mMtM
m
r f i m % c « j « • i • • « § % *JJ^3 • « J*^,
f f « • * t « i 1 « « I • « « « • iiij» « « «^J f f « « %MJI 1 .« « • « • • • «.•.•J^ J « «^^
r «««««'««'« « « « « i i^* ij*^ « « « ijl. r JT « « «^«ji mmm^MmM «.« •.• jiji « «^ •,
r c « «.«««-c «.« « « « « •'««iijija4«j« '
c f c « a i «jillli « « '• 4 .«.• r 1 « J « « i J«jl i • » «jij» «. « « « « •.« «^*Ji^i «.•J>j«J«-*. -
V/AV.V.WAVAVA
t « J jc:.«ji'« iji «!• 9 :« ja Ji !J|J| ' « «.«««.r.«a" H ■« j« M Mm%, 1 1 .j j 1
I jl 1B J|J«
mMMM.
r joi" " ^ -.- .-
I
m
nj
%%'
M.
M_
t^' -fe^-f
1
Ji
IJ«'.-V
■ «3
I ':«..., ^ ■«■'»'
iai«ji «n^
m M "
WkM.
' ii> fa>: i^' b WWM"*~ *' * '#' » s^- '
.i.i:'.r
:l«.
JK
|
<^^« |
1 t^ |
|||
|
:'«^ ^ m |
# |
|||
|
-^ |
||||
|
Ii?*k^3# |
^fe |
^r% 1 'i^
TIJ
. '^^
Sv
v
V
\v
y
^
\i
\
'.<
PATItES QUI.M 1 fXCLESI* S«CULI.
SANCTUS
AUGUSTINUS.
TOMUS XXIV BIS.
S.-CLODOALDI, F. TYrOGRArHEO BEUN-IMANDAR.
SANCTI
AUGUSTINI,
HIPPONENSIS EPISCOPI,
OPERA OMNIA,
MULTIS SERMONIBUS INEDITIS AUCTA ET LOCUPLETATA.
EDITIO NOVA.
ICCURANTIBUS
D. A. B. CAILLAU,
CANOMICO IIONORAKIO CENOMANENSI ET CADCRCESSl ,
NONNULLISQUE CLERI GALLICANI PRESBYTERIS.
TOMUS VICESIMUS QUAKTUS BIS.
PARISIIS,
APUD PAUL MELLIER, BIBLIOPOLAM,
PLACF. SATNT-ANDRE nES ARTS, 1 I ,
1842.
«»
r*^'
»u
SANCTl AURELII
AUGUSTINI
HIPPOINENSIS EPISCOPI 1" w l *)y:5 ^ 1
OPERUM
PARS IV.
OPERA ORATORIA.
CLASSIS VI.
SERMOAES INEDITI.
(SUPPLEMENTIJIII II.)
PARS II.
cxxxi, Bis.
im'
Lzii-
a4
^^^AtA
► »
SANCTI AURELII
AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI
SERMONUM INEDITORUM
CLASSIS III.
SERMONES
DE SANCTIS.
•M VMVVVVVVVVVVVV V«M*VV«V%^VVVVV« VVVVVVVVV VVVVV\ VVV VV\ VVt «VV VVX. mVVVVVM VV\ MA VV< VV VM vv>
SERMO LXIII.
In Cathedram sancti Petri apostoli.
Hoc fragmentum, quod educitur ex duohus codicibus flo- rentinis , nempe uno Bibl. Laurent., Plut. xx , cod. ii , fol. \'io, et altero Bibl. Mdil. cod, c\x.ui, fol. 3oo, nul- libireperi , quamvis sanctce Romance Ecclesice gloriosum. Ubique nomen habet sancti Augustini , cui tvibuendwn recte 'videtur. Locus ejus post sermonem Maurinensem cclxii.
SYNOPSIS. Catliedrae sancti Petri maxima laudatur auctoritas.
Natale primae cathedrae sancti Petri apostoli hodie est , (juod pia devotione sancta celehrat Ecclesia. Atta-
1.
4 6. AUGUSTINl EPISCOPI
«
meii prius credere , quam scire iios convenit , quia omne quod catholica fides suscepit venerandum, in nullootio- sum , sed est semper in omnibusfructuosum. llle enim , cui a Christo claves datae sunt regni coelorum , cui li- gandi solvendique potestas a Deo commissa est , tam magnum privilegium specialiter in sua persona suscepit, Ht lamen hoc generahterin Dei Ecclesiam sua virtutetrans- mitteret. Unde diem , quo apostolatum vel episcopatura ore Christi adeptus (i) est , hunc esse , quo ei cathedra commissaest, non inconvenienter accipimus. Cathedra quoqueista non est (2) pestilentiae ^, sed sanae doctrinae , ex qua credituri vocantur ad fidem ; ex qua morbidi re- cipiunt sanitatem; exqua dissoluti recipiunt disciphnam; ex qua discipuhvivendi suscipiunt normam. Ex hac ca- thedra nostrae Ecclesiae, id est, cathohcas, prolatam hanc inslitutionem cognoscimus , congaudemus, credimus et confitemur. Hic nempe beatissimus Petrus ex captura pis- cium elcctus ad homines salubriter capiendos assumi- tur(3).
' i'sal. I, r.
' i) Cod. indeptus. — (2) Sic cod. cxlih ; cod n, qiioqiie noii est illa. — (3) Cod. cXLin addil : Beati iUi qiii de nefnndis actibiis, tanquam de ma- rinis fluctihns , et sic eoncluditiir; uiide videtur hoc uon esse nisi fragmen- tum.
SERMO LXIV, IN SANCTI VINCENTII III. 5
SERMO LXIV. In Natali Sancti Vincentii III.
Prologus qiii subsequitur et educitur ex cocl. Cassin. xn, Jol. 3 1 8, nec apud sanctum Augustinum , nec in passione sancti Vincentii edita a D. Prudentio , nec in D. Euinart, nec in BoUandianis reperitur. Sententia; et stylus omnino 'videnlur Augustininna. Locus ejus post sermonem primi nostri Supplementi XLvni , cuni numero in Natali sancti Vincentii vii.
SYNOPSIS.
I. Dlflficile prorsus lantum martyrem laudare. II. Daciani vani ad eum vincendum conatus. III. Daciani objurgatio.
I. Yir.Tus gloriosissimae passionis , et sermo suavissiniae relationis, solo faleor potest compensari silentio; et vellem sequi prudentissimi SaJomonis illud consilium quod dic- tum est : « Noli te extendere , pauper , conlra divitem *. « Sed cum non possis occurrere , sensu vero tuo contine te. Quid enimdicam post tanta? Qualia (i)dicam posttalia? Quando talia enarrabo ? quando pertingam ad finem ? Postremo quid repetam quod nuper audislis? Bonum est tamen spectaculi speciem in recenti recolere^ ne excidat sensus et in oblivionem virtus. «Arctaetcnim via est et » augusta , quae ducit ad vilam, » et multi audiunt eam , « sed pauci sunt qui pergunt per eam^. » Non enim aliud
1 Eccli. IV, 32. — 2 Maltli. vn, 14. (i) Edit. quali.
6 S. AUGUSTINI EPISCOPI
proponitur Christianovcnicnti ad marlyrium, nisi virtus Marljrum, Sinf (i) no1)is clocumcnto cxcmpla Sancto- rum. Imitcmur sahcm fidcm, quorum(2)imilari non pos- sumus passioncm.
11. iSon enim, utinimicus tanlum, minatus est, sed ut non , ctiam Llanditus cst (3j. In uno quippe Daciano conspeximus et tcmpus bclli(4), ct tcmpus quictis. I\am et terruit, et promisit Yoluit primo a fidc divellere ter- rendo , postca dcjiccreblandicndo. Rursus rcdiit ad poe- nas; item a poenis, rcgrcssus ad bcneficia , induil tan- quam in ludicro (5) spectaculo mullas personas. Exlitit ipse varius ; sed stctit ille solidius. llle sedebat , iste pen- debat; iste torqucbatur, ille torqucbat; sed ille fatigaba- tur, iste vincebat (ti). Lcorugicns, caniscsuriens,serpens blandiens, lupus subdule (7) agens, vulpis ncquitia oc- culcns , quid cgit? Diu laboravit; et tamen Yjncentius vicit. Denique torquctur, ut excrceatur ; lundilur, ut solidelur; flagcllatur, uterudiatur;exuritur, ut purgelur; et tamen Yincenlius a Daciano non vincitur. Certatcum vivo , insuhat el morluo ; seipsum reprehendit etiam in morluo.
111. Irascitur et confitetur : Yincerenec mortuum pos- sum. Quem? utiquc Yinccntium. Abslulisti lerrcnam vi- tam ; numquid post mortem abstuhsli selernam gloriam? Vicislicarnem,numquidpotuisti vincere spirilum? At (8) forte non vicisti vel (9) carnem. Nam quod in mare mer- sisti , priusquam mersum audisli, in littore invenisti. «Yanum est ergo tibi contra stimulum calcitrare^. » Sic
t Act. IX, 5.
(i) Cod, sit. — (7.) Id. qnos, et Ae\t\ie pnssione. — fS) Id. sine sensu non cniin iniiniciis tantiim, sed iit non ctiain blanJitits est. Ul |io!uimiis, corrigere stiiduinius. — (4) Desunt in cr,d. liiec verba et tcmpiis belli. — (5) Cod. illiidicro. — (6) Vide Serm. a^S, n. i et 376.— (7) Cod. subdo- len. — (8) Id. au. — (9) Id, nec.
SERMO LXTV, IN SANCTI VlNCENTIl III. J
enim Vincentio non fuit certamen adversus homincm ; in te Yincentius diabolum vicit; tu in Vincentio (lluistura vinccre non potuisli. llle qucm in te vinccret, inteilcxit; tu qui in isto vincerct (i), non sapuisti. Quam comparatio- nem hominis('2) addam? Quid proficit caro ad sangui- nem? «Omniscarofoenum; etgloria carnisflosfoeni. Aruit «fcenum ; flos dccidit » in te ; « Verbum autem Domini «mansit in peternum*^» in Vincentio. Tu certe scdebas, et ille exutus stabat (3) ; tu judicabas, ille judicabatur; tu nonsuperabas, ille supcrabat. Dacomparationem. Ubi tu(4) 3 sede hac? Et ille : Tbi a poena hac. Dic, sisapis ; aut si non sapis , si scntis ; aut si non sentis , audi. Post mortem a tah sede , tu ubi ? nescio. Si enim tahs nian- sisti, periisli ; si autem(5) tahs non mansisti, forsitan per- mansisli. Sunt enim qui eum referunt credidisse. IIoc de eo dicitur, hoc rcfertur, hoc confirmatur, quod ct ipse crediderit. Necmircmursi «Ubi abundavit peccalum , }) supcrabundavit (6) gratia ^. » Ille ergo ubi? aut verum est quod dicitur, et non novimus ; aut si utcumque incer- tumest, non scimus. Numquid de Vinccntio nostro , undect quo nescimusPQuahter cucurrerit, quam auguste ambulavcrit , qucmadmodum perseveraverit, quatcnus post finem gloriosus cxtiterit , benc audivimus. Gratulati sumus , quod anjodo conccrtavimus, et in Vincentio si- mul omnes vicimus , et insultanti non ccssimus , et ce- dentiinsultavimus (7) , quod post certamen modo audi- vimus , quod (8) adjuvitcertantem, coronavit vincentem, quia « Pretiosa est (9) in conspectu Dominimors sancto- » rum cjus^, »
1 Isai. XL, 6-8. — 2Rom. v, 20. — ' Psal. cxv, i5.
(i) CoJ. vincere. — (2) Id. qittx comparatio homini. — (3) Id. exultabat. — (4) Ueesl tu in cod, — (5) Cod. enim, — (6) Cod. abundabit gratiam.'-^ (7) Id, insuhabimus, — (8) Id. quo,— (9) Vide Serin. 329, n. a.
S. AUGUSTINI EPISCOPI
SERMO LXV.
In Natali Martyris Quadrati (i).
Habitus a S. Augustino XII ralenJas Septembris, ubi explanatiir quod dicit Apobtoius : Hwnanum dico proptcr injirmitatein carnis vestrce *.
k; J .([.
Hic senno , quieridtur ex Cod. Cnss. xvii , fol. 3 18, ita Angustinum sapit , ejusque cogitationes et dicendi modum refert , ut ne dnhitandi quidem locus supersit quin sit genui- nus beati Doctoris fructus. Non solum codex nomen kabet, sed et tempus indicat, quo dictus est ; omnes senlentice Scrip- turaruni citantur modo conformi cceteris sancti Augustini ci' tationibus ; oninia beatiDoctoris circa delectationem in pec- cando , soUtceque verborum pugnce passim deprehenduntur, Ponatur hic senno post sermonem Maurinensem cclxxxv.
SYNOPSIS.
I. Gaudet beatus Doctor fideles , utpote peregrinationis co- mites, videndo. II.TriaDeus odit : remanentem, redeuntem, aberrantem. III. Exemplo Pauli ostenditur proficiendi neces- sitas. IV. Idem explicare pergit , viani perfectionis ostendens.
' Roni, VI, 19.
(i) S. Qiiadralus, Eusebio, necnon et B. Hieronymo teste, « Apostolorum » discipuUis, EpiscOiUii Alheniensis, Prophetiae dono illustris, pro dcfen- » sione reiigionis christianiv AJriano impcratori iibellum apologeticum ob- >■> lulit, valde ulilem pleniimqiie rationis et fidei, et A.postolica doctrina dig- » num , el tanta; admirationi omnibus fuit, ut persecutionem gravissimam » illius excellens sedaret ingenium. » (Hieron. de viris illustr. c. xi.x; Euseb. Hist. Eccles. Ub. iv, cap. 23, ubi et Dyonisii Coriothiorum episcopi affert auctoritatem ).
SERMO XLV, IN NATALI MARTYRIS QUADRATI. 9
V. Pcrfectus martyr Quadratus , ut ipsius nomine insinuatur.
VI. Exhibendum Deo idem ad niinus servitium ac iniquitati.
VII. Plus facerc debcmus cum Qiiadrato. VIII. Christus pu- Mice confitendus. IX. Contemnendus timor hunianus. X. Ex illo vano timore obstaculum ponitnr Paganorum conversioni. XI.Timendus potissimumDcusquierubescentem se erubescet.
I. PniESTiTiT Dominus Deus noster, cui gralias simul agimus , ut videremus vos , et videremur a vohis , et si hoc est unde « Impletum est gaudio os nostrum , et lin- » gua nostra exultatione^ , » quia vidimus invicem in carnemortali,quale eritgaudium nostrum quandoibi nos videbimus , ubinihil de nobis invicem timeamus? Apos- tolus dicit : « Spe gaudentes ^ ; » gaudium ergo nostrum quod nunc est in spe , nondum in re. « Spes autem , quae » videtur, non est,ait, spes. Quod enim videtquis, quid »sperat? Si autemquodnon videmus speramus, perpa- » tientiam expectamus"\» Si autem peregrinantes comites gaudent ad invicemin via , quale gaudium consequuntur in patria ! In hac vita martjres cerlaverunt , et certando ambulaverunt , ambulando non haeserunt ; ambulant enim qui amant ; non enim ad Deum passibus , sed af- fectibus currimus.
II. Via ergo nostra ambulantes quaeiit ; tria sunt ho- minum genera , quae odit , remanentem , retro rcdeun- tem, aberrantem. Ab his tribusgeneribusmalis, Domino adjuvante , vindicetur et defendatur gressus noster. Jam vero cum ambulantes sudamus (i), alius tardius am- bulat , alius celerius , ambo tamen ambulant. Exci- tandi sunt ergo remanentes , retro redeuntes revocandi sunt , errantes in viam ducendi : tardi exbortandi , ce-
' Psal. cxxv, 2. — 2 Roni. xii, 2. — ^ Id, viii, 24, 25.
(i) Sic codex; credo quod legeuduin sit, noa sudamus, sed suni duo.
10 S. AUGUSTINI EPISCOPI
Icres imitandi. Qui non proficit , remansil in via ; qui forte a mcliore propo.sito dcclinnl ad id quod d( tcrius reliqucrat , rcversus est rclro ; qui fidcm dcscrit , a via aberravit. .. (i).
111. Quis est qui non proficit? Qui se putavcril csse sapicntcm , qui dixcrit : « Suflicit milii quod sum ; » qui non altendcrit eum , qui dixit : ^ Quaerelro oblitus, in ea » quoe antc sunt extenlus (q), secundum inlcntionem (3) « sequar ad palmam vocationis supcrnae Dci in Christo » Jcsu^. » Curicntem se dixit , scqucntem sc dixit , non reinansit , non retro rcspexit ; absit ut crraverit , qui viam ipsam doccbat , qui et tenebat, et ostcndcbat. Ce- leiitatem autcm cjus ut imitarcmur, ait : « Imitatores » mci eslote , sicut et ego Chrisli^. » Arbitramur ergo nos , fratres cbarissimi , in via vobiscum ambuUire. Si tardi sumus , praevcnite nos , non invidemus ; quaerimus quos sequamur. Si autcm nos cxislimatiscelcritcringredi, currite nobiscura. Unum est ad quod omnes fcslinamus, et qui tardius, etqui cdcrius ambuhimus. IIoc ait ipse Apostoius: « Unum autem, quae retro oblitus, in ea quae » ante sunt extcntus, secundum intentioncm scquor ad » palmam supernaevocationis Dei in Cbristo Jcsu.» Ordo verborum esl: Unum autem, unum scquor. Ut autcmhoc diceret , supra quid di.^it? « Fratres _, cgo me ipsuni » non arbitror apprehendisse ^. » Ecce qui non remanet,
1 Pbilip. la, i3 et 14. — 2 j (j^f „•, i»i. — 3 ^ (jor. xv, lo.
(i) Hic loguntiir qii.-edatn verba, (]iiae utpote miiti'aa«t imniutala nulliim sensum afferuut, videlicet : Cmn tardis sit nobis, scd a celerihus ratio ctim ambtilantibiis. Tamen. — (i) Cod. inale extent. — (3y Sic B. .\ugustinus citat lianc Aposloii senlenliam, ut viJere est Scrm. cr.iv, n. 4;Tiact. iv io Ejiibt. Joan.cap. 3, n. 6; Euar. in Psa!. xxxviii, n. 6; Enar. in Psal. xxxix, n. 3 ; Enar. iu Psal. cxi.ix, n. 8; Conlra duas Epit. Pelagiau. lil). iii , n. 22 ; Serni. cclxi, n. 3 ; Strm. cv, u. 7; Serm. cclv, n. 6. lu his omuibus locis semper legitur extenius , et secunduin intentionem.
SERMO XLV, IN NATALl MARTYRIS QUADRATI. H
qui non se arbitratur npprclicndisse ; ccce qui non pcre- grinalur (i), ccce qui non crrat in via , ccce qui gau- dehit in patria. « Ego , » inquit. Quis ego ? « Qui plus onmibus illis laboravi (2) ? » Et tannen ubi oit : « Plus » illis omnibus laboravi, » non dixit : « Ego non mc ar- » tror apprehenclisse. ^> Bene ibi Ego , ubi bumilitatis locus est , non elationis (3). Ego . inquit , quantum ad me atlinet , non me arbitror apprebendisse. IIoc ipse ubi ait : « Plus omnibusillis laboravi, » sequitur : « ^on » ego autem , sed gratia Dei mecum ^. » Numquid Dei gratia non apprebcndit ? Merilo ibi Ego ; non appre- bendere enim nostrae infirmitatis cst , apprcbcndere ad- jutorii est gratiae divinae , non infirmitatis bumanae (4). IV. Quis ergo est , qui ostendat nobis , quis est qui doceat nos, quis est qui digne insinuet nol)is . quomodo verum sit, quod tamen sine dubitatione verum est , non esse in nobis nostrum, nisi peccatum? Hoc noverit pie- tas , boc in se accuset infirmitas , hoc sanari appetat cbaritas. « ^on qura jam acceperim , ait (1) , aut jam » perfectus sim (12).» Et tunc subjccit : « Fratrcs, ego me » ipsum non arbitror apprcbcndisse. » Et cuni cxbcrta- retur adcurrendum, ct acleaqUcC anle suntcor exlenden- dum ; « Quotquot autem perfecti, ait , boc sapiamus ^. » Supra dixerat : « Nonquia jam accepcrim, autjamper- » fectus sim ; » et postea dicit : « Quotquot aulem per- » fecti (2) , boc sapiamus. » Se ipsum tam magnum Apostolum dixerat esse imperfectum , modo jam plures perfectos invenisse (bcit : « Quotquot autem perfecti boc » sapiamus. » Est ergo perfectio , et perfectio est perfec-
* I Cor. XV, 10. — 2 pliilij). m^ 12. — 3 ibiJ. i5.
(r) Cod. peregrinari. — '2) Vide Serm. cclxi , n. 3. — (3) Vide Tract. IV, iii Epist. Joau. cap, 111, n. 6. — (4) Vide lib. de Gratia et libero Arbi- (rio,a. I, et Coatraduas EpiitolasPetiliaai, lib. 111, o, aa.
12 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tus viator. Qui nondum perfectus est perventor, perfec- tus viator bene accedit , bene ambulat , viam tenet ; sed tamen viator nondum apprehendit, Nam utique si am- bulat , et in via ambulat , alicpio ambulat, et ad aliquid pervenire conatur ; quo ergo pervenire conabatur ? A- postolus nondum apprehenderat ; et hortatur perfec- tos, ut scirent imperfectionem suani; perfectio viatoris est ; novit enim quantum transgressus est , quantum iUi reraaneat. Sciamus ergo nos non esse perfectos , quot- quot simus perfecti , ne remaneamus imperfecti.
Y.Quid dicemus, fratres, perfectusmartyrQuadratus, quid quadrato perfectius ? Paria sunt latera , undique sequahs est forma , quocumque verterit , statio est , non ruina. 0 nomen pulchrum ! demonstrans figuram et in- dicans rem futuram! Jam Quadratus et antea vocabatur, et nondumcoronabatur, nondum in tentatione apparue- rat , per quam esset ille quadratus, et tamen quando vocabatur, pronuntiabatur prtcdestinatus ante mundi constitutionem , et ut hoc vocaretur,hoc in illo compa- titur, ut impleretur; et tamen ambulabat, ettamen adhuc in via erat ; ct quandiu eratincorpore totum, timebatur, et ne remaneret , et ne retro rediret , et ne exorbitaret. Nunc vero cucurrit viam , fmivit, in solido stetit , co- aedificatus est ab artifice arc?e Dominicae , quse in figura jussa est sedificari de lignis quadratis ( i ). Modo jam nul- lam tentationem timet , audivit vocatorem , audivit il- lum , et ille invocatorem secutus est (o) ; secutus est Sal- vatorem, portat habitatorem ; contempsit mundum blandientem , vicit terrentem , evasit furentem. Magna
(i j Haec in Scripldia sucra iion leguntur secundum Vulgalam ; dicitur so- lummodo arcani fKri debuisse ex liijuis setim. Exod. xxv, ro. — (2) Hae forte redundant ex copislarum errore, melius legerelur : Audmt vocatorem, teciitus fst salvatorern.
SERMO LXV, IN NATALI MARTYRIS QUADRATI. l3
est, fratres, Martyruni gloria; prima in Ecclesia ; quee- cumque sunt alias , scquentes sunt; non enim frustra dictum est quibusdam^^i) : « INondum iisque ad sangui- » nem adversus peccatum certastis ^. » Quando tolerat , quando sustinet mundum saevientem , qui spernere non potest blandienteni?
yi. Ait idem Apostolus : «Humanum dico propter » infirmitatem carnis vestrae ; sicut exhibuistis membra » deservire immunditise ad iniquitatem ;, sic nunc exhi- )> bete membra vestra deservire justitiae in sanctifica- » tionem ^. » Magnum est valde quod videtur hortaius ; metiatur se unusquisque in his verbis Apostoli ; non adu- latorie palpet se , appendat se , et dicat sibi verum , quod (2) a me expectat audire. ipse sibi dicat : Ego dis- posui speculum proponere, ubi se quisque attendat ; non sum ego specuh fulgor , qui faciem suam intuenti renuntiem ; facies cnim illas dico modo , quas habemus intus ; ipsas per aurem couvenire possum , videre non possum. Speculum sane propono ; attendat se unusquis- que , et renuntiet sibi ipsa verba Apostoh , quse comme- moravi. Indicem specuh accipite : «■ Humanum dico » propter infirmitatem carnis vestrse ; sicut exhibuistis » membra -vestra deservire immunditias ad iniquitatem , » sic nunc exhibete membra vestra deservire justitice in » sanctificationem. » Quidest «Sic?» Sicutillud, ita et illud (3). Quando exhibebas membra tua arma iniqui- tatis peccato ad immunditiam delectabat te ? Interrogo, attende , responde : Delectabat te? Audi respondentem, et jam tacentem ; nonenim faceres, nisidelectaret. « Si- » cut ergo exhibuisti membra tua deservire immunditiae
^ * Hebr. xii, 4. — 2 Roni, vt, 19. i
(i) Vide Serm. cccxviu, n. 11. — (2) Cod. yuid. — (3) Vide Serm. cLix , n. 6 et 7, et Epist. cxlv ad Anastasium, u. 5. .
l4 8. ACGDSTINI EPISCOPI
» ad iniquitatem , » cura delcctationc isla fecisti , ita de- lectet te aliquando justitia. ISolo timore facias , dicittibi Deus ; numquid enim tiniorefaciebas?« Sic, inquit, sic. » Sicut cxliibuistis membra vcbtra deservire immunditiae » ad iniquilatem , sic nunc exhibete membra vestra de- »servire jusiitiae ad sanctificationem. » Ad justitiam ti- more compelleris, adimmunditiamamorecurrebas. Quid pulchrius sapientia ? Rogo vos ; digna est vel sic amari , quomodo amata est immunditia ; quando currebas ad immunditiam , probibebaris , et ibas ; patreni offcnde- bas , et currebas ; paratus eras exhaereditari , et ab ilHus pravitate non separari. Quid dicturus es ? Hoc a te exigit justitia , quod de te habuit immunditia. Audistis Evan- geUum : « Non veni pacem mittere in terram, sed gla- «dium^. j' Dixitse (i) separaturum fihos a parentibus. Ergo attende iham machaeram ; forte vis Deo servire, et paler prohibet. Quando immunditiam diligcbas , etiam patre prohibente currebas ; modo te prohibet justitia amatorem suum. Invenisti et hic patrem prohibentem ; exere hbertatem tuam , qui exeruisti tunc cupiditatem tuam. Paratus eras tunc exhDereditari , et ab ilhus im- munditiae pravitate non scparari ; paratus esto exhaere^ dari, el a justitiae pulchriludine non separari. Magnum est , sed justum est. Quis est qui audeatdicere : Sed plus debuil amari immundilia , quam justitia?
Yll. Interim justilia gradum tibi facit i Certe , in- quit, dissimiHs sum ; certe plurimum distat inter ihius immundiliae tcnebras , et lucem meam , inter ilJam pra- vitatem et pulchritudinem meam, intcr ilhus decus et decus meum. Certe plurimum distat; interim gradum pono; sic volo ; nam plus debeo , plus omnino debeo ;
iMatth. X, 34.
(i;" Cod. tnale uou habel te.
SEKMO LXV, IN NATALI MARTYRIS QUADRATI. t6
quanlunidisto, tantuin debeo; sed humanum dico,divi- num difforo ; quare divinum differo? « Humanum dico » propter infirmitatem carnis vestrae; » ideo sic quia parco adhucinfirmitati; ideo, « Sicut exhibuistismembravestra » deservire immunditiae ad iniquitatem , sic, » nunc plus quidem debetis , sed saltem sic ambulate ; ad hoc per- venite , sed exhinc transite. Interim «HumanUm dico, » sed sicut illud , ita et hoc. Numquid quadratus sic ? non plane sic , sed plus; et digne plus. Altendite enim illas immunditias, et videte quid plus de vobisexigat pie- tas et charitas , et justitiae pulchritudo , et sanctificatio- nis dulcedo. Quid de vobis plus exigat , attendite.
VIII. Amator immunditiae facta sua mala sciri non vult , timet ne inde damnetur, timet inde carcerem , ti- met judicem , timet carnificem. Uxoris ahcnae pudicitiam appetit , maritum falht , tenebras quaerit , conscium perhorrcscit , judicem metuit ; timet sciri , quia limet indepuniri. Jam vero illud plus quod sibi exigit(i) pul- chritudo justitiae. Quid interim distulit Apostolus cum diceret : «Humanum dico propter infirmitatem carnis » vestrae?» Audi hoca Domino : « Quod dico vobis in » tenebris , » hoc est in occuUo , « dicite in luce , et » quod in aure audilis , super tecta praedicate^. » Num- quid praedicat super tectum adulter flagitium suum ; sed ilie non solum non praedicat supertectum, sed quae- rit occukari teclo. Quarehoc ille ? quia tunc usque po- tuit amor immunditiae; timet enim detcgi, limet puniri. Hi vero amatores ilhus invisibilis pulchritudinis, amato- res ilhusdecoris, ubi est ille « Speciosus forma prae fihis » hominum% » amatoresergoilhus pulchritudinis, unde non timenl precdicare super tecta , quod in aure audie-
« Matlh. X, 27.— 2 Ibid. 28.
(z) Cod. male quod sibi exigit plas.
\6 S. AUGUSTINI EPISCOPI
rant? quaere unde tinieal ille ; ne (i) cognoscatur , et puniatur ; quaere unde istc non timeat; ipse Dominus secutus adjunxit. (-um onim dixisset, « Ouor dico vobis » in tenebris , dicite in Jumine, et quod in aure auditis, » super tecta praedicate ; nolite, inquit , timere eos qui » corpus occidunt , » ut qUcC auditis in tenebris , in lu- mine dicatis, et quod in aure auditis , super tecta prae- dicetis. « Nolite timere eosqui corpus occidunt.wTimeat adulter eos qui corpus occidunt ; cum enim adulter ille perdiderit corpus , voluptatum perdidit olTicinam ; ilie timeat perdere corpus, qui vivit ex cq^porc ; totum enim quod concupiscit , per corpus operahir. Ideo in ilio vo- luptas non sufficit; inardescit cupiditate , quoadusque perveniat ad corporis immundissimam voluptateni.
IX. Tu autem , homo Dei , si babes oculos cordis , unde videas pulcbritudinem pietatis , unde videas pul- cbritudinem cJiaritatis, sibabes oculoscordis, vide unde fruaris anima tua ; ut enim ea fruaris , non membra corporis quaeris. Timeat perirai corpus amator sordidae voluptatis , sed « Pax in terra (2) bominibus bonae vo- » luntatis^. » Quam longees ab boc amore, oChristiane! Utinam usque ad illud « Humanum » pervenias, et cum delectalione benefacias , sicut antea cum delectatione peccabas ; si enim cum delectatione benefacis, si cum delectatione in Christum credis , si cum delectatione sa- pientia ejus prava capacitate perfrueris , si cum delecta- tione prasceptum audis et facis , coepit in te esse illud « Humanum propter infirmitatem tuam ; «jam coepisti babere « Bonum datum^, » sed necdum implesti qua- dratum ; sed sicut dixi , supervenisti , accede ; adbuc via est ; noli remanere ; est adhuc quod facias , noli ti-
• Luc. XI, i3.
(i) Cod. male nec —'^16. in hominibus.
SERMO LXVI, ].\ NATALI .MAKlYiUs QLADUATI. 1 y
mere ; noli (i) abscondere bona facta tua , timendo re- prehensores , exagitalores (a). Quid tibi dicit inagnus Apostolus ? de coeio libi pudet. Petunt (3) undo venis , et times dicere de Ecclcsia ; ne dicat tibi : « JNon te pu- det, barbate, ire quo eunt viduee et aniculae. » Ne audias. Timesdicere ; In Ecclesia fui.Quomodoferres persecuto- rem , qui horrescis insultalorem ? Et certe tempus est pacis. llli erubescere debuerunt ; erubescunt tam multi qui accesserunt , et non erubescunt tam pauci qui re- manserunt. Ethi accesserunt : Quo? llU remanserunt : Ubi(4)? Accesserunt hi ad lucem pacis , remanserunt illi in tenebris confusionis. Non erubescilis glorianda (oj erubescere; nonerubescunt ilU pudenda , et vos erubes- citis glorianda? Et ubi estquod audistis : « Accedite ad » eum et iUuminamini , et vuhus vestri non erubescant ^ ? X. Haec dixi , fratres mei, quouiam scio etplurimum doleo timeri Unguas paucorum Paganorum, non sasvien- tium , sed tantum insullantium, et teneri animoscredere volentium , cum non acquiescunt in exhortationibus Christianorum. Et quid plura? Autquid ego dicturus sum? Vides exagitari nescio quem Paganum , ne fiat Christianus;et quiChristianus, taces ; pro magno habes, quia tibi parcit , id est , quia tibi non insukat. Quando iUum deterret , dicis in corde tuo : « Deo gratias , niliil dixit. » Fugis non carne , sed mente ; ibi stas et fugis ; times ne in te Ungua maledica convertatur, et ncn sub- venis ei quem debes Christo lucrifacere ; non subvcnis;
' Pial. XXMli, (>.
(i) Deesl iii coJ vox /loii \As ie|)elild, (|uaiii exi^ii -iiiiii^. — (,?) Hi: mendum irrepsisse credideriin, veljeiiic[ue legenduin , cii/icnu'o repre/ie/i:v- res , excogila q/dd tibi dicai Aposloius, elc. — (jj Cuilc.x riJiciile : Dc caclo tibi pv/ident pcdes. — ^4 j CoJ. nialaiii babtt piUKtonini disposilioiieiii , iiempe : Et hi occessemnt , quo i/li re/nanseni/it; accc<se/iint /li nd /ii- ceni , clc. — (5^ (loJ. niale g/ori/indo.
cxxxi his. 3
l8 S. AUGUSTIJNI JiPlaCOn
taces; utdixi , noii carne. sed mente fugis. Mercenarius es; vides hunc venientem , ct fugis.
XI. Et quid plus ego dicturus sum ') Modo audivimus omnes ; Dominus terreat ; t|ui amandus est , ipse me- tuendus. «Quime, inquit , confusus(i)fuent coram ho- «minihus'^; » et videte quando ista dicebat , quando mundus non credebal . scd ircmebat ; « qui me confu- » sus fuerit coram hominihus , confundam cum coram » Palrc mco, qui in coelis est. Oui autcm me confcssus » fueritcoram hominihus, confitehor ilium et ego coram » Patre meo, qui in cceiis est^. » Vis negari a Christo , anvis confiteri a (^hristo? Longe hahebis insuitatorem , quando tui Cliristum inveneris negalorem. Yeniet (2) quod poilicitur. Qui tanta cxiiibuit, de solo die judicii fallax invenietur? Absit ; liahcant ilii perfidiam suam , imo vero et ipsi careant perfidia sua ; sed proponite vos ilHs ad confessionem imitandos , non ad silentium supe- randos ; illi enim si invenerint Christianos fortiores , in- firmorum dcfensores , asserlores (3) fidei hbertate confi- tendi , prudentia (4) docendi , charitate instruendi, si- lebunt , credite. Quid enim dicant , non hahent (5\ Vox inanis est , cymbalum tinnit. Quod destitit in tcmplis ipsoruni , remansit in ore ipsorum,
' Marc. vui, 38. — '^ Luc. xii, 8.
^i) IJ. coiifessus — {%) Id. j)('i pciani veni.et quotl poUicilur. — {Z) Id. assertiones, — (.', > Id prudenlice, — (5) Id. qnid ertiin dicent non habe-
SBRMO LXVII, IiN NATALI MAKTYRIS QUADRATI. IQ
SERMO LXVII. In Natali Joannis Baptistae III.
Hic sermo quieruiturex cod. Cass. cxxiu, f. i^S, multam afHnitatemhabet, licethrevior existat, cum sermone ccclwx inter dubios, de quo annotant Maurini plurimos versus re- perirl qui in suo loco non collocantur, unde illos immutare sunt coacti. Necillis obstantibus curis sermo 'videtur in plu- ribus parum connexus , unde centonem potius reprcesentat quam verum sermonem. l\oster autemille, niulto connexior, 'verum melius sancti Augustinifcetum redolet, nisi , ut pro- hahilius crediderim . utrumque ad heatum Doctorem perti- nere dixerimus , ita ut ex eodem argumento loquens ad eas- demfere sententias eademque verba memoriter retenta quasi invitus redierit, Quod eo -veiisimilius evadit , quod in ple- risque de sancto Joanne Baptista sermonibus in casdem sce- pius cogitationes recidat. Unde hujus nostri seniionis locus in editis post sermonem primi supplementi nostri lvi, cum numero in ISatali sancti Joannis Baptistce x.
SYNOPSIS.
I. Breve exordium. II. Visio Angeli , et ejus allocutio ad Zachariam. IH. Elisabeth gravida et pariens. IV. Joannis in utero matris exultatio. V. Comparantur generationes Marijr et Elisabeth. VI. Joannis humilitas. \II. Joannes marfvr veri- tatis , et in ipso martyrio humilis.
I. Gratias agimus Domino Deo nostro . fratres cha- rissimi , qui nos ad videndum sanclitatem vrstram sua
3.
20 S. AUGOyriNI EPISCOPI
niiseratione perduxit , et donavit nobis hoc gaudium , quod dc mutuoinvicem habemusaffectu. Incujus vos ( i) ergo nomine salutamus , ipse debet esse auctor nostri sermonis , qui est largitor nostrae salutis. Nam de quo alio loquamur vobis , nisi de illo , qui modo ex Evange- lio loquebatur vobis?
II. Zacharias itaque sacerdos Dei summus , cum in ordine vicis suae sacerdotio fungcTetur, intravit in Sancta sanctorum. Et populus sequebatureum , ut cumillo Do- rainum orarenl in templo. Cumque sacris altaribus as- sistens Deo muncra devotus ofFerret , apparuit illi Ange- lus Domini stans a dextris altaris in illa hora supplica- tionis. Cumque Zacharias, viso eo, formidine turbare- tur ; ait illi Angelus : «Ne timeas , Zacharia , exaudita » est deprecatio tua; ecce enim Elisabeth uxor tua con- » cipiet , et pariet tibi filium , et vocabis nomen ejus wJoannem. Et Zacharias respondit : Unde hoc mihi ? » Ego sum senex , et uxor mea sterilis , et processit in » diebus suis*. » Angelus a Domino mittitur. Nuntiat Zacharise fiUum nasciturum , et ille se suamque conjugem sciens fetale provectos . dubitat esse futurum. Et cum hoc ncgat aetnti , non credidit majestati ; oblitus quippe nihil impossibilc Deo. Cui Angelus respondit dicens : f< Quoniam non credidisti verbis meis , quae implebun- » tur in tempore suo , ecce eris mutus , nec loqui poteris, » donec impleatur verbum Dei-.» Quid putamus (2} , fra- tres charissinii? quia sacerdos ille ideo intravcrat in Sancta sanctorum, ut filius precaretur a Domino? Absit. Dicit aliquis , uude hoc probas ? Unum est quod breviter dico. Si petiisset filium , crederet annuntiatum. Angelus
» I.uc. 1, 8-18. — ^ibid, 19 et ao.
(i) Cod male in cujusvii <rgo nomine vos, — (a Vide Serui. ccxci. D. 3.
SEIIMO LXVII, IN NATArj JOANNIS BAPTIST.f; III. Ql
autem Domini ei dirit , quod ei sit filiusnasciturus, ille non credidit. Quis rogat sine spe ? aut quis non credit in spe ? Si non speras , quare petis ? Si speras , quare non credis?
III. Interea Elisabeth conceptum portabatinfantem ; in publicum pro pudore muneris egredi nolebat , quia quod habuit erubescebat. Sed pudor eam revocabat ad provectum aetatis. Munus juventutis tempus protuht se- nectutis. Non peperit tempore quo volebat; sed genuit astate, quando nolebat. Lactavit infantem in senectute, quae fuit sterihs in juventute. Hoc non fuit communis carnis affectio , sed erat divinae majestatis promissio ; Zacharias enim fihum ex se nasci non credebat; Deus autem Prophetani mittere disponebat. iNatus ergo Joan- nes ex semine virih , sed praecepto verbi divini. iNatiis , inquit,Propheta,non sine patrisinvidia, quem suae men- tis praepedivit perfidia. Non credidit divino praecepto , et vinctus est linguae impedimento.
IV. Infans in utero matris exuhavit , etde ventrepro- phetavit. ^< Undehoc mihi, utveniat Mater Domini mei » ad me^? » Magua humihtas, fratres niei , quia Mater Salvatoris venit ad matrem Praecursoris. Salutabat Chris- tum Joannes , et ambo non videbantur in carne. Chris- tus enim in utero Mariae hospitabatur, et Joannes in ven- tre Ehsabeth portabatur. Denique et de ipso vox prophe- tica ex persona Christi cecinit dicens : « Priusquam le » formarem in utero , novi te ; et antequam exires de ven- » tre, sanctificavi te, et Prophetam in gentibus posui te".» Beatae sunt tahum matres , quae Sanclorum et Domino- rum factae sunt genitrices ; et beatae semper erunt quae talium matres dici meruerunt.
V. Aguoscamusitaque amborum nativitates, et discer-
Luc. I, 43. — 2 Jereni. i, 5.
Q2 S;. AUGrSTIM KPlSCOPi
namus singuJorum admirabiles generationes (i). Is de sterili , ille de virgine. Sterililas conversa est in foecun- ditatem ; Virginitas mansit post foecunditatem. Sterilis genuit Praeconem, virgo gcnuit Judicem. Elisabelh ge- nuit Joannem baptizantem , Maria peperit Christum Sal- vatorem. Hi duo , Christus et Joannes , Dominus et ser- vus , humihtas et claritas , Deus humihs in claritate , homohumihs in infirmitate, Deus humihs propter homi- nem , homo humihs propter se hominem. Deus enim hu- mihs, ut prodesset homini ; homo humihs, ut non obesset sibi (2).
VI. Agnoscat servus humihtatem suam , ostendat Do- minus majestatem suam. Dicat idem Joannes : « Non sum » dignus corrigiam calceamentorum ejus solvere^.» Mul- tumsehumiliaverat, si diceret : Dignus sum. Quid enim si diceret, Dignus sum ? Numquid sederet in judicio ad dexleram Patris? numquid veniret ad judicandum vivos et mortuos? Sed quid dicit? « Me oportet minui , ilhim » autem crescere^. Qui post me venit, ante me factus » est^, cujus non sum dignus corrigiam calceamenti sol- » vere^.» Magna humihtas, et hoc est dignus amicus sponsi (3). Dicturus enim erat amicum se esse sponsi. Et ne illa amicitia aequalitas forteab aliquo imprudente in- telligerelur, dicitse amicum propter amorem, dejecit se ad vestigia propter timorem.
VII. Et in ipsa differentia passionum intelligamus , quid est « lilum oportet crescere, me autem minui. » Legimus Joannem passum , et martjrem pro Logis ve- ritate , non pro Christi nomine. Non omnino pro ipso
• Lnc. m, 16. — 2 Joan. 111, 3o. — ^ld. i. i5. — * Luc. lu, 16,
(i) Vide Serm. ccxcin, n. i. — (2) Vide Serm. ccclxxx, n. 7. — (3).Vide Serm. cci.xxxvii , n. 3, et Serm. coxc, n. 3, et Serm. ccclxxx, d. 6.
SERMO LXVII, IN NATALI JOANNIS BAPTISTJK III. qS
nomine Christi , quia non enim ideo decollatus est Joannes quoniam confessus est Christum , aut quo- niam cogebalur ncgare Christum ; sed quoniam mone- bat temperantiam, monebat juslitiam , et dicebat He- rodi: «iSon tibi licethabere uxorem Philippi fratris tui*,» ideoque occisus est. Si ergo occiditur non pro Christi nomine , tamen pro Legis veritate , quia veritas Christus est. Loquantur ergo islae amboe passiones : « Illum opor » tet crescere , me autem minui ^. « Illum dicat in Cruce exaltari , se autem capite decollari. Ille crevit in hgno , hic est diminutus in gladio. Haec amborum locutae sunt passiones. Hoc mjsterium loquantur ctdies ( i ) . Nascitur Christus , et augentur dies , nascitur Joannes , et mi- nuuntur dies. Minuatur ergo honorhominis, et augeatur honor Dei, ut honor hominis inveniatur in honorem Dei.
' Marc. vr, 18, — 2joan. iii, 3o.
(i) Vide Serm. ccr.xxxvn, n.'4 , et Serin. cxcvn Append. n. a, etSerm, cccLxxx, inter dnbios, n. 8.
'-^4 ^- ArOrSTIM EPISCOPI
SERMO LXVIII. In Natali Joannis Baptista? IV.
Hic seivio e.r eodew cod. Cass. cxxiii, /b/. i48, eriitus in midtis snnctiun redolet Augiistinum , ciii tribuitur sicut et prcccedens . jSihil occiirrit quod hujus authenticituti obstare uideatur. Codex in phiribus deficiens deprehenditur; menda corrigere, ut liciiit , tentaviinus ; Lector judicabit. Locusejus postprcccedentem cuni niimero in ISatali Joannis Baptistcew.
SYNOPSIS.
J. Joannes vox Boiuini in dcserto. II. Vox parandas Dei se- niitas fortiter iiisinuans. III. Zacharias uiutus ob ineredulita- teni , generata Voce , voceni recipit. lY. De Synagoga et Ec- clesia mysteriuni.
I. « Vox Domiiii in virtute , vox Doniini in magnifi- » centia^. » Vox Domini humanie sapientiae conterens cedros , de contractis seni visceribus , et vitio sterilitatis adustis. hodie in descrto(0 sonuit, quae per saeculum toturn viribussuminis increpuit ; et ol)surdescentem mun- dum, atque terram marcore ( 2) solutam , nunc melli- fluo pulsavif sonitu, nunc clamore fortlssimo suscilavit. IJic est enim Joannes, de quo nuntians Propbeta dicit : «Vox clamanlis in deserto^. »0 vaslum saeculi desertum !
■ Psal. xwiu, .', . — 2 £»;,)■, xt, 3.
( 1) Cod. male indelecdo. — '2) hl, pess me tfiierum inarco reso- liitum.
SERMO LXVlir, IN NATAf.! JOANNfS R\PTI«TT: IV. «25
O formidolosa uLro})ique viantibus solilutlo! Nullus namque jam Hel^raeain lcrram Patriarclia , nuUus Pro- pheta calcavit. Patulas fauces(i) ad perniciem Judeeus paratus etilinera cruenta servabat, in quibus stepe veri- dicos viatores oppresserat.Universa quoque Gentium terra sine rege r.bristo , sine accola Verbo, infoecundis lignis , et duris lapidibus abundabat, quia boc erat quod cole- bat. Texerant eam undique sylvae vitiorum , atque crcs- centium ex se criminumriipes.Tcrra asperafacie spinostx^ foeditatis horrebat ; non ilja falcem lcgis senseml , non ilH vomer coelestis agricolge sulcos rectiores induxerat. Nullum semen gralifr; Christi Salvaloris a) foecunda manus sparserat, sed sicut canitur in Psalmo : «Terra erat » deserta , et sine via , et sine aqua^. » Non cnim erat apud Gentes antea, aut aqua . aut via, ubi homines fal- sus error, iucerta semper confusus varietatc fallebat ; ubi nullus imber ardenlia scelcra undis succurrentibus res- tinguebat.
|[, In hac ergo eremo Judtieorum seu Genlium , sen- ticosa vox (3) clamavit ; Praeco immminentis judicis ve- nit (4) Salvatorem , et ipse occidendus , annuntians , hominos ad viam discipiina? mehoris exhortans : « Parale, » inquit , viam Domino , rectas facite semitas Dei nostri ; » omnisvaliis implebitur, cl omuis mons , et collis Im- » mihabitur^;» id est, omnis humiJis exaitabitur , et omnis altus clidetur (5} , (jnia « Omnis qui se exaltat liu- » niiliabitur, et qui se liumilial exaltabitur ^; .> et^^Erunt » qua? prava sunt in directa, ct as[:!era in vias planas^ ; »
* Psal. i.Xii, 3. — 2 L,ic_ II, ^ /^_ 5_ — 3 5j -^jv, i t . — ■* Jd. ui, 5.
(() Cod lial)ul sine sciisu patulce faiices. — (aj Cod. Ciiristi tnlis. — (3) Senticosii vox , id est aspera ; sic apii:. Lucil. Stuticosa i'erba. Vide Serm. cxcvi, Append., n, i. — '4) Cod. male invenit. — (a^ Cod. eliditiir.
q6 S. ADGUSTINl EPISCOPl
scilicet iit quidquid tortuosi serpentis anfractuosus et lu- brirus error iuvexit , quitlquitl scabrosEe nalurae claudi- cosa [sic) duriti^s operuit (i), rectge et inoffensse via?, ac securioris semitae fidelis planities adaequaret. Hoc ergo ista vox clamat , boc universo mundo Praeco tanlus in- sinuat : « Parate, inquit, viam Domino, rectas facitese- » mitas Dei nostri^. » Jam siquidem Maria Spiritu sancto ante conceperat ; jam sine alieno semine impollutus Yir- ginis venter excrevcrat. Jam bic Evangebstarum currebat quadriga cadentis alvi plenum Deo cursum per orbem ducta, cantum resonabat (2). Ideo vox judicem, tuba praeibat regem . ut seculum conveniret , et mundus totus audiret , terrificisque clangoribus surdas aurcs bominum sonus gravissimus aperiret.
111. Cum igitur sacerdos Zacbarias astarct altarihus , annuntiato Cbristi Praecone. confestim incredulus pater obmutuit. Sensit vox genuinasilentium , vetus bngua con- ticuit Judaeorum. Zacharias sacerdos a sacrificio reverti- tur mutus, quia verus erat Sacerdos ilbco nascilurus. Torpuerunt in cubib suo membra verborum ; voxin suis succisa radicibus aruit , atque in ipsis conatibus victa defecit ; nibil aperto ore sonabat , quia intra caecum uteri debiscentis cbaos absorptus etinterceptussermo perierat. Ante Verbum vox nascitur. Perdidit itaque Jad^ca ser- monem patrum , et vis novfe vocis transivit ad filium , quia Joannes (Uiristo erat exbibiturusobsequium.Verum incredulus ille pater, qui Gabrieb atbronis regalibusve- nienti noluit accommodare fidem, post incarceratam vo- cem , quam vasta faucium profunditas, etiulca viscerum secreta receperant , ubi mater naturte vincuLi et nodosa
' Luc. 111, 4.
(i) Cod. aperiit. — (2) Sic cod. Forte pro ahi legendum esl cet'i. et vir- gularum mutandus ordo; Lector viderit.
8ERM0 tXVlII, IN NATALI JOANNIS BAPTlSTiE IV. 27
uteri implicamenta resolvil , generata voce pater recepit vocem(i). Fundit novuni partum auuo stcrilis , etsoluta sunt ora palris. 0 mira rerum, etnaturiie conversio ! Hic residuo calore virescunt et mortua aevo viscera ; hic ares cit lingua , hic concipitur vox. Sed cum nascitur quod concipitur, confestim solvitur quod hgatur.
lY. Ad mysterium h) redeamus. Erat igitur Ecclesia priscis temporibus infoecunda , de qua dicitur : «Laetare » sterilis , quae non paris; erumpe et clama quae non par- » turis , quia multi fihi desertas . magis quam ejus quae » habet virum''^. » Quas posteaquam divino repleto mu- nere salutis Spiritum parluiivit, sicut scriptum est : « Propter timorem tuum utero accepimus et parturivimus » Spiritum (3) salutis^ , » obstupuit hngua quae genuit, id est , Synagogae piopheticus sermo defecit : idcirco Ju- daeus , quem incredulitas fecerat (4) mutura , vox nata perducit ad Verbum , ut in partu suo agnoscat fidem , qui noluit agnoscere annuntiatum sibi Dominum Salva- torem. Minuantur hinc dies , crescant noctes. Humihe- tur in carne Deus , exci|)iat tenebrosos in Cruce Judaeos. Necesse est ut dies lesurgendo iteruir. crescat in luce. et noxvicta in sua permaneat caecitate.
* IsiN i.iv, I — ' /r/. \x\l, ;8.
(i'j Vide Serm ccxr, n. 4, — Ta) C.nd. inale minisceritim. — (3i lu Vul- gata Ipf^itiir : Parturivimus Spirittim; saliices noti /ecimtis in terra , elc. — (4) Cod. /ecerie.
SS S. AlJGUSTINl EPISCOPI
SKRMO LXIX.
In Nntali saiicli Joannis Baptistae V.
Eriiitiir hic sevino ex Bibl. Laiirent., P/ut. xni, cod. viii , /o/. 199, ii/ii noinen liahet sancti Angustini. Memoratur pa- riterin Bih/. Venet. cata/ogo, cod. lxix,/oI. 206. Sit /ocus ejiis postprcecedenlein citm niimero in I\ata/i sancti J oannis Baptista- XII.
SYNOPSIS.
J. Cur Patriarcliaruin et Prophetarum nativitas non cele- bretur. II. Joannes, celebratusa Cliristianis , Yeteris Legis fi- nis et Nova? exordium. III. Desertum est gentilis populus , in quoSancti floruerunt, sicut lilia. IV. Ecclesia incoepit per ver- buni Dei posltum iii ore Joannis pocnitentiam pradicantis. \. Exhortatio ad pceniteiitiani aniplecteiulam.
I. CuM vt Patriarchas pariter, et Prophetas, et univer- sos denique Sanctos, qui sub anliquaLege vixerunt, Ec- clesiaChristi sancto honore venerctur,scire vos convenit, dilectissimi , cur sohus tantum Joannis Prophetse nativi- tatis diem cohit populus christianus, prassertim cum muhos Prophetarum passoset interfcctos pro Dei nomine atque Ijonore manifcstum sit, secundum illud Domini , quo per Stephanum Judajos increpat , dicens : « Quem » Prophetarum non sunt persecuti patres veslri^. » Cum ergo agnoscamus etiam tunc Sanctos Dei persecutionem sustinuisse atque martyriura , quid est quod Ecclesia
' Act. VII, 5a.
SERMO LXIX, IN NATALl S, JOANNIS BAPTISTli; V. 29
Chrisli non defert his natalitiis solemnitatern , quorum suscipit atquc amplectitur passionem ? Illud est scilicet , dileclissimi,quia iidcmpopulidiesiIlos,quihus Prophctas persecuti sunt et interfecerunt , Iradere cullui et memoriae noluerunt , scilicet ne religiosa postcritas, dum actiones Sanctorum coleret, scelus persecutorum semper horreret, ct sic ohlitterando martjrum dies , feccrunt memoriam Sanclorum nataliuni non esse diuturnam , dum timent recordationemmalorum suorumesseperpetuam. Sed nihil etiam tamen egerunt ha?c faciendo. Quid cnim cis pro- dcst , quod dies raartyrii eorum ignoramus, dum ipsos Martjrcs novimus. INihil ergo profeccrunt. Natalis qui- dem omnium Sanctorumpro Christo passorum scire non possumus , sed tamen quotidie Prophctas , qul pro l)eo passi sunt , honoramus; ac sic grandi compendio detri- menta exiguapensantur, cum, quibus singuli diessublati sunt per oblivionem , omne tempus tribuitur per hono- rem.
]]. Quid ergo est , cum hsec ita sint (i) , quid est , quod natalc tantum sancti Joannis, aut per odium , aut per ncgligcntiam Judaeorum, fidclibusnon dclcvit oblivio? lllud est scilicct , quia ex tcmpore quo bcatus Joannes passus et interfeclus est , jam coeperat nasci populus chrislianus, et idco cultum Martjris, quein neglectum Judtcorum fcccratimpietas, Christianorum pictas conse- cravit ; maxime quia licet eum sub Yetcri JiCgc Christus dircxerit, non tam Judaeorum Prophetam quam suum esse Martyrcm indicavit, quia prccdicans fidem Christi , ejus utique confessor fuit , cujus praecursor adveneral. Etjam doctrinam evangelicam prius inchoans , pro eo utique passus est martyrium , cujus annuntiavit adven-
(i) Cod. iiini.
30 8. AllGLSTINI EPISCOPI
tum. Nec immerito Legem ac Propbetas usque ad Joan- nem Baptislam legimus^ ; quia in eo utique Lex Vetus desiit , atque proedicatio primuni novella surrexit. Quod si vultis plenius inteliigere, videte Evangelistam qui lec- tus est, printipium sacrae Scripturse beatissimi saiicti Joannis praedicationc sumentem. Videte quam congrue usque ad Joannem Lex esse memoretur. Recte finis essc Veteris Legis dicitur, quia exordium est Evangelii. Nec solum hoc. Quid cnim Lvangelista subjungit : « Fuit , «inquit, Joaniics in deseito baptizans et pra^dicans". » lll. IIoc quod in deserto sanctus Joannes scribitur prEcdicasse, notissimum est, dilectissimi. In deserto enim lioc , ct in occulto,Gentiiispopulus designatur, qui utique adbuc tunc solitarius et sine Deo errans . ferino penilus ac belluino morc vivebat. Joannes ergo missus ad prcii- dicandum Verbum Dei , et ad annuntiandum omnibus fidemCbristi, ideo civitatcs Judtcoruin reliquerat , se- cundum iilud : «Laetetiir desertum et tloreat , sicut li- » Hum ^. » In deserto ergo , ut dixiinus , dilectissimi , po- pulus Gentilis , in liiiissancti quidem bomines ac dilectis simi designantur. Ht ideo, inquit, « Lsetetur desertum , »et fli)reat, sicut blium. w Bene Ulio Sanctos Scriptura comparat; babentes utique nitorem et suavitatem ex mansione (i). Sancti enim quasi bba sunt , dilectissimi, et odoris boni , et candoris eximii ; candorem quidem habentes ex puritate , odorem ex suavitate . sicut Apos- tolus ait, quia « Christi bonus odor sumus Deo'^. » Haec ergo bba in deserto , id est , in Ecclesia , Propbetis alque ApostoUs inserentibusnata, inutuosibiinpaceetcharitate
1 Luc. XVI, i6. — '^ Marc. i, i. — '' isai. xxxv, i. — ^2 CJor. n, i5.
, i) Sic cod. Forle lei^cndtim m religione, nisi pcr mnnsionem intelligas fortitudinem, qiia in Dei manserinc servitio.
SERMO LXIX. IN NAtAL[ S. lOANNIS BAPTIST.E V. 3l
conjuncta , coronani Chrisli candiclam contexuerunl(i), secundum illud Apostoli , cjuo ait Sanctos coronam suam csse, dicens : « Fratres, gaudium et corona niea , » sic state in Domino^. »
IV. «Fuitergo, incjuit, Joannesprctdicans in dcscrto.» Utique , sicut et alius iivangelista dixit : « Factum est » Verbum Domini super Joannem Zacliaria^ filium in (2I » deserlo-. » Benc Evangelista volens incipienlis Ecclesiae demonstrareprimordia,licet praedicarein lordane dixerit, Verbum tamen Dei in pr£edicantcm venissse memoravit, ut intelligeremus sciiicet Ecclesiam non lani ab homine quam a Divinitate ccepisse. « Factum cst (nim, inquit , »VerbumDominisuper .]oannein.»Ergolicet Joanneslunc praedicaverit, a Verbo Dei coepit, significans Ecclesiam in Verbo Dei et fide ( .lirisli fundatam. « Fuit ergo , inquit , » Joannes praedicans baptismum poenitenticC. » Pienius hoc jam , dilectissimi , et apertius tjpus Ecclesiae de- monstratur. « Erat enim, inquit, praedicans baptismum » poenitentia3 , et baptizabantur ab eo confitcntcs peccata » sua. » Visibiliter baec quidem , dilectissimi , agi in Ju- daeorum populo videbantur ; figura tamen rei ipsius ad Ecclesiam pertinebat. Qui enim agunt poenitentiani, nisi Ecclesifc tanturn filii et Christiani homines ab errore con- versi? Numquid hanc confidis Judaeis prodesse, qui uon modo se ante errasse non poenitet , sed c^uotidie errores suos augent? Quomodo namque peccatorum suorum poe- nilentiam agunt, qui Christum hodie persequuntur ? c(B3ptizabantur(3)ergo, inquit, confitentes peccata sua.» Judicus itaque populus tunc baptizabatur, sed terra jam sanctae Ecclesise purgabatur. •
• Pbilip. IV, I, — 2 L„(, j„ 2
(i) Cod. conlexerii/ir. — (2) Id. in lieiertuin. — (3) Id. iyajjtifuutur.
32 6. AUGUSTINI EPJSGOPl
V. Viclenius ( i ) crgo , dilectissinii , ha.^c Christianis ct Sanclis tantuninioclo convenire, c|ui peccala sua in bap- lismo confitenlur et post baptismum emenclarc salagunt, quorum propositum poenitentia est , cjuorum vila confes- sio , quia incessabilitcr se pnrificantcs, cjUoticHano bap- lismo lavantur; c^uod ut iaciatis horlor et obsecro , et cjuasi praepositus vester salubriter admoneo , (|uasi pater amaliihlrr suadeo.
SERMO LXX.
lij Nativitate sancti Joannis Baptistae VI.
l.egitur hic sevmo in Bihl. Laurent.^ Plut. xiii , cod. vjii , sccuikUi parte^fol. 200 b, et Cod, Cass. cxxiii,/o/. 1^9 » cuin noniiue sancti Aiiiiustini. De eojit etiam mentio iuBihl. t^enet, catolo^o, cor/. LXix, /b/. 2 58. Stylus paulisper du- rus ^ hunc tainea sancto Augustino penitus abnegare non au- dcrem. Locits ejus post prwcedentem cuni numero iii iSatali sancti Joaunis Baptistcc xiii.
SY^OPSIS.
I. Siipeistitioncs ia liativilalc sancti Joannis IJaptista'. iJ. Chiistiis et Joaiiiies aequinoxionnn temj oia concepti , et nati tcnipoie solslilioruni. lil. Pagani ad l)aptismuin inviiantui . IV, Clnistiaui ad celebiandam Laptismi meinoiiain.
1. Pe?.si:Aslim habet hactenus crror dubias vetustatis religionem divinam suj)erslitionibus fingere , usu (2) si-
(i) Cod. riitcns — {■?. Cod. visi visii iiisiiruilcrc.
8ERM0 LXX, IN NATIVITATE S. lOANNIS RAPT. VI. 33
miilare, rationem ', i) clecolorare , quin etiam mendaciis verisimilibus veritatem protegere (2). Nam ut nox prose- quitur (3 J diem , dies vicissim noctem suscipiens dissi- pat etexcludit : itaremissam paululum veritalem densus error astroruminsequitur, humanis ingeniis tenebras in- fusurus; sed cum splcndens refulsit (4) ratio, veritas propellit eirorcm. INamliic vel maximedies, cum Joan- nis Baplistae natalissit, tantis erroribus dehoneslatur 5), et paganica credulitate (6) vaua polluitur, utsacribap- tisniatis indigeant vel etiam stagna vel flumina puritate mundari (7). 0 fama , quantum adjuvas fidem, quoe dum incognita pervagaris , natalem diem sancti Joannis Bap- tistae Gcntibus pu])licasli (8) , et a nondum Christianis celebrari fecisli ! Quid enim (9) tibi loquar, lama , nes- cio(io), quaeresverisimiles compelhs teslimonium dicere verilati (1 O.Videmus namque diluculo, priusquam sohs ortus irrumpat, Tedirenudosfi2)afontibusephebos (i3); videmus quoque (i4) superstisiosis matrum manibus gestari velatis capilibus unctos infantes. Sic , catechu- meni ( 1 5\ temeratis quod sanctum ( 1 6) est ! Sic, fideles, erratis! Ignosco Gentibus, quod ignorant; vobis autem non ignoscoChristianis, quodoptime scitis. Gentesenim quod nesciunt, simulant ; vos quod colitis, profanatis (17).
(i; Cod. ratione. — '2) Deest boc verbum in cod. cxxiii. — (3) Id. cod. perscquiiur, — (4j Cod. vm rcfuhisset. — (5j Cod. cxxiii onenuur. — (6) C )d. Mii crudelicate ; hoc plirasis membrum deest iu cod. cxxiii. — (7) CoJ. cxxill gestinnt stagni vel jlumiuis aquis pnritatem munilare. — (8) Id. msle : quantum titubas Jidem , quce dum in contagia pervogiris natalem diem sancli Baptistee, elc. — (9) Deest enim iu cod. cxxiii. — 10) Ambo codJ. non liceat. — [i r 1 Cod. cxxiii quce rei verisimiles adisti testimonium dicere veritati. Cod. autem viii non habet vocem veritati, seJ legit rtliijua ut scripsimus. — (n) CoJ. cxxiii unctos — (i3) Dehacpagana superstilicne loquiliir sauctus Augustiuus Serm. cxcvi, num. 4, — (14) Sic cod. mii ; alii namque. — (i5) Cod. cxxiu catechtimenis. — (16) Cod. viii sai/itiim. — (19) Siccod. cxxin; cod. vni male vos colitis quos profanatis.
cxxxi bis. 3
34 5- AUGUsnNi EPiscon
Apostolus Paulus (0 hoc dicil : « Geulcs (]ua3 legem » non liabenl, naturaliter quse legis sunt laciunt : hujus- i> raocU hjgem non hahentes sibimetipsis sunt le.\ ; » qui osteudunt opus legis scriptum in cordibus suis ; » testimonium sibi reddente conscientia sua^. » Populum aulem christianum sic corrigit (fi) ab errore : « Qui » abomiuaris idoia . sacrilegium facisj qui in lege gio- » riaris , per praevaricationem Jegis Deum inhonoras. » Nomen cnim Dei per vos bhjsphematur in Gentibus ~.» 11. Sed ut Baptistam .ioannem hodie natum esse per- doceam , januas temporum et metas breviter exphcabo. Duo sunt anni solstitia, asquinoxiis duobus interpositis separata. Unum solstilium hodie geritur ; alterum autem(3i octavokalendarum Januarii (4) die similiter celebratur. iEquinoxium vero unum est octavo kalenda- rumOctobris die (5) ; ahud octavo kalendarum Aprihs reperitur. His ergo quatuor anni cardinibus constitu- tis (6), Joannes et Dominus noster Jesus Christus singuhs aequinoxiis concepti sunt [j), ut solstitiis singulis nasce- rentur. Utriusque autem conceptum (8) nativitas indicat singulorum. INamJoannes hodienatus, octavo kaknda- rum Octobris die videtur esse conceptus ; Christus autera , Fihus Dci , octavo Kalendaruni Aprihs , verbo maritante, conceptus , ut octavo Kalendarum Januarii die legitime nasceretur.Temporasuntobsecuta nalurie(9)
1 Rom. II, i4, i5. — 2 ij,ij 2 2 24.
(i) De koc saucti Paiili testlmonio vide lib. iv coiitra Pelag. n. 2.3. — (2) Cod, cx.xiii conlghe. — '3) Cod. viii ma.\e aine. — (4) Cod. c.wiii Au- lendarum faiiuariariiin; cod. viii haicnclas . ,.dies naCn/is Domini celebratur simHicer. — (5) Cod. cxxiii kalendariim octobriuin. et iioii Iiabel die ; cod. \m kaiendas , et .';ic deinccps, — (6) Cod, cxxui constitutiis. — (7) Vide sancti Augustiii. Serm. cxcvi, nnm 4. — (8) Cod. cxxin ms\i' coiiceptns, — (9) Sic cod. cxxiii; cod. viu tempora etiam obstquuntiir.
SERJIO LXX, IN NATIVITATE S. .TOANNIS BAPT. Vf. 35
pro meritis siniiulorum (i). Joiinnes cum dies in- choat (2 miQui, natusest; utChristus, Dei Filius, cum dies crescere incipit, nasceretur, eodem Joanne dicente : « Ipsum quidem oportuit crescere . mc autem minui^. » Recte Joannes Christum ut diem constituit , quem prior David propheta psalmographus diei comparavit : «Hic » est , inquit , dies quem fecit Dominus, exuhemus et »jucundemur ineo^.» Dies quem memorat, Ghristus est ; qui et natus est, et occisus est, etpostobilum resurrexit.
III. Auditehoc, vulgi sapientes ; si alia vobis tempo- rum ratio est, nostrae tamen fidei rationem accipite. Bap- tistam Joannem nos hodie natum ! 3) cohmus , cum (4) vos solem (5 j miramini f^quipondio contineri ; etsi vobis nulla (6) tcmporum ratio rationi aut rehgio (7) religioni consentiat , audite vos (8 ) quoque , qui corpora vestra gurgitibus fluminum matutinis horis (9) lustratis. No- lite hoc in irritum (10) facere; noh.te fingere , quae nes- citis. Quod si ahqua vobis hujus purgationis est fides, sacrosanctam Ecclesias aquam petite, crrores abjicite , et accipite veritatem.
IV. Vos autem , Christiani, hunc diem non solum natalem (11) JoannisBaptistae, sednatalem quoque bap- tismatis existimate (1 q). Joanncs cnim Baptista hodic natus est , a quo idem baptizatus cst Cinistus (i3). Mag- nus quidem iste ( i 4\ qui dare potuit haplismum ; sed
1 Joan. 111, 3o. — '•^ l>sal. cx\ii, 24.
(i) Sic cod. viii ; cod. cx.\iii lu^c suiit inciitii si/iyii/onun. — (2 Cod. cxxni incipit. — [3) Cod cxxiii tautiim. — (4) Codd. qnein. — (5) Cod. cxxili , quem lyos hodic natiiin solvm. — (6) Cudd. iilla. — , n) £od. cxxiii aut; cod. viii arte. — (8 Sic cuJ. t:.v\iii; lod. vui nos. — (9' Cod. cxxiii noii habet horis. — (xo) Id. malc Ikvc irrituin. — (11) Deest vox nataleni in cod. viii ; deest aiiteni vox Jonnnism cod. cxxiii — (12^ Cod. cxxtii (estimat. — (i3: Decst vox ChriMiis iii cod. \iii. — (14) Dcett iste in cod. cxxni , qiii dcind»? liabel haptisma.
3.
36 S. AUGUSTINT ErTSCOPT
iiiajor cst ille qiii susccpit (i). Denique huTHilitatcm dantis advertite, ut accipientis possilis agnosccre vciita- lern , eodem Joanne [^) dicente : « Qui post me venit (3), » fortior meest; cujus non suni dignus solvcre corrigiam ')calceamenli. Ego quidem baplizo vos in aqua ; ipseau- »lem baptizabit vos in SpiriUi sancto^,» Postquamigitur venit (jhristus ad Joanncm . idem Joanneshoc dixit '4) • « Ecce Agnus T)ei , ecce qui lojht pcccata mundi. Hic «estdcquo dixi : Post me venit (5) vir, qui ante me «factus fst, quia prior me erat^. » lii postquam(6)vemt Jesus ad Jordanem , ut baptizaretur a Joanne (7) , res- pondit ci Joanncs diccns (8) : < llgo a te debeo baptizari, » et lu vcnis ad me. Et dixit ei Jesus : Sine modo ; sic » enim decet nos implere omnem justitiam^. « Tunc de- posuit illum in aquam (<]), et baptizatus ^^io) Jesus « Ascendit (1 1) de aqua , et aperti suntei (12) coeh, et u ecce Spiritus sanctus descendit de coelo tanquam co- «lumba, et mansit super (1 i) eum , et vox dc coelo » audita est : Hic est Fihus meus dileclus in quo mihi » bene complacui ^. » Hic est ergo natahs dies Joannis , datoris sacri baptismatis (i4) , quem omnes Christianos decct honorare(i5).Tenete , fralres , hanc fidem. et(i6)
' Ltic. III, 16. — 2 joaii. r, ig , 3o — 3 Malll) m, 14 , i5. — ^ Ibid. 16, 17.
(i) CoJ. viri sitmpsic. — (2) Id. evangelistn. — (3) Id. addit in- qitit Joainies. — (4) Hic mendose hai)et cod. cx.\iii veiiit Johes , idem Johes : ecce. — (5) Cod. c.Kxiii veniet. — (6) Id. et patilo post. — (7) Deesl hoe membniru in cod. cxxiii, qui addit et aiite respondit. — (8) Deest \o\ dicens in eod. cxxiii. — (9} Cod. cxxiii in aqiia. — (10) Cod. viri maie addit est. — (i 1) Id. male descendit. — (12) Deest ei iii cod. cxxiii , et deiiide sanciiis. — t3) Cod cxxiit in eiiin. — (14) Cod. cxxiii hic est ergo baptismatis sacii dies. — 'i5] Id. male deceat adorare. — (16) Cod. cxxui et ne aliqiiis vos a Jidei dcjiciat ratione. Hic cst, inquam, sacri baptismatis dies , qiiem vos oinnes ignorantes aqtiis mendacibtis exer- tetis, Dct vobis sacrosancti baptismatis Dominus 'veniam , qtiia ignorantes quodvcriim sit., facili simplicitate peccatis.
