EXE. P

we

ὡ 214 mes : Ls

- ^ 4 MT 5 wu τὰ "uf * ^ iam HUE ! c^

d

A ΞΘΘΙΉ

ΦΩ͂Σ JAY -

á "- ) CON oy Vil ts Y

d LN , ^ 5

tere

vod Addi."

ἰόντ à ievaldsi

P. YERGILI MARONIS.

OPERA

RECENSVIT

OTTO RIBBECK.

— . VOL. III.

AENEIDOS LIBRI VII — XII.

LIPSIAE. IN AEDIBVS B. G. TEVBNERI.

MDCCCLXII.

P. VERGILI MARONIS

AENEIDOS LIBRI VII—XII.

RECENSVIT

OTTO RIBBECK.

LIPSIAE. IN AEDIBVS B. G. TEVBNERI.

MDCCCLXII.

--.- ι΄. α

LIPSTAE TYPIS P.G. TEVBNERI.

— -——-—C-—————————"——— -

235

n

S | * »- Ae ote

* — vp. VERGILI MARONIS wo Pw UOÍÁ

LIBER SEPTIMVS

* | - " ΕΣ *

T Tt oque litoribus nostris, Aeneia nutrix, . A weternam moriens famam, Caieta, dedisti ;

e

nunc servat honos sedem tuos ossaque nomen ia in- mz , siqua est ea gloria, signat. quiis. Aeneas rite solutis, Ὁ : ᾿δοπιροβίίο tumuli, posquam alta quierunt aequora, tendit iter velis- — relinquit.

TESTIMONIA.

"€ 4 "iu d. l. n.' Probi inst. 1 10, 2 Servius Aen. I 2 1 * Nenefa n.' Charisius 245 Diomedes 455 P. 39 Servius

ῇ NEfBoS VI. 1 ex anon; de nom. 52 p. 140 Endl. ^1 Probi , a 6607 Priscianus 1033 P. de XH vers. Aen. VII 135 *tu αι. ^ »

a ΠῚ 319 VI 152

A

VARIA LECTIO. p ! AzwEmos VIL 1 QVQVE » aenea c 2 AETERNA M

MENS Py cagetab ἃ ferua' c tuof c, TVVS ceteri

74 MESPERIA:N P Efperia in c — SIGNANT MPy1 ^ 5—9. 10—30 —F 5Adbb peuf yt — EXEQVIIS AENEAS Pb exfequiif aeneaf γ

exquif aeneaf'e AENEAS EXEQUIIS M AENEAS EXSEQVIIS Αὶ 6 pofqua b1 POSTQVAM ceteri *quierunt: Zebrus quierant. legit" Servius (sie Lips. Paris., hebrius Aegin. Aeron Helenus Parrhasius epist. qu. 1V): ef. IV 523, contra VI 102. 226. ΧΙ 80)0 7 PORTVS P»: cf. ME 10. 124. 289 et ΠῚ 219. 254. 382 IV 612 V 32. 57. 813 VI 366 VII 22 reliquit. em RIDRECK, VERGIL. 111ν Ί

2 VERGILI AENEIS VII

adspirant aurae in noctem nec candida cursus

Luna negat, splendet tremulo sub lumine pontus.

proxima Circaeae raduntur litora terrae, : 10 dives inaccessos-ubi Solis filia lucos

adsiduo resonat cantu tectisque superbis 2 urit odoratam noeturna in lumina cedrum, -

arguto tenuis percurrens pectine telas. hinc exaudiri gemitus iraeque leonum Y 15 vincla recusantum et sera sub nocte rudentum,

saetigerique sues atque in praesepibus ursi

saevire ac formae magnorum ululare. luporum,

quos hominum ex facie dea saeva potentibus herbis

induerat Circe in voltus ac terga ferarum. 20 TESTIMONIA. , S8 *adspirant ... noctem? Servius Aen. II 385 8.54. *nec... ne-

gat' schol. Hor. epod. X 9 9 *splendet... pontus. Macrobius Sat. VI 4, 7 sehol Hor. carm. II 5, 19 10—14 Macrobius Sat. V 12, 7 11 sq. *inaccessos ... cantu' Arusianus p. 258 L. 11 Servius Aen. IX 26. 641 ge. III 5 *inaecessos ... lucos! Servius Aen. III 386

13 Arusianus p. 240 14 *arguto percurrens p. t. schol. Veron, 74, 20 K., qui fortasse ad ge, I 294 spectat. 15—20 Macrobius Sat. V 8,1 15 sq. Eutyehius II 4 16 “οἱ... rudentum" Servius Aen. III 561 VIII 248 20 Iulius Rufinianus 255 R.

-

VARIA LECTIO.

p M,

8 ADSIRANT (P z. rec.) F Afpirantb ^ AVREAE M curfü- c2 (curfuf ej) CVRSV E cursum schol. Hor. 9 SPLENDENT lE limine c. 10 CIRCEAE 2PRyb | circaae c1 11 filia circe Macrobii Salisb. 12 Affiduo 5 13 VHRIT P odoratam om. Arusianus adoratam c NOCTURNO IN LVMINE 2M. CAEDRUM JMbc 14 cf. ge. 1294 Arguàto (o m. 2 add.) c — telam schol. Veron. 158 EXAVDIRE

l Pyc: exaudirei ? 16 Vinca c SERA ΜΉ γὺψ feraf e1 SAEVA P: cf. 84 Idem Servius legisse videri potest, cum interpreteturz. * quasi

eo tempore, quo naturali libertate uti consueverunt. — cf. ecl. VMI 88.

€ : ge. ME 467 IV 132 4en. VIL 492. NOTE Z2. .CRUDENTUM F 17 Seti-

geriq: b Setigerite cl Setigeriqe €à Sa&ingeriq: yl im y 18 Literis sae in huius praecedentisque versus initio redeuntibus inductus possit quispiam de corruptela cogitare et. mugire serbum commendare, quod cum ruditu et ululatu bestiarum nescio an etiam aptius compona- tur. NLVLARE (L alt. eras. vel in ras.) αὶ 90 CIRCAE ἥςε VO.LTVS (erasa ul vid. L, alt. L m. rec. P VVLTVS FMAbc

-

«.»

᾿

VERGILI AENEIS VII

quae ne monstra pii paterentur talia Troes- delati in portus neu. litora dira subirent, Neptunus. ventis inplevit vela secundis

atque fugam dedit. et praeter vada fervida vexit.

Iamque rubescebat radiis mare et aethere ab alto Aurora in variis fulgebat lutea bigis: cum venti posuere omnisque repente resedit flatus et in lento luctantur marmore tonsae. alque hic*Aeneas ingentem ex aequore lucum prospicit. hune inter fluvio Tiberinus amoeno verticibus rapidis et multa flavos harena

in mare prorumpit. variae circumque supraque

TESTIMONIA.

.. 21 Seryius Aen, III 265 26 Nonius 549, 20 27 sq. flatus' Nonius 368, 12 Servius Aen. III 130 *ommis ... flatus' schol. Hor. carm. 3,30 27 'eum v. p.' schol. Lucani III 523 V 599

- . Rervius 356 30—34 *hunc ... volabant' Diomedes 481 P. * «80232 d ra ig 30 "hang T. a. in mare prorumpit" (om. 31) Macrobius Sat. III I, 2

996

Hor. .

prorumpit! Donatus ad 'ler. Andr. IV 1, 39

25

30

*eum ...

30. 32

..amoeno" Servius Aen. II 681 IV 663 VIII 95. 107 TX 418.

io T. a.' Servius Aen. VII 430 Asper 112, 13 K. .12, I3. . verticibus r. Servius Aen. XII 073

harena' sehol. Hor. carm. I 8, 8

VARIA LECTIO, | Φ| (το. δ 22D. elati b. littora c 23 IMPLEVIT Zybc 24 uixit c 25 IAM? (Q sup. m. 2) Fe. 26 in variis] inuafeif c1

inrafeif c9 INNO FMPRybw: cf. NM 535 XE 913. *multi h

inroseis; 7. e. non

leius

icundis' Servius. in eroceis Schraderus, ad Lucan. W 135, ut Ausonius in periocha VIII Iliados

3l schol. o PE

iungunt : et Bent- bi . gif e

27 tum schol, Lucani V 899 28 in m. ant. sup. 6 FLVCTANTVR (F eras.) luetatur b remi m. 29 ADQVE α΄ hic sup. b

, x] & cl

huec /— itere iMfluuio ὁ. tyberinufe — 31 Vertibuf c FLAVOS PI. FLAUUS FMP2Rybc HERENA FP 32 Meu varia

lectio in Moret. tert.: ef. IN 251. SVPPRAQ- P fuppra'. : . (a m.2,m.1 fort. fapprema) 7. superque. Witt. 7Toc solo loco apud Vergilium supra correpta u legitur, quod imitatum Statium Theb, IX 114 item cireumque supraque, sed semel tantum seripsisse monet Marklandus ad Statii silv. I| 2, 122. Fortasse tamen in seripturis illis latet, quod verius sit: cir- cum superaque: ef. ge. 1 364

1*

H AL »- & τ l VERGILI AENEIS VII " - * « . . "Wi 1 e € adsuetae ripis volucres et^fluminis alveo ὃ aethera mulcebant omia lucoq 1e volabant. - des flectere iter sociis. C. DE imperat et laetus vio 1C *: Nunc age, qui reges, irato; a tempora. D e £ τ

quis Latio antiquo fuerit status; adiona lassen E * 5 2d cum primum. Ausoniis exercitus.:à ulit. oris, i - E WP expediam et primae revocabo exordia pugnae." tu valem, tu, diva, mone. dicam horrida bella, ^. — dox dicam acies actosque animis. i fuere sent, ον Re ἢ - Tyrrhenamque manum totamque sub ; arma oactam. Hesperiam. maior rerum. mihi nascitur. on o, ES

2

TESTIMONIA. " 1$ * *

'34 ' aethera mulcebant cantu! schol. Lucani I IV. 824 37 '*nune ... Erato! schol. Hor. serm. I15, pugnae? Servius Aen. VII 481 Al *tu v. t. d. mon l. 4 Servius Aen. II 422 .43 sq. 'totam .. p. 261 L. 44 sq. *maior ... moveo" p

*quoniam, ut Mantuanus vates praedixi excels sus, maiorque mihi rerum nascitur ordo" Ammianus

VARIA LECTIO.

33 ATSVETAE JM ADSVAETAE P ADSVETAE (E alf. semi iras.) - "A Affuetae (f pr. corr. ez d, ut vid.) b. Affuetae ς *34 aequora (aee & testatur Servius Aen. IV 524 aera V'akefeldus da Ovidius Fast. 1]

- Non offendit. Lachmannus Lucr. 300 ΠΡ - canto b

loco c... 35 socios Mentel. j pr. m. 1, aliquot ΓΙ ΠῚ ΚῊ Fa» 86 fucce.dit b. — 37 * inc est sequentis operis initium; ante dicta enim | ec superioribus pendent! Servius. Hoc septimi libri iniium esse voluit. Peerlkampus. Integrum folium incipit in. R. -érato — rerum R |

ERATO (E m. 2 corr. ez A erasa) F ΟἿΑ (E add.) P — tempora, rerum Quis Peerlkampus : tempora rerum coniungit M et Servius ,

38 LATIOR. ΓΚ antico c fuerit — classem R STATVS P y 39 AVSONZs — oris αἰ excercit' c. ADPVLIT P 40 Revocabo — ' PVGN&

pugnae αὶ BELLA M 41 deesl in leztu, add. in mg. , ubi haec nunc legi possunt: EMTUDIUAMONEDICAM // RIDA BELLA JM — dia b MONe — bella αὶ MONEODICAM £ die bis Voss. alt. 42 Animis — reges ἢ funerec 48 Tyrrenam c. MANVz! — coactam R | COACTA FP — 44Efperiam c. MAIORRERum — ordo R |

—'——— βοΣ

VERGILI AENEIS VII 5

-.

maius opus moveo. | rex arva Latinus et urbes 45 iam senior longa placidas in pace regebat. hunc Fauno et nympha genitum Laurente Marica accipimus, Fauno Picus pater isque parentem te, Saturne, refert, tu sanguinis ultimus auctor. filius huic fato divom prolesque virilis 50 nulla fuit primaque oriens erepta iuventa est. sola domum et tantas servabat filia sedes, iam matura viro, iam plenis nubilis annis. multi illam magno e Latio totaque petebant Ausonia. petit ante alios pulcherrimus omnis - 95 Turnus, avis atavisque potens, quem regia coniunx adiungi generum miro properabat amore;

TESTIMONIA. ' 46 'longa ... regebat! Servius Aen. IV 229 VII 601 48 sq. *Fauno...auctor' Servius Aen. XII 822 49 *tu , ., auctor' Nonius,

417, 25 Servius ge. 1 27 Philargyrus ge. IV 319 90 sq. Claudius Sacerdos I 180 — *'filius ... nulla Nonius 303, 33. 455, 20 51 *prima . est? Servius Aen, X 333 52 Nonius 387, 24 Servius Aen. VI 402 *et ... sedes" Servius Aen. II 711 V 30 ge. IV 459 53 Arusianus p. 246 L. 56 sq. *quem ... amore! Servius Aen. XII 31

VARIA LECTIO.

45 MALVS M1. MOveo — urbes R MONEO REX (NE m. 2, N corr. ex V, X corr. ex T ut vid.) F ARVA (V corr. fort. ex € vel B) F 46 SENIOR T regebat ᾿ὸ pla.cidaf y placidof.c1 populos

Servius Aen. IN 229. IM (corr. m. rec.) F r 47 HVNC (H m. rec, corr. ex N) F FAVNo — marica R nympa 5 MARICA (I m. ant. V

add.) P morica cl ^ 48 Fauno — parentem R PICUS (Ὁ corr. ec ut vid., suprascr, V vel Y) F 49 SATURNE (S ex corr., pr. m. non liq., Ssup.) F kefert — auctor ἢ 50 FAto — virilis αὶ DIVOM (0 corr. in V) P DIUUM PMybc 51 PRimaque — est ἢ quae δ]

52 et — sedes ἢ TANTAS M. 531Á R VIRO/am — annis R iam plenis] INPLENIS P 54 FILLAM (Lait. corr. ec Y) M — e magno tacitus Lachmannus ad Lucr. IV. 151 Magno — petebant R PETEBANT P 55 ausonia — pulcHERRIMVS 7. ante omnes p. unus

Moret, sec, — 56 turnus — potensQVEM A coniux be. CONIVX Καὶ 57 adiungi — proPERABAT αὶ

6 VERGILI AENEIS VII

set variis portenta deum terroribus opstant.

laurus erat tecti medio in penetralibus altis,

sacra comam multosque. metu servata per annos, 60 quam pater inventam, primas cum conderel arces,

ipse ferebatur Phoebo sacrasse Latinus

Laurentisque ab ea nomen posuisse colonis.

huius apes summum densae (mirabile dictu),

stridore ingenti liquidum trans aethera vectae, 65 obsedere apicem, et pedibus per mutua nexis

examen subitum ramo frondente pependit.

continuo vates *externum cernimus" inquit

*adventare virum et partis petere agmen easdem

partibus ex isdem et summa dominarier. arce.' 70 praeterea, castis adolet dum altaria taedis

et iuxta genitorem adstat Lavinia virgo,

TESTIMONIA.

99 *laurus erat t. m. Servius Aen. XI 547 "tecti m.' Arusianus p. 247 L. 60 Nonius 349, " *laeta comam? schol. Hor. carm. ] 21, 12 *multos ... annos' Servius Aen. II 715 61 sq. Servius Aen. VII 136 63 Arusianus p. 248 L. 66 'et ... nexis' Arusianus p. 256 L. 71 'adolet ... taedis? Nonius 58, 28. 247, 33. 440, 7

VARIA LECTIO. - 58 SED FPybc sed αὶ variis — ieRRORIBVS R — potenta b

OBSTANT FMRyb abstant 6 59 laurus — pENETRALIBVS A. . penetra.libuf b penetrabilibuf c1. 60 sacra — meTV αἰ sacra] laeta

schol. Hor. coma y, Nonius SERUAT^ M 61 quam — priMAS R

ri : 62 ipse — sacra$SE αὐ faeare (f m. 2 sup.) c 63 laurentis —

posuisse R.Lauren.tif 5. laurentef z, Arusianus 64 huius — mi- SUM

rabiLE Ε Πὰς ZALAMUM 127. Reciperem thalamum, valde com- mendatum ge. IN 189 et Aen. VIL 97. nisi eodem et fortasse maiore etiam iure pro docta glossa haberi posset. — dictum y1 65 stridore — aETHERA A2 VECTAI (I vel E add.) P — 66 obsedere — mutuA καὶ

67 examen — frondente R 68 continuo — cernimYS R Cotinuo b 69 adventare — aGMINE A Atuentare 51. PARTIS (I corr. in E) M partef b. 70 partibus — domiNARIER ££ — SISDEM (H m. rec. add.)

f

P idem y hifdem c 71 praeterea — altaRIA P — adolet cum Nonii p. 247 et 440 c, 58 Leid. adoletque (adolet quom?) p. 58 Wolf.

72 el — laviNIA αὶ Ut εχ .iuxta y

Qt

VERGILI AENEIS VII 7

visa (nefas) longis comprendere crinibus ignem, *atque omnem ornatum flamma crepitante cremari, regalisque accensa comas, accensa coronam | 75- insignem gemmis, tum fumida lumine fulvo

involvi ac totis Volcanum spargere tectis.

id vero horrendum ac visu mirabile ferri:

namque fore inlustrem fama fatisque. canebant

ipsam, sed populo magnum portendere bellum. J 80 at rex sollicitus monstris oracula Fauni,

fatidici genitoris, adit lucosque sub alta

consulit Albunea, nemorum. quae maxima sacro

fonte sonat saevamque exhalat opaca μεμα

TESTIMONIA. , 74 schol. Veron. 97, 7 Κα, 76 *tum ... fulvo? Servius Aen. II 683 82—84 'lucos ... fonte manat' schol. Hor. carm. I7, 12 82 sq. *lueos ... Albunea' schol. Hor. carm. I 7, 1 schol. Veron. 97, 4 84 'saevamque ... mephitim' Priscianus 757 P. Arusianus p. 233 L. schol. Persii III 99 *exhalat o. m.! Eutychius II 8

VARIA LECTIO. 73 LONgis — ignem BR eam Pybc 74 ornatum —

cremari αὶ FLAMwA (Mm. rec. add.) P ELAMMA (ἡ. e. E corr. in F) M 75 Regalef ὃ ACCENS4COMAS 2. ACENSACOMAS P acenfacomaf y

acenfacoronam y 16 famida y T7 involvi, atque omnem flamma crepitante cremari Ornatum, ac totis Volcanum spargere tectis Auc trans- positis v. 74 elementis Peerlkampus. Mihi quoque v. 74 sic positus suspicionem movet: ut duplicem poetae manum agnoscere mihi videar, qui cum primum v. 74. conclusisset. descriptionem, eandem postea v. 715—711 amplificare , v. 74 autem deleri voluerit. tutif }} VVL- CANVM Pybc 18 ld (I m. 2 in ras.) b. Hoc em ^ orrendum c fere 6]

79 CANEBANT (CAN in ras.) R 80 "ED M fed m. ant. in mg.

s add.c pondendere c1 — 81 AD Pyhi folicituf y — MONETRIS 2

montrit ^ — 82 FATIDIC--I M ^ a.ditc ^ 83 faerü uf vid. δὶ

84 SONAT (T in ras.) R manat schol. Hor. | SAEVAM (SAE in ras.) R seram Arusiani cod.: ef. 16 SAEUUM Mb. ἤπια spectat Servius *me- phitis proprie est terrae putor ... alii Mephitin deum volunt Leucotheae cot ενν alii Mephitin Junonem eB alotgnt. EXALAT Ἢ

exalat y opece yl opace y2 MEPITHIM M MEIFI ITIM (I pr. corr. in E) P. mefitim 7be MEFITEM Z7 mefitin. Witt. mephitim. testatur Priscianus. |

Ez : t Ee vou ἃς

8 VERGILI AENEIS VII é 7^ dme hinc Italae gentes omnisque Oenotria tellus v ubt 5 in dubiis responsa- petunt; huc dona sacerdos e

cum tulit et caesarum ovium sub nocte silenti pellibus incubuit stratis somnosque petivit, multa modis simulacra videt volitantia miris el varias audit voces fruiturque deorum ε΄ 90 conloquio atque imis Acheronta adfatur Avernis.

hic et tum pater ipse petens responsa Latinus

centum lanigeras mactabat rite bidentis

atque harum effultus tergo stratisque iacebat

velleribus: subita ex alto vox reddita luco: est 95 'ne pete conubiis natam sociare Latinis,

o mea progenies, thalamis neu crede paratis:

externi venient generi, qui sanguine nostrum

nomen in astra ferant. quorumque ἃ stirpe nepotes

TESTIMONIA. 89 οἵ, schol. Hor. carm. III 18, 1 90 sq. *fruiturque d. c." Pris-

cianus 1193 P. 93 Gellius XVI 6, 3 cf. Macrobius Sat. VI 9, 1 94 Servius ecl, VI 53 96. anon. de verbo 20 p. 156 Endl. Cledonius

1924 P. schol. Veron. 97, 5 K. 'ne p. e. Probi inst. I 9, 7 Diomedes 422 *ne ... natam" Probi inst. I l, 1 97 *thalamis ... paratis" anon. de verbo 20 p. 156 Endl. 98 sq. *externi veniunt quorumque a S. n.' (om. mediis) Probi inst. I 6, 3 98 'externi v. g.' Servius

Aen. VII 234 XI 325

VARIA LEQCTIO. 85 ITALAE (A m. 2 add.) P itale y ITALIAE ἢ. "enotria b

86 refponfa p&unt (sa p& in ras.) c 87 Contulit ὁ Contulit c ! V

89 cf. ge. L 471 "uirif y 90 ADIT P fru.itur b 91 conloquio — acheronta ἢ Coloquio bc affatur (f pr. in ras.) b. effat* c1

92 hic — respoNSA ἢ tunc c 93 MACTABat R mactabit γῷ (maeta-

5 bat y1) mactarat "Ὁ RISTE P RITE αὶ 94 ADQVE R. EFFVLTV P 95 fubit^ y SVBITO 4. luco b] (luco € 52) 96 sociasse Latini

Cledonius Putschii 98 VENIENT JPRyb uenient (corr. m. rec.) c ueniunt. /Mentel., 4, Probi inst. .* venient; melius veniunt? Servius 99 ferent Leid.. QVORV.ORVM P Α Abe, Probi inst.: cf. ge. UT

II 312 Aen. 1 626 ΠῚ 94 VIII 130 IX 603. ab. γ AB MP, Probi inst. ftvrpe c

haec responsa patris Fauni monitusque silenti

nocte datos non ipse suo premit ore Latinus,

sel circum late volitans iam Fama per urbes

Ausonias tulerat, cum Laomedontia pubes — — 105 gramineo ripae religavit ab aggere classem.

Aeneas primique duces et pulcher Iulus : corpora sub ramis deponunt arboris altae | instituuntque dapes et adorea liba per herbam subiciunt epulis (sic luppiter ipse monebat) 110 el Cereale solum pomis agrestibus augent. consumptis hic forte aliis ut vertere morsus exiguam in Cererem penuria adegit edendi et violare manu malisque audacibus orbem

- fatalis crusti patulis nec parcere quadris: 115

TESTIMONIA, . ; 100 sq. *qua... oceanum" schol. Hor. carm, IV 15, 15 105 *Lao- medontia p.' Servius Aen. III 248 106 Servius Aen. VIII 175 100 sq. “οἱ... epulis! Nonius 52, 25 *adorea ... epulis" Priscianus 700 110 *sic ... monebat' Servius Aen, I 617 Priscianus 935. 1064 de XII vers. Aen. 172 114 sq. “ο΄... erusti?^ schol. Hor. serm. I 1, 25 *orbem f. c Servius ge. III 360

VARIA LECTIO. 101-ASPECIT Py1 ASPICIT MRy2bc respicit schol. Hor. U

VIDEBENT (corr. m. alt.) P 102 EAUNI (cf. 74) M motuf b V

108 SO M latinuf ore ^. latinif c1 104 SED δῆγνε et malit Peerlkampus 106 '""ligauit b. 108 rami! b. 109 que suprascr. y 4: m. rec. add. c — adorea] OREA αἰ herbam R "erbam b herbaf cz

110 rupi c IPSE PRybe, recte defendit Dietschius theol. Verg.

25, 192. IPSE M. ille z, testantur Priscianus et ad 1 617 Servius, qui etiam hoc loco ille ad ΠῚ 255 retulit (exhibet hic in lemmate ille Regin.,

ipse Paris, Lips,): cf. 558 ll 779 — ponebat c... 112 CONSUMTIS M uetere ἡ MORSVS (S pr. m. 2 ut vid. in ras.) P MORSVs Τὸ morsum * plerique veteres! Pieriani 113 EXIGVA ἢ CAEREREM JM PAENVRIA PRb 114 orem) — 115 CRVSTRI P

10 VERGILI AENEIS. VII

d 4 *heus! etiam mensas consumimus:' inquit. Iulus, nec plura adludens. | ea vox audita laborum | s prima tulit finem, primamque loquentis ab ore eripuit pater ac stupefactus numine pressit. continuo 'salve fatis mihi debita tellus 120 vosque' ait, *o fidi Troiae salvete penates: hic domus, haec patria est. genitor mihi talia namque (nunc repeto) Anchises fatorum arcana reliquit : cum te, nate, fames ignota ad litora vectum accisis coget dapibus consumere mensas, 125 tum sperare domos defessus ibique memento prima locare manu molirique aggere tecta. haec erat illa fames; haec nos suprema manebat, exiliis positura modum.

TESTIMONIA. :

116 Sergius 1852 P. Pompeius 349 L. Servius Aen. I 321. 735. — *heus e. m.! Probi inst. I 9, 7 117 sq. *laborum ... finem' Nonius 407, 8 120 'salve ... tellus! Servius Aen. VIII 291 122-046: 7 est! Servius Aen, I 380 122 sq. *genitor . .. reliquit? Servius Aen. V 47 123 Servius Aen. I 188 128 sq. Servius Aen. III 395 128 Arusianus p. 246 L. *haee ... fames Probi inst. I 4, 14, 24

VARIA LECTIO. à; 116 confumpfimuf μέ vid. c1 confumi..muf c2 .-ULUS. M iulus αὶ 117 alludenf (1 pr. in ras.) b LABORVm α΄. 118 primam]. . PRIMA A primum JMenag. pr. | LOQVENZis ab ore ἢ 119 ac] ET Z NVMINe pressit α NVMINE (V corr. in O) 120 tellus R.

q; / : : 121 VOSQ-ACT R Vofagitec 00 M,o suprascr. y — Penates R 192 hic patria eft c — GENI£or — namque ἢ 192 sq. TALIANAMQ-// NUNC REPETO- JM, unde talia namque, nunc repeto, JJagnerus. talia

(namque nunc repeto) Fabricius 1928 Nue e ANCISES P — Arcana reliquit R archana bc reliquid b — *nusquam legimus, quod An- chises praedixerat fame in Italia laboraturos Troianos! Servius

] ra A. ἢ j

124 aDLitora vectum ἢ hitto 5 uictum 01. 125 Aceelfif 7/1. Oceifif

(A atramento p. m. 9) b. AMBESIS A: cf. WII 257 COnsumere men- sas ἢ 126 domuf 1] Defessus — R . defeffuf (f pr. in ras.) b

127 prima locare R 1328 haeCERAT ἢ SVPPREMA Py fupraema b

MANEBAN A: ef. VI 84. 129 exiliis Goth., quod commendaverat

Burmannus conl. W 780. EXITIIS MPybc exitilS Καὶ MbODVM P.

ΥΕΒΟΙΠΙ AENEIS VII 11

quare agite et. primo laeti cum lumine solis 130 quae loca, quive habeant homines, ubi moenia gentis, vestigemus et a portu diversa petamus.

nunc pateras libate lovi precibusque vocate

Anchisen genitorem, et vina reponite mensis.

sic deinde effatus frondenti tempora ramo 135 implicat et geniumque loci primamque deorum

Tellurem nymphasque et adhuc ignota precatur

flumina, tum Noctem Noctisque orientia signa

Idaeumque Iovem Phrygiamque ex ordine matrem

invocat et duplicis caeloque ereboque parentis. 140 hic pater omnipotens ter caelo clarus ab alto

intonuit radiisque ardentem lucis et auro

ipse manu quatiens ostendit ab aethere nubem.

diditur hic subito Troiana per agmina rumor

TESTIMONIA.

131 *quae... homines' Nonius 318, 3 Cledonius 1923 P. 138 * nunc p. 1. L' Isidorus orig. VI 19, 32. Donati ars III 6, 2 Pompeius 468 L. Beda de trop. 380.C, — *pateras L I. Philargyrus ge. IV 54 134 “οἱ ... mensis' Arusianus p. 259 L. Servius Aen. 1700 136 sq. *genium ... Tellurem' Servius Aen, IX 53 139 *Iovem ... matrem" Macrobius Sat. III 1, 2 139 sq. 'Phrygiam ... invocat! Servius Aen. V 773 142 Probi inst. I 4, 17 144 Donatus ad Ter. Phorm. V 7, 30 Ser- vius Aen. VIII 132

VARIA LECTIO. modom c 130 quaRE R 131 qgQAE quive] quae Nonii exempl. l

132 veSTIGEMVS αὶ 133 nuNC R— LABATE P libata cl praecibuf y 134 anchiSEN R. Anchifem b 135 sic deinDE R timpora c1 lauro, in mg. m. 2 t ramo c: cf. V 539 lauro Menag. all., x

136 implicat et gENIVM (ENIV in ras.) ἢ 137 tellurem nyMPHAS αὶ

ATHVC Py 138 flumina tum R NOCTI A, quod pro dativo accipiendum sit, noctu. Vossius — 139 idaeumque ioveM ἢ — Ideü c fhrigiam b — 140 invocat et dupliclS ἢ DVPL1ICIS (I pr. m. 2 add.) P

EREBOO- (Q- in ras.) R hereboq; c — PARENTIS Pybci1. PARENTES

MRce2 141 Aic — omnlPOTENS A — oHpíc 142 intonuit radiis- qVE aRDENTEM καὶ 143 ipse — ostENDIT A MANVM ἡ AB

h AETHERE (corr. m. ant.) R ab ae&ere y hab&here c 144 diditur. — troianA R DIDITUR- M. Deditur ybe, Servii Aen. VMI 185 Regin.

E 12 VERGILI AENEIS VII

advenisse diem, quo debita moenia condant. ἢ 145 certatim instaurant epulas atque omine maguo crateras laeti statuunt et vina coronant.

Postera cum prima lustrabat lampade terras orta dies, urbem et finis et litora gentis diversi explorant: haec fontis stagna Numici, 150 hunc Thybrim fluvium, hic fortis habitare Latinos. tum satus Anchisa delectos ordine ab. omni centum oratores augusta ad moenia regis ire iubet, ramis velatos Palladis omnis, | " donaque ferre viro pacemque exposcere Teucris. 155 haut mora, festinant iussi rapidisque feruntur passibus. ipse humili designat moenia fossa moliturque locum primasque in litore sedes castrorum in morem pinnis atque aggere cingit. iamque iter emensi turris ac tecta Latinorum 160

TESTIMONIA.

147 Beda de trop. 380 C. *et vina c. Claudius Sacerdos I 175 148 Probi inst. 1 4, 238 151 'hic f. ἢ. L.' Arusianus p. 233 Τὶ. 153 sq. *centum ... iubet? Servius Aen. X 80 157 *ipse ... fossa"

Servius Aen, IX 7 159 Servius Aen. I 5 160 sq. *iamque . cernebant? Maximus Vict. de rat. metr. VIII 160 schol. Hor. serm. I 8, 43

*

VARIA LECTIO.

(dedi..tur Zips. didic Paris.) creditur m rO..moOr (o post. corr. ex u), af murmur y: cf. Xl 289 145 debita: cf. 120 — condent c1

146 EPULATS M homine y 147 cf.1724 148 om., in mg. m. rec. add. c — PRIMO A, Probi inst. LAMPADA P 149 FINES Mc li.tora ὃ gentef c1 1580 "plorat b 151 tibrim b. tybrin c

hac cl —fortefc latinif € 152 In mg. SM 153 angufta c

154 PALLIDIS M OMNIS (I corr. in E) P Post omnif rasura fere 13 literarum in y 155 ferro C 156 HAUD 24 Pyb2c IVSSI P ': IUSSI M ΙΔ € . 158 "ESSÉ M 160 enenfi C TVRRES

I

PRylc2 — ET M et yb. LATINO REM (eorr. minio) M latinorum (orum in ras., m. 1 fort. latinum) b Latinorum testantur schol. Hor. et Servius

p ————M—mRETEEPP

VERGILI AENEIS VII 13

ardua cernebant iuvenes muroque subibant.

ante urbem pueri et primaevo flore iuventus .

exercentur equis domitantque in pulvere currus

aut acris tendunt arcus aut lenta lacertis

spicula contorquent cursuque ictuque lacessunt: — — 165 cum praevectus equo longaevi regis ad auris

nuntius ingentis ignota in veste reportat

advenisse viros. ille intra tecta vocari

imperat et solio medius consedit avito.

tectum augustum ingens, centum sublime columnis, 170 urbe fuit summa, Laurentis regia Pici, | horrendum silvis et religione parentum.

hic sceptra accipere et primos attollere fasces

regibus omen erat, hoc illis euria templum,

hae sacris sedes epulis, hic ariete caeso 4 75 perpetuis soliti. patres considere mensis.

TESTIMONIA,

161 *muroque s.' Arusianus p. 259 L. schol. Lucani VI 530 Servius Aen. III 292 IV 598 VI 222 X 797 162—165 *ante ... contorquent' Augustinus de mls 2013 P. - 162 sq. *ante . . - equis" Servius Aen. IX. 606 102 “ . iuventus! Isidorus orig. IX 3, 87 165 *eursu- que i. 1." Aruéjpüns p. 244 L. 170 Diomedes 498 Asper 114, 17 K.

"tectum a.' Servius Aen. XI 235 171 Diomedes 498. — *Lauren- tis r, P.' Servius Aen. "VII 678 172 Servius Aen. VI 10 173. sq. Servius Aen. XI 235 174 *hoc ... templum" Servius Aen. IX 4 176 Seryius Aen; I 79. 214. 637. 708

VARIA LECTIO.

161 MVROS AR muro testantur ate μα schol. Lucani, Servius : cf. IX 371 subibant , e^ ppinquant y: ^ VIII 101 XI 597. 621

163 EXERCETVR ^. exerc&ur y dnt c 164 TENDUNTER M 165 ictum δ] 166 PWES Rb 167 Nuncciuf c1. — in om. ἢ

V REPORTAST M 168 ADDENISSE P. 369 MEDIOS ÀJ. CONSIDIT καὶ M 170 COLUNIS M 171 summa] media χ, Diomedes ^ paci yl 172 religione b religione c 178 Hic y Minc bemg, Servii Regin. Lips. ^

(hie Par.) SEPTRA P leeptra ec — ACCIPERE-FET P. 175 HAEC ἢ, quod hie onerare magis quam ornate concinnitatem versus videbatur. faerif (if m. 2) y. faeri. e2 faerae (ae in ras.) b. facrae χ AEPVLIS A

5

176 PERPETUI MM Perpetuuf γ1 perpetuis Zestatur Servius — PATRIS A

14 VERGILI AENEIS VII

quin etiam. veterum effigies ex ordine avorum

antiqua e cedro, Italusque paterque. Sabinus

vitisator, curvam servans sub imagine falcem,

Saturnusque senex lanique bifrontis imago — 180 vestibulo astabant, aliique ab origine reges

Martiaque ob patriam pugnando. volnera. passi.

multaque praeterea sacris in postibus arma,

captivi pendent currus curvaeque secures ioi.

et cristae capitum et portarum ingentia claustra - 185 spiculaque clipeique ereptaque. rostra carinis.

ipse Quirinali lituo parvaque sedebat. d

succinctus trabea laevaque ancile gerehat |

Picus, ecum domitor ; quem capta du]mbiha. coniunx

B

TESTIMONIA. i , | 178 Maximus Vict. de rat. metr. VI Probi inst. I 1 2 4.179 sq. *vitisator ... senex! Servius Aen. III 165 ' *euryam . . senex" Aru-

sianus p. 261 L. 179 Macrobius Sat. VI 5, 11 ' curvam T. fus cem" Nonius 329, 11. 388, 3. 184 sq. Servius "Aen. IH 904. 184 schol.

Persii VI 45 Servius Aen, XI 254 'eaptivi p. e. Servius Aen. VII | 601 X 520 187. sq. Gellius. V 8 *ipse.... trabea' Macrobius Sat. VI 8,1 *parva ... trabea' Servius Aen. IX 4- ^ 188.'laeva ...

gerebat" Macrobius Sat. I 4, 13. Nonius 310, 26. 554, 8 haa 227 L. Isidorus orig. XVIII 12, 3 Augustinus de gramm. 1080 P.

*

ka LECTIO. / " 177 effigif b1 178 E.M e m. 2 sup. c, om. 4 ex Servii exempl.

A v CEDRO (A miniop.)M caedro c, Probi inst. — fabinafe — 179—194. 195 —200.F 179 viusator que senex, curvam sub imagine f. Saturnus servans

Peerlkampus, cui imagine corruptum videtur, sed testantur Nonius 329 NUS

δι Servius quamvis. laborantes mierpretanim 180 SATUR— (m. 3

sup) F "18 ADSTABANT FMAybe ^ Abl(sup.m.3) F^ 88 ὁ VI 660 Aliunde inrepsisse videtur Heynio. Certe non absolvit poeta hunc locum. — QVE F2PRy, defensum α Wagnero lect. Verg. in Phi-

lologi suppl. 1 386 QUI F1Mc 4: b pugnandi c1 VVLNERA FPR A x γιρις UOLNERI 74 panfi, μέ vid., γ1 poffi c1 186 clypei y cli.pei ὃ

187 —191 anle v. 183 retrahendos videri posse monuit Heynius 187 in mg. A F 188 infra, sed eisdem literis adiectus adposita in

" H mg.B F . Suecintuf b —rabe Ὁ ANCILE (m. 2 sup.) F anci.lae y GEREBAT P 189 EQVvM (V m. 2 add.) P. EQVVM FRybe

*

T MK -—

^- "e e" 4 ^ *

X ois Y: AENEIS VII 3 ν ἢ

fecit avem | tali fitus templo . livom. patriaque atünus. ἂν sede sedens Tec ros od sese d in tecta. Ei atque haec Ingressis. placido gis ededit ore:

* Dicite, Dan PE eque enim nesci et genus, auditique a rtitis aequor e cu quid. pete? quae ^ cdüsd Tales. cut cu

PES TOO

sive errore - via e seu. | tempestatibus acti" (qualia multa. b E nautae patiuntur in iio) fluminis intr s ripas portuque. Sedetis, ὦ

ἠδ᾽ fugite hospitium. neve dgnorate- Latinos |

15

190

On ^ 195

Saturni gentem, haut vinclo nec legibus aequam,

sponte " veterisque. dei. se iore tenentem.

Es s e m memini ( (fama 94 yog mi) Gu a". d

TESTIMONIA: 2s - 190 *aurea p. v." erue Kon. IV Ἢ; 56. buiafhas: 1186 p. Ng roy Mui Ἢ Servius Aen. p. 30 Maerobi | Sat. CENE Priscia *qu m. m. n. ὡς inst. 16,3 203 “παπᾶ. .. m buo Hor. . I3, 98 pu Aen. Yu 922 —*. 204 ἑϑβοηΐαῆθμα. Priscianus 1 n di ris

. tenentem" Servius Aen. VIII 316 Senes" Agroetius 2268

E gut u QM ud ^ VARIA LECTIO. 4 «

208 sq. *memini ^ d f.

ἃ,

ῃ . "4

- 190 aurea eoniux; nam aliter. non stat versus' Serbius, sed aurea.

virga reete coniungit-ad IV 242: ef. 1698 191 CIRCE-S P OIRGE-E P

ciree y. circae c 192. DIV FMPybc 194 hae nefei EDEDIT P EDIDIT-FMRybe —.195 DICITAE E.

Ὁ τῆ ant. sup. € muf urbem b

hurbé c — 196 equora & 197 EGENTIS (I corr. in E) P EGENTES V FMyc 198 TEXIT JM uixit cl Uam 2. 222—242 .F

201 INÁTRASTIS P 202 NEC.M — NEU (sup. m. 3) F

MP WALIT Εὶ HAVD Py "aud b. hàud (h m. 2 in ras.) c

nec (e in ras.) b. 204 “αὐ si diceret, aurei saeculi i Servius, unde aevi, non dei eum legisse suspicatur Statii silv. W 5. 88 tenetem 51

203 HAVT

uin.clo b magine vivimus" Marklandus ad

P uo 200

-

10 | VERGILI AENEIS VII .

Auruncos ita ferre senes, his ortus ut agris

Dardanus [daeas Phrygiae penetravit ad urbes

Thraeiciamque Samum, quae nune Samothracia fertur.

hinc illum, Corythi Tyrrhena ab sede, profectum

aurea nunc solio stellantis regia caeli | 210 accipit. el numerum divorum altaribus auget.'

Dixerat, et dicta llioneus sic voce secutus: 'rex, genus egregium "Fauni, nec fluctibus actos atra subegit hiemps vestris suecedere terris

nec sidus regione viae litusve fefellit: . 215

consilio hanc omnes animisque volentibus urbem adferimur, pulsi regnis, quae maxima quondam extremo veniens Sol aspiciebat Olympo.

TESTIMONIA. 206.sq. *his ... Dardanus! Arusianus p. 251 L. 208 *quae ..: fer- tur' Nonius 303, 4 211 “οἷ... auget' Servius Aen. VI 650

216 sq. 'consilio , .. adferimur? Arusianus p. 215 L.

VARIA LECTIO. : u

206 AVTRVNCOS Πα Aruncos y, Fabricius in (corr. m. rec.) b 307 IDEAS Jc PENETRARIT Zt... 208 Treicià b. THREICIAM ceterZ

SAMOM ΜΘ famotrhatia δ᾽ famotraehia e - 309 Hic ὁ — liüne olim -

: * ὴ

Peerlkampus | corythy y corytic — TYRRENA 7e tyrrhaena b... 211 E

(m.25up)F NVMEROM P numero y ALTATRIB- 2. AUGET FMPR d

adit, af aug& y addit bc *addit, auget? Servius Paris., sed. in Regin. omisso addit literis saiusculis auget lemma legitur, atque in Lips. quo- que manu secunda demum addit suprascriptum est, in quo num pro lemmate scriptum sit auget, non enotavit Thilo. Fuerunt tres lectiones : numerum auget, numerum addit, numero addit, quorum postrema nihil

A sane habet quod displiceat. 212 Dixera. b — DICTUM M dicto y1

E G S8 313 GNYS P PENUS JJ EGREGREGIVM F ^ actuf bl ^ 214 fubeit y h n HIEMS My 'iemfb^ teetf 915 REGIONI αὶ "916 hac 7 "ane b

oinf animi, fq: (sup. m. rec., m. 1 animuf) 5 URBEM (M m. rec. add.) V F 9207 Afferimur c QVEM ἢ MAXIMA FMPybe | QONDA— M 218 olimpu 51

μ 4 125 E 45» dd c4

VERGILI AENEIS VII i: 17

ab Iove principium generis, Iove Dardana pubes | gaudet avo, rex ipse lovis de gente suprema, | 320 'Troius Aeneas, tua nos ad limena misit.

quanta per Idaeos saevis effusa Mycenis

lempestas ierit campos, quibus actus uterque

Europae atque Asiae fatis concurrerit orbis,

audiit et siquem tellus extrema refuso - 225 summovet oceano et siquem extenta plagarum

quattuor in medio dirimit plaga Solis iniqui. -

diluvio ex illo tot vasta per aequora vecti -

dis sedem exiguam patriis litusque rogamus

innocuum et cunctis undamque auramque patentem. 230 non erimus reguo indecores, nec vestra feretur

TESTIMONIA.

219 Servius Aen. IV 138 *ab ... generis' Servius Aen. III 105 220 'rex ... suprema' schol. Hor. carm. I 21, 3 220 sq. 'rex

. misit! Donatus ad Ter. adelph. II 1, 42 222—227 Probus 42,

7 K. 222 sq. *quanta ... campos' Servius Aen. XI 422. * saevis ... ierit" Servius Aen. I 5660 . 223—226 'quibus ... Oceanus? schol. Hor. carm. II 1, 31 225—277 Priscianus 802 2206 “οἱ... plaga- rum" Probi inst. I 17, 4 schol. Lucani I 531 227 *in medio ... ini-

qui' Nonius 378, 2 *plaga s. i. schol. Hor. carm. I 22, 20 228 *diluvio ex illo! Nonius 203, 27 Servius Aen. I 566 220 sq. 'litusque τ, i! Nonius 325, 26. 383, 6 Servius Aen. I 540 *litus innoeuum"

Servius Aen. X 302 231 *non...indecores' Aleimus Avitus epist, 51

VARIA LECTIO.

C 319 PRINIPIVM P 220 GAVDEAT P IFSE M fupraema ὃ 221 TROIIVS F LIMENA ἘΠ LIMINA F2M2PR»bc LUMINA μὲ vid. 8

Fi, Zulich. ΜΙΠΙΤΤΤΚ 222 IDEOS Re — AEUIS' (sup. m. 2) F emissa Servii Aen. ΧΙ 422 exempl., sed effusa testatur idem Aen. I 566

E mycenif (y m. 2) y micenif c 224 EUROPAS M europa. y Europa bi ADQVE FR — CONCVRRERET A concurrit |. CONCVRRITVR yi

L| occurrerit schol. Hor. urbifó] 295 Audit b. AVDIT R.— 296 SUM- U 0 MOBET M — QVAM A — 327 QUATTUR (sup. m. 2) P. Quatuor e

di meo e — 2328 *diluvio ex illo ... alii hic distinguunt et mutant sensum, ut sit: quos dirimit plaga solis ardentis ex quo mundus est constitutus,

hoc est ex quo cliaos esse desiit post illud. diluvium Servius aecoria I

bi aeqora i2. 229 Di. (erasa D»yhife patrif " 23 urái b RIBBECK, VERGIL, 111. 2

Jj

18 VERGILI AENEIS VII

fama levis tantique abolescet gratia facti,

nec Troiam Ausonios gremio excepisse pigebit.

fata per Aeneae iuro dextramque potentem

sive fide seu quis bello est expertus et armis: 235 multi nos populi, multae (ne temne, quod ultro

praeferimus manibus vittas ac verba precantia)

el petiere sibi et voluere adiungere gentes;

sed nos fata deum vestras exquirere terras

imperiis egere suis. hinc Dardanus ortus; 240 huc repetit iussisque ingentibus urguet Apollo

Tyrrhenum ad Thybrim et fontis vada sacra Numici.

dat tibi praeterea fortunae parva prioris

TESTIMONIA.

2359 schol. Veron. 96, 29 K. 237 'praeferimus m, v. Servius Aen. VII 418 238 schol. Gron. Cic. 438 Or. 239 sq. 'sed ... suis? Servius Aen. XI 325 240 sq. *hine ... repetit? Servius Aen. IV 159 VIII 13 243 sq. Claudius Sacerdos 1 131

VARIA LECTIO.

5 232 tan.tiq: ΤΑΝΤΙΝΕ Ac ABOLECET (corr. m. ant.) ἢ AB- OLESCERET 7 abolefeit c17 facti: ef. Lachmannus Lucr. 64

I 233 PIGEBAT Η pigebat ad v. 207 relatum placuit Heinsio 284 VIRO P

935 FIDES- P fide. b. exptif e et inras.b — 237 PRAEFEREMVS P QUE AC (corr. m. sat ant.) F ET R./.— UERBAPRAECANTIA (A sec. eras.) M

uerba peantia 52 VERBA PRAECANTIA (signa —— —5 m.eadem qua supra) F precantia uerba » VERBA PRECANTV R, ut Statius silv. 4, 46 uerba peantü (ü z. 2 im ras.)c uerba peanti. δ1 uerba precantis Zigot. cf. Lachmannus ad Lucr. M 719 238 ATIUNGERE (T eorr. in D) M

GENTIS M . 239 fata sup. ὃ üraf b 240—242 hinc ... Numici

aliena videntur Heynio luc b 941 HVNC αὶ hunc repeti iussis imgentibus JMenag. pr. huc repetit Servius urget yb 242

1 " ! Thyrrenum (ἢ pr. m. ἃ add.).b — AT Py ET R Lybrim c — 243— 263. 264—273 F fol. LXI 5245 Dure omitti subiectum monuit Heynius. dat pius Aeneas Peerlkampus. Equidem puto additurum quaedam fuisse

re poetam. ante hunc versum. pra&ea c

VERGILI AENEIS VII 19 —

munera, reliquias Troia ex ardente receptas.

hoc pater Anchises auro libabat ad aras; * 245 hoc Priami gestamen erat, cum iura vocatis

more daret populis, sceptrumque sacerque tiaras

lliadumque labor vestes."

Talibus llionei dictis defixa Latinus optutu tenet ora soloque immobilis haeret 250 intentos volvens oculos. nec purpura regem picta movet nec sceptra movent Priameia tantum, quantum in conubio natae thalamoque moratur; et veteris Fauni volvit sub pectore sortem, hunc illum fatis externa ab sede profectum 255 portendi generum paribusque in regna vocari auspiciis, huie progeniem virtute futuram egregiam et totum quae viribus occupet orbem.

TESTIMONIA,

244 'reliquias... receptas' Donatus ad Ter. Phorm. I 1, 12 Servius ecl. I1 40 246 sq. *hoe... populis ' Priscianus 1212 246 *hoe ... erat! Servius Aen. I 653 247 'sceptrumque s. t." Nonius 307, 19 249 sq. "Latinus, quia miratur, defixa obtutu tenet ora" Maerobius Sat. IV 1,5 256 'portendi g. Servius Aen. III 184

VARIA LECTIO. : Ἶ Ι MI 244 MUNERA (A n. anl. in ras.) F reliquiaf b relliaf c 245 AURAS M a.raf b 246 om., in mg. m. ἃ add. b 247 dare dar& c "CEPTRYM F — Assaracique tiaras *paulo calidior quis con-

iectare possit" Heynius. sacerque Liaras festantur Nonius et Servius tyaraf c — 248—273 Veron. fol. 252 246 ueftif c1 — 250 OBTVTV

PRybe O.TVTV V INMOBILIS Py immolir c 251 INTENTOS (0 corr.ex V) F 252 NEC m. 2 sup. R mon& c priameia tantum V 253 QVAN/um V conibio c THA/amoque moraTVR V talamo b 254 VOLYENS (corr. m. eadem qua V1 591) F v Fauni Moret.

pr. fupbhi Sortem V 255 Hinc ut vid. c — SE (corr. m. 3) F 256 Regna vocari V — REGNA (N m. 2 corr. ex ἢ VOCARE M 2,7 AVspiciis hulC PRO — V — PROGENIEM (I corr. ex T ut vid.)

Ae F proieniem b 258 et om. c TOTVM (0 corr. ex V) F ΟΥ̓ (corr. m. eadem qua 254) F

9*

! 20 '^ "VERGILI AENEIS VII

tandem laetus ait: *di nostra incepta secundent auguriumque suum! dabitur, Troiane, quod optas; 260 munera nec sperno. non vobis rege Latino

divitis uber agri Troiaeve opulentia derit.

ipse modo Aeneas, nostri si tanta cupidost,

si iungi hospitio properat sociusque vocari,

adveniat voltus neve exhorrescat amicos: 1 265 pars mihi pacis erit dextram tetigisse tyranni.

vos contra regi mea nunc mandata referte.

est. mihi nata, viro gentis quam iungere nostrae

non patrio ex adyto sortes, non plurima caelo

TESTIMONIA.

- 9859 'di... secundent! Nonius 169, 27 | 260 'auguriumque s.' Probi inst. I 6, 7 *augurium? schol. Veron. 96, 23 K. 261 sq. *non ... derit? Priscianus 646. 674. 1122, — 261 * munera nec sp." schol. - Hor. I 1, 21 Lueani V 348 Servius ecl. III 74 ge. I 83 III 56 Aen. I 71. 987 VII 9 VII 299 X 907 *'non ... Latino schol. Hor. serm. IL2, 54 . 263—205 'ipse... adveniat? Servius Aen. XII 581, item, sed om. 264 Pompeius 242 L. 2603 sq. 'nostri ... vocari' schol. Veron. 100, 14 K. 209 Priscianus de XII vers. Aen. 172 266 Nonius 370, 30 Isidorus orig. IX 3, 19 Augustinus de οἷν. dei V 19 schol. Lu- ᾿ cani IX 134 Hor. carm. III 17, 9 Servius Aen. IV 320 cf. schol. Veron. 96, 25 K. 268 Claudius Sacerdos I 135 Priscianus 1120 *est mihi nata domi? schol. Lucani VII 662 260 schol. Veron. 97, 4 K.

VARIA LEOTIO. :

259 vietus Menag. . DE R dii bc — vestra z — 260 aufpicium Menag. pr. . 261 MVNEra nec sperno V — 262 uber V TROIAEVE FMPIRYc TROIAEQVE P2yb DERIT FPV»y, Prisciani 646. Amien. el Halb., 614 Faris. R et Amien., 1122 Paris. R et Monac. m. 2 (aderit m. | defit 1122 Lugd. m. 2 in ras., et suprascr. uel deerit K«rolir.)

E

DERIT 4 DEERIT Abc — 263 ipse — tanta Υ nrif óà1 CVPIDOST PF CVPIDO EST FMPRybc cupido (om. est) schol. Veron. 264 si — SociVS V VE FRV bc, schol. Veron. 265 adveniat voltus V

H Atueniat c1 VVLTVS FPHbc EXORRESCAT (corr. m. 3) F r M 266 Prafc . erit — tyrANNI V... DEXTRA (corr. m. 2) F . dete- * . * J G giffe c1 tiranni c 267 vos — nunC€ V RIUI (corr. m. rec) F

REGE MI manda" b 268 est — iungere V nostrae quam i.

gentis Menag. pr. |. QVA R 269 non — sortes V adito ybe SORTIS 2. non om. c

VERGILI AENEIS VII 21

monstra sinunt: generos externis adfore ab oris, . 270 hoc Latio restare canunt, qui sanguine nostrum nomen in astra ferant. hunc illum poscere fata

el reor el, siquid veri mens augurat, opto.'

haec effatus equos numero pater eligit omni

(stabant ter centum nitidi in praesepibus altis): 275 omnibus extemplo Teucris iubet ordine duci

instratos ostro alipedes pictisque tapetis

(aurea pectoribus demissa monilia pendent,

lecti auro fulvom mandunt sub dentibus aurum),

absenti Aeneae currum geminosque iugalis 280 semine ab aetherio, spirantis naribus ignem,

illerum de gente, patri quos daedala Circe

supposita de matre nothos furata creavit.

talibus Aeneadae donis dictisque Latini -

sublimes in equis redeunt pacemque reportant. /..285

TESTIMONIA.

271 *hoc canunt Latio' schol. Veron. 97, 7 K. 272 sq. 'hunc : opto" Nonius 469, 12 273 “οὐ si ... opto' Cledonius 19016 P. *si ... opto" Priscianus 79] Nonius 358, 9 275 Servius Aen. VHI 662 XII 92. 543 - 271—270 Seneca epist. 87, 8 271 Charisius 45 P. 'instratos alipedes p. t.' de orthogr. 2803 P. *pictisque t.^ Probus de nom. 19 p. 218 Endl, 278 Servius Aen. IV 138 279 *fulvum aurum" Gellius II 206, 11 282 sq. *'quos e". ub schol, Hor. serm. I 6, 77 282 'daedala Circe" Ma- crobius Sat. VI 4, 20 Paulus Festi 08 Servius ge. IV 179 283 Macrobius Sat. VI 6, 2 Cledonius 1886 P 285 Servius Aen.

— — (Do

VARIA LECTIO.

270 MOnstra — adfore V externi^ b. 271 sq. cf. 98 sq. 471 NOSTrum V. 272 FERant hunc illuM POSCERE fata V. ferent Menag. pr. 273 QVIT FMR — au.gurat y. ^ 274—280. 281—301

F fol. ΑΙ 274 xQVOS (E m. 2 add.) ὔκὶ -. numero c elegit cl $75 STABAT M. 276 extimplo b. 277—645 desunt in P 277 ALHPEDES M 279 tecti] freni Peerlkampus | FVLVVM FMRybc

280 ABSTI wp. m.9), F ABSENTIA E gemenof γ1] IVGALES N FRyb — 981 eterio b a&hero c fpirantib: ΟἹ FLAGRATIS 7, fortasse praeferendum: ef, ge. V 140. 282 patre δ] patrum Peerlkampus.

CIRCAE P. CIRCAE Mc 283 Subposita γ᾽ notof yb fura e 284 AENEADES 7. LATINIS A. 285 aequif y

^

292 VERGILI AENEIS VII

Ecce autem Inachiis sese referebat ab Argis saeva lovis coniunx aurasque invecta tenebat, et laetum Aenean classemque ex aethere longe Dardaniam Siculo prospexit ab usque Pachyno. moliri iam tecta videt, iam fidere terrae, ^ 290 deseruisse rates: stetit acri fixa dolore. tum quassans caput haec effundit pectore dicta: *heu stirpem invisam et fatis contraria nostris fata Phrygum! num Sigeis occumbere campis, num capti potuere capi? num incensa cremavit 295

TESTIMONIA.

XII 581 288 sq. 'laetum Aenean Siculo ... Pachyno' Servius Aen. Ἵ 35 *prospexit longe venientem" Priscianus 1175 non addito libro: cf. XI 909 XII 595 289 Philargyrus ge. IV 293 *Sieulo ... Pa- ehyno' Donatus ad Ter. eun. III 2, 18 Probi ars minor 736 Cledonius 1926 P. Servius Aen. VI 385 XI 202 290 Priscianus 1185 tam fidere t." Arusíanus 230 L. 201 sq. 'stetit ... dieta" Donatus ad Ter. adelph. I1,54 292 'tunc quassans c.' Servius Aen. I 127 XII 894 203 sq. *heu ... Phrygum' Macrobius Sat. IV 2, 2 Nonius 220, 28. 303, 32. 455, 26 203 'heu st. i. ^ Charisius 85 Cledonius 1895 Consentius 2026 Claudius Sacerdos I 81 Emporius rhet. p. 305 C. Servius Aen. I 626 III 94 XII 208 204—298 *num ... quievi' Ma- crobius Sat. IV 2, 4 294 *num ... campis" Emporius rhet. 305 C. 2950 sq. fnum... viros" Macrobius Sat. VI 1, 60 295 *num... capi' schol. Lucani VI 198 :

VARIA LECTIO. . - . h 286 Haecce ec — INANCHIIS (II i» ras.) F INACCHIS A inaciüf y

n NE referebat (tm. 2) y — .abargify 287 coniux b. coniux c TEBAT

(sup. m. rec. ἢ . 388aeneamc cla.fé cl etere δ LONGE FRybce: cf. ΧΙ 909. LONGO M, probavit post Heinsium M. Hauptius Halieut. p. XXVII (sed longe in ed. Lips.) — 289 Italiam longe prospexit Philargyrus: cf. VL 337. SICVLO (SICVL in ras. R. — ADVSQVE αὶ *abusque e£ adusque praepositive dicimus" Servius, sed hic abusque se legere significat ad XI 262. PAHYNO AZ pachino ybc 290 *iam fidere lerrae. per dativum 2ungendum, aliler non procedit! Servius. errae Arusianus quoque testatur, sed terra Priscianus. 292 Tunc γ, Servii Aen. 1 128 et XII 894 exempl. hanc... vocem Donatus: cf. Aen. V 728 293 STIRPE (Un. sup. m. rec.) F votis Schraderus * fatis, voluntatibus! Servius. fatis testatur Nonius 303. 455. Indigna- bundam. et dedignabundam Iunonem loqui tenenduin est. 294 SI- GAEIS γε — 295 NUNC CAPTI AM, Mentel. pr. non capü Menag. pr., χ' Scriptum erat nun capti: cf. Corssen de pronuntiatione linguae La-

VERGILI AENEIS VII 23

Troia viros? medias acies mediosque per ignis

invenere viam. at, credo, mea numina tandem

fessa iacent odiis aut exsaturata quievi,

quin etiam patria excussos infesta per undas ausa sequi οἱ profugis toto me opponere ponto ' 300 absumptae in Teucros vires caelique marisque.

quid Syrtes aut. Scylla mihi, quid vasta Charybdis

profuit? optato conduntur Thybridis alveo,

securi pelagi atque mei. Mars perdere gentem

immanem Lapithum valuit, concessit in iras 305 ipse deum antiquam genitor Calydona Dianae,

TESTIMONIA.

207 sq. “δὲ... iacent' schol. Lucani IX 890 208 'odiis ... quievi' Charisius 82 anon. de orthogr. 2801 P. Arusianus p. 261 L. 299—303 *per undas ... profuit! Macrobius Sat. IV 2, 5 299 'quin

. exeussos? Arusianus 228 L. Claudius Sacerdos I 74 801 Servius Aen. I 280 'absumptae in T.' Servius Aen. I 304 302 *quid vasta Ch. profuit' Emporius rhet. 305 C. 303 *Iuno ipsa conqueritur non magis quod Aeneam contigisset contra suum velle in Italiam pervenire quam aes optato potiretur CY alveo' Macrobius Sat. III 1, 4

*optato ... alveo' Nonius 250, 304—307 Macrobius Sat. IV 9, 6 *Mars ... merentem' τα μον 1081 interpolatus 304 sq. ' Mars . 5. valuit" Macrobius Sat. IV 2, 6. 5, 6 Servius ge. II 455 Aen. I 39 XII 804 304 'securi ... mei' Arusianus 263 L. Probi inst. I 6, 1 schol. Lucani VI 730 Servius Aen. I 350 305 sq. 'concessit . Dianae' Nonius 296, 26

————— — ——À— —— — !

VARIA LECTIO. | | tinae | 107 nom incenfa c — 296 media! 5. IGNIS P IGNES 24 Rybc T

297 AP. .M — 298 ICENT α΄ aut (Lm. rec. corr. in d) b Faud y2 haut Charisii Neap. (aut exc. Paris.) HAUD Mc odii saturata anon.

de orthogr. exaturata b quieuit. Charisii cod., anon. de orthogr.

299 quaene Peerlkampus, sed hoc ipsum quin est: cf. VIE 485. quin eliam confirmat Claudius Sacerdos infeftaf. 6] 300 obponere y exponere 7. 80] Abfumte ὁ CAELIS M 302—322. 323—329 7" fol.LXIII — 802 SYRTIS Zc aufeylla c — CARYBDIS ZR. caripdif b. carybeif (c Lg d corr. in d) c 304 PELAGI- M. MEI" 24 mei sup. b

805 IMMANE. M Inmanü cl Ιαρ 5b. laphytum c 306 ANTI. QUA. M antiquü c — diane y

24 VERGILI AENEIS VII

quod scelus aut Lapithis tantum aut Calydone merente?

.ast ego magna lovis coniunx, nil linquere inausum

quae potui infelix, quae memet in omnia verti,

vincor ab Aenea. quod si mea numina non sunt 310 magna satis, dubitem haut equidem inplorare quod usquam est: flectere si nequeo superos, Acheronta movebo.

non dabitur regnis (esto) prohibere Latinis,

atque immota manet fatis Lavinia coniunx:

at trahere atque moras tantis licet addere rebus, 315 TESTIMONIA. |

307 Priscianus 1081 308 'ast ... econiunx' Macrobius Sat. IV 2, 6 3009 sq. *quae potui ... Aenea' Servius Aen. V 791 309

'quae p. i? Servius Aen. I 330 H 772 ecl. V 65 *infelix .. . verti Macrobius Sat. IV 2, 6 310 *vincor ab A.' Macrobius Sat. IV 2, 6 Augustinus de civ. dei X 21 Servius Aen. I 37. 38 312—317 Macro- bius Sat. IV 2, 7 (om. 314) 312 Servius Aen. I 42 313 sq. Ser- vius Aen. VIII 40 — 313 Donatus ad Ter. eun. III 1, 5 Emporius rhet. 305 C. 314 sq. Servius Aen. VIII 398

VARIA LECTIO. 307 quo^scelere Peerlkampus quod scelus vM Servius

LAPITHIS Zy, Macrobius laphitif € laphiti b GAprIis M. CALY-

DONE A, Macrobius CALYDONE M calydo - € CALYDO- j m.2) F

calydona y calidona. b MERENTE Z2, Macrobius MERENTE .F M

merente. cà MERENES J/ merentem ylbcl ^ 'quod scelus aut Lapithis

tantum aut Calydone merente? Aaec est vera lectio: sic et sensus pro- cedit, ut uterque ablativus sit. nam si Calydona leges, vitium erit nec

sensus procedet' Servius. Lapithis ... Calydona merentem testatur Priscianus, addens tamen *sed melius hic quoque in quibusdam inve- nitur Lapithus ... Calydone merente ve] Lapithas .. . Calydona meren-

tem.' Credo ipifbn poetam has duas scripturas in schedas con- iecisse —. 308 MAGNO M NIHIL 7 NIHI M NIHIL A LINQRE 7 309 quod Menag. pr. quae legit Servius — POTVIT R UERTIM 7

310 UINCAR M "ENEA (corr. m. 2) R SIMEMEA αὶ 311 HAUD

FMybc — IMPLORARE M — QOD M — ufquamc (c m.23)c 312

OACHERONTA Κ᾽. 313 elloregnif cm, Medic. Pierii — PROHIBERE (H in ras., B corr. ex D) F: providere fuit 314 om. Macrobius . INMOTA P —fatufel — LAVINIA CONIVNX (VI et IACONIVN in ras.) R

315 AD A. autque ; moram Servii Aen. VIII 398 ez. adde y

VERGILI AENEIS VII : 25

at licet amborum populos excindere regum.

hac gener atque socer coeant mercede suorum:

sanguine Troiano et Rutulo dotabere, virgo,

el Bellona manet te pronuba.- nec face tantum

Cisseis praegnas ignis enixa iugalis; 320 quin idem Veneri partus suus et Paris alter

funestaeque iterum recidiva in Pergama taedae.'

Haec ubi dicta dedit, terras horrenda petivit: luctificam Allecto dirarum ab sede dearum infernisque ciet tenebris, cui tristia bella 325 iraeque insidiaeque et crimina noxia cordi. odit et ipse pater Pluton, odere sorores Tartareae monstrum: tot sese vertit in ora, tam saevae facies, tot pullulat atra colubris. quam luno his acuit verbis ac talia fatur: 330

TESTIMONIA.

318 Macrobius Sat. IV 2, 8 319 sq. *nec... iugales" Macrobius Sat, IV 2, 8 319 *et ... pronuba' schol. Lucani VIII 90 Servius Aen. IV 59 320 'ignes e. i. Arusianus p.228 L. 321 Nonius 217, 25 322 schol. Hor. carm. I 15, 16 324 Charisius 47 P. *]uctificam A.' Probi inst. I 4, 21 Charisius 039 326 Nonius 438, 22 . 327 cf. schol. Veron. 97, 9 K. — 'odit ... Pluton' Servius Aen, TII 89 880 'quam

. verbis Servius Aen. V1I 406

e.

VARIA LECTIO.

316 AD E. Aut y1 Et b amborem y | REGVM (ἃ in ras.) R 317 hac] AT M mercide b. 318 TROIANO- M. RUTULO- M

DOTAVERE (V corr. in B) F 319 bellu.. 51 bello. ὁ γῷ face. c

320 PRAEGNAS. M PRAEGNAS P pregnanf bc iyasb P enixe ὃ

IUGALES M 321 SUUS. M. 322 REGIDIUA (ἃ corr. in C) M SORO

PARGAMA F 323 orrenda y — 324 ALLECTO- 74 adlecto c — DEARUM t fororü

(supraser. m. rec.) M dearum y SORORVM Bb forum c: cf. 327. 454

326—338 Veron. fol. 2319 b 326 INSIDIE (corr. m. 9) F insi- diaeque om. Nonius corda c 327 ODEDERE 724. 328 TARTHAREAE

A R TARTAREAE- δ MONSTRUM- M 329 SAEUE M. pululat y POLLVLAT FR PAVLVLAT V ORA A COLOBRIS AV. 330 DICTIS y

26 VERGILI AENEIS VII

'hunc mihi da proprium, virgo sata Nocte, laborem, hanc operam, ne noster honos infractave cedat fama loco neu conubiis ambire Latinum Aeneadae possint [talosve obsidere finis. tu potes unanimos armare in proelia fratres 335 atque odiis versare domos, tu verbera tectis funereasque inferre faces, tibi nomina mille, mille nocendi artes. fecundum concute pectus, . dissice compositam pacem, sere crimina belli: arma velit poscatque simul rapiatque iuventus.' 340

Exim Gorgoneis Allecto infecta venenis principio Latium et Laurentis tecta tyranni celsa petit tacitumque obsedit limen Amatae,

TESTIMONIA.

331 sq. *'hune ... operam! Donatus ad Ter. adelph. II 3, 8 331 Nonius 361, 22 Probi inst. I 2, 1 Servius Aen. VI 250 *hune ... proprium" schol. Veron. 97, 11 K. 333 sq. 'nec ... possint! Nonius 242, 10 333 'neu ... Latinum' Servius Aen. IV 283 990 Marcia- nus Capella V 405 337 sq. cf. schol. Veron. 97, 19 K. 'cui nomina

. artes! Nonius 354, 15 337 'tibi n. m." schol. Hor. carm. II 13, 34

. 989 'sere c. b." Servius Aen. VII 55i 340 *arma ... simul?

Servius Aen. VIII 5 341 Priscianus 985. 1008 Aldhelmus de re gr.

et metr. in A. Mai auct. class. V 574 Servius Aen. I 689 cf. schol.

Veron. 97, 24 Καὶ 343 *tacitumque o. l. A.' Servius Aen. I 502 II 255

IV 364 'tacitum obsedit 1. A." schol. Lucani VIII 171 'tacitumque ὃ, L' schol. Lucani IX 355'

VARIA LECTIO.

331 Hunc — viRGO V PROPRIUM UIRGO- ΜΠ . LABORE JM LABORV A 332 ΠΌΝΟΝ. M uein ras.b cedantyl 388 LOCVS | A

V nec Nonius: fortasse fuerunt qui ne repeterent. 384 AENEADE ἡ POSSINT (I corr. in E) M possunt Noni Bern. ve| q: b — FINES

MRbc 385 UNAANIMOS J/ unamef b. 337 FVNEREAS INFERRE. m tibi] cui Nonius — 339—331 Veron. fol. 912a. — 339 DISSICE ybwv

de Diffieae c DISICE 74. DISIICE μὲ vid., suprascripta fortasse S, V RE

SE R 340 UELIT. M VELINT ut vid. V. que. rapiat (fóramine membranae orta lacuna) y 841 EXIN RVy9bc, Priscianus, Aldhelmus GorgonEIS V infacta y1 insecta 4/dhelmus ^ medullis Menag. pr. 342 PRINcipio latium et V — LATIUM- M tüirannic 848 obfidit yl ob(det b1 ^ amatat y1

-—————"————— 1

VERGILI AENEIS VII 2"

quam super adventu Teucrum Turnique hymenaeis femineae ardentem curaeque iraeque coquebant. 345 huic dea caeruleis unum de crinibus anguem

conicit inque sinum praecordia ad intuma subdit,

quo furibunda domum monstro permisceat omnem.

ille inter vestes et levia pectora lapsus

volvitur attactu nullo fallitque furentem, 350 vipeream inspirans animam; fit tortile collo

aurum ingens coluber, fit longae taenia vittae

innectitque comas, et membris lubricus errat.

ac dum prima lues udo sublapsa veneno -

pertemptat sensus atque ossibus implicat ignem 355 necdum animus toto percepit pectore flammam,

mollius et solito matrum de more locuta est,

multa super natae lacrimans Phrygiisque hymenaeis:

TESTIMONIA. 345 Servius Aen. XI 782 352 'fit ... vittae" Servius Aen. V 269

355 'atque ... ignem' Remmius Palaemon 1373 P. — 357 *mollius . matrum Probi inst. I 9, 10. 12

VARIA LECTIO.

344 QVM ἢ. Super — hymeNAEIS V TEUCRUM- M teucrum (u post. m. 2) y HYMENEIS Zy HYMAENEIS 4. hymineif c 845 Ardentem — iraeque V. ARDENTEM- M 846 DEA, M — unum —

angVEM V^ — 347 CONicit inQVE V. — CONICIT- 24 Coicit c — PRAE-

A COrdia — suBDIT V —PRECORDIA INTIMA Jfybc mittit Menag. pr. | 348 Quo. b. DOMUM- M DOMVMETMONSTRO (ETM in

ras) Β΄ OMNem V omé b 849 INter vESTESETLEVIA — V

/ UESTES, M — LEUIA M laeuia y — pectora] CORPORA αἰ 350 attactu (a pr. m. 2) y nullOFALLITQue furentem V 351 VIPEREAM

SPIRANS ME — fit TOrtile collo V — fi νὰ fabl — tortile (1 m. 2) y

N

352 INGES (N m. 2 sup.) α΄ longa y1 longe c — taenia (t m. 2) y TENIA JM tenea b1 tenuia c — 354 IAC M. dum suprascr. y — LUES- M lucef b]. — VNO 356 CONCEPIT A: cf. IV 502 ΧΙ 860. pectora c1 357 LOCUTA Myl — 358 NATA γῶν: cf. 398 — lacrimis Mentel. pr. [πᾳ ς HYMENEIS A. HYMAENAEIS 77

28 VERGILI AENEIS VII

*exulibusne datur ducenda Lavinia Teucris,

o genitor, nec te miseret gnataeque tuique? 360 nec matris miseret, quam primo aquilone relinquet

perfidus alta petens abducta virgine praedo?

an non sic Phrygius penetrat Lacedaemona pastor Ledaeamque Helenam Troianas vexit ad urbes?

quid tua sancta fides? quid cura antiqua tuorum 2365 et consanguineo totiens data dextera Turno?

sj gener externa petitur de gente Latinis

idque sedet Faunique premunt te iussa parentis,

omnem equidem sceptris terram quae libera nostris

dissidet, externam reor et sic dicere divos. 370 et Turno, si prima domus repetatur origo,

Inachus Acrisiusque patres mediaeque Mycenae.'

TESTIMONIA.

359 Macrobius Sat. IV 3, 7 Emporius rhet. 304 C. Asper iun. 1726 P. Servius Aen. XII 15 360 Probi inst. 1 6, 2 'nec ... tuique' Aru- sianus 246 L. 362 Servius Aen. X 774 363 sq. Donati ars III 6, 2 Beda de trop. 386 C. schol. Hor. carm. III 3, 25 IV 9, 16 363 Dio- medes 460 P. Isidorus orig. 11 30, 7 Servius Aen, IX 144 368 'Fauni ... parentis! Nonius 365, 2 371 sq. Servius Aen. VI 88 "θη οι pater" schol. Hor. earm. II 8, 20 372 Servius Aen, VII 791

VARIA LECTIO.

359 EXULIB-NE M EXVLIBVSVE £ exulibus ducenda datur * 20z- nulli' Pieriani: cf. NI 8& 860 Ὁ. MM. natae y natae c. gnati Probi inst. — 361 om., in mg. m. 2 add. b. miserae Venetus — prim.. c1

primum χ RELINQET 7/ relinquit c2. 362 aducta c abrepta Rottend. sec., Servii Aen. X 74 Voss., Regin. (obducta Paris. 868 ANNON ἢ, Diomedes , Isidori ed. pr. ATNON Ay, Donati cod., Isidori ὦ (ut non Gud. 4), schol. Hor. Acnnon (c m. 2) b. Adnon (d corr. in t) c *at non sic Phrygius: legitur et annon sic, sed hoc absolutum est. si autem at legeris, copulativa particula est ad ornatum solum pertinens? Servius. a! non olim conieci. PHRYGIVS (HRYG ἐπ ras. αὶ PHYGIOS ἡ prygiuf y1 frygiuf y2 LACAEDEMONA JE 364 LAEDEAM Z ledeam y Pelenam y — troianufó1 — 365 QUIT M. fiac quit y

iura Parrhas. Ven. 366 quid consanguineo. Servii in lemmate

Regin. Lips. 5861 Sic ut vid. 31 869 QAE M 870 Desid& c D I DICERE Abc POSCERE 74 dicere, at pofcere y: cf. 272 VIII 512

371 sine interp. M 872 ACRISEUS 27 acrif.iuf ; aeriu[ b ^ pater Oudart., schol. Hor. — my.cenae y micenae c

VERGILI AENEIS VII 29

His ubi nequiquam dictis experta Latinum contra stare videt penitusque in viscera lapsum serpentis furiale malum totamque pererrat, 375 tum vero infelix, ingentibus excita monstris, immensum sine more furit lymphata per urbem. ceu quondam torto volitans sub verbere turbo, quem pueri magno in gyro vacua atria circum intenti ludo exercent (ile actus habena 380 curvatis fertur spatiis; stupet inscia supra inpubesque manus, mirata volubile buxum; dant animos plagae): non cursu segnior illo per medias urbes agitur populosque feroces. quin etiam in silvas, simulato numine Bacchi, 385 maius adorta nefas maioremque orsa furorem evolat et natam frondosis montibus abdit, quo thalamum: eripiat Teucris taedasque moretur,

TESTIMONIA.

378 sq. Probus de nom. 23 p. 219 Endl. 378 'ceu q. t.' Cledonius 1923 *tortó ... turbo' Charisius 48. 117 P. exc. Charis. 550, 16 K. (101 Endl.) anon. de orthogr. 2803. 2804 Beda de metris 2348 P. *verbere torto" Diomedes p. 315 P. 979 sq. *vacua ... ludo? Ser- vius Aen, IV 82 380 *ludo e." appendix ad Probi art. min. 26 p. 440 Endl. 382 'volubile b.' Priscianus 640 383 'dant a. p.' Probi inst. I 17, 4 schol. Persii III 51

VARIA LECTIO.

373 $q. om., imo mg. m? 2 add. b 373 NEQUICQUAM M 374 flare (f m. 2) y 375 furiade y1 — per.errat y — 376 ingentibuf excita, - suprascr. at magnif exercita y: cf. V 779 377 immensum proposuit Heynius. IMMENSAM Z7y INMENSAM ρὲ incensam Burmannus limphata c — Totum versum spurium habet Peerlkampus 378 con-

dam y toto y tortus Charisius 117 volitans om. Charisius, Beda, inc. de orth. 2803 379 giro c 380 EXERCEENT J/ hebena cl HABENIS καὶ 383 plage y. fenior y 384 4: sup. b. — FEROCES

M2Rybce FEROCIS MI 385 SILUIS M filuif (a m. ant.) e — NOMINE R bachi be 386 Manuf 1 — adhorta 51 adorsa zm. — EXORSA £. ausa Sehraderus — Hunc gyden versum abesse malim. — 388 qui Zamb. alt.

talamum b. ERIPIAT TVC BIS M thedaf b ve malebat Sehraderus

LA

30 VERGILI AENEIS VII

*euhoe Bacche' fremens, solum te virgine dignum vociferans, etenim mollis tibi sumere thyrsos, 390 te lustrare choro, sacrum tibi pascere crinem.

fama volat, furiisque accensas pectore matres

idem omnis simul ardor agit nova quaerere tecta:

deseruere domos, ventis dant colla comasque

pampineasque gerunt incinctae pellibus hastas. 396 ast aliae tremulis ululatibus aethera complent : 395 ipsa inter medias flagrantem fervida pinum

sustinet ac natae Turnique canit hymenaeos,

sanguineam torquens aciem, torvomque repente

clamat *io matres, audite, ubi quaeque, Latinae: 400 siqua piis animis manet infelicis Amatae x gratia, si iuris materni cura remordet;

solvite crinalis vittas, capile orgia mecum.'

TESTIMONIA.

380 sq. *euhoe ... vociferans' Charisius 214 389 *euhoe B. f.' schol. Hor. carm. II 11, 17 391 *sacrum ... crinem? Servius Aen. 1I 684 399 sq. *torvum ... matres! Servius Aen. XII 95 * tor-

vumque r. c.! Donati ars III 2, 2 Servius Aen. I 251 V 19 ge. III 28 *'torvum elamat! Diomedes 401 Cledonius 19022 Servius Aen. II 32

III 68 400 *o matres ... Latinae! Priscianus 1060 P. (interpolatus) *io matres Latinae? Terentianus Maurus 532 *jo matres audite*

schol. Hor. carm. IV 2, 49. 401 sq. 'si... gratia" Servius Aen. XII 57 403 Nonius 390, 22 schol. Hor. carm. III 14, 8

VARIA LEOTIO. ./ 389 euhye schol. Hor. BACCHAE, M bache bc 390 etenim ]

; - 8 fuadet Menag. pr. .— mollef ὃ 391 luftra b choro y CHORO M CHOROS Zbc choruf, u corr. im 0, y 392 furiuf c1

f a ; accenfa c pectore pectora c17 393 omnef yb 394 domuf

h ylc 396 et 395 transposuit Peerlkampus 396 aftaf y 395

ALLAE 4M illae probavit Peerlkampus VLVLANTIBVS E conplent y di 397 meaf c fraglentem yi 398 ac] hae c HYMAENEOS JM

himeneof b 8909 TORUUM J/ybc 400 ἼΟ ?? b. — AVDITE (E m. 2 add. R ubicumque Menag. pr., y *ubi quaeque L. pro quaecumque ; potest tamen hic ubi pro ubicumque accipi! Priscianus interpolatus 401 infelicef c1 amate y 402 cu.ra b. 403 CRINALES Zibcl quatite Selraderus

*

VERGILI AENEIS VII 31

talem inter silvas, inter deserta ferarum, reginam Allecto stimulis agit undique Bacchi. 405

Posquam visa satis primos acuisse furores consiliumque omnemque domum vertisse Latini, protinus hinc fuscis tristis dea tollitur alis, audacis Rutuli ad muros, quam dicitur urbem Acrisioneis Danae fundasse colonis, 410 praecipiti delata noto. locus Ardea quondam dictus avis (et nunc magnum manet Ardea nomen, set fortuna fuit): tectis hic Turnus in altis iam mediam nigra carpebat nocte quietem. Allecto torvam faciem et furialia membra 415 exuit, in cultus sese transformat anilis ; et frontem obscenam rugis arat, induit albos cum vitta crinis, tum ramum innectit olivae;

TESTIMONIA.

405 Servius Aen. V 792 409 *audacis ... muros! Servius Aem. IV 615 410 Diomedes 423 Priscianus 584 Probi inst. I 14, 2 * Acrisioneis D.' Charisius 2 Marius Victorinus 2471. 2474 412 cf. schol. Veron. 97, 33 K. 415 *Allecto t. f Probi inst. I 4, 6 416 *in... aniles' Arusianus p. 200 L. 417 “οἱ... arat' Nonius 204, 27

*frontem ... arat?! Macrobius Sat. VI 6, 6 schol. Hor. carm. IV 13, 11 epod. 8, 4 417 sq. 'induit ... crines! Priscianus 1205 Con- sentius 2055 418 *tum ... olivae! Servius Aen. VIII 128

VARIA LECTIO. ^ 404—416 Veron. fol. 315 b. 400 REGINA R — ALLECTO, ἡ

ftimuli.f (m. L fort. ftimulof) y bachi ἡ undique Bacchi ezpellit Peerlkampus 406 Pofquà e. plufquam (7. e. posquam) Menag. sec. POSTQVAM MR Vybe uifa. c — 408 HINC. M fulvis Menag. pr.

furvis Heinsius: cf. VIII 369 409 retuli b. 410 FVNDassE V colonef b] — 411 PRECIPITI 2M. nothoc — condam c 412 MANET

* TE Vybe MANET M TENET A *retinet quidem nomen adhuc" schol. Veron.

Ardek V — NOMÉ M ' menb — 413 SED RVybc — fuil V tectis hic| HICTECTIS F 414 MEDIA Zy1 — nigram 71] Nigra car- pebat nOCTE V 415 ALLECTO- MM Alecto c FACGieM V 416 cultus Arusianus VNVLTVS MRVybe — TRANFORMAT 7. tranfform& c1

ANILES Mybe ANIL.S V 417-—429 Veron. fol. 215 a 417

i i OBSCEnaM VF — 4iB crinef y erinef be—— nectit y

32 VERGILI AENEIS VII

fit Calybe Iunonis anus templique sacerdos

et uiveni ante oculos his se cum vocibus offert: 420 *Turne, tot incassum fusos patiere labores

et tua Dardaniis transcribi sceptra colonis?

rex tibi coniugium et quaesitas sanguine dotes

abnegat, externusque in regnum quaeritur heres.

i nunc, ingratis offer te, inrise, periclis; .« 425 Tyrrhenas, i, sterne acies; tege pace Latinos.

haec adeo tibi me, placida cum nocte iaceres, ,

ipsa palam fari omnipotens Saturnia iussit.

quare age et armari pubem portisque moveri

laetus in arva iube, et Phrygios qui flumine pulchro 490 consedere duces pictasque exure carinas.

caelestum vis magna iubet. rex ipse Latinus,

ni dare coniugium et dicto parere fatetur,

sentiat et tandem Turnum experiatur in armis.

TESTIMONIA.

419 *fit C." schol. Veron. 98, 2 K. 422 Arusianus p. 265 L. 425 Marius Victorinus 2475 P. 426 'ÜTerentianus Maurus 1218 "DTyrrhenas ... acies! Servius Aen. VII 601 429 *quare a." Probi inst. I 10, 4 429 sq. “οὗ... iube" Servius Aen. I 35 432 'cae- lestum ... iubet? Priscianus 770 Servius Aen. V 707 ὁ

VARIA LECTIO.

h - 419 CALYBE M calibe (h m. ant.) c CHALYBE Κγ CHALYBAE £ chalibae (a post. eras.) b 490 HIS suprascr. V OFFET A — 421 5

INCASVM (m. 2 corr.) ἢ — fu.fofb 422 tua Dardaniis om. Arusianus N

DARDAIIS (corr. m. rec.) R.— tranfferibif y1, 4rusiani cod. — 423

ἀοία δ] — 425 t M ingratefó1 426 TYRRHENAS (H in ras.) R N

Tyrrenaf ς et (7. e. ei) aliquot Pieriani hi y2 in ras. 1 M — aciaf c

427 pacida b IAceres V 498 odip[ c — iussit V — 498—448. 449—469 F fol. LXIV — 429 ARMARE (E corr. inl) F PubeM V 480 arva Peerlkampus ARMA Hbri — IUBE M, Servii Aen. 135 exempl. PARA Rybc —— Nescio an melius poeta haec sic contracturus fuisset : quare age, iam arma para: cf. 468 οἵ om. Mentel. pr., 3 PHRYGIOS (Ὁ zn ras.) F phrigiof c qui] 0. αὶ PVLCHRO (0 Zn ras.) F

S

43| CONSEDEREDUCES ^ ΜΠ. 432 ΠΧ IVBET (B in ras.) F LATINVS (INV in ras.) F

VERGILI AENEIS VII 33

Hic iuvenis vatem inridens sic orsa vicissim — 435 ore refert: *classis invectas Thybridis undam non, ut rere, meas effugit nuntius auris. ne tantos mihi finge metus; nec regia Iuno inmemor est nostri. set Le victa situ verique ecfeta senectus, 440 o maler, curis nequiquam exercet et arma regum inter falsa vatem formidine ludit. cura tibi divom effigies et templa tueri: bella viri pacemque gerent, quis bella gerenda.

Talibus Allecto dictis exarsit in iras, .— 445 at iuveni oranti subitus tremor occupat artus, deriguere oculi: tot erinys sibilat hydris tantaque se facies aperit; tum flammea torquens lumina cunctantem et quaerentem dicere plura —

TESTIMONIA,

440 Priscianus 908 *verique e. s. ap OHNE p. 229 L. 444 *bella . pron schol, Veron, 8I, 11 Κα 447 'deriguere o.' Servius Aen. IV 25

VARIA LECTIO. 435 irridenf c 486 CLASSES M Rybc INVICTAS (I ait. in ras.

ut vid.) R INVECTAES F — undam, at alueo y alueo in ras., in mg. m. rec. unda &. ALVEO A: cf. 303. 437 AURES Myb 438 FINGERE A 439 IMMEMOR Rb —üricl 440 SET M. SED FRybc — TEVICTA

(EV in ras) R te αἷαν. fi.tu y f&u ΣΙ ETFETA (— eefeta) M effe. ta b. EFFATA (A pr. erasa vel in ras.) Τὰ effata y1cl 441 ó M excere& e.— ET (T in ras.) F.— 443 DIVVM (V pr. in ras.) F DIVVM

9 Hybe — EFFIGIES- ΜΝ. 444 PACEM (Q sup.m.2) F GEREN'T FRybew, ut Homerus Il. Z. 40) GERANT M, schol. Veron. gerunt 4 quis "^ urtnio reiecit Heumannus 445 AEXARSIT F — araf

cl 446 AD M IVVENIH FP fubitof Mentel. pr. m. 2, Heinsius fubito Mentel. pr. m. 1,Χ occupat m. 2 sup. c 447 Diriguere bc

ror RA ERYNIS Myb erinif c; fibillat y — hidrif » 448 FVMEA R: ἐΓ. 451 V 593. TORQVENS (Q in ras. ut vid.) R 440 LUMINA- M:

RIBBECK, VERGIL. III. 9

94 VERGILI AENEIS VII

reppulit et. geminos erexit crinibus anguis ! 450 verberaque insonuit rabidoque haec addidit ore:

*en ego vieta situ, quam veri effeta senectus

arma inter regum falsa formidine ludit. -

respice ad haec: adsum dirarum ab sede sororum,

bella manu letumque gero.' 455 sic effata facem iuveni coniecit et atro

lumine fumantis fixit sub pectore taedas.

olii somnum ingens rumpit pavor, ossaque ef artus perfundit toto proruptus corpore sudor.

arma amens fremit, arma toro tectisque requirit ; 460 saevit amor ferri et scelerata insania belli,

ira super: magno veluti cum flamma sonore

virgea suggeritur costis undantis aéni : TESTIMONIA.

451 *verberaque i.' Arusianus p. 236 L. 452 Donatus ad Ter. eun. V 1, 2 'en ... Situ! Diomedes 422 Donatus ad Ter. eun. IV

4, 36 adelph. III 4, 12 Probi inst. I 4, 3. 7, 1 Servius Aen. III 451 453 *arma i. iuvenum" Charisius 209 (si quidem hune loeum respicit grammaticus) 454 'respice ad h.' Donatus ad Ter. hec. III 2, 4 495 *bella ... gero" Nonius 316, 25 460 *arma a. f. Servius Aen. I 56 462—466 *magno ... auras! Macrobius Sat. V 11, 23 463 *eostis u. a." Servius Aen. I 218. *

VARIA LECTIO. 490 gelidos Burmannus geminos testatur Servius; duo autem fla-

gello seiictóupio cf. Ovidii metam. IV 495 ANGVS F anguef une

451 VERBA (sup. m. 3) F RAPIDO Fylc Q- suprascr. M addit c edidit y: cf. 194. hore c 455 QUAMUERE F| - quà b verique

Donatus ut 440 — EFFECTA F EFFATA A — 453 iuvenum Charisius: v. test. 454 'respice: mulli hic distinguunt et superioribus iungunt, ul sit sensus: respice eam, quam dicis falsa deludi formidine. Ad haec adsum ... al7i respice ad haec legunt! Servius. Post haec interp. M

b durarum b] afede y 455 loetum be 456 Post effata interp. M

FACIEM κ᾽ -457 LUMINE- Η 458 ILLI ΜῈ SOMNVSINGENS (in. sup. m. 9) F INGENSSOMNVM αὶ RVPIT κα ora ratio postulare videtur Heynio 459 PERFUDIT 7/. PRAERVPTVS ΚΣ}. 460 MENS R fremit arma toro, tectisque r. Peerlkampus. Vulgatam structuram Servius agnoscit. 463 flammaf honore y1 — SANARE αὶ

E ἐν -MY— ipi 0 ὁ -..

VERGILI AENEIS VII 35

exultantque aestu latices, furit intus aquai

fumidus atque alte spumis exuberat amnis, 465 nec iam se capit unda, volat vapor ater ad aurás.

ergo iter ad regem polluta pace Latinum

indicit primis iuvenum et iubet arma parari,

tutari Italiam, detrudere finibus hostem: |

se satis ambobus Teucrisque venire Latinisque. — 470 - haec ubi dicta dedit divosque in vota vocavit, certatim. sese Rutuli exhortantur in arma:

hunc decus egregium formae movet atque iuventae, hunc atavi reges, hunc claris dextera factis.

Dum Turnus Rutulos animis audacibus implet, 470 Allecto in Teucros Stygiis se concitat alis. arle nova speculata locum, quo litore pulcher

TESTIMONIA. 464 *furit i. a.' Probi inst. I 18, 10 schol. Persii VI 9 . *intus a.' Charisii exe. 538, 27 K. (84 E.) 466 Servius Aen. VI 218 *vapor

... Muras' de gen. nom, 105 Haupt. 470 Nonius 419, 32 Servius Aen. VI 760 |

VARIA LECTIO.

464 EXSVLTANT ÀJ. AQUAI 2/71? 02 (i in ras.), c1g, Probi inst., schol. Persii, Charisii exc. AQVAEVIS FRy2 (uif m. 2) c2m, Macrobius, qui tamen in paraphrasi amnem fumidum exuberantem spumis atque intus furentem dicil. *aquai (AQVA, m. 2 sed ea antiqua corr. in

AQUAE — Lips.: Regin. et Paris. lemmata non enotavit Thilo) fumi- dus ... hanc autem diaeresin Tucca et Varus fecerunt. nam Virgilius sic reliquerat : furit intus aquae amnis, id est furit intus aqua et amnis exuberat (sie Hegin. aquae ide furit intus aq: amnis exuberat ut aque amnis Paris. aq. amnis et exuberat amnis Lips.), quod satis asperum fuit? Servius (ef. Lachmannus Lucr. 196) *aquae vis apposuit Tucca, quia nimis aspere sonuit aquae amnis, quod Virgilius prius ibi posuit" Moretani pr. glossa 465 exhuberat c 466 NEC SE IAM FP 467

GREGEM A —'469"oftem yb 470 Pos! ambobus interp. M — ambubof el — teuerif' y — latinif... y latinis sine copula 7 472 RVTILI A exortantur 7 473 AEGREGIUM 2] iuuente y iuuenta m :

N 474. HVC (corr. m. 2) R—. REGIS A. 475 animif rutulof e. animis ru-

(ulo m — 476 fe" 5 — 477 littore b1 littora cl 4."

36 VERGILI AENEIS VII

insidiis cursuque feras agitabat Iulus,

hic subitam canibus rabiem Cocylia virgo

obicit et noto naris contingit odore, 480 ut cervom ardentes agerent j quae prima laborum

causa fuit belloque animos accendit agrestis.

cervos erat forma praestanti et cornibus ingens,

Tyrrhidae pueri quem matris ab ubere raptum

nutribant Tyrrhusque pater, cui regia parent 485 armenta et late custodia credita campi.

adsuetum imperiis soror omni Silvia cura

mollibus intexens ornabat cornua sertis :

pectebatque ferum puroque in fonte lavabat.

TESTIMONIA.

479 sqq. cf. Macrobius Sat, V 17 481 sq. *quae ... fuit? Probi inst. I 17, 3 483 sqq. cf. Statius silv. II 6, 20 484 sq. *quem... nutribant' Consentius 2073 485 sq. (nutribat ... armenta? Marcia- nus Capella III 322 'Tyrrhus ... armenta" Servius Aen. VI 760 485 ef. schol. Veron. 08, 5 K. — 'nutribat ... pater' Diomedes 342 P.

487 *adsuetum i." schol, Veron. 98, 11 K. 489 Nonius 59, 28. 307, 19 ef. schol. Veron. 98, 9 K. — 'pectebatque f. Servius Aen. 11] 50

VARIA LECTIO. | 478 Post insidiis distinclum in M... CVRSV Q VE (VQV in spatio

quatuor lit., in ras.) ' agi.tabat y 479 f Ibitam y | COCYTHIA Η 480 Posi obiit inf. MM — NARES Ry202 nare 51 — contigit yb

481 CERVVM MRybe primam y1 LABORVM Z»2bc labore y1,

Mb ὁ οὗ LABORU Ἢ malorum Servii exempl., testatur Probus inst. : cf. 1V

169 . 482—307 Veron. fol. 257 482 ACceNDIT P agreftef b 483 CERVVS MR Vybe Post erat dist. M * | PRESTANTI καὶ 484 TYRRHIDae V TYRRIDAE 7/ TYRAIDAE AZ Thyrri de e Tyrrydae y pueri queM V. 485 NUTRIBANT- 4. nutribat Diomedes et Marcianus Capella TYRRHVS Zy, Diomedis exempl., Asper in schol. Veron.,

Servius TYRRUS Mb tyruf c. TYRRHEVS V, si recte intendi aciem. 486—302. 503—509 F fol. LXV 486 late y1bc, Servii exempl. E

late est Menag. pr. LATI M LATI FR Vy2 | CAMP. F 487 ADSVE- tum V. Mfuetum ὃ Post imperiis dist. M — OMNIS γι. €Vra V

cura F 488 Sertis F 480 P&ebat 71 LAVABAT (V et B in ras.)

R LAvabat F

-——————

———— ———— ————— -

VERGILI AENEIS VI1I j 37

ille, manum patiens mensaeque adsuetus erili, 490

errabat silvis rususque ad limina nota

ipse domum sera quamvis se nocte ferebat.

hunc procul errantem rabidae venantis Iuli

commovere canes, fluvio cum forte secundo

deflueret ripaque aestus viridante levaret. ..495 Ξ ipse etiam, eximiae laudis succensus amore,

Ascanius curvo derexit spicula cornu;

nec dextrae erranti deus afuit, actaque multo

perque uterum sonitu perque ilia venit harundo.

saucius at quadrupes nota intra tecta refugit 200

successitque gemens stabulis questuque cruentus

atque imploranti similis tectum omne replebat.

TESTIMONIA.

490 “116 m. p.' Nonius 59, 27 anon. de nom. 39 p. 137 Endl. *mensaeque a. e.' Arusianus p. 211 L. — 491 *errabat s.' Servius Aen. I 184 493 *rapidae ... canes' de gen. nom. 74, 1 H. 498 *nec ... Abfuit' schol, Hor carm. I 12, 23 Servius Aen. II 632 XI 896 ge. II 98. 499 *perque i. v. h.' schol. Hor. carm. I 15, 17 — 500 Nonius 398, 10 Donatus ad Ter. Andr. V 2, 24 Servius ecl. V 25 901 'suc- cessitque.g. s.' Arusianus p. 260 L. Servius Aen. I 627 ecl. V 5 *questuque e,' Probi inst. II 1, 53 Claudius Sacerdos II 57

VARIA LECTIO.

M

490 MANU Ἢ MANU (i.e, manui) F *manum ... patiens illius rei dicimus. Unde apparet unum u causa metri esse detractum" Servius 'manum pro manuum" anon. de nom. 39 mensaeque adsuetus erlLI

V — menfq(fqin ras) c — ADSVETVs erii F — αἴτιοι δ "erili ὁ herili y 491 RVSVS (ut vid.) V RVRSVS FMRybc — Nota F

492 IPse — ferebaT V — NOCTERE ferebat F — 493 HANG ἢ ERRANTem raBlDae veNANTIS P rabide y rapidae de gen. nom.

| VENantis iuli Ε΄ 49& Commoueri 1 CANCES P cane.[ b.— fluvio V

. SEcundo F — 495 ripa (a m. 2) y LEvaret F LAVARET Z, for- lasse etiam V 496 accenfuf y Amore F 497 Post Ascanius dist, M — DEREXIT FIRy1 D..EXIT V DIREXIT 72My2bc — CORNu .F

498 DEXTRA M eranti y | abfuit m- — ACTAque multo F 499 ILLA M1. VENit harundo F 500 AD MIR. QVADRIPES ΗΚ NOTA (A in ras.) R refugit F 501 QVAESTV. Fh Que eruentus F 502 inplorANTI V. inploranti yb. IMPLORANTE Ἡ

OMNe F om" c REPLEVIT ARVbe: cf. 5711 repleuit (uit m. 2) y replebat F

LI

38 VERGILI AENEIS VII

Silvia prima soror, palmis percussa lacertos,

auxilium vocat et duros conclamat agrestis.

olli (pestis enim tacitis latet aspera silvis) - i 505 inprovisi adsunt, hic torre armatus obusto,

stipitis hic gravidi nodis: quod cuique repertum

rimanti, telum ira facit. vocat agmina Tyrrhus,

quadrifidam quercum cuneis ut forte coactis

scindebat, rapta spirans immane securi. 510 ταί saeva e speculis tempus. dea nancta nocendi

ardua tecta petit stabuli et de culmine summo

pastorale canit signum cornuque recurvo

Tartaream intendit. vocem, qua. protinus omne

contremuit nemus et silvae insonuere profundae; 515 audiit et Triviae longe lacus, audiit amnis

TESTIMONIA.

903 *palmis p. l.! Servius Aen. XI 35 506 cf. schol. Veron. 98, 17

907 sq. *quod ... facit? Nonius 382, 6 908 *rimanti ... facit" Servius Aen. I 150 XI 748 *telum ira f.' schol. Lucani III 671 509 sq. 'quadrifidam ... scindebant' Nonius 265, 10 — 510 'spirans i." Charisius 181 513—515 'cornu .. . profundae? Nonius 377, 13 513 *cornuque r.' Probi inst. I 18, 2 514 sq. 'Tartaream ... nemus' Arusianus 264 L. 916 'audiit ... lacus! Servius Aen, VIII 218

VARIA LECTIO. ^ 503 silvia primA .F 504 auailium F agreftef b 505 olli ^ | pestis eNM F . ΟΠ: M ILLI Vybe— PEStis enim tacitis V 506

| f INPROvisi — armatus V — inprovisi aDSVNT F — adfunt b. ABVSTV (TV in ras.) R. adusto Menag. pr., 4 507 stipitis hic F — hi Menag.

pr. REPERTVMEST R 508 rimanti (ΟΝ FP — amiua b. — TYRRUS h 4M tyrruf b. tirruf c. Tyrrheuf aliquot. Pieriani 509 quadrifidàM .F QVADRIFIDAM (D pr. in ras., fort. corr. ex T) R et Nonii exempl. 510 SCINDEBANT- 74. scindebaut Nonii exempl.: cf. ge. Y 144 à / inmane ybc |. 511 AD MIRycl -E: M E om. R., add. c2, suprascr. m. ant. b fpulif y | NANCTA καὶ na.cta ὃ NACTA Myc 514 inten- T dit ybcw , Nonii exempl. INCENDIT 74. INCENDIT (CEN 2n ras.) R. in- cendit Menag. pr., Bigot.: cf. IX 900 X895 ΧΙ 147 515 intremuit Noni

et Arusiani exempl. NEMUS-ETET X —intonuere οὔ. 516 AVDIT αὶ AVDITETAMNIS AZ — amnif (a in ras.) b omnif y1

VERGILI AENEIS VII 39

sulpurea Nar albus aqua fontesque Velini,

et trepidae matres pressere ad pectora natos.

tum vero ad vocem celeres, qua bucina signum

dira dedit, raptis concurrunt undique telis 520

indomiti agricolae; nec non et Troia pubes

Ascanio auxilium castris effundit apertis.

derexere acies. non iam certamine agresti,

stipitibus duris agitur sudibusve praeustis,

sed ferro ancipiti decernunt atraque late . 925 - horrescit strictis seges ensibus aeraque fulgent

sole lacessita et lucem sub nubila iactant:

fluctus uti primo coepit cum albescere vento,

paulatim sese tollit mare et altius undas

erigit, inde imo consurgit ad aethera fundo. 530

hic iuvenis primam ante aciem stridente sagitta,

natorum Tyrrhi fuerat qui maximus, Almo,

sternitur; haesit enim. sub gutture volnus et udae

vocis iter lenuemque inclusit sanguine vitam.

corpora multa virum circa seniorque Galaesus, 2935

TESTIMONIA.

517 'sulpurea ... aqua! Priscianus 645. 691 P. Arusianus 118 L. 518 Quintilianus VIII 3, 70 Iulius Vietor comm. in Cic. c. 22 519 sq. *qua ... dedit" Isidorus orig, XVIII 4, 4 Servius Aen. XI 474

520 sq. * coneurrunt . ; agricolae" Macrobius Sat. VI 1,16 524 Priscianus 562 P. * sudibusve p. Marcianus Capella III τ Servius Aen, II 417 528—530 Macrobius Sat. V 13, 20 533 sq. 'et udae v. i, schol. Persii I 17 — 535 'corpora ... circaque! Probi inst, I 12, 2

VARIA LECTIO.

517 Sulphurea bc — .albufy — fontf }}Ὶ 518 PRAESSERE Ἢ pfferae b 519 QVAS 7 quia Servius Aen. XI 414 520 d.dit c CONCORRVNT A — 521 agrigole ἡ 523 DIREXERE Zybc. — AGRESTI-S M 524 fudibuf.ue (erasa q) b 925 utraq: cl 627 luce yl fublumine y, item (sed lumine m. rec: in ras.) c lactant. c 528

at ponto

coepit primo b. uento y PONTO M, Máergbs exempl.: cf. ge. I 237 529 mare. y — 530 inde. imo c adhera y 5321yrric ΜΑΧΙ- Iu v EN 533 gure y guttore 5. guttere e.— VVENVS ρὲ UULNUS- ἡ ^

EUDE M — $534 ui.tam y — 585 GELAESVS Zi: cf. 575. galefuf c

40 VERGILI AENEIS VII

dum paci medium se offert, iustissimus unus qui fuit Ausoniisque olim ditissimus arvis:

quinque greges illi balantum, quina redibant armenta, et terram centum vertebat aratris.

Atque ea per campos aequo dum Marte geruntur, 940

promissi dea facta potens, ubi sanguine. bellum

imbuit et primae commisit funera pugnae,

deserit Hesperiam et caeli convexa per auras....

Iunonem victrix adfatur voce superba:

en, perfecta tibi bello discordia tristi: . 545 - dic in amicitiam coeant et foedera iungant.

quando quidem Ausonio respersi sanguine Teucros,

TESTIMONIA. 536 *dum ... offert? Macrobius Sat. IV 4, 3 937 'Ausoniis ... arvis" Macrobius Sat. IV 3, 7 938 sq. *quinque ... armenta" Ser-

vius Aen. VI 38 941 Sq. *promissi ... imbuit?! Nonius 324, 24 949 'eaeli . .. auras! Servius Aen. I 607 X 40 944 'Iunonem v. a.' Nonius 418, 23 547 Maximi Vict. de fin. 19 gloss. p. 466 Endl.

' quandoquidem A. Probi inst. I 10, 3

VARIA LECTIO.

536 SESE Aylc 537 FUIT- M aufonimf cl — ditiffimuf aruif (sed omnia exc. di in — aruif, at agrif y. agris Menag. pr.: cf.

] 343 X 563 669. ETERRAM M "centum terram ὃ uertaba. 6]

540 ADQVE A ^EQVO M equo y saevo 7Marklandus ad Statii silv. V2, 21 ut 608 aequo Servius 541 Promiffa c] | ubi] ut — . 542 IMBUIT- 4. pri.mae y funera] SANGVINE ££ munera Marklandus

δὰ

l.: ef. X 155 543 efperia c CONVEXA Zybemap, CONUERSA 2 connexa Morel. sec. *convexa per auras: Probus, Asper, Donatus dicunt hoc loco per bis accipiendum : alloquitur Iunonem per caeli convexa et per auras. polest tamen esse epecegesis: per auras, ?.e. caeli convexa... dicit. etiam quidam commentarius convecta legendum , ut sit ?psa con- vecla , quod difficile in exemplaribus invenitur' Servius. connixa Bo- thius evecta Heynius convexa participium esse Turnebus persuaserat M. Hauptio halieut. praef. XVII (quamquam conversa 2n ed.. Lipsiensi legitur). Alius quidam ad 1 607 sidera per auras suspensa intelligit. Mihi omissum esse aliquid, velut adpetit, videtur. cf.1V 451. — auref b1 544 Iunonem at vietrix Nonii Bern. b (ac?) — uictrix (x m. 2) y — affa c 545 IN R 547 QVANDOEQVIDEM Z, fortasse recte iungant. (546), Quandoquidem ... Teucros ante Heynium: cf. Wagnerus lect. Verg. in

59 m s C, OE CP t Lec

VERGILI AENEIS VII 41

hoc etiam his addam, tua si mihi certa voluntas:

finitimas in bella feram rumoribus urbes

accendamque animos insani Martis amore, 990 undique ut auxilio veniant; spargam arma per agros. - tum contra luno *terrorum et fraudis abundest. |

stant belli causae, pugnatur comminus armis,

quae fors prima dedit sanguis novos imbuit arma.

talia coniugia et talis celebrent. hymenaeos 999 egregium Veneris genus et rex ipse Latinus.

te super aetherias errare licentius auras

haut pater ille velit, summi regnator Olympi:

cede locis; ego, siqua super fortuna laborum est,

ipsa regam.' talis dederat Saturnia vocés. 560 illa autem attollit stridentis anguibus alas

Cocylique petit sedem, super ardua linquens.

est locus Italiae medio sub montibus altis,

TESTIMONIA.

549 Servius Aen. X 8 552 'terrorum...est' Arusianus p. 200 L. 553 *pugnatur c. a.' Charisius 224 Diomedes 393 Priscianus 10068. 1124 P. 554 Nonius 521, 17 schol. Verog. 94, 9 K, 550 sq. *ego ...regam Servius Aen. X 8 563—505 'est ... valles? (om. 564) aneed, Paris. Ecksteinii 5, 12- 563 sq. *est... nobilis' Nonius 351, 32

VARIA LECTIO. ἡ Philologi suppl.1419 548 cf. ΙΝ 125 549 erbef ας. 552 Tune c

ABUNDEEST. Mb abende eft ς 553 certatur Prisciani 1068 ὦ, ea- cepto Vindob. S bellatur Priscianus 1134 554 sors χ, schol. Veron. NOVVS MRybce — 555 CONIUGIA- M. conubia Mentel. pr., 7, Servi exempl. CELEBRENTUR 4. HYMAENEOS JJ himenaeos b — 556 *Urbanus tamen totum hunc locum per interrogationem vult. accipi : terrorum et fraudis abunde est? stant. belli causae? uf quasi per gra- tulationem non credat" Servius 597 aethereaf blc oras Lach- mannus Luer. 167: sed. ef. 768 558 HAVD. Mybc ille, al ipfe y ipse Mentel. pr., 7: ef. 10. — fummi, supraser. at fuperi, y: cf. 11 779 560 TALES Mbh|e 561 AUTEM- M adtolit b] — STRIDEN-

TES Me ftridentif.. (f post. m. 2 ut prima manu ftridentibuf. seriptum

M fuerit) y ftridentif (if im ras.) b.— 562 Coriti c μοι» SEDENS Jf

fedef 1 SVPER X fuper" 5. fupera yc: ef. V1 241. 750. 788. 563 Ef cet? — MEDIO- M. medius anecd. Paris.

42 VERGILI AENEIS VII

nobilis et fama multis memoratus in oris,

ampsancli valles: densis hunc frondibus atrum 9565 urguel utrimque latus nemoris, medioque fragosus

dat sonitum saxis et torto vertice torrens.

hic specus horrendum et saevi spiracula Ditis

monstrantur, ruptoque ingens Acheronte vorago

pesüferas aperit fauces, quis condita erinys, 2570 invisum numen, terras caelumque levabat.

Nec.minus interea extremam Saturnia bello imponit regina manum. ruit omnis in urbem pastorum ex acie numerus caesosque reportant Almonem puerum foedatique ora Galaesi 90795 implorantque deos obtestanturque Latinum.

TESTIMONIA. 565 *amsaneti v. Servius Aen, VII 125 568 *hiec s. h.^ Cledonius 1896 P. 'saevi s. D," Servius ge. IV 39 573 'imponit r. m.'

Donatus ad Ter. Andr. II 5, 1 573 sq. 'ruit ... numerus? Priscianus 1206 979 'Almonem p.' Servius Aen. VII 531 *foedatique o. G. Servius Aen. III 216

VARIA LECTIO.

564 NOBILIS. J/ 565 ampfaneti y AMPSACTI J/. amfanto (o m. 2 corr. ini) c amfaneti 5h AMFRACTI ἢ 566 URGET ΡΟ utrumque yl menio y] que fragofuf in ras. y2 — 568 * hic specus horrendum ... quamquam antiqui codices habeant: hic specus horrendus (horren- dum Paris.) Servius. Fuerunt nimirum qui horrendü saevi omisso et

scriberent. horrendum testatur Cledonius οἱ om. m, plerique Pie-

riani — 'spiracula .. . antiqui codices piracula habent! Servius 569 MONSTRATVR ZA 570 Peftiferaf (f post. add.) y Peftiferof c1 con-

diterinif (1 sec. m. 2. corr. in y) ὃ CONDITERYNYS 74 conditerynif yc *condita erinys ... alii condit legunt et se subaudiunt' Servius quis numen erinys Condidit invisum et terras Peerlkampus. quis condita Erinys Invisum numen terras JFakefieldus, ut invisum numen accusati- vus ad condita referatur. quis condit erinys Invisum numen f7ecisis ceteris conici posse monuit Heynius, quod nescio an poeta maaime dignum sit. | 571 caelum terrasque Parrhas. terram caelumque Pieriani

LEVAVIT £: cf. 502 levabat Servius — 573 INPONIT bc Inpo.nit y

574 ali.e b 975 damnat, Peerlkampus ——| GELAESTI . galefi bc l z 4j 576 om. Goth. tert. — Inplorant y Inporan. b obteftanti" y ob-

—" —n"

—nÓ—m— pá—XÀ —nnn€€ All o on ul o

———— m DaÜ c € —

3 VERGILI AENEIS VII 43

Turnus adest medioque in crimine caedis οἱ igni

terrorem ingeminat: Teucros in regna vocari,

stirpem admisceri Phrygiam, se limine pelli.

tum quorum attonitae Baccho nemora avia matres 580 insultant thiasis (neque enim leve nomen Amatae),

undique collecti coeunt. Martemque fatigant.

ilicet infandum cuncti contra omina bellum,

contra fata deum perverso numine poscunt,

certatim regis circumstant tecta Latini. 585 ille velut pelagi rupes immota resistit,

ut pelagi rupes magno veniente fragore,

quae sese multis circum latrantibus undis

mole tenet; scopuli nequiquam et spumea circum

saxa fremunt laterique inlisa refundituv alga. 590 TESTIMONIA. í | 979 Servius ge. II 504 'stirpem a. P.' Probus de nom. 22 p.

219 Endl 582 Servius Aen. IV 573 986 Probi inst. I 4, 14 Augu- stinus de ordine II 20, 54 587 Macrobius Sat, VI 3, 1 989 *mole t. s.' Probi inst. I 4, 14. 23

VARIA LECTIO.

ftentanturq: b1cl obfteftanturq: 52 ob. teftantq : c2 obtestantur confir- mat Servius 571 Post adest ef caedis dis. M — igni. b ignif y

caedis iniquae Burmannus caedis et ipse Peerlikampus 5718 INGEMINAT (ἃ inras. R — 579 Styrpem yb. frigiam.c — 580 bacho ὃ Post v. 580 in M ima pag. sequuntur erasae duae lineae, quarum tamen legi nihil potest. Versus 581—600. 601—613 in folio singulari ceterorum ordini inserto. et largioribus versuum spaliis insigni m. ant. conscripti sunt. Sequens deinde folium incipit a v. 582—585 in mg. nolis () utrimque adposilis, quos exeipiunt v. 616 sqq. Distinai singulare. illud n dins

ποία M* — 582 collectae b.— 583 SCILICET M — conctic — OMNIA M HOMINA M* omina in ras. c 584 NOMINE ἡ" 586—611 Veron. fol.244 586 ILLE- M IMMota V inmota c inmuta 51. RESISZt V 587—590 aut emendanda sibi reliquisse poetam aut. aliunde ascita et illata esse censet Wagnerus. «— 581 om. Mentel. alt. m. 1, Bigot. m. 1, Lips. alt., damnavit Heinsius — FRAGORE (FR fort. in ras.) f. FRAGore V — 588sese — la TRANTIBVS P 589 TENETSCOPOLI- M* *mole tenet: Aie distinguendum, ut scopuli nominativus pluralis sit" Servius

T om, V ET M* — scopuli .. . fremunt eiecit Peerlkampus 590 inlifa "ἡ

44 VERGILI AENEIS VII

verum ubi nulla datur caecum exsuperare potestas consilium et saevae nutu lunonis eunt res,

multa deos aurasque pater testatus inanis

'frangimur heu fatis" inquit. *ferimurque procella!

ipsi has sácrilego pendetis sanguine poenas, 995 o miseri. te, Turne, nefas, te triste manebit

supplicium, votisque deos venerabere seris.

nam mihi parta quies, omnisque in limine portus

funere felici spolior. nec plura locutus

saepsit se tectis rerumque reliquit habenas. 600

TESTIMONIA.

993 Arusianus p. 246 L. 594 'frangimur ... inquit! Servius Aen. II 13 995 Servius Aen. X 231 9596 sq. *te Turne ... supplicium" Nonius 349, 25 Diomedes p. 296 Servius Aen. XI 302 'te triste m. s." Arusianus p. 246 L. 600 Servius Aen. IX 367 schol. Veron. 101, 5 K. 'rerumque r. h." Servius Aen. VIII 1 |

VARIA LECTIO. j 591 EXUPERARE ΜῈ 599 CONsilium et saevae Κ' CONSILIO-M

ETSAEUAE M* natuc res V ES αὶ 593 multa. — pater V. auras] cf. ge. IV 196 aras Hamb. alt. m. 1, Marklandus praef. ad Statii silv. p. X conl. Aen. XII 496 — TESTATVS V2 TESTATVR 27 * Ry, Arusianus Vestatu. b] testac— INANiS V. INANES.R. 594—606. 607 —613.Ffol. LXVI 591 frangimur —iNQVIT V. fatis — procella F INQVIT m. rec. sup.M* | PROCELLAS M* — 595—597 supra in mg. m. ἃ add. sine nota in 1 - 595 ipsi — pendetiS Υὸ "aty | PENDE—

N 4

F PERDETIS M* Poenas P paenafb ὅ960- nefAs — mane- bit V nephafe — te t. manebit F — manebat c1, Arusiani cod.

597 Supplicium VotiSQVEDEOs veneraBERESERIS V — venerabere seris F — faerif b. faerif 6] 598 non suprascr. m, Ladevicus, quem refu- tavit Wagnerus lect. Verg. in Philologi suppl. I 407 nam legit Servius * vicinae mortis beneficio" adnotans MIH; — omNIS V Quies — portus F —— omnis ... spolior recte coniunxit Ladevicus — omnis ... portus corruptissimum videbatur Marklando ad Statii silv. W 2, 7

mortisque Zurmannus navisque alius vir doctus — lumine χ potuf c

599 Felici sPOLIOR 7 FELICIS Κ᾽ SPOLior — locutus F

V PLVra loCVTVS V. LOCATUS M* 600 SEPSIT 2*ec — tectis V RErum — habenas F habENAS VF RELIQVITHABENAS (QVITHA in ras. ut vid.) ᾿ὸ reli. quit b

VERGILI AENEIS VII 45

Mos erat Hesperio in Latio, quem protinus urbes Albanae coluere sacrum, nunc maxima rerum Roma colit, cum prima movent in proelia Martem, sive Getis inferre manu lacrimabile bellum Hyrcanisve Arabisve parant seu tendere ad Indos Auroramque sequi Parthosque reposcere signa. sunt geminae belli portae (sic nomine dicunt) religione sacrae et saevi formidine Martis; centum aerei claudunt vectes aeternaque ferri robora, nec custos absistit limine Ianus: 610 has, ubi certa sedet patribus sententia pugnae,

o c Ct

TESTIMONIA.

601—603 *mos ... colit? Maerobius Sat. III 8, 8 Servius Aen. I 7

601 sq. *mos ... sacrum' Nonius 377, 4 schol. Hor. carm. III 3, 30

601 *mos ... Latio' Probi inst. I 4, 15 schol. Hor. epist, II 1, 255

604 sq. (om. *lacrimabile ... parant") schol. Hor. carm. III 24, 11

604 schol. Hor. carm. I 21, 13 .605 Priscianus 688 schol. Veron. 98, 21 K. *Hyreanis ... parant! Charisius 77. 99 Diomedes 428 P.

606 *Parthos ... signa' schol. Veron. 98, 23 K. G07 cf. schol. Veron, 98, 27 K. 608 *religione s.* Probi inst. I 17, 2 de gen. nom. 97 Haupt: 609 sq. schol. Lucani I 62 '609 *centum ... vectes" Nonius 231, 9

VARIA LECTIO.

601 HESPERIo — urbes F haefperio b. 602 ALBANE ΜῈ SACRVM m. rec. sup. M* SAerum — rerum F |. MAXIMA V.

N 603 PRima — martem Εἴ MOUENTIS (sup. m. rec.) M* mour.nt in j| moue.ntin ;2 . "artem b — 604 Manu — bellum ΜΑΝῸΝ

M*, schol. Hor. carm. W 34,11 605 HYRCANISUE M *. HYRCANIIS- QVE F — Hircanisve Arabisque Charisius 77. Hircanisque Arabisque * ple- rique' Pieriani, Charisius 99 Wyrcanisve Arabisve testatur Diomedes

ARAbisre — indos F — 606 AVERORAM M* — SEQVi — signa F

vi. h SEQ Μὴ partof b. DEPOSCERE Z2. REPOScere V. reposcere con- firmat Servius — fign. c — 607 sunt — nOMINEF GEMINE 5

[ 608 religione — formMINE Κ᾽ religione b. relligione c, Probus inst. sacra de gen. nom. sacrae confirmat Servius "artif b . 609 centum — vecteS ; CENtum aeREI V.— cludunt c 610 robora — liMINE F

. 345 k ROBARA M * ABSTIT M* — 614 Aas — seNTENTIA P HAS M*

46 VERGILI AENEIS VII

ipse Quirinali trabea cinctuque Gabino

insignis reserat stridentia limina consul,

ipse vocat pugnas; sequitur tum cetera pubes,

aereaque adsensu conspirant cornua rauco. 615 hoc et tum Aeneadis indicere bella Latinus

more iubebatur tristisque recludere portas.

abstinuit tactu pater aversusque refugit

foeda ministeria et caecis se condidit umbris.

tum regina deum caelo delapsa morantis 620 impulit ipsa manu portas, et cardine verso

belli ferratos rumpit Saturnia*postes.

ardet inexcita Ausonia atque immobilis ante; 623

signaque ferre iuvat sonitusque audire tubarum. 628

quinque adeo magnae positis incudibus urbes

tela novant, Atina potens Tiburque superbum, 630 TESTIMONIA.

612 *einetu G.' schol. Lucani I 596 614 Donatus ad Ter. eun. IV 7, 2, ubi tamen hie versus sequitur v. 694 — 615 Servius Aen. VIII 2

616 Eutychius II 2 *indicere b. L.' schol. Lucani II 4 617 *tristisque r. p.' Servius Aen. VII 608 618 sq. *abstinuit . . . mini- steria! Priscianus 1176 *aversus ... ministeria? Nonius 304, 15 Aru-

sianus p. 258 L. 621 *inpulit ... portas" schol. Veron. 81, 31 K. 623 Servius Aen. VIL 601 *'ardet... Ausonia! Arusianus p. 209 L. 629 sq. *quinque .. . novant! Servius Aen. VIII 385 630 *Atina ... superbum! Nonius 391, 9 'Tiburque s.' schol. Veron. 82, 21? Servius Aen. IX. 324 "s

VARIA LECTIO. ᾿ | 612 ipse — cinctugVE Κ᾽ CYRINALI 4 * — CINTU 27* SABINO F Gabino testatur Servius 613 insignis — liMINA F 614—634.

f 635—646 F fol. LYVII . 614 TUNC M* . CITERA M* 615 a.fenfu

b 616 TVÀM F 617 redude c 618 aduerfuf y 619 CONDIDIT -. VMBRIS (DITV zn ras., D post. corr. ex T) F . condedit b. urbif c1 620 MORANTIS (NTIS m. 2 in ras. F morantef 5 621 inpulit ye manum 51 622 RVMPIT 2/c RVPIT FZ rüpit y ru.pit 5 623

in excitam Ausoniam £esíatur Arusianus — 624—640 de hoc loco dispu- lavi in emend. Verg. 1 sq. 628 IVVANT A IUBET // lubet coni.

Heinsius 629 ADEO- MAGNAE- M —— μοι] 680 LATINA F uüna 71 uina Joni exempl. — tybur c ultroque schol. Veron.

"y Wt 9 ttt quee.

VERGILI AENEIS VII 47

Ardea Crustumerique et turrigerae Antemnae. tegmina tuta cavant capitum flectuntque salignas umbonum cratis; alii thoracas aénos

aut levis ocreas lento ducunt argento;

vomeris huc et faleis honos, huc omnis aratri 635 cessit amor; recoquont patrios fornacibus enses. |

classica iamque sonant; it bello tessera signum. 637 * [pars pedes ire parat campis, pars arduus altis 624

* pulverulentus equis furit; omnes arma requirunt.

TESTIMONIA.

634 Maximus Vict. de carm. her. 5. 6 Marius Plotius p. 241. 20] G. Beda 2375 P. Diomedes 495 (ubi ipse grammaticus "Iamnas' ἊΝ *ocreas? exempli causa posuit) schol. Hor. a. p. 26 635 ' yomeris ... honos" Probi inst. I 4, 15 636 ,recoquunt . . enses! addito ge. I 508 Macrobius Sat. VI 1, 63 637 *classica i. s." Isidorus orig. XVII 4, 5 schol. Lucani I 238 VII 476 gloss. Ziz. Petri p. 13. . “1 b. t. s. Prisciani partitiones XII vers. Aen. VIII 160 .025 Macrobius Sat. VI 1, 54

VARIA LECTIO. : |

631 Ardua yl Crustumeri * quomodo dicere potuerit. Vergilius, consiare' negat Lachmannus Lucr. 2352 *Crustumerique: mutavit, nam Crustumerium dicitur! Servius. Crustumium Goth. pr. Crustu- menum Menag. pr. Poterat poeta (rient poer, ut ge. M 88

et om. R pes ΕἸ 632 Viae bc CAPITU". (corr.-m. 9) F FLECTU' * (eorr. m.9) F flectà ς plectunt b falignaf m. 2 add.,

idem in extremo, v. 633 m. ant. scriptum, sed eras. c 633 CRATIIS (erateis?) F CRATES M Rybc ALII (I post. in ras.) F^. AENOS (S

/ , m. 2 ut vid. add.) F -A.ENEOS Ἢ wneof c1 634 AVT, sed A in mg.

postea add., etiam literae 'Y pars sup. m. rec, F LÉUIS M laeuif b

635 falcef c1 — honof, m. rec. sup. honuf b 636 REQUOQUONT M requoquunt c RECOCVNT FAy recocuunt 51. recoquunt 52 637 Claffica (ca in ras.) e ΠΗ it /// bello (t corr. ez d, b ex u, ut

vid.) € tefera b 624 Praf (bis) cl parant y1 Zulich. Mats

Menag. alter, Zulich. m. pr. ARTIS M campis ille arduus altis Pulverulentus equis ve/ c. pars altus apertis P. eques Peerlkampus, qui hoc ordine versus disponit: 625. 628. 626 sq. 632—636. 629 —631. 637—640 0625 PVLVERVLETVS E — eques Macrobii ecempl.: et fortasse in Medicei archetypo AWUIS. seriptum. fuerat OMNIS FIMyIbI

48 VERGILI AENEIS VII ,

* pars levis clipeos et spicula lucida tergent

* arvina pingui subiguntque in cote secures;] 627 hic galeam tectis trepidus rapit, ille frementis 638

ad iuga cogit equos clipeumque auroque trilicem

loricam induitur fidoque accingitur ense. γέ 640

Pandite nunc Helicona, deae, cantusque movete, qui bello exciti reges, quae quemque secutae i complerint campos acies, quibus Itala iam tum floruerit terra alma viris, quibus arserit armis. el meministis enim, divae, et memorare potestis : 645

TESTIMONIA.

626 *et ..,' tergent'! Probi inst. II 3, 10 Claudius Sacerdos II 110

*spieula 1. t.' Claudius Sacerdos II 1607 627 'subigunt ... secu- res? Nonius 400, 25 schol. Lucani VII 574 Servius Xen. VI 302 640 *loricam i.' Arusianus p. 235 LL. Consentius 2055 P. *fidoque a. e." Arusianus p. 210 L. 641 Priscianus 1138 *pandite . .. deae" schol. Hor. serm. I 5, 53 645 Macrobius Sat. V 13, 9

VARIA LECTIO. | 626 Praf cl cli. peof (i. e. clupeos) 5 TERGENT ZFMAbc

tergent y tergunt Menag., χ *tergent ab eo quod est tergeo venit, et lergunt ὦ tergo tergis, quod de usu penitus recessit" Servius. * legimus

. lergent, quod venit a tergeo, et gunt ab eo quod est tergo' Claudius Sacerdos M 110 (cf. idem IW 167) *tergo .. . lectum est et tergeo , unde in Virgilio utramque declinationem indifferenter invenimus: et .. ter- gunt, a tergo tergis, e£ tergent, ergo terges' Probi inst. ΝΥ ARBINA

F. SVBICIVNT (om. QVE) E. fecurif 7 fecuraf c1 888 "RAPIDUS M:

frementet c, item. (sed f in ras.) b TREMENTIS M imet y TRE- MENTIS FR 639 quogit ecl. AEQVOS F cli. peum b clypeum c 640 LVRICAM 7| LORICA AZ induitur loricam humeris Arusianus haenfe c 641 — X 163 641 A Lit (E m. rec. corr. ex]

h "ut vid., A dad F elicona y MOVETE (N m. rec. eadem qua VI

591) F mouete (u eras.) y *movete: legitur et monete' Servius: cf. 41 uae

q 642 ACCITL M quemcumque (cum eras.) y 648 CVMPLERINT .F VER

COMPLERVNT ἢ itala.. b TVM (T zn ras.) R 644 FLORIT (corr:m.9) F — alma (1 fort. corr. ex by ui.ifc ADSERIT ΜῈ

ti 645 Hinc redit αὶ'΄Ἤἔ meminif b eni Zn ras. c

VERGILI AENEIS VII 49

ad nos vix tenuis famae perlabitur aura.

Primus init bellum Tyryhenis asper ab oris contemptor divom Mezentius agminaque armat. filius huic iuxta Lausus, quo pulchrior alter non fuit excepto Laurentis corpore Turni, 650 Lausus, ecum domitor debellatorque ferarum, ducit Agyllina nequiquam ex urbe secutos mille viros, dignus, patriis qui laetior esset imperiis et cui pater haut Medientius esset.

Post hos insignem palma per gramina currum 655 victoresque ostentat equos satus Hercule pulchro pulcher Aventinus, clipeoque insigne paternum centum angues cinctamque gerit serpentibus hydram ; collis Aventini silva quem Rhea sacerdos

TESTIMONIA.

647—649 *primus ... Lausus' Macrobius Sat. V 15, 15 648 cf. Macrobius Sat. III 5, 9 649 sq. *quo ... Turni! Quintilianus VIII 4, 6 650 *excepto ... Turni' schol. Lucani VII 585 651 Charisius 129 Diomedes, 309 P. *Lausus e. d." Charisii exc. 536, 3 K. (81 E.)

652 Servius Aen. X 183 653 sq. 'dignus ... esset' Priscianus 1176, 1198. 654 *cui ... esset? Iulius Capitolinus in vita Opilii Ma- erini 12 Maximi Vict. de fin, 5 gloss. p. 457 Endl. 655 Macrobius Sat. V 15, 15 656 sq. *satus ... Aventinus! Servius Aen. IV 149

VARIA. LECTIO. 646 AT Pybic2 — TENVI A. fama Oudart. 647 tyrrenif c

T afper (f in ras.) b. — or.f ei 648 CONTEMNOR X/. DIVVM M Rybc Mezentius agminaque armat om. Goth. alt. MEZENTIUS- ΗΠ Mesentius

I Witiian. 649 HVICIVXTA (ICIV in ras. R HUNCIUXTA 24 PVLCHRIOR (H m.2 add. ΡῈ 651 EQVvM (V m. 2 add.) P. EQUUM Mybc —BELLATOR αὐ 652 AGYLLINA- Jf agillina y AGYLLINAx. P

NEQUICQUAM Mb1c1 653 digmf c — quae c] — letiory — 654 HAVD Myb — MEDIENTIVS P: cf. mus. Rhen. ΧΙ 419 sgg. MEZENTIVS MRybc 655 HOS- M — PALMAM Z fama Macrobii exempl. 656 AEQVOS P — ercule c 657 clippeo 51 clypeo 5 658 sectam Peerl- kampus ea: Silio ll 158 S ER P ENTIBVS. (inter S et E erasa una litera, P in duarum fortasse literarum eras. spalio) R hidram b

h ylram e — 659 SILUA- 2 RHEA (H zn ras.) R rea y

RIBBECK, VERGIL. III, 4

50 VERGILI AENEIS VII

furtivom partu sub luminis edidit oras, 660 mixta deo mulier, postquam Laurentia victor Geryone extincto Tirynthius attigit arva Tyrrhenoque boves in flumine lavit Hiberas. m * * * *

pila manu .saevosque gerunt in bella dolones

et tereti pugnant mucrone veruque Sabello. 665 ipse pedes, tegimen torquens immane leonis, !

horridus, Herculeoque umeros innexus amictu, 669

terribili inpexum os saeta cum dentibus albis 667

indutus capiti, sic regia tecta subibat.

TESTIMONIA.

660 *sub ... oras! Servius ecl. VIII 45 661 *mixta d. m." Servius Aen. IV 95 661 sq. *postquam ... arva? Servius Aen. VIII

202 662 schol. Hor. carm. II 14, 7 663 schol. Hor. carm. III 29, 1.

664 sq. cf. schol. Veron. 99, 1 K. 665 Priscianus 764 Servius Aen. XII 180 666—668 Priscianus 1185 P. 666 *indutus terga leonis! (libri numero non addito) Priscianus 797 667 Donatus ad

Ter. eun. II 3, 32 *eum dentibus albis! Quintilianus VIII 2, 10 cf. 6, 40 668 Arusianus p. 235 L.

VARIA LECTIO. 660 FVRTIVOM Pj FVRTIVVM 2 P2Rybc PARTV (V eras.) P

PARTVS A partu. ὁ hminif ; —— horafe 662 Gerione yb

TIRYNTHIVS (N m. 2) αὶ TIRYNTIUS ἡ thirintiuf (i pr. corr. in y) b thirinthiuf c ty.rinthiuf (erasa r) y 668 Tyrreno c flumina yl

hiberos Moret. sec. et tertius Hic desidero militum quos Aventinus ducit mentionem aliquam. — 664—689 Veron. fol. 349 664 $g. manus

...Sabellae Peerlkampus — 664 geru- c 665 pugnant (nt m. 2 add.) c

ueruf y1 — que om. P "abello y 666—669 De his versibus dixi in emend. Verg. p. 1 666 TEGUMEN Ἢ teste Heinsio, Mentel. pr., 4: cf. ΠῚ 594 TORQVENS (RQVE zn ras., ut m. pr. fortasse tollens seriptum fuerit) ἢ Vorquef ut vid. c1 rictus Peerlkampus | torquens testatur Servius | inmane c 669 huc transposui ^ humerof yc

INNIXVS PR: cf. IV 217 Vl 281 667 TERRIBILIS ^ Terribi. y INPLEXV £ inplexum 51 os om. libri SETA Ac οἱ dentibus atris Donatus 668 indutis Bothius SVBIBANT AZ — capiti, atque humeros innexus amictu Horridus Herculeo, sic regia tecta subibat Peerl- kampus conl. XI 679 sqq.

———À—D Pla:

VERGILI AENEIS VII 5t

- . Tum gemini fratres Tiburtia moenia linqunt, 670 fratris Tiburti dictam cognomine gentem, Catillusque acerque Coras, Argiva iuventus, et primam ante aciem densa inter tela feruntur: ceu duo nubigenae cum vertice montis ab alto descendunt centauri, Homolen Othrymque nivalem 675 linquentes cursu rapido; dat euntibus ingens silva locum et magno cedunt virgulta fragore.

Nec Praenestinae fundator defuit urbis, Volcano genitum pecora. inter agrestia regem inventumque focis omnis quem credidit aetas, 680 Caeculus. hunc late legio comitatur agrestis: quique altum Praeneste viri quique arva Gabinae

TESTIMONIA.

670 *tum g. f. Macrobius Sat. V 15, 15 672 schol. Hor. carm. I 7, 13 II 6, 5 Servius Aen. I 467 XI 465 *Catillusque acerque C.'

schol. Hor. carm. I 7, 1 674 sq. *ceu... centauri^ Diomedes 459 P. 674 *nube nati ceu duo' Terentianus Maurus 4760 678 'nec P. f. Macrobius Sat. V 15, 15 681 cf. schol. Veron. 09, 6 ΚαὶἪὀ 6 θ82

Priscianus 760 — *quique... viri" Consentius 2027 Servius Aen. VIII 561

VARIA LECTIO.

670 TVNC Re — tyburtia yb]. — LINQVNT ΒΡ LINQUUN Mybc 671 FRATRIS (I corr. in E) P FRATRES J/y1 TIBURTI- Ἢ TIBVRTHI

R. tibuti (1 pr. corr. ex y) b DE NOMINE P: cf. VIII 84. *et eam de fratris maioris nomine Tibur appellaverunt! Servius. 672 Catilluf b

1 Catilus e. CATHILLVS ££. Cathiluf y. CATFTILLUS M "CATTHILLVS P7: cf. XL 640 — QVE om. V 674 nubigine c 6765 DISCENDUNT M.

omolen 5 omolen.c — OTRYN R OTRUM J/ oty.rim b otyrin c otyrum, otirum, tyrrim 4: cf. nov. annal. Fleckeiseni LXXVII 198 NIVALI V

676 LINQUENTES- M LIQVENTES αὶ RAPIDO (P an B, non liq.) V: cf. 451 677 ET suprascr. P magno — vIRGVLTA. V

v . A ͵ GAEDUNT Ἢ cedant y — UIRGULATA 678 PRAENESTINE M

DEFICIT R — orbif y 679 sq. in suspicionem vocavit Bryantus, legit Servius 679 voleano — agreSTIA V. VVLCANO Pyb Vulgano.c agestia b. — regis Peerlkampus | 680 inventum — creDIDIT V FOCIS- M 681 LATELEGIO 4. LEGIOLATE PA Vybc comitantur Mentel. tert. m. 1 682 Qui.que bc — quique arva gaBINAE V

qui.q: b Gabinae] Celemnae ex 739 Priscianus

4 Ἂ

52 VERGILI AENEIS VII

Iunonis gelidumque Anienem et roscida rivis Hernica saxa colunt, quos dives Anagnia pascit, quos, Àmasene paler. non illis omnibus arma, 685 nec clipei currusve sonant: pars maxima glandes

liventis plumbi spargit, pars spicula gestát

bina manu, fulvosque lupi de pelle galeros | tegmen habent capiti, vestigia nuda sinistri

instituere pedis, crudus tegit altera pero. 690

At Messapus, ecum domitor, Neptunia proles, quem neque fas igni cuiquam nec sternere ferro, iam pridem resides populos desuetaque bello agmina in arma vocat subito ferrumque retractat. hi Fescenninas acies aequosque Faliscos 695

TESTIMONIA.

683 *gelidumque A.' Claudius Sacerdos II 12. 684 *Hernica s. c." schol. Iuven. XIV 180 Cassiodorus 2313 Beda de orthogr. p. 2344 P. 684—090 *quos ... pero' Macrobius Sat. V 18, 13 685 *'quos A. p. Servius Aen. IX 641 686 sq. *pars... spargit! Nonius 553, 20

688 'fulvos ... galeros' Charisius 61 *fulvos galeros' Gellius II 26, 11 690 *erudus ... pero' sehol..Iuven. XIV 188 *'erudus p.' Philoxeni gloss. 691 *at ... domitor! Macrobius Sat. V 15, 15

692 Servius Aen. IX 128 XI 422 693 'iam p. r. p." Probi inst. I 9, 11 093 sq. 'desueta ... retractat' (et 614) Donatus ad Ter. eun. IV 7, 2 Servius Aen. VII 601

VARIA LECTIO.

683 ani.ené ἢ aniene' c — et roscida V — ..riuifc 684 dives anagnik V . pascis nonnulli Pieriani 685 pater — arMA V 686 CLipei —soNANT parSMANXima glandes V — ch.pei b. — CVRRVS- QVE AR. glandif c1 687 IIVEN6is plumbi sPARGIT V. PICVLA καὶ

spargunt ...gestant z 688 nu fVLVOS V 689 TEGMINA

5 ^ Pyl: cf. 142 CAPITI M — finiftra c1 690 PEDES M CERO 5 691 EQVVM MRybc 693—695 hoc ordine posuit Ladevicus :

fi 0 695.693.694 698 redef ὃ BELLA..M — 694 tracta.t b... 695 is

Ladevicus ^ fefcaerinaf (ri corr. in n) e EQVOS A. Aequos ZHeinsius aequos Servius | FALLECOS AZ falifqcof (qeras.)c ^ Fescenninos colles aequorque Faliseum Peerikampus | Fescenninos a$ros aequosque Εἰ, Hoffmannus. | Mihi quaedam excidisse videntur. Desideratur verbum, velut ducunt: ef. emend. Verg. 9

VERGILI AENEIS VII 53

.hi Soractis habent arces Flaviniaque arva el Cimini cum monte lacum lucosque Capenos.

nec quisquam aeratas acies ex agmine tanto . 703 misceri putet, aériam sed gurgite ab alto ; urgueri volucrum raucarum ad litora nubem. 705 ibant aequati numero regemque canebant, ' - 698 ceu quondam nivei liquida inter flumina cyeni, |

cum sese e pastu referunt et longa canoros 700

dant per colla modos, sonat amnis et Asia longe pulsa palus.

Ecce Sabinorum prisco de sanguine magnum — - 706 agmen agens Clausus magnique ipse agminis instar, Claudia nunc a quo diffunditur et tribus et gens per Latium, postquam in partem data Roma Sabinis.

TESTIMONIA, i 697 “εἰ... lacum' Servius ge. III 30 703 sq. *nec ... putet" Servius Aen. II 487 698 'regemque c.! Servius Aen. I 1 VIII 2

schol, Hor. epod. 9,18 699—702 'ceu ... palus! Macrobius Sat. V 8, 3 706 8q. *ecce ... Clausus' Servius Aen. X 345 706 *ecce . Sanguine! Macrobius Sat. V 15, 15

VARIA LECTIO. ; M 696 SORACTRS P forüf y ^ FLAVINIA P fla....ui.na 72 flamni-

mia ut vid. y1 697 CYMINI P2y2c cymino yl com y com c

CAIENOS αὶ 703—705 anle v. 698 reponendos esse dixi in emend.

