lyvyan libraries smithsonian institution NoiiniiiSNi nvinoshiiws S3ia\

r- z r- z r- z

;titution NoiiniiiSNi NViNOSHiiws S3iavaan libraries smithsonian instii

». ^ UJ 2 *" *- t/j

I yVdan_'-'BRAR lES SMITHS0NIAN_INSTITUTI0N NOIiniliSNI_NVINOSHimS S3ia'

5TITUTI0N NOlinillSNl~'^iVlNOSHil^NS S3iavyan libraries smithsonian^instii

± w — t/) _ UI

lyvaan libraries smithsonian institution NoiiniiiSNi NviNOSHiiws S3ia>

-^ ■ (/i -^ _ /ft ^ (/i

5TITUTI0N'^N0linillSNI NVIN0SHillMs'^S3 I b Vd a H Ll B R AR I Es'^SMITHSONIAN^INSTIl
)iavaan~'LIBRAR I ES^SMITHSONIAN""!NSTiTUTION NOlillillSNI NVINOSHimS S3 I b

r- z >" ^, z t- z

on

c/> — w — — t/) . _

NoiiniiiSNi NviNOSHiiws S3iavaan libraries smithsonian insti-

^ w z -y, w z ,v

- 2 W Z W * Z t/,

aiavaan libraries smithsonian institution NoiiniiiSNi nvinoshiiws ssia

— (O ^ <^ ~ '"

CO

M

STITUTION NOIiniliSNI~'NVINOSHimS S3IHVaan libraries SMITHSONIAN~'lNSTr

CQ

^v«

tAS»!^ o V?'' — \2i2>' O X^^os^^>>^ z: o

Z _i z _l z

3RARIES SMITHSONIAN INSTITUTION NOliniliSNI NVINOSHilWS S3iyvyan LIBR;

lliniliSNl NVINOSHimS S3iavaan~LIBRARIEs'^SMITHS0NIAN~INSTITUTI0N ^o\in

z «5 z ...-. w 2 v^. CO

li^^f

c/>

./ _ <^ p X I ^^$^ i X I ^

BRARIES SMITHSONIAN INSTITUTION NOliDiliSNI NVIN0SHilWs'^S3 I 8 Va 8 H L'BR*
</) 5 ,-— ^ ''' 5 ■" "^

CC

iiniiiSNi^NviNOSHiiws S3iavaan libraries smithsonian~institution Noiin

CO

>

w — ist — to ~

BRARIES SMITHSONIAN INSTITUTION NOliniliSNI NVINOSHil/JS S3iavaan LIBR/

CO ^^ ^ z T CO z CO z ,

.1

lliniliSNl NViN0SHiiws'^S3 lavaan libraries smithsonian institution Noiin

5 \ w ^ _^ - tn = ^ ^ 'T!

O vi^cw;^/ _
— _ Z _l z -J

BRARIES SMITHSONIAN INSTITUTION NOliniliSNI NVINOSHimS S3iavaan LIBR,

CO

CO

c/> f: c/>

oiiniiiSNi NviNOSHiiws S3iavaan libraries smithsonian institution,

c/) z -v w ^ ">

NOiif

iBRAR I E s'^smithsonian^ INSTITUTION NoiiniiiSNi"NviNOSHiiiNs'"s3 1 avaan.'"'^'^

(r> — (f>

(T

<

CC

m
3liniliSNI~'NVlN0SHilWs'^S3iavaan~'LIBRARIEs"sMITHS0NIAN^INSTITUTI0N^N0lin

Mededeelingen uitgaande van het Departement van Landbouw No. 6.

r\o-X

Tweede Overzicht

DER

Schadelijke en Nuttige Insecten

van JAVA

DOOK

Dr. J?^Cr KONINGSBERGER

->— >=^s

Batavia

G. KOLFF & Co

190S

.y

VOORWOORD.

De beweegredenen, die tot het samenatellen van dit „Tweede
Overzicht" hebben geleid, zijn dezelide, die tot dat vaa het eerate
hebben gevoerd.

Het werk is geheel op dezelfde wijze ingericlit ; alechts is naar
de buitenlandsche literatuur alleen in die gevallen verwezeD, wanneer
daarin zajjen te vinden waren, die ia de Hollandsche publicaties
niet of alechts gedeeltelijk worden behandeld.

In welke mate onze kennia op dit gebied ia vooruitgegaan, blijkt
het best uit het aantal genoemde insectenvormen (531), dat meer
dan het dubbele bedraagt van het aantal, dat, ruim tienjaar geleden,
in het , Eerate Overzicht" werd behandeld.

J. C. K0X1XGSBERGER.

BuiTEXzORG, September 1908.

QIA89 I 5»»K82 Ent. ke 2-28-8»»

KenIngBiwrger , Jacob Chriatiaan, 1867-

Overaleiit der schadelijke «s nuttlse inaecten
raa Jara. Batarla (etc.) G. Kolff i co. , I898-

recat. per BH

A. RHYNCHOTA.

(Halfvleugelige of Snaveldragende Insecteo)

I. PHYTOPnTIIIRES. (Plan tenluizen).

a. Coccidao. (Schildluizen).
1. Lecaniuin viride, Green.

Een der gevaarlijkste seliildluizen van Java ea geheel tropisch
Azie, hoogst schadelijk vooral voor Java- ea Liberia-koffie. Zij
komt echter ook voor op tliee, kina, djeroeksoorten, savoe manilla
ea allerlei andere gewassen. In grooten getale bedekt zij jonge
blaadjes, loten en vruchten. Ue wijfjes bevraren de eieren onder
hun schild en blijven ook na hun dood eenigen tijd aan de plant
bevestigd, totdat het verdroogde schild afvalt. Dadelijk na het
uitkomen der eieren verspreiden de jonge luizen zich over de plant
en zuigen zich spoedig vast. De mannetjes zijn niet bekend.

Parasieten, zie Nos. 101, 102, 307, 326, 477.

Het optreden van deze luis, die bovendien door een aantal para-
sietische schimmels wordt aangetaat (zie Lit. "23, pag. 10), sleept
veelal het optreden van een zwarte schimmelplant na zich, die op
de zoete afscheidingsproducten der luizen vegeteert en blareo, jonge
takken en vruchten als zoogeuaamde roetdauw bedekt.

Literatuur: 13; 31, pag. 8; 22, pag. 7.

2. Lecanium haeinisphaericuni, Tahu.

Komt, evenals Lecanium viride, op vcrschillende planten voor; in
grooten getale soms op Java- en Liberia-koffie alsmede op Palaijuiian
aangetroffen. Zij is hier op Java echter niet zoo schadelijk als op

2

Ceylon, waar zij door Nietner als Lecanluin coffeae werd beschreven
en, weinig minder dan de beruchte bladziekte, een deel der koffie-
cultuur te gronde heeft geriebt. Parasieten, ah de vorige soort.
Literatuur: 11; 31, pag. 15; 33, pag. 30.

3. Lecanium kriigeri^ Zehnt.
(Bruine Rietschildluis).

Deze luis zuigt zich op den stengel van het suikerriet vast. De
mannetjes zijn onbekend. Schade in den regel onbelangrijk.
Literatuur: 10, pag. 228; 37, pag. 246.

4. Lecanium spec.

Door Bernard werd op Kickzia elastica eene LecaniHm-sooTt
waargenomen, die zoowei direct als indirect (door bet veroorzaken
van roetdauw) aan do boomen nadeel toebracbt.

Literatuur: 3, pag. 35.

5. Lecanium tenehvicophilum, Green.

Aangetroffen in bolle dadaptakken, die reeds vooraf door een ander
insect waren uitgehold. Uit hunne groote afraetingen moest worden
opgemaakt, dat zij reeds als larven door de kleine openingen naar
binnen waren gedrongen. Schade onbeteekenend.

Literatuur: 16, pag. 204; 33, pag. 31.

6. Pulvinaria psidii, Mask.

Tamelijk veelvuldig op Liberia-, zelden op Java-koffie waargenomen.
Komt een enkele maal ook op thee, karet en andere planten voor.
Parasiet No. 87.

Literatuur: 33, pag. 32; 43, pag. 310.

7. Pulvinaria maxima^ Green.
(Groote Dadapluis).

Opvallend door baar bijzondere grootte en dikwijls zeer schadelijk
voor de dadap, terwijl zij ook op de onderstaando koffie roetdauw

veroorzaakt. De tegen takken en stammen gezeten luizen vormen
zeer groote, helderwitte, reeds op een afstand zichtbare eierzakken.

Literatuur: '2'2, pag. 84.

8. Aspkliotus saccharicaulis, Zehnt.
(G 1 o n g g o n g - L u i s).

Deze, oorspronkelijk op glonggong thuis behoorende luis gaat niet
zelden op het suikerriet over en levert voor de rietcultuur eea
bhjvend gevaar op. Zij zuigt zich voornamelijk vaat op de benedenste
gedeelten van den stengel en wel in zulk een groot aantal, dat zij
een dikke, witte korst vormt. Het aangestoken weefsel wordt
bruin of zwart en sterft af.

Literatuur: 10, pag. 229; 54, IV.

9. Aspidiohis spec.

Een andere Aspidiotus-aoovt zuigt zich vooral op de knoopen der
rietstokken vast en verspreidt zich na het afvallen der bladeren
ook over de geledingen.

Niet zeer algemeen en daarom tot hcden weinig aebadeljjk.

Literatuur: 10, pag. 234; 51, XI.

10. Aspidioius pustulans, Green.
(Pokziekte van de dadap).

Zuigt zich vaat op takken en stammen van de dadap en veroorzaakt
pokachtige opzwellingen. De boomen blijven daardoor achterlijk
in groei.

Literatuur: 16, pag. 31.

11. Mytilaspis corrugata, Green.

Over geheel Java op de oudere stamdeelen, zelden op de nog
groene deelen, van Java-koffie te vinden. Schade gering.
Literatuur: 16, pag. 209; 22, pag. 36.

— 4 —

12. Ischnaspis longirostris, Sign.

Komt niet zelden op de bladeren en groene stengeldeelen van
Liberia koffie voor, waar zij zich als smalle, zwarte strepen voor-
doet. Schade onbeteekenend.

Literatuur: 33, pag. 35 (als I. fiUformis).

13. Diaspis pentagona^ Targ.

Deze luis komt niet zelden op jonge dadapplanten voor, die in
hooge mate van hen hebben te lijden en dikwijls afaterveu. Parasiet,
zie No. 474.

Literatuur: 33, pag. 37 (als D. amijgdali).

14. Diaspis? spec.

Door KooRDERS op Ficus elasiica aangetroffen. Zij bedekt de aan-
getaste blaren gelieel en geeft daaraan een verwelkt en ten deele
omgekruld voorkomen. De uitbreiding dezer luia werd vermoedelijk
door niet naJer aangeven Lieveheersbeestjea en Sluipwespen tegen-
gehouden.

Literatuur: 3G, pag. 4.59.

15. Chionaspis depressa, Zehnt.

Op een paar rietvarieteiten gevonden en wel op de bovenzijde
van de hoofdnerf der bladeren, vraar zij roodaclitig gele vlekken
veroorzaakt. Parasieten als bij de volgende aoort.

Literatuur: 10, pag. 230; 54, IIL

16. Chionaspis saccliarifolii, Zeiint,

Algemeener dan de vorige op verschillende rietvarieteiten. Zij
leeft zoowel op de boven- als op de benedeazijde der bladeren,
meestal verspreid, zelden in groepen, die dan raeestal uit mannetjes
bestaan en nabij den overgang van bladschede in bladschijf worden
gevonden. Bij optreden in grooten getale sterven jonge bladeren
af, terwijl oudere bladeren talrijke doode plekken vertoonen. Para-
sieten, zie Nos. 473, 480.

Literatuur: 10, pag. 238: 51, II.

— 5 —

17. Chionaspis madiimensis, Zeiint.

Deze luia zuigt zich bij cluizcnden op oudere rietsteugels vast en
vormt daarop soms geheele koraten. Toch is de door haar aan-
gericlite scliade gering. Ia jongere aauplantingon, waar zij den groei
van het riet stellig zeer zou belemmeren, is zij tot heden niet
aangetroffen. Parasiet, zie No. 480.

Literatuur: 10, pag. 252; 54, V.

18. Chionaspis tegalensis, Zeiint.

Komt in levenswijze hoofdzakelijk met de vorige soort overeen.
Zij vestigt zich echter voornamelijk dicht onder de knoopen der
rietstengels en dikwijls ook op het onderste gedeelte der bladsclaeden.
Schade onbelangrijk.

Literatuur: 10, pag. 257; 51, VI.

19. Chionaspis spec.

Een nog niet nader beschreven Chionaspis-soort veroorzaakt op de
rietsteugels paarsbruine vlekken, die zich voornamelijk in de lengte-
richting uitstrekken. Zwaar aangetaste stengels zijn van boven zeer
dun, blijven achterlijk in groei en zien er pokdalig uit.

Literatuur : 10, pag. 259 ; 54, VII.

20. Chionaspis theae, Mask. ?

Eene sterk op deze witte schildluis gelijkende soort werd door
mij eens op eenige tbeeheeaters waargenomen. Zij vertoonde zich
echter zeer sporadisch en kon niet schadelijk worden genoemd.

Literatuur: 43, pag. 307.

21. Planchonia? spec.

Door Zeuntner op wild riet en op zieke rietplanten waargenomen ;
zij zuigt zich ia troepen vast rondom de knoopen en tusschen de
uitloopende worteloogen. Slechts de vrouwelijke luizen en de larven
zijn bekend.

Literatuur: 10, pag. 261; 54, XII.

22. Cerococcus.

Indirect schadelijk geworden voor de koffie, door het veroorzaken
van roetdauw daarop. De luizen zelf zaten op de aDgroengboomen
(verschillende Trema-aoorten), die voor schaduw waren aangeplant.

Literatuur : 33, pag. 44.

23. Dactylopius adoniduni, L.?

De zoogenaamde Witte Luis ia zeer algemeen op allerlei
gekweekte en wildgroeiende planten. Naar alle waarschijnlijkheid
staat meer dan eene soort onder dezen naam bekend. Men vindt
haar o.a. zeer veelvuldig op cacaovruchten, die er echter weinig
onder lijden; op de vruchten van zuurzak, die er meer last van
hebbcn ; verder op nangka- vruchten, ramboetaus, djeroeks enz. enz.

Ala achadelijk insect ataat de "Witte Luis vooral bekend bij de
koffiecultuur, waar zij dikwijia aan de boomen en aan jonge plantjes
veel nadeel toebrengt. Zij zuigt zich in den regel vast op de onnjpe
bessen en op de steeltjpa daarvan ; de beasen worden dan zwart
en valien af. Ook komt zij onder den grond voor, zoovpel op gezonde
plaataen ala ook en bij voorkeur op plekken, die reeda door enger-
lingen, aardrupsen en ander ongedierte zijn aangetast (Wortelluia).
In het algemeen hebben jonge plantendeelen veel meer last van
haar -dan reeds uitgegroeide, daar zij den groei belemmert en allerlei
kruUingen en verschrompelingen veroorzaakt.

Literatuur: 31, pag. 16.

24. Dacti/lopius longifilis, Comst.

Evenals de vorige aoort zeer verspreid op allerlei planten (thee,
koffie, zuurzak, mangga enz.) Men vindt haar eveneens veelvuldig
op fiJDO varensoorten, chevelurea en dergelijke dunbladige aierplanten,
waar zij eerat gele plekken op de blaadjes doet ontataan en ze
daarna geheel doet afaterven.

Literatuur : 17, [V, pag. 75.

25. Dactylopius calceolariae, Mask.?

Door Zehntner werden de wijfjea eener Dactijlopius-Boovt, ver-
moedehjk bovcngenoemde, op het auikerriet gevonden. Zij bevinden

— 7 -

zich op onderaardsclie gedeelten van den stengel, kruipen latcr tegen
den stengel op en vestigen zich achter de bladscheden. Dezelfde
soort komt ook voor op glagah en kassoer.
Literatuur: 10, pag. 227.

26. Icenja inirchasi, Mask.

Dit elders, o. a. in Californie en Australie, zeer schadelijke insect
werd ia Djember op dadap aangetroffen, Lieveheersbeestjes schijnen
echter een verdere uitbreiding ervan te hebben voorkoraen.

Litei-atuur: 33, pag. 43.

b. Aleiirodidao. (Mot tenschi Idluizen).
27. Aleurodes bergi, S(GN.

Veelvuldig en in grooten getale op de onderzijde van suikerriet-
blaren te vinden.

De eieren worden in sikkelvormige hoopjes gelegd. De talrijke
afgestroopte larvenhuiden vornien met de afscheidingsproducten der
luizen grijze korsten, waarop zich gewoonlijk een schimmelvegetatio
ontwikkelt.

Bij hevige aanvallen hangen de blaren siap en blijven de planten
achterlijk. Parasiet, zie No. 465.

Literatuur : 10, pag. 205 ; 51, I.

28. Aleurodes lotigiconiis, Zehnt.

Eveneens zeer algemeen, maar slechts zelden voldoende talrijk
om schadelijk te zjjn. Zij veroorzaakt smalle, gele strepen op de
blaren, die bij talrijk optreden tot vlekken ineenvloeien. Parasieten,
zie Nos. 462, 467.

Literatuur: 10, pag. 212; 51, VIIL

29. Aleurodes lactea, Zehnt.

Meer in jonge luinen waargeDomen. Door het optreden dezer
luia ontstaan roodbruine stippels op de blaren. Schade in den regel
niet groot. Parasiet, zie No. 476.

Literatuur: 10, pag. 223; 51, IX,

— 8 —

c. Apliidae (Bladluizeu).

30. Aphis coffeae, Nietner.
(Z w a l' t e kof'fieluia).

Tamelijk algemeen op de koffie, maar ia den regel niet zeer
schadelijk. De larven ea de volwassen dieren zitten in groote troepen
op de joDge blaadjes en takken en doen deze verwelken. Parasieten,
zie Nos. 103, 307, 330, 331, 335.

Literatuur: 31, pag. 17.

31. Aphis sacchari, Zeiint.
(Groene Suikerbladluis).

Komt dikwijls in grooten getale op de onderzijde van suikerriet-
blaren voor, waardoor de laatste siap worden en de groei der planten
wordt belenimerd. Het optreden dezer iuis wordt niet zelden door
het optreden van loetdauw gevolgd. Toch ia deze luia niet zeer
schadelijk, daar zij bij voorkeur op zwakke en zieke planten voort-
teelt en talrijke parasieten heeft (zie Nos. 307, 308, 309, 322, 472, 479).

Literatuur: 10, pag. 170; 51, XIII.

32. Aphis adusta, Zehnt.
( G e v 1 e k t c Suikerbladluis).

Minder algemeen dan do vorige soort. Zij komt hoofdzakelijk
voor in de, nog opgerolde bladeren van jonge rietplanten, geeft
daaraan een gele kleur en doet ze eindelijk siap worden. Parasiet,
zie No. 335.

Literatuur: 10, pag. 185; 51, XIV.

33. Aphis spec. div.

Vorschillende, nog niet nader bestemde soorten van Bladluizen
komen voor op tabak, thee en andere cultuurplanten. Tervrijl
zjj over het algemeen zelden ernstige sehade aanrichten, worden zij
voor tabak wel eens nadeelig, doordat hun steken op de blaren
kleine, bruine stippels doen ontstaan.

Literatuur, O, pag. 25; 33, pag. 49; 34.

34. Oretjma latiigera, Zehnt.
(Witte Suikerbladluis).

Zeer algemeen en onder verscliillende inlandsche naraeii bekend
(Pekalongan: bangku-, Tegal: batitje en indraq, Japara: icering).
Zij komt in zeer grooten getale voor op de onderzijde der rietblarcn
en kan bovendien in hevige mate roetdauw veroorzaken. De schadc
is dikwijls belangrijk, daar de aatigetaste blaren afsterven en de
groei der planten aanmerkelijk wordt bclemmerd. Parasieten, zio
No3. 142, 308, 809, 333, 475.

Literatuur: 10, pag. 187; 54-, X.

35. Tetraneura Incifiiga, Zehnt.
(Gel e Wortelluis).

Komt voor op de wcrtels van het suikerriet en op het gedeelte
van den stengel, dat zich onder den grond bevindt, soms ook in
oude boorgangen van andere insccten. De schade wordt in den
regel van niet veel beteekenis geacht, maar men moet bedenken,
dat de luis zich door hare levenswijzo aan bet oog onttrekt.

Literatuui: 10, pag. 202; 51, XV.

II. IIOMOPTERA. (Gelijkvleugeligen).
a. Filiyorirtae.

86. Phenice niaculosa, Westw.

Zeer algemeen op suikerriet, aan de onderzijde der blaren, maar
steeds afzonderlijk, nooit in troepen. Schade van geenerlei beteekenis.
Literatuur: 10, pag. 167.

37. Eicania atrata, F.

Zeer algemeen in theetuinen en dergelijko aanplantingen. De
insecten zitten gewoonlijk tegen de nog frisch groeue, jonge takken
en zuigen daarvan de sappen op. In den regel ondervinden de
planten geen nadeelige gevolgen ervan, daar de dieren steeds verspreid
voorkomen.

— 10 —

Slechts bij jonge kamferboompjes was waar te nemen, dat de
takjes eronder ledeD.
Literatuur: 33, pag. 69.

38. Ricania fuliginosa, de Haan.

Voorkomen en schade geheel als bij de vorige soort.
Literatuur: 33, pag. 70.

36. Perkinsiella vastatrir, Beedd.

In de literatuur gewoonlijk als Delphax of Dicranotropis vastatrix
genoemd.

Zeer algemeen op suikerriet, waar zij zicli gewoonlijk achter de
bladscheden ophouden ; zij steken nitt alleen bladeren en bladscheden
aan, maar kunnen ook een deel yan de hoofdnerf der blaren vernielen
door hunne eieren daarin te leggen, waardoor eerst bruinroode
vlekken on tataan en later het weefsel afsterft.

Een verwante soort, Perkbisiella sacctraricida, Kirk. ia zeer
scbadeljjk voor het suikerriet in Australie en op de Haway-Eilanden.

Literatuur: 10, pag. 167; 37, pag. 244.

40, Eiimetopina kriigeri, Bredd.

Minder algemeen dan de vorige soort, waarmede zij overigens in
levenswijze en optreden vrijwel overeenkomt.
Literatuur: 10, pag. 168; 37, pag. 244.

41. De/phaxf Spec.

Een van de kleine Fulgoriden, die met eenige soorten van Jassidae
(zie Nos. 43 en 44) de omo wereng {hama hreung) van de paddi
veroorzaken.

De insecten zijn in alle toestanden van ontwikkeling te vinden
op de buitenste bladscheden van de rijst. Naarmate hun optreden
talrijker is en langer duurt, wordt een grooter aantal dier bladscheden
gedood, totdat zij ten slotte aan den stengel komen.

Dit laatste stadium, waarbij de plant geheel afsterft, wordt echter

— 11 —

door de werkzaamheid van Lievcheersbeestjes zelden bereikt, maar
toch heeft de plaag een belangrijken invloed op de productie, die
plaatselijk dikwijls van geen beteekenis meer is. Parasiet, zie No. 337.
Literatuur: 33, pag. 3.

b. Meiiibraeidac.

42. Centrotus spec. div.

Verschillende vcitegenwoordigers vaa het soortenrijke geslacht
Centrotus zijn op allerlei cultuurplanten te vinden, vooral op dezulken,
die ranken dragon. Zij zetten zich, met hun gewoonlijk door mieren
geescorteerde larven, op de jongere deelen daarvan neder en kunnen
ze, bij talrijk optreden, doen verwelken en afsterven. In den regel
doen ze echter weinig kwaad.

c. Jassidac.

43. Jaaside No. 1.

Van geheel dezelfde levenswijze als de hierboveagenoemde Delphaz-
soort (No. 41).

Literatuur: 33, pag. 2.