SERMO LXXl.. IN NATALI SANCTOn. AP. PETRI, ETC. 3^
ne aliquid (sic) dubitetis , estote Cliristianae fidei sub- jecti , quod ipse praestare dignetur, qui vivit et regnat trinus et unus Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
SERMO LXXI. In Natali sanctorum Apostolorum Petri et Pauli II.
Hic sernio legitur in iribus codicibus , nempe uno Cassi^ nensi, cix, fbl. 3o; alteroautemBibl.Laurent.fViclelicetPIutt XX, cod. II, fol. 1 19; etultimo Bibl. JEdiL, cod. cxliii,/o/. 1 99 b. Omnes habent sancti Augustininomen, etrevera multa sunt quce cum aliis ejusdem Doctoris sermonibus conforman- tur, ut suo loco quceque prccsignantur. Sit ejus locus post sermonem primi nostri supplementi lviii cum numero in Natali Apostolorum vu,
SYNOPSIS.
I. Fides Petri. II. Petrus et Paiilus , Apostolorum priinit» et novissimus, eodem die coronantur. III. JNoinen eorum ubi- que, corpora Ronia?.
I. AuDiAMUs, fratres cbarissimi, bunc piscatorem prin- cipera omnium Apostolorum, qui fideli responso nieruit janilorem esse regni coelorum. Acccpit solvendi bgandi- que potestatem , quia invenit latenleni Doniini majesla- teni. In persona bominis interrogal Dominus Cbrisluj Discipulos suos (i), quid de eo vulgi a^slimaret opinio,
(i) Vide Augusliii. Serrn. lxxvi, uum. 1;
38 s. AnonsTiNi i-piscopi
tlicens ; «Quem dicuiit lioniiiies esse Filiuni lioniinis^? » At ille divino ignitus Spiritu respondit, non quod fuerat interrogatus, sed quod desuper fuerat inspiratus : « Tu Mes,inquit, Christus filius Dei vivi^. » Cui Dominus ait : « Beatus es , Simon Barjona , quia caro et sanguis » non revelavit tibi (i), sed Patermeus, qui in coelis » est^. » Incarnationis mystcrium et lam profundi altitu- dinem sacramenti humanus sensus et carnis sapientia non potest intueri, nisi a (2) Deo fuerit revelatum. Ecce , fra- tres , Apostolus humilis el pauper invenit investigabiles divitias Domini per confessionem nominis Christi. Inve- iiit divitias coelestes credendo , non disculiendo. Semper enim credidit^nec aliquando discussit, cujusfides tantam gratiam meruit , ut eliam per mare Dominum sequere- tur. Quomodo (3) autem hic undam calcasset, si huma- nam rationem tractasset ? quomodo hquido elemento vestigia sohdse carnis imprimeret, nisiverbis Dominicre- didisset ? Non ergo discussit , sed credidit , et ideo ilh alta (4) Dei mysteria reveLita sunt. llevelavit Dominus Discipulis suis incffabilia fidei (5) sacramenta , et mani- festavit eis odorem notitise suoe. Manifestavit se piscato- ribus Dominus, ut universus mundus F.vangelii retibus caperetur. Ecce ubique docent piscatores sapientiam , et errant grammatici et oratores sequentes stuhitiam. In simphcitate cordis Dominum quaeramus , fratres , etejus adventum tanquam quotidie (6) venturum esse credamus, ut correcti a vitiis , vanam spem saecuh rehnquentes , ad pahiiam supernpe vocationis attingere mereamur.
> Matlh. xvi, i3. — 2n)iiJ. 16. — '^ Ibid. 17.
(i) Vide Aiigustin. Serm. ccr.xx, iiiiin. 2. — (a) C.od. 11 a Doinino. — (3) Codd. quando ct sir, deincpp':. — '4) Sic ood. ri ; cod. cix male ideo alia. — (5) Sic cod. cxi.m ; cod-. cix Dei\ ood. ir lioc omiltif. — (6) Sic codd. cix et cxliii; hoc verbum iii cod. 11 desideratur.
SERMO LXXI, IN NATALf SANCTOH. AP. PF.TRT, ETC. 3^
11. Natalem igiturcelcbrainus sauctorum Apostolorum primi et novissimi. Scio quidem vos scirc (juocl clixi ; scd numcjuid quia vos scilis,nos silcre dcbemus? ut rcdden- libus vobis quod vestrum est , nos rcmancamus innoxii. Yos enim reddidistis solcmnem processionem , ot nos de- bemus facerc qualemcumquesermonem. ut omnes pariter celebremns sanctam devotioncm ( i). l^etrus itaquc pri- mus est ApOstolorum , et Paulus novissimus Apostolorum. Deus autem qui eos in (2) sua vocationc sanctificavit , ipse illos in passione corouavitqui est primus ct uovissi- mus^; primus , videlicet ante quem nihil , novissimus , post quem nihil (3 , ; uec originem ejus aliquis antccedit , ncc fincni cxcedit.Origo ejus non habet initium, fmisuon habct finem. Ita ergo ille qui se primurn et novissimum yeternitate perpetua commendavit, ipsc Apostolos suos primum etnovissimum acqualiter coronavit. Vita eorum praedicat charitatcm ; mors corum consecrat solemnita- tem. l na diesillis occurrit roronandis, civitas una lamen laudaudis. ■Non suut in terris corpora eorum separata , quorum merita sunt in coelis coaequata. Yiventes in carne plaulaverunt Ecdesiam sermone suo , morientes pro Christo rigaverunt sanguinc suo , adjuvant nos ornntes pro merito suo. Eene silii ocrurrerunt ad uuum diem ; ut quibus fuit communis praedicatio civitatis (4 , una essct sors individua^ charitatis. Sane (5) sicut traditum est habemus. Primusbeatus Petruspassus est ; 0})ortcbat enim vocatiouis ordinera et in morte servari , deinde
• Apoc. .\xi, I 3.
(1) .Sic codil. ctv <t cxr.iu; cod. ii non habel sanctam devocionem. — (2) Sic codd. II el cxi.iii ; cod. cix non habet in. — (3) Yide Augustin. Serni. rcxc\ iii, num. i, el coxcix, num. ■>.. — (4) Siccodd. Forle legonduni vfritatis. — (5) Hfec et seqiientia leguiilur in cod.ci.x, sed de-.unt in caeteiis codd., iisqiie ad hjcc ve: i>a elegerunt ambo.
4o S. AUGUSTINl EPISCOPI
beali.ssimus Paulus , novissimus quitlem Apostolorum , sed magisler Gentium. Paulus crgoparvus, tanquam Do- mini fimbria vestimenti , sed tamen quse possit salvare tangentes.
III. Elegerunt ambo Romam, principem Romani nominis civitatem ; Petrus, propter primatum Apos- tolorum; Paulus, propter magisterium Gentium ; sed illic (i) tantum corpora posuerunt, ubique autcm me- rita sua disperserunt , sicut modo cantavimus (2) : « In omnem terram exivit sonus eorum , ct in fincs orbis » terrae verba eorum '^ . » Quicumque bominum in qua- cumque parte terrarum novit Jesum Cbristum Dominum nostrum , necesse est Petrum sciat ct Paulum ; boc est « In omnem terram exivit sonus eorum. » Quocumque enim non venerint viventes pedibus suis, mortui perve- nerunt btteris suis; ex quibus nobis quotidie apostobca verba recitantur, ut de ipsis instruantur Calbolici, inde confutentur inimici. Quia ergo non potuimus ubique corpora eorum habere , <;loquia eorum possumus tenere. Corpora enim (3) corum necesse fuerat , ut uno loco com- ponerentur (4), sed virtutes eorum ubiquecxeicentur in Ghristo Jesu Domino nostro , qui vivit (5) et regnat cum Patre in unitate Spiritus sancti Deus per omnia saecula saeculorum. Amen.
' Psal. XVIII, 5.
(i) Sic codd. cix <t cxLiii ; cod. u illi, — (ajSic cod. cix ; ceteri iioii ha- benl siciit modo cnntavimus, — [3) Sic cod, cix ; enim deesl in cffilcris. — (4) Sir nod. cix ; cjeteri codd. ponerentur, — (5) Sic cod. cix; caeteii uihil adduDt.
•ERMO LXXII, IN NATAtl SANCTOR. AP. PETRI, KTC. ^l
•WVvWv^vW .*rt^vV\VVV WVV>-» v^ kW VWvW VV\ VWVW vVVWVVV^ WVVV\VVVVV\ WWWWWVWVV .\ wv
SERMO LXXII. In Natali sanctorum Apostolorum Petri et Pauli III.
Extrahitur hic Sermo ex Bihl, Laiwent., Plut, xiii, cod, VIII, cum nomine sancti Augustini , cui nihil vetat ne tri- hualur, Laudatur etiam in Bibl, Venet,, cod, lxix ,/o/. 269 h, ut legitur in catalogo , fol, 5o. Ljus locus post prcece- dentem cum numero in ISatali Apostolonan viii.
SYNOPSIS.
1. Pelius et Paulus , laerito pares , eodein die , licet non eodem anno, uiartyrium passi sunt 11. Mira Petri potestas et gloria. III. Pauli conversio et nierita. lY. Conclusio.
1. FoRTis et humilis, maximus et minimus , princeps et novissimus , Petrus et Paulus, facli sunt meritorum aequalitate consortes, Apostolatus honore pares , (_^hris- tiani populi per Evangelium genitores , gregis Dominici pastores , in fide et praedicatione concordes , in virtute consimiles , et in morte victores. Approbat hoc , quod cum sit in eorum passione anni diversitas ( 1) , est tamen in uno die geminata festivitas. Occurrit enim idem dies alteriad pugnam,quiunum jam perduxerat adcoronam; ut et istum faceret dies ille victorem , et duo triumphis
(i) Commuiiis est sententia sanctos A.postolos eodem anno, sicul et eodem die passos fuisse. Vide tamen eamdem opmiouem ia Appeud. Seim. cct, Qum. 4.
42 S. AUGCSTINI EPISCOPl
perillustres (ij communem sibi sacrarent diem , iii quo vicerunt mundum , et regem secuti sunt Christum.
II. 0 mira potentia et ineffabiiis gratia Salvatoris ! Quis persecutorem Saulum martyrem crederetessefutu- rum ? quis pleheium piscatorem Apostolorum fore (2) crederet principem , et regibus obsistere, reges sanctifi- care, regnisomnibusimperare, mundum sanare legibus, daemones calcare sub pedibus . impcrare virtutibus , cce- lum hominibus aperirc cum vellet , claudere cum pla- ceret , immortale regnum conversis donare , negare per- versis, merita mundi cognoscere, culpas etcrimina Iiomi- nibus relaxare? 0 intpstimabilis et immensa potestas ! Hominem in terra positum , coelum tenere. Ecce nunc ad nutum Petri, divini regni claustra patescunt. Accepit enim a C.hristo claves regni crielorum, ut solulis vinculis delictorum , aperiret credentibus coelum. O quam vi- cina et profunda remedia ! Juxta se habct mundus Dei regnum , si currat ad Petrum : nulla^ (3) machinasqua^- runtur adnubes, quia as(:ensum pneparatsola fides. iNon ad aures Domini longa est precantibus via , quia ipse Christuscredentibus factus est via. Posuit ad vicem suam in saeculo coelestis regni clavicularium Petrum , ne dii- ficilem sibi aditum quispiam existimareC
III, Paulus vero coelesti voce prostratus. dum fuiil ad caulas, et lupinarabie, exosum sibi nomen innocen- tis agni persequitur ; dum quaerit discerpere aut vexare gregem, percussus est, et erectus, cascatusest et illumi- natus ab eo , qui « Erigit elisos, et illuminat cascos*. » Factus est subito ex lupo aguus , ex persecutore Aposto- lus , ex prsedone captivus. Coepit pra^dicare Christum ,
' Psal. cxLiv, 14, el f:\r.v, 8.
(i) Cod. perhibentes. — (a) W. fncile. — l\) M. non htr.
SERMO LXXII, IN NATALI SANT.TOR. AP. PETRI, ETC. 4^
cuianlea resislebal ; pali pro co queni ante expugnabat ; flageJlornm iclibus verberari . duris bTpitlibus conquas- sari, bestiis subigi . ignibns abjici. catenis inseri , carce- ribus obserari. ad postremum suscepit pro eo mortem.pro quo aliis intulerat necem ; etdum qua^rit minuere nume- rum Christianorum, eliam ipse accessit ad numerum con- fessorum. Dum intrat rapax stabula quieti corporis (i), subito ct ipse factus est ovis.
lY. Quis nunc jam desperet de bumilitate generis , aut de magnitudine criminis. cum videat sic nmndasse coelestis gratiae fontem . ut etpiscatorem regibusprsepo- neret , et persecutorem Aj)f)Stolii)Us cotTquaret. llle cnim dum pauperiem suam curat, el alimentaquotidiani viclus qugprit in pelago . factus est dives in (lliristo. cui reges et nationcs famulanturin s£eculo. Paulus vero dum urget gladiis cnetum Sanctorum . fidei suscepit jugum , et ma- gistcr factus est GenliuuK forma martyriim. formido dfie- monum . indullor criminum fonsque virtutum. Ltrique igitur in sBt'cuIo victorite palmam , et gloriosam in coelo menierunt coronam.
44
S. AUGUSTINl EPI8C0P1
SERMO LXXIII. In Octava SS. Apostolorum Petri et Pauli IV.
Hic Sermo eruitur ex Bihl. Mdil. , cod, ccxLiii , uhi hre- viorest, et ex cod. Cassin. cw, fol. 67 verso, uhi nomine sancti Augustini inscrihitar^ et longior est. Nil occurrit quod a sancti Doctoris sententiis dissonet. tiinc sit locus ejus post prcecedentem.
SYiNOPSIS.
I. Petii fides non defecit in inare. II. Fides tenenda. III, Pauli tonversio.
I. Fratres charissimi , aut erroris est , aut delicti reus (1), qui Pelro apostolo, hoc est , Ecclesiae funda- menlo , aliquid infKlelitalis ascribit ; sicut (2y lemera- rium est enim (3), dilectissimi , eum incredulitatis ar- guere, cui solvendorum et ligandorum criminuni potestas est pro meritis divinitus attributa. Aut quis potest alius ergatimorem Dei(4) jamidoneus inveniri, siin (5) Apos- tolo culpa innuitur; si Petro praecipue, cui ipse Domi- nus testimoiiium perbibuit (6j ^ quod sit culpabile ^7) irrogatur ? Aiulti enim seiisu indociles t8), qui rei gestae
(i) Dcts! rctis iii codd. — (■j Cod. tix sic. — (3) Sic cod. cix; enlm deest iu cod. cxi.iii. — (4} \ix.i vciba erga timoreni Dei disuiit lu cod cix.
— (5) Det-sl in aj)ud codd. — (6) Sic cod. cix ; cod. cxliu reddidit; deiude cod. cix male quod si. — (7) Sic cod, ctx ; cod. c\i.iii culpabilis,—
— (8) Cod. cix male indocibilis.
SERMO LXXriT, IN or.TAVA SS. APOST. PETRI, ETC. 4^
rationpm ignornnt. Inqucos non niinimae offensionis incur rnnt . ut credant hoc loco iKlcm cirtdm et solidam ( i) in Apostolo non fuisse . ubi et dicitur a Domino : « Mo- » dicae fidei.qunro dubitnsti^?» Non considcrantcs mag- nitudinem ipsius lidci , qua dictutn cst a Petro : « Do- r> mine, si tu es, juLe me venire ad te super aquas^. » Utique, qui dicit : «.Tube, »credididil potestati. Ingens crgo huic (q) credulitas fuit, ut audaci saltu et de navi intrepido descensu , profundo se crederet ele- mento, et inusitatam gressibus viam securus intrarct , non meluens , quod et onerosum essct 3i huniani corporis pondus , et (^i) hquidum maris solidum non portaret ingressum Tantum enim fiduciae Domini verbo conceperat dicentis : ■• Veni ^, » ut crederct vestigiis suis non pclagi infidam mobihtatem subditam. sed tan- quam terrenam soliditatem esse subjectam Nam cum Dominus supra mareiter ageret, ita ei (5) subditum pe- dibus obtemperabat elementum , ut nec se mare sub- traheret, et venerandas Domini plantas non tangeret. Nec mirum , charissimi , si ei (6) natura aequoris servicbat, cujusestarbitrioetdispositionepcrfecta. Soh ergoChristo debitum erat , ut siccis per aquam vestigiis ambularet, et fragilitalis humanae ratio postulabat, ut Petrum tur- baret ventus , phivia terreret. Inde est ergo quod ex parte ahqua mersus est, ne inter Deum et hominem nihil inciperet discrepare , essetque inter homines non minima dubitatio , si Petrum hic vidissent fecissequod Christum ; nec honor debitus Deo rcdderetur (7),quia
» Mallli. XIV, 3i. — 2 ihid. 28. — ^lt-id. 29.
(i) Sic cod. cix ; haec verba et soUdam desunl iii cod. cxtiii. — (■?) Sic cod. cix ; cod. cxliii hic. — (.i) Cod. cix addlt iteriim et anle humani. — 4; Cod. c.\Lxii in. — (5) Sic cod. cxlhi; coJ. cix et. — (6J Sic cod. cix ; cod. cxr.iii et siiie si. — 1^7) Sic cod. cix ; cod. c\i.iii redcleret.
46 S. AUGLSTINI EPISCOPI
noncssct mirum a Deo gestum , quod et ab liomine vi- clebatur effectum.
II. Et quia in boc saeculo tanquam in aliquo mari positi sumus . inquo utique et spiritualium nequiliarum turbines(i) suslineamus, omni sollicitudine naufragium declinantes, teneamus fidei nostrae solida et stabilita ves- tigia , ut Sccculum hoc(2) , quod Dominus noster Jesus Cbristus pedum suorum , boc est , adventus sui virtute calcavit , nulla nos ex parte prgecipitet vel demergat. Certe si aliqua nos velut ingruentia (3) periculorum ten- tare coeperit , exemplo Apostolorum clamemus ad Do- minum , dicentes : « Domine , libera nos , quia (4) peri- » mus^.>' Melius enim estnobisinterpellando Dominum (5) liberari , quam dissimulando et non orando periculum mortis incurrere. Sed ut ad coepta redeamus , plurimum ergo sibibuQiana usurpalio licentiae daret , si virtutem ciim l)('o coepisset babere communem. Idcirco ergo Pe- trusaposlolus visus est bominibus in fluctibus dubitasse, ut sciremus nibil dandum esse nostro actui, sed totum quod recte gerimus divin^ ascribendum esse virtuti.
III. Et quia dignum (6) et congruum est , fratres , ut gaudia nostra cum sanctis Apostolis conferamus , et his annuntiemus Dominicae resurrectionis gloriam , qui con- sortes suut Dominicae passionis, i\am ipse quem vas elec- tionis suae esse dignatus est , et voluit magistrum Genti- bus (7) dare , non solum fidelium animas a pietatis pro- posito revocavit , sed eliam nolentesa Christo discedere,
« Matlh \iu. a5.
( i) Cod. cix tuibiiiinern. — (2) Sic cod. cxt.m; coi. c\% saliim hoc, (\aoA etquodam modo aiimilli posstl ex Cicci. pro Cxeiiia cap. 3o. — (3) Sic. cod. clx" cod. cxLiu /«^''■«f«^'/w — \j .Sic coJ. c\li;i ; cod. c\\ peiibiinus. — (5) Sic cod. CT1.111 ; cod ci.\ n Doinino. — (6) HiTPC el sequenlia iisqne ad Klorificalionem iion !t'piintur iii cod. r.M.iii. — '7) Cod Geutiiim.
SERMO LXXIV, DE LAPSL VEiM H. ly^J
lapidibus obruebat. Hunc nobis ipse Dominus Aposto- lum condonavit, tribuilque nobisex Saulo Paulum, etex apostata fecit Apostolum, et dedit Kcclesiae ex persecutore doctoreni. Amator passionis factus est , qui persecutio- nis auctor extiterat, et qui in alienis afflictionibus prius gratulabatur, in suis postmodum persecutionibus laeta- batur. Ipsequi tuncin Apostolosuo virtutem istam exer- cuit , ipse nunc de ipso inferorum conclavi , et ex ipsis draconum faucibus animarum nostrarum captivitatem eripuit , et nobis a tenebris ad lucem remeantibus, aeternac vita3 januas palefecit , prtestantc Domino nostro .lesu Christo , cui est honor , laus et gloria per infinita saecu- lorumsaecula (i). Amen.
SERMO LXXIV. I)e Lapsii Pelri II.
Serino /lic eductus ex quatiior codicibiis , n.einpe : i f.t Bib/. Lanrent., I^/uf. xvir, cod. xli ,Jo/. ioo,* 2° ej; eadeni Bib/., P/ut. xxxi sinist.., cod. xwni , /b/. 54 b ; 5° e.v /)ihl. /Edi/.,cod. cxhiu , fo/. aS^i ; l^" ex Bihi. hesulnn,, co-l. XXV, jo/. 201 , in primo et tertio noinen /lahet saitcti Jni- brosii^ in secundo autem et quarto nonien sancti Augustini. Cui ex duobus potius sit trihuendus non satis constat ; sed al- terntro di^nusest.JJnde propter horum nominam reverentiam , et duhium non prorsus inane ejns aut/ienticitatis quod spectat ad Doctoreni nostrum , nonin appendicem rejiciendum i//um
(i) Cod. cM.irt ciii est /torior et gloria in scecula Stvcii/oriim ^ Ainen,
48 S. AUGISTINI KPISCOPl
putauimus, scd /iic ponere opeire pretium (hLxinuis. Sit locus ejus post sermoiiem nostri prmii supplementi lx.
SYNOPSIS.
I. Petrus , iit Adam , a fceiDiiia deceplns. II. Citiiis subveni- tur Petro quom protoplasto. 111. Petri lacryiuae. IV. Ejusdem inChristum amor.
1. SciMUS , fratres, quod acl similituclinem Evae, bea- tum Petrum ostiaria quoque ( ij mulier deceperil (2), et sicut Adam (3) mulier circumscripsit , ita et Apostoliim foeminacircumvenerit. l sitatus (4) enim ad decipiendum sexus est ; fraudis suie vasculum in ostiaria diabolus (5) recognovit. Fidcles viros nonnisi per mulierem oppug- nare consuevit. Ibi Adani pcr lilvam suj)erat , hic Petrum vincit per ostiariam. Fuit enim , sicut Jcgimus , in Pa- radiso (6) deliciarum diabohis ; nec defuit . sicut intelh- gimus, in praetorio Judaeomm. Ibi minabatur 1 ■y ; Sata- nas serpens . hic Judas coluber perurgebat. Fst ergo eadtm simihtudo deceptionis in Petro , quae in Adam fuit , quoniam eadem 8) est et simihtudo mandati. Accepit ^9) ergo a Domino uterque mandatum, Adam ne tangerct , A[)OSlolus ne negaret(io); ille ne lignum scienliae praesumeret , bic ne crucem sapientige praeteri- ret. Sed transgredieiis (11) uterque praeceplum, rari (12)
(i) Sic cod. cxLiii ; (-.'eteri qiKeqiie. Anlea rod. iv uon habet beatiim. — (2) Sic c d. iv; cjBleri 'ecf[ii^set. — .!) Sic cod. cxliii; caeleri in AJam.
14) Sic cod. cxLiii ; cte eri iisitniitm , ct antea circumvenit. — (5)
Sic cod. IV; cieteii ()cssii'.ie Dominiis. — (6^ Sic cod. iv ; creteii para- disiim. — (7) Cod. IV iin'iiinebat\ Ccetrri minnbatur. — (8)Siccod. cxliii; ceeteri n\u\e. eamdem. — (9) SicroJ. iv; raetcri acceperunt. Cod. ,\.\v, acce- pit cnim. — (10} Sic cod. cxLiii : lirec desunt in Cceteris. — (11) Siccod. iv; Ceeleri transgredientis. — (12) Sic cod. cxliii; cjeteri patri.
SKRMO LXXV, DE LAPSU PKTKI H. /f^
modo cleliquit fi). Guslavit(2) ille quocl non licebat , loquitur isto quod noii decet ; et tanien fdcilior negatio Petri, quain Adae praevaricatio.
II. (^itius enim Apostolo, quain proloplasto(3) subve- nitur. Hunc enim Deus ad vesperum requirii errantem, illum Uominus pulloruin cantu denegantem (4)- Adam reus facti , nudus eriibuit ; Pctrus conscius dicti (5) , correptus ingemuit. llle tanquam depreliensus confh- git (6) ad latebras (7) ; bic tanquam emendatus proru- pit (8) ad lacrymas. llli velut latenti et celanti se a divi- uitate dicitur : « Adam , ubi es'^ ? » non quod Adam a conspectu Domini latere potuerit, sed (9) cjuod peccatrici conscientiae nullus locus tulus certus sit (10), metuit de- ])rebendi. Respexit Dominus, et apertis oculis , ejus cmendavit (11) errorcm. llecte oculis emendavit (12) Petrum,quia scriptum est : «Oculi Domini superjustos, » et aures ejus ad preces ( i3) eorum^. »
III. Ergo Petrus prorumpit (i4) ad lacrjmas , et nibil voce precatur. Invenio enim, quod tleverit , non invenio quod dixerit. Lacrjmas cjus lego, satisfactionem nou lego. Recte plane Petrus flevit et tacuit quia quod defleri solet, nonsoietexcusari; etquoddefendinonpotest,
' Gen. ni, 9. — •^ l'sal. xxxiii. i6.
CiJ Sic legendurn; codd. delinqiiunt. — (2 Sic omiies codd., excejiio cod. IV, qui habct gitstat , et deinde licet. — (3) Sic cod. cxliii ; caeleri mdi\e protoplatisto. — (4) Sic cod. iv; cseteri male illuin Domino pnUortim cantii denegaret. — (5) Sic cod. iv; deest vox dicti in Cceteris. — (6) Sic omnes codd. excepto cod. iv, qni hahet festinat, — (7) Sic cod, jv; caeteri latebrnm. — (8^ Sic cod. iv ; Cteleri ertipit. — (9) Sic cod. iv, qui antea pouit certus; sed evidenter certus bis repelilus hic est pro sed. — (10) Sic cod. IV ; cffileri nuUus certus lociis sit. — (11 Sic cod. cxi.tii ; caeteri male emendatum. — (12) Sic cod. iv;etdeii)de omues codd. inale Petrus. — (i3; Sic cod. cxLi et cseteri ; cod. iv solus in preces. — (14) Cod. iv f,o\[iS proru- pit , et deinde precatus.
cxxxi bis. 4
5o S. AUGU8TIN1 EPISCOPI
ablui polcst. Lavant eniin lacrymae (i) delictum , quod voce pudor est confiteri. Lacrymae ergo (2) verecundiae pariter consuluntet saluti, necerubescuntin petendo(3), et impetrant in rogando. Lacrymae , inquam , tacitae quodam modo (4) preces sunt , veniam non postulant , sed (5) merentur ., causam non dicunt , sed (6) miseri- cordiam consequuntur ; nisi quod utiliores lacrymarum precessiint, quam (7) sermonum ; quia sermo in pre- cando fallit forte , lacrjma (8) omnino non follit. Sermo enim interdum non totum profert negolium . lacryma semper totum prodit (9) afFectum. Et idco Petrus jam non utitur sermonequo (10) fefelierat, quo peccaverat, quo fidem amiserat , ne per id ei non credaturad con- fitendum , quo usus fuerat ad negandum. Ac per hoc magis vult causam suam flcre , quam dicere , et (n) quod voce negaverat , lacrymis confiteri. Invenio autem et aliudcur tacuerit Petrus , ne tam cita veniae postula- tio (12) per impudentiam plus oftenderet, quam impe- traret. Solet enim citius mereri indulgentiam , qui vere- cundius deprecatur. In omni igitur culpa ante flendum est,cpiam (1 ?)) precandum. Scimus autem (i4) hocjam exemplo fi5) , quemadmodum nostra peccata curemus. Ecce niiiil nobis Apostolus nocuit , quod negavit , ct plurimum profuit (16) , quod emendavit.
(i; Cod. IV soliis lavat eni/n lactjma. — ■.•?.) Sic cod. iv ; c;eteri enim. — (3) Sic cod. IV ; cod. xm inipedendo; cod. cxliii impendcndo. — (4) Sic cod. IV ; cajteri quemadmodum. — (5^ Sic omnes codd.; cod. iv et. — (6) Sic prorsus legendum; codd et. — ■ '7) Sic cod. iv ; c^eteri male tanquam. — (8) Sic cod. cxLiii; cajteri lacrymas. — (gj Sic cod. cxi.ni ; caelori male lacrymas... perdit. — (10) Sic cod. iv; ca?teri quod, — (11) Sic cod. xxv bene ; c.TJleri non habent et. — (i2)Sic cod. iv, excepta quod habet c/fo pro cita\ rasteri cito... postulatione. — (i3) Sic cod. iv; cjeteri et sic. — (14) Siccod. iv; caeleri uon hal)ent autem. — (r5) Sic cod. cxlui ; Cieleri raale e.vcmplum. — (ifi) Sic cod. cxlih; c;eteri profugit.
SERMO LXXVI, IN SOLEMNITATE MART. MACIIAB. OI
IV. Denique imiteniur euni dicenteni alibi.Cuni enini tertio interrogaretur i\ Domino : « Simon, amas me^ ? » respondit tertio : « Domine , tu scis quia diligo te. Ait » Dominus, Pasce ovcs meas^. » Et hoc tertio ; quod dictum est (i), ad compensationem prioris (2) profecit erroris. Qui (3) enim Dominum tertio negaverat , tertio confitetur; et quoties culpam delinquendo con- traxerat, toties gratiam diligendo conquirit (4). \idete ergo quantum fletus profuerit (5) Petro; antequam fle- ret , lapsus est ; posteaquam flevit , erectus est; et qui ante lacrymas praevaricator extitit , post lacrjmas pastor assumptus est , et alios regendos accepit, qui prius sc ipsum non rexit ; ipso adjuvante , quicum Deo Patre et Spirilu sancto vivitet reguatinsaecula saeculorum. Amen.
SERMO LXXVI. lii Solemnitate Martyrnm Machabaeoruui.
Ediictus hic Serino ex Cod. Ctiss. xii in oinnibus sduclo convenit Augustino , cujus prce se fert nonicn. Lociu> ejiis jjost sermoneniMaurinensem ccci cuni numero in solenmitate martyrum Machabceorum iii.
SYNOPSIS. I. Quos iiatura siaiul edere non poluit niuiido, lii siiaul fide 1 Joan, XXI, 17. — "^ Ibid.
(i) Sic cod. XLi et caeleri; cod. xxv non liabet est. — (-2] (.oJd. mali! comparatioiic!! . — (H) Sic cod. iv, qui male addit n Doinino; ca;lei i noii habent a Doimno, et babent apud. Cod. cxliii habet .soliis, qnod eniin Domiiio. — (4) Sic coJ. iv; cieteri conquiret. — (5; Sic codd omue.s, excepio cod. cxLiii qui male habet profuit.
4.
52 8. AllGDSTINI EPISCOPJ
j>if;miiUiir coeio. 11. Mailiahaeo! um maiiis lelicitas. 111. Ejus- 'dtiM fortitndo filios alloquentis. 1\ . Mirabilior adlmc in ul- Wmo filionHn olterendo. M . Cnnclusio.
I. 8i velimus , fratres dilectissimi , de singulis istis sanclis ac beatissimis septem fratribus , qui die una cuni sua gloriosa matre passi sunt , laudes direre , nec nos duramus loquendo, nec vos toleratis audiendo. Postremo, fratres , elsi vestra in audiendo persistat avidilas , nostra tamen dicendo faiigatur infirmitas. Quis enim , dilectis- simi , sufliciat digne laudare , digne pracdicare, etsi non die una natos , tamen per confessionem die una corona- tos? Hoc eis sancta fecit confessio , quod non potest fa- cere humana parturitio ; hoc, inquam , fecit divina gra- tia , quod non potest humana natura. Non enim potest qufecumque mulier die una generare septem fratres, quo- modo haec beata et gloriosa Machabaea genuit Christo per fidem una die septem Martjres confessores. Gaudea- mus , fratres charissimi , quia fides facit quod naturalis progenies nunquam fecit. Gaudeamus ad Dei mirabilia, laetemur ad Dei magnalia, quia quos (i) non potuitsimul edere uterus carnis, simul coronavit hodie Dominus ma- jestatis.
II. 0 fehx mater quas genuit tales, hoc est carne et charitate , mundo et Deo , saeculo et Ghristo , terrae et coelo. Sed quos primo cum tristitia et gemitu carne ge- neraverat , nunc sicut Abraham tanquam holocaustum Deo in ara fidei , cum laetitia singuios ad victimam ofFe- rebat. 0 felix mater, qu£e nullum fdiorum suorum Deum negantem, plane Christum, nullum titubantem aspexit, nullum daemoniis sacrificantem congemuit. In singulis enim et ipsa patiebatur, sedin omnibus vincentibus pro
Ci) Cod. jui quod.
SERMO LXXVI, IN SOLEMNITATE MzVRT. MACHAB. 53
se et pro illis magnifice laetabatur. 0 mulier hona , qucp facta est arbor bona ; sic enim Dominus dicit : « Arbor » bona bonos fructus facit^. » Folia et fructus istius ar- boris , fratres , verba sancta et bona facta sunt. De tali sancta arbore dicit Propbeta : « Filii tui sicut novellas » olivarum in circuitu mensae tute^.» Item , intenti estote, fratres ; arbor olivae in bycme invenitur fructuosa , in aestale opaca ; in hyeme agricolam pascit , in aestate eirefrigerium facit : oleo impinguat caputejus , umbra- culodefenditcorpusejus. Sic namque(i)dicitPropheta: « Impinguasti in oleo caput meum ^ ; » et iterum orat et dicit : « J*^go autem sicut oliva fructifera in domo Do- » mini '^.»11 unc ohvse surculum columba invenit , et ad arcam tempore diluvii cum fructurevolavit(2). Istiergo septem filii septem fructuosi sunt rami , qui tempore persecutionis inchnari non potuerunt,
III. Cum ergo videret fihos suos pro fide torqueri , frigi, incendi, et sigillatim eorum membra abscindi, tru- cidari et in vento disseminari , non timuit , non expavit, non saltem palluit. Intrepide enim stabat , quam Deus pro sua lege pugnantem fortiter corroborabat. 0 quae Deus huic beatae mulieri concessit , fratres ! quae (3) nata est in ordine temporis prior filiis, simul cum eis juncta fuit (4) Angelis , et quae fuerat mater, sancta esl soror in agone certaminis ; et quas prior nata viderat so- lem , una die cum filiis passa , conspicit Salvatorem. Ideoque cum unus junior septem fratrum (5) remansisset, vocavit eum item perditus rex, et ei ccepit oblectando , multa etiam promittendo insidiari (6) , ut a via recta
1 Matth. VII, 17. — 2 p^ai cxxvii, 3. — 3 id xxii, 5. — * Id. li, io.
(i) Cod. denique. — (2) Id. revocavit. — (3) Id. ut quce. — (4} Id. fuisset, — (5) Id. fratres. — (6j Deest vox insidiari in cod.
5 4 S. AOGUSTINI EPISCOPI
eiim tradiicoret , et a suis sanclis fratribus subdole se- pararet. Promisit primum divitias . honores, dignitales, promisit auruni , argentum , regnum, imj^erium. llle(i) autem omuia irrisil, omniaconculcavit , quia Deum toto corde dilexit. Praeparatas sunt minae , et cuncta genera tormentorum , nec sic timuit . nec ad munera declinare potuit, nec minas crudelis:)imi regis expavit. Cumtpe vidisset Antiochus rex ubique se victum et ab omnibus superatum , vocavit matrem pueri , ut persuaderet lilio suo , ne et ipse sirut fratres ejus ad majora tormnita perveniret. Dixit mulieri ut persuaderet filio suo ; sed quid habuit persuaderc illi qui remanserat , nisi qnod persuaserat illis , quos jam ad Dominum prsemiserat. Jara enim primo dixerat fdiis suis : « Fihi , nescio qno- » modo in ventrem meum apparuistis , nec ego spiritum >' et animam dedi vobis , non vultus et membra plasmavi, » sed Deus , qui fecit coelum et terram, mare ct omnia » quae in eis sunt et omnium invenit originem [a), ipse » spiritum et animam donavit , ipse vultus et membra » plasmavit , et quia modo propter sanctas leges ejus » traditis corpora vestra , sed ipse iterum vos restituet in » sua misericordia*. » Mater enim erat . hoc noverat praestare fihis suis , quae toto corde diligebat Denni.
IV, Simiramur, fratres, Abraham sanctum , qui Deo obtulit fihum , quanto magis haec mirabilior extitit , quae una die septem filios martyres ad Deum cuni tota devotione prsemisit. Igitur et in isto minimo filio , qui remanserat, dicebat : Tu , fili , superes mihi , tusuinma votorum meorum , tu postremus clausisti parlus meos ; rogo et obsecro , comple gaudium meum. Misericordia
• 1 Mach. VII, 2i, 23.
(i', C(iil. i"i. — ('?') C'oii. absque scnsu inqiiit tnctmiw.
SERMO LXXVI, IN SOLKMNITATE MART. MACHAB. 55
milii , inquit . mi fili , qua? te in utero mco totmensium spatio portavi ; ne uno monient<) confundas senectutem meam , ue decolores tol fratrum tuorum trophaea , ne sacrum eorum comitatum relinquas , ne consortium de- seras ; aspice , inquit , fili, in coelum ; unde spiritun et animam accepisti ; aspice in terram , quae tibi alimo- niam salutis subministravit; aspice fratres, qui collcgam expectant ; aspice matiem quae tibi lac per triennium (i j dedit. Redde mercedem pii sanguinis ; noli a fratribus separari , hortante ('i) , quae te parturivit, matre debili. Rogo, fili , temporales tibi divitias promittit Anliochus rex , temporales bonores, sed omnia videetproba, quia vana sunt , teniporalia et inania , et aeterna non sunt ; solus Deus aeternus promittit , qui neminem decipit , ne- minem faUit. Fili , recordare verba Domini Dei tui , re- cordare , inquam , c|use legisti vel audisti , quid Deus dicat per Prophetam : « Vanitas vanitatum , omnia va- «nitas^. » 0 fili , noli timere Antiochum regem , qui tuumcorpus ad tempus occidit , sed time Deum tuum , qui corpus ct animam cum tuisfratribus resuscitabit.Vos itaque mihi septem dierum lumina Deus dedit , jam sextum diem conclusi ; quia sextum hunc fratrem (3) ad Dominum praemisi , ei: omnium opera valde bona vidi ; debes et tu , fili , ut quae in illis sex Ia])oravi , in te sep- timo requiescam. Quia et Dominus Deus , ad quem curritis et pergilis , septimo die requievit ab omnibus operibus suis, et ego rcquiescarn ab omnibus lacrymis meis. Taliergo et isto materno hortamento (4) admoni- tus , repletus Spiritu sancto , ait : « Quem speralis? » quem sustinctis ? non consentio neque obedio imperio
' Eccli. 1,2.
(i) Cod. male addit teinpus. — (9) Cod. cetate. — (3) Cod. sexttim hos fratres, — (4; Cod. or/tninento.
56 S. AUGISTINI EPISCOPl
> filsi regis, sed obedio Deo'^. » et caetera quae audistis. ^gitnr et iste mundus et purus spiritum tradidit. Post Dmnes mortua est mater , mortua in mundo , sed vivit Deo ; uon enim mori potuit . quae fdios suos pro amore l)ei martyrium perpeti fecit. Omnes enim vivuntsub ara coelorum , quia non est Deus mortuorum , sed vivorum. Y. Ergo , fratres , antiquijusti proillis divinis sacra- mentis passi sunt. Si tres pueros et Danielem laudamus et praedicamus , quia de mensn regis contaminari nolue- runt , si istos Macbabaeos , de quibus tanta locuti sumus, et cum ingenti admiratione et fama proferimus , qui ci- bum vel escam , quibus nunc Cbristiani licite utuntur . ipsi accipere noluerunt , nos pro Cbristo , pro baptismo Cbristi , pro eucharistia Cbristi , et pro signo Cbristi . quas pati aut quae tolerare debemus ? Nam ( i ) illse fue- runt promissiones rerum complendarum , baec sunt in- dicia completarum. Tunc enim erat fides occulta , modo manifesta. Nam eadem credebant , eademque sperabant omnes sancti et justi. Sustincamus ergo et nos , fratres . quae ilH pro Deo sustinuerunt , contenmamus qu?e con- tempserunt, ut cum ipsis accipiamus vitam aetcrnan? quam speramus.
2 Mach. vn, 3o , eto, (i) Cod. cum.
SERMO LXXVir, IN NATALI B. LALRENTII MART. I. 67
SERMO LXXVII. In Natali Beati Laurentii Martyris I.
Erutus hic Sermo ex Cod, Cassin, cix , fol. 92 , et Bibi Laurent., P/ut. xiii, Cod. yin, fol. 226 ^, nihil habet (juod sancto Jugustino repugnet, cujus nomen pra^ sefert, imo et multas ejusdem sententias continet etdictiones. In Catal Bibl. Fenet, sancti Marci tom. 2 , fol. 5 1 , pariter indi- catur, et asterisco distinguilur, tanquam nondunt editus. Sit post sermonem Benedictinorum cccv cum numero in Natali sancti Laurentii v.
SYNOPSIS.
I, Sancti Laurentii victoria de inundo relata. II. Fortitudo ejus imitanda.
I. Inter laurigeros confessores , quos ad coelum pro- vexit perennisgloria triumphatorum, sanctus Laurentius vario decoris fulgore coruscat; quoniam et leviticam can- didam et martyralem sortitus est in passione coronam. Quosdam igitur sanguis roseus cruentavit, alios flamma tanquam infornace succendit; in his f i) rutiius, in istis purpureus color refulsit. Inter omnes beatus Jjauren- tiuspahiiisversicoloribus radiavit, sicque verbera, ignis, et gkdius, et omnis officina saevitiae laudis titulos marty- ribus pepererunt , quoniam non sunt ia certamine victi sed ascenderunt e saeculo coronati, Quid igitur dolor ? quid poena? quidmors hoministerrestris?Vicit vos fides, superavit vos martyrum fortitudo. Jam non potestis ti- meri post finem. Provexistis martyres, non vicistis. Eva-
(i^ Sic cod. viii ; cod. cix Ulis,
58 S. AUGUSTINI EPISCOPI
nuit virtQS vestra. Facta sunt de vobis lucrativa coin- mercia , ut per vos iretur ad gloriam , quia tenuerunt Martyres in passioiie constantiam. « En (0 ubi est, mors, » vicloria tua ? ubi est, mors , aculeustuus^ ? » Totum frangit qui mori (2) nontimet; totum superat qui ad Cbristum moriendo feslinat. Non enim polest formidare poenam qui se scit a morte transiturum advitam. Quo- modo(3) igitur beatusLaurentius illa supplici,, , illa in- cendia superaret , nisi cuperet ad coelorum palatia laeta migrare ? iNoverat namque victurum ( \)se csse post funus. post ignem refrigeria reperturum. Solvebatur namque corpus ejus, et defliiebat ardentibus prunis ; exustum ibat in cineres et favillas , quod de terra fuerat procreatum. Reddebat miserae genitrici partum suum, refundebat li- mosse matri vasculum suum. Quod de terra acceperat , terrae reddebat ; quod de bumo increverat, flamma con- flabat. Quid igitur inter baec tormenta spiritus faciebnt. nisi ad coeli partes subvolabat (o) '■ Non enim poterat anima igne terreri , quia in carne non poterat supernri. Vox ergo 6) omnium Martyrum illa est , quee canitur in Psahno : « Anima noslra sicut passer iiberata est de » muscipuia venantium. Muscipula contrita est ('y) , et » nos bberati sumus (8). Adjutorium nostrum in no- » mine Domini, qui fecit c«lum et terram'^. » Cremata igiturest angusta etfragilis corporis cavea , et sicut pas- ser de vinculis evasit, Mart^ris anima liberata est , re- ceptura in fme corpus suum , quia Deus artifpx. qui dig- natus est bominis annumerare capillos , spopondit nibi! eidem ipsi corpori periturum : « Capillus , inquit . de » capite vestro non peribit^. »
' r Cor. xv, 55. — 2 psal. c.\xiii, 7,8. — ^ j^uc. xxi, 18, (i) Cod. VIII, hcii .' — (2, Sic cod. viii; deesi mori in coJ, cix. — (3) CodJ. male quando. — (,',) Sii; cod. vm ; cod. cix victorein. — fSj Desunt htec in cod. cix. — (fi) Cod. VIII igiciir. — (7) Id. jnuscipiilce coniritce sunt. — (8) Vide Augtist. Enairat. in Psal. cxxm, nuni. 12 , ul)i eadem tilitiir vi i«i>ne.
SERMO LXXVir, IN NATALI B. LAURENTII MART. 1. 5g
11. Erubesce jam , incretlule Manicliaee , qui resurrec- donem futuraai essc diiridis. Chrislus dixit, Deus dixit ( i ), Veritas dixit, quae (2} nientiri non potuit, liominis nequi- dem capillum esse periturum. iSon potest discuti , quod Omnipotens voluit polliceri. Nec est animarum , ut Plato putavit, in alia corpora (3) transitus, quia non potest esse homo asinus aut camelus, sed (4) erit unusquisque homi- num in suo corpore judicandus. Lt video , perfide , quia
(5) non vis credere , times resurgere. Sed vehs nohs, necesse est ut resurgas , et agnoscas vera esse quae ne- gas ((i). Ccdo paci ejus, praeteriens contradictionis ve- tustissimam fecem. 7'unc , homo , compendio vadis ad coelum , si nolueris dechnare martyrium. Seu vehs, seu uohs , eris in isto saeculo moriturus. Quid igitur dubitas pati pro Cliristo, qui te nosti minime duraturum in mundo(7). Laudemus ergo,fratres charissimi, ethonore- mus Laurentium sanctum , qui pretiosam fidei margari- tam etiam inter fumiferas flammas servavit illaesam. Om- nes igitur divitiae, et omnis census, gemmarumque decor et lapidum multicolor pulchritudo , aut ante mortem eripitur, aut certe , si usque ad mortem servatur, taraen in ipsa morte penitus non tenetur. Thesaurus vero fidei, cui nuUae opes potuerunt comparari , in baptismo ac- quiritur, in passioneservatur (8), post passionem immor- tahter possidetur. Hic igitur aurum, inter (9) tormenta si confessus fueris , perdis ; si negaveris , servas. Ibi Christum inter uncatos torvosque (10) carnifices tunc perdis , si negaveris ; si vero confitearis , acquiris (11) martjrii palmam.
(r) Desuut haec io cod vm. — (2) Cod. cix qni. — (3) Sic cod. tiii ; cod. cix corporiim. — (4) Sic cod. viii ; cod. cix sic, — (5) Cod. viii qui. —
(6) Desunl haec in cod. vm, et sequens seuteulia iu cod. cix. — (7) Cod. male natndum. — (8) Dtsunl h.ee iii cod. cix. — (9) Sic cod. viii ; cod. cix in. — (10) Cod. VIII inter liocKos. — (i i) Sequeutia desunt in cod. viii.
6o S. AUGCSTINI EPISCOPI
SERMO LXXVIII. In Natali Beati Laurentii Martyris II.
Ideni dicendum indetiir de hoc Sermone ac de prcecedenti , utpote qui legatur in eodem Cod. Cass. cix, fol. 98« tergo. Sit locus ejus post prcecedentetn cum numero in Nataii beati Laurentii vi.
SYNOPSIS.
Sancti Laurentii invicla fprtitudo.
PosT Apostolorum victoriam , laetus Laurentius ag-^ gressus est pugnam , et consecutus est coronam ; erat enim in Ecclesia praeditus officio Levitarum.Cum ei pas- sionis gloriosum tempus advenisset, cumque ab eo sacri- legus judex opes Ecclesiae inquireret deferendas , statim beatus Laurentius pauperes jussit adduci , quorum mar nus , coUocato in coelo thesauro , crebris transmissioni^ bus adimplebat. Ille vero insaniae suae ira commotus , in auxilium saevitiae suae flammas advocat ; et commenta perquirit, atque diversis poenis affectum, ignibusbeatum Martyrem praecipit concremari. Torquetur, tunditur , exuritur, et distentis membris crescit ad poenam. Quid agis? quid laboras? quid aestuas , judex ? Primum , si poles , animum qui ardet extingue, et tunc dcmum Mar- tyris corpus incende. Quid carnem persequeris confiten- tis ? Puni , si potes , fortitudinem tolerantis. Praestas, et nescis ; consulis , et ignoras. Nam deposita sarcina cor-
SEKMO LXXVIII, IN NATALl BEATI LALRENTII II. 6l
poris , Martyr uoster cxpeditior volat ad ccjelum, cui, dum caro paulatim absumitur, animi vircs augentur. Adminiculum ergo ]\Jartjri praestas; namque optat de- ])Oucre carnem , quam se novit cum mortalibus babere communem. Legimus autem , fralres cbarissimi , quod vasa figuH probat fornax^. Yere iste in se (^bristi fabri- cam custodivit, qui super fornacis incendia securus occu- buit. Ardebat caro ejus , sed vigilabat interior spiritus ejus. Vas illud sanctum , quod hauseratdefonte secretum, etiam in igncgestabat. Nam dilmse coctum exunaparte corporis prasvidissct , ct abam vabdam offerre (i) fiesti- nabat. Cupiens videbcet per arma justitiaedextralaevaque probari^, sic ait : Girate me , et comedite, quia coctum est. Magnavirtusfidei,fratres; scdintrinsecus forma cba- ritalis ardebat, quisic de incendiosuo(2) illato ridebat. Nam attaminare non potuit perseculor, quod Dominicae meusee fuerat consecratum ; et jejuna remansit impietas, quia Cbristi fidem eorum abnegavcrat vanitas. Glorio- sum aulem et extremum cum fide direxit spiritum , quem passio atque victoria levavit ad Jesum Cbristura Domi- num nostrum.
' Eccli, xxvii, 6. — 2 2 Cor. vi , 7,
(i) Deest verbum of/erre in cod. — (2) Forte sibi.
62 S. ADGCSTINI EPISCOFI
SERMO I.XXIX. Iii Decollatione Sai)cti Joannis Baptisi.T 1.
Serino isle legitur iit Cod. Cass. cxxiii,/o/. loo, sine ti- iulo et sine noniine. Sed prcecedens ad sanctwn Auyuslinuni rejertur , et sequens qid idem argiimentuni ciiin eodeni stylo iisdenique sententiis tractat , heato Doctori pariter tribuitur. Passini aliunde occurrunt sententiarnin nienibra Aui^usti- niano uiore inter se opposita , quanquani et qmedani solito elcgantiora liinc et inde appareant. .Jncipitcs diutius luesi- inus, utruin hunc foptuin Auguslini dicerenuis necne- sed re attentius perpensa ,, propter locuin quem in inanuscripto oc- cupat inter duos sancti J ugustini sermones , eorumque siini- litudinem in scribendo , illum authenticiim habere satiiis duxinms , cuin prcesertiin beato Doctore non indignis seii- tentiis scaturiat. Mendosus codex et in inultis corrii^endus : quin et in aliquo dejiciens. Locus ejus in editis post senno- nein Maurincnsein cccynicum niunero in Decollatione sancti Joannis Baptista^ iii.
SYNOPSIS.
I. Dies natalis Joaunis potius quani Herodis. il. Coavivii appaiatus. III. Regis et ipsius convivaruni tutpis ebrietas.
IV. Saltans Herodiadis filia oaput Joannis abstindi procurat.
V. Epilogus.
L Natali autem facto Herodis (\), saltavit lilia He- rodiadis in medio , et placuit Herodi. Dies , qua gcnitus
(r) Cod. male Herodes.
SERMO LXXIX, IN DliCOLLATlONE S. JOANNJS BAPT. I. 63
est, non ipsi sceleialissinio lantuni grata luit quantum Joanni Baptistse , qui tum j)assus est. Plusestenim Deo renasci , quam diabolo generari. Noii ergo fuit iiatalis regis impii , sed Prophetae , quia illo die manifeslum est Baptistam aeternitatem consecutum ruisse,quo passus est , et Herodem mortem incidisse , quo natus est. Lu- gubris homini et acerba plurimumdies, qua.' illum et in lucem primitus produxit , et usque ad id temporis reser- vavit , in quo non misericordiae aut mansuetudinis ho- nestarelur testimonio , sed horrendas crudehtatis defor- maretur exempJo. Incluso Joanne in carcere , tanquam injustae increpationis persona religata, quia amara sunt male viventibus praecepta justitiae , Herodes quia vetiti admissi nem.o eum rcdargueret(i),J8elabatur. Quis autem Propheta damnato , qui factum notabat ilhcitum , Te- trarcham superbum libere aut reprehenderet , aut ad- moneret, cum et poenaessetproposita hbertati, etmoris sit contra fas et decus etiam iniquis regibus adulari?
11. JNec longum tempus ; ecce dies regii natalis adven- tat ; gaudere Herodes, libenler accipere vitae suae cursum tendi, annorumspatiapropagari. INescia hominum mens, quae dum aut praesentibus oblectatur, aut prosperis , nec futura praevidet , nec adversa. Contiimo regali luxu splendida domus exornatur interius , ac mediis tectis cruenta convivia prasparantur ; velantur postes festis frondibus, pingunturparietes floribus, et coronis renide- bant atria funesta et horrida (2), virebant tecta nemo- rosa. Sic omnia vernabant composita per artem , ut na- turalem gratiam mentirentur. iNon fuerunt haec delicigR Herodis, sed Joannis. Haec bene olentium florum amoeni-
(i) Cod. male redargnere ; legeiidiim mauifeste rednrgueret , uisi lorle desit aliquod verbum, v. g. redarguere auUebat.—- (2) Cod. horbida; lorle herbida.
64 S. AUGIJSTINI EPISCOPJ
tasnon regi procurala i i j, sed niartyri; instruit itaque (os) aniple magnificeque Iricliniurn Juclaicaegentis tyrannus, netanlo (3)... niinus fieretjucunda soletnnitas, sidivitias suas atqueopes detracfasset publicare conviviis. Multa et lautasupellex constituitur inaspectu; stupendi quoque ponderis (/j) et artificii vasa exponuntur (5), ut Herodes se non solum luxuriosum proderet , verum et ostenderet copiosum , nec solum amicorum et clientum suorum fa- mem opimis eximeret alimentis , sed diversarum rerum pulchritudine oculos satiaret ; lunc demum convivium probaretur, ubietcibis expleretur corpus, et variis mira- culis recumbentium pasceretur oblutus. Igitur ubi invi- tali frequentes per limina laeta conveniunt solito matu- rius. quia et famem meliebatur diabolus, et bumanum sanguinem sitiebat , discubuere cuncti , superbumetos- trum pictis promitur in tboris ; inferunlur escae ofiicio ministrorum , mensae dapibus oncrantur, et quamvis nutritae omnibus elementis epulse non deessent , adbuc inopis Herodis convivium sordebat egenum , quia crude- litas quod devoraret aut ederet non habebat.
111. Jacetipse rex inter primos alto strato recumbens, feralis prolixitate convivii cubito jam defesso , poculis ingurgitatus innumeris , in quo nec mens , nec pes suum officium gereret si consurgere voluisset. Omnesenimvi- dentur bene sobrii dum recumbunt, venas corporis mero, non sanguine plenas gerentes, qaorum hebetaretursensus, et , vino oculis lacrymantibus , caligaret aspectus. Quis enim pot«st credere Herodem honestos habuisse consor-
(t) In cod. perperam; desunt verba non regi — (a) Coi male imtrui^ ita quod, etc. — (3') Deest verhiim in manuscripto forte ipsis. — (4) Cod. stupidi ponderis. — (5) Hic sine ratione repetitur in codice et ponderis, quod evidenter amaaueDsis errore abuodat.
SERMO LXXIX, IN DECOLLATIONE S. JOANxMS BAPT. 1. 65
tes, cum alius e convivis icgaleui vomeret in mensam , alius esculenlis frustis viiium redoJentibus uiclinium re- gis impleret, nonnulli jacerent sepulti somno et vino , nec mentis coiupotes , nec salutis ; inter alios praelium gereretur pro ebrietalis victoria , non pro temulatione virtutis ; cum ille in aniicum scjphum jaceret , bic ad- versus convivas magno cratere(i) pugnaret ? Mirum est spectaculum certaminis vinolenti , non in domo regis , sed in popina cauponis. Credo , egregius judaiccT gentis praepositus niilitibus suis bujusmodi concesseratpotesta- tem , ut non telis dimicarcnt ipso praesente , sed poculis, et qui bellum bostilc non noverat , domesticam sibi pug- nam de temulentis civibus exbibebat. (Juanta in illo con- Mvio turpitudo ? Quae procacitas obscoena verborum , cum maderent pavimenta vino , et personarent omnia vocibus ebriorum ? Quis enira conviva (2), quis famulus, aut regismeminisset, aut domini ? Cum auctor verecun- diae dissolvitur in lasciviam , manifestum est quod nemo teneat disciplinam.
JV. Inter bafcinverecundiae ludicra, filia lierodiadis ingreditur tota mollis, et fracta, ut non coliiberet luxu- riam , sed doceret. Nihil ex matre adultera vel probum didicerat , vel pudicum. Rex virginem , etsi corpore, non pudore, adhortatur ut saltet, immemor regiae gravi- talis , paterni rigoris oblitus ; cujus partes erant licen- tiam puellarem pro imperio coercere. ipse dissolulionis faces et fomitem ministrabat, largiturum secum jura- mento pollicens quod petiisset. lllecta praemiis puella . non differt; matre(3) connivente dissolvitur ; statim tor- queturad insanos circuitus, celeres vertiturin rotalus(4),
(i) Cod. male crate repugnaret, — (2) Id. perperam uonvivia. — (3) Id. patre. — (4) Id. irroraciis.
cxxxi bis, 5
66 8. AUGUSTINI EPISCOPl
nunc tlexo ;kI pedes ialere ^i) incurvala , nunc supino in terguni rapite recurva, cum delicalos sinus, et vestem gereret corporis creditricem (2), per sublime alternatis brachiis cymbala rauca (3 circumferens , et vix loco staret, vix pedum vesligiis inhaereret , incompositosjac- tata per motus. Infelix virgo , insana dementia compre- hensa, et menle insaniebat et corpore, quaenon ageretur proprio membrorum flexu , sed diaboli circumferretur instinctu. Nemo saltat sobrius, nisi forte insanit(4)- in- finita Herodiadis (5) culpa ; nisi furens , filia ipsius non placebat. Exultat rex; in proprio dedecorelaetatur. Ubi honestates legum ? ubi pudoris jura verecunda? In con- vivio regis laudem meretur omnium vitiorum comes ex- trema exaltatio ; puella arte non placuit , sed furore : nequeenim usus per intus [sic) insani tenax promissi rex, et conditionis propositae, fidei mercedem abjurarepotuil consilium meretricis, tanquara si evaderet crimen , cura abstulisset necessariae increpationis auctorem ((i). Aurum luxuriosa virgo non postulat , cum utique meiius convi- viviis paternis commendari possit. Ornata dum saltat , nihilde omnibus , nihil de facultatibus concupiscit. Cu- piditatem avaritiae atque ambitum puellarem crudelitas vicit , transcendit immanitas. Igitur in Joannis caput , humanum insidiatur (7) in sanguinem , eo quod gravis erat diabolo metator Christi , prcnedicator poenitentice , petitor incesti. Malorum veterum fama , non emenda- tione aliqua exiinguitur, sed atrociori scelere cumulatur. Haud (8) invitus Herodesconsensitad horaicidium, quia
(i) Coil. nvAe Jlexos ad pedes lateres, — (2) Creditricem; tarte redditn— cem, id est, (jnce corporis formas nstentando reddebat — (3) Cod. ractia. —
(4) Cicer. in Orat. pro Murena : Nemo fere saltat sobrins, nisi insaniis. —
(5) Cod. male Herodis. — (6) Sic cod. in quo aliquid necessario desideratur, — (7) Cod. initiatiir. — (8) Id, male aut
SERMO LXXIX , IN DECOLLATIONE S. JOANNIS RAPT. I. 67
cum uxore fratris lenirro niedilabatur inccstuni. Soluni, inquani , Joannis capul sallatrix puella, instigata monitu mairis, expostulat. Quid «caputviri qui Cbrislus est, » luxuriosa insequitur Synagoga ? Gladio spiculatoris ab- scissum Baptista^ caput ad triclinium carnificis atFertur, adbuc quodammodo Cbristum praedicans. adbuc He- rodem moribunda bngua castigans. Ictu subiti vubieris color confusus(i) errabatin vultu , nec totum ruborem viventis excluserat pallor occisi. Nanisi integrum bomi- nem repentina mors diripuerat , in ore Joannis non niJiil residebat ex vita.
V. O mensam execrabilem ! o convivium detestandum, ubi hominis morte luditur, ubi Prophetae internecione saltatur, et pretium voluptatis sanguis humanus est, Pro- pbetae caput ad epubirum vicem convivantibus exhibe- tur, etsitiens non vino proluitur, sed cruore! Furiosa cae- citas ! Joannes sanctus in boc martyrio vitae aeternEeprae- mium meruit, et Herodes ad exolvcnda Martyribus inflicta (q) suppbcia , judicium Dei vivus incuriit.
(1) Coil. color iion Jiisiu. — 2) Vox in/licta u'eesl iu coJice, fjui liiani faabet exoivcndnin.
5.
68 8. AUGUSTINI EPISCOPI
SERMO LXXX. In Decollatione Sancti Joannis RaptisttT I[.
Hic sermo habetur iii Cod. Cass. cxxin , /o/. i5o, ciim noinine sancli Jugiistiiii episcopi. yiccedit ad aiictoritaiem codicis , (iiiod textus evangelici eodeni modo., licet diverso ac Vidgata laiidentiir, et pares occurrant senlcntia' dc serpeiiti- nihus etcoliimha. Ejusdem auctoris esse ac prcecedentem ma- nifeste argiiit cogilationum et stjli conformitas. Ejus locus post prcecedentem ciim nuincro in Decollatione sancti Joan- nis IV.
SYNOPSIS.
I. Christiani oves inter lupos. JI. S nctus Joannes propter justani correptiouem iu carcereni dejicitur. III. Herodiadis fi— liaj voluptuosa saltatio. IV. Herodes erga puellam leno, erga Joanuem lioniicida, divinis iu mortem corripitur judiciis.
1. Ita placuit Redemptori et Salvatori nostro Jesu Christo, ut non solum a morte nos liberaverit, sedetiam quemaclmodumconversationem nostram custodiamus sa- cris eloquiis Evangeliorum suorum docucritacprasceperit. Sic enim ait : « Ecce mitto vos sicut oves in medio lupo- y> rum^. ^» Magna nostra felicitas quando Deus noster de nobis ita sensit , quod ovium simplicitatem , si recte Deo vivamus , habere possimus , quia ipse est pastor ovium et magister, sicut in alio loco testatur : « Ego sum pas- » tor bonus ; bonus pastor animam suam ponit pro ovi-
iMatih.x, i6.
SKRMO LXXX, m DEGOLLATIONE S. JOANNIS BAPT. II. 69
w bus suis ^. >> Merilo itaque Discipulos propler innocen- tiam sanclae vitas ovihus comparavit ; lupos autem eos significat , qui post passionem Doniini (i) Apostolos , et universos fideles in Christo credentes crudehter persecuti sunt. Inter quos qualiter ambuLare debeamus, quasi pius pastor praemonet dicendo : « Estote, iiiquit, asluti sicut » serpentes , et (2) simphces sicut columbae^.)^ Vult ergo Dominus (3), ut sicut columbae sunt sine dolo et sine felle , nec meminerunt iracundiee, sic et nos sine dolo malitiae, et sinefelle, quod est amaritudo peccati, obHti iracundiae et injuriarum , in j^raesenti saeculo ita humih- ter vivamus , ut promissa divina praemia merito capia- mus. Et « Astuti , inquit , sicut serpentes*. ^ Astutia seipentis (4) cimctis hominibus cognita est. Nam si forte devenerit in manus volentis se occidere , totum corpus suum phigis et vulneribus tradit , et nihil aliud omni (5) astutia servat, nisi caput suum integrum cuslodiat (6). Ad quod exemplum astutiae et nos provocamur , ut , si tempore persecutionis in manibus inimicorum deveneri- mus, pro capite nostro, id est, pro Fiho Dei Ghristo Do mino nostro totum corpus tormentis et supphciis , etiam ipsi morti subjiciamus.
II. Denique sanctus -loannes Baptista , cujus etiam natalem adjuvante (^hristo hodie celebramus, cum tota membra corporis sui caput amitterent , gaudebat in sinu ("7) perfectae deitatis recumbere. Herodes namque
* Joan. xt, II. — 2]viattij x, ifi. -- 3 Ibid.
(i) In codice aljrasa videutur : Propter FiUiim Dei. — (2) Haec verba astuti sicut serpeiites de.iuut in codice, sed coutextu evidenter requirunlur. — , 3^Vide Sermouein lxiv, n 3 el 4, ujji textas iisdein verbis iandatur, e! unde eaedem rccurrunt sententiae. — (4) Haec verba astutia serpentis desunt in coJice, sedsen.su ij.so restituuntur, — (5j Cod. male doini. — (6) Videin (juastionum xvu in Evaugelium Matthcei lil)ro, quaestionem viii. — (7) Cod. niale in s*^.
70 S. ALGLSTIiM EFISCOPl
ciini ferarum ritu fraternuin connubium ardore libidinis temerasset. tunc temporis veridicus sanctus Joannesnon hoc licere regi iil)ere pronuntiavit. Quod rcx lege sua prohiberct . admonuit eum ne laceret contra legem , ut sua ipse jura caJcaret, ne ipsum potiuslegeset juradam- narent, sileges ipse(Oveldecreta sua damnaret. lllo ergo ternpore , ne sancli Joannis publica , ac libera , ac justa contradictio staret , correptus jussione nefandi regis , in carcerem obscurum detruditur, ubisola illum lex divina servaret. Acceditetiam quoderat ipsi (2) sacrilegoregina- talitius dies.et accersendo proceres et potentes, saciilegce nientis sociis ncfandum convivium apparavit (3), et lit circus domus regis, ut ita dixerim.
III. Filia regis ingreditur, qu^ virgineum pudorem , membra dum frangeret, solvit. Jurat prolinuspater per ebria discumbentium capita , suumque clypeum protes- tatur, ut inter ludicras saltationes et flcxus quidquid filia postulasset , acciperet, At ecce , cum in pulvere adulte- rino iuter infulas molles gestus solutiones exprimeret , solvitur e capite compositus crinis; credo, ut disperso vel errante per genas (4) capillo, lugere prius disceret, quam ridere. In isto ergo sugge&tu saltatricis cantat organum . fistula sibilat; sonat tibia cum patris nomine, patris im- buta dedecore; teneris tamen vestibus nuda, qucr*sedae- moniaca mente vestierat , ut colore vestis magis corpus pingeret, quoludebat. Nunc arcuatum latusspectantium flectebat in oculos , nunc pectus, amplexu defectior (5). jactabat in viros, et per nauseam resupinae cervicis col- lum discumbentibus praemittebat; nunc seipsarespiciens,
(i) Cod. perpfram, ipsis. — (2^, Id. perperam ipsis. — (3) Id. appandt. — 4y Id. genus. — (5j Phrasis ista difficilis et forsitau inendosa. Sensiim esse crediderim : Amplexu in defeccionem cadens. Si qiiis meliorem inveuiat sig- nificauonem , hanc libeuter ampleclemur.
8ERM0 LXXX, IN DECOLLATIONE S JOANNIS BAPT. II. 7I
nunc illum qui cam amplius respiceret , mirabatur; nunc elevatisoculis clcflucbat(i)incalces, nunc contrahcbatur in rugam , et dum frontem detegit, brachium fastidiendo nudat. Moechabantur, credite . discumbentes, qui cum flexu incurvatae mulieris capita libidinosaquassabant (a). 0 mulior. oregisfilia, quae cum saltare virgo coepisses(3), tantos in adulterio generis et pudoris per lenonesoculos fecisti maritos , placuisti infelix omnibus vitiorum ma- gistris, et quod est amplius prodiga sacrilegis amatoribus placuisti.
IV. Proh nefas ! leno pater est , et nuflus accusat. Ac- cusant te leges , accusant te tormenla , vel quibus chara pudicitia est , vox accusat te mariti. Certe ut honestius aliquid sentiam , etsi filiam paterna reverentia turpiter non respexit , tamen quod saltavit , et leno pater, et in- cestusamavit. Mirumsi castitas sic decorata est. 0 pater, amplectere uxorem fralris , parentem sanguinis libidini mancipasti. Docebat, inquam, tecaputJoannisappetere, qui dicta Martyris respuebas , cui fehxcastitas non pla- ccbat. 0 genus , o mores , o nomen , o error insanabiHs ! Merito ergo te , sicut legimus in Scripturis divinis « Per » artus putribiles vermes depasti sunt^. » Fihara tuara glacies decollavit (4) , uxorem proculam (5) caecitas in- terfecit. Sic blasphemus eliditur, siciniquitas sepelitur , sic sanctitas vindicatur (6). Nam nos , qui amatores su- mus castitatis et pacis , rogemus omnes , ut ab omni uos illecebra custodire dignetur. Amen.
' Act. xti, 23.
(i) Sic cod. Forte quod melius : lUos deflectebat in calces. — (2) Cod. mcechabatiir... qitassabat ; forle per scribentis errorem. — (3) Cod. cayjw- set, — (4) Sic cod. ; forte decalvavit. — (5) Prociihis ille dicitur qui natus est patre absente , vel a patre proi;resso aelate. — (6; Hic error manifestus deprehenditiir ; tres enim fueruutHerodes; primus quidem qui dicitur Mag
79 S. AUGUSTINI EPISCOP!
SERMO LXXXJ.
In Natali Sanctoriim Martyiiim Felicis (i), et Adaucti (2) I.
Hic sej-nio educitur ex Cod, Cass.wi, Jol. 265, uihilque hahet quod sancto repugnet Augustino. Locus ejus post proe- cedentem.
SYNOPSIS. I. Felix veiefelix. II. Ojnnein superavit mundifelicitateni.
I. Beatum martjrem (3) et intersuspendia fortem, et inter tormenta felicem, hoc merito, quod vocabulo, hoc nomine, quod honore, pio cuncti vencremur ohsequio, et continuis studiis frequentius honoremus. Non hic auro vel argenlo censuque caduco fehx , aut fastigio po-
niis , el <|iii puiTos Hebr;toriim occidi jussit, ut Messiam iiiterficeret ; liir vermibus conoyus interiit post annos rtgni qiiadraginta ; secuiiclus, qui coguoniiniljalur Anlipas, et (|ui Joannis BaplisUe interfcctor, LugJunuiii postea relegatiis , ibideni eum HerodiaJe niiscre defunctus est ; lerlius dcni- •.[uequi vocabalur Agripj)a, et dequo ioquunlur Aposlolorum Acltis, xu, '2 3, Hic autem ultinius sedulo distingucudus est abeoqui Joanucm Baptislani interemit. F!rror autem iste, uon solum noii dbslatquiu sermo noster S. Aii- giistino tiilnialur, seJ fiotiiis ejiis aulbeiiticitatem confirmat, cuni de duobus Herodibus sohiminodo loquatur beatus Doctor, ut legere cst in libro al I)o- naiistas, cap. xni, u. 17. — (i) De Felice inartyre mulla babet Augiislinus in Enarmt. in l'-:il. cxwu. SeJ bic non iJcm est ac ille dc quo hic ag li!;'. cl qiii Roma' tiilil niaitvrium. Vidc iiiartyiologium Roinair.im ad 3o Au: ii.-ti — (2) Sic lcgeiiJiim ; cod. ma!e Aui^Jatl. — (.'5) CoJ. bentus lu nt^r.
8ERM0 LXXXI, IN NATALI S. MARTYRUM FELICTS, ETC. ^3
testatis; liic vere ( i ) sublimis. Non eum blattea (2) plura conspicuum , aut familiae distinctae greges , pompaque superba beatum , sed cruor protiosum purpureumque fe- cerat , et coelestis reddebat gratia candidatum. Vario igitur sancta anima pingebatur ornatu. Fulgebat Chris- tus in capite. Roseus cruor non horrebat , sed micabat in corpore ; pulchra reddebat membra martyris , non ungula carnificis , sed decor rubicundus , quia saevilia persequentis gloriam non potuit maculare Felicis.