Verg. 9 sq. 703 ..erataf y —— examine Zamb. alt., Leid. TANO E

minio p. in mg. M — 7104 PUTAT M aeream δ] aetheream Menag. pr. U SET M2 705 Urg.eri b. VRGERI P UOLUCREM 7M — 698

AE ^ N QVATI P EQUATI M equati yc. — CANEBAT Μὲ 699 NIVEL MI liquida: ef. IX 679 — FLVMINA P: cf. Homeri Il. B 461 Apollonius Rhod. 4 1300 flumina, suprascr. at nubila y NUBILA TK Macrobii

ecempl., legit Servius: ef. V 5925 cygnic 700 SES P et pastu,

i. e. ec pastu, Macrobii Angl. εἰ Med. ὃ longae y — ,702 sq. uno versu

continuat M — Pulfa (Vin ras.) b. 706 fabinarum y1— SANGUINE. M A

uf 707 clauf' c — IPSI £y1— 708 EQUO M —— DIFFUNDITUR- f defundit cl — gens] INGENS M. 709 ROMA (R in ras., ut vid.) R ABINIS P

54 VERGILI AENEIS VII

una ingens Amiterna cohors priscique Quirites, 710 Ereti manus omnis oliviferaeque Mutuscae;

qui Nomentum urbem, qui Rosia rura Velini,

qui Tetricae horrentis rupes montemque Severum Casperiamque colunt Forulosque et flumen Himellae,

qui Tiberim Fabarimque bibunt, quos frigida misit 715 Nursia, et Ortinae classes populique Latini,

quosque secans infaustum interluit Alia nomen:

quam multi Libyeo volvontur marmore fluetus,

saevos ubi Orion hibernis conditur undis;

TESTIMONIA, 710 *priscique Quirites, pro Curites! Prisciani 633 Darmst.* m. alt., Erl. 2 Dresd. Krehlii 7183 Nonius 181, 15. 390, 15 714 *prope

flumen H.' Priscianus 680 1715 *qui... bibunt' Priscianus 757 schol. Hor. carm. IV 15, 21 716 “οὐ Ortinae c. Servius Aen. II 30 III 602

717 Pseudoascon. ad Cic. 118 Or. *et quos infaustum ... no- men Priscianus 680 718 Claudius Sacerdos I 163

VARIA LECTIO.

ui :

710 prifei.. queritel y2 prifcuequeritef μέ vid. y1 QVIRITIS A

711 FRETI ΜΙ MVTVSCAE (CA zn ras.) R 712 VRBEM (V

cida

corr. ex Ὁ ut vid.) P — ROSEA ER. ROSA MM. ROSC:A P rofcia y rofea (corr. m. rec.) b. rof/// eY rofeida c2 rofida, rocida y 713 tetrice y rupit Von? 181 exempl. MONTEM (T in ras.) R AMNEM P: ut

al monte . gc. MIL 37 den. VI 374 amnem y montem /estatur Servius 714 Cafpe-

riam (fm.9) y FVRVLOS (V pr. corr. in 0) P forulof y 4 suprascr. y | ETFLUMEN suprascr. M prope flumen Priscianus (*Himella Sabi- norum flumen prope Casperiam" Vibius Sequester p. 11) HYMILLAE

f : R "15 quoc | FABARV!M P FABARVM A Faburum ' antiqui aliquot Pieriani ararim Prisciani q (fortasse Farfarum adscriptum fuerat) UR

Fabarim /estatur Priscianus 116 NVRISIA Z NOSIA M ORTINAE

H Pybc ORTINAE ΗΠ HORTINAE A urtinae Menag. alt. — populique La- uni num recte se habeat dubito, quamquam lectum a Servio. — MT et quos infaustum Priscianus intervenit. Pseudoasconius ALIA A,

Prisciani Halb. alia yb ALLIA MP al.la cl (additur unum 1 propter meírum' Servius: cf. schol. Lucani VII 633 718 LYBICO Mybc VOLVVNTVR PZAybc — FLVCTOS (0 corr. in V) P 719 SAEVOS (0 corr. in V) P. SAEVVS ΜῊ Seuuf yc oryon yc jbernif y

VERGILI AENEIS VII 09

vel cum sole novo densae torrentur aristae 120 aut Hermi campo aut Lyciae flaventibus arvis. scuta sonant pulsuque pedum conterrita tellus.

Hine Agamemnonius, Troiani nominis hostis, curru iungit Halaesus equos Turnoque ferocis mille rapit populos, vertunt felicia Baccho 725 Massica qui rastris et quos de collibus altis Aurunci misere patres, Sidicinaque iuxta aequora quique Cales lincunt, amnisque vadosi accola Volturni, pariterque Saticulus asper Oscorumque manus. teretes sunt aclydes illis 130 tela, set haec lento mos est aptare flagello; laevas caetra tegit, faleati comminus enses.

TESTIMONIA.

720 Claudius Sacerdos I 163. 723 Arusianus p. 233 L . hic Agamemnonius' Macrobius Sat. V 15, 15 727 'dixit Aurunci, quod aeque barbarum est producere' Terentianus Maurus 471 730 sq. *teretes ... flagello! Nonius 554, 4 731 'sed...flagello? Priscianus 650. 749. 764 P. Arusianus p . 2993 L. Servius Aen. IV 289 782 'lae- vas c. t.' Nonius 555, 6 poidoris orig. XVIII 12, 5 (scetra)

VARIA LECTIO. 720 quot Menag. quam ed. Pinciana a. 1495 sub Peerlkampus

TORRENTVR (V corr.ez ΟἹ P torrenter c — HARISTAE ΜΠ 721 lucie

ΕἸ Libyae Scehraderus Lyciae legit Servius 722 cf. XII 445 pufa y CURSU Ἢ, ut 807 tremit excita tellus *Mediceus et Porcius' Pierii, Voss. Monltalb. Zulich. Moret. tert. m. 9, ex XII 445 723 hic Macrobii - exempl. agamennoniuf y1 agmen noniuf c tro.ianib 794 nALAE- SVS Palefuf c AEQUOS Ἢ equuf y1 FEROCES MZbe — 725 rap& cel. — VENIVNT αὶ hacho δ᾽ 726 aluf (1m. 2) y 727 Arunci 7: cf.

Terentianus Maurus PATRES 2: cf.206 728 qui.q: ὃ LINQVNT R LIQUENT M líquunt y linquunt bc — AMNES M1 729 VVLTVRNI N

Rbe fatculife — 730 TVSCORVM .— MAUS M — terretef yl teritif bY — ACLVDES Py1: nescio an recte 7131 SED niri d lento]

tereti. Menag. alter , Zulich., testatur Priscianus MOL M 732 LAEVASCAETRA πὶ LAEUASCETRA yb, Isidori Gud. 1. 2 Nonii ea. LAEVASCEPTRA P laeuaffceptra Menag. pr., Sprotian. laeuafe&tera c1 laeuaf feetra. Franc. laeuam fcetra Zsidori o — cüminuf c

56 VERGILI AENEIS VII

Nec tu carminibus nostris indictus abibis, Oebale, quem generasse Telon Sebethide nympha fertur, Teleboum Capreas cum regna teneret, 739 iam senior; patriis set non.et filius arvis contentus late iam tum dicione premebat Sarrastis populos et quae rigat aequora Sarnus quique Rufras Batulumque tenent atque arva Celémnae et quos maliferae despectant moenia Bellae, 140 Teutonico ritu soliti torquere cateias,

TESTIMONIA. ^ 734 *Oebale q. g.' Marius Plotius 266 G. 739 'Teleboum ... teneret' schol. Iuvenalis sat. X 72 736 sq. 'patriis .. . contentus"

Nonius 263, 33 738 *qua ... Sarnus' Orosius IV 15 741 Isidorus orig. XVIII 7, 7 gloss. Zic. Petri p. 14

| VARIA LECTIO.

733 noctrif 7 — indieüf y — ABEBIS MI 784 quem (e m. 2) y quae 1 qu.& 52 — generaffeque (que eras.) y — generaff&helon c SEBETHIDE P SEDETHIDE A SEBETIDE X feb&hide (ἢ corr. in r) y

febethride 5 febethirido c febretide, febetrida, fuberetide, leboetide y nymfa y nimpha b 735 teleboeum c Capreis schol. Iuvenalis Capreas confirmat Servius 786 patrif b]. SED PRyb— ARMIS AZ ἘΓ Post contentus disi. M — LATE (E add.) P — iam tum] latü c

R

T tnebdl y TENEBAT ΤΡ, ut 1236. 622 X53 788 SARRASTIS P Sarraftrif Lt QVA Ay2, Orosius qua. c TSARNVS P. 739 Qui.q:

b BATULUM M batalum "αὖ BATALVM PR, ut Silii VMI 566 Colon. et*

Oxon. tenet b CELENE M CALEMNAE Z celemne c caelénae δ] 740 malifrae y difpectant 51. ...fpectant (eras. dae vel que) y

monia y BELLAE Jbri quotquot innotuerunt omnes. *Bellae: mulli Nolam volunt intelligi, et dicunt iratum Virgilium nomen eius mutasse propter sibi negatum hospitium, et ideo aperte noluisse dicere, sed ostendere per periphrasin ... alii idem a Virgilio in georgicis (II 925) factum memorant ... alii ita volunt accipi moenia Bellae, ut sit synaloepha et legatur moenia Abellae' Servius 741 RITU. M ri.tu b

M RITV P ritum γι TORQVERECATEIAS (Ὁ — S in ras., ut post S quatuor eliam literae videantur erasae esse, quarum ultima fortasse E.

R — cateiaf (i in ras.) b. calegaf c. CATELAS M

“»

YERGILI AENEIS VII 57

tegmina quis capitum raptus de subere cortex, aerataeque micant peltae, micat aereus ensis.

Et te montosae misere in proelia Nersae, Ufens, insignem fama et felicibus armis; 145 horrida praecipue cui gens adsuelaque multo venatu nemorum, duris Aequicula glaebis. armati terram exercent, semperque recentis convectare iuvat praedas et vivere rapto.

Quin et Marruvia venit de gente sacerdos, 790 fronde super galeam et felici comptus oliva, Archippi regis missu, fortissimus Umbro, ! vipereo generi et graviter spirantibus hydris spargere qui somnos cantuque mamuque solebat mulcebatque iras et morsus arte levabat. . 799 sed non Dardaniae medicari cuspidis ictum

TESTIMONIA.

742 de gen. nom. p. 75 Haupt. *raptus ... cortex! Priscianus 655 Probi inst. n 1, 25 Nonius 199, 30 Servius ecl. VI 63 743 'mi- cat aereus ensis Servius Aen. I 295 XI 655 744 *et te m." Macro- bius Sat. V 15, 15 745 'insignem ... armis! Servius Aen. XII 641

749 Servius ecl. III 7 750 Macrobius Sat. V 15, 15 792 'for- tissimus Umbro' Macrobius Sat. V 15,8 794 schol. Hor, epod. V 76

796 sq. 'sed ... evaluit! Priscianus 702 Arusianus p. 246 L. Ser- vius Aen. X 545

VARIA LECTIO. | R r ἡ 742 Tecmina δ! — "APTUS M — fubbe "(b pr.eras)c. - 743

AERATAE. (sup. μι. 3) καὶ AERATE(. M aeneus Servius 1 295: cf. Bentleius ad Hor. serm. 13,183 744 MISERAE 74. NERSAE M Pycep, Servii Dresd.: cf. inser. Osca edita a G. Colueci in bull. arch. Neap. 1858 no. 162 (Philol. XV 572) nirfe 51. NYRSAE A nmarsae Menag.

. Nursae JWitt., Servii o 745 Ulfens Menag. pr. | Post fama interp. M

746 Worrid. c praecipuae δ] adfueta b affueta c 747 DVRI

R equicula c — glabif y glebif bc 748 recente c 750 MARRVLA, i.e. MARRVIA 2 (Maegoviov Strabo V p. 341 Dionysius Halic. Y 14)

ma rubia (b eorr. ez u) e marrubia ap, Macrobii SOPP- 751 comtuf ) 752 regif (if m. 9) y . 753 hidrif b 765 "ERAS (F m. ant.) P feras Sprot. .iraf (i m. 2) y — morffuf e — 756 cupidif y

58 VERGILI AENEIS VII

evaluit, neque eum iuvere in volnera cantus

somniferi et Marsis quaesitae montibus herbae.

te nemus Angitiae, vitrea te Fucinus unda,

te liquidi flevere lacus. 760

Ibat et Hippolyti proles pulcherrima bello, Virbius, insignem quem mater Aricia misit, eductum Egeriae lucis umentia circum . litora, pinguis ubi et placabilis ara Dianae. namque ferunt fama Hippolytum, postquam arte novercae 765 occiderit patriasque explerit sanguine. poenas ! turbatis distractus equis, ad sidera rursus aetheria et superas caeli venisse sub auras, Paeoniis revocatum herbis et amore Dianae.

LI

TESTIMONIA. 799 sq. Macrobius Sat. IV 6, 23 Isidorus orig. I 35, 9 Diomedes 440 P. interpolatus 759 Quintilianus IX 3, 34 'angitiae" cf. Marius Victorinus p. 2465 P. et Ritschelius mon. epigr. tria p. 25 * vitrea .. unda? schol. Hor. carm. III 13, 1 IV 2, 3 761 *ibat ... proles Macrobius Sat. V 15, 15 *Virbius Hippolyti ... bello! Maerobius

Sat. V 15, 8 762 *insignem ... misit? Servius Aen. X 172 *quem . misit! schol. Lucani VI 74 763 *eduetum E. l.! Diomedes 373 765 Probus 10, 24 7607 *turbatis d. e.' Nonius 287, 18 768 'superas... auras! Probi inst. I 7, 7 769 schol. Hor. carm. IV 7, 25

VARIA LECTIO. (AREE 751 euadit 4rusiani cod. .NEQV Ρ IN M — uolnera y uulnera

I lio : Es bc9 UOLNERE JJ VVLNERE Μὲ]. 758 Post somniferi dist. M iüsrit

.OA IN y | QUAESIETE .MONTIB- 23 quaefitae.in montibuf b. 759 ANGITIAE Pybc, Macrobii exempl. ANGITTE πὶ ANGUETIAE Ἢ anguitiae Mentel. pr. , 4, [sidori Gud. 3 (argitiae eiusdem Gud. 2, argucie Gud. 1, hanc uicia Gud. 4), Quintilianiexempl. | uitriab1 — 761 hippoliti 1 hvpoliti c 762 VERBIVS Z viribus Peerlkampus conl. IX 583 — ARECIA A. aracia

i v h : yl-ariac 768 aegeriae b luco HYMETIA Pc h.mecia y ime.tia. b ymetia 7Mentel. pr. himecia Menag. pr. Symetia Leid.: cf. ΙΧ 584 fumetia » . 764 cf. IX 585. Post litora et ubi dist. M — PLAGABILIS

M τὸ NAM M hippolitum y hyppolitü be arte nouerce in ras.y | 767 Turbatuf y1 768 Post aetheria dist. M — auras: cf. 557 I

769 PAEONIS JM: cf. Lachmannus Lucr. 280. Fortasse genetivum Γ Paeonis intellegi voluit poeta: cf. ΧΠ 401 herbi 5

VERGILI AENEIS VII 59

-1 -1 c

. tum pater omnipotens, aliquem indignatus ab umbris mortalem infernis ad lumina surgere vitae, ipse repertorem medicinae talis et artis fulmine Phoebigenam Stygias detrusit ad undas. at Trivia Hippolytum secretis alma recondit sedibus et nymphae Egeriae nemorique relegat, 715 solus ubi in silvis Italis ignobilis aevom exigeret versoque ubi nomine Virbius esset. unde etiam templo Triviae lucisque sacratis cornipedes arcentur equi, quod litore currum et iuvenem monstris pavidi effudere marinis. 780 filius ardentis haut. setius aequore campi exercebat equos curruque in bella ruebat.

TESTIMONIA,

" 710.sq. *pater...vitae' Arusianus p. 239 L. 772 sq. *clamat sum- mus poeta, eos omnes qui inventas vitam excoluere pcr artes (VI 663) apud inferos esse, ipsumque illum repertorem medicinae talis et artis ad Redit: undas fulmine esse detrusum' Lactantius inst. I 12 715

*et ... relegat! Arusianus p. 258 L.

VARIA LECTIO.

- 770 ompf c ἃ suprascr. y — urbif c1. 772 Post talis dist. M T .

ARMIS M. 773 POENIGENAM 77y2b POENIGINAM καὶ poe. nigenam (erasa g ni f.) c phoenigneam Mentel. pr. 'Poenigenam i. e. inatris - "Poena genitum. Alii n legunt, ut Probus* Servius ftigiaf b1c

in em t y2 (ad γ1) VNDIS P 771. Post Trivia int. M , HYPPOLI-

TUM. M hippolitum b hyppolitüc receditel 7T NYMPHA 1] nimphae |

γε TI6 LBI M -IGNORADILIS (RA eras.) M — AEVOM (0 corr. in V) I

P AEVVM MRybe ΤΙ IXIGERET 2/4. VIREBVS P VIRBIVS (B fort.

corr. ex D, 1 seq. in ras.) Τὸ uerbiuf y1: cf. 762 779 Cornipet c quod litora cireum Heu! iuvenem m. p. e. m. Marklandus ad Statii silv. 1 2, 45 ΠῚ 3, 25. quod litora cireum Attoniti monstris iuvenem traxere marinis vel per litora curru Quod iuvenem monstris pavidi effudere m. Peerlkampus 780 montrif b pauide y1 EFFUNDERE Zfcl

784 "AVT P aud y2 (51 non liquet) haud be — fentiuf (n m. ant., m. 1 non liq.) y2 segnius z (*haud setius: non segnius patre' Servius)

782 reebat c

00 VERGILI AENEIS VII

Ipse inter primos praestanti corpore Turnus verlitur arma tenens et toto vertice supra est. cui triplici crinita iuba galea alta Chimaeram 785 sustinet, Aetnaeos efflantem faucibus ignis : tam magis illa fremens et tristibus effera flammis, quam magis effuso erudescunt sanguine pugnae. at levem clipeum sublatis cornibus Io auro insignibat, iam saetis obsita, iam bos 790 (argumentum ingens), et custos virginis Argus caelataque amnem fundens pater Inachus urna. insequitur nimbus peditum clipeataque totis agmina densentur campis, Argivaque pubes Auruncaeque manus, Rutuli veteresque Sicani 795 et Sacranae acies et picli scuta Labici;

L3

TESTIMONIA. . 785 sq. Macrobius Sat. V 13, 306 . *'galea . . . ignis! Servius Aen. X 208 787 sq. Quintilianus IX 3, ἴδ Pompeius 138 L. 787 *tam ... fremens! Probi inst. I 9, 8 789 Servius Aen. V 306 791 *argumentum i.' Quintilianus V 10, 10 schol. Lucani VIII 869 *et ... Argus! schol. Lucani ΙΧ 663 792 Macrobius Sat. VI 6, 19 794—800 *'agmina ... praesidet! Macrobius Sat. V 15, 19 795 *Siculi veteresque S." Servius Aen. I 2 796 *picti s. L.' Ser-

vius Aen. IV 509

VARIA LECTIO. A E 183 PRESTANTI JM 784 Post vertitur inf. M — 785 crynita y IVBA (B n ras.) E CHIMAERAM (AE zn ras.) R- chymerà c CHIME- h . RAM MPyb — 786 AETNEOS MR etneof ὃ &neofc —— efflantem (f pr.

in ras) b. facib;c ^ IGNES PRybe ——Fortius hic interpunci, ut illa v. 787 ad Chimaeram referri possit. 187 IAM M tremens Quin- liliani exempl. 1788 CRVDENSCVNT. P. 789 AD PRy1 clypeü c sub latis Peerlkampus 1790 insignibat] INSIGNITAM Z ΤᾺΝ MI SETIS Ac .f&if (f pr. m. 2) y OBSTITA RE. TAM A IAM- M

791 ARCUS 24. 792 CAELATAM Jf aerata Peerlkampus — anne c INACHUS M ina.chuf y 793 nymbuf γε clippeatatq: b1 794 den-

fantur y2y *densentur: denseo denses dicimus, aliter non' Servius : cf. ge.1248. 419 àrg.iua b 795 RUTULI- M rutüli 5. Siculi Servius

Aen. 12. 796 stant Macrobius: cf. ll 333 faerae (e m. 2 in ras.) y farranae, faranae, faturnae y gaurinae Thuan. Gauranae Macrobius.

VERGILI AENEIS VII 61

qui saltus, Tiberine, tuos sacrumque Numici

litus arant Rutulosque exercent vomere colles

Circaeumque iugum, quis Iuppiter Anxurus arvis

praesidet et viridi gaudens Feronia luco; 800 qua Saturae iacet atra palus gelidusque per imas

quaerit iter vallis atque in mare conditur Ufens.

Hos sufeer advenit Volsca de gente Camilla agmen agens equitum et florentis aere catervas, bellatrix, non illa colo calathisve Minervae 805 femineas adsueta "manus, set proelia virgo dura pati cursuque pedum praevertere ventos. illa vel intactae segetis per summa volaret gramina mec teneras cursu laesisset aristas,

TESTIMONIA.

799 sq. *quis ... praesidet" iodfiGdi p. 232 L. Iuppiter ddl praesidet? schol. Hor. serm. I 9, 26 800 'viridi ... luco' schol. Hor. serm. I 5, 24 801 sq. Probus 950, 5 K. 803 * Yolsca .. . Camilla? Servius Aen. IX 505 — 805 'calathisve M.' Diomedes 428 807 'cursu ... ventos' sehol. Lucani VIII 30 *praevertere v." Priscianus 803

808 'illa v. i. s.' Probi inst. I 6,2 .— 808—811 Seneca epist. 85, 4 Macrobius Sat. V 8, 4 Diomedes 457 P. — 808 sq. Quintilianus VIII 6, 69 Servius Aen. XI 719

VARIA LECTIO.

Sacranae testatur. Servius: ef. Festus 321 M. 797 tyberine c

798 erant y1 durosque Peerlkampus ^ exercen' b. uomore c1 799 CIRCEUM M4. iupiter bc — ANXURUS 77 AVXYRVS Z anxyrus Voss. duo, Menag. alt., Rottend. sec., Moret. pr., Arusianus. anxirus Franc.

Parrh. ANXVRIS Pyl1, Macrobius, schol. Hor. anx. rif y2 anxirif (1 post. in ras.) b anxirif c anxur et Scheff. * Anxyrus: (Anxirus Zips. Par. Anxiris Regin.) dicebatur quasi ἄνευ ξυρᾶς᾽ Servius: cf. Martialis V 1, 6 codd. | 801 QVAS ER. SATVRAE /ibri cum Probo, ut Silius VII 382

*'Saturae... secundum hanc lectionem re vera Saturam paludem zntel- ligimus. sed alii asturae(sic Regin. Lips. stare Paris. siturae Leid. V) le- gunt; quod si est, paludem pro flumine posuit. nam haud longe a Ter- racina oppidum est Astura (eustura Paris.) et eius cognominis fluvius" Servius 802i.ter b. — VALLES MPybic — ADQVE ἢ immare y — 803

vf Post advenit int. M — VOLSCA (0 zn ras.) R uolcay VVLSCA Pec uolfcan δ] 805 Bellatri. c1 — calatif c 806 affuaeta c, (f pr. in ras.) ὃ fet c1 SED ceteri 808 SEGETES JM 809 cursu teneras Seneca

HARISTAS M

602 VERGILI AENEIS ΙΓ

vel mare per medium fluctu suspensa tumenti 810 ferret iter celeris nec tingueret aequore plantas.

illam omnis tectis agrisque effusa iuventus

turbaque miratur matrum et prospectat euntem,

attonitis inhians animis, ut regius ostro

velet honos levis umeros, ut fibula crinem - 815 auro internectat, Lyciam ut gerat ipsa pharetram .

et pastoralem praefixa cuspide myrtum.

"TESTIMONIA. 817 Isidorus orig. XVIII 7, 11 Servius ge. II 446 Aen. III 22

810 Post medium nt. M FLVCTV.SVSPENSA (erasa una lit.,

fort. S) R timenti y fluctus s. tumentis Diomedes —— 811 CELERIS (I corr. in E) M celeris nec] cursu non Diomedes 814 inhians] HAESERE P ut. V 529 haesere, at inianf y inhians festatur Servius

815 VELLET P ΠΌΝΟΝ. M leuef δ humerofc — vestem Menag. pr. 3, uC IV 139 816 licea c1 817 mirtum 51

—. P- UERGILI- MARONIS [| AENEIDOS- LIBER. UII. EXP- || INC- LIB- UII FELICI- M. VERGILI- MARONIS- AENEIDOS || LIBER- VII- EXPLIC- || INCIPIT. LIBER- VII. A EXPLICIT- LIBER- SEPTIMVS- || INCIPIT. OCTAUUS. » EXPLICIT LIBER SEPTIMVS VIRG MARONIS AENEIDOS || VERSVS OVIDII NASONIS (sequuntur undecim versus, quos v. in proleg.)

INCIPIT LIBER OCTAVVS P Virgilii marónif liber VII aeneidorum felieit explieit Ineipit VIII- (sequuntur item 11 versus, de quibus cf. proleg.) c

P. VERGILI MARONIS EK X 3 Jo Ls B at

LIBER OCTAVOS

U. peti signum Laurenti Turnus ab arce

extulit el. rauco strepuerunt cornua cantu,

utque acris concussit equos utque impulit arma,

extemplo turbati animi, simul omne tumultu

coniurat trepido Latium saevitque iuventus | Ὁ effera. ductores primi Messapus et Ufens

contemptorque deum Mezentius undique cogunt

auxilia et latos vastant cultoribus agros.

mittitur et magni Venulus Diomedis ad urbem,

TESTIMONIA.

AENEIDOS VIII. 1—4 “αὖ... animi' Diomedes 433 1 sq. *ut

. extulit! Nonius 297, 20 1 Probi inst. I 9, 2 Priscianus de XII vers. Aen. 8, 157 3 *utque impulit a.' Servius Aen. VII 603 4 sq. Simul ,.. Latium' Servius Aen. II 157 ..7 *contemptorque d. M." Charisius 245 Diomedes 455 P. Probi inst, I 3, 4 8 *et latos v. e. a. Servius Aen. XI 367 ge. I 507 9 sq. *mittitur ,.. auxilium" Nonius 366, 19 9 Nonius 348 10 Servius Aen. II 157 *Diomedis ad u.' gloss, Port. p. 6

VARIA LECTIO. TREP Azxzmoos VIIL 2 SONVERVNT P: cf. VIL 637 — 3agrif cl

acref b implit. (it corr. ez u, ut vid.) y inpulit b. 4 turbato c1 5 Coniu.ràt b 7 contemptor diuum, om. que, Diomedes deum E

om. c — MEZZENTIVS αὶ MZENTIVS P 8 Axilia c1

64 VERGILI AENEIS VIII

qui petat auxilium et Latio consistere Teucros, s 10 advectum Aenean classi victosque penatis

inferre et fatis regem se dicere posci

edoceat [multasque viro se adiungere gentis

Dardanio et late Latio increbrescere nomen |. |

quid struat his coeptis, quem, si Fortuna sequatur, 15 eventum pugnae cupiat, manifestius ipsi

quam Turno regi aut regi apparere Latino.

Talia per Latium. quae Laomedontius heros cuncta videns magno curarum fluctuat aestu, atque animum nunc huc celerem, nunc dividit illuc, 20 in partisque rapit varias perque omnia versat: sicut aquae tremulum labris ubi lumen aénis

TESTIMONIA.

11 Priscianus 768 *advecetum A. e.? Consentius 2038 P. 18 'talia p. L. Probi inst. 1 6,3 *Laomedontius h.! Diomedes p. 310 P. Servius Aen. III 248 20 —25 (om. 23) schol. Hor. carm. 1I 16, 11

22 Nonius 449, 20

VARIA LECTIO. PE

10 TAT (m. 2 sup.) P p&it cl CONSIDERE (D zn. anl., sed in spalio erasarum 2 litl.) P: cf. VI 67 confidere y consistere Servius: cf.

Ι 841 VI 807 VIII 381 X 75 — teerofb 11 Aduecti y1 (Aduectü 72)

aeneam.. (eras. an, μέ vid.) y eneà c penatef bc 12 INFERRE P Infer.re c — difeeré c 13[e.c .— GENTIS (I corr. in E) P gentef γι multas ... nomen aliena manu addila esse statuit Peerlkampus, dormitanti Vergilio adscripsit Wagnerus quaest. Verg. XXXX 2. multas

εἷος Dardanio znterpretatur Servius: cf. VII 938 —..14 inerebefcere bc

15—39 Veron. fol.2938 18 Qui* b — quid struat his coeplis quem 81 fORTVNA seQVATVR 7 quid, si Ε΄. sequatur Eventum pugnae, cu- piat Peerlkampus. Paulo probabilius quae scribere poterat, sed quem

testatur Servius. 16 EVENTVM — V. 17 Quantnoc — — latiNO V. regi.aut (eras. & ut vid.) y aparere y | 18 TALIA per latium quae laomedontius her0S V talia per Latium quae. coniungit Peerl-

kampus | erofy 19 cf.IV 532. ^ magno curarum fluctuaT V 20 sq. — IV 985 sq. 20 ADQVE A nue b . celerem nune huc scAol.

Hor. nun diuidit y | 21 PARTE'S V partef b. varias V P (corr. m. rec.) c. 92 aquae treMVLVM V AENEIS V

VERGILI AENEIS VIII 65

sole repercussum aut radiantis imagine lunae

omnia pervolitat late loca iamque sub auras

erigitur summique ferit lacuaria tecti. "m 25 nox erat, et terras animalia fessa per omnis

alituum pecudumque genus sopor altus habebat:

cum pater in ripa gelidique sub aetheris axe

Aeneas, tristi turbatus pectora bello,

procubuit seramque dedit per membra quietem. 30 huic deus ipse loci fluvio Tiberinus amoeno

populeas inter senior se attollere frondes

visus (eum tenuis glauco velabat amictu

carbasus, et crinis umbrosa tegebat harundo),

tum sic adfari et curas his demere dictis: . 35

“Ὁ sate gente deum, Troianam ex hostibus urbem qui revehis nobis aeternaque Pergama servas,

TESTIMONIA.

25 cf. schol. Veron. 99, 22 26 sq. Seneca controv. VII 27 p. 195 B. 26 'nox e.' Probi inst, I 4, 17 Marius Victorinus 2474

27 Priscianus 773 schol. Hor. earm. 11, 33 *alituum p. g.' Servius Aen. VI 653 'alituum" Diomedes 447 28 *inripa...axe' schol. Hor. carm. III 2, 5 *sub a. a." schol. Veron. 99, 24 30 cf. schol. Veron. 99, 27 'seram ... quietem" Servius ge. I 251 33 sq. *eum ... carbasus' Nonius 541, 15 34 *'carbasus! schol, Veron. 99, 29 37 οἵ, schol. Veron, 100, 1 K.

VARIA LECTIÍO.

23 repereusso Zoffmannus spicil. crit. Vindob. 15. repercussum legit Servius. radientif 751 himagine (ἢ del, N in ras. ἢ 25

M SVM:QVE (1 add.) ΡΟ LAQVARIA V lacuar— scAol. Veron. LAQVEA- RIA MPRye, schol. Hor. laq:aria b. *laquearia; mulli lacuaria (sic Paris. lacunaria Zegin. Lips.) legunt' Servius. tectif »1 26 feffaf c1 A

h h omf c 27 abebatb X 28 aeterif b. axae δῚ 29 PECTORE

30 PROCVBVIT — V 31ltyberinul y 32 "nior c adtollere ὃ

33 eum] CVM RF X TENuis glauco velabat amictu V — tenui. cl

34 CRINIIS V: fuerat crineis, ni fallor — VMbrosa tegebat harYVNDO Κὶ t.gebat e — ARVNDO Ae 35 affari c *tum sic adfari: $ubaudis

h visus' Servius | demere dictis V 36 oftibuf b. 37 QVI— — —VAS V reueif b »

RIBBECK, VERGIL. III. 5

66 VERGILI AENEIS VIII

expectate solo Laurenti arvisque Latinis, — hic tibi certa domus, certi (ne absiste) penates ; neu belli terrere minis: tumor omnis et irae 40 concessere deum. [iamque tibi, ne vana putes haec fingere somnum, litoreis ingens inventa sub ilicibus sus, triginta capitum fetus enixa, iacebit, alba, solo recubans, albi circum ubera nati. ; 45 ex quo ter denis urbem redeuntibus annis 417 Ascanius clari condet cognominis Albam. haut incerta cano.] nunc qua ratione quod instat

expedias victor, paucis (adverte) docebo. 50 hic locus urbis erit, requies ea certa laborum 46 TESTIMONIA.

38 Servius Aen. III 185 *expectate s. L.' Servius Aen. VIII 12 . 41 Marius Plotius p. 252 G, Servius Aen. III 340

VARIA LECTIO. 38 EXSPECTATE MA expectanle y1 - solo ' Laurenti] LO ^ LAU- RENTI (CO m. rec. ut vid., in mg. m. ant. ALIBISOLO) M — LAVRENT;

arvisque latinis V — Laurentum Servii ad v.12 Lips. Par. (Laurenti Aeg.) el ad MI 185 Cass. 89 CERZ ne absiste penales Υ ADSISTE καὶ E

40NVP - omfec *mire quidam conclusit hunc. versum dicens: concessere deum profugis nova moenia Teucris' Serwius: cf. idem ad III 340. Zabet interpolationem Menag. pr. cum al. — Optime coniungi v. 41 concessere deum cum v. 49 nunc qua ratione quod instat Zeynius animadvertit. Sed quae intercedunt forlasse ab ipsis poetae amicis

interpolata sunt. 45 NEC αὶ ne. (e fort. m. 2) y putaf y 43—46 ^ S ᾽

zii Ss 393 48 2" il cl INUENTAUB M ILICIBVSVVS Py1

ILICIB- USUS M ILICEBVXVS (corr. m. rer.) R 44&cubitüc fo&ufc

A

e.nixa y. 45 ALBA- M RECUBANT M recuban. c1 UBERE ἢ

46 om. MPyI 47 sq.: cf. 1 269 sq. ex quo 2nlerpretor ex quo

prodigio, ut Varro ait de 1. 3 V 144 49 HAVT Py] RAVT (H m. 2 M

add.) αὶ HAUD 7/y20c QUA M 50 EXPEDIAS 74. EXPEDIAM (M m. ant., sed ea corr. in litura, ut possit S fuisse) P expediam 71 : cf. VI

159 ΧΙ 315 — pacify

VERGILI AENEIS VIII 67

Arcades his oris, genus a Pallante profectum,

qui regem Euandrum comites, qui signa secuti,

delegere locum et posuere in montibus urbem

Pallantis proavi de nomine Pallanteum.

hi bellum adsidue ducunt cum gente Latina; 95 hos castris adhibe socios et foedera iunge.

ipse ego te ripis et recto flumine ducam,

adversum remis superes subvectus ut amnem.

surge age, nate dea, primisque cadentibus astris

Iunoni fer rite preces iramque minasque 60 supplicibus supera votis. mihi victor honorem

persolves. ego sum, pleno quem flumine cernis

stringentém ripas et pinguia culta secantem,

caeruleus Thybris, caelo gratissimus amnis. . hic mihi magna domus, celsis caput urbibus, exit.' 65

Dixit, deinde lacu fluvius se condidit alto,

^

TESTIMONIA.

53 sq. *et posuere... Pallanteum' Servius Aen. V 60 — 55 Nonius 284, 10 Servius Aen. VII 426 VIII 116 ΟἹ sq. *mihi ... persolves' Servius Aen. VIII 76 XI 565 62 sq. *'ego ... ripas! Nonius 403, 10

64 Servius Aen. XI 125 *eaelo g. a. Claudius Sacerdos I 175 Diomedes 454 -

I

VARIA LECTIO.

5 | 51 Archadef y1 Archadif c1. HIC (corr. m. rec.) M — APPALLANTE M appellante (e pr. corr. in a) y a pellante c1. 53 Delagere cl 54 pollanteü c1 — 55—58 m. 2 ín mg. add. b. — 55 affidue b. ADSIDVAE

R affiduae c dicunt c $6 FOEDERE Pyb — 'foedera iunge; 7egitur et foedere iunge" Servius : cf. IV 112 — IUNGE (cauda m. alienae) M

57 tecto Menag. pr. certo Peerlkampus recto testatur. Servius 59 p age om. Τὸ, m. rec. sup. c RIMIS M , 60 sq. : cf. MI 438 sq.

- 60 PRECIS Ἢ praecef y. irafe — 61 donis ut ΠῚ 439 z, plerique Pie-

riani 62 Perfoluenf b quem pleno gurgite aliquot Pieriani P

63 Strigentem y SINGUIA Ἢ pingula y 64 tybrif c ᾿ 65 tibi a magna I

Peerlkampus | CERTA P: cf. 46. certa. y CAESIS ΔΓ celsum hie

vf Peerlkampus | 66 laui b — fluuio y | condedit 51 lacus flavo se c. alveo Peerlkampus contra Servii testimonium

5*

68 VERGILI AENEIS VIII

ima petens; nox Aenean somnusque reliquit.

surgit et aetherii spectans orientia solis

lumina rite cavis undam de flumine palmis

sustinel ac talis effundit ad. aethera voces: 70 '*nymphae, Laurentes nymphae, genus amnibus undest, tuque, o Thybri tuo genitor cum flumine sancto, accipite Aenean et tandem arcete periclis.

quo te cumque lacus miserantem inconimoda nostra fonte tenet, quocumque solo pulcherrimus exis, 79 semper honore meo, semper celebrabere donis, corniger hesperidum fluvius regnator aquarum.

'l'ESTIMONIA.

68 sq. *surgit . .. lumina? Nonius 397, 16 69 *rite . ... palmis" Probi inst. I 9, 12 71 Servius Aen. I 6 VII 137 XII 142 72 Macrobius Sat. VI 1, 12 79 *ei. . periclis" schol. Hor. carm. I

27, 4 76 Nonius 320, 10 71 56. ' corniger . . adsis" Asper 112, 1 7i Priscianus 741. 1110. 1116. 1251. 1280 P. de XII vers. Aen. 7, 120. . 13, 212 Cledonius 1863 Phocae ars V 2 (1710 P.) Servius ad Donat. 1784 P. Servii ars p. 500 L. schol. Hor. carm, IV 14, 25 Servius Aen. X 325 *corniger.h. f) Probi inst. II 1, 6 -'*hesperidum f. r. a.' Servius Aen. XI 464

VARIA LECTIO. 67 eneà ςἬ RELINQVIT Z relinqui.t c 68 sVRGIT (S m. al. h add.) P ^ a&erii y aetherei c oriantià c 69 rete c1 PALMIS (P ὃ ulit inras. R — 70 Suftin& y Suftulit be. (sustinet Servii Par., in Regin. et Lips. lemma mulilum est) — ad suprascr. y — effundit pectore voces Peerlkampus ea V 482 : cf. etium V 780 VII 292, sed contra V 723 71—71. 18—98 F fol. LXVIII 71 *nymphae: Aie distinguendum '

é E. Servius. NYMPHAE. LAVRENTES NYMPHAE- etiam JM Vào d (E sup. m. 2, T in mg. , sed m. ant.) F VNDEEST eye iue TEQVE. (V

supraser.m.rec.)F Tu quoque b. 0 THYBRE αὶ ὐ THYDRE- M "Lybri

cothibriób TUO X flummine 71 SNACTO M facto y fco in ras. b xanto MaerobiiSalisb. 73 eneam c BERICLIS F 74. CLACVSs (S m,

: Γ — al. add.) P lacu ὃ MISERANTE (in. sup. m.2) F — nró (ὁ m.2 corr. in ἃ ὃ 75 TENENT FA: cf. 296 III 886 VI 134 GVOTEM NOME Ὁ

76 CELEBRAVERE (V m..2 corr. in B) F celebrare c 71 FLUIUS (V m.2 sup.) F

δες cz Vw *

VERGILI AENEIS VIII 69

adsis o tantum et propius tua numina firmes." sic memorat geminasque legit de classe biremis ' remigioque aptat, socios simul instruit armis. 80

Ecce autem subitum atque oculis mirabile mostrum, candida per silvam cum fetu concolor albo procubuit viridique in litore conspicitur sus. quam pius Aeneas tibi enim, tibi, maxuma Iuno, mactat sacra ferens et cum grege sistit ad aram. 85 Thybris ea fluvium, quam longa est, nocte tumentem leniit, et tacita refluens ita substitit unda, mitis ut in. morem stagni placidaeque paludis Sterneret aequor aquis, remo ut luctamen abesset. - ergo iter inceptum celerant rumore secundo. 90

/

TESTIMONIA.

78 Priscianus 1021. 1023. 1140 — *adsis o tandem" Alcuini gramm. 2124. 2125 79 *geminas ... biremis' Servius Aen. VIII 107 82 sq. *'cum ... procubuit! Servius Aen. .V1II 631 83 Priscianus de accent. 7 *viridique .... sus' Diomedes 430 Isidorus orig. I 17, ὁ Maximi Viet. ars 17 Sergius in Don. 24 (1836 P.) Pompeius p. 77. 79 L. Servius Aen. VII 798 XII 248 84 sq. *tibi ... ferens" Macrobius Sat. III 3, 2 85 *'et... aram' Servius Aen. IV 633 86 sq. "Thybris ... leniit! Servius Aen. IV 193 87 “οἵ... unda? schol. Hor. carm. I 32, 8 88 Nonius 343, 7 Servius Aen. VIII 57 89- schol. Hor. carm. I 9, 10 90 Macrobius Sat. VI 1, 37 Nonius 385, 7

VARIA S RTI: 78 0 M — tandem z, Prisciani 1021. 1141 Par. D, Bongars., Al- cuinus propiuf y PROPRIVS P * propius; legitur et proprius" Servius

et placide, n mg. m. 2 — et ppius b. 79 m. ant. imo mg. add. b biremef bc2 birem-c1 * 80: cf. MEL 471 — abtatb.— 81 ADQVE καὶ I MIRABE (m. 2 sup.) F MOSTRVM P MONSTRVM FMRybc 82 - / tibi fo&u c 883. Procumbuit y SUS M SVVS P. B4tibi enim maxima ὦ MAXIMA FMPyc 86 THYBRIMS P Tybrif c. — FLVVIVM (M in

1 DW ras) P fuum y — TUMESU- M TUMENTE P — &7 LENIT R.— SVB-

STIT P fubfiftitit 71. — INUNDA 7 — 88 immoré c — PLACIDAEQ- (0. in ras.) R. placid..q; c1 89 cf. V 821 —— ABISSET καὶ 90 inter

(n, eras.) b "ceptum b — celerant, af pagant y colerant ΟἹ celebrant Mediceus Pierii, Hamb. alter PERAGVNT Z2, Macrobius, Nonius, ut

τ VERGILI AENEIS VIII

labitur uncta vadis abies: mirantur et undae,

miratur nemus insuetum fulgentia longe

scuta virum fluvio pictasque innare carinas.

olli remigio noctemque diemque fatigant

et longos superant flexus variisque teguntur 95 arboribus viridisque secant placido aequore silvas.

sol medium caeli conscenderat igneus orbem,

cum muros arcemque procul ac rara domorum

tecta vident, quae nunc Romana potentia caelo

aequavit (tum res inopes Euandrus habebat): 100 ocius advertunt proras urbique propinquant.

Forte die sollemnem illo rex Arcas honorem Amphitryoniadae magno divisque ferebat ante urbem in luco. Pallas huic filius una, una omnes iuvenum primi pauperque senatus 105

TESTIMONIA,

91 sq. *labitur ... nemus? Diomedes 411 91 *labitur ... abies' Maerobius Sat. VI 1, 51 Eutychius II 1 93 Servius Aen, X 80. .— 94 Nonius 112, 16 'remigio ... fatigant? Servius Aen. VIII 549 95 *et ... flexus? Servius Aen. VIII 57 96 *viridis ... silvas! No-

nius 247, 2 97 Beda de temp. ratione c. 32 *sol m. e. Probi inst. I 4, 8 100 -*res ... habebat! Nonius 30, 32 * Euandrus" Charisius 11 102 sq. Nonius 320, 14 103 schol. Hor. carm, I 10, 3

105 *una... primi! Servius Aen. IV 133 . 'pauperque s. Servius

Aen, III 539: cf. schol. Veron. 100, 6 K.

VARIA LECTIO.

VI 384 RUMONE (corr. m. rec.) M 'rumore... aut rumore pro ru- mone posuit! Servius. — celerant; rumore secundo Labitur Heynius

91 unda 1 unta 5 92 MIRANTVR Zy1 — 93—118 Veron. fol. 237 93 FVVIO V SPICTAS (S prior fere abrasa) M 95 VARIS V 96

uiridef b equora c1 97 igneof b 98 AG in ras. ul vid. F, item b domorum V — 100 TVNC Rb INOPIS Ry2 INOPeS V EVANdruS

habebat Ψὸ 10] ADVER£unt V. -ubi δὲ 1052 Fonte b... folemnem ᾧ folemne y SOLLEMNE PZ, Nonii exempl. ᾿ archaf c honOREM V 103 AMPHITR — /erebAT V Amphytryoniade y Amphitrioniade

b Amphytrioniade c — ferebaut schol. Hor. — 104 lococ — PALLANS F pallaf? ^ 105 omif c

VERGILI AENEIS VIII 71

tura dabant, tepidusque cruor fumabat ad aras.

ut celsas videre rates atque inter opacum

adlabi nemus et tacitis incumbere remis,

terrentur visu subito cunctique relictis

consurgunt mensis. audax quos rumpere Pallas 110 sacra vetat raptoque volat telo obvius ipse

et procul e tumulo *iuvenes, quae causa subegit

ignotas temptare vias? quo tenditis?' inquit.

*qui genus? unde domo? pacemne huc fertis an arma?* tum pater Aeneas puppi sic fatur.ab alta 115 paciferaeque manu ramum praetendit olivae: 'Troiugenas ac tela vides inimica Latinis,

-

TESTIMONIA.

106 *tepidus ... aras' Servius Aen. IX 455 110 sq. *audax. volat? Servius Aen. III 178 110 *audax... Pallas' Servius Aen. IV 615 112—114 "iuvenes... arma" Isidorus orig. II 21, 16 113 sq. *quo ... domo' Servius Aen. I 369 114 Priscianus 1169 * qui . domo schol. Hor. serm. I 5, 54 Servius Aen. V 285 A g. Aru-. sianuds p. 233 L. 115 *puppi ... alta? Consentius 2038 P

VARIA LECTIO.

106 Tura — crVOrFVMabATADARAS P — THVRA A dabat γ1] cruor m. rec. δι." 107 uedere cl RAT.S Vcl Atque inter opACNM VF ADQVE 72 108 adlabi — inCVMbere RemlS (sed ante CVM agnoscere visus sum cv) V lacitif y2c2, ap ut vid. TACITOS MPRylbel dne pro ipsi taciti" Servius — 109 TerreNTVR

V ^ uifo b 110 QUOD M pallaf y 1H Sacra vetat V

0 / VELAT P — obuiaf b1 112 E M haee (i. e. ec) m TUMULO? M

M3 TEMPTare vias V — temtara (a post. corr. in e) b 114 QVi genus uNDEDOMOPAcemne huc fertis aNARMA V. quid Zsidori Gud. 1 de

VN (m. rec. sup.) αἰ domu 51. domus Zsidori exempl., nisi quod domum Gud. |] — IN R ade — 110 TVm pater aenea$ V. TVNC R puppif 71 fat e FATVS an ALTa V alba ct 116 Paciferae-

que manu V — Pacifere y PAVPERAE (sup. m. rec.) Ft: pacuperae scri- ptum fuerat. — PRAEtendit V. pra&endit, at p y. H7 VDES αὶ INimica latinis V

72 VERGILI AENEIS VIII

quos illi bello profugos egere superbo.

Euandrum petimus. ferte haec et dicite lectos

Dardaniae venisse duces socia arma rogantis.' 120 obstipuit tanto percussus nomine Pallas: / *ecgredere o quicumque es ait *coramque parentem adloquere ac nostris succede penatibus hospes;' excepitque manu dextramque amplexus inhaesit. progressi subeunt loco fluviumque relincunt. — 125

Tum regem Aeneas dictis adfatur amicis: *optume Graiugenum, cui me Fortuna precari et. vilta comptos voluit praetendere ramos, - non equidem extimui, Danaum quod ductor et Arcas quodque a stirpe fores geminis coniunctus Atridis ; 130 sed mea me virtus et sancta oracula divom

TESTIMONIA. 118: Nonius 243, 17. 391, 15 Servius Aen. VIII 613 *bello ... superbo! Servius Aen. VIII 146 X 151 119 *Euandrum p.' Nonius

367, 2 123 “οὖ nostris .. . hospes" Nonius 403, 19 *ae ... pena- tibus" Servius ecl. V 5 125 Servius Aen. III 662 'progressi s. l. Servius Aen. VIII 363 *subeunt...relinquunt! Servius Aen. VI 525 'subeunt 1]. Servius Aen. 1V 598 127 sq. Iulius Rufinianus p. 228 R.

127 Priscianus 677. 732 *optime G.' Diomedes p. 312 P. 128 .

Servius Aen. VII 237. 418 130 Arusianus p. 221 L.

VARIA LECTIO.

' ᾿ 118 ILLE Δ profugo, (erasa r, ut vid.) y — SVperbo V

129 uenire c1 uenife c2 uirof ey : cf. VII 168 ROGANTIS P1

ROGANTES MP2Rybc — 121 PERCVLSVS Zib : "x I 513 ge. II 476 pcul-

fof c pilaty | i22 ETGREDERE ΔΓ ETGRADERE P ETGRADERE A egredere ybc ó M, suprascr. y 123 Alloq;re c ET M et Nonius

" hac y | 124 DEXTRA AZ. inefitc 195 Progref' y loco y fíuuio y RELINCUNT 7/ relineunt (c corr. in d) 5. RELINQVNT Ac RELIN-

QVvNT (V add.) P relinquunt 7 126 afflat. ei 127 OPTIME PR»yc E PRAECARI Ab . 128 ac Iulius Rufinianus — PRATENDERE P D

199 ext..ui c1 QUODUCTOR 74 ARCES A archafc 180 QVOD- QVAE P quodquae 7 A PRyb, Arusiani cod, Ambr. ab (b eras.) c AB M foret Arusiani Ambr. 131 ET. om. P fca b DIVOM (0 corr. in V) P diuum yc diu///um ὃ

ma κα τ

VERGILI AENEIS VIII . 13

cognatique patres, tua terris didita fama,

coniunxere libi et fatis egere volentem.

Dardanus, lliacae primus pater urbis et auctor, Electra, ut Grai perhibent, Atlantide cretus, 135 advehitur Teucros; Electram maxumus Atlans edidit, aetherios umero qui sustinet orbes. Ὁ vobis Mercurius pater est, quem candida Maia Cyllenae gelido conceptum vertice fudit;

at Maiam, auditis si quicquam credimus, Atlans, 140 idem Atlans generat, caeli qui sidera tollit.

sic genus amborum scindit se sanguine ab uno.

his fretus non legatos neque prima per ariem -

Lemptamenta tui pepigi: me, me ipse meumque.

obieci caput et supplex ad limina veni. 145 gens eadem, quae te, crudeli Daunia bello

E

TESTIMONIA. 132 tua ... fama! Velius Longus 2226. 2227 135 sq. *Electra εν. Teueros' Iulius Rufinianus p. 254 R. 135 Servius Aen. I 530

138 *eandida M.' schol. Hor. epod. 3, 10 140 sq. “αὖ... gene- rat' schol. Hor. carm. 1 2, 41 1435q. *his... pepigi" Nonius 412, 30 146 sq. *gens ... insequitur" Servius Aen. VIII 474

VARIA LECTIO.

132 COGNATI (AT in ras. ut vid.) R PATRIS yl DEDITA Ryb, Servii Regin, Lips. Par. (sed ad v. 131 didita Regin. Lips.) debita aliquot Pieriani, Menag. pr. didita testatur. Velius Longus 188 CON- IVNXERETIBI (RET in ras.) αὶ EGEREVOLENTEM (GEREVO 7n ras.) R

134 &octor c1 185 Electram Grai ... cretam Aufiniani exempl. h VTGRAII P; matre ut Peerlkampus — adlantide yc — 136 Adueitur bc — MAXIMVS MPybe — ATHLANS Jf allanf (n eras.) b. athlaf c

AT e 137 EHERIOS ΗΠ humero c 138 mercuriof b 139 CYLLINAE AZ CYLLAENE JM. Cyllesae ν FVNDIT P. . 140 AD Py Et (E del., adpos. m. rec. Α, Vin ras,) b..— AVDITISI P auditifi y | €VIQVAM A. CRE-

DITIS P creditif, af credim2; y adlanf »1 athlanf b. athlafc 14] athlaf e — GAELL (G corr. in €) P. 144 Temtamenta 5. ipfi 51

145 Obieci. (erasa fort. t) y 146 Menf" (M m. 2 corr. in G) b BELLA A

^

74 VERGILI AENEIS VIII

insequitur; nos si pellant, nihil afore credunt, quin omnem Hesperiam penitus sua sub iuga mittant [et mare quod supra teneant quodque adluit infra].

accipe daque fidem: sunt nobis fortia bello BB.

pectora, sunt animi et rebus spectata iuventus.'

Dixerat Aeneas. ille 0s oculosque loquentis iandudum et totum lustrabat lumine corpus. ium sic pauca refert: “αἰ te, fortissime Teucrum, accipio adgnoscoque libens! ut verba parentis 155 et vocem Anchisae magni voltumque recordor! nam memini Hesionae visentem regna sororis Laomedontiaden Priamum, Salamina petentem, protinus Arcadiae gelidos invisere finis. | tum mihi prima genas vestibat flore iuventas, 160

TESTIMONIA.

147 $q. *nos ... mittant" Isidorus orig. II 30, 11 150 $q. 'aecipe . pectora! Macrobius Sat. VI 1, 13 *sunt ... iuventus' Nonius

402, 23 150 *accipe daque f.' schol. Hor, carm. saec. 44 Servius -

Aen. X 150 151 'rebus s. i? Donatus ad Ter. Andr. V 1, 1 Servius Aen. I 590 VI 687 ge. I 198 II 237 152 5ᾳ. 'ille ... corpus! Nonius 335,- 32 154 sq. *ut ... libens? Nonius 239, 28 *ut ... aecipio' Sergius ad Don. 1852 154 αἰ... Teucrum Cledonius 1926 156 Nonius 502, 5 Arusianus p. 258 L. 157—159 Nonius 377, 16 Arusia- nus p. 245 L. 157 sq. nam ... Priamum" Macrobius Sat. V 14, 15 Priscianus 826 159 Eutychius I 1, 2 160 Servius Aen. VIII 659

VARIA ur yt

147 AFORE P ATFORE (T corr. in D) M adfore y atfore Zsidori q afforte δὲ FORE A offore Moret. pr. m. 1 obfore Servius ut vid.

148 OMEN P 149 cf. d II 158. D hunc v. Peerlkampus , legit iam.Servius. — TENEANTSVPRA Py QVOQVE R — ABLVIT Z alluit bc

150 forti Nonii exempl. 151 ///pectata cl 153 IAM (M fort. corr. ex N) P IAM De limine (corr. ἐφ ant.) c 154 TAE M

155 AGNOSCO: Abc ABNOSCO M UERA id . 156 VVLTVM P£bc

157 HAESIONAE Py HISIONAE ἢ HESIONE" M . 158 Laomedon- tiadem e 159, archadiae b archadie c. FINIS (I aif. in ras.) P 160 tune Servius Aen. VII 659 ueftibit c vesteibat (vestiebat?) aliquot Pieriani — INVENTAS MPRyb, Servii Aen. VM 659 exempl. : cf. V 398 iuuenU? c iuuentus Zulich. Leid. iuuenta χ

Boe mmm wm msg asa luno

VERGILI AENEIS VIII 75

mirabarque duces Teucros, mirabar et ipsum Laomedontiaden, set cunctis altior ibat

Anchises: mihi mens iuvenali ardebat amore

compellare virum et dextrae coniungere dextram.

accessi et cupidus Phenei sub moenia duxi. 165 ille mihi insignem pharetram Lyciasque sagittas

discedens chlamydemque auro dedit intertextam

frenaque bina meus quae nunc habet aurea Pallas.

ergo et quam petitis iuncta est mihi foedere dextra,

et lux cum primum terris se crastina reddet, 170 auxilio laetos dimittam opibusque iuvabo.

interea sacra haec, quando huc venistis amici,

annua, quae differre nefas, celebrate faventes

nobiscum et iam nunc sociorum adsuescite mensis.'

Haec ubi dicta, dapes iubet el sublata reponi - 175 pocula gramineoque viros locat ipse sedili praecipuumque toro et villosi pelle leonis

TESTIMONIA.

166 "insignem ph. schol. Veron. 82, 7 K. 168 Nonius 2006, 10 "frenaque b. Servius Aen. X 329 17] Servius Aen. VIII 464 172. *interea s. h. Claudius Sacerdos I 74 » 173 *annua ... nefas! Ser- vius ge. I 339 174 *sociorum a. m.' Arusianus p. 211 L. 175 sq. Maerobius Sat. III 6, 16 176 *gramineo ... sedili" Servius Aen. I

VARIA LECTIO. 161 teucrof, at teucrü y 162 Laomedontiadé c . SED PRybc

163 Achifef 51 iuuenili 2 164 CÓMPELLA" "p Conpellare b 165 ACCESSIT αι POENEI P. PHOENEI A. PHAENEI 7/. penei y. Phenei tribus syllabis Servius conl. Hom. Il. B 605 166 litiaf 51

167 Difce.denf b. CHALAMYDEM A . celamydem (e m. 2) y clamidem c INTERTEXTO^« P |NTERTEXTO £ *intertextam, 7egitur et inter-

texto' Servius [68 area y μα Πα A 169 iuncta esl (iunc Zn ras.) c

170 primum $uprascr. y 17| LECTOS P tutos aliquot leri,

Servii ad VMI 464. exempl. ex 1 57] 173 differe y 174 NOBICVM f

(m.2sup.) R fotiorum y — aduefeite b. affuefcite c menfif in ras. c 176 POCVLAOVE P Procula y ἰρία 71 177 PRECIPUUM M TVRO P uillofo c1 pille c1

16 VERGILI AENEIS VIII

accipit Aenean solioque invitat acerno.

tum lecti iuvenes certatim araeque sacerdos

viscera tosta ferunt taurorum onerantque canistris 180 dona laboratae Cereris Bacchumque ministrant. |

vescitur Aeneas simul et Troiana iuventus.

perpetui tergo bovis et lustralibus extis.

Postquam exempta fames et amor compressus edendi, rex Euandrus ait: *non haec sollemnia nobis, 185 has ex more dapes, hane tanti numinis aram vana superstitio veterumque ignara deorum inposuit: saevis, hospes Troiane, periclis servati facimus meritosque novamus honores. iam primum saxis suspensam hanc aspice rupem, 190 disiectae procul ut moles desertaque montis | stat domus et. scopuli ingentem traxere ruinam. - hic spelunca fuit, vasto summota recessu, semihominis Caci facies quam dira tenebat

TESTIMONIA.

79.214.708 . 181 *dona l. C.' Macrobius Sat. VI 6, 7. 182—185 vescitur . ait Macrobius Sat. V 8, 5 182 sq. Servius, Aen. I 546 182 No-

nius 415, 25 184 Macrobius Sat. V 3, 6 Augustinus contra Iulianum .

Pelag. 67 185 sq. *non ... dapes' Emporius rhet. p. 304 Cap.

185 Priscianus 602 'rex E. ait! Probus de nom. 56 p. 223 Endl. 187 Lactantius instit. IV 28 188 sq. 'saevis ... facimus" Arusianus p. 260 L. 190 Priscianus 1006 P. *hane primum suspice rupem" Servius Aen. I 438 191 sq. 'deserfía ... domus! Donatus ad Ter. Andr. IV 2, 16 |

VARIA LECTIO.

! f 178 enean 71 eneam 72 aeneam c 179 leti ὃ 180 tota y &taurorü c. , CANISTRI 7 181 laborate y baecü c 182 AENEAS-

M 183 perpetuo Goth. tert, Ladevicus perpetui testatur. Servius

ergo b.— 184 FAMAES JM — CONPRESSVS Pyb COMPRENSVS A " h ; conpfufb ^ 185 ecc SOLLEMNIA JM folemnia b folemnia y fol-

lempnia c 187 Una c1 16,6 igna y 188 IMPOSVI καὶ TROIANAE 7/7 perichlif 51. 190 PRIDEM Ab — hane primum suspice rupem Servius, memoria, ut videtur, fulsus 101 DEIECTAE Z Diflecte y 198 fubmota ybc 194 CACI- M CACE Z caci (c post. m. 2) y

N :

lexebat (x in ras.) b TEGEBAT 7/7 TEGEBAT Pyy, * aliquot pervetusti*

—————— ————————————oS

VERGILI AENEIS VIII 71

,

solis inaccessam radiis; semperque recenti 195 caede tepebat humus, foribusque adfixa superbis

ora virum tristi pendebant pallida tabo.

huic monstro Volcanus erat pater: illius atros

ore vomens ignis magna se mole ferebat. ——

altulit et nobis aliquando optantibus aetas 200 auxilium adventumque dei. nam maximus ultor,

tergemini nece Geryonae spoliisque superbus, |

Alcides aderat taurosque hac victor agebat .

ingentis, vallemque boves amnemque tenebant.

at furiis Caci mens effera, nequid inausum 205. aut intractatum sceelerisve dolive fuisset, quattuor a stabulis praestanti corpore tauros averlit, totidem forma superante iuvencas; atque hos, nequa forent pedibus vestigia rectis,

TESTIMONIA.

195 sq. 'semper ... humus' Augustinus de civ. dei XIX 12 196 sq. 'foribus . . . tabo' Nonius 391, 6 Servius Aen. VIII 233 - *foribus ... virum" Arusianus p. 213 L. 107 Macrobius Sat. IV 6, 14

198 *huie ... pater' Priscianus 1206 200 Nonius 246, 7 202 'tergemini n. G.' Servius Aen. VII 662 203 *tauros ... agebat! Servius Aen. VIII 363 207—211 Probi ars minor 536 gramm. Vatic. in A. Mai auct. elass. V 248 (om. 'versis .. . raptos" 210 sq.) 207— 209 *praestanti ... atque' Servius Aen. X 572 209 Asper 112, 17 K.

VARIA LECTIO, : Pieriani ^ 195 inacce.fam 51 [196 adfixu y1 afixa c 107 squallida Mediceus m. 1 teste Heinsio, Bentleius ad Lucani V 165 : cf. Ovidii fast. 1558 198 uuleanuf be 199 ignef 6. SIGNIS ἢ 200 obtantibuf b obstantibus Nonii exempl. 201 NAM fort. in ras. R 202 NEGE PI TNTONAS Pyb2, lestatur Servius Aen. VI 662. gerione c

GERYONE (corr. m. rec.) M GERYONI R gerion. bl faperbit y (sed if fort. m. 2), be. 203 "AC (H ex corr. add.) P — 204 Ingentef ὃ 205 Ad b fur.if b. furif y2cw, Servius : cf. 211. 3190 manus Peerl-

YI

kampus, mens tuetur Marklandus ad Statii siv.IV 6,91 QI 'A EMP |

206 INTRACTATUM MM. inté.tatum c2 (intractatum 61) intemptatum n

/ dolisve n. FUISSENT A71 207 sq. cf. ge. V 550 sq: 4507 Quatuor δ ab b, Probi Bob. et ed. pr., gramm. Vat. — praeftante y1 209 NEQUA continuat M

78 VERGILI AENEIS VIII

cauda in speluncam tractos versisque viarum 210 indiciis raptor saxo occultabat opaco:

quaerenti nulla ad speluncam signa ferebant.

interea, cum iam stabulis saturata moveret

Amphitryoniades armenta abitumque pararet,

discessu mugire boves atque omne querellis 215 impleri nemus et colles clamore relinqui.

reddidit una bovom vocem vastoque sub antro

mugiit et Caci spem custodita fefellit.

hic vero Alcidae furiis exarserat atro

felle dolor: rapit arma manu nodisque gravatum 220 robur et aérii cursu pelit ardua montis.

tum primum nostri Cacum videre timentem

turbatumque oculis: fugit ilicet ocior euro

^

TESTIMONIA.

214 Priscianus 908 210 'discessu m. b.' Priscianus 773 210 sq. *omne ... nemus? schol. Leid. ge. I 378 217 Priscianus 773 'reddidit . . . vocem?! Priscianus 568 Iulius Rufinianus 251 R. 218 *Caci ... fefellit? Servius Aen. XI 585 220 *arma m.' Probi inst. Ec uu 222 Pseudoascon. ad Cic. 128 Or. 223 'turbatumque o." Servius Aen. V 505 IX 127

VARIA LECTIO.

210 CAVDA (D in ras.) R CAVDAM P — SPELVNCRHAM P, item 912 e( 224 — iractif c. versis... raptor om. Probi ars minor 211] raptor Wakefieldus, ut Propertius. V (IV) 9, 9 RAPTOS libri — op..aco c 212 quaerente' 52 (quaerenti y1) Querentef (f in ras.) c QVAERENTES £ Quaerentif b 215 astabulis m. — STATVRATA A moueret (t m.2) y

214 amphytioniadef y Amphytrioniadef ὃ Log en cre ἠδ c ^pITVM P HABITVM Ay — PARARENT αὶ PARADAT M 216 Difceffum y — boes Prisciani q ADQVE απ QVAERELLIS Z QVERELLOS (0 corr. in Il) P querelif c 216 colle! Ὁ RELINQVIT P relicti Schra- derus | clamare propinqui Peerlkampus *clamore relinqui: cum cla-

more ... et hoc est melius! e. q. s. Servius 217 Reddit c1. BOVVM Py] BOUM J/Hbc, testatur Priscianus — VOCEMQ- (Q- eras.) P 218

MVGIT R 219 ALCIDEAE 24 - ANTRO 2 — 221-robor yb robor c2, A. ; Mentel. pr. — etaerii] AETHERII Z7. a&herii y a&herii. c et aetherii

() m : ef. ecl. VIIL 59 292 trmentem (timentem m. 1) 2 223 oculof 71, eleganter. oculi 4 * oculis... alii oculi legunt! Servius

VERGILI AENEIS VIII 19

speluncamque petit (pedibus timor addidit alas).

ut sese inclusit ruptisque immane catenis 225 deiecit saxum, ferro quod et arte paterna

pendebat fultosque emuniit obice postis,

ecce furens animis aderat Tirynthius omnemque

accessum lustrans huc ora ferebat et illuc,

dentibus infrendens. ter totum fervidus ira — - 230 lustrat Aventini montem, ter saxea temptat

limina nequiquam, ter fessus valle resedit.

stabat acuta silex, praecisis undique saxis

speluncae dorso insurgens, altissima visu, -

dirarum nidis domus opportuna volucrum. - 515; 299 hane, ut prona iugo laevom incumbebat ad amnem,

dexter in adversum nitens concussit et imis

avolsam solvit radicibus; inde repente

TESTIMONIA.

228 *ecce ... Tirynthius' Arusianus p. 230 L. 231 *lustrat A. m,' Nonius 335, 20 Servius Aen. I 607 IV 6 V 504 232 'ter ... re- sedit! Servius Aen, I 178 VI 846 *fessus v. r.' Isidorus orig. X 101 233 Priscianus 655 *stabat a. s.' Probus de nom. 18 p. 218 Endl. Cledonius 1904 P. de gen. nom. 100, 5 H. Pompeius p. 145 L. Servius Aen. I 646 2395 Arusianus p. 250 L. Servius Aen. VII 657 296 Iulius Rufinianus p. 255 R.

VARIA LECTIO.

224 PETIT PEDIB- sine interp. M — 225 inmane 5 inmane c 226 DEIECTIT P Delect.t 51 (Deiecit /2) — SAXUM- FERRO- 4 2927

! e EMVNVIT P EMVNIT A. muniit y POSTIS (I corr. in E) P POSTES

Myc potet b — 228 TIRINTHIVS A tyrynthiuf y tyrinthiuf bc — omnem Lusirat omissis v. 929 sq. Peerlkampus conl. IX 57 et MI 664. Legit nóstra Servius. 220 hu.c à — 230 infrendens (d ;n. 2) y FRENDENS R 232nequi.quà δ΄ Possis limina, nequiquam: dislinguere. NE- QUIQUAM- TER- JM *ter fessus valle resedit... sane quidam sic dis- linguunt: ter saxea tentat limina, e£ subiungunt: nequicquam ter, ac post: fessus valle resedit" Servius — uelle 71 refedet 01. 233 SILIX

R 235 cana nidis Arusiani cod. oportuno yl oportuna bc — 236 prouna 71 LAEVOM (0 corr. in V) P LAEUUM MAyb leuum c — in

d amnem Zufinianus sono commodiore 237 DEXTER- M auerfum b 238 AVOLSAM Pic APUOLSAM MM. AVVLSAM P2A2yb

80 VERGILI AENEIS VIII

inpulit, inpulsu quo maximus intonat aether,

dissultant ripae refluitque exterritus amnis. - 240 at specus et Caci detecta àpparuit ingens !

regia, et umbrosae penitus patuere cavernae:

non secus ac siqua penitus vi terra dehiscens

infernas reseret sedes et regna recludat ὃ.

pallida, dis invisa, superque immane barathrum 7245 cernatur, trepident inmisso lumine manes.

ergo insperata deprensum luce repente -

inclusumque cavo saxo atque insueta rudentem

desuper Alcides telis premit omniaque arma

advocat et ramis vastisque molaribus instat. - 250 ille aulem (neque enim fuga iam super ulla pericli) . faucibus ingentem fumum (mirabile dictu)

evomit involvitque domum caligine caeca,

TESTIMONIA. ,

242 *et ... cavernae' Servius Aen: II 19 243—246 Macrobius Sat. V 106, 14 243 sq. *non ... sedes? Nonius 4], 14 245 sq. 'super ... cernatur! Diomedes 408 246 *trepident ... manes? No-

nius 408,8 248 *atque i. r, Arusianus p. 241 L. | 251 Diomedes 408 *neque ... perieli" de orthogr. 2798 P. Servius Aen. III 489

VARIA LECTIO. 239 IMPVLIT 2MAEc — IMPVLSV AZ. INSONAT Zbem 3240 Diffil- X

lant 7 ENTERRITUS Μ 241 AD PR. APARVIT P at specus umbrosaeque intus patuere cavernae omissis reliquis Peerlkampus

A. 249 REGI M penitus] late Schraderus ex Ennii Ann. 420 243.

faecuf Ὁ SIQUA continuat M- — poenituf δ ui (uin ras.) c 9484

A referet bc2, Macrobii exempl. RESERET 7/4. RESERAT PZyel, Nonii exempl. ἃ 345 dif 6 — inmane ybc — baratrü c 246 TREPI- DENT MPyb, Nonius, Macrobii ὦ trepident (re Zn ras.) 6 trepidant Macrobii Par. TREPIDANTQVE ἢ immiffo 5. 247 DEPRENSVMLVCE

ΙΝ P DEPRENSVMLVCE Jy DEPRENSVMINLVCE Ab depn.fum in luce (n pr.inras. c 3248 SAXOQ- INSVETA, sed ut m. 1 SAXO ATQ- INSVETA scriptum fuisse appareat, R 249 aleidef (fm. 2) y tellif y1 251 illa cl PERICLIEST Pybc pericli, om. est, testantur Diomedes οἱ Servius Aen. VI 489 (quamquam ibi est in exempl. add.) — 253 EMOVIT

TIT uil. A EUOM M inuo] y

VERGILI AENEIS VIII 81

prospectum. eripiens oculis, glomeratque sub. antro .fumiferam noctem commixlis igne tenebris. 255 non tulit Alcides animis seque ipse per ignem ὁ

praecipiti iecit saltu, qua plurimus undam

fumus agit nebulaque ingens specus aestuat atra.

hic Cacum in tenebris incendia vana vomentem

corripit in nodum complexus et angit inhaerens 260 elisos oculos et siccum sahguine guttur.

panditur extemplo foribus domus atra revolsis,

abstractaeque boves abiurataeque rapinae

caelo ostenduntur, pedibusque informe cadaver

protrahitur. nequeunt expleri corda tuendo | 265 terribilis oculos, voltum villosaque saetis

pectora semiferi atque extinctos faucibus ignis.

ex illo celebratus honos, laetique minores

servavere diem, primusque Potitius auctor

TESTIMONIA. 255 'fumiferam noctem" Maerobius Sat. V 14, 8 257 sq. *qua it' Servius Aen. II 609 259 *hie ... tenebris conversum a

lumine? (cf. XII 172) Probi inst. I 12, 1 260 “οἱ angit i^ Diomedes

361 261 Nonius 291, 28 Servius Aen. III 567 *et s. 5. g.! Arusia- p. 263 L. 203 Priscianus 773 268 sq. 'ex illo ... diem"

PHiauds 995 208 *ex ... honos! Asper iun. III (2726 P.)

^

VARIA LECTIO.

355 IGNI Py — 256 ALCHIDES M — 357 PRAZCIPITI P — IECIT SALTV MRBb : cf. X 683 iet SALTV (S add.) P iniecit faltu yc :

cf. W 408 IX 553 258 ag. y NEBULAMQ- M — 259 Cacum] tantum

Probi inst. cod. IN E TENEBRIS incendia vana] conversum a lumine Probi insf. | mouentem z 260 CONPLEXVS Pyb 261 *'angit oculos non procedit... unde multi elidens legunt... dune soloeco-

phanes est' Servius 493 EXTEMPLO P EXEMPLO A exemplo b ex-

templo, a intea 7 ALTA P: cf. ge. 1461 REVOLSIS (O corr. in V)

P reuulfif y1c 263 boes Prisciani o — ADBIURATAE Ἢ abiurata cl 266 Terribilef bc — VVLTVM MAylbc — SETIS γε. 267 adq: cl IGNIS γι IGNES M2PRy2bc.— 268 illo celebratus honos] ILLO

CELEBRATVS H 7n ras., sed m. ant. ἃ cebrat? ed. celebratur χ

MINORIS M — 269 SERVARE 2 Seruare b — altor c

RIBBECK, VERGIL, III. 6

-—

82 VERGILI AENEIS VIII

et domus Herculei custos Pinaria sacri. j 270 hanc aram luco statuit, quae maxuma semper

dicelur nobis et erit quae maxuma semper.

quare agite, o0 iuvenes, tantarum in munere laudum

cingite fronde comas et pocula porgite dextris communemque vocate deum et date vina volentes." 210 dixerat, Herculea bicolor cum populus umbra

velavitque comas foliisque innexa pependit

et sacer inplevit dextram scyphus. ocius omnes

in mensam laeti libant divosque precantur.

Devexo interea propior fit Vesper Olympo. 280 iamque sacerdotes primusque Potitius ibant, pellibus in morem cincti, flammasque ferebant.

[instaurant epulas et mensae grata secundae A TESTIMONIA.

270 Macrobius Sat. III 6, 12 273 Priscianus 1021 *quare ...

^ juvenes? Priscianus 1170 274 'cingite f. c.' Probi inst. I 7, 4 “οἱ

poeula p. d. Servius Aen. I 249 276 sq. Probus 46, 18 2716 'Her- culea ... umbra! schol. Hor. carm. II 3, 9 Servius ge. II 66 278 *et ... scyphus! Macrobius Sat. V 21, 1 Nonius 545, 18 2718 sq. *ommes ... precantur! Macrobius Sat. III 11, 8 279 Macrobius Sat.

II 11,3 283 *et...secundae' Servius Aen. I 216 schol. Lucani I 163

VARIA LECTIO.

270 SACRIS καὶ 271 sq. damnavit Heynius — ARMA Pyl arm. y2 statui Pomponius MAXIMA AM Pybc 272 om. Mentel. pr.,

Rottend. sec., Àimo mg. m. ant. add. b quae m. s. om. Leid. et erit quae m. s. om. Marklandus ad Statii silv. Vl 1, 9: tuetur Servius ET POCVLA

QVAE P — MAXIMA MPybe 278 munera Ó — 274 COMAS- FOLIISQ- PORGITE DEXTRIS

INNEXA PEPENDIT (corr. m. ant. M: οὔ. 1 — 215—911 infra additi adpositis in mg. literis Β ἃ D et ad v. 98 E.M | UINEA M 76 HER- CVLIA P tum 72 (cum 1) 37; UELABIT M ^ nexa y inmissa Probus (lacuna in Paris.), quod probavit H. Keilius philol. W 167

978 IMPLEVIT AZ»ybc SCHYPUS M f[ciphuf c 279 IM P que . (e m. 2) y 280 PROPRIOR P»1b1c1 ORYMPO (R corr. in L) .M i

olimpo b1c 282 FLAMAS P flamaf c FLAMMAM A. — 283—986 hoc ordine: 985. 986. 983. 284 Menag. pr. 288 sq. in margine a poeta ad v. 919 adposita videntur Heynio, quo sane melius quadrant. cf. VM

E q. : : 146sg. 283 Inftaurate inftaurant y — gratiae] — mensis grata secun-

VERGILI AENEIS VIII 83

. dona ferunt cumulantque oneratis lancibus aras.]

. tum salii ad cantus incensa altaria circum 285 populeis adsunt evincti tempora ramis, hie iuvenum chorus, ille senum; qui carmine laudes Herculeas et faeta ferunt: ut prima novercae monstra manu geminosque premens eliserit angues, ut bello egregias idem disiecerit urbes, — 290 Troiamque Oechaliamque, ut duros mille labores rege sub Eurvstheo fatis Iunonis iniquae pertulerit. *tu nubigenas, invicte, bimembris, Hylaeumque Pholumque, manu, tu Cresia mactas prodigia et vastum Nemeae sub rupe leonem. 295 te Stugii tremuere lacus, te ianitor Orci

TESTIMONIA.

284 *eumulantque ... aras' Probi ars minor 541 gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 249 285 sq. Macrobius Sat. III 12, 1 *tum ... eireum adsunt! schol. Hor. carm. I 36, 11 280 'geminos ... angues' Nonius 291, 33 200—293 Maerobius Sat. VI 6, 14 291—293 “πὲ... pertulerit" schol. Hor. epist. II !, 11 202 sq. 'rege ... pertulerit? schol. Lucani IX 367 — 292 *fatis I. i, Donatus ad Ter. adelph. prol.2 Servius Aen. I 32. 299 203 'tu ... bimembres! Ma- erobius Sat. VI 5, 13 295 “οἱ... leonem' schol. Lucani IV 612 296 sq. 'ianitor .. . cruento" (et VI 401) Seneca epist. 82, 16

VARIA LECTIO.

dis schol. Lucani 284 COMVLANT Z, Probi a.m. Bob. 985 TVNC R SALHT M ^ AT Py1 — 986 ETVINCTI (i: e. ecvincti) ἢ. vamif, αἱ

lenif y. taenis Voss. pr. ut V 269 288 FERUNT M 289 geminas

Nonii exempl. "hunc versum iunge: unum est enim monstra el angues' Servius 290 egratiaf cl defiecerit e. deiecerit b. — 291

Q. UT OECHALIAMQ- ET ἣν, Macrobái exempl. OECHALIAM- E DUROS. Ἢ oequaliamq: ut durof c 292 EVRYsTHEO (S add.) P eriftheu 51 I

eryftheo 52 erifüheo c — 293m. ant. in mg. c — PERTVERIT P INVICTAE 7. inuitae y BIMEMBRES Ἢ 294 Hileum b. Hileum € '" PHOLVM P POLVM Z2 :295 NEMEAE P NEMEA 7yb NEMAEA M Nemeae testatur Servius 296 STVGIE Z2. STYGIE MPe Πρ yb 6 *

84 VERGILI AENEIS VIII

ossa super recubans antro semessa cruento; nec te ullae facies, non terruit ipse Typhoeus, arduus arma tenens; non te rationis egentem Lernaeus turba capitum circumstetit anguis. 300 salve, vera Iovis proles, decus addite divis, el nos et tua dexter adi pede sacra secundo.' talia carminibus celebrant; super omnia Caci speluncam adiciunt spirantemque ignibus ipsum. consonat omne nemus strepitu collesque resultant. 305

Exim se cuncii divinis rebus ad urbem . perfectis referunt. ibat rex obsitus aevo et comitem Aenean iuxta natumque tenebat ingrediens varioque viam sermone levabat. miratur facilisque oculos fert omnia circum 310 Aeneas capiturque locis et singula laetus exquiritque. auditque virum monimenta priorum. tum rex Euandrus, Romanae conditor arcis,

TESTIMONIA.

297 'ossa s. r.' diff. vocum 1 p. 226 Endl. schol. Hor. carm. I?7, 8 Servius Aen. VI 395 299 Probi inst. I 2, *non te r. e.' Aru-

sianus p. 227 L. 301 *salve ... proles? Servius Aen. II 491 VI 322 302 Augustinus epist. 11, 2 Nonius 290, 11 Servius Aen. IV 294 9511 sq. 'singula ... priorum ' Macrobius Sat. VI 2, 16 311 * Aeneas c. 1l) Nonius 253, 12 *capiturque l.' Servius Aen. IV 348 313 Priscianus 738 Isidorus orig. XV l, 1. 55 Servius Aen. VI 773 VII 678

VARIA LECTIO. | 297 recu. banf b SEMESSA (S add.) P. SEMENSA (N Zn ras.) R SEMESA Mbcm X 'semesa...semensum z02 dicimus, sicut. nec ensum ;

nam esum facit el comesum. * Servius 298 ipf ἢ. tiphoefuf (f pr. eras.) cl 800 LERNEUS γε 301 DIVIS (IS i» ras.) A. 302 ADII Pyl eiit R 305 imo mg. m. ἃ add. b: cf. 9216 806 EXIN Ab2c | CUNTI M 307 Perfecü! b 808 commi.tem b ^ aeneam c 809 LAVABAT Z leuabant y 510 facilif (fae corr. ez que) y facilef b2

312 monumenta b 313 tunc Zsidorus XV 1, 1, Prisciani p, Servius Aen. V1718 Mgnfor Isidorus XV 1,55, Servius l.1.: cf.5588 — EVANDER

pé euandér y Euandrus festatur Priscianus,

-—- UTC MEM

ἌΤΑΝ quss

E Vrae €, enge m E SS ms

VERGILI AENEIS VIII 80

rd

'haec nemora indigenae fauni nymphaeque tenebant gensque virum truncis et duro robore nata, 315 quis neque mos neque cultus erat, nec iungere tauros

aut componere opes norant aut parcere parto,

sed rami atque asper victu venatus alebat.

primus ab aetherio venit Saturnus Olympo,

arma lovis fugiens et regnis exul ademptis. 320 is genus indocile ac dispersum montibus altis

composuit legesque dedit Latiumque vocari

maluit, his quoniam latuisset tutus in oris.

aurea quae perhibent illo sub rege fuere

saecula. sic placida populos in pace regebat, . 325 deterior donec paulatim ac decolor aetas

el belli rabies et amor successit habendi.

TESTIMONIA.

314—317 Victorinus ad Cie. de inv. p. 8Or. | 316 *quis ... erat' anon. de nom. 54 p. 141 Endl. Servius ge. 1 3 317 'nec componere o. n.' Servius Aen. I 374 318. Nonius 230, 6 319 sq. Augustinus epist. 17, 3 de civ. dei VII 27 320—323 Augustinus de consensu

evang. 134 321—325 'is...saecula' Augustinus de civ. dei XVIII 15 321—323 Lactantius de falsa relig. I 13 324 sq. Lactantius de falsa relig. 1 14 Servius Aen. XI 252 'aurea... saecula" schol. Hor. carm. II 10, 5 IV 2, 22 325 'longa populos ... regebat" Servius Aen. VII 162 326 sq. Augustinus de civ. dei III 10 326 Nonius 432, 12

VARIA LECTIO.

314 Hec (ec m.2 in ras.) b. imdigine bi — 815 Menf, ut. vid. bl rupto Aottend. ἰθσί. nati Servius Dresdensis 817 At ΟἹ nec Ser-

vius Aen. 1 814 conponere c — gnorant Mentel. pr. RAPTO, sed ut videatur principio scriptum fuisse PARTO 7M. 319 &herio c

olympho b 320 adentif c 322 Conposuit b. 323 tuuf ) tutus latuisset Lactantius — 324 AVREAQVAE (A postr. m. ἃ add.) P Aurea-

que. (e. m.2) b Aureaq; ut c, Lactantius, Augustinus : cf. IV 179 46.134 — phibent (p in ras.) b.— FVERVNT Pyce, schol. Hor. carm. IV 2, 22, Servius Aen. X1 252 : cf. IX 292 et Wagneri quaest. Verg. V

325 longa uf VII 46 Servius Aen. IV 229 pa.ce y regebat (gebat m. 2) y 326 DETERIOR- 4. difcolor b. decolor&af (color&af m.2inras.y 8527 amor in ras. c

80 VERGILI AENEIS VIII

tum manus Ausonia et gentes venere Sicanae, saepius el. nomen posuit Saturnia tellus ; tum reges asperque immani corpore Thybris, 330 a quo post Itali fluvium cognomine Thybrim diximus (amisit verum vetus Albula nomen). me pulsum patria pelagique extrema sequentem fortuna omnipotens et ineluctabile fatum his posuere locis matrisque egere tremenda | 990 Carmentis nymphae monita et deus auctor Apollo.' vix ea dicta: dehinc progressus monstrat et aram et. Carmentalem Romani nomine portam

.. quam memorant, nymphae priscum Carmentis honorem, valis falidicae, cecinit quae prima futuros 240 Aeneadas magnos el nobile Pallanteum. hinc lucum ingentem quem Romulus acer Asylum rettulit et gelida monstrat sub rupe Lupercal,

TESTIMONIA.

328 'et ... Sicanae? Servius Aen. XI 317 928 sq. 'et .. . sae- pius" Servius Aen. 12 329 'et ... tellus? Servius Aen. VI 784 331 sq. *a quo ... diximus' Priscianus 757 *fluvium ... diximus" Servius ÀAen. III 335 334 Probi inst. I 10, 1 Servius Aen. VIII 477 ge. II 401 336 Servius Aen. IV 331 VII 102 940 sq. cecinit ... Pallanteum* Priscianus 814 342 sq. 'hinc... rettulit" schol. Lucani VII 438 'quem ... rettulit" Servius. Aen. I 761. 943 οὐ... Lu- percal! Augustinus de gramm. 1981 P.

VARIA LECTIO. /

328 tunc y, Servius . AVSONIAE Ab aufonie c ficcanae y 329 SAEPIUS - 7M : * alii sic distinguunt Sicanae, el subiungunt : saepius et nomen p. S. t. semel enim Sicani ex Hispania in Italiam venisse dicuntur ; at Italia plura nomina habuit! Servius. | 330 alper. y inmani bc — tybrif bc - 331 QUO, M POSIT Z poft // (ft in ras.) b

h E n tibrym y tybrim bc 888 aecftrema c. 334 ompf c eluctabile b 335 ERIGERE α΄ TREMENDAE A 336 d&if c1 — 337 MONSTRAT-

M — ExARAM (T add.) P. ET ARMA 24. ET ARMA ἢ 338 ROMANO

me ni x f Róc 339 morant ᾧ merant c nimphe ὃ carmenti ὁ 840 CAE- CINIT 4. 341 NOBINE γι NOMINE Z, Prisciani Paris. R 342

romoluf c ASASYLU- M afilum b. — 343 totum continuat M Retulit b R&ulit yc MONSTRATARGILETISUB MM. LVPERCAL (L corr. ea

- rJ tvK£U—K-SPTwccIPTSETPTIETEE

lav -—-— —— ":

wary ^

—w vs !

VERGILI AENEIS VIIL

Parrhasio dicium Panos de more Lycaei. nec non οἱ sacri monstrat nemus Argileti

87

940

Lestaturque locum et letum docet hospitis Argi.

hinc ad Tarpeiam sedem et Capitolia ducit, aurea nunc, olim silvestribus horrida dumis. iam tum religio pavidos terrebat agrestis

᾿

dira loci, iam. tum silvam saxumque tremebant. 350 *hoc nemus, hunc' inquit *frondoso vertice collem

(quis deus incertum est) habitat deus: Arcades

ipsum

credunt se vidisse lovem, cum saepe nigrantem

aegida concuteret dextra nimbosque cieret. haec duo praeterea disiectis oppida muris,

3955

reliquias vetlerumque vides monimenta virorum.

TESTIMONIA.

344 Priscianus 688 Probi inst. I 4, 20 Terentianus Maurus 1223 Servius Aen. I 232 *Parrhasio de more Lycaei' schol. Lucani 11 237 *Panos ... Lycaei' Probi iust. II !, 20 Phocae ars III 13 (1705)

Claudius Sacerdos II 11 349 sq. Nonius 379, 14

*iam ... loci'

Servius Aen. I 293 351 sq. *hoc ... deus' Priscianus 1183 — *hunc

. deus' Claudius Sacerdos I 188. 5 352 *quis'...

epist. 41, 2

VARIA LECTIO.

deus" | Seneca

E ut vid.) P 344 PARROUNE Rb, Prisciani 9 Paráíyo y Arcadici

Servius Aen. | 232 DICTAM M | monte y, Schrade

rus conl. Ovidii

fast. 11 423. licaei b.— 345 m. 2 in mg. add. b. — NECNON «ontinuat

M | MONSTRANTNEMVS (NE zn ras.) αὐ argiloeti bc sapere videtur Peerlkampo: legit hunc versum Servius.

346 glossam LAETUM ἡ

f la&um y loetum 5. hofpiti b. — 347 AT - ait n (ad γ3). TARPEIAM

eras.) M religi. b relligio c AGRESTIS M. agreltef ὁ

'EZSAEDEM M capitolio yl 848 nonch. 349 RELIGIO (L sup.

350 filuà. b

SILVAS 7 TREMEBANT (T pr. add.) P TENEBANT M tremebat y N

351 HUC M .hoc y2 . hoc y3 (hune y1, ut vid.)

inquid y — col-

lem, at faxi y 8562 INCERTU EST 4. DEOS (0 corr. in V) P.

archadef ᾿ς. 353 SEP P — 354 'aegida concuteret : Aic

distinguendum'

Servius. — BEXTRA- M. dextram y! nymbof c — cieret (r Zn ras.) b cierit 71 355 difiectof 51 356 helliquiaf e — monumenta ἢ

88 : VERGILI AENEIS VIII

hanc lanus pater, hanc Saturnus condidit arcem:

laniculum huic, illi fuerat Saturnia nomen.'

talibus inter se dictis ad tecta subibant

pauperis Euandri. passimque armenta videbant 360

Romanoque foro et lautis mugire Carinis.

ut ventum ad sedes, *haec' inquit "limina vicLor

Alcides subiit, haec illum regia cepit. ,

aude, hospes, contemnere opes et te quoque dignum

finge deo rebusque veni non asper egenis.' b 365 , dixit et angusti supter fastigia tecti

ingentem Aenean duxit stratisque locavit

effultum foliis et pelle Libystidis ursae.

Nox ruit et fuscis tellurem amplectitur alis. at Venus haut animo nequiquam exterrita mater 310 Laurentumque minis et duro mota tumultu

TESTIMONIA,

"^ 3858 Macrobius Sat. I 7, 23 Arusianus p. 248 L. 360 * pauperis E.' Probi inst. II 1, 34 361 'lautis m. c.' schol. Hor. epist. I 7, 48

362 sq. *haec ... subiit? Macrobius Sat. III 6, 9 Arusianus p. 259 L. Nonius 408, 24 *haec ... Aleides' schol. Iuven. XI 63 363 haec ... cepit' Nonius 253, 17 — 364 *aude ... opes' Nonius 442, 27 Isidorus orig. II 21, 20 schol. Hor. epist. II 2, 111 3645sq. 'aude... deo" Seneca epist. 18, 12 de "E 400 H. 'et...deo" Seneca epist. 31, 11 366 sq. angusti ... duxit? Augustinus de gramm. 2016 P.

369 Sergius in Donat. 7 p. 479 Endl. (1831) 370 Priscianus 546 Arusianus p. 228 L.

VARIA RT

357 HAN SATVRNVS (eorr. m. ant.) P ARCEM M VRBEM ἢ: cf. Wagneri lect. Verg. 330 — 358 luniculum y1 ili: c 359 AT P ac y1

(ady2) fubibaty 861 Roma..noy LATISJ/ CAVERNISR —lautis ,

. Carinis destatur Servius 362 inquit om. Arusianus — nobif t uictor I

b victor confirmat Servius — 363 SVBIT A SUBIT M -. coepit 5 364 CONTEMPNERE Ac Romgtempnére y comtempnere b — 365 DEO-S

P deo.(0m.2)y | REB-Q- M rebuf" e .— 366 ANGVISTI P — SVBTER MPybc |36713aeneà c 368 spoliis Goth. tert., Schraderus — lybiftidif

! H jybc | 369 & fufecif im ras. c — 370 AD PR A.tc — HAUD Mb. AVT

(corr. m. 2) R ΑΥ̓ΤΟ PyL had c2 ad c. NEQUICQUAM MM. 371 diro Schraderus. TUMULTUM Ἢ ;

m P

VERGILI AENEIS VIII . 89

Volcanum adloquitur thalamoque haec coniugis aureo

incipit et dictis divinum adspirat amorem:

*dum bello Argolici vastabant Pergama reges

debita cassurasque inimicis ignibus arces, 315 . non ullum auxilium miseris, non arma rogavi

artis opisque tuae nec te, carissime coniunx,

incassumve tuos volui exercere labores,

quamvis et Priami deberem plurima natis

et durum Aeneae flevissem saepe laborem. 380

nunc lovis imperiis Rutulorum constitit oris:

ergo eadem supplex venio et (sanctum mihi nomen)

arma rogo genetrix nato. te filia Nerei,

te potuit lacrimis Tithonia flectere coniunx.

aspice qui coeant populi, quae moenia clausis 385

ferrum acuant portis in me excidiumque meorum.'

dixerat et niveis hinc atque hinc diva lacertis

cunctantem amplexu molli fovet. ille repente

T

TESTIMONIA.

9374 *dum b. A.' Emporius rhet. p. 305 Cap. 381 sq. *'nunc ... venio' Servius Aen. VIII 374 384 schol. Hor. carm. I 28, 8 Servius Aen, I 489 385 sq. 'aspice ... portis' Seneca epist. 49, 7 *quae

.» portis' schol, Hor. a. p. 200 Servius Aen. I 209 II 27 388 'cun- ctantem ... fovet' Nonius 252, I8. '

VARIA LECTIO. H 372 Vulcanum 5c alloquit" c . AURO M aureo m. 2 add. c

373 infpirat mz — 374 bellüà 5 — quassabant Schraderus pergaa b

375 CASVRAS MPybe 816 AXILIVM P axilium y — 377 opisve m 378 Incafum b ve] Q. M 380 dolorem m . 981 Hunc cl

ΙΟΝῊΣ P INPERIIS M. imperio m, Oblongus Pierii, Menag. pr. x : sono, ni fallor, elegantiore. *imperio ... et subdistingue" Servius

382 fem & — nomen y, Leid. NVMEN (Vm. 2 in ras.) P. NVMEN bey NUME- Jl. Sanctum sibi id nomen dicere videtur, quod genetrix nato arma roget. sanctum tibi nomen Sehraderus 3&3 'arma rogo; hie distinguendum Servius genitrif c Neri. * aliquot! Pieriani, Menag. alt., Mentel. tert., 4, Asper apud. Servium. Neres * nonnulli" Pieriani 386 ^ dium y exicium b. 387 ADQVE αὶ

90 . VERGILI AENEIS VILI

accepiL solitam flammam, notusque medullas

intravit calor et labefacta per ossa cucurrit: 390 non secus atque olim tonitru cum rupta corusco

ignea rima micans percurrit lumine nimbos.

sensit laeta dolis et formae conscia coniunx.

tum pater aeterno fatur devinctus amore

*quid causas. petis ex alto? fiducia cessit . 995 quo tibi, diva, mei? similis si cura fuisset,

tum quoque fas nobis Teucros armare fuisset :

nec pater omnipotens Troiam nec fata vetabant

stare decemque alios Priamum superesse per annos.

el nunc, si bellare paras atque haec tibi mens est, 400 quidquid in arte mea possum promittere curae,

quod fieri ferro liquidove potest electro,

quantum ignes animaeque valent, absiste precando

viribus indubitare tuis. ea verba locutus

TESTIMONIA. 1

392 Servius Aen. VII 142 393 “οἱ... coniunx" schol. Hor. carm. IH 4, 6 395 *quid ... alto? Nonius 237, 20. 366, 23 396 sq. *similis ... fuisset? Iulius Rufinianus 239 R. Priscianus 1151 396 'similis ... fuisset? Priscianus 1144 Servius Aen. IV 696 398 sq. *nee ... annos! Servius-Aen. IV 610 399 *decem ... annos! Ser- vius Aen. VII 315 402 Probus 11, 16 403 *quantum ... valent" Macrobius Sat. I 14, 14 Nonius 233, 393 schol. Persii I 14 Hor. carm. IV 12, 1 Servius Aen. I 57 404—406 *ea...soporem" Gellius IX 10

VARIA LECTIO.

389 ACCIPIT: £ ...890 CALO. P. color c1 CALEFACTA Z , 391 non] HAUT A : cf. 414 ADQVE κα TONETRUM ἡ 392 N

MICAS Μ nymbof y 394 DEVINCTVS P deuictuf y deuictuf c : cf. 0

Lucretius Y 34 evinctus on 395 QUIT ἡ 396 QVOD αὶ QVAE M diuinaeif 6] . MEIS πὶ subisset prop. Heinsius, ut IX 757 397 om. Mentel. alt. m. 1 TEVCROS NOBIS P teucrof nobif c FUISSENT M . 398 ompfc X u&ebantc 400 ADQVE αὶ men' ὃ EEST P 401 QUITQUIT 77 Quidquid (d pr. eorr. in c) y Quiequid M

(c in ras.) b. Quicquid e — POSSUNT JM possunt » — PROMITTERERE PyY 402 fieri (1 pr. m. 2 in ras.) y. poteftur cm — 403 ignif b1 PRAECANDO Jb :

VERGILI AENEIS VIII 91

optatos dedit amplexus placidumque petivit 405 coniugis infusus gremio per membra soporem. Inde ubi prima. quies medio iam Noctis abactae curriculo expulerat somnum, cum femina primum, cui tolerare colo vitam tenuique Minerva impositum, cinerem et sopitos suscitat ignes, 410 noctem addens operi, famulasque ad lumina longo exercet penso, castum ut servare cubile coniugis et possit parvos educere natos: haul secus ignipotens nec tempore segnior illo mollibus e stratis opera ad fabrilia surgit. - 415 insula Sicanium iuxta latus Aeoliamque erigitur Liparen, fumantibus ardua saxis,

TESTIMONIA. «

405 sq. *placidum ... soporem" Claudius Sacerdos I 177 Charisius 245 Diomedes 456 P. Nonius 366, 27 *placidum ... gremio" Isido- rus orig. I 36, 15 408—410 *cum ... ignes' Donatus ad Ter. Andr. I 1, 48 409 sq. *cui ... impositum" Arusianus p. 264 L. 400 Priscianus 719 410 schol. Persii V1 45 412 sq. *castum ... na- tos' schol. Hor. epod. II 39 415 Nonius 346, 26 416 *insula ... latus' Servius Aen. X 653 — 417 *Aeoliam Liparen' Servius Aen. I 52

VARIA LECTIO.

405 placidd c1 placiduf c2 notum Nonius : cf.389 — 406 INFVSVM (M m. ant. corr. in S) P. INFVSVM (M m. ant. in ras.) R. *infusum Pro- bus el Carminius propler sensum cacemphaton . . . alii infusus legunt' Servius. infusus Charisius, Claudius Sacerdos, Nonius effusus Jio- medes. . placidus . . . infusum malebat Burmannus — GREMIO m. ant. in ras. αἰ A97 abacto Montalb. opacae Peerlkampus 408 primum] duram Peerlkampus ex Terentii Andr. V 1, 47 408 sq. * multi sic dis- linguunt : inde ubi . . . abactae, curriculo e. s. cum f. primum, cui . . . im- positum" Servius. Post curriculo et somnum dist. in M 409 'tenuique Minerva . . . et alii hic distinguunt et subaudiunt mos est vel. placet... et sic inferunt: impositum cinerem ... ignes. alii sic legunt: tenuique M. inpositum" Serrius. Post cinerem dist. in M 410 INPOSITUM J/bc

IGNES M Rylbe | IGNIS (I post, m. ant. corr. in E) P 412 EX- ERCENS M. 413 CONIUGIS- 7 CONIVGIS (ONIV n. 2 in ras., in spatio

/ 5 liter.) R 414 HAUD MRyb Aud c 415 E M. STRATIS (ἢ in ras, ul vid.) αἰ adfurgit (ad eras.) b.—— 417 lyparen y. LIPARE (L in ras.)

R lipare" b lyparem c

92 VERGILI AENEIS VIII

quam supter specus et. Cyclopum exessa caminis antra Aetnaea tonant validique incudibus ictus auditi referunt gemitus striduntque cavernis 420 stricturae Chalybum et fornacibus ignis anhelat, Volcani domus et Volcania nomine tellus. hoc tunc ignipotens caelo descendit ab alto. ferrum exercebant vasto Cyelopes in antro, - Brontesque Steropesque et nudus membra Pyragmon, 420 his informatum manibus iam parte polita fulmen erat, toto genitor quae plurima caelo deiecit in terras, pars inperfecta manebat. tris imbris torti radios, tris nubis aquosae addiderant, rutili tris ignis et alitis austri: 430

TESTIMONIA.

. 420 sq. 'stridunt . . . anhelat! Priscianus 837. 866. 867. 892

421 Nonius 21, 14. 524, 3 423 Priscianus 553. 1006 Servius Aen. L4 424 'ferrum exercebant! Servius Aen. IV 86 ge. I 99 425 M:

rius Victorinus 2478 P. Servius ge. I 58 'membra P.' Terentianus

Maurus 1252 426 *iam p. p.' Probi inst. 11 3, 6 Claudius Sacerdos

II 132 427 *fulmen e.! Probi inst. I 4, 10 427 sq. 'toto ... ter-

ras! Nonius 288, 29 420 sq. *tris ... addiderat! Servius Aen. II 649 429 *tris ... radios" Probi inst. II i, 25 430 “οὐ alitis a. Ser-

vius Aen. V 319 'alitis a.' Isidorus orig. XIII 12, 22

VARIA LECTIO. - : 418 SUBTER J/bc ciclopum ὃ cyclopeum c1 — EXESA Pyb

b v EXSESA JM exaeffa cl 419 AETNEA ΜΡ aetnea b. &hnea 5 ictif yc hictuf b1 420 gott firidunt. γοῦχ, Servius. GEMITVS. STRIDVNT

P ΘΕΜΙΤῸΝ. TRIDENT M gemitü ftridunt cl GEMITVM STRIDVNT Z5 stridunt Zestatur Priscianus 421 chalibum 5b. calibum e — hanelat c

492 Vulcani (u 2» ras.) b. Vulcani c domof y uulcania (u post. in ras.) b. uulcania c 423 HVC Py1 'hoc pro huc' Priscianus, Ser- vius — TVM Py1 *hoc tunc, ἢ. e. huc tum^ Servius 424 ciclopef yb

425 PYRAGMO* M phyragmon ἢ Pyracmon Servius, Terentianus Maurus : ef. Corssen de pronuntiatione 1. L. V 4l 426 INFORMA-

TVSM P 438 DEIECIT αὶ DE-I-CIT P DEICIT γε — canebat b ' md N 499 NOBIS (0 corr. in V) P. nubef y1 430 ADDIDERAT 77. rutuli y1 V : ALITI P alituf, at alitif y halitus Aottend. pr. AVSTRi P

^ J WP CY C M

di

———

VERGILI AENEIS VIII 93

fulgores nunc terrificos sonitumque metumque

miscebant operi flammisque sequacibus iras.

parte- alia. Marti currumque rotasque volucris

instabant, quibus ille viros, quibus excitat urbes;

aegidaque horriferam, turbatae Palladis arma, 435 cerlatim squamis serpentum auroque polibant

conexosque anguis ipsamque in pectore divae

Gorgona, desecto vertentem lumina collo.

*tollite cuncta" inquit *coeptosque auferte labores,

Aetnaei Cyclopes, et huc advertite mentem: 440 arma acri facienda viro. nunc viribus usus,

nunc manibus rapidis, omni nunc arte magistra.

praecipitate moras. nec plura effatus; at illi

ocius incubuere omnes pariterque laborem .

sortiti. fluit aes rivis aurique metallum, 445

TESTIMONIA.

433 sq. 'parte ... instabant! Arusianus p. 238 L. Priscianus 1177. 183 *eurrumque ... instabant! Asper 115, 16 436 *squamis auroque p.' Servius Aen. VI 468 *polibant' Probi inst. 1I 3, 6 Claudius Sacerdos II 132 438 Nonius 418, 25 439 Plinius epist. VI 33 Nonius 422, 18 'tollite e, i; Servius Aen. XII 39 441 sq. *arma ... rapidis" Nonius 419, 23 441] *arma ... viro" Donatus ad Ter. eun. I 2, 17 Servius Aen. I 1 442 Seneca epist. 05, 33 445 *fluit ... metallum" Arusianus p. 231 L.

- VARIA LECTIO.

43] HORRIFICOS A, Servii exempl. ad 429, sed idem terrificos ad 431. cf. 435 433 marte y1 martis Prisciani 1177 ὦ, 1186 Vind. N,

Par. Rm.2.— CVRRVMQVE P currum" y — VOLVCRES MARbc — 434 s INTABANT P ilae y — URBES (E corr. ex Ὁ M 435 horriferam, at

horrificà y : cf. 43: pallidif y 436 POLLIBANT Κα poleibant *ai- μοί" Pieriani — 437 Conexfof α ANGVES P2yl1bc — ipfam (ip m. 2

: M in ras.) y ipfa (a in ras.) b 438 GORGONA (sup. m. rec.) P DEIECTO 7 de..fecto (de m.2 in ras.) y dissecto "οι θη. pr. disiecto 7

h lumine c1 439 inquid cl — AUTFERTE 440 Aetnei b. A&h-

nei c — ciclopef 5. auertite 7 4&1 faciunda Nonii exempl. 442

ἀν" Α omni]opusest Seneca — nonc c. 443 ET P ATTI ΗΝ 444 INCVBERE R omife 440 aef. y— ΕΝ (I pr. add.) P

94 VERGILI AENEIS VIII

volnificusque chalyps vasta fornace liquescit.

ingentem clipeum informant, unum omnia contra

tela Latinorum, septenosque orbibus orbes

impediunt. -alii ventosis follibus auras

accipiunt redduntque, alii. stridentia tingunt 450 aera lacu. gemit impositis incudibus antrum.

illi inter sese multa vi bracchia tollunt j

in numerum versantque tenaci forcipe massam.

Haec pater Aeoliis properat dum Lemnius oris, Euandrum ex humili tecto lux suscitat alma ^ — 455 et matutini volucrum sub culmine cantus. consurgit senior tunicaque inducitur artus et Tvrrhena pedum circumdat vincula plantis; tum lateri atque umeris Tegeaeum subligat ensem, demissa ab laeva pantherae terga retorquens. 460

'l'ESTIMONIA.

446 Charisius 72 P. 'vulnifieusque c.' Isidorus orig. XVI 21, 1 Servius ge. I 58 447 'ingentem c. i, Cledonius 1896 449 sq. *alii ... redduntque' Nonius 239, 32 453 *versantque t. f. m. Nonius 931, 30 Velius Longus 2232 Charisius 75 455—462 Macrobius Sat. V8,6 457 Priscianus 796 *tunicaque i. a. Arusianus p. 235 L.

458 Terentianus Maurus 1213 459 Arusianus p. 262 L. Servius Aen. V 2990 460 'pantherae t. r. Priscianus 688

^

VARIA LECTIO.

, h 446 VOLNAFICVS κα Vulnifieuf bc — que. y — CHALYPS P calypf y CHALYBS (H m. 2 in ras.) καὶ CALYBS Mc. chalibf ὃ FORNACAE P

447 cli. peum (i. e. clupeum) b. clypeum y . informat b uni E

, 448 Taela ὃ la.tinorum (a m. 2) y — 449—453 ef. ge. IV 171—

175 449 Inpediunt 5. Inpediunt 6 fontibuf y1 450 ALE R — 451 aERA P Atra yl — gemit|-TGEMIT P INPOSITIS Mic 452 ΠΕΡ

brachia yóc ^ tollont Ὁ 453 INAVMERVM P INNVMERANT καὶ FORFICE αὶ : forfices e£ forcipes distinguit Servius, forcipe testantur

grammatici. — ferrum Charisius ut ge. IV 175 454 leniufe — horif c

456 matulinus Macrobii exempl. 458 TE M thyrrena b. thyr- rhenà c CIRCVMDANT 7? 459 ADQVE αὶ humerife — Tegeaeum ap

ul vid.: Lestatur Servius Aen. V 299 TEGAEVM Pybe, Arusiani Gud. .

TEGEVM MB, Arusiani Ambr. — 460leua b —PANTHEREA Py pan therae festatur. Priscianus ! |

VERGILI AENEIS VIII 95

nec non οἱ gemini custodes limine ab alto praecedunt gressumque canes comitantur erilem. hospitis Aeneae sedem et secreta petebat sermonum memor et promissi muneris heros. nec minus Aeneds se matutinus agebat. . ^ 465 filius huie Pallas, illi comes ibat Achates. congressi iungunt dextras mediisque residunt aedibus et licito tandem sermone fruuntur.

. rex prior haec:

*maxume "l'eucrorum ductor, quo sospite numquam 470 Tres equidem Troiae victas aut regna fatebor, nobis ad belli auxilium pro nomine tanto exiguae vires: hinc Tusco claudimur amni, hinc Rutulus premit et murum circumsonat armis. sed tibi ego ingentis populos opulentaque regnis 47 iungere castra paro, quam fors inopina salutem

m

TESTIMONIA.

463 *hospitis A. s.' Servius Aen. VIII 532 465 nec m. interea se m. a. Aeneas! schol. Lucani III 499 466 Probi inst. I 4, 14. *filius h. P. Probi inst. I 4, 13 468 “οἱ... fruuntur! Priscianus 922

470 Festus v. sospes p. 301 M. *maxime T. d.' Probi inst. I 9, 10 Servius Aen. VIII 363 — 470 sq. *quo ... fatebor! Priscianus 765 72 Probi inst. I 12, 2 475 sq. 'sed... paro" Servius Aen. VIII 552 475 'sed ... populos? Claudius Sacerdos 1 74

A |

VARIA LECTIO.

461 NECNON continuat M — cuftode! b. lumine y1 — limine in ipso uf ecl. VM 92 Aen. X 355 ΧΙ 881 Macrobius limine ab arto Mark- landus ad Statii silv. | 1, 46 propter v. 360. 455 limine aperto Peerl- kampus. limine ab alto inter somnia poetae refert W'agnerus quaest. Verg. XXXXl; sed potuit, ni fallor, etiam humile tectum regen: alto limine

prae ceteris insigne esse.. Ceterum cf. ΧΙ 482 462 PROCEDVNT P

Praecedent c — herilé c 465 SE MP SESE Ryc 467 iugunt c 468 SERMONI Z — 470 MAXIME J/Pybe — TEVCRYM αὐ quo///b

SHOSPITE P. NUMQv& M — 472 AT (T mut. in D) M — NOMINE

(0 corr. ex Vj P. 473 tufquo 71 (tufco y2) co b. 474. imo mg. m.2.— T

edd.b — CMCVMSONAT À/. armis| ARN.. PI ARANS Z2 arcens *ali- quot antiqui' Pieriani Arruns * alii 470 S&d c INGENTES ἣν

-

90 VERGILI AENEIS VIII

ostentat: fatis hue te poscentibus adfers.

haut procul hinc saxo incolitur fundata vetusto -

urbis Agvllinae sedes, ubi Lydia quondam

gens, bello praeclara, iugis insedit Etruscis. 480 lianc multos florentem annos rex deinde superbo

imperio et saevis tenuit Mezentius armis.

quid memorem infandas caedes, quid facta tyranni

effera? di capiti ipsius generique reservent!

mortua quin etiam iungebat corpora vivis 485 componens manibusque manus atque oribus ora, / tormenti genus, et sanie taboque fluentis |

complexu in misero longa sic morte necabat.

at fessi tandem. cives infanda furentem

armati circumsistunt ipsumque domumque, 490 Qbiruncant socios, ignem ad fastigia iactant.

ille inter caedem Rutulorum elapsus in agros

TESTIMONIA.

478 *haut ... saxo! Probi inst. I 9, 3 “ 480 *gens b. p.' Arusia- nus p. 217 L. 'jugis i. E.' Arusianus p. 236 L. . . 483—486 *'quid . effera? mortua ... ora componens?! Pompeius 453 L. 484 “αἱ . reservent? Macrobius Sat. IV 6, 19 'di e. i, fragm. de quant. 11 p. 504 Endl. - 485 sq. *mortua ... manus' Servius Aen. X 714 485 Maerobius Sat. IV 4, 16 486 Nonius 260, 26 *eomponens ... manus' Servius Aen. I 374 489 'infanda f. schol. Hor. serm. I 6, 43 Servius Aen. XI 854

VARIA LECTIO.

477 affref c1 affeef c2 adfer y — 'legimus igitur et affert. et afferst Servius 478 HAUD 7Mbc 479 agillinae (gi im ras., g corr. ex c π᾿ vid.) b agilline c —— lidia ὃς 480 iugis] LVCTIS A 482 SEVIS M

mezentiVSABanis R.—. MEZZENTIVS Μ me.zentiuf 6. 483 INFAN—

R ^ dnfundaf, κί vid, y1 — fala b — tiranni b. 484 dii y — IPSIVS

C—— R 485 quin, ἡ. e. quine : cf. VII 299 ETIAM— A 486

MANibus — R — horib c — Hoc versu finitur pagina lacera in R

487 FLVENTES JM fluentif (feras. y 488 in suprascr. "Ὁ Post mi- * T 9

sero inferp. Μ' 489 ÀB JM AD Pel —infenda c1 491 OBTRVNCAT

5 M obftruncant y1 492 CAEDEM Ap. CAEDEM A : cf. 709 XI 648. 729 cedef » CEDES Pe caedef ὃ elapfof b

Tat wvwgtes T M RSEN

VERGILI AENEIS VIII | 97

confugere et Turni defendier hospitis armis.

ergo omnis furiis surrexit Etruria iustis: | regem ad supplicium praesenti Marte reposcunt. 495 his ego te, Aenea, ductorem milibus addam.

toto namque fremunt condensae litore puppes -

signaque ferre iubent; retinet longaevos haruspex

fata canens “ὁ Maeoniae delecta iuventus,

flos veterum virtusque virum, quos iustus in hostem 500 fert dolor et merita accendit Mezentius ira,

nulli fas Italo tantam subiungere gentem:

externos optate duces": tum Etrusca resedit

hoc acies campo, monitis exterrita divom..

ipse orátores ad mé regnique coronam 505 Ὁ cum sceptro misit mandatque insignia Tarchon, succedam castris Tyrrhenaque regna capessam. sed mihi tarda gelu saeclisque effeta senectus

TESTIMONIA.

497 Servius Aen. VIII 607 409 *Maeoniae d, i." Servius Aen. XI 750 . 503 'externos o. d,' Servius Aen. X 71. 154 505 sq. 'ipse - ... mandat' Servius Aen. IV 200 *ipse ... misit! Servius Aen.

VII 552

VARIA LECTIO. 493 CONFVGERE (FV m. 2 in ras., in spatio trium literarum) R

/ (ni 5 defendiher δ 494 -E-TRURIA M ^ 495 PRAESENTE 7 "arte 406 ergo b. MILLIBVS PRy 497 frement y 498 IGNA P QVAE ἢ LONGAEVOS (0 corr. in V) P LONGAEVVS Zty LON- GAEUS M longeuuf (uu in ras.) b. longeuuf c ARVSPEX PAyc 499 Facta y1 dilecta bl 509 FIOS veteruMVirtusqNERVM AZ

"oftem b — 501 fert — acCENDIT R —— MEZZENTIVS ἢ me.zentiuf b 502 nulli — suBIVNGERE A. 503 externos — etRVSCA R

f v Externo ἡ 504 hoc — exterMITA ἢ diuom y DIUUM Z/bc— Zic finitur pagina in αὐ 505 sq. ipse oratores regnique insignia Tarchon Misit eiectis. reliquis Posten. Vulgatam. interpretatur. Servius

506 Con (corr. m. ant.) e tharcon (h eras.) y torchon 51. tharcon c * 907 tyrrena c tirrena b. capafcà cl 508 geluf c1. -SSECLIS 1]

SAECVLIS 7t faclif y — EFFATA Pyjl

RIBBECK, VERGIL. III.

-1

08 VERGILI AENEIS VIII

invidet imperium seraeque ad fortia vires.

gnatum exhortarer, ni mixtus matre Sabella. 510 hinc partem patriae traheret. tu, cuius et annis

et generi fata indulgent, quem numina poscunt,

ingredere, o Teucrum atque Italum fortissime ductor.

hunc tibi praeterea, spes et solacia nostri,

Pallanta adiungam; sub te tolerare magistro 5015 militiam et grave Martis opus, tua cernere facta

adsuescat primis et te miretur ab annis.

Arcadas huic equites bis centum, robora pubis

lecta dabo totidemque suo sibi munere Pallas.'

Vix ea fatus erat, defixique ora tenebant 520 Aeneas Anchisiades et fidus Achates multaque dura suo tristi cum corde putabant, ni signum caelo Cytherea dedisset aperto. namque inproviso vibratus ab aethere fulgor

c

TESTIMONIA.

909 *'invidet 1.,᾽ Servius ecl, 7, 58 511 sq. *tu ... indulget" Servius Aen. VIII 552 9159 sq. 'sub ... militiam' Charisius 910 Priscianus 1211 P. ^sub ... opus' Servius Aen. V 546 516 sq. *tua ... annis' schol. Lucani IX 807 517 “οὐ te primis m. ab annis" schol. Lucani VI 167 921 *Aeneas A.' Probi inst. 1 4, 14 ᾿

VARIA LECTIO. 509 INPERIUM Ἧς ^ ferey 510 NATVM JM/Pybe — exortarer ὃ.

extare ὁ EXIIORTAREN p 51L PATREM Μ TRAHERENT P

NT CIUS M. 512 FATVM P FATVM AZylb INDVLGES PP INDVLGEET (D m. 9 in ras.) R indulget ὃ fatum indulget Servii exempl., etiam

numina

ad 589): fata—repofcunt b : cf. 495 513 ADQVE R. 514 ü b 515 PALLANTAM ἢ TOTOLERARE P 516 et om. m 517 AD- SVECAT (S prior e suprascriptis ros P Affuefcat bc οἱ te primis schol. Lucani Vl 167 518 Archadef ὃ Archadaf c PUBES et 519 SVOTIBI (T m. ant. corr. in S) P fuo tibi (t corr. ex P) y TUOSIDI

M SVOTIBI Abe, Servius — MVNERE PAyb NOMINE Je, Servius : cf. 121 520 Vox y1 . defixit y1 522 cum tristi η 523 citherea b

b 524 a&here y

“.-

$e

VERGILI AENEIS VIII 99

cum sonitu venit, et ruere omnia visa repente 920 Tyrrhenusque tubae mugire per aethera clangor. suspiciunt, iterum atque iterum fragor increpat ingens: arma inter nubem caeli regione serena per suidum rutilare vident et pulsa tonare. obstipuere animis alii, sed Troius heros 530 adgnovit sonitum οἱ divae promissa parentis. tum memorat *ne vero, hospes, ne quaere profecto, quem casum portenta ferant: ego poscor Olympo. hoc signum cecinit missuram diva creatrix,

' $i bellum ingrueret, Volcaniaque arma per auras 535 laturam auxilio. | heu quantae miseris caedes Laurentibus instant! quas poenas mihi, Turne, dabis! quam multa sub undas scuta virum galeasque et fortia corpora volves,

TESTIMONIA.

525 Seneca nat. qu. VI 22, 4 526 Isidorus orig. XVIII 4, 2 527 'iterum ... ingen$' Nonius 329, 21 - 528 sq. 'arma . .. vident" Nonius 31, 15 020 *per ... vident' Servius ge. IV 77 534 Ser- vius Aen. VIII 612 7 Priscianus 1183 schol. Hor. carm. I 15, 9

———

VARIA LECTIO.

525 r.uere* 526 Tyrrenuf bc — GLANGOR P clangor (c m. 2) y ak fonuf

527 SVSCIPIVNT 7 ADQVE R FRANGOR 7 fragor y INGREPAT A intonat 'vetusti admodum" Pierii, Servius : cf. IX 706 inerepat (estatur Nonius 528. nubes Parrhas., Nonius ΙΝ post caeli PRybe, suprascr. M : om. Nonius — REGIONE (REG m. ant. in ras.) P

529 SVIDVM A fudum 5 SVDVM MPye — rutilare 71 — tonare b,

N

Servius TORARE MM fonare, at tonare y. SONARE PZc 530 "erof y

531 AGNOUIT Mbc — ET om. R. 532 Tunc c quaere, profecto Quem Ladevicus, qui in commentatione scholastica de locis aliquot Vergilii scripta p. 3 sqq. totum hunc locum a v. 520 ad 540 in ecamen vocavit. 533 *alii Olympo poscor, alii Olympo sequentibus iungunt ' Servius. Et hoe praetulit Peerlkampus, illud Wagnerus lect. Verg. 420 $q4. 1085 VOLCANIA (0 corr. in V) P. UULCANIA Mc — 536 auxiliü

c 537 0 P HAEU M quante y — 538 michi poenaf b VNDA Hb :cf.V100 — 539 cf. 110] galiaf 6&1. — VOLVENS ἢ 1*

100 VERGILI AENEIS VIII

Thubri pater! poscant acies et foedera rumpant.' 540

Haec ubi dicta dedit, solio se tollit ab alto -

et primum Herculeis sopitas ignibus aras

excitat hesternumque larem parvosque penatis

laetus adit: mactant lectas de more bidentis

Euandrus pariter, pariter Troiana iuventus. 545 post hinc ad navis graditur sociosque revisit. | quorum de numero qui.sese in bella sequantur

praestantis virtute legit; pars cetera prona

fertur aqua segnisque secundo defluit amni,

nuntia ventura Ascanio rerumque patrisque. ; 550 dantur equi Teucris Tyrrhena petentibus arva; | ducunt exsortem Aeneae, quem fulva leonis pellis obit totum, praefulgens unguibus aureis. .

Fama volat parvam subito volgata per urbem, ocius ire equites Tyrrheni ad litora regis. 955

TESTIMONIA.

540 *Thybri p.' Probi inst. I 4, 22 Servius ge. IV 355 Aen, I 155 III 89 542sq. “οὗ sopitas ... excitat! Servius Aen. VIII 408 545 Asper 113, ! 546 Priscianus 1105 P. 947 sq. 'quorum ... legit Servius Aen. X 430, qui ... legit! Servius Aen. VIII 606 549 'segnis ... amni' Servius ge. I 70

VARIA LECTIO. eti e

540 THVBRI Py] THYBRI ΜΠ γῶν Tybri c et] ER. 542 HER- CVLEIS P Herceis susp. Heynius fopitf c Herculeas ... aras Dorvill.

543 SVSCITAT Am, ut 410 et V 743. ESTERNUM //. EXTERNVM R. *hesternum ... male quidam externum legunt! Servius. — patrios Goth.sec. PENATES MRbc. 544cf.IV 597. ADIT Py] MACTAT PRybe, Servii exempl. — BIDENTES (E corr. ex I) P bidentef b. boden-

TE tef (o eorr. in i) y 546 NAVES Abc . reuefit γ — 548 PRAESTANS "M

M Preflantef c — caetera Ὁ 549 FERTVR Ρ ANNIS M — 550

Nuncia y — ASCASIO πὶ PARATRIS P 551 TEVCRIS (S m. 2 ut . T: ;

vid. in ras. P. thyrrena b. 552 DVCVN P EXORTEM P»ybec

553 Pellef y . OBIIT P1 'otum b .fulgenf e 554 VVLGATA ἤθε urbe (rbe m. 2 in ras.) y — 555 thyrreni ὃ tyrreni c TYRRHENA ΓΙ — LITORA MRy2b : cf. 497 LIMINA Pyle : cf. 145. 362

VERGILI AENEIS VIII | 101

vota metu duplicant matres, propiusque periclo.

it timor, et "maior Martis iam apparet imago.

tum pater Euandrus dextram complexus euntis

haeret, inexpletus lacrimans, ac talia fatur:

“ὁ mihi praeteritos referat si luppiter afinos, 560 qualis eram, cum primam aciem Praeneste sub ipsa

stravi scutorumque incendi victor acervos

et regem hac Erulum dextra sub Tartara misi,

nascenti cui tris aninias Feronia mater

(horrendum dictu) dederat (terna arma movenda, 565 ter Leto sternendus erat; cui tum tamen omnis.

TESTIMONIA. : . 956 sq. *vota ... timor! Philargyrus ge. IV 47 *propiusque p. it metus' Priscianus 1172 996 'vota ... matres' schol. Hor. carm.

11,25 ' 558 Priscianus 692 500—567 Macrobius Sat. V 8, 8

960 sq. 0... eram' Nonius 381, 33 560 Priscianus 899. 908 de XII vers. Aen. 1, 18 Sergius 1856 Cledonius 1936 Marius Victorinus 2475 P. Isidorus orig. IH 21, 18 Servii ars 519 L. Servius Aen. VIII 268 fo

mihi ... si' Marius Plotius p. 264 G. 961: sq. *qualis .. . stravi' Macrobius Sat, V 14, I5 Priscianus 1100 P. *cum ... Stravi' Ser-

vius Aen. VII 682 561 Priscianus 760. 1110 P. *Praeneste s. i." Consentius 2027 Priscianus 656 964 sq. *nascenti ... dederat' No- nius 319, 9 Servius Aen. VIII 252.

VARIA LECTIO.

556 PROPRIVS PA prop.uf (propriif 1) at ppiuf y propi. uf (i ἐπ ra$) b pericli Philargyrus 557 it] ID P. ET A. timor] metus Priscianus | martyf y. APPERET P 558 DEXTRM P 559 HAERET- M - INEXPLETVM (M corr. in S) P. inexpletü (pletü in ras.) c. INPLE- TVS Ry). LACRIMIS: M lacrimanf, suprascr. ak lacrimif y — *haeret inexpletus: multi hie distinguunt , ut sit: inexpletus haesit et talia locu- tus est lacrimans. Alii legunt inexpletus lacrimis. onestius tamen est inexpletum lacrimans, μέ $i nomen pro adverbio" Servius. — 560 RE-

FERT P refert, ἐπὶ mg. at referat y ^ iupit c — 563 "AC M HAEC P haec y — ERYLUM MPyc erilum b. herilum Macrobii Salisb. erimum cetera Macrobii exempl. — DEXTRA P miffi c1 564 TRIS (I corr. in E) P tref y 565 Orrendd e | 'movenda autem vel contra ipsum vel ab ipso' Servius. Itaque alii Verna . . . movenda cum antecedentibus

coniungebant. — 566 lo&o y laeto b — ternenduf 7 cui .. . armis omisisse poetam mavult Peerlkampus. τὰ b. TUNC MPRye, Macro- bii exempl. : ef. Wagneri quaest. Verg. XXV 5 a.

102 VERGILI AENEIS VIII

abstulit haec animas dextra et totidem.exuit armis): non ego nunc dulci amplexu divellerer usquam, nate, tuo, neque finitimos Mezentius umquam

huic capiti insultans tot ferro saeva dedisset 970 funera, tam multis viduasset civibus urbem.

at vos, o superi, et divom tu maxume rector

Iuppiter, Arcadii, quaeso, miserescite regis

et patrias audite preces. si numina vestra

incolumem Pallanta mihi, si fata reservant, 915 si visurus eum vivo et venturus in unum:

vitam oro, patior quemvis durare laborem.

sin aliquem infandum casum, Fortuna, minaris:

nunc, o nunc liceat crudelem abrumpere vitam,

dum curae ambiguae, dum spes incerta futuri, 980 TESTIMONIA. 074 sq. 'si ... reservant! Servius Aen. I 546 576 *si... vivo'

Probi inst. I 8, 7. 17, 6 577 *patior . .. laborem' Arusianus p. 254 L. 979 schol. Persii I 11

VARIA LECTIO.

567 animas, totidem dextra Mentel. pr. EXSUIT M . 568 apo- dosis hinc incipit in ed. Lipsiensi, ceteri novam sententiam fecerunt.

ufquam y2 in ras. 569 FINITIMOS P finitimus Rottend. pr. m. 3 finitimo (o in ras.) b. FINITIMO MEyc, Servius — MEZZENTIUS M me.zentiuf b. MEZZENTIVS κα VSQVAM PRc PE (inf. eras., suprascr. m. rec.) y hostis Moret. sec. — 570 CAPIT p SAEVA P

DEDESSET P — 571 MVNERA P —— uiduaf fed γι 512 AD PRel

T

AB M XDIVOM (0 corr. in V) P DIVVM AZyc TVM Zy1 MAXIME

MPc maximue y maxime. (e in ras.) b — 573 archadii bc 574 PRAE- S

| : CES Py — 575 palanta y 576 VISURUM /4/. VIVVM A. Post eum A

et vivo interp. M 5171 PATIOR P patiar yc patior (ὁ m. 2 corr. in a) b 579 cf. IX 497. NVNC ὁ NVNC A, Mentel. pr. : cf. M 644 NUNC

e

/ r NUNC 0 Mybew, add. m. 2 0 P tunc tunc o schol. Persii aprüpe c

VERGILI AENEIS VIII 103

-dum te, care puer, mea sera et sola voluptas, complexu Lleneo, gravior neu nuntius auris volneret. haec genitor digressu dicta supremo fundebat: famuli conlapsum in tecta ferebant.

Iamque adeo exierat porlis equitatus apertis, . 985 Aeneas inter primos et fidus Achates, inde alii Troiae proceres, ipse agmine Pallas in medio, chlamyde et pictis conspectus in armis: qualis ubi Oceani perfusus Lucifer unda, quem Venus ante alios astrorum diligit ignis, 590 extulit os sacrum caelo tenebrasque resolvit. stant pavidae in muris matres oculisque secuntur pulveream nubem et fulgentis aere catervas.

TESTIMONIA.

981 *mea ... voluptas" Servius Aen. IX 482 . 582 sq. 'gravior . vulneret' Donatus ad Ter. hec. IV 4, 15 Nonius 315, 13 985 sq. 'iamque ... primos' Servius Aen. VIII 552 585 Nonius 236, 11 589—591 Macrobius Sat. V 8, 10 989. 591 cf. Iulius Capitolinus in vita Maximini iunioris c. 1 989 sq. Servius Aen. I 382 589 schol. Hor. carm. III 9; 21 590 Servius Aen. IV 130 591 *protulit os s.' schol. Hor. serm. I 8, 22

VARIA LECTIO. 581 SERA ET SOLA Pb, Mentel. pr., Mediceus et Porcius Pierii, Servius Aen. IX 482 SOLA ET "REA MB, y2 in ras., cv 582 Com-

plexu e. CONPLEXV I CONPLEXU- M Complexuf (uf in Ped b COM-

PLEXVS A TENEO (teneam?) P. NEU MR NEV P ne. y ne b, No- nius et Donatus, m. rec. suprascr. c auref bc 583 VOLNERET (0 corr. in V) P VVLNERET ρὲ verberet. Donatus nec ... volnerat Marklandus ad Statii silv. V 2, 88 DICTA SVPPREMO Pyi DICTA

DI1ct€ SVPREMO (€ — O0 in ras.) R MAESTA SUPREMO Ἢ: cf. MI 482 984

conlapfum b colapfü c — ferrebant yl 585—613. 614—642 folium libri Medicei codici Vaticano F adnexum. 585 APERTVS (V eras., m. ant. corr. in Y) Py 587 AL: (I add.) P agmine (e in ras.) b

palla y 988it Marklandys ad Statii silv. V 1, 245. clhamidae y

clamide be 590 digit " IGNES (E corr. ex I) P ignef ybc — 591 protulit schol. Hor. 592 pauide y — mu.rif c

104 VERGILI AENEIS VIII

olli per dumos, qua proxuma meta viarum, armati tendunt; it clamor, et agmine facto 595

" ἊΣ

E E

quadrupedante putrem sonitu quatit ungula campum.

est ingens gelidum lueus prope Caeritis amnem,

religione patrum late sacer; undique colles

inclusere cavi et nigra nemus abiete cingunt.

Silvano fama est veteres sacrasse Pelasgos, 600 arvorum pecorisque deo, lucumque diemque,

qui primi finis aliquando habuere Latinos: ὁ

haut procul hinc Tarcho et Tyrrheni tuta tenebant

castra locis, celsoque omnis de colle videri .jam poterat legio et latis tendebat in arvis. 605 huc pater Aeneàs et bello lecta iuventus

succedunt fessique et equos et corpora curant.

At Venus aetherios inter dea candida nimbos dona ferens aderat; natumque in valle reducta

TESTIMONIA. 996 Macrobius Sat, VI 1, 22 Nonius 272, 15 Diomedes 498 'qua- ben ... ungula" Marius Plotius Ῥ. 248. 259 597— 601 *est . deo" Macrobius Sat. III 3, 9 95097 Priscianus 633. 994. 1172 P. 099 Marius Plotius p. 301 G. 603 Servius Aen. X 748 * haud . Tyrrheni? Servius Aen. X 153 605 “οὐ... arvis! Servius Aen.

II 29 607 *fessi ... curant! Servius ge. IV 187 . 608 Servius Aen. XI 596 609 Ὁ *penitusque in valle r.' schol. Hor. carm. I 17, 17

VARIA LEOCTIO. —ÓÀ

594 PROXIMA MPybc . 595 Armate 1 ΡΥ 596 QVADRI- PEDANTE JM, Nonii et Macrobii ἘΌΝ excepto Par. Y, Diomedes

campü m. rec. add. c 597 Τοῦ CERITIS J£. cer&if c ^ -.808 Reli- ^ gione b Relligione c — LATV (V erasa, m. ant. corr. in E) P — 599 cava

Plotius ABIEC.TE J/ abiecte cl cingit Macrobii exempl.

601 agrorum Macrobii exempl. | DIEMQVAE P 602 FINES (E corr.

ex V) P finef y1h5c 603 HAVD Py2bc thareo c TARCHON 24Py : T

ef. 506 Tarcho Servius testatur YRRHENI JM tyrreni b. hyrreni c

605 ut latis Faber, Barthius ad Statii Theb. X 857. In interpretatione

Li. gie versuum haesit Servius. 607 aequof y — currant y1 — 608 x j

AD M AD P ^ AETERIOS MRb| — ITER (sup. m. ant.) M — nymbof c

VERGILI AENEIS VIII 105

ut procul ecgelido secretum flumine vidit, 610 talibus adfata est dictis seque optulit ultro : *en perfecta mei promissa coniugis arte munera, ne mox aut Laurentis, nate, superbos aut acrem dubites in proelia poscere Turnum. dixit et amplexus nati Cytherea petivit, ] 615 arma sub adversa posuit radiantia quercu. ille, deae donis et tanto laetus honore, expleri nequit atque oculos per singula volvit miraturque interque manus et bracchia versat terribilem cristis galeam flammasque minantem 620 fatiferumque ensem, loricam ex aere rigentem : sanguineam ingentem, qualis cum caerula nubes solis inardescit radiis longeque refulget ; tum levis ocreas electro auroque recocto hastamque et clipei non. enarrabile textum. 625 illic res Italas Romanorumque triumphos |

TESTIMONIA.

612—619 Macrobius Sat. V 8, 11 614 Nonius 241, 8. 374, 15. 616 Priscianus 717. 1000 Donati ars II 16, 5 Servius Aen. I 173 620 Macrobius Sat. V 13, 36 621 *fatiferumque e. Servius Aen. IV 262 VI 515 625 “εἰ... textum" Priscianus 904

VARIA LECTIO.

T | 610 ETGELIDO PAy EGELIDO (T suprascr. m. ant.) M ej//gelido (e pr. in ras.) b. egelido c, Servius 611 affata eft c OBTVLIT l

PHRybe 6132 MET (corr. m. 2) M — coniu.gif ὃ 613 ΑΥ̓ΤῚ om. καὶ

614 Au b haut yl praelia b 615 chy.terea b. 616 radientia yc, Prisciani p : ef. 29. 617 dea& c. 618 Expleri, af impleri y. inpleri Macrobii exempl. : cf. 216 NEQUID Ἢ ADQVE A VINGVLA (V pr. eras., m. ant. corr. in S) P 619 MIRATVRQ- (ATVRQ- zn ras.)

R brachia ybe 620 FLAMMA (S m. 2) καὶ MINANTEM 7» VOMENTEM JMAEbc vomentem, at mouente 72 : cf. 259. 680 vocantem Macrobii Paris. a 621 fatigerum mn 622 sanguineam ardentem Peerlkampus — 623 inardefcet b]. — LONGAE ΗΠ 624 Tunc c. lauif . bi recoctas Atotltend, pr, nitentem Oblongus Pierii 625 clypei y

cli.pei (4. e. clupei) ἡ 626 roman, rum (eras. a) y

100 VERGILI AENEIS VIII

haut vatum ignarus venturique inscius aevi

fecerat ignipotens, illic genus omne futurae

stirpis ab Ascanio pugnataque in ordine bella.

fecerat et viridi fetam Mavortis in antro 630 procubuisse lupam, geminos huic ubera circum

ludere pendentis pueros et lambere matrem

inpavidos, illam tereti cervice reflexa

mulcere alternos et corpora fingere lingua.

nec procul binc Romam et raptas sine more Sabinas — 635 consessu caveae magnis circensibus actis

addiderat subitoque novom consurgere bellum

Romulidis Tatioque seni Curibusque severis.

post idem inter se posito certamine reges

TESTIMONIA.

. 630 Nonius 312, 7 Servius Aen. I 51 'fecerat ... fetam" Ser- vius Aen. II 238 *Mavortis in a. Probi inst. I 18, 3 Charisius 248 Diomedes 436. 447 . 631—033 'geminos ... inpavidos' Nonius 423, 23 ! 681 sq. *geminos ... pueros! Nonius 316, 17 632 sq. ποῦ ... inpavidos' Nonius 343, 32 32 'ludere p. p.' Servius ge. I 369 634 Servius Aen. I 483 *et ... lingua! schol. Hor carm. III 6, 12 Servius Aen. II 80 IV 148 VI 80 635 'raptas ... Sabinas! Servius Aen. I 28 636 *magnis c. a.' Pseudoascon. Cic. 143 Or. 637 sq. *subito ... seni' Priscianus 583 637 *subito ... bellum" Servius Aen. III 591 638 Nonius 390, 12 * Curibusque s.' schol. Hor. epist. I 16, 50 639—641 schol. Lucani I 118

VARIA LECTIO.

697 *quibusdam videlur hunc versum omilti potuisse" Servius. HAVT Zy1 HAUD MPy2bc — fatum et fati ;,— 628 OMNIPOTENS M

" potenf ὃ 629 pugnanti ef.pugnantia y pugnanda, quod conici posse monuerat Wagnerus, Peerlkampus commendavit. *. bella Fecerat: et prop. Heynius 680 et] malim en. — VIRIDE (E μὲ vid., corr. in V) M fe.tam ὃ antrum Probi inst. 681 HVIC (H in ras.) ὃ ubere c,

Nonii 316 exempl. 632 pendentef c pendenf b 633 e.r&i y teriti

bl — REFLEXA PAyb : cf. X 535 ΧΙ 622 Lucretius 1 85 REFLEXAM M reflexam c 684 Mulcere (c m. 2) y ^ FINGERE (F corr. ex L) M

fingere Servius testatur. 685 rapta b Marte Schraderus ^ 636

f

CONSENSV A confeffu (f alf. m. 2) , at cfeffu y Confe,fu b ^ circenci-

buf (ci post. in ras.) b 637 Addiderant (n erasa) b. NOUUM M Rybc 10

638 TAT (m. 2 sup.) M SINLM curribuf y151

dimi. anifesahd iium di di diiit i f m πω “ὦ. “ὦ

ia Ms

an wv

VERGILI AENEIS VIII .107

armati Iovis ante aram paterasque tenentes 640 stabant et caesa iungebant foedera porca, i Romuleoque recens horrebat regia culmo. 654

haut procul inde citae Mettum in diversa quadrigae 642 distulerant (at tu dictis, Albane, maneres!)

raptabatque viri mendacis viscera Tullus

per silvam, et sparsi rorabant sanguine vepres. 645 nec non Tarquinium eiectum Porsenna iubebat

accipere ingenlique urbem obsidione premebat:

Aeneadae in ferrum pro libertate ruebant.

illum indignanti similem similemque minanti

aspiceres, pontem auderet quia vellere Cocles 650 et fluvium. vinclis innaret Cloelia ruptis.

TESTIMONIA. 641 *caesa ... porca' Quintilianus VIII 3, 19 Claudius Sacerdos I 144 *et ... porca! Paulus Festi 84 Isidorus orig. XVIII 1, 11

schol. Hor. carm. I 4$ 12 epist. II 1, 143 Servius Aen. I 62 XII 170 654 Charisius 128 Diomedes 310 P. Diomedis exc. 535, 18 K. (80 E.) 642—044 Quintilianus IX 3, 25 642 sq. *haut .. . distulerant' Nonius 265, 24. 284, 22 643 “αὐ tu .., maneres' Gellius XX 1, 54 Macrobius Sat. IV 4, 11 Arusianus 246 L. 645 'sparsi . .. vepres? Nonius 231, 1} 646—648 Augustinus de civ. dei V 12 646 sq. *nee ... accipere" Nonius 300, 18 648 Priscianus 583 de XII vers. Aen. 6, 100 Servius Aen. I 157 649 sq. *illum ... aspiceres' Clau- dius Sacerdos I 147 649 Arusianus p. 259 L. 651 Nonius 353, 21 *vinclis ... ruptis! Servius Aen. II 134

VARIA LECTIO.

f 640 ἰο b — ARAS Eb. PATERAM ÀJ. Post 641 legitur v. 654 in ed. Parmensi: cf. emend. Verg. 4 654 RVMOLEO R. romoleo Diome-

T dis Paris.A — 642 HAVT A, Nonius HAUD MPybc — MEPIUM (I corr. in ΤῊ Metium Quintiliani exempl., ut Livii, Valerii Maximi, Dionysii codd. N

m&uü c Mettum confir mant Servii Regin. Lips. Paris. 648 DISTVLERAT P : r P DISTULERANT M. AD FL: a interiectio magis placeat. — 645 Pe y

VE SPARSIS M PRES M uaepraef 1 646 electum y — PORSENA R Porsenna testatur Servius : cf. Lachmannus Lucr. 3 iuuebat δ]

A 647 ingentem y! PRAEMEBAT À/. 648 AENEADE Ἢ Aeneade yb

fimilem

ferum ὁ 649 INDIGNANTE (E corr. in V) M indignate m que 5 650 -Afpicef b COCHLES MA — 651 inna.r& y — coclia bm

108 "YERGILI AENEIS VIII

in summo custos Tarpeiae Manlius arcis

stabat pro templo et Capitolia celsa tenebat, 653 atque hic auratis volitans argenteus anser . 655. porticibus Gallos in limine adesse canebat.

Galli per dumos aderant arcemque tenebant, "defensi tenebris et dono noctis opacae:

aurea caesaries ollis atque aurea vestis,

virgatis lucent sagulis, tum lactea colla 660 auro innectuntur, duo quisque Alpina coruscant

gaesa manu, seculis protecti corpora longis.

hic exultantis salios nudosque lupercos

lanigerosque apices et lapsa ancilia caelo

extuderat, castae ducebant sacra per urbem... 665 pilentis matres in mollibus. hinc procul addit

TESTIMONIA.

653 Nonius 523, 7 *stabat pro t. Arusianus p. 255 L. 658 schol. Hor. earm. III 11, 50 659 Nonius 45, 28 “000 'virgatis 1], s." Nonius 538, 23 . 660 sq. (tum ... innectuntur' Isidorus orig. IX 2, 104

661 sq. *Alpina ... manu! Nonius 555,-10 662 'scutis ... lon- gis' schol. Iuvenalis VIII 251 Lucani I 423 VI 259 664 sq. *et ... extuderat! Priscianus 8901 666 'pilentis m. in m.' Isidorus orig. XX 12, 4 Servius ge. II 389

VARIA LECTIO. | 652 insomnis Peerlkampus in summo confirmat Servius — MALIVS

1 R MANELUS M malliuf b. mall. luf n. 2 (m. 1 potest fuisse manuluf), af malliuf » — 653 tegebat JF'akefieldus : cf. 631 tenebat tuetur Servius 6505 ADQVE A HINC A hic Servius 656 ABESSE καὶ 657

OLLLR:cf.659 . domof b 668 in tenebris m — DODO PD, 71, ut vid.

L r dolo m 659 OLIS M ollif (1 post. m. 2) y | ADOVE ἢ 660 LUCEN

MP fulgent c TVNC Pye, Isidorus 661 albina c1 corufcat y CORVSCAT Pbc, Nonü co praeter Bamb. 662 CAESA PR», Nonii ecempl. GESSA MM — corpore cl, schol. Iuven. 668 hine y *hie, in l eodem scuto' Servius EXULTANTES JM exutantif ὃ ALIOS Abl PC 664 A..IES (C erasa) ΗΠ — LABSA M 665 EXTVDERANT A $

666 PILENIS M 666. 670 hine . . . Catonem additamentum esse gram- matici arbitratur Peerlkampus: parum poeta nostro digna esse con- cedo.

VERGILI AENEIS VIII Ἐ 109

-Tartareas etiam sedes, alta ostia Ditis, -

et scelerum poenas et te, Catilina, minaci

pendentem scopulo furiarumque ora trementem, - secretosque pios, his dantem iura Catonem. , 670 haec inter tumidi late maris ibat imago

aurea, set. fluctu spumabant caerula cano;

et cireum argento clari delphines in orbem

aequora verrebant caudis aestumque secabant.

in medio classis aeratas, Actia bella, 675 cernere erat totumque instructo Marte videres fervere Leucaten auroque effulgere fluctus.

hinc Augustus agens ltalos in proelia Caesar cum patribus populoque, penatibus et magnis dis,

stans celsa in puppi; geminas cui tempora flammas 680 TESTIMONIA. ᾿ 668 “οἱ s. p.'. Probi inst. I 4, 22 608 sq. *et te .. . scopulo'

Arusianus p. 254 L. schol. Lucani VI 793 674 Servius Aen. V 119 675 cf. Probus 59, 4. “οἱ Actia bella videbis? Donati ars III 1, 2 675.sq. *Actia ... erat! Arusianus p. 219 L. 676 sq. *totumque

... Leueaten' Macrobius Sat, V 14, 10 schol. Lucani I 43 677

Priscianus 837. 866 Servius Aen. IV 409 *fervere L.' Donati ars

III 1, 2 Probi inst. I 7, 7 Eutychius I 4,1 Diorhedes 448 Marius Victo-

rinus 2481 P. Aleimus Avitus epist. 31 Pompeius 447 L. Philargyrus ge.

IV 169 *auroque e. f. Priscianus 838. 866 Probi inst. I 7,7 680

*stans ... puppi' Priscianus 761 Donati ars II 16, 5

VARIA LECTIO.

667 éf'ge.lV 467 — MOSTIA Rb — di.tfb 669 Penden y frementem » 670 hic Ladevicus : ef. Wagnerus lect. Verg. 409 A

671 Hae c ΨΑΤῈ (L add.) P 672 AVREASED Py25cy RUREA' SED Ἢ

N Aureaf fed y1. AVREVSET 77. SPVMABAT P7» fpumabat b — aequora Zulich. caerula Servius ponto Montalb. caerula, sed fluetu sp.

aequora cano Peerlkampus 673 delfünef c 674 uerebant à. 670

Im y — CLASSES PRybc —"ERATAS M — actua y accia b — 6t Actia bella videbis Donatus 676 INSTRVCTO (ἢ add.) P — 677 leucatan 51

678 praelia b. 679 p.enatibuf y poenatibuf 51. DIIS Pyl1 680 STAT Ab — prima Prisciani exempl. : cf. ΠῚ 527 pubpiy νὰ (H corr. m. ant. ex €) Ῥ huie y, fortasse ne v. 683 eadem locutio re- curreret,

110 VERGILI AENEIS VIII

laeta vomunt patriumque aperitur vertice sidus. parte alia ventis et dis Agrippa secundis | arduos agmen agens; cui (belli insigne superbum) tempora nayali fulgent rostrata corona. hinc ope barbarica variisque Antonius armis, - 685 vicor ab Aurorae populis et litore rubro, Aegyptum viresque Orientis et ultima secum Bactra vehit, sequiturque. (nefas) Aegyptia coniunx. una omnes ruere, ac totum spumare reductis

. convolsum remis rostrisque tridentibus aequor. 690 alta petunt: pelago credas innare revolsas | Cycladas aut. montis concurrere montibus. altos, tanta mole viri turritis puppibus instant. stuppea flamma manu telisque volatile ferrum

TESTIMONIA.

681 *patrium ... sidus! Nonius 236, 31 682 Servius Aen. I 292

687 sq. *ultima ,.. vehit! sehol. Hor. carm. III 29, 27 688 Probi inst. I 13, 2 'sequitur ... coniunx schol. Hor. epod. IX 11 Servius Aen. VI 21 *nefas A. c." Maximi Vict. ars 25 691—693: * pelago

. instant? Claudius Sacerdos I 163 601 sq. *pelago ... Cycladas'

Maerobius Sat. V 14, 10 Arusianus p. 235 L. Servius Aen. II 15 'eredas ... Cyeladas' Quintilianus VIII 6, 68 Seneca suas, I 12 p. 7 B.

692 “δι... altos! Arusianus p. 218 L. 693 *turritig p. i." Servius Aen. XI 529

VARIA LECTIO.

M

681 UOLUNT 7/. AUERTICE . 682 dif b — dis et ventis Ser-

vius Aen.l992 — agryppa b1 688 arduos *aliquot' Pieriani ARDVVS MPRybc — 685 VARES (Ladd.) P Phariis Heinsius — 686 ductor Mark- landus ad Statii silv. Il 6, ὃ victor Servius interpretatur. — aurora m EVROPAE AZ populof 51 littore b1c 687 Aeguptum codices quidam Pieriani Aegiptum be — 688 Bacthra b. ueit y — fequi..tur b Aeguptia quidam Pierianus aegiptia c coiux Macimi Vicl. cod.

(8 690 — V 143 CONVOLVM P Conuulfum c ROSTRISQVE STRIDENTIBVS 752, et (ft in ras.) b. roftrif ftridentibuf ez rostris ru- dentibus Zanb. pr. pro var. lect. | 691 reuulfaf c 692 Cycladef y

MONTES M -. ""eucurre c altis y *altos; ulii alus legunt" Servius 693 uiri suprascr. y — TVRRITES A. PVPPIBVS (PVP fort. in ras.) R

intant b 694 flammanu y . TELLIS M teli vulgo ante Heinsium

VERGILI AENEIS VIII ἡ

spargitur, arva nova Neptunia caede rubescunt. 7". 695 regina in mediis patrio vocat agmina sistro

necdum etiam geminos a tergo respicit anguis. omnigenumque deum monstra et latrator Anubis

contra Neptunum et Venerem contraque Minervam

tela tenent. saevit medio in certamine Mavors |; 700 caelatus ferro tristesque ex aethere Dirae,

el scissa gaudens vadit Discordia palla,

quam cum sanguineo sequitur Bellona flagello.

Aclius haec cernens arcum intendebat Apollo

desuper: omnis eo terrore Aegyptus et Indi, 705. omnis Araps, omnes vertebant terga Sabaei.

ipsa videbatur ventis regina vocatis

vela dare et laxos iam iamque inmittere funis.

illam inter caedes pallentem morte futura

TESTIMONIA.

696 *patrio ... sistro' Servius Aen. VIII 678 697 schol. Hor. carm. I 27, 26 698 Priscianus 732 anon. de nom. 4 p. 128 Endl. *omnigenumque d. m.' Priscianus 1233 P. 699 Priscianus 994 schol. Hor. carm. 1Π| 4, 57 702 sq. Macrobius Sat. IV 5, 1l 704 schol. Hor. carm. saec. 33 *haee ... Apollo" schol. Hor. carm. I 2, 30 705 Probi inst. I 4, 15 706 Charisius 90 Priscianus 688 709 sq. Appuleius de mundo 14

VARIA LECTIO. | 696 REGINAM R | AGMINE A . 697 ANGVES P2yblc 698

ΟΜ NIGENUM Ἢ : *e quo suspicio nascitur fuisse qui scriberent Niligenum"' Lachmannus Lucr. 292. Possis etiam amnigenum conicere, ut. Hoff-

V mannus. omnigenum testatur Priscianus. omni.genum y — ANOBIS M 699 u&erem y | 700 TENENS (S m. ant. corr. ex T) P, y1 ΤΟΙ

V

TRISTIS. Eblel athere y DIRAE Ἢ DÍVAE Am : cf. IV 473 Dirae

legit Servius 702 fcifa y uidith 703 confanguineo c 704 TEN- DEBAT P» — opoloy X 705 AEGYPTUS. P AEGYPTVS P2yb AEGY- PTOS PI et (0 in ras.) R, Probi inst. testantur. aegiptuf c Aeguptus antiqui Pieriani 706 ARAPS ἢ, Charisii cod. ARABS MPybe, Prisciani exempl. —omnif be 707 uocatif. y 708 FUNES M Rbc — 709 ILLAM (L add.) P — pallanté c

112 VERGILI AENEIS VIII

fecerat ignipotens undis et Tapyge ferri, 710 contra autem magno maerentem corpore Nilum pandentemque sinus et tota veste vocantem

caeruleum in.gremium latebrosaque flumina victos.

at Caesar, triplici invectus Romana triumpho |

moenia, dis Italis votum inmortale sacrabat, 715 maxuma tercentum totam delubra per urbem.

laetitia ludisque viae plausuque fremebant;

omnibus in templis matrum chorus, omnibus arae;

ante aras terram caesi stravere iuvenci.

ipse, sedens niveo candentis limine Phoebi, | 720 dona recognoscit populorum aptatque superbis

postibus; incedunt victae longo ordine gentes,

quam variae linguis, habitu tam veslis-et armis.

hic Nomadum genus et discinctos Mulciber Afros,

hic Lelegas Carasque sagittiferosque Gelonos 725 TESTIMONIA.

710 *Cleopatram ... iapyge ferri ait! Gellius II 22, 23 712. sq. Schol. Hor. carm. I 37, 24 *pandentem . . . gremium' Agroetius 2218. B; 714 sq. “δ... moenia! Priscianus 763 720 sq. 'ipse ... populornm' schol. Hor. carm. saec. 65 72] sq. 'aptatque s. p.'

Servius Aen. XI 8 722 *incedunt .. . gentes' schol. Persii VI 47 724 schol. Lucani X 447 *et ... Afros" Macrobius Sat. VI 5, 2 *discinetos M. A.' schol. Hor. a. p. 49

VARIA LECTIO.

tu AEN 710 PEFECERAT P undi δ LAPYGE (L corr. in 1) M iapige c IAPVGE 2 711 MAERENTEM (ERENTEM ἦι ras.) R mae.r.ntem (eras. r et a, ut vid.) y Quid si emergentem vel surgentem scriptum I

fuerit? 714 AD P. TRIPLICLI P 715 TALIS P INMORTALE Pyc 716 MAXIMA MPybec — SACRABAT- MAXIMA — LAETITIA- 7M *est zeugma, nam el delubra fremebant" Servius. 1710 ardentes Peerlkampus,

ΠΝ quod magnopere placet. ARAS: M. TERRAM (RR iz ras.) αὶ | STAUERE M | IUUENCIS ΤΙ iuuencif 51 732 INCENDVNT A INCAEDUNT Ab

gentes | MATRES Z : cf. 718 724 HINC Pyb nomadum y 25. LE mulcifer c — atrof y1 725 HINC Pybc — RELEGAS 7 LEGAS P leli- gaf yl carif b fagitiferof y

VERGILI AENEIS VIII 113

finxerat; Euphrates ibat iam mollior undis,

extremique hominum: Morini Rhenusque bicornis indomitique Dahae et pontem indignatus Araxes.

talia per clipeum Volcani, dona parentis,

miratur rerumque ignarus imagine gaudet, 730 attollens umero famamque et fata nepotum.

TESTIMONIA.

726 *Euphrates ... undis' schol. Hor. carm. II 9, 21 727 Ser- vius ecl. VIII 44 728 *pontem i. A. Quintilianus VIII 6, 11: cf. XII 10, 61 Seneca nat. qu. VI 17 - *et p. i. A." schol. Iuvenalis III 62 Hor. carm. II 9, 21 Arusianus p. 238 .L.

VARIA LECTIO.

726 TINXERAT AZ Finexerat c EVFRATES 24Rc. 727 EXTREMI P renufque bicornif be RENHVSCEBICORNIS anu rec. eaque rudi (antiquae scriplurae vestigia. supersunt haec: R.NH..Q///////N) P

renhufcebicornif y .738 DAAE Py EIT P — arastes Arusiani Gu. araxif b1c 729 cly.peum b clupeum *antiqui' Pieriami — uulcani c VOLCANI- M *per clypeum Volcani; Aic distinguendum , nam Vulcani parentis non procedit' Servius 731 humero c — FLAMMAM (L et M erasae) M facta c “81 fata legeris, hoc est, quod nepotes fataliter ἡ fecerunt. Hunc versum notant critici quasi superfluo et inutiliter ad- ditum nec convenientem gravitati eius, namque est magis neotericus? Servius. ; -

.P- UERGILI MARONIS || AEN- LIB. UII EXP- || INC- LIB- ὕΠ| FELICITER- 2 VERGILI. MARONIS- AENEIDOS- LIBER. VIII. EXPLIC- INCIPIT- LIBER- VIIII- Z FINIT LIBER VII || INCIPIT VIII 5 EXPLICIT LIBER OCTAVVS || VIRGILII MARONIS AENEIDOS (sequuntur 11 versus, quos vide in proleg.) EXPLICIT PROLOGVS OVIDII NASONIS ὃ

RIBBECK, VERGIL, III, 8

P. VERGILI MARONIS A. BR. NA DG 0.5

LIBER NONVS -

Atque ea diversa penitus dum parte geruntur,

lrim de caelo misit Saturnia Iuno

audacem ad Turnum. luco tum forte parentis

Pilumni Turnus sacrata valle sedebat.

ad quem sie roseo Thaumantias ore locuta est: ὃ *Turne, quod optanti divom promittere nemo

auderet, volvenda dies en attulit ultro. .

TESTIMONIA.

AENEIDOS IX. 1 Donati ars III 4, 2 Charisius 249 Diomedes 437 Priscianus de XII vers. Aen. 10, 169 Servius Aen. I 226 *atque ea d. p." Isidorus orig. I 34, 5 Probi inst. I 18, 12 *atque ea d." Clau-

dius Sacerdos I 71 2 sq. 'Irim ... Turnum! Nonius 442, 26 2 Charisius 107 9 sq. 'luco ... sedebat! Servius Aen. I 441 'Jueo ... Turnus! Servius Aen. VIII 54 3 *audacem' Servius Aen.

VIII 110 4 *Turnus ... sedebat? Nonius 404, 22 Servius Aen. I 56 ὅ δ᾽... roseo? Marius Victorinus p. 10 G. — 'sic ore locuta est" Claudius Sacerdos I 109 6 sq. Sidonius Apollinaris epist. IV 24 "Turne ... auderet! Charisius 75 6 Priscianus 683 "Turne q. o. Probi inst. L 4, 22 7 *volvenda ... ultro" Servius Aen. VIII 200

,

VARIA LECTIO.

AxENEIDOS IX. 1 ADQVE Ac 3 AT Pb dà c 5 AT P ad scribendum esse monet Marius Victorinus —— ROSEO. (0 in ras.) P

rofe o. (6 Ὃ in ras.) b thaumatiaf y loeufta eft y1 6 DIVOM (0 corr.in V) P DIUUM Mybe —— prmitlere b

VERGILI AENEIS IX 115

Aeneas urbe et sociis et classe relicta

sceptra Palatini sedemque petit Euandri.

nec satis: extremas Corythi penetravit ad urbes 10 Ludorumque manum collectos -armat agrestis.

quid dubitas? nunc tempus equos, nunc poscere currus. rumpe moras omnis οἱ turbata arripe castra.' | dixit et in caelum paribus se sustulit alis

ingentemque fuga secuit sub nubibus arcum. 15 adgnovit iuvenis duplicisque ad sidera palmas

sustulit, ac tali fugientem est voce secutus:

*]ri, decus caeli, quis te mihi nubibus actam

detulit in terras? unde haec tam clara repente -

tempestas? medium video discedere caelum 20 palantisque polo stellas. sequor omina tanta,

TESTIMONIA.

8 Iulius Rufinignus p. 229 R. 11 Probi inst. I 7, 2 13 'tur- bataque arripe c.' Servius Aen. IX 146 14 Servius Aen. IV 252: *paribus ... alis" Priscianus 692 18 sq. *Iri ... terras? Macrobius Sat. V9, 1 18 *Iri d. c.' Probi inst. 1 4, 22 19 sq. *unde ... tempestas" Servius Aen. II 516 III 528 ge. Ϊ 27 20 sq. *medium

. Stellas' Seneca nat. qu. VII 20, 3 20 *medium ... caelum" schol. Lucani III 632 :

*. VARIA LECTIO,.

9 FALLANTINI iA palatine (a post. in ras., e m. 2 corr. in i b

pale . tini e1 PETIT (corr. m. rec.) R petin. - (u in ras.) b petiuit en :

cf. Lachmannus Lucr. 209 10 corithi c — hurbef c 11 LVDORVM R LYDORVM MPybc — MANVM COLLECTOS 24b MANVS COLLECTOS. P manus collectos Menag. alt., Leid., Probi inst. manuf & collectof y1 ut vid. manü & collectof cz manü..collectof 2 manum collectosque Parrhas. 18 omnefb — TVRBAT^ A. 14sq. cf. 657 sq. 16

Agnouit bc — DVPLICES Abc — SIDERA (A in ras.) P. — palmif (corr.

m.ant.)b — Y; ET MR. 18 ACTAM (M dim. erasa) R. actum yl

19 DETULIT (1 corr.ex E) M — HAEC P. cla.ra 72 claufa, ut vid., 71 20 uidem 71 DISCEDERE MP/np, Jegerunt Servius et Seneca,

qune librarii erraverint. DISC E D ERE (E pr. et D post. in ras.) R

difceder- (e pr. corr. in i) y difeindere cmz defcendere 7 dicedere b 21 PALLANTIS Pyc1, item R, sed priore L erasa . POLOS P SE- QUAR M

δ Ἐ

116 VERGILI AENEIS ΙΧ

quisquis in arma vocas. et sic effatus ad undam processit summoque hausit de gurgite lymphas, multa deos orans, oneravitque aethera votis.

lamque omnis campis exercitus ibat apertis, | 25 dives ecum, dives pictai vestis et auri (Messapus primas acies, postrema coercent Tyrrhidae iuvenes, medio dux agmine Turnus), 28 ceu septem surgens sedatis amnibus altus 30 per tacitum Ganges aut pingui flumine Nilus cum refluit campis et iam se condidit alveo. hic subitam nigro glomerari pulveré nubem prospiciunt Teucri ac tenebras insurgere campis.

vertitur arma tenens et toto vertice supra est. 29

TESTIMONIA. -

22 *quisquis ... vocas! Servius Aen. IV 577 26 Iulius Rufinia- nus p. 246 R. Servius Aen. I 14 IV 263 VII 11 Priscianus 561. 728. 1126 Velius Longus 2222 P. *dives pietai ... "auri? Probi inst. I 18, 10 Diomedes 437 Pompeius 448 L. Servius Aen. VII 464 * dives p. v. ' Isidorus orig. I 34, 4 incertus de nom. 1 p. 127 Endl. ' pietai v. Charisius-249 Scaurus 2254 Marius Victorinus 2460 28 *medio

. Turnus! Servius Aen. VIII 587

VARIA LECTIO.

" 22 ET P et languere videbatur Heynio, nec satis aptis exemplis defendit Wagnerus quaest. Verg. XXXV 6. haec Peerlkampus, ut MI

463. Poterat etiam sic deinde effatus ut VII 135. poeta scribere. A DEO 23 fumo y 24 multa orans pronus 25 OMNIS Ἡ : cf. VIII 585

EXERCITVsR P — 26 EQVVM MRbc —— PICTAI (1 post. in ras.) P

PICTA' M PICTA A pietai estantur certatim grammatici. 27 PRI- . MVS (V m. ant. corr. in ^) P COHERCENT αὶ 28 IEIUUENES Ἡ

agmina 1 tarnuf y 29 — VII 784 : om. — habet Dor- vill. et si qui sunt alii nullius br γον τς 80 "EDATIS p AMNIBVS

(AM in ras., corr. ut vid. ex MA) R ÓMNIB. M "Asper distinail : altus per tacitum" Servius, et sic dist. M. | 31 acm. 32—52. 53—68 F fol. LXIX 32 REFLWMT P 33 MAGNO Pyl : displicet. certe eadem mnigritiae nolio ter intra quatuor versus (34. 36) repetita : τ

quae adnotavit Dietschius in PEOPLE ann. LXIX 559 34 Propi- ciunt Ὁ TEVCRI i» ras. κὶ TEVERI F

VERGILI AENEIS IX 117

primus ab adversa conclamat mole Caicus: 35 *quis globus, o cives, caligine volvitur atra?

ferte citi ferrum, date tela, ascendite muros,

hostis adest, heia!' ingenti clamore per omnis

condunt se Teucri portas et moenia complent.

namque ita discedens praeceperat optumus armis 40 Aeneas: siqua interea fortuna fuisset,

neu struere auderent aciem neu credere campo;

castra modo et tutos servarent aggere muros.

ergo etsi conferre manum pudor iraque monstrat,

obiciunt portas tamen et praecepta facessunt 45 armatique cavis expectant turribus hostem.

Turnus ut ante volans tardum praecesserat agmen

TESTIMONIA.

35 schol Lucani III 756 — 36 'quis ... cives! Servius Aen. I 615 37 sq. *ferte ... adest? Macrobius Sat. VI 6, 16 *heia ... portas" Servius Aen. IX 675 38 'hostis ... ingenti" Probi inst. I 13, 2 *hostis a. e," Probi inst. I 9, 6 40 sq. *'namque ... Aeneas! Nonius 312, 3 4l 'si ... fuisset! Donatus ad Ter. hec. III 3, 26 schol. Veron. 82, 28 44 Nonius 268, 16. — 47—50 Macrobius Sat. V 1, 1]

47 Donati ars 1 5, 3 *Turnus ... volans?! Diomedes 430 Maximi Victorini ars 17 à

VARIA LECTIO. .

35 caieuf ὃ 36 CIVIS ut vid. F— 37 cf.1V 594 — ASCENDITE P ASCENDITE, in mg. alibi SCANDITE πηι afcendite, at & afcandite y

5 ETSCANDITE (ecscandite?) ἔνε, Macrobii exempl. ETCANDITE αὶ 38 ADEST- HEIA? 2 *' ADEST- HEIA- FP *hostis adest eia: Aic distin- guendum . .. alii hostis adest: ποία legunt. Alii eia non a persona ad personam dictum putant, sed ipsum poetam quasi actu rei et imagina- lione exclamasse' Servius. De elisa in heia vocali cf. Lachmannus

E. Lucr. 164 CLAMOR αὶ OMNIS (I corr. in E) P. omnef y T

39 CONDVN PF CONPLENT FMAyc 40 defcedenf 71 difce.denf ^

OPTVMVS AR OPTIMVS FMPyc obtimuf ἢ armif (mif m. 2. in ras.) y armis festatur Servius 41 FV'SSET Ρ 42 ftruere (u m. 2

5 A

in ras. y | ACIES Rc. 43 TVTO κα tutos Servius legit — IGGERE

(A sup. m. rec., Vecorr. in N) F agge - b 44 furor Nonius ut II 316 pudor Serrius — MONSTRANT 7 : cf. II 317 46 cauef y»1 — EXSPE- CTANT Mb — URBIB- M turribus Servius — oftem yc 47 ut ante

118 VERGILI AENEIS IX

viginti lectis equitum comitatus, et urbi

inprovisus adest; maculis quem Thracius albis

portat equos cristaque tegit galea aurea rubra. 50 *ecquis erit, mecum, iuvenes, qui primus in hostem?

en' ait et iaeulum attorquens emittit in auras,

principium pugnae, et campo sese arduos infert;

clamorem excipiunt socii fremituque. secuntur

horrisono: Teucrum mirantur inertia corda, 59 nou aequo dare se campo, non obvia ferre

arma viros, set castra fovere. huc turbidus atque huc lustrat equo muros aditumque per avia quaerit.

ac veluti pleno lupus insidiatus ovili

quom fremit ad caulas, ventos perpessus et imbris, 60 nocte super media (tuti sub matribus agni

balatum exercent, ille asper et improbus ira

TESTIMONIA.

48 *viginti .. . comitatus" Servius Aen. X 21 95 "Teucrum ... eorda' Diomedes 435 56 sq. *non ... fovere! Nonius 311, 31 97 sq. “πο... quaerit? Nonius 237, 30 50 sq. 'ac... caulas?! Maerobius Sat. IV 5,8 60 Priscianus 776 *eum ,.. caulas! schol. Hor. epod. II 45 61 sq. 'nocte . . . exercent? Priscianus 1210 6l *nocte s. m.? Arusianus p. 260 L.

VARIA LECTIO.

volans interpretor ut qui ante volaret; vulgo ut ...praecesserat con- iungunt. | .AGME | FM 48 lectof bi comitantibus urbi Peerl- kampus 49 sq. cf. V 565 sq. 49 quà c1 traciuf yc 50 EQVVS (V post. in ras.) αὶ EQVvS P EQUUS FMybc — GALEAM M 51 ET QVIS Pbc etquif, aec y — IVVENIS MR oftem y 52 ADTORQVENS .FRc INTORQVENS Jf ut X 323 53 prinCIPIVM F — CAMPIS καὶ

arduos *alicubi' teste Pierio ARDVVS FMPR»ybc 5$ CLAMOREM MPylbecw CLAMORE Z2y2 claMORE F *clamorem... /egitur et cla-

MI

more' Servius. | FRETV F fequuntur be — 55 hoRRISONO F λ : . SE ST inercia y 56 EQUO M SEDARE (eorr. m. rec.) F SE DARE M 0 v 57 SET M SED FPRybc — FAVERE P hiey — ADQVE αὶ A , δ

atque illuc Nonius — 58 VIA F 60 QVOM P1 CVOM P2 CVM FMRybc | IMBRES J/Ry2bc imbris Priscianus 61 media.. y midia c LA

62 BATVM F INPROBVS Pybc

VERGILI AENEIS 1X 119

saevit in absentis, collecta fatigat edendi

ex longo rabies et siccae sanguine fauces):

haud aliter Rutulo muros et castra tuenti 65 ignescunt irae, duris dolor ossibus ardet.

qua temptet ratione aditus et qua vi clausos

.exculiat Teucros vallo atque effundat in aequor?

classem, quae lateri castrorum adiuncta latebat,

aggeribus saeptam circum et fluvialibus undis, wj 10 invadit sociosque incendia poscit ovantis atque manum pinu flagranti fervidus implet. | 72 — *sic vos, o lecti, ferro qui scindere vallum 146 apparat et^mecum invadit trepidantia castra.' 147 TESTIMONIA. 63 sq. *collecta . .. fauces! Nonius 304, 8 64 (οἱ... . fauces? schol. Lucani VI 553 65 *haud a. m.' Marius Victorinus 2462

146 sq. Macrobius Sat. V 9, 3

VARIA LECTIO. 63 abfentef c — 65 HAVD FMbc, et sic scribi iubet Marius Victo-

V rinus HAVT PZEy1 — MOROS (V sup. m. rec.) F : moeros? — tuendi c

66 IGNESCVNCVNT P. DVRVS Pyl : cf. V 5, sed contra VI 54.

haeret m Distinzi ut Peerlkampus : cf. 399. ardet, Qua ceteri

67 TEMTET X aul JFagnerus qua vi proposui in emend.

Verg. 16 QVA VIA FMybc. QVAE VIA P. QVAEVIA πὶ qua vice JFit-

hofius *qua via... legitur tamen et quae via, et est sensus absolutior' L

N | Servius .. CAVSOS F ΘΒ ADQVE ἢ EFFVDAT F aequor ybc

M AEQVOR P AEQVM F AEQVV MR aequum Servii Par. (deest glossa in Regin.) : ef. V 456 VII 781 X 444. 451. 569. 665. XI 599.746 XII 333. 501.

εἴ 614. 710 69 QUAE Τ0 cirfeptà (cir m. 2 in ras., cü sup. m. 2) ὃ I

CLAVSAMCIRCVM 7 : cf. 67 71 INCENDA P incendia (a m. 2) y OVANTES MHc — 72 ADQVE A. manü 72 MANV Py1 PINVM P1 FRAGLANTI Py] FRAGRANTI 77 Post v. 72 inserendos esse 146 sq. in emend. Verg. p. 14—16 demonstrare conatus sum. 146 sic proposui lI. l. SED libri et Ladevicus uos electi m —— lecti ferro male coniungit Servius — QVISCINDERE ZMPybew quis scindere vulgo 147 Appar at (r £n ras.) b. Appar& y non vel haud parat. Ladevicus

ἱ "uadit, (corr. m. ant.) e — REPIDANTIA P

120 VERGILI AENEIS 1X

tum vero incumbunt (urget praesentia Turni), 73 atque omnis facibus pubes accingitur atris. diripuere focos; piceum fert fumida lumen 79

taeda et commixtam Volcanus ad astra favillam.

Quis deus, o musae, tam saeva incendia Teucris avertit? tantos ratibus quis depulit ignes? dicite. prisca fides facto, set fama perennis. tempore quo primum Phrygia formabat in Ida 80 Aeneas classem et pelagi petere alta parabat, ipsa deum fertur genetrix Berecyntia magnum vocibus his adfata Iovem: *da, gnate, petenti, quod tua cara parens domito te poscit Olympo. *[pinea silva mihi, multos dilecta per annos] 85 lucus in arce fuit summa, quo sacra ferebant, nigranti picea trabibusque obscurus acernis: | has ego Dardanio iuveni, cum classis egeret,

TESTIMONIA.

73 Servius Aen. IV 397 'urget p. T.' schol. Iuven. XIV 63 76 *commixtam ... favillam' Isidorus orig. I 36, 9 'commixtam V. mittit ad a. f. Beda de trop. 380 C. 79 sq. Servius Aen. II 804 83 'da n. p. Arusianus p. 224 L. 85 'pinea s. m.' schol. Iuven. XII 59 88 Servius Aen. IV 373 *eum c. e.' Servius Aen. XI 343

VARIA LECTIO. s T

73 urg.et b 74 ADQVE R 76 VOLCANVS (0 corr. in V) P uuleanuf yc — Vulcanus mittit ad astra Isidorus — 77 Qui y QVI P faeua. (a post. m. 2) y 78 IGNES MP2y1c IGNIS P1Eb. 79 SET M SIT £& SED Pybc — 80 ab Ida Servius 4en. Il 80&$ — 81 AENEA A 82 GENETRIX FERTVR Z . BERECYNTHIA 7E» berechintia bc * Bere- cyntia... a monte Phrygiae Berecynto, cuius ultima syllaba caret aspi-

ΐ ratione' Servius 88 ΠΙ ΡΟ a.fata y. affata (f pr. in ras.) ὃ affata c

/ DA M gnate c, Menag. alt. NATE MPRyb petendi c1

d

84 Quo b Quot cl olimpho 5 85 dittographiam habeo versuum 86 sq., sed eam ipsius poetae manu prima in schedas coniectam ut VI 716 85 SILVA MIHI- 7. DELECTA 74 86 sq. delendos censebat

f Heynius. 86 terebant (t pr. eras. y 87 que om. c acenif y 88 hanc Heynius |

VERGILI AENEIS IX 121

laeta dedi; nunc sollicitam timor anxius angit.

solve metus atque hoc precibus sine posse parentem: 90 ne cursu quassatae ullo neu turbine venti

vincantur, prosit nostris in montibus ortas.'

filius huic contra, torquet qui sidera mundi: .

*o genetrix, quo fata vocas? aut quid petis istis?

mortaline manu factae inmortale carinae 95 fas habeant certusque incerta pericula lustret

Aeneas? cui tanta deo permissa potestas?

immo ubi defunctae finem portusque tenebunt

Ausonios olim, quaecumque evaserit undis

Dardaniumque ducem Laurentia vexerit arva, 100 mortalem eripiam formam magnique iubebo P aequoris esse deas, qualis Nereia Doto

et Galatea secant spumantem pectore pontum.'

dixerat idque ratum Stygii per flumina fratris,

TESTIMONIA.

92 *prosit . . . ortas! schol. Iuven. IV 36 94 *aut . . . istis Donatus ad Ter. eun. I 2, 112. 122, 3, 73. IV 6, 27 95—97 *mor- taline . .. Aeneas! Isidorus orig. II 30, 8 97 “ουἱ . . . potestas" Servius Aen. IX 7 99 *quaecumque e. u.' Arusianus p. 227 L.

101 *mortalem e. f? Probi inst. I 7, ὃ 102 sq. *qualis . .. pontum" Nonius 404, 5 104—106 Macrobius Sat. V 13, 22

VARIA LECTIO. :

89 urget ; 90 ADQVE Z ^ PARENTLEM 7//. 91 NE 7c, quod aptius videtur Ne. y NEU Mb, ut 42 : cf. Wagneri quaest. Verg. XXXVI 14 CVRSVS P — quaffae 7 — 92 p//fit c. ΠΗ supraser. b

94 qo y Wahis z, Servii Regin. Lips. uocas trahis ezusdem Paris.: ef. V 709 QUIT M 95facte y IMMORTALE ἢ 07. 98 inverso

ordine R 98 tenebat μέ vid. y 99 OLEM M1 -uaferit y | undas Morel. sec, *undis... alii legunt evaserit undas' Servius, undis testa-

1

tur Arusianus. 100 ducem] DVCEMET καὶ UEXERAT 7/ — 102 quales. *aliquot antiqui' Pierii et. *multi! Burmanniani : et puto aut hoc restituendum aut v. 105 secat. scribendum aut totum v. 103 omit- tendum esse. NEREIA (A in ras.) R DOTO (D in ras.) R. dote c dota Servii Par. (doto Regin.) clotho 7 108 AVT αὶ 104—106 Stygii...Olympum — X 113—115 104 itc —ftygir. (1 post. m. 9) y ftigii be

-

122 VERGILI AENEIS IX

per pice torrentis atraque voragine ripas Σ 10ῦ adnuit et totum nutu treme fecit Olympum.

Ergo aderat promissa dies et tempora parcae debita complerant, cum Turni iniuria Matrem admonuit ratibus sacris depellere taedas. hic primum nova lux oculis offulsit et ingens 110 visus ab Aurora caelum transcurrere nimbus | Idaeique chori; tum vox horrenda per auras excidit et Troum Rutulorumque agmina complet: *ne trepidate meas, Teucri, defendere navis neve armate manus: maria ante exurere Turno 115 quam sacras dabitur pinus. vos ite solutae, ite deae pelagi: genetrix iubet. et sua quaeque continuo puppes abrumpunt vincula ripis - delphinumque modo demersis aequora rostris -

ima petunt. hinc virgineae (mirabile monstrum) 120

quol prius aeratae steterant ad litora prorae | 121 TESTIMONIA. |

106 Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct. class. V 589 Servius Aen. I 250 108 sq. *'cum ... taedas' Diomedes 431 Ma t τ τὴς admonuit! schol. Hor. carm. I 35, 13 Servius ge. IV 238 110 *hic

... oeulis? Probi inst. I 4, 17 114 Nonius 408, 11 schol. Hor. carm. II 3, 12 Servius Aen. III 666 *ne ... Teucri! Cledonius 1931 P. . *ne t. viri schol. Hor. carm, II 4, 24 IIL 27, 17 115 sq. *maria... pinus' Maerobius Sat. IV 6, 16 schol, Hor. epist. I 14, 22 118 Servius Aen. X 233

VARIA LECTIO.

105 torrentef c — uoragene cl repaf c1 106 olimpum bc . 108 COMPLERANT (COMP Zn ras. αὶ €ONPLERANT Py conpleuerant 51 109 *sacras (sacris Par. AP Mon.) . . . et sacras taedas expresse legendum,

uL abominandas ostendas? Diomedes 110 lex y oculif—ingenf m. rec. b

re l ᾿ effulfit b1czm, ut 731 — 111 tranfeurre ὃ 112 'orrenda Ὁ 113 RVTI- LORVM Py 114 meas] viri schol. Hor. lI 4,94 III 27, 17 et 1I 3,12 Med. NAVES P2yb2c 116 folute » 117 genetrix (e post. in ras.) b

* "P ? 118—125. 126—146 F fol. LXX 118 arrupunt 6 119 Dephinum 7 Delfinà c — dimerfif bl — 120 monstrum] DICTV A μέ alias saepe 121 — X 223, om. FMPRwybc, habet cod. Porcius Pierii, in aliis post-

YERGILI AENEIS IX 123

reddunt se totidem facies pontoque feruntur. 122

Obstipuere animis Rutuli, conterritus ipse turbatis Messapus equis, cunctatur et amnis rauca sonans revocatque pedem Tiberinus ab alto. 125 at non audaci Turno fiducia cessit; ultro animos tollit dictis atque increpat ultro: *Troianos haec monstra petunt, his Iuppiter ipse auxilium solitum eripuit, non tela neque igne - expectans Rutulos. ergo maria invia Teucris 7^. 190 nec spes ulla fugae: rerum pars altera adempta est. terra autem in nostris manibus, tot milia gentes

TESTIMONIA. ; 123 *obstipuere a. R.' Asper 112, 16 124 sq. 'cunctatur ... alto" Nonius 461, 28 *eunctatur .. . sonans! Servius Aen. V 19

125 '*revocat ... alto' schol. Hor. carm. I 29, 12 126 Servius Aen. IV 615 X 270 128 *Troianos ... petunt' Nonius 367, 7 131 sq. *rerum ... manibus nostris" schol. Lucani VII 97

VARIA LECTIO. | ponitur versui 122, in Goth. tertio post v. 142: et alii prorae, alii pup-

pes, alii naves. 122 SÉb F ΟΥ̓Κ m. 2 in ras. F.— ferunt. (erunt in ras.) c 123 OBSTIPVERE FMy, item, nisi quod Ὁ m. ant. corr. ex V, P OBSTVPVERE Z.—"ANIMIS FZy252em |. ANIMI 2MPy1b1

RVTVLI FAEy2em rutli. 52. RUTULIS MPy rutilif 1 * animis Rutuli

[ ut VIL 530 Asper, animi Rutulis Servius — conterritu, γα CÓNTERRI- TVR Py — 124 TVRBATVS (V post. m. ant. corr. in 1) P. 'TVRBATVS Rbiel (turbati.f 52) CVNCTATVR (NCT in ras. et in spatio duarum

Ζ lit... Ἀ in ras.) R. cunctat. (c post. in ras.) b 125 * melius . . . est accipere rauca sonans... quam rauca amnis' Servius revocat] V in M

ras. ut vid. F — PEDE F tiberin. 1 126 cf. X976 AD P M.. (tm.92)y cessit fiducia Turno 7, Servius Aen. IV 615 1297 ADQVE E "a

R 128IPSO. FP 129 neq/// b NEC AR. ignif 5.1 130 EXSPECTANS M Expecta. (vid. fuisse expectaf) b] ENPECTANT 7 Pyb2c EXSPECTANT R expectat Peerlkampus. *non expectant Troiani ut. Rutulorum. telis aut ignibus pereant" Servius 131 DEMPTAEST 7. 132 in manibus nostris schol. Lucani — GENTIS MAbIc Comma post milia sustuli, ut sententia sit : Vot milia efficiunt gentes Italae, quae arma ferunt.

124 VERGILI AENEIS IX

arma ferunt [talae. nil me fatalia terrent,

siqua Phryges prae se iactant, responsa deorum:

sat fatis Venerique datum, tetigere quod arva 135 fertilis Ausoniae Troes. sunt et mea contra

fata mihi, ferro sceleratam excindere gentem,

coniuge praerepta: nec solos tangit Atridas

iste dolor solisque licet capere arma Mycenis.

*sel periisse semel satis est": peccare fuisset 140 ante satis penitus modo nunc genus omne perosos femineum. quibus haec medii fiducia valli

fossarumque morae, leti discrimina parva,

dant animos. at non viderunt moenia Troiae

TESTIMONIA.

135 sq. (sat ... Troes! Nonius 409, 4 138 *nee ... Atridas" Cledonius 1884 138 sq. (an solos ... Mycenis' Macrobius Sat. IV 4, 11 *nee solos .. . dolor' Macrobius Sat. V 9, 2 Nonius 408, 14

140 sq. *sed ... satis? Iulius Rufinianus p. 270 R. 141 sq. *pe- nitus . . . femineum? Charisius 188 P. schol. Hor. carm. I 21, 3 *non ... femineum" Arusianus p. 255 L. 144 sq. 'at ... ignes' Charisius 248 Diomedes 460 P. Arusianus p. 220 L. Claudius Sacerdos

VARIA LECTIO. 133 ITALIAE P italae (1. 2) y — italae wil (ae im ras.) b.— NIHIL A

FMPRy i134frygef ὃ frigef c PRE F 1835 cf. 1l 291. STAT P.

DATVMEST FPRybc 157 fcindere c 138 nec] an 7Macrobii IV 4, 11 exempl. | SOLVS (V corr. in O) F - 189 micenif ες. 140 SED FPRbc, δὶ. (im. 9) y si *nonnulli admodum vetusti' Pieriani , χ

i.3 i PERISSET FP PERISSE E PERIHSSE 7M. periffe b. perif.fe 52 periiffe 1

FVISSET (T m. 2 add.) F | 141 modo nunc ed. Veneta, Marklandus ed Stalii silo. V 3, 35. modo nec * aliquot antiquissimi! Pieriani MODO NON FMPybe, Servius, grammaticorum exemplaria: defendere cona-

V

N tur Wagnerus lectt. Verg. 3532 NON MODO κὶ OME P . PEROSOS V

(corr. m. rec.) ΑΓ PEROSSOS MM perofuf γ1, Charisii cod. perofum γῶ, schol. Hor. Med. 142 FVDVCIA ἢ 143 MORAET £ more γ A

LETIS M la&i y — DISCRIMINE (sup. m. rec.) F DISCRIMINE Jy 0 A

PARVAS P PARVO (corr. m. rec.) F PARVO MRy : οὕ. Π| 685 144 AD NON Py1 an non Diomedes non Charisiüi Neap. *an non... legitur

et at non' Servius : cf. VII 363 monia y

data ad Lr AZ dica" m

VERGILI AENEIS IX 125

Neptuni fabricata manu considere in ignis? |» .145 non armis mihi Volcani, non mille carinis 148 est opus in Teucros (addant se protinus omnes

Etrusci socios); tenebras et inertia furta 150

[Palladii caesis summae custodibus arcis]

ne timeant, nec equi caeca condemur .in alvo:

luce palam certum est igni circumdare muros.

haut sibi cum Danais rem faxo et pube Pelasga

esse ferant, decumum «quos distulit Hector in annum. 155 nunc adeo, melior quoniam pars acía diei, | quod superest, laeti bene gestis corpora rebus

procurate, viri, et pugnam sperate parari.'

interea vigilum excubiis obsidere portas

TESTIMONIA.

I 182 Victorinus ad Cic. p. 97 Or. 152 sq. *nec ... palam? schol. Hor. carm. IV 6, 13 153 *luce p." Probi inst. I 12, 2 154 Donatus ad Ter. Phorm. II 1, 78 155 'decimum ... annum' schol. Hor. carm. 11 4,11 156 Nonius 2, 14 157 sq. Macrobius Sat. V 9, 4 VII 1, 23 inser. Neap. 6016 157 Servius Aen./ XI 15 158 “οὐ... parari? Servius Aen. XI 18 . 159 Priscianus 722

VARIA LECTIO. - 145 IGNES PHylc igni Claudius Sacerdos, Charisii Neap. 146 $q. post v. 72 posui. 147—158. 159—164 F fol. LXYXI 148

VOLCANI (0 corr. in V) P uolcaxi (N in ras. duarum vel trium litera- rum) b uulcani c 1650 fociof (f post. m. 2) y — inhertia y 151 cf.

Il 166 : om. ed. Parmensis. PALLADI 7 Palladii formam tuetur

fuinme

Lachmannus Lucr. 328 LATE (corr. m. rec.) Fb. LATE R 152 ALVEO αὶ 153 CIRCVMDATE (T m. rec. corr. in R) P 154 HAVD

FMy2bc Pelasga| P in ras. F— 155 FERANT FPy1 petent j2 putent I (pute n ras.) b. putent in ras. c PUTENT MA DECVMVM 7 DECI-

5 : ;

MVM MPRybc | QVO καὶ haector b 156 DIEIEST M2 bc, Nonii

exempl. — 157 leti y lecti Macrobii V 9, 4 Cantabr. — CORPORE (E m. ^ .

2 corr. in ΑἹ F 168 PROCUBATE Ἢ VIRHS 7 parati Moret. sec., Macrobii exempl, exc. Cantabr. Υ 9, 4, Cantabr. Salisb. Vll 1, 23

l 159 UIGULUM Ἢ

120 VERGILI AENEIS IX

cura datur Messapo et moenia cingere flammis. 160 bis septem Rutuli, muros qui milite servent,

delecti; ast illos centeni quemque secuntur

purpurei cristis iuvenes auroque corusci.

discurrunt variantque vices fusique per herbam

indulgent vino et vertunt crateras aénos. 165 conlucent ignes, noctem custodia ducit

insomnem ludo.

Haec super e vallo prospectant Troes et armis alta tenent, nec non trepidi formidine portas explorant pontisque et propugnacula iungunt, 170 tela gerunt. instat Mnestheus acerque Serestus, quos pater Aeneas, siquando adversa vocarent, rectores iuvenum et rerum dedit esse magistros. omnis per muros legio, sortita periclum,

e

TESTIMONIA.

163 Iulius Rufinianus p. 250 R. *purpurei c. i.! Servius Aen. X 722 164 cf. Nonius ad 175 165 Nonius 326, 7 schol. Hor. carm. II 2, 13 Servius Aen. IV 51 'indulgent v.* Servius Aen. II 716 ge. II 277 166 *noctem c. d.' Servius ge. I 6 168 *haee .. Troes' Diomedes 408 anon. de orthogr. 2798 P. 169 sq. *nece ...

explorant! Nonius 294, 15

VARIA LECTIO. ; 160 et moenia c. f. ex X 119 Auc translatum putat Peerlkampus

RE os B CINGE F INGERE M FLAMMA FRb 161 VIS (sup. m. rec.) ib ᾧ RVE F'BIS M RUTULO M morofc:cf.65 SENT F 162 DILECTI

(I pr. corr. in E) .P Dilecti yc ceni. c SEQUUNTUR 7/ fecuti (ti

v f in ras.) b. SECVTI αἰ 163 Purperei c. Purperei y purpureis ARufiniani ecempl., qui tamen purpurei. /egisse videtur; purpurei item Servius.

h IVVENIS μὲ vid. F 164 erbam b 165 üertuN crateref (uN crateref m. 9 in ras , e post. corr. in a) ὃ 168 e] et, i. e. ec Diomedis Monac.

armis] R in ras. ut vid. αὶ 169 formide - (e inf. corr. in i) y 170 PONTES Ay2c portif y1 ᾧ in ras. b. ppugnacula (p £n ras.) b hse d

171 INSTAT Pybe INSTANT M INSTANT ἢ. 173 iuvenum: Jegitur et iuveni' Servius 174 LEGIOEST A

LO

VERGILI AENEIS IX 127

excubat exercetque vices, quod cuique tuendum est. 175

Nisus erat portae custos, acerrimus armis, Hyrtacides, comitem Aeneae quem miserat Ida venatrix iaculo celerem levibusque sagittis ; it iuxta comes Euryalus, quo pulchrior alter non fuit Aeneadum Troiana neque indüit arma, 180 ora puer prima signans intonsa iuventa. his amor unus erat, pariterque in bella ruebant: tum quoque communi portam statione tenebant. Nisus ait:,*dine hunc ardorem mentibus addunt, Euryale, an sua cuique deus fit dira cupido ? 185 aut pugnam aut aliquid iandudum invadere magnum mens agitat mihi nec placida contenta quietest. cernis, quae Rutulos habeat fiducia rerum. lumina rara micant; somno vinoque soluti procubuere; silent late loca: percipe porro, “190 quid dubitem et quae nunc animo sententia surgat.

TESTIMONIA.

175 *succedunt variantque duces (sic libri), *quod cuique tuendum est' Nonius 413, 31, qui hunc et v. 164 et 222 conflavit. 177 Macro- bius Sat. V 15, 12 181 Macrobius Sat. V 13, 24 184 *Nisus a.' Probi inst. I 17, 7 'dine hune a. m. accommodant' Appuleius de deo Soer. 1 184 sq. *dine...cupido' Servius Aen. X 689 185 'an. cupido" Servius Aen. I 293 VI 373 VIII 350 186 Nonius 323, 30 185 *quae . . fidueia" Servius Aen. IX 164 189 *Iumina r. m.' Ser- vius Aen. IX 239 *somno vinoque sepulti" Servius Aen. III 42

--- τ,

VARIA LECTIO. 7

177 sq. comitem . . . sagittis damnat Peerlkampus, legit Servius. 178 ef. V 68. SAGITTIS M. 179 it Moret. pr. : cf. VI 159. 448

ET MPRybc eurialuf be 180 eneadem c. — 181 oraque prima puer 2)

SIGNAS Jf — 184 IDE" (E inferior corr. in I) P dine b — 185 de. bp KIT Ms 186 ALIQVIT MPRy3 — IAMDVDVM Abc iadudum (ia m. inras,icorr.ez à). 18 mihi m. 2 suprascr. b — QUIETEST

M QVIETEEST Zybc QVIESCIT P 188 habea b 189 VINO suprascr. P — sepulti mz, Servius : cf. 236 11 265 190 late (1m. 2) y n

0

PECIPE E prospice m — 191 aut quae » — anima y

128 VERGILI AENEIS IX

Aenean acciri omnes, populusque patresque,

exposcunt mittique viros, qui certa reportent.

si tibi quae posco promittunt (nam mihi facti

fama sat est), tumulo videor reperire sub illo 195 posse viam ad muros et moenia Pallantea.'

opstipuit magno laudum percussus amore

Euryalus; simul his ardentem adfatur amicum:

*mene igitur socium summis ddiungere rebus,

Nise, fugis? solum te in tanta pericula mittam ? 200 non ita me genitor, bellis adsuetus Opheltes, , -

Argolicum terrorem inter Troiaeque labores

sublatum erudiit, nec tecum talia gessi,

magnanimum Aenean et fata extrema secutus:

est hic, est animus lucis contemptor et istum 200

qui vita bene credat emi, quo tendis, honorem.' Nisus ad haec: *equidem de te nil tale verebar nec fas, non, ita me referat tibi magnus ovantem luppiter aut quicumque oculis haec aspicit aequis.

TESTIMONIA. 199 sq. *mene ... fugis! Macrobius Sat. VI 6, 16 Nonius 401, 33 202 sq. "Troiae ... erudiit' Nonius 385, 19 208 sq. *nec ... secutus! Nonius 316, 28 205 'est hic ... contemptor! Donatus ad Ter. Andr. V 3, 19 205 sq. *est animus ... honorem schol. Hor.

carm. III 14, 2 208 sq. *non ... Iuppiter! Priscianus 1023 'me ... Iuppiter" Servius Aen. IX 241

VARIA LECTIO.

192 Aeneà c aeneam y2 . POPVLOS καὶ populof € 193 Expof- funtc 196 fadyl1* 196at 1 197 OBSTIPVIT MPRbc 198

Eurialuf c — affat c 199 summis] tantis Macrobii exempl.: cf. VI 315

f : 201 adfue.tuf b — ofellef ὃ 202 LABORIS 27. 203 ERVDIT A; 204 aeneà c FAMA αὶ 205 hinc 61] et istum] TI in ras. P

206 EMIHI (corr. minio) M ^ co bl qoó2 297—227.928—233 F

haec fol. LXXII 201 ad (haec m. recentiss) y AYT- HAEC. P. THE

(H del. minio) M ..hily2 NIHIL Ἱ NIHIL FZPRy1b 208 NON

suprascr. P — *non: distinguendum, ut initium iurisiurandi sit ita me

referat! Servius — refier& c — 209 AVTFFAQVICVMQVE P. ASPICIS P EQVIS κα

-

--- πεν ϑν:-ς--

VERGILI AENEIS IX 129

sed siquis, quae multa vides discrimine tali, 210 siquis in adversum rapiat casusve deusve,

te superesse velim; tua vita dignior aetas.

sit qui me raptum pugna pretiove redemptum

mandet humo, solita aut siqua id Fortuna vetabit,

absenti ferat inferias decoretque sepulchro. 215 neu matri miserae tanti sim causa doloris,

quae te sola, puer, multis e matribus ausa

persequitur magni nec moenia curat Acestae.'

ille autem *causas nequiquam nectis inanis,

nec mea iam mutata loco sententia cedit: 220 adceleremus' ait. vigiles simul excitat, illi

succedunt servantque vices: stalione relicta

TESTIMONIA.

210—212 'sed ... velim" Priscianus 1144 210 *sed ... vides! Probi inst. I 17, 6 211 Priscianus 1145 214 *mandet ἢ, s? Aru- sianus p. 247 L. 214 sq. 'aut ... inferias' Priscianus 1145 217 sq. *quae ... persequitur' Donatus ad Ter. Andr. V 4, 32 schol. Lucani Π 303 Servius Aen. XI 35 222 cf. Nonius ad 175

VARIA LECTIO.

210 TALIS αὶ t..1..... y TALLII (TA m. ant. corr. in LE, I prior E fuisse potest, punctum m. rec., duae literae extremae erasae) P, ut discrimina i scripturus fuisse videatur librarius : cf. lX 143 X 511

212 VITIGNIOR P —a&hafy 213 m. 2 imo mg. add. b SIT

PS y | PRAETIO A 214 MANDIT ut vid. FI HVMO- SOLITA AVT FM HVMO SOLITA- AVT P, Arusianus, Priscianus * mandet humo :. multi hic distinguunt, alii iungunt mandet humo solita' Servius : cf. V 356 . id om., ut solita dicantur ea quae solita sint, Hoffmannus spici- leg. 16. Non queritur Fortunae iniquitatem, sed ut v. 210 mullis idem accidere, ne singulare fatum timere videatur, significat. 214 VITA-. BIT 7? uetabat c1. vetabit testatur T 215 que] QVAE Py1

V A 216 NE. F MISERE F 217 nuit y tantis Servius Aen. Xl 35 A R ex schol. Lucani 218 ACESTE M 4219 causas] A alt. fort. in

ras. Κ᾽ INANES Pyc 220 wi MVTATA F — 221 ATCELEREMVS

MPy Accelerem' bc — 292 uice b — 'servantque vices: Aic distinguen- dum, alias sensus non procedit. ... quidam servantque vices statione relicta pro stationis relictae vices servant intelligi volunt" Servius. Nulla post vices interpunctio in MP.

RIBBECK, VERGIL. 111. 9

130 VERGILI AENEIS IX

ipse comes Niso graditur, regemque requirunt. Cetera per terras omnis animalia somno laxabant curas et corda oblita laborum: — — 225 ductores Teucrum primi et delecta iuventus consilium summis regni de rebus habebant, quid facerent quisve Aeneae iam nuntius esset. stant longis adnixi hastis, in scuta tuentes, castrorum et campi medio. tum Nisus et una 230 Euryalus confestim alacres admittier orant: rem magnam, pretiumque morae fore. primus [ulus accepit trepidos ac Nisum dicere iussit. tum sic Hyrtacides: *audite o mentibus aequis, Aeneadae, neve haec nostris spectentur ab annis, 235 quae ferimus. Rutuli somno vinoque soluti |

᾿

TESTIMONIA.

229 Nonius 339, 3 231 *admittier o.' Charisius 248 Diomedes 436 P. Isidorus orig. I 34, 3 Claudius Sacerdos I 94 2892 'rem .'.. fore! Donatus ad 'ler. Andr. III 5, 4 Arusianus p. 247 L. 233 Ser- vius Aen. III 666 *ae ... iussit? Nonius 324, 3 239 'neve ... annis! Arusianus p. 263 L.

VARIA LECTIO. E 223 gradituf y1 REGM F reuifunt * antiqui aliquot! Pierii

, A cg . 224 cf. MI 147 TcETERA 7 — 325 OBLATA F 226 DVCTORES P delecta iuventus : cf. IV 130 VIII 499 DELECTA, non praemisso et. FMPRybw, Pierii codices paene omnes antiqui, quotquot habuit. dilecta c1. et quibus in libris extet nescio. Legebatur in editionibus ante Pierium : cf. 246. 890 9229 adnixi (ad m. 2) y. adnixi (xi in ras.) Ὶ 5 8

c innixi JVonii exempl. — ENCVT-ATQ-ENTES (corr. m. ant. in ETCVTA TENENTES) P ETSCVTATENENTES FM Rybe, Nonius, nisi quod tenen- tis y1 et Nonii exempl. 230 CAMPIS //. campi Servius testatur.

t 231 eurialuf yc — admitier (er in ras.) b .orant y — 232 Rem (ἢ m. 2 atramento scr., fort. ἃ fuerat)b MORAT M. 233 ACCIPIT M. AT ut

/ S vid. F1 — 234 hirlacidef Ὁ 0.7] 235 Aeneaeade b1 286 FERIMV P FEREMUS 741 . SOLVTIS A foluti, adser. m. rec. fepulu, b. sepulti

my, Servii Par. (in Regin. deest hoc scholium) , hic rectius, ni fallor : cf. 189

VERGILI AENEIS IX 131

conticuere; locum insidiis conspeximus ipsi,

qui patet in bivio portae, quae proxuma ponto;

interrupti ignes, aterque ad sidera fumus

erigitur: si fortuna perrmittitis uti 240 quaesitum-Aenean οἱ moenia Pallantea,

mox hic cum spoliis ingenti caede peracta

adfore cernetis. nec nos via fallit euntis:

vidimus obscuris primam sub vallibus urbem

venatu adsiduo et totum cognovimus amnem.' 245 hic annis gravis atque animi maturus Aletes:

*'di patrii, quorum semper sub numine Troia est,

non tamen omnino Teucros delere paratis,

cum talis animos iuvenum et tam certa tulistis

peclora. (sic memorans umeros dextrasque tenebat 250 amborum et voltum lacrimis atque ora rigabat.)

*quae vobis, quae digna, viri, pro laudibus istis

TESTIMONIA. 4 : porta ... ponto' Servius Aen. IX 317 240 sq. 'si.. Pleno: [ers die 810 240 *'si ... uti" schol. Veron. 82, 26

244 Nonius 359, 27 Donatus ad Ter. hec. V 3, 24 Charisius 188 245 Nonius 230, 4. 275, 28 246 Donatus ad Ter. Andr, II 3, 15 hec. I 2, 92 Arusianus p. 233 L. Iulius Rufinianus 246 R. 'aevi m. A.' Arusianus p. 246 L. 249 sq. 'tam ... pectora! Servius Aen. I 576 252 Macrobius Sat. VI 6, 12

VARIA LECTIO.

237; PROCVBVERE Pc procubuere, at cticuere y : cf. 190 οἱ II 253

238 UIUIO JM biuico y1 PROXIMA MPybc 9380 acer m — fomuf

y 240 *alii hunc ordinem volunt: si fortuna p. u., Mox hic... Affore

cernelis. mec nos v. f. euntis Quaesitum" e. q. 8, Servius. Transposue-

runt igitur : 240. 242. 243. 241. Librorum ordinem servat Priscianus. 241 et] adc — PALLATEA Z. 243 FALLET 2/4... EVNTES R

244 primum ΤῊΝ exempl. primam confirmant Charisius, Donatus,

OE

Servius VALLIBVS P moenibuf, at fubuallibz y : cf. 241. vallibus legit Servius. 345 affiduo c 246 ADQVE ἢ ANIMIS A. ALETIS

M 247 DII Pyl 250 si y animorof, μέ vid. y1 ..umerof y2 Mx s TENEBANT Zt tebat y | 951 UULTUM MP2bc — ADQVE A

HIGEDAT P rigebat y1 252 pro ta. libuf", f. if (pro laudibuf Q*

132 VERGILI AENEIS IX

praemia posse rear solvi? pulcherrima primum Ἢ di moresque dabunt vestri; tum cetera reddet actutum pius Aeneas atque integer aevi 255 Ascanius, meriti tanti non inmemor umquam.' *immo ego vos, cui sola salus genitore reducto" excipit Ascanius, *per magnos, Nise, penatis Assaracique larem et canae penetralia Vestae obtestor; quaecumque mihi fortuna fidesque est, .. 260 in vestris pono gremiis: revocate parentem, reddite conspectum; nihil illo triste recepto. bina dabo argento perfecta atque aspera signis pocula, devicta genitor quae cepit Arisba, et tripodas geminos, auri duo magna talenta, 265 cratera anticum, quem dat Sidonia Dido. si vero capere Italiam sceptrisque potiri contigerit victori et praedae dicere sortem,

TESTIMONIA.

254—256 *'tum . .. Ascanius! Charisius 175 Priscianus 1013 259 sq. *actutum ... Ascanius' Iulius Rufinianus 246 R. 259 'atque i.a. A. Donatus ad Ter. eun. III 2, 20 Arusianus p. 236 L. 'integer a. A.! Donatus ad Ter. Andr. I 1, 45 263 sq. *bina ... pocula" Nonius 244, 6 2606 Abbo Floriacensis in A. Mai auct. class. V 343 2608 “οὐ... sortem' Servius Aen. III 323 -

VARIA LEOTIO.

iftif »1) y2. pro talib. aufif. in ras. b2my, Macrobius : cf. 281 II 535 pro laudibus istis ut X 825 legit Servius. 253 solvi et m 254 DII Py | memorefyl | q;supraser. b. — ca&era y —— reddent CAarisii

e 5 cod. 955 ADQVE R inter y 256 MERITI (ut vid.) P IMMEMOR JPRb 2598 EXCIPIAT P nifi y1. PENATES ΜΡ penatof bp. pa- natof c1 259 CANE 7/y 260 obftector 7. 261 GREMES P GRAE-

MIS M reuocare y 262 TRISTI P recoepto j|] 968 BINA M

ADQVE αὶ 264 PROCVLA P — coepit b1 966 geminos] MINOS in ras. αι 966 abesse posse iudicavit Heynius, eiecit Peerlkampus. [π- terpretatur versum Servius. ANTIQVM Ay antiquum bc 268

PRAEDE M DICERE ΖΡ dicere y DVCERE Zibem, tuetur Marklandus ad Statii silo. V 3, 92. *dicere sortem, statuere. ali proprie ducere legunt . . . [alii deicere legunt secundum illud V 490]' Servius. deicere antiquiorem formam.verbi quod est dicere Servium in codicibus inve- nisse statuit Heinsius. fortem (f m. 2 in ras.) y

l————————HáHÉÁul(—

uM aet

MS 5 oct ἀφ e

VERGILI AENEIS IX 133

vidisti quo Turnus equo, quibus ibat in armis

aureus: ipsum illum, clipeum cristasque rubentis . 270 excipiam sorti, iam nunc tua praemia, Nise.

praeterea bis sex genitor lectissima matrum

corpora captivosque dabit suaque omnibus arma,

insuper his campi quod rex habet ipse Latinus.

te vero, mea quem spatiis propioribus aetas 215 insequitur, venerande puer, iam pectore toto

accipio el comitem casus complector in omnis.

, nulla meis sine te quaeretur gloria rebus;

seu pacem seu bella geram, tibi maxima rerum verborumque fides. contra quem talia fatur — - 280 Euryalus: *me nulla dies tam fortibus ausis

dissimilem arguerit; tantum: fortuna secunda

TESTIMONIA.

. 269 Macrobius Sat. VI 6, 12 270 sq. *ipsum ... sorti" Nonius 293, 9 271 Arusianus p. 229 L. 275 sq. mea ... insequitur! schol. Hor. carm. I 36, 8 .278— 280 *nulla ... fides' Donatus ad

Ter. eun. III 1, 12 279 'seu p. s. b. g.' Claudius Sacerdos I 74 281 sq. Priscianus 881 —

VARIA LECTIO.

269 vidistis Macrobii Par.a — EQV. R — QVIS in ras-vel eras. R

270 clypeum be — RUBENTES JM. COMANTIS A, ut ΠῚ 468 271 iam

iua nunc; nunc iam tua c. nifaey — 272—274 damnat Peerlkampus,

interpretatur Servius. — 273 cap.tiuof y dabatcl — 274 IS M : cf.

Lachmannus Lucr. 262. Sed Ladevicus perperam pro nominativo

interpretatur : cf. Wagnerus lectt. Verg. 389 his Servius — CAMPIS R 5 *

QVOP P QUOS Mye2 275 PROPIIORIBUS 41. PROPRIORIBUS M2Pyic1Y — 276 UENERANDAE 7/. 277 CONPLECTOR Py 279 seu pacem s. b. geram ad superiora retulit Iahnius. 281 Eurialuf c Nisus ad haec wf 207 Prisciani ecempl. dies umquam lam ex 447 Prisciani o 82 AVGVERIT αὶ ARGUERIT- TANTUM FORTUNA M

*lantum : tantummodo hoc possum de me promittere ... nam aut dis- iunctiva parlicula est, non negantis adverbium. [quidam sic intelligunt : tantummodo fortuna prospera non in contrarium recidat . . . a/i ita pu- tant: me nulla dies dissimilem arguet, sive quae est hodie fortuna per- manserit sive etiam laeta fuerit... et melius legitur sine aspiratione, i. e. aut adversa' Servius.

134 VERGILI AENEIS IX

aut adversa cadat. sed te super omnia dona

unum oro: genetrix Priami de gente vetusta

est mihi, quam miseram tenuit non Ilia tellus 285 mecum excedentem, non moenia regis Ácestae.

hanc ego nunc ignaram huius quodcumque pericli est

inque salutatam linquo: nox et tua testis

dextera, quod nequeam lacrumas perferre parentis.

at tu, oro, solare inopem et succurre relictae. 290 hanc sine me spem ferre tui: audentior ibo

in casus omnis. percussa mente dedere

Dardanidae lacrimas; ante omnis pulcher Iulus,

atque animum patriae strinxit pietatis imago.

tum sic elffatur: 295 'sponde digna tuis ingentibus omnia coeptis.

namque erit ista mihi genetrix nomenque Creusae

solum defuerit, nec partum gratia talem

parva manet. casus factum quicumque sequentur,

TESTIMONIA.

283 sq. *sed ... oro' Servius Aen. VIII 303 287 Servius Aen. IX 61 288 'inque s. 1. Nonius 333, 23 Servius Aen. I 161 288 sq. 'nox ... parentis! Asper 114, 9 291 sq. *audentior . , . omnis! No- ' nius 442, 24 294 Nonius 402, 30 *patriae ... imago' Macrobius Sat. IV 6, 9

VARIA LECTIO.

283 aut y2bc HAVT PR, Symmachum legisse putant , qui epist. I 28 haec scripserit: *nec umquam te dissimilem scriptis talibus dies arguet. modo fortuna munifica prosperorum secundet optata." haud yl

287 nune ego c ,une b — iharam y2 naram y] PERlcri:EsT [M pericli e (€ m. 2 add.) b. peri.clie (cl fort. corr. ex d) y PERICLI (om.

est) PR — 289 NEQ-AM 2M LACRIMAS Pybe — 290at]Hancc —te (e in ras.) b. inopem] I m. 2 sed ant. in ras. P — 291 SIGNE P

1 MET P 292 CASSVS R OMNES M percuffay | DEDERVNT PZ»yb d deder c : cf. Wagneri quaest. Verg. V 293 Dardaniae y — 294 cf. X824 — ADQVE R — ftixitb — 295 effatuf yl affatur m. 296 Sponde

(d in ras.) b. Spondeo cm tuf y 298 talem] Α m. 9 ant. in ras. P 299 factum (ae m. 92, fort. ex a) y | SEQVETVR Pb

VERGILI AENEIS IX 135 —

per caput hoe iuro, per quod pater ante solebat: 300 quae tibi polliceor reduci rebusque secundis,

haec eadem matrique tuae generique manebunt.'

sic ait inlacrimans; umero simul exuit ensem

auratum, mira quem fecerat arte Lycaon

Gnosius atque habilem vagina aptarat eburna. | 305 dat Niso Mnestheus pellem horrentisque leonis

exuvias; galeam fidus permutat Aletes.

protinus armati incedunt; quos omnis euntis

primorum manus ad portas iuvenumque senumque prosequitur votis. nec non et pulcher Iulus, 910 ante annos áànimumque gerens curamque virilem,

multa patri mandata dabat portanda: sed aurae

omnia discerpunt et nubibus inrita donant.

Egressi superant fossas noctisque per umbram castra inimica petunt, multis tamen ante futuri 2315 exitio. passim sommo vinoque per herbam : corpora fusa vident, arrectos litore currus,

*

TESTIMONIA.

300 Appuleius de deo Socr. 5 Donatus ad Ter. Andr. I 5, 46 adelph. III 2, 54 Arusianus p. 236 L. 302 Arusianus p. 246 L. Diomedes p. 296 P. 303—307 Macrobius Sat. V 9, 5 304 *mira ... Lycaon' Servius Aen. X 499 308—10 Maerobius Sat. V 9, 7 311 Servius

Aen. III 342 312 *multa ... portanda! Nonius 348, 27 312 sq. *sed ... donant' Servius Aen. IV 705 'sed ... discerpunt! Servius Aen. X 652 314— 323 Macrobius Sat. V 9, 8 314 *'egressi s. f.'

Caper 2241 915 sq. *multis ... exitio" Arusianus p. 231 L.

VARIA LECTIO.

300 capud c — ante folebat s. 2 add. b 302 matrif y1 303 sic ait] Sicut 71. inlacrumans *'veteres' Pierii | NMERO (V m. 2 ant. in ras., fuit H ut vid.) P humero c. 304 LYGAON JM licaon yc

305 ADQVE A — 306 mnefteuf (mnefte in ras.) c "orrentif y | 307 Exuuiaf (f. 2 add. ut vid.) y — 308 INCENDVNT A. ince.dunt b euntif £n ras. 2. 312 portenta y SET M. 313 INLITA AZ irrita (1 post. in ras.) b irrita c — 314 umbras *omnes antiqui' Pieriani, x 315 sq. multis . . . passim eicit Peerlkampus, interpretatur Servius castra petunt passim. 6. q. 8. proposuit .Dietschius in. Fleckeiseni ann.

LXIX 560 — 316 uno y | erbam c VMBRAM Zim, ut 314 — 317 littore ὁ

136 VERGILI AENEIS IX

inter lora rotasque viros, simul arma iacere,

vina simul. prior Hyrtacides sic ore locutus:

* Euryale, audendum dextra; nunc ipsa vocat res. 320 hac iter est. tu, ne qua manus se attollere nobis

a tergo possit, custodi et consule longe;

haec ego vasta dabo et lato te limite ducam. — ,-

sic memorat vocemque premit; simul ense superbum Rhamnetem adgreditur, qui forte tapetibus altis 325 extructus toto proflabat pectore somnum,

rex idem et regi Turno gratissimus augur,

sed non augurio potuit depellere pestem.

tris iuxta famulos temere inter tela iacentis *

armigerumque Remi premit aurigamque sub ipsis 330 nanctus equis ferroque secat pendentia colla; -

TESTIMONIA.

323 Nonius 417, 15 Servius Aen. IX 356 X 513 324—326 'simul . extructus? Nonius 391, 31 324 *sic ... premit! Nonius 365, 1} 329 sq. “αὐ... somnum? Nonius 542, 16 *qui ... extructus' Iulius Rufinianus p. 250 R. schol. Hor. carm. II 3, 19 Servius Aen. VII 271 325 'qui f. t. a.' Charisius 45 *tapetibus a.' Probi ars minor 046 inc. de orthogr. 28083 P. gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 250 326 'toto ... somnum? Sergius in Donat. 7 p. 478 Endl. (1830 P.) 328 Macrobius Sat. V 9, 10 320 'temere ... iacentes! Servius Aen, IX 375 330 *armigerumque R. p.' Nonius 365, 18 * armige- rumque premit! Servius Aen. II 530

VARIA LECTIO. 318 lora (1 m. 2 ut vid.) y tela *nonnulli? Pieriani : cf. 329

S 320 Euriale c "UIDENDUM M 321 MANVSE P 322 tergo (ergo m. 9 in ras.) y 323 hEc c uaftadabo y1 uasta..bo y2 uaftabo c recto Macrobii exempl. lato confirmat Servius Aen. X 513 TE suprascr. P — LEMITE (E pr. corr. in V) P. limine y1 limite confirmat M

Servius l.l. 324 SIC M UOCET M — SIMVL E NSE (E et N in ras.) R 325 Ramnetem e. 326 EXSTRVCTVS RR. 327 dux Io. Schrade- rus X regni m 328 auguriis poterat /Macrobii ὦ, sed augurio Par. 1

et potuit Salisb. depelle ^ y | 329 TRES R. iuxta (x in ras.) b tela] LORA A : ef. 318 IACENTES γε 330 Remum Zorvill. m. 2, N

Schraderus | 334 NANCTVS Ay, Mentel. pr. NACTVS P. Nactuf (a in ras., fortasse duarum lit.) b NACTUS Mc

NL Ós L

VERGILI AENEIS IX 137

tum capul ipsi aufert domino truncumque relinquit

sanguine singultantem; atro tepefacta cruore

terra torique madent. nec non Lamyrumque Lamumque

et iuvenem Serranum, illa qui. plurima nocte 335 luserat, insignis facie, multoque iacebat

membra deo victus: felix, si protinus illum

aequasset nocti ludum in lucemque tulisset.

inpastus ceu plena leo per ovilia turbans

(suadet enim vaesàna fames) manditque trahitque 940 molle pecus mutumque metu, fremit ore cruento:

nec minor Euryali caedes; incensus et ipse

perfurit ac multam in medio sine nomine plebem, Fadumque Herbesumque subit Rhoetumque Abarimque,

TESTIMONIA,

335 sq. *illa . ;. luserat? Arusianus p. 244 L. 337 sq. 'felix . tulisset! Diomedes 407 'felix ... ludum? Nonius 244, 11. 840 sq. *mandit ... pecus' schol. Hor. epod. V 83 344 *Fadum ... subit? Nonius 403, 5

VARIA LECTIO.

T

332 capud c AUFER JM reliquit b reliquit m 333 atro suprascr. y — 'atro potest et superioribus adplicari, ut sit intellectus: sanguine singultantem atro, potest et sequentibus iungi, sed melius se- quenlibus' Servius. Post singultantem interp. M — 334 noy — lami- rum c — lamüque (lam Zn ras.) ἢ Numamque conl. 454 Io. Schraderus

R LED 335 SER, ANVM (erasa I vel L) Py. SERRANVM P2. quae 4rusiani codd. | 336 IACEBANT (N corr. ex T, ut altera T videatur esse m. 3

sed ant.) P iacebant 51 337 de (e m.9 in ras.) y — Sl in ras. ut vid., fuit fort. ET P — ullum y1 338 noctis Nonii 244 exempl.

339 INPASTUS JM inpaftuf (uf m. 2 in ras.) y — LEO suprascr. M

0 VILIA P 340 VAESANA P VESANA ἄς MANDET M. TRAHIT

(Η vel erasa vel in ras.) R thrait y 341 MULTUM ΜΡ MVLTVM A *mutumque metu: seilicet pecus, nam male quidam accipiunt mutum

fremit de leone Servius — "REMIT M — 342 Ne c — euriali yb M 343 MULTA 2 multum 71 344 Cadum Nonii exempl. Fandum, Pha-

danum, Phadum, Thadum ; — HERBESSVM A HEBESVM Pyc hebe.fum b Herbaesum Nonii exempl. Werbosum, Hebusum, Heresum χα — ROETHVM

138 VERGILI AENEIS IX

ignaros, Rhoetum vigilantem et cuncta videntem, 345 sed magnum metuens se post cratera tegebat;

pectore in adverso totum cui comminus ensem

condidit adsurgenti et multa morte recepit.

purpuream vomit ille animam et cum sanguine mixta

vina refert moriens; hie furto fervidus instat. 390 iamque ad Messapi socios tendebat; ibi ignem

deficere extremum et religatos rite videbat

carpere gramen equos: breviter cum talia Nisus

(sensit enim nimia caede atque cupidine ferri)

*absistamus' ait, *nam lux inimica propinquat. 395 poenarum exhaustum satis est, via facta per hostis."

multa virum solido argento perfecta relincunt

armaque craterasque simul pulchrosque tapetas.

TESTIMONIA,

947 sq. *pectore .. . condidit! Servius Aen. IX 443 "totum ... recepit! Nonius 383, 30 347 'totum c. c. e,' Probi inst. I 9, 3 949 *purpuream v. i. a.' schol. Hor. carm. I 24, 15 Lucani VII 622 Servius Aen. I 98 II 532 VI 221 358 'pulehrosque t. Nonius 229, 7

VARIA LECTIO.

h Pyc RHOETEVM Z rhoetü b Rhoecum ; —— ARABIM Z habarim c abra- Uum, haberim, aberim, hilarim, haburim, oie fabrum 7 345 IGNA-

RVS (sed corr. m. ant.) P Ignoraf cl RHOTUM M roethum e r&hum y Rhoeeum Schraderus Erytum Peerlkampus 846 cratera (c m. 9 in raS.)y | tegeba.t ὃ 348 * Cornutus nocte legit, et annotavit: utrum nocte pro morte? an cum mulía nox esset?' Servius 349 PVRPV- '

REAM P Purpeream y *et multa morte recepit Purpureum: multi hic distinguunt .. . alii multa morte recepit, uf $i£: eduxit gladium cum multo eruore, ef sic inferunt: purpuream vomit ille animam' Servius. Post recepit interp. M — ETCVM P2 V..ON ut vid. P1 350 furtu δ]

f 351 mefapi y — IBIGNEM P ibignem y ubi ignem c 352 RIGATOS Z 354—366 Veron.fol.935a 854 ADQVE ἢ Nimia — FERRI J^

| h cupidem c1 — 355 lux — proPINQVAT 7 856 exauftum y. HOSTES MP2yc 867 RELINQVNT Ry, ilem, sed ut nt in ras. sit, b relinquit c

358 ARMA. R pictos Charisius, inc. de orthogr. : cf. VM 277 . tapetos Aottend. pr., inc. de orthogr. tapetas testantur ceteri cum Servio.

— —-.————— m

VERGILI AENEIS IX 139

Euryalus phaleras Rhamnetis et aurea bullis

cingula, Tiburti Remulo ditissimus olim 360 quae mittit dona hospitio cum iungeret apsens

Caedicus (ille suo moriens dat habere nepoti),

[post mortem bello Rutuli pugnaque potiti |

haec rapit atque umeris nequiquam fortibus aptat.

tum galeam Messapi habilem cristisque decoram 365 induit. excedunt castris et tuta capessunt,

Interea praemissi equites ex urbe Latina, cetera dum legio campis instructa moratur, ibant et Turno regi responsa ferebant, , tercentum, scutati omnes, Volcente magistro. 370

TESTIMONIA.

Charisius 45 Probi ars minor 548 Probus de nom. 19 p. 218 Endl. ine.

de orthogr. 2808 gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 251 Servius

Aen. VII 277 350—363 Asper 113, 8 K. 399 sq. *Euryalus . ..

cingula! Nonius 554, 17 *aurea ... cingula! Servius Aen. IX 651 360 cf. schol. Veron. 100, 13 K. *Tiburti ... olim' Servius Aen.

XI 700 363 cf. schol. Veron. 100, 20 K. 367 Nonius 295, 16 369 cf. schol. Veron. 101, 3 K. 370 Servius Aen. VII 274 XI 603 *tercentum sc. o.' Servius Aen. I 114

VARIA LECTIO.

359 Eurialuf c — RHAMNITIS μὲ vid. M1 ramnetif bc 360 TI- BVRTIS P. tyburti c di. Gffimuf (erasa aut c aut f) y 361 Post hospitio Znterp. P ^ coniunger& yc — APSENS M4. ABSENS PR Vybc

362 moriens] deest nota m apud Asprum 363 rutili b. rutili c PUGNAM M PRAEDA ἢ : εὐ. 450 — 'sane sciendum locum hunc esse unum de XM (al. XIII) Virgilii sive per naturam obscuris sive insolu- bilibus sive emendandis. sive sic relictis, ut a nobis per historiae anti- quae ignorantiam liquide non intelligantur' Servius. Legit Asper hunc versum (ef. schol. Veron.), spurium esse iudicavit Wagnerus, infeli- cissime idem nuper vindicare conatus in lectt. Verg. 3594. 4b eo ad- scriptum esse puto, qui nequiquam v. 364 interpretari vellet. 364

ADQVE Δ humerifyc APTANT P abtatóc 365 mefapi y —de- coram (a m. 29) y 866 et cedunt m 367 —379 Veron. fol. 235b

369 'in omnibus bonis regis dicitur inventum' Servius Paris. *alio loco ostendit illos a Turno missos.(?) hoc loco adnotant Probus et Sul- picius contrarium illi esse: VII 600" schol. Veron. Sane parum haec accurate narrata sunt. 370 omif c VOLCENTE A Vy, item, nisi

5 quod Ο in ras., Pb UOLCENTE JM uulcente c

140 VERGILI AENEIS IX

iamque propinquabant castris murosque subibant,

cum procul hos: laevo flectentis limite cernunt

et galea-Euryalum sublustri noctis in umbra

prodidit inmemorem radiisque adversa refulsit,

haut temere est visum. conclamat ab agmine Volcens: 375 'state, viri. quae causa viae? quive estis in armis?

quove tenetis iter?' nihil illi tendere contra,

sed celerare fugam in silvas et fidere nocti.

obiciunt equites sese ad divortia nota.

hinc atque hinc omnemque abitum custode coronant. 9380 silva fuit late dumis atque ilice nigra

horrida, quam densi complerant undique sentes ;

rara per occultos lucebat semita calles.

TESTIMONIA.

971 Priscianus 1178 979 'sublustri" schol. Veron. 101, 6 K. 375 Charisius. 196 *haud t. e. v.' Donatus ad Ter. eun. II 2, 60 976 sq. 'state ... iter' Donatus ad Ter. eun. IV 7, 34 376 Servius Aen. VIII 113 378 “οὐ fidere n.' Priscianus 1101 Servius Aen, I 452 *fidere n. Servius Aen. VII 290 379 sq. *obiciunt ... huc illuc" Nonius 458, 19 379 Nonius 290, 24 'divortia" schol. Veron, [0], 12 380 *omnem ... coronant! schol. Veron. 101, 14 K,

VARIA LECTIO.

371 IAM M . PROPINQuabant — suBIBANT V ——portif (port in ra$.) b. portis z, Priscianus, ut ΧΙ 62 1 MVROS Pyblcl, confirmare videtur Servius (muros muro Paris. muro Aegin. MVRO JWRAb2c3, Prisciani , qui inter duo accusativi exempla hunc v. laudat, codd. : ut VIL 161. 372 flectentef c 373 EVRYLVM V eurialum b VMBRAM V

374 PROdidit inREMOREM 7 IMMEMOREM Ze .adumfa c1 375 Haud — agmine V |. HAUT MRy1 HAVD Py2b5c — haut...visum

T

Volcenti tribuenda putat Peerlkampus. TEMEREREES P TEMERE SESE M temerere eft y1 ag. .ne y2 AGGERE Py1 uolcenf y VVL- C

5 CENS 7c ULLCENS 4771 ONTRAP — 378Sed— fidere V 8Εη (Derasa)R . SILVIS Py — 379 OBICIVNTES P 380—405 Veron. fol. 240 eel HINC er hinG V huc illuc Nonius Mera R

abitum cap ABITUM M aditum b ADITVM AV ADITV. P *melior est

lectio abitum quam aditum" Seroius. *sic abitum, non aditum" scAol.

Veron. | CONPLERANT Pybc COMPLEBANT A : cf. V 107 383 D

LVCEBAT P»52c LVCEBANT 7? LUCEBAT JM ducebat b1m luceBAT V

—€———————'

VERGILISAENEIS IX 141

Euryalum tenebrae ramorum onerosaque praeda

impediunt fallitque timor regione viarum; 385 Nisus abit. iamque inprudens evaserat hostis

atque locos, qui post Albae de nomine dicti

Albani (tum rex stabula alta Latinus habebat):

ut stetit et frustra absentem respexit amicum.

'Euryale infelix, qua te regione reliqui? | 390 quave sequar, rusus perplexum iter omne revolvens

fallacis silvae?' simul et vestigia relro

observata legit dumisque silentibus errat.

audit equos, audit strepitus et signa sequentum.

TESTIMONIA. 1

384 schol. Veron. [0], 19 386 cf. schol. Veron. 101, 17, 'jam- que ... hostes! Arusianus p. 227 L. 387 *'qui ... dicti! schol. Veron. 101, 22 390 Servius Aen. XI 243 *infelix' schol, Veron. 102, 1 K.

VARIA LECTIO.

* ducebat . . . egitur et lucebat" oben: 384 Eurialum ec TENEBrzae ramorum r 385 IMPEDIVNT (T m. 2 sed ant. in ras.) P. INPEDIVNT

M FALLI M 386 NISUS M — abit y | VAM (Im. 2 sed ant. in

λ : ras., fuit fortasse N) P —. IMPRVDENS Υ EUASERIT 27. HOSTES

P3c hofief y — 387 ATQVE LOCOS MPyby, defendit Wagnerus lectt. Verg. 410 ADQVE LOCOS A atque lucof cz ac lucos m, si Hassleri silentio fides est: Ladevicus. at locos Goth. sec. atque lacus Baptista Egnatius? adque lacus ut stetit. coniungit Hoffmannus spicileg. 17, qui saltem v. 389 substetit corrigere debebat. Sed fortasse neque hic neque sequens versus nostri poetae est: et v. 388 eliam Hoffmannus damnavit. — quo schol. Veron. 888 alta latinus V 5380 Ut (U in ras. m. rec.) b Alii post amicum commate posito apodosin sequi statuunt. 390 INFELIX- M “86 infelicem dicit, qui dolet; non illum, propter quem dolet' Servius. *melior haec distinctio, ut infelicem di- cat, X ἀκα ut ad se referat! schol. Veron. — 391 QVaVE etquar 14

RURUS M RVRSVS PHRybe rurSVS V... REVOLVEN. V RESOLUES M: ' ef. V1 29 *iter omne revolvens: Urbanus hucusque verba Nisi vult esse : alii poetae dant rursus perplexum i. o. r.' Servius. — 392 m. rec. in mg. add. c — silvas Zoffmannus spicileg. 18, verbis rusus .. . errat

IS poetae tributis. — vestigia V * 33 legit] T in ras. P. DUM M 394 EQVos F—. SEQVENTVTVM (TVM eras. et corr. in M) P fequentem y

142 VERGILI AENEIS IX

nec longum in medio tempus, cum clamor ad auris 395 pervenit ac videt Euryalum, quem iam manus omnis fraude loci et noctis, subito turbante tumultu, -

oppressum rapit et conantem plurima frustra.

quid faciat? qua vi iuvenem, quibus audeat armis

eripere? an sese medios moriturus in enses ς 400 inferat et pulchram properet per volnera mortem?

ocius adducto torquens hastile lacerto,

suspiciens altum, Lunam sic voce precatur:

TESTIMONIA. 397 schol. Veron. 102, 3 398 'ae.conantem p. f.! Priscianus 1183 399 sq. 'quid ... eripere" Macrobius Sat. IV 6, 12 Servius

Aen, IV 283 401 “οὐ... mortem Arusianus p. 255 L. * pulehram ... mortem" Asper 115, I8 402 Nonius 246, 29 cf. schol, Veron. 102, 10 K. 403 Priscianus 1034 P.

VARIA LECTIO.

395 TVM M ium y aurif (a.m. 2) y 396 eurialum bc ^ 397 LOCI- M : nulla interp. in P * Halerius: fraude loci potest per se legi, deinde subiungi et noctis subito t. t... .. sed et alio modo haut absurda dislinclio , fraude loci et noctis, deinde subito turbante tumultu' scAol. Veron. 'fraude loci et noctis... quidam noctis subito turbante tumultu legunt! Servius. 398 'oppressum rapit: Aoc est quem iam manus omnis rapit; nam male quidam videt rapi accipiunt. Quod si admiseris, vacat quem iam manus omnis' Servius —— rapiunt Peerlkampus et] ac Prisciani exempl. 399 quid faciat] heu quid agat? Servius Aen.

IV 283 QUI. M. facia. (a post. in ras.) b. iuuené (e posl. in ras.) b armis V 400 mediof (o 2n ras.) b HOSTIS Ab : cf. M 511 HOstis V *quidam in enses legunt et melius hoc putant quam in hostes ' Servius 401 cf. ge. IV 2318 Aen. XI 647 PVLCRAM Vc PROPE ἢ ET (ERE i» ras.) P — properet per] propter A4rusiani cod.

uolnera y VVLNERA MPRb1 Vulnera V uulnere c] — 403 altum, Lunam Bergkius ind. lect. Hal. aest.1860 p. ΝΠ ALTAM LVNAM- ET MPybemap ALTAM AD LVNAM ET ZV altam-lunam οἱ cum interpunctione post et voculam Priscianus, eodemque artificio *adfectatam structuram? ea- plicare Asper studuit. altam Lunam deleto et (cf. VI 186) ante Pierium. Servari possit et, si vel v. 402 torquet scribas (et proposuit Vorquetque Wagnerus lectt. Verg. 355) vel dissecto*v. 403 post lunam duo hemi- stichia cum verbo finito additurum fuisse poetam statuas. Quamquam quid addere potuerit nescio. Tuelur et copulam comparato Hom. Il.

VERGILI AENEIS IX 143

*tu, dea, tu praesens nostro succurre labori,

astrorum decus et nemorum Latonia custos. 405 siqua tuis umquam pro me pater Hyrtacus aris

dona tulit, siqua ipse meis venatibus auxi

suspendive tholo aut sacra ad fastigia fixi:

hunc sine me turbare globum et rege tela per auras.' dixerat, et toto conixus corpore ferrum 410 conicit: hasta volans noctis diverberat umbras

et venit abversi in tergum Sulmonis ibique

frangitur ac fisso transit praecordia ligno.

volvitur ille vomens calidum de pectore flumen

frigidus et longis singultibus ilia pulsat. 415 diversi cireumspiciunt. hoc acrior idem

TESTIMONIA.

404 Servius Aen. X 421 cf. schol. Veron, 102, 16 405 * astrorum

. nemorum Arusianus p. 222 L. 406 sq. *siqua ... tulit' Dona-

tus ad Ter. Andr. I 5, 57 408 *sacra ... fixi' Servius Aen. III 287 XH 768 412 sq. *et ... frangitur' schol. Hor. serm. II 1, 14

412 “εἰ... Sulmonis! Nonius 414, 9 Servius Aen. X 717 | . 413 Pris-

cianus 1272 414 sq. 'volvitur ... frigidus' Nonius 311, 8 Iulius

Rufinianus p. 236 R. 414 Nonius 263, 17 416 Macrobius Sat. VI

1,

VARIA LECTIO.

XXII 247 Naekius in Catonis Dir. p. 299 UOCE, in mg. FORTE (ut VI 186) M. ore 52 (uoce 71) m : cf. 1614 11 524 XL 123. PRECatur V 404 SVecuRRE labori V — fuccurre.. y fuccurri. δ] 405 LA-

TONia CV$toS Υ 408 Sufpendiu&olo y; — AT P 409 Nunc δὶ

410 CONISVS αὶ 411 hafta (Fn ras.) b. 412 ADUERSI 2PRybew, Nonius, Servius. aversi Rottend. sec. *tergum pro tergus dicit... μί intelligamus hastam in scutum venisse et illic esse collisum, ut fran- gitur sit colliditur, fisso scuti ligno etiam praecordia penetrasse: aliter non procedit. . .. alii re vera in tergum volunt esse percussum , quod falsum est. Nam quomodo ante fissum lignum ésset et sic praecordia penetrata? sciendum tamen, locum hunc unum esse de his quos inso-

lubiles diximus supra' (363) Servius f. Imonif c 413 hae. c FESSO P, — transit] S in ras. R 414 Soluitur ut vid. bl : cf. 433 FLUME7 M flumen (1 in ras.) b 415 PVLSANT £A plufat 51

Vs 416 CIRCVMSPICIVENT (E eras.) P. — ACRIOR ΡῚ ACRIVS P2y1 (aerior 52)

144 VERGILI AENEIS ΙΧ

ecce aliud summa telum librabat ab aure. e

dum trepidant, it hasta Tago per tempus utrumque

stridens traiectoque haesit tepefacta cerebro.

saevit atrox Volcens nec teli conspicit usquam 420 auctorem nee-quo se ardens inmittere possit.

*tu tamen interea calido mihi sanguine poenas

persolves amborum" inquit; simul ense recluso

ibat in Euryalum. tum vero exterritus, amens

conclamat Nisus, nec se. celare tenebris 425 amplius aut tantum potuit perferre dolorem.

*me me (adsum qui feci, in me convertite ferrum,

o Rutuli! mea fraus omnis; nihil iste nec ausus

nec potuit (caelum hoc et conscia sidera testor),

tantum infelicem nimium dilexit amicum," 430 talia dieta dabat; sed viribus ensis adactus

TESTIMONIA.

417 Servius Aen. II 231 418 Nonius 408, 6 'it ... utrumque? Servius Aen. IV 56 Priscianus 1101. 1184.1185 '*tempus' Charisius 21 422 sq. *tu ... persolves' Macrobius Sat. VI 1, 15 423 sq. '*simul ..., Euryalum' Donatus ad Ter. Andr. I 5, 16 427 sq. 'me... omnis! Charisius 251 Diomedes 441 P. Beda de trop. 377 C. ὁ *me me ... Rutuli! Claudius Sacerdos I 140 427 Donati ars III 5, 2 *me me ... feci! Priscianus 1036 Probi inst. I 6, 1 Iulius Rufi- nianus p. 233 R. Pompeius 459 schol. Persii I 11 Servius Aen. VIII 144 430. *nimium d, a.' Servius de fin. 5 p. 494 Endl. (1803. 1812 P.) Beda de metr. 2359 P. 431 sq. *sed ... costas! Nonius 243, 22

VARIA LECTIO.

417 ALIUT MPy | TELVMSVMMA Pybe — AVRAE P aurae y2 418 IT MAybc, Nonii exempl., probavit Lachmannus Lucr. 209 WT Py volat 7Montalb., Priscianus : cf. 411. 698 XII 923 419 hae. fit (7. e. S

haeffit) y — TEPEFACTO Py1 420 UOLCENS 7f uulfenf c conpieit b 5 C à) UMQUA* M ufquá in ras. b 421 NE M IMMITTERE ΜῈ

in 493 quid y2 quit y1 reclufo (lu 2n ras.) b relicto Donati exempl. redueto Burmannus: cf. XI 605 424 Euryalum propere Donatus

amens] MENS 7? 426 laborem m 427 ^ME ME M 498 rutili c NEQVE A 499 HAEC δὶ 430 nimium (um in ras.) b 431 adactuf

enfif c

———dH

VERGILI AENEIS IX 145.

transabiit costas et candida pectora rumpit.

volvitur Euryalus leto, pulchrosque per artus

it cruor, inque umeros cervix conlapsa recuubit :

purpureus veluti cum flos succisus aratro . 435 languescit moriens lassove papavera collo

demisere caput, pluvia cum forte gravantur.

at Nisus ruit in medios solumque per omnis

Volcentem petit, in. solo Volcente moratur.

quem circum glomerati hostes hinc comminus atque hinc 440 proturbant. instat non setius ac rotat ensem

fulmineum, donec Rutuli clamantis in ore

condidit advorso et moriens animam abstulit hosti.

tum super exanimum sese proiecit amicum

confossus placidaque ibi demum morte quievit. 445 TESTIMONIA.

433 sq. *volvitur .. . cruor' Macrobius Sat. IV 6, 14 435—437 Maerobius Sat, V 10, 13 435 'purpureus v. c. f , Asper 115, 11

Probus de nom. p. 222 Endl. 436 sq. *lasso ... caput! Nonius 341, 7 440 'quem ... hostes" Servius Aen. IV 154 442 sq. 'donec ... advorso' Nonius 459, 5 444 diff. vocum 3 p. 226 Endl.

VARIA LECTIO. 432 TRANSABIIT A, Stíatius Theb. ἢ 2 tranfadiit bc. TRANSADIGIT Py, Nonius : cf. XII 276. 508 TRANSADIBIT M PECTORACANDIDA

Rm ru.pit 5. RVPIT Rc 433 Soluitur ut vid. b1, Schraderus, non male : cf. 414 IV 530 et X 590 X1 640 eurialuf bc leto om. Macro-

" bii exempl. Aoeto (o post. in ras.) b. . pulerof c — ALTUS MI. 434

ID Py1 uf vid. —— humerof yc CONLABSA MP conlapfa. δ 435. V PVRPVREOS (0 corr. in V) P 436 laxo Macrobii Salisb. — 437 capud c

s 438 AD MPy | medioc 439 UULCENTEM Ἢ Vulfcentem c uulfcente c 440 oftef y péprmam wr R — ATQ- HINC literis mi-

noribus M 4l PROTURBAT My inftit c fotiuf b] . 442 L

FVMINEVM P Fulminü b —— rutilic — horec 448 advorso Nonius ADVERSO Hbri abftulit(abftn im ras.) b — HOSTIS. — 444 "TUM M EXANIMUM δε exanimü (u £m ras.) ;^ exanimem y EXANIMEM PA,

diff. vocum. PROIICIT P 445 CONFOSUS M. confoffof y

RIBBECK, VERGIL. 111. 10

140 VERGILI AENEIS IX

Fortunati ambo! siquid mea carmina possunt, nulla dies umquam memori vos eximet aevo, dum domus Aeneae Capitoli inmobile saxum accolet imperiumque pater Romanus habebit.

Victores praeda Rutuli spoliisque potiti - 490 Volcentem exanimum flentes in castra ferebant. nec minor in castris luctus Rhamnete reperto

' exsangui et primis una tot caede peremptis, Serranoque Numaque. ingens concursus ad ipsa corpora seminecisque viros tepidaque recentem 455 caede locum et plenos spumanti sanguine rivos. adgnoscunt spolia inter se galeamque nitentem

TESTIMONIA.

446—449 Seneca epist. 21, 5 447 Priscianus 748 schol. Hor. carm. 132, 8 448 sq. *'dum... accolet? Donatus ad Ter. Andr. 1 4, 3 schol, Hor. carm. III 30, 9 448 *Capitoli i. s). Lactantius de falsa relig. I 20 499 sq. 'tepida ... locum? Macrobius Sat. VI 6, 3

VARIA LECTIO. 446 QVIT PR. 447 uof (Fin ras.) 8 448 don? (o in ras.) b IMMOBILE Róc 449 AcBCOLET P ACCOLLET M 450 ruüli b

f 5 ᾿ 451 uolcentem (f zm. rec. b UULCENTEM 12, Vulfcentem c — EXANIMEM

PRyc 452 ramnete 5 458 EXANGUI M. Exfangui..et (et m. rec.) b EXSANGVEM A ET m. 2 add. P perepmüf y peremuf (e post. in E

ra$)b 455 SARRANO M.— NVMA (MA in ras.) P numaq: (sup. m. 9) b Lamo Schraderus conl. 334 Remo suspicari aliquem posse monet Heynius conl. 330. * decima antapodosis, quae fit quotiens commemo- rantur ea quae non sunt ante praedicta. neque Numam inducit occi- sum' Servius Aen. ἸΧ 454. Quoniam Numa ad *multam' illam *sine nomine plebem' (343) referri omnino non potesl, viz dubito quin poeta aut hic Lamoque aut v. 884 Numamque scripturus fuisset, si absolvis- set poema. Et allerutrum fuisse qui corrigendo inferrent docent libro- rum b ad v. 884 et P ad ἢ. 1. scripturae. — 455 feminecef bc — tepida

V (te m. 2 in ras.) ὃ tepida. y2 TEPIDAM Η TEPIDVM PZy1 — RECENTI Py! : cf. VIII 195 *tepidaque recentem Caede locum Aypallage est pro tepidum locum recenti caede. Unde multi legunt tepidumque recenti Caede locum" Servius. tepidaque recentem 1estatur Servius apud Ma- crobium 456 PLENOS Ayc PLENOS P pleno'b PLENO Jp — fpu- manti y fpumanti. ὃ SPVMANTIS Z/PRw, Servius 451 Agnofcunt bc

VERGILI AENEIS IX 147

Messapi et multo phaleras sudore receptas.

Et iam prima novo spargebat lumine terras Tithoni croceum linquens Aurora cubile: 460 iam sole infuso, iam rebus luce retectis Turnus in arma viros, armis circumdatus ipse, suscitat, aeratasque acies in proelia cogit quisque suas variisque acuunt rumoribus iras. quin ipsa arrectis (visu miserabile) in hastis 465 praefigunt capita el. multo clamore secuntur Euryali et Nisi. Aeneadae duri murorum in parte sinistra opposuere aciem (nam dextera cingitur amni) ingentisque tenent fossas et turribus altis 470 stant maesti; simul ora virum praefixa movebant, nota nimis miseris atroque fluentia tabo.

TESTIMONIA. ,

459 sq. Macrobius Sat. V 9, 11 459 Nonius 405, 8 465 sq. *quin ... capita! Servius Aen. II 558 468 sq. *murorum ... ammi' Priscianus 766 Servius Aen. IX 238 'murorum .., aciem" Servius Aen, VII 31

VARIA LECTIO. h M 438 paleraf b 460 Titoni y Titoni c LIQUENS M. 461 Iamq. c

2 T 462 uirof (of in ras.) b. CIRCVMDASVS P circumdatuf (f in ras.) b 463 praelia-bj] 464 SUAS MJ. SVOS PRybc *quisque suos, scil. co- mites. nam plenum esl aeralasque acies' Servius Paris. et Regin. suos ut recíe se haberet, v. 463 cogunt scribendum fuisse concedo Wagnero quaest. Verg. XVI 2. 465 om. P, m. rec. in mg. zn habet

Servius. ὀ Quin 52 Tum, ut vid., b1 — arectif γῦὺ MIRABILE 27 mirabile Servii Aen. M 558 exempl. — haftf (a in ras. b. 466 fequn-

*. À tur b 467 nifi (ifi in ras.) b 468 AENEADE 7/4 Aeneade y in E

om. R 469 Obpofuere yb1 — DEXTRA 2/7» DEXTRA ἣν, Prisciani ὦ AMNIS P — Ablativum amni festantur. Priscianus et Servius.

470 q: suprascr. b 471 MAESTI suprascr. m. rec. P. — VIDEBANT

Py uidebant, in mg. m. rec. At mouebant, c 472 NOTAx!MIS (corr.

m.rec) P miferi »

10*

148 . VERGILI AENEIS IX

Interea pavidam volitans pinnata per urbem nuntia Fama ruit matrisque adlabitur. auris Euryali. at subitus miserae calor ossa reliquit, 478 excussi manibus radii revolutaque pensa. | evolat infelix et femineo ululatu, Scissa comam, muros amens atque agmina cursu prima petit, non illa virum, non illa pericli telorumque memor; caelum dehinc questibus implet: 480 *hunc ego te, Euryale, aspicio? tune ille senectae sera meae requies, potuisti linquere solam, crudelis? nec te, sub tanta pericula missum, adfari extremum miserae data copia matri? - heu, terra ignota canibus data praeda Latinis - 485 alitibusque iaces, nec te, tua funera mater

A

TESTIMONIA.

473 *pennata' schol. Lucani I 471 474 sq. (nuntia ..'.. Euryali' Iulius Rufinianus p. 253 R. 474 matris ... auris" Diomedes 429 476 sq. *excussi...infelix' Macrobius Sat. IV 1,5 476 Quintilianus VI2,32 Nonius 208, 30 477—479 *evolat...petit! Priscianus 1105 478 *scissa c. Cledonius 1884 Servius de ult. syll. 1802 Sergius in Donat. 1830 P. Iulius Rufinianus p. 248 R. schol. Hor. serm. I 1, 5 Servius Aen. VI281 cf. Terentianus Maurus 1103 481] *hunc ... aspicio" Charisius 240 Donatus ad Ter. adelph. III 2, 14 Servius Aen. I 253 II 554 IV 237.

674 VIII 427 X 670 XI 16 482 sq. 'potuisti . .. crudelis? Servius Aen. IX 289 485 "canibus ... marinis! Seneca epist. 92, 34 486 sq. 'nee ... lavi! Macrobius Sat. VI 2, 21 *nee ... oculos'

Donatus ad Ter. adelph. IV 2, 52 schol. Lucani V 280 (om. 'te' et '* mater?) *nec ... produxi' Nonius 9372, 30 schol. Lucani II 298

VARIA LECTIO. 413 pennata cy, schol. Lucani 474 AURAS M —— à75 Euriali b

A AD Py1b1 AC R. fubit 51 (fubituf 52) — MISERE 7/ mifere 71 476 expulsi Macrobii exempl. exc. Med. 3 RENSA (R corr. in P) P

'enfa y 477 FIMINEO P1 ululat. δ] 478 ADQVE R 480 QVAE- A

STIBVS δ΄͵ 48Ll euriale bc afpiceo b1 ΠῚ ἢ 482 MEE 7f | VM REREQVIES ΜΠ 484 Affaric — EXTREMIS P. EXTREMIS 4. extrema 7 485 Neu ἢ date Mentel. alt., 4. 486 TE TVA FVNERA MPf£bc, Servius, schol. Luc., Nonii Donati Macrobii exempl. te in tua funera Pseudodonatus enim tua funera Moret. sec. ego tua funera Parrhas. te et tua funera Zeumannus tristia funera. Purmannus fletu funera

ἡ "ud temm D, our

VERGILI AENEIS IX 149

produxi pressive oculos aut volnera lavi,

veste tegens, tibi quam noctes festina diesque

urgebam et tela curas solabar anilis.

quo sequar? aut quae nunc artus avolsaque membra 490 et funus lacerum tellus habet? hoc mihi de te,

nate, refers? hoc sum terraque marique secuta?

figite me, siqua est pietas, in me omnia tela

conicite, o Rutuli, me primam absumite ferro;

aut tu, magne pater divom, miserere tuoque 495 invisum hoe detrude caput sub Tartara telo, quando aliter nequeo crudelem abrumpere vitam." hoc fletu concussi animi, maestusque per omnis it gemitus: torpent infractae ad proelia vires. illam incendentem luctus Idaeus et Actor 500 llionei monitu et multum lacrimantis Iuli

TESTIMONIA. 487 sq. *produxi ... tegens' Nonius 435, 5 'pressive . .. tegens" Nonius 364, 29 'nee vulnera ... tegens! Servius Aen. IV 683 488 sq. *tibi ... urgebam' Nonius 418, 14 493 *figite ... pietas" Servius Aen. X 676 494 *me ... ferro? Servius Aen. XI 895 495—497 Servius Aen. II 645 495 *aut ... miserere? Diomedes 412

VARIA LECTIO. . Peerlkampus, ingeniose. te tua funere Peírus Bembus taeda funera Hoffmannus. Librorum scripturam cum Catroeo sic. interpretor : nec te, immo tua funera, produxi. Contra tua funera ...tegens coniuncit Ladevicus positis 488 sq. ante 48T. 487 praeffi y VOLNERA (0 , TE corr. in V) P VVLNERA MZybem funera Macrobii Par. | 488 VES R. QVODR 489 urgebam y Urguebam 51 πιο y. ANILES M2P2c 490 aut quae] atq- ς AVOLSA (0 corr. in V) P. AVVLSA V

C ; Rylbe 491 FUNES M. 492 referf (fm. 2) y HO P — 494 PRIMUM Pj 495 summe Servius Aen. M 645 — DIVOM (Ὁ corr. in, V) P diuum ybc 496 capud c 497 NEQ-O 2. 498fl&um y1 — mefÜ m. rec. in ras. c maestos Mentel. pr. m. 1 490 IT. (T m. ant. corr. ex N) P

genituf ὁ infraclae ad proelia víres] AEADPROELIAV in ras. P

infacte (f corr. ez t vel c vel r) y praelia b. 500 sq. ordine inverso ybe . $00 IDEUS Mb. AVCTOR δ 501 om., sed ima pag. m. ant. add. P, interpretatur Servius

150 VERGILI AENEIS IX

corripiunt interque manus sub tecta reponunt.

At tuba terribilem sonitum procul aere canoro increpuit; sequitur clamor caelumque remugit. adcelerant acta pariter testudine Volsci 505 οἱ fossas implere parant ac vellere vallum. quaerunt pars aditum et scalis ascendere muros, qua rara est acies interlucetque corona non tam spissa viris. telorum effundere contra omne genus Teucri ac duris detrudere contis, 510 adsueti longo muros defendere bello. saxa quoque infesto volvebant pondere, siqua possent tectam aciem *perrumpere: num tamen omnis

TESTIMONIA. 503 sq. “δῦ... increpuit? Nonius 329, 23 Diomedes 498 P. Servius Aen. XI 474 503 Isidorus orig. III 19, 2 XVIII 4, 4 Terentianus

Maurus 1855. 1912 Beda de metr. 2375 Marius Victorinus 2520. 2565 P. Marius Plotius p. 248. 250. cf. 285 G. Atilius Fortunatianus p. 3309 Mal- lius Theodorus p. 551 G. 'at... procul? Marius Victorinus 2561 P.

'tuba ... aere recurvo" Augustinus de mus. IV 20 505 Nonius 248, 29 508 Nonius 379, 23 'unde spissa corona Terentianus Maurus 1103 Sergius 1830 P. 910 *ac ... contis? Nonius 556, 2 911 Arusianus p. 211 L, 518 sq. *omnes ... easus' Augustinus de gramm. 2016 P.

VARIA LECTIO. f 502 CORRIPIVN P | manu c E ofepontapi ἣν ut VIL 574 : cf. IV 391

VII 220 503 SONITYM Pp SONITU M . procul] dedit libri quidam Isidori XVIII 4, 4, Marius Victorinus 2565, ut saepissime, velut-Xl 799.

aere recurvo praeceptorum suorum causa Terentianus Maurus, item Augustinus : cf. M. 51a excitat horrida Zeda — 505 ATCELERANT

M Accelerant bc — uolci y uolfei (fei ἐγ rid) b | 506 INPLERE Py

P -

UELLERE ΗΓ PELLERE A: οὐ 519. UALLUM M — vellere vallum /egit : !

Servius 507 ADITVS Py — CALIS P — 508 RARASEST P : voluitne rarast? -intloc& c 509—528. 530—535 F fol. LX XIII — 509 uirif (fe corr. y — 510 Omnem y1 512 infeftà c — UOLUERANT J/1

513 PERRVMPERENT P perrü b num] CVM Zibri quam Zo Schra- derus | OMNES P2 omfc

^"

VERGILI AENEIS IX 151

ferre iuvat supter densa testudine casus?

nec iam sufficiunt. nam qua globus imminet ingens, 915 immanem Téucri molem volvontque ruuntque, . Ἢ quae stravit Rutulos late armorumque resolvit

tegmina. nec curant caeco contendere Marte

amplius audaces Rutuli, sed pellere vallo

missilibus certant. 520 parte alia horrendus visu quassabat Etruscam

pinum et fumiferos infert Mezentius ignis;

at Messapus ecum; domitor, Neptunia proles,

rescindit vallum et scalas in moenia poscit.

Vos, o Calliope, precor, adspirate canenti, 525

TESTIMONIA.

514 Donati ars II 16, 5 Arusianus p. 261 L. Priscianus 1101 P. *ferre . .. testudine Pompeius 403 L. *subter d. t) Alcuini gramm. 2141 P. 518 sq. *nec ... Rutuli? Servius Aen. XII 7806. — 524 Ser- vius ge. I 264 5025 Priscianus 731, 821 Donatus ad Ter. hec. IV 4, 42 Iulius Rufinianus p. 252 RH. schol. Hor. carm. III 4, 3 Servius Aen. E. XI 664 *vos ... precor! Claudius Sacerdos 80 Servius Aen. X i

VARIA LECTIO. . 514 iuuat. Mentel. alt., 4, Prisciani o, Arusiani cod. IVVAT (IVV |o m. rec. in ras., Y alt. corr. ez A) F ibat c pet y, Prisciani Baaqui. E

et Carolir. IVBET P iubet Donatus, Prisciani Bamb. Grut. LUBAT M fed qua

LIBET Rbm, Augustinus | SUBTER FMPybc 515 NEC M... nam.

.globuf (nam eras.) ; 6516 lnmanem ὁ VOLVYNT FMAbc uolunt y VOLVNT P 5517 Volscos Peerlkampus —— armorum] MVRORVM .P

518 Teemina 5 — CVARANT F CU-RANT 7/y — marti b. 521 orren- dufy | VISVM F ETRVSCA F 522 INFER- 27 — MEZZENTIVS ἢ

ignef y IGNES FP2Rbe — 523 at suprascr. y. AD Ρ At (A m. ἃ in ras.) b — EQVvM P equum yóc 524 Refcidit b. Refein.dit c — scalas in | SCALIS AD (SCAL m. 2, item reliqua, quorum loco m. 1 scriptum

in fuisse videtur IMAS) P fcalaf ad γ fcalaf in (in m. 2 in ras.) b. fcalaf ad e, Servius ge. 1264. Forlasse poeta scalas iam ad scripserat. — monia c

/ o δ, ὦ δ ΟΜ" ac CALIOPE M. PRAECOR Ἢ ADSPIRARATE P

152 VERGILI AENEIS IX

quas ibi tum ferro strages, quae funera Turnus ediderit, quem quisque virum demiserit Orco; et mecum ingentis oras evolvite belli.

Turris erat vasto suspectu et pontibus altis, - 530 opportuna loco, summis quam viribus omnes expugnare Itali summaque evertere opum vi certabant, Troes contra defendere saxis perque cavas densi tela intorquere fenestras.

princeps ardentem coniecit lampada Turnus ' 535 :

et flammam adfixit lateri, quae plurima vento

corripuit tabulas et postibus haesit adessis.

turbati trepidare intus frustraque malorum

velle fugam. dum se glomerant retroque residunt

in partem, quae peste caret, tum pondere turris 540 procubuit subito et caelum tonat omne fragore.

et meministis enim, divae, et- memorare potestis. 529

TESTIMONIA.

528 Maerobius Sat. VI 1, 18 535 Isidorus orig. IX 3, 21 Aldhel- mus de re gramm. in A. Mai auct. class. M 590 997 “δ ... adesis' Priseianus 892.893 Arusianus 233 L. *postibus ἢ. a. Servius Aen. IX 762 . 539 sq. 'dum ... caret! Arusianus p. 208 L

ES

VARIA LECTIO. 526 SIBI AZ TVM FRb TVNC MPyc 528 ingentef c1

ÉUOLUITE M. 529 — VII 645 : om. FMPybemi, non legit Servius (na»t quod ad h. v. in interpolatis libris saeculi XV, velut Bononiensi, exctat. scholion deest in Paris. Regin. MORARE 2 530 fubfpecu c

531 Oportuna bc — omnif y1lc — 532 ITALIS E 533 TROESACRI CONTRA ZR 534 INTVRQVERE δὲ INTORQUE-...-RE M — FENESTRAS

P 535 PRINCEPS 24 LAMPAD^ P 536 QV4AE P 537 pontibus Jo. Schraderus | ADESIS Pyb, testantur Servius et Tini (adessis

Prisciani Sangall. Grut. Carolir.) ADHESSIS αὶ ADESIS M ad.efif c adhaesis 4rusiani Gud. aenis eiusdem Ambr. 538 malorum (l corr.

0 e i)y 889 REThR. P 540 pefte (e pr. in ras.) ὃ poste Arusiani : cod. PARET M tum|Tnras;P — turr..f 51

SuibdibsnuEmddbs

VERGILI AENEIS IX | 153

semineces ad terram, immami mole secuta,

confixique suis telis et pectora duro

transfossi ligno veniunt. vix unus Helenor

et Lycus elapsi. quorum primaevos Helenor, 945 Maeonio regi quem serva Licymnia furtim

sustulerat vetitisque ad Troiam miserat armis,

ense levis nudo parmaque inglorius alba;

isque ubi se Turni media inter milia vidit,

hinc acies atque hinc acies adstare Latinas: 550 ut fera, quae densa venantum saepta corona

contra tela furit seseque haut nescia morti

inicit et saltu supra venabula fertur,

haut aliter iuvenis medios moriturus in hostis

inruit et, qua tela videt densissima, tendit. 955 at pedibus longe melior Lycus intér et hostis

inter et. arma fuga muros tenet altaque certat

prendere tecta manu sociumque attingere dextras.

quem Turnus, pariter cursu teloque secutus,

TESTIMONIA.

544 *Helenor' Probi inst. IL 1, 33 546 sq. Macrobius Sat. V 12,9 548 Nonius 554, 24 *parmaque i. a." Servius Aen. VII 796 591—553 Macrobius Sat. V 13, 25 553 'supra v. f.! Nonius 555, 29 - 557 sq. *alta ... dextras' Priscianus 743 5059 sq. 'quem ... victor' Nonius 329, 17

VARIA LECTIO. 542 Seminecaef 1 AT P TERRA P iMMANI P inmani c 544 ligno] N fort. inras. R — elenor c — 545 om., m. rec. in mg. add.

Ι

. y, legit Servius. — LECUS M lieuf (Lin ras.) b. corum c — PRIMAE- | V6S P PRIMAEVVS ΜΉῊΣ pri.m..uf b1. elenor c - 546 Meonio ὃ | quem (e m. 2, corr. fort. ex a) y SERVAT A. lieimnia c 547 AT

MiP 548leui Nonii o exc. Bamb. — nodo ó.— 550 Hic c — ADQVE R 551feptac — 552 fuit y2 R VIT (V zn ras.) P ruit 71 HAVD MPybc —NECIAMORTI A MORTIANESCIA P — 553 SVPPRA P — 554

Maud be — moriturofó — HOSTES R — 555 QUAE M — uiditbl - 556 AD Miel — melior (li /n ras.) b. licuf b1.— 557 Post arma interp. P $58 saxa Moret, pr. DEXTRA αὶ

154 VERGILI AENEIS IX

increpat his victor: *nostrasne evadere, demens, 500 sperasti te posse manus ?' simul arripit ipsum

pendentem et magna muri cum parte revellit:

qualis ubi aut leporem aut candenti corpore cycnum sustulit alta petens pedibus Iovis armiger uncis

quaesitum aut matri multis balatibus agnum - 965 Martius a stabulis rapuit lupus. undique clamor

tollitur: invadunt et fossas aggere complent;

ardentis taedas alii ad fastigia iactant.

Ilioneus saxo atque ingenti fragmine montis

Lucetium portae subeuntem ignisque ferentem, 970 Emathiona Liger, Corynaeum sternit Asilas,

hic iaculo bonus, hic longe fallente sagitta,

Ortygium Caeneus, victorem Caenea Turnus,

Turnus Ityn Cloniumque, Dioxippum Promolumque

et Sagarim et summis stantem pro turribus Idan, 975 Privernum Capys. hune primo levis hasta Themillae strinxerat: ille manum proiecto tegmine demens

TESTIMONIA.

5600 sq. 'nostrasne ... manus! Nonius 294, 5 563—507 Macro- bius Sat. V 12, 12 9566 *Martius...lupus' schol. Hor. carm. I 17, 9 Servius Aen. I 273 9569 *atque ... montis" Charisius 105 P.

971 *Corinaeum s. A.' Macrobius Sat. V 15, 10 976 sq. *hune ... strinxerat! Nonius 403, 12 5

ΨΑΒΙΑ ΤΕΟΤΊΟ..

f 563 cygnü c ^ 565 matri y MATRIS Zc 567 fossas] FOSSAS ADQ- R CONPLENT Py 568 ARDENTES A 569 ADQVE £ INGENTIS ἡ ΒΆΘΟΣ τ vid. R 570 SVBEVNTEM IGNES id

fubeuntem igne b SVBEVNTE: MINIS (E ante G corr. ut vid. in 1, mg. m. rec. ignef) 671 EMATSIONA P CORYNEVM ZZ cori- neum c Sed Asilas demum X 175 cum. Aenea Tuscis ab oris ggeemre

narratur. 5818 Ortigium 51 Ortigeum c1. 574 ITYN PRybc TYN M Itym Mentel. alt., χα — DIOXIPPUMQ- Z dioxipfum y1 — promulum yb1c 575 babes. capi VT P IDAM Pybc 576 capif c capyi yl

THEMILLE M temille b temille c 577 STRIXERAT καὶ Lecmine c

—————

VERGILI AENEIS IX 485

ad volnus tulit; ergo alis adlapsa sagitta

et laevo infixa est lateri manus abditaque intus

spiramenta animae letali.volnere rupit. 580 stabat in egregiis Arcentis filius armis,

pictus acu chlamydem et ferrugine clarus Hibera,

insignis facie, genitor quem miserat Arcens,

eductum Matris luco Symaethia circum

flumina, pinguis ubi et placabilis ara Palici: ; 9085 stridentem fundam positis Mezentius hastis

ipse ter adducta circum caput egit habena

et media adversi liquefacto tempora plumbo

TESTIMONIA.

580 Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct. class. V 587 *]e- tali v. Augustinus de gramm. 1981 — 581—585 Macrobius Sat. V 19, 15

981 Arusianus p. 262 L. 982 'pietus a. c.' schol. Persii I 18 Hor. serm. I 1, 5 'ferrugine c. H.' Isidorus orig. XIX 28, 6 schol. Hor. epod. V 21 Servius Aen. XI 772 ge. I 466 983 schol.. Veron. 82, 8 587 Nonius 243, 11. 246, 28 9088 sq. Priscianus 8900 988 *liquefacto t. p.' Servius Aen. I 44

VARIA LECTIO. : i

578 AL 91 — uolnuf ; VVLNVS Abc — fagitta & (δ in ras.) b. fagitta efte 5719 INFIXA EST JAbe : cf. 1 45. ADFIXA EST Py, ut Ovidii

0. metam. XII 387 ATOADDITA (D pr. corr. in B) M a.ditaqut ὃ

580 SPIRAMENTAN:MAE P Spiramentanimae y uolnere y VVLNERE Rbc — rumpit bmy — 581 sqq. cf. VM 762 sqq. ΧΙ 769 sqq. — aegregiif y | 582Picthuf y — CLAMYDEM 7/y2b clamidem y1c hybera ὃ

583 miseral; Arcens inferpungi iubet Servius, quo filii quoque nomen commemoretur 584 matrif y, Macrobii exempl. MARTIS JPRbwy,

Servius matif e — loco c — lucof.hym&hia y — SYMETHIA M sumoe- tia Mentel. pr. fimoethia δῷ SHYMETHIA P fimethya c SIMOENTAQVE R F..Ahia b) — 585 ef. VIL 764. PALICI Pybew, confirmant singula- rem numerum Servius et Macrobius PALECI Ἢ PAICI 72 Palicis Peerl- kampus Palicum Cerda Palici ut nominativum pluralis commate post ara posito olim Wagnerus , qui nuper lectt. Verg. 413 genetivum singularis defendit. Ovidii epist. ez: Ponto M 10, 35. Eundem locum οἱ Firmici astron. | praef. laudaverat Otto Iahnius in philologi | 648 δ5δ86 PO-

1 H SITUS M. MEZZENTIVS MR ASTIS M haftif, at armif y. ARMIS Rem, ut X 32. 587 capud c — habenas Nonii 243 exempl. —— 588 tem- pore cl

1580 VERGILI AENEIS IX

diffidit ac multa porrectum extendit harena.

Tum primum bello celerem intendisse sagittam 990 dicitur ante feras solitus terrere fugaces Ascanius fortemque manu fudisse Numanum, cui Remulo cognomen erat, Turnique minorem germanam nuper thalamo sociatus habebat. ᾿ is primam ante aciem digna atque indigna relatu 90 vociferans tumidusque novo praecordia regno : ibat et ingentem sese clamore ferebat: *non pudet obsidione iterum valloque teneri, bis capti Phryges, et morti praetendere muros? en qui nostra sibi bello conubia poscunt! 600 quis deus Italiam, quae vos dementia adegit? non hic Atridae nec fandi fictor Ulixes: durum a3 stirpe genus natos ad flumina primum deferimus saevoque gelu duramus et undis, venatu invigilant pueri silvasque fatigant, 605 flectere ludus equos et spicula tendere cornu. .at patiens operum parvoque adsueta iuventus

TESTIMONIA. 503 *cui ... erat! Arusianus p. 248 L. Iulius Rufinianus p. 248 R. Pompeius 99 L. Servius ge. III 148 Aen. I 267 995 Probi inst. I ἜΠΗ 396 'tumidus ... regno! Iulius Rufinianus p. 249 R. 508 *non p. o. i) Probi inst. I 8, 6 599 *bis c. P. Macrobius Sat. IV 3, 7 Iulius Rufinianus p. 272. R. 600 Servius Aen. IV 213 602

Priscianus 1196 605 *venatu i. p.' Arusianus p. 239 L. Philargyrus ge. IV 158 'silvasque f.' Servius Aen. VIII 94 607 *parvoque a. i! Servius ge. II 168

VARIA LECTIO.

589 hac y1 arena c 592 Afchaniuf y 594 talamo ὃ 595 Hif y — ADQVE ἢ 596 Voleiferanf 71 nou. b] 597 clamore ..rFebat b 599 frigef b MORTE MI brc χ, (aliquot antiqui" IDEE

non male. morti Servius legit. PRÓ TENDERE M: praetende - b

600 pofcant ὃ 601 ITALIAMM 2 IATRIMIAM, ui vid. P1 (ut ATRIDAE

videatur scripturus fuisse librarius) 603 ab Sprotianus — ST:RPE P ^

V 604 SEUO JM duro, αἱ feuo c DVRO Py DIRAMUS θ05 fati- gant (ti im ras.) ὃ 606 ludif 7/2 luduf y1 607 cf. ge. 11 472 — AT. (A in ras.) b. AD PRc1

VERGILI AENEIS IX 157

aut rastris terram domat aut quatit oppida bello.

omne aevom ferro teritur, versaque iuvencum

terga fatigamus hasta; nec tarda senectus a cs-610 debilitat vires animi mutatque vigorem:

canitiem galea premimus, semperque recentis

comportare iuvat praedas et vivere rapto.

vobis pieta croco et fulgenti murice vestis,

desidiae cordi, iuvat indulgere choreis, 615 el tunicae manicas et habent redimicula mitrae.

o vere Phrygiae (neque enim Phryges), ite per alta Dindyma, ubi adsuetis biforem dat tibia cantum.

tympana vos buxusque vocat Berecyntia Matris

TESTIMONIA. :

608 Nonius 272, 17 609 *omne ...teritur! Priscianus 1177. 1197

609 sq. *versa ... hasta" Nonius 304, 3 Charisius p. 243 Diomedes 373. 446 Cledonius 1884 Beda de metr. 2347 P. Isidorus orig. I 33, 12 Claudius Sacerdos I 115 Pompeius 442 L. 610 Charisius p. 4 *terga f. h.^ Maximus Vict. de fin. 5 p. 497 Endl. Sergii fragm. 9 p 198 Endl. Sergius in Donat. 7 p. 478 Endl. (1830 P.) Servius de ult. syli. 1802 Marius Victorinus 2472 Diomedes 425 P. Martianus Capella III 278 Pompeius 33. 47 L. 612 *canitiem g. p." Seneca de otio l, 4 Nonius 365, 12 614 Nonius 3, 16 615 *iuvat i, e. Servius Aen. VI 643 616 Gellius VI 12, 6 Nonius 350, 22. 536, 22 Aldhelmus in A. Mai auct. class. V 530 617 *o ... Phryges? Macrobius Sat. V 9, 13 Nonius 3, 18 schol. Lucani V 358 Servius Aen. I 468 IV 215

.. Phrygiae" schol. Iuvenalis II 65 . 617 sq. 'ite ... cantum? schol. Hor. carm. IV 1, 22 619 sq. 'tympana ... Idaeae'* schol. Hor. carm. III 19, 18 *buxus ... ldaeae'! Servius Aen. XII 764 619 Cledonius 1896 P. ;

VARIA LECTIO. 608 Aud c DVOMAT P cuatit. I Nonii. exempl, opida b opida y 609 aeuom y AEVVM MARbc — te.ritur y. TERRITVR P

610 TERGA JM sera Leid. pro varia lectione. *tarda senectus: in aliis sera senectus' Servius 612 PRAEMIMUS M — RECENTES Zic

H 613 cf. VII 749 — CONPORTARE Pyb et in ras. b. — 615 COREIS καὶ

di / coreif e — 616 ante 615 poni malit Heynius. — remicula c — 617 9. (corr. in 0) M — UIRL Z frigie b phrigef b 618 pro y

Dindim.a b — ADSVETVS (V alt. in ras.) P adfu&uf y1 BIFORE MP 619 Timpana b uocant bcz —— berecynthia y berecinthia b. VERE-

É CYNTHIA αὶ BERECHYNTIA Ἢ berechyntia c

158 VERGILI AENEIS IX

Idaeae: sinite arma viris et cedite ferro.' 620

Talia iactantem dictis ac dira canentem nom tulit. Ascanius, nervoque obversus equino intendit telum diversaque bracchia ducens constitit, ante lovem supplex per vota precatus: Juppiter omnipotens, audacibus adnue coeptis. 625 ipse tibi ad tua templa feram sollemnia dona et statuam ante aras aurala fronte iuvencum candentem pariterque caput cum matre ferentem, iam cornu petat et pedibus qui spargat harenam. audiit et caeli genitor de parte serena 630 intonuit laevom, sonat una fatifer arcus: ecfugit horrendum stridens adducta sagitta perque caput Remuli venit et 'cava tempora ferro transigit. *i, verbis virtutem inlude superbis!

bis capti Phryges haec Rutulis responsa remittunt, 635 TESTIMONIA.

624 Cledonius 1884 P. 625 Servius ecl. IV 50 627 Macrobius Sat. III 5, 8 Servius ge. II 395 Aen. III 21 V 366 'et ... aras' schol. Lucani I 611 634 “1... superbis" Arusianus p. 235 L. *verbis ... superbis? Servius Aen. II 64 635 'bis c. P.' Servius

VARIA LECTIO. 620 IDEAE ÀMPRybc — SINETE & ce.dite c caedite yb *cedite

. aut caedite? Servius 622 obuerfuf equino z. rec. in ras. c. con- versus equino Dorvill]m.92 623 m. rec. in mg. add. c — INTENDIT Pyc ut E 665 CONTENDIT ΜΕ ul V 513 XII 815 BRACHIA Jb

624 SUPLEX M praecatuf 2 625 ompf bc annuec 626 AT

MP folemniay ^ 627 FRONDE P | 629 — ecl. Ill 87 : om. Goth. tert. [purgat γ1 HARENAM (ARENA in ras. R arenam c 680 AUDIT ἢ 631 LAEVVM P2Ayb leuum c. LETIFER Pyem, ut X 169

632 Ecfugit 51. ETFVGIT PZy2c, Pieriani EFFUGIT 2/y1 “οἱ fugit, melius effugit (efugit Regin. effudit Paris.)' Servius ADLAPSA Py,

ut 578 et XIL 319. elapfa cm. 688 CAPVTTREMVLI P. CAPUTTREMULI M 634 TRANSIGIT P TRANSADIGIT A : cf. XII 276. Tranfiit u£ vid.

: cf. 413 XII 926. TRAICIT ΜΙ ut X 400 XI 685. "Traicit b. Traiecit 72m .]- suprascr. τ eras. b, om. Rm ii eras. y 635 hec m. rec. in

ras. c RUTULI M rutilif ὃ

VERGILI AENEIS IX 159

hoc tantum Ascanius. Teucri clamore secuntür

laetitiaque fremunt animosque ad sidera tollunt.

aetheria tum forte plaga crinitus Apollo

desuper Ausonias acies urbemque videbat,

nube sedens, atque his victorem adfatur Iulum: 640 *macte nova virtute, puer: sic itur ad astra, | dis genite et geniture deos. iure omnia bella

gente sub Assaraci fato ventura resident,

nec te Troia capit. simul haec effatus ab alto

aethere se misit, spirantis dimovet auras 645 Ascaniumque petit. forma tum vertitur oris

antiquom in Buten (hic Dardanio Anchisae

"armiger ante fuit fidusque ad limina custos,

ium comitem Ascanio pater addidit). ibat Apollo

omnia longaevo similis, vocemque coloremque 650 el crinis albos et saeva sonoribus arma,

atque his ardentem dictis adfatur Iulum:

TESTIMONIA. Aen. XI 306 64] 'macte ... puer' Nonius 341, 29 schol. Hor. serm. I 2, 31 Pompeius 174. 208 L. Servius Aen. XI 855 βίο. τ ástra"

Seneca epist. 48, 11. 73, 15 642 *dis ... deos? schol. Hor. carm. IV 59, 1 Servius Aen. 1 6 V 45 X 228 644 *nec ... eapit? Servius Aen. I5 VII 158 VIII 363 647 sq. 'hice . . . custos?, Priscianus 1177 Servius Aen. I 726

VARIA LECTIO. 636 afchaniuf y» — fequuntur b 638 AETERIA 7 — appollo y 640 ADQVE R — alfatur c 641 sic] hac Seneca epist. 73 — 642 Düf b genitur. b 648 afaraci b — refident (e post. corr. ex u, ut vid.) y residunt z — 644 TROIAXA J/ — affatus » — 645 SEMISIT ΡΥῚ fenfit c SEMITTIT 272b SEMITTITET αὶ SPIRANTES 2/2 DEMOVET αὶ 646 FORMA PAbc formà y FORMAM, sed M post. abnens M: cf. XII 224

647 ANTIQVOM P1 ANTIQVVM P27Zybc ANTIQV-O-M M — butem c

qui Servius Aen. 1 726 649 Tuuc b. Hunc c ADDIDIT (A m. 9 add. P 650 sq.:cf.1V 558 sq. — 6591 CRINES A. FLAVOS ἢ, m. rec.in ras. c : ex IV δ 652 ADQVE A. affatur c ;

100 VERGILI AENEIS IX

*sit satis, Aenide, telis inpune Numanum

oppetiisse tuis; primam hane tibi magnus Apollo

concedit laudem et paribus non invidet armis: 655 cetera parce, puer, bello. sic orsus Apollo

mortalis medio aspectus sermone reliquit

et procul in tenuem ex oculis evanuit auram.

adgnovere deum proceres divinaque tela

Dardanidae pharetramque fuga sensere sonantem. 660 ergo avidum pugnae dictis ac numine Phoebi

Ascanium prohibent, ipsi in certamina rursus

succedunt animasque in aperta pericula mittunt.

it clamor totis per propugnacula muris,

intendunt acris arcus ammentaque torquent. 665 sternitur omne solum telis, tum scuta cavaeque

dant sonitum flictu galeae, pugna aspera surgit:

quantus ab occasu veniens pluvialibus haedis

TESTIMONIA. 653 'sit s. A." Probi inst. I 9, 9 653 sq. 'sit ... tuis! Priscia- nus 583. 730. 1244 656 *cetera ... bello? Servius Aen. X 133.

.656 sq. *sic o. A. mortalis visus! Diomedes 373 660 *pharetram . .. sonantem Servius Aen. IV 149 661 sq. *ergo ... prohibent Priscia- nus 1123 661 *ergo ... dietis? Arusianus p. 210 L. 665 *amenta- que t." gloss. in Barthii adv. XXXVII 5 . 666 *'sternitur . .. telis? Nonius 389, 16 668 sq. *quantus ... humum" schol. Hor. carm. III 7, 6 668 *quantus ab o.' Probi inst. I 6, 9 *pluvialibus h.' schol. Hor. earm. III 1, 24 Servius ge. I 205

VARIA LECTIO. :

653 aemide (wi in ras. trium lit.) b. aenidae Probi cod. AENEADAE R aeneidae χα Aeneide Servius Aenide testatur Priscianus ^ Post telis inlerp. P. — IMPVNE ὐ NVMANVM (N alt. in ras., m. 1 fort. LI) P

numanum (a Zn ras.) b 654 OPPETESSE P Opp&ffe y OPPETISSE MR . is| Tin ras. P — appollo y 657 Mortalef c — ASPECTV MPR afpectu, in mg. at uifuf y : ef. IV 277 visus Diomedes 658 — IV 278 659 Agnouere c procere' y | 661 AC fort. in ras. R ET M

numina y — 664 ID Py ET M1 CLAMOR TOTIS. P totif clamor c

665 acref c — ARMENTA R — 666 caue y 667 dant) NT in ras. ut vid. P SONITVw P fluctu y1 ADFLICTV £ ATFLICTU ἡ ad flictum Paldamus *flictu pro afflictu! Servius 668 QUANTUS ἡ PLUBIALIB. 7/ aedif ; HERBIS A

VERGILI AENEIS IX 161

verberat imber humum, quam multa grandine nimbi in vada praecipitant, cum luppiter horridus austris 670 torquet aquosam hiemem et caelo cava nubila rumpit.

Pandarus et Bitias, Idaeo Alcanore creti, quos Iovis eduxit luco silvestris aera abietibus iuvenes patriis et montibus aequos, portam, quae ducis imperio commissa, recludunt, 675 freti animis, ultroque invitant moenibus hostem. | ipsi intus dextra. ac laeva pro turribus adstant, armati ferro et cristis capita alta corusci: quales aériae liquentia flumina circum, sive Padi ripis Athesim seu propter amoenum, 680 consurgunt geminae quercus intonsaque caelo attollunt capita et sublimi vertice nutant.

—

TESTIMONIA.

671 *torquet a. h.' Servius Aen. I 108 VIII 429 675—082 Macro- bius Sat. V 11, 26 679 Nonius 249, 12 Servius Aen. III 428 676 *freti a.' Arusianus p. 231 L. 677 Servius Aen. VIII 653. * pro t. a,' Charisius 209 679 sq. 'quales ... ripas? Diomedes 459 680 Priscianus 981

VARIA LECTIO.

669 humü (m in ras.) b quà. (^ m. 3) b nybi bl 670 : . UNTBIL: prae.pitant 51 HAUSTRIS 2 aufter c1 671 LUMIN-A M

6172 ΤΡ — BITS P. IDEO MARybc 673 LVCO-S P. IERA 7 I

HIERA Abc — 674 PATRIIS IVVENES γε .— AEQVAS (AS eras., À corr. in Y) P aequif 71 675 est commissa Macrobii Salisb. 676 animis Peerlkampus : cf. 703 ARMIS /ibri — 677 hac y leuay 678 CO- RUSCANT ἡ coruscis Macrobii exempl. 679 QUALIS M LIQUEN-

TIA MPR, Diomedis exempl. lique.tia (erasa n) yb. liquetia c, Oblon- gus Pierii, 4 * Liquetia legendum est, non liquentia' Servius : cf. Plinius n. h. MI 18, 126, qui Liquentiam appellat. Inde a Vergilio adiectivum

Liquentia factum esse sibi persuasit Paldamus. 680 ripas Diome- dis Menp. AMTESIM P ATESIM 7c a.tefim y athefin 5 AMONVM A

RIBBECK, VERGIL, III. 11

-

102 ᾿ VERGILI AENEIS IX

inrumpunt aditus Rutuli ut. videre patentis

continuo Quercens et pulcher Aquiculus armis :

et praeceps animi Tmarus et Mavortius Haemon 685 agminibus totis: at versi terga dedere

aut ipso portae posuere in limine vitam.

tum magis increscunt animis discordibus irae;

et iam collecti Troes glomerantur eodem

et conferre manum et procurrere longius audent, 690

Ductori Turno diversa in parte furenti turbantique viros perfertur nuntius, hostem fervere caede nova et portas praebere patentis.

'" TESTIMONIA. 684 *puleher quoque Aquiculus! Macrobius Sat. V 15, 8 685 Priscianus 1122 *Mavortius Haemon' Maerobius Sat. V 15, 8

690 Nonius 268, 17

VARIA LECTIO.

683—687 sic distinai. palentis. Continuo ... Haemon Agminibus totis aut. versi Servius et reliqui. Non assentiendum censeam 81] quis propter v. 693 verba v. 683 aditus... patentis nterpolata vel adeo reliqua sic in artum contrahenda suspicetur : inrumpunt Quercens e. q. 8.

683 rutlli Á PATENT.S R MNPUR at patentif y. PATENTES P2c

684 CONTINV A Q- RECENS ἡ quer. -ens 7 Querquens *antiqui αἰϊψιοί᾽ Pieriani QVERCVS A pulcer y | AQVICVLVS MPyb, Macrobü Grp

AQVICOLVS (0 corr. in V) R aquilüf c aquilicus, aquilurus, equicolus 1

685 TMAROS AZ MARUS M, Prisciani Bong., defensum nuper a W'agnero lectt. Verg. 338 conl. inser. Neap. Momms. 118, Grut. p. 334, 6, Muratori p. 1761, 14 : cf. etiam Silius Ital. VI 74. 98. 136 .ma.ruf b Timarus Parrhas., Prisciani Vindob. Wimarys Monac, e Grut.

thamarus Zulich. : cf. Fleckeiseni annal. LXXVII 1065 686 AVERSI T AVTVERSI (AVT in ras. duarum litt.) R/. AVTVERSI (I corr. ex E) M autuerfi bc aut. uerfi 52 ut.auerfi »1 adversi Parrhas. — 687 IPSI καὶ

689 ET M Et(tin. ras c — eodem] INVNVM P uf 801 690 manum] gradum JVonii exempl. : cf. ge. Il 169 4en. VI 488 procedere Moret. sec., Nonii exempl. — audent (n in ras.) ὃ audet δορὶ exempl. ardent

Leid. 692 profertur ΟἹ nontiufc ^ oftem y | 693 prebere y patentef c

VERGILI AENEIS IX 163

deserit inceptum atque immani concitus ira

Dardaniam ruit ad portam fratresque superbos. 695 et primum Antiphaten (is enim se primus agebat),

Thebana de matre nothum Sarpedonis alti,

coniecto sternit iaculo; volat Itala cornus

aéra per tenerum stomachoque infixa sub altum

pectus abit: reddit specus atri volneris undam 700 spumantem, et fixo ferrum in pulmone tepescit.

tumh Meropem atque Erymanta manu, tum sternit Aphidnum, * tum Bitian ardentem oculis animisque frementem

non iaculo (neque enim iaculo vitam ille dedisset),

sed magnum stridens contorta phalarica venit, : 705 fulminis acta modo, quam nec duo taurea terga

nec duplici squama lorica. fidelis et auro

suslinuit: conlapsa ruunt immania membra.

dat tellus gemitum, et clipeum super intonat ingens.

talis in Euboico Baiarum litore quondam 710 TESTIMONIA.

697 *nothum S. a.' Servius Aen. X 471 699 sq. sub . . . abit! Augustinus de gramm. 2015 P. 701 *et ... tepescit! Servius Aen. IX 419 705 sq. *sed ... modo' Nonius 555, 14 700 *et ... in- gens' Nonius 196, 23 *elipeum ... ingens! Cledonius 1896 P. Ser-

vius Aen. III 286

YARIA LECTIO. δὲ 694 ADQVE R inmani bc 695 DARDANIVM P DARDANIAM. (M in ras. ut vid.) R.—. AT Mi. FRATRIS 4. 697 notum y NOTUM

M 698 Coniect, y — VOLAT (0 fort, in ras.) Ῥ 699 STHOMACO 4b fhomacho y — 700 REDIT α΄ VOLNERIS Pi. VVLNERIS 24P2Rybc 702 MEROPEN δ ADQVE R —— ERYMANTHA PZy erimanta b eri-

mantha c - fünit y, item, sed V pr. in ras. b. — afidnum Oblongus Pierii

NI a.fidnü e APHEDNUM Ἢ aphydnü b afidnim y AFIDVM P ACHIDNVM καὶ apidnum, afitmum, asitnum, asidnum, asidum, aphinum, aphium, aphipnum, T

afignum, apronum ceteri 703 bitiam yc 706 CERGA JM 708 IN- MANIA PAHb) menbraó — 709clypeü b. — 710 QVALIS Pybem, Ser- vius , ut 1 430. 498 1} 223. 471 IV 143 V 213. 273 VI 784 VIII 589 IX 563 X 565 XI 492 ge. ΠῚ 196 IV 511 balarum y — littore b

11^

164 VERGILI AENEIS IX

saxea pila cadit, magnis quam molibus ante

constructam ponto iaciunt; sic illa ruinam

prona trahit penitusque vadis inlisa recumbit:

miscent se maria, et nigrae attolluntur hafenae;

tum sonitu Prochyta alta tremit durumque cubile 715 Inarime Iovis imperiis inposta Typhoeo.

Hic Mars armipotens animum viresque Latinis. addidit et stimulos acris sub pectore vertit ' inmisitque Fugam Teucris atrumque Timorem. undique conveniunt, quoniam data copia pugnae 720 bellatorque animo deus incidit. Pandarus ut fuso germanum corpore cernit - el quo sit fortuna loco, qui casus agat res, portam vi magna converso cardine torquet, : obnixus latis umeris, multosque suorum 725

TESTIMONIA.

716 Priscianus 736 schol, Lucani V 101 — 717 sq. *hic ... addidit" Servius Aen. X 2] 723 “απ -.. res? Charisius 70 725 'obnixus l. u^ Diomedes 371

VARIA LECTIO., 711 mollibuf y1501 — 712 PON. TO (N in ras.) P — 714 cf. ΠῚ 557 A

MARIA R — "tolluntur (corr. m. rec.) b HERENAE ΗΠ arenae c 715 Tum (T m. 2) b. prochita c PROCYTHA 77 PROCVTHA καὶ

0 716 INARIMAE & IMPOSTA P inpo.ta b INPOSTAQVE αὶ TYPHEO P TYPHAEO Ἢ tiphoeo (o pr. eres) y phe» b 718 cf. VI 101

fupc 719 IMMISIT Pyb ACRUM M FVROREM (F corr. in T) P

᾿ 720 qm y quó b 721 ANIMOS M animo.c animis Gof. tert. animos probat post Heinsium Naekius ad Catonis Dir.63 p.98, Vergilii esse negat Lachmannus Lucr. 242 7522 cernit, add. m. 2 "A uidit b VIDIT Pyc — 723—794 admodum corrosis foliis duobus ἢ 123 QVIS PRy)02. qui testatur Charisius — 724 in mg. add. A M — MAGNA ΗΠ, ut ge. 1 169 IV 174 MVLTA PRAybe: cf. ge. IIl 220 :4en. I 271 al.

D

multa vi ἢ . conuerfo cardine (oca n ras.) b. - CARMINE 7/ cardene cl 725 sq. hic om., sed sequuntur in textu post v. 732, praeterea ddd. ima pag. literis minoribus et adpositis notis B C.M — 725 HUMERIS M imo mg., yc — MULTUS A1 imo mg.

VERGILI AENEIS IX 165

moenibus exclusos duro in certamine linquit;

ast alios secum includit recipitque ruentis,

demens, qui Rutulum in medio non agmine regem

viderit inrumpentem ultroque incluserit urbi,

immanem veluti pecora inter inertia tigrim. 730 continuo nova lux oculis effulsit, et arma

horrendum sonuere; tremunt in vertice cristae

sanguineae, clipeoque micantia fulmina mittit :

adgnoscunt faciem invisam atque immania membra

turbati subito Aeneadae. tum Pandarus ingens 735 emicat et. mortis fraternae fervidus ifa

effatur: *non haec dotalis regia Amatae,

nec muris cohibet patriis media Ardea Turnum.

castra inimica vides; nulla hinc exire potestas."

olli subridens sedato pectore Turnus 740 *jncipe, siqua animo virtus, et consere dextram:

hic etiam inventum Priamo narrabis Achillem.'

dixerat. ille rudem nodis et cortice crudo

TESTIMONIA.

730 Priscianus 757 731 *eontinuo ... effulsit? Servius Aen. IX 110 | 3732 sq. 'tremunt ... mittunt! Macrobius Sat. V 13,35 731 *non ... Amatae' Servius Aen. XI 369 742 'hic ... Priamo n." Probi inst, I 9, 5. . *hie e. i Probi inst. I 10, 3

VARIA LECTIO. V

727 in mg. nota D M. ATIOS (T corr. in L) P RUENTES 7/2c 730 INMANEM 7J/ TIGRIN Py tigrim testatur Priscianus 78] OFFVLSIT £ ut 110 effulsit confirmat Servius Aen. IX 110 132 in mg. A M tremunt 4n. rec. suprascr. € sub vertice Macrobii ecepl. — erifte m. rec. add. c — Hic sequuntur 725 et 726, sed nota o irímaue in mg. adposita in M 1788 in mg. B M clypeo b. CLIPEI

attt -

P dipé: y MITTET (E corr. in V) M mittunt y. MITTVNT PA, Ma- erobii exempl. mutant χα 734 Agnofeunt bc — ADQVE A. inmania bc A M menbra b 785 AENEADE M 736 EORTIS M. fraterna y

IRAE M 737 affatur m — 738 mun.f) — PATRIS.2 — 741 ANIMI καὶ confe..re y 742 narrabif (f m. 2) y ACHILLE^' 7/743 rude m. 2 suprascr. b

166 VERGILI AENEIS IX

intorquet summis adnixus viribus hastam:

excepere aurae; volnus Saturnia luno | 745 detorsit veniens, portaeque infigitur hasta.

*at non hoc telum, mea quod vi dextera versat, -

effugies; neque enim is teli nec volneris auctor,'

sic ait οἱ sublatum alte consurgit in ensem

et mediam ferro gemina inter tempora frontem .. 790 dividit inpubesque immani volnere malas.

fit sonus, ingenti concussa est pondere tellus:

conlapsos artus atque arma cruenta cerebro

sternit humi moriens, atque illi partibus aequis

hue caput atque illuc umero ex utroque pependit. 795 diffugiunt versi trepida formidine Troes:

et si continuo viclorem ea cura subisset, rumpere claustra manu sociosque inmittere portis, ultimus ille dies bello gentique fuisset ;

sed furor ardentem caedisque insana cupido 760 egit in adversos. |

TESTIMONIA. 744 *adnixus v. h.' Diomedes 371 747 Isidorus orig. XVIII 7, 10 Servius Aen. II 468 755 Macrobius Sat. IV 3, 8 759

Nonius 417, 22

. VARIA LECTIO. 745 EXCEPER& P Excipere y — VOLNVS (0 corr. in V) P. VVLNVS N --

: E

MRybc 1746 UENIES M. 747 AD ut vid. α vi| tibi m DEXTRA M . LIBRAT Pye : cf. X 421. 778. * versat, librat iactat , et est Ennia- num (inc. libr. W)' Servius 748 EFFVGIENS P . ES Py, m. rec. in ras. b teli m. rec. in ras. b. VOLNERIS (0 corr. in V) P. VVL- NERIS MAybc 1749 Accuratius edocendus erat lector, Turnum locu-

(wm 6886. T5linmanibc —wuolnere γ VVLNERE J/Rbc — 752 fonituf cl concoffa eft c — 753 conlapfof (o post. m. 2) y CONLAPSUS MPIc ADQVE ἢ 754 ADQVE R 755 capud c ADQVE ἢ — humero y

V

PERENDIT P 757 fi m. 2 suprascr. c — 758 MAN R mana y IMMITTERE MP immitere y 760 infana, at inmfa y : ef. VI 828 in- fanda m

PTT

A SL

. VERGILI AENEIS IX 167

principio Phalerim et succiso poplite Gygen excipit; hinc raptas fugientibus ingerit hastas in tergus (Iuno vires animumque ministrat); addit Halym comitem et confixa Phegea parma, 765 ignaros deinde in muris Martemque cientis Alcandrumque Haliumque Noemonaque Prytanimque. Lyncea tendentem contra sociosque vocantem vibranti gladio conixus ab aggere dexter

occupat (huic uno desectum comminus ictu. 110 cum galea longe iacuit caput), inde ferarum vastatorem Amycum, quo non felicior alter ungere tela manu ferrumque armare veneno,

TESTIMONIA.

762 Priscianus 757 763 sq. *hine ... tergus' Charisius 54. 118 Nonius 414, 6 'ingerit h. in t. Servius Aen. I 211 *'in tergum fugientibus i. h." schol. Hor. carm. II 2, 16 764 'Iuno . .. ministrat? schol. Hor. a. p. 191 Servius Aen. I 8 766 Servius Aen.. X 23 76; Macrobius Sat. V 17, 17 Diomedes 442 Priscianus 1026 769 'conixus ... dexter' Diomedes 371 718 Velius Longus 2223 Cassio- dorus 2295 *ungere t. m.' Probi ars minor 829 gramm. Vat. in A. Mai auct. class. V 318 'ferrum ... veneno Quintilianus Yu 6, 12 Macrobius Sat. NI 6, 17 schol. Veron. 81, 7 K.

VARIA LECTIO.

762 falarim c, Prisciani ὦ PHALARIN Py ararim Prisciani g. Terminationem in im testatur Priscianus — gigen b. 763 cf. XII 330

hinc] IN & 764 TERGVS ἢ, testantur Charisius et Servius Aen. M [2311 TERGVS P TERGUM J/ybe, Nonius huie Iuno. schol. Hor. VM

Gu Med) 765 halim 5. alim c HALYN Py CONFIXA. P CON- FIXA- UM confixum y phegia c 766 CLENTES MI CIENTES

M2P2Ryc . 767 ALCAN. RVM 7 ALCANDVM P — HALYUM A alium bc | NOEMVNA P nOEMONA AH. prYTANIM Z7 PHRYTANIM Ἢ pryta- nim Prisciani codd. pritanim be PRYTANIN P, AMacrobii exempl. pritanin γ pritanin, ac We paratanin Diomedis codd. 768 veis yl

lingea y2bc — TENDENTES MM. 769 cONEXVS ut vid. α' DEXTRA. M dextra c 1770 hune b4 — defectum γ1, ut VIII 438 DEIECTUM 2/Py2bc :

longe y, cf. X 819. 753. XI 642. 665. 833. DeieCTVM RR — 771 galea.iacit y2. ga- leaeiacit 71. IACVIT P 772 amicum yb1c —. 773 cf. X 140. UNGERE M, testantur Servius, Velius Longus, Cassiodorus ung .ere γῷ VNGVERE

168 VERGILI AENEIS IX

et Clytium Aeoliden et amicum Crethea musis,

Crethea musarum comitem, cui carmina semper 1195 et citharae cordi numerosque intendere nervis.

[semper equos atque arma virum pugnasque —

Tandem ductores audita caede suorum conveniunt Teucri, Mnestheus acerque Serestus, palantisque vident socios hostemque receptum. 780 et Mnestheus *quo deinde fugam, quo tenditis?' inquit. *quos alios muros, quae iam ultra moenia habetis? unus homo et vestris, o cives, undique saeptus aggeribus tantas strages inpune per urbem ediderit? iuvenum primos tot miserit Orco? 785 non infelicis patriae veterumque deorum et magni Aeneae, segnes, miseretque pudetque?' talibus accensi firmantur et agmine denso

*

TESTIMONIA.

114 sq. “οὐ... comitem" Priscianus 737 774 “οἱ a. C. m." Aru- sianus p. 210 L. 715 'Crethea m. c. Servius Aen. XII 538 711

'semper ... virum" Probi inst. I 9, 12 782—787 Macrobius Sat. V 9, 14 783 sq. *vestris ... aggeribus! Servius Pus XI 398 785 *primos iuvenum ... Orco' Priscianus 602

VARIA LECTIO.

Rylb, Probi Bob. im. pr. VNGVERE (V pr. in ras., vid. fuisse AV) P tingere Bentleius ad Lucan. MI 266 — ARMaRZ veneNG R —— 774 CLI-

TIUM 2/51 clithium c AEÓLIDEN M aeolyden y eolidem b1 — CRETEA Mc T5 CRETEA MJ. CARMiNa seMPER ἢ 776 CITHARE ἢ CHI- TARAE AM cythare ὃ 171 secundis curis poeta vix relicturus fuisse videbatur Heynio — ADQVE ἢ 778 TANDEMIAM (IA eras. ut vid.) R

i M

779 fer?tuf 780 PALLANTIS A Palentef c — 781 Αι FVGA

V atia P INQIT M 782 om. m. QVAEVE VLTRA Τὸ quaeue ultra y quae ultra iam. exc. Purnanmiope, quam altera Moret. sec. aut quae iam

Macrobii o ^ 783 ürif b Ó M. ciet b feptuf c Lag RAE R

. 785 primos iuvenum Priscianus | IVVENVM A 786 NONINFELICIS M . deorum, at malorum y : cf. XI 280 parentü 7. ant. in ras. b : cf. Π 448 V 39. 576 788 acce.fi b]. FIRMANTVRET αὶ

YERGILI AENEIS IX 169

consistunt. Turnus paulatim excedere pugna

et fluvium petere ac partem, quae cingitur unda; 190 acrius hoc Teucri clamore incumbere magno

el glomerare manum. ceu saevom turba leonem

cum telis premit infensis, at territus ille,

asper, acerba tuens, retro redit, et neque terga

ira dare aut virtus patitur, nec tendere contra 195 ille quidem hoc cupiens potis est per tela virosque: | haut aliter retro dubius vestigia Turnus

inproperata refert, et mens exaestuat ira.

quin etiam bis tum medios invaserat hostis,

bis confusa fuga per muros agmina vertit; 800 sed manus e castris propere coit omnis in unum, nec contra vires audet Saturnia Iuno

sufficere, aériam caelo nam luppiter lrim

demisit germanae hau mollia iussa ferentem,

ni Turnus cedat Teucrorum moenibus altis. ^. B0 ergo nec clipeo iuvenis subsistere tantum

nec dextra valet: iniectis sic undique telis

TESTIMONIA. s 794 *asper ... redit? Macrobius Sat. VI 1, 30 796 *potis ... virosque! Arüsianus p. 255 805 sq. *aeriam ... ferentem" Servius

Aen. V 606 IX 2 806—814 Macrobius Sat. VI 3, 4 :

VARIA LECTIO.

789 PVGNAE P : cf. X 441, fortasse ut homoeoteleuton vitaretur.

unda] amni bmg, ut 469. 791 ACRIVs ἢ 792 SAEVOM (0 corr.

in V) P SAEVVM MRybc — leonum b1 798 telis PREMIT E premet b AC MR. 795.rabl Il.ra 02 | NEQVE A. 796 occupienf y

po. tif (t e corr.) b virosque] per ignes Arusianus, ut II 664. per

hostes Venet., ut 11 358. 527 ΧΙ 682... 797 HAVT A Aut c HAUD Py

dubüfel 798 EXTUAT J/ — 799 medium c1 — hoftef HOSTES P2c 803 eriam y — IREM M1 — 804 dimittit Servius 4en. V 606

hau" c haud yb HAVT MPR — IUSSA suprascr. M — 805 CAEDAT M

teuchrorum b 806 iuuenis clypeo Mentel. pr. — clypeo b. CLIPEOS (S fere abrasa) M. clypeus Macrobii Salisb. 807 obiectis Macrobii exempl. | NXNDique telis P

170 VERGILI AENEIS IX

obruitur. strepit adsiduo cava tempora circum

tinnitu galea, et saxis solida aera fatiscunt,

discussaeque iubae capiti, nec sufficit umbo 810 ictibus: ingeminant hastis et Troes et ipse

fulmineus Mnestheus. tum toto corpore sudor

liquitur et piceum (nec respirare potestas)

flumen agit; fessos quatit aeger anhelitus. artus.

tum demum praeceps saltu sese omnibus armis - 815 in fluvium dedit: ille sue cum gurgite flavo

accepit venientem ac mollibus extulit undis

et laetum sociis abluta caede remisit.

TESTIMONIA. . ᾿ M

809 *tinnitu g."^ Pompeius 471 L. 810 sq. 'nec ... ictibus" Nonius 386, 8 810 πρὸ s. u.' schol. Lucani VII 608 814 *flumen a. Probi inst. I 4, 10 815 sq. *tum ... dedit? Nonius 387, 5 Pris- ciahus 1205 'saltu ... dedit" Arusianus p. 224 L.

VARIA LEOTIO. | . 808 OBRVITVr— P STREPITU 7171 affiduo bc 809 ET

TINNITu— P Tinnitu. ὃ GALEAE M 810 DISCVSSae— P Difeu.fae (eras. r vel n : m. 2 f) y 812 MNESTEVS ἢ an cum propter v. 815? — 813 Li. quitur 5 NECRESPIRARE (NECRES Zn ras.)

R necfpirare y 814 * Probus ait: commodius hic est aeger quam in quinto (432), quamvis consuetudo sit. Virgilio ista mutandi. Quidam acer legunt, et volunt in quinto aeger aplius dictum de sene, hic de iuvene acer melius convenire." Servius 815 faltu precepf 2n ras. y2

- 816 uafto, at flauo » VASTO Pc, ut I 118 Ill 197 VI 741 817 Acci- pit 51 fugientem m, *antiqui plerique" Pieriani, χ extu.lit (u e corr.) b :

. VERGILI- MARONIS- AENEIDOS I LIBER- VIIII- EXPLIC- || INCIPIT- LIBER- X- (Sequentis folii pag. prior vacua relicta, in altera versus

undecim, quos vide in Prolegom.) R FINIT AENEIDOS LIB NONVS | INCIPIT DECIMVS γ EXPLCT || INCIPIT LIBER X ὁ

ee 1s!

P. VERGILI MARONIS EE. T.I n H

LIBER DECIMVS

Panáitur interea. domus omnipotentis Olympi,

conciliumque vocat divom pater atque hominum rex sideream in sedem, terras unde arduus omnis

castraque Dardanidum aspectat populosque Latinos. considunt tectis bipatentibus, incipit ipse: Ὁ *caelicolae magni, quianam sententia vobis

versa retro tantumque animis certatis iniquis?

TESTIMONIA.

AENEIDOS X. 1 Quintilianus I 4, 28 IX 4, 49 Diomedes 494. 497 Marius Victorinus 2567 Priscianus de XII vers. Aen. 185 schol. Hor. carm. II 12, 9 cf. schol. Veron. 102, 21] K. 2. Macrobius Sat. VI 1, 10 Marius Victorinus 2518 4 cf. schol, Veron. 102, 26 5 'considunt t. b^ Servius Aen. I 374 *considunt t, Probi inst. I Il, 1 6 sq. 'eaelicolae ... retro! Servius Aen. V 13. 6 'quianam' schol. Veron.

VARIA LECTIO.

Arxrmos X. 1—26 Feron.fol.260 — (cf. XM T0) — OMNI- PONTENTIS M olimpi be — 2 DIVOM (0 corr. in V) P. DIYVM 21 P'ybc ADQVE A 3 INSEDEM suprascr. M, in ras. b. in seDEM V b

terras unDE V. AR€VVS P. OMNES MP2yb 4 ADSPECTAT M APSPECTAT P fpectat y 5 bipatentlBVS V 6 Caelicole y — quia

n^M V quenà (enà im ras.) b. quianam testantur Servius et schol. Veron. fententia (fente in ras.) b. — 7 tantum — inigVMIS V CER- TATIS (ἢ in ras.) P certatur Menag. alt.

172 VERGILI AENEIS X

abnueram bello Italiam concurrere Teucris.

quae contra vetitum discordia? quis metus auí hos

aut hos arma sequi ferrumque lacessere suasit 10 adveniet iustum pugnae (ne arcessite) tempus,

cum fera Carthago Romanis arcibus olim

exitium magnum atque Alpes inmittet apertas :

tum certare odiis, tum res rapuisse licebit.

nunc sinite et placitum laeti componite foedus.' 15

Iuppiter haec paucis; at non Venus aurea contra pauca refert: *o pater, o hominum rerumque aeterna potestas! (namque aliud quid sit, quod iam inplorare queamus?) cernis ut insultent Rutuli Turnusque [feratur 20 per medios insignis equis tumidusque] secundo

TESTIMONIA.

8 Arusianus p. 210 L. Servius Aen. I 261 *abnueram? schol. Veron. 102, 31 K, 9 *aut hos" schol. Veron. 103, 1 K. 13 * Alpes i. &.' Isidorus orig. XIV 8, 13 schol. Lucani I 183 16 '*Iuppiter haec p. Servius Aen. X 621 “δ... contra! Servius ge. I 49] 18 Schol. Hor. carm. III 1, 5 *potestas' schol. Veron. 103, 2 K. 20 'tumidusque feratur? schol. Iuvenalis VIII 40

VARIA LECTIO.

8bellü V — concurre b — 9 COntra — metVS V. 10 aut — lacesseRE V . hos] of y 'uafit y 11 Adueniat y — lustuM V. pugne m. ant. suprascr. c — nein ras. b — acenfite c1 12 roman.f

I b) 18 EXITUM ΑΠΟΝΕ π΄ IMMITTET V 14 tum ceRTARE V tum res — licebit V — licebit] E in ras. P — 15 nunc — coMPONITE V LAETI PLACIDUM À/. placidum y2 placitum Servius confirmat COMPONITE J4Rb CONPONITE Py —phoedufy 16 ?iuppiter — aT V nun. Ὁ] 17 pauca refert V — 18 PAter — aetern& V. oHOMI- ΝΥ͂Ν P OMNIVM R diuumque in ras., in mg. t regüq; (g corr. in r) b diuüq: cm, schol. Hor. : cf. ΧΠ 829 19 namque — implorarE V

— US ALIVT JP IMPLORARE Zb QVEAMus V QUEA' 74 queamuf

(amuf in ras.) b QVIEAMVS P — 30 cernis — feratVR V. — r&uli y FERATVR

TVRNOS (0 eorr. in V) P | Q- m. 2 sup. R SECUNP-O. M tumi- dusque feratur schol. Iuvenalis — 291 intra lineas insertus in M, inter- pretatur. Servius : cf. ΧΠ 478 .Non eques, sed pedes pugnaverat Tur-

nus. per—secundO V . infiguef δ] tumidof y tmiduf C

VERGILI AENEIS X 173

Marte ruat? non clausa tegunt iam moenia Teucros:

quin intra portas atque ipsis proelia miscent

aggeribus moerorum et inundant sanguine fossas.

Aeneas ignarus abest. numquamne levari ἡ 25 obsidione sines? muris iterum imminet hostis

nascentis Troiae [nec non exercitus alter; |

atque iterum in Teucros Aetolis surgit ab Arpis

Tydides. equidem credo, mea volnera restant

el tua progenies mortalia demoror arma. 30 si sine pace tua atque invito numine Troes

Italiam petiere, luant peccata neque illos

iuveris auxilio; sin tot responsa secuti,

quae superi manesque dabant: cur nunc tua quisquam vertere iussa potest aut cur nova condere fata? 39 quid repetam exustas Erycino in litore classes,

quid tempestatum regem ventosque furentis

,

TESTIMONIA. 29 *equidem ... restant! Servius Aen. VIII 385 31 .Priscianus ἐβὶ ... tua! Aleuini gramm. 2140 P. *si ... numine? Ser-

vius Aen. IV 56 33 sq. 'si ... dabant' schol. Hor. carm. saec. 37 94 *quae ... dabant! Servius Aen. X 65 36 Servius Aen. I 39

-VARIA LECTIO.

22 marte — (EVCRos V" — Marte ruat (arte ruat in ras.) ὃ claufe c1 CLAUSTRA M : cef. IX 758, quo servato non claustra tegunt, non moenia JWakefieldus, non male 28 QVin — V | ADQVE R. 24 cf. XLI 382 . AGGeriBVS V MOERORVM (OE corr. in V) P moerorum (moe in ras. b merorum c2 MURORUM ΤΟΙ moerorum Servius testatur — SANguine Υ FOSSAS Pyb, Servius fosSAS V. FOSSAE MRc 25 numquam] QVA in ras. ἢ LEvari V. 97 troie y nec ...alter hemistichium frigere sensit Heynius, non interpretatur Servius 25 ADQVE E. &olif y SURGET 2/yb 29 Tididef yc VOLNERA (0 corr. in V) P VVLNERA Zybc 30 MORTALI^ P — 3I

ADQVE R — inui.to ὃ nomine y, Prisciani Par. R et Bong. — Teucri Prisciani ὦ exc. Sangall. 82 petire b.— 33 SINI P. si schol. Hor.

34 cur z. 2 suprascr. c nu b 35 flectere m, Menagiani, χ IVRA AZ POTES A 36 referam »» memorem Servius Aen. 1 39 ut VI 123. 601 VIII 483 — ericeno (eroecino?) c1 — li.tore b littore c

37 uento b. FURENTES Jc

174 VERGILI AENEIS X

Aeolia excitos aut actam nubibus Irim ?

nunc etiam manis (haec intemptata manebat

sors rerum) movet et superis inmissa repente 40 Allecto, medias Italum bacchata per urbes.

nil super imperio moveor: speravimus ista,

dum fortuna fuit; vincant quos vincere mavis.

si nulla est regio, Teucris quam det tua coniunx

dura, per eversae, genitor, fumantia Troiae - 45 excidia obtestor, liceat dimittere ab armis

incolumem Ascanium, liceat superesse nepotem.

Aéneas sane ignotis iactetur in undis ^

et, quamcumque viam dederit Fortuna, sequatur:

hunc tegere et dirae valeam subducere pugnae. 50 est Amathus, est celsa mihi Paphus atque Cythera

-

TESTIMONIA.

42 *nil... moveor! Diomedes 407 anon. de orthogr. 2708 P. 44 56. 'si ... dura? Iulius Rufinianus p. 271 P. Servius Aen. X 72 *quam ... dura? Servius Aen. II 7 45 sq. *per ... obtestor! Donatus ad Ter. Andr. I 5, 56 III 3, 9 hec. III 3, 27 47 *liceat s. n.' Nonius 393, 22 Claudius Sacerdos I 120 Servius Aen. I 267 90 Servius Aen. I 678

VARIA LECTIO. 39 MANIS (I corr. in E) P. MANES Zfybc intemtata bc 40 HI

f MOUÉT M inmifa ὃ 41 Alecto 51 42 NIL P NIHIL ἣν 44 je A nulla b ^ Post Teucris inferp. P quam (a in ras.) ὃ QVEM P 49 *coniunx dura: Aic distinguendum' Servius — EUERSAE JM. euerfe y

F ἮΝ. . SPVMANTIA P troiey — 46 LICET Καὶ liceat (1ηι.3)}λ — DEMITTERE Py 47Incolumen c 48 PROCVL A pcul (cul zn ras.) e sane Servius testatur — iactetur ignotif (iactetur im ras.) b. — INVNDIS (VNDIS eras., m. ἃ ORIS) P : cf. ge. lll 925. inorif, at inundif y 49 cf. XI 128 QVACVMQVE P ut XII 626, haud male — 50 DIRAE P dire y DVRAE αὶ pugne y 51 amathof/// (hof in ras.) b est om. m CELSA MIHI PAPHUS MPbc, et nisi quod PAPHOS Am celfa.mihi paphuf y celsa Paphos *expositus Palatinus cod.' Pierii, Menag. pr., Servii exempl. ADQVE καὶ cythera be. CYCHERA 77. CYTHERA, add. in mg. alta P ALTA CYTHERA 4 : cf. 86 alta cythera y

VERGILI AENEIS X x 175

Idaliaeque domus: positis inglorius armis

exigat hic aevom. magna dicione iubeto

Carthago premat Ausoniam: nihil urbibus inde

obstabit Tyriis. quid pestem evadere belli 55

iuvit et Argolicos medium fugisse per ignes

totque maris vastaeque exhausta pericula terrae,

dum Latium Teucri recidivaque Pergama quaerunt?

non satius cineres patriae insedisse supremos

atque solum, quo Troia fuit? Xanthum et Simoenta 60

redde, oro, miseris iterumque revolvere casus

da, pater, lliacos Teucris. tum regia luno

acta furore gravi *quid me alta silentia cogis

rumpere et obductum verbis volgare dolorem?

Aenean hominum quisquam divomque subegit 65 - bella sequi aut hostem regi se inferre Latino?

Italiam petiit fatis auctoribus (esto)

TESTIMONIA.

99 Arusianus p. 236 63 sq. *quid ... vulgare! Nonius 182, 29

*quid ... rumpere' Macrobius Sat. IV 2, 2 Nonius 382, 27 Servius Aen. II 129 III 246 63 *quid me a. s.' schol. Veron. 103, 5 K. . 65 *Aenean h. q.' Probi inst. I 4, 21 Diomedes 425 67 Priscianus 741 *fatis' schol, Veron. 103, 8 K.

- Ld

VARIA LECTIO.

52 ingloriif y1 inglori. f y2. 53—'1 Veron.fol.241 58 EXIGET Vb2cY — AEVOM (0 corr. in V) P. AEVVM MRVylbc — ditione yc iuBETO V^ 54 Cartago b. AVSONiaM V. NIL Pyb 55 {1 y

56 IVVET P luu , abiuu& y — mediof (of in ras. ὃ FVgisse per igNIS ut vid. V 57 exaufta yb pericuLA V 58 REDIVIVA αὶ *recidiva, renascentia' Servius ΒΕΘΙ ένα — quAERVNT V 59 CI. NERES PATRIOS Z2. PATRIAE CINERES Py cineres Troiae Arusianus

insedisse supremos V 60 ADQVE Hel — XAnthum et simoeNTA V xantum y SEMOENTA Ἢ fimohenta c 61 revolvere V 62

f teucri b. Tum — iuNO V. TVM (T in ras.) R 63 graM V

nec alia V 64 OBDVITVM- V. VOLGARE (0 corr. in V) P. VVL-

GARE MA Vylbc uigilare z — 65 Aeneam yc — DIVOM (0 corr. in V) P

DIVVM MVybc 66 regi. b regif cl 67 petiit fatis bc, Prisciani I

exempl. PETIT FATIS 24. PETIT FATIS PEV peti.it fatif y fatis

ΕΣ

170 VERGILI AENEIS X

*

Cassandrae inpulsus furiis: num linquere castra

hortati sumus aut vitam committere ventis,

num puero summam belli, num credere muros 170 Tyrrhenamque fidem aut gentis agitare quietas?

quis deus in-fraudem, quae. dura potentia nostra

egit? ubi hic Iuno demissave nubibus lris?

indignum est Italos Troiam circumdare flammis .

-1 Ct

nascentem et patria Turnum consistere terra,

cui Pilumnus avos, cui diva Venilia mater:

quid face 'Troianos atra vim ferre Latinis,

arva aliena iugo premere atque avertere praedas? quid soceros legere et gremiis abducere pactas, pacem orare manu, praefigere puppibus arma? 80

TESTIMONIA.

68 *Cassandrae i. f. schol. Veron. 103, 9 Servius Aen. X 110 'linquere e Diomedes 436 71 *Tyrrhenamque f.' Donatus ad Ter. Andr. IV 3, 1 72 sq. 'quis ... Iuno! Iulius Rufinianus p. 271 R. *quae ... egit? Servius Aen. X 44 74—11 Iulius Rufinianus p. 270 “ B. 76 cf. schol. Veron. 103, 11 K. — 'cui P, a." Servius Aen. VI 90

*eui diva V. m.' Arusianus p. 248 L. Servius Aen. VI 90 78 *arva ... premere? Nonius 192, 28 79 *et ... pactas" Donatus ad Ter. hec. V 1, 21 Nonius 439, 12 Arusianus p. 213: L. 80 Servius Aen. I 183 *

VARIA LECTIO. petiit. *nonnulli admodum ve(usti' Pieriani, quod probare videtur etiam

Lachmannus Lucr. 208. 68 Caffandre y. IMPVLSVS A inpulfif c .LINQVERE P — 69 uentif, at teucrif y ut XII 60. ventis Servius legit

70 Nón pueroy NON PVERO P 71 Thyrrenam (r post. e corr.) y Thyrre- nam b Tyrrenam c VE RVe,íin ras. b. aut] ET E. gentefc — agitta- rey | 72 QVAEP |. NOSTRA PR Vybc, Servii ecempl., Iulius Rufinia-

A :

nus NOSTRI M: conferunt Vll 514 — 73 αὐ — HINC M — iuno///c 74 INDignuM EST 7 . succendere Aufinianus: cf. IX 198. 75 nascen- teM V 76 om. Rufinianus — AVOS (0 corr. in V) P. AVVS MRybc

AvoS V — diun///cl —VENELIA Py1 VEN.LIA P ueniac — mater V 77 FACERE E facE V ATRAM yl atra Servius — FErre— V //ferre b 78 sq. inverso ordine m 78 jmere (jm in ras.) b

ADQVE R evertere m — pda C 79 socios legere Hoffmannus spici-

leg. crit. 20 lege - b gremif c | 80 MANVET A prefigere y

VERGILI AENEIS X 177

tu potes Aenean manibus subducere Graium

proque viro nebulam et ventos optendere inanis,

tu potes in totidem classem convertere nymphas:

nos aliquid Rutulos contra iuvisse nefandum est?

* Aeneas ignarus abest": ignarus et absit. 85 est Paphus Idaliumque tibi, sunt alta Cythera:

quid gravidam bellis urbem et corda aspera temptas?

nosne tibi lluxas Phrygiae res vertere fundo

conamur? nos, an miseros qui Troas Achivis

obiecit? quae causa fuit, consurgere in arma 90 Europamque Asiamque et foedera solvere furto?

me duce Dardanius Spartam expugnavit adulter,

TESTIMONIA.

i 81 fragm. de quant. 12 p. 504 Endl. 81. 84 (om. 82. 83) Isidorus orig. II 30, 13. 83 Servius Aen. IV 228 XII 320 85 Macrobius Sat. IV 6, 24 86 'sunt a. CJ Servius Aen. I 657. 680 88 sq. *aversa eum obelo («—) ad ea ponitur quae ad aliquid respiciunt, ut nosne tibi Phrygiae ... Achivis subegit' Isidorus de notis sententiarum 1 20, 17 *'aversa obelismene in ore ponitur quae ad aliquid respiciunt ut nosne ... frygiae' anecdotum Paris. v. Bergkius in diar. suis 1845 . 87. ef. Suetonius Reifferscheidii p. 140 89 sq. ^an . . . obiecit" onatus in Ter. eun, V 7, 13 92 sq. Diomedes 433:schol. Hor. carm. I 15, 13 92 Quintilianus IX 2, 49 Charisius 247 Diomedes 457 Ser- vius Aen. I 526. 650 *me d. D.' Brobi inst. I 6, 1 *me d. Clau- dius Sacerdos I 82 2

VARIA LECTIO.

8E aeneam c graiium ΟἹ 82 OPTENDERE 77 OBTENDERE PRybc obtendere (ob in ras.) b — INANES P2yle.— 83 om. Francianus tu Marklandus ad Statii silv. ΠῚ 2, 81 ET libri POTIS M. petef

γι totidem (tot m. 2) y CLASSES Mc ut 36, Servii Aen. IV 228 XII 320 exempl. — nimphaf c 84 ALIQVIT PI ut vid., Ry autem Isidori Gud. 2. contra Rutulos Zsidorus — inuiffe c 85 Non per. suasit W'agnerus, rectius distingui absit: Est. . . Cythera. Quid e. q. s.

APSIT (P corr. in B) P 86 PAPHYS αὶ citaera c 87 cordia bI 89 Nulla post nos interp. P achiuaf (corr. m. ant.) δῚ 90 obiecit] subegit (i. e. subiecit) Jsidori Paris. teste Th. Mommseno in

Bergkii et Caesaris diariis a. 1845 p. 8] 91 Εὐτορᾶν 92 sq. ad- firmari per ironiam, non interrogari volunt Quintilianus, Charisius, Diomedes p. 451 92 subdistinclionem , hoc est punctum sub versu ponendum, praecipit Diomedes.

RIBBECK, VERGÍL, III, 12

s..."

178 VERGILI AENEIS X

aut ego tela dedi fovive Cupidine bella? tum decuit metuisse tuis: nunc sera querellis haut iustis adsurgis et inrita iurgia iactas.' 95

Talibus orabat Iuno, cunctique fremebant caelicolae adsensu vario, ceu flamina prima cum deprensa fremunt silvis et caeca volutant murmura, venturos nautis prodentia ventos. tum pater omnipotens, rerum cui prima potestas, 100 infit (eo dicente deum domus alta silescit et treme facta solo tellus, silet arduos aether, (um zephyri posuere, premit placida aequora pontus): 'accipite ergo animis atque haec mea figite dicta. quandoquidem Ausonios coniungi foederé Teucris 105 hau licitum, nec vestra capit discordia finem:

TESTIMONIA.

94 *tum ... tuis" Arusianus p. 247 L. Iulius Rufinianus p. 247 R. Cledonius 1924 95 *atque i, i. i." Servius Aen. I 102 96 *talibus o. I Servius Aen. IV 219. 437 100—103 Macrobius Sat. VI 2, 26

100 sq. *tum ... infit Donatus ad Ter. Andr. I 5, 50 101—103 Maerobius Sat. V 13, 38

VARIA LECTIO. : 93 fovique schol. Hor. capi. . dine y BELLA (ELLA zn ras.) Καὶ

94 TVNC PRye, Rufiniauus — QUERELLIS- SERA MM — QVERELIS P QVAERELLIS Z5 querelif c 95 HAUD 7/y2bc — irrita ὃ lactaf y 96 luno] DICTIS (T superne eras.) P ut Vl 124 dictif, at iuno y

"REMEBANT P remebant y1 97 CAELICOLE 74 affenfu c flamma y

98 DEPRENSA (ENSA in ras., in spatio quinque literarum) ἢ de-

prefenfa c1 depressa Parrhas. Marklandus ad Statii silv. 1 9, 45, re-

futatus ab Handio ge eh P gemunt Marklandus 1. 1. 99 0

UENTIS M — 100 PRIMA καὶ PRIMA M SVMMA Pbem, Macrobii et Do- nali exempl. fumma, at prima y... 102 TREMIFACTA Z trema facta eL

solo] silet Peerlkampus ^ arduofc arduf y ARDVVS JPRb — 103 lephyri c1 venti Macrobii VI 2, 26 exempl. premit K placid" E ponduf cl 104 — II[ 250 ADQVE ἢ 105 AVSONIOS P aufonif y

aufoniam μέ vid. c1 — coniugi y TEVCROS Pyl 106 Hau* c HAVT MPRy| Haud b. LICITVMEST Ae, Servii exempl. ^ ura b. ull (là in

c-

VERGILI AENEIS X 179 2 | : quae cuique est fortuna hodie, quam quisque secat spem,

Tros Rutulusne fuat nullo discrimine habebo. [seu fatis Italum castra obsidione tenentur sive errore malo Troiae monitisque sinistris. | 110 . nec populos solvo: sua cuique exorsa laborem fortunamque ferent. rex luppiter omnibus idem.

fata viam invenient. Stiygii per flumina fratris,

per pice torrenlis atraque voragine ripas

adnuit et totum nutu treme fecit Olympum. 115 hic finis fandi. solio tum Iuppiter aureo

surgit, caelicolae medium quem ad limina ducunt.

Interea Rutuli portis circum omnibus instant sternere caede viros et moenia cingere flamniis.

TESTIMONIA. 107 Nonius 404, 9 108 *Tros R. f." Diomedes 376 "Tros Ru-. tulusve' Consentius p. 2050 P. 111 'nee ... solvo? Nonius 390, 33

112 *rex .. . idem" Servius Aen. II 326. 617 IV 581 X 689 114 *apud poetas etiam ipse rex Iupiter per torrentes ripas et atram vora- ginem iurat! Minucius Felix Octav. p. 330 116 sq. *hie..., surgit"

Nonius 205, 6 116 schol. Hor. serm. I 8, 43 *'hie f. f. Charisii exe. 595, 27 K. Probus de nom. 20 p. 218 Endl. 118 Servius Aen. X 20

VARIA LECTIO. i e ras$.)c 1407 om., in mg. superiore lit. min. add. P — CUIQ-EST M

odie 7 108 TROBS P rutulof γὺ NE MPR, Diomedis Par. 4 et Monac. ne (corr. m. rec.) b. ue yem, Diomedis Par. B, Consentius Putschii FIAT M luat (1 zn ras.) c luat m 109—112 rescindi

Peerlkampus 109 'sie distingue: Walum, ef infer castra obsidione tenentur, scilicet Troianorum" Servius — caftro 71 110 VE Py1b1

qe 52. 1H populos Nonius RVTVLOS libri — solvo ea mente accipio,

qua Propertius V 4, 59 QUISQ- M, quod aut pro quibusque haberi aut ex quoique or(um videri potest. 112 quae ἢ 113 inueniant

yicym — fügi ble 114 TORRENTES J/2c — 115 Adnuat c1 — notu c

olymphum b olympom € ]6foliücl tü.b 117 caelicole y qué (7 fort. m. 9) b : ef. Wagnerus lectt. Verg. 387. 118. Post Rutuli interp. P. PORTIS (ἢ zn ras., vid. fuisse S) P. portaf b1

12*

180 VERGILI AENEIS X

at legio Aeneadum vallis obsessa tenetur, 120 nec spes ulla fugae. miseri stant turribus altis

nequiquam et rara muros cinxere corona

Asius Imbrasides Hicetaoniusque 'Thymoetes

Assaracique duo et senior cum Castore Thymbris,

prima acies; hos germani Sarpedonis ambo 125 et Clarus et Thaemon Lycia comitantur ab alta.

fert ingens toto conixus corpore saxum,

haut partem exiguam montis, Lyrnesius Acmon,

nec Clytio genitore minor nec fratre Menestheo.

hi iaculis, illi certant defendere saxis 130

TESTIMONIA.

124 *Assaracique d. Servius Aen. X 541 128 “παπᾶ partem e. m.' Seneca suas. 6, 24 B. Servius Aen. XII 687 129 Priscianus 736 *nee f. M. Macrobius Sat. V 17, 19

VARIA LECTIO.

120 AD Py] ast Servii exempl. — aeniadum Ὁ] 121 fuge y MISERIS προ : 122 NECQVICQVAM P nequicequam y. .&y — Alü post corona fortiter interpungunt. 125. A.fiuf y1 IASIUS Mc IA. fiuf

0 hie πὰ 2 INBRASIDES 7/c HICETAPNIUS Ἱ HEGETAONIVS P. - &tao-

niuf y THYMOETES (E post. in ras.) αὶ timoetef δ] Üimoetef €

124 thy.brif 5. THYBRIS ZPyc *'senior cum Castore Thybris (thibris Regin. Par.): possumus et solum Tybrim (tibrim Aegin. thybrim Par.) senem accipere, possumus et CasLorem, 81 legamus et senior cum Ca- store [ Tybris.] (thibris Par., om. Regin.). nam amphibologia est' Ser-

vius. — 125 hof (f Zn ras.) b "of y -. farpedonif (f pr. n ras.) b

126 THAEMON LYCIA P themon licia y2 themonacia ut vid. y1 themon

lycia b. HAEMON LYCIA MR 'emonlicia e —— àl'a y2 ]DA Dyl: cf. V 254

XII 412 alta Servius 127 connixuf ὃ 128 Aut y Haud be — lyrnefiuf SUE

(e et f post. in ras.) b — AGMON Pyb2c ACMO7 M 129 NECLYCIÓ P Nec clitio c Nec.clitio (c post. in ras. b — frater y1 frate. y2 mene-

stheo. Prisciani Par. R et Bongars. menesteo eiusdem Lugd. mueftheo bc minestheo Prisciani Carolir. MNESTHEO MP», Prisc. libri ceteri, Maerobii exempl. *non Mnestheo, de quo paulo post dicturus est, le- gendum est, ne versus nen stet, sed Menestheo' Servius 130 faxof (o eorr. in i) c | :

——————— —

VERGILI AENEIS X 181

molirique ignem nervoque aptare sagittas.

ipse inter medios, Veneris iustissima cura,

Dardanius caput ecce puer detectus honestum,

qualis gemma micat, fulvom quae dividit aurum,

aut collo decus aut capiti; vel quale per artem 135 inclusum buxo. aut Oricia terebintho

lucet ebur; fusos cervix cui lactea crinis

accipit et molli subnectens circulus auro. "

te quoque magnanimae viderunt, Ismare, gentes | volnera derigere et calamos armare veneno, 140 Maeonia generose domo, ubi pinguia culta

exercentque viri Pactolusque inrigat auro.

adfuit et Mnestheus, quem pulsi: pristina Turni

aggere moerorum sublimen gloria tollit,

TESTIMONIA.

^.

132 *Veneris i. c. Servius Aen. I 678 III 476 IV 2 VI 691 133 Servius Aen. I 289 134 Servius Aen. I 593 136 *aut O. t.' schol. Hor. carm. III 7, 6 " 197 sq..'fusos . .. accipit? Priscianus 1121 P.

137 *fusos ... crinis' schol. Persii I 29 142 *Pactolusque i. a." Isidorus orig. XIII 21, 21 143 *adfuit et M. Donatus ad Ter. eun. 1.0, 1 144 'aggere m. Diomedes 435

VARIA LECTIO.

131 Mo. liri y 132 mediof, in mg. primof y iuftiffimt b 133 capud c 134 FVLVOM (0 corr. in V) P. FVLVVM νξ 8 186

Incluxum 5 boxo b — AVT (T m. | ut vil. corr. in €) P au y

ORYCIA Pe orytia (t corr. in c) b. ORYCI αὶ ORYCIA M corycia y

TEREBENTO M 137 fusus cervix schol. Persii CERVIX FVSOS yc

latea 5 CRINES Ac collaque schol. Persii : cf. VIL 660 138 mollif A

fubnectenf b1 MOLLIS SUBNECTIT ι89 MAGNANIME //. magnanime

y 'magnanimae gentes .. Aic est ordo, aliter non stat versus" Servius

uideruN (uN in ras.) b. 140 uolnera y VVLNERA 24Abc — DIRI- GERE My2bc 141 Meonia (eo in ras.) b. Moenia cl generof. δ]

genere c1. MODO ΜῈ ubi]euim —— 142 PACTOLOS R — 143 Atfuit- & mneftheuf in ras. γ ATFVIT P ΕἼ suprascr. M — mnefteuf ὃ

144 mororum δ] MEORVM (E corr. in R) P MVRORVM ZyIb1em fublimen 71 SVBLIMEM MPy2c fublimé b

182 YERGILI AENEIS X

et Capys: hine nomen Campanae ducitur urbi. 145

Illi inter sese duri certamina belli contulerant: media Aeneas freta nocte secabat. namque ut ab Euandro castris ingressus Etruscis regem adit et regi memorat nomenque genusque quidve petat quidve ipse ferat, Mezentius arma 150 quae sibi conciliet, violentaque pectora Turni edocet; humanis quae sit fiducia rebus admonet inmiscetque preces: haut fit mora, Tarchon iungiL opes foedusque ferit; tum libera fati classem conscendit iussis gens Lydia divom, 155 externo commissa duci. Aeneia puppis

TESTIMONIA. 147 *media ... secabat! Servius Aen. X 215 148 sq. Servius Aen. VIII 607 148 *castris i. E Arusianus p. 230 L. 149—154

'*regem ... ferit! Charisius 260 Diomedes 439 Beda de trop. 376 Cap. 149 Priscianus 1202 P. Nonius 237, 26 Isidorus orig. I 35, 4 Donati

ars III 5, 2 Pompeius 456 L. 'regem ... memorat! Claudius Sa- cerdos I 128 152 *humanis ... rebus' Servius Aen. VIII 150 153 sq. *'haut ... ferit? Nonius 311, 17 154 sq. 'tum ... divom" Arusianus p. 244 L. 156 sq. *Aeneia ... tenet! Charisius 128

156 *Aeneia p.! Diomedes p. 310 P. Charisii exe. 535, 7 Καὶ

VARIA LECTIO. τὶ

Α Ε 145 capif 01. hinc nom Zn ras. Ὁ — CAMPANE P CAMPAENA ἡ campane y URBE (E corr. in I) M 147 Contullerant 71 freta (fret im ras.) ὃ feccabat y1 148 ingreff. b1 149 ADIIT P MEMORANT καὶ decusque Diomedes, ut 189 150 * multi autem quid- que petat quidque ipse ferat dicunt oportuisse dici' Servius quidue ferat quidue ipse petat Charisii cod. quidve ipse] AVTQVIDVE (AV e£ VI et

, VE in ras.) P aut quidue ^ y Videntur fuisse qui quidve (vel quidque) petat aut ipse ferat scriberent. |. MEZZENTIVS A MEZZENTIUS M me.zentiuf b 151 VIVOLENTA P 152 etdocet (i. e. eedocet) Charisii cod. 158 IMMISCET ΤΠ admiscet (παγίδι cod. — PRECES (S Zn ras.) P PRAECES M Alii hic apodosin, cuius protasin v. 148 statuunt,

concludunt. aut y haud bc MAIORA M t.archon y larcon c. TARCHO R 'Aoc nomen ubique Graece duc) voro uno loco (VIII 603)" Servius 154 feduf in ras. b | ferit] "FERT P ..ferit y ἴδοι!

Arusiani Gu. fatis Servii exempl. Genetivum testatur Arusianus. 155 DIVOM (0 corr. in V) P DIVO R DIUUM 7/ybe — 156 DVCE (E corr.

VERGILI AENEIS X ». 483

prima tenet, rostro Phrygios subiuncta leones,

imminet. [da super, profugis gratissima Teucris.

hic magnus.sedet Aeneas secumque volutat

eventus belli varios, Pallasque sinistro 160. adfixus lateri iam quaerit sidera, opacae

noctis iter, iam quae passus terraque marique.

Pandite nunc Helicona, deae, cantusque movete, quae manus interea Tuscis comitetur ab oris Aenean armetque rates pelagoque vehatur. 165

Massicus aerata princeps secat aequora ligri : sub quo mille manus iuvenum, qui moenia Clusi quique urbem liquere Cosas, quis tela sagittae gorytique leves umeris et letifer arcus. una torvos Abas: huic totum insignibus armis 170 agmen et aurato fulgebat Apolline puppis. | sescentos illi dederat Populonia mater

TESTIMONIA.

164 Diomedes 450 166 sqq. cf. Macrobius Sat, V 15 166 Priscianus 761 schol. Hor. carm. III 30, 13 167 sq. 'sub Massico duce mille manus iuvenum venisse dixit, qui moenia Clusi quique Cosas MOS Macrobius Sat. V 15, 7 168 * quique ... Cosas? Arusianus

169 Nonius 550, ?7 170 *una t. A." Pompeius 333 L. kgs 8q. "Sütesianns 1198 P.

VARIA LECTIO.

inb) P enea y enaeia b 157 fubiunta y 158 Inminet b 161 A TR.

querit y — OPACE M opace y 162 IDEM M - TERRA P ..mari y

1638 — VII 6431. BELICONA P CASTVS (STV 7n ras. ut vid.) R MONETE Py1 : cf. VII 641 165 Aeneam c 167 CLAVSI P

168 as Ἧνς, legit Arusianus, ut Strabo V p. 925. COSSAS Rt. co. ll y COSAM P *Cosas, civitas Tusciae, quae numero dicitur singulari secundum Sallustium (hist. 51.D.)' Servius fagitte y. 169 Gorythi y

CORYTI PA Cory.thi b. Choriti c coriei Nonius — humerif 7€ " umerif (f in ras.) b LAETIFER Ἢ 170 TORVOS (O0 post. corr. in V) P TORUUS AM»bc abhafy . I7» appolline y 172 Sexcentof ς PO-

^ PVLONI αὶ

184 VERGILI AENEIS X

expertos belli iuvenes, ast Ilva trecentos

insula inexhaustis Chalybum generosa metallis.

tertius ille hominum divomque interpres Asilas, 175 cui pecudum fibrae, caeli cui sidera parent

et linguae volucrum et praesagi fulminis ignes,

mille rapit densos acie atque horrentibus hastis.

hos parere iubent Alpheae origine Pisae,

urbs Etrusca solo. sequitur pulcherrimus Astur, 180 Astur equo fidens et versicoloribus armis.

tercentum adiciunt (mens omnibus una sequendi)

qui Caerete domo, qui sunt Minionis in arvis,

et Pyrgi veteres intempestaeque Graviscae.

Non ego te, Ligurum ductor fortissime bello, UT 185

TESTIMONIA.

173 *expertos b. i Arusianus p. 227 L. 175—177 Servius Aen. VIII 429 176 sq. Servius Aen. III 359 179 *Alphea ... Pisae? Priscianus 587 P. 180 sq. *sequitur ... armis" Charisius p. 250 P. Beda de trop. 376 C. 'sequitur . . . fidens! Donati ars III 5, 2 Claudius Sacerdos I 137 Diomedes 440 Pompeius 458 Servius Aen. IX 114 183 Priscianus 633 Servius Aen. VIII 597 cf. schol. Veron. 103, 17 Κ. 184 Diomedes 407 cf. schol. Veron. 103, 27 K.

VARIA LECTIO.

178 Experto y TRECENTOS INSULA- JM * Probus trecentos sub- distingui vult, ut insula sequentibus iungatur? Servius 174 calibum bc 175 DIVOM (0 corr. in V) P DIUUM 7fybc — SASILAS £1 176

A fabre y! 177 LINGVE P lingue γ PRESAGI My — fulmine fegnef y1

h

178 AOCIAE M ADQVE καὶ orrentibuf ὃ haftef ὃ ARMIS Pc : ef. 181 armif, at aftif y 179 Alpheae origine Lachmannus Lucr. 160 : cf. Wagnerus lectt. Verg. 356. ALPHEAE ABORIGINE P AL-

PHAEAE ABORIGINE £ alphee ab origine c alphee ab origine y ALPHEA AB ORIGINE JM, Priscianus alpea ab origine 1 180 VRBIS ἢ ASTVR

PHRbc, Macrobius, Beda, Claudius Sacerdos aftor y aftor Charisii et Donati cod. ASTYR M, Diomedes 181 ASTVR Pc, Claudii Sacerd.

. 1

cod., Servius Astor Donati cod. Aftür y ASTYR M Rb VERSCOLO- RIBVS P — 183—196 Veron. 234 a 188 CHERETE M : cf. Varronis originationem apud schol. Veron. car&e (a corr. in ae, r m. 3)

184 pirgi c GABISCAE A. 185 NON TEGO Υ fortiSSIME V

T anus

Msc d o ab dt

VERGILI AENEIS X 185

transierim, Cinyre, et paucis comitate Cupavo, cuius olorinae surgunt de vertice pinnae, crimen, Amor, vestrum formaeque insigne. paternae. namque ferunt luctu Cycnum Phaethontis amati, populeas inter frondes umbramque sororum 190 dum canit et maestum musa solatur amorem, canentem molli pluma duxisse senectam, linquentem terras et sidera voce sequentem. filius, aequalis comitatus classe catervas, ingentem remis Centaurum promovet: ille 195

TESTIMONIA.

188 *crimen a. v.' Maerobius Sat. IV 6, 18 schol. Lucani IX 425 Servius Aen. II 65 VII 339 *'crimen! schol. Veron. 103, 29 189 Macrobius Sat. V 14, 16 cf. 16, 4 190 Servius Aen. VI 659 193 3: v. S." Servius Aen. X 65 195 sq. 'ille i. a." Arusianus p.

L.

M VARIA LECTIO.

186 cinyre 52, Mentel. pr. CINIRE Vb1c2. (Cinirus in Macrobii V

415. 5 exempl. dicitur) cinere y cinere c1, *plerique' Pieriani CINYRAE M cinira Voss. alt. (Cinyra et vitiosam synaloepham esse monuit Lach- mannus Lucr. 272) CINERA (I zn ras.) P. CVMARRE Z cigna m *Cycne; (om. Par.) Cunare quidam duci nomen datum tradunt a Cunaro monte, qui in Piceno est" Servius (deest totum sehe bn Regin.): de promon-

torio Cunero Plinius n. h. Vl 13,111 CVPAO. (post O vid. erasa vel

I vel E vel F vel L vel P; AO perfossae ut vid.) P CupaVO V cupabo y 187 olorine y; De— V dE R pennec 188 reiciendum censet Heynius : hemistichium crimen amor vestrum posterius adiectum videtur Ladevico. crimen, Amor, vestrum Sprengelius: cf. 1 140 IX 525 Eadem erat sententia eorum, qui teste Servio vestrum pro tuum acce- perunt conlato ipso IX 525: quamquam in Servianis perverse ad Cygnum adlocutio refertur. crimen amor vestrum significare *originis vestrae, ὁ pinnae, causa est amor' putat Wagnerus: atque ita sane intellexit Asper forme y forma b1 fortunae prop. Wagnerus paterne 7 189 cienü δὶ PHAETONTIS 7/. phoetontif c photon αδο:

PETHONTIS A 190 frondes V — 191 solatur] T in ras. αὐ 192 PRIMA

(eorr. in L) P — 194 AEQUALI ΔΓ equalef e — 195 ingeNTEM V CENTauruM V.

186 VERGILI AENEIS X

instat aquae saxumque undis immane minatur arduus et longa sulcat maria alta carina.

* Ile etiam patriis agmen ciet Ocnus ab oris, fatidicae Mantus et Tusci filius amnis, qui muros matrisque dedit tibi, Mantua, nomen 200 (Mantua, dives avis; set non genus omnibus unum: gens illi triplex, populi sub gente quaterni, ipsa caput populis, Tusco de sanguine vires). hinc quoque quingentos in se Mezentius armat, quos patre Benaco velatus harundine glauca . 205 Mincius infesta ducebat in aequora pinu. | it gravis Aulestes centenaque arbore fluctum verberat adsurgens, spumant vada marmore verso. hunc vehit immanis Triton et caerula concha

TESTIMONIA.

196 *saxum ... minatur! Nonius 502, 27 199 Priscianus 684 Servius ecl. IX 60 'fatidieae ... Tusci? Probi inst. II 1, 21 'fatidieae M.' Charisius 48. 111 P. exc. Charisii 543 K. (91 Endl.) Clau- dius Sacerdos II 13 200 cf. schol. Veron. 103, 30 K. 201 sq. schol. Veron. 104, 6 K. 202 Servius Aen. II 278 VIII 475 XI 9 205 sq. *velatus ἢ. g. M Servius Aen. VIII 33 207 sq. Priscianus 991 'it... adsurgens' Priscianus 1353 (de fig. num. 6, 24) 207 cf. schol. Veron. 104, 13 K. 200 *hune . . . Triton?! Probi inst. I 4, 11 Servius Aen. X 166

VARIA LECTIO. 196—208 Veron. fol. 234 b 196 aquae V inmane c

A. minaTVR V — 197 Arduus— ' fuloa y fulgat c — VLTA P

198 OGNUS MPyb . 199 mantof ye, Prisciani Sangall. Lugd. mantof (o im ras.) b .Mantus testantur grammatici. 201 ManTVa DIVes avis seD V auif om. P, suprascr. y SED PRybc

302 ILLIS V POPVLI TRIPLEX A. 203 ipsa— popuLIS V — capud b

POPVLI.R 204 hinc — in V HIN. P QVINGENTOS R QVIN- GENTOS (0 in ras., in spatio duar. lit.) P —. MEZZENTIUS MEDI 205 VENACO PRy1 arundine c 206 mincius infeSTA V — PINV (V in ras., ut — Pb pinu. c PIN. / 207 FLVCTVS Rb. 208 MAR-

MORA-E JM mamore y 309 HVNC (V fort. in ras.) α' inmanif c CHERULA M

——«—

YERGILI AENEIS X 187

exterrens freta, cui laterum tenus hispida nanti 210 frons hominem praefert, in pristim desinit alvos: spumea semifero sub pectore murmurat unda.

Tot lecti proceres ter denis navibus ibant subsidio Troiae et campos salis aere secabant.

lamque dies caelo concesserat almaque curru 215 noctivago Phoebe medium pulsabat Olympum: Aeneas (neque enim merubris dat cura quietem) ipse sedens clavomque regit velisque ministrat. atque illi medio in spatio chorus ecce suarum occurrit comitum: nymphae, quas,alma Cybebe 220 numen habere maris nymphasque e navibus esse iusserat, innabant pariter fluctusque secabant, quot prius aeratae steterant ad litora prorae.

TESTIMONIA.

210—212 *cui ... unda! (om. 211) Arusianus p. 264 L. 210 sq. *eui ... praefert! Priscianus 1203 *laterum ... praefert? Nonius 311, 27 210 "laterum ...nanti' Diomedes 404 — 211 Nonius 535, 28

213 Priscianus 1355 (de fig. num. 7, 29) 215 sq. *alma ... Phoebe' Macrobius Sat. VI 5, 12 215 'iamque . . . concesserat? Servius Aen. X 1 218 Arusianus p. 247 L. Servius Aen. V 868 220—222 'quas ... iusserat" Servius Aen. IX 117 222 *adnabant p.' Probi ars minor 836 (gramm. Vatie. A. Mai V 319) 223. Velius Lon- gus 2231 P.

VARIA LECTIO.

210 hispida] I post. in ras. ἢ 2911 PRISTIN Py, Nonii Leid. m. 1 pistrim Zorvill., * multi Heinsiani ΑἸΝῸΝ (0 corr. in V) P. ALUUS

Mybc — 212 femiferof y1 caeruleos 4rusiani cod. “18 (TOT M lecti. c — iuuenes z, Prisciani Par. P, ut VII 179 X 886 bis Pris-

cianus — DENIS (S in ras. ut vid.) P. — 214 cf.135 — cápifc

AERAE MM 216 olimphum b. 218 cef. VI 302 CLAVOM (0 corr. in V) P CLAVVM MRybe — gerit Arusiani Gu. 219 ADQVE Ac IN- SPIRATIO 7 290 comytum y — nimphae 5 —CYBERE 7. cibebe 51

cybele em. Cybebe Servius 391 NOMEN P Nomen y εἴρια" que e] QVE A. nauibuf (ui m. 2) y 222 adnabant lestatur. Probi ars

minor fluctofb — 223 — IX 121 ovo p Qvo R, quam scrip- turam reprehendit Velius Longus QUO" M ^ ERATE" M STESE-

188 VERGILI AENEIS X

adgnoscunt longe regem lustrantque choreis.

quarum quae fandi doctissima Cymodocea 225 pone sequens dextra puppim tenet ipsaque dorso

eminet ac laeva tacitis subremigat undis,

tum sic ignarum adloquitur: *vigilasne, deum gens,

Aenea? vigila et velis inmitte rudentis.

nos sumus, Idaeae sacro de vertice pinus, 230 nunc pelagi nymphae, classis tua. perfidus ut nos praecipitis ferro Rutulus flammaque premebat,

rupimus invitae tua vincula teque per aequor

quaerimus. hanc genetrix faciem miserata refecit

el dedit esse deas aevómque agitare sub undis. 235 at puer Ascanius muro fossisque tenetur

tela inter media atque ardentis Marte Latinos.

TESTIMONIA. .

225 Probi inst. I 6, 3 226 *dextra p. t." Priscianus 761 228 sq. 'vigilasne ... vigila? Priscianus 730. 1068. 1118 Donatus ad Ter. heec. III 5, 8 Servius Aen. II 148 233 'rumpimus ... vincula" Nonius 382, 17

VARIA LECTIO. PRORAE

RANT P fterant c — ATP. PUPPIS? M, ut ΠῚ 135. 277 VI 901 VIII 497 naves Oblongus, Velius 224 Agnofeunt bc — choraeif b

d 225 nandi Marklandus ad Statii silv. M 2, 19 cymocea y cymodo-

C caeac 227 Iminet ὃ] Imminet 52. AT 7 228 IGNAVVM καὶ alloquitur ὃς 229 IMMITTE XAc inmittere 7I RUDENTES MP2 330 NOS M SUMUS, M IDAEAE A IDEAE Mb — 231 nymphe y nimphae ὃ fervidus Schraderus conl. IX 72. perfidus Servius legit 332 PRAECIPITES Rc PRECIPITES ΜΠ. rutulof y —— flàma (Π in ras.) b 233 rumpimus 'aliquot' Pieriani, Servii et Nonii exempl. 234 gen.trix Ὁ] 235 AEVOM P1 AEVVM 7Z4P2Rybc — 236 —261 Veron. fol.965 286 Ad y Et V (an set voluerat?) — puer — tenetur V moro (moero?) e. 237 Nihil agnosci potuit in V — ADQVE RÀ ARDENTIS Py1, ut Schraderus coniecerat arl'entif jy2 orrentif 5b. HOR- RENTIS ΜῊ horrentef c

VERGILI AENEIS X 189

iam loca iussa tenent forti permixtus Etrusco

Arcas eques: medias illis opponere turmas,

ne castris iungant, certast sententia Turno. 240 surge age et Aurora socios veniente vocari

primus in arma iube et clupeum cape, quem dedit ipse invictum Ignipotens atque oras ambiit auro.

crastina lux, mea si non inrita dicta putaris,

ingentis Rutulae spectabit caedis acervos. * 245 dixerat, et dextra discedens inpulit altam -

haut ignara modi puppim: fugit illa per undas

ocior et iaculo et ventos aequante sagitta. .

TESTIMONIA.

238 sq. 'iam ... eques' Servius Aen. VIII 547 2309 *Arcas e." Probi inst. I 4, 13 241 cf. schol. Veron. 104, 20 K. 242 cf. schol.

Veron, 104, 16 K. 245 *atque ... auro' Nonius 242, 9 244 sq. Donatus ad Ter. hec. III 1, 6 248 'et ventos a. s.' Arusianus p. 214 L.

VARIA LECTIO.

238 *hoc κατὰ τὸ σιωπώμενον accipiendum esl. nam intelligimus eum equites misisse per terram' Servius. cf. VM 547 TENENT ΗἩ

et ut vid. V. TENET PRybc — PERMIS(us erRVSCO Y^ — 239 ILLI. M 240 NEc P Nec y CERTAST V CERTAEST MPRybc2 certaef cl 242 CLVPEVM VF CLIPEVM MPZAbIc clypeum yb2 — CARE (ἢ corr.

in P) P ^ /— ipse] IGNI V, quod interpretatur Haterianus apud schol.

Veron. ingens em, * aliquot antiqui' Pieriani, Mentel. alt. cum aliis

243 ADQVE AR aro € corr. m. rec. orac] 244 CRAs(ina — iNRITA V dux]LVXSE P /— irrita b. 245 Ingentef c. rutulae — acervos V

rutile b SPECTABIT Abe, probavit Bentleius ad Ter. hec. WI 1, 6 [pectabit (L post. m. 2) y "SPECTABIS MP, testatur Donatus “ crastina lux [si ad Aeneam referas, spectabis . . . $i autem ad lucem, spectabit legas. Crastina lux suspendendum quidam ..* | spectabit est vera lectio ...num male quidam spectabis legunt... alii more antiquo lux pro luce accipiunt... Longus ait: deest venerit, unde et ipse spectabis legit" Servius. — caedis] gentis y (teste Heinsio) 4; 246 DIXerat — V

TWXERAT M — dextra. b. DISCENDENS α΄ IMPVLIT MAbc — altà (ἃ in ras.) b alüm 5 247 HAVD MPVybc — ignara —undAS V — 948 OCIOr et iaculü Y — VENTos aEQVANTE V. — uento. (eras. r, ut vid.) y

100 VERGILI AENEIS X

inde aliae celerant cursus. stupet inscius ipse

Tros Anchisiades; animos tamen omine tollit. 250 tum breviter super aspectans convexa precatur:

'alma parens Idaea deum, cui Dindyma cordi — turrigeraeque urbis biiugique ad frena leones,

tu mihi nunc pugnae princeps, tu rite propinques

augurium Phrygibusque adsis pede, diva, secundo." 255 tantum effatus. et interea revoluta rubebat

matura iam luce dies noctemque fugarat:

principio sociis edicit, signa sequantur -

atque animos aptent armis pugnaeque parent se.

iamque in conspectu Teucros habet et sua castra, 260 stans celsa in puppi. clipeum cum deinde sinistra

extulit ardentem, clamorem ad sidera tollunt

Dardanidae e muris, spes addita suscitat iras,

.tela manu iaciunt: quales sub nubibus atris

TESTIMONIA.

254 sq. Priscianus 657 *(u ... augurium! Priscianus 799 261 *stans ... puppi' Donati ars II 16, 5 263 *Dardanidae e m.' Probi inst. I 18, 12 204—266 Macrobius Sat. V 10, 1 264 sq. *quales . .. tranant! Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct. class.

N

V 892 .

VARIA LECTIO. ; 249 aliae ceLERANT V 250 aniMOS PF nomine yl 251

SVPER ASPECTANS PV SUPERASPECTANS Afy SUPERAASPECTANS Rbc precator y 252 IDEA Pj2c icea yl dyndima y dindima 51 dindimiti e 958 FERENA (F in ras., fuit vel 1 vel 1, vel T; E quod seq. eras.) P 256 revoLVTA V RVEBAT P :cf. 2941 ru.ebat y RVEBAT Abc RUEBAN JM ruebat explicare conatur Servius 257 figarat (a pr.in ras. b 958 SOciis — V educit y1 259 ADQVE A

armis— se V 260 IAM M — 261 Stant y — Alii levi distinctione coniungunt clipeum . .. ardentem cum antecedentibus et post ardentem fortiter interpungunt. — clypeum y — deinde SINISTRA ΚΥ 268 e om. BR, suprascr. bc. - spes... iaciunt damnat Peerlkampus, sed ipsa tela cum clamore iacta gruum per aethera cum clangore volitantium imagi- nem poetae in mentem vocaverunt. 264 QVAELES (E pr. eras.) P

VERGILI AENEIS.X

Strymoniae dant signa grues atque aethera tranant cum sonitu fugiuntque notos clamore secundo. at Rutulo regi ducibusque ea mira videri Ausoniis, donec versas ad litora puppes respiciunt totumque adlabi classibus aequor. ardet apex capiti cristisque a vertice flamma funditur et vastos umbo vomit aureus ignis : non secus ac liquida siquando nocte cometae sanguinei lugubre rubent aut Sirius ardor, ille sitim morbosque ferens mortalibus aegris, nascitur et laevo contristat lumine caelum.

Haut tamen audaci Turno fiducia cessit litora praecipere et venientis pellere terra.

ultro animos tollit dictis atque increpat ultro

TESTIMONIA.

265 sq. *atque ... sonitu! Servius Aen. X 356 265 'Strymoniae rues' Priscianus 716 207 sq. “αὖ... Ausoniis' Diomedes 450

210—215 Macrobius Sat. V 10, 2

191

265

270

275

271*

218

270 sq. Macrobius Sat. V 13, 35

*ardet ... funditur! Nonius 240, 23] 'eristis .. . funditur' Nonius

313, 8

273 *'sanguinei l. r Pompeius 338 L, Servius Aen. XII 338 *lugubre" Sergius in Donat. 1851 P. 274 sq. “1116...

nascitur?

Servius ge. 1218 275 “οἱ... caelum! Servius Aen. IV 294 2760 Servius Aen. X 270 *haut t. a.' Probi inst. I 10, 2

VARIA LECTIO. 265 Strimoniae γε — ADQVE δ 266 arctos Peerlkampus : cf.

, 9. ἊΝ Statius Theb, V 11 sqq. — 267 ADR. DUCID- M. ea] FA!EMA Η͂ A

268 Aufoniuf 6] littora b1 LITORE JM littore c1 269 adlapi y

270—275 forí(asse post illa stans celsa in puppi v. 261 aliquo modo inserere statuerat. — 270 Ardet (d corr. ex c) y — CAPITIS A, Macro- bii V 10, 2 Par. 1 aj A€ PRye, Macrobii exempl. — 2971 et] ac b

aure.[ y AEREUS Mz, Macrobii V 13, 35 exempl. : cf. 884. 887

IGNES P2y1b 272 a c LIQVIDAS αὶ 273 Sanguinei (i post. in ras. c sanguineae z, Pompeius — LVGVBRAE P lucubre y1

llle W'agnerus | 274[i.tim b. 275 leuo y 276 cf. IX 126 at non audaci Servius Aen. X 270 ut IX 126 271 displicet Gruppio in Minoe p. 2032 Littore e|]. uenientef c 978 — 1X 197

om. MPym, non interpretatur Servius, — ADQVE ἢ

Mbc

rd

ardor ; I2] HAUD

199 VERGILI AENEIS X

*quod votis optastis, adest, perfringere dextra: 279 in manibus Mars ipse viris. nunc coniugis esto

quisque suae tectique memor, nunc magna referte

facta, patrum laudes. uliro occurramus ad undam,

dum trepidi egressisque labant vestigia prima.

audentis. Fortuna iuvat,'

haec ait et secum versat, quos ducere contra 285 vel quibus obsessos possit concredere muros.

Interea Aeneas socios de puppibus altis - pontibus exponit. multi servare recursus languentis pelagi et brevibus se credere saltu, per remos alii. speculatus litora Tarchon, 290 qua vada non sperat nec fracta remurmurat unda, sed mare inoffensum crescenti adlabitur aestu, - advertit subito proram sociosque precatur: *nunc, o lecta manus, validis incumbite remis;

TESTIMONIA. τυ

280 'in ... viris" Servius Aen. X 773 280 sq. 'coniugis . . . memor? schol. Lucani VII 347 284 Maerobius Sat. VL, 1 62 Nonius 431, 9 442, 23 287 sq. 'socios . -. exponit! Nonius 299, 6 291 Servius ge. I 326 |

VARIA LECTIO.

: "P UD 279 OPTATIS P obtaftif y — ADEST P perfingere b 280 VIRI R ΠῚ efto c 981 Post suae e( memor dist. P. TECTISQVEM P

MEMOR- P MOR καὶ REFERTE P referte γι REFERTO 77/2y2bc *re- ferto autem pro referat: alii hic distinguunt, ul sit referat modo unus- quisque facta patrum et laudes... alii distinguunt nunc magna referto facta Servius. 2382 FACTA PATRUM LAUDES? Ἢ, post facta et laudes interp. P 283 Tum 51 EGRESSIS MP EGRESSI Eybe gressus *quidam' Pieriani “δὶ egressi, figurate dictum 651 Servius 284 AVDENTES M2P2ybc 286 CONCREDERE ΜΠ — 288 MULTI: M

289 Languentef y1 2900 SPICULATUS τ littora c 291 SPERAT PRyb2c : cf. 303. SPIRANT 4, Servius ge. 1 326- fpira/// b1 *spirant εν legitur el sperat, quod et melius est' Servius 299 AESTV P

M 293 ATVERTIT Py — PRORA'S: SOCIOS 74. PRORASOCIOS κ᾿ PRORAS SOCIOS Pybem 204 NUNC M ineumbe - (e corr. in i) y

. VERGILI AENEIS X 193

tollite, ferte rates; inimicam findite rostris 295 hanc terram, sulcumque sibi premat ipsa carina. frangere nec tali puppim statione recuso

arrepta tellure semel. quae talia postquam

effatus Tarchon, socii consurgere tonsis

spumantisque rates arvis inferre Latinis, 300 donec rostra tenent siccum et sedere carinae

omnes innocuae, sed non puppis tua, Tarchon.

namque inflicta vadi dorso dum pendet iniquo,

anceps sustentata diu, fluctusque fatigat,

solvitur atque viros mediis exponit in undis; : 305 fragmina remorum quos et fluitantia trastra

impediunt, retrahitque pedem simul unda relabens.

Nec Turnum segnis retinet mora, sed rapit acer totam aciem in Teucros et contra in litore sistit. signa canunt. primus turmas invasit agrestis ^». 910 Aeneas, omen pugnae, stravitque Latinos occiso Therone, virum qui maximus ultro

TESTIMONIA.

- 296 'suleum ... carina! Nonius 364, 27 301 sq. “οὐ... inno- euae' Nonius 444, 27 303 *dorso ... iniquo' Servius Aen. I 110 306 sq. 'fragmina ... impediunt' Arusianus p. 241 L. 308 Probi

inst. 1 7, 2 310 *'signa c.' Priscianus 1263

VARIA LECTIO. 295 INIMICA? 2] 296 PRAEMAT M PRAEMAT Abi — 297 PUP-

PIM My1b puppif(fim ras.) c. puppif 2 PVPPES PR — füatio b

299 tarcon b SOCIIS M 300 SPUMANTES Jc ratif b1

301 TENT À. 302 INNOCUE M innocue y innocuae Nonius et Servius

legerunt. | non (on in ras.) b. 303 VADI P VADIS MRybe Virpbes

vadi dorso pro vado dictum putat' | Servius 304 SVSTENTAT P fuftentat »4 305 ADQVE MIA 806 FRACMINA 7? fluuitantia c

| M TRASTRA Ἢ TRANSTRA PHybc 807 pedem Menag. pr., ; PEDES M pedéf 5/2 PEDES PRyblem 808 SIGNIS ΡῚ 809 littore c litora y

Par E 310 agreftef 71. agreftif (reftif £n ras.) b. — 311 AENEAS M. PUGNA M pugn. c — 312 thaerone c RIBDECK, VERGIL. IIT. 13

194 VERGILI AENEIS X .

Aenean petit: huic gladio perque aerea suta,

per tunicam squalentem auro latus haurit apertum.

inde Lichan ferit, exsectum iam matre perempta 915 et tibi, Phoebe, sacrum: casus evadere ferri

quo licuit parvo? nec longe Cissea durum

immanemque Gyan, sternentis agmina clava,

deiecit Leto: nihil illos Herculis arma

nec validae iuvere manus genitorque Melampus, 320 Alcidae comes usque gravis dum terra labores

praebuit. ecce Pharo, voces dum iactat inertis,

intorquens iaculum clamanti sistit in ore.

tu quoque, flaventem prima lanugine malas

TESTIMONIA. .

314 Gellius Π 6, 4 Nonius 319, 25. 404, 14 'per ... auro!

Maerobius Sat. VI 7, 6 Nonius 452, 27 Servius Aen. II 277 *Jatus h. a.' Isidorus orig. I 20, 2 XVIII 33 schol. Lucani X 387 Hor. epod. V 31 Servius Aen. I 738 II 600 V 137 ge. III 105 3922 *ecce . inertis' Nonius 328, 6 *voees ... inanes' Servius Aen. I 102

324 Probi inst. I 17, 3 Servius Aen. X 390

VARIA LECTIO. 313 Aenean y Aeneam c füta y 314 Lonicam c SQVALENTEM h R — haurit] AURIT ἡ 315 lican 5. licham c FERRIT 2y1 E

EXECTUM ἡ exeptum c &fectum, ἡ. e. ecfectum Oblongus — 316 AT P

phoebo y 317 quo, ἡ. e. quorsum /MMarklandus ad Statii silv. 1 2, 88 : cf. Servii verba * et respexit ad illud, quod ferrum nunc iuvenis

vilare non potuit, quod parvus evasit. Quoc y QVOP P QUOD Mb Quod, in mg. m.2 1 Cui ς ΟΥ̓ A. *quod (quo?) licuit parvo: legitur et cui licuit Servius — ceffea c1 318 Inmanem bc GIAN ΠῚ fternentef c AGMINE (E m. rec. corr. in A) M — 319 telo Sehraderus conl. XI 665

A

h ereulif 6 320 UALIDE 74 ualide — melampuf ὃ 321 Aleide y N

D | . GUM M 2322PRAEBVIT δ PHARO 7/y PHARON P Paro Nonii exempl. 'Pharon.../legitur et Pharo .. . ut sit dativus ab eo quod est Pharus' Servius | iectatc —— inhertif b. INERTES 7/72 inanes Servius

Aen. 1102, sed inertes hic. —. 323 CLAMANTIS 7 Pyel : ef. 347 clamant e QVO testatur Servius 324 TU M QVE κα FAVENTEM AZ LAN-

GVINE 2 languine, τί vid., yl langi..ne y2

^ yERGILI AENEIS X 195

dum sequeris Clytium infelix, nova gaudia, Cydon, 325 Dardania stratus dextra, securus amorum,

qui iuvenum tibi semper erant, miserande iaceres,

ni fratrum stipata cohors foret obvia, Phorci

progenies, septem numero: septenaque tela

coniciunt, partim galea clipeoque resultant 330 inrita, deflexit partim stringentia corpus

alma Venus. fidum Aeneas adfatur Achaten:

'suggere tela mihi: non ullum dextera frustra

torserit in Rutulos, steterunt quae in corpore Graium - lliacis campis. tum magnam corripit hastam 335 et iacit: illa volans clipei transverberat aera

Maeonis et thoraca simul cum pectore rumpit.

TESTIMONIA.

326 *Dardania s. d. Asper 112, 5 K.— 326 sq. 'securus... erant' Servius Aen. I 350 330 sq. Iulius Rufinianus p. 240 R. 331 Abbo Floriacensis in A. Mai auct. class. V 334 333— 339 * suggere ... campis" Isidorus orig. II 30, 7 339 'suggere t. m.' Probi ars minor. 822 (gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 317)

VARIA LECTIO. 325 clyüium (y m. 2) y clitium c diciü b E IX "n inter

Troianos trucidatos refertur. — cidon δ] 337 iunü b ERAT M

miferandef e — LACERES Mi 828 PHORCHI PR. phorci (i m. 2 in ras.) y | 329 NUMERO-S M 330 confiliunt Julii Rufiniani exempl. ; E

PARTEM M1AR . clypeo y — 331 DEFIXIT (I pr. corr. in L) P

NG STRIBENTIA Ἢ stringentia Servius legit — 332 affatur b Auf yl 333 suffice schol. Barthii ad Stat. T. Ae. Υ 593. DE XTRA M 33

sparserit schol. Barthii 1. 1. STETERINT M. fteterant c. fteterant y2m, Isidori Gud.a — QUAE M QVE ym 4: b *ordo est: suggere tela mihi, quae in campis lliacis in Graecorum stetere corporibus. .. . qui vero sle- leruntque .. per coniunctionem , non per pronomen legunt , hi neque sic haud (non que, set autem?) debuisse dici putant et mutatam a poeta coniunctionem. alii que coniunctionem pro enim ponunt' Servius.

gra.iüi b — 335 magnum 71 336 CLIPEL'.: M clypei y — tranfuerberat aera (fuerber m. 2 in ras., at aera add. m. eadem) b 881 MAEONIIS M

HORACA M. thoraca (thora in ras.) b thoracha α RVNPIT P RVPIT ΗΕ 13*

196 VERGILI AENEIS X

huic frater subit Alcanor fratremque ruentem

sustentat dextra: traiecto missa lacerto

protinus hasta fugit servatque cruenta tenorem, 340 dexteraque ex umero nervis moribunda pependit.

tum Numitor iaculo fratris de corpore rapto

Aenean petiit; sed non et figere contra

est licitum, magnique femur perstrinxit Achatae.

hic Curibus fidens primaevo corpore Clausus 345 advenit et rigida Dryopem ferit eminus hasta

sub mentum graviter pressa pariterque loquentis

vocem animamque rapit traiecto gutture; at ille

fronte ferit terram et crassum vomit ore cruorem.

tres quoque Threicios Boreae de. gente suprema 390 el tris, quos Idas pater et patria Ismara mittit,

per varios sternit casus. accurrit Halaesus

TESTIMONIA. L

338 sq. 'fratrem . .. dextra? Servius Aen. X 304 340 schol. Lueani III 467 350 sq. Gellius XIII 21, 11

VARIA LECTIO. DEX

339 TRA M traiecto] *quae fuerit missa retroacto lacerto Servius, qui fieri posse ut legerit reiecto (an at reiecto?, nisi forte de Lucreliana forma redducto cogitare malis) monet Peerlkampus conl.

X 552. XI 605, adducto nova ipse coniciens. LACERTOS JM 341

Dextra c humero bc humoro (o post. corr., ut vid. ex e) y.

342 TUM M 343 Aeneàc — PETIT MPAy petit (t post. in ras.) b EFFIGERE Ale, (tpr. inras)b — 34&acae y — 345 CVRRIBVS

γι FIDENS- M — primeuo y "LAURUS M LAYSVS PRyb, (u pr.

in ras.) c : cf. VII 707 * hic Curibus ἡ. e£ est ordo: tunc fidens pri-

maevo corpore advenit Clausus (lausus Aegin.) Curibus . .. «ut fidens Curibus" Servius (ad VII 707 clausus in Par. et Regin.) 846 driopem M

b1 347 MENTV P 348 traiecto (cto 2n ras.) b GVTTVRE in ras. R guttu//e bl 349 FERIT ΜῈ fe.rit b. .fe.rit 2 PREMIT Py1

uomit (mit Zn ras. b. — 350 TRES Pylb, Gellius scriptum invenit. TRIS MM Rc THREICIVS P1 threiceof b1 trehieiof c fu. praema ὃ

5 fubprema c 351 TRIS P tris testatur Gellius IZMARA M 352 - ADCVRRIT 7? oceurrit 5bc2.— HALESUS ye, (ἢ m. ἃ add.) b

,

"d ditm

YERGILI AENEIS X 197

Auruncaeque manus, subit et Neptunia proles,

insignis Messapus equis. expellere tendunt

nunc hi, nunc illi; certatur limine in ipso ὁ 395 . Ausoniae. magno discordes aethere venti

proelia ceu tollunt animis et viribus aequis

(non ipsi inter se; non nubila, non mare cedit;

anceps pugna diu, stant obnixa omnia contra):

haut aliter Troianae acies aciesque Latinae 360

concurrunt; haeret pede pes densusque viro vir.

At parte ex alia, qua saxa rotantia late inpulerat torrens arbustaque diruta ripis, Arcadas insuetos acies inferre pedestris í ut vidit Pallas Latio dare terga sequaci 1.900 — (aspera quis natura loci dimittere quando suasit equos), unum quod rebus restat egenis, nunc prece, nunc dictis virtutem accendit amaris:

TESTIMONIA. .

' 855 'certatur...ipso' Diomedes 393 869 'anceps p. d." Nonius 245, 9 Probi inst. I 9, 10 *stant o. o. c.' Arusianus p. 250 L. 360 sq. Macrobius Sat. V 13, 27 361 *haeret ... vir! Macrobius Sat. VI 3, 5 schol. Hor. carm. II 183, 32 Servius Aen. VI 727 schol. Veron. 81, 12 K. *haeret p. p.' Claudius Sacerdos I 82 Servius Aen. I 120 X 653. 845 ge. II 327 3605 *Latio d. t. 5.᾽ Servius Aen. II 193

366 sq. 'aspera ... equos! Priscianus 1018. 1058 P. 368 'virtu- tem a. a.' appendix ad Probi art. min. 27 p. 441 Endl.

VARIA LECTIO. 353 neptu.nia b 854 menfapuf (n eras.) y 355 CERTANTUR

(Neras.M limino y14 866 AUSONIO M Aufonio y —— DISCORDIS Pyl aequore Burmannus aethere Servius legit 357 TOLVNT P

N 358 CEDEINT M 359 STAT M obnoxia Aotlend. sec. obnixi Arusiani cod. 'obnixa .. . legitur et obnixi' Servius 860 HAUD Pb

0 Aud c — 361 occurrunt m. 362 AD ἢ PARTEM P RORTANTIA (RO eras.) Η 363 IMPULERAT ΗΓ INTVLERAT ρὲ Intullerat (1 pr. eras.) y 364 Archadaf δ] PEDESTRES Mc 365 fecact cl 366 QVOS Py1 DEMITTERE Z, Prisciani 1058 Bongars. Lugd. 368 — NUNC PRAECE M — praece b

198 YERGILI AENEIS X

*quo fugitis, socii? per vos et fortia facta,

per ducis Euandri nomen devictaque bella 2310 spemque meam, patriae quae nunc subit aemula laudi, fidite ne pedibus. ferro rumpenda per hostis »

est via. qua globus ille virum densissimus urget,

hac vos et Pallanta ducem patria alta" reposcit.

numina nulla premunt, mortali urgemur ab hoste 315 mortales, totidem nobis animaeque manusque.

ecce, maris magna claudit nos obice pontus,

dest iam terra fugae: pelagus Troiamne petemus ?'

haec ait et medius densos prorumpit in hostis.

obvius huic primum, fatis adductus iniquis, 380 fit Lagus. hunc, magno vellit dum pondere saxum,

intorto figit telo, discrimina costis

per medium qua spina dabat, hastamque receptat

TESTIMONIA.

369 'quo f. s. Donatus ad Ter. Phorm. I 4, 39 370 *ducis E. Isidorus orig. IX 3, 22 371.Nonius 239, 7 379 sq. *numina . mortales? Diomedes 432 3977 Nonius 265, 15 Servius Aen. VIII 227

383 sq. 'hastam ... haerentem? Macrobius diff. 21, 8 Incertus de verbo 4l p. 173 Endl. Servius Aen. IX 348

VARIA LECTIO. - 369 Quof γ1 617] ego Peerlkampus : cf. Wagnerus ad ecl. 1V 6

371 EMVLA P LAvoe M — 373 QVO R VRGVET Zibel 3974:

πὰ Ε » PALLENTEM (E e; EM eras.) M | DUCUM (U eras.) M — 375 Nomina y V

URGEMUR M urg.emur b VRGVEMVR PRyc —— ofteyb — 377 magni y — *modo usus habet, ut hic obex dicamus: unde quidam magno - obice legunt. antiqui etiam haec obex dicebant, secundum quod est magna obice. Ainc est quia nonnulli vitant generis dubietatem et le- gunt magni, scilicel maris" Servius 3718 DESST P DEEST M Rybc ETJAM P TROIANE Py Lernamne ve] pelago omisso Pallanteumne

A Schraderus * Troiam, i. e. castra Troianorum' Servius | PETEMUS M PETAMVS AZy1 379 hoflef ὃ 380 obvius huic] SH n ras. πὶ HVI in

0 ras. P 381 VELLITMAGNO Aybcm VELLITMAGNV P pondere | D fort. in ras. P SAXV^ (V corr. ex Ὁ vel vice versa, deinde seq. ras.) P — 388 DABAT MPy101 DEDIT £2 et in mg., b9cm

»

VERGILI AENEIS X 199 .

ossibus haerentem. quem non super occupat Hisbo,

ille quidem hoc sperans: nam Pallas ante ruentem, — . 385 dum furit, incautum crudeli morte sodalis

excipit.atque ensem tumido in pulmone recondit.

hinc Sthenium petit et Rhoeti de gente vetusta Anchemolum; thalamos ausum incestare novercae.

vos eliam, gemini, Rutulis cecidistis in agris, 390 Daucia, Laride Thymberque, simillima proles,

indiscreta suis gratusque parentibus error;

at nunc dura dedit vobis discrimina Pallas:

nam tibi, Thymbre, caput. Euandrius abstulit ensis;

te decisa suum, Laride, dextera quaerit 395 semianimesque micant digiu ferrumque retractant.

TESTIMONIA.

380 sq. cf. Iuvenalis VII 234 *Anchemolus! Probi inst, II 1, 22

'thalamos ... novercae! Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct. class. V 590 390 *vos etiam g.' Servius Aen. XI 373 — 391 Priscia- nus 738 Asper 113, 2 K. 392 *gratusque p. e.' Nonius 204, 10 394 Charisius 2490 Diomedes 437 Priscianus 738 Servius de ult. syll. 1802 P. Maximus Victorinus de fin. 5 p. 457 Endl. Pompeius 452 L. Probi inst. I 18, 13 Asper 113, 2 K. Servius Aen. III 464 *Thymbre' Isidorus orig. 134, 6. *nam... Euandrius' Marcianus Capella III 278

*nam ... caput' Probi inst. I 6, 1 Pompeius 50 L. * Euandrius ensis! Diomedes p.310 P. ^ 395 Macrobius Sat. IV 3.8 396 Nonius 348, 2 'semianimesque m, d.' schol. Lucani III 599

ν΄

VARIA LECTIO. h 384 rentem ἡ OCCUBAT M. HISBO M. ifbo c1 HISBON PZiyb 5 ifon c3 885 PERANS 886 Cum ^| furit incautum coniungit

Heinsius 8587 ADQVE R. 388 STHENIUM ΜΡ STHENLVM καὶ .[le- nium y flenium (niu m. 2 n ras. duarum litt.) c fthenum Servii Par. (in Regin. deest schol.) ftelenum b sthenelum 7 : cf. XII 841 roeti c RHOECI P71 UESTUSTA M 389 ANCHE:.:: MOLUM (eras. SM vel EM) M Nonne Anchimolum seribendum erat? archemori Juvenalis libri

archemorus Probi cod. talamofc 800 UOS M AGRIS P ἀρνί, ai

5

aruif γ : ef. 404. ARVIS MRbc 891 .laride y — thimber Ὁ] 392 SVI

P suis Servius confirmat gratif c 898 AD Re] At (t in ras) b ΡῈ

394 THYMBRAE M timbre b] ΕΝΒΕΒ Myl 395 TE CISA f LARIDAE A ladire c1

200 VERGILI AENEIS X

Arcadas accensos monitu et praeclara tuentis

facta viri mixtus dolor et pudor armat in hostis.

tum Pallas biiugis fugientem Rhoetea praeter

traicit. hoec spatium tantumque morae fuit Ilo; 400 Ilo namque procul validam derexerat hastam,

quam medius Rhoeteus intercipit, optime Téuthra, le fugiens fratremque Tyren, curruque volutus

caedit semianimis Rutulorum calcibus arva.

ac velut optato ventis aestate cohortis 405 dispersa inmittit silvis incendia pastor

(correptis subito mediis extenditur una

horrida per latos acies Volcania campos;

ille sedens victor flammas despectat ovantis):

non aliter socium virtus coit omnis in unum 410 teque iuvat, Palla. set bellis acer Halaesus

tendit in adversos seque in sua colligit arma.

hic mactat Ladona Pheretaque Demodocumque,

TESTIMONIA.

997 'Arcadas a. m.' Probi inst. I 5, 1 Servius ecl. VIII 56 399 sq. 'tum . . . traicit! Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct. class. V 592 401 *Ilo n. p. Servius Aen. X 520 408 δὲ ... ventis! Donatus ad Ter. Andr. III 3, 1 407 'correptis s. m." Probi inst. I 5, 3 411 Priscianus 758 Ἢ

VARIA LECTIO. 397 Archadef bc 898 FVROR £ pudor Servius legit — HOSTES

M2P2y| 899 rethea bc 400 TRAHICIT 1] Trai.cit (eras. i) c

E ' 0 | MORA Ἢ more y ILLO P 401 ILI (I post. eras.) M Illo y

DEREXERAT 71A DIREXERAT 7/2Pybc 402 ROETHEUS 7c ro&euf

y | intercepit 71 OPTIMAE JM TEUTRA 2/c2, (eutra in ras.) b

teucru. cl 408 TYRIN A52 tyrem c curfu y2 404 'semanimis:

potest et semianimis ab eo quod est semianimus /egi' Servius 405

obtato y — co.ortif c2 ///coortif (co in ras.) ὃ 406 IMMITIT καὶ

408 latuf y1 UULCANIA 7/P2yc 409 OUANTES M 410 co.it b 411 PALLA-S P palla. c1 pallaf bc2 Palla testatur Priscianus

H SED PRybc HALAESVS Ay halefuf c. k&ALAESVS P. ALAESUS M R DO alesus Prisciani o 418 FERETA Ab PHERETA //. DEDOMOCUM (DO

c——OQ—— aD

VERGILI AENEIS X 201

Strymonio dextram fulgenti deripit ense

elatam in iugulum, saxo ferit ora Thoantis 415 ossaque dispersit cerebro permixta cruento.

fata cavens silvis genitor celarat Halaesum:

ut senior leto canentia lumina solvit,

iniecere manum parcae telisque sacrarunt

Euandri. quem sic Pallas petit ante precatus: snl 420 “(ἃ nunc, Thybri pater, ferro, quod missile libro,:

fortunam atque viam duri per pectus Halaesi.

haec arma exuviasque viri tua quercus habebit.'

audiit illa deus: dum texit Imaona Halaesus,

Arcadio infelix telo dat pectus inermum. Ὁ 425 at non caede viri tanta perterrita Lausus,

pars ingens belli, sinit agmina: primus Abantem

TESTIMONIA.

417 'silvis ... Halaesum' Arusianus p. 219 L. 418 'senior ... solvit Macrobius Sat. VI 6, 5 419 sq. 'iniecere ... Euandri' Ma- erobius Sat. III 7, 3 419 *iniecere m. p.' Servius Aen. XII 517 421 Prgsieiae, qe Iulius Rufinianus p. 216 R. — 'da... pater' Probi inst. I 7, 1 »

VARIA LECTIO. inf. eras.) M demodocumque (e pr. m. 2 corr. in o, cumque m. 2 in

A ra$.) c 414 Strimonio 51 . ENSE-M M. 4l5ferrit y1— THONTIS R 416 *FREBRO P 417 cavens Hamb. pr., *nonnulli' Pieriani

5 CANENS M Rbc ΘΑΝΕΝΈ P canenf (f m. 2 in ras.) y *canens.. . alii

A cavens legunt' Servius CELERAT M CELERAT P caelerat y1 halefum γε Alesum Arusiani Ambr. Alesim Arusiani Gud. — 418 CA-

A NENTI καὶ 421 THYBRE £, item P, ut vid., sed corr. E in 1. tibri b Tymbre Probi inst. cod. Thybri testantur Priscianus et. Servius

f ] mifile bc — 422 ADOVE RR. DVRE £A diri Mentel. pr. *duri: aut fortis | n aut asperi et erudelis in hostes? Servius — halefi yc 493 QUAECUS I - M | HABEBAT Η 424 AVDIT 7. HIMAEONIA 72 HYMEONA Ἡ

DI

inmaona e| .imaona c2 halefuf yc 425 ARCANIO αὶ TELVM A

426 AT M Adel cedey 427 PELLI M. pronuf c1 primus Serrius confirmat — ABANTV A

.

202 VERGILI AENEIS X

oppositum interemit, pugnae nodumque. moramque.

sternitur Arcadiae proles, sternuntur Etrusci

el vos, o Grais inperdita corpora, Teucri. 430 | agmina concurrunt ducibusque et viribus aequis. : extremi addensent acies nec turba moveri

tela manusque sinit. hinc Pallas instat et urget, hinc contra Lausus, nec multum discrepat aetas: egregii forma, set quis Fortuna negarat 435 , in patriam reditus. ipsos concurrere passus ] haut tamen inter se magni regnator Olympi:

mox illos sua fata manent maiore sub hoste.

Interea soror alma monet succedere Lauso Turnum, qui volucri curru medium secat agmen. 440 ut vidit socios, *tempus desistere pugnae; solus ego in Pallanta feror, soli mihi Pallas

TESTIMONIA.

432 *'extremi a. a.' Priscianus 837. 8600 436 sq. (ipsos... Olympi" Arusianus p. 218 L. 439 sq. 'interea ... Turnum" Nonius 403, 15

VARIA LECTIO. | "aeu Ὁ 498 interimit (1 sec. in ras.) b interimit c NODVMQV P moramque nodumque zn *quidam dubium volunt, utrum pugnae oppositum an nodum pugnae, quod est melius' Servius 429 archa- diae ὃ 430 GRAIIS ΡΟ 431 CONCORRVNT A — ViBIBVEAEOVIS P 482 postremi Priscianus 8837 — addensent Menag. pr., Mentel. alt., j A testantur Priscianus et Servius ADDENSENT P. ADDENSANT ΜΠ γε Turba moveri P mouere 51 433 Hinc — P - pallaf y URGET 2/52 urg& y VRGVET Ab] 484 —HINC M. LAVsus— P

435 ΒΘ να — P forme y | SED PRybc 486 PATriam — P 437 Haut — P haud y20c — magni] summi Arusianus ut VII 558

f olimpi ὃ 438 sq. ultimi paginae versus rescissi in Ρ 438 ilo y2

h : illa y1 ofle y — 439 alma. y fuceure - c succurrere y, Servius Danielis (sed succedere Par.: deest schol. in Regin.) succedere testa-

lur Nonius 410 AGME" M — 441 uidi c.— PVGNA Re : ef. ΙΧ 7&9 442 SOLUS M ferror y1

: VERGILI AENEIS X - 203

debetur; cuperem ipse parens spectator adesset,'

haec ait, et socii cesserunt aequore iusso.

at Rutulum abscessu iuvenis tum iussa superba 445 miratus stupet in Turno corpusque per ingens

lumina volvit obitque truci procul omnia visu

talibus et dictis it contra dicta tyranni:

*aut spoliis ego iam raptis laudabor opimis

aut leto insigni: sorti pater aecus utriquest. 450 tolle minas. fatus medium procedit in aequor.

frigidus Arcadibus coit in praecordia sanguis.

desiluit Turnus biiugis, pedes apparat ire

comminus; ulque leo, specula cum vidit ab alta

stare procul campis meditantem in proelia taurum, 455 - advolat: haut alia est Turni venientis imago. hunc ubi contiguum missae fore credidit hastae,

TESTIMONIA.

444. Macrobius Sat. VI 6, 3 445 sq. “δ... miratur' Servius Aen. XI 15 445 Priscianus 743 449 sq. 'aut ... insigni Maero- bius Sat. VI 1, 56 452 schol. Lucani VIII 68 *eoit ,.. sanguis" schol. Lucani VII 339 455 'desiluit T. b.' Arusianus p. 223 L. Dio- medes 371 'desiluit ΓΤ. Consentius 2073 454 sq. *utque ... tau- rum Nonius 434, 18 457 Arusianus p. 221 L. :

΄ . ; Ἢ

VARIA LECTIO.

444 iussu el iussi fuerunt qui scriberent: iusso testantur Servius et Macrobius. *adeo ut huic loco corrupto Probus alogum (ad longam Regin.: in Par. deest scholion. *alogus nota, quae ad mendas adhibe-

tur' Isidorus orig. 1 20) apposuerit' Servius 445 AD R — abeeffo c tam z7 446 MIRATVR Z»lc, Servii Aen. XI 15 exempl. — torno y | V

448 DT P .ity —tiranni b. — 449 LAUDABUR ΜΙ 450 AT P

infignif b. forti (f im γα» AEQVVS MPRyc equus b. UTRIQ- EST Mb VTRIQVE EST γε VTRISQVE EST. £ 453 DESTILVIT P A

Diffiluit em — APPARET P 454 COMminus utque P. — Cumminuf c

V « ATOQ- (A eras.) M 455 Stare procul campis P in om. Pybe,

Nonii Wolf., legit Silius XVM 439 456 advolat — veNIENTIS P

Atuolat γα haud ybc — alia ef ut vid. yY. 457 hunc — cREDIDIT P HVC R — FORAE M, om. Arusiani cod.

204 VERGILI AENEIS X

ire prior Pallas, siqua fors adiuvet ausum

viribus inparibus, magnumque ita ad aethera fatur:

*per patris hospitium. et mensas, quas advena adisti, 460 te precor, Alcide, coeptis ingentibus adsis. τος

cernat semineci sibi me rapere arma cruenta

victoremque ferant morientia lumina Turni.'

audiit Alcides iuvenem magnumque sub imo

corde premit gemitum lacrimasque effundit inanis. 465 tum genitor natum dictis. adfatur amicis:

*stat sua cuique dies, breve et inreparabile tempus

omnibus est vitae: set famam extendere factis,

hoc virtutis opus. Troiae sub moenibus altis

tot gnati cecidere deum; quin occidit una ὃ . 470 Sarpedon, mea progenies. etiam sua Turnum

fata vocant, metasque dati pervenit ad aevi.'

sic ait atque oculos Rutulorum reicit arvis.

*

TESTIMONIA.

464 *audiit A. i. Servius Aen. X 424 467 'stat ... dies! Ma- crobius Sat. I 16, 43. V 16, 7 Nonius 391, 32 schol. Hor. carm. I 3, 17 Servius Aen. IV 696. 697 467 sq. stat ... vitae" Macrobius Sat. V 10, 4 'breve ... vitae! schol. Iuven. IX 126 470 sq. 'quin .. progenies! Claudius Sacerdos I 164 Priscianus 1031 schol. Hor. carm. I 24, 9 'quin ... Sarpedon' Claudius Sacerdos I 184 472 *metas ... aevi! Servius Aen. X 625 473 'atque .. . arvis? Servius Aen. I 226. II 690

VARIA LECTIO. : 458 ire — aus* M P fica c1 ADIIVVET καὶ ADIUUAT M

aufum (au m. 9) y 429 viribus — aethera P... imparibuf c itad y MET hethera ὃ 460 per — adis P — HOSPITIV A — ofpicium yc

461 sq. infimae pag. rescissi, reliqua usque ad v. 509 desunt in P 461 ALCIDAE M 462 CERANT M cernant 7 feminei y raper. y cruento cl 468 ferant/////////morientia c 464 AVDIT A

AALCIDES A 468 effudit yc DURS (N alt. eras.) M inanef

t yc 466 affatur b. 468 SED Zybe — FATIS M. 470 To y — nati yb

471 “οἱ iam... multi etiam (en iam coni. Heynius) legunt, ut sit ecce' Servius 472 ad suprascr. y 418 ADQVE R

VERGILI AENEIS X 205

at Pallas magnis emittit viribus hastam. vaginaque cava fulgentem deripit ensem. 475 illa volans umeri surgunt qua tegmina summa incidit atque viam clipei molita per oras ' tandem etiam magno strinxit. de corpore Turni. hic Turnus ferro praefixum robur acuto in Pallanta diu librans iacit atque ita fatur: 480 *aspice, num mage sit nostrum penetrabile telum." dixerat; ai clipeum, tot ferri terga, tot aeris, quem pellis totiens obeat circumdata tauri, vibranti cuspis medium transverberat ictu loricaeque moras et pectus perforat ingens. 485 ille rapit calidum frustra de corpore telum: una eademque via sanguis animusque secuntur. corruit in volnus (sonitum super arma dedere) et lerram hostilem moriens pelit ore cruento.

TESTIMONIA.

478 Servius Aen, IX 5760 — *magno ... Turni' Servius Aen. VIII 63 48] Charisius 249 Diomedes 436 P. *aspice n. m.' Probi inst. 118,17 487 Servius Aen. X 908 488 Macrobius Sat. VI 1, 24

VARIA LECTIO.

474 AD Rb1 475 cf. 896 IV 579 Otiosum hunc versum esse iudicat Peerlkampus : *ne iacto telo inermis esset' Servius adnotavit. DIRIPIT My2bcm 476 humeris χ PRIMA ZA prima, in mg. m. 2 *'A'*füma b. summi 7 477 ADQVE καὶ chi.pei 5. CLIPEIEST Η

N mollita nel 478 llrinx y 480 LIBRAS Ἢ ADQVE R — 481 ASPICE: SUT M mage (e m. 9) y «MAGI A, legerunt Charisius et

Consenlius. mage Charisius, Probus, Servius num magi nostrum Charisii cod. munc mage nostrum sit. Diomedis libri *num mage sit : legitur et nunc magis est' Servius. 482 AD Rel clypeum c

483 QUEM Aly, probavit Marklandus ad Statii silv. 1 1, 40 quom 'non- nulli' Pieriani CVM Hbc 484 CUSPIS MEDIUM 77cm MEDIVM CVSPIS Ryb 485 Lorici b] PERFORAT- INGENS Ἢ * perforat: Aie subdis- tinguendum , ul ingens . . ad superiora possil referri! Servius, quem refellit Marklandus l1. 1. 486 de corpore, at de uolnere y : cf. 744 DE UULNERE Jc de pectore, in mg. m. 2 *'A'T de uulnere ὃ 488 UULNUS MRybe — dederunt Macrobii ὦ

200 VERGILI AENEIS X

quem Turnus super adsistens | 490 * Arcades, haec' inquit *memores mea dicta referte Euandro: qualem meruit, Pallanta remitto. quisquis honos tumuli, quidquid solamen humandi est, largior. haut-illi stabunt Aeneia parvo j hospitia. et laevo pressit pede talia fatus 495 exanimem, rapiens inmania pondera baltei inpressumque nefas: una sub nocte iugali caesa manus iuvenum foede thalamique cruenti, quae Clonus Eurytides multo caelaverat auro;

quo nunc Turnus ovat spolio gaudetque potitus. 2500 nescia mens hominum fati sortisque futurae el servare modum, rebus sublata secundis! Turno tempus erit, magno cum optaverit emptum intactum Pallanta et cum spolia ista diemque oderit. at socii multo gemitu lacrimisque 505

TESTIMONIA.

^ 491 *Areades ἢ. i. Probi iust. I 5, 1 492 *qualem ... remitto" Nonius 344, 19 493 'quisquis ἢ. t.' Sergii fragm. 9 p. 198 Endl. Sergius in Donat. 7 p. 479 Endl. Maximus Vict. de fin. 5 p. 457 Endl. Donatus de ult. syll. 1802 Cledonius 1884 P. Marcianus Capella III 278 Pompeius 33. 47 L. Servius Aen. VI 333 495—497 *laevo ... nefas' Asper 113, 4 K. 407 *una ... iuvenum? schol. Hor. carm. II 14, 19 . .900 Asper 113, 18 90i Nonius 223, 8 Arusianus p. 248 L. 902 Nonius 389, 23 903 sq. Servius Aen. II 104

VARIA LECTIO.

490 ADSISTENS SIC ORE PROFATVR Z 491 Archadef ὃ haec suprascr. ἢ inquid γ REFERTE || EUANDRO- 2 *referte Euandro: potest et hic distingui: potest et supra referri, ut sit. Euandro remitto qualem meruit filium" Servius. 493 Quifquif (Quif pr. zn. 2), at quif- -

quif (m. 1 fort. Siquif) y quicquid bc umandi ὅ ὃ humadi eft y

H 1 f 494 AUT M aut b] aud 02 haud yc — 495 prefit y 496 RARPIENS 77 IMMANIA Zyb BALTAEI ἡ 498 PHOEDE 7M fed. δὲ 499

CLONIVS A οἷο. αἴ y CLON Servi Regin. (clonus Par.) ^— evrytidef (v

m. 9 in ras.).y eirytidef b1. euritidef c EVRITID Servi Regin. eurtydes eiusdem Par. | CELAVERAT ΜῈ — 500 ouat. (Lm. 2) y — 502 fub-

ST late y1. 504 IPSA M 505 in mg. add. y

VERGILI AENEIS Χ ὁ 207

inpositum scuto referunt Pallanta frequentes.

o dolor atque decus magnum rediture parenti! haec te prima dies bello dedit, haec eadem aufert, cum tamen ingentis Rutulorum linquis acervos.

Nec iam fama mali tanti, set certior auctor 910 advolat Aeneae, tenui discrimine leti esse suos, versis tempus succurrere Teucris. proxima quaeque metit gladio latumque per agmen ardens limitem agit ferro, te, Turne, superbum caede nova quaerens. Pallas, Euander, in ipsis ! 515 omnia sunt oculis, mensae, quas advena primas tunc adiit, dextraeque datae. Sulmone creatos quattuor hic iuvenes, totidem, quos educat Ufens, viventis rapit, inferias quos immolet umbris

TESTIMONIA.

506 Servius Aen. X 841 507 Priscianus 1024 o0... decus? «

Claudius Sacerdos 1 81 508 Servius Aen. XI 141 513—515 *pro- xima ... quaerens' Nonius 240, 23.513 * proxima ... gladio" schol. Hor. carm, IV 14, 31 514sq. 'te... quaerens! Nonius 3 l, 4 Donatus ad Ter. adelph. III 2, 15 515 sq. *Pallas...oculis? Priscianus 692. 738 P. Asper 113, 1 K. 515 *Pallas ... ipsis? Probus de nom. 56 p. 223 Endl. Servius Aen, VIII 185. XI 55 517—519 'Sulmone ... umbris" Macrobius Sat. V 2, 15 518 Eutychius II 2. 18

VARIA LECTIO.

506 IMPOSITVM A clipeo Servii Aen. X 841 Regin. (scuto Par.) 507 *duos hos (*hos duos' Regin.: an *duos' omittendum?) versus plerique a poeta dictos volunt. alii a sociis, qui reportant cadaver'

Servius ADQVE R.— REDDITURE M — PARENTIS A 508 AVFER R 509—531 manu aliena scripti in P —— 509 tandem m ingenti y

aceruuf /1 — 510 TAM A SED PRybc cercior y 511 AENAE (AE post. in ras.) P —. LAETI M loeti b. 512 VERSIS TEMPVS P uerfif

tempuf y TEMPUS UERSIS MAbe — fuceurre b. SVCCEDERE Zt ut 439

eQ009 4*9 ἃ

Teucris] VC in ras. P 4 918 ferit à 514 limite (ite 2n ras.) b 515 pallaf y , 916 AnVeN P primit c primuf b1m PRIMV" αὶ

V 517 ADIT πὶ ADIT M adl" c DBEXTRE Zy quaey — 518 QVATTOR P ^ dicat y 519 Viuentef b INFERIAS (FE e corr.) Ρ —

208 VERGILI AENEIS X

captivoque rogi perfundat sanguine flammas. 520 inde Mago procul infensam contenderat hastam.

ille astu subit ac tremibunda supervolat hasta,

et genua amplectens effatur talia supplex:

*per patrios manis et spes surgenuis Iuli

te precor, hanc animam serves gnatoque patrique. 525 est domus alta, iacent penitus defossa talenta

caelati argenti, sunt auri pondera facti

infectique mihi. non hic victoria Teucrum

vertitur aut anima una dabit discrimina tanta."

dixerat. Aeneas contra cui talia reddit: 530 *argenti atque auri memoras quae multa talenta,

gnatis parce tuis. belli commercia Turnus

sustulit ista prior iam tum Pallante perempto.

TESTIMONIA. 921 Macrobius Sat. V 2, 16 024—536 Macrobius Sat. V 10, 5 924 sq. Donatus ad Ter. adelph. II 1, 28 932 sq. 'belli ... perempto' Macrobius Sat. V 2, 16 5932 ''gnatis p. t.' Servius ecl, III 94

VARIA LECTIO.

520 PERFUNDANT M FLAMIMATs P . 521 INFENSAM ΗΓ, ut IX 793. infenfa (ufà m. rec. in ras.) b iufeftam, at infenfam y INFESTAM (FES in ras.) P INFESTAM A, Macrobii exempl. : cf. 81 CONTEN-

DERAT Pb, Macrobius et Servius CONTENDERET ἡ contender& .. (& m. 2) y cotenderet c2 cütenderit cl CONTORSERAT Z : cf. V 520 C S iUc gne 522 ATTU M. acb at y EN. M AT PHe — tremebunda c — 523 [| M " p EN M 524 PATRVOS PI, ut vid. |. MANIS P MANES Mb & y per

4, Macrobii et Donati exempl., ut VI 864 furgentef 81 heredif, at fergentit y HEREDIS " ras. P, u( IV 274 525 noto b1 nato 2c

597 CELATI M ARGNTI P PONDERE- P 598 VICTORIA P

TEVCRVM (VCR 2n ras.) R 'EVCRVM P $599 haude 580 REDDI* P . S 531 ADQVE AZ MEMORA P magna χ, Macrobii c : cf. IX 265 A

532 commercea b1 — 5331LLA MJ PALLNTE P PALLANTE (E in ras. αὶ PALLANTA M |

.VERGILI AENEIS X ; 209

hoc patris Anchisae manes, hoc sentit Iulus.'

sic fatus galeam laeva tenet atque reflexa 935 cervice oranti capulo tenus applicat ensem. .

nec procul Haemonides, Phoebi Triviaeque sacerdos,

infula cui sacra redimibat tempora vitta,

totus conlucens veste atque insignibus albis.

quem congressus agit campo lapsumque superstans 540 immolat ingentique umbra tegit; arma Serestus-

lecta refert umeris, tibi, rex Gradive, tropaeum.

instaurant acies Volcani stirpe creatus

Caeculus et veniens Marsorum montibus Umbro:

Dardanides contra furit. Anxuris ense sinistram 945 et totum clipei ferro deiecerat orbem |

(dixerat ille aliquid magnum vimque adfore verbo

*

TESTIMONIA.

534 Priscianus 1166 540 sq. Miki ... tegit? Eutyehius II 8 541 sq. *arma ... umeris' Donatus ad Ter. Phorm. I 2, 3 544 Pris- cianus 933 . 545 *Dardanides' Pompeius 112 L. 'Dardanides e. ἢν Servius Aen, X 575 *Anxuris e. s.' Probi inst. II 1, 37

VARIA Tapoio- 534 MENES a ,535 leuam c1 ADQVE 2 . RFLEXA P 536 oranti b ORANTI P ORANTIS MRyc APPLICAT 24Rb2c ADPLI-

. CAT P atplicat y. a. plicat 514. abdidit Macrobii o, ut 1l 553 — 537 HE-

, 4: MONIDES P2y -W..MONIDES ΡῚ Aemonides, Emenides αἰ TRIVIAE P 538 SACRO A facer. b. REDIMEBAT Ἢ redimibant m. — UITTA:M M

539 TOTU' M — CVNLVCENS P1 COLLUCENS M conlucety | UES —.M ADQVE R — A...S (ALBIS?) δὶ ARMIS MP2Rybc * insignibus armis: Asper sic legit . . T cies vero ἀπ Πὰν albis dicil reden, Servius.

540 LAPSVSM P VPERSTANT p SUPERSTAN M . 542 humerif be — *radiue y — 543 INSTAURAT M, fortasse recte. instaurant. Servii

exempl. | UULCANI Mc creatof c'— 544 marforum ex montibuf c

545 EVERIT R — ANAVRIS A anxirif b. anxirif c. anxyris 7Mentel. pr., Probus inst. — SINISTRV* A finiftra. c — 546 clypei b. 547 ILLU AZ

LI ALIOVIT PR AQUID M — BELLO Z

RIBBECK, VERGIL. III. 14

210 VERGILI AENEIS X,

crediderat caeloque animum fortasse ferebat

canitiemque sibi et longos promiserat -annos):

Tarquitus exultans contra fulgentibus armis, 950 silvicolae Fauno Dryope quem nympha crearat, obvius ardenti sese optulit. ille reducta |

loricam clipeique ingens onus impedit hasta;

tum caput orantis nequiquam et multa parantis

dicere deturbat terrae truncumque tepentem 209 provolvens super haec inimico pectore fatur:

*isti nunc, metuende, iace. non te optima mater

condet humi patrioque onerabit membra sepulchro:

alitibus linquere feris aut gurgite mersum

unda feret piscesque inpasti volnera lambent.' . . 560 TESTIMONIA. δ

548 'caelo ... ferebat? Priscianus 1010 551 ef. schol. Veron, 105, 7 'silvicolae Fauni*' Macrobius Sat. VI 5, 9 554 sq. Macro- bius Sat. V 13, 2 9057 'istic ... iace, et reliqua? Macrobius Sat. v2,1H *istie" schol. Veron. 105, 12 K. 950 οἵ, schol. Veron. 105, 16 K. ;

VARIA LECTIO. . : 549—2574 Veron. fol. 930 b 549 CANIT:IEM P CANITI.M (E an

A fuerit, non liquet) E... CANITIEM ΗΚ Q- m. 2 sup. R 550 ful- gentlIBVS P — 551 faulo y DRYOPAE Z driope bc niphab 552 ardenti —reducta V... OBTULIT MPybce. ..reducta c — 553 INPEN- DIT M. - 554 tuncapud 7acrobii Cantabr.- tunc caput. Goth. tert., ceteri

T a Macrobiani | Orantis — mulla Υ nequi.quam b TE 7 paren- p

tf y —.555 DICere deturBAT terrae —tepenTEM V — DETURBAT 27 PETENTEM Z reliquit £MMacrobii exempl., quod tamen orlum videtur ea

1 reliqua (cf. 557) 556 PRO— 7 ^ Prouoluenf (n e corr.) y — INMICO

ἘΣ ΒΝ] Iti c Iftie (cin ras.) ὃ ISTIC MPRVy Ο NVNC Πα metuende — mATER. 7 metuende (e 107. n ras.) b 558 CONdel — sepul-

h 0 : CRO V .— HVMI PRyb umi e HUMI A : cf. IX 214 X 904 PATRIOVE

PRybm patrio - c... ONERAVIT P honerauit y honerabit (ho m. 2 in ras.) c honorabit Dorvill | SEPVLCHRO P fepulcro m. 2 in ras. c

559 LIQVERE P liquere y- — gurgite/// b mérfem y 560 FERE! δ ferenf c inpasti volnerA V uolnera y UULNERA Με

VERGILI AENEIS X 211

protinus Antaeum et Lucam, prima agmina Turni, persequitur fortemque Numam fulvomque Camertem, magnanimo Volcente satum, ditissimus agri:

qui fuit Ausonidum, et tacitis regnavit Amyclis.

Aegaeon qualis, centum quoi bracchia dicunt 565 centenasque manus, quinquaginta oribus ignem pectoribusque arsisse, lovis cum fulmina contra

tot paribus streperet clupeis, tot stringerel enses:

sic toto Aeneas desaevit in aequore victor, | ut semel intepuit mucro. quin ecce Niphaei 2510 quadriiugis in equos adversaque pectora tendit.

atque illi longe gradientem et dira frementem

ut videre, metu versi retroque ruentes

TESTIMONIA.

561 sq. *protinus ... persequitur' Nonius 376, 21 562 'perse- quitur f. N.' Macrobius Sat. V 15, 1] . 564 'tacitis r. A." schol: Veron. 106, 1 9565 cf. Macrobius Sat. V 16, 9 * Aegeon" schol. Veron. 106, 5 K. 505 sq. *qualis ... manus! schol. Hor. carm. II 17, 13 566—568 'quinquaginta ... clipeis' schol. Veron. 106, 8 K.

VARIA LECTIO.

561 ANTHAEVM Zb ANTuAEVM (EVM in ras.) P ANTHEUS M LVCAN PV lucan (u corr. ini) y lican c prima V 562—914 Veron. fol.230a. 562 Prosequitur m. . NVMA. P1 NUMAN. P2: ceterum cef.1X 4244 FVLVOM (0 corr. in V) P FVLVVM MRVybc — CAMER- TE- Μ΄ 563 VOLCENTE Py uolcente b wuolfcente c2. UULCENTE MRcY VVLCENTEM Y — 664 amidlyf amielf bc- — 565 AEGEON MHc Egeon ν qualif.. y QVI V CUI MPRybc — brachia c — 566 manuf.. (fm. 2) y — naribus m — 567 ARSISSE- 2] arcifque μέ vid. c1 *ambigua hic distinctio. potesl enim sic legi, quinquaginta .. . arsisse

louis, id est ignem louis... polest et sic distingui: quinquaginta . . . arsisse, ut hic sil mora, deinde inferatur louis cum fulmina" e. q. s.

Schol. Veron. —fulmin. b] 568 CLVPEIS V CLIPEIS MPRb clypei c elipeofy1 STRINGIT Y — 56910le y — 570 ece y. — NIPHEI Mc ' MID 2 NIPAEIL ἢ 571 Quadriiugef b. EQUIS Ἢ aequof 7 pectore y ET *»

5722 ADQVE α΄ A€ M. 573 RVENTIS V ut vid. 14*

212 VERGILI AENEIS X

effunduntque ducem rapiuntque ad litora currus..

interea biüugis infert se Lucagus albis 575 in medios fraterque Liger; sed frater habenis

flectit equos, strictum rotat acer Lucagus ensem.

haut tulit Aeneas tanto fervore furentis:

inruit adversaque ingens apparuit hasta.

cui Liger | 580 *non Diomedis equos nec currum cernis Achillis

aut Phrygiae campos: nunc belli finis et aevi

his dabitur terris. vaesano talia late .

dicta volant Ligeri. set non et Troius heros

dicta parat contra: iaculum nam torquet in hostem. 585 Lucagus ut pronus pendens in verbera telo

admonuit biiugos, proiecto dum pede laevo

aptet se pugnae, subit oras hasta per imas

TESTIMONIA.

974 'effunduntque d.' Servius Aen. III 470 971 'strictum ... ensem" Nonius 402, 32 981 Donatus ad Ter. Andr. IV 4, 48 Isido- rus orig. II 30, 8 583 'talia dicta volant! Sergius 1830 P. 586 sq. *Lucagus ... biiugos! Nonius 242, 4 Arusianus p. 238 L. Priscianus 1190 P. 987 'proiecto ... pugnae! Macrobius Sat, VI 4, 14 Nonius 234, 20 Diomedes 408 *proiecto ... laevo" Servius Aen. ΠῚ 699 9088 'subit ... imas schol. Veron. 81, 22 K.

4

VARIA LECTIO. 574 AT MI inm littora c littore y1 CVRRVM Ze currü

(fort. erasa una extrema Titera post u) b. 575 bigif y BIGIS P.biiugis Servius testatur — LVCAGVS (C fortasse in ras.) R. LUGAGUS

f

576 medio y frater. (er in ras.) c. fi c1? fed c2 577 AGER PI ^ 518 Haud bc 579 APPARVET μέ vid. PI. APPARUIT 2P2Ry 581 nec curruf c. non currus Donatus — achillif (ach in ras.) b. achilli Menag. pr.,4 582 phrygie 7 phrigiae ὃ frigie c 583 VAESANO P T

VESANO Rc LATAE ἢ 584 SED 2MRybc. — ROIVS P. 585 CON- TRA: 2 ONTRA- P *dicta parat: potest legi et dictà parat contra" Servius contra... hostem suspecta Wagnero HOSTES P2yc HOSTIS P4,R . 586 Vr P prono 4drusianus pronus Servius confir-

mat 587 ammouit Zrysiani Gu. biiugos] IVG in ras. ut vid. R biiugis Meus Gu. TRAIECTO ἡ proiecto Servius testatur 588

APTET P Apte. (e corr. in a) y APTAT MAbc horaf y

uttdboematll.d abe MED ime

VERGILI AENEIS X 213

fulgentis clipei, tum laevom perforat inguen:

excussus curru moribundus volvitur arvis. - | 590 quem pius Aeneas dictis adfatur amaris:

*Lucage, nulla tuos currus fuga segnis equorum

prodidit aut vànae vertere ex hostibus umbrae:

ipse rotis saliens iuga deseris. haec ita fatus

arripuit biiugos; frater tendebat inertis 295 infelix palmas, curru delapsus eodem:

*per te, per qui te talem genuere parentes,

vir Troiane, sine hane animam et miserere precantis.' pluribus oranti Aeneas *haut talia dudum

dicta dabas. morere et fratrem ne desere frater.' 600 tum latebras animae pectus mucrone recludit.

talia per campos edebat funera ductor

Dardanius, torrentis aquae vel turbinis atri

more furens. tandem erumpunt et castra relincunt

Ascanius puer et nequiquam obsessa iuventus. 605

Iunonem interea compellat Iuppiter ultro:

TESTIMONIA.

592 Iulius Rufinianus 273 R. 597 Macrobius Sat. IV 2, 11 Pris- cianus 987. 1020 Alcuini gramm. 2124. 2138 P. 599 sq. ^haud . frater' Macrobius Sat. V 1, 17 600 *et . . frater' Donatus ad Ter. Andr. II 3, 3 IV 5, 34 Servius Aen. IV 88: 'ne desere f.' Sergii fragm. 8 p. 198 Endl.

VARIA LECTIO.

589 Fulgentef y1 clypei yc jum perforat inguen 502 in ras. LAEVOM (0 corr. in V) P P LAEUUM MAyc — INGVEM PRycl

590 MONPYNDY. PI 591. alflat c — 592 SEGNIS P — 593 uane yl

594 "ALIENÍS M DESERIT P $595 inertef c INERMIS 2| inertif, af inermif y : cf. ΧΙ 414. 672 506 PALLAS ἢ DELABSVS P — 597

cf. 1606 5098 troiaxe (Ne m. 2 in ras. Ὁ MISERE 7 mifere b 599 ONERANTI (NE eras.) M — HAUD εἰ γώ 601 mon lacobus

ad Lucilii Aetn. 139 602 TALIO PI TALIÓ P3 TALIA P3 par 51

doctor, ab uictor y uictor em... 603 A-^QUAE 7M aeque γ1] 604 MORTE P . FREMENS A? RELINQVNT ΠΡ relinquunt yc — 605 ne-

| A qui.qua b — 606 INTERE JM iupiter c

214 VERGILI AENEIS X

“0. germana mihi atque eadem gratissima, coniunx, , ut rebare, Venus (nec te sententia fallit) 'Troianas sustentat opes, non vivida bello dextra viris animusque ferox patiensque pericli.' 610 cui luno sumimissa *quid, o pulcherrime coniunx, sollicitas aegram et tua tristia iussa timentem? si mihi, quae quondam fuerat quamque esse decebat, vis in amore foret, non hoc mihi namque negares, omnipotens, quin et pugnae subducere Turnum 615 et Dauno possem incolumem servare parenti. | nunc pereat Teucrisque pio det sanguine poenas. ille tamen nostra deducit origine nomen (Pilumnusque illi quartus pater) et tua larga saepe manu multisque oneravit limina donis." 620 cui rex aetherii breviter sic fatur Olympi: “51 mora .praesentis leti tempusque caduco oratur iuveni meque hoc ita ponere sentis, tolle fuga Turnum atque instantibus eripe falis :

'TESTIMONIA. 611 'cui I. s. Marius Victorinus p. 2472 P. 617 Servius Aen. II 366 619 *Pilumnus ... pater! Servius Aen, VIII 54 X 75

624 sq. *tolle ... vacat?! Nonius 326, 3 624 'atque ... fatis" Victo- rinus ad Cie. p. 80 Or.

VARIA LECTIO. | / " 6070 M JADQVE R eadem] EM £n ras. καὶ 608 fallit] LIT

in ras. P 609 TROIANA* P — opef(e ex corr. y — 610 uirof c1

animof y 611 fubmiffa c ὁ suprascr. y —— pulcherrima 1 612 Sollicituf y1 IUSSA MM ut IX 804. DICTA PAybem ut 104 IE 115

ve

613 QVAE P QAE ἡ condam y — QVAMQVAE £ 615 Omupf 5 Ompf c . 616 incolome ὃ incolomen c 617 suo χ, Servii Aen. ll 366 €x., sed pio idem testatur ad h. 1. poentef y [618 DEDVCET 21

0 619 Pillumnuf c1 illic e 620 VNERAVIT (V corr. in 0) P

H ornavit Schraderus — lumina y! 621 AETERIL ἡ SIC (S in ras.) &

f 5 Ζ FATVR P fatur y. FATUR. 77. fat c FATVS πὸ olimphi ὃ 622 L'-ETI JM loeti δ᾽] 623 hoc] oc y 624 ADQVE R

φρο: etn Am s ! L2

-— " (0 p M i Ὁ s 0 1. d 2 --— -—--- o OQMMMMMMMMMgxgkstevmgsd1 WV

VERGILI AENEIS X . 215

hactenus indulsisse vacat. sin altior istis 625 sub precibus venia ulla latet totumque moveri | mutarive putas bellum, spes pascis inanis."

et Iuno adlacrimans *quid si, quae voce gravaris, 1 mente dares atque haec Turno rata vita maneret? |

nunc manet insontem gravis exitus, aut ego veri ἢ 630 vana feror. quod ut o potius formidine falsa

ludar et in melius tua, qui potes, orsa reflectas !'

haec ubi dicta dedit, caelo se protinus alto

misit, agens hiemem nimbo succincta per auras,

lliacamque aciem et Laurentia castra petivit. 635 tum dea nube cava tenuem sine viribus umbram

in faciem Aeneae (visu mirabile monstrum)

Dardaniis ornat telis clipeumque iubasque

divini adsimulat capitis, dat inania verba,

dat sine mente sonum gressusque effingit euntis, 640

TESTIMONIA.

625 sq. *sin...latet! Nonius 237, 29 627 *mutarive p. b. Probi inst. I 8, 5 628 sq. 'quid si... dares' Priscianus 1169 schol. Lu- cani V 258 630—632 Augustinus de divinatione daemonum 11 630 Probi inst. I 10, 1 631 sq. *quod ...ludar* schol. Lucani I 636

*o ... ludar' schol. Hor. serm. II 1, 43 638 sq. 'iubasque ... capitis? Priscianus 799

VARIA LECTIO. 625 ACTENVS P| 626 Sup yc — PRAECID- 24. VLLATET P

; f uelat& (ecorr.ina)y 627 MULTARL JJ. pacif y 628 cui 7

n / adlacrimaf y. inlacrimanf c quid f.i (sei?) e. quod fi 72 QUAE M.

quod c qui 1 — graualifel “629 ADQVE R.— DATA R.— UIT M ü /

631 VNA P VNA ER. O M O om. R, suprascr. yb 682 Laudar y1

MEDIUS (D eorr. in L, quod fortasse fuerat suprascr.) M 633

ded& c1 — protinuf (tinu m. 2 in ras.) b. 634 NIMBO Jf ximbo (xim

in ras.) b. nymbo yc 638 clypei c 639 ATSIMULAT 2/. VERBA

in ras. P uerba, at mébra y *inania: nec a membris nec a mente ve-

nientia' Servius 640 GRESSVSQVEFFINGIT “ἡ GRESSUMQ- EFFINGIT n Τ

M greffufq. effigit γ EUN-,IS M euntef c

΄

210 . VERGILI AENEIS X

morte obita qualis fama est volitare figuras

aut quae sopitos deludunt somnia sensus.

at primas laeta ante acies exultat imago

inritatque virum telis et voce lacessit.

instat cui Turnus strklentemque eminus, hastam | 645 conicit: illa dato vertit vestigia tergo.

tum vero Áenean aversum ut cedere Turnus

credidit atque animo spem turbidus hausit inanem,

*quo fugis, Aenea? thalamos ne desere pactos;

hae dabitur dextra tellus quaesita per undas,' 650 talia vociferans sequitur strictumque coruscat

mucronem nec ferre videt sua gaudia ventos.

forte ratis celsi coniuncta crepidine saxi

expositis stabat scalis et ponte parato,

qua rex Clusinis advectus Osinius oris. : 655 huc sese. trepida Aeneae fugientis imago

conicit in latebras; nec Turnus segnior instat

exsuperatque moras et pontis transilit altos.

vix proram attigerat: rumpit Saturnia funem T D

TESTIMONIA.

641 Macrobius Sat. VI 1, 48 Priscianus 801. 899. 908. 1221 Dona- tus ad Ter. Andr. I 3, 18 644 Nonius 31, 25 Abbo Floriacensis in A. Mai auct. class. V 994 *inritatque v. t." Arusianus p. 241 L. schol. Hor. carm. III 29, 41 649 *quo f. A. Charisius 50 Donatus

ad Ter. Phorm. I 4, 39 Probi inst. I 4, 22. 9, 3 651 sq. 'strictumque

c. m. Arusianus p. 218 L. 653 Asper 112,23 659 Maerobius Sat. V 15, 7 Servius Aen. X 166

VARIA LECTIO.

641 QVALES P — 643 At(Ain ras.) b. ^ ANTEEACIES 2. 644 Irritat (r pr. in ras.) ὃ Inrita c aut m 645 STRIDENTEM M 646 COICIT A : cf. Lachmannus Lucr.136 647 uerfüc 648 ADQVE R animofyl — animof pt biduf c1 uf vid. 660 debitur y1 658 QONIVCTA P — SAXA MM . 654 PARATO'S M 655 CLUSINIS 1]

OSIRIVS A: cf. 166 656 ΗΠ 24. AENEAE TREPIDA 77 658 EXUPERAT ΗΠ PONTES Mc “659 ATTIGERIT (I post. in ras., corr.

ex Α ul vid.) P attigerit y1 — ruiipit y RVPIT £

- νόον οι

πὰ υὔ OX

VERGILI AENEIS X 217

avolsamque rapit revoluta per aequora navem. 660 tum levis haut ultra latebras iam quaerit imago, 663 sed sublime volans nubi se inmiscuit atrae. 664 illum autem Aeneas absentem in proelia poscit; 661 obvia multa virum demittit corpora Morti: 662 : cum Turnum medio interea fert aequore turbo. . 665

respicit ignarus rerum ingratusque salutis

et duplicis cum voce manus ad sidera tendit. *omnipotlens genitor, tanton me crimine dignum duxisti et talis voluisti expendere poenas?

quo feror? unde abii? quae me fuga quemve reducit? 670 Laurentisne ilerum muros aul castra videbo? | quid manus illa virum, qui me meaque arma secuti?

4,

TESTIMONIA,

664 Priscianus 1008 *sublime v. ef. Priscianus 1006. 1014. 1069, 1104. 1131 schol. Hor. carm. II 15, 14, Vide quae ad ge. I 320 adno-

| tavi 666 Asper 112, 7 K. *ingratusque s. Arusianus p. 240 L.

668 sq. *tanton ... duxisti^ Nonius 283, 19 Alcuinus gramm. 2135 P. 668 *'tanton ... dignum' Diomedes 430 Priscianus 1032. 1224 Servius Aen. XII 503 670 *quo ... abii' Probi inst. I 7, 3. 8, 1 671 Probi inst. I 17, 6

VARIA LECTIO.

660 in mg. m. ant. add. c — AUULSAM JP2y2bc — 663. 664. 661. - 662 hoc ordine Parisini 2. 3, quem restituerat. Brunckius: sed 661. 662. 663. 664 se excipiunt in MPRybemiy. Non inprobabiliter Heynius

v. 661. 662 a poeta in margine adscriptos esse suspicabatur. 663 'H h 508

laeuif y AUT M aut 71 aud y2 haud bc — querit y — 664 LIME

s

R PNUBLM IMMISCVIT P» 661 ILLE PRy — AENEAN (corr m. rec.) P AENEAN αὶ *illum autem Aeneas: sic melius quam nonnulli volunt. Urbanus namque sic legit: ile autem Aenean... μέ obvia. . morti de nautis in navi inventis intelligamus, quod non procedit" Ser-

vius a 662 dimittit el — 665 INTEREA MEDIO ἂν. 667 DVPLICES Pyc

con y — tollit mz, *plerique' Pieriani 668 Ompf c TANTO Py tanton festantur Servius, Diomedes, Priscianus 669 DVuIssi P | TALES ἢ γε 670 ABEO (E corr. in D P abi y QUO " REDU CIT, in mg. QUEMUE M reducet c 672 QVOD M mea y

218 VERGILI AENEIS X

quosne (nefas) omnis infanda in morte reliqui

el nunc palantis video gemitumque cadentum

accipio! quid ago? aut quae iam satis ima dehiscat 675 terra mihi? vos o potius miserescite, venti:

in rupes, in-saxa (volens vos Turnus adoro)

ferte ratem saevisque vadis inmittite syrtis,

quo neque me Rutuli nec conscia fama sequatur.'

haec memorans animo nunc huc, nunc fluctuat illuc, 680 an sese mucrone ob tantum dedecus amens

induat et crudum per costas exigat ensem,

fluctibus an iaciat mediis et litora nando

curva petat Teucrumque iterum se reddat in arma.

ter conatus utramque viam, ter maxima luno 685 continuit iuvenemque animi miserata repressit.

labitur alta secans fluctuque aestuque secundo

el patris antiquam Dauni defertur ad urbem.

X

TESTIMONIA.

. 6076 *vos ... venti! Servius Aen. II 645 677 Priscianus 770 681 sq. *an...induat' Priscianus 1199. 1205 686 Arusianus p. 246 L.

VARIA LECTIO. 673 quofne b, Leid. QVOSVE Pyc QVOSQVE R QUOSQ- M *quosve: sper quosne legit, et annotavit: ne pro ve' Servius OMNES A — in om. Menag., y morte ( m. 3 οὐ ras. duarum lit.) y N RELIQVI P 674 PALLANTIS A1 PALLENTES M pa.lantef (erasa l) e ..uidiagemitum (a fuit fort. g, ge fort. m) y1. "deo gemi- AV

tum y2 — GeMITVM A cadentem y | 615.ET QUAE AM ecquae coni. Heinsius ΤᾺΝ (T corr. in V) P deifcat 5 DEHISCET E 676 VOS

/ (0 inras.) P 0 M, om. R 671 in syrtis Menag. alt., Priscianus: ex 618 678 — PR SYRTES P2y 680 animu. c1 —huc| C N

AIUNC 2f FUCTUAT M füuctuà y — ILLU. M — 68LAD M ΝΥ. CRONE J/P2ybc, testantur. Priscianus et Servius MVCRONI PLE 682 cf. XI 508 ^. INBVAT P DVRVM A crudum Servius legit — 683

V IACTET ἡ 684 CORNUA M. p&&c 686 que] atque Arusianus animo 4, animi testantur Arusianus et Servius — repfit b

—————sn"

———

VERGILI AENEIS X 219

At Iovis interea monitis Mezentius ardens succedit pugnae Teucrosque invadit ovantis. 690 concurrunt Tyrrhenae acies atque omnibus uni, uni odiisque viro telisque frequentibus instant. - ille velut rupes, vastum quae prodit in aequor, obvia ventorum furiis expostaque ponto, vim cunctam atque minas perfert caelique marisque, ' 695 ipsa immota manens, prolem Dolichaonis Hebrum sternit humi, cum quo Latagum Palmumque fugacem, sed Latagum saxo atque ingenti fragmine montis occupat os faciemque adversam, poplite Palmum succiso volvi segnem sinit, armaque Lauso 700 donat habere umeris et vertice figere cristas. nec non Euanthen "Phrygium Paridisque Mimanta aequalem comitemque, una quem nocte Theano in lucem genitori Amyco dedit et face praegnas

TESTIMONIA.

689 sq. *Mezentius ... pugnae! Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct. class, V 589 691 *concurrunt T. a.' Iulius Rufinianus p. 232 R. 692 Servius Aen. XI 9 701 *donat h." Servius ecl. II 43 702 sq. *nec ... aequalem" Nonius 235, 26 704 sq. *et ... regina"

Arusianus p. 254 L.

VARIA LECTIO.

689 Ad c1 — montif y — MEZZENTIVS A51 et Z priore del. M 690 OUANTES MP2yc — 691 TYRRHAENAE 24. thirrhenae 5. tyrrene c ADQVE AZ. ΘΟ VNIE P ODIS A — 693 QVE καὶ 694 expofta (fin ras)c 605 ADQVE R — atque...marifque y2 in ras. — 696

inmo.ta c — MANENT M DOLOCHAONIS Py1 dolychaonif c "ebrum y 697 pelmum y1 . 698 ADQVE Z ,, 899 aduerfum y1 palmam c 700LAUSU M 701 humerif ybc RE M 702 ΕΥ̓́ΑΝ. TEN A euathen y eudtem ὁ euantem c, Nonii edet PIRYGIU M

phrigium ec — minanta el 7053 UNAM MM. QU.E M theana y252c 704 genitore Bentleius ad Hor. epod. V 8 AW-YCO Ἢ amico bc ut proposuit Heinsius ac W'akefieldus — face, (erasa m, ut vid.) y

preguaf b. PRAEGNANS 7t PRAEGNANS 1 pregnanf c

220 VERGILI AENEIS X

Cisseis regina Parin: Paris urbe paterna |. 705 occubat, ignarum Laurens habet ora Mimanta.

ac velut ille canum morsu de montibus altis

actus aper, multos Vesulus quem pinifer annos

defendit multosve palus Laurentia, silva | pastus harundinea, posquam inter retia ventumst, 710 substitit infremuitque ferox et inhorruit armos,

nec cuiquam irasci propiusque accedere virtus,

sed iaculis tutisque procul clamoribus instant ;

ille autem inpavidus partis cunctatur in omnis, 717 TESTIMONIA. 705 *Cisseis ... creat! Servius Aen. V 535 'Parim creat' Clau-

dius Sacerdos II 42 Servius Aen. V 370 ' $Parim" Charisius 69 P. 706 'ignarum ... Mimanta' Gellius IX 12, 22 Macrobius Sat. IV 3, 11 Nonius 129, 19 707 *ae ... morsu? Probi inst. I 9, 2 Servius Aen.

XII 5 ἐδ... eanum Servius Aen. I 3 . 709 sq. 'silva p. h.' Servius Aen. II 471 711 'infremuitque ... armos' schol. Hor. epod. V 27 *et inhorruit a." Arusianus p. 239 L. *inhorruit a.' schol.

Hor. carm. I 23, 5

VARIA LECTIO.

705 Cif.feif (f pr. m. 2 in ras., erasa deinde f).y . PARIN MPRyc, Charisii cod., Servius Aen. V 310 legit. parim y, in ras. b, Claudius Sacerdos Paris sex Parisini, si fides Potterio: coniecerat Bentleius. CREAT ῥῆγα, in ras. b, Claudius Sacerdos, Servius CREPAT M . 706 OCCVPAT Z hic cubat, servato v. 705 creat, JWake-

T R

.fieldus — HABE P — HORA Z minanta ycl 707 MOSV P mor- übuf y1 708 VESVIVS A pinnifer y 709 MULTO M VE P QUE M Rybc *multosque pro multosve' Servius 710 Pascit ve pavit, sc. palus Laurentia, Bentleius l.l. pastus Servius testatur — arundinea ὃ

E p quam, ἡ. e. posquam c POSTQUAM MPyb — intinras. b. VENTVMST

P VENTVM EST Aybc UENVEST (EST vid. m. αἴ} M 7n ferox | furens schol.Hor. ^ inorruit y HORRUIT JM. - 712 propi.uf (iim ras.) b. QVE Py, quod probat W'agnerus quaest. Verg. XXXVI 7. VE MRoc, in ras. b

ACCENDERE P 713 totif y TOTIS P — 717. 718. 714—716: Aunc ordinem restituit Scaliger in praef. ad Manilium. 714—716. 717. 718 se excipiunt in MPRybew, quem ordinem olim parum feliciter defen- dere instituerat Ladevicus philologi VII 483: δ, emend. Verg. 3 adnot. 715 — 718. 714 Hauniensis V apud Dorphium. 1714 —716. 718. 717

Lips.aller. 717 PARTES ΜῸ cunctuf (( corr. in r) y

VERGILI AENEIS X 221

dentibus infrendens, et tergo decutit hastas: 718 haut aliter, iustae quibus:est Mezentius irae, — 714 non ulli est animus stricto concurrere ferro; 715 missilibus longe et vasto clamore lacessunt. 716 venerat antiquis Corythi de finibus Acron, rn 719

Graius homo, infectos linquens profugus hymenaeos. hunc ubi miscentem longe. media agmina vidit, purpureum pinnis et pactae coniugis ostro: . inpastus stabula alta leo ceu saepe peragrans (suadet enim vaesana fames), si forte fugacem conspexit capream aut surgentem in cornua cervom, 125 gaudet, hians immane, comasque arrexit et haeret visceribus super incumbens, lavit inproba taeter- ora cruor: sic ruit in densos alacer Mezentius hostis.

TESTIMONIA.

718 Nonius 414, 10 714 Maerobius Sat. VI 6, 9 *justae ... irae" Arusianus p. 241 L. 719 *venerat a.' Probi inst. I 17, 7 719 sq. 'venerat . .. homo' Donatus ad Ter. Phorm, II l, 62

723—729 Macrobius Sat. V 10, 7 - .725 'surgentem in c. ον Servius .

Aen. I 365 IV 274 721 sq. Priscianus 803 . 'lavit . . . cruor? Priscianus 861 Eutychius II 16 Nonius 327, 8. 466, 24. 503, 25 schol. Hor. carm. III 12, 2

VARIA LECTIO.

718 cf. ML 664. VIIL 230 714 HAVD Pybc — in.tae δῚ est om. c me zentiuf y. MEZZENTIVS A5] MEZZENTIUS M — 7165 nulli eft c1

CONCURRE JM concurre - y 716long. b. — 719 antiquif (uif 2n ras.) b antiqui Menag. pr. — CORITI M, Donati exempl. choriti (ch. in V

ras) b — 720 profugus linquens Menag. pr.,, 4 PROFVGIS P — HY- MENEOS Myb homineof (hoemenaeos?) c 722 peunif bc 723 IN-

PASTUSTUS M —speculam — SCEU M — 724 uafana y. VESANA Rbc

725 CERVOM (0 corr. in V) P. CERVVM M Rybc 726 .audet 51 g.audet 52. — inmane c et] AET P her&y — 727 INCUMBENS M, Prisciani exempl., ut V 858. accubenf, suprascr. at incübenf y aecuin- benf (ae in ras.) b ACCVMBENS PRem, Macrobii exempl. — LAVAT αὶ EC testatur Servius cum ceteris grammaticis — IMPROBA. Zic IMPRO-

BAT M teter e, in ras. b. AETHER (voluit ater) M. — 729 SICDENSOS INRVIT Py πιὸ zentiuf y MEZZENTIVS νι MEZZENTIUS M — hoftef c

222 VERGILI AENEIS X

sternitur infelix Acron et calcibus atram πο 190 tundit humum expirans infractaque tela cruentat.

atque idem fugientem haut est dignatus Oroden

sternere nec iacta. caecum dare cuspide volnus:

obvius adversoque occurrit seque viro vir

contulit, haut furto melior, sed fortibus armis. 195 tum super abiectum posito pede nixus et hasta Ὁ *pars belli hau temnenda, viri, iacet altus Orodes. conclamant socii laetum paeana secuti.

ille aulem expirans *non me, quicumque es, inulto,

victor, nec longum laetabere: te quoque fata — 740

,

prospectant paria atque eadem mox arva tenebis.' ad quae subridens mixta Mezentius ira

TESTIMONIA.

730 'sternitur i. A.' Nonius 389, 10 7132 sq. *atque ... sternere? Nonius 286, 26 739 'non furto... armis" schol. Hor. carm. IV 6, 17 736 'posito ... hasta! Arusianus p. 248 L. 791 'iacet a. O^ Servius Aen. VI 9 738 cf. schol. Veron. 106, 15 K. 139—743 Maerobius Sat. V 12, 10 740 sq. *nec... paria" Servius Aen. II 775 740 *nee 1. 1? Iulius Rufinianus p. 261 KR.

VARIA LE "ONE.

T 130 ATRON M ACRON (CRON in DPA R |EC M T31 EXSPI- RANS M 732—758 Veron. fol. 229 b... 732 ADQVE ZZ. HAVD Pybc

AUT ἡ HORODEN (N m. rec. in ras.) πὰ Orodem Mentel. pr., χ

C H 733 CAELUM JM. VVLNVS MPRVylbc 1785 AUT 24 ΠΥ͂Τ P haud ὃς f à; Ls yl "ud y2 non schol. woh sed] &c FOR'TIBVS P 786

"ASTA ET Y — ΤΆ] HAV" V. HAVT Phy "AUT M. haud y2bc

tempnenda γ uirif 52cm, Menagiani, y. *viri: Asper viris legit Ser- vius. | ACTUS M altus Servius testatur. HORODES AZ. 738 SOCII- M |LETVM ἣγ pena y laetum paeane Z7einsius laeto paeane Peerlkampus conl. IX 54. 466. 636. X 799. 739 EXSPIRANS FP αυἱ- quumqué c 740 NE Υ l&abere (a corr. ec o, ut vid.) y | TELI M

741 PATRIA (T eras. M —— ADQVE £y1 ARMA M . teneb.if y tenebaf c1 742 ad quae Menag. pr., χ, Macrobii Salisb. ATQVAE. Vy M

ATQVAEOC- P ATQ- M Adj:b Atqué c ADQVEM A, Macrobii ὦ furridenf (r pr. im ras.) Ὁ. MEZZENTIVS Rb1 MEZZENTIUS 1]

VERGILI AENEIS X 223

*nunc morere. as de me divom pater atque hominum rex

. viderit. hoc dicens eduxit corpore telum: olli dura quies oculos et ferreus urget | 745 somnus, in aeternam clauduntur lumina noctem.

Caedicus Aleathoum obtruncat, Sacrator Hydaspen Partheniumque Rapo et praedurum viribus Orsen, Messapus Croniumque Lucaoniumque Erichaeten, illum infrenis equi lapsu tellure iacentem, 190 hunc peditem. pedes et Lycius processerat Agis; quem tamen haut expers Valerus virtutis avitae

TESTIMONIA. : ^ 7143 “αἰ... divum' Claudius Sacerdos I 71 744 'hoc.. . telum?

Nonius 298, 16. 745 sq. Macrobius Sat. V 11, 30 *olli ... somnus?

Claudius Sacerdos I 162 Servius Aen. I 254 *ferreus τι. s." schol.

Hor. carm. I 24, 5 746 *in aeternam . . . noctem? schol. Lucani

VII 616 Servius Aen. X 54] 748 *praedurum v. O.' Charisius 210 P. 752 sq. *quem ... deiecit! Priscianus 1173

VARIA LECTIO. | 743 in ras. b2. AST P : de qua scriptura dixi in novis annali- bus philol. LXXVII 188. a ft (f m. 2 in ras.) y, AST MRVbc DIVVM

S MRVyb diuum (iuum m. rec. in ras.) c — ADQVE R. 745 QVIET P ET, sed ut T fuerit E, M. FERREVES P — urg& y VRGVET PAbc

5 746 SOMNVM P — LVmina V 747 CEDICUS M alehatoum y alehato.ü b alchatonü. (erasa f) c * obtrumcat c — HYDASPE 74. ydaf- pen 5 hydafpem c 748 rappo b orsem, orsam y — Charisii cod.

749 om. V — Mefapuf ^1 CRONIVN P1 c. onium γᾺ c.oni^ (erasa 1) c €CRONIUM 247b Clonius am occisus IX574 — LVCAONIVM P lucaonium (u pr. corr. in i, jum m. 2 in ras.) y licaonium c. LYCAONIVM ΜῈ, item, sed y in ras. b M itum (Ἐριχαίτην) bl: ericha.ten 52. erichaten c

ERYCHAETEN αὶ "RYCHAETEN P erycheten (h corr. ex e, ten m. 2 in ras.y ERICETEN J/. 750 INfrenis equi V — INFERNIS Pyl infe .nif

y2 "frente — QUI M — LABSV Y. LAPSU-M Jf LAPSVM A^— tellure (ellure m. 2 in ras.) c 751 peditem: pedes et Peerlkampus : cf. VM 691 IX 27. 124. 523 X 354 'XI 464. 518. 603 XII 128. 289. 550 PEDITEM PEDES- ET M, vulgo licyuf y. liciuf be. Iycius V AGIS P1 Vy2b

h AGES P2y1 ARGIS M. argif (r erasa) c HARGIS δ 752 HAVd — va- lerus V. HAUD My2bc — experf (er in ras.) b expref ΟἹ

224 VERGILI AENEIS X -

deiecit; at Thronium Salius Saliumque Nealces insidiis, iaculo et longe fallente sagitta.

Iam gravis aequabat luctus et mutua Mavors 799 funera: caedebant pariter pariterque ruebant victores victique, neque his fuga nota neque illis. di Iovis in tectis iram miserantur inanem amborum et tantos mortalibus esse labores: hinc Venus, hine contra spectat Saturnia luno, 760 pallida Tisiphone media inter milia saevit. at vero ingentem quatiens Medientius hastam turbidus ingreditur campo. quam magnus Orion, cum pedes incedit medii per maxima Nerei stagna viam scindens, umero supereminet undas 765 aut summis referens annosam montibus ornum

TESTIMONIA.

794 Servius Aen. V 68 758 sq. Macrobius Sat. V 16, 14 761 *pallida T.' Claudius Sacerdos I 161 762 Nonius, 272, 21 Asper iun. III (1726 P.) 766 *aut s. r.! Probi inst. I 18, 2

VARIA LECTIO. 753 DEIECIT Pu Prisciani o DEICIT MPVyb — ATTHRONIUM ἢ

ACTHRONIVM καὶ ATTHRONIVM P authronium y anthronium JMoret. ter- lius. aucronium Poss. pr. ....NIVM V at thonium b. at PN * qui-

dam' Pieriani, Leid. — SALIVS m. rec. sup. P NEALCEN V nealcef cl 754 cf.IX572 INSIDIIS PRV b: cf. VIL 478 XI 783 infidiif (f post. DI

m. 9 in ras.) y INSIGNIS M longum «f vid. c1 fallente (e pr. 6 corr. y | 755 AEQVAbat luctus V equabat y. 756 CEDEBANT P7y * caedebant : /egitur et cedebant? Servius 758 iram] casum Jaerobii

exempl. cf.V 88 760 hic y — CONTRAS P. SPECTANT NU

. 761 PALLID. P PALLIDA 7/ — feuit y 762 Medientius Nonius : cf.

mus. Rhen. XII 419 sqq. Corssenus de pronuntiatione e. q. s. I 78. 123

mezentiuf (z in ras.) b. MEZZENTIVS R MEZZENTIUS M MEZENTIVS

Pyc 168 CAMPUM JJ. ORIO- M 764PEDETS M incendit yl 765 SCINDENS suprascr. M SCINDENS P numero yl 766 sum- mis] altis Probi inst. — anno.fà (f m. 2) b : scriptumne erat. annonsam?

V———— o—A— —

— ——

VERGILI AENEIS X 225

ingrediturque solo et capul inter nubila condit : talis se vastis infert. Mezentius armis. ' huie contra Aeneás, speculatus in agmine longo, obvius ire parat. manet inperterritus ille, 1 710 hostem magnanimum opperiens, et mole sua stat; atque oculis spatium emensus, quantum satis hastae, *dextra mihi deus et telum, quod missile libro, nunc adsint! voveo praedonis corpore raptis indutum spoliis ipsum te, Lause, tropaeum i $19 Aeneae, dixit stridentemque eminus hastam iecit; at illa volans clipeost excussa proculque egregium Antoren latus inter et ilia figit, Herculis Antoren comitem, qui missus ab Argis

haeserat Euandro atque Itala consederat urbe. 780 TESTIMONIA. : ' ^ 710 sq. 'manet ... opperiens' Nonius 349, 19 7139 Appuleius

de deo Socr. 6 714 * . praedonis «ον Spoliis" Servius Aen. II 275

71i 54. ' elipeo est...fixit' Agroetius de orthogr. 2270 P. * eli- peo ... Antorem' incertus de orthogr. 7196 719 '*Herceulis A. e." Probi inst. II l1, 26

VARIA LECTIO. 767 — 1V 17] 768 infer ὃ. MEZZENTIUS M "MEZZENTIVS 8 N

769 HVC P HUNC M LONG. ΠῚ longe zm .— 770 L-RE M. ipse Nonius — 7711 magnanimum.. y — operienf yc — MOLLE 7/ molef y1 ftit 71 112 ADQVE καὶ MEMENSUS M . 773 Dexdera (d post.

N

corr.in t).)c — mifileb1 775 ipfem c ὌΝ c 116 ΔΕΡΕΑΕ M i IECIT AT Pc IECIT AD Rb IECIT UM Inicit, om. at, y — CLI-

PEOS. P CLIPEOEST MRybe — 778 antoren b, duo Rottend. ANTOREM

MPRyc *erit nominativus hic Antores, quomodo Diores, nam si Antor fuerit nominativus, metri ratio non procedit. omnia enim Graeca nomina in or terminata in obliquis casibus o corripiunt" Servius, ut Antoren, non Antorem probet. ^ Antorem egregium anon. de orthogr. alia c1

fixit Goth. sec., Agroetius Putschianus 770 HERCULIIS M. ANTO- REN (N post. in ras.) P. ANTOREM M ybe. * quidam putant. Virgilium contra rationem propriorum produaisse H. A. c., sed errant, nam hic

p Antores declinavit, non Antor, sicut hic Diores' Probus — 780 EVANRO P ADOVE R — CONSIDERAT 2/71

RIBBECK, VERGIL, III. 15

220 VERGILI AENEIS X

sternitur infelix alieno volnere caelumque aspicit et dulcis moriens reminiscitür Argos. tum pius Aeneas hastam iacit: illa per orbem aere cavom triplici, per linea terga tribusque transit intextum tauris opus imaque sedit 785 inguine, sed viris haut pertulit. ocius ensem Aeneas, viso Tyrrheni sanguiné laetus, eripit a femine et trepidanti fervidus instat. ingemuit cari graviter genitoris amore, ut vidit, Lausus, lacrimaeque per ora volutae. 790 hic mortis durae casum tuaque optima facta, siqua fidem tantost operi latura vetustas, non equidem nec te, iuvenis memorande, silebo. : ille pedem referens et inutilis inque ligatus cedebat clipeoque inimicum hastile trahebat: 86

TESTIMONIA.

781 *'sternitur . . . vulnere" Macrobius Sat. IV 4, 4 schol. Hor. carm. I 3, 17 782 “οἱ... Argos! Quintilianus VI 2, 33 Arusianus 258 L.Donatus ad Ter. Andr. I 5, 49 *dulees ... Argos' Macrobius Sat. IV 3, 11 786 —788 *ocius ... femore' Priscianus 701 787 sq. *Jaetus eripit a. f) Servius Aen. X 344 788 'eripit a. f. Charisius 66

792 schol. Lucani VII 209 794 sq. 'ille ... cedebat": Nonius 381, 27 'inutilis ... cedebat! Servius Aen. IX 288

VARIA LECTIO. 781 VOLNERE (0 corr, in V) P. VVLNERE JAylbc 188 dulcef c

NY h 783 Tempuf c aftam ὃ. e CAVOM (0 corr. in V) P. CAVO καὶ

cauum γε — TER A | TRIBUNÉSQ. M 785 Wansit Lachmannus Lucr. 209 TEENS (E corr. in Y) M TRANSIT PAybe. 4n transilit?

cf. 8lT. IMA M 186 fe. (d m. ant.) b. VIRES M3P2Rybc OPUS.

HAUT 74 haud ybc 787 -TYRHENI P tyrreni. bc. tyrreni Prisciani exempl. 788 FEMINE MP Rybc, testantur Charisius et Servius femore my, Priscianus — TREPIDANTE ΜΙ 790 LACRIMAES: P per supra-

ser. ὃ 79] OPTIMAE Jf obtime b OPTIME αὐ *optima; alii optime . E legunt' Servius 7902 TANTOST P TANTOEST MAybc 798 memo-

DE rando Ἢ 794 PEM Μ inquo 51 LEGATUS M/ — 795 Caedebat y cliopio b1 traebat b

ἫΝ γυνὴ νὰν.

VERGILI AENEIS X 29

prorupit iuvenis seseque inmiscuit armis

iamque adsurgentis dextra plagamque ferentis

Aeneae subiit mucronem ipsumque morando -

sustinuit. socii magno clamore secuntur,

dum genitor nali parma protectus abiret, 800 telaque coniciunt proturbantque eminus hostem

missilibus. furit Aeneas tectusque tenet se.

ac velut effusa siquando grandine nimbi

praecipitant, omnis campis diffugit arator

omnis et agricola et tuta latet arce viator, 805 aut amnis ripis aut alti fornice saxi,

dum pluvit in terris, ut possint sole reducto

exercere diem: sic obrutus undique telis

Aeneas nubem belli, dum detonet omnis,

sustinet οἱ Lausum increpitat Lausoque minatur: 810 TESTIMONIA. 798 sq. *Aeneae ... sustinuit" Nonius 403, 29 Priscianus 1178 Ser-

vius Aen. VII 160 798 *Aeneae s. m.' Servius Aen. VIII 125

VARIA LECTIO. 196 PRORVPIT P: cf. 379 PRORIPUIT Abe : ef. V 741 ecl. MI 19 r

797; DEXTRA P dextre c. dextrae z, Servius DEXTRAM ἢ 798 SVBIT αὶ SUBIGIT M morantem Servii Aen. VII 160 exempl., sed morando A, 7. interpretatur 700 SEQUUNTUR 74. fequuntur b. 800

n

habiret c 801 COHCIVNT P :-cf. 646 — PERTUMBANT M EMINIVS P Βοϑε ΙΧ 669" — CRANDINE Ρ 804 sq. in emendandis « poeta relicta pu Wagnero, et merito sane offenditur. homoeoteleuto.

n DIFFUGIS M 805 om. Mentel. sec. m.1 Omnef y arce Morel. 4 arce an arte discerni nequit in b. ARTE 2MPRye, Servius, *quod scilicet perite se a tempestate defendunt' adnotans. 806 AMNES MI

ri.pif 72 rupit yl 807 Dum (D m. 2 in ras.) b PLVVIT PR

PLUUIT- M. pluit zybe *dum pluit: Aic distinguendum. nam si iunzeris

dum pluit in terris, erit archaismos , debuit enim dicere in terras" Ser- N

vius POSSINT A POSSIT M 808 Πσ (ὁ m. 2 im ras) y — 809 deto- M

I net (ὁ in ras.) b. DETONET P DETINET 2/y 8IOLAVSV P 15*

228 VERGILI AENEIS X

*quo moriture ruis maioraque viribus audes?

fallit te incautum pietas tua. nee minus ille

exultat demens; saevae iamque altius irae

Dardanio surgunt. ductori, extremaque Lauso

parcae fila legunt: validum namque exigit ensem 815 per medium Aeneas iuvenem totumque recondit.

transilit et parmam mucro, levia arma minacis,

et tunicam, 1nolli mater quam neverat auro,

implevitque sinum sanguis; tum vita per auras

concessit maesta ad manis corpusque reliquit. 820 at vero ut voltum vidit morientis et ora,

ora modis Anchisiades pallentia miris,

TESTIMONIA. PME:

811 Nonius 380, 5 812 'fallit ... tua! Macrobius Sat. IV 4, 8 Servius Aen. IV 70 814 sq. 'extrema ... legunt! Nonius 313, 10. . 332, 7 schol. Hor. carm. II 3, 16 epod. XIII 15 819 *inplevit ...

sanguis! Macrobius Sat. IV 6, 14 schol. Iuven. IV 4l

VARIA LECTIO. 811 Quo. y: an quor voluit? ^ moritur e (e 7n ras.) ἢ moriture.

| (e fort. corr. ez a) c 812 FALLET TE P, fortasse recte Fall&e y FALLITE 2 PIETAS P minu'y 813 Exultet (corr. m. ant.) c

NS ! EXULTAT JM feue (u corr. ez r, ut vid.) y — iamque] que iam y LAVSO

ATRAE (T corr. in ἢ P 814 EXTREMA M EXIGITENSE* (ima

pag.) M 815 PARCE Ay FILA MR, Nonius, schol. Hor. fil.a

(erasa i) c fila (fil m ras.) b fila (at lina in mg.) y LINA ΡΟ 816 IVVE- 4

ΝΥΝ P fecondit y1 817 tranfilit cm, Mentel. uterque , * aliquot" Pieriani, 4 : cf. ge. 81. TRANSIIT MPyb TRANSIT 77, Lachmannus Lucr. 209 MEDIA R MINACI Z *ordo est mucro minacis, Aeneae scilicel. aut si ad Lausum referas minacis, num audacis et fortis? '

a Servius 818 QVEM P . NIVERAT μὲ vid. R 819 Inpleuit ἢ M

SINVM PR : ef. IV 30 fi.nü c finu 5 finum y SINUS M sinus Macro- bii Salisb., schol. Iuvenalis : cf. 1320. 821 AD Pylcl — VOLTVM (0 corr. in V) P VVLTVM MRylbc 822 auchifiadif 6] pallantia c1 mirif. (if m. 9 n ras., i corr. ez e, ut vid.) y

, «M o UU MMMONNMEMNS ας HERRERA RR

πον να m c δ

—— —"—————— —— νυν νῶν I vom

H

VERGILI AENEIS X 229

ingemuit miserans graviter dextramque tetendit,

et mentem patriae subiit pietatis imago.

*quid tibi nune, miserande puer, pro laudibus istis, 825 quid pius Aeneas tanta dabit indole dignum?

arma, quibus laetatu's, habe tua, teque parentum

manibus οἱ cineri, siqua est ea cura, remitto.

hoc tamen infelix miseram solabere mortem :

Aeneae magni dextra cadis. increpat ultro 830 cunctantis socios et terra sublevat ipsum,

sanguine turpantem comptos de more capillos.

Interea genitor Tiberini ad fluminis undam volnera siccabat lymphis corpusque levabat arboris adclinis trunco. procul aerea ramis 835 dependet galea et prato gravia arma quiescunt. stant lecti circum iuvenes: ipse aeger anhelans

7|

TESTIMONIA.

827 *arma ... tua? Arusianus p. 244 L. 828 Nonius 383, 18 830 *Aeneae ... cadis" Servius Aen. XI 688 830 sq. 'incerepat ... socios' Servius Aen. XII 332 832.'turpantem? ef. schol. Hor. carm. IV 13, 11 *comptos de m. c.' Charisius 81 834 'volnera s. 1.' Servius Aen. IV 687 835 sq. *procul ... galea! Servius Aen. X 869

*procul ... dependet! Servius ecl. VI 16

VARIA LECTIO.

823 miferanf (fer im ras.) δ GRAUITER MISERANS 2f : : cf. 189 TETENDIT (TE post. in ras.) ἢ reprendit Peerikampué 824

patriae fubiit (triae — in ras.) ὃ — SVBIT A fubit c STRINXIT

ut IX 294 825 ΧΥΝ M, (N post. in ras., fuit fort. M) ΡΟ miferande (miferand in ras.)b «821 LAETATUS MPRyb laetatuf ef c A HABET P parenti (Manibus .. . cura) remitto Schraderus conl. ΙΝ 34 828 / CINERI-S M — 829 HÓC M — 830 Aenea b 881 ETTERRA P

832 capillif (corr. m. ant.) c 884 VVLNERA 2/PRybc — lymphyf yb corpuf (p in ras.) b leuabat y (si recte notavi) bc, testatur Ser-

vius LAVABAT MPR — 835 Arbori... (eras. cuf) y — adclinuf Mentel.

alt., y adclivus Bigot., * quis -— hunc?' Servius | RAMO ἢ, Servii ad

ecl. VL 16 exempl. 886 prat b — gravia] AV in ras. αὶ 837 STAT R LECTI P eger y — axhelanf (N in ras.) b. an. helanf c

230 VERGILI AENEIS X

colla fovet, fusus propexam in pectore barbam;

multa super Lauso rogitat multumque remittit

qui revocent maestique ferant mandata parentis. 840 at Lausum socii exanimem super arma ferebant

flentes, ingentem atque ingenti volnere victum.

adgnovit longe gemitum praesaga mali mens:

canitiem multo deformat pulvere et ambas

ad caelum tendit palmas et corpore inhaeret. 845 *tantane me tenuit vivendi, nate; voluptas,

ut pro me hostili paterer succedere dextrae,

quem genui? tuane haec genitor per volnera servor,

morte tua vivens? heu, nunc misero mihi demum

exitium infelix, nunc alte volnus adactum! 850 idem ego, nate, tuum maculavi crimine nomen,

pulsus ob invidiam solio sceptrisque paternis.

debueram patriae poenas odiisque meorum:

omnis per mortis animam sontem ipse dedissem!

nunc vivo neque adhuc homines lucemque relinquo. 855 TESTIMONIA.

838 *propexam ... barbam? schol. Persii I 15 841 Servius Aen. III 288 IV 495 XI 93 . 843 'praesaga m. m.' Arusianus p. 255 L.

schol. Lucani VIII 43 Servius Aen. VI 332 844 'canitiem ,.. pul-

vere? Macrobius Sat. IV 3,5 845 “οὐ c. i, Asper 112, 24 846 sq.

Priscianus 1032 850 *nune ,.. adactum" Macrobius Sat. IV:4, 23 854 Macrobius Sat. IV 6, 15 É

VARIA LECTIO.

838 PROPLEXAM P PROSPEXAM Z CORPORE Py»: cf. 845 barbam] ἢ in ras. R 839 ROGITANS P ut I 750 MVLTVM ἩΡΔΈγΙοΙΨ, Servius MVLTOM PI. multof γῶροῦχ 841 ΑΙ) ἢγ

LAVM RA ferabantc — 842 Flentem γ1 ADQVE E. INGENTE M2

VOLNERE (0 eorr. in V) P. VVLNERE 24 Rybe 843 AGNOVIT IN ND Hybc longe] LONOVIT LONGE ἢ 8.84. MULTO ἡ: cf. XII 611

847 succumbere dextra Erf., Priscianus 848 GENUIT 24. VVLNERA PRybc 850 Exitium , 2n mg. m. ant. Exilium c. Exilium yl, Dervius VOLNVS (Ὁ corr. in Ὁ P VVLNVS MRybc —— 853 paenaf y* 854

MORTES PZybc SONTES M didiffem 51 — 855 ATHVC P

-——— Z————

VERGILI AENEIS X 231

sed linquam.' simul hoc dicens attollit in aegrum

se femur et, quamvis dolor alto volnere tardet,

haut deiectus equm duci iubet. hoc decus illi,

hoc solamen erat; bellis hoc victor abibat

omnibus. adloquitur maerentem et talibus infit: 860 *Rhaebe, diu, res siqua diu mortalibus ulla est,

viximus. aut hodie victor spolia illa cruenti

el caput Aeneae referes Lausique dolorum

ultor eris mecum aut, aperit si nulla viam vis, -

^. eccumbes pariter; neque enim, fortissime, credo, 865 iussa aliena pati et dominos dignabere Teucros. » TESTIMONIA. 856 sq. *attollit . . . femur' Macrobius Sat. IV 3, 8 861 sq.

*Rhoebe . . . viximus! Macrobius Sat. IV 6, 10 Servius Aen. IV 659 X 467 ge. I 24 861 Servius Aen. I 181 862 *hodie ... cruenta? Probi inst. I 9, 2

VARIA LECTIO. 856 lingam e1 ^ adtollit y 857 quamvis dolor Peerlkampus

QVAMQVAMVIS P QUAMQUAMUIS 24Rybc, Servius, qui *alti vulneris violentiam' interpretatur. quamquam sese vetusti quidam" Pie-

i Ε feo ἢ riani | UULNERE γιὲ — tardet γι} trd& c TARDAT P. ARDAT M tardat. ut *verbum neutrum* tuetur Naekius ad Catonis ecl. 18 quamquam vis alti vulneris ardet. Zofmannus 858 ΠΑΝ Zybc

EQVvM P EQVVM Zybc AEQUUM M — 859 ho y — eht y, unde heri coni. Heinsius uicLorabibat (ra m. 2 in ras., a corr. ec o) y — 860

. alloquit^ c — MERENTEM Mc ACER talibuf me fit uf vid. y1 TALIA

FATVR Z7 ut 1131. 256 ΠῚ 485 V 16. 79. 464. 532 VII 330 VIII 559 IX 280 ΧΕ 501 XII 228 861 RHAEBE MPRb2 Rhebe c hrebe y Rhoebe 51

lhoebe ve Roebe Macrobii ezempl. .— DEIUM ΟΥ̓ — illa eft (i erasa) e. VTRAEST (voluit ultra est) δ΄ 862 HAUT MPR — 'ODIE Mc — CRVENTAE P CRUENTA MAjb ereenta c. "cruenta , . ϑὲ autem cruenti, intellexeris scilicet erudelis: sic enim convenit personae lo- quentis* Servius. superba Probi inst. cod. 868 Ut y WOLORVM (V in ras.) R dolorem y DOLOREM P prisco loquendi usu. — 864 aper. y

NVLLAM A 865 Occumbenf y! Oceübaf c1 Accübef ὃ pater y pariter neque] PARITERN ἐμ ras. A — fortiffima 61] 866 dominof (nof in ras.) b domonuf cl

239 VERGILI AENEIS X

dixit et exceptus tergo consueta locavit membra manusque ambas iaculis oneravit acutis, aere caput fulgens cristaque hirsutus equina.

Sic cursum in medios rapidus dedit: aestuat ingens 870 uno in corde pudor mixtoque insania luctu. |

atque hic Aenean magna ter voce vocavit. 873 Aeneas agnovit enim laetusque precatur:

“βίο pater ille deum faciat, sic altus Apollo! 875

incipias conferre manum."

tantum effatus et infesta subit obvius hasta.

ille autem *quid me erepto, saevissime, nato

terres? haec via sola fuit, qua perdere posses.

nec mortem horremus nec divom parcimus ulli. S80 desine: nam venio moriturus et haec tibi porto

et furiis agitatus amor et conscia virtus. 872

TESTIMONIA.

860 'cristaque h. e." Servius Aen. II 391. 412 X 638 870 sq. *aestuat ... luctu? Servius Aen. X 398 875 Charisius 172 Servius Aen. VI 9 X 737 schol. Veron. 82, 5 *sie ... faciat! Servius Aen. III 558 | 879 *haec...posses' Macrobius Sat, IV 4, 24 Nonius 420, 12

880 «nee ... ulli' schol. Lucani IV 123 881 sq. “δὲ ... prius? Servius Aen. XI 856 ecl. VIII 60

VARIA LECTIO.

A V 869 UERE 7 HERSUTIS (E corr. in Y) M hyrfutuf y 870 .

curfu. ;2 GVRSV A curfuf y1 REDIT A — 870 sq. aestuat... luctu — XII 666 sg. — 871 Una y2 uno Servius testatur dolor *vetustiores'

Heinsii, Mediceus Pierii. pudor Servius legit lueta c 872 — XII 668 extat in c, m. rec. in mg. y, post 815 Menag., om. MPRyb, non N interpretatur Servius. 878 ADQVE Rc. AENEAE 7/ aeneam γ aeneà b I

d magno cl 874 cf. VI317 agnouit y ADGNOVIT P 875 DEUM (ut vid.) M | altum c1 sanctus Charisii Neap. magnus eiusdem excerpta

Paris. altus testantur Servius et schol. Veron. | appollob 877 obiuf b h aftab 878 feuiffimae ὃ 879 TERREAS E possis IVonii exempl.

880 Ne b — "orremut ó — DIVVM MPRybc — 881 NAM MPRbc iam yy

1

Ld

Veo om s

VERGILI AENEIS X 233

dona prius. dixit telumque intorsit in hostem;

inde aliud super atque aliud figitque volatque

ingenti gyro, set sustinet aureus umbo.

ter circum astantem laevos equitavit in orbes 885 tela manu iaciens, ter secum Troius heros

inmanem aerato circumfert tegmine silvam.

inde ubi tot traxisse moras, tot spicula taedet

vellere et urgetur pugna congressus iniqua,

multa movens animo iam tandem erumpit et inter 890 bellatoris equi cava tempora conicit hastam.

tollit se arrectum quadrupes et calcibus auras

verberat effusumque equitem super ipse secutus

implicat eiectoque incumbit cernuus armo.

clamore incendunt caelum Troesque Latinique. 895 advolat Aeneas vaginaque eripit ensem

΄

TESTIMONIA.

885 *laevos ... orbis" Arusianus p. 239 L. 887 Macrobius Sat. ἡ VI 6, 6 889 “οὐ... iniqua! Servius Aen. XII 465 892 *tollit... . quadrupes' Noniüs 406, 31 802 sq. .'tollit . .. verberat! Priscianus 703 Nonius 29, 17 803 'effusum ... secutus' Nonius 295, 18 894 *eiecto ... armo' Nonius 21, 3. 300, 22 805 Servius Aen. XI 147

VARIA LECTIO.

883 ALIVT Py ADQVE Rc ALIVT P. F:VGIT P FUGIT (U corr. in ἢ Mc aliud: fugitque prop. /Teynius uo ..lat (In. 2 in ra$.)y2 uolutat y1 884 giro bc SED PRybe ^ aureuf in ras. b

au.reuf (erasa e, ni f.) y AEREVS Pm: cef. 2971 et 887. 885 Te c ADSTANTEM Mc ftantem 5b LEUOS Mb — orbif ci 886 IACENS P

iacenf b 887 IMMANEM P7Hb ter cireum Macrobii exempl. (cf. 889) tegmine, at agmine y TEGMINE (T in ras. ἢ 888 TAEDIT (I corr.

inE)M 889 urg&ur y URGUETUR Ἐν — cügreffuf c 800 erupit y ' V INSTER Z^ — 890 caue el — 892 arecti "ἃ QVADRIPES P QVA- E DRIPES ἢ aurof 6] — 893 €eQVITEM P QUITEM M 894 ELECTO n

a ] M electo ;.— CERNVLVS P CERNVLVS 71. AMBO M — 896 At- uolat 7 *advolat Aeneas: mulli haee nolunt distingui, quasi simul fiant' Servius. Post Aeneas dist. M

234 VERGILI AENEIS X

et super haec: *ubi nunc Mezentius acer et illa * effera vis animi?' contra Tyrrhenus, ut auras

suspiciens hausit caelum mentemque recepit:

*hostis amare, quid increpitas mortemque minaris? 900 nullum in caede nefas, nec sic ad proelia veni,

nec tecum meus haec pepigit mihi foedera Lausus.

unum hoc per siqua est victis venia hostibus oro:

corpus humo patiare tegi. scio acerba meorum

circumstare odia: hunc, oro, defende furorem 905 et me consortem nati concede sepulchro.

haec loquitur iuguloque haut inscius accipit ensem undantique animam diffundit in arma cruore.

TESTIMONIA. 807 *ubi n. M. Maximi Victorini ars 18 899 *hausit ... rece- pit? Servius Aen. I 738 X 781 900 Nonius 329, 15. 465, 22 *hostis . inerepitas" Servius Aen. IV 203 'hostis a." Servius ge. I 120 9083 'si... oro' Servius Aen. X 626 904 sq. 'scio ... odia" Servius Aen. XI 9 905 'hune ... furorem' Arusianus p. 225 L.

Servius ecl. VII 47 906 Macrobius Sat. VI 6, 4 908 Aldhelmus de re gramm. in A. Mai auct. class. V 593 EUR

VARIA LECTIO. . .897 NET P nunc] est Max. Victorinus — mezenciuf y MEZZEN- . r h TIVS E MEZZENTIUS M ad illac 898 con. y | Vyrrenuf y. tyr-

E renuf e — VT (V in ras.) R UT M XET P &, at ut y ut Servius legit

h : . 899 aufit y haud fit c recoepit 51. 900 QUIT 2M. INCREPITANS MON i M mortàcl 901 CEDE M AD(D corr. in T) M. UENIT ἡ CE B 902 Hec 51 foedera (fo Zn ras.) ὃ 904 TEGIT ἢ ARMA M

H tuorum Servius Aen. XL 9 906 fepulero c 907 AUT //. aut γ haud

M bc .908.ANIMA P DEFVNDIT £y1 arua /Menag. pr., non male, ni fallor: cf.741 ^ CRUOREM 7, (M eras.) P cruore Servius confirmat

ΟΡ. UERGILI MARONIS AENEIDOS:- || LIB- X- EXPL. INC- LIB- XI | FELICITER- 24. — VERGILI- MARONIS- AENEIDOS || LIBER- X- EXPLICIT. INCIPIT- || LIBER- XI- FELICITER 72» seg. pagina undecim versus, quos vide in prolegom. R — EXPLICIT LIBER AENEIDOS- X- || INCIPIT- XI- γ

EXPLICIT LIB. X- VIRGILI MARONIS AENEIDOS ὁ

Y ETC PL NN

Md sui fa τὰν sr c

(00 Teu amm Wagn DS

P. VERGILI MARONIS. LL E τ

LIBER VNDECIMVS

Oceanum interea surgens Aurora reliquit:

Aeneas, quamquam et sociis dare tempus humandis praecipitant curae turbataque funere mens est,

vota deum primo victor solvebat Eoo.

ingentem quercum decisis undique ramis | Ὁ constituit tumulo fulgentiaque induit arma, '

Mezenti ducis exuvias, tibi, magne, tropaeum,

bellipotens: aptat rorantis sanguine cristas

TESTIMONIA,

AENEIDOS XI. 1 Donatus ad Ter. eun. III 5, 46 Priscianus de XII vers, Aen. 11, 198 p. 1275 P. Diomedes 495 Aldhelmus de re gramm. et metr. in A. Mai auct. elass. V 520 4 Macrobius Sat. VI 6, 4 7 *Mezenti d. e.' Probi inst. I 14, 2 Maximus Vict. de fin. 5 p. 457 Endl. Sergius in Donat. 7 p. 479 Endl. Donatus de ult. syll. 1802 Cledonius 1883. 1884 Marius Victorinus 1474 P. Marcianus Capella III 278 Pom- peius p. 33. 52 L.

VARIA LECTIO. AENEIDOS XL | — IV 129. reliquid yb. 2 et om. Parrhas. A ,

An ei? ef. 591 — DERE (infra ser. minio) M — HUMANDIS (minio ser.) M 3 FUNERA (minio scr.) M — eft m. 2 in ras. b. ὃ QUAERCUM Ἢ deciffif e1.— undeq: c1 6 fulgentie γι 7 MEZZENTI αὶ MEZZENTI M : *ergo illi errare noscuntur, qui hanc (z) dupliciter scribunt! Probi

inst. *z... quae apud Graecos duplec est! Marius Victorinus MAGNAE M MAGNAE 72. tropheume 8. RORANTES 77. RORANTI καὶ

236 VERGILI AENEIS XI

telaque trunca viri et bis sex thoraca petitum

perfossumque locis clipeumque ex aere sinistrae 10 subligat atque ensem collo suspendit eburnum.

tum socios (namque. omnis eum stipata tegebat

turba ducum) sic incipiens hortatur ovantis:

*maxima res effecta, viri; timor omnis abesto,

quod superest: haec sunt spolia et de rege superbo 15 primitiae, manibusque meis Mezentius hic est.

nunc iter ad regem nobis muresque Latinos.

arma parate animis et spe praesumite bellum,

nequa mora ignaros, ubi primum vellere signa

adnuerint superi pubemque educere castris, 20 inpediat segnisve metu sententia tardet.

interea socios inhumataque corpora terrae

mandemus, qui solus honos Acheronte sub imost. *

ite" ait, *egregias animas, quae sanguine nobis

TESTIMONIA.

9 sq. “οὐ... locis" Servius Aen. II 278 XII 98 12 sq. Charisius 246 Diomedes 456 *tum .*.. ducum? Pompeius 474 L. 14 *timor o. a. schol. Hor. carm. III 8, 15 15 sq. *haec ... primitiae" Ma-

crobius Sat. III 5, 1 10 'Mezentius h. e. schol. Veron. 89, 26 'manibusque ... est' Marius Victorinus 2467 Servius Aen. IV 237 XI

54. 84 18 Donatus ad Ter. Phorm. II 1, 20 Servius Aen. IX 158 24—20 'ite ... muneribus" Nonius 466, 31 24 sq. 'iie.. ὁ suo" Nonius 464, 25 'ite ... peperere Donatus ad Ter. Andr. I 1, 90

'qui ... suo' Macrobius Sat. IV 4, 9

VARIA LECTIO.

9 Taela ὃ Ἢ c lOclypeum y — finiftrae (if m. 2 in ras.) δ᾽ 11 ADQVE 2. EBURNOUM M. 12 cum Charisii exc. Leid. — tenebat Diomedis Parisini et Monac. 18 "orlatur b — OVANTIS (L corr. in E)

P 16 MEZZENTIVS £ MEZZENTIUS MM. 18 ANIMIS- M *arma parate animis... aut certe est mutanda distinctio, ul sit: animis el spe prae- sumite bellum* Servius ^ bellum (bell Zn ras.) c 19 IGNARUS JM prim. ὃ 20 ABNVERENT Z7 Annucerint c 91 IMPEDIAT Zb

Q SEGNISUE 74 SIGNISQVE Pc fegnifq: b. fegnefque y 32 copora'ire E

m. rec. y 23 sq. om., add. m. rec. in mg. y 1IMOST M imo eft bc IMO (om. EST) PR 24 * vitiose in media oratione ait positum critici notant" Servius agite Peerlkampus QVAE P qui Macrobii exempl.,

——————

MUS Ge τόνων

VERGILI AENEIS XI 237

hanc patriam peperere suo, decorate supremis 25 muneribus, maestamque Euandri primus ad urbem mittatur Pallas, quem non virtutis. egentem abstulit atra dies et funere mersit acerbo.' Sic ait inlaerimans recipitque ad limina gressum, corpus ubi exanimi positum Pallantis Acoetes i" - 39 servabat senior, qui Parrhasio Euandro armiger ante fuit, sed non felicibus aeque tum comes auspiciis caro datus ibat alumno. circum omnis famulumque manus Troianaque turba et maestum lliades crinem de more solutae. 90 uL vero Aeneas foribus sese intulit altis, ingentem gemitum tunsis ad sidera tollunt pectoribus, maestoque inmugit regia luctu. ipse caput nivei fultum Pallantis et ora ' ut vidit levique patens in pectore volnus 40 cuspidis Ausoniae, lacrimis ita fatur obortis.

TESTIMONIA.

30 sq. 'corpus ... senior' Donatus ad Ter. hec. III 3, 4 30 Donatus ad Ter. Andr. I 4, 7 33 *caro ... alumno! Nonius 243, 7

35 Bervius Aen. IX 217 39 sq. Macrobius Sat. IV 6, 13 40 *levi ... vulnus? Quintilianus VI 2, 33 41—43 *lacrimis .., mihi" Priscianus 1037

VARIA LECTIO. 4

forasse inelius — fangine c 35 PEPERE M — SVPPREMIS P fuprae- mefb1 285 — VL 4290 FVNERA 7 aceruo 0] 29 recepit y1 limine e$. 30 EXANIME Ἢ EXANIMIS A, (lin ras.) c exanimum *veteres quidam: Pieriani, Donati ad Andr. ex., sed exanimi idem ad hecyr. PALLANTIS (ALL in ras.) R. pallantef 71 AGOETES JM Acestes

Donati ad Andr. exempl. — 31 parrafio c — 32 FELICIS ΡΟ aequae bc | I

33 Tunc c 84 mani b — 35cf.Ill 66 ILLADES M 'folatae y 36 Ut (U in ras.) b 38 misto Peerlkampus, fortasse recte.

1 INMUGIT Ἢ IMMVGET P inmugiit 71 39 Ipfe y2 Ipfa 71 pallatif

bi pallentif 6] 40 laeui b. VVLNVS Mybe 41 fatuf (f corr. ez r, ut vid.) c fatu. y. fatur testantur Priscianus et Servius — oborUf (o pr.

in ras.) € abortif y

238 VERGILI AENEIS XI

*tene' inquit, *miserande puer, cum laeta veniret,

invidit Fortuna mihi, ne regna videres

nostra neque ad sedes vietor veherere paternas?

non haec Euandro de te promissa parenti 45 discedens dederam, cum me complexus euntem

milteret in magnum imperium metuensque moneret

acris esse viros, cum dura proelia gente.

et nuné ille quidem spe multum captus inani -

fors et vota facit cumulatque altaria donis: 50 nos iuvenem exanimum et nil iam caelestibus ullis

debentem vano maesti comitamur honore.

infelix, nati funus crudele videbis!

hi nostri reditus expectatique triumphi,

haec mea magna fides. at non, Euandre, pudendis 50 volneribus pulsum aspicies nec sospite dirum

TESTIMONIA.

42 sq. *tene ... mihi? Servius ecl. VII 58 42 *ten .. . puer' Marius Victorinus 2467 45 sq. *non ... dederam" Iulius Rufinianus p. 248 KR. 47 sq. metuens ... viros! Priscianus 775 49 sq. “οἱ. ... facit? Macrobius Sat. IV 6, 7 Iulius Rufinianus p. 243 R. 50 Priscianus 1006. 1015. 1016. 1021 — *fors ... facit? Servius Aen. I 203 XI 158 91 sq. *nos ... debentem" Servius Aen. II 641 $E. debentem" Servius Aen. 1 387 VI 83 *nil ... debentem" schol. Hor.

carm. I 24, 11 52 'vano ... honore! schol. Hor. carm. II 20, 24 Servius Aen. X 828 593—506 'infelix ... aspicies' Iulius Rufinianus p. 244 R. 99. 'infelix n. f. e. Probi inst. I 4, 21 54 sq. *hi...

fides? Servius Aen. VIII 537 . 54 'nostri... triumphi? Nonius 222, 12

VARIA LECTIO. V

49 ten Marius Victorinus inqud Ὁ PVeR δ LETA Z 4. UEHAERERE ΗΠ ue.ere (erasa r) c REVERE αὶ 46 cederà δ]

com c CONPLEXVS P 47 IM ἐγ] inperium 7 MONERES (corr. m. ead. ut vid.) P 48 Acref c PROEL:A P praelia b

IN PROELIA ΜΠ 49 spe mulcet pectus Peerlkampus 50 forsit *ali- quot" Pieriani '*fors et... et forte ... potest et unum esse forset, i. e.

forsitan! Servius .fors testatur Priscianus 51 EXANIMEM Zic HI

NIL P nihil y 53 funus nati Aufiniani exempl. — 54 EXSPECTATI ἡ EXOPTATI A triumphy y — Vulgo. interrogantem faciunt Aeneam.

55 ad yb euadre b — pudantif c] 66 VVLNERIBVS PRybe — afpi- cienf b] — durum Menag. pr., 7

mt s so π᾿ οὐδ ὰϊχοι σω νιν qom nm emen

VERGILI AENEIS XI 239

optabis nato funus pater. ei mihi, quantum praesidium Ausonia et quantum tu perdis, [ule!'

Haec ubi deflevit, tolli miserabile corpus imperat et toto lectos ex agmine mittit 60 mille viros, qui supremum comitentur honorem intersintque patris laerumis, solacia luctus exigua ingentis, misero set debita patri. - haut segnes alii crates et molle feretrum arbuteis texunt virgis et vimine querno 65 extructosque toros obtentu frondis inumbrant. hic iuvenem agresti sublimen stramine ponunt, qualem virgineo demessum pollice florem seu mollis violae seu languentis hyacinthi, cui neque fulgor adhuc nec dum sua forma recessit : 70 non iam mater alit tellus viresque ministrat. tum geminas vestes auroque ostroque rigentis

TESTIMONIA. .

57 sq. *ei ... Iule! Donatus ad "Ter. Phorm. I 3, 26 61 *qui - ... honorem' Nonius 388, 5 68 sq. Nonius 338, 30 68 Macrobius Sat. IV 5, 7 *demessum pollice f.' Servius ge. II 274

VARIA LECTIO. 57 Obtabif be OBSTABIS P. HEIL Z/ ET AZ heuc — 681VLI Z

E 59 ubi] VBI DICTA (voluit ubi dicta dedit) 8 — DEFLUIT M defleuit (uit Zn ras.) b 60 ORDINE ΡῈ : cf. VII 152 agmine Servius 61

SVPPREMVM P SUPPREMUM M —— committentur γ 62 lacrumif cl LACRIMIS MPR/be2 63 EXIGVA (deleta V) P SED PRybc

PATRES M — 64 haud ybc | SEGNIS (L corr. in E) P. PHERETRVM " N PHy 65 ulmine y 66 EXSTRUCTOS MR — FRODIST P frondif (ron N

m. rec. in ras.) c INVMBRAT P — 67 fublimen yc SUBLIMEM MPR fublimé b ponuN (uN zn ras.) " 68 DEMISSVM Py demenf fum 6]

messum de Servii ge. 11 2974 ex. 60 molles Nonius langentif b IACINTHI 7c hyacincethi y hiacinethi (inc zn ras.) b. 70 fulgur y1

AY»HVCP 71 ali. y .URIS Mj)P| . — 72ueftif b. auro ostroque Servii Par. auroque (om. ostroque) eiusdem Ftegin. ostroque auroque Moret. see. — WIGENTIS (I post. corr. in E) M RIGENTES (I corr. ex E) P RIGENTES Ze regentif δ]

240 VERGILI AENEIS ΧΙ

extulit Aeneas, quas illi laeta laborum

ipsa suis quondam manibus Sidonia Dido

fecerat et tenui telas discreverat auro. 15 harum unam iuveni supremum maestus honorem

induit arsurasque comas obnubit amictu,

multaque praeterea Laurentis praemia pugnae

aggerat et longo praedam iubet ordine duci. |

[addit equos et tela, quibus spoliaverat hostem. ] 80 vinxerat et pos terga manus, quos mitteret umbris

inferias, caeso sparsurus sanguine flammas,

indutosque iubet truncos hostilibus armis

ipsos ferre duces inimicaque nomina figi.

ducitur infelix aevo confectus Acoetes: 85 pectora nunc foedans pugnis, nunc unguibus ora

sternitur et toto proiectus corpore terrae....

ducunt et Rutulo perfusos sanguine currus.

TESTIMONIA. 78 'quas illi l. 1. Arusianus p. 244 L. Iulius Rüfinianus p. 246 R. *]aeta l.' Servius Aen. XI 416 79 Aldhelmus in A. Mai auct. class. V 530 76 sq. *harum ... induit! Priscianus 1185. 1199 71 *arsuras ... amictu! Donatus ad Ter. hec. IV 4, 34 79 Euty- chius II 13 80 Servius Aen. VIII 202 81 sq. 'vinxerat ... infe- rias? Servius Aen. X 518 82 *eaeso ... flammas? Macrobius Sat. VI

6, 3 83 sq. 'indutos ... duces! Servius Aen. XI 173 — 83 Arusianus

p. 235 L. Servius Aen. XI 6. 76 85 Macrobius Sat. IV 3, 5 Nonius

208, 28 283, 10 Probi inst. I 7, 2 *dueitur i. a. c.' Probi inst, I 8, 1 87 “εὖ... terrae! Arusianus p. 254 L.

YARIA LECTIO.

78 bonorum Julii Rufiniani exempl. | 75 —:1V 264 76 IVVENIS R | SUPPREMUM MPy 78 post v. 84 adscripto & signo m. 79 iubet praedam m 80 deleturus fuisse videtur poeta, ut cuius vice v. 78 sq. et 83 sq. fecerit — 81 pofterga yc POST TERGA MPRb 82 fparfurof bc — FLAMMAS J/Pbem, Macrobii exempl. FLAMMAM y 1

83 Inductof 71 84 numina 71 — FINGI A FIGOCT (figit?) M

85 ^EUO Δ acoetaf b1 acoetis Nonii 268 exempl. acestes Hamb. alt., Nonii 283 Bern. b aletes Macrobii ex. 86 fedanf y — Post ora vulgo interpungunt 87 deleri volebat editor Parmensis: lacunam statui

STERNITUR- Μ᾽ corpore terrae] tempore Turnus ex 459 Arusianus

88 perfufuf 71 currof y

mte utm ann rape ye na

VERGILI AENEIS XI ; 241

post bellator ecus positis insignibus Aethon

it lacrimans guttisque umectat grandibus ora. 90 hastam alii galeamque ferunt, nam cetera Turnus

victor habet. tum maesta phalanx Teucrique secuntur Tyrrhenique omnes et versis Arcades armis.

postquam omnis longe comitum praecesserat ordo,

substitit Aeneas gemituque haec addidit alto: 95 *nos alias hinc. ad lacrimas eadem horrida belli

fata vocant: salve aeternum mihi, maxime Palla, aeternumque vale. nec plura effatus ad altos

tendebat muros gressumque in castra ferebat.

lamque oratores aderant ex urbe Latina, 100 velati ramis oleae veniamque rogantes : corpora, per campos ferro quae fusa iacebant, redderet ac tumulo sineret succedere terrae; nullum cum victis certamen et aethere cassis;

A

TESTIMONIA.

89 *positis i? Quintilianus VI 2, 33. 92 sq. *Teucri .... armis" schol. Lucani* VIII 735 93 *Tyrrhenique o.' Probi inst. I 5, 1 *et ... armis" Servius Aen. VIII 588 XII 281 97 sq. 'salve ...

vale' Donatus ad Ter. Andr. IV 2, 13 schol. Veron. 94, 13 Servius Aen. I1 789 97 'salve... Palla? Priscianus 702 101 *veniamque precan- tes' Servius Aen. X 31 103 *tumulo ... terrae?! Servius Aen. XI 146

VARIA LECTIO.

T 89 EQVvS P EQVVS Ryb μοι — 90 ID P Id y1 91 fer b 92 FALÁNX Mc — teueri zn ras. ἢ fequuntur b. 93 Thyrrheni y

Tirre" c — OMNES- MPyc, ad Arcades refert Peerlkampus DVCES ut 171 bm, schol. Lucani, Servius — arcadaf ὃ armis] ARARMIS P

af p ) p ἜΡΙΝ Ε 94 praecefferat γ pcefferat c 95 SUBSIT 27. gemitum y1 — ADDIDIT M EDIDIT £: cf. V 799 VIL 194. 96 alia. hine. (fhine in ras.) b

hi

LACRIMANS P — EADEXx A EA: DEM M orrida c 97 mi c E A MAXIMA Ἢ maxima 71 PALLAS Z : cf. X 411 98 PLUR. 7

F EFATUS M — AS" P altos] A corr. m. ant. ex T P — 99 IN in ras. R .fereba.:ty— 101 PRECANTES 7, Servius Aen. X 31, ut 106 : cf.

Cx Il 144 102 quae] Q- M — 104 hetere c aere m, Mediceus Pierii, Menteliani

RIBBECK, VERGIL, III, 16

242 VERGILI AENEIS XI

λ

parceret hospitibus quondam socerisque vocatis. 105 quos bonus Aeneas haut aspernanda precantis

prosequitur venia et verbis haec insuper addit:

*quaenam vos tanto fortuna indigna, Latini,

inplicuit bello, qui nos fugialis amicos ?

pacem me exanimis et Martis sorte peremptis 110 oralis? equidem et vivis concedere vellem.

nec veni, nise fata locum sedémque dedissent,

nec bellum cum gente gero: rex nostra reliquit

hospitia et Turni potius se credidit armis.

aequius huic Turnum fuerat se opponere morti. m 115 si bellum finire manu, si pellere Teucros apparat, his mecum decuit concurrere telis:

vixet, cui vitam deus aut sua dextra dedisset.

nunc ite et miseris supponite civibus ignem.'

dixerat Aeneas. illi opstipuere silentes 120 conversique oculos inter se atque ora tenebant. : tum senior semperque odiis et crimine Drances

infensus iuveni Turno sie ore vicissim

TESTIMONIA.

112 Probi inst. I 14, 3 Charisius 239 Diomedes 440 Servius Aen. XI 130 118 *vixet ... deus! Probi inst. I 18, 6 *vixet! Claudius Sacerdos I 96 121 Priscianus 99] 122 sq. *semper ... Turno? Donatus ad Ter. hec. V 2, 13 -

VARIA LECTIO.

106 haud bc PRECANTES MRy2c 107 uerba γ 108 TANTOS R furtuna y 109 IMPLICUIT 24. 110 ME ΜΡΗ͂γϑιψ ne 52, supra- ser.c | mortif y1 112 uenisse CAharisii cod., ut veni nise scriptum fuisse appareat. UENINISI MPR»yb ueni ni c, Probi inst. cod. fedem///que ὃ 113 gentem y1 — reliquid 0. 114 credidit (didit m. 2 in "ras.)y 116 manuf y]. 117 decuit mecü cm — concurre y 118 sua]

$

CVIP 119 MISERI P. SUBPONITE Zybc — 120 OBSTIPUERE 2 Zybc » 121 ADQVE' ZA. horac 122 HUNC 74. huie susp. Wagnerus VS

que om. c 128 INFENSE 7M Infeffuf ^ infestus παρ. αἰ. — orsa vi- cissim Ore refert m

| |

^

VERGILI AENEIS XI 243

orsa refert: *o fama ingens, ingentior armis

vir Troiane, quibus caelo te laudibus aequem? 125 iustitiaene prius mirer belline laborum?

nos vero haec patriam grati referemus ad urbem

el te, siqua viam dederit fortuna, Latino

iungemus regi: quaerat sibi foedera Turnus.

quin et fatalis murorum attollere moles 130 saxaque subvectare umeris Troiana iuvabit."

dixerat haec, unoque omnes eadem ore fremebant.

bis senos pepigere dies et pace sequestra

per silvas Teucri mixtique inpune Latini

erravere iugis. ferro sonat alta bipenni 135 fraxinus, evertunl actas ad sidera piuus,

TESTIMONIA. 124 sq. *o ... Troiane! Macrobius Sat. VI 2, 33 124 ^*6, 4. armis! Arusianus p. 236 L. *o f. i? Emporius rhet. 304 C. 125

*quibus...aequem' Servius Aen. X 548 XI 508 120 Priscianus 1031. 1081. 1154. 1186. 1189 129 *quaerat s. f. T. Donatus ad Ter. hec. V |, 19 Phorm. II 1, 67 131 Servius Aen. XII 192 'saxaque 5. u.' Donatus ad Ter. hec. II 1, 17 132 *ore f^ Diomedes 424 133 *et pace s.' Priscianus 692 *pace s. bis senos p. d. Suetonius verb. diff. p. 315, 5 Rothii 135—138 *ferro ... gementibus' Asper 114, 5.K. 135 sq. '*ferro ... pinus? Priscianus 717 *ferro ... fraxinus? Priscianus 652. 763

VARIA LECTIO.

124 refert o fama] TOFA in ras. ἢ — 0] ὐ M ingencior y 125 caelo] EGO π΄ 126 IVSTITIAE Pybem IUSTITIA MR *iustiliane ... sed invenitur eliam iustiliaene . . . quod est aplius' Priscianus 1081 'iustitiae, laborum genitivum pro ablativo. si autem iustitiae Zegeris, subaudiendum iustitiae laudibfls, si iustitia, subaudiendum praeditum ' Servius — bellinae y1 LABORVM (V fort. corr. ex E) P LABOREM

Ry2 127 refemuf y referimuf δ] 128 TE (T in ras.) P — qua] Ἢ ν P 130 mororü (moerorum?) c — 131 fubuectari c1. SVBIECTARE

E (I eorr. in V m, rec.) P, ut Lucretius VI 700 humerif yc. TROIANA M iuuabat y1.— 134 SILUAM ΙΜΡΥΝῈ A. 135 acta * aliquot" Pieriani icta *antiquissimus' Pierii, 4 ut Vl 180 inler. bipenni et bipinnt fluetuant' Prisc, libri — 136 altas z, Prisciani exempl. — PINVS PRybe, Priscianus PINOS M ;

16 *

244 VERGILI AENEIS XI

E

robora nec cuneis et olentem scindere cedrum nec plaustris cessant vectare gementibus ornos.

Et iam Fama volans, tanti praenuntia luctus, Euandrum Euandrique domos et moenia replet, 140 quae modo victorem Latio Pallanta ferebat. Arcades ad portas ruere et de more vetusto funereas rapuere faces; lucet via longo ordine flammarum et late discriminat agros. contra turba Phrygum veniens plangentia iungit 145 agmina. quae postquam matres succedere tectis viderunt, maestam incendunt clamoribus urbem.

at non Euandrum polis est vis ulla tenere, -

sed venit in medios. feretro Pallanta reposto . procubuit super atque haeret lacrimansque gemensque, 150 el via vix tandem voci laxata dolorest.

TESTIMONIA.

140 *Euandrum ... domos! Probi inst. I 3, 1 142 *Arcades ... ruere! Quintilianus VIII 6, 21 142 sq. “οἱ... faces! schol. Persii

III 103 143 sq. *lucet ... agros? Servius Aen. V 4 148 Diomedes 3931 Priscianus 708 schol. Persii IV 13 151 Servius Aen. XII 47

VARIA LECTIO. ἢ

137 nec OLLENTEM P OLLENTEM R findere 52 feste Hein- A EN sio — CEDRUC" M 138cefanty ^ ueftare y] — GEMTIBVS P CON 140 domuf y1b, Probi inst. cod. . REFLET (F corr. in P) P REPLET ΗΓ cf.1X 39, 141 Quo el ferebat. (t m. 2 in ras.) y [142 AT MIP *Arcades ad portas ruere ...nulta tamen exemplaria: Arcades et portis ruere" Servius 148 fafcef y1 — , 144 diferimin& y 145 frigü T

bc | iung& c1 IUNGUN Mb. 146 MARES P 148 AD E. eft in

A

ras$.b 149 FERETPRO J/ PHERETRO P fr&o y — PALLANTE JM : cf. VI 50$ PALLANTE Pybem , confirmat Servius 150 PROCVM- A

BIT £ . ADQVEZ . HERET 74. heret (tn ras.) b. herent γ1 HAERENS S P LACRIMAN P 151Ut b; — VOCIS Py UOCES (E corr. in ἢ .M E

DOLOREST J/; DOLORE EST Zibc vocis laxatà dolori est coni. Jeinsius, et dolori est Servius Danielis Aen. XII 47, quamquam ibi

δι de prearmmsmtr

"vQ—"

ΨΎ “σι

VERGILI AENEIS XI 245

*non haec, o Palla, dederas promissa parenti,

cautius ut saevo velles te credere Marti:

haut ignarus eram, quantum nova gloria in armis

et praedulce decus primo certamine posset. 159 primitiae iuvenis miserae bellique propinqui

dura rudimenta et nulli exaudita deorum

vota precesque meae! tuque, o sanctissima coniunx,

felix morte tua neque in:hunc servata dolorem! contra ego vivendo vici mea fata, superstes T 160 restarem ut genitor. Troum socia arma secutum

obruerent Rutuli telis! animam ipse dedissem

atque haec pompa domum me, non Pallanta, referret!

nec vos arguerim, Teucri, nec foedera nec quas

iunximus hospitio dextras: sors ista senectae 165 TESTIMONIA. es |

152 Servius ecl. III 75 Aen. VIII 537—154 sq. *haud ... decus? Macrobius Sat. IV 6, 8 158 sq. 'tuque . .. tua! Macrobius Sat. HI 3, 6

VARIA LECTIO.:

quoque dolore est Regin. exhibet (in Par. deest locus). 152) *duplex expositio est. aut enim hoc dicit: non mihi talia promittebas, μέ crede- rem caulius te dimicaturum ... aut certe non pro nonne et nempe ac- cipiamus' Servius — PALLAS PyI Palla testatur Servius ecl. WI 75

8 DEDERAT P — promifa b — PARENTI Zibri *alii non parenti, sed petenti legunt" Servius. precanti Peerlkampus. Alii post parenti fortiter inter- pungunt, ego sic intelligo: *quae mihi promiseras ut cautus fores non congruunt cum his quae nunc video. 153 ut in ras. b. AVT A ut idem quod utinam hic esse putabat Faber 1584 HAUD MPybc — gaudia Macrobii Par. 1, haud male : ef. X 325. . 155 CERMINE A. 156 MI-

SERE Ay — 158 PRAECES Ἢ PROCES P coiunx b 159 NEC Py1b

160 EGO (G m.2 add.) P — UICI- MEA FATA- M *vici mea fata ... multi sic distinguunt: contra ego vivendo vici, vitam scilicet filii, i. e. super- viri...ut mea fata per exclamationem dictum sit' Servius — SVPER- STENS (NS item supraser., sed eras.) P. fuperftef. (f ult. m. 2 in ras.) y

N Y 161 TROVVM P fecutà b. 162 Obruere y — rutli b. 163 AD-

R c OVE R — REFERET Mb — 164 Ne b. ARGVEREM ΠῚ arguerim Ser- h vius — 165- ofpicio y dextra j2 dextre y1 SISTA (S pr. eras.) P

2406 VERGILI AENEIS XI

debita erat nostrae. quod si inmatura manebat mors gnatum, caesis Volscorum milibus ante ducentem in Latium Teucros cecidisse iuvabit. quin ego non alio digner te funere, Palla, quam pius Aeneas et quam magni Phryges et quam 170 Tyrrhenique duces, Tyrrhenum exercitus omnis. magna tropaea ferunt, quos dat tua dextera Leto: tu quoque nunc stares inmanis truncus in armis, essel par aetas et idem si robur ab annis, Turne. sed infelix Teucros quid demoror armis? 175 vadite et haec memores regi mandata referte: quod vitam moror invisam Pallante perempto, dextera causa tuast, Turnum gnatoque patrique

TESTIMONIA.

169 Priscianus 702. 758 Probi inst. 110, 3. 173 sq. Priscianus 1031 174 Priscianus 1144 175 Abbo Floriacensis in A. Mai auct. class. V 336 178 'Turnum g. p.' Charisius 248 Diomedes 435

^».

VARIA LECTIO.

166 quof 71 SIIAMMATVRA P fi iam matura y 167 VOLSCO- RVM (L fort. in ras.) αὶ VOLSCORVM (0 pr. corr. in V) P uulfcorum c

MILLIBVS 2 MELLIB- (E corr. in Y) M . 168 cediffe c1 — IVVABIT

ret P»y2, Servii Par. egit. iuuabit. (bit zn ras. b iuuabit RS m. ant.) c

iuuabat y1 insit y3 IUUARET M IVVARE A — 169 cire alii dignem legunt iuxta veteres' Servius 170 et quam... . omnis pro A

insilitàis habet Heynius ETQVM P magna 6] frigef yc 171 TYrRHENI A Tyrreni bc Lyrrenum y thyrrhenü ὃ tyrrenuf c1. tur- numque Pen. Tuscumque Pothius 172—175 delet Peerlkampus

172 *versum hunc non habet codex vetustus' ed. Ven. 1544 — TROPEA MPybc | FERANT A ferant yb. dextra yc | la&o y laeto b lo&o c T

173 f'taref (f pr. m. ἃ add.) y — IMMANIS Zibc 174 ESSE. M robor Mentel. pr. 175 demoror ultra malit Heinsius, armis legit

M Servius | 176 AVDITE E. rege y1. 177 OROR M PEREMTO ΓΗ E 178 TVAST P TUAEST MRBybe -

VERGILI AENEIS XI 247

quam debere vides. meritis vacat hic tibi solus " fortunaeque locus. non vitae gaudia quaero 180 (nec fas) sed gnato manis perferre sub imos! ὁ

Aurora interea miseris mortalibus almam extulerat lucem, referens opera atque labores: iam pater Aeneas, iam curvo in litore Tarchon constituere pyras. huc corpora quisque suorum '. 185 more tulere patrum, subieclisque ignibus atris | conditur in tenebras altum caligine caelum. ter circum accensos cincti fulgentibus armis decurrere rogos, ter maestum funeris ignem lustravere in equis ululatusque ore dedere; 190 spargitur et tellus lacrimis, sparguntur et arma: iL caelo clamorque virum clangorque tubarum. hic alii spolia occisis derepta Latinis

TESTIMONIA.

187 Arusianus p. 240 L. 191 Maerobius Sat. V 10, 10 Servius ecl. V 40 192 schol. Persii III 103 . 198 sq. *hic .. . igni" Ma- erobius Sat. VI 6, 5 : |

VARIA LECTIO. Ü : 179 QVEM (E in ras.) P Quem yt DEPERE ΗΜ UIDES- MERITIS M — meritis... imos melius absint. — ..uacat (eras. ua, ut vid.) y A

hie suprascr. y 180 FORTVNE P non...imos inepta iudicat

Peerlkampus. 181. Ne οἱ ἣν» γ in Maronis apographo hic versum aut defuisse aul excidisse inchoatum suspicantur. Brunckius et Heynius, sed hic etiam gnato hoc Manis proponit. Wagnerus con- cedit , PC Vergilium seripturum fuisse: Manis portanda sub

imos. 182 AURA M almma.y — 183]lu.cem y ADQVE A. 184

/ id in ras. b. CORUO J/. curuo (cur in ras.) "Ὁ N, corr. ex ET M LITORAE Ἢ littore c TARCHON (HO fortasse in ras.) ἃ THARCO^

M 195 pirafó 186 MORTE M — atrif (wif m ras.) c.— 187 in tene- braf (πίον in ras.) b. — altam — caelum 2n ras. c — 188 afcenfof b. ac- cenfum el — CYNCTI Z2. 189 DECURRE 7/. 190 "EQUIS M 192 ef.

313. ID Py ET MM. 193 HIC MPRybew, Macrobii exempl. , Servii Par. Regin, : ef. 185 hinc in quo libro extet nescio — direpta 52c1

248 YERGILI AENEIS XI

coniciunt igni, galeas énsesque decoros

frenaque ferventisque rotas; pars munera nota, 195 ipsorum clipeos et non felicia tela.

multa boum circa mactantur corpora Morti, saetigerosque. sues raptasque ex omnibus agris

in flammam iugulant pecudes. tum litore toto

ardentis spectant socios semustaque servant - 200 busta neque avelli possunt, nox umida. donec

invertit caelum stellis ardentibus aptum.

Nec minus et miseri diversa in parte Latini innumeras struxere pyras, et corpora partim multa virum terrae infodiunt avectaque partim 205 finitimos tollunt in agros urbique remittunt, cetera confusaeque ingentem caedis acervom nec numero nec honore cremant: tunc undique vasti certatim crebris conlucent ignibus agri. tertia lux gelidam. caelo dimoverat umbram: 210 maerentes altum cinerem et confusa ruebant

TESTIMONIA. 195 'frenaque f. r Servius ge. III 107 196 schol. Hor. carm. I 35, 38 197 *mactantur c. m.' Arusianus p. 247 L. 211 sq. “οἱ

... focis? Nonius 380, 8

——

VARIA LECTIO.

194 DECORUS (U corr. in O) M 195 FERUENTES J/. 196 CLI- PAEOS A clipeaf c1 telof c1 198 Setigerof b. Sedigeraf c1

199 flammas zm — littore c 200 SEMIVSTA (T in ras. ἢ . 201 NEC καὶ

euelli c1 humida γε 202 cf. IV 482 VI 797. FVLGENTIBVS ἢ, propter v. 200 204 STRVXERE (T m. ant.) P — pirafe partim] PA in ras. P 308 om. Menag. pr. et Goth. tert., post 206 in. Leid. et

N in Zulich. ἸἹΡΟΒΙΥ͂ΝΤ (I pr. fort. corr. ex T vel F) P fodiunt γ info- R

dux ὃ 206 Fenitimof y! — .grofy UBL 907 CETAERA P Ca&era yb — cedif 5. STRAGIS-2 ut 884 et VL 504. ACERUUM J/ybc

ACERBVM P — 208 NNMERO ἢ NEQVE Pc " que (c add. m. rec.) y tum 71 $909 conlu.cent 52 conculcent 71 conlucef c1 210

"TERTIA ΠῚ 911 Merentef y — confufe c1

ΩΡ υν δ τ«ρὸῇὸ τυ Θ᾿

ὙΕΒΟΊΠΙ AENEIS XI 249

ossa focis tepidoque onerabant aggere terrae.

iam vero in tectis, praedivitis urbe Latini,

praecipuus fragor et longi pars maxima luctus.

hic matres miseraeque nurus, hic cara sororum ἡ 215 pectora maerentum puerique parentibus orbi

dirum execrantur bellum Turnique hymenaeos:

ipsum armis ipsumque iubent decernere ferro,

qui regnum [Italiae et primos sibi poscat honores.

ingravat haec saevos Drances. solumque vocari 220 testatur, solum posci in certamina Turnum.

multa simul contra variis sententia dictis

pro Turno, et magnum reginae nomen obumbrat,

multa virum meritis sustentat fama tropaeis.

Hos inter motus, medio in flagrante tumultu, 225 ecce super maesti magna Diomedis ab urbe

TESTIMONIA.

213 " praedivitis ἴω L.' Donatus ad Ter. adelph. II 1, 13 Servius Aen. XII 22: 216 * puerique p. o. Arusianus p. 250 L. — 218 Nonius 285, 297 226 sq. 'ecce . .. ferunt! Diomedes 407 Priscianus 1001

VARIA LECTIO. 212 honerabant b 213 imo mg. m. 2 add. ὃ 214 longe bc Joege - ; . et hoc est melius quam quod legatur et longi" Servius

luc . E JF y2 luentif y1 — 215 pos b] mifere c hicarac . 216 me-

nidinh (e pr. in ras.) b merente 6 217 ΠΕΥΜΕ P Durüb — EXSE- CRANTVR Py, EX in litura trium litt. R hymeneof y himenaeof c V

hymoenaeof (hoemenaeos?) b. — 218 IPSAM M FERRV wt vid. ΠῚ A 220 INGRVAT (corr. m. rec.) R , haec] ET Py1 ec y2— SAEVVS Pyb

A

SEUUS JM feuuf c saeuis m, Bigot. — draces m. SOLVM (OLV zn ras.,

ut vid.) P primus m 221 in mg. ^ M —— CERTAMINE αὶ 222 sq.

híc Coen me ima pag., adscriptis in mg. B et C, M — 224 in mg. D M Ἢ

SIMUL. M:cf.222 Wopeif c tropheif 5. 225 FLAGRANTE, sed Let Kinras. P — 226 maefti (erasa super i litera, f, ni f.) y — magna Diomedis ] ADIOM in ras. R *magna Diomedis ab urbe: ^ dgituh et magni" Servius : cf. VIII 9 niagni Oblongus Pierii, Diomedis codd. diamedif 71:

250 VERGILI AENEIS XI

legati responsa ferunt: nihil omnibus actum

tantorum inpensis operum, nil dona neque aurum

nec magnas valuisse preces, alia arma Latinis

quaerenda aut pacem Troiano ab rege petendum. : 230

deficit ingenti luctu rex ipse Latinus.

fatalem Aenean manifesto numine ferri

admonet ira deum tumulique ante ora recentes.

ergo concilium magnum primosque suorum

imperio accitos alta intra limina cogit. 235 : olli convenere fluuntque ad regia plenis

Lecta viis. sedet in mediis et maximus aevo

et primus sceptris haut laeta fronte Latinus.

atque hic legatos Aetola ex urbe remissos,

quae referaut, fari iubet et responsa reposcit 240 TESTIMONIA. . 221 'legati r. f Nonius 303, 11 229 sq. *alia ... quaerenda"

Servius Aen. II 99 230 “δῦ... petendum" Iulius Rufinianus'256 R. anon. de verbo 36 p. 168 Endl. Donatus ad Ter. Andr. I 5, 19 eun. .I2,17 Philargyrus ge. IV 484 '*pacem ... petendum? Donatus ad Ter. adelph. IV 7, 11 Servius Aen. X 628 232 sq. *fatalem . . . deum? Arusianus p.215 L. 233 'admonet i. d.' Probi inst. 17, 2 234 'con- cilium saerum" de gen. nom. 76, 16 Haupt. 238 Arusianus p. 255 L.

VARIA LECTIO.: LIGATI ἢ . RESPONSAE //. 228 TANTURUM 7/4, IMPENSIS

PRy milb NIHIL M NIHIL αὐ dona y2 aura y1.— NEC Aib, Servii

exempl. 329 praecef y 280 Quaerenda (a post. in ras.) ὃ aut] et

Donatus ad Andr., Philargyrus Α ἢ petendum ὅς, Menag. pr., χ : Ü

testantur Iulius Rufinianus, anonymus de verbo, Servius PETENDAM R x M PETENDAM PRy 231 SEX M IPSAM 232aeneàc — nomine y

N ; 233 ADMOUET 7/. recentif óbc1 284 sacrum anon. de gen. nom. 335 INFRA 74. MOENIA Z limina Servius confirmat φ 86 Illico

N m COVENERE P FLVVNT Zyc, Servii Regin. (in Par. deest hoc scholion) FtVVNT P fluunt (fl in ras.) b. RUUNT M, Servii φ : cf. XII ÉT s

443. AT (T corr.inD) M 937 SED P maxim b — 238 PRIMVM P SCEPTSIS P — haud bc 289 ADQVE R — LIGATOS R — 240 repofcet (e pr. m. ant. corr. in i) b

men

mu weg: νυ spe |

VERGILI AENEIS XI : 251

ordine cuncta suo. tum facta silentia linguis, et Venulus dicto parens ita farier infit:

* Vidimus, o cives, Diomede Argivaque castra atque iler emensi casus superavimus omnis E contigimusque manum, qua concidit llia tellus. 245 ille urbem Argyripam patriae cognomine gentis victor Gargani condebat lIapygis agris. postquam introgressi et coram data copia fandi, munera praeferimus, nomen patriamque docemus, qui bellum intulerint, quae causa attraxerit Arpos. 250 auditis ille haec placido sic reddidit ore: “ὁ fortunatae gentes, Saturnia regna,

TESTIMONIA.

243 *'vidimus . . . Diomede' Macrobius Sat. V 17, 19. Emporius rhet. p. 304 C. 247 schol. Lucani V 380

*

VARIA LECTIO.

241 tunc y TVNC Pc 242 Αἱ bl 243 ó M diomede e, - Mentel. pr., Rott. sec., *antiqui plerique! Picriani, defendit Wag- nerus lectt. Verg. 331 contra praeceptum Lachmannianum Lucr. p. 272 sq. diomede. b DIOMEDEN Py, et vereor ne sic reliquerit poeta, cum nondum absolverit versum. diomedem Parrhas., Dorvill., Emporius: probavit Lachmannus ad Lucr.l739 diomedae AZottend. tert., Sprot. * Diomede, ut talium nominum accusativus Graecus est in e desinens. nam si quis eum putat Latine dixisse Diomeden, sanitas metri in versu desiderabitur' Macrobius. *aut Diomedem legendum . . . aut $i Graecum accusativum facere voluerimus, Diomede /egatur .. . si autem Diomeden dixerimus, nec Latinum est nec Graecum nec ver- sus consislil . . . melius est ut Diomede legatur" t q. 8. Servius 244

ADQVE αι EMENSE Pj EMENSSI CASV. P — OMNES Pyl

245 quM. P —346arbéc — ARGIRIPAM Pyc ARGYRIPPAM 2 : cf.

Servius .GNONINE M gentef b]. 247 *victor: distingue' Servius gargani y GARGANII Mb1 — "L'APYGIS (L corr. in D M iapigil bc

aruis Mentel. pr., 4, *aliquot' Pieriani, in ras. b 248 ingreffi b

CONGRESSI R 250 Quid »1 . intullerint y» — ADTRAXERIT bc

ATTRAXERAT M — 251 haec om. m REDIDIT M edidit z^ — 953 A FORTUNAE M

252 VERGILI AENEIS XI

-

antiqui Ausonii, quae vos fortuna quietos

sollicitat suadetque ignota lacessere bella? quicumque lliacos ferro violavimus agros 255 (mitto qa, quae muris bellando exhausta sub altis,

quos Simois premat ille viros), infanda per orbem

supplicia et scelerum poenas expendimus omnes,

vel Priamo miseranda manus: scit triste Minervae

sidus et Euboicae cautes ultorque Caphereus. 260 militia ex illa diversum ad litus abacti

Atrides Protei Menelaus adusque columnas

ecsolat, Aetnaeos vidit Cyclopas Ulixes.

ipse Mycenaeus magnorum ductor Achivom 1 266

TESTIMONIA.

256 Nonius 348, 20 257 'quos ... viros? Nonius 365, 13 259 'vel... manus! Donatus ad Ter. Andr. III 2, 9 hec. I 2, 53 schol. Lucani'IX 50 Servius ecl, VIII 69 250 sq. 'scit ... sidus" Servius Aen. XII 451 ge. I 204 262 'Atrides P.' Asper iun. III 262 sq.

'Atrides . . . exulat?' Arusianus p. 227 L. schol. Lucani IX 654 'Protei ... exulat' schol. Lucani X 509 *adusque c. exsulat' Ser- vius in Donat. 1798. 1855. 1933 P. 209 *Aetnaeos ... Ulixes" Ser-

vius Aen, II 5 Philargyrus ge. II 502 266—208 “ἃ patria: ipse M.,

a 1

VARIA LECTIO.

A 255 VIOLAVIMVS (A suprascr. eras.) P POPVLAVIMVS AR uasta- uimus Menag. pr. | 256—258 in mg. add. c 256 exaufta fubaltif »2c EXHAVSI. . VSALTIS P exaufimuf altif »1 257 SIMONIS M. PREMAT (EM in ras. R 358 omnif 2 — 'scelerum poenas expendimus omnes, i. e. luimus omnes poenas, quae sunt statutae sceleribus. Alii sceleris omnis legunt, nam omnes non potest ad Graecos referri? Servius 259 MANUS MRy2bc DAMVS (DAM in ras.) P .amuf yl domus 7, schol.

Lucani 260 eboice ; — CAUTAES M — VLTOR (OR in ras.) R 261 ad om. m. ADACTI (D corr. in B) M — 262 prothaei ὃ pthei c NW. *

ATP ad(dm.3)y 263 ETSOLAT M EXOLAT P2 exolat y EXVLAT PLR exul.at c2 exultat c1 exfulat ὃ a&neof γ ethnaeof ὃ eneof c

ciclopaf b cyclopuf, uf vid., γ1 olixef y2 olixuf yl 266— 268.

264 sq. sic ordinavi in emend. Verg. p. 6: offenderat vulgatus ordo

Wagnerum , qui aut post pertextum carmen poetam v. 266—268 in

margine allevisse aut v. 266 magnorum ut ductor seribendum esse pu-

taverat. 266 MYCENEVS ΜῊ micenaeuf y. micaenaeuf ὃ miceneuf c magnunum yi | ACHIVVM P2ybc

VERGILI AENEIS XI 253

coniugis infandae prima inter limina dextra

oppetiit: devictam Asiam subsedit adulter. 268 regna Neoptolemi referam versosque penates 204 Idomenei? Libycone habitantis litore Locros? — ^ 265 invidisse deos, patriis ut redditus aris 269 coniugium optatum et pulchram Calydona viderem? 270

nunc etiam horribili visu portenta secuntur,

et socii amissi petierunt aethera pinnis fluminibusque vagantur aves (heu dira meorum supplicia!) et scopulos lacrimosis vocibus implent.

TESTIMONIA.

a fortuna: magnorum d. Α. a necessitudine: coniugis, a loco: prima i. l., α causa: possedit adulter' Macrobius Sat. IV 4, 22 266 Servius Aen. I 284 267 sq. *prima ... oppetiit! Macrobius Sat. IV 3, 12. ^ 268 *devictam ... adulter! Arusianus p. 263 L. schol. Lucani V 226 Ser- vius Aen. V 498 205 *Libyeo ... Loeros' Servius Aen. III 399 269 sq. Donatus ad Ter. Phorm. III 1, 2 269 Donatus ad Ter. Andr. HI 5, 4 272 “εἰ... petierunt! Probi inst. I 7, 3 ἣ

YARIA LECTIO. 267 INTER Pylc, 'sex septemve' Heinsiani, Macrobii exempl. : I cef. 882 INTRA ΜΠΡ “68 OPPETIT //y Opetiit c OPPETIT (I 2n ras.) R —DEVICTAM ASIAM MPylbl, legit Arusianus deuicta. afia. y202

deuicta afia c, schol. Lucani. *devicta Asia subsedit . . . /egitur et devic- lam Asiam . . . znelius tamen est ut devicta Asia legamus' Servius

POS

SUBSEDIT Ἢ fubfedit, at poffedit » POSSEDIT £A, Macrobii o (exc. Med. 2). *ut sit subsedit dolo possedit' Servius. — 264 neptolemi b VERSVS (V corr. in O) P. ü.fof (erasa ἢ c QVEPENATIS in ras.

praeter Ὁ literam ἢ que poenatef 6b. Q-PANATES MM. 265 IDOMENAEI M libicone b lybicone e libycoue 7, Servii exempl. HABITANTES MP2y|c LITORE (E in ras.) Ρ 269 INDVIDISSE P ARIS MPRybiy

arif (g m. rec.) c : ef. Ovidius met. XIV 476 Argis *nonnulli' Pieriani : p cf. M 95 oris my, Oblongus Pierii : cf. 281 970 OTATVM P pul-

h

eram c — CALIDONA Mbe — 271 orribili y — SEQVYNTVR P fequuntur 7 272 AMISSIS P' admissis *aliquot antiqui? Pieriani, Leid. pro div.

lect. admissi Goth. pr. admisi Ven. *legunt nonnulli et admissis pinnis,

sed melius est amissi" Servius peunif bec 373 eorülz — 974 inplent b

9’ VERGILI AENEIS XI

haec adeo ex illo mihi iam speranda fuerunt 275 tempore, cum ferro caelestia corpora demens

adpetii et Veneris violavi volnere dextram.

ne vero, ne me ad talis inpellite pugnas:

nec mihi cum Teucris ullum post eruta. bellum

Pergama, nec veterum memini laetorve malorum. 280 munera, quae patriis ad me portatis ab oris,

vertite ad Aenean. stetimus tela aspera contra contulimusque manus: experto credite, quantus

in clipeum adsurgat, quo turbine torqueat hastam.

si duo praeterea talis Idaea tulisset 285 terra viros, ultro Inachias: venisset ad urbes

Dardanus, et versis lugeret Graecia fatis.

quidquid apud durae cessatum est moenia Troiae,

TESTIMONIA.

277 Probi inst. I 1, 8 270 sq. 'nec ... Pergama Priscianus 798. 882 280 *nec ... malorum' Arusianus p. 244. 245 L. Servius ecl. VII 69 289 sq. *experto ... adsurgat' Priscianus 802 Nonius 296, 10 285 sq. 'si ... viros! Priscianus 745 Incertus de verbo 12 p. 151 Endl. Philargyrus ge. IV 285 . .285 schol. Hor. serm. I 7, 15

*si d. p." Maerobius diff. 15,.19 286 sq. *ultro . .. Dardanus?

Servius Aen. II 19 288—290 Seneca suas. p. 17, 20 B. 288 Aru- sianus p. 211 L.

VARIA LECTIO. i 275 HAEC M —— adeo] EADEM Pjf, Zulich. ὀ exillo om. Π' SVPERANDA A τ cf. V 710 *speranda pro timenda" Sed en 976 fer.o

cox dN m έν b, testatur Probus inst. apetii c ADPETI M ATPETII

pP atp&i y APPETI καὶ inuolaui y. 278 AT Py1 talef c — IM- PELLITE ἢ 279 DIRVTA R 'Ahuc enim spectat quod dicit, nullum se cum Troianis habere bellum post dirulam Troiam' Servius | BELLVM

EST ἤθε. 9280 uerumc — l&ory 281 PATRES P —— portaftif bc, Mentel. pr., Menag. pr., y oref y1. | 282 AT (T corr. in D) M AENEAN P aeneam 72 aenei óc 9288 contulimus] V pr. in ras. P

Q- suprascr. M. — 984 insurgat. Nonus TOÓRTORQ-AT M4 — 985

talef c — idea bc daea y TVLLISSET P 288 Quiequid bc — APVT PR quidquid apud durae| quod quia aduerse Senecae cod., unde Se- RT

neca adversae legisse videtur Bursiano CESSATUMEST J/ troiiae

VERGILI AENEIS XI 255

Hectoris Aeneaeque manu victoria Graium

haesit et in decimum vestigia rettulit annum. 290 ambo animis, ambo insignes praestantibus armis:

hic pietate prior. coeant in foedera dextrae,

qua datur; ast armis concurrant arma cavete."

et responsa simul quae sint, rex optime, regis

audisti et quae sit magno sententia bello.' | 295

Vix ea legati, variusque per ora cucurrit Ausonidum turbata fremor: ceu saxa morantur cum rapidos amnis, fit clauso gurgite murmur vicinaeque fremunt ripae crepitantibus undis. ut primum placati animi et trepida ora quierunt, — 300 praefatus divos solio rex infi ab alto: *ante equidem summa de re statuisse, Latini, et vellem et fuerat melius, non tempore tali cogere concilium, cum muros adsidet hostis.

TESTIMONIA.

201 Servius Aen. VI 170 202 sq. *coeant ... datur" Priscianus 798 Servius Aen. I 83 XII 147 203 *ast ... cavete" Arusianus p. 243 . 296 sq. 'varius ... fremor" Priscianus 733 209 'vicinaeque

f. r, Servius ge. I 12 301 Pseudoascon,. Cic. p. 116 Or. Servius Aen.

. VII 259 302 Maximi Vict. ars 24

VARIA LECTIO. Senecae cod. 989 haectorif yb 290 haesit: * Messala aiebat hic

Vergilium debuisse desinere: quod sequitur et . . . annum eoplementum GI

esse' Seneca — decumum *'vetusti quidam" Pieriani — UESTIA M reT . Tullit (1 pr. (tato y 991» infignif »1 . 293 AEST αὶ CONCVR-

RANT R CONCURRENT M — kavete Arusianus ^ 294 SIMULRESPONSA M REGVM A. 295 magni s. belli prop. Ladevicus — 296 LIGATI 7

varii y 297 tremor z, Prisciani Grut. Sang. m. 2 298 RA- PIDUS MiPy — amnefe . 300 PLACITI καὶ n»n R ut VI 102

QVIERANT R 301 DIVOS (0 corr. ea Y) P IUOS M . 302/'ANTE M

STATUISE M 309 TEMPORI ἢ 304 eoneilium c (ΟΌΝ (0 corr. in V) P adfidet, in mg. m. 2 at obfidet c OBSIDET bm

256 VERGILI AENEIS XI

bellum inportunum, cives, cum gente deorum: 305 invictisque viris gerimus, quos nulla fatigant

proelia: nec victi possunt absistere ferro.

spem siquam ascitis Aetolum habuistis in armis,

ponite: spes sibi quisque. sed haec quam: angusta videtis; cetera qua rerum iaceant perculsa ruina, 310 ante oculos interque manus sunt omnia vestras.

nec quemquam incuso: potuit quae plurima virtus

esse, fuit; toto certatum est corpore regni.

nunc adeo quae sit dubiae sententia menti

expediam et paucis (animos adhibete) docebo. 315 est antiqus ager Tusco mihi proximus amni,

longus in occasum, finis super usque Sicanos ;

TESTIMONIA.

. 3905 sq. *bellum ... gerimus' Arusianus p. 217 L. 305 Servius Aen. XI 351. 842 306 sq. 'quos ... ferro! schol. Hor. earm. IV 4, 53 Servius Aen. IV 40 *quos ... proelia! Nonius 304, 11

309 *ponite ... quisque' . Priscianus 557 et fragm. p. 192 H. Maximus Vict. de fin. 5 p. 457 Endl. Sergius in Donat. 7 p. 478 Endl. Sergii fragm. 8 p. 198 Endl. Marius Victorinus 2517 Servius de ult. syll. 1802 Dio- medes 424 Marcianus Capella III 278 Pompeius 28. 48' L; Donatus ad Ter. eun. II 2, 9 *ponite sp. s. 4. suas? Cledonius 1884 schol. Hor. serm. II 3, 42 311 Servius Aen. XI 343 313 *pugnatum est toto c. r.' schol. Lueani VII 653 317 *finis ... Sicanos' Servius Aen. I 533 III 500

VARIA LECTIO.

305 cives] gerimus Servius Aen. XI 842 — 307 PROELIA? M Alii post proelia non distinguunt | POSSUNT suprascr. M —— ADSISTERE

D (D corr. in B) ΜΠ}. bello schol. Hor. 308 ASCISTIS P ADSCITIS "τὰ a TIS M Rybc, Servii Par. (ascitis Regin.) adcitis Dorvill. accitis ;— HABVIS H

(Hin ras. R ABVISTIS P 309 PONITE- JM, ut Servius: ponite spes

/ coniungunt ceteri grammatici 310 Ca&era y QUA M QVAE αὶ que y1 312 incu.fo b INCYSSO αὶ 313 pugnatum est toto scAol. M

Lucani | CERTATU EST M. 315 ET P et om. y — PAVCIS, £M paucif

(au m.2)y . adhibete] D corr. fort. ex T P adib&e c * qut paucis

docebo aut animos paucis adhibete" Servius 316 ANTIQVS AZ ANTI-

QVvS P ANTIQUUS J/be antiquif y | Wfco.(co m. 2, Ὁ corr. ex 4) y 317 finef c — usque] V in ras. ὦ fi.canof b

VERGILI AENEIS ΧΙ | 257

-Aurunci Rutulique serunt et vomere duros

exercent colles atque horum asperrima pascunt.

haec omnis regio et celsi plaga pinea montis 320 cedat amicitiae Teucrorum, et foederis aequas

dicamus leges sociosque in regna vocemus:

considant, si tantus amor, et moenia condant.

sin alios finis aliamque capessere gentem

est animus possuntque solo decedere nostro: 325 .bis, denas Italo texamus robore navis

seu pluris complere valent (iacet omnis ad undam

materies), ipsi numerumque modumque carinis

praecipiant, nos aera manus navalia demus.

praeterea qui dicta ferant et foedera firment 330 . centum oratores prima de gente Latinos

ire placet pacisque manu praetendere ramos,

munera portantis aurique eborisque talenta

el sellam regni trabeamque insignia nostri.

consulite in medium et rebus succurrite fessis.' 335

Tum Drances idem infensus, quem gloria Turni

TESTIMONIA. | | , 320 sq. *haec ... Teucrorum? Nonius 250, 30 — 321 'cedat a. T.'

Servius Aen. XII 17 326 Servius Aen. II 16 328 sq. 'ipsi ...

praecipiant! Nonius 372, 2 328 'ipsi . .. carinis? Iulius Rufinianus

p. 240 R. 331 sq. *centum ,.. placet! Nonius 360, 15 335 'con- sulite in m.' Servius ge. I 127

VARIA LECTIO, 319 coll& c ADQVE A. pascunt] PA in ras. αὐ 321 Caedet y1 323Confid..ant c fitc MONIA R 324finefc VE Pyble 325 animif c poscunt 4 possunt legit Servius —— discedere χ

326 texamus] T im ras. ἢ ROBOREA P ^ nauefy nauofc 897

PLURES Ne. CONPLERE Py iacent μέ vid. y1 iacet. (t m. 2 in ras.) 7. UNDA M — 329 PRAECIPITANT P 330 fuerunt y1 8932 PLACIS M — 333 PORTANTES P2Rybc EBORIS" Mj TALENTA-Q-

M 335 fessis] VESTRIS ΓΚ] 336 in mg.:lM pridem Peerl- kampus *idem: videlicet qui supra (123) apud Aeneam egerat* Servius RIBBECK, VERGIL. III. 17

258 VERGILI AENEIS XI

obliqua invidia stimulisque agitabat amaris,

largus opum et lingua melior, sed frigida bello

dextera, consiliis habitus non futtilis auctor,

seditione potens (genus huic materna superbum 940 nobilitas dabat, incertum de patre ferebat),

surgit et his onerat dictis atque aggerat iras:

*rem nulli obscuram nostrae nec vocis egentem

consulis, o bone rex: cuncti se scire fatentur,

quid fortuna ferat populi, Set dicere mussant. 2945 det libertatem fandi flatusque remittat

cuius ob auspicium infaustum moresque sinistros

(dicam equidem, licet arma mihi mortemque minetur) lumina tot.cecidisse ducum totamque videmus

consedisse urbem luctu, dum Troia temptat : 900 castra fugae fidens et caelum territat armis.

TESTIMONIA.

338 sq. 'largus ... dextera' Nonius 311, 10 338 'largus o.' Arusianus p.245 L. 339 *'consiliis ... auctor' Donatus ad Ter. Andr.

III 5,38 343—345 Priscianus 1129 343 sq. *rem ... rex! Arusianus p. 218 L. 345 Nonius 427, 17. 347 Donatus ad Ter. Phorm. II 1, 2 Priscianus 981. 986 348 Priscianus 1028 Alcuini gramm. 21535 P. 350 sq. *dum ... armis? Priscianus 1185. 1191 3591 'fugae... armis! Arusianus p. 230 L.

VARIA LECTIO.

E ut 337 QV P 338 LINGVAE P linguae Servius quoque legisse vi- detur, ut qui 1 441 et Sallustii hist. Il 91 D. exempla afferat. 339

habitif c — FVTTILIS A futti.lif y2 futi.lif 5 FVITTILIS P FUITILLIS M futtulif »1 futulif 1] 340 Sedicione y — 341 FEREBANT P FERE- T

BANT Acl 842 SURGIS M4 honerató — ADQVE R 848 UOCES JI

944 Ó M cunctifeire y (cunctis se scire Prisciani Bong. cunetis scire Par. R) 845 PETAT (T pr. corr. in R) M petat y2em. — populif yl, Prisciani Bong. sE P SED Myb — 346 DE M LIBERTAREM'P

1 fatuf (f corr. ec r) ) y 347 augurium auspicium Prisciani 986 9 augurium eiusdem 981 Damb. INFAVSEVSTVM P — SINESTROS (E

corr. n] M 849 TROTAM M . 3850 TRO--A M . 331FVGA A fugae testantur Priscianus, Arusianus, Servius

——— rs — 99 ad "

"-— q—————————" ἰὑ

VERGILI AENEIS XI 259 P 4

unum etiam donis istis, quae plurima mitti

Dardanidis dicique iubes, unum, optime regum,

adicias, nec te ullius violentia vincat,

quin gnatam egregio genero dignisque hymenaeis 355 des, pater, et pacem hanc aeterno foedere iungas.

quod si tantus habet mentes et pectora terror,

ipsum optestemur veniamque oremus ab ipso:

cedat, ius proprium regi patriaeque remittat.

quid miseros totiens in aperta pericula cives | 360 proicis, o Latio caput horum et causa malorum?

nulla salus bello: pacem te poscimus omnes,

Turne, simul pacis solum inviolabile pignus.

primus ego, invisum quem tu tibi fingis (et esse

nil moror), en supplex venio. miserere tuorum, 365 pone animos et pulsus abi. sat funera fusi

TESTIMONIA.

354 Marius Victorinus p. 90 G. 3598 sq. 'veniam . . . cedat" Arusianus p. 249 L. 358 Iulius Rufinianus p. 234 R. n6 *o ouis malorum' Donatus ad Ter. Andr. II 6, 27 Servius Aen. XII 572 'o ... horum? Servius Aen. XII 660 362 sq. *pacem ... Turne? Donatus ad Ter. adelph. V 3, 14 Servius Aen. I 38 366 *pone ... abi' Nonius 233, 30

-

VARIA LECTIO. 352 UNUM Δ DONSISISTIS P donifüf y — 353 difci y1 di.ci 2 dici Servius confirmat regum (um in ras.) b regnü y1 8584 ullif y uiolenta y uincant b. 355 NATAM MPyb — genere y1 hymeneif f, bytineit c hymoeneif (hoemenaeis?) b 356 DES P DES: M

IUNGAS M FIRMES 7:cf.330 — 358 OBTESTEMVR P7Zy2bc obteftamur y 359 'cedat: Asper hic distinguit, i. e. hanc veniam oremus ut cedat ; aut si coniucticte legeris: cedat ius proprium regi, nova eril elocutio"

Servius. Post cedat et regi interp. M — REGII P remittit c — 361 h PROICHS ᾿ orum y orum c 362 in bello c1 OMNIS 7 1

365 NIL P Nihil; mifere b — 366 PEVLSVS P. — ABE ΤΊ (abei?) E

FVNERA. (A in ras.) P funere 71 FVSI Ry2bc, Servius FUSIS M FVSO Pj1

17*

/

260 VERGILI AENEIS ΧΙ

vidimus ingentis et desolavimus agros.

aut si fama movet, si tantum pectore robur

concipis et si adeo dotalis regia cordi est,

aude atque adversum fidens fer pectus in hostem. 370 scilicet ut Turno contingat regia coniunx,

nos animae viles, inhumata infletaque turba,

sternamur campis. etiam tu, siqua tibi vis,

si patrii quid Martis habes, illum aspice contra,

qui vocat.' 375

Talibus exarsit dictis violentia Turni. dat gemitum rumpitque has imo pectore voces: *larga quidem, Drance, semper tibi copia fandi tum, cum bella manus poscunt, patribusque vocatis

primus ades. set non replenda est curia verbis, 380 TESTIMONIA. 368 sq. *aut ... concipis! Beda de trop. 379 C. 8 tantum ...

concipis' Donati ars III 6, 2 Charisius 243 Diomedes 453 Pompeius 465 L. 371 anon. de verbo 35 p. 165 Endl. 372 'nos a. v.' schol. Iuven. XIII 142 *inhumata i. t.' Servius Aen. VI 325

VARIA LECTIO.

367 INGENTES JMbc DESOLAVIMVS AGROS. MRy2c, Servius defolauimuf agrof in ras. praeter lit. d, ὃ DESIGNAVIMVS AGROS Py1

Sal funera fusos vidimus ingentis et designavimus agros oli scrip- tum fuisse conieci in nunliis lit. academiae Berolinensis a. 1854 p. 41, i.e. satis multos ut funera stratos vidimus eorumque corporibus agros velut tr opaeis disünximus et ornavimus: cf. 386 368 ROBVR £y2be, (OBVR in ras.) P. RUBOR JMy1 robor CAarisii ὦ, DAMM el Pottper ea.

369 et] AUT Z4. ADEOESTDOTALIS P ADEOTALIS M RETIA M CORDISEST P cordi, om. est, Ven. | 370 ADQVE ἢ AVERSVM ἢ

UMA FLE 372 INH .:.: TA (erasa I vel E) M infleta] INOMATA 7M : cf. VI 325 373 Sternamur y Stnemur c fternemur X et iam Zeinsius etiam Ped legit t 1. led y TVM P τὶ suprascr. y

374 PATRIA P MATÁIS 'ABES M CONTRA, QUI UOCAT eodem versu ÀM . 375 Quid y1 — 378 Drance semper DRANCE. SSEMPER ἡ

f n SEMPER DRANCE P»ybm femp dranco .c 379 pafeunt c ὅ80 SED PHyc inreplenda eft (in eras.) y implenda Goth. tert. . uerbif (omnia

VERGILI AENEIS XI 261

quae tuto tibi magna volant, dum distinet hostem

agger moerorum nec inundant sanguine fossae.

proinde tona eloquio (solitum tibi) meque timoris

argue tu, Drance, quando tot stragis acervos

Teucrorum tua dextra dedit passimque tropaeis 385 insignis agros. possit quid vivida virtus,

experiare licet; nec longe scilicet hostes

quaerendi nobis: circumstant undique muros.

imus in adversos: quid cessas? an tibi Mavors

ventosa in lingua pedibusque fugacibus istis 390 semper erit?

pulsus ego? aut quisquam merito, foedissime, pulsum

*

TESTIMONIA.

381 'quae ... volant! Charisius 196 381 sq. *dum ... fossas' Priscianus 798 383 'proinde ... tibi" Donatus ad Ter. Phorm. II

3, 35 383—385 'meque ... dedit! Quintilianus IX 2, 49 383 sq. *meque ... acervos' Probi inst. I 10,3. *meque ... Drance' Quin- tilianus ΧΙ 3, 176 Iulius Rufinianus 197 ἢ. — 384 'quando ... acervos! Charisius 87 387—391 'nec ... erit' Donatus ad Ter. Pliorm. II 3, 43 392 *pulsus e.' Donatus ad Ter. eun, IV 4, 36

VARIA LECTIO.

U exc. u lit. in ras.) b 381 TOTO M. DISTINET Pybc, Prisciani o, testatur Servius DESTINAT A DETINET AM, Prisciani p — hostes Pris- cianus — 382 cf. X24 agger by2, Menagiani, Prisciani ὦ AGGERE ut X 144 MPRylc, Prisciani Bong. MOERORVM (0 pr. corr. in V) P

merorum (e corr. ex αὐ b MVRORVM Ryc — 'ecj2 ET u( X 24 Pyl *fossas ut X 24: invenitur tamen in quibusdam codicibus . . . fossae"

Priscianus. 888 TONAT M folitum (Lin ras.) b. TIMORES JI

384 ARGUETA M Arguito (1 et o m. 2 in ras.) b caedis ut 207 X 245 Quintilianus 385 tropheif bc 386 campos 7 887 libet Menag. pr. — 388 circóü..ftant c 389 sq. ordine inverso R 889 iMVS ᾿ aduerfuf y1 iiferrogandi. som alii ponunt cum Zeinsio.

qui yc QVI »^ CESS^S p CESS" M — ANTTIBI M 390 UEN- TOSA'N M LINGA R 390 SEMPER ERIT- NÉQUIQUAM ARMIS TER- REBIMUS HOSTE 2 semper erit? numquamne sines fallacia verba? Zeid. 392 "PULSUS M "aud j2 haud c — fediffume 51

262 VERGILI AENEIS XI

arguet, lliaco tumidum qui crescere Thybrim

sanguine et Euandri totam cum stirpe videbit

procubuisse domum atque exutos Arcadas armis? 395 haut ita me experti Bitias et Pandarus ingens -

et quos mille die victor sub Tartara missi,

inclussus muris hostilique aggere saeptus.

*pnulla salus bello." capiti cane talia, demens,

Dardanio rebusque tuis. proinde omnia magno 400 ne cessa turbare metu atque extollere vires

genlis bis victae, contra premere arma Latini.

nunc et. Myrmidonum proceres Phrygia arma tremescunt, nunc et Tydides et Larisaeus Achilles,

amnis et Hadriacas retro fugit Aufidus undas. 405 vel cum se pavidum contra mea iurgia fingit

artificis scelus et formidine crimen acerbat.

TESTIMONIA. 3996 Arusianus p. 227 L. 405 schol, Hor. carm. III 30, 10 406 sq. *vel ... scelus" Nonius 309, 22 406 Quintilianus IX 3, 14

407 oformidiae e. 8. Donatus ad Ter. hec. V 2, 18

VARIA LECTIO.

393 tuidü ὃ TYBRIM Mc, (ty inras.)b — 394 et euandri (omnia exc. ilit. in ras.) b. 895 ADQVE Καὶ exitof (ierasa) y — arcadef b arca- difc 8096 HAUD MPybc mein ras.b, om. c me experti (me ex ^ Lr) b MEXPERTI καὶ mexperti yl experti, om. me, c biciaf ὃ

ERGÜEN Jf ingens, in mg. at ..... erasis literis y 397 DIES P mifi 71 MISI pb rA T INCLVSSVS P INCLUSUS MEybc — feptuf

yc 899 (΄. ἜΧΕ M GEMENS M 400 proinde] PRO in ras. & N

401 CESSET (cesses?) P ceffe..(e post. corr. ina) y ADQVE R 402

uicte (uic n ras.) b uite y | PRAEMERE //. 403 MYRMYDONVM Py mirmidonü c phygia y, (phy n ras.) b. phrigia c tremifcunt y252 404 tididef c. larifaeuf 7 larifeuf c, (euf in ras.) ὃ LARISSEUS ἡ

M

LARISAEVGS P LARISAEVVS A: cf. 1L 1907 405 ANNIS 24. — haddria- caf b ADRIACAS Rc — AUTFIDUS M Appulus Faber 406 iactat Zigot., Quintiliani exempl. 407 cf. M 125 acerbat (b eras.) y aceruat m

ΥΕΒΟΊΠΙ AENEIS XI 263

numquam animam talem dextra hac (absiste moveri) amittes: habitet tecum et sit pectore in isto,

nunc ad te et tua magna, pater, consulta revertor. 410 si nullam nostris ultra spem ponis in armis,

si tam deserti sumus et semel agmine verso

funditus occidimus neque habet Fortuna regressum,

oremus pacem et dextras tendamus inertis.

quamquam O0, si solitae quicquam virtutis adesset! 415 ille mihi ante alios fortunatusque laborum

egregiusque animi, qui, nequid tale videret,

procubuit moriens et humum semul ore memordit.

sin et opes nobis et adhuc intacta iuventus

auxilioque urbes Italae populique supersunt, 420 sin et Troianis cum multo gloria venit

sanguine (sunt illis sua funera parque per omnis

TESTIMONIA.

413 *neque ἢ, f. r) schol. Veron. 82, 25 414 'dextras t. i Ser- vius Aen. I 487 415 Macrobius Sat. IV 6, 21 Probi inst. I 4, 19 416—418 *ille ... moriens! Servius Aen. XII 641 416 sq. “116... animi" Iulius Rufinianus 24 R. 416 *fortunatusque l.' Arusianus p. 230 L. 417 *egregiusque a. Arusianus p. 227 L.

VARIA LECTIO. 408 Nüquà (üquà im ras.) b. Nuncquà c HAEC P ABISTE P abifte ; — 410 AT Py1. tu b. MAGNE Mb, sed cf. 469 —' reuertor

(er in ras.) b 411 SIC P. 412 fimul, in mg. at femel y1 SIMVL P 413 fundimuf y1 — nec schol. Veron. —regreffum praeter re literas

in ras. b. recursum Leid. 414 inhertif b. inertef c. inermes Servius /

Aen. 1487 : ef. X595 X672. 415 0 M. folite y— Alii post adesset

comma ponere satis habent. 416 ante oculos felix functusque Zulius

Rufinianus — 417 QVIT PRy — uiderit γ1 418 SEMVL P SIMVL A SIMXEL (I corr. in E) M femel ybc *cito, confestim, id est qui tota morlis celeritate consumptus est quasi nihil - passurus' Servius

memordit * antiqui aliquot! Pieriani, Leid. MEMORDIT P MOMORDIT

ΜΉΡε momord& 71 419 ATHVC P infacta y1 421 ETROIANIS M multo (0 £n ras.) b 422 SVNTQVE Ab — 'illis... legitur et illi, €t aut Aeneae intelligimus aut adverbium loci est pro illic" Servius

264 VERGILI AENEIS XI

^

tempestas): cur indecores in limine primo

deficimus? cur ante tubam tremor occupat artus?

multa dies variusque labor mutabilis aevi 425 rettulit in melius, multos alterna revisens —

lussit et in solido rursus Fortuna locavit.

non erit auxilio nobis Aetolus et Arpi:

at Messapus erit felixque Tolumnius et quos

tot populi missere duces, nec parva sequetur .. 430 gloria delectos Latio et Laurentibus agris. est et Volscorum egregia de gente Camilla,

agmen agens equitum et florentis aere: catervas.

quod si me solum Teucri in certamina poscunt

idque placet tantumque bonis communibus obsto, 435 non adeo has exossa manus Victoria fugit,

ut tanta quicquam pro spe temptare recusem.

ibo animis contra, vel magnum praestet Achillem

factaque Volcani manibus paria induat arma

TESTIMONIA.

424 (ον... artus? Nonius 412, 17 schol. Hor. carm. III 5, 20 425—427 Macrobius Sat. VI 2, 16 425 sq. *multa ... melius! Nonius 380, 32 426 sq. *multos ... locavit? schol. Hor. carm. I 35, 4

435 'tantum ... obsto' Arusianus p. 260 L. 438 Priscianus 1201. 1211 *jbo a. c." Charisius 1914 P. *vel m. p. A. Diomedes p. 204 P.

VARIA LECTIO.

- . 495 uariuf em, Macrobii οἱ Nonii exempl. uariuf (uf im ras.) b S

V Q9

uariuf, af uarii y. VARI. MP VARII ἢ 426 MULTOS. ἡ mutata

schol. Hor. 497 LVSSIT P LVSIT Mybc iuvit Peerlkampus

429 AD A erat cl 430 MISSERE P- MISERE //Aybc — tarda 7, ' ET

Servius : cf. ge. M 52 431 lacio y 432 EST UULSCORUM (ET

suprascr. minio) M ^ uulfcorum c CAMILLAS M 488 — VII 804 florentef c 484 QVOSI &. 436 HAS suprascr. M — EXOSSA Pyl

A EXOSA MAbc 457 temtare yc 438 contra //// ut c PRESTET Ἡ ACHILLE Re ACHILLE- J4 Achillen Diomedis libri 439 VOLKANI

R VOLCANI (0 corr. in V) P uuleani bc. — INDVAT JRbc indui y INDVIT P : cf. IX 180 ΧΙ 6

VERGILI AENEIS XI 265

ille licet. vobis animam hanc soceroque Latino 440 Turnus ego, haut ulli veterum virtute secundus, -

devovi. **solum Aeneas vocat": et vocet oro,

nec Drances potius, sive est haec ira deorum,

morte luat, sive est virtus et gloria, tollat.'

llli haec inter se dubiis de rebus agebant . 445 certantes; castra Aeneas aciemque movebat: nuntius ingenti per regia tecta tumultu ecce ruit magnisque urbem terroribus implet, instructos acie Tiberino a flumine Teucros Tyrrhenamque manum totis descendere campis. 450 extemplo turbati animi concussaque volgi pectora et arrectae stimulis haud mollibus irae. arma manu trepidi poscunt, fremit arma iuventus, flent maesti mussantque patres. hic undique clamor dissensu vario magnus se tollit in auras ^. 455 haut secus atque alto in luco cum forte catervae consedere avium piscosove amne Padusae

TESTIMONIA.

440. 442 'vobis ... Latino devovi' Servius Aen. XII 234 448 sq. schol. Lucani X 103 453 *fremit a. i.' Priscianus 1176 454 'flent . patres" Nonius 427, 18

VARIA LECTIO. 440 LATINI (1 corr. in O) M — 441 HAVT Py AVT R HAUD fpc 442 DEVIVO A deuoui (0 corr. ex i, ui m. 9 in ras.) y 443 Nec (c in ras.) b iX potiuf (fp m. 2) 7 445 SESE M 446 CASTR^ 7 : AENEAE M — AXDINGENTI M ^ tumulo b 449 Ín- M firuetuf y "FLUMINE M 450 Tyrrenam yc 451 EXTEPLO M Extimplo b ANL M ANIMO ἢ uolgi y2 uolui y1. VVLGI Rbc

A 452 PECTOR P arrecte y arectae (e post. in ras.) b.— HAVD Pybc N

at tunc

ire y — 454 FLET M hic y hinc 7 455 IN PRybe : cf. IV 176 V 257. 520 ge. III 109, JFagneri quaest. Verg. X 1 ADM — 456 HAUD Mybc — ADQVE ἢ frontec 457 PISCOSOVE (0 post. corr. m. rec. in ΟἹ P pifeofque y1 — padufae (f in ras.) b

266 VERGILI AENEIS XI

dant sonitum rauci per stagna loquacia cycni. *immo' ait *o cives" arrepto tempore Turnus,

'cogite concilium et pacem laudate sedentes: 460

illi armis in regna ruunt. nec plura locutus

corripuit sesé et tectis citus extulit altis.

“απ, Voluse, armari Volscorum edice maniplos,

duc' ail “οἱ Rutulos. equitem Messapus in armis

et cum fratre Coras latis diffundite campis. 465 pars aditus urbis firmet turrisque capessat,

celera, qua iusso, mecum manus inferat arma.

ilicet in muros tota discurritur urbe.

consilium ipse pater et magna incepta Latinus

deserit ac tristi turbatus tempore differt 470 multaque se incusat, qui non asciverit. ultro

TESTIMONIA.

458 Servius ecl. VIII 22 463 sq. Rutilius Nam. it. I 169 463 Donatus ad "Ter. adelph. III 4, 36 Diomedes 341 464 sq. *equi- tem ... eampis' Asper 112, 2 464 Cledonius 1900 P. 467 Seneca epist. 58, 4 468 'ilicet?! Charisius 180 469 Macrobius Sat. V 14,3

471 multaque se i?) Arusianus p. 246 L.

VARIA LECTIO. ; 458 loquatia y — cygni b cigni (1 pr. corr. in y) c 459 ὋὉ' M

460 COGITET R 461 PARMIS M ruant 7, *antiqua aliquot ecem-

plaria' Pierii 462 CIT--US M ALvIS (T m. ant.) P .altf y 468

E UOLUS // uolufaec — UULSCORUM ἥν MANIPLOS 21, quod prae- fero, ne quatuor deinceps versus in is terminent. MANIPLIS 27 £52bc, Servius, Donati et Diomedis exempl. 464 EQUITEM 7b, Asper, ut

5 517. EQVITEM P EQVITES £Ryb2c, Cledonius , qui Rutulos equites con- iunxit. 1M M 468 latis om. R 466 FIRMENT AZbc*FIRMENT A:

ef. Wagneri quaest. Verg. VIL 4 — TVRRES A tref c q: in ras. c CAPESSANT Ab 469—472 forlasse post 476 inseri voluit poeta

C f 469 consilium Aeg., Macrobii Par. et Salisb. CONSILIUM JM conci- lium y CONCILIVM PRbc, Macrobii cetera exempl. PATER IPSE M

A ν ipse pater zestatur Macrobius — MAGNUM 7M ineoepta c — latimf c 4710 DIFERT 24. 471 QVO (0 m. ant. in ras., suprascr. ut vid. D) P quod yy — NOCN M .. adsciverit Peerlkampus ACCEPERIT MPRybiw

CN. S EE

VERGILI AENEIS XI 267

Dardanium Aenean generumque acceperit urbi. praefodiunt alii portas aut saxa sudesque subvectant. bello dat signum rauca cruentum bucina. tum muros varia cinxere corona 475 ' matronae puerique: vocat labor ultimus omnis. nec non ad templum summasque ad Palladis arces

. subvehitur magna matrum regina caterva dona ferens, iuxtaque comes Lavinia virgo, causa mali tanti, oculos deiecta decoros, 480 succedunt matres et templum ture vaporant el maestas alto fundunt de limine voces: *armipotens, praeses belli, Tritonia virgo, frange manu telum Phrygii praedonis et ipsum

pronum sterne solo portisque effunde sub altis.' 485 TESTIMONIA. por. 4760 *vocat ... omnis' Servius Aen. XI 891 477 Probi inst, I

4, 19 Servius Aen. I 479 *nec ... templum Cledonius 1933 P. 480 Servius Aen. XII 66 *oeulos d. d. schol. Hor. serm. I 1, 5 483—485 Macrobius Bat. V 3, 10 483 Claudius Sacerdos I 150 Dio- medes 441 *armipotens p. b.' Arusianus p. 255 L.

VARIA LECTIO.

""eeperit c 472 aeneam c] aeneà b — que suprascr. y | Aenean generum, atque Peerlkampus acceperit idem | ADSCIVERIT bri

urbi (i in ras.) b. 478 au y faxafyl — fudef (f pr. m. 2) y 474 y A A

figna c." 475 UARL M cinexere ὃ 476 MATRONE ΔΓ — LABOR (A

in ras) R | OMNES P2yc — 477 NEC M — ATTEMPLVM Pyl — PAL- LADAIS M — arcif γ 478 Subueitur yc 480 cf. VI933 — MALITANTI

: f Pyc2, Servius (item ad XI 66 Paris. et Regin.) MALITANTIS M. mali tantif (f utraque eras.) b. MALISTANTIS Zc1 mali tanti atque Zrancian.

48] THVRE A tore y 482 de pectore my — 483 armipotes Diome-

N dis Par. A et Monac. m. 1 PRAESES £A praefe.f ;2c2 PRAESES M PRAESENS P praefenf y1bcYm , Macrobii exempl., Arusiani et Claudii Sacerdotis exempl. *qui praesens legunt, quasi praestans (praesens?) in. bellis intelligunt, qui praeses sine n litera, quasi quae praesideat rei [bellicae?]' Servius. — trytonia y 484 in mg. hoc signum: 1 .M phrygi.i y 485 sub ipsis Macrobii ezxempl., ut 499

268 VERGILI AENEIS XI

cingitur ipse furens certatim in proelia Turnus.

iamque adeo rutilum thoraca indutus aénis

horrebat. squamis surasque incluserat auro,

tempora nudus adhuc, laterique accinxerat ensem fulgebatque alta decurrens aureus arce, 490 exultatque animis et spe iam praecepit hostem: qualis ubi abruptis fugit praesepia vinclis

tandem liber equs campoque potitus aperto

aut ille in pastus armentaque tendit equarum

aut adsuetus aquae perfundi flumine noto 495 emicat arrectisque fremit cervicibus alte

luxurians, luduntque iubae per colla, per armos.

obvia cui Volscorum acie comitante Camilla

occurrit portisque ab equo regina sub ipsis

desiluit, quam tota cohors imitata relictis 500 ad terram defluxit equis; tum talia fatur:

TESTIMONIA.

486—490 Macrobius Sat. V 10, 11 486 Servius Aen. II 614 487 sq. 'iamque ... squamis? Gellius II 6, 22 Macrobius Sat. VI 7, 18 Servius Aen. X 314 488 'suras i. a.' Servius Aen. IV 228 489

*laterique a. e." Arusianus p. 209 L. 491 Nonius 372, 12 492 Macrobius Sat. VI 3, 8 Nonius 218, 3 Probi inst. I 7, 6 499—501 *portis ... equis? Servius Aen. XI 828 499 sq. *portis . . . desiluit' Priscianus 906 Arusianus p. 223 L. 500 sq. *quam ... equis! Ma-

crobius Sat. VI 4, 10

VARIA LEOTIO. 486 certatum Macrobii Cantabr. | im c 1 suprascr. y — praelia b 4g; RVTILVM A, Gellii et Macrobii exempl. ruülum à. RUTULUM

MPy rutulem c — thoraca (om.9)y . 488 in mg. inf. add. m. rec. y suras i. a.: cf. XII 430 489 ATHVC P accincxerat ὃ 490 de- curef c — 491 exultant y1. PRAECEPIT (E pos/.*corr. in Y) M PRAE-

h CIPIT PRybc oftem y 499 ap.ruptif y — PRAEPIA Z2 498 M d EQVvS P EQUS M EQVVS Ayb aequif c — 495 fuetufc ^ aque y NO ! 2 PERFVNDIT P TO M 4963ltae b 497 Luxorianf yb 498 cu ὁ

S VVLSCORVM P UULCORUM 74 uulfeorum e — ACIES P 499 sub altis Arusianus : cf. 485. 500 De.filuit ὃ | 501 AT Py1 FLVXIT καὶ DESILVIT Py1 ut vid. defluxit Servius testatur

VERGILI AENEIS XI 269

*Turne, sui merito siqua est fiducia forti, audeo et Aeneadum promitto occurrere turmae solaque Tyrrhenos equites ire obvia contra.

me sine prima manu temptare pericula belli: 905 ὁ tu pedes ad muros subsiste et moenia serva.'

Turnus ad haec, oculos horrenda in virgine fixus:

“ὁ decus Italiae virgo, quas dicere grates

quasve referre parem? sed nunc, est omnia quando

iste animus supera, mecum partire laborem. 510 Aeneas, ut fama fidem missique reportant

exploratores, equitum levia inprobus arma

praemisit, quaterent campos; ipse ardua montis

per deserta iugo superaus adventat ad urbem.

furta paro belli convexo in tramite silvae, 515 ut bivias armato obsidam milite fauces.

tu Tyrrhenum equitem conlatis excipe signis;

tecum acer Messapus erit turmaeque Latinae

Ἂς

. TESTIMONIA.

502 Victorinus ad Cic. p. 172 Or. 507 'oculos ... fixus! Agroe-

tius 2271 incertus de orthogr. 2786 P. — 508 *o decus I.' Probi inst. I 6, 1

. 'est ... supra' Priscianus 1064 910 *mecum p. Ἰ.᾽

Claudius Sacerdos I 149 915 *furta p. b.' Donatus ad Ter. eun. IV 7, 39 515 sq. Nonius 310, 16

VARIA LECTIO.

í ΒΕ 502 SEUI M 508 ET P & suprascr. y — OCCURRE .My TORMAE (0 corr. in V) P TVRMIS A turma yl 504 tyrrenof yc U

thyrrenof ὃ 507 AT P orrenda yc. IN suprascr. M — FIXIS Mc fixof y — oculis... fixis susp. Heinsius — 908 in mg. hoc signum: 0 M I

f ITALAE.P qua c — ducere cl 509 patrem c 510 supera Prisciani Monac. M m. od SUPERA: M superat Prisciani Vindob. N

SVPRA PRybc 511 AENÉS P nifi ὃ 519 IMPROBVS αὶ mprobuf

b — 513 quete.rent (e pr. m. 2 corr. in aj y — ATQ-IPSE M — 514 IUGO (I corr. ez L) M — iugo properans *aliquot' Pierani, ; iuga pro-

perans z — ADVENTAT P 515 Furto y Ρᾶ 71 — 517 thyrrenü b tyrrenà c — COLLATIS

270 VERGILI AENEIS XI

Tiburtique manus, ducis et tu concipe curam.

sic ait, et paribus Messapum in proelia dictis 520 hortatur sociosque duces et pergit in hostem.

est curvo anfractu valles, adcommoda fraudi

armorumque dolis, quam densis frondibus atrum

urget utrimque latus, tenuis quo semita ducit angustaeque ferunt fauces aditusque maligni. | 925 hanc super in speculis summoque in verlice montis

planities ignota iacet tutique receptus,

seu dextra laevaque velis occurrere pugnae,

sive instare iugis et grandia volvere saxa.

huc iuvenis nota fertur regione viarum 530 arripuitque locum et silvis insedit iniquis.

Velocem interea superis in sedibus Opim, unam ex virginibus sociis sacraque caterva, compellabat et has tristis Latonia voces

ore dàbat: *graditur bellum ad crudele Camilla, 235 TESTIMONIA. | 922 sq. 'accommoda ... dolis? Arusianus p. 212 L. 922 'ac-

commoda f.' Nonius 266, 25 525 *aditusque m.' Servius Aen. VI 270 520 Arusianus p. 988 L. 58L “εἰ... iniquis? Servius Aen. V 203 532—535 'velocem ... dabat! Macrobius Sat. V 22,2. 532 Pris-

cianus 757

VARIA LECTIO.

T íi 519 TIBVRNI 2/Pb Tyburn » 520 SIC JM — 522 uallif c1

ADCOMODA P aecomoda y accómoda b accommoda c 523 sq. quam

densis . . . latus : cf. VII 565 sq., et fortasse hic ne scripserat quidem

Vergilius. ^ 524 Vrget y VRGVET Rb — QVOS Rel quo... legitur et qua! Servius — 525 sq. inverso ordine c — 525 Angufte y — 526 IN T.

Mbe, om. R 1 m. ἃ in ras. y E Pyl "t Ss IV586 Vll 511 527 IACE

M RECEPTVS Pbc recepit y RECEPTUS 4M RECESSVS A *receptus: male quidam recessus legunt! Servius Regin. et Paris. 529 VVL- NERE Z 530 Huic fort. γι (Huc y2) — fertur nota m — 533 fociof y1

SACRIS SOCIA Z 534 Conpellabat yc CONPELLAT Z ET suprascr. Py wiftef c TRISTI E tristis Servius confirmat ^ 535 greditur y1 | AT M

VERGILI AENEIS XI 271

o virgo, et nostris nequiquam cingitur armis,

cara mihi ante alias. (neque enim novos iste Dianae

venit amor subitaque animum dulcedine movit.

pulsus ob invidiam regno viresque superbas

Priverno antiqua Metabus cum excederet urbe, 540 infantem fugiens media inter proelia belli

sustulit exilio comitem .matrisque vocavit

nomine Casmillae mutata parte Camillam.

ipse sinu prae se portans iuga longa petebat

solorum nemorum: tela undique saeva premebant 945 el cireumfuso volitabant milite Volsci.

ecce fugae medio summis Amasenus abundans

spumabat ripis: tantus se nubibus imber

ruperat. ille, innare parans, infantis amore

tardatur caroque oneri timet. omnia secum s 250 TESTIMONIA. 537 Maximus Vict. de carm. her. 5 *novus i. D.' fragm. de

quant. 16 p. 505 Endl. 537 sq. *neque ... amor! Donatus ad Ter. Andr. III 3, 7 539 Diomedes 480 540 Servius Aen. VII 803 *Priverno a.' Consentius 2031 P. 541 Nonius 437, 19 542 sq. *matris ,.. Camillam' Macrobius Sat. III 8, 5 944 'ipse ... por- tans' Probi inst. I 17,3 547 “6666 f. m. Arusianus p. 247 L.

VARIA LECTIO.

536 NEQVICQVAM P 537 neque enim usque ad intemerata colit v. 584, maacime 531. 566. 582 non. possum non adsentiri Peerlkampo parum convenire Dianae sermoni. Aliqui cum hemistichia cara mihi ante alias (537) e/ vellem haut correpta fuisset (584) i» unum versum coeant , putaverim totam illam narrationem a poeta secundis curis in

schedas conieclam esse, — NOVS P. NOVVS MRybc. . DIANE ΔΙ diane y 539 SÓBUENIT M — SUBITO. M ^ 539 inulam c unamiam, wt vid., yl (inuidiam 72) — 540 in mg./ M PRIVERO P — 541 praelia b 542 EXILLO κα LOCAVIT Py1 . 543 carmille y camille c — 544 s M κα δ Ῥεεῖ.. γί pref. y2 portat Probi inst. 545 undiq; (4 m.2ínras)y way PRAEMEDAN M — 546 uolitabat 7 , ulli e 947 abundanf (f m. 2 in ras.) y habundanf bc — 550 CAR. M

272 VERGILI AENEIS XI -

versanti subito vix haec sententia sedit.

telum immane manu valida quod forte gerebat

bellator, solidum nodis et robore cocto,

huic natam, libro et silvestri subere clausam,

implicat atque habilem mediae circumligat hastae; 955 quam dextra ingenti librans ita ad aethera fatur:

* alma, tibi hanc, nemorum cultrix, Latonia virgo,

ipse pater famulam voveo; tua prima per auras

tela tenens supplex hostem fugit. accipe, testor,

diva tuam, quae nunc dubiis committitur auris." 560 dixit et adducto conlortum hastile lacerto

inmittit: sonuere undae, rapidum super amnem

infelix fugit in iaculo stridente Camilla.

at Metabus, magna propius iam urgente caterva,

dat sese fluvio atque hastam cum virgine victor 565 gramineo donum Triviae de caespite vellit.

non illum tectis ullae, non moenibus urbes

accepere neque ipse manus feritate dedisset:

TESTIMONIA.

994 schol. Persii I 97 968 'neque ... dedisset! Servius Aen. XI 539

VARIA LECTIO.^ 551 vera distinclio est: omnia secum versanti subito" Servius

F I [entia y 552 IMMANE Ay INMANE ρθε | GEREBAT ΜΠ. 554 HVC

υ , R HUIT M huic Servius — gnatam Leid. gratam Sprot. — * Probus de hoc loco: ἀπίϑανον πλάσμα᾽ Servius — 555 INPLICAT Pc — ADQVE καὶ

h abile bc — afte y — 556 dextra in ras. c — ingenti (in Zn ras.) c N h : M t LIBRAS γ aetera b. 557 LATRONIA //. 560 TVA P . commiti-

T— H * tur y COMMITTVR AZ 561 DIXIT 2/. MASTILE Η aftilec 562 'sonuere undae... ic distinguendum" Servius — 56$ ADR — PRO-

R v e » , PRIVS Py] VGENTE P urgente y URGUENTE Mb — 565 ADQVE καὶ

A 566 CESPITE A. cefpite yc Lollit, at uellit » TOLLIT P : cf. ge. IV 273 567 villae Peerlkampus, recle, ut videtur. ullae Servius non ullae Goth. pr. | 568 NEC R. ferita.te y

VERGILI AENEIS ΧΙ 278

pastorum et solis exegit montibus aevom.

hic natam in dumis interque horrentia lustra 570 armentalis equae mammis et lacte ferino

nutribat, teneris inmulgens ubera labris.

utque pedum primis infans vestigia plantis

institerat, iaculo palmas armavit acuto

spiculaque ex umero parvae suspendit et arcum. 575 pro crinali auro, pro longae tegmirme pallae

tigridis exuviae per dorsum a vertice pendent.

tela manu iam tum tenera puerilia torsit

et fundam tereti circum caput egit habena

Strymoniamque gruem aut album deiecit olorem. 980 multae illam frustra Tyrrhena per oppida matres

optavere nurum: sola contenta Diana

aelernum telorum et virginitatis amorem

intemerata colit.) *vellem haut correpta fuisset

militia tali, conata lacessere Teucros: 985 cara mihi comitumque foret nunc una mearum.

verum age, quandoquidem fatis urgetur acerbis,

TESTIMONIA.

5090 Donatus ad Ter. Phorm. V 7, 86 971 Servius Aen. I 215 973 sq. 'plantis i) Arusianus p. 237 L. 579 Priscianus 764

VARIA LECTIO.

569 AEUUM MP32ybc 510 MINC P — "orrentia y — 571 EQVAE P AEQ- M aeque y LACETE P lac&e (& corr. in t) y 572 NVTRI- sS I

BVSAT P INMVLGEN P 578 primuf 71. — PLANTAS M — 574 INSTITVERAT αὶ onerauit b, Moret. pr., xj ^vi ut X 868 575

humero bc — parue y — arfum c — 576 LONGA P LONGE A — teg- mina y TEGMINA JM 579 Effundam 71 — EXEGIT A — 580 Strimo- niamc —cruemyl — DEICIT Pb — 581 frauftra, μέ vid., y1 . TYRRENA M tyrrena yc. thyrrena E 582 Obtauere b ΝΥ͂Ν R 583 honorem m

984 haud be δ86 FERET P 587 QVANDOEQVIDEM Z — VRGVE- TVR PRybe — acerbif, at iniquif 7 : cf. M 257 III 17 X 380

RIBBECK, VERGIL, III. 18

274 VERGILI AENEIS XI

labere, nympha, polo finisque invise Latinos,

tristis ubi infausto committitur omine pugna.

haec cape et ultricem pharetra deprome sagittam: 590 hac quicumque sacrum violarit volnere corpus,

Tros Italusque, mihi pariter det sanguine poenas.

post ego nube cava miserandae corpus et arma

inspoliata feram tumulo patriaeque reponam.'

dixit; at illa levis caeli delapsa per auras 595 insonuit, nigro circumdata turbine corpus.

At manus interea muris Troiana propinquat Etruscique duces equitümque exercitus omnis, compositi numero in turmas. fremit aequore toto insultans sonipes et pressis pugnat habenis 600 huc conversus et huc; tum late ferreus hastis horret ager campique armis sublimibus ardent. nec non Messapus contra celeresque Latini et cum fratre Coras et virginis ala: Camillae adversi campo apparent hastasque reductis 605

TESTIMONIA.

988 'labere n. p.' Isidorus orig. X 158 Servius Aen. II 14 1V 22 V 151 VI 2 601 sq. “πιὰ... ager" Macrobius Sat. VI 4, ὃ 603 sq. (nec non eeleresque ... Camillae! Servius Aen. VII 675

VARIA LECTIO.

588 nimpha b. INVISA £m 589 omne y 590 faretra b 591 quecumque y£.— UIOLARET (E corr. in I) M uiolarit (rit im ras.) b VOLNERE P152 VVLNERE MP2R»lbc 5992 QVE PR» Q- M, in ra$. b ue cy, Servius ἈΕῚ ἢ — 593 miferande y | corpuf (e m. 2) y 595 AD Ayl DEMISSA PZyc : cf. X 73 XII 685. dimiffa bm 597 AD R 598 ETRVSCI (SC in ras.) Pb etrurii Mentel. pr., Menag. alt. ewuri 4. *etrusci ... quidam sane etruri legunt! Servius 599 CONPOSITI 77; Conpofita cl 600 PRAESSIS E 601 CONVERSVS MP conuerfuf, in mg. at obuerfuf y OBVERSVS Abc — late om. Macro- bii exempl, 602 haftif, in mg. at armif y HASTIS P. fublimibuf (buf in ras.) b. fublimi..buf y 603 CELERESQ- (RESQ zn ras.) ἢ celefq;

ef v r yl celer q; γ2΄ latini (ni m. 2 add.) y 60$ com c frate y A 1 605 ADPARENT M . HASTIS P REDUCTAS A.

VERGILI AENEIS ΧΙ 275

protendunt longe dextris et spicula vibrant,

[adventusque virum fremitusque ardescit equorum |.

iamque intra iactum teli progressus uterque

substiterat: subito erumpunt clamore furentisque exhortantur- equos; fundunt simul undique tela 610 crebra nivis ritu caelumque obtexitur umbra. | continuo adversis Tyrrhenus et acer Aconteus

conixi incurrunt hastis primique ruina i

dant sonitum ingenti perfractaque quadrupedantum

pectora pectoribus rumpunt: excussus Aconteus ^. 615 fulminis in morem aut tormento ponderis acti

praecipitat longe et vitam dispergit in auras.

extemplo turbatae acies, versique Latini

reiciunt parmas et equos ad moenia vertunt.

Troes agunt, princeps turmas inducit. Asilas.- 620

TESTIMONIA.

K 608 *iamque ... progressus! Arusianus p. 256 L. 'jamque i. i." Probi inst. I 12, 2 610 *fundunt ... tela" Cledonius 1924 611

*erebra n. r.' Arusianus p. 259 L. 615 54. 'excussus ... morem"

Nonius 298, 27 615 *exeussus A.' Servius Aen. VI 79 620 Servius

Aen. I 468 "Troes a.' Servius Aen. XII 704

VARIA LECTIO. 0 606 PRAETENDUNT M4. 607 cf.911. adventuque prop. Heynius v R : B ; fremitf c — ADESCIT Pb — adventuque v. fremitus crudescit Zo/Fmannus

VT

608 ERQVE P 609 SVBSTITERAT Pyc Subftiterant (n del.) b , SUB

SVBSTITVERANT AZ CONSTITUERANT Jf: ef. XIL 671 que om c

X 610 EFHORTANTUR M Exhortatur y Exortantur be. 611 Lrru (L corr.

in R) M. 612 ADVERSI-S P ADVERSI My — tyrrenuf y tyrrenuf c thyrrenuf b. acer] Α in ras. αἰ 618 ruina AMoretani sec. et quartus RVINAM P RUINAM AMAybc 614 SONITUM MPyl, Moretani duo x au -M Ry2be — INGENTI M Zy2be, Moretani duo INGENTEM Py1

PERFECTA M perfreta 72 perfecta y! — QVADRIPEDANTVM Z 0

615 acon...teuf y — 616 MORTEM M TORMENTI M actuf, in mg. at aceti γ1 ACTVS (sed ut V fort. fuerit Y) ΡΟ 617 difperfit 71, fortasse recte. disparsit Mentel. αἴ. 619 tendunt, m. rec. in mg. t uertunt b: ef. 811 620 afylaf c

18*

276 VERGILI AENEIS XI

iamque propinquabant portis, rursusque Latini clamorem tollunt et mollia colla reflectunt: hi fugiunt penitusque datis referuntur habenis. qualis ubi alterno procurrens gurgite pontus nunc ruit ad terram scopulosque superiacit unda 625 spumeus extremamque sinu perfundit harenam, nunc rapidus retro atque aestu revoluta resorbens saxa fugit litusque vado labente relinquit: bis Tusci Rutulos egere ad moenia versos, bis reiecti armis respectant terga tegentes. | 630 tertia sed postquam congressi in proelia totas inplicuere inter se acies legitque virum vir:: tum vero et gemitus morientum et sanguine in alto armaque corporaque'et permixti caede virorum semianimes volvontur equi, pugna aspera surgit. 635 Orsilochus Remuli, quando ipsum horrebat adire, hastam intorsit equo ferrumque sub aure reliquit.

. TESTIMONIA.

622 *mollia c. r.' Servius ge. III 204 630 Servius Aen. XI 619 632 Nonius 332, 3

VARIA LECTIO.

621 IAM PROPINQVABANT αὶ 633 abenty | — 4lii post habenis commale posito continuant sentenliam usque ad v.628. 624 VBx P PROCVRRENS, sed RR zm ras., P PROCVMBENS Aem : cf. ge. MI 240

625 AT Py — TERRAS Η ut ge. Il[239 — SVPERIICIT P fuperlicit γι SVBERIGIT A, Silius XV 155 UNDA MPb|1, Servii Regin. VndA R

undà yb2cm undam Servii Paris. 627 ADQVE καὶ aefLo y reuoluta (re in ras.) ὃ REVSOLVTA P. re. oluta 5 refoluta yl 628—630 add.

m. rec. in mg. y 628 reliquit y2. 629 TEUCRI M 630 RELECTI

(L corr.inY) M refpentant c 631 totasque χα 682 IMPLICVERE Ac hes fanguine largo (in mg. lemma scholii in alto) b : ἊΣ XII 721

at necef

634 "mixti b 635 Semianimef γ : ef. XII 329 VOLVNTVR P VOL- h VVNTVR MARybc — pugna afpera furgit in ras. b 636 Orfilocuf » T

Orfilocus c Remuli: ef. IX 633 orrebat c 637 INORSIT P

VERGILI AENEIS XI 277

quo sonipes ictu furit arduus altaque iactat

volneris inpatiens arrecto pectore crura:

volvitur ille excussus humi. Catillus Iollan . 640 ingentemque animis, ingentem corpore et armis

deiecit Herminium, nudo cui vertice fulva

caesaries nudique umeri, nec volnera terrent:

tantus ih arma patet. latos huic hasta per armos

acta tremit duplicatque virum transfixa dolore. 645 funditur ater ubique cruor; dant funera ferro

certantes pulchramque petunt per volnera mortem.

At medias inter caedes exultat Amazon, unum exerta latus pugnae, pharetrata Camilla, et nunc lenta manu spargens hastilia denset, 650 nunc validam dextra rapit indefessa bipennem;

hd

TESTIMONIA.

639 *volneris i, Arusianus p. 241 L. 644 sq. *latos ... tremit Isidorus orig. XVIII 5, 2 648 Probi inst. I 3, 4 Servius Aen. I 318 VI 580 *milibus in mediis exultat A." schol. Lucani I 476 VI 229 *exultat A.' Priscianus 909 Nonius 300, 31 Servius Aen. II 67 649 *pharetrata C. Diomedes 309 P. :

VARIA LECTIO. v"

638 hictu y1c — FERIT (corr. m. rec.) M FERIT A. 639 VVLNERIS MPRybc 640 CATHILLVS Zy CATTHILLVS P CATTHYLLUS Ἢ ca-

thylluf 5 : cf. VIL 672 —— IOLLANT P IOLEAN M IOLLAM Abc — 641 ΦΈΡ ΤΟ al pectore γ: cf. 1V 11 642 Deiecit c1 DEICIT MPRyb

IEIMIONIUM M HERMIONVM P hermi.num y1 herme. num y2 ermeniü :

bl 643 CESARIS M | VMERES P humeri c — VVLNERA MPRylbc

644 TANTVM A *tantus . . . id est tantum patebat in vulnere (vul- nera?), id est in hostilia tela totus patebat" Servius, ex qua adnotatione fortasse triplez lectio elicienda est: tantus in arma, tantum in tela, totus in arma. 645—692 deficit P 645 fremit y1 premit ἢ 647

h ef. ge. IV 2318 pulceram b. VVLNERA MARybc 648 AD A. milibus in mediis schol. Lucani : ef. 1 491 — exfultat y 649 EXSERTA ἡ

L faretrata b. 600 ENTA M . aftilia b. denfet bz, testatur Servius E DENSAT M DENSAT Aycm

278 ΥΕΒΘΊΠΙ AENEIS XI

aureus ex umero sonat arcus et arma Dianae.

illa etiam in tergum, siquando pulsa recessit,

spicula converso fugientia derigit arcu. .at circum lectae comites, Larinaque virgo 655 Tullaque et aeratam quatiens Tarpeia securem,

Italides, quas ipsa decus sibi dia Camilla

delegit pacisque bonas bellique ministras : E

quales Thraeiciae cum flumina Thermodontis

pulsant et pictis bellantur Amazones armis 660 seu cireum Hippolyten, seu cum se Martia curru

Penthesilea refert, magnoque ululante tumultu

feminea exultant lunatis agmena peltis.

TESTIMONIA. 656 Priscianus 758 657 sq. *quas ... delegit? Servius Aen. XII 83 657 Priscianus 587 'dia C. Diomedes 455 Priscianus 857 P.

Pompeius 469 L. schol. Persii I 31 658 'pacis ... ministros' Aru- sianus p. 248 L. . 660 'pulsant . .. Amazones" Probi inst. I 5, 1

'et ... armis! Nonius 472, 9 Servius Aen. I 104 *pictis ... armis" Priscianus 798 Claudius Sacerdos I 89 Servius Aen. I 4. 317 * bel- lantur A. ἃ. Diomedes 377 Priscianus 796. 1207 662 *magnoque

u. t. Servius Aen. IV 168

VARIA LECTIO.

652 VMERIS κα ar.cuf 72 aureuf ut vid. y1 653 in tergü fiquando ὃ SIQVANDO IN TERGVM Z4Zycwv —— 634 Spucula y1 — FVL- GENTIA A fulgientia c1. fugienta Servius confirmat — dirigit c degerit

T δὶ — 655 AD R Et b. & y 666 ARPEIA M fecurem y1, Mentel. alter, testatur Priscianus SECVRIM MRbc * 657 libi decuf 70 dia Polterii unus, Diomedis Par. A et Monac., testantur Servius, Priscia-

nus, Schol. Persii dia (a in ras.) b dia y diua (u zn ras.), in mg. t dia c DIUEA ( corr. m. rec.) M DVRA A dira Diomedis Par. Β 658 bonaf (fm.2) e BONAE Ay2bm, confirmat Servius — bonos ...ministros Arusia- nus 669 traeiciae bc THREICIAE ΜῈ treiciae y — temodontif c thermo-

doontif (o sec. in ras) b. THERMODOONTIS 7? termodoontif 7 Thermodon- tis testatur Servius — 660 pictif (if 1.2) y pectif c1 (voluit peltis, ut 663, - nif. . amadiones Nonii Bamb. 661 HYPPOLYTEN 7/y ipoliten 51 hypoliten c feu (f zn ras.) b 662 Penthefilea (e sec. in ras.) b

Pentefilea y Pentefilia cl refert (t m. 2 in ras.) y referit c1 663 Feminaque » — lunti.f c] — AGMENA (E corr. in I) MM. AGMINA Zybc

VERGILI AENEIS XI 279

quem telo primum, quem postremum, aspera virgo, deicis? aut quot humi morientia corpora fundis? 665 Euneum Clytio primum patre, cuius apertum | adversi longa transverberat abiete pectus:

sanguinis ille vomens rivos cadit atque cruentam

mandit humum moriensque suo se in volnere versat.

tum Lirim Pagasumque super; quorum alter habenas 670 suffuso revolutus equo dum colligit, alter

dum subit ac dextram labenti tendit inermem,

práecipites pariterque ruunt. his addit Amastrum Hippotaden, sequiturque incumbens eminus hasta

Tereaque Harpalycumque et Demophoonta Chrominque; 675 quotque emissa manu contorsit spicula virgo,

TESTIMONIA. 669 sq. Macrobius Sat. IV 6, 14

VARIA LECTIO. 664 POSTTREMUM J/ POSTTREMVM A — afpira j1 668 QVOD

h Ry | umiy humi aut quot c. 666 in mg. / M — Euneum c, Ser- vius EVNAEVM J/Ayw Lunaeum 51] eunedeum, eunereum, puminium,

eaneum, eneum 7 clitio e CLYTHIO ἡ pate y | ecuiuf in ras. b. Ὁ 667 BUANVBEUERAT M 668 Sanguinef y1 ADQVE Zc

CRUENTA - M 5669 MADIT M. VVLNERE Aybc sanguine Macrobii ex. 670 lyrim y lirü e .phagafü c paiafum 51 phaganiqe χ

abenaf 1 habenif »1 671 SVFFVSO Ab2cw Subfufo y SUFFOSSO M "Suffoffo b1^ * suffuso (suffoso Fegin.), casuro. nam suffusi (suffosi Par. Regin.) equi dicuntur quos vulgo cespitatores vocant. alii suffosso (suffo Regin.) legunt, i. e. praecipiti et iam cadenti' Servius : cf. Vegetius velerin. 53 colligit (git m. 2 in ras.) y 672 lubenti y; TENDET

M inertem yem inemem b "inertem: nudam an nihil proficientem ?'

Servius, qui et ipse inter inermem et inertem /luctuasse videtur (in

Regifi. deest scholion). 678 HIS (Ln ras. , fuerat litera amplior) R h

674 Hyppotaden y Hypotadem e fequitur quem c aftac 670 Therea (T in ras.) b Therea c —. HARPALICUM Jy arpalicum ὃ arpa-

lum e . CHROMIN MA. eromin yc chromi b cromim, cromum y AN

I 676 Quot (t in ras.) b QUOD MRy — EMISSAM MVZ CONTOR- TORSIT M |

280 LEO VERGILI AENEIS XI

tot Phrygii cecidere viri. procul Ornytus armis

ignotis et equo venator lapyge fertur,

cui pellis latos umeros erepta iuvenco

pugnatori operit, caput ingens oris hiatus 680 et malae texere lupi cum dentibus albis,

agrestisque manus armat sparus; ipse catervis

verlitur in mediis et toto vertice suprast.

hunc illa exceptum (neque enim labor agmine verso)

traicit et super haec inimico pectore fatur: i 685 'silvis te, Tyrrhene, feras agitare putasti? : advenit qui vestra dies muliebribus armis

verba redarguerit. nomen tamen haut leve patrum

manibus hoc referes, telo cecidisse Camillae.'

protinus Orsilochum et Buten, duo maxima Teucrum — 690 corpora, set Buten aversum cuspide fixit

loricam galeamque inter, qua colla sedentis

TESTIMONIA. 6078 *ecum quoque Apulum eodem quo ventum vocabulo iapygem nominavit! Gellius II 22, 24 681 schol. Hor. carm. II 19, 24

*eum d. a.' Quintilianus VIII 2, 10 cf. VIII 6, 40 682 'agrestis ... sparus' Nonius 224, 2. 555, 19 684 *hunec i. e.' Terentianus Maurus 1277 686 Donati ars III 2, 3 Pompeius 436 L. Servius Aen. I 2 II 620 *te silvis agitare feras' Servius Aen. III 583 688 *verba

r. Priscianus 881 . 688 sq. *nomen... Camillae' Servius Aen, X 830 :

690 —693 *protinus ... lucent' Iulius Rufinianus E 241 R. — 690 sq. Macrobius Sat. VI 6, 10 *protinus .., corpora! Nonius 376, 23

VARIA LECTIO. : 2^ eiit

677 phrigii be. phygii y orniP e ornitf b AETUS M 678 IGNOTUS M Ignotuf y1 a Apise c 679 à (ui in ra$.) b — humerof ybc | 681 MALE Ay MALE Ἡ 683 SUPRAST Ἢ SVPRAEST Zybc

684 Hunc (u Zn ras.) b illi b 686 te suprascr. c ET R. tyrrene yc uhyrrhene ὃ agittare y ^ putaftif yL 687 muliebribuf (bribuf in

ras. b. MVLIERIBVS A 688 REDARGVERET Aybc2 redarguerat cl

H redarguerit festatur Priscianus AUT M haud bc 690 orfilocum c

A . 691 CORPORE 7//. SED Rybc — a.uerfum c aduerfum 5, Macrobii Salisb. 692 GALE^M P sedentis] I in ras. R

Hi E :

VERGILI AENEIS XI 281

lucent et laevo dependet parma lacerto,

Orsilochum fugiens magnumque agitata per orbem

eludit gyro interior sequiturque sequentem, 695 tum validam perque arma viro perque ossa securim

altior exurgens oranti el multa precanti

congeminat: volnus calido rigat ora cerebro.

incidit huic subitoque aspectu territus haesit

Appenninicolae bellator filius Auni, 700 haut Ligurum extremus, dum fallere fata sinebant.'

isque ubi se nullo iam cursu evadere pugnae

posse neque instantem reginam avertere cernit,

consilio versare dolos ingressus et astu incipit haec: *quid tam egregium, si femina forti 105 fidis equo? dimitte fugam et te comminus aequo

mecum crede solo pugnaeque accinge pedestri:

TESTIMONIA.

695 *sequiturque s.' Donatus ad Ter. eun. II 2, 12 IV 4, 54 schol. Hor. epist, I 11, 28 704 'consilio ... ingressus! Servius ecl. X 68

705 sq. ' quid. . equo" Nonius 306, 12 Servius Aen. VII 807 706 'dimitte f.' Probi inst. I 17, 6

VARIA LECTIO. 693 lucent] invenit Rufiniani exempl. 694 Orfilocü (o in ras.) b 0 B Orfilocoum c FVGIES 2. PERREM 695 ETLVDIT (i. e. ecludit) Pyi — girob 696 SECVREM Py1 : cf. 656 697 exfurgenf bc

praecanti ὃ 698 CONGEMINAT- JM *congeminat: Aic distinguendum, nam nemo dicit securim vulnus congeminat, sed securis' Servius. Post volnus dist. m P VOLNVS (0 corr. in V) P VVLNVS MRybc

ora

ORA P2 ORE P| ore Menag. alt. arma ὃ. 700 APPENNINICOLAE (CO in ras.) R Appeninicole y 701 HAUD ρὲ Aut yl hAut m. ead. N

corr. y2 Aut δ] LIGYRVM καὶ fallere om. R SINEBAT ἢ 702 hif; — 703 REGINAm αὶ ABUERTERE J/ "uetere ὃ VERTERE A - avertere confirmat Servius 1704 a.ftu y — 705 .tam (erasa i, ni f.) y

SE P1 706 FIDES Ab1 eqo γ eco y1 707 pugnequae y pugnaque bm

282 VERGILI AENEIS ΧΙ

iam nosces, ventosa ferat cui gloria fraudem.

dixit, at illa furens acrique accensa dolore

tradit ecum comiti paribusque resistit in armis, 710 ense pedes nudo puraque interrita parma.

at iuvenis, vieisse dolo ratus, avolat ipse

(haut mora) conversisque fugax aufertur habenis quadripedemque citum ferrata calce fatigat.

'vane Ligus frustraque animis elate superbis, ' 715 nequiquam patrias temptasti lubricus artis,

nec fraus te incolumem fallaci perferet Auno,'

haec fatur virgo et pernicibus ignea plantis

transit ecum cursu frenisque adversa prehensis congreditur poenasque inimico ex sanguine sumit: 720 quam facile accipiter saxo sacer ales ab alto -

/

TESTIMONIA. ,

710 *tradit e. e. Arusianus p. 264 L. 714 *ferrata c. f? Nonius 199, 18 Charisius 72 *qua de causa Vergilius calces feminino genere pronuntiarit' Probi ars minor 540 715 *vane... animis! Probi inst. I9,5 718 *pernicibus i. p.' Isidorus orig. X 211 Servius Aen. I 472 IV 180 721 sq. schol. Hor. carm. I 37, 18 721 Nonius 192, 23 Terentianus Maurus 1267 Priscianus 1013. 1014 ΄ * accipiter! Chari-

sius 76 incertus de orthogr. 2778 P.

Ld

VARIA LE OTIO.

D

108 VENTOS. A P. FRAVDEM A, in ras. ὃ FRAUDEM Jf laudem, in mg. in. 9 1 fraudem c. .LAVDEM (L 7n ras.) P laudem y, si recte éenótavi, quamquam poenam Zeinsius se legisse dicit. poena y 'Aaec esl vera et antiqua lectio ut fraudem, non laudem legas . . . nam fraudem veleres poenam vocabant! Servius 709 AD yb | 710 EQVVM PRy

aequü bc 4; in ras. b RESTITIT M ΑΔ (re in ras.) b. assistit m, Oblongus Pierii — 711 cf. IX 548 KAPU. "M pura Servius legit . INTERITA α΄ 712 AD PRyb1 — 713 HAUD MPbc — FUGAX (X m. rec. corr. ea A)M — autfertur c1 "abenif ν VM Quadripedem y

; Y "n Quadrupedé c — citam c 715 ELATE Η elate ϑ 716 TEMPTASI καὶ '"S

TEMPTATI (S m. ant.) P temtafti c — ARTES P2y— 717 FRAVS (S m.

ant. add.) P incolomé bc perfe.ret ; — auno (am. 2) y 719

Tranfiit 71 EQVM AZ EQVVM P»ybc — praehenfif y — 720 cf. XII 949 CONGREGITVR 7/1 afanguinec 721 ATES (T corr. in L) P

YVERGILI AENEIS ΧΙ 283

consequitur pinnis sublimem in nube columbam comprensamque "tenet pedibusque eviscerat uncis ; tum cruor et volsae labuntur ab aethere plumae.

At non haec nullis hominum sator atque deorum 725 observans oculis summo sedet altus Olympo: Tyrrhenum genitor Tarchonem in proelia saeva - suscitat et stimulis haut mollibus incutit iras. ergo inter caedes cedentiaque agmina Tarchon fertur equo variisque instigat vocibus alas, 130 nomine quemque vocans, reficitque in proelia pulsos. *quis metus, o numquam dolituri, o semper inertes Tyrrheni, quae tanta animis ignavia venit? femina palantis agit atque haec agmina vertit! quo ferrum quidve haec gerimus tela inrita dextris? 735 at non in Venerem segnes nocturnaque bella aut ubi curva choros indixit tibia Bacchi -

TESTIMONIA.

731 Macrobius Sat. VI 1, 34 'nomine 4. v.' Probi inst. I 4, 5 736 Donatus ad Ter. eun. V 2, 60 'noeturnaque b.' Servius ge. III 98

VARIA LECTIO. 722 pennif b1c — .fublimen yc 723 CONPRENSAM 7/Pb Conpref- fam yc ἡ EUINCERAT (corr. m. rec.) M euifcerat (e pr. m. 2) y 724 Tunc e et] E £.— UULSAE 216 uolfe y 725 AD αὶ ADQVE ἢ 726 oculof c1 — altof y olimpo δε. T» Thyrrenü c — praelia b 728 HAUD MPybc incutit Zeinsius. INCITAT MPyb : cf. X 268.

INICIT Rc 729 CEDES Pybc — caedentiac 780 e. o y2 ego yl VAREBS P —— uocarif 71 HALAS A IRAS Py ex 728 731 in] ad

Macrobii exempl., ut in Furii versu — pulsat Macrobii Salisb., Med. a / Pe G 732 0 (bis) M 738 Tyrreni bc Q- M. INAUIA M 734 Femina

(F m. 2) y PALANTIS (I corr. in E) M pallantif y15c1 — ADQVE κα Interrogandi signum alii ponunt. 785 geritif c — irrita ὃ 736 AD καὶ

SIGNES (lcorr.in E)P 737—783 deficit Ρ — 131 corof y

284 VERGILI AENEIS XI

expectate dapes et plenae pocula mensae

(hic amor, hoc studium), dum sacra secundus haruspex nuntiet ac lucos vocet hostia pinguis in altos!' 740 haec effatus ecum in medios, moriturus et ipse,

concitat et Venulo adversum se turbidus infert

dereptumque ab equo dextra complectitur hostem

et gremium ante suum multa vi concitus aufert.

tollitur in caelum clamor, cunctique Latini 145 convertere oculos. volat igneus aequore Tarchon

arma virumque ferens; tum summa ipsius ab hasta

defringit ferrum et partis rimatur apertas,

qua volnus letale ferat; contra ille repugnans

sustinet a iugulo. dextram et vim viribus exit. 750 utque volans alte raptum cum fulva draconem

TESTIMONIA.

739 *hic ... studium" Maximus Vict. de rat. metr. III 1 Sergius in Donat. 7 p. 478 Endl. 740 *lucos ... altos" schol. Hor. carm. I 37, 4 742 *Venulo ... infert! Servius Aen. XI 814 745 Macro- bius Sat. VI 1, 21 747 *arma v. f^ Probi inst. I 14, 1 Servius Aen. I1 748 “οἵ... apertas! Nonius 382, 5 750 Nonius 296, 20 *et ... exit? Arusianus p. 227 L. Priscianus 1171 Servius Aen. V 438

791—756 Macrobius Sat, V 13, 28 791 sq. 'fulva d. f. a." schol. Hor. carm. IV 4, 12. 751 'fulvam aquilam dicit! Gellius II 26, 11

VARIA LECTIO. .

7138 EXPECTATE JMybcew, confirmat Servius EXSPECTATE X. ex- spectare χ, quod qui receperunt, lenius post v. 737. distinguunt.

menfe

PLENA A dextrae y : cf. VII 274 | Hic fortiter distinoit Paldamus,

qui v. 738 expectate scripsit. 789. 'hic amor, hoc studium per paren-

thesin dictum est, nam ordo est: pocula mensae, dum" e. q. 8. Servius | U

feconduf b — HAROSPEX JM arufpex bc 1740 Nuntiet (N m. 2) 7 Nunciet bc — hac y1 . lu..cof (eras. fo) c pingif b — 741 EQVVM Rybc moriturof 7 etipse] in hoftif y ut IL 511 cf. IX 400 742 OFFERT Ry: cf. ΥἹ 420 —— 743 dextram c1 “ conpleetit c — 744 EGREGIVM R . fumy 745 Tollitur. (lli e£ r m. 2 in ras) y in caelum (incae m. 9 in ras.) y que om. y 146 ^EQUORE M

TARCHO^" M 748 Defingit y — PARTES M2Rc apü.cl 749 Quamy1 VVLNVS MRyb la&aleybe 750 ἃ inras.y2 751 altae b1

]wr-——WP

VERGILI AENEIS XI 285

fert aquila inplieuitque pedes atque unguibus haesit,

saucius at serpens sinuosa volumina versat.

arrectisque horret squamis et sibilat ore,

arduos insurgens; illa haut minus urget obunco 755 luctantem rostro, simul aethera verberat alis:

haut aliter praedam Tiburtum ex agmine Tarchon

portat ovans. ducis exemplum eventumque secuti Maeonidae incurrunt. tum fatis debitus Arruns

velocem iaculo et multa prior arte Camillam | 760 circuit et quae sit fortuna facillima, temptat.

qua se cumque furens medio tulit agmine virgo,

hac Arruns subit et tacitus vestigia lustrat;

qua victrix redit illa pedemque ex hoste reportat,

hac iuvenis furtim celeris detorquet habenas. 165 hos aditus iamque hos aditus omnemque pererrat

undique circuitum et certam quatit improbus hastam. |

forte sacer Cybelo Chloreus olimque sacerdos

TESTIMONIA.

797 sq. *praedam ... ovans! Servius Aen. VIII 9 764 *qua ... illa! Probi inst. I 9, 3 766 Priscianus 908 ex quinto (cf. V 44l) 767 'certam ... hastam' Velius Longus 2237 P. 768—771 (114—116 om.) Macrobius Sat. V 1, 12

VARIA LECTIO. 752 IMPLICVIT Zc — ADQVE ἢ ungib;c — hefit yc 758 AT

h M2c2 AD MIRyb aut c1 et m 794 orr& y 755 arduos * aliquot antiqui! Pierii ARDUUS MRybc — adfurgenf (in mg. A: in) ὃ ille y1

HAUD Mybc urg& y urg.& e VRGVET α΄ ADVNCO A. abunco 7facro- bii Cantabr. Angl. obuncto c1. — 751.—793 deficit αὶ “151 HAUD 7Mbc

H tyburtum yc. TARCON JJ. raptam Servius Aen. VIII 9 — 759 Meonidae c

G .arrunf 5 761 Cireumit ybc 762 tullit y1 — ARMINE M 763 har-

runfb — 765 uenif y celeref c caeleref b c&erif }1 766 cf. V 441 iamque] atque y — iamque hos abitus zz ^ peperrat y1 767 inpro- bufyc — 768 satus * aliquot antiqui' Pieriani — CYBELO. Mbemip, Servi Regin. Par.: cf. ML 111. cybele y, Macrobii Cantabr. cybelae Macrobii ὦ chloreuf »b. chloreuf e CHOREUS M, Macrobii c, nisi quod thoreus Cantabr. : ef. XI 363 — olin cl

286 VERGILI AENEIS XI

insignis longe Phrygiis fulgebat. in armis

spumantemque agitabat ecum, quem pellis aénis 710 in plumam squamis auro conserta tegebat. j

ipse, peregrina ferrugine clarus et ostro,

spicula torquebat Lycio Gortynia cornu;

aureus ex umeris erat arcus et aurea vati

cassida; tum croceam chlamydemque sinusque crepantis 775 -

carbaseos fulvo in nodum collegerat auro,

pictus acu tunicas et barbara tegmina crurum.

hunc virgo, sive ut templis praefigeret arma

Troia, captivo sive ut se ferret in auro

venatrix, unum ex omni certamine pugnae 780 caeca sequebatur totumque incauta per agmen

femineo praedae et spoliorum ardebat amore,

telum ex insidiis cum tandem tempore capto

concitat et superos Arruns sic voce precatur:

TESTIMONIA. 710 sq. *quem ... tegebat! Gellius II 6, 21 Macrobius Sat. VI 7, 18 Diomedes 406 Servius Aen. X 314 - . 774 sq. *aurea ... cassida"'

Charisius 80 Priscianus 689. 708 anon. de orthogr. 2780 P. Servius Aen. II 122 719 *haee cassida' Claudius Sacerdos II 47 715 sq. *tune

.. auro! Nonius 541, 16. 777 'barbara t. c. Servius Aen, II 503 719 sq. *captivo νυ... venatrix' Nonius 302, 14 782 Arusianus p. 209 L. Servius Aen. IX 477 ;

VARIA LECTIO. 769 PHRYGIS X frigüf b frigif c — 770 equum ybc — QUEM suprascr. M A'E-NIS M. enif c 7711 in plumam squamis om.

Macrobü o fqualif; 772 ferugine b. 773licio c — CORTYNIA My gortinia b1c 114 UMERIS ΠΡ humerif c. umero yz ut 652

ERAT 7b fonat yc ut 652 aure b 116 tune Νορῖϊ ecempl.

CLAMYDEM A4, Nonii exempl. clamidem y chamidem b clamidem c crepantef c 777 tecmina Ὁ 779 ΤΟ ΓΑ M. auro, ἘΣ unum

* incenfa

alii .— 781 masa € incensa z : cf. IV 300 782 PRAEDE M 188 INSIDES P iadiif 6 784 Conicit e. Coniicit m : cf. IX 411 X 646. 891

harrunf Ὁ PRAECATUR

Su M BEP. Ln met aem. c em - —

bd t

E “ἢ Ae cen mme v

m LE

*»

, VERGILI AENEIS XI 287

*summe deum, sancti custos Soractis Apollo, 785 quem primi colimus, quoi pineus ardor acervo

pascitur et medium freti pietate per ignem

cultores multa premimus vestigia pruna,

da, pater, hoc nostris aboleri dedecus armis,

omnipotens. non exuvias pulsaeve tropaeum | 1790 virginis aut spolia ulla peto (mihi cetera laudem

facta ferent): haec dira meo dum volnere pestis

pulsa cadat, patrias remeabo inglorius urbes.'

audiit et voti Phoebus succedere partem

mente dedit, partem volucris dispersit in auras: 195 sterneret ut subita turbatam morte Camillam,

adnuit oranti; reducem ut patria alta videret,

non dedit, inque notos vocem vertere procellae.

ergo ut missa manu sonitum dedit hasta per auras,

convertere animos acris oculosque tulere . «4 800 TESTIMONIA.

785 sq. 'summe ... colimus! Nonius 250, 4 785 schol. Hor. carm. 19, 2 Servius Aen. I 665 VI 79 ecl. III 62 *sancti ...

Apollo Priscianus 681 'sancti e. S Consentius 2027 P. 789 Ser-

vius Aen. XI 592 793 'patrias ... urbes? Servius Aen. XI 762

794 sq. Macrobius Sat. V3, 7 'partem... auras' Servius Aen. X 652 795 *partem ... auras! Servius Aen. IX 313

ibas -—

VARIA LECTIO.

E 785 DVM P — appollo y 786 Quem (Q corr. ea C, em m. 2 in ra$.) y . PRIMIS 7^ primum 7 Hirpini Peerikampus — QVOI P CVI My2be qui y. PENNEVS Py] — ARBOR (B corr. in D) P 787 FRETI (F eorr. ec E) P 788 victores Villebrunus conl. Silio V 180 secura in

Peerlkampus | MVLTA suprascr. P PRÁAEMIMUS ἡ pruna (ἃ m.

2inras.)y 789. abolere c1 799 ecfuuiaf c1. — ue (ἃ zn ras.) b

TTROPEUM Ἢ tropeum y tropheum b tropheü c 791 VLLA suprascr. D

P 792dura7z1 MEORUM M VOLNERE (0 corr: in V) P UULNERE Mybc 798 lapsa Peerlkampus 704. AVDET P — uotis phoebus 7, Macrobii ὦ phoebus votis Macrobii Par. 1 phoebus vati Salisb. — parte fuecedere phoebuf 5 partim ΟἹ : cf. V 187 795 partim 7 patrim cl

E h uolucrif (c m. 2) y 798 notof c nothof b 799 UBI Ἢ : cf. IV 474 |

288 VERGILI AENEIS XI

cuncti ad reginam Volsci. nihil ipsa nec aurae

nec sonitus memor aut venientis ab aethere teli,

hasta sub exertam donec perlata papillam

haesit virgineumque alte bibit acta cruorem.

concurrunt írepidae comites dominamque ruentem 805 succipiunt. fugit ante omnis exterritus Arruns,

laetitia mixtoque metu, nec iam amplius hastae

credere nec telis occurrere virginis audet.

ac velut ille, prius quam tela inimica sequantur,

continuo in montis sese avius abdidit altos 810 occiso pastore lupus magnove iuvenco,

conscius audacis facti, caudamque remulcens

subiecit pavitantem utero silvasque pelivit :

haut secus ex oculis se turbidus abstulit Arruns contentusque fuga mediis se inmiscuit armis. 815 illa manu moriens telum trahit, ossa sed inter

TESTIMONIA.

803 Probi inst. I 12, 2 803 sq. Nonius 453, I4. 804 'virgineum

. eruorem' Macrobius Sat. VI 6, 17 Servius Aen. XII 376 812 *eonseius a. f. Arusianus p. 220 L. 812 sq. *caudam ... petivit" Diomedes 407 'caudam...utero' Nonius 387, 11 Servius Aen. V 505

B VARIA LECTIO.

801 uolei 2 VLSCI P uulei y1 — neq; cy aurae, in mg. m. ant. af auraf c. auraf (f fort. ex corr.) b. auras Menag. alter , y *auras...

s haec est antiqua lectio" Servius 802 SONITU 7. ATAMaude 803 Hafta (f im ras.) b exerta Nonii exempl. exartà b. EXPERTAM αὶ perlata] L corr. ex T P 804 virgineum| E corr. ex I P — BEBIT (E corr. in V) P 806 Succipiunt (c pr. in ras.) b : cf. 1 175 IV 391 VI 249 SUSCIPIUNT MPRyc — FVGITT P — OMNES Py — harrunf b 807 IA" (A. in ras.) P iam suprascr. c — 808 Crederere y Crederete

b telis oceurre. b. TELISSVCCVRRERE (V pr. in ras] P — 810 MON- TES AM2c aui.uf (erasa 1 vel b) ὃ auluf γι] 811 paftoref 51 S

lpufy — 812 REMVLGENS Py — 8I3SILUA. M — 814 HAUD J/Rbc I

harrunf b 815 MEDIS P ' 816 manuf yl TRAHIT (RAH ἐπ . litura erasis quatuor literis) P

t ERIT

——MMÀ

Mau tmt

VERGILI AENEIS XI 289

' ferreus ad costas alto stat volnere mucro: labitur exsanguis, labuntur frigida leto lumina, purpureus quondam color ora reliquit. tum sic expirans Áccam ex aequalibus unam τ 820 adloquitur fidam ante alias, quae sola Camillae, quicum parliti curas; atque haec ita fatur: *hactenus, Acca soror, potui: nunc volnus acerbum conficit, et tenebris nigrescunt omnia circum. effuge οἱ haec Turno mandata novissuma perfer: 825. succedat pugnae Troianosque arceat urbe. iamque vale. simul his dictis linquebat habenas, ad terram non sponte fluens. tum frigida toto paulatim exsolvit se corpore lentaque colla

TESTIMONIA. 820 —822 (om. 821) 'Accam ... fatur' Arusianus p. 257 L. *Aecam ... unam, quicum p. c.' Priscianus 960 822 *quicum p. c.'

Rhemnius Palaemon 1377 Augustinus de gramm. 1993 P, Servius Aen. I 37 823 sq. 'haetenus ... conficit? Nonius 208, 24 *nune ... conficit! Probi inst. I 11, ! 824 “εὐ... circum" anon. de verbo 40 p. 171 Endl.

VARIA LECTIO.

U 817 coftaf (f post. m. 9) y — VOLNERE (0 corr. in V) P UOLNERE M VVLNERE Aybc 818 labitur] R in ras. P la&o y loeto (ut saepe) bc — *frigida leto: al telo legunt! e. q. s. Servius — 819 ora (rin ras.) b ossa m — relinquit cz 820 SIC suprascr. M —— EXSPI- RANS My :SACCAM P 821 ADLQVITVR Z Alloquitur c ΕἾΠΑΝ M

Pyi fidem b FIDA M FIDA Rc 822 QUICUM AMRU, testantur. Aru-

: atqua * sianus, Priscianus, Rhemnius, Augustinus Cuicum 51 Qui..cum (m. 1 fort. Quamcum) y QVACVM (A in rasura duarum litt.) P Quacum c

patiri y solet, atque ita 7 *subaudis consueverat! Servius. Ceterum

. vix credo haec tam nuda relicturum fuisse poetam. ADQVE καὶ

haec om. Arusianus 828 WACTENUS M for y | num Probi inst. cod. | VOLNVS (0 eorr. in V) P. VVLNVS MRybc 824. CONFICIT-ET (sed T-E in ras.) P 825 NOVISSIMA MÁbc 826 VRBI PLA 827 HIS suprascr, Ρ hif dictif hoc dicenf 5 : ef. X 886 ling quebat b 828 AD (D fort. corr. ex T) P fluenf. (n corr. ex r, f m. 2 in ra$., erasa deinde f) y Lolo (t pr. e corr., 0 post. corr. ex a) γῶ TOTA P ,

RIBBECK, VERGIL. III. 19

290 VERGILI AENEIS XI

et captum leto posuit caput, arma relinquont, 830 vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.

tum vero inmensus surgens ferit aurea clamor

sidera: deiecta crudescit pugna Camilla,

incurrunt. dénsi simul omnis copia Teucrum

Tyrrhenique duces Euandrique Arcades alae. 835

At Triviae custos iandudum in montibus Opis alla sedet summis spectatque interrita pugnas. utque procul. medio iuvenum in clamore furentum prospexit tristi mulcatam morte Camillam, ingemuitque deditque has imo pectore voces: 840 *heu nimium, virgo, nimium crudele luisti supplicium, Teucros conata lacessere bello!

TESTIMONIA.

832 sq. 'ferit . . . sidera! Priscianus 906 ex quinto haec laudans contaminata cum V 140 833 'deiecta ... Camilla" Servius ge. III

504 836 sq. “δῇ... sedet! Servius Aen. VIII 269 836 Macrobius Sat. III 6, 15 V 22, 2 841 sq. *heu ... supplicium' Atilius Fortu- natianus p. 334 G. Servius Aen. II 366 841 *heu n. v. n.' Marius Victorinus 2472 θὰ n. v.' Maximi Vict. de fin. 5 gloss. p. 456 Endl.

VARIA LECTIO.

830 cap.tum (p m. 2) y la&o y laeto ὁ loeto c relinquont Probus , ut apparet ex Servii adnotatione hac: * arma relinquens: alii arma relinquunt legunt. Probus hypallágen vult vel contrarium, ut ipsa relinquit. a/ü arma relinquunt /audant dictum, i. e. illa decidebant e

manibus Camillae exanimi.' RELIQVENS (N et fort. S in ras.) P RELIN- QUENS Mybc RELIQVIT R — 831 — XII 952 | per b 832 AVRE P

833 delecta y 834 CONCVRRVNT AZ 885 cf. 171 ΧΗ 551 Thyr- reni c TYRRHENUM Ὡγοδάοί (e m. ant. corr. in i) bc AUS M

836 AD αὶ IAMDVDVM PRybc 888 medio iuuene. IVENEM-

MEDIO P iuuenum medio 71 iuuenem medio y2 furente 5. FURENTEM My2 in clamore furentü in ras. c 889 Profpexit (Pro m. salis ant. in ras.) b MVLCATAM MPRyl1b multatam, in mg. m. 2 t mulcatà c * muleatam, affectam. mulcari enim proprie verberibus dicimus' Servius

840 IMODE ER 841 heu] o Atilius Fortunatianus 842 cf. 585 IFTEVCROS P

i arat m en

———2 ——

-

VERGILI AENEIS XI 291

nec tibi desertae in dumis coluisse Dianam

profuit aut nostras umero gessisse sagittas.

non tamen indecorem tua te regina reliquit 845 extrema iam in morte, neque hoc sine nomine letum

per gentis erit aut famam patieris inultae.

nam quicumque tuum violavit volnere corpus,

morte luet merita. fuit ingens monte sub alto

regis Dercenni terreno ex aggere bustum 850 antiqui Laurentis opacaque ilice tectum :

hic dea se primum rapido pulcherruma nisu

sistit eL Arruntem tumulo speculatur ab alto.

ut vidit laetantem animis ac vana tumentem,

*cur' inquit *diversus abis? huc derige gressum, — 855 huc periture veni, capias ut digna Camillae praemia. tune etiam telis moriere Dianae?' dixit, et aurata volucrem Threissa sagittam

TESTIMONIA. 845 Priscianus 699 852 sq. (hic ... sistit" Arusianus p. 262 L. 859 *cur ... abis' Probi inst. I 9, 7 Cledonius 1923 856 sq. *eapias ... praemia Priscianus 1021 857 'tune ... Dianae! Maxi-

mus Viet. de rat, metr. Vd

VARIA LECTIO. 843 DESERTA.. P1 deferte y 844 VMEROS P humero yc GRESSISSE MM ceffiffe γ1 PHARETRAS PZybm : cf. 1 500 V 558

815 No y Nóc — tan////ci . &REGINA P rgina 7 relinquit 52, Prisciani Par. R. RELINQVET Pyb1e, Prisciani Bong. 846 EXTRE-

IA : MAMIMMORTE P extrema iám morte ;— NEC ἢ la&um y laeti ὁ 847 gentef c — aud y2 — inultae] E in ras. P — 848 quecumque γ1 L

VVLNERE MARybc 849 lnu.& yc fugit cl ingerif y1 ABTO M n D

850 DECERNI M — agere b — 85l illice yc — 852 EA M — PVL-

hr v CHERRIMA 2 Rbc 853 aruntem ἢ fpeculator y SPECVLATVS αὶ FULGE R

ALTO P 854 LAETANTEMANIMIS MM FVLGENTEMARMIS PZybc surgentem animis Leid. Fuisse qui scriberent laetantem armis su$pica- A tur Wagnerus. ΥΝΑ (V in ras.) P 855 abhif y HVNC P f

dirige c — greffum 5b . 856 γος — CAMILLA αἰ 858—878. 879—895 Ffol.LXXIV 858 ET suprascr. F teiffa c

19*

292 VERGILI AENEIS XI

deprompsit pharetra cornuque infensa tetendit

et duxit longe, donec curvata coirent 860 inter se capita et manibus iam tangeret aequis,

laeva aciem ferri, dextra nervoque papillam.

extemplo teli stridorem aurasque sonantis

audiit una Árruns, haessitque in corpore ferrum.

illum expirantem socii atque extrema gementem 865 obliti ignoto camporum in pulvere lincunt,

Opis ad aetherium pinnis aufertur Olympum.

Prima fugit domina amissa levis ala Camillae; turbati fugiunt Rutuli, fugit acer Atinas, disiectique duces desolatique manipli 870 tuta petunt et equis aversi ad moenia tendunt. nec quisquam instantis Teucros letumque ferentis

TESTIMONIA.

860—862 Macrobius Sat. V 3, 2 865 *atque e. g.' Arusianus p. 233 L. 867 Servius ge. III 93. 872 sq. 'nec ... sustentare Iulius . Rufinianus p. 237 R.

VARIA LECTIO.

TE . 859 DEPROMSIT 4 Pbc PHARETRA-M P TENDIT PF 860 ETDVXSIT P Eduxit by adduxit Macrobii exempl. 861 iam] l ex corr.

à A rec. M . tenderet δ] EQUIS M 862 LAEVAM P LAEVAM αὶ 1

868 EXEMPLO P SONANTES M 864 AVDLT P AVDIT P — ^RRVNS (A m. rec. F arunf 1 ARRUNS- M. *multi nolunt in medio distingui propter exprimendam celeritatem' Servius HAESSIT P heffit 71 HAESIT ΜΕ. | FERRV* P — 865 EXSPIRANTEM FMPyc — ADQVE αὶ GEMENTE F ὅ66 LINQVVNT Fe LINQUNT Mb LINQVANT καὶ 867 AETERIVM αὶ pennifc olimpü bc ^ 868fuitb levis] LE m. 9 corr. fort. ex ΤΊ, suprascr. sed eras. LE ut "E P 869 ATILAS R : Asilas in calamo fuerat. cf. ΧΙ 661 870 DEFECTI M DVCES. D ESOLATI (D altera m. ant., sed ex corr. ut vid.) P — maniple, corr.

m. ant, b. — 871 EQVOS Py — aduerfi ς 872 m. 2 intra lineas add. c errantes (fortasse aeratas ez VII 703) acies letumque Aufinianus

S inftantef c TEULCROO- 7. TETVM P1 laetü b. ' FERENTES FMc

VERGILI AENEIS XI 293

sustentare valet telis aut sistere contra, -

sed laxos referunt umeris languentibus arcus, quadrupedumque putrem cursu quatit ungula campum. 870 volvitur ad muros caligine turbidus atra

pulvis, et e speculis percussae pectora matres

femineum clamorem ad caeli sidera tollunt. .

qui cursu portas primi inrupere patentis,

hos inimica super mixto premit agmine turba; ... 880 nec miseram effugiunt mortem, sed limine in ipso, moenibus in patriis atque inter tuta domorum

confixi expirant animas. pars claudere portas:

nec sociis aperire viam nec moenibus audent

accipere orantis, oriturque miserrima caedes : 885 defendentum armis aditus inque arma ruentum..

TESTIMONIA.

874 'laxos ... arcus' schol. Hor. carm. III 8, 23 878 schol. Hor. epod. X 17 882 Macrobius Sat. IV 3, 12 883 'confixi e. a." Servius Aen. I 44

*

- VARIA nemi

873 AU M 814 UMERISUMERIS J/. humerif c oup. 5 referunt schol. Hor. 875 cf. VIII 596 Quadcugedim c QUADRUPEDUM M QVADRIPEDVM Pyb QVADRIPEPO R QVADRIPED.O- F pàtrem y

PNGVLA P — 877 ETSPECVLIS FMb: fortasse ec speculis seribebatur omissa et, ut in pulvis servaretur is longa. * pulvis hic corripuit, alibi producit | 478' Servius. et e murif cz — PECTORE (E post. corr. in X)

F 818 οἵ. Χὶ 262 Femineom c caeli om. schol. Hor. 879 PATNTIS F PATENTES 2/2c 880 PRAEMIT FP PRAEMIT 4 — 881 Haec c1 MISERA 7 ..fugiu. c] fugiunt ει. limine (ine 2n ras.) c

882 patrif y PATRIS P ἈΠΕ R — INTRA ΜῈ: cf. 235. 267 VI 525

VIL 168 — 883 CONFIXI 27 ESSPIRANT (i. e. ecspirant) M. exfpirant c 884 Haec.c] nec 885 ORANTES MPAy CAEDAES M — 886 cf. XM 410 DEFENTVM (DEN vid. suprascr. fuisse, sed erasa) F

DEFENDENT -.:-:: M. Defendentem yc | atque y

204 VERGILI AENEIS XI

exclusi ante oculos laerumantumque ora parentum

pars in praecipitis fossas urgente ruina

volvitur, inmissis pars caeca et concita frenis

arietat in portas et duros obice postis. 890 ipsae de muris summo certamine matres

(monstrat amor verus patriae, ut videre Camillam)

tela manu trepidae iaciunt ac robore duro

stipitibus ferrum sudibusque imitantur obustis | praecipites primaeque mori pro moenibus ardent. 895

Interea Turnum in silvis saevissimus implet nuntius, et iuveni ingentem fert Acca tumultum: deletas Volscorum acies, cecidisse Camillam, ingruere infensos hostis et Marte secundo omnia corripuisse, metum iam ad moenia ferri. 900 ille furens (et saeva lovis sic numina pellunt) ὁ deserit obsessos collis, nemora aspera linquit. vix e conspectu exierat campumque tenebat,

TESTIMONIA.

890 Marius Plotius p. 301 G. *arietat in p.' Macrobius Sat. V 14, 2 Cledonius 1885 Probi inst. I 14, 4 Servius Aen. V 432 *et.. postes' Macrobius Sat. V 14, 3 891 'ipsae de muris matres! Servius Aen. IX 479

--

VARIA LECTIO. 887 LACRIMANTVM ΠΡ lacrimatü c PARENTum F 888

C PRAECIPITES πὸ — VRGVENTE Ay 889 CAERA (AEC in ras., € sup. m. "ae F 890 muros Plotius XPOSTES Ac poftif (f pr. in ras.).b

PORTIS Pl 891 IPSAE αὶ morif (moeris?) b 892 VERSVS αὶ

Alii post patriae concludurit parenthesin. — VT suprascr. Ε΄ CAMILLA

F 898 repidey — iaceunt c ROEBORE P 894 Stypibuf y

fu.dibuf y — imatantur 71 id obuftif (o ez corr. c 895 PREAMAE P M

Mori (M m. rec. F — ARDENT Jy audent bc 8906 TURNUS ἡ feuifimuf y —. INPLET Z5; 897 IVENI P 898 VOLSCORVM (0 pr. corr. in V) P uufcorü c 899 Ingru.ere —. HOSTES P2yc 901 et] nam 4 Fortasse en placeat. |. NOMINA 2M. PELLVNT POSCVNT MPybc ut 1V 614 VIII 512 T dis Diferit y1 COLLES XR linquv///

b1 linquenf 52 908 CAMPOS M

l—— —————— — αὰ-Ο- "

VERGILI AENEIS XI 295

cum paler Aeneas saltus ingressus apertos

exsuperatque iugum silvaque evadit opaca. 905 sic ambo ad muros rapidi totoque feruntur

agmine nec longis inter se passibus absunt;

ac simul Aeneas fumantis pulvere campos

prospexit longe Laurentiaque agmina vidit,

el saevom Aenean adgnovit Turnus in armis 910 adventumque pedum flatusque audivit equorum.

continuoque ineant pugnas et proelia temptent, .

ni roseus fessos iam gurgite Phoebus Hibero

tinguat equos noctemque die labente reducat:

considunt castris ante urbem et moenia vallant. 915

TESTIMONIA.

909 *prospexit l.' cf. Priscianus 1175 910 Servius Aen. I 99 914 *tingat e.' Servius Aen. VIL 811 .

VARIA LECTIO.

A 904 SLTUS M — 905 SILVA P falua 1 906 AMO R 907 Ag- mine interrena longif inter fe y INTEr αὶ 908 TVM PATER PA ut 904 tum pater, at ac fimul ; FUMANTES MM . 909 Confpexit ὃ LONGAE M 910 SAEVOM (0 corr. in V) P SAEVVM MRyc feuum ὃ aeneam 16 — AGNOUIT Jc CONSPEXIT Py — 911 ADUENTUS 27 A

FLATVM A — AEQVORVM ΡΟ 912 INEUNT J/ ineunt b temptant yc 913 RVSEVS (V pr. corr. in 0) P

P. UERGILI MARONIS AENEIDOS || LIB. ΧΙ. EXPL- INC- LIB- XII | FELICITER 24 VERGILI- MARONIS- AENEIDOS- LIB. XI. || EXPLIC- INCIPIT- LIBER- ΧΕ (sequuntur versus undecim, quos vide in pro- legom.) R EXPLICIT LIBER VNDECIMVS [| INCIPIT DVODECIMVS γ

PBLII VIRGILII MARONIS AENEIDOS || LIB- ΧΙ. EXPLICIT INCIP. LIB DVODECIMVS (sequuntur undecim versus) b

P. VERGILI MARONIS A EUN E D. 0318

LIBER DVODECIMVS

Turnus ut infractos adverso Marte Latinos ; defecisse videt, sua nunc promissa reposci,

se signari oculis, ultro inplacabilis ardet

attollitque animos. Poenorum qualis in arvis

saucius ille gravi venantum volnere pectus Ὁ tum demum movet arma leo gaudetque comantis

excutiens cervice toros fixumque latronis

TESTIMONIA.

AENEIDOS XII. 1 sq. Turnus ... videt! Donatus ad Ter. eun. 113,44 1 Diomedes 406 Priscianus 1279 Servius Aen. V 784 VII 332 IX 499. 2 Diomedes 494, 496 9 Diomedes 496 *ultro i? Ser- vius Aen. XII 45 4—0 *attollit ... leo? Donatus ad Ter. hec. III 9, 97 *Poenorum ... leo" schol. Hor. carm. III 20, 2 Victorinus ad Cic. p. 84 Or. 4 Terentianus Maurus 1212 4 sq. 'Poenorum ... gravi' Servius Aen. X 707 5 'saucius ille" Servius Aen. I 3 *saucius pectus' anecd. Paris. Eckst. 9, 31 6 sq. *gaudet ... toros" Nonius 208, 24 6 Diomedes 496 7 Diomedes 496

VARIA LECTIO. ArNEIDOS XII. 1 ὅς fractofy — MORTE Py1 2 DEFI-

I CISSE PR sua iam Diomedis exempl. | 38e. y | OCVLOS MP.

N 5 UENATUM 7» VOLNERE (0 corr. in V) P. VVLNERE 4 Ryc 6 Cum 51 COMANTES M

; Me peace wem Ὁ. Ὃν

εἰν τῷ πῶσ nm

VERGILI AENEIS XII 297

inpavidus frangit telum et fremit ore cruento:

haut secus accenso gliscit violentia Turno.

tum sic adfatur regem atque ita turbidus infit: 10 *nulla mora in Turno; nihil est quod dicta retractent

ignavi Aeneadae, nec quae pepigere recusent:

congredior. fer sacra, pater, et concipe foedus.

aut hac Dardanium dextra sub Tartara mittam, desertorem Asiae (sedeant spectentque Latini), 15 et solus ferro crimen commune refellam,

aut habeat victos, cedat Lavinia coniunx.'

Olli sedato respondit corde Latinus: - *o praestans animi iuvenis, quantum ipse feroci | virtute exsuperas, tanto me impensius aecum est 20 consulere atque omnis metuentem expendere casus.

TESTIMONIA, " 8 Nonius 459, 13 9 Nonius 22, 20 1l *nulla m. in T." Seneca de benef. VI 41 15 'sedeant s. L.' Donatus ad Ter. adelph. IV

5, 38 Nonius 402, 14 Servius Aen. XI 434. 460 16 Servius Aen. XII 229 17 Nonius 250, 32 19—21 Macrobius Sat. VI 2, 17 *o -.. consulere! Macrobius Sat. V 1, 16 19 sq. *o ... exsuperas' Donatus ad Ter. Phorm. II 3, 31 19 *o ... iuvenis? Nonius 371, i2 Arusianus p. 252 L. Donatus ad Ter. hec. III 5, 32. schol. Hor. carm. I 22, 1 Servius Aen. II 61 IV 529 V 202 X 086 ge. IV 491 21 ' at-

B

VARIA LECTIO.

M 8 INPAUIDUS M 9 HAUD 2/Pybc — GLISCET 4. 10 Tunc c- AFFATUR Mc — ADQVE αι tubiduf; .— 11 "orac — Turno est

C A Senecaà 12 NEQVE P neq c 'quidam sane a nulla mora in Turno usque ad pepigere recusent ungunt, ne, si dislinctio intercesserit, lan- guescat sententiae color' Servius. Nec est in Mediceo Fogginio teste nisi post Aeneadae distinctio. 18 faeduf δ 14 HAEC P hac. y

16 folef c — CRIMEN FERRO 7c — conmunec 17 abeat Zulich. m. pr., Vratisl. — uicto., $n mg. m. 2 at uictor c uictor Mentel. m. pr., ἃ habeat victos legit Servius cedatque, viri docti * aliqui libri" ap.

.ni Ge. Fabricium — laüia c laurentia Franc. : cf. VII 359 18 fedato. c V LATINOS 2H latinif c1 19 ferocem m 20 VIRTVTEM P

INPENSIVS MPybc ^ aequm eft y AEQVVMEST 2Zbc — 21 ADQVE αὶ EXPENDERI uw vid. P| expendere (re in ras.) b cafuf in ras. b

298 VERGILI AENEIS XII

sunt tibi regna patris Dauni, sunt oppida capta

multa manu, nec non aurumque animusque Latinost ;

sunt aliae innuptae Latio et Laurentibus arvis,

nec genus indecores. sine me haec haut mollia fatu 25 sublatis aperire dolis, simul hoc animo hauri.

me natam nulli veterum sociare procorum

fas erat, idque omnes divique hominesque canebant.

victus amore tui, cognato sanguine victus coniugis et maestae lacrumis, vincla omnia rupi: 30 promissam eripui genero, arma impia sumpsi.

ex illo qui me casus, quae, Turne, sequantur

bella, vides, quantos primus patiare labores.

bis magna victi pugna vix urbe tuemur

spes Italas; recalent nostro Thybrina fluenta 35

- TESTIMONIA.

que ... casus' Servius Aen. XII 43 25 Priscianus 609 'nec g. i.' Nonius 489, 3 25 sq. 'sine ... hauri^ Donatus ad Ter. hec. V 1, 18 *sine ... dolis! Nonius 385, 21 Donatus ad Ter. hec. V 1, 17 *haee ... hauri' Nonius 319, 27 26 *simul ... hauri? Seryius Aen.

IV 359 27 sq. *me ... erat' Donatus ad Ter. Andr. II 1, 30

29 Arusianus p. 266 L. 3l 'arma i. s. promissam e." Servius Aen.

VI 86 94 sq. *vix ... Italas' Servius Aen. XI 16. 35 sq. *recalent .. adhue' Servius Aen. VI 87 35 'recalent ... fluenta" Chari-

sius 241

Ls

VARIA. LECTIO.

causas Macrobii ὦ casus Servius legit 22 DAUNIUS M opida y

33 LATINOEST J/Réóc latino. y 24 laurentibi e. ARUIS J/. AGRIS

ut XI 431 PRybc : cf. VIL 537 X 390. ΧΙ 247. XII 516 ge. ΠῚ 249 25 H

indecoris Nonius HAECHAVT Zi», Priscianus HAECAUT 4 HAEC HAVD P, (d in ras.) b. haut haec Nonii 319 exempl. haud haec em, Men-

teliani fatu. c FATAU 74. 26 haec Donatus 28 FASS α΄ οἶς f diui. (diuum m. 1 ut vid.) c homine b 29 cognati Arusiani Gu.

30 LACRVMIS (V corr. inl) P LACRIMIS MAyc lacimif ΥΙΝ- CVLA Py — 31 ERVPL A. generoque πὸ INPIA.P. 32 CASVVS A

A 33 PATIERE Ἱ PATIERE καὶ 34 PUGNAS: M /— 365 ....recalent y

THYBRINA MPR thybrina y thyberina bc, Charisii cod. — FLV- VENTA A ἢ

[2m s

VERGILI AENEIS XII 299

sanguine adhuc campique ingentes ossibus albent.-

quo referor totiens? quae mentem insania mutat?

si Turno extincto socios sum adscire paratus,

cur non incolumi potius certamina tollo?

quid consanguinei Rutuli, quid cetera dicet 40 Italia, ad mortem si te (Fors dicta refutet!)

prodiderim, natam et conubia nostra petentem?

respice res bello varias; miserere parentis

longaevi, quem nunc maestum patria Ardea longe

dividit." hautquaquam dietis violentia Turni 45 flectitur: exsuperat magis aegrescitque niedendo.

ul primum fari potuit, sic institit ore: -

*quam pro me curam geris, hanc precor, optime, pro me deponas letumque sinas pro laude pacisci:

et nos tela, pater, ferrumque haut debile dextra 90

TESTIMONIA.

36 *campi ... albent' Eutychius I 4, 1 Charisius 223 Diomedes 335 Priscianus 709 Martianus Capella II1511 — 41 *ad... fors" Marius Victorinus p. 10 G. *fors d. r. Eutychius II 15 43 sq. *miserere p. Ll, Maerobius Sat. IV 4, 20 46 *aegrescitque m.' Priscianus 826

47 Donatus ad Ter. hec. V 1, 18 50 sq. *et nos ... spargimus' Donatus ad Ter. Andr. V 4, 36

VARIA LECTIO. 36 ADHUNC M — 37 cf.1V 595 REFERO R 88 TUANO (A corr. m.rec.in R) M — EXSTINCTO R —paratofh 89 ἢ suprascr. c incolomi y incolomi ας. 40 QT M — QUIT (T corr. in D) M -

DICIT καὶ 41 montem γ 49 NATA P 45 HAUDQUAQUAM bc

M ;

HAVDQVAQVAM P HAVTQVAMQVAM AZ autquamquam (t corr. in d, m pr. eras.) y 46 EXUPERAT Ἡ ARDESCIT Q- TUENDO, in mg.: AEGRESCIT, M ex 1 713. aegrescitque medendo festantur Priscianus et Servius — 471—193 deficit Ρ 47 INSTITIT PRybew, * antiqua omnia exemplaria, quotquot evolvit' Pierius *tam in Vaticana bibliotheca quam etiam aliunde conquisita. inftitit, at incipit y. INCIPIT, wt 692, M, Donatus ('erat et in antiquo Mediceae bibliothecae codice institit; sed ultimae duae syllabae ab imperito aliquo abrasae fuerunt, vestigio tamen mediae adhuc integro permanente' Pierius) 48. obtime yc

49 LAETUM Ἢ la&um y loetum c pafci et cf.V230 50 HAUD Με

300 VERGILI AENEIS XII

spargimus; et nostro sequitur de volnere sanguis. longe illi dea mater erit, quae nube fugacem feminea tegat et vanis sese occulat umbris.'

At regina, nova pugnae conterrita sorte, flebat et ardentem generum monitura tenebat: 99 *Turne, per has ego te lacrimas, per siquis Amatae tangit honos animum (spes tu nunc una, senectae tu requies miserae, decus imperiumque Latini te penes, in te omnis domus inclinata recumbit), unum oro: desiste manum committere Teucris. 60 qui te cumque manent isto cerlamine casus, et me, Turne, manent: simul haec invisa relinquam lumina nec generum Aenean capliva videbo. accepit vocem lacrimis Lavinia matris. flagrantis perfusa genas, quoi plurimus ignem 65 subiecit rubor et calefacta per ora cucurrit. ! Indum sanguineo veluti violaverit ostro siquis ebur, aut mixta rubent ube lilia multa

TESTIMONIA.

9l 'et... sanguis! Servius Aen. I 30 XII 323 52 sq. 'longe ... tegat! Nonius 339, 25 92 'longe ... erit? schol. Hor. carm. IV 4, 6 96 *per... lacrimas? Donatus ad Ter. Andr. III 3, 6 96 sq. *per si... animum Nonius 320, 18 '81 ... animum" Servius ecl. VII 39 97—59 'spes ... recumbit? Diomedes 440 98 sq. *decus

. penes? Priscianus 982 99 'in ..'. recumbit? Cledonius 1934 P. 60 Asper 113, 7 *desiste :.. Teucris" Donatus ad Ter. Andr. prol. 8 hec. II 1, 33 Arusianus p. 224 L. Servius Aen. II 19 . 61 *qui . certamine" Diomedes p. 296 P. 67—69 Claudius Sacerdos I 163 67 sq. 'Indum ... ebur' Macrobius Sat. V 12, 4 Diomedes 459 6 sq. *aut ... rosa" Claudius Sacerdos I 119

VARIA LECTIO.

51 VVLNERE 2 Rybc 53 ut vanis Schraderus, Wyttenbachius occulet 2. 54 Ad y 55 MORITVRA TENEBAT Jibri, nisi quod moritura monebat ZZontalbanius 56 ego te has Donati exempl. ἰδ

suprascr. y perfequif 51 — 58 REQUIEM M MISERE M MISERE καὶ

61 man& e CASVVS R. 68 gerum y aeneum c6 — 65 Fragran-

tfc! CUL MAy3be quiy1 — plurimifc 66 cf. VIIL390 67 uelu c 68 ebor y uel my ubey1 UBI MAbc

VERGILI AENEIS XII 301

alba rosa: talis virgo dabat ore colores.

illum turbat amor, figitque in virgine voltus: - 70 ardet in arma magis paucisque adfatur Amatam.

*ne, quaeso, ne me lacrimis neve omine tanto

prosequere in duri certamina Martis euntem,

o mater; neque enim Turno mora libera mortis. | nuntius haec Idmon Phrygio mea dicta tyranno 79 haut placitura refer: cum primum crastina caelo puniceis invecta rotis Aurora rubebit, [M non Teucros agat in Rutulos, Teucrum arma quiescant et Rutuli; nostro dirimamus sanguine bellum,

illo quaeratur coniunx Lavinia campo.' 80

-

*

Haec ubi dicta dedit rapidusque in tecta recessit, poscit equos gaudetque tuens ante ora frementis, Pilumno quos ipsa decus dedit Orithyia, qui candore nives anteirent, cursibus auras.

TESTIMONIA.

71^*ardet... magis! Nonius 240, 18 Servius Aen. IX 198 72 sq. *neve ... prosequere' Nonius 357, 28 79 Servius Aen. XII 111 *Idmon' Claudius Sacerdos II 11 76 *haut p. r.' Marius Victorinus 2462 76 sq. *cum primum ... rubebit? Servius Aen. IV 584 T1 *puniceis i. r, schol. Hor. carm. IV 10, 4 80 schol. Lucani VII 348

82 Nonius 374, 10 84 Seneca de benef. VIL 23 Iulius Rufinianus p. 223 R. schol. Hor. serm. I 7, 8 *qui 6. n. a.' Servius ge. III 82

YARIA LECTIO. . 69 talef c 70 FUGIT (U corr. in Y) M — VVLTVS M Rybc 71

or.ma yl AFFATUR JM ita fatur y 72 tantum y1 73 Prolere y MARTI αἰ 74 martis Zamb. pr. — 'sciendum tamen est, locum hunc unum e$8e de insolubilibus XII, quae habent obscuritatem ,. licet a multis pro captu resolvantur ingenii' Servius — 75 phrigio b frigio c 76 haud 7be haut scribi vult Marius Victorinus refer. b1 refert

M ; 52 referf y1 — PRIMUS M 77 inuicta y1 78 AGITAT //. quiefeunt

J1 - 79 rutuli 5. rutulü c2, Menag. — bellom c 81 4podosin post dedit incipere putat W'agnerus. 82 EQUUS M — ante. y framentef (a corr. in e) 7 83 orithy.a y orithya c — 84 candorem γ1 NIUES- M niuif ;2 — auras] amnes schol. Hor.

902 : VERGILI AENEIS XII

circumstant properi aurigae manibusque lacessunt 85 pectora plausa cavis et colla comantia pectunt. i

ipse dehine auro squalentem alboque orichalco

circumdat loricam umeris; simul aptat habendo

ensemque clipeumque et rubrae cornua cristae,

ensem, quem Dauno ignipotens deus ipse parenti 90 fecerat et Stygia candentem tinxerat unda.

exim quae mediis ingenti adnixa columna

aedibus adstabat, validam vi corripit hastam,

Acloris Aurunci spolium, quassatque trementem

»

vociferans: *nune, o numquam frustrata vocatus 95

hasta meos, nunc tempus adest: te maximus Actor,

te Turni nune dextra gerit. da sternere corpus

loricamque manu valida lacerare revolsam TESTIMONIA. M

85 'circumstant p. a.' Servius Aen. IX 488 86 *et ... pectunt" Nonius 200, 13 88—91 'simul ... clipeumque, ensem ... fecerat' Servius Aen. XII 734 88 'cireumdat 1. u Arusianus p. 219 L. 88 sq. *simul ... clipeumque? Arusianus p. 234 L. 90 sq. Servius Aen. IX 148 90 *ensem ... ignipotens' Servius Aen. IV 262 91 *et ... unda? Servius Aen. XII 358 92 'ingenti a. e." Arusianus p. 215 L. 94 Priscianus 700 *Actoris A. s.' Asper 113, 17 Probi inst. II 1, 26 'Actoris A.' appendix ad Probi art. min. 36 p. 443 Endl. *spolium' Diomedes p. 315 95 sq. nunc ... meos! Ma- erobius Sat. IV 6, 10 97—99 (om. 98) *da ... Phrygis' Arusianus p. 226 L. 97 'te ... gerit? Servius Aen. IV 659 *da st. c.'

Iulius Rufinianus p. 259 R. .

VARIA LECTIO.

85 PROPERE A71 proper. b] properi Servius testatur 86 pulfa y PETVNT ER — 87 ORICALCHO AZ oricaléo c 88 humerif b. abendo c

0.

89 CLIPEUM 3, clypeumque y — crifte im ras. c — 91 fugia c tincxerat ὃ 99 EXIN Abc — columna 5l, testatur Arusianus COLVM- NAE ME colunnae c 93 abftabat c 94 Hactorif c — Arunci Probi inst. cod., Prisciani o, Iuvenalis τ 100 codd. interpolati: cf. VII 206.727

auruncif proelium c1 95 NVK.CQVAM P fruflata c 96 Afta cl

meuf (u corr. in 0, ἴ in ras.) b 96 nunc (tempus) ades Zeinsius nunc tempus, ades Peerlkampus *te maximus Actor: subaudimus antea gerere consueverat! Servius. Malim non m. A. a.ctor y

97 DAT P 98 om. Arusianus, legit Servius lacerare] L in ras. P celebrare Menag. alt., unde fortasse terebrare, non ienebrare eruere

φιλο.

VERGILI AENEIS XII 303

semiviri Phrygis et foedare in pulvere crinis

vibratos calido ferro murraque madentis.' 100 his agitur furiis; totoque ardentis ab ore

scintillae absistunt, oculis micat acribus ignis: -

mugitus veluti cum prima in proelia taurus

terrificos ciel atque irasci in cornua temptat, : arboris obnixus trunco, ventosque lacessit 105 ictibus aut sparsa ad pugnam proludit harena.

Nec minus interea maternis saevos in armis Aeneas acuit Martem et se suscitat ira, oblato gaudens componi foedere bellum. tum socios maestique metum solatur Iuli, 110 fata docens, regique iubet responsa Latino certa referre viros et pacis dicere leges.

TESTIMONIA.

99 *foedare ... crines! schol. Hor. carm. I 15, 20 99 sq. 'cri- nes ... ferro! schol. Hor. serm. I 2, 98 100 schol. Hor. serm. I 2, .98 *murraque m.' schol. Lucani IV 380 101 sq. *toto ... ignis' Macrobius Sat. IV 1, 2 107 Servius Aen. XI 190 ' mater- nis... armis' schol. Hor. carm. I 19, 1 Servius Aen. XII 82 107 sq. *maternis ... Aeneas! Servius Aen. I 4 109 Servius Aen. I 374

VARIA LECTIO.

volebat Burmannus: cf. W 38 III 635 reuolfam y REUULSAM Mbc 99 PHRYGHS P frigif ec — .foedare (f m. 2 in ras. y — CRINES P2Ryc

100 VIBRATOS (0 im ras.) P — myrra γῶν MADENTES Ab .aden- I tif γ8 CADENTIS Py1 101 FVRIS P ' — ARDENTIS (ARD in ras.) .P S

loquentis Moret. tert., Macrobii ecempl. 102 ABISTVNT (AB zn ras., S eras.) P abfiftunt. (b in ras.) ἢ EXSISTVNT A abfiliunt Hamb. alt.,

quod valde placet — MCRAT P IGNES MP2y1 103 PRIMAM M

PRIMVM A praelia b. 104—106 cf. ge. I 232—234 — 104 ATQ- M alq:

AVT PR aut b aq;] y2 aulvelacl 1 , — HRASCI P — temptat, add.

U m. 92 difeit (μέ ge. ΠῚ 232) 5. 105 ONIXVS P 106 arena c 107 ma- ternuf 51 SAEVOS (0 corr. in V) P SAEVVS MRyc feuuf b. 108 ef. V 454 109 CONPONI Py X PHOEDERE P phedere y 112 difcere Oblongus dicere Servius confirmat

304 VERGILI AENEIS XII

Postera vix summos spargebat lumine montis orta dies, cum primum alto se gurgite tollunt solis equi lucemque elatis naribus efflant: | 115 campum ad cerlamen magnae sub moenibus urbis dimensi Rutulique viri Teucrique parabant in medioque focos et dis communibus aras . gramineas. alii fontemque ignemque ferebant, velati limo et verbena tempora vincti. | 120 procedit legio Ausonidum, pilataque plenis agmina se fundunt portis. hine Troius omnis Tyrrhenusque ruit variis exercitus armis, haut secus instructi ferro, quam si aspera Martis pugna vocet; nec non mediis in milibus ipsi 125 ductores auro volitant ostroque superbi, et genus Assaraci Mnestheus et fortis Asilas et Messapus equom domitor, Neptunia proles.

TESTIMONIA.

113—115 Diomedes 444 115 'solis e. Probi inst. I 4, 8 118 Servius Aen. VIII 275 119 Beda de trop. 381 C. . 'fontemque i. f. Donati ars III 6, 2 Diomedes 455 P. Pompeius 470 L. schol. Lucani . VI 766 Servius Aen. XII 417 120 *velati 1. Servius Aen. XII 169

VARIA LECTIO.

E

113 ummof c1 aiio c9. SUMMO Jb, Diomedis libri — LVMINA

P lumina à — MONTIS Pj Ae MONTES P2» terraf, zn. 2 1 montef b : cf. IV 584 IX 459 115 FLATIS (F corr. in ΕἸ INARIBVS P

117 DEMENSI 7/y1c : cf. ge. 1 284 1181M P düfb 1190 pontum

Schol. Lucani fontem testatur Servius 120 UELLATI (L pr. eras.) M

limo duo Parisini teste Potterio — LINO MPRybc *lino... Caper

tamen et Hyginus hoc loco dicunt lectionem esse corruptam, nam Vir-

gilium ita reliquisse confirmant: velati limo' Servius uerbera yl

uerbeno c 121 PROCIDIT Pj . LEGIo - in ras.) P τρόμον γὴν: R

AUSONIDUM ATQ- ἅτ: eras.) - PILA ^ ? M 122 cw Pi ut vid. Agua y PORTUS M HINS M HIC καὶ 123 Tyrrénuf b Tirre- nufc — VARES P. 124 HAUD Z/Pybc — BELLO ἢ: cf. V1 553 XI 307

125 MEDES P — MILLIBVS P MILLIBVS αὶ 126 superbi] DECORI

Phybem, ut V 133. 127 affaracim y mnefteuf c 128 cf. VII 691 ΙΧ 523. meffappuf Ὁ — EQVVM PRybe —PROLIS M

P. vol

4 VERGILI AENEIS XII 305

utque dato signo spatia in sua quisque recessit,

defigunt tellure hastas et scuta reclinant. 130 tum studio effusae matres et volgus inermum

invalidique senes turris ac tecta domorum

obsedere, alii portis sublimibus adstant. :

At Iuno e summo, qui nunc Albanus habetur , (tum neque nomen erat nec honos aut gloria monti), 135 prospiciens tumulo campum aspectabat et ambas Laurentum Troumque acies urbemque Latini. extemplo Turni sic est adfata sororem diva deam, stagnis quae fluminibusque sonoris praesidet (hunc illi rex aetheris altus hónorem 140 Iuppiter erepta pro virginitate sacravit):

*nympha, decus fluviorum, animo gratissima nostro, scis ut te cunctis unam, quaecumque Latinae magnanimi Iovis ingratum ascendere cubile,

d

TESTIMONIA. .

130 Servius Aen. XII 563 *defigunt t. h." Arusianus p. 225 L. 139 sq. 'diva ... praesidet' Servius Aen. V 45 “αἰνὰ d. Donatus ad Ter. Phorm. prol. 1 'tfluminibusque s.' Servius Aen. I 53 c Donatus ad Ter. Andr. I 1, 10 144 Terentianus Maurus

VARIA LECTIO.

129 fua. (ua m. 2 in ras., erasa deinde a) y 130 TELLURE MPybA, testatur Arusianus TELLVRI A52c — aftafc 1381 VOLGVS (0 eorr. in V) P VVLGVS Rybe 182 INVALIDI (I ultima in ras.) P

Wurify — AC PRybL, ut V 445 ET Mb2c 183 Obfidere 31. AALIL 2f

fublimi.. buf (i. e. subliminibus, ni f-) y — INSTANT Zi, non male 134 AT M2Py2bc2 AD MICI EX P EX Hbc 135 nec] NEQVE

PRybe "onof b — monti. c . 136 afpectabat (af m. 2 in ras.) c

AMBAS (A post. in ras., S fort. add.) Ρ 137 ACIES P. 138 Extem- plum y1 — ADFATA (A ultima in ras.) P ATFATA (T pr. corr. in D) M affata c — 139 DEAM (M zn ras.) P — QVE R qua (a in ras., add. e) b

hune 140 m. rec. summo mg. add. b. — ili y — 141 lupiter c — arrepta m . 12 gratiffima (gratif Zn ras.) b. CARISSIMA PRy 148 ut m. 92 in ras. c LATINIS (IS in ras.) P latinif y1 144 MAGNAANIMI P Magnanimi . c

RIBBECK, Wenocir, 111. , 20

306 VERGILI AENEIS XII

praetulerim caelique lubens in parte locarim : 145 disce tuum, ne me incuses, [Iuturna, dolorem.

qua visa est Fortuna pati parcaeque sinebant

cedere re$ Latio, Turnum et tua moenia texi:

nunc iuvenem inparibus video concurrere fatis, parcarumque dies οἱ vis inimica propinquat. 150 non pugnam aspicere hanc oculis, non "foedera possum.

tu pro germano siquid praesentius audes, *

perge: decet, forsan miseros meliora sequentur.'

vix ea, cum lacrimas oculis:TIuturna profudit.

terque quaterque manu pectus percussit honestum. 155 *non lacrumis hoc tempus' ait Saturnia luno: *adcelera et fratrem, siquis modus, eripe morti, aut tu bella cie conceptumque excule foedus:

TESTIMONIA. -

147 'qua ... pati? Arusianus p. 257 L. 149. sq. Macrobius Sat. V 13, 39 152 *si ... audes' Victorinus ad Cic. p. 80 Or.. 156 Donatus ad Ter. adelph. III 2, 37 'non ,.. tempus! 8680]. Hor,

epod. XVI 40

VARIA LECTIO. ; 145 Pretulerim (m 2» ras.) c LIBENS MPRbc — LOCAREM (E

corr.inl) Pb 146:0e c NEC R — ineuffef δ] 147 QVA. P quà Men- tel. uterque quoad estatur Arusianus *qua...et Jew putant EFE

lium quoad visa est fortuna reliquisse' Servius VIEAEST P UISAAT M H PARCAE 7f perce y1. 148 CAEDERE-SRELATIO (A pr. eras.) M Cae-

" re " ΠΣ dereflatio y — lati.o b. 149 — b concorre c fatuf, at telif

yl: cf. ge. 1 489 οἦδὸ PARCARUM 1] vis] lux Macrobii ecempl.,. 'A

ec ΙΧ 355... 151 IN "M nec c — FOEDERE M phedera y POSSum

R 192 QVIT R. pftantiuf (fta in ras.) b. praestantius 7 : cf. 245 ge.

1127 158 fequenter y | 154 PROFUNDIT 24 PROFVGIT ἢ *totum iungendum cum lacrimas ... percussit, ne videatur diverso tempore et lacrimare et pectus percutere, cum utrumque simul fiat* Servius 156 LACRIMIS J4Rbe 157 Accelera c QVIS (S fort. ex corr.) P moduf eft c — MORTE Py 158 BELLIA P cie in ras. b q: (με vid.) cl ' ΕΣ

Wet! σα dm v

Mt.

--—pm

sow qe ceo m ca irm

VERGILI AENEIS XII . ' 907

auctor ego audendi. sic exhortata reliquit incertam et tristi turbatam volnere mentis. 160

. Interea reges, ingenti mole Latinus

quadriiugo vehitur curru, cui tempora circum

aurati bis sex radii fulgentia cingunt,

Solis avi specimen; bigis it Turnus in albis,

bina manu lato crispans hastilia ferro; 165 hinc pater Aeneas, Romanae stirpis origo,

sidereo flagrans clipeo et caelestibus armis,

et iuxta Ascanius, magnae spes altera Romae,

procedunt castris, puraque in veste sacerdos

TESTIMONIA.

159 *auctor e. a.' Donatus ad Ter. adelph. V 8, 16 Probi inst. II 1, 26 Arusianus.p. 214 L. incertus art. gramm. 103 p. 91 Endl. Probi ars minor 539 Augustinus de gramm. 1986 P. Charisii exe. 543 K. gramm, Vatic. in-A. Mai auct. class. V 249 — 161 Isidorus .,orig. I 35, 2 Donati ars III 5, 2 161 sq. Claudius Sacerdos I 127 'interea ... eurru! Macrobius Sat. VI 6, 10 Iulius Rufinianus p. 228 R. Charisius 250 Diomedes 438 P. Beda de trop. 375 C. 164—169 *'bigis ... eastris' (omissis 1605 et 167) Charisius 250 Diomedes 438 164 *solis a. sp.' Servius Aen. VII 47 *bigis ... albis' Beda de trop. 375 C. 165 Servius ge. I 232 166 sq. 'hine p. A. sidereo ... armis" Servius Aen, XII 734 167 Servius Aen. XII 312 168 sq. 'iuxta C e Beda de trop. 375 C. 169 *procedunt c.' Isidorus orig. I 2

VARIA LECTIO. G H 159 EO P EXORTATA M EXORTATA Pybc 160. VVLNERE A MBke. 161 INTERE .P continuo Donali ars, Charisius, Diomedes

REX 2 INGENTI DEMOLE τὸχ ingenti de more Peerlkampus — 'lon- gum hyperbaton. nam ordo est: interea reges procedunt castris. ce-

. tera enim per parenthesin dicta sunt" Servius. Item reges prolepseos

nomine ceteri auctores antiqui confirmant. Etiam mole testatur Ser- vius. us quadrigo 72 QVADRIGO Py1 — curro Claudii Sacerd. cod. 163 bifex 72 bifec ut vid. yV — 164 AUIS M AVT ΙΗ 165 aftilia c

166 hin y tum Charisius, Diomedes 167 Sedereo δ] clvpeo b 168 magna y, Charisii cod., Diomedis libri " magnae . .. male autem quidam —- legunt! Servius

20 *

ἴω

308 VERGILI AENEIS XII

saeligeri fetum suis intonsamque bidentem 170 attulit admovitque pecus flagrantibus aris.

illi ad surgentem conversi lumina solem

dant fruges manibus salsas et tempora ferro

summa notant pecudum paterisque altaria libant.

tum pius Aeneas stricto sic ense precatur: . 175 *esto nunc Sol testis et haec mihi Terra vocanti,

quam propter tantos potui perferre labores,

et pater omnipotens et tu Saturnia coniunx

(iam melior, iam, diva, precor), tuque inclute Mavors,

cuncta tuo qui bella, pater, sub numine torques; 180 fontisque fluviosque voco, quaeque aetheris alti

religio et quae caeruleo sunt numina ponto:

cesserit Ausonio si fors victoria "Turno,

TESTIMONIA. |

170 'saetigerae f. s.' Charisii exc. 546 K. 171 *admovitque ... aris? Arusianus p. 213 L. 174 'paterisque a. l.' schol. Veron. 94, 25

Servius ecl. V 66 176 *esto ... testis" anon. de verbo 20 p. 155 Endl. Servius Aen. X 67 179 *iam melior i. d. p.' Donatus ad Ter. adelph. II 1, 21 IV 2, 50 180 Servius Aen. I 108 IV 269 * qui n. t, Servius Aen. I 156 181 *fontesque f. v.' Martianus Capella

III 277 183 sq. Nonius 271, 15 183 Nonius 250, 28.

VARIA LECTIO.

170 SAETIGERI 2PARybw S&igeri: c. setigerumque Charisii exc. saeligerae in quo libro extet, non traditur. Servius adnotans *nonnulli autem porcum, non porcam 2n foederibus adserunt solere mactari, sed poetam periphrasi usum propter nominis humilitatem' videri potest saetigerum /egisse. foetum bc — intonfaf 6] 171: admo . uit. y

152 iLLI 2. 173 "anibuf y2 animuf.y1 175 enfe (n m. 2) y 176 esTO R TEsTIS P — VOCANTI PAR uocanti, af pcanti y peanti c, in - ras. Ὁ PRAECANTI (A pr. erasa) M 178 eT. R. tu om. c. An te?

coniunx | IUNÓ M iuno em : cf. praeter alios locos v. 156 179 iAM A lam (am in ras.) b.— vieta Peerlkampus nostra prop. Wagnerus

PRAECOR (A eras. M . tuque. (tuquam m. 1, n f-) y | INCLUTE BIO INCLYTE R inclite y2bc maurof c| 180 cVNCTA A

nomine c 181. FONTIS (I corr. in E) P FONTES M Rybc aluf cl

182 Religio b Relligio c* coeruleo c

-—-————D"»——

VERGILI AENFIS XII 309

convenit Euandri victos discedere ad urbem,

cedet lulus agris, nec post arma ulla rebelles — . 185 Aeneadae referent ferrove haec regna lacessent. ;

sin nostrum adnuerit nobis Victoria Martem

(ut potius reor et polius di numine firment),

non ego nec Teucris Italos parere iubebo

nec mihi regna peto: paribus se legibus ambae 190 invictae gentes aeterna in foedera mittant. i

sacra deosque dabo; socer arma Latinus habeto,

imperium sollemne socer; mihi moenia Teucri

constituent, urbique dabit Lavinia nomen.'

sic prior Aeneas; sequitur sic deinde Latinus 195 suspiciens caelum tenditque ad sidera dextram:

*haec eadem, Aenea, terram mare sidera iuro

Latonaeque genus duplex lanumque bifrontem

vimque deum infernam et duri sacraria Ditis;

audiat haec genitor, qui foedera fulmine sancit. . 200 tango aras, medios ignis et numina testor:

nulla dies pacem hanc Italis nec foedera rumpet,

TESTIMONIA. 184 Nonius 250, 23 185 sq. *nec ... referent? Donatus ad Ter. hec. V 1, 12 192 Servius Aen. III 104 *socer . . . habeto"

Asper 112, 1. Probi ars minor 349 Consentius 2043 P. gramm. Vatic. in A. Mai auct. class, V 217 Servius Aen. I 734 III 156 X 326 197 Iulius Rufinianus p. 240 R. *terram ... iuro! Servius Aen. I67

,. 200 Probi inst. I 7, 4 Priscianus 1167. 1174 Servius Aen. I 230 201 Macrobius Sat. III 2, 9

VARIA LECTIO. , -

5

184 difcere c DECEDERE M —. 185 CEDAT αὐ rebelle.f c 186 ferro.ue h ferroque y 187 SL A 188 et] UT (U corr. m. rec. ut vid.in E) M PROPIVS 7 ex VIIL 78 — NVMINA (A in ras.) P. NVMINA Ry 190 SEV P 191] phoedera y 193 SOLLENNE 7/ folemne 7c

194 VB] P — 196 Sufpicienf (pic in ras.) b 197 Aenea om. Rufi-

niani exempl. — TVRO (T corr. in I) P iulo c1 199 infeream c datif 1] 200 Audeat ^1 — 201 mediosque Fabricíus — IGNES P2Atyc

A et] ac Macrobii exempl. 202 FOEDERE 2/. RVMPLT P rum- pat y

910 VERGILI AENEIS XII

quo res cumque cadent; nec me vis ulla volentem

avertet, non, si tellurem effundat in undas

diluvio miscens caelumque in Tartara solvat; 205 * ut sceptrum hoc' (dextra sceptrum nam forte gerebat) '*numquam fronde levi fundet virgulta nec umbras,

cum semel in silvis imo de stirpe recisum

matre caret posuitque comas et bracchia ferro,

olim arbos, nunc arlificis manus aere decoro 210 inclussit patribusque dedit gestare Latinis.'

talibus inter se firmabant foedera dictis

conspectu in medio procerum. tum rite sacratas Ὁ in flammam iugulant pecudes et viscera vivis

eripiunt cumulantque oneratis lancibus aras. 215

At vero Rutulis inpar ea pugna videri iandudum et vario misceri pectora motu;

E

ἂν

TESTIMONIA.

204 *non ... undas? Macrobius Sat. IV 6, 16. 206—211 Maecro- bius Sat, V 3, 14 206 sq. *ut ... levi" Macrobius Sat. VI 6, 13 208 *imo ... recisum" Quintilianus I 6, 2 Charisius 85 . 210 *'olim a.' Probi inst. I 9, 2 Servius Aen. I 20 216 sq. “δὲ... iamdudum' Claudius Sacerdos I 89 Charisius 239

VARI1A LECTIO.

203 CADET R uif.(fm.2inras)y lay 904 Auertit yl fe y1 TELLURE. M ET M 205 DILLVVIO E caelumue ὃ SOLUIT M non 31... solvat melius omissurum fuisse poetam con- cedo Peerlkampo 01 NYNQVAM P frodec — leui.c — FVNDIT . (L eorr. in E) P funde c neque b, *multi' Heinsiani, Macrobii ὦ umbram JMoret. pr., Macrobii o (umbra p) 208 styrpe ὃ recef-

R c fum y1 209 CADET JM BACCHIA 7/ brachia y brachia b brahia c 210 arbor yc 211 INCLVSSIT P INCLUSIT M ybc CERTARE A 213 PROSPECTU ἡ IN suprascr. MPb rituc 214 IM M

| NT pecudes] E post. m. ant. in ras. P — 915 cf. VIII 284 — CUMULAM Η

eumula c 9216 AD Z, Claudii Sacerd. cod. — uidere c1 217 IAM- DVDVM Pybc, Claudii Sacerd. cod.

AN A wn mp λῶν, ἢ cane

YERGILI AENEIS XII 311

tum magis, ut propius cernunt non viribus aequis... . adiuvat incessu tacito progressus el aram - suppliciter venerans demisso lumine Turnus 220 tabentesque genae et iuvenali in corpore pallor. quem simul ac luturna soror crebrescere vidit sermonem et volgi variare labantia corda, . in medias acies, formam adsimulata Camerti (quoi genus a proavis ingens clarumque paternae 225 nomeén erat virtutis, et ipse acerrimus armis), in medias dat sese acies haut nescia rerum rumoresque serit varios ac talia fatur:

TESTIMONIA. -

219 sq. *et aram ... venerans' Servius Aen. XII 234 221 Ma- erobius Sat. IV 3, 4 224 *Iuturna formam a. C.' Macrobius Sat. V 15, 11 *formam a. C.' Diomedes 362 Priscianus 797. 799 P. Arusia- nus p. 215 L. 228 Macrobius Sat. VI 1, 33

VARIA LECTIO. :

218 ^ EQUIS M non viribus aequos conl. 230 Schraderus *non viribus aequis eos congressuros subaudis' Servius. non viribus aequis interpolata esse statuit Brunckius , Peerlkampus orta putat ea V 809. Mihi probabilius videtur sententiam a poeta inperfectam. relictam esse ; nam debebat utrumque virum aliquo modo inler se comparare. 219—230 om. in teatu , in singulari folio m. recentiore add. y 219 ingreffu ym, Oblongus Pierii — tardo Schraderus tacito testatur Servius

ETARMA ΡῚ ad aram b. 220 demeffo 51 demifo c — 221 tabentef c, Menteliani, χ PU.BENTES (quamquam Pierius m. 1 TABENTES scrip- tum fuisse narrat) M PVBENTES PRy2bm, Macrobii exempl. pallen- tes Bigotianus — iuuenili m, Macrobii Par. Salisb. — languor vel torpor

"Schraderus — 222 ac (corr. in ut), mg. ut 72c, ut Menteliani, y — cre-

befcere yb — 223 VOLGI (0 corr. in V) P. VVLGI MRybc —. LABENTIA R X224 CAMERTI J/Pybe, Diomedis et Arusiani exempl., Prisciani Heidelb. camert. Prisciani 797 Par. Τὰ camerte Mentel. pr., Moret. lert., Prisciani 107 et 799 Bongars., 199 Bamb.. Macrobii Salisb. camer.te Prisciani 797 Halb. camertae Prisciani et Macrobii ὦ. Sed ipsum Macrobium Camerti legisse necesse est, qui eundem Camertem hic dici statuat, quem ín decimo (562) Aeneas occiderit. | 225 QVOI P

CVE MRybe a.(erasa c) y 227 MAVT Καὶ AUT. 24. HAVD. Pybc inscia Mentel. pr. et Menag. pr. haud neseia rerum | post v. 222 sq. salís otiosa esse iudicavit Wagnerus

312 VERGILI AENEIS XII

*non pudet, o Rutuli, pro cunctis talibus unam obiectare animam? numerone an viribus aequi 230 non sumus? en omnes et Troes et Arcades hi sunt fatalesque manus, infensa Etruria Turno:

vix hostem, alterni si congrediamur, habemus.

ille quidem ad superos, quorum se devovet aris,

succedet fama vivosque per ora feretur: 235 nos patria amissa dominis parere superbis

cogemur, qui nunc lenti consedimus arvis.'

talibus incensa est iuvenum sententia dictis

iam magis atque magis, serpitque per agmina murmur;

ipsi Laurentes mutati ipsique Latini. . . 240 qui sibi iam requiem pugnae rebusque salutem

sperabant, nunc arnia volunt foedusque precantur

infectum οἱ Turni sortem miserantur iniquam.

his aliud maius Iuturna adiungit et alto

dat signum caelo, quo non praesentius ullum 245 turbavit mentes Italas monstroque fefellit.

TESTIMONIA.

239 Servius Aen. III 423 235 'vivus ... feretur' sehol. Hor. carm. II 2, 5 236 sq. 'nos ... cogemur' schol. Veron. 82, 22 - 297 “αὐ... arvis? Servius ecl. I 4

VARIA LECTIO. hU 329 N. 1 PVDE R^ 230 AC VIRIBVS (C in ras.) P — AEQVIS Pyy:cf.218 931 fimufy — archadefc ^ iy HINC R.— 233. suspectus Heynio, lectus a. Servio. FATALES MRb FATALIS Pyc AETRURIA J/ &muria y1 234 deuouit y2 385 VIVOS (0 corr. in V) P UIUUS Mybc — refertur ἢ. 237 lenuf y1 lenti Servius con- firmat ARMIS My 239 om.Goth. pr. Tam b1 TVM Py, ut 218

ADQVE R 240 IPSIET P Ipfa cl 24! punae y. 3242 NUNC supra- scr. M 5344 hic Peerlkampus, ut M 199. — ALIVT ut vid. R1 — maius] ma.ucl iuturn. cl Saturnia iungit Peerlkampus ^ adiuugit: ab

alto conici posse monet Wagnerus 245 cf. ge. M 127 figno c quod y1 — PRAESTANTIVS Zcm praesentius Servius testatur

-———Q-— 7

VERGILI AENEIS XII 313

namque volans rubra fulvos lovis ales in aethra

litoreas agitabat aves turbamque sonantem |

agminis aligeri, subito cum lapsus ad undas

cycenum excellentem pedibus rapit inprobus uncis. 250 arrexere animos [tali, cunctaeque volucres ..

convertunt clamore fugam (mirabile visu) :

aetheraque obscurant pinnis hostemque per auras

facta nube premunt, donec vi victus et ipso

pondere defecit, praedamque ex unguibus ales 255 proiecit fluvio penitusque in nubila fugit.

tum vero augurium Rutuli clamore salutant

expediuntque manus; primusque Tolumnius augur

*hoc erat, hoc, votis" inquit *quod saepe petivi.

accipio adgnoscoque deos; me, me duce ferrum 260 corripite, o miseri, quos inprobus advena bello

erritat invalidas ut aves et litora vestra *

vi populat: petet ille fugam penitusque profundo

vela dahit. vos unanimi densete catervas

TESTIMONIA. 255 sq. 'praedam ... fluvio" Servius Aen. IX 24 256 Marius Victorinus p. 2477 R. 264 Eutychius II 14 *vos ... catervas'

Servius Aen. XI 6050

VARIA LECTIO.

247 rubra fuluof y. RVBRA FVLVVS Ab rubra.uluuf (erasa u ut vid. εἰ FULUUS RUBRA Ἢ iouif im ras. y2 ACER P : voluerat SACER ut XI 721 aethra (ra in ras.) b. AETHERA 7Zic 248 AVES ΡΠ . 249 ALIGERE M1. LABSVS MP 280 CYGNUM 2 Cignü bc

improbuf y 25] HAE P 5852 FVGAm mlRABILE ἢ visu] S

XVLSV P — 253 OBCVRAT J/ — pennifbc — oftem yc 354 PRAEE- MUNT M TONEC (T corr. in D) M — 256 proiiecit scribi vull Marius

Victorinus — FVLVVIO A8. que om. M 259 uitif c | inquid yc d quo y QVID (I m. ant. corr. in O) P 260 agnofcoque b. ADGNOSQVE

rutuli P aguofco (om. que) c — 261 miferi y rutulj bcm — IMPROBVS αὶ bello] Ὁ in ras., videntur fuisse duae lit. P 262 littora b. üra. c 263 vi] UT M petit 51. 264 VNANIMI Jb una.animi y2 VNAANIME Py unanimi, c1. UNANIMIS Ἢ unanimef c27, Eutychii cod. : ef. IV 8

314 VERGILI AENEIS XII

et regem vobis pugna defendite raptum. Ὁ ws 265 dixit et adversos telum contorsit in hostis

procurrens: sonitum dat stridula cornus et auras certa secat. simul hoc, simul ingens clamor et omnes turbati cunei; calefactaque corda tumultu.

hasta volans, ut forte novem pulcherrima fratrum 210 corpora constiterant contra, quos fida crearat

una tot Arcadio coniunx Tyrrhena Gylippo,

horum unum ad medium, teritur qua sutilis alvo

balteus et laterum iuncturas fibula mordet,

egregium forma iuvenem et fulgentibus armis 219. transadigit costas fulvaque effundit harena.

at fratres, animosa phalanx accensaque luctu,

pars gladios stringunt manibus; pars missile ferrum corripiunt caecique ruunt. quos agmina contra

procurrunt Laftrentum,, hinc densi rursus inundant 280 Troes Agyllinique et pictis Arcades armis:

TESTIMONIA. 268 *simul ἢ. s. i.) Priscianus 1021 273 *balteus sutilis' Probus

de nom. 53 p. 223 Endl. 280 Probi inst. I 12, 2 *'hine ... inun- dant! Eutychius p. 2174 P.

VARIA LECTIO.

VII 335. DENSETE Rbew, testantur- Eutychius et Servius Xl 650. DENSATE M Py, Eutychii cod. : cf. ge. 1 348. 419 4en. VII 794 XI 650

f 265 raptum (a zn ras.) b. 266 DIXSIT P aduerfo c — HOSTES P2Ry ofüfc 268 Certat y1 269 CALEFACTA P calafacta c1

Q- suprascr. M 270 Aftac— VoLANS A fratum yc 212 archadio yc . tihyrrena b tyrrenac— GYLIPSPO ἢ gilippo ὃς 273 UNUM | V

UNUM M MEDIAM M —— futulifb ^. ALVEO P aluof c1 aluum 7 AURO M alvo Servius confirmat 274 Baltheuf c LATERIM (I n ras. P lateri y 275 IVVENVM R — 276 etfundit (n erasa) c effundit, in

h mg. extend y : cf. V 374 IX 589 extendit 7 arena b arena c 277 AD A Et cl fallanx (1 pr. erasa).c 278 Praf (bis, ut saepe) c N VN

mifile y 280 PROCURRUT 24. INDANT R inundat y 281 agilline A δ1 agillint 6 — ARCEDES 74 archadef c cf. XI 93

hs. didis

; ÉA4— —-— EE CIN

€

VERGILI AENEIS XII 315

sic omnis amor unus habet decernere ferro. diripuere aras (it toto turbida caelo Lempestas telorum ac ferreus ingruit imber) craterasque focosque ferunt. fugit ipse Latinus 280 ΄ pulsatos referens infecto foedere. divos.

infrenant alii currus aut corpora saltu

subiciunt in equos et- strictis ensibus adsunt.

Messapus regem regisque insigne gerentem,

Tyrrhenum Aulesten, avidus confundere foedus, 290 adverso proterret equo: ruit ille recedens

et miser oppositis a tergo involvitur aris

in caput inque umeros. at fervidus advolat hasta

Messapus teloque orantem multa trabali

desuper altus equo graviter ferit atque ita fatur: 295 *hoc habet, haec melior magnis data victima divis." concurrunt [tali spoliantque calentia membra.

obvius ambustum torrem Corynaeus ab ara

TESTIMONIA.

284 *ac ... imber" Macrobius Sat. VI 1, 52 *ferreus imber Macrobius Sat. VI 6, 7 285 *erateras .. - ferunt" Servius Aen. XII 118 287 sq. 'aut ... equos' Nonius 387, 18 'eorpora ... equos! Diomedes 407 anon. de orthogr. 2799 P. Servius ge. I 202 290 *avi- dus c. f, Arusianus p. 210 L. 296 Nonius 317, 21 Donatus ad Ter. Andr. I !, 56 298—300 *obvius ... os' Macrobius Sat. V 15, 10 208 *obvius a.' Probi inst. I 11, 1 ]

VARIA LECTIO.

282 OMNES AH 283 araf in ras. b. — *more suo interiecit aliud, nam ordo erat diripuere aras craterasque f. f." Servius it in ras. b V

ID Mi ET Piy1 turpida b] — 284 INGRAUIT 7. 285 terunt. Zo/f- mannus — 987 curfuf 71 ET M : ef. Wagnerus ju Verg. Cg

SALTUS M, Diomedis Monac. et exe. Paris. 288 aut y ADSEN M assunt z 289 REGENTEM 7 290 Tyrrenum c — audeften 1 *avidus . .. legitur et avidum. sed melius est-avidus' Servius 291

AUERSO ἡ "QUO M | RECENDENS P — 292 MISERO A arif (rif m.9 in ras.)y 293 humerof γε — AD MiZiyec1— ATVOLAT (T m. ant. corr. in U) P 294 orantam γ1 295 ADQVE A. 296 HABE ET M habet Servius, Nonius, Donatus 297 cadentia mz 298 corinaeuf y^ corineuf c Corynaeum IX 571 sternit Asilas

316 VERGILI AENEIS XII

corripit et venienti Ebuso plagamque ferenti : occupat os flammis: olli ingens barba reluxit 300 nidoremque ambusta dedit. super ipse secutus . caesariem laeva turbati corripit hostis inpressoque genu nitens- terrae applicat ipsum: sic rigido latus ense ferit. Podalirius Alsum, . pastorem primaque acie per tela ruentem, | 305 ense sequens nudo superimminet: ille securi adversi frontem mediam mentumque reducta . dissicit et sparso late rigat arma cruore. olli dura quies oculos et ferreus urget | somnus, in aeternam conduntur lumina noctem. 310

lI

At pius Aeneas dextram tendebat inermem nudato capite atque suos clamore vocabat: *quo ruitis? quaeve ista repens discordia surgit?

TESTIMONIA. 290 sq. *et ... flammis" Nonius 355, 8. 369, 2 303 Priscianus 1204 'inpressoque g. n. t. Probi inst. I 17, 7 'terrae a. i) Aru-

sianus p. 212 L. 304 *rigido ense fefit! schol. Leid. apud Suringa- rum 11 299 911 'dextram t, i. Servius Aen. XII 734

—-

VARIA LECTIO. |

299 uenient y | EBVSO Pybe, Maerobii exempl., Nonii Bern. B

h : EBYSO MR . 300 ofy . ILLI PEybc — RELVXSIT P refluxit m A

301 dedet 51 302 LEUA M leua y 808 INPRESSV PI, Goth. sec. Inpraeffo b — ADPLICAT P7» implicat ;» applicat testantur Arusianus et Priscianus 304 Hic b1 sic testatur Servius — FERET 7/1 ferit.

(f corr. ez: p, it m. 2 in ras.), at fer& y PEDIT (an PETIT?) P — PO- DARILIUS Mc PODARIVS £ Polidarius ef Polidorius 7 806 fuperimi-

5 net y fup.eminet c2 308 Difficit be. DISICIT 74 dificit y» DISHCIT P Gem

5 . . DISCIDIT Z2. . PARS P cerebro cz, in ras. b : cf. V 413 IX 753

309 sg. — X 745 sq. 809 ferreof y | VRGVET Rbc — 310 aeternü cl CONDVNTVR P, duo Rottend. CLAVDVNTVR 7MAybe ut X 746 ! M .

311 AD R INERTEM JM inermen c inermem (estatur Servius Aen. XII 734. . 312 ATe&-. P ADQVE ἢ 313 QVOVE Rc. iSTA P recens m4 repens Servius testatur

αν o——2

VERGILI AENEIS XII 317

o cohibete iras! ictum iam foedus et omnes

compositae leges; mihi ius concurrere soli; S 315 me sinite atque auferte metus; ego foedera faxo

firma manu; Turnum debent haec iam mihi sacra.'

has inter voces, media inter talia verba

ecce viro stridens alis adlapsa sagitta est

incertum qua pulsaà manu, quo turbine adacta, 320 quis tantam Rutulis laudem, casusne deusne,

altulerit: pressa est insignis gloria facti,

nec sese Aeneae iactavit volnere quisquam. -

Turnus ut Aenean cedentem ex agmine vidit -

turbatosque duces, subita spe fervidus ardet: - 920 poscit equos atque arma simul saltuque superbus

emicat in currum et manibus molitur habenas.

multa virum volitans dat fortia corpora Leto,

semineces volvit multos aut agmina curru

TESTIMONIA.

314 sq. 'ictum ... leges" Priscianus 877 314 *ictum iam f.' Priscianus 1207 320 *incertum ... manu' Servius Aen. XII 856 Ay Diomedes 412 *aut ... hastas! Augustinus de gramm.

13 P. |

Vias HsoMO. 314 coibete b coib&e y SICTVM A hictum c phoeduf y

omif c — -315 CONPOSITAE Pc Conpofite y coneurre y 316 Me

(Min ras, m.2) "ὁ ADQVE R — METVVS R.— 317 Firmanu c 319 viro| umero Peerlkampus: sed in pede potius vel in femore vide-

tur vulneratus esse propter v. 386. 398. 746 sq. — utrum alis stridens an alis adlapsa?' Servius — ADLABSA P ALABSA M 320 manuf c1 ' TAN

abacta 51 321 TAM A CASUSUE: DEUSUE M ut IX 211

E DVSNE P 322 ADTULERIT JM Attullerit »51 — praeffa € b. prefaé& c 323 lactauit (1 Zn ras.) b σοὺς (0 corr. in V) P. VVLNERE

MRybe | QVISQVAM 7. 324 AEN "M aeneam c aeneà b — icedentem

(af eredenté) 75 326 ADQVE αὶ "ALTU M 327 mollitur y — 328 la&to 7 laeto b loeto e — 329 feminecif y — cursu Diomedis libri

318 YERGILI AENEIS XII

proterit aut raptas fugientibus ingerit hastas. 330 qualis aput gelidi cum flumina concitus Hebri

sanguineus Mavors clupeo increpat atque furentis

bella movens iumittit equos (illi aequore aperto

ante notos zephyrumque volant; gemit ultima pulsu

Thraeca pedum; circumque atrae Formidinis ora 335 Iraeque Insidiaeque, dei comitatus, aguntur) :

talis equos alacer media inter proelia Turnus

fumantis sudore quatit, miserabile caesis

hostibus insultans; spargit rapida ungula rores

sanguineos, mixtaque cruor calcatur harena. 340 iamque Neci Sthenelumque dedit Thamyrumque Pholumque, hunc congressus et hunc, illum eminus; eminus ambo

TESTIMONIA.

331 'qualis ... flumina! Probi inst. I 11, 2 333 *bella m. Probi inst. I 8, 7 333 sq. filli ... volant! Nonius 246, 31 337 'equos ... Turnus! schol. Gron. 398 Or. 339 sq. 'spargit ... harena' Ma- erobius Sat. V 12, 1 'spargit ... sanguineos' Nonius 404, 32 schol. Lucani VII 837 Servius ecl. VIII 15. 342 'illum eminus? Probi inst. 19,3 . 342 sq. 'eminus ambo I Serviugsecl. Vl 18

VARIA LEOTIO. 330 PROTERET 2/1 ΕἼ Z, Diomedis exempl. — 331 APUD Mb

h ebri y ebri c — 332 maurof 1] CLVPEO (V corr. in Y) P clypeo yb CLIPEO MRc. — INCREPAT Pyb, Servius confirmat. intonat (tonat

m. 9 in ras.) c INTONAT ΜΠ : cf. VI 607 VIII 527.IX 709 XII 700 FV N 5

ADQVE καὶ FVRENTI A PREMENI (voluit frementis) M: cf. XI 610 et VIL 638 XIL 82 333 IMMITTIT ΡΥ aequoràe b 884 nothuf 51

zephyrum (z in spatio duarum liti. e; corr.: an diephyrum?) y — 335 THRAICA A THRACA JMPybc — ATRA ἢ oóraf 51 horafe 8957 acer Mentel. pr. m. 1 alacres schol. Gron. Cic. quidam alacer, gestiens et rei novitate turbatus, volunt; alacris vero laetos (laetus vulgo)' Ser-

U vius — 838 Fumantif (F m. 2 in. ras.) 5. SODORE ΗΓ 339 rapida | T

rara Macrobii exempl. 341 SHENELUM Ἢ ftenelà ς THAMYRUM MPR thamurum y1 thamirum 72. thamirü b. tamirà c, for(asse recte.

. . . . e . thamyrim in quo libro extet nescio. * plura ομοιοτέλευτα᾽ Servius - EMINUS emin?

pholü (p del.) » POLVM 2 342 ILLUM EMINUS- AMBO A illum emin.uf | ambof 52. illum emimuf ambo y1 ILLVM EMINVS AMBO PAb|] ambofe .

ambo £estatur Servius

VERGILI AENEIS ΧΙ : 319

Imbrasidas, Glaucum atque Laden, quos Imbrasus ipse nutrierat Lycia paribusque ornaverat armis,

vel conferre manum vel equo praevertere ventos. 345 parte alia media Eumedes in proelia fertur,

antiqui proles bello praeclara Dolonis,

nomine avom referens, animo manibusque parentem,

qui quondam, castra ut Danaum speculator adiret,

ausus Pelidae pretium sibi poscere currus; 350 illum Tydides alio pro talibus ausis

adfecit pretio, nec equis adspirat Achillis.

hunc procul ut campo Turnus prospexit aperto,

ante levi iaculo longum per inane secutus

sistit equos biiugis et curru desilit atque 355 semianimi lapsoque supervenit et pede collo

inpresso dextrae mucronem extorquet et alto

TESTIMONIA. e 343 sq. *quos ... nutrierat'! Servius Aen. II 394 346 sqq. 'Eu- medes Dolonis proles bello praeclara animo nianibusque parentem re- tes Macrobius Sat. V 15, 12 348 Arusianus p. 259 L. *nomine ' fragm. de praen. p. 212 Endl. Pompeius 99 L. 350 Servius |. po. XII 374 351 sq. "illum ... pretio' Donatus ad Ter. Andr. III 5,4 352 “πος... Achillis! Servius Aen. 1 30 854 *longum p. i. s Isidorus orig. XIII 5, I

VARIA LROTIO. 343 IMBRASIDAS M Inbrafidaf y VRERASIDAS PRc : d X 123,

ADOVE A iaden ἡ liaden c IMBRASUE. M inbrafuf b EMBRASVS PRycl —— 344 licia yb1 345 cf. VII 807 uentof m. 2 in ras. € gentes 7 346 eumedef (d m. 2 corr. in n) y EVMENIDES 7c 848 AVOM (0 corr. in V) P AUUM 7Mybc — 349 condam yc — 350 PELL DAE (LL m. rec., erasis tribus literis, D m. ΜΕ corr. fort. ez L) P poelide b

PRAETIUM Ἢ PRAETIVM A — 352 PETIO P praelio γὺ neq, c xQVIS A ACHILLES Ἢ Achillei coni. Heinsius conl. ge. MI 91, sed

Achillis testatur Servius Aen. 130 858 ut in campo c. PROSPEXIT

M confpex b confpexit c — ' 354 laeui y aeulo ὁ feculof c — 855 ADOVE αὶ 356 ELABSO P elapfo by *'elapsoque pro lapso' Servius, IN

quae Wagnerus qu. Verg. XVI 2 frere lemptavit. 807 EXPRESSO M DEXTRA Zyic MUC ONE" M

920 VERGILI AENEIS XII

fulgentem tinguit iugulo atque haec insuper addit:

*en agros et quam bello, Troiane, petisti,

Hesperiam melire iacens: haec praemia qui me - 960 ferro ausi temptare ferunt, sic moenia condunt.'

huic comitem Asbyten coniecta cuspide mittit,

Chloreaque Sybarimque Daretaque Thersilochumque

et sternacis equi lapsum cervice Thymoeten.

ac velut Edoni Boreae cum spiritus alto 2365 insonat Aegaeo sequiturque ad litora fluctus,

qua venti incubuere, fugam dant nubila caelo:

sic Turno, quacumque viam secat,'agmina cedunt conversaeque ruunt acies; fert impetus ipsum,

el cristam adverso curru quatit aura volantem. 370 non tulit instantem Phegeus animisque frementem:

obiecit sese ad currum et spumantia frenis

ora citatorum dextra detorsit equorum.

TESTIMONIA.

359 sq. Beda de trop. 384 C. 'en ... iacens! Donati ars III 6, 2 Claudius Sacerdos I 154 Diomedes 458 P. Iulius Rufinianus 273 R.

Pompeius 479 L. Servius Aen. X 650 *en ... Hesperiam Servius Aen. II 547 359 *en a. Probi inst. I 9, 6 363 cf. Macrobius Sat. V 15, 12 9371 Nonius 407, 14 379 Nonius 440, 20. 459, 9 Dio-

medes 498

VARIA LECTIO. 358 inlinguit. δ] ADQVE £A 359 peliftif e petebas Pom- peius -860 Efperiam c 361 temtare c CONDANT (A m. ant. in ras. P 362 HvlC P ASBYTEN M ASBVTEN Ryb ASBVTEM P hafbutem c — conleeta »1 868 CHLOREAM P Cholorea γι Clore c

fu.barim y fubarim e, Mentel. al. — DARETATQVE P. DARETATQ- 27

H dar& atq, 1] THERSILOCUM J/ THERSILOCVM P ifilocü c ^ 364 ETAQUI 24 qui y — LABSVM P — THYMOTEM Μ thimoethen 5 timoe- Hi

ten c 365 EDONEA 7/ udonii (τ corr. in e) y *Edoni...sane scien- dum hoc loco errasse Donatum qui dicit Edonii legendum" Servius : cf. Bentleius ad Hor.carm.1I25, 9 866 AEGEO 7Myb egeo c — littora δὲ

367 Que c1 368 QUA. CUMQ- M — CAEDUN M — 371 Phegeus : cf. IX 765 fremtem (re in ras.) c furentem Zamb. pr. 9373 dextra] cursu Diomedes

VERGILI AENEIS XII 3231

dum trahitur pendetque iugis, hunc lata retectum

lancea consequitur rumpitque infixa bilicem 375 loricam et summum degustat volnere corpus.

ille tamen clipeo obiecto conversus in hostem

ibat et auxilium ducto mucrone petebat:

cum rota praecipitem et procursu concitus axis

impulit effunditque solo, Turnusque secutus 380 imam inter. galeam summi thoracis et oras

abstulit ense caput truncumque reliquit harenae.

Atque ea dum campis victor dat funera Turnus, interea Aenean Mnestheus et fidus Achates Ascaniusque comes castris statuere cruentum, 385 alternos longa nitentem cuspide gressus. - saevit et infracta luctatur harundine telum eripere auxilioque viam, quae proxima, poscit: ense secent lato volnus telique latebram rescindant penitus seseque in bella remittant. 390 iamque aderat Phoebo ante alios dilectus Iapyx

TESTIMONIA.

377 sq. Nonius 283, 4 — 382 'truncumque r. h.' Servius Aen. XI 86 386 Arusianus p. 249 L. 390 'seseque in b. r. Servius Aen. IV 606 391 cf. Macrobius Sat. V 15, 12: :

VARIA LECTIO. 374 thrahitur 7 lugif y1 HVIC P» HIC ἢ lateyl 4876 h VOLNERE (0 corr. in V) P UULNERE Mybc — 377 clypeo yc — oftem y S318auxilio y — DVCTOA ἢ MUCRO MUCRONE M — 379 CUM-.: M Quem (Quom?) em 380 EFFVDIT Zyc — fequutuf c 381 [ΜᾺ P

toracif e — ORA P orof γι 382 HARENA 7b] arena c harenae Servius Aen. Xl 86 confirmat 383 ADQVE A 384 aeneam c

aeneam . . mneftheuf (m pr. corr. ec m, erasae mi, ni f)» fidef b acathef c — 385 puer in ras., in mg. comef, b PVER Κα velut M 598 et T N

alibi. 387 ARUNDINE Mc — CAELUM J/ 388 Eripe y — 389 SECET

M lato om. m. VOLNVS (0 corr. in. V) P. VVLNVS MRybe — latebra N

ΡῚ latebráf 52 LATEBRAS 74. 390 REMITTAT Ἢ 391 ad.erat b

DELECTVS P71 diletof 5 IAPYX MPRyl2, Macrobii ὦ iapix ble, Macrobii Par. P iapis 7

RIBBECK,; VERGIL. III. 21

322 VERGILI AENEIS XII

lasides, acri (uondam quoi captus amore

ipse suas arles, sua munera, laetus Apollo

augurium citharamque dabat celerisque sagittas.

ille ut depositi proferret fata: parentis, 395 scire potestates herbarum usumque medendi maluit et mutas agitare inglorius artes.

stabat acerba fremens, ingentem nixus in hastam Aeneas magno iuvenum et maerentis [uli concursu, laerimis inmobilis. ille retorto 400 Paeonium in morem senior succinctus amictu

multa manu medica Phoebique potentibus herbis

nequiquam trepidat, nequiquam spicula dextra

sollicitat. prensatque tenaci forcipe ferrum.

nulla viam Fortuna regit, nihil auctor Apollo 405 subvenit; et saevos campis magis ac magis horror crebrescil propiusque malum est. iam'pulvere caelum

TESTIMONIA.

394 schol. Hor. carm. saec. 61 Servius ge. II 486 395 Macro- bius Sat. IV 4, 7 Nonius 279, 21 schol. Gron. Cic. 402 Or. Pseudo- ascon. Cic. 157 Or. 396 sq. *scire ... maluit! Arusianus p. 262 L.

3097 “οὐ... artes" Servius ge; II 486 398 'ingentem ἢ. in h.' Arusianus p. 240 L. 403 'nequiquam t.' Probi inst. I 9, 5 407 sq. 'jam ... vident? Nonius 391, 23 schol. Hor. carm. I 9, 1 Servius Aen. I 646 *pulvere ... vident! Servius Aen. VI 22 *stat pulvere

VARIA LEOTIO. 392 QVOI (Ὁ corr. in C) P ΟΥ̓ MRybc 898 artif }7 latuf y1 appollo c 394 cytharam y chytaram c DEDIT 74, schol. Hor.

dedi y1 dab ἢ y2 'dedit: vera lectio est dabat? Servius CELERI- Rh 395 faeta γ1 — 396 poteftatif y» — erbarüc 897 MVLTAS P multaf ΟἹ mutas Servius testatur — agittare yc1 — artif y 898 acerua y151 FIXUS M nixus Arusianus testatur — aftam c 399 MERENTIS καὶ

| M merentof y»1 400 LACRIMISQVE δ — INMOBILIS 4 IMMOBILIS PARybc REPORTO AZ reperto » “401 PAEONIDUM E PAEONVM P, [0 pe recte : cf. Vll 769 Paeonium Servius legit 402 "erbif γ erbif c HERMIS

(armis?) M armis Dorvill. 408 ASPICVLA P 404 Sollitaty - PRESSAT R — FORFICE 4: cf. VIIL 453 forcipe Servius legit 405 appollo y

h 406 SAEVOS (0 corr. in V) P. SAEVVS MRybc OrrOr y 407 pro-

Νὴ

VERGILI AENEIS XII ^ EB

stare vident: subeunt equites, et spicula castris

densa cadunt mediis. it tristis ad aethera clamor

bellantum iuvenum et duro sub Marte cadentum. 410 hic Venus, indigno nati concussa dolore,

dictamnum genetrix Cretaea carpit ab Ida,

puberibus caulem foliis et flore comantem

purpureo (non illa feris incognita capris

gramina, cum tergo volucres haesere sagittae): 416 hoc Venus, obscuro faciem circumdata nimbo, . detulit; hoc fusum labris splendentibus amnem

infecit occulte medicans spargitque salubris : ambrosiae sucos et odoriferam panaceam. fovit ea volnus lympha longaevos lapyx 420

ignorans, subitoque omnis de corpore fugit quippe dolor, omnis stetit imo volnere sanguis; iamque secuta manum nullo cogente sagitta

TESTIMONIA. caelum schol. Lucani VI 224 cf. Gellius VIII 5 408 sq. * subeunt . mediis' Servius Aen. XII 462 412—418 'dictamnum puberibus . medicans' Priscianus 1100 413 *puberibus c. f Nonius 93, 25 414 sq. *non ... gramina? Servius Aen. IV 73 418 sq. 'spargit ... panaceam' Priscianus 776 419 *odoriferam p." schol. Lucani

IX τ 420 Nonius 311, 26 42] 'subitoque ... fugit! Probi inst. I 17, :

VARIA LECTIO. f priuf 71. 408 SVBEVNT Pyb, suprascr. M SVBEVNTQVE Ac — picula N

y fpecula δ] 409 SIT M a&era y 410 BELLATUM ΗΓ 412 DICTAMNVNC A ipsa manu Donatus : cf. ge. MI 395 Aen. ΠῚ 372 VIE 143 CRETEA Zc ere.tea (t m. 2) y Dictea Donatus CARPSIT A 413 caulam c1 418 eferec — 416 hoc. y 417 SPLENDENTIBVS P

PENDENTIBVS αὶ 418 INFECIT (E corr. in V) M INFICIT PRybc

OCCULTAE M salubris] I corr. in E P 419 PANACE&M P 420 VOLNVS (0 corr in V) P. VVLNVS Rybc linpha c LONGAEVOS (0 corr. in Vj P LONGAEVVS MR longeuuf yc iapix blc, Nonii exempl. — 421—425 om. in lextu, singulari scheda m. recen'iore add.

γ 4921M0 P IMO IN Zy2eg — VOLNERE (0 corr. in V) P. VVL-

: M NERE Ay2b fangif h1 423 MANVM Zbc MANU M MANVS P manu. (erasa f) y2

21*

324 VERGILI AENEIS XII 4,

excidit, atque novae rediere in pristina .vires.

*arma citi properate viro! quid statis?' Tapyx 425 conclamat primusque animos accendit in hostem.

*non haec humanis opibus, non arte magistra

proveniunt neque te, Aenea, mea dextera servat:

maior agit deus atque opera ad maiora remittit."

ille avidus pugnae suras incluserat auro 430 hinc atque hinc oditque moras hastamque coruscat. postquam habilis lateri clipeus loricaque tergo est, Ascanium fusis circum complectitur armis summaque per galeam delibans oscula fatur: 'disce, puer, virtutem ex me verumque laborem, 435 fortunam ex aliis. nunc te mea dextera bello.

defensum dabit et magna inter praemia ducet.

tu facito, mox cum matura adoleverit aetas,

sis memor, el te animo repetentem exempla tuorum

et pater Aeneas et avonculus excitet Hector." 440

TESTIMONIA.

429:'maior a. d. Maximi Victorini ars 19 430 'suras i. a. Ser- vius Aen. X 546 . 434 Servius Aen. I 256 435 sq. disce , . . aliis" Servius Aen. III 260 VIII 260. 204 485 Arusianus p. 225 L. Macro- bius Sat. VI i, 58 *disce ... me" Nonius 286, 33 437 *defensum d. Servius Aen. XII 367: 438 mox ... aetas' Priscianus 872 *mox adoleverit aetas! Diomedes 370 |. 440 “οὐ p. A. schol. Hor. carm. IV 4, 27

VARIA LECTIO. id 494 ADQVE AR ^ pedi.ere ὃ 425 uiri bm iapix be. 426 eatal hi bis, el in textu et in scheda y — oftem y 427 8»VMANIS P 428 TE

suprascr. M — AENEAN MM. MEPIA P 499 'maiior...$ic enim isla scribi per geminatam i metri ratio deposcit Maaoimus Victorinus ADQVE Δ. 430 pugna y1 — inclufere c1 ^ auru. c1 —— 431 H:NC

(Lm. ant.) ΡΟ ADQVE R. aftam c. - recusat »? 432abilif c — cly- peufb - 433 FUSIS M4. CONPLECTITVR P»b 437 praelia * plerique

veteres' Pierii, Menag. pr., x 438 TUM ἡ ADLEVERIT P AD- 1 : OLEUERAT 2/. AESTAS P. 440 — Il[ 343. PRAETER 4. AVON- : A ' τ 3 E : CVLVS (0 corr. in V) P. AVVNCVLVS MRb auuncuhf yc ἘΧΟΙΤᾺΤ P

YERGILI AENEIS XII ᾿ 325

Haec ube dicta dedit, portis sese extulit ingens, : telum immane manu quatiens; simul agmine denso Antheusque Mnestheusque ruunt omnisque relictis turba fluit castris: tum caeco pulvere campus miscetur pulsuque pedum tremit excita tellus. 445 vidit ab adverso venientis aggere Turnus, videre Ausonii, gelidusque per ima cucurrit ossa tremor: prima ante omnis Iuturna Latinos audiit adgnovitque sonum et treme facta refugit. ille volat campoque atrum rapit agmen aperto. 450 qualis ube ad terras abrupto sidere nimbus ii mare per medium (miseris heu praescia longe horrescunt corda agricolis: dabit ille ruinas

arboribus stragemque satis, ruet omnia late); : ante volant sonitumque ferunt ad litora venti: 455

TESTIMONIA.

446 *vidit .. . venientis! Probi inst. I 17, 6 453 *dabit i. r.' Donatus ad Ter. eun. V 2, 60 453 sq. *dabit .. . satis' Donatus ad Ter. adelph. III 4, 4 *dabit ... arboribus! Donatus ad Ter. eun. 11 3,9 454 *ruit o. 1. Diomedes 436 |

VARIA LECTIO. 441 "HAEC JM — VBE (E corr. in ]) P. VBl MRybc 442 inmane c .

443 ANTHAEUS 4 Anteuf c OM RUUNT 2/. OMNES M. relitif y 444tlurbafluit γι TVRBARVIT 44: cf. ΧΙ 386 tunc c — uulnere

m, Menag. alt. campof c 445 cf. VIL 722 pulfac] — plausuque tremit magno excita Zulich. 446 UENIENTES Mc . AGMINE A aggere Servius testatur 4458 PRIMA (A in ras., erasis minimum duabus lite-

ris) P omnif (i m. ant. corr. in e) ὃ iuterna b. 449 AVDIIT P

AGNOVIT M ybe ADGNOSCIT P — et om.m — TREMIFACTA 7Z trema- facta c — 450 CAMPOS P ATRVVM P 451......... qualif (prima lit. eras. € vel Q vel Ey VBE P VBI MRybc — àabruto c1 — 462 ld γι ET M psupraser. y MESERIS P. euc preftia y 488 corda 72 longa, ni f., y1 ruinam Donatus ad eun. — 454 RUIT M1,

5 Diomedis exempl. — latae 71ἃ 455 VOLANT P uolant ὁ UOLANS Jfjl, Distinguitur in M post volans, non post late — littora c

".

326 VERGILI AENEIS XII

talis in adversos ductor Hhoeteius hostis

agmen agit, densi cuneis se quisque coactis.

adglomerant. ferit ense gravem Thymbraeus Osirim, Arcetium Mnestheus, Epulonem obtruncat Achates Ufentemque Gyas; cadit ipse Tolumnius augur, 460 primus in adversos telum qui torserat hostis.

tollitur in caelum clamor, versique vicissim

pulverulenta fuga Rutuli dant terga per agros.

ipse neque aversos dignatur sternere Morti

nec pede congressos aequo nec tela ferentis 465 insequitur: solum densa in caligine Turnum ! vesligat lustrans, solum in certamina poscit.

TESTIMONIA.

450 *talis in a. Probi inst. I 6,3 458 'ferit ... Osirim" Dona- tus ad Ter. hec. V 1, 32 Nonius 315, 14 Iulius Rufinianus 243 R, Ser- vius Aen. V 114 X 207 XII 5 'gravem T. Ο,᾽ schol. Veron. 1006, 19 K.

460 Servius Aen. VII 745 'Ufentemque G.' schol. Veron. 106, 22 K.

VARIA LECTIO. 456—468 Veron. fol. 213 b. 456 DuctOR V - . RHOETELUS 4 RHOETHEIVS Ac ROETHEIVS: P;b RHOEteiuS V — 457 agmen — se V.

densis Sprot. — COACTIS PR Vybc : cf. VII 509 COACTIS M. coacti probavit W'agnerus. *in cuneorum modum compositi' Servius 458

S

ferit — gravEM Υ THYMBREUS MAbc tymbreuf THYMBRAEV - P THIMóraeus V — OSIRIm V OSIRI* 7M ofyrim c ofyrim (yrim in ras.) b orisim, oristim alii 459 ARCERTIVM PA Arcetium (A corr. ex 0) b

Arc&im y ARCHETIUM Ἢ ARcetiVM V arcentim, arcetum, artheum ali EM MNESTHEOS ut vid. V — EPULON ΜΗ opuloné c acatef c

460 Vfentemque gyAS V giaf »yblc (OLVMNIVS 7 TOLVMIVS καὶ

AVgVr V 461 fort(asse ab interpolatore repetitus ex 266 ΑΠ- VERSos V AVERSOS ER. telum Υ torserat] TORSITIN A ut 266 462 TO/H[uR V caeLVM V — ViCissim V 463 pulverulenta f VGA rululi V — 464 NEQVE AVERSOS Z, Oblongus Pierii NEQ- ADUERSOS M neque aduerfof-.»c NEC ADVERSOS P», ut videatur abversos scriptum fuisse. NEque avers0S V fternere (t m. 2) y morti V 465 CON-

A'V

GRESSVS P EQo M nec equo z, Servius FERENTES AR . 466 insEQVITYVR 7 DENSO ἢ

VERGILI AENEIS XII 327

- ,

hoc concussa metu mentem luturna virago

aurigam Turni media inter lora Metiscum

excutit et longe lapsum temone reliquit: . . - 470 ipsa subit manibusque undantis flectit habenas, | cuncta gerens, vocemque οἱ corpus et arma Metisci.

nigra velut magnas domini cum divitis aedes

pervolat et pinnis alta atria lustrat hirundo,

pabula parva legens nidisque loquacibus escas, 475 et nunc porticibus vacuis, nunc umida circum

stagna sonat: similis medios Iuturna per hostis

fertur equis rapidoque volans obit omnia curru

iamque hic germanum iamque hic ostentat ovantem

nec conferre manum patitur, volat avia longe. 480 haut minus Aeneas tortos legit obvius orbes vestigatque virum et disiecta per agmina magna voce vocat. quotiens oculos coniecit in hostem

TESTIMONIA.

468 *Iuturna v.' schol. Veron. 106, 26 470 cf. schol. Veron. 107, 7 K. 483 *quotiens ... hostem" Probi inst. I 9, 11

VARIA LECTIO. 469—481 Veron. fol. 213 a. 4710 LABSVM PF RELIQVIT

N A PRybe RELIQUIT Ἢ RELINQVIT 7 471 HEBENAS M — 472 ME- L

A TISTI P 473 VELVM VF 474 PENNIS Fc ATRATRIA Η harundo y1 — 475 Pau la y escas V — 476 inporticibuf e — humida y

V 477 STAGna sonat V — SONANT M MEDIO" M | ITURNA M 478 Volans oBIT V — alant ἡ OMNIA P. cursu χ 419 gerMANVM.

^ V — IAMQ- HIC OSTENDIT (I postr. corr. in T) M IAMQVE IIIC OSTen-

tat V IAMQVE HIC Ostentat P. iam hic oftentat y iamque hic oftendit ὃ iamq, hoftendit, in mg. m. 2 t oflentat c — oVANTEM V ovantem P 480 PATITVr — V — volat avia IONGE V 481 HAVD PPybe TOr- tos — P . TOTOS V tortos Servius confirmat — orbif be urbef y1 482—508 Veron. fol. 255 4R2 Disiecta.— P — per aGMINA V 483 OCulos P oculos V coniecit in hostem P- — coniecit 52 cor... d bi

328 VERGILI AENEIS XII

alipedumque fugam cursu temptavit equorum,

aversos totiens currus. Tuturna retorsit. 485 heu quid agat? vario nequiquam fluctuat aestu, - diversaeque vocant animum in contraria curae.

huic Messapus, uti laeva duo forte gerebat

lenta levis cursu praefixa hastilia ferro,

horum unum certo contorquens derigit ictu. 490 substitit Aeneas et se collegit in arma,

poplite subsidens; apicem tamen incita summum

hasta tulit summasque excussit vertice cristas.

tum vero adsurgunt irae; insidiisque subactus,

diversos ubi sensit equos currumque referri, 495 multa Iovem et laesi testatus foederis aras

iam tandem invadit medios et Marte secundo

e ,

ζ΄

TESTIMONIA.

484 schol. Hor. carm. I 27, 24 491 sq. 'substitit ... subsidens' Nonius 273, 25 491 *et ... arma! Servius Aen. X 412 492 sq. 'apicem ... cristas! Nonius 40], 28 *apicem ... tulit! Macrobius

Sat. VI 1, 53 494. cf. schol, Veron. 107, 8 K. 495 cf. schol. Veron. 107, 10 K.

VARIA LECTIO. 484 que — temptaVIT V curfu..... (ut videatur erasa eadem

D Σ

v0x iterum posila) y EQuorVM V aequorum b 485 AUERSOS ἡ Aduerfof yc:cf.46& — currus — retorsit V — curuus *in antiquo admo- dum exemplari' Pieriano 486 cf.IV283. — QVid — V — FL VCTVAT P

487 Diversae — contraria V uocat y eu.rey 488 Messapus

L — V AEVA P LEUA //; 489 cf. V 5587 Lenta — hastiLIA V leui γχ 490 HOrum — deRIGIT V Orü c dirigit »bc 491 Suftitit c | AENEAS P CONLEGIT £A COLLIGIT Py1 con.... 51 collegit M

testantur Nonius et ad Aen. X 419 Servius . 499 APICE M. APIcem V incilà V. — SVMMAM A 493 TVLi/ —vERTICE 7 — que... (eras.

que) y excussit] exti Nonii exempl. 494 INSIDIS 77 fübaetif c

fubáctif b1 ^ 495 .ub γῶ ful. 1 SENSIT PRVybe SENTIT M 496 LAEISI 7 TESTATVR PR 4097 in mg. A M — TAndem — se- cunDO V TAMEN P *potest et Marte secundo distingui, ut sequa- tur terribilis saevam . . . potest et iungi , ut sit Marte secundo terribilis? Servius. In M non post secundo, sed post terribilis distinguitur.

arva f cap tale IPS ῳ"

VERGILI AENEIS XII 329

terribilis saevam nullo discrimine caedem suscitat irarumque omnis effundit habenas.

Quis mihi nunc tot acerba deus, quis carmine caedes 500 diversas obitumque ducum, quos aequore toto | inque vicem nunc Turnus agit, nunc Troius heros, expediat? tanton placuit concurrere motu, luppiter, aeterna gentis in pace futuras?

Aeneas Rutulum Sucronem (ea prima ruentis 2505 pugna loco statuit Teucros) haut multa morantem

excipit in latus et, qua fata celerruma, crudum

transadigit costas et cratis pectoris ensem.

Turnus equo deiectum Amycum fratremque Diorem,

TESTIMONIA.

503 *tanton' cf. Priscianus 1252 504 ef. schol. Veron. 107, 11 507 “εἰ... crudum Priscianus 760

VARIA LECTIO.

498 in mg. D .M TERRIBILES (E post. corr. inl) P | saevam

— caedem V DISCRIME P 499 add. ima pag. nota B adposita . in mg. M irarumque — habenas V ETFVNDIT (i. e. ecfundit) P 500 add. ima pag. nota € in mg. adposita M — QVIs— caeDES V

quf carminae (qu m. 2 in ras.) b 501 Diueruerfaf ὃ obitum — (οἱ V obituf c2 (obitum 61) 502 inque — nVNC P nunc (n pr. in ras.) b turnus — nuNC V tur? y tanuf (a corr. in u, r m. 2) b trohiuf c — 503 om. V — expediat — placuit P tanto y TANTO

R tanton testatur Servius : cf. X 668 concurre y m&u y | 504 iuppiter — paCE P — lupiter e — SEGENTIS (I corr. in E) M GENTES

Rybe — futuraf (af in ras.) c — 505 aeneas — sueroneM P — retulum c - ruentif (i m. ant. corr. in e) b FVRENTIS V. .506 pugna — teucros P H

LOCOS M HAVT R AUT M aut bj HAVD PVyb2c — MORANIS F moratum Servius legit, sed moratus ad 507 exempl. exhibent : cf. MI 610

5 Y / 507 LATUM M Ἰαιοῦ" QUA M fata (a post. in ras. c — CE- T . LERRIMA MZb CERRIMA 7 — 508 E P CRATES Mbc — 509 ami- E *

cum ye. AMOTVM (T m. rec. corr. in € ut AMOECVM Jegatur) P. Amycus iam IX 772 a Turno occisus DIORE& Mc DIOREN PA

3230 VERGILI AENEIS XII

congressus pedes, hunc venientem cuspide longa, 510 hunc mucrone ferit curruque abscisa duorum

suspendit capita et rorantia sanguine portat.

ille Talon Tanaimque Neci fortemque Cethegum,

tris uno congressu, et maestum mittit Oniten,

hic fratres Lycia missos et Apollinis agris 516 nomen Echionium matrisque genus Peridiae, 915 et iuvenem exosum nequiquam bella Menoeten,

Arcada, piscosae cui circum flumina Lernae

ars fuerat pauperque domus nec nota potentum

munera conductaque pater tellure serebat. 520

TESTIMONIA.

ὅ11 sq. 'curru ... capita! Servius Aen. I 156 II 553 ge. I 208 915 Servius Aen. II 89 VI 758 916 Servius Aen. III 8 . 517 *ex- osum ... Menoeten' Arusianus p. 229 L. 918 Probi inst. I 5, 1 919 sq. pauper ... munera! Servius Aen. III 539 9519 *pauperque d.' Probi ars minor 224 gramm. Vatic. in A. Mai auct. class. V 194

920 *conducta ... serebat! Donatus ad Ter. Phorm. II 3, 18

VARIA LECTIO. A " 510 PIDES (Dcorr.in E) P — 511 FECIT M — abfcifa c ABSCISE f ; P abfei ^ y ABSCISSA ΜΗΝῚ 518 talon (a in ras.) b. THALON M I -

talum, tagum alii .tanaim b. TANAM JM. TANAIN Rc tauain (u m. 2) y

TALAIM P thalarum, talarim, taganum aii c&egm (g fort. corr. ea ci y 514 TRES Rc — uno(uin ras) b . onitem 6] onyten Serviü Par. Regin. omentem, orontem a4 516. 515 sic ordinavit Peerl- kampus 516 Hine y1 LYCOIA Jf licia c'litia b appolinif y appolninif c1 agr//if (agr im ras.) b aruif (ruif m. rec. in ras.) c agrof }1 515 NOMENECHIONIVM 252c NOMINECHIONIVM Zyb1 NOMI- NEECHIONIUM 74 *Onyten Donatus dicil aut gentile esse aut patro- mymicum ...$sed hoc non procedit .. . proprium ergo est, et sequens versus erit nomen Echionium, id est Thebana gloria ... male quidam . legunt nomine Chionium' e. q. s. Servius PERIDIAE (I post. corr. in E) M perhidae 51 517 iuuenim c1 nequiquam om. 4rusianus ne-

A quicquam y MENOETE J/ menoetem y 518 PISCOSE M — l///ernec p

519 AVPER P . 520 LIMINA 2 velut Hor. epod. Il 8 munera festa- tur Servius, quem mffnia legisse Marklandus praef. Stat. p. IX putabat

R SEBIBAT (I corr. in E) M *

VERGILI AENEIS XII 33l

ac velut inmissi diversis parlibus ignes . arentem in silvam et virgulta sonantia lauro, aut ube decursu rapido de montibus altis dant sonitum spumosi amnes et in aequora currunt quisque suum populatus iter: non segnius ambo 525 Aeneas Turnusque ruont per proelia; nunc nunc fluctuat ira intus, rumpuntur nescia vinci pectora, nunc totis in volnera viribus itur. Murranum hic, atavos et avorum antiqua sonantem nomina per regesque actum genus omne Latinos, 930 praecipitem scopulo atque ingentis turbine saxi excutit effunditque solo: hunc lora et iuga subter provolvere rotae, crebro super ungula pulsu , incita nec domini memorum proculcat equorum.

ille ruenti Hyllo animisque immane frementi 535 TESTIMONIA.

525 'quisque ... iter' Cledonius 1916 P. . 527 sq. 'rumpuntur ... pectora! schol. Hor. carm. 16, 5 - 'nescia v. p.' Arusianus p. 248 L. .929 sq. Servius Aen. VI 760 933 sq. '*quatit' ungula ... equorum Priscianus 909 534 “προ... equorum? Priscianus 772

VARIA LECTIO. . 521 uelut. c IMMISSI γε PARIBVS A ignif; 522 AR- PENTEM XM Aerentem y arentem Servius testatur ^ UERGULTIA M

M 523 VBE P UBI MPybc 525 SUUS M populatur z, Cledonii ex. 526 ruont *aliquot antiqui'. Pieriani RVVNT MPRybc in proelia χ, * aliquot antiqui' Pieriani 528 $qq. Hinc margines rescissi in b: quae desunt literis cursivis in parenthesi notavi. 528 nune suprascr. y

IN IN VOLNERA (0 corr. in V) P IN UULNERA J/»bc | VVLNERA A (itur) b — 529 .hic (c m. 2 ín ras.) y — ATATVOS Py1 ADAVOS αὶ

531 ADQVE ἢ 'axic — 532 EXCIPIT 1 : ef. 507 IX 763 X 387

effudit 5 iug.ay — SVPTER R 533 PROUULNERE (U post. corr. in 0) M Proueluere c super ] SNOTANT M — super ungula pulsu] quatit ungula cursu Prisc. "E A : ef. VII 596 — 534 PROCULLAT M

AEQVORVM P — 535 ILLO M — "uentic — HYLLO Jf hylo ybc HYLLOS A inmane c

4.

982 VERGILI AENEIS XII

occurrit telumque aurata ad tempora torquet:

olli per galeam fixo stetit hasta cerebro.

dextera nec tua te, Graium fortissime Cretheu,

eripuit Turno. nec di texere Cupencum

Aenea veniente sui: dedit obvia ferro 540 pectora, nec misero clipei mora profuit aerei.

te quoque Laurentes viderunt, Aeole, campi

oppetere et late terram consternere tergo.

occidis, Argivae quem non potuere phalanges

sternere nec "Priami regnorum eversor Achilles; 9045 hic tibi mortis erant metae: domus alta sub Ida,

Lyrnesi domus alta, solo Laurente sepulchrum. -

totae adeo conversae acies, omnesque Latini,

omnes Dardanidae, Mnestheus acerque Serestus

et Messapus equm domitor et fortis Asilas 9050 Tuscorumque phalanx Euandrique Arcades alae,

pro se quisque viri summa nituntur opum vi:

nec mora nec requies, vasto certamine tendunt.

TESTIMONIA.

9309 sq. (nec... sui? Donatus ad Ter. Phorm. I 2, 24 Servius Aen. II 396 IV 610 547 Macrobius Sat. IV 3, ll 0902 'summa ... vi! Macrobius Sat. VI 1, 17 553 *'vasto c. t. Donatus ad Ter. eun. IV 1, 12

VARIA LECTIO. s 536 aerata Schraderus 538 DEXTRA P CRETEV ῥγε : cf. DE

IX 774 539 dii c. dii.. (i post. m. 2) y 540 VENIENTI PI DIT ἢ 541—576 valde corrosa in R 54] aerei A/dina pr. AERIS

E

MPRybecw 545 TX (corr. m. rec.) P. — AEOLAE ἢ ele γ 6016 in

ras. c | CAMPIS M. 543lato. y — 544—546 partim legi non poterant

in ἢ 544 quem — pOTVERE RE. falangef c 545 PRiami — achillES A

R PRIMI P 545 Erant — domVS R 546 MORTES (E corr. in Y) M

. d ma&e y ittayl | 547 in ras. b. Lirnefi c LYRNASI αὶ "muf c

IaVRENTE αὶ SEPVLCRVM Pe 548 omnif c 549 cf. IX 171 DAR

Omnif c DANIDAE. Z mn&heuf C aCER R. . 550 cf. 127 sq. EQVM P EQVVM 2 Rybc 551 cf. ΧΙ 885 falanx c euendri c archadef c — 552 ef. V 501 IX 532. 558 cf. ge. III 110 Aen. V 458

. VERGILI AENEIS XII 333

Hic mentem Aeneae genetrix pulcherrima misit, iret ut ad muros urbique adverteret agmen 995 ocius et subita turbaret clade Latinos. ille ut vestigans diversa per agmina Turnum huc atque huc acies circumtulit, aspicit urbem immunem tanti belli atque impune quietam. continuo pugnae accendit maioris imago: 560 Mnesthea Sergestumque vocat fortemque Serestum ductores tumulumque capit, quo cetera Teucrum concurrit legio nec scuta aut spicula densi deponunt. celso medius stans aggere fatur : | *nequa meis esto diclis mora (luppiter hac stat), 265 neu quis ob inceptum subitum mihi segnior ito. urbem hodie, causam belli, regna .ipsa Latini, ni frenum accipere et victi parere fatentur,

TESTIMONIA.

554 *mentem ... misit? Servius Aen. XII 622 958 'hue atque h. a. e.' Probi inst. I 9, 3 — 559 Arusianus p. 240 L. 565 Macrobius Sat. VI 1, 19 Arusianus p. 262 L. . *'Iupiter h. s.' Donatus ad Ter. -

Phorm. II 1, 39 schol. Lucani VII 360 966 incertus de verbo 20 p. 155 Endl. neu... inceptum' Probi inst. I 11, 2 ,568 Charisius 76 ἐπὶ f. a. Charisius 72 P. Servius Aen. IV. 40

VARIA LECTIO. H 554 gen&rix (rix in ras. c — PULCHERRIMA 7/ pulcerrima δ] 555 Ubi M urbe y1 — 556 (ocius et s)ubita 5 — CLADEA P 537 (ille ut vestiga)nf b turnom c 558 (huc atque huc acies cir)cütulit b ADQVE αὶ 559 tanti om. Arusianus. ADQOVE ἢ INPVNE Pybc

h QVIETEM Zy1 561 —1V 288 Mneftea c feriftum c1. 562 co el — 563 legio neC R nec... deponunt otiosa esse iudicavit Wag- nerus : cf. 100. SCuta auT ἢ fessi Zulich. m. ἃ 564 Medius —

ἢ C ,

aggERE A 565 eif (m in ras.) b "eif c — DITIS M, om. Arusianus dictis esto Macrobii exempl. — iupiter c. hic Donati exempl. hac Ennii ann. 263 exemplo confirmat Macrobius 566 ne Probi inst. et

h anonymi de verbo exempl. 567 odie y odie c 568 frenum, in mg.: fedus m. frenum testantur Charisius et Servius — uico (u m. 2, o corr. in i) y. dicto 7, Charisii cod., ut MI 189 parare 71 parare/// c1 N

FATETUR M

994 VERGILI AENEIS XII

eruam οἱ aequa solo fumantia culmina. ponam.

scilicet expectem, libeat dum proelia Turno 570 nostra pati rursusque velit concurrere victus? inni: hoc caput, o cives, haec belli summa nefandi: -

ferte faces propere foedusque reposcite flammis.'

dixerat, atque animis pariter certantibus omnes

dant cuneum densaque ad muros mole feruntur. 2079 scalae inproviso subitusque apparuit ignis. v ost x discurrunt alii ad portas primosque trucidant,

ferrum alii torquent et obumbrant aethera telis. ; ipse inter primos dextram sub moenia tendit

Aeneas magnaque incusat voce Latinum. 580 Lestaturque deos, iterum se ad proelia cogi,

bis iam ltalos hostis, haec allera foedera rumpi.

exoritur trepidos inter discordia civis:

urbem alii reserare iubent et pandere portas : Dardanidis ipsumque trahunt in moenia regem, 585 arma ferunt alii et pergunt defendere muros. inclusas ut cum latebroso in pumice pastor

TESTIMONIA.

569 *et ... ponam" Servius Aen. XII 654 972 'hoe .. . eives' Probi inst. I 4, 17 Maximus Vict. de fin. 5 p. 457 Endl. Martianus Ca- pella III 278 Servius de ult. syll. 1802 P. 974 'dixerat ... certan- tibus' Probi inst. 19,3 585 'ipsum . .. regem" Servius Aen. II 480

VARIA LECTIO. 569 po.nà ὃ 570 EXSPECTEM Zy 571 uellit }] concurre c

5972 0c c1 O Servius Putschianus 573 properi m, JMenag. pr., * plerique" Pieriani ^ phoeduf y 574 ADQVE R omnif b1 . 575 V

muraf c FERENTVR P 576 IMPROVISO P : fubito. y2 (fubituf y1) .. 811 ALI A fatigant m, Moret. pr., Hamb, alt., Oblongus Pierii

N IAM 578 OBVMBRAT P {ποῦ 581 praelia ὃ 582 oftif 5. — HAEC AL- TERA 74 583 CIVIS (I post. corr. in E) P CIVES Rybc 584 RESAE-

. I RARE P RESEREARE 7/ — 585 Dardanidef c1 — thraunt y — 586 ALI P defende(re muros) ὃ 587 ut cum] UELUTI 2M ut 749 im y ( pastor) b |

ΥΕΒΟΙΙΙ AENEIS XII - 385

vestigavit apes fumoque implevit amaro:

illae intus trepidae rerum per cerea castra

discurrunt magnisque acuunt stridoribus iras; .990 volvitur ater odor tectis, tum murmure caeco

intus saxa sonant, vacuas it fumus ad auras.

Accidit haec fessis etiam fortuna Latinis, quae totam luctu concussit funditus urbem. regina ut tectis venientem prospicit hostem, . 595 incessi muros, ignis ad tecta volare, nusquam acies contra Rutulas, nulla agmina Turni: infelix pugnae iuvenem in certamine credit extinctum et, subito mentem turbata dolore, se causam clamat crimenque caputque malorum, * 600 multaque per maestum demens effata furorem purpureos moritura manu discindit amictus et nodum informis leti trabe nectit ab alta.

TESTIMONIA.

989 'illae... rerum Arusianus p. 264 L. — 594 Probi inst. I 9, 12

595 * venientem prospicit ' cf. Priscianus 1176 596 Eutychius II 14 Servius ge. IV 68 *ineessi m.' Arusianus p. 242 L. 603 Lac- tantius de mort. persec. 30

VARIA LECTIO. P.L 588 APESET P [funo y in(plevit amaro) ὃ inpleuit yc

AMÓRE M 589 ILLE Hy traepidae y trepede 1 590 cf. IX 464 592 fumus] expectes volgus secundum Apollonium II 133 sq.

594 concufit b 595 speculis Peerlkampus tectis Servius confirmet

596 NUES P, testantur. Arusianus Eutychius Servius INCEDI M

Ince//// (corr. m. rec.) b. Incendi, in mg. At inceffi c INCENSI A. In- cendi y — IGNIS (I post. corr. in E) P ignifq, c IGNESQVE A. ADIN-

DA P 598 IN CERTAMINA P in cermina (a post. corr. in e) e "certamina (a post. corr. n e)y A ΑΡΉΑΝΙΣΕ, R certamine , om, in, b

CERDIT P — 599 Extineto e οἱ om. y DOLERE M 602 Purpureaf 71 Purpereof e 603 ac Lactantius — infamis z — *informis leti quasi mortis infamissimae' Servius — la&i y loeti c laquei Peerlkampus 'alta (a post. e corr.) y

996 VERGILI AENEIS XII

quam cladem miserae postquam accepere Latinae,

filia prima manu floros Lavinia crinis 605 οἱ roseas laniata genas, tum cetera circum

turba furit: resonant late plangoribus aedes.

hinc totam infelix volgatur fama per urbem.

demittunt mentes; it scissa veste Latinus,

coniugis attonitus fatis urbisque ruina, 610 canitiem inmundo perfusam pulvere turpans.

Interea extremo bellator in aequore Turnus 614 palantis sequitur paucos iam segnior alque 1 iam minus atque minus successu laetus equorum. attulit hunc illi caecis terroribus aura

multaque se incusat, qui non acceperit ante 612 Dardanium Aenean generumque adsciverit ultro.

. TESTIMONIA.

.606 “οὐ... genas! Iulius Rufinianus p. 249 R. ἢ 610 *coniugis a. f^ Arusianus p. 215 L. 616 *iam m. a. m. Probi inst. I 9, 9

VARIA LECTIO.

A ,

604 MISERE ΗΠ miferey — ACCIPERE A — 605 floros 7n Leid. m. pr. el in Mentel. pr. fuisse coniciebat Heinsius. FLAVOS MPRybew, parum feliciter nuper defensum a Wagnero lectt. Verg. 362 : cf.1V 559. *flavos ... anliqua leclio floros (flores Paris.) habuit ... | Probus sic adnotavit : neolericum erat flavos, (flauium Paris.) ergo bene floros (flores Paris.) ]' €. q. $. Servius (uncis inclusa in solo Paris. leguntur). — CRINES PRbc

5 1 606 ROSEA Η rofeaf (f post. e corr.) y — comas Iulii Rufiniani ex. genas Servius confirmat —— CITERA (I corr. in E) M 607 LATAE 2 LATAE Rc 608 VVLGATVR Pyóc 609 it| et Peerlkampus — feifa y

fcifa c — latimf yc — 610 CONIVNGIS P — adtonituf c — factis A4rusiami . M ^

cod. 611 IMMUNDO MZ PERFUSA Μ turpimnf 5. turbanf c1 tur-

pat Peerlkampus 612 sq. om. MPRyb, extant in ey : cf. XI 471

612 acceperat. c1 613 aeneam c 614 sqq. alia, sed el ipsa ant. m.

inb 615 PALLANTIS 4. ADQVE τ 616 (iam mijnuf b. — ADQVE R successu] E corr. ec J.P. AEQVORVM P AEQUORU- M 617 CI ]

(attulit hunc illi b. illi. y.— ILLICAESE (corr. m. rec.) P. CAECIS ILLI

VERGILI AENEIS XII 331

commixtum clamorem arrectasque impulit auris . . confusae sonus urbis et inlaetabile murmur. *ei mihi! quid tanto turbantur moenia luctu? 620 quisve ruit tantus diversa clamor ab urbe?' sic ait adductisque amens subsistit habenis. atque hüic, in faciem soror ut conversa Metisci aurigae currumque et equos et lora regebat, talibus occurrit dictis: *hac, Turne, sequamur 625 Troiugenas, qua prima viam victoria pandit; sunt alii, qui tecta manu defendere possint. ingruit Aeneas [talis et proelia miscet: el nos saeva manu mittamus funera Teucris. nec numero inferior pugnae nec honore recedes.' 630 Turnus ad haec : - “0 soror, et dudum adgnovi, cum prima per artem foedera turbasti teque haec in bella dedisti, )

et nunc nequiquam fallis dea. set quis Olympo ET, demissam tantos voluit te ferre labores? 635. TESTIMONIA.

623 Diomedes 406 ᾿ 625 sqq. cf. Appuleius de deo Socr. 11 627 Servius Aen. XII 661 628 Servius Aen. IL 301 'ingruit Aeneas armis' Servius Aen. XI 890 629 Servius Aen. XII 664 034 “οἱ ... dea' schol, Hor. epist. I 3, 32

VARIA LECTIO, 618 (commiztum clamorem) b. — arrectuf c1.— inpulit y — AVRIS M2PjRy AVRES M1P2bc — 619 Confufe y "l&abile c 6820 Hei c turbatur ας. 621 tantof y 622 fubfiftit (bi in ras) c — 623

ADQVE R — hic y . VT (T corr. ez D) P 624 GEREBAT P gerebat,

at regebat y tenebat Moret. pr. — 625 acc 626 PRL:.::MA (erasis

2 litt., fort. M) M. VICTOIUA Py 627 POSSVNT Pei — 628 Italis] f

armis Servii Aen. ΧΙ 899 exempl.: cf. 654 — praelia b 629 no c h ^ 630 NEQVE αὶ onore ; — recede.f y 631 om., add. m. rec. in

/ mg. y humili respondet talia voce add. Leid. 682 Ὁ M — agnoui bc 634 nequiquam] I corr. ex E M SET M1 SED M2PRybc olimpo yc 635 TANTOSQ- αἰ TEPERFERRE καὶ

RIBBECK, VERGIL. III. 29

338 VERGILI AENEIS XII

an fratris miseri letum ut crudele videres? nam quid ago? aut quae iam spondet Fortuna salutem ? vidi oculos ante ipse meos me voce vocantem * Murranum, quo non superat mihi carior alter, oppetere ingentem atque ingenti. volnere victum. 640 occidit infelix nostrum ne dedecus Ufens aspiceret; Teucri potiuntur corpore et armis. excindine domos (id rebus defuit unum) perpetiar, dextra nec Drancis dicta refellam? terga dabo et Turnum fugientem haec.terra videbit? 645 usque adeone mori miserum est? vos o mihi manes este boni, quoniam superis aversa voluntas! sancta ad vos anima atque istius nescia culpae

TESTIMONIA.

636 Macrobius Sat. IV 2,10 Servius Aen. X 443 638 sq. 'vidi... Murranum' Maerobius Sat. IV 2, 10 Servius Aen. XII 529 638 'vidi ... meos! Quintilianus IX 3, 46 Servius Aen. X 443 640 Iulius Ru- finianus p. 237 R. 644 “προ... refellam" Priscianus 706 646 *usque ... est? Seneca epist. 10], 18 Suetonius Ner. 47 Quintilianus VIII 5, 6 Macrobius Sat. V 16, 7 Servius Aen. X 644 646 sq. *vos ... voluntas! Servius Aen. I 387 IV 610 XI 51 648 sq. 'sancta ... descendam Macrobius Sat. III 3, 6

VARIA LECTIO.

: 636 miseri fratris Macrobi? exempl- — la&um y loetü δὲ — VT (T corr. ex l) P. CRUDELES M. 637 QVE Py quàc | SPONDIT Py1

638 uocante, af clamante y — JVihil de hoc legitur 529 sqq. 639 bad" dne P Muranum γ cocl fuperat (p m. 92, corr. ez f ut

vid.) y FUERAT M fuerat m superat lestatur Servius- 640 cf. X 842

N OPPETERE-S J/ Oppetere (0 m.2in ras)b | ADQVE R — UOL-ERE M VNLNERE PRybc — wic.tüc — 611 NOSTRYMNE P NE NOSTRVM

ois 642 ASPICERENT P Alpicere 7 corporacl arm(is)b 643 EXCINDI M exleindi c. IDERIBUS (I post. corr. in E) M — 644

Perpetia. c . Drancis dextra »» — refallam y1 ref(eilam) ἢ 645 turno y

te(rra videbit) ὃ — VIDEBO R 646 mih(i manes) b 627 ADUERSA Myb . u(oluntas) b. 648 ADQVE RR. nescia Menag. all., Goth. tert. INSCIA MPRbemw , Macrobii exempl. infeia. 2. infeiuf y1 anima, atque anima istius inscia culpae prop. Lachmannus Lucr. 16

VERGILI AENEIS XII 339

descendam, magnorum haut umquam indignus avorum. '

Vix ea fatus erat: medios volat ecce per hostis 650 vectus equo spumante Saces, adversa sagitta saucius ora, ruitque implorans nomine Turnum: "Turne, in te suprema salus: miserere tuorum. fulminat Aeneas armis summasque minatur deiecturum arces Italum excidioque daturum; 655 iamque faces ad tecta volant. in te ora Latini, in te oculos referunt; mussat rex ipse Latinus, quos generos vocet aut quae sese ad foedera flectat. praeterea regina, tui fidissima, dextra occidit ipsa sua lucemque exterrita fugit. 660 soli pro portis Messapus et acer Atinas sustentant aciem. circum hos utrimque phalanges stant densae, strictisque seges mucronibus horret ferrea: tu. currum deserto in gramine versas.'

*

opstipuit varia confusus imagine rerum 665 TESTIMONIA. : Ι

649 Priscianus 1127 'magnorum ... avorum" Arusianus p. 236

L. 651 'vectus ... Saces' Donatus ad Ter. eun. III 1, 9 652 'ruit ... Turnum" Servius ge. IV 321 Aen. I 76 653 Suetonius diff, sermon. p. 316, 3 Roth. (279, 4 Reiff.) *miserere t.' Arusianus p. 246 L. 654 *fulminat A. armis' Servius Aen. VIII 527 657 sq. *mussat ... vocet' Servius Aen, XI 345 657 'mussat r. i. L.' Dona- tus ad Ter. adelph. II !, 53 Servius Aen. XII 718 — 659 sq. ' praeterea -.. 8ua' Priscianus 1123. 1125 659 *regina t. f.' Arusianus p. 230 L. 661 sq. 'soli ... aciem' Diomedes 408 anon. de orthogr. 2794 P. 604 “τὰ... versas! Servius ecl. X 08

VARIA LECTIO. 649 DISCENDAM Η ITAVT αὶ HAUD MPybc VNQVAM P

NUMQUAM M INDIGN:.-US AUORU^-. Ἢ 650 HOSTES MP2b 651—687 deficit αὐ 652 INPLORANS Pyc — 655 italü arcef cm italis

arces Montalb. — fitalum y1 657 referont c — 661 Atinas: cf. XI 869 asilas alii, fortasse rectius : cf. 197. 550 662 SUSTINEANT (I corr. in E,E in TJ M ACIES My — utrumque c1 663 denfe m. 2 in ras. c

664 DISERTO (Leorr. in E) M — 665 Obftipuit δὲ Obfupuit y. OB- STUPUIT M

22*

340 VERGILI AENEIS XII

Turnus et obtutu tacito stetit. aestuat ingens uno in corde pudor mixtoque insania luctu et furiis agitatus amor et conscia virtus. ut primum discussae umbrae et lux reddita menti, ardentis oculorum orbes ad moenia torsit 670 turbidus eque rotis magnam respexit ad urbem. ecce autem .flammis inter tabulata volutus ad caelum undabat vertex turrimque tenebat, turrim, compactis trabibus quam eduxerat ipse subdideratque rotas pontisque instraverat altos. 675 *jam iam fata, soror, superant; absiste morari;

. quo deus et quo dura vocat Fortuna, sequamur.

. Stat conferre manum Aeneae, stat quidquid acerbist

TESTIMONIA.

671 *magnam ... urbem' Donatus ad Ter. Andr. II 5, 6 673 *ad eaelum τι. v. Eutychius II 5 674 Servius ecl. II 36 675 Ser-

vius Aen. IX 530 678 *stat c. m. Servius Aen. VII 553 *'stat c. ^ m. À. Arusianus p. 221 L. Servius Aen. I 582. 646 678 sq. 'stat

quidquid ... pati! Servius Aen. II 750

»

VARIA LECTIO.

- | i;

. 666 E OBTVTV P tacito] T pr. corr.exz L P — ingens] S in ras.

P | 661—692 Veron. fol. 254 667 sq. — X 87! sq. 667 in m. X

ant. sup.c MICTO M 668 FVRIS P 669 (u)t b. PRIMVS V

| f DISCVSAE P difcufae y difiectae b — uox, in mg. At lux e uox Menag. alt., Mentel. alt., 4 : cf. MI 40 VII 95 670 ARDENTES Μὴ» 671

(tur)biduf b Turbidif e AEque rotis magnaM V — aeque yc magna 5 : (gin ras)c | RESPECXIT M. A P 672 in mg. hoc signum : / M

(ecce au)tm b. — Autem — tabulata V - 673 (ad caelu)ym b. At c1 CAEIum — turrimque V. — uertix y TENEBAT— M. 674 (turrim T

co)mpactif b TVRR;M 7 CONPACTIS γε — RABIBVS P 675 (subdideratque) b rotas — instrAVERAT Κὶ instruxerat my 676 (iam iam fata so)ror b iam nos zn iam iam Sezvius testatur. facta c1 — soror — abSISTE 7 | MORARE Py 677 (quo deus et quo

ET | dürj b | Quo. y DEVS QVA P 678 (stal conferre man)ü b

STANT P quiequid 5. ACERBIST P ACERBI EST J/ybc ACER— Κὶ

acerbum est Goth. pr., Servii Aen. Il 750 exempl.

L4

o2 sapie RR pp cr i :

VERGILI AENEIS XII .. eu

morte pati; neque me. indecorem, germana, videbis

amplius. hunc, oro, sine me furere ante furorem. | . 680 dixit et e curru saltum dedit ocius arvis

perque hostis, per tela ruit maestamque sororem

deserit ac rapido eursu media agmina rumpit.

ac veluti montis saxum de vertice praeceps

cum ruit avolsum vento, seu turbidus imber — . 685 proluit aut annis solvit sublapsa vetustas;

fertur in abruptum magno mons improbus actu

exultatque solo, silvas armenta virosque |

involvens secum: disiecta per agmina Turnus

sic urbis ruit ad muros, ubi plurima fuso 690 sanguine terra madet striduntque hastilibus aurae, j significatque manu el magno simul incipit ore:

*parcite iam, Rutuli, et vos tela inhibete, Latini ; quaecumque est Fortuna, mea est: me verius unum

TESTIMONIA. 4 B: 679 sq. 'neque ... amplius? Probi inst, I 9, 9 680 cf. schol. Veron. 107, 14 K. *hunc . . . furorem" Iulius Rufinianus 257 R.

Donatus ad Ter. eun. III 5, 39 Arusianus p. 231 L. 684 *praeceps' schol. Veron. 107, 19 K. 686 *annis ... vetustas' schol. Hor. carm. ΠῚ 30,4 687 Diomedes 453 Servius Aen. VI 360 . 694 sq. Priscia- nus 1180 *me ... ferro? schol. Hor. serm. II 3, 314 4

VARIA LECTIO.

680 hunc — furoREM V . furere (re post. m. 2 in ras.) y — 681 equrrufquantum y] — curru.V — SAltum — V ded&c]1 682 HOstis — sorO V oftüf y hoftef b. 688 ac — agmiNA V — 684 Mon- " tis — V. montis] Pindi Peerlkampus ex Silio IX 520 — 685 avolsum — imber V. AUULSUM MP2ybc 686 annis — vetustas V — SVB-

LABSA P 687 in— inprobus V — abrumptum y abrutum e IMPROB- Mb INPROBVS Pyc — ictu mz, Oblongug et Porcius Pierii — 688 EX- SVLTAT V. que — arMEN(a — V. 689 INVOLVENs — turNVS V

fecun y — 696 Ruit V — 691 SANGVIne — AaStilibuS V.— SANGVINEE

P Sangime e — afülibuf ? — ARAE V 692 MagNO R MAGNA Κὶ fic magno incipit y — 693—705 Veron. fol. 214 b. 603 PArcite — inhibete V — 694 QUAECUMQ- EST JM. Quequüq, eft e QVAECVM EST-7 fortuna — veriVS V. VIRIVS ΡῚ

t

342 VERGILI AENEIS XII

pro vobis foedus luere et decernere ferro.' 695 discessere omnes medii spatiumque dedere.

At pater Aeneas audito nomine Turni deserit et muros et summas deserit arces praecipitatque moras omnis, opera omnia rumpit, laetitia exultans, horrendumque intonat. armis: 700 quantus Athos aut quantus Eryx aut ipse coruscis cum fremit ilicibus quantus gaudetque nivali vertice se attollens pater Appenninus ad auras. iam vero οἱ Rutuli certatim et Troes et omnes convertere oculos Itali, quique alta tenebant 705 moenia quique imos pulsabant ariete muros, armaque deposuere umeris. stupet ipse Latinus ingentis, genitos diversis partibus orbis,

^

TESTIMONIA.

700 *horrendum i. a.' Iulius Rufinianus p. 262 R. 701 *quan- tus ... Eryx" schol. Guelf. Lucani II 677 703 'pater A." Servius Aen. III 89 707 cf. schol. Veron. 107, 23 K. 708 sq. Seneca epist. 58, 3

VARIA LECTIO. | d 695 FOEDus — ferrÜ V — FERRVM (V corr. in O) P 696 DIS-

I T CES::..SERE M — Omnes — dedERE V. MEDI P 697 AD M AD A AVDito nOMINE V 698 sq. inverso ordine V Deferet c1

700 intonat] T pr. corr. ex L P 701 ADHOS A adof y1 atof" y2 athon blcy, schol. Lucani *Athon: haec est vera lectio. Nam si Athos lege- ris, brevis est et versus non stat' Servius etc | e.rixc CORYS- CIS V cor(uscis) b — 702 .ilicibuf (1 pr. m. 2) y alicibuf 6] niual(7) b

708 APENNINVS V apenniuf c (auras) ὃ 104 vero —omNES V E * TROS (E m. ant.) αὶ (et omnes) b omf (om. et) c 705 COnver- ᾽ Ν LE

tere — teneBANT V.— al(fa tenebant) " TENEBAT P — 706—718 Veron. fol. 214a. 706 quiQ- IMos — arieTE V — . a(riete muros) b 707 humerif yc humer(is) δ umeris stupet V —— (stupet ipse lati-

nus)b — IPETIPSE M — 708 genitos — orBIS V. diuer(sis partibus orbis) b ORBES P

omm Loma

v clie of e ens

VERGILI AENEIS XII 343

inter se coiisse viros et cernere ferro.

atque illi, ut vacuo patuerunt aequore campi, 710 procursu rapido, coniectis eminus hastis,

invadunt Martem clipeis atque aere sonoro.

dat gemitum tellus; tum crebros ensibus ictus

congeminant: fors et virtus miscentur in unum.

ac velut ingenti Sila summove Taburno 715 cum duo conversis inimica in proelia tauri

frontibus incurrunt (pavidi cessere magistri,

TESTIMONIA. 3

709 Priseianus 557 Abbo Floriacensis in A. Mai auct. class. V 337 Servius Aen. II 508 ge. II 256 711 Probi inst. I 12, 2 712 schol. Veron. 107, 25 K. ^ 715 Asper 115, 1 Servius ge. III 219

VARIA LECTIO. 109 SE(E corr. ex I) P — COIISSE (I pr. corr. ex L) Mf. coiffe y S

COISSE RYbc COISE P οἱ om. cy que Prisciani ὦ — cernere feRRO V — cernere Mentel. m. 2, testatur Seneca (* quaedam simplicia in usu erant, sicut cernere ferro inter se: dicebantur. idem Vergilius hoc pro-

babit tibi: ingentis... cernere ferro, quod nunc «decernere dicimus. , DE

simplicis illius verbi usus amissus est | CERNERE P DECERNERE MRycmw, Prisciani Halb. Sangall. Karolir. Grut. corr., Heidelb. (s in metro apud vetustissimos vim suam frequenter amittere hoc exem- plo probantis), legerunt Abbo et Servius ge: 256 Aen 11 508, qui ad nostrum locum haec adnotavit: *inter se coisse viros et cernere ferro: vera et antiqua haec est leclio . .. posteritas coepit legere et decernere ferro. secundum quam lectionem synaloepha opus est, sed excluso os, ut sit inter se coisse vir" et decernere ferro. difcernere b, Prisciani cetera exemplaria 710 ADQVE ἢ Vacuo —camPI V . PATue- RVNT A aequore campi zm. ως in ras, σα 1711 PROCVRsu RAPIDo

h conieCTIS VF. CONLECTIS Z COLECTIQ-S M — aftify — 712 clypeif c ADQOVE ἢ Teste schol. Veron. fuerunt, qui clipeis ... sonoro γ8- ferrent ad "odia Post clipeis et dic WÉn distinclum in M — 718

TUM CREBRIS My tum erebros V ICTIS M hictuf c 714 MISCE- TVR F 715 sqq. cf. ge. MI 219 $qq. 715 SILA MPbcew, Asper, om. V SILVA A1 'Sila... pessime quidam silva legunt' Servius : cf. gé.WE 219 — Taburno] T corr. ex L P 716 CONUERSISINIMICA. ἢ CONVErsis iniMICA V praelia ἡ ΤΑῚ 717 FRONDIBUS (D corr. in T) M * Y

᾿

944 VERGILI AENEIS XII

stat pecus omne metu mutum mussantque iuvencae,

quis nemori imperitet, quem tota armenta sequantur);

illi inter sese multa vi volnera miscent 720 cornuaque obnixi infigunt et sanguine largo

colla armosque lavant; gemitu nemus omne remugit :

non aliter Tros Aeneas et Daunius. heros

concurrunt clipeis; ingens fragor aethera complet.

luppiter ipse duas aequato examine lances 725 sustinet et fata inponit diversa duorum,

quem damnet labor et quo vergat pondere letum.

emicat hic, inpune pulans, et corpore toto

alle sublatum consurgit Turnus in ensem

et ferit: exclamant Troes trepidique Latini, 130 arrectaeque amborum acies. at perfidus ensis

frangitur in medioque ardentem deserit ictu . . . .

TESTIMONIA.

718 cf. schol. Veron. 107, 32. 722 Probi inst. 111,1 725 sq. Macrobius Sat. V 13,39 721 Priscianus 708 Nonius 277, 7 * quem d. l) Agroetius 2270 P. incertus de orthogr. 2782

VARIA LECTIO. | 719. NEMORI MPRylbw, suprascr. c, confirmat.Servius pe.con

M j9 pecori m, aliquot Pieriani IMPERETET πὶ imper&& c QUAE M A SEQUUNUR 74 fequN? b. 720 SESE (corr. m. ant.) P. UULNERA V

MRbc VLNERA P proelia, at uulnera y : cf. ge. ΠῚ 920. — 721 Cornu b

et suprascr. b 723 sq. ordine inverso R 724—758 salis ex- GOR

tinclo colore leguntur in ἢ 724 clypei c FRA P frago" y fragr. NC

H

AET&HERA AZ AETERA JM. ETHERA P 725 exagmine y1 126 IMPONIT Ab 727 ET MPRyc aut by, Prisciani exempl., Nonius el Servius, qui damnet pro liberet positum esse statuant. *quem virtus sua absolvat aut victorem facial. numquam enim diversis lancibus unam rem ponebat, praesertim cum inlerponeret aul. coniunctionem disiunc- livam' Agroetius. Similiter anon. de orthogr. — le.ü... y loetü b 728 IMPVNE MRb ETTE P 729 Altae c 731 (ar)rectae ὃ ΑΒ

(Qe | ARyi. 782 (frang)tur b. MEDIOFARDENTEM X/. ICTU-- M ICTVM R Post hunc versum quid superest? Znserit Bigot. Ego lacunam signavi. :

————Á— J""—— "ue cm .

VERGILI AENEIS XII 945

ni fuga subsidio subeat. fugil ocior euro, :

ut capulum ignotum dextramque aspexit inermem. - fama est praecipitem, cum prima in proelia iunctos 735 conscendebat equos, patrio mucrone relicto,

dum trepidat, ferrum aurigae rapuisse Metisci.

idque diu, dum terga dabant palantia Teucri,

suffecit: postquam arma dei ad Volcania ventumst,

mortalis mucro glacies ceu futtilis ictu 740 dissiluit; fulva resplendent fragmena harena.

ergo amens divérsa fuga petit aequora Turnus

et nunc huc, inde huc incertos implicat orbes;

undique enim densa Teucri inclusere corona,

atque hine vasta palus, hinc ardua moenia cingunt. 745

Nec minus Aeneas, quamquam tardata sagitta interdum genua impediunt cursumque recusant, insequitur trepidique pedem pede fervidus urget :

TESTIMONIA. | 733 *ni f. s.' Probi inst. I 10, 3 738 sq. 'idque . .. suffecit"

Nonius 386, 3 — 738 'terga d. Probi ars minor 934 748 'trepidi... urget ' Arusianus p. 238 L.

VARIA LECTIO.

5 . 788 (πὶ fuga su)bsidio b — &VBEAT P 784 (ut capulum ig)notu b ASPECXIT M 735 (fama est praecipiteym b — PRIMVM PRy in ad (ad eras.) y AD P praelia b. 736 (conscendebat equo)f b 737; (dum trepidat ferrum) ὃ 188 (idque diu dum terga daba)nt b PALLANTIA R 739 SVFFECIT (E corr. ex Y) P. SVFFICIT A, Nonii E

exempl. |— Ad RR... VVLCANIA. Pybc VENTVMST P VENTVMEST MHRyc uentu(m est) b. 740 GRACIES P. CVER futtulif 721 futulif c V

futilif 5 fusilis m, Leid. 741 DISSILIT 274. RESPLENDENT Pyb RE-

SPLENDEXT M refplendet c2. RESPLENDET A refplendit c1. FRAG- MINA Pybc FRAGMINA (1 corr. in E) M FRAGMEN A hare(na) b

742 "menf 5 MENS R 743 INPLICAT P 744 TEUCRI- DENSA M HR coro.na c 745 — E. ADVA (R m. ant.) P 746 Mic cl

TARDATA Pb TARDATA Mc — 747 INPEDIVNT Pe: que om. y 748 ferviduf (fm. 2) » — VRGVET P7iyc instat Arusianus testatur: cf. 151 IX 350 X 788

346 VERGILI AENEIS XII

inclusum veluti siquando flumine nanctus

cervom aut puniceae saeptum formidine pinnae 750 venator cursu canis et latratibus instat ;

ille autem, insidiis et ripa territus alta,

mille fugit refugitque vias; at vividus Ümber

haeret hians, iam iamque tenet similisque tenenti

increpuit malis morsuque elusus inani est. 795 tum vero exoritur clamor, ripaeque lacusque

responsant circa et caelum tonat omne tumultu.

ille simul fugiens Rutulos simul increpat omnis,

nomine quemque vocans, notumque efflagitat ensem.

Aeneas mortem contra praesensque minatur 760 exitium, si quisquam adeat, terretque trementis

excisurum urbem minitans et saucius instat.

quinque orbis explent cursu totidemque retexunt

huc illuc; neque enim levia aut ludicra petuntur

TESTIMONIA.

758 'ille s. f£? Probi inst. I 17, 6 764 sq. 'neque ... certant' Priscianus 769

VARIA LECTIO. 749 si quem veluti — in flumine c — NANCTVS αὶ NACTUS MPyb

"actufe — 750 cf. ge. ΠΙ 822 CERVOM (0 corr. in V) P. CERVVM MRybc — et Peerlkampus |. PVNICEA (E corr. ex I) P punicaeae y

feptum c feptü (tà 2n ras.) b SAEPSITUM JM penne c 751 canif

(cin ras.) c 752 ille] E corr. ex 1 P INSIDES P 753 MILLE P T

AC M ac b1 AD 7. IMBER Py1. 754 AERET Py TENENS

E uf Rc "755 LVPSVS P eluf » elapsus Dorvill. 756 *quidam quae- runt, an iam recessum sit his versibus a comparalione. sed non dubie

à U videtur! Servius — LACVVS AZ LACOS M 751 CIRCAET in ras. R tonat] T pr. corr. ex L P omne] E corr. ex 1 P tumultu ] fragore m, in ras. b, ut IX 541 758 OMNES MP2 omfb — 759—831 deficit R 189 QVEMQVAM Py — EFFLAGIT P eflagitat 7 — 761 ad-

edeat (ad eras., e pr. corr. in a) y terre. y | TREMENTIS (I corr. in E) MP. tremente(s) b. 762 INSTANT J£ iuft(at) b. 763 ORBIS P1 ORBES MP2ybc — re(texunt) b 764 illc c — nec y1 — lauia c1

^

VERGILI AENEIS XII 347

praemia, sed Turni de vila et sanguine certant. 165 forte sacer Fauno foliis oleaster amaris

hic steterat, nautis olim venerabile lignum,

servati ex undis ubi figere dona solebant

Laurenti divo et votas suspendere. vestes ;

sed stirpem Teucri nullo discrimine sacrum 710 sustulerant, puro ut possent concurrere campo:

hic hasta Aeneae stabat, huc impetus illam

detulerat fixam et lenta radice tenebat.

incubuit voluitque manu convellere ferrum ἢ

Dardanides teloque sequi, quem prendere cursu 7195 non poterat. tum vero amens formidine Turnus

*Faune, precor, miserere' inquit *tuque optima ferrum terra tene, colui vestros si semper honores,

quos contra Aeneadae bello fecere profanos."

TESTIMONIA. | ar^

766 Arusianus p. 263 L. 768 Arusianus p. 260 L. schol. Hor. carm. I 5, 13 710 sq. Servius Aen. XII 117 *sed ... sustulerant' Charisius 85 Cledonius 1895 P. Macrobius Sat. III 3, 4 710 Consen- tius 2026. 2028 Servius Aen. I 626 III 94 ge. I 171 'stirpem ... sacrum' Probus de nom. 22 p. 219 Endl. 712 *hic ... stabat! Ma- rius Victorinus p. 88 G. 711—119 Macrobius Sat. III 3, 4 T11 sq. *Faune ... tene! schol, Veron. 102, 17 'tuque .. . tene" Macrobius Sat. IV 6, 10 771 Faune... inquit! Servius Aen. IX 404

VARIA LECTIO. | ludi.ca c (petuhtur) b . 165 fangui(ne certant) Ὁ GCERTANT P N

766 (amaris) b 767 STETERANT P — AVTIS P uenera(bile lignum) b 768 d(ona solebant) b 769 (laurenti) ἢ ueftif cl 710 (sed stir)pem b 771 (sustule)rant b. sustulerunt Diomedis codd.

h « $ coneurre y — 772 (hic-has)a b. fta c — 773 (detulerat b. ET M AB et suprascr. b, om. Paldamus — lenta radice ycm LENTA RADICE M:

A ef. 181. LENTABARADICE P lenta..radice b lenta in radice 7 714 (inc)ubuit " — 115—111 repetuntur post 777 adposilo in mg. utrimque signo p in M. Itaque hos M^, priores M" signavi. — 115 (a) érdamides b TERGO P 416] qui y1 776 (n)on b 711 OPTIME M^ OPTIME

8 M^ obtima y; — 778 UESTRO M — 779 bello, αἱ ferro 7 ferro Zulich., Rottend. duo, quod alliteratione commendatur.

948 VERGILI AENEIS XII

dixit opemque dei non cassa in vota vocavit. | 780 namque diu luctans lentoque in stirpe moratus viribus haud ullis valuit discludere morsus roboris Aeneas. dum nititur acer et instat, rursus in aurigae faciem mutata Metisci procurrit fratrique ensem dea Daunia reddit. 785 quod Venus audaci nymphae indignata licere

accessit telumque alta ab radice revellit.

olli sublimes, armis animisque refecti,

hic gladio fidens, hic acer et arduus hasta,

adsistunt contra certamina Martis anheli. . 790

Iunonem interea rex omnipotentis Olympi adloquitur fulva pugnas de nube tuentem: | *quae iam finis erit, coniunx? quid denique restat? Indigetem Aenean scis ipsa et scire fateris

deberi caelo fatisque ad sidera tolli. 795 à | TESTIMONIA. Vac . 781 Nonius 227, 3 Probi inst. I 9, 12 787 cf. Diomedes 369, qui ' de stirpe revellit? ut Vergiliana laudat 789 Servius Aen, XII. 747

792 *fulva ... tuentem" Agroetius 2274 P. incertus de orthogr. 2785 ' Servius Aen. XII 810

VARIA LECTIO. B 80 VOCAVIT (B; m. rec. ut vid.) P "782 DISCLVDERE Pb DIS-

CURRERE M difclvdere (d corr. ez c vel a, ifel m. 2 in ras., v corr. ex

6), at difcurrere y conuellere cy discindere Venet. Coniectando disrum- ὦ

pere disiungere discerpere distringere divellere possis proponere. CONVERS

784 mutata bcm mutata.. y. MUTATA ΜΓ CONVERSA Py μέ 623 786 D nimphae 5 me ab|ad c — RARICE 7/4. de stirpe revellit Diomedes [f 788 ANIMVM P animi c animis Servius confirmat 789 (h)ic b

ARDVS "T ardeuf c 790 (ad)fiftunt ὃ CERTAMINA Z/Pyc certa- . mine bz *certamina... alii certamine legunt? Servius 791 (iuno)né b olimpi b 792 (adloguitur b Alloquitur c 793 (quae iam fi)nif b CONIVX P 7694 (indigetem a)enean b — aeneam y .. 195 (deberi

E caelo) b DEBRI P FATIS- CAELOQVE P - tollit c1.

"mdi μὰ πω demdinbt. s du bd conn ine Aden anh δα, ἀν adimi mcn MEM CD

MM Me MM mm RR νον...

VERGILI AENEIS XII i 349

quid struis? aut qua spe gelidis in nubibus haeres? mortalin decuit violari volnere divom,

aut ensem (quid enim sine te Tuturna valeret?) ereptum reddi Turno et vim crescere victis?

desine iam tandem precibusque inflectere nostris: 800 ventum ad supremum est. terris agitare vel undis 803 Troianos potuisti, infandum accendere bellum,

deformare domum et luctu miscere hymenaeos: 805

ulterius temptare veto. sic luppiter orsus; sic dea summisso contra Saturnia voltu: - *ista quidem quia nota mihi tua, magne, voluntas, Iuppiter, et Turnum et terras invita reliqui; nec tu me aéria solam nunc sede videres . 810 digna indigna pati, sed flammis cincta sub ipsa starem acie traheremque inimica in proelia Teucros. luturnam misero-(fateor) succurrere fratri

TESTIMONIA.

. 797 Servius Aen, XII 320 *vulnus mortale" Servius Aen. X 30 806 *sic 1. o. Servius Aen. I 325 II 2 808 sq. “ἰδίῳ... Iupiter! Donatus ad Ter. eun. II 3, 73. 808 *ista ... mihi! Probi inst. I 10, 2 810 sq. *nec ... pati' Servius Aen. IX 640 813 sq. *Iuturnam

. .. 8uasi' Maerobius Sat. VI 6, 11. Arusianus p. 260 L. Servius Aen. X 10

VARIA LECTIO. 796 (quid struis aut qu)ja ἡ ASTRUIS M : cf. Lachmannus Lucr. h n 232 erefy 797 (mortalin decuit violari " Mortali y — VVL-

.NERE MPybe. DIVOM (0 corr. in V) P DIUUM Mybc 798 (aut ensem quid enim sine b — SINI Py1 799 reddi. y VICT. S P uicto ὃ E 7

800 DESINET P PRAECIBUS M — INFLCTERE P — 803 VET P

idife 806 luctum yl hymeneof c — 806 temtare c iupiter c

807 VOLTV (Ὁ corr. in V) P UULTU Mybc 808 NOTO Py1

TVA N MIHI P magna cl 809 lupiter c — RELIQVIo P μὲ 818. relinqui cl — BIO ΜῈ ut vid. P — nube z, Servii Aen. IX 640, sed sede idem ad

h.l.testatur. ΒΙ1 Digna. c. patif 6] sed om. c — accineta in ras.c — IPSAM M — 812 STARE ACIEM 24 Stareace y 818 fateor

e .* »* re misero Macrobii ὦ exc, Salisb. fuccurre 6 fuecurre y

950 VERGILI AENEIS XII

suasi et pro vita maiora audere probavi,

non ut tela tamen, non ut contenderet arcum: 815 adiuro Stygii caput inplacabile fontis,

una superstitio superis quae reddita divis.

et nunc cedo equidem pugnasque exosa relinquo.

illud te, nulla fati quod lege tenetur,

pro Latio obtestor, pro maiestate tuorum: 820 cum iam conubis pacem felicibus (esto)

component, cum iam leges et foedera iungent,

ne vetus indigenas nomen mutare Latinos

neu Troas fieri iubeas Teucrosque vocari

aut vocem mutare viros aut vertere vestem. 825 sit Latium, sint Albani per saecula reges,

sit Romana potens Itala virtute propago:

occidit, occideritque sinas cum nomine Troia.'

olli subridens hominum rerumque repertor

'es germana lovis Saturnique altera proles: 830 irarum tantos volvis sub pectore fluctus.

TESTIMONIA.

815 Servius Aen. XII 320 816 Arusianus p. 210 L. 820 Pris- cianus 1024 823 sq. Servius Aen. I 248 cf. idem I 6 827 Servius Aen. IV 231 *Itala v. p.' Consentius 2028 P. 830 sq. Servius Aen. I 23 'Saturni ... fluctus! Servius Aen. IV 92. 372

VARIA LECTIO.

— 814 SVASE P 815 tela] illa m conderet c *contenderet . . . alii ostenderet" Servius — ARCU:M M. 816 figi c. 817 d(ivis) b 818 cedequidem y QVIDEM P exoffa y1 (relinquo) b 819 ILLUT MM — tene(fur) b 820 t(uorum) ὃ 821 Coniam c : Quom iam

I scriptum fuerat. — conubis editor Lipsiens. CONVBIS P CONUBIIS ceteri : cf.1V 168 et Lachmannus Lucr.281 — felic(ibus esto) b. 822 Conponent

€ (foedera iungent) ὃ 823 VETVs P. INDEGENAS P nome(n mu- .

lare latinos) Ὁ 824 iubeaf (leucrosque vocari) "Ὁ que] VE Py 825 | N : u(iros —)b | VESTES Pyc 826 sit] SIT M SINT P — alb(ani —) ὃ 1 N 827 p(ofens —) b 828 OCCIDAT P occi(derit —) b — SIDAS M

S sine n "omine c9 mina c]. $8299 Obli c furridenf ὃ 831 UOLUI M volvit. Servii Aen. IV 92. 372 exempl.

——————————

Lib

VERGILI AENEIS XII : 391

verum age et inceptum "frustra summitte furorem:

ni te tantus edit- tacitam dolor et mihi curae 801 saepe tuo dulci tristes ex ore recursent, τ 802 do quod vis, οἱ me victusque volensque remitto. 833 sermonem Ausonii patrium moresque tenebunt, — —

utque est nomen erit; commixti corpore tantum 835

subsident Teucri. morem ritusque sacrorum

adiciam faciamque omnis uno ore Latinos.

hinc genus Ausonio mixtum quod sanguine surget,

supra homines, supra ire deos pietate videbis,

nec gens ulla tuos aeque celebrabit honores. 840 adnuit his Iuno et mentem laetata retorsit.

interea excedit caelo nubemque relinquit. -

His actis aliud genitor secum ipse volutat Iuturnamque parat fratris dimittere ab armis.

TESTIMONIA.

832 *verum ... inceptum Probi inst. 1 9, 7 801 *ne .... dolor' Diomedes 358 schol. Hor. epod. III 3 835 *commixti c. t." Servius Aen. I 248 836 sq. *morem ... adiciam' Macrobius Sat. III 8, 13

841 Nonius 438, 11 :

VARIA LECTIO.

832 verum] quare testatur Probus inst. : cf. VM 429 fuminite y fubmitte ας Hic 801 sq. inserendos esse demonstrare studui in emend. Verg. p. 16 sqq. 801 NI P1 NE MP2y, Diomedis exempl. nec bc

"

te nec schol. Hor. EDIT P» EDAT Mbc edit testantur Diomedes et m schol. Hor., legisse videtur Servius quoque. 802 dulci. c .RECUSENT

VM

Mc 833 QUO M uo.lens (| m.2) 7 VOLVENS P 884 PATRI P

835 UTQ- EST Mc eRIT Z. CoMmIXTI A comixti c commixto 7, Mediceus et Porcius Pierii — corpore tanto Menag. pr., Mentel. tert., Golh. tert. SANGVINE TANTO Z:cf.838. 836 TeVCRI 2. RETVS P

837 adicient prop. W'agnerus, cui de toto loco non liquet —. OMNIS Miyic OMNES M2Py2b omnis R | NO R. latinuf 71. 838 MIXTum qVOD R furgit y] — 839 SVpRAiRE 7. 840 Hic c1 tuof (ἃ m. 9 in Pes) y AEQ- P 541 Annuit bc vultum ScAraderus

A LAETA Mb 842 CAELVM (V corr. in O) P relinquid c1 8.4 ak deliftere

^ IVTVRNVM P» — demittere b. dimittere y descendere Got. tert. dimit- lere Servius confirmat

352 VERGILI AENEIS XII

dicuntur geminae pestes cognomine Dirae, 845 quas et Tartaream Nox intempesta Megaeram uno eodemque tulit partu paribusque revinxit serpentum spiris ventosasque addidit alas. hae Iovis ad solium saevique in limine regis apparent acuuntque metum mortalibus aegris, 850 siquando letum horrificum morbosque deum rex molitur meritas aut bello territat urbes. harum unam celerem demisit ab aethere summo Iuppiter inque omen Iuturnae occurrere iussit. . illa volat celerique ad terram turbine fertur. 855 non secus ac nervo per nubem inpulsa sagitta, armatam saevi Parthus quam felle veneni, Parthus sive Cydon, telum inmedicabile, torsit, stridens et celeris incognita transilit umbras: talis se sata Nocte tulit terrasque petivit. 860

"*

TESTIMONIA. | | | 845 Servius Aen. I 293 II 622 IV- 609 'sunt geminae p.' Servius

Aen. III 209 847 *uno ... partu? Servius Aen. I 575 849 sq. *'saevi . . . apparent! Servius Aen. XII 845 gloss. in Barthii adv. XXXVII 5 858 Servius Aen. X 325

VARIA LECTIO. , 846 (qu)af 9. INTEMPESTESTA P , MEGERAM 7/b maegeram y

847 (uno eo)demq; b eodem" y reuixit c 848 (serpen)tü b V

SERPENTEM P X SPIRIIS E addit c | 849—866 legi vix potuerunt in R 849 (hae iovis a)d ὃ saevique ad limina χ saevoque in limine m semperque ad limina gloss. Barth. REGIS (Icorr. ec E) P 850 (apparent acu)unt ὃ 851 (— letum b. la&um y — 852 (— a)ut b Mollitur }γ. ac y ORBES (0 corr. in V) P 853 (— de)mifit b

; Ξ

Αιᾶς — VNVM P DemislT ἢ 854 (— iutur)uae ὃ lupiter δ΄

inquo c iulurnae R — 856 uolt c — ad lerram R (— terr)à b: 856 (non — nubem). b NZHYVo per nubem R 4n nimbum? IN-

SA PULSASIGITTA J| . impulfa b 857 (armatam — felle) b 858 cidon ye — (— inmedic)abile ὃ — 859 celeref b Conieci en tenebris: Servius celeris testatur. *umbras . . . male enim quidam auras legunt" Servius

VERGILI AENEIS XII 353

postquam acies videt lliacas atque agmina Turni,

alitis in parvae subitam conlecta figuram,

quae quondam in bustis aut culminibus desertis

nocte sedens serum canit inportuna per umbras,

hanc versa in faciem Turni se pestis ob ora 865 fertque refertque sonans clupeumque everberat alis.

olli membra novos solvit formidine torpor,

arrectaeque horrore comae, et vox faucibus haesit.

at procul ut Dirae stridorem adgnovit et alas,

infelix crinis scindit Iuturna solutos, 870 unguibus ora soror foedans et pectora pugnis:

*quid nunc te tua, Turne, potest germana iuvare?

aut quid iam durae superat mihi? qua tibi lucem

arte morer? talin possum me opponere monstro ? d iam iam linquo acies. ne me terrete timentem, 875

TESTIMONIA.

862—864 *alitis ... sedens' Asper 115, 4 862 Servius Aen. III 246 863 Marius Plotius p. 251 G. 865 sq. *Turni ,.. refertque' Arusianus p. 250 L. "Turni ... ora? Servius Aen. I 233 875 sq. *ne... volucres?" Nonius 357, 5 875 *'ne...timentem Servius Aen,

VARIA LECTIO.

D 861 VIDE P — ADQVE ER 862 SUBITAM Z/Ry2c. SVBITO Py1b

CONLECTA 7Z collecta bc coniecta (i corr. in )) y CONIECTO P CON- X TIS UERSA 7M :cf.623 863 QVONDVM P in om. Plotius BVS P

864 SERIM (I m. ant. corr. in V) P importuna b. umbram m, Menag. '"M ' pr. | 865 UERSA- M OB Ab, testantur Arusianus et Servius Aen.

^ T

1 233 INOD. M AD Pyc in Goth. terl. ora. y 866 FER αὶ CLV-

PEVM (V pr. corr. in Y) P. CLIPEUM MRyb clypeü c 867 olli b, V

Bigot. lolli (o eras.) y Wi MPRe MEMBRAS J/ NOUOS M NOVVS

A Rybe NOVS P 868 — IV 280 — COME P 869 AD M AC R AGNOUIT Mbc 870 SCINDITCRINIS Ac 871 fedanf b 872 te supraser. y — POTEST (S m. ant, corr. ex T) P — iuu(are) b. .uare y1

a mifere 873 durae 7 dirae Goth. tert. durae Servius confirmat — fuper € b

N r lucem) b - 874 TALIM M — POSSIM R — m(onstro) b.— 875 terete (m. Y non liq.) 3. TINMENTEM (N minio del.) P. &imentem (&i m.2) y

RIBRECK, VERGIL. IIT. 23

354 VERGILI AENEIS XII

obscenae volucres: alarum verbera nosco letalemque sonum, nec fallunt iussa superba magnanimi lovis. haec pro virginitate reponit? quo vitam dedit aeternam? cur mortis ademptast condicio? possem tantos finire dolores | 880 nunc certe et misero fratri comes ire per umbras! inmortalis ego? aut quicquam mihi dulce meorum

te sine, frater, erit? o quae satis ima dehiscet

terra mihi manisque deam demittet ad imos?"

tantum effata caput glauco contexit amictu | 885 multa gemens .et se fluvio dea condidit alto.

--

TESTIMONIA. à

XII 761 876 *dirarum verbera n. schol. Hor. carm. I 2, 1 878 haee ... reponit? Servius Aen. X 623 882 'inmortalis ego" Maecro-

bius Sat. IV 4, 25 882 sq. *aut ... erit? Priscianus 993

VARIA LECTIO.

timen(£em) b. trementem Oudart. : cf. 161 876 dirarum scAol. Hor. testatur | no(sco) b 877 LETALEM (L post. corr. ex T) P La&alem N

y Loetalé bc — SOLUM MM fupeba y f(uperba)b 818 MAGNAANIMI (corr. minio) P Magna.nima (eras. a) 7 Magnanimif c1 uirgini(fate

—)b5 VIRGENITATE P 879 AETENAM P qur c mortü(s) b

E ADEMPTA EST γε ADMPTAEST (corr. m. ant.) P 880 Conditio c

ut possem mz POSSIM ἀο(ίογ 65) b 881 com(es —) ὃ at fup... 24 per umbraf («reto übraf ut vid. )»y sub umbras χ, Medic. Pierii : cf. IV

660 882 INMOTALIS M Immortalif yb Iam mortalif em — — aut (t corr. in d) y haud cy ,, Oblongus Pierii, Prisciani Bamb., Paris. R m. 2 mi(hi —) b . 883 FRATER Z FRATRE P — o suprascr. b QUAE : A MRy2b qc QVAM Py1 qua Leid. im(a —)b IMA MR IAM P fima (f erasa) y alta cm, * MM Por es" Heinsii, Mediceus et Porcius

Pierii : ef. IV 94 X 675 DEHISCET P DEHISCAT MRybem — , 84 . MANIS (I corr. in E) M MANES Ρὺς ἀο(γε οι —) b - DEMITTIT P 0

DEMITTAT Ἡ Π γε dimittat c1 AIMAS M 885 (contexit amictu) b 886 SI PI '(dea condidit alto) b. Possis suspicari versus tres 882 — 884 in (rium superiorum 879—881 vicem compositos esse a poeta i

m——G" — ÁN € M ea

^. VERGILI AENEIS XII : 355

Aeneas instat contra telumque coruscat ingens arboreum et saevo sic pectore fatur: *quae nunc deinde morast? aut quid iam, Turne, retractas? non cursu, saevis certandum est comminus armis. . 890 verte omnis tete in facies et contrahe quidquid sive animis sive arte vales; opta ardua pinnis astra sequi clausumve cava te condere terra.' ille caput quassans *non me tua fervida terrent dicta, ferox: di me terrent et Iuppiter hostis.' 895 nec plura effatus saxum circumspicit ingens, | saxum anticum ingens, campo quod forte iacebat, limes agro positus, litem ut discerneret arvis. vix illud lecti bis sex cervice subirent, qualia nunc hominum producit corpora tellus: 900 ille manu raptum trepida torquebat in hostem | altior insurgens et cursu concitus heros. sed neque currentem se nec cognoscit euntem

TESTIMONIA. 888 'ingens a. Servius ge. I 55 891 *verte ... facies? schol. Veron. 97, 23 898 Isidorus orig. XVIII 15, 4 *limes a. p.' Ser-

vius ge. I 126 899 sq. Augustinus de civ. dei XV 9 903 sq. Isidorus orig. I 35, 15 -

VARIA LECTIO. 8S7 lelü(que —) b 888 INGEMENS M fa(evo —) b 889 s

(gu)ae b MORASET (S inferior erasa) M MORAEST PRybc

890 post v. 893 videtur ponendus esse. (n)on b cerdandum eft c cominuf » — 891 OMNES Pbc — quicquid bc 802 OPTA (T corr.

er 1) P apta y]. pennif bc 893 VE P, Menag. pr. QVE MRybe,

quod defendit Wagnerus quaest. Verg. XXXVI 10 CONDER P ᾿

895 DII Pybc ^ 896 ingens offendi! Wagnerum 897 om. Parrhas.

ANTIQVM A ANTIQUUM Mybe — Q- . M qui Gath. pr., χ, Servius V

Regin. | 898 (Dimef b agro] erat /sidorus — ARIS Parvi 4 agri Isidorus 899 (rir) illud (d Zn ras: c W,LUM Mb, Augustini exempl. — levarent Leid. moverent Goth. ter. — 900 QVAL'A (eorr.

m. ant.) P (qualia b — 901 (ille m)anu b. manum 71 RAPLVM P 902 (altior inffurgenf b. INSVRGNS P 903 (sed neque) b eundem Peerlkampus

23*

356 VERGILI AENEIS XII

tollentemve manus saxumve immane moventem ;

genua labant, gelidus concrevit frigore sanguis. 905 tum lapis ipse viri, vacuum per inane volutus,

nec spatium. evasit totum neque. pertulit ictum.

ac velut in somnis, oculos ube languida pressit

nocte quies, nequiquam avidos extendere cursus

velle videmur et in mediis conatibus aegri 910 succidimus (non lingua valet, non corpore notae

sufficiunt vires, nec vox aut verba secuntur):

sic Turno, quacumque viam virtute petivit,

successum dea dira negat. tum pectore sensus

vertuntur varii. Rutulos aspectat et urbem 915 cunctaturque metu letumque instare tremescit ;

nec, quo se eripiat, nec qua vi tendat in hostem,

"^ TESTIMONIA.

! 905 Marius Plotius p. 301 G. 'genua 1l Maximus Victorinus de fin. 8 p. 480 Endl. Pompeius 53 L. 916 Iulius Rnufinianus p. 258 R.

VARIA LECTIO.

904 TOLLENTEMVE PA ((ollente)mue b. tollentemq; γ TOLLEN- TEMQ- Mc, Isidori exempl. — MANUS MRy1 MANV Pbc manum ZHoret. N

sec. — queyc — IAMMANE P INMANE Mc — MOVEBATEXM p 900 (genua laba)nt d LAVANT R 906 (— ip)feb "*mire viri addidit"

Servius — VACVM P per] E corr. exc 1Ρ 907 (— eva)fit ὃ. EUASIT- M nec spatium evasit: hic distinguendum est, ut sit: totum

nec pertulit ictum" Servius — totum] T post. corr. ex L P neque y NEC Rb pertulit] L corr. ex P P — 908 (— som)nif 6. VBE P VBI C

MRybc | 909 (— nequ)iquà b nocte (c erasa) y . NEQUIQUAM ἡ nequiequam y — 910 (velle videmur et) b. "ed L post. corr. m. ant.

ex EP AERGRIP 91] (— lingua b UOLET M 912 (—) uox b

UOS M . SEQUUNTUR “7 fequntur b. 913 (— viam b — QVAM-

CVMQVE P — 914 (successum dea dira negat) b — 915 (— rutulo)f b... R

VAILP ASPICEAT (E corr. in T) P. — 916 (—)q. inftare b LETVM P, Rufiniani exempl. TELUM MRyc ho rite Fase

917 Nue e. quof 71 qua y2, Servii ecempl. s P ERIPIT P; NE AR vi] VT P (fjendat b

——

——————

VERGILI AENEIS XII 351

nec currus usquam videt aurigamve sororem.

curctanti telum Aeneas fatale coruscat,

sorlitus fortunam oculis, et corpore toto 41.920 eminus intorquet. murali concita numquam

Lormento sic saxa fremunt, nec fulmine tanti dissultant crepitus. volat atri turbinis instar

exitium dirum hasta ferens orasque recludit

lorieae et clipei extremos septemplicis orbes. 925 per medium stridens transit femur. incidit ictus

ingens ad terram duplicato poplite Turnus.

consurgunt gemitu Rutuli, totusque remugit

mons circum, et vocem late nemora alta remittunt.

ille humilis supplex oculos, dextramque precantem 930 protendens, * equidem merui nec deprecor" inquit: *utere sorte tua. miseri te siqua parentis

tangere cura potest, oro (fuit et tibi talis

TESTIMONIA.

920 *sortitus f. o.' Priscianus 1188 schol. Veron. 82, 27 927 Ati- lius Fortunatianus p. 349 G. 'vergens ... poplite" Isidorus diff. II 84

'duplicato p. T.' diff. voc. 10 p. 226 Endl. 931 'protendens e. m.' Probi inst. I 10, 2 *equidem ... inquit? Priscianus 1029, 1032 y opina rhet. 304 C. Donatus ad Ter. Andr. III 5, 15 Beda de orthogr. 2341 anon. de orthogr. 2795 P. *equidem ... deprecor! Claudius Sacerdos I 73 Agroetius 2266 932 *utere s. t. Arusianus p. 265 L. Diomedes p. 300 P. Servius Aen. II 554 932 sq. 'miséri ι΄. . oro' Nonius 408, 1 933 sq. 'fuit ... senectae" Iulius Rufinianus 205 R.

'fuit ... genitor' Macrobius Sat. IV 6, 9

VARIA LECTIO. 918 Nunc e CVRRVVS Z7. (— aurig)àq; " VE MPc QVE Ry 919 sgg. desunt in ν᾽ AENAS P. 921 NVNQVAM P 922 TANTO

P 923 VOLATAT (AT post. eras.) P* TURBINI M — 924 reclud&" 71 925 ORBIS A 926 Et medium cm — STRIDENS (corr. m. ant.) R

927 vergeus ad terram Zsidorus decidit ad terram Atilius Fortuna- lianus — DVPLICATO P — pondere A(ilii Fortunatiani Vatic. — 929 UOCEMLATET Ἢ LATEVOCEM. καὶ NEMORAM (M post. eras.) P rem(ittunt) € 930 SVPPLEXOCVLOS PR fupplex...oculof y SUP- PLEXQ- OCULOS Mc — 931 QVIDEM P DEPRAECOR 74. 932 UTERI (I corr. in E) M

358 VERGILI AENEIS XII

Anchises genitor), Dauni miserere senectae

et me seu corpus spoliatum lumine mavis 935 redde meis. vicisti, et victum tendere palmas

Ausonii videre; tua est Lavinia coniunx:

ulterius ne tende odiis. stetit acer in armis

Aeneas, volvens oculos, dextramque repressit ; ?

et jam iamque magis cunctantem flectere sermo 940 coeperat, infelix umero cum apparuit alto ' balteus et notis fulserunt cingula bullis

Pallantis pueri, victum quem volnere Turnus

straverat atque umeris inimicum insigne gerebat.

ille, oculis postquam saevi monimenta doloris 945 exuviasqué hausit, furiis accensus et ira

terribilis *tune hinc spoliis indute meorum eripiare mihi? Pallas te hoc volnere, Pallas immolat et poenam scelerato ex sanguine sumit,'

TESTIMONIA.

934 *Dauni m. s." Macrobius Sat. IV 3, 5 schol. Hor. carm. I 22, 13 Servius Aen. I 526 935 sq. “οὗ ... meis" Probi inst. I 6, 8 936 sq. 'vicisti , .. videre" Macrobius Sat. IV 2, 1L *vietum .. videre? Servius Aen. X 443. 941 sq. 'umero ... balteus! Nonius 194, 15 'infelix ... balteus' Charisius 59 944 'atque ... gerebat' Arusianus p. 232 L. 947 sq. *tune ... mihi? Donatus ad Ter. Phorm.

Π 2, 9 Asper 112, 5 947 'tune ... meorum Arusianus p. 235 L. 948 sq. cf. Claudianus de laud. Stilich. I 97 *Pallas te .. . su- mit! Priscianus 1180 'te hoe v. Poenus .immolat ... ex dogmate:

sumit?" Augustinus contra Iulianum Pelag. III 32

VARIA LECTIO.

934 ANCHISES- GENITOR // fuit et tibi talis Anchises; Aic dis- linguendum ut duo dicat: et habuisti patrem, et pater es* Servius 935 et me seu | sive meum Probus inst. — 936 VICISTI Z . VICTVME P

n ; AG / '* 937 coniux y — 939—952 deficit R 940 MEIS M — FLECTERE Η 941 humero yc UMEROS ÀJ ALTOS MM ultro Parrhas. .alto in- gens Charisii Neap., de qua scriptura vide quae Keilius disputavit :

celerum cf. X 15 943 PUER. M — VOLNERE (0 corr. in V) P UUL- NERE γε 944 humerif c 945 MONUMENTA J/c DOLORES P 946 Exequiaf c incenfuf c 947 TERBRIBILIS 77. hic Parrhas. etiam Arusianus 948 VOLNERE (0 corr. in V) P UULNERE “γε 949 poenas inimico ex sanguine Prisciani exempl. : ut ΧΙ 720

ο΄ VERGILI AENEIS XII 2399

'

hoc dicens ferrum adverso sub pectore condit 950 fervidus. ast illi solvontur frigore membra vitaque cum gemitu fugit indignata sub umbras.

VARIA LECTIO. ExH ..

950 ADUERSO SUMPTORE CONDIT Ἢ adversum sub pectore condit Bigot. 951 ILI P SOLVONTVR (0 post. corr. in V) P SOLUUN- TUR Jfyc | . LI

. P- UERGILI MARONIS AENEIDOS || LIB- XII- EXPL- FELICITER 7

AENEIDOS LIB XH P PUBLII UIRGILH I1ARONIS eNeidoo; LIBER - XII EXPLICIT BIDIN. m.-rec. y EXPLICIT VLTIMVS LIBER VIRGILI QVI EST AENEIDOR DVODECIMVS (sequuntur versus Vergilii de nutrice sua quatuor et * versus Sibille' 9, quos vide in prolegom.) c

- MGE

L4

x

P. VERGILI MARONIS

AVCTORES ET IMITATORES

COLLEGIT

Woldemarus Ribbeck.

ΕΣ

AENEIDOS LIBER VIL

AVCTORES.

9. Enn. Melanipp. 251 lumine sic tremulo terra et cava caerula can- dent. )

12 5ᾳᾳ. Hom. ε 59 πῦρ uiv ἐπ᾽ ἐσχαρόφιν μέγ᾽ ἐκαίετο, τηλόσε δ᾽ ὀδμὴ Κέδρου τ᾽ εὐκεάτοιο ϑύου c. ἀνὰ νῆσον ὀδώδειν ΖΔαιομένων" T δ᾽ ἔνδον ἀοιδιάουσ᾽ ὀπὶ καλῇ Iovóv ἐποιχομένη χρυσείῃ κερκίδ᾽ ὕφαινεν.

13. Lucr, VI 900 nocturna ad lu- mina linum Nuper ubi extinctum admoveas.

15. 18 sqq. Hom. x 212 ἀμφὶ δέ μὲν λύκοι ἦσαν ὀρέστεροι ἠδὲ A£ov- τες, Τοὺς αὐτὴ κατέϑελξεν, ἐπεὶ κακὰ φάρμακ᾽ ἔδωκεν.

26. Hom. χροχόπεπλος.

IMITATORES,

l sq. anth. Lat. II 193, 33 tu quo- que litoribus famam, Caieta, dedisti. 194, 37 tu quoque litoribus nostris, ' Caieta, manebis. Ovid, metam. XIIII 441 Aeneia nutrix, cf. ibid. 157.

2. anth. L. I 170, 161. 172, 154.

9. ibid. II 194, 38 servat honos nomen, pietas testatur honorem.

4. Ovid. metam. V 378 pro socio, si qua est ea gratia, regno.

12. anth. L. I 168, 4.

13. ibid. 178, 331.

. vid, ad Ge. I 294.

20. Sil. ΠῚ 563 agitet Gargano terga ferarum,

21. Colum. de cultu hort, 337 haec ne ruricolae paterentur monstra.

26. Ovid, metam, VII 703 lutea mane videt pulsis Aurora tenebris.

- Aus, per. VIILOd, iam caelum rutilat

roseis Tithonia bigis. anth. L. V 7, 1 lutea fulgebat roseis Aurora capillis.

20 sqq. cf. Ovid. metam. XIII 447 lucosque petunt, ubi nubilus umbra In mare cum flava prorum- pit Thybris arena.

94. Ovid. fast. I 155 et tepidum

904

AVCTORES.

37. Apollon. Rh. III 1 εἰ δ᾽ ἄγε viv, ᾿Ερατώ.

74. vid. ad Ge. I 85.

89. cf. Lucr. IIII 724 rerum simu- laera vagari Multa modis multis.

108. vid. ad ecl. VIII 87.

AENEIDOS LIBER VIL

IMITATORES,

volueres eoncentibus aéra mulcent. Ambr. Hex. V 12, 36 aethera cantu mulcere consuerunt.

4l. anth. L. III 81, 3.

44. ibid. 124, 2 maior rerum tibi nascitur ordo.

45. ibid. I 170, 6. Wernsdorf. p. L. m. II 230, 5. :

47. cf. Ovid. metam. XIIII 449, Wernsd. p. L. m. IIII 490, 20.

92. anth. L. I 172, 5.

53. Stat. Achill. I 291 expleto teneri iam fine pudoris Virginitas matura toris. cf. Nemes. Cyn. 120. Claudian. rapt. Proserp. I 130 iam vicina toro plenis adoleverat annis Virginitas. Auson. cent. nupt, 34. anth. L. VI 84, 31.

96. Ambr. Hex. III 7, 30 avis atavisque nobilis.

97. anth. L. I 172, 37. 14, 31. 170, 126.

65. ibid. 170, 119.

66. Auson. cent. nupt. 107.

67. anth. L. I 178, 134.

72. ibid. 170, 39.

74. ibid. VI 84, 7.

75. ibid. I 178, 423.

71. ibid. 422.

84. Àus. cent. nupt. 111.

88. anth. L. I 178, 237.

96. ibid. 170, 54. 178, 70.

.97. ibid. 178, 120.:— 170, 153 thalamis ne crede paratis.

100 5ᾳ. Sil. XVII 145 qui modo sub pedibus terras et sceptra pa- tensque Litora ad Oceani sub nutu viderat aequor.

110. Sil. III 181 monet hoc pater ille deorum. -

118. anth. L. I 168, 12.

118 5ᾳ. Paulinus Petricorius de vita Martini V.94 haec vox prima fuit, primamque loquentis ab ore

. Eripuit pater atque auditam in vi-

Scera mersit.

122. anth. L. I 178, 182 hic do- mus, hie patria est.

128 sq. ibid. 455 sq. — 47 haec nos suprema manebant.

131. ibid. III 81, 50.

145. ibid. I 172, 54.

|

AENEIDOS LIBER VII

AYCTORES,

179. Att. Bacch. 241 optime viti- sator.

189. Hom. ἱππότα, ἱππόδαμος.

"

210. Hom. οὐρανὸς ἀστερόεις.

215 (II 331). Luer. II 249 Mala regione viai Declinare.

225. Hom. XE 399 v 65 ἀψορρόου ᾿Ωκεανοῖο.

365

IMITATORES,

152sq. ibid. II 192, 64 centum oratores veniam pacemque petentes , Ad regem mittit lectos tum sorte Latinum.

162. Sil. I 376. anth. L. I 89, 63. - 1III 296, 1 primaevo flore iuventae. anth. L. I 146, 1. 170, 19. 172, 6.

170, Stat. silv. ΠῚ 2, 18 tectum augustum ingens non 'centum in- signe columnis. anth. L. VI 84, 11.

173 sqq. Senec. Agam. 8 hine au- Spicari regium capiti decus Mos, est Pelasgis: hoc sedent alti toro, Qui- bus superba sceptra gestantur manu: Locus hic habendae curiae, hic epulis locus.

175. anth, L. VI 84, 12 quo sa- - crae sedes epulis.

176. ibid. 13.

177 sqq. Sil. I 86 stant marmore maesto Effigies, Belusque parens omnisque nepotum A Belo series.

178 5ᾳᾳ. Prudent. in Symm. I 2327 adsistunt etiam priscorum insignia regum, Dux Italus Ianusque bifrons genitorque Sabinus Saturnusque se- nex maculoso et corpore Picus.

:183sqq. Stat. Theb. VII 55 ter- rarum exuviae cireum, et fastigia templi -Captae insignibant gentes caelataque ferro Fragmina portarum bellatricesque carinae Et. vacui currus,

195 sq. anth. L. I 178, 53 sq.

199, ibid. 261.

203. Stat. silv. III 5, 88 sine fas- cibus aequum.

205. anth. L. I 170, 8.

213. ibid. 178, 67.

222 sqq. Sil. XVI 214 quanta per Ausonios po torrentibus armis Tempestas ruat .... 218 cui nescire licet?

225 sq. (516). Lucan. VIII 797 qua terra extrema refuso Pendet in Oceano, Claudian. rapt. Pros. II 176 audiit et si quem glacies Al- pina coercet,

229. ef. Valer. Fl., HII 736 det litora fessis. Avien. deseript. 620, anth. L. I 178, 85 sq.

900

AVCTORES,

282 sq. Hom. E 268 τῆς γενεῆς ἔχλεψε ἄναξ ἀνδρῶν ᾿4γχίσης Ado “αομέδοντος ὑποσχὼν ϑήλεας Ux- πους.

286 sqq. Hom. s 282 τὸν δ᾽ ἐξ Αἰϑιόπων ἀνιὼν κρείων ἐνοσίχϑων Τηλόϑεν ἐκ Σολύμων ὀρέων ἴδε; Pow γάρ οἵ Πόντον ἐπιπλώων. ὃ

δ᾽ ἐχώσατο κηρόϑι μᾶλλον, Κινήσας δὲ κάρη προτὶ ὃν μυϑήσατο ϑυμόν.

"

292 (XII 894). κάρη.

Hom. κινήσας δὲ

204 sq. Enn. ann. 359 quae neque DDardaniis campis potuere perire Nee cum eapta, capi, nec cum eombusta, cremari.

325 sqq. cf. Hom. E 890 ἔχϑιστος δέ μοί ἐσσι ϑεῶν, οἱ Ὄλυμπον ἔχουσιν" Αἰεὶ γάρ τοι ἔρις τε 'φίλη πόλεμοί τε μάχαι τε.

AENEIDOS LIBER VII

IMITATORES,.

230. anth. L. I 14, 30.

231 sq. ibid. 172, 150 neque enim ipsa feretur Fama levis, tantive abolebit gratia facti.

249 sq. Sil. XVII 185 audivit torvo obtutu defixus.

251. Aus. cent. nupt. 37. L. I 146, 5.

201 5ᾳ. ef. Valer. Fl. II 327 nec turba nocens scelerisque recentis Signa movent.

260. anth. L. I 147, 13.

276. ibid. III 81, 14.

anth.

288. Ovid. metam. IIII 623 ex alto seduectas aethere longe De- spectat terras.

202..anth. L. I 170, 154.

293. ibid. 178, 382.

208. ibid. 277.

302. ibid. 10.

304 sqq. Stat. Theb. VII 204 aut Lapithas Marti aut veterem Caly- donz Dianae Expugnare dedi,

309. anth. L. I 178, 151.

310. ibid. 282.

312. ibid. 283.

317. ibid. 166 haec gener atque socer.

318. cf. Oros. II 4 Sabinas ...

maritorum et parentum cruore do- tavit. anth. L. I 178, 104.

324. Sil. II 529 atque ira turbata gradum ciet ocius atram Tisiphonen.

| ef. Ovid. metam. IIII 473 sqq.

326. Aus. idyll. XV 14 irasque in- sidiasque.

328. anth. L. III 81, 28.

335. ibid. 29. I 178, 60.

o.

AVCTORES,

AENEIDOS LIBER VII 367

P 'IMITATORES.

336. ibid. I 178, 63.

337. ibid. 61. 358. 63 sq.

338. Sulp. Sev. vit. Mart. 22 mille nocendi artibus sanctum virum co- nabatur illudere. anth. L. III 81, 8.΄ — Stat. Achill. I 543 fecundumque erige pectus. Senec. Herc. f. 105 coneutite pectus. anth. L. I 170, 3. 178, 393.

339. anth. L. I 178, 71. 352.

341. ibid. 345 exhine Gorgoneis e. q. 8. 191.

343. Ovid. metam. IIII 490 ad- itumque obsedit Erinys.

345. Sil. XIIII 103 quos ira me- tusque cogebat. anth. a I 168, 9.

346 (450). Ovid. 1. 1. 495 inde duos mediis abrumpit crinibus an-

gues.

947. ibid. 507 praecordiaque in- tima movit.

390 sq. ibid. 498 inspirantque gra- ves animas. nec vulnera membris Ulla ferunt.

352. anth. L. I. 178, 233 auro: m "cg coluber.

3. Gratius Cyn. 115 sed lubri- eus errat Mos. Avien. descr. 172 flexu lubricus errat Gurges.

356. Valer. Fl. VI: 673 quem pe- etore toto Iam tenet.

397. Eleg. in obitum Maecen. (Wernsd. p. L. m. III 165) 67 mol- lius es solito mecum tum multa lo- eutus. anth. L. I 172, 135 matrum de more locuta.

360, anth. L. I 178, 82.

362. Aus. cent. nupt. 105. anth. L. I 14, 34. 178, 385.

363 sq. anth. L. I 147, 40 sq.

375. ibid. 178, 208. Ovid. metam. 1Π| 497 Inoosque sinus Athamante- osque pererrant, 5006 vertit furiale venenum.

378 sq. (cf. Ge. III 106.) Tibull, I 5, 3 namque agor, ut per plana citus sola verbere 4urben, Quem celer assueta versat ab arte puer.

380. anth. L. III 81, 11], 32,

383. ibid. I 170, 121.

387. Stat. Theb. V 91 thalamis- que insueta relietis Evolat.

388. anth. L. I 178, 192.

391. ibid. IHII 13, 37.

302. ibid. I 178, 145.

393. Sil, II 39 ardor agit .... Martem exercere,

308 AENEIDOS LIBER VII

AVCTORES,

414. Hom. νυκτὶ μελαίνῃ.

444. cf. Hom. Z 492 πόλεμος δ᾽ ἄνδρεσσι μελήσει...

462 sq. (cf. VIII 6004, XI 786. Ge- bauer de — Theocriti carmm. — a Verg. expressis p. 3) Soph. Ant. 123 ztvxasvo Ἥφαιστον ἑλεῖν. Theocr. VIII 19.

*

IMITATORES,

400. anth. L. III 81, 83. -

402. Claudian. bell. Get. 302 me quoque non impar naturae cura re- mordet. anth. L. I 178, 387.

412. Sil. I 293 nune Ardea no- men, Wernsd. p. L. m. V 1351, 6 et magnum infelix nil nisi nomen habet.

414 (VIII 30). anth. Τὶ I 178,

122 carpebant membra quietem. 417 sqq. cf. Stat. Theb. II 97 sqq. 420. anth. L. I 172, 24.

42]. ibid. 57. 178, 250.

423. ibid. 170, 6. 178, 41. 253.

425. Auson. Mos. 48. anth. L. I 170, 157. III 61, 12.

429. cf. epit. lliad. 225 totamque in proelia pubem Festinare iubet portisque agit agmen apertis.

434. anth. L. VI 84, 60 sentiet.

435. ibid. I 178, 349.

437. ibid. 172, 79. 178, 58.

438, ibid. 170, 57. 178, 72.

440. Ambros. epist. I 18, 2 veri effeta defendunt,

445. anth. L. I 178, 354 talibus Allecto dictis exarsit in iram. 284.

446. ibid. III 81, 18. ef. V 129, 3,

451.,ibid. I 178, 355.

454 sq. ibid. 84. 390. 347 sq.

458 sq. ibid. 313 sq.

460. ibid. II 192, 70. 194, 42 fre- mit arma iuventus.

464 sq. ef. Sil. V 605 ut multo aecensis fervore exuberat undis, Clausus ubi exusto liquor indigna- tur aheno.

466. anth. L. I 171, 8.

471. ibid. 170, 67. 178, 431.

480. Aus. cent. nupt. 114.

483. 489 sq. Sil. XIII 115 cerva fuit .... 120 doeilisque accedere mensis ... attactu gaudebat erili. Aurato matres assuetae pectine mi- tem Comere et umenti fluvio revo- eare colorem.

488. anth. L. I 14, 18.

490. ibid. 31. 178, 235, — 171, 1 ipse manu patiens. Val. Fl. VII

T

yer

AENEIDOS LIBER VII.

AVCTORES,

492, vid, ad ecl, IIII 21.

—

369

IMITATORES,

124 sic assueta toris et mensae dulcis herili.

491. Calpurn. eel. VIIII 65 seit rursus remeare domum. anth. L. ἘΠῚ 81, 111. f

496. anth. L. I 170, 149.

900. ibid. 14, 6.

907 sq. Claudian. carm, LXXVIII. Paulin. vit. Mart, IIII 216 saxa su-

. des fustes stimulos, quod :cuique - repertum Rimanti telum ira facit,

918. cf. Apollon. Rh. IIII 136 δείματι δ᾽ ἐξέγροντο λεχωίδες, du- φὶ δὲ παισὶν Νηπιάχοις .... χεῖρας βάλον ἀσχαλόωσαι.

520, Enn. ann. 155 ansatis con- currunt undique telis.

526. (XI 601 sq.) cf. Hom. Ν 339 ἔφριξεν δὲ μάχη φϑισίμβροτος ἐγ- χείησιν... ὅσσε δ᾽ ἄμερδεν Αὐγὴ χαλκείη. H 02.

RIBBECK, VERGIL. III.

consumit in ictus. cf, Calpurn. eel. ἡ X 47.

911. Val. Fl. III 488 tempus rata diva nocendi. :

512, anth. L. III 81, 111.

915 sq. Claudian. rapt. II 173 Si- culae tenuere cavernae ..'. Audiit et si quem e. q. s.

916. Stat. Theb. I 118 audiit et medius caeli Parnassus.

918. Val. Fl. II 202 pariterque toris exhorruit omnis Mater et astricto riguerunt ubere nati. anth. L. I 170, 107. 178, 844. — epit. Iliad. 565. parvumque ad pectora natum Astyanacta tenet,

519. anth. L. III 81, 40.

526. Ambros. epist. II 68, 4 vere terra est ferrea telorum segetibus inhorrens.

935. Sil. III 475 corpora multa virum. :

938, pervig. Ven. 83 balantum greges, Ἶ

941. ὅ44, Ovid, metam. IIII 510 sie vietrix iussique potens, -

545. anth, L. I 178, 411.

550. ibid. 285.

955, ibid. 3795.

057, ibid, 443,

959. ibid. 66. III 81, 100.

561. ibid, I 178, 361 dixerat ad- tollens stridentes anguibus alas,

902, ibid, 3062,

563. Wernsd. p. ΤΏ. m, IIII 527, 595 duximus Italiae medio montes-

que per altos, 564. anth. L. I 170, 102. 172, 4. 508, Aus. cent. nupt. 113. 24

370

AENEIDOS

AVCTORES,

586 sqq. vid. X 693.

,

604. Hom. πόλεμον δακρυόεντα, πολύδαλχρυν Ἄρηα sim.

609 sq. Lucr. II 449 ac duri ro- bora ferri.

022. Enn, ann. 271 belli ferratos postes portasque refregit,

625. Enn. ann. 192 balantum pe- cudes quatit. omnes arma requirunt.

641 sqq. (X 163) Hom. B 484 ἔσπετε νῦν μοι, μοῦσαι ᾿λύμπια δώματ᾽ ἔχουσαι, -- Ὑμεῖς γὰρ ϑεαί ἐστε πάρεστέ τε ἴστε TE “πάντα, Ἡμεῖς δὲ κλέος οἷον ἀκούομεν, οὐδέ τι ἴδμεν — Οἵ τινὲς, ἡγεμόνες Ζα- ναῶν καὶ κοίρανοι ἤσαν.

049 84. 1014, 673 Νιρεύς, ὃς καλ- λιστος ἀνὴρ ὑπὸ Ἴλιον ἢλϑεν Τῶν ἄλλων Δαναῶν μετ᾽ ἀμύμονα Πη- λεΐωνα.

LIBER VII.

IMITATORES.

973. anth. L. I 14, 17. 170, 18.

977. Valer. Fl. I 696 medioque in erimine patrem Liquerit,

980. Auson. Mos, 5 nemorosa per avia. ;

988. Sil. V 397 pelagus latranti- bus ingerit undis.

591. anth. L. III 81, 94 verum ubi nulla datur dextra exsuperare potestas.

995. Nemes. Cyneg. 21 sacrilego

' rotantes sanguine thyrsos.

908. Claudian. consul. Mall. 61 postquam parta quies, et summum nacta cacumen Iam secura petit privatum gloria portum. Paulin. carm. XII 31 inque tuo placidus sit nobis limine portus. anth. L.I 178, 248 nam mihi parta quies.

600. Sil. I 144 rerum Hasdrubali traduntur habenae.

613. cf, Corippus laud. Iustini I

90sq. . 616. Stat. Theb. II 55 hac et tum fusea volueer deus obsitus umbra.

636. Sil. IIII 15 renovantque nova fornace bipennes.

624. Sil. IIII 18 pars areu invi- gilant, domitat pars verbere anhe- lum Cornipedem.

641. "Ovid. metam. XV 022 pan- dite nune, Musae e. q. s. cf. Sil. III 222 sqq.

642. Val. Fl. V 606 quae quem- que manus, quae signa sequantur.

. anth. L. I 170, 1.

646. cf. Stat. Theb. IIII 651 Phoebe, doce. nos rara manent ex- ordia famae.

AENEIDOS

AVCTORES.

651. (VIII 771 sq.) cf. Hom. E 49 αἵμονα ϑήρης. 51 ἐσθλὸν ϑηρητῆρα.

660 (VIIII 546). Hom. Z 24 oxo- τιον δέ ἑ γείνατο μήτηρ. 3

661. Hom. 11 176 γυνὴ ϑεῶ εὐνη- ϑεῖσα.

607. cf. Hom. K 263 ἔκτοσϑε δὲ λευκοὶ ὀδόντες. :

682 al. Hom. B 496 of 9" Ὑρίην ἐνέμοντο al. :

699 sqq. ibid. 400 ἢ κύκνων δου- λιχοδείρων, 'Acío ἐν λειμῶνι Καῦ- στρίου ἀμφὶ δέεϑρα.... σμαραγεῖ δέ τε λειμών. Apollon. Rh. IIII 1208 7) ὅτε καλὰ νάοντος im! ὀφρύσι

ακτωλοῖο Κύκνοι κινήσουσιν ἕξὸν μέλος, ἀμφὶ δὲ λειμὼν 'Egonsg

μέται ποταμοῖό τε καλὰ ῥέεϑρα.

703 sqq. Apoll. Rh. IIII 238 οὐ δέ κε φαίης Τόσσον νηέτην στόλον ἔμμεναι, ἀλλ᾽ οἰωνῶν Ἰλαδὸν ἄσπε- τον ἔϑνος ἐπιβρομέειν πελάγεσσιν.

719. ef, Apollon, Rh, Lou eie μάλιστα Ζειμερίη ὀλοοῖο δύσις πέλει S oíovosc. ; 722. Hom. 8 784 τῶν ὑπὸ ποσσὶ

μέγα στοναχίζξετο γαῖα.

911

LIBER VII. C

IMITATORES.

658. Sil. II 158 centum angues idem Lernaeaque monstra gerebat

In clipeo et sectis geminam ser- .-

pentibus hydram.

664. Sil. III 250 in pugnam ar- mata dolone.

667 (XI 681). Nemes. Cyn. 171 niveis armantur dentibus ora.

674. ef. Stat. Theb. IIII 139 sqq.

682 sq. Sil. XII 537 Iunonis tecta Sabinae.

683. cf. Rutil. Namat. I 103 pro- priis celebrantur roscida venis.

687 sq. Sil. VIII 495 spicula bina

erunt.

689. Sil. III 235 at vestigia nuda.

695. Petronius apud Wernsdorf. p. L. m. IIII 764, 61 gladios re- tractant.

698. Sil. VIII 422 ibunt et laeti pars. Saneum voce canebant.

706, 710. Sil. VIII 414 ecce inter

primos, 'CTherapnaeo ἃ sanguine Clausi, ,. Nero .. Hune Amiterna cohors ,.. comitantur.

715. Nemesian. Cyn. 67 quae Rhenum Tigrimque bibunt.

730. 511, ΠῚ 363 aelyde vel tenui pugnax instare veruto.

732, ibid. 278 versicolor contra cetra et faleatus ab arte Ensis,

741. ibid, 277 panda manus est armata cateia,

749 (VIIH 613). Manil, IIII 182 et pacare metu silvas et vivere rapto.

24*

372 AENEIDOS AVCTORES,

757. Hom. E 53 ἀλλ᾽ ov ot τότε ys χραῖσμ᾽ Ἄρτεμις ἰοχέαιρα Οὐδὲ ἑκηβολίαι, ἧσιν τὸ πρίν y& κέκαστο. οἵ, B 859 (VIIII 328 X 319).

159 sq. vid. ad ecl. X 13.

. 783. ef. Hom. ἐν προμάχοισι.

789 sq. Mosch. TI 44 £v uiv ἔην gov-

σοῖο τετυγμένη Ἰναχὶς Ἰώ, Εἰσέτι ...

πόρτις ἐοῦσα.

793. Hom. z 274 ἅμα δὲ νέφος εἵπετο πεζῶν.

794. Enn. ann. 288 densantur campis horrentia tela virorum.

- 808 5ᾳ. Hom. T 297 ἄκρον ἐπ᾽ ; ἀνϑερέκων καρπὸν ϑέον οὐδὲ κα- τέκλων.

812 sq. Hom. p. 13 o, 64 τὸν δ᾽ ἄρα πάντες λαοὶ ἐπερχόμενον ϑη- εῦντο.

LIBER VII.

IMITATORES,

762 sqq. Sil. IIII 368 quos mise- rat altis Egeriae genitos inmitis Arieia lucis... at non dabat ultra Clotho dura lacus aramqüe videre Dianae. ;

769. epit. Iliad. 351 Paeoniis cu- rat iuvenis Podalirius herbis.

783. Sil. VIII 414 eece inter pri- mos,

784. anth. L. vertice supra.

789 sqq. Stat. Theb. VI 273 pater . Cernitur emissaeque indulgens Inachus urnae. Io post tergum, iam prona, dolorque parentis Spectat inoeciduis stellatum visibus Argum. Lactant. inst. I 11 Inachi filiam, quae ut iram Iunonis effugeret, ut erat iam saetis obsita, iam bos tra- nasse dicitur mare.

791. anth. L. I 170, 87. cf, Ovid. metam, XIII 684.

III 81, 95 sed toto

-

801 sq. Sil. VIII 382 qua Saturae nebulosa palus restagnat et atro Liventes caeno per squalida turbi- dus arva Cogit aquas Ufens.

803. cf. Sil. II 58 venerat Asbyte.

805 sq. ibid. 70 non ecalathis mol- lità manus.

808 sqq. (cf. ad Ge. III 194 sq.) Calpurn. ecl. VI 57 tangeret ut fra- giles, . sed non curvaret aristas. Claudian. III consul. Hon. 198 qui summa freti per caerula possint Ferre viam segetemque levi per- eurrere motu, nesciat ut-spumas nee proterat ungula eculnlós.

812sq. Nemes. Cyn. 277 omnis euntem Nereidum mirata suo super aequore turba. Aus, cent. nupt. 38 sq. anth. L. I 172, 6.

t nrrmcenge a

ΓΝ

/—————

AENEIDOS LIBER VIII.

-—

213

LIBER VIII.

AVCTORES,

2. Lucr. II 619 raucisonoque mi- nantur cornua cantu.

19, vid, ad IIII 532.

22 sqq.

e ve Rh. III 754 πυκνὰ δέ of

ἔη στηϑέων ἔντοσϑεν

ἔϑυιεν, "Ἠελίου ὥς τίς τε δόμοις ᾿ἐνιπάλλεται "αἴγλη Ὕδατος,

ανι- οὖσα, τὸ δὴ νέον ἠὲ λέβητι "Hé που ἐν γαυλῷ κέχυται" y δ᾽ ἔνϑα καὶ ἔνϑα Ωχείῃ στροφάλιγγι τινάσσεται ἀίσσουσα. "

28. Hom. 9 59 Πηλείδης δ᾽ ἐπὶ ϑινὶ πολυφλοίσβοιο ϑαλάσσης Keivo κτλ.

47, Lucr. I 311 multis solis re- deuntibus annis,

IMITATORES,

^L anth. L. II 192, 71 dat belli signum Laurenti Turnus ab arce. 193, 37 ut belli signum Turnus. 194, 43 ut belli signum cecinit so- eiosque vocavit "Turnus.

Ó sq. 13. Ovid. metam. XIIII 457" at Venulus frustra profugi Diomedis ad urbem. Venerat, anth. L. II 192, 72 mittitur et magni Venulus Dio- medis ad urbem, Qui petat auxilium et doceat, quae causa petendi,

21. anth. L. I 170, 73. Sil. VII 141 simul omnia versat Miscetque exacuens varia ad conamina men- tem.

22 sqq. Sil. VII 143 sicut aquae splendor radiatus lampade solis Dis- sultat per tecta vaga sub imagine vibrans Luminis et tremula laque- aria verberat umbra,

26 sq. (IIII 522) epit. Iliad. 110 nox erat et toto fulgebant sidera caelo, Humanumque genus requies divumque tenebat.

27. Àus. cent. nupt. 18.

33. Claudian. in Prob, et Olybr. 214. — anth. L. ΠῚ 81, 109 caput glauco velatus amictu.

40 sq. Stat. Theb. V 425 post- quam tumor iraque cessit.

42, 511, VIII 179 ne falsa putes haec fingere somnum,

60. anth. minasque.

615sqq. Sil IIII 738 nobis per- solves meritos securus honores. Namque ego sum, celsis quem cin- etum montibus ambit Tmolo missa manus, stagnis Trasumenus opacis.

63. Aus, Mos. 450 teque inter

L. I 170, 10 irasque

974

AVCTORES,

66 sq. Hom. B 70 ὡς 0 ys εἰπὼν "Quysv! ἀποπτάμενος, ἐμὲ δὲ γλυκὺς ὕπνος ἐνῆν.

72. Enn. ann. 55 teque pater Ti- berine tuo cum flumine sancto.

75. cf. Hom. 1 239 ὃς πολὺ καλ- λιστος ποταμῶν ἐπὶ γαῖαν ἵἴησιν.

90. Enn. ann. 260 populi rumore secundo. Incertus ap. Cie. de div. I 16, 29 secundo rumore adversaque avi.

91. Enn. ann. 379 labitur uncta carina,

97. Hom. ἦμος δ᾽ ἠέλιος μέσον inicio ἀμφιβεβήκειν.

102 sq. cf. Hom. y 43 8q.. εὔχεο νῦν ὠ ξεῖνε Ἡοσειδέωνι ἄνακτι" Τοῦ ,γὰρ καὶ δαίτης ἠντήσατε δεῦρο μολόντες.

114. Hom, τίς πόϑεν εἷς ἀνδρῶν, πόϑι τοι πόλις ἠδὲ τοκῆες;

124. (558 sq.) Hom. ἔν τ᾽ ἄρα οἵ φῦ χειρί. cf. y 39 χερσέν τ΄. ἠσπά- ζοντο.

— 131. Lucr. I 140 sed tua me vir- tus tamen et sperata voluptas Sua- vis amicitiae e. q. 8.

AENEIDOS LIBER VIII.

IMITATORES,

medios hominumque boumque la- bores Stringentem ripas et pinguia culta secantem.

71. Nemes. Cyn. 95 nymphaeque, unde amnibus humor.

76. anth. L. I 172, 147.

78. Sil. IIII 127 adsis o firmes- que tuae pater alitis omen.

82. anth. L. I 146, l1.

84 sq. Sil. XIII 136 mactat, diva tibi, tibi enim haec gratissima sacra.

88. Appulei. met. I 61 lenis flu- vius inspeciem paludis ignavus ibat.

91. Avien. deser. 253 hue mirante salo quondam sese intulit Argo.

95. anth. L. I 170, 124 et longum superant flexu.

98 sq. Ovid. fast. V 93 hic, ubi nunc Roma est, orbis caput ... et casa rara fuit. Sil. VI 630 qua ful- gent nune moenia Romae ... tunc Arcadius. ..locabat Inter desertos fundata Palatia dumos Paupere sub populo. j

. : Ι 109 sq. Aus. cent. nupt. 28 sq. "114. anth. L. I 147, 5

120 (II 371). ibid. II 192, 76 socia agmina iungit. 193, 39 Evandri so- cia agmina puaerens.

124. Aus. cent. nupt. 56.

131. 133. me pietas: egere vias.

139. Sil. III 203 gelidis almae Cyllenes editus antris. anth. L. I 89, 62 fudit Thetis alma.

143. Ennodius epigr. p. 54 ed.

Stat. Theb. I 644 mea et conscia virtus Has

(CJ. T—-———pU

OT LU" ERR

AENEIDOS LIBER VIII.

AVCTORES, .

150. Enn. ann. 33 accipe daque fidem, foedusque feri bene firmum.

183. Hom. H 321 ξ 4937 νώτοισιν

ov df map

184. "—* αὐτὰρ ἐπεὶ πόσιος καὶ ipiis ἐξ ἔρον ἕντο.

242, Enn. ann. 420 tum cava sub montei late specus intus patebat.

244 sq. Hom. T 64 οἰκία δὲ ^ τοῖσι καὶ ἀϑανάτοισι φανείη Xuso- δαλέ᾽ εὐρώεντα, τά τε στυγέουσι

᾿ἅδεοί περ.

910

IMITATORES.

Schott. v. 23 his fretus non legatos nec verba precantum Callida fuca- tis artibus elicui.

144 sq. Stat. Theb. I 651 me. me, divum optime, solum Obiecisse ca- put fatis praestabit.

145. anth. L. I 178, 221. 220,

150. ibid. 170, 89.

152 sqq. Sil. XVI 190 tum laetos volvens oculos adversa per ora Sie Latium affatur iuvenem ac prior in- cipit ultro: Quam te, Dardanida pulcherrime, mente serena Aecipio intueorque libens! quamque ora re- cordor Laetus Scipiadae! revocat tua forma parentem. Nam repeto e. q- 8. 154. anth. L. I 172, 56. 87. 155. ibid. 40. 180sq. Aus. cent, nupt. 17. 155sq. anth. L. I 171, 10.

181. Aus. 1. 1. 23.

184. Aus. l. 1. 22,

187, οἵ, Stat. Theb. I 559 non inscia suasit Relligio: magnis ex- ercita cladibus olim Plebs Argiva litant.

189. ibid. 557 forsitan o iuvenes, quae sint ea sacra, quibusque Prae- cipuum causis Phoebi obtestemur honorem, Rex ait, wei phus animi. anth. L. I 172, 147.

197. anth. L. I 170, 27.

199. ibid. 172, 30 vasta se mole ferebat.

203. ibid. 45, 2.

217. ibid. 172, 29.

223 (XII 733). Calpurn. ecl. XI 14 rapidisque fugacior euris.

233. Wernsd. p. L. m. III 417, ! praecisae silicis cautibus edite.

240. anth. L. I 178, 343.

240, Ovid. metam. V 358 inmis susqne dies trepidantes terreat um- bras.

251. anth. L, VI 84, 61.

253 sq. ibid. I 178, 366 sq.

376

AVCTORES,

293. Cornifieius in ;Glauco (ap. Macrob. Sat. VI 5): Centauros fo- dere bimembres.

299. Lucr. IIII 502 rationis egen- tem.

314, Lucr. IIII 580 haec loca cor- nipedes satyros nymphasque tenere Finitimi fingunt, et faunos esse lo- euntur, :

315. Hom. ἀπὸ δρυός.

306 sqq. Hom. ξ 48 ὡς εἰπὼν κλι- σίηνδ᾽ ἡγήσατο δῖος ὑφορβός, .... ᾿Εστόρεσεν δ᾽ ἐπὶ δέρμα ἰονϑάδος. ἀγρίου αἰγός.

370— 453. οἵ, Hom. Σ' 428 sqq.

-

AENEIDOS LIBER VIII.

IMITATORES,

256. ibid. 45, 8.

257. cf. epit. Iliad. 391 in médias acies, qua plurimus imminet hostis, Irruit.

260. anth. L. I 45, 10. 147, 22.

261. Paulin. vit. Mart. I 378 eli-

' Sos oculos et siccas sanguine fauces.

266 sq. Sil. V 441 villosa feris horrebant pectora saetis.

271. anth. L. I 170, 161.

278. ibid. 147.

286. ibid. 178, 128 velati tem- pora ramis (XI 101). . 288 sq. Stat. silv. III 1, 47 par- vus adhuc similisque tui, eum prima novercae Monstra manu premeres. Sil. VI 235 gaudet Elisisse premens. Martial. XIIII 177 elidit geminos infans nec respicit angues (697). Senec. Herc. O. 1235 hisne ego la-

certis colla Nemeaei mali Elisa pressi? 2905. anth. L. I 172, 8.

299. Val. Fl. IIII 303 sentit enim Pollux rationis egentem. -Sulpicia sat. 15 rationis egenos.

301. Val. Fl. IIII 327 salve, vera Iovis, vera oIovis, undique proles, Ingeminant.

309. Ovid. metam. IIII 39 utile opus manuum vario sermone leve- mus. Sedulius carm. Pasch. I 334 interea dum rite viam sermone le- vamus. :

944. inscr. ap. Gruter. 376, 2 v. 4 fauni nymphaeque sonabant.

322. 334.

anth. L. I 170, 17. ibid. 45, 3.

352. Ovid. metam. fI 611 quod numen in isto Corpore sit dubito, sed corpore numen in isto est.

972. anth. L. I 172, 36.

371. ibid. III 81, 1.

386. ibid. I 178, 87 in me exiti- umque meorum.

988 sq. Aus. cent. nupt. 85 sq.

ν /———————————— o

τε Στερόπ μό

AENEIDOS LIBER VIII.

AYCTORES,

389 sqq. cf. Hom. X& 294 ὡς δ᾽ ἔδεν, ὥς uiv ἔρως πυκινὰς s ἀμφεκάλυψεν, Οἷον ὅτε πρῶτόν περ ἐμισγέσϑην φιλότητι.

393. ibid. 329 δολοφρονέουσα. . 894. Lucr. I 34 aeterno devictus vulnere amoris,

*

413. Hom. M 435 ἕνα παισὶν ἀει- κέα μισϑὸν ἄρηται.

425. Hesiod, γα ρύπην τε κα

140 NM Ἄργην ὀμβρι- 42 sqq. Apollon. Rh. I 731 Ζηνὶ

κεραυνὸν ἄνακτι TOVEtÜLEVOL, ὃς τόσον ἤδη Παμφαίνων ἐτέτυκτο,

9177

IMITATORES,

complexu molli e. q, s. ànth. L. I

170, 90 luctantem amplexu molli

* fovet. 147, 23 illa repente. III 186, 7. 389. anth. L. VI 84, 57.

392. Aus. cent. nupt. 111.

395. anth. L. I 178, 87. 269. 400. ibid, 357 nunc si'bella paras 401. ibid, 359.

403. ibid. 360.

404. ibid. 147, 38.

405 sq. cf. epit. Iliad. 336 post haec amplexu per mutua corpora iuncto Incübuit membris Cygneidos, illa soluto Accepit gremio flammas Troiaeque suasque.

407. Stat. Theb. I 23 noctis ab- actae.

411. gre III 638 noctem operi iun A1 aq sqq. Val. Fl. II 137 castum- que cubile Servantem: manet illa viro, famulasque fatigat. 140 et longo mulcent insomnia penso. Ambr. Hex. V 24, 85 ut possit ali- mentum natis suis parvulis non de- esse. de viduis V 31 ut intemera- tum defuncti coniugis cubile custo- diat, alere dulces liberos possit. anth. L. I 172, 125 castum servare eubile.

4183. anth. L. I 172, 42.

414 (X 243 XII 90). epit, Iliad. 105 interposito lis ignipotente re- sedit, 867 illic ignipotens VoM eaelaverat axem.

419. cf. epit. Iliad. 862 excitat Aetnaeós calidis fornacibus ignes Mulciber, et validis fulvum domat ietibus aurum.

420. cf. Aetna (Wernsd. p. L. m. III 95) 31 clausis resonare caver- nis Festinantis y e

422, Gratius Cyn. 433 Vulcano

condicta domus. '

L|

978 AENEIDOS LIBER. VIII. s :

AVCTORES, μιῆς δ᾽ ἔτι δεύετο μοῦνον Axcivog Ἀτλ.

445 sq. cf. Hom. 2 474 χαλκὸν δ᾽ ἐν πυρὶ βάλλεν ἀτειρέα κασσί- τερόν τε Καὶ χρυσὸν τιμῆντα καὶ ἄργυρον.

448, ibid. 48] πέντε δ᾽ ἄρ᾽ αὐτοῦ ἔσαν σάκεος πτύχες.

449—453. cf. Ge. IJII 171—175.

457 sqq. Hom. β 2 ὥρνυτ᾽ ἄρ᾽ ἐξ εὐνῆφιν Ὁδυσσῆος φέλος υἱὸς Εἴ- ματα ἑσσάμενος, περὶ δὲ ξίφος ὀξὺ δ έτ᾽ Quo, Ποσσὶ δ᾽ ὑπὸ λιπαροῖσιν ἐδήσατο καλὰ πέδιλα.

461 sq. ibid, 11 οὐκ ; οἷος" ἅμα τῷ qs δύω κύνες ἀργοὶ ἕποντο. -

516. Hom. 4 734 μέγα ἔργον Ἄρηος.

IMITATORES.

432. anth. L. I 178, 303.

498. ibid. 170, 87 eurrusque ro- tasque volucres.

436. ibid. 178, 365.

442. ibid. 88, 1 arte magistra.

444. Wernsd. p. L. m. IIII 342, 168 vix iusserat, omnes Incubuere manus.

453. cf. Aetna (Wernsd. p. L. IIII 96) 38 super incudem in udi n in verbera fortes.

456. Corippus laud. Iustin. I 198 omnia gallorum strepuerunt culmina cantu.

466. anth. L. II 192, 77 Pallas fatis comes ibat iniquis.

467. Aus. cent. nupt. 82.

468. ibid. 81.

469. anth. L. I 170, 46,

470 sq. Ovid. metam. XV 440 non tota cadet te sospite Troia.

472. anth. L. I 172, 98, III 81, 5.

483. ibid. I 170, 9. 168, 16.

487. ibid. 170, 14.

900 sq. Aus.: cent. nupt. 8, 74. epit. Iliad. 354 et dolor in pugnam eunctos communis agebat.

915. Sil. IIII 430 te duce primi- tias pugnae, te magna mniagistro Audeat et primum hoc vincat, ser- vasse parentem. Val. ΕἾ. 1 269 sub te puerilia tela magistro Venator ferat.

516. anth. L. I 147, 17.

517 (XII 435). epit. Iliad. 574 virtutes patrias primis imitetur ab annis.

532. Sil XVI 127 ne vero, ne nate, deum tam laeta pavesce Pro- digia.

o UUUUMMMMMAMA-—^ARRR

AENEIDOS LIBER VIII.

AVCTORES,

, 985 sq. Hom. Z 191 στεῦτο γὰρ Ἡφαίστοιο πάρ᾽ οἰσέμεν ἔντεα καλά.

, ὅθ0 5ᾳᾳ. Hom. 4 670 εἴϑ᾽ ὡς ἡβώοιμι, βίη δέ μοι ἔμπεδος εἴη, Ὡς ὁπότ᾽ Ἠλείοισι καὶ ἡμῖν νεῖκος

ἐτύχϑη Augl βοηλασίῃ, ὅτ᾽ ἐγὼ κτάνον Itvuovia.

571. Hom. E 642 χήρωσε δ᾽ ἀγυιάς.

589. Hom. E 5 ἀστέρ᾽ ὀπωρινῷ αλέγκιον, ὅς τε μάλιστα Παμπρὸν παμφαΐίνῃσι λελουμένος Qxsavoio.

596 (XI 875). Enn. ann. 281 summo sonitu quatit ungula campum.

608sq. Hom. T 3 ἣ δ᾽ ἐς νῆας ἴχανε "Bro? πάρα δῶρα pideved.

616, Hom, £617 τεύχεα μαρμαί- govra. :

619. Hom. T' 18 τέρπετο δ᾽ ἐν χείρεσσιν ἔχων θεοῦ ἀγλαὰ δῶρα.

. Ausonio sudabitis

379

-IMITATORES,

:537 sq. Sil. II 455 heu quantum arma eruore! Quas, belli iudex, poenas mihi cu- ria pendes!

941. anth. L. I 172, 43.

544 (III 57). ibid. 178, 113 ma- ctat de more bidentes.

956. ibid. III 81, 16. Sil. I 13 propiusque fuere periclo.

560. Wernsd. p. L. m. IIII 526, 92 o mihi transactos revocet si pri- stina soles Laetificis aurora rotis.

a

563. anth. L. I 178, 406. 973. ibid. 92.

- 574sqq. Val. Fl. I 323 si fata redueunt Te mihi, si trepidis pla- cabile matribus aequor, Possum equidem lucemque pati longumque timorem. Sin aliud Fortuna parat, miserere parentum, Mors bona, dum metus est, nec adhue dolor.

979. Ciris 317 aut quae me fata reservant?

.980. anth. L. I 178, 92. — 170, 129 sed spes incerta futuris.

981. Aus. cent. nupt, 88. cf. anth, L. IIII 276, 1.

589. Sil. VII 639 qualis ubi Oce- ani renovatus Lucifer unda Lauda- tur Veneri. Aus. cent. nupt. 52.

591. Aus. 1, 1. 53. anth. L. VI 84, 2.

594. anth. L..I 170, 123.

996. ibid. 120.

603 sq. Stat. Theb. VII 441 haud procul inde iugum tutisque accom- moda castris Arva notant. 444 colle per excelsum patulo,

608, anth. L. VI 84, 4.

611. ibid. I 172, 104. * 612 sq. ibid. 178, 411 sq.

617. ibid. 147, 33 ille deae donis ac tanto laetus honore. -

618. Val. Fl. VII 122 explerique nequit. Sil. 11 404 per singula lae- tis Lustrat ovans oculis.

380 | AENEIDOS

AVCTORES,

671. Hom. Z 007 ἐν δ᾽ ἐτέϑει ποταμοῖο μέγα σϑένος Qxsavoio.

673 sq. Hesiod. seut. 209 πολλοί γε μὲν ἂμ μέσον αὐτοῦ 4ελφῖνες τῇ καὶ τῇ ἐθύνεον ἰχϑυάοντες.

679. Enn. ann. 207 volentibus eum magnis dis..

702. Hom. Σ᾿ 535 i» δ᾽ ,Ἔρις, ἕν δὲ Κυδοιμὸς ὁμίλεον, Pv δ᾽ ὁλοὴ Κήρ.

LIBER VIII.

IMITATORES.

635. Ovid. art. I 119 sic illae ti- muere viros sine more ruentes. Mi- nucius Felix XXV 3 Romulus ... nonnullas de matrimonio muliercu- las sine more rapuit. Orosius II 4, 92 sine more raptas Sabinas.

636. anth. L. I 170, 23. 143.

652. ibid. III 81, 5I.

653. ibid. VI 84, 7.

659 sqq. Sil. IIII 154 colla viri fulvo radiabant lactea torque, Auro virgatae vestes. Calpurn, ecl. VIIII 80 lactea colla.

660 sq. anth. L. VI 84, 31 sq.

668. ibid. I 170, 7.

-

672. Avien. descr. 124 cano spu- mant freta concita fluctu.

686, Ovid. metam. VIIII 136 vi- ctor ab Oechalia.

691 sq. Stat. Theb. V 338 ab- ruptam credas radicibus ire Orty- giam aut fractum pelago decurrere montem, Ambros. Hex. V 11, 32 am- bulare insulas putes, montes altis- simos summis ad caelum verticibus eminere.

698. Propert, III 11, 41 ausa Iovi nostro latrantem opponere Anubin, Et Tiberim Nili cogere ferre minas, Romanamque tubam crepitanti pel- lere sistro (696).

702. Petron. de mutat. reip. Rom. (Wernsd. p. L. m. III 55) 253 mae- rens lacera Concordia palla. 271 scisso Discordia crine Extulit ad superos Stygium caput.

703. Lucan. VII 568 sanguineum veluti quatiens Bellona flagellum. Sil. IIII 441 atro stimulat Bellona flagello. anth. L. I 170, 35.

712. Aus. Mos. 418 caeruleos nunc Rhene sinus hyaloque virentem Pande peplum. 367 naviger undi- sona dudum me mole Saravus Tota veste vocat.

717. anth. L. VI 84, 3.

718. Ambros. epist. I 18, 31 om- nibus in templis arae.

724. Sil. II 56 diseinetos inter Libyas.

c ww ———d———

συν τ ΎΎῪΥυςςσς-

-

AENEIDOS LIBER VIIII. 381

AVCTORES,

IMITATORES,

726. anth. L. II 83 4 Ister pa- eatis lenior ibat aquis.

721. Aus. Mos. 437,cumque unus de fonte fluas, dicere bicornis.

730. Sil. II 405 et gaudet origine. regni, enit L. I 146, 12. .

v

LIBER VIII.

- AVCTORES., Ὗ

3. ef. Hom. ϑρασὺν Excoga.

18. Hom. Z 182 "let Oed, τίς τ᾽

ἄρ σε ϑεῶν ἐμοὶ ἄγγελον ἧκεν;

"Ὰ

5454. cf. Hom. M 251 τοὶ δ᾽ ἅμ᾽ ἕποντο Ἠχῇ ϑεσπεσίῃ.

—À οἵ, Hom. A 548 ὡς δ᾽ «i- ϑώνα λέοντα βοῶν ἀπὸ μεσσαύλοιο

ἹΜΙΤΑΤΟΒΕΒ. 1. anth. L. I 170, 116. II 192, 81. 149, 49. — 193, 41 atque ea diversa dum parte, hic diva Cybebe e.q.s.

13. ibid. I 89, 10 rumpe moras omnes fervens in praelia virtus.

19 sq. ibid. 178, 317 sq.

31. Lucan. X 252 trahitur Gan- gesque Padusque Per tacitum mundi.

35. Sil. I 306 minitantem vana Caicum,

37. anth. L. I 178, 440.

58. ibid. 430. III 81, 93. Ovid. metam. II 205 rapiuntque per avia currum. Nemes, Cyn. 97 duc age diva tuum. frondosa per avia vatem,

Ἑσσεύαντο κύνες τε καὶ ἀνέρες 3

ἀγροιῶται, Οἵ τέ μιν οὐκ εἰῶσι βοῶν ἐκ πῖαρ feta. Πάννυχοι ἐγρήσσοντες" ὃ δὲ κρειῶν ἐρατίξων Ἰϑύει, ἀλλ᾽ οὔ τι e j66£L.

60, Hom. £ 131 ὅς T εἶσ᾽ ὑόμενος καὶ ἀήμενος.

72. cf. Hom. O 1717 ἄφλαστον μετὰ χερσὶν ἔχων.

63. Val. ΕἸ. III 589 frangit et ab- sentem vacuis sub dentibus hostem, Stat. Theb. II 132 sic excitus ira Duector in absentem consumit proe- lia fratrem,

66. anth, L. III 81, 13. cf. epit. Iliad. 25 ferus ossibus imis Haeret amor.

68, Oros, V 16, 328 si quo pacto eos exeuterent vallo atque in aequor effunderent.

725qq. οἵ, Ovid. metam, XIIII 530 sqq.

382

AVCTORES,

*

, 104 sqq. (X 113 8qq.) Hom. 4 528 ἡ καὶ κυανέησιν ἐπ᾿ ὀφρύσι νεῦσε

Κρονίων e... μέγαν δ᾽ ἐλέλιξεν Ὄλυμπον. 138. cf. Hom. I 340 5 μοῦνοι

φιλέουσ᾽ αλόχους μερόπων ἀνϑρώ- πῶν ᾿Δτρεῖδαι:

142 sq. cf. ibid. 349 καὶ δὴ τεῖχος ἔδειμε καὶ ἤλασε τάφρον ἐπ αὐτῷ.

157. ef. Hom. B: 381 vov δ᾽ ἔρ- χεσϑ' ἐπὶ δεῖπνον, ἵνα ξυνάγωμεν ; "Agna.

165. Enn. aun. 502 vertunt cra- teras ahenos.

177. Hom. B 837 Ὑρτακίδης.

184 sq. cf. Hom, à 712 ἤ τίς μιν

AENEIDOS LIBER

VIIII.

IMITATORKES,

73. Sil. V 217 ut praesentia saevi Exstimulat ducis . Ineumbunt,

80. anth. L. I 178, 224,

102 sq. ibid. VI 84, 40 sq.

107. sq. ibid. I 172, 114. 48 sq. 108. ibid. 115 debita complerat. 120. ibid. III 81, 47.

125. Wernsd. p. T. m. VI 496, 1 rauca sonans ego sum media voca- lis in unda.

127. anth. L. I 147, 54.

129. ibid. 45, 11.

131. ibid. 178, 94. 165.

135. ieid. 457. — Sil. Π 561 sat Fidei proavisque datum! Val. Fl. III 688 sat lacrimis comitiqne da- tum.

140, Sil. XVII 437 satis fuerit.

sed fugisse

156. anth. L. 1 178, 270. 157. ibid. 184 sq.

159 Sq. epit. Iliad. 684 at φως obsidunt inclusos aggere Graios Ex- eubiisque premunt muros Spnanis- que coronant,

162, Sil. XII 192 lies manus centeni cuique ferebànt Excubias,

164. Aus. cent, nupt. 30,

166 sq. Stat. Theb. II 74 insom- nem ludo certatim educere noctem. Wernsd, p. L. m. VI 404, 3 traducit philomela insomnem carmine no- ctem,

174 sq. Ambros. Hex. V 15, 52 quam aegre unusquisque in castris perieulum sortitus excubat ... ad- monentur ut exerceant custodiae vices,

181. Aus, cent, nupt. 47. anth. 1). ] 170, 41. 182, anth. L. 1 146, 10.

AENEIDOS LIBER VIIII.

AYCTORES. ϑεὸς ὥὦρορεν, qs καὶ αὐτοῦ Θυμὸς ᾿ἐφωρμήϑη.

989

IMITATORES,

186. Val. Fl. II 184 magnum: ali- quid spirabit amor? anth. L. I 178, 179.

191. anth. L. I 178, 392.

192, Aus. cent, nupt. 30. -

193 (cf. I 309). Sil. I 684 mitti-

ue viros, qui exaeta reportent. .

196 (241). anth. L. II 193, 38 tum moenia Pallantea Aeneas adit..

199, Sil. III 109 mene... Abnuis inceptis comitem?

201. anth. L. 1 89, 61 non ita me genitor, praeclarus nomine Peleus.

205 sq. ibid. 172, 110 sq.

206, sil. III 756 optatum bene credit emi quocumque periclo Bel-

" landi tempus.

ek sq. (IIII 528) Hom. K 1 ἄλλοι B v παρὰ νηυσὶν “ἀριστῆες Παναχαι- ον παννύχιοι. O21. Lucilius (I 1 Gerl.)): consi- lium summis hominum de rebus ha- bebant. cf, Serv. ad X 104.

209. anth. L. I 178, 6 quicumque oculis haec adspicis aequis, 31 ocu- lis haec adspicis aequis?

211. Ovid. metam. XIIII 162 qui te casusve deusve Servat Achaeme- nide? Val. Fl. III 574 qui tales impune moras casusve laborve At- tulerit.

212. Sil. III 94 te longa stare senecta Aevumque extendisse velim: tua iustior aetas. Val. Fl. V 26 Ti- phyn Ante alios superesse volunt.

216. Stat. Theb. III 378 nec vobis tanti sim causa tumultus.

217. Lucan. V1II 648 matrum quae sola per undas Et per castra comes,

219. Aus. cent. nupt. 09. anth, L.

I 172, 80. 178, 73. 220, anth, L. I 178, 76. 243. ibid. 170, 58 nec nos via

fallit euntes,

247. Sil. XVI 655 dis grates lau- demque fero, sub numine quorum Gens Troiana sumus,

248 sqq. cf. Sil. X 279 nec vero spes angustae, cum talia restent Pectora Romuleo regno.

249. anth. L. I 172, 154 aeternam moriens famam tam certa tulisti,

250sq. ibid, 138 humeros dextram- - que tenebat Amborum et vultum,

252 (296), Val. Fl. II 242 sed tibi

984 AENEIDOS LIBER VIIII.

AVCTORES,

200. Hom. I 122 ἕπτ᾽ ἀπύρους τρίποδας, δέκα δὲ χρυσοῖο τάλαντα.

ΠῚ

276 sq. ibid. 135 εἰ δέ κεν αὖτε Ἄστυ “μέγα Πριάμοιο ϑεοὶ δώωσ᾽ ἀλαπάξαι κτλ.

3083 sqq. ef. Hom. K 255 Τυδεΐδῃ μὲν δῶκε μενεπτόλεμος Θρασυμήδης Φάσγανον ἄμφηκες «vA. 200 sq.

305. Hom. 9: 404 κολεὸν δὲ νεο- πρίστου ἐλέφαντος ᾿ἀμφιδεδίνηται.

308 sq. Hom. K 272 τὼ δ᾽ ἐπεὶ οὖν ὅπλοισιν ἔνι δεινοῖσιν ἐδύτην, Βάν ὁ ᾿ ἐέναι, λιπέτην δὲ καταυτόϑι πάντας ἀρίστους.

312 sq. Catull. LXIIII 142 quae cuneta aerii discerpunt irrita venti.

316. cf. Hom. Καὶ 471 οἱ δ᾽ εὗδον καμάτῳ ἀδηκότες, ἔντεα δέ σφιν Καλὰ παρ᾽ αὐτοῖσιν χϑονὶ κέκλιτο εὖ κατὰ κόσμον Τριστοιχί᾽ παρὰ δέ σφι ἕχάστω δίξυγες ἵπποι. 470" τὸν δ᾽ Ὀδυσεὺς προπάροιϑε ἰδὼν Διομήδεν δεῖξεν κτλ.

IMITATORES,

nune quae digna tuis ingentibus ausis Dona feram?

259. Sil. III 566 Assaracique la-

rem οὐ Vestae secreta feramus.

2660. cf. Avien. deser. 618 dant hi quoque maxima templa.

269. 271. Sil. III 268 ,videsne, Quantus erat Crixus? iam nunc tibi praemia pono.

275. Calpurn. ecl. IIII 18 quem vicina meis natalibus admovet aetas.

271. Sil. I 76 et se participem casus sociarat in omnes.

281. anth. L. I 170, 57.

281 sq. cf. Symmachus epist. I 22

eonvenit dietum eum fide morum :

tuorum, nec unquam te dissimilem seriptis talibus dies arguit. modo fortuna munifica prosperorum 56- eundet optata.

287. anth. L. VI 84, 43 namque ego nunc ignara huius, quodcumque pericli est,

290. Aus. cent, nupt. 91 hane tu oro solare inopem. anth. L. I 178, 80,

2901. anth. L. I 172, 129. 178, 99.

204 (X 824) Sil. I 185 patriae virtutis imago.

f

311. epitaph. Probi apud Gruter. p. MCLXXVI (Burmann. ad anth. L. vol. II p. 181) ante annos ani- mumque gerens aetatis avitae.

312. anth. L. I 172, 136.

919. ibid, VI 84, 53. 320. I 178, 392. III 81, 3.

OI. ————— —

AENEIDOS LIBER VIIII.

AYCTORES,

328. Hom. B 859 ἀλλ᾽ οὐκ οἰωνοῖσι ἐρύσσατο κῆρα μέλαιναν.

339. cf. Hom. K 485 ὡς δὲ λέων μήλοισιν ἀσημάντοισιν ἐπελϑών.

355. ef. Hom. Καὶ 509 νόστου δὴ μνῆσαι κτλ.

^

361 sqq. ibid. 206 τήν ῥά mor. εἰ Ἐλεῶνος 4 Apovrogos Ὀρμενίδαο Ἐξ- ἐλετ᾽ Αὐτόλυκος... Σκχάνδειαν δ᾽

se ἔδωκε Κυϑηρίῳ ᾿μφιδάμαντι᾽" ἰδάμας δὲ ,Mólo δῶκε ξεινήιον ναι, Αὐτὰρ ὃ Μηριόνη κτλ.

372. ibid. 339 βῇ δ᾽ ὠν᾽ ὁδὸν με- RIBBECK, VERGIL. III.

385

IMITATORES.

325 sq. Ovid. metam. XIII 638 positique tapetibus altis. Stat. Theb. II 91 fuderat Assyriis exstructa ta- petibus alto Membra toro. 76 an- helum Proflabant sub luce deum.

326. Maximian. eleg. IIII 41 toto me pectore somnum Prospieit ef- flantem.

336. anth. L. 1 14, 5. VI 84, 30,

340 sq. Val. Fl, II 230 mactatque trahitque Femineum genus. Sil. II 684 mandit hianti Ore fremens im- belle peeus, Sedulius earm, Pasch. I πὸ manditque trahitque Molle pecus,

343. anth. L. II 192, 96 cadit et sine nomine vulgus.

345. Val. Fl. II 223 quosdam in- somnes et cuncta tuentes,

347. anth. L. I 168, 15.

349'sq. Val. Fl. II 107 purpu- ream singultibus exspuit auram. epit. Iliad, 305 purpuream vomit ille animam eum sanguine mixtam, Ora rigat moriens. anth. L. IIII 61, 8 nune animam quoque tu purpuream vomeres.

399. anth. L. 1 172, 54.

356. ibid. 170, 50, 178, 405.

359. Auson. Cupid. eruc. 49 aura- tis fulgentia cingula bullis, Pruden- tius pgychom. 476 fulgentia bullis Cingula.

371. Sil, XVII 606 iamque pro- pinquabant hostes tumuloque subi- bant.

3718qq. Stat. Theb, II 529 ille pro- pinquabat silvis et ab aggere celso Seuta virum galeasque videt ruti- lare e, q. s. X 391 nescio quid visu dubium incertumque moveri, Cor- poraque ire "NN subitus mox fraude reperta Exelamat: cohibete gradum quieumque; sed hostes Esse patet: miseri pergunt anteire e, q. 8.

25 ,

986

AVCTORES,

μαώς" τὸν δὲ φράσατο προσιόντα “ιογενὴς Ὀδυσεὺῦς κτλ.

378. Hom. Καὶ 358 γνῶ ὁ ἄνδρας δηίους, λαιψηρὰ δὲ γούνατ᾽ ἐνώμα Φευγέμεναι.

4,

406. cf. Hom. à 763 εἴ ποτέ τοι “πολύμητις ἐνὶ μεγάροισιν Ὀδυσσεὺς Ἢ βοὸς ἢ ὄὅιος κατὰ πίονα μηρί ἔκηεν.

414. Lucret. II 354 sanguinis ex- pirans ealidum de pectore flumen.

416. Pacuv. Med. 224 divorsi cir- eumspiciunt,

418. cf. Hom. 4] 501 βάλε δουρὶ “Κόρσην" ἢ δ᾽ ἑτέροιο διὰ κροτάφοιο πέρησεν Αἰχμὴ MAN

422. Ennm. ann. 101 nam mi calido das sanguine poenas.

AENEIDOS LIBER VIIII.

IMITATORES.

373. epit. Iliad. 702 sublustri no- ctis in umbra,

375. Val. Fl. II 259 conclamat ab agmine Tiphys. Stat. Theb. IIII 802 conelaniat ab agmine primo.

376. Stat. Theb. II 535 ae prior: unde viri? quidve occultatis in ar- mis?

385. Sil. XVII 580 fallens regione

viarum. Val. Fl. II 43 ignota ca- ptus regione viarum.

392 sq. Paulin. vit. Mart. I 250 rursum et vestigia retro Observata legit.

394. anth. L. L 170, 128.

396. Val. ΕἸ. IIII 324 at manus omnis.

398. Aus. cent. nupt. 103. — anth. L. I 45, 9 conantem et plurima frustra.

403. anth. L. I 172, 18.

404. ibid. 178, 351. 5. 28.

405. ibid. 32.

414. epit. Iliad. 411 fundentem calidum de pectore flumen.

417. Ovid. metam, II 311 dextra libratum fulmen ab aure,

420sq. Val. Fl. I 700 saevit atrox Pelias ... nec qua se ardens ef- fundere possit.

422 sq. Sil. II 240 tu solve inter- ea nobis ... Supplicium.

427. Sil. IIII 800 me me, quae genui, vestris absumite votis. (494.) Stat. Theb. I 651 me me, divum optime, solum Obiecisse caput fatis praestabit. anth. L. I 170, 155 me — adsum qui feci —. 178, 435.

432. Stat. Theb. II 9 transabiit costas cognatis ictibus ensis. cf. V 127 transadigam ferro.

433 sq. Sil. IIII 204 per candida membra It fumans cruor.

AENEIDOS LIBER VIIII.

AYCTORES,

435. Catull. XI 22 qui illius culpa cecidit velut prati Ultimi flos, prae- tereunte postquam "actus aratro est. i

436 sq. Hom 6 306 μήκων δ᾽ ὡς ἑτέρωσε κάρη βάλεν, ἥ v ἐνὶ κήπῳ Καρπῷ βριϑομένη νοτέῃσέ τε εἰα- ρινῇσιν. :

452. Hom. K 523 Τρώων δὲ.

κλαγγή τε καὶ ἄσπετος ρτο κυ-

δοιμὸς. 460. vid. ad Ge. I 447.

462 sq. Hom. 4 15 "4rzortümg δ᾽ ἐβόησεν ἰδὲ ξώννυσθαι ἄνωγεν Ao- γείους" ἐν δ᾽ αὐτὸς ἐδύσετο νώρο- πα χαλχόν.

476. Hom. X 448 τῆς δ᾽ ἐλελίχϑη γυῖα, χαμαὶ δέ ol ἔχπεσε κερκίς.

480, vid. ad Ge, IIII 515. ,181 sqq. οἵ, Eurip. ''ro. 1180 sqq. ὦ πολλὰ κόμπους ἐχβαλὸν φίλον στόμα κτλ.

La

484. cf, Hom. Q& 744 οὐδέ τί μοι εἶπες πυκινὸν ἔπος.

485 54. Hom. Α 4 ἔλώρια τεῦχε κύνεσσιν Οἰωνοῖσί τε πᾶσι.

486 sqq. ef. Enn. Cresph. 126 ne-

987

IMITATORES. 434. anth. L. VI 84, 606.

-

436. Petronius c. 132 *lassove

papavera collo.

438. Sil. V 607 tum praeceps ruit in medios solumque fatigat Flami- nium incessens.

442. anth. L. III 81, 75.

444 sq. cf. Sil. XVII 471 extendit

"labens palmas, Heriumque iacen-

tem Amplexus iuncta lenivit morté

dolorem.

446 sq. cf. Sil. IIII 398 felices leti! ... Aeternumque decus cele- brabitur aevo ... Si modo ferme diem ... Carmina nostra valent. . Aus. cent, nupt. 77 fortunati ambo, ἢ si quid pia numina possunt. (III 382.) Ambros. de obitu Valent. 78 beati ambo, si quid meae orationes va- lebunt; nulla dies vos silentio prae- teribit. anth. L. I 172, 119. 178, 24. — IIII 209, 25 (Muratori 1737, 1. Maffei m. Ver. 174) fortunati ambo, si qua est ea gloria mortis.

452 sq. Val. Fl. III 280 in mediis exsangui rege reperto.

- 461. Ambros. Hex. IIII 3, 11 sole terris infuso. anth. L. I 170, 101. 462 sq. epit, Iliad. 118 cogat in arma viros.

472. Nemes. Cyn. 22 nota nimis.

476. Val. Fl. I 618 exeussi ma- nibus remi,

478sqq. Stat. Theb, XI 317 scissa comas vultuque et pectore nuda eruento, Non sexus decorisve memor.

481. Stat. Theb. XII:322 hunc ego te coniux .... Aspicio?

482. anth, L, I 178, 30, 483. ibid. 20,

*

486 sqq. Ambros, de Iacob H 12, 25*

988

AENEIDOS

AVCTORES,

que terram inicere neque cruenta convestire corpora Mihi licuit, nec miserae lavere lacrimae salsum sanguinem,

5003. Enn. ann. 452 at tuba ter- ribli sonitu taratantara dixit.

* 528. Enn. ann. 178 quis potis in- gentis oras evolvere belli? - 932. vid. ad XII 552.

| 551 sqq. οἵ. Hom. M 4l og à' ὅτ᾽ ἂν ἔν τε κύνεσσι “καὶ ἀνδράσι ϑηρευτῇσιν Κάπριος ἠὲ λέων στρέ- φεται σϑένει βλεμεαίνων" Οἱ δέ

τε πυργηδὸν σφέας αὐτοὺς ἀρτύ-᾿

ναντες ἀντίον ἵστανται καὶ ἀκοντί- ξζουσι ϑαμειὰς Αἰχμὰς ἐκ χειρῶν κτλ.

970. iden O 420 πῦρ ἐς νῆα φέροντα.

-

- famae:

LIBER VIIII.

^ IMITATORES,

93 non flevit mater, non lamentata est, non oculos cuiusquam pressit aut ora morientis clausit, non lavit vulnera. non superiacienda velami- na, non prosequendas exequias 6. q. s.

490. ánth. L. I 178, 434. -

4901. ibid. 170, 80, !

492. ibid. 178, 205.

493 sq. ibid. 435 sq.

903 sq. ibid. VI 84, 20 sq.

505 (IL 441). epit. Iliad. 770 sub- eunt acta testudine 'lroes.

925. Sil. III 221 prodite, Calliope, anth. L. III 81, 49,

943 sq. anth. L. I 178, 231 sq.

948. ibid. 433.

951 sqq. Sil. X 2 ceu fera, quae telis cireumcingentibus ultro Assilit in ferrum .... seseque periclis In-

gerit, anth. L. I 178, 287. 960 sq. anth. L. I 170, 142 sq. 178, 451 sq.

572 (X 754). Sil. V 401 iaculo taeitas fallente per auras, 982. Aus. cent. nupt. 48 pictus

acu chlamydem auratam,. anth. L. I 170, 42.

988. anth. L. I 146, 4. 170, 68. III 81, 90.

587. Sil. I 315 terque levi ducta cireum eaput altus habena.

995. Ciris 246 digna atque in- digna laborum.

599. Sil. I 43 bis numina 'capta.

600. anth. L. I 170, 141.

601 sq. Sil. I 448 quaenam te Poene paternae Hue adigunt furiae? non haec Sidonia tecta e. q. s.

602. Stat. Theb. XII 761 non eum -

peltiferis, ait, haec tibi pugna pu- ellis. .. hic eruda virorum Proelia. anth. L. I 170, 4. ;

603 sq. Avien. descr. 918 durum ab stirpe genus, placidae mens ne- scia vitae. Val. Fl. VI 336 saevo duravimus amne Progeniem natos- que rudes.

—Hy———MHá

AENEIDOS LIBER VIIII.

AVCTORES,

617. Hom. B 3285 H 96 ἀχαιέδες, οὐκέτ᾽ ᾿ἀχαιοί.

622 sq. sAttius Philoct. 545 ten- dens nervo equino concita Tela.

627. Hom. y 382 col δ᾽ αὖ ἐγὼ δέξω βοῦν .... ἥδ ν κέρασιν

περιχεύας.

sq. Hom. O am μέγα δὲ χκτύπε μητίετα Ζεὺς Aocov ἀΐων εν γέροντος.

Enn. ann. 517 tum tonuit laevum bene tempestate serena. Hom. z 125 λέγξε βιός.

632. cf. Hom. A4 49 δεινὴ δὲ κλαγγὴ γένετ᾽ ἀργυρέοιο βιοῖο.

600. Hom. 446 ἔκλαγξαν δ᾽ ἄρ᾽ ὀιστοὶ ἐπ᾿ ὦὥμων χωομένοιο.

667. Hom. ,M I κόρυϑες δ᾽ ἀμφ᾽ αὖον ἀύτευν Βαλλόμεναι μυ- λάκεσσι καὶ ἀσπίδες ὀμφαλόεσσαι.

672 sqq. Macrobius Sat. VI 2, 32 *item de Pandaro et Bitia ape- rientibus portas locus acceptus est ex libro XV Znnii, qui induxit Hi- stros duos in obsidione erupisse porta et stragem de obsidente hoste fecisse, οἵ, Hom, M 127 sqq.

079 sqq. Hom. M 132 ἔστασαν, ὡς ὅτε τε δρύες οὔρεσιν ὑψικάρηνοι.

989

IMITATORES.

608. .Sil. VIII 371 rastrisque do- mant Aequicula rura. Val. Fl. II 122 motis quatit oppida linguis. Petron. apud Wernsd. p. L. m. IIII 284, 5 oppida bello Qui quatit. :

615. anth, L. I 178, 185.

618. Aus. cent. nupt. 27. anth. L. I 178, 419. VI 84, 19, 619. Val. Fl. III 231 barbara

buxus Si vocet,

626. anth. L. I 172, 149. 627. ibid. 14, 9.

638. anth. L. I 172, 50. 97.

641. Stat. silv. I 4, 48 sic itur in alta Pectora.

642, Seneca ad Marciam de con- sol. 15 qui dis geniti deosque geni- turi dicantur. Sil. III 625 o nate deum divosque dature.

644. Stat. Achill. 151 nune illum non Ossa capit, non Pelion ingens.

645. anth. L. I 172, 23.

(656 sq. ibid. 67 sic fatus Apollo Mortales visus medio sermone reli- quit.

6607. Sil. VIIII 322 galea horrida flictu Adversae ardescit galeae. Val. Fl. HII 455 surgitque miserrima

pugna.

675, Sil. II 152 et fera miscebat reserata proelia porta,

685. anth, L, I 140, 15.

990 ὁ

AVCTORES,

705. Enn, ann. 534 quae valido venit contorta phalarica missu.

716. Hom. 5 783 εἰν ᾿ἀρέμοις, . 091 φασὶ Τυφωέος ἔμμεναι εὐνάς.

719. Hom. z 440 Ζεῖμός τ᾽ ἠδὲ doflos,

732. cf. Hom. 4 420 δεινὸν δὲ βράχε χαλπός.

΄

746. cf. Hom. Θ᾽ 311 ἀλλ᾽ o 175 wel τόϑ᾽ GpuoQrs' παρέσφηλεν γαρ ᾿4πόλλων. T 438 καὶ τὸ y A9 1v Πνοιῇ ᾿ἀχιλλῆος πάλιν ἔτραπε κυ- δαλίμοιο.

767. Hom. E 678 ᾿λκανδρόν 9 "Aliov τε Νοήμονά cs Πρύτανέν cs.

Til. cf. Hom. E 497 ἀπήραξεν δὲ χαμᾶξε Αὐτῇ σὺν πήληκι κάρη.

T 482 τῇῆλ᾽ αὐτῇ πήληκι, κάρη βάλε. :

782. Hom. O 736 ἠὲ τι , τεῖχος ἄρειον, ὅ κ᾿ ἀνδράσι λοιγὸν ἀμύναι;

788. cf. Hom. E 497 al o? δ᾽ ἐλελίχϑησαν καὶ ἐναντίοι ἔσταν ᾿ἀχαιῶν.

AENEIDOS LIBER VIIII.

IMITATORES,

094. ibid. III 81, 103.

699 sq. epit. Iliad. 513 pectus in aurigae, stomachoque infigitur alto.

703. epit. Iliad. 811 animoque fremebant.

709 sq. Stat. Theb. VI 527 dat gemitum tellus. $Sil. IIII 295 pro- cumbit lata porrectus in arva ruina, Et pereussa gemit tellus ingentibus armis. Haud aliter structo Tyrrhena ad litora saxo Pugnaturs fretis sub- ter caecisque procellis Pila immane sonans impingitur ardua ponto e.q.s.

716. Sil. VIII 542 ardentem sor- tita Typhoea Inarime.

719. cf. Petron. apud Wernsd. p. L. m. IIII 753, 3 Calchantis atro dubia pendebat metu.

729. Stat. Theb. X 509 humeris obnixus Acron, anth. L. III 81, 96.

739. anth. L. I 178, 94.

740. cf. epit. Iliad. 144 miti se- davit pectore turbam.

741. anth. L. IIL 81, 71. VI 84, 47.

743 sq.'.Aus. cent. nupt. 116 sq.

744 sq. Val. Fl. III 193 torserat hie totis conixus viribus hastam. 196 raptumque per auras Vulnus.

M

798. 'epit. Iliad. 481 hic iacet exanimis fuso super arma cerebro.

799. Sil. IIII 239 et divisum hu- meris iacuit caput.

798. anth. L. I 178, 890 rumpere fata manu.

767 — Ovid. metam. XIII 258.

710 sq. Sil. XIII 246 deiectum

protinus ense Ante pedes domini iacuit caput.

787. anth. L. I 170, 50,

- m οι

E——

/——————— ΑΝ

AENEIDOS LIBER X.

AVCTORES.

792 sqq. Hom. 4 948 ὡς δ᾽ ai- ϑῶωνα λέοντα βοῶν ἀπὸ μεσσαύλοιο ἐσσεύαντο κύνες κτλ.

794. Lucr. V 33 asper, acerba tuens, inmani corpore serpens.

803. ef. Hom. 6 397 Ζεὺς δὲ πατὴρ Ἴδηϑεν ἐπεὶ ἴδε, χώσατ᾽ ἄρ᾽ αἰνῶς, Ἶριν δ᾽ ὥτρυνε χρυσόπτερον ἀγγελέουσαν.

sqq. Hom. II 102 Αἴας δ᾽ οὐκέτ᾽ ? μεμνε" βιάξετο γὰρ βελέ- εσσιν. 104 δεινὴν δὲ περὶ προτά- φοισι owe τ ora κα- ναχὴν ἔχε. ἱδρὼς Πάντοϑεν B pide. lic ἔρρεεν, οὐδέ πῃ εἶχεν ᾿ἀμπνεῦσαι.

991

IMITATORES,

794. ibid. 172, 80, Wernsd. p. L.

m. IIII 593, 4 stabat acerba tuens .

defixo lumine terrae (cf, XII 398).

808 sqq. Sil. I 522 hinc saxis ga- lea, hinc clipeus sonat aereus ha- stis. 524 decisae vertice cristae, Direptumque decus natantum in caede iubarum. Iamque agitur lar- gus per membra fluentia sudor.

812 sq. Val. Fl. III 577 cum pi- ceo sudore rigor.

813. anth. L. I 170, 131.

817. ibid. 14, 22,

LIBER X.

AVCTORES,

2. Hom. 6 2 Ζεὺς δὲ ϑεῶν dyo-.

env ποιήσατο τερπικέραυνος. Enn. ann. 179 divum pater atque homi- num rex.

3 sq. Hom. οὐρανὸν ἀστερόεντα. 6 52 εἰσορόων Τρώων τε πόλιν καὶ νῆας ᾿Αχαιῶν.

5. Hom. Θ 4 αὐτὸς δέ σφ᾽ ἀγό- ρευε,

6. Enn. amfi. 264 quianam dictis nostris sententia flexa est?

16. Hom. χρυσέη ᾿Δφροδίτη.

IMITATORES, -

JA sq. anth. L. II 193, 45 panditur interea caelum coetusque deorum. 194, 55 panditur interea caelum se- desque tonantis.

6. anth.

14. ibid, III 81, 19.

16. Aus, cent. nupt. 43.

19. anth. L. I 178, 214.

28, Sil. VII 484 Aetolae rursus Teucris pugnabitis umbrae,

29, anth, L. I 178, 159,

L. I 147, 5.

AENEIDOS U]

992

AYCTORES,

,100. Hom. £4 Ζεὺς ὑψιβρεμέτης, οὗ τε κράτος ἐστὶ μέγιστον.

104. Servius: 'totus hie locus de primo Zuwcili translatus est libro, ubi inducuntur dii habere concilium et agere primo de interitu Lupi cu- iusdam iudicis in re publica: postea sententias dicere."

120. Hom. M 37 Ayo £8 Νηυσὶν ἔπι γλαφυρῇσιν ἐελμένοι ἰσχανόωντο.

ἃ

Ἔ 128. cf. Hom. , 481 ἧκε δ᾽ ἀπορ- ρήξας κορυφὴν ὄρεος μεγάλοιο.

LIBER X. IMITATORES, 35. ibid. 172, 111. 42, ibid.

178, 223. 170, 145. 43. ibid. 170, 93.

44. ibid. 178, 240 si nulla est re- gio, miseris quam det tua coniunx.

90 (615). ibid. 89, 69 subducar pugnae? :

61. ibid. 178, 13. Maximian. eleg.

IIII 1 restat adhue alios turpesque ἡ

revolvere casus.

63. ibid. 172, 93 sq.

69. ibid. 178, 264 aut vitam com-

mittere ventis Hortati sumus, aut e. ΕΣ ibid, 262, 265. 79. Val. Fl. VII 48 cur age non templis sacrata avellere dona Omni- bus atque ipsas gremiis abducere natas Praedo libet? Ambros. epist. I velut pactam e gremio matris non abduei, sed prodire.

80. anth. L. I 178, 62.

93. ibid. 264.

94. Ambros. de Tobia 5 sera haec consideratio, tune decuit metuisse tuis, cum acciperes aliena.

95. anth. L. I 178, 269.

96. ibid. 147, 14.

100, ibid, 179, 25 rerum cui summa potestas,

102, ibid. 339 et tremefacta solo tellus, micat ignibus aether.

lil sq. Aus. cent, nupt. 10 sq.

113. Lucan. I 33 quodsi non aliam venturo fata Neroni Invenere viam. Stat, silv. V 1, 145 invenere viam liventia fata.

117. Aus. cent, nupt. 67.

118. anth. L. II 192, 92.

127. cf. epit, Iliad. 367 conatus eorpore toto.

129. Claudian. in Rufin. I 373 nec forti genitore minor nec fratre corusco.

.132. Aus, cent. nupt. 33.

134, anth. L. I 170, 64. VI 84, 40.

AENEIDOS LIBER X.

AVCTORES,

139. cf. Hom, μεγάϑυμοι ᾿4χαιοί.

181. Hom. ποικίλα τεύχεα.

' etus spumabat verbere

228, Hom. διογενές.

246 sqq. cf. Apollon. Rh. II 600 καὶ τότ᾽ ᾿Αϑηναίη στιβαρῆς ἀντ- ἔσπασε πέτρης Σκαιῇ,, δεξιτερῇ H "we ς det φέρεσθαι"

pes μετήορος διστῷ. (III 929.)

253. Luer. II 600 hane... ceci- nere ,.. biiugos agitare leones.

PA

204. cf, Hom. Γ' 8 ἠύτε T κλαγγὴ γεράνων.

393

IMITATORES.

137. ibid. I 170, 44. — 147, 21 nudos cervix cui lactea crines.

140. Sil. II 92 dirigit aligero le-. talia vulnera ferro. : 141. anth. L. I 56, 1 antiqua ge-

nerose domo. ,

141 5ᾳ. Avien. deser. 460 immo- dieae sola pinguia glebae Pannonia exercet. 1023 tum Pisida ferox ex- ercet pinguia cultu.

173 sq. Rutil. Nam, I 351 chaly- bum memorabilis Ilva metallis.

176. anth, I 178, 152, 172, 55.

179. Stat. Theb. IIII 178 huie parere dati, cf. Rutil, Nam. I 565 Alpheae veterem contemplor origi- nis urbem.

188. anth. L. I 178, 403.

192, Ambros. de fide resurr. II 129 dum putant modulis se mul- cendo flebilibus albentem molli plu- ma mutare canitiem.

194. Val Fl. VI 497 deseris heu nostrum nemus aequalesque cater-

vas.

201. Stat. Theb. I 392 dives avis. . 207 sq. Sil. XI 493 centeno fra-. ontus.

220 sqq. anth. L. II 193, 41 hie diva Cybebe Puppes esse suas nympharum [ETUMS iussit,

* 2206. ibid. I 157, 3 pone sequens genitor,

227. Aetna 295 subremigat un- dam. anth. L. I 14, 33.

231. anth, L. I 14, 25,

t

251. ibid, 172, 18.

. 257. Culex 43 tenebras Aurora fugarat,

259. epit. Iliad. 154 arma parari Dux iubet atque animos aptari et peetora pugnae.

263, epit. Iliad. 507 et spes ex- acuit languentia militis arma,

394

AENEIDOS

AVCTORES,

270 sqq. Hom. E 4 δαῖέ͵ οἵ ἐκ κόρυϑός τε καὶ ἀσπίδος ἀκάματον πῦρ ᾿Δστέρ ὀπωρινῷ ναλίγκιον. Σ 214 ὡς ἀπ᾽ "Amos κεφαλῆς σέλας αἰϑέρ᾽ ἵκανεν.

214. Hom. X 31 καί τε φέρει πολλὸν πυρετὸν δειλοῖσι βροτοῖσιν.

280. Hom. II 630 ἐν γὰρ χερσὶ τέλος πολέμου. O 661 ἐπὶ δὲ μνή- σασϑε ἕκαστος Παίδων ἠδ᾽ ἀλόχων καὶ κτήσιος ἠδὲ τοκήων.

319. cf. Hom. Η 143 09' ἄρ᾽ ov

LIBER X. IMITATORES.

265. cf. Lucan. V 711 Strymona sie gelidum bruma pellente relin- quunt Poturae te Nile grues.

269. Wernsd. p. L. m. V 1344, 19 adlabi totum spectabis classibus aequor.

270 sq. Sil. I 466 iacit igneus hastae Dirum lumen apex, ác late fulgurat umbo. Rutil. Nam. I. 118 perpeteosque : ignes Aureus umbo vomat.

272 sq. Claudian. rapt. I 231 sanguineo delabitur igne cometes Prodigiale rubens.

279. anth. L. I 178, 181.

280. Sil. XII 197 et Mars in ma- nibus,

284. anth. L. I 170, 60.

208. anth. L. 1 45, 7.

303, ibid. 146, 10.

314. Sil. I 392 latus haurit Hiberi.

κορύνη of ὄλεθρον Χραῖσμε σιδη-.

ρξέη.

324. Calpurn. ecl. VIIII 77 nulla tegimur lanugine malas. Wernsd.

| p. L. m. IIII 489, 14 florigenas

349. Hom. χ 86 χϑόνα τύπτε μετώπῳ (94).

356 sqq. Hom. II 765 ὡς δ᾽ Εὖρός

τὲ Νότος τ᾽ ριδαένετον͵ ἀλλήλοιιν

710 ὡς Τρῶες καὶ 4pm ἐπ᾽ ἀλλήλοισι ϑορόντες κτλ.

plenaque decens lanugine malas. .

327. anth. L. I 170, 145 qui iu- venum tibi semper erat.

333. ibid. 178, 397.

334. Sil. IIII 191 statque omne in corpore ferrum.

340. Claudian. Prob. et Olybr. consul. 17 continuum simili servan- tia lege tenorem.

347. anth. L. I 168, 12,

352. vid, ad I 204.

355. ibid. I 170, 115.

356. Sil. IIII 323 ubi exercet diseordia ventos. Aetna (Wernsd. p. L. m. ΠῚ 100) 57 undique dis- cordes comitum simul agmine venti.

358. anth. L. III 81, 86.

359. cf. Val. Fl. VI 353 magno veluti cum turbine sese Ipsius Xe- oliae frangunt in limine venti,

AENEIDOS

AVCTORES,

361. Furius in IIII annali (apud Macrob. Sat. VI 3, 5): pressatur ede pes, mucro mucrone. viro vir. (Hom. N 131 II 215 ἀσπὶς ἄρ᾽ ἀσπίδ᾽

ἔρειδε, κόρυς κόρυν, ἀνέρα δ᾽ ἀνήρ.)

368. Hom. M 367 ἄλλον μειλι- χίοις ἄλλον στερεοῖσι ἔπεσσιν κτλ.

377. cf. Hom. O 739 ἀλλ᾽ ἐν γὰρ Τρώων πεδίω πύκα , ϑωρηκτάων Πόντῳ κεκλιμένοι ἕκὰς ἤμεϑα πατρίδος αἴης.

LIBER X. 395

IMITATORKES.

Quem pelagi rabies, quem nubila, quemque sequatur Illa dies: obnixa virum sic comminus haeret Pugna.

361. Sil. IIII 355 pesque pedem premit. VIIII 325 pes pede virque " viro teritur. epit. Iliad. 961 conla- tusque haeret pede pes et dextera dextrae. cf. Ovid. metam. VIIII 44 eum pede pes iunctus.

362. Aus. cent. nupt. 27. 46.

367. Stat. Theb. X 590 quodque unum rebus solamen in aretis.

377. anth. L. I 178, 164.

380. ibid. 172, 50.

386. (cf. ad ecl. V 20) ibid. 49.

390. Sil. II 636 vos etiam primo gemini cecidistis in aevo.

391 sqq. Sil. II 635 simillima membra. Lucan, III 605 diserevit mors saeva viros: unumque relietum Agnorunt miseri sublato errore pa- rentes. Claudian. IIII consul. Ho- nor. 209 iuvat ipse tonantem Error, et ambiguae placet ignorantia matri. Eurotas proprios discernere nescit alumnos. Quinetil. declam, VIII p. 167 ille indiscretus ab utroque latere

comitatus, ile gaudentium duleis

396. Enn. ann. 463 semianimes- que micant oculi lucemque requi- runt. (Servius: *quem versum, ita ut fuit, ad suum carmen transtulit Varro Atacinus.' Wernsd. p. L. m. V 1415.)

399. cf. Hom. E 56 πρόσϑεν ἔϑεν φε "m μετάφρενον οὔτασε δουρί.

. Hom. ἄλκιμον ἔγχος.

416. Hom., P 297 ἐγκέφαλος δὲ παρ᾽ αὐλὸν ἀνέδραμεν ἐξ ὠτειλῆς Αϊματόεις.

417, Hom. B 832 ἤδη μαντοσύνας,

error oculorum! Ambros. de exc. fratris I 38 quam gratus parentibus error!

396. cf. Sil. IIII 211 micans tre- mulo conatu lora retentat.

406 5d. Sil. VIIII 605 incendia pastor Cum iacit .... Collucet iu- ga dissultans Vulcanius ardor. ἢ

412 (XII 491). Ambros, Hex. VI 4, 20 atque in sua se arma colligit, cf. epit, Iliad. 207 corpus collectum tegitur fulgentibus armis.

-

396 AENEIDOS LIBER X.

AVCTORES, IMITATORES. .

οὐδὲ ovg παῖδας ἔασκεν Στείχειν ἐς πόλεμον. 410. anth. L. IIII 18, 6 iniecere suas cum mihi fata manus, 142, 8 iniecere. manus invida fata mihi. 427 (137). Sil. VIII 428 pars belli ^ quam magna. 443. Ovid. epist. XI 7 ipse necis euperem nostrae spectator adesset. — anth. L. I 178, 385. 445. Sil. VIIII 486 at Gradivus

atrox remeantis in aethera divae

Abscessu revocat mentes.

446. Val. Fl. I 262 stupet in du- cibus. anth. L, I 45, 11.

447. Sil. III 160 quae dum per- lustrat crebroque obit omnia visu.

448. Paulin. vit. Mart. I 150 tali- bus et dietis it contra dieta tyranni.

449 sq. Hom. X 253 ἕλοιμέ κεν ἤ κε ἁλοίην. 452. Hom. H 215 Τρῶας δὲ τρύ- 452. anth. L. I 168, 18 circum uos αἰνὸς ὑπήλυϑε γυῖα ἕκαστον. praecordia sanguis.

454 sq. Sil. V 309 haud secus e Specula praeceps delatus opaca ... 311 eum vicina trucis conspexit cornua tauri .. leo.

455. Sil. XVII 439 haec dicens Silarum meditantem in proelia telo

^ Praevenit.

457. anth. L. I 14, 19.

458, ibid. 170, 40.

460 sq. ibid. 178, 212 sq.

466. ibid. 172, 78.

467 sq. Sil. III 134 eunctis stat terminus aevi. VIIII 375 brevis hoc vitae quodcumque relietum, Exten-

τ damus. anth. L. I 172, 82. 178, 74. 172, 105 sq.

468 (VI 806), anth. L. IIII 183, 9 discite, qui legitis, factis adqui- rere famam.

469. 470. Val. Fl. VI 626 cuncta- que divum Turba fremunt, quorum

. - nati cecidere cadentque. Quin ba- beat sua quemque dies. 473. Hom. N 3 πάλιν τρέπεν 0068 φαεινώ. 416 sq. cf. Hom. T 274 καὶ βάλεν Αἰνείαο κατ᾽ ἀσπίδα παντόσ᾽ ἐΐσην "Avvvy ὕπο πρώτην. 479. Hom. ἀκαχμένον ὀξέι. χαλκῷ. 481. cf. Hom. Λ 391 1| τ᾽ ἄλλως ὑπ᾽ ἐμεῖο, καὶ si κ᾽ ολίγον" περ ἐπαύρῃ, Ὀξὺ βέλος πέλεται.

485. Wernsd. p. L. m. IIII 391,

91 loricaeque moras.

ano ebr«

"»

AENEIDOS LIBER X.

, LI

AVCTORES,

488. Enn. ann. 396 concidit, et sonitum simul insuper arma dede- runt. (cf. VIIII 709.)

495. ef. Hom. NN 618 δ᾽ at λὰξ ἐν στήϑεσι βαίνων Τεύχεά τ᾽ ἐξε- νάριξε.

501. cf. Hom. P 201 « δείλ᾽, οὐδέ τί᾽ τοι ϑάνατος ᾿καταϑύμιός ἐστιν, Ὃς δή τοι σχεδὸν εἶσι.

519. (XI 8I 8q.) Hom. $ 27 ξωοὺς ἐκ — δυώδεκα λέξατο xov- ρους, Ποινὴν Πατρόκλοιο Μενοιτι- ἄδαο θανόντος. *U 175.

521 8464. Hom. Φ 34 ἔνϑ᾽ υἷεῖ Πριάμοιο pro Ζαρδανέδαο. 68 ἢ τοι ὃ μὲν δόρυ μακρὸν «- νέσχετο δῖος ᾿Αχιλλεὺς Οὐτάμεναι μεμαώς, 1 δ᾽ δφίδοσρε, καὶ Le cama Κυψας’ Min d. ἄρ᾽ ὑπὲρ νώτου ἐνὶ γαίῃ "Eotr κτλ.

520 sq. Hom. Z 47 πολλὰ δ᾽ ἐν ἀφνειοῦ πατρὸς κειμήλια κεῖται, Χαλκός τι χρυσός τε πολύκμητός τε

σέδηρος.

397

IMITATORES.

489. Sil. V 526 appetit ore cru-

ento TelluPem exspirans. ! 493. anth. L. I 172, 146. 168, 22. 494. ibid. 178, 10].

408. ibid. 168, 5. :

901. ibid, 172, 153. 178, 11]; III 81, 43. Lactant. de Phoenice (Wernsd. p. L. m. III 321) 161 at fortunatáe sortis fatique volucrem!

902. Sil. VIII 546 heu rebus ser- vare serenis Inconsulta modum et pravo peritura tumore!

903. Sil. Y 601 seroque emptum volet impia Roma. Claudian. rapt. III 194 emptum morte velit,

907. Sil. XIII 384 Scipiadas ma- gnumque decus magnumque dolo- rem. anth. L. I 172, 140.

908. anth. L. I 115, 2 prima dies, bello quae dedit, ipsa tulit. cf. Ovid. fast. II 235 una dies Fabios ad bellum miserat omnes: Ad bellum missos perdidit una dies.

510. Val. Fl. III. 622 nec dum fama viri nec certior extitit auctor.

513 sq. Sil. IIII 463 latusque re- pente Apparet campo limes; metit agmina e. q. s. VIIII 378 dextera concita Poeni Limitem agit. epit. Iliad. 485 terga metit gladio.

515. anth. L. I 45, 3.

518, Aus. cent. nupt. 64. Culex 13 sive educat illum Arna Chimae- reo Xanthi perfusa liquore.

519. Sil. IIII 232 inferias caesis maetat.

-

520. Sil. IIII 303 una spes anima tantusque pependerat ardor,

998

AVCTORES,

531. Hom. d 99 νήπιε, μή μοι ἄποινα πιφαύσκεο, μηδ᾽ ἀγόρευε.

ὅ8ῦ 54. ibid. 117 τύψε κατὰ κληῖδα παρ᾽ αὐχένα, πᾶν δέ οἵ εἴσω 4

ξίφος ἄμφηκες. Ξ'

552. Lucr. III 1041 sponte sua leto caput obvius optulit ipse.

557 sqq. Hom. Φ 122 ἐνταυϑοῖ νῦν κεῖσο eT ἰχϑύσιν, of σ᾽ ὠτει- λὴν Αἷμ᾽ ἀπολιγμήσονται ἀκηδέες" οὐδέ σε μήτηρ ᾿Ενϑεμένη λεχέεσσι γοήσεται, ἀλλὰ Σκάμανδρος Οἴσει δινήεις εἴσω ἁλὸς εὐρέα κόλπον. 4 453 ἀλλ᾽ οἰωνοὶ Q1 μμησταὶ ἐρύουσι.

962. cf. Hom. ξανϑὸς “Μενέλαος.

572. Hom. μακρὰ βιβάντα.

ὅ70 sq. cf. Hom. 4 102 υἷε δύω Πριάμοιο,᾿ νόϑον καὶ γνήσιον, ἀμ- qo Eiv ἑνὶ δίφρῳ ἐόντας. ὃ uiv νόϑος ἡνιόχευεν, ᾿άντιφος αὖ πα- ρέβασκε περικλυτός.

603. Hom. E 87 ϑῦνε γὰρ ἂμ πεδίον ποταμῶ πλήϑοντι ἐοικὼς Χειμάρρω.

606 sq. cf. Hom. Z 396 Ζεὺς δ᾽ Ἥρην προσέειπε κασιγνήτην ἄλοχόν TÉ.

636 sqq. Hom. E 449 αὐτὰρ ὃ εἴδωλον τεῦξ᾽ ἀργυρότοξος Ἵπόλ- λων Αὐτῷ τ᾽ Αἰνείᾳ ἔκελον καὶ τεύ- χεσι τοῖον.

AENEIDOS LIBER X.

IMITATORES.

532. anth. L. I 172, 128. 178, 388.

948 sq. Sil. V 404 ille sibi longam Clotho turbamque nepotum Credi- derat.

951. anth. L. I 146, 8.

556 sq. ibid. 170, 138 sq.

961. ibid, 45, 4. 986. Sil. VIII 283 pendens in verbera,

988 (XII 924). Sil. IIII 292 fugit illa per oras Multiplicis lini,

597.. Aus. cent, nupt. 94.

508. ibid. 96.

599. anth. L. I 172, 61 talibus oranti, ͵

600. ibid, 178, 404,

601. Stat. Theb. I 614 imas ani- mae mucrone coruseo Serutatus la- tebras. Paulin. vit, Mart, VI 257 et latebras tanti sceleris mucrone re- solvit,

. 607. Aus, cent. nupt. 70. 87. anth. L. I 178, 356. 610. anth. L. I 14, 17. 172, 16. 611. ibid. 172, 87. 178, 35. 625. ibid. 172, 67.

J AENEIDOS

AVCTORES,

641. Luer. I 135 morte obita quo- rum tellus amplectitur ossa.

675 sq. cf. Hom. τότε μοι χάνοι εὐρεῖα χϑών.

682 (XII 507), Hom. νηλέα χαλ- κὸν.

693 (VII 586). cf. Hom. O 618 ἠύτε YA "HÀ «rog μεγάλη, πολι- 7S rid yyvs ἐοῦσα, Ἢ τε μένει λιγέων Lid “λαιψηρὰ, κέλευϑα Κύματά τε προ δεντα, τά τε προῦ- ἐρεύγεται αὐτήν.

103 5ᾳ. cf. Hom. Z 251 Ἕκτορι δ᾽ ἦεν ἕταῖρος, ἰῇ δ᾽ ἐν νυκτὶ γένοντο.

707 sqq. Hom. 4 41 ὡς δ᾽ ὅτε κάπριον ἀμφὶ κύνες ἅγαλεροί τ᾽ αἰξηοὶ Σεύωνται" 418 οἱ δὲ μένου- σιν ἄφαρ δεινόν περ ἐόντα.

711. Hom. N 473 φρίσσει δέ τε νῶτον ὕπερϑεν.

Frangit,

721. Hom. E 106 rov ἴδεν Αἰνείας ἀλαπάξοντα στίχας ἀνδρῶν.

723 sqq. Hom. I'23 ὥς TE λέων ἐχάρη... Εὐὑρὼν ἢ ἔλαφον κεραὸν

LIBER X.

399

IMITATORES,

637 sqq. Sil. X 85 in faciem Mauri rursus mutata Gelestae. XVII 525 effipiem informat Latiam pro- pereque coruscis Attollit cristis: addit clipeumque iubasque Romulei ducis.

649. anth. L. I 178, 447. VI84,34.-

657. ibid. II 194, 58 at Aeneas belló non segnior instat.

663. Sil. I 420 ductorem avido clamore in proelia poscit.

608 sq. anth. L. 1 178, 444 sq.

670. ibid. 313.

ἊΝ,

687. Ovid. metam, XIII 630 uti- libus ventis aestuque secundo. ibid. 630.

693. 6906. cf. Wernsd. p. L. m. III 190, 42 illa manet, frustra ven- tus et unda furit.

699. Aus. cent. nupt. 104.

708 sqq. cf. Sil. I 421 sqq.

712. Sil. VIIII 610 nec cuiquam virtus propiora capessere bella. V 412 adspirare viro propioremque addere Martem Haud ausum cui- quam.

716 sqq. Lucan. VI 209 omne re- percussum squalenti missile tergo et haerentes mota cute discutit hastas. Stat. Theb. II 588 partes pariter divisus in omnes Hos obit atque illos, ferroque micantia fela Decutit.

717. anth, L. I 172, 34,

400 AENEIDOS AVCTORES,

ἢ ἄγριον αἶγα, Πεινάων͵ κτλ. M 300 κέλεται δέ $ ϑυμὸς ἀγήνωρ. 730. Hom. γαῖα μέλαινα. 738. cf. Hom. X 391 ἀείδοντες

παιήονα. 739 sqq. Hom. Π 852 οὔ Suv

οὐδ᾽ αὐτὸς δηρὸν βέῃ, ἀλλά τοι ἤδη 4γχι παρέστηκεν ϑάνατος κτλ.

743 sq. Hom. X 365 τέϑναϑιε" κῆρα δ᾽ ἐγὼ τότε δέξομαι, ὁππότε κεν δὴ Ζεὺς ἐϑέλῃ τελέσαι κτλ.

745 sq. (XII 309) Hom. A4 34! κοιμήσατο χάλκεον ὕπνον.

700 sq. Hom. 4 70 ag Τρῶες καὶ ᾿ἡχαιοὶ ἐπ᾽ ἀλλήλοισι ϑορόντες Zhj- ουν, οὐδ᾽ ἕτεροι μνώοντ᾽ ὀλοοῖο

' φόβοιο.

787. οἵ. Hom. A 459 Τρῶες δὲ μεγάϑυμοι ὅπως ἴδον αἷμ᾽ 'OÓv- σῆος.

807. Luer. VI 630 cum pluit in

terris,

V 809. Hom. P 243 πολέμοιο νέφος.

819. Hom, T 470 ἀτὰρ μέλαν αἷμα κατ᾽ αὐτοῦ Κόλπον ἐνέπλησεν.

LIBER X.

IMITATORES,

740. Stat. Theb. X 467 non lon- gum eaede recenti Laetatus. epit. Iliad. 285 nec longum nostra laeta- bere coniuge.

742. anth. L. I 170, 55 ad quae subridens,

751. Val. Fl, VI 554 peditem pe- des haurit Amastrum.

755 sq. Stat. Theb, VIIII 566 sic anceps dura belli vice mutua Grais Sidoniisque simul nectebat funera

Mavors. cf. Markland ad silv. V 1, 18. '456. Sil XVI 71 hine tantum

caedentum atque inde ruentum.

761. anth. L. I 170, 3. 770. Aus. cent. nupt. 123.

788. Aus, ibid. 109 eripit a fe- more e. 4. s. anth. L. VI 84, 65

eripit a femine, et fragranti fervi-

dus instat.

800. anth. L I 168, 23.

805. Sil. VI 324 omnis et agri- cola et nemoroso vertice pastor.

808 sq. cf. epit. Iliad. 746. volat undique nubes Telorum.

809. Val. Fl. IIII 293 ido. que Oebalides prima refugit, dum detonet, ira.

810, Val. Fl. ibid. 2890 emicat hic dextramque parat dextraque mina- tur.

811. anth. L. I 170, 47. 178, 447. III 81, 99.

818. Aus, cent. nupt. 50.

"ww

AENEIDOS LIBER X

AVCTORES,

820 (XI 831 XH 952). Hom. II 806 ψυχὴ δ᾽ ἐκ «δεθϑέων πταμένῃ ᾿Αἰδόσδε βεβήκειν Ὃν πότμον yoo- o6 κτλ.

881. cf. Hom. 4211 ii δ᾽ av- τὸν ἀγηγέραϑ᾽ ὅσσοι ἄριστοι.

843. cf. Hom. Z 4 τὰ φρονέοντ᾽ ἀνὰ ϑυμόν, ἃ δὴ τετελεσμένα ἦεν.

844 (XII 611). ibid. 23 dugor£- ρῆσι δὲ χερσὶν ἑλὼν κόνιν αἰϑα- λόεσσαν Χεύατο κὰκ κεφαλῆς, χα- oíev δ᾽ ἤσχυνε πρόσωπον. Catull, XXXXVIIII 21 canitiem terra atque infuso pulvere foedans,

860 sq. cf. Hom. 6 184 T' 400,

891 (XI 637). cf. Hom. e 81 ἀλλ᾽ ἵππος ἐτείρετο.

401

IMITATORES,

831. anth. L. I 45, 8. 834. Stat. . Theb. I 527 siccati vulnera lymphis. anth. L. I I 18.

838. Ovid. fast. I 259 ille manu mulcens propexam ad pectora bar- bam. Sil. XIII 310 propexis in pe- ctora barbis.

841 sqq. Sil. V. 584 super arma Sychaeum Portabant , . . . 587 prae- sago pereussus pectora luctu.

843. anth. L. I 172, 86 agnovit longe gemitus e, q. s.

844. Val. Fl. III 716 multaque comas deformat harena. Ciris 283 intonsos multo deturpat pulvere crines.

849. anth. L. I 172, 156.

858. ibid, 170, 90. 860. Sil. IIII 206 cornipedem ad- loquitur,

862, Stat. Theb. I 461 aut hodie spoliis gavisus abibis e. q. s.

.866. anth. L. I 178, 13,

ibid, III 81, 73. . ibid. I 178, 455. . ibid. 170, 58. 172, 112. . ef. epit. Iliad, 830 redditque vices et mutua dona.

887. Lucan, VI 205 densamque ferens in pectore silvam.

888. Stat. silv. I 1, 61 nec longae traxere morae.

892 sq. Sil. VIIII 504 exstimulata gravi sese fera tollit ad auras Vul- nere, et erectis excussam cruribus alte Pone iacit e. q. s. XVII 135 erexitque ore cruento Quadrupedem elatis pulsantem calcibus auras.

: Aus, cent. nupt. 103.

900, Hom, II 850 Πατρόκλεις, τί νύ μοι μαντεύεαι αἰπὺν ὄλεθρον;

RIBBECK, VERGIL. III.

804. Sil, X 256 cernuus inflexo sonipes effuderat armo.

805. Stat. Theb. V 553 incendit clamore nemus,

808, anth, L. III 81, 6.

900, ibid..I 170, 56. 178, 390.

305. 57. 26

901, ibid. 178,

402

AVCTORES,

903 sq. cf. Hom. X 338 λίσσομ᾽ ὑπὲρ ψυχῆς καὶ γούνων σῶν τὲ το- κήων, Μή us ἔα παρὰ νηυσὶ κύνας καταδάψαι ᾿Δχαιῶν κτλ.

AENEIDOS LIBER XI

- LI

IMITATORES,

ES

LIBER XI.

AVCTORES,

23. Hom. Π 06075 τὸ γὰρ γέρας ἐστὶ ϑανόντων.

ον egentem.'

Servius: *Quem non virtutis

Ennii versus est.

IMITATORES,

1. 7. anth. L. II 193, 49 Oceano interea surgens Aurora videbat Mezenti- ducis exuvias. 194, 61 Oceanum interea Phoebus supera- verat ortu.

9. ef. Stat. Theb. II 707 quereus erat .. Aggere camporum medio .... 710 huie leves galeas per-

fossaque vulnere crebro Inserit arma ferens. 6 sq. anth. L. II 192, 101 con-

stituit Marti spoliorum ex hoste tropaeum.

7 sd. Sil. X 548 tibi, bellipotens, sacrum.

14. anth. L. I 178, 181. -

l7. ibid. 272.

2]. Paulin. vit. Mart. II 27 vel mortis si dura preces sententia tardet.

24. Sil. XV 394 vos ite superbae Exsequias animae.

27sq. *quem .... acerbo" inser.

Neap. 4026 M.

28. vid, ad VI 429.

' 90. cf. Stat. silv. II. 1l, 93 fidus pugnas spectabat Accetes.

31. anth, L. I 170, 142.

36. Aus. cent. nupt. 40,

49. anth. L. I 170, 96. 178, 112. . 90. ibid. 178, 418 cumulantque altaria donis. 116,

51 sq. Sil. XV 371 nil restare vi- det virtus, quod debeat ultra Iam superis.

93. anth. L. I 178, 121.

^54. ibid. 207.

99. ibid. 172, 55.

62. ibid. 136. 3 68. Columella de cult. hort. 3093

qui pollice molles Demetitis

——————"

——————————t—

AENEIDOS LIBER XI

AVCTORES,

80. Hom. V/ 171 πέσυρας δ᾽ ἐρι-

| αὔχενας ἵππους.

97 sq. Hom. ibid. 19 χαῖρέ μοι ὦ Πάτροκλε κτλ.

120, Hom. D'95 al. ὥς ἔφαϑ᾽ ". οἱ δ᾽ ἄρα πάντες ἀκὴν ἐγένοντο σιωπῇ.

.132. cf. Hom. 4 22 (370) £»9" ἄλλοι uiv πάντες ἐπευφήμησαν "Agotot.

133. cf. Hom. ῷ 6067 τῇ δὲ δυω- δεκάτῃ πολεμίξομεν.

135 sqq. οἵ. H 418 ἀμφότερον, νέκυάς T ἀγέμεν, ἕτεροι δὲ us" vàigv. :

138. Hom. Q 782 οἱ δ᾽ ὑπ᾽ ἀμά- ἔυσιν βόας ἡμιόνους τε Ζεύγνυσαν Ἀτ Ἶ

150. ef. Hom. £ 128 ὀδυρόμενος καὶ ἀχεύων.

160, Luer, I 202 vivendo vitalia vincere saecla,

403

IMITATORES, . 71. anth. L. I 45, 12...

88. ibid. 178, 433.

90. ibid. III 81, 112.

96 sq. Seneca Herc. Oet, 178 alio nostras fortuna vocat Lacrimas. cf, Sil. X 575 nostros fortuna labo- res Versat adhuc.

97 sq. Stat. silv. III 3, 208 salve supremum, senior mitissime patrum, Supremumque vale.

101. anth. L. I 178, 128 velati tempora ramis. (VIII 280.)

112. ibid. 249.

120, ibid. III 81, 85.

121. Val. Fl. IIII 189 atque ocu- los cuncti inter se tenuere silentes.

133sqq. Lucan. IIII 196 pax erat, et miles castris permixtus utrisque Errabat.

150. anth. L. I 172, 114.

151. Stat. Theb. V 606 tandem laxata dolore Vox invenit iter. cf. Claudian. VI consul. Honor. 205 praeelusae voci laxata remisit Frena dolor.

158. anth. L. I 172, 140. -

159 sq. Ovid. metam. XIII 521 felix morte-sua est. Sil. II 570 fe- lix Murre necis ... At nos e. q. s. Ambros. de excessu Satyri I 33 quia non est in hunc servatus do- lorem,

160. anth. L; I 172, 155.

175. Stat. ''heb. IIII 774 sed quid ego haec, fessosque optatis demo- ror undis?

176, anth. L. I 178, 373 vadite

et haee regi memores mandata re-

182, vid, ad Ge, I 237,

ferte.

180 sq. epit. Iliad, 1042 non vitam mihi nee magnos concedere hono- res, Sed funus erudele peto.

182 sq. Ciris 348 postera lux ubi

20"

404

AVCTORES,

/

188 sq. Apollon: Rh. I 1059 τρὶς περὶ χαλκείοις σὺν τεύχεσι δινη- ϑέντες “Τύμβῳ ἐνεχτερέιξαν. III 1533 τρὶς δ᾽ ἀμφὶ σὺν ἔντεσι δινη- ϑέντες Ev κτερέων ἴσχοντα, χυτὴν ἐπὶ γαῖαν ἔϑεντο.

191. Hom. 9? 15 δεύοντο ψάμα- οι, δεύοντο δὲ τεύχεα φωτῶν “Ιάκρυσι.

197 sqq. ibid. 30 πολλοὶ μὲν βόες ἀργοὶ ὀρέχϑεον ἀμφὶ σιδήρῳ Σφα- ξόμενοι, πολλοὶ δ᾽ ὄιες καὶ μηκάδες αἶγες Πολλοὶ δ᾽ ἀργιόδοντες ὕες κτλ.

198. Luer. V 969 VI 974 saetige- ris subus.

201. cf. Hom. (ὁ 713 καί yv κὲ δὴ πρόπαν ἦμαρ ἐς ἠέλιον κατα- δύντα "Exropo. δακρυχέοντες ὀδυ- ροντο πρὸ πυλάων, Εἰ μὴ κτλ.

259, Pacuv. inc, 3091 Priamus si adesset, ipse eius commiseresceret,

AENEIDOS LIBER XI

"e IMITATORES,

laeta diem mortalibus almum ... quatiebat. Auson. perioch. XI Iliad. Tithoni croceum linquens Aurora cubile Spargebat terras referens opera atque labores.

187. anth. L. I 170, 123. epit. Iliad. 474 pulvere caelum Conditur. (ef. XII 407.)

188 sq. Val. Fl. III 347 inde ter armatos Minyis referentibus orbes coneussi tremuere rogi e. q. s.

196. anth. L. I 178, 458,

215 sq. Stat. Theb. VII 495 nunc ipsam urgens, nunc cara sororum Pectora. anth. L. I 170, 108 sq.

216. anth. L. I 170, 106.

220. Sil. IIII 671 ingravat ad cae- lum sublatis Scipio palmis.

225. anth. L. I 170, 110.

227. ibid. II, 194, 64 legati re- sponsa ferunt, -

231. ibid. I 172, 102.

246 sq. Ovid. metam. XIIII 458 ille quidem sub lIapyge maxima Dauno Moenia condiderat dotalia- que arva tenebat,

248, anth. L. I 170, 45.

254. Aus. cent. nupt. 84.

259. Ovid. metam. VI 276 mise- randa vel hosti, XIIII 474 Graecia um potuit Priamo quoque flenda videri,

207. anth. L. I 168, 11.

269. Val. ΕἸ, II 375 invidisse deos tantum maris aequor adortis.

272.. anth. L. I 168, 24.

276. cf. epit. Iliad, 468 et neque, quem demens ferro petat, inspicit ante Caelestemque manum mortali vulnerat hasta..

AENEIDOS LIBER XI 405

AVCTORES; IMITATORES,

3 283. anth. L. III 81, 20.

291. Aus. cent. nupt. 2.

303 sq. Val. Fl. V 535 cuperem haud tali vos tempore tectis Adve- nisse meis, quo me gravis adsidet hostis.

911. Aus. cent. nupt. 21. : ον 918. Sil. XII 318 corpore sie toto aec membris Roma omnibus usa,

333 sq. Aus, cent. nupt. 59 sq.

337 sq. Sil. XI 546 quem gliscens gloria pravum Duectoris studio iam dudum agitabat amaro. .

340 sq. Sil. III 246 eui vano corda tumore Maternum implebat genus.

341. anth. L. I 170, 14.

348, Sil. II 281 haud tamen ab- stiterim, mortem licet arma pro- pinquent. anth. L. I 178, 69 dicam equidem, licet arma mihi mortem- que mineris, 147, 36 licet arma mihi mortemque minentur.

352 sqq. Claudian. Probini et Oly- brii consul, 140 sed precor, hoc do- num, cum libertate recenti, Adde

359. Aus. cent. nupt. 12, anth. EDEIN, UU.

355 sq. anth. L. VI 84, 50 cui natam egregio genero dignisque ; hymenaeis Dat pater, et pacem hanc | aeterno foedere iungit.

! - . 861 (XII 600). Lactant. inst. 11 8 quod tandem sit caput horum et causa malorum. anth. L. I 170, 153. 362, Ovid. am, I 2, 21 nil opus est bello, veniam pacemque roga- mus. " ς . 365. anth, L. I 170, 51. 172, 59. Ι 366. ibid, 170, 51. . 808 sq. ibid. 172, 25 sq. | 369, ibid, 178, 203, 4 3715sq. ibid. 89, 57 scilicet ut coniunx viduo reddatur Atridi, Pro- cumbet vilis Teucrorum victima ' Achilles? οἵ, epit, Iliad. 204 dum ] iaceas in amore tuo, nos bella ge- - remus Scilicet et nostrum fundemns in hoste cruorem, 372, Soph. Ant. 20 ἐᾶν δ᾽ ἄκλαυ 372, Val. Fl. I 151 nos animae

| precor, si vera manet reverentia nostri,

| 354. anth. L. I 178, 86.

|

|

rov ἄταφον. Eur. Hec. 30. faciles. 374. cf. Hom. T 15 ἄντην εἶσι- — 374 sq. anth. L. VI 84, 29 illam | δέειν, adspice contra, Quae vocat.

: 375. ibid. III 81, 15. 381. Stat. Theb. III 601 et tibi

400

AVCTORES,

---

399 sq. cf. Hom. B 178 ὦ γέρον, εἰ δ᾽ ἄγε νῦν μαντεύεο σοῖσι τέ- κεσσιν.

418 (X 489). Hom. 7 418 πρηνέες ᾿ ἐν κονίῃσιν ὀδὰξ λαζοίατο γαῖαν. . 4A 794.

425. Enn. ann. 297 multa dies in bello conficit unus.

477 $qq. cf. Hom. Z 269 ἀλλὰ σὺ “μὲν πρὸς νηὸν ᾿ϑηναίης ἀγελείης ἔρχεο σὺν ϑυέεσσιν, ᾿ἀολλίσσασα γεραιᾶς.

bj

488 sqq. ibid. 305 πότνι᾽ ᾿ϑηναίη δυσίπτολι δῖα θεάων, AEov 97 ἔγχος

.. AENEIDOS LIBER XI

-

IMITATORES.

tuto Nune eat iste furor. Val. Fl. V 600 non frustra magna superbo Dieta volant. 382. Avien. descr. 382 aggere mu- rorum Pelusia moenia surgunt. 396. Sil. XII 501 non ita me ex- perti Fabius Fabiique magister.

405. Lucan. II 407 Hadriacas qui verberat Aufidus undas.

409. anth. L. I 147, 17.

413. Stat. silv. III 3, 157 heu blanda diu fortuna regressum Ma- luit, anth. L. I 172, 106 neque ha- bet fortuna regressus. 178, 239.

417. Ovid. metam. II 812 saepe mori voluit, ne quidquam tale vi- deret.

425. Val. Fl. II 619 adversi lon- gus labor abseidit aevi. Claudian. in Eutrop. I 288 longique labor commiserit aevi.

426 sq. anth. L. III 81, 19 sq.

427. ibid, 106, SI tuta nec in so- lido rerum fortuna favore est. cf. Ammian. Marcel, XIIII 2 quorum tutela securitas poterat in solido locari cunctorum.

438. anth. L. I 172, 21.

441. ibid. 11 192, 11 nii pietate secundus, ὁ

454. ibid. I 170, 108,

458. pervig. Ven. 85 iam loquaces ore rauco stagna cygni perstrepunt.

463 sq. cf. Rutil. Nam. I 169 qui Volusi antiquo derivat stemmate nomen Et reges Rutulos teste Ma- rone refert.

476. Aus, cent. nupt. 31.

479. anth. L. VI 84, 6.

480. Sulpicius Severus hist. I 27 mulierem tanti mali causam cum domo et patre incendio consumpse-

runt. Stat. Theb. II 232 deiectae- que genas. anth. L. I 170, 63. 68. 178, 410. '

Ἢ ἉΨΡ νυν ὧν ὦ». ΄ᾳ΄ῃῳ΄ αν

AENEIDOS LIBER XI

AYCTORES. Διομήδεος, ἠδὲ καὶ αὐτὸν Πρηνέα δὸς πεσέειν Σκαιῶν προπάροιϑε πυλάων.

492 sqq. ibid. 506 ὡς δ᾽ ὅτε τις

στατὸς ἵππος ἀκοστήσας ἐπὶ φάτνῃ,.

Δεσμὸν ἀπορρήξας, ϑείῃ πεδίοιο κροαίνων, Εἰωϑὼς λούεσϑαι ἐυρ- οεῖος ποταμοῖο, Κυδιόων᾽ ὑψοῦ δὲ x do ἔχει, ἀμφὶ δὲ χαῖται ἴὭμοις ἀίσσονται" ὃ ἀγλαΐηφι πεποι- ϑώς, Ῥίμφα t τ᾽ ἤϑεα καὶ νομὸν ἵππων. cf. Enn. ann. 503 et tum sicut equus, qui de praesepibus fartus Vincla suis magnis animis abrüpit et inde Fert

sese campi per caerula laetaque

prata Celso pectore, saepe iubam

quassat simul altam e. 4. s.

501, (827 sq.) Furius in I apud Maerob. Sat, VI 4, 10 in humum defluxit.

526. cf. Hom. « 426 περισκέπτῳ

ἐνὶ qoo.

581 54. multi illum pueri, multae optavere puellae.

.593 sq. οἵ, Hom. II 667 εἰ δ᾽ ἄγε νῦν, φ ie Φοῖβε, κελαινεφὲς αἷμα

οὔνα φέρει μετά,

(VH 54) Catull. LXII 42΄

407

IMITATORES,

487. Val. Fl. thoraea sequenti. 491. anth. L. I 147, 206.

VII 620 rutilum

496 sq. cf. Petron. apud Wernsd. p. L. m. IIII 763, 58 ceu uti solet Duro remissus Thessali quadrupes iugo Cervieem et altas quatere ad excursum iubas. Stat. silv. I 1, 48 cui rigidis stant colla iubis, vivus- que per armos Impetus.

*

908 sq. anth. L. I 172, 152 sq.

910. ibid. 178, 350.

513. Avien. deser. 284 nunc qua- tiunt campos.

524, Aus. cent. nupt. 110.

5260. Ciris 306 summo volitantem in vertice montis,

530. Aus. cent, nupt. 115. - - 038. anth. L. I 170, 43. 147, 24.

550. ibid, 170, 128,

951. vid. ad, IIII 287,

565. anth. L. I 170, 149.

067 sq. Sil. VIII 322 non hic do- mus hospita tecto Invitat patrio, non fidae moenibus urbes Excipiunt,

583. anth. L. I 170, 20 et virgi- nitatis amore.

586, ibid. VI 84, 42 cura mihi comitumque foret nune una mearum,

589. Ovid, metam, VI 448 fausto committitur omine sermo,

408

AENEIDOS

AYCTORES, κάϑηρον ᾿Ελϑὼν ἐκ βελέων Σαρπη- δόνα .... 6011] πέμπε δέ μιν πομ- ποῖσιν ἅμα κραιπνοῖσι φέρεσθαι, "Pavo καὶ Θανάτῳ κτλ. -

—

602. Servius: *est autem versus Ennianus (ín Scipione Macrob. Sat. VI 4, 6), vituperatus a Lueilio di- cente per inrisionem debuisse eum dieere Aorret et alget) (inc, 112 Gerl.)

« θ11. cf. Hom. M 156 νιφάδες δ᾽ ὡς πῖπτον ἔραξε. ᾿

632. Hom. z 472 ἀνὴρ δ᾽ ἄνδρ᾽ ἐδνοπάλιξεν.

633. cf. ibid. 450 ἔνϑα δ᾽ ἅμ᾽ οἱ- ὠγή τε καὶ εὐχωλὴ πέλεν ἀνδρῶν Ολλύντων τε καὶ ὀλλυμένων, δέε δ᾽ αἵματι γαῖα.

LIBER XI

IMITATORES,

995 (ef. V 722 VII 020). epit. Iliad. 95 at illa leves caeli delapsa per auras, 464 aethereas genetrix delapsa per auras.

-

617. Sil VIIII 167 in vacuas se- nior vitam disperserat auras.

623 (713). Sil. III 317 nunc Itali in tergum versis referuntur habenis,

625. cf. Sil. XV 155.

630. epit. Iliad, 543 tergaque nuda tegit. :

631. Aus, cent. nupt. 101 post- quam congressi.

639. anth. L. I 14, 1. 649. Claudian, Prob. et Ol. cons,

| 87 dextrum nuda latus, niveos ex-

664 sq. Hom. II 692 ἔνϑα τίνα πρῶτον, τίνα δ᾽ ὕστατον ἐξενά- ρίξας, IloarooxAsugs κτλ. à

serta lacertos. r *655. anth. L. I 14, 10 at circu late eomites. (VII 104.) Ae

659 sqq. Sil. II 73 quales Threi- ciae Rhodopen Pangaeaque lustrant, Claudian, rapt. II 62 qualis Ama- zonidum peltis exsultat aduncis Pulehra «cohors, quotiens Arcton populata virago Hippolyte niveas ducit post proelia turmas, Seu fla- vos stravere Getas seu forte rigen- tem Thermodontiaca Tanain fregere securi. ΄

669. Grat. Cyn. 239 mandit hu- mum. Sil. V 577 versantem in vul- nere sese,

673. anth. L. III 81, 48.

678 sqq. Sil. IIII 556 Allius ... Venator rudibus iaculis et Iapyge campum Persultabat equo, medios-

AENEIDOS LIBER XI

AVCTORES,

409

IMITATORES.

que inveetus in hostes Appula non vana torquebat.spieula dextra, Huie horret thorax Samnitis pellibus ur- sae, Et galea annosi vallatur den- tibus apri. 682, Sil. III 388 telum sparus. 683. ibid. 264 celsumque caput

super agmina tollit.

691 sq. Sil. I 381 qua corpus 1ο- rieam inter galeamque patescit, ... euspide sistit. -

696. 698. Val. Fl. VI 378 gravem nodis auroque securim Congemi- nans.

697. anth. L. I 172, 22. 178, 1.

608. epit. Iliad. 366 ora rigat moriens.

705. Stat. Theb. X 876 et quid

' tam egregium, prosternere moenia

721 sqq. cf. Hom. X 139 ἠύτε κίρκος ὄρεσφιν, ἐλαφρότατος πε- τεηνῶν, Ῥηιδίως οἴμησε μετὰ τρή- ρωνα πέλειαν. o 520 ἐν δὲ πόδεσσιν / Τίλλε πέλειαν ἔχων, κατὰ δὲ πτερὰ χεῦεν ἔραξε.

,725 sq. cf. Hom, K 515 al. οὐδ᾽ ἀλαοσχοπιὴν εἶχε κτλ.

738. cf. Hom. z 343 πρώτω γὰρ καὶ δαιτὸς ἀκουάξεσϑον ἐμεῖο .... Ἔνϑα φίλ᾽ ὀπταλέα κρέα ἔδμεναι ἠδὲ κύπελλα Οἴνου πινέμεναι κτλ.

745. Ennm. ann. 422 tollitur in cae - lum clamor exortus utrisque.

748 sq. cf. Hom. X 321 εἰσορόων χρόα καλόν, ὅπῃ εἴξειε μάλιστα.

, 791 sqq. οἵ, Hom. M 201 αἰετὸς ὑψιπετὴς... Φοινήεντα δράκοντα φέρων ὀνύχεσσι πέλωρον Ζωόν, ἔτ᾽ ἀσπαίροντα᾽ καὶ οὔ πω λήϑετο χάρμης Κόψε γὰρ αὐτὸν... 'IÓ- νωϑεὶς ὀπίσω.

molli Structa lyra? 715. anth. L. I 170, 140. 718. Sil. III 306 levibus gens ignea plantis.

791 (XII 759). anth. L. III 81, 85.

732. ef. Val. Fl. III 230 num- quamne dolor virtute subibit Nil &ausas sine rege manus? e, q. S. .

796. Maximian, eleg. V 50 in Ve- nerem segnis ut ante fui.

739. Ovid. metam. XIIII 634 hic amor, hoc studium,

750. Stat, "Theb. II 648 a iugulo nitentem sustinet hastam.

766 sq. (V 441) anth. L. III 8I, 02 sq. cf, Grat. Cyn, 242 accessus-

LI

410

AVCTORES.

-

,/94 sqq. Hom, II 249 ὡς ἔφαν"

εὐχόμενος, τοῦ δὲ κλύε μητίετα

Ζεύς. Τῷ δ᾽ ἕτερον͵ μὲν ἔδωκε πα-

τήρ, ἕτερον δ᾽ ἀνένευσεν" Νηῶν μέν of ἀπώσασϑαι πόλεμόν τε μά- qu» τὲ “ῶκε, σόον δ᾽ ἀνένευσε μάχης ἐξαπονέεσϑαι.

, 909 sqq. Hom, O 586 ἀλλ᾽ ὅ γ᾽

AENEIDOS LIBER XI

IMITATORES,

que abitusque notasse ferarum Ad- monet, 334 quod nisi et accessus et agendi tempora belli Noverit,

711. anth. L. I 147, 1. 170, 42.

785 sq. ibid. 172, 19 sanete deum, summi eustos Soractis Apollo, — primi colimus,

788. Sil. V 179sic in Apollinea sem- per vestigia pruna Inviolata teras.

804. Aus. cent. nupt. 118.

ἄρα τρέσε ϑηρὶ κακὸν δέξαντι iov- -

κώς, Ὅς τε κύνα κτείνας ἢ βουκχό- λον ἀμφὶ βόεσσιν Φεύγει πρίν περ ὅμιλον ἀολλισϑήμεναι ἀνδρῶν.

815. cf. Hom. Π 813 μᾶῆκτο δ᾽ ὁμίλῳ.

818 sq. Bion. I 10 ὑπ᾽ ὀφρύσι δ᾽ ὄμματα ναρκῇ, Καὶ τὸ ῥόδον φεύ- γει τῶ χείλεος.

862. cf. Hom. z 123 νευρὴν μὲν μαξῷ πέλασεν, τόξῳ δὲ σίδηρον.

812. Val. Fl. IIII 295 territus ipse etiam atque ingentis conscius ausi. Stat. Theb. IIII 368 magnique fugit non inscius ausi. Orosius IIII 9, 288 Xanthippus tam audacis facti conscius,

816. Aus. cent. nupt. 120. anth. L. I 172, 138.

817. Aus. l. l. 121.

818. ibid. 131.

822. Stat. silv. V 2, 37 illi eura- rum asperrima suetus Credere par- tirique metus.

828. anth. L. I 45, 16. .

839. Sil. X 463 muleata cadavera caede.

857. Stat. Theb. X 910 tune etiam feriendus? ait. VIIII 787 leto mo- riere virorum. Val. Fl. IIII 243 iune Amyci moriere manu? ᾿

877. cf. Sil. II 251 conelamant matres, celsoque e culmine muri Lamentis vox mixta sonat.

880. anth. L. III 81, 17.

890. Sil. III 149 arietat in primos,

904. anth. L. I 14, 6.

911. Sil. V 433 flatusque imitan- tur equorum.

913 sq. ef. Sil. I 209 ubi fessus equos Titan inmersit anhelos.

AENEIDOS LIBER Xll . AH

LIBER XII.

AVCTORES,

| sqq: cf. Hom. TT 164 sqq.

18. Enn. ann. 34 olli respondit rex Albai longai.

19 sqq. Attius Antig. 136 quanto magis te istiusmodi esse intellego, Tanto, Antigona, magis me par est tibi consulere et parcere.

50 sq. cf. Hom. T 437 ind ἡ ἡ καὶ ἐμὸν βέλος ὀξὺ πάροιϑεν.

00. Hom. X 85 μηδὲ πρόμος ἴ- στασο τούτῳ.

97 sq. Hom. 4 141 ὡς δ᾽ ὅτε τίς e cse γυνὴ φοίνικι μιήνῃ.

IMITATORES, , 1l. anth. L.. II 192, 111 Turnus

"jam fractis adverso Marte Latinis

Semet in arma parat. 193, 53 Tur- nus ut infractos vidisset et undique caesos. 194, 67 Turnus ut infractos vidit eessisse Latinos.

2. ibid. I 172, 160.

3. ibid. II 193, 54 ultro Anchisia- :

den bello per foedera poscit.

4. Luean, I 205. anth. L. I 178, 286. epit. Iliad, 494 attolluntque animos.

6 sq. Wernsd,. p. L. m. I 290, 93 exeussis movet arma toris. Priscian. laud. Anast. 67 ut leo ... nisi no- bilis ora lacessat, Non movet arma. anth. L. I 172, 29, Ambr. Hex. VI 6, 37 eximia leonis pulchritudo co- mantes cervice toros excutit.

7. anth. L. I 172, 81...

1l. ibid. 107. »

24. ibid. 170, 53.

25. Sil. I 113 haud mollia dictu.

31. anth. L. I 178, 156.

42. ibid. 170, 48.

43. ibid. 178, 81.

47. ibid. 172; 50. — III 81, 69 Sic incipit ore (692). |

52. Grat. auxilium. 50 sq. anth. L. I 178, 210 sq.

Cyn. 352 nec longe

63, ibid. 22,

65 sq. Stat. silv. I 2, 244 non ta- lis niveos strinxit Lavinia vultus, Cum Turno spectante rubet. Aus. cent, nupt. 35 sq.

67 sq. Claudian. rapt. I 272 non sic decus ardet eburnum, Lydia Si- donio quod femina tinxerat ostro.

69. anth. L. I 170, 67.

70. Aus. cent, nupt. 55. anth, L. VI 84, 64.

412 AENEIDOS AVCTORES.

72 sq. Hom. € 218 μή μ ᾿ ἐϑέλοντ᾽ ἐέναι κατερύκανε, μηδέ μοι αὐτὴ Ὄρνις ἐν μεγάροισι καπὸς πέλευ.

84. Hom. K 437 λευκότεροι χιόνος, ϑείειν δ᾽ ἀνέμοισιν “ὁμοῖοι.

92.

2. Hom. α 127 πρὸς κίονα μα- x0nv. Η

102. Luer. III 280 ex oculis mi- cat acribus ardor,

115, Enn. ann. 588 funduntque elatis naribus lucem.

130. cf. Hom. I' 135 ἀσπίσι κε- κλιμένοι, παρὰ δ᾽ ἔγχεα μακρὰ πέπηγεν.

142, Hom. E 243 ἐμῷ κεχαρι- σμένε ϑυμῷ.

161. Hom. I' 306 οὔ πω τλήσομ᾽ ἐν ὀφθαλμοῖσιν ὁρᾶσϑαι Μαρνά- μενον φίλον υἱὸν ἀρηιφίλῳ Μενε- λάῳ.

LIBER XII

IMITATORES,

72 sq. Sil. III 133 ominibus paree et laerimis, anth. L. I 178, 72 sq.

81. anth, L. I 178, 275.

84. cf. epitom. lliad. 735 multo eandore nitentes .... quos nec prae- cederet eurus Nee posset volucri cursu superare sagitta.

86. Claudian. carm. LXXXVIII 2 exercentur equis et colla comantia peetunt.

94. Iuvenal. II 100 Aectoris Aurunci spolium.

99. epit. Iliad. 323 Iliacoque tuos foedaret pulvere crines.

100, Aus. Mos. 236 aut frontis ad oram Vibratis coeptat digitis ex-

tendere crines. 102. anth, L. I 171, 7. 178, 330.

104—106. vid. ad Georg. 232—234.

107. anth. L. II 192, 78. iamque habilis bello et maternis laetus in armis, cf. ad Ge. II 429.

115. ibid. V 1, 8 naribus elatis efflant e pectore lucem.

116. ibid. I 170, 101.

118. ibid. 178, 323.

131. Aus. cent. nupt. 67."

139. Sil. VIII 206 diva deae pa- rere parat.

142. Ovid. metam. V 261 animo gratissima nostro.

146. anth. L. I 172, 53.

150. ibid. 46.

153. ibid. 178, 171 forsan miseros meliora sequuntur. 156. vid. ad II 522.

159. Ammian. Marc. XV 8 audendi in tempore consideratus hortator. anth. L. I 178, 393.

166. epit. Hiad. 907 non clarae gentis nobis mansisset origo.

167. epit. Iliad. 941 tectum cae- lestibus armis.

168. Aus. cent. nupt. 7.

AENEIDOS

AYCTORES,

173 sq. cf. Hom. I' 273 ἀρνῶν ἐκ κεφαλέων τάμνε τρίχας.

176 — 181. Hom. ibid. 276 Ζεῦ πάτερ, 1 δηϑεν μεδέων, κύδιστε μέ- γιστε, ᾿Ηἕλιός 4^, ὃς πάντ᾽, ἐφορᾷς

418

LIBER XII

IMITATORES. 176. anth. L. I 178, 1.

178. ibid, 2. 99 et tu Saturüiá Iuno. à d

καὶ πάντ᾽ ἐπακοῦεις, Καὶ ποταμοὶ.

καὶ γαῖα .... Ὑμεῖς μάρτυροι ἔστε

κτλ. cf. T 258.

206 sqq. Hom. 4 234 ναὶ μὰ τόδε σκῆπτρον; τὸ μὲν οὔ ποτε φύλλα καὶ ὄξους Φύσει, ἐπεὶ δὴ πρῶτα τομὴν ἐν ὄρεσσι λέλοιπεν, Οὐδ᾽ ἀναϑηλήσει" περὶ γάρ ῥά ἕ χαλκὸς ἔλεψεν Φύλλα τε καὶ φλοιόν νῦν αὖτέ μιν υἷες "Aoi ᾽ν παλάμῃς φορέουσι δικασπόλοι.

224. Hom. z 86 T, δ᾽ ἀνδρὶ ἰκέλη Τρώων κατεδύσεϑ᾽ ὅμιλον.

228, Furius in X apud Macrob. Sat. VI 1, 33 rumoresque serunt varios et multa requirunt.

233. ef. Hom. B 123 εἴ πὲρ γάρ κ᾿ ἐθέλοιμεν Aycio( τε Τρῶές τε “Ὅρκια πιστὰ ταμόντες ἀριϑμὴ 9 μεναι ἄμφω, ... Ἡμεῖς δ᾽ ja δεκάδας ᾿διακοσμηϑεῖμεν. Agouot, Τρώων δ᾽ ἄνδρα ἕκαστον ἑλοίμεϑα οἰνοχοεύειν, 1]ολλαί κεν δεκάδες δευοίατο οἰνοχόοιο.

2535. Enn. epigr. 4 volito vivus per ora virum. 5

. ecl.

284, Enn, ann, imber.

287 fit ferreus

*

200. ibid. 172, 66.

203. ibid. 170, 59.

206 sqq. Val. Fl. III 707 hane ego magnanimi spolium Didymaonis ha- stam, Quae neque iam frondes vi- rides nec proferet umbras, Ut semel est evulsa iugis ac matre perempta Fida ministeria et duras obit-hor- rida pugnas, 'Testor. Priap. XXV hoe sceptrum, quod, ab arbore ut

.reeisum est, Nulla iam poterit vi-

rere fronde.

L|

225. anth. L. VI 84, 32.

230. ibid, I 172, 64, 99.

243. ibid. III 81, 806.

247 sqq. Sil. IIII 105 accipiter ... Turbabat violentus aves.

253 sq. Auson. Cupid, cruc. 52 ho- stemque unum loca non sua nactum

. Faeta nube premunt,

274 sqq. Ov. met. VIII 317 morde- bat fibula vestem. Sil. VII 624 qua fibula morsus Loricae erebro laxata resolverat ictu, Accepit lateri peni- tusque in viscera adegit. Calpurn. VII 81 adunco fibula morsu, Corippus de laud. Iust. II 121 aurea iuneturas morsu praestrinxit adunco Fibula,

275. anth. L. I 146, 8.

2835q. epit. Iliad. 359 telorumque volat cunctis de partibus imber,

414

AVCTORES, . 2935sq. cf. Hom. E 586 ἐπὶ fos- χμόν τε καὶ μους. 2904, Enn. ann. 589 teloque a bali.

L1

331 sqq. cf. Hom. N 208 οἷος δὲ βροτολοιγὸς Ἄρης πόλεμόνδε μέτει- σιν, Τῷ δὲ Φόβος, φίλος υἱός, ἅμα κρατερὸς καὶ ἀταρβῆς, “Ἑσπετο, ὅς τ᾿ ἐφόβησε ταλάφρονά περ πολε- μιστήν᾽ Τὼ μὲν ἄρ᾽ ἐκ Θρήκης ᾿Ἔφύρους μέτα ϑωρήσσεσϑον κτλ.

AENEIDOS LIBER XII

IMITATORES,

ι

204. epit. Iliad. 373 teloque ad- versa trabali Tempora transadigit.

- 296. anth. L. I 178, 374.

300. Val. Fl. III 168 occupat os barbamque viri.

312. Aus. cent. nupt. 107. ὁ

314 sq. anth. L. I 178, 158 sq.

318. ibid. 147, 19. 170, 80. 172, 1156.

322. Stat. Theb. XII 136 pereat- que ingentis gloria facti.

323. Sil. V 657 nulli dextra ia- ctare reliquit Flaminium cecidisse sua.

324 sqq. Sil. V 376 quae dum tur- batos avertunt aequore campi Du- ctores, .. ex agmine Poenum. Ce-

. dentem consul tumulo $peculatus ab

alto .... 383 poscit equum. 327. anth, L. I 172, 35.

332, Sil. XII 684 clipeoque tre-

mendum Inerepat.

339 sq. Hom. 4 530 ἃς &o ἀφ᾽ íz- πείων ὁπλέων ῥαϑάμιγγες ἐβαλλον..

1391, cf. Hom. 4 193 Ταλϑυβι᾽, ὅττι τάχιστα Μαχάονα δεῦρο κά- λεσσον κ. τ. É.

393 sq. Hom, B 827 Q καὶ sm "Amoliov αὐτὸς ἔδωκεν.

339 sq. Val. ΕἸ, II 205 atraeque genis pallentibus irae.

342, Sil. IIII 175 nec aW ambo.

948, Aus. cent. nu

390 sqq. Sil. II poe qui thalamos ausus.quondam sperare superbos. 183 ast Ithacus vero ficta pro morte loquacem Affecit leto.

364. Sil. I 261 correptis sterna- cem ad proelia frenis Frangere equum,

374. anth. L. I 170, 136.

386. Sil. VI 79 lapsantes fultum truneata cuspide gressus, ef, I 554 dubio vestigia nisu Alternata tra- hens. Val. Fl. II 93 alternos aegro eunetantem poplite gressus.

388. cf. Grat. Cyn. 382 quae tu- tela est proxima, tenta.

391. cf. Aus. epigr. XX 7 medi- | eum quod Iapida dieunt. anth. L. 1 172, ἘΝ

397 (X 52). Sil. III 579 mutum

AENEIDOS

AVCTORES.

407 sq. Enn. ann. 592 stant pul- vere campi.

435 sq. Soph. Ai. 550 ὦ παῖ, γέ- vO|O0 πατρὸς εὐτυχέστερο , Tà à! ἄλλ᾽ ὅμοιος, καὶ yívow ἂν ov xa- xóg.Attius arm. iudice, 156 virtuti sis par, dispar fortunis patris,

441. Hom, H 1 ὡς εἰπὼν πυλέων ἐξέσσυτο φαίδιμος "Ἑκτωρ.

, 451 βᾳᾳ. cf. Hom. “] 275 ὡς δ᾽ ὅτ᾽ ἀπὸ σκοπιῆς εἶδεν νέφος αἷ- πόλος ἀνὴρ Ἔρχόμενον κατὰ πόν- τον ὑπὸ Ζεφύροιο ἰωῆς .... 'P(- γησέν τε ἰδών, ὑπό τε σπέος ἤλασε unie.

460. Hom. E 835 ὡς φαμένη Σϑένελον μὲν ἀφ᾽ ἵππων ὦσε χα- pats. :

492, Hom. X 275 ἕξετο γὰρ προὶ- δών, Enn. ann, 397 tamen indu- volans secum abstulit hasta Insigne.

499, Enn. ann. 464 irarumque ef- funde quadrigas.

507. cf. Hom. .X 325 ἵνα vs ψυ- 1s ὦκιστος ὄλεθρος.

510 sq. Hom. T 462 τὸν μὲν δουρὶ βαλών, τὸν' δὲ σχεδὸν ἄορι τύψας.

LIBER XII 415

IMITATORES,

volvens inglorius aevum. anth. L. I 89, 4 lanificas tentavi inglorius artes, 4

398, vid. ad VIIII 794,

400 sq. Sil. V 3067 intortos de - more adstrietus amietus. Stat. silv. I.4, 107 ritu se cingit uterque Paeonio.

407, Claudian. in I consul. $Sti- lich. I 257 stant pulvere Syrtes Gaetulae. 2

424, Stat. Theb. II 326 cervixque recepto Sanguine magna redit fra- ctaeque in pectora vires. Nemesian. Cyn. 286 mox laetae redeunt in pe- ctora fortia vires, anth. L. I 45, 6 concidit, atque novae rediere in proelia vires.

427. anth. L. I 172, 39.

428. Aus. cent, nupt. 90.

434. Quinctil. declam. VIIII p. 197 iamque suprema per galeam dederam oscula.

435. cf. Sil. III 70 nate ... am- PE e Sis patrio decore. anth.

Ai 439. anth. L. I 172, 126.

444. ibid. 170, 122.

4515sqq. cf. Val. Fl. III 91 cae- ruleo veluti eum Iuppiter agmine nubem Constituit; certant zephyri, frustraque rigentem Pulsat utrimque notus: pendent mortalia longo Corda metu, quibus illa fretis, quibus in- cidat arvis.

469. epit. Iliad. 514 ille ruens ietu media inter lora rotasque Vol- vitur.

474. anth. L. I 108, 1 vaeua atria lustrat hirundo.

483. ibid. III 81, 63 voce vocant.

508, Aus. cent, nupt. 127.

' 519. Ovid. met. III 586 pauper et

410 AENEIDOS

AVCTORES,

521 sq. cf. Hom. 4 155 ὡς δ᾽ ὅτε

πῦρ &í(ÓmAov ἐν ἀξύλῳ ἐμπέσῃ ὕλη.

Apollon. Rh. I 1027 ὀξείῃ ἴκελοι ῥιπῇ πυρός, nv ἐνὶ ϑάμνοις. Ava- λέοισι πεσοῦσα κορύσσεται. ; 523 sq. Hom. z 452 ὡς δ᾽ ὅτε χείμαρροι ποταμοὶ κατ᾽ ὄρεσφι ῥέ- οντες Eg μισγαγπειαν συμβάλλετον ὄβριμον ὕδωρ... Τῶν δέ τε τηλόσε δοῦπον ἐν οὔρεσιν ἔκλυε ποιμήν.

546. Hom. II 787 ἔνϑ᾽ ἄρα τοι Πάτροκλε φάνη βιότοιο τελευτή.

552 (VIIII 532). Enn. ann, 108 summa nituntur opum vi.

965. ibid. 2603 nunc Iuppiter hac stat, ^

987 sqq. cf. Apollon. Rh. II 130

ὡς δὲ μελισσάων σμῆνος μέγα um- ᾿λοβοτῆρες "Hi μελισσοκόμοι πέτρη νι καπνιόωσιν, Ai δ᾽ ἤτοι τείως μὲν κτλ. |

603. cf. Hom. 4 278 ἁψαμένη βρό- gov αἰπὺν ἀφ᾽ ὑψηλοῖο μελάϑρου.

627. οἵ, Hom. N 312 νηυσὶ μὲν ἐν μέσσῃσιν ἀμύνειν εἰσὶ καὶ ἄλλοι.

634 sqq. Hom, A4 202 τίπτ᾽ αὖτ᾽, αἰγιόχοιο Zig τέκος, εἰλήλουϑας; ἢ ἵνα υβριν ἴδῃς "Ayaufuvovoc ᾿ἀτρείδαο;

LIBER XII

4

IMITATORES, ipse fuit... 588 ars illi sua cen- sus erat,

. 929. Sil. III 445 Volcarum popu- latur iter. * 932. anth. L. I 45, 15.

946. ibid. 170,.144,

952, ibid. III 81, 42.

553. ibid, I 170, 113.

573. ibid. 178, 105.

-

589 (cf. ad Ge. IIII 202). Clau- dian, rapt. II 125 cum cerea reges Castra movent,

995. anth. L. I 172, 159 regina ut tectis venientem conspicit hostem.

596. Stat. Theb. XI 361 tecta in- cessentem.

603. Sil. I 166 deformem leti,

620. anth. L. I 178, 408.

630. ibid. 175, 5 nee pugnae in- ferior nec e, q. s.

— Ex.

636. ibid. 178, 260.

697. ibid. 170, 81 en quid ago? aut quamnam spondet fortuna sa- lutem? |.

638. ibid. III 81, 25. . 643. Val. Fl. III 294 exstinguine mea — fatis hoe defuit unum — Speravi te posse manu? :

646. Lucan. I 366 usque adeo mi- serum est eivili vincere bello? Stat. Theb. IIII 673 usque adeone parum

AENEIDOS

- AYCTORES,

684 sqq. Hom. Ν 137 ὀλοοίτροχος ὡς ἀπὸ πέτρης, Ὅν τε κατὰ στε- φάνης ποταμὸς [τ ἄρροος à, 'Ρήξας ἀσπέτω e ἀναιδέος ἔχματα πέτρης" "Py $' ἀναϑρώ- σκων πέτεται κτλ.

701 sqq. “οἵ, Hom. N 354 ὄρεϊ νιφόεντι ἐοικώς.

716. Apollon. Rh. II 88 ἠύτε

ταύρω Φορβάδος ἀμφὶ βοὸς κε- κοτηότε δηριάασϑον.

725 sq. Hom. X 200 καὶ τότε δὴ χρύσεια πατὴρ ἐτίταινε τάλαντα, RIBBECK, VERGIL, III.

LIBER XII 417

IMITATORES, T

cineri data mater iniquo? Claudian. Prob. et Olybr. 166 usque adeone meam condunt oblivia mentem?

648. anth. L. I 14, 29 inscia

culpae. .650 sqq. cf. Stat. Theb. XI 239 nuntius exanimi suspensus peetora cursu Aepytus ad regem portae sta- tione relieta Tendit e. q. s

653. anth. L. I.175. 178, πὶ.

656. ibid. 175, 20 iamque faces, non tela iacit.

668. ibid. 178, 278. III 81, 4.

669. ibid. III 8I, 68.

670 (V 648). ibid, 1Π|Ι 13, 13 ar- dentes oculorum orbes humerosque nitentes Ostendens,

678 sq. ibid. I 170, 60 sq.

681. ibid. 147.

684 sqq. Lucan. III 470 qualis rupes, quam vertice montis Absci- dit impulsu ventorum adiuta ve- tustas. Sil. IIII 522 ut torrens celsi praeceps e vertice Pindi Cum sonitu ruit in campos, magnoque .fragore Avulsum montis volvit latus, obvia passim Armenta inmanesque ferae silvaeque trahuntur: Stat. T'heb. VII 744 sic ubi nubiferum montis latus aut nova ventis Solvit hiems aut victa situ non pertulit aetas e.q.s. cf. Val. Fl. VI 631 sqq.

694. anth, L. I 172, 90. 178, 409.

696. ibid. 170, 117. 178, 381. cf. epit. Iliad. 279 post haec discedit uterque Depositis telis populus, campusque patescit.

99, Aus. cent. nupt. 100.

700. epit. Iliad. 957 hic vastis

intonat armis.

702 sq. Sil. I1 313 mole nivali AI- pibus aequatum attollens caput Ap- penninus,

708. Sil. VIIII 434 stabant educti diversis orbis in oris e. q. s. Iu- venceus I 794 homines diversis n tibus orbis Progenitos.

712. anth. L. III 81, 12.

720, ibid. I 178, 250 illi inter sese magna vi vulnera miscent.

725. epit. Iliad. 658 sustinet au- ratas aequato pondere lances.

27

418

AVCTORES,

Ἔν δ᾽ ἐτίϑη δύο κῆρε τανηλεγέος ϑανάτοιο.

742. .ef. ibid. 136 “Ἕκτορα δ᾽ ; ὡς ἐνόησεν, ἕλε τρόμος" οὐδ᾽ ἀρ᾽ ἔτ ἔτλη Αὖϑι μένειν, ὀπίσω δὲ πύλας λίπε, βῆ δὲ φοβηϑείς.

749 sqq. ibid. 189 ὡς δ᾽ ὅτε ve- βρὸν ὄρεσφι κύων ἐλάφοιο δέηται κτλ.

704. sq. οἵ, Apollon. Rh. II 280 τυτϑὸν. δὲ τιταινόμενοι μετόπισϑεν ἼἌκρῃς ἐν γενύεσσι μάτην ἀράβησαν ὀδόντας.

759. ef. Hom. X 415 ἐξονομακλή- δὴν ὀνομάξων ἄνδρα, ἕκαστον.

109. οἵ, 1014. 208 ἀλλ᾽ ὅτε δὴ τὸ τέταρτον ἐπὶ κρουνοὺς ἀφίκοντο.

704 sq. ibid. 159 ἐπεὶ οὐχ ἱερήιον οὐδὲ βοείην ἀρνύσϑην, ἅ τὲ ποσσὶν ἀέϑλια γίγνεται ἀνδρῶν, ᾿Δλλὰ περὶ ψυχῆς ϑέον Ἕκτορος ἱπποδάμοιο.

782. cf. Hom. Φ 174 ὃ δ᾽ ἄρα μελέην ᾿Δχιλῆος Οὐ δύνατ᾽ ἐκ κρη- μνοῖο ἐρύσσαι χειρὶ παχείῃ.

815 sqq. cf. Hom. O 36 ἴστω νῦν τόδε Γαῖα... Καὶ τὸ κατειβόμε- pov Στυγὸς ὕδωρ, ὃς τὲ μέγιστος "Ooxog δεινότατός τε πέλει μακά- ρέσσι ϑεοῖσιν .... Al μὴ δι᾿ ἐμὴν ἰότητα Ποσειδάων ἐνοσίχϑων Πη- μαίνει Τρῶας κτλ.

AENEIDOS LIBER XII

IMITATORES.

729. Paulin. vit. Mart. II 436 alte sublatum surgit furiosus in ensem.

732. anth. L. I 170, 131.

740 sq. cf. epit. Iliad. 305. 968 dissiluit mucro.

748. Aus. cent, nupt. 104.

794 sq. Ovid. metam. I 535 in- |

haesuro similis iam iamque tenere Sperat. Stat. Theb. V 168 iam iam- que teneri Credit et elusos audit coneurrere morsus.

797. anth. L. I 170, 148.

798. ibid. III 81, 84 socios simul increpat omnes. (Ecl. VIII 70.)

765. ibid. I 170, 125. III 81, 30. 778. ibid. I 178, 353.

783. ibid. 170, 133 tum nititur acer et instat.

791. ibid. 14, 32.

793. ibid. 178, 409. 459.

794. ef. Ovid. metam. XIIII 608.

799. anth. L. I 45, 7.

800, ibid. 178, 100, 194.

805. ibid. 357. 442.

816. ibid. 819. ibid. 829. ibid. , 832. ibid. e: 144. " 833. ibid. 841. ef. Ovid. met, XM 902 sq.

/, ,

172, 124. 178, 75.

Past d. adiit ΑΝ“... ἃ

AENEIDOS LIBER XII

y AVOTOUMA

875. cf. Hom. X 213 λέπεν δέ ἕ Φοῖβος ᾿“πόλλων.

879. cf. Bion. I 52 ἃ δὲ τάλαινα Zoo καὶ ϑεός ἐμμι, καὶ οὐ δύνα- peat 6s διώκειν.

888. ef. Hom. βριϑὺ μέγα στιβα- gov.

π΄ 894. vid. ad VII 292.

897 sqq. Hom. E 302 ὃ δὲ χερ- μάδιον λάβε χειρί, Τυδεΐδης, μέγα ἔργον, ὃ οὐ δύο γ᾽ ἄνδρε “φέροιεν, Οἷοι νῦν βροτοί tio * ὃ δέ μιν δέα πάλλε καὶ οἷος. cf. M 445 sqq. — Φ 403 λέϑον εἵλετο χειρὶ παχείῃ Κείμενον ἐν πεδίω. μέλανα τρηχύν τε μέγαν τε, Τόν ῥ᾽ ἄνδρες πρότε- go. ϑέσαν ἔμμεναι. οὖρον ἀρούρης.

,

908 sqq. Toa. X 199 ὡς δ᾽ iv ὀνείρῳ οὐ δύναται φεύγοντα ὃι- GELV.

918. cf. Hom. X 295 o οἵ ἐγγύϑεν ἦεν.

920. cf. ibid. 321 εἰσορόων χρόα καλόν, ὅπῃ εἴξειε μάλιστα.

δὲ οὔ τί

932 sqq. cf. ibid. 338 λέσσομ᾽ ὑπὲρ ψυχῆς καὶ γούνων σῶν τε τοκήων, Μή με ἕα παρὰ νηυσὶ κύνας κατα- δάψαι ᾿Δἀχαιῶν κ. τ. É

.neres plausis everberat alis.

419

IMITATORES. ^x

847 sq. anth. L. I 178, 431 sq.

848. Propert. II 12, 5 idem non frustra ventosas addidit alas.

849. anth. L. I 170, 28.

866. Ovid. metam. XIIII 577 kd cf. Grat. Cyn. 348 nigris orbem cireum- sonat alis.

873. cf. Stat. Theb. XII 214 et nune me duram .... quereris.

878. anth. L. I 178, 21.

883. 888.

889. ibid. III 81, 70.

892 sq. ibid. I 178, 449 sive animo sive arte vales. opta ardua pennis Astra sequi. 452 sq.

893. ibid. 453. -

894. Sil. I 298 caput quassans.

805. anth. L. III 81, 102.

897 sqq. epit. lliad. 460 saxum ingens, medio quod forte iacebat in .agro, Dis seni quod vix iuvenes tellure levarent, Sustulit et magno conamine misit in hostem. (Ovid. metam. III 60.)

ibid. 282. ibid. 168, 19. '

ὲ 905 (V 432). Sil. I 529 genua la- ant.

907. Sil IIII 137 ictum perdide- rat spatio.

908 5d. epit. Iliad. 944 i in somnis veluti .... gressum labor ipse mo- ratur.

911 sq. Ovid. metam. XI 3206 lingua tacet, nee vox temptataque verba sequuntur. Aus. cent. nupt.

97 sq. anth. L. I 178, 371.

912. 916. Aus, cent. nupt. 92.

920.

931. ibid. I 170, 155.

032. Ovid. metam. XIII 457 utere iam dudum generoso sanguine. Sil. XV 801 utere Marte tuo. anth. L. I 172, 89. 178, 211.

21*

anth. III 81, 69.

. 420 AENEIDOS LIBER XII

F AVCTORES, IMjTATORES.

933 sq. cf. Hom. δὰ 486 μνῆσαι 931—936. Dictys Cret. III 21 πατρὸς σοῖο, ϑεοῖς ἐπιείκελ᾽ A- nihil deprecor.... concede parvu- χιλλεῦ w. t. ἕ. | lis saltem non animam parentis,

sed cadaver deprecantibus. veniat in animum recordatio parentis tui.

. . 945. anth. L. I 168, 15. -- 946. ibid. III 81, 97. epit, Iliad. 859 accensus furiis decurrit ad ae-

quor.

952, anth. L. II 188, 17 Turni vita fugit infernas maesta sub

e umbras. κοῦ

ADDENDA ET

CORRIGENDA.

BUCOLICON LIBER.

AYCTORES.

2 (VI 8. Theocr. VII 50 κἠγὼ μέν, ,9en φίλος εἴ τοι ἀρέσκει, Τοῦϑ᾽ ὅτι πρὰν ἐν ὄρει τὸ μελύ- δριον ἐξεπόνασα. Lucret. IIII 589 fistula silvestrem ne cesset fundere musam,

12, De usu voe; en sim. (apud 'Theoer. ἠνέίδε sim.) vid. quae col- legit Gebauer 1, l. p. 29.

ECLOGA 1.

IMITATORES, l. incert. apud Donat. Bk Verg.

XVI Tityre, si toga calda tibi est,

quo tegmine fagi?

2. Calp. eel. VIII 27 sed quia tu nostrae musam deposcis avenae. (ef. Gebauer de poetarum Graec. buc. inpr. Theocriti carminibus in eclogis à Vergilio expressis libri II. ed. II p. 14) Ὁ

3. Wernsdorf. p. L. m. I 180, 33 gramine cum tacto patriae sola dul- cia linquis.

9 sq. Calp. ecl. ITII 38 et fruimur silvis Amaryllidos ... nisi tu Meli- boee fuisses, VIII 15 te nune rura sonant,

6. id. I 46 dum populos deus ipse — add. [III 7. 165.

id, V 27 tepidos tune hoslin. eultros Imbuat,

9. ibid. 5 quas errare vides inter dumeta capellas.

10 (VI 1). id. IIII 20 levibus quem saepe cieutis Ludere conantem ve- tuisti.

13sq. id. V 39 te quoque non pudeat, cum serus ovilia vises, Bi qua iacebit ovis partu resoluta re- centi, Hane humeris portare tuis

422

AVCTORES,

24, vid. ad A. I 498 sqq.

—

39 (V 62 X 13). ef. Theocr. XXVII 58 ἀλλάλαις λαλέουσι τεὸν γάμον ob κυπαρισσοι.

91. pro 64, 18 1. LXVIII 97.

559. cf. Theocr. VII 153 τοῖον νέκταρ ἔπεισε κατ᾽ αὐὔλια ποσσὶ χορεῦσαι. De sententia vide, quae Gebauer collegit l. l. p. 228.

96. cf. Gebauer p. 39.

4

ADDENDA ET CORRIGENDA.

IMITATORES.

natosque tepenti.Ferre sinu tremu- los.

23. vid. ad Ge. IIII 176.

24, Sulpicia sat. 20 duo sunt, quibus extulit ingens Roma caput.

26. 36. Calp. ecl. VII 7 mirabar, quae eausa foret tibi tanta mo- randi.

31. Wernsd. p. L. m. III 148, 11 namque, fatebor enim, quae maxima deterrendi Debuit, hortandi maxima causa fuit,

36. leg. *vid. ad v. 26.

39. Rutil. Nam. I 31 ipsi quin etiam fontes si mittere vocem, Ipsa- que si possent arbuta nostra loqui e. q. 8.

42. Avien. deser. 603 illic saepe deum conspeximus adridentem. .

45 (Ge. III 73). Nemesian, Cyn. 114 huie parilem submitte marem. 90. Wernsd, p. L. m. II 226, 99 en tibi Tityrus Salvo laetus agit grege.

94 sq. ibid, VI 163, 13 apes su- surro murmurant gratae levi.

56 (cf. ad Ge. II 384). Calp. ecl. 1Π1 124 ut nudus ruptas saliat cal- cator in uvas,

: 958. Wernsd. p. L. m. VI 391, 20 et castus turtur atque columba ge- munéí.

99 sqq. (III 91 V 76 VIII 27. 52) — lin. 9 del. “οἵ, III 91 —52,^ — lin. 12 pro 168 leg. 169. — add. Wernsd. p. L. m. IIII 533, 92 ante sub Aegaeo optabunt pix tecta pa- lumbes, Et versa halcyone compo- net in arbore nidos, Esuriens vitu- los alet ante leaena sequaces, Atque impasta diu teneros lupa nutriet agnos, Mutantesque suis divisum partibus orbem Aut Bareaeus alet Taurum aut Hyrcania Tauros: Ante Thyesteis iterum male territa men- sis Interrupta dies refugos vanescet in ortus: Ante dabunt imbres Ni- lum, super aethera damae Errabunt, nantesque canent et flumina plau- dent, Quam mihi post tergum veni- ant tua dona, magister.

ΑΥ̓ΟΤΟΒΕΞΒ,

disputavit Gebauer p. 23 sq. 142 sqq. 2 sq. vid. ad III 53 sq.

,,9. cf. Theocr. III 6 ὦ χαρίεσσ᾽ ᾿Δμαρυλλί, τί μ᾽ οὐκ ἔτι κτλ.

7. id. VII 119 οὐκ ἐλεεῖ μευ.

13. Catull. LXIIII 354 sole sub ardenti flaventia demetit arva.

16. Gebauer l. l. p. 39. 17. dele Theocriti versum.

18. add. Theoer. XXIII 28 xoi τὸ ῥόδον καλόν ἐστι, καὶ ὁ χρόνος αὐτὰ μαραίνει.

De tota hae ecloga vide, quae

ECLOGA Ill. LE 493

IMITATORES,

63. Rutil. Nam. I 53 obruerint citius scelerata oblivia solem, Quam tuus ex nostro corde recedat honos.

66. Nemes. Cyn. 124 divisa Bri- tannia miitit Veloces nostrique or-.

bis venatibus aptos. Wernsd. p. L.

m. V 1358, 1 semota et vasto dis-

iuncfía Britannia ponto.

76. epitome Iliados 893 tondent prata greges, pendent in rupe ca- pellae.

78. cf. Calp. VIII 6 dum salices haedi, dum gramina vaccae Deton- dent,

83. id. ITII 169 iam sol contractas pedibus magis admovet umbras. VIII 86 sed iam sol demittit equos de culmine mundi. cf. VIIII 89.

ECLOGA II. 1. Martial. VIII 56, 12 tu licet et .

nostrum, dixit, Alexin ames. Calp. II 1 intactam "Crocalen puer Asta- cus et puer Idas ... Dilexere diu.

5. Calp. XI 12 sie sua desertis

, nudarunt vulnera silvis,

6. Gratius Cyn. 300 nee me pi- gnoribus nec te mea carmina fal- lent. Calp. VIII 29.

7. Calp. III 87 laqueum miseri nectemus ab illa Ilice.

8. id. I 19 et iam ecaptatae pa- riter suecessimus umbrae. XI 39 iam pecudes subiere nemus.

9. Copa 28 nune etiam in (nunc veprum ZZauptius) gelida sede la- certa latet.

12 sq. Calp. XI 41 solus cano, me sonat omnis Silva, nec aestivis cantu concedo cicadis.

15. ibid. 50 qui tulerit Meroés fastidia longa superbae. 59 perfe- rat et fastus.

17. Calpurnii versus est 44: tu quoque saeve puer niveum ne perde colorem.

18. Wernsd. p. L. m. ΠῚ 221, 45 alba ligustra tuáe nequeunt aece- dere laudi,

20. Nemes, Cyn. [59 passim nam lactis abundans Tempus adest.

424

AVCTORES,

24. Gebauer p. 195.

26 sq. cf. Theocr. VI 37 eg παρ᾽ μὶν κέκριται.

29. Gebauer p. 10.

34. 38. cf. id. I 126 ἔνϑ᾽ ὦναξ καὶ τάνδε φέρ᾽ εὐπάκχτοιο μελέπνουν Ἔκ καρῶ “σύριγγα εν. περὶ ' ai

Aog ἑλικτάν: ^H γὰρ ἐγὼν ὑπ᾽

τος ἐς ἄιδος ἕλκομαι ἤδη. : 36. 'TTheoer. V 104 ἔστε δέ μοι

γαυλός. K

ADDENDA ET CORRIGENDA.

IMITATORES,

22. Ovid. metam. XIII 829 lac mihi semper adest niveum. Wernsd. p. L. m. VI 161, 7 non defit hortis et voluptas maxima.

23. Calp. VIIII 82 cantamus avena Qua divi cecinere prius.

25. Ovid. metam. XIII 840 certe ego me novi liquidaeque in imagine vidi Nuper aquae, placuitque mihi mea forma videnti.

21. am 98 sq.) cf. anth. L. V 149, 19 (Wernsd. VI 407).

28 sq. Calp. II 60 ne contemne easas et pastoralia tecta, "VII 42 sordida tecta, casas et sola mapalia nosti.

32 (III 20). id. III 26 calamos in- texere cera Incipit. III 19 iam

"puerum calamos et odorae vincula

cerae Iungere nune cohibes. "VIII 4 nam te calamos inflare labello Pan docuit. 58 calamos aptare la- bris et iungere cera. X 13 nulli fas est inflare cicutas, Quas ego Mae- nalis cera coniungo sub antris. Wernsd. p. L. m. II 388, 7 me Pan* ad thiasos docuit modulamine cantus.

34. Wernsd. p. L. m. II 388, 10 et roseo ferit ore deus mollique labello.

36. Ovid. metam. VIII 191 sic rustica quondam Fistula disparibus paulatim surgit avenis. Calp. IIII 149 imparibus modo concinuistis avenis. add. IIII 20. X 13. VII 12.

Wernsd. p. L. m. II 388, 3 dispari-

38. cf. id. I 3 μετὰ Πᾶνα τὸ δεύτερον cov ἀποισῇ.

"

51. cef. "Theocr. III 10 ἠνίδε τοι δέκα μᾶλα φέρω. ... καὶ αὔριον ἄλλα τοι οἰσῶ.

bus.compacta modis WU I x ci- entis,

42, cf. Ovid. metam. XIII 837 dominae servabimus istos.

45 sq. Copa 16 lilia quae niveis " attulit in calathis.

50. Colum, X 307 pressaque flam- meola rumpatur fiscina caltha.

51. Calp. II 72 quam multa sub arbore nostra Poma legam. 90 ut in arbore saepe notayi Cerea sub tenui lucere Cydonia lana, cf. etiam

ECLOGA III.

AYCTORES. ^

53. de hiatu vid. Gebauer 1.1. p. 136.

62. (Ge. II 485 sq.) cf. Mosch. V 7 γᾶ δέ μοι ἀσπαστὰ καὶ Ódowiog. εὔαδεν ὕλη.

63. add. Theocr. VIII 80 τᾷ flot δ᾽ ἃ μόσχος, τῶ βουκόλῳ «t βόες αὐταί.

65. Lucr. II 258 quo ducit quem- que voluptas.

68. Theoer. VII 56 ϑερμὸς γὰρ ἔρως αὐτῶ us καταίϑει.

. despernat Alexis.

425

IMITATORES,

Prop. IIII 13, 27. Martial. X 42, 1. 3. anth. L. III 211, 3 sq.

56. Colum. X 298 ne Cydonis opes cf. etiam Ovid. metam. XIII 838.

60. Prop. II 30, 1 quo fugis a. demens? Wernsd. p. L. m. III 189, 37 quid loquor a demens? Calp. VIIII 72 di pecorum pavere greges. -

67. ef. Calp. VIII 86.

72. id. VIIII 33 ipse ego nec molli iunco nec vimine lento Perfeci ca- lathos.

ECLOGA III.

Gebauer p. 186 sqq. 1l. lin. 3 pro βόσκων leg. βόσκεν.

1, incert, apud Donat, vit. Verg. XVI dic mihi Damoeta, cuium pe- eus? anne Latinum? Non, verum

"Aegonis. nostri sic rure loquuntur.

6. de hiatu vid. Gebauer p. 135 sq.

10. Theoer. V 112 o? τὰ Míxo- vog κτλ.

17. id. V 75 κάκιστε.

23. ef. Theocr. XV 91 ὡς δ᾽ "εἰδῆς καὶ τοῦτο, Κορίνϑιαι εἰμὲς ἄνωϑεν.

-

, 31. οἵ, Theoer. XXII 70 ἦ καὶ ἄεϑλον ἑτοῖμον, ἐφ᾽ à δηρισόμεϑ᾽ ἄμφω;

6. Nemes. Cyn. 150 hue omnes catuli, hue indiscreta feratur Turba.

9. ibid. 94 naiades faciles.

10. Calp. VI 84 me puto vicinus Stimicon e. q. s.

12. id. VII 5 veteres fagos.

20. id. III 94 ipse procul stabo

vel aeuta carice tectus Vel propius

latitans.

26. Calp. X13 nec triviale'sonans.

27. id. III 60 acerbae stridor avenae.

.. 80 (cf. IIII 21). Wernsd. p. L. m. II 243, 50 uberibus plenis veniant- que ad muletra capellae.

31. Calp. II 6 duleique simul con- tendere cantu Pignoribusque parant. VI 2 certavere sub his alterno car- mine ramis Iudice me, sed non sine pignore. 47 dum sciat hic se non sine pignore vinci,

426

ADDENDA ET

—

36 sq. id. V 23 vg ποτ᾽ "Agovatov ἔριν ἤρισεν.- ἠνέδε κεῖται “Ὥριφος. I27 καὶ βαϑὺ κισσύβιον .... ἔτι γλυφάνοιο ποτόσδον

931—493. 44—47. Theocr. VIII 18 σύριγγ᾽, ἃν ἐποίησα, καλὰν ἔχω ἐννεάφωνον, Δευχον καρὸν ἔχοισαν ἴσον κάτω ἶσον ἄνωϑεν 21 ἡ μάν τοι κἠγὼ σύριγγ᾽ ἔχω ἐννεάφ. A. x. E. D *. id. d. (Gebauer p. 01.)

,49. ef. etiam "Theocr. VIII 10 οὔποτε »νικασεῖς uU. οὐδ᾽ si τι πά-

. ὅλοις τῦ γ᾽ ἀείδων.

52 (V 10 VIII 32). id. V 78 εἶα λέγ᾽ εἴ τι λέγεις.

55. οἵ, Theoer, V 33 ὧδε πεφύκει Ποία χὰ στιβὰς ἅδε. VI 44 ὠρχεῦντ᾽ ἐν μαλακᾷ ταὶ πόρτιες αὐτίκα ποίᾳ.

. 60. id. XVII 1 ἐκ Διὸς ἀρχώμε- σϑα καὶ ἐς Δία 4i μοῖσαι. cf. Gebauer p. 40.

63. de hiatu Gebauer p. 130.

CORRIGENDA.

IMITATORES,

39. id. VII 9, et solus Stimicon ca- neret pallente corymbo. X 18 gra- vidis hederata fronte corymbis.

459. Calp. VIIII 5. et molli gre- mium compleret acantho.

50. id. IIII 78 venit en et frater Amyntas. ΥἹ 21 veniat licet arbiter Alcon. 92 et venit ecce Micon.

91. Calp. VI 88 efficerem, ne te iam quisquam turpior esset.

53. id. VIII 9 vicine Timeta.

97. Calp. V 21 tunc florent silvae, viridisque renascitur annus. Colum. X 282 nune ver egelidum, nune est mollissimus annus.

58. Calp. VI 75 Astile tu Peta- len, Lycida tu Phyllida lauda,

99. id. IIII 79 cantibus iste tuis alterno succinet ore. VI 2. 74. 90. VIII 19, XI 13.

60. cf. Ovid. metam. X 148 ab Iove, Musa parens — cedunt Iovis omnia regno — Carmina nostra move. -

63.. Wernsd. p. L. m. IIII 325, 40 nune laurus nune myrtus — habent sua munera lauri,

65. ibid. VI 282, 69 sed magis ex

' aliqua eupiebat parte videri.

69. cf. Theocr. V 99 δωρήσομαι αὐτός. 78. id. V 134 ἀλλ᾽ ἐγὼ Εὐμήδευς

ἔραμαι μέγα.

82 sq. add. Theoer. X 31 ἃ αἵξ τὸν κύτισον, ὁ λύκος τὰν αἶγα δι- (£L, A γέρανος τώροτρον, ἐγὼ δ᾽ ἐπὶ τὶν μεμάνημαι.

83. ef. id. III 38 μόνας σέϑεν οὐδὲ ϑανοίσας Λασεύμεσϑα.

84—80. id. V 82 «ol γὰρ ἔμ᾽

66. Calp. XI 4 Lycidae crinitus Iollas Ignis erat. - 69. cf. id. III 76.

. 79. Ovid. metam. III 501 dicto- que vale *Vale' inquit et Echo.

“τ πα μοι

ὡς t npe ml I9

ECLOGA III. 427

AVCTORES.

ὠπόλλων φιλέει μέγα, καὶ καλὸν αὐτῷ Κριὸν ἐγὼ ᾿βόσκω. VIII ,33 ἄγκεα καὶ ποταμοί, ϑεῖον γένος, er TL Μενάλκας Πήποχ᾽ ὃ συρικτὰς προσφιλὲς qos μέλος, Βόσκοιτ᾽ ἐκ ψυχᾶς τὰς ἀμνάδας. 37 κρᾶναι καὶ βοτάναι, γλυκερὸν φυτόν, αἴπερ ὁμοῖον ουσίσδει Adis ταῖσιν ἀηδονίσιν, Τοῦτο τὸ βουκόλιον πιαίνετε (alii ποιμαΐνετε).

88, Theoer. I 20 καὶ τᾶς ,Bovxo- λικᾶς ἐπὶ τὸ πλέον ἵκεο πείρας.

89. add. ibid. 132 νῦν à' ἴα μὲν φορέοιτε βάτοι, φορέοιτε ^y ἄκαν-

93. cf. id. XIII 52 κουφύτερ᾽ ὦ παῖδες κτλ.

94 sqq. add. Theocr. V 100 σίττ᾽ ἀπὸ τὰς κοτίνω ταὶ μηκάδες" ὧδε νέμεσϑε --- 102 οὐκ ,ἀπὸ τᾶς δρυὸς οὗτος ὁ Κώναρος & τε Κυναίϑα; τουτεῖ βοσκησεῖσϑε κτλ.

96. id. IIII 44 βάλλε κάτωϑε τὰ μοσχία.

98. Luer. VI 1049 prius aestus ubi aeris Praecepit.

100. add. Theocr. IIII 23 καὶ μὰν ἐς στομάλιμνον ἐλαύνεται . . . . ὅπᾳ καλὰ πάντα φύοντι.

101. vid. ad II 33.

102. cf. Theocr. epigr. VI 5 ἁνίκα apes 'Ocvíov οὐδὲ τέφρα λείπεται

χομένας.

ἴ05 (VII 28). cf. id. VI 39 ὡς μὴ βασκανϑῶ.

IMITATORES,

100. Tib. I 4, 81 heu heu quam lento Marathus me torquet amore.

101. Ovid. fast. IIII 747 .*'con- sule* die *pecori pariter pecorisque magistris."

102. Wernsd. p. L. m. III 253, 126 vix macie exesis artubus ossa traho.

103. Grat. Cyn. 406 oculique ve- nena maligni.

106 Auson. Cupid. cruc. 9 fleti olim regum et puerorum nomina flores.

108. Calp. II 99 este pares, et ob hoe concordes vivite; nam vos Et decor et cantus et amor sociavit et aetas. VI 90 sed non ego vobis Arbiter: hoe alius possit discernere iudex. VIII 52 tu ruricolum discer- nere lites Adsueras. Wernsd. p. L. m, II 238, 93 es coce suavis homo, sed duleis tu quoque pistor. ΠῚ 153, 55 non nostrum est, inquam, tantas attingere laudes,

109 sq. pro 260 leg. 460,

498 ADDENDA ET CORRIGENDA.

ECLOGA IIII.

AVCTORES,

21 (VII 11. Ge. III 316. A. VII 492). "Theocr. XI 12 πολλάκι ταὶ ὄιες ποτὶ τωὔλιον αὐταὶ ἀπῆνϑον. vid. Gebauer 1. 1. p. 233.

(VII 3. VIII 31). Lauer. I 259 lacteus umor Uberibus manat dis- tentis. Gebauer p. 229.

24 sq. Gebauer p. 49.

29. vid. ad III 89.

90.92. cf. Theocr. VII 149 ἀράγέπᾳ τοιόνδε — 151 &od γέ πᾳ τῆνον κτλ. 91 (Ge. IIII 222). Gebauer p. 141.

58. Gebauer p. 02.

IMITATOKES.

l. cf. Calp. IIII 10 numina Romae Non ita cantari debent ut ovile Menalcae.

6. id. I 43 et redit ad terras tan- dem squalore situque Alma Themis posito.

7. Rutil. Nam. I 9 semina virtu- tum demissa et tradita caelo.

11. Wernsd, p. L. m. IIII 220, 10 abstulit una dies aevi decus.

21 (cf. III 30). Her. epod. XVI 49 illie iniussae veniunt ad mulctra capellae Refertque. tenta grex ami- cus ubera. ;

28. Colum, X 311 sed cum matu--

ris flavebit messis aristis.

42. Wernsd. p. L. m. VI 561, 2 luminibus falsis auri mentita colo-

rem. 43 sq. (III 63) Nemes. Cyn. 319 suavique rubescere luto.

95 sqq. Calp. VIII 24 namque fuit dignus senior, quem carmine Phoe- bus, Pan calamis, fidibusque Linus, modulatibus Orpheus Coneinerent.

97. Tib. II 3, 11. Calp. VIIII 72 formosus Apollo.

. 62, Avien. deser, 1121 nascenti

Baecho risit pater.

ECLOGA V.

10, vid. ad III 52.

12. cf. Theocr. VII 87 ὥς TOL ἐγὼν ivóusvov ἀν᾽ ὥρεα τὰς καλὰς αἶγας. .

13 sq. cf. ibid, 50 ! sq. κἠγὼ μέν, ὅρη φίλος εἴ τοι ἀρέσκει, Τοῦϑ'᾽ ὅτι πρὼν ἐν ὄρει τὸ μελύδριον ἐξε- πόνασα.

2 (VII 3). Calp. II 2 Idas lanigeri dominus gregis, Astacus horti. XI 2 ealamis ae versu doctus uterque.

9 sq. (Ge. IH 418. 464) vid. ad 19.

13. Calp. VIII 28 aceipe, quae super haec cerasus, quam cernis ad amnem, Continet inciso servans mea carmina libro. :

ndis

— Sn

ECLOGA V. - 429

AVCTORES,

45 sq. cf. Theocr. I 7 ἄδιον ὦ ποιμάν, τ τὸ τεὸν μέλος ἢ ἢ τὸ καταχὲς Τῆν᾽ ἀπὸ τᾶς πέτρας καταλείβεται ὑψόϑεν ὕδωρ. vid. Meinek. ad id. VIII 33.

i:

53 8qq. vid. Gebauer p. 15. 99. cf. Theocr. X 24 “καὶ μὰν πρότερόν ποκα μουσικὸς ἦσϑα.

60. cf. id. XXIIII 86 ἔσται δὴ τοῦτ᾽ ἄμαρ, ὁπηνίκα νεβρὸν iv εὐνᾷ Καρχαρόδων σίνεσϑαι ἰδὼν Menos ovx ἐθελήσει.

64 (III 79). Luer. V 8 dicendum est, deus ille fuit, deus, inclyte Memmi,

65 sq. Theoer. XXVI 5 ἐν καϑα- ρῷ λειμῶνι κάμον δυοκαίδεκα βω- μώς, Τὼς τρεῖς τὰ Σεμέλᾳ, τὼς ννέα τῷ Διονύσῳ. Gebauer y. 39. 43.

72: add, Theocriti v. 72 ὁ δὲ Τί- τυρος ἐγγύϑεν cosi.

88. Theocr. VII 128 τόσσ᾽ ἐφά- μαν" ὃ δέ μοι τὸ λαγωβόλον ἀδὺ γελάσσας, Ὥς πάρος, ἐκ μοισᾶν ἕει- νήιον ὦπασεν εἶμεν. cf. XVIL 31.

"»

IMITATORES.

19. Wernsd. p. L. m. II 243, 45 desine plura Hiems. 20. cf. ad Ge. III 263. A. IIII

308. X 386. VI 429.

24. Calp. VIIII 29 nulla meae trinis tetigerunt gramina vaccae Lueiferis.

33. Ovid. art. am. I 360 ut seges in pingui luxuriabit humo.

39. Colum. X 22 spinisque ferat paliuron acutis. Sedulius carm. Pasch. I 262 purpurei neu per vio- laria campi Carduus et spinis sur- gat paliurus acutis.

42. pro 91 leg. 89.

44. Colum. X 299 formoso nais puero formosior ipsa.

-

47. Grat. Cyn. 522 tenuesque si- tim producere rivi.

58 sq. vid. ad II 27.

64. Grat. Cyn. 96 deus ille.

76 sqq. id. 251 ergo semper eris, dum carmina dumque manebunt Silvarum dotes atque arma Diania

terris. : LJ

ECLOGA VI.

2. vid. ad 11 60,

l. Wernsd, p. L. m. V 514, 127 prima Syracosii mens prodidit alta magistri,

430 ADDENDA ET CORRIGENDA.

. AVCTORES,

20 sq. ibid. 29 τῶ περὶ μὲν χείλη μαρύεται ὑψόϑι κισσός, Κισσὸς ἑλιχρύσῳ κεχροϊσμένος.

44. vid. ad III 79.

᾿

93. vid. Gebauer 1. l. p. 141.

55 sq. vid. Gebauer p. 48. 62. vid. ad. 46.

85 sq. Theocr. VIII 16 τὰ δὲ μᾶλα ποϑέσπερα πάντ᾽ ἀριϑμεῦντι. -

IMITATORES,

9. Colum. X 40 Pierides tenui deducite carmine musae. .

8. add. Calp. VIII 3 gracili sub arundine carmen.

10. ibid. 72 silvestris nunc te pla- tanus Meliboee susurrat.

12. ibid. 20 sed quanam saera

descripta est pagina fago?

13. Calp. X 3 cum Pan venatu fessus recubare sub ulmo Coeperat et somno lassatas sumere vires.

15. ibid. 61 ex illo venas inflatus nectare dulei Hesterhoque gravis semper ridetur Iaccho.

l7. ibid. 5 quem super ex tereti pendebat fistula ramo.

-

21. 25. ibid. 12 iamque . videns

ueri, si carmina oscitis, inquit ^» , , ,

*Ipse canam.

48, Calp. VIIII 32 stant vituli et teneris mugitibus aéra complent. epit. Iliad. 290 vastisque replent mugitibus auras. Wernsd. p. L. m. III 393, 9 et Proetides dicit beatas. — 49. Wernsd. p. L. m. VI 509, 1 moechus eram ' regis, sed lignea nrembra sequebar.

54. Ovid. amor. III 5, 17 dum lacet et lente revocatas ruminat herbas.

62 sq. Priscian. perieg. 281 hie

Phaéthonta suum carae luxere so-

rores, Hic electra legunt alnis stil- lantia Celtae.

79 sqq. Wernsd. p. L. m. I 180, 9l atque obsessa gerat latitantibus inguina monstris. IIII 230,5 monstra sub undis Qui ferat, Oceanum.... Aequoreosque canes, ratibus consur- gere prensis, 232, 10 seque feris cre- dunt per inertia fata marinisIam non felici laniandos.sorte relinqui. Avien, deser. 789 a ne monstrigenis, ho- stem licet, inferat aestus Fluctibus.

85. vid. ad III 34. ;

ECLOGA VII.

Gebauer 1. l. p. 226 sqq.

1 (VIII 22). Calp. VIII 30 gar- rula pinus. X l1sq. Avien. desér.

dme. ΨΥ Ύ RR RE

τ».

mota

*

ECLOGA VII. 431

AVCTORES,

3. vid. ad IIII 91.

4. add. '"Fheocr. XXII 23 ὦ ἄμφω à

ϑνατοῖσι βοηϑόοι, ὦ φίλοι Pn

9. cf. Theocr. V 66 ἰὼ ξένε, nix- xóv ἄκουσον Τεῖδ᾽ ἐνθών. 11. vid. ad IIII ?1.

18. vid, ad III 59.

20 (VIII 62). cf. "Tháoer, VIIH 14. οὐτῶς “άφνις ἄεισεν ἐμίν, οὐ- τῶς δὲ Μενάλκας.

25. vid. ad VIII 63.

ΩΣ

IMITATORES.

1080 altae Consurgunt pinus, et caelum sibila pulsant Robora. 2sq. (ef. A. V 294 sqq.) id. II 1

intactam Croealen puer Astacus et

puer Idas, Idas lanigeri dominus gregis, Astacus horti, Dilexere diu, X 67 conducere in unum,

4 sq. Calp. II 3 formosus uterque nec impar Voce sonans. VIIII 17 ambo genis leves, intonsi crinibus ambo. epit. Iliad. 246 florentes ae- tate viri.

9. Calp. V 42 nondum. stare pa- rates.

7. Wernsd. p. L. m. II 225, 81 taurus, solidi vir gregis et pater.

9. ibid. 226, 90 en tibi Tityrus Salvo laetus agit grege.

16. ibid. 240, 8 his certamen erat euculi de carmine grande. VI 470, ll nee mediocre fuit magni certa- minis instar. -

17. Auson. Mos. 206 sua seria ludo Posthabet.

19. Calp. II 25 alternos magis ut distinguere cantus Possitis. ὃ

* 22 (A. VI 662). Sil. XIII 538 nec dedignanda parenti Carmina fude- runt Phoebo.

24. Wernsd. p. L. m. II 388, 1

' praecelsae quercus frondenti in

26. cf. id. V 12 τὺ δ᾽ ὦ xax x«l τόκ᾽ ἐτάκευ Βασκαίνων. 28. vid. ad III 103.

35 sq. vid. Gebauer l. l. p. 238.

vertice pendens. 20. cf. Calp. VI 80.

30. Calp. VI 42 cornua subtiles, ramosaque tempora molles Impli- cuere rosae,

32. Nemes, Cyn. 90 candida puni- ceis aptentur crura cothurnis. Grat, Cyn. 338 tegat imas fascia suras.

9954. Calp. II 59 inter pampineas ponetur faginus ulmos. cf. Verg. Catal. VI 9 marmoreusque tibi, dea, versicoloribus alis In morem picta stabit Amor pharetra,

97 sqq. cf. Ovid. metam. XIII 789 candidior folio nivei Galatea ligustri . 703 aestiva gratior umbra , 705 matura duleior uva, Mollior et

, ; ^ 432 ADDENDA ET CORRIGENDA.

AYCTORES, IMITATORES.

eygnis. Martial. I 115, 2 loto can- didior puella cygno, Argento nive lilio ligustro. 40. cf. Theocr. XI 42 ἀλλ ἀφίκευ 40. Ovid. 1. 1. 839 iam Galatea vv x09" ἀμέ. 63 ἐξένϑοις Γαλάτεια. -veni. 43. id. XII 2 of δὲ ποϑεῦντες ἐ ἤματι γηράσκουσιν: : 45. lin. 4 lgg. μαλακώτεροι. 51 58ᾳ. add. Theocr. VIIII 12 τῶ : δὲ ϑέρευς qovyovrog ἐγὼ τόσσον μελεδαίνω, "ÜOccov παῖδες ἐρῶντι πατρὸς καὶ ματρὸς ἀκούειν. 95. lin. 2 leg. νομοί.

- -

57 sqq. Rutil. Nam. I 480 cum pallent herbae, «cum sitit. omnis ager. Calp. III 51 te sine, vae mi- sero! mjhi lilia nigra videntur, Nec sapiunt fontes et acescunt vina bi- benti. -At si tu venias, et candida lilia fient Et sapient fontes et dul- cia vina bibentur. cf. VIIII 44 sqq. 61. Nemes. laud. Herc. (Wernsd. p. L. m. I 284) 20 populea mecum carmen luctare sub umbra, 62. Theoer. III 45 τὰν δὲ καλὰν Κυϑέρειαν. 65 sqq. id. XVIII 29 πιεέρᾳ με- γάλα ἅτ᾽ ἀνέδραμε κόσμος ἀρούρᾳ Ἢ κάπωῳ κυπάρισσος ἢ ἅρματι ϑεσ- σαλὸς ἵππος, Ὧδε καὶ ἃ δοδόχρως Ἑλένα Λακεδαίμονι κόσμος. 70. add. Theoer. XI 29 ἐκ τήνω δύναμαι. "

ECLOGA VHI. .

2. Calp. II 18 omnia cessabant, neglectaque pascua tauri Calcabant. 13. id. IIII 56 et modo te bac- cheis musa corymbis Munerat et lauro modo pulcher obumbrat Apollo. 14, Rutil. Nam. I 313 needum de- cessis pelago permittimur umbris. 18. ef. Theoer. VI 26 ἀλλ᾽ ἄλλαν . τινά φαμι γυναῖκ᾽ ἔχεν. . 19. Calp. III 45 has tibi Phylli preces iam pallidus, hos tibi can- tus Dat Lycidas, quos nocte miser modulatur acerba, Dum flet e. q. s. 26sqq. Wernsd. p. L. m. III 97 sqq. » 33. cf. Calp. I 17 nec tibi defue- rit mea fistula. 34. id. VI 13 hirsuta spinosior histrice barba.

44, vid. ad. Ge, I 332.

ECLOGA VIII.

AYCTORES,

62. cf. VII 20.

63. Theocr. X 25 μοῖσαι πιερίδες, συναείσατε κτλ. cf. Lucr. I 166,

7L vid. ad IIT 93.

433

IMITATORES.

t0. Wernsd. p. L. m. IIII 319, 6 improbe dure puer, erudelis crimine matris.

59. Rutil. Nam. I 405 speculam validae rupis sortita vetustas. ἢ à

62 sq. Calp. VIIII 53 haec. Idas calamis, tu, quae responderit Alcon, Versu Phoebe refer; sunt aurea carmina Phoebo.

67. id. VI 80 rumpor enim me- rito: nihil hic nisi iurgia quaerit.

69sqq. Calp. XI 70 cantavit, quod Luna t$met. Petron. apud Wernsd. p. L. m. IIII 292, 8 Lunae descen- dit imago Carminibus deducta meis.

73. Calp. XI 63 ter vittis, ter fronde sacra, ter ture vaporo Lu-

' Stravit. 68 haec eadem, nodis quae

80. Gebauer 1. 1. p. 13. 40. 69.

versicoloria fila Et mille. ignotas, Myeale, circumtulit herbas.

82. ibid. 65 incendens vivo crepi- tantes sulphure lauros.

80 sqq. id. III 1 numquid in hae, Lycida, vidisti forte iuvencam Valle . meam? solet illa tuis occurrere ' tauris , ... 4 duris ego perdita ru- scis. .nullis dubitavi crura rubetis Seindere. Wernsd. p. L. m. III 393, 3 et per prata iuveneum Mentem perdita quaeritat, II 310, 7 perdi- tus incumbens,

99. Calp. XI 71 quo currunt sco- puli, migrant sata, vellitur arbos.

101 sq. ibid. 64 cineresque aversa effudit in amnem.

108, Rutil. Nam. I 204 vel quia perveniunt vel quia fingit amor.

ECLOGA VIIII.

l. ef. Theoer. VII 21 Σιμιχίδα, 7 τὺ μεσαμέριον πόδας ἕλκεις;

ὄπ era δαῖτα κτλ.

δὴ Ζ ἡ μ

13. lin. 2 leg. Aéris accipiter.

19. cf. Mosch. III 11 ὅττι Βίων τέϑνακεν ὁ βουκόλος, ὅττι σὺν αὐτῷ Καὶ τὸ μέλος τέϑνακε καὶ

RIBBECK, VERGIL. III.

3. Wernsd, p. L. m. III 192, 65 dives erat, si quis, parvi possessor agelli. V 1301, 25 nec tantum mi- seri videar possessor agelli,

5, leg. 170, 127.

28

434

ΑΥ̓ΟΤΟΒΕΒ.

ὥὦλετο δωρὶς ἀοιδά. 64 πάντα τοι ὦ βῶτα ξυγκάτϑανε δῶρα τὰ μοισᾶν.

91. vid. ad IIII 21.

,96. Theoer. VII 45 ὡς μοὶ καὶ τέχτων μέγ᾽ ᾿ἀπέχϑεται 2 ΑἹ καὶ μοισᾶν ὄρνιχες ὅσοι ποτὶ χῖον ἄοι- δὸν Avr(c κοκχύξοντες ἐτώσια μο- χϑίζοντι. (V 23 óc ποτ᾽ ᾿Αϑαναίαν.)

39. vid. ad II 44.

97. ef. Theocr. VII 57 χαλκυόνες στορεσεῦντι τὰ κύματα τάν, τε ϑά-

λασσαν Τόν τε νότον τόν T εὕρον. - 65. vid. Gebauer p. 15. 75.

ADDENDA ET CORRIGENDA.

IMITATORES.

29. leg. 81, 89. — Calp. VIII 18 laudesque tuas sublime ferebat.

40. Colum, X 256 iam ver purpu- reum, iam versicoloribus anni Fe- tibus alma parens cingi sua tem- pora gaudet,

43. Auson. epist. VIIII 39 insana generata Propontidis acta.

91. Calp. XI 32 omnia tempus alit, tempus rapit: usus in arto est.

52 (A. III 203). id. VIIII 25 nam mihi iam perierunt ordine soles.

ECLOGA X.

- 18, vid. ad. II 60. - 23. Ge. IIII 457.

31. 33. Gebauer p. 41. 32. vid. ad VII 5.

94. Gebauer p. 41.

64. vid. ad. V 5l.

8, Calp. VIII 74 respondent sil- | vae, te nostra armenta loquuntur.

27. Colum. X 10 rutilas ebuli creat uvida bacas.

33 sq. Calp. IIII 152 (sec. Zauptii emendationem) o mihi quam tereti decurrens carmine versus Tum Me- liboee sonet, si quando montibus istis Dicar habere larem.

36. epit. Iliad. 892 et gaudet pres- sis immundus vinitor uvis.

42. Calp. XI 47 hie tibi lene fluens fons murmurat.

51. id. I 92 carmina, quae nobis deus obtulit ipse canenda, Dicamus teretique sonum modulabor avena, III 63 modulabile carmen avena. Val. Fl. IIII 336 leni modulatur carmen avena.

57. add. Nemes. Cyn. 303 magnos eireumdare saltus Quae possit,

TELE pec mmm ——2* Ww

3

GEÓRGICON 1. 435

AYCTORES,

ΤΙ (Ge. I 266). Theocr. I 52: αὖ-

τὰρ ὅ γ᾽ ἀνϑερίχοισι καλὰν πλέκει.

ἀκριδοϑήραν Σχοίνω ἐφαρμόσδων.

73. ef. Theocr. VII 97 τόσσον ἐρᾷ Mvgrovg, ὅσον εἴαρος αἶγες ἔραν- ται. XVIII 29,

IMITATORES. 69. vid. Gebauer 1. l. p. 50.

GEORGICON -

sd δ LIBER I,

AVCTORES.

77. vid, Gebauer 1, 1. p. 53.

IMITATORES,

3. Calp. II 36 me docet ipsa Pa- les cultum gregis.

14. id. 1 36 nemorum gaudete co- loni,

18 sq. Rutil, Nam, I 73 inventrix oleae colitur vinique repertor, Et qui primus humo pressit aratra puer. Grat. Cyn. 16 divae Centum omnes nemorum ... et Latii cultor qui Faunus amoeni Maenaliusque puer : et inculto Silvanus termite gaudens. N . 96. Paulini versus est 87 p. 408 Rosweyd. |

43 sq. (II 331) Avien. deser. 700 cum vere novo tellus se dura re- laxat,

54. Aetna (Wernsd. p. L. m. IIII 143) 259 haec platanis humus, haec terris dignissima tellus,

27. cf. ad II 117.

60 sqq. Colum. X 66 nos abruptae tum montibus altis Deucalioneae- cautes peperere, sed ecce Durior aeternusque vocat labor, ;

66. Grat, Cyn. 58 ante vetant quam maturis accenderit annum Ignibus.

74. Calp. IIII 114 tandemque le- gumina plenis Vix resonant siliquis,

75. id, III 82 qui metere occidua ferales nocte lupinos Dieitur,

80, Colum. X 82 armentive fimo saturet ieiunia terrae, 84 pabula nec pigeat fesso praebere novali,

83, cf, ad II 429.

S8, Grat. Cyn, 422 ut omne Ex- sudent vitium,

91. id. 146 venas durabit inertes,

28"

* 436 | ADDENDA ET CORRIGENDA.

AVCTORES,

297.. Varro Atac. ap. Wernsd. p.

L. m. V 1408 v. 3 sic terrae extre- mas inter mediamque coluntur.

passus nobis marcere

rutilae incunabula lucis.

IMITATORES.

93. Calp. V 117 ne forte rigor penétrabile corpus Urat.

99. Tacitus Germ. 26 sola terrae seges imperatur,

106. Colum. X 143 largos indu- cere fontes.

118. Auson. Mos, 459 teque inter medios. hominumque labores Strin- gentem ripas et pinguia culta se- cantem. Colum. X 329 saepe ferus duros iaculatur i dad oa imbres Grandine dilapidans hominumque boumque labores.

124. Calp. VIII 60 nec segnem iuventam. Rutil. Nam, I 391 septima quaeque dies turpi damnata veterno.

133. Grat. Cyn. 8 contiguas didi- cere ex artibus artes Proserere. Wernsd. p. L. m. VI 159, 165 quae sollers processu temporis usus Ex- primet.

135. Avien. prognost, 105 elisos fulguris ignes Excudit.

137. Priscian. perieg. 850 et primi stellis numeros nomenque dedere.

150 sq. Colum. X 342 hinc mala robigo virides ne torreat herbas.

154. Calp. IIII 115 nec praefo- cata malignum Messis habet lolium nec inertibus albet avenis.

159. ibid. 32 viridique famem so-

larer hibisco.

187. Avien. deser. 772 nido

plator item.

193 sq. Colum. X 332 profuit in- terdum medicantem semina pingui Palladia sine fruge salis consper- gere amurca.

212. Colum. X 314 cereale pa- paver anetho Iungite.

214. ibid. 420 nube nova seritur caeli pendentibus undis.

222. ibid. 52 dum Bacchi Gnosius ardor Aequore caeruleo celetur.

235. Wernsd. p. L. ἴθ. V 525 hos cireum gemini dextra laevaque iu- gantur,

* 238. ibid. IIII 230, 3 per non concessas audaces ire tenebras. 250. Avien. deser. 275 hos adflant 02 vix hebes has oras ardor Titanius adflat, 294. Petron. ap. Wernsd, p. L. m,

—————————À

AYVCTORES,

266. vid. ad ecl. X ΖΕ:

325. vid. ad v. 118.

GEORGICON I. 437

IMITATORES.,

IIII 759, 34 pulsumque marmor abiete imposita gemit.

΄

272. Grat. Cyn. 425 spumosi ca- tulos mergentem litoris aestu. j

283. Aetna (Wernsd. p. L. m. IIII '. 101) 62 et iacto perturbat fulmine montes.

285. Wernsd. p. L. m. VI 494 nec pepli radios poscunt nec licia telae.

292, Grat. Cyn. 484 spicatasque faces.

294 (A. VII 14). Aüson. Mos. 397 tenuique aptas subtemine telas Per- current,

308. Nemes. Cyn. 51 nos timidos lepores, imbelles figere damas .... Gaudemus.

315. Nemes. Cyn. 291 lactentes- que urens herbas.

332. Val. Fl. I 663 contraque ruentem Aut Athon aut Rhodopen. Petron. ap. Wernsd. p. L. m. IIII 305 primus in orbe deos fecit ti- ' mor: ardua caelo Fulmina cum ca- derent, diseussaque moenia flammis, Atque ietus flagraret Athos.

335. leg. Manil. II 102.

348. Colum. X 328 et iarh matu- ris quaerit supponere falcem.

399. ef. Calp. V 43 nec tu lon- ginquas proeul a praesepibus her- bas .. sectabere,

368. ibid, 116 fronde caduca Sterne solum.

423. Wernsd. p. L. m. I 185, 104 et ovantes gutture cancri.

448, Calp. X 37 tum primum lae- tas ostendit pampinus uvas.

450. epit, Iliad. 107 interea sol immenso decedit Olympo.

453. Aetna (Wernsd, p. L. m. IIII 137) 233 nubila cur caelo terrae denuntiet imbres,

467. Petron. ap. Wernsd. III 42, 128 deformis Titan vultus caligine texit.

472. Aetna (Wernsd, III] 87) 1* Aetna mihi ruptique cavis fornaci- bus ignes .... Carmen erit,

490. cf, Calp. I 50 nullos iam Roma Philippos Deflebit.

500. id, IIII 137 di precor hunc iuvenem .,.. post longa reducite vitae Tempora.

438 ADDENDA ET CORRIGENDA.

: AVCTORES,

109. ef. ad ecl. VIII 63.

IMITATORES,

513. add. Grat. Cyn, 227 incubuit spatiis.

LIBER II.

1sq. Colum. X 433 hactenus ar- vorum cultus Silvane docebam. (III init.) Claudian. cons. Stil. II 1 hac- tenus armatae laudes: nune e.q.s. 2. Calp. X 15 iamque ego Bacche tuos ortus et semina vitis Ordine

J detexam.

22. add. Claudian. rapt. III 30 provocet ut segnes animos rerumque remotas Ingeniosa vias paulatim exploret egestas? Utque artes pariat solertia, nutriat usus? Grat. Cyn. 351 est aliud, quod praestet opus placabile numen,

33 sq. Calp. II 42 ars mea nunc malo pira temperat et modo: cogit Insita praecoquibus subrepere per- Sica prunis,

43. Wernsd. p. L. m. III 540, 132 non si mihi murmura centum Det Boreas totidemque animas, centumque per ora Lingua rigens adamante fremat, memorare valebo,

59. ibid. VI 143, 49 degenerisque comae. ;

71sq. Wernsd. p. L. m. VI 144, 59 germine cana pirus niveos haud invida flores Commodat,

- 76. ibid, 142, 44 et lento stringi- tur uda sinu,

71. ibid. 141, 40 his diseit cre- dita ferre modis.

80. ibid. 335, 29 nec longum: ge- netrix furtivum sensit amorem,

81. Grat. Cyn. 442 siruitur ramis felicibus ara.

82. Wernsd. p. L. m. VI 143, 54 et quae non novit munera, ferre docet, 145, 64 et ignotum cogit amare decus, 149, 88 fetibus insti- tuit plena rubere novis, Illius in- solitas miratur persicus umbras.

105. Avien. descr. 813 si velit hoc ullus, velit idem scire quot alto Curventur fluctus pelago, quot si- dera caeli Educunt flammas, quot robora proferat Ida, Quantus are- ὁ narum numerus versetur ab Euro.

110, Grat, Cyn. 99 crassaeque malum fecere paludes. Nemes. Cyn.

AYCTORES, -

GEORGICON II. 439

IMITATORES,

315 quae fluminibus erassisque pa- ludibus errant, 112. Grat. Cyn. 129 umbrosae

. Veneris per litora myrtus.

117 (cf, I 57). ibid. 132 ab,eois descendet virga Sabaeis, Mater odorati multum pulcherrima turis,

121, Avien, deser. 936 vellera per silvas Seres nemoralia carpunt.

135. vid, ad ΠΠ1| 496 sq.

138. cf, Grat. Cyn. 538 o quantum

Italiae — sie di voluere — paren- tes Praestant.

153 sq. cf. Calp. XI 40 torto non squamea tractu Signat humum ser- pens.

100. Avien, descr. 891 hos super in fluetus adsurgit Caspia Tethys.

162, Sil, IIII 301 illisum accipiunt irata sub aequora montem, Avien. deser. 211 collisas Thetis indignata per arces Saeviat,

164. Avien. deser. 510 vel qua 'Tyrrheni praeceps involvitur aestus.

169, cf. Grat. Cyn. 321 at qualis nostris, quam simplex mensa Ca- millis! qui tibi cultus erat post tot Serrane triumphos!

173 sq. Auson. Mos. 381 salve magna parens frugumque virumque Mosella. :

175 sq. Colum. X 435 qui primu veteres ausus recludere fontes A- seraeum cecinit Romana per oppida carmen,

195. Grat. Cyn. 346 affectusque eanum tua cura tueri est.

199. ibid. 77 tantum inter mivei iungantur vellera eyeni.

211. Nemes, Cyn. 14 rudibus qua luceat orbita sulcis,

214, Wernsd. p. L. m. III 409, 9 decidens scabrum cavat unda tofum.

250. Rutil. Nam, I 53 obruerint citius scelerata oblivia solem.

274, Nemes, Cyn. 6 campos me- tatur apertos, ᾿

307. Grat. Cyn. 463 regnantem exeutiens morbum,

317. Petron. ap. Wernsd. p. L. m. III 44, 146 hunc nive dura Claudit hiems,

325 sqq. Calp. VIII 135 ommi- parens aether, et rerum causa li-

uores, Corporis et genetrix tellus,

olum. X 206 inque sinum matris violento depluit imbre, pervig. Ven.

440 ADDENDA ET CORRIGENDA.

.AVCTORES,

.330 sq. ef. ad ecl. III 56.

IMITATORES,

59 (B.) primus Aether copulavit nuptias. 97 in sinum maritus imber fluxit almae coniugis, Unde fetus aleret omnes mixta magno corpore. (ef; .À. VI 721.)

327. del. *perv. — coniugis.'

330 sqq. Wernsd. p. L. m. III 268, l zephyrisque -moventibus orbem Iam tepet eurus... Parturit omnis ager, praesentit terra calorem, Ger- minibusque novis parturit omnis ager.

331. cf. ad I 43 sq.

:999. Calp. IIII 117 iam neque damnatos metuit iactare ligones.

367 sq. Grat. Cyn. 142 post ubi

| proceris pue stirpibu$ àrbor Se dederit... Stringe notas circum,

382. Calp. - HII 126 qui facit egre- gios ad pervia compita ludos,

384 (cf. ad ecl I 50). ibid. 124 ut nudus ruptas saliat calcator in uvas, V 15 pratis errantes mollibus apnas.

991. Aetna (Wernsd. p. L. m. IIII

184) 486 cavis cunctatus vallibus -

haesit.

417. Calp. V 97 et portat lectas securus vinitor uvas.

438. Colum. X 386 Naryciae picis.

441]. Rutil. Nam. I 464 qualis sil- varum frangere lustra solet.

447 sq. Grat. Cyn. 127 disce age- dum et go delectum hastilibus omnem, Plurima Threicii nutritur vallibus Hebri Cornus, et umbrosae

Veneris per litora myrtus (Ge. IIII

124), Taxique e. 4. s. - 454.. Auson, Mos. 153 Baccheia munera.

458. Catonis dirae 112 o fortunati nimium multumque beati. Calp. VII 38 cunctaque mirabar, necdum bona singula noram.

464. Avien. descr. 1260 illudunt

auro vestes. Nemes.. Cyn. 91 sit

echlamys aurato multum subtemine lusa. , 465. cf. Grat. Cyn. 86 interdum Libyeo fucantur sandycee pinnae.

470. Wernsd. p. L. m. III 271, 19 sub platano viridi iucunda somnus in umbra.

A71. vid. ad A. III 640 sq.

472, Grat. Cyn. 27 illa operum patiens. 919 audax et pee ope- rum genus,

m dien

.AVCTORES.

485 sq. 'ef. ecl. IT 62,

GEORGICON II. 441

IMITATORES,

483. Wernsd. p. L. m. VI 353, 57 sed quis ad has possit naturae at- tingere partes?

490. ef. Aetna (Wernsd. p. L. m. HII 145) 271 haec rerum maxima merces, Scire quod occulto naturae terra coercet,

492. leg. 606.

906. Grat. Cyn. 313 dum servata eavis potant Mareotica gemmis. Colum. X 287 igm rosa mitescit Sarrano clarior ostro.

907 (A. VI 610). Wernsd., p. L. m. III 236, 11 quamlibet immenso di- ves vigil incubat auro. VI 301, 183 immo etiam poena est partis. in- cumbere rebus.

934. Rutil, Nam. I 47 exaudi re- gina tui pulcherrima mundi, Inter sidereos Roma recepta polos.

942. cf. Wernsd, p. L. m. III 170, 99 arator Liberat emerito fervida eolla bovi.

LIBER III.

4sq. Manil. III 29 speciosis condere rebus Carmina vulgatum est opus.

Aetna (Wernsd. p. L. m. IIII 89) 9

aurea securi quis nescit saecula regis?

9. Wernsd. p. L. m. III 264, 17 hostia saepe fuit diri Busiridis ho- spes, Busirisque aris hostia et ipse fuit.

9. Nemes. laud, Here. (Wernsd., I 283) 5 Hippocrenaeo victorem in- sistere fonti Me fac.

31. Nemes, Cyn. 74 imbellemque fugam referam clausasque pharetras Parthorum.

52, Nemes. Cyn. 263 nec pigeat, quod turpe caput deformis et alvus Est ollis e. q. 85, 247 plurima se validos cervix resupinat in armos.

54. ibid, 244 immodicumque latus, (Grat, Cyn. 272.)

65 sqq. ibid, 200 sic tibi veloces catulos reparare memento Semper et in parvos iterum protendere cu- ras, Nam tristes morbi scabies et

'sordida venis Saepe venit, multam-

que canes discrimine mullo Dant stragem (247. 556): tu sollicitos im- pende labores Et sortire gregem suffecta prole quotannis,

,

442

ADDENDA ET CORRIGENDA.

- AVCTORES,

IMITATORES.

67. Wernsd. p. L. m. VI 295, 153 iam subeunt morbi, subeunt discri- mina mille.

70 sq. del. *Ném, — quotannis.'

74. Nemes, Cyn. 204.

76. ibid. 170 et crura natantia ponunt, !

79'sqq. ibid. 244 parvaeque in- gentibus alvi, Ardua frons auresque agiles capitique decoro Altus honos oculique. vago splendore micantes,

81. ibid, 250 virtusque artus ani- mosa fatigat.

82. Grat. Cyn. 535 venanti melius pugnat color. optima nigri Crura illi,

85. ibid. 270 patulis agitatos mor- sibus ignes Spirent. Nemes. Cyn. 255 nec non terribiles, spirabile flumen, anheli Provolvunt flatus.

103. Ovid. Hal. 69 nonne vides, vietor quanto sublimius altum At- tollat eaput?

106 (A. VII 378). Calp. III 71 vi- mine torto.

127. Colum. VI 27 ut Veneri supersit.

140. cf. Grat. Cyn. 286 da requiem gravidae solitosque remitte labores.

1958. cf. Calp. V 84 impressurus ovi tua nomina. " -

169, Grat. Cyn. 263 iunge pares ergo. cf. Nemes, Cyn. 114 huic pa- rilem submitte marem.

176 sqq. (ecl, III 6) cf. Calp. V 36 parcé tamen fetis: nec sint com- pendia tanti, Destruat ut niveos ve- nalis caseus agnos.

194 sq. (A. VII 808) Sil. XIII 327

: penderiti similis Pan semper et imo

Vix ulla inscribens terrae vestigia cornu. Stat. Theb. VI 638 vix cam- pus euntem Sentit, et exilis plantis intervenit aér, Raraque non fracto vestigia pulvere pendent. Claudian. III cons. Hon. 547 non sentit are- nas Ungula.

205. cf. Nemes. Cyn. 283 pasee

igitur sub vere novo farragine molli Cornipedes.

217 sq. (232) cf. Calp. XI 34 qui nune pro nivea coiere in cornua vacca,

231. id. III 94 acuta carice tectus,

232—234 (A, XII 104—100). Sil. V 315 et sparsa pugnas meditantem spectat arena. cf. Rutil, Nam. I 257

' uf solet excussis pugnam praeludere

-AVCTORES,

250. vjd. ad v. 103.

316. vid. ad ecl. 1Π1 21.

328. cf, ad ecl. II 13.

^

GEORGICON III. 443 .

IMITATORES,

glebis, Stipite eum rigido cornua prona terit. 242. vid. ad 480.

203. vid. ad ecl. V 20.

265. Grat. Cyn. 155 magna indo- cilis dat proelia Medus.

267. add. pervig. Ven. 63 ipsa venas atque mentem permeante spiritu Intus occultis gubernat pro- ereatrix viribus,

278 (A. V 696). Avien. deser. 834 duo nigri partibus Austri Curvantur.

292, Nemes. Cyn. 4 ingentes He-

. lieon iubet ire per agros. 9 iuvat

aurato procedere curru.

297 sj. Calp. V 116 praecipue gelidum stipulis et fronde caduca Sterne solum.

302. Grat, Cyn. 422 a vento.

309. Calp. V 33 tumidis spument tibi muletra papillis.

911. vid. ad. II 429.

313. Avien, or. mar. 220 castro- rum in usum et nauticis velamina.

315. Calp. V 14 amantes lustra capellas.

323. ibid. 24 sed non ante greges

jin pascua mittito clausos,

324 sqq. ibid. 6 canaque lascivo concidere gramina morsu. 52 ante diem peeus exeat. humida dulces Effieit aura cibos, quotiens fugien- tibus euris Frigida nocturno tin- guntur pascua rore Et matutinae lucent in gramine guttae.

327. Hor. carm. IIII 12, 13 ad- duxere sitim tempora, Vergili,

335. cf. Grat. Cyn. 395 tenui per- mulee vulnus olivo. Calp. V 602. rursus pasce greges. VIII 86 sed iam sol demittit equos de culmine mundi Flumineos suadens gregibus praebere liquores;

356. Grat. Cyn. 296 Caurino per- strinxit frigore vesper, 420 Cauri frigora.

389 sq. Calp. II 36 ut niger albae. Terga maritus ovis nascenti mutet in agna. »

3091. Rutil. Nam. I 255 credere si dignum famae.

400. Calp. V 34 rursusque pre- metur Mane, quod occiduae mulsura redegerit horae,

"

. 444 ADDENDA ET CORRIGENDA.

AVCTORES, IMITATORES.

402. id. X 42 et portant calathis. 404. Grat. Cyn. 151 prima illa i . eanum, non ulla per artes Cura * prior. 405 sq. Nemes. Cyn. 107 seu La- cedaemonio natam seu rure Mo- E uc ac losso. 123 sed non Spartanos tan- tum tantumve Molossos Pascendum eatulos. * 414. id. 222 disce igitur potus medicos curamque salubrem. cf. Grat. Cyn. 414, 415. 421. Calp. V 89 lurida con- veniet suecendere galbana saeptis . ipse videbis Serpentum ceci- disse minas. 418. vid. ad ecl. V 5sq. 423 sq. Auson. Mos. 138 longi vix corporis agmina solvis. 426 cf. A. II 474. 432. Calp. V 86 tunc etiam, dum siccus ager, dum fervida tellus, - l4 Dum rimosa palus et multo torrida limo Aestuat. ; 441. Grat. Cyn. 418 deformis .. corpus Persequitur scabies. cf. Calp.

V 716 sq. 449 sqq. Calp. V 78 providus — hoe moneo — viventia sulfura te-

eum Et scillae caput atque intacta bitumina porta.

450. Grat. Cyn. 363 nigrae circum picis unguine signant. 415 tunc et odorato medieata bitumina vino Imponasque pices immundaeque unguen amurcae.

453. Calp. V 75 quae nisi ferro Rumpitur.

454. Grat. Cyn. 355 per ulceris Ora, . 463. Avien. deser. 921 his cibus et potus simul est: nam sanguinem equinum Et lae concretum per bar- bara guttura sorbent.

464. vid. ad ecl. V 5.

PN RR PRINT EIE - Εν ὙΨΒ0ΒΝΝ

467. vid. ad ecl. VIII 88. 468 sqq. cf. Grat. Cyn. 370 sqq.

470 sq. id. 479 mille tenent pe- stes. Wernsd. p. L. m. II 225, 85 quam multis foliis silva cadentibus à Nudatur gelidis tacta aquilonibus,

3 : Quam densis fluitant velleribus ni- : , ves, Tam crebrae pecudum neces. 479. Grat. Cyn. 375 seu vitium .ex alto. 480. vid. ad A. VI 728. 482. Grat. Cyn. 357 mortis enim

AYCTORES,

GEORGICON IIII. 445

IMITATORES,

patuere viae. 409 longi via pessi- ma leti,

485. Calp. V 77 putrida contrahet OSSA.

486 sqq. cf. Ovid, metam, VII 597 mugitus victima diros Edidit et subito collapsa sine ictibus ullis Exiguo tinxit subiectos sanguine eultros.

496. Nemes,. Cyn. 215 hoc cani- bus blandis inviscerat aestus. .230 blandas canibus componere mentes,

496 sq. Wernsd. p. L. m. VI 197, 8 cum quatit incurvos tussis 'anhela senes. 312, 245 hine miseros sca- bies, hine tussis anhela fatigat.

498 sq. ibid, II 223, 65 fontis re- nuens, graminis immemor (Hor. carm. I 15, 30).

907 sq. Grat, Cyn. 353 atroque cadant cum sanguine fibrae.

518. Wernsd. p. L. m, II 222, 47 tristem continuo disiugo coniugem.

525. cf. Grat. Cyn. 371 nec viri-

bus ullis Aut merito venia est aut spes exire precanti. “841. Auson. Mos. 141 caerula turba natantum. 250 vaga t. nm. Wernsd. p. L. m. I 179, 26 dum populos pelagi canimus gentemque natantum, Avien. descr. 4 genus hoe procul omne animantum.

951 sq. Grat. Cyn. 373 quod sive ἃ Stygia letum Prosérpina .nocte Extulit et furiis commissam ulcisci- tur iram.

LIBER IIII.

1. Colum, X 4 caelestia mella.

32. add. Calp. II 35 inriguis nu- trire canalibus hortos, '

69 sq. Manil. IIII 220 in bellum ardentes animos et Martia corda Efficit, -Sil. VIII 118 trepidantia corda levaret. :

81. Colum, X 364 decussa pluit arbore nimbus Vel teretis mali vel tectae cortice glandis.

87. cf, epit. Iliad. 144 compres- sam miti sedavit pectore turbam. Priscian. perieg. 320 pulveris hunc iactus potis est exstinguere solus.

116 sq. epit, Hiad. 1068 sed iam siste gradum-finemque impone la- bori, Calliope .... Iamque tenens portum ... submitte rudentes,

440

AVCTORES,

222. vid. ad ecl. IIII 51.

337. ef. Theocr. V 91 λιπαρὰ δὲ παρ᾽ αὐχένα σείετ᾽ ἔϑειρα. 342. vid. ad ecl. VII 4.

442. vid. ad v. 407.

- 821. vid. Gebauer 1, 1.

ADDENDA ET CORRIGENDA.

IMITATORES,

119. Colum. X 37 Paestique ro- saria gemment.

121 sq. ibid. 370 per graminis umbras Intortus cucumis.

123. Wernsd. p. L. m. III 310, 85 olentis vimen acanthi.

124. vid. ad II 447,

147, Colum. X 2.

164. add. Wernsd. p. L. m. VI 143, 83 exiguam sorbum dulci dis- tendere sueo.

169 (corr. num. 168, vid. ad-v. 1). add. Aetna (Wernsd. p. L. m. IIII 121) 167 fervet opus densique fre- munt.

171—175. vid. A. VIII 449—453.

176. add. Calp. VIIII 86 si modo coniferas inter viburna cupressos Atque inter pinos ecorylum fronde- scere fas est. (cf. ad ecl. VIIII 30.)

223. Priscian. perieg. 707 unde canes nati superant genus omne ferarum,

224. epit. Iliad. 525 tenuemque daret de corpore vitam.

279. Grat. Cyn. 415 odorato ... vino.

307. Calp. V 17 nidosque reversa lutabit hirundo.

p. 41.

3359. Auson. Mos. 418 hyaloque

virentem Pande peplum.

$54. Wernsd. p. L. m. II 388, 9 Attis almus amans tua maxima cura Cybebe-z |

371. Auson. Mos. 471 exseris au- ratum taurinae frontis honorem.

378. Wernsd, p. L. m. III 406, 7 regales dapibus gravare mensas.

407 sqq. ibid. IIII 521, 20 spumat aper, fluit unda, fremit leo, sibilat anguis.

416. Auson. Mos. 112 lubrica cae- ruleus perducit tergora fucus. 136 Actaeo perductum tergora olivo.

421. Wernsd. p. L. m. IIII 311, 11 litora qui praestant fessis tutissima nautis.

464. epit. Iliad. 586 et dulei ci- thara dirum lenibat amorem.

AENEIDOS I.

AVCTORES.

^

515. cf. A. VIIII 480.

447

IMITATORES.

480. Wernsd. p. L. m. IIII 541, 140 et plaga ponti Interfusa coercet,

489. epit. Iliad. 999 haec ex te capient Patrocli gaudia manes, Si. eapiunt umbrae.

492, cf. Grat. Cyn. 233 primos nequiquam effunderet actus.

496. Wernsd. p. L. m.. II 224, 74 ut vidit vituli condita lumina.

911. add, Calp. XI 1 pópulea Ly- cidas nec non et Mopsus in umbra. pervig. Ven. 86 adsonat Terei puella subter umbram populi,

515. add. epit. Iliad. 16 adsiduis implevit questibus auras.

994. Grat. Cyn. 443 hic dictu mi- rum atque alias ignobile monstrum

. Venit.

560 sq. Stat. silv. IIII 7, 50 Cae- saris fulmen.

964. Grat. Cyn. 392 me studiis ignobilis oti Mulcentem curas,

966. vid, ad ecl. I 1.

AENEIDOS

LIBER I.

' AYCTORES.

114, vid.

ad. Ge. II 310.

IMITATORES.

l. Auson. epigr. 137 arma virum- que docens atque arma. virumque peritus Non duxi uxorem, sed magis arma domum.

204. add. anth. L. III 81, 10.

433. vid. ad Ge. IIII 164,

436. vid. ad Ge. IIII 169.

501. Ovid, metam. III 182 collo- que tenus supereminet omnes.

607 sqq. vid, ad ecl. V 70.

633. vid. ad Ge. II 429.

LIBER II.

70. ef. Hom. ε 299 τί νύ μοι μή- κιστα γένηται;

208, vid, ad Ge. I 237, . 290. 603. ibid, II 310.

306, ibid, I 118,

448 .— ADDENDA-ET CORRIGENDA.

-AVCTORES,

473. vid. ad Ge. III 437,

—À

IMITATORES.

339. Val. Fl. III 619 socius qui maximus armis Adforet.

402. Aleimus Avitus V 664 quam nihil invitis prosit contendere divis.

474. vid. ad Ge. III 426. 475. ibid. 439.

LIBER III.

642. vid. ad Ge. III 287.

. 60. cf. Ovid. metam. XIII 628,

80. Ovid. metam, XIII 632 Anius, quo rege homines, antistite Phoe- bus Rite colebatur.

8i. ibid. 643 niveis circumdata tempora. vittis.

2083. vid. ad ecl. VIIII 52.

349. Ovid, metam. XIII 721 si- mulataque Troia.

420. ibid. 730 Scylla latus dextrum, laevum irrequieta Charybdis Infe- stant.

617 sq. ibid. XIIII 160,

632. ibid. 211 sq.

645—652. ibid. 214—219, 646. Ge. II 471.

LIBER IIII..

66. leg. XXXXV.

429. cf, ad eel. VIII 60.

94. Petron. p. 669 Zurm. id cine- res aut manes credis sepultos sen- tire? )

90. Ovid. metam. XIIII 156 sa- erisque e more litatis.

308. vid. ad ecl. V 20.

404 sqq. Ovid. metam. VII 624 hic nos frugilegas aspeximus agmine longo Grande onus exiguo formicas ore gerentes Rugosoque suum ser- vantes cortice callem.

445 sq. cf. ad Ge. II 291. 569. ibid. III 42.

LIBER V.

204, vid. ad ecl. VII 2.

536 sq. add. Ovid, metam. XIII

681 sq.

606 sqq. cf. Ovid. metam. XIIII 85, 696, vid. ad Ge. III 287.

AENEIDOS LIBER γ᾿. 449

LIBER VI.

AVCTORES, : IMITATORES,

2. cf. Ovid. metam, XIIII 155 se- dibus Euboiceam Stygiis emergit in * urbem. 138. Ovid. metam. XIIII 113 auro Fulgentem ramum silva Iunonis Avernae. 212. Ge. II 429. 255. leg. LXIIII. 306—308. fis. ΠῚ 475.

610. ibid. "m 507.

429. ecl. V 20.

662. ibid. VII 22.

728. ibid. III 480. : 850. ibid. III 41.

890. Ovid. metam. XIIII 119 quae-

que novis essent adeunda pericula

bellis.

LIBER VII.

695. pro 695. leg. 694. 698. pro ibunt leg. ibant. 808 sqq. pro nesciat leg. Nesciat.

LIBER VIII.

98 sq. pro Palatia leg. palatia. 120. pro puaerens leg. quaerens.

LIBER VIIII.

138. pro αλόχους leg; ἀλόχους. 166 sq. pro philomela leg. Philo- 142 sq. pro ἐπ leg. ἐπ᾽. mela.

308 sq. pro ἐέναι, leg. ἰέναι.

212 sq. pro aerii leg. aérii.

Quae in ipsa editione vel addenda vel corrigenda sunt, in ultimo volumine collecta proponentur.

RIBBECK, VERGIL, III. 29

AERE CM iyoxim Y. ficio

ld nis

1r P ἢ

(RI ὮΝ

»

RUN nm PN uu c»

"i Ll E Nr hs. viSsE "odd -. 0

- ἥ“ ΝΣ . 1 * c "x 4 "Ti uE? r] EC - * » - s " io eiufrigs B , x dw c s y ν᾿ ω» " ων» ἧς . i : . " . vA * , É "c τ ᾿ - $ t [γ49 T : Ἢ Y) - 9 & fes ai zh E : SE LGUHOE DE VERREM P CE ; sum y — d . δ τὰν L 1 r3 " ει x. E TUS y 34 LS - 3 - - 2 ' "m. . " L - τ - " "e ΓΕ . ἘΞ AP , x 1 τ ; : i E 2: ; Lu Be. 1 "* * .* LJ -

Vergilius Maro, Publius P. Vergili Maronis opera

PLEASE DO NOT REMOVE CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET

Σ UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY

πω Y MEO