44. Jasaide No. 2.

Als de vorige.
Literatuur: 33, pag. 2.

45. Typhlocyha enjthrinae, KoN.
(Zoogen. D a d a p v 1 i c g).

Algemeen verspreid en dikwijls zeer schadelijk voor de dadap.
De inseeten brcngen den bladeren ontelbaro kleine steken toe,
waaryan deze eerst verbleelvcn om latcr bruin te worden en, als
ze zeer sterk zijn aangetast, af te vallen.

Literatuur : 33, pag. 45.

— 12 —

III. IIETEROPTERA (Wantsen).
a. Capsidac (Bloe m wan tsen).

46. Lepiotenia (?) nicotianae^ Kon.

Zeer algemeen op tabak en nu cn dan door grootc (ahjjkheid
schadelijk. De insecten steken de blaren op tallooze plekken aan,
waardoor later fijne spikkels ontstaan. Zij bepalcn zicli echter
Yoornamelijk tot de jongste blaren.

Literatuur: 33, pag. 33.

47. Periscopus mundulus, Bredd.

Leeft zoowel in jongen als in volwassen toestand vooral achter
de bladscbeden van het riet en steekt deze met zijn snavel aan.
Scbade onbeduidend.

Literatuur: 10, pag. 107; 37, pag. 248.

48. Helopeltis antonii, Sign.
(Roes t d i er tjes).

Hoogst scbadclijk voor de culturen van kina, thee en cacao. De
insecten steken knoppen, jonge takjes, blaadjes en, bij cacao, de
vruchten aan en doen lichtbruine plekken ontstaan, die later donker
worden. De blaadjes, knoppen en Jonge takjes verschrompelen in
den regel, worden zwartachtig en sterven af. Parasiet, zie No. 282.

Literatuur: 33, pag. 53; 3G, iS, pag. 247; 55, pag. 5; 60,
59, pag. IG.

49, Helopeltis tkeivora, Waterh.

Van deze soort geldt hetzelfde als van de vorige. Beide soorten
komen zelden naast elkaar voor.
Literatuur : dezelfde.

b. INMitatomldae (Sch i Id wan t sen).
50. Brachyplatys nigriventris, Hope.
Zeer algemeen op allerlei tweede gewassen van de familie der

— vs —

Leguminosen en nu en dan hoogst scliadelijk. De insecten zitten
in groot aantal op de blaadjes ea rijpende vruchten en doen deze
door hunne steken kwijnen cn verwelken.
Literatuur: 33, pag. 90.

51. Brachyplatys^ spec.

Een andere, veel kleinere soort maakt zich aan hetzelfde schuldig.
Literatuur: 33, pag. 90.

52. Coptosoma atomarium, Geem.

Schadelijk op dezelfde wijze als de BracJii/plafi/s-sooTlcn, maar
niet tot Leguminosen beperkt. Niet zelden ook te Vinden op
aardappelblaren en op die van de terong {Solanum melongena), wa.a.T
zij aan de onderzijde door iiunne kleur gemakkelijk over liet Iioofd
worden gezien.

Literatuur: 33, pag. 90.

53. Coptosoma cribrariuni, F.
Als de vorige soort.

54. Chri/socoris atricapiUa, Guer.

Deze Schildwants is nuttig gebleken door liet azen op de rupsen
van Cephonodes hijlas L. (No. 243).
Literatuur: '2'i, pag. 47.

55. Podo'ps venniculatus, Voll.

Deze en een paar, sterk op baar gelijkende Poc?ops-soorten komen
aoms in zeer groot aantal op de paddi voor en maken zich schuldig
aan het zuigen aan blaren en vooral aan bladscheden en stengels,
waardoor langwerpige, bruine vlekken ontstaan en do planten niet
zelden achterlijk blijven.

Literatuur: 33, pag. 12.

— 14 —

56. Tectocoris ci/anipes, V.

Een zeer algemeene Schildwants, die dikwijls zeer schadelijk
wordt voor allerlei plantea vaa de familie der Malvaceae, in het
bijzonder voor katoen. De eieren worden ia ringea rondom de
jonge takken gelegd en de uitkomende larven zuigen zich spoedig
daarnaast vast, waardoor de tak in den regel afsterft.

Bovendien doen de oudere en de volwaasen insecten door hun
steken dikwijls veel kwaad aan blaren, takken en rljpende vruchten.

Literatuur: 33, pag. 103; 39, pag. 622.

57. Dalpada versicolor, H. S.

Schadelijk voor koffie (vooral Liberia), kapok en vermoedelijk
nog voor andere plantcn. Deze wantsen zuigen aan de groene
takdeelen, veroorzaken daardoor langwerpige, donkere strepen en
doen, waarschijnlijk onder den invloed van eene, in de wonde
gebrachte vloeistof, den tak verwelken, verdrogen en ten slotte
zwart worden, zoodat hij er ala verkoold uitziet. Vermoedelijk
treden ook andere soorten van het geslacht Dalpada op dezelfde
vyijze op.

Literatuur: 33, pag. 75.

58. Pentatoma plebeja, Voll.

Deze wanta veroorzaakt een dergelijke ziekte als de vorige. Naar
eene bijzondere verkleuring van het merg der aangetaste takken
werd zij door Zimmermann met den naam „roode raergziekte" aan-
geduid. Bovendien maakt dit insect zich schuidig aan het zuigen
aan halfrijpe koffiebessen.

Literatuur: 31, pag. 23; 33, pag. 75; 65, pag. 1.

59. Antestia histrio, F.

Dikwijls in grooten getale op de paddi te vinden, waarvan zij
de bladeren en de halmen door haar steken doet verkleuren.

— 15 —

Waar zij zeer talrijk is, blrjft het gewas in groei ten achter.
Van de tweede gewassen taat zij slechts luaia aaii, doch werd daarop
nooit in zoo grooten getale aangetrotfen, dat zij merkbare schade
aanrichtte.

Literatuur: 23, pag. 10; 34, II, pag. 319.

60. Agonoscelis tiiibila, P.

Heeft dezelfde levenswijze als de vorige soort, doch werd slechts
een paar malen als schadelijk toegezonden.

61. Nezara viridula, L.

Een der meest algemeene Pentatomlden van Java en dikwijls
zeer schadelijk voor de paddi. Ztj zuigt zich bij voorkeur aan de
halmen vast en doet deze verkleuren. Dikwijls zit zij ook lager
aan den stengel en veroorzaakt dan door haar steek smalle, over-
langsche strepen. Het laatste doet zij ook bij mais. Enkele malen
komt zij ook voor op jong suikerriet.

Literatuur: 17, I, pag. 4; 33, pag. II.

62. Nezara griseipennis^ Ell.

Is minder algemeen dan de vorigo en op meer aoorten van planten
zuigende te vinden. Nu en dan is zij schadelijk op dezelfde wijze
als Nezara viridis.

Literatuur: 33, pag 11.

63. Canthecona spec.

Een soort van dit geslacht werd waargenomen, terwijl zij bezig
was, de voor de koffie zoo achadelijke rupsen van Oreta e.rtcnsa,
Wlk. (zie No. 231) te verdelgen en mag dus als nuttig worden
beschouwd.

Literatuur: 23, pag. 46.

— IG —

64. Eusthenes robtistus, Lep. et Serv.

Dit insect wordt verdacht, bij Ficus elastica een dergelijke ziekte
te veroorzaken als Dalpada (zie No. 57) bij de koffie. Afdoende
zekerheid werd dienaangaande echter nog niet verkregen.

65. Pycanum rubetis, F.

Kan bij vcrscbillende planteo cveneens dergelijke ziektever-
scbijnselen te voorschijn roepen. Op Java werd zij nog niet als
schadelijk waargenomen, daarentegen wol op eene gambir-onderneming
in Indragiri.

Literatuur: 35, pag. 4.

66. Cijclopelta obscnra, Lep. et Serv.
(Kapi -p ih i).

In West-Java zeer algemeen op en scliadelijk voor de dadap.
Talnjke eieren worden bij elkaar gclegd en oingeven de dunnere
takken als breede banden. De uitkomende jongen zuigen zich
onmiddellijk vast en doen daardoor de uiteindea der takken afsterven.
Door hare gewoonte, dikwijls van den eenen tak naar den andere
te verhuizen, wordt de sehade aanzienljjk vermeerderd. Parasieten,
zie Nos. 461, 478.

Literatuur: 31, pag. 20; 33, pag. 46.

67. Tetroda histeroides, F.

Onlangs ontvangen van eene onderneming in Midden-Java, waar
zij zich in zeer grooten getale op de kapok vertoonde.

68. Megarhynchus truncatus, Hope.

Tamelijk algemeen op paddi, niais en jong suikerriet (in bibit-
tuinen in West Java), maar zelden talrijk genoeg om merkbare
sehade aan te richten. De insecten zuigen in den regel slechts aan
de stengels der planten.

Literatuur: 33, pag. 85; 34, pag. 320.

— 17 —

('i). Mc(J(irIil/lir!il(;< lf)xtnill<.-:, h\

Als de vorige, maar minder algemeen.

c Lygaoi(lii<\ (Lang wantsen).

70. Anophcnemis ^yosiipes^ F.

Een zecr algemeeno \van(s, dio zicli bij voorkour op Legurainosen
ophoudt. Vooi-al hebben vcrscliilleiido soovten van booncn van baar
te lijden, welkcr blaren en rijpende vruchten zij aansteckt en uitzuigt,
Een eiikele maal ook op dadap aangctroft'on. De jooge, ongevlcugcldc
cxemplaren spuitm wannecr zij zich bedreigd nclitcn, uit de anale
opening ren vrij groote boevocllicid cciicr niiaangcnaarn riokcndc
vloeistof.

Litcratuur: 27, No. 2.

71. Micth fi(Iriron)is, F.

Als de vorige, maar in mindero ma(c tot Leguniinoson bepaaiJ.

72. PIii/sniiifni>; ralcar, F.
Ala de vorige.

73. Phijgomcru^ parrulut:, Dai.l.
Als de vorige.

74. Leptocorha acuta, Tiiunb.
(Walang sangit).

Een der ernstigste plagen van de paddicultuur. De insccten
brengen hun geheele leven op de rijstplant door en voeden zich
met het sap der rijpende korrch. Onder den invloed der stoken
verkleuren deze, worden bruin en zelfs zwart en verliezen alle
waarde. Door den aard van hun vucdael zjjn de insccten nu en

Metled. D v. L. V£. 2

— 18 —

dan genoodzaakt te verhuizen en zwermen dan des nachta in groote
troepen. Zij komen dan dikwijls tijdehjk op andere planten terecht,
doch docn daar geen kwaad.

Litoratuur: 17, I, pag. 1 ; 33, pag. 6; 37; 63, I, pag. 77.

75. Colobathrisies saccharicida, Karsch.
(Walang kongkang).

Niet zeldzaani op liet suikcrriet, vooral in jonge tuinen. Do
inseeten zitten dikwijls bij geheele zwermen bij elkaar en stekeu
de bladeren aan, die dientengevolgc gecl worden en gedeeltelijk
afsterven. De planten zien er dan ziekelijk uit en blijvcn in ont-
wikkeling bij do andere ten acbter.

Literatuur: 10, pag. 166; 37, pag. 241.

d . P yiTliocoridae. (V u u r w a n t s e n ).

76. Difschrcus cingiilatus, F.

Een zeer algenieene wants, voorkomende op verschillende gewassen.
Bepaald geliadelijk is zij voor kapok en vooral voor katoen, waar
zij aan de rijpende vrucliten zuigt.

Literatuur: 17, I, pag. 111, 127, 212; II, pag. 33, 44, 166;
37, No. 1.

77. Dindi/mus riibiginosus, F.

var. hypogastrica^ II. S.

Een zeer nuttige wants, die zicb met rupsen vocdt. Zij is o. a.
een van de ergste vijanden van den oelar djaran (rups van Oreia
exte)isa, Wi,k., zie No. 231). Tijdens de Kedirische oelar djaran-
epidemie van 1896 had zij zich in de aangetaste streek zeer sterk
vermenigvuldigd en zij mag als een der oorzaken worden besehouwd
van het langzamerliand verdwijnen van de plaag. Zij doodt de
rupsen, door haar snavel in hun rug te steken.

Literatuur: 31, pag. -16; 33, pag. 47.

— 19 —

e. Roduvlidac. (Roof w an t aec).

Deze fcimilie moet in hct algcmoen tot de nuttigc insccten wordcn
gerekend. Do meer algcmcciio soortcn, die dus iii do ccrstc plaats
geacht mogen wordea een occonomisclic betcekcnis to licbbcn, zi n :

78. Oiicocephalus sqHaU(lus, Rossi.

79. Eeduvhis fuscipes, F.

80. Acantlwspis flavoraria, IIaii.v.

81. Coiioi hiniis ruhrofasciatus, de Gker.

82. Ectri/chotes violaceus, H. S.

Ook andero soorten kornea veelvuldig voor, doch behooron mecr
tot do bosch-insecten, zoodat van eenige beteekcnis voor den landbouw
weinig sprako kan zijn.

f. Corixi(l!U'.

83. Mirroni'cla spec.

Een kleinc, gelo, zwart gestrceptc Watcrwaiits, dic des avonds
niet ze'dea komt binneavliogeu. Schadolijk voor do vischteoU,
daar zij de eieren leegzuigt.

g. NotoiieC'tidac (Rugz wcm mcrs).
84. Notonecta spcc. div.
Watcrrouiwantson, dio op kleino visclijes azcii.

B. DIPTERA.

(Tweevleugelige Insecten).
a. Cecidomyidac. (G al muggcn).

85. Cecidomi/ia spec.

Een soort van Galmiigje veroorzaakt op de rijstkweekbeddca
nu en dan een eigcnaardige misvorming van de jonge planijes,
bestaande iu een uitgroeiing van het stengelgcdeclte onder liet
vegetatiepunt tot een gelieel liol, stcelvormig licliaain, waarin do
larve leeit. Daar de laatste in slerke matc van uitcrst klcine
sluipvcespjes hecft te lijden, necmt deze plaag zcldcn afmctingen
van eenige bcteekenia aan.

b. Myoetophilidae.

86. Sciara spec.

De larven van een paar Sciarw soorten zijn mecrmalcn aangelioffcn
in stam- en wortelschors van de koffie. Het is ecliter waarscbijnlijk,
dat bun optreden aldaar meer een sapropbytiscb dan een parasietisch
karakter draagt en meer een gevolg is van voorafgaand optreden
van audere insecten en aaltjes.

Literatuur : 33, pag. 50.

87.

spec.

Parasietisch aangetroffen in den eierzak van PiiJvinnria p.^idii,
Mask., waar de kirven van dit vliegje zich niet do eieren vocden.
Literatuur : 33, pag. .34.

— 21 —

88. Diplosis acarivora, Zehnt.

De larven van dit zeer kleine vliegje zija werkzame verdelgers
van de bladmijt van liet suikerriet {Tetrantjchus e.rsiccator^ Zeiint.)
Literatuur: 10, pag. 289; 53, pag. 203.

c. Bll)ioiii<lae.

89. Plecia fidvicollis, F.

De larven van dit algemeene en welbekcnde vliegje leven in
groote troepen in vocbtige bladaarde, plantaardige mestboopcn enz.
Zij zijn algemeen (als oelar hoeloe) zeer gevreead, oradat de baar-
vormigc uiisteeksels van bet lichaam brandende jeuk zouden ver-
oorzaken. Dit is ecbter niet of slechts in zeer geringe mate het
geval, zoodat wjj zo niet tot de scbadelijke of lastige insecten mogon
rekcnen en slechta volledigheids' alve noemen.

d Simulidao. (Kriebelmugjos, Ecb tc M u ski e ten).
90. Shnulium ppec. di v.

Meerdcro soorten, veeUil uiterst klein, van dit geslacbt zijn in de
hoogsic Diale lastig en binderlijk. Hier en daar staan ze onder den
naam meroctoo bekcnd.

Z[j zijn zeer bloeddorslig en boren zich bij het zuigcn met kop
en cen dcel van den thorax in de gemaakte opening, veroorzaken
hevig jeukende bultcn en zijn wegcns hun kleinbeid niet te vangen.
Na een of twce dagen komt uit bet wondje ecn vfaterachtig vocht,
dat aan do lucbt spocdig tot een gee!, kristalachtig licbaampje
vordampt. Ecn der op Java voorkoniende soorten beeft bet bij
vnorkour op dc oorcn en de oogleden van den menscb voorzien.

o. Ciilieidac. (Muggen).

91.. Cule.r spec. di v.

92. Anopheles spec. div.

(Jok de Jfuggcn, gcwoonlijk, niaar verkcerdelijk, muskieten gc-
nocmd, worden bicr slecbts volledighcidsbalve genoemd.

Tcrwijl de soorten van liet gcslaclit Ciilcv (en ecn paar verwanto
gcslaclitcn) voor liet nieerendeel slechta hiaderlijk ziju door hun
bloeddorst, zija vele Atiopheles-aoorten bovendien do aanbrengers
van malariakienieD. Het ligt buiten hot bestek van dit werk, hier
naar de, op dit gebiod zeer rijke literatuur te verwijzen.

f. Tipulidae. (Langpoo t muggen).

93. Tipula spcc.

De lange, wormvormige, pootlooze larva van cen Langpootmug
holt de uitloopende oogen van het suikcrrrict uit, luaar komt niet
ia groot aantal voor. Overigens mag het wel eenigszins verwon-
deren dat de larven van doze, hier zoo rijk vertegenwoordigde
familie, die in de gematigde luchtstreken niet zolden aan verschil-
lende gewasacn groot nadeel toebreugen, hier nog nooit ala schadelijk
zijn waargcEomen.

Literatuur: 10, pag. 165.

g. Tabaiiidao. (Stcck vl iegen).

94. Tabanus ruhidu^^ Wiai).
(pitck)

Dit is de mcest algeuiecne der zoogonaamdc paardenvlicgcn, die
dikwijis voor paarden en vee zeer lastig zijn, daar zij met hun
dolkvormige monddeelcn pijulijke steken toebrengen.

Literatuur: 28, pag. 319.

95. Tabanus rufivenlr.i'i^ F.

Ala de vorigc, n)aar minder algemeen. Bovendien komen nog
cen aantal andeie TaiaHMS-soorten voor, die zich evencens met het
bloed onzer huisdiercn voeden.

— 23 —

96. Chrysopa dispar, F,

Eene eTeneena algemeene, lastige, bloedzuigende vlieg, die ook
den mensch aanvalt.

Literatuur: 28, pag. 320.

97. Chrijsops fasciatus, Wied.
Als dc vorige.

li. IJoiul)yli(lae.

98. Exoprosopa fatitahis, P.

De larve leeft parasietisch ten koste van die van de Graafwesp
E/is lindenii, St. Targ. (zie No. 531), die op hare beurt engerlingen
aanvalt en opeet.

Literatuur: 22, pag. 109.

i. Asilidac (Roofvliegen).

99. Philodicus jiwaniis, Wied.

Een hoogst algemeene, zeer vraatzuchtige, tamelijk groote Roofvlieg,
die tal van iusccten verdelgt. Onverdeeld nuttig is zij natuurlijk
niet, mi\ar nien mag aannemen, dat baar nut liare schadelijkheid
verre ovcrtrcft.

100. Ommatius fulrus, Wied.

Eveaeens tamelijk algemeen en niet minder roofzuchtig dan de
vorige. De twoo hior genoemde Roofvliegen zijn van de grootere
soorten in het bebouwde land de meest algenicone en worden daarom
raet name genoemd. Bebal ve deze zijn er iiog tientallcn andere,
meest kleinere eoorten, die eveneens liun oeconomische rol spelen
en in het algemeen als nuttig moeten worden beschouwd.

— 24 —
k. Syrphidiie (Z woc f v 1 i cgc n).

101. Sijrphus aec/rofus, F.

Een zcer algemeeno zwcefvlieg, die dikwijls in grootcn getalo is
tc vindcn in aaiiplantingcn, die door luizcn zijn aangctast. De larvcn
zijn zeer vi-aatzucluig en vroten de blaadjes soms geliccl sclioon
van luizen

Liieratuur : 31, pag. 14.

102. HelopJiiliis pilipes^ Dol.

Dcze cn andeie soorten van iiet geslacht Helopliilus leggcn ovcii-
cens hunne eieren op blaren, die door luizen zijn aangctast en nict
zclden door de uitkomende larvcn geheel worden gezuiverd.

Literatuur: 31, pag. 14.

103. Pipha spcc.

De larven niet zeldcn aangetroffen tusschcn do zwarte koltic-
bladluis.

Literatuur: 33, pag 52.

104. Mer/aspis errans, F.

Zeer algcmeen en in alle, door luizen aangetaste aanplantiugen
te vinden.

1. TiU'lunidao. (Parasiet vlicgen).

105. Crossocosmia scricariae, Rok D.

P'irasietvlieg, die hare eieren i n rupsen Icgt en wel voornamelijk
in lupsen van de familie der Arciiidae (beerrupscn); zij komt vrij
algemeen voor.

106. Parexorista niodicella, v. d Wui.p.

Evcneens tamehjk algemeen en een werkzame verdelgster van
rupsen.

— 25 —

107. Kvorista fanciata^ Jaionn.

Als de vorige.
Litoratiiur: 23, pag. 53.

108. Masiccra spcc.

Ecn enkolc inaal parasietiscli waargenoincn in Apn'jonia dectnicfor,
l'os (zic K°. 438) cn wel in lict achtcrlijf vaii lict kcvcrtjc, d;it
door (jene larve gelieel woidt Iccggcvveten.

Literatuur: 10, pag. 31.

111. Jluscidac.

109. Sfoiiio.vi/s Cdlcitfa'tia^ L.

Speelt, naar alle ■waarschijnlijUlicid ceii grootc lol bij do vcibreiding
der surra-parasieten.

Literatuur: 28, pag. 321; 40, pag. Gi.

110. Haenndohla e.vigua, iiE Mei.ieke.

Ilct is niet onwaarscliijnlijk, dat deze kleinere, bloedzuigendc
vlieg zicli aaa lietzelfde schuldig maakt; ook in haar zijn Tri/paiio-
aoinn's gevonden, teiwijl zjj zicli bij voorkcur voeit met het blocd
van runderen.

Literatuur: 40, pag. 65.

111. fktcHs fcrnnjinciis, F.

Do iarven leven in de vleezigo bestanddeelcn van vele vruchten
en veroorzaken daardoor geheole of gedeeltclijke verrotting.

112. Dacus conformls^ Dol.

Scliadelijk meer in het bijzonder voor koffiebessen ; de larvcn
boren zich daarin cn doen rottende plekken ouistaan, terwijl bij
cenigszins talrijk optreden de bessen voor de njpheid afvallen.

Literatuur: 31, pag. 24.

- 26 —

113. Dacus caudatiis F.

Waargenomen als schadelijk in de vruchten van Spaansche Peper,
die tijdens ea na de werkzaamheid der larven geheel verrotten.
Literatuur: 33, pag. 190.

114. Phijtomyza spec.

De larven leven tcn getale vaa 5 — 10 bij olkaar in de blaren
van liet suikerriet en vieten daarin gangen tot 10 cJI. lengte.
Literatuur: 10, pag. 166.

115. Oscinis coff'eae^ Kon.

Zeer algemeon in alic streken, waar koffie wordt aangeplact.
De larve mineert in het koffieblad, maar vreet niet nieer weg dan
het bovenste gedeelte van het bladmoes, terwijl de opperhuid
aanwezig blijft. De bescbadiging is algemeen bekend en zeer in
bet oog vallend, maar zelden van crnatigen aard.

Literatuur: 31, pag, 25.

116. Agromiiza sojae, Zeiin't.
(Kedeleh- boorder).

De larven leven borende in jongcre en oudero kedeleh-planten
{Sya hispida) en richten som3 zeer veel schade aan.
Literatuur: 33, pag. 87; C3, I, pag. 113.

117. Agromyza? spec. di v.

Minder algemeen, maar toch niet zelden, treft mcn in anderc
katjang-soorten larven aan, die zoowel in de stengcls als ook, maar
minder veelvuldig, in de vruchten leven en waarschijnlijk tot het-
zelfde geslacht zijn te brengen.

Literatuur: 63, I, pag. 124.

— 27 —
n. Hipyoboscidae. (Luiavliegen).

118. Olfersia spinifera, Leach.

Aast voornarnelijk op paarden en brengt deze, wannecr zij, zooals
vole Australisclie paarden, een bijzonder gevoclige huid hebben,
soras tot cen ware razernij, waarin zij de wanliopigste pogingcn
doen om den lastigen parasiet kwijt te raken.

119. Diptera, fam.?

Borende larven van kleine Diptera, wclker opkweeking tot volwasscn
insccten tot hcden steeds mislukte, zijn aangetroffen in jonge takken
van koffie, mangga en andere boomen, waar zij niet zelden de
uiteinden ervan doen afsterven.

Litoratuur: 3'3, pag. 48.

c. LEPIDOPTERA.

(Scli u b vl eug cl i ge Inaccten, Vlinders).

1. HETEROCERA.

a. Tiiicidac. (Motlen).

1 20. Tine.a granella, L ?

Eene vermoedelijk mct bovengenoemde soort indentickc GiManmot
kan zeer scbadelijk worden in rijstpakhuizen, vooral in dezulke — en
dat zijn do niceste — , waar do rijst in zakken wordt bewaard,

De rupscu spinnen al vretendc een aantal korrela aati clkaar, de
verblijfplaats van de eene rups raakt samengespannen mct die van
andere en zoodoende kan de geheele rijstmassa in een geheel van
Yoor de consumptie oubruikbaro klontcrs worden omgezet.

Literaiiiuf : 33, pag. 30.

121. Gracilaria co/feifoliella, MoTCii.

Komt niet zeer algenicen op koffie en dan vooral op Liberiakoffie
voor. De rupscn minecrcn in de bladeren en maken vnj brecdc,
maar niet zeer bocbtige gangen. Op Ceylon scbijnt dit iusect in
vroeger jarcn iiogal kwaad te liebben godaan.

Literatuur: 32, pag 54; 38, pag. 16.

122. Gracilaria cranierella, Sn.

Een dor grootste vijanden van de cacaocultuur op Java. De rupson
boren zicli in de vrucliten en maken talrijke gangen en niimteii in Itet
vruchtvlcesch. Op vele plnatsen verbreken zij het verband tiissoheii
do rijpende zaden en do plant, waardoor de eerste, van verdcrcn
voedselfoevoer verstoken, bruin worden eu langzamerhand verrotten.

- 29 —

De uit de vruchfen gekropen, volwassen rupsen verpoppen zich onder
eeu geelbruin, zijde-achtig spinsul aan de ondorzijde der bladeren
of tusscben de oneffenheden van vruchtschil of siam. Ook in ram-
boefan waargenomen.

Litci-atuur: 9, pag. 84; 55, pag. 1; 58; 59, pag. 15.

123, Gmcilaria sojella, van Dev.

De joDgc nips mineert iu de bladeren van de kedcleh (Soja hisp'uJa);
op latercn leeftijd leeft zij i n den opgerolden top Van bet blad en
voedt zicli met het onderste wcefsel ervan.

Literatuur; 8, pag. 22.

124. Gmcilaria eur/enielln, van Dev,

De rupa leeft in de bladeren van verschillende djamboe-soorten,
vooral van Eugenia javanica cn Eugenia aqiiea, (dj, Semarang en
d j. ajer).

Literatuur: 8. pag. 11.

125. Gracilaria spec.

In de blaren van Formosa-kamfer (Cain/>Jiora of/icinanim) leeft
eene Gracilaria-rvips, die aanvankelijk een smallen gang maakt, die
minder gekronkeld is dan gewoonlijk bij de rupsen van dit geslacbt
het geval is. Later maakt zij een groote mijn, waarboven de opper-
huid als een witte blaas is uitgespannen. Vooral jonge blaren worden
aangetast.

Literatuur: 33, pag. 188; 35, pag. 7,

126. Cosmopterijx palUfasciella, Sn.

De rups mineert in de bladeren van bet suikcrriet en doet daarin
vlekken ontstaan, die zeer smal beginnen, maar zich vrij snel verwijden
en tot 10 cJI. lengte kunnen bereikcn, Parasieten, zie Nos. 463,
470, 471, 484.

Literatuur: 10, pag. 158; 48, IV.

— 30 —

127. Lita solanella, BoiSD.

De zeer schadelijke rups van dit vlindertje veroorzaakt bij tabak
eene ziekte, die op Java als oino ineteng, op Deli ala toatoh ea in
het algemeen ala „dikbuikziekte" bekend staat. Zij beginnen te
boren in een bladnerf, dringen daa door de hoofdaorf in den stengel
en veroorzaken daar een gaWormige verdikking, in welkcr holte de
poptoestand wordt doorgebracht.

Literatuur: 23, pag. 34.

128. Phyllocnistis minutella, Sn.

De rups komt zeer algemeen in de blaren van jonge Cifrus-
planten (djeroek-soorten) voor en veroorzaakt ia vele gevallen den
dood der plantjes. Oudere planten hebben in mindere raate van dc
gevolgen van deze plaag te lijden.

Literatuur: i), pag. 87; 3tJ, pag. 186.

129. Setomorpha Uneoides, Wals.

Dit ia de rups, die, ia een plat, fijakorrelig aanvoelend, donkergrijs
huisje vcrscbolen, veelvuldig in onze woningen wordt aangetroffen.
Dikwijis ziet mea haar tegen den niuur opkruipen of daartegen
rusten om zich te vervellen of te verpoppen. In kleerkastcn kaa
zij dikwijis veel scliade aanrichten.

Literatuur: 9, pag. 81.

130. Opofjona dimidiatella, Zeli,.

De rupsen maken zich sonis schuldig aan het afvreten van jonge
wortels van het suikerriet, waardoor deze afsterven. Li bet algemeen
echter stellen zij zicli ermede tevreden, in de boorgangen van boorders
door te dringen en zich daar met afstervend weefsel te voeden.

Literatuur: 10, pag. 165; 41, U, pag. 52.

131. Tineide gen. et spec. ?

Een Tineidenrups is aangetroffen in de stammen van oude Java-
koffieboomen waar zij in de schors onregelmatig verloopendc gangen

— 31 —

maakte. Hoewel zij op zicli zelve niet vecl kwaad deed, heeft zij waar-
schijnlijk tot verspieiding vaa den „kanker" in de koffie bijgedragen
Litcratuar: 33, pag. 54.

b Tortricidac (Bladrollors).

132. Tortrir (Capua) coffearia, Nietn. ?

De rupsen leven op de bladeren van verschillende koffiesoorten,
gewoonlijk een paar bij e'kaar. Zij rollen den bladrand om en
leven in het opgerolde, samengesponnen gedeelte. In den regel ia
hun optreden niet algemeen genoeg om nadeel too te brengen.

Literatuur: 31, pag. 28.

133. To)trix spec.

Ook op de thce komt nu en dan een Tortricide voor, die de
blaadjes der jonge loten aan elkaar spint en daardoor voor den
pliik onbruikbaar maakt. Ernstige afmetingen heeft deze plaag
echter tot hedcn niet aangenomen.

134. Graptolitha schistaceana, Sn.

(Grauwe Boorder van het S uikcrrie t).

„De jonge rupsjes dringen tussehen de schubachtige bladeren
der jonge spruiten en boren zich aan de basis daarvan in het
jonge stengeltje, dikwijls vlak bij do bibit. Vandaar boort de
rups meestal dicbt bij de oppervlakte van den stengel, terwijl zij
langs een ouregelmatigo, spiraalvormige lijn naar den top stijgt,
waarbij het groeipunt in den regel vernield wordt. Dikwjjls wordt
od boorgang in de jonge, opgerolde bladeren voortgezet. Is de rup8
volwassen, dan vreet zij eene opening dwars door de bladscheden caar
buiten." (Zehntner). Soms komt de Grauwe Boorder in den stengel
van oud riet voor, waarheen zij zich door de oogen van het middelste
gedeelte van den stengel toegang weet te verschaffen.

Literatiuir: 10, pag. 142; 46.

— 32 —
c. ryralidiic (L i c h t m o 1 1 e n).

135. Thagora figiirana, Wlk.

Scbadclijk op dczelfJe wijze als de Rijstniot. Deze soort is Ycel
minder algemeen ea treedt slechts nu en dan als scliadelijk op.
Literatuur. 33, pag. 31.

130. Chilo infuscntelliis, Sn.

(G e 1 e b o o r d c r v a n li e t S u i k e r r i e t).

„De jonge rupsjes dringen meestal op de grens van bladschijf en
bladschedo in de spruiten en maken een bijna rechten boorgang
naar beneden, dio nicostal in den top van den stengel voortgczet
wordt. Is de rups volwassen, dan boort zij nabij hct boveneindc
van den boorgang een liorizontale opening naar buiten, waardoor
later de vlinder uitkruipt. (Zeiintner). Parasieten, zie Nos. 4G0, 4C9.

Literatuur: 1; 3; 10, pag. 12C; 4G.

187. Cliilo spcc.

Een van do paddiboorders, maar een van do minder aigenieone
soorten, dic slechts nu en dan plaatselijk in grooten getale optreden,
Waarschijnlijk maakt wel meer dan eene der talrijko, stcrk op olkaar
geiykende soorten van dit gcslacht zicli aan beschadiging van hot
rijstgewas schuldig.

138. Diatraea slriafallt^, Sn.

(S ten gel boo rder van lict Suikerriet)

„De jonge rupsjes schaven de opporliuid van do nog opgerolde
bladeren af, verliuizen dan naar beneden aan den stengcl, vcaar zij zich
in den regel aan de basis van een bladschijf inboren. De boorgang
is zeer onregelmatig". (Zeiintner). Parasieten, zie Nos. 4 CO, 409, 485.

Literatuur: 1:3: 10. TV; 10, pag. 1'26; 4fi

— 33 —

139. Sc'upophcKja Intacta, Sn.
(WitteboorJor van het Suikerriet).
„De jODge rupsjos diingea van boven in do spruiten binnon, in
het begiii dc hoofJnci-f van de jonge, nog opgerolde bladeren volgend,
om verder naar bencden de binnensto blaren gebecl te vernietigcn
en zicli ten slotte in den stengel to boien, waarbij bijna zonder
uitzondering het groeipunt vernield wordt. (Zkhntner). Parasieten,
zio Nos. 460, 463, 486.

Literatuur: 31; ; 10, pag, 114; 46.

140. Scirpophac/a spec.

Wederom ccn van de minder algemeene boorders van de paddi,
dio slechts zelden in groot nantal optreedl'.

141. Schoenobius bipunctifer, Wlk.

Do Paddiboordcr bij uitnemendheid ; hoogst schadelijic voor do
rijslcuUuur. De jonge rnpsen begiunon aan de bladeten le vre(en,
waarbij zij slechts een gedeelte ven liet bladmocs verorberen en lialf
doorschijnende pleklvcn docn ontstaan. Daarna bnren zij zich door
de bladschedon in den steugel en banen zich een weg naar beneden,
totdat zij einduiijij tot de bcnedeuste geledingen van den stengel zijn
donrgedrongon. Do plant begint dan te Iswijneii en wordt in den regcl
geel, terwijl een abnormaal groot aantal uiiloopers wordt govormd.

Lileratuur: 33, pag. 16.

142. Ephi'stia cautella, IIa.mps.

De rupsen van dit vlindertjo zijn ijverige vcrdelgers van Oiegmn
lanigera, Zeiint., de witte Bladluia van het suikerriet (zic No. 34).
Geheele blaren worden door hen soras van luizen gezuiverd.

Literatuur: 10, pag. 199; 54,

148. Orthaga euadrusalis, Wlk.
Nu en dan zeer schadelijk voor manggaboonicn. Dc rupsen leven
in troepen op de pas uitgekomen, halfvolwassen blaren en spinnen
Meded. D. v. L. VI. 3

— 34 —

deze tot taraelijk groote nesten samcn. De uiteinden der aangetaate
takken sterven in den regel af.

Hi. Nymphula stagnalis, Zell.

De rupsen van dit vliadertje veroorzaken de oino jioetih van de
paddi. Zij leven in platte kokertjes, die zij van de afgeknaagde,
bovenste uiteinden der jonge blaadjes makcn en vreten bet blad-
moes der bladeren weg, zoodat slecbts een epidermis overblijft.
Op jonge sawab's wordt deze piaag soras zeer sehadelijk.

Literatuur; 33, pag. 13.

145. Cnaphalocrocis jolinalis, Led.

De rupsen van deze soort veroorzaken eveneens een soort van
omo jmetih, maar van minder ernstigen aard dan de voorgaande.
Zij vreten, meestal bij oudere planten, de opperhuid van de boven-
zijde van het blad en bet bladmoes weg en doen doorschijnende
strepen ontstaan. Zij leven in een opgerold en samengesponnen
gedeelte van bet blad, soms in een paar samengesponnon bladeren.
Niet zelden ook op maia te vinden.

Literatuur 23, pag. 12; 34, pag. 322.

146. Cnaphalocrocis bifu7xalis, Sn.

De rupsen leven op suikerriet, waarvan zij een paar bladeren
met hun spinsel samenbechten en, evenals de vorige soort, slecbts
liet bovenste gedeelte van bet bladweefsel wegvreten, waardoor
overlangsche, witte strepen ontstaan.

Literatuur: 10, pag. 113; 37, pag. 240.

147. Agathodes modicalis, Gn.

(O e 1 a r dadap).

"Wordt vooral in Oost-Java gedurende den drogen tijd veelvuldig
en in zeer grooten getale op dc dadap-serep gevonden. De boonien

— 35 —

worden gelieel kaal gevretcD, wat ia bopaalde gevallen ecn zeer
ongunstigen invloed op de koffie-aanplantingen uitoefent. Andere
dadap-vaiieteitcn worden slechts bij uitzondering aangetast. Parasiet,
zie No. 485.

Litcratuur: 31, pag. 20; 23, pag. 55.

148. Afjathodes caliginosalif!, Sn.

Levenswijzo en scliade gelieel ala bij de vorige soort. Jleer in
VVcstJava lliuis behoorcnd.
Literatuur: 33, pag. 55.

149. Bofijs mavyinaUs^ Moore.

Do rupsen leven ia troepen van G — 10 op een gewoonhjk niet
meer zeer jeng iabaksblad. Z[j liouden zich gewoonhjk aan de
onderzijden op in een gemeenscbappelijk verblijf, dat uit hun spinsel
en de daarmede samengesponnen uitvverpselen bestaat eu ook voor
de verpopping dieast doet. Slechts de ondorsto opporhuid cn bet
bladnioes worden opgevreten.

Literatuur: 33, pag. 38.

150. Bohjs coelesalis, Wlk.

De rupsen leven op bamboc en op suikerriet, waarvan zij in den regel
een paar blaren samcnspinnen.
Literatuur: 10, pag. 113.

151. Botys mulUltnealis, Gn.

De rupsen komen tamelijk algemeen voor op de katoenplant,
waar zij als bladroUers leven en soms aanzienlijke schade aanricbten.
Literatuur: 17, IV, pag. 63; 35, pag. 4.

152. GhjpJiodes bivitralis, Gn.

Do rupsen leven op Ficus elastica.
Literatuur: 36, pag. 458; 64, pag. 9.

— 36 -

153. Glyphodes spectandalis^ Sn.

Ala de voiige soort.
Literatuur : 64, pag. 10,

154. Gli/phodcs unionalis, HiiBN.

De zeer vraatzuchtige rupsen van dit vlindertje hebben een bijzou
dere voorliefdo voor KicJc.ria elastica, waarvan zij eerst de blaren en
later zelfs de groene uiteinden der takken opvreten. Overal, waar
deze boom ia aangeplant, heeft bij in booge mate van dczc hard-
nekkige plaag te lijden gebad.

Literatuur: 33, pag. 188; 85, pag. 5.

155. Glyphodes psittacalis^ IIubn.

Hier en daar berbaaldeljjk zeer schadelijk voor dc kina. De rupsen
koroen in grooten gefale voor en vreten de boomen gebeel kaal.
Parasiet, zic No. 490.

156. Gbfphodcs indica, Saunp,

De rupsen komon soms in groot aantal op de kalocnplant voor.
Literatuur: 17, III; pag. 136.

157. Leucinodes orhonalis^ Gn.

De rupa boort, al vretende, gangen in de vruchten van de terong
{Solanum melongena). Als zij volwasaen is, kruipt zij naar buiten
en verpopt zicb op een verborgen plekje. Slcchts enkele male in
vrij groot aantal waargenomen.

Literatuur: 17, IV, pag. 43.

158. 'Terastia egialealis, Wlk.
(Topboorder van de dadap).

De rupsen komen algeraeen en soms in groot aantal op de dadap
voor, waarvan zij de groene tak uiteinden met de knoppen en jonge

— 37 —

blaren vernielen. Zj leven grootendeels borende ia het jonge weefsel,
wagen zich echtei- ook dikvvijls aan de buitenzijde en doon gevvoonlijk
een invretend rottingsproces ontstaan, waardoor de aangerichte schado
nog wordt vergroot.

Literatuur: 33, pag. 56.

159. Terastia ineticulosalis, Gn.

Levenswjjze en schade gebeel als bij de vorige soort. Beide
soorton konien niet zelden gelijktijdig voor.

160. Terastia minor, Kon. et Zimm.

Onder de beido vorigo soorten waargenomea en daarmede in
levenswijze overeenkomend ; echter veel minder algemeen.
Literatuur: 33, pag. 56.

161. Maruca testulalis, Led.

De rupsen leven in de vruchten van verschillende Leguminosen,
o. a. van kedeleh ; kunnen bij optreden in groot aantal zeer schadelijk
worden.

Literatuur: 17, IV, pag. 13.

162. Pyialide gen. et spec?

Do rups leeft onder een bulsel, dat bestaat uit de samengesponnen
huidon der door haar opgevreten luizen. Zij moet als zeer nuttig
worden beschouwd, daar zij het vooral op de Groeue Schildluia heeft
gemunt. Waargenomea op koffie en op PalaquiHiii, die door de
laatste waren aangetast.

Literatuur : 33, pag. 58.

b. (jcomctridac (Spanacrs).

Het aantal Spanrupsen, dat op cultuurgewaasen wordt aangetroft'en,
ia opvallend gcring in vergelijking met het groote aaatal soorten,

— 38 —

dat liior vooikumt in waarvan verreweg do meosto liet bosch cu do
wildernis bewonen. In geringo niate scliadelijk zijn slechts de volgende
soorten.

163. Ilijimsidra talaca, Wlk.

Waargenomen in jonge koffietuinen.
Literatuur: 32, pag. 59.

164. Hi/iiosidra infizaria^ Wlk
Als do vorige.

165. Boarmia spec. div.

Verschillende soorten van dit zeer vormenrijke gcslacht zijn op
allerlei cultiiurplanten te vinden, maar in den regel nict talrijk
genoeg om schade van eenige beteekenis aan te richten.

166. Thalassodes spec. div.

Van cenigo soorten van dit geslacht geldt hetzclfdc.
Literatuur: 33, pag. 60.

167. Acidalia spec.

Een soort dan dit geslacht is nu en dan op jong suikerriet
te vinden.

Literatuur: 10, pa^r. 112.

e. Noctiii(lac. (Uilen).
168. Tinoleiis ebunteigidta, Wlk.

De f'raaie rupsen komen dikwijls in grooten getale voor op de,
aU sierplanten gekweekte Thunhergid's.

— 39 —

169. Plusia eriosoma, Doubl.

De rup?, die gewoonlijk voor eea spanrups wordt aangezien,
komt tamelijk algemeen op tabak voor en wordt niet zeldcn schadelijk.
Zij staat in MidJen-Java onder den naam oelar kilau bekend.

Literatuur: 33, pag. 39

170. Plm'ui signata, F.
Als de vorige soort.

171. Ophideres fuUonica, L.

De vlinders, die ia het bozit zijn van een zeer harden roltong,
boren daarmede soms de vruchten der fijnere djcroek-scorten aan.

172. Remigia frugalis, F.

Dc rups treedt soms in vrjj groot aantal op in aanplantingen van
suikerriet en mais. Ifu en dan wordt zij door haar groot aantal
bepaald schadelijk.

Literatuur; 10, pag. 111.

173. Remigia archesia, Cram.
Als de vorige soort, maar minder algemeen.

174. Ophiusa serva, F.

De rupsen van deze Noctuide kornea niet zelden in zeer groot
aantal voor in de Palaquiui)i-a.a.np\a.ntiagen. Zij vreten de boomen
geheel kaal.

Literatuur: 23, pag. 83.

175. Oj>hiusa nielicerte, Dry.

Ook deze rupseii schijnen gaarne melksaplioudende blaren te
vreten. Een enkele maal werden ze, onder die van de vorige soort,
op Palaquiuin aangetroffen, maar gewoonlijk vindt men ze op de

— 40 —

djarak {Iiiciiius coiiniiunif:). Iii Gngclsch-Indic zijn zij bovcndicu
op de tlice vvaurgenomen.
Literatuur: 43, pag. 222.

176. Carea subtilis, Wlk.

Dczo rupsen, die door den gezwollen thorax eeu eigenaardig
voorkomen licbbcn, komen soms ia groot aantal op verschillende
djamboe-soorten voor.

Literatuur: 23, pag. 99.

i77. Stictoptem cucuUoules. Guen.

Dc rupsen zijn dikwjjls in zecr groot aantal te vinden op man-
gistan'a, die pas nieuw blad hebben gemaakt. Zij vreten die blaren
in den regel slcchts gcdeeltelijk op, maar van dc aaiigevreten randen
breiden zich bruine vlekken uit, die de blaren verder vrijwel waar-
dcloos maken.

178. Hyhlaea j^uera, Cr.\m.

De rupsen kunnen schadelijk worden door het vreten van de
bladeren van de djati {Tectona grandis). In de djatibosachcn komen
zij soma in grooten getale voor.

179. Noncif/ria spec.

Dc rupseu eener nog niet nader bekendc Nonagria-suort komen
cen enkele maal i n vrij groot aantal op de paddi voor.
Literatuur : 23, pag. 22.

180. Leucania loreiji, Dup.

Schadelijk voor het suikerriet, vooral in jonge aanplantingen.
Gedurende den nacht vreten de rupsen de jonge bladeren af, terwijl
zij zich overdag verschuilen, gewoonlijk tusschen de nog opgerolde
blaren. De rups komt ook op paJdi en mais voor.

Literatuur: 10, pag. 101; 37, pag. 239.

— 41 —

181 Leucania unipuncfa, IIaw.

Evenals de vorige schadelijk voor suikcrriet en in levcnswijzo
crmede overccnkomend. Behalve op liet suikcrriet is deze rups vrij
algemeen op de paddi te vindcn.

Litcratuur: 10, pag. 102; 23, pag. 22.

182. Leucania erteniiata^ Ox.

De rupsen van deze soort treden niet zelden in grootcn getale
en zecr schadelijk op de rijstvclden op. Zij vreteii iiiet allceii de
blaren op, niaar boren zich ook geheel of gedeeltelijk in de stengela
en verniclen op die wijze de planten geheel.

Litcratuur: 23, pag. 22.

183. Sesainia nonagrioides, Lef.

var. albiciliata, Sn.

(Paarsroode Suikerrietboorder).

De rupsen dringen zoowel bij suikerrlct als bij mais tusschen de
bladscbcden door en boren zich in liet bovenste gedcelte van den
stengel, waarbij veeial hct groeipunt wordt vernield. Soms ook
herinnert hun optroden mecr aan dat van den stengelboordcr. Zij
kunnen bij beide genoemde planten soms zeer schadelijk worden.

Literatuur ; 10, pag. 103;

18-1. Spodoptera mauritia^ BoiSD.

De rupsen treden soms vrij plotseling in grooten getale op in
allerlei aanplantingen. In jonge riettuincn soms zeer schadelijk.
Literatuur: 10, pag. 109.

185. Spodoptera pectcn, Gui5n.
Als de vorige soort.

186. Prod'mia litforalis, BoisD.

Een van de schadelijkste insecten voor de tabakscultuur. De
rupsen verschijnen telkenjare i n groot aantal en vernielen zoowel

— 42 —

de kwcekbedden als de jonge aanplantingen. In Midden-Java draagt
de rups, n;iar gelang van hare grootte, achtercenvolgens de namcn
oelar kelcp, o. rajang en o. pendem.
Literatuur: 33, pag. 41.

187. Ar/rotis interjectionb, GuE^f.

Schadeiyk voor allerlei planten. Do rupsen, zooals ook die van
andere ^(7ro//,>;-soottei), zijn echto aardnipsen, die bjj voorkeur in
de onmiddellijke nabijbcid van den bodem blijven en zich voeden
met de laagstc en de onderaardscbe dcelen van de meest verscbillende
cuUuurplanten.

Literatuur: 10, pag. 110.

188. Agrotis scgetum, Sciiiff.

Als de vorige soort. Niet zclden op de kwcekbedden van koffio
en thee, waar zij gcdurende de duistornis de junge plantjcs van de
bast berooveD en doen afsterven.

Literatuur: 31, pag. '62.

189. Agrotis ypsilon, Rott.

Ala de vorigo soort; in Engelschlndie scbadelijk voor de tbee.
Literatuur: 43, pag. 220.

190. Heliothis armigera, Hubx.

Efeneens een zeer scbadelijke Noctuide, waarvan de rups allerlei
planten aantast. Zij komt dikwijls voor op de paddi, waarvan zij
de jonge blaren opviect; hetzelfde doct zij bij tal van andere ge-
wassen, terwjjl zij vooral scbadelijk ia voor mais. Zij tast daar de
jonge kolven aaii, kort nadat de vrucbten zicb gczet liebben en
vernielt deze dikwijls gebeel. Ook voor katoen is zij scbadelijk,
maar in vcel niindere mate dan in andere landen, waar zij waar-
scbijnlijk minder voedselkeuze beeft.

Literatuur: 33, pag. 40; 31, II, pag. 322.

— 43 —
191. Hcliofhis peltifjora, HcniFv.

Schadelyk op dezelfde wijze als de vorige soort, maar vcel inindci'
algeiiiL'cn.

Literatuur: 2o, pag. 40.

192 Ghttuln doininica, Ck.

Pc dikke rupsen vretcn zich bjj voorkeur in de blarcn on bloem-
stengels van vcrscbillcnde, als eier- en bloemplanten gekweekte,
Iclie-nchtige gewasson {Crinimi, Euchnris enz.) en vcrniclon deze
niet zelden geheel.

f. Aretiidae. (B e e r r u p s v 1 i n d c r s).

193. Earias fabia, Stoll.

De rupsen zyn nu en dan zeor sohadelijk voor de katocn, dic zij
op vcrschillcnde wijze .tanvallen. Vooreerst vernielen zij do uiteindon
der jonge takkcn, door zich daarin fe boran en deze gedecltclijk op
to vretcn. In de tweedo plaats boren zij zich in de jonge vruchten
en vreten de rijpende zaden op, terwijl zij eindelijk ook de nog
ongeopende bloemknoppen leegvreten.

Literatuur: 29, pag. 624.

194. Deiopeia imlcheUa^ L.

De rupsen zij n niet zeldzaam op suikerrict, doch vcroorzaken geen
noemcnswaardige sebade. Zij komen ook op andere planten voor.

195. Phissama transiens, Wlk.

Dikwijls op verschillende tweede gewassen te vinden, waar de
rupsen Ecbadelijk kunnen worden, doordat zij dikwijls in grooten
getale optreden en zeer vraatzucbtig zijn.

196. Creatonotus lactineus, Cr.

De rupsen komen tamelijk algeraeen voor op verschillende cultuur-

— 44 —

gewassen (koffic- theo, katjangsoorten, kedelcli c. a.) zonder dit zc
CPD bepaalde vooiliefde voor eenige plant aan den dag leggen.
Slcclils nu on diin scliadelijk.

Lilcratuur: 21, pag. 35; 33, pag. 90, 38, pag. 13; 40, pag. 220.

197. Crcatonotus interruptus^ Gm^l.

Nog algemcencr dan dc vorigo soort en in hoofdzaak op dezclfdo
plantensoorten to vindcn ; bovendien op het suikerriot.
Litcratuur: 10, pag. 87; 31, pag. 35; 23. pag. 90.

198. Spiloscma maculifascia Wi.K.

De lups vocdt zicli niet de blaren van verschillende twccde
gewassen, o. a. gaarne met dio van Dioscorea alala. Ook op sirih
[Chavica betle) waargcnomen.

199. Spilosoma strigaiulum^ Wlk.

De rupsen zijn op allerlei gewassen te vinden (koffie, mais,
suikeri'iet enz.), maar hebben een bijzondere vooiliefde voor sommigc
katjang-soorten, waarvoor zij soms zeer scliadelijk kunnen worden.

Literatuur: 33, pag. 91.

g. Hypsidac.

200. Hypsa egens, Wlk.

De rups komt tamelijk algemeen voor op Ficuii elastica.
Literatuur 64, pag. 8.

h. Lymantriidae. (Borstelrupsvlinders).

201. Leucoma submarginata, Wlk.

De rupsen vocden zich inet de bladeren van verschillende
mangga- varieteiten.

— 45 —

202. Eupvoctis minor, Sn.

De rups leeft op het suikerriet, waarvan het dc blaJeren op onre-
gclmatige wijze aanvreet.

Literatuur: 10, pag. 9G; 37, pag. 237.

203. EuprocHs flavata? Cuam.

Als de vorige soort.
Literatuiir: 10, pag. 97.

204. Euproctis fle.viwsa, Sn.

(Soend. liileud merang).

Dikwijls zeer schadelijlc voor de kina, waarvan de rupsen, die in
groote troepcn verschijnen, de bladeren geheel afvreten.
Literatuur: 43, pag. 13.

205. Porthesia artnthorrhoea, Koll.

Zeer algcmeen op Terschillendc planten ; veelvuldig in koffietuinen
te vinden en ook op Ficus elastica waargenomen. Zelden echter iu
groot aantal.

Literatuur: 31, pag. 36; 38, pag. 13; 64, pag. 8.

206. Lymantria obsoleta, Wlk.

De rupscD, die niet zelden in grooten getale voorkomen, voeden
zich met de jonge bladeren van de djati-boomen en kunnen vrij
schadelijk worden.

207. Dasychira mendosa, HiiBN.

De rupsen zijn zeer algemeen en komen in den regel in groot
aantal voor.

Zij kunnen schadelijk worden voor koifie en voor thee, terwijl zij bo-
vendien op tal van andere planten voorkomen en deze geheel kaal vreten.

Literatuur: 31, pag. 36; 43, pag. 214.

- 46 —

208. Da^ijchira niisana, MoORE.

Komt dikwijls tegelijk mct de vorigo soort voor, maar stcetls in
minder aantal.

Literatuur: 31, pag. 36.

209. Dasijchira spec. div.

Verscliillende andere sooiten vau Das/jchira-mpsen zijn op allerlel
planten te vinden, waar zij slechts nu eu dan scbade vaii bcteekenis
aanrichten.

210. Psalis secwis, Hubn.

De rupsen van deze zeer algemeene vlindersoort kunnen zoowel
voor auikerriet als voor rijst &cliadelijk worden. Vooral laatstge-
Doemde plant heeft dikwijls veel van hen te lijden, daar hunne
versehijning in grooten getale op de sawah's geen zeldzaamlieid is.

Literatuur: 10, pag. 90; 20, VI; 23, pag. 22; 37, pag. 236.

211. Laella fuhnifa, Sn.

De rupsen leven van de bladeren van het suikerriet, maar komen
in den regel niet in groot aantal voor.
Literatuur: 10, pag. 98; 37, pag. 235.

212. Aroa socrtis, IIubn.

De rups leeft op het suikerriet; sehade van weinig betcekcnis.
Literatuur: 10, pag. 100.

213. Procodeca adara, Moore.

Als de vorige soort, maar gewoonlijk aan de onderzijde der bladeren
te vinden.

Literatuur: 10, pag. 99; 37, pag. 236.

— 47 —
214. Orgijia postica^ Wlk.

Tamelijk algemeen op allerlei planten (c vinden. Nu en dan
schadclijk gebleken voor koffie, Hevea, thee enz.

Literatuur: 33, pag. 62; 33, pag. 189; 43, pag. 213.

i. LasiocaiHpidae.

215. Odonestis plagifera, Wi.k.

(Soend. hileud sinanaiigk ep).

De rupsen komen soma ia verbazeud groot aantal in kiiia-aan-
plantingen voor en vreten dc booinen goheel kaal.
Literatuur: 43, pag. 12.

216. Trahala visimu^ Lef.

De rupsen zijn voor verschillende planten scbadehjk, zoowel
boomachtige als kruidachtige. Vao de laatste komen zij niet zeldon
in vrij grooten getale voor op de djarak {Hicinus coiinnuiiis), van
de eerste op djamboesoorten.

217. Metanastria hyrtaca, Cr.
(Soend. dedes of boegbroeg).

Een der ergste vijanden van de kinakultuur. De rupsen verschijnen
in zeer grooten getale en vreten de boomen geheel kaal. Des
morgens vindt men ze dikwijls in troepen bijeen tegen de stammen
der boomen.

Literatuur: 43, pag. 11.

218. Suana concolor, "Wlk-

De rup3 is niet zeldzaam op advocaat {Persea gratissima) en op
somniige djamboesoorten.

— 48 —
k. Limaeodidac. (Slakrups vli ndcrs).

219. Belippa laleana, Moore.

De rups komt nu cn dun in groot aantal voor en wordt vooral
iii tlieeaanplantingeD en in koffietuinen aangetroffen. In do laatsto
taat zij ook de dadap aan.

Literatuur: 31, pag. 38.

220. Belippa lohor, Moore.
Als de vorige soort, luaar ovcr het algemeen minder veclvuldig.

221. Belippa albiguttafa, Sn.

Voor de theecultuur tot heden do scliadelijkste van de BeJippa-
soorten. De rupsen verschijnen sonis in ontelbaren getalc en vreten
gebeele tuinen kaal. Parasiet, zie A'o. 485.

Literatuur: 31, png. 38; 33, pag. 63; 33, pag. G4.

222. Paiaaa lepida, Cr.

(Oelar aeret, oolar lintang, sangenit).

Dit is eveneens een zeer schadelijke Limacodide. De rupsen konicn
dikwijls in zeer grooten getale voor in koffietuinen en vreten zoowel
de bladeren van de dadap als die van de koffie. Ook cacao, thee
en andere gewassen tasten zij aan. De sebade, die zij aanriclitcn,
bestaat niet alleen in het kaalvreten der boomen, maar daar de
brandharen, waarvan deze rupsen voorzien zijn, hevige pijn vcroor-
zaken, is het werkvolk er moeielijk toe te krijgen zicli ia tuinen
te begeven, die door oelar seret zijn aangetast, wat vooral in den
pluktijd van groot nadeel kan zijn.

Literatuur: 31, pag. 40; 33, pag. 63; 43, pag. 209,

223. Seiora nitens, Wlk.

De rups is taniclijk algemeen op verschillende planten te vinden

— 49 —

(koffie, tliee, pisang, palmon, tabak, ramboetaD, enz. enz.). Men
vindt haav echter alechts zeldea in groot aantal bij elkaar. Slechts
in hare jeugd leven de rupsen in kleine ti-oepjes bij elkaar, die
zich later weder verspreiden.

Literatuur: 31, pag. 38; 33, pag. 63.

224. Miresa albipuncla, H. S.

Niet zelden op de koffie waargenomen, vooral in Oost-Java. Zij
ia echter veel minder algomeen dan de vorige soort.
Literatuur: 31, pag. 38.

225. Tliosea sinensis, WhK.
Als do vorige soort, bovendien een enkele maal op tbec aangotrott'en.

226. Scopelodes unicolo)\ Westw.

De rupsen komen op ^erschillende plantca voor, gcwoonl[jk ten
getale van 4 of 5 bij elkaar. O. a. waargenomen op djarak.

227. Orthocraspeda trima, Moore.

De rupsen komcn iiu en dan in koffietuinen voor, vooral in Jlidden-
ea Oost Java. Veel veelvuldiger zija zij echter in cacao-aanplantingen
te vinden, waar zij nu en dan zeer scliadelijk zijn.

Literatuur: 56.

228. AWin adala, Moork.

De rupsen voeden zich met de bladeren van zuurzak en andere
^Hona-soorten.

I. Thyiididac.

229. Striglina scitarici, Wuc.

De rups is eenige malen opgctreden als bladroller bij do dadap.
Hoewel zij in grooten getale voorkwam, was de aangerichte schade
nict van veel beteekenis.

Literatuur: 33, pag. 69.

Meded. D. v. L. VI. *

— 50 —

230. Rhodoneura myrtaea, Dry.

De rupsen van dit vlindertjc zijn een hoogst ernstige plaag voor
de guttaperchaboomen {Pala/juhim spec. div.). De jonge dieren
begeven zich bij voorkeur naar de jongste blaadjes, die zij met de
aangretjzende, oudere, tot een soort van woning samenspinnen. In
dezo woning houden zij verblijf, tot ze nagenoeg volwassen zjjn.
De opgevreten bladmassa is befreklvelijk geiing, maar de groei der
jonge blaren wordt volkomen belemnierd en ten slotte valt de
samengesponnen massa af. Door de zicli steeds herlialende aanvallen
Bchieten de boomen niet op en krijgen ten slotte een miavormd
uiterlijk met vormingen, die nu en dan aan heksembezems herinneren.
Deze plaag is de liardnekkigste, die ik tot dusverre heb waargenomen.

Literatuur: 33, pag. 82.

m. Di'opaimlidac (S t a a r 1 1' u p s v 1 i n d e r s).

231. Oreta e.rtensa, Wlk.

(oeiar t j e i e n g).

In vroeger jaien hoogst schadelijk yoor de koffiekultuur in Oost-Java.
De rupsen vcroorzaakten meermalcn groote calamiteiten, doordat
zij, in talrijke goneraties en bij uiiliioeneu verschijnende, de koffie-
boomen over groote uitgestrektlieden geheel kaal vraten en zelfs
van de jonge takjes en vruchten beroofden. Zij waren steeds het
schadelijkst in de Residentie Kediri, doch kwamen ook elders voor.
In de latere jaren is het steeds dreigende gevaar door voortdurende
waakzaamheid bezworon. Parasieten, zie Nos. 63, 489.

Literatuur: 31, pag. 41; 33, pag. 64.

n Cossidae (11 o u t b o o r d c r s).

232. Zeuzera coffeae, Nietn.

(Roode boorder of nonol).

Zeer aigemeen over geheel Java ; de rups boort in de dikkere
takken of in het bovendeel van de stammen, na liaren weg door

— 51 —

een van de dunnere takken te hebben genonien. Door hetafbreken
van de aangetaste takken kan deschade bij eenigszins talrijk optreden
vrij aanzienlijk worden. De rups ia liet meest algemeen bij koffie,
maar komt ook voor in cacao, thee, coca en allerlei andere boomen.
Parasiet, zie No. 485.

Literatuur: 21, pag. 47; 33, pag. 68; 43, pag. 200; 56.

233. Duomitus ceramicus, Wlk.

De zeer groote rups leeft in het hout van de djati en kan daar
dikwijla vnj aanzienlijke schade veroorzaken.

o. Psychidae. (Z a k r u p s v 1 i n il e r s).

234. Euineta variegata, Sn.

Deze zeer algemeene huisjesrups is schadelijk voor allerlei cultuur-
planten. Men vindt haar op koffie (vooral Liberia), thee, kina,
Alhizzia, gambir enz. enz.

Literatuur: 33, pag. 68; 33, pag. 70; 33, pag. 180; 43, pag. 14;
43, pag. 188.

235. Psi/che spec. di v.

Verschillende soorten van dit geslacht en vooral van het subgenus
Acanthopsijche zijn op de meest verachillende cultuurplanten te
vinden en nu cn dan schadelijk. Zij zijn het gemakkelijkst te
onderseheiden naar den bouw der huisjes, die van langwerpig
peperhuisvormig varieeit tot dikwijls siorlijk koopelvormig.

Literatuur: 43, pag. 195.

p. Zygaeiiidiic.

236. Cydosia papilionaris, Dry.

De zeer fraaie rupsen komen dikwijls in grooten getale voor op
Menteng {PierarcUa racemosa); de boomen worden door meer dan
eene generatie kaal gevreten. Parasiet, zie No. 485.

Literatuui: 33, pag. 191; 39, IH, pag. 189.

— 52 —
237. Cijdosia nielachluros^ Moore.

Als (le vorige.

Literatuur: 39, III, pag. 192.

238. Bracharfona cafoxrmtlia, Hajips.

De kleine rupsen zijn nu en dan zeer schadelijk voor de klapper-
boomen. In zeer groot aantal schaven zij het bladmces van de
bladeren ea doen deze verwelken en uitdrogen. De plaag ia hier
en daar zeer epidemiscb opgetreden en van een bedenkelijken omvang
geworden.

Literatuur: 3i, pag. 182.

q. Syntomidae.

239. Etichromia Jio>:'<fieldi, Moore.

De rupsen van dit fraaie vlinderije zijn een ware plaag voor
verschillondo sierplanten van de familie der Convolvulaceae, in het
bijzonder voor de zoogenaamde Roode Stephanotes (Ipomea brexii).

r. Notodontidae.

240. Staiiropus alternus, Wi k
(o e 1 a r d j a r a n , b i 1 e u d k o c d a).

Algemeener en schadelijker, dan vroeger vperd vermoed. De rupsen
komen op zeer veracbillende planten voor, maar bebben eene besliste
voorliefde voor thee, vanwaar zij echtcr ook op aangrenzende aan-
plantingen overgaan.

Literatuur: 14; 21, pag. 50; 33, pag 69; 33, pag 70; 13,
pag. 183.

241. Staiiropiift iHridescemt, Wlk.

Als de vorige soort, maar minder algeraeen en tot beden slechts
in grooter aantal op thee aangetroft't'n.

— 53 —

242. Aiitici/ra [Phalvru) coiiibitsta, Mooke.

Zeer algemeen op pnddi ea suikkerriet, waarvan de rupsen de
bladeren opvreten. JS^u en dan beslist schadelijk. Parasieten, zie
No9. 485, 488.

Literatuur: 10, pa- 1)3; 20, VII; 37, pag. 238.

s. Sl)biiiiii<lao (Pjj Istaar t vl indera).

243. Cijijhonodes Jii/las, L.

Zeer schadelijk voor de cultuur van Liberia-koffie. De rupsen
verschijnen soms in verbazend groot aantal eu vreten in opeenvol-
gende generaties de boomen kaal. Di^ p laag is op Sumatra en Malakka
tot heden van ernstiger aard geweest dan op Java. Parasiet, zie
No. 54.

Literatuur: 23, pag. 71.

2 J 4. Protoparce convoIvuU, L.

De vraatzuchtige rupsen ?-ijn schadelijk voor allerlei sierplanten,
de vlindcrs des avonds en des naclits zeer hinderlijk in onze woningen.

245. Daplmis hiipothous, Cr.

(Soend. hileud sitetaroe).

Schadelijk voor de kina, daar de rupsen, die dikwijis in grooten
getale verschijnen, de boomen kaalvreten.
Literatuur: 42, pag. 9.

240. Acosmerijr ancea, Cr».

Nu en dan zijn de rupsen in groot aantal te vinden in aanplantingen
van katella {Manthot i(tilissima), M'aar zjj min of meer schadelijk
worden.

247. CaUjmnia panopus^ Cu.

De zeer vraat?uchtige rupsen voeden zich dikwijis met de bladeren

van verschillonde mangga- varieteiten.

— 54 —

248. Leucophlebia lineata, Westw.

De rupsen konien du en dan in grooten getale voor op het suikerriet,
waar zij aan de bladeren vreten.
Literatuur : 10, pag. 86.

249. Acherontia lachesis, F.

De rupsen komen soms voor op de tabak, waar zij, hunne afme-
tingen in aanmerkicg genomen, bij tenig belangnjk aantal zeer
schadelijk kunnen worden.

Literatuur: 23, pag. 43.

250. Acherontia styx, Westw.
Als de vorige soort.

t. Etipterotidiie.

251. Dreala petola, Moore.

Zeer algeraeen op de bladeren Tan het suikerriet ; niet zelden ook
op mais en andere grassoorten. De jonge rupsen leven in troepen
bij elkaar ; op laleren leeftijd verspreiden zij zich.

Literatuur: 10, pag. 89; 37, pag. 234.

252. Tagora amoena, Wlk.

Vrij algemeen op verschillende gewassen. Op de Vfrbenaceae
in den Botanischen Tuin alhier zijn zij dikwijls in groot aantal te
vinden.

u. Ijoiubyc'idae.

253. Ocinara dilectula, Wlk.

De rupa komt voor op verschillende soorten van het geslacht
Ficii!', vooral op Ficus benjamina (waringin) en op Ficus elastica
(karet). Nu en dan door haar groot aantal schadelijk.

Literatuur : 64, pag. 9,

— 55 —

254. Ocinara signifera, Wlk.
Als de vorige soort.

255. Bomhijx uaringi, Teijsm.

Als de vorige soorten. Het ia niet onmogelijk, dat zij met de
eerste soort identiek is. Parasieten, zie Nos. 464, 491,
Literatuur : 38, pag. 78.

v. Saturiiiidac.

256. Attacus atlas, L.
(A 1 1 a a v 1 i n d e r).

De zeer vraatzuchtige rupaen zijn schadelijk voor verachilleade
cultuurplanten : kina, dadap, mangga e. a. Zij komen gewoonlijk
in kleine troepen voor, die in korten tijd geheele boomen ontbladeren.

Literatuur: 31, pag. 50; '22, pag. 71; 43, pag. 8.

257. Cricula trifenesfrata, Hlf.
(K a n a r i e v 1 i n d e r).

De rupsen komen dikwijls in verbazend groot aantal voor op
kanarieboomen {Canariuni commune), die ze geheel ontbladeren,
waarbij bet geluid van de vallende uitwerpselen den indruk maakt
van een zachten regen. Niet minder scbadehjk kunnen zij worden
voor advocaatboomen {Persea gratissima) en mangga's.

Literatuur : 33, pag. 99.

II. RHOPALOCERA.

a. Hespcridac.

258. Erionota thrar, L.

De rupsen zijn tamelijk schadelijk voor de pisang (A/Msa-soorten).
Zy maken zich van een gedeelte van het blad een kokervormige
woning van zoodanigen omvang, dat reeds een zestal rupsen een
geheel blad noodig hcbben.

Literatuur: 33, pag. 96; 34, VIIL

— 5G —

259. Pamphila auc/ias, L.

Zeer algcmeen op de bladeren van suikerriet, maia en paddi; de
rupsen verbiaden cerst de beide bladranden door hun spinsel, dat
zich samentrekt eu daarduor het blad op die plaats kokervormig
oprolt; in dezea koker leeft de rups en komt slechts om te vreten
daaruit de voorscbiJD.

Literatuur: 10, pag. 78; 23, pag. 24: S7, pag 232.

260. Pamphila dara, Kollae.
Als de vorige sooit, maar minder algemeen.

261. HeKjoeria conjuncta^ H. S.

Levenswjjzc en voorkomen als bjj de Pa)H/>/i«7a-soorten ; zeer
algemeen.

Literatuur : 10, pag. 84 ; 23, pag. 24.

262. Hesperia malthias, F.
Als de vorige soort.

263. Hesperia philino, Moschl.
Ala bovea. Parasiet der Hesperia's, zie No. 485.

264. Hidari irava, Moore?

Uit Pekalongan werden eens Hesperidenrupsen ontvangen, die
de klapperboonien aldaar kaal vraten. Zij geleken voikomen op
rupsen van bovcngenoemde soort, die op Sumatra op dezelfde wijze
scbadelijk vrerden.

Literatuur: 32, pag. 184.

b. Papilioiiidao.

265. Papilio memnon, L.

In de warmere streken yan West-Java vindt men de rups veel-
vuidig op bladeren vaa de pompeimoes {Citrus decumana).
Literatuur: 23, pag. lUO.

— 57 —

266. Pavilio polytes, L.

De rups is zeer algemeen, ook in de hoogere strekcn en voedt
zich met do bladerea vaa verscliilleade djeroek-soorten.
Literatuur: 23, pag. 101.

267. Papilio arjamemnon^ L.

Zeer gewoou iu de lagere streken, waar de rupa leeft op de
bladeren van dea zuurzak {Anona muricata) en vaa de terong
{Solanuin melongena).

c. Picridac.

268. Terias hecabe, L.

Een zeer algemeen vlindertje, vooral ia Weat-Java. De rupsen
voeden zich met de bladeren van verschillende, boomachtige Legu-
minosen. In 1895 heef't dit insect zich in zulk een abnormaal
groote getalsterkte vertoond, dat alle bovenbedoelde boomen door
de rupsen werden kaaigevreten. In het bijzonder hadden deze het
voorzien op de Albizzia's^ die tot viermaal een aanval hadden te
verduren. In latere jaren is het vlindertje nooit mcer z66 talrijk
geweest; in liet begin van 1908 scheon het, dat weer een bijzondere
vermenigvuldiging zou plaats grijpen, maar het is bij eene generatie
gebleven.

Parasiet, zie No. 464.

Literatuur: 31, pag. 51.

269. Catopsilia crocale, Ck.

Ook deze vlinder, waarvan de rups leeft op de bladeren van djoear
{Cassia florkia) vermenigvuldigt zich nu en dan op abnormaal sterke
wijze en vreet dan hare voedsterplanten geheel kaal.

270. Delias belisama, F.

De rupsen van dezen vlinder leven op de bladeren van verschillende
Lorantlius-soorteu en zijn dus waarschjjnlijk nuttig, daar zij deze

— 58 —

lastige parasieten kaal vreten, hoewel niet ruag worden over het
boofd gezien, dat het herstel weder voor een deel ten koste van de
voedsterplant plaats heeft. In het voorjaar vao 1897 en van 1908
in zeer grooten getale waargenomen.

d. Nyiiiphalidae.

271. Doleschallia bisaUide, Cr.

De fraaie rupsen zija nu en dan schadelijk voor verschillende
aierplantcn, vooral Croton, Codiaeum en dergelijke.

272. Euthalia spec. div.

De rupsen komen dikwijls voor op verschillende manggasoorten
en vooral op bumbum {Mangifera foetida).

273. DiscopJiora celinde, Stoll.

De rupsen komen zeer algeraeen op de bladeren van het suikerriet
voor, waar zij, zoowel door hun aantal als door hunne vraatzucht,
zeer in het oog valiende beschadigingen kunnen aanricbten. Een
enkele maal ook op jonge blaren van klapperboomen waargenomen.

Literatuur: 10, pag. 73; 20, V; 37, pag. 231.

274. Amathusia phidippus, L.

Tameiijk algemeen; de rupsen leven bjj voorkeur op de jonge
blaren van klapperboomen.
Literatuur: 30, pag. 511.

275. Hijpolimnas misippus, L.

Dikwijls in groot aantal in koffietuinen te vinden, waar de rupsen
zich niet de dadapblaren voeden.

Literatuur: 31, pag. 50; 33, pag. 73.

— 59 —

276. Ergolis ariadne. L.

De rupsen komen dikwijls in groot aantal voor op de djarak. Een
enkele maal ook opgetreden als schadelijk voor de katoen.
Literatuur: 33, pag. 185.

c. Satyridac.

277 Elymnias undularis, F.

De rupsen zijn zeer gewoon op verschillende soorten van sierpalmen
en op den Oliepalm {Elaeis guineensis),

278. Mijcalesis mineus^ L,

De rupsen zijn tamehjk algemeen op de blaren van het suikerriet
en werdeii ook enkele malen op de paddi waargenomen.
Literatuur: 10, pag. 72; 37, pag. 230.

279. Cyllo leda, L.

Zeer algemeen ; de rupsen leven op de paddi en kunnen nu en
dan aan de planten vrij aanzienlijke schade toebrengen. Ook op
suikerriet waargenomen.

Literatuur: 10, pag. 70; 33, pag. 26.

f. Danaidae.

280. Euploea midamus, L.
De rups konit vrij algemeen voor op de bladeren van Oleandcv.

g. Lycaciiidae.

281. AmhJijpudia spec.

De rupsen zijn schadelijk geworden door het wegvreten van schil
en steoltjes van onrijpe koffiebessen.
Literatuur: 33, pag. 72; 33, pag. 71.

D. ORTHOFTERA.

(Rec h t vleugel ige Insecten).

a, Forficulidae (O or w u r nicn).

Dezc familie wordt bier slechts genoemd, omdat men vrij algemeen
in de meening verkeeit, dat zij sciiadehjk, binderlijk of zelfs vergiftig
zoude zijn. Dit is indcrdaad niet het geval. Ilet zjjn dieren, die
op verborgen plaatsea leven en daaruit zelden te voorschijn komen.
Hun voedsel bestaat uit allerlei vergane stoflen, hoofdzakelijk van
plantaardigen aard.

b. Jlaiitidae.

282. M anti s spec. d i v.

De verschillende soorten van het geslacht Mantis en van verwante
geslachten niogen in het algemeen niet als scbadelijk worden
beschouwd, daar zij zich voeden niet andere insecten, waaronder
zich allicht scbadelijke vormen bevinden. Zij zijn o. a. een van
de vreinige vijanden van de Roestdiertjes en worden daarom in
aanplantingen van thee, cacao en kina gaarne gezien.

c. Acrididac (V el dsprin khanen).

Daar de meesle veldsprinkhanen oninivoor zijn, kunnen de talrijke
soorten voor verschillende culturen ecbadelijk worden, zonder dat
een der soorten nu juist voor een bepaalde plant scbadelijk is.

283. Acridium luteicorne, Serv.

Een zeer algemeene vorm, op bouwlaiid van allerlei aard te vinden,
ook in jonge aanplantingen van boomacbtige gewassen.
Literatuur: 10, pag. 269.

284. Acridium aeruginosum, L.
Ala de vorige soort.

— 61 —

285. AcridiuDt inelanocorne^ Serv.

Dit is tot lieden op Java de eenige soort geweest, dio zich wel
eena z66 sterk heeft vermenigvuldigd, dat er bij de dieren, ver-
moedelijk door gebrek aan het voedsel, waaraan zij gewoon waren,
neiging tot trekken ontstoud.

Literatuur: 33, pag. 78; 23, pag. 51 ; 30, pag. 506.

286. Acridium zehntneri, Kraus.

In het bijzonder als schadelijk voor het suikerriet opgegeven.
Literatuur: 10, pag. 269.

287. Acridium roseuin, de Geer.
■ Als de vorige.

288. Epacromia tamului^, F.
289. Trilophidia aiiiiuhtta, Thunb.

290. Trilophidia cristella, St°il.

291. Attractomorpha cretiulafa, F.

292. Aitractomorpli'i psittncinn^ de Haan.

293. Oedaleus mannorafus, Tiiunb.

294. Orya veJoi, F.

295. 0.r//« flavo-aioiuhitn, Stul.

296. TriixaUs tiasutd, F.

Al deze soorten, eu vele andere, ziJD, naast de ^c;"/f/«H»(-soorteii,
de meest voorkomende vormen van veldsprinkhanen, dio ten allen
tijde in allcrlei aanplantingen zijn te vinden. Nu en dan kunnen
zij veel kwaad doen, maar over het algemcon staat de aangerichte
schade niet in verhouding tot hun algemeenheid.

Literatuur: 10, pag. 266; 33, pag. 51.

— 62 —

d. Locustidae (Sabelsprinkhanen).

Over het algeraeen zijn de Sabelsprinkhanen minder schadelijk
dan de Veldsprinkhanen, maar voor het overige zijn ze steeds ia vrij
groot aantal op allerlei gewassen te vinden. In het bijzonder zijn
beschreven :

297. Elimaea chloris, de Haan.

Komt o. a. in riettuinen voor, waar het wijfje den rand der riet-
bladeren opensplijt om hare eieren in de spleet te leggen.
Literatuur: 10, pag. 270; 33, pag. 51.

298. Mecopoda elongafa, L,

Eveneens niet zelden in riettuinen te vinden.
Literatuur: 10, pag. 271.

299. Gryllacris maciiUcoUis, Serv.

Tamehjk algemeen in koffietuinen, waar dit insect zich van een
gedeelte van een koffieblad een aoort vao schuilhoek maakt, om op
andere inseeten te loeren. Vermoedelijk eerder nuttig dan schadelijk.

Literatuur: 22, pag. 77.

300. Gryllacris spec.

Een andere soort van dit geslacht werd in groot aantal in aan-
plantingen van Ficus elastica waargenomen, waar het zich op dezelfde
wijze gedroeg.

Literatuur: 3G, pag. 457.

301. Cleandrus graniger^ Serv.

Waargenomen als schadeljjk voor Ficus elastica, niet alleen door
het wegvreten van groote stukken uit do blaren, maar ook door
het stukzagen van jonge takjes, om daarin, op de wijze van vele
andere Sabelsprinkhanen, de eieren te leggen.

Literatuur: 36, pag. 456; 61, pag. 13.

— 63 -

e. GrrylHdiie (Krekels).

302. Gnjllotalpa africana, Pal. de Beauv.

( a n d j i n g - 1 a n a h, o r o n g - o r o n g).

Deels nuttig voor hot verdelgeo van andere insectea, deela scha-
delijk door het aanvreten van jonge plantendeelen. Ten aanzien
van dit laatste vooral schadelijk in kweekbedden vaa koffie- en
thee-ondernemingen, in jonge riettuinen en in kweekerijen van
Europeesclie groenten.

Literatuur: 10, pag. 271; 31, pag. 55; 33, pag. 50.

803. Liogri/lliis biniacidafuf^, de Geer.

(djan gkr i k).

Schadelijk door het aanvreten van jonge deelen van allerlei cul-
tuurplanten.

Literatuur: 10, pag. 271; 31, pag. 65.

304. Grijllus occipitalis, Serv.

Deze en andere soorten van hetzelfde geslacht zijn op dezelfdc
wijze schadelijk. Parasieten, zie Nos. 523, 526, 529.
Literatuur: 33, pig. 75; 33, pag. 50.

305. Brachi/trupes achafinus, Stoll

Een van de schadelijkste krekels, die geheele stukken van jonge
planten afknaagt en in zijn onderaardsch verblijl' tracht te slepen.
Literatuur: 33, pag. 47; 33, pag. 50; 34, pag. 244.

f. Blattidao (K a k k e r 1 a k k e n).

306. Periplaneta spec. div.

Verschillende soorten van dit geslacht komen in onze woningen
voor en zijn op verschillende wijzen schadelijk en hinderlijk.

E. NEUROFTERA,

(Netvleugclige losectcn).
a. Heiuerobidae. (G a a s v 1 i c g e n).

307. Chrijsopa spec. div.

De larven worden zeer nuttig dior het verdelgen van planton-
luizen, die zij leegzuigen. Soaitnige soorten hebben de gewoonte,
zich het lichaam met de huidjos van hua slaclitoffers te bedekken.

Literatuur: 10, pag. 174, 218; 33, pag. 80.

308. Mkromiis spec. div.

309. Osmyhcs spec.

Als de voi'ige; waaischijnl[jk zijn ook do larven van andere
Gaasvlieggeslachten op dezelfde wjjze nuttig.
Literatuur: 10, pag. 177.

b. Termitidac. (Termieten, Witto Micren).

310. Tennes spec. div.

(r a j a p, laron).

Over het algemeen schadelijke insecten, in het bijzonder voor
het houtwerk van gebouwen. Voor de plantenwcreld in mindere
raate schadelijk, dan mon gewoonlijk aanneemt, daar zij bij voor-
keur doode of ongezonde plantendeelen aantasten. Hebben planten
bijzondere, voor hen aantrekkelijko bestanddcelen, dan worden ze
ook levend aangevallen zooals het suikerriet, waarvan zij de stengels
uithollen. Voornamelijk echter zijn zij schadelijk voor de suikerbibit
en do zich daaruit ontwikkelende, jonge spruiten. Ook oude koffie-

- 65 —

boomea taatca zij soms aaa ; jonge theeboompjes worden eerst aan
dea wortelhals doorgekaaagd, zooiat zij omvallen en daarna ia
bezit genomea. Dikwijls bedekken zij de stammen vaa allerlei
boomen met hun metaelwerk, dikwijls met geen ander doel, dan
onder de beschutting daaryan de korstmossen, die zich op de stam-
men bevinden en een deel van de scbors af te vreten.

Literatuur: 5, pag. 52, 6G, 75; 10; 33, pag. 272; 22, pag. 80;
24, V; 43, pag. 322.

c. Physopoda (Biaaspooten)

De vertegenwoordigers -^an deze familie op Java zijn nog zeer
onvoldoende bekend, omdat zij voor de meeste cultuurplanten slechts
van geen of geringe beteekenis zijn. Alleen die op het suikerriet
voorkomen, zijn beter bekend. Het zijn:

311. Oxythrips linervis, Kobus.

812. Parthenothrips kolusi, v. Dev.

313. Stetiothrips zehntneri, v. Dev.

814. Thrips saccliari, Kriig.

315. Thrips senata, Kobus.

316. Thrips ininuta, v. Dev.

817. Phloeothrips lucasseni, KRiiG.

Al deze soorten komen voor „tusschen de nog opgerolde bladeren,
vooral op de toppen. Tengovolge van het onttrekken van sap kruUen
zich de bladeren om en dus wordt het ontrollen der jonge bladeren
belemmerd. De toppen blijven namelijk aan elkaar hechten, vcaardoor
mettertijd ook het niet aangetaste gedeelto der bladeren gekronkeld
en omgebogen wordt" (Zeiintner).

Literatuur: 3, (de platen); 10, pag. 277-282.

Meded. D. v. L. VI. 5

- 66 —

318. Fhi/sopus sexnotatus, Zeunt.

Deze soort konit eveneena op het Buikerriet voor, en wel op
de bovenzijde der bladeren, die echter tengevolge der aantasting
niet omkruUen.

Literatuur: 10, pag. 277.

319. Heliothrips sfriatoptera, Kobus.

Eveneens op het suikerriet, doch algemeener en in grootor
aantal op mais.

320. Heliothrips haeinorrhoida/is, lioDCH^.

Waargenoaien op Liberia-koftie, waar zij aan de onderzijde der
bladeren huisde en gnjsachtige vlekken veroorzaakte.
Literatuur: 33, pag. 83.

321. Thrips spec. div.

Voorts zij a verscliillende soorten van Blaaspooten waargenomen
op andere cultuurplanten, met name op tliee, Hevea en i^/ci<s soorten,
doch deze moeten nog nader worden onderzoeht.

F. COLEOPTERA.

(Schildvleugelige Insecten, Kovers).

a. Coccinellidac (Lie veheersbeestjes).

322. Sci/mrms spec, div.

Verschillende soorten vaa het geslacht Sci/iiinus, waaronder de
sooit hilunularis, Grii. makcn zich zoowel in den larvalen als in den
volwassen toestand nuttig door het verdelgen van plantenluizen en
parasietische mijten.

Literatuur: 10, pag. 287; 22, pag. 42, 87, en 181.

323. Epilachna territa, MuLS.

Dit Lieveheersbeestje en zijn larven zijn algemeen en soms in
hooge mate scliadelijk voor cultuurplanten van de familie der
Solanaceae^ in het bijzonder voor terong, aardappelen, tomaten en
spaansche peper. Zij leven in grooten getale op de bladeren en
vreten het bladmoes geheel weg, slechts de opperhuid van eene
zijde overlatend.

Literatuur: 33, pag. 87; 3'2, pag. 190; 35, pag. 7.

324. Epilachna pusillanlma, Muls.

325. Epilachna pyfho, Muls.

Beide als de vorige soort. Ilier vindt men de eene, ginds de
andere soort, elders ook de verschillende soorten door elkaar.
Literatuur: als boven.

326. Orcus janthlnus, Muls.
Een van de nuttigste soorten der Coccinelliden. Zij is een groote
vijandin van de Groene schildluis en heeft in vele gevallen eene

— 63 —

uitbreiding van deze plaag voorkomen. Ook andere soorten van
luizen vervolgt zij gaarne.
Literatuur: 33, pag. 86.

327. Chilocorus melanophthalmuF^ MuLS.

Minder algemeen dan de vorige, niaar toch zeer verspreid en
eveneens nuttig.

Literatuur: 33, pag 87.

328. Verania affficta, Mtjls

Diiiwijls in zeer groot aantal te vinden op bloeiende cultuurplanten
van de familie der Grassen, inzonderheid op mais, waar het z'ch raet
de fijne helmdraden vocdt.

Literatuur: 34, 11, pag. 318.

329. Verania Uneata, Tiiunb.
Ais de vorige, maar minder algemeen.

330. Coelophora deficiens, Crotch.

Tamelijii algemeen en nuttig door het verdelgen van luizen, inzon-
derheid van Aphidae.

Literatuur: 33, pag. 87; 31, pag.

331. Coelophora inaequalis, F,
Als de vorige.

332. Panomoea pardalina, Gekst.p

Minder algemeen dan de beide vorige soorten, maar eveneens een
vijandin van Bladluizen.

— 69 —

333. Synonijcha (jrandis, Ti'nb.

Zeer nuttig gebleken als vijandin vaa de.Witte Bladlui8 van het
suikerriet (No. 34).

Literatuur; 10, pag. 201;

334. Caria dilatata, F.
Eveneens nuttig door het verdelgen van Schild- en Bladluizen.

335. Chilomenes sexmaculata, F.

Zeer algemeen en zeer nuttig, vooral door het verdelgen van
Aphidae,

Literatuur: 10, pag. 187 cn 212; 22, pag. 86.

336. Thea cincta, F.

Meer bij Schildluizen aaDgetroffeD ; niet zeer algemeen en daarom
van minder beteekenis dan de vorige en de volgende soort.

337. Coccinella arcuata, F.

Een van de nuttigste insecten, daar het zich voedt met de Cica-
dellidae, die de oino wereng bij de paddi veroorzaken. Het optreden
van deze soort heeft bij de bedoelde plaag steeda z66 spoedig en
krachtig plaats, dat ernatige gevolgen in den regel worden voorkomen.

Literatuur : 32, pag. 86 ; 23, pag. 6.

338, Coccinella repanda, Tiiunb.

Eveneens nuttig, maar minder algemeen dan de vorige en meer
op luizen belust.

b. Hispidao.

339. Hispella wakkeri, Zeiint.

Zeer algemeen op het suikerriet in Oost-Java. De larve leeft in
het blad, voedt zich met het bladmoes en maakt gangen van ongeveer

— 70 —

10 cM. lengte en hoogstens 1 cM. breedte, die geelbruine vlekken
vornien. Ook liet kevertje leeft op het rietblad, doch bepaalt zich
tot het afschaven van de opperhuid tusschen de vaatbundels. Para-
siet, zie No. 468.

Literatuur: 10, pag. 66; 48, I

340. Hispella spec?

Een veel kleinere soort, waarvan de larven overigens dezelfde
levenswijze hebben, is waargenomen op suikerriet, mais, njet en
andere Gramineen.

Literatuur: 10, pag. 70.

341, Hispa spec?

Een grootere soort is eveneens op het suikerriet waargenomen
en wel in een bibittuin, waar zij door haar optreden geheele bladeren
deed afsterven.

Literatuur: 10, pag. 66.

342. Oncocephala avgulata, Gestro.

Nu en dan zeer schadelijk voor gekweekte Orchideen. De larven
der keverfjcs leven in de bladeren en maken daarin groote gangen.
Ue kevertjes zelf vrctea uitwendig.

343. Gonophora orientalis^ Guer.

AIs de vorige soort; bezoekt bij voorkeur Orchideen met zeer
^leezige bladeren.

344. Go7W2)hora spec.

Een twecde soort van hetzelfde geslacht richt dezelfde schade
aan, niaar is veel minder algemeen.

345. Botryonopa sanguinea, Guer.
Meermalen in zeer groot aantal opgetreden op klappers, waar zij
de bladeren in hevige mate beschadigden.
Literatuur: 33, pag. 96.

— 71 —

346. Hispide, gen. et spec?

Een Hispide, waarvan de naam nog niet kan worden medegedeeld,
heeft in de laatste jaren aan de klappercultuur meermalen annzien-
lijke echade topgebracht. De larven en kevertjes leven tusschcn
de Dog opgevouwen, jonge blaren en vreten het bladmoea daarvan
grootendeels weg, zoodat het blad zich niet meer kan ontvouwen
of zoo het daartoe nog de kracht bezit, voor den boora weinig of
geen waarde nieer heeft.

Literatuur: 3'3, pag. 181.

c. Chi'ysoiuelidae. (Bladke vertjes).

Deze familie is hier over het algemeen minder schadelijk dan in
de gematigde luchtstreken, hoewel zij hier door een ontzettend santai
soorten is vertegenwoordigd. De meeste van deze soorten leggen
geen bijzondere voorliefde voor bepaalde planten aan den dag; ze
zijn omnivcor. Daaraan is het vernioedeljjk toe te schrijvcn, dat
zij zoo weinig kwaad doen, want de rjjke ftora biedt hun zooveel
voedsel, dat ze elechts bjj uitzondering op cultuurplanten zijn aan-
gewczen. Toch vindt men ze nii en dan op de laatste, terwijl het
voornamelijk de volgende soorten zijn, die dan wel cens schadelijk
kunnen worden.

347. Copiocijcla pundata, Web.

348. Coptocijcla cafenata, Bon.

349. Coptocijcla scalaris, Wied.

350. Aspidomorpha militaris, F.

351. Aspidomorpha ainabtlis, Boh.

352. Aspidoinorpha assimilis, Boh.

Deze komen alle dikwijls voor op tweede gewassen, vooral op
Leguminosen, No. 350 richt zelfs wel eens belangrijke sehade aan in

— 72 —

aanplantingen van katjangsoorten, waarop dan zoowel de larven ala
de volwassen insecten in grooten getale zijn te vinden.
Literatuur: 33, pag. 89.

353. Mimastra violaceipennls, Jac.

354. Cerophijsa nodicornis. Wied.

Dit is wel eon van de meest algemeene Bladkevertjes en tevens
een van de meest omnivore.

355. Haplosonyx spec.

Deze soort is nu en dan schadelijk voor verschillende sierplanten,
vooral van de familie der Araceae. De kevertjes zelten zich op de
gi'oote blaren en draaien zich bij het vreten zoodanig om, dat ze
volmaakt cirkelvormige stukken cruit vreten. De besehadiging lijkt
sterk op die van de Megachile soorten (zie No. 503).

356. Monolepta quadri7iofata, F.

Niet zelden schadelijk geworden in aanplantingen van cassave.
Literatuur: 33, pag. 189.

357. Ochralea flava, Oliv.

358. Aulacopliora spec. div.

Zeer talrijke soorten van dit algemeen voorkomende geslacht zijn
op de meest uiteenloopende cultuurplanten te vinden, maar het gebeurt
slechts :elden, dat ze acliade van eenige betrekenis aanrichten.

359. Pi/slliodes spec. div.

De zoogenaamde „Aardvlooien" kunnen aan allerlei tweede gewas-
sen en in kweckenjen van Europeeschc groenten nog aleenskwaad
doeo.

— 73 —

360. Rii/ihitira iiiicaii-!^ I5aly.

361. Podontia affinis^ Grono.

362. Graptodera ci/anea, Oliv.

Dit is wel het mcest algenieene Bladkevertje van Java.

363. HaploKoma veiitralis^ Baly.

364. Phiglodera iiielusa, SiaL.
Een van de schadelijkste soorten.

865. Mi/sothra (/einella, Ericiis.
366. Nodo^foma bohemanni, Baly.

367. ChalcoJaiiipra spec.

Deze drie soorten zijn in het bijzonder schadelijk voor dekatoen-
cultuur.

Literatuur: 39, pag. 624.

368. Abirus picipes, Baly.

Zeer algemeen in aanplantingen van Ficiis elasfica, waar de kevers
aan de randen der b!aderen knabbelen en dikwijls ecn niet ooaan-
zienlijk verlies aan raelksap veroorzaken.

Literatuur: 64, pag. 7.

d. Ccranibycidae (Boktorren).

369. Glenea novemguttata, Cast.

Ue larve komt zeer veel voor als boorder in de cacao en richt
vrij veel schade aan. Zij vrect in lange gangen den bast weg en blijft
wel nabij de oppervlakte, maar is onzichtbaar, daar zij bedekt wordt

— 74 —

met een diclite massa vaii afgcvreten vezels en uitwerpselen, waar-
mede ook de gangen worden opgevuld. Voor de verpopping boort zij
zich in het hout, na eerst een stukje schors z66 te hebben losgevreten,
dat zij het bij het uitkomen van de pop gemakkelijk kan verwijderen.
Literatuur : 55, pag. 7 ; 57, pag. 10.

370. Sthenias fraitciscanus, Thoms.

Een eokele maal waaigenomen ala schadelijk voor de dadap door
het ringen van takken.
Literatuur : 33, pag, 89.

371. Batocera Hector, Dej.
(enggi-enggi).

Hoogst algemeen over gelieel Java. Do larven zijn zeer scbadelijk
voor de dadap, in mindere mate voor Albizzia, nootmuskaat, ke-
doDgdoDg, kapok en andero boomen. Zjj boren eerst in en dicht
onder den bast en dringen op lateren leeftijd geheel in het hout,
dat zij door hun boorgangen vernieien. Zwaar aangetaste boomen
sterven spoedig af. De kevera worden schadelijk door het knagen
aan den bast van jonge takjes; zij worden door kraaien en eenige
andere vogelsoorten gezocht en gegeten.

Literatuur : 31, pag. 75 ; 22, pag. 89.

372. Batocera albofasciata, de Geer.

De larven van deze aoort, hoewel ook in andere boomaoorten
voorkomend, hebben een buitengewone voorliefde voor -F/cms eZas^ica,
aan welken booni zij aoms aanzienlijke achade toebrengen. In levens-
wijze komen zjj geheel met die der vorige aoort overeen.

Literatuur: 21, pag. 89; 33, pag. 77 en 80.

373. Monohammus fistulator, Germ.

De larven zij n borende waargenomen zoowel in koffie als in cacao.
Bij uitbreiding zou deze plaag zeer apoedig een ernstig karakter
kunnen aannemen.

Literatuur: 33, pag. 72; 59, pag. 17,

— 75 —

374. Pelargoderus bipunctatus, Dalm.

De larven zija gevonden, borende in oude pepertakken, in kanarie-
boomen en in cacao ; hun optreden is echtcr tot heden tamelijk
sporadisch gebleven.

Literatuur: 33, pag. 102; 59, pag. 17.

375. Epepeotes luscus^ ¥.

Tot heden zijn de larven van dezen tamelijk al^emeenen Boktor
aangetroffen in CastiJloa elastica, in mangga, in cacao en vermoedeljjk
ook in Kickxia elastica.

Literatuur: 3, pag 48; 5, pag. 75; 33, pag. 80; 59, pag. 17;
64, pag. 6.

376. Xylotrechus javanicus, Lap. et Gory.

(W i 1 1 e koffieboorder).

Treedt vooral in het Oostelijkate gedeelte van Java wel eens in vrij
groot aantal op en zal voor de koffie een blijvend gevaar opleveren.
Literatuur : 'ili, pag. 90.

377. Rlujtitodera spec.

De larven van een nog niet gedetermineerde soort van dit geslacht
scbijnen tamelijk algemeen in het hout van verschillende mangga-
aoorten te boren. De plek, veaar de aantasting van de jonge larvo
begiut, verraadt zich gewoonlijk door uitvloeii'ng van hars.

378. Xijstrocera festiva^ Pasc.

Zeer algemeen, overal waar Albizzia wordt aangeplant. De
larven leven eerst onder den baat, isoleeren deze en doen hem
daardoor opkruUen en later afvallen. Daarna boren zij zich
in het hout, waarin ze dikwijls ook als kever nog blijven vertoeven.
Het bij windvlagen afbreken van groote takkeu is dikwijls een gevolg
van het optreden dezer insecten.

Literatuur: 31, pag. 74.

— 76 —

e, Scolytidiio (Bastke vers).
379. Xyleborus perfomns., Woll.

Boort in de stengels van het suikerriet, daarbij meestal beginnend
op de knoopen. Ook de larven en de poppen leven in het riet. Bij
optreden van dit insect in groot aantal kan het riet afsterven. Het
behoort oorspronkelijk in West Indie thuis, waar het onder den naam
van Siigar-cane Shofhorer leeile bekend staat. Gezonde planten
worden slechts bij uitzondering crdoor aangctast.

Literatuur: 10, pag. 60; 53, pag 501.

380. Xijlehorus coffeae, Wurtii.

Dit kevertje huist bij voorkeur in Robusta-koffie, waarvan het
vooral de dunnere takken aantast. In de gemaakte holte vindt men
het insect in alle toestanden van ontwiickeling. Komt ook in de dadap
voor; wordt door een Chalcidide aangetast.

Literatuur : 44 en 45.

481. Xylehoiiis fonikatus^ Eiciih?

Een voor deze soort gehouden kevertje werd vcle malen aange-
troffen in Javakoffie en in bybriden van Java en Liberia. Zij
komen zoowel in het merg van jonge takken als in het hout van
oude stammen voor. De scbade was nu en dan niet onaanzienlijk.

Literatuur : 23, pag. 94.

382. Xyleborus spec.

En grootere soort van hotzelfde geslacht werd eveneens in Java-
koffie en wel in den stam aangetrofFen.
Literatuur : 23, pag. 95

383. Xyleborus spec. div.

Voor het overigo zij n reeds in talrijke gewassen kevertjes van
betzelfde geslacht aangetroffen, welker raeer volledig onderzoek nog

— 77 —

niet kon plaats hebbon. Zij hebben nu eens meer, dan weder minder
schade aangericht bjj thee, cacao, nootmuskaat, Canariiim (in de
joDge vruchten) enz.

384. Toinicus cincJionne, Veen.

Leeft in de bast van kina en wordt daardoor scbadelijk. Levens-
wijze nog niet in bijzonderheden bekend.
Literatuur: 43, pag. 18.

385. TomicHs spec?

Een vermoeJelijk tot hetzelfde geslacht behoorend kevertje is in
Bantam zeer scbadelijk geworden voor de savoe manilla {Achras
sapota). Volgens opgave waren de kevertjes afkomstig van de
naburige Avicennia's. Ilet is het eerste, mij bekend geworden
geval, waar door insecten van deze groep werd opgetreden op eene
wijze, welke met die der Europeesche aoorten overeenkomt en min
of meer regelmatige stelsels van gangen en zijgangen vertoont.

386. Plafijpus spec.

Ook dit geslacbt is in verschillende planten aangetroffen ; bij
voorkeur huist het echter in reeds geveld hout en is daar soms zeer
scbadelijk, daar het aan de waarde ervan als timmerhout aanzienlijk
afbreuk doet.

f. Ciu'culionidac (Suu i tko vcrs).
387. Calandra onjzac, L

Zeer scbadelijk voor opgeschuurde rijst, in welken vorm ook.
Het insect maakt zijn geheele levensgeschiedenis daarin door en
gebruikt gedurende zijn larventoeatand gewoonlijk slechts een korrel,
die inwendig wordt leeggevreten. De volwassen insecten knagen
uitwendig aan de korrels.

Literatuur: 33, pag. 28.

— 78 —

388. Sphenophorus planipennis, Gylh.

De larve leeft dikwijls in grooten getale in het inwendige van
pisangstammen en doet daarin licht rottiog ontstaan.
Parasiet, zie Nos. 442 ea 443.

389. Rhijnchophorus schach., L.

De mecst algemeene en schadelijkste der talrijke soorten van
groote snuitkevers, welker larven in het inwendige van palmen, in
het bijzonder van den cocospalm, leven. Meestal wordt de schade
toegebracht aan den stam, wat bij hevige aantasting den dood van
den boom tengevolge kan hebben. Soms leven de larven in een
bladsteel, wat later het afbreken daarvan tengevolge heeft. Voor
het binnendringen om liare eieren te leggen gebruiken de moeder-
kevers dikwijls de boorgangen van den klapper-neuslioornkever
(No. 421).

Literatuur: 17, 11, pag. 8; 33, pag. 97; 30, pag. 510.

390. Protocerius colossus, Oli v.

Maakt zich aan hetzelfde schuldig als de vorige soort, maar ia
minder algemeen.

Literatuur: 33, pag. 95.

391. Omoteinnus niiniatocrinitus, Chevr.
Als de vorige.

392. Cyrtotrachelus, 8pec

Ook van dit geslacht en vermoedelijk nog wel van andere, ver-
wante genera kan men nu en dan de larven in de weeke binnendeelen
van palmen aantreffen.

393. Cnjptorhynchus manglferae, F.

In West-Java algemeen en zeer schadelijk voor de mangga's. De
vrouwelijke kever legt vermoedelijk hare eieren in de vruchten, wanneer

- 79 —

deze de grootte hebben van ei ; de larven boren in alle richtingen
door het vruchtvleesch en zijn volgroeid, wanneer de vrucht begint te
rijpen. Dan verpoppeu zij zich daarin ea de kevers komen gewoonlijk
eerst uit, nadat de vruchten reeda geplukt zijn.

In Oost-Java en ia een deel van Midden-Java komt dit insect
niet voor.

Literatuur: 17, I, pag. 45; 33, pag. 97.

394. Arachnopus spec.

De larve maakt ringvormige gangen in de schors van stammen
en takken van Java-koffieboomcn. Het boven deze gangen gelegen
deel van den boom sterft af. Enkele malen heeft dit insect vcel
kwaad gedaan, maar overigens komt liet niet algemeen voor.

Literatuur: 33, pag. 99.

395. Dennatodes cosfatus. Gyll.

Deze Snuitkever wordt niet zelden schadelijk in kina-aanplantingen,
waar het aan de bladeren vreet.
Literatuur: 43, pag. 17.

396. Hi/pomeces unicolor, F.

Schadelijk voor het suikerriet en wel voor de uitgeplante bibit
en de jonge rietplantjes, die door de larven van dezen kever worden
aangevreten.

Literatuur: 10, pag. 59.

397. Hijpomeces curtus, Sciionh.

Niet zelden in grooten getale in jonge koffie-aanplantingen le
vinden ; de kevers voeden zich met de bladeren en vreten talrijke
grootere en kleinere stukken uit de bladraiiden, waardoor de boomen
een gehavend cn zeer onoogelijk voorkomen krijgen.

— 80 -

398. Hijpomeces squamosus, F.

Zecr algemeen in allerlei aanplantingen. Als min of ineer schadelijk
waargenomen bij thee, Palaqulum en Hevea brasiliensts.
Literatuur: 33, pag. 189.

399. Mijllocerus isabellinus, Schonh.

Dit is eea zeer algemeene ea tamelijk omnivore Snuitkever, die
men op allerlei gewassen nu en dan als eenigszins schadelijk kan
aantrefFen. Dikwijls treedt hij in zeer groot aantal op, jaren achtereen
op dezelfde plaats.

400. Phijtoscapha triangularls, Oli v.

Van deze soort geldt vrijwel hetzelfde, maar zij is in mindere
mate omnivoor. In groot aantal en als eenigszins schadelijk werd
zij waargenomen op thee, kina en Hevea hrasiliensis.

Literatuur: JJ3, pag. 99; 33, pag. 188.

401. Rhinoscapha ainicfa, Wied.

Een paar malen in Oost Java waargenomen in koffietuinon, die
in de nabijheid van bosch waren gelegen. De schade bepaalde zich
tot het vreten aan de bladeren.

402. Cleonus superciliosus, Schonh.

Niet zeldzaam op liet suikerriet in Oost-Java, waar de keveraan
dc bladeren vreet en deze daardoor zeer vatbaar maakt voor scheuren.

403. Araeocerus fasciculatus, de Geer.

Het zoogenaamde „koffiesnuitkevertje", dat in de koffiepakhuizen
zeer veel onheil aanricht. De boonen worden, zoowel door het kevertje
als door zij n larven, in sterke mate aangevreten, terwijl een, uit
de uitwerpselen en afgerreten partikels bestaand pocder de rest
spoedig verontreinigt. Overigens komt hetzelfde insect bij allerlei

— 81 —

handelsproducten vaa plantaardigen aard voor. Sommige verkoopers
ia do iJinahassa zien hct gaarne, omdat koffie, ia geringe mate door
dit insect aangetast, als belegen koffie, die ook aaa specialo aadere
eischea voldoet, tegen faucy-prijzen is (e plaatsen.

g. Malacodcriuidac.

404 Lytta spec.

Schadelijk voor aaoplantingeu vaa cassave, mais en andere tweede
gewassea. De insecteo, die ia Ooat-Java met dea uaaoi lioereng-
hoercng wordea aangeduid, verscbijaea soms ia verbazend groot
aaatal en doon dan veel kwaad.

Literatuur: 33, pag. 189.

405. Horia cephalotes, Oliv.

Nultig, doordat de larven parasiteerea op die van do lioutborende
XyIoco2)a's, zie No. 502.
Literatuur: 31, pag. 470.

li. Tenebrioiiidac.

406. OpatnuH depressiiin, F.

(tjidal liireng).

Zeer algeraeen ovcr gelieel Java, vooral op losse grondea. De
kevera verschijnea soras in ontelbare menigte en komen gedurende
den regentijd ook in de buizen, goedangs enz. De iarven, die sterk
op de welbekende „meelwormen" gelijken, leveu voor eea deel van
voedsel van plantaardigen aard en kunnen daardoor, vooral op
kweekbedden en voor jonge planten, niet zelden schadelijk worden.
Zij behooren tot de oelar Jcawat-aoorten. De kevers zijn ook dikwijls
schadelijk, vooral voor tabak, waar zij dicht bij den grond den stengel
aanvreteo.

Literatuur: 33, pag. 102; 33, pag. 43.
Meded. D. v. L. VI. 6

— 82 —

407. Opatrum acutanguhim, Fairm.

Komt ia levenswijze geheel met de vorige soort overeen en ia
vooral door verschil in afmetingen daarvan te onderscheiden.
Literatuur: als boven,

408. Holoniara picescens^ Fairm.

(Tjidal abang).

Schadelijk voor tabak, daar deze kever de jonge plantjes aantast
en den stengel aan- en soms geheel doorvreet. Ook oudere stengels
tast hij aan en boort zich soms halverwege daarin. In riettuinen
komt het insect ook voor; het voedt zicli daar deels met boormeel
van andere insecten en met detritus, deels met de weeke en nog
groeiende deelen van jonge planten.

Literatuur: 10, pag. 53; 23, pag. 43.

i. Ptiiiidae.

409. Lasioderma testaceum, Redt.

Zeer schadelijk voor bereide, gebaalde en tot sigaren en sigaretten
verwerkte tabak. Men treft de insecten dikwijls aan iu kistjes, die
bij de verpakking niet behoorlijlv; zijn gesloten of waarvan de inhoud
reeds geinfecteerd was. In de balen worden gangen gemaakt, dwars
door de blaren heen, wat natuurlijk enorme schade veroorzaakt. De
geheele ontwikkelingageschiedenis wordt in dezelfde omgeving door-
gemaakt.

Literatuur: 33, pag. 45.

k. Elatcridae (Kniptorren).

410. Melanotus rubidus, Er.

De meest algemeene der kniptorren, welker larven als oelar kawat
(ritnaalden) bekend staan en voor allerlei gewassen schadelijk kunnen
worden. De ritnaalden hebben als zoodanig een zeer langen, soms

- 83 -

jaren bedragemien levcnaduur cn komen dikwijls in grooten getale
voor.

Literatuur: 32, pag. 103; 23, pag. 44.

411. AUotrius quadricollis, Er.

412. Agnjpnus javanus, Cand.

418. Callirhipis spec.

Behooren tot dezelfde scbadelijke groep, die de ritnaalden oplevert.
Bovcngenoemdo soorten werden nu hier, dan daar door hun optreden
in groot aantal als schadelijk waargenomen.

1. Bupvestidao (Prachtke vers).
414. Chrijsochroa fulminans, F.

(teka-teka, samber lilen)

Zeer algemeen over gelieel Java en niet zelden schadelijk voor
weekiioutige boomsoortea als Albizzia. De eieren worden in den
bast der boomcn gelegd en de larven, die zich binnenwaarts borcn,
zonder echter aanvankelijk diep door te dringen, doen groote, rottende
plekken ontstaan, zoodat de bast weldra afstei'ft. Later boren zij
zich in het hout en komen na de verpopping als kevers daaruit te
voorschijn. Bij sterke aantasting worden de boomen ziek en sterven.
Eakele malen ook in cacao waargenomen.

Literatuur: 31, pag. 73; 55, pag. 8.

415. Catoxantha bieolor, F.

De reusachtige larven komen dikwijls voor, borendo in lict hout
van den cacaoboom. Een klein aantal ervan is voldocnde om een
krachtigen boom te dooden.

Literatuur : 55, pag. 8.

— 84 —

416. Aphanisticus krugeri, Rits.

De larve leeft in het blad van het suikerriet, waarin zij gangen
booit, die zeer amal beginnen, allengs breeder worden en eene
lengte yan 10 — 14 cM. bereiken. Het kevertje leeft op de rietbladeren
en veroorzaakt kleine, witte strepen, doordat het de oppervlakte
tusschen de bladnerven afschaaft.

Literatuur: 10, pag. 49; 48.

417. Aphanisticus consanguineus, Rits.

Deze soort komt in levenswijze vrijwel geheel met de vorige
overeen. Parasieten, zie Nos. 466, 468, 470, 471.
Literatuur: 10, pag. 46; 48.

m. Lucanidcie (VI legen d e Herten).

Het ia zeer opmerkehjk, dat deze familie, die hier door zoo talrijke
soorten, waarvan aommige zeer algemeea voorkomen, ia vertegen-
woordigd, zich nagenoeg geheel buiten het cultuurgebied heeft gehouden.
Vermoedehjk wordt dit veroorzaakt door de levenswijze der larven,
die zich in dood en vermolmend hout ophouden, zoodat zij nergena
ecn betere verblijftplaata kunnen vinden dan in het, daaraan zoo
rijke bosch. De eenige Lucanide, die wel eena acbadelijk ia geworden,
vindt men dan ook gewoonlijk in aanplantingen, waar de gevelde
stammen der woudboomen nog niet geheel zijn verdwenen. Het is

418. Aegus acuminatus, F.

Hier en daar schadelijk geworden door het afvreten van de achil
der kofRebessen en het doorknagen van de vruchtsteeltjes.
Literatuur: 33, pag. 103.

n. Dynastidae (Reuzenkevers).

419. Chalcosoma atlas, L.

(A tlaakever).

Op aommige koffie-ondernemingen van Ooat-Java, vooral in de
nabijheid van bosschen, achadelijk. De kevers breken met de groote

— 85 —

uitsteeksels van kop en thorax talrijke jons^e koffietakjea af, waar-
van zij slcchts een zeer kleia deel als voedsel gebruiken. De
larven leven in dea grond en voedea zich met de wortels van
dadap en koffie ; ook boven zij zich soms onder in den stam van
de dadap, wat in den regel het afsterven van den boom tengevolge
heeit.

Literatuur: 21, pag. 60.

420. Xijlotrupes gideon. L.

Maakt zicli ten aanzien der koffieboomen aan lietzelfde schuldig
als de vorige soort. In de Straits Settlementa is deze vnj alge-
meene kever schadehjk geworden voor het suikerriet, vermoedehjk
in de riettuinen gebracht met stalmest en dergelijke stoffen, waarin
de larven leveu. Voorts komt deze kever voor in de kruinen van
verschillende palmen, vooral van Livistotia's, waar hij de jonge
bladeren bescliadigt.

Literatuur: 10, pag 41; 21, pag. 60.

421. Orijctes rhinoceros, L.

(N e u s h o o r n k e v e r, K 1 a p p e r t o r).

Hoogst schadehjk voor klappera (Cocos nucifera, L.), De kevers
boren zich door het onderste gedeelte van de bladscheden en
komen aldus in de jonge, nog opgevouvfen bladeren, waarvan zij
een gedeelte opvreten. Ontvouwt het blad zich later, dan vertoont
het de welbekende verminking, die zich voordoet als een groote,
uit het blad weggesneden driehoek. Komt de kever bij het binnen-
dringen in het vegetatiepunt terecht, dan sterft de boom. Vele
der zoogenaamd door den bliksem getroffen klapperboomen zijn op
deze wijze gedood. Ook in suikerriettuinen komt deze kever nu
en dan vcor, waar hij zich in de stengels boort, beginnende onder
den gfond tot ongeveer een voet hoogte. De larven ontwikkelen
zich gewoonhjk in plantaardige stoffen, die in een toestand van
verrotting verkeeren, doode stronken, mesthoopen enz., maar zijn
ook in het inwendige van klapperstammcn aangetroffen.

Literatuur: 10, pag. 39: 33, pag. 92: 30, pag. 507.

— 86 —

422. Heteronijchus niorator, F.

(K e n tjong-ke ver).

Schadelijk voor het suikerriet; de kevers komcn ondcr den
grond voor en vrelen aan de joDge spruiten, die zich aan de bibit
ontwikkelen. In de meeste gevaUcn gaan deze dientengevolgo dood.

Literatuur: 10, pag. 33.

o. Laiuellieoriiia. (Bladsprietige kevers).

423. Adoretus umbrosus, F.

Zeer algemeen en nu en dan in den volwassen toestand schadelijk
door het vreten aan allerlei planten.
Literatuur: 10, pag. 44.

424. Popilia biffidtata, Wiep.

Niet zeldzaani in aauplantingen van koffie, thee en cacao, waar de
kevertjes aan de bladeren vreten. Soms door groot aantal schadelijk.

425. Anomala jiirinei, Mdll.

Zeer algemeen over geheel Java. Terwijl de larven schadelijk zijn
als engerlingen, zijn de kevers soms bij duizenden op koftieondcr-
nemingen te vinden, waar zij schadelijk worden door het opvreten
van de bladeren van de dadap O verigens kan men ze ook op allerlei
andere boomen vretendc aantrefFen.

Literatuur: 22, pag. 105.

426. Anomala aerea, Pty.

Op dezelfde wijze schadelijk als de vorige soort. Covcndien zijn
de larven aangetroffen in suikerriettuinen, die 6—800 voet boven zee
lagcn en v?aar zij aan de wortels van het riet vraten.

Literatuur: 10, pag. 43; 3S, pag. 105.

— 87 —
427. Anomala chalcites, Siiarpe.
Even algemeen als ^^woma?» jMrmei'en op dezelfde wijze Ecliadelijk.

428. Anomala i/psiloii, Wied.

429. Anomala fuscula, Sharpe.

Eveneens schadelijk, maar minder in groote troepen voorkomeiid.
Literatuur: 33, pag. 105.

430. Lachnosterna constricta, Burm.

Een van de kevers, die de bij uitstek schadelijke soorten van
eDgerliDgen levercn. Het volwassen insect van deze en verwante
soorten en geslacbten staat algemeen bekend als katimoemoel, de
larve als emhoek, kocoek en oeret. Reide zijn schadelijk, de kever
door het vreten van bladeren, de larve door het vreten der
wortels van allerlei gewassen. Bij de meeste culturen zijn de
engerlingen terccht zeer gevreesd; het meest bij do koffie, waaraan
zij in sommige jaren ontzettend veel nadeel toebrengen. Parasiet,
zie No. 531.

Tot dezelfde schadelijke groep behooren verder:

431. Holotrichia leucophthalma, Wied.
Ook in riettuinen waargenomen.

432. Haplidia spec. div.
433. Ancylomjcha spec. div.

434. Ei'ophoVts Iii/pohuica, Wieu.

Deze soort is vooral in West-Java schadelijk en zeor algemeen.
Literatuur over de engerlingen: 10, pag. 44; 31, pag. 60—73,
33, pag. 104—112; -43, pag. 107.

— 8S —

435. LepkUofa stigma, F.

Evenecns een schadelijke kevor, die zear groote soorten van enger-
lingen voortbrengt, echter zelden in groot aantal.

436. Lepidiota alha, F.
Als de vorige, maar minder algemeen.

437. Tricholepis grandis, Cast.

Een zeer algeraesne kever, die ongerlingen van iniddelmatige
groote voortbrengt.

Literatuur: 23, pag. 106.

438. Apogonia destruiior, Bos.
(W a w a 1 a n - k e v e r.)

In sommige streken van Java hoogst schadelijk voor het suikerriet.
De kevers, die zich met de bladeren van verschiUende boomaclitige
Leguminosen voedeu „komen in het begin van dea Westraoesson in
grooten getale te voorscbijn, vliegen kort na zonsondergang rond en
paren. Na eenigen tijd leggen de wijfjes hare eieren (en getale van
ODgeveer 60 in den vochtigen grond der jonge rietaanplantingen. Uit
de eieren ontwikkelen zich de larven, die in Januari en Februari het
meest schaden. Daarna verpoppen zij en veranderen binnen 12 tot
13 dagen in torren, die in Maart en April vliegen. Deze verbergen
zich, na eenigen tijd rondgevlogen te hebben, in den grond, om den
oostmorsson in een rusttoestand door te brengen, waaruit zij gewoonlijk
eerst in den volgenden westraoesson ontwaken, om dan wcder eieren
te leggen." (Zeuntner). Paiasiet, zie No. 108.

Literatuur: 10, pag. '22, 20, I; 37, pag. 226; 41); 50.

439. Apogonia ritsemae, Siiarpe.

Komt onder de vorige soort voor; de larve vreet vermoedelijk
eveneens rietwortels. Met het oog op het groote aantal soorten van

— 89 —

dit gesliicht, die in het algerncen zecr mociclijk Taa elkaar zijn te
ondorschciden, lijkt lict mij zcer waarschjjnlijk, dat in de toekorast
nog wel meer soorten scbadclijk zullcn blijken. '
Literatiiur: 10, pag. 32.

440. Serica pulchella, Brenske.

Dit kevertje kan soms tnmelijk schadelijk worden door zijn optreden
in groot aantal in tbee aanplantingcn. vooral, waar een losse gestcld-
hcid van den grond het den dieren gemakkelijk raaakt, zich daarin
te verbergen. De scbade bestaat voornamelijk in het aanvreten der
bladeren. De larven stellen zich in den rcgel niet de wortels van
willekeurige planten tevreden, kunnen echter, waar groene bemesting
wordt toegepast, zeer schadelijk worden voor liet wortelstelscl der
daartoe gebezigde pUintcn.

Ook in koffietuinen veclvuldig te vinden, waar vooral de dadap
wordt aangetast.

Literatuur: 2'2, pag. 104.

441. Serica javana, IIarold

Van deze en andere soorten geldt hetzolfde ala van de vorige,
maar zij zijn in den regel minder talnjk.
Literatuur: 22, pag. 104; 43, pag. 169.

p. Histeridae.

442. Plaesius javaiius, A r.

Deze en andere soorten van hetzelfde geslacht maken zich nuttig
door het verdelgcn van aommige schadelijke, bij voorkeur week-
buidige insectenlarven. Zoo vindt men ze gewoonlijk in pisangstanimcn,
die door de larven van Sphenophorus planipennis (zie No. 388)
zijn aangetast.

443. Hololepta spec. div.
Yan dezelfde levenswijze ala de vorige.

— 90 —
q. Staphylinidac.

444. Paedenis peregrinus, Er.

Schadelijk voor den mensch, daar zij bij aanraking met de huid
een stof afscheiden, die uitslag van onaangenamen en tanielijk
hardnekkigen aard veroorzaakt. Deze iusecteu trekkea in zwerinen
en maken dan tijdelijk een phats onveilig. Zoo hebben zij eena
in een der hotels te Buitenzorg een epideniie veroorzaakt, waarvan
de bebandelende geneesheer de oorzaak niet kon vinden, totdat
door een der patienten zij n aandacht werd gevestigd op kieine
insecten, die in de plooien der bedgordijnen verscbolen zaten en bij
onderzoek tot bovengenoemde soort bleken te behooren.

r. Hj (Iropliilidae.

445. HijclropkUus olivaceits, F.

Deze en andere van de grootere soorten van dit geslacbt zijn
nuttig door het verdelgen van muggenlarven en andere, in het water
lovende, scbadelijke of hinderlijke insecten en insectenhirven. In
nut worden zij ecbter verre overtrotfen door de vertegenwoordigers
van de volgende familie.

s. Dytiscidac.

De Waterroofkevers spelen op Java met zijn enorme uitgeatrektheid
aan geinundeerde rijstvelden een groote en vermoedelijk zeer heil-
zame rol. Hoewel zij zich wel eens scbuldig maken aan bet dooden
van nuttige dieren of van viseh-bibit, leven zij toch boofdzakelijk van
kleinere dieren, waaronder wederoni muggenlarven een aanzienlijke
plaats bekleeden. Java zou vermoedelijk onbewoonbaar zijn vanwege
de hoeveelheid muggen, wanneer de sawab's dezen dieren een veilige
broedplaata boden. Nu echter maken de Waterroofkevers en hunne
larven deze vnjwel onbewoonbaar voor muggenlarven. De soorten,
die het meest algemeen en het talrijkst voorkomen, zijn :

— 91 —

446. Hydaticus vitlatus, F.

447. Dineutes ausiralis, F.

448. Ci/bister siinilis, Dej.

t. Cai-abidae (Roofke vers).

De vertcgenwoordigers van deze familie zijn in Iiet algemecn nuttig
door lict verdelgen van vecl ongedierte, dat, evcnala zij, in lict diiister
en in het verboigene leeft. Juist om dii laatste is echtcr de omvang
van liet door hea gcsticbte nut zeer moeielijk te schattcn. Als de
nieest algemeene vormcn mogen hier worden genoemd :

449. Morio orientalis, Dej.
450. Orthogoniiis alternans, Wied.

451. Hexagonia sp. di v.

45?. Clilaenius circuiiidatus, Br.

453. Chlaeniiis bihainatus, Ciiaud.

454. Pheropsophus javanus, Dej.

De laatste is een soort van „bombardeerkever", die bij aanrakiug
eene, aan de lucbt onder rookontwikkeling onmiddellijk oxydeerende
vloeistof inet kraoht acbtcr uit het lichaam verwijdert.

u. Ciciiidelidao (Z and ke vers).

Eveueens nuttig en niot lichtscbuw, maar zicb zelfs bij vuorkeur
in den fellen zonneBchija ophoiidend. Zij ja^on op allerlei kleinere,
vliegende en kruipende insecten. Vooral vcelvuldig op droge, losse
gronden zijn:

— 92 —

455. Cicindela discreta, Sciiaum.
456. Cicindela analis, F.

457. Cicindela minuta, Oliv.

Meer tot beschaduwde ea vochtige gronden beperkt is:

458. Cicindela aurulenta, F.

De volgende soort verdient afzonderlijke vermelding:

459. Colhjris emarginatus, Dej.

Terwjjl de volwassea kever nuttig is op de ge^vone wijze der
Zandkevers en gaarne op bloeiende heeaters zijn jachtterrein zoekt,
wordt de larva sehadelijk, doordat zij zich als verblijfplaats een
holte boort in jonge takjes. Op die wijze heeft zij een paar malen
in koffietuinen vrij veel schade gedaan, daar de uiteinden der takken
bovea de aangeboorde plek afatierven.

Literatuur: 2i, pag. 113.

G. HYAENOFTERA.

(Vliesvleugelige Insecteo).
a. Proetotnipidae.

460. Ceraphron beneficiens, Zehnt.

Parasiet van dea Stengelboorder, den Witten ea den Gelen Boorder
van het auikerriet en wel in de eieren. In elk ei ontwikkelt zicli
eene wesp en alle eieren van een eihoopje worden aangestoken,
soms nog nadat zij zich reeds voor een gedeelte hebben ontwikkeld.

Literatuur: 10, pag. 120, 131 en 138; 46; 47.

461. Ceraphron cyclopeUae, Kon.

Parasiet van de zwarte Dadapwants, Cyclopelta obscura, en even-
eeus in de eieren, die soms voor meer dan de helft zijn aangestoken.
Literatuur : 31, pag. 23.

462. Labolips spec.

Parasietisch ia Aleurodes longicornis.
Literatuur: 10, pag. 220; 54, VIIL

b. Clialeididae.

463. Chalcis carbonaria, Zeiint.

Parasietisch in de rups van Cosmoptert/x pallifasciella.
Literatuur: 10, pag. 164.

464. Chalcis spc. di v.

Verschillende andere soorten van dit geslacht maken zich nuttig
door het verdelgen van rupsen en treden in groot aantal op, wanneer

— 94 —

ook de laatste zicli in abaormale getalatcrkte vertooneu. O. a. bij
de, door Terlas hecabe en Bomhijx waringi veroorzaakte plagen.
Literatuur: 21, pag. 53; 23, pag. 80.

465. Prospalta tristis, Zeunt.

Parasietisch in Aeurodes hergi.
Literatuur: 10, pag. 210; 54, I.

466 Derostemis alblpes, Zehnt.

Parasietisch in de larvea der beide ApJianisficin-soorten, die in
de rietbladeren mineeren.

Literatuur: 10, pag. 51; 48, IV.

467. Ablerus pitlchriceps, Zeiint.

Parasietisch in Aleurodes hng'icornis.
Literatuur: 10; pag. 219; 54, VIIL

468. Eulophus femoraUs^ Zeiint.

Parasietisch in de iarven van de Aphanistlcus-soovien en van
Hispc'lla irakkeri, allen in rietbladeren niineerend.
Literatuur: 10, pag. 52 en 70; 48, L

469. Chaetosticha nana^ Zeiint.

Parasietisch in de eieren van den Stengelboorder en van den
Gelen Boorder van het suikerriet.

Literatuur: 10, pag. 131 en 139; 46, I.

470. Clostocerus tricinctus, Ashm.

Parasietisch in de bladmineerende larven van Aphankticutt en
Cosmopfenjx.

Literatuur: 10, pag. 51 en 102; 48, III.

— 95 —
471. Derostenus albipes, Zehnt,

Ala de Yorige.
Literatuur: 10, pag. 162.

472. Aphelinus malt., Held.

Parasietisch in Aphis sacchari.
Literatuur: 10, pag. 179; 54, XIII.

473. Aphelinus siinplex, Zeiin'T.

Parasietisch in Ghionaspis sacchari fol i i en Chiona^pis depressa.
Literatuur: 10, pag. 248; 45, II.

474. Aspidiotophagus cifriiitis^ Craw.

Parasietisch ia Diaspis amijgdali.
Literatuur; 33, pag. 39.

475. Encarsia flavoscutellum, Zehnt.

Parasietisch i n Oregiua laniyeva.
Literatuur: 10, pag. 198; 51, X.

476. Encarsia spcc.

Parasietisch in Aleurodes lactea.
Literatuur: 10, pag. 226; 51, IX.

477. Encij rilis bogoriensis, Kox.

Een in West-Java algeraeen voorkomende parasiet van Lecnnium
viride, maar zelden talrijk genoeg om dezo luis geheel to doeii
verdwijneii.

Literatuur: 31, pag. 14.

— 96 —

478. Encyrtus spec.

Parasietisch in de eieren van Cijclopelta obscura.
Literatuur : 31, pag. 23.

479. Encyvt. spec. div.

Nog een paar kleine wespen van deze familie zijn beschreven (maar
nog niet benaamd) uit Aphis sacchari en Aspidiofus saccharicauUs.
Literatuur: 10, pag. 180; en 237; 54; XIII.

480. Phi/scus flavidus, Zehnt.

Parasietisch in Chtonaspis madiunensis.
Literatuur: 10, pag. 255; 54, V.

481. Halticella spec.

Dit wespje is schadelijk, doordat de larve parasiteert in de nuttige
rups van Ephestia caufella.
Literatuur: 54, X.

482. Tetrastichus? spec.

AIs de vorige; haar larven parasiteeren tcn getale van 12 — 18
in elke rups.

Literatuur : 54, X.

483. Elasmus^ spec.

Parasietisch in den Witten Boorder van het suilserriet, waarin de
larven in groot aantal leven.
Literatuur: 10, pag. 121 ; 47.

c. Bracoiiidae.

484. Bracon nigrosignafus, Zehnt.

Parasietisch in de rups van Cosmopteryx pallifasciella.
Literatuur: 10, pag. 162.

— 97 -

485. Microgaster spcc. cHv.

Talrijko, iiog niet nader onderzocbte soorten van dit geslacbt en
van verwante geslaeliten leven parasietisch in allerlei rupseii, ge-
woonljjk -vele larven bij elkaar in eene rups. De latven kruipen
gelijktijdig naar buiton en verpoppen zich veelal op de overblijfselen
van hun slachtoffers, deze in den regcl geheel met hun wit(e cocon-
netjea bedekkend. Waargenoraen o. a. op Dasi/ eh i ra- soorten, Euproctis-
aooi'ten, Agathodes ioovt, Fkalcra coiiibusta, Zemera coffcae, Diufraea
sfriafalis, Sesamia-soovten, Hesperiden enz. enz.

d. Ic'lineumoiiidae.

486. Macrocentnis spec.

Parasietisch in de rups van den AVitten Boorder van liet suikerriet.
Literatuur: 10, pag. 123; 47.

487. Ophion spec. div.

Parasietisch in verschillende riipsen, vooral in dezulke, die eene
nachtelijke levenswijze hebben.

488. Anomalon spec.

Parasietisch in de rups van Phaleia comlntsta.
Literatuur: 20, II.

489. Tlicronia concinna, Bkull]^.

Een van de raeest algemeene sluipwospen, o. a. parasietisch in de
rupa van Oreia eziensa {oelar tjeleng) en bij de plagen, door deze
veroorzaakt, van zeer groot nut. Eene larve per rups ; de wesp
komt uit de vlinderpop te voorschijn.

Literatuur: 31, pag. 46; 22, pag. 65.

490. Theronia transversalis, Voli..
Eveneens algemeen, maar in mindere matc dan de vorige soort.
Parasietisch o. a. in Gli/phodes psittucalis.
Meded. D. v. h. VI. "^

— 98 —

491. Theronia spec.

Parasietisch in de rupsen van Bomhyx tvaringi.
Literatuur: 33, pag. 80.

492. Mesostenus literatus, Brulli5.
Een zeer algemeene Sluipwesp, uit allerlei rupsen verkregen.

493. Cryptus alacer. Yoll.
Ala de vorige.

494. Amhlyteles albatorius, P.
Als de vorige.

e, Chrysididae.

495. Stilbum splendidum, F.

Deze Goudwesp is achadelijk, daar zij parasietisch leeft in
de iiesten der verschillende soorten van het geslacht Eumenes (Zie
Nos. 513-515).

496. Chri/sis spec. div.

De meeste C7»'?/.s(ssoorten leven parasietisch ten koste van andere,
veelal nuttige Hymenoptera en moeten dus in het algemeen als
schadelijk worden beschouwd.

De mogelijkheid bestaat ecbter, dat zij ook wel eens als primaire
parasieten in rupsen voorkomen ; zoo kreeg ik ze eens in grooten
getale uit een kolonie poppen van Parasa lepida, zonder dat eenig
spoor of overblijfsel van andere parasieten kon worden ontdekt.

f. Foriiiicidae (Mieren).

De oeconomische beteekenis der in de tropen zoo bij uitnemendheid
talrijke mieren is moeieiijk te schatten. Slecbts ia cnkele gevallen
zijn z|j direct schadelijk geworden, o.a. voor de tabakscultuur, waar

— 99 —

sommige soorten de pas uitgezaaide zaden van de kweekbedden
halen. Meerdere soorten schijnen zich hieraan schuldig te maken,
maar slechts eene is door mij op heeterdaad betrapt, namelijk

497. Plagiolepis loncfipes, Jerd,

Deze soort maakt zich echter aan den anderen kant dikwijla
nuttig door het verdnjvea van Termieten, «vaarvan zij eea verwoede
vijandin is.

Ook indirect zijn de mieren dikwijls schadelijk, bijv. in aanplan-
tingen, waar zij in zoo grooten getale de planten kunnen bewonen,
dat het oogsten, o.a. van koffie, in hooge mate door hen wordt
bemoeielijkt. Dit geldt van talrijke kleinere soorten, maar ook
van een groote soort:

498. Oecophylla smaragdina, P.

Deze soort, vvelbekend onder den inlandschen naam rang-rang,
is echter ook niet uitsluitend schadelijk of hinderlijk, daar men zeker
kan zijn, dat in de, door hen bewoonde boomen geen andere insectea
zullen worden aangetroifen. Daarom brengt men haar dikwijls op
mangga- boomen om deze tegen het optreden van Cri/ptor/njnchtis
mangiferae te beschermen.

Eiadelijk staan de mieren bekend als overbrengers van Planten-
luizen, op welker afscheidingsprodacten zij zeer verzot zijn. Het
komt mij echter voor, dat hun schadelykheid in dit opzicht in de
meeste gevallen vrij gering is.

AUes samengenomen, zal bij de mieren, in nog meerdere mate
dan bij vele andere vormen, het al of niet schadelijk zijn voor elk
geval afzonderlijk moeten worden beoordeeld,

Aiitliopliila (Bijachtigen).

499. Apis indica, F.

Op Java de nieest algemeene Bijensoort. Men begint zich hier
ia de laatste jaren een weinig meer op de bijenteelt toe te leggen,

— 100 —

maar ondervindt daarbij nog vele moeieljjkbeden, daar de Indische
bijen bij bare verwanten in de geniatigde luchtstreken in vele opzicbten
nosr verre ten acbter staan.

"o

500. AjJis dorsafa, F.

Minder algemeea dau de vorige, maar als bonigbij scliijut zij
booger te staan.

501. Melipona spec. di v.

Deze zeer kleine Bijtjes ziet men dikwijls in diclite zwermon
rondom de opening hunner nesten zweven. Zij nestelen ook in onze
huizen, in de openingen en kieren van muren, stoepen enz., onder
de daken. Ilun nest onderscheidt zicb door eea grooton rijkdom
aan taaie was; zoo heb ik wel eens waargonomeD, dat zij daarmede
een porcoleinen bloempot in weinige dagen gobeel met den zinken
binnenpot aan elkaar haddeu gemetseld. Ilun was en lionig worden
hier en daar verzameld.

502. Kylocopa latipes, Dry.

De meest algemeene en scbadelijksto onzer zoogenaamde Ilout-
bjjen, algemeen onder de inlandsche namen koembang en bangbaia
bekend. Zij boren gangen in bet houtwerk der daken van onze
woningen en allerlei andere gebouwen en zijn door deze wjjze van
nestbouw soms zeer schadelijk. Parasiet, zie No. 405.

Literatuur : 31.

503. Megachile thoracica, Sm.

504. Megachile disjuncta, F.

505. Megachile heteropfera, Sicii.

Deze en andere, minder algemeene soortcn vau Bladsnijdende
Bjjen doen dikwijls veel kwaad aan de blarcn van allerlei aierplanten,

I

— 101 -

uit welker randcn zij lialfcirkclvormige stukken snijden om daarmede
het inwendige hunner nestea te bekleeden. In het bijzonder zijn zij
vorzot op rozeblaadjes.

506. CoeUoTijs spec. di v.

De soorten van dit geslacht leven parasietisch ten koste van
die van het vorige, daar de moederdieren hun eieren op behendige
wijze in de Me(/achile-nesten weten te dcponeeren, waar de uitko-
mende larva den wettigen bewoner en daarna diens voorraden opeet.

b. Diploptora. (Wespen).

507. Fes2>a analis^ F.

508. Vespa cinctn, F.

Doze beide groote Wespenscorten, welker nesten veelal in de
boomen worden gemaakt, cestelen eveneens niet zelden onder de
deken onzer woningen en kunnen daar om verschillende redenen
hinderlijk -worden, niet het minst door hun zeer aggressief karakter
en de hoogst pijnlijke steken, die ze toebrengen.

509. Icaria pendula, Sm.

510. Icaria bioculata^ F.

Aanzienlijk kleiner dan de Vespa-soovien^ maar eveneens zeer
nijdig van karakter en daarom in aanplantingen wel eens lastig.
Het is dit geslacht, dat haar kleine, afhaugende nestjes tegen de
aauvallen van mieren weet te beschermen door rondom het steeltje
een dikken ring eener kleverige, niet opdrogende stof aan te brengen.

Literatuur: 25, pag. 1 91.

511. Odi/nenis spec div.

Tot het geslacht Oihjnerus behooren de kleinere metselwespen, die
hun nestjes van klei dikwijls in onze huizcn maken, bij voorkeur

— 102 —

bij de scbarnieren van deuren en vensters. Gewoonlijk liggen
eenige neatjes op eea rij, Dit geslacht is nuttig, daar het voor de
voeding van zijn kroost kleine rupsen gebruikt.

512. Rhtjnchium haemorrJioidale, P.

Een zeer algemeene ea nuttige soort, die evenala de vorige, dik-
wijls in onze woningea komt om er hara nesten te bouwen, waaria
men een groot aantal geparalyseerde rupaen kan vinden. Buiten
vindt men de nesten in doode en uitgeholde takken,

Literatuur: 35, pag. 189.

513. Eiimenes blanchardi, Sauss.
514. Eumeiies circinalis, F.

515. Eumenes esuriens, F.

Algemeene en zeer nuttige insecten, die groote hoeveelheden rupsen
voor de voeding hunner larven onschadelijk makan.

De groote, van klei vervaardigda nesten habben een onregelmatige,
langwerpig ronde gadaante en zijn vaelal om dunne takken hean-
gemetseld. Parasiat, zie No. 495.

Literatuur: 25, pag, 185.

i. Fossores (Graaf waspan).

516. Crabro spec

Kleine wespjes van dit geslacht zijn dikwijls te vinden bij plantan,
die door bladluizen zijn aangetast. Het varmoeden ligt voor de
hand, dat zij, avanals de Europeescha soorten van dit geslacht,
hunne larven met bladluizen voaran, maar het is mij nog nooit
gelukt, een hunner nestan te vinden.

517. Beinbez borrei, Handl.

Deze fraaie Graafwesp nestelt in zandigen, maar tevena vochtigen
grond. Zy maakt zich nuttig door het verdelgen van vliegenlarven.

I

— 103 —

518. Ampulex spec.

Een of meer soorten van dit geslacht komen niet zelden in onze
huizen en doorzoeken dan ijverig alle hoekjes en gaatjes.

Het doel is daarbij, jonge kakkerlakken te bemachtigen, die zij
als voedsel voor hunne larven gebruiken.

519. Sp}iex aurulentus, F.
520. Sphex argentatus, Dahlb.

De twee meest algemeene soorten van dit geslacht. Met ziet ze,
vooral op losse gronden, dikwijls met buitengewone bedrijvigbeid
aan het werk. Zij maken zich verdienstelijk door het opsporen van
krekels, die ze als voedsel voor de larven naar de nesten slepen.

Literatuur: 35, pag. 196.

521. Sceliphron madraspatanum, P.

Deze tamelijk algemeene Graafwesp mag niet als nuttig worden
beschouwd, daar zij op spinnen jaagt.

522. Ammopkila clava, F.

523. Ammophila variabilis, Voll.

Fraaie, slanke, zeer stoutmoedige Graafwespen, die zelfs vnj
groote spinnen aanvallen ten einde die naar hare nesten te brengen.
Zij schijnen ook met riipsen te fourageeren, maar dit heb ik nooit
waargenoroen.

524. Trijpoxijlon spec.

Dit zijn de wespjes, die hunne, met kleine spinnen gevulde
nesten bij voorkeur muken in de ruggen van ingebonden boeken,
portefeuilles en dergehjke zaken, die wel eens eenigen tijd blijven
liggen.

— 104 —

525. Laria aurata, F.

526. Larva maura^ F.

Zeer nuttige Graafwespen, die groote boeveelheden krekels gebrui-
ken vnor de voeding hunner jongen. Voor zooverre ik heb kunnen
nagaan, niaken zij geen nestcu, maar paralj'seeren de krekels in
bun onderaardscb verblijf en leggeu dan een ei daarbij.

Litcratuur: 32, pag. 75.

527. Tachytes spec. div.
Eveneens nuttig door bet verdelgen van krekels.

528. PompUus s^ec div.

Dit soortenrijke geslacbt is bier niet zeer ruim vertcgenwoordigd
en van hunne levenswijze heb ik nog niets kunnen ontdekken.
Van eldcrs wordt gewnonlijk aangegeven, dat zij in den grond
nestelen en met spinnen fourageeren.

529. Salius spec. div.
Buitengewoon krachtige en stoutmoedige Graafwespen, die dikwijla
vecl grootere krekels aanvallen en deze, zij bet ook met veel moeite,
naar bun nesten weten te brengen.

530. Macromeris spiendida, St. Fakg.
Deze prachtige Graafwesp schijnt niet nuttig te zijn. Ik nani
baar eens waar in gevecbt met een groote spin, die weldra door
baar werd weggedragen,

531. Elis Jindenii, St. Faeg.

Nuttig, daar zij engerlingen opzoekt, die later door baar larve
worden opgegeten.

Van de levenswijze der andere £?/s-soorten en der verwante
(Sco^i'a-soorten zijn niij nog geen bijzonderbeden bekend. De larve
van Elis lindenii wordt op hare beurt aangetast door die van Exo-
prosopa tantalus (zie No. 98).

Literatuur: 32, pag. 108.

T A 15 E L

Tenvyzendo iiaar de, op de lueer algemoeiic cultiiurplaiitoii

Aoorkomeiide, scliadolykc iiisecteii.

(Omnivorc en polyvore vormen zijn hieiin nict opgenomcn).

Aardappel, zio Solanum tuherosuni.

Achms sapota, 1, 111, 3S5.

Adiantum-Bomicn^ 24.

Alhhzia-aooii^n, 234, 235, 2G8, 371, 378, 414.

Anona muricata, 23, 24, 228, 267.

Aracliis hyfogaea, zie katjang-soorten.

Ariocarpus sooriea, 23.

CameJlia theifera, zie Theasoortcn.

Campliova officinarum, 37, 38, 125.

Cacao, zie Throbroma.

Canariiim commune^ 257, 374, 3S3.

Capsiciim annuuni, 113.

Cassia florida, 269.

Casfillca elasiica, 375.

CJiavica betle, 198.

CincJwna-soorten, I, 48, 49, 155, 2114, 215, 217, 234, 245, 250,
384, 395, 400.

C;<n<ssoorteD, 1, 23, 128, 171, 265, 266.

Cccos nucife'-a, 238, 2C4, 274, 285, 345, 346, 389, 390, 391,
392, 421.

Co^ea-BoorteD, 1, 2, 6, 11, 12, 23, 24, 30, 57, 58, 86, 112, 115,
119, 121, 131, 132, 163, 164, 188, 189, 196, 197, 199, 205,
207, 208, 214, 219, 220, 222 — 225, 227, 231, 232, 234,
243, 281, 299, 302, 310, 320, 373, 376, 380, 381, 382,
394, 397, 401, 403, 410-413, 418-420, 424, 430-434,
459.

— 106 —

Dadap, zie Erijlhiina.

Dioscorea alata, 198.

Djiigoeng;, zie Zea.

Djamboe-soorten, 124, 176, 21G, 218.

Djarak, zie Biciniis.

Djati, zie Tecto7ia.

Djeroek, zie Citnis.

Djiendjieng, zie Albiszia.

Djoear, zie Cassia.

Elaeis guineensis, 277.

Eriodendron anfracfnosum, 67, 76, 371.

ErythrinaaooTten, 5, 7, 10, 13, 26, 45, 66, 147, 148, 158, 159,

160, 219, 220, 222, 229, 256, 275, 370 — 372, 425 — 427,

440, 441.
Enjthro.vylon coca^ 232.
Ficus elastica, 6, 14, 64, 152, 153, 200, 205, 253, 254, 300,

301, 368, 372.
(Ta/'c/«««-sooiten, 117.
Gossypiu/n-BoovtcB, 56, 76, 151, 156, 190, 191, 193, 276, 365,

366, 367.
Hevea brasiliensis, 214, 321, 398, 400.
Kamfer, zie Camphora.
Kapok, zie Eriodendron.
Karet, zie Ficus.
Katella, zie Manihot.
Katjang-soorteD, 50, 51, 52, 53, 70, 71, 72, 73, 117, 195, 196,

199, 350.
Katoen, zie Gossypiuin.
Kedeleh, zie Soja.
KicJczia elastica, 4, 154, 375.
Kina, zie Cinchona.
Klapper, zie Cocos.
KofRe, zie Coff'ea.
Matigifera-soorten, 24, UI, 119, 143, 201, 247, 256, 272, 375,

377, 393.

— 107 —

Magistan, zie Garcinia.

Manihot utilissima, 246, 350, 404.

Menteng, zie Pierardia.

MusasooTten, 223, 258, 388.

Myristica fragrans, 371, 383.

Nangka, zie Arfocarpus.

Nangisa biauda, zie Persea.

Nephelium-soorten, 23, 122, 223.

Nevium oleander^ 280.

Nicotiana-soorten, 33, 46, 127, 149, 169, 170, 186, 223, 249,
250, 406, 407, 408, 409.

Nootmuskaat, zie Myristica.

Oleander, zie Nerium.

Oliepalm, zio Elaeis.

Orchidaceae, 342 — 344.

0/v/2a-soortep, 41, 43, 44, 55, 59-62, 68, 69, 74, 85, 120,135,
137, 140, 141, 144, 145, 179—182, 190, 210, 242,259 —
262, 279, 387.

Pala, zie Myristica.

Palaqiiium-aQovten, 2, 174, 175, 230, 283, 398,

Para-rubber, zie Hevca.

Persea gratissiiiia, 218, 257.

Phaseohis-soorten, zie Katjang.

Pierardia racemosa, 236, 237.

P(/jer-soorten 374.

Pisang, zie Musa.

Pompelmoes, zie Citriis.

Biciniis coinmunis, 175, 216, 226, 276.

Rijst, zie Oryza.

Saccharum officinarum, 3, 8, 9, 15-19, 21, 25, 27—29, 31, 32,
34-36, 39, 40, 47, 68, 69, 75, 93, 114, 126, 130, 184,
136, 138, 139, 146, 150, 167, 172,173,180,181,183-185,
194, 197, 199, 202, 203,210-213,242,248,251,259—262,
273, 278, 283-298, 302, 310, 311, 319, 339-341, 379,
396, 402, 408, 416, 417, 421, 422, 438, 439.

108

Sirih, zie Chavka.

Soja hispida, 116, 123, 161, 196, 197, 323, 324, 325.

Solanum lycopersicum, 323, 324, 325.

Solaimm melongena, 52, 53, 157, 267, 323, 324, 325.

Solanum tuberosum, 323, 324, 325.

Spaansche Peper, zie Capsicum.

Suiker, zie Sacchandii.

Tabak, zie Nicotiana.

Tectona grandis, 178, 206, 233, 285.

Terong, zie Solanum melongenn.

Thea- aoorten, 1, 6, 20, 24, 33, 37, 38, 48, 49, 133, 175, 188,

189, 207, 208, 214, 221, 222, 223, 225, 232,234,235,2^0,

241, 302, 310, 321, 383, 400, 424, 430—434, 440, 441.
Theobroma cacao, 23, 48, 49, 122, 222, 227, 232, 369, 373,

374, 375, 383, 403, 414, 415, 424.
Tomaat, zie Solanum hjcopersicum.
Zea mais, 61, 62, 68, 69, 172, 173, 180, 181, 190, 199, 251,

259, 285, 328, 329.
Zuurzak, zie Anona.

Ovepzicht h voornaaniste Literatuur.

1. AroiKlscn Hoin. S. A. Over de schadelijke werking van
boorders. Arcliief voor de Java-Suikerindustrie 1894, Bd. II,
pag. 214.

3. — — — . Nog eens over boorders. Ibid. 1895, Bd III,
pag. 745.

3. Beniard. Di". Cli. Sur quelques maladies de Thea assamica,
de Kickxia elantica et de Hevea hrasiliensis. Bull. du DSp. de
V Agrlc. au.c Indes Neerlandaises, No. VI, 1907.

4. — — — . Sur quelque8 maladies de Citrus sp., Castilloa elas-
iica^ Thea assamica, Orcodora rec/ia etc. Ibid. No. XI, 1907.

5. — — — . Sur quelques maladies des Piaiites a Caoutchouc.
Ibid. No. XII, 1907.

G. — — — . Ziektender Theeplant (Voorloopige Waarnemingen).
Mededeelingen van het Proefslaiion voor Thee., Departement van
Landbouw; No. II, 1908.

7. Taii Deventci', W. Eenige bladvretende rupsen van het Sui-
kerriet. Archief voor de Java-Suikerindustrie, 10" jaargang, 1902,
pag. 705.

8. — — — . Microlepidoptera van Java. Tijdschrift voor Ento-
mologie DI. 47, pag. 1.

9. — — — . Over de ontwikkelingstoestanden van eenige Micro-
lepidoptera van Java. Ibid. DI. 46, pag. 79,

10. — — — . De dierlijke vijanden van liet suikerriet en hunne
parasietcn. Tweede Deel van het „Handboek (en dienste van
de Suikerriet-cultuur en de Eietsuiker-fabricage op Java". Am-
sterdam, 1906.

11. (liirdiior, Gr. Bericht over de Bruine Schubziekte of Boomluis
in de koffieplantsoenen op Ceylon. Amsterdam 1859.

— 110 —

13. Greeii, E. E. Observations on tho green Scale-bug in connection

with the cultivation of cofFee.
13. — — — . The Tea Torfrix (Ca^wa co^ea?-iff, NiETN.)- Circular

and Agrkultural Journal of the Boyal Bot. Gardetis, Ceylon.

Vol. II, No. 3.
11. — — — . The Lobster Citerpillar, a Tea Pest in Ceylon.

Ibid. Vol. II, No 5.
15. . Shot-Hole Borer. Ibid. Vol. II, No. 9.

16. — — — . On some Javanese Cofc/rfff*;; with description of new
species. The Ent. Monthli/ Mag. 2nd Series, Vols. XV and XVI.

17. Indian Museum Xote.s, Caicutta.

18 Kanierling, Dr. Z. Onderzoekingen over Cacaoziekten aan
het Proefstation voor Cacao te Salatiga. De Nieuwe Gids, DI
III, pag. 733.

19 Kauiei'ling' en Zeliutncr. Voorloopig overzicbt over de ziekten
en plagen, dle in de cacao op Java Toorkomen. De Indische
Natuur., Deel I, pag. 43.

30. Kobus, J. D. Bijdragen tot de kennis der Rietvijanden.

I. De wSwalan (Apogonla dc!itvucto)\ Bos) Archief voor

de Java suikerhidustrie, Deel II, pag. 4
II. Parasieten van Insecten, die het Riet beschadigen.
Ibid. Deel II, pag. 255.

III. Bestnjding van Boorders. Ibid. Deel II, pag. 860.

IV. De Stengelboorder. Ibid. Deel III, pag. 401.

V. Discophora celinde, Stoll. Ibid. Deel IV, pag. 205.
VI. Psalis securis, Hubn'. Ibid. Deel V, pag. 297.
VII. Phalera combusfa, Moore. Ibid. Deel V., pag. 302.

31. Koningsboi'ger, Dr. J. C. De dierhjke yijanden der kolfie-
eultuur op Java. Deel L MededeeVmgen uit 'sLands Plantentuin,
XX, 1897.

32. Koningsl)erffer en Zimnienuanu. De dierlijke vijanden der
koffiecultuur op Java. Deel II. Ibid. XLIV, 1901.

'2'i. Koningsberg-er, Dr. J. C. Ziekten van Eijst, Tabak, Thee
en andere Cultuurgewassen, die door Insecten worden veroor-
zaakt. Ibid. LXIV, 1903.

- 111 —

21. — — — . Laodboiiwdierkundige Schetsen I t/m VIII. Teys-

mannia 1898 en 1899.
35. — — — . lets over de Hoogere Insecteo. Teysmannia, 1900.

26. — — — . Onderzoekingen betreffende de Roestziekte in de
Thee. I. Tei/smamua, 1900; II Ibid. 1901.

27. — — — . Afbeeldingen en beschrijvingen van eenigeachadelijke,
Javaanache Insectea. Teysmanniri^ 1900.

28. -- — — . Over de Insecten. die mogelijkerwijze bij de ver-
spreiding der Surra een rol spelen. Teysinannia 1902.

29. — — — . Over eenige Insecten, schadelijk voor de katoen-
cultuur op Java. Teysmannia, 1903.

30. — — — . Ziekten in klapperaanplantingen. Teysinannia, 1903.

31. — — — . Houtbijen en hun Parasieten. Teysinannia, 1906.
33. — — — . Nieuwe en minder bekende, schadelijke insecten

gedurende 1907 ontvangen of waargenomen. Teysmannia,\^Q9i.
33. — — — . De Wespenfamilie der i'/yZ/uV/ae. re?/s)Ha««/(/, 1908.
31. — — — . De zwarte Bladiuis van de Thee en hare vijanden.

Teysinannia, 1908.

35. — — — . Short Notes on Economical Entomology. Bull. dn
Di'p. de VAgriculture aux Indes j^eerl. No. XX.

36. Koorders en Zohiitner. Over eenige ziekten en plagen van
Ficus elastica, Roxb. CuUimrgids 1905, pag. 439. (Algemeen
Proefstation te Salatiga, Bull. No. 3).

37. Kriigor, Dr. W. Berichte der Versucbstation fiir Zuckerrohr
i n West- Java, Heft II.

38. Nietner J. The coffee tree und its enemies. Colombo, 1880.

39. Picpers en Snellen. Enumeration dos Lepidopteres Hetcro-
ceres de Java.

I. HepiaUdac, Sesiidae, Cossidae, Limacodidae. Tijdschrift

voor Entomologie, Ceel 43, pag. 12.
II. Psychidae. Ibid. DI. 44, pag. 101.

III. Zijgaenidae. Ibid. Di. 45, pag. 151.

IV. Syntomidae. Ibid. DI. 47, pag. 43.

V. Lithosiidae, Agaristidae. Ibid. DI. 48, pag. 181.
VI. Agrotinae, Hadeninae. Ibid. DI. 49, pag. 29.

— 112 —

40. Seliat, P. Verdere mededeclingen over „Surra". Archie.fvoor
de Java-Suikerindiisfrie, Deel XI, pag. 49.

41. Snelleil, P. C. T. Beschrjjvingen vau nicmvc exotische Tort-
ricinen, Tineinen en Pteropliorinen. I. Tijdschr. voor Entomo-
lof/ie, Deel 44, pag. fi7; II. ibid. DI. 46, pag. 25.

a. Veeii, H. BeschrijviDg der scliadelijke Insecten van de kina.
Bidl. Kol. Museum, Haarlern, Juni 1S97.

43. Watt and Mami. The Pest und Bligbts of the Tea Plaut.
Second Edition. Calcutta 1908.

44. Wui'tli, Dr. Th. Boeboek in Robusta-koffie. Cultuurgids, DI.
IX, pag. 96.

45. — — — . De Boeboek {Xylebonis coffeae n. sp.) op Coffea
robusta. Ibid. DI. X. pag. 63.

4(5. Zeliiltncr, Dr. L. Levenswijze en bestrijding der Boorders
I. Archief voor de Java Suiker-industrie, DI. 4, pag. 477; II,
Ibid. DI. 4, pag. 649; III, Ibid. DI. 6, pag. 673.

47. — — — . Nieuwe parasieten der Boorders. Jiif/. DI. S, pag. 773.

48. — — — . De bladboorders (Mineerlarven) van bot Suikerriet
op Java. I, Ibid. DI. 4, pag. 793; II en III, Ibid. DI. 5, pag.
979; IV, Ibid. DI. 6, pag. 793.

49. — — — . De levensgescbiedecis van den wawalan. Ibid.
DI. 4, pag. 1.

50. — — — . Verdere waarnemingen omtrent den wawalan. i/;)V/.
DI. 6, pag. 345.

51. — — — . De Kentjong-kever. Ibid. DI. 6, pag. 337.
53. . De Riet-Scborskever. Ibid. DI. 8, pag. 501.

53. — — — . De Mijten van het Suikerriet op Java. Ibid. DI. 9,
pag. 193.

54. — — — . De Plantenluizcn van het Suikerriet op Javo. I. Ibid.
DI. 4, pag. 938; II en III, Ibid. Di. 5, pag. 193; IV, Ibid. DI. 5,
pag 735; V, VI en VII, Ibid. DI. 6, pag. 1085; VIII on IX,
Ibid. DI. 7, pag. 445; X, Ibid. DI. 8, pag. 1013; XI en XII,
Ibid. DI. 9, pag. 577; XIIT, XIV en XV, 7/j/r^. DI. 9, pag. 674.

55. — — — . Froefstation voor Cacao teSalatic/a, Bulletin No. 1.
(Overziclit der Werkzaamhedcn).

[

- 113 —

56 — — — . Id. No.2. {Zeuzura-hoorder cn Orthncrafpcda triiiia).

57. — — — . Id. No. 3. (Het Koffiesnuitkevertje en de Glenea-
boorder).

58. — ^ ^. Id. No. 5. (Rapport over de Motterbestrijding op
de Onderneming Banaran).

59. — . Id. No. C. (Jaarverslag 1902—1903).

60. — — — . Id. No. 7. (De iZ^eZo^^eZ^/s-plaag bij de Cacaocultuur
en liare bestrijding).

(De publicaties van Dr. Zehntner, die betrekking bebben
op de cacaocultuur, zijn ook voor het meerendeel verschenen
in het tijdscbrift „De Koffiegids", later in „De Nieuwe Gids",
daarna in „De Cultuurgids" herdoopt. Bovendien vindt men
daarin een zeer groot aantal korte opstellen, ingezonden
stukken enz., die op schadelijke insecten en hunne bestnjdirg
betrekking hebben, maar die hier niet alle kunnen worden
opgesomd).

61. — — — . De Gallen der Djamboebladeren. De Indische
Natuur, DI. I, pag. 3.

63. — — — . De Levensgeschiedenis van den Walang Sangit.
Ihid. DI 1, pag. 77.

63. — — — . De Kedeleh-boorder, Ihid. DI. I, pag. 113.

64. Zinnnermann, Prof. Dr. A. Die thierischen und pflanzlichen
Feinde der Kautschuk- und Guitapercha-pflanzen. Bitll. Jardin
Bot. de Buitenzorg, No. X. 1091.

65. • — — — . Eenigepathologischeen physiologische waarnemingen
over Koffie. Mededeelingen uit 's Lands Planfenfuin, No. 67.

INHOUD.

Pag

voorwoord . . .ii.

Rhyschota . 1.

Diptera 20.

Lepidoptera 28.

Orthoptera . . 60.

Neuropiera . . 64.

coleoptera 67.

Hymenoptera 93.

OvERZICHTS-TABEL 105.

LiTERATUUR-OVERZICHT 109.

NoiiniiiSNi_NViNOSHiiws S3iavaan libraries smithsonian institutioi

_J ^ -" z _i 2

LIBRARIES SMITHSONIAN INSTITUTION NOlinillSNI NVINOSHilWS S3ldVya/

to — '^ — V) —

NoiiniiisNi NviNOSHiliMS SBidvaan libraries smithsonian institutio

(/5 z w z .... </J

CO 2 CO * z trt '

libraries smithsonian INSTITUTION NoiiniiiSNi NviNOSHiiws S3iavyai

t/) ^ t «Z' — w

LU "

CC

.l<^#

o: ^

^N0liniliSNI_NVIN0SHilWS_S3 lyVHaiT LIBRARI es" SMITHSONIAN INSTITUTIO

r-

LIBRARIES SMITHSONIAN INSTITUTION NOiiniliSNI NVINOSHilWS SSIdVHai

z ■> ^ ^ ^ z r </) 2

C^

N0linillSNI_NVIN0SHillMS^S3 IHVbailf LIBRARI ES^'sMlTHSONIAN JNSTITUTIOI
LIBRARIES SMITHSONIAN INSTITUTION NOiiniliSNI NVINOSHilWS S3ldVyal

NOiiniliSNI NviNosHiiws S3iavyan libraries smithsonian institutio

Cn Z c/J Z ... CO Z

2 c/l 2 co*2-co

LIBRARIES smithsonian INSTITUTION NOiiniliSNI NVINOSHlIl^S S3iavyai

>\^

-^^

iSNi^NviN0SHims'^S3 I avy an libraries smithsonian institution Noiini

(O ~ (/5 ~ CO

lES SMITHSONIAN INSTITUTION NOliniliSNI NVINOSHilWS S3iavyan LIBRA

— (/> £ c/3 ^. ± CO

isNi NViNOSHiiiNS S3iavaan libraries smithsonian institution Noiin.

z ^ z ..-. w z v- w

^^^ o -^^^ ^ /^iP ^i\ o ^^--^v

CO 2 CO * 2 (/) - Z

MES SMITHSONIAN INSTITUTION NOllDlliSNI NVINOSHimS S3 1bVaan LIBR/i
00 ^ <f) z. m :z

UJ
CC

CO

m

CO

iSNi NviNOSHims S3iavaan libraries smithsonian"'institution Noiin.

<" v z r- 2 r- z

00
33

3' ^ \v^^ik i^^ °P

^ -A DO

W' yy/.' >
-vv ""f .^,_^_

w'- c/5 — ± c/>

MES SMITHSONIAN INSTITUTION NOlifllliSNl NVINOSHilWS S3iavyan LIBRA
^ ^,. ^ 2 r. w 2 c/5 Z -

\ z <^, ..s H

X
CO

o

> ■' 5 ^

iSNl_NVIN0SHims'^S3 I « Vd 3 H^L 1 B R AR I Es'^SMITHSONIAN^INSTITUTION NOliO.

«^ 2 *" 2 '^

^ -" 2 _, 2 _i

nES_SMITHSONIAN_INSTITUTION_NOIinillSNI NVINOSHilWS SSIdVyan L\BRP

^ ^ '^^^^ g '^^ ;^ "'^^ - '^'

(^ — c/5 \ E CO

liSNl NVINOSHilWS SSiavyail libraries smithsonian INSTITUTION NOlin

z ^ ^ CO z .... CO z v> w

< .<S;Sov7x 2 ,_. < ^^^^ s ^<^^7X>^ < .*^.. s

i/^^iiS' ,n ^^%^^. CO (fik- ^^1 (7S >^%«i \ CO ^;

,.;/

Ml ^ CO -z t/, 'z

J AN_INSTITUTION NOliniliSNI NVINOSHilWS SSIdVyan LIBR/

^ /^!n^ - .^^i^^^ ^ .-.^

-1 AT^rfT