II. Cedant (3) nunc insignes procerum trabas , ce- dant lapidum pretia , cedat (4) turba gemmarum. Plus pensat cruor mundus (5) quam totus mundus. Amphus valet stilla fusi sanguinis pro nomine Salvaloris, quam tota saecuUmagnitudo, cum regnis et apparitoribus suis. Appende nunc iu statera justitiae fragiles opes et Marty- rura vires ; evolantes fumos potentiae saecularis, et peren- nem gloriam confessoris. Ipsam dealbatse prosperitatis faciem, nostrae causae producimus testem ; quae nihil ahud appetit simuLando veritatem , quam se ab omnibus praedicari fehccm. Intuemur ocuhs, inter theatra plau- dentia, dira certamina, qua^ subrecti martyres turbisla- cescentibus exhibebant Non ibi ferarum classes , sed pios Christianorum greges (6) producebant ad pugnam. Laniabatur sine crimine corpus , et populus acclama- bat insanus.Tendebantur equuleis membra pendentia, et cruenti carnificis manus fodebant prostratorum (7) un- guhsIatera.Torquebat hominempoena, etnon erat culpa. Quem ita reddiderit natura ferocem , ut cruciari cupiat innocentem ?
fi) Cod. absque seiisu increte. — (2) Blattea vox derivata e\ blatta , vermiculo quo purpura tingebatur, postea vero pro ipsa purpura, vel pur- pureo colore usurpata. Vetiautins Fortunatus , t. i , f. Sg , in notis studio P. Luchi editis. — 3) Cod. male sciebant. — (4I Id. cedanc. — (5) Id. miindinn, et antea penset. — (6j Id. piis... gregibiis. — (7) \A, fiindehant prostratos.
74 S. ADGUSTINI EPISCOPI
SERMO LXXXIl.
In Natali Sanctoruiu Martyriim Felicis et Adaucti II.
Vide notam proefiaam serinoni prcecedenti , qui hunc ip- sum antecedit in eodem cod. et eodem fol. Locus ejus post prcecedentem.
SYNOPSIS.
I. Felicis nomen prsescientia Dei Felici impositum. II. Felix ejus victoria.
I. Felix dies, incljta et honorabilis, dies sseculis (i) celebranda , dies quae cumnoniine sacro concurrit, et Felicem coronando perfecit. Quid isto Fclice felicius(2)? Quem cum materna viscera in istam infunderent lucem, tunc Christus adnotabat in coelo felicem. Adumbratum est prgesagium in vocabulo , claruitveritas intriumpbo ; et sic certum quia nostrum nibildeperit Deo , atqueom- ne datum optimum , et omne donum perfectum^ pendet ex illo. Ipsevoluit appellari Febcem , quem prEclegerat martyrem ; ipse Hnguam parentum voluit propbetare , qui Febcem jam decreverat coronare. Sic Jeremias Deo nalus, ante quamnativitatis sumpsisset initium. Laborat inter perfidos, periclitatur inter incredulos , affligitur inter impios ; bos patitur cives ingratos , quos furibun-
• Jacob. I, 17.
(i) Cod. sceculi. — (2) Vide Auguslin Euarrat. in Psal. cxxvn, num. 6 de nomiue Felicis, licet hic Felix non sit idem ac iile de quo iiic agitur.
SERMO L75XXII, IN NATALI S. MARTYRUM FELICI9, ETC. 76
dos sustinet fratres. Et cum sic Judaea frcnierel , et ad- versus Dei Prophetam (i) insaniret , rabidusque ut ca- nis (2) aesluaret, non potuit delerc Judaeus quod scrip- serat Dcus ; ncc (3) valuit sul)ripcrc liumana machinatio, quod divina fuderat (4) electio. « Priusquam te , inquit, » formarem , in utero novi te , et antequam cxires de » vulva , sanctificavi te , et prophetam gentibus (5) po- » sui te'. " O divinag vohmtatis immutabihs ordo, et invicta potentia ! Facit (6) esse , quod vult ; eligit ante- quam formet; sanctificat antequam creet ; placet insti- tuere quod dihgat; jubet nasci quod regat. Quid contra haec caeca mens hominum mentitur ? quid contra coelum mahtia debihs et infirma conatur? Patiebatur sanctus Jeremias inter propinquos cognatosque pericula, et di- vina non potuit immutari sententia.
II. Veniamus nunc ad fortem mihtem et felicem , in quo est divini forma judicii. Incertum igitur penes ho- mines (-y) erat, quod de iho tegcrent seterni sccreta con- sihi. Saeviebant frustra et persecutor et carnifex. « Qui » autem habitat in coelis irridebat eos , et Dominus sub- » sannabat eos?.» Cruciabant (8) se fnrore suo insanae mentes (9);internisdoloribuslaniabantur(io),quia con- fessorem Dei superare non poternnt. Hinc pudor ungu- las, inde flammas cordi furor admovebat (i i). Torque- bantur illi , qui se torquere putabant , et nodis indisso- lubilibus alligati , rabidis stridoribus infremebant , quia et faciebant Martyrem, etnon poterantsuperarc Fclicem. Augcbant gioriam , cujus excogitaverant poenam; vide-
• Jerem. i , 5. — ^ Psal. xxxiv, i6.
(i) CoJ. male Propheta. — (2) Id. o dies immanis .' cestiiare. — (3) Id. ne. — '4) Id. fttnderat; forle fundaverat. — (5J Id. male lugentibus. — (6) Id. /ecit. — (7) Id. male pene hominis. — (8) Id. cruciabantiir. — (9) Id. insana mente — (ro) Id. laniabaut. — (11) Id. ferus admovebant.
^G S, AUGUSTINI EPISCOPI
bant fortem , quem putaverant debilem ; agtioscebant il- lum non posse vinci, et se intrinsecussauciari.O magni, regales tituli! o quam fortis , coelestis inscriptio ! aesti- mabanl tunc perfidi , quod inter illa tormenta irascere- tur Deus servo suo , cum ille maximam gloriain praepa- ret Martyri suo ; et ille putabatur a Christo desertus , quia finis latebat occultus. Sed quoniam jam oportebat , ut panderetur quod Dominus sanxerat, eliam nunc qui- dem profanus suam sentitetpatitur poenam, Felixautem raptus est ad coronam. Dicat nunc igitur beato Felici omnis chorus Martyrum sociorum. «Benedictus Domiuus » qui non dedit uos in captionem dentibus eorum. M Muscipula contrita est , et nos liberati sumus (i). Ad- » jutorium nostrum in nomine Domini , qui fecit coelum w et terram , mare et omnia quae in eis sunt*. >>
SERMO LXXXUl
In Natali Sancti Cypriani Martyris I.
tiic sennoeductus ex Cod. Cass. xii, /oL 270, cum 710- minesancti Augustini^ sequituria cod. sermonem qui legitur in edit. Benedict. cum numero ccclx; unde nul/a ratio du- bitandi , quin ad eumdem sit referendus. Locus ejus post sermonem Maurinensem cccxiv cum numero in Natali sancii Cypriani vi.
SYNOPSIS.
I. Cyprianus martyr et f-acerdos. II. Ejus prima confessio etexilium. III. Secuada confessio et martyrium.
' Psal. c.xxiii, 6-S.
(c) Vide Aui.^nstin. Enarrat. in Psal. c:xxiii, luim. r3.
SERMO LXXXllI, IN NATALl S. CYPRIANI MAKIYRIS I. 77
I. DuPLEx gemma in sancto (lypiiano praetulsit , fra- tres dilectissimi , Sacerdotuni paritcr ct Marlyrum (1) , et invicem se decorant , dum iii Episcopo clara est vita , et mors in Martyre pretiosa. (^uam beatum gessit sacor- dotium , qui conclusionem fccit dulce raartyrium ; et se- curitatem dedit victoriam triumphorum , ut qui antea pro populo sacrificium Deo ofTerebat , modo autem se ipsum ofterret quod liabebat! Advolans (2) Angelus re- dolente tburibulo (3) , precum ejus offerebat incensum ad supernum altare , ante sedentis (4) thronum , modo autem ipsum levavitinaulam coelorum.Praecedantcasteroe potestates rontificem simul et Martyrem ; ut quem cir- cumdabal populus sacrificium offerentem , modo eum coronent Angeli confiteutem.
II. O dedicata passio , et gloriosa confessio ! Unus ictus gladii secantis separavitcaput a membris , et junxit capiti Salvatoris. Absolvitur vinculo carnis , et cum triumpho in coelum levatur ab Angehs. Interrogatus sub lenitate crudehter , respondit sub patientia fortiter. Sa- crifica, iuquit, diisE.omanis secundum praeceptum Im- peratoris. Ad haec sanctus Cjprianus respondit : Chris- tianus sum et Episcopus; et non cognovi ahum Deum nisi unum et verum , pro quo paratussum diversis poenis judicari insaeculum, quo possim infuturam resurrectio- nemhaberespem inperpetuum.Judexdixit :Vis ergoexul Curubim proficisci, an Pvohianas colere casremonias (5] ? Sanctus Cjprianus repondit : Proficiscor, ubi impelhs, sed nego quod suades (6). Exihum meum comitabitur
,ij Saiictus Augiislinus iu hoc Serinone dupliciter iiiiratur Sanctum C)- prianum sciiicet iit Sacenlolem ct iitMarlyrem, sirut in Serm. cccix, ii. 4, quem et pro oaeteris videas. — (2) Cod. ma!e assolens. — (3)Iil. alisqiie sensu veniens de turabido. Videat corrertioiiern lector et judicet. — (4) Id. sedis. — (5)Id. Romancu cceremonix. — (6; Id. suadis. Legenduiii forleantea y«o impellis.
■yS S. AUGUSTINI EPISGOPI
(Ihristiis, quicst princeps ?vlartyrum et pontifex Sacer- clotum. Profuiscitur e\ul, sed virtus in Martyrem jam destinata non defecit in solitudine , quia Christum ha- buit comiteni. ("ontemrisit lcrrena, ut inveniret coelestia; rehquit temporaha, utpossideret aeterna. Stetit in praeho miles Christi , fidei armis indulus . et contra atroces hos- tesfortiter dimicavit. Fidci lorica vestitus , pugnavit et vicit , non feriendo , sed patiendo , vitamque moriendo quam optabat , accepit a Deo aeterno. In precibus suis quolidie dicebat cum Propheta David : « Credo videre » bona Domini in terra viventium^. » Et iterum dicebat : « Quando veniara et apparebo ante faciem Domini ^? » ut acciperet illud « Quod oculus non vidit , nec auris audi- vit , nec in cor hominis ascendit , quod (i) praepara- »vit Deus dihgentibus se^. »
111. Revocatur ab exilio , ut audiretur (2) secando. Erat in custodia carceris , et satagebat de custodia casti- latis. Jubet sacras virgincs custodiri, ne esset in ilhs ob- servatio charitatis naufragium castitatis (3). Antejanuam carceris jacebatpopulus Chrislianus exeubias faciens (4), pro pastore minas contemnens (5 , pro j)atre cupiens decoliari (6) , cum Martjre veneratus (7) Sacerdotem. Iteratur Episcopi audientia , ut possit consummari co- rona (8). .^gre judex loquitur, et Martyr fortissime confitetur, Scribitur in tabula sententia capitahs calamo crudehtatis , et corona ei reservatur in coehs. Agit Deo gratias decollandus, eo quod de sseculo fuerat transitu- rus. Clamabat turba fidehum diceus : Et nos cum eo de-
1 Psal. XXVI, i3. — 2 id xLi, 3. — ^ i Cor. ii, 9.
(i) Cod. male ywa. — (2) Cod. auditusfuisset. — (3) Vide S. Augustin. Serm. cccix , num. 4. — (4) Cod.facie/Ues. -~ (5) Id. omnium content- nentes. — (6j Id. cupientes decoUare. — (7) Deest veneratus. — (8)Cod, consummare coronam.
SERWO LXXXIV, IN NATAH S ANDKEjE APOSJOLI. 79
collemur, ut in clie redcmplionis cum illo invcniamur. Optabaiit filii in affeclu charitatis perferre cuni patre martyrium , sed non nisi ipse prcecessisset (i) ad Deum. Cupiunt lilii sequi palrem ; cupiunt dulces ramusculi se- cjui radicem , etad locum sententise cum lacrymis dedu- centes , extremum pai.ris spiritum amore excipere cu- pientes. iupoliatur birrho ['■2) , et vestitur martyrio (3). Fixit (4) passurus genua in terra , cjui liber slctit (5) ante tribunalChristi, ut recipiat merccdem plenissimam pro sanguine , el repetat caput a capite.
SERMO LXXXIV.
In Natali Sancti Andrece apostoH.
Hic sermo legitur in Cod. Cass. xii, fol. 2 83, qai totus sancti Auguslini sermonibus adimpletur. Nihil habet quod ejus authenticitatem possit inftrmare. Locus ejus post prce- cedentem.
SYNOPSIS.
I. Petrus Apostolorum primus , secundus Andreas. Quare primus Petrus? II. Uterc|ue piscator, non piscium , sed homi- num.Iil. Ambo, reUcto Joanne, Christum sequuntur.
« Ambulans autem Jesus juxta mare Galilaeae , vidit » duos fratres , Simonem qui vocatur Petrus , et
(iJCod. processisset. — (2) Aliqui autumant clericale esse indumentum aut Epiicopale ; alii vero communius qunddam usu vel apud profanos vul- gare. Vide Montlaucon, Antiquite expliquee, et S. August. Serm. clxi, num. 10 , et ccclvi, num. i3. — (3) Cod. birrhuin... martyrium, — (4) fixis, — (5) Id, stacuit.
8o S. AUGUSTINL EPISCOPI
« Andreain fratreni ej-is, iniiiente^ leic in niaie » erant enim piscatoies. Et ait illis : Venile post » ine , faciani vos fieri j^iscatores hominum ^. «
I. PiUMUs Simon qui dicitur Petrus , et Andreasfra- tcrejus ordine Aposlolorum , et meritum uniuscujusque illius fuit distriljuere. qui cordis arcaiia rimatur. Primus scribitur (i) Simon cognomento Petrus , ad distinctio- neni alterius Simonis , qui appellatur Chananaeus , de vico Galileege Chanaa, ubi aquas Domiiius vertit in vi- num. Et Apostolorum paiia iuga consociat (2) ; jungit Petrum et Andream,fratres, nontam carne, quamspiritu. Simon porro moerorem [sic), vel Obediens interpretatur 60 quod obedivit voci'3) Domini dicenlisci cum Andrea : « Venite post me, faciam vos fieri piscatores hominum. » Petrus Agnoscens interpretatur, eo ({uod agnovit , unde ahi Discipuh dubitabant, Dominum interrogantem : «Vos « quem me dicitis esse"? » Ipse Petrus subripiens cogita- tiones Discipulorum , respondit : «Tu es Chrislus, fihus » Dei vivi'^. » Pro quo et nomen '4 ^^oc accepit; et (Jap- padociam . atque Galatiani, etBithyniam (5) pariter et Pontum . provinciasque confnies dum Judajis prsedi- cans circuit, post iterum Romam illustraturus accessil.
II. Andreas graecum est nomen (6) ; latine Virihs dicitur, co quod robustusin praedicatione , sive ad per- secutiones pro justitia lolerandas fuit . ct Scythis prce- dicavit. Isti primum vocati sunt ut Dominum seque- rentur. Piscatores et iUitterati mittuutur ad praedicandum , ne fides credentium, non virtute Dei , sed eloquentia at-
1 Mallb. IV, 18, 19. — 2 id. x\:, i5. — 3 Ibid. 16.
(i) Cod. scribetur, — (2) Id. jit^aqiie sociat. — i 3j Id. vocem, — i 4) homine. — (5) Id. Bithjnia, — (6) Deesl nomen in cod.
SERMO LXXXIV, IN NATALI S. (.YPRIANI MARTYRIS I, 8l
que doctrina fieri putaretur.Vocat qiilppeeos utquierant piscatores piscium , fiercnt bominum. Sicut enim pisces elevantur de profumlo pcr retc, sic praecepto Dei homi- nes , iisdem prfedicantibus , de profundis saeculi errori^ bus redimuntur (i). Tres igitur Evangelislae piscatores dixerunt ; nominis immutationem (2) solus Joannes in- tulit. Merito ergo piscatorcs dixerunt , quibus odicium piscandi Jesus adin)it , ct misit ut honiines ad salutis credulitatem perducerent sua prpedicatione, quia pcr Pro- phetam dictum fuerat do ipsis : « Mittam piscatores , et » piscabuntur eos^. « Totum ergo hoc in Apostolis com- pletum est , qui ex piscatoribus effecti sunt piscatores hominum. Sicut enim pisces retibus de mare auferuntur, sic praedicatione apostolica liomines de saeculo tolluntur. et perveniunt ad credulitatem FiliiDei.
III. « Altera die stabat Joannes , et ex Discipulis ejus » duo , et respiciens Jesum ambulantem , dicit : Ecce » AgnusDei. Et audierunt eum duo Discipuliloquentem, » et secuti sunt Jesum"^. » Istos duos Discipulos Joannis Andreara et Phihppum (3) fuisse manifestum est , qui ideo secuti sunt Christum I)ominum(4), ut ahquid ab 60 discerent. Quid eis ipse dicit ? « Venite post me ; » ac si apertius diceret : Credite et videte , id est , intelhgite. Die quoque illo illuminati crediderunt Dominum Jesum Christum Deum esse. Quod dicit, « Hora eratquasi de- » cima^, » quid aJiud hora illa decima significabat , nisi finem Teslamenti Veteris et initium INovi ; quia et Joan- nes figuram Legis veteris gestabat , duo vero isti Disci- puli dilectionera Dei et proximi figurabant. Relicto ergo
1 Jerem. xvi, i6. — ^ Joau. i, 35-37. — 3 ibid. 39.
(i) Cod. redimerentur, — (2) Id. iinmutatione. — (J) IJ. isto i/uo dis- eipuli... Andreas et Phi/ippui. — (4) Id. Christits Domimis.
cxxxi bis. 6
8a 8. AUGUSTINI EPISCOPI
Joanne , duo Biscipuli secuti sunt Dominum , quia prae- tereunte Legis figura , advcnit Novum Testamentum , quod est Evangelium JesaChristi.
^-^Li-iuiX^^m^-K-.
SERMO LXXXV. In Natali Saiicti Stepliani.
__,Efiiiturhicsermoex Cocl. Cass. 'LW,, fol. 35. Omnia coti- cordant nt sancto ttibnatur Augustino. Nomen beati Docto- ris Jiabet; sententice non repugnant ; dicendi modus illiusstylo perjecte (iccommodatur. Locus ejus erit in editis post sermo- nem Maurinensem c ccxix cum numero in Natali sancti Ste- phani VII.
SYNOPSIS.
'.nUtiqr I. Sanctirs Stephanus primus martyrcceli visione inter tor- menta recreatus. IL Crudehs ct impia exagitatur Juda^a, quffi Martyrum agmiaibus nihil poterit respondere. III. Slephanus pro lapidantibus Deo suppUcat.
1. Stephanl3i sanctum veneremur omnes , fratres charissimi , cui hodie fices erigimus et concursus laetis- simos exhibemus. Nullus adhuc post Crucem Martyr, nemo fuerat Christum moriendo secutus (i). Adhuc te- nebat Apostolos mundus ; adhuc Saulus in Christianbs sseviebat utlupus, etjam coronabat Stephanum Chris- tus (^). Necdum per campos et prata soecuh Confesso- rum flores eruperant ; necdum sanguis Christi fusus in terram Martjres parturiebat. Sic Stephanussanctus de se-
^i) Cod. male secums. — (a) Vide Serm. cci.xx)X, n. t.
SERMO LXXXV, IN NATALI SANCTI STEPHANI. 83
mine radiavit, ot flos primitivus statim surrexit, ubi Ju- dsea Cliristi sanguincm fu'Jit SjiKigoga igilur rcccnti caede ebria , cujus manus necclum a cruorc sicca ari^t^ in cujus adhuc ore rabido reatus niortis sub Pilato fer- vebat , non esse luiit Stcphanum Christ. testcm , sed veluti domesticum mortui satelhtem crucifixi, ita in eum grandines lapidum torsit , et sic Stephanus sanctus se- cutus est quem amavit. Interim subtus manus lapidiferas constitutus, cum in cum dura supphcia pensarentur , coelum vidit (i) apertum , et FiUum hominis stantem a dextrisDei. Yidit miles stipendium suum ; vidit divinum coelestis athlcta bravium suum; aspcxit Martjr prag- mium jam paratum , et inter acies fumosas [9.) extuht peclus accensum paratus ad mortem , quia palmiferam contemplat in coelo salutem. Procul dubio, Iratres , cor- porahbus ocuhs intuebatur coelos , et Christum ad dcxte- ram Patris stare gaudebat in throno ; sub tales spectato- res(3)pugnare fortiternon dubitavit. Judaei jacuiabantur in Martyrem poenas, et Christus mittebat desuper roseas suo sanguine candidato coronas. Quid te, o impia Sy- nagoga , ista crudelitas juvat? Stephanum cum lapidas, plus honoras ; cum occidis , plus erigis ; cuni in terra persequeris , ad coelum nescia s^viendo praemittis. Jam mens iViartyris, ore (4) fixarCoelo, non sentit supplicia tiia , non curat arma tua , quia inter Angeiorum consti- tutusest gaudia, et inter Arcliangelorum occupatus (5) agmina , nescit Confessor Cliristi Sccculi formidare tor- menta.
II. Hunc alloquitur Pater, liunc l^ilius consolalur, hunc Spiritus sanctus in sensibus fovct ; huic coelestia mysteria blandiuntur , et tanquam collibertum suum
(i) Cod. perperaon 'vidi, — (2) li. Jnmmosns. — (3) Id. persecntores. — (4) Id. aiire. — (5) In cod. hic legitur est quod abuudat.
6.
84 S. AUGUSTINI EPISCO?!
opibus divinis inebriiuit , ne sentiat mens Martyris quid- cjuid fulminat lapis. Tu aulcni, impia Juda>a , imples facinus tuum , pcrficis liomicidium , et quas modo occi- disti Dominum , illico necas et servum , quasi ita possis abolere primum facinus, si iteres homicidium. «. Ecce , » inquit Stephanus , video coelos apertos , et Filium ho- » minis stanlem a dextris virtutis Dei'^. » Vides-ne, cru- dehs Judaea , quod Christus in coelo vivat, quem tupro- pria manu occideras ? Scio quia fremis , et non vis audire vivum , quemputavcras mortuum? Namidco necas Ste- phanum, utperhibere Christo desinat testimonium. Sed quid factura es contra tot exercitus Martyrum , quibus non vales imperare silenlium? « Yidi , inquit Joannes , >; etecce mukitudo magna , quam dinumerare nemo po- » terat, ex omni natione , et tribu , et hngua , stantes in » conspectu Dei, indutos stohs albis , ct pahnae erant in •) manibus eorum^. » Ecce illi portant in manibus pal- mas , et tu ex corde eructas flammas ; ilh exultant in gloria , et tu tuam vuhieras conscieniiam; ilh regnant cum Christo , quem occidisti, et in te remansit sacrile- gium , quod fecisti.
III. Deni([ue audite, fratres, Martyrem pium, audite veredesacroet divino conviviosatiatum,cujus mensaper- lis coelorum rcpaguhs, audiebat dulcesecretum.Denique cum JudsHi solita impietate crudelcs , corpus Martjris lapidibus conquassarent, ille, genu flexo, Regem Domi- num sic adorabat dicens : « Domine , ne slatuas ihis » hoc peccatum'^. » Supphcat ille qui patitur, et non poenitet qui grassatur (i); exorat Martyr pro alieno peccato , et Judaeus non erubescit in suo ; non vult iflis
* Act. vii, 5j. — '^ Apoc. vii, 9 — 3 j^et. vii, 5q.
(i) Cod. male crassatttr. Grassari ssepe ia lalinis scriptoribus idem souat 3cifnpiigiiare. Vide Tituin Livium , Suetonium, el alios.
SERMO LXXXVI , IN NATAI.r S. 1NNOGKNTI13M I. 85
imputari quod faciunt , et illi SEeviendo usque ad mor- leni pcrsisluiil. Quf€ est ista rabies mentis , quae vis inau- dita furoris , magis ad caedem fervescerc , quia videbant Martjrem supplicare , qua visione auimos debuerant emollire? Recoiuit igilur Martyr servus niortem Domini sui (i). llle enim in cruce pendens, etproximus morti, Patri pro Judaeorum scelere supplicabat; iste imitatus Christum inter tortuosos aggeres caedis , cum immolat sacrificium pietatis , consecutus est ad coelum Dominum majestatis. Propterea et nos , fratres, ejus sanctis ora- tionibus nos commendemus, ut ( umipso ad vitam aeter- nam pervenire mereamur.
i". vWWWWw\/VVWVW WVWVvWVWX-W WY vX^VW^ V\A WX WX W* W^ W"V K-^VX v^'* */Wv\'». WA W^ t/\.' VW«/W
SERMO LXXXVI. In Natali Sanctorum Innocentiuni I.
Nullus duhitandi locus , quiii hic sermo ex Cod. Cass. xii, fol. /^Z erutus , ad sancium Augustiniun,cujus nomenhabet, sit referendus. Codex in multis deficiens , styhwijnm aliunde durum ,, difficiliorein adhuc r<'dflit captui legcntis , sed ac- cedit ad auctoritatein manuscripti continua et solita 'verbo- j'um oppositio, Locus ejus post prcecedentem.
\ SYNOPSIS.
I. Ex oie infantium occisoriun lau.s Cliristi nascentis pei- fecta. II. Christi uascentis et paivuloriun couiparalio. IJI. He- rodis delusi consuunuata malitia.
I. BoNA semper est el inenarrabilis clementia Saiva- toris. Propter indignum hominum genus, lutea se induit
i) Vide Augiisl. Seim. ccxix, n. 5.
86 S. AUGUSTINI EPISCOPI
figura , qui sublimem coeli incolit cameram. Non enim coangustatum est intraangustumVirginis cubiculumOpi- fex Angelorum. Ut a nexu serpentis exolveret omnem mundum in retiaculo inimici dctentum , natus est in mundo figulus mundi mundum pene deflexum eruere de peccati ruina , et restaurator factusest totius mundi Fi- lius Dei , cui aetas tenera ( i ) infantium vocem laudis in- tonuit. DequibusPropheta David nobis hodie inPsahno decaufavit dicens : « Ex ore infantium et hictentium » perfecisti laudem^. » 0 Propheta laudabihs, qui hiudem Dei, dum innotescit (sic) saecuhs, futurum exitium p?r- vuUs demonstravit fieri pro Christo in novissimis. Sic enim prosecutus est laudem parvulorum, dum cantaret: « Ex ore infantium et lactentium perfecisti laudem.w Hic dicit in Christo, et hic laudat parvulos cum Christo. Laudem ipsorum prochimat , et futuram eorum passio- nem annuntiat. Sic eniiii actum est martyriale exitium , ut ii qui nuUam senserunt poenarum afihctum , Angelis in coelo contulerint gaudium , et victoriam de mundo Regi omnium sa^culorum. Supernae Jerusalem rector et fictor, ut nasceretur , intactum et incoinquinatum (2) partum Virginis denionstravit ; et perturhata Jerosolyma cum Herode inauditum hellum in parvulis visa est per- egisse , Magis adorantibus natum omni mundo Salvato- rem. Multum quoque et eximium gaudium mundo, dum ululatus maternus transcendit in coelum , et fit (3) par- vulorum passio gloriaedecus omni lugenti. Jam mundus compatitur parvulis , et lictantur Archangeli; poenam inermes a patribus suscipiunt filii , et sine actu doloris vim necis suscipiunt , qui coelum (4) condigni merci- monio vitae jam inventi sunt accepturi.
* Psal. viii, 3.
(i) Cod. male tenua. — (a) Id. comquinatum, — (3) Id, et iinQ/it. — (4) Id. mortis qui coelo.
SERMO LXXXVI, IN NATALI S. INNOGENTIUM I. 87
II. Lsetare , Jerusalem , in Domino, quia Jerosolyma cum suis exacloribus pcrturbatur. 0 Jerusalem , Jerusa- lem , dudum Prophetarum sanguine jam ebria , caupo- nes tuos cum iniquo discrimine accusasti , et nunc insana dicere Hcrodi de nece infantium omnimodis demons- trasti. Olim annuntiatorcs Chrisli nccasti , nunc autem indignator inventus est pro munere Christi , dum jugu- lares parvulos , ipsius qui auxilio inventi erant muniti. O laudabile prasmium! Lnus ab uno perquiritur, et pro uno , a nialribus rapti muUi filii jugularitur. Unus ve- nerat redimere mundum dum nascitur , et omnium pa- tres (i) inauditum facinus committere invitantur. Modo processit de thalamo Yirgiiiis sponsus , et in adventum ejus aetas puerorum facta est holocaustum. Modo plas- matoret (2) figulus luteum ex Yirgine induitur corpus , et adversaria infert Herodes furente diabolo (3) , in quo inquinato pulveri sanguinem commiscuit infantium. Modo ex arca Virginis mcnsuralor natus sortis {']),e\. hic quasi ex gremio ab Herode cumulus erigitur carnis. Modo sanctum bolrum in torcular inducitur mundi , et hic uhere-matris improbeexprimitur(5), dumlancearum (6) cum sanguine commiscetur. Modo Agnus Dei ex sancto ovih (7) procedens, per pastores Herodem illusit , et propterea dolus factus est magnus , dum princeps insa- nus , lupi rapacis rabie captus, a matribus eduxit bala- tum , vere ut improbus falsarius (8).
III. Yidens ergo Herodes , quia delusus est a Magis , vocavit Scribas, etinquisivit ab eis quo tempore Chris- tus nascitur in Judaeis rederaptor captivitatis ; qui , di-
(i) Cod. ad inaudictun : ad videtnr abundare. — • (2) Id. male e/fignhis.—
— (3) Id. adversario intra Herode , currente diabolo. — (4) Id. /ortis.
— (5) Id. male exprimuntur. — (6) Cod. lanciorum, — (7) Id, ovile. — (8) Id. saliarins.
88 S. AUr,i:STlN[ EPISCOPl
vino auxilio moniti, clelegcrnnlut a bimalu eL infm aetas infantium necarelur (i), quam omnis crealura jiigulare- tur. O Herodes , tua malitia Lerminum nescit habere,et Saulus Ecclesiam quam ])cr6equebaLur, hodie inventus est venerasse , et qui olim Dci cultores insequebatur in- saniens , nunc ipsam esse sponsam C-hristi veraciter pro- clamat dicens : « Sponsavi enim le uni viro virginem cas- » tam cxhibere Deo *, » per quem esl Deo Patri honor, laus et gloria in Spiritu sancto iiunc et in seterna saecula saeculorum. Amen.
SERMO LXXXVII. In Natali Sanctoruni Innocentiiini II.
Legitin- hicsenno tribusin codd. , nenipe i" Bibl. Lnurent. , Plut. XIV, Cod. iffol. hl\b; 9° Cod.'Cass. cvi, fbl. 61; "h^^Cod. Cass. cxvi, fol. 192 a tergo. Lbique nomen habet sancti Augustini , cui abjudicandus non 'videtur. Locus ejus post prcecedentem .
SYNOPSIS.
I. Invidia diaboli missus Herodes ad occidendos Iunocentes. II. In quem sit Dei vindicta. Itl. Herodis limorejusque causa.
1. Fratres charissimi, ait Spiritus sanctus per Salo- monem : « Invidia , inquit , diaboli mors introivit in » orbem terrarum^. » Ccrtum est , dilectissimi , quod ab initio diabolus sit magister zeli et invidiae; unde manifes-
* 2 Cor. XI, -i. — 2Sap. n, 24. (i) Cod. necarentiir
SERMO LXXXVri , IN NATAFJ S. INNOCENTl HM II. 89
tum est , quoniam oinnisboino invidus et zelotypus, dia- holi esl discipulus. Unde apparct , multos qui invident et zelantur, quia diatolum imitantur (i), sicut scrip- tum est : « Imitantur aulem illum , qui sunt ex parte » illius^. )) Pars autem Domini Tsrael est spiritalis el sanc- tus , de quo dictum est : « Pars Domini Israel, hseredi- » tas ejus^.» In hac haTcditate , ut jam diximus, invidus et hominis advorsarius inimicus partem non habens , gentilem introducit inregnum , hoc cst, Herodem tyran- num ex gentihus natum , ad exterminandum Dei popu- lum , et vexandum insontem (2) turham infantum, et (3) ad fundendum sanguinem parvulorum innocentum. Ad- versus quem nunc interpellantem audivimus in prsesenti Spiritum sanctum , canentem atque dicentem : «Vindica » sanguinem famulorum tuorum , qui effusus est'^ ; intret » in conspectu tuo gemitus compeditorum ^. » Introivit plane (4) et manet in manu Dei usque ad diem Domini reservatus , id est , in die judicii ulciscendus (5).
II. An ignoratcharitas vestra in Joannis Apocalypsi, ubi dicit : « Vidi animas occisorum sub ara Dei , propter » verbum Dei , et lestimonium Jesu, clamanlium et di- » centium : Usquequononjudicas, et non vindicas sangui- » nem nostrum de his qui in terris sunt^? » Vindica san- guinem nostrum a tua charitate nullo modo separatum , sicut in prsesenti lectione ait : « Quis nos separahit a cha- » ritate Christi ? tribulatio , an angustia , an fames^? » Vindica sanguinem innocentium ab ubere niatrum sepa- ratum , et tuae charitati connexum. Vindica matrum la-
* Sap. II, 24, 23. — 2 Ueut. XXXII, 9. — 3 Apoc. vi, 10. — •* Psal. Lxxviii. II. — 5 Apoc. VI, 9, 10. — S Rom. viii, 35.
(i) Vide Aiigustin. de Peccator. Merit. et Reniission. iib, r, niini. 9. — (2) Codd. absurde immanern. — (3) Sic codd. cvi et cvvi. Deesi et in cod. 1. — (4) .Sic cod cxvi ; cseteri valde. — (5) Codd. reservatam.,, ulciscendiim.
\
gO $. AUGU8TINI EPISCOPl
bores, partus , geniitus, et dolores , fletus, lamenta (i), et ululatus , ubi nullus fuit consolator, sicut evaiigelica lectio dcmonstrans ait : a Yox in Rama audita est , fletus » et ululalus magnus ; Rachel plorans filios suos , et no- » luit consolari, quia non sunt^. » Et vere quia non fue- runt de saeculo , qui nativitate et eetate sodales erant Christo , quemadmodum Evangehsta ait : «Misit quidem >} Herodesrex, et occidit omnes iufantes regionis, a bi- » matuetinfra, secundum tempusquodexquisierat a Ma- w gis-. » Etquid cognoverat a Magis , nisi Christum ve- rum regem Israei secundum carnem natum ?
III. Audiens Herodes , magnum sibi computavit pe- riculum , quia se regnare injuste cognoscebat super Dei populum. Intehigebat enim se refugam etalienigenam (2) non posse permanere in Israel, gente sancta , audiens regem natum , non a populo factum , sed a Deo Patre destinatum , qnia (3j rex nasci debet, non fieri, dicente ipso Domino Christo : « Ego vero in hoc natus sum , et » ad hoc veni ^. » Cujus nativitate gaudeutes et exultan- les per ipsum Deo Patri gralias referamus, cui est honor et gloria in ssecula s^eculorum. Amen.
»Matth II, rS.— 2i!jid. i6. — 3 Joau. xvui, 37.
(1) Cod. male lamentns. — (2) ViJe Augustin. de Civit. Dei lib, xviii , cap. XLV, uum, 3, — (3) Sic codd, cvi et c.vvi; cod.i qiii.
SERMO LXXXVIII, IN NATALI SS. COSMiE ET DAMIANI. 9I
SERMO LXXXVIII. In Natali Sanctoriim CosnitE et Damiani.
Hic sermo habetur in Cod. Cass. xii , fol. 276, qiiem nec in sancto Augustino , nec inaliis reperi ^ quanivis multce legantur sententice, quce legenti non uidentur ignotce. Nihil aliunde complectitur, quod beati Doctoris ingenio repugnet. Hinc locus ejus sit post sermonem Maurinensem cccxxv.
SYiNOPSIS.
I. Beneficia divina aMartyribus coUata. II. Hinc Martyri- bus sociemur, ut inferni mala evadamus. III. Martvres invo- candi.
I. Beatorum germanorum Cosmae et Damiani cele- bremus hunc dicm non profanis ritibus Paganorum , sed tranquijla devotione fKlelium ; in quo alieni cives, nostri facti sunt patroni , quia qui misil primum Apostolos in carne , ipse nunc hos misit in spiritu viventes ; quia illas terras in corpore illustrarunt, istas mortui( i ) visitarunt; sed mortui non visitarent , nisi et mortui viverent. Ideo cinis latet , beneficia patent , et quia nos in grandi vale- tudine eramus , ideo tales medici missi sunt , qui nos et ab incursionibus diabolicis , et a morl)i infirmitatibus liberarent. i\am divina poteslas cum Oiscipulos post re- surrectionem milteret , hoc primum commendavit, utin ejus nomine infirmos curarent , mortuos suscitarent, dae-
(i) Cod. male mortuis.
g2 S. AUtilJSTINI KPISCOIM
nionia ejicerenl , caecos illuminarent*. Semper denostra inlirmitale, iit potest misericors , etgeneris (i)suicuras gerens , lales(_2) post suam ascensionem elegit, qui per artem (3) tcrrenam conlerrent beneficia tlivina. Hoc ut- pote summa peragit (4) potestas, quia sua inefflibili voce pro infirmis et advenis se veiiisse (5) tcstatus est dicens : « Non est sanis opus medicus , sed malc liabentibus ^ ; » nec veni vocarc justos, sed peccatores ad (G) poeniten- )) tiam ^. )-> Consideremus tamen quapropter talia Sanctis tribuit. Pacenidilexerunt , et ad pacis Dominum perve- nerunt , de quo (j) dicit Apostolus : « Ipse (8) est enim » pax nostra , qui fecit utraque unum'*. »
II. Beati igitur Cosmas et Damianus nec sibi vixe- runt , nec sibisunt mortui. Exemplum enim nobis reli- querunt , bene vivendo . conversationis , et moriendo (g) fortiter, passionis.Nam ideo Dominus per totumroundum diversis locis eos innotescere voluit, ut eorum precibus a diversislanguoribusliberaremur ; ut tanquamidonei testes nos praesentia quadam ad fidem exemplo suae curatio- nis nrgerent; ut humana fragilitas , quae praedicationis Dominicae auditai longiori ( io) vix credit , vel praescnti oculorum visu, istorum credat ( 1 1) mirabilia, qui com- mutaverunt artem medicaminum in preces ( i 2) , ut fide sola subveniant, qui ante perartem curabant. Non tamen de suo habuerunt , sed de ejus potestate (i3) qui salus est mundi ; et ideo immorantes subveniunt , quia salus mundi opitulatureis. Nam cum omnes Sancti devotissime
» Matlh. X, 8. — 2ld.ix, 12. — Sibid. i3. — ^Ephes, it, i',.
• L (t) CoJ. itiiieris. — (a^Id. et tales. — (3) Id. partem, — (4) Id, pergit.
,: — (5) Deest venisse in cod. — (6) God. in pocnittntia. — (7) Id. deqiia. — (S) Id. ipia. — (y)!^. etsi curando. — (10) Id. aiidltu /oii^iorc. — (11) Deest credat in cod. — ('2) Cod. medicamiinbus ad preces. — (i3) Deest in cod, de potestate.
SERMO LXXXVUf, IN NAJALI SS. COSM.E ET DAMIANI. g3
percolendi sint , sed spccialiter hi venerandi a nobis , quorum prctiosas (i) rdiquias possidemus. Illi (^nim nos orationihus juvant; isti etiam adjuvantprcesentia(2),(juo- rum nopjis (3) familiaritas quasdam est. SemptTcnim no- biscum sunt, nobiscum morantur; hoc est, et iii corpore nos viventes curant, et de corpore recedentescxcipiunt; hic nepeccatorum nos Jabes (4) absumant , et morbi af- ficiant, ibi ne inferni horrores invadant. Nobis ideo a majoribus, hoc est traditum , ut Sanctorum ossibus noslra corpora socicmus , ut dum illos inferi tartara me- tuunt (5), nos pcfina non attingat; cum Christus illos illuminat , a nobis tcncbrarum caligo diifugiat. Cum sanclis ergo Martyribus quiescentes , evadimus inferi le- nebras. si non propriis mcritis, attamen consortii (6) sanctitale. Ail Dominus Petro : « Tu es Petrus , et super «hancpetram aedificabo Ecclesiam meam , et portae in- » feri non praevalebunt adversuseam '^. » Si ergoapostolo et martyri Petro infcri portas non proevalenl , quisquis sociatus fucrit Martyribus, tartari januis non tcnetur. Martyres enim inferni portae non possident, quoniam eos Paradisiregna suscipiunt. Nam videmus eos jam regnare. Cernimus enim ab his frequenter obsessos immundis dae- moiiibus homines liljcrari (-y) ; ita ut coelesti medicina, et captiva anima dc diaboli laqueiseruatur, et ipse dia- bolus laqueis igneis alligetur (8). Producaturde suacap- tivitate caplivus, ut qui prt^dam paulo ante coeperat , ipse subdatur in praeda. Haec et alia potiora mirabiha per Sanctos fieri omnibus notum est , nec cessant agere quae gesserunt. Cestaverunt ferramenta, ut amputarent
1 Matlli. XVI, i8.
(i) Cod. perjides. — (ji)li!i.in passione. — (3) Id. ciijus atitein. — (4)ld. labiis. — (5) Id. metiiint, — (6) Id consortiis, — (7) Id. libcrare. — (8) Id. alliiiatur.
^ S. AUGUSTINI EPISCOPI
putredinem carnis ; insistunt orationi , ut amputent ani- mabus ferr-Tmenta (i). Posiierunt meclicamina ab homi- nibus coufecta , cxhibent sanctitatem a r.hristo conces- sam. Praestiterunt teniporaha , fruentur seternis ('i) ; cu- raveruntin carne, curati sunt in (3) anima. Infirmos con- solati sunt , fortes facti sunt ; abjecti putati sunt , poten- tesinventi sunt. Ars terrena dcfecit , et sola lides per- mansit.
111. Et ideo , fratres charissimi , veneremur eos in sae- culo , quos intervenlores habere possimus in futuro ; et sicuteis ob sensum (4) amoris ad natalitia occurrimus. ila v\s fidei iinilationejungamur. In nullo onim ab ipsis separari potcrimus, si sociemur illis tam religionequam corpore . quod corum (5) merilis mereamur adipisci a Domino Deo nostro. Amen.
SERMO LXXXIX. De Trinitale.
Hic serwo , qni eruidir ex Bihl. AJugellcoi., cod. xvi , foL 66, uon tcwi serino dicendu.s cst , cpuun sennonis quod- dcun jragnientum. iSUul aliud cst cpxam lectio qucedani ofji- cii nocLurni. Sed cum grain'ssinia projerat fidei mysteria , prcetereundus minime visus est. Nomen prcefert sancti Au- gustini episcopi., et nihil obstare 'videtur, cpdn illi tribuatur, quani error gravissimus , cpu 'versus tnediumoccurrit. Error
(i) Cod. Cestamenta. — (2) Id. ceterna, — (3) Iii cod. deest /«. — (4) Cod. optentum , lorte pro ob sensum, iiisi legas obtentu. — (5) Id. quoriim .
SERMO LXXXTX, DE TRINITATE. gS
auterh ille ifa clare arnarmensi trihuehdus dppatet , iit hine rejiciendi illius arisam arripere rion cequum esse Credidcrim. Locus ejus post ser-monevi Benedictinum ccclxih.
SYNOPSIS.
Spiritus sancti processio , Filiique nativitas , non autem Pa- tris.
HoG cloiium Dei, Spiritus sanctus , qui de Patre et Filio aequaliler proceclit, ineffahiliter qusedam Patris et V\\\\ commuuio est ; et ideo fortasse sic appellatur, quia Patri et Filioeadem quoquc(i) appdlatio convenit. Nam lioc ipseproprie dicitur, quod illi convenienter (9,) di- cuntur. Et Pater spiritus, et Filius spiritus, et Pater sanctus , et Filius sanctus recle dicitur. Ideo Pater missus non legitur, quia incarnatus non creditur. Congruentius ille missus dicitur, qui in carne apparuit. Forma igitur ilia visibilis suscepta , Filii (3) persona est , non etiam Patris. QuapropterPater invisibilis una cum Filio invi- sibili , eumdem Filium visibilem faciendo , eum misisse dictus est. Iste venit (4) accepta forma servi , ut mane- retincommutabilisformaDei.Qui autem in forma homi- nis (5) apparuit carnalibus oculis , ab invisibili sancta Trinitate factus (G) est. Sic ergo secundum illam divi- nitatem , qua unum sunt Pater, et Filius, et Spiritus sanctus, neque Patrem natum credimus, neque Spiritum sanclum ; sed solum Filium natum calbolica fidesetcre- dit et praedicat. Neque enim in illa Trinitate propriura
(i) Cod. niale cademque, — (2) Id. convciiire. — (H) Id, horninis. ■Videttir certum liic errorein amaiiiieiisis , iion scriptoris irrepsisse, ex eo ^liod hinc ponitdr VOx hoininis pro Voce filii, et inleriits \ok filii pro vdcfe hominis. Quod confirniat et iiltima hujus Sermonis sentenlia , quae huic errori direclecontradicit. — (4) Cod. male ■vero. — (5) Id. Filti. — (6) Id, /actum , et deinde si«ut.
(^6 S. AUGUSTliM EPISGOPl
esset solius Patiis , quia iioii est iiatus ipse, sed unum Fi- liumgenuit; neque propriuni solius Filii, quia non ge- nuitipse, sed de Patris essentia natus cst ; necjue pro- prium Spiritus sancti , quia nec natus est, nec genuit , sed solusde Patre Filioque procedit , si secundum natu- rani quidem divinam Deus Pater de nullo nasceretur Deo, secundum cari:em tamen ipse nascerelur ex Virgine. Si enimPater nasceretur ex Virgine, uiia persona essetPa- ter et Filius. Ipsa autem una persona pro eo quod non (i) de Deo , sed tantum de Virgine nasceretur, non Dei Fi- lius , sed tantum hominis Filius veraciter diceretur.
SERMO XC. Expositio Fidei.
Valde obscnnis hic sennOj fortepropfer mendanscribente scepins introniissa , nonien habet sancti Augnstiniin Cod. Cass, CLXii,/o/. 1 ^o , nnde educitur. I\on sancto Doctori illuni ascri- bere certius anderem, sedcuni nomenejns habeat , non illum etiam denegare prcesumo. Sit locus ejus post prcecedentem.
SYNOPSIS.
I. Filius unus cum Patre Deus. II.Divinitas Spiritus sancti. III. Tres persona; unus Deus.
I. FiDES unius substantiae Trinitatis , hoc est , Patris, et Filii , et Spiritus sancti, sine initio temporum, super sensum, et sermonem , et spiritum. Una virtus , unus
(i^ Deist in cod. vox «ow, quam requirit sensus.
SERWO XC , EXPOSITIO FIDEI. Q^
Dcus, tria vocnhnla (i). Na?cilur dcVirginc Mnria, ac- cipicns corpiis atiiinalc, sed ipsc scnsus praeccllciis Dci Ycrbum , non comprchcnsiis a carncscrnio, sctl in carne ct supcr carnem, sicut Dcus praescius , Dei virtus, Dei vcritas ; sctl scrmo l)ci inipassibilis (-2) in passiono f[ni- dcrn nioritiir, ut vivificaret protoplaslum , qui ccciderat pcr inobcdicntiam. O homo, Dcitntcm f|UcTris? viiiipcro lc? Si rrcdis (3) , bcnc facis ; si nutcm dicis (/() : Palcr «juomodo ' de luminc cxcidisti. ct si dixcris, Quoniodo Fi- lius? siiiiiliicr(5) excidisli dclumine. «.Ncmo cnini novit » Palrcm nisi Filius, ncf[ue Filium nisiPatcr '.»Qui trcs virtulcs inducit , trcs deos confilctur; nos autcm crcdi- mus trcs personas, unam vero virtutem, unamdcilatcm. Quando autem nominavcris Patrcm , glorificas Filium , et f|u;indo nominas Filium, adoras Patrcm. Si iteriim unam personam rrinilalis dicimus , judaizamus , quia Judici unam personam dicunt ct unum Deum confilen- tur. Si tres dcos inducimus , similes sumus Gcntilibus. Scd confitemur Patrem in l-^ilio, ct Filium in Patre cuni Spiritu sancto. Nonseparatur, non dividiturdeitas; Dcus cnim dc Dco, virlus cx virtutc , lumcn de luminc , vcri- tas cx vcritatc. Testis non cst ; non coelum , non terra , non mare , non lux , non tencbrrc , nec Angeli , ncquc Cherubim , ncque Scraphim , scd « Frat in princi|)io Fi- »lius apud Palrem^. » jNcmo cognoscit innascibiltm , nisi qui natus cst , scil unde sit nalus ; nequc nascibilem aliqucm scit , nisi qui gcnuit; Patcr scit qui gencravit. SnnilisGcnitusGenilori, Patrisconsilium et6apicntia(6),
• Malth. xt, 27. — 2 Joan. r, i,
(i) lulfllige iion vocabiila vacu i , sej rcale^ indicantia pcronas , (|uod salis deiri^cps exjilicat srripto . — (^) foi!. adJit est. — (J) Id. credes. — (4) IJ. dicit. — (5) l^. simViter JiiiiiiH. — (fi) fd. sapietitiain ^ el antea Patri.
cxxxi bis. 7
98 >- AKTlSriNl EPISCOW
una virtus, et una deitas. NalivitattMii Filii Dci qiwris .' Recens nropriam iKihuit (1) nalivitalciii cx Yirgiiic Ma- ria ; scd naliviLas Filii 1 ci " In priiicipio apucl Patrcm » est. » Coiiiitcor cnim unum innascibiK-m . ct uiium na- tum ; confileor Palrcm omnipolcnlem sine inilio . sinr fine, (]ui omnia lcnct et a nullo tcnctur; oninia guhcrnai et a nullo gubcrnalur, oinnia \iclens. ipse aulcm invisi- bilis; confitcor Jcsum Chri^tum Filium Dci cum omni consilio ct virLule palernap cliMtatis. Quantam auLcm lia- bct Paler virtutcm , tantam et Filius. .\on dimiiuiilur Gcnitus co cjiii est innascibilis, non faclus, nccjuc crcatus.
II. Si autcm Sj)irilum (qJ dixero natum , duos filios slaluo ex uno Patre, ct non unum e\ uno , aut solum cx solo. Kst unus Patcr, cx cjuo onu.ia , cst unus Jcsus ('hristus per quem omnia; et si dixero innascibilcm , jam non unus Patcr omnipotens innascibilis , scd duos omnipotcntcs statuo ;et si dixcro facLum , gcntiliLcr dico. Gentes cnim ficturas (.1) nianiis adorant , et non 1'acto- rem coeli el terrap. Quidcigo habeodicere? Phantasma!^ absit , quoiiiam blasphcmiam (Ihristus non remiltct (4). Quomodo enim si duo ligna conjuncta missa in fornacem ignis, etdc duobus lignis proccdat flanima inseparabilis, sic de PaLris et Filii processitSpiritus sanctus. ipsani vir- tulcm el dcitatem habens (5).
III. Sicul bcatissiinus Apostolus Paulus jiosuit di- cens : < Deus medialor Deict hominum*. )i]Non Dcus Dci mediator. unus est cnim usque in Irinitale (6; ; sedac- cipicns corpusde Virgine Maria , et (~) induens veterem hominem , qui ceciderat per inobedientiani , mediator
» I Tim. II, 5.
(i) Deest hahuit in cod. — [i) Deesl Spiritnm in cod. — (3) Coi. frav- :ura. — (4) Id, blaspheiniti.,, tion remittetiir. — (5) Hic niia^dam videnttif .ieesse. — (6) Cod, ad Trinitatfm, — (7) Deest et iu cod.
SERMO XC, EXPOSITIO IIDEI. 99
factus cst carnis. Patris virlusC 1), lioc fst Jcsms Cliristus, Quanrlo aulcm assunijisil A|)Ostolos, sicnl Kvang» lia tes- tanlur. ct ascciiclitiii niontom cxcelsum^ct monsiravil ( .>) virlutcm dcitaiis, ct cccc nubcs candiJ? cooperuitcuni*, rnihcs vcro sj)!ciitlitla virlulcm Palris in co ostcndit , sicut (juidam pcr vaniio([uia docent, quomodo Ircs pcr- soiue in una subslanlia ? llli autcm dicunt trcs virtules, nos autem audimus trcs pcrsonas in una virtute, Iria vo- cabula , scd uiium Dcum ; tria vocabula unius vocis. Pa- Iris, et Filii , et Spiritus sancti. Itcium illi dividcntes virlntcmet deilatem Trinilatis dicunt : Sicut Impcrator, pra^fcctus, et comes (3)? Absit. JNon trado cgo hanc doctrinam , aut istam cxpositioncm , aut fidcm , scd ma- gis anatbcmatizo. Scripium cst enim in divinis praeccp- tis : «Visibilia enim biijus mundi invisibilibus con^pa- » rantur-.» Terrenus imperator (4) de tribus conslat, scd unum est impcrium. Si deposuerit diadcma a capile suo , Cciesar est. et non imperator pcrfectus ; sic qui blas- pbcmant Spiritum sanctumnonsunt Cbristiani;( tsi pur- puram dcposuerit, vir solus est , sicut Judaei unam [)er- sonam adorant. Nos autcm confilemur quod sicutimpe- rator lerrcnus , sic et coelcstis , bomo in j)urj)ura , et pur[)ura in bomine; corona aulcm ca|)itis conlimt pur- purain , et in bomine unum impcrium ostendil (5). Sic Patcr in Filio, et F'ilius in Patre, Spiritus aulcm sanc- tus conjuhctio Deitatis , virtus et unitas Trinitalis.
' M.itih. XVII, 5. — '^ Rom, t, 20.
(i) Cod. viritiic. — (2) IJ. mutavit. — (3) Vide Angiislin. contra Serui, ArPHU.. imrii. 18. — (4) (lo.l. operatnr. — (5) Hrec valdt; obscnra videntur, (lod. hominem
100 S. VUGIJSTINI EriSCOPl
SERMO XCl. De Jiidicio extrenio.
Edncitiir Ixic serrno er Bibl. Snnctce Crncis Florcntice , Plut. wxde.vt. , Cof/. X, fol. 459 b. Nifnl habet qiiod repii^iiet sancti Jiignstini doctriiice , ciijus noinen prce se fert, Sit post prcecedentein.
SYNOPSIS.
I. Bonorum remuneratio. II. Coxidemnatio malorum. III.
Conclusio.
I. « CuM auteni vcnerit Filias hominis in majcstate » sua , tunc scdebit in scde majestatis suae , et congrcga- » bunturante cuni onines gentes , ct separabit cos ab in- » viccm , sicut paslor scgrcgat ovcs ab boedis; ct staluet » ovcs a de.\tris . ovesautem a sinistris.Tuncdicct cis qui » a dcxtris cjus erunt : Vcnile, bcncdicli Patris mci, pcr- » ci})ilercgnunif|nod vobisparatumcstaborigincmundi^,') ul)i binica indclicicns, ubi gaudinm si mpitcrnum, ubi vita pcrcnuis ct inimorlaiis , ct kvlilia scni]iitcrna cuni Angclis el ApostoHs; ubi luxlucisct Ibnsluminis, ubi civilas Sanclorum Jcrusalem coelcstis , ubi conventus Marlyrum et Patriarcliarum cuni Abrabam , Isaac ct Ja- cob, ct Sanctorum omnium; ubi dolor nullus nec tristi- tia post gaudium; ubi nox clTugict , ct scncctus non ap- parebit; ubi cbaritas inexplebibs . ubi pax individua;
*Matib. \xv, 3 1-34.
SERMO XCJ, DE JUDiCrO EXTREMO. 101
ubi assistunt Agcli ct univcrsa^ Potcstatcs; ubi manna , id C6t , cihi coelcslcs (i ) et vila angiiica; ct ut infinila in brevi comprelientlam , onmis dolor ct omnc nialum non vitlcbitur, ct omnc boniim oon tlccssc uncjuam po- test. Tunc Justiatl hcTc rcspoutlcbunttliccntcs : Domine, cur tanlam ct talcm gloriam nobis prppparasli? Tunc ct ipse eis respontlebit : Pro miscricortlia vcslra ct fitlc , pro cbariiatc ctpalicnlia, pio longauimilale, cl man- sucludiuc ct ju:.tiiia, pro coutinentia et bumibtale, pro bospitabtate cl airabilitatc , pro gautiio atl prrcgiiiios ct ignotos , projustilia ct sanclilalc , protristilia vcslra in malo proxiini , j)ro lottilia vcslra iu bouis cjus, pro gau- dio vestro in liis (|ui ncc sermouem oiiosum de orc suo prolcruut , pro tiniore Dci iu bistjui ncc lran?grcdiun- tur paclum , ncc (:>.) iotauuum aut uuum rpiccm de lcge Domini; pro co cpiotl non acccpislis muucra supcr iuuo- cenlem , uccmeudacium pro verilalc;pro coquod viliuin cordis veslri nccnou et corporis succidislis. ct pro nibilo saeculum sprevislis , et non tanlum Diabolo renunliastis et operibus cjus , ct saeculo buic ct ponipis cjus , scd et vobismclipsis (3), cl lulislis cruccm Jcsu , et scculi cslis cum.Tuuc respondcbunt Justi diccntes: Domine,fjuando in nobis bona ista vidisli, vel in proximo fecimus, cjuod ad tuam perlinet curam? Et dicet illis : « Amcn dico vobis, » quandiu fecistis uni dc miuoribus bis, ct mibi fccislis^,» et in conspectu mco. i^t vos quod fecistis in absconso , ego vobis reddara in palam.
II. Tunc dicei: Rcx bis qui a sinistris erunt : « Ite ,
» maledicti , in igncm oetcrnum , qucra praeparavit Pater
,» diabolo et angebs cjus^, ubi erit fletus ct slridor den-
* Malih. XXV, 40. — 2 ibiJ. 4r.
(i) Coil. calestis. — (2) Dtesl nec in c id. forte !egCD'iuni peccata iola , etc. — (3) Cod. vosmeiifios.
IO*i S. ALGLSliNI KPISCOPI
» tium^; » ubi sunt oculi eoriim lacrjma!, ubi mors op- tatur ct non datur, ubi «Vcrmiseorum non morielur, et » ignis corum non exlinguetur'^ ; » ubi aliud non para- tur, nisi poena ; ubi nullusdominus supcr scrvum , nec senis revcrcnlia , nec juvenis adminislerium {sic) ; ubi nullum gaudium nec laetilia post tristitiam ; ubi nullus honor ncc requics post poenam ; ubi tenebrae aelernales, et borror poenae ; ubi arder sitis , et tcrra oblivionis ; ubi ardor flammge, et dolor vermium ; ubi nibil videtur, nisi pwna , et nibil auditur, nisigemitus; ubi nulla consolilio; ubi infcrnusct profundilas gchenna^ , dequa Pioplicta dixil. : « In inferno aulcni ([uis confilebilur » tibi^? » idest, nullus ; in illo lococpiis polesl confiteri Doniino? dcfccit ab cis omnis matcria opcrandi : ubi erunt (i) divcrsa gencra poenarum ; ubi cst «. Draco » tpiem formavit Dominus ad iiludcndum ei ^. » Ya^ iis cum (piibuscstdracoille, (picm ijominusin crucelrium- pliatum alligavit , ut p.issercm. Si bommes in mundo priiicipalum cjus fcrre non poLcrant , quanlo magis lii cum quibus est? Tunc respondebunt ct ipsi diccntcs : Domiui", cur tantas (2) el tales no])is piivparasli poe- nas? Tunc et illis rcspondcbit , diccns : Pro ncquilia vesira, et doloet malignitate; pro avarilia et iniquitale; pro injustitia (3) cl fraude; pro furto et mendacio , pro usurisct cupidilate ; pro bomicidio et adiiltcrio ; pro ira ct fornicaiione; pro superbia et inani gloria ; pro afflic- lione proximorum , pro tristitia quas mortom opcratur, pro eo qnod iion rcccpislis percgrinos, et laeli fuistis in malisproximorum vestrorum , et trisles fuislis in bonis eorum;pro blaspbcmia et susurrationibus veslris, pro
' Miitlh. v!ii, li — ^ Maic. i.\, 43. — 3 Psal. vi, 6 — ■* id. ciu, 26. ' x\ ('od niale ^'raiil. — (2) IJ. tantu. — (3) li, /us('t'/l.
SERMO XCll, 1)E TRIBLLAT. ET PRESSURIS MUNDI. I o3
somnolentia et voracilate, pro inconlinentia et vrrbosi- tate, pro inani gloria ct scurrilitate, pro impudicitia et iracundia vcslra.
III. Pro talibus nempe malisetiissimilibusibunt pec- catores et impii in igncm aelcrnum^ ; Jusli autem pro bo- nis opcribus supradictis ( t his similibus ibunt in vitam aeleinam in saecula sgeculorum^. Amen.
SERMO XCII. De Tribulationibiis et pressuris niundi.
Hic sermo, qui nntdtiirin Bihl. Venet.^ Cod. lxTx, fol. 46 , et eriiUur ex Bibl. Laurenl., Plnt. xir, Cod \\y,Jol. i65 A , totmn sapit /lugiistinuni , cujus pra' se fert noiucn. Locus cjus post pra^ceden teni .
SYNOPSIS.
i. Nostra teuipora non sjint praeteriiis pejora. II. Quod exeniplis couliriualur. III. Kt expericntia. IV. Qui siut dies boui.
I. QiioTiE^cuMQDE prcssurae seu tribularionis aliquid pilimur. admonitioncs sunt et siniul corrccliones noslrie. INam etipScT s.mclae Liltcrae nostraenon nobis promiilunt paccm , securiialcm el (piiclim , scd tribulalioncs, pres- suras, scandala. Non tacct Kvangcliiim : « Scd c|iii j)cr » scvcravcrit uscpic in fincm , bic salvus crit ^. wQuid cnim boni aliquando liabuit vila ista ab ipso primo homine ,
' Mallh. xw, 4(5 —2 ibid. -—3 ij. x. 52.
]04 S. AUGBSriNl JiPISCOPI
c\<juo nicruit mortcni , cx (juo nialedictuni acccpil; dc quo malcdiclo nos Cliristus Dominus liberavit. « Non »crgo murmurandum cst, fralrcs, sicut quidain illorum » murnuiravcrunt , ait Apo^tolus , ct a serjjcnubus pe- » rierunt^. » Qiiid lale modo , IVatrcs , gonus bumanum palitur insoliluu), quod non pitres pnssisunt ? Autquando talia pnlimur, fjualia illos jtahsos luissc cognovimus? Et invtnisliomincs murmuraredciemporibussuis. Etcpiando illa tcmj)ora bona fueiuiit parentum noslroruni ? Quid ? si possint rcvocari ad tempora parentum siiorum, et ibi murmurarcnt. Qua^cnim putas ttmpora bonaluisseprae- tcrita? quia jam non lua sunt , ideo bona sunt. Tu (i) jam n^alediclo liberalus cs . !u jani in Dei Filiuin crc- didisli , tu jam sacris Litteris vel inibutns . vel eruditus cs. Miror {[uod [)ules (2) bona tempora ba])uissc Adam ; et parenlcs lui Adam poriaverunt. C.crtc ille est Adam , rui dicluin cst : « !n sudorcvultiis tui edespanem tuum, n ct opcraberis terram dc qua sumptus es; spinas ct tri- «bulos pariet tibi^. « Meruit boc ; boc (3) accepit; boc dc Dei juslo judicio consccutus est.
II. nuidergo piitas priclerita tempora fuisse meliora quam tua? Ab illoAdam usque ad bodiernum Adam la- bor ct sudor, spinop et tribuli. Excidit nobis diluvium , excidere laboriosa lempora famis alque bellorum, quae ideo scripla sunt . ne de praesenti tempore contia Deum murmuremus. Excidit tcmpus aliquid apud patres longc a noslris tcmj)ori])Us remotissimos , cjuando rnput mor- lui asini tan!o auro vendebatur^; quandostercus colum- binum non parvo argenlo cmebatur'^ ; quando mulieres
• I Cor. .\, 10. — ^ Gfu. i»i, iS, i(), — 3 ^ Reg. vi , 2 5. — ^ IbicJ.
(r) Cod. si c\ sic deincep-. — (2) Id. coinptttes. — (3) Decst secundirm hoc ii) cod.
SERMO XCII, DE TRIBULAT. ET rRESSLRIS MCNDI. 105
dc comcclondis innuilibus suis pactce siint*; ctcum unus occisiis consiimptns c^sct , ct alia suiim vcllet occiclcre , talis causa ad judicem venit, ad rcgcm vcnit, ubi se insum rcum potius cjuam judiccm invenit. Et (juid suificit coni.mcmorarc iilius tcmporis aut Lclla, autfames? Oua- lia crgo iila lcmpora fucrunt ! nonnc omncs audita, omncs lecta pcrhorrcscimus , ut babeamus potius undc gratu- lcmur, cpiam undc dc no^tris lcniporibus murmurcnius?
III. (^uando crgo bcn( fuit gcncri bumano ? cjunndo non limor :' quando non (lolor ? quando ccrla fclicitas? quando non vcra infclicitas ? Si non liabcs , ordcs ut acquiras ; si Jiabcs , limcs nc pcrdas ; ct qnod csl misrrius , in illo ardoro ct in islo timorc sanum tc puins. Duccnda cst uxor; si niaLi,crit poena lua ; si bon 1 , voe nc iortc morialur! Filii non nali torqucntdo- loribus , nali timoribus. Ouam gaudcntcs facitnalus, qui conlinuo timcturnc plangaturclatus! Cbi erit vita r.ccura? INonneomnis ista lcrra quasi mvis magna cst , portans flucluanlcs , pcriclitnntcs , lot ])roceilis ct tempcslatibus subjaccntes, limentcs naufragium, suspirantcs in portum f i),qui jam scintclligunt percgrinari? l'>go quidicsboni, di?s iiiccrli, dies praetervolanlcs , dies antc (2) fioiti quam vcniaiit, dicsqui idco vcniunt , ut (3) non sint.
III. « Quis cst ergo qui vult vitam , ct diligit dics vi- » vidcrc bonos^? » Hic autcm ncc vita , ncc dies boni sunt. Dies (4) cnim boni ipsa cst ceternitas. Dics sunt ; sine fincdicti suntdies. « Ilabitabo, inquit, insaeculum, » in longltudincm ditrum^. » Itcm dictum cst : « Quia » melior est in domo tua dies unus super millia^ ; » mc-
• 4 Rfg. VI, 26 , ct scqq. — 2 Psal. \\k, i3. — ' U. xxn, 6. — ^ld. Lxxxiri, I r.
(i) Coc). li;il)pt ipso In lexlii sii'pirniis ,ii portii , nlias in pertriin, quod evidenter fxlia It-xliini esl poiienduiu. — (2) CoJ, autem, — (3) Deest ut jn cod. — (4; Cod. honi , ut dus.
1 06 S. AUGLSTINI EPISCOPI
lior unus sine fine. Tale crgo aliquitl flesiderenuis ; tale quidclain nobis proniillilur usitatis noniinijjus. inusilatis rebus : u Quis est liomo qui vult vitam? » Quotidie di- citur vita et vita ; sed quid ad illam vitam ? « Et diligit » videredies bonos. « Quotidie dicuntur etdics J)oni; sed si discutianlur, non inveniuntur. Bonum diem duxisli hodie. si amicum tuum invenires ; bonum eum daceres. si stare tccum vellet. jNonne semj)er bomo queritur de amiro suo,sieum videat, et praetereat? Talis ergo est iste dies bonus , qui te videt et praeterit. Bonum duxi ; ubi est? Duc illum ad me. Bonum diemduxi ; quem gaudes ductum , plange transaclum. «Quis ergo bomo, qui vult » vitam . ct diligit videre dies bonos ? >^ Omnes rcsponde- mus : l*igo (t ; ; sed post istam vitam . post islos dics. Si ergo diHcrimur. quid nobis diciiur. ut faciamus ct per- veniamus ad id quod diiTcrimur? Q)uid crgo fiUMani in Jiac vita (]ualicum(]ue, ut veniam ad vitamet dies bonos? Quod sequitur in co J*salmo : « Coljibe Jingu im tuam a >: jnalo, et labia lua nc Jocjuantur doium ; dccJina a malo. >:■ ct fac bonum^. » Fac crgo quod ]uijctur, ct accipics quod promiititur. Silaboriosum j^utas, et dejiceris labore 0|)eris , crigcre splendorc mcrccdis.
' Psal. x\.\iii, r4, i5.
(i)T.dcS. .■\iij;ustiu. Enarial. ia Pial. xvMxi, iiuin. 17, et SvTm. ,\vi, niiin. 1, it sttjq.
SEKMO XClll , DE POENITENTIA, ETC. 10'
SERMO XCIII. De Poenitentia ,
ad qnam se omnis Christiamis, si post B;ipfismiim deliquerit , pro aiiiiiiac sux remedio convertat.
Htc sermo , (jid non adest iii Bihl. Lautcnt. Battdinii, edii' citnrex Cod. Cass. CLxxiii. fol. S^^cutn noniitie saticti Au- gustiid. Locus tjus post prcecedenteni.
SY.NOPSIS.
I. Utinampadem snlliciliulo atliriheatiir ad saiiandaiu uni- mani , qiiain ad ciirandiun coiptisl \\. Pirinediuui aiiinife sau- ciatse poenitentia et coufessio. 111. Coucliiiio.
1. Optabile erat , fr.itres cliarissimi , conlinua cor- porissalutegaudcre , et nullis niorJiormn vitiiscorrumpi, noque vulneriLus sauciari. .Nam quantum ad voluntatcni sanae nieulis spcrtat (i), ncmo est qui vclit aut fcrro se oblruncari , aut infirmitale a]i(|ua dctincri ; ct sicut ait Apostolus : «■ JNcmo unquam carncni suam odil , scd nu- » trit et fovct eam ^ » INam (^) si quando coiitra voiunta- tcm evcncrit , ul maJo gpgrituilinis lahorelur. aut incur- raluriniclum tcli , quo non vitalis pars, scd su|)crficics corporis laesa (^^) sit , coniinua solliciludine omiiia rc- nicdia conquirunlur, ct ligaturis vuinus abliingilur, ut illa quse fucrint ferro abscissa , jungantur ; colJiguntur
'■ Eplies. V, ap.
(i) Cotl. male expectat. — '"1) IiJ. jam. — (3) Id. non vhalis partis, sed niperficiei corporis causn tit.
108 S. AUGUSTINI EPISCOPI
apta licrbarum gcncra, quae cum aclliihita fucrint , pos- sint mctlcri ; ct si fjuitl cura" ucccssarium cst , cliam dc pcrcorinis pctciulum cst. Noii parcilur pccuiiicC ; non tciiuilas paupcitatis aspicitur. Ipsa vilae subsidia pro vita im|U'iuluiitur bominis ; ct quiclfjuitl viliuscst salc, causa sabjlis inipcncHtur ; ac mixta cura providctur, nc pcr dissimulationcm muiliplicclur (T; infirmitas, ct in prjus j)rolicir.t causa langucniis. l-lrgo , fratrcs , non dccst sol- liciludo . ut , si amissa fucrit, coiporls sanitas rcparctur, ct ccrtc illius corporis c[uando(|Uc pcriluri (q), c|uod pro conditionc (3) sua m pulvcrcm rcdigcndum cst. Et quam- vis illud (4) spcs rcsurrcclionis mancat, priuslamcnsub- jacct illi scntcnaae : « Tcrra cs (5) , ct intcrram ibis^.» Quibus dictis vilitatcm (6) oslcndit matcriae tcmporalis, cui et cgrcssuin ds tcrra, ct rcgrcssum (/jin tcrram di- cit futurum. Lndc , fraircs cliarissimi, bic aflcctusrcbus inPcrioribus c\bi])ctur? infcrins cst cnim corpus animse dignitate. JNam anima vcluli domina corporis , scrvitio utitur mcmbrorum , ct illa ad divc^rsos, quos vult , ap- pclilus sua (8) voluntate rompcllit. llla quoque post administrationem subjccti sibi liujus mancipii , ctiamsi rcsolvatur corpus , immortalis manct. Animae enim con- dilio longe mclior cst corpore , cui eliam usii scrmonis nostri tcstimonium pcrbibcmus , cum dicimus plcrum- que : Proplcr animae salutcm ba^c non vullis (9) operari? lta([ne si ct ralionc , ct communi omnium scntentia bo- noris primalus ad animam rcfcrtur, cjuid nos non faccre oporlct (lo) , ut integrum et illdesum retineat, quod vel
' Geii. 1:1, 19,
(i) Coil. mtthipHcet. — (•2 U. perititia. — (3) IJ. percJicione. — ('1) Id. qticEvis eiini. — (5) H;inc vorsionem rej)eiies iii Serm. ccci.x(x, n »;Serm. ccci.xii, n. 16, <"l aiitii. — (fi) Cod. iitiHiaum. — (7) Icl. eLirvssurum. — (8) Id, sui. — (9) Id. «0/1 vvluti. — (10) Id. quod iios sole/acere.
SERMO XCfll, DE POEMTENTIA, ETC. 109
a prima , vcl a secuntla nalivil.ilc susccpit, id csl (i) vcl gralioesanctificatioacni , vcl innoccnliam naturalcm? In liorum cnimcustodia consislit animae pulchriludo; in liis formse intcgritas ; in liis mcnlis cst sanitas ; in his spccics collocatur (2) ; ct sicut in corporihus illa sunt pulchra maximc quae nullo nasvo (3) , nulla cicatrice, i^iedantur, ita anima primae bcatitudinis dccore gaudct , si nuliis turpetur maculis , nullis pcccatorum vulncrihus aspcretur.
II. Scd quia rara est apud homincs ista fclicitas , ut perpetuam animae rclincantsanitatcm, ut inofTcnsogradu vitae itcrperagant, ut [\) nullo involvantur ludibrio, ad- hibcatur saltem illa recuratio , quae saucialis corporibus exhibctur. Admoveatur (5) manus consilii animaevulncra- tae, et perfossam telo peccali, poente medicina suscipiat; jacentcmque aegram rcfovcantfomenta hicrymarum. Non crcscat dissimuhalione morbus , ct noxia sccuritate gemi- nctur, Non intcrcidatdcsperatiospcm sana))di, etvolcnli- bus curari (6) ad sanitatcm rccursum (7), lesleProphcta, qui dicit : «Numquid quicadit non adjiciet ut rcsurgat, » aut qui avcrsus fucrit non rcvcrtetur^? » INos cigo de stulta vcrccundia, qua cccidimus, resurgere Dco sccte- mur , nec jaccrc infchcitcr hbcat post ruinam. Non ope- riantur ulceraamictu pudoris, ne putrcdiiie latiusirrc- pcnlc (8), ad ipsa vitaha vcnialur. Ilelevet spes (9) me- dendi ea quae vciccundia contcgcbat ; quanquam stulta cstista contectio, cum oculos(io)cjus nonpossitcffugcre,
• Psal. XL, 9.
(i) CoJ. iftttm. — (i) Sic optnando corrcximin. Cod. habet absniie seiisu : I't his tloceris ex sniiictttein veiiit spt-cic-s collocntiis. — (3 i QoA ntilla iiova. — (',) Id. qiiod. — Cn) Iil. tiinnretiir. — (fi) Jj. cnrauJi. — (7) IJ. reciirsus. — (8) IJ. rept:nte. — (9) Id. revelet. — (loj ij. ocnlis.
110 S. AUGLSTIM EPISCOPI
cnjii? solius ost nolitin forniiJandn. Ouidjuvat homini- hus al)S{Oiidi . cjuocl Dci conscicniia (onhiirlur? Quocl novitjiiclfx, (|uicl ]»roclcstsi a!) aliis ignorelur? Ijisecst judcx (l('C|uo in rsaluio cauilur : « Scrutaiis corda ctre- » iies Deus'^. » Va ab A[)Oslolo de eo dicilur : « Ouia sit » discretor cogitationuiii et iiUeiJlionu»ii cordis-; >j el (luod « ^ulla creaiura sit invisii)ilis in consj)ectu ejus ; omnia » enin) nuda et paleiitia sunt in oculis ejiis^. » Quid crco miserabilis crror lalerc sc cicdit, cuni ab lioniinibus ab;.- condit ])eccalum suum , cum ita Dei oculis operire non possitP Pcrniciosius. fralres , cum anima agit , qui (i ) suuin aut non vult prodere, aut studet occultare delic- tum. Nonpotest sanari. c|ui testibus vuliieribus optatsal- vum vdeii; illi vero proximus reditus^2) est ad salutem, qui al.jicil inulilem pudorem , el curritad medicum . ct dicit : f-Misenre niei , Doinine, cjuoniam innrmus sum; »sanaanin)am meam . quoniarn peccavi libi^; » qul re- velat })udcnda operum suorum, et in bac voce ])ubl!ca- tionis erumpit: « Delictum meum cognilum tibi fici . ct » iniquitat( m mcam non abscondi. Confitebor adversus » mc injustitiam meam , Dominc, et tu remisisti impie- » tatem peccati mei^. )> Videtc , cbarissimi, qiiis fruclus confessionemi^S) ])cccali, qua^utiliiasconseqiialur. Dixit: « Confilebor advcrsus nic injustitiam mcam Domino; » et quid stalim secutus cst ? «Tu remisisti impictatera 1) peccati mci. « Quam vclox medicina! quam non tarda curatio ! Ostendit vulnus medico, etcontestim sanilatem recijiit; indicat quod dolebat, et fug.itur continuo vis doloris ; ad vocem emissam confitentis, indulgcntia non moratur. Quis talem medicum despiciat . qui sin(i ulla
■ Psal. vii. lo. — 2Hehr. IV. 12. — 3 ibid. i3. — * P<al vi, 3. — ^ Id.
XXXI , 5.
l'
(l)rod. a^ituT qiice. — ''.^.) Td. rcflditiis. — 3) Id. cotifessionitm
sERAio xciJi , DK i'(»:Nf n:NTiA , trc, j i j
mora ft Sanat conlritos cordc , ct allig.it conlritioiies ro- » rum *; » qui nulluin pratcntlit (aslitliuin , ucc ;il qua accctlcntcMii ati so curalioiiistliHicullaU,' tlftcrrel, sctl iillro invirans. clicit pcr Isai.im pro[)lielam : « \i<^o suni tjui » tlcleo injuslilias luas , et non rccortlabor -. » Tu auleni recoitlare :« Dic lu injustiliasluaspiius, ut jusliritxris-^.*. 0 mira Domini bonilas! o mira clcmenliai iNon pamam posl confessioncm peccali , sctl ju^tificationem seculuram nromitlit. « Dic, iiupiit , injiisiilias luas prius, utjusti- » ficeris. » Quod mercniur boni opcie sanclitalis, hoc , intpiit , confcrlur tihi pcr poeniienliam pcccalorum.
IH. Amplcclamur crgo , cliarissimi , tanlam benig- nitalem invitanlis nos mctlici, nec crubescamuserralorum noslrorum vulncra tlenutlare, ut sanitalem rcciperc pos- simus , ul non tlissimulalis , in longum protraclis mori- biis , morbis ( i ) , incipiamus ad morlis periculum perve- nire , a quo nos liberare dignctur ille tpii dixit : < Nolo » morlcm peccaloris; tantuin convcrtatur et vivat'' ; > cui est polestas oninis carnis. Ipsi gloria . qui vivit ct regnat iu saecula saeculorum. Amen.
» Psal. cxr,v[ , 3. — 2 [jay_ xr.in . i5. — ^ i\)id^ a(>. — * Ezecli.
XXMII , I I.
(i) Cod. dissimulatos.,. rnorbos.
lia 6. AUGUSTINI EPISCOPI
SERMO XCIV. De Confessione.
Lcgiiiiv liic sermo iii Eibl. Lnurent., Pliit. xn , co.I. \v, foL 'il\^ b, ciifu iiomine sandi y4ut^nstiiii , itihili^ue occurrit, quod iiluin abjicere cosfat. Hinc lucus ejns post prccccilenteni,
SYiNOPSIS.
I. Deus misericordiani imperthi volens hominibus, eos ad conversioiieni exliorlatiir, seJ non auditur. 11. Exhortatio ad relinqMendam sa^cuh transeunlis vilani. III. Prenlti nlicC et couversionis exceilentia dnnonstratur txcniplo .Toiife et Niui- vilarum. IV. Pcenilentia amplectenda , ut simus di({ui mcri- tornni Chrisli passi pio nobis.
I. 0.MNIPOTENTIS Dci miscricordla ab liumaiio gcncre non clccrit , si pr<TCcplis cjus mcnte crcdula obcdicrlt. Donaljit nobis Dcus rito pcccatum. si nos habcamuscon- fuciuli cor paratum. Cupil Dcusscmpcr dchcti csscdona- lor; scd non sc scnlial (.t/c) malis opcribus pcccator. Cla- niat Dcus propbclico carmine : a V.ccc convcrtar ad vos, B si vcnialis ad mc'^. » IMisit prascoiics, ct coiUcmnunlur ; hortatur acl sc pcccatorcs, ct non convcrtuntur. Vcniat cbcsjudicii, ut pclant ct non audianlur. Dominus dicit: « Pvcditc a maliliis vcslris-;» illi dicunt : Pcrmancbimus in ncquiliis nostris. Jam utpote contcmplorcs , rcscrvan- tarjiidicio mortis. Dicatutiquc alic[uis noslruni Domino:
« Zach. i, 3. — 2 ibiil. 4.
SEKMO XCIV, DK CONFESSIONE. 1|3
K Pcccavi^, » quia ct ipsc statim tlicit : Ignovi.Consucta bonitate vult Dominus clelinquentihus veniam tribuere; sed eonsueta iniquitate paratus est reus intlulgcntiam re- cusare.
II. Fons pietatis vivere volenlibus patet. Fratresmei, vivamus, et bene vivamus; ista enim vita temporalisest, fulura ab eo aetcrnalis cst. Sotl vos istam vitam amare vitlemini, nihil aliutl nisi utSalomonis tlicta scquamini: «Feci, inquit, mihi cantores ct cantalrices, vini fuso- » res et vini fusitriccs'^, « ct csetcra ; « et nihilmelius in- » vcni , nisi quotl mantlucavi et bibi^. » Hunc libentcr amplecteris; quocl postca loqnitur, quare non scqueris ? Quotl enim scquitur : «Nihil mcHus inveni nisi quod » manducavietbibi, Et hoc, inquit, vanilasvanitatum^;») et vere, quia vanitas cst. Vivere enim et bcnc agere, boc est vivere; nam vivere ct non bcne agcrc, non est jam vivcre. Ita boc ipsum modicum vivamus, ut migrantes multum vivamus. In hac cnim tcrra percgrini sumus ; venict dies ut binc ambulemus ; et suspirasti quasi nesciasunde buc venisti. Caro tua mutuata cst mundum, et anima tua carnem accepit domicilium. Caro enim propago est mundi , et anima advena est carni. Suscipit terra carnem tuam ; suscipit coelum animam tuam ; quia « Quod na- » tum est de terra caro est , et quod natum cst de coelo » spiritus est^. » Caro de terra est, etin terram ibit; spi- ritus de coelo venit; absolutus iterum in coelum (i) rai- grabit. Sed durus sermo est migrare; et ubi vadis mi- grare? De mundo in coelum. Si ignotae majoris personae domum (2) ingrcdi metus est , coeicstcs transgrediendi (3)
• a Reg. XII , i3. — 2 Eccl«». ii , 8. — Sld. viii, i5. — ■* Id. i, 2. — s Joaii. III, 6.
(i) Cod. in cevlo , rt sic postea, — (2) IJ. ditniiin. — (3) iJi. trans- gredere,
cxxxi bis. 8
1 l4 8- AIGLSTIM EPISCOPI
scalasquae facultas cst? Et si terrenisin judiciis bene sibi conscii voces ctollicia timent judicis(i), quid facicnt (2) peccatores, quos Angelorum tantum terrent aspectus ?
III. Ut arbitror , fratres mei , non indissouanter de hac re ^iroposui coniparationem , sed si expavit limendo cor noslrum , feslinel orando os noslrum ; ct quod diu- turno commisit ignoranlia , in momentum perdeleat poe- nitenlia. ('redite mibi, fralres , siquidem non mibi cre- ditis, scd Domini proecepto creditis, quod audislis. INi- nivitarum populus vivebat (3) quidem , sed non bene. Unde a Domino (4j Jonae propbetae dictum est : «Yade >; ad civitatem magnam , ct praedica in eam , quia ascen- >; dit clamor maliliae eorum ad me^. >; Missus est veluti humiiis praedicator, et inventus est vclut immanis con- temptor. Ninivemitlitur, etTliarsisinvenitur.Conlcmpsit Dominum et fugit ad navem , quasi Deus in mare non baberet potestatem. Fugitivus vero dormiens, utpote se- curus stertcbat. Jactum fecerunt omnium vasorum , qu?e in navi erant^ et se miseri nautse perituros lugebant. Surge , inquiunt , sciamus cujus beneficio (5) maba pali- mur. Sorte publicatus non negavit; sed suae culpae ipse sibi sententiam firmavit. « Tollite, inquit , et mitlitc me » in mare , et sedabitur tempestas a vobis"'^. » Propbetam desursum nauta (b) projecit , et cetus eum deorsum ex- cepit. Piscem babuit in aqua tumulum, quem imputri- bilem custodivit in triduum. ita ut susccpit integrum , ita rejecit iliaisum.Tunc Jonas quod primo contemnendo non fecit, postea audiendo pcrlccit; Deinde populus ct civitas agcbat paMiitcnliam cum lacrymis, et Jonas de longinquo expectabat interitum civilatis. Ignem missum
• Jon. 1,2. — 2 iIj|(J. 12.
(i) C.od. lerreat habitiis. — (■2) Id./nciiint. — (3) li. vii>cl>iint. — {4) Id. docendo Dowiniim. — (5) Id, benejicii. — (6) Deest naiUa iii cod.
■ f J
SEn.MO XCIV, DE CONFESSIONE. 11 D
ad coml>uslioneni Ninivilarum magniludoexlinxit lacry- niaruni. Dcus populis dclicta donavit, et Jonas statim mente doluit(i) : Sciebam , inquit, Dominc, quod cito niiscrcris ; propterea dimittens fugeram in Tliarsis. Con- Iristavit aninium ejus modica laligatio , et non esl gavi- sus quia mutata est magna damnalio. rnderediens cito dormiit, quodvidit cucurbitam mngnam mulliplicifron- dositale conte.xtam, qua? etiam sole urcnte aestus (2)im- petum ab eo repellebat; quamDominus sicut nasci jus- scrat antea , sic arescere fecit postea. Subito convaluit , et subitonon paruit (3). Non crat necessitas, ut cucur- bita nasceretur, nisi quia Dominus veniam promisit pec- catoribus , ut converterentur (4). Sed ais mihi : Unde doces ista? Lcge ipsum Jonam, et invenies cucurbitam plangentem ; et cum seculus fueris , invenies Deura civi- tati parcentem. « Jona , inquit Dominus, ludoles super M cucurbitam , in qua non laborasti , quam neque plan- » tasti , quae sub una nocte nata est, cl sub noctc periit ; )j ego aulcm non parcam jNinive civitati magnse , in qua )> sunt plus quam centum viginti millia bominum*? »
IV. Fratres mei, unum Jgnosce multos bberat a morte. Sunt plurcs, imo quin (5) ct innumerosi , qui utuntur pcrfidia loquacitatis : « Manducemusetbibamus^, Mquo- niam boc nobiscum portamus; nam sepulti nec Yitam ncc poenam senlimus. Non sentisquidem poenam , si con- vertaris ad veniam. x\nte passionem Domini tui , non vi- disti lamentationem patris tui? nescis prorsus, quoniam si Jcsus Christus non veniret , Adam in inferno periret ? Homo propterea Jesus Christus venit ; contempsit se propicr te , ut inveniret te. Primo ignorans peccaveras ,
' Joii. IV, 10, II. — 2 isai. XXII, 1 3,
(i) Cod. mentem doiunnt. — (2) Id. cestuuttis, — (3) Id. paravit. — (4) IJ. converteretnr. — (5) IJ. qtiia. Legendum videtur <jiiin iino,
8.
Il6 S. AUGUSTliM tPlSCOPl
ct sanguinc siio te mundavit; si aclmonitus iterum deli- tjucris, judiciosuo tedamnabitf i). Ergo, fratrcs mci, in iis omnibus obcdiamus pracceplisejus , ut participes in- veniamur promisso (2) praemio ejus. Amcn.
SERMO XCV. l)e Reconciliandis pcTcniteutibtis i.
Sermo iste et duo sequentes leguntur suh nomine sancti Augustini in Cod. Cass. CLXxni,/o/. Gi a tergo. Pulcherri- mas continent et optime concinnatas sente/itias,(juasnonsi/te 'voluptate peicurret leclor. Allocutiones sunt presbyteri jicc- nitentes Episcopo ojferentis, ac proinde luiic tempori conve- niunt , cum sanctus Augustinus corain Valerio prcedicare consuet^erat. Locus ejuspost pnecedentem.
SYlNOPSIS.
I. Pcenitentiie vis. (11. Precalio ad episcopum ut suscipial pcenitentes. 111. Ejusdem sequentia. IV. Conclusio.
1. Irreparabilis esset bumana fragilitas, morsu pec- cati, tanquam serpentis ore, vencnata, nisi poenitentitK medicina succurrcrel , et misericordiam Dei confessionis humiiitas impctraret. Sicut aulem in corporeputredinem vulneris medicinale ferrum cxsecat, sic animam iniquitate sauciatam , poenitentiae recreal cruciatus , dolor magno-
(1) r.cd. </fl/w«ii7V— (2) IJ, promissio.
SERMO XCV, m RECONCirjANDTS rCENITENTl BLS I. 11"
rum dolorum ampulalor (i), ct tribulatio salubris , ct Lrevis amaritudo aeternam dulcedincm comparans, poena liberans a poenis, et cura matcr securitatis. Noluitenim Deus misericors mortem peccatoris, quantum ut rever- tatur et vivat^;et rursus noluitjudcx justus impunitum esse peccatum. Punitergo seprienitens, et j^ci praevenit manum, utsubventura veniat, quse damnatura veniebat. Qui conterendo spiritum suum in luctu ct gemitu , do- lore ac lacrymis , de se has peccatorum suorum exigit poenas, Deo judiciquod exigat non relinquit, et patri quod donet exponit (i). Hinc jam incipit operari justi- tiam , quia se odit primitus peccalorem. Consentit Dco_, dum talis sibi displicet, qualis ct illi displicct. Etquam parum est, quodsibi ingerit tormcntorum ! sibi irascitur, seque ipsum excruciat poenitendo, Hoc enim quid est , quantum est , si aelernis ignibus comparetur? Tantum tamen valet in tempore opportuno , ante (juam vcniat dies irae et revclalionis justi judicii Dei , si pcccator sil)i ipsi irascatur, si se ipsum doloribus poenitenliae , tan- quam in catasla conscientioe confixus , excruciet, ut non solum Deus talibus nulla indignationc succcnseat , sed etiam gaudeat amplius deuno poenitentc , quam de no- naginta novem justis , quibus non cst opus poenitentia^. Tanto enim clemenlius poenitentium rcatum rclaxat, quanto patientius damnationem pcccantium diffcrebat. Nam proptcrea c Facit solem suum oriri super bonos ct » malos , ct pbiit supcr justos ct injustos ^, » ut dum bo- nis non deficit miscrando, mali erubcsrant persevcrare peccando.
11. Proinde, venerabilis Papa , occq non solnm In
• Eiech x\xii.', it. ~ ^ Mailh. xvat, i3. — ^ li. v, /,>, (t) CoJ. md\e a>npiitatiir. — (9) U, opponit.
1 l8 S. AUGUSTIINI EPISCOPI
conspcctu Domini Dei sui , sed eliam ante tuos oculos prostcrnuntur, quos jialienlia iliius ad poenitcnliam vo- cabat. rVec aversi ihesaurizant iram , sed conversi pos- cunt misericordiam. Ecce jam petunt , quaerunt , pul- sant. Gratia plenus cs , prassta poenitenlibus; lumine splendcns, refulgc quaerenlibus; claves habens , apevi pulsantibus. Moveant in te pastoralia viscera oves san- guinc agni redemptae, ct occulto illius adjulorio a lupo- rum dentibus erutae. Ostendentes tibi vuhiera sua , et ferinis morsibus cruentatas (i) conscicntias renudantes intende et suscipe. JamplagassuasnondifFerunt prodere ; noK difiTcrrc diligentiam mcdicinae. Hi suntquibusin Ec- clesia stanlibus, tanquam in Paradiso constitiUis, vetus- tus iileinimicus invidit. Illc pectore et ventre serpens , iterum incautis illapsus cst, ilerum fefellit, iterum cap- tivavit. Scd et hi tandem respicientes et reformidantes anticpiaedamnationis cxemplum, non a flicie Dei refugiunt, non sc umbraculo excusationis occultant, non inani de- fcnsionc veiborum , tantpiam infructuoso velamento fo- horum'^, contegunt pudenda commissa, sed discindunt coram illo corda sua, elfundunt animas suas, nec fugiunt timore , scd redcunt, et pcr intercessionem tuam Domino suo rcddi desidcrant. Terganlur eorum oculi a lacrjmis^ pedes colligautur a iapsu. Occurrc rcvertentibus de lon- ginquo. Habitat quippe in te, qui hoc fecit minori filio, cijjus luxuriam, peregrinationis labor et egestas misera- bilis subsccuta cst-. Epulentur et isti de vitulo sagi- nato; audiant, quia mortui erant et revixerunt ; perie- runt, ct inventisunt^. Moveant te pro eisfraterni fletus, et circumstantium gemitus , non pro suis , sed pro alje^
(1) Coi}. criicit(<u.
SERMO XCV, DE REC0NCILIANDI8 POTNITENTIBUS I. lig
nis peccatis ; necpenitiis alienis , quia in uno corpore ot subuno capitepatientibus quibustlam membris compa- tiuntur. In spiritu cnim lenitalis intcndunt, nc ct ipsi tententur. Nam quomodo non debent flere pro fratribus lapsis atque conversis, quos orare Cbristus docuit ctiam pro inimicis.
in. Horum tu omnium gemitus adjuva , addilis tuis , et nierita lua longe majora , tanquam canos mentistuae, prosterne pro fiiiis tuis ante faciem Dei tui. Hac humili- latc allior cris , hocdolorc laetaberis , hac servitute rcg- nabis. Bonus es odor Christi ; admoto igne pielatis, ad propitiandum Deum flagra. Pro miseris , misericodia ple- num pectus in aram charitatis impone. Sede apostohca subiimatus es; hijacent lapsu, descende tu affectu. Imi- tare Palrem , cujus voluntas est, ut non pereat unus de pusilhs islis^. ». Imitare Fihum, qui , cum in forma Dei esset , formam servi accepit^, veniens ministrare , non ministrari^. Imitare Spiritum sanclum , qui secundum Deum interpcllat pro Sanctis^. Ipse cnim ct te pro istis excitat supplicare , per qucm charitas in tuo corde dif- fusa cst. Offer reconcihandosredeuntes , quos revocabas errantes; ora pro inventis, quospcrditos inquircbas. lle- fugiendo vcrara vitam , in ^icccalis suis , portis appro • j)inquaverunt inferorum , qui ( i ) non vincunt cujus ca- thedram lenes. Lazarum Dominus Japidea sepulcri mole coopcrlum , et quatriduano cadaverejam foelcntcm c.xci- tavit a mortuis , et magna voce produxit e tumulo^. At ille jam quidem , jam vivus , sed adhuc fanercis vinculis alligatus , nondum viventium consortio rcddcbatur :
< Mallb. xvm, 14. — 2 philip. 1., 6,7.-3 Matlb, xx, a3, — ^ Rom vjir, 34. — 5 Joan. XI, t, et secjcj.
IQO S. AUnUSTIM EPISCOPl
0 Solvitc illum , inquit , ct sinite irc * ; » ut divinum be- neficium humanoministcrio complcretur (i). Similiter et isti , in morte pcccatoruni suorum , sub duro pondcre dcsperationis jaccbant , ctfoetida morum corruptionepu- trucrant. Jam Dci virtute vivificati, detencbrissuis con- filendo procedunt ; sed adhuc reatus obligatione involuti, a Sanctorum socictate sejuncti sunt. Al) il!o resuscitan- tur, scd libi solvcndi offeruntur, maximequia in ApostoH throno sedes , cui dictum cst : « Quae solveris in terra , » soluta crunt et in coelo •'-. » Yiscera tua , sanctitatis et miscricordiae plena , nostris non indigent vocibus , ct quod pro istis rogo, non tam mea deprecatione ,quara tua"paterna dilcctione factum est (u). Nec taraen hoc quod exliibemus officium supcrflue deputabitur, quando hasc vcrba noslra istis efficiuntDei munera chariora , cum j)er nos audiuntquid per tua mcrita consequantur. Nara ct J'ater qui est in coehs scit quid nobis necessarium sit, priusquam petamns ab co -^ ; et tanicn ut pctamus hor- tatur, petentibusque Jargitur, ul amphus liiii diligavit Patrem , quem petcndo scnserint dantem , ne si omnia priusquam petant , acccperint, debita (3) sibi cxistiment noii donata.
IV. PcrsoJvi crgo officium meum qualicumquc scr- mout; , ctsi vix digno tuis paternis auribus; scrviendo lamcnislorum fratcrnis vulncribus. Restat ut ipse jam facias, quod pasloraii soJlicitudine universo grcgi debes, ct confcssioni jacentium . ct moerori stantium, ct voci deprccantium , ut ipse Dominus Dcus noster faciat quod promisit, accipiat pro sacrilicio contribuiatum spiritum istorum ; corcorum contritum ct humiliatum non sper-
' Jo-m S!, 44, et seqq. — 2 Matih, xvri, i8. >- 3 jj, vr, 9.
(t}Tid.> Stim. hwu, mun a, 3. — (a) Cod./actns es, — (.3) Id. «ow.
SERMO XCVI, DE hECOXDILIANDIS P JtMTENTIBrS II, 121
iiat^; gcmenles suppliciler . exaudiat misericorditcr ; emendatis in praescnti, parcatinfuturo;solutosin terra , solvat in ccelo.
SERMO XCVI. De Reconciliandis poenitentibiis IT.
Locus ejiis post prcecedentem ^ cum numero de Reconci' liandis poeniten tibus 1 1 .
SYNOPSIS.
I, Argumenta evolvuntur,quibus Episcopus ad dandam vc- niam conipellatur. II. Deccpti a diabolo pcenitentiam confi- tendo expojcunt III. Pieccs et gtniitus jn^itorum pro peccvito- ribus.
I. « EccE nunc tempus acceptabile , ccce nunc dics Bsalutis^;» movcanl tc lacrymae pnenitcntium , sanctc Papa , ct indulgcntiam desiderantium pcr tc, abillo qui habitat in te. Ad iliiim quippe vcniunt . et prosternun- lur, et plorant ante Dominum qui cos fecit, ut deleat quod fcccrunt , et reficiat ipse quos fccit. Avertatfacicm suam a peccaliscorum , non avertat ab eis. ^on sit vul- tus ejussupcr cos mala facicntcs, ut pcrdat dc tcrra me- moriam (i) eorum ' ; sed oculi cjus super pnenitentcs ac siticntcs, et auresejus ad preccseorum'^. Per corpuspec-
• Pssl. I., 19. — ' 2 Cor, V!, 2. — 3 Psal sxxiii, 17. — ■* l!.iJ. 16, U) Co'J, mfiioriu.
129 S. AUGUSflNI EPISCOPI
carunt , corpus affligunt. De sua malitia exegerunt poe- nam, de Uei miscricorilia exigunt vcniam. Utillumpro- piticntur, irascuntur sibi ; et ne puniat iile, se puniunt. Offerunt ei sacrificium , spiritum contribulatum , utcor contritum et bumilialum non spernat'^, qui supcrbis re- sislit, humilibus autem dat gratiam". Baptismuseosfe- cerat novos, sanetpoenitentia vulneralos. Non servaverunt quod professi sunt , non eis rescrvcturquodconfessisunt. INon exegerunt vindictsedcbitum , non expcndant ; misc- ricordiam praebucrunt , misericordiam mereantur ; di- miserunt , dimittatur eis ; dederunt, dclur eis. Mali "terreni molcs , qua in tenebris conscicnliasprcmcbantur, voce (-Ibristi disrupta esl ; tanquam de sepulcro in hanc lucem , confitendo prodeunt, Solve illos , et sine ire. Ilabes enim clavcs, quibus quidquid in terra solveris , solvatur in coelo^. B.egn3nti servierunt corum mcmbra peccato , nunc victrici justitise redduntur. Oculi quos illecebrae deceperant delictorum, nunc lacrjmas fundunt. Aures qu83 libenter patucrunt iilicitis vocibus, nunc pro sc flcntium gemitu feriuntur. Lingua quae perversa libcr- tate superbiens gloriabatur, nunc humiliata deprecalur. Manusopcratfc nequitcr, qu;ierunt supplices medicinam. Pcdcs qui cucurrcre ad ncfas, mutato jani itincre , cpio venerint ccrnimus ; totumque corpus obnoxium prius iniquitatibus, nunc prostratum vidcmus in fletibus. His exterioribus motibus , interius Christus victor apparet. Crucietur hostis cxpulsus. Fortior vasa fortis eripuit '^, qui ligato illo, solvi quos cepcrat, imperavit. Dolor est in confessioiie poenitenlium , scd prope est Dominus his qui obtriverunt cor, Dolor iste medicinalis est, non poe-
» Psal. j-, »(), ~ 2 Jscob, jy,6. ■— 3 Mi.llh. xvjii , |8. -- Md, 5U, 519.
SERMO XCVr, DE RECONCILIANDIS PCENITENTIBUS JI. 123
nalis (i). Medicienim dcsiderabalmanus, cujusilla vox est ; «Urc rencs meos ct cor meum '^. » Dolor isle putrc- dini adversus est , non saluli. Non vult cnini Deus mor- tem peccatoris, quantum ut revertatur et vivat^ » Nec benevalenlibus opus cst medicus, scd aegrotis^. Quoniam illc non venit vocare justos , scd peccalorcs in poenitcn- liam ^; non ut pcccaiorcs se esse Isetentur, scd magis lu- gendo , peccata fatcantur. Oderint in se quod odit ct Deus, ut abeo salvi lacti, oculisejus placeremercantur. Sicut eriim medicus non optat , sed curat aegrolum , sic Chrislus sanator est peccatorum , non amator. Poeniten- tia est crgo peccatorum vindex , ut vindicta vitctur , et a poenjs liberans poena; judicium prajvcniens jndicem , et cruciatus propitianscognitorem ; pronuntiansadversus hominem quod fiat pro homine, et reum , ne damnetur, accusans.
11. Ule hostis antiquus amplius istis jam redemptis , quam ilhnondum captivato primo homini, invidit. As- tutiores in Ecclesia dolos , quam in Paradiso machina- tus est. Ibi enim, ut facihus deciperet , nondum ruinje hominis processerat quod caverctur exemplum , et mors incxperta, cito credila cst non futura. Nunc vcro, cum post ilhus lapsum , omncs cx iilo ad mortem carnis nati fuerimus , etiam moriem spiritus denno noxius serpens , ut seduceret, incredibilem fecit, et ausus cst iterum di- cere : Si contra prfeceptum fcceris , non morte morie- ris^. lllehomicida ab initio ^, talia itcrum dixit; itcrum estcreditus; iterum pcrcussit ; itcrum peccantes dejecit in mortem, pro quorum peccatis jam Christus vicit ct
* Psal, XXV, 2, — ^Ezccb, .\sxui, 7, — ^ MaMl'. ix. 13. — .- < Ibid. i3, T»- ^Gey, IV, 4,-— 6 jpao^ vjn^ 4^,
(«) Tidu Aogiisii Enarral. iii Pjal. cn, n, 5,
124 S. AUGUSTINI EPISCOPI
mortem. Sed etiam isti prudentiori remedio revirescunt, non cxcusando , scd accusando commissa. INequc enim fugiunt Deum, nec sterilibus verbis tanquam sylvisse (i) operiunt, sed fructuosislacrjmisaperiuntquod fecerunt , objicientessibiipsi crimina sua.Criniinaturum inimicum praeveniendo superant , non negando. Deus enim miseri- cors mavult , interpellante('2) Cbristo, liberare confessos, quam, oppugnante diabolo, punireconvictos(3).Audiunt cnim etfaciunt quod Propbeta dixit : « Confitemini Do- » mino , quoniam bonus est ^.d Ad boc quippe pertimes- cunthomines judici homini confiteri , quiaibiconfessio- rem damnatio consequetur; apiid bonitatem autcm Dei , ubi occuhando negari nihil potest , totum potest confi- teiidopurgari. Insiste ineis apud eumqui babitat in te,ut propitius fiat oninibus iniquitatibus eorum. Sanel omnes languores eorum; redimatdecorruptione vilam eorum ; erigat elisos , solvat compedilos , justilicet injuslos-, ut dihgat justos. Intercedat patrifamilias , qui slerilem ar- borem eradicare comminabatur. ISon enim frustra ex- communicando bumilitatis fossam circumdedisli , ac sor- dcs lugubres, sed tamen ferliles , tanquam cophinum stercoris adhibuisti (4). Gratulaberis in eis de fructu la- boris lui , cldc tua intercessioneiaetaberis.
III. Multa pro eissacrificia, tot etiamcircumstantium fratrum contribulatispiritus offeruntur, et probaptismo, cujus fidem non servaverunt, muItgefundunturlacrymaB proximorum. « Qui enim stant , caveant ne cadant^. » Consociant i!li moerorem suum vulneribus isloruni , ut gibi consocietur sanitaseorum. llli inclinantur, ut crigant,
• P.'al, oxvii, I. " 2 iJ, <:xit,v, S. -r- 3 I Cor, x, X7,
(i) Deest se in cod. — (a) Cod. interpcUando, — (3) Id. convincto). •— (4) Vide Angtiit, Sertn. Lsxit, 3.
SERMO XCVil, DK UECONCILIANDIS rOKNlTENnBLS lll. 1 '20
quia isti prostcrnuntur, ut surgant. In omnibus Deus operatur, quoniam Deus charitas cst. Omnium crgo te charitas moveat , quae in te honoratius habitat, ut tuo interventu , et istorum pro suis , et illorum pro fratruni dehctis , preces et fletus exaudiaiilur a Domino, ut sit omnium communis salus , quorum in communi dehcto communisest gemitus; atqueinsocietate corporisChristi, sitomnium gaudium post dolorem , quorum non omnium vuhius, sed omnium dolor cst propter individuam cha- ritatem ; per Christum Dominum nostrum, cui est honor et gloria in ssecula saeculorum. Amen.
SERMO XCVII.
De Reconciliandis pcenitentibus III.
Locus ejiis post prcecedentem cutn numero de Reconcilian' dis Poenitentlbus iii,
SYNOPSIS.
I. Poenllcutes adsunt gementes. II. Petitur Eplscopi niiserl- cordia , qii^eomnium hicrymis moveri debet. III. Poenitentiae eX confessionis efficacia. IV. Allocutio ad pcenitentes. V. Et ad Episcopum.
I. ArosTOLFCUMpectus venerabihs sacerdotis, secun- dum misericordiae domicilium , oraripro se desiderans , orat pro strata turba miserorum. Hanc tibi , beatissime Papa , gloriosam , redemptam , tanquam speculam pas- toralem , Sanctus sanctorum , et Pastor pastorum Re-
126 S. A.LGtSTINI EPISCOPl
demploicaptivoiuni, iiiventorpcr(liloruni,sauator aegro- torum , (lc sua cfelcsli sctle concessit , non alta sapicnti , sed Immilibus conscnlienti'^ ; non niorijos omnium fas- tidicnti, scd niale ( i ) languidis paterna cliaritate servicnti non ad jactantiam , sed ad medicinam ; non ministrari, sed ministrare cupienti (2} ; non a quibus orari te dtlec- teris , sed pro quibus orans cxaudiri merearis. Interces- sionem pro iiis apud te solemniter facio, locjuensvolenti , non extorquens ncganli. Ouos commendosermone, pras- venis pielate. Pro quibus nunc adte(^3} sonatosmeum, pro liis (4) cor luum clamat ad Dominum. Adsuntsqua- lcntcs , gementes , tanquam remota mole duriti^ , ab occultis suis, velut de sepulcro mortis, in maniiestationcm satisfactionis prodcuntes , sicut de Lazaro Dominus ait : « Solve illum et sine ire^. « lliius quippe magna voce commoli, nolucrunt se peccatores dcfendendo intcrire , sed reviviscere (5) confitendo ; ut de tcnebiis (6) mortuae conscientire; , reddita snei lucc, proccderent. Proinde vincula quibus ligata sunt detrabe, quoniam qUcC sol- veris in terra , soluta crunt in coelo ^, quo non audebat oculos levare ille peccator, qui percutiebat pectus suum dicens : « Doininc, propitius eslo mibipcccaturi^.» Quo- niodo enim lcvarct oculos fidens (7).^ ubi nodos sui reatCis agnoscerct? Et tameii dcscendit de tcmplo justificatus , nuigis quam ille Pliarisasus^, merito liumilitatis , non acquitatis suae ; et qui in tcmplo Domini dc longinquo stabat , ei polius i]>se Dominus propincjuabat. « Kos ,
1 llora. xii, iG. — ^ joan. m , 44. — 3 j\iattth. wni , 10. — * Luc. .\vi:r, I 3. — 5 i|,ici_ i4^
■ (r) CoJ. sano. — (2} Ucc:t cnplenti Iii coJ. — (3) Cod. male iion a te. — /4) Id. male aJdit rjtiibus. — (.')) ('od. revivescere. — (C) IJ, inalc uddit (./■_ — (^) Coi. /idcret f ot ])rius quo pro quemodo. Forte logeudum quo- inodo enini lauirc ociilos Jidfret?
SERMOXCVII, DE RECONCiLIANDIS POENITEMIU US 111. I27
» inqail. Apostolus , lcmpla Dci vivi suinus*. » Et si lioc de oimiibus honis ficlelibus veruni est, (juanlo magis dc le, qui rogendislidclibus prEesides, in eo prcTsertimloco (i) , ubi praeseditillc cui dictuni cst : «Tibi dabo clavesregni w coelorum^. »
]1. Adsunt ergo isti in templo Dei , id cst , in Eccle- sia Dei , delonginquo proslrati , dcsiderantcs petere re- conciliari Deo in corpore et sanguine Jesu Christi. Exau- diat eos de corde tuo , de tcniplo sancto suo ^. Afferunt ei sacrificia , non adipem arietum , ncc carncs taurorum , iiec multitudines caprorum. pinguium , nec primogenita sua , fructus (q) ventris sui , pro peccato animse suas , sed spiritum contribulatum , cor contritum et liumilia- tum^, quod non spernit. Hocimpone , Saccrdos bone , pro eis in aramcnlis tuas , quam su])erna flamma sanclse dilectionisacccndit, et da pro illis Domino odorcm sua- vitalisde visceribus charitatis. Laboraverunt in gemitu suo ; laveruntper noctes lectum suum ; iacrjmisstratum suumrigaverunt^; et nuncistam terram rigant, socias- que habent lacrjmas eorum , cuni quibus societatcm non habent deliclorum. Circumslant ocuiistuis , isti pro sua, ilH pro fratcrna saiute soiliciti, non ulriquc confi- tentcs , sed utrique plangentes. Quod cnim mcmbrum contineat unitas corporis , ct non compatiatur alteri membro patienri , condoicat dolenti , consulat pericli- tanti, subvcniat laboranti ? « Oui enim se putat stare , ))videat necadat^; « et inlendat seipsum, ne et insctcn- tetur '^; utaiter alterius onera portantes^, impieant legem Christi, qui peccata non fecit^, peccatores vocavit, pro
' 2 Cor. vj, iG, — 2 Mallli. xvi, 19. — ^ Psai. xvn, 7. — ^ Id. i., itj. — 5 iijid VI, 7. — 61 r;or. X, 12. — "^ Ga!at. vi , i. — ^ Ujjj^ ^ — ^ I Petr. II, 22.
(i) Hsee iusirmarc videreutnr pontificem Piomanum. — (2) Cod. Jnictu,
ia8 s. AUGiJsriiM ejmscoi'!
peccaiitibus oravit. peccata doiiavit. In ejus corpore mcmbra suiitista, illa jaccnt; alia jacenlibus adh^erent, alia, uterigantur, sternuntur. Quis sapiens, cum homo sit , homincm cadcrc videat , ct se stare supcrbiat? Mon est in his et ilhs communis iniquitas ; sed est communis infirmitas. Omnes petunt , ut hi accipiant ; omnes pul- sant , ut his aperiatur ; omncs dolent , cum isli aflhgun- tur; omncs gaudebunt , cum isti sanabuntur.
III. Occullus ille hostis cum Angehs suis , in istorum erectione torqueatur , sicut in ehsione laetatus est; cui quidem isti consenserunt ut dehnquerent, sed non con- senserunt, ut cadentcs etiam superbirent; consenserunt ut vulnerarentur, sed non consenserunt ut medicinse re- luctarentur ; consenserunt ut a(i ) Domino suo fugerent, sed non consenserunt ut ad Dominum non redirent. Pro- inde quem non vicerunt per contincntiam , vicerunt per poenitentiam ; qua sola inimicus, etiam cuni vicerit, vin- citur; qua sola accusator non a negantibus , sed a con- fitentibus superatur. Poenitentiaest qu^e dolorcmdolori- bus eripit, et evadit vindicando vindictam. In se enim quisque vindicat , qui se ipsum cruciat poenitendo, ut non jam vindicem judicem (2) . sed patrem receptorem Deum reperire mcrcatur. Sic enim peccati sui ultor quo- dam modo fuit , atque in se ipsum asperam senteutiam pertulit ille , qui rediens de longinquodixitpatri : « Jam ))nonsum dignus vocari fdius tuus^. « Atque hoc euni paler fihi honore praestitit dignum, quod se ipse fihi nomine judicavit indignum.Tormentum cordis estpoeni- tentia , sed parvo lempore extinguit aeterna tormcnta. 0 ineffabiiis bcnignitas Dei , ut qni eum negando fallere nonpotest, propitictur confilendo ! Gui peccatum non
1 Luc. XV, 19.
(1) Deest a Iq cod. — (a) Cod. jndicet. — ',3) Id. quo.
SERMO XCVII, DE RECONCILIANDIS POENITENTIBUS III. 1 29
occultatur si taccatur , ab eo tamen remittitur , si dica- tur! Quoniam non quisque Deum docel indicando quod fecit , sed quoniam non parum propinquare conatur illi, cui in sedisplicet , quod et illi. « Dixi, inquit, proloquar » adversum me delictuni meura Domino meo , et tu re- » misisti impietalem cordis meiV» Et non utcumquepro- loquar, sed adversus me , inquit , proloquar deJicta mea Domino. Haec virtus est poenitentiae , ut cuni loquitur ipse peccator adversus se . tunc faciat pro se. Odit cnim peccatorem Deus , ac per hoc qui se peccatorem odit , amat eum Deus , quia lioc odit , quod Deus.
IV. Bono animo estote , supplices Dei , recreaminiet consolamini , firmate fidem , erigite spem , accendite charitalem. Donabit vobispeccata qui mortem suam no- bis donavit sine peccato. iNon permittet , ut pereatis , qui mori voluit ut vivatis. « Appropinquate Deo , et ap- » pinquabit vobis -. Resistite autem diabolo . et fugiet a » vobis^. » Mementote vos ejus leonis rugieutis dentibus eripi ; mementote vos illi exlorqueri . qui vos in aeternum sperabat secum posse torqueri. Auribus percipit Domi- nuslacrymas vestras , habitans in ejus praesidentis corde pastoris; cujus mereantur preces fusae pro vobis , quid- quid minus valetis in vestris.
V. Gaude itaque , optime antistitum , quoniam fihi tui , quos per Evangehum genuisti ^, jam mortui erant , et rcvixerunt , perierant , etinventi sunt^. » Conscinda- tur saccus eorum , et accingantur laetitia^. Redde illis epulas vitulisaginati^^^eximantur animaeeorum de morte, oculi eorum a lacrjmis , pedes eorum a lapsu . ut pla- ceant in conspectu Domini in regione vivorum ^.
' Psdl. XXXI, 5. — 2 jacob. iv, 8. — '^ Ibid. 7. — * i Cor. iv, i5. — * Luc. XV, 24. — ^ Psal. XXIX, 12. — ^ Luc. xv, 23. — ^ Psal. cxiv, 8, 9.
cxxxi bis, Q
l3o S. ADGUSTINI EPISCOPI
SERMO XCVIII. Sive Oratio de Spiritu sancto.
Eruituj' hcec oratio pulcherrima , quam frustra qucesivi dpud sanctum ^ugustinuin, exBibli. Magliabec. , cod. lxxxvi, Jol. 70, ubi nomen habet beati Doctoris. Locus ejus post Serm. Benedict. cclxxii.
SYNOPSIS.
I. Misericordis Spiritiis invocatio. IT. Ejusdem continuatio. III. Precari pergit beniguissimum Spiritum.
I. Deus meus, Spiritus sancte , timeo et desidero lo- quide te pro me, quia de meo non liabeo quid loquar de te; et quid loquar, nisi tu dederis mibi te , ut tibi de te loquaris pro me in me ? Da ergo mihi te in principio , dator optime , et donum optimiim, quia quantuni ad te, tu raeus es; nec potest abquid meum esse , nec ego meus ero , nisi prius tu meus f ueris. Esto meus , quia sic ero meus et sic tuus. Si vero non es meus, nil meum est. A quo ergo emam te, aut comparabo ? Nullo, nisi a te. A necesse est igitur ut des mibi te , ut et te possim emere a te. Prae- veni igitur me , et praepara me ad recipiendum te , et re- ceptus loquere tibi pro me et audi in me. Te pro me audi . benignissime , audi semel et ne irascaris. Vide quo spiritu loquar , quia ego nescio , sed bene scio quod lo- qui non possum , nisi tu des. Recolo quod tu aliquando adulteriim et homicidam tetigisti , et psalmistam tu fe>
SERMO XCVIII, SIVE ORATIO DE SPIRITU SANCTO. l3l
cisti, Susannam innocentem liberasti , Magdalenam sep- tem daemoniis plenam respexisti , et multa dilectione repletam Apostolorum apostolam constituisli ; Latronem in cruce visilasti , et socium Christi eadem die in Paradiso statuisti ; llere fecisti apostatam, et eumordinasti insum- mum Ponlificem ; vocasti Publicanum, et evangelistam consecrasti ; percussistipersecutorem, et erexisti in sum- mum doctorcm ; descendisti in tumidos Judaeos , et omi- sisti eos audacissima doctrina inflammatos. Domine sancte , cum horum niente meminero , excitant rae sic alloqui tibi , et scio vere quia tu docuisti me sic tibi res- pondere ; et ob hoc ad te suspiro , ad te confugio. Audi, summa benignitas , et non incurrat indignationem tuam tua misera creatura. Si plura sunt scelera mea , quam omnium eorum , quos in exemplum tuae misericordiae revocavi, multo major est misericordia tua , quia infinita, quam iniquitas mea , cui aeque facillime est remittere multa millia peccata , ut unum solum. Scio quod ahquis in suo mortali peccato decessit praescitus ad mortem , alius post millepeccata commissa reservatus est decedens tandem praedestinatus ad vitam. £t inhis quid, dulcis- sime , nisi hinc tua miscricordia , ilhnc tua justitia ma- nifeste aperitur? Accidit in aliis duobus quod utrique post multa et magna peccata mortalia diutius reservati sunt, ec in finem alter ad vitam , alter ad poenam aeter- nam? Quid enim , benignissime , in his, nisi tu tua be- nignissima misericordia in se uniformi (i), diversimode tamen operaris ? Nec ergo dat certitudinem vitae aeternae paucitas peccatorum , nec desperationem confert multi- tudo scelerum. Sed quoniam mehor est misericordia tua super vitas, illam invoco, illam desidero , ilh mihi ad-
(i) Cod. uitiformis.
l32 S. AUGUSTINI EPISCOPl
biierere bonum cst. Da te niil}i pcr illam misericordiam , etillam pcr te : illa sit mihi in te , et illa sit tibi via in me, IlcTC dat mibi andaciam alloquendi tibi ; baec dat niibi liduciam invocandi le ; basc eiigit mentem meam ; habens ipsam, bal^et le. Nibil ergo peto, nisi te, quia tu cs doctor et doctrina, tnedicus et medicina , prospector et praeparalor mentis, amor et iimator, tu es vita et vitae conservator. Quidplura? Tu es quidquid dicitur boni esse ( I ). Tua enim misericordia , quia (q) non sumus consumpti : ipsa sola nossustinetexpectando , conservat non damnando , revocat non improperando , dimittit nonjudicando, gratiam confert non repetendo , salvat perseverando.
11. Surge ergo et erige te, anima mea peccatrix, in- tende tanto auditui, tanto auxilio tuae reformalionis. \ ide quia ista jiersona indiges (3) sola ad restaurationem tui. Erige te tota , mens mea , et buic qui lota salus tua est cum omnibus viribus tuis intende, et praspara te ipsi ; recipe eura inte, ut recipiat te in se. Veni ergo , dulcis- sime, extende digilum tuum eterigeme ; veniat illesanc- tus digitus tuus , adducat me ad te , et ponat se in vul- nerameaet sanetea. Pungat in me inflationem superbiae, ejiciat putredincm ira^, reprimat venenum invidiae, re- secet caniem mortuam acediae, mitiget dolorem cupidi- tatisetavaritise, purgetsuperfluitatem gulae, et odoriferis unguentispulcberrimae castitatis fuget foetorem luxuriae. Tangat me digitus ille , qui distilbit vinum , ct oleum , et myrrbam piobatissimani. Tangat me digitus tuus, be- nignissime Domine , ut sublata corruptione, ad integri- tatem me restituere dignetur , ut tu cum veneris manere in me saccum perforatum , invenias integrum babitacu-
(i) Cod. est. — (aj Id. iteiat inale enim. — (3) Id. indigens.
SERMO XCVIII, SIVE ORATIO DE SPIRITU SANCTO. 1 33
lum , in veritate fidei fundatum , in certitudine speierec- tum , cum fervoris cliaritate completum. Veni , veni , hospesjucuiKlissime. quamvis non diu desideratus. Mane nobiscum , quia nisi manseris , advesperascet et inclina- biturdies^. l*ulsa et aperi, quia si aperis, nemo claudit; ingrederc et claude post te ostium , et nemo aperiet^ ; in pace suiit omnia qute possides^, et sine te nulla est pax. Tu (i) laborantium es requies , praeliantium pax, doien- tium jucunditas , languentium consolatio , aestuantium temperics , flentium risus , caecorum lux , dubitantium dux , timentium audacia ; nullus enim quiescit, nisi qui pro te laborat. Solus pugnans pro te , pacem habet.Pro te dolere summa jucunditas est , et lugere consi)Iatio. Cum flet anima mea pro te , tunc bene ridet. 0 quanta benignitas ! non potes sustinere quod aliquis doleat pro te , nec quod fleat aut laboret. Simul enim incipiunt la- bor et requies , pugna et pax , dolor et jucunditas, fletus et risus. Esse in te , est esse in aeterna felicitate.
III. Tange , dilectissime , tange animam meam quam creasti , animam quam per lavacrum inhabitasti ; at (2) heu ! ejectus millies turpirer fuisti et injuriose a domo tua propria, et ecce misera hospita tua clamatpost te; pes- sime est enim ei sine te, Kevertere , benignissime , et mi- serere ejus quae te seditiose expulit a se. Nunc, nunc bene recordatur, quod bene erat ei prope te ; venerunt enim oninia bona pariler propter te'^. et post recessum tuum spoliaverunt eam inimici cjus , et omnia bona ejus quae primo dedisti , asportaverunt , et insuper plagas crude- lissimas imposuerunt , et vix semivivam reliquerunt^. Redi ergo , dilectissime Domine , et descende in domum
' Luc. xitiv, 19. — 2 Apoc. 111, 7. — 3 Lijc. XI, 21. — * Sap. VII , I r. — 5 Luc. X, 3o.
(i) Cod, tu qtii, — (2) IJ. et
l34 S. AUGUSTINI EPISCOPI
tuam , priusquam moriatur fatua hospita tua. Nunc vi- deo , nuric sentio quam male est mihi sine te ; erubesco et confundor vehementer quod recessisti a me , scd de- fectus tam graves pro absentia tua compellunt me revo- care te. Veni in domum miserae Marthce tua?*, custos optime , et custodi eam in veritate , « Ne de caetero ob- » dormiatin morte , ne quando dicat inimicus : Praevalui » adversuseam^.wQui tribulant me, exultabunt, si mota fuerit^. Sed ego teadjuvante, inmisericordia tua sperabo, illam amplectar, in ea confidam , illa erit portio mea , et sic non timebo quid faciat mihi caro ^. Non potes non facere misericordiam , quia tibi consubstantiahs est. Vide paupertalem meam , vide instantem necessitatem meam ; secundum tuam magnam dignitatem miserere , non se- cundum raeam iniquitatem. Ostendat misericordia quod super omnia opera tuaest^. Non prasvaleat mahtia pec- cati adversus magnitudincm bonitatis tuae. Secundum misericordiam tuam dicis : « Nolo mortem peccatoris, );sed ut convertatur etvivat*'. » Dihgis enim misericor- diamplusquam sacrificium''. Largitor largissime, extende illam sanctam dexteram tuam , quae nunquam vacua est , denegare nescit , indigenti dare non cessat; ex- lende ergo , dator optime , manum istam omni bono re- pletam. Ipsa est manus pauperum , da pauperi tuo, imo ipsi paupertati , arma sive bona iha , quae pauperem ditant sine defectu. Confirma ergo , Deus , quod operatus esinnobis^, quia nunc video quod non ex operibus jus- titiae , quae fecimus nos , salvas nos , sed secundum tuara raisericordiam^. Ergo , sarictissima communicatio (i) ,
1 Luc. X, 38.-2 psal. xii, 5.-3 ibid. — ^ Id. lv, 5, — 5 Id. cxi-iv, 9. — ® Ezech. xxxm, 11. — ' Malth. ix, i3. — ^ psal. lxvii, ag. — » Tit. iii,|5.
(i) Videlib. Medit. num. g.
SERMO XCIX, IN PESTO flS. APOST. PETRI ET PADLI. 1 35
donum pietatis mihi concede , cui proprium est mitcm facere, et conservare , et reddere illum, cui sc tribuit, immunem ab omni munere, ut possimus dicere cum apostolo Petro : « Ecce nos reliquimus omnia , et secuti » sumus te^. » Quibus omnibus despectis mundanis et transitoriis , Spiritus tuus bonus deducet nos in viam rectam^, et in terram viventium, affectu (i) pietatisnos inducet , ubi te possimus perenniter frui perinfinita sae- cula saeculorum. Amen.
' Matlh. XIX, 2 7.-2 Psal. cxlii, io. (i) Cod. affectum.
SANCTI AURELII
AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI
TRACTATIS.
LIBER De Spiritiiali certamine.
Educitur hic tractatus , sive serino , qui tamen a manu- scripio dicitur liber, in Bibl. Sanctm Crucis F/orentice, Plut. XVII dextr., cod. ix, /o/. i33 b. Hunc frustra qucesivi apud sanctum Augustinum , cujus nomen habet in codice.
SYNOPSIS.
I. Christiani boni ex jEgypto in terram promissam adducti sunt. II. Nonotiotamen indulgendum, sed pugnandum contra vitia. III. Quae delenda , ut gentes quas Israelitae destruere jussi fuerant. IV, Quam damnanda monachorumsegnities. V. Profectus spiritualis argumenta. YI. Cui- Deus nos sine certa- mine vincere adversarios non vult. VII. Finalis adhortatio ad monachos.
I. Si diligenter considerare volumus , fratres charis-
l38 S. ACGnSTINl EPISCOPI
simi, unde venimus, et quo vocamur, nullge vires in nobis sunt, quibus ad reddendas Deo gratias sufficere valeamus. Nos enim filii Israel sumus , qui Pharaoni in iEgyplo servivimus , qui gravissimo superbi regis imperio premebamur. Gaudebat siquidem Princeps mundi hujus sub feroci servitutis jngo nos indesinenter atterere , et ser- vilium operum semper oificiis occupare. Cogebat nos lateres coquere, nec (i) ex pretiosis virtutum lapidibus teraplum Deo construere , sed terrenum potius sibi dic- tabat sedificium fabricare. Sed ecce jam Deus patrum nostrorum , Deus benedictus in ssecula , ex vEgjpto nos> id est, de tenebris vitse veteris eruit , de vinculo tyrannicae dominationis absolvit , atque in terram nos promissionis fideliter introduxit. Terram namque repromissionis ex eo jam ingressi sumus , ex quo , spreto mundi desiderio , firma? spei fiduciam in aeternitate posuimus , et jam in spe possidemus , quam in re postmodum habituri per Dei gratiam sumus. In hanc videlicet terram jam illi spei gratia(2)introducti fuerant, quibus Petrus aiebat : «Vos » autem genus clectum, regale sacerdotium , gens sancta , » populus acquisitionis , ut virtutes annuntietis ejus qui >i de tenebris nos vocavit in admirabile lumen suum^. » II. Scd quia in hanc terram, duce divina gratia, sumus ingressi , non (3) nobis vacandum est otio , non torpori vel desidiae cedere , non somno vel incautae securitati sanum est indulgere. Expedit itaque ut virtutum armis semper accincti , ad custodiam nostri jugiter excubemus, et adversus immanissimos hostes nostros acriter dimice- mus ; per bellum namque pariter ad pacem, per laborem
1 I Petr. II, 9.
(i) Hic vox qusedam deest in cod. quam supplevimus addendo wec. (a^CQd.gratiarn. — (3) Id. male/am.
tlBER DE SPIRITUALI CERTAMINE. 1 89
transitur ad requiem. Non enim est sine pugna victoria , non absque victoria pertingitur ad coronam. Intestinos autem hostes liabemus , cum quibus si perire nolumus , infatigabiliter et sine uUa jirorsus intermissione pugnare compellimur. Hostes nempc nostros , adversus quos in acie semper assistimus , non a nobis interjecti aggeres dividunt , non moenia turrita seccrnunt , non profundi amnes interfluunt , non prasrupti montes , ne quo miuus congrediantur, obsistunt. JNobiscum semper sunt , quia in nostrse mentis penetralibus (i) degunt. Septemnam- que principalia vitia sunt , ex quorum vipereo semine caeterae vitiorum pestes , quasi venenatae nihilominus so- boles oriuntur. Quae nimirum sunt : superbia , ava- ritia , inanis gloria, ira , invidia , luxuria , tristitia. De quibus nos idcirco disputare dihgenter omitlimus , quia plerosque tractatores sacri eloquii muhiphces super his rehquisse sententias invenimus. iioc tantum nunc affirmare sufficiat , quia quisquis adversus ista confli- gere , quisquis hsec ('i) cum Dei adjutorio neglexerit su- perare , nunquam in mihtia spirituah victor exislere , nunquam ad coronam poterit victoriae pervenire. c. Non » enim coronabitur , nisi qui legitime certaverit^. »
III. Hae sunt denique gentesquaslsraelitico populo Moyses prgecipiebat... (3) a facie terrae absque ulla foe- deris interpositione delere. « Cum traduxerit te , inquit , » Doniinus Deus tuus , in terram , q.uam possessurus in- » grederis, et deleverit gentes muhas coram te, Hethaeum, » et Gergesaeum , et Amorrhaeum , Ghananaeum et Phe- » resaeum , et Hevaeum , et Gebusasum , septem Gentes
» 2 Tim. n, 5.
(i) Cod. male penetrabtUbus. — (a) Cod. hoo. — (3) Deleta sunt quee- Av» iD cod.
l4o »• ADfiDSTlNI EPISCOPI
» multo majoris numeri , quam tu es , et robustiores te, » tradideritque eas Dominus Deus tuus tibi (i), percu- » ties eas usque ad internecionem. Non inibis cum eis foe- » dus, non misereberis earum^. » Ecce audislis , fratres cbarissimi , quia gentes nobis infestas nostris manibus Deus omnipotens tradidit , easque jam a facie nostra in suae providcntiae dispositione dele\ it. Cur ergo dege- neri languore torpescimus ? cur collatam nobis coebtus victoriam non arripimus ? cur ex eo quod in superno jam examine constitutum est , id solum quod ad nos pertinet non implemus? Nam si ipsam verborum seriem ante perpendimus , jam ipsasgentes apud divinam sententiam prostratas aspicimus , quas ipsi percutere et delere jube- mur. Cum enim dicitur : « Cum introduxerit te Deus » Dominus tuus in terram , quam possessurus (^i) ingre- » deris , et deleveris gentes ; » atque paulo post adjungit : « Percuties eas , » luce clarius constat, quia adversarios nostros in sua praescientia jamomnipotens Deusextinxit, quos nos ut (3) extingueremus , instituit. Ipse pugnat , et ut nos vincamus invitat. Ipse hostium vires destruit , etnobis victoriae nomen ascribit. Vult nos fieri sua vir- tute victores , ut valeat myrto coronare triumphantes. NuUa nos ergo desperatio frangat , quos ad fortiter agen- dum supernae virtutis adhortatio provocat. NuUa infir- mitas humanae conditionis obsistat, ubi ad confligendum divinas jussionis auctoritas roborat. Audiamus et nos quod ilhsdictum est : a Si dixeris in corde tuo : Piures » sunt gentes istae quam ego, quomodo potero delereeas? » Noh metuere, sed recordare quaefecerit Dominus Deus
' Deiit. VII, I, 2.
(i) Cod. male addit et; deinde percutie. — (a) Cod. niale addit es ; et deinde habet deleverit. — (3) Deest lU in cod.
LIBER DE SPIRITUALI CERTAMINE. l^l
» tuus Pharaoni et cunctis Egyptiis , plagas maximas , » quas viderunt ociili tui . ct signa atque portenta , ma- » numquc robustam , et extentum hrachium, utcduceret » Dominus Deus tuus. Sic facies cunctis popuhs quos » metuis^ ; » et ut quid ergo exnostra infirmitate dillidi- mus , qui ipsum virtutis auctorem , praevium ac ducem nostrse congressionis hahcmus? Et ille teneturex |)romis- sione victoriae, qui dux et auctor est pugnee. iicceudatur igitur mens in amorem certaminis, ut in campum pug- natura procedat ad dehellandum hostium cuneos, cuni desides incalescant, jNuilum inter nos atque adversarios fcedus interveniat ; nulla nos sequestrae pacis vincula ( i ) componant,
IV. Non ire namque ad praelium inglorium est ; ire autem et segniter agere, mortis omninopericulum, «^le- » hus est enim non agnoscere viam verilatis , quam post » agnitionem retrorsuni reverti ^. » iNonnulli ennn post ar- repta sacrae rudimenta raihtiae , in tantam se mollitiem, animo tepescenle , resolvunl , ut si valeant (2) mala non agere , nullis tamen studeant animaesuae profiectihus in- sudare. Hi nimirum non famem inedia vincere , non oblatis epularum suavitatihus repugnare, non frigoris as- peritatemferre, non communes satagunt vigilias praeve- nire. Qui videlicet , etsi usurpare illicita renuunt, his ta- men, quse licita sunt, perfruuntur. Hi profecto intra sacram mihliam constituti sunt, sed quod spirituale cer- tamen sit nesciunt ; intra militum uumerum censentur ascripti , sed militaris ofTicii prohantur ignari ; siquidem inter armatos non verenlur inermes incedere , inter lori- catas hellatorum acies non erubescunt discincti segniter
• Deut. VII, 17-19. — 2 2 Petr. ii, 21. (i) Cod. mna. — (2) Id. videant.
\^2 S. AUGUSTINI EPISCOPI
ambulare (i ) , atque idcirco ad primum vibrati cujus- libet jaculi ictum corruunt, quia nullo caute circum- spectionis cljpeo niuniuntur ; meliusque fuerat intra septa domus ignobiliter vivere , quam imbelles inter cel- las (2) sine ullis mcritorum (3) titulis mori (4). Enim vero qui in monastico habitu carnis delectationem quae- runt , ex arido ligno succum expriraere gestiunt. Ex qua nimirum mollitie ac remissione vivendi plerisque contin- git , ut cura multa sciant j se nesciant, et quid districtio- nis ipsi pati possint , quidve non possint , pleuiter non agnoscant ; sicque fit , ut quibus datum est exteriorem militiam (5) cognoscere , adliuc ad cognoscendum se- metipsos videantur probationibus indigere. Plerosque enim vidimus jamdudum in sacro ordine constitutos , qui necdum nossent quid in jejuniis , quid in vigiliis , quid in reliquis coelestis disciplinae studiis ferre potuis- sent ; et cum Scriptura dicat : « Oui ignorat , ignorabi- » tur^, w quo pacto , vel a Deo cognosci , vel Deum me- reatur ipse cognoscere , qui semetipsum in ejus obsequio coEvincitur ignorare ? Porro autem fervidus bellator qui moenia obsidione circumdat , appropinquare aggeribus nititur, occupare vallos attentat , atque inter ipsas cre- brescentiura missilium grandines, quousque violenter irrumpere possit , expiorat. Qui semetipsum ergo vult vincere, mmensuram suarum virium, turpe est notitiam sui non habere. Hinc est enim quod Dorainus dicit : « Contendite intrare per angustara portam^. » Necdura auteni experiraentuni sui ille Dei railes acceperat , de quo Scriptura dicit : «Quia imposita galea aerea super caput
« I Cor. XIV; 38 2 Manh. vn, i3.
(1) Est verbum hic deficieus iu cod., quod supplevimus, apposita voce ambulare. — (2) God. cella. — (^3} Id. peccatorum.— (4) Id. absquesensu et lalinitatis umbra nico, — (5) Id. exterior militia.
LIBER DE SPIRITDALI CERTAIVHNE. 1 43
w ejus*^, » et csetera. Jam autem idem se docte probave- rat, cum «Gladium Goliatli Philistaei ^, -» et caetera.
V. In hoc autem probatio est,quiac|uisquisinmilitiae spiritualis agone profecerit , si jamjam debihorem contra se vitiorum contumaciam sentit, si iiisurgentes in se mo- tus carnis Ikcilereprimit, si tumultuantium cogitationum strepitum minori jam labore compescit ; si nascentes carnahs (i) illecebrae spinas , mox ut oriri coeperint , resecat , si tumentia superbiae , luxuriae , Cteterorumque vitiorum colla , gladio protinus divini tiraoris obtruncat. Caeterum quid prodest diu quempiam sacrae interesse mihtias , quem velut sub ipsa primi tyrocinii rudimenta remissis manibus, et tenero (2) adbuc pophte ( >) videas claudicare? A qua nimirum negligentiae dissoiutione , praedicator egregius discipulos sqos prohibet dicens : «Remissas , inquit, mauus et dissoluta genua erigite , et »gressus rectos facite pedum vestrorum, ue claudicans » quis erret^. » Docta manus ad praehum, facile pervenit ad triumphum. Corpus aptum loricas, promptum fertur inpugnam. Mouacho nempe , cui adhuc impossiJ:)ile est superbiam premere , avaritiam cohibere , invidiae faces extinguere, mundam mentem a luxuriae petulaiitia custo- dire,quivirusmalitiaeadversus ofFendentem riequit expel- lere, qui pro servanda censura justitiae, succumbit rnju- riam sustinere, quid aliud dicendum est,nisiquiaquantum ad professionem quidem , jam in sacra miiitia nomea dedit, sed quid sit spiritale certamen, adhuc penitus non agnovit? Imo ad perfectionem tendentibus, hoc est totis viribus annitendum,utsalubriterrigidi magis discant (4)
^ I Reg. xvu, 38. — 2 ibid, 5i. — 3 Hebr. xii, 12.
(i) Cod, earnales. — (2) Id. teneros — (3) Id. poplice. — (4) Id. discat.
l44 S. AUGCSTINI EPISCOPl
ista nescire quam vincerc; pudeatque iis, qui semortuos profitentur essc cum Clnislo, rei)elles niotus carnis et passiones auimorum adliiic in seprocaciter vincere , ad- versus quae , velut sub ipso congressionis initio , uecesse sit repugnare ; ne cum tempus sit utjamjure quicscere permittantur emeriti , adhuc versenlur inler i i) belli ti- rones. Discat igitur milesChristi , dum adhuc novus est, manus conserere, discat emergentibus quibusque vitiis , prout res dictaverit , obviare. Huc iilucque se , circum- ductis vivacis expmenlise ocuHs providus vertat, et sin- gulis quibusque jacuHs, quae mitluntur, congruaedefensio- nis te^men (-2) opponat, ut superbiam humilitate dejiciat, gulam sobrietate restringat , mansuetudine iracundiam calcet , avaritiam largitate retrenet . ardorem hbidinis terrore perpetui ignis extinguat . odii trabem flamma suavissimte chantatis exurat. Delectatur Deusisto certa- mine , qui subtihter ac profunde considerat totum quid- quid iliud est , quod versatur in mente. Gratulantur Angeh ad tale spectaculum , videntes quod liumana na- tura in eo quod coutrasemetipsam (0) pugnat , ad eorum se consortium , unde fuerat ejecta, reformat; et sic (4) rixando, ad veram proculdubio pacem tendit. quam olim sibimet malc consenliendo, quia non repugnavit; amisit. VI. -N( ; conqueramur, fratres mei , si ad votum mox cuncta non vincimus, si hujus conflictatione certaminis aerumnas. libores, angustias, el gravissimum saepe fluc- tuansanima' ta^diumsustincmus.lnhocenim divina nobis dispensatione prospicitur. ne repentina victoria in arro- gantiam noster animusextollatur, et deaUitudinesuapro- fundius corruat , nec 1^5) auctori Deo , sed sibi victoriee
(i) Cod. icer. — (2) Haec vox dimidiata legilur in cod. ita gmen. — (3) Cod. maie semetipsum. — (4) Id. male si. — (5j Id. absurde sine.
IIBER DE SPIRITUALI CERTAMINE. 1 ^5
suae vires ascribat. Hinc est enim quod Israelitico populo per Moysen dicilur : « Postquam afflixit te Dominus et » probavit , ad exlrcmum misertusest tui , ne diceresin » corde tuo : Forlitudo mea , et robur manus meae , haec » omnia mihi praestitcrunt, sed recordcris Domini Dci » tui , quod ipse tibi vires praebuerit *. » Hinc est etiam quod saepe mens , quae multa in se et fortia vicit (i), unum quid fortasse minimum . quamvis solertcr invigi- let, non cx])ugnat ; quod nimirum divina dispcnsatione agitur . ne liumana conditio undique virtutibus splen- dcns in clationc sul)levetur ; ut in co quod se superasse fortia cjuoeque considerat,dum parvum quid non potcst diu conando subigere , non sibi , sed illi victoriam tri- buat , cujus munere potuit , quae subacta sunt , supe- rasse. Undc illic dicitur : « Haec sunt geiiles, quas Deus » dereliquit , ut erudiret in eis Israelem ^. w Israel nam- que reservatis gentibus eruditur, dum mens nostra in pravis sibi resistentibus discit , quia nequaquam ex se majora subjecit.
VII, Haec totius negolii summa est, fratres charissimi, quare mundum reliquimus ;hic tota debet versari inten- tio noslra . quia ad sacrum ordinem nos venisse gaude- mus ; videlicet utmens nostra, virtutum armis accincta, in spirituali certamine se semper exerceat , et vitiorum portenta, quae circa nos miscere gestiunt, fervido spiritu debellare contcndat.Ouid enim profuisset Israelitico po- pulo jEgyptiaca tantummodo rura relinquere, nisi cer- vices hostium bellica valuisset (2) strage percutere, ut terram oplimam cjuieto postmodum posset otio possidere. Quis (3) dcnique profectus esset, si Pharaonis jugum ,
• Ueut. VIII, 16-18. — 2 jyj ,(,^ ,
f i) Cod. si pro vicU. — (aj lA.ferbnisset, et deinde possent. — (3) Id^
cxxxi bis. lo
l46 S. AUGDSTINI EPISCOPI
sub quo qualitercumque vivere sinebantur, effugerent , si Chananaeorumenses in proprios jugulos pertorporis(i) incuriam provocarent. Excutiamus ergo , fratres charis- simi , degenerem marcidce dissolationis inertiam , qui per fortitudinem strenue dimicandi pervenire volumusad coronam. Parati simus semper irruentes vitiorum cuneos, ac frementes bestias de agro nostricordisejicere, nullum- que eis in ea, quae nostri juris sunt, permittamus locum perversae dominationis habere. Non videant nos inimici nostri, quod absit, enerviter cedere, ne mox sibimet applaudentes de nostris valeant recessibus exuhare. Ux^ viclum namque mihtiae nostrte ducem habemus, cui fi- duciaUter dicimus : « Judica , Domine , nocentes me , » expugna impugnantes me ; apprehende armaet scutum, » etexurge in adjutorium mihi^. » Fehx spirituahs ille behator, qui talem scquitur in praehoducem, qui talem meretur habere suae congressionis auctorem, qui et prae- sumenti praebet audaciam , et pugnanti victoriam , et victorem vehit ad coronam.Quin potius ipse est mihtan- tibus donativum , enieritis municipium, triumphantibus praemium sempiternum , ipse Deus benedictus in sae- cula.
J Psal. XXXIV, I, 2. ( t ) Cod. corpdris.
LIBER DE PUGNA VITIORUM. 1^7
LIBER
De Pugna vitiorum.
Hic tractatus , qui ad eumdem scriptorem pertinere ■vide- tur ac prcecedens , et ejus esse complementum , legitur ineo^ dem cod. ix , Plut. xvii dextr. , Bihl. Sanctce Crucis Floren- tioe, fol. i35 ^. Non sine Doluptate percurret illum , qui -ijoluerit. Qucesii^i eum, sii>e apud sanctum Augustinum, sive alibi^ nec inveni,
SYNOPSIS.
I. Diabolus praecipue incipientibus insidiatur, cui non cedat Christi miles. II. Tres sunt virtutes , quae niagis eremiticae vitae congruunt. III.Yitffi hujus encomium. IV. Ejusdemargumenti coutiuuatio. V. Item. VI. Item. YII. Item.
I. QuisQuis (igitur) cellulam cum diabolo dimicaturus ingreditur, et in area spiritualis praelii, ferventis animo- sitate pectoris incitatur, ad hoctotam suae mentis inten- tionem dirigat, ut delectationem carnis, vel ad momen- tum quidem jam ultra non sentiat, sed sibimet simul et mundo mortuus vivat. Ad tolerandas itaque calamitates atque miserias animum praeparet , morti se pro Christo devoveat, diversis virtutum lclis lumbos mcntis accingat, omnia sibiinct aspera ct dura proponat, ut cum acoi- derint, non improvidus encrviter concidat , sed omnia aequanimiterferat. Piane sicul fluvius cx sui fontis origine perexiguus oritur, sed processu longioris declivii rivis hinciude coufluentibus dilatatur, sic interior homo nos-
lO.
]/\S S. AlGl.sTINr EPISCOPI
ter in sanctae conversalionis itinere tenuis et velut aridus incipit, paulatim vero per incremcnta virtulum, quasi rivisuncliqueconcurreiilibusconvalescit.Oui£quiscrgoni- tituramnis fluenta restringere^ juxtafonlis aditum necesse est satagat obstacula convectare . utubi nonduni amnis, sed adhuc rivus cernitur, illic obicibus impactis facile reprimatur. Qui ad aulam cjuoque rcgiain properare dis- ponit, in ipso quidem expeditionis exordio, cum paucis egreditur, confluenlisautem subinde numerus societatis augetur.Quisc[uis deniquehuic struit insidias, non procul a domoquoad (i)egrcdialur dilatat, ut , necdum consli- patus mulliludine commeantinm , rcpenfinosimj)etus non evadat.Tunc autem veraciter ad regemnostrum properan- tes iter incipimus, cum rudes adbuc novique lirones in spiritualis mililige sacramenta juramus ; sed quia non- dum spiritualium-studiorum agminc circumfundimur , necdum perfectionis virtulibus roboramur tunc vetera- tor (2) hostis ante ipsum egressionis nostrae vestibulum insidias praeparat , ubiversutiae suaedolos, ubi maligni- tatjs artes et laqueos , ubi deceptionum machinas , et omnia pestiferae calliditatis argumenta concinnat, qua- tenus rivum adhuc tenuem boni operis obstruat , et gra- dient.em, antequam commeantium agmine fulciatur, ex- tinguat. Sed inter has jaculorum crebrescentium gran- dines , inter istas bellorum ingruentium tempestates , Christi miles non formidine contabescat , non fractus laboredeficiat, sed invictaefidei clypeo praemunitus, quo acriora infestantium luctatorum certamina tolerat , eo certius diutina Dei auxiliantis aspirationi confidat , nec prorsus addubitet, quod si (3) primse tentationis articu- um illaesus evaserit , paulo post roboratus et validus ,
(i) Cod. unde. — (a) Id. veternosus. — (3) Id. quasi.
LIBER DK PUeNA TITIORDM. 1^9
terga vertentibus ac succumbentibus suis adversariis praevalebit. Idcirco nempe insidialor spiritus totum fel suae nequitise circa novitios evomit; ideo omne virus ar- tificiosae et deceptoriae calliditatis effundit , quia non ignorat , quoniam si tunc ofiicium perversi conatus ami- seril, opportunitatem laedendi postmodum non habebit. Imo qui supplantare non poluit , ruinaepostmodum tur- pitcr subjacebit , et qui rudi non praevalet , excrcitato succumbet.
II. Notandum autem , quia cum omnibus ad aeterna festinanlibus universae virtutes animi sint habendae , soH- tariae vitce proposilo tria sunt , ex caeteris videhcet pra:-- cipue congrua,et spirituali prae caeteris observatione tenenda : quies scihcet , silentium , atque jejunium (i). Caetera siquidem instrumenta justitiae in soLi plerumque devotioiie vel habitu , istae autem in exercitio debent fa- mihari quadam seduhtat.e versari. Sicut enim sacerdotis est proprium sacrificiis offerendis insistere, doctoris prae- dicare, ita uibilominus ereniitae officium est injejunio siientioque quiescere. Unde non frustra repetitur ab an- tiquis vitae hujus institutoribus dictum : « Sede in cella tua, et retine hnguam et ventrem, ct salvus eris. » Yenter siquidem reprimendus est , ne dum ipse immoderate re- pletur cibis , caetera quoque mcmbra inficiat vitiis. Lin- gua vero restringitur, quia indisciphnate Laxata supcrnae gratiae vigore animam vacuat, et a statu salutiferi vigoris enervat.Yerumtamen modus atque discretio in tahbus est adhibenda , ne quod indifferenter agitur, velut onus ira- portabile per inlolerantiam pusiilanimiter deponalur.
III. Sed inter haec libet de singularis vitae merilis pauca perstringere , et quid de tantae virtutis culmine sentiam
. (x) Cod. male et ceetera siquidem.
l5o 8. AUGUSTINI EPISCOPI
landando bonum (i) eremiticffi vitae potius quam dispu- tando breviter iatimare. Solitaria sane vitacoelcstisdoc- trinae schola est , ac divinarum artium disciplina. lllic Deus est, a quo (2) discitur via , qua (3) tenditur alque ad summae veritatis notitiam pervenitur. Eremus nempe est paradisus deliciarum , ubi tanquam redolentium species pigmentorum, vel rutilacei flores aromatum, sic et fragrantia spirant odoramenta virtutum. Ibisiquidem rosae charitatis igneo rubore flammescunt , ibi hHa cas- titatis niveo decore candescunt , cum quibus etiam hu- mihtatis violae, dum imis contentae sunt , nulhs flatibus impelluntur. Ibi myrrha perfecta; mortificationis exun- dat, et thus assiduaeorationisindeficienteremanat. Et cur singula quaeque commemorem , quandoquidem oninia ilhc sanctarum virtntum germina diversis vcnusta colo- ribus rutilant , et perpetuae viriditatis gratia incompara- bihter vernant. 0 eremus sanctarum mentium delectatio, et intimi gustiis inexhausta dulcedo ; caminus ille chal- daicus,ubi sanctipueri furentis incendii viresorationibus reprimunt , et ardore fideicrepitantium circa se flamma- rum globos extinguunt, ubi scilicetet vinculaexurunttur, et ardorem membra non sentiunt , quia et peccata sol- vuntur, et in hymnum divin^e Jaudis anima provocatur dicens : «Dirupisti, Domine , vincula mea ; tibi sacri- » ficabo hostiam laudis*! » Tu fornax , ubi superni regis vasa formantur, et ad perpetuum nitorem , malleo pce- nitenliae percussa , atque lima salutiferae correptionis erasa perveniunt ; in qua nimirum aboleta (4) animae rubigo consumitur, et scabiei (5) peccatorumscoriae de- ponuntur. Vasa siquidem figuli probat fornax, et eremi-
1 Psal. cxv, 17.
(i) Cod. laudande laus, — (2) Id. quo. — (3) Id. vita quo, ~ (4) Id, mboletm. — (5) Id. scabiem.
MBER DE PD6NA VITIORUM. iSl
tam jugis cellae tentatio. Cella negotiatorum coelestium apotheca , in qua videlicet illarum mercium summa re- •conditur, quibus terrae viventium possessio comparatur! Felix commercium , ubi terrenis ccelestia , transitoriis mutantur aelerna ! Felices, inquam, nundinse , ubi ve- nalis teterna vita proponitur, ad quam emendam , etsi minimum quid , solum suflicit quod habetur ; ubi levis afllictio carnis emit coeleste convivium, et exiguselacrymse risum pariunt sempitcrnura ; possessio terrena distrahi-' tur, et ad aeternae haereditalis patrimonium pervenitur! O cella , spirituahs exercitii mirabihs ofticina , in qua certe humana anima Creatoris sui in se restaurat imagi- nem , et ad suae redit originis puritatem ; ubi sensus ob tusi ad subtilitatem sui acuminis redeunt , et vitiata iiatura ad azjma sinceritatis reparatur.Tu dasutjejuniis videantur ora pallentia , et mens divinae gratise sit pin- guedine saginata; tu das ut homo mundo Deum corde couspiciat, qui suis obvolutustenebris, et se ipsum prius ignorabat.Tu hominemad suum facis redire principium, et de exihi dejectione ad antiquam dignitatis revocas cel- situdinem. Tu tacis ut homo in mentis arce constitutus, cuncta a se (i) videat terrena defluere , semetipsum quoque in ipsa rerum labentium prospiciat decursione transire.
IV. 0 cella, sacrcC mihtiae tabernaculum, procinctus triumphatoris exercitus , castra Dei , turris David , quse aedificata est cum propugnacuHs , mille cljpei pendent ex te, omnis armatura forlium ! Tu campus divini praehi, spirituahs arena certaminis , Angelorum spectaculum , palestra fortiter dimicantiura luctatorum , ubi spiritus cum carne congreditur, etfortisabmfirmitate superatur.
(i) Cod. se.
If5a S. AUGUSTINI EPISCOPI
Tu valluminexpeditionecurrentium, tu munitiofortium, tu praesidium cedere nescientium bellatorum. Fremat hoslium circumfusa barbaries. accedantcum (i)pliala- ricis , missilia jaculentur, vibrantium gladiorum sylva densescat;quivitacsunteremitic8e, loricafideipraemuniti, sub imperatoris sui invicta protectione tripudiani, etde hostium suorum certa jam dejeclione triumphant. Qui- bus nimirum dicitur : « Dominus pugnabit pro vobis , » et vos tacebitis^ ; « vel si unus est : « Noh , inquit , ti- )>mere; plures enim nobiscum sunt, quam cum ilhs^. » 0 eremus , mors vitiorum . ac procul dubio fomes et vita virtutum ! Te lex attolht, te prophetia niiratur, et qui- cumque ad perfectionis cuniuhim pervenerunt, tuum novere praecouium. Porro tibi Moyses debetlcgis bis ac- ceptae decalogum ; per te Elias agnovit JDomini pertran- seuntis excursum ; per te Eliseus duplicem magistri sor- titus est spiritum ; et quid amplius dicam . quandoqui- dem Salvator mundi in ipso redemptionis humanas j)ri- mordiopraeconem suum tui (2) accolam fccit, quatenus sub ipsa jam saeculi venientis aurora , ex te lucifer veri- tatis erumperet, post quem ( 3j pknus sol veniens mundi caliginem splendoris sui radiis illustraret? Tu scala Jacob, quae homines vchis ad coelum , et Angelos ad humanum deponis auxilium. Tu via aurea , quas homiues reducis ad patriam ; tu sladium . quod bene currentes provehis ad coronam.O vita eremitica , balneum animarum , mors criminum, purgatoriumsordidorum.Tu mcntium secreta purificas , squalores scelerum diluis , atque ad angelicae nitorem munditiae pervenire animas facis. Cella nempe est concihabalum Uei . et hominum compitum in carne
» ExoJ. XIV, 14.-24 Reg. vr, i6.
(i; Cod. absque ullo latinitati'> colore vine, — (2) CoJ. male cui, — (3) Id. postquam.
LIBER DE PUGNA VITIORUM. 10^^
degentium et spirituum supernorum. Illic siquidem su - perni cives ad colloquia bumana conveniunt , ubi non tam linguae cariiis vcrba componunt, quam (i ) sine vocis strepitu facunda mentium arcana [)atescunl. Cella dcni- queconscia est secreli consilii , quod liabet cum homi- nibus Dcus.nuani pulrbrarerum species, cum frater in cella constitutus nocturnas peragit psalmodias, et quasi pro divinis caslris mililares custodit ('>.) excubias ! Con- templatur in coeio cursus siderum, decurrit (.3) eliam per os ejus ordo psalmorum ; et sicut praecedentes ac subse- quentes stelhead dicin suasvicissitudines allernando per- veniunt, ita psalmi ex ore ejus tanquam ex quodam oriente procedunt,et ad suum finem paulatim velut parili cum sideribus fequatione i 4j decurrunt. Iste su.ie servi- tutisexbibet ministerium. illtedelegatum sibiexequuntur ollicium. Iste psallendo intrinsecus ad lucem tenditinac- cessibilem, illye sibi invicem succedendo ejus exterionbus oculis visibilem reparant diem , et dum utraque ad suum finem divcrso itinere properant, servo Dei quodammodo et ipsa elementa subservicndo concordant.Cella denique testis est, qiianto divini amoris igne cor ferveat , et ulrum perfectae devotionis instantia quis Dei faciem quaerat. Novil cum mens bominis coelestis gratite rore perfundi- tur, et pcr compunctionis flctum lacrymarum inundan- tium imbribus irrigatur; ubi , etsi ex carneis oculis la- crymae non erumpunt . ipsatamen amaritudo cordis a lacrjmarum fruclibus non elongat ; quia quod ex ramo exteri oris arenti (5) non colligiiur, in ipsa bumidi cordis virenti semper radice servatur. SulTicit enim , si mens sit flebilis, eliamsi jugiter flere non possit. Cella est crgas-
fi) Cud. y«af. — (2) IJ. custoditmt. — (3) Id. decursum. — (4) U. quiatione. — (5J Id. absque sensu accidentice , quod opinaudo corrigere teatavimus.
l54 S. AUGUSTINl EPrSCOPI
teriiim , ubipretiosi lapides poliuntur, quatenus inslruc- tura templi postmoclum sine ullo cuclentis mallei sonitu disponantur
V. Ocella.Dominiccesepuhuraepropemodum aemula, qu9e in peccato mortuos suscipis , et per afilatum sancti Spiritus Deo reviviscere facis! Tu es ab hujus vitae lur- bida vexatione sepulcrum , sed coelestis vitae pandis in- troitum. Te portum tranquillitatis inveniunt , qui nau- fragium mundani fluctiis evadunt.Tepotentis medicicon- clavem decernunt, qui vulnerati in prfplio hostiles manus effugiunt. Mox enim ut tui culminis umbrae perfecto corde succeditur(i) , omnis sauciataeanimaelivor, omnis certe interioris hominis plaga curatur. Te Jeremias as- pexerat , cum dicebat : « Bonum est , inquit, praestolari » cum siJentio sahitare Domini ; honum est viro cum por- » taverit jugum ab adolescentia sua ; sedebit solitarius et • tacebit, cjuia levavit se super se^. » Habitator etenim tuus se eleval super se , quia dum esuriens anima a ter- renarum se rerum obtutibus erigit, et in divinae se con- templationis arce suspendit , a mundi se actionibus se- gregat. atque se in altum coelestis desiderii pennis Hbrat. Cum illum qui est super omnia conspicere satagit , se- metipsum quoque homo cum reliqua mundanae vallis dejectione transcendit.
VI. O cella , spirituale prorsus habitaculum , quae de superbis humiles , de gulosis sobrios , de crudelibus pios, de iracundis mites, deodiosisreddis in superna charitate fervenles ! Tu otiosae linguae frenum , tu luxuriosis reni- bus nitidae castitatis adhibes cingulum. Tu facis utleves quique ad gravitatem redeant , ut jocosi scurrilitatibus parcant , ut vaniloqui se sub districta silentii censura
» Thren. iu, »6-28. (i) Cod. succenditur.
LIBER DE PUGNA VITIORUM. 1 55
constringant. Tu jejuniorum ac vigiliarum victrix; lu patientiae custos; tu purissimae simplicitatis magistra, ac omnino fraudulentiae et (i) duplicitatis ignara. Tu facis ut vagos quosque Christi catena coerceat ; utindiscipli- nati moribus a sua se pravitate compescant. Tu nosti homines ad perfectionis culmen evehere , atque ad con- summatae sanctitatis fastigium subhmare. Tu facis ut homo sit hilaris atque jucundus , ac nulla a semetipso roorum sit inaequalitate diversus. Tu hominera facis la- pidem quadrum , construendis videlicet coelestis Jerusa- lem moenibus aptum ; qui nimirum non ex levitate mo- rum se versatilem praebeat , sed fixus semper in sanctae rehgionis gravitatepersistat. Tu hominesa semetipsis(t2) extraneos reddis, et vasa vitiorum florere virtutibus facis. Tu « JNigra , sed formosa, sicut tabernaculum Cedar , » sicut pelhs Salomonis*. » Tu lavacrum tonsarum ^, tu sicut piscina in Hesebon^. Oculi tui sicut columbae super rivos aquarum quae lacte sunt lotae , et resident juxta fluenta plenissima. Tu namque es speculum animarum , ubi se mens humana perspicaciter intuens , quod niinus estimpleat, quod superfluum respuat , quod obhquum est dirigat , quod deforrac coraponat. Tu nuptialis es thalamus, in quo sancti Spiritus arrha tribuitur et coe- lesti sponso felix anima foederatur. Recti diligunt te , et quite fugiunt veritatis luce privati , quo gressus ponere debeant, non agnoscunt. « Adhaereat lingua mea faucibus » meis, si non meminero tui, si non proposuero te in prin- » cipio laetitiae meae'^. » Illud ctiam de te cura eodem Propheta alacri libet voce cantare : « Haec requies mea » in saeculum saeculi ; hic habitabo quoniam elegi eam^.
> Cant. I, 4. — 2 i(j. ,y ,, — 3 id. VII, 4. — * Psal. cxxxvj, 6. — 5 id. oXxxt, 14.
(i) Deest et inood. — •(a) Id, pessitne a semetipsos.
l56 S. ACGCSTINI EPISCOPI
» Quam pulchra es, et quam decora , charissima , in wdeJiciis^.» Sub figiira tui llachelem venustus vuhus(0 ornavit-, et « Maria optimam partem , quas nunquam » auferetur, elegit-"^. » Tu arcola aromatum , tu fons hor- torum , tu malum punicum. Licet euim nescientibus amara videaris incorticc. sxl magnum est quod intrinse- cus Jatet, cum pcrventum fuerit ad ^uavitatcm medullae. VII. 0 eremus, mundi persequenlis effugium, labo- rantium quies, mentium consolatio , ab aestu saeculi re- Irigerium , peccandi repudium , hbertas animarum ! Te David petiit cum mundi mala perferret, cum timidi et tenebrosi cordis taedium sustineret. « Ecce , inquit , » elongavi fugiens . et mansi in sohludine^,)^ Et quid ahos memorem , quandoquidem ipse Redemptor liominum in exordio suae manifestationis. invisere , ac propria te (2) dignatus est habitationesacrare? Postquam enim baptis- matis aquam (3) . qun lotus est, Javit , ut EvangeJista tet- tatur, statim «Spiritus cxpulit eumin dcsertum, et erat w in deserto quadraginta diebus , et quadraginta nocti- ^l^us, et tcntabatur a Satana , eratque cum hestiis ^. » Debitorem crgo se tibi mundus agnoscat. unde praedi- caturum ac miracula facturum suscepisse se Dominum iion ignorat. 0 eremus, terribile maJignis spiritibus Iia- bitaculum. ubi cellas monacJiorum vclut tcnloria ordi- nata castrorum, quasi turrcs Sion, etquasi propugnacula Israel. erigunliir advcrsus Assyrios, et contra faciem Da- masci ! Imo cum in cisdcm celluhs uno spiritu diversa geruntur officia , dum vidcJicet hic psallitur, iJlic oratur, in illa scribitur, in aliis vero operibus variis manuumin-
* Cant. VII, 6. — "^ Geu. xxix, 17. — 3 Lur. x, 42. — * Psal. liv, 8. — 5 Marc. 1,12.
1^1) Cod. Rache/etn venusti vultiu ornavit. — (a) Id. ma\e propritttatem — (3) Id. aqua.
LIBFR DE PUGNA VITIORUM. 1 S^
sudatur, quis non ha?c divina vcrbaeremo congruere' i) videat , quibus dicitur : « Quam pulchra tabernacula » Jacob et tentoria [srael ! ut valles nemorosae , ut horti wjuxta fluvios irrigui , ut tabernacula qufe fixit Domi- » nus , quasi cedri prope aquas^! > \'A quid amplius dicara de te, o vita ercmitica , vita (2) sancta , vita an- gelica , vita bcnedicta , vivarium animarum . exedra gemmarum coelestium, curia spiritualium senatorum. Odor tuus cunctorum aromatum flagrantiam superat; sapor tuus super distillanles favos, super omnia mella guttur illuminati cordis obdulcat ; atque ideo quidquid est quod deledicilur, dignitatis tuse meritis non &'qua- tur, quia lingua carnis nuUatenus exprimere sufficit quod spiritus invisibiliter sentit; et quod tu sapis in interiori gustu atque in medulla cordis , uunquam plene explicat corporalis organum vocis. llli te noverunt, qui te dili- gunt; illi praeconia tuae laudis agnoscunt , qui in tui amoris amplexibus delectabiliter requiescunt. Caeterum qui ignorat se. quomodo praevalct nosse te? Me etiam nihilominus tuae laudis imparem fateor; sed unum pro certo scio, 0 vitabenedicta , quod de te indubitanter af- firmo , quia quisquis in amoris tui desiderio perseverare studuerit , ipse quidem habitator est luus , sed ejus inha- bitatorest Deus. Diabolus illi suis tentationibus servit , atque illuc eum tendere , unde ipse dejectusest, gemit. Victoritaquedaemonum, socius efficitur Angclorum; exul mundi , haeres est paradisi ; abnegator sui , sectator est Christi ; etquia per ejus nunc vestigia graditur. peracto cursu sine dubio ad socieiatis ejus gloriam provehetur. Atque ut ipsum fidenter dicam , qui singularem vitam
' Num. XXIV, 5, 6.
(i) Cod. male arguere. — (»; Deett viia in cod.
l58 S. AUGUSTINI EPISCOPI
usque ad finem vitae pro divino amore tenuerit, de habi- taculo carnis egressus , ad aedificaiionem perveniet , do- mum non manufactam aeternam in coelis ^. »
EPISTOLA De septem petitionibus in Pater noster.
Hcec adhortatio , seupotius epistola yaut quovis hanc aUo no- mine nuncupajivolueris, ejrtrahiturex Cod. Cass. CCCLXXXVII, fol. 189. Non dissentit a doctrina , quam innuit hreviter sdnctus Augustinus in lib. 11 de Sermone Domini in monte , num. 38, ubi pariter septem petitiones Orationis Dominicw conjert cum septem donis Spiritus sancti et septem Beatitu- dinibus.
SYNOPSIS.
I, Quinque septena iu Sciipturis. Qu?e ? II. Septem vitia sunt principalia. III. Septeni pariter petitiones contraha^c sep- tem vitia, quibus conveniunt septem dona Spiritus sancti , et septem beatitudines. IV. Prima petitio contra superbiam. V. Secunda petitio contra invidiam. VI. Tertia petitio contra iram.VII. Quarta petitio contra tristitiam.VlII. Quinta petitio contra avaritiam. IX. Sexta petitio contra gulam. X. Septima petitio contra luxuriam.
I. QuiNQUE septena , frater , in sacra Scriptura in- veni , quae volo si possum , sicut postulas , prius singil- latim enumerando ab invicem distinguere , postea vero
* a Cor. V, I.
EPIST. DE SEPTEM PETIT. IN PATER NOSTER. 169
quam inter se convenientiani habeant (i), eadern per sin- gulaconferendo, demonstrare. Primoloco septcm ponijn- tur vitia, prima superbia , ^ecunda invitlia , tertia ira , cjuarta tristitia vel accdia , quinta avaritia, sexta gula , septima luxuria. Contra haec secundo loco constituuntur septem petitiones , quae in Dominica oratione inveniuu- tur, prima , qua dicitur Deo : « Sancliiicetur noraen » tuum^ ; » secunda , qua dicitur : « Adveniat regnum » tuum , » et sic de caeteris.TertioIoco sequuntur septem dona sancti Spiritus , primum spiritus timoris Domini ; secundo spiritus pietatis ; sic de aliis. Deinde quarto loco succedunt virtutes septem, prima paupertas spiritus , id est , humilitas; secunda mansuetudo sive benignitas ; tertia compunctio , sive dolor; quarta esuries justitige , sivedesideriumbonum;quinta misericordia; sexta cordis mundilia ; scptima pax. Novissime quinto loco disponun- tur septem beatitudines, prima regnum coeli coelorum ; secundapossessio terroe; tertia consolatio ; quartajusti- tiae saturitas ; quinta misericordia ; sexta visio Dei; sep- tima fdiatio Dei. Haec ita distingue, ut intelligas ipsa vitia esse languores animae; ipsum vero hominem aegrotum; medicum Deum ; dona Spiritus sancti anlidotum ; virtu- tes , sanitatem ; beatitudines scilicet iutelligas felicitatis gaudium.
II. Sunt ergo septem principalia vitia , e quibus quasi exfontibus universa vitia oriuntur, dequibus fluminaBa- bylonis exeunt , et in omnem terram adducla stillicidia iniquitatum diffundunt. Et Psalmista : « Super flumina » Babylonis, etc. 2..) De his ergo septem vastatoribus, et universam naturaeintegritatem corrumpentibus, simulque
» MaUh. VI, 9-i3. — 2 Psal. cxxxvi, i, (i) Deest vox habeant in cod. ; sed hanc requirit sensus.
l6o 5- AUGUSTINl EPISCOPI
nialorum omniumgerrnin;i produccntibus locjuamur.Sep- tem ergo sunt, et ex liis tria hominem expoliant ; quartum expolialum flagellat; c|uintum flagellatum ejicit; sextum ejectum seducit ; scplimum scduclum servituti suLjicit. Superbia enim aufirt homini Deuni; invidia proximum; ira seipsum ; trislitiaspoliatum flagelhit; avariliaflagella- lumejicit; guhnjcclumscducitjusuriascductum servituti subjicit. Su.perJ)ia nanujue est aniorpropria cxcellcnliae, quoniam mens singuhiriter dihgit bonum quod habet, et sineeo a quo bonum accepit. Opcslifera superbia, quid agis?C.ursuadcsradio uta sole seseparet, etrivo utafonte divcrtat cursum , nisi ut et ille duni inlundi dcsinii(i) arescat, et iste dum ab illuniinante se avcrlilur, tene- brosus sit. Utrumque vero dum accipcre cessat id quod nondum habet, continuo iilud etiam quodhabet amiltit. Sicut enim omne bonum veraciter a Deo est, ita nullum bonum extra Deum utiiiter haberi potest , et idcircosu- perbiam semper invidia sequitur, quia qui ilhc amorem non ligit, ubi omnebonum est, quantum de suo perverse extolhtur , tanto gravius de aheno bono torquetur. Suae igitur ehitioni justissime poena dcputata est ipsa, quam de se giguit invidia, quaequia omnium bonum dih'gere noluit, re( lenunc boni aheni livore tabescit , quia pro- fecto alien^ fehcitatis succes&us non ureret , si iflum a quoestomne bonum possideretper amorem. Nequeenim alicuum a se judican t bonum alterius , si ibi dihgeret , ubi suum et aherius bonum possideret. Nunc ergoquan- tum se per elationem conlra Creatorem extollit , tantuni per livorem sub proximo cadit ; et quantum ibi fallaciler erigitur, tanlumhicveraciterpraecipitatur. Sednequehic sesisterepotestsemelincoepta(2)corruplio.Moxenimutde
(i) C od, ciesinat, tt j iiiis dtsiiDl qiia^de rivo diciiiitiir. — (a ) Id. seviiis amfta.
EPIST. DE SEPTEM PETIT. IN PATER NOSTER. l6i
superbia nata fuerit invidia, iram ipsam de se parit; atque ideo id etiam quod habet sibi displicere incipit, quoniam in alio id quod babet non potest agnoscere. Quod ergo tutum per cbaritatem in Deo habere poluit, quod (i) etiam perelationem extra Deum babere conal)atur, per- dit. Per invidiam perditproximum, et° per iram semet- ipsum. Quia igitur omnibus amissis , nihil est undegau- deatinfehx conscientia , per Iristiliamin ^emetipsa coii.- ditur, et quod aheno bono pie laetari noluit , desuo malo juste cruciatur; post superbiam ergo, invidiamet iram, quae hominem spoHant , continuo tristitia sequitur, quse nudatum fkgehat , cuidum succedit avaritia quae flagel- latum ejicit , quia aeterno gaudio amisso , foris consola- tionem queerere compelht, postea accidit gula , quae ejec- tum seducit, quia animum exterioribus inhaerentem (2) boc vitium, quasi e vicino tentans, per ipsum naturalem appetitum ad excessum seducit : postrcma luxnria, quae seductumviolenterservituti subjicit, quia postquam caro per crapulam inflammata est, ardore hbidinis super- veniente molhter atque enerviter resolutus animus in- cedere non potest. Servit igitur saevissimae dominationi mens turpiter subacta, et nisi adveniat Salvatoris exorta pietas , noneritjam unde capta restituatur hbertas.
III. Sequuntur ergo septem pelitiones contra septem principaha vitia, quibusiheoraturutsubveniatqui etnos orare docuit , et Spiritum bonum oranlibus se daturum repromisit. Per superbiam igitur cor inflatur; per invi- diam arescit ; per iram crepat ; pertristitiam conteritur et quasi inpulverem redigitur; per avaritiam dispergitur; per gulam inficitur et quasi humectatur; per luxuriam conculcatur et in lutum redigitur, ita ut jam miser di-
(i) Cod. ei. Deinde deest perJit. — (2) Sic corrigemlnm duxiniiis ; cod. mrantem.
cxxxi bis. 1 1
l6a «. AUGDSTINI EPISCOPJ
cere possit : «Infixus sum in limo profundi^ ; » ex quo limo evelli non potest , nisi acl illum clamet , et ejus auxilium poslulet , de quo Psalmus : « Expectans expec- » tavi Dominum , et respcxit me , et eduxit me de lacu » miseriae et de luto faecis^.» Propterea igitur nos orare docuit , ut totum bouum nostrum ab ipso esse intelliga- mus.
IV. Prima igitur ejus petitio est contra superbiam , quaudo Deo dicimus : « Sanctificetur nomen tuum ; » hoc enim petimus , ut det nobis timere et venerari no- men suum , quatenus ei per bumilitatem subjecti simus , qui per superbiam rebellesetcontumacesextitimus.Huic petitioni datur donum spiritiis timoris Domini, ut ille ad cor veniens virtutem in eo cremet bumilitalis , quae superbite morbum sanet; quatenus ad rcgnum coelorum quod angelus superbus per elationem perdidit , bomo humilis pervenire possit.
V. Secunda petitio est conlra invidiam qua dicitur : « Adveniat regnum tuum. » Ilegnum siquidem Dei est salus hominum ; quia tunc inbominibusregnaredicitur, quando ipsi homines Deo subjiciuntur, modo per fidem adhaerendo, et post mirando ad faciem (i). Qui ergo pe- lit , ut regnum Dei adveniat , profecto salutem quaerit hominum , ac per hoc dum communem hominum salu- tem poslulat, hvorem sasvienlium se reprobare demons- tat. Huic petitioni datur spiritus (q) pietatis, ut ipse ad cor veniens ad benignitatem illud accendat , quatenus ad eamdem homo aeternae baereditatis possessionem , ad quam (3) alios pervenire cupit, ipse perveniat.
VI. Tertia petitio est contra iram , qua dicitur : « Fiat
f Ps_al. ^xviii, 3. — * Id. \xxix, 2, 3.
(i) Cod. merendo per speciem. — (a) Id. male scilieet. — (3) Id. quod.
EPIST. DE 8EPTEM PETIT. IN PATER NOSTER. 1 63
» voluntas tua. » Non enim vult contendere , qui dicit : « Fiatvoluntas tua. » Sibi placcre indicat quidquid vo luntas Dei vult inse, vel in aliis. Huicergopelitioni da tur spiritus scientiae , ut ipse ad cor veniens , erudiat illud, et salubriter compungat intus, ut sciat homo^ma- lum quod patitur ex culpa sua provenire, si quid autem boni habuerit ex misericordia Dei procedere, ac per hoc discat in omnibus quae patitur prosperis sive ^adversis contra Creatorem non irasci, sed se ad omnia patien- tem (i) exhibere. Optime ergo per compunctionem cor- dis quae , spiritu scientiae operante , mentis ex humilitate nascitur, ira et indignatio animi mitigatur, quia e con- verso stulturn ira interficit. Hanc autem virtutem, idest, compunctionem, sine dolore prccmium consolationis se- quitur, utqui se hicsponte coramDeo per lamenta affli- git, ilhc verumgaudium etlaetitiam invenire mereatur.
VII. Quarta petitio est contra tristitiam, qua dicitur: «Panem nostrum quotidianum da nobis hodie.»Tristitia namque taedium est animi marcidi (2) , quando mens quodam modo taedio affecta , et vitio suo amaricata , bona interna non appetit. Propterea ad sanandum hoc vitium deprecari potest misericordiam Domini , utin se solita pietate , animae taedio suo languenti, internae re- fectionis pabulum admoveat, ut quod ipsa absens nescit appetere, gustu praesentis admonita incipiat amare. Datur ergo huic petitioni spiritus fortitudinis (3), ut fa- tiscentem animam erigat, quatenus ille, pristini vigoris virti^te reccpta , ad desiderium interni saporis convales- cat. Creat ergo fortitudoin corde famem justitiae,utdum hic per desiderium pietatis fortiter accenditur, iUic pro praeraio plenam beatitudinem consequatur.
(i) Cod, padentiam, et noD habet sed.—' a) Id. euin nferflfdc.,rr {^) Id, ■•!• seilicetfortis. _ ,,„,. ..;,,„ j j
11.
l64 5- ArGUSXrNI EPISCOPI
Ylll. Quinta petitio (i) est contra avaritiam , qua dicitur : « Dimitte nobis, » et caetera. Justum est , ut in reddendo debita non deberet esse anxius , qui in exi- gendo noluit. Atque cum a nobis per Dei gratiam vitium avaritia3 toliitur, qualiter a nostro debito absolvidebea- mus ex proposita salutis conditione donatur, Huic ergo petitioni datur spiritus consilii , qui doceat iios in hoc saeculo libenter peccantibusin nos misericordiam impen- dere , ut in futurocum pro peccatis nostris rationem red- dituri sumus, mereamur misericordiam invenire.
IX. Sexta pctitio est contra gulam , qua dicitur : '< Ne » nos inducas in tentatiouem , o id est (2) induci permit- tas iu tentationem. Haec est tentatio , qua nos illece- bra carnis , per (3) naturalem appetitum ad excessum trahere nititur, et latentervoluptatem subjicit, dum ma- nifeste nobis de necessitate blanditur. In quam (4) pro- fecto tentationem tunc ncquaquam inducimur si sic studemus, secundum mensuram necessitatis naturae sub- sidium impendere , ut tandem semper meminerimus appetilum ab iliecebra carniscoercere. Quod ut implere valeamus, datur nobis spiritus (5) intelligentiae , ut in- terna refectio verbi Dei appetilum exteriorem cohibeat et mentem spiritualiter roboret , ne valeat corporalis egcstas frangere , neque (6) carnis voluptas superare. Proptereanamque ipse Dominus tentatorisuo respondit: « INon insolo pane vivit homo , sed in omni verbo quod »procedit de ore Dei^, v ut aperle monstraret quia, cum mens illo interiori pane reficitur, non niagnoperecurat si foris ad tempuscarnisfamem patiatur. Datur ergocontra gulam spiritus inteliigentiae, sed iile ad cor veniens emun-
> Mallh. IV, 5.
(i) Cod. raale proprie. — (2) Id. male idem. — (3 Id. male Siepe. — (4) Id. raale qua. — (5) Id, taiie sciiicet. — (6) Id. male nisi.
EPIST. DE Sl'1'TEM PETIT. l.N PATER NOSTER. 1 65
dat illud atque purificat, et illuin intcriorem oculuni cognitione vorbi Oei , quasi quodain coliyrio sanans , eo usqueluminosum efficit, ut ad deitatis ipsius claritatem contempland.improspicax fiat.Contra vitium igiturgulae remcdium opponitur spiritus (i ,i intelligentiae , ex quo nascitur cordis mutulitia. Munditia vero cordisvisionem Deipromerelur, sicut scriptum est : (^ Beaii mundicorde, » quoniam ipsi Dcum videbunt*. »
X. Septima petitio est contra luxuriam , qua dicitur : « Libera nos a malo. » Convenienter sane servusliberta- tem petit, et ideo buic petitioni datur spiritus sapientite, qui amissam captivatis (2) liborlatem restituat etjugum iniquae damnationisevadat. Sapientia namque a sapore dicitur, cum mens gustu aeternae dulcedinis tracta [6) , jam seper desiderium colligit intus . nec foris in carnis voluptate enerviter dissolvitur. Spiritus ergo sapientiae cor sua dulcedine tangens , etforis concupiscentiae ardo- rem temperat, ct , sopita concupiscentia . intus pacem creal , quatenus dum mens tota ad internum gaudium colligitur. plane ac perfecte homo ad imaginem Dei re- formetur, sicut scriptum est : («Beali pacifici . quoniara wipsi fdii Dei vocabuntur^. » Ouod nobis ipse praestare dignetur, qui hoc praecepit Dominus noster Jesus Chris- tus, quicum Patre et Spiritu sancto vivit et regnat Deus per omnia saecula saeculorum, Amen.
1 Mallb. V, 8.— 2l|,id. 9.
(r)Cod, scilicet. — (^») U- niale qiiia mittam captivatio. — (3; Id. mal«
APPENDIX
sermonum inewtorum
SANCTI AURELII
AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISGOPI
cLAssis iii.
SERMONES
DE SAIVCflS.
SERMO XXXIV. In Coena Domini 1.
Rejicitnrhic sermo in appendicem propter rationes scepms memoratas , cum extrahatur ex cod. x , fol. 176, Bibl. ^dil. Locus ejus post sennonem cxlix appendicis cum nu- mero in Ccena Domini 11.
SYNOPSIS. I. Ghristut per novum Pascha, Pascha vetus finit. Il.Corpus
11)8 S. AUGLSTINl EPISCOPI AFPENDIX.
et sanguinemdedit Christus sub panis et vini figura. Ill.Chris- tus liaec synibola adhibuit, ne homines a carnis sumptione ab- hon^erent. IV. A sohs sacerdotibus, bouisaut maUs, coiificitur Eucharistia , quae ssepius propter peccata nostra iteratur. V. Panis specie charitas commendatur. VI. Unusquisque se pro- bet antequam accipiat corpus Domini.VII. ]\emo accedat cum odio ad sacraraentum charitatis. Vill. Pacis commendatio et encomium.
I. Imminente , fratres charissimi, Domini passionis cir- cnlo, qnoniam jam erat in ipsa tradilione ipse Deus et homo, quiprius legales observanlias etsacrificia tenuerat, quae omnia fuerant figura passionis et incarnalionis ejns; se, ipso veniente, noluit liberum dimittere ab (i) aliqua lege. VoUiit tamen Deus et homo perfeclus agnnni figura- tnm comedere et immolare , et nmbram rei fnturae tamdiu servare , donec immolatio sui fieret. Ilaque , fralres, ante tempus suae passionis vohiit Pascha vclus cum Discipuhs celebrare, et agnum comedere, ([uem tamen nunquam an- tea (2) Salvatorem comedisse meminimus ; deinde veleri- bus figuris fidem dare. Post cffinam igitur agni, corpus suum etsanguinem ApostoHs suis distribuit; si enim cor- pus suum prius dedisset , deinde agnum comedisset cum Discipulis, non jam (5) fuisset vetus Pascha finitum per novum.
II. Accepit itaque panem , et benedixit, et dedit illis; deinde calicem. Attenditc, fralres , quod tota nalura hu- mana in anima et in corpore corrupla erat; ideo necesse erat, ut anima per auimam, et corpus per corpus hbera- relur. Idco etiam in altari ad utrumque reprKsentandum panem et vinum apponimus, ut per panem, corpns Christi factum, etanobisdigne acceptum, corpus nostrum corpori
(i) Cod. iit liberam dimittere in aliqua lege. — (a) Cod. carnes , pro qua voce legeudum forte antea , nisi legas cujus tamen nnnquam carnes. — (3) Cod. usum.
SERMO XXXIV, IN COKNA DOMINI I. ! ('9
Christi iinmortalilatc et iuipassibilitate qnandoque confor- uiandum credauius; el siuiiliter per viuum iu sanguinem conversuui, et a nobis acceptum, animjs nostras auimae Chrisli credamns conroruies fieri in u)undo, dum vivimus, et in ^loria , dum rcsurgemus. Et cum aniuia ibi (1) per aliquod corporeiuii , sicut corpus, reprresenlanda esset , nihil anim.T^y) iuveutum est inomnibus crealuris viciuius, per quod reprasentarelur , quam per sanguineui, qui sedes ipsius animae dicitur. Sed quia sanguinem qnasi horri- bile natufce humanae sumere videbalur, ideo vinum pro sanguine positum est ad siguificationem anima-. Nec intel- hgendum quod (3) in sanguinis acceptione solam animam et non corpus , vel iu acceplione corporis solum corpus et non animam acripiamus , sed inocceptione sanguinis totum verum Christum Deum el liomiuem , ei, in acceplione cor- poris simililer totum. Licet enim separatim corpus, sepa- ratimque sanguinem sumamus, non tamen bis, sed seuiel Christum sumimus. Ideo tauieu modum islum (4) sic acci- piendi servamus, quiahoc Dominus sic in ccena constituil. Sed dicet quis : Eliampostquam coeuavit, Aposlolis corpus et sanguinem dedit. Quare et nos hoc servare negleximus.^ cujus causa est, quia licet ipse hoc pro tunc fecerit , non tamen ampliusfaciendum(5)rehquit. Aquaetiamponi debet cum vino , ut aqua cimi sanguine , qui de latere Christi fluxit, repracsenletur; quae aqua figurat populum, rel bap- tismum, in quo popuUis per efTusionem sanguinis Christi mundari debebat.
III. Nec dubitare debetis, fratres , quod res (6) per verba sacra sacerdotis et benedictionis in verum Christi corpus convertaturj ita ut panis substantia non remaneat; sedco- lorem et saporeui panis tantuui vohiit remanere , et sub illa specie veram subslantiam corporis Christi latere, ne si in ea qualitate, qua revera est , appareret, verum hominem
(i) CoJ. nbi. — (2) Id. nihilorninus. — (3) Deest quod in cod. — (4) Cod. modus iste. — {5)li. Jiendum. — (6) Id. quare.
1^0 S. AUGU8TINI EPISCOPJ APPENDIX.
animiis hominis assumere abhorreret. Unde dum Domiiiua dixit : « Nisi manducaveritis carnem filii hominisetsangui- »nem biberitis (i) , non habebitis vitam in vobisS » hoc audientes ex Discipulis quidam abierunt retrorsum , ab- horrentes, et putantes quod (2) eum sub specie, qua eis apparebat , juberet comedi. Ideo Dominus cupiens nos non abhorrere, sub specie panis corpus sumendum (3) fideli- bus dereliquit. Credere nanique debemus, quod per maniis cujuslibet sacerdotis , non lamen allerius... (4), quia nulli(5) allerl graliamconcessit Deus. Saccrdotes vero, sive boni , sive mali sint, acqualiter per verba potestativa be- nedictionis , panem in corpus Domini possunt consecrare, et tunc Spiritum sanctum in illa consecratione esse non est dubitandum. Circa etiam sacerdotem Angelorum choros esse omnino (6) est aestimandum. Hsc namque oblatio Ghristi corporis ideo quotidie reiteratur, licet (7) Christus semel passus sit, quia (8) quotidie cadimus in peccatis, sinequibus mortalis infirmitas vivere non poiest , ut pec- cantes sive morlaliter, sive venialiter, videndo Christi cor- pus, pietant gratiam, et petendo etiam gratiam per gratiam obtineant.
V. In specie vero panis sumi voluit Christus , quia ipse est oPanis qui de ccelo descendit^ » et unionem corporis cum capile voluit designare. Sic ait Aposlolus : « tjnus Pa- »nis et unum corpus multi sumus , omnes qui de imo pane sparticipamus '. » Sicutenim ex diversis granis unus pani» fit, sic ex diversis membris nos nnum corpus Christi iii nomiue sjiei , fidei et cliaritalis cfliciinur. Ilaque qui cor- pori Christi sicut niembrum uniri vult , pani coelesii ciiiri aliis parlicipet. Fregit enim Dominus panem, et dedit ,
> Joaa, VI, 54. — '^ Ibid. Si. — '^ i Cor. x, 17.
(ij Cod. bibetis. — {i) Deest qitod ia cod. ; forte legendum se pro eum. — (3) God. sumere dtim. — (4) Hic una deesse videtur linea, nempe corpus et sanguiiie>n Ckrisci suscipimus. — (5) Cbd. nullis. — (6) Id. male omni non. — (7) Id. quia iicet, — (8) Id. sed quia.
8ERM0 XXXIV, IN CCENA DOMINI 1. I -y 1
quia, quod unum est, ab omnibus voluil participari , di- tens : « Accipite » per confofmitatem , « et comedite » ipsum gacramentum; « hoc facite in meamcommemoralionem';» ilt accipiendo corpus ejusetsanguinem , habeamus passio- nis ejus memoriam , ul sicut pro nobis mortuus est, ita et nos moriamur in mundo , si necesse fuerit. Et de calice si- militer, quem vocavit « Novum Testamentum ^, » id est , no- vam promissionem , quia ipsum digne sumentibus non temporaha promiltebat, sed aelerna. Ideo «Calix Novi Tes- • tamenti» dicitur, quia promissio per illum data est nobis. Hoec enimDomini commemoratio debet fieri , donec veniat ad judicium.
VI. Atlendite ergo, fratres , quod ait Apostolus nobis : a Quicumque manducaverit panem, vei biberit calicem jDomini indigne, ad judicium sibieritetnon adsalutem'.» Ideo « Ilomo primo se ipsum probet*, » ante quam acce- dat, utrum in criminali peccatoligatas sit, vel in voluntate faciendorum (i) hit, vel in odio proximi sui sil , vel si proximum diffamaverit, velsi alienum rapuerit, vel si san- guinem efTuderit ; sic enim probet se ipsura homo , et si in ciinctts peccatorera invenerit, doleat de praeterito , et ca- reat de futuro. SeddoleretanturanonsuHicit, nisi et opere cbmpleamus. 0 peccator, ofTendisli Deum; efTunde lacry- ±as, proba te ipsudi antequam ad sacramentum accedas. Ora, jejuna, fac eleemosynas, ut per orationem placeas Deo, per eleemosynas possis placare proximum , per jeju- nium evitare possis futura mala. Si hoc autem feceris , si cbntritionem et dolorem habueris , si confessionem et sa- tisfactionem , ut poteris , perfeceris, sic ergo primo proba te ipsum. At sic (a) dicet quis : Alienum rapui, nec red- det-e (3) pbssum. Quid ergo, homo? graviter peccasti ; in-
» Luc. xxu, 19. — 2 Matlh. xxvi , 28. — 3 r Cor. xi, 27-29. — * Ibid. 28.
(i } Nempe peecatorum , nisi iegis /acinomm. — (a) Cod. et si. — (3) Id* dicere.
17^ S AUGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
gemiscc , percule pectiis, offimde lacrymas; habelo vo- luntaleiTi reddendi, si possis (i) , sed si possibilitas non fuerit, nt asseris, snfllcit bona volnnlas. O fralrrs , cavete arapina, ne s ibniergamini in infernum. 0 quantum dulce est alienuni sine iny|ino labore rapere ! o qnam ibrte, o quam difficile, o c|uam viuasi impossibile est bene omnia rapta reddere, nt d-bbemns! Omnia tamen acquiruntur cum poena et labore, sed longe fortius amittcmtur cum dolore. Probct ergo seipsum homo, et si sic de peccalis doluerit, secure accedat; de pane illo edat, et de c.ilice bibat. Pro- bet ergo sc ipsum homo, anle sempcr quam accedat. Non comparalione aliorum, sed pro se solo, qualis sit vel fue- rit, consideret , quia « Qui manducat et bibit indigne, in sjudicinni sibi erit. » Ideo , ut ait Aposlohis, « Inler nos » muUi infirmi et imbecillesdorminnt'» in damnalione mor- tis , qui ad hoc sacramcntnm indignc accesserunl, quorum etiam mortem el damnationem in pra-senti vila super tales (u.) advenisse jam cerniinus, dum febribus et aUis uinltis necessitatibns puninntnr.
Vn. Itaque. fralres , pacem habeamus , ul (3) corda nostra ab omni malo mundantes , secure accedere possi- mus ad corpui (Ibristi et sangninem. Itaque, fralres mei, cum ad unitalem custodiendam volticrit (4) Dominus cor- pus suum assnmi ct participari a nobis, ?i aliquis a paceet unitate disccdat per iram , vel discordiam , vel odium, non digne accipicl corpus Domini , ncc participatione cjus po- terit cum (>hristo uniri. Sicut cnim charitatis vinculum plures unit , ita discordia et odium , quod unum est di- vidit. Videlc igitur, fratres , ne venenum discordiae inter vos odium generet, et ne dulcedinem charitatis in vobis corrumpat. Respicite caput nostrum , respicite causam
1 I Cor. XI, 3o.
(i) Cod. renddendi , si posses. — (a) Qiiorum supertales, locutio dura, quasi vellet anctor dicere quornm snper quosdam. — (3) Cod, et. — (4) Id. voluit.
SERMO XXXIV, IN CCENA DOMINl I, 1 ^S
redemplionis 11081133. Ex sola enim dileclione salvavit nos Christus. «Deus enim qui dives est per omnia propler ni- » iniam cliaritatem, qua dilexit nos , cum esseuitis mortui » peccatis, vivificavit nos ; gratia enim ejussalvati sunius'.» Itaque « Cum ininiici essemus, sumus reconciliati l)eo per » mortem ejus^. Majorem lianc dilectionem nemo haLet, »ut aniniam suam ponat quis [)ro amicis suis'; «ettamcn Christus majorcm habuit, quia (1) cum adhuc inflrnii es- semus , reconciliati sumus Deo per mortem ejus , et sic pro impiis tempore (2) mortuus est. Uanc dileclionem nemo aliushabet, ut pro inimicis moiiatur. Ouis enim fi(l(lium audet pro bono aliquid mali pati? quis sponte hodic ini- mico parcit ? quis alapam Iiiimico non (5) praeparat ? quis verbum injuriosum sustinet? quis debiloribus parcil?quis pro Christo hodie audet? Ofratres, ubi Palriarcharum charitas ? ubi hodie Propbetarum reprehensionisassiduitas? ubi Apostolorum labor et mendicitas (4)? ubi Marlyrum aviditasi' ubi Confessorum et Virf;inum perseverantia et longanimitas? ubi sanctarum Monacharum et Viduarum orationum et eleemosynarum firmitas? Mon est hodie pax in terra nostra ; non est jam hodie in terra qui bene laciat; non est qui pacem loquatur cum proximo ; non est hodie in terra charitas, quoniam superabundavit inlquilas , imo charitas multorum refrigerata esl\ Ouidcrgv) , fralres, fa- ciemus, si pacem et dilectionem cum proximo non habiie- rimus? Nam sine pace et dileclione beati osse non poleri- mus , nec bealorum regnum quis unquam intravit cum odio.
VIII. Quod si illud, o peccalor, obtinere cupis, semper pacem habere memento, cum nil pace et dilectione per- fectius. Haec est ilia summa virtus et beatitudo , quam Au-
' Ephes. n , 4. — 2 R„n, y, 10. — ^ Joan. xv, i3. — * Matlh. XXIV, la.
(i) Cod. qni. — (2) Forte amore. — (3) Deest non iu cod. — (4) Cod. pessime mendacitas ,
1^4 *• AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
gell cnpinnt, quamSancti afTectant, quam dsemonesodiunt. Haec ost Piiradisi porta , scala virliilmn, nioruui discipllna; haec est Christianorum viia , Poganorum quies, Judixorum expeclalio ; hrec est Bealorum sulallnm , Medicorumsahis, Perlectorum refugium ; iiaec est Chrisli maler et doctrina, ad quam semper Apostolosinvilavit^ adquam dulciter con- duxit, ad quam fortiler inflammavit in co^na hodierna die solemniter celebrata, ut corum animo firmius tanquam testamentum maneret relinquens , exemplo et dictis semi- nans, dicens :«Pacom relinquo voLis , pacem meam do » vohis , non quo modo mundus dat, ego do vobis'. » Num- qnid non (i) saepe mundi pax mala est, saepe falsa est, S0epe ficta e^t, saepe deceptibihs est , et non diu mansura ? Hanc aulcm pacem vobis non rehnquo , quoniam mea non est ; sed iliam vobis doetassigno, et pro testamenlo relin- quo , qua' exsuperat omnem sensum. Ipsa ergo pax, fratres mei , cuslodiat corda vestra in Christo Jesu Domino nos- tro, qui cum Palre ct Spiritu sancto vivit et regnat in sae- cula saeculorum. Amen.
1 Joaii. XIV, 27.
(i) Deest non post nnmquid more solilo.
SERMO XXXV, IN CCENA DOMNI II. 1 ^5
SERMO XXXV. In Coena Domini II.
Ex Bihl. MdiL, cod, x,fbL 18, eductus hic sermo , po- naturpost prcecedentem cum numero in Ccena Domini iii.
SYNOPSIS.
I. Christi humilitas lavantis pedes Discipulorum. II. Humi- litas et Petri. III. Sic pastores laveiit iu subdilis pedes corpo- ris et mentis. IV. Petrus viilt alnuidantins lavari , ne partem cum Christo perdat. V. Exhorlatur Discipulos Ciiristusadch^- ritatem et pacem.
I. <r Ante diem festum Paschoe, sciens Jesus quia venit » ejus hora , ut transeat ex hoc mundo ad Patrem , cum di- • lexisset suos , in finem (i) dilexit eos'. » Disccssurus enim a Discipulis adtenipus, qui remanebant in mundoy ne tribularentur ad invicem, ncc etiam dividerentur, in fine specialiter ostenditeis signum amoris, ne eum propter timorem relinquerent (2)animo. Invitavit enimeos ad con- cordiam inter caetera , quje esl summa fidelium victoria , per quam diaholus dehellatur. Qtiibus invitatis, « Surgit a «coena et deposuit vestimenta sua, et cum accepisset lin- » teum, praecinxit se: deinde mittens aquam in pelvim, coBr «pit lavare pedesDiscipulorum, Det manus mulierum {sic)j ut ait sanctus Cyprianus martyr, 0 et extergere linteo, » quo erat praecinctus". » Quam humiiitatem cum Petrus
* Joan. xiir, I . — 2 Ibid. 4, 5.
(i) Cod, infine. — (a) Id. reliquerent.
1^6 S. ACGUSTINl EPISCOPl APPENDIX.
videret, excliimavit coriun illa multilucline Apostolorum et Discipulorum , diceus : « Tu mihi iavas pedes* ? Absit , Domine, non fiol istud. iNumquid non (i) tu Magisler el ego Discipulus? numquid non ego malus et lu bonus ? numquid non tu Pater cunctorum, etego pauper piscator? numquid non tu dives et ego pauper? uumquid non tu sa- plens et ego grossissiuius virorum? numquid non tti David filius, et ego Joannis Cromani (2) piscaloris filius ? Cur ergo , Domine, vis mihi pedes iavare? luDeus elego homo, lu Crealor el ego vilis creatura; tu sedes super ihronura Angelorum , et ego miser sum coiislilutus in lcrra.Tu ergo mihi iavas pedes? tu palmo ccelum eL terram concludis, el ego tautum sine te ignoro remigare. IMagister, tu ergo mihi lavas pedes? Absit. «Domine, nou iavabis mihi pedes in Bselernum^. 0 Et tunc coelor.im Deus, ante (5) piscalorem semper genibus flexis, serena et jutunda facie in quam desiderant Angelirespicere, dixit : Petre, «Quod ego facio, » tu nescismodo; scies aulem poslca'.» Nam bene Magis- ler poslca Pclro et caHeris Discipuiis, postquam eoruu) pedes lavil, dixit : « Scitis quid fecerim vobis ? Ego Do- »minus et Magister lavi pedes vestros , el vos ctiam debetis » ailcr allerius lavare pedes. Exemplum enim dedi vobis , » ut et vos simtiiler l"aciatis\>;
III. Attendere namque debent Paslores, ut lavent pedes suorum subdili um, non soium corporis, sed etiam men- lis; nevelut isii. cti et putridi Paslores cumovibus inneterna vila sordescaiil. Atleudite , o vos, Ecciesiarum Pastoreset agnorum Ghristi ; ecce ad perlectam suam humiiitatem et dileclionem hodierna die singulos invilavit; ne aliquis ex vobis erubeseat facere, quod ipse cunctorum Magisterfa- cere demonstravit. Et certe vilissimum (4) hactenus vide-
i Joau. Mii, 6. — ^lbiil. 8. — 3ibid. 7.— ^ibid. 14, i5,
(i; Deesl non iu cod., juxla nioreni, et sic deincejis. — (2) Sic cod. Unde illud sunipserit auctor, uescio. — (3j Cod. qtiando. — (4) Cod. ut ille et viiisiirnus, absque scDsu.
SliRMO XXXV, K\ COENA DUMIM JI, 177
balnr potenli personaj, fcedos alicujus pedes lavare; qiiod eliam sanctus Abrahani propria manu non dij|;nabatur' , sed servosadhoc depntalos in domo protranseunlibus cum magno fervore lenebat. Sed modo, o quam gloriosum, 0 quam decorum , o quam incffabile pedcs infectos lavare mentis ct corporis! o quanti merili , o quanli lucri est, proximi pedss mentis a sorde peccati abiuere ! Vadeergo, o Pastor, lava pedes camelorum tuorum , ut ambulare possint ad monlem Dei Oreb ; nam debiles sunt; adjuturio indigeni. Lava ergo eos , infunde in pedibus (1) menlis Christi humilitatem ; fac quod Christus fecit ; nam propter lo hoc fecit. Sequitur, fratres : nunc audite quod locutus fuerit Chri^jtus piscatori. Aitenim Magislerhumilitalis: «Si »nonlavero te, non habebis parlem mecum^ »
lY. Quo verbo prolato, allius clamal Petrus, pedes pa- rat, manus feslinat, peclus discooperire accelerat , caput inclinat, corde et membris ante Salvatorem se inclinat, et dicit :«Domine, non tantum pedes meos, sed et manus, »et caput' , » ut non expelhts meab expectatione mea. Et quid mirum , fratres , si Petrus hoc dicebat ? Nam lantam lactitiam, tantam gloriam, tanlum gaudium (2) in Iransfi- guralione Pelrns viderat , quod sine Christo vivere se posse (3) non credebat.
\. Et lolis Discipulis, ccepit eis dicere et ad dilectionis vincnlumexhortari : «Qno ego vado, vos non poteslis modo «sequi* ; » et necesse est, ut vos corpore rehnquam; ideo « Mandatum novum do vobis , ut diligatis invicem : in hoc enim agnoscenl qnia mei eslis discipuli , si dileclionem » habueritis^i) Discessurus sum a vobis adlempus, et vado ad Patrem , el parabo vobis viam , et muruni qui esl inter vos et Patrem obrnam; ideo a ISon potestis veniremodo.»
' Gen. xvitx, 4. — ^ joan. xiii, 8. — 3 Ibid. 9. — * Ibid. 33. — S IbiJ. 34, ^5.
Ci) Melius legtTctiir pedcs. — (2; Cod. tanta lerlitin, tanta oloria. tanto gaiidio. — (3) Dcsunt luec diio %erl)a iii coJ.
C\XX1 bii. la
1 yS ^. AUGUSTIM EPISGOl'1 APfENDlX.
Desero ad pPcX-sens; ideo rogo, ut nuUa dissensio sit inter vos; non soluin rogo, sed et mandatura facio; nec ullus audeat ipsuintransgredi, hocenim mandaluui novumvoco, quod tamen vclus est, sed novum voco,ut in vobis semper renovelur. Ideo specialius hocmandatum vobis facio, quia « In hoc cognoscent omnes, quod mei estis discipuli , si » dilectionera habuerilis'.» Certaeenira virtutes possunt esse communes tam bonis quam malis ; sed dilectio tantum Chrislianis debita est. Ecce signum bonorum Christiano- runi, si pacem habent ad invicem, sipacem amant et quas- runt, si paccm tanquam divitias amplectuntur : isli sunt proidicandi et dicendi beati , qui totis affectibus pacem concupiscunt. Ipsi veri filii Dei simt, ipsi cives coelorum , ipsi Angelorum socii , ipsi Sanctorum delectatio. Soli pa- cifici filii Dei vocati sunt^. Qui verepacem amat, Dei filius est : qui vero pacem frangit vel impedit , cx patre diabolo est , et antichrislus est, et perditionis filius ^ est. Quam autem dilectionemdebeamushabere, exponitDominus cum ait : « Sicut dilexi vos ^ » Non enim dilexit nos Dominus dilectione, qua diligunt homines , nempe (i) homines fa- cientes et operanles iniquitatem, sicut cupidus pecuniam, sicut hixnriosus fceminam , sicut hypocrita gloriam. Ista dilectione non dilcxit nos Dorainus; ideo non tali dilec- tione debemus diligere homines, sed qua dilexit nos, sicut homo homines; sed propter utilitalem nostrara dilexit nos , ut essemus sancti et immaculati in conspectuejus''; quod faciat et coucedat ipse qui est benedictus in saecula. Amen.
» Matlh. V, 9. — 2 Joau. xvii, la. — 3 ij, xiii, 34. — * Ephes. i, 4. (i) CoJ. nam.
SERMO XXXVl. IN COENA DOBllNl IH. I ■^y
SERMO XXXVI. In Coena Doniini III.
Sermo iste eductiis ex Bibl. Mdil.^ cod. x, fol. 19. ut prcecedentes , rejicitur in appendicem , non solum propter easdem rationes , sed quia plura continet satis temerarie dicta , et cpue cdiquando sance doctrince non congruentia vi- dentur, licetet alia multa habeat quce utiliter colligi possunt. Locus ejus pQStprcecedentemcum numeroin Ccena Domini iv.
SYNOPSIS.
I. Relictis presbyteris et Valerio episcopo , orator Evange- lium venit praedicatums in eremo. II. Christus multa fecit ad Judae procurandam conversionem. III. Pedum lavatio quo or- dine facla. IV. Quid sit , Non iiuliget nisi ut pcdes /civet, et de exemplo dato a Salvatore. V. Judas proditor indicatur. VI. Sa- tanas intrat in Judam , qui nocte exit ingratus ad crimen per- petrandum. VII. Clnislus undecim hortatur ad charitalem , cujus ordo demonstratur.VIII. Pax mandatum novum coelestis civitatis. IX. Pulso odio , pax sectanda. X. Simphcii miseranda defectio, pro quo facienda oratio.
I. AuDiviMus, fratres charissimi, quod 0 Cum Dominus «intinxisset pancm, et daret Judae, post (ij buccellam »panis intravit in eum Satanas, ct ait ; Quod facis fac ci- »tius. Cum ergo accepisset illain bucccllam , exivit conti- »nuo : erat autem nox. Cnm autem exiisset, ail Dominus
(i) Cod. male iterat quod anle. post.
i
|8o !*. Al-C.I^IIM tlMl-COri A1M'1-M)!\.
u Discipuits !>uis : » Surjj;ile [i). El poslea : M-iliuli, atlhuc
Bmodiciuii vobiscum siinl;» ergo anlequ:un a vobis rece-
dam, « Mandalum novum do vobis , ut diligalis invicem ,
osicul dilexi vos*. » Salis cnim novil Charilas vcslra quod
tola nerlectio vittc el ffidificalionis nostriT exEvan^elio ac-
cipitur, cujus verba a summo noslro Magislro data sunt ;
idco preliosiora sunl , et salis nos horlantur el aidificant
quotidie , et ea vobis quolidie repraesenlamus , et ad me-
moriam vobis reducimus , non quia non bene inlelligatis,
licet in eremo permaneatis et segregali silis a genlibus;
at {•i) hactenus , anlequam essem Presbyter ct Episco-
pus (3), pariier me videre potuistis; sed ideo vobis ad me-
moriamrednco, non utvos(4) doccamus, ?ed utctmcet vos,
Iratres, moneamus. In Evangelio qnidem quod ad praesen-
tem diem pertinet, de patientia, et dileclione, et humili-
tate instrtiimur. Ideo, fratres, ut ego valeaui una vobiscuni
corrigi cl doceri, relinquere vohn Presb) leros meos, quo-
rum vita vestra et apostolica eorum una est; et sanctnm
genem Valerinm etiam corpore hodierna die relinqnere non
cnravi, cupiens vos docere et a vobis doceri, ut frnctnm
iliquem Deo in dic tanla; solemnilalis digne parilcr ollerre
possimus.
II. Ideo, fratres, ad cxposilionem sancli Evnngelii ac- cedenlcs , primo andlre et scire vos ^ olo quou Dominus Jesus discipuhuii Jndam mnltis modis, minis, sicramentis et exempHs, ct plancUi volcns (o) corrigere , el pr.Tjiclis modisad corrcclionem eum invitare (G\ ad uUimum cum iiulicavil • ") in danuiationcm ct ruinam jam cs.sc paralum, duni in ccena dixil : «(^ui inlingil manum mcciini in j)aro- pside (8"i, hic me tradct^» Cum cnim Jndas pi-avam snam
' Joau. XII, p.6-34. — ^ ;\jat||, xxvr, 2'J
(i) Vo\ /iirifite , iioii lei;itiir in Evangelio Joaiiiiis. — (■>'. C.rA. nt. — (3) Coi. prcsbytcr episcof)iis, .'ine fiaiiinila et. — {!,) Dr*i vos iii ro;i — 5) C"od. mak" Uiklit eiiri — (6 Cnd invitasu-. — {-) lA ./iv.vmvV, — J\) Id. />iir'isi</e.
SERMO XXXVr, IN Cf«NA DOMKNl III. l8l
voliinlalcm nulli patere voluisset (i), Mngislrnni audieiido ernbnit,scd nonpaMiiluit.MuUoeniui anlc pnssioneni dixil: «Nonnefy) duodeeini elei|;i?el uuus ex vobisdiiiholusest'.» Et posl ccenam nil : « Vos mundi cstis , scd non omnes ^.» Hoc autem Magister dicebat, volens Discipulnni verbo corrigere; eccc (piomodu eum [0) verbis limciscorripuil (4). Sed videns Dominus quod verbis eum corrigere , ipso no- lente , nonpoterat, sludnit eum corrigerc (5), et illi (6) limorcm asternum inculere, dum ait : « \x houjini illi per » quem tradar ego ; melius enim iuisset, si nalus non luis- oset'.» Sed videns Dominus cor Discipuli neqniler indu- ratum, ad dilectionem sacramenti euiii dulcitcr invitavit, dicens illl postPelruin et caetcris : «Accipitc et manducate: » hoc est corpus meum '. » Sacramentuiii e<nim illud ideo hominibus datur, ut corpus Ecclesiae capili coadunetur. Sicut cniuj muUa grana unum panem conficiunt, et ex multis racemis unum vinum extrahitur , sic cx uuiUis ho- minibus Chrisli corpus constituitur. Oblulit auteoj Domi- nus Discipulo sacramentum unilalis , ut eum invitaret ad unilatem dileclionis. Licet etiam propter alios Discipulos humiUtatis exemphiin pricbuerit , tamen ovem perditam recuperare valdc cupiebat.
III. Sed videnseuni nequiter obstinatum, surgit a ccena, vestimenta deponit, linteo seprfficinxit% et ad principem Apostolorum, fratres , ut arbitror, primo pervenil , anle eum se genunexit Deitas incarnata , Deus ante homineni, Creator ante crcaturam, Magister ante discipuUim , Rex aute piscatorcm , doctus anle indoctum, sapiciilia anle ig- noranliam, pulchritudo ante derormilatem. Ideo Pclrus Deitatem incarnalam videns ante se inclinatam. exj)avit ,
1 Joai). VI, 7 I. — 2 ij_ xin, 10. — 3 7,iauti. xxvr, 24. — ^ li);.l. 26. — 5 Joan. .111;. 4» el seqii.
(i) Cud. foriiisset, — (2) CoJ. /lon , sine iijlerr.;i;alionis nota. — (3)Icl. ciim. — (4) 1(1. correpsit. — (5) Forte ejderrere. — fi) CoJ. sibi , <t sic deincep.'!.
l8'3 S. AUGrSTINI KPISCOPI APPENDIX.
exhorruit , per cccnaculum velut insensatus cucurrlt (i)s et clamavit : « Non lavabis mihi pcdes'. » Nam, inquit Pc- trus , Domine, ]am dixi quod eras Chrislus Fih*us Dei^, et tu mihi lavas pcdes ? Scd notare dchetis , fratres , qui in ererao liabitatis. Cur, inquit, «Ccena tacta^ d dicilur, cum post ablutionem pedum dicatur buccellam panis Judre Do- minum porrexisse' ? Non debemus inlelligere ccenam fini- tani, cum dicatur adhuc panem essesuper mensam : adhuc enim ccjcnabalur, quando Dominus a mensa surrexit,et ta- men c(Ena jam iacla dicilur. Intelligere hlc namque debe- tis , quod non lacla erat , sed parata : ad convivandum mensae jam (2) superducla. Idco Joannes , aquila grandis, in eadeiu ccena omnia diligentcr attendens, prius noslri Salvaloris celsitudinem vohiit commendare, dum ait : a Sciens Jesus quia omnia Pater dcdit ei in manus, et quia »a Deo exivit, »et venit in mundum, «et ad Deum vadit^» Magnam Christi potentiaoi exprimit Joannes, cum omnia Patrem ei dedisse affirmat : magnam celsitudinem Christi pr.cdicat, cum eum a Deo exiisse asscrit. Et tamen hodie audimus, quod ille, qui omnia habet in manu, vesti- menla deponit, Sed quid mirum, si pro Discipulis vesti- menta deponit, qui (5) eliam carnem pro inimicis assump- sit? Et quid mirum , si more lamuli proecinxitse linteo, qui formam servi accipiens, habilu invenitur ut homo^? Quid mirum si fudit aquam in pelvim, qui dignatus est sanguinem fundere pro noslra redemptione? Et ait Joannes :« Venit » ergo ad Simonem Pctrum '. » Videlur denique quibusdam, sicul fuit ille sancti?simus martyr et doclor Cyprianus, ante Petrum Judamlavasse, volens Dominus perditum Dis- cipulum revocare , sed non videtur ralio ponderosa. Ex quo enim jam Petrum cnnctorum caput fecerat, accessit
' Joaii. XIII, 8. — 2 Mauli xvi, i6. — ^ Jouq. xiii, 2. — ■• Ibid. 26. — * Ibid. 3. — ^ Philip. u, 7. — ' Joan. xiii, 6.
(i) Haic longe distantab Aiigustini gravitate. — (2) Cod. usum perducta. — (3) Id. qnia.
SERMO XXXVI, IN COENA DOMINJ IH. 1 8 J
prlmo in honorc , ut cajlcri poslca similc facerent. Idco sic intelligendum est : cum summam (i) rei benc Iranscur- risset dicendo : «Cccpit lavare pedes, ct linteo tergere' ;» redit poslea ad ordinem rci , ostendendo diccns :«Venit jcrgo ad Simonem^»
IV. Quid est ergo quod poslca dicit Domlnus : «Qui lo- otusest, non indiget nisi ut pedes lavet , sed cst mundus «totus*. » Si est mundus tolus, quare necesse esl ut pedes lavel? Ideo , fratres, attendere debetis quod Iiic facil men- tionem Domiuus de ablulione baptismatis. Qui «rgo lotiis est in baplismate totus, non est necesse , nisi ut lavet pe- des venialium peccalorum,a quibus peccatis humanamens stare non polest immunis (2), nec infans cujus unius diei vita regnat'. Paratis denique et consummatis sacrae ccenae sacramcntis, iaclis et ordinalis Apostolis sacerdotibus , communicatis, et loliseoruui pedibus, itcruni iulravil men- sam el ait : «Scilis quid fecerim vobis? Si ergo cgo Deus »etMagister lavi pedcs veslros, et vos dcbetis alter allcrius nlavare pedes°. » Si sum Magister , discile a Miigislro; si Dominus, erubescat hoc despicere scrvus; si jam peperci proditori , el vos parcere sludealis; si anteeum genuflcxi, humiles contra advcrsarios studeatls csse; si me ab eo per- misi osculari, et vos maxillas pra^bere^ digncmini; si ami- cum proditorem vocavi , et vos amicum inimicum vocare non dedignemini corde et ore, quia « Non est servus niajor sDomino'. >
V. Et post pauca de filio perdilionis' dolorem ostendens et dolens, turbatus est in spiritu, et conturbalus ait : « L'nus j> vestrum nie tradet^ » Oh ! quautum doluit Dominus de Discipulo pcrdito ! Oh ! quanlum studuit cum ad se revo-
1 Joan. XIII, 5. — 2 Ujjj (j^ — 3 ibij. jq. — ^ Job. xxv, 4, juxla 70. — 5 Joau. XIII, 14. — 6 MaUh. v, Sg. — ' Joan. xiii, 16. — 8 jj xvnj 12. — ^ Id. XIII, 21.
(i) Cod. siitnma. — (2) Deest immunis in cod. Hic graviter eiryre vide- tur aiictor, siippouendo venialia peccala post baptisraum perstaro in infan- tibus vel uniiis diei , quod fidei catholic.-e repuj^uat.
]P>'\ s, Ai(';usTiivi i-riscopi am-f.ndix.
cjirel Doliiit , quia non [>oliiil euni corrigere; doluit quia ohstlnnliim essecimi diaholo cognoscebal , qiiia snperenm sentenliani ;etern;e damnationis daturiis erat. Et videntes Discipnli facieni , quam « Angeli arpicere desiderant',> esse tnrbatam, dixcrnnt : Qnis esliste^? ([uaerentes etiam quis eorum esset major^ Sed quare hoc , nisi quia arbi- trati sunt (i) nt homines? lile qui niajor est, ut domine- tur, Magistrum perdere procurat, aliique (2) lcrliter de Petro sus|)icabantur, quia plus et phira se lacturum promi- serat pro Magislro, suspicanles quia ficto corde toties lo- queretur : «Tu es Christus Fihus Dei\ » Sed quia Petrus in necessitate se sciebat, iiuiuit Joanni ut peteret.CuiDo- minus :« Cui panem intinctum porrexero , ille est^; » sed cave ne neniini dicas. tEt cum inlinxisset Jesus panem , xdedit Judae^ > Non est credendum , quod Dominus alta voce dixerit, quia Petrus si hoc scivisset , dentibus prodi- torem dilacerasset (3); nec etiam putandum quod Jndas tunc Christi corpus sumpserit, quia jam Dominus omnes Discipulos communicaverat et Judam , sicutLucas eviden- ter ostendit; panem intinctum tamen Dominus porrigere Discipulo vohiit , ut cor illius intinctum (4) veneno signi- ficaret.
VI. « Et post buccellam intravit in eum Satanas '.» Num- quld Satanas non (5) ante corpus ejus intravit ? Omnino, iratres, Satanas cor Jud;c intravit ante buccellam , sed af- fectu et voluntate tanlum , sed post buccellam intravit ef- feclu et opere : ta;/ien bona fuit buccella , quam Christus Discipulodedit, bonum etiam sacramenlum quod ei tribuit; sed aliqiiando bona obsunt, et mala prosunt quandoque.
' I Pc<r. V, T2, - 2L,ic. XXII, 23. — 3 Ibid. 24. — ^*MaUh. xvi, 16.
— 5 Joai). XIII, 26. — 6 ibiJ. — 7 il)id. 27.
(i) Id cst cogitareniril. — (2) Cod. afii qtii , x\W\ lei^as alii erant qni, — (3) Haec parum accurale dicla videnlur, uec erga Pelrum satis leverenter.
— (4) Cod. instincto. — (5) Deest twn post ntimqtiid \\\ cod., et sic dein- ceps.
SEKMO XXXVr, IN COKNA DOMINl IH. 1 85
Corpiis enim Domini , qnod bonnm rsl , malis malnm est; et cornis slimnlns, qui malns est (i), tamen Panlo bonns est : et qnod malnm ost , ijisi prolhisse cognoscimns. Sic, ut snpra diximns. fratres,pariis iste porrectussanclefuit (2) a ChristOjCt a Juda indif:;nc reccptus. Fecitex merito Chris- tus, ut major essct licenlia diabolo snpcr cum, ct (3) post manifeslationem , graviorem vindictam in eum fecit. Sub- tracla cnim gratia , eum Dominnsad mahmi agendum di- misit, et« Dimisit eum secundnm desideria cordis sui , et »ivit in adinventionibns cordis sui *,))0t praetermiltcnseum in propria voluntatc et arbitrio, ait Discipuhi : « Quod (4) nfacis faccitius^ » quasi dicat Dominns quia non possum te revocare timorc verecundi.-e nec mortis ajlernae, nec amore , do ergo tibi potestalem , ut agas faclo, quod jam volunlate fecisti. O Juda , altende quod facis , anleqnam facias. Nam post faclnm , gratiain forle poenitendi habere non poteris (5). O Juda, cupis Iradere , qui muha peccala tibi jvepercit (6) ! Nujoquid non a morle tc s.epe Hberavit? numqnid non tui amore patrem tuimi a lepra hbcravil , et malrem, cum qna concubueras, a ])aralysi etiam hbcra- vit (7) ? numqnid non te discipulum consliluit? nnmquid non te bursarium fecit? numquid non in fnrlo te swpe in- venit, et semper libi pcpercit ? numquid non te post Petrum wtplurimum honoravit (8)? numqnid non Christus semper te juxta se habere vohiit ? nnniquid non ad paccm , post- qnam te eum prodilnrum cognovit, saape revocavit ? num- quid non tibi sacerdoti sumn corpns donavit? numquid
' Psal. Lxxx, i3.— ' "^ Joai!, xiir, 27.
(r) Hnec verba gni mnltis desuiit iii cod., qni male adJit et ante tnmcn. — (2) Haec veiba sancte fnit desiint in cod., et illa opinando adjecimns. — (3) Deest et iii cod. — (4) Cud. quid. — (5) Durioia litBc verba, uisi iulclli- gantur de impossibililaie morali, non de iinpossibiiilaie absoluta. — (6j Parcere peccata , loquendi modus omniiio l)ari)artis, siciit et dcinccps vox hiirsariiim. — (7) Opinio ista de palre el matre Judje, cjiisdcmque alroci facinorea doclis plerisquc iriter fabulas amandatiir. — (8) Hoc factum nul- li))i reperitur, niti iu fabiilosi».
l86 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
nonantete segeniiflexit? numquid non pedes lavit? num- qnid non ct eos oscnlalus est ? Cur ergo prodis (i) Magis- trum , a cjiio tot dona recepisli? Sed haec omnia non con- siderans, recepla buccella,exivitconlinuo. Etbene.fratres, exivit, quia vere a Deo et consorlio Discipulorum exivit. Et « Erat, inquit Ev;in<ieiisla, aulem nox\ » Merito nox Discipulo proditori data erat, quia CKcilas ejus menlem caligaverat.
Vil. Qui postquamDiscipulus ab eis nocte recessil, mox Magisler undecim congregavit, etait : « Fiiioli mei, modi- » cum tempns adhuc vobiscum snm ; ideo mandatum do- j)vum do vobis, ut diligatis invlcem , sicut diicxi vos ^ » INovus enim erat homo, quia cum quatuor modis generen- lur homines , aut sine malre , ut Eva; aut sine patre et ma- tre, ut Adam ; aut ex patre etmatre, ul homines; ant sine patre, ex malre tantum , ut Christus ; bene ergo novus erat, quia Deus et homo erat. Novum etiam rcgnum pro- miltebat , quod nemo promittere ausus lucrat, sciiicct coe- leste regnum. Ideo novum uiandatiim dcdit. In Lcge nam- que veleri diclum fuerat : «Diiiges(i!) amicum luum , et »odio habebis inimicum tuum'; » scd Christus novum mandalum dedit, quia amicos el inimicos diligi mandavit. Cactera; namque virlutes, scilicet fides , spes, oralio , elee- mosyna, virginilas, ac catera^ aliae virlutes , communes eliam et infidelibus esse possunl, sedinimicos diligeretan- tum Christianorum virtus est; etideo Magistcr verilatis di- cit : «In hoc cognoscent homines quod mei estis Discipuli, B si dileclioncin ad invicem habuerilis''. » Scitote tamen , Iratres , quod lalis ordo in diligendo servandus est : primo nempe(3) supernosetsuper omniaDeum diligercdebemus, deinde animam nostram quce nostra proxima est, deinde
1 Joan. XIII, 3o. — ^ ibid. 33. — 3 Matth. v, 43, — * Joan. XIII, 35.
(i) Cod. prodens, aut proderis. — (2) Cod. njale dilige. • — (3j Cod. denique, et deinde siipei se.
SERMO XXXVI, IN COENA DOMINI 111. iSy
corpus qnia factnra Dclcst. IclcoAi>oslolnsdicobat:«ISemo «carnem suam odio habeat\ » Ideo nulriic debemus cor- pus, nec ipsum occidere, sed sustentare ipsum debemus cibo etpolu, quantum valeludo permittil. Sic enim vult Deus, sic vult Apostolus , sic et vobis, fralres mci, proeci- pio. Ideo, fralres, hortor vos et moneo , atque sane prae- cipio. ut tanlnm carncm vestram dometis, quantum natura porlare poloslis. Namcum videam inter vosquosdam scxa- genarios, quosdam centenarios (i) , videns eos Dei amore ferventes , corpora eorum crucifigentes, vinum etiam non bibentes, timeo nepotius Deum ollcndant.quam illi placeant. Talibus strlcte in Ghristi nominc priccipio , ut saltem die- bus solemnibus vinum vel cervisiam bibant. Juvcnes autem quifortes sunt, et jam de inimico triumphare cceperunt, in nomineChristi poenitentlam agant, nedevincanturabhoste. Sic enim volo ; sic el saepe observari praecepi ; sic non occide- mus corpora nostra, sed servient (2) suo Greatori. Deinde diligere debcmus proximum , scilicet fratrem nostrnm, amicum vel inimicum. Ideoattende :« Si inimicum videris »esurire,ciba illum, da illi potum% cooperias eum , etcar- » nem tuam ne despexeris '. » Diieclio enim spiritualis bono- rum est, quia omnis habens eam bonus est. Numquid eliam cum odio Paradisum quis Intravit? Ad infernum saepe des- cendisse memini, sed ad cffilum nunquam volare concedam. VIII. Gupimus ergo, fratres, esse cives civitatis co^les- tis? llla , inquam, civilas habet pacem , et ideo servemus Dovum mandatum novae civitatis. Praecipit enim Christus, rex illius civitatis , pacem, et diliglt dlligentes pacem. « Sequamur ergo pacem, sine qua nemo Deum videre po- «test'. B Quaeramus ergo pacem , ct postea sequamur pa- cem ; in ipsa Deus habitat , in ipsa quh.scil et pausat, quia a Factus est in pace locus ejus'\)' Non ergo habeamus cor intinctum odio , ne filii Judae proditoris simus , ne cum eo
• Ephes. V, 29. — 2 Roni, x, 20. — 3 isai, lviii, 7. — * Hcbr. XII, 14. — ^ Psal. Lxxv, 3.
(i) Coil. ceniennarios. — (2) Id. serviant.
l8S S. AUGUSTINI liPlSCOPl APPEKDIX.
siKspendaimir, et a diabolo ad inrernimi pariter ciiDi eo traljaimir. Qui enim odiiim in cordc semper portat, se- cundiis diabolus est , et qui paccm impedit, Antichrislus est, et qui pacem inler iralres poncre ordinat , vere Dei filius est. AlltMidilc, fralres , Mariam , quoniam « Mullum adilexit, ct ideo dimissa sunt ei pcccala mulla' ?» Quid eliam Pelro Deus dixit, nisi :«Pelrc, amas me''?» Et quia amavit , mcruit et amari, mernit et audire : «Pasce oves »meas , pasce agnos meos °. » Quid etiam Discipulo ait quidiligebat Jesnm, et quem Jesns dibgebat ?-< Dilcclc mi, veni'' ad me , quia lcmpus est ut epuleris. » Pacem crgo habeamus,fratres, si pacem cum Ghristo habere vohmuis. Si vis amari a Chrisio , ama inimicum propter Chrislum. Si ergo vis amari, ama : hanc amplectimini, hanc dihgile, hanc pacem ct concordiam servate usque ad morlcm , si vullis cum Dco pacem habere. Pax enim onminm custodia et cura virtulum cst; hanc pacemin suo ortu AngeUs praj- cepit, pacem sacpe annunliavit Aposloha, pacem prredicari praeccpit hominibus, pacem pro testamento Apostohs de- rehquit, pacem iii cruce pendens postulavit, i^acem in sa- crificio toli populo pr.-enuntiari voluit; nuUa deniquc da- bilur venia, nisi pacifico viro.
IX, PeUile ergo a vobis hoc odium , mortiferum vene- num. Pacem inter vos habele, quia fraires eslis ; nno enim pani , indumenlo uno iiigri coloris (i) , uni aquai omnes participamus. Revocemns (2) igilur, iratrcs , ad nostram memoriam quod Dominus ab inimico oscuhilus est , ct ta- men amicum vocat iUum proditorem, « Amicc , inquit, ad aquid vcnisti* ? u Dale igitur rcconciUalionis pacem , sed non oscuhmi proditionis; qui enim fictc inimicum oscula- lur, vel vcrbo bhmdilur , Juda; proditoris iratrem esse et socium quis dubitabit? sedqui amore Christi, fiUus Christi est. Vos enim , Iratres, quorum vita hix mnndi * ; Ucet
1 Luc. VII, 47. — - Joaii. XXII, 17. — ^iijij, ifi^ tr,. — * Apoc. XXII, 17. — 5 Mallii. xwi, 5o. — 6 jj v^ i^,
i^ Cod. ni^ro colore. — a) Id, ledeamu*.
6KKMO XXXVI, IN COIiNA CO.MINl 111. | 89
imindns vos non vidcal , tanien lucem niundi vos appello ct saluto ; ideo quia lux eslis , « Luceant vestra opera nbona'.» Nos qui videmur gercre in corporis nostri liabitu figuram crucis , et nomcn sanclai religionis bahemns, ni- gram etiam vcstem bumiJilatis porlamus, zonis eliam pel- liccis pr.-ecincti apparcmus , caveamus ne « Similes simus asepulcris dealbatis , qutne Ibris pulcbra et speciosa appa- »rcnt, sed intus plena snnt ossibus morluorum^ » Provi- deamus ne nobis dicalur : « Vae vobis, qui clauditis regnnm «coelorum anle bomines. » Timeo enim satis, ne« INec (1) »Paradisnm inlremus, nec alios permiltamus intrare'.»
X. Hoc aulem quarc dico ? Non quod credam , fratres, vos malos esse , sed quia doleo de fratre vestro perdito Simplicio, qui ad banc sanctam congregalionem cum tanlo fervore pervenit , et audiens patrem inlerfeclum esse , a vobis recessit, et mundum reintravit (2), ut patris mortem vindicare posset. «Qui ergo exislimatse slare, atlendat et Bvideat ne cadat'' ; » el sic bominibus videntibus eos (5) , qui columnae sanctilatis esse videbantnr, tam nequiler ca- dere, non solum sihi ipsis regnum coelorum claudunt, sed etiam illis qui in sogcuIo demorantur. Nobis denique, fra- tres , qui nomen et habilum sancla3 religionis assumpsimus, vita mala periculosior erit quam in saeculo demorantibus. Ploremus ergo peccata nostra , fratres, et fratris amissi. Diligamus et nosinvicem, quia^^ Gbaritasex Deoest^ » Non erubescat aller ab altero veniam poslulare, quia non eru- buit Christus inimicos invitare ad pacem, ad pacem (4) in cruce revocare : non erubescat faccre servus, quod prius fecit Dominus. Deus autem « Qui inhabitare iacit iinius » moris indomo^, quiest vera pax, qui fecitulraquc unum',» nos in vera pace pcrseverare faciat. Amen.
* Matlli. V, 16. — 2 ij. xxm, 27. ■— 3 ]|,ij 13 — 4 j (^jor. x, lu. . — * i Joaii. IV, 7. — ^Psil. LWiij 7. — ^ EpUes. 11, 14.
(i) Decsl >iec iii cod. — (2) CoJ. rfiter.nnc. — (3) Cod. homines indencts. — (4) I" fod. non ileianliir vofes ad pacein.
iqO s. AUGUSTINI EPiSCOPI APPENDIX.
SERMO XXXVII. De Passione Domini I.
Sermo iste qiu eruitur ex qidnque codicihus FJorentinis , neinpe Bibl. Laur., Plut. xvii, cod. xxxix, fol. ai ; Plut. XXX sinist. , cod. u, fol. i6, Plut. xxxiii sinist., cod. iv , foh iSa ^; Bihl. JEdd.^ cod. cii.-L\^fol. 2 , et cod. cxliii , fol. 201; tantis ahundat ridiculis sententiis , ut rhetori cui- dani , nonnuteni sancto Augustinotribuendus videatur, quan- quam ejus nonien uhique habeat. Sit in appendice post ser- monem appendicis clvi , cum numero de Passione viii.
SYNOPSIS.
I. Gliristus in meridiano patitur. II. Mundus , Christo mo- riente, tenebrisobruitur. III. Christi resurrectio et ascensio,
I. Sapientissimus Salomon, ibns sapientiae, censor jus- titiae et magister disciplin.o , in Canticis canticorum sic af- fatus cst dicens : « Ubi pascis ? ubi manes ? in meridiano*.» Quis interrogabal, et quem interrogabat ? Vox est Spiritus inlerroganlis Dominum Christum. « Lbi pascis?ubimanes?» Et ille : «Inmeridiano. » Etmiramur, Cralres charissimi (1), quod interrogat Spiritus sanctus, eo quod (2) non habet corpus, cujus totus est (3) mundus; qui ante (4) lempus
1 Cant. I, 6.
''i) Cod. CXI.111 dilecdssimi. — (2) Sic cod. cxliu ; cod. xxxix eoque. —
(3) Cod. cxr.i in ciijits potestate totus est. Cod. iv cui totus natus est. —
(4) Sic cod cxLiii ; cod. .\xxix qiiia an.
SERMO XXXVII, DE PASSIONE DOMINI I. lyi
fuil, nec inilimn habnit, sic nec aliqiiando finem habcbit. JNeque aeternitas habet aetatem, autaliquando finem,quae(i) nescit originem. Sed ad hoc Spiritus sanctus cogit de pas- sione sua Dominum Christum dicere , ita ut (ajpopulus qui ignorabat , possit audire : «Ubi pascis ? » id est , ubi pateris? Et Dominus respondet (3) : «In meridiano. »
II. Cum in sexta hora per medium cceli spatium sol ig- neus in sua Hbra pcnderet , ct axe flammigero divisa men- sura cceli, subjectas umbras clypeo vibrante(4) colhgeret, cum mundi penderet uml)ra , et inferi simul in nocte (5) , sic omnis Judaea veslitacst caecilale, quando furibundo im- petu clamabat (6) : « Crucifige, crucifige*. » Sicut omnis creatura sexta hora non viditsolem, sic quidquid sub crelo jacebat didicit majeslatem. Parva enim dico; sic lumen Christi , qui « In sole posuit tabernaculum suum^, » uni- versas gentes collegit , ct conscienlias nostras temporum nocte (7) lotus intravil. Pcpendit in cruce sexta liora Do- minus Christus , et sol pependit, ut famulus. Cum lalus Christi lancea perforatur , c Ab hora sexta usque in horanfi uonamS» solis claritas jugulatur. Luget coelum auctorem, perdidit (8) ocuUim dies, et orbatus facula cceli, vehit nox factus (9) est dies, et subito adveniens nox excaecat cla- ritatem. Propterea in passione Domini Christi vehit nox facta est dics , quia in ejus resnrrectione nox inclaruit (10) ut dies , sicut scrlptum est : « Quia (11) lenebrae non obscu- «rabuntur a te , et nox sicut dies illuminabilur\ » Pecca-
' Luc. XXIII , 21, — 2 Psal, xviii, 6. — 3 Matlh. xxvii , 45. — * Psal.
CXXXVIII, 12,
(i) Sic cod. 1) ; cod, xxxix, qiii. — (2) Sic cod. iv; in caeferis deest ita. — (3) Codd. respondit. — (4) Cod. iv brevianle. — (5) Sic codd. i: Qui potest capere, capiat, — (6) Sic cod. ix; cod. xxxix clamabant. — (7) Sic cod. XXXIX ; cod. cxuii teinporum noctes. Neutrum captu facile ; forte legendum tempore noctis, — (8) Sic cod. xxxix ; cod. 11 perdit. — (9) CoM.facta est. — (10) Cod. xxxix declarafit ; cod. u declaruit, pro quo posuimus inclaruit. — (11) Sic cod, cxi.iii ; cod. xxxix qui.
192 S, ALGUSTJM tFISCOPI AFPKNDIX.
ret (i) enim crealura, si non iugeret Crealoreni , vel si dics snaui non conscinderct (*a) veslem. Judnea juro admi- sisset (5) sacrile<;iuui , si non in criminc suo soxta hora palj)aret, ct solis CcTccitas teslimonium perhiberet. Antece- dit Dominum ad inleros dies. Nox Eeterua (4), quod igno- rabat , didicit; dies noctem , quam nesciebat, expavit , dicenle David : c In sole posuit tabernaculum suum.»Bcne ostendit tabernaculum suum Christus crucem , hospitium corporis sui , in qua unius mcchina maleriae (5) jugulati snnt inferi. Adhuc j)endct in materia Christi (6) corpus, ct jam (7) debclhilur (8) inrernus. Timent terrorem Tartara ma]estalis(9). Pcregrinamorsadinferos, dumdecipitj fugit; a suis sedibus mors exchisa, currlt ad ccehim ; ccelum (10) videt, quam (11) non noverat, noclem. Pallent aslra, tre- mit (12) lcrra, turbanlur elementa, procedunt ex suis tu- mulis fimerala (i-^). Neque enim sepulcra ah'quam partem corporis tenere potuerant , quando gehenna simul crepue- rat (i4) tota.
III. Ad hocenim (i5) reverms cst dies ad proprium sta- lum , quia ad verum (16) diem rcversus est auclor qui fecit hunc diem , sicut scriptum est : « Haec est dies > quam fe- »cit Dominus'.» Proplerea elementa recipiimt speciem suam , quia , si orania cum ruina mundi perirent , hodie non esset (i 7) qui timcret. Et ideo in fide Clu'isti totus
' Psal. cxvii, 24.
(i) Sic cod. 11; coJ. XXXIX peccaverat. — (aj Sic cod. cxliii ; cod, cxLt scinderet; coJ. xxxix corisiJerct. — (3) CoJd. admisernt. — (^4) Sic cod. xx\ix ; tod. iv adJit est. — (5) Sic cod. u ; cod. xxxix unitis mntericE deslina ; coJ. iv niitcries destinatn . — (fi) Deest Christi iii cod. cxi.iii. — (7) Sic cod. 11; cod. xxxix ttiain. — (8) Sic cod. c\i.m ; cod. xxxix debcUdtus. — (9) Sic cod. 11; cod. xxxix Tartnri niajestatein ; cod. iv tamen terrore Turtari majestate percgrina. Mors, c\c. — (10) Haiic vocem addidinius, sine qua iiulius est seiisiis. — (1 1) Sic cod. 11 ; cod. xxxix qnem. — (12) Sic cod. 11; cod. .XXXIX tremet. — (i3) Sic cgJ. u; cod. xxxix funera. — (14) Sic cod. x\xix ; cod. 11 excrepnerat. — (i5) Deest enim ii) cod. 11 — (i'"'; Sic cud. cxi.ni; cod. xxxix adventum. — (17) Codd. erat.
8KI\MO XXXVII, DK I'ASSIOi\E DOMIM I. 1 ^3
ninntlns unns est locns; adco ( i) iioc nonien per lenvis volavil. Navigavit per undas, quia Spiritus non habet iler, necfidcs(>) aliquando qu.erit vectorein. Quid dicturaest Judrea advcrsns Dominuni Christuui , quem natuin stella llammigcra demonstravil , ct (3) passum solis caecitas de- claravil? Jain perdidit a\stimalioneni suam humana perfi- dia, quia natum Dominum audivit , passum vidit. Expavit popukis post resurreclionem, videndo novum, post inleros sanun). Et post clavos ct niortem , ipsum iterum ad Pulrem vchicnlo (4) hicis usque ad corIos volanlem (5) popuhi3 sui)inis vultibns adorabat. Et ne totus abiret , per sacra- mentum corporis in nostris cordibus (6) sese dividit (7), dum eum intra conscientiam nostram per fidem portamus. Marlyria per sanguinem , virginilas per pudorem , lolius- que(8)populi coetus adorabant(c)),non flentes,sed gauden- les, quia ostcntlit nobis brevc (10) iterad ccelos Dominus Christus qui vivlt et regnat in scecula sseculorum. Amcn.
(i) Sic cod. 11; cod. xxxix a Deo. — (1) Ticti^. fides in cod. cxi.iii. — (3) Sic cod. cxLiii ; cod. xxxix itc. — (4) Sic cod. cxliii ; cod. xxxix vehi- cuios, — (5) Sic cod. 11; cod. xxxix ipse.. volare ; cod. iv evolare. — (fi) Sic cod. XXXIX ; cod. n corporibiis, — (7) Sic cod. xxxix ; cod. iv se indiiit. — (8) Sic cod. ii;coJ. \\\\\ totiisque. — ^9) Sic cnd. 11 ; ri.d. xxxix udorahtit, — (10) Cod. xxxix aJdil leinpus, quod dftst iii cod. iv, iibi ii<'c le{;itiir breve. Cod. cxn qiiod nstendit.
cxxxi bis. i3
iy4 *• ALGrsriNi ejmscopi ArPKNOix.
SERMO XXXVIII. De Passione Domini II.
Hic serino eruitur ex cod. Cassin. ccclxxxvm, fol. m5. Nonien auctoris nulhun prcejert; sed sancto Amhrosio potius quam sancto Augustino -videtur tribuendus , utpote qui lon- gioribus et numerosioribus pcriodis conflelur. Sententiarum nobilitas cum styli dignitate apprime concordat. Locus ejus post prcecedentem cum numcro de Passione Domini ix.
SYNOPSIS.
1. Christus vera hostia veterum figuraruin iitipletiva. II. Christus hirco, vitulo , et vitulae rufae nierito comparatur. III. Passionem dominicam summa cum devotione celebrent Chris- tiani.
» Christus assistens Pontifex futurorum bonorum per « ampliusetperfectiustabcrnaculum noii manufactum, » idest, non hujus creationis, neque per sanguinem » hircorum et vitulorum , sed per proprium sangui- ); nem introivit semel in sancta , seterna redemptione w inventa ,n el relir/ua ^.
I. DocTOR gentium in fide et veritale, Paulus apostolus in legiliinis cieremoniis et sacrificiis ab ipsis incunabulis enulritus, el in Legijsciiinliasuj)er suoscoaetaneos erudilus, novissiuie legaliuai sacrificiorum mysteria Spiritu revelante
' HeHr. u, iT, la.
SE.HMO WXVMI, DE PASSTO--.K !)U\!IN! )). l OO
cognoscens (i) , aDioUi corlicc liiler.T citcidi nlis , ad spi- rilnalis inlclligrnliap meduliam sc IransUilii ; oslcndcns san- gninem Chrisli ad rcmissioncm peccalonmi , ad rmnnda- tionem scelcrnm majoris csse cfficacla; ct virlniis cpiam fueril hircornm et tauroruin sanguis, qui dcmondalo Lcgis populi inquinamenta mundabat. Unde et idcm Aposlohis adjungit :«Sienim sanguis hircorum ct taurornm, etcinis »viluli inqninatcs emundat, qnanlo magis sangnis ("hris- )) ti ' ?» Animalium enim sanguis , qui rfrusioncm sangui- nis Chrlsli slgnificabal, potcral qnidem inquinatos a Irprje macula cjuundarc, polcrat popuhmra maledicto Lcgis ab- solvere , scd peccalorum veniam pra?starenon poterat. Sed sangnisAgni immaculali , qui per Splrilum sanclum semet- ipsum Deo Patri hosliam obtulil, totius mundi peccata abs- tulit, ab operibus mortuis nostrasconscientias emundavil, et populum a maledicto Legis seu maledictione absolvit. « Christus enim , ait Aposlolus, pro nobis malcdictnm cru- Dcis facfus est (2), ut nos de maledicto Legis h^bcrarct ^ » Lnde et in hnjus veri sacrificii significallone multae in V'e- teri Testamenlo hostiae sunt oblalae, ut eflusio sano-ninis Chrisli non putaretur inefTicax, non videretur inntih's, quje Prophetarum vocibus longe fuerat ante pracdicta, ct lot le- galibus hostiis pra?signala , ut novissime in fine saeculoruui prophetia in Incem, unibra in vcritalem , Lcx irt Evan^e- h'um verteretur, et mulliplici viclimarnm vcterum cessanle mysterio, singulariset novahostia novo imponerelur allari. IL Inde cst quod in hujus vcra; hostiae pra-figuialione , quandoque hircus , quandoque vituius , quandoqne vitula rufa in Lege jubelnf ofierri. Hircus autem in Scripturis, qnia immundum est animal, pro pfcc.ito s.Tpe accipilnr. Et Christus pro nobis hircusfactus csl, dum in similitudine carnis peccati apparuit , ut « De peccato damnarel pecca-
« Hebr. ix, t3. — 2 Galat. iii, i3,
(i; Cod. male cognoscas. — .2J Legitur in Vulgala : Christus nos rciic mit de maledicto legisfactus pro nobis maledict;ii!. Sermoni, ;;ii t j: i !;!,»r - seD«iim potMis Srripliir.T affrrt ^nrm v-^ ' a.
i3.
]()6 ;*, AUGLSTINI EPISCOPI APPllNDIX.
» Uini*, «el opns diaboli , de diaboli opere solveroliir. Ipse eil eliani viUilns, qui pro nobis in ara crticis Deo Palri oblaUis, huaiani generisdebitum solvil, elanliqui facinoris caulioneni pio cruorc dolevit. Ipsa ost eliani vilula rula , cujus cinis aspersus inquinalos sonclificat ; undo et in Le- vitico (i) ad Moysen dicitur :« Accipienl , inquit, a te vi- » lulani rulam sine vitio , et cui non sil iini^osituin jugurji , Bot dabis eam ad Eleazarum sacerdoleni , et ejicionl eam «exlra castra in locum mundum,et occidenl eani in cons- »pectuejus, et Eleazar aspergel coiUra raciem tabernacnli »Testimonii de sanguine cjus septies,et cromabunt eam in «conspeclu ejus ; et pellis , et caro , et sanguis ciun ster- »core cjus cremabitur ^» Haic autem qtiff! scripta snnt, di- leclissiini , iln figura contingebant illis, sed scripla snnt » proptcr nos, inquos fines soeculorum devenerunt\» (Ihris- tnsenim secundum infirmitatem assuinj)l;e carnis ost vitula. Nam pervitulom, qna; sexns fceininciost, Dominicic In- carnalionis infirmilas fignratur. (Jirislus onim moilnus est ex infirmitate, sed vivit cx virluto. H;cc autem vitnla rnfa csl, sanguinescilicet passionis cruenlata; ex Salvatoris enim latoro diro mncrone lance.x- vnlneralo, noslia3 salulis pre- tium omaiiavit,ot immaculali Agni candida memlira roseo rubore peri"udit;unde otin Canticisdicilnr : «Dilectus meus » candidus et rnbeus' ; » candidns quiciem ex divinitate , rubens ex sanguinc passionis. Et per Prophclam ei dicilnr:
«Quare rubra sunt vcslimenta tuaquasi calcanlinm in lor- Bculari'.') In torculari onim crucis positns, ot passionis dolore, quasi quodam lapide pressus , assunijiloe hnmani- tatis veslimenta, clVusione sui sanguinis i nboK! fccil. Ha^c eliam vitula, quae sine vilio esse debet, ot cui non sit su-
' Koiii. VIII, 3. — 2 Niiin. XIX, 1-6. — ' i Cor. x, 1 1 . — ^ C.int. v, lo. — - 5 Isai. i.xtii, a.
(i) Haec verba iu Leviticonon rcperiunlur, sed siinlex Niiitieris depiompfa, non ad verbuni , sed quanlum ad sensum attiiiet. Vide siij)cr banc coni- parationem beueilictioueoi cerei in Sabbato laocto , quie S. Anibrosio tri» biiitiir.
SERMO XXXVIII, DE PASSIONE DOMINI II. I97
perpositum jugum , illum profecto significat, « Qui pecca- »tum non lecit , ncc dolus invenlus est in ore ejus*,» cui quidem peccali ju^um nullalcnus fuit impositum. Ex carne quippc humana sine peccati delectalione conceptus ab im- raaculatiE matris utero exiit alienus a culpa , et ab omnis pcccati jugo faclus est lihcr. Hnec aulcm vitula extra castra educta debebat in conspectu omnium immolari. Christus enim extra civitatis mcenia ob culpas suorum facinorum diruendae , ad crucis supplicium est deducliis, el in cons- pectu totius populi immolatus. Dlgnum qulppe erat, ut in conspeclu omnium paterelur, qui pro salulc omnium erat moriturus.
III. Vos igitur, dileclissiml , quos non « Taurorum ct B hircorum sanguis emundat, » quos nou < Cinis vitulre ns- »persus sanctificat, » sed Agni immacujali impollulus san- guis cITusu.s a jugo vetustae servitutis ahsohit,rocurrentia Dominicae passionis teujpora cum summa devolione susci- pite , prelium sauguinis Christi, qui pro vobis eftusus est, agnoscite, Christum pro vobis in ara crucis positum , oculis menlis aspicite, ct ei qui pro vobis passus est, afllic- ^tione corporis ineuibra vestra cum viliis ot concupiscentiis mortificanles , vitiorum morlificalione compatimini. Si enim compaliniini , et conregnabitis. \ eterem hominem cum suis aclibus in crucis ligno confixum reviviscere non sinamus. Omne peccati corpus deslruamus in nobis, ut ul- tra non serviamus peccalo. Mutuatione vitae sepeliamur cum Domiiio, et cum eo in vil.c novitale resurgaraus. Si enim mortui sumus cum Christo , credimus (juia simul vivemus cum illo, qui vivit cumPatre per omnia saeculasa- cnlorum. Aoirn.
' Isai. L! I, 9, et I Petr. u, >a.
198 S. ALGLSTIKl EriSCOPI APPL.NDIX.
SERMO XXXIX. De Passione Domini III.
Habetur hic senno in Bibl. ^dil. , cod, x , foL 1 ; sit in appendice , propter easdem rationes , ac illi qui superius leguutur,po.st sermnuem prwcedeuteni cum numero de Pas- sione Domini x.
SYNOPSIS.
1, Christi quanta impioperia. II. Non delectemur in carne. 111. Portanda cum Cliristo improperia. IV. Eliseus imngo Chiisti, cuni a pueris contemnitnr. YS . Sic et Noe a Cham fiUo inhonoratus. V. Exhortatio moralis.
I. QuANTO enim (i) heneficiura soepius, fratres, menio- ratur, tanlo phis animus in amorem bcncfacloris inflam- matur. Recordari igilur, fratres, sccpe deberaus, quanlum improperium pro nobis passus sit Dominus, qui, cum ad turpem mortem ducerctur, quasi vilissimus virorum, extra civilatem r jeclus est, crucem portans, quam duo fere ho- mines , ut arbilror, portare minime poluissent, et intcr latronescrucifixus est, in (2) locoCalvaria}, in quo loco, ut ait sanctus martyr Cyprianus, Abraham immolavit Isaac. Sic enim immolatus e^t Christus, ut laUo credatur (5). Sicut stullus , vesle alba indutusest; siculhomo, barba pilatus est ; sicutlatro, cum latronibus depulatus est, in tantum ut non liomo, scd aOpprobrium hominum et ab-
(i) Ex bac voce credendiim est hunc sermoaem esse alterius sequelaaJ.—- (») Cod, etin. — (3) Id. velatur.
5EKM0 XXXlt, OE PASSIONE DOMIM IH. 1 QQ
t jectio plebis* » viderelur. Licet tamen Jiulaji prava inlcn- tione hoc lecerint, prius tamen Dominus magna dispensa- tione hoc fieri voluit. iNon soiumenimin hocgeneremorlis redemplionem voluit hominibus dare , sed etiam vitam nostram informare ; non enim sine causa voknt cruciCgi potius quam lapidari, vel alio genere supplicii puniri.
II. Quod ut nos debcamus (i) inlelligere, Apostolus docet : «Exeamus ad eum extra castra^ ; » videamus , fra- tres, quomodo debeamus exire, ex (2) quibus caslris, et quod improperium portare debeamus (5). Quamdiu cnim, fratres, «In hoc mortali corpore vivimus, a Deo peregri- • namur'.» Sumus enim in his corporibusquasi in castris, bellanles contra spiritualem inimicum. Sed in his castris , scilicet in carne, non est delectandum, quia «Debitores «sumus non carni , ut secundum carnem vivamus , quia »si secundum carnem vixerilis , moriemini^ » Exeamus ergo ab his castris , ut non subjiciamurcarni. Debet enim caro servire, non imperare, quia «Vae civitali cujus ser- »?us dominabitur^ » Castigare igitur carnem debemus, ct in servitutem redigere , id cst , ut serviat animae. Qui ergo vult ire post Christum > « Abneget semetipsum ', » sciHcet propriam corporis voUinlatem. Nam « Si ocuhis tuus scan- » dalizat te, erue eum ' ; » non gladio , sed mente eum et faclo fortiter claude , ne quae placita snnl ei videal. Sic etiam abscindere pedes debemus, ne discurrant, et ma- nu3% ne iUicita tangant. Sic et anres ne nequam (4) au- diant; et sic exlra castra , scihcet extra carnem nostram , exibimus.
III. Audivimusmodo, fratres, quomodo debeamus exire, audiamus nunc quomodo debeamus improperia portare. Ait enim Veritas incarnata : « Tollat crucem suam et se-
* Pial. XXI, 7. — 2 Ht-br. xni, i3. — ^ 2 C.r-r. v, 6. — * Rom vni. n i3. — 5 F.rcle x, 16. <— ^ j „r. jx, a3. — ' Malb. v. ap. — ^ IbicJ. 3o.
(i) CoJ. quod nUtid rios debemus, — (?) Id. et. — (3^ Id debemus. — (4) Id. ne nequa.
•200 S. AUC.rSTIiVI EiMSCOI"! AVPENDlX.
»qunlur mc'. » Quid est enim lolJerc cruccni , nisi pcEni- lenliam agere? IJoc lornienlorum p;cnus Domiuus lollere voluit , ut inde lormam vivendi lollamus. Aspicite ergo in cruce pcndenlcm ; nam ipsum videmus impolonlcm prop- ler nos membra sua ad aliquas acliones dirigere , qui solo verbo cimcta creavit; codem el nos (i) modo debemus (•rucifigcre, ut nec pedes , nec mauus, nec aliquod mcm- brum corporis aliquam nequitiam possit agere, nec cogi- tare cum seusu. 'rollamus ergo cruceu) poeuilenliae , vitia crucifigenles. Duobus enim modis toUilur crux , vel cum caro propter pcenilentiam maceratur , vel cnm proximo patieuti conipalimur (2). Sed non sufficil lollere crucem , nisi sequamur eum; ideo aitDominus : i.Et scquatur me. n Non enim omnis qui porlat crucem, sequitur Christum ; nam lalro crucem portavit , et reus extilit. Ille vero Deum sequilur, et Domini crucem vere portat, qui vilia carnis oplime conculcat sponte : hic vere (5) moritur mundo , hic vere crucifigilur mundo. Talis fuit Aposlolus qui dicc- bal : « Mihi mundus crucifixus est, et ego mundo ^ » Scire namque, Iralres, vos credo, quod duos legimus crucem Chrisli porlasse ; scilicel portavit Simon (]yrenaeus veniens devilla',sed primo Clirislussponteporlavit, et mortuusest in ea. Simon significat iilos , qdi sponte non agunt pceni- tentiam , et ideo coacli in bono , cum Christo in cruce mori 4)"on possunt ; isti sunt velut Simon , qui non sponte crucem Chrisli portavit, nec in ipsa morluus est.
IV. Audivimus, fralres, jam Chrisli impropcrium , au- diamus modo quomodo fueril praefiguralum. Legitur enim de Eliseo proph< ta , quod dum ascenderet in moutem se- quebantur eura quidam pucii clamanles et vituperantes eum , et dicentes : « Asccnde, caive''. » Sed orationesancti
» Luc. IX, 23. — 2 Gylat. vi , 14. — 3 Luc. xxiii 26. — * 4 Reg. u , a3.
(i) Cod. deniqite. — (2) Id. compatiamur, — . (3) Id. vero , et lic dein- cep». — (4) IJ. novi.
SEHMO XXXIX, DE rAS.SIOiNE DOMiM 111. 201
viri facla , vcncriinldno nrsi do sylva et dcvoraverunt illos. Elisens, Iratrcs , Ciirislns cst , qiii calvns cst , etomni pec- cato privatns; capilli cniin nicmhra sunt hominis absque sensu, per qnos superflna significanlnr; pueros vcro Ju- daeos csse inlclligo, qul Elisenin, Chrislnm deridchaiit in monte Calvariae ascendenteni : famen duo nrsi venisrunt de sylva Romnnornm , scilicct Vespasianus et Tilns de gcn- tilitalc, post morlcm Christi annis qnadraginta , et devo- ravcrunt pueros Judacos.
V. Igitur, fratres , cavcre dcbemus ne Chrislum delu- damus in mcnibris, scilicel in snis fidclibns , ne malcdic- tioni Cham subjaccamus. Lcgilnr cnim quod Noelrcsfilios habuit, scilicet Sem, Cham et Japhclh. Noe plantavil vi- neam , et de vino illins inebrialus esl, {lormiilque in taher- naculo , detectis virilihus'. Videns antem Cham filius Noe palrem suum detectum, derisit et dcnuntiavit fratri- hns. Duo vcro fralrcs hoc audicntcs, proccsscrunl cum pallio versa facic pcrocntcs, ne palris turpitndinem vidc- rent. Pater vcro cum didicisset (i) h.cc, maledixit non Cham , sed Chanaan filinm cjus , ct ait :«Maledictns sit nChanaan; scrvns sit fratrum suorum*.» Noe, qui quies inlerpretalnr, Ghristnm significat. Vincam quam plantavit significat Jutkeos , qui dcderunt illi (2) vinum passionis ; obdormivilque in cruce, el tnnc discooperta sunt el de- nudata incmbra cjus. Duo fratres sunl duo populi , Judocus scilicet et Paganus , qui videnlcs patram in cruce denuda- tum , unus accessit ad Pilatum , nt de cruce elevaretur, et allcr linteamina candida dclulit (3), nt curn in\olverent et cum cooperircnt.
V. Oli ! quidergo , IVairrs, faciemus , si crucem Christi non portamus? Sunt cnim quidam ex nohis, qni in caslris snis nimis periclitantnr , quia in caslro carnis nimis de- lectantur, quidam circa divitias, quidam circa iibidinem ,
' Gen. IX, 20, <{ spq(|. — 2 ||,id. aj
(i) CoJ. didistei. — (aj Id. sibl. — ['i . DccnI \erhi)'n dctuiit iii cod.
aOi S. AUGLSTINI i;i'lSCOPl APPliNniX.
quidam circa i^nlosilatem, quidum circa gloriam mundi
hujus. Tales Chrlsti cruccni non portant , talcs Christi
passionem non plorant, lales Christum velalum, conspu-
lum , derisum , ligatum , flagellatnm , alapatum , spinis co-
ronalum , clavis perforalum , aceto et felle polatum, lan-
cea perforatumnon considerant. OdiviteSp quid agilisPcur
superhilis? cur vos extolhtis putanles vos esse bcatos? an
ignoratis,quodnihilinfehciusfe]icilato peccantium PAudite
quod dictum esl divili ardcnli in flamnui : « Rccordare
»(|uod reccpisli bona in vila lua\ » Credile crgo, fratres,
credile quod hic et in futuro gaudere non potestis. Sunt
etiam et ahi inLcT nos, qui , licet diviles non sint , divites
esse cupiunt.Tales consueti sunt dare ad usuram et rapere ;
tak^.s misari sunt in prccsenli , etmiserioreserunt in futuro;
qui hcet depraedaudo et usuram faciendo videanlur dltari ,
de mahs tamen acquisilis fere gaudere polerit tertius haeres.
« V.T , vae , qui depracdaris, quia et tu nequius depraeda-
» beris ^. I) Vae qui in praesenli hipus lactus es , quia et in
fuluro esca luporum eris. Tales non solum homines, sed
etiam Deuin dcpraedari conantur, ecclesias expohantes ct
inccndenles. Surgat contra istos Apostolus, et dicat : « Qui
» violaveril ( i ) lemphim Douiinl, disperdet eum Douiinus^»
Tales , siveclerici, sive hiici sint, hipi raj^aces'^ appellandi
sunt , et tanquam hipi a consorlio ovium expehendi ;
« Ne ctiam tancjuam leo rugiens^ ndevorent porsevcrantes
in fide ; a quibus nos hberel ipse , qui hodle pro salute
mundi mori dignalus est. Amen.
' Luo. XVI, 23. — 2 ijai. xxxiii, i. — ^ i Cor. ui, 17. — * M«Uh. vii, i5. _ 5 I petr. V, 8.
(i) Cod. voliieric.
S£RMO XL, DE PASSIONU DOMfNi IV. 203
SERMO XL. De PassioTie Domini IV.
Ideni ejiis sermonis fons , ac prcecedentiuni , nec dissimi- les ilhim rejiciendi in appendiceni rationes, Legitar cnim in Bibl. Mdil., cod. x,f'ol. 22. Locus ejus post prcecsdentem cum numero de Passione Domini xi.
SYNOPSIS.
I. Caro ancilla, aniina? dominae vulldominari. II. Quinque minislioshabet , qui sunt quinque sensus, quos vicit Christus in cruce. III. Argnmento adaptatur Gabaonitarum historia. IV. Etpostes agni pascalissanguine linitae. V. Et Petro demis- suui linteamen.VI. Nunquam deest persecutio.
I. Ante Christl passionem , fratres diicctissimi , hoslem pessimum (1) habebamus, qui tolum Grbeai subvcrterat , et cum ancilia esset , domlnam (2) lamcn inservirc coge- bat. Et qune erat hcec ancilla , nisi Ajrar caro , qua^ semper concupiscebat advcrsus spirilum ? Ideo, iValrcs, bene di- cebat Paganus ille , qui dicebat : « Nnlla piigna gravior » illa scilicet qune inimicum suum portat et pascit , qnando «etiam ei omnia bona facit, et ipse raala pro bonis semper • retribuit. » Talis inimicus caro nostra esl, quae quanlo magis nutritur, tanlo magis gloriatur; qune quantomagis el blandilur, tantomagisinflatur, et adversus animaminsurgit.
(i) Cod. peximum. — (a> Id. Damina.
2o4 S. AllGUSTINI EnSCOPI APPENDIX.
II. Quinque cniiii mlnislroscaronostra miserrlma habet, quibus anima nosira ducitur caplivnla. Quando enini ali- quis peccat, vci videndo capilur, vel audiendo altrahilur, vel odoraudo allicltur, vel comedendo delectatur, vel tan- gendo maic opcralur. Isli eninj sunt quiuquc carnis mi- nistri, qui priuuini homincm dcceperunt in Paradiso, sed prlns a debiliorc incwperunt, scilicct a mulicre, ut parte debiliore. Audile, fralrcs , audilc qnoirjodo niuiier qulnque sensii)us peccavil in Paradiso : primo cnlm auribus diabolo j)ersuadcndoi'i) , qui alt : t Erilis sicul dii'. » Ecce quoniodo per audituu) ?uccul)uit. Cuiu enim vidil quod bonuu) esset lii;nun) el ad vcscendun) suave, ccce qticjiiodo capla est odoraiu. Cudi aspcxit pulchrum ocuiis, eccequomodo illa- qu(\ita esl visu. Cumeiilu) tuiit de fructu ct conxdit, ecce quomu(io manus lcligit , et os comedit. Taclus igitur nii- nistravit, cl iiiislus pcccatum consumniavif. Prostratum igilur ab origiiie (y) ministri carnis totuui njundtim sub- ju<;averunt. Sed videns Rcdemjjlor l)nmani gcneris , quod caro tam crudeiitcr j)ugnabat adversus(3) mundum, quia ipsa ancilia subjngavcrat dominam, habuitcum miscrlcor- dia coiisiiium , ut (4) ab hac capllvitale munduin libera- ret , tunicam nostra^ morlalilatis Indurms, ut eatu expug- narcl ct opprlnieret, quinque suos niinistros debiiitaret , nt dcincepsposset illl (5) resisll, etdomina fan)ulam sunm, ut decet, castigarcl , elcgitquc acerrimam pcenam in qua hostem noslriim vlncerc po^set , ipsumquc crucifigcret et ligarct , et nostros quimjue sensuspuniret. Ocull sole luci- diores caiigati et velali sunt, tui piludlnem pcente et insul- tanlcs vidcrunt , et lenebras uiorlis scnsei unt. Aurcs op- probria audicrunt. Osdulcissiin:;u) loculum cst : « Sitio';» et arctl ct lcllis amariludincm grandcm guslavlt. iManus , qtue coeium piasmaveront , in cruce extensae, perlbralje
' Gen. ;;i, 5. - ^ Jo.iii. xix, aS
(r) Co i. csl crt<lenih>. — {■?') 14 p^ostrata if^itnr ori^iiie. — ^^'5) Detit odvenus in <:<>l, — ^){.oA quo-l. — i /i) Id. $ihu
8KRM0 XL, DE PASSIONE DOMINI IV. 20D
Bunt. Ibi d(Miiqno tota Clirisli caro passa est, nl)i lola caro AdiX deleclata fuerat. Ecce quomodo caro Cliristl in cruce debilitata est, ut nostra poslhac caro non domina, scd an- cilla reputaretiir. Eccc qnomodo non (i) habemus amjjlius causam peccandi ; ecccquomodocaro ancilla llr.i;cllata est; ecce quomodo vetus homo nostcr crucifixus esl. Rogo ergo vos, o frotres.ut ne iterum carnem i[npii)guetis, ne ilerum in peccalis alliciat, ne iterum consontiendo ad Tartara deducamur. Ideo Ghristus eom crucidxit, ul, destructo corpore, amplius non scrvianius j)eccalo, Ha'C est enim vicloria nostra, h;cc est latitia nosira ct sempilerna festi- vilas, ut carnem nosti-am cum Chrislo crucifi^auius.
III. Hxc crucifixio designala est per Josue. Lcgilur cnim, quod morluo MoyvSc , Josue, qui in (2) terram promissionis populura Judaicum introduxit, gcntes (5) il- lius regionis alias destruebat , alias a se (4) timore averle- bal (5). (jonligit tamen quod populus cujusdam oiagnae civilatis, quae Gubpon (6) vocabatur, cum Josue loedera- tus est. Andienlcs aulem quinque reges illius regionis, quod Gabaonilcn cuni Josue fcedus fecissenl, ascenderunt iit expugnarent. MiserunlergoGabaonitae ad Josue, ul mit- teret eis praesidium. Quo audilo, aggressus est Josuequin- que reges, et conturbavit eos Dominus a facie Israel. Misit ergo Dominus dc ccelo lapides uiagnos super eos , et multi morlui sunt lapidibus grandinis. Oravitetiam Josue ut «Sol » contra Gabaon slaret et lima , et non moverentur donec • filii Israelse plenarie de hostibus suis vindicarent ; stelit- >que sol in medio cceli et non festinavit occumbere spalio » unius diei, nec fuit anto nec postea tam longa dies, obe- »diente Domino voci orantis hominis in lorra. Fugerunt » enim quinque reges etabscondcrunl se in spelunca : nun- » lialum est igitur Josiie, quod in spelunca reges fugientes
{1} Dcesl non in cod. — (a) Deest in in coJ. — (3) Cod. et genies. — (4) Id. sibi. — (5) Id. advertebat. — (6) Cod. luale sabaon , et deiucepi Mbaoniue.
QOG 5. AUGISTIM EJUSCOPl APPliNDIX.
nlalilaverant cum caileris rugicnlibus ; pracci^pilque Josiie » reges extrahi despehinca, et ail ad principes exercilus sui : » Ite ct ponite pedes super colla rcgum istorum , quo raclo nsuspendite cos in quinque slipitii)us ; et intcrfecil eos , 0 fueruntque suspcnsi usque ad vesperani. Gumque occum- jberet sol , prnecepit Josue ut deponerenlur a patibulis,et nprojecta sunt horum regum corpora in spclunca, in qua • lalitaverant, et posita sunt saxa magna super cadavera*. » Haec enim figura pugnce noslrae , fratres charissimi , est, quia Josue Chrislus est , popuhis Israel fideles sunt, quos Dominus introduxit in terram viventium, quando venit in mundum : lunc inimicos nostros debellavit. GabaonitK fi- deles snnt, qui per fidem Ghristo associati sunl; quinque reges, ([uinque sensussunt,qui animas fiJelium subjugare conantur; sed ut fideles Gabaonilai pugnam sentiuul , ad auxilium Josue, scilicet Chrlsli confugiunt; Christus vero per suospn-edicatores quinque regcs, scilicet quinque cor- poris sensus, aggreditur pra^slando auxilium resistendi et vincendi; lapides vero qui de coelo descendebanl , quid aliud sunt quam flagella quibus Deus homines corrigit , carnem doniat , et sensuum voluptales comprimendo de- bililat? Sol etluna stelerunl spatio unius diei, quia antc- quam Christus in mundum veniret , luna, scilicet Ecclesia, deficiebat , et non ad occasum tendebat, quia pauci erant Chrisll fideles. Sol, id est, Chrislus , transibat , quia (i) peccaverunt. Tempore gratiae stetit ipse sol justili» , dum mentem suorum ardore fidei sua^ iiiflammavit, etslalusille erat unius dici , id est , loto lempore gratiac. Quinque enim reges latuerunt in spelunca , quia quinque sensus semper infra terram demerguntur;sedDcus cxlraxit eos a lerrenis, et suspcndit eos in putibulo crucis poenilentiae. Tuncbene praeccpit Josue , Ghristus , ut colla pedibus conculcentur,
* Josiic. X, 12-27.
(i) H;cc vox , el vox mentcm, quce deinde sequitur, vix apparpQt in cad., «t quasi opinaodo rettituuotur.
9ERMO XL, DE PASSIONE DOUINl IV. 207
quando vilia carnis incruce pcenilentine concnlcantur. Sed circa vesperam de palibulis deponunlur , et in spelunca ponunlur, quia post crucis poenitentiam quinque regum cadavera, scilicet quinque corporis sensus , sic in spelunca Ecclesiae lapidibus (hristi oblusi et cooperti sunt , ut non viventes, sed quasi mortui cxistimati sint.
IV. aAbsit ergo, fralres, gloriari nisi in cruce Domini ■ Dostri Jesu (Jhristi*, »inqua cst salusetvitauostra.Glaude ergo ista quinque ostia , si vis amplecti Christi crncem : aspice crucem, salulis nostrs vexilhim. Haecest clavis, qua omnia oslia claudcre poleris j sic ergo isla te semper mu- nias , o peccator. Ideo fignralive legimus , iValres, quod Moysesin^gypto prseccpit sanguine agni huiri(i) et un"i duos postes, et super eliara liminare, ne Angelus extermi- nator intrarel^. Duo postes, fratres, corpuset anima sunt, quic suntsanguine Ghrisli, idcst, signo crucis , munienda ; corpus muniendum est per sacramenti assumpiionem , et anima per conformilateni. SuperUminare frontem noslram intelligo , quae semper signo crucis debetmuniri. Quod si sic fecerimus , fratres , exlerminator Angelus ad nos non perveniet. Ad hanc arborem crucis ciipiens Dominus as- cendere, in Jerusalem ascendit in Dominica Pahnarum cum Ixtitia. Eamus ergo et nos cum eo , et crucifigamus car- nem nostram. Eamus dcnique cum laelitia , et suscipia- mus improperium mundi pariler cum eo, Moriamur pec- calis pro eo , sicut ipse pro peccatis nostris mortuusest.
V. Ideo dictura est Pelro in visione, in qua hnteamen plenum immundis animahbus sibi obhTtum est :«Surf'-e
1 Petre , macla , occide et manduca'; »quasi dicalur : Tu pastor es, ot ideo animaha quae sunt in hteamine Eccicsia^, quae immunda sunt , occide ea et macta crucis pcenitemia, et fac ca tibi simiiia. Grucifigaraus ergo nos ipsi (si) plo- rando et gemendo vitia et peccata.
« Galal, \i, 14. — 2 Exod. xii, 7-i3. — 3 ^ct. x, i3, (i) Cod. Uniari. — fa) CoJ. mal* ipsoi.
Q08 S. ALGLSTINI EPISCOPI APPENDIX,
VI. Sed dicel qiiis : Mori pro (Jhrislo ciij)i > , sed nul- lum haheo perseciitorcni ; tcinpiis ])acis adesso prospicio : ODines Christuui in Alrica puhJicc confilcntnr. O fidclis , numquid adhuc secure vivis.*^ numquid caro non (i) sti- mnlat? nuinqnid mundus non te sempcr vocat? numquid diabolus ad illicita non provocat ? Quomodo ergo persecu- tores modo non snnt ? Sed tamen dicendum est , qnod duo simt martyrii ^;enera , unum siquidem occultum, aliud ma- nifeslum. Quod bene ostensuni est duobus fdiis Zebeda^i , quibus dictum est : « Calicem nieum bibetis*;») EtJacobus gladio morluiis est , quod luit manilestum marlyrium , et Joannes in pace vitam finivit , sine sanguinis eHiisionc, et tamcn jcjunando, discurrcndo , pr.icdicando el hiburando, occullum niartyrium perpessum luissc uon dubilaiuus. Semper ergo marlyrium est , sempcr Christi crux parata esl. Qui ergo vultChristum sequi , abncgct scmctipsum , id esl propriaui carnis vohiutateui; et istud cst Chrisli cru- cem toUcrc et portare; el islud est ille (2) cahx passionis quem Dsvid accepturus diccbat : « Calicem saiularis acci- npiam, et nomen Domini invocabo" ; » cujus caliccm nos Dominus(5) faciat capere , qni pro sahite uumdi hodiepe- pendit in hgno Jesus Christus Dominus nostei-. Amen.
• Mallh. XX , 2 3. — 2 ps5]_ cxv, 4.
(i) licest non posl ninnqiiid , t-l sic deinrrjjs. — (•j) Ha; voces qnasi abrasa; 111 cod., sic vi.ioutur resliluendae. — (3) iJein dicenduni el de istis rtos Doiniiiiis; forle li'}^fnduu( qiiein jiro cujus.
SERilO XLI, DE rASSlOJNE DOMIM V. 209
SliRMO XLT. De Passione Domini V.
Ex endem coil. x , Dihl. JEdil.Joh 22 Z» educiiur hic sernio dc quo nihil aliud diceiiilum occurril ac de prcecedeulibus , nisi quod auctor clarius docet seinipelagiaaam doctriuaiii , qiiaiido Latronem gratiam convcrsionis meruisse asserit aut per se aut per parentuin iiierita. Sit iii nppendice post prce- cedentcm cuni nuinero de Passione Donuni xii.
■ SYNOPSIS.
I. Cliristi palientis ad populum siium querelae. 11. Cruci- fixionis Clnisti moJus. III. CWiisti derelictio. IV. DiipKx vo- luutas, naturalis et spiritualis. V. P.issio Cliristi pcr Josfpli figurat.i. Yl.Judicium Christi erya Latrones Yll- Jostph ite- rum gloriau Chrisli fijjura, YIII. Poenitentia facienJa per ora- tioneni et confessioneni.
I. Diu , fralres charissimi , toleravit nos Dornldus , et sustiiiult, dislulilque pcenam inferre ; sed vidcns se (1) IVuslra nos expectare , prosplclens corda nostra lapidibiis duriora pcrseverare , cuplens wjstnmen (y) corrigi, clamat ct causam tanlaj indurationis r///«:'/7^ ; Popule meiis , quid feci tlbi ? cur mc rellqulsll ? cur me capti%>uin dlmislsli ? curme velalum non aspexisli "i cur me ligalum non dlssol- visli ? cur me fame//c«//^ nonpavisti? cur mihi sllienli po-
(i) Se deest iu coJ. — Ta) Hae voces nos tamen, el cxterae quae ilulicis dislinguuuUir, opiiiaudo re>tituimus, ulpote quae veluslate siut deleta;.
cxxxi bis. i4
210 S. AllGUSTINl EPISCOIM AFPENDIX.
liim non Iribuisli : ciir inc incarceratnm non visllasli ? cur n\cynw cdi\n\i ad terrdni inclinalum non lenuisti? cur me vulneralo (i), niea vulnera non fasciasli? cur malreui uieauj lerc a cunclis relictam , ad crucem nou associasti ? Nihil mali feci libi, ncc in aliquo libi niolestus fui. Num- cjuid non eduxi te de terra /Egypti ? numquid non (2) de terra tenebrarum liberavi te ? nuuiquid non de servitute Babvlonis etdiaboli, qui a j)alria expulerat, exlraxi te ? Quid ergo coa)misi , ut me crucifigas? Dic , si habes ali- quid conlra me; arguas me, si non feci quod facere debui*. Sumquid el mortuos non tibi resuscitavi? numquid lepro- sos non (5) mundavi ? numquid caccos non illuminavi ? numquid ct daemoniacos non liberavi ? numquid non so- crum (4^ Simonis a febribus sanavi? numquid non para- lyticum ? nimTquidnon hydroplcum ? numquid non homi- nem languidum per annos Iriginta oclo in momenlo libe- ravi ? numquid uon filium Reguli? numquid non servum Centurionis? numquid non de quinque panibus et duobus piscibus quinque millia homioum satiavi ? numquid non rcgem me facere voluisli ? Quid ergo facere tibi potui , et non feci? llesponde mihi. Si quid tamen boni feci , non propter raerilum luum hoc feci, nec parentum luorum , quia paler luus , primus homo peccavit , cl doclores tui siopc pricvaricati sunl in me.
II. Et licet Dominus in sua passione <. Non aperuit os Bsuum, sicut ovis ad occisionem ", r» tamen hacc verba quae sui^ra diximiis et similia dicere potuisset, dum per viam angariatus esset ilia ponderosissima crncc; et sic dicendo pervcnerunt ad locum supplicii , et ibidera, fratres , ut ar- bltror, rixerunl in montis cacumine crucem. Et , ut sanc- lus raarlyr Cyprianus dicit, in proprio loco ubi scpullus fuerat palcr Adam , et tribus scalis prscparatis , quarum
» Isai V, 4. — 2 IJ. mi, 7.
(ij Cod. vulneratum. — (2) Deesl non post uumquid, et saepius deinceps, (3) Cod. Chrisci. — (.'() Cod. luale soccrum.
SERMO XLI, DE PASSIONE DO.MIM V. 211
iina apjjodiata cr;il ad parlemdexleriiui crncis , allera (|U0- qiie ad siiiislraui ; allcrain vero aiite faciem crucis paravc- rnut : ct asceudenlilius latronibns, uno scalam dcxtram , et altero sinislram , uiinislri qui Ciiristum li^atum adhnc juxla crucem teuebant , Clirislum coram omni multiludine expoliaverunt , cl drnudalac sunt carncs Salvaloris tui.Ma- ter vero dolorosa aderat, ncc carnem filii cooperirc pole- rat , nec ipsi loqui , nec amplecli , nec eum osculari , sicut pia Mater, \idens FiVinm mon , facere debebat. Pensale, Iratrcs, quaulus dolor fuit Malris,c«A?i ita W^//Fiiium per- tractari. El capicnles Christum Nazarenum, metUatn Jianc scalam sic deuudatum ascendere Tecerunt. Latro , qui a dextera parte stabat , accepit manum , qua3 cocium el ler- ram formaverat , et extendens eam , clavum accipiens , in- fixiteiun , ut credo, sicut moris erat , et multis ictibus ma- num Dci perforavit; quod et sic fecit postea et aiius. Tunc rninistri , fralres , scalam , in qua pcdes Chrisli quiesce- baut, levaveruut (i),et sic corpus ponderosum pro nobis peccatoribus in cruce pendebat. Videntes aulem Judaei quod ad paratiun locian pedes (2) non veniebant , ligaveriant fu- nibus illos, et corpus exteudeules, fixerunt eos clavis ad terminum , queui vohierunt.
III. Tuuc enim dinnmerata sunt ommix ossa ejus*.Tunc eliam (5) , ut arbilror, ait Christus voce magna: « Deus, »Deus meus, respicc in me, quare me dereliquisti? Uaui 0 meus , clamabo per diem , et non exaudies^. » Sed nuo- modoji t uc Fdios Dei dicat so derehclum a Palre, qui cst ei z</i/^'e/«Y«6' e^ consubstantialis. Ideo, fratres , scirc debc- lis , quod Deus antiquis jjossessionem temporaHum lanlum conferebal, copiam scilicet olei , vini et frumcnti , et vic- loriam de iuimicis; sed Deus in mundo veuiens aiia bona promillens, quaegenus humanumper culpam amiseral{4),
1 Psal. XXI, 18. — 2]bid. 9, 3.
(i) Cud. tlevaveruiiC. — • (2) Id. pejuin. — (3) Id.eiiiiii. — (4} IJ. adiniseraC,
212 S. ALGLSTfiM EPISCOPl APPENDIX.
lU osleticlcret vcrbo el exemplo ista lemporalia non esse l)ona, icli!o voliiil in miintlo esse |)anpcr, in lanliim nl non liabucrit iilii rcclinarel capnt *. NiiiiHjiiid non el iaMniiue arjoain peliil , nl biberet jnxla j)iilenm^? Bene er^^o , IVa- tres, dorelictns videbalnr a Dco, qni egere, et tribnlari, et despici videbatnr; ideo ait : « Deus meiis , rcspice in uie;» idro robora ine , ul non deficiant membra tua , scilicet Discipnli videntcs in me hanc ma2;nam Iribnhitioncm , in tjna videor dcrcliclns a Deo. « Qnare me derelicj'iisti?» id cst, derelictnin me ostendisli ? Alii ncscinnt, sed ego ag- novi ; idco necessc erat in vita el in niorle niea ntatc(i) dereliclnm oslenderes. Verba trgo,Paler, dereiicloi nni fi- iiornm mcornm clamant, ut inteiliciar : chunanl, ul lan- qnain vermis concnlcalus sim , et vilis repulalus; ideo « iNon homo, sed abjcclio j)lcbis"\ »
IV. Ideo scitoleinielligenles, quod nunqnam iste mundus liberexlitisset, nisi Dens ul vermis et ojiprobrium liominum rcj)nlal'js rtiisscl. « Dens mens, clamabo jier diem et non nexaudies. » hoc modo est inteiligendnm. Dujilcx est cnim volniilas, qnariim una cst naliiralis, et allera sj)iritualis. Naluraiis vohinlas est diligere j)r;escntem vilam, morlem abhorrere , ]>rospera adaniare , qnne tamen non est j)ecca- tum si voluntali si)iritnali consentiat. Voluntas vero spiri- tiialis est amarc ccelestia, adversitates non timere, nec eliain morlem. Ulramqneenim volnntalem Cbristus habere voluit, nt nos doceret, qnomodo ulraque habenda eral. Timuit enim ex nalnra cariiis mori (jiiando dixil : «Tiislis ))cst anima mca nsqne ad morlcm'', Dsed naluralem pcrsj)i- ritnalem snperavit, qniacum oraretpro jirosperitate nonest cxaudila; cnm aulem pro (2) adversitale ct rcdcmplione (.S) mnndi exaudita est. Et hoc esl:«Deus meus, clamabo per
» I.uc. )x, aS. — 2 .Yoaii. iv, 7. — 3 Psal. xxr, 7. — * Mallh. XXVI, 38.
(i) Cod, te siue voce «. — (2) IJ. i{a. — (3) Id. adversicalein el redeinp-
CiuHCfU.
SERMO Xir, DE PASSIONE nOMlM V. 9. \ O
j)dicm, cl non oxaticlies. » fn j^rosperilalc clamavif, qiuindo saliavil qninqnc millia houiinuni de (j-iinqnc j)anil)us ct (hiobiis jjiscibns; j)roj)ltrea j)oj)uius voluilcusn conslilu-^rc rcj^ein. Vellel hoc caro , scd vohinlas sjjirilus suj)cravit, qnia cuni vidissct j)oj)uli voluntalcm , l"u<;it ad nionlem; voluit ilaque caro, et non cst exaiulila. Et ilcrum : « CKi- i)n)aho j)er diem et non cxandies. «In nocle chin)avil cum ail : uPalcr, Iranseat a me calix iste', nscihret j^assio i>ta ; hoc oravit ciiro , ct non cstexaudila mortem liujens el ah- » horrens ; sed sj)irilus oravit : a Non, Paler, sicutciio volo,» secnndum carncm , «sed sicnt tn^ » ctcgo volumus secnn- d(un sj)iritum. Timcre nanique voh)it caj)nt , ne dcficercnt meu)hra ; timero vohiit dominns, ne scrvi desj)erarent ; li- mcrc voUiil, no Marlyrcs dcficercnt, cnm ex lcge naluras niorlem limerent. Nisi j^rimo capnt MarJyrum limiiissct , forsitan incmhra dic(Tenl el dixissent : Non snnuis de ca- pile , quia moriendo capnt noslrum non limnit. Idco li- merc voluit caj)nt, nl secnraret memhra ; timerc voluit , nt e(un linmincm esse non dubiles; liujuit eriro , nt cl mcrnhra docerct non esse pcccalnm mori limcre. ■ V. Sic cnim passus fuit Dominns, cujus j)assio fi^urala fnit ct Iradilio in Joseph. Jacoh cnim habuit dnodccim 11- lios; snj)er omnes lamcn Joseph plus dilcxil. Cnm venissct Joscjjh in Dolhaun ad Irutres suos , dixeriint Iratres jain inllainmali vencno invidi?e : ((Ecce somniator venit , vcnile )>et occidamus cum ; incusavcrat enim fralrcs snos apnd ))palrem peccalo (i) pcssimo'; oquia eos viderat agcre non soluin ad se invicem, sed etiam cum bcsliis, quas j)ascf- hant. Tandem compcllilur Joseph agcrc afralribus, agere cum fratrihns; sedomnino agensetpaliens rennendo, con- silio Jndae fralris sni vendilur Ismaelilicis; accipientes In- nicam sangnine cruentatam miserunt Jacoh. Dcj^rccabalur lamen Joseph fratres, nt non faccrent hoc ; tandem vcndi-
' Malih. XXVI, 39. — '^ Ibid. — 3 Gon. xxx\ n, 2-19. ( t) Cod. peximo.
2l/j S. AUGUSTIM EPISCOPI APPENDIX.
liir ct (lucltur ia /Egyplum. Ilaec omnia, fralrcs, mystice dc Chri^lo dici possunl ; nani quid per Jncob figuralur( i), nisi Deum Palren) , qui misit Filiuni suum Joseph, qui Sal- vator muudi iulcrprelalur ? Misit eum in Dothaim, id est , in mundum, ad visitandum Iralres suos Jud.Tos, ut vide- rct qiiid agerent ipsi et grcges sibi comuiissi. Dolhaimenim inlerprelatur Defeclus , ad qnos concnlcandos Joscph Sal- vatorcst missus a Deo Palre. Fralres cnim Joseph erant in Dolhaim pascenles grcgcssuos nequiliis et dolositate. Ideo ipsi Christuni videntes ctaudicntes, quaB in coelesti curia audicrat, somniatorem existimabant, quia cum inauditaeis Dominus praedicaret, quasl somnia rcputabant. Manipulus Joseph, cst fideliiim congregatio , qui fidclcs , vehit inani- puhis fruclificans, adorabant (2) Joscph; sol, ct luna , et slellnc^Christum adorant et benedicnnt. Venditur etiam Ghrislus a Juda, quia vendilur Joscph Ismaehtis a Juda fratrc suo; Ismaehlaj Judici intcrprctanlur, ct Judsi sanctae Legls audilores fuerunt, sednon factores. Islicnim fucrunt Ismaelitic qui duxerunt Joseph In desertum, id est, in te- nebras mortis Chrislum duxerunt. Et cum adamassetcuni muher, voluit cum tcnere , scd fugil ; ipsa cniui niulier ac- cusavit eum apud Pharaonem. Qiuv namque , fralres , est hicc muher qune Joscph Christuni lciicre voluil , nisi Ju- dasorum syuagoga , ((uae Christum allicere vohn't, dum sibi similem in L(^gis intclhgenlia facerc studuit ? Adamasset Chrislum Juda.^orum synagoga , si Christus Lcgem fittcra- liter lenuissct. Sed ipse praBdicans non litlera , sedspiritu, fugil ab ca Chrislus, tanquam eam despicicns. Quapropter accusavit cum synagoga ad Dominum suum , scihcet Hero- dem el Pilatum , quasi cupicnlem Legem solverc; et dam- nalus csl per eam suspendi cum duobus lalronibus , quo- rum unus ait : « Memento mei , Domine, cum ^3) veueris »in reguum tuum\»Et ait Dominus ei : « Amendico tibl: «llodic mccum cris in Paradiso^ » ' 1 110. xMu, 42. — aibid. 43.
(fj TiveA figiiratiir in cod. — (7.) CoJ. adornnbat. — (3 Id dum .
SERMO XLI, DE PASSLONE DOMTNI V. Q 1 5
VI. 0 Chrisli mansuetiido ! o Dei benignitas! o vere inaudila dileclio ! Morilur Christus, nec ujiscreri oblivisci- lur Chrislus; pendct iu cruce Chrisius , et ocuhini pietatis Latroni porrigit Christus ; despicitur iu cruce Christus, et tamcn fleclit ad Lalroncm caput ; silit in cruce Chrislus, et tamen Latroni loquitur Christus : Ilodie eris in h)copa- rante tibi risum , quia ubi ego ero . ihi et tu eris ; quia ubi ero in Paradiso, eris. Alter vero latro damnatus est. O quam dissimiHa mcrila islorum latronum ! Christns iu me- dio duorum latronum pendct , el tamen cnrum corda dis- cernit , et aperte intuetur. Sed numquid « Personarum » acceptor Domiuus', »qui uni vilam ot alteri morlem do- uat? Quid enim merueral ille , cul vifa .-elerna data est? Numquid pro Christo credidit ? numquid ( ura excusavit ? Absit; et tamen vita ipsi (i) dalur. Dc latrone, Christi socius eflicitur; dc alieno, domesticus; de alienigeua, civis Sanctorum et domcsticus Dci^. Nimiqnid lamen acceplor personarum Deus ? absit, Quid ergo fccerat Lalro? quid boni commiserat, propter quod vila aelerna ipsi dalur? 0 iratres , saepe et frequenter diximus, quod nullum malum impuuitum , et nullum bonum irrcmuneralum. Fecerat enim hicLalro vel pareulcs ejus bonum alicjuod (9) : licct ipso in gratianon fuerit, tamen illud bonum quod fecit (5), via fuit praovia ad merendam gratiam. Licet uobis occut- lum sit, Deo soli tantum notum est; id' o grave valde cst secundum extcriora judicare. Pcndct crgo Christiis hodic in medio duorum latronuu) ; quod judicium futurum slg- nificat , in quo pcr crucem quosdam damnalurus , quos- dam salvaturns cst. O quam diversae vI.t, fratres ! Aiius ascendit in crelum , olius desccndit ad inrcrnum ; prena si- milis, sed dissimile praemium. Non ergo puena, sed causa martyrera beatum facit. Aspicilc, 0 vos peccatores, Lplro
'Art. X, 34, — 2 Fphes. 11, 19.
(i) Cod. sibi. — (a) Haec verl)a Pelaiiianani dortrinani aptrle sapitnil , rt Jerjinanla vtra fide, — (3) Cod.ftiit.
«2 1 6 S. AUGUST/NT EPISCOPI APPENDIX.
nnm In criice pcnJonlem ; cnpialisab eo exemplum qni in arliculo morliii |io>ilnsriil: «JMcmeiilomci, Domine, C(mi(i) » veneiU in re<;niMn liinm'. • El qnia coide lioc primmn dixit , et orc idem complevit , meruit audire per graliam : «llodie mecum eris in Pcir;idiso. «Timele, o vos, poenilen- les , et consideratc , ne desperelis. Aspicilc Lalronem , et eum iinitemini , et (2) sl non tempoie jiiveniiUis , siiUem tempore seneclulis dicile :« Memenlo mei , Domine. »
VII. Ilac antom liora, fralres clKirissimi , Adam exivit de Paradiso , in qiia Lalro inlravit cl slelit , qiioadiisqiie Dominus asccndit in creliim, Solviliir atilem poslmodnin Joscpli a Citrrere, et enicilnr domiiuis /Eiiypli; qiiod ad resurrcclionem Doinini pcrlinere videliir, (jui post morlcni Dominr.s (acliis esl liabcns poleslalem in cielo el in lerra solvcndi alqiie aperiendi libriim et soIveresi^naciila^.Tunc dicihir Mariac posl resurreclionem Filii , siciil dicliim fuit Jacol) : « Filiiis tiins vivit , ot ipse dominaliir in universa » lcrra /Egypli\» Tnnc oblila eril Maria ampliiis dicerc:
«Fera pesaiina (5) dcvoravil ^' » Filiiun nicum. Tunc enim ipsi diceliir per Joannem vcl Jacobum : « As])ice an (4) In- » nica fiiii liii sil^. »
VIII. i-^eslinemus eri^o, fralros, jncnitcnliam agerc, et a Domino veniam poslnlare, j>er qiiain Da\id salvalur, per qnain Maria liberaliir, per qiiam Lalro in Paradisum reci- pitur. l\on est, Iralres, qui non pcccet" ; idcoomnes cra- tione et confessione indigemus. HnBC est ulliina Clirisliano- riim medicina, ccnlessio ;^linec est inrris rorlilndinisSion, a qua omnes oppressi sananlnr et delensantur : hac est medicina, ad qiiam viilnerali fngientes sanantur; per hanc Pelrns aposlolalum recupcravil. ILec aulem nlililas sola ex Dei bonilale est , qtiia « Snavis est, et misericordia ejus » super omnia opera ejus'. » iNon ergo est differcnda con-
' Luc. xxii, 4 2.-2 Apoc. V, 5 — 3 r.en. xr.v, 26. — * IJ. xxxmt, 20. — S Ibid. 32. — ^3 R<g. VIII, ^(i. — '' Fsai. cxnv, 9.
(ij Cod. diun. ■— {■i) \A. tit. — '3, Id pe.ximo. — (4) Id. iit.
SERMO XLT. n?. PASSTONE DOMINI V. OA"]
fessio et ponnilonli;i , rralros , ({uia |)ra'scns ^ila rrnllis (i) proniissa rsl. Clariinl in ci ucc Doininiis, hracliiis cxlrn><is, capilc inclinato, nianiluisfjue cl prdibns perforalis : Coiifi- teniini, filii c«»nvertcnles vos, cl cgo sanabo vos. ^arn prop- ter \os sic affixns snin cruci ; inclino ad vos cojml invilans vos ad paccin. (inrrile igilur, fralres, ad sacerdoles, et confileniini, cl facile paceni ciim Dco non cras, scd liodie, fjiioiiiain (' .laui jiosila est sccuris ad radicem arhoris', » ut feriat, nisi vos properelis cmendare. Non desperel alifjuis de lani (u) j)iissinia misericordia ; non cst enim alifjua tam j;ra-.is culj)a. fjn;e non habeat vcniam. Staleerpo, frutrcs, in confessionc, quia liinc d;einones, lilnc caro , liinc niiin- dus nos exj)i)gnaiil. Imjiii anlem prospera diligiint, labo- res j^cenitenti.-c vilani , vitiis non resisliint Talcs Cliristiim pacillcum non videbunt. 0 miscri , diviliae iiiundi vos ex- c.Tcanl. In hoc enim apj)aret, qiiod loiij^ii eslis a Dco, (jiiia pliis divilias qiiam Deum amalis. Relinquetls (5) divilias vestr;is alienis , ct scjiulcra domiis veslne (4) erunl in .Tler- nnm^. Thesaurizale vohis, o diviles , ihe.sanros virlnluui in ccclo, facile cum Deo nsiiram, ul in lelcrnum florenles, recipiatis Iructuin in lempore suo. Amen.
• Maili). III, lo. — - Psil. xt.viii, 12.
(i) CoJ. Nilis. — (a) IJ. t(4i. — (3) IJ. reUiiquilis. — (4) IJ, eornm.
2l8 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
SERMO XLII. De Passione Domini YI.
Educitiir hic sermo , ut pnecedentes ex Bihl. Mdil.^ cod, X ,jol. ^o b. Multa coiitinet incerta et temerariedicta , proB' sertim de Beata Virgine , ciuce sancto Augustino minime com>eniunt ; aliunde idem est codex ., de cujus auctoritate nulla haberi potest ratio. Plura tamen coniplectitur pie et sancte dicta , quce non sine jucunditate et profectu possunt perlegi. Locus ejus post proecedentem cum numero de Pas- sione Domini xiii.
SYNOPSIS.
I. Gaudentibus Judceis in passione Christi , quaoritur a sanc- tis niulieribus mater Salvatoris. II. Marise dolor, quae Pilati uxorein pro filio deprecatur. III. Maria dolendo non peccavit. IV. Maria Christo fit obvia. V. Matrl et sanctis nudieribus lo- quitur Chrislus in via, YI. Ciucifigitur in conspectu IMatris, quam de cruce alloquitur. \I[. Et dilectum Discipidum , cui pro matre Maria datnr. YIII. Christo mortuo, plangit Maria, qua; domum reportatur.
I. Fratres, scilicet , ut arbitror, numquam Jndacl in exilu Israel de /Egypto' lantum gavisisunt, quanluin in passione Domini gaudium fecerunt; quorum clanior guudii ct exultationis, non solum per civilatem Jerusaleni audie-
> Psal. cxiii, I.
SERMO XLII, DE PASSIONE DOMINI VI. 219
balur, scd, iit pnto, eliani por allas Jerosolymornm regio- nes, maxime dimi Christnm Jrrosolymam cnplnm ct liga- tnm de horto dnxeriuit ; qnoruui clamoros audicnlessanctae mnlieres , qnic pcrgyrnm Jerosolymae civitatis habilabant, nobiles matronas ad scicndum qnidnam esscl, dnbitantcs ne Miigistcr jam captns esset , Jerosolymam festinantes mi- sernnt diccnles : « Adjnro vos, o fdiae Jernsalcm , nt nnn- tietis nbi jam sit dilectns , ubinam cnbet , nbi qnicscat, qnem si nullatenus invenire poteritis, circnile vias Jcru- salem , et invenietis' domnm Lazari , MariaB et Marthae sororum ejus ; ibidemqne adhnc qniescit mater sponsi et dilecli nostri Salvatoris; more angelico ei dicile : Dic, o pulcherrima mnliemm, qno abiit dilectus tnns? nCumque sanclae islaj matronae (i) Jcrosolymam intrassent, ad eas cucnrrit Maria illa soror Lazari crinibns dissolutis , bra- chiisque et vocibus clevatis, dicens : « O vos omnes , qni ntransitis per viam^, » an ignoratis quia jam mortuus est Abimelech maritus Noemi? Et sic diccndo adMariam ma- trem Salvatoris pervenerunt , invcnernntque eam jnxta porlani templi , expectantem si jam filinm videre posset. Stabat ergo Maria multitudini (2) Judaeorum sociala ; ali- qui deridentes , aliqui ipsi (3) compaticntes.
n. Stabat ergo Maria brachiis clevatis, crinibus disso- Intis, pcctorc dilaniata , facie jam dolore deni^nila (4) , faucibus jam irraucata , veslibus dilac<?/'«ta , quam Ma- trem sic sanctae matronae aspicienles \^crjniahaiitnr,tristes in vocespronmipcntes. Omissa enim salutatione, dixerunl: « O jam non pulcherrima mulicrum, scd INoemi i\\^\)t\\ata , quid ploras ? Quo abiit dilcctus tuus , qno abiit /;r//ir<?/;y Angelorum ct Dominns? » Quibns Maria ail : « 0 sponsac dilccti mei,vere non pulcherrimam mnlicrum amplius mc
' Canl. 111, 2. — 2xlirei!. i, 12.
(t) Cod. mntrones. — (2) Id. intiltitiidine . — (3) Iil. sibi. — (4) Voces omnes, quae ilalici^ dislinguuntur , opinando ivslituiauis, iitpoto q'iie diu- turnitate tcmjioris fuerint coriMimplfe.
'2'20 S. ACGUSTINI HPI?COPI APPENDIX.
vocale , ({iioniani omni liirpitiicline rt obscuritalc hodic
vallala Jiini. O filiic Jrrusalcni , a.«j)icile cl vidclc dolorcni
meum. «Aspicc. o anima chrlstiana,cl .siaiim \id(:ljis Sal-
valorcm lunm , facic consjiuta cl drnigrala , haiba pilala ,
spinis coronalum , cruce anj:;arialuni , vcsle faluorum in-
dutum. Aspicilc, cl niox vidcbilis Filium doicnlis iMari.-e
excuntcm de tciDplo sic ornalum , sic dccoratmri, ad do-
mum Caiphac! (i) vcl Pilati. Cumque Maria hacc loqucrclur,
eccc (2) , ul arbilror, uxor rilali , qu.T primo ad cum n)i-
sciat, ut Chrisliim dimillcrct, ct vidciis (luod vcrha sua
Pila!us non ciiravcrat , adli.Tsit ijisa , diabolo insli^anle ,
volcns (^hri^li morl^m pcrlbeminam impcdire. QuumMaria
aspiciciis dicentein : «Multapassasuin ista noclcpervisum' ,«
eam amplcclitur, rcverctur cam , humilitcr cam diqtrcca-
Inr, nl procurcl cun; viro suo qiiod Filius non occidatur (5).
111. Scd »|uis diccre possct : iNiimquid cl Maria ct Apos-
loli doiiicrunt d(^nioile Chrisii? Oiimino sic crcdiinus;
omnino sic el j)ra?dicamus. Doliiil ergo Maria super omiies
mati es ; dohicrunl el Apostoli. Plorcmus liodic ct tristcmur
nos. Cum crgo dolor sil caiisa de nolenlibus (4), ergo
Maria.inqua pcccjitum non luit, peccavit dolendo de morte
Christi ! cr^o cl nos pcccamus plorando, tanquam demoiic
Christi dolrnlcsl Scd dicct quis : T(^ncmur innoccntcm li-
bcrarc a morlc, vcl dolere sallcm si non possuiiuis lihcrarc,
qjiia consenlire miiliim volcnlihus (5^ , n)alum (sl. Scd qui
conscnlicbat Jud.cis, consenliehal male volenlibus; crgo
Chrislum dolcrc dcbcmus. Scire lairicn dcbcmus, iVa-
tres, qucd Maria ct Sancti sciebant Deum vcllepati, quia
* Matlli. xxvii, ig.
(i) Cod. templi. — (2) Id. et ecce. — (^) H.TC irrcverenler de Maria dicta sunt , qnae jiixta .'ani tiiin Bernardnm ct alios dodores ila niorii (.liri^ti con.^ensit, iil de ea dici possit : Sic marin dilexit mnndum ut Filimn suuni uiiigcnitum daret. Ideni dicendum et de pluribiis seqiieiililiu«. — (4) Sic cod. dictione muUnra incorrecta, qiia auclor videtur intendere, quod ifo/or sit ex eo quod rem noluerimns esse, de qna dolemus. — (5) Cod. male h'c iterat mninm.
SER.MO XLII, I>£ PASSlOMi DOillM VI. 'j U
ptT ScriplJiram sallem hoc sciebaul. Ideo Clirislo Petrus tliccns : «Absit.Doiniiie; non fialisliul',» volensipscChristi piiv*sionem iinpciJire, Salanas appelialus est'. Passionsm lampn Cbristi considerare possiiinns, vel sccnndiun se et absolule, in qnanltim cst passio, vel in comparatioue ad fi- ncm. Primo modo, Iratres cbarissirai , habet rationcm mali piT comparation(un ad nocuinonlnm natiir.-e palienlis ; ct sic noliiil Maria, et sic nolucrunt cam Sanrti; sic nec ct nos vellc dpbcums. Ideo ploravit eldoluit i>!o modoMaria, el S.iiicli, el nos. Per coruparalionem (i)ad fuicm Clirisli passio babfl ralionein b'ini,fpiia ad rcdemj^lioncm miiiidi, qiiia ad }j;Ioriam. Sic voliiil cam Maria, sic et Sancti , sic ct fubles omncs. Elsic iion (•.>) volnit Jndaorum sYnagojj:;a; sic ncc dialiohis, ne (5) pcr morlem cjus amillerel morlis impcrinui. Sic andistis, iialres, etqnoinodo pali Chrislum dolcre , et qnoinodo gaudcre debeamus. Sic elinm Anjjcli doluerunt ell.Ttali sunt , qnia liccl ipsi iuipassibiles siiit , non lamen incompassibiles. Redeuntes auleui rei^eituinur ad ea qu.ne siipra dixinuis.
IV. Cum Maria maler Salvatoris uxorem Pilali sic allo- qucrelur, ccce (4) portae tem|)li apertae siml , ct prospi- ciens Maria, quia prae mullittidine appro|)inquare non pos- set.Filinm sntim vidit in medio Jtidcxorum , cruce ponde- rosissima angariatnm, spinis usqtic ad ccrfbruui coronalum, pilis barbae privaltun, gcnis el facie inflalum: nam talem alapam in domo Annae recepcral ab illo cui auriculam sa- naverat (5), quod niaxilia; deiitium oiunes movcbanlur. Et quid miraris ex hoc ; quia caro Christi lenerrima , qtiam ille crudelis percutieral (G\quia manus forlis eral et forte ferrea chirotheca armata. Sic angurialtir; sic livido et san- guineo colore ornatur; sic spulisinquinalur; sic vesle alba
> Matih. xvi,2a.— 2lbiJ. aS.
(i j Cod. maie co.npassionem. — a) Deest non male in coJ. — (5) Cod, male uec. — (4) 11. et ecce. — [5} Haec viJeulur iiili.'r f<|juLis amauJauJa aiil sdltem iuter inccrlas hisforias. — (fi) Cod. percutiens.
2'iSt S. AUGUSTINI EPlSCOPi APPENDIX.
desiipcr induiliir , ciijiis pcr scissuras (i) Lrachia nuda et ireiuia Salvaloris vidobanlur. Ouem sic IMalcr doloris aspi- ciens, alte clauiare non saliabalnr, dicens: «O fili mi, C.ai- ])lias lc pcrcussit ut puerum , le utlalronemligavil, tederi- sil ut fatuum , le velavit et conspull ut leprosum. Anna te percus?il alapa, et ecce nunc Pilalus te expoliavit , te ver- beravit et ad columnam ligavil in tanlum quod undique video sanguiuantem, quem tantum aspicio ego miscra ma- ter : et ccce modo le ad crucem cuuj lalronibus video deputari. llcu, fili mi, a cunctis dcrelictus ! » Tu vero anima christiaua, «Respice in iaciem Ghristi tui',» el considera qualis eratfacies Chrisli tui antc passionem, etquaUs hodie lacta cst, utopposila juxta seposita magis clucescant. Lego enim ego , o bone Nazarene Jesu, ante passionem , faciem tuam splenderehuninosam , amore desideralissimam. Num- qnid, o bone Jesu, non (2) in facie lua rclucebat sa - pienlia ? numquid non splenduit facies tua nupcr, sicut solP numquid non propler claritatem vullus tui cjecisti vendeutes et ementes dc templo? AHquid enim igneum ct sidereum divinitatis tuic, in ocuHs tuis apparuil; proplcr quod nemo vendentiam et ementium tibi resistcre po- tuit^ Mensas pecuniae evertisti , ncc ausus fuit^quisquam iibi resistere.Bone Jesu,sonare consueveratvox tua in auri- bus tuorum , ct ecce hodie mutus faclus cs, Facies ergo lua ph;na graliarum, hodie Judaorum sputis maculatur. Non amphus dicet libi Maler tua ^uDomine, ostende mihi » faciem tuam decoram% » ct salvi erimus, quoniam muUo op[)robrio replela est. Quidquid Cnim desiderari poleral , quidquid sahilis vel gratia^, iu facie tua inveniebatur, obonc Douiine, antequam anima tua esset tristis usque ad uior- lem', anlcquam tffidere et pavere coepisses^ Sedheu! Do-
1 Psal. Lwxiii, 10.— 2 Matth. xxi, 12, i3. — 3 Caiil. ir, 14. — ■* Matlli. xwi, 38. — ^ Maic. xiv, 33.
(1) Has voces addiJiiniis per scissuras aJ complendiim sensiim. — (2) Deeit non iu cod. post numquid^ et sic seinpcr.
SERMO XLII, DE PASSIONE DOMINI VI. ^'iS
niine, quia pro nobis a crucillxoribns illa facies pnlchra pra; iiliis liouiinani, velatur conlra clarilalem, inflatur contra speciosilatem , conspniturcontra desiderabilitalem. O Judcte perfide , cur laciem Christi velas? Au ibrte, ut non videas eam , an iorlc ut non videaris ab ea. Illa enim facies lantae reverenliae erat, quod nisi illam (i) velnssent, nullateuus eam verberarc vel conspuere potuissent.
V. Velaverunt ergo faciem ejus, percusserunlque du- ccntes eum festinauler ad crucem; etdura sic cruce anga- riarelur et ducerelur, iitlalro, audiens super omnes vocem Malris lamentanlis, volens se Matri demonstrare, volens eam inlueri et consolari , ut poterat, cum maxima diili- cultale coiwertit se ad Matrem cruce sic angariatus , et ait cceteris uuilieribus : « Fili?e Jerusaiem , nolite ilere super » me* ; » Matri vcro quid aliud dicere poterat, nisi ; « 0 Ma- ler, jam non mater, aspice faciem Filii tui ? Aspice si sum iile , quem in ventre porlasli; aspice si sum primogenitus tuus, quem iti prjesepio reclinasti; aspice , o Mater, jam non uiater, indutum me non tua tunica, quani iu puerilia mihi texuisti ; sed super illa indutus sum veste, quam sy- nagoga mihi praeparavit. •>
VI. Et sic ductus cst Christus ad locum passionis, et iu prscsenlia Malris , ut latro , expolialur, nec Mater valet Fi- lium cooperire; manibus iigno aifigitur, nec valet Matris auxiliumposluiarc ; corpus in cruce pendet, nec valet raa- ter substentare ; corpus in cruce per pedes Iraliitur, nec valet pia Mator Judrcos , ut Filio jiarcaut , deprecari. Sic enim crucifigilur Jesus, sic suspenditur ille, qni peccatum non fecit; et dum sic in cruce penderet , aperieus oculos , prout poterat, recognovit inler omnes piain Matrem con- dolentem ; et si non dixit , tamen ha;c verba dicere polerat : «Ofoemina, testamenlummeum feci; Petro aposlolatus cu- ram, Apostolis pacem, Marioe peccata dimisi, Judaeis cor-
' Luc. xxui, 28. (i) Cod. ttbi eliaru.
Qt24 S>- AUGUSTIM EPISCOPI APPENDiX.
pus , Discipulo (lamnationem , Deo Palri spirituui, dceuio- nibus ligationem; tibi vcro fidem mcam , ul columna sis ia templo meo , quae certior cunctis creaturis me Deum esse novisti. Tuvero fidelius(«) credidisti, tu fervenlius diiexisti, tu adh.ncsisti coustantius, lu doluisli intcnsius; lu ergo scis arcana secrctorum Dei, lu sola turris forlitudinis' cl cly- pcus fidei meac , licet ncpotem (2) limm Joannem juxla slarc videam. Ideo rogo le, o fiemina, ul ipsum in fiiium rccipias. « 0 mulicr, cccc Filius luus '. » JNec tu luiberis, si le malrcm non voco , quoniam non dicitur mater, nisi sit aiicujus raater. Ctiiu jam uiori me (5)videas, apj)ellare lc uiatrem non audeo, quojiiam cilo me es amissura. Mon eiiaui malrem te voco, ne dolorem supcr dolorem libi ad- dam. INou voco te malrcm , quia n)alerna opera in Filiuni nou am|tlius vales oxcrccrc; nam malcr dimi videt lilium expollari , consuevit induere; dum videt filiiMu vuiuerari, consuevit vuluera fasciarc; dum audil filium iucusari , so- let mater cxcusare. llasc autem omnia mihi Filio facerc non vales. Me dcnique vidisli conspui , et facieai mcam non poluisti lavare ; ine vidisli vuluerari (4) , nec jioluisli ias- ciare ; me vidisli cruce angarialum, ncc polui>tI me jtivarc; nie vidisti silibundum , necpoluisli mihi porrigcre ])ultim; me vides capile iuclinatimi , nec valcs ij)sum stisleulare; me jam mori vidcs, nec potcs me tangere vel osculari. Noa ergo turbcris.si loemiua appellaris. «Stabatcrgo Marlajiixta Bcrucem Filii \ » slabat et aspici<'bal Filitim jam migrare ; stabat Maria immobilis persevcrans ; stabat el expcctabat Filium.si Filius diccrct: « Miilier, vcni ad crucem, ul sicut viximus una vila. una Irauqnillitale, ila una morte moria- mur. » Stabat igilur Maria, non amj)litis ptilcheriima mu- lierum , juxta crucem Jesu, ut si Aiigelus, vel aliqtiis/>)/r»- pheta diceret : « Filius luus non suftlcit ad salutcm huiuani
' P»al, Lx. 4. — 2 joau. XIX, 26. — 3 Hjjj, 25_
(1) Cod. /IJelis. — (2) Quid sigaificet nepotem non salis palol, — (3) (^od. niaie tion. — (4) Id. Tulnerare.
SERMO XLII, DE PASSIONE DOMINI VI. aa5
generis, nisi et tu ascendas super crucem , ut moriaria ibidem. Stabat ergo ut et ipsa crnceui ascenderet, si ne- cesse luissct : stabat immota jnutcr el Filiuni deprecabatur : «0 Fili, agnoscc me miseram nialrem , voca me ad lc, ut sallem valeat materFibum oscu/ari moriendo. Obone Jesu, 0 Nazarene ,resu , cur non permitlis matrcm tuam simul tecum crucifigi ? Ciir permillis malrem tuam vivere post morlem Filii? Jube, Domine, ut in te requiescat mater; jubc ut tollatur mater, ct ut requiescat cum Filio. Noli ergo parcere matri. »
VII. Deinde ait Disclpulo : « Ecce mater lua *. » 0 sancte Joannes , aspice cjuid recipis, considcra quid tollis, ani- madvcrte qnid amplccteris. Nam si aspicis quod recipis , quid aliud invenies recepisse quam Matrem Dei, qua nihil charius, qua nihil dulcius, qua nihil sanctius inveniri po- test? Rccipe ergo Matrem Dei , ut vere sis filius Dei. Con- sidera, o sanctc Joannes , quid tollis (ij , de qua curam geris , pro quo ipsi (2) daris. O sancte Joannes, animad- verte, et cum tremore Mariam amplecti foslina, regioam Paradisi, scalam virtutum , Angclorum dominam, fidei fundamentum. Quid rccipis, o sancte Joannes?Quod do- num , quod sacramenlum , quod mysterium mirabile ! Petro dalurEcclesia , tibi vero mater Ecclesia3; illi datur labor, tibi requics:illi conceditur peccatorum ren)issio , tibi vero iguara omni peccato. 0 sancte Joannes, ampleclere Ma- trem Dei omni reverentia, omni sanclitate , omni clari- tate plenom (5) ; ct pro qno Mariaj dalus sis aspicc. Nam traditur Mariae pro Jesu Joannes, servus pro domino, dis- cipulus pro magislro, homo pro Deo, filius Zcbeda;i pro Filio Dci (4), piscator pro rege, crcatura pro Creatore.
VIII. Post hocc autem Jesus , emissa vocc et inclinato capitc , circa horam nonam (5) emisit spiritum^. Et dum
' Joan. XIX, 27. — 2 Matlh. xxvii, 46 et seqq.
(i) Deest toUis in cod. ; et deinde habet de qito. — (2) Cod. sibi, et sic deinceps , ubi de Pelro. — (3) IJ. pleita. — (4)Vide S. Bernard. de la Prser. B. M. n. i5. — (5) Cod. nonce.
cxxxi bis. i5
«126 Ji. AUGUSTlNl EPlSCOPi APPENDIX.
Maler vidit Filiuni exaltari (i) a terra , et ipsa cecidit in terram vehitmortna (2) ; et cnmexcitata quasiamorle fuis- set, Jndaeos alloquilnr, dicens : « Obsecro vos. 0 Judaji, nt amodo Malri Christi non parcalis ; snspenditc me cum prolc; non pepercistis Fiiio, non parcatiset malri. « Dum Maria hocc loqneretur, eccc (3) Joseph ab Arimalhea civi- tate cum Nicodemo viro sapienlissimo , et phiribus ahis Disclpnhs ploranlibus, ad deponendnm corpus Jesu vene- runt. Ono deposito , Mater irruit snpcr enm in lantum ut fere poluernnl eum sepehre. Tandem sepulto (4) Domino , inter brachia DiscipulorumMaria portatur , et dnm sic de- porlarelur voce rauca loquebatur, dicens : « 0 fihoe Jerusa- lem , aspicite me privatam sponso , desolalam patre, or- batam Fiho ; fleteigilur mecum , flete cum Maria desolata etprivala omni gaudio. « Et omnes qui Mariam videbant , tam fideles, quam infideles, cum Maria lacrymas conlinere non poleranl. Sic denique domum Lazari (5) vel Joannis intravit, el ibidem cum dolore remansit quousque ipsi (6), nt arbilror, primo resuscitalus apparuit, ut firmiter credo, et nullalenns dnbilo (7) , volens pcr omnia Legem adim- plere dicentem : «Honora patrem luumet malrem tnam'.» Quo modo aulem ipsi apparnit, et quando ipsi apparere voluit, crcdo , donec donet nobis Dominus graliam, ut in die resurrectionis exphcare et andire mcrcamur. Amen.
• Exod. XX, 12.
(i) Cod. exnliare. — (a) Hoc coutrariinn esl Evangelio dicenli : stabat\ caileia nuoqne lepugnanl sanclas Malris fortiludini. — (3) Id. et tcce. — (4) Id. insipuUo. — (5) Ha;c dubitalio conlradicit Evaugelio , ubi dicitur tt ex illa hora accepit eam Discifulus in sua. — (6) Cod. siUi , et sic dein- ceps. — (7) Crtdit hoo auctor, de quo valde dubiiaudum ex Evangeiio di- cente : Apparuit priino Marice Magadlene,
SERMO XLUI, DE PASSIONE DOMINl VII. ^l']
SERMO XLllI. De Passione Domini VI f.
Hic senno eductusejc eoilem vnd. x, Bibt. jTldil . , fol . il\, non est sancti /fugastini , sed sancti Chrysostomi , paiiiin- que reperitur in serni. clv oppendicis. Cum autem in plnri- hus dijferat sive ah eo qui legitur in appendice , sive ah eo qui habetur in editionibus sancti Chrysostomi , et csse -videa- tur antiqua 'versio, opercB pretium est illam conservare.Unde sit postprcecedentem cum numero de Passione Domini xiv.
SYNOPSIS.
I. Lactitise caiisa in Clnisti passicne. II. Chnsti Dei et Lomi- nis sacriQcium. III. Ejusdem effectus.
I. IIoDiERNA dic , fratres charissimi , Dominus nosler pependit in crucc : et nos feslivitolis eximia; lccliliam cele- bremns, ut discamus crucem Domini ct spirilualis congra- tulalionis esse subslanliam. Etcnim ante Domini passionem vocabulum crucis pcenam significabat , scdnuncadgloriam nuncupamus. Anlc condemnalionis (i) ferebat horrorem ; sed nunc indicium ct principium salulis est.O crux, iolius bealitudinis causa ! Ua^c est quai nos a caccilate liberavit erroris; haic cst qux- nos dc lenebris dedit luci ; hicc est qune debcllalos nos quicli sociavit ; ha?c cst, quoe alienatos Deo conjunxit et longe conslilulos proximos praesenlavit;
(i) Cod. condemnationem.
i5.
2^8 S. ADGCSTINI EPISCOPl APPENDIX.
hfEC peregrinantes, cives oslendit; haec est discordiae am- pulatio, haec cst pacis firmamenlum , hrec est bonorum omnium abunda largitio. Ocrux, orbis tcrrcX' cautcla , tem- plorum clcstruclio, idolorum subvorsio, perdilio impiorum, scandahim Judaeorum , iuvalidorum virlus, a?grotanlium mcdicus, curalio leprosorum, paralylicorum rcquie's, csu- rienlium panis, siticnlium Ibns, invidoruin proleclio, cre- mitarum gloria ct cuuctorum fidelium Isclilia. Pcr hanc demonslranlur Angeli , pcr hancregales au!as iutrare com- pcUimur, per hanc diaboli sagittas despicimus , per hanc flammas ejus extinguimus , per hanc forlificamur in cunc- tis. « Induamur ergo arma hicis*,» quia sponsas expecta- tus advcnit. Lupum jam non possumus formidare, quia bono ac dlligenli munili hodie sumus paslore. Nolite , o peccatorcs , jam timcre, sed mansueli Rcgis stlgmatibus adhocrere. Asplclfc crgo , ut vexIUum, cruccm pro nobis hodieln monteexpllcatum, inquosalusnoslra pependit, ia quoresurrectlo nostra refulget, in quo vitanostra consislit. Denique ibi (i) peccalorura noslrorum immolatio et am- putatio , ibi Domini reconciUatlo, ibiremissiopeccalorum, ibi festivitas et gratuKntio bonorum.
II. Immolalur ergo hodle ille sacerdos magnus, immo- laturin celsa cruce , in aUari noviter conslituto (2), quia sacrificiumnovumctinopinatum; nainct ipseetsacrificium fueratet sacerdos; sacrificium secunduui carnem et Sacer- dos secuudum spiritum sanctitatis. Idem ipsc offerebat et offerebalurroffcrcbat sccundumspiritum, ct offerebalur(3) secundum carnem. Lndo necessc eral quod ipso habcret aliquod, quodofferrct, sacramenlum. Eccc sehodle offcrt, quia et ipse oblalus multorum abstullt peccala'' : ecce hic oblatus, ibi se oblullt : ecce quomodo fuit Sacerdos, nt Dcus : ecce quomodo fuit sacrificium, ut homo. Nam nisi
* Kom. XIII, 12. — 2 Hebr. ix, 28.
(i)Deest ibiia cod. — (a) Cod. iii altare novitur consticntum. — (3) Id. ojfercbat.
SEP.MO XLin, DE PASSIONE DOMINI VII. 2^9
homo fuisset, immolari non poluisset ; necesse ctenim fuil iit homo csset ct Dcns; ut hoc sacrificium non sohun tlia- bolo , sed etiam Iiomini occullum cssct , et rcvclatum, cum placuisset. Nam necessc erat Chrislum pati; cxpcdiebat enim quod occiderelur. Et licet Jud.xi Messiam cxpecta- rent , ct videntes signa quae Chrislus in populis faciebat , judicarcnt (i) ipsum cssc Prophclam , et supcr omnes , virtutes operaretur; videnlcs tamcn (2) quod cum Publi- canis et peccatoribus manducaret et biberet' : « Numquid ct ip?c Mossias est il!e, quem expcctamus, diccbant? Num- quid et ipsc patreui et malreoi in terris habebit ? Adest istius patcr Joseph ; ecce astat Maria ejus mater^. Scimus eniai undeest, et ubinatus est, etlamen FiliumDei sc csse facit ; « Venile , occidamus eum '', et vidcamus ulrum Deu» sit. «Eteccc his cum occidenlibus (3) lcrrapertotum mun- dum mofa est, petrce ubique scissae sunt , sol per totum mundum obscuratusest, sepulcra ubique apcrta sunt^, et tamcn Judacllapidibus duriores non credidcruntipsum esse Deum ; qucm si Deum credidissent, minime eum cruci- fixissent^; perignorantiaminum crucifixerunt, ut ait Apos- lolus. Non tamcn in lemplo Salvator crucifixus est , non iu Sancta sanctorum immolatus est, non in lemplo oblatus est , sed foras civitatem, ut inler iniquos reputaretur , ut adimpleret omnia. Exira enim voluit mori(4), ct a cunclis voluit videri, sicut pro cunclls dignabatur occidi : in ex- celso enim monle , in ligno allissimo volult immolari , ne postresurreclioncmdicerent: «Ipsi (o)mortcmpcpercimus, fiximus ipsi manuset pcdes; ipsl postmodum couipalientcs et Matri , morlem pcpercimus , mox cum deponenlcs dc ligno. » Non etiam sub tccto immolari voluit Salvator, ut
»Marc. II, 16. — 2Luc. iv, 22. — 3 Matih. xxi, 38. — ■* Id. xxvu, 5i, el Luc. xxiii, 45. — 5 1 tlQr ,j^ g.
(i) Cod, judicabanr, cl deinde operabatur, — (a) Id. sed videntes, — (3) Id. ecce occiJentes. — (4) Deest niori m cod, — (5) Id. diceret sibi\ et sic deiade iteratur sibi.
'1^0 8. AUGLSTINI EPISCOPI APPENDIX.
aeris naturatn mundaret , ct lcrram etlam sanaret suo san- gninc irrijialani. Non ergo lanUiin honiinihusChrisli passio profuit, sed et elcmenta purificavit patenlcr; et sic (i), Christo advcni(M)te, omnia purganlnr, omnia loca oralio- nis ct sacrificii dcpntanlur. «\ olo , inquit Apostolus, orare B viros in omiii loco levautes manus suas'. » Eccc tolus mundus hodic purgatus esl, elcmenla pnrgala sunt , et omnis tcrra Sanctorum terra (2) sanctior est. Nam ihi pe- cus irrationale immolatum esl, et tantomajus est sacrifi- cium, quantamajor (3) sanctitas dc sacrameuto profcrtur. Ifac dc causa , nostra Inelilia crux est.
III. 0 quantum nobis crux profuil! Paradisum annis quinque millibus et amplius clausum fuerat, sedhodleLa- troni promillllnr. Ilac enim die, hac hora Christus infro- duxit Latroneni in Paradisum , qua Adam de Paradiso ex- pulsusfuit, et ejusamcEnilatesLatronioslendit, etineisdem eum collocavit usque ad diem sanctac Ascensionis. Hodie dcnlque , fratres, duc beneficia videmus nobis esse con- cessa , unum quodParadisus patefactus (4) est , aliud quod non lantum justis , sed latronibus promittitur. Hodie ita- que , fralres , palria redditur ; hodie nobis civitas cceleslis ostenditur ; liodie patcrna domus volenlibns redonatur ; hodie namque ait Agnus ille in cruce pendens : « Hodie oniecum eris in Paradiso "" ; » quia , expoliato inferno , Pa- tres sanctos in Paradiso cum Latrone collocavit, ct ibidem Salvalorhumani gencris cunctis sc patefecit. Bene ergo ait Salvator : « Hodie mecum erls in Paradiso.» 0 serene, 0 Na- zarenc Jesu , clavis affixus es , blasphemaris , sitis , delu- deris, exprobraris; et tamen cunctarum pcenarum oblilus ais (5) : «Hodie mecum eris in Paradiso. »Non enim hodic mortuos reddldlt luci , nec maris fluctus compescuit (G) ,
• I Tim. )i, 8.-2 Luc. xxui, 43.
(i) Cod. si. — (2) Deea ccrra in cod. — (3) Deest major ia cod, — (4) Cod. Paradisum patefacttim. — (5) Cod, fliV. — 6) Deest compescuit in cod., ubi lolum tegitur nec mare fluctus.
8ERM0 XLIV, DE PAS8I0NE DOMmi VIIT. l3l
nec minalus est daemonla , sed in cruce suspensus, clavis afTixus , omnibus vallalus injuriis, totus delusns, tolusvul- neratus , et tamen ait Salvalor : « llodic mecum cris in Pa- • radiso. » Hodie namque Malri fidem reliquit , Apostolis paccm , Marisc peccatorum remissioncm , Judacis corpus , lerrcc novilatem molus, soli eclipsationem, niorlnis resur- reclionem, peccatoribus remissionem, cacleris Discipulis carnis rcsurrcctioncm , ocri obscuritalem , aquae amarilu- dinem , igni reflexionem. Haec omnia Salvalor Jesus omni- bus creaturis suis in sua passione donavit et tiibuit; ut omnis crealura suum agnoscat Grcatorem tam crudeliler pali. Omnis enim crealura moerorem in Creatoris passionc ostendit; omnis lamentum assumpsit; sedin resurrectionc omnis creatura exullationem accepit, sed super omnes ille cui dictum fuerat : «Mccumhodie erisin Paradiso.» Amen.
SERMO XLIV.
De Passione Domini VIII.
Hic sermotqui legitur, ut prcecedcntes , Bibl. JEdil., cod, X tfol. 25, partim educitur ex sermone sancti Chrysostomi de Zelo et Pictate, partim de illo stampato inter Augusti" nianos supra , Serm. de secanda Feria Pasch*. Hinc locus ejuspost prcecedentcm cum numero de Passione Domini xv.
SYNOPSIS.
I. Laus crucis , qua erecta , fiunt tenebra.'. II. Latronis et Adae comparatio. III. Duo Latrones Paganos et Judseos reprse- sentabant. IV. Latro prinius habuit promissionem Paradisi. V. Cur tali gloria donatus est. VI. Conclusio.
I. HoDiE , fratres charissimi , crux Christi in terra fixa
232 S. AUGUSTFNI EIMSCOPI APPENDIX.
est el siaciiinm sanctificatuin osi; hoclic crnx fixa est , et infernns ai>crtiis csl ; hociic crnx fixa cst , ct daMnones dis- persi siiDl: hodie crux fixaesl, ctmors snbvcrsa est; hodie crux fixa cst, et mors victa cst; liodie dlnbohis viclusest, et homo sohUns cst ; hodie homo sanclificatns est , quia est Deus homo crucifixus ; hodle Judaei audacia grandi Deum occidunt, in cujus occislone pelrac scissjc sunt; hodie amabiUs pictas Dei nniversum consuit orbcm ; deccbat enim cum pietate carnem (i)conjungi, sIcutDavid dicebat: oDirupli sunt , nec sunt compuncti\ » Ilodic namque non solum apud JndKos ab hora scxta usque ad horam nonam sol obscuralus est; terra ubiqne mota est , velum templi scissum est, et oranis tcrra tremuit, quia non polerat fcrre creatura sni Crealoris injuriam. Sol retraxlt radios suos , ne viderct JudaGorum scelera; non qnod injnria Deitatem tangerct , scd quia quae audaci supcrbia fiebanl , in contu- meliam ejus computabanlur. Hodieper totum mundum te- nebrac facta? sunt, scd hodie apud nos tencbrae in diem conversoe sunt (2). Etenim hoc pielali proprium est ut in tenebris fulgeat : impietas autem, ctsi in lumine fuerit, te- nebrescit. Fidclibus nox in dicm mulata est, infidcHbus autem et lux obtenebrescit , quia palpabunt sicut Cffici ad parietem , et ambulabunt in meridie, sicut in medio noc- tis^
II. Hodie , denique, fratres, Adam ejcctus est de para- diso, sed hodie Latro paradisum ingredilur (5); exivit lur, intravit fur ; cxivil pra^varicalor, et inlravit Latro ; cxivit contemptor verbi , et introivit confitens vcrbum ; cxivlt conlcmnens 5alutem,et intravitdecruce mcrcans salutem j exlvit superbus, et inlravit humills ; exivlt malus, et In- travit bonus ; exivit Ignarus, et intravit doctus (4). Hle
* Psal. XXXIV, x6. — 2 job, v, 14. *
(11 Cod. qnod pietate carne. — (i) Id. tenehra in diem conversa est, — (3) Vidp supra iiiter Aiigiistinianos Scrni. de feria secunda Pascbie, ubi eadem fcr« leguulur. — (4) Deesl doctui ia cod.
SERMO XLIV, DE PASSIONE DOSIINI VIII. a33
latro furntus est de ligno damnalloneni ; ct isle Latro furalus est de ligno crncis salulpui; ille fjratur de ligno spinas et Iribuios, et istc paccm et unilatem; ille furaUir dolorem niorlis , et iste furatur scmpilcruam vilam; ille socius cffi- cilur daemoniorum, ct isto socius cfficilur Angelorum ; ille in"ligno furalur pancm dolorum, ct istc in ligno furatur panem Angclorum ; istc Lalro mcrcalur de ligno salutcm et furatur coelesle habitaculuui. « Picgnum cnim ccelorum »vim patitur, etviolenli dirlpiunt illud'. d .
IIL In crucc enim duo lalrones erant, pari pccna pu- niebantur, et tamen unusmalus, alius bonusenicitnr. Non ergo pcena , sed causa Marlyrcm facit bcatum. In cruce imago Judneorum ctGcnlilmm. Lalro cnim qui pcenitet , imaginem Paganorum gerit, qui prius in errore ambulan- tcs, vidcntes signa in ccelo et in terra , dicebant : « Vcro »Filius Dei erat iste^ ; » et pectora percuticntcs, dicebant cnm Latrone : oMemento mei , Domine , cum (i) veneris Dinregnum tuum'. » Imaginem vcro Juda:orum ille latro gerit, qui usque ad finem perseverat latro impoenilens. Primo ostenditur via salutis, ct secundo perdilionis. In cruce deniqueLatro didicit vcram (2) dilTcrcnliam viarum; propterunum pcccatum damnatur Adam.etpropter unam fidei vocem salvalur Latro ; unum peccatum cjecit illum , et una voce salvatur iste.
IV. O admiranda rerum materies (5)! nec Abrahoe per vocem data est promissio Paradlsi , sed per fidem hacredi- tavit. Sedantc Latronem nemo Paradisi hacredilatem acce- pit. Perscrulemur ergo, fratres, Novumac VetusTcstamen- tum , nullum invenirc polerlmus antc Latronem Paradisi repromissionem meruisse. Nam vocavit Dcus Abraham di- cens :« Exi de terra tua et de cognalione tua'';') et non
* Matth. XI, 12. — 2 ij, XXVII, 54. — 3 Luc. xxiii , 43. — ■* Gen XII, I.
(i) Cod. dum. — (3) Id. inam. — f4) Haec quasi ad verbum leguutur in SermuQ. supra citato, nempe Serm, de secunda/eria Paschte,
234 S. AUfiUSTlNl EPISCOPI APPENDIX.
dixit liocrcditaleni P;iraclisi , sed « Veni in tcrram quam
• monslrabo libi' . « Moyscs quidem Legem Douiini accepit et per repromissiunern obsrrvanliac Legis , audivit : « Bona » lerra: comedelis'. « iNon ctiani Isaias, non Jacob audivit velul Latro ; « Mecum eris in paradiso. »
V. Scdnecesse est quoererecurhuic antealiosParadisihaj- rcditas promillitur, cnjus causam assignarc prresumo. Nam «Abraham credidit Deo',»et crediditilli dc ccelo loquenti, et per Angelos serniones proferenti, scd non sic vidit Lalro. Credidit el Isaias, scd in gloria consistcnli , quia vidlt eum sedenlcm super thronum excelsum' ; sed non sic Latro. Credidit EzcchieJ , sed Deum super Cherubim contcmpla- tus csl^ Credidcrunt et omnessancli Propheta;, qui ut plu- rimum tanquam Dcum gloriosum intuebantur, sicut possi- bile hominibus Deum viderc crat. Credidit et Moyses, sed dc medio ignis gloriose sibi loquenti. Scd iste Lalro quo- modo eum videbat?Non super thronum rcgale, nec seden- tem super Cherubim , non loquentem deceelo, nonAngclis sociatum ; sedcum lalronibus incrucependenlem,manibus ac pedibus perforalum , latere apertuui , spinis coronatum. Sic crgo ornalum , sic honoratum , sic decoratum, sic des- pectum , sic dilaceratum, sic tormentatum, tanquam Deum adorat, dicens : « Mcmento mei, Domine, cum veneris in » reguum tuum.» 0 n)agna fides I o admiranda constantial o magnifica Dei gratial Videt in cruce Lalro Saivatorem hominem, ct rogat quasi in ccelis sedentem ; vidct con- demnatum , agnoscit (i) in cunctis beatum; videt cruci- fixum , et tanquam Deo fa) deorum clamare non cessat : « Memento mei , Dominc, cum (5) vcneris in regnum ituum. »0 Latro, jam non latro , in ligno pendere cernis, et ccelorum regna meditaris. 0 admirandaLatronis conver- sio ! Numquid Scripturas legerat ? numquid prophetias in-
> Geu. xii, I, — 2 Levit. xxvi, 6. — ■^ Gen. xv, 6. — * Isai. vi, i. —
* Ezech. X, 4.
(x) Cod. quaii. — (a) Id. Deuni. — 3) Id. dum.
SERMO XLIV, DE PASSIONE DOMIIVI VIII. ^35
tellexerat? numquid doclus anlc fucrat, quod hic esset Filius Dci? undc crudilus es (i), Lalro ? quis lc in sylva talia docuit? quis lc sic cito illuminavit? Quis tibi os et cor lani bcnc aperuit ?quis lc docuit lalia de Chrlslo fari ? Judaei crucifixcrunt, qui lcgcs per Prophetas perlegerunt, ct tu liarum ignarus Deum vocas ; condcmnalum et cruci- fixum adoras. Quis te erudivit, oLalro? Dic, dic. «Nonmo Lcx, sed Lcgis Doclor et Faclor. Vidi enim cruclfixi po- tenliam , non humanam , sed potius divinam , quia in cunctis » Non apcruit os suum*. » Vidi lcrrac molum et scnsi , et elementa mutala intellexi. Pelra} quidem scinde- banlur, sed Juda^orumcorda non muiabanlur.Terra igitur mola est , sol fugit , petrac scissac sunt , mortuorum cor- pora apparuerunt (2) supcr lerram viventla, sed super om- nla, quod me moveat, est ejus patlcntia , quia alta voce chTmarc non desislit : « Paler, ignosce illis^. » Hoc video, Hoc audio; et quid aliud diccre possum , nisi : « Memento » mei , Domine, cum veneris in regnum tuum ? » Et ait Salvatorserena facie : « Amen dicotibi : Hodie mecum eris « in paradiso ^ »
VL Non ergo timere debemus , fratres , ut si non in sanitale , saltem in ultima infirmitate ad Deum redirefes- tinanter debeamus (3). Eccc cnimLalro clamat in morte, et vita ipsi (4) donatur. Amen.
' Isai Liii, 7. — 2 Luc. xxiri, 34. — ^Jbid. 43.
(i) Cod. est. — (2) Id. apparerit. — (3) Id. dtbemus. — (4) Id. sibi.
336 S. ACGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
SERMO XLV. De Passione Domini IX.
Imitatio est quadam , vel libera 'versio duariim homilia- rum sancti Chrjsosiomi de Proditionc Judae. Cwn vero in quihusdam duo3 iUce homdice , licet easdem fere sententias complectantur ^ inter se difjerant, non inutile erit legere an- tiquam ^ersionem , quw et ah iis duahns iterum dijfert , et quoad ordinem rerum , et quond ultiniam' partem , quo3 oni' nino dissimilis est. Legiturjn Bibl. u^dil.,cod.x^fol. 26 i. Locus ejus post prcecedenlem cum numero de Passione Do- miniwi.
SYiNOPSIS.
I. Lugendiis uon traditus, sed. traditor , quem luget Chris- tus. II. Inimicis, exemplo Cluisti , parcendum. III. Maria Magdalene redit ad virtutem, dum perj^it Judas ad crimeu. IV. Crimen Judse voluntarium et pessimum. V. Nec despe- randum, nec pra?sumendum. VI. Cupiditatis funesti effectus. VII. Christus non invitos peccatores retrahit a vitio. \III. Christo nulhuu domicilium. IX. Christus osculo traditur. X. Exhortatio ad fiduciam.
I. HoDiE , dileclissimi fralres , Dominus a Judaeis cap- tus est , et a discipulo tradilus cst ; nam proximanle vos- pera Juda^i eum acccpcrunt. Scd non te conlrislct (i)ver- bum tradilionis. Nec (2) cum pcrceperis , quod Dominus traditus esl, dolore movearis, quia necesse erat Ghristum
(i) Cod. contristetur. — (2) Id. nam.
SERMO XLV, DE PASSrONE DOMINI IX. flSy
pati. Imo ut dolcas suadoo et prrcdico , et ut lacrymae ab oculis non deficiant exhortor. Non tamen traditum lugeas nec fleas, sed factnm proditorls inj^cmiscerc non ccsses, et fulura ejus lamenlari (i) supplicia non desislas. Ail cnim Salvator plorans discipuli pcrdilionem : «Trislis est anima »mca usque ad morlcm'. » Nam prodilus Chrislus orbem libcravit univcrsum, ct tamcn gchennnm ille merull pos- siderc. Tradilus in calo scdet in dcxlera Patris, sed tra- ditor apud infcros collocalur. Idco Domlnus ejusdcm dls- cipuli perdilloncm Ingemuit, quia, cum vldlsset eum, turbalus cst, ctalt cuplens corrlgere eum : «Unus vestrum » mc Iradet ^.» 0 cpianta Doaiinl mlscricordia ! nam dlscipulo mulla mala pcperccrat {■>) ; nam lalro scniper fucrat (3) , palrem occlderiit , malrcni vlolavcrat , homlcidia et pro- ditiones mullorum commlscrat, ut ait sanctus marlyr Cy- prianus, ettamennontanlum Dominasdlscipuloparcit, sed pro eo adhuc dolet, adhucprodituspro proditore turbatur, adhuc minls ct blanditiis eum revocare conatur, dicens : olJnus ex vobis me Iradet. » Slmul cnlm et sua3 miscricor- dlae polestatem ostendlt, et nos docct (4) non eos qulmala patlunlur, sed eos qul mala commillunt , debere miseros ct dlgnos fletu existimari (5). Hoc enim pejus est ; imo (6) i!Iud pcnllus malum non est; nam malum pali, malum non est ; sed malum facerc, malum est. Idco maloruni susten- tallo coclorum rcgna nobls polllcclur, malorum vero com- mlsslo gehcnnam mlnalur ct tormcnla promlllit. « Beati , nlnquit (7), qni pcrsccutloncm paliunlur propler justi- »liam\» Videle crgo, fralres, quod regnum ccelorum re- cipiunt , qui pcrscculloncm paliunlur, et accipiunt illud. il. Altcndile igitur, fralrcs , quod, ut vobls diximus ,
• Mallh. XXVI, 38. — 2 iVIarc. xiv, 18. — 3 Malth, v, ro.
(i) Cod. lameritare. -~ (2, fJ est condonaverat. — (3j Haec desiint in Chrysostoaio, et a Irausiatore fueruut uiale superaddita. — (4)Cod. docens. — (5) Id. extimari. — (6) Id. male hoc cniin priiis cst Jesus. — (7) Id. denique.
a38 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
omnls Chrisll aclio , nostra est inslruclio. Nani solo verbo poierat se jnvare. Numqnid et ipsi Jud?Gi non (i) cecide- runt relrorsum? Noluit cnimsc juvare, nos docens pcrhoc utnoscirca adversarios nostrosiracundiam temperemus (a), ct eoruQi mala doleamus ut propria. Illi enim vere mala patiuntur, qui nohisinmente insidiantnr adversa ; sed pro illis divinam clementiam exorare dehemus , ut simus filii patris Jesu Christi. Assidua cnim persuasione verba mea , quojso, cordibus vcstris inhacrcanl (5) , ut continualione sermonis , in pecloribus vcslris ira suhlala . furor beni{j;ni- talis (4) rcmedio teinperetnr. Nam Chrislus non tantum inimicis noslris consuluit , sed et nobis voluit essc consul- tum , cum jussit ul (5) adversariis noslrispeccala laxemus. Audi Hcli dicentom ad filios suos : «Si pcccavciit homo ia Dhominem , orabunt ad Dominum ; si vero (6) ad Deum »peccaverit, quis orabit pro eo '? » Dimittite, fralres, cen- tum denarios in prffisenli, ut in fuluro decem millia talenta vobis dimillantur.
III. Scd nunc , fratres, si placet , ad passionem Christi redeamus. Nam cum Dominus in domo Simonis recumbe- ret , qui annis triginta tribus leprosus fuerot , accessit illa merelrix Maria , soror Lazari , qure licet ditissima esset , erat tamen in civitate peccatrix , in tantum quod publice prostituta , vili conlenta nobilium pretio , inoUia sui cor- poris paleretur (7). Dilaniala quippe erat , sed minime sa- liata ; prodiga erat, quia si recipicbat , longe plus retri- Luebat. Accessitergo ha?c mcretrix, alabastrum (8) inma- nibus portans, et caput, postquam ad pedes flcverat , oplime unxil. Non hoc semel fecissc credendum est , sed et ScTpe. Grandem fidem, multam reverenliam , et miran-
* I Reg 11, 25.
(i) Deest non iii cod. juxta morem. — [2) Cod. umperemtir. — (3j Id. inhcerent. — (4) Id furoris benignitas. — (5) Haec xerhdi jussit ut , desaiit in cod. — (6, Haec ultima verba si vero eti-. desiint in cod. — (7} Cod. patiebatur. — (8) Id, vas alabastrum.
I
SKIIMO XLV, DE PASSIONK UOMINI IX. 2^9
dam corroptionem Maria oslcndil. Paulo anle meretrix fuerat, ct subito pudica proccssil, cl curva , verecundia plena, doinum convivantium inlrans, ad portum sereni- lalis pervenit, ad pedes retro sc prostravit, capitis pedes extergere ccepit (i), ct sic Magistrum pascebat, sic eum consolabatur. Dum enim haec mulier lupanar exivit , tunc discipulus infernum inlravit. Duni enim merclrix morcedem corporis capiebat , tunc discipulus pretium sanguinis jam expeclabat; dum illa pedes osculabatur, ut veniam reci- peret , tunc discipulus osculabatur, ut proderet. Ideo dixi, «Tunc , » ut non Magislrum infirmilalis accuses, quando discipulum reperis prodilorem, Magister enim virtutem doctoris ostendit, qui eliam (2) meretrices ad obediendum suo magisterio convolare profecit. Meretricis enim morem voluit mutare, sed discipulum uonpotuit rctincre, (|uia vo- luntas creata in nulla sui actione potest mutari ab aliquo, nec a Deo (5), stantc libcro arbitrio. Non enim poluit dis- cipulum liberarc, quia discipulus noluit ; voluit meretricem liberarc, quia ipsa se sponle obtulit et voluit.
IV. Abiit ergo latro ille videns unguenti perditionem. Non invitatus, non coactus , non adulatus , non minatus, non neccssitatc constilutus , spontc processit ad sacerdo- tes. Clam procedens intravit ; propria malignitale consi- lium eorum fortificavitdicens, omnino csse possibile Chris- tum capi ; dicens , ut arbilror, fratres: « Quid vultis mihi »dare'?»Dic, oJudas prodilor, quis te hoc faceredocuit? quis doctorum hoc libi demonstravit ? quis discipulorum
* Malth. XXVI, 14.
(i) Cod, absurde cjmbaliim Pelriis percutere fecic; nisi suppona) legen- dum contra omncm Scri[(tuia) ralionem , cjmbahim plectro percntere fecit , aut coepit. — (a) Cod. qiii citm. — (3) Haec prorsus falsa sunt , qiiia Deus per gratiam mutare potestcor peccatoris, quin liberum destruatur arbitrinm. Facere poterat , ut quod nolebat discipulus , attractus gratia libentisiime vellet ; nec voluit merelrix, nisi quia gratia fuit attracta. Haec in Chrysos- tomo Don legnntur.
24o S. ADGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
Christi hoc ostendit ? numquid et Magister divitias tecon- teinnere non prrcdicavit ? numquidnoncuncta despicere te docuilPnumquid non aurum cl argcntumporlarc le docuit? Cur ergo Magistrum vendis ? NuuKjuid maUim tibi fecit ? numqnid non s.Tpc tc cxcusavil? numqnid non multa mala libi dimisit ? Scinper cnim te supcr alios admoncbat, quia pkis ct snper alios iudigebas ; semper suadebat , semper omni j.lnflio sanare lc cupicbat; et tu dic'S lanquamLcgis zclalor : Occidalur Magistcr, quia malus est. Sub hac spe- cie inlravit ad cos, oslendens se esse zelatorem Legis; et subjunxit : «Qnid vullis mihi darc, ct cgo cum vobis tra- » dam ?» O verbum tolius superbi ! et tradis oum qni cuncta creavit ct conservat ; tradis eum, qui omnia hgat; tradis cum , cui omnia obcdiunt ; tradis eum qui dc-cmonibus im- perat , cui obtcmperant maria , cui omnes subjaccnt po- tcstates.
V. Omnia enim vcrba Magistri respuit , omnes Domini sermones contempsit. Christus enim cautio est , et me- retrix testis est, qute de sua fuit libcratione sollicita. Nori enim de lua liberationc despcrare adhuc debebas (i) , o proditcr; nam paulo ante meretriccm vidcras, et septem daemonia ab ea expulsa audicras. Cur ergo ad pietatis fon- tem redire timcbas?Ltrumque enim, fratrcs, pcriculosum est et confidenlia et dcsperalio ; nam confidenlia scilicel (2) slantem evcrtit, et ilerum desperalio post lapsum nonpcr- mitlit (5) consurgere. Idco « Qui pntat se stare , caveat ne «cadat*. » O homo , debes cxemplum utriusque personae aspicere. Discipnlus cnim pulabat sc slarc, et ecce quo- modo cecidit; merctrix cecidisse arbilrabatur,et ecce quo- modo surrexit. Non crgo dc bonis procsumere debemus , nec dc malis dcsperare.
YI. « Quid vultis mihi darc? » 0 mcrcator pessime (4),
* I Cor, X, 12.
(1) Cod. sed desperatione debcas. — {i) Id. dispUcet. Forte melius legen- dum virum licet stancem. — (3) Id. permisit. — (4} Id. pexime.
SERMO XLV, DE PASSIONE DOMINI IX. q/jI
cur non recordaris , quid fecit Magister languentibiis? cur mortuorum resuscitationem non recordaris ? cur benefi- ciorum tibi illatorum non meminis ? Has vices persolvis? haec beneficia Magistro recompensas? hoc ipsi (i) persol- vis ? 0 Quid vuUis mihi dare ? » 0 falsa cupiditas prodito- ris ! Cuncla cnim mala cupidilas procreavit. Hac affectata, Magistrum tradidit Judas; nam cupiditas hujusmodi sorti- tus est naturam; captas animas retinet, et omnibus alli- gatas nodis astringit, etDei (2) in cunctis oblivionem ponit, et alienationem mentis diu noctuque imponit. Et Judas captus cupiditate, beneficia cuncta respuit, et gratiae (b) apostolatus oblitus est , phrenesi impeditus cupiditalis. Et ideo Paulus radicem omnium malorum cupidilatem merito appellavit*. Sic enim per avaritiam proditur (4) Dominus; sic in horto capitur, ut peccatum quod in horto Paradisi Adam commisit , sua captione deleret (5).
VH. Sed dicet quis : Cur Deus a tanto vitio non retraxit Discipulum? quia, ut diximus, non potuit ipsum retrahere invite (6j. Ipsa enim Deus bona et mala in nostram poles- tatem et electionis liberum donavit arbitrium. Ideo invitos nou cogit , sed volentes amplectilur. Quis ergo Christum accusare prjesumet , quia Judae cogitationem non mutavit adversam ? Nam mentis malitia necessilate non toUitur, si sponte omnia qu£E meliorare animam possunt, odisse cog- noscitur. Et si remedium respuit, nonmedici culpa(7),sed vitium est languentis. Dixerat enimDiscipuhs Medicus ani- marum , quomodo eum tradere debebat. Infernorum tor- menta saepe praedixit, et ccelorum regna saepe repromisit; pedes post Petrum ipsi (8) lavit, ante ipsum se genuflexit,
• I Tim. VI, 10.
(i) Cod. sibi. — (2) Id. Deum. — (3) Id. gratia, et deinde cupiditate.
— (4) Id. perditur. — (5) Id. delectet. — (6) Vide dicta siiperius; non potest retrahere invite , sed facere potest ut 'velit. — '7) Deest culpa iu cod.
— (8) Cod. sibi. Haec non leguntur in sanclo Chrysostomo, sed pedes ejus ut et aliomm abluit.
cxxxi bis. 16
24^ S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
quosetlam pedes osculalusfuit ; admensameum secumvo- cavit , nihil omnino (i) ]\Iagister praeiermisit, nihil omnino pro Discipuli salute faciendum (2) reliquit ; sed oninibus admonilionibus conculcatis, proditor ille malignus emersit.
VIII. Et dum iret ut proderet euro , ct Discipuli dixe- runt : « Ubi vis paremus libi edere pascha ' ?» Isti soUiciti erant parare , ct ille soUicitus erat proderc; ipsi cupiebant comedere agnum, et ille cupiebat prodere Agnum ; isli festinabant congregari , et ille disgregareeos cupiebat; ipsi boni , et ipse pessimus. Dicunlergo Discipuli : « Lbi vis ul » paremus tibi comedcre pasclia ? » Non enim Salvalor do- mum propriam habuit , ubi caj)ut reclinare posset^ ; ideo dicebant Apostoli : « Non habes domicilium ; non habita- culum , non susceptaculum tibi est.Ijbi ergo vis , ut pare- mus tibi? dO Christiani, atlendite ; o divites et polentes , quibus in domibus deauratis cura est habitare, attendite et considerate, utrum filii Christi et discipuli. Ecce enim qui cuncta creavit propriam domum in muudo non dig- uatur habere, et nos miseri non solum domos, sed alta pa- latia ; non solum palatia, sed turres excelsas pelris qua- dratis et auro a foris perornatas. Numquidet sicChristus? Cognoscite ergo Christum omnium Dominum , qui locum ubi caput reclinaret non habuit. Omnes enim illi qui pau- pertalem Christi non amant , regnum coelorum non con- sequenlur.
IX. Paraverunt ergo Discipuli, Petrus et Joannes (5) , in crenaculo David prophetai,etconsummata coena (4), reces- sit prodilor a {idehbus,et docuit Jud;eos (5) quomodo enm caute ducerent, cum faculis , et fuslibus et lanlcrnis tan- quam latronem (G). Occurrit ei Dominus, ct ait : a Ouem oquierilis^ P » Accessit crgo filius iniquitalis , et osculalus
' Matth. .\xvi, 1 7. — 2 id. vur^ ^o. — 3 joan. xviii, 4,
(i) Cud. nihiloininiis t'l sic duinceps, — {2) lii yicnciiiin. — (j) Haec et cselera apud Clirysostumimi iion leguntur. — (4) Cod. uialc n cKiia, — (5) hl. €t doccis Jiiciteis, — (6) Id. ad latronein.
SERMO XLV, DE PASSIONE DOMINI IX. ll{^
esl euoi. 0 vilanda proditoris perversitas ! o detestnnda iniquitas ! o nefanda IVaternilas ! o pcssima (i) libalio , in qua sub vullus hilaritate pallialur iniquitas ! o nefanda fraternitas ! Tales sunt sacerdotcs et pastores qui praesu- munt Christum osculari in altari , quibus labiis osculantur labia foeminarum. Isti sunt intimorati Israelitae , quorum falso testimonio Nabolh* injuste lapidatur (a); isli sunt se- ncs pessimi (3) , diebus malis veterati , sanguinem justnm condemnantes^. Talcs Christum capiunt , et faciem ejus conspuunt; tales etiam sunt, qui praesentiam gratiae ejus respuunt, colaphis cum cedunt , qui suos honores ei proe- ferunt. Qui sunt enim illi , qui Christum percutiunt , nisi qui honoribus ecclesiaslicis illicitc praesunl ? Talos clamant : 0 Propheliza nobis , Christe , quis est qui te percussit '. » Tales proximum perculiunt, Chrislum tradunt, Christum vuinerant, ejus pallium rccipiunt. Talcs appcllantur cus- todes murorum ; isti praelati sunt supcr muros Jerusalcm posili, ul custodiant, nec taceant laudare nomen Domini : et ccce non laudant , sed blasphemant ; non custodiunt, sed dormiunt; non claudunt, sed aperiunt ; isti sunt , qui Christum percutiunt, honores ecclesiasticos procurantes ; non prodessc, scd praeesse obsequiis indignis , precibns inhonestis , imprecationibus iniquis usurpant et rapiunt. Sed percussum vulnerant , dum indignc ministrant, Tunc pallium auferunt, dum indigni (4) Christi palrimonium illicite expendunt; pallium enim brevc est , et utramque parlcm corporis fere cooperire polest; sic enini Christipa- trimonium expendunt. INon enim sufQcit parenlibus, divi- libus et pauperibus, sustentandis. Patienter tainen Domi- nus tales sustinet, et patienter adhuc, ut convertantur, amicos eos vocat, dicens : « Amice , ad quid venisti\^ »
» I Rej;. XXI, i , et seqq. — 2 Dan, xut, 2, et seqq. — 3 Mutlli, xxvi, fiiJ. — '* Iljiil. 5o.
(i) Cod. pe:rinin. — (2) IJ. lapidatiis. — (3) Irl, pro.ximi. — (4) M. indigne.
16.
u']'l S, AUGLSTINI EIMSCOIM APPENDIX.
X. Ecce Vcrbdni inaiisiicliiin; proclitoreni ;iuiicnm vo- cal. Sed quare aaiicuni vocal , nisi ul non dcspcrelur? Quasi dicat Salvator: « 0 discipule. eccejam pecuniaui re- cepisti;eccc jam me in manibus peccatorum posuisli;ecce jam obviam tibi veni , amicum adhuc te voco (i) , in amicum tc habere desidero; plus doleo de tua perditior.e, quam de mea passione.Obsecro te, deprecor te , ut rever- laris ad me , quia « Amore tui langueo',» amore tui allli- gor, amore lui contremiscere non fatiscor. » Sed quia noluit benediclionem , « Abiit , et laqueo se suspendit''. »Jesum autem capientes , eum crucifixerunt, cujus patientiae et passionis participes nos faciat ille qui regnat in eeternum. Amen.
,^ . ix^V^/wVvVVvVV VVVVVVVVV VVVVX^VVVV VVV VVVWVVVVV^rt VV\\V\ VVV VVV VVV V\^ VV'* SAA^ w«w\
SERMO XLVI.
De Cruce.
Educitfirhic sermo ex Bibl. ^dil., cod. x, fol. 26. Qui ante et postea legimtur, licet hahennt sancti Augustini no- men, ad sanctumpertinent Chrysostomum. Hunc autem apud eum non i/ii^eni. Sit tamen propter codicis minimam auctori- tatem in appendice post prcecedentem.
SYNOPSIS.
l Christus moriens nobis spem resurrectionis attulit. Il.Crux arbor sancla et fcecunda. III. Est etscala sancta, quae per mys- ticos gradus diicit ad ccelos. IV. Non desperandmii , modo ad- sit bona voluntas.
I. HoDiE memoria fidelissima? crucis, fratres charissimi,
» Cant. II, 5. — 2 Matth. xxvu, 5. (i)Cocl. volo.
SERMO XLVf, I)E CKUCE. q/(5
pcr tolum muiulum recolilur, quia tolus munclus per cru- cem magnifice liberalur, el quid(|uid in laude crucis cani- tur, Christi praeconium eiricitur. Qui enim C-hrisli crucem dignelaudat, Christuminea passumdigne praedicat. Recle crux ista fidelis est , et spes resurgendi noslra esl. Dcscen- dit igitur Dcus naluram humanam assumendo, ul naluram humanam pcr crucem redimeret. Si Angelos reciimerevo- luisset, angelicara naturam utique assumpsisset; sed quia solos homines dignos redemptione cognovit, ideo per gra- tiam suam , naturam liumanam et servilem personam ra- tionabiliter assumpsit, ut ita (i) morlc destructa , nos per crucem salvaret. Cum enim audio Christum ad mortem crucis descendisse , et tertia die resurrexisse, o quam grandis spes resurrectionis inme roboratur ? Sed dicet ali- quis,quiaDeusomnia facere poterat, idcoresurgere optime, quando voluit, potuit; sed ego fragilis et carnisconditione prasgravatus , quoniodo , si mortuus fuero , resurgam? O homo, qui talia loqueris vel cogitas, scias quod hanc de- bilitatem (2) cunctis fidelibus Salvalor abstulit , carnem fragilern assumendo ; nisi enim Salvalor in corpore meo hostem meum debellasset, nuUam fiduciam mihi contu- lisset. Numquid Christo resurgenle, mulla corpora Sanc- torum non (3) resurrexerunt? numquid non et multis ap- paruerunt?
II. Ergo Christi crucem praedicemus , et laudemus , et tanto sacramenti signo nostra corda muniamus. Sive co- medamus , sivebibaraus , sive loquamur, sive dormiamus, sive vigilemus, sive pergamus , sive stemus , in cunctis quae agimus, semper Chrisli crucem feramus, et sic armal/ defensemur ab hosle maligno. In illo denique ligno agnus ille decoctus fuit ; ideo arbor alta et bona fuit : bona quippe foliis, bona lloribus et optimafructibus. Folia enim crucis verba sunt evangelica. In his enim verbis invenimus, quod
(i) Cod. in. — (2) Id. dilectionein, — (3) Deest in cod. non post num- quid, et sic deinceps.
2^6 S. AUGL'ST1NI EPJSCOPI APPENDIX.
qnaciinKjue hora pcccalor ingeniuerit, niisericorcliam con- sequelur. Ecce quara preliosa sunl hujus arboris folia. Islud est ilhidfoliumquod non fluet in aeternum, Nos folia hujus arhoris sunuis quanuliu vixerimus, el iu cruceperse- verantes , per opcra ad fructum, qui esl Christus , perve- niemus ; non tamen nostris raerilis quibuscumque ornali sumus, sed sohuu per graliam. Ihcc igitur vere cst arbor grandis, et ornata fohis, floribus etfruclu suavissimo. lliec virga vespere arida, id est (i), in antiqua Lege arida, sed mane, cum (2) Filius Dei descendit adnos, ironduit, flo- ruit et fructum fecit amygdala (3) ; in lanlum ul haec virga tempore passionis aruerit, ut non esset in ea species neque dccor* ; sed frondcs protulit , cum Apostohs resurreclio Chrisli nuntiata fuit ; floruit, cum Ciiristus suis (4) Apos- lohs apparons corporali pracsenlia eos laelificavit; peperil amygdala , quando Spiritus sanclus super eos descendit.
III. llaec igitur est scala peccalorum, per tjuam Christus rex ccelorum ad se traxit omnia ; haec est scala per quam Christus coelos ascendit. Sed quibus gradibus videamus ; utique paupertale , patientia, humilitate, obedienlia , ut sua paupertate nostram miseriam debellaret , sua patienlia ad mansuetudinem nos provocaret, sua humilitate (5) nos- Iram superbiam confunderet, sua obedientia primiparentis inobedientiam deleret. Nos igilur, fratres, caput noslrum intueamur, et « Sicut ipse ambulavit , sic ct nos ambule- »mus*. «Plures enim gradus in hac scala Deus Pater inse- ruit, per quos ascendere possunt fortes et debilcs , juvenes etseues, donec Deus deorum in Sion videre mereantur'. Si quis euim fervens vel robustus est corpore , in ordine duodecim gradus ascendere debet , quoadusque perveniat adiIlam'iPerfectamcharitatem,qua3forasmittittimorem';9
' Isai. r,in, 2. — "^ i Joao. 11, 6. — 3 i>sal. r.xxxui , 8. — ^* i Joan. IV, 18.
(i) Cod. et. — (a) Id. dum, et sic inferius. — (3) Id. amindola, et sic dcinceps, — (4) Id. ait. — (5) Id. male addit ut, et sic deinceps.
SERMO XLVI, DE CRCCE. 2^7
qul vero carnis pondere prajgravatus , istos ascendere ne- quit, salleai octo ascendal , quos iSanctus ille Ezechiel proponit*. Sed si quis islos ascendcre non potest, salteni quatuor, quos David insinuat , dicens : « Qnis ascendet in «nionlem Domini , aul quis slabit in loco sunctoejus^ ? » Sed eccc quos qualuor jjradus tibi assignat. Prinius est , « idundo corde ; » secundus, « Innocens manibus ;» tcrtius, « Qni non acccpil in vanuui aniniaui suani , » sed iVuclifl- cando do virtutein virtutein ; ct quarlus esl, a (}ni nou jurat »in dolo proxinio suo \ » Conqucrilur etiam quis , et ex- cusat se adhuc non posse istos asccndere. O pcccalor, sal- tem duos ascendere , si vis ad vilam iugredi , libi necesse esl ; scilicet « Diliges Dominum Deum luum , et proximuuj r tuum , sicut le ipsum : hoc lac ct vives''. »
IV. Sed adhuc dicet quis : Ego miser cor])orea intirmi- late gravalus sum , in dccrcpitale posilus sum , aiTiisi flo- rem juventulis meae , Deum in nullo cognovi , totom tem- pus meum consumpsi Itixuriose viveudo , nihil aliud niihi restat , nisi ul moriar, ct« Dcscendamin prorundum quasi »lapis* ; iquomodo ergo Deum diiigerc possum ? quomodo proximum sicut me ipsuui ? numquid ad Deum diligen- dum (i) suflicit lanlum crederePQuid enim est Deum di- ligere, uisi amore sui omnia contemnere? ut quod (2) amatur, ametur in Deum ? quid est Deum diHgerc , nisi omnia , quoc prsecipit, observare? Sed ego miser iiifirmi- tate gravalus , operari aliquid quomodo possum ? iNihil jam mihi remausit, nisi tantum voluntas. Quid ergo de me esse poleril, nisi quod sine reuemplionc adTartara desccmiam? O homo , obsecro , ne dillidas, ne desperes. Deprecor le, ne excidas (5) ab omni expeclationc. Cupio autem (4) et hortor, ut etiam (5) sic ex infirmitate gravatus , nou per-
• Ezcch. XI,, 3i, et seqri. — 2 p^gl. xxin, 3. — 3 ibid. 4. — < Mallb. xxir, 37-39. — * Exod. XV, 5,
(i) Cod. Deitrn diligere, — (2) Id. et quid. — (i) IJ, coufidas tc, — (4) Id. tamen. — 5) Id. diim, et deinde in pro ex.
a48 S. AUGUSTIM EPISCOPl APPENDIX.
gas (Ohaec omnia dicere. Peccala lua confiteri, obsecro , ne g;raveris , qnia ecce jam lempus amissum recuperas conlitendo peccalum. Ovem perdilam jam invenisli (2) , ccelorum civis jam factus. Deus qui le sanguine suo pre- tioso redemit, licet oflensus fuerit pei" te , tamen adhuc pulsat ad te, adhuc interpellat ad Patrem pro te , adhuc valde diligit te, adhuc desiderat te. Gave igitur et vigilan- tcr attende, ne diffidas ab eo. Ecce jam brachia extendit ad le , jam caput inclinat ad le , jam manus perforatas et pedes et latus habet pro te ; multa enim passus cst pro le. Numquidcupit dimilterete? Absit. Ecce , ut asseris, nihil tibi remansit , nisi tanlum voluntas. Confide ;adhuc mag- nam habes haereditatem, magnam habes possessionem. Esto vir fortis; nihil enim Lalroni in cruce pendenti jam remanserat, nisi voluntas, et ecce quam dulciter ipsi (5) Paradisus donatur. Solummodo bona voluntas iibi infir- nanti reqniritur. Sufficit enim bona vohmtas cum confes- i'one el peccatorum dolore , quam si quishabuerit , ad sa- lutem ipsi sufficerepolerit. Ascendamus ergo, fratres, dum vivimus, gradus crucis et bonorum operum; ascendamus ad poenitentiam , dum tempus habemus, «juia nescimus utrum juvenes vel senes mori debeamus, subito vel mora , in lecto vel in campo , in igne, vel in aqua , vel gladio. Ergo ascendamus, in bono opere perseverando ; et qui la- borare non potest, saltem in bona voluntate permaneat , auxiUante Domino noslro Jesu Christo , qui cum Palre et Spiritu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
(i) Cod. qiiiescas. — (2) Forle ovis perdita , jam invenlus fitisCi; calorinn civis jam factus es, — (3) Cod. sibi , et sic deiiiceps.
SERMO XLVII, IN DIE PASC. III, DE RESUR. DOM. I^g
SERMO XLVII. In die Paschae lll, de Resurrectione Domini.
Hic sermo , prceterquam quod educitur ex Bibl. j^diL^ cod.Tii,Jol. 2o b, muUa continet temere dicta, quce sancto Augustino nullatenus conveniunt. Ponatur in appendice post sermonem supplementi primi iv, cum numero in die Pas- chce XV.
SYNOPSIS.
I. Infesto Paschaenobislaetandum. II. Apparet primo Matri, mcestorum consolatio. III. Et Jacobo jejunanti. IV. Et Mariae peccatrici. V. Et peccatori Petro. VI. Confidant et imitentur peccatores.
I. Ga.ude et laelare , o alma mater Ecclesia , et per om- nes vicos tuos festivum AUeluia solemniter decantetnr*, quoniam « Resurrexit Dominus vere% et sedit in medio » Discipulorum suorum , et dixit : Pax vobis '. p Laetare ergo, o Jerusalem, et (i) convenlum laetitiae facite omnes qui diligitis eam. Gaudete in laelilia omnes , qui in trislitiafnis- tis , et fugiat a vobis omnis dolor, quoniam dies boni nuntii jam advenit , in quo Deus et homo , morte destructa , re- surrexit a mortuis. Vide ergo , o anima , no fleveris , quia ecce «Vicit (2) leode tribu Juda,et radixDavid^.nHsec est enim dies in qua est Dostra salus consummata. aExuItemus
* Tob. xiii, 22. — 2 Luc XXIV, 34. — 3 joan. xx, 19. — ■* Apoc, v, 5, (i) Cod. in. — (2) Id. venit.
25o S. ADGDSTINI EPISCOPI APPENDIX.
» ergo et laclcmur in ea'. » ILxc est enim dies, quam Deus nctbis exhibere dignatur. Haec est eniui dies fonlalis bene- volentiffi (i) , triumphalis victoriae, proecordiah's lcetitiae , spirituaHs inteUigentiae. In hac enim die collatum esse cog- noscimus sublevamen peregrinantibus , propositum adju- vamen decertantibus , ])ropaIatum solamen laborantibus , et amolum (2) velamen aberrantibus. Gaudete et Islamini, et per omncs vicos Jerusalem lestivum Alleluia canlelur , o peregrinantes, quia hodierecepistis lidnciam , decertan- tes constantiam , laborantes perseveranliam, conlemplan- tes relulgentiam. Accedunt peregrinantes ad fonlem bene- voientiae, utomnes rcfocillari valeantin suaperegrinalione, quia hodieresuscitatus apparuithomo i!le veniens die tertia de castris Saiil, veste carnis conscissa , et pulvcre huma- nitalis aspersus caput. Hic est fnimiileSanctus sanctorum, mcestorum consolatio , afllictorum recreatio, peccatorum confortalio, pupillorum solidatio. Ad quod designandum haec est dies , fcstum frondosae devolionis, sacrae commu- nionis , cerei magnae illuminationis.
II. Hauriant igitur mcesti aquas cum gaudio de fontibus Salvatoris^ rjuia hodie resnrrexit moestorum consolatio ; nam Mater moestissima ex Filii visione hodie consolatur.O quanta suavilate et hilaritate Salvator primo illi (3) appa- ruit. Nam ut opinor, fratres, quamdiu Christi corpus quie- vit in monumento, tamdiu Mater ejns Maria singultibus et suspiriis saliata est, et (4) sine potu etcibo, donec Filium resurrexisse vidit, perseveravit. Et dum sic anxie persiste- ret Maler (5) redemptoris, eccc mane diluculo Filius Dei et Virginis, sole splendidior, nive candidior, cunctis fre-
' Psal. cxvii, 24. — 2 isa,_ xii, 3.
(i) Cod. benivoleutice , et sic infra. ~ (2) Id. adinotum. — (3) Deest ///(' iii cod. Noii juxta Scripturarum testimonium asserere videtur scriplor, Christum Matri primo apparuisse , iit videre est siipra. Cretera mera sunt piae menlis somnia. — (4) Deest et in cod, — (5) Cod. unici ; et deinde et tcce.
SERMO XLVII, IN DIE PASC. III, DE RESUR. DOM. 25 1 cnndior, tanqnam viclor de bello, crucis vexillura uianibus bajulans, domumque \ irginis januis clausis inlrans, eam rcverenler salutans ail: «Ave lledcmptoris Maler el Virgo, quae sola primo digoa luisli viderc ccelorum Regem et Do- minumresurrexisseamortuis.» QuemMalerFilium inlucns, expandens manus cl brachia, clamare prce gaudio ccepit : « Bcnedictus Dominus Deus Israel, qiua visitavit et fecit » redemptionem plebis suac'. «Agile ergo, o devoli fideles, et fiducialiter adventum sponsi in hac valle misericC prcxs- lolemiui (i), quia Rex regum , priuiogenitus morluorum% in hoc paschali gaudio gauderc facit (2) exulantes. Expec- tent eum patienler pariter et ardenter aliquantuhim cum Maria, quia festinus occurret eis (3)sponsus, iteruni aspec- tibus angelicis consolando, ctlapidem corporahs obstacuH amovendo, quia hodie Chrislus resurrexit a mortuis, pri- mitiae dormientium'.
III. Hauriant afllicli in fornace ferrea recro^tionem , quia afllictorum consolator et tribulatorum advenit. Voverat euim Jacobus , frater Douiiui , se non comesturum donec a morluis resurgeret (4). Cui afllicto et famelico Dominus apparuit et dixit : « Epulare gaudens, frater mi, quia Filius hominis jam resurrexit. » Hsec est enim diesclarior cunclis, sanclior universis , de qua Dominus Discipulis ait : « Plo- » rabitis et flebilis (h) vos , et iterum videbo vos, et gaude- »bit cor veslrum*. » Haec est enim dies , in qua spoliatur i^igyptus, Hebraei liberantur de fornace ferrea , quibus in arido constitutis, opus erat servitutis lutum , later et palca in medio terra?. IgilurDominus egredilur iEgyptum resus- citatus , et sic Moyses assumptus de aquis Pharaonis pros- iravit exercitum.
IV. Hauriant peccatores spem et fiduciam , quia eorum
* Luc. 1, 68. — 2 Coloss. I, 18. — 3 i Cor. xv, 20. — ^ Joan. XVI, 20.
(i) Cod. preestolantes. — (2) lA. faciat. — (3) Id ei. — (4) H?ec non majorem habent auctoritatem ac pnecedentia. — (.'>j Id. ridebitis.
-25l S. AOGUSTINI EPISCOPI APPEEDIX.
confortator jamMarirepeccalrici apparuit; quae, utdiximus, vere peccatrix erat, iu tanlum ut publice prostitula , vili contenla prclio, mollia et sordida iu corpore saepe, licet non semper pateretur (i) , a qua eliam septem daBmonia ejecerat'; et tamen publice primo illi (2) apparnit. Voluit Deus per mulierem vilam denuntiare, sicut et ipsa primo denuntiatrix extilit mortis. Sciebat enim Dominus quod mulieres secreta male tenere possunt ; et si secretum est, mox prcTcdicatur super tecla. Volens ergo Dominus suam resurrectionem cito propalare , mulierem peccatricem , jam non peccatricem praeconizantem fecit.
V. Sed numquid et haec sola peccatrix extitit , cui Do- minus apparuit? Numquid et Petrus peccator non (3) fuit? numquid et non uxores plures ante Apostolatum habue- rat (4) ? numquid non et ad vocem ancillae per Deum coeli juraverat, quod Jesum non noverat^ ?numquid non et per illum quii,egem Moysi dederat, quod non noverat hominem? Et tamen tribus anniscum Chrislo jamsteferal. IdeoJudaei jam credebant Pelro, ex quo tam fortiter jurare coepit ; ideo Petrus securitate armatus, quia negando clamaverat, ut eum omnes bene audirent , ausus fuit intrare, ubiDeus erah Et tunc Dominus aspexit, Petrum , corde ipsi dicens : aPetre,aspiceutrummecognoscas; nonenim tenegavi,dum esses in mari. » Et lunc Petrus exivit, et flevit amare*. Sed gaude, o peccalor, quia licet Petrus peccaverit , et multa mala couimiserit , hodie tamen inter caeteros, et super cse- teros , a Salvatore nominatur :«Dicite, inquit (5) Disci- »pulis elPetro",» qui caput est Apostolorum , quod non desperet de peccato nuper commisso.
1 Luc. viti, 2 ; Marc. xvi, 9. — 2 Matlh. xxvi, O9, et seqq. — ^ ibid. 75. — ■* Marc. XVI, 7.
(i) Cod. potiebatiir, — (2) Id sibi. Videtur oblitus auctor se paulo antea dixisse Chri-.tuin primo sauctae Matri apparuisse. — (3) Deest juxta moretn non in cod., hic et infra. — (4) Haec calumniose dicta ia sanctum Petrum , ile quo nihil tale nobis trausmisit cerla traditio. — (5) Id. quia dicite.
SERMO XLVIl, IN DIE PASC. III, DE RESUR. DOM. 253 VI. Ecccenim, fralrcs, duopeccalores, quorum quilibet graliam magnaui recepit : nam Maria videl el denuntiat , sed et Petrns se nominari aeslimat. Eia ergo, o peccalores, quid agitis ? quid amplius dormitis? cur pigrescitis? Ecce enim Salvalor pro vobis (i) morluus est. Hauriatis ergo spem , hauriatis aquas ; flete amare cum Petro , rigate Chrisli (2) pedes cum Maria. Faciamus quod Maria fecit : emil enim aromata, et venit ungere Jesum*. Numquid venit , ut resuscitaret ? Scimus enim, quodresuscitare nos- trum non est , sed bcne ungere nostrumest. Emamus enim aromata cum tribus mulieribus; tres enim mulicres sunt mens, manus et lingua. De his enim , ut arbitror, Petrus a Domino mandatum recepit : « Pasce, inquit, mente, pasce ore, pasce manu (3), id est, opere. » Pasce tu ergo animum tuum ct proximi, oratione, pasce verbo et exhortatione , pasce exemplo ct exhibitione. Quarat ergo mens vestra aromata compassionis, quaerat aromata rectiludinis et jus- titiae, quaerat etiam aromata discretionis et perseveranliae. Sic enim fecit Maria; sic et perseveravit, et perseverando vidit et invenit, quod (4) concupivit; quem etiam videre nos ipsos ipse idem faciat qui cum Patre et Spiritu sanclo vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
1 Marc. XVI, i.
(t) Cod. nobis. — Ta) Id. sibi. — (3) Unde haec auctor mutuatus fuerit , prorsus nescio , nisi quod sic triplicem Christi vocem velit interpretari. — (4) Forle quem , ut recte dicfa concordeut.
254 *• AUGUSTINl EPISCOPl APPENDIX.
SERMO XLVIII. Iii die Paschae IV, de Resurrectione Domini.
Educitnr ex ejusdem Bibl. /Edil. eodem cod. x , /ol. 3 1 . Sit hicsermo cum cceteris in appendice , post prcccedentem , cnm numero in die Pascho' xvi.
SYNOPSIS.
I. FestiPaschalisljetilia. II. Postquamquinquiesapparuiiset Ciuistus , sexta vice Thoniae se manifestat. III. Cur Christus voluit se tangl a Thonia , non autem a IMaria IMagdalene ? IV. Qui suut hi ad quos Dominus dignatur intrare ? V. Apostolos imitemur.
l. HoDiE , tralres charissimi, omnia quoe leguntur, om- nia quae praedicantur, cum omni laelitia audienda sunt , quia ecce jam ■< ^ etera transicrunt, et ecce nova faclasunt »omnia'.» Haec cst cnim dies magnae novitatis, quae non inveterascit. Ideo dies Paschae dies boni nuntii est; ideo, fralres, hodie silendnui non est. Sed si lacere voluerimus, merito arguemur. Nam hodie loculi snnt coelorum cives , terra Iremuit praj gaudio et exuUavit, morlui resurgeules resurgentem crucifixum magnilicant; sol clarior apparuit; Infernus ululando , quod suum nonest, emitlere valdcfes- linal. Omnis enim creatura Creatorem hodie resurrexisse a mortuis manifeslat. Numquid et nos lacere debemus?
» a Cor. V, 17.
SERMO XLVIII, IN DIE PASC. IV, DE RESUR. DOM. 9.55 II. Annuntiavimus (i) enini hodie quinquies Doininum nostrum apparuissc secundum Evan^^elii verbum : primo Mariae' flenti ad monumentum (2), secundo cidem et aliis duabus mulicribus, nuntiantibus et redeunlibus a monu- mento ad Discipulos; tertio Petro; quarto Discipulis cuntibus in Emmaum ; quinto ipsis reversis in Jerusalem, absente Thoma'"'. Sed quia hodiesatis de his audislis, ideodesexta apparitionedicerc non pigrescat. Nam post diesocto in Je- rusalem Discipulis apparuit, Thoma praesente, etolntravit »januis clausis, et stetil in medio eorum, et dixit : Pax jvobis'. o Sed si quis philosophorum, inimicus virtulis , proesumpsit petere, quomodoChristus januis clausisadDis- cipulos intrare poluit , dicat , obsecro, mihi paganus ille, quomodo et idem Deus et homosupra mare siccis pedibus ambulavit. Numquidnon(3) etmare etomnia obediunt, tan- quam factori et creatori cunctorum?« Intravitenim januis »clausis,et stetit in rncdio, etdixit: Pax vobis. «Porrexitet dedit id , quod estsummum bonum bonorum. Deinde ait Thomffi : Accede, et « Mitle manum tuam in latus meum , > et vide " , » et palpa , si sum ille , qui te elegi de muudo. Et ait Thomas : «Dcus meus, et Dominus meus'.^
III. Sed dicet quis : Cur permisit se tangi a Thoma , et a Maria se tangi non permisitP Cujus rei causam hanc esse decerno. Nam Maria abundavit in fide; stalim audiendo in horto voccm Domini, dixit illa : « Vox Domini est; «statim videndo cognovit , et pra3 gaudio cum amplecti et stringere vohiit, non quod dubitaret, sed utconsohTretur tactu, sicut consolabalur auditu el^visu. Vel aliter, quia omnia Chrisli actio nostra esl institulio , noluit langi a foemina , ut et
' Joau. XX, II, et seqq. — 2 l^c 3^x,v. i^ et seqq. — 3 Joaii. xx, afi.
— ••ibid. 27.— SihiJ. 28.
(ij CoJ. annuntiamtis. — (2} Lcgitiir hic liimine iiltiino, aiit potiiis Luc(e ultimo , quae verba nihil aliiid esse videiitur, quani indicatio qujedam caniiis, a quo liuic fuerunt decerpla. Prima tameu appaiitio narratur apud Joannem,
— (3) Deest in cod. non more solito , ct deinde sibi pro ipti.
256 S. ACGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
nos ipsos tangi ab eisdeni non permiltamus , quonsque as- cenderimus ad Patrem in ccelum. Pingatis enim fcminas omni sanctitate, ornetis et homines omni virlule ; nil pejus, nilmagisdubium.nilimperfeclius, nilmorliferiusvolentibus caste vivere, quaui habere consortium fceminarum. Noluil ergo Dominus tangi a Maria , ut nos doceret; voluit tamen tangi a Thoma , ut eum et nos illuminaret, quia non erat fidehs , sed satis incredulus. Sed poslquam tetigit , clama- vit et dixit : « Deus meus, et Doniinus meus. »
IV. Nos autcm , fratres, discutiamus et cogltemus , quod (i) jam Dominus intrare dignatur ad nos; non enim visitare etintrare ad omnes dignatur, sed ad bene operan- tes et perseverantes.Tales erant Apostoli , quia«Cum esset » sero die illa', etc. (9) » Quid per Sero , nisi tota vita hominis deslgnatur? Nam sicut per mane , principium operis, per meridiem mediumopus, sic per Sero finis ope- ris designatur, et tempus recipiendi mercedem est. Ad sic perseverantes Christus festinanter advenit ; tales visitat , tales confortat, talibus se sic manifcstat. Intrat et venit Salvator ad quiescentes , quia « Lna sabbalorum ^ » Apos- toli quiescebant; sic quiescentibus intravit ad eos ; sic se- dentibus, Spiritum sanctum misit ad cos. iNemo enim Christumvidere poteril , nemo Spiritum sanctum recipere, nisi fuerit mente quietus. Intrat Salvator, et visitat reclu- sos (3), quia januis clausis intravit.Tu ergo claudas portas corporis tui , oculos ab illicita visione, manus a prava ope- ratione , aures ab omni mala auditione. Fuge ad eremum , si in (4) mundo haec facere pcrtimescis , et ibidem beatus a Christo poteris (5) visitari, ut Pauluseremitarum pater. Intravit Salvator, et visitavit congregatos. Nam qui bene fortes non sunt, ad eremum fugere periculum est , si soli
• Joan. XX, 19. — 2 il)icl,
(i) Cod. sed. — (2) Id, et qtiid ^ pro etc. quid. — (3) Id. male ad re- clausos; et inferius pariter reclausos habet pro reclusos. — (4) Deest in apud cod. — (5) Cod. Beati... poteritis.
SERMO XLVIII, IN DIE PASC. IV, DE RESUR. DOM. ^5") itidcmpermanserint; qiiod si ccciderlnt , non babenl mox snhlcvanleni' : pcrrcclornin igilnr cst sohis in solilndinc hal)ilare. Congicgcmnr ergo simnlin nnnm, si dc nnmcro pcrfeclornm non snmus , cl sic virililcr pr.cliemur. Lna enim candcla cilo salls exlingnllnr, scd si nuill.T slmnl (i) accensac fnerint , dc levi sic cxlingni non possnnl ; et si oves congregalaj non fnerlnt , fi\cilius caj)iuntur a lupo. Inlrat Salvalor ct visilat timoralos; nam limidi erant, quia « Propter melum Judacorum^» valdc limebant. Oporlct igilur nos in cnnclis Deum tiraere, quia qui sine limore cst , numquid jnstificari poterit ? Per timorem enim con- cipimns sancta dcsideria , prolulimus sancta suspiria, et parerepossumus bona et pcrfecla opera.
V. Ergo , fralres mci , sanclos istos Aj;oslolos sic timo- ratos, sic rcclnsos, sic perseveranles , sic fidc iervenlcs , slndcamus seqni et imilari. Nnlli jam noslrnm, de catero, veritalis dnbium rclinqualur, vel igncranliiT lccn.s, vel er- roris casus. Comedit ct bibit, stelll et ambnlavit , loqui et tangi voluit. Omnes crgo sanclam fidem calholicam con- fiteamur, agnoscenles , amplcclentcs et observanlcs , cla- manlcs : « Deus mcus et Dominus nicus ! » quem videre nos faciat ille, qni pro noslra salute mori et resurgcre digna- ius est. Amen.
' Eccle. jv, lo. — 2 Joan. xx, tg. (i) Cod. insimul.
cxxxi bis»
258 8. AUGUSTINl EPI8C0PI APPENDIX.
SERMO XLIX. In die Paschaj V.
Habcs hitnc sermoiiem in Bihl. Mdil., cod. x, fol. 3i 6, de quo satis dictum est. Accedere videtur hcec homilia ad Origenis niethodum et dictionem. Sit in appendice post prce- cedentem , cum numero in die Paschce xvi.
SYNOPSIS.
I. Quomodo vetus Pascha celebrabatur. II. Christus verus ajjnus paschalis, cujus sanguine salvatur homo , et carne nu- tritur. III. Cuni pcenitenlia et bonis operibus acceclenduni. IV. Agnoscenda Christi divinitas , simul el humanitas. V. Vitia restringenda , mandataque Dei festinanter adimplenda. VI. Sic pervenitur ad veram felicitatem.
I. AuDisTis, fratres charissiml , qiiod ille sapicns Archi- leclns, vas electionis, vcrllalis pra?dicalor, ct doclor uni- versl mnndi , ct tnrrls forliludlnis Sion, nobls prnodlcavit qnomodo In noslro Pascha /\gnns Imnioialns est. Pcnsare ergo debemns , fratres, (jnid de Pascha Lex loqnatur, ut videamns snbliHns, an de Chrlslo dicta vldeanlur. Moyses qnlppe ait :« Snment de sangulne agni, et ponent super »nlrnmqne pcslem, et In superlimlnarlbns domorum, In sqnibus comedent illum , et edcnt noctc Ula carnes assas » ignl. Capnt cum pedlbus ejus et Inlcsllnis vorabilis, nec «remanebltexeo quidquam usquemane. Si quid residuum
SERMO XLIX, IN DIE PASCHiE V, 269
nfaeril, igne coQiburctis*. » Llbi et additur :«Siccome- » delis illum : rcncs vcstros accingelis , et calceamenta ha- sbcbilis, habontes bacnlos , et comedelis feslinantcr". » llrec autcm cuncla magnam ocdificationem pariunt.
II. Quis namcjue sit sanguis agni , non audiendo , sed bibendo didicimus ; qui sanguis supcr ulrumque postem ponilur, quando non solum orc corporis, sed cordis reci- pitur. In ulroquc enim posle sanguinem agni ponimus , quando sacramentum passionis iHiusmcnteet corpore digne suscipimus. Ideo insupcrliminaribus domorum poni debet. Et quid est, fralres, domus? nisi mens nostra dcsignatur, cujus domijs superliminarc esl ipsa inlenlio, quau pra3emi- nct aclioni ? Qui igitur intentionem suoc cognilionis ad imi- lalionem Dominica; passionis dirigit , in superliminare (i) domus sanguincm agni j)onit. In nocle quippe agnum co- medimus , dum in sacramcnto Domini passionis corpus accipienlcs , adhuc invicem noslras conscientias non vide- mus; quae lamen carnes igne assandoc sunt , quia dissol- vunlur carnes quas decoxerit aqua ; sed si assantur, robo- ranlur. Sic enim carncs noslriRcdemploris assalaj fuerunl in ara crucis, ctaruerunt tanquam testa ^ Quid namque lesta , nisi moUe hitum ? Sed igni ponitur, ut solidetur. \ irtus crgo Immanitalis Christi , vclni, lesta exaruit, quia ab ignc passionis usquc ad virtutcm incorruplionis crevit.
III. Scd sohi Rcdcmptoris noslri pcrcepla sacramenla ad veram purilatem menlis non sufliciuot , nisi ct l>ona opera conjungantur. Quid cniiu prodcst honiini corpus Domini pcrcipcrc, ct mores malos non corrigerc ?Ideosub- dit : «Azymos panes cum laclucis ogrcslibus'. » Vere azymospancsiUicomcdunt qui rccla opcra sine vana gloria faciunt. E rermcnlo namque Dco sacrificium imn)olat qui sacrificium de rapina parat, vcl qui sacrificium Deo cura
1 Exod. XII, 7, el scqq. — .2 Ibid. ii. — 3 psal. xm, 16. — "• Exod. XII , 8.
(i) Cod. uou habbt in.
»7-
"260 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
odio niinistrat, vel cnni inlenlione redeundi ad peccala consislit.Talcs vcro comednnt pancm snpramodum fermen- talum , dc quo ail Aposlolus : * Modicum ieruienlnm lolam «massam corrumpil*, »quia« Qui pcccat in nno faclus est jiomnium rcns''.» Allcndile i:;Ilur, fralres, a lali fermenlo PhariscTcorum , nc cum eisdem demergamini in profundnm maris. Laclncc vcro agrcsles valdc amarai sunt , quae apud Romanos indivia (AVf^ nuncupantur; carnes vero iigni cum lactncisagrestibuscdendacsunt. Ltquid perlactucos, fratres, nisi amara poenilenlia designatur? Ujc eniai lacincascorpus refrigerant, sed et panilcntia animam purgal; laclucochc- par emundanl, scd et pccnilcnlia animam K-clificat. Come- dendus est igitur ngnuscum laclucis agrestibus, ut ipsum digne sumere valeamus.
IV. Sed agni caro ncc cruda sumenda est , nec cocla in aqua, quia ipse Rcdcmplor nosler nec purus homo cxisti- mandus cst , nec pcr humnnam sapientiam qualitcr incar- nari potuit cst dispulandum. lloc aulem volcns Arianns invesligare, inter caelera mala , dixlt factam cssc animam hominis ex substanlia Dci; quod falsum esse omnino pu- tamns; nam Dei subslanlia nonmnlalnr, anima vcro ho- minisde bono in melius, el dc maloin pcjns quolidie mu- tari videmus. Pereat inlentio illa, qua3 in sacra Scriptnra fundatur (i),scilicet : « Spiravit in facicm ejus'.» Licctenim Dcus in facicm hominis inspiravcrit, hunc (-i.) (latum in eura posuit, non tamcn anima de snbstantia Dei est , scd infun- dendo creatur, ct creando infunditur (3). Nolite ergosa- perc, nisi in quantnm neccsse cst sapere. Omnis enim qni Incarnationis mysterium (4) juxla humanam sapicnliam quscrit et studet investigare, carnes in aqua vull coqucre,
* I Cor. V, 6. — 2 jacob. ii, lo. — 3 Gen. xi, 7.
(i) Id eil /undari dicitiir,'yua/n hceretici in sacra Scripturafnndarefrustra nituntur. — (2) Cod. hoc flatum. — (3) Sic evidenler legendtini; cod. male in creando creatur^ et creando in/ormatur, — (4) Cod. in&\e ministerium, et sic deinceps pluries.
SERMO XLIX, IN DIE PASCHJE V. 26 1
ct dispensatlonis cjus myslerium per vanam scientiam pe- nelrare, ad quam allingere non polucrunt naturalcs phi- losophi , sedapcrlaruit humilibus piscaloribus. Ilomo (1) igilur, fratrcs, per mundanam sapicntiam prorunditalcm Incarnationis penetrare non praesumat, sed assas carnes ejus comedat, ut dispcnsari omnia per Spirilussa ncti po- tentiam sciat ;de quoadhuc rccte subjungilur: «Caputcum npedibus el inlcslinis vorabitls'. » Caput enim agni vorare est divinitatcm cjus pcrcipcrc : pcdes vcro vorare , cst ves- tigia ejushuuianilalis amando et imilando pcrquircre.Quid etiam per intestina , nisivcrborum illius occultaet myslica mandata, quae tunc voramus , cum vcrba vila3 cum avidi- tate sumimus? Sed quia nullus sulficil , ut omne sacrum eloquium intcHigere possil, et mysterium sacrarum Scrip- lurarum penetrare : a Sed si quid ex eo rcmanscrit , igne scomburctur^ ; » lunc cnim vcre si quid ex agno remanct, comburimus , quando hoc quod dc myslerio Trinitatis in- leUigere ct pcnetrare non possumus, potcntiac sancli Spiri- lus , qui ignis est , humililcr rescrvamus : vere hoc quis (2) igni tradit , quando Spirityi sancto reserval.
V. «Sic enimcomcdclis illum : Rcnes vestros accinge- »tis*.»Etquidest renes accingere, nihi lumbosrestringere? Ideo qui agnum comedere cupit, primo renes praecingere debet , ubi cst conlinua pugna, sedraro satis vicloria. Cal- ceamenla (5) eliam in pedibus tencre debemus.Quidcnim per pedes, nisiopera? quid pcr calceamenta, nisi mor- luorum vitamconspicere, et vulnera peccalorum non ter- gere (4) ? quid enim pcr baculum , nisi pastoralis cuslodia designatur? Atlendcre namque, fralrcs, debemus , quod primo praecipitur renes praecingere, postmodum baculum in manutenere. Nulloenim moclo dcbcntbaculum paslorale
' Exod. XII, 9. — 2 ibid. 10. — 3 iljid. 1 1.
(1) Deest homo in cod. — (2) Cod. tiinc. — (3) Id. ca/ciamenta, els\C deinceps. — (4) Sic cod., nec salis clare. Forte legenduni , niti sanciorum vilarn conspiccre^ tt vulnera pcccatorum abstcrgere f
262 S. AUGrSTlNf EPISCOPI APPENDIX.
suscipcre, qui ncsciunt fluxum hixiis cdomarc.Beneetiam subdilur : 0 Comccielis Ibslinanlcr^' » mandata enim Dci ad cor fcslinanler miltcre debemus. Licct cnim , fralrcs , hodie bcno agere possimus, sed ulrum cras hceat igno- ramus. Nemo cnim Dei mandala vorare diflerat , ne in pa- Iria locum amiltat.
VI. Devoremus enim Dei mandata . ct devorantes persc- vercmus, ct perseveranlesad ccenam Agni ibimus hctantes. Ibi namquc nonamphuscrunt lactucacagrestes , quiaomnis dulccdo ibi aderit; ibi non occidclur Agnus , (|uia scmel occisus est; ibi non expedit, quod rcncsaccingamus, quia ibiluxuria nuha erit. Tunc enim saliabimur, lunc fcstina- bimus , lunc nobis cxlcrnum Pascha erit, dum nobis appa- rueritgloria ejus, ad quem perducat nos ipse Christus per gratiam. Amen.
SERMQ L. De Peregrino, feria secunda festi Paschae.
Sermo hic eductus ex Bibh Mdil. , cod. x , fol. 3 2 , propter scepe cdlatas raiiones in appendiceni amandatur ; sit locus ejus post sermonem prcecedenteni.
SYNOPSIS.
I. Christus vere peregrinus. II. Discipulis inter cosnandum manifestatur, ad quem videndum peccata vitauda. III. Contra falsam philosophiam. IV.Vera scientiacognitiosacrarumScrip- turarum.
' E\oJ. XII, fx.
SERMO t, DE PEREG. FERIA SEC. PETRI PASCH.E. ^63
I. AuDiSTis, fralrcs charissimi, quod dum essent (i) illi Clirisli Discipuli cunics in caslellum, Gleophas vidclicel et Lucas, perfcctus Dci Matris Notarius , virgo a Dco elec- tus , qui eliam crucis mortihcationcm in suo corporc pro Chrisli nomine portavit^ laetanter; euntes deniqucincastel- lum , et confabulantcs, de iis qua3 acciderant dolentes , et quasi de eorumRedemptore diffidentes; apparuit in midio corum peregrinus ille, qui solus fuit Dci Palris Filius , so- lus Virginis primocccnitus, solus sinepeccato genilus, solus sine macula Iriginla Iribus annis in saeculo conversatus, solus noslros languorcs sanans (2) , solus animas suorum inflammans, solus animas abluens, solus pcccata concul- cans, solus tenlamentapro nobis portans, solus ad mortera pro nobis se pracparans , solus clauso sepulcro resuscitans, solusad Discipulos januis clausis penetrans. Fabulantes crgo Discipulos interrogat : « Quisunt hi scrmones, quosconfcr- »lis adinvicemambulantcs,ct estistrislcs? Et ait Cleophas: »Tu solus peregrinus^ ? » Vere solus pcregrinus, cui (5) secundum sajculum habere non poterit; vcre peregrinuset advena, vereviator pro nobis factus esl; vere percgrinusin pra?sepio , vere peregrinus in lemplo , vcre peregrinus in ccenaculo, vere percgrinus in uiundo ; vere peregrinus in patibulo, vercpercgrinus in scpulcro. «Vulpes autem foveas »habcnt et volucrcs cceli nidos; 0 solus autcm percgrinus « non liabuit ubi caput rcclinaret^ » Erubescamus ergo nos qui diviles ctcivcs magnarum civitatum essecupiuuis. Eccc cnim Salvator noster, qui cuncta ex nihilo fccit, quando voluit , et tamen advena et percgrinus cst in domo nostra.
II. Istc cnim percgrinus , sociatus suis Discipulis , « Aperuit illissensum ulintelligerentScripluras. Et appro-
' a Cor. IV, 10. — 2 Luc. xxiv, j8. — 3 id. ix, 58,
(i)Desunt haec verba diim essent in cod., qui nominativum absolutum, hic •t alias, adhibct. — (a) Cod sanat... mflammat. — (3) Id. quod.
264 S. AUGUSXINI EPISCOPI APPENDIX.
» j>inqnaveriint caslello', i et compellenlibus (i) eum , in- travit cum illis , et cinn recnmberet cum eis , aspiclenles in faciem sole clariorrm , intnenles manus perlbratas , panes frangenlcs (2), cognovernnt eum. Et volentes eum tcncre, amplccti, et pcdes osculari , « El ipse evannit ab »oculis eorum *. » Nos aulem, fratrcs, si Chrisli discij^uli esse cupimus , si vcre cum lenorecupimus, si vere cum co ])ergerc , loqui ct cocnarc optamus, si volumusquod ncbis frangat panem , si eum viderc cupimus ct agnoscerc, slu- dcamus lidcm habere, odium deponcre, caslc vivere, ava- riliam devilarc , mendacia pra3caverc, gulam devilare , freqncnter orarc, sociclalem mah\m fugcrc , frcquenter maia saccrdoti propahirc, Dci verbum hhcnlcr audire ct frequentcr illud tenere, dcDco semper loqui :etsic mere- bimur pcr graliam Chrislo associari , cum Chrisloccenare, cum Chrislo ambuLirc.
III. Sed ahqui sunt, Iratres mei, dc Christo non curan- les , sed in propriis facultalibus ct viribus confidenlcs. Talos sunt iUi qui philosophiam magis quam Scripluram sacram apprchenderc conantnr ; ijli sacram Scripluram limenles, cam dcstruenles, cam deridcnles, cam ad bcnc- placitimi oxj)onenlcs. Isli sunt pigri , qui limcnt nc sciant viam pocnilenlia3 ; isli sunl superbi, pulanlcsverum falsum el falsum vcrum ; isti sunt hairelici , qui cam dcslruere conalisunt. 0 philosophi , o ulinam vere philosophi ! Veniet dics qua dicelis : «Mehus fuisset viam scicnliac non agnos- » cere, quam post agnitam retroire'.» Aperienlur tunc libri veslri , et, clausa janua , vobis dicetur :«JNescio vos''. 0 Quaa est enim major scicntia , qnain scire quaj Dei sunt , et quomodo incarnatus est , quomodo conversatus , quomodo passus et resuscilatus. Ha^c est scientia vera, non res per
' Luc. XXIV, ^7, et seqci, — 2 ibjj 3,_ — 3 ^ Petr. n, ai. — *Mallh.
XXV, 13.
(i) Cod. coinptUencet, - (a lii. frangente , nisi mavis addere p«n*/» iptofrangente.
SERMO L, DE PEKliG. FEHFA SEC. PiiTRI PASCHj;. 265 causas cogiiosccre , non pcr sophisinata haec illa proharc. Qui hoccnim apprehcndcril, ;ipprchciitlct ruiiiam, ct lij^na in fornacc ponct, ut ardcat in die novissimo , quoniam scienlia dlmpingualus , dilataliis, rccalcitravil'.» Idec «Li- ngatis manibus cl pcdibus projicicntur iu tcncbras exte- nriorcs^. »Igitur, fralrcs, hacc (i) superfiua sunt , et ideo dimittcnda sunt. Epulemur enim quotidic splendide in mensa sacrarum Scriplurarum , et in ipsa pacem et saturi- tatem invcnientes, o In labore hominum non crimus , ct acumeisnon flagellabimur^» Qui vcro contrarium laciunt, lalsi Christiani diccndi sunt, ct patrimonium Christi ven- denles dcmcrguntur in infernum. Amplectamur ergo hanc Scripturam , quam Discipuli hodie cognovcrunt in fraclione panis; nam altacst, profimdacsl, humilis cst et plana. Lo- quamur crgodeea, pergamus cum ea , accipiauuis et co- neniur cam apprehcnderc; nulla enim major cst, nulla profundior cst , nulla sanctior c^l. Nam pcr naluram ascen- dere ad eam non possumiis, sed per gratiam. Non enim Plato eam rapuit, sed Pctrus; non Ciccro, sed Andrcas; non Aristotclcs, scd Joanncs, Pclrus ct Andrcas piscato- rcs. Dcvota cjiim mente percgrinum noslrum hodie depre- cemur, nt in mcnsa surc sapicntine dignctur nos rcficere in prxscnli , ct in futuro gubernare per gratiam. Amen.
' Deut, xxxii, i5. — 2]viat[ii, xxv, 3o. — 3 Psal. lxxii, 5. (i) Cod. male hcec enim.
366 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
SERMO LI. In diebus Paschalibus I, de Resurrectione Doniini.
]\on ad sanctum Augustinum trihuendns iste senno, prop- ter easdcni rationes ac multi prcecedentes , ufpotc qui erua- tur ex Bibl. /Edil. , cod. x , Jol. 5o. Locus ejus post prce- cedenteni , cum numero in diebus Paschalibus i.
SYNOPSIS.
I. Communicaturi pacem liabeant in corde. II. Sancte sus- cipiendum est sacramnntum , c|uod Cln istus cst. III. Splvitur objectio contra eos qui vindictam nutriunt. IV. IMaledicliqui non accedunt, et qui male accedunt ; sed benedicli , qui sancte Ciiiistum suscipiunt. V. Conclusio.
I. AuDisTis , fralrcs charissin^i, in his sanclis dlebus , quod cum DoDiiiuis cumDiscipnlis cccnarct,accepll panom et fregit diccns : « Hoc csl corpus mcunij quod pro vobis »lratlctur*. «Agnoscilc crgo vos, qui in hoc sacro Pascha Dominura sumpluri cstis, quoc sint islas (i) carncs, quas primo sumerc dobciis ; istai sunt carncs,q»jaj rcficiunt menlem , scd non vcnlrem. Sed postquam rcfeccrilis mcn- tem , secure pascatis ct vcntrem. Agnoscere crgo vos primo volo, qui divino signo estis circumdati, ctdivinis mysteriis consecrali , ne vclut Judas, odium in corde habcntes ,
> Matth. x,\vi, 26,
(a) Cod. quod istce sunt.
SERMO LI, IN DIEBUS PASCHALIBUS I. 267
Christum indignc sumalis. iNampricscns fuit ipse in ccena, ct Ghrisli corpiis cum cajtcris manducavlt; idco non ad salutem , sed ad judicium sibi fuit scmpilernum , quia pa- ccm non habebat in corde.
II. Sed hodierna dic , Salvator illc te invitat (1) qui de castris Saiil vcnit vcsle conscissa, et pulvcre aspcrsus ca- put * ; hic Cbt ille Salvator, qui terlia dic apparuit tibi , et le ad mensam suam invitat : cuin debita revereulia et con- grua vigilanlia te opportunum tempus invitat. Nullus ergo Dostrum , velut Judas , in hoc convivio rcperlalur. Nullus impinguatus vencno appareat , nullus luxuria pondcralus, ne fortedicat : * Amice, quomodohnc intrasli^ .^» Non cnim sokim (2) homo cst ille, adcujus ccenam inlrare debemus, scdDeus. Ipse cordis abscondila novit; ille idem est, qui crucifixus est; ipse cnim sacerdos est, qui cunctis aliis iterum (5) praecepit diccrc : « Hoc cst corpus meum^.» Sa- cerdotis ore vcrba prcferuntur, elDei virtulc consecrantur. «lioc est cnim , ait, corpusmeum. «Hoc enim vcrbo pro- posita consecranlur, et sicut illa vox, qua) dixit : « Crescite »et multiplicamini.etreplele terram*,))semel tantum dicta fuit, sed cum teuipore sortita est (4) cfTcctum ad genera- lionem, operantc natura; ila et vox iila semel dicta per omnes mensas Ecclcsia; usqucad ipsius Christi advcntum, diim vencrlt judicare, prajslabit et praeslat sacrificio fir- mitatem. NuUus igilur fictusacccdat ; nullushypocrita ve- nire procsumat ; niiUus irato animo tanlis audcat approxi- mare mysteriis , ne condemnelur, et sentenliam mercatur, et (5) quod Judas suslinuit , patiatur. Nam sicut iu illum diabolus post communioncm intravit, non quia contemp- serit corpus Domini , sed quia malignitate infectus , sic et intrat indigne sumenlibus. Nemo crgo sll Judas indlgnesu- mens; nam sicut cibus cum ventrem invenerit adversis
* 2 Reg. i> 2. — 2 Mallh. xxii, 12. — 3 id. xxvi, 26. — ■* Gen. i, 28.
(t) Cod. in vita , nec kabec te, — (2) Id. solus, — (3) Id. ^/lum. —« (4) Id. senlit, — (5) Id. quodet.
268 S. AUGUSTINI EPrSCOPI APPENDIX.
hnmoribus occnpatnm, imiplius lcedit , magis ac magis nocet , ct nuUum pracslal auxilium; ila et iste spiritualis cibns , si aliquem repererit maliguilate pollutum, magis el omnino obest , quam proficit. Pura sit ergo nostra iuten- lio, pura sit cogitatio, pura sit nostra locutio, sicnt et purum cst sacrificium. Solve irara, conculca superbiam, despice luxnriam , deponc gloriam , crubesce peccata , depone veslimenta curiosa, aspergc caput cinerc , inducrc sacco, et sancti terribilis sacramenti arcana considera ; considera rccipicntem (i)et receptum, considera parvissi- mum (2) el infinitum , considera creaturam et Creatorem : vocifera crgo corde et ore, ct dic : « Domine, uon sum dig- i»nus , nt intres sub lectum meum'.»
III. Sed dicit unicus nepos mens Severus : «Ab inimico fraudatus sum, vulneratus sum , magnis me oneravit dis- pendiis ;» et ut scilis omnes, verum dicit. OSevcrefrater, quid dicis? An ignoras , quod Deus animam suam pro le dedil? Judaeis pepcrcit, el tu iniquus in ira pcrduras? Ille morl pro tc non recusavit , ct tu iram tuampro lua libera- lione el salule concedcre non dignaris? Numquid te cruci- fixit , sicut Judnci Christum? Eltamcn illc crucifixus, ver- bcratus , spinis coronatus, sputis maculatus clamabat : « Patcr, ignosce iliis^ » Mcrilo ergo , fratrcs , reconcilia- lionis causa hoc sacramcnlum institutum cst, et (5) si sa- crificii proccepla contcmj)seris, sacrificii rcmedia senlire non potcris. Ideo Salvator advenit, ut humanam nalnram per sacrificium Deo reconciliaret.
IV. Sed aliqui sunt, qui ad sacrificium Uomini non ac- cedunt. Tales sunt roaledicli, qui declinant a mandatis' Dci (4). Isti sunt fceneratores , quorum pater diabolus est , quorum anima abominata est hanc escam, quia jam appro- pinquaverunt usque ad portas mortis\Talibus Pascha non
1 MaUh, VIII, 8.-2 Luc. xxm, 34. — ^ Psal. cxvui , ai. — * Id. cvi , 18.
(i) Cod. recipiens; nec iterat antea co/i5{Vera, — (2) Id. altissimum. — (3) Id. lU, — (4) Id. amantis viat.
SERMO Ll, IN DIEBUS PASCOALIBIS I. 369
esl ; tales exclusi suut ab ouini Ecclesiai oralione; lalcs parlicipes non sunt bonorum.Caveant ouinino la!es, ne ad mcnsnm Chrisli hodic vcniant, iiisi poinilucrint , ct inlcgre rcddant, quia non diniillelur cis j)eccalum , nisi omnino restitualur abialum. Aliqui sunl cjui ad mensam Domini veniunt (1), ct post<iuam salurali fucrinl, tcrguni Domino vertunt. Talcs sunt, qui ad tempus boni sunt , scd post Pascha slalim rcverlunlur ad voQiilum , ut cancs*. Aliqui sunt boni pcrssvcranles in bono. pro quibus Dominus sol- hcilePalreni rogal, ut eos coiiscrvet in nomine suo. Islis Dominus vcre apparuit; isli vercDominicorpus rccipiunl; isti Pascha ct ('csUim habcnt; isli gautlenlcllailantur, sivc bonum sivc malum eis fiat. Omnia enim sustinent , omnia patienler porlant , omnia sufTcrunt in Chrisli nomine , de qnorum numero nos Taciat illc qui pro nobis mori et re- surgere dignatus est. Amcn.
V. Vellcni adliuc, dilcclissimi fralres, dc procdicto mys- lerio plura Iractare, et longiori scrmone in die lanlrc solem- nitalis morara prolrahcrc , scd haec sufllciant, ct utinam dlcta perficerc valealis. Ad mensam ergo Domini singuli acccdalis dcvoti^et postquamsacra communione rcfocerilis mcnlem, secure postmodum pascalis ct venlrem , omnia lamen cum pondcre ci mensura sumentes, ul mcnleetcor- pore sani permancaiis. Amen.
' Prov. XXVI, 1 1. (i) Cod. •vcnient.
270 8. AUGUSTINl EPISCOPI APPENDIX.
SERMO LII. In diebiis PaschalibiisII, de Resurrectione Domini.
Educitnr ex eodem Cod. x, /ol. 3 2 6, Bibl. /Edtl. Locus ejus in appendicc post prcecedentem cum numero i/i diebus Paschalibus n.
SYNOPSIS.
I, Veram Christussuam mortem resurrectionemque proba- vit. If . Coniparatur Jonae , Juda? , Samsoni et Jacob. III. Gau- dendum, etin novitatevitse ambulandum. lY. Facerc primum dcbent pastores , ctpostea docere. V. Qui ad sacrum ministe- rium eligendi. VI. Conclusio.
I. IIoDiE, fratrcs charissimi, apparuit Dominus dccora- lus stola immorlalitalis , limcamus; apparebit in forma majestalis , pavcamus. Apparult igilnr gratia Salvatoris nostri, uL abncgantcs(i) inipietatcm, mala scilicct vitando, sobrie quantum ad sc ipsnm, juste quoad proximnm , ct pio quoad Deum vivamus (2), ct sic c.xpeclcmns (3) bca- tam spem '. Scdqnia dc apparilione Domini hodie loqueii- dum cst , idco volo vos intenlissimos cssc , quomodo hodie in slola immortalilalis apjiarnit devincens in cruce : idco hodle rcsurrexit, utspem futurae resurreclionis c/o««/-e^(4);
^Tit. 11, 12, i3.
(i) Cod. male adJit scilicet. — (2) Deest vivamus iu cod. — (3) Cod. expecta. — (4) Verba quse italicis dijtinguntur, in cod. sunt vetustate deleta.
SERMO LII, IN DIEBD8 PASCHALIBCS H. 27 1
quam glorlosam resnrrectionem per mulla argumenta ve- ram esse mouslravlt. Quadraginla enim horls Christus mortuus fuit, iit vcre per oinnes^ tam sapientes, quam eliam minus sapientes omnino credatur mortuum esse : per dies quadraginla dislulit ad Patrem asccndere, ut suam veram esse resurreclioncm cunclis demonstraret. Nec mirum , fralres , si pcr mafus spatium resurrectioiiem probavit quam mortem, quia facilius fuit crederc morientcm quam resurgentem. Denique congregatis Discipulis , et januis clausis, ad eos intravit , ct januis clausis ab eis recessit ; et sic ostendit sc gloriosum corpus habere. Per alia enim ar- gumenta eam veracem essc ostendit, dnm praibuit corpus esse palpabilc : « Palpale , inquit, et videte , quia ego ipse jsuui*. » Per argumenla enim rcsurreclionem veram os- tendit , quia comedit et bibit cum eis , postquam resurrexit a morluis. Comestio enim , fralrcs, est tantum actus vi- vcntis. Quid ergo , o Manichncc, quidamplins dices? Vere resurrexit Doniinus, et veracilcr, absque deceptione; vcre resurrexlt ccleriter, absque dilalione; vcre rcsurrexit tota- liter, absquc corporis diminulione; vere rcsurrexit peren- nltcr(i), absque dcsinllionc.
II. Isteestcrgo ille Jonas propheta^, qui tribus diebus et tribus noclibus fuit in vcnlre, non ccli , sed tcrrnc. Mon ergo phanlaslice , scd vere resurrexit, qnia de vcnlreterraB exivit. Islc est ille Jndas Machaba^us (2), de quo dicilur : « Calnlns lconis, Juda, quasi leo rngicns ad prredam as- BCendisli; requiescens, ut lco , accnbuisli'. » Istc est ille Samson\ qui dormivil usque ad noctem (5) mediam , et consurgcns lulitambas porlas et forcs, sciiicet animam et corpus, et porlavit usqne ad monlcm dcxlr-ric Dei Patris. Islc est ille Jacob% qui consurgcns tulit lapidem, quem
' Luc. XXIV, 39. — 2 Jqq^ i^ ,^ et seqq, — 3 Geu. xi-ix, 9. — * Judic. XVI, a, 3. — 5 Gen. xxvm, 18.
{1) CoA. peremptum. — (■>.) Male Judae Macliabseo tribuitur, quod est dictum de Juda patriarcha. — (3) Cod. mortem.
Q-ja S. AtGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
snpposuil capiti sno, et erexil in lilulum. Jacob Chrislus dicitur, qui supplanlavil diabolum , qui posiiil lapidem sub capile. Per caput divinilas designaUir; lulit lapidc^m , quando animam suam retinuit, et erexit eam (i) iu lilu- lum.
III. Quid crgo, hodierna die, IVatrcs mci , a{!;erc dcbe- inus , nisi gaudere ct epulari, quia fraler nosler Adam perierat et inventus est, raorlnus fuerat ct revixit'? Gau- deamus , fratres , quoniam hodie adiiiipielam vidcmus Scripturam Prophelarum , dcsidcrium Patriarcharnm ; c Gaudeamus, et exullemus, » quoniam « hic cst dits , »quem fecil Dominus^ » cunclis cxcellenliorem, universis lucidiorem; in quo Dominus resurrcxit , in quo nos dila- vit , in quo nos rcparavit , in quo sihi slolam novam acqui- sivit, in quo fidclium menles gaudio et exnllalione perfu- dit, in quo et nos ad. ccenam per gnitia/n dulcilcr vocavit. Eia crgo , fratres, «In novitale viia) ambulcmus^» iNoviter Chrisloresurgcntc (2), noviteretnosresurgamusde pcccato ad novilalem vilac spiritualis : hcec vita gaucUuni ; Iktc cst vcra (5) sinc siuiulalione, prompla sine simulalione, tola novasine impcrfectione. In novilalcergo viloe ambulemus, quoniamstare, ubi stelimus, in fermenlo malilia' el nequi- tiae', pcricuhun cst. Vultis scirc, fralres, quando stamus in fcrmenlo malitiae? Quandocumquc cnioi latibulum pcccato- rum nobis remansit in confcssione, ex propria negh*gentia velmaUlia, vel quando non habemus propositum firmum stare inbono, sed redire ad malum, lunc non assumpsimus viam novitalis , nec viam poenilentioc.
IV. Discutiamus ergo corda nostra , fratres, et a In no- B vilate vitae ambulemus, » et quid Christus egerit , fortiter attendamus. Quid enim egit ? Facere voluit , ct poslea do- cere^; sed timco , ne nos sic faciamus. Nos denique qui su-
' Luc. XV, 22. — 2 psai, cxvii, 24. — 3 Rom. vj, 4. — * i Cor, v, S. — 5 Act. I, I.
(1) Cod. eum. — (2) Id. Christus resurgens. — (3) Id. vita.
SERilO LII, IN DIEBUS PASCUALIBUS H, «273
per cathrdram Moysisedcreconspicimur', cavere debemus ct vigilanler altendere, ne sicut Phariscci in catlicdra se- deamus. Tales enim dicebant, sed non faciebant, impon( - bant onera gravia pcenilenlic-e aliis, sednolebant digito sno movere^. Tales enim plcno ventre de jejunio utiquc dispu tant. Isii sunt et talesundique modernipastores,talcs sunt ])resbyteri etprajdicalores, qui fecibus peccatorum pleni, decastitalc disputare prajsumunt; impinguati cleemosyius, jejuniorum onera praedicant; ornali panno , uno pauper- lalem orc collaudant; marsupia plena porfautes, pau- pertalem velut Inlum coriculcant. Nihil enim , quodcarni molestum sit, tangere volunt; nihil audire , nisi qnod piaceat ; nihil portare, nisi quod bonum appareat in coDspeclu suo. ^on sic Christus, non sic : sed primo lacerc voluit, postea docere. Numquid non (1) et prin- cipes noslri Romani, qui norma ijonilatis et juslitiae esse consueverant in orbe, hcc idem faccre cunctis jube- l)ant, et primi semper esse volebant ? Sed nos Christi imi- tatores facere bonum a nobis tanlum corpore, aure audi- vimus (2), et ore praedicare desistere non valcmus. 0 pas- lores , non jam pastores, vinea' Sabaolh Chrisli sanguine irrigati(3)I 0 praelali, velut hu.'rclici, gladios, falccs , cornua subtus porlanles I O «Genimina viperarum , quis » vobis demonstrabit fugcre a venlura ira^ ?n O Chrisli vinene. cultores , an ignoratis quod opera veslra debent esse jus- titiae? Non ut vineam Ecclcsi.e vindemietis , non ut inde divitias acquiratis, non ut substantiamfiliorum comedatis; sed velut pcrfecti patres et cultores , malos deponatis , et bonosvineaeoperarios,velutpupillamoculorum,custodialis. V. Conducite, vos qui praeestis, bonos operarios in vi-
' Malth. xxiii, 2 — 2 iijjd. 3^ ^^ — 3 Luc. iii, 7.
(r) Deesl non in cod, — (2) Sic cod., in quo pliira deesse, aut nmle fiiisse conscri|)la videiitur. Foilc lcgendum : Scd nos , Christi iinitatorcs , \A est , fjui Clirisluni iniitaii debenius, facere boniiin negligimns , doceie non cessamus ; id nos corporis aure audiviinus et are pradicare desistere iion valemus, — (3) Cod. irrigntce,
cxxxi Ois, 18
1-j\ .>. Al^iLSTINI EriSCOl'] APPENIMX.
neaui saaclae llciigionii), cxallale bonos, lacile cosconsor- les honoriscl dignil.ilis, snbliniate eos in calhedram Moysi, exaltale eos,qnia laliumesl regnnm cailornui'. Non su[)er- bos, non elatos, non discordiarum auclorcs, non kixnrio- sos, non cupidos , non avaros , non nobiles , prelio vel precibus convocale (i) ; sed hnmilesetbenignos, panpercs spiritu, castos , misericordes , pacem amantes , oves bonas conservanles , debiles refocillanles , perversas cdomantes. Sic enim Dominus fecit ; non (2 ) nobiles, non divites, non mundi sapientes , scd piscatores et ignaros Ecclesiae suae principes institnit et institni vohiit. Tales sunt promovendi, tales suntin cathedra Moysi collocandi, lales sunteHgendi , ne Eccicsia velut vinea Nabolh (5) a Jezabol crudehter dissipctur ^.
VI. Sic enim si (4)fecerimus , iVatres, et in novitate vitae si ambulavcrimus , Discipuli Christi erimus , veritalem vitae , veritalem doclrinae ct justiliae cognoscemus. Sic enim Christus pro nobis iu stola (i>) iumiortahtatis apparebit , sic in novilalc vilic ambulabimus in prie&enti per graliam , et in !\Uuro per gloriam. Amen.
1 Mallh. XIX, 14. — 23 Rg^, XXI, I, et seqq,
(t) CoJ. conciilcati. — (2] li. nani. — (3) Ij. Nabaoth, — (4) IJ. sic i/fc/>//n ; JeiiiJe Jeest et. — (5) IJ. inale steUam.
SERMO LUI, DE ASCENSIONE DOMINI III. Q^S
SERMO LIIL De Ascensione Doniini III.
Legitur hic ser-nio in Bihh Mdil. Cod. x^fol. 35. Sit, ut prcecedentiwn plurimi, in appendice post sermonem appen- dicis nostri primi vi, cinn numero de Ascensiorie Dominiin.
SYNOPSIS.
L Dies Ascensionis, diesnostrae subliniationis. II.Haec Ascen- sio fuit a PiopLetisprsedicta, III. Angeloruin casus, hominum elevatione reparatus. lY. Dies Ascensionis omnium festivitatum completio. Y. Ut ascendamus cum Christo , cum Christo pati debemus.
I. HoDiE, fratres charisslmi, Ascensionis Domini jucunda festivitas; hodie destriicta est hnmani generis captivitas; hodiedulcissimus pastor, qui clansotumulo rediit ad vitam, ccelum penetravit palenter; hodieille, cui jam dicebatiir : « Descende nunc de cruce* , » qui etiam clauso coenaculo ad Discipulos inlravit , ad dexteram Dei Patris residet. Non enim de cruce descendere voluit , ut et nos in cruce usque ad mortem permoneamus. Hasc est enim dles celcrna3 fcll- citalis, renovationis aeternae vetustatls, sublimatlonls a:ternae fragllltatis ; sumus enlm hodle de mundo vocati, de prae- mio certlficatl , In corpore renovati , supcr Angelos trlum- phallter sublimall. Fueramus jam longo tempore Inslabiles
> Miitth. xxvii, 40.
^■76 S. ACGDSTINI EPISCOI'1 AfPLNDlX.
et vagabundl per incertas mansiones , ut filii Israel in de- serto ; sed hodierevocamur ad palriam , cum Christus suis Discipulis mandavit , gloriam suam ostensurus , utinmon- tem Sion irent. Per dies enim quadraginla cuui cis stetit post resurreclionem , sicut cum filiis Israul annis quadra- ginla. Non enim ad monlcm Sioii asccndunt qui reJire cupiunt in /Egyptum , hoc est in mundum. JNon enim in mundo videri polerit Deus , quando asccndet ctekim cado- rum.
II. Quam Ascensioncm Habacuc propheta prasdicens ait :
« Elevatus est sol , et luna stetit in ordine suo * . » Cum enim
Aposloli cum Domino morarentur, confidentes de praesonlia
Salvaloris, non ad cceleslia conspirabant ; sed poslquam
illuc intravit, illuc Aposloli affectaverunt ascendere. Ihic
enim est militum consuetudo, ut ubi sit rex , ct miiiles
ibi ; ubl dominus , ibi et servus ; ubi paler, ibi etfilius sive
familia. Elevatus est ergo Sol justitiae, qni «Illnminat om-
wnem hominem venientem in hunc mundum^ ; » et hina ,
scilicet Ecclesia , stetit in ordine suo. Merito crgo, fratres,
lunaEcclesia dicitur; quia sicut hma recipitlumen a sole,
ita Ecclesia recipit lumcn a Christo; ila etiam sicut hma
eciypsim patitur (i), ita et Ecclcsia malorum obscuritatcnj.
Haec enim Ecclesia ante Domini Ascensionem et adventmn
SpiritiiS sancti maxime eclypsim paliebalur; sed post Sj'!-
rilus sancli adventum , stetit in ordinesuo; quiaPetrusipii
ad vocem mulieris succubuit, ad vocem Neronis resislentis
non recessit. Hacenim Asccnsione venit de saltibus Domi-
nus (2), de quibus ait Salomon : «Ecce venit saliens de col-
»Iibus et montibus' ;» et bene quia de ccelo in uternui
\irginis , et de utero in praesepium, et de priesepio ad crn-
cem, de cruce in sepulcrum, de sepulcro iu ccelum. llac
exaltari (5) demonstravit ille, qui dixit : «De torrenle in
1 Habac. III, 11. — 2 joan. i, 9. — 3 Canl. u, 8.
(i) Deesl putitiir \n cod., qui tleinde liabet obsciniidtc. — fa) Cod. Inec eiiiSi .dscensio qiddein 'venit de salcibiis Doinini, — (3) Id, exaitare.
SFR.MO Llll, DE ASCENSIONR DOMINI III. O-^ » vla bibet; proplerea exaltabitcaput *. » Ininundo erattor- rens mortis dennens a peccato primi pnr»;ntis; de hoc lor- renlo in via prncscntis viljn Salvalor potavit et bibit, f|uia mortein in Iransilu gustavit, alque ideo, fjuod(i)moriendo corpus in sepulcro posuit,hoc (2) rcsurgendo superAngelos rxaltavit; lcvavil super Angelospost resurrectionem carnem haiic (3) , quae aulc rt-surrectionem erat paulominusminor Angelis, quia passibilis et mortalis minor erat ; quam hodio conslituit super opera manuum suarum. Post ejus consti- tutionem et Ascensionem, Angeli non permiserunt se ado- rari ab homine, vidcntes humanitatem in deitate esse pcrmanentem.
III. In principio deniqne mundi creavit Deus Angehim cunctis pretiosiorem et sapientiorem , et imagini Dei plus similahatur. Primuseniminnovem ordinibus erat, ctcunctis Angclis prtxlatus ; scd superbia ductus cx pulchritudine , ait ;« Ascendam iu ccclum, ct cro similis Altissimo^»Plus sine dubio hic peccavit, quam homo , vel foemina , quia licet ambo forent (4) inParadiso, homo tamen stimnlum habuit, quia ffcmina, quam valde amabat, eum instanter rogabat , et fccminam similiter daemon. Sed Angelus nemi- nem qui eum tenlaret habuit in Paradiso. Itaque cecidit Lucifcr de ccclo , cccidit signaculum similitudinis, plenum sapientia , et cum eo omnes ipsi (5) consentientcs. De sin- gulis denique novem ordinibus pars cecidisse creditur, et loco cadenlium factus esthomo, ul cx eo undique c(clum rcplcrelur. iNisi enim peccasset, homo (6) filios sine pec calo habuisset, fccmina sine dolore peperisset; non tamen ut puto, velut homines perfectne oclatissapientes ; et mox, cum (7) magui fuisscnt, in Paradiso stetissent, et filios sine concupiscentia gencrassent, de fructibus Paradisi come
1 Psal. cix, 7. — 2 isa]|_ ^iv, 14.
(i) Cod. qnia. — (2) Id. sed. — (3) Hcec veiba carnem hanc desunt in cod., qui deinde male habet ante restirreciio. — (4) Deest \o\/orent in cod. — (5) Cod. sil^i. — (6) Id. male omnino, — (7) Id. tam.
278 S. AUGUSTINI EnSCOPI APPENDIX.
dlssent, et tanlmn ihiclcni stelissent, clonec ad terminiim conslitiilum a Deo vocali fuissent. Sed ipso peccanle, in- gressa cst mors in miuKlum , ct periil imiuortalilas. Veuit dolor, peslis, frigus, calor ct calamitas; clauditur ccelum, expeliilur indo homn,cxul cflicilur, civis inferni constitui- tur ; sic homo ipsc occiditur, scd homo sic prostralus cla- mat , et non exaudilur; ululat, et non estqui compatiatur; moritur, et non est qui exaudiat , et sic clamando annis (piincjuc miilihus ct ampliusexauditus est. Ecccredemptus homo ; mors per morlem destruitur, et vifa per vilam do- natur, per ejus resurrectionom noslra immortalitas rcpa- ralur, per cjus Ascensionem via nohis pra^paratur, lanla deniquc ascensura creditur hominum multiludo, quanta Angelorum mullituclo post Angelorum maiorum expulsio- ncm iii ccdIo rcmausit heatorum, sicut scriptum est pcr Prophetam dicenlem : « Statuit terminos populorum juxla » numerum fdiorum Israel'. >
IV. Haec est enim dies dierum, fralrcs charissimi , in qua Angelorum ruina rcstaurata est , humano (1) in qua Angelorummilitiaconsortio latalaesl ; h.Tcest illa festivilas festivitalum , in qua noslrum desiderium adiiupielum esse videlur; hocc est iila fcstivitas , quae ('i) grntintn confirmat cunctarum feslivifalum , sine qua ulilitns cmctaruin festi- yitatum periret. Nisi enim ascendissot />? ccrUmi Salvalor , Cessasset ejus nativitas . quia in ea Angeli minlme excla- mnasent .• « Pax hominihus honae voiunlatis^ » Numquid de peritu7'a pace Angeii ioquehantur? nonne (5) de ilia dice- bant , quae « Exsuperat omnem sensum%» quoe hic hahori pcrrccle nou polest ? Fuissot deniquo ct inlrncluosa nohis ejus passio , fuisset et inntilis ejus sanctissