus muticis. L. S. JV, p. 

1144. | 
.... Geranium folio alvae rotundo. C. B, 

4 H. in ruderátis , fepibus, cultis, Fl. 3 Mai. & 2 Tun. 

? GERANIUM (columbinum) pedunculis bifloris , foliis quinque. 

/ . "partito- multifidis , angulatis; laciniis acutis, capfulis glabris, 
calycibus ariftatis. L. S. /V. p. 1144. | 

- "Geranium batrachioides , Collum gruis Germanorum, C. B. 


H. in agris collium & rupibus: wm Wartenburg, am Rammer- 
berg , Petersberg, Dürrenbof. Fl. STun.- Sept. 


»-. 


E i - I zi L 
— 


UEWUUEU * 


H, in 


o —. Hora lfenacenfis 
| H, in agris. & cultis collium: 4 "eem binten im Job. 1 1 
- Thal: in hortis bnc inde. --. Fl. unio. - Sept, E 


GERANIUM (rotundifolium ) pedunculis bifloris, petalis integris, | | 

| longitudine calycis , caule proítrato , foliis reniformibus, - 
Incifis. L. S. /V. p. 1144. 3 
^ H. in ruderatis, cultis, ad fepes. Fl, Maia & jun, 

GERANIUM ([anguineun ) pedunculis unilloris, foliis quinque 
partitis, trifidis, orbiculatis. L. S. /V. p. 1144. 


Geranium. [anguineum maximo flore. C. B. 


^ 


H, in rupibus: wm Wartenburg, am Petersberg , um UM Ge- 3 
: filde, um den Frommerbof, am Hoerfclberg, Fl. & Mai. & . 


a Jun, 

Polyandria. si WOMEN 
MALVA. 751. : E 
MALVA Crotundifolia) caule repente, foliis SOROR orbicula- | 
tis, obfolete quinquelobatis. L. S. JV. p. 1147. 

-Malva fylve[tris folio rotundo. C. B. 
H, in ruderatis & campis, Fl, 7un7o ad Sept. » 
MALVA ( [ylveftris) caule ere&to, herbaceo , foliis lobatis , 1 
obtufis, pedunculis petiolisque pilofis,. L, S. N. p. az E. 
- Malva. [yloeftris folio finuato. C. B. 1 
H, in ruderatis, verfuris, campis, collibus, Fl, 7ul. | & Aug. 


. MaLva ( 4icea)) caule ere&o , foliis multipartitis, Ícabriuscu- Ei 
Jis. L. S. N. p. 1147. * 


- dicea vulgaris maior. C. B, 


^ t 


- 


H. in collibus dumofis : rst dem Klasberg und Frommer- | 
bof, am Wadenberg , Rammesberg , fH. der M E T8 
Fl, 1 7ul. & 4ug. 3 


^» Dicdelpbia. a ; | :353 
: '"ALTHAEA. 749. gANT 
B snc; foliis imis reniformibus, femiquinquelobis, fummis 
- quinquepartitis, ferratis, hirfutis. 
d Zn. Altbaea (bivfuta) folis trifidis fubtus pilofo - bifpidis ?. L. S. N. 
P. 1146. sec 


. H, in collibus: Muret , Rammesberg , um da: Gefildo, in 
Kramtbal. Fl, 7un. & & Jul, 


" " Radix ramofa lignofa , anmuz, Caulis teres, ramofus birfu- 
ECL tur, Folia ma crenata, fhipulae ovato - lanceolatae. .: Pe- 
: dunculi uniflori birfuti , - folio longiores, | Calyx exterior 

| | ocfofidus bifpidu: rugofus , laciniit lanceolatir lineatir, ca- 
lycem interiorem aequantibur. | Calyx interior bifpidur ru- 
gofur, Corolla monopetala vix calyce longior, unguibus | 
" abcordatir rofeir. — Capfulae reniformes ON , Tugo- 
: Jr Semina reniforiia nitida, 


CLA SwLS-XVIE 
DIADELPHIA, 

Hexandria. 

|: * | FUMARIA. 760. 

 FoMARIA (C bulbofa) caule fimplici, braéteis longitudine flos 

) Es. IN. p. 11535. 

H a)- Fumaria (cava) L. Fumaria bulbofa, vadice cava ,. maior, 

B flore rubro €$ albo. C. B. IValperskoernev. | | 

H £). Fumaria (/olida) L. Fumaria bulbofa ; fadice "on CAUd » 

H maior. C. B. 

H. ) in dier Tis E  fepibus, praef. verfus Wartenburg. Fr 
Apr. poft. 


: B). in nemoribus & pone BUS ambrofas, Fl. H z pri prior. 


app. N. 4. Pbyf. Med. T. HI. yy . Fu- 


iE dr ana, 
- GR, * 


. 3854. 2070 ^ Fera Jfenacenfis.— 
— £uuan1A (officinalis) pericarpiis monofpermis, racemofis , Cau- | 
: le diffufo. L. S. IN. p. 1153. | 3 
| Fumavia flore purpureo, C. B. 


H. in cultis , agris pinguibus. Fl. £ Mai.- 4ug. TEE 
O&andria. - 

| |  POLYXGALA. 761. 5i 
POLYGALA (vulgaris) floribus criftatis, racemofis , caulibus - 
.. herbaceis, fimplicibus, procumbentibus , foliis lineari- lan- | 
ceolatis. IL. $. /V. p. 1154. | | 
Polygala vulgaris. C. B. , 
H. in pafcuis, collibus, fylvis: e g. um Wartenburg, im Ma- 
feberg, Koblberg, um Mosbach. Fl. 2 Mai, & 1 fun, 
*j Var, foliis rotundioribur, Here albo, zubro, violaceo, 


Decandria. T X8 : 
^ SPARTIUM. | 76«. B 
SpanTIUM (ftoparium) foliis ternatis folitariisque, ramis iner- P, 
mibus angulatis. £. S. /V. p. 1156. El 
Genifta augulofa & [coparia. C. B. | [i 
H, incampis, fylvis: unter Viebburg, im Eicbboelzgen, --. bey 

dem Dietricbiblerg, El. E. Mai. & 2 Jun, j3 


GENISTA. 766. E 
GrxisTA (tintoria) foliis lanceolatis glabris, ramis teretibus, — 
ítriatis, ere&is. L. 5. JV. p. 1157. Halb[chart, E 
Genifla tindioria , Germanica. UCM | E gb 

H. in pafcnis, collibus, fylvis: e. g. wm Mosbach. Fl. 2 jum. . 
Ee. us Modem | z 
GrxisTA. ( Germanico) fpinis compofitis , ramis floriferis , in- — 
^ ermibus, foiüslanceolatis. L. S. JN. p. 1157. ^ 
| YY- XU IE bs ela t Vc ode 


f | 
EB - Diadelpbia. 355 
i - Geuifla fpinofa., tinor, Germowica, C. B. 

H. in pafcuis, fylvis: zm | Mofeberg, Klofterbolz , Li tic um: 


- die coda Sonne. Fl t Mai, & i jum. 


.ANTHVYLLIS. 733. 


- ANTEYLLIS ( P'ulneraria?) herbacea, folis pinnatis, inaequali- 
bus, capitulo duplicato. L. S. /V. p. 1160. 
Fulneraria pratenfis. C. B. 
H. in collibus: a Rammesberg, um dar Gefilde. Fl. Julio... 


ONONIS. 772. 


OxONIS (arvenfis ) floribus racemofis, geminatis, foliis ter-- 
natis, ramis inermibus. Z. S. /V. p. 1159. 
ZInonis fpinis carens, purpurea. C. B. 
EL H. in campis, cnllibié: e, g. am Wadenberg. Pl, Julio & Aug; 
' Omowis (fpinofa) floribus racemofis, folitariis, foliis terratis, 
—. ramis fpinofis. L.S.1V. p. 1159. Haubecbel. 
ZInonis fbinofa, flore purpureo &3 albo, C. B. 
H. incampis, verfuris, agris, collibus, Fl, E Ju. ad Sepr. 


OROBÜUS. 786. 


- Ononus (vermus) foliis pinnatis, ovatis , ftipulis femifagitta- 
.- tis, integerrimis, caule fimplici. db... AV, D. 1164, Wad- 
wicken.. ' 
Orobus fylvaticus , purpureus , vernus; C. B. 
E H. in nemoribus: :m Zen Klasberg, im Eicbhoelzgen ; um das 
EE. Gefilde, über dem Koblberg, F KL 2 Apr: 6c Mar. 
. ORoBUS ( tuberofus) foliis pinnatis, 45e eots" ftipulis femi- 
E integerrimis, caule fimplici. £. $. V. p. I 164. 
- Orabus [ylvaticus ,, anguftifolius, a[phodeli radice. C. pete 
. H. in omnibus fylvis: e, g. gegen Mittag. Fl. Maio & € 3un, 


yy2 LA- 


| 
| 
| 
| 
I. 
| 


a456 0 Flora. Jfenacenfis 
| . LATHYRUS. 781. 


hA 


LATHYRUS. [d veiek pedunculis unifloris, foliis fimplicibus, t 


ftipulis fubulatis. ., S. /V. p. 1164. 
Latbyrus fylodtris , minor, C. B. i : L 
H, in agris: &ber dem Gramtbal. X. Fl. Jun, & € Tul. 


LàATHvnaus (thberofus) pedunculis multitoris, Orr diphyl-: 3 
lis, foliolis ovalibus ,' internodiis nudis. L. S. [N.p. 1165, — 


Lathyrus atvenfisy repens, tuberofus. C.. B, 


H. in agtis argillofis t. weter dem Mofeberg, bey der Pulver- ti 


müble, um den Koblbsrg. Fl. Tulio. 


gabs mis (pratenfis) pedunculis , cirrhis diphyllis, foliis lan- [ 


«ceolatis, cirrhis fimpliciffimis. L.-S. /V. p. 1165. 
—.. Latbyrus fyloeftris luteus, folüs F'iciae. C. B, : 
^| H. in pratis, praef. humidulis. Fl. 1 Jun. & jul. 


Larmyaus '( fsloqiris) pedunculis miltilistis, cirrhis diphyliis, p 
. foliolis enfiformibus 4 internodiis membranaceis. L $$. 


E 1165. 
Lathyrus ilodfiris füniüf C. B. 


.H. in collibus: dumofis: em Remmesberg , . TM: E : : 


teriberg , Gefilde. 4. Fl. Julio, 
.VICIA. 582. 


Anc Cpif iformis ) pedunculis multifloris, petiolis -— 


lis, foliolis ovatis, infimis fefliibus. Z. 5. AN. P. 1165. 
Pifum fsl'oeftre perenn-.. C. B. 


H. in dumetis collium: glezcb vor Sredifeld à zm Waeldgen gegen $ | 
Norden, auf dem Hügel, nebft dem Bupleuro latifolio, Fi- E? 


burno , Lantana, wu. f. w. X. Fl. 3 Jun. & Jul. 


Vicra ( dumetorum ) pedunculis multifloris , foli;lis reflexis, T 
ovatis, mucronatis, ftipuiis fübdentatis. Z. S. IV. p. 116 5 


H, in nemoribus; um die Rangen, "X. Fl. julio. 


MR ! : | Vici 


rM pesa ACTEUR rdg e ad 
rU ra aec aia als al MT ae aes 


n E 


^Diaddpbi ^ ——— 357 


ViCIA ( fslvatica): pedunculis multifloris , foliis ovalibus, fti- 
» pulis denticulatis.; £4. S. IV. p. 1165. 
H. in nemoribus editis: 2m Hoerfelberz , "E W. Posts d FI, 


3ul. pr. | 
ViCiA quies pedunculis multifloris, floribus ca 
foliolis lanceolatis, pubefcentibus , flpulis integris. Z. S. 
IN. 5. 14165. 


—. F'icia multiflora. C- B. — ! 

H. iin collibüs dumofis :: 2:2 Petersberg , um dar Gefilde, Vl. i 
T Sul. é& i Aug. 

VicIA ( fativa ) Jegurainibus feffilibus , fubbinatis, ere&is, fo- 

liis retufis, ftipulis notatis. Z. S. N. p. 1166. | 
Viciaativa, vulgaris, femine nigro. C. B. 

| H. in cultis, "agris bine inde. Fl. Tulio & Aug. 

VictA (Jatbyroides.) leguminibus feffilibus folitariis ", ere&is, 
glabris, foliis fenis, inferioribus obcordatis. 258: AX 
1166. 

H, in. agris arvisque ficcioribas :' wn Wartenburg , Vicbhurg, | 
uto 7 Kablenberg, Morbacb. Fl. 13 Tun. & 3ul. 

Vicra: ( fepiun ) leguminibus pedicellatis , fübquaternis, ere&is, 
foliolis ovatis, integerrimis, exterioribus decréfcentibus. 
I5. [V,..p., 13166; | 

*— Fhücia dumetorum maxima. C. B. 

— H, in fepibus. Fl, Mz. & Jun. 


ASTRAGALUS. 799. 


ASTRAGALUS (Cicer) caulefcens , proftratus , leguminibus füb- 
globofis, inflatis, mucronatis, pilofis. L.S. /V, p. 1 174. 
. Cicer foliis oblongis, bifpidis , maius. .C, B. 


H. in verfuris: am Wadenberg und. Petersberg, -.. Fl, ju. & 
i ug, 


2J 4 JN  AsTRA- 


358 .— Fla lfemacemfs —— 


ASTRAGALUS ( gl yeypbr»llos ^) caulefcens, ohafcasee, legumini- - 
bus fubtriquetris, arcuatis, foiiis ovalibus, pedunculo lon- 
gioribus. £. $. NN. p. 1174. Dormkraut. 

Glycyrrbiza fvslveftris ,. floribus luteo - palle[centibus. C. B. 
 H, in nemoribus: auf der Schmetten , um Frommesbo ^w edad 
Klasberg , u. f. w, Fl. £ Jun. & ju. 


TRIFOLIUM. 802. 


ThiroLIUM (officinale) leguminibus racemofis , ^ nudis, di- 
fpermis, caule ere&to. L. S. /V.p. 1176. Steinklee. 
a). Melilotus officinarum Germaniae. C. B... 
e Meliletus officinarum. Germaniae, flore albo. C. B. 
H. 2), in agris, collibus, campis, Fl. Jun. - Sept. — 
&). in collibus, muris, -I-. Fl, eoZ. temp, 
— TurroLmM (repezs) capitulis umbellaribus, leguminibus te- 
. trafpermiis, caule repente. ZL. S. V. p. "T. 
iE ium pratenfe albwn. C. B.- 
.in pratis, pafcuis , verfuris, Fl. Tux. - 0cf. 
PU HM (rubens) fpicis villofis, longis , corollis vionope- 
talis, caule ere&o, foliis ferrulatis. Z. S. /V. p. 1177. 
finum montanum , [pica longi[fma vubente. C. d. — 
H. in pafcuis: wm Wartenburg, Viebburg. Fl. € Mai. & Tun. 7h 
'TRIFOLIUM C pratenfe ) fpicis.fubvillofis, cin€tis [ERE appo" ai 
fitis, membranaceis, corollis monopetalis. L S.4V. qu 
IIT 
cu praten[e ,, parpureum. . C. B, 
H, in pratis, verfuris. Fl. i Mai. - Aug. . 
TRirotiuM fpicis villofis, folis infidentibus, vaginarürm cau. 
dis latioribus. - HalJ. Cat. Goetting. p. 285. 
Trifolium montanim purpureum maius.- C, B. ; 
Hi. in fylvisz eg: um den Infelberz y im Mofeberge Kebllerge. X 
00 FL Tun.- Sept. | 
AM Humillimum in monte Infelberg. 
L6Ix & b- M 


"i 


e 
- 
RI« D 
s 
or ial 
* |j TA 
r ] 


- ^ Diadelpbia. | 159 
i Turo (arvenfe)) fpicis villofis ovalibus, dentibus calyci- 
] nis fetaceis, aequalibus. L. $. NN. p. 1177. 
Trifolium arven[e , bumile fpicatum , five lagopus. C. B. 
H. in agris , arvis, Fl. Ju. & Aug. | 
- TRrroLUUM (fabrum) Papin feflihbus ,' ovatis , E 
villofis, inae;ualibus, £L. S. V. p. 1177. 
H. in pafeuis: dm a apos bey dem Steinbruche. X. PL 
Mai, prior. : 
..*) Caulis procumbens foliaque obcordata , denticulata , villofz, 
^ «calyx ovatur. decemfhriatus villofus , denticuló altero reliquis 
. ongiori, ommibus erectis, Jemen unicum. 
TRIFOLIUM (inontanunr )- capitulis terminalibus, corollarum 
vexillis fubulatis, caule ereCto , foliis lanceolatis, £L, $, /V. 
P. 1177. 
 Tüfoium montanum , album. C. B. 
H, in pafcuis & pratis inontanis: um Seebachb, unter dem Infl- 
berg s um den Frommesbof , gegen Wartenburg. Fl £ ju, & 
Puro (fraeiferum) capitulis fübrotundis, calycibus in- 
- flatis, bidentatis, reflexis, eaulibus repentibus. Z. 5. JV. 
"BOIS. o7 
| Trifolium fragiferun, . Frificum. C. B. 
p- H, in pratis humidis: 4;e güldene ue, und gegen Streckda. ]-. 
| Fl. £j3wL.. 
"TIRiFOLIUM ( agrarium ) fpicis ovalibus, imbricatis , vexillis 
i deflexis, perfiftentibus, calycibus nudis, caule ereéto. E. 
m S. IN. p. 1178. 
IE Trifolium. pratenfe lutewm, capitulo Lupuli, vel agrarium, C. B. 
i H, in pafcuis: bey dem Kicbboelzgen, gegen Wartenburg ,. w. 
" | w. Fl, Jul. & 1 dug. - ;i / 
"Taro: IUM ( Boaiceuin fpicis ovalibus, imbricatis, vexillis 
|-.. deflexis per(iftentibus Fio puel. caule RSS L, 
K 3. IN. p. 1178- 


E i xpo: Tii- 


Ep UU x EDI 
ELLE etr 
1 
^ 


—— 


sso Ferrum equinum, Germanicum, filiquis in fummitate, C, B. 


360 UP lakil lfenacenfis 
Trifolium montanum , lupulinum.. C. B. 
H. in pratis montanis humidulis : vor Winterflein iid auf did ; 
Schlottwiefe unter. dem Infelberg, Fl. ; Jun. & Jul. - 
(TRIFOLIUM ( procumbens ) fpicis ovalibus, Tinbéicafib. vexilis 
deflexis, perfiftentibus ,. caulibus procumbentibus, £L. E N. 
p. 1178. 


H, in pafcuis, arvis, agris ? tm Viebhurg , Winnbur, Kaff. 
- Fl. 5 Tun, & 3ul. 


'TRIFOLIUM füliforme)) fpicis fübirbricatis , vexilis deflexis, . 


perfiftentibus, calycibus pedicellatis ; caulibus procumben- | 
tibus. L. S. IV, p. 1178. * I 


H, im pratis montanis UM eg. im Helltbat, Fl, Jun. & 
jul, 


A 


HEDYSARUM. 793. 


HEpvsARUM (Onobrycbis) folis pinnatis, leguminibus mono- - 
fpermis, aculeatis ; corollarum alis breviffimis,. caule elon- 
gato. L. S. IV. p. ITI. | | 

Onobrychis foliis viciae , fru&u echbinato , maior. C. B. c NE 


H. incollibus & ruderatis : 4 Petersberges £n "Sredifeld, a 
um die Micbelrkuppe. Fl. i L gun. & $ jul. | 


CORONILLA. 789. 


CORONILLA montana. Hall. Cat. Goctting, pA 268; 
Colatea filiquoja minor. C. B. ; 

H. in Vineis: 4m, Hoerfelberg , bey Eichrodt , in ds | Hifi 1 
boernern , bey dem Hoerfchelloch mit dem Carduo deflorato 

und (dert Jeltenen Pflanzen. 3. FI. $ ; Jun. prier. . 


HIPPOCREPIS. 79r. 


HiPPOCREPIS (otfofa ) leguminibus pedunculatis, - confertis, | 
margine exteriore repandis. L.S. JV. p. 1169. 


M pA Dadsphaw ^ 96r 
1 H. in collibus & jnfun- am Rammerberge, am Hoerfelberge ; 
2o Eichrodt um den Klasberg. TF. & Mai. & £ Jun, 


MEDICAGO. 86s. 


MzDICAGO (falcata) peduneulis racemofis, leguminibus luna- 
tis, caule proftrato. L. $. IN. p. 1180. 
p JyhoeftreJuteum filiqua cornuta, wel Medica frutefcens. 


^H. in cóllibsss; campis, verfuris : praef. verfus xdi in B. x 
7ul, & Ang. is 


MzpicAco CIupulina ).- fpicis ovalibus, leguminibus yetitobonte 
'bus, monofpermis, caule procumbente. 7L, $. /V. p. 1180. 
- Trifolium praten[e ,. luteum , capitulo breviore. C. B. 
. H, ubique in pratis, agris, ruderatis. Fl. Zu. & 4r. s 
MEpicAGO (polymorpba) leguminibus cochleatis, ftipulis den- 
tatis , caule diffufo. L. S. /V. p. 1186, 
J MeDicAco (minima) leguminibus cochleatis,, aculeis unci- 
natis alternis alterne donatis, ftpulis integris. £L. S. JV. 
f. 1181. 
Trifolium echinatum. .arvenfe, frutiu minore, C. B. 


XL in verfuris: um die grPriS Zh agen Morgen. * Fl, £ 
Mai. &£& jun, 


ERVUM. 784. 


| ERYUM (ietrafpermum ) pedunculis fubbifloris, feminibus glo- 
— v bofis, quaternis. £L. $. /V. p. 1166... 
Vicia fegetun , fingularibus filiquis glabris. C Boo 
H. in agris humidulis pinguibus: unter dem Mofeberg über. dem 
Kramibal. --. El. $ Tun. & X Jul. 
— EnvUM Chirfatum ) pedunculis ultionis ; Terni globofis, 
binis. L. S.V. p. 1166. | ETE. 


- Mp. N. A8. Pbyf. Med. T. HI. zz —— Fia 


D E. , 


46m —— 000 Fora Mfenacenfis 
Vici cia fegetum , cum filiquis plurimis birfutis. i^ B. r 


H, in pafcuis, collibus, ^ quib e, (e n^ art "n E f» P 
Fl. £ Mai.&4 ; jun. X. 


- LOTUS.. 4823. 3421€ MPR 

LoTus (corniculata ) capitulis dépreffi is, caulibus decumbenti "3 
^ bus, leguminibus cylindricis. L. S. N.p. 1179... 
du. a). Lotus pentapbyllos flore maiore luteo y fplendente.. C..B. 


ud Lotus pentapbyilos minor , glabra. C. B. | 
H, 4) in pratis humidulis uliginofis: e, g. wm Morsbach , im . 
- Mofeherge , m Job. lbal, unter deta. Kiufterbels Fh 3 
- Junio. u | 


&). in pafcuis, verfuris , pratis, Fl. jun.- "Set. | 
sony Folia Jubvillofa , filiquae &labrae, 


CLASSIS- XVII L 
POLYADELPHIA. ^. 
Polyandtia. ; 


HYPERICUM. $08. 


 HiYPERICUM ( quadrcngulum) floribus trigyills caule quadrato, ] 
herbaceo. £L. S. IN. p. 1184. 1 
pce altexum. aliquibus Hypericoides, C. B, cH 

. H. in ripis, foffulis: az der Neffe, am. ledig bey dem d 
Rotbenbof ,. und im Job. Thbal. --, Fl. & Jul. & Aug, - 


HYPrRICUM. ( fallax) floribus trigynis foliis ovato - oblongis, 
3 fronts calycisque laciniis ius, obtüfis , caule fubqua- 
drangulari. C BNUS- 


4In. bypericum vulgare tertium Tragi ? s 


Polyadelphia. |... 363 
Hs lü prátie montanis humidulis: wof. Wintenfein, auf der 
Schlotwiefe , unter dem desee , "m Morbacb. FI. jul. & 
& dur. 
X) Memorabilis cevte varietas, nif 6 genui iecie, forfan Cum 
^ dnfequente priorem connetfens. 
| HypERICUM (perforatum) floribus: iiy, caule ancipiti, fo- 
- iis obtufis, pellucido- pun&atis. JL. S. ZV.p. 1184. 
Hypericum vulgare. C. B. " d. 
: H. in collibus, rupibus, arvis, pafcuis, Fl, z T & Jul. 
HyrremicuM (bomifaufum) floribus trigynis, axillaribus, folita- 
tiis, caulibus ancipitibus, proftratis filiformibus , foliis glabris. 
EL OM. 021184. 
fiméricem minus , fupinum vel fupinum glabrum. C. B. 
H, in agris, arvis, pafcuis:. Jey dem gebauenen Stein. 3. awoi- 


fchen Oberellen: und dem Hitfchbof, -1-. vor Mosbach. gegen 
Mittag, unter der Schanze ingen Morgen. Fl. Jun, - i 


4up. 0 00— 
HyYPERICUM i»albisd floribus A OM calycibus ferrato - 
glandulofis ,' caule tereti ; ere&to folis ovatis, glabris. 
L. S. AN. p. 1184. 
: Mfcyrum vel Hypericum glabrum bifolium "ot, perforatum. C. B. 
H, in fylvis & nemoribus: 7m Kloflerbolz , um Wartenbur £,im 
Hoerfelbolz , über W. Lupniz. --. Fl. Tulio, 
— HYrERICUM Chirfutum) floribus trigynis , calycibus ferrato- 
I -. $glandulofis, caule ere&to, folis ovatis, fubpubefcentibus. 
B — 4D. S. JV. p. 1184. | 
| Z4ndro[aemum bir[utum. C. B. 
|v H. in nemoribus: zm Hoerfelbolz , über W. Lupniz, im Mofc- 
berz , gegen dar Gefilde, um den Klasberz , s der Schinet- 
| n, Fl. 2 E s p. 
— "OSEE Zz89 HyrrE- 


264. Flora Ifenacenfi. [ Pabyodlplía j - 

-— (pulcbrum) floribus trigynis, calycibus fertato- E 
dulofis, foliis cordatis, glabris, bra&teis — Cau- 
letereti. L. S. /V. p. 1184. 


Hiypericum minus , eretium. C. B. 
H, in fylvis: im Mofeberge , Agen Morgen, 4-. FL. pl jas 


Reliquae Claffes XIX - X XIV. Syngenefia, Gynandria, Monoe- | 
cia, Dioecia, Polygamia, Cryptogamia, ob fpatii anguítiams 
in tomum D. V. futurum refervantur, 


7" 
e 
' à Fr 

** 
N. e d 
"y )» 
"3 ^ d 
j 4 
in 
Ies E 
NN X bd 
m 
« Ld E 


; E 
tf E as 3. S 
v e T^ rz ec 
eel M rJ qe "Ue 


VIRO 
ILLVSTRI AMPLISSIMOQVE 
»— DOMINO 


" ANDREAE ELIAE BÜCHNERO, 


.$. R. I. Nobili, Confiliar. Archíatr. & Comit. Palat. Caefar. 
Potentiff. Reg. Boruff. Confil. intimo, Medicin. & Philofoph. 
- Natur. in regia Fridericiana Profeff. publ. ordinario, 
Academiae Caefareae Naturee Curioforum Praefidi 
meritiffinio 


. HIST O RIA 


- Hfchuria veficali periculofiffima , ob 


Proftatae fungofitatem & abíceffum 
enormem exorta, animadverfionibus ad ufum 
Praeceptorum artis fpectantibus 
illuftratam, 
in publicam grati animi figuificationem 
pro fua in Illuftrem Academiam Cooptatione 
offert 


CunaisTOPHORUS MoLINARrTUS, 
Auguftalis Aulae & Inclyt. Facult. Vindobon. Medicus, 
Academiae Caefareae Naturae Curioforum, 

Demetrius III*v5, : 


Inftituti Scientiarum Bononienfis , nec non Academiae 
. . Caefar. Regiae Roboretanae Sodalis, 


* ——— md — 

| A rd j : ,H 
Nm. 25. wW . SZ SA mE S 
[ae d» d — exesl 
EZ 2/3 ; NES APR 7 NS | 
j——A————— m——— HM [MÀ P— i P Ü——— À —ÀÓ—M a P € ga —Ó MÀ Mo À 


: L 
lj 

m Iw 
AM 
" HI 


| ; . Illuftris Ampliffimeque Vir. 


- q aei diu multumque ,— Hlluftris. Doctiffimeque Praefes 
j H deliberans , utrum Opella iflbaec digna effet , quae ad 
" eratias cum Tibi, tum univer[ae Academiae ae'endas, 
ex eo quod me in. Coetum Ve[trum cooptaveritis, offerretur. 
INam fi eam conferebam cum refertifJumis doGrina , éruditio- 
se. eloquentia Monumentis illis, quae ad perpetuam nomi 
( mis F'eftri gloriam artisque utilitatem Academiae Ais nlerta 
L funt, abfinere non poteram , quin pudore fuffunderer. "Ogujg 
^ enim aut flupidus, aut fuarum verum amans efe. poteft ifa, 
- ut exillimet ;— Hifloriam morbi [ane non vulearis, at mullo 
- artificio contextam , tumultuarüsque obfervationibus leviffige 
- dllufiratam, occupaturam bonorifie locum inter graviffona 
[ ftripta, quae, me veteris no[trique aevi "Academicos celebra. 
—diffimos mominem, du. Fir Ampliffime ,' Ornatiffimusque ' 
Tar wius in lucem protuliftis? Qua cogitatione eo magis tor- 
! quebar , quod conmiciebam , expectare vos a. me, ut transmit. 
|! erem Difputationem illam de univerfis , unde vefica infefla- 
| qur, vitis, quam Vobis infcribendam fciebatis. Cuius licet 
pretium tale futurum non fit : quod dignitatem expectationem. 
| "que veftram adaequet , id mibilominus babitura [altem erit. bo- 
| mi, ut doctiores acutioresque, ac ego [um, Viros excitet, ad 
! morbos iflos,, fane frequenti[/umos &g a nemine , quantum épg 
| Jciam, collectim explanatos, luculentius differendos. " 


[] 


- : - oW rM -— 5 


— .. Verum cum clinicae, quae in tam populofa urbe cireum- — 
flant undique , occupationes [ubtrabant mibi tempus, quod ei .— 
accurate elaborandae mece[Jarium eft, mollemque bumaniffi- - — 
mae invitationi Tuae inurbane re[pondere , quamemonuifli, Te — 
in eo, qui proditurus efl, A&orum ómo, daturum locum lu-. - 
cubrationi meae , fi quam paratam baberem; malui inconfide- — 
ratus videri, quam aut fuperbus, aut inofficiofus. — | 


—. Tie itaque benignitati confifus [criptiunculam banc audeo — 
ad Te mittere, quae publicam fignificationem contineat grati 
animi erga Academiam mei, pro tanto in me collato. bonore, 
tefleturque me daturum operam mon folum , tt traGtationem  - 
de leficae morbis, quoad. vires meae ferunt, elaborem, fed 
eg Viena ratione liceat, coner o[lendere , me, fi minus - 
do&irina polleo, voluntate [altem bene. de Academia ,. deque. 
Je merendi baud. indignum prorfus. o] e, quem benevolentia - 
profequamini, .Fàxit Deus, Vir. Illuftris Ampliffimeque, ut. 
Coetus nofler, ars IMedica, atque ego ipfe, qui tibi tan — 
tum debeo, Te docüiffimisque luminibus iuis, quam diutif- - 
fime perfruamur. — Vindobonae Pridie IVonarum ulii , — 

- C1910 CC LXV, | E 


| Nehurio - valis pe PUT. 7 ma , ob "hs 


Lise fungofitatem & abfceffum enormem in Viro 
-fexagenario. exorta; £5 pro letbali babita, attamen 
.. feliciter curata... 


riei, fcorbuticis affe&ionibus obnoxius, crebrioremque 
mingendi pruritum à plurimis annis paffüs erat. Et quo- 
| miam, feverioribus ftudiis fellulariaeque vitae deditus, mentem 

. defatigaverat, lautiorique victus rationi indulgebat, meiendi 

. difficultate dolorofisque. veficae fpasmis prehenfus faepe. eít; 
| dumque urinae emittendae inftaret, torquebatur adeo, ut, 

"]lotii vix propulfa guttula, illico prae. dolore andoreve; in 
. urethra & veíicae collo exortis, deficeret animo. Atque his 
'. quidem fymptomatibus 1 in Italia celebrium Virorum ope occur- 
| fum eft pluries, praecipue Bononiae, Urbe illuftribus in arte 
| noftra Viris ditiffima, in qua aeger falutarem amicinoftri, dum 
| viveret fuaviffimi, praeclarique haud minus Medici quam, Chi- 
? rurgi, MoniwELLI, opem expertus eft. 


At cum inopinato e miti Italiae coelo, vix a pertinaci 

Mfchuria illic per catheterem füblata levatus, ad nos fe hyema- 
| di tempeftate tranftuliffet, frigore, vitae genere diverío, ae 
imprimis noftratium vinorum infuetudine, incidit in eumdem; 
| de quo fuperius dixi, morbum die vicefima nona menfis Jag 
| muarii 1762. ex eo praefertim , quod prae pudore, cum in 
colloquio effet, per horas multas lotium nifu cohibuit. Hinc 
1 pos acerbo circa pubem dolore , una cum febri valentif- 
App. IN. 4G, Pbyf. Med. T. III. aaa ^ ^. c fima 


I NERA 3etatis anno proximus Vir, fanguineae tempe. 


amy 


copiam , inflati rupturam imminere, mifi alio artis praefidio ES 


| aliis atque aliis ,. fed incaffum ,. cum intus, tum 'extus adhibi- - 
tis medicaminibus, : ita ut altera cum no€te dies efüuxerit , 


370 ^ - Hi flori | - 
(ima corripitur , hyposafirio toto, tympani ad inftar ,. decl 1 
to, cui binis ny&hemeri fpatio, Venae fe£tionibus catheteris- — 
que infitionibus profpicere tentatum eft, etfifruftra. — - E 

(* Cum itaque diriffima ifthaec fymptomatá. adhucdum per-. : 
durarent, in confilior ego accitus, aegrum validiffima febri | 
aeftuantem , fed alto fopore oppref'um ; inveni ; wentre in - 
molem maximam. exfürgente ;;; Ve'icaque ad umbilicum ufque ' 
inflata, & lotio oppieta, quae amphoram fummae magnitudi- 
nis referebat. —Cenfui propterea novam fanguinis, cumetufa 
vena, tum ex oris venarum , quae in ano funt, ope hirudi- . 
nunt; detra&tionev. & utiliffi mai & expeditiffimam effei^ At- | 
que:his pera&tis au&tor fui, ^ut eériemata. modo-emollienti T 
parva Copia & repetitis: vicibus; : modoactiota in alvüm WR bo 
terentur ,..non praétermifTis femicupiis;.. Verum-nec nóvaé 
cruoris em ffiones , fecea, quae intus aut extus emollirent, b 
mec oleofa in urethram leniffime inie&a, levamen aegro attü- - 
derunt: 'quandoquidem.nec guttüla urinae ab-aegro y fenfuum - 
omnium prorfus experte; reddebatur, quin imo* "ventris mal 
gis magisque; ob novi lotii ad veficam -indelinenter appulfi .— 


urina evocaretur, metuebamus.  -' . n 
. Hac de cauffa rati fümus , au&tore Cero; "Aatádó anceps | 
quam nullum experiundum effe auxilium :-& magno HiPPOCRA — 
TE in Aphorismis nobis jraelucente, ad morbum extremum — 
extrema praeídia;adhibuimus. Hinc cum.Catheteris ope, 
faepenumero in urethram immiffi . fruftra urinae edu£tio ten» 
taretur, & affe&tio indies exacerbaretur ; ad veficae puncto 
nem, quia vires in aegro nondum attritae videbantur j confü- | : 
giendum effe exiftimavi. : 
Quoniam. vero quibusdam € ex iis; qui aegro adítabant, - 
operatio haec videbatur nimis periculofa, fubventum eftaegro | 


prius- | 


priusquam id nobis concederetur. At aegro interéainfecurae 

- forti dereli&to, & tumor ventris, & febris & fopor invalue- 

» runt adeo, ut tandem ne ille füccumberet, perazendie pun- 
&ionis , quam ego ingeminabern unicam effe, quae in hoc ca- 
fu iuvare poffet, fa£&a«mrhi poteftas fuerit. 

- Advocaviizitur infignern fcientia & exercitatione Virum, 
Joannem Nepomucenum Houmburgium , ' Auguftorum Chirurgum, 
ac ne ad anceps plenumque periculi experimentum descende- 

' retur, niíi neceffitate prorfus cogente, tentavitis prius cathe- 
terem in veficam immittere; verum continuo fenfit quid duri 
circa veficae os obftare, quo minus catheter in veficam pe- 
netraret. Hinc ad digiti in anum 1nfertionem confugere ne- 
ceffe fuit, ut intimiusduritiei iftius, catheteri obfiftentis, na- 
turam perveftigaret. "Et fane deprehendit, Proftatam in tu- 
morem longum, durum ingentisque molis excreviife, qui oc- 
cupaverat fedem veíicae, unde haec, cum nimia urinae copia 
diftenderetur , fuerat in abdomen prorfus protrufa. Qua ex 
re cum intellexiffemus, fiftulae argenteae i urethram infertio- 
nem non folum inutilem, fed & perniciofam effe, praefertim 
cum fanguinem hac extra&t3 profilientem , dum aeger aliorum 

. pnanibus traCtabatur, confpexiflem, iudicavimus, non effe 

ulterius differendam pun&tionem, fi quidem aegrum vellemus 

ex orci faucibus eripere. . 

Diffentiunt Aü&ores de loco , in quo pun&ura inftituen- 


Doe 


exiftimavimus, illam a tumore Proftatae; &'a naturalis fitus 
1. mutatione hic definiri, Quapropter indubium effe credidimus, 
v- - aperiendam 1 in hypogaftrio ,- füpra pe&tinis offa, veficam fore, 
eoin loco, unde oltm Petrus FRANcus volebat, ut caiculus 
eximeretur, eaque ratione, qua, docente celeberrimo Hzr- 
 STERO per altum , ut vocant, apparatum calculi extraQtio fo- 
let infütui. Nam eam, quae in perinzeo fierét, fruftra- 

neam reddidiffet Proftatae moles cavum pelvis ingreffa, ^ 
aaa - : Cum 


B Ifihurice vef calis periculof, [t mae T QU UNE 


da fit: nos vero; penfatis hinc inde omnibus circumflantiis,. 


. . Cum ergo locus ille dilie: — vifus effet , fumfit dex- 
terrimus chirurgus ferramentum, illi prorfus fimile, quo aqua . 
hydropicorum evocatur, quodque 7rocar five Trois quarts | vo- 

cant. Ne vero re&ta illius introdu&tione peritoneum , füpre- 


mo veíicae inhaerefcens, fimul vulneraretur, ita infrumen- - Ü 
tum aptavit moderatusque eft, ut i&us oblique veríüs veficae.—— 


cervicem pertingeret. Atque hac pertufa adhibitisque ceteris 
artis adminiculis, erupit protinus fummoque 1mpetu cruentae 


urinae. plusquam fex medicarum librarum pondo. Et quame . 


vis vefica in propriam fedem rurfus collapfa videbatur, ex ea 
nihilominus, compreffo vehementius hypogaftrio , fex circi- 


ter faniei unciae expreíTàe funt, Quibus mane pera£&tis, ae- 


ger, qui per biduum, pulfuexiftente debili parvoque , alto 
fopore o^rutus erat; mentis compos illico faCtus eft, veficae 
puné&tionis minime 'confcius. Cuius vulnus, fimplicis adinftar, 
deligatum, brevi temporis fpatio coaluit. "Verum circa eius- 
dem diei meridiem is nova valenteque febri correptus eft, nec, 
ventre licet molli & fubfidente, lotium ex urethra excerne- 
bat ullum. Ad maiorem itaque inflammationem praepedien- 
dam, fanguis r'ertufa vena edu&us eft. | 
Cum vero Hownbwrgiuws quarta Domeridiana catheterem 
iterum per urethrae iter in veficam voluiffet ducere, eadem, 
quam füperius recenfuimus, dura reíiftentia impeditus , eti 
non adeo pertinaciter, ut antea, fuit, quominus libereilum 
truderet. Sentiens autem illam aliquantisper cedere, itadex- 
tre fiftulam direxit, ut, patefa&to tandem veficae itinere , 
tres urinae librae, cum maena puris copia intermixta, profi- | 

lierint quae ut confpeximu-, credidimus relinquendum eífe - 
in veíica catheterem , ne Proftata, ulcere erofa pusque ex- - 
cernens , Urinae iter, tot tantisque laboribus referatum, de- 
nuo intercluderet: Ft fane eadem die ad vefrjeram, ut &ter- - 
tia poft mediam noCem hora, urinae librae duae, eiusdem 
indolis ac pridie, per catheterem prodiere,  Poflridie vero 
- .. hora 


Iíchuriae veficalis periculofiffimae égc. - 373 


hora nona antemeridiama , etfi aeger iam a febri doloribusque, 
quibus peracta: punttione acriter affügebatur, effet immunis, 
fiftulam tamen in veficam infertam liquimus. — Et quidem in- 
. ftante meridie, erupere ex ea lotii purulenti librae duae: ex- 
tratte vero fexta eius diei hora pomeridiana cathetere, ut 
a grumofo cruore, quo inferciebatur, repurgeretur, dili- 
gentiffimo Artifici, fiftulam iterum in veficam impellenti, 
ípongiofa fefe iterum obtulit moles renitens ,  urinaeque iter, 
ut pridem, occludens. Arti vero ceflit, absque eo quod 
aeger dolorem ullum perciperet, atque inde libra eiusdem, 
ac antea, urinae effluxit. Quotiescunque enim educebatur 
. otium per fiftulam, comprimebatur manu hypogaftrium, ut 
— urina e vefica praeter modum laxa protruderetur. Interea 
ad ea, quae poft veficae pun&Ctionem purulentique humoris 
animadver(íionem animum adiecimus, illico in ufum vocantes 
. artis praefidia, quae ad abftergendum , & ad veficae robur re- 
 ftituendum funt validiora. 
Ac primum locum Cortici Peruviano dedimus, utpote 
qui & roborat , & gangraenam inhibet, & fuppurationem 
procurat benigniorem. . Ex hoc cum drachmam unam fingulis 
binis horis exhibuimus aegro deglutiendam , tum deco&io- 
nem, congrua mellis portione adie&ta, in veficam iniicieba. 
mus. Ineius vero ufu tamdiu perftitimus, quamdiu morbi 
faevities id remedii genus exposcere vifa eft, dofi pariter ad 
morbi ftatum alternatim adautta, vel vada ien Cum enim 
ea effet ftatuta lez, ut fi quando catheter e vefica educebatur 
repurgandus, iter urethrae ad veficam congruo cereo ferva- 
retur apertum, fic & urina prodibat libere, & e varia puris 
ípecie quantitateve, quomodo curatio eífet attemperanda , 
coligebamus.  Animadvertens itaque & puris albicantis co- 
.piofüm effluvium, & in aegro aliquoties integro biduo vi- 
rium imminutionem , appetitum cibi proftratum , horripila- 
tionerà totius corporis moleftam , calorem fitimque incre-. 
aaa 3 Ícen- 


374 S7 SdHifloria 

fcentem, quae omnia funt fuppurationis indicia, iniisexhiben- 
dis infit, quae, ut füperius ícripfimus , abítergentia & 
balfamica vocari a Medicis coofueverunt. E quorum nume- 
ro illa praefertim fzlegi, quae in huiuscemodi morbis exper- 
tus faepe fum eflicaciffima: Bolos nempe ex Rheo ele&o, 
 Sapone Veneto, Succino albo, Camphora, Terebinthina & 
balfamo Peruviano corfe&tos ter in die affumendos , epote 
defuper feri la€tis vaccini depuratiflivi librà : - vefperi vero 
ex Melonum Papaverisque feminibus, cum Amygdalis dulci- 
bus, emulfionem. ' Atque his praefidiis non folum vefica.uri- 
naria, uhde magna profe&to puris conco&ti quantitas defluxit, 
eft probe abíterfa, verum etiam alvus , alias adítri&ta, fo- 
luta eft cum aegri levamine. Et quoniam peculiariter veficae 
curandae profunt ea medicamina, quae fluida in forma ad- 
miniftrantur, cum humores, qui in corpore fünt, in eam 
facile confluant, utinde lotium excernatur ; acceffi deinde 
ad medicatas illas aquas, quae fingularem vim ad veficae 
morbos habere demonftravit repetita hominum fapientiffimo- 
rum experientia. 

Inie&ta igitur in eam, ope fiftulae, aqua. calcis vulgaris, 
intermixta deicocxoi hordei, & fufficienti mellis quantita- 
ti, iuffi, ut aeger memoratis fuperius bolis fuperbiberet ré- 
petitis vicibus; loco feri, libras duas aquae ex Oftreorum 
calce paratae; cui libra una caprilli la&is effet infufa. At- 
que haec viginti dierum fpatio adminiftrata mirum eft, quam 
profuerint. Non enim.folum vefica abífterfa eft & eluta; ve 
rum etiam fpontanea illa mingendi cupiditas, quae a natura 
eft, & fublata prorfus teto hoc tempore videbatur, excitata 
eft iterum ita, ut fere naturalis ui?nae fluxus quotidie, & fi- 
ne molefto nifu fequeretur, quo patto fanis hominibus lotium 

emittere volentibus folet contingere. [^ 

At quia mingendi ifthaec. cupiditas tavaiéseóbt adeo , 
utin pruritum ardore MVP moleítiffimum degeneraret, 


fepofi- j 


Iícburiae vefi calis Milf p Wue oc. —. 1978 


- fepofiti bolis & "calcaria ex oftreis aqna , unde exítimula- 
tionem ifthanc oboriri fufbicabar; 'praefcripfi Peruviani cor- 
ticis drachmam , & ex althaeae radicibus malvaeque folus & 
floribus deco&ionem, latte caprillo perfufam, ad potum. 
. Vefperi vero congruam Trochiscorum de Gordonio recen- 
tiffime paratorum portionem in emulfione e melonum papa- 
verisque feminibus amygdalisque dulcibus confeCta. ^ Qui- 
bus rebus effe&um eft, utaeger iterum facilius liberiusque, 
& fine ardore dado ullo, urinam emitteret , quae colo. 
rem quidem naturali fere fimilem habebat, expers vero non 
erat ab omni eius indolis pure , ac illud fuerat, quod to- 
to anterioris: menfis. tempore; copiofe redditum | memora- 
vimus. " 

At cum iterum ad internum oftreaceae aquae laCtisque 
ufum rediffemus ,; isque ad longum tempus protraheretur, 
evanuere ex urinis omnia vel tenuiffima puris veftigia, at- 
que id, quod curationis caput erat , confequuti fumus, ut 
nempe abfterfa probe roborataque effet urinaria vefica, & 
obex ille, qui, pertinaciffime lotii exitum inhibens, aegro in- 
teritum minitabatur, fuüblatus effet ita, ut urinam liberrime 
naturalique prorfus modo aeger ad arbitrium excerneret. —— 

Sub curationis tempus. vittus ratio inítituta eft qualem 
febris modus , purisque eflluvium exposcebant , tenuis nem- 
. pe, circa initia hume&tans, demulcens, &, utin hoc mor- 
borum genere a Medicis praefcribi E Oietimn eft,  obliniens. 
Morbo vero depulfo, conceffum eft, ut quae devote viri- 
.bus profunt, affümerentur, fed frugaliffme. — Atque hac ra- 
tione Proftatae fungo, in veficam usque procul dubio pro- 
pullulante, exíiccato, & ulcere abftergent ibus glutinantibus- 
- queauxilis confolidato, & vefica ex ingenti atonia, quam 
Ob tantum humorum confluxum detentionemque contraxerat, 
liberata, & in fibi naturalem ftatum, molem, fedemque re- 
. fütuta; pum perfe&am na€tum effe valetudinem certiffimó 

argu- 


376 5 annone «udilifferia i | 
argumento eft, quod is profpere a Februario anni 1762, quo 
vefica puntta a nobis eft y ad hunc, quo fcribimus, annum 


Cio ccixv. vitam in Italia, quo poft morbum fe fe contu- 
lit, tranfegiffe comperimus. 


Scbolium. 
e" | iiber 
(Q** quantisque gravibus affli&tionibus vefica urinaria ten- 
tetur, haud ignotum eft iis , qui cum in fübtilioris ana- 
tomes fcientia, tum in medendis humani corporis affe&tioni- 
bus longo ufu verfati funt. — At inter pertinacia veficae mala 
pertinaciffimum fane periculofiffimumque illud eft , quod Pro- 
ftatam afficit, quo fit, ut haec vel in tumorem abnormem, vel 
in abíceffüm degeneret: quoniam illa corpus eft globofum & 
quafi cordiforme , mox ante veficam in collo fitum, quod & 
totum urethrae principium cingit, & peregrino humore fi 
turgeat, aut calculis obfideatur (1) facile urinae iter oc- 
cludit. - 
. Lapidem in Proftata cadaveris Eriüentifültl Cardinalis 
Morigii fuiffe, a celeberrimo VALSALvA repertum, immortalis 
famae Vir MoncaAcNvs litteris prodidit (2). Glandulam ve- 
ro hanc tumidam duramque fuppreífae urinae cauffam ex- 
titiffe, PARAEUS; RIOLANUS MunaLTUS; Dorarus, REISE- 
iius pridem memoriae mandarunt, & dehinc Viri celeberri- 
mi, HEISTERUS , PLATNERUS, BENEVOLUS , VALLISNERIUS; 
RiEDLINUS Confirmarunt, Atque ipfe MORGAGNUS, quianim-  . 
advertit non femper totam Proflatam eífe tumidam: Nam,. 
. wt 
() Vid. Chriflophor, Poblii Differt. toLipf. ventilat, anno 1737. de 
Proftatis calculo affedis. 


F 


(2) De fedibus & caufis morbor. per anat, indagat, Ej amat, med, 
XLII, art. 37. pag. 174. vi 


l/churiae veficalis periculofiffimae Ue 


ut inquit (3), baud varo eius tantummodo fuperior ambitus aut. un- 


dique, aut certa ex parte. [fic excrejcit C3 tumet, ut urinae exitum 


occludat. 
Morbum autem hunc faepenumero cum fcorbuto affe&tos, 
tum venereo morbo male mulé&tatos invadere comperuimus: 


cum enim e fanguine, omnium humorum fonte, imbuto par- 


ticulis varii generis, & praecipue, cum fcorbutica labes regnat, 
acrioribus, dériventur fecernanturque alia humida ad varios 


corporis ufus, & imprimis ad irrorandas obliniendasque pecu- 


liares partes deftinata, mirum non eft, fi 11, qui fuübfunt fcor- 


buto, quorum alioqui lotium acerrimum foetidiffimumque eft 
(4), tententur crebrius veíicae morbis; eadem ratione ac illis 


accidit, quos lues venerea haud ex arte tra&tata male habet. 
Nam hi utplurimum vel urethrae, vel veficae, vel glandula- 
rum feminalium, vel Proftatarum aliarumque corporis glandu- 


larum morbis, fummopere dilaniantur. Nec enim dubium eft, 


.quin celticum illud virus fefe 1n obfcoenas partes, humoribus 


lubricantibus, glandulis varii generis, canaliculisque. mucagi- 


nem exprimentibus refertiffimss , intrudens, cum nec e cor- 
pore exturbatum fit, nec faltem refraenatum, illas erodat, & 
forte füb conglutinatis intempeftive ulcusculis diutius nidulans, 


cuniculosque fenfim fenfimque agens, aggrediatur principes 
partes, maleque mul&et. Quemadmodum fufe fatis celeber- 
rimus AsTRUcIUs in Opere fuo omnibus numeris abfoluto do- 
cuit, & quampluribus obfervationibus abunde illuftravit. Hinc 
ex innumeris pertinaciori lue affli£ttis paucos vidimus vel a 


|; Proftatae, aliarumve glandularum, vel a veficae morbis im- 


^ munes. 


^ 


Ne 
(3) Ibid, Epift, anat. med, XLI. art, 17. pag. r$. 


- (4) Vid, a Treatife of the fcurvy. By James Lixp, of the diagno- 
ftices of the fcurvy, Chap, 2. pag. 161. 


App. IN. AG, Pbyf. Med. T. III. bbb 


NB —— Gu Hifloria — : 
Ne quid dicam de iis, qui, quamplurium annorum fpatio 
»venereis divexati tormentis , non modo Ifchuria Dyfüriave di- 
riffima faepenumero prehenfi funt, verum etiam Proftatae, 
perinaei, veficaeque urinariae abfceffü, ob accreta variae in- - 
dolis corpora, vel fungos in eadem germinantes, itaaffligeban- ^ - 
tur, ut, erofis veficae membranis, lotium per annos-ex eius- 
dem & perinaei ulcere fümmo aegrorum incommodo ftillave- - 
rit. De quo morborum genere peculiari do&trina fermonis- 
. que elegantia egit Vir expertiffimus Hieromymus Larr, in Dif- 
fertatione fua ,' de Curatione flranguriae contumacis ,. frequentem 
maleque traBiatam  gonorrboeam confequentis (S). Nos quoque 
vexatos a multo tempore hac affeCtione binos Viros , etíi 
veficae pars exefa corruptaque erat, ex integro reftituimus. 
Creditu igitur facile eft, in aegro noftro utriusque mot- - 
bifortaffe feminia in hafce fedes iaCtaab iuventute fuiffe, quae, 
per aetatem variasque alias fimul] confpirantes cauffas exacer- 
bata, periculofiffimam dein affe&tionem produxerunt.  . Pluri- 


bus enim annis dyfuria ftranguriave aegro noftro detento, ca- 


theteris ope urinam extrahere, uthic fublevaretur, opusfuit: 


" -Proftatam igitur fenfim fenfimque ob affluentium pravorum 
humorum copiam laxiorem redditam increviffe, ulceratamque 
in magnam molem degeneraífe, exiftimandum, mi fallor, eft, — 
per quam pertinaciífima Ifchuria inde fuborta eft. Atqueidem 


aegro noftro contigiffe videtur, quod Illuftris MoncAGNus de 
Cive füo, Viro Patricio fexaginta amplius annos nato j pro- . 
didit (6), his verbis: Cum tumor €? durities. Proflatae incepit ; 
coeptum quoque aegrum effe principio. aliquo retentionis urinae tentari ; 
cum vero demum ujque adeo tumor au&us fuerat ,. ut repentina acce- 
dente fanguinis per eam. glandulam circumque ipfam maiori motus tar- 

| ditate, 
- (f) In Colled, Difputst. ad morbor. hiftor, & curation, facient. 

Illuflris HarrEen1 Tom. IV, pag. 127. ; 


(6) Epift, anat. med. XLI, Art, 15. 14. pag. 153. 


HE 


I/churiae veficalis periculofiffimae "M ors 49b 


/ ditate, meatus per eam da&lus, nonnifi immiffo catbeteris folido cor- 


pore fatis urinae patere po(fet , banc amplius nequüffe per fe [fibi exi- 
tum aperire. Nam poftquam pluribus tormentis cruciatus de- 
ceffit, glandulam Proftatam MonGaGNus, diífe&to eius cada- 
vere, invenit praeter naturam totam turgidam tantaeque duri- 
tiel, ut qua[i ex cartilaginis 3 ligameuti commi[la fubftantia con[lare 
fecantibus videretur. 

In Opusculis quoque fuis pathologicis (7) llluftris HAr- 


LERUS memorat, ob Proftatam fcirrhofam fubortam effe urinae 
» ijncontinentiam, quae procul dubio, ut ipfe ait, a perpetuo 


[timulo adfluentis puris orta erat, nec non a fcirrho Profta- 
tae, qui fphin&teris veficae conílrictionem inhibuerat. Ex 
quibus omnibus collizimus, in hoc morborum genere, circa 
affe&tionis initia, affeCtas partes ipfamque morbi fedem , quan- 
tum fieri poteft, efe dihgenter inquirendas, demiflis pruden- 
ter debitoque tempore in veficam, per urethrae iter, cereis 
argenteisque fiftulis: Tunc enim fi quae in veficae collo, aut 
in ipfa vefica oriuntur, etíi levia obflacula, facillime dete- 
guntur, & cum internis aptisque medicaminibus tum chirur- 
gicae manus ope, cun&a, quae fedes hafce afficiunt, mala fa- 


 €ilius demoliuntur, 


Cavendum tamen, quod experientia compertum eft, ne 
in veficae affli&tionibus quocunque tempore, aut Ifchuriae ge- 


mere, in urinae iter Catheter immittatur: nam fi argentea 


fitula in erumpente uxethrae, colli veficae , huiusque ipfius 
inflammatione promovetur vi adhibita, poteft accidere, ut 
maior inflammatio, aut convulneratis cun&tis partibus gangrae- 
nae periculum exoriatur. Lt fane monuit lam aevo fuo cele- 
Perr. Chirurgus Hieronymus Fabricius ab AQUAPENDENTE, qua 
ratione Catheter in veficam coniciendus fit: Et noftro, ali 


|* in chirurgica arte infignes Viri, inter quos merito recenfendi 
4 b E 


b 2 funt 
(7) Obferv, XXXV. pag. 82. 


480 "usce s dMiffaria- 
funt HErsTERUS atque PrATNERUs, plura de hac medendi 
ratione agitarunt: quoniam per nimiam in Catheteris ufu cun- 
Ctationem , aut feftinationem novimus mala crebrius fuiffe 
exacerbata. | 
.. Ut vero in iis, quae ad morbi noftri hiftoriam illuftran- | 
dam faciunt, infiltamus preffus, nam uberiorem morborum .: 
veficae tra€tationem ad aliud tempus refervamus, illud anivad- — 
ver(íione fumma dignum cenfemus, quod in Ifchuria, utpluri- 
mum veficali, exiftimetur per argenteam fiftulam educendam 
eífe urinam eo folummodo tempore, quo vefíica prae nimia 
lotii quantitate affürgit turgida & oppleta in hypogaftrium, re- 
gionemque hanc elevat, intenditque. | Cum alias putetur id 
effe pathognomonicum oppletae lotio veficae fignum. | 
Porro crebra nos docuitexperientia, magnam fatis, abs- 
que eo quod grandis fit hypogaftrii tumor, quantitatem urinae  — 
in vefica contineri, quae lethalesfaepenumero morbos produ. 
cere confuevit. Quodin aureo füo Opere (8) ampliffimus do&if- — 
fimusque MonGacNvs hisce verbis confirmat, dum ait: Sed ut 
aliae in aliis morbi caufae , aliaeque corporis,  &3 partium , — €2 urinae 
conditiones funt, ita alia alü Medico in alio aegrotante effe eorum , 
quae cito agit, aut differt, ratio poteft. — Me quidem in meo facilio- 
vibus cito fed fruftra adbibitis , ^ in Cathbeteris ufu celeritatis tion 
poenituit , quamvis Chirurgo nimia adeo videretur ,. ut propter 
exiguam bypoga[trii tenfionem nibil urinae in. vefica effe affeveraret. 
Et profe&to faepius animadvertimus, in veficam apople&tico-. 
rum, in quibus omnes fenfus opprefli erant, confluxiffe in-. 
gentem urinae copiam, & ob partium infenfilitatem & atoniam 
diutius retineri, e cuius in humores refumtione obruti aegri 
citius pereunt, Jlccirco poftquam, ut fuperius monuimus, e 
eun&tis fymptomatibus morbique notis in unum colleétis no- 
veri- 


(8) Epiflol, anat, med. XLI. Lib. 3, de Morb. ventr, Art. r4. 
pag. 154. 


i 
B. 


 Jfchuriae veff calis periculofi ilfimae j-€3 3à1 


| verimus, lotium adeffe, neque poffe adhibitis cumintus, tum 
/ extus artis praefidiis evocari, tentandum protinus eft, ut id 
fagaci fiftulae ope confequamur, ne aeger lethali fopore op- 
primatur. Nam fi haec operatio protrahatur in longum tem- 
pus, diftenditur in immenfum, ob lotii copiam, vefica, & 
huius fphin&ter collumque ideo contrahitur, ut catheterem 
nulla ratione recipiat, velíinat in veficam usque demitti. At- 
que hinc utplurimum per hoc iter nec guttula urinae educi 
poteft, & fi obftinatius per catheterem inflammatas hasce fedes 
urges, augebis inflammationes , unde abfceffus, aut gangrae- 
pam ipfam accerfes. 


Quantum vero pertinet ad Catheteris infitionem, plura 
effe poffunt, quaeid impediant ; quae magna fane cum ad 
nofcendum , tum ad tra£tandum morbum, cautione opus ha- 
bent. Nam interdum glandula Proftata eft vel turgeícens, 
vel inflammata, vel ulcere exefa, aut indurata , unde ure. 
thrae iter anguftius redditur, vel prorfus occluditur , cum 
haec, utfupra monuimus, ante veficae collum locata, ure- 
thrae principium ambiat, & pro mole vel au£ta, vel imminu- . 
ta, liberum urinae e vefica profluvium impediat, aut ex in- 
! tegro cohibeat. Quodii binae pofteriores glandulae illius pro- 
| minentiae, a celebri HrrsrERO in Anatomes fuae Compendio 
natiformes nuncupatae , humoribus füupervacuis turgeant, hae 
non modo veficae collum affatim firingunt atque obturant, 
verum etiam neceffariam fphin&teris aCtionem ex integro 
praepediunt. Quin admiratione dignae funt quoque propagi- 
mes illae Proftatae intra veficam ipfam afcendentes, quas acu. 
tiffimus MoncAGNus cum in Adverfariis anatomicis (9), tum 


|. in Epiftola anatomieo - medica (10) ab fe inventas fuiffe, fcri. 


bbb 2 bit, 


(9) Adverf, anat. 3, Animadverf. XIV, pag, 25. 
(10) Epift. anat. med. XLI. art. 18. 19, pag. 155. & feq. Et in 
Epift. anat. med. LXVI. art. 6, 


382 EL o) 
WT 


bit, quasque obfervatum eft, eífe modo fimplices , modo dupli- 
ces,quemadmodum 7'bomas BanTHOLINUS Patavii memorat, fe 
quondam reperiiffe aiens ex fubftantia glandulofa & candida intra — 
veficam tubercula bina forma & magnitudine teftium, aequali- 
terfe fupra foramen volventia, quae cedebant fyringae immif- 
fae, fed ftatim recidebant in priftinum locüm illa extra&ta. —— 

Ex his itaque Proftatam infeftantibus noxis colligere quis- 
que peritus artifex poteft, mirabilia fane diverfaeque naturae 
phaenomena naíci, quorum quodlibet fumma animadverfione 
dignum eft. Atque illud imprimis, quam facile haec urinae 
itinera, ut occludi, ita difficulter referari valeant ;' Requiri 
hinc circa morbi initia fummam medentis induftriam, progre- 
diente vero affe&tione opus effe dexterrima Chirurgi manu, 
quae inhaerentibus iam vitiis fuccurrat, magis nocitura prae- 
pediat, ipfamque aegri mortem fedulo, quantum in fe ett, 
avertat. "" 

Si quae vero diriffima eft humanum corpus torquens 
affe&io, ea fane eft, quam Proftata, ob nuper recenfita vitia 1 
veficalem líchuriam efficit, cui nifi protinus füccurratur, in 
lethalem urinae fupprefhonem tranfit. Ad evocandam vero 


urinam e vefica, culus os, ut meminimus , atali obice ob- . 


ftru&um proríüseft, nullam aliam viam fuppetere, nemo po- 


teft negare, praeter illam , quam artifex parat ope ferramen- 


ti veficam vulnere infli&o aperientis, — Quod ab aliis véficae —— 


pusüio, ab aliis Paracentefis appellatur. Atin huius admini- | 


ftratione plura funt, quam diligentiffime perpendenda. Nam 
priusquam inftituatur, perveftigare oportet morbi cauffas, - 
deinde, quantum fieri poteft, veíicae cumprimis, tum adías | 
centium illi partium & conditionem , & ftatum: ne errantes in 
ftatuendo loco, ubi vulnus fiat, aeger, qui alia ratione fer- 
vari potuiffet , 'contortus fruftra letho detur. Et quidem in . 
diverfas, quantum ad rationem, qua operátio fiat, fententias - 
celeberrimi Chirurgicae artis Magiftri abierunt. Quibusdam, 


quem- - 


J/churiae veficalis periculofiffimae, &3c.. 383 


quemadmodum D:oxrsivs tradidit, una cum vetuftioribus ea 
medendi methodus videbatur re&ta, quae in calculi curatione 
adhiberi folet, qua perinaei fedes conciditur cum apparatu, 
ut vocant, magno, lapis extrahitur , fcalpello ad latus finiftrum 
futurae perinaei intrufo. - 


Infigniores tamen Chirurgi modum hunc contendunt effe 
& periculofiorem & dolorificum magis , ex eo quod urethra 
ac veficae collum diffecantur inutiliter, & partium iftarum in- 
flammatio utplurimum augetur, Proftata infuper feminalibus- 
que du&tibus male mul&atis. Hinc alii au&tores funt, ut vul- 
nus ea methodo iisdemque ferramentis in ea perinael (cde fiat, 
ubiin parvo, utaiunt, apparatu, velin laterali methodo per- 
tundi vefica per perinaeum folet: quoniam omnes eae partes, 
quae in fuperiori operatione laeduntur, manent intaCtae in hac 
ilaefaeque, fe&to tantum veficae corpore. Unde & vehe- 
mentiores dolores, & intenfior veficalis cervicis inflammatio 
ab aegro arcentur ,. & vulnüs Eb citius faciliusque conglu- 
tinatur. 


--Rroraxus, qui eo quo floruit tempore ; haud vulgarem 
faim conífequutus eft, indicat in Exnchirid. atat. Lib. 2. Cap. 
30. e; ubi urinae profluvium ex integro cohibetur, & ca- 
— fheter in veficam compelli nequit,  perforaífe Ícalpello, 
|! velinperinaeo, velin hypogaftrio, veficam , dum ait: Sral- 


Lo gello profunde ulii ad veficam lateraliter , donec ym fuxerit, adatto, 


fe multos ab orci faucibus eripuiffe. Quam .operationem 
'THEvENINUS, Parifienfis Chirurg us, in Operibus fuis fcalpello 
pariter peragendam effe cenfuit: eui confentit haud incelebris 
- quondam Parifienfis Chirurgus Savianpus, fingularem veficae - 
. pun&ae perinaeo pertufo morbique hiftoriam ir Operibus fuis 
chirurgicis referens (11). Stupendus ille fui aevi Chirurgus, 

M. |IAure- 


(11) Obferv. LXXIV, de perinaei punélione pag. 324: 


384 T PNE Hiftoria 


M. ye SEVERINUS (12); de fe&ione ad eliciendam mo« 
rantem urinam neceffaria agens , fic fatus eft: ZVeque medica- 
mentis omtibus y neque catbeterismis interdum obtinetur, ut lotium, 
quod urinarii meatus vitio multos ufque dies moratum fit, elici po[fit ; 
bomine ad obitum continuo properante, — Difficile ne igitur tibi videtur 
fortaffe, fi ad collumveficae ,, qua litbotomia conficitur, per [calpellum, 
angufLo foramine , catfura dextra incidatur? | Sed banc ipfam quam 
dixi curationem ineundam tradidit. oannes ARCULANUS utor eius 
rei, quantum equidem primus in Comm, ad Q. Razis ad Manforem. 
Cap. 103. quam ego rem in exiremis € bominis aegri aliorumque 
praefidiorum nil prae[Lantium cafibus non refutandam ,. aut detre&kan- 
dam admonere volui. 

ToLrTvs in libro de Lithotomia fua acum, APIs 
quidem cufpide, attamen nudam huic operationi perficiendae 
exiftimavit aptiffiam. — TR 


Leidenfis etiam Lithotomus DzNYsrus acu, fed alterius 
figurae ac vulgaris, utebatur, qua methodum extrahendae e 
vefica urinae conatus eft emendare. 


| . Merum primores artis, quae manu curat, Antiftites in 3 
eo conveniunt omnes, ut adhibeatur acus triangularis, quam | 
Troicars vocant, tubulo conveflita. Per eam enim haud am- . 
plius, ac fatis eft, foramen efficitur, & tubulus eodem cum | 
ipfa tempore intruditur, per quem , acu fubtra&a, profluit , 
liberrime, quamdiu opus eft, e vefica urinae vis, & intevra 
curatio citius tutiusque magno cum aegri emolumento perfici- E. 
tur. Atque hac ratione fe feliciffime aegros curaífe immorta- | 
lia Germaniae noftrae Decora , HEisSTERUS & PLATNERUS te- — 
ftantur, Dubitare idcirco non dicet: quin reliquis inffrumen- 
tis, quae hatenus a variis inventa effe memoravimus, prae- — 

" feren- 


Jy 


(x2) De efficaci Medicina Part, 2, dira, efficaci De ee 
X XII. P^g- Bre e .3 Dis i 


EI 


— 


P 


lfcburiae veficalispericulofiimae, jc. — :385 
. ferendum hoc fit, quod ratio & j60n Fisbhin experimentis au- 
| &oritas comprobarunt. 
|. Jam vero ad operationem , quae in hypogsftrio fit quo- 
niam eam hac in curatione ceteris antetulimus, - neceffe habe- 
mus orationem noftram convertere. Atque eam priori, loco 
laudat HkErsTERUS (13), inquiens : Acus, five clavus. chirurgicus 
tabulo inclafas modo laudatus , fupra pubis offium. iunguram, boc eft , 
ea parte, qude in curatione calculi, per altum. apparatum. in[lituta, 
folet incidi, inanteriorem corporis veficae partem provide deprimitur , ve- 
ceptaque acu, per tubulumin plaga veliium, urina emittitur." Confen- 
.itPLATNERUS,qui addit (14), oportere hominem cubare fu- 
pinum, cum vulnus non facile glutinetur, quoniam.ob lotii, 
fiex eo promanat, efüuxum , mala ulcera in tunica 1lla cel- 
lulofa, quae fub peritonaeo eft, faepenumero exoriuntur. 
. Tum ParriNus facillimam eam eíTe pronuntiat, id tantum 
. amnonens, ut acus fit longior, quod a celebri Pari(ienfi Chirur- 
| go MzntO obfervatum refert (15). Roskrus quoque, Libro 
.de Partu caefareo, cum RrorANo & ToLETO commodiífimam 
expeditilfimamque hanc artis effe operationem fatetur. —Qui- 
bus, Cororo tefte, TURBIERIUS, Parifienfis quondam Chirur- 
gus, eft adnumerandus ,. in Libro fuo de Lithotomia: ftabilie- 
runtque DovucLassius, in füa Lithotomia , & MiprETONUS in 
.. Libro de alta operatione, non modo faciliorem, fed & minus 
: periculofam hanc, quam quae in perinaeo fit, effe medendi 
| pisionem, Atque uius fententiae au&torem fuiffe Magnum 
* VAL- 


26133 Inftit, Chirurg. Parti2. Sect; $, Cap, CXLIV. de puri pei 
naei five veficae pag. Trotz. — 
00 Inftit. Chirurg. rational, de Veficae paracentefi 7, 1595: 
pag. 300. 
- (15) Anat. chirurgical, 'T'om; I, Php d EN de la veffie et de I 
sc:  uretbre, pag. 158. &feq. 


-Mpp. N. Á. itat alae io» aee el 


486 25 ut Hi ifloria 


"MALSALVAM fuperior. forte tanto Praeceptore discipetedi 3 | 
MOXGAGNUS,, in Opere Cedro digniffimo, quod avidiffime TW d 
gimus (I 6), narrat, dum refert, anno 1714. VALSALVAM - 3 
Equiti, fuppreff^ urina laboranti , refpondiffe: Si forte ejusmo- 1 
'di contingat fuppré[fio "uec lotio naturalem viam. veferave liceat, . 
"quod alii proponebants ab fe'quoque probari, ut ferro per perindeum P 
"fcite adatlo , novam aperirent. — Quin illud infuper addebat ,- f 
i quid forte id facere probiberet, tum nece[Jitate urgente eadem atu, — 
"per quam bydropicis aqua. emittrtur, continuo fupra pubis o[fa oblique. 
"deorfum ad veficam demifJa, urinam poe evocari, — Ac tandem ne — 
"eonquifita nimis eruditione moleftiam legentibus creemus', -- 
"WEITBRECHTIUM LAiriba je eodem modo militi opem tulit * 
legimus (17). x 
Atque hae fuerunt in cauffa , , Cur aegro' noftro levasielio m 
Taturi, eam cenfuimus effe adhibendam. ^ Et vero inutiliter 
perinaeum. punxiffemüs , ex eo quod erat indubium affeCtam 
'ex ingenti Proftatae tumore non hanc folum glandulam, fedper . 
'eius propagines vefícam ipíam fuiffe.  Vefica quippe cum e 
fede fua dimota, & in ventrem , lotio quam maxime diften- 
ia, prorfus effet extrufa, tundi fine periculofiori partium , — 
quae prope funt, laefione haud facilepotuiffet. Praeterquam .. 
quod huiuscemodi pun&tio abfceffüm, in quem Proftata abie- . 
vat, diffregiffet; unde nova málorum caterva, ut compertum 2 
eft, erupiffet. Nam quemadmodum le DgaNmus (18), Hir. —— 
ANUS (19)4 PETITUS (20), Viri — obfervarunt, e - 
ma. d 


(16) Epift. anat. med. XLIL. De TM ventr. Art, 36. pag. 174. 
(17) Commerc, litter. Norimb. Anni 1733. Hebd, 2. n. 1. 
* (18): Obfervations de Chirurg. 'T'om, 2. Obferv. LXXVI, pag. ne 


& feq. 


(19); Obferv,'chirurg. Cent. V. Obferv, LXIV, pag. 45«. alibique in - 
2 variis obferv, & praecipue in. Cent. 2. Obferv. LXV, pag. 137. 


- (20) Memoires de l'academie Roiale de Chirurg, Tom, 1 .pagóno, s | 


b 
1 


— 


" Meburige vei cicer 77 "mas oce. 387. 


| magnis perinaei abfceffibus non modo laeditur vefica, fed cum. 


- materies, quae in hac quandoque detinetur, hac illac (luat 


! 


/ 


[ *entque , inteftinum corroditur ,' & varii generis fiítulis, raro 

aut difficulter curabilibus ;;. 'exeditur: Ex quo & illud. fit; ilte. 
communicatis fordium du&ibus , excrementa per velicam. Mou 
'viciffim urina per alvum excernantur; quod non tantum. foe-. 
: dum fummopereque moleftum eft, fed & quam maxime peri. 
culofum. Quandoquidem acrior forte urina rectum vicinas- 
que partes, refertas cellulis pinguedinofis perpetuae illarum 

. lubricationi a natura deflinatis, exedit, unde, praeter fiftulas, 

 inflammationes gignit, nates " quandoque ipfas occupantes , 

- quemadmodum mihi ante aliquot annos videre contigit in viro 

- fexaginta ultra annos nato , cui dextra nates integra & inflam- 
mata erat, & ob fuppurationem tabo diffluebat. . Quod fi alvi- 

num excrementum in veficam tranfit, ibique reftitans corrum- 
. pitur magis, lotioque, quod itidem acrius reddit, permisce- 
.tur, quam labem membranaceo vifceri in putredinem fatis pro- 
no non inferet ? 


| Omnia itaque eo nos ducebant, "t laboranti aegro con- 
. füleremus hac tantum ratione , quam cum hic, tum in nonnul- 


- lis aliis huic fimilibus eventibus unicam effe, ad quam liceat 


confugere, cognofcebamus. ^ Hanc enim pofcunt fcirrhofi 


|! Proftatae tumores, & quaecunque circa interius veficae os ex- 


crefcunttuberes, catheteris etíi fubtiliffimi ingreffum refpuen- 
tes: prout de cive fuo Paterniacenfi oCtogenario HILDANUS - 
refert (215, in cuius defun£ti cadavere diffe&o fcirrbum magni- 


^ sudinem ovi gallinacei adaequantem unciasque duas pendentem in: ipfa 


weficay &9 quidem ante collum ipfius tenaciter adbaerefcentem , invenit. 
Et perinaei pun&ionem vetant pertinaces illius induratio- 


| nes, & haemorrhoidum duri tumores, & inteftini re&ti fcirr- 


I AT or eld , hofae 


^(a1) Oper. chirurg. Centur. 2. obfers, 6 f- P4g. 137. 


- 


p» ^" r * " !--— 9 m. [L] * "1 
qw [ON ti cT. t (3 * r] - , H : AB 
: nw P* P * Jj^1 à d " » 
388 2C) c UEtorta ^ | 
, 
] - * 


hofae incraffationes , quas deprehenderunt, infignis anatomi- ' 


€éus Ruvseums, poftque ipfüm VALsALvA & immortalis nomi- 


nis Vir MORGAGNUS, qui in Epiftola anatomico -medica XXXIF. - 


de alvi adítri&ione & de haemorrhoidibus agens, tumores hu- 

iusceimodi luculentiffirie perfequitur. ^ Quibus accenfendum - 
& illud eft, uberiori commemoratione profe&to dignum, quod 
in gravidisfoeminis accidit aliquando, quae , cum pariendi tem- 


pus advenerit, parere nulla ratione queunt, haud áliade cauf- 


fa, nifi e veficae&'ob'adítri&tum tenaciffime fphin&terem exten- | 
fione, nec non ob ipfam vaginam coar&tatam, quaefacilecon- 
ftringitur, cum fphinétér eiusdem fibris cohaerefcat (25): 
hinc cum ob veficae nimiam amplitudinem, qua uterus quam 
maxime comprimitur, tum ob vaginaeiter occlufum, natura- 
lis partus impeditur. Quod in uxore Spadani quondam Medi- 
ci Pre[feux 'contigiffe narrat praeftans Leodienfis Chirurgus ^ 
BriERRIUS (23)... Advocatus enim, ut huiclaboranti foeminae 
opem ferret, ratus eft nullam extrahendi foetum füpereffe 
viampraeter eam, quae operatione, quam Caefarianam vocant, 
comparatur. Dum itaque longitudinalem in cute , mufculos 
inter & peritonaeum, incifionem faceret, detexit inopinato, 
impediti partus cauffam effe veficam lotio redundantem, enor- 
miterque diftentam, eamque Caefarianae quoque operationi | 
obftare. - Opus igitur habuit tundere imum veficae latus, quae 
lotio excreto fubfidens, confpicuum reddidit uterum, e cu- 
ius fe&tione infans edu&tus eít, matre non folum incolumi, 
fed & apta, «quae biennio poft filam eniteretur faniffi- 
mam. hts dires | | 
.Ac egomet plures ante annos diffecui cadaver gravidae 
mulieris , abacutiffima febre, quam pertinaciffimalfchutia ex- 


citave. 


| (22) Vid. celeberr. Sawrongixr Obferv. anat, pag. 205, 


(23) Memoires de l'academie Royale de Chirurgie T. I, de Operat. 
caefarea pag, 648. Obferv. VII, 


/ V - 


Ifchburiae veficalis periculofiffimae | Un. 89. 


Citaverat, interemtae, quaehydropica a quibusdam obftetrici- . 


Á bus, abaliis vero & gravida, & fimul hydropica, ob ingen- 


tem ventris molem, credebatur. Verum aperto abdomine 


reperi veíicam tantae molis, ut non modo utero, fed & intes- 


tinis compreffis & quaquaverfum compulfis, affürgeret ad 
praemaximi uteri gravidi amplitudinem. — Ex quo fiebat, ut 
quamvis illa infantis motum nunquam fe percepiffe fateretur, 


|. praegnans nihilominus revera effet, quemadmodum a pluribus 


putabatur. Et ideo exiftimabatur hydropica, propterea quod 
uterus, foetum feptimeftrem gerens, augebat ventris molem, 
& infuper aegrae crura praeter modum tumebant, humorum 


inferiorum circuitum retardante molecum uteri, tum veficae, 


e cuius pun&tione librae o&to lotii proruperunt. Qua collap- 


/ fa diligenterque e fede fua avulía, gravidus uterus in confpe-- 


&um venit, unde foetumextraximus, qui, fi mater fuper. 
vixiffet, nulla alia fortaffe. ratione lucem afpexiffet, ac per 
Caefarianam operationem & veficaein hypogaftrio punctionem, 
quemadmodum in Spadana muliere accidit, propterea quod 
ingens & ab affluente lotio femper creícens veficae diftentio, 
uterum comprimens, &ab hoc viciflim repulfa, quo pa&to 
tolli potuiffet, non videam. | 
"Ex his ergo omnibus patet, opinor, facilius, tutius, 
quin & neceffarium effe, veficam in hyporafítrio pungere, 
quotiescumque aut illa confpicitur fupra hypogaítrium exten- 
di, aut fiftula digitive in anum infertione, vel in ipfius ore, 
collo, corpore, vel in re&o inteftino effe quid obftans dete- 
gitur. Nec ideo credendum eft, arbitrari nos, tutiorem fem. 
per fore hypogaftrii pun&tionem : nam plura fünt, quae fa. 


ciunt, ut prae hypogafítrio perinaeum ferro tentetur. 


Perinaeum itaque caedendum eft, ubi nullus hypogaftrii 


tumor apparet, qui magnam veficae, lotio repletae, ampli. 


tudinem definiat: ubi latentis praegrandis veficae abíceíTüs 


|. indicia fünt; ubi circa perinaeum natura ipfaimpetu quodam 


seien 


€cc». | critico 


490. —— inb ens o RN eost 


critico impulit materiem morbofam, quae iam, perforatis ve- 
.ficae membranis, iter fibi parare occipit: ubi magni ponderis. 


in vefica fenfus eft, qui faepenumero, vel fcirrhoforum tumo- 


rum, vel materiei purulentae copiofe reítagnantis, vel calcu- — 
li in vefica delitefcentis fufpicionem movet. Etenim quoties- 
cunque aliquod ex indiciis iftis luculenter patet , non difce- 
dendum eft a perinaeo 5 quandoquidem, eo pun&to vel fe&to, 
facilius cum pus, tum calculi aliave in vefica latentia corpora 
' fefe manifeftant , quibus derivatione , manu |, ceterisve artis 
praefidiis poteft promtius OCGUTIL. 

Qualicumque vero in loco, five is hypogaftrium fuerit, 
five perinaeum, fuadeant probe penfatae animadverfiones fu- 
fcipiendam effe pun&ionem, ilud eft utrique commune , ut 
vefica diligenter repurgetur , immiífo per fiftulam abítergen- 
te aliquo liquore, ne ulcera, aut fiftulae, quae Medicis 
Chirurgisve plurimum negotii faceffunt, aut exoriantur, aut 
fi exftant, fiant poftea incurabiles. Et quoniam membrana- 
ceus hic faccus a perpetuo urinae confluxu, dum urethra con. 
ftriéta eft, dilatatur ita, ut vim fefe reftituendi fentiat in fe 
velimminutam , vel prorfus amiífam, operam dare oportet, 
ut, quae in eam infunduntur, non repurgent tantum , fed 


etiam adílrringant. Cui reinulla alia pharmaca tam efficaciter 
prodeffe, ac Corticem peruvianum & aquam ex oftrearum 


calce paratam , confirmavit tam evidenter experientia, ut, — 
quemadmodum inferius oftendemus, ea praeftent , quae mi- — 
raculi loco habeantur. "- 

Advertere interea operae pretium eft, obftacula, quae 
aut in vefica ipfa, aut in cireumftantibus. partibus haerent , 
toli, quam primum pun£ta, & lotii onere levata vefica colla- 
bitur, fi praefertim pus, dum abfceffus latitat, educitur, ex 
quo fit, ut eo tempore facilior pateat catheteriaditus. Quod 


in aegro noftro non negleximus obfervare. In eo enim Pro- 


fata, quze, cum turgeret materia, morbum fecerat, conci- 
dit 


Drm t en 
—ÀÀÀ— : 


lfcburiae veficalis periculofiffimae. &gc. 39I 


-ditftatim, ac per pun&tionem diffluxit cum in veficam , tum 


in urethram pus, fivitque, ut fiftula compelli poffet, per 
quam pus & urma affatim emitterentur. Quod fi adplicatio 
catheteris differatur, aut catheter jam infertus extrahatur, ut 


. deinceps immittatur, quando opus illo effe tempus admoneat, 


periculum eft, ne obicibus iisdem aut turgentibus iterum aut 
coéuntibus, aeger acerbioribus, ac antea, tormentis, dum 


" catheter immittendus eft, excrucietur. 


Quapropter. non fine ratione experientiffimi chirurgicae 


artis Magiíiri fuadent, ut variae longitudinis Catheteres prae. 
fto fint, qui fecundum obftaculorum naturam & fedem apten. 


tuf. Haud enim raro accidit, fiftulas removendis obicibus 
haud aptas effe, quemadmodum fibi contigiffe refert Hirpa- 
NUs(24). Quin illud quoque boni interdum applicatione con- 
erui Catheteris obtinetur, ut, fi, qui urinae profluvium in- 
hibet abfceffus, collum veficae obfideat, catheteris propulfio- 
Ó5edisrumpatur, & líchuria alias pertinax folvatur, Henrico 
"Mxinouro tefte, qui fingularem de hac operatione Differtatio. 
nem, Catheterismi titulo, anno 1699. in lucem edidit. 


Et relinquere infertum veficae catheterem neceífum eft 
pluribus de cauffis. . Et primum, ubi fpongiofum urethrae 
corpus, ob affluentem ex ipfius canaliculis , aut ex Proítata 
ipfa morbofa copiofam materiem , iter hoc adeo obftruit & in. 


farcit, ut corredendo generet ulcuscula, quibus urethrae ca. 


vum anguftatur, vel urina reftitat prorfus, vel difficulter pro. 
Touanat. Tum ubi, profluente disru;ti abíceffüs materie, cal. 
culus per catheteris i&tum percipitur circa fphinéterem; alio- 


"quin e continuo calcuii irritamento os occluditur , & emergit 


líchuria. Nec non quandocunque vefica debilitate infigni aut 
omnimoda atonia laborat, ut in fenibus faepenumero, & in 
apople&icis vidimus , ne musculares veficae fibrae paralyfin 

| patian- 


(44) Cent, 2, Obferv. 6j. pag, 137. 


- 


E, — 03  Hiftreria d 


patiantur , quae fi fenes prehendit, difficulter aut raro cufa- 
tur. Cum contra, evocata crebrius per fiftulam urina, adhi- 


bitisque nervinis roborantibusque praefidiis, etiam in iis, qui 


effoeta prorfus aetate nondum funt, pertinaci huic morbofüc- 


curri poffe, celebres in arte Viri, quos inter eminet fagacilli- E 


mus PaiNGLIUS (25), ufu comperuerunt. 1 
Etenim in hisce morbis derivari e veficalotium, &fiqui- | 

dem adeft abfceífus, pus, haud alia ratione poteft, ac perpe- 
tuo referatum fervando eius per virgam iter, quód , nifi reli- 
€to cathetere, non obtinetur. Cuius infuper benefi , prae- 
terquam quod calceulorum, puftularum, ulcerum, e ftagna- 


tione acris materiae provenientium , generatio praepeditur, 


poteft vefica quandocumque libet , & fine aegri incommodo, 


liquoribus opportunis repurgari, fi fordet; conglutinari, íi ^ | 
eft erofas roborari, fílaxa; relaxari, fi crifpata; ineum deni- | 
que ftatum , qui naturae conditionique fuae convenit, refti- 


tui. Quae nunc indicaffe fufficiat ; cum de iis abunde difpu- 
taturi fumus in ea de Veficae morbis disquifitione , quam a 
nobis concinnari iam diximus. : 

. Jam vero eloquar quaedam de medicaminibus i iis, quae 
aegro noftro non levamen tantum fed fanitatem ipfam attule- 
runt. Etquidem, ubi urinariae viae contumaciffimis infeftan- 


tur morbis, leviífima blandiffimaque praefidia adhibenda funt, 
quia ufu docemur, vehementia auxilia affe£&ionem non modo 


exacerbare, fed & incurabilem reddere: quod facile experiri 
quilibet poteft, dum ob aculeatum calculum vefica, aut renes — 
acri tormento prehenduntur. Haud enim alio pa&to dolor 
hic, ac emollientibus, laxantibus, opiatis,. demulcentibus 


aliisve fimilibus potius, quam pellentibus, atque illum vehe- :d 


mentius promoventibus rebus, compefcitur. Nihil igitur effica- 
cius , nihil praeítantius remediis iis , quae f&ponaceg, balfamica, & . 
ab- . 

(a5) Effais d'Edimburg, Tom, II, art, 32, pag. es. Obferv, de Pata» 


lvfi veficae. p 


" — 


| re ad folvendum humanum calculum facultate pollere aquam 


- 
x ! 


—— "E , à " 
- ^ 2E — - 
rr E Mn — I Ó—HÓ 
"d [ i 


| J/chburiae veficalis periculofiffimae, €3c. . — 393 


| abftergentia fünt. Haec enim erofasa pure retento urinarias 


fedes demulcendo obliniendoque , purgando item ab acribus 


- humoribus , quibus perpetuo irrorantur, irritamenta denique - 


fedando, fanant: ac praeterea fanguinem balíamicis particulis 


Ampraegnando exefas partes nova nutritii roris appofitione red- 


dunt a quocunque-appellente acriori lotio tutiores, — Coniun- 
gendus vero hifce eft Peruvianus cortex, quo nullum . aliud 
pharmacum folidis elatere deftitutis roborandis, benigniori ul- 
cerum abíceffüuumque fuppurationi procurandae, gangraenae 
vel imminenti prohibendae, velexiftenti depellendae, effica- 
cius in artis fuppelle&ile haberi auda&ter poffümus experien- 


. tiae fifi pronunciare (26). 


Neque tantum cortice balfamicisque rem cum aegro 
noftro tranfegimus, etíi ea fatis liberaliter, prout ratio fere- 
bat, adhibuimus. Nam confultum duximus largius in ufum 
vocare aquam calcis ex Oftrearum teftis paratae , quam la&te 
mixtam praefcripfimus affatim epotandam. —Cavimus vero, ut 
teftae ifthaec, antequam in calcem redigerentur, eluerentur 


| probe, deinde in aqua ebullirent, tumexficcarentur, atque ita 
|! calcinarentur: non folum quia hoc paGto abeunt facilius in cal- 
| cem, fedquiabibentibus nec naufeamcient, nec ventriculum, 


nimiae falis marini efficaciae impatientem, irritant atteruntque. 
Huius enim remedii poteftatem in veficae renumque calculis 
folvendis emolliendisque effe fummam, didiceramus a prae- 
claro Edimburgenfi Medico Roberto WuvTT (27), qui, maio- 


ex 


(26) Vide celeberr, 4brab, VaTzRr Difput. de efficacia admiranda 

" .. Chinae- Chinae ad gangraenam fiflendam in Anglia obfervata, 
Wittemb. anno 1734, Vid, quoque Obferv. medicinal. Societ. 
Edimburg, 'T'om. 3. art. V, & VI. pag. 38. & 49, 

. 27) Effais & obferv. de Medicine de la Societé d' Edinbourg 'T'om. 
VI. Art. LXIX, pag. 259. | 


Cs "pp. IV. 4. Pbyf. Med. T. FIT. ddd 


304 Hiftoria 
ex oftrearum calce, demonftravit, ac ea quae paratur ex cal. 
ce vulgari, quae nec adeo lithortriptica, nec homogenea, 
nec propter metallicas particulas, quibus vel a fumma ignis vi - | 
in illam penetrante adhuc ícatet, eft fatis tuta (28). Cum 
contra oftrealis calx, rite, ut diximus, fubaCta, periculo om- 
ni caret, & calculum humanum, nondum quidem filicis duri- 
tiem adeptum, folvit. Quae cum confirmari experientia vi- 
diffem , nullo fubfecuto veficae incommodo , animum adieci 
ad coniiciendum , utrum & veficae morbis, quos alia ac cal- 
culus cauífà progignit, effet apta. 1 
Nec tentamini defuit eventus, quemadmodum i in hiftoria Hz 
memoravi Huius enim aquae ufui arbitror eífe tribuendum, .: 
fi minus quod aeger omnino reftitutus fuerit, faltem quod hoc 
beneficii multo citius  àCc pro ratione morbi fperare licebat, 
obtinuerit: quam opinionem vanam non effe oftendit id, quod r 
pofterius tentavi in feptuagenario fene. 4 
— Cum enim hic homo fcorbuticam humorum diathefin na- 
&us effet, plurimisque veficae tormentis, Stranguria, líchu- 
ria, & urinae incontinentia difcruciaretur, reddebat lotium 
modo cruentum, modo purulentum, conqueítusque fummo 
fe in vefica pondere premi; excernebat aliquoties una cum | 
pure fedimentum quoddam rubrum, ponderofüm, & facile 
Japidefcens, quod matulae imum petebat. Quae omnia indi- 


cabant veficam a calculo, quem catheter, non fine acerbolan- 


guentis dolore infertus, indubium reddidit, non folum obfef- 
fam, fed etiam peffime mul&tatam. Poftquam ergo inie&tione 
in veficam blandiffimi oblinientisque liquoris, ex hordei de- 
co&ione cum melle & feminum lini, aut pfyllii mucilagine con- 
fe&i, demulíiffem cum dolorem in mingendo, tum calculi in 
veficae parietes afperiorem affri£ttum, & corpus congruis al- 
vum ducentibus pharmacis repurgaffem, praecepi, ut pilulas - 
 "abftergentes balfamicasque decem mane & vefperi affumeret, 


quae 4 


(28) Ibid. pag. 292 


I» 
J 


lfchuriae eeftealis periculofilfimae Gc. ^ 539; 


/. quae Saponis Veneti, Terebinthinae ana drachmas duas, falis 


Tartari, & Rhei ele&ti, nec non balfami Peruviani ana drach- 
mam unam recipiunt. Super quas oftrealis aquae libram cum 
aequali la&is caprilli portione potaret5 hactamen]lege, ut li- 
quoris utriusque quantitatem indies, prout neceffitas dolorve 
poftulabant, augeret, vel imminueret. Quod fi dolor in 
mingendo aderat, fecedebatque magna vel puris vel cruoris 
cum urinis portio, dabantur, praecipue vefperi, emulfiones 
biandiffimae demulcentesque, adie&to, quod fatis erat, cum 
opii, tum trochiscorum de Gordonio recentium.  Sique vefi- 
cae tormenta exacerbabantur, toti memoratarum fuperius fa- 
ponacearum pilularum maffae addidi fatis magnam Opii vim, 


-grana nempe ad duodecim aut quindecim, ut confuetae dofis 


ufu acutioribus quoque doloribus profpicerem, quibus fedatis 
lotium liberius proflueret. | 
Potiffimum vero curationis praefidium in calcaria Oftrea- 


rumaquarepofui. Nec immerito: evenit enim , utfenex nofter 


potans ad hanc diem fingulis diebus tres quatuorve ex ea libras, 
nuncreddat fine dolore & fine nifuurinam, lotii incontinentia, 


. ut pridem non divexetur, pondus moleftum haud percipiat, 


imo nec puris nec fanguinis quid in urinis fubfidens excernat; 
cumque craffae cuiusdam gravisac rubrae materiei fedimentum, 
ac fi effet a lapicidina abrafum , petat creberrime matulae imum, 
fummo aegrilevamine, neque malorum, quae antea veficam 
infeftabant , exítet veftigium vel minimum , ipfeque vivat adeo 
alàcerj ut vix calculi memor negotiis incumbat fuis, dubitare 
non poffumus, oftrealem aquam non tantum ad calculum de- 
terendum, fed etiam veficam reftaurandam, peculiari poten- 
tiffimaque efficacitate pollere; praefertim fi eius uius ad men- 
fes annosqueproeteletur. Quodtamennon femper neceffarium 
eft, quandoquidem ipfa renum urinariaeque veficae ulcera ce- 
leriter quandoque confolidat, quemadmodum in foemina quin- 
-quagenaria, fedecim vicibus feliciter enixa, molis corporisgi-- 
e" ddd a .^  ganteaey- 


— 


" fore curandis quoque. pulmonum abfceffibus ulceribusque. . * 
. Quod etü nondum tentavi, experturus nihilominus fum 


unde macilentiffima effe&ta erat, fuiffet torta, emollientibus 


496 . Hifloria Ifcburiae veficalis periculofiffimae E 


ganteae, tribus abhinc annis expertus fum. Nam poftquam 
haec renum fummis doloribus, ob calculum, ad plures menfes, 


cum intus, tum extus adhibitis medicaminibus, interfümmas  . 
anguftias ingentesque cruciatus, calculum reddidit dimidium  : 
auricularem digitum craffitie & longitudine aequantem. Cum 
itaque ulcus ab eo fatis amplum in renibus concitatum fuiffe 
exiftimaffem, ex eo quod non modo fanguis, fed etiam pus 
cum urinis plurium feptimanarum fpatio magna fatis copia ef- 
fluebat, pilulas, quae recipiunt fpecies diatragacanthi frigidi, 
faponem Venetum, Rheum, Opium, Succinum, Terebinthi- 
nam, balfamumque Peruvianum, exhibui, quibus füperbibe- 
ret quotidie aquae Oftrearum calcis libram, dimidiae la&tis ca- 
prilli commixtam, iubens, ut de die in diem utriusque liquoris 
portionem augeret, donec la&tis libra tribus aquae calcis libris 
commifceretur, ut tandem quatuor huiuscemodi liquoris libras 
in dies fingulos affümeret. Quo regimine fa&um eft, ut vix 
feptimanis fex elapfis non folum urinae facile fine cruore & 


pure, & nativa cum coloris, tum indolis dote prodirent, ve. Po 


rum etiam, cun&tis renum doloribus depulfis, priftinam illa, bi 
quae ante tabefcebat, valetudinem corporisque molem recu- 


peravit. Cuius beneficio pariter obfervavi in aliis renum ve- 


ficaeque ulceribus, a calculo excit:tis , erupide cum urina 1 


copiam multam arenarum, cruítularum, fruftulorumque lapi- E 


d:m fummo aegrorumlevamine, Atque infuper ulcera bene 
fordida non modo probe detería, fed commode hac potius, 
quam vulgaris calcis aqua fuiffe cong!utinata. A 

Atque his obfervatis coniicio , aquam hanc, fiquidem 
prudenti temperatione commifceatur acti , haud inopportunam 


ftatim , ac ommía, quae ad rem hanc faciunt, 


perpendero, * orci 3 
| MEMO- 


d 


VY n eit ue 


eene 


WE 
27-3 


Emm 


n IC P s. 
LA 


" 
2 27 
" 

P, afr 

c 
PA 


I 


QU 


TET 


j 


TULLIERURLLUTLITUERRELURLLRL UH 


7 


/ "17 
1 [14244 
2110717141. "o 

D 
LL) 

D TU T 

m, 
» " LH 7 " 

, 

4142 4 T, 
LA 22r, P, 

7, 

AM jd 
ILLA 7, 
LP 

" 
L^ 

| , 2 
EP 
DA A 

", PA " 
I acu ? 

DLE rn 


ll 


li 


Po a a 
M M 
PODOG E 


| 


ll 


A 


bil 


: 


] 


| 
l 


zen TUULLHERTTY 
| 


ll 


l 


Util 


L1 
zz 
E 
E 
L—i 
L— 
I— 
E 
zz 
-— 
L— 
É 
L- 
Lr 
[I—] 
-— 
Im 
L— 
E 
LI 
£z 
L3 
L- 
L— 
L— 
L-— 
E— 
L- 
£z 
I 
L—i 
I— 
— 
I— 
L—4 
L 
E— 
L— 
Iz 
E—] 
ped 
LI 


J 


J 


es 
) m 


TIT 
/, 


TT [TRU] | 


SSONS 


Td 


TT 


r T 


—aIMNMI LLL HULLLM LLL s 
TUULLL ULL LLLA LARA. | p——— 


——— 


"7 NS 
NN SE 


Ill 


Ail 


/tv e 


fat JM ed". Senic : 


L- or an. 


£s 


VIRI 


MAGNIFICI, EXCELLENTISSIMI 
ET EXPERIENTISSIMI 


IOANNIS HIERONYMI 
KNIPHOF 


VNIVERSITATIS ERFVRTENSIS RECTORIS MAGNIFICI, 


Facultatis Medicae Senioris & Adfefforis primarii act. t. Decant, 
" Collegii Sanitatis Adfetforis , Pathologiae & Praxeos Profetforis 
publici ordinarii , Academ. Caefar. Naturae Curiofor, Adiuncti 
. & Bibliothecarii meritiffimi, 
d. xxrr, lanuarii A. S. R. wpccLxir. 
. placide defuncli 


litteris confignata 
ab 


HERMANNO ERNESTO RVMPEL 


Philofoph. ac Jur. utr. Do&. huiusque Prof. publ. extraord.. 

- Gymnafii evangelici Erfurtenf. Dire&ore , Academ. Caefar. 

"Naturae Curiofor. Sodali & Bibliothecario , & EleGtoral. 

| . :Moguntinae Academ. Scientiar, utilium ab AB 
; epiftolis, 


—. MEMORIA 


ddd 3 | $i 


598 x» Memoria 


i quae- füht -fan&s-ac folefhnia-officia, quae a mortalibus 
N facillime & promtiffime perfolvi poffunt, ea certe, quae 
cum voluptate quadam coniuncta homines ad fe invitant 
ac quafi alliciunt, omni paene difficultate carere videntur. In 
rerum enim natura hunc obfervamus ordinem, & hanc omnino 
firmatam legem; ut, quo plures & quo maiores ad eandem 
rem vires confpirant atque nituntur, eo facilior inde a&tio 
oriatur, eoque perfectior. | 


Quum igitur ad illam , qua officiis adítringimur, neceffita- 
tem quidam voluptatis accedit fenfus, illorum exfecutionem 
reddi expeditiffimam neceffe eft: Ubi inprimis id, quod ratio 
fuadet, fen(ibus quoque dulce vel phantafiae gratum exhibetur, 
tunc nihil folet his a&tionibus vel fufcipiendis facilius, vel per- 
ficiendis iucundius effe. Vaapiis à 


Quae rationis & fenfuum concordia quum non ubivis fit 
obvia, hinc ille in peragendis ,, quae fibi incumbunt, officiis 
maximo fucceffu gaudebit, qui non illa folum voluptate move- 
tur, quae actionem comitatur; fed etiam in ipfa officii prae- 
ftatiore fuam voluptatem ponit, & quiultra fenfuum illecebras 
. elevatus ac fublimis in fola animi voluptate adquiefcit. 

Grati autem animi fignificatio, quae ab accepti beneficii 
memoria fuaviffima feiungi nequit, fine dubio inter illa erit 
referenda officia,, quae maxima voluptate fefe commendant. 
Nos igitur talem maculam contracturi effemus, quae nulla ex- 
cufatione elui poffet, nifi Z/uftris Academiae PRAESIDIS iuffis ob- 


fequi, iucundiffimamque opzimi KNreHOrII, cum quo, utpote - 


adfinitate iun&tis, faepe verfari, Fiusque vultum , mores ac 
virtutis do&rinaeque exemplum coram intueri licuit, memo- 
riam recolere , honori nobis voluptatique duceremus. 


«5 , 


Equi- 


Joannis Hieronymi Knipbofü. — 399 
Equidem illos, qui deguftatis ( delibare enim ea oportet , 
non iis ad fatietatem impleri) huius vitae bonis exiguis & fu- 
peratis, quae horum numerum longe transcendunt, calami- 
tatibus, in alium orbem evolarunt, rerum noftrarum cura mi- 
nime tangi fana ratio nos condocet. xét t 
. Quae vivi gefferunt , illuftria fata re&o alveo ad nos 
defluunt, noftrasque opportunitates augent: fed: quemadmo- 
. dum pofthac vires illorum ,. refoluto qui illis nobifcum interce- 
» debat nexu, nihil nobis commodi procurant: ita quoque illo- 
rum conditionem noftris a&tionibus nec adiuvari nec recreari 
poffe, patet. ^ 
. . Quae occiderunt, quae pelago immerfà videntur fidera, 
aliis lucent regionibus inque noftras oras tenues tantum ac ra- 


ros vibrant radios , 


Quos tu nec tenebras nec po[Jis dicere lucem ; 
Sed cum luce tamen dubiae confinia noGiss : 


— Nihilo tamen minus ilis, quae maioribus exhibere debemus 
- officiis fua ratio fuaque veritas inconcuífa conftabit; ea enim 
fi adcurata lance expendantur, non proprie maiores adficiunt, 
fed omne genus humanum , quod perpetuo cohaeret vinculo 
& homines nobifcum viventes, imo nosmet ipfos refpiciunt. 

... Juftum enim eft ac pium, deeo optime & honorifice fen- 
tire eumque grata mente colere, cuius in nos cuius in alios 
1. quoscunque magna exftitere merita. — Nonne deleftamur ve- 

- vis adfpe&tu, quod benefica manu flores ubique fpargit? Quid. 
ni & maiorum induítria, de noftra falute laborante, mirifice 
| dele&emur, noftramque voluntatem fignis exprimamus lucu. 

-Jentiffimis, quum ex illorum cura, tanquam ex femine & ger. 

- mine noftra felicitas propullulaverit fenfimque adoleverit? 
Dum itaque noftro defungimur officio , defideratiffimi- 
que Kxrezorz vitam in tabula quafi depitam exhibemus, ris 
Letto- 


- 


400 ^ o Memoria 


. Le&orum ftudio, quifataIrrrus adcuratius noffe cupiunt, cu- 
ius famam admirantur, infervire, tum noftro quoque defide- 
rio fatisfacere, rerumque iucundiflimarüm memoriam nobisi in 
mentem revocare ftudebimus. 

Ortum traxit NosTER ex gentibus patriciis Kuipbofia & 
Bruckneria per longiffimum temporis tractum Erfurti Thuringo- 
rum magnis in rempublicam meritis magnaque laude florenti- 
bus,  Kmnipbofia enim non tantum circa medium feculum deci- 
mum fextum Hildefiae fummis fulfit honoribus 1); verumet- 
jam ab eo tempore ad hanc ufque noftram aetatem in magna 

celebritate nominis fuit; Bruckneria vero familia tam patriae 
viros, qui maximis praeeffent muneribus, quam aliisterris vi- 
ros eruditionis laude infignes fummosque ICtos dedit. 

KurPHorrr noftri parens fuit jo. Melchior Kmiphof, Med. 
Do&tor, cuius dexteritas in curandis morbisac valetudine alio- ' 
rum tuenda feliciter veríata fuit 5 mater vero Zfuma Cbriftina, 
Hieronymi Bruck&eri, Ducis Saxo -Gothania Confiliis aulicis fi- 
lia, quae, d. xxiv, Februar. A. S. R. MDCCIIII, faufto omi- 
ne hunc NosTRUM enixa, patriae orbique litterato donavit. 
Avus eius fuit /o. Melcbior Kniphof , iuri dicundo praefeCtus 
in ditione Erfurtenfi, quaead caftrum Vippach pertinet; proa- 
vus Henning. Knipbof, civitatis Erfurt. Conful füpremus, qui 
praeter alia in civitatem merita pofteris fuis ftipendium fami- 


lare reliquit, ut eos hac ope inftru&tos eo alacriores ad ftudia : 
ineunda redderet; huius autem aetas A. MDCLXIII. in turbu- 


lenta illa tempora incidit, quibus Erfordiae fumma imis mifce- 
bantur & quibus audaciffimus quifque ex inficeta plebe nullum . 
alium ducem quam coecum quemdam impetum fequebatur; 

plebis igitur indignationem contra fe concitatam fentiens, quum 
EN Horatianum pue fe reputaret: — 


Juftum : 
1) Vid, 4atonii Moxt& Hired! imd.  Univerfitatis Erphordianae, A 


nec non Gymnafii in Coenobio Augufliniano Rectoris Orationes 
& Programmata, Fi 1591, fol, 173, 174. 239. 


| Joannis Hieronymi: Knipbofü AI 


Juftum & tenacem propofit virum 

iVon ardor civium prava tubentium, 
Nec vultus in[Lantis tyranni 
Mente quatit folida, 


ac blanda compellatione civium multitudinem ante ipfius aedes 
-congregatam emollire atque ad fanam mentem reducere vel- 
let, dum pedem e domo promovet, globuli ex bombarda ex- 
cuffi i&u traiicitur & cadens funeftum fuis furoris civilis mo- 
numentum relinquit. 

Haec ornamenta familiae non, id quod alias fieri folet, 
ideo exponimus, ac fi KNIPHOFIUS, propria gloria deftitutus, 
omnem a maiorum imaginibus laudem mutuari coa&us fuiffet. 
Hereditate quidem accepit gloriam a maioribus partam; fed de 
eadem propriis decoribus augenda nunquam non maxime fuit 
follicitus. 

Nam multum quidem nos movent optima praecepta, ma- 
gis exempla in illuftri loco pofita nos inflammant; maximam 
autem exempla domeftica vim 1n formandis ac regendis mori- 


| bus demonftrant. Quo maiori enim veritates, quas cogitamus, 


luce eoruícant, eo magis in mores influunt, & eo evidentius 
. quoque ob oculos ponitur, id fieri ac B nM poffe, quod 
- praecepta poftulant; exempla autem domeftica eam maxime 
. ob rem reliquis anteferri merentur, quod fuo quodam iure 
ad nos pertineant & imitationi inprimis fint adcommodata. 
Ü His igitur ducibus infiru&tus femper ad optima quaevis. 
magnis paffibus contendit; Fijus parentes non modo domi om- 
- nem dederunt operam, ut ingenium illius ad pietatem virtu. 
- temqueformaretur, fed Eum etiam praeceptoribus, quifcien- 
tiam infüllarent , commendarunt.  Elegantiorum lhtterarum 
fundamenta in Eius: animo M. WEINGAERTNER, Scholae Prae- 
dicatorum Re&tor do&iffimus, pofuit, in quibus adeo profe- 
cit /Vofler, ut facile inter aequales princeps iudicaretur. Sed 

App. IN. 4. Pbyf. Med T. HI. eee primis 


40 ""« . Memeria 


primis ftatim infantiae annis dura fubire coa&tus eft fata, ut 3 
ad eas calamitates, cum quibus per omnem vitam homini eft | 
confli&tandum , mature praeparatus eo maiores vires adquire- 
ret iisque fortiter fuperandis adíuefceret. Vix enim quatuor .- 
annos emenfus patrem amifit fidiffimum, qui quafi omni fuo ^ 
defun&tus effet officio, quod futurum hoc orbis eruditi decus | 
procreaflet, illius educationem foli coniugi moeftiffimae reli- | 
quit; quae prudens ac pia matrona patris partes in fe devolu- 
tas fufcipiens omnem eo convertit curam , ut ad praeclara | 
quaevis molle filii ingenium fingeretur. | 


Mox alia fupervenit. calamitas; infelix cafus puero per- 
fregit coftam, ut per integrum biennium & quod excurrit, 
ei fub Chirurgorum manibus fuerit gemendum. — Exigui haec . 
res momenti multis effe videbitur; fed rerum magnitudinem 
nonexíüis primordiis, verum ex iis, quae inde enaícuntur, 1 
aeftimare debemus. Tum enim NosTza firmum iniit confilium 
fe arti falutari confecrandi,. ut ipfe poftea fuae invigilare vale- — 
tudini poffet. Quod puerile coníilium, alias lubricum, prae- — 


fertim fi ab imperitisinitur parentibus, in NosTRO non fuitop- — 
timo fucceffu deftitutum. Talem enim iniit rerum fuarum ratio- — 


nem, omniaque ad huncce fcopum retulit, ut illud culmen, 
quod omnes, qui Eu*: norunt, J/um attigiffe cum admiratio- — 
ne profitentur, confcenderet. * 

Hauftis litterarum elegantiorum primis elementis Hermanno 
JVicolao STi;iERO J. U. D. & Gymnafii Dire&ori perpolien- 
dum fe addixit, ex cuius ut ex reliquorum Gymnafii Profef- 
forum inflitutione magnum fructum reportavit. JIdtempus 
autem, quodalii adolefcentes tribuunt aleae aut pilae, NosTER . 
partim ad artem pi&toriam exercendam, figurasqueligno inci- — 
dendas, partim vero ad res patriae ex antiquitatis ruderibus — 
extrahendas fibi fumfit; & quum publice e Gymnafio adaltiora 


Bienittenekur A. MDCCXX. eleganti oratione defcriptis Erfurti — 
antiqui- 


Joannis Hieronymi Knipbofii. 403 
antiquitatibus colle&ae fuae ícientiae luculentiffimum docu- 
mentum edidit. 

- -. Inde ad celeberrimam Academiam Jenenfem fe contulit 
& apud immortalem 2D. jo. Fran. BubppguM Academiae Re- 
&orem nomen fuum profeífus WucHERERI, SvnBi & ScHwEr- 
ZELII du&um in philofophia fecutus fuit; imo, ut eo facilius 
verum a falfo difcernere valeret, M. FABRICcH le&tionibus, in 
quibus, nefcio quae, paradoxa & fesquipedalia verba de artis 
chiromanticae ufu ia€tabantur, interfuit. Mathefin, qua nec 
ullus:ialius folidae fcientiae cupidus , nec Medicus carere po- 
teft, ut & humani corporis compagem ad leges mechanicas re- 
. ]atam Cl. WibEBURG!US Z7pfji explicuit. ^Nequeneglexit huma- 
. mitatis ftudia, quippe fermonis latini vim atque elegantiam ex 
fumme venerandi D. 7o. Georg, WaLcur ore haufit, gallicae 
linguae fuavitatem ex M. GagirFENHAuNII inftitutione haufit. 
Inde ad illa ftudia , ad quae omnem fuam mentem. iam ab 
. ineunte, ut diximus, infantia contulerat, & ad quae 7pfus in- 
genium natum videbatur, converfuüs, medicas WEpELI, Hir-- 
SCHERI, & SrEvocTI Ícholas frequentavit. —'"TEICHMEYERO 


| autem ita fe devovit , eique tam carus fuit, ut utrum TErcH- 


MEYERUS a KNrPHOrIO magis fit cultus , an. KwrPHOrIUS a 
'TEICHMEYERO dile&tus, inambiguofit; idcerte conftat , K urr- 
HOFIUM TEICHMEYERI non modo auditorem fuiffe, fed etiam 
laborum focium 3 KNreHorrUs enim illius bibliothecae curam 
gerere, in ilius officina chemica medicamenta elaborare, 
aegrotos illius nomine vifere, & commercio litterario cum ex-- 
teris aegrotis qui TEICHMEYERI opem implorabant, Praecep- 
. torem variis diftri&tum negotiis füblevare folebat. Quae res 
«. hanc opportunitatem habebat adiun&tam , ut Kxienorrus fen- 


|. fim ad praxin dedu&tus rerum naturam ex ipfa experientia po- 
|. tius, quam vanis conie&uris cognofcere , füamque fcien- 


tiam ad morbos pellendos optimo cum füucceffu adplicare di- 


, icerit- 
eee 2 Hoc 


404 o 0 o Memoria 
Hoc do&rinae atque experientiae thefauro inftru&tus A. 


MDCCXXVI.. patriam repetiit KwirHOrIUs, ubi ampliffimus, : 


in quo decurreret, campus £i eft a Decano Facultatis Medi- 
cae, D. FiscHERO, apertus; Kwr'Horivs enim Differtatio- 
nem inauguralem publice defendit, in eaque leprofüm, quem 
tanquam alterum Marfyam excoriatum Jenae fanitati reftitue- 


tat, exhibuit & lauream do&oralem reportavit, exindeque | 


magna Fius cum in fcholis medicis aperiendis, tum in relevan- 


dis aegris, opera atque induftria fuit. | 
d Ridere videbatur & KswiPHOrio favere fortuna; at illa 
fubito commutata magnam illius bonorum magnamque fpei con- 
ceptae partem in fumum abegit. Funeftum enim illud incen- 
dium, quod A. MDCCXXXVI. Erfordiam eft depopulatum 
lilius quoque aedesinque iis librariam fuppelle&ilem in cineres 
convertit. At I/le impavidus his feriebatur ruinis , fortunam, 
inquiens ; LIE SUD ei | 
3 Laudo manentem , fi celeres. quatit 
Pennas ,: refigno, quae dedit C2 mea 
Futute me involvo -- -- | 


Hac enim calamitate minime eft fratctus, quippe quae maxi- E 
mum Eius thefaurum , quem pettore gerebat , intactum reli- — 
querat. Fiw: eruditio, virtusac labor indefeffüsaliud exaliofeli- — 


citatis £enus Eipepererunt. Annoenim MDCCXX XIII S. R. I. 


Academiae Naturae Curioforum Collega adfcriptus & SosAGo- 1 


&*AE nomine infignitus fuit, tamque ftrenuum fe praeftitit 


laborum focium , ut buius Academiae Praefidis , Iluftris Andreae Eliae d 


BücuwERr, S.A. I. JVobilis, Porentiffimi Borufforum Regis a Confiliis 
fantlioribus cet, cet. IMecaeuatis moftra laude moioris, iudicio ac vo- 
 ]untate dignus fuerit aef(imatus, eui A, MDCCXXXXV. Bib- 
liothecae Imperialis Academicae cura demandaretur $ cuius fol- 


lertifjimi 52 ad Academiae [alutem incrementumque omnia referentis viri | ja 


Joannis Hieronymi Knipbofü. — | 405 


ex eo tempore tantus. in boc efficio fuit labor, tanta adcuratio, tan- 
- Puuque in inflruenda ordinandaque bibliotheca €2 reliquis buc pertinen- 
tibus rebus digerendis [Ludium, ut aeternum fibi devimciret academiam , 
immortales ipf ? gratias babituram. 2^), Ymo. A. MDCCL. Kurrno- 
FIUS Zdiuncii munere condecoratus inter optimates quoque 7//a- 
ftris buius Societatis littereriae cooptatus fuit, & multis eruditis 
commentationibus , A€tis huius Academiae infertis, nec non 
aliis facaciffimi ingenii foetibus, quantus effet , demonftravit. 
Inter KuireHoririnventareferri meretur Thermometrorum 
emendata & ad artem medicam iuvandam adplicata conftru- 
&io, ut & naturae varietatis in herbisconfpicuae non nuda quae- 
dám & fortuita imitatio, fed viva & adcuratiflima expreffio, 
cuius artis In Potanica original fpecimina Ipfe dedit & fub - Eius 
aufpiciis 7rempzus, Halenfis typographus , continuavit. 
| Academia & civitas Erfurtenfis bunc J'irun, cuius tan-. 
ta intuebatur merita, ar&tius (ibi devinxit, data £j A, 
MDCCXXXVII. Profeffione Medicinae extraordiraria, quam 
eodem anno cum ordinaria Inftitutionum profeffione commu. 
tavit. Eccleíia Minoritarum A. MDCCXXXXI, Orphano- 
tropheum autem evangelicum A, MDC 'CXXXXV. Ephori 
partes in Ev contulit, Eique rerum naturalium & artefa&tarum ; 
quae in Orphanotropheo colliguntur, curam demandavit; in 
- qua gerenda magni quoque orphanorum Patroni officium »sdim- 
plevit. Perrexit Academia Eum honoribus augere , quem 
-Ílrenue in octimis quibuscunque laboribus pergere cernebat, 
Eumque non modo tacultati medicae aliquoties Decanum prae- 
fecit, fed etiam, quum in eadem ad Senioris faftizium adfcen-- 
diffet, concordi calculo F.e&orem Academiae Marnificum A. 
- MDCCLX! d. XXVII. Julii & altera vice A. MDCCLXII. d. 
xlv. Jyisceooptmit 


po 


eee5 | His 


2) Verba ipfius Illuflr. PRAxEs:is, vid. Hfor. Acad, Nat. Curiof, 
Sect. X. $. 186. pag, 578. | 


NS 010» Memorid^ — 


His fulgens honoribus KxreHorrUs in publico comparuit; — 
liceat nobis paucis attingere, qualis in vita privata fuerit; | 
nimis enim multa deeffe putamus imagini , quae hominem ab  - 
una tantum depingit parte, quae externam quidem illius for- 
gam vivis exhibet coloribus, internam autem animiindolem, 
vitamque privatam, qua animus a commercio hominum vacuus | 
relaxatur & in fuis latebris deprehenditur, minime attingit. 
 Expofita itaque KNrpHorrI re familiari, admirandam Eius animi 
indolem breviter defcribamus. 

A. MDCCXXxX. duxit Catharinam Barbaram Kutzlebiam , 
Grauelii Med. D. Gothani viduam. — Vidit ex hoc matrimonio 
liberos quatuor nepotesque complures. "Tres liberi adhuc . 
fuperfunt: Chriftina Catbarina fo. Gottlieb Heffii,; Ducis Saxo- ' 
Leucopetrenfis Confiliarii, vidua, jo. Godofr. Kmipbof, Medi- 
cinae D. & Pra&ticus Lengfeldiae in Franconia, & Cordula Ma- 
ria M. 9o. Rud. Gottl. Gelmrotb, Peftoris ad S. Thom. Erfurt, 
uxor. Quam ia&uram KNripeHorms A. MDCCXXXXVIL - 
mortua tori focia fidiffima fecerat, feliciffimo connubio cum. 
matrona quibuscunque fui fexus virtutibus exfplende[cente , Martha 3fu- 
ditb Beerneria, tum Henrici Rudolpbi Lgo , J. U. D. vidua, iam 
Lluftvis BücHNERI ex animi fententia coniuge coniun&tiffima , 
Anno MDCCLI. d. XXIV. O&obr. contra&to, refarcivit. 

Vultus KxiPHorn fuit re&us atque ingenuus, ftatura - 
mediocris, maximam autem pulcritudinis partem natura in 7p- - 
fius animum contuliffe videbatur. Vividum Z// erat ingenium 
& ad magna quaevis natum; Eius fermones, quum inter ami- 
cos verfaretur, multo erant fale confperíi; amicis talem exhi- 
buit, ut utrum finceritatem, benevolentiam officiaque Z//ius 
magis admirarentur , an Eius elegantiam, civilitatem & faci- 
litatem, in dubio fit reinquendum. Fortunae bonisitaeftufus, 
ut iis gec ad profufionem, nec ad forditiem abuteretur. Eius | 
domus adfi&is afylum fuit, multique, quos calamitas adeam 
adegerat, laeti hilaresque ex ea difcefferunt. Virtus, pietasat-  . 
que 


Joannis Hieronymi Kuipbofüi. ^^ ^^ ^ 407 


|! que induftria 7'iro inerat plane fingularis ; & nunquam diem 
| praeterire paffus eft, quo non egregium quid eífet molitus. 

"Ultimo tempore, quum doloribus pe&toris laboraret, haceos 
vo'uptate delinivit, ut piCtorem aleret, qui conchas & petre- 
Ífa&a, in Bibliotheca Academiae Naturae Curioforum obvia, 
coloribus & imaginibus exattiffimis, ipfo KwieHozro labori in- 
vigilante, imo non raro manus pidan exprimeret, cu- 
. 1us operis nitidiffimi exemplzr adhuc in laudata Bibliotheca ad. 

fervatur. Sed quae vegeta olim Eius valetudo fuerat, demum. 
fenfim morbo pectoris tábefa£tata ac plane exhaufta fi: ; docta 
Medici noftri ars diu cum morbi pertinacia eft collu&ata ; fed 
machina omnes Zi//us conatus eludente, naturae & mortalitati 
ceffit animamque maxima vitae melioris fpe inftru&tam A. 

MDCCLXIII. d. XXIII. Januar. placidiffime exhalavit. 


Index Scriptorum 


| B. Du. Kniphoffi 
A 1727. Difp. inaug. exhibens Lepram Arabicam five Ele. 
| phantiafin obfervatam & curatam, Praef. 3. A4. Fifther. Erford, 
À. 1757. Frogr. de Phyfiognomia tanquam parte Semioticae. 
1745. Prosr. de Manufcriptis praecipue medicis. 
1746. Diff. de Febribus compofitis, refp. Je. Hugon. Franc, 
Spoenla. 
Diff. de Pica, refp. Franc. Goltz, Si'efio. - 
1741. Diff. fittens corticis Peruviani febrifugi fuccedaneo. 
rum quorundam examen, refp. Jo. Thom. Fogt , 
Lenzefelda Eichsfeld. 
Diff. de Graxine levidenfi praecellentiffimo, refp. Jo, 
- . ffac. Bertb , Roemhiida - Franco. 
À, 1748. Diff. de Thermis artificialibus , refp, 4ntort, Kuffner, 
Bohemo- NP UAErment, 
À. 1748. 


408 ... .Memoria 
A. 1748. Diff. de eo; quod novo Medico novo opus fit coe- 
meterio, refp. Mart, Frid, Ludov. Eafons Held. - 1 
runga- Thuringo. 1 
Progr. Novo Medico praxin non effe condidinda | 
Diff. de tranfpiratione infenfibili , refp. 9o. S'odoc. Kück, 1 
Biberaco-Suevo. 3 
Progr.de eo: Quemque fuus vellicat vermis. 

Diff. de Vexatorum theoria & hiftoria, refp. Petr. 
Anbrof. Lehmann, Mifn. 3 
1749. Diff. de La&is difcuffione, refp. Theod. 2fundlio. Lau- 3 
| rentio, Bultftadienfi. É 
Diff. de optima, offa in Sceleto conftruendi, tiliuile, 3 
refp. Car. Ern. Aug. Loffuiu, Hamburgenf. Ej 

Diff. de Operationibus pharmaco - chymicis, refp. Jo. 
Lud. Salmutb, Anhaltino - Coethenfi: 
1750. Diff. de U(u Venae Se&tionis in puerperis, refp. jo... 
Ern. Biftboff, Schwarzburgico. ' 
Diff. de Virgis, refp. Chrift, Ern. Loefcber, Rochlicens. ' 
Mifn. 
Progr. de Erroribus loci nonnullis. |. | 
Diff. de Errore loci, refp. o. Ern. Zeiber , Leib dete 1 
1751. Diff. de Salubritate Erfordiae , refp. Jo. Frieder. Tenne- : 
mann, Erfurt. 1 
Diff. de Gutta ferena , refp. Jo, Gonfr. Hoffuamn, | 
Dunkelfpieia - Suevo. E 
Diff.de Medicamentis diureticis fpecificis, refp. Andr. 
Ad. Siegfried, Erfurtenf. 3 
Diff. de Refpiratione, refp. IT. F. Engel, Erfurtenf. P 
1755. Diff. de Morborum recidivis, refp. joe. Georg. Engel, | 
Erfurt. [4 
Diff. de Se&tione venae medianae nonnunquam pe- 
- riculofa, refp. Chrift. Gott, Kiebfcb , Berolin. T 
Diff. de Capite! coniformi foetus, partum facilitante, - ! 
^o ats Frefp. Zug. Gottbelf Grauel, Gothan. ES 
| À.1753, — 


- Sfoamnis Hieronymi Knipbofii. NE s 409 


À.1753.Diff.de Infania,refp.Car.Gottl. Goerner,Oelsnitio-Mifnico. 
| Diff. de Nitro, refp. Dietr. Dav. Betker, Hannov. 
Progr, deUtili & iucundo in materia medica connexo. 
"1754.D1ff. de Compreffione, refp. 7o. 4d. Umlauf , Eichsfeld. 
Diíf. de Pilorum ufu, refp. jo. Gottfr. Kniphof ; Et- 
furtenf. beati Kniphofii filio. . 
uis. Diff. de Incommodo & periculo , puerperio ex convi- 
| -' vio baptifmali imminente , refp. Henr. Gottfr, VIUT- 
| anm, Gerano. - 
1759. Diff. de Pediculisinguinalibus, infe&tis, & veialitius io: 
: mini molefüs, refp.Cpb. W'üb. fin dlpiel Reichard; Exfurt, 
^3760.Diff de Naphtanitri, refp. Georg. Melcb. Gereon Henkel, Erf, 
1761. Diff. de Retentione lochiorum , refp. Epbr. Hour 
T beod. Fifcher ,, Wafungenfi. 
| DI Dif. de Regulo Antimonii medicinali , refp. ot: 
|  Lotber ,, Erfurtenf. 


In A&is Acad. INat. Curiof. Pol. F. 


| Obf. deLue venerea poft falivationem nova La. capiente, 
-—- - de. Prolapfu uteri, menfium excretionem impediente, ap- 
2 ..4to tamen inftrumento i:erum repofito. 

eie Morbis quibusdam anniverfario tempore revurrentibis. 


In Volumine VIII. 


-. Singularia quaedam in ICtero nigro notata puer 
cum fe&tione anatomica. 


dm- AUN EDARGIS. phyfíco - a matbematicis 
— Jlluftris Bücmsgm, Trimeftr. T. 1727. 


BUnbgonzinte Vor[cblaege wie die Obfervationes. aérometricae kunftig- 
bin vermittel[L einer genauen. Uebereinflimmung der gewoebnlicheu 
Tofirumentorum zu allgemeinen [Nutzen zu bringen, p. 9. 

- Fon einer febr bequemen und nützlichen Art,die Kraeuter abzudrucken und 

Tác ibrer Geftalt vorzuftellen, ibid. Trimeftr. III. 1730. p. 779. 


App. IN. AG. Pbyf. Med. T. III. fff  Sepa- 


410  Mentria Sfoatmis Hi lronyni ni Kiphofi 


Separatim prodierunt: 

antwort auf Tit. Herrn D. Franc; Ern. Brückmann Sendfebreiben, | 
die. Kraeuter nach dem. Leb:n abzudrucken ,| umd diefelben im ibrer: 
natürlichen Ge[talt abgebild:t zum. allgemeinen Nutzen anzu- — 

— wendet, betreffend. Erfurt. 1733. 1 
Botanica in Originali. Do: ift: - Lehendie Kraeuterbuchb, «wworim- 


. men die in. biefigen Landen woacbjende Kraeuter nacb ibrer Szboen- 1 | 


beit vorze[tellet erden. | Exftres bundert , Erfurt. 1733. fol. 
-- e Dasift: Lebendiges Kraeuterbuch , worinnennachibrer Schoen-.— - 


béit alle i2 biefigem Landenwacbfende Officinalia vorgefTellet ^uer- — | | 


den. ibid. 17232. fol. B 
-- -- Tom.Il. Centbr. E vegetabilia i in officinis non ufi tata ex. 
hibens. ibid. 1733. 1 
-- -- pharmacevtica, Dasift: Lebendiges Kraeuterbuchb, in uel- — 


chein die i den Mpotbeken gebraeucbliche Kraeuter auf eine neue. — 


Methode *on den lebendigen Kraeutern felbft abzedruckt find , und | 
dexfelben INutzen Ve[cbrieben iff. ibid. 1733. fol. m 
Botanica i tn Originali. Das ifF : . Lebendiges Kraeuterbuch, *worin- 


sie-macb ibrer. Schoenbeit allc in biefigen. L.anden wiadbfehde Gar- 
* tengewaecb[e vorge[fellet werden. Er[tes Hundert. ibid. I733.fol. .. 


»- -- Dasifh: Lebeudiges Kraeutevbucb , in welchem fowobl dieieni- | 


gen Blumen- Baum -und. Küchengewaecbfe, oelche indem Gaer- 


ten. Deut[cblandes überall bekannt fnd ,. els aucb die fremden, fo 
von curiofen. Blumen - Lieübabern mit gvo[Jer Mühe und. Koften an- 
 gefcbaft werden. Exfes bis drittes Hundert. ibid. 1134.- 1736. 


—- -- feu Herbarium vivüm, inquo tam indigenae, quam exo» | 
| ticae plantae, Tourneforti, Rivini & Ruppii methodo 
colle&ae, peculiari nondum vifa operofaque enchirefi, 


atramento imprefforio obdu&tae e&typum elegantiffimum 1 j 
fuppeditant. Centuriae X1i. ibid. 1747. fol. EA 
Pbhyf califche Unter fuchuns des Pelzes ,. welchen die Natur durcb Faeul-- T 
9is 1752. auf einigen IWie[enbervorzebracbt. ibid. 1753.24. 


MEMO. - 


MEMORIA 


VIRI - 
'DVM VIVERET ILLVSTRIS, ET EXCELLENTISSIMI, 


JOANNIS DE GORTER, 


PHILOSOPHIAE ET .MEDICINAE DOCTORIS,. 


Vivere Medicinae i in Academia Harderovicena Dyoceilodt. 
| ordinarii, 


Reipublicae Harderovicenae Archiatri, 


Elifabethae I, Rufforum Imp eratricis 
E Perfonae Medici 


per quadriennium ; 


Academiae Naturae Curioforum, Scientiarum Petropolitanáe 
et Societatis Batavo - Harlemenfis Socii; 
ex | 
Commentariorum Lipfieuf. de rebus in Scientia 
naturali id Medicina geftis Foluminis XI. Parie 11. 


Sepia. 


2x d fff» | Duplex 


A12 | Memoria. 


* . DD WENUCI GNPUENEPSGESNRPNU X Rae 
í 289888285832889323 833382980885 8680988 A 


v E 
y» 
- 


uplex eft'virorum- dofterum- ornamentum ,^alterum in 
do&trina, alterum in honeftate pofitum. Do&trina, prae- 
jfertim fi magna fit;& exquifita, celebratur illa quidem i 
facile ab omnibus ,. proditurque fcriptis etiam ad exterorum 
memoriam y & cloria eius do€tis viris omnibus communis efts 
verum honeftas, quae non libris declaratur , fed vita oiten- 
ditur, fere non nifi civibus, amicis aut familiaribus innotefcit, . 
hisque folis tribuitur, quorum: animum: penitus. perfpexeri- 
mus. Quod quam parum re&te fiat, vel hinc inte RE RUR ME 
quia dc&r nae opinio fine gloria honeflatis mera.ve! ingenii vel. 
indufirize admiratione cenfetur, ceterum nom ind: cat, quod | 
longe utiliüs eft ad imitandum; .& ad laudem glotiofiu ., fuiffa - 
alicuius animum , . quem tantopere fcientia ornarat., etian in 
eius poteftate , nec denique inquirit; an qui: " quamvis prae- 
clare vixerit in folitudine & inter libros, etiam inter homines - 
vel.bonus vel probus fuerit. .Sed.cum utrumque (it necefífa- 
rium viri do&i ornamentum ,. optime videntur officio fatisfa- 
cere, qui vitas eruditorum fcribunt , fi praeter riarrationem. 
eorum , quae ad rem literariam bertinent, imaginem vitae mo- - 
- fumque intuendam- proponant;. nec poenitet nos, eiusmodi 
effigies aut cognof. -ere aut proponere. Ideo cum a certiffimis | 
au&toribus omnem rationem vitae GORTERI, cum magnalaude 
honeflatis aC&ae, cognoverimus,. cum aliis quoque communi- 
eandum putavitous, quod ipfi non fine fumma voluptate legi- 
mus. Haud dubie, qui talem imaginem adfpeCtare cupiunt, 
ante omnia quaerent, qua erga Deum pietate fuerit. Magnam 
vero fuiffe cognoícent, fi audierint, eum &libenter & crebro 
fe ad divinos libros facrasque conciones legendas ac audiendas 
Msc & hunc fructum inde deportaffe, ut|religionis vene- —— 
: 81 ; raüone .— 


; 
; 


Joannis de Gorter. 413. 


ratione atque amore plenus effet, ceterum vitam omnem di- 
vinae voluntati convenienter ageret, magna praefertim animi 
tranquillitate beatam, quem. nec profperis, nec adverfis rebus 
ultra modum efferri paffus eft. Hine integritas infentiendo & 
veritatis amor,, qui. ex omnibus eius fcriptis cogznofcitur,. qui- 
bus proponendis non fermones hominum captabat , fed utili- 
tatem ceterorum & veritatem fpe&tabat. Namque fua modefte 
tradidit; aliena raro & caute confutavit, ne aut gloriofus, 
aut rixofus videretur, ac interdum maluit iniquas obiurgan- 
tium reprehenfiones. praeterire, quam. animos rixarum aman- 
tes, qui difficulter placantur , refpondendo incendere. Similis 
buic modeftiae humanitas.in ceteris vitae partibus GonTERUM 
amicis carum reddidit;. neminem enim.fciens ac prudens um- 
quam faefi t. Praecipue ; fuit temperantiae, qua corpus, quod 
à natura puer: imbelleacceperat, fubinde roboravit, nec ullo 
yitae. tempore nimio cibo. potuve gravatus effe ipee Acer- 
rime contemfit ac fugit delicias & voluptates eas, in quibus 
1rais eft inopinata vitiorum. difciplina, quam aut horefta ob- 
leG&atio animi, aut corporis recreatio neceffaria: nam tempus, 
anegotis vacuum, velambulando tranfegit, vel mufica, quam 
fua fponte d: idicerat. Fgenis praefertim facilem fe praebuit, 
five liberalit:te,. five confilis fuccurrendum effet: quo loco 
prae, ceteris f. udium erga aegros. con. memorari debet ,. quorum 
non folum maximum numerum.eius curae fe commififfe con. 
flat, fed quos etiam, diu no&uque fine aliquo natalium aut di- 
vitarum d'fcririne alacriter & fideliter iuvit. Acnetumqui- 
dem aliquid ex hac cura remittendum, putavit, cum podagra 
eun le&o adfixit » quo tempore cuique. confiliis prodeffe non 
defüt. Docuit etiam auditores e lecto, quando hoc ipfo mor- 
bo vcxabatur, quo vno argumento adíduitas docendi, ftu. 
dium, contentio & fides ,;. quae hoc loco laudanda erant, pla- 
miffime cogrofci. poffunt. : Hui e vitae gravitati nihil nimiae fe- 
veritatis aut, morofitatis adiur &um fuit ;- fed ut adeuntibus fa- 
til | cilli- 


414 —.. Memoria 


cillimus erat & inprimis comis, ita, fi tempus ferret, inter 


amicos adeo lepidus & urbanus, ut fui fermonis fuavitate faci- 


. Je ceteros ad hilaritatem commoveret. Domi etiam talem fe. 
geflit, qualem effe virum honeftum volunt , hoc eft, coniugis 
amantiffimum, & liberorum optimum pátemem? non alendó 
tantum, fe educando, non indulgentia , fed prudenti facilita- 
te, & vero etiam virtutis eius praeclaro exemplo, quae divi- 
no auxilio in animis hominum gignitur. Filios praefertim re- 
gendo, monendo & docendo ad veram doCtrinam acuit, ve: 
raque laudé dignos effe docuit: Corporis: imaginem ( fuit 2u- 
tem mediocris ftaturae, nec propter maciem nimis exficcum, 
aut a pinguedine craffüm ) accurate expreffam dicunt, quieum 
quotidie viderunt, in tabula, quae libro de infenfibili perjpiratio- 
"c (Lugd. Bat. 1736.) & Compendio Medicinae ( Patav. 17 SI.) 
praefixa eft. Quem ergo huc ufque le&tores virum honeftif- 
fimum & imitatione dignum cognoverunt, eius reliquam vitae 
rationem enarrabimus , cum neminem effe credamus, quin tan- 


ti Viri vitam, quatenus in literis verfata eft, per partes intue-  — 


ri cupiat. | 
| Eamdem. patriam. habuit, quam vir fummus vaN DER 
LiNDEN, Enchufam, celebrem Weftfrifiae urbem, ubi a Thbeo- 
doro de Go&TER, cive apud Enchufanos honefto, a. 1689. d. 
I9. Febr. prognatus eft. Materna familia, habuit autem ma- 
trem Jlibelminam de BoER,- inde alongiffimo tempore rei pub- 
licae pace belloque profuit ideoque multis honorum docu- 1 
mentis decorata eft. Puerum incredibilis difcendi ardor, & | 
feverius, quam pro illa aetate, defidiae odium fuis valdecom- 
mendavit, cum eum viderent tempus, a difcendi neceffitate 
reliquum, non iocando transmittere, fed arithmeticis potiffi- 
mum tractandis. Cum primum aetas poftularet, ut certum vi- 
tae genus fequendum eligeret, adplicuit fe ad Chirurgiam, | 
"quam & in patria urbe ,, & Harlemi apud Tiallingium vAN DER P 
Hovr didicit, uade Enchofám redux, forte quod longius in | 
| Ce A 


/ 


| Joannis de Gorter. — 45 


. Chirureia cognofcenda progreffus fuerat, ipfi Medicinae fua 
ftudia dedicare ftatuit. Sedante omnia, ne qua diíficuitasob- 
ftaret, accuratius tractavit graecas latinasque literas, ac fede- 
cim :uenfibus & praeceptoris BoGanTI! , Scholae Enchuíanae 
Conre&toris, & íuo ipfius ftudio, non conterhnnendam com- 
paravit in hoc genere facultatem : mox enim Profefforum Lei- - 
. dentium fcholas utiliter frequentare potuit. Ad hos adiit a. 
1709, operamque dedit PE&izoNIO ; unico humaniorum lite- 
rarum praece,tori, DERNARDO 5 BIDLOO, Le Monr, Dxcke- 
RO & Bernbardo At8:N0, Medicis celeberrimis, denique magno 
- BoxznHaavio, enarranti botanicen, & materiam medicam, ex. 
plicanti etiam Infütutiones , Aphorifmos , methodum difcen. 
dae medicinae, & medicamentorum vires. Hoc loco non prae- 
tereunda eít laudabilis confuet;do GogTEsrI, quae omnibus - 
exempli loco commendari debet. Quidquid interdiu audierat, - 
id, etfi fuit fideli memoria, tamen domi in adverfariis fcripfit, 
ut et denuo cogitaretur, nec in magna rerum multitudine ali- 
quid periret. Edidit interdum do&rinae documenta, prae- 
fertim defeadendis cum Arvsixo thefibus phyfiologico- patho- 
logicis, in quo cernere plures ftudioti per vices exercebantur. 
Sic Leidae triennium egit: nam a. 1712. edita Difputatione de 
Obítru&ione, Doctor Medicinae creatus eft. Enchufae, huc 
enim Leida fe contuierat, non folum aegrotis fanandis quoti- 
die auxit do&rinam, in Academia partam ; fed, quod multo 
potius eft, quidquid, ut ante diximus, in adverfariis fcripfe- . 
Tat, reco;novit , 1 fasque medicinae partes denuo tra&tavit, 
boc eft, cognita earum traftandarum ratione accuratius, uti- 
lius faciiiusque examinavit ac cogitzvit. Quae quidem res ut 
perquam neccílària eft, ita tanti Viri exemplum eraviffima ad 
imitandum c hortatio videri debet. Ceterum phyficos medi. 
cosque Ubros permuitos eo tempore legit, & optima quaeque 
iníche.is, quibus Sae nomen intcrirferat, collegit, —Inci. 
dit per hanc occa;onem in 4/pb. BoxkLLi libtum de Motu 
anina- 


416 - UU Memoria 5^ 


animalium , quo tratando incenfa eft phyficarum & mathema- 
ticarum rerüm magna cupiditas, qua adiutus & calculum al-. 
gebraicum fine dc&tore fibi familiarem reddidit, & machinam 
confecit, qua fyrte: ante urbis portas removeri poffent, etíü 
nonnullorum invidia inventionis gloriam aliis tribuere maluit. 
Item ftaticam fellam fabricavit, in qua ipfe fuo corpore fecun- - 
dum SaxcroAm mentem, incredibili cum patientia &'accura- 
ta diaeta, infenfibilem perfpirationem expertus eft. ^Indena. . 
ta eft occafio fcribendi nobiliffimi libri de infenfitili per[pivationt 
Sanoriang Batavd, qui & argumenti: praeftantia & dottrina 
AuGoris fatis commendatus eft, & vero etiam Bo&nHAAvII 
iudicio probatus, a quo fcimus Gon TÉRUM per literas ad eden- 
dum librum effe incitatum , & magnifica laude do&rinae or- 
natum. Sed de quo tani magnifice fenferat BOERHAAvIUS, 
eundem Curatoribus Academiae Harderovicenae commendan- 
dum ceníuit, quo tempore Zartbolomeus de Moon e' vivis dif- — 
cefferat. — In quo etíi multum tribuit GogTERUS voluntati | 
BornHaavir erga fe; tamen & patriae amor, & honores Com- 
miffarii Fori Judiciarii minoris, & Praefidis eiusdem Collegii , 
iam ante ad eum delati, aliquamdiu eum ancipitem tenuerunt, 
donec, convento Leidae ipfo BoEnHaavIO, graviffimis argu- 
mentis fibi perfuaderi paffüs eft, ut Harderovicum commigrad- | 
ret. lbiergo fatus eft Profeffor univeríae Medicinae anno 3 
1725, quod munus fequenti anno adiit, habita Oratione de : 
dirigendo ftudio in Medicinae praxi, f. de Tabulis pro diíci- 


plina medica concinnandis. Eodem anno Archiater urbis, & ^ 


A. L. M. ac Philofophiae Do&tor creatus eft. — A morte Zar- 
tbolomaei de Moon ad adventum GogTEnt ultra annum medicae 
Íícholae habitae non fuerant : unde Studiofi omnes medicinae | 
aliorfum fe contulerant, defuitque GonTEnO occafio docendi. 
Cui incommodo ut fuccurreret, primum Chirurgis fua fponte 
anatomen fermone belgico tradidit, & praeterea Chirurgiam, 
qua re eos, quilatinam linguam didicerant, incitavit, ut Me- — 

dicinae 


^ Sfoannis de Gorter. Kona RUD" id 


dicinae Quoque cognitione imbui vellept. Quod idus adeo 
feliciter eft a Gon TERO effe&tum, ut fubinde tantus Studiofo- 
rum numerus e Beleio, Germania, atque adeo ex India occi- 
dentali conveniret, quantus numquam antea dicitur Hardero- 
vicifuiffe. Duas horas quotidie Syítema morborum generalium 
& particularium , a feconfcriptum , explicavit, quem librum in- 
fütutionibus & aphotifmis Boerhaavianis fubftituit, in quibus 
interpretandis antea fuerat veríatus. Chirurgiam porro & 
Phyfiologiam. docuit.iuxta praecepta, a fe vel typis edita, vel 
manu fcripto tantum libro propofita, | Anni tempora ita de- 
fcripferat, ut aeftete Botanicen fecundum Boerhaavianam me- 
- thodum traderet, hieme Chemiam experimentis illu(traret, & 
Anatomen fecandis cadaveribus, quorum copia e nofocomio 
Amftelodamenfi ei conceífa fuerat: Publicas le&iones defti- . 
navit iis locis copiofius explicandis, quos privatim non nifi 
celeriter percurrere potuerat. Huc pertinent praele&tiones 
de delirio. tuf; , vertigine, quae ab auditoribus calamo exceptae; 
deinde impreffae funt, item de morbis uteri, angina, febribus, 
uromantim, aliaeque plures. ^ Profuit etiam auditoribus expli- 
. candis cafibus medicis, eosque fecum ad aegrorumle&tos duxit. 

Omnino fe commendavit fingulari in docendo perfpicuitate , 
quae prompte differendi facultate multo fuavior reddita eft. 
Difputationes ab eo in mediis his occupationibus habitas infra 
|" pofüimus, & ceteroslibros , quos hic laudare fupervacuum - 
foret, cum unusquisque videat, quantifuerit ingenii, quan- 
ti laboris, quantaeque do&trinae, ita fcribendo excellere, ut 
omnia confentienti peritorum iudicio probarentur, & apud 
exteros recuderentur. | Quam carus Harderovicenis fuerit, 
maxime eo cognitum eft, quod filium GonTERI, DavipEM; 
patri focium adiunxerunt, . & anno 423. Profeíforem Botani- 
- ces extraordinarium crearunt, ut in magna occupationum mul- 


|. titudine viribus eius parcerent, Unde neuter, etíi ambo 


-— aliorfum vocati funt, Harderovicum relinquere fuftinuit, fed 
App. N. AG. Pbyf. Med. T. ILI. ggER Aca- 


vo OMEN T Memoria iM uM 


Academiae per undecim annos profuerunt, poftquamDavyrpEs 
Medicinae & Botanices Profeffor Ordinarius conftitutus fue- | 
rat. Praeterea Academiae inferviit Re&toratu quater geren- 4 
do: quartus autem Re&toratus in annum 4o. incidit, qui Aca- 
demiae ante centum annos conditae memoria folemnis fuit. 
Eodem tempore, cum Hagae Comitum GUILIELMO, Principi 

Araufionenfi, füufceptam Belgii Gubernationem nomine Aca- . 
demiae gratularetur, impetravit, ut diplomata publica, qui- : 
bus Do&tores ornantur, auétoritate Principis confirmarentur. 
Nec do&trinae, nec dexteritatis in arte facienda fama domi fe 
continuit; fed quod inter omnes conftat, non tantum admira- 
tioni fuit exteris, verum etiam doCtifhmorum virorum fami- 
liaritate per literas ufüs eft, in his BoknHAAVII, SWIETENII; 
MUSCHENBROCRII, HALLERI, atque etiam ad aegrotos finiti- 
morum locorum faepiffime vocatus, velconfiliis, vel enchi- 
refi chirurgica incredibilem fui amorem apud omnes excitavit. 
Hoc modo undetriginta annos Harderovici vixit, nec umquam 
dicitur meliorem fortem quaefiiffe. Sed cum tanti Viri fama - 
ubique celebraretur, commovit etiam in RuíTie eius admiratio- - 
nem, quo ab ErisasETHA T. per Legatum, Hagae morantem, 
una cum filio DAvrpE, voluerat enim Augufta duos Perfonae | 
Medicos creare, magna cum fignificatione honoris Archiater . 
vocatus eft. Ac filius quidem eo fe adduci paffüs eft, uthoc | 
munus fufciperet; fedpater, cum effet fexagenario maior, eius- - 
que valetudo fubinde tentaretur, primum humaniffimis verbis | 


munus declinavit: tamen poftea, ubi iuffu Auguftae ei often- 1 | 


füm effet, fe, modo eum coram vidiffet, rurfus dimiffüram ef- 
fein patriam faciendum putavit, ut tam honorificae volunta- 
ti erga fe fatisfaceret. Hincanno 1754. cum filio maiorique 
parte familiae Harderovico Petropolim profe&tus eft, non fine 
magno civium dolore. X Exceptus eft perquam liberaliter & 
fplendide, maximaque cum integritate & fide Archiatri munus. 
per quatuor annos ita geffit, ut Turpe unice xii 

Per 


ME - Gfoannis de Gorter. 2 H9 

. Peridtempus Solid Academiae Naturae Curioforum , & Scien- 
| . tiarum Petropolitanae cooptatus eft. Anno autem 39 , priva- 
|. tus coniuge, eaque re vehementer adfii&tus, ab Augufta pe- 
tiit, ut reliquam vitae partem in patria tranquille agere fibi 
liceret. Dimiffüs cum magna gratiarum a£&ione, ii pofterum 
idem falarium accepit, quod ei huc ufque folutum fuerat. Re- 
dut per Lubecam; Hamburgum, Bremam & Weftphaliam in 

. Hollandiam, quantoque aegrius cives difceffüm eius tulerant, 
. €o alacrius laetiusque redeuntem exceperunt: quoríum perti- 
net, quod fequenti anno SocietasScientiarum Harlemenfis eum 
in Sociorum numerum adícivit. ^ Conftituerat Gon TERUS , 
Analyfin medicinae, quam propemodum abfolverat, retracta- 
ré, fi quibus in locis aliqua immutatione indigeret; fed imbe- 
' cillitas virium , tantis oceupationibus tamque indefeffo litera. 
. rum ftudio fra&tarum, non paífa eft rem perfici, fuafitque 
. GoRTERO, vitae reliquum tempus fine animi in literis conten- 
tione agere. Cauía autem debilitati roboris fuit podagra, qua 

- jam anno aetatis 63, ita affeCtus füerat, ut propemodum de re- 
cuperanda fanitate defperandum videretur. Nihilo minus con- 
valuit, ac tum quoque vim morbifuperavit , cum fecundo 
anno a reditu e Ruffia denuo tentatus eít, quamquam ex eo 

| tempore femper infirmum frat&tumque corpus habuit. Quo 
tempore ei primum cum hoc morbo colluéctandum fuit, coe- 

. pit vino prorfus abítinere, nec nifilatte & aqua uti; fed poft 

* decem annos , ob aetatem ingravefcentem , paulum vini denuo 

- bibere. Aliquamdiu eum refecit gaudium de reditu fili Da- 

' vipis e Ruffia, unde anno 61. propter arthritidem difcefferat, 
- aéris item falubritas apud Batavodurenfes, apud quos, relicta 
| poft fiiii reditum Enchufa, cum Davipe vixit. Verum maraf- 
| mus fenilis, cum perpetua ad fomnum propenfione coniun&tus, 
pedum tumor oedematofus, difficilisque refpiratio, fatis certi 

'' in illa aetate ac corporis conditione mortis nuncii, monuerunt 
| "GoRTERUM de appropinquante vitae fine, quem ita conftanter 
p BE 2r. « — intre- 


, " " EE. d AF 


w4ao — ; . Memoria 


VM E 
intrepideque exfpe&tavit, ut hoc etiam tempore documentum | 
. eius pietatis in Deum ederet, quam omni vita demonftrarat, - 
Exfpiravit tandem anno 1762, d, 11. Septembris. Sed me- | 
moriam eius perpetuo confervabunt & merita, &libri, &per- 
multi do&tiffimi viri, qui eius difciplina ufi funt, fibique ho- - 
nori ducunt, talem praeceptorem habuiffe, in his fuperíftites | 
filii, DAvipss, Virceleberrimus , cuius faepeinhacvitaeenar- 
ratione mentionem fecimus, THEopoRUs & HERMANNUS, Viri 
experientiffimi, ile Enchufanorum, hic Amflelodamenfium - 
Medicus. Quod fi merita GonTER: laudes noftras füperant; | 
tamen amorem Viri & venerationem nullus umquam dies ex 
animis noftris delebit. | 


VULIATESOOETSECOESTUMIO Cum 
—— —— Á—— P Áá— scm 


4 b. Gortero editorum. Ü 
i Dy perfpiratione infenfibili San€&toriana Batava. Le;dae, j 
1725. 4to. i xs 
De perfpiratione mfenfibili, editio altera, multis in locisau&ta. - 
& emendata, atque commentariis in omnes aphorifmosg ' 
itaticos SaNcToaIr adornata. Leydae 1736. 4. Tab.aen, | 

3. cum effigie Au&toris, Recufa Patavii 1748. 4. !] 

De Secretione humorum e fanguine, ex folidorum fabrica prae- 
cipue & humorum indole demonftrata. Leydae 1727. 4. 1 
Tab. aen. 1. Recuía Patavii 1751... 4. ] B 
Compendium Medicinae: in ufum exercitationis domefticae di- 
geítum. Pars l. de morbis generalibus. Leydaeé rz31. 4... 
Tab. aen. 2. Pars Hl. therapeuticam exhibens. Leydae | 
1737. 4. Recufum Francof. & Lipf. 1749. 4. Patavii 1741. 

4. cum effigie ^uftoris. Venetiis eod. anno 4. —. . 
Praxis Medicae Syftema. Pars |. de morbis generalibus, 
Pars ll. de morbis particularibus. Harderov. 1750. 8vo. . 
Recuífum Patavii, 1752. 4t. & Lipf 1755. 4.  — E 
: Mate- — 


Sfoanri de Gorter. ! A*I 


Materies medica eompendio medicinaé i Fest odia 'exhi- 
bens formulas, in ufum Studioforum confcriptas. Har- 
derov. 1733. 4. 

Formulae medicinales cum indice virium, quo ad inventas in- 

^ dicationes inveniuntur medicamina, in ufum Medicorum, 
praxin inchoantium. Harderov. 1752. 8. Recufae Am- 
ftelodami , ut fub titulo legitur, apud fratres de Tournes. 
17:4. 8. fed eft editio Germanica, quae intentioni Au- 
&oris minime fatisfacit. Prior editio recuía quoque eft 
Francofurti & Lipfiae 1760. 4. 

Gezuiverde Geneeskon|l ,* of. kort ondervwrys der mee[te bitindigde 
Zickten , tenmutte der Zee - en Feld - Cbirurgyus. Amft. 1744.8. 
Editio fecunda ibid. 1751. 9. Ed.tertiaau&taibid. 1761.4. 

Gezuiverde Heelkon[t ter onderwyzinge van den leeremdem em konft- 
oeffenendem Heelmeefter. Leyd. 1731. 8. Tab. aen. r. 

Chirurgiarepurgata, ab Auctore recenfita, emendata, multis- 

. que in locis au&ta. Acceffit materia medica, Chirürgiae - 
repurgatae accommodata. Leyd. 1742. 4. Recufa Florent. 
1745. 4. & Patavii 1750. 8. Viennae &Lipfiae. 1762. 4. 

Nieuwe gezuiverde Heelkon[t in bet latyn befcbreven door oannes de 
GonTER, im bet JVederduits overgezet door Hendrik KRoRP, 
Clhivurgyn te Am[lerdam. Leyd. 1746. 8. 

Medicina Hippocratica , exponens aphorifmos HirrocnaATtS. Lib. 
LAmft. 1739. 4. Lib. Il. ibid. 1740. Lib. III. & IV. ib, 
I741. 4. Lib. V. VI. VII ibid. 1742. 4- Totum opus 
recufüm, Patavii 1747. & 1753. 4. 

Medicina dogmatica, tres morbos particulares , delirium , ver- 
tiginem &tuffim , aphoriftice confícriptos & commeritariis 
ilftratos, pro fpecimine exhibens, Harderov. 4to. Re- 
cufa Patavii I751. 4. 

Morbi epidemici brevis defcriptio & curatio per diliufróre(in. 
Barderov. 1733. 4. Recufz Patavit. 1751. 4. 

Exercitationes medicae quatuor : I, de Motu vitali, II, deSom- 

. no & vigilia. III, deFame. IV, de Siti. Amll, 1737. 4. 
$883. Recu- 


Eb  AMemoria..—— 

Recufae Patavii 1741. 4. Harum prima feorfim prodiit 
. Harderov. 1734. 4. & fecunda ibid. 1737. 4 

. Methodus dirigendi ftudium medicum. Harderov. 1753. 4. 

Geneeskundig Owderzoek na de oorzack, voorkoming en. Genezing van 
- de tegenswoordig beev[cbende Zichie on der bet Rundvee; opge- 
ftelt door de medicynfcbe Faculteit te Harderwyck. | ibid, 1745. 
ds. Opufculum patris & filii. | 

Kort vertoog of aanwyzing boe eu waar de Sluitband der Kraam- 
vrowvwen moet gelegt worden. Amft. 1544. 8. 

Het regt gebruyk der Sluytbaud,  mevens eenige verbetende bebande- 
lingenin Kraamorouwwen. Amft. 1752.8. idem apuitsitina ac 

. praecedens, íed auttius. 

Difputatio medica inauguralis de Obftru&ione. Leyd. 1712. 4- 

Oratio inauguralis de dirigendo ftudio in medicinae praxi, 
five de Tabulis pro difciplina medica concinnandis, diéta 
publice ipíis Idibus Junii, 1726. Harderov. 1726. 4. 
Recuía Leyd. 1727. 4. coniun&ctim cum Tra&. de Se. 
cretione humorum. Item Patavii 1751. z. 

Oratio de Praxis medicae repurgatae certitudine, di&ta publi- 
ced. r4. Junii 1729. Leyd. 1751. 4. coniun&tim cum Com- 
pendiimedicinae parteT. Recufa Patav. 1751, 4. 

Oratio de Animi & corporis contentione mirabili, tam in fe- 
cunda, quam advería valetudine , publice diéta d. 12. 


Junii 1730. Leyd. 1731. 4. coniun&tim cum praeceden- E. 


te. Recufa quoque Patavii 175 1. 4. 

Oratio pro Medico dogmatico, habita a, d. r9. Junii 1736. 
Harderov. 1741. 4to. coniun&tim cum Medicina domas 
tica. Item Patavii 1751. 4 

Oratio in centefimum natalem, feu Annum Jubilaeum Acade- 
miae Ducatus Gelriae & Comitatus Zutphaniae, quae eft 
Hardervici; habita a. d. 12. Junii 1748. Amft, 1748. 4. 

 Differtatio de Suftentaculorum vario ufu, inferta A&tis Phyf. 

. med. Acad. Nat, Cur. Vol. IX. Obf. LXXVII. p. 316. 

n 


Joannis de Gorter, 423 
-Indeuitgeleeze Natuurkundige Verhandelingen. : Amft. 1734. 
feqq. 8. ! | 
iDodercbdi der Oorzaaken, ^waat door de Declen in een ligbaum 1? za- 
| men bangen. T. Deels. I. Stukje, p. 94. fqq. —— 
| — Genees - eniNotuurkundige Ferbandeling wegens bet Zinken en Dryvender 
Longe van eenjong - gebooren Ind. LII. Deels IfteStukje. p. 1 fqq. 
In het Merg der Academiíche Verhandelingen. Amft. 17356. 
feqq. 9. ipfe, licet anonymus, edidit: 
ZAamnerkinge over bet "wel en kwalyk leggen van de Sluitband der Kra- 
amvrowvwen. IP. Deels , 4de Stukje. ! | | 
 Onderzoek aungaande bet. Eeten der Pruimen. IP. Deels $de Stukje. 
Verbandeling over de Foeding wan f^men[cben lichaam. IF. Deelse de Stukje, 
Férbandeling over de Gylmaking en bet veranderen van Spys in voedrtl. 
F. Deels 1fle Stukje. 
Ouderzoek of onder bet z^welgen eem. gedeelte oam de Spys, Drank of 
|  — - Medicyn, in den 4dembaaler komt. P. Deels 2de Stakje. 
| QOnderzoek aangaande de Pynverwekkende Winden im ons lichaem. IZ 


Deels 3de  Stukje. | i 
V'oorreden ter approbatie vande Land - en Zee- Chirurgie van Joh, Vza- 
guGGE,vermeerdert door? D.SCHLICHTING. Amft. 1734.8. 
Opufcula varia, medico-theoretica. Patavii. 1751. 4. In his 
continentur r). Tra&tatus de Secretione humorum. 2). 
Oratio de dirigendo ftudio in medicinae praxi. 3). Exer- 
citatio de Motu vitali. 4). Exercitatio deSomno & vigilia. 
s). Exerc. de Fame. 6). Exerc. de Siti. 7 ). Exerc. dea&tione 
viventium particulari. 8). Oratio de Praxis medicaerepur- 
gatae certitudine. 9g). Oratio deanimi & corporisconfenfio- 
p ne mirabili, tam in fecunda, quam adverfa valetudine. 
| Optüfcula medico - pra&tica. Patavii 175 1. 4. continent 1. Medici- 
| nam dogmaticam. 2. Orationem pro Medico dogmatico. 3. 
| Morbi epidemic! anni 1734. defcriptionem & curationem. 
Praeter haec fcripta citanturadhucin Herm. BoERHAAvE Metho- 
| doftudii medici ab HALLExo edita, p, 555. Job. dé GonTER ]- 
. .F. Mate- 


424 . Memoria Sfoasmis de Gorter. 
Y. Materia medica. Amft. 1740. 4. fed huius Au&or eft Da- 
vid de GORTER. I. F. & pag, rc95. ob. de GoRTER Difputatio- 


de Cophofi & hypocophofi. Harderov. 1739. 4. fedhaec eft 
difputatio inauguralis An&ore Tbeodoro de GORTER. pes F. 


[ Scripta inedita. 


Naaukewrig Onderzoek Caste de Oorzaken der SHARE S os belem- 

—. "merde Scheepoaart ter Zee, en Fervuyling der Zee Havenen der Stadt 
- Enkbuy[t: beneffens de bier toe vereifcbte bulpmtddelen: opgeftelt - 
 volgens de Grond - Regulen der Wiskouft. | 

De Mogebykbeid. van he ceuvoigdureud Werktuig te -kutinen. maker, 

.. aangetoont. 

Medicina SPHEPIa S m exponens Coacas. Praenotiones Hippo- 
cratis. Pars Ima. 

Commentaria in proprium praxis medicae Syftema.. 

Oratio de mirabilibus proprietatibus & actionibus vitae, di&a - 
publice d. XIX. Jun. 1742. | 1 

, Exercitatio medica de Crifi, diebus criticis, & quid in his | 

. agendum. 1 

Exercitatio medico- chirurgica de Sanguinis gmiffione.- 

-- --- medico-theoretica de caufa proxima Inflammationis, - 
. In qua Au&tor novis argumentis fententiam fuam contra : 
obftru&tionem ,. ut caufam proximam, adftruit. 4 

Le&io publicade morbis fimpliciffimiz, habitaanno 1725&1726. 

-- -- in H. BoszgHaavE Inftitutionum. medicarum Caput, | 

4 GUT TOAATOAD yid "Wud0A0y1uG infcriptum , habita anno 

.., A785. & 1736. | 

--- --. de morbis uteri. 1739- 1741. | [ 

Le&io publica de morbis gravissrem & parturientium 1744- 
& 1745-5 | 

sc -. de Angina. VA o] 

—- --- de Uromantia. 1749. & 1749. | - 

"tems de Febribus. LLL L7&l-: iB drinbesiibr)oh 0 D 

515M | .  .. MEMO- 


bs 


MEMORIA 


DVM VIVERET EXCELLENTISSIMI 
ET EXPERIENTISSIMI, 


Sereniffimi Margeravii Prandenburgo - Culm- 
bacenfis Confiliarii aulici atque Archiatri, Medicinae Profeífo- 
ris publiciordinarii in Academia Erlangenfi Civitatisque Phyfici, 


-— Caefareae Naturae Curioforum Academiae & Societatis 
Botanicae Florentinae Socii, 


E: d. xix, Auguft. A. O. R. MDCCIx. 
! ES obi pie placideque defuncti, 

| ex | 
Programmate funebri 


depromta. 


| Mpp. N. 4. Phyf. Med. T. YII. hhh | Etfi 


426 E. . Memoria | 

| | NU NIA NDA NENNEN NIA NM NIST 1 

CA e Pa Bat ak VAR at BACHAN PR PAN HAN ANA 

" | ^? 4— Ww wr - OMM 
tfiin illis, qui in extrema fene&ute morbo finiuntur, — 
E magnum eft ex ipfanece(Titate folat'um: tamen virorum, 
meritis ac do&trina confpicuorum , obitus reipublicae 
litterariae femper lu£tuofus effe folet atque acerbus, .Gravi- | 
ter igitur molefteque ferimus ia&uram, quam die XIX: fupe- 
rioris menfis Augufti MDCCLX. fecimus.  Deceffit enim eo 
die Vir, dum viveret, llluftris atque Experientiffimus joaf- 
mes Fridericus WEISMANNUS , Sereniffimi Marggravii Branden- 
'burgo- Culmbacenfis Confiliarius aulicu* atque Archiater; Mes 
dicinae Prof. publ. ordinarius celeberrimus , civitatis Erlangen- 
fis Phyficus longe meritiffimus, atque inomnium animis ingens . 
fui deüderium reliquit. | dove ? "m 
- ^... Patria ei contigit Neapolis ad Aiffum, ub! anno reparatae 
falutis MDCLXXVIII, die XXX. Aurufti; natuseft. Patrem ^ 
habuit Andream WEISMANNUM, Confuülem;& Scholarcham ope 
time meritum, fimulque Pharmacopolam artis fuae callentiffi- 
mum. Mater fuit Urfula, genere Streicheria, femina omnibus 1 
fexus fui virtutibus confpicua. Optimi hi parentes diligentiffi- : 
me curarunt , üt filius exoptati(fimus pietate & do&rina libera- . 
li imbueretur. Ac primá quidem. rudimenta pofuit in ludo pa- 


trio, in quo WisvaRus, fcholae illo tempore Re&or, & 9o. 
Laurentius SAMiBSTAGIUs, Syndiàconus quondam Neapolitanus, —- 
praeceptores illius fuerunt; "Quum autem vix duodecim an» 


norum adolefcentulus iamiam naturali quadam inclinatione ad 
fanandi artem traheretur:.quae domi fuppetebat, occafionem 
difcendi, haud neglexit, fed integrum quadriennium in opti- - 
mi patris fui officina pharmaceutica & laboratorio chymico ver- 


fstus egregie profecit , tutiffimosque res-medicas tractandi mo- 4 | 
dos fibi reddidit familiares. ^| Poílea, ut ad ftudia ac»demica 


magis magisque fe praepararet ; iitegrum triennium Roten- 
E ] r5 iil » « i5 ; n " - "bus D 


"P 


Joannis Friderici Weismanni. 427 


burgenfe Gymnafium celeberrimum frequentavit , ibique Se- 
baftiani KIRCHMAIERI, myftae quondam Rotenburgenfis prima- 
ri, ac Theologiae pariter atque Eloquentiae Profefforis pub- 
lici, nec non Godofredi WERNERI, Gymnafii oim Re&toris, in- 
ftitutione tam feliciter ufus eft, ut anno MDCXCVIII. augu- 
ftiores Mufarüm fedes ingredi cum laude poffet. Itaque fau- 
ftis avibus Altorfium fefe contulit, ibique a Jureconfulto ce- 
leberrimo, Srizio, qui illo tempore fafces tenebat, in nu- 
merum civium academicorum receptus eft. Quo fa&to reci- 
tationibus Sturmiorum,. Oweifiorum ,  Roetenbeckiorum, | Mollerio- 
yum, Hoffmannorum , Brunonumque ita interfuit, ut gloriam au- 
ditoris diligentiffimi acquireret. | 


Ut vero publica etiam induftriae documenta daret, non 
tantum füb immortalis STuRM1I praefidio de Motu [tellarum fe- 
cundo difputavit, fed etiam paulo poft, praefide Jacobo Pancra- 
4io BRauNONE, commentationem academicam de Eneticis defen- 
dit. Exatto Altorfi triennio, aliam adhuc bonarum artium 
fedem petere confultum duxit, Jenamque fibielegit. Ibi /7v- 
delios ac. Hambergeros füeta induftria fe&tatus eft , nilque egit 
- aliud, quam ut optimarum rerum, inprimis illarum, quae Me- 
dico neceffariae funt, cognitione fefe locupletaret. Atqueut 
etiam in elegantioribus litteris, quas a teneris unguiculis im- 
penfe amaverat, porro proficeret, Burcardi Gottbelfii STRUVII 
| 1cholas numismaticas haud putavit negligendas. ^ Sed ne fic 
| quidem animum difcendi cupidiffimum explere poterat.  lta- 
que anno huius faeculi III. abiit ad Batavos, annumque in- 
. tezrum Lugduni atque Afnítelodami, fingulari cum fru&u, 
Confümfit , ac viros füummos DECKERUM, AULBINUM, HoTTO- 
| WEM, CoMwrLINUM, Je MonT, Bipntoo, RuxscuiruM & Ra- 
| vIuM audivit. lta confirmato apud Belgas animo, Jenam re- 
diit, ibique ornamenta Doctoris medicinae & privilegia iure 
füo COMER $5 EUM fub praefidio e. &Haedriami SrtE- 

hhh 2 | Co NOGTU 


428 — 7 0 Memoria 


vocrit d, IV; Febr. MDCCYV. de Balfamo vtro, quod oulgo Opo- - 
balfamum dicitur, publice difputaffet. | 
In patriam deinde reverfus ita medietoáiti: facere coepit, 3 
ut non minus viri experientiffimi , quam vigilantiffimi atque - 
officiofiffimi laude unus omnium maxime florcret. Quo fa&tum 
eft, ut brevi tempore munere Phyfici inclutae liberae civita- 
tis Windshemenfis ornaretur; quam quidem provinciam admi- 
rabili gloria dexteritatis ac follertiae adminiftravit, adeo , ut 
etiam faepiffime in fplendid ffimas Franconiae noftrae aulas, 
nobiliumque palatia, aegrotorum cau(fa, arcefferetur. | 
In fucceífu rerum tam profpero anno MDCCVIH. aufpi- — 
catum matrimonii foedus cum virgine pudiciffima, ^SJoarna 
Eleonora Margaretha , Joannis Nicolai HEegOLp:, Confiliari olim 
Culmbaceníis, atque /nmnae Barbarae , natalibus Graefiae , filia, 
paciscebatur ; quod tam concordia mutua, .quam filiorum duo- 
rum & quatuor filiarum foecunditate fe commendavit. — Sed 
ex his tres tantum filiae, Margaretba V'Ubelmina, Sibylla Carolinay — 
ac Sophia Margaretha Fiideria, adoleverunt; reliquis infanti- . 
bus optimi parentes mature orbati funt. — Margaretba Wiübelmi- 
v4 autem, filiarum natu maxima, matrona fummae exiftima- - 
tionis, nupfit Illuftri atque Experientiffimo Petro Chrifliano . 
W :GNERO, Sereniffimi Marggravii Brandenburgo- Culmbacen- . 
fis Confiliario intimo , ac domefücorum Medicorum primos 
viro, in tantum laudando, in quantum ipía fcientia falutaris, 
variaque rerum excellentiffimarum cognitio intelligi poteft, 
& cuius laus non Germaniae tantum finibus continetur. Dude B 
rum ex ea filiorum fa&tus eft pater, qui animo cultuque prae- 
Claris parentibus digno cfflorescunt. Sibyllam Carolina domum — 
duxitvir, dum viveret, anpliffimus, Julius Baumarn;s, qui Frid-. | 
richsthalii & Hüttenfteinaci praedia hereditaria poffidebat ; quod 
quidem matrimonium fterile haud fuit, fed tam mater, quam 
filiolus, quem pe»erit, praematuram mortem obierunt. So - 
pbia Margareta Friderica , filiarum natu minima, exquilitiffimae 


virtutis 


Sfoamis Friderici Weismanni. 429 
virtutis femina, nuptum data eft viro llluftri atque Experien- 
tiffimo Chriflizno Friderico GogckgpD'o, Medicinze Dottori ce- 
leberrimo, Sereniffimo Marggravio Brandenburgo - Culmba. 
ceníía confiliis aulae, ac civitatis Erlangeníis Phyfico meritiffimo, 
quiex ea duosliberos genuit; athimoxapartu Deo redditi funt. 
Ipfaharu» trium filiarum mater praettan'iffima ànno MDCCCHIHI, 
die XIX. Febr. naturae conceffit) folaque morte optimum con- 
iugem fuum contriftavit. Contizitizitur Divo WEtSviANNO , fe- 
lix maritus, felix pater, felixfocer, felixavusuteifet. Sediam 
reliquas iliius res memoratu dignas exponere debemus. 

Poftquam Windshemenfibus fuis diu profuerat, accidit, 
ut immortalis memoriae Princeps, Divus Gr onciUs WitHzL- 
Mus, eum vocaret Baruthum, atque Confiiarii aulici & Ar- 
chiatri dignitate cohoneftaret. Itaque cum fuis Baruthum trans- 
migravit, ibique aliquot annos tam aulae, quam civitati, ope- 
ram infignem navavit. Tandem vero, pott Divi GEoxGit 
WILHELM: obitum, Erlangae ( erat enim fimul huius civitatis 
Phyficus) habitare , atjue in hac urbe amoeniffima, quodre- 
liquum etfet vitae, exigere, in animum induxit; neque um. 
quam potuit adduci, ut domiciiium rurfüs mutaret. Manfit 
igitur ex eotempore in oppido hoc elegantiffimo , cui divina pro- 
videntia eam fortunam refervaverat, utfplendida Mufiru:n fe- 
des in ilo conderetur. atis fuperque notum eft, anno 
MDCCXLIT. munificentia Sereniffizi Principis hoc factum 
effe; ac licet illo tempore Divus WEISMANNUS nofter iamiam 
annum aeta's fexagefivum quintum egreffus effet , tamen, 
'quia conftabat , fene&tutem vires illius, tam an'mi, quam cor- 
poris, rondum freziffe, pro;ter plurimum rerum ufum, & 
praeítantem, qua confpiceus erat, doCtrinam /ob quam non 
modo 5ceademiae Caefareae Leopoldino - Carolinae natura» cu- 
rioforum, fed etiam Societati: Botanicae Florentinae fodalis 
deciaratus eft ) diznitate Profelforis medicirae publici ordinarii 
ornabatur; primumque in illuftri Medicozum ordine locum ac- 

| hhh 3 cipie. 


420 Memoria Jfoannis Friderici Weismanni. 


cipiebat. A quo tempore, quavis occafione oblata, animum 
ad commoda Academiae augenda paratiffimum oftendit.  Ob- 
fervationes varias phyfico - medicas inferi curavit Ephemerid. 
& A&tis Nat. Cur. Commercio litterar. Norimberg. & Colle&io- 
nibu:Franconicis. Singulare coeruleum, Erlangenfe nuncupa- 
tum, invenit, de quo vid. Clariff. MopEL de Borrace. Collegii . | 
. fui Decanatum, quem vocant, faepe geflt; faíces autem aca- 
demicos bis tenuit, ac faepius adhuc eosdem potuiíTet fufcipe-- 
re, nifi, ultimis temporibus, obingravefcentem magis magis- 
que aetatem, hunchonorem deprecari, fatius putaffet. 

. Ornabat virum, praeter pietatem. non fucatam, alias,ue 
virtutes, mira modeftia , atque áb omni faftu eratalienus; adeo, 
ut cum cuiuslibet fortis hominibus, quovisloco & tempore, fer- 
mones haberet, opemque petentibus fubveniret. Non tantum 
in alta palatia , illuftriumque. domos afcendere , fed etiam in hu- 
miles cafas atque tuguria fefe demittere folebat. Artes fimulandi - 
nondidicerat. Re&tuserat, & ab intimo illius fenfu numquam, 
ne minimum quidem, aut vultus, aut oratio, difcrepabat. Uteba-- 
tur vivendi genere, quo nihil effepoteft ordinatius, Mane e le&tu- 
lo furgebat albefcente coelo, ac maturead negotia curanda fefe . 
accingebat. Quoties, quiauroram, Mufisamicam, haud ne- . 
gligunt , illum per urbis noftrae plateas eotempore,quomaxima - 
mortalium pars adhuc fomno indulget, fenili greffü deambulan- . 
tem viderunt! Reliquum diei tempusiis , quae munerum, quibus 
ornatus erat, poftulabatratio ,exigerefolebat. Interdum alias 


curas variis laboribus mechanicis quibus, more complurium ' | 


magnorum virorum, admodum dele&tabatur , levabat. Omnibus | 
erat acceptus, nemini gravis.. .Hunc tam. egregihm fenemi igitur 
die XIX. Auguíli morte ; Bon qui. em'amplius inexfpe&tafa, fed 
tamen nobis acerba , amiíimus.. Ipfe quidem (utamur verbisPri- 
NU iunioris, quibus dci inium fuum laudat) plenus annis obiit, ple- 
. nushonoribu: , illis etiam , qnos recuíavit; nobistamenquae- 
r endus ac defiderandus eft » &t aevi prioris exemplar, m 

| MEMO- 


* 


i 


. MEMORIA 


sii VIBL- 
-EXCELLENTIS SIMI ET EXPERIENTISSIMI, 


JOANNIS GOTTLOB 
^. .KRVGERI, 


Medicin. & Philofoph. Do&toris. & utriusque Profefforis publici 
ordinarii in. Academia Helmftadienfi , Academ. Caefar. Nat, 
Curiofor.. &Regide Scientiar. Berolinenf. Collegae, 

( " |! Societat, T'eutonicae Goettingeüf, & Helmftadienf.. 
Sodalis , 
Brunfvigae d. vr. O&tobr. upccrix. 


i. defundli, 


— , . 
E err (9 
[d LE 
e0 ; *4 c2 


Vis 
 Programmate funebri 
r jnedstqua rt deprompta. - 


fx 


432 : Memoria uo adA E E 


li EU Mes 
(is. 
D i TA 


ars MI ma e e ES QUPD So gt E rtt 


ix quo tempore rudis illa & fimplex medicina, qualis anti- 
quiffimorum fuit, amplificari hominum ftudiis, viaque & 

1 4 ratione aliqua dóceri coepit, magna praecipue eius artis 
cum disciplinis mathematicis coniun&io intelle&a eft; & quiin | 
ea exornanda primi aliquam pofueruntoperam, fübfidio mathe- . 
matum mature ufi fünt. Ex antiquiffimis Medicis. HEROPHILUS 
dicitur venarum pulfum dimenfione quadam ad muficos pedes 
deícripfiffe per aetatum gradus *). CRiNas quidam Maffilien- 
fis, tefte Prixio **), Aftronomiam vocavit in fubfidium, & 
ad fiderum motus ex ephemeride mathematica cibi & medica- 
menti fümendi tempora defignavit, fecutus fine dubio Aegyp- 
tios Medicos , a quibus do&trina de fignificatione.fiderum, & 
intelligendo inde dierum horarumque difcrimine; profe&a eft, 
praecipue PETOSI&IN: illum, cuius mentionem JuvENALIs ***) - 
iniicit : ; 

- - -- Capieudo nulla videtur : 

4Iptior: bora cibo, mifi quam dederit Petofiris.- 


His quidem & aliis Medicorum conatibus cordatiores inter Ro- 
manos viri, ut Prixius documento eft, minime favere vifi funt, — | 
quod fimplicem medicinam, & remedia folo ufü & experimen- — 
to quaefita, probabant magis, nimiam vero fübtilitatem artis). — 
— & fcientiae oftentationem averfabantur. Erant enim artes illae, — 
quarum inftrumento exornare;medicinam cupiebant, tam pa- - 


rum 
*) Prixivs H, N. Lib, XXIX, Cap. r. Cessowus de Die natali 
Cap. 12. 
X*) ]. c. 


47299) Sat, VÍ, v, f79. 


Soannis Gottlob Krüzeri. 4$ 


| rum excultae eo tempore ,.tam. vero corruptae. perverfarum 
| opinionum. vanitate, ut iure cenfere viderentur prudentiores; 
. pullum eas aut parum falubre adiumer.tumarti medicae prsebe- 
re. Hodie vero, artibus aliis aeque ac medicis ingenioforum 
hominum follertia excellenter excultis & propemodum perfe. 
&is, explorata fatis & manifefta eft mathematicae disciplinae 
cum naturali-& medica fcientia coniun&io, & qui earum ar- 
tium do&trinam copularunt, eorum ftudia, novimus, & adlo- 
| cupletandam rei medicinalis fcientiam fru&tuofa, & ad nomi- 
nis celebritatem illuflria fuiffe. ^ Quorum in numero merito 
cenfendus fuit, quem nuper rebus humanis. praematuro fato, 
ereptum Academia noftra & orbis eruditus luget, . o. Gottlob. 
Ksücrnvs, Doé&tor Medicus & Philofophus multis infignibus- 
qve meritis celebratus, Hunc enim vidimus infigne plurima- 
rum artium praecipue mathematum ,. ftudium.ad exornandam 
Medicina & rerum naturalium fcientiam attuliffe, itaut fubin- 
le collatis Phyficae, Mathematicae. "- ;Muficae. etiam , difcipli» 
Dae rationibus ,.. variarum. rerum. quaeftiones. fcite ban minus. 
uam iucunde explicaret . eaque re multam apud eruditos gra- 
| tiam iniret, nec minorem acquireret famam. Documento funt. 
| fcripta eius in vulgus edita, quorum indicem ad calcem huius 
: feriptioni: dabimus... ., 3 
Ls Patriam habuit Halas Magdeburgicas, ubi anno sane PS 
culi XV. natus eft patre Joanne KRücExO, cive & fabro. auto- 
| matario, in re fatis lauta conftituto, matre Chriftiena , .reve-. 
| rendi uondam viri, HorFMANNI,. apud Skeudicenfes facerdo-. 
| tis fenioris. meritiffimi , filia. | Horum parentum unicus, filius: 
SBfoannes Gottlob; tres. habuit: forores germanas , quarum. nom, 
Hi omittenda eft mentio... Maximam natu in. matrimonio habuit. 
ZIEGLERUS.,. Officio movendi organi pnevmatici, quod carmi. 
na Deo publice canenda grandi fonorum convicio moderatur ,. 
in templo. Ulriciano BAES . Huius filia eft illa Experientiffi-- 
| mi VNTZ&RI Uxor. ultra iem fexus fui eruditione & fcriptis; 
— pp. IN. A. Pbyf. Med T ZI. ———— dii 


iii clara, 


454 Memoria 3 
clara, & quaedam veluti Theano & Sappho aevi noftri, cuius | 
ingenium avunculus, tumopere eius philofophico praefatione - | 
annotationeque exornando, tum impertita ei laurea poetica 3. 
cioroccLuH, cum maxime Prorefctor Academiae noítrae, ho- | 
noravit. Altera fororum eius primum Reverendo TorrLLNE. 
Ro, Paftori ecclefiae Charlottaeburzi prope Berolinum, nup. 
fit, e quo 7o. Gottlieb TOELLNE«UM, nunc Theologiae i in Aca- 
p Francofuttana Profeífforem publicum, genuit, &fecuns - 
dis nuptiis defuntti mariti fucceffori, V enerabili Pho2: 'NIO 4 
jun&a eft, qui nunc facris apud Stetinenfe- praeeft, & Confi- 
liarii in Confiftorio ecclefiaftico honore eminet. Duas hasío- 
fores fatum praeripuit Noftro, tertia ex omni germanitate fü» 
perftes, adhuc eft, vidua GrtEsENIL; mercatoris apud Croffe- 
nenfes in Silefía honeftiffimi. | 4 
Patrem quidem mature amifit parvulus adhuc puer, fed —— 
curam eius educandi hoc maiorem fufcepit mater, re&tiffimi — 
exempli & probitatis eximiae ferina, quae quodad multamaeta- 
tem vivendo proceffit, hoc fene&tutis fuae levamentum multo 
miaximum habuit, quod in dignitate & incrementis filii , quae — 
éerneret ipfa, fru&tum curae & educationis fuae capere iu- 
cundiffimum poffet. Cum id effet aetatis, ut litterarum do- | 
&rina  offetinftitui, nec negligendae viderentur dotes inzenii, — 
quàs a natura praeclaras acceperat, déduttus eft in ícholam | 
Halenfis Paedapogii , eaque brevi fuícépit cultum iced E 
quod ad follertiffiram magiftrorum ; quos ibi na&us erat, in- 
ftitut'onem nobilis accedebat commilitonum aemulatio; quae 
fludiamalere pueri, &affiduis veluti £imulis excitaread intens — | 
dendos ingenii nervosvidebatur. Huiusveterisfodaliti memo- | 
ria Nofterm fuavem iucuridamque per oómnémaetatem conferva- | 
vit , folebatque ille; quod plurimo: eorum, quos olim autduces  — 
aut focios ftudiorum fuorum habuiffet, macnis in re publica - D 
facra & literaria honoribus florere videbat, cum multa deado- 
Xeícentia fua, in eorum contubernio utiliter ata ; memorter 


Sfoaniit Gottlob Frügeri. ! 435 


| - & iucunde narrare , tum maxime recordari in2gn illius & im. 
mortalis memoriae Theologi, BAUMGARTENII, QUO. praecep- 
tore & infpeCtore fe ufüm ,, cum multa honoris & grati animi. 
fignificatione memorabat. | 

:.- Nomen civitati Academiae patriae mature dedit, a. 
/€oIoccxxvr, die xxvinu. Marti, Prore&tore :;o. Fiiderica 
ScHNEIDERO, juris & Philofophiae Profeffore publico ,. ipfa 
tamen ftudia Academica anno demum huius faeculi XXX. ag. - 
greffus eft. Dedit autem fe Philofophiae, naturalis maxime, 
Mathefeos & Medicinae difciplinis percipiendis, . in quas natu- 
rali quodam inftin&u & amore ferri videbatur, easque tante 
perfecutuseft ardore ftudii, quanto debebat is, qui ornamen- 
to & praefidio his disciplinis inca erat Affidue igitur fre. 
quentavit (cholas cum aliorum Philofophiae & Medicinae Do- 
orum, quibus tum florebat Academia Halenfis, tum maxime 
celeberrimorum. Virorum HorrMANNI & ALnEnTI feniorum, 
^duxc&xR: ,. ScHULTA2II,.. quorum non fatis habuit auditionibus 
publicis intereff?, privatim etiam fermonibus & confilis fieri 
do&tior ftuduit, & faepius adeundo & falutando in eorum ami- 
citiam infinuatus, ex erudita tantorum virorum confuetudine 
familiarique fermone magnum do&rinae fuae compendium fe- 
€i.. Itaque brevi crevit atque eminuit, & Differtatione de 
Detevminatione. mentis per motive , a. .Cio1occxxxrur publice de- 

" fenfa, initium fecit publicandi ingenii, eo quidem fücceffu, ut 
quidam, opinione efflorefcentis in eo do&trinae permoti, pri- 
vata eius infütutione erudiri cuperent. Quo tanquam pro- 
lero laborum fuorum aufpicio excitatus; ulterius progredi, 
iufque & facultatem: docendi confuetis eruditionis fpecimini- 
bus acquirere fibi , animum induxit, &a. cioiocCcxxxvar.. ab 
Ordine: Philofophico iufto exploratus examine , . folemnique 
Difputatione de tiontullis ad. totum. globuli € [clopeto explofi. perti- 

| fenlibus , moderatore. jJ. H. ScHuULTZIO , velitatus ,; ab eodem 
| tum Decurione & brabeuta fummos in Philofophia honores im- 
- | i115 petrà- 


|: i J 


436 . " * Memoria 


petravit. " Eaque occafione S. R. BAUMGARTENIUS, cui Differ- 
tátioneri infcripferat Nofter, hune éi honorem habuit, ut ad-. 
dit epiftola, de Peterimi coniuntlione. Matbefeos cum: Philofigpbia y 
novos ei honores publice gratularetur. 
4. «poft haec habendis. praele&ionibus fe totum dedit. e 
eos labores dum nimiuin urgét' & curiulat; ex affidua coüten- 
tione: animi infirmitatem! contraxit; quam corre&turus , ' rela- 
xando paullulum: animo miütandoque ad tempus eóelo." peregri- 
nationem in Silefiam fufcepit. Unde poftquam! rediit. confir- 
matus, alacriore animo ad. priftinos fe recepit labores, nec 
tantum auditiones inftituit frequertes; fed etiam libris utiliffi- 
mi argumenti exárandis ; "quicqüid liabéret fübfecivi temporis 
impertiit 'PertraCtabat aem tum ináxime iiathematicas, & 
Philofophiae; praefertim aturalis; difciphnas, quod er genie: 
ri eruditionis plurimum tribuebat , tantamque inde famam & 
 sexiftimationem collezerat, ut magnus etiam naturae cógnitor 


HoftMANNUSs faepius uteretur KxücE:o, eiusque de rebus ná- 


türalibus fententiam exploraret. — Intér haec-animum. adt 
desdas Medicinae partes adiecit, idque nom' minore fücc | 
& approbatione hominum per/écit. Quo pa&to cum "Ordinis | 
Medici ftudia in fe convertiffet, oblatos fibi lionoresin Medis - 
cina fümmos, anno:cio:3ccxrtr, habita prius difputatione fo2 3 
lemtr de Sénfationt;; quam folus defendit; ab eius. Ordinis De. 
&inO, Tr HO5FMÁNRO ,' recepit. ibmao:idtra 3:293 fütrlicE vet] 


EX 'eo'tempore magis ND inclaruit, nec rüinoreg E: | 
tioofüii quati famae, -accef(liónes habuit, quod ingenium — 
Kkhüc &rj ad diféiplnas, quibu: fe'addixerat; "veluti natum 


& a natura fa&um, "utilitatis/rci litterariae cauffa dignis affi- 1 
ciendum praeriiis, & maioribus, quo excurreret; fpatiis cófi- 


mittendum videbatur. Primum:-ei fructum laboris; i in: Aca. Ld 


deua Bticufque exant'ati » literae Potentiffimi Borufforum RE- 

Gr ;?mehfe: Augufió arint CI2IOCCXETIT: perfcriptae; attulert 

qiibis colasdaté prias dexteritate & induftria KnüGERI,locü$ — 
susq fdgit "1 e 


ei Profefforis Medicinae in Academia Halenfi extraoroiari do- 
latus, fimulque fpes amplioris emolumenti pro meritis capien- 
di clementiffime fa&a eft. Anno cro15ccxiv. ab Academia 
Cae'area Naturae Curioforum fodalis alle&us eft, collato no- - 
mine auftini II, paremque honorem anno fequente ab Aca- 
demia Regia Scientiarum Berolineníi accepit. 

—. Ktíi autem his au&us honoribus magna exiftimatione ho- 
minum florebat Halis, haud tamen ita fatum effe videbatur, 

ut Academia, in qua veluti adoleverat KuücExi fama, eundem 
' fibi proprium viadicaret, confummataque eius dignitate apud 
fe retineret. ham anno cCioloccLt. literis Sere. imi Duis 
Brunfvico - Luneburgici ,, Domini noftri clementiffimi, in Acade. 
" miam Helmítadienfem evocabatur. Deceíferat apud nos do- 
. &or Medicus celebratiffimus Petrus GE&IKE, Chemiae, Medi- 
 cinae theoreticae & Materiae medicae profeffione fun&us, cui 
provinciae inter exteros nemo aptior KnücEnO videbatur, 
Atque hic quidem, cum paullo ante profeffio in Academia Pe. 
tropolitana fibi oblataeffet, deprecari eum honorem maluerat, 
quod diíceffu eo longius fe abftrahi a patria. & necefíariis fuis 
aegre ferebat; Helmftadienfem tamen provinciam cum man- 
dari fibi videret, nullam moram interpofuit, quin clementiffi- 
mi Daris voluntati obfecutus itineri fe pararet. Impetrata igi- 
tur a Potentiffimo Aese difcedendi venia, anno cim:ccrr. 
menfe Maio Helmftadium venit, & a civibus academicis, qui 
macno eius defiderio fo labaht. honorifice exceptus, novum 
mox "Principis erga fe indulcentiae documentum expertus eit; 
cum ei locus in Ordine Philofophico, & ius facultasque Philo- 
fophiam publice docendi, iuífü Sereuiffimi Ducis fingulari 
. concederetur. 

Profefforium munus infigni auditorum concuríu aufpica- 
tus eft rarique favore & exiftim«tione continuavit.  Praele- 
&ionibus & fcholis h:bendis difputationes publicas interferuit 
haud infrequentes ; commentationibus item utilis argamenti 


dui 3 ? | "NE 


438 | Memoria | | 
filo explicandis, faciendaque medicina, otiuz íi quod tabe; 
Tot, utiliter difpunxit, partcsque do&oris Medici ea imple- 
vit diligentia, ut expe&tationem de fe concitatam fuftineret, 
& magnam Academiae utilitatem afferret. — Sigillatim exiítima- 
tiónis fuae, qua Krücrnr merita profequeretur, haud multo . 
pott, quam Helmfiadium adveniffét, tempore, fignificationem — 
Cocieta:, quae ibi floret, Ducalis Teutonica dedit, cum eum 
fociis fuis honorariis adfcriberet, quem ei honorem & Goet- 
tingenfis ante Societas detulerat. Tantus praeterea tamque 
conftans exterorum favor , profecutus eft Noftrum, ut, 
quamquam donatus iam Helmftadienfi Academiae effet, certa- 
tim tamen eum vindicare fibi & quafi repofcere conarentur. 
Nam altero ftatim, poftquam ad nos accefferat, anno, literis 
humaniffimis llluftriff. Comitis HoLzENpoarr, Praefidis Sena- 
tus in Saxonia facra fummi, adum cum eo eft, de capiendo. 
loco tertio in Ordine Medicorum Academiae Vitembergenfis 
qui tum obitu Zbrelrávi VATERI vacabat. — Nec alium ei n 
tum afférebant literae celeberrimi cuiusdam viri anno 
cior;ccrLvi. perícriptae, quibus defignatus Profeffor Medici- 
nae in Academia Jenenfi nuntiabatur. Knücrnmus autem tan- 
to Academiae Helmftadienfis amore tenebatur , tantumque fe 
beneficiis clementiffini Ducis fui obfiri&tum fentiebat, utlau- | 
tis etiam, quae aliunde offerrentur, conditionibus remittere 
nuntium non dubitaret. xus 
Quanta etiam publice eruditioni eius & peritiae, rerum 
praefertim naturalium, fides & auctoritas fit attributa, vel 
ipfius Sereniffimi. Ducis iudicio, plurimis declarato documentis , 
eft cognitum,  Reperto a. cioi2ccrv. prope Helmftadium fon- 
te medicato, cum ex ufu reipublicae videretur hoc praefíi. 
. dium fanitatis accuratius cognoíci, datum hoc a Principe ne- — 
fotium KgücERo eft, ut quae natura eius fontis & quae vis 
effet, qui legitintus ufus, & quae falubritas ex eo. percipien- 
ds, fingulari tcripto exponeret. | Quod ille tanta cum appro- 
: : batio- 


goannis Gottlob Krügeri. 419 


batione perfecit, ut Sereniffmmus Princeps, clementiffimis ad 
eum datis literis, operam hac in re navatam cum muita be. 
nignae voluntatis fignificatione collaudaret, luculentumque ei - 
laboris praemium iuberet perfolvi. | Aéque berügne excepta 
eft brevis alia commentatio de cca[fis terrae motus, quam a. 
ci»i»ccLvr. literis ephemeridum Brunfvicenfium , quibus 
res ad publicam infignes notitiam enarrantur, iunferendam cu. 
raverat. Aliinegotio, quod ei anno fuperiore mandabatur , 
amplo & laboriofo diutius infudavit, &, inclinata iam valetu. 
dine, fupremas veluti vires impendit, in eo tamen expedien- 
. do fummum Principalis erga fe gratiae argumentum habuit, 
mec minorem fidei dexteritatisque fuae laudem tulit e vita. 
Nempe contítitutum erat ordinadone Prinipis, ut Pharmaco- 
polarum operae & omnis res medicamentaria ad disqui(itionem 
vocaretur, &, íi quae invenirentur corruptelae, reítituere. 
tur in melius. Ksücsnvs, ut peritiffmus rerum medicina- 
lium, is videbatur, cui autoritate Principis munito rei inqui- 
rendae negotium committéretur. [Itaque vocatus -Brunsvigam 
mandata fumma fidé & diligentia perfecutus eft, & in opere 
laboriofo & difficili quatuor amplius menfes confumfit, brevi- 
que abfolviffet, nifi morte praeventus füb ipfüm negotii fi- 
nem eífet.  Praeterimus alias eiusdem fere generis cauffas, 
in quibus opera KückEz: aut confilium defideratum eft. 
! Magítratu Academico primum a. cro:ccru. functus 
eft, quo tempore grave vulnus ex obitu matris fuae accepit, 
quae quamquam feptuagenaria fatis magnum vitae fpatium 
emenfa effet, tamen ob pietatis, quod dederat , exemplum, 
& plura alia virtutum ornamenta, magnum filio defiderium 
' fuireliquit Alterum Confuülatum Academiae a. cioI?CcLviI, 
geffit. 1n utroque prudentiam fidemque fuam in tuendis Aca- 
demiae commodis approbavit, nec caruit amore civium, quod 
gravitatem muneris facilitate officii & infigni fuavitate fermo- 
nis temperare folitus , facile animos hominum fibi conciliabat, 
Prae- 


440 E M Memoria. SS 


 Praeídis & Vidheotae i in isa Medico munus. bis omnino 
miniftravit, & anno cioroccLvi , poft deceffüum. Lauren 
IHgISTERI, pro Decanogeffit. Qua in fun&ione officii ci 
plurimos Candidatos, commiflionibus eruditis fpectatos, s 
mis Medicinae honoribus ornavit, tum maxime ann 
MDCCLIV, quo primum id. muneris &sr epa decem | Do£to- 
res M caue s ritu folemni renuntiavit. 
Ad fortunam eius domefticam quod attinet, row vitae, 
 amantiffimam fui, & fpe&tatae virtutis, habuit Mariam Regi- 
nam, natam patre Joarme RUHLEMANNO, Regiae praefe&turae 
ad !slebiam, Hefte vocatur, Curatore, qua cum matrimonium . 
anno Cro1occxLiv. contraCtum ad rei familiaris tutelam et fru- 
£&um aliquem vitae perquam fibi commodum expertus eft. Ex 
ea fufcepit duo filios, Fridericum Zuguftum, & Soamnem Sigis- - 
mundum, quorum ille decimum tertium, hic undecimum aeta- 
tis annum agit. Profiratam lu&u, e praematuro mariti deti, 3 
deratiffimi obitu, Viduam allevet Deus benigniffime ,. & divi 
ni folatii fomentis recreet: donum ,. orbatum. praefidio., Ws [ 
tutela fui Numinis defendat, & fpem fuccrefcentem filiorum 
provehat, efficiatque, ut paternis infiftentes vefügiis, ad pa- - 
ternum decus connitantur VEIPque Aj quanda operam prae; - 
ftent reipublicae. 
Functus eft Nofter Brunsvigae morte fübita, cum, abfo. 
luto fere, quod a Principe fibi mandatum. erat, inquirendae or. 
dinandaeque rei medicamentariae negotio, iam de reditu a 
lares domefticos cogitaret. - Attulerat ad hanc operam cau 
farium invalidumque corpus , iam inde ab. annis aliquot. té. 
naci moleítaque infirmitate confli&atus , quae ftudiis. labo. 
ribusque fuis quantumvis intentum faepius. tardabat ,. eius. 


que cauffas ipfe aiuventute nimio labore exercita, variis. | 


que in fudiis evigilata, repetebat, unde vitio contra&to 
corporis, inteftinum malum , /quod. juvenilis. robur. aeta PH 
. fupprefferat, profe&uoribus annis invaleicere. graviusque aÉ E d 

 flügere —— 


| 


Jfoannis Gottlob Krügeri. AAT 
fligere videbatur. Perítitit tamen in fuüfcepto opere, & gra. 
tum officium Principi, etiam cum impendio fanitatis , fatu. 
rus, mandatum fibi negotium ita perfecutus eft, ut pro. 
pius abeffet a fine. Reliquum tamen quod erat, quum ae- 
que commode ab abfente & per literas poffet confici, & 
valetudinis in deterius inclinatae ratio domefticae curae le- 
vamentum poftulare videretur, fupplicibus a Sereniffimo Prin 
cipeliteris petit, ut, profligato plurimum ac paene confette 


negotio, poteftas fibi domum revertendi fieret. Diétus iam 


erat dies VL O&obris, quo de miffione KnücEgo danda 
in Senatu fecretiore ageretur. Sed eo ipfo die, & paul. 
lo ante, quidem , quam decretum de eo fieri deberet, ho- 
ra nona ante meridiem, fubito i&us fanguine , exceffit e 
vita. Corpus eius decimo eiusdem menfis die vefperti- 
no funere elatum & in coemeterio S. Magni fepultum 
eft. | Ü) 

i —À—À Ó 


Scriptorum 
Hu Jg. Gott lor Krügeri 
| Index. 


Y. a pases Philof. De Determinatione mentis per motiva. Praef. 
M. C. A. Büttnero , Hal. 1734. 4to. 

n Differt. inaug. philof. de nonnullis ad motum globuli e fclopete 
explofi pertinentibus, Hal. 17577. 4. 

- XUL JVaturlebre, met Kupferm und. voll[Iaendigen Becileni: mit 
einer Porrede von. der wabren | Weltweisbeit begleitet von F. 
Hoffman. Edit. I. Hal. 1740, $vo. Edit. II. Hal. 1744, 

. 8. Edit. II, Hal. 1750, 8. 


| App. IN. 48. Pbyf. Med. T. LIT. kkk IV. Ge- 


-— 


-— 


" b 
E 
442 terti 
B. 


- LI 
ae. | ae 
fiu wl M 
oH 


A IV.. Gedanken. von. dem kalten Wi inter des 3n lado Hal vus F 
-i .$. Edit. HH. Hal. 1746. 8. (gita e E miuiitlo "nn 5 

V. - Abbandlung von den Steinkoblen. Hal. I "i 8 Edit. m 4 
"ul 1746. 8. E ej. at - y 

VI Pbyfi fcotbeologifche. Betrachtungen. einiger lieri, Fal. 1741. 8v 1 
Edit. IL. Hal. 1746. 8. ^ j3oq miaome 


Vit. Differtatio inauguralis medica de I Senator: Haf. 1742. 4. É 


VIL. IVaturlebre z&veyter Theil, ^elcher die Phyfiologie oder Leh- 1 
- -'me von dem Leben und der. Gefimdbeit- der .Menchen- in^ fich — 
^ faffet- nebft Kupfern und vollftzendigen Regifter. je 1743.8..— 
| Edit. 1l. au&t; & emend. Hal. 1748. $e mea — be. | 
Ix. | Amnerkung en über des H. G. R. VWolfens Aulo aus der. RB ; 
chenkunft , zum Gebraucb veg Zuboerer entwofen. Hal - 


lit 0 0X PRMERBAD Pere PH SERIES Re 70 
X. Traité du Caffed du Th g dá eig par yf. G. Krüger. Hal. 


1743. 8. Edit. II. Hal. 1746. 8. Eft verit commentatio. - 
nis Germanicae antea editae. | 


XI. De novo Mif re$ , quo oculi lcd genere , oder vom —— 
Farben - Clavicyimbel... Tomo. Vil  Mifcel. Berolin. - 
1743- 4. [ 

XIL Zofbrift am feine. Zuhoerer,. worinmen er ibnim feine. Gedan-. — 
"ken. von der. EJe&ricitaet Anittbeilet: » -und. ibnen euugleich" feine E. 

«o ünftige LeGionen: bekannt maebis Hal. 1 TA :g.- — um 1 
notis aucta, Hal. 1745. 8.: | [ 


XIIL  Grundrifi eimes neuen Di cud der. 4c 
éd Hal, 4 746. 9. * ; : A E. 


uH LI awe o 


à [| T^-AE * rs " E. 
«3 e? 7X Ww À 9M .A ATI M ' dB 
» y5 , 


dümbCHHb ge 7 ag 

— XIV. Gefibicbte. der Erden in alleraelteften Zeiten. Hal. 1746. $8: 

XV. Gedanken. von. der Algebra, nelft den Prinzallen von I. bi 

5" I1oocooo;Hal.1746. 8. .— 

XVI. Eine 'Trauerrede voz den verfcbiedenen Gentitbsbefibaffen- 
beiten , mit welcben die Menjcben c aus der Weit zh cei Pfieg ett, 

s Halagr747. 465 : 

XVII.  AMimerkungen über det Freyli und AM Ton » Wolf "boss 
irje und. Trigonometrie, zum. Gebraucb feiner Zuboerer ent«uor- 
fen. Hal. 1747. 8. 

XVIIL ZVaturlebre dritter Theil, welcher die Pathologie oder Leb- 
re von. den Krankbeiten in fj ich fafet. Hal. 1750. 8. Edit. II. 
1755. 0» 

XIX. JVaturlebre dritter Theil, "welcher den z«weyten Hauptabfcbuitt 
der Patbolegie , die bofondere PAiprosie; entbaelt. Hal. 17 5o. 

$8. Edit. II. Hal, 1755. 8, ; 

p... Did oder fr. ebénsordnung. Hal, 175 L. $. 0m 

X Xt Gedanken von der Erziebung der. Kinder. Hal, 17 $ EH 

XXI Ordeung , in welcher man die Arzneigelabrbeit. erlernen miffe. 

| Hal. 1:2. 8,7. | d 

| X XIII, Philofopbtt we naturalis experiment cenfirmata, Hal. 1753. 8. 

XXIV. 7raeume. Hal. 154 8. Edit, I- 1758. 8. 

XXV. Pom Hehnftaedtiftben 2 Gefundbrunnen. Helmft. 1754. 4. 

XXVL erfuch einer Experimental - Seelen - Lebre,  Halie und 
Helmít, 1756. 8. 

*XXVIL Gedanken von den Urv[achen des  Erdbebens. Hille und 
Helmft. 1756. 8. 

| XXVIII Gedanken von Gott, Helmft, 175 4 

4113 .Q kkk 2 .. XXIX. Fort- 


44 | Memoria. Sfoamnis- Gottlob Kriügeri. 


A XXIX. Fortfeizung der INacbricht vom Hehnfacdtihen Gefundene 1 
nen. Helmft. 1757. 4. | 


- "9e Y 
XXX. Unterricht wie ein Seldat obne Archie feine Grund. | 

beit. erbalten wnd. ficb curiren koenne, — Halle. und Helmft, | 
1758. 8. 


XXXI. Dic erften Gründe der INaturlebre eif e eine leichte und ame — 


genebme Art. zum Gebrauch det Jugend und zinfaenger entwore — 
fev. Halle und Helmft. 1759. $8. 


1 


AI TC 


! D. CHRISTOPH. TACOBI 
. APOLOGIA ET MANTISSA 
. OBSERVATIONIS . 


| CEDRO LIBANI? 


CEDRORVM LIBANI- 
.. HISTORIAE. » 


r* » 
MGR UDTEOOEOREMENERO . CIS RARE mE PURSSU) ecmEEMuuera Ue ueute U GETTO npoctcsrco WEE CER GE. 


E Horam Novorum Actorum T. I. Obf, CI, P» 499. feqq. Tab. 
VIII, IX. | 


E E continet eandem obfervationem iisdem verbis ac tabulis in 
fchedis»fmate peculiari a bibliopola excufa, hoc titulo : D. CHRI- 

| STOPHOR! |ACORI TREW Cedrorum Libani bifloria , earum- 
que charatter botanicur cum illo Laricir, Abietis Pinique ccm- 

| param. Accedit brevis Disquifitio ,' an baec arbor ft illa ip- 

fa in facro codice prae omnibus celebrata, € vel Aeres vel 

Berofcb diflas itemque, anigraecis Botanicis fuerit. cognita, 

eum, tabülis aeneis. II, /— . Norimbergae  impenfs ./ Wolfgang 
Scbwarzkepfii 1757. 4, pagg. 28» Aag 


Jkkk a 7507 ^ OLAVS 


e Qe 


EG Nor EA 
"i 21 A Un 
Eie IR Ta X 


ast FAV s. h 444. Add celeberri: 


mus in fuo Hierobotaméb c) Part. L. p. 74. annotat : 
tM e:  irborgn Eibani montis in Jacris, Wood meram uT £e. 
»; nera fere quingué nobiliora , videl, Berofei 259 Nac ! 
, Tidhar & Theaffchur.- Varum "nam df & inierpio 
4, bus, €8 binc Lexicograpbis, TA non eft, quod dubiferius au 


Ex his arboribus fecundum CELSIVM 1) Zerotb, Berofcb eft 
ÁAbies vulgo: Cedius Libarü P, P. 74- 103 5. s eft Pinus | 
p. 106-1345 3) Alinyggini , Aiguimmim y 4m Terttinfa ex Du 

dia Orientali, an Saudali? | jute 108374. Tidbar declaratur - E 

pro nominc fignificationis obfcurilfimae : 28 den namque -— 
Uu ,..aliis.uxuui4.. aliis Pam, alis E£zgwu & 

Piceam, alis Sapinum,: Laricem, Taedamiy ahis idem eft, quod ! 1 
Arabibus $zg; aliiseft PJatauus, Indica, . 4cer P. Y, p. 271-2735. 
5)T bea[fchar 4 "eajfebür ,- quod nomen pariter. varie, interp: e- -— 
tantur Au£tores a CELSIO cit:ti, illoque notante quinque mi- —— 
gimutn, ArBgrum fpecies produeunt ex hae und; jatiis nir iràm | 
eft Cli, aliis, biet Libani y "Populus , Unus, . Pini y. üs de- — 
nique, Buxw: ,.. quem fignificatum, pro vero, CELSIVS agnofcit 
p: 15361565. de quibus horum.nominum fignificationibus me 
"certiorem quoque:fecit-abs me. confültus Dem; IQ. ANDR. 

MICH» NAGEL; :celábérrimusl inguarum Ot entalium & Me- 
taphyf i ih Uhiveffitata;Altoiifa Profeffor publicus Er uar" 

we Sa" : : "hia 


y OLAVI CELSII $. Tb, D.t* Prof. Upfzl. Hierobotanicon , foe de... 
tis Sacrae Scriptus ationes brever, Upfaliae Jumim E 
eT: px e 1745. Parr Ps ti Ibid, 1747. 8. mai, AME 


 ooDe Cura Lian 8o. c 447 


Sp irigesitatis Bibliothecarius &c..in litteris d,;1 4; Nov. 1765. 
humaniffime « ad me. datis,..qua occafione fimul de fignificatione 
nominis Orem: haecce commentatus eft: femel tantümn, mempe 
IES. XLH, 14. legitur Orez, de quo nomine Maforethae anno- 
tgnt, ultimam litteram. fcriptam. effe. minorem:;:.; Interpretes 
LXX. habentis Targum.-Urna5;: Vulg. &:SEB. MVNSTE2 
RVS.Pium5: LV THER. | Cedexn3: C ASSTATw "Orne ZELTNE- 
RJVS horn ;- IVN. &, TREMELL. Ornums: Xerfio Gall. Gene- 
venfíis Frene... Ha€tenus ille. Addo, .CELSIO L c.P. I. p. 
185-1953. Oren, Arán eft Arbor Arabicadpinofas baccifera Abul - 
Fadii d),. quem autorem in. explicandis: stam nominibus 
Arabicis potifin:um. faquutus, eft, --:o1o0D  lb92 run 

.in Libano invenirl arborem a recenfitis remite differen 
tem, egregie venuftam atque yrisehibdems teftantur omnia 
hesekporica eamque nominpant-Cedrain. - 

Quibus chara&teribus propriis atque -bérpetuis fe praeci- 
pue diftinguu»t, Cedrus s; dLarix:j xPinus atque: vfeiss rubra -alboque 
vulgo di&a; in. prima mea; lucubratiofe fecundum; aliquas fru- 
Grificationis partes iam expofui , basque: figuris aeri incifis illuz 
fixayi e); quibus nunc maioris illuftrationis gratia beg no- 
vae tab. XLI. accedunt figurae. d dp 4H 


ass Ad: Cedri. charaé&teres.. pertinent Obf. Rhe IX; pif. 
| vid me 1. 20; delineatae & quidem. Lg. 1- 9. reprae- 
NS o ! fentant | 


v De m suctore closque bSdbcd CE LSIVS l. e. ee P4 haec re- 
Aut ads ,. Hunc in publica. auctione; ad Voquimitir , codicum MS, 
Doo ari celeberrimi TACOBPGOLIT care émrum  Urfaliam we- 
"OQ ui. ( cum. avextianno fiperior i$ feculi XGFITI Volumen efr in folio 

: ensem, € nitidiffmà exaratum. | Fronti codici addita 
"evi os 'olim fuit , manu ipf/ur Golii, baec dufcriptio: Mannfcviprum 
» bul Faodii , Fil. ^E-med Sehisrslibitae, tractans: de. Me.di- 
iufss "hib eina ,- & me; dBotasita;: : Opus amplum «i ex AP dra- 
ds Pupioy timi quihurque. cempálutum. &c. (iis s 


si Obf. p. 415, 419, tab. IX, Hift, p. 7. 11, tab II, . 


L] 


featant tufán.eiusque;ftamina & antheras; fig. r0: T9. eonüm — 
iuniorem eiisque partes?" quae figurae omnes fecátidum pro-. 
du&a Cedri Chelfeanae fa&se' funt. Fig. 16: 17, fiftunt conum 
perfe&tum ex ipfo Libano fig. 18-20. fquamas Cedri-Chel- - 
fÍeanae coni perfe&i & ex matüritate diffoluti, harüm axem &' - 
femina alata, quarum partiüm brevemi éxplicationém vide lo- 4 
cis. citatis . f ).. Pertinent porro ad Cedri charáa&teres novae - 

figurae.1- 7. tab. XIII, quae figurae delineant conüm perfe-. 
&um Cedri Chelfeanae; ícilicet fig. 1. 4. integrumconum cum 
füo pedunculo b a ramo avulfo , cum qua figura conferri po- 
teft Plantarum fele&tarum g) Dec.! tab.l. quae exhibet ima- 
ginem rami Cedri Chelfeanae , cum tribus conis-perfe&is &. 
totidem iulis magnitudine naturali. Fig. 2. repraefentat eun- 
dem conum per axem diffe&tum , ubi c. c. feminum fitus indi- — 
catur, Declarant hae figurae: conos Cedrorum Chelfeana- | 
rüm in omnibus.quidem convenire cum Libaniticis; fed, :per- . 
feCtos etiam, compagis e(Te laxioris. Fig. 3-7.;exhibent par- | 
tes eiusmodi coni per co&ionem in aqua diffoluti P). Hae figu- 
rae delineant fquamas cum feminibus alatis. Semina ipfa qui- - 
.0& d ; ! | '"'dem 
f) Obf, p. 416. Hifl. p, 8. — -- : OR E 
og) Plantae feleBlae, quárum imaginer ad exemplaria. naturalia, — 
: Londini in bortis curioforum nutrita , mauu artificiofa. dotfa- — 
,que piuxit GEORGIVS DIONYSIVS EHRET Germanus, occae - 
Jrone baud vulgari collegit , nominibus propriir notirque fubinde —— 
| Slluffravit,. € publico ufui dicavit. D, CHRISTOPH. 34C. — | 
TREW Medicus Norimbergen/ir; in aer incidit Cj vivir colori- | 
bur repraefentavit JOANNES TACOBVS HAID, Pictor £9 Cbal- — 
cograpbur duguftanur. Fol, reg. — Huius operis Decas I. pro- — | 
diit 1750. Il. 175 1. HL, 1752. IV, 1754, V. 175f.. VL 1760, | 
VIL. 1765. VIII, vero propediem & IX. X. denique Deo iuvan-— | 

f te, quam. primum fieri poterit, expectanda efl. * 
4) Has fquamas, ut & corium integrum , .atque per axem diffectum, b l 
figuris iisdem iam repraefentavi Plantar, felect. Dec. VI. tab, — | 


Aat t 


LXI, fig. b * 4. 


LN. 


- aD Chdror Eibari $965. i PU 


| dem videntur imperfe&ta, nihilominus tamen funt idonea, ; 
| utillisin Anglia-nunc Cedri cópiofe propazentur, quod iam 
indicavi i). . Fig..3. refert imum Íquamarum verticillum cum 
feminibus alatis'c. rc: & axis veftigio 2; fig. 4. unum verticillum. 
medium, in quo pariter femina alata c. c. confpiciuntur;. fig. 5. 
| eftmaior medii verticilli fquama feparata a facie interna cum 
| binis, quae obtegit, feminibus alatis c. c.; fig. 6. eiusmodi. 
| verticilli fduama minor cum. feminibus alatis; iig. ? fenis ala- 
tun feparatum. - 1 
o£) Ad Laricis n iab eod pertinent fibusie 21-25. 
| QObf.fab,.TX. cum explicatione brevi p. 418. Hift. tab. IL cum: 
.. explicatione brevi p. 10. quae repraefentant fquamam internam. 
Cquaei interria fquama in cono adülto magnitudinem & figuram: 
vix esie vero.rübicundum: &.contextum tenerum in co-- 
riac utat):&.externam in n8Xu,- & feparatam cum femi-. 
nibus: ad "fmgulas fquamas binis alitis.) Accedunt nunc tab.. 
| XHL fig. $-28.ex quibus 8 & 10, huius tabulae (iftunt primae. 
|. aetatis iulum integrum; 9. 11. per axem diffe£tum magnitudi- 
| mematurali;: 12. au&a5 13.14. eius antheras cum filamentis. 
| breviffimis,:& integras, /& ex maturitate, explofo polline, 
"hiulcas; 15. r6. eft ftrobilus primae aetatis cum fquamis inter-- 
nis. prominentibus; r7. per axem diffe&us; 18. r9. eius fqua-- 
| mnainterna a facie interna & externa; 2o. ftrobilus feu conus 
. a fquamis internis liberatus, in quo apparent fquamae externae 
denudatae ; 21. eft coni huius ima-feries fquamarum externa- - 
rum cum feminum: pena feu iotevien d cum pedun- 
eS. 2120:37)31 731 I$ 8k 


d) Obf p. 412; Hifl. p. 4 

E 'Eft Larix C. Baub. pin. 493. Dod. quit. Pn Con; epit. 45. 46. 
Larix folio deciduo, conifera, ]. B. Hifl. I. p, 265. Abies fo- 
^ Jis fafciculatis. obtufis Linn. H, C. 450. Mat. med. 437. Ry. 
| qusdb. gg.- Gmel. Sib. T. p. 176. Pinus foliis fafciculatis. obtu- 
fis Linn. Spec, Plant, Tom, 1I, Vindob, 764. p. 1420. n. 7- 


ge cmm | au. psq UO .uY (ns 


L LJ 


"dg ^ D. OWitpboi Jacobi Trin 


J: X 


culo; 22. eiusmodi conus iunior fine fquamis "interhis per. 
ixem diffeQtus; 23. funt eius fquamae externae feparatae mag-:- 


 mitudine naturali & au&tas 24. eft conus. perfe&us feu adul... : 


tüsj 25. per axem diffe&us ,. ubi axis fquamarum , & femi- 


. pum interiacentium nexus apparet; 26. eftima feries fquamg-: — 
" füm externarum cum feminibus alatis ; 27. femen alatum en | 
paratum; 28. abala denudatum. id. 3 


C.) Abietis albae. /) chara&teres delineati. fant Obf.tab. - 
IX. & Hift. 11. fig. 26-30. & quidem 26. 27. eft'fquamae ex-: 


terhae primordíum a facie exterba:& interna , cum internae, 


lingulae.a GESNERO vocatae 5), primordio; 28. fquáma 

petfetta a facie externa cum adhaerente fquamwla interna feu. 
irm GESNERI; 29. haec lingula feparata; 30.fquama per 
fe€ta a facie interna cum binis feminibus alatis.  Hisnovaead- | 
duntur tab. XIII. figurae.297- 44: ex'quibus 29. fiftit ramtit p 
hüius abietis cum foliis & iulis; 30. iulumfeparatum;' 31.per, 
axem diffe£&tums | 52. eius pedunculum; 33. eius. antheras; - 
& adhuc claufas, & hiulcas; 34. ramulum cum ftrobilo primae: 
aetatis; 35. eiusmodi ftrobilum feparatum ; 36. periaxem di£; 
fe£tum; 37. paullo-adultiorem:cum prominentibus lingülis ; Jg 
38. eiusdem partem inferiorem refe&am; 39. eiusmodi ftro- 
bili fquama a facie interna cum:feminum rudimentis: magnitu- 
dinenaturali & auCta; 40. a facie externa magnitudine naturali . 
eum lingulaadhaerente; 41. ramus cum foliis & parte inferiore . 


. coni perfe&i eiusque pedunculo cum ramo continuo 5 42.1qua- . 


ma minof perfecti coni feparata a facieinterna cum femine ala- — 


. 1o; 43. coni matureícentis pars fuperior cum prominentibus 


b ege eis virentibus; a Me coni maturi pars B aipen cum — 
wm TEC de - lingu- 
d) Eft Abics Taxi folio fracta fi aram üe hene, Toutnef/ Inf'it. R, H. 


$85. Abies, Weifr Danneny Camer | Ey^48, 49. Pinus folüs 
foktariis emarginatis Zinn. Spec, plant, l. cmo... 7 


uj Vid. Obf. p. 418. Hifl. p. 16,7 ITETS V 


S . US pe Cedro Libani gc, 4 | 45A 


lingulis iam: aridis. . Huc pertinet etiam fig. 1-4. tab. XIV. 

ubi fig. 1. eft fquamarum verticillus inferior a facie interna, 

| inqua apparent, axis refe&ae veftigium a ; femina alata bina 
| fingularum fquamarum 5.5; »& una ex interpofitis lingulis fqua- 
mae fequentis y; huic, antecedenti. a tergo adhaerens c, in fitu 
fuo. Fig.2. eft huius verticilli fquama feparataa facie interna 

cum binis feminibus. alatis; fig. 3. eadem fquama a facie ex- 
terna cum fequentis fquamae lingula adhaerente 5. fig. 4. lingu- 
la feparata. a facie externa. 

. D.) Abietis rubrae v). x HAS HA indicantur Obf. tab. 
1X. Hift. t. H, fig. 41-35. & reprae(entant coni fquamam ex- 
ternam & internam. Fig. 3:. eft coni adhuc teneri fquama 
interna valde exigua a, externae badhaerens; 32. interna ab 
externa feparata ; 33. coni adulti fquama externa a facie ex- 
terna cum adhaerente Íquamula interna; 54. fquamula eius 
interna, incrementum vix notabile capiens , feparata; 35. fqua- 
ma externa à facie interna cuim binis feminibus alatis 1n fitt 
fuo. His figuris refpondent easdemque illuftrant tab. XIV. 
figurae. noyae 5-10. & tab. XVI. fig. 1- rc. Fig. $. tab. XIV. 
eit coni maturi apex cum íquamis externis hiantibus; 6. fqua- 
-ma externa a facie externa cum adhaerente interna feu mino- 
Tij .7. haec minor feparata; 8. fquamarum externarum verti- 
illus inferior feparatus, ubi in confpe&tum veniunt axis vefti- 
gium a. femina bina alata fingulis fquamis incumbentia b. b.; 
fig. 9. femen alatum feparatum; ro. femen nudum.  Perti- 
nent porro ad hos Abietis rubrae chara&teres novae figurae 
1 - IO. tabulae XVL Harum fig. 1. repraefentat conum iunio- 
rem; 3 2. a, huius. €oni fquamam externam a facie externa cum 

A112. d e E  adhae- 
A ' Eft Abies tenuiore folio, fructu deorfum inflexo T E t 
bon ,,;4 Pinus foliis. folitariis fubulatis, . mucronatis , laevibus ) bifariam 
« werfis Linn. Spec. edit, cit. p. 1421. n. 11, vàrietas " Piced ma 
N i dig fcu Abies rubra C, Baub. pin. 493. 


a 5 " onalok Sfaiiti ew, 


adhzerente fquamula vitii; magnitudine fatüfali; d. 10 
lem f juamulam a fquama adultiori feparatam; "Alas efti há 
fquama. adultior cum adhaerente f4uamula5' 5.- b. eadém fq 

Ina externa a facie interna: eum femindi rudihentisz' AER 
dulorum. congeries, . membranae communi "ádhüc iiclüfas 
qulus.denudatus; 6. per axem diff: Gus; ^. éxhibet dn 


feparatas. adhuc claufas cüm operculo fuo a rragnitudine riatu-- [ 
rali; g. au&tas 9. 10. a éásdem antheras magnitudine natu- | 
rali & au&a, explofo polline hiulcas; 9- "b. "6. bi tafondem | 


antlierarum operculum feparatum. 


E.) Pini o) charateres aliquot dificadiol' jam oci 1 


Obf. tab. IX.. Hift. t. II. ubifig. 36. eft coni fquama. a facie 


externa cum tübercülo proprio; 37. a facie interna cum bi- - 
nis feminibus alatis: reliqu "v. charaéteres exhibet tab. XV.& 

Ps II. repraefentant iulos in hoc 3 
genere in racemum cólleétos, & membrana cornimuni obvolu- 1 
tos, cuius membranae, poft iulorum incrementum difruptae, 1 
hic confpiciuntur laciniae; 12. apparent duo iuli primae aetà- 
tis feparati integri, & tertius per axem diffe&us, omnes mag- - 
.Bitudme naturali; 13. per axem diffe&us magnitudine au&tas — — 
14. eius antherae adhuc claufae & operculo fuo te&tae; 15. a 
16. iuius maturior mteger eye nat. & e pi 1i $e | 


XVWL fcilicet tab. XVI. 


d Ads 


A do. DUM AA 


OXoUUt GIDMUM t132H cuo e dur 151 NEA 


££) Eft Pines filveftiis — Cento $. T E up d E. foi b l 
liis genvnis primordfalibus folitariis , p gli, Linn. A -450» E 


|Syec. eii» p- 1900. 22. 1. "m 


oc e Cellro: dabat 6c, - 1483 


-pa&is edrümque tuberculis prominentibus, agnitadine natu- 
-THli$ 2; talis conüs cum fquamis ex maturitate disiun&tis $: 5, 
itn " vérticillus inferior feparatus a facie interna, ubi in con- 

fif verunt femina alata; ad fingulas fquámas bina , cum 
axis « reftiéio in inédio$ tab. XVL fig. 24. conus mátürus cum 

"ffquamis iam feiun&is per axem diffe&tus, in quo confpiciun- 

tur femina alata 2. d. . fquamis b. b. RETE 25. femen diatim 

paratum. 


lx (NE generum. chara&teres inter fe confert , facile 
.affenfum praebebit , illorum (i ingulos j proxime. ad .fe. invicem 
accedere, quare étiam Perilluftris Eques LIN NAEVS. Tiaec ge- 
"nera coniunxit, primum Q) Abietis & deinde q). Pini nomine 
.generico. Suntenim iingula haec genera fecundum fyftema fe- 
"xualemonoecia, five quae flores mafculinos feu-ftamineos fteri- 
"esque; «& femininos feu. piftillatos & fecundos (imul quidem 
"in una fürpe, fed loco a fe invicem remoto, excludunt. In 
"arboribus coniferis iuli funt flores mafculini , & coni flores fe- 
minini, quorum fingula femina: vel potius germina ftigmate, 
- tanquam. organo femunino, gaudent. Num in fingulis his ge- 
.meribus in floribus. femininis differentia notanda veniat, ob- 
-fervandi tempus mihi haud erat, nec operae laboriofae pre- 
"tium fore putabam. Nihilominus tamen ex conorun figura 
*& (tru&ura diver(à atque etiam ex foliorum varia difpofitione, 
"haec genera, ut diverfa, diverfis nominibus GRAN diftin- 
Bu i a MEE iam monui Wr. 


p É4ROLI iol a. IS uA ceriirique L5 285 Hd. 
1uraler fecundum numerum. , figuram , ftum proportionem 
 emnium. drutlificationir partium. Lugd. Bat. Lud Conrad 


CWibef 1737. 8. mai p.294. m, 1336. 
P pec Plantar: edit. eit. p. Toon. iae 6m: piene redi. ye Holosias 
s to UE7S4 P. 43440. 95650006 : ; ; 


UU» [77A p» 418- Hif. p. 16; 


wa 


pes Arbor; quae materiem fuppeditavit Templi Hierofolymi- L 
-tani aliorumque palstiorum aedificationi, itemque .multis.alis- | 
. operibus in facro codice celebratis, vocatur ibidem Eres; & — 

;, hanc effe ipfam Cedrum. Libani modo. memoratam ,...comfnuni 3 
eft opinio. id quod ipfe. CELSIVS 5) atque MILLERVS 1) 1 


[o* 2£ C9)h193Ds «4. 2EIPED DI: 28" ar £3EÍB ard 
£) Ala literaria $8 fcientiarum Sueciae, | Vol, tertium, continens. — 


. Y 1] 
S tid s 


. &omen felegiffe, quia communis e(t opinio, hanc flirpem effe 


— 'Kiefewetter 4. p, go. Hierobot, p. 106. a 
P) Tbe Gardener: Dillionary :. containing tbe Methods of cultiva- g 


50v O6, London, printed for tbe Autbor and fold 
"mer Rioington, 1752. eadem forma. | Tbe ftventb edition | 


, A0 tbe lateft Syflem. of Botany; and embellifbed with. feveral 1 
. /Copper- Plates, which were not in tbe former Editions &c. — 


T . fe TOVRNEFORTIVM (qui Laricis generi Cedrum adfcrip- I 


- 


— D. Cbriftopbori. Sracobi. revu 


T1 T" '5Si -. faten- 1 
) ut 4 


HH0f 1731-1724. 4to 2, 1733. Upfaliae 1 738. spud Goítfried 1 


ting and Improving tbe Kitchen, Fruit and Flower Garden, - 
ar alfothe Pbyfk Garden, Wildernefr, Confervatory and Vine-.— 
yard &c, adorn'd with Copper Plates, by PHILIP MILLER , — 
Gardener to tbe Woribipful Company of Apotbecarier at. their. 
Botauick Garden at. Chelfea and F.. R.. S. The. fecond. Edition | 
(prima mibi deficit) correcfed , London printed fortbe Author, — 
and fold by C. Rivingtan 1733. fol. mai, The third Edition 
eodem titulo eademque forma 1737. (quarta editione pariter - 
careo ) Te fifth Edition correffed, Dublin, printed by S. Po... 
well for R, Gunne Gc, 1741. eadem forma, — Tbe /fixtb Edi- - 
tion , "carefully revifed and adapted t0 tbe ies Praclice —— 
y Jobnand qa- 


( eodem titulo eademque forma ). revifed and altered according — 


London printed fer tbe Autbor ,| and fold by Tobn. Ris ington' La 
c. 1759. fol. mai, In editione II. Li. & V. (procul dubio — |. 


etiam in IV.) hanc flirpem Cedri;. in VI. & VII, vero Laricis * | 


AQUOR 1 : , db , . j LI ; . "A | 
nomine receufet'A, , quum tainen in fecunda editione monuerit, — | 


fit) 9s noluiffe, quia inter Cedrum A CARCER Obfervavit — | 
materialem differentiam! in. florefcendi & fructificandi modo (2 — 
tbe mannerof flowering and frutflification) ; fe ipfumvero Cedri 


- 


Cedrum, 


E. ^ & "T $ r p'X " 
* E 


IDE MENT Cedro. Libani, 69: ^ A 455. 


- 
fatentur... Quia;vero hae. Cedri tales, quales hodie adhuc in. 

. Libano inveniuntur, & a RAVWOLRIO. ») atque DE LA 

ROQVE 4) defcribuntur, itemque quales etiam. Londini in 

Horto: Chelfeano ex femine. Cedri Libaniticae educatae .con- . 

fpiciuntur |), caudicem obtinent monítrofum,. refpe&tu to. 

tius huius arboris, Pini , Abietis &c. brevem, praetereaque 
lioc udo CL Bedadic. ,(32-deoob i& LeO.s » dai 


26 ;., Cedrüum, | euius in facra fcriptura mentio fit, & hoc. nomen 


propterea ob antiquitatem praeferendum effe, ac omni iure huie 
DNE ANE ook centes Scc Jefa TI 
"i ^«) LEO HARTI RAUWOLFFEN, der Arznéy Dotlorn. und beftcll- 
|. den Medici zu Augfpurg , eigentliche Befchbreibung der Raiff, 
c^ 7 fo er vor diefer Zeit gegen Auffgang inn die Morgenlánder , 
firnehnlich: Syféam, judaeam,: Arabiam ,: Mefopotamiam , - 
o0 coBabylóniam, Affyriam , Armeniam &c.. nicht obue geringé Mu- 
|ooun be und groffe Gefabr: felbs vollbracht /&c. «alles in. drey-unter-. 
cpu febicdliche Thail mit befondern Fleiff abgetbailet &c, gedruckt 
] zu Laugingen durcb Leonbard Reinmichel &c. 4to P, II. p, 
280. Singulis partibus peculiaris praefixus eft titulus: .. Pro- 
diit etiam hoc opus mutata tantum generalis tituli plagula; is 
; vier unterfchicdliche  Tbail &e. in Coflen und Verlag Georg 
(o5) Willlers 1583-4. Eres priores partes. funt eaedem cum. priori 
^5 s ditione, fed quarta pars acccffit hoc peculiari titulo; der vier- 
(0204. sede Thail Leenb. Rauyolfen , | der. Artzney | Doclorn, | etlicber 
(guae fibéner aufrlándifcher Kreuter , fo uns noch unbekant , und de- 
| ren doch by den alien. Medicis, und in feiner. Rayfi in die. 
,. Morgenlander gethbon , gedacht voird ,| artliche und lebendige 
(07 gentrafatlur 8S. getruckt zu Louingen ; durch Lemb. Reinti- 
| bel, in verlegung Georgen Willers, 1583, — Figurae fuht ligno 
- v exofae, é inter has adeft Cedri Libaniticae rami cum frondi- 
UC ctus & conis iunioribus figura, fol. 17. n. 285. v 
*"x) Voyage de Syrie t$ du Mont Liban &c. par. Mr. DE LA RO. 
de * OVE Tom. T. A Amflerdum cbez Herm. Uytwerf 1123. 132? mai, 
. 68. cum figuris 2.'aeri incifis. Vebbseuey 
p) be "riri r ebferoat, p^ 409, tab, Vill, & Hier. p. x, & 
tab. " ds Á | 


f y 0v 


ab imo ad verticem ex ramis copiofis éraffiffimisque nodofum;. - 
CELSIVS 2) atque MILLERVS 2): recufitit ásnofcere Wb), - 
hanc arborem effe 1» Aeres: S. Script. "quas ob rationes plu-: 
resque àlias; a CELSIO additss-ce),:" Aetes huic'eft Pinus! - 
vulgaris dd): Si ita res fe fiabefét, fequeretur; ut SAEOMO! - 
X. ex Libanoó-fion alias acceperit "árbores; quàm Pinos wülgares; 
Quia vero ipfe CEESIVS docet ee), Pineta dari ubique, at- - 
que etiam im Palaeftina & Judaea; abíonum fuiffet, pinos ex - - 
alienó tertitorio conquirendas, & magnis fümtibus adferendas, - 
cüraffé /" quae in proprio territorio,  velfaltem propiore, col. 
ligi potuiffent... Regerere quidem quis poffet, i To ye- | 
tuftiores, & hinc grandiores, tunc temporis reperiundas fuif — 
fe, quam inaliis regionibus; fed an hoc probari.poffit, & ad 


hanc controyer(iam tollendam füfficiat , . alii iudicent. ... E 
Non: obftantibus contradiétionibus allegatis; in.fnea lu- 
cubratione, titulo tum Obfervationis, tum Hiftotiae Tf» publi- . 
ilia 1513 535.53 M. V SA A4 AC MEO S iint $1 SMVNA cata, ] 


k. 1 


^g) A8. Succ, Y. é. p. 6g. " Hierobot. P, T p rg io" 
itt. fPPDSBER.. udk £d (159 (1/1115 39b. *6£H ' ise) n5 
44), In omnibus Diclionatii fui editionibus. citatis conf. neta t, | 
Cpby Nun hic vel ille Banc 'opinionem primus: propalavetit , 'afferere 3 
"A" "nequeo; quia hüius Dictionarii editioré prima careo ,"hincque — 
^C Belcio; quo anno edita fit, nüique eadem contineat, an mi- - 
nus: editio IT, àn;' 1733. prodiit, & eodem anno CELSIVS - 
"in'Actis Suec;.]: c. inentem fuam declarávit. ^^ 7^ 05 3 
sab doceas wXSDGETR Lu bof à35o8b»* , cw9515*S "isisisiesaSo A 253 
££). EXcerptas jllas indicavi in mea O/f. p. 436,, Hif. pag. 13. fimul 
cos t X8rO,, ut opinor, fafficienter diffolvi, 0.7 | 
dd). AC. Suec, 1. c. p. $0; Hebr. Eres Arab. Err,. Pinus, quae Za- a 
. navbar iisdem (Hierohet, p. 106, eadeni leguntur) & quidem 
;,. Pinus mas, 4d] Fadli, (conf. nota fuperior 2) feu.vulgaris,C. — 
ios d quam fententiam, primum in Adlis Suec, (vid. not; e) &dein- 
d is bius 'in fo  Hierobotanico ( vid. not. c) expofuit; — —— 


Ll 


ff) Vid, notafuperior a & b. — (dee : 


De Cedro Libani f9c. 457 
| eata, tüeri fufcepi communem & antiquam fententiam, fcili- 
' cet Cedrum Libani effe eandem arborem, quam Rex SAiO- 
|. MO & ad Templum Hierofolymitanum , & ad plura palatia re- 
| gia aedificanda adhibuit, quaeque in S. Codice Aeres vocatur 
| gg). Et quia in Novis litterariis Goettingenfibus b»), ubi hu- 
| jus lucubrationis mentio fit, recenfionis Au&tor pro fu 
| fünenda CELSII fententia nova ii) ac antea nunquam audita. 
|! (hancarborem effe ipfam Pinum vulgarem ), novas ítruxit obie- 
| Ckioness5 hae autem mihi pariter nondum perfuadent, ut anti- 
| quamfententiam deferam; commodum duxi, his nova quoque 
|! opponere argumenta, quae in nota expofitionis Cedri Libani 
| Plantarum fele£tarum kk) iam indicavi, hic autem notae cita- 
| tae potiora repeto, quaedam illis addo , omniaque fizuris con- 
| firmo. Ordine ergoobiectiones ijale cum refpontionibus recen- 
| fendae funt. | 

|l Affertum, Cedrum in. Libano monte reperiundam ab buius 
| "montis incolis bodie adbuc vocari. /leres M), omnem litem decidere vi- 
deri, recenfionis autor p. 117 1. quidem concedit, fed monet: 
| imdagendum efe ,. um arabica buius regionis vernacula lingua. uita- 


££) Obf. p. A27. Hif. p. 19... ^ 
- Bb) Gorttingifche Anzeigen von. gelebrten Sachen. unter der. duf- 
200 ficht. der. koeniglichben. Gefellfcbafft der. Wiffenfebaften. | Der 
zweyte Band auf das Jahr 1757. — Goettingen. gedruckt. boy 
Pockwitz und Barmeier, 8. p. 1169. 
4i) Novam effe fuam fententiam , concedit ipfe CELSIVS Act, Suec, 
l.c. p. 5o. Hierobot. p. 106, 


kk) Dec. VI. p. 28. b. tab, LX & LXI, ubi tabula prior fiflit Cedri 
annofae & monflrofae figuram eandem, quam Obf, tabula VIII, 
& Hift. tabula I, exhibet; tabula poflerior vero Cedri iunioris 
 rectiffimae figuram, quam hic tab, XIV, fig. 11, paullulum 


 dmminutam repraefentat, 
|. 4D) Obf. p. 42. fequ. Hifl. 19, feqo.—..— ! 
(00 pp. IN. A. Pbyf. Ned T. II. mmm 


- - 


vr ed jn ^ 4 


tant, €? curiofis peregrinatoribus eam mon[brant ,— eadem fic nomine- - 
tur, quibus folis baud. maior fides babenda effet, quam illis, qui Pro» - 
phetarum in Palaeftina fepulebra oftendunt , & lucri cauffa vebus. affim-.— 
gunt nomina , de quibus peregrinantes [cifcitantur ,. quaeque poftea ipft 1 
pro veris babent. mm ). Mets | Me 

Ad haec refpondeo - PME Peer ) 


1) Non folum SCHVLZIVS in lucubratione mea fae- - 
pius laudatus, fed etiam P. a S. T. ( PHILIP a San&a Trinita- - 
te n) & GABRIEL. BREMOND oo) teftantur, Cedrum Li 
báni ab incolis huius montis hodie adhuc vocari 4rs & Azarappo, - 

| | | quae 


oim) Diefer fcheinet entfbeid d zufeyn — Allein man muf$ voiffen, 
c 6b der Baum gewóbnlichb in der Land- Sprache fo beifét, oder - 
ob ibn nur die auf dem Libanon fo nennen, die ibn dén Frem- - 
den zeigen, | Den letztern allein würe fo Wenig zu glauben, als ' 
denen , [o die Grüber der Propbeten im gelobten Lande zeigenz - 
denn um Gewin[! zu baben , bat man Dingen die Nabmen ge- 
geben, nacb denen die. Reifenden fragtens und mit der Zeit | 
Jelbft. geglaubt , dafó dir die abren Nabmen würen. | ; d. 
nn) Orientalifcbe | Reife- Befchreibung. Francof, 1631, 8, Libr. | 
. Hl. eap, !L p. :68.. : ? | 3 
eo) Viaggi fatti nel Egitto. fuperiore Q9 inferiore &c, opera del 
Sign. GABRIEL BREMOND Marvfiliefe, da lui fcritta in Frane - 

eefe &c. in Bologna 1680. (quam Gallicam editionem ego ' 

non vidi) 8^, min. Lib. II. Cap. XXII. p. 317. Ee 
Dp) Commode hic infero , quae fupra p. 446. laudatus D, Prof. NAGEL - 
benevole mecum communicavit; r) Erz, Ers & Arz unam ean- | 
. demque rem fignificant. Huius nominis prima littera, quae a 
:eft, habet pro vocali p/ata, & nunc ut 2, nunc ut e, pronune | 
ciatur, de quo inter philologos non convenit. Interim Syri feu - 
Maronitae, qui hodie montem Libanum inhabitant, quique Ara» — 
bicam linguam ut vernaculam ufurpant, hoc nomen pronunciant - 


(00 e Cro Libani &. 459 


. quae nomina antiqui Arabum interpretes barbari, MAT- 
| Ux 42 THEVS. 


N 


g ui 
Arf. Quod ad fignificatum huius vocis attinet, is plus quam. 
fimplex videtur, quia optimi lexicographi docent, eam fignifi- 
care arborem LTEM cedrum , pinum, piceam, iuniperum. 
Sed fi vox haec accurate confideretur, nihil aliud fignificat, 
quam zedrum, id quod, ut opinor, MAT'THAEVS HILLER 

.. in fuo Hierophytico ( Obf. p. 425. Hifl. p. 17. iam citato) Part. I. 
p. 378. fequ. ita difpofuit: ;, Hebraicum Cedri nomen Aeres 

/.» à firmitate inditum , quam Arabes figaificant verbo araza, vel 
» trajectis literis fcripto azara, Nam inateria cedri, & fru- 
,» Cus firmitatem habet ; & arbor firmiíTima nititur radice, ma-- 
» xima fcilicet fpatio & amplitudine.  Indidem derivatum Arabi- 
, cum nomen Zrzos, quod, quum eiusdem fit originis ,  for- 
,» misque Hebraicis duplici y animatis refpondeat, latioris«. 
5, tamen, in Arabum fermone, fignificationis eft, & quamlibet 
» Schagro- S/anaubari , arborem coniferam denotat , cedrum 
» Videlicet, pinum & piceam, — taque czdrum, ut ex Giggejo 
» conítat, vocitant marem, cuius conus pityibus feu ftrobilis ca-- 
,Iet: Pinum dicunt foeminam maiorem, Piceas vero. mino- 
, rems idemque ex Malajefa, qui efl de materia feu fimplici- 
» bus liber, colligi poffe, ait Golius, — Rabbini etiam, feptem, 
» quae fingunt, Cedri geaeribus ,— pinum , piceam,  abietem 

|o.» & cupref/um annamerant, Zaricem quoque cedro. fimillimam 

- » adjecturi, finotuiffet, - Nos aliud difcrimen cedri non admit- 
» timus , quam quod antiquiffimi Autores, TPeophbraffur & Diofco- 
ay rider tradiderunt, Majoris, id efl, Libanicae, & minorir, 
» Lyciae, feu Sabinae bacciferae , & Pboeniciae, Tuniperi magni- 
,, tudine. - Scriptura S, Pinum «& Piceam - - diftinctis a. Cedro 
,, vocabulis infignivit: Cedrum vero m2ierem , quae refinam fun- 
» dit, ab alis non refinifera - diftinxit &c.,, Ex his apparet, 
addit Dom. Prof, NAGEL, | Pinum & Tuniperum, quales nomi- 
ne Erz, Erf, wel 4rz , wel Arf, infigniuntur, fpecies tan- 

. tum Cedri effe : nam Erf & 4rz unum idemque eft, & Philo- 
logi ultimam confonantem huius nominis non nno modo, fed 
quidam ut z, quidam ut //, pronunciant.  Notatu quoque 

| mmmn323. digna 


460 | 
HTEVS SILVATICVS 44), & SIMON J]ANUEN. 


i digna funt fequentia, pergit laudatus Dom. Prof NAGEL, 


14 


^. copiofa lingua, unicum tantum habentnomen, quod CeZrum | 
y» 4rr five drfon, quemadmodum Chaldzi Arar vel A4rfa, | 


.»,rivatur, & quod in Arabica lingua adhuc viget, redditur, - 


d 


- autorum in locis propriis € cum Simone Tanuenfi &c. — sia. 


;», quainque arborein coniferam indicat,  Hifpanos ctiam alias - 


r n 


* d [ 1 E: * 2 j — s: 


D. Chriftophori SYacobi ooo dst : " " 


, SIS ^1 
NEP 
s Ha. 
. 
N tL 


ex SIMONIS Lexico manuali Hebraico p. 79. feq. -,, Ever | 
» cedrus , a firmitate & flabilitate radicum.  Hod:enum Cedrum . 
,, Libani ab incolis huius montis 4rf'. vocari, teílis eft PHILIP- — 
», PVSa S. Trinitate in itinerar. L. HII,c, 2, Pinum tamen intelligit 
» OL. CELSIVS in Hierobot, P, I, p. 106. feq. Sed haec Pi- | 
» nur nililaliud tamen eft, quam /pecier Cedrií, uti HiLLERVS — 
42nnotavit,, Cum his conveniunt, quae Summe Reverendus | 
Vir, Dom, 1O, SIGISMVNDVs5 MOERL, hic Norimb, ad Div, — 
Aegid, Antifles, Prof. Publ, & Gymnafii Infpector, rogatus pa- — 
ri benevolentia ad medie. r3. Nov. 1765. retulit: ,, Quantum in: | 
, Lexicographis reperire poffum , Arabes in fua alias diviti & 


» fignificat, & idem nomen eft Hebraicum Erer, quodque vero. 
» pronunciant, Verbum vel Radix 4ra/z, unde hoc nomen des - 


» firmus , flabilisque fuit , radicibur in folum firmiter. defixis, | 
» quales Pini funt & Cedri, Inde nomen Arr Arabum non fo- 
, lum pro Cedro, Íed etiam pro Pizu, immo quandoque pro . 
» Junipero ufurpatur, Eft etiam nomen commune, quodunam- 


,», Cedrum Aerza vocare, traditur, quod nomen idem eft, ac | 
» Ever cum Arabico articulo AI. ,, - t 
Liber. Pandectarum. Medicinae . omnia. Medicine. fimplicia. — 
continens . quem , ex . omnibus . antiquorum .. libris. aggrega- — 
vit . eximius , artium . et. medicinae , Doctor. MATTHEVS, | 
SILVATICVS . ad . Sereniffmum . Sicilie | Regem . Robertum. 
(alcalcem) anno Domini MCCCCLXXIIL., fol, max.cap,LXI, — 
col 6. Pandecfe. Opus Pandectarum &c, Venet, 1492. fol, - 
cap. 58. p 24 4. col 2. | Opus Pandecfarum medicine — 
Matthei Silvatici nupér imprefum cum quotationibus omnium 1 


" 


fol. p. 27. b. col. 2. Eodem tit, fol. Lugd. :$34 c€ap.59. P. -— 
AXIIL col a. Pandeclae Medicinae, | Opur r— Me 
icinae$ — 


e . 


« ty T4 ds Te 5 ' NER "n Ut : ^ 
pe Cedra Libani &5c. 46t 


SIS vel "GENUENSIS 7:) tranflulerunt in Cru, 


wt 2. 


Haec autem Cedri nomina arabica non finxiffe Libani 


incola: 5 fed (ecundum ipfos Arabes Erz & 4rz (aeque ac Hebrai- 
cum nomen Zerés) effe nomen huius tántum arboris generis 
proprium; '& (quia affiritas linguae Hebraicae & ^rabicae pro- 
bat, hanc affinitatem non eífe accidentalem ) fignificare veram 
SALOMONIS Grárum, iuxta petitum meum, ex ore Domini 
Profefforis FORSCAAL, me certiorem reddidit Dom. GEOR- 


Com todte g uicie mde .(GIVS 


dicinae Claviff, Viri Matthei Silvatici &c, Aiperrime | caffiga- 


tiur redditum &c, ac plurimis celeberrimorum. Autorum , in- 
primisque SIMONIS GENUENSIS , adnotátionibur decenter il- 
lufiratum &c. Lugd, 1541. fol cap. £9. p. xxiij. 4. col. 2, 
In omnibus his editionibus locis citatis légitar: ,,Zrz eft CeArur,,, 


" & edit. (492. ut & t541. additur; ,, Arábi Árz , Grec, Aroza, 


T) 


5$» Latine vero Rife 


t 


Clavir fanationir claborata. per venerabilem virum magiftrum 
SIMONEM IANUENSEM Domini pape fubdyaconum &9 capel- 
lanum medicum &c. Folio, (mei exemplaris primaplagula deficit) 


: Venetiis 1486. fine numero paginarum, fol... col, 4; fub finem. 


- SIMONIS IANUENSIS opufculum cui nomen clgvisJanationis fm- 


plicia medicinalia Latina Greca €. Arabica ordine Alpbabetico 
anirifice clucidans recognitum. ac mendir purgatum: &$ quotatio- 


| pibus Plinii maxime : ac aliorum in marginibus ornatum :. et. 


quam diligentiur ac correctius id fieri potuit impreffum. fol. 
Venetiis 1514: p. 10, col, 1. ubi in utraque.editione, haec nota- 
tu digna leguntur: 4rzara . apud Aoicennam eff rizi . et in Sera- 
pio. etiam . vera iu capitu. dé pinodicit quod mafculur ex pino 
dicitur Arz. et boc affirmat auctoritate Hanife. Verum in libro 
de doctrina árabica exponitur quod arz eff Cedrur arbor, 6 vi- 
zi vocatur ibi vreuz. puto tamen rz ef quandam fpeciem Abie- 
tis. cuius lignum fu ruffum dicitur noftro idiomate arzex, in 
antiquis tamen [ynonimis imvenio quod Avz eft eyprefus. | Ste. 


rzum rizi vocavit; Non eft iru f£ plura iio €odemque s:0« 
-. snine vocentur apud peregrinas. linguas cum ddém: apud A04 dH-. 


venitur, ' 


Y "A , - - " " * 
UN ^ k , err 
^ UNTEN 


462 D. Chriflopbori Jacobi evo — E 
GIVS GVILIELMVS BAVRENFEIND, Norimbergenfis, & 
Pi&or egregius ::) nominati Profefforis comes itinerislitte- 
rarii, quod Daniae Monarcha, munificentia vere regia, prae- | 
ter alium fcopum, praecipue en] inveftigandas res naturales, 
easque potiffimum, :.quae nonnullis S. S. locis dubiis lucem. 
quandam adferre poífent, in regiones orientales fufcipiendum : 
a. 1760. clementiffime mandavit, fed; contra omnium is. 14 
fuccefTu valde-turbato 7). | 
-;; 3). Peregrinatores ,. qui Libanum montem vifitarunt, (i 
re quidem poterant, ad templum Hierofolymitanum aliaque | 
palatia excellentia aedificanda rerem SALOMONEM arbores | 
ex monte Libano petiiffe ; fed ftatuere, illis etiam cognitum 
fuiffe, bas arbores in facro codice vel Z4eres vel Berofcb nomi- 
fiari; atque huius montis incolas haec nomina ab illis demum 
didiciffe: veri minus fimile. eft. quam afferere, eadem nomi- 
na his incolis per continuam eb cta nota faCta fuiffe. Ne- 
que vulgi vernacula nos de his certiores reddere poteft. No- 
to enim notius eff, quam parum vulgus de genuinis naturae | 
produ&orum nominibus follicitus fit. Quid? quodhsrum re- - 
rum nomina antiqua in genere incertae fignificationis fünt, nifi 
defcriptio illis addita eorum verum fignificatum; declarat; id - 

quod iam monui un), atque propterea fatis, nifime omniafal- - 
lunt, demcnfiravi xx), E EZECHIELEM Prophetam Zeres no-. 
i mine - 


NE In littéris Cairo d. g. Juli T ad me datis. 


ZB. Siniflro enim, eheu! fato. laudatus FORSCAAL & BAVREN- 
. FEIND, Aat Pelosi falutata, diem fupremum obierunt : alter 
in ipfa nob Mocha, felicis Arabiae iufulae eiusdem nominis me- 
tropoli ;. alter , quipari fe morbo affectuin fenfit, navimquecon- 
. fcendit, in tel Arabico prope promontorium, Gardefoi, [eu 
- Guardafu TR dictum, atque haud longe a Mocha diílans, b 

sam) Ob£..p..436. Hifl. p.28, conf, nominum aliquotarborum Li- |. 
bani explicatio fupra p. 446. exhibita "af 

xx) Ob p. 428. Hift, p, 20. 


"De Cedro. Libani 626.5 ^ — 463 


| gqninenon aliam arborem índigitaífe , quam Cedrum fic diftam ho- 

die adhuc in Libano fuperíitem , quia defcriptio addita cum: 
nulla arbore, quam cum hac, convenit. | 
Dn. SCHVLZIVS, nunc Halae Magdeb. ad D, ViIricum Ar- 
chidiaconus, linguae Arabicae optime narus yy), fuperiorian- 
no 1766, Norimber'ae praefens, affertum Dom. FORSCAAL 
| coramconfirmavit, »ddiditque, idem nomenaliis arboribus coni- 
^. ferisfeurefiniferis, tantum defe&tu nominum propriorum 22), 
| tributum eífe ; quocum aíferto etiam conveniunt ea, quae de de- 
fe&u nominum propriorum in linguaHebraica ex ipfoCELSIOat- 
que HILLERO 2) citavimus;eaque, quae docuit SALMASIVS 5), 
atque 


JJ) Qui doctrinam. fidemque fuam fatis comprobavit defcriptione 
itineris fui orientalis ,- cuius initium exflat in. ulteriori relatione 
de fufcepto, Judaeorum falutis cauffa inflituto. . ( Ferzere Nacb- 
richt von der zum Heil der Juden erricbteten Anflalt: &c, 
Zweyter Stück. Halle 1762. 8. | | 

.&z) Nomina propria a i deficere in lingua Arabica ,- omnes con- 

— 7. fentiunt philologi,, licet fit diffufiffima; de qua prolixitate DAN, 
GE. MORHOFIVS ( in Polybifforir continuatione Lubecae, 
fumtibus Petri Boeckmanni 1798. 4: editae &c. L. IV. p, £4. 
fequ.) mira refert his verbis: ,, Arabica Lingua. omnium inter 
» Orientales: diffufffima eff ,/ ob infinitam | pene. vocabulorum 
multitudinem , dum una rer, pro variis. accidentibur, qui- 
» Dur diflinguitur , varia babet nomina, ut ex Anton, Giggeji 
» GO jac. Golii Lexicir patet: Quinimo tantam effe linguae eiur 
» luxuriem, P, Angelur a S. Tofepho, in Gazopbylacio. Perfico, 
» obfervat, ut 1000. babeat vocabula, quae gladium, 8o. quae 

(— » mel, $00. quae leonem, G 200, quae ferpentem fagnificent,,,, 
4) Obf, p. 427. Hifl. p. 1g. 


|) De Homonymis byles iatricae &c.. Trai. ad Rb, i698. fol. mai, cap. 
'CIIH, p 170.2. B. annotavit his verbis ;,, Notabamus. fuperiori exer- 
» Citatione, Araber iuxta cum Hebraeis cedrum vocare E:z vel 
,; Erzi gel Arzi ,. €$ cum Articulo Alarz vel Alarzi, Pigurm zamem 
» €Hiam vel Piceam boc nomine vocarunt. , | 


464 D Cidfopbari Sfacobi- Teo als 


atque BOCHARTVS c). His quidem dbitidtods CELSIVS » 1 
p ita molitur : Proinde egregie falluntur Sahnafius E Bochartus, duin Pie 4 
 4,num etian, fed proprie, Arabibus Cedrum denotare volugt. Certeeius — 
») fi&ificationis ve[Hgium novis apud "trabes obfervare numquam, datum. 
»t[t.., Sed vix credibile videtur, tantos hos Viros haec 
fine fundamento, & veritatis teftimonio afferuiife, - | 


Ex hís patet, vocem Ers & 4rs vel 4rz minime effe no. 
men fpecificum unius arboris, fedgenericum plurium refinife- | 
rarum.  Hincetiam CELSIVS ex Rabbinis & Talmudicis ad- 
ducit, vo Er: Arabum effe nomen generale e). | Neque ab- 
fonum erit, fi vocem Germanicam Harz & Harzbaune ( quae 
pariter defignant plura arborum refiniferarum genera, pariter- 
que unam tantum earum fpeciem, Picegm , fignificanter Harz» 
bain appel. ant) ab eadem voce Zrz deduco, quia fola afpira- 
to dif-rimen inter utramque vocem, Arabicam & Germani- 
cam, facit? notumque praeterea eft, feculo circiter XII. quo 
Arabum doétrina efferebatur f» praecipue vero Sec. XIV. 
quo eorumdem opera plurima in latinum convería, typis ie 
| : -cudi 


T e gota  faevae pari oris: Cherie, Fiincbk ad Moen r67d. 3 
4. c, XXXVL p. 706. Opera omnia. Lugd, Dat, 17:2. fol, — | 
mai, p.636. ubi haecleguntur; ,, Proprie quidem Exez ef Cedrus;— - 
» fed 6 Erez generale nomen eft. ad owners arbores vef niferaf, 1 

| |! » Proinde cum Ebraeorum alii feptem , alii decem, alii viginti | - 

vo sw quatuor numerent. fpecies Exezs in eocenfu femper. eff Pinus, 
coco css Eti draber Erz uel Arz pro Cedro frequentius, J«d & pro Pi- 3 

»nDu uf/urpant, ut ex Giggeo conflat. ,, 


4) A&, litt; Suec, p. 6o. Hierobot. p. r14. ubi utroque in loco, vel 3 
ex errore typographi vel ex alia editiolía , citatur. Salíéhifiu P. 
/5:166, c€,»120, : 
(5 Act. Suec. l. C, p. fo. Hierobot, pP SERO E obf p. A16, Hif, 
B 18- fequ, B. 
"WS: Conf, MORHOFII Polybilri iiim] [^ E 54 ^ 


Lnd A 


— ctidi coeperunt z) indeque ftirpium nomina Arabioe, gene- 
^ rica&fpecifica, in Germania quoque fa&a fuiffe notiora. Por. - 
ro, dum AVICENNA alique Arabes Cedrum vocarunt Srer- 
bin vel Serbin b) aut Xerbin i) , hoc nomen confiderandum eft 
At Cedri fpecificum , quo fcilicet illam ab aliis cz —Ers vel Ze- 
— ves fpeciebus diftinxerunt, proutíi ipfe AVICENNA 1. c. ad- 
dit: etbasc quidem arbor eft de genere. avboris Pini, 69 babet fra. 
— Blum. fimilem fruc. Cupre[ft , fed eft minor eo. &c. Hoc autem, 
quod de fru&tus magnitudine commemoratur , falfum , & hic 
| error Obf. p. 435. Hift. p. 27. notatus eft, hr Frnnie is 
*- ' Occurrit aliud adhuc Cedri fynonymum Arabicum, Chi 


- 


dran, Kitran, & cum articulo ALbitras k). llo enim aevo 
i "ur de | res haud 
-. £) Conf, Annalium typograpbicorum Tom.VI, & ult. Opera MICH. 
:?^. MAITTAIRE p. 9f. Ad UN PROS S 
- by AVICENNA. Secundum. volumen balet. expofftionem. additam 
j GENTILIS «c. Venetiis a Philippo pincio Mantuano impreffum.. 
/3$23. die 17. Jul. fumt. Luc. Anton. de Giunta Florentini. Libr, 
- 3L. tra. TL. cap. DCLXXII. Fol. mox, fine pagg. AVICENNAE 
-— ^ Arabum Medicorum Principis Canon Medicinae ex GERARDI 
| o7 00 €remonuensnfis verftone «9 ANDR. ALPAGI Belluneufie caffigatio- 
85 70 we, a IO. COSTAEO, £9 IO. PAVL. MONGIO : annotationibus 
n 04m pridem ilduflratus ,-munc cero ab eodem COSTAEO YCCOgHI- 
tur, £9 novis alicubi obferoationibur adauctus & c, — Venetiis, 
1:95. apud Juntas, Fol. mai, Tract. IH. p. 400. 5. cap. 67«, 
Quonomine, Scerbin vel Serbin , conftanter Cedrum infignitam, 
& ab-Err, Erer fea | Pina Íolicite diflinctam, apud Arabes fe 
-.- -teperiffe CELSIVS monet A, Suec. ], c. 61., Hierobot. 114. 
4)) SIM. IANVENSIS (vid. not, 44,) l. c, in expofitione. vocis Ki- 
Ds traui-fol «3691.12, 5g 1c | iM vei AS 
UM k) AVIC. edit, 1523. l, c, & cap. ccxiiij. edit. 1595. 1, c, & p. 30r. 
^54. col. r. eap. 163, SYLVAT. (conf. notapp) edit. r,9r, 
|. eap. cccexr ix, JANVENS. (vid, not. 44 ) edit. 1496, fol, d. col, r. 
— App. N. Ad. Phyf. Med, T, II.— ^ unn BEOMU gm 


| 466 CARO D. Clriffopbor doen Ad 


haud infolitum fuit, tum diver(as fpecies , diverfo charaftere | 1 


praedita: , uno comprehendere nomine generico; tum veras. 


& genui^as fpecies unius generis , diverfis fignare nominibus, ; 


Ipfe ABVLFADLI, interprete CELSIO /), docet non folum; : 


Aran eife arborem Zamavbar , eiusque eíTe tres fpecies, marem 


nempe & foeminam, hancquemaiorem minoremque, (ex que 
bus, fecundum CELSIVM , Pinus magna feu mas ett Pmus vulga- 


ris feu Genevenfiss foemina jicior elt Pznus fativa feu Italica, C2 foe- — 


inina minor eft Cembro Italorum. — Utrum re&ius haec maior, il; 
la minor? quia Centbro (de qua pofthaec plura j arbor eft prae- 
grandis: an hanc Pinus fativa feu Italica magnitudine fuperet , 
iudicent illi, qui eam in patrio folo crefcentem vident, quod - 
mihi haud contigit) verum etiam addit, foeminam minorem vocari - 
quoque 7anub. Cur ergo per Sherhin. & Scerbüin vel Xerbin aut. 
Kitran non etiam intelligatur peculiaris 7& 4irfon fpecies? Ne- 
que etiam Hebraei & Arabes tantum hoc vitio obfcuritatis la- 
. borabant, ut unum idemque genus diverfo nomine, & fpe- 
cies unius generis diverfis nominibus genericis defignaverint; | 
fed etiam alii populi, immo ex his pariter illi, qui ftirpium re- 


cenfioni ex profeffo, ut aiunt, feu ita di&i botanici, operam ^. 
dederunt, Quide his certior fieri cupit, vel CASP. BAVHI- — 
NI pinacem tantum evolvat, ubi in omnibus fere paginis hu- 
ius afferti exempla inveniet, &(isillatim obfervabit, non ío- ' 
Jum p. BP Cedro coniferae feu Libani nomen Cedri datum effe, . 
fed 3 
In AVICENNAE editione latine reddita edita i a Gerardo citata — 
). c. haec leguntur: ,, Chitran (24. eff Cedrur) quid eft? efl ar-.— 
»ber, quae nominatur Alfcerbin, &c, Nomen Arabicum |. 


Cbitran vel Ketran, Graecum Ksdeoc,. Latinum Cedrus, & Ger- 1 
manicum Cedern unum idemque , / & fecundum. harum lingua- : 


[ 


rum idioma tantum mutatum idis. demonílratione haud eget, 


J) Ad. Suec. c. p. S1. feqqo. Hierobot. p. 107. feqq. 


SW wr 


i 


3 


- De Cedro. Libani é9c..— 467 
| fedetiam p. 488. Tbuyae, five .ibori F'itae, ftirpi peculiaris 
| plane generis, & p. 487. ftirpibus bacciferis , iterum diítinQ 
generis, quas alii nomine Oxycedri , alii re&ius nomine Juri- 
peri diftinxerunt: fic etiam alia Pimi fpecies dicebatur Pinafler 
alia Picea, alia Mugo, aliaque Taeda ibid. C137 
. Nomen huius arboris Hebraicum, Zferes vel Eres, Libani 
eisque regionis incolis, & praecipue Maronitis, ab omni 
tempore , ob omnium linguarum oriertalium affinitatem, per 
traditionem familiare effe; veriíimilius eft, quam quod :11- 
Iud a peregrinantibus demum didicerint , quod fupra p.462. 
jam monui. Quod autem Cedrorum hodienum in Libano fu- 
perftitum nomen eres vel Eres fit antiquum, genuinum, & 
proprium; extra omne dubium ponit EZECHIEL. . Hicenie 
Propheta c. XXXI. furis m) maieftatem arboris cuiusdam 


( quam 


5) Con£É Olf. p. 428. Hi], p. 3o. CORNELIVS CORNELITI A LA- 
-PiIDE in Counnentariis in quatuor Prophetas maiores l, c. opi- 
natus elt, Pharaonem & Aecgyptior vocari hic /ffur, uti & IE- 
»SAIAE s2, 4, idque , quia Aegypui ab Aflyriis eront. oriun- 
1,5 dis vel potius, quia gloria, potentia & regno fe iactabant pa-- 

,Tes regibus Affyriorum; & quia aeque, ac Aflyrii, a Chal- - 
,daeis erant vaflandi — quia toto hoc capite prophetans con- 
tra Pharaonem, contime agit de hoc 4ffur: ergo A4ffur eft 
»Pbarao, Secundo, poflquam egit fufe de A4ff«r, non expli- - 
,Cat, nec comparat eum Pharaoni ; ergo quae de Aflur dicit, 
,,€a de Pharaone intelligenda, -- -- 'l'ertio, quia Pharaonem non 
,tàm comparat Affyrio, quam Cedro, ut patetin fequentibus.,, 
Sed IO. ULRIC. URSINVS rboret.. Bíblic. p. 292. arg. 12. 
argumentis chronologicis, a monarchia- Affyriae defumris eum 
refutans, fuftinere in fe fufcepit, ab ufitato fignificatu difceden- 

: dum non effe. Commentarii citati a(Tervantur in bibliotheca Fe- 
nizeriana, Norimbergae ad divi Laurentii aedem cathedralem 
fandata, ex qua illos benevole mecum commmunicatos accep'. 
| | »nn2 pu Sed 


468 D. Chriflopbori Jacobi "revo 1 
C quam v. 3 & 8. Aeres montis Libani vocat) prae reliquis ex- 


nem, craffitudinem pulchritudinemque, necnon frondium den-. 
fitatem , umbram infuper ampliffimam amoeniffimamque) nulla. ; 


alia arbor, multo minusulla pini fpecies , comparari poffit, &. ) 


tieft, quam omnis critica nominis fignificatus disquifitio: 9i 
| quis producere poterit /fhietem vel.Pinum cum illaa defcriptio- 
ne in omnibus convenientem fententiam meam lubens meri- ^ 
 tóque.mutarem. kt quia eres, Eres Hebraeorum & Ers ATra- -— 
bum fynonyma tantum funt ( quod ipfe CELSIVS o), ipfeque 
. faepius citatus recenfionis Autor p) monet, nemoautenr Pi- | 
aum vulgarem & Libani Cedrum pro.una eademque ar^ore agnof- . 
cet; facile inde patet, Eres & Ers utramque arborem imul 
haud poffe fienificare, nifi harum uni eidemque ut proprie feu 
- fignificanter adícribatur, alteri vero accurata diftinftione tan- 
tum tribuatur. —— S wur d 
' . Cedros in Libano crefícere, füperius p. 4477. indica- 
vi, & eundem montem pinis quoque obfitum elfe, ex 
MONCONYSIO annotavi JD). THEOPHRASTVS 7r), (ut 
: i / e EL- 1 


"d 
xu 24 


-..Sed haec, ad fcopum non pertinentia, tantum obiter, quia im 
| prima mea lueubratione l. c legitur Pbarae; hlc autem fecume- | 
.. dum -verfionem LVTHERI Afr. 
n2) Conf. Obf. & Hift, l e. . | dí | 
o) Ad, Suec, p. fO. Hierobot, p, 106. P s 
p)lLcp r2 TE 1 ! 
vq) Obf. p. 428- Hift. p. 2o. | ISMENTI - 
£) THEOPHRASTI ERESII de Hifforia plantarum. Libri decemy b 


£racce 


, Be Cedro. Libani &; 459 


CELSIVS :)) obfervavit) refert quidein: neque in Syria ne- 
que in Phoenice reperiri Pinum; fed. . ELS. VS ]. c. monet, 
THEOPHRASTVM , de ftirpibus peregrinis fcribentem, non - 
raro falli, SALMASIVMque £) in eundem errorem deduxif- 
fes ipfe vero deinde plures citat auCtores, qui contrarium te- 
| ftantur &). Et quum procul dubio ante huiusmontis devaíta- 
EU ULM ulcer | bal tionem 
| gráece & latine -- illiffravit IOANNES. BODAEUS a STAPEL 
^o Medicur Amflelodémenfie | Meceffirunt IPL. CAES: SCALIGERI 
(C0 $n eosdem Tibror amimadoerfoner &/ ROBERTI CONSTANTI 
"UNI annotationes: — Amfielod. apud. Henric. Laurentium | 3645, 

^ fol, mai; Libr. V. c. 8, p. 533. & lib. IX. c. 3. p. 972... 
5) Act, Suec. p.76. Hierobot. p*132.. b tech! bndda AE. 


2): Hyl. Jatr: p. 168. 'col;.a. f, ubi hic pariter affirmat Syriam necpi- 
7075 vnum mec.piceam ferre. b ad UbeCy dw mol 


P4 i 


— 'sr) In Act Suec, & Hierobot. locis citatis haec leguntut: 47a om- 
$»nia lego apud Viros, fide digniffmor ,|^ magnam | partem 
| "s «wroTTAae, qui pinos zon in Syria tantuni, 6$ Phoenicia , fed 

,, etiam in 3udaea viderunt frequenter, Cyrillus Alexandr, in 

» E/aiampag, 848: Mon eff Phoenices Libunus , cedrir ^ cupre[- 

|» ff ac pinu. denfur ;. & ipfis tburir fruticibur — Propterea au- 
»ten maxime admirationi efl bic mons, quod maximam oim 

» ligni babeat , € arboribus abundet procevifEmir, t9 fragran- 

«o »Üiffmir. Hieronymus in Hof. (4. 6. ,, (ubi de orboribus Li- 
bani fermo eft, ,, Crebrae bic crefcunt Cedri .emoder 69 impu- 

s» tribiler, miraqueproceritatefublimes. Recfae queque && cle- 

» ae abietes ,, odoriferag eupreff feu cypariff ,. pingues oli- 
a6, pni, Puxi, &c.'" Joan, Pbocas Defcr. Syriae, inter 

» Leonis Allatii Xvyquwra, p. 6: Jugo inbaeret pulcherrimus, | 

»G facris literis decantatus. Libanus, mons praegrandis, a 
»Vertice ad pedes uivis traflür, veluti cincinnosr, indutus , 

» pino, cedro, cupreffoque.confftur, € alii frucliferis variis 

» 4tque abundaniibus plantis refertus, Adamnanus de locis fan- ^ 
»nhn3 ,. JG near 25 6f, 


i "d à ! - - 


4p D.Chriflophori Jacobi "Trev |o 
tionem 7), (cuius mentionem quoque facit SummeReveren- 
dus Dominus IO. CHRISTOPH. HARENBERGIUS Coenobii . 

di apu ^2 Slav 


ni. | UpT- OT 

» Cir L. II: Egredientibus de Chbebron in campi latitudine fite —— 

» 4d aquilonalem plagam, baud procul amargine viae, ad fini- —— 

S fram occurrit pinofus non. grandis mons, tribus millibus & — 

» Chebron diffans, a cuius pincto pinea ad Hierofolymam usque — — 

» in. camelis vebuntur ligna «d focor nutriendor. — Barthol; Sa-. -- 

» ligniacur Itin. Hierof, To. 8. cap. $ : per banc portam ( Hie- — 

, rofólymis ) invebebantur ligna pinea de. Carmelo. Guil Ty- — 

Coa riter Bell. Sacr. Lib. II..cap.. 13. fylvam. pineam. Berytenffum 

» civitati vicinam effe refert , quae. Chrifiianir eandem oppug- 

,nantibur ad cemponendum fcalas lignear, turrer, arieter, 

»G aliar quarlibet vei bellicae machinas copiefam t$" idoncam 

»praeftaret materiam, | Quar. pinus. Berytenfer vidit | etiam 

» Moncony/fus (Obf, p, 428. Hift, p. 20. iam citatus) : Deval- 

-,le non procul a Libano fita La Roque Defer. Syriae pag. i6o, — 

» loquitur: La centinuelle verdure der pins, &9 der chéner verdr.— 

» fait toute fa beauté. | Pinorum & quercuum. perpetuus viror— — 

(— » infignem illi pulcbritudinem conciliat, Et p, 2e9. ad Daphnen 

(0 yw dntiochenfem Satyrici applicat verfus, qui loci cuiurdam de- 

» licias depingens , inter modulos fuaviffmor pinorum men obli- 
»vifcitur : | ! | 


» Nobilis aeflivar platanur diffuderat umbra: » 
» Ét circumtomfae trepidanti vertice pinus, 
» Et baccis redimita Daphne , tremulaeque cupreffur. 


» Porro circa Machanajim , ubi fcalam in fomne vidit acobus 
Patriarcha, pinetum fuit, referente Monconyfo , Itin, p. — 
»320.. Meilomiur in Fabrica Tnir. iu epifl. ad lecforem :. Ac- 
» Cedit , quod pini lignum vulgare ignotunveffc nequiverit , quum 
, etiam in monte; Libano erefceret,  &9 vicinis provinciis , 
» infulis, $30 NU | 


-*) Obf, p. 432, Hill. p 24. * | x UMP | L 


— Cedro Libani oc. A9 
| S. Laurentii ante Schoeningen Praepofitus , Ducatus Brunfvi- 
|^ go-Luneburgo- Guelferbytani Scholarüm Infpe&or, reliq. :n 
| fuo commenterio de templo SALOMONIS) x), in Libano & 
|! -Cedri& Pini copiofiffime olim extiterunt, concedo, pro Templo 
. reliquisque operibus reiis ftruendis utrarumque caudices Hie- 
rofolymam ve&tos fuiffe: Pinorum pro minus, Cedrorum (ob 
| gqaterici durae, refinofae atque fragrantis, ideoque putredini 
|. rimisque maxime refiftentis, praeftantiam ) pro magis exeel- 
| lentibus. ' TH P 
^. "Utriusque ligni proprias virtutes iterum laudandus HA- 
ENB. L o. p. 1063. ex THEOPHRASTO jy) PLIN!O 
| | WA z) 


| — x) Von dem Salomonifcben Tempelbau, II, Kap. zter Abfchnitt, fo 
pen in der Ueberfetzung und Erklárung i. Kón. VII, beflebet , qui 
. ceommentarius. exflat in Bibliotheca Brema - Verdenfi ( Brem - 
and Verdifche Bibliotheck, worin zur Aufnabme der Wiffen- 
. Jébaften infonderbeit der tbeologifchen , philologifcben und biflo- 
— Tifchen, allerley braucbbare Abhandlungen und. Anmerkungen 
| sitgetbeilet werden. Hamb, bey Chriflian Wilb. Brandt $90 
quam Bibliothecam , ad collectionem meam non pertinentem, 
erofficiofe mihi fuppeditavit Plurimum Reverendus Dominus 
CHRISTOPH. BIRCKMANN ad aedein divi Aegidii Diacono- 
rum Senior) de: vierten Bandes drittes Stuck 1758. no, I. p. 

673. jo. Chriflopb Harenbergs andere Zugabe zur Abbandlun 
von dem Tempel Salomonir. Exfltat Bibliothecae citatae hi 
]V. part. IV. n, V. p. 1c57. & locus citatus p. 1062, his verbis 
latine redditis; ante invafionem Mahometanorum in Syriam to- 
ta regio montana Libani Cedris erat obfita & repleta. — Cyrillus 
in commentario p. 469, nota », citato Lib, V. Tom. IV. p. 
848. varii Fpikcopi Syriae, aliique Scriptores, qui ante Sae- 
culum VII, vixerunt, teflantur, ante Mahometanorum in Sy- 
riam invafionem Libanum Cedris refertum fuifle, quod Dorv, 

. HARENB. l. c, p. 1062. confignavit. : 

9) L. V. edit. Stapelian, p. 53231. Natura. perpetua,  cmpreffus, 
^ cedrus, 


"^ UMP, ALORS SPINA Co THDNER P ova 1021 JEN E 
42 -. D. Chiflophori Sacobi "revo: EM 
SPREAD » , Ps ; ] * 

xz) &DE LÀ ROQVE 2), follicite collegit, re&eque inde - 
cedrus, ebenus, celtir, buxus, olea, oleaffer, pinus, quae - 
t1aedam gerit G c. |, Sed diuturnior inter bar cupre(Tus videtur. — — 
poft cupreffum ac thuiam ,. morum aeternam potiffimum effe av«.— 
Pitrantur — Dicunt & pinum plur, quam abiztem, corrodia — 
zeredine poffe : banc enim,effe amaram: Pinum vero dulcedinis | 
non nibil babere, eaque magir, quofuerit teda refertior. Conf, |— 
quae in comnient, Stapeliano p. $22, feqq, de '"Thya (Arbore - 
.. Vitae); & Cedro leguntur, Eiusdem libri cap. 8, p. 533. Zlb£er, 
pinus, cedrus (ut fummatim contingam ) funt aptiffmae naod-— 
bur; triremer enim , atque longa navigia ex abiete, levitatis | 
gratia faciunt. — Rotunda vero ex. piuo, quoniam non putre- — 
feat. Nonnulli etiam triremes ex eadem condunt, quod abie-.— 
£e carent, Qui Syriam Phoenicemque incolunt, cedro utuntur, 
.quia pino etam egent, — Cyprii picea. — Hanc enim illa infula - 
Pabet. | Videturque pino praeflantior, Bod. a Stapel in notis & 

: comment, p. $36: Pini materier in aqua praefertim falfa, diu- — 
*"-  — qiffme durat — eligitur Pinus, quod nen rumpatur, pondut-.— 
|| 0 que fuflinere pofft. j M dE o 
"z) CAILFLINII SELUNDI hifteriae naturalis Libri XXXVII, quos - 
'* '. jntetrpretatione & notis illuftravit IO, HARDUINUS e Societate 
"Jefu &c. "Tóm, 1L. Parifiis typis Ant, Urbani Couflilier 1723. - 
. fol. mai. L. XVI, c. XL. S. LXXVIIL. p- 36:  Cariem vetufla- ..- 
0707 "remque non fentiunt cupreffur, cedrus, ebenur, lotos, buxur, - 
Ys ^ faxur', iuniperus , olcaffer €9 olea — Rimam fifuramque non 
Ua lC FPET fponte cedrus, cupreffus, olea , buxur. S. LXXIX, Ma- 
|  'xime aeterna putant. obeunt ecdrumque , claro de omnibur ma- - 
ho reris iudicio in templo Epbefíae Dianae: utpote éumi tota. Afta 
o0 cexftruenté quadringentis annis peractum fft, cowvenit teclum |. 
eius effe e cedrinisittabibus, Cap. XLil. $. EXXXI. p. 38. Pi- - 
nus & cupreffus zdverfur cariem. tineasque fiymiffmae. — Pi- - 

c o0. ps, piceae , alnt-ad aquarum ductur in tubor cavantur. Obrutae 
"5 terraplurimis durant anuir:. Kaedem ffmon intggantur,, cito fene- - 
2o feunt : mirum in modum fortiores , ff bumor extra quoque fuperfit, - 
^A) Voyáge de Sycie p. füper; 455. nota z citat, p. 69. l'edeur- p 
iin ain 


— 


De Cro Lian Bc. 0473 


conclufit SALOMONEM fapientiffime felegitfe cedrinsum lignuna 
ad templi res, perennitati & venuftati dicatas, piuewa vero ad 
canales & aquaedu&tus fubterraneos parandos, Sane! ipfimet 
nos experimur, conclavium tabulata ícriniaque ex ligno pimeo - 
fabricata, libero humidoque praeprimis aeri expofita, facilli- 
me tineas foedare, erodere atque corrumpere. 

. H. Dum CELSII fententiae: Cedros Libani ob caudicis 
craffitudinem & raníorum copiam ad navium malos (cuius ufus 
EZECHIEL c. xxvit, 5. mentionem facit) «on idoneas effe, op- 
pofui b): bunc ufum, tanquam. frequentem, baud. inveniri . adnota- 
iun, € EZECHIELEM l.c. ubique de rebus fele&ilJimis pretiofiffi-. 
misque.a Tyrüs in ufum vocatis fermonem. in[tituiffe: quando. autem de 
eperibus excellentiffmis [Evuendis agitur ,.[upevíiui ablatio , etiam cunt. 
damno , baud aninmdvertitur. Et dum ad haec recenfionis A. 
ibid. p. 1172. obiicit, fe ex loci citati le&hone de eiusmodi powpanon 


! | ( £Offt- 
able, qui fort de leur boir, leur ( vieux. & jeunes ) eff auff 
commune — 1e Fruit — TVeur qualité efl d^ exbaler une odeur 


tr2s- douce, & de contenirunc cfpece de baume épais, & trans-. 

inci parent , qui découle dans fon temps par de. petites fentes, €$ 

.  .stembe goutte à goutte. — p. 70. le bois du Cedre efl blanc t$ 

ctos vwendre immediatement four ' écorce, mais il eft dur , 89 vou- 

| geütre en dedans, 6$ extremement amer, ce qui le vend incor- 

ruptible, &$ prefqu' immortel, M fort du Crdre une vefine odo- 

viferante,  Odoramoeniffimus, quem fpargunt Cedri (iuvenes 

. € veteres) ipfis eft coinmunis — fructus — qualitas eft, ex- 

halare odorem fuaviffimum, & gaudere balfami fpecie fpiffi, 

per exiguas fiffuras manantis & fuo tempore guttatim deflillantis 

— Lignum cedrorum, proxime fub cortice, album eft.& tene- 

rum, fed interius durum & rubellum, v»ldeque amarum, unde 

^: —eftincorruptile fenmeque immortale; Exfudat ex cedro refina 
| fragrans. ther 


b) Obf. p. 431. Hift. p. 25. | 
App. IN. AG. Pbyf. Med T. LIE. |. 00e, 


- 


| E e cb iio] din * 1 kis RS id TR 3i Th T^ v, ERU & Eh : 
44 D Chriffophori- Sfacabi ghe ^s 


' cuiffet.- 


- 


- atque praecipue,, quia nihil urget, ut tales füpponantur: mo- - 


pam. & luxum fatis: declarant? Nam abiegnum & « 


re, potuiffent, nifi fele&iora ac pretiofiora: eligere ipfis pla 


dufulis Chiti (Tialiae ),, tvan[tra. ex ebore indico y, vela ex Bulls curii! ] 


tuiffe, quarum. go. pedes altarum. SCHULZIUS. füo.tempore 
dnLibamo viditf). ^. ; - E 


conoiflum effe c), refpondeo: r) quis d) Tyrii ligmum abiegwume 
ex monte Hermon [eu. Samir pro tabulatis 5, cedrinum pro malis ex Li-.— 
bano ; quercinum. pro-remis de Pafam, petierunt 5 nonnehaec pom- - 
üercinum — 
"m adhibe- 


X 


lignum multo propius obtinere; & loco cedrini pi 
nffet. Porro, nonne eodem titulo. re&e notantur reliqua, — 
qàae illis ibidem exprobrantur? Nimirum, fecundum. verfio. . 
nen eandem. p. eadem,  & excellentia fedilia ((praetoriola) ex^. - 


de Atgyptos, operimenta. exc purpura G2 lyacintbo de infulis Elifae &c-—— 
.. Mitto autem hunc cedrorum vetuttiffimarum: & manftro- 
fárum: truncorum  craffiffimorum abufüm , quia non folumnus- 
uam conftat, Cedrorum caudices tnnctemporis iam. tam craf-. — 
fos fuiffe,. quam poftea: annotati reperiuntur; verum etianry. 1 


oui enim.iam.e) candices mediae aetatis aut iuniorum féligi po- 
Omnes - 
«y, Wir oiffen: uns ley: Lefung: des; Ezecbiclis necE: nicht bievon. aw. | 
überfübren.. TS foa esq : 

4») Secundum, verfionem ,. quae: exftat: hoc: titulo :: Tefamenti. vete-- 
1 3 6 novi. Biblia facra, ex. Hebraeo: 65; Graeco. Latina facla —.. 

cum; adnotationibus; FRANC; FVATABLI, &c.. Hanoviae typi; 
Wechelianis, apud Claudium: Marnium.€& baeredes: To, Aubrii/ 

X605. 4. mai, p. I162. col. r.. quem. librum: ex: Bibliotheca: - 

. aedis. cathedralis. D;; Sebaldi benevole. mecum; communicatumi 

(. . accepi. Y Ti " 

-&, Obferv.. p. 431. Hifl. p.23; fequ. | Plnrzargumenta:,, Cedrorum; 
ufum pro: malis navium: confirmantia,, addidit: faepius: laudatus; 
HARENAERGIUS in; Biblioth, fuper: pag; 37 1..nota x citata p... 
L.164.. pU Sag E 


f), Ob, p. 421, Hift. pe 13s 


— ose Cedro Libani €... - 475 


"(Omnes autem cedros natura: füa brevibus & monftror 
| tantum gaudere caudicibus, obioquiturexperienta. Nonío- 
| lum enim confenfu plurium auCtorum £g) probatur, iuniores 
|. «femper retta & aequali meta affürgere;;&, uti SCHULZIUS 
| -"addit,ad go. pedum altitudinem pervenire verum et'am ipfe. 
| .dabidem bigam au&torum citávi , «ui parem creícendi modum 
^ 4n annofioribus quoque obfervarunt; cauífam pariter eodem 
' . loco iam indicavi ^); ex quahic naturalis earum ftatus in mon- 
.ftrofum mutari polit, nempe non, nifi ex folitario potiffimum 
farum proventu. & incremento; atque fimul exemplo Pinorum. 
-Xxulgarium fimili illuftravi, «quod affertum :omnes confirmant 

filvicolae. ig. ote CA TTY | s 
 »MXt autem hunc crefcendi modum, & Cedris & Piniscom- 
munem, -ad naturae ipfius du&tum demonfítrare & ab omni 
| Jfcrupulo liberare poffim, tab. XV. fie. 4. (conf. citatae Obf. 
"tab. VIIL Hift. tab. I.) repraefentandam curavi partem pineti, 
. ubi Pini vulgares confertim. fvccrefcentes. aequali re&toque 
«trunco affurgunt, & fig. 5. eiusmodi Finum folitarism, advias 
A filvarum margines crefcentem , in caudicem irrezularemrà- 
amisque craffis & longis ab imo ad cacumen usque cinttum de- 
| Jgenerantem, repraefentat. Et utidem de Cedri modo cref- 
«endi-eodem conftet , rogavi faepius laudátum EHRETUM, 
ut mecum communicet figuras aliquot Cedrorum iuniorum , 
ex quibus anno 1759. obtentis, unam figuram adultioris & 2o. 
circiter pedes altae fiftit tab. XIV. fig. 11, (quae eadem eft, 
ac illa Plantar. f-le&ar. t, LXT,. paullulàm tamen; ad chartae 
$magnitudinem , hic imiminuta) cuius vertex 4 palatus eft, ne 
[2 0002 . caudex 


£) Obf, p. 424. Hift. p. 16. Cedros iuniores pyramidis in modum, 
: ' mti Cupreffi, crefcere ;' annotavit quoque DE LA ROQVE p, 
9. loco p. füper. 48 S. nota x citato, 3 i 


| C 3 Obf p. 429. Hifl. p. ar. — 


P4 


4m6- D. Chriflopbori. Sfacobi "rewm 


caudex in curvum defle&tat: i), & quae perfe&e fimilis eft al-.— 
terifigurae cedri, quam DAPPERVS &) p. 36.adextris mon- 
(trofae repraefentat, (ex quo auétore illam mutuaverit, re-' 
| perire haud potui ) quamque fi perfpicaciffimus CELSIVSaeque — 
^ ac monftrofarum Cedrorum figuras aliorum au&torum , attendif- 
' fet, praeoccupatam de omnibus Cedris monftrofis opinionem nom. 
*  'foviffet. Omnium ergoiuniorum Cedrorumfolitariarum caudex 
pe&iffimus eft ( ex quo naturalis earum conditio, & ex acci- . 
' denti tantum indicato monftroía mutatio, fatis, opinor, pa- 
'tet) & fenefcentes ex ramorum luxuriz folummodo. eundem 
monfttofa:i habitum: obtinent, quem: Cedri Chelfeanae obti- 
nuerunt, & tab. VIII, refert, Si enim eiusmodi arbores con- 
fertim nafcuntur, deníitas.ilarum impedit, quo minuscaudex - 
.à re&o tramite decedere, & rami inferiores incrementum ca- 
| pere, queant; cauffa potius eft, w; hi rami fponte fuz, tefte - 
experientia, arefcant, unde omne nutrimentum in caudicis - 
incrementum & direCtionem cedit: Praeterea, it crefcentes: 
arbores aerisiniuriis, ventorum praecipue agitationibus, im - 
 ve&o fuo progreífu haud turbantur, Secusveroidem contin- 
git, fi harum arborum folitariearum rami inferiores. amputen- 
tur- ( quod: MILi.ERUS loco faepius. citato de-duabus: Cedris; — | 
Chelíeanis. adducit, quae poft talem: purgationem vix reliqua- — | 
gum magnitudinem: dimidiam.adeptae (unt) quia fuccus nutri —— 
| | - dde d 


i). Qued' omnino neceffüm: effe ,. ad confervandàm rectitudinem iue — 

. niorum. cedrorum folitarie edueandarum ,, monet. MILLERUS | 
.3n.füo Dictionario,. pagina fuperiore 454: nota £ indicato; - 14 

.&) Afía oder^ genaue: und gründlicbe Befchreibung deff gantzen Sy. 
rien. und. Paleflins. oder: gelobtem. Lander, —. . Aus. verfcbiede- 

nen alten und. neuen Scribenten fo. wonbl.,, albMem: Bericht wars. 
bafftiger: Augerzeugen: und. Unterfucher: zufammen. getragem J 

von: Doct. O: DAPPER,.. Amfferdam., in. verlag Tac, Meurfcig 
Wiitibe, X68, fol. mai;, NP TEES M 


^ De Ciro. Eibani &&c,—— 4o 


«eius ramorum fponte füz arefcentium ad caudicenr redit, eius 
vero, ex vulneribus amputatorum ramorum tranfüdantis, mul- 
tum perit3 inrmo caudicis reliquus fuccus (ob cicatrices corti- 
, €is, per quem potiffimum , in arboris incrementum , ex radi- 
| 'cibus promovetur) in progreífu 1&o turbatur: ex quibus alla- 
| ^tis fimul ratio palam fit, cir Cedriin Libano, poft huius mon- 
| tis devaftationem, fparfim tantum in earum iuventute relictae, 
tam) breves, craffos monftrofosque caudices obtinuerint. 

.. HE. Vitio mihi vertitur 7), quodad CELSII argumen- 
tum pro fua firmanda fententia maximi ponderis ( nempe £rs 
" Arabibus non fignificare Cedrum fed. Pzuum y. baud re[ponderim, immo 
"Buius argumenti ne. quidem in. reliquorum eius argumentorum vecenfio- 
«e 1) mentionem fecerim. Kd hoc argumentum refpondens lubens 
| fateor, me illudargumentum minime ullius, multo minus ma- 
| 'ximi, ponderis agroviffe, & propterea confülto ad illud haud 
zefpondiffe, (ilentio potius praeteriiffé , quia omnibus ante CEL. 
| SIVM in confeffo eft, nomen arabicum Ers omnino quidem 
| fignificare Pinum, fed etiam, atque frequentius , idem nomen 

"Cedrum denotare, quod in refponfione ad obie&ionem i, ex 
probatiffimis autoribus iam. demonítravi ?). Confiteor ergo, 


^ 4) Nov, litter, Goetting. p. 1172. Dar allerwichtigffe, fo Celffur für- 
00s feine Meinung anfübret, finde nicbt beantwortet , ja nicht ein- 
mal unter Celffi Gründen: mit angefübret , nebmlich dafé Ersim: 

Arabifchen keine Ceder , fondern. Pinus ih, — bou 

ej Obl. p. 426: Hift, p, rg. Hd ! 

a) Vid, pag, fuper; 459: feqq. nota ? : p-463. cum nota, item p.464, 
» cum nota c; quibus nunc: addo: jterunmi laudandum HAREN- 
| BERGIVM l. c, p; 1066, feqq: ubi fimul ad? confentientem. TO-- 
. SEPHVM, hiítoriographum, | Judaeerum Sacerdotem templi 
^ facra eorumque contenta fuis oculis contemplatum ; atque adi 
90.9 3 pri 


478 | D. Chrifophori Jacabi ets 


& hic repeto, cértiülimum effe, quod Ers Arabum seque, ac 4 
Aeres Hebraeorum, Pinum fignificet; fed aeque certum 1 
|. :quod hoc nomen pariter, :& quidem frequentius, Cedrum ine. 
dicet, proptereaque utrique arborum generi ( ob. linguae ara- | 
bicae, ceterum ampliffimae ; quoad nomina fpeci:.ca. inopiam) ^ 
o) commune. effe, id quod harum linguarum inícius, ex . 
viris earundem fatis gnaris didici D) CELSIVS ergo huius | 
vocis Ers,, in ABVLFADLI codice manuícripto 7) repertae, - 
omnium interpretum . fententiae contrariam füperftruxit. | 
IV. Ibidem. mihi imputatur, videri, me bebraicum &$ arabi- 
cum women tantum pro affi C3 ab uno eodemque etymo derivando ba- — 
bere," quum tamen penitus eadem fint r). Ego vero s) ex HIL- 
LERI Hierobhyticoibidem citato tantum afferui, HILLERVM - 
boc uomen Hebraicum. deres &9. Arabicum. Araza vel Azara ut & 4r- E 
mom, ab uno eedemque etymo derivare,  Et(i autem haec. nomina, : 
"Hebraicum Eres & Arabicum Frz, vi vocis eadem funt; dif- - 
ferunt tamen pronunciatione & ícriptione. Quid ergo vitii 
vel erroris.fübeft, annotaíle, fingula haec nomina ab uno - 
etymo derivari ? 5) Ut autem mihi, Noc orientaium; 
AT. x ies e ^ M: m |. XH ao 


primam veteris teftamenti in Graecam linguam translationem » 

in Aegypto mox poft Judaeorum ibidem adventum ab ipfis ipft ] 
tutam, provocat. | LE 

| E Conf. P. Aug. 460, notu p, P. 45 nota Z-O 
Q) Vid, not. uper. 2... 


ah 


E Vid. p. fuper. 447. nota d. " ] 

| £) Es fcheinet aus S, 19. Herr T, hie den "Hebriifzhed TY Ara (€ 
bifchen Namen blos für verwandt, und von eineiley Stamm- 

| Worte ptlpHiagonY getialten, da fie ie doch bride die- cinerley 3 

find Lb x aT. X 44 4 

4. 3) Obf, P 427. Hift. p. 19. a : 
, f) Vid. p. fuper, 460. not. PP à conf 1 p. FORSCAAL : p.fupet -— 
DNA id | 


jd 
— 


pe Cedro: Libari &c. a 479. 


ut iam fupra faffus fum, infcio, de etymo harum vocum cer- 
tum. conftet; confülui fupra laudatos viros, orientaliunr lin- 
gusrum: peritiffimos o). 

Etymon | nominis Eres & Erez füpra p. 459. expofitum &a 
| CELSIO quoque x) allegatum dat mihi occafionem exami. 
|, nandi unum adhuc CELSII argumentum a radicibus Cedri de- 
| fümtum » quo Pino tribuit radices maiores in profundum a&s,, 
| minores in latera & per famma cefpitum fparfás y) ; Cedro ve- 
| 10 (fecundum relationem DAPPERI 2) ,; vel potius au&toris , 
ex: quo eam haufit ). radices non firmas, fed per. fummam tel- 
lurem difperfim iacentes, maximam partem) nudas 2), qui- 
. bus relatis füam fententiam füperftruxit. Quam: falfà anten 
fithaecrelatio, vel ex eo iam probari poteft, quod: Cedrk 
in Libano adhuc fuperftites per plura iam fecula: folo: firmiter 
- infixae perftiterint, & relationis auctori tantum licuerit füm- 
mas: obfervare Cedri radices, quas omnino , more aliarum ar-- 
borum coniferarum,. adeoque: etiam Pini, per foli fuperfici- 
 emextendunt, non autem; medias infimasque, quae in pro- 
| fündum:defcendunt, & palorum inftar caudicenv firmant. Etfi 
| aütemr annofae Cedri radicum conformationem: & diftributio- 
| nem producere: nec ego potui, follicitus tamen fui, ut de iu- 
nioris. Cedri radicum: conditione certiorfierem:  Petii ergo a 
. fàepiuslaudato EHRETO , ut eiusmodi radicis imaginem qu oque 
| procuraret; quam tab; .XIV. fig; 12. exhibet; & pofteanon minus, E 
| iterum: laudandi MILLERI rogati humanitas mihi mifit ntm | 
| modii 


ad) vi not. fuper. s - 

^x) Ad. Suecic; p. 63; Hierobot, p; 116. à: 
3) AQ. l.c, Hierobot. p; 117. dpt 5 
2) l.c, p. 38-. col. 2;. 

... &), Ad. Sues, p. iud Hierobot, p. ng. 


23M : ! ENS CE 


o — D. Chriffopbor *Yacob Tieve 


modi Cedri i iunioris integram arbufculam cum omnibus. füis. 
radicibus, quae cum EHRETI figura collatae eandem exhibent ' 
difpofitionem ac fabricam , fatisque docent, has radices non 
tantum caudicem extremum ambire, verum etiam ex ima 
mediaque eius parte in profundum defícendere. MILLERVS . 
loco faepius citato refert de Cedris Chelfeanis in horto ad qua- 


tuor alvei angulos plantatis, eas, propter murum. cid 3 


^ 


quo alveus feptus eft, radices fnas contraxiffe ; & perfuafüs 
eit, easdem in fpatio libero fe extendendo illud occupaffe, - 
Ut. ergo de differentia radicum Cedri & Pini natura ipfa cer- — 
tior fierem, Pini quoque, eiusdem ferme aetatis, radices tab. 3 
XV.fig. 26. delineandas curavi, atque maioris illuftrationis 
cauífa , ibidem fig. 27. abietis rubrae, itemque fg. 28. abie- — 
Os albae fic di£tae , iterum huius ferme aetatis inuno eodem- | 


que folo colle&arum, addidi, quae cum radice Cedricollatae . 


fatis demonftrant, Cedri radices annofas non folum Ábietum, 
verum etjam Pini radices, amplitudine & copia, fi nonfupera- - 
turas, certe illis haud inferiores evafuras effe. - E 

V, Ibid, adítruitur, me non segare nomen. Aeres sleribu: ar. 
boribus fuiffe commune , £9 tunc tantum. fignificare Cedrum, quando . 


ipfi iungatur Libanus. Atqui velhoceffatum non mihi fed SCHVL- i EO 
ZO tribui b): eo lubentius tamen illi fübfcribo, quo fre. — | 


quentius olim fpecies ditinguebantur addito patriae vel foli na-. 
talis nomine, Sane ita diftinguebatur Rubus Idaeus ab arven-. 
fi, quia, utin C. B, Pin. p. 459. n. 1 11. notatur, copiofius inlda . 
nafcitur; hinc Ranunculus Hllyricus, Lu(itanicus, VON. 1 
Alpinus, Creticus; Iris Chalcedonica, Florentina, lllyrica, . 
&c. Nonne ipfa Cedrus diftingueoatur in Cedrum Libani, Pa- 3 
laeftinae & Syriae feu coniferam, in Phoeniciam & Lyciam feu . 


bacciferam? atque hae Cedri & genere & Ípecie a fe invicem ' 


peni- | 
&) Obf. p. 428. Hift. p. 29. 


* 


"nam, fativam,  domeftieam Italicam ; filveftrem ," Geneven- 
fem, Thontanabá "maritimam; Idaeam"^&c.? |Quae tamen 
"ut (pecies tantuni differunt. / Unde pátet; SCHULZII diftin- 


"fatis füperque fundatám elTe , Yideturque Pfain.- XXIX. v. s. 
| "idem indicare, dün ibi legitur : Vox. Jehovae:confringit :fra- 
| "fin; cónfriügit Jehova Atrafin Libani A pia Pinos, comfringit 
| Pinos Libam, ut CELSIVS c) vult). --Quodfi enim" Eres & 
- Fres Libeni ana eademque effet sd) cur Eves- fine & cum. di- 
-ftin&lione repetitur , '& quaenam fübeífet empliafis ? 2?::Mihi. ergo 


"potentem effe," üt cónfringat: Pinos, iturio: Cut ZELTNERVS 
^in fua bibliorum verfionis LVTHERI editione addit): Cedros, 
arbores multo grandiores robuftioresque. - | 
Ceterum in hac controverfia non qüaeritur, an Eres -Li- 
"bani vocari potfit/Abies vel-Pinuss fed : quaenam fit ea: huius 
" vel'iflius fpecies illa ipfa arbor, quae a SALOMONE ad Tem- 
| pli aliorumque palatiorum conítru&ionem ex Libano petita 
fuerit? eam effe Cedrum vulgo fic di&am, absque ambagi- 
* bus. probari mihi (altem videtur ex €9, quod »w Eres Libani 
* SALOMOe regionealius territorii petierit, & magnis fumtibus 
"e longinquo afferendam. curaverit,..quum tamen lo. Eres fim- 
"pliciter fic dictam, feu -Pinum, in proprio territorio vel fal- 
tem longe propiore , reperire punt ut füpra iam p. 446, 
Tex ipfo CELSIO monui. 
Ceterum 'filentio- práeterire haud poffum ; hanc meam 
, exercitationem proitare qtioque recerifitam in eruditis relatio - 
: nibus Roftochienfibus d); fed huius receníionis 'A. haud 
," meam 


l 


| €) Act. Suec. p; 64. Hierobot, p. 118. 
| d) Gelebrte Nachrichten auf das S abr i757. 95». und. Wi jfemar , 
wos ss Werlegtr Sob, Andr, Berger und Jecs. Eocdner., ein und vieizig- 
fles Stück n. V. p. 471. 


- Ap. IN. AG, Pbyf. Med. T. III. pPP 


"penitus funt diftin&tàe^ "Nofine Pinus diftinguebatur in-urba. 


&ionem in Aeres fimpliciter ita dictam, & Aeres Libani, - 


- videntur tiaec nomina 'divería indicare, vocem Jehovae tam 


i4 


482 - D. ChriflopboriSfacobi Tievo — 1 


meam intellexit mentem, quando p. 472. addit : Zr fnesnonfiratur, 
-stec Berofch nec; Aeres 5. Codicis arborem e[fe bodie Cedrum ditlam 


A «€)5: quum tanien omne ftudium meum eo directum eft, ut de- 


-monftrem , nomine Zeres intell; gendam effe Cedrum » qualis bo- | 
umo adbuzs in. bdibdino reperitur. 

: Denique monendum reftat ,, nonnullos. dum Lieniticam 
Acbnmdcre cum Gedra Sibirica ita. diCta , quam deícript. PHIL. . 
30 vor STRAHLENBERG f), fimul vero addidit: anCedri, | 
"quaéin Libano aliisque Afiae auftralis locis crefcünt, cum Si- 
- bericis conveniant; nefcio; nuces faltem ,. quae ex regionibus 
-calidioribus veniunt; fuot maiores... Quod vero ad arborem 
attinet; puto: utrasque fibi valde fimiles effe: Sibericaenam- 
.que crefcunt pyramidis ferme in modum, plerumque. amplio- 
.res & cfaffiores abietibus. Coni etiam fimiles funt conis abie- 

tum, fed bis vel ter maiores, & coni fingulis fquamis interia- 
cet nüx, quaruin quilibet conus 4o ad 5o & plures continet . 
T &c. A Haec e ER Midi Auttore v (igni, extra 
F , Omnem 


€) Zuletzt wird gezeigt , daft fo wenig dev. in der: Bibel Berofch, 
.. mocb der Aeres genannte Baum die beutige Ceder fe ey. 
f) D«: Nord und Ocffliche Theil von Europa und Affen, infoweit | 
Jolches das ganze. Ruftfche Réicb mit. Siberizn und dex. Perd 
Tártavey dn fib begreiffes ,- ausgofertiget von PHILIPP : 10- 
HANN von STRAHLENBERG. Stockbolm. in verl. des Auto- 
fir, 730, 4, mai, cap, XIIE. p. 342, i 
| Ob diejenigen ( Cedern), fo auf dem Libano SP de Oertern ; 
der Sudlichben Affens wachfen, mit. den. Siberifchen gleich fnd, | 
weifs ich nicht ; wenig [lens Ind. die Nuffe, [o aus «enen war- 
men. Lündern kommen. gróffer; was aber. den Baum anlangtt , 
Jo vermeine , daf$ ffe einander. ziemlich gleich feym Werden , - 
denn die Siberifcben Wach[en faft auf Pyramidem Art , meiftens - 
breiter, bàüber und dicker, wie Tannen- Baeume, — | Die Za- 
| pfen gleichen auch den Tannen- Zapfen, aber. zwey oder dreye c 
Aia] fo groff, and fitzet in der Zepfe avifeben jedes Blat ein& 


Nufíso 


i 
E 


/ 
- gas 


LM 


»sDe'Cedró Libanftse? C — . 493 


omnem dubitationem indicant ;' hanc Sibericam Cédrum effe Pi- ^ 
nun! fyleefFrem CemUro Mattb. ^p ij62e a-GMELINO 1) defcri- 
bitur, & Pinus folüs quinis, cono tre&os mucleo eduli, cum HAL- - 
LERO Helv. p. 150. k) vocatur, quaeque a CELSIO /) ex. 
ABV LFADLIindicatur & huius Pinus femina minor eft, ; 
- Quanquam autem STRAHLENBERGIVS 1. c. Cedrum - 

: Sibiticim tam curiofe ita defcripfit y xit facile ab aliis arboribus 
. dignofci queat; *allucinatus tamen éft, ubi fcribit, eius co- 
.. nos Abietis conis nón folum fimiles, verum etiam bis vel tet 
- qnaiores effe; «& fingulas coni fquamas unicam nucem compre- 
"^ hendere, fed illis; quae ex écalidioribus regionibus veniant, : 
minorem: nam huiüs Pini coni funt tantum oblongi & multo': 
. breviores, adeoque minores, quam illi Abietis: ergo.inter: 
: — conos parum fimilitudinis gie m) & mihi vide- : 
OLAMBIE UMEN! 


 Nuf; fo, daff man von einer Zapfe wobl 4o biff yo und mebr 
Nüffe bat; welche, wie gefagt , aber. nicht fo grofs, duicieje- 

: migen., je in voarmen Lündern wacbfen &c....——. 
À) PETRI ANDR. MATTHIOLI Senenfis Medici Commongor ii in 
fex. libros PEDACII DIOSCORIDIS Anazarbei: de. Medica ma- 
n eu &c, Penetiir ex | officina. Ja algrifis 4na 1570. fol. P. 88.« cum 

dra. ESTY 
| i) | Hifloria Sibirica job Hiflória plantarim Siboriae Tom; £: conti- 
nens tabulas aeri incifar C, Auctore D. IOHANNE GEORGIO 
..GMELIN. Chem. &. Hifl. Nat. don Petropoli £x typographia 
| Academiae Scientiarum 1747. p.I 
Ba D. ALBERTI HALLERI, fires Regii £x Elecloralis, Med. 
^ ^ Mnat. Chir.Bor, P. P. 0. Soc. Reg, Angl. & Suec. Sod. Biumera- 
tio metbodica flirpium Helvetiae. indigenarum &, - Tom. f. 
c rao ex officina Academica Abrümi vari ved Hock. 1242. 
ol, mai, ^" ' ^" 


.1) Ad. Suec, p. 56. Hiecahot. pelil. 


3). Conferatur Mantiff. €. XIIL 44. 45. figura coni Abici albae 
eun osi coni. pus mecs fg. 13. 144,6 XVIL 


— daos Me o oz 


484 : D. Chriftopbori *Yacobi eve 


tur hicnova confufio notanda ,. Pini nempehuius Sibiricae & Pi... 
niltalicae feu domefticae, quaeomnino profert conos abietum . 
connis multo maiores, nucesetiam continet maiores, fübfingu- : 
 listamen fquamis binas , quam confufionem anonymus in colletlio-. 
. fe brevium expofitionum [cientiarum variarum 7.)jam annotavit. Squa- . 
mae fünt, ut in omnibus pinif»ecierum conis ad apicem tube- 
rofae o) & fingulae comprehendunt raro unicant, ordinarie duas 
nuces p) STRAHLENBERGI citatam defcriptionem huius. 
arboris repetiit D. D. DAN. GOTTFRIED .SCHREBER 7), 
& in nota addita de nucibus refert; eas, in regionibus calidio- 
ribus altero tanto Sibiricis maiores eíe, atque fe ipfum tales 
in füa- ferninum colle&tione affervare 7)5, fed vix fcrupulus fu- 
pereft ,. quin hae nuces fint Pini Italicae nuces ( conf. fuperio- 
ra cum; nota 2)./ In defcriptione huius arboris, quae extat in 
Promtuario foreftario :) illa re&te declaratur pro Pinu Cembro 


n) Samm lung keiner Ausfübrungen aur verfcbiedenen Wifenfcbaften 
1753. Hannover 1754. gedruckt bey-H. E; C; Schlüter, :4, 6r, 
"* c UStück p. 904. Conf. ciusdem colleclionis annus 175g, ibid. 
tis ^ ioeÉ Mf caer onasemPlem Boise. 7 
») Vid. Obf. p. 41g. t. EX: Hif. p, ro. t. II. 36. 37, c, Mantiff. t, 
Cy Magiff, t XWIL, 16. 3g: 50. D ei oes stor 
- 4) D. DANIEL GOTTFRIED SCHREBERS Sammlung verfcbicde- 
vo Rer Schriften, welcbe in die. Oeconomifcben , Policey und Ca- 
"o eral- auch andere. Wiffenfcbafften einfcblagen.. ErfPey "Theil, 
. , Halle in verl, Jo. Jac. Curts 1755.8. mai. p, 164- ^ 
o) Sie iud nach, eininal. fo. grofé , alr die Siberifcbe , und bibe icb 
| der gleichen felbft in meiner Saamen- Sammlung, ..— «3 
3) 4ligemeincr. oeconomifcher Forft - Magazin: &c. gefammlet von 
otd.e *éfher Gefell/cbuffr und herausgegeben unser der. vtufffcht. 10, 
FRIED. STAHLS. Hs WE RzE. R;Vierter Band. Framckf, und — 
Leipz, bey Mealer und. Compagn, 1764. 8. p. a6... 


i De. Cedra- Libari KSEM-A ^ - 5, 


di&a, & cum AMMANO :) nominatur Pinus fativa cortice fife, 
folus [etofis fubrigidis, ab una vagina non binis , fed ut plurimum. 
quinis ,. Taro pluribus ,' Daucioribusque, cono mucleisque. quam ig Hi-. 
fpanica minoribus Mefferfcbin, v) , quae denominatio füfficientem 
huius arboris definitionem indicat; &, dum conos nucleosque. 
minores , quam in Hifpanica definit v), hifce confirmat, per. 

. nuces calidiorum regionum intelligendas effe nuces Pini fati. 
vae, quae pinus, tefte LINNAEO zx), habitat (ut loquiamat) 
in Italia, Hifpania, Gallia auftrali. | | 
.. Ubiin Hannoverana colle&ione y) Cedrus Libanitica 

deícribitur & a Pinu Sibirica rite diftinguitur z) ad optatam 
eius noftro füb coelo propagationem praecipitur, ut femina 
ex ipfo Oriente arceffantur, quia femina Cedrorum in Anglia 
PPP 3 cultarum 


:) Stirpium rariorum in imperio Rutbeno fponte Drovenientium 
—« dcones €$ defcriptioner collecfae ab IO. 4AMMANO M. D. Acad. 
codmper. Scient. Membro 8 Botan. Prof. Reg. Societ. Londinenf, 

Sodali. Petropoli ex typograph, Acad, Scient, 1739, 4. mai, 
n, 257. | i 
: $) MESSERSCHMIDIVS olim plantas in Ruthenico imperio cref- 
- centes collegit atque defcriptas reliquit in ita infcripto D£arzo & 
- Xenio. Ifdis vid. AMM. l. c. in praefatione (p. 2,) ex quibus 
operibus. manufcriptis , & plantis ficcis ad Academiam transmif- 
. fis, AMMANVS fuo operi citato plures inferuit obfervationes, 
-4) Cenf, Hannoverana Collect, fuper, nota z) indicata a. 1753, 
P- 994. 
^ $) CAROLI LINNAFI, Eauitis dur. de Stella Polari, Mrchbiatri 
— Regii, Med. &9 Botan. Prof, Upfal. Acad. Parif, Holmenf, Pe- 
trop. Berol. Imperial. Bernenf. Londin. Anglic, Edenburg. Mon- 
fpel. TFolof. Florent. Sec. Specier plantarum. &c, "Tom. II. Edi- 
- tio tertia, Vindob. typis lo. Thom, de Trattner 1764. 8. mai, 
b I419. n. 2. | 
 J) Superiori rota z citata a. 1753, p. 9oI. rio. 4. 
z) lbid, p. 904. n. 7. germanice Girbelnufébaum. 


— 


496 . p. Chri om usi Tw 


cultarum raro perficerentur , cuius tamen contrarium eid 
MILLERVS 4), Sunt autem huius Cedri femina nullatenus - 
nucibus Cedri Sibiricae fimilia, fed grana cum magnis alis b), 
granis Abietis & Pini vulgaris c) paululum tantum maiora: pof- . 
fet ergo huius differentiae nefciuserrorem concipere, quando 
in Colle&tionibus rerum oeconomicarum Societatis Helveticae, 


Bernae inflitutae 4), legit: Haec arbor ( Cedrus Libani ) pari- - 


— ter, ut aliae, propagatur feminibus feu nucibus, Dominus a ZAIV- 
THIER periculum fecit, €2, quia non [ine ratioue praefumendum erat, 
dtuces Sibiricas , utpote ex regione frigida €3 flerili , melius convenire 
cimati noffro, quam illae, quae ex Libano veniunt , muces ex .Si- 
biria adferendas curavit €): haec enim relatio Cedro & Libani & 

Sibiriae nuces tribuit? pari modoindefinito Promptuarium fü-- 

pra p. 484. nota s, citatum p. 206. utrique femen tribuit, dum 

monet: Cedrum Libani diftinflam e[fe a. Sibirica, esc afpe&u patebit , 

cul favet occafio ovtinendi earum join f? Notum eft, LIN- 

| NAEVM 

4) Vid. pag. fuper. 449. 

b) Obf. t, IX. Hifl II, 18. 19. 20. 

-. 4) Obf. t, IX, Hift, II, 3o. 3$. 37. Mantiff. t. XVI. 2f... 

44) Der Schweitzerifchen Gefell(chaft in Bern Sammlungen von wirth- 
Íchaftlichen Dingen. Zweyten 'Theils erfles Stück. Zürich bey 
Heidegger und Compag. 1761. 8. mai, p. 173. 

e) Diefer Baum (Cedern Baum vom Libanon) wirZ auch, voie an- 
i deve, durch den Samen oder. NUffe vermebret. . Der Hirr- von 
- Zamibier bat er verfuchbt , undweilman mit gutem Grunde glaub- 
1e, daf$ die Siberifcben. Nüffe, alr aur einem. kalten und un- 
fruchi baren Lande, fícb beffer in unfere Luft und. Lander- Art 
fchiken. würden. alr die, fo vom Berg Libanon berüber ge- 
brachbt waren, fo bat er die Nüfe aur. Siberien. kommen Jaf- 

Jen. &e,. 

f) Daff aber jene ( Cedern) vom n Libadon ó von der Siberifchen unter- 
J:bieden fey , das Wird wobl einem jeden , der fo glücklich iff, 


deren verfebiedenen idR ZH APRI der ba bis " 


lebren. 


^ ME 


De Cedro. Libani c. 487 


. NAEVM quidem unum idemque fubje&tum & femen & nucem 
. nominare, adeoque in ipfius Pini Laricisque chara&teris defini. 
tione ponere: Semen. Nux au&a, ala membranacea, femi. 
ne maiore, fquama coni minore g ); fed femen & nuxufu com- 
- muni diverfüm habent fignificatum, atque in botinicis quoque - 
fyftematibus utriusque diftin&us fignificatus familiaris eft. 
FA Pinum. Sibiricam effe Piraffrum Bellonii b), confentiunt 
1 Botanici perriffimi BREYNIVS 7) MICHELIVS k) GMELI- 
NVS ]) AMMANVS m) LINNAEVS n), atque figura fa- 
tis convenit, licet pro modulo artis, tunc temporis figuras 
JAigno ex fculendi, paullo rudior & imperfetta. De(criptio 
.etiam non contraria eft, fi excipias corticem glabrum, quem 


g) Genera Plantarum eorumque characferer naturaler &c, Hol- 
. miae impenfis Laur, Salvii 1754, 8, mai. p. 434. n. 956. 
b) P. BELLONII Cenomani de arboribur coniferis , reffniferir, aliis 
—— quoque nonnullis fempiterna fronde virentibur, cum earundem 
—$cónibur ad vivum exprefis &c, — Parifiis apud Guil, Cavellot 
I553- 4- D. 3. D. 16, &, feq. 9. b. 22, 4. cum figura. 
^4) Acad. Cacfareo- Leopoldino - Carolinae N. C. Ephem. Cent. VII, 
10v Norimb, fompt. Acad. litt, Melch. Gottofr. Heini »?19.. Obf. 
Il. p. 7. ubi eius brevis defcriptio & ramuli exficcati itemque 
coni ac nucleorum accurata figura magnitudinis naturalis exhi- 
betur, fufius antem a F.. E. BRUICKMANNO ( conf, p. fequ. 
nota 0) defcribitur, | & pariter rami , coni nucleorumque 
figura naturalis magnitudinis illufiratur. — | ; 
K) Nova Plantarum Genera, Auctore PETRO ANTON:O MICHE- 
LIO: Florentiae 1729. fol. p. 22. 
P) Flora Sibirica ffve bifloria plantarum Sibiriae tomur I. conti- 
nen; tabulas aeri incifas L. Auctore D. :O. GE. GMELIN 
7s Chem, & Hift, Nat. Prof, l'etrop, ex typogr. Acad. Scient. 1747, 
. mai. 
gi Sup-riori p. 485. nota z. citstus p, 179. du 
2) Spec. pF nt. Tom, Il... Holmiae imp, Laur. Salvii g. mai, p, 1006, 
3h 4. edit, tert, ( p. fuper. 4. nota x cit.) p. 1419, n. 4. 


KK 


488 BI Crefophori Sracobi Tievo 


- dhis verbis. deccm Pinaftri cortex glaber et; ' fed per ima 
terrain verfus in rugas undantes paffus comperitur. . Supra 
vero per totum caudicem & ramis veluti laevigatus & perpo- 
itusac tenuis apparet: ex quo indigenae pyxides,  Corbes, 

& multa alia fupelle&ilia politiffima confuutit ; nam corii vitu- 
lini niodo du&tiis eft, vim 

Hanc Pinum Sibiricam & Pinum Hutigitiae" Célffthicim 

' effe arborem eandem ; docuit BREYNIVS oco p, antecd. 


"notai citato, & fufius BRUICKMANNVS o), ubi ramglus, Co- 
^ nus & masas magnitudine naturali delineantur, itemque wlei P 


externe &interne adhibiti viresextolluntur, atqueD. D. DAN. 
- FISCHERI relatione de iisdem $7) probantur. --Deferiptio:& 

figurae fatis declarant utriusque arboris convenientiam; fub 
qualibet tamen fquama fingularem modo nucem latere p. 12. 


 adítruit, Arborem hanc Slavi Lznbowe Drewo, Germani £on- .- — 
-baum, vocant, FISCHERO vero l. c. Libanus Carpatácus (par- | 


tim eh odorem, quem planta haec fpirat: Olibano, vel Thuris 
..gummi odorato aemulum; . partim propter egregias.& excel- 
lentes virtutes, quae meliores & praeftantiores in hac arbore, 


quam in frutice, mox fequente, obfervantur), fed Au&tori 


reéctius Pinus Carpatica audit. Huic fpecimini: praemifit A. 
| aliud Q) , quo hiftoriam tradit fruticis eiusdem generis, Slavis 


Koffo- X b. 


») FRANC, ERN, BRUICKMANNI M. D. Acad, Caef, & Soc. Reg, —— 
PrufT, Scient. Colleg. & Pract. Brugfvicenf. Specimen pofterius bo- M 


tanico - medicum ,. vÀbUb i arborezi Limbowe Drev, eiurque 


eleum Limbowe Oley dicum. cum fig. Bruhfvigae apud Ludo E 
Schroeder 1727. 4. E 
p) Sammlung von Natur - Medicin -Wwie auch bierzu gebórigen Kunff- b 
und Literatur - Gefcbichbten von einigen Brefflauifchen Medici, 


der andere Ver[ucb. Herbfe Quartal v7zi7, Drefslau ,' bey Mich. 
Hubert. 1718. Art. X. p. 331, 


4) Specimen prius. botanice - medicum exbilen: fruticem, Cofzodre- 
wina, 


| 
4 
3 
| 
" 
| 


"^ HA 
P X Ü 
E 
^o 
e 
P 
o* 
P 
1f 
us 
Pv 
^ 
* 
E 


l e Cedro » Labs |. 489 
- Kodvetaa vel Kofzolrewifia-, ^ figna cuPvuni (ive falcatum , 
Germanis Krumbo ditti, cuius defcriptio atque figura-mani- 
. feftant, fruticem hunc effe non nifi arboris varietatem. pumi- 

lam: Num autem maturae ipfius du&u, an climatis folique in- 
clementia ? dubius haereo :^ A. enim Spec. I. p. 7. iuga Car- 
pathica diftinguit 1 in quatuor regiones; fecundae, montis pe- 
dem. excipienti,. arborem, ere&tem;. tertiae, vero fruüticem, 
|». nunquam in. caudicem fe erigentem x dod femper humilem, ra- 
I osque. dti dine inde prope terram SUR deRiRR af- 

gnat : 


Ut mem autem ante oculos vods: Visatuie , &in 
quibus , :Cedrus Libanitica. à Sibirica differat, commodum du- 
xi, huius quoque. fuarumque partium effigiem accuratam tab. 
XVHL. exhibere, àd. quod perficiendum . occafionem — miht 
dedit. Amicus; qui: huius; arboris. ramum- adhuc  viren- 
tem icum iulis & conis variae aetatis, praetereaque. plures 
cbnos -maturos ' colle&os ! ex Comitatu Principali : Tyro- 
lienti ;(ubi bàec "abor copiofe crefcit) procüravit' Pro- 
em uidem variae eiusdem arboris figurae ; ex 'quibus 

VS XJn laudat figuram. MATTHIOLI fupra P- 483. 

à E citatam 5 fed HALLERVS ;) iam monuit, eius 
figuran .in m 8 eut winds 3 quaenam wee n 
4L üdgi o1 M. i " '»3th 31023 utra- 


"m Yv3 n AE t QA LE 


CUN 2s NON EN Cofiodrewinowy eig diffum, eum. fig. 
CE :q q Biahtar apudLud. Schroeder 1727, 4. : Utrumque fpecimem 


& A; repetiit: 4n fuis epiftolis itinetariis ,; Cent. T.. Wolfferbuttelae 
qm obuisy Sdn Mica NE ons iuit aad guae BM 4730. & 
sur SUEpiR LXXXEGUT249i 2107 iet cue it 


 R- Nn 
» 


.:) Àdt. Suec, P. j Hierob. P 112, 

126 Superiori. p..485.. nota, ) citatus. XR 
-* APA de plantis Epitome. ütiliffma , PETRI ANDR. MATTHIOLI $e- 
|o 08775 enfe &e; a TOHOAGH. GAMERARIO, - Medico: incl. uia 
""Mpp, N. Ad. Pj. Med, T. Ill. qqq cae 


49 D. Chiflphori Jacobi Wevé — 
vtraque . defideranda . fint , . declarabit...collatio- cum. noftra 


figura. ex cA. 2t 3 
: ibd. Fdo VT CIC 3 
-figuram ^ex- 


' jtgbs 70 


Huius Pini ab Falis Cembro dictae J 
hibui quoque Hifiloria Lughm. v) TRAGVS 


N^. e$ m 2 X21 end : 
"I IID h.. TET au 


— Heae Norimb. Meéefft liber Jngulavi de itinere ab uvbe Vere- 


^na in Baldum montem, auclore FRANC, CALGEOLARIO Pbay-.— | 

- macop. Veronenfé. Francof. ad Moenum rg86. 4. mal; p. 42, - 
Idem liber eodem anno eademque forma ibidem recufus proftat 
absque ulla inutatione ; título tantum im altera. editione prolixio- 


re, in altera contractiore: infltuclus eff, — igirs fiac nova elt a 

.' Camerario addita, neque tameri Gefrieriana? quibus figuris fibi 
^ " omparatis hanc 'epitomes. editiorem praecipue ornavit Camee 
rarius, quae nova frgura foliorum fafciculos. quidem «melius di- 

| flinguit, attamen eorundem quinque ex una theca: provententía 
cum. reliquis confundit. Hanc ipfam figuran. 10. BAVHINVS 
pallulüóm imminuit , .&.Hiflor, plant, uiverf, T.I, L. VL. p. 


" agr. inferuit,. Eiusd. MATTHIOLI compendium. plant 
., emnibur , una cum earum iconibur ,' de quibus Kerip 73 uis. in 
commentariis in Diefcoridem editir.&c, Venetiis 1971. Fas P 
| 32, eam ipfam commentariorum figuram Continet, — ^ ^7 
21 1: L£LAUWIAHDSU-7 f0518) ü 43UuT 
Us) Hiforia genéralir plantarum iw Vibrór. XFHL pér claffaxviiff- 
&' ! xt digefi. Lugd. apud Guil, Rovilium mes a L. K 
p. 47. Conf, Tracfatus de arboritur coniferis & pice conficien- 
da aliisque ex illis arboribus provenientibus.. Opera I0; CONR. 
AXTII Med. Lic. &c.. Jenae ap. Joh. Bielken 1629.12; p. 39- 
: IAC. DALECHAMPIVM. efl üni(loremt lhuius operis; poftea a 
2o. 40. MOLINEO ampliati,; iidicat praefatio, ut.& alia;eiusdem - 
operis editio in linguam GsllicsradpedcbrduE titulo ziHiffoire 
generale des planter, centenant XP] J. livrer en deux tomer z 
sirée de P Exemplaire latin de Ia Bibliotbeque de Mr. IAQU'ES 
DALECHAMP , puir faite Frasgsife- par Mr; IEÉAN DES 
- MOULINS, ' Derniere édition. eueu£,,...corrigée (f$ augmeniée 
co dde plufreurs. plautes €f. figurer | qui manquent dans Jes prece 


Ww 
ZI E Y 
" * 11 


E. 


: | | Kr j 3 
"De Cedro Libani &9c. ^ —  — 4ot 


. 4) TABERNAEMONTANVS x) & DU HAMEL 
E 3). 


- Menter &£ c; à Lyon chez Phil, Borde, Laur. Áraaud, & Cl, Ri- 
qud 1653. fol, Vol. lI, fig; 4o. Figura citata in Latina & 
Gallica editione eadem eft, ac figura Matthioli, dextro tan- 
tum latere in finiftrum verfo. Tunc temporis nimirum, quum. 
opera botanica figuris illuflrsta prodierunt, pravus invaluit 
suos, utauclores, vel etiam bibliopolae, operibus variis in- 
feruerint figuras vel easdem vel inverfas, modo fculptoribus & 
chalcographis hodie dum ex commoditate, ne figuram denuo 
- delineare teneantur, faepius familiari, quod tamen haud raro, 
praecipue in figuris anatomicis, errorem parit; in botanicis et- 
Jam fcrutatores inducit, utfiguram pro bona habeant propterea, - 
— quia auctores eius repraefentatione conveniant; magis ergo 
T follicii fuerunt, ut opera edenda figuris, faepiusque additamen- 

tis inutilibus atque futilibus auctis, redderent fpeciofa, quam 
^" figurarum ad naturam emendatione ntilia, | 


$4) Auctoris huius germani nomen efl BOCK , quod poftca, more 
tunc temporis lolito , in graecum eayov, Íeu, exiatina pro- 
nunciatione, TRAGVM mautavit. Priori nomine proflat; Krzu- 

zerbuchb 6c, durch. HIERON. BOCK. Gedruckt zu. Strafsburg , 

1556. p. A20. b, Eodem titulo ibid, 1560. p. 409, /. 1565. p. . 

—o9 499. b. .1$72. p. 366. 4. 1577. P-.393. 0... 1587. P- 397. b, 
 Gemebret und. gebeffert durch. MELCH, SEBIZIVM ibid, 1630. 

- (Omnes hae editiones excufae funt in folio, & unam eandem- 

que figuram totius arboris continent valde rudem : editio ibid, - 

1439. X& 1546. hac figura adhuc carent, HIERONYMI TRAGI 

de f'irpium., maxime earum; quae in Germania noflra nafcun- 

zur ufitazir nomenclaturir —. commentariorum Jibri irer, Ger- 

B ui ananica primum in lingua confcripti, nunc in Latinam converfi, 
interprete DAV, KYBERO.. Argentorati 1552, 4. nai, p. 1116... 

Figura iterum eít eadem. In Latina & Germanicis editionibus ex- 

. pofitio Pinafiri & nucum quidem mentionem facit; ipfi figurae 

autem Romen Pzi fimpliciter , Hartz feu Kyfferbaun | adlcrip- 

ss cotum efl, Figurae hüius operis folàe, cum nominibus latinis 
vo germanicis ; fed. absque ulla; explicatione, proflant hoc ja 
| » 1434? E 


TII 


£y 


EIE 


-— 


[ 


- 


JY Silentio^denique nou penitus praetereunda eft i 1 


lo: Ferae atque ad vivum expreffae- imáginer omniutm berba- —— 

vum, fruticum. 6 arborum , quarum nomenclaturam €) de- —— 

405 0 feriptiones HIERONYMVS , BOCKIES in. fuo tum- Germanico , 

ccor Umm latinitate donato 4€ recens edito Heybanio comprebendit &c. 
Gedr. zu Strasb, bey Wendel Rihel 1553.44. p. 230, 5 


|. xj D. IACOBI THEODORI TABERNEMOQNTANI steuv. und. vol- 
komentlicb Kreuterbuch &c, das ander Theyl &c.. dirigirt und 
vollbracht durch. NIC, BRAVN (inum. ex fua collectione ,' an 
ex 'labernaemontani . relictis?). Meg. Doc, . Marpurgenfem. 
Franckf, durch Nic. Baffaeum 1591. — Eicones Plantarum, feu 
flirpium , | arborum nempe , fruticum, berbarum, | fructuum , 
Jignorum , radicum , omnis generis, tam. inquilinorum , 
quam exoticorums quae partim. Germania [ponte producit : 
partim. ab. exteris regionibus, allata, in Germania. plantan- 
puri — dn trer partes digefíae — curante NICOLAO  BAS- 
SAEO , Typegraphe  Francofurtenff. Fiíti ad Moen. 1590, 
. 4. mai oblongo,  Nomem auctoris propriunt eft "THEO- 
DORVS; cegnomen TABERNAEMONTANVS a patria T'a- 
bernis montanis (Bergzabern) urbe Ducatus Bipentimi. Pri- 
ma pars, "titulo ^ New Kreuterbucb &c, durch Iac, Tbeod, 
Tabernemontanum,. dev. Artzney  Docforn und Churfürflli- 
eher. Pfalz, befletem Medium zu  Neuwbaufen, | prodüt 
Franck. am Mayn 1588. fol. Poft fata ultima auctoris compa- 
ruerunt figillatim eicemer indicatae cura BASSAEI, qui, tefle de- 
dicatione , plures eicoues collegit fimulque edidit, & anno 
fequenti feeundam A tertiam Herbarii partem fimul, opera 
BRAVNII abfolutam excudit, Pini fyloeffrir Cembro dictae — 
figura ergo poft mortem aücloris comparuit eadem im iconibus, 
Part. IH. p. 939, & in Herbarii parte tertia p. 639. quae fo- — 
liorum confufione convenit cum figuris MAT THIOLI & co- 
norum infuper figuram a matura magis recedentem fiflit, 


y) Traité de: Arbres 69. Arbuffer, qui fe cultivent en Bionc: en * 
pleins Terre, par M, DU HAMEL DU MONCEAU , Infpecleur —.— 
TTE me 


soo Cdro Libani Bic 493 


MICHELI z), quae tab. 19. huius fpeciei folia quinque 
|! communi theca provenientia delineat: & quum A. obfer- 
vavit, folia haec[triquetra effe figurae citatae Lit. D, ex hac. 
fpecie peculiare. genus P'mafiri nomine conflituit ; in pini 
vulgaris enim, ut & Laricis folio, pari modo diffe&o;. 
fuperficieem ex ovato oblongam elfe infpe&io me docuit, 
quam EHRERTVS in Cedri Libani folio tetragonam in figura: 
mihi miíffa annotavit, Utut autem bona fit haec MICHELII 
figura, foliorum tamen thecam feu tubum ex pluribus foliolis 
feu lamellis nimis artificiofe compofitum fiftit, quem tab. no- 
fuae XViL fig. 2. 3. ut mammillam vel tuberculum tantum 
q433 Ex 


general de la. Marine ;. de P Academ. Roy. der Sciences; 

^ dle: la Sac, Roy, de. Londres ,! Honoraire.de la. Soc, d* Edinb, 
€ . de T Acad, de Marine. — Tome fecond, a Paris chez H, b. 
Guerin & L. F. De la tour 1755. 4. mai. p. 170 *** Y. 
quae figura omnibus hactenus citatis quidem praeflat; nihilo- 
minus tamen pariter foliorum confufione laborat, conos et- 
Tam pariter non ad naturae amuffim repraefentat, nuces ve. 

'. ro plane negligit. 'Fractatus hic Germaniee verfus proftat 
hoc titulo : 4bbandlung von Baeumen, Stauden und. Siracu- 

o €ben ,. welche in. Franckreich in freyer. Luft evzogemn wer- 
den. Von Herrn DU HAMEL DU MONCEAU . — Zwey- 
ter. Theil, aur dem. Franzóf. überfetzt und mit vielen meuen 
Anmerkungen. vermebret, durch CARL. CHRISTOPH | OEL- 
HAFEN von Schoellenlachb, der. Reichs- Stadt. Nürnb. Pffe- 
gern zu Graeoenberg. Nürnberg bey den Seligminnifchen' 

- Erben 1763. 4. mai. Huie editioni, notatu dignis annota- 
tionibus auctae , additae quidem funt figurae characterum 4 
fingulis generibus, uti in autographo, praefixae aerique ín- 
cifae ; fed ibi fubiunctae ipfarum arborum .& fruticum figu» 
rae ligno artificiofe exfículptae , hic omiílae funt, pit 


! X) Vid. fupra p.487. nota & 


494 D. Chriflopbori 3fácobi "Tevs 
UU EX hac recenfione figurarum Pini Sibiricae fatis. pitet; 
accuratiorem haud effe fpervacaneam , quam. tab. AT ex-. 
hibet, | 
Repraefentat autem tab. XVII. fig. I. 4. d. particulam 
rami arboris abíciffi; b. b, ramum fertilem & utrinque corti- 
cem fcabrum ac fiffüm; c.c. c. c. foliorum farraginem; d eft 
conus iunior feu recens procrefcens5 ee conus maturus praes 


teriti anni. Fig. 2. eft fafciculus ordinario quinque foliorum .. 


ex una theca; 3. eiusmodi fafciculus, rarius ex quatuor tan- 
tum foliis conftans; 4, ramulus cum julis b, b. hinc inde fpar- 
fis; s. 6. tulus feparatus magnitudine naturali- & au&ta ; c 
anthera feparata magnitudine naturali ; 8. auta a facie jnter- 
na cum fulco loculos dividente; 9. a facie laterali 5. 10. ante. . 
riori, in quibus figuris d. d, d. indicat loculorum operculum; 
11. anthera a facie interna matura cum loculis apertis & polli-. 
ne explofos fig. 12. eft ramulus iunior, in quo z. a. ftolones; 
b. iuli; c, conus primae aetatis; d. conus fuccrefcens; 13, CO- 
nus perfe&tus magnitudine naturali cum fquamis ad apicem tu- 
berofis; I4. talis conus per axem diíffe&tus, in quo nucum 
fitus denudatus eít5 15. fquama feparata cum nucibus ordina- 
rio binis; 16, eiusmodi fquama cum nuce fimplici & 17. nu. 
cleus, nucis corticis dimidio ablato, -«onfpicuus; 18, talis 
nucleus integer; 19. nucleus ex cortice exemtüs ; 20.' trans- 
verfe diffe&us. Huc pertinent adhuc tab. XIV. fig. I3. quae 
fitit imum verticillum feparatim cum nucibus in fitu, GME- 
LINVS 1l. c. indicat huius arboris varietatem pumilam, ere- 
&am, in montibus vero procumbentem & fruticis habitum 
referentem, a ]Jenifca fluvio orientem verfus ad Sinas usque 
& ad Ochotenfe ufque mare , quin in Kamtfchatca frequentif- 
fimam , quam exa&tiffime defcribit atque brachiati rami, par- 
tis caudicis transverfim diíffe&i, nec non fquamarum, nucum 
nucleorumque figura tab. XXXIX. illuftrat, quae monfítrat 
foliorum faíciculos pariter ex quinque foliis compofitos, co- 

dois . ni 


de .. De Ctdro Libani &. i 495 


ni magnitudinem duplo illis arboris minorem, nuces ad fin. 
gulas íquamas binas, pariter minores. Hic frutex valde con- 
venire videtur. cum illo Carpathico ex BRUICKMANNI ob- 
fervatione füpra p.488. not. o defcripto. 

Atque haec füfficiant pro confirmanda de Cedro Libani 
fententia antiqua. . Coronidis loco fübiungo: qui accuratam 
brevemque arborum , quarum huctsque mentio fata eft, Abie- 
tís rubrae (roth- Tanne oder Fichte) albae (weifs- oderEdel- 
Tanne) Laricis (Lerchenbaum) Cedri Libani ( Ceder vom 
Libanon) Pini (gemeine Führen, Pinus Baum, Cirbelnuf$ 

Baum) deícriptionem legere vult, evolvat Colle&tionem 
MHannoveranam, fuprap. 484. nota v. citatam, . 


P. 891-904. 


3 *8 OPE Xo MOS 
Nest ex dex ex 


Bos: 

Abdominis inflatio — poft 
opii, 7 
— —- liquor, conf. Liquor thora- 

cis, 


e 


— -— tünmor 


AS 
— — vulnus. conf, Vulnus abdo- : 


minis 
Abies * 446. 459, 48. 472; 474. 
conf. Ce rus; 


— alba. * 495. eius character. 


* 44$. A47. 4$0- 490. 
— rubra. "t ag. eius. charadler, | 


* 445- 447. 449. 45t. bow 


' Abfceffu ex enormi ifchuria Eee Ca- . 


lis &c.. vid. Ifchuria veficalis.&c. 


Abfceffus frigidus. 394 
zi p alberi 4 
— —- morbillos & variolas fubfe- 

quentes * 20C 
— — mufculorum  glutaeorum 


fpicam fecalinam fovens, 299. 
^5 dE partium ex eadem cauf- 
* fa 20I 


5 EB ape FA S md E«E ES TAM. 
EX 2 
v 

| gom ED«E SEM EDU BDCS BP EDS Breda ED 


| NU AUT RURSUS 


I N fy E pem x farsa 

AMerius numeris  praefixus indicat Api 
paginas. 
269. 


/* - abfceffus E 
— -—— veficae urinariae, vid. Ve- .- 


bis. ^ * 393. 374 
Abul Fadli: citatur * A47. 406. 478- 
* 483. eius codex MS. — *447 
Academiae :Harderovici. conf. J ubi- 
- laeumn - | 
Acer arbor * 446 
Acetariorum ufus in morbillis. 

"193 


— 50. : 


2A UA AC 
xxt 


TG 
y 


5,5 


Abfceffus petitonaet ro» cum 
- afcite|coniunctus 71 
— -— prope os coccygis in febri 

maligna exanthematica ortus. 37 
— — pulmonum. v4. Pulmonum 


- ficae urinariae 


Abftergentia remedia praeftantiffi- " | 


ma in viarum ufihsriarum mor- 


Aceti bezoardici ufus in febri i qua- 
dam maligna epidemica. "168. 


— vaporis ufus in corrigendo aére — — 


206 


Acetofa * 303.Íeq.- * 


INDEX 


Acetofella sim. 204» 36: 
Achorum poft efflorefcentiam. &c, 


wid. muta ex febre maligna &c. 


- —  retropulfionis | fequelae 
t 193 
Acida ad foliditatem difponunt olea 

| 2441 


— -— .dulcificata fe ad faponem 
in algohol modum gerunt. 448 
e- -— eÍlentialia .cüm | oleis. unici 
nequeunt 41 
-— —- mineralia rarius ufurpata in 


. febre quadam epidemia |* 167 


-— -— — -— Í[upprimunt pu- 
£redimem | ;55 7 ^ "gt 
— — — -— jnquae vitra agant 
108 


Acidi in mutando bilis colore vis 290 
— cujuslibet effectus in faponem 
aqua folutum 449 
-—— nitri & falis marini & vitriolici 
vis folvens diverfa. 269 
— vegetabilis & mineralis diffe- 
rentia 229 
Acidiufculus potus in febri dyfen- 
ferica —— * 181 
Acidorum actio in olea unguinofa 
. & odorata, me | 4$O 
—— -—— abufus quas noxas producat 
" wirginibus.& maritis — 293, feq. 
Acidulae in urceis allatae inertio- 
res funt | 241. 
— — an verum fulphur conti- 
neant | 233 


Acidulae numerofae, in tractu Ga- 
. boltovienfi. 2;0. Aquam no& 


..conglatiabilem fcaturiunt ^ 231 
— —- pene omnes Ícatent princi- 
». pio martiali 227 
— —- pro pediluviis 23i. 
— — Pyrmontanae anfulphur ve- 
rum contineant? .223 


Acidularum gravitatem fpecificam 
explorandi modus 233 
— —- in comitatu Saaros fícatu« 
rientium examen 225. Pyrmon- 
. tanarum examen 235 
— ——- contenta fcrupulofe invefli- 
gare, an operae pretium 234, 


virtutes unde derivandae — ibid. 
— —— convenientia 2218 
— -—- principium martiale — 233 
— - Aulphureum principium un- 
de, iio 283 
— -—— ufus tumultuarius cenfetur 
341. 

— -——  Veteraquenfium ^ prae- 
. flantia *228 
Acidulis non ineft nitrum | 2533 
Acidum in Alcohol haeret |. 449 


— formale continet in fua mix- 
tione Saccharum 230 
—. vitriolicum principiiinflamma-. 
.: bilis eft beg ii 454. 
Acinos T3939 
Aconitum ceruleum, «vid, Napel- 
lus &c. 
—  racemofum, 
nur. 
rre 


, 326. lycocto-. 
uar 
Aco- 


o dos OMNE. 


Acorus * 400 
— adulterinus * 2,8 
Actaea * 326 


Acutis im morbis, potus & aeris 
- frigidi noxae, 283. fanorum & 
-&egrotorum cubitus iit ano fecto 
' prohibentur ibid- 
(—  — cubilia & hypocaufla 
' fübfumiganda, 283. appetitus 
- rediens temperandus ibid. 

Adamnanus * 469 

aMdembaaler (Onderzock of onder 

bet zwelgen enn gedeelte van de 
Spyr, Drankof Medicym &c.. in 
. den) komt. * 423 


Adipis & fevi differentia /44j 
Admiralis Angliae * "s 
Adonis *243 


Adpetitas immoderatus. ructusque 
ex pota "Theae copiofo, |. *237 
— —. infatiabilis poft febrem nma- 
lignam exanthematicam- 39 
Adultorum angina quaedam epide- 
mica varia *53f. 
Aegopodium * 293 
Aegri quaeftionibus a medicis non 
fnof praeoccupandi de dolorum 
fenfatione | ^ 
Acgrotorum debillimorum reme- 
iliam optimum eft camphora, 
* 169 
($25 


— ——- infomnia notanda 


-— 


Aere (ir) explofi globi ignef. : P 


Aerer, Ever, Ers, Eyz,Erzi, Alarz, — | 


^ Alaerzi, drafn, Araza, Adrr,-— 
e4rjan, 4Adrz, Arzi, JArzom ——— 
o4zara, "A45. feqq." As4.feqq. — 
7474. 477. feq." 481. fq4.———- 
— Ezechielis Prophetae * 462.473 
— nomer pluribus arboribus com- 
mune eft | auf i 
— materiam dedit 'T'empli Hiero- 
- fol, aliorumque palatiorum aedi- 
ficaioni [ TN 
Aeris frigidi noxae in morbis acutis 
& Fiona — 283 
— ingreffus in emphyfema .non- 
dum fatis. expliceatus ... . 69 
— prava conflitutio ad quos mer- 
bos difponit 376 
——. ratio ad variolas 132 
— f[alubritas ad corporis firmita- 
tem confert - 
A&rometricae obfervationes, ie /fe 
vermittelfl einer genauen Uecher- 
einfimmung der. gewóbnlichen 
inflrumentorum zu bringen *409 
Aeílatis & auctumni natura in fcru- 
. tandis morborum caufis confide- 
randa | * 147 
Aeftus in febribus ardentibus cauf- 
fa * 155 
— fanguinis. vid, Sanguinis ae- 
flus &c. 


ox ine curaeque(lribus ordini- Aetatis anni ad morbos varíi $97 


* 13 
$22 


us demandata 


AMepfel ( Holz ) 


— differentia occafione dyfente- 
fiae epidemicae .* 415 
A«- 


C 
er 
i 
I 
" ! 


 iNBEX. 


Aetatis variae ratio ad morbos ma- 
--jignos fufcipiendos ^"*148 
Aethufa. — — — * 292 
. Agarici vis in fiflenda haemorrha- 


gia laudatur Q3 
-Agrimonia "gy 
Agroftemma » 316 
Agroftis 264. fequ, 
Agrypniae medetur camphora, 
* 16g, veficatorium 170 
Agrypniam augetopium , 79 
Aborn arbor 447 


Aignan (Roy de $t.) vid. Roy de 


'St. Aignan 
Aira b .* 262l1equ, 
Aiuga T 


Mlarz, Alarzi, vid. Mercer, 
Albefcentia infantum excrementa 
2go 
. Albonefca je. de Eques Ord, St. 
— Chrifli opa 21 
Alcali fal non difficulter recipitur ab 
. oleis adoratis — . 456 
— —  caufticum & alcoho! prae- 
bent faponem 457 
— — fixum eur biiem in coa- 
| gulum vertat KC -458 
— —  urinofum recipit faponem 


i Mstan dicap ido 
— -— — .onf.Íalurinofus &c, 
cali falis curn oleo nexus in fapo- 

ne unde 446 
- —  -- [fanguine calcinati 
ires 457 


Alcali falis pari modo diffolvunt 


fpiritus ardentes 448 
—  infaponisconfeclio- - 


— 2 


— 


ome. o 443. Íeqq. 
—— — o— [fixi praefentia in 
vitro 199. IIO 


— quantitas lar- 
 gior cum fapone trita, quem : 
effectum edat 449 
Alcalia fixa mutantur in aquam & 
terram. 99 
Alealinae feu .calcariae terrae cum 
oleis non üniuntur ! 447 
Alcalinorum «ufus ia fcorbuto | 384. 
Aleea ^: ; * 452 
Alchemilla * 599 
Alchitrau, vid. Chitraa ki 
Alcohol & alcali caufticum praebent 


faponem 4517 
— -—- inhzret acidum. 449. eius 
vis denfat faponem 449 


-— — effectus in olea unguinofa 

« odorata: 452 
Alectorolophus GUB AT 
Algebra (Gedancken ven der ) * 443 
Algummim, arbor Libani |*446 


Alimenta parvum nutrimentum 
praebentia "erg 
Alisma * 304. 
Alkekengi * 280 
Alliaria * 346 
Allium * 297.fequ. 
Ainyggim, arbor Libani | *446 
Alni effigie. * 320 
Alnus. * 472. nigra * 283 
rrra aq Aloés 


- AloEs optimae extradli ufüsin febre 


dyfenterica .—— * y8t 


- Alo&ticis. pilulis quotidie affumptis 


. prophylactica vis adferibitur 
LI | 211 
. Alopecurus *260 


.Alpinus. Profper citatur, —— *216 
Aline *254. 274. 295. 302. 313. 


-.. 315. eius fpecies, 478 
Alftonus citatur * 216 
Althaea * 353 
: &lvi obftruclionis, haemorrhoidibus 

iunctae; remediua *227 


-— deiectio infantum. albefcens , 
viridefcens, viridis, & perviri- 
dis. 289, eius curatio. 294. 296 

—  — involuntaria in febre qua- 
dam maligna * 15I 

—- excernendae adminicula 512 

— Jlaxationes in febre quadam 
maligna epidemica. * 166 

—  ob(ílractio lethalis, poft illa- 
tas inteflinis per nimium nifum 


iniurias 310 
— -—. ex fingularibus cauffis fo- 

luta had 
est ulpip 


uviuni & conditio 
poft bilis ex abdominis vulnere 
. profluvium 95 


Alvinaprofluvia frequentiora  $4g. 


Alvinae faeces cum lotio. excre- 
tae | «6 
Alvinis faecibus commixti- globuli 

nigricantes, ficci durique. $56. 
* 358. 560. fequ, 
Alvum movet Eupatorii radix * 223 


INDE X. 
 Alumen in materia e. Vefuviiamon- - 


: tis voragine. eiecta "nl 5269 3 
Alvus fpumofa, liquida , mucofa .— 
poftufum opi | | .  .77 
Alyffon — 35: * 844. fequ, 
Amentia ex frigore capiti adimillo [ 
318. pofi febrem. lethargicam — — 
yoshis sho3gig — 
Amentiae remedium. 81$ 
Amman jo, Stirpes rarior. in 
Imperio Rutheno. |... * 485 
Ammoniaci falis fpiritus ufus in fcor- 
buto. TI 
Aunnoniacum falin producendis co- 
loribus plurimum confert — * 
—  —  depuratum praeflantiífi- 
mum. ad fanguinem diluendum 
x "168 
Amyli ufusin febri dyfenterica * 19s 
Anagallis *2$3. 276. fequ, 
Anaifthefia quid? *218. ex fummo 
frigore ibid, eius remedium ibid, 
Analepticoruri ^ medicamentorum 
ufus in febri maligna exanthema- 


"Pelea mE 
Anafarcam fequutus afcites, ^ 256 
Anatome pragmatica "ra 
Anatomes practicae fpecimen, $52. | 


utilitas — id. 
Anatomica notata -$61 
AX aai fe io (— 

7 Anatomicae obfervationes fingula- 

res »5tr 9:593 
Androfaemurg * 362, fequ, 
Anemone 


v 329. fequ. 
Ane- 


m 


Animalia medicamenta. 


 Animantium gelatina. 


E |. INDE X. 


.Anethum. |. 000 01293 
Angelica N TTWCTEM *29I . 293. 
.Angiua (de) leclio id 


Angina catarrhofa epidemica defcri- 

' bitur, * 235. eius remedium, ibid, 
.-— gravis ab officulo minore in 
.. eefophago reflitante oborta. 304. 


eius remedia. 306 
— varia epidemica 41455 
—  pituitofadefcribitur — * 328 

Anginae levis evporiflum ——— * 335 


s. morbillis. fupervenientis re- 
.. medium *198 
Ani defectus in recens natis, .. 565 
Anima faepiffime futuros hominum 
.. eventus. praevidet o7 
Animae. imperio non fubiecti mo- 
«tus obfervati . i Sirdal44. 
s. dudiciua variumn.de corpori 
;,: bus tactis —..., 349, 1eou. 
j— praefagiendi facultas: |. 512 
Animal in plantam mutatum, | 4:8 
vid. Medi- 
ife«eatnentailago- griltibiei 
Animalium quorundam, contempla- 
tio phyfico - theologica. 274. 
suc Ebiarat&é, e ioo rc 
vid. Gelatina 
. afimantium . sinc] 
Animi (de). & corporis confen- 
|| fione mirabili Oratio 7422-4 13 
— conditiones. conf, Gemicbibe- 
Jfebafenbeit &c. 00 
—  deliquis ex nephritide — 20 
— qmmoexor in Ícorbuto; 380 


nonis : 


rrr3 


Animi mrtus quisque- peculiarem 


..: fibipartem corporis vindicat. 396 
—. pathematum vis in fufcipien- 
dis morbismalignis " 148. 149 
Animo faltem an inhaereant epilep- 
fiae cauffae 398 
Anifi eleum. vid. Oleum enifi 
Àno excreta pars fufi in vulnere ab- 
dominis relicta or, glans plum- 
bea poft vulnus in regione pubis 

. infüctum 93 
Anodyna antidotis. annumeranda 
$32 

Anodynorum virtus in domenda 
mercurii fublimati interue affum- 

ti atrocia 531. 532 


Anodyuus liquor Hoffmann, v4, 


Liquor anodynus 
"355 


Anferina. 5324 


Antepilepticorum virtus. limitanda 


Anthelininticum remedium ei 
.ofum c1 22 
Anthericum ;' *.299 
Anthoxanthum * 256 
Anthrifcus , . * 289 
Anthyllis 03. ,$ 


Anüdyfentericum remeditim novum... 
,- Americanum 13ls£ £2 
Antimonislis . fulphuris ufus in le. 
. niendis doloribus. 151 569 
Antimonialiuti ufusin fcorbuto 304 
Antimonii cly([i ufus in. &orbuto 
— 884 
Anti- 


ur 


 Andiiióim crudum commenda- : 


oc GERBEX 


Antimonit cyffus — "fülphuratus 
Jaudatur inter. acida mineralia - 

* I8t 

— — (de5 regdlo medicina- 
li Dif. * 400 
— — regulus per faponem deü- 
eitur / | 453 
— — fulphutis tertiae praecipita- 


tionis ulus in afthmate 242. 
-—— —  witri ex praeparatione nau- 
fea * 219 


— —— vitrum eít verum vitrum 


108 


. tur in lue bovina 203 
Antirrhini fpecies * 343. 473 
Antifpafmodica omnia fuperat Ca- 
floreum UPMG 
Autifpafmodicum remedium afa 
foetida 74 
Antrechaut Eqties S. Michaelis? 44 


Aortae fitus 26 7543 
Aparine k *2m 
Aphanes "273 


Aphides , T enthredinum fpecies - 


755! 190. 178 
Aphoniae definitio, 291; plura de 
hac Je44. 


Aphirhoides chroniea Menta novüs 


. defcribitur - */22f 
Apium | * 391. 294 
Apoplexiae minae .224 
-— -—L jnfultus defcriptus ^ * 221 
Apoplexiam praefervantia ^ ^ 523 
c e Td [int 2221 


Appetitus; cabin acuto fedito'ée- 


diens temperandus | ^ — 3 


— —- fubinde profteraitar infcor- * 


buto 379 
Apus, Tentliredinis , fpecies 169, 
amo M 

Aqua sggeeditát vitra ^" — "Tog 


— calcis vivae &c. vid. Calcis vi- 


vae, &e, 
— frigida, conf. gue &c, Ge- 
taldie vid. Gelidae 
— gelida contra foffocationem re- 
medium "49 
—. intrat gemmae corpus EET. 
Aquae affinitas cum fapone — 449 
—- deflilatae in febre maligna 


plus blandiunturlimguae, quam —— 


obfunt morbo dO Ig 
A- frigidae potus: effectus. falutaris 
* 7*7 20,24 
— figidiórs potus largus falutaris 
in febre quadam E epide- 
mica * 16 


— frigidiffima applicata : delevit 


qiaculaim in 'eÁ fundó ex folie 
^ aeftu ortam ^ «y coa 
— largus potue esedolit febribus 
malignis & colliquativis * 224 
— fÍimplicis virtutes ^ 234 
— Nücerinae effectus in dyfente- 


ria. 401. utet "T'elluecianae ibid, 1 


— conf squatum&e, ^'^ 
Aquarum leviorum praeftantia 235 
—- — "medicatarum fingularis vis 
-ad veficeae morbos — ^. *374 
Aqua. 


LI 


Aquarum -mireralium crafis & in- 
: «- deles ex fpecifica eartndem'gra- 
. "vitate certiffime dignofcitur 234. 
"fpiritus — vitriolico - fulphureus 
| 256 

-— — -— ex evaporatione vel 
coCctione idem examen infílitui 
poteft, quam deflillatione 232 
—  püritatem & fimplicitatem ex- 
- plorandi methodas exquifitiffima 

T | 229 
o Piperinarum ( Fabarienfium) 
ufu colica flatulenta fanata * 237 


-—— terra calcarea 228 
—  tonf, aquae iau 
Aquilegia | nhi 

* 347. fequ. 


. Arabis | 
| Arabum lingua eft diffufiflima, *461 
. 463. in nominibus tamen fpeci- 
- ficis deficit " dbid. 
— opera latine verfa. in Germa: 
nia excufa * 46 
Aran arbor fpinofa * 447 
Arafn, vid. Aeres 
| -Mraza, vid. derer ^ — i" 
|! 4Arbor Arabica fpinofa baccifera 


: * 347 
Arbor vitse . * 467. 472 
Arbores coniferae |. —. ^ *439 

— Libani , bu 
Arcani duplicáti ufus in febri dyf-. 

- enterica l^ s'ohz85 
Archaei fedes , cor. 219 


Ardor ventriculi, vid. Ventriculi 
. arder 


Arenaria * 312. fequ. eius fpecies 
t 418 
Árgemone 325 
Argenti folatio in lapidibus mirifi- 
cam vim Ífe penetrandi exerit, 
119 

Argentum, ex faponis commixtio- 
mecum fapone deiectum, de- 


—-fcendit fub forma valde fpiffa 


* 


E 
Argillae & limi differentia - Qr 
Argillas ab omni terrarum ordine 

diftinguit gluten 446 

Argilarum ordini an adfcribenda 
- terra miraculofa Saxonica * reg 
Ari radix recens commorfa  ardo- 

rem excitavit in faucibus *234 
Aria. *320 
Arithmetica. od, Rechenkunft. 
Arlenfis de Scutalupis (Petr.) ot« 


dinis St. Joannis Eques — *1s$ 
Armeria "ATI 
Armigeri * 41. 72. 74 
Arinoracia * 345 


— 4trs vid. Aerer 


Arfan vid. Zerer. que 
Arfenicale principium ineft Boii - 
.' | 96, IO1. 106, 
Arfcnici aqua foluti, cum fapone. 
mixti .& cum oleo cocti produ- 


. «tum ... 484. lequ, 
— [fublimati ex Vapore noxae 
723; 


— wfus in clyfimatibue 


DNDUEX 


Arfenici ex. ufu interno paralyfis 
2"i pest: $32 
ufus internus cautus laudatut 
idm ambe. v 529 

inconfideratus no- 

527. fequ. 


r [ unm nd m— 


tatur 


Aríenicum ad acidi naturam acce- 


. dit 45 
Arteria. afpera, vid. Afpera arteria, 
— Ípermatica offea $81 
Arteriae phrenicae ortus ex aorta 
peculiaris | $49 
—— aortae univerfae fyílema pene 
offeüm obfervatum 
-— fperinaticae vid. Spernaticae 
arteriae 
Arteriaram pulfus. eid, Pulfus cor- 
dis & arteriarum, &c, 
Arthriticos in doloresabeuntes rhev- 
matici 563 


Arthrkidi an anpumeranda Hemi- 


crania periodica * 211 
Artuum dolores nocturni in fcorbu- 
-X9-, ZEE rU 
— externorum pallor, frigus à 
rigor poft ufum Opii . — 
Acundo« cube ch 
Avz, vid, Aeres. | 
Arzneygelahrheit ( Grundrifs eines 
neuen Lebrgebaeudesder ) *442 
— —  (Ordhüng "in welcher 
mem die) erlernen müffe *443 
Arzon, vid. Aerer? s6ül. 
| "Afa foetida antifpafodicum reme- 
dium VIEECE CUL". 
. AMaefectidae ufasinlue bovina 206 


580. 


76 
* 267 


Afarum. 5-5 es alc ae 
Afcarides ani,. uteri putatitiae 2774. —— 
| exflirpans, remedium, |. 
|.273-275..im utero re S 


— o —— 


! , 278 3 
— — [eu vermiculi.ccum urina. 
t eKenetk oko cnsbi cago: 
Afcites.cum abfceffu. purulento pe- 
.ritonaei coniunclus. 71. cius 
; fymptomata ibid. fectió anatomi- 
.€a 72, remedia adhibita 74 -— 
— poít anafarcam 259. 94, Hy- 
- drops afcites. Il eutíion ras 
—— quare. oft. paracenthefin. ci- 
tius renalcatur. quam. primum 
;mata effet nina E 
— ex parco menfium fluxu 252. — 
Afciticae aquae meníurae XII. para- 
centhefi eductae. 242, & X. 253 
MinfIV. 254. Job IHETE 
— — (— flagnantes affumto- 
rum qualitates retulerunt 257 — 
Afcitico in. hydrope commendatur. — 
diaeta lactea ^ «5... 255. — 
Aícitis cum hydatide comparatio, . 
US 5y. éx hydrope faccato (M6 
—— Origo. 254, eius cauffa, £92, — 


15 20r 1250. 8 
— tresfpecies . ^ 8287. 
Afclepias (284 
Afeyrum | | 05 


Ashmole (Ela?) Medicinae Do- 
o€tor, Ordinis ;Perifcelidis Prae- 
: * 7o. 


Áfperae arteriae fitus - 543 


Aiper. — 


— 


us ^h R6. Meoolt (08 
) bd ilis yp daos 
Aíjidi morfus 64. eius ES . 
tà & remedia zs 


Afllima fpafinodicum ex febre. quar- 
- tana fuppreffa..., s 242 
-— Mpetiocus a ferofula.  Agter- 


495 
Alihmatis feodis remedia: 242 
Afiragalus. * 357. fequ, 
Athamantha | 289 : 


Atmosphaerae dt conf. tem- : 


 peftatis conditio .. 


-. —— -«Xariae vis in ptoducendis .. ; 


morbis malignis * 148. "173 
Atoniz partium folidarum optime 
medetur Cortex Peruvianus *393 
Atropa "E ns 
Atriplex 09m iot] (396 
Atrophiam fequutus hydrops pecto- 
' xis & refpiratio lxfa LAS 
Atticb male adpellata * 495 
Auclumni & aeílatis natura, vid. 
Aeflatis & auctumni &c, 
Auditus privatio in epiiepfa ftoma- 
. chica pcd .. 386. 392 
Avena * 266 
Avenae diis dad decoctum fari- 
naceumin febri dyfenterica * 181 
Avicennz canones Medicinae * 465 


" "Aurantiorum cortex 'epilepfiae re- 


ftomachica. vir- 


'. medium, 396,' 
l n ibid, 


| tus 
| T apilepüa fiomachica 396 


— foliorum. virtus in 


|o YNDW EX 


Auria ite ex mixtione:cum. 
cf spone furgit , fi ine fulinine:fán- 
iditüpsi ioc T 453. 

Aüripigmenti, lemisis carvi &c, 
* ex decocli aquofi odore naufea, 

:  eardialgia, Virium defectus. * 219 

—. —  ufusin clyfmatibus : 529 

— —  —-  jnternus. inconfide- 
ratus motatur $27.lequ, 

we T... fulphuris correcli effica- 
. cia infignis in ophthalmia ferofo 
., catarrhali. 25,730... effectus; ad- 

, mirandus in. febri petechiali 30. - 

..32. maligna exanthematica ....36 

tincturae. ufus 

in febri maligna eximiis 
ca 


36 
Axtii (o. Conr. ) trad. c de arboribus 


coniferis & pice * 490 
Azara, vid. derer. iss 
B. 
Badbengen | m. 
oBachbbippen -- " "29r 
:Baerenkizu | )astagz 
 Baeumen (. Abandlunge em) ic; 
| "493 
Baglivius ( Gro. X: citatur * 216 
Baldrian (| Kleiner ) .237 
Ballota. i25 * *338. 


Balnea ex acidulis heme quoque 


Aifitata | 231 
iBalneo ( de) Equites *4 í 
$85 Dal- 


Balneum ifitatum Leticoraia ingo- 

- lare defcribitur |: 2536-324 

Balmic remedia  praeflantiffina 

án urinariarum viarum. morbis 

oo», $329 

Balfaio vero (de) Difp... 1 $428 
Balfamus;Peruvianus |;  — . 

Banneretti , milites epi & Equites 


^ Angliz *74 
Barba caprae .* 922 
Barbaraea ^^ 5 7^ (5 5*346 


Barbo Petrut * Medicus , "Cardi- 
"nalis * 30. Eqies & commeétida- 
et tor.  Ordiais SU Spiritus: in Sa- 
^xia^ ' *31 
Barones & Báronetii Aügliae * .7! 
- * 74. Hiberniae 


b, 
Baronettus Eques Angliae, * Tj: -Sco- | 


. tiae "ol 
Bartenfes acidulae 211. 235.237 
Bartholinus  Cafpzr Eques Ordi- 


nis Dannebrogici * go 
Bartholinus Erzf/m. citatur * 1217 
Taffaeus NicoJ. ^omyr 493 


Bauhinus je. citatur ^... * 


"Baurenfeind Ge, Guil. : DA eins 


obitus abid. 
Bauren- Woezel, morbus * 235 
Bazin citatur '' oct 


Beccabunga ^ ^ U*35 

Beck (van der) vid. Schendo van 
""rder Beck ^. ^ 

Becker Dieter. Dav. t361g 
Behen album. |. (s 72d 


5T. g 


ame 
Bell 


Belloniüs citatur 


3 -Biceps. foetus humanus, 


onnae baccas devorant püll 
»- gallinacei, hique. Matin ; c coniel - 

absque noxa. So anion sd * 236 
— ex infufo- vertigo." 


Bellidis flórüm rüberrimorum ufus 


ea. 


"Pin vomitu cruento 'ex-menfium. 1 
HIT jibois7] 285 


^" füppreffione * 
Bellonii je. de arboribus ^ Coni- 


"Ter Ko? 115 oqieny 


S PSU ifs gen * 297 


evbirbeer' | : 14491 
Bermudianae p de 'chara- 


tefE Loy 343 
Berud Adam citatur. " ; 
Berofch Hebraeor S, S. "445. 446 
1462 
Beroth Hebraeor Y 5.496 
Berth Jo-Ja€ «055 e" 407 
Betonica  ;- ticlon.35 2:83f 
-Bettlerlaeufe | * egg 


Bezoardici mineralis, martialis & 
folaris ufus in fcorbuto:: 


Te. 
^ 


tiit Bezoardicum 


Ribendi naufea in angina epidemi- 


& 


"Mibliorheca Brema -Vettenfis is ET : 
4459 — 


Bifidae fpinae' hiftoria .I4I 


^s *226 1 


M oí 
"a, 487 


- 


0384 — 


9o Bezoardieunt: cetüm , wid. Ace- 3 


2 E , 


Biliariorum vaforum eres cope 1 
i arum feliciter curatum - *94 — 


 Bilio- . 


FRFBOEG 


iliofa Blüte misteria coli. da 


* teflini. .cavitatem ' óbdncens E 
' dyfenté ag 

y térico reperfa "si 
Bilis ab acido acri corrupta forini- 
, num infantum cauffa. 296 
— cur ab alcali fixo in IM 


| vertatur Ln T) ,8. 
— defectus iri! aso io of 
—— — alvi & obflructae & láxatae 
Té 77 9$ 


LX excrementis colored dat. E i 
-— natura 458. 459 
— in ventriculo "fluctuans anxieta- 

.tem. produxit. emstico fubpam 


bun * 233 
— weficula. exfuecd | .574 
[ae : dpt LaT8 
B CA Way oed 
ifcho 0, Ern.) 03 
Biforta. .. dp 
Bitierklee — * 277 
Blierrius cusa Leodidiis 
L5 * 388 
Blitum 4 | 1286 
Blutwurzel | E Wn Mes, 
Bocharti. Geographia . "P x46 


Bock ( Hier, ) Kraeuterbuch * 25H 


: imagines omnium herbarum &c. 
.492 
218 
* 23 
Boerhaave- €1 H.) inftitutionuin 
.. medicarum ledio - | * 424 - 
Bombacinorum conorum inuflio 
vid. Rhevmaticus dolor "pedo- 

- Kis &c, | 


Boerhaave C Mery, ?, citatur 


Bonetus ( Theophilus ) dltathi gas: 


"elus CPRIEHEEUUHE. RIQ ü( 'Ofsg 
02 Bóhus! Heéhricüs "agg 
Boraceim purifitafidi Basis 9T 


Boracis. unio cum, oleo unguinofe 
aS Ps origo & da a con ituéntes 


BU TOR Ue 


ribs : 
"ad It 10 VADE 


yos E) Médfdus, 
"'Éques | E Puy 
Boflroem ( Andr.) citatur tjat 
botanica enses U* 40S" *àro- 
L—— — — — ven Garten Ge^ 
vaechfen. | * 4TO 
— eU pharmaceutica, Jebendig 
! Kraeuterlucb &c, die in den Apo- 
|pbecken gebraeucblitbs raeü- 
c zer und devfelben Nutzen * 410 
Motanics m T) Codex MS, 
| 447 


Bódye: 5324. 
Bovillum genus aunquam incurrit 


- füdorem verum 202, cur? .zbiA, 
Bona: lues. vd. Lues bovina. 
Bourdier de la Mouliere (Claudius) 

Eques S. Michaelis * 46. 63 
Boyer ( Jo. Bapt.) Eques € Ord, S. 

- Michaelis "39 44. 
—(-— o  -—. 6ius nummus 

*45 
* 238 
bra- 


Boylaeus ( Robert ) lack , 
sss 2 


Brachia idisati dado " 

; febrem praegreffam delapfa £7 p 

-Ébbosunr circa iuncturas 

: L2 &uglongatie. ES torburics, 
377 


Bradhi, ^" Tenthredinum fpecies. 173 
Bractorum. & Campanarum ("T'en- 


6d jpicdign: in. excoriatione dif- 
FAS -fetenti 
Pz "Tenthredinum ). - ee 


TU 
.,,:Fackes- 166 
Braffavola. C Anton Mya -i Eques 
4 Srdz. St. Michaelis * 29« L4 . 
Braffica "347- fequ. eius, Ápecies 
r«defcribitur s ( da ) nist 49 
Braut ( Nécol) iissisioi dà 
Braunwufzel 
Bremoné ( Gabr. ) voyag i uri P 
Egitto fuperiore. &i inf etiore &c. 
"wsvaf8 


Brorlauifalit Sonmngen is Ms 
Breynius ( jac.) pests $487 
Briza .*.264 
 Broeck voee van dex) feu 
 Paludanus, depen St. Sepulchti 
- Hierololym., St genae 5*18 
Bromus (c oof265 
Bronchiales glandulae. vid. Glan- 
dulae. bronchiales 
Brückmannus ( Franc. Ern.) citatur, 
* 410- 495. eius fpecimina bota- 
"mica 488 
Brunnenkrefs. * 349. Wilder. " iid 
Bibo vid, Peflis 


lor- 


Bu ocodii fpecies... ; dig i 
Bupleurum | .*a89. fe qu 4 
Bittdelinos lender hee z 4 "e d 0$. : 
Bur! f^ paftoris, Ti i Se [rn 3 
S ae pnd fimilis. - 2: 4H 
tomus. 6, T rt* PY NI 
Bye * 446. "469." d 
Bs yaria diea *4 


-- 


"Aie pn 
FO are | 


53 p)9373 


go 


€ 
r "7 
124 


—À 


— d afáót in nis hes 


twenibus und 


Cacheéticorum [0n B 
Cachexia | | 
Cadayerum fectionis aee E 
oc MS Ad $26 
L—' ——. varía conditio i febre ; 
| quadam maligna . boi: *164 
Cadogan conf. "siüge , "Ub 
Caeci E teflini conflitutio - 5 
C aecitas ex eonvulfionibus " 
Caefarea fectio yu a "i88 | 
Caffe ( Trait? 2n du he & du 1 
"Tabac — * 442 
Calamintha TTE 
Calamus *300 


22 
Mee 
Calcaria sa ex dodia lini | 

Agne enbuM dei 4 
nm 


|. ejus curatione differt, 


! 
-— 


: à | rg : -e. : 
. Calceolarii ( Franc.) iter in mon- 


.veficae concrementum calculo- 
fum |. 419 


: 4 
ex arenata faepius. deglutita 


. tem Baldum. * 490 
Calcis aliquid. obtinet in omni fa- 
.pone comuni 442 
e- aquae ex oflrearum calce paratae 
cum lacte mixtae internus ufus*593 
-— : eflrearum aqua praeftat prae 
"aqua calis vulgaris ^ .*393 
Calci vivae olea unguinofa affufa vix 
mutationem fübeunt 
Calcis vivae aqua deflructus calculus 
. veficae ut 
— -—  dniecdla in veficam 
urinariam * 374 
Caleuli plures ín una renis pelvi 


. deprehenfi $$1 
—— — aculeati effectus — *; 92 
—' -—  proflatae *376 


Ru jn vefrcula feminali re- 
"perti. f61. 580. $81. defcripti 


t 
4 


€ examinati «82 
e -—  veficae felleae 551 
-— — o dri cauffa. 371 
S4 - diíloluti, *226. de 
ibid, 
| Calculorum  fublingualium | exem- 
| opls. 7, feqq. ortus 16. t7. 
Calculofum veficae concrementum 
e calce arenata faepius degluti- 

ta Mew y 419 
Calculum folvit aqua calcis oflrea- 
- pin, * 393, calcis vivae diu hau- 
di * 216 


 Calce 


Calculum veficae excernens reme» 
dium jd 


Oo 
Calculus fub lingua exfectus Neto 
fcriptus Pow 
—  — renibus impactus recen- 
Ífetur- ^ 2d 
— -— veficae adcretus |. 423. 


-— c— -—  exacle. fphaericus, 
proli undique obfitus, | à vetu-: 
a lexegenaria fponte excretus, 
ipt 30$ 
Calli in fracturis complicatis gene- 
rationis impedimentum eco 
Callitriche * 252 
Callofum ulcus, vi. Ulcus callo- 
fum | | 
Callus firmus formatus in femore 
fenis fracto, $78 
Caloris & aeílus in febribus arden- 
tibus cauffa * Hf 
—  fomacis & flragulorum mo- 
deramen, &c. conf. ftragnlo- 
rum & fornacis, 


Caltha | *329 
Cainerarius (Joach. Epitome Ma- 
tthioli 


* 489. feq, 
Cempae, "lenthredinum fpecies 


17 
Campsrae ( T'enthredines) E 
Bractorum &c, : | 
Campenula * 280. fequ, 
Camphora fuperat omnia remedia - 
antiputrida, * 168. eiuspraeftan- 
tia * 169, 183 


$$?3 Can- 


 Cumphor eft folidum oleum dir 


eius natura 


( Upbea ufus in iiorbiltis * 192 
"19 

à Cancer exulceratus an^ éentagiofis 
V 233 


— .inteflinorum,: vid, Inteftino- 
..rum cancer 
Conor aperti & exilcerai horren- 


da fpecies "6o 
— remedium 222 
Cancr orum lapidum vis anthelininti- 

ca 29 


Cancrofis in ulceribus mercurii fub-. 
limati ufus externus $29 

Cancrum circa quaeftiones "23 * 

fequ. *233 

Cantharidum effectus in febre .qua- 
dam maligna *163 
— .— virtus in hydr ophia 322 

Capillorum & unguium &c, vid. 
Unguium & capillorum 

ipie coniformi ( de) foetus. 7i4. 
Foetus capite. &c. 

Capitis ex allifione cerebrique com- 
motione graviflima [ymptoma- 


| tá 236 


ap € 


ex contufione  fubitanea me- 
. moriae abolitio 320 
Capponius ( Sob. Bapt.) Eques 
Ord. St, Mich:elis 
Capfularum renalium vafa, vid, Va-. 
. farenalia . 
Caput infantis nafcentis inclavatum, 
vid, Infantis nafcentis caput in- 
'" slavatun 


^ A EC 


di AN qNDEX B. 


 Carcinomatis 


dán eR f& 
Cardanus citatur NU «4 
Cardiaca vitfhlegt «; 
Cardialgia Coffie ' potu. Pm 
Uth02 2*9 
— — dn AERA maligna 
^ Life 


* Ig 


L 
— — 


" ex odore ' rg 
Catdui benedicti — vid, . Spis. 
ritus cardui benedicti - 
Carex ^ as » j8. Je 
Carl ( Jo. Sam.) citatur - D i 
Carvifolia | *293. 
Carnis abflineritia «ofüit à in TPoda- 
| gra & Nephritide 
-—, eiusque iuículorum nfus in 
morbillis interdictus * 193. 


—. falitae & fumo induratae. pra-. 
yum nuttimentum. | . . 19 
ufus in febre maligno interdi- 
&tus 171, 7 184. 
Carnium iura gelatinofa in- -febste 
: dyfenterica valde noxia 5183. 
Carota *o88 — 
Carpathici montis regiones  *489 
Carpum (circa) diftorfio & elon- 
gatio in fcorbuticis , die 
Carvi i " 
—.. feminis decocti odor &c. "id. 
. Auripigmenti «c. 
Cri 


*294 
Caryophyllata 


5532€ 4 
Ca. -— 


Tw 


aid 


Caryophyllus, * 310. 24v. * 313. 
E em! nu 315. fequ. 

' arvenfis * 268 
Cafcarillae cortex eft fphaceli reme- 
». dium, 220. eius extractum "20r 
a. ? *201 
-— — — laudatur ut efficax 
5 toniceum .: 330 

| —  praeparatorum ufus in 


A— 


a 


febre dyfenterica * 182 
—  —  tincturae « extracli 
.' aquofi ufus *.198 
Caffave radix " duas 
Caffia caryophyllata ^ 262 
Caílal. citatur. k 


Caflorei pulvis utiliffimus ad fpas- 
.. mos convulíionesque febris ima- 

-; lignae. * 169... obeft humorum 
:; nifui in putredinem, * 169 
*—. virtutes * 195 
Caftoreum adhibitum in convulfio- 

nibus infantum morbillis labo- 

.  rantium. 

-—-— —  Rufficum plus valet ad 
fuperandos fpasmos , quam reli- 


qua antifpssmodica * 16g 
Cataplafma difcutiens 57 
| Cateracla lactea T9] 
Cataractae natura varia, | 82. 85 
—.5 -—— extradio — depofitioni 
-. an fit praeferenda, 9o. & quan- 
. do 91 


—  —— operatio nova defcribitur 
. $o. & inflrumenta defcribuntur 
& delineantur : 82 


yo 


* 191 


INDEX 
 Cataractae fedes 


Catarrhalis febris. viZ. Febris ca- 
tarrhalis 
— — o (fpeciem prae fe tu. 
lit febris morbillofa - TUER 
Catarrhi epidemici cam tuffi acri 
remedium fuccus Liquiritiae co- 
piofe declutitus * 236 
Catheteris providus ufus commen- 
datur "319 fequ. 
—  —-: circa ufum monita, * 39r 
Catochus Aetii, * r60. *162, * 170 
Coucalis 
Cauda muris 


Johannis Hofpital AE T. 
Ceder von Libanon * 495 
Cedern | * 447 
Cedri difcrimen * 459 
— genera feptem * 459 


— . Libani figura *455. *475. /zqu. 
folium * 493. femina * 486 
—  —  hifloria eiusque Apolo- 
gia 


— . character, 


— ibid, * 447. 
EN "usc MD 
—. radices ||. '* 459. *479. fequ. 
— ramorum armputatio impedit 

eius crefcendi modum rectum 
folitarie | crefcentes obtinue- 

runt caudicem monftrofum * 477 
— fpecies *459. "460. "480 
—  Íynonymum. Arabicum , Heb- 
 Taüicum, vid, feres 


Ced- 


Geliorm caudices monflofi *47« 
- omuium .caudices non 
Hiard breves aut monftrofi *475 . 
duniorum ^& annofiorum cref- 
- cendi modus * 47 y. fequ. 
à M inm inter & Laricem materialis 
.» differentia * A$4 
Kultus; conf, Aerer, Err, Erz, 
Scerbin, 


— * 459. 466. "468. 469, 
iN AT "474. " 481. "482. 
— ——  Abies, dies , Pinus, 


unum. genus conflituunt - Abies 
dictun "455. Pinus dicum. 
ibid, diftinda genera formare 
poffunt * a£7 
Chelfeana * 447. "455 
eius femina perfecta fiunt * 449 
Libani *446. '447. '485 
* 489. in Anglia copiofe propa- 


gatur "448. 


me- —— .-— 42 Graecis zs qF 
* 


—— ——— v—— 


EN c — 


an diat voce- 
tur Aere , 
eft Arabum frr, 


fs 5 e 0 


Err, Eres, * 461. "462. '477. 
. conf. Aeres 
— — — et derer, Ever, 
-. Hebraeorum * 464 
- ——  —- materiam  — dedit 
templi Hierofolymitani aliorum- 
que palatiorum aedificationi 


«^7 4$4. fequ. "457. negatur * 446 
- co €M7 


INDEX 


* 


Cedrüs. mas ME : 
z^ ag Sibirica ^ 489 
Cellulofae membranae Ruyfchii in. 
genitalibus infia 336. beso 
tio . 337 — 
Celfii Ol. opinio e. Cedro Li- 3 


bani exaimninantür 7 


— — —- Hierobotaicon : * 446 
Celíius ( Ol. ) citatur ' * 446. *A$4. 

"464 feque — 
Celtis 


' Cembro, vi4. Pinus Ceinbró di 
—  ltalorum, Pini fpecies * 466, 
Centaurii mino falis ufus in Ícor- 
buto * 384 
Centaurium * 284, fem, 
Cephalalgia fymptomatica , ex titio 
male digerentis. flomaehi ; -de- 
cocto fuoata 


Cera(lium 7315. (Z2 [ 
Cerafus 320 
Ceraunii lapides ^ 7^22I 


Cerebelii portio exigua & medulla. 
oblongata , cerebro dificiente, 
. foctus in utero viventis fefeque 
agitantis 494. 
Cerebri alteratio ex infolatione 318 
-——  €xamen anatomicum $33 


—  fatuorum conditio ra mor. — 


tem reperta 
— hernia 71054 3 
medullofa in fubftantia tumor 
durus, ; glandulofum 0 refe- 


rens $34 
Ce 


. 323 


J*ar$ 
Cephalicorum virtus imitanda 96 — 


INDEX. 


 Cerebit fepiihendo acidi feu pellu- 
"eidi flructara/$55.. 337. 439 
' eius figurae. examinantur 'f56. 
Jequ: 

— "ürhitum gdhuse obfeura, mor- 
'bi obféuriores ;- functiones ob- 


otfiriflipao ^$35 
p - praeternaturalis ex 
tumore duro | 535 


—  [ubítantia án glandulofa an ve- 
-- ficulofa 534. 
— motus turbare i itemque fedare 
- poffunt variorum animalium füb- 
flantia minimaque falivae portio 
323 
— bitcicaloroth figura 540 
Cerebro & cranio carens foetus in 
utero vivens, &-feagitans 493 
"Cerebrum turbat terror d 96 
. Cerefolium *591 
Cercvifia nocentiffima i in febri idyf 


enterica * 194 
Cervi cornu oleum .459 
Cervicaria. "22 


Chaerophyllo nonnihil fiiis * 073 
Chaerophyllon ' ^^ *29r.fequ. 
Chalybs. conf. Ferrum 


Chaimaecerafus * 282 
Chamaeciflus | ^326 
Chamaedrys. ^ * 253 
Chamaeleontae, lapides 113 


Chamaeineli utriusque vis carmi- 
nativa j :* 192," 183 
Chamaemelum: vulgare fcordio & 
-ferpentariae ^ Virginianae ^:ra- 


dice viribus - vix: RMKONEM eft 


s * 168. 179 
eain id j'mnaoq 
Chamaepitys | *334 
Clgidetubpa 9 s Ds T ABE 
Cheiranthoides — . 3 340 
Cheiranthus VE us 346 
Chelidonia rotundifolia KU 
Chelidonium * 326 


Chemicorum furnorum lorica opti- 
, ma defcribitur (a jeudi 40$ 
ZA ferreorum cire 
-ea lorica&iones encheirefis | 404, 
Chemicus furaus compendiofus de- 
"fcribitur 


AAMMEMMS 3t 


A95 

Ghenopodium ! * 285 
Chicoynovius , Archiater, nobili- 
tatur O*47.* 6i 


China chinae conf, Cottex- Peto: 
wianus. &c, ^ 

Chinae chinae cortex lündabde'd in 
affectibus fpafimodicis 24t 

decoctum fsbuisd 
tum externe & íntérne  adhibi: 
: tum in fphacelo 3 

Chicacius, Archiater; nobilitatur * 41 

Chirurgi in Gallia nobilitati & Equi- 

- tes St. Michaelis 

Le 7L- ordine i ida Rochi 


-— — 


"donati ON 
Chirurgia. conf, Chirurgie. 
— -- repurgata '* 421 
Chirurgicae artis fcholae * 26 


Chirurgicum opus Heifleri lauda- 
tur (0139 
ttf Chi- 


| ; E WIDE X. T 3 
Citntae ufas: externi. — 1 


Chirurgie (Land en Zee) -* 423 


Chiran, Kitran, Alchitran Ara- 


"bum Cedri qute - *465 
Cholera defcripta * 235. fequ. 
Cholericorum infomnia JH 
Co plenium *41o 

olera defcripta ——— * 235. uer. iE 
Cholericorum iita QUI 
Chryfoplenium - * 316 


Chylofis. cenf. Gjlakiug. 


Chylofum pnotluvium. copiofum 

55 

Chymicis (Phannaco-) de opem 

tionibus - 408 

Cibo Mir. Pontificis Archister 

* 40 

Cii mntatio in nutrimentum. ef. 
.:Gylmeaking. |... t 

— ad fiderum motus. (remo d 

* 32 

Cibicolor "m "'enthredinis : fj pecies 

(017r 172 M74» 

Cicadarum peculiare. genus (ME 


Cicer *357 
Cichoreum compofi itum 401 
Cicuta 289 


 Cicutae effectus explorati & recen- 
«itis ac quae circa hos determi- 
E» defiderantor * 229 Jtqu. 

"T ^233 

— :elusque cud vires egregiae 
.«& innocuae 157 


UE ffzctus izefolvens in: ficio «^ 


T s dixchofo 358 
| po 2213 


c ;EE Folvegtem escis non proba. - 


bat. — ng 


^n eii tiles adbibendae | 
-— felectus obfervandus. j 
—- .odoris. effectus. * 
. c effectus Hu * 220 


Rot train | *220 


—. vis fcirdutex.refolvend. ipn 
*^a32 y 


ca notatur .- 
extracli fit. mentio . 33s 
itus np qpacfiones 23t 


Ci equ. 
icutaria *292. Jequ. | 
Cirbelnufé - Baum "485" , 495 3 
Circaea | * 256 | 
Cirfoceles differentia . a.  farcocele 
| 721 154107 dug "Mg 
illas Ps 


Citrei imali fucci vires 


I9 
Citri malum comeftum fpafmos pol: [ 
76 . 


opii ufum ortos .lenivit. 


——. "fucco urpura curatio *a23 
Clavaria Gibpi fp Mp 443 — 
— —,. Íobolife Eu 
Clauderus Gabricl citatur. co^ 82m 
Clematis ' :33386( MEE 
— — daphnoides | . ss agg 
Clematitidis,Flammulae diclae odor 
noxius -« «o0 Mc i * 219 
Clinopodium eutit 39. equ. 


Clyfimatibus Cin) DM fubli- — 
moti, aríenici. & pai ignei 1 


.3xMfus. . i niniiV 529 


- f | j 
y- 
Ax L 
: 
^ » 
bs 


c'isg8 
a. efus | 


: filveflris. &. bortenfis is vires am ! 


w 
EP €- 


eT 
7 


E E. 


LNDEX. 


Ciyffus antimonii;: vid. Amon 
Clyffus:: 
Ciyfleris ex fumo: Bicorlinoe effe- 
. us in colica fpafmodica cum en- 
| vem incarcerata  : «x 
chin du Pu Ca ar Eques S. 
Michaelis. : en 9h mm * 46 
Cochlearia * 245 
Coeci inteflini rima infueta &non- 
| dum-obfervata |" ^^  $o4 
| -— — — cum t ileo nexus de- 
: Tineatus 


: tes in febri quadatn acuta 


: 154 
Coeruleum Erlangenfe 


* 430 


Cofféc potus decoctum fecundoriem 


emeticiloco ufurpatum — --*217 


|. b giu largior an febris pec 


! abauífa 


MAS "decocto ge gepbalalgin: fyinpathi- 


^e curata . 416 
— - cardialgia fanata *217 
— ufus in dyfenteria ex conta- 

gio fufcepta | * 256 


Cogitatio. confufa, mf. Timba- - 


vate o7005- 
Cohphi infligendi ,ut remedii, fit 
mentio 392 


. Colchicum ^ 902. eius fadicis idus 


* 


internus periculofus':' PI 
Coldwel Joan. Ordinis perifeelidis 

: Cancellarius Lu 
Coli inteflini. vid, lateflini pisc 
ose — ex Hirgutis cauf- 


"e 


" )jio 


$03 
Coecitas & vifus etigtio fe exci ipien- 


Colica flatulenta. efu. aquarum "Pi« 
 perinaruni (Fabsrienfium ) - fa- 
cCUpatalónsm i54 3397 
— in fj iicafsdion effectus egre- 
- gius clyfleris ex: fumo 'Nicotia- 
nae, vid. Clyítetis ex fumo Nicot, 
Colicae fpafinodicae ex plauibi fu- 
mo contra&ae remedia *223 
Colis tentigo extraordinaria 569 
Collum gruis * 5t 
Colon inteflinunr, vi. Tateftinum 
Colon 
Colorum origo ^ 99 
Coletus citatur | NS. 
Colubri afpidis morfus. 44, Afpi | 
- dis morfus 
Columna Fabiur citatur * 323, un- 
ide Botanicus factus. sbid, 
Comedonum infantum matura 210 
213. cura 7212) 
Comitiya corona, vid. Mon cm 
mitiva 
Compreffione ( de)- Dip, - * 409 
Coficeptionis fig ipouw palin in in 
 femiría quadam ^ ' 
Condamine ( Carol. Maria de la) 
munera * £g. EquesOrdim:S. La- 


"zari abid, 
Conefkiblitis Angliae "7L 
Coni arborum couiférarum - -* 453 
Couiferae árbores | * 4SgO 
9 Cenfolida maior ^ eg 
Comum ^: "vito !*589 
ConfoJida (ibdias dria e 
-- ^ — regalis A55 

ttf Con- 


0 DNSJSEX 


 Conflantinus Robert, lof : Fálóg: 


Coiitsgii cauffa «^ — *148.* 149 
P peftiferae luis avertendi mo- 
dus DT. x : 207 


. Contagioforum morborüm cauífam 
; mortiferam augent terror metus- 
sque. * 42, refellitur haec fenten- 
d tia" € i51] *.43 
| €o tagium luis hevisil quos ef-: 
fectus producat 198. eius origo, 
., abid, fymptomata & figna, 199. 
 prognofis jj o5 20I 
Cortrayervae radicis ufus in febre 
.dyfenterica —.^ «55. *182 
Contu(ione ex gravi cranii. foprio: 
ris lamina poft plures annos fpon- 
.ste feparata.& fanata — , 303 
Convalaria . ^. "298 
Convolvulus 5. *278. "307: 
Convulfiones. conf. Ca(lorei pulvis, 
EN caecitatem | & hemiples . 
xiam ma dnce | /i31123- 
-— .— febrem quotidituam. ex- 
cipientes | 50s7831 
-— — horribiles : ex.  nephriti- 
( ded. - N nifl 20 
— —. ex imépinatiuge : laefa. 
. *21g. 
—  —— ligatura praecavebat |. 24 
—. — ,partus citTodis med ' 
— . -— ex teflium laefione * 127: 
Convulfivus fpaflicus affectus. vid, 
"Spaftico - convulfivus effectus, ..— 
Copliofi (de) &  uiecga, poo 
| Mp. 


c 


Gor, fedes A&rchaei. 60557 Ae 
- g3linae nigrae ad partum pto- - 
jo mno adhibitum-- ::- a95) 
Cordis per intervalla: falpitatio: ia 
fcorbuto |— 6553980 — 
—. palpitatio & indé fübfecutae^ - 
-lipothymiae  fublatae inuflione — 
.. Móxae Y : TP — 
— .polypi, vid. Polypi cordis, : 
—: am ow vid, pras ien « 
arteriarum, | ««- 
Cornaro Lz4, citatur — ;. za 
Cornu- eetsi | liquor: facdinatis in; 
; convulfionibus infantum; morbi . 
-lis laborantibus adhibitus..* 193^ — 
— -— olum  .. 4$9 -. 
— . — fal volatile cum cort. Pe- 
ruv, remedium fpecificum in de-. 
lirio febrili puerperarum «5/24 
— —- Épiritus ufus id. fcorbuto - 


007384 
Qs Ieibse? 279» 
Corona comitiva Medicae Facultatis- 
: Parifienfis Decanorum /.;..* 45 
Coronilla : aso3^ eiuig05 * 369^ 


Coq humani a flructura prae- — 
. ternaturali:conclufio ád  natura-. 
. lem fallax 0008594 — 
— -—- animi de confentione,) 3 
: - vid. Animi. &c. ose à .-. 
Corpus: htimanum firmat aónotümD j 
óapfuralitas & victus, fimplex ac 3 
motus. | 561. fequ, : 
—. tefliom, pesndidifastendi vid.: 


4e . Teflium corpus pampiniforme. 


Cor. 


-— . Cafcarilae, vi. Cafcarillae 
cortex i 


—  .Peruvianus eft remedium fpe- 


. Cificum avertendi fphacelum 2: 0. 


- 220. laudatur in viarum uürina-. 
riarum morbis, & partium foli-: 


darum atonia &c. in ulceribus & 
gangraena (^89 

— .-—  cenf. China. Chinae 
Cortice Peruviano febris quartana 
— fublata * 220 


| /. Corticis Peruviani ufus falubris in 


febre tertiana: perniciofa * 236. 
praeftantia in febribus vulnera- 
"fiis 240. vires *370. vis tonica 
*:*390. virtus in fexu mafculino 
/^896. virtutes egregiae *170. ufus 
77:336, * 237. largitlimus in fputo 
**eruento. & purulento *227, co- 
c'piofus- fanavit febrem tertianam 
* diuturnam * 226. intermittentem 
^'wnomalam ( vernam forte ) ibid, 
..ufus in puflulis cum puncto ni- 
& :gricanté 57 
-—-2^—  — cum mercurio dul- 
— vciconnubium fcirrhos fanat *232 
son virtutem . peculia- 
,Iem indigena remedia dubiam 
faciunt Afin * 237 
— -—  —  febrifugi fucceda- 
"neorum quorundam "examen 
AX/ €4 qii * 407 
? Cofla ( 4varüis Rogeira da) vid, 

^ Rogcira We LIEU 
dcos H 


m  -—À Ld 


Im-—— 
n 


- 


oll MEE 


Cortex, conf. Cortex Peruvianus : 


Cofle citatur... : .*223. 
Coxae ulcus ín febre quadam ina- 
ligna * 163 


Coxendicis dolores vehementiffimi 
ex cauffa fingulari — $69 
Cracca | *3;7 
Craniicum..cavitate communicans 
tumor occipitis filiolae | recens 
nae obs " 183. 
—  praetenuis exemplum — $18 
—  [uüperioris laminae caries poft 
plures annos fponte feparata & 
 fanata TRO 303 
Cranio & cerebro caréns foetus irt: 


, utero vivens & fe agitans — 493 
Crataegus 1*320 
Creuzbeer * 282^ 
Creuzwurzel * o8. 
Criceti defcriptio 135 


Cricetorum fyncope aut fopor per 
plures menfes 135. 138 
Crinas Maffilienfis * 432 
Crinones & comedones non funt 
animaleula  . 213 
Crinonum infantum natura. aIOo, 
cura | 214 
Crifi (de) medica, diebus criticis 
. & quid in his agendum |. * 424 
Criíla galli i FAX 
Croci extractum in mixtura Íimpli- 


. ei folutum (170 
—. fpecies 342 
— ufus - 6465: 39 Y 
—  — in febre maligna, exan- 
thematica 36 
Cro 


ttt 3 


- 


- | ^ 


Crocus, Feu e ancepsit in lochiis' 
-"reffitüendis ^ vhi | i8r 
.. Cruciata '"*38g 
Cruentus mictus, vid. Michis cruen- 
- tus : | 
Crus galli ! *269 
Cryptogamiae plantarum generum: 
- multaé fpecies dubiae" ^ *2asr 
| Cryfiallina lens. vid. Lens cryftal- 
lina.— 
! Cubitus fanorum & aegrotorum , 
 mojbis | acutis | infeflorum , in 


. uno lecto prohibendus 28 
Cücubàlus n Y 14 
Cuminum ) | .294 
.Cu pureitoe *459. *469. *470. " 472 


— conf. Cypariffus 

pu lebetis fuligo an hydropho- 

! biae remedium? | 44 
Cupri effectus periculofi 261 
Cuprum cum certis materiis falinis 

dta arcte combinari poteít, ut 

' fiberari & manifeftari per alcili 
- volatile nequeat 1c3 

ex ferro per aquas minerales 
preis: producatur 7218 

limatum an hydrophobiae re- 
-Miedinnia 


— in materia e Vefuvii montis 
voragine ejiedta ^ ^ -— 219 
Cupreum principium ineft Boraci. 
96. 97. 101 

Cufcuta * 273 
Cutis flos in itfantibas 21x 


Crimbalum. conf, Farbin elasi- 
'cmbel 


| INDEX 3 


Cynapium 7 xeétí9: Nus de : 
Cynicus fpafmus, - vid: - Spifuw 


cynicus 


Cynogloffum, * 276. eius fjeder | 
Nc Pun T 

Cynofutus | | 268 

ots 46 9. - Coprek 


Cyperus 258. fequ, 
Cyrillus Alexandrinus: * 4m -— 


pom in flruma 416. Jeans 


Li 


D TESM " "103 
" 11352-51331 


Dadlylis E 
Dalechampius Sac. m 
Daniae Monarchae inflitatam, Ater 
iitterariuu) jn regiones Oriegta- 
les ti 35 atl — 
Daphne * 306, '* 
Dapperus citatür "476. "ar. de 
Ala * a6 | 
Darlue citatur 222 
Darmkraut | $78 
Datura ^oc " *278 


Daturae, contufae odor. as; Bu 
Horror mentis ; Es: 

Dauecus * 383. fü equ. 

Daviel methodus auferendi | Cata- 

,ractam | g St 

(114723 

— jacob chirurgus, E ues Or- 
TA S. Rochi * * 61..i M v 
moria 


—- a 


P o o qEABCX 


Deambulatio valida &c.. conf, Uri- ,Denti dolenti intrufum femen Sta. 
nalactea,. &c. — -— | . phyfagriae, dolorein veheinen- 


Debilitas & torpor crurum poft | ter auxit .. *2ag 
ufum opii | gf.76 Deutitionis imminentis indicia « 12 
Debilliimorum — aegrotorum | &c. Dentaria am * 248 
- - tid. Aegrotorum debillim. Deo ( cogítatíortes de) v4, Gorr, 
;Deferens vas tefliculorum. * 122. &c. | 
^3 * 123. eius & veliculae feminalis  Derivatorii conatus irriti «598 
.unio | *131. Desbrefl, Medicus citatur *222 
.Deidier 4ntoz Eques S. Michaelis Deventeriana fella parturientium 
-.. *4tf. eius opera * 42. ' 43 . laudatur . 363 
Deliria auget opium *17e Diabetes diuturnus & copiofiffimus 
-— ex tellium laefione * 127 defcribitur . *139 
—  infebrequadam maligna * 150. Diabolica fomnia 513 


| *170 Diaet oder Lebenrardnung "445 
Delíri febrilis remedium: , .viZ. Diaeta febrimaligna decumbentium. 


Scarabaeus falicis &c. : i * I7t 
[—  —  — dm puerpera reme- — ín fcorbuticura *385 
-- dium fpecificum - "ee Diactae mutatione podagra & ne- 
—  praefagium ex infomniis $26 phritis fugata "417 
.Deliriis medetur camphora * 16g. — utilitas * 239 

- veficatorium * 170 Disgrydium crudum praeffat. ful- 
«Delirio fub vehementi tumor criti- AD P fene 
cus.in gena ortus Mp ITRUORSIN E 3t 1. equ. 
-Delirium aeter * 323 Diaireos & diatragacanthae frig, &c, 
HE e lochin fujprelfisaz 7 mes ufus in febre dyfente- 
: | 192 

— —  qmaniacuui perpaucis re- ,.. a 
mediis curatum 192,196 Pi "o en proe 
-— (— vertigo &.tuffis aphori- |. D Nue 
flice confcripta & commentariis Phaplorefie conf. Morbi epide- 

:3 3 . 

"€ * dd * l 
»Delphinium j 377 Diaphoreticorum ufüs in fcorbuto 
-Dentes. tenthredinum | eorumque "t 381. 383. 384. 


.wfus 378. 
: Á - Dia» 


INDEX. 


CARTA ADGRINAGAREMNINCNECCENETT T TMERUERSUN EHEMBRÁEUUUÓRN 
"Diaphragmatis foramen pro venae Doloref'artutm nocturni. &c, vido 


L 


- cavae tranfitu duplex obfervatum — Artuum dolores nocturni — — 

*- 445. eius flructura 7272. & egy. DonkerLazar.citatur ^ ^ —*223. 
— —  foraminum flrudtura và-— Dottér. aee eua 

ria defcribitur —— . j47 Dotterblum. ^ LL. 

—  —- mervorum fitus $43 Douglaffius citata? ^ 7^ ^ ^ ^*385 . 
—  —  Ílructura varia. 547. ejus Draba. quae ae d 3 
^ "arteriolae deferibuntur — $48 Drachbenwurzel - ^ "^ 5 *349- 
Biarrhoea in febre quadam acuta. Dranius citatur — v SAC 
i *150,* 153. * 170 Drafliea medicamenta in febre ma- 


—.  — lenis foctidiffima poft ^ ligna adhibita, quos effectus ex- 
ufum opii- 75 citarunt UE SUN 34 
Diarrhoeae peíTimae, jn febrequa- Draflicorum ufus noxius in febre 
dam maligna maximum vitae pe- — quadam maligna epidemica :r67 


-' riculum indicantis, remedium  Drofera : "296 
camphora — — * i69. Dubovae fontes medicati — 238 
: Diarrhoeam faepius excipit fingul- Duces Angliae Eb 
^— tus 402 Dacus thoracici fitus  *33 3 
Diemerbroeckius citatur *222 Dufieu phyfiologig recenfita *536 — 
Dieitalis | *542 Dulcamara vy e 279 
Digitorum circa artículos diftorfio Duncan de Marybone Vileln 
& elongatio in fcorbnticis 377 Med. Dr, Baronettus er TE 
Dipfacus * ^69 Durchwachr d *289 4 
Difcutiens cataplafina 57 Dyfenteria 20. 148. 146,.— 
.Difcutientia triplicia recenfentur ^" ^^ defundi fediio anatomi- 
| do oUys 7r E 
Divinà infomnia $13 —. —  epidemica potu copiofo 
; fedata *.238 


- Diurefis copiofa in fcorbuticis 384 thalica oklemiós MB 
Diureticis ( de) medicamentis fpe- | qq, sseculi Ml id 


Pim Difp. i is "rin fliiós «iai fla rt ! 
Iuretücorum virtutem poliüdent ^ — — mone 
omnia infecta — : 321 2 recenietir 2 429. 
-——— -- ufus in fcorbuto Dyfenteriae malignae & febris pe- | 

| 383,284 — techialis nexus udi va 


1 | | pt 


| Dyfenteríae multiplices fpeciesinul-- 
tiplicesque cauflae& effectus" 403 
—-—- remedium | *236 
— 5 — .— —— maximum cor- 
tex Peruvianus *169 
—.,-— Íymptomata varia 403. 
—  —* malignae epidemicae bi- 


flora *172, /equ, nulla culpa Ei 
ucibus horraeis adfcribitur. - 


* 173. cauffae & occafiones "i74. 
edes & cauffa. * 175. equ. 
digna ibid. fymptomata ibid. 
*177. prognofis; *176, *1go.- 
| indoles. dor v nii 'therapia 7 181 
| Meta co ÍT — 
|. Dyfenteriam movét potus aerque 


"frigidus 


—28j 


* 


-. 


17: 


Dyfenterica febris fine fanguiniswe- 


£t gio. 


Ó m | A79 
Dyfentericis .convenit largus potus 
—Miore rg 


-— 


-£heae viridis - ; 
ind ade ^ affetlidiibüs ^ fin- 

3eularia quaedam .obfervata 400 
Dyfentericorum remedia! ^-^ 4o0o 
ern remedium, v2: An- 

tidyfentericum &e;^ ^ ^ Á 
Dylüria ex lue vénerea^ ^'^^ "*578 


Ebemuws 500 * ATA 
Eccardus citatur - *2ÀI 
Echium ! iq: vi 

iM yi^ 


-- ÉÁcorpioides 


" 


INDEX 


- 


Ecftatici flatus catíffa peculiaris 333 
Edimburgenfis Societatis obferva- . 
tiones medicinales citantur *393 . . 
Ebrenpreis * e IT 
Ehret. Ge. Dionyf. citatur *448,.  - 
eos ATs 7479-5 480. 7493: 


inbeer * 308 
Einblat * 2995 
Eisfeld Marr. Frid. Ludov. * 408 


Elaflicis in corporibus poft confli- 
| &um fupamae virium femperae- 
- quales à | 50110500991 
Elaflicorum corporum lex univer- 
falis ^* 204. 'confüclus leges 
| mt * 206 
Electricavisat parvifülminis 223 
Electricitaet ( Gedanken von der ) 


T giro» Jiu | *345 
Electuarii laxaritis-deferiptio ^ 147- 


Elephantiafis, d. Lepra Arabica, 
—  —— antiquioribus ^ témpori- 
bus frequentior * e 
— ;— nomine quibusdam we- 
nitfcorbütus ^ ' ^5 7575 
Ehbure:ococ vies 2.536. 
Emeticis(dey Difp, ^.^ — *322 
Emetico fublata anxietas a bile in 
ventriculo fluctuante orta *533 
Emmenagoga remedia . 285. /egu,. 
Emphyfema a,tuffi. phthifica .or- 
Emphyfematis: aer. unde accedat, 
nondum fatis explicatum | — 69 
uuu yeuse tae 


IND EX 
Em fih tops, "ex. cid ;quoti- : Epileptici nerveum: desino 


diana S pop ada Anscsndda7u  oNErYeN liquid. . ;ilaii 
Eqs. (van) Gitatur * 218. 220 Epilepticos. ad motus: ele esci d 
Endemius orbus qui idicendus ?,376 n 3973 94- 
wr in y Ge. e 408 Epilobium 
d ar cra 498. Eusi i85! E 
Eteocele incarcerata cum colica R 
"fpafmod, coniuncta ^ 146 - rr i Augus." ih; AA 
Eyurevix $99. Vg 
Euzian (fchbwarzer) ^ "09 aen Ordo de bomo. *g1. *da 
imm Ondfer) ooo "apii o - Beatae, Mariae. yir- 
Eperienfes acidulae mE ID . ginis a Monte. Carmel . E 
Epidemici morbi. vzZ. Morbi epe -—mor* amt militaris Gladi*g 
demici- —E een $i. Lazari Hierolo- 
Epididymidis "telficilopunr deícri- gie *55. $6. ^87. 58 
. tio. *122, caput & finis *133 —r'prm St. Ludovici .. *$2 


Epilepfta feu morbus facer -obóritur — 
ktuitofts..- Suse veio. msc 
—. —- num fit contagiofa — 398 —c 
oniiaudi--- ar arego mw a 
;pocrati 


St. Mauritii S8 


'erifcelidis .. s*é2 
St. Rochi * Pe *éo 


- .Seraphingrum .* "ag i. 3 


—Ro2 7M 


(397. 
Epilepfiae cauffa: bon eius fedes , 
ex quibus f ignis cognofci queat , 


. quaeritur vid. Signa diagnoftica. 


sec, & conf. Pubertatém &oi;: 
remedia 392. 396. ^a21- 
—. —-. ftomachicae' obfervationis 
tabula fynoptica. 399. invafionis 
tempus, lunae locus & phafes, 
fymptoinata & paraxyÍmorum in- 
ervala —0— (. ibid. 
—o— 22 LI eué fyirptofna- 
' tum hifloria. 386. 390. 391,399 
a& cauffa ^ 397 
Epileptici infultus filebant febre ter- 


.4jana accedente - e^ 


--— 


e-— c nasfubie 


« Sinai, 


rubra *21. oic dero 


"Teutonicus, * 


ibid, Sti Spiritus inSaxia, ibd. St, .— 


St, Sepulchri. Hie- 


 rofolymitani &. St. Johznnis,.. [D 


Ui A St. Catharinae in. Mónte. 
* 19... Crucis cum Stella : 


St, Conflantini. velMelitenfisvel — 
* 22.. Sti Michaelis; t " 
*34. "36. St Spiritus in Saxiafeu — . 
Saffia " 23. "29.4. 36. Sü Chri- 
fli. *32. de :tella polori, * -85- 
"Teutonicus Hofpitaliorum. 

St, Meriae- Hicrofolymitie 
*ibid, St. Lazari. zbid, a. St, — 
Cofmo & Damiano ita dictus,; — 


Joan 


JN D E X. 


. Joannis. Hofpitaliorum: He. : Etz, Erzi , vid. "Aere ; "Argi, Alarz; 
rufalem. * 14. Melitenfis;sbi4, 1 Alarzi * 463. eft Cedrus *463. eft 


P d 


| Equina i in ungula depreheníus fun- ..— Pinus & Picea ibid, 
gus 441 | Erquire: & LT aU 
| Equites Angliae * 74. Vexilliferi fi. Effentiae vulgares in febre maligna 


ve vexillarii. 75;d. aurati * 13*71 ^ plus blandiuntur linguae, quam 


de Balneo, *71: aurati, ibid, cal- ^ :. obfunt morbo * 168 
carium aureorum: * 3 cruciferi, .- Efüla *318 
:Ige *14. gratiae 157. Hofpitalés, : Ettcer citatuP^ 77^ *52t 
* 14.,.nati^ r2, eorum origo "12.  Evacuationem poft. nimiam v ali i 
... atque officia " 13, torquati * 13." obfervatuis fingultüs "4092 
: Erdbeben: (Gedanken von den .Evonymus |. * 283 
Urfachen) des 14597 *443 Eupatoria ege 7 
Brdkers:. dilidrom *324.! Eupatorii radiz vomitum &sivum 
Erden (Gefibichte der) ín  alleracl- cofjovet 77777 * 223 
o  teflen Zeiten 5 *443- 'Euphorbia dii * 318. féqu. 
, Eres. víd. Aeres |. CEnphorbii. contüfi: odor &c. vid, 
ü Erfordiae (de): HNMN vid, Sa- -.. ^ Horror mentis : oV MUNI T 
c; ; lubritate &c. qu :Euphráfia' ^ 3, &l : *jijo 
T M Erica. 5:fMon ^ 9hnsn * 406 Fxünthentata —— '^* 163 
. c Eriophormm o7» * int ásós D—— — dn febre quadam acuta 
/ Erroribus (de) ocinonnvllis Progr. : peculiaria * 143. *157. "163. * 164 
so *408!—  — miliaria, "vid. ven 
Ks, Erz vid Actes | 0080231 ci'eyantienidto! - e 
-4Éruca:5 iq] uim2s 2:346. * 949 ser. 07r. pempligoidea 329 
.oEnyui ouo: 2600! f 36r-misiunns. veficülarià " O0 fag 
v KEryngium *287. "291 Exanthematum gi Pio * 158 
.Eryfino fimilis. —— *347. Excremeüta albefcentia: infantum 
; Eryfimoides. in *346 . ! 290 
jEryfimum |... 25 1* 346. Excrementis colorem datbilis; vid. 
^ Exylipelas facii; vi —  -387::: Bilis . Maj: 
— 5 — c ex parco fluxumen- t niti greg agre dh 
pian 252.. is dip epi 


: ; Eryfipelate laborantibus - convenit. Éobarienfes: aquae , conf, Aquarum 
z-- largus potus theae viridis... I82  piperinarum &c. - 
isatipelatodes febris *i86 uuua 20 Fadd 


( Vut ; 5. 


INDEX. 
.Faciei color varius in febre Sraditn ibo quadam : maligna epidemica $ 


pe amaligna, 5 0 f rs0 . * decumbentium. diaeta. * 1 r. 

— sFackh (Andr. "as de ) Ordinis St. . in petechiali cum purpura 

52 Chrifli eques. —— 537 ae complicata , effectus admi- | 
(T Abul: vid. Abul Fadli | randus correcti emnes 
Fagoaius., .Archiater , aobilipotus — menti : 
"AE ,odaot 3 *4To—— sex quartana füppreffa aliia EL 

. sFagus (fé fpa(modicum. 255 55052343 — 


;Fame ( deo exercit, Med, 7421 . Febrem poft praegreffam ambo bra-.— 
*423 .-. chia ad cubitos re dep 
Fames canina in. jit dyfenterica | 473. — 
"P ininvaoe Kg9 s « Fehresintermiténfes quandoque 
vY — — poft febrem: molig- ;; . lutares vs 
nam exanthematicam 38. — lentae morbillis lu 
vind — ingens, cibitamen abhor- - Py 
refcentia, poft uid opi | 76;— maligaae nullae á ue eontig 


s Fanonr Gallorum. Udjeu4jo orirt 
| Farben Clavicyrahel.: gioco 1442 -fpiinadicoromaffedum son 
| qq /fecalina externe: epplicata immunes 23b 216908 7 
2s profuit i in angina quadam. epide- : - -—" tertianae nothae ep? e 
.. mica : dsl. ni 33€ 6€: erts 489. earum bi wes 
. Fatinacea decodla i in febre. quadam. ovt stilunao:igol (sb) eudbowfld, 


, maligna adhibita . )o. TIU Febricitantium fommus S17 * 
Farinarium , tenthredinis fpecies Febribus (de; i 43 
ss bio eq pRTA ore --:Ím acutis andi ds bien E 

e 


r ; Fafcinatio ridicula. m Mariali e-1: : nus 207 fanguinis conditio in. lis- : 
; ginatione ' TEM. 468: : dem - "m | inui. 20g | 

; Fatuormm; cerebri. t cy poft —  — (de)compofitis Diff, *407 
mortent reperta 323; —  — inaliguis &-colli quativis | 


:.Faucitufs ardor- eiusque. remeditim . | . tnedetur largus aquae pots 224 
.ulufzgg:f  — dm  miliaribus^. comedo- 

/^o— — ficcitas poft opii ufum 726-5: num &-crinonume combinatio 3 
Faunae Marchic Ae fpecimon opes ;í nme 
.diei edendum; : 436. —. -— in vulnerariis: Pero 
Fore ( de la ). conf. Daviel-. ^; : Corticis praeftantia zo 


i2id & H.H ^ PH , 4l1G,À i2b03819 qu Je 


-« 


"^ Febrifugum remedisim externum 


| acuta 


INDEX. 


*139 
Febriles infuftus eodietolhiqids fuga- 
ti * 238 


Febrilis delirii remedium. v;d, Sca- 


rabaeus falicis &c, 
Febris abfentia in gaugraenofa lis 
 certm corruptione. 
*146. f 5$. petechialis 
147 
— -— eépidemica frigidae lotio- 
ne fublata : 7224 


2—o—  catarrhalis. iu pu. 


e" um dyfenterica, vid. Dylen- 


febris | 
o0: maligna Met. iin curata 
$:4 | 184 
— act most mmmiouor auripig- 
menti fulphuris correcli eiusque 

55. tincturae ope curata. . 35 
QT o— oc cum. tuffi fpaflico-, 
hypochondriaca | 328 


o malignae, quae annis 1759 -- 


terica febris. 


.— heritritaea, vid, Hemitritaea 


; febris 
v-— intermíttens anomala cortice 
. fugata i26 


-— — —— in  dylenterico ob- 
fervata.. 


. 1762. in urbe & agro lfenacenft 
NE fuit, hifloria * 143 "145 


| 400. 
egt" lethargiga, i4. bothorgica 


1iuuwu3 


Febris milíaris. v4. Miliaris febris 

quaedam maligua epidemi- 
ca & contagiofa * 145 fequ. eius 
cauffa & indoles * 147 Íympto- 
mata . "148. 152 indicia é& 
proguofis * 149 "I55 "162 "164, 
therapia "192 166 


(— quartana haud rite typica 242 


— quotidiana affectionibus fpat- 
modicis flipata 337 
—.  fcarlatina, vzd. Scarlatina fe- 
bris, Eryfipelatoides. vi4. Ery- 
fipelatoides fcbris 
tertiana cortice fanata — *217 
— tertianae diuturnae defcriptio 
* 226 
— veheurentid ab ipfi S em 


* 
— 


nervis 21 
Febriem acutarum im medela cau- 
. telae obfervandae 277 
Fecundi flores. cozf. Flores maf- 
- eulini - 

Fei 'rwarzenkraut * 214 


Feldpolei. * 438 


Felle ea cyflis ominimode vacua in 
: Yyfenterico reperta | 402 
veficula glande plumbea fclo- 
peti laefa 94. 
—.-- -— 8dmodum magna $58 


E "elleae vef icae calculi,. v4. fae 


fclleae calculi, | 
Fenoris horrenda. dilaceratio 153 


TC osin fragmenta & feftucas 


fractum 153 


Pe- . 


? 


— . praefentia in materia e Vefn- Foenum fub combaílidaa E ful- 


.. wii montis voragine eiecta 269 ^ minisignemiin calcaria Moe 
-— partes fubtiliffimae in fodae -- redactum - sagt n 

fale. ^ 26g Foetüs fine: cráuio & emebiits in 
—— virtus in fexu fequiori 397 utero vivens & fe agitans — 493 

| equ. — ' faciei fitüs in utero ^ — 496 
Ferrum equinum . 360 -—- capite (de) coniformi lees | 

$-— — inet terrae miraculofae  "fadilitante. Diff. *4e8 - 

. Saxonicae . f*1og — exclufioqu. ;ndo nati foli re- 

— Fefluca. | «"aós. fequ. linquenda — -' s" * 496 
Ficaria .- .330 —  humanusbiceps ^'^. Ip 3 
Fichte L4s$ Fons letifer. ^ cr ENG 
Filcher ( Bernh. de) citatur 222 — vaporibus faiphnil aviculas - 

|— Dan. citatur 1488. praetervolantes nécans T 1239 

|(—  Epkr. Henr. Theod. E Fonfeca, vid. Monteiro; 
— ju ^.. .*407 Fontes medicati Niclovae &Dulio. - | 
- Flanmula. | *330 vae :8— 
— — ditta. vid. Cleimatitis Fonticuli confolidsti fequelae ^ a6 j 
Flatulenta colica, vi4. Colica flat; — ^ — quibas fub eircumflantiis 
| Flatus hypochoRdria infeftantes i in: finenoxa tolli poffunt ^ ^ 390 .- 

fcorbüito.i^ 5o 7319 ^-— -— "ufus in iodapé 353 — 
— conf. Winden o»v1d 983 - 
Flemyng. Milcolumbur citatur & F orcipis Anglicanae € 

laudatur. — *a23;  ílansa « — :863 369. 
Florae Ifenacenfis claffes fecundum: . TIE 


. mm afperitudine in fede | «7o — fecundi |... 5 t3 

Ferchaud 4mzomiur de Reaumur, Flos cuculi ——— "316 — 
vid, Resumur . i Fluor albus cum dcin, 274. 

Ferri in cuprum mutatio per aquas eius remedia — — | 215 feque ^ 


INDEX ES 


dibeneris offi frachura proxime j:-.. Flores.mafculini fen flamine &ffe- - 


" 


.fra collum , . cum | fragmento-.. . riles, foeminini fcu pita à 


minerales unge & quomodo fiat Feemininoin genere morbusrarior - 
22g ^ angina. quaedam epidemica *. 

— lamina cuprea redditainfuper- —  — in fexü frequentiorà (un | 

ficie 269 . monflra b EIOS; Ca 


- fyflemafexuale - *252. fid. NI For. 


IWDnmegxs:- 


Formicarum reptantium fenfus. fub 


febris iiiliariseruptione ^ 211 

—  intuinulo, ovum perdi- 

cis incubatum repertum — 131 

Formulae medicinales * 421 

Forfcaal citatur * 461. *479. cius 
* 


obitus 462 
Forf! - Magazin ( allgemeines | oc- 
eonomifcber ) * 484. 
Fracaflinus citatur * 224 


Fractura utriusque pedis complica- 

. tacum offium como o 244 

Fracturarum Calli, conf. Calli in 
fracturis &c, 


Fragaria | | * 324 
Frag:riae baccis recentibus poda- 

gra fugata Pus wi. 926 
Francus Petrus citatur * 371 
Frangula *282 
Frauenmantel MESI 
Frene *447 


Frictiones, fphaceli externi averten- 
di, remedium 210 
Frigidae lotione fublata febris acu- 
ta epidemica * 224 
Frigidi aeris &c, i2. Aeris frigidi 


i qu. 


— potus profuit in podagra. & 
nephritide | *221 
Frigidioris aurae afflatus in hypo- 
cauflo calido ab aegro perceptus, 
quae indicet qu 34 
Frigidis membris, in morbis acu- 
tis maximum periculum | praefa- 
gientibus, medetur camphora 
ET *168 


Frigidorum lavaerorum & potui 
vires otii liom 
Frigore -ex fummo  Anaiflhefia 


* o18 
— -—— ex hiemali capiti admiffo 
amentia 318 


Frigus manuum poft opii ufum 26 
Fructibus- horaeis nulla adfcribitur 
culpa in dyfenteria epidemica 
; * 
I 
Fructus horaei pro cibo prebieroi 
in podagra & nephritide | * 227 
— -— in febre quadam 
maligna ufurpati *171 
-— Ccojli in morbillis 
utiles «iz, 193 
Frumenti maculae flavefcentes un- 
de "A 410 
Frumentum corrurpentis rubiginis 
&c, vid. Rubiginis &e, 
Führen e o EE. 
Fünffingerkraut | (422 
Fuliginis fpiritus ufus in fcorbuto 


came | — 


Fullonum terrae 
Fuliminis effectus in homines. 224, 
ignis compactus , — 22I 
— —. materia fimilis lavae Ve- 

fuvii 223 
Fumaria * 433 
Fungi exigui in variis animalium 

putrefcentium ' partibus ' depre- 


henfi 441 
—. ad Gleditfchii methodum re- 
cenfiti *2ft 
Fun- 


384. 
447. 


s 


A S 


* E. É i Hh NDE X. i | ; j E 3 
. Gallicus: morbus ; conf. Aereu ise 


Fungus incognitus — 441 
—.-—— e pede equino A4T 
Funiculo e non fat firmiter. ligato 
annulus umbilicalis ruptus 3 
— - inumbilicali hepar mon- 
 fltofum repertum UU 
Funiculus umbilicalis cello infantis 
circumdatus, quas fequelas ha- 
buit 295. cius cura ibid, 
— o fpermaticus, vid. 'TFe- 
flium fpermaticus funiculus 
Furnorum chemicorum Joricatio- 
nes, vid. Chemicorum furno- 
rum loricationes - T 
8 Furor epilepfiae cauffa 397 
Furorisuterini exemplum — 217 


Gacnférig 


.* 2. 

Galenus citatur ^3 

, Galeobdolon uisi 337 
Galeopfig: » *336 equ. 
Galitm, * 270, eius fpecies ' 479 


Gallarum quercus produclio & pa- 
tura BL 2: 
Gallici morbi defcriptio * 239 
Gallico morbo an infici poffit fanus 
ofculo infecti *239, quaenam 
fnt huius: morbi figna. &- num 
eius virus activitatis einsdem fit, 
in regionibus borealibus ac eft 
in calidis , quaeritur * 239. exem- 


plum in contrarium *240 


dum partum adhibitum |. 295; — 
Gamanderlein Ü IL 
Ganglii curatio . adfrictu offis. ani- 17 


Gangraena intellinorum; : 24, 


22]. 


| ERE: 
lem curam &c, |. Y. 


Gallinae nigrae cor ad promover NS 


malis mortui obtinenda 133  . 
Ins 
teflinorum gangraena. ^ 
- ex praegreffa pes. infra 7 | 
furam fponte delapfus 464.472. : | 
infra genu 473. pes infimus in — — 
MOT tali; zbid, brachia am- . | 

Oo UwATS —— 
m A tiet quiefcens defcribitur 466: 1 
— .-— in vifceribus 63 
Gangraenae genug: ficcum sel lene. 5. 
t&m' - | OwW64 7 
—  — remedium cortex: Perge | 
vianus .— 7379. '393 7. 
Gangraenofa in vi fcerum. €orrüpe * " 
tione febris sbfentia ^ ^ ' 74 .— 
Gangraenofi pedis amputationis fe- | 
quelae * di 


E "LL ewoy Jat eCIM 
Gardener: Diljonary Phil, Mi Wf. 


c— |oo ——— 


« Xu 


Garellus Piur Nicol Eques Ordi- 
nis St. Chrifli *33, eius in ho- E: 
noremnummus cufus ..— 4bid. 

Garten- Gepaechfe —...- o*4100 —— 

Gas filveflre Helmontii - 240 * 

Gelatina vegetabilium: & animans — — 
tium eftfapoacidus ^... ^ 4«t 

" Gela- 


3) 
" 
. 


d 


— 


^. Gelu vaporum exhalationem & ex- 


- 


Gcelatinofa materia, poft tempeftates 

* graves in terra reperiunda . 222 

 Gelida aqua. »id, Aqua gelida - 
J qua., qua g 


Gelidae potus & lotio * 224, potus, 


. citra fitim ibid. 
.ficcationem non impedit 117 
Genimae in corpus, intrat aqua 116 
zemütbsbefchbaffenbeiten ( von den 
« .werfchiedenen ) mit welchen die 
 .Menfchen aur der. Welt zm ge- 
T * 
pen pffegen 


| Ad 
Genae tumor criticus fub delirio 


.sVehementiortus |. 284 
Gencerkonf (Gezuiverde) | *421 
Geniíta * 354 


Geni(lae falis ufus in fcorbuto 384. 


Genitaliumm oedema cum aliis mor- 
.. bis .coniuactum. in gravida 351 


| AOSBECGUIS oos * aar .358 
—. Gentiana * 384 equ. 
Gentlemans Angliae 36e 


Genua circa effectus feorbuti.. n 
Genueníis Simon conf, Simon 
Geometrie (Anmerkungen über díc) 
i und Trigonometrie *443 
Georgius Henricus $z, Med. Dod. 
-Eques, Principalis Rex. armo: 
^: £um vel Heraldus ordinis Peri- 
-  fcelidis | | *7o 
Üeranum —— '* 350. /equ. 
Gefínerus Conrad citatur * 223 '450 
— — jo. citatur  *226 


Da Jo. 47. citatur. — *223 


Gefundbrunneu (vom. Helmfiedi- 


Jthen)-— 7438 7443 444 

. Geum ^ *2of 
Gia, planta 439 
Gichtbaum *283 
Gierfch * 193 
Githago *216 


Glaciei refiftentes acidulae 
Gladioli Ípecies 343 
Glandula  Parotis cozf, Parotis 
— — thymus folito minor 36$ 
—  —  thyroideafcrofulofa vid, 
"Thyroidea glandula - 
Glandulae bronchiales infarctae $33 
—  —. . conglobatae diflinctae in 
tela cellulofa intefliniredti «77 
—  —  induratae &  fcrofulo- 
fae cicuta curatae 157 
—  —. thyroideae duae diftin- 


231 


. tae 36g 
Glandularum — bronchialium — fitus — 
| i obs 943 
— .—  imguinalium tumor 33r 
-—  —  fubinaxillarium — tumor 
fublatus meliffae infufo — *23« 


naturam , habitum dé&& 
pracfentiam — imanifeftat | eorura 
infarctus 


534. 
— —  Í[cirrhum refolventia "135 


c— ——À 


jo] 


Glandulofa an cerebri fabflantia 


Glandulofus tumor durus in ren 
rebro 


Glaux * 2 
XXX , Gle. 


2. -— 


Olecoma - FN * 442 
Gledirfchii lidethodus fngormm, 
. vid, Fungi 
Glirium agreftium fpeciem confti- 
« tuit cricetus . 13f 
" Globii ignet im aere explofi — 222. 
Gluten diftinguit argillas ab omni - 
ai ordine eL 
cyrrhiza 
Gly-ytehizae rad, ifs i in febri EN 
' enterica  . | * 192 
Gmelini jo. Geo. Flora Sibirica 


&c. | .487 
melínus eitatmr . "494 
Di OA ecd E. *429 
Goerner Car, Gottl.. *409 
Goldwurzel | | * 326 


Goltz Franc. - 


407 
Gomes dos Santos Beseditfur * ^33 
Gonorrhoea. maligua ex male curata 
farceceleorta ' *r1 
— —. quomodo. male curatur 
"- *139 
Gonorrhoeae defiaitio * "130. ge- 
neratio * 131 
S  intempeftive cohibitae 
fequelae- *130 
Gonorrhoeam füppreffam reflituen- 
tia * 134 
Gonoszkut, fons Ungaríae — 239 
Gordonjo (de) trochifi, vid. 
'Trochifei &c, . 
Gorter Dav. de * 417. * 420. * i24 
— — (jo de)memoria ^ 41) Jfe4. 
| -heigto 420 fa 


— 


"i ooa a 
^ -— Graafiana- iiu M rd E 4j » 


orte Theod, quee a 


Gort (Gedancken von): 


Gracilitas corpóris noti femper i i-o 
dicat pinguedinis defectum 
Gramen ,aquaticum ^ 266, [m I 
cum *266, loliaceutm "267. hor- 
- deaceüm  zbi4. fecalinum dd, 
cyperoides *258. /zau. toinetit 1 
fum * 259. paniceum | * 460 
. dactylon *26o. typhoides *276o 
Jféqu. aquaticum ibid. arundina- — 
ceum *261. fequ, iunceum *4 
: féqu. nemorofüm ibid. hi 
 tüm 354. Parnaff *196. 
vaticum -261. Ípicatum * 2 
caninum * 262 "26g. fege ] 
*263. nemorofum * 62, avensge — 
ceu 263. paluftre *265. pra- 4 
tenfe * .264 * 26g. essc 1 


dimi: (He) evident; ; praece] 
Jentiffimo 

Graminis fpecies *2r6, * 258. 5r 

7 féqu. 


i i 1 


/Á 
Griiidolas Claudi roe. Me 


. eds, Eques - | 
Gratia Det à j55 1 
Gratiola coerulea .. "d 7338 [ 
Grauel fug. Gorthelf 


*4o08 
Gravida hydropica C FNM, k- 
Gravidae tuinorgeuitaliam 1771 i A 
. nitaálium oedema &c, *L E E 


Gravidarum (de morbis) & dO 
* (urientium 


wd 


INDEX 


Gravidarum i priui qa vis 179 

za 45 122 184. 366 
Giaiidis ira noxia 299 
Grawes Eduardus Medicus. Baro- 


"mettus *29 
Groffolaria | nisl tués 
fosa decocto fugatus morbus 

" galicas |. *239 


—o— —34 ligni ufus in fcorbuto 384 
Güldenklee Timaeuracitatur *234 
— Arab, ufus in febri dyfen- 

* £erica ?38 2 
-—— vegetibilium eft fapo aci- 
-sdus ; Q^ ;) ;£51 
Gundermans *332 
Gutta ferena (de) Diff * 408 
ke ( Verbandeling | over 

de y en bet eranderen van Bpyr 

"$n voedfel *415 
Gypiopi 4319 


H. 
Haemopoyfs 1s - qulnionum labe 


*l i [ t£ia5 * j 395 
Haeinorrhagia. narium lavgiffuna 


put v 


(f tamgidq 1 


ZEE. -—— imn fillenda. agatici 
yis laudatur. T 
PRA PREIS y Aitería placenta ilte: 
ri orificio adpata , quo tempore 
contingat tham 4 46 
dd" Mesi quy ioiet] ; lemortuae gra- 
^» vidae anatomia - 45.47 
Saemorrhagiae narium : 4n. febre 
-4juadaminaligaa — *161,*165 


Haemorrhoidales motus. rhesnis- 
tismos crebriores fequentes: $63 
Haemorrhoidalia molimina pruri- 
tum fcroti & perinaei facile ex- 
citant 33$ 
Haemorrhoides caecas dolentes 1e- 
niens remedium | * 238 
iunctae alvi obílru- 
vei conf, Alvi obflructionig 


Hali (Jo. Gadofr. de) citatur 1224. 
laudatur - * 214. 
Haid 7e, Jac. A48 
Hallfchart 7954 
Haller (Aib. de) citatur *219, *234 
423. " 489. eius Enumeratio 
methodica flirpium Helvetiae 
indigenarum | * 483 
Hamel (Du) du Monceau, mer y» 
arbres £5. Avbufier * 492,*493 
Hamfler. vid. Cricetus 
Hannoverana colleclio : "484. *485 
Hanuocverifche Sammlung | * 49g 
Hardervicenfis: Academia c, i4, 
$ubilaeum &c. 
Harduinus a. vno 1 4n 
Harenbergius So, Ghrifiph. * 
Hartzbaum yon 
Harz, Harzbaum Germ, ab Zrz 
Arabum ^ 464 
Hafehwurzel — 7317 
Haubechel | | 355 
Hautefierck Ricbérdur ws Equa 
Ord. S. M *46 - 


| Hebrai- | 


m— 0 A —— 


XXx23 


INDEX : 


Hebraicae linguae — imno- «^ vonelioiltdode j 


; ^ minibus fpecificis *463 
Heclica marafmodes 219 
Hecticae gradus quatuor ^ — 219 
Hedera * 284. 
—: terre(lris 2sbiod norfigii 
Hedericb T. 120271949 
Hedyfarutn : .* 360 
Heelkonft (Gezuiverde) taa 
Heifterus Laur. citatur. * 371.*385 


&/ eius opus chirurgicum laudatur 


3 


ys *139 
Helianthemum * 326 
Helix 1284 
Helleborus - *329 


Hellwig ( Job. Ott. d) Baro & Baro- 
'" mettus * 8o 
Helnontias. Pater citatur. * 224 Vit 
"heteroclitus ^ ooi dbi 
HelveticaeSocietatis? collectio rerum 
oeconomicar. -— ^ * 486 


Hemicrania fexui fequiori an utplu- 


. imum fympathica? 7217, pe- 
. giodica an arthritidi adnumeran- 


. da * 217 
Hemiplexia ex couvalilosaiigis 23 
——- -— somitorio fublata | 218 


Hemiplexiae minae * 224 
Hemitritaeus defcriptus 
Henckel Ge. MelcP. Geréon. 1409 
Hensler Phil Gabr. citatur *225 


Hepar molis. iufto maioris & du- 
sioris 557. monfirofum in füni- 
€ulo uinbilicali repertum 1. pu 


jH x* 
& *- x 


y 


— 


- enterico PApEsum ; 
edo E - Qt 


402 


Hepatis vuluaus clopetádiam, ^e L 
 Herdcleum € p 4 
190 


Herbarium vivum, in quo. tam inv 


ter curatum 
Heraldi Ordinis Petifcelidis.. 


digenae ; quain exoticaé plantae 


atramento p inge repraes -— 

fentatae | «55. yet | 
Herliz je. Frid, E V HA 
Hernia:cerebri: i000 Mem 
Hiarniac & frcoceles difrenia 
Heritiaria 1i " 288 E 
Herophilus: wa * [Lg 
Herpetis .retropulfio ;. Spe pee - 

; induxerit Muosws 623 
Herzkraut | ' *ago. 


Hiaerne (Guflav, Adolpb. DES P 


Eques Ordine Seraphinorum 

condécoratus * go 
Hiems gelida, vid, Winter. : — 
Highmori corpus tefliculorum illus | 

cdlratug|.— (50 ncsdbnoft 2X 
Dildisten produxit opium ^at 
Hildenus citatur «—— H2 
Hillary, Medicus Londinenfis* '225. 
Hillerus Matt. citatur ' 459- 478 
Himbeen 0:0... ien ol 


E 1323 

ippocratica medicina ^ .. *aaIr 

Hippocratis aphorisimi explicati* 42k 

TppogrepH. 2 *46e 

Hirnkraut 06 tag 
(Qi - 


2 


NC 


PII pes Hi- ] 


LN.ODE X; 


Hiflória Logdunenfis irsbncilstago! 
Hiflrio ,' tenthredinis fpecies. 172 


Hoffmann jo. Gat 408. 
Hollunder. à * 29f 
Bolofted:-c  20lob. — * 413. 
Hololíteo adfinis :*-296 
Holoftéuni-92 ks eosTo 7268 
Hoppe, Med. "Ene ae * 225 


Horaei fructus: vi4. ien dut 


- rael. | 
Hordei PE udat decatilim in mor- 


- billis yi path. 3 9591 4193. 
E ] ied Zl n £s /*267 
— Pix hse: 2 BE 
Bietniohleme *297 


Horripilatiónes & rübores varian-. 
tes in febre quadám maligna 

»* 150 
Horror mentis ex!Daturae & Eu- 


phorbii contufi odore * 218 
Hoffurittenfes acidulae 00935 
Homburg jo. Nepom. Chirrgus 

datur sm MER. 725 
: pid rial VD OESE 
"gus Harlemenfis KS 4 
Hünerdarn 7 77 201. 
Bürtenkaze (70008, 7*3 


Hulfe Eduardus Med; Dr Eqies: i 
79. 


- Baronettus MR TIN 
Humores oimnes animalium i inqui- 

lini. ad fapones acidos pertinent 
,558 


Miserere ueprit PT 


Humórum de fecretione e enixa: 


£1 (a *420 
ees Bd yfitalia magna infantis 
"feptem menfium «4$ 
Hundrzunge *.276 
Hutten-: Ulrze, citatur |. :« 1239 

| Hyacinthus 5:505 474 
Hydragogum TTE 253. vi- 
num medicatum cni bd, 
Hydragogus pulvis ufu probatus 
252 


Hyérargyrom (olvitus abacidonitri 
4425 deietunic cuur fspone mix- 
; tiim: oU dbid, 
[ccn pon 5s bifida 
coriunctus | I4t 
Hydrópe in afcite mirandus effectus: 
.theriacaé Andromachi. 159. ex 
faccato afcites :^ 2546: 
Mesas miim ^r13. 
Hydrophobia: fymptomatica fpon- i 
.tanea ex morbo acuto 40. eius 
-;zeutedia 41. | poftfpháceluin: per 
P "————— , fponte fab- 
ata 1915; 
Hydrophiobiae '€aufa 43. f 
:€ura 39. remedia 44. ya- 
; ptomata :39:':40. praecavendae' 
; remedium. eric adhuc de- 


"ficit: iEvIO x 44 Je 
| Hydropica. puta. grvida ^: "jus. 
: fep: 
Hyd ropicorum Jefohuafa 511 


Hydropis in sicaipe origo 254. 
e4u. 


XXX3 Hy: 


LNSXEX. 
Hyürop iperoso! 31231 2b mufSgor! Hypóchondrii dextri.&x contnfióde 
Hiro dip *233 adfectus (paflicoconwulfivus 149. 
0-35 actes conf. izites- — MHypochondriorpm^ dolor : ww — 
j AM——— paracenthefi eura ? fuccini pacatns .—. "ult 
; tus 255-7450. ——: —  — dolor pott Refom 
-- —-  pecorisex attophía: gay oo "pii cinilbs osflo! 
— — — -—  finiflri laterisin! Hypócophofis Pes — lr 
. infantibus: feptem | & mover Eypopitys. «St We 
'.menfium ton soiboc: 770846 ibadcioiinobas ry 52089 
Hydroflarica. docilis ininutids. Hypothefium vetuflarum confirma- 
: granorum in aquis mineralibus - ^i tionis ntilit iubes iciaggt 
,nog detegunt: «//.i nim 23:23j' Hyflericae paífiótes graviflimae:in 
Hyofcyami ex fucci;praepardtione — febre quadam maligna i0: *3617 
xfenfuum. anillionis pem Hyfüciguato pavores Aufetkptepr 
| ud i 


; MEUM S 
Los des us mend. /[le icus bus. conf. H 
Hypeticoidés n2 dmn ees 
Hypericum 7 *362 yum. s dí m 
cem Rn infeluntee flatus in En 
sdoprimto: hia "3791 mE E ymo : m ome | 
H ochondriaca themita recep. SIR OQ uU J "mo 1 E 
horde o46 P Mri lalappae , bfmibus exile, si Nib: 1 
Hypoebondríasi mali cir dci . narcotica eqs uot. n 
.cgulare.fymptoma 2343, :fi mm -TYt* refina 1i o 
bac defcri ^ : *5»56 lames. oe. nimius Amaia A 
pem. X — quibusdam: , dator ^ "uU B 
m Ícorbutüs er cgpa lanuenfi is Simon vid. S jme t n aii 


Minpsabecgiipiiuun mavores 4X  J$uowin (wilder) —— .- "319. 


terrores 572. "fyrhptorhata "in Tilpis peculiaris flrméturae, i ARE 


,mérvofis partibus & organis-in- ] ero 
éri,. 


;primis;fenforiis:familiaria o 348: I a calculis i in vefica fellea or- 
Hypochondriacum rhaiom deferi Ip- "fi cnratio 37 fi; igna. fBid, ri 


tum gh ($237. media - M iMd, & $ 
Hypochondriacus m hyflericus. X " reci :divi cauffa. ge 
a — 213 tta. 21231 anf 


| | Ideri- 


M^ 


-— 


DE. uut 


 ed19€ go 


: dz TY 
.JMcontinentíae ürínae reme 


B 


Tdericae "eitófinf! mácdfie: wid. 
"Oculorum ma ule &e 0» 
fro (in) nigro fi fi igülaria quaedam 
'- 'motata phaeriomera mo 
Idterus epidemicus defcribitur *225 
Idearum explicationis r momeritanea 
impotentia "ug 
& pliantasmatum differen- : 


» 
[ -—Üi. LÀ I 


"^ta TNNT . $0 oB - 
Ignei globi in dere éxplofi ^ /222 
Ignis. coeleffis natura 221. 223 


x 


- matínae . -- org 
Ilei, ex equi pov mpm 
Tethalís 144 


— inteftini & 'cóeci nexüs deli- ^ 
tower Im Ba eT Ea 
bid iuteftinum.. vi, fitdinndn 


z 


. eum. | 
dd flaco paffio Bart acd 2t fail 

: Si: 2 48 
Yongoitó ifa "defcripta pde. id 


E a. fgatris au monftra e 


f120 


1 «ere valeat 
icon MEON ex A erii 
E 


snis 


GÀ 


fr€w*gtf 


460 
oerinetiouis Agit v vis 179 


184. 366 


Jacantationis c fedis fao. creditus 
sm 149. 152 
dium 


E 


39 
Taedia ex consti d -Bditilhieng 
guationein 317 


Thedía mortifera ex "füfotito 313 
^& mania ^U piece dus 

Infans icenf. Foetüs ^ ! Egan 

"monfirofus "vid. "Monftrofüs 

- anfans 

Infantís nafcendt caput incfavatum 
"ad' folvenduui dr Apicius 


PE. 65 Eo 


ue e 
hse sit niortisin. 
! * dicia 


iO ffi P» AU 
368 
tofintu ast deieclto abeft 
' viridefteris, viridis ; &c; vid. Alvi 
deiectio infantum , S er PER 
E coinedotiths' fos crinonum 
^" 8Atüra & combitmtióo: in fbr bus 


fy? 


217 
— 


. Toiliaribus . 410 
n 

MLelT (de). educatione. vid, 

- Kinder Erziehung 
dne fio esas pjicfawip 
2X; ei miicnievon atl "*9I 
p Bun amus torum |cura .2R 
die ' gecens gatortum ead 
asta riu egrefla oictolidg 
— (det  tctanus/oris-: "AI I5 
GHI torminaz-vid. (Lospieg 


viefantmmro:c msi^os soul c 
nflimmabifis- principii nias. fefe 
unfendi. cum alcali: 446 
"Inflawmmatio: pedis dupifino 4n- 
1* fufi feng viridis ufu fedata-2go. 


-i5!nl fi: : Mr In Vt jt - - fequ. 
umo o Wen sid. Uti — 
11Nmg Eti109119f1 " ak 

TIa- 


Inflammationis. fan 
;. moribus e i 1g eh oe pn 


asta (roti E egit 7 


Inflatus, tenthredinis (pecies. c 


Ingenii vires ad reftaurandas acyen- . 


dasque a hibitum opium, * 217 
E alium. lend code 
3 

Iniccliones. in, veficam wire 
5 vid. Velicam, in REnRER in- 
jectiones .. 
Ini Ch de) Dif... ^^ 9409 
[ecta omnia, E. entent. 

. virtutem | 
Tafedi Americani MSS rx 
^ fumme miraeulofa falfo. credita 
Tafedtis (de) "iBtihibito leflis. veh 

' € Pediculis inguinalibus &c. 

Infectum. »ehadim vane: 
lnfenfibilitas ex rigore fummo 
*.218 
Infolatio- quántum valeat'ad cere- 
21 brum alterandum;: 5 348.319 
— —ivefterum: c "219 
[e dmm noctem protuir pium 
| * o17 
| Iofompia nf. Reliria, Traeume 


na 3 
231 


ai 


ra tti 


du 2$ - 


d - 
üt 17 in 


Oo? vem tbi v 559( 
MEA juvenum, ces lafci- 
-« Voraim.; Jtidido tum; f25. leu- 
. eophlegiaticorum oi$1t 


—— 


INDEX ES 


; ngon niasriifis 


ufun opii PL 3 
ff E bk ,proea iu à $00. mpo E 
a '£1O.. et Oricorum | $19, 
anguineorum , - , melancholic 
- E phlegmaticorum. ie 
, cho ericorum , lydropicoruim E 
3p. fach ico Srt 


air aepius | picturae mu. ] 
a etiougm jn humano corpore - 
. £ontingentium , 508. haerent. vt 
,im ipfa. anima vel án. . corpore 
214 ibid. naturalia — ibid. 
IX EN 


SIMQUT- 2 IDp3 73 13; 
Ci vm.atidica x polite. 
5 


i jaesin, exa ias | 
Infomnio. (ex) melancholía 
inedia mortifera - 313.3 p MGE 


Jnfpemionum, sien Jtt 3 | 
BAPSERI iponita 

, doctrina. P 4 4 

: defidergtür ) 3 ; "d, ,50 
nera, 50f. differentia | 


c— E 


3 


(1V [105 ! K9 2110 


poetis yr pet Em 

, mer, fogtunm porum pops 
. dentia j 
Tuteflini coeci con(litutió E 
— —. coli coecique conditio * 

, fene , marafto. extincto 
TEST certorfio letalis : T 

—., lei Mira eu f 

Joietinis illatis pu HER P 
- obíiractio letalis 


' T - 


Inteftinorum cancrum, gangraenam 
five fphacelum ad arcenduin ufus 


mercurii fublimati in. clyftmati-- 


bus 529 
—  — flatus morbofus 458. 5 6o 
Inteftinum colon male affectum in 

: dyfenterico 402 
Inuílio moxae. vid, Moxae inuílio 
Inuflione bombacinorum conorum 

dolor rheumaticus pectoris fubla- 

tus * 229 
| Bobannisbeeren * 383 
lpecacuanha paucis granis fed plu- 

ries eodem die exhibita *201 
— in vitae difcrimine com- 

 mendata 217 
Jpecacuanhae ex radiee clyfter ia 

dyfenteria 400 
»— -—  yíusinfebre quadam ma- 

ligna..epidemica r66. dyfente- 

NOE ^C .* J8I 
Jra epilepfiae cauffa 397 
— gravidis, lactantibus & ladenti- 

bus tyrannus . 299 
— lactanti noxia, quas noxas pro- 

duxerit | | 29I 
irae indulgens virgo & maritata, 

quae vitanda habeat — 293. 295 
—- noxae durante menflruo fluxu 


28; 
lridis plantae fpecies 34T. 342 
* 480 
iris *357 


Afchiadicum malum feri vaccini & 
panis funilagimei diuturno ufu 
curatum * 218 


INDEX. 


Ifchuria ex lue venerea *3579. ve- 
ficalis To AM * 80 
-—— — firangutiam — excipiens in 
febre quadam acuta  *r56. *16 t 
— —- «weficalis. periculofiffima ex 
proftatae fungofitate & abíceffa 
enormi curata | *369 
Míchuriae cauffae *39o. remedium 
* 
— -——  veficalis periculofiffimae 
hiftoria : * 265 
Tfenaceníis agri flirpes *249. earum 
claffes *252.fequ. 
— —. utbs & regio faluberrima 
*145 
* 224 


Kalis fanguis vere fpiffus 
* 224 


fudor celer 


Italorum praxis medica alia, quam 


noflra 284 
Iubilaeum aunum Academiae, quae 
eft Harderoviei, ( Oratio in) 


* 422 
gudenkirfchen * 280 
Iuli arborum coniferarum | *453 


Iunceus ^48. * 200 fequ. floridus 


cda * 308 
Iuniperus * 459. * 467. * 472 
Iunius citatur ; *447 


Iufculorum ufus in febre maligna 
interdictus * [71 
Iuvenum frequentior morbus angi- 
na quaedam epidemica — *23; 


— -—  infomnia $2$ 


Ixiae 


XXY 


t 


cies 242 
K, 
. Kali, planta M2 
^ Kartendificl * 269 
 Kellerbalr *306 
Kerbel 1291 
Kiebfch Chbrzff. Gottl, - 1408 
Kimmel * 294 
Meer ( Gedanken voz der Erzie- 
| der ) "443. 
ck (fcbwarze ) * 320 
Kis - Saaroflienfes acidulae 218 
Ki(titóme, inflrumentum | 82, 87 
Kitran vid. Chbitran - 
Klebricb 272 
Kuiphof Jo. Gottfr. * 409 


, Kuiphofia 


0 MNA ^C B 


"YFxiae, plantae ; characteris. conve- 
nientia cum fifycinchio 345- fpe- 


— — feb. Hieron. memoria 
* 397. equ. Ícripta.— * 407. fequ. 

ens *400 

Kuiphofii dorutphigtahi emenda- 
tum & ad artem iuvandam ap- 


plicatum * 40f. botanica in 
originali ibid. 
Koenigrkerzen *278 
Korp Hendrick Chigipgus Amel 
*421 
| Kufodriva arbor *483 
— frutex ibid. 
NEU * 489 
Krazbeer *323 


" Kraeuter. (Art die) abzudrucken. : 
and nach ibrer rte vOTZU- 
ffeülen n: mms og. '41O - 

Kraeuterbucb conf. Botanica E. 
originali à J 

(uno tasd (Ichendiger) ^ *4l0 | 

- Kreffe ( Winter) QD Citer 
Brunnenkreff) Bid : 

Krügeri Jo. Gottlob, memoria *4&1o 
Jequ. fcripta P -fequ. 

Krumbolz ; *489 

Kück 3o. 3odoc. rum aee 

Küffner 4nton. nones faber 3 

Kyberus Dan. jj) ss 549370 


Labium leporium fr ingulare . dad | 


"221. 
- Laétis (de) difcuffione Diff. * 1408 


Kyfferbaum us ^ 
je 


fcribitur, 161. eiuscura 162 fequ. 
Laclanti ira quas noxas producat . 


209[ 

Lactantibus & lactentibus e * 

ira 199. 
Lactantis & liclentis poft iram cu- - 
ra | 292 

Lacea diaeta commendatur in afci-- 

te 21553 
Lacticinia admittuntur in febre equa-- 
dam. inaligna * 1203 


Lacticiniorum ufus profuit i in p. a-. 
ra & nephritide 


faccharati ufus 


*2 3t 6. 


| 
| 
| 
| 
| 
| 


t 


DhNGODDEX. 


Ledis feri acidiufculi vires laudatae 


i "Mud 7 
—  —  f[ubdulcis ufus in febre dy- 
fenterica Àj *184. 

— ferum dulce fanguinem auget 
| | "170 
Lactuca ranarum "274 
Ladanum *335 
Lambergen Tiberius Med. D. cita- 
tur | 1 216 
Lamiuin *336 fequ. 


 Lancifius o. Maria Bibliothecam 


Archinofocomii St. Spiritus Ro- 
mae condidit & ornavit. ^26. & 
academiam philofophicam medi- 
cam fancivit *28. eius biogra- 


phia citata alid. 
Langii epiflolae laudantnr 288 
Lantana * 294 
Lanzonus Jofepb citatur * 226 
Lapathum — — * 285. "303 
"Lapi Hieron. citatur * 918 
Lapides ceraunei 221 


— —- pretiofi in terris Saxonicis 
Rm ' * £7 
igo 

X 


Lapidis definitio phyfica * 100 "103 


- Lepidum ad claffes refertur terra 


miraculofa Saxoniea * 98, *1co 
. * jyo6. in quam vero, dubium eft, 


alid. 


—. — genera "IoI. in terris Sa- 


xonicis n 


93 

—— -— & terrarum differentia fe- 
cundum phy(íicorum principia 

| * 98. "100 


Lapis mutabilis IIl 
—  Oollaris *190 
tta ferpentinus * III 


—  ficcusopacitatem , aqua hm- 
mectatus plenam pelluciditatem 
offert 1I2 

Lapfus fortuiti effectus medicus 

392. fequ, 

Log: jac. dz Eques Ord. St. Chri- 

fli - 


Laricem inter & Cedrum materia- 
lis differentia * 454. 
Laricis character *445. ' 449. fo- 
lum - * 493 
— -— «0f. 459." A9f. eius cha- 
racter 447- " 449 
Larynx conf. Ademhaaálec 


Larva, tegtbredinum fpecies 175 


176 
Lafcivorum ipfomnia 52f 
Laferpitium * 290 
Lathraea * 240 
Lathyris * 518 
Lathyrus * 346 

E .c * . 3 
Lavae Wefuvii funilis materia a 
fulmine relicta 223 
Lavacrorum frigidorum vires | wc 


Laudani liquidi Sydenh, unicae gut- 


tae effectus mirus 7 618 
— —  —- ufus in febri dvfen- 
terica *192 
Laudanum Paracelfi * 236 


Lauremberg Petrur citatur 526 
Laurentius T2eod. Augufin. *408 
Laureola , *306 

yYY2 Lau- 


INDEX —- 


Laureolae baccae vid.  Mezerei Libanus Carpathicus ^ "Ow deg. 


— ' baccae — -— mons *46g. eius devafla- — 
Lauter Frane, Tofepb citatur *226 —— tio onm siueegerd t2 
 Leberblumen *329 Libellularum fpecies vel filtem va- 

Leberkraut *329 - rietates plurcs enumeratae & de- 


Légumina pro cibis,profuerant in 

podagra & nephritide "207 
Lehmann Petr. Ambrof. * 408 
Lenientium ufus in fcorbuto — 383 
Lens cryflallina eft fedes cataractae 
— $0. 81. eins extractie ilid. 
Lentis cryflallinae capfula feu rete 

tenerrimum $z 
— -—  —  opacae coloris can- 
. didi & fubflavi differentia 9o 
Lentium decoctum in morbillis uti- 


d... le *193 
Leonurus í *332 
Leporinum labium v2. Labiumle- 

porinum 


Lepra Arabica five Elephantiafis ob- 
——. fervata & curata *407 
-— morbus folitus antiquioribus 
. temporibus . " 
Leproforum ordo Equeftris * 56 
Lerchbenbaum * 495 
Lethargica febris ex infolatione per- 
|» petua Wales iu 
Letticorum balneum v7Z7. Balneum 
letticorum &c, I 

Leucoium * 297. * 347 
Leucophlegmaticorum infomnia 51 
Libani inontis arbores * 445. '446 
—  Cedrus vid, Cedrus 
Libanotis * 289. equ. 


fcriptae 122. earum generalis ?] 


' characler 


Libido epilepfiae cauffa - ^ 397 


Lien, an vivis fecureexfcindi queat — 
424. eius vulnera majora & pro- 


funda femper funt. perniciofa & 
letalia 42«. laefi fymptomata, 


ibid, eius laefio poft mortem re- | 


419 — 
f 


^ perta — 
— magnus Hippocratis eft fcor- 
butus 


citantur 


bz, and "430 
Lienis violenta ruptura 


24. 


m 
Ligatura convulfiones praecave 1 


$3 
Lighaam ( Onderzoek der Oorzaa- — 


ken, aar door de Deelen im 


Luni | 


4 ' 


123 3 


372 
Lienibus de disruptis obfervationes - 


"423 — 
* t 


en) t zamenbangen 
Ligna pretiofa "446 -— 
Lignum curvum feu falcatum *489 —— 
Liguftrum *2j3 
Liliago —. 9299. 
Lilii convallium extracli vis pargans.— 
* 219 

Lilium 5 Cane 

—  convallium *298.fequ. - 
Limbaum *488 — 
- Limbowedrewo * 488. eius — 3 
| ibid- — 


INDEX 


Limi & argillae differentia |." 108. 
Linaria * 284. * 300. * 343 
Lingua ( fub) calculus. exfectus 4. 
E conf. Calculorum. fublingualium 
Linguae conditio varia in quadam 
febri maligna * 151, * 157." 161 
—— —- ulcus profundum 497 
Lini feminis mucilago colicam fpaf- 
modicam ex plumbi fumo con- 
tractam fedavit 223 
recentis infufum cum ni- 
tro puro acuatum pro gargaris- 
mate ufum commendatur in an- 
ima, I9g. infufum profuit in 


— 0 oM 


ophthalmia humida * 200 
— fpecics 418 
Linnaei genera plantarun — *487 
— — Ípecies plantarum — * 435 


—— — (íyílema fexuale flirpium 
"eonf. Florae Ifenacenfis 
Linnaeus Carol, Archiater & Eques 
"de Stella polari * 86. citatur 
*216. '486. 487. nummus in eius 
honorem excufus, *58, *89. alius- 


ue ibid. 
Linné (Carelur Eques 4 ) conf. 
Linnaeus ( Caro/. ) 
Linum * 296 
Lipothymia ex celeri motu ||." 320 
Lippitudo oculoruin crebra. aquae 


frigidae adfperlione difcufla *563 
— .pruriginofa. / |, 566 
Liquiritiae. fnccus | conf, Catarrhi 

epideinici [fuccus &c, had^f 


Lnd 


Liquor ánodynus mineralis. Hofm,. 
.*202. eius vis confortans *183 
.cum anima Rhei copulatus vo- 


mitum fedat. * 170 
— terrae foliatae tartari "oor 
eius ufus *198 
— thoracis & abdominis natu- 
rális ! 44 
Liquoris C. C. fuccinati ufus. * 195 
* 196 
Lithantraces im Saxonica regione 
"III 

— — wid. Steinkoblen 
Lithomargae defcriptio «e 
—  — interris Saxonicis . "3 
Litbontripticum remedium. *394 
Lithofpermum 1275 
Lithotomia methodo Raviana per- 
acta 422 
Lithotomiae eventus omnis du- 
bius 419 
Lobeliae fpecies 480 
Lochia reflituit levis motus 28x 


—  fuppreífa cum delirio fummo 
&o : 277 
Lochiorum fluxus in pauperculis 
. neque tam diuturnus, neque tain 
largus eft, quam in divitibus 281 
confervatus: flra: 
gulorum &.fornacis caloris mo-- 

. deramine | 11282 
—. — (de) retentione. Diff. 


mu——À 00 — Lnd 


; u215057409 

-—  -—., fuppreffosum remedia 
| 278. 280 
rr Lo- 


-— 


7 EOdcera —(7577j 


e 


INDEX. 


Lochiorum- fuppreffórum fequelae: Luis 4 venereae Lo 


277, 327. unde ' 1278 
Loci (de) erroribus ^ rionnullis. 


Progr. "408. errore Differt. 
| i: . 408 
Loeber Henr. * 469 
Loefcher Chbrzf. Era. 408 


Loeleke 7o. Lud, citatur ^ * 227 
Lolium- , 126r 
Longaevitas ex diaeta *239. 


Longe ( Verbandeling wegen. bet 
"Zincken en Dryvender) van een 
Jong - geboren. Kind 43 


Lordr Angliae 

Lorica & loricationes PRAE 6. 

- chemicorum 2:4. Chemicorum 
furnorum &c. 


Loflau Car. Ern, Aug. "408 
Lotichius Petr. citatur *228 
Lotos 472 
Lotus * 462 
Louis Acad, Chirurgicae fecretarius 

perpetuus * 48 


Lue in bovina medicamenta vulgo 


- adhibita cenfentur ^ " "202 


Lue venerea (de) pofi falivationem 
" novaincrementa capiente *409 
Lues bovilla eft peftis fpecies 198 
206, graffata, annotationibus il- 
luflrata 197. ex contagionibus 
198. quos effectusproducat 198 
—— venerea lepram excipiebat "57 
Lui "d medendi mrethodus 
203 


Sd Y 3x 


"282 . 
"73 


£EE- «€ 498 — 
— m Gli oll prr 

"curius | fublimatus: praferendus 
- fit falivationi mercuriali 
Lugdunenfis. hiftoria . plantar vid. 
- Hift. Lugd.. loiq end: 


Lumbrici as ipnles vid, Wetmes 1 


inteílinales: 

— per os & anum reiedi 
infebre quadam acuta *1j6 — 

Lumbricorum indicia in iamibus, | 
pavores | sd 

— xomitus. *188. 

Lunae phafium effectus dali 


389.390. 393.394 cenf. p. 10] 


,999 
Lungenkraut *27f. 


Lunulata, tentbredinis fpecies 172. 
Lupae rabidae imorfus. v;4. Rabi- 


dae lupae Xc, , 
Luteola * 318 
Lutherus Mart. citatur * MT 
Lutum fontium coeruleum Becche- 

E NEM 
Lychnis. ^31 I."314. 316 
Lychnitis .*339 1 
Lycopus 35$. "276 — 


Eyipbatica vafa teflium. vid. Te- 
flium lymphatica vafa 
Lymphaticorum vaforüm in A. 
"ce fitus. "8o n2 
L ymphaticum' humorem ex vifceri- 
busabdominis exhalantem refor- 
- beri, experimento probatur 255 


| Ly- 


498 — 


14NDEX. 


Y : 
: Marafmodes hectica. 
Marafmus fenilis cxponitur. 216 


a c. à 
Lyfeos fpecies febris inaliguae re- 
iquias extermimarunt ...; ^ 171 
Lyfinachia; *277. ;*317.." 3o$ 
. «- €oerulea . . | *338 
,Lythrum 


M. 


Maafern und Roetbe *186 
Maialis vermis vzd, Vermis maialis, 


Maittaire Mich. citatur *465. 
Malva | A52 | 
. Malus ^ $22 


Mammarum glandulae induratae 

extracto cicutae. refolutse 157 
1s iR fequ. 
— ^ [fcirthus vid, Scirrhus 
' mammarurr 


«Mania communiter vel inediam vel . 


voracitaten: habet comitem 31g 
"Maniaco mediciua & regimen du- 

rum perperam adhibitum |. 194 
-"Maniacum delirium vz4d, Delirium 
.* 'maniacnntz 1 


Maníae remediunr 31$ 
 Manibot ?232 
-Maniluvii ufus. 46 
Mannae infantibus exhibendae prae- 
flantia. 296 fequ. 
"Mannitreudiflel | "og 


^ Manufcriptis ( de). praecipue ime- 
dicis n 
-Marafmi definito 220 eius fub 
dmitiis vormitorium locum hibet 
220 


"ae. 


(7497- 


21g 


— fenum | S71 
Marchiones Angliae [49 
Mareíchallus Georgiur Eques St. 

Michaels *49, eius vitae fita 


récenfentur * 49 
Margae divitiae in terris Saxonicis 
vn | * 93 
Marisaccolarum morbus endemius 
376 


Maritata acidis & irae indulgens 
quas .noxas metuendas habcat 


| co o Etiitio Fi (293 
Marmora Saxoniae ^93 
s— — imperfecta * Io8 
— -—- Íic dicta ferpentina ^ *97 


Marmoris lapicidina in regionibus 
Saxonicis "97 
-— —— ufus medicus "DI 
Maronitae feu Syri vernacula eft 
Arabica lingua * ASB 
M bi y e * y : d 
arrubiuimx 7332. 338. album. & 


. nigruur *338; paluílre * 258 
. Marlchollus: Angliae j "Jf 
Martagoni * 200 
Martiale acidularum principium 235 


'eius virtus *234 
Martiali principio pene omnes fca- 
tent acidulae | 227 


: Martialis bezoardici $24. Bezoar- 


. dict martialis &c, 
Martiniere ( Germanur de Iz) Chi- 
rürgus , Eques St, Michaelis *4g 
Ma- 


àsskt . — 7 
'Marybone Vilehpur Duncan. de 7 


vid. Duncan - | s 
Mafculini flores v4. Flores ane 
Ícul, &c, 
-— 5 —— generis morbus Begel- 
tior angina quaedam epidemica 
"1235 
Materia medica vid. Medica ma- 
teria 
Mathefeos ( de veterum éoMtühiehte-.." 
ne) cum: philofophia epiftola 
*436 
Mathefis cüm naturali & medica 
fcientia coniuncta * 433 
Matthioli Pezr. 4ndr, Commentarii 
in Diofcorid, *489 
— Epitome *489 
Matura cataplafma 50 
Maulbeer. falfo 
Medendi inethodus per infomnium 


indicata $1j 
 "Mediaflini flructura 54T, $43 
Mediaftinum molle 73 
Medica materia "11. 7424 
— —— —' (im) de utili & ju- 
cundo connexo, Progr. —*409 


-—  -—- praxis Italorum alia quam 
noflra 284. 
— — [dentia cenf. Mathefis 
Ane ees ( Tabulae pro difciplina) 
concinnanda . "416. " 422 
Medicae artis peritos iure civitatis 


Romanae donavit Julius Caefar : 


& Auguftus *4 fequ. 


— — —'— -— pluribus 


quo honoris fignis donavit Ju- - 


*273 


* 


n 


i berius 55^ *i 
Medicae: *( de praxis): -repurgates 1 
certitudine, Oratio * 422. un E 
— —  Ícholae à 
Jis (Toi Mesi dignitas & " 
. ftantia tJ 
v — Patifienfis De- 


..canorum corona comitiva * 


 lins/Caefar & hugifius; mo 


——— 9 


245 
(o—. . Ícholae S, Rochi &Mar- 
ci Venetiis «. , 60 i 
Medicago - f *561 


"Medicam praxin non effe. wisih-. 1 


dendam novo iedico , Progr. 


Msdisindhius ad "y ts motus fu- 
menda "431 
—— — -—-  exregno animali, ini- - 
nerali & vegetabili *214 
Mediclarccikir diugdigim (de) uid. 
Diureticis &c, 
Medicamentorum vires &c. c 
Morbis de propriis &c. : 
Medicaminum partum promoven- 
tium ufus examinatur 371 


;Medici bibliothecarum. fuudatorté 


& amplificatores 9 
— —- a Garolo V, & Francie 
gratia fua dignati *40. Equeflri 

| diguitate ornati recenfentur *I — 
* 5. *7. variis mactati dignitatibus 

& honoribus, quibus pes 
modo fupra equeflrem eminue- 
re — Ordinis S. La- 
*s8, 9, Johannis bum 
liorum | 


INDEX 


|.» iorum: feu Melitenfis "14. Peri- 
i fcelidis: Ordinis; miniftri -.. * 67 
— — qui Praefülum: Ordinis niu- 
vi nere functi funt * 68. St, Panta- 
-* leonis flatua pitibr 
- — qui de morbis propriis 


2* fcripferunt, recenfentur- ^ "216 - 
Medicina purgata / 5/7 f17 
exa. c(de) CodexMSt. *447 


e» —- dogmatica "421. "423 
| -* Hippocratiea *42t "A424 
Medicinae compendium "420 
e c : (dedirigendo fludio in) 
cyraxi, Oratio. * 416..*422. "423 
ee c fyllema. * 420. | 5:424 
» govum; vid. Arzueygcelarb. &e. 
Medicinales formulae * 421 
Medicinam difcendi ordo. i4, 
Arzncygelabrhbeit &c. 
M«dicis manufcriptis X de) * 497 
Medico doginatico: ( Oratio pro) 
ael oos 0eq uluivitqa27 "423 
z—: novo (de eo, quod ) novo 
-'»opus fit coemeterio, Diff, "408 
—— C25 praxin non effe conce- 
^» dendam , Progr. * 408 
—— :theoretica opuscula ^ varia 
: p "433 
Medicorum biographias litterario- 
- politicas qui collegerunt — "213 
e -— honorisapologia "5. "7 
—  —- Londinenfiun Collegii 
-« Sociorum numero nomina fua 
".dederunt Duces, honores Do- 
orales adepti . *64. ' 66 
— -—- nummi, vij. Nummi 


c. " 


21i 


4 
-. Medicus de Angelis Tu/iur Eques & 


Medicorum Ordini nobilitas atque 
honor ex Joan, Sloane enatus 


— -—— Romanorum divitiae & 
niercedes | - 
Medicum fludium dirigendi ine- 

thodus *42z 


Commendator Ordinis S, Spiri- 
tus in Saxia * 3r 

Medulla oblongata &c. vid. Ce- 
rebelli portio exigua &c, 


Meeclbeere * 283 
Meerrettig *343 
Meibomius Hezr, citatur. * 39r 
"470 

Meighan Chrif, EquesOrd, Chri- 
fti. "34 
Melampyrum 7 341. fequ. 


Melancholiaex infomnio 313.316 
Melancholicorum infomnia ^ srt 
Melica "254 
Meliffa podagrae remedium eft. 

"4T- 
Meliffae aquae virtus fpecifica ia 
, fingultu : 4OI 
— -—. infufum fuflulit parotidum 
., & glandularum | fubmaxillarium 


tumorem |" 225. efl anginae 
leviseuporifton ibid. 
Melilotus *259 


Membrana fluctuans in pericardii- 
aqua 545 
Memoria 3o, Henr. Kniphofii * 397 
2773 

— ge, de Gorter T 
feq u. 
Me- 


— 


222 d 


Li 


- 


*438./equ. 

— doe Frid. Weismanni 
PU MENS *425 fequ. 
Memoriae fubitanea abolitio ex ca- 
pitis contufione — 320 
Meníium ataxia nulla laborantes 
feminae, nihilomintds uteri fcir- 


-—— 


rhis laborare poffunt 49 
— — impedimentum viZ, Ute- 
ri prolapfus 


Menltruationem ad primam cona- 
|. tus, quae producere valeant 317 
Menfirui fluxus ex fuppreffione vo- 
. mitus cruentus 22$ 
Menflruo ex fluxu parco eryfipelas 
& afcites 252 
— — fluxu durante terroris & 
irae noxa 285 
Menflruorum fluxus ia febre qua- 
dam maligna *165 
Mentis horror &c, vid, Horror 
.. gentis 
— perturbationes ex infolatione 


318 

—  (dedeterminatione) per mo- 
tiva, Diff, * 435. * 441 
Menyanthes "de 


Mercatus Micbae? Eques Ordinis 
S, Spiritus in Saxia *3i 
Mercurialem euram illudens mor- 


bus gallicus * 239 
Mercurislium. medicamentorum 
cum falibus paratorum efficaci- 
13s 27 


BRwuX c 


Memoria je. Gottlob  Krügeri Mercurii dulcis cum cortice Petu- | E 
dico viano connubium &e, viZ, Cor- 


ticis cum mercurio dulci &c, 


— — — effectus finifter | in 


fpina ventofa cii sinosig 
—  —  inunclione rabidae j^ 
pae morfus fanatus *223 


ne affumti effectus 
- remediis fedetur 


59. quibus 
EE 1 


—  —  fublimati actio in fopo- 1 


nem nulla | $453 

— -— .—- inconfideratus 
' ufus 
duxit 


$3I.- 

— -—— -—— — nfus externus 

laudatur $29. in. clyfmatibus 
ibid, internus zbid, 

—  — wiviufu paflio iliaca fana- 


a — .— 147 
Mercurifare,, alchymicis idem 


re 


/456 
Mercurius an bydrophobiae reme- — 


dium? 44 
— — ex plumbo quid (it? 454 


L—  —— dulcis cum fulphure au- 1 


rato antimonii ultimae praecipi» 
tationis mixtus laudatur 33f 


—  — Í[ublimatus efl acidumífa- — 
lis concentratiffimum 229... efl. E 


potentiffimum diffolvens 497. in- 


terne. quomodo fecure ufurpari — 


—  praecipitati rubri inter- | 


graviffima fymptomata pro- | 


efl, : 
ac falem fixum volatilem redde- - 


* 
E 


Ma 


poffit ibd. goo, an lalivatio. —. | 


A 


INDE X. 


mf mercuriali praeferendus fit 
i 498 


Merius citatur .*385 


 Mefenterici plexus fuperioris arte- 


riolae | 548 fequ. 
Mefenterii nervorum dolor v;4. 
Hypochondriacus dolor 


"Mefenterium omni fere pinguedine 


carens & glandulis fcirrhofis fca- 


tens $858 
omg * 320. "321 


. Mefferfchmidii diarium MS, *48; 
' Metalla & omnes fubflantias metal- - 


licas ex .folutionibus deiicit fa- 
po . . . 453 
—  -—  waária in terris faxonicis 


 Metamorphofis fumme 1niraculofa 
"^ dnfec^ Americani falfo credita 


| 437 

Metus conf, Terror 
-— — turbat ventriculum — 39$ 
Mezereum feu Laureola *306. eius 
baccae guflatae excitarunt fau- 
-ciutmn ardorem * 234 


-Miafimatis morbofi acrimoniae di- 


lutio neceffaria V4 


93 
Michael San&ur Galliae Pitsbans 
; : ; * 60 
Michelii Perr, 4mton, nova plan- 
tarum genera *487 
Mictus cruentus recenfitus * 234 
235. eius remedium *395. cof. 
Cruentus mictus | 


Mitletonus citatur age 


" Miliaria exantheimata morbillis acce- 


dentia *r9o. lactei coloris peio- 
Ta, ibid, *196 


Led — 


Miliaris excretio morbus novus noa 


ME 214 
— —— febris natura 210 
— —  -— finepurpura  *"rsg 
Mili decoctum in morbillis utile 

*193 


Milites Banneretti regii Angliae *74 
hs ; : * : 


Militum fanitas confervanda & re- 
flituenda cox»f. Soldat &c, 
Milium *26t 
Millefolii decoctum frigidum co- 
piofum urinae fedimentum 4a- 
bulofum expulit 21 
—  —— nus in febre dyfenterica 


*182 

— —  dQecocli faturati ufus in 
febre dyfenterica * 134. 
Millegrana d ol7 


Millepedum ope veficae calculus 
diffolutus — * 226 

vivorum expreffio fabu- 
lofum urinae fedimentum pro- 
IROVit 2I 

Millerus Pl. citatur * 444. * 476 
* 419. 480, eius Gardener di- 
£Honary * 454 

Minerale acidum c, cozsf, Aci- 
dum vegetabile | 

Minerales aquae, vi4. Aquae & aqua- 
rmm miner, s 

Mineralia acida , v72. Acida mine- 
ralia 


— 000 MÀ 


medicamenta 
dicamenta mineralia 

Mineralis Bezoardici &c, vi4, Be- 
zoardici mineralis &c. S 

ZZzz2 Mine- 


vid, Me- 


c o. wmost — UM 


|  Mineralium. genera in terris Saxo- ;Mopflgum. v irgaenm A per E. 


nicis *93 .. fexus virilis - | 
— -—— €x halitu venenato Ver-  Monfirofus infans ne mau pe- 1 
. figo *224 dibusque. 5 is i»i16it5 Ji 
. Miraculofa terra | Saxonica vid. AManieiro Emanuel | de .Fonl eca, 3 

"Terra miraculofa : Eques ord, St. Khrifg. i 7 'q4 
, Mixtura fimplex ,...... 201, 202. pons oit; od»oqvfe: 68 
8 — — cum n tinclura papa- . Moor (Barthol, de). i33n4 y 
LI 


veris rhoeados mixta * 163. 169 . Morand (o, Franc. Clemens) Me- : 
Mixturae fimplicis vires* 195, *198 . dicus, Eques $n. "46 1 
ufus in febre. quadam maligua EA — ( Seinen) Cbirargus;, - 


'epidemiea *168. "169. in dy- .., Armiger, 5 0s à. 

: A T | s " 2 Morbi Per vt ipm 
'"Mizler citatur — "228 -—,.€ idemici, efcriptio d (Cura- b 
. Moerl. 3o. Sigirm. eitatur *460 — tio per diaphorefin 
"Moeror animi vid. Animi moeror — | —  — Anno 1734, Mia 

— — poft ufum opii 7j / ptio &curatio g 
"Mokeri Aztonii Orationes &Pro- —  —. —... varia poffalant ise. 

|. grammata *4oo gula intuitu. m nani a 
Molinellius Medicus & Chirurgus - 282 

.. Bononienfis ,369 — generales, particulares * 420 

. Molineus jo. *499 — renum vid. Kenum M 
Molitor , tenthredinis fpecies 170 Morbilli | *145 
373 Morbillis faccedanei. morbi * X39f -—. 
Mollugo c EE . laborantium infantum. convulfio- 1 
"Monceau (42) vid. du Hamel ^ nibus medetur. cafloreum * 192. 
Moncel, Medicus vi4. Paion, Morbillorum | diaeta & regimen, — 
Monconys. "ATO — lioramqae neglectionis; jequaiie o | 
Monoecia genera RES :193. fequ. eorum prognofis - 
-Monotropa |... 4, 1398 ^ 194. "A9TE & therapia *19$ — 
Monro citatur VT deter i | PTT 
Monflra num in primo ovulo iam -— . —.— maligne graffantium 

exiftant | |. 451 hifforia * 184. eorum indicia, 

— —  frequentiora. funt fexus fy mptomata & prognofi; $^ 23 

— feminei 563 fequ. * igi, therapia, |. .* 192. 
Monflrofitatis infantum cauffa du- Morbillofa febris vid, Tebis mor - 

bia 3 66 ; bilefa - 


* $ Y à "m" 


"ue Mor- 1: 


Morbillofa febris fine ; morbil- 
Ssolifosoc E aiit aga 
Moibis i in acutis &c, vid: Acutis 
Qc id morbis &c | 
— — malignis in filcipiendis fes 
rerum non i natüralium vis - *148 
— (de) quibusdam anniverfario 
bro val recurrentibus -.:.^:* 409 
án: periculofis terreorum -re« 

£A buco am ufus infidus ... *46g 
propriis &cde. viribusmé 


-— —— 
Y 


?: dicaméntotum' in'jis jqui idifles 


T i Wan ' fyllod s ^ ig 3. *216 
| (de )mplicilfimis,.: (5424 
Na Ritteri pecdilofk *413 
Moibóruai 4n €aufis fcrütándis con- 
^ fideranda ^ áeflatis " & "auctumni 
ABhtura. | Vett SHIRE 3 
-— : - hiflori^fam: defectus 


HM propriorum fpontineo- 


-fum . enumeratio promittitur 
dd "iu rx 1 16 T1501 n *»16 
— —  recidivis fd) Diff. *4og 
—U dec fedibus : caufiisq.:é 
copus. iam Str" $3 
TRh II RE "unde varia- 

Te poffint m T $25 


Morbo biographía . «confcribenda 
; commendatur. .* iol Trilleti 
. edenda QDIStHY d anas ialo 2426 
Morhum futurum. prichigientie in- 
fomnia. anm f14 
a —- proprium qi defripf runt 
- o: ijmedici 2216. nommedici | * 237 
Morbis endemius. vid, Endemius . 
- miorbus TEES 


Morbus gallieuss v4. Gallicus tior. 
. bus £9ttOit 

—.— morbi. medicus: 39 

— —- novus ais cap vid, Aph- 
. stoides f 


—m Petit "m ^Plinianus 
bijr nid d go» 
TDe— unguitmes rarus . i Sae 
— — tnis idemue: variis pii 
thodis fanati poteft ... | —* 53 
bros Gh "Jo. Bapt, ititatur: 5336 
, eiug opus; de fedibus MAS 

M ; morborum laudatur 
lorhofius.Dan, Ge; citatur -- "463 


| Mors fubitanea: ex fanguinis immi- 


,Rütione nimia 321, fcorbutico- 
rum ibid, 
Morfus ferpentis;- robidae- lupae, 


wx véfpertiliouts, Vid. Rabidae ld. 


ipae &c. oras vga Vefpei 
tilionis ; 
Mortem pschgienia "liom 


Mob abiosis os &e,: is ói 
animalis mortui irm 

Mors 9 us ia n 

Mofchi. effectus i in. morbo qui 


. dico 340 
eto iu orientalis. ,Verj. vis antifpaf- : 


modica rds JR IRA | 169 

t i ET 3321911 
Motu ex x celeri y ventigo , Tipothywaia 
| 'a20 


— rM B vitali, aid. Mitali motu 
Motus doctrina eft utiliffina!* 104. 
s«dcbófes qni allaax exp :ofuernnt 
Ao 2125dbid, 


AL LEY Ft] Motus 


JU 


^ 


INDEX 


"Motus. TP (contra): animadver- 


fiones *203 
-—.—— lenis lochia reflituit^ 28r 
— —Àifaluberrimus valetudinariis 
. *238. fanitatem firmat $62 


— -- validus &c. eon. Urina la- 
ÉL Ced roti 
Mouche vegetante 7 0 — 138 
Mouliere (dela) - vid. Bourdier 
. dé la Mouliere 
Moxae inuflione cordis palpitatió 
«y dublata. * 225. podagra. fablata 
"7*240 
Modisginoforss decodtorum & 
infuforum ufus in febre dyfen- 


..ferica . *182 
Mugo c 
Münchbrrbabarber i 1303 
Müntterus Sebaft. EUM | /*347 
Mundi ocnlus II2 


Mufa vid. Braffavola. - 
—  ZAntoniur honoris figno di- 
ftinctusab Auguflo Imperatore *7 


Mufca xegetans, | vid. Myesbe, Ups ^ 


getante — 
Mufculorum actio Teu motus vere 
- fuiformis vel undulatorius fine 

| fibrarum ypenune obferva- 
-7tus. 155 
Asi uis füb P Le odd inflatio- & 
A c ibid. pallor 1í6 
Mufices (de 'novà genere" !*445. - 
Muta ex fcbre maligna p oft acho- 
à rum efflorefcentiari ' Joqactám 

nacla eft. * 161 
Borat vitae: generis vid; "Vitae 
. generis Xs. 
Myagtum "3444 "346 


TUN 


Myofaotis bn ?iidar *376 1 

Myofurus | *296 — 

Mytbbis:: 0 $5 801 fa9A 

Myrtillus » .« *$306 
[Ue n IN. " | 

( i1391nn93 - 2214 p (9t ) i 1 

Nachr febatten. | *279. féqu. v 


Naevi praegnantiuin: —] 
ne non provenerunt 4142 
Naevorumorigo -- 462 
Nigel 3. ndr, Mich. 'eitatur 
*446. *458. ^48 
Napelli Tod. iEn Mes Je 
tus letalis end 2214. quae- 
nam eius fpecies intelligenda? 
ibid, cuius fpeciei fuccus dulcis, 
. &nius acris? He hid. 


Napbta: (deg.à nitri -— * 409 
Napus s | * 347 
Narciffus 


Narium haemorzhagia vid. Hae . 


mo rrhagia narium : 


| T 


Naftuttium *344. * 348 equ." Mec 3 
 Naturkundige verbandelingen? à23 


— debre 7 441. 411 443. 444. 

Naturalis Philofophia vi4, Philo- 
fophia nat. — 

—  — Í[cientia ronf. Máthefis 


Naturalem circa hifloriam in: Teripeis 


clarus: N.-Bezin 5... * 232 


PUBURUMP- AA rerum (vlermádieh di-- 3 


| fiributio: unde difficilior fiat 167 


— — extribus regnis collectio 
! Felic. lateri ab haeredibus nes 
delia «idi taag 

Na- 


y 


o 


INDE SX. 


Nates fphacelo correptae-- 0210 


Navium mali ex cedris *: ^; *475 
Naufea (in. dyfenterico: ^obferva- 

ta : D9C | 7400 
— —- involuntaria *234 


— —— ex vitri antimonii praepa- 
^ ratione *219. conf. Auripig- 
. ^; menti , carvi feminis «c, 
—- — .& vomituritiones in febre 
quadam maligna *rso.^ £70 
Neifeld Ern. Jerem. citatur." a2g 
ANelkenwurzel 
Nepeta TH 
Nephritis exponitur: ! 
— .-— "infolitis . fymptotmatibus 
combinata 20. & podagra: coni 
iuncta Todd 227 
Nervei liquidi laefa fecretione fen- 
fuum exercitium liberüt & in- 
fegrütikoihio nod siio 74 
Nerveum liquidum epileptici an fit 
^ '"eontagiofum, experientia adhuc 
caret | 398 
Nervi teflium. 7;Z2. T'eflium nervi 
Nervinorum virtus límitanda 
Nervis adfcribitur vehementia feb- 
BS EE TT. 
—  & uervofis partibus inimicüs 
& funeftus eft mercurii fublimati 
ufus 532 
Nervorum apices comedones & cri- 
nones 2iZ 
—. in thorace fitus $43 
—  —- moibi 547, fphacelofa af- 
fectio 216 
Nervos (per) fpiritus ad mufcu- 
los fcruntur 494. 


396 — 


[»] 


Nervofo, generi, frigore hyemalt., 


robur eft maius. 39$ 


Nevropathia conf, . Hypochondria- 


cus morbus 
Niclovae fontes medicati — 23g - 
Nicotiariae ex fumo clyfteris effectus 
egregius vid, Clyfleris ex fu- 
mo Nicotianae &c, conf. Coli- 
ca fpasmodica i 


Nigella d E: e forc TUNSE 
Niger vomitus i4. Vomitus ni- 

ger | | 
Niffolia *356 


Nitri acidum | vid. ^ Acidi 

 & Vitrioli acidum 

—  naphta vid, Naphta nitri 

eflentiales characteres — 233 

— ufus *195, in febre dyfente- 
rica * 182, nulla tuffis habita ra- 


mitri &c, 


tione i1 "192 
Nitro (de) Diff, "4C9- 
Nitrunr "202 
— — acidulis non ineft 233 


— — Mamm copiofe adhibi- - 
ebre quadam maligna epi- 
" 
uti 
Nobiles inferiores five" innominati 
& maiores Angliae 7 74 
Nocturni artuum dolores vid. Ar- 
tuum dolores nocturni 
Novitatis (ftudium taxatur 289 
Nucerinae aquae. vid. Aquae Nu- 
cerinae 
Nummt medicorum CL, collecti 
T ee nod ah 
88 
y 
277 


du. 


tum in 
demica 


Nummularia 


ERE, 


i 


 üiBerlois remedia . 


Nateinsentany ptaviita ex:quibus ali- 
| egmentis 19. conf..Cibi nwitatio 


-INaitririo: : corporis «humani - vopf, 


iie &c, endo 29 

dr eet Mbsnmt n)n0i Md 
iut. io écris ^sanitooll 
3p J Rond! , 199 
i2 JUNO? 35 5 5*nitto " em 


fervationes, qua rcumdpe dg 
; Df fint ipflituendae.. . iod D. 
Obleffionum é Pil onda effectus 
; falfo crediti A 152 
Obfletricihe artis. utilitas | "S0 
Obfitadione (4€) Diff; * a F. 1422 
Abliradlioríós sslpcndbi optime re- 
. folvit terra foliata tattari'. 261 
Occipiti tumor ' fingularis livlae 
| ,fecens natae cum cranii cavitate 
: communicans ; | (55) 1329 
Ocnli in fundo macula magna. B. . 
, aeflu folis exorta , aquae frigi- 
' diffiniae. applicatione - fablata 
iq | "919 
" torvi & fplendentes, inquieti : 
fie & lacrumantes i in febre acu- 
: *1j3. *163 
lee lippitudo vid. Lippitn- 
do &c, ; 
" maculae ictericae in febre 
7" quadam maligaa *163 
iiie beli 113,» mundi 112, 113 
Odermenni ig * 317 
* 235. fequ. 
.. 'Odontelgici trochifci Myaf odon- 
t talgiae remedium «5... *agf 


gru —ÓPnÓ 


INDEX CI 


JO dontidess- 5 oisaeit 
Qidtis varikeffedtus n ot 
Gedéisa genitaliun&ceivid. 


5o mitalium oedema 


e 
Qedemati inflammatiónis. fuperve- 
sqnientis cauffa graviditas, —.3$6  - 
Jdeníatofiscin tmnoribusáóflam- .- 
matignás fanguihéae cauflas;956 — — 
Xotlhafen «(vom Scboclienbüch- Carl 


ON em) Egi Sin) ii DER O2 
'Qenanthe? c5 ass - AUYÀ bi3 7288 | 
Oedanthera M M e 
Osfop^agi fitus " *543 
e — . pro tranfituper E 
2t) AUI ftrüctura eet 
"OfcribitBgog 3 .oc ii8sidin0$47 
DOsfophago inhaerens fellnta. des 
graveirpproduxit aiiginam:-. ,306 


Olea), Oleafler «iio: e "472 


odorata non difficulter -reci- 
, piuntalealis ioobinpil tme va 
unguino - vegetabilium funt 
- eiusdem indolis cnm pinguedi-. 
ne animalium :; 0055 2443 
Olci cum aleali nexis unde. 7446 
-—- lini: phpaveris!r& oliverum 


-— 
* 


—— 


?r ferra 44 f 
(uiv midoudtie Raus ineft. 457. 
^ eius origo ;: onn 457. 
Oleorum prid , quae in 


' frigore confiftunt, vfoliditaris. "e 


PES ccs difjofitio ad (oliditatem ab 
acidis |... c AME 
Oleum anuifi varia itii propius 
ad unguinoforum podus acce- 

. dit. 2456 
Oum | 


:] 
^ 


ONDEX 


Oleüni Corm eervt Mons 
-— Parisi im * 488 
— -—- terebinthiae — 459,  fahi- 

nae ibid, 
— ——- Olivae. 2* 469 


 Omen&á toties in fene maraímo 
extincto reperta. o. is üoufi31 — 
Oidentum. maxime 'emaciatum., é 
velut . exfucoumr y retrachumque 


A — omni pinguedine iin 
tutum " 

— — gini 5 

OraeTe - i 

Biden ablilut adhuc. Aude 
ratur $06 

Onirocritica &. "Onfromantja £97 


medica — 513 

| Onifcus, UT EE ME fpecies 172 
Br 35 inutor: 124. 
: Onsliyclis | 360 
Ónoais "RSS 
Onofrmae fpecies 474 


Onychis. wies nie sitit 5 


: idit. Md equ. 
Opali: fpecies Ji * exirsb;dl T 
Opalu$ ^^ 1294 
 Ophitis ufus Mia II3 


Oplithalmiae humidae | marbillo fe- 
jh .,a00 
ferofo- catarthalis ^ réine- 
; dium infigde Aüpgisent ful- 


H 
EI 


| quutae medela 


p T aeÓ— € 
. Y 


ophur ps itg 10 E 30 
[EE m 
"Opii effe&us quide in corpore fa- 

mo pilqpati ü. odd gpa 75 

2E 41 353 15g 4 Qiliabii un 


"à 


Opii extecie agp effets mul. 


t'Jüs 228 
— fonna Émplafli externe appli- 
, Cati effcctus nullus 


216 
oH ei a dofi deglütiti effec 


* 22k 

-— vires in dfelanda odontilgia 
T 235 
€ ufus *236. * 237. * 39 
z30 oti vidus à in febre dyfen- 
iis "18a 


2 Opifihotonus c ex febre quotidiana 
/337. ex teflium lxfione *12 


Ein agtypniam ' deliriáque 0 


tiué atigat , quam infringit * 170 
crudum praeftat quavis eius. 
| praeparatione * 2I7, eius virtus 
4nquorefideat ^ — 217 

' hydropicis. non convenit 159 
pedi calefacit 217. hilarita- 
fem noctemque infomnem 


-—— 


pro-: 

, duxit * 217. ingenii vires acuit 
*217 

| fangüinem verfus caput deter- 
"mitt $. i218 
Opobalfamum "42 ;À 


Oren, arbor Libani 4 
Oreofelino falfo fubflituitur Ez 


calis fpecies 289. 
Origanum ; * 339 
Oris tetanus infantum 5 
Ornithogalum 3 Wa . 299 
Orno;-Ornüs-- * 447. 
Orobgnche "309. * 340. 
Orobis "m :3£5) | 
Orontium * 243 
aasa Oy. 


zae | ecoctut 


—M/h 2055121 T 


| — - 
'193 
s femoris, As i QS esl 
* facrüm circa) i in febribusacu- 
- tisdiutinis ftagnatio fanguinis o Or- 
S ta | 219 
E necrofi affectum ... 220 
Off € de optima ) in celéto- con- 
Ü ' flzuendi. ratione, DifL, ^. ; 408 
Offeum. concretüm. Pet. anm eie-- 
"dum SAM fot 
£l pene aortae arteriae fyflema 


"T o 


-—à 


&c. 
Gfliculo e ex deghilito. angina gravis 
|3o$t vomitus. cruentus, agre 
om is animalis mortui adfrictu gan g- 
lii curatio obtiienda I 33. 324. 
Offium Íractorum fefTucae ,,. quae 
" coxnmede reponi nequeunt , ni- 
. hilominus coalefcunt 249 
— fines ferrati in offe gangraena 
| fponte foluto 469 
Oflrearum: caleis praeparatio pro 
aqua ad internum ufum. ex ila 
paranda Laci!i209 
— . excalce parata c "e. vid. 
. Aqua calcis &c. Bu ufus inter- 
nus 4. fequ. 390 
Ova foecunda phalaekis abfentibus. 
" saafculis 


-— 


| 2 435 
Ovis , tenthredinum fpecies. 179. 

172. Me 178. 
Oxalisg n 16 
Oxyacantha * 320 
Oxycedrus : LA6T 
MO vc t 


Na : 2 uM 
| 
* ES 


N 
-' dli fi foglio e 
a28*rdnmfsio cseserodit Y n A t 
I^ zw cphbaidéis des a d 


$puü | P 
P. a S. T. vid. Pili ig Sms 
^'Trihüitate ^ I peer 
Panàcea arcana - — Site 9. E 

Padi !ric ree zxürmp t "A a20 2 
Paion Perr.' : ABL die Moncel, 


Medicus, Equs, — * Eo 
Palfiaus citatup | "UV ^ Br 


Pallor corporis non icat. 


Camodinte ae Natl 
Palins cordis vid. Cordis pa 
tlO £m 


pe 


3m 2 


EJ 


Palüdanus vi4, Breeck 2 
Pancreas ptaeternaturalis  cánfita- 


tionis in dyfenterico Fen 
A — fcirhofum & i in bios 
^*divifum - Ed 4 
Panicum E 
Papaver j 
Pd dilldor P sq 
"rae ufüsin febre quadam maligna. 

' lepidemica * 16g equ, in dy Ra. 


teriea 


Paracel(i infufurr. corem 5 2n d 


Paracentefi abdominis. Íeri. aquofi 1 
librae 1920 eductae ; — 237. 

Peracentefi: s. abdominis repetita: 253 | E 
feq. in hydrope- afcite faepius — 
efficax 250, per 6r. vices peracla; — 
. ejr. qua ultra 400. menfurae 
.feu r6oo [b. medicae. .aquae . 
- flagnantis eductae [unt ibid, 


eius 


LE 


* x 


sceids exitus. varius 258. 'neceffi- 
tas ibid. antiquitas ^ zbid.- ufus 
- ingravidis 259, éur omnes aquae 
femel & fimul^hac operatione 
mon educendae i5i4. qua fub 
» cautela id fieri. queat "260 


Paracentefis: veficae ; vid. Veficae 


urinariae &c.- 
Paralyfi faepius fpinis: niarafinus 
- fenilis pui. 17. 
pros ex arfenici ufu interno 
ET .832 
-— o pedum a partus: xdolodübus 
4/372, quo remedio fublata 273 


Parchet, Chirurgüs, : Eques S, Mi- 
i ehawlie * 48 
Peipi Angliae "hog 
Paris herba - 308 
Parmafla ^C Re. 
Parotides i in febre djdm initia 
*p65) * 163 

Pirotidis ghnduhe fcitrhofae. ex- 
ftirpatio i «6 
Parotidiay tumor: ;ncliffae- infifo 


ofublatus * 235 
Pártuimn facilitatite/ ( de eapite co* 


niformi sid, iR oetiü$' capite 
Cc. didi Sil 
* uio. promovens remedium cor 


/ gallinae nigtae. 205 
Partscientium. fella : Devéateriàna 
vid, Deventeriata ec 
"(de) fecus eon. Grà- 
widelua) i&c. 
Partus convulfivus 23 
— a doloribus pedem patalytis 
ig m pedum Neqt oct 


Aaaa2 


JIN-DOE X 


Partus impeditus a "velita 1 Sinstia 
nimium extenfa * 388. 
—  Jaboriofuüs & díuturnus 460 
—  —- nmaturalis difficillimus 361 
— EE praeternaturális 

. difliadiio v : 366 
Paffio iliaca vid, Iliaca Paffi. | 


Paffularum minorum uncia una ex- 


ditavit ventriculi ardorem | *229 
Paftinaca * 288. "293 
Pavores in infantibus, luünmbrico- 


rum 512. vel deatitionis immi- 
mentis indicia g 11. in hypochon- 
* driacis & hyftericis. a 


| M8 
Pechuelchem — 3 16 
Pectoralia infufa *261 
Pectoris doler rheumaticus &c. 


"mid. Rhenmaticus pectoris &c, 
—7 hydrops wid, Hydrops. pe 
a gti cc 
Pecudum lues cos. FibiIodl &c. 
Pedes (circa ) fcorbuti effcctus 
378 
A ulcerofi, tumentes £5. fanan- 
tur virtute Tous ftit Iphurei | 239 
Pedibas tribus monítrum. 461, : 464 
Peédiculáris ,^- | 244. "343 
Pediculis (de) inguinalibus, in- 
feclis, & vermibus howini mo- 
leflis, "Dif 9 
f'edifivig' ex acidulis 
Pedum paralyfis vid. Pss | pe 
dum ^'^ 
fudor .olens 387 
Pelvis renalis varians flructura | £50 
Pelzes (pbyficalifibe ?Unterfuchung 
der). welchen Aie Natur durch 
; UFZen- 


f—À 


INO fex o B 


s Faeuigg, auf sinigen j Misem 

* gorgebracht * 

Pe nphigoidea exanthemata.: -— 
enis incurvatio eiusdemque . Tóroti 


" .ánflatio fingularis . j39 
—  integumierita o; o; hia3a7 
Peplis .. n ss toni TI, ys E»26ilt -q (c. 
Peplus |. Ie. DRGaKTUEOUHTE TT 
Perdix a formicis, exclufa. - 31 
erfoliata . *290 
Perfoffor . : und Jeu 
g 0, 174. 

Pericardii defcriptio. od 
^ ibid. fequ. liquor. TOI 


Pericardium liquore deffi itutum 23 


c.i valde turgens aqua, lym- 
e. & muco in infante 7 Br 
ium io B(tH 5 TS 


* 282 


e*a*** 


quae Wei s : * 589 
Peripneumonia . vera. p. 
* * gum dccunibentem —— 


"2:221 


* 227 
*67 
Peritonaei divifio in duds Pe cu. 
- callofas 73. firudtura j41 
—  —  abíceffus purulentus cum 
afcite coniunctus 7. ruptura in 
—forbuto. | 379 
^. Pernionum male ve liber pefh- 
| . mus eventus 466. .471 
Perficaria *307 
| Perfpirationem infenfibilem Sancto- 
* rianam etiam exaiminavit Jo. de 


1 -Gorter. "416, & defcripfit "420 


Posi cortieis- foliorum. vis -ar 
. i pariter febeifuga:. 41£ Ada Hr 
TW pf779 ime | vires. laudatae .* 198 - 


Xxre- seco 


.,:hoidibns juncbi 5/227; iri -febr& 
à; Loy maligna iners deprehen- 


169. iu variolis. confluens 
. tibus & dyfenteria maximus 


lbid bein; dofis. nimia mot»tue 


XQ mteldol 4 oibsin 31 "UD .cilsid, 
Peruvianus. balfamns...: 1j.:$9 «0499 
cortex vi, China Chi- 


es nae. Cortex Peruvianus 
T. — cum fale.C, .C,. vo- 
. latili: remedium fpecificim - E 
,.. delirio. fébrili puerperarum 2$ 
Pe, praegreffa gangraena, infra 
- furain fponte. delaplüs 464: 469 


in genu articulatione 474, 472- 
--' tertius .in amonflro. humano: 


Lei 4 


211*« 461 
T faeviente Medicorum & .Chi- 


rurgórum. flipendia. eucla'; *44 1 


Peftem contra Sanctus tuteloris;*59 


Peflis cum bubone. fanata deferibi- | E 


.tur *z2g. fine bubonibus. & car- 


bunculis(? 158-7). (005 o 
— contagii expulfio er 2 tana | 
dn Gallia | faeviens *s9. in Ve. 

netia *6o, Maffilienfis fattiiei 

caufía etg 
Y scidit discedit volt /* 43 | 


— Ípecies eftlu bovilla- 98.06 | 
T Péa- — 


* 


|. 259 1e 


Ed 1 


cufus ;egregiuss! in. — 
pore dyfenterica..* dia f84 7j 
exiguus in. gangraena. fiéca:468 — 

dv levdinen:attud 
M in alvi obftractione. baemorr- 


INDEX 


Péff. irf üterigum defcribitor 48 

Pétechiae varie ^ ^ *158. "163 

Peteclialis febris conf. Febris Pt 
 techialis 

At — 'fitigtio j 22 

- fymptomata. & remedia | 3I 


"i fine petechiis * 18. 


E 22:3 tiir dir 


Petitus citatur 386 
Petofitis aegyptius. 432 

o PRENNE 7446 

eucedanum d *289 
Pfennigkraut *071 
Pferdeminz. *333 
Pnalaena bombyx: 434 


Phsladnarum' feminae conformatio 
. peculiaris defcribitur 430. earum 


* arva 433 ova 415 
Philangiümn ^ | 4299 
Phalaris - md y 
Phintasmatum. differentia ab ideis 

$o8 


Pharmaceutica botanica vid. Bo- 
tanica phármaceutica. &c, 
Phirmaceuticae artis fcholae 


* 26 


^. Pharmaco - chymicis ( de operatio- 


* 


* fibus) Difl. 408 
Pharmacopoea Wirtemb, tribuitur 


jo. Alb. Gefnero T7025 

— Phellandrium * 293 
. Philadeiphus «*319 
Philip a Sancta 'Trinitete Orzenta- 
lij; he Reifebzfchreibung SE: 

^ acb 
Phimofis praeternaturalis 330 


—.  fcirrhefcens cicutae fotu cura- 
DIM qoo vio: x9 Poir 


Philofophia naturalis Pxpédlinentis 
confirmata i 


44 
ku wi hindi d vera vid, Vr iid 
«c, 


BM rat rtcbrcal EH 


HT 
Phleoides .aór ; 
Phleum * o60 
Phocás 3o... .* 469 
Phrenica arteria: Jut Artería phre- 
nica 
Phthifica a tuffi emplyfema .or- 
tum 66 
Phthifis defcripta "220 
Phyfalis *280 


Phyfica cenf. Ado 


Phy(iognomia tanquam pars femio- 


ticae "407 
-Phytevma. . ppc 
Pibrac, chirürgus; Eqies S, Mi- 

chaelis: * A8 
Pica ( de) Diff, 7407 
Picea "446. "451. "459. '467 

mos. conf. Erz 


Pigmenta varia in terris Soxonicis 
TTepe riunda * 94 
Pigmentum utile quomodo ex flea. 


tte prodticendum *43 3 
Pilorun ( de.) ufu Diff * 4c9 
Pimpinella * 294. 

dati c fanguiforba " * 270 
Pinsfler * 467. "491. Bellonii * *487 
" Michelii . *.487. ' 493 


Pingne dines. Beutiquam - diffolvunt 

fpiritus ardentes 448 
Pinguedinis defectum non feinpec 
' Andicat palloz & gracilitas corpo- 


aaaa3 v xis 


INDEX. 


. fis 49. in omento praefentia in 
fene, màrafmo extinclo. 573 
Pinguedo, animalium eíl eiusdem 
indolis cuim oleis unguinofis ve- 


etabilium E 
Pini cambro figura *490 
—— character *445. " 447, 449 

y Y I ,Jfeque 


— dantur ubique i in Palaeftina & 
* judaea * 456 
—  (olitarie crefcentes caudicem 
obtinentimonílrofum * 475 fav 


— . radices 47 79 
—  pecies * 465. * 466. - 1461 
*4gt. vulgaris folium —  *493 


Finorum vulgarium naturalis cre- 
Ícendi modus rectus eft — * 475 

Pinus ,eenf. Aergs, Cedrus 5 

"459. 460, "468. 7459. "410 


P 
— 


1472. 147 v» ead '48i- 484 
*485- "491, 
-— Bikes Hp * y, Eu, Éres 
A77 
—  Cembro dicta * A90 


—  feminaminor *483, mas '456 
— feu magna * 466 
—  wulgaris fei Genevenfis ibid. 
fativa feu Italica ibid, 


—  Carpathica *488. eadem fru- 


tex bid. 
-—-.. Lembryo "485,7. 484. ' 4929 
—  ltalica fotiva : . 484 


p? T PN 


-—. Sibirica *483. 494 

eius confufio cum Italica .484 
— o frutex 494 
Piuur Baum "495 


Piperinae : aquae 7id, Aquarum pi- 
 perinarum &c. 


Piperis cnm fpiritu 
. quartana ufus 
vum produxit 

Pirus 


o uff ;atie 


nd 


' Bes .322. 
Pifo Caroel..citatur — 2M 
Piflacia filv. aod" 


Piflillati flores conf. Floret - 
limbWc, 
258 


Pifum 

Il/rus 

Virtón de "Tournefort 3 pb "E 
'Tournefort &c. 

Pituitofis oboritur morbus facer 3 

Pix. conf. Axtius | 

Plantae conf. 5tirpes, : F lora REA 
fis, Herbarium vivum... 

— —— facrae fcripturae * 446 T 

— -— Ííeleclae *448. * 457. fibiri- 5 
cae «84. 

Plantam (in) animal mutatum 438 d 

Plantarum eicones ^ 24 ! 

figurae fallaces * A9E- 

enif- Hilloria Lugd. m— 

, hifloria generalis |. *499 

—. o. gnorbi, quibns ex caufis 
excitentur- 407. 

vires maximam partem 

adhuc incertae 


"t 


v 


A 


[ —ÀJÉé 0 


7214 
—  — plentago | 270; *304. 
Platanus indica "446 
Platerus Felix citatur *a38. eius. 


collectio ex tribus regnis ibid. 
Platnerus. 5o, Zach. citatur "385 
Plethoricorum infomnia 
Pleura duplex $40. ntriusque flru- 
Cura - $4I 
Pleurac ex roze hydrops pectoriss4s - 
Plen- 


€1O . 8 


I N D E X. 


Pleurae fiructura & fitus $43 
Pleuriticis convenit largus. potus 
.théeae viridis 281 
Pleuritidis remedium radix Senega 


M 227 

Pleuritis expofita ! *224- 
—.—- humida morbillis- fuperve- 
niens dig * 109 
— — ficca fymptomatica 67. eius 
- remedia e dbid. 


— — Íymptomatica & ficca in qua-. 


' dam febri maligna epidemica 
EM vn CIri P523 
 Plinianus morbus defcribitur 371 
 Jfequ.. eft Ícorbutus ibid, 
Plinit Caii Secundi Hiftoria natura- 
lis | "391. AT 

. Plumbi ex fumo contractae colicae 
remedium | bri: 
Plumbum exazeto per faponem de- 
"fectun: abit ini. pulverem nigerri- 
Tur ; 453 
Plumptre Henricur Collegii Medici 
'" Londinenfis. Praefes | | 
Pos — *263. feque. 
gata *226. moxae inuflione ad 
tempus fedata | 240 
— — & nephritis coniuncta *227 
fugata — [2 d bid, 
| — —. vilceralis * 234 
Podagrae diaeta. * 419. eradicandae 


areanumc "227 
Podagraria * 293 
Polei ( Feld-) *438 
Polygala 7354 
Polygamia dioicia T2842. 


764. 


Podagra defcripta *222.*2 34- fu- 


Polygonatuni | * 298 

Polygonum * 285.*306. /zqu. *309 

Polypi cordis veri rari 54$. ex- 
emplum bid, parvi: plures in 
cordis cavitatibus reperti , -extre- 
mis vitae periodis formati , 401 

—. uteri 442. /equ. eiusque pro- 

. lapfus fignum diaguofticum 492 
€enf, uteri prolapfi &c, 


Polypi minerales II3 
Populus arbor - * 446 
lortufa |. *308: 
Portulaca A7 
Pofca Hippocratis b. * 167. 
Potamogeton. - *274. '307. 
Potentilla * 324. feque 


Potu copiofo dyfenteria. epidemica 
curata . uL TION 
Potulentorum frigidorum Íngurgi- 
tatorum. noxae in morbis acutis. 
& dyfenteria 285 
Potus acidiufculus v;2, Acidiufcu- 
lus potus 
frigidi vires m 
largus in fcbre maligna epide-; 
- mica falutaris "167. commenda-- 
tur in lue bovina & in hominuin: 
febribus 20$ 
Pouffe Franc. Medicus Eques — *46 
— Lud, Maria Medicus , Eques 
Poutau Claud. citatur "219 
Pradticae anatomes fpecimen $59 
utilitas | ibid. 
Praecordiorum anxietas pof ufum 
opii OT UNAD C M 
Praeputii fpaflica coazctatio — 332 
Prae- 


" 


— 


^W. 
17 
; nic: 


Piagmatica anatome B 
Priniula | Lap 
Pringlius citatur & landatur .*492 
Proceres Angliae . Meg 
Progaofis ex infomniis .$26 
Prognoflica infomnia  ' : 812 


iore uteri vid. Uteri m àp- 

us | 

Profcarabaets 321. conf, Scara- 
 baeus falicis 

Proftatae affediio pertinacia veficae. 
mala producit FE duri 

induratio & fcirrhofitas 


qoemmee 0 cmm 


m DE E fungofitate ifchutia. 


vweficalis v4. lfchuria veficalis ' 


ei propagines intra veficam 
n "A 
— -— "tumor 3767 equ. ejus 
- cauffa * 377. effectus *578 feu. 
Pruimen ( Onderzoek 4angaan- 
de bet Eeten der ) 413 
Prunella "3 
Pruna cerea caufa dyfenteriae *173- 
Prunorum efus conf. Pruimen 


. Prunus * 320 
Pruritus formicans fub exanthema- 
^tum miliarium eruptione — 211 
— .—  ingenitalibus 331.335 
— — Ííenilis . » $65 
Prutenicum *290 
Pfeudo narciffus *297 
q.s n experiqmetitalis vid. 
Renier &c, 
- "I bur hà [^ 


"wa 


1 N.D EX 
Praefoga infomnia 512. fee. n Ptyslifinus i in ! febsec gi 


Fi à 4 11 
d v T. pe: a «x 


E 


Pubertatém ( ante) AS cl J 
res paffiones iudicantur 397. li. — 
" mitatur — ibid. 
Puerperarum delirii,. febrilis remes | 
; lium:fpecificum - qp. 25. — 
P'oerperis (de incommodo & peri E 
culo) ex convivio baptismali ine 
Iminente , Dil. - ' 409 u 
Püérperium epilepfiae cauffa - 297. 
Pulimonaria. 47$ 3 
Pulmones undique ES n com- - 
. preffi [od Hlaccidiores: ex pectoris, 
 hydrope  . 
— '— recens nati fubli ded 
naturales comf. Longe ki 
Pulmonum. abíceffibus RUP | 
emedia - 1 
E n- Vrsqiesl lobus - bodie 
;vacuus a Lo 
— — parva ^ inflammatio in | 
 otnnibus fere cadaveribus reperis: 1 
tur 
Pulfatilla 32 
Pulíus cordis & arteriarum md 
' tio Et! 
— - ceffansin perpura *222- debi-.- 
lis, frequens, poft ufum opi. 7 
— durifunus parum febrilis a1 
-— naturalis, celer & debilis. E 
febre quadam maligna *Isg 
Pulfus plerumque debilis & oppref. p 
- fus in fcorbuto 


— tardior & debilior pot ufu i 
opi jadON 1 Pu 


fitus 


5M 


M- 


|^ Purpura * 474. cum ceffante pulfa 


Ne n 


Pulfis varius in quadam | febri ma- 
-ligna epidemica *IS1. 164 

. Pul venarum diinenfione quadam 
ad muficos pedes defcriptus "432 

Pulvis antifebrilisBernhardianus lau- 
"datur 38. refolvens Stahlii vi&, 
. Refolvens pulvis i 


Pncdtio veficae urinariae vid. Ve- ' 


ficae urinariae punctio 


Purgons AS extracti lilii convallinm ! 


* 229 


Purgantium ufus in fcorbuto 381. 


383 

Purgatio alvi flatim poft V, 8, in- 
fütuta fanguinis aefium mitigat 

* 136 


- &c. fanata *aoa 
— — ce oc morbillis faper- 
| veniens . 200 
—— —. tuf frahisd: binacidadite- 
cae accedens 228 

. Purpurae albae periculum in femi- 
nis primes exceptis vetulis 
216 


"o— — latentis indicium Tq 
 Puflulaeinftar veriolarum cum pun- 


cto nigro depreffo 31 
| Putredinem fupprimentia v4. Aci- 
. da miueralia 
Putredini maxime refiflit campho- 
ra "168. cafloreum *169 
Putredinis corporum düboess 
cauffa | 


1839 
Puy Cochin du v2. Cochin du Puy 


Puzos Bra Chirurgus nobilita- 
GEL $9 


Y IND E x | 


Pyratler . *323 

Pyrites aluminofo- Seo efl ima- 
teria e Vefuvii montis voragine. . 
eledecto 276 

Pynrmnontanae | acidulae. vid, Aci- 
 duiae Pyrmontanae ^ | 


Pytola 304. "309 


e: 


uartana febris cartice tollitar *229 
Quartanam febrem iudicavit hae- 
SP narium . largiffima 
* 216, fugandi methodus fecura 
*210. 
Gier praefentia i in materia ex Ve- 
fuvii montis voragine eiecta: | 270 
Quercus - 479. .* 474 
— - gallarum &c. vi4. Galla- 
rum quercus &e, - bie 
uinquefolium 324 
Quotidianae ck remedium *238 - 


/ 


Rabiderum animalium faliva non 
folum genus nervofum, fed prae- 
&ipua deglutitionis organa adficit. 
59. huius affectus. fymptomata 


ihid. 
Raden : *316- 
Rahn Henr, citatur w . 231 
Ranunculi fpecies * 480 
Ranunculus,' T d 3o feq. 
Raphaaiftrum - WN T 326 
bbbb- Ra-- 


, 


" Rabidae lupae morfus euratus *223 


X 


Raphanus : 


347. equ. * 1350 

Rapiftrum: |, "346. 1349 

.Rapunculoides: * 281 

. Rapunculus Xsiet feq. 
— Rspuntii fpecies 2489. 

Rapuszem — 2 ncocaum $3.7 

- Rancedo poft ufiim opii 6 


7 
Rauwolfens LeonP. Rej gei und 


vier Theile v3. * 455 
' Realgaris color rübicundus a cupro 


Rus | * 325 
Reaumur, (Antonius Ferclaud 4e) 


-c58 


* 


Eques St. Ludovici * jj. eius 
C2 MS LU. | . 166 
Rechenkunft "442 
Recidiva i in febre quadam maligna 


* 165 


 Recidivis ( de) morborum Diff, 


o8 

Refrigerantibus: remediis T am 
. curata. . * 222 
Regulus | cupreo- - arfenicalis ex bo- 
race 2t 97 
Regulo (de) dntimonii medici- 
nui vid, Antimonii regne &c. 
Reichard. Cbrpb, Wilb. Im. *4o9 


Reinedia indigena minori dofiidem 


praeftant, quod exotica. bcr 
Remediorum nimia quantitas taxa- 
tur . i v4 


Remedium antidyfentericum. Ame- 
"s. Aeamum fovupms qut nA 
Ren finifler frequentius. laborat A 
1 X bis : jo 
Renalia vafa vid. Vafa. renilia 


i 


3 , " ^ - k P i MS , " . ^ ^T 
l ! vv 4 : "E- IR 


193 


Rhamaus -. 


—— : LI 


Renalis pelvis: sid. Pella Tali: 
materia. cafcofa parulentáque és 4 
"ples: c7 tii tptav ^08 

Rein adipis Hdefclkue obfervatus 

tí 5. i 1G 41 te? 

— —— affectio a calculo aculeato - 
vid. Cslculi aculeati: &c, ^. 6:3 3 

—— — exulceratiouis remedium — 


? , Du " 

a d 1 1 4 TOC ^ 
AUT SE. » 
9^ F z 


LE nein niosli 4 Iitay 


vmm . 3 I8 E 
Refinae fluidae «& ficcae- cusapE 
Refinarimn natura CU CERE 
Refolvens | cataplafma d s 


& 
V 


m i 


Recfolventis pulveris. SStahlii. Wes imc 


* ll. 


febre ,dyfesterica 182 
Refpiratio bona valde- repleto licet - 
abdomine 72. crebra. 
fla anxiaque poft ufum  opii | 
q5- difficilis ex vapore arfenici — 


* 23$. laefa:ex atrophia 445. vae 3 


angu. E 


"ria in quadam | febri Mene epis 


demica DLE 
* 2 


Refpiratione (de) Diff, ^ E. 


Refpirationis rbythmi perat 
poft. ufum opii 


Revelationes divinae. 


J 


5 . 


Reys & Soufa (Emanuel dur) Eques. j 


Ord. S. Chrifli ^85 
Rhabarbarina dixrrhoeam fedont | 


—- 


prd — cum file digan 
os. conf. Rheum 


P 1 
ia. 


! tS $.. M LE 


7 


Er. 


É 


» | 


— Rhei lira ufus in febre 5 RM 
| maligna epidemica * 166. dyfea- 


p ibd JEeNKCA, *TgI 
| ce pulvis folus. optimum loxons 
"Wise 1 *471 

2 tolli ufus i in i febre dyfenterica 
Xéopal cols qe. 4th 182 
e. NÉS) * 236 


—. conf. Rhabarbarina 
Bbeumatic dolores in arthriticos 
i haemorrhoidales abeuntes $63 
xheuniaticorum dolorum  reme- 
2 lium roob fambucdi | | — $63 
. Rheumaticus. dolor pectoris bom- 
 bacinorum conorum inu(tione 


, - fobatus —— d t9 
GRhinanthus — » : *34t 
Rhoeas *32j. - conf. Papaver. 

Rhyne (ze) citatur —— — "234 
Ribes dn LT 283 
-Riolanus citatur | | 385 


Ritterus nnde. Medicus factus *2252 
; Roborantia, quae. in feorbuti cu- 
ra qaando exhibenda .385 
| Reborat cortex: Peruvienus ETE 
| Rochus, Sanctus, eiusque vita "^59 
| - Reetbe vid: Maafcrn E 
| Rogeira Amariur da Cofla Eques 
,, Ord. 'St, Chrifli * 
b fambuci vid, Sambuci roob 
MN ados inflrumenti in partu 
difficili ufus examinatur 469 
Roque ( de la) voyage de. Syrie 
€ du Mont Liban "455 1470 
14.2 


E 


Roris putrefadlio | FPE 


: falibus corrodentibus vel infe- 
; £lis minimis onuftus & animantia. 


xXx Luise afit 498« . unde talis 
* oriri poteft 4 4og. ante folis or- 


fum examinatus . - bid, 
Moschee "296 
Moa 9 o ou eru *322 


Rofeolae & morbilli IE d 
a fe invicem vix divetfa * 1 86. eo- 
rumindoles - *r96 

Rofen Nicol a Rofenflein, Med, 
D. Eques de dtella pola * 87 


eius munera à ibi. 
Rofen ( Feld) iu 302 
Rofetus citatur PERIUETO- TI. 


Roverella FZoriur t9 Pond alter | 
Eques St. Joaanis Hofpitalior, 


alter Archiater Pontificis: — "1 $. 
Roux D. citatur *23t 
Roy de St; Aignan (Nzce/. 7e) Me- 
dicusz, Eques dis * 46 
 Rubeolae r 5272 


Rubiidaei baccae pafla butyracea co- 
€lae excitarunt dolorem fixam ad 

- &oramen fup raorbitale..— *216 
Er. tinctoruin radicis ufusin vo- ^ 
43mitu cruento ex fuppreffis . men- 
fibus ERAT ONE S 
Rubigini s, frumentum corrumpen- | 
tis cauffa. & natura 409. reme- 
dia 4II 
Rubusidaeus & arvenfis* 480 idaeus - 
*323. caefius 7/24. faxatilis 75:4, 
Ructus conf. Adpetitus immode- 
ratus 


Rudbeck- TLuro. Gufi avus Aer 


€tus Ordinis gladiati ||... *go 
Rumex. *gozfequ. 
Lupo o lt 


|. Ruyfchius citatur 


[ .. Sal aleali viZ. Alcali fal 


^ 


A 


Rumpel Herm. Ernefi. fit mentio Sal dis an volatilis reddi: queat U" 


"397 

Ründvee (Onderzack na de oorzack, 
 voorkoming en genezing van de 

- zickte onder. bet ) *422 


"Ruflicorum morbi quomodo - tra-. 


éctandi 283 fev. 


"388 


& * 


Saaros in comitatu acidulae vid, 


- -Acidularüm &c. 

Sabina baccifera - * 4f9 

Sabinae oleum . 459 

Sabulofum urinae fedimentum co- 
piofum quibus remediis promo- 
tum * 2i 


Sacchari natura fiponacea 230 


l 


— CL faturni compages eiusque . 


folutionis phaenomenon 227 
L— .— «um vino acidulisque mixti 
efferve[centia vehemens explica- 
"TUE. 229 
Saccharum acidum frpadd in fua 
imixtione continet 
. Sacer morbus conf. "PreDM 
. Sag arabumn —— 
Sagina 
Sagou ufus in febre dyfenterica* 183 


fequ. 


^ —— Ammoniacum vid. Afsmoue 
cum fal ; 


— €ommune adhibetur 2 faponis 
| confccionem -— 44$ 


"274 Saligniacus Bartbel, 


irm ^ 1 


" "b. 8s o 


Ur peculiare ia materia e Vefuvii 1 
Montis voragimeciecta 269. m 
— ex faponis chemici cineribus - 

eiusque indoles 4 
— Íolidus, qui ope alcali. deny ex. E 
fale aiugioniaco: obtinetur, . fi ve 
etiam liquor urinofus , quemcalx 
- ex fale ammmoniaco feparat, cum 

aliqua pinguedine mixtus vss : 

- faponem Erb. | 
Ípurium Boracis 167. eius & | 

1 dalé fedativi differentia a vero 4 
vitro boracis Fx E 
— wurinofus cum oleo odorato - 
mixtus RAS faponem 558 
Salbey (waid-) 2S RN 
Salia in. aquis haerentia per 'colo- - 2 
rem, quo mercurium deüciunt, ' 
Neige. mos eft stibigem a 


453 
— hs ria boracis & falisfedativi 107 — 
.Salicaria 


que 
Salicis corticis & folforum "m E 
virtus |. *220 feq. — 
go su ui fcarabaeus fufcus vid. Sce 
rabaeus falicis &c. CORN 
. 446 Salicornia : , ^no " 
*. "" 


Salis acidum cof. Mercurius fub. ^ 
limatus "d 
— animoniaci fpiritus vid. Am 
moniaci falis fpiritus — —— 
geniftae, cocaina 
in fcorbuto.: NEM uM 


a. 


o —— 


INDEX 


l 


$dis marii i fpiritis &c. conf. Suf- 
 focationis metus — 

acidum vd, Acidum nitri &c.- 

— nitri acidum vid. Acidum ni- 
"tri &c. 

| — fedativi actio in Mein "--454 

"character - II. indoles 
^4s4. vitrum. 

Saliva *334 

| — duicis ex (éorbtits aliqua con- 
flitutione | (0354 

— epileptici an fit contagiofa du- 


/ 4 
— 


Au ues 


bium adhuc eft — 898 
i peffimi faporis & odoris 71 
— varia tempore matutino | 354 


Salivae examen chemicum a quibus 
- praeftitum 13. fanorum hoini- 
. gum diverfae aetatis H 
— — tophacea contenta 15.2 
— — variado in febre quadam 
acuta - * 156 
Salivalium. ductuum mutatio — 16 
Saliv:tio continua in Hoods ob- 
fervata : 379 
— «conf. Lues venerea 
mercurialis laudatur in 


' darcoceles curatione *134 
xus fpontanea 497. 499 


Salivationem mercurialem adhiben- 

- dam, quae contra indicent. 500 
"Bilienoni mercuriali an praeferen- 
- dus fit mercurius fublimatus 498 


— Salium 2lcalinorum & enixorum, in - 
acidulis contentorum virtus 234. 


-— — mediorum, acidum vitrio- 
- lieu vehentium , .cum oleis un- 
^ guinofis coctorum natura 4j4 


| Sslelsrei ma 
106 gio 
 Salubritate (de) E:fordiae , Dii 


ulia ratio diverfa ad olez 
Salmafii Claud. mau hyles 
2 Jatricae. .. - 465 
Salmuth Jo. Lud. * 409 
Salvatellae venae fectio im fcorbuto 
382. 583 . 

Hebone abi urbs y re- 


o 


*408 
Salviae fpecies 479. *25j 
Salzkraut "nf 


Sambuci corticis ufus externus 335 


roob remedium rhenma- 
ticorum dolorum $63 
Sambucina remedia profaerunt iri 


—— € m 


angina quadam epidemica. aic 
Sambucus *295. aquatica '* 995 

racemofa : ibid, 
Sammlungen |. Breslauifebe ,^— vid. 


Breslauifche &c. 
Sanctoriana, perfpiratio. vi4., .Per- 
fpiratio &c. 
Sanctorii aphorismos. in flaticos 
commentarii adornati | 


* 420 
Sandali T DS 
Sanguiferoruni vaforum iri tthorgeé 
asc 543 
Sanguinem auget ferum lactis rd 
26e 'O? FTO 
Sanguineorum infomnia $11 


Sanguini e vena einifTo: fpiritus vi- 
trioli aliaque. acida admixta, in 
corpore nullum produxerunt ef- 
fectum fympatheticunr-; :/*236. 

Sangujuís aeftum mitigant ivi i pur- 


gationes | *136 
bbbbs E San- 


p 


f v1 " 
455. 


E 


^na LAT 
3j PR MERE draconis sifugin febredr. 


Tm 


-— 


L 


AE yk 


Senguinis conditio in febribus acu- 
tis ee in febre quadam malig- 


c fenteriea ^. *182 


«quadam maligna ; tx6f 
—  miffione (de) e exercit, 
medico - chirurgica ) set nd 

—  fpiffi, vifcidi, 
1 udi ^biliofique effectus- int anima- 


I 
L6 


[pss 


- lium corporibus 139 
NC: "nes dontut :00503 1»p* 3 1G 
—. —— ad vafa attritus, calori & 


»aeftus düblu caufla. *153 
Sanguis nunquam acidi expers 589 
eft fpiffus Italis... 
anguiforba | iq; tagd 
Saniguifu gae in lochiis fuppreffis mu- 
-liebribus adplicatae 279 
Sanicula *287 
Saniofiim tubercalum i4. Tubtr- 
culum faniofum 
Santorini citatur *3 dg 
Sapinus arbor * 446 
E: cur. diffolyatur.a fpi. vini 


448 

— «Xx alcali. cauftico nupto cuni 
c- alcohol. 451 
-—— J ammoniacalis 459: acido - al- 
calinus did, 
-— ex borace furgens A 


e cchemieus & piti) pied $ 
às ,eius praeparatio ^ ^ '* 0$$6 

:ex- oleo odorato & iade nrino- 
N mixtis, eiusque natura | 458 


i "ER ü 


bd 


END: P2 E x 
$1 — cp EN in vini fpicita | ues 


ic: fluidi y ond in febre 


& refolu- 
Saponaceis fanatus 


Sapone ex vai an def 


*224 


wma ex oleo -anifi & — | 


- cum. tinctara.tarrari. exp 
culum veficae |^... 4$ *s 
ex urinofo, liquore. & 

pinguedine, eiusque natura hor 


— 
"FF 
ne 


Sepecascn facchari maturà .,.230 — 


—  efficaciffima in viam 
ourporierum affélonibus;*392 
dia bug 239 
Saponaria so. 05s RII 

lilaionis. 

. ope fal volatilis. obtincatar 452. 
Sapone in vulgari alcali. ratio. ex- 
: .€edit. | elsi oGi&í eq 49. 
Saponem den(at acidum ». quod LI 

.alcohole haeret jv tbzen 449 — 


n t» 


Sapopes ad acidos pertinet, omnis, : 


,.quae.in Rpri NAI mu- 


;., Gilago Af I 
- — qaturales. En 
— — vegetabilium | & animalinr 

Wine mus 7 


Saponis affinitas cum fpiritu maior, - 
449 . 


i A cum aqua ^". - 


— -—— genera quatnor | 


AE LL genus ex alcali fixo & oleo - 


? quodam odorato. paratum. varias - 
; appellstiones eft 2ffzcutum | 45$ 
— —- hiftoriae fpicilegium, .- 442 
—:—Mafhlienfis , Alonenfis ; à 


/ Meneti; — we officinalis prin- 


^443.fequ. 
vulgaris 


i eipia 
ECT parandi Mee 


- 443. per digeflionem oM 
E REL fpecies. 443 /equ. 


m 


» 


LE 


B 
" 


^ 
». 
* i 


- 
- 


4 


CMepk varie — varia 
437 
nullae. pnpitor. 1457 
 Sarcoccles lilloria | Eua HA 
ab emi differentia* I!9 
nominis emendatio & definitio 
* 118. fedes. & genefis * 128. cauf- 
4  procatarclicae * 132. progno- 
TS S i30 curatio ^ 132. opera- 
. tione chirurgica excifio ; .quomo- 
Y: do inflituenda * 3439» conf Vari- 
'".eoccle . . 
Sarcocirfoceles ais traclatae fa- 


mee 


, Ueftus. eyentus.|.589.... exfectio 
| quando infida ...... àbi4, & fequ,— 
Sarcomata uteri 482. equ. 


Saffafras ligni ulis in  (corbuto. 384 

'Saff: aparillae decoctum tenue in 1 pur- 
pura fcorbutica — - * 200 

Satorni. faccharum vid, Saccharum 
faturni... 

Souetampfer * 304 

Sauer lee ZAIÓ f 

-. Savoüarola Michael Eques St. Jo- 


annis Hofpitalior, *14 
Saxifraga *jio 
. Saxonia E lectoralis naturae donis 
EEUDMÉ. 110 *e3 


- Sixonica terra miraculofa vid. Ter- 
ra miraculofa Saxonica 


Scabi tei humidae rebellis mt 


26 

- silice defeiipta "ji. farfuracea 
[6:./equ. huintida non fémper 
TRERGt alios * 240. maligna, fpe- 
us ' ies Ícorbuti SL IHE: 


——. vites dd venena .cicuranda 


5377. 


"- ! 


pum morbillis fisperveniens m mors 
/  buin  exafperavit *2029 
— -— f[icca, febgis quiusdam tas 

, lignae.. reliquias, teri editis i7» 


,eius remedium ., tia. 
Scabiofa 44969 
Scabrans,, i Ed an fpei I71 

. 1:22; 
Scaliger. jut. Cacf^r , yr 
Scandix " NUT G1 
n ger vomitu relectus 
over 323 


um— 


^00 — 


falicis fufcus. i in- Bs 
- febrilibus amentia & mania. cum 
- fucceffu..faepits exhibitus. 315 
,,822. in  morfü viperae . 


,222 
M Gu. X vermis,  maialis 
dt. ^ : ;822 
Scarlatina. febris *186 


Scarificationes in oedeimatofis. tu- 
moribus 260 

Searificatiouis ufus in corbuto 382 

dad conf. Olfa. i^. 
celotyrbe: eft fpecies, p Ned 272 


sd $c d E Xerbin , eft 

cedri & pini (pecies * 466 
Schagro. Sfanaubari. |... SUE 
Scharboch - 1:* 33a 
Scharlacb , plonta vs REA Y 


Scharpii: chimrgi fit mentio. 82,83 


'Schefflerus jo. Eques Ordinis Cru- 


cigerorum cum Stella rubra * 22 
Schendo van der Beck Michael 


Eques S. SCPREN Hierofolyr;i- 
tuf haarfsason s bi es jeg 
Schererdia : "t. d.2472 


Scherbin vid, Scerbin gap 
Schlag 


Bcblagkraeutgen | * 334 
Schleen , | $20 
— » Schlichting 3. D. *423. 


4, Schreber Dax, Gottfr., Sammlungen. 


^C verfchiedener Schriften! * 484 
.Schroeck Lucar citatur * 2129 
Schulze 3o. Henr. citatur ^ * 229 
Schulzius Stepbanur citatur * 458 


* 463. " 474. " 480. " 48t 

— Schwalbenvourzel SANE 
Schwarze Beeren | * 306 
Schwarzkiimmel, male *278 


* 


Schvwarzwurzel —- hup y 
Scbweizerifchen (der Gefellfchaft 
Sammlungen von .wirtbfchaftli- 
chen Dingen ^. * 486 
Scillae ufus in hydrope afcite fru- 
ftra tentatus ' 160 
Sceirpus * 258 equ. 
Scirrhi vifcerum abdominis, cau(fae 
afcitis & hydatidum 256 
Scirrhofa glandula parotis 274. la- 
rotides glandulae &c. 
Scirrhofus tumor inguinis dextri 
excifus & ligatura exílirpatus 
Scirrhum fanantia remedia  " 22 
— -——  vifcerum atque glandula- 
rum refolventia *135 
Scirrhus  mamrarum | tefliumque 
éicuta refolutus LT 
— ^—  uterb vid, Uteri fcir- 
rhüs — 
Scleranthus — —- *309 
Sclepeto ( de nonnullis ad motum 
piu e ) explofi pertinenti- 
bus, Diff. | 


: 438 * 441 
. Scorbuti oauffae, fedes 


"377 


Scrophularum remedium 


Scorbuti in cura, quae diaeta oh ; 
| 285 


fervanda | 
—:-—— "eutatio . 


^ - 3 


381. feq. 


— -- curationis proguofis 39r 


Scorbutica aliqua ex conflitutione — | 


deducitur faliva dulcis: 


Xit 1ymptomata PA IA DNE 
Scorbutigae labis fons &. effectus 


mum * 16 


— — ufus in morbillis malignis — 


| "19f. 

Scordiam "334. cenf. Chamae- 

melum vulgare mM 
Scorodonia , 


— —- conf. Stomacace fyinpto- - 


P. i - 
Te 


Scrofula interna fubito fuffocans - 


494. defcribiwur 
- ma periodicum 
Scrophularia 


-—, 


*541 


| "jit 
: Scroti 


496. conf. Alh- -— 


Scropholofae peiiiees cicuta cu- 
etae — CUTE €9 
Scroti & penis inflatio (i ngularis 330 
—  tümor & inflammatio pofl 
.vnlnus in regione ir pd 
plumbea infidum | 93 
Scuicllaris iin *38 
Sebizii Melbier Kraewterbuch? 491 
:Secalina farina v;7. Farina fecalina 
Sectio eaefarea v;47. Caefarea fectio 
&&cretio humorum vid, Humorum 
| fecretiox&c, ^0 " 
oz exelufi 0 emer na- 
^: türae relinquenda: - 486 
Sedi vermicularis decoctum movet 
vomitum 218 
Sedum | 


BSesblumen (weifz) * 4271 


Seelenlebre ( V. erfuch einer. Ep: 


mental) : 7443 
Seidenflachs |. 05 .27 2 
Seiffenletten .— * 109 


: Semen epileptici an fit tutitspiofiur 
experientia adhuc caret ^ 393 


Seminali in veficula. calculi reperti - 


| 43 | 561 
-— Semiais animalis generatio & na- 
tura *124 
— -——. excretio impetuofa in fe- 
ne morbofo | . 569 
'Seihiotica conf.. Temperameno- 
rum &c, 
| Feutiohele pars phyfiognomia 5 
i Semmedo 3e, Curvur-Eques Or 
St, Chrifli - *33 
Sempervivum *3tj. *a19 
Sene i in morbofo (iiinb, excretio 
aspgeliperuola d is $65 


*310 314 féqu. * 319 


-Setpentinus lapis 


1NDEX 


Senegae radicis vires m *223 

Senii eiusque graduum. & dut 
rum ibas | ^b. dd E 

Senilis marafmus 27:4. Marafmus 


Senis corporis: conflitutio .& muta» 
tio defcribitur $6r 
pos foliorum infafum *23A4 


Senfatione (de) Diff. * 436. *442. 


Senforium conimune terror turbat 
MA :396 
Seefoum exercitium liberum, in- 

tegrum, laefa nerveifluidi fecre- 
^tflone 


Senum infomnia $2 f. marafimus 


i 591. fequ, 


etis daius regionibus mnnor. 


bus endemius «516 . 
Septentrionalis , tenthredinum fpe« 
. cies 176. 178 
Seri vaccini effectus conf. ÍChiadi- 
eam immalum | 
Serpentaria virginiana conf.C hamae- 
melum vulgare 
Serpentariae virginianae radicis in- 
fufum conf, Scordii. herbae i in- 
fufum &c, 
Serpentina fic dicta marmora *gy^ 
iod 


Serpentis morfus fanatus | *23g 


Serpyllum * 338 equ. — 
Serrae tenthredinum earumque nfus 


y 
Sedi lactis ig Ladis ferum, : 
Sefeli * 289, * 293 
Setaceorum ufus in lue bovina. 203 
in fcorbuto . ..382- 383 
Sevi & adipis. soma 445. 
£666 5 CPI. 


P4 


E N D E x 3 
«Séxuale ipia (fyfiein ef. Sr- - .SlsSmdos quiduin esee 


| 


pes. 
'Sexus diffétentio Gceafioke dyfen- 
-teriae epidemicae *175 
cd ' feminei monfira frequentiora 
i ! I9D..| 463 : 


| — varii ratio ad: morbos malig- * 
| * k48. *i63 ^ | 


2 nos. 
"Esos cedrus vid. Cedrus 
' Sibiricae plantae * 483 


 Sideritis *435.fequ. 
t dias àd motus cibi & inedica- 


Xs fumendi "s defigna- 
:432 | 
* 408 


' - 


Siegfried Andr. Ad. 


'Bigna diagnoftica pathognomonica,. 


Met partibus cau(la epilepfi ae 


pem quaénam fint? quáeri- 


fug 398 
Silaus 289 
Silene 514 
Silvatici MattP. ber pandetiu 

medicinae s-*460 
X»poylixa infomnia - c12- 


"Sirióte Januenfis vel Genuenfis cla- 


vis fanationis . *461 
" Sinapi 349. Sinapis *349 
Sinapifm: ufus in morbilis ^ 193. 


Singultus "216. in dyfenterico fune- 
flus 401. eius cauffa invefligatur 
*" £02 2; in febre dyfenterica fympto- 
.ma graviffimum * 183. in febre 
7 aud máliena ' "162, * 176 
Sifymbrium |. AS * 249 


Sifyrinchii fpecies 341. 341 
£I o verus character naturalis 


"gen enericus 241. fi ignificatus ; ibid. 
E We) eniti med, *421* 423 


- 


dóue €adogan Muraba 
Sloane Hans t$. jo. Baronettus , , 


«Bgnedtides .: Wero coo pra 


-Snakovienfes acidulae :--.- 
Sobriae vitaeutilitaos ^ -. . * E 


Sodae in fale ferri partes. fobühde — 


'ipraeflantia & vires ibid. 268 
Solanifolia — . - | :356 ! 
Solanum *278. fequ. *308 E 


- Seldat (. Unterricht, ' wieein) "n 


x opii 


; Xtus 


D 


*78. Pracfes Societatis: regiae — 
« Londinenfis *81,. eius 'Mafeum a 
- ibid. vita defcripta &. mupefa " 
^dbid, *ge. nummus ^... *gr P 
Shuytbund —— 4 


*qags 


vetortibik Coe etl 1 
Ue3g. 


Zpnyua 


mae 268. ufus ad terrae foliatae 
tartari praeparationem 267. eius. 


Solaris bezoardici vid, aa es 
-  folaris &c 


nc Arzneyem feine Gefundbeis er- ] 

MA AE und /icb curiren koenne — 

*444 

Solidaruit partium atonia vid, Ane 
' nia.partium folidarum f 
Solis meridiani radiorum vis. 219. 3 
Somnia vid, infomnia 70 4 
— -— diabolica. $13. divina dud. 
Somno (de) & Vigilia, Exercitatio - 
Tomed, 005 * 421. "aus i 
Somnolentia fine fomno U TÉ. eim 
Sonnemwirbel e " 3 
Sophia planta - ! (Ego 


; Irt E | P 
- MM OPNDE : 


Sopor. &icetorum per T Lr men-. 

; des. m cr 
Sog orés fugat camphora * 16g. ve- 
icatoriuan. EET : "ibi i4. 
Soporoforum fyinpé tomatüim. in 

.. morbillis remedia 193 
|. Sorbus *520. *321 


Sotirella parva TUBISURAM, reme- 


dium. ay 25 ! 
Spargel (Qwilder) | SUM 
Spartium P 


* Spafmi conf. Gdillidas y: 
.. vid. Caflorei pulvis 
| Spafmodicae affectiones. cenf. Feb- 
ris quotidiana. ; 
Spafinos (ad) wutilifimus pulvis 
vid. Callorei pulvis , 
Spafmüs cynieus ex teílium laefione 
"127 
(-—— — anufeulorum poft opii ufum 
- 796; ventriculi eiusque remedium 
! * 238 
Spsflicis án aff. clibus pu in COr- 
fexPeruviands  — 541 
| Spaftico- -convulfivus adfectus ex con- . 
. tulione dextri hypoehondriir49 
up in acutis morbis fariffima 
/*224, in Ícorbuti curatione 385. 
tnedicamenta . diuretica 


a—— 


- vid. Diureticis (de) medicamen- 


.. tis &c. 
Spccificae vires plodgeum p 


r inae . uu I L 
| Speckflein. vid. Steatites 
Spergula *2 13. *3. I e 


Spermatica vafa * 124, conf. Vafa 
. renalia | 
Spermaticae venae 


* 12. feque. 


V 


sean artem comm 
nis origo X decurfus ^ ' *r94 

Speriaticus funiculus $;4., Teflium, 
funiculus Ípermaticus | | 


Sphaceli cauffa 43. avertendi rex: 


immedium Ípecificum eft cortex 


Li 


Peruvianus 910. &  cafcarillae. 


229. interni mirus progreffusfe- 
Cione anatomica detectus $72 


Sphacclofae nates ex febri acuta- 


-. 209. fequt. 
Sphacelus i in febribus acutis diuti- 
nis circa os facruth faepius Orl« 


"tür 210, externus in febribus 


- 


acutis 207. fanguis conditio. 


in iisdem "208 
inteftinorum | vid. Tnte- 
fiaorum fphacelus 

. per metaflafin obortus 
VEDI SEDE Íymptomaticant 
 folvens 


— —— 


. 89-43. 

—  —. quiefcens 472. ficcus vel 
lentus - ,264 
Sphondylium "397 


Spica fecalina ex abfceffu  mufca- 


, lorum nud protracta 299. 
"26r . 


venti. i 
Spina bifida eiusque hifloria. 141. 
genefis 143, tumoris apertio le- 
talis eft. o7 342. equ. 
— mon efl naevus, mattis 
maginationi adfcribendus | 142 
— -—, «um Aiydrocephalo" con- 
juncta QNM 14i 
—  wentofa memorabilis 3B. eius 
primae cauffae £84. cura 587 
examen anatoinicum 589. ei cu- 
c€cceo ran- 


—- k 


^ 5 gandae merenrius dulcis finifiro Spirituum arimalium. officina - $53 
. effectu adhibitus $87. fulphuris Spumiger, tenthredinum fpecies — 
US - -- ett AEiis e ELA 4obc 

antimonii aurati effectus — j/i4.. ames 


. Spiraea | ye A *322 Spurcitiei deditis i lyfe 3 
iritu vini Gallico tuberculum fa- —— teria maligna epidemica .— "174 — 
.niofum mitigatum —— $567 Sputatio continua in fcorbutica ob- —— 
. Spiritus affinitas cum fapone 449. dés .-. — — $1 379 1 
— — aperitivi Penoti ufusinfcor- Sputator, tenthredinis fpecies 170 — — 
.Buto; (0.5 .5,.538; Sputum cruentum & purulentum. 
-— — ardentesneutiquam pingue-. ^ corticis largo ufu ad triennium — : 
. dines, alcaliparum modo diffol- ^ dilatum » ^ 722] 
ovunt 7 | ... 448 -— -— [fanguinis v4. Sanguinis . 
—. — carduibenedictiufusinfcor- —— fputum PUR ML S 
buto zo .. 84 Squamaria | *ae 
— -— carminativi de tribus ufus. Squamulae furfuraceae in pruritufe- .— | 
jn fcorbuto - Ego REA. MU E wes 
— -— in cerebro elaborantur & Squilla oid. Scilla —— — E 
r per nervos feruntur |. 444 Stachelbeeren ^ — — "egg E 


2 - -— cochleariae vid, Cochlea- Stachys *333. fequ. *33$. * 337. 
. riae fpiritus, Cornu cervi vid. Stah! Frid, fit mentio 


"Cornu cervi fpiritus, Fuliginis Staminei flores oid. Flores mafcu- — 
vid. Fuliginis fpiritus — lini EL RENT, E 
— -— minerales acidi interne quo- Stanni rafura 22 — 
» modo fecure ufurpandi ^ 497 Stancke M. D. citatur —  *249 E 
— — falis emmoniaci vid, Am- Stapel (Jo. Bodacura) *469, "472. 
. moniaci falis fpiritus — Staphyfagriae femen denti dolenti — | 
— —— tartari volatilis vid. 'lars-  intrufum dolorem vehementer — 
. tari fpiritus volatilis d auxit c 
| : * 3 


— —- vini cur diffolvat faponem Staphylaea — — Zr 
| / 448 Stavelius Joan, Med. D. Eques de. — 
—- — vitrolieo-fulphureus aqua- ^ Balneo *82, eius vitae curriculüm  — 
. rum mineralium 236, nulla ar- ^ allegatur ; BERT 

.te imitsbilis eft 754. ipfi maxi-- — — Rudolph filius Joan. Baro 
. ma acidularum energia tribuen- ^ de Somerton ac Par Angliae *g3  - 


,1 


. daeft . " ibid, Steattae character *106./e2u. *109. — 
— —— wolatiles oleofi variaeindo- — ufus —— 1. | EL 
E T ass usta ull ur Ec 
ti ! 2539 d ^" Stea- — 
E DX iique 

e | 


Jequ. — . . *109. "11e 
SUN reh LR usoiuegIO 
BEEN Lina 7358 - 
Steinkoblen ( Abbandl. von den) 

Dodd ur ^ 442 
Steinmarck: *109 
Steinnelcken Pr ; 218 

.. Stellaria *313. aquatica *255. 


a 


OMMmEX C 


- 


Steatites an fit terra miraculofa Sa- 


^ xonica *106. affürmatur ài4. 


* 


Sterilis flos viZ. Flores mafculini 
Stigma femineum  - | 
Stirpes conf. Florae Ifenacenfis - 
— -—- obfcurae aut novae," illu- 
| flratae. 04078 
— —. ad fyflematis fexualis Lin- 
'naei ordinem recenfitae 
— -— inRuthenico imperio fponte 
provenientes "485 
Stirpium agri Ifenacenfis fynopfis 
: methodica *249 
— —. fpecies olim a patria diftin- 
guebantur . L "480 


Stoerckius 4nto citatur *229. no- 


*220 


tatur 
dulcis 


Stomacacis. fymptoma faliva 


| "ON 354 
Stomachica epilepfia vid. Epilep- 


- fiaflomachica 

Stomachiqum electuarium defcribi- 
WOEHIT. o. 7 Ei dr A" 391J/equ. 
Storch Jac. citatu * 233 
Stragulorum & fornacis caloris mo- 


deramen obfervandum in mor- 


bis acutis 283 
-— -—- mutatio in morbis acu- 
». tis curationis impedimentum 282 


eorum variorum  ufüs ratione 
tempeflatis ; ibid. 
Strahlenberg Phil Jac, Nordund 
ocffliches Theil von Europa und 


4fften,  Ruffifcher | Reich und 
TER * 482 
Stramonium * 278 
Stranguria confumax - *378 


in ifchuriam mutata in 
febri quadam acuta "156 
Stranguriae remedium 194. : 
Struma fuppurationis vi fponre ru- 
pta &curata ——— "TI 
— -— tephulis praegnans 416, tu- 
morem cyfticum includens 416 
CU VE: P 
Strumarum remedium * 231 
Studentenblume- —— "297 
Stupor placidus éx frigore fummo 
/ , * 


bun 21 
Subitanea mors vd. Mors fübita- 
nea | 
Sublinguales calculi vzZ, Calculi 
fublinguales ied 
Succini effentia pacavit hypochon- 
driorum dolorem *218. eius vi- 
UM pr 224 
Süccila — | *26 
Succolada in podagra & nephiitide 
F pionut nid 2 *227 
üdor epileptici an fit contaoio 
dubium - efl: qa 


c. fere colliquativus ex perpetua 


infolatione .. 818 
—' poft ufum opii 25. 76 
Sudorem verum nunquam incurrit 

bovillum genus — ' ^ A203 
ecce  $u 


- 


Südores copiofi ín. Yoda 


. Sudoris varietas dpefebre. quadam 


. acuta *156. "161. * 163. 164 
— Sueciae Ada litteraria fcientiam 
* 
44 
Suffocationis metus fub praeparatio- 
ne ees falis marini... "234. 
— — — - remedium aqua gelida 
495 
Sifjhu oleis unguinofis mixtum : 
| praebet balfamnum fulphuris. 45 5. 
conf. Sulphuris balfamus 
antimoniale vid. Antimo- .. 
niale fulphur." Antimonii vid, An- 
 timonii fulphur, Auratum conf, 
Mercurius dulcis .. i 
in tateria ex Vefuvii 
montis voragine eiecla 
- Sulphureàe exhalationes fubterra- 
 feae 
Sulphurei fontes utiles ad pedes " 
cerofes ;' tumentes &c. fanan- 
dos ^" /239 
Sulphureis vaporibus exhálantibus 
fons necans aviculas praetervo- 


due— 00 mm 


A —— 


lantes 239 
Sulphureum. principium in acidulis 
233 

Sulphuris natura '' TE d m 
C — balfamus unde , eiusque na- 
— tura 443 


— —- flores fimplices medentur 
 fcabiei ficcae TI 
Suppurationem. benigniorem pro- 
«urat cortex Peruvianus 378 
Suppurationis indicia "174 


.Suflentaculoram on vario. ufu . 
"4a 


270. 


239. fequ.. 


INDEX m s 


- 384 Swieten. (oan diatur *2i pu E 


Sydenhamus citatur *234. ji datur 
- * 244. nimius fui laudator . ibi4,. 
Sylvii (Francifci de: le Bo ot) 
. X60s med. editiones vafiae . 289. 
Sympatheticus p 3E conf. San-- 


guini e vena emiffo &c, & Uri« .' 


nae propriae ebullitio | - : 
Symphyti fpecies. 
Symptomatà morborum, undi 
riare poffint 
Syncope per plures menles crice-. 
- forum | B1 
Syringa. TMÉLT 
Svfílematis rerum naturalium dift E 
. butio eiusque limites vid, Natu- 
raliam rerum diflributio 


- ! í tex 
E - 
B LI 
LJ 


Talac conf. Caffée 


"T'abernaemontani far. Theod, kin: X 
Ww. "Y 4 


terbucb 
"Tachenius citatur M uos 


'Tadus fenfum afficiens. dympto--- ! 


ma EDROSUUA | 348. ..— 
Taeda  — ^ "446. .467 [ 
Tanue (rothb) |. "408 3 
— — Qweifr oder edel) 9p 3 
Tanub, pini fpecies *466 


"T'artari terra foliata defcribitur 26 $31 
equ. illius virtus zb, quomo- 


. do rite praeparanda, ibid. & 
463. examinata 262. eius lie - 
quor 7/4. Liquor 

"Tartari: 


pra- ? 


E 


Ns 


. ANE 


pa As 1 


e , 


! 


Tow Tártari terrae olt: color füfeus 


"nde 2654. albus notatur zbi4. 
- liquefactio humiditatis. attractu 
ALT |; quomodo praecavenda 266. eius 
(s praeparatio ex foda 261 
— —— vitriolati ufus" iü febri .dy- 
. fenterica. * [8I 


"gas t gie volatilis fpiritusufusinfeor. : 


buto---—— 384. 


Tartaro (ex) praeparatorum ufus 


ám fcorbuto ,384 

" Loufendghldenkrour *o8s 
. Taxus "AT2 
"Faylor jo, Eques St. Chrifli *33 
Teasfcbur, arbor Libani |. "446 


"Iebaldus 4z£oz, Eques 5, Joann, 


-. : Hofpital, . "Ig 
"Felluccianae aquae vid. Aquae Tel- 
- Jucianae 
"T'emperamenta ex infomniis iudi- 
canda | &II 
"Tempceramentorum. ratio in femi-- 
Ooticis habenda . I9 
faepe: conditio maligne 


; graffantibus morbillis...-.. * 196 


, morbos Ifenaci produxerit * 
; E 73 
— — variae  ratig habelda in- 


,uitu morborum epidemicorum | 


* 146 


Toi, "Équés, podagram | füam 


-moxae ihullione ad tempus Lo- - 


davit - *240 
MEbEo remedium Spot Nh e Tr 
s UM poft ufum opit 77. fer- 

pubes i in febre aai 179 


4 mcenia 


"Terra calcarea. aquarum - | 


viciflitudo per petua quos. 
d 47 


INDEX Led 


quinis 3o. Frid. *408 
'Tenthredines antemazugi intuitu 
differentes 5. X74. 175 
j AH rae excoriationes' 172 
metamorphofis 173. dentes. r7g 
ferrac earumque ufus. 177 'ovo- 
rum partus 176, genera 168 


fpecies 169 
Dyer ^ Lad li(loriae Reauniuria- 
nae fupplementum 166 


Tentigo colis extraordinaria: 569 

T'erebinthipae oleum... 449 

ufus in ulcere ca- 

*170 

| 228 

—  foliatatartari v4. T artari terr 

rafoliata . 

—  miraculofa C6 a E gr. *94 
"Io. : ad lapidum claffes refertur 
*98. "100. " 106. ad quamnam 

claffem pertineat dubium. eft 
*106. * 109. eius ufüs — "riz 
—  oleilini, papaveris & olivarum - 


A-—— 00 


coethe 


44$ 
cac vitrefcibilis conf. Vitrefcibili 
terra - | 
SC x ID RR  ineflboraci 96, IOI 


Li 


YXX 


T& errae alcalinae v4. Alcalinae ter-. 


rae 
— definitio phyfica * 1co. * 103 

"AO 10$ 
füllonum C441 
genus ex quo fapo. péera- 
ioitür 447 
— .hifloria vid. Erden &c, 


^ 


Ter- 


" i Pe 6 


. em iprincipium - 


L0 1 v hv 


Tertaé miraeulofae Saxónicae 'de- 
' ffinitio 5 | reg 
éx motu vertigo: - :iSaTy 
-25: piotus vid. Erdlelen 
"Terrarum genera in regionibus Sa- 
"Xonicis - 
^ srentiae fecundum gab oo 
vir. V gl 
V end ran remediorum Aris ne- 
' gligitur * 195. in morbis peri- 
?^culofis ufus infidus .168 
Terror metusque- cauffam iudi 
t A in morbis contagiofis auget 
* 42, refellitur haec fententia "43 
T M lenforium* commune tur- 
bat 396 
Terrores hypochondriacorum & 
-hy(lericarum I 
"Terrotis effectus. 319. noxae du- 
rante menflruo fluxu 285 
'Tertiana epidesmica verna cortice 
fanata ^237 
Vertianae febris Pen reme- 
^ dium in à *236 
Tefliculi conf, Tells 0 
in cavum abdominis. re- 
' tractio : 332 
— —. -cfiniio * *120. eorum 
2fiusi iu foetu iid. flructura 254. 
| equ. 
s folatisiatio- qua ratione 
E oriri exgonoerrhoea i intem- 
- flive cohibita *r30 
—  — wehementer allifi Mave- 
*« lae 591 
'Teflieulus [cischofass icutae ex- 
tracto ciratus . 1,8 


p^, TN 


*93, & lapidum diffe-- 


f12 


'Teftium. nufüerus - "120, 4 
Highmori illuflratum *r2r. fa 

— Graafiana i/i, vas deferens 1bid, 
-zona waículofa fcu e epididymis 


"ibid, vaginalis iuiteid 123 


funiculus Ípermaticus ibid. * 12$. 


fabítantia vaículofa *124. nervi 
"raf. * 127. Corpus pampinifor- 
me *r26. laefio quae 


Íymptoma- 
ta produxerit «| 127. V va lym- . 


* ibid, 


phatica 


— ——- Ícirrhus conf... Scirhus ^ 


mamtmnarum 
'Tetanus ex teflium laefioe, * 
oris iufantum - 


Tetrahit 
T'ettigometra , 


' 127 


! E 


Cicadarum | genus 


; 1 
Teucrium *334-; fequ. - 
"Thaliana . s (347 3 
Thalictirum * 328 
Thé conf. Caffe d - 
"Iheae ex potu copiofo adpetitus. 1 


immoderatus & ructus |. *237 
— viridis infufi potus. fi 


in fedauda - infiopuatipae 280 
0008 so feque 
Thbenfibur Mese Libani 


| produxerit mala —— 237 
— potu copiofo dyfentería cura- 
ta *238 


.— potus noxae * 23g. y o) lacte 


237 


adpetitum tollit 
n me 2 n 


Th ;elephium 


gp UA 
Theodori Jac, Kreuterbuch * 492 P 
Les 


^ 


: "446 
Thee boy infufi faturati ufus uae 


"2:2 "A 


w- 


* M Me 
r 


R3 


. "Y hlafpi 


| — —  wüfcerum fits $45. 


INDEX. 


 'Theophrafli Erefii Hifloria | plantas 


run  . 
"Therapeutica NES 
'LTheriacae Andromachi effectus tni- 
randus in hydrope.afcite | 159 
"Ihenmis (de) artificialibus , DitT, 
'Thermometrorum. confiructio e- 
mendata & ad artem inedicam 
iuvandam adplicata * 40$ 
"Iheroulde de Vallum Car, Frazc. 
Medicus , Eques * 46 
"T'heftum | * 084 
Thiere | ( Phbyficotbeologifcbe | Be- 
-trachtung einiger) —— *442 
| *84f. equ. 
"T horacis cavitates examinantur $40 
eius pleura duplex ibid, 
— —  conllrictionis nimiae noxa 


468. 471 
»* 2 o 


MINES rie tud | e| $51 
dM liquor vid, liquor thora- 


cis 


feqv. 

"Thuris frutices * 46 
*Thurneifen zum Tburn (Leonbar- 
"dur) Eques St, Catharinae in 
- Monte Sinai * I9. eius itinera 
.*20. nobilitate donatus — zbi4. 
'cThuya . * 467, * 472 
fihymi glandulae fitus 542. de- 

fcriptio ibid, conf. glancula 
"Thymus | * 339 
'Thyroidea glandula fcrofulofa in 
duos lobos divifa 496 
*"[hyroideae glandulae duae vid, 
' flandulae thyroideae duae 


j 


Tédbar, Hebraeor. arbor Libani 
* 4 4 6 


^ Tinurae florum papaveris rhoea- 


dos vid, Papaveris rhoeados tin- 
Qura xd 
-—  — cum acido vwitriolico prae- 


. paratae ^" 9$ 
— . —. aperitivae Mocbii ufus ia 
Ícorbuto 384 
"Tilia * 321 
Timidorum infomnia $28 


Tiffotus citatur *232. & laudatur 


; | *235 
Tithymalus. * 318.equ. 


Titubatio & confüfa cogitatio ab 


odore cicutae. *519 
'Toletus citatur * 385 
Toller Nacbtf/cbatten * 280 


'T'onica efficacia extracti cafcarillae 

laudatuc 330 
Tephuli ex flruma prodeuntes 415 
"Lordylium * 288 
'lorfaceorum e carbonum fumo 


vifus mutatio *220 
Termentillwurzel 5824 
'Tormentilla * 224 


'Tormina infantum unde 290. eo- 
rum cura |. 291.293 
"Torubia ( Pater) 001498 
Torpor & debilitas crutum | poft 
ufum opii 7f 
"'Torti Francife, citatur *217. lau- 
datur * 236 
Tournefort. (( Jofepb. Pitton de) 
Eques S. Ludovici * £4, eius 
itinera & merita | ibid. 
dddd —— Tra 


INDEX. 


archie 
Traeume 443 
à "Fragácanthae | ufus in febre dylen- 

íterica: 2055 * *182 
"Tragi Hieron. firpium nomencla- 


"turae. - "Lll 9T 


* 


Trallef us Baltbof,. Ludoo: iin 


tur *214. citatur i 4*217.* 236 
"Franfpiratio celeris Italorum : *21 
Agecdpitadone infenfibili a Difl; 


o8 
"Frinfpiratibnis: ánfenfibilis pei 


* bitae noxae * 174 
'Trautmann Her. Gottfr, 409 
'remellus citatar '* 447 
'Trew. Chrifl. Tac, citatur * 448 
"Frientalis "804 
Trifolium " 358. s E 5. eius 

fpecies — ' * 477 
— —  acetofum * 316. hepat- 


cum * 329, paluftre. : 
Trigeminorum partus 


* 277 
219 
reliqui falvi e a 
Triglochin EE i7 
"Trigonometrice "nn Geometrice 
"Triticum «o riutaeg. 
'Trochifci de Gordonio-:* 375. re- 
centes laudantur. | *39; 
Trollius «^ ose "330 
Tuberculum tolit fortiffimo vi- 
^no aduftó: Gallico: mitigatam. 
*567. 
"Tumens facies poft ufa opii 75 
"Tumor abdorninis vid, , Bbdómi- 
nis tumor 


x - " d ^ 


—- unus fphacelatus;  . 


'" omnis-rubet 387. cyflicus vid. — 
Cyflicus tumor, Dürus mu; 
-"Jefus inj cerebro repertus. $324. 
' *Genae vid. Genae tumor. Pedis. 
Á -confüetus ccfiocn , tia dibnit 0 
* fequelas 
— — rübeisnom omnis'ia fap 
 rationeny abit 5 smtcóggm 
— — fÍingularis in occipite filio-- 


- Tae recens natae cum cranii cavi ] 


H3 RATS S 


-.tate communicans - eT -179 
"Fünica, planta mes 1r 
Turbietius Parif enfi s Chirurgus ei ci- 

* fatur ur 


deeem 
Türbia* 347. fequ. nova dieci 


defcripta 


Miu 
Tuff a phthifica emphyfema ortum — 


097: — 
Tifís * 


mici &c. conyulfi iva. morbilios. 
,€xcipiens * 200, im, mort 


b eiusque remedia ,* 193: men »i 3 


mi fuecedens que 
— — in febri quidam maligna 
"151 


— — ficca in medal $ epidemis 1 


ce graffantibus * 187. éius remes* 
diatuhaclg. A» "192. fequ, 


Bu ai- foalico - hypochondriaéd- 1 


cum febre maligaa 0328 
"Tyriorum luxus. * 
Tes €— "i 
:2410; X6 ug 47 


F. 


ut) dei " *281 lüimor calidus TWCR WABUTN | 


e 


202. couf... Delirium &c, E 
. — — acris conf. Catatrhi epide- 


INDEX | 


E oni 2"p41H F. 
"frr 3): UTI HI 't16 ; d 
Vaccaria - 731 i féqu. 
Vaccinium- * 306 


. Vagitus uteri continuatus 325 
. Valeriana remedium antepilepticum 
8 * 222 
Valerianae.variae fpecies: *257. ma- 
ioris. recentis vis. atitepileptica- 

1 d 393. 394 
decodi. xNirtus' 
UTI TRE UU :*229. 
VMalatbdinem lad. confervandai dos 
»reflituendam veftimetitorüni'ta- 
-tio habenda eft! ^! 0: 60282 
Valetodináviis. motus Hos 


- — radicis 


$t Tl /'*238 
Sailing: ( Tlieroildé de) vid. 
o"Eheroulde 3i T"uusn 
Valfalva citatut; ^^ 0s 00 2^ 886. 


Vaporum exhalationen & exlitca:! 
5 tionem non impedit frigüs 117 
Voricoceles differentia a: Mardotele 


fri9;. venf. Sarcocele: 
Veriólae Á 475 imnaliguae &- con- 
t fluentes, At* rg6,*1 97' 
22 ritis wetde:bls pérpeflaé *227: 
$a contra inoculationem? | ;/;d, 
Variolarutn'erdptio'alvina proflüvia: 


»qniti er $ $6 
-— indolesincogaita 133, éa- 
-i gum infitarün praerogativa i74. 


lae verae; LA Nen 


248571 22] | "Aifitio defeifa & — 
gata t0)sg 


A3 4 M 


— inoculatio FOMIsVWo- - 


Veriolas circa. naturales & infitivas 
notata fingularia 132y 
— —— f[ubfequentesabfceffus *200 
Variolis afficiuntur gemelli puerpe- 
rae iisdem laborantis 493 
avs 4n contluentibii Wins corti- 
cis Peruviani maximus; * 169 
Variolofa febris fine vasiolis:; * 158 
Variolofae febris. ftatus: faepe deni 
fimus. 21 f. undeis oriatur. sbid. 
Variolofi morbi natura * 92$ 
Variolofum miafma | nec: alcalicae, 
ec acidae naturae 133 
Vas deferens tefticulorum v;4, De- 
Jfereus vas tefticnlortun | 
Vaía lymphatica teftium 24. Te- 
; flium lymphatica vafa 1 
— .renalia, capfularia & fpermati- 
: ea variant 549 
—5fpermatica' «vid. Spekmtiad, 
?uafa 
——2: ureterum 2zd. qned, vafa. 
Vafculofa an cerebri fubílantia $34- 
' Vafis fanguiferis in orientibus & 
xdirigentibus ordinem praed 
-anon pio fir üiatura- 


Metas. cd 


; 84e 
Vaterus Abra. citatur :*393 
Vatidicainfomnia. 512. 513 


Vegetabile acidum conf. Acidorum 
vegetabilium &c,, i 

Vegetabilia medicagient. vid, Me 
dicamenta Xc,. . 

— officina * 410. in d 


* cinis non ufita ta il34. 
Vegetabilium. mxiligo L- t gummi 
eft fapo acidus Mmi, 
dddd5 Feil- 


INDEX. 


Veilpurz (blaue) 
Venae azygae fitus 543 
— cavae fuperioris fitus — 543 
pro tranfitu per dia phrag- 
ma foramen duplex obfervatum 


*217 


— ' medianae ( de) fectione non- 

nunquam periculofa, Diff. *408 
—  fectio im afl'imate ex febre 
quartana fuppreffalevamen flatim 
* attulit | 242 
— -— infebredyfenterica *181 
— quadam epidemica 


- 
-—À u—9 


adl didit larga & repetita in fenio 


Pe inflituta haemorrhoida- 
1 


bus motibus: proficua 164 
—  fecionis ufus im lue bovina 


^^ 203 
-— -—  — (de) ufw in puer-- 
peris, Diff, * A 
-— -—— -— infcorbuto 392 


— — — jn vomitu cruento 
ex menfibus fuppreffis commen- 
datus 287. equ. 

utilitas in locliiis 


——— € 


cem— 
- fappreffis RU 
» —. fpermaticae ví, Spermaticae 
venae MS 
Venarum hepatis binarum truncus 
^s4f, carum pro tranfitu duplex 


 Áoramen in diaphragmate obfer- 


vatum 545 


Venena ad. cicuranda faponis vires 


deridentur 457 


* 266 


219 


' Venena fingula , | m indolis, — 
fingulare antidotum requirunt — - 


Venenatae radices coclione fiunt 
falubres 02 51319; 
Venenorum ufus internus inconfi- 
deratus notatur 528 
Venerea lues vid. Luesvenerea 
conf. Gallicus. morbus 
Venereae luis effectus *477 3 
Venerei actus épilepfiae canffa 397-.—— 
Ventornm mutationibus corripiun- 
tur liomines epilepfia 388: 399. 
Ventriculi ardor ex vnica- paffula- 
- rum minorum uncia *9229. ato- 
nia exponitur *213. robur quan- 
. tum valeat * 396. fpafmus *238 
eius remedium 32bid, vulnus ex. 
deglntito offe ^309 
Ventriculum turbat metus. |; $967. — 
Ventriculus parvus in. fitu praeter —— 
neturali-: 75,2 (i 005 (i998 -- 3 
Verbafeulum - Pb *av* 9 
Verbafcum 
Veibcua Ses 25 254. 
Verbrugge jo. 07423 
Veris tempore morbi comitiales 


: $88 .— 

Vergue, Medicus, Eques S. Ko- 
aen sd *61 
Vermibus (de) homini. molefli 
Diff. vid, Pediculisde inguinali- 
bus &c.- Hilsooü -— 
Vermiculi conf. Afcarides — 
Verminofa febris inorbillis fuperve- 
Ver- 


*i38J 3 


IN ODU X 


Vermis (de eo) quemque fuus 
vellicat, Progr, * 408 


— - qgqaialis eof, : Scarabaeus | 


falicis | 
Vermium inteflinalium inanis fufpi- 
cia 555, remedium 52 
Vcroium vornitus . : * 188. * 194 
Vernage Mich, Ludovic. Medicus, 


"Eques ^^: | * 46 
Veronica * 233 
Verficolor, tenthredinis fpecies r71 


! 172.174 
Vertigo conf.. Delirium 
— —— ab exercitatione die calide, 
-ex terrae motu "arg. ex ce- 
leri motu *220, ex halitu vene- 


.nato mineralium "224, ex infu- - 


fo belladonnae — * 226 
Vefica urinaria brevis, angufla & 
.8dmodum craífa, eiusque vitia 
fingularia anatomico examine re- 
perta í .576 
Velicae calculofitm concrementum 
vid. Calculofum conerementem 


c, calcülus &c,.. vd. Calculus. | 


b ; veficae PW 105 38 2f 
|^ — e de morbis. traclatio pro- 
| mittitur "368.'380.* 392 


— -—— ad morbos fingularis vis 
aquarum medicatáruin 
—- — urinariae abfceffui qüomo- 
do profpiciendum .' 
— — — o Yitiorum remedia 
$8: &DII 120214 


7 


Ta. 


1392. 


Véficae urinariae punélio feu pafa-. 
centhefis * 371. .*382. ubi infli- 
-tuenda *371, "382. "391. in- 
ftituta * 372, cirea.eius admini- 
firationem cautelae /.* 382. * 395 
nimium  extenfae 
remedia " 39o. atonia * 391, vi-- 


Gue— 800000 0 —— 000000 M 


tia varia recenfentur -.*392 
— o-—5 -— morbi graviores 
inultiplices * 376 


—  —  — repletio nimia par- 
.tum impedit *388 

- —  fpasmus 564. 
— . vitia fingularia in 
anatomica  difledtione — reperta 


— 0000 m 


— —À 


Veficalis ifchuria &c, | i4, ui 
ria veficalis | i 

Veficam in urinariam iniectionum 
ufus a *39 

Veficatoría *201. cozf. Cantharidum 
SRe Um circo ue , 

Veficatoriorum | ufus - agrypniam; 
deliria & fopores abigit * £70 
/* 183. in febri dyfenterica *rg3 
-inmorbillis. Tb *1 93. *197 

Veficula feminalis v/Z. Seminalis 
veficula c ni 


Veficulae feminalis & vafis defe-. 


rentis unio * 131 


Veslingius. Jebanner Eques St. Se- 


: pulchri Hierofolymitani. |... * 18 
Vefpa, ex cuius ventre planta: pro- 
iit | 439 


Vefpertilionis morfus venenata " 323 
d dd d 3 Veíli- 


INDE ^E * 
Veflimentorum: ratio" habenda ad - Vini. ufus;án febre. quadam maligas:. 


uictoagitirbhddo & re- —;epidemica Aag53 aduG 
-fltuendam.^*.  3*:  *48$ Vinum: Burgundiacum , ámicus- ho- . 
Vefuvii montis: » vorágine elettie minum | $OHhaay 
materiae analyfis : 268; "conf, — --— profuit in podagra sé. ne. 
Fulmínis máteria ^ phritide upon M 227 
Veteraquenfiam 'acidularum - praé-  Viperarum ufus in fcorbuto.. 3b 
flantia | co*228 Vires; in febreguadam acuta am 
Véxatotum (de) theoria a hifto-—  .fa$, reflaurantia remedia.* 170 
. wia, Dil. — *408 An febri Aqu eR n 
Vibutnum "ng *294 rantia — - in QMBM 
Vicecomites Angliae ^. s :*43 Virga pafloris — 1 * 269 


Vicià *356. fequ. * 361- fequ. - Virgis (de) Diff... o0. 

Victus nimis tenuis parvusque taxa» - Virgo acidis & irae indulgens, Lii j 
tur $44. fubito mutatus' gravia ^ noxas mpetnendag habeat. 293. 
juduxit mala 55$. n 

— -— prayus irregularis ad quos Viridefcens,, wiridis, perviridis aJ- 
morbos difponat 376. fimplex —— wi deieclio infantum vid, Alvi 
corpusfirmat | ^. ^ e62 ^ — deicclio infantum. &c, — 

— — . warii ratio ad morbos ísiá- Virium ahiae debilitas poft ufum 


"lignos Tüfeipiendos: oz aho g ug V opi TPWIRos ! 7$ 
vigi dei Ag puis & Somnus — — défetins exodore ^^^ *219 

E ha 7 — L [fummae in corporibus ela- 
Vinca —.-— (xh * 79 ficis poft cóntlictum Mu aec 
Vincetoxicum ^' ^ 50. S .0*984 — "qdules 253. menfura — *g994 - 
Vini cum: acidulis. effervefcentiae VIiéRiex abdoniliie infüuhtumy ge. 

: differentia X. si50002) «lu2297 — cens natorum eoreffa | v — 


— acidum agitin vitra «/. 3og Vi fdéralis 'podágra: oid. Podagra 
—  adufli, fic dicti, .abufus quas; Vifeerum gangraenofa in affe ione 


.noxas inducat ec oam I9 febris abfentia ^om Ls o4. - 


——^.. lépitimus ufus:s?*1 ej *a38/ — C labe diborantes | "facilius 
—i pauxilli nfusin morbillis; 5193 'eórripiantur - Biorbis ^ malignis 


—pititusc&alcoholiseffectusdif-/ ^" —- aliaods, auno niu "148- | 


"ferens 118.120 — — obfinictiohes optitie re- 
—-: nfüs in-febri dyfenterica *193.— folvitterra foliata tartari 261. fcir- 


Miu... t rhos refolventia * 135 


"aV : 
| Vifus 


-— 


INDE X. 


Vifus in debilitate & nebulis. reme- "Vittiolum martis in materia ex Vé- 


es ins. cet *229 ' 
.qmütatio e carbonunr torfa- 


ceorum fumo- * 220 
— privatio in epilepfia flomachi- 


ionic iboloDou»b — 386.392 


ies jkdetiédcta in feminis ad'quos : 


"morbos difponat MD ror 
Vitae generis fubita & cuni moe- 
rore mutatio, quae producere 
is p 4 792 
( de mirabilibus mna 


-— actionibus ) Orátió *^ *424 
Vinlbs ^ Tj* duumeiev id * 318 
Vitali-(de) motu * A3I: *423 


Vitellina , tenthredinum pred 
I5 

Vitis iai ; ion» '*206 
Vitr) i qiie agünt sede T 109 
ab ipfa aqua aggrediuntur ; 109 


— —  continerit alcali fixum 1c9 
Hiep ded natura ignis coeleflis 
X vr 


LL Zb': erra dn niateriaex 
2 Wefuvi montis Mappe eiecta 
t 5l ur OHlore» - 270 
e dli LLCferná vid. Terra vi« 
" trefcibilis | 

"Vitiol acidum vid, Acidi nitri 
*c oc 
—— martis effcdis i in [D 
nem uma j2 
iso ILLO diirü & fiis dide cr 
| '.quo gradu intet fe differant 218 
"Vittiolicum acidum wid, Acidum 


vitriolicum 
TTD 


"IP ] - 


|Dfuvi montis — eiecta 


/'24* ] ».26g 
erm ab: dere vitia cud; 109 


IIiE 

Marin verumi «i antimonii vis 

"trum 35 isTmTO2 3 1 (1i i'""Yog 

:53 — falis fedativi 106. e A 
boracis *: ' 106, fequ 


-Miveniapi! (de. actione) particu- 


lari 


*423 


Ulcera artificialia: non femper ad 


*. votüni fuccedunt 27889 
UT im callofo. ufus externus 
: mercurii füblimati? ^. oc 529 
— —- in cáncrofo effectus: cicu- 
^fae extracli, -- 930, fégqu. 
Ulceribas 'optime' medetur cortex . 
-UTeruviinus? 2q53b 0906] * 393 
—: — jn malignis ac concrofis 
mercurii fublimati ufus exterius 
HI» 
resign veficae remedium *495 
exa cacoéthes' cruris. curatum 
aflo minoivol munonmo:ht 4*76 
e25—:icoxae vid. Coxae ulcus 
Iz Mie pfofünduim I /497 


Ulinariai: di AhVubyA Tg22 
Ulmnus:: | ou agi *446 
H6 MR 53k *387 


U mbilicalis fo feulu vid. .Funicu- 
z^ Tus umbilicalis 


alo nab153t 


MEHTIUN 


^ duflo ra fftor 


sab nisi 


j. eu "364 
M fü part rupta 
Hi dá t n - $1*! Rr: L 64. 


Um- 


INDE.X 


Uinbilico ex tumente aqua in; abdo- 
. amine extrayafata educta... 257 
Uinlauf 3e. A4, . *409 
Jnguium d. capillorum: :decré- 


menti & increinenti. mutua vi- .- 


ciffhitudo . 


i9 rauis* raum 
Unguium pars cornea. & 


papillofa 
| ot ivitsbsl EN. 
. Unguium morbus rarus 5. *$04 
Ungula equina vid, Equina ua- 
gula | 
Vocis privatio in epilepfia ftoma- 
chica —:: 386. 392 
Foecding (Ferbandeling. over. de) 
van Menfchen lichaam |. *423 
Vogel Zacb, vid, Daviel 
Vogt jo. Thom, * 407 
Volvulus conf. lliacapaffo .. 
Vomitiones faepe" excipit fingul- 


Vomitor, tenthredinís fpecies 171 
| 173. 174 
Vomitorii ufus in. febre. quadam 
. maligna epidemica * 166 
Vonmitoriorum leviorum effectus 
'O3. Ne 217. 220 
Vomitum movet | eupatorii. radix 
*223. Íedavit rhei anima cum 
liquore anodyno Hoffmanai co- 
pulata | -.* 1q0 
Vomituritiones | cosjf. Naufes 
Vomitus . .* 202 
—  -—— biliofus in dyfenterico ob- 
. fervatus wi 400 
— .-— cruenti remedium conf. 
—. Rubia tinctorum | 


 Ureterum  vaforum apparatus. pro- 


Vomitus cruentus. letalís a..deglud- 
o* sto officulo 307. a fuppreffis anen- 
-."fibuscuratüe - . ..;. 285.287 
— —  — Í[pontaneus criticws 


2?! (15£71/ ijr Ei 288 
-— -— decodofedivermicularis — — 
;ooexeifatus -.. 1n5bsl 908 


-— — largus in febre quadam 

-maligaa - .- * 164. "16g 
—  —  miger in febre quadam 
- ^ amaligna | 0 *461 
Voracitas ex mania . |. . 91$ 
Ureteres variant : oifo«JA889 


rius. * on L. fequ. 
U sach vulnus lt o ye 
Urina (cum) excreti vermiculi 
. 4id. Afícarides — d 
— lactea poft validam. deambu- 
. lationem dai ias4. 
-—  parclinpida.. 217 
Urinae aegrotorum infpecio 1g 
| 519. $20 
— -—— «ontra ardorem remedium 


Q* 


TIERS conditio in fcorbuto - $92 . 3 


— -—— excretio turbata 465, fre- 
quentior excretio «f f. -inconti- 
. nentia ex proflata indurata 378 
— -— inconünentiae remedium - 
qu Dy own ^ M 
—. — magna vis cum fedimento — 


Jnulko excreta poft ufum opii 
— -— müího difücils 566./64u, 


- 


— Vrinae 


Li 


Uese. propriae ebullitio — teri poft partum mverfi impoffi- 


ONE (INDEX. 


, produxiteffedumfympatheticum "bilis repofitió! ^. 20005 600084, 
ERA d$ toviefage "—7 "Cde) morbis ^ iin 7424 
-— -L2cquantitas L. Em in: vefica pisi: placenta divifa E od : 

:leeoleta &— : JU MT dr. «;ptolapfi .. ex polypi. fi ignuna 
-— — varía conditio i in febre qua- diagnofligam, .. 492 

mp. EMT RU ec lu^ d — — — repofitio 481. in- . 

Tnm 1leátia: Seq, iecliones. " eT 

ellen 

me cus i sida P (de) prolapfu menfiutsexere- 

" 4 oz ddniitem impediente efituto 

(eiciae velicae. ftatus morbofus 5.07499 
5 B ct prolapfus Nerus 4981. eum qui 

"Urinofum alcali vid. -Blcali utine- affirmant & qui negant /bid. eius 

Wü st CooovY .,,Vaginae m quomodo xg- 
Uelaofus fal vid. Sd deti da .— fpici po 9 tanquam uteri pe 
"Bona acr L *. m ibid. idt eius ped 
romantia. (863... CAM , Poen 
Aria ^———— Agi ive T a epa une p ypt ag equ. 

—.  deirrhus 48. E 
Xeae latinae. ex attach. fenfás e Ee pitis foc- 
vivi ignis - i dai. "e18 * bs pio luens; dn x "D 


tun, satire P pest n -—. vagitus D "Vagitus | uteri 3 
t 
JUteri i in cavo afcarides repertae 275 Utecin furoris exemplum... 317 


|^ .defcenfus 489. incifio lid. U pce «orálabi : f 
terus inverti^ & 'prolabi * pote 
--— haemorrhagia vid, Maemor- , 49$, toig m partum citi 


i rhagia nteri Pho. 3 fus. £19 nito sUpeau A ga 

m in inflammatione renda. ex- i s y 2 
BM euh ONE Wo UTE sas jb: "ads 
Vulneraria (UNS) SIL 


— ligamenta lateralia usq & 
. relaxari poffunt. 492. collum Vulneris, in regione pubis: 'elan- 


prolongatim 484- inverfio 485 ' "de: plimbea: inflidii, ^ 'aceiden- 


Y * "tía 
| xe prolapfus plurá $xeopli citab- : Ma cm 25 
| d « Vid. x Metis p cn 
p ER E di | CR NEWE 7 or m - - Nd. 


| Volnus sbdoginis pm luin. infi 
,eum relicta i in i lo eiusdem. Ret 

te 
p Kaetas " fclopetariuim cum 
« *' vülneré hefatis & vaforum -bi- 
Éfianioruni coniunctüm ,' feliciter 


BU 


"curatum - 94 
Aiii: aite AE. ire urethrae cit- 
ea: bulbum q4ob*3 184 " 
Vulviria TIE (286 
Radolidio: "ga * 341 
NWagnerus Petr. Érifim *4 28 
 AMaldmeifter .*a72 
Wald[albei . * E 37 
Waldwicken * 355 


Wargentia Petrus Acad. Reg. 
Scient, Süec. SSH acE ues 
de ftella polari ^ *$8 

Waferlihien | Ps " *458 

Waton go. "Med , Dod. Perifie- 
lidis Ordinis Praefal *6g, Epif- - 


€opus; Ecclefiae; Wintonienfis, ^ 


. pluraque eius munera — ..*69- 
Wegbreiten 015, 5276 
Weide (Cafélifche) ^... *og3 


"Weismanni go. Frid, inventum ; 

Mr -uc 89 1 

3 dbi 

— — —  — memoria *425 
| ET 


i8BER rid 


coeruleun Exlangae * 430 PUE E 


ooi i à dom: aw ^98 | 
"Weitbrechtius titel T *496 - 
eltweisbeir (mon : der: mal 


Wedbolt Paul. Gott, p wt 
laudatur - . *231 
Wesingige oannes Eques St. Se- 


Nisus Hierofo] rien) S.Jo | 

Why Roléri, ni: & 1 
4298. 1 

Wick (Wald-) | LE E 


.Winden ( Deis 4 : 
de Pynverwekkende ) in ans lig- 4 


bdam 0 34) nao 
MWintergrün POM, MAP 
Winzerkreffe 
Winter (von dem tor) 
 T€f 1740 "443  - 


ANirtenbergenfis harmaco E 
«id, Renee A — L. 


Wechen-Todpel aM 
Wolfrmilcb * * 319 ! | 
Wütfcherling. ies *289 | || 
lomidH * vio ei 
Xerbin vid. Scerbin | "s fe E 
Xylophthorum, infectum ^ 43x. 
Xylodteum — Mu95eN- 3 

' p^ X693 s: r 
| does. [^ - cd (77237 
uccae' radi — . ^. —- '232 

* 6*5? 


s s. INDEX "UR 


a ** 
doioluc A npn ; eft Es. 
— amor ume *466 
Zanthier (de) citatur *486 
Zeiher jo. Era. UNA Li 
Zeltnerus, Gu/Aav. Geo, citatur * 447 
Zickten Jos caia odi ince in- 


. Wendige) AIT 431. 
inen -€— WE *43 3 


," 
aw 


""ypt 


"A6. 


H I wx 
eA * 


- "Ziegenlart .- 2*2 
Zincum ex. faponís commixtione 
deieciyim, qua forma defcendat 
; 58 

m vafcllofa ciuis '* 325, 
Zoophyton' miraculofum a R.P, 
Torrubia productum '' 43g 
Lwinger Theodor. citatur BAT 
Zyrenens 34. 443 


(—— 


Bri f) 1 Appendice E | 


Pag. x. Lin, 9, in Progeinio , ro uo. lege, aua. 

ia 4. — 9. delestar" eC ; i6 [d 

— 8$ - rr. proe ommendatio lege, C hmentatio i3 

— 5j "pro trecentér lege; srecehitie. P3 Inu a1 xédyanzS 
1:3. — 20. pro commemorabimur lege, commemórabimus, w- 
Hem 16:09 og Es 62D lege; '$. IV, ($^ :*320121i9 sh) vein 
—"29p. 0 5. 9. iH. lege, $4. IV. - ii f m 
s 44. — 26s poll zruncato adde comma ^ | Ax. a sia 
cc. omm. I8. proc Judici lege, ludici. , Go RD einen X 
(o. 50. — 2j. pott factam v/fc solet y 'wddefenitgolüm;O ) notior 
— fi. — P. pro delétérias - :lege5  deletoriar, (omisoer 
— $3. — 16 poft erucigeror deleatür comma. — o05oi: £i19ln 3i 
— 56. — 22, pro exercitium lege, exercitum, 3 | 
— $8. — 24. pro orbo lege, ve! 

(—. $9, — ult. pro Seuolo lege, Scuala, 

— 60, — 20. pro Puiur anni lege, MDCCLXIV. 

-— 66. — 22, pro filins lege , filius, | 

— $0. — 14. pro notur Wu gatus, 

-— BI. 7 (8, pro ftatim RS CEo y-ufftatam. 

— 207. — y d V legeyv. ag. zead. Lin. 30, pro in » lege, vi. 
-— 2lI. — 9 celeri fus te cele tatibus, - 


— — — 3 3. Aue e da TC e dr | 
— 34. — Tene. Vh wt Laudator t nimiur Pd LavDAN: 
dator. er. 

— 3236. — 23. r lege; Duffés, pd d - 


— 409. — ro pue 0- lege, "puerperis. A niis 
7— 423, — "4 * d riam JU; (*à E 
— 478. —  $. pro fpecica lege, fpecifica, 
—.— Tudici inferenda. | 
Acidulae pro pediluviir, add. & balneis. Alvina proffmra 7, add, conf. 
Variolarum eruptio, Bauhinus Cafp. citatur *466. Dazin add conf. Na- 
turales &c,- Borzcir add, fal fpurium 107, Erlangenfe coeruleum &c. vid, | 
Coeruleum Erlangenfe, Febris variolofa conf, Variolofa febris. Feminini 
fexus monfira & requentiora, i2. Monflra. Penis, add. conf, Colis, - 
Salisfedativi fal fpurium 107, Frigus conf. Vaporum c. 


JNiy. eH ctor.5NC C'- Tom. II-Taé-I. 


ad. Offerv. IT- pag. 6: 


€ — S * ET E » j i »x : : T j » 
E e ; 


i. JVo». oft V. C Dm. 
"ET 
1 


É 


repr 


Wo e 


Lv 


d 


o eimi if e 


P Ore a - n 
LJ : t 1 r 3 ; . -- D I : T 
" * ; ed - d ; (—n I j *j e. E 
Á : - LI " : E : 
-— k ] - Z : ] A. e , » a; S $5 
, pu 1 
- M a LI LI 
» . - 1 : ) 3 
- N 2 j 
" 3 m 5 * m : 
A i: 7. : 
B ^ ! 
to 1f *»— x 
E , - * » 
'] H * à 
dius Sox ETE I B s X : V 
2M op DOTME UE P " ( i j 
vM UE. "E * 1 3 D bud ^ M 
- » 
Lr A s e * * 
» "e , * N *, » - 
ls A : $ * LI 
4 M f ees : 
] - 
^x NN 


-— * 


ustedes io DE nm 


F ^. zo n 


D 


LAMP 
elis 
: Pg M, - 
T [P 
: 


Na seres 


a j 
vat 
* 


: mi UPERTENT EB EU T. EON 
^ e : | TE^ Unna 9 ru ISSN 


Mdb rers NOR S 
tL MEE 


av 49 


Us tatg fh 
du, - ama gom 

fy wap Ju Mie I 
". * i» 


m 


P" 9 - a " 
eine dtr var -— 
NOE cotra 
pro - P ar. 


Ove C. x 
d) Con III eLAV 


ad Oferw xccl. 
pan 4- 


NNSS 


Hutton 
DUM I 
n 


| 
| 


E 


C 
WEZ 


N 


TER : OG, Eas NER ET 
j O-— BR AIV. fag). 202. Sen. Iif. Te 


E LE 


Ü 


ad. Ol ferv. CXVII- pag. 206: 
i »h r3 


ad. Obferv- MIU 210. 
Jug T 


L 


Movalctdceocad ING Gur. Tow. 


-Jfab.V. 


om 
X 


7 
d 


/, 


A 
v ol 
, 


a 


DS. 


ss. 


» 


s 


ONG ois NOSTER LR 


LI 


uu Olfees. XXV. po) 346. 


i jtm T s hs : i. qup aree 
———————— n, nmn 
» -— p $5 4 "n A 
e.) 1 1 «v " Y 

c CS 


—na 
B. E. 


his 


* 
H 
A 


TAM 

— 

" 2 

3 ! 
£N 


á 


wow em 
E 


Cs 4 


; ONG da 200 05 
SEIS (D) fev. VOS UE pa 420. Mc EEME 


C Ufa. 2. z DOEIE 


OomIII. JaVIL 


jn hey 
Ju 


QE O£. z ^r - e . r 
, z / 
Wr E P ' . L] á D 
4 T 4 D 
J , ) / 
» 1 ' E ! 
. 4 t d r ! 
d , N "e / 
E r 
* : - " * 
er E ) ; ) 
an d» M. 4 . I l 
e H » l 
— — À L] H jJ 
" s : " " M 
» L] 

m x i 
-— £ , à ; 
* 1 - ' i 
Pec , / ( I : 

«- EL I h r 
rt ! 
X ! 
í , 


E dh , : 


, 
, rn l 
n d 
E 
. 
-— : ; 
' H / 
] N ] 
/ " à 
v : : d : I " N 
r x 
d [4 
LI " ] 
. / 4 / - 
pimp VORIBUN" PUPPI R / s" " x , ? 
sinn - " — . L 
& ; f - 
; , 
-— Pd 
t I 
EE A7 a M m - amm ome o Ede eco I om : zu y pee p ngog ipe oe comes MERI 
" exis " H e t 2 v 
LP Aie - a M 2 ya :S 
x T i E 1 
/ * 7 XN D 
: t EA jt D ! " ^ d H / t 
, E * "P Encr ZR A 


1 VIII. 


Su: oL. NC (8 Pom lll. 


4- II. 


] 


erv. XC. JEEP 460.ek 464.. 


a Ot 


| 
| 
i 


, * 
A m a Rb 


b 
LI 


x 


r 
CE 


eu pr 


Agree SINUS VINE 


Fia, IL y e 
E ai. XC pap 


46t.et 464 


v qup 62. et 462. 


j 4 / 5 8. 
$7] M 1 x. yep. " ROSA. ED ^ 155 
" " i* * : C un 4 d ^ *$s P] E 
2 " / i ^c ] 
4 " " r " 
^ ! " ; 
" 
LI . * ^ 1 
JA " " " M " * , 
| ——— RM — " (0 Mer M ttm ——— rs ^ — 
- ? j E] - 
; * 
' 
] * 
j 
EN - qe! . 
- " S : 
n 1 n » m 
l í 
: Jim 7 Ex ^ 
* " j , 
" 4 ! " . 
A , 
; ] 
b , » 
. 1 p 
, f L 
E ' H 
" o A * 
^ - 1 " [| 
i. ' "a " " VJ 
Y M ^ t 
Vu. ^ £ 
* 17 Jo T ENG. ! Y 


2 


77 


A 
PP) 


SS 


S 


; 4 à i 
Y 
X : i : 1 D i ^ 
M egit Rh mr ilm mper t tn tn ng menm rns emi 


^ Ux PN s. 
» "- " à MWTRMUFNCT PN nt dci a: 
iN 
X 
t L 
i 4 
* 
^: - 


Tut 
t ur 
' 


1 
ED — 
pa 
] i 
PT 


XCVLL. 


: "602. 


RA 


peo Nav a Lo N^ C'T AIL Tal 5L. 


A 
227777] 


77 


7 


SEES 
SES 


N 
NS 


S 


x 7; 


*. 


Med". 


* 


L 


SRL 
1 T 
l 
' 


» 


iss dg nga 


V UEppefà Uom. VIL AG ACE INTO, 


ilii 


s 


TIT I 


quii mgr Par rrt a 


—" 
, 


a 


owe 


K P 
e 
L. 


EL 


^ 


T RNC E : ; E * — 
v ppéna à Qv. JKct: NCC. : : 


oT. 


3 
7" 
» 2) 


tind. 


eut 


"m ens 


"m 
eL pera. Som. Uf 
Me. 3 s 

T 


gov 


o 


Lt per mi d 


Mou eu 


"i 


| Bic niii ipm à — 
Pope cor reme 
É Xo qeu T - T "C. Y Ci 


w 


NI ae eh ENS E coge c. 
lox ah. vr wal ge Nod 


ati A ELS 
JS RM 


nt 
tf 

» 
: * 
p 
E 


3 
: TS 
Lye * 4 
h * i 
ES 51 
S A 
N L 
P" 2 y 4 
A 1 Fr 
"Ht Li 
[4 b "a 
* Lr 
? 
N 
J i 
m j 
L / : " 
4 , M 
Li 
- ^ 
v. ^ 
ys. 
? ^- 
t " 1 
3 M N D 
Te - . 
ber 
xa e 


| f, E gend. Gom. HE SNGv. Lee NC: 


T4. XVII. 
[Ee 


D 


bv 
NM see 
dr x DAS. ] 
4 DNO 


| 2 vers OOHHP MPNIUOMN AR m NO ee oem gcn 


4 - " 


Ee 
t e 
T 
LI 
SE 
lI. 


LU - * 


rd 
- 
vy 
Ll 


Land 
E 
r4 
" 
LAS. M 
i [* 
" Alu T! "m 
^ Za d 


" ; /^ 
WHERE EOTA SUN 


* * : ; : 
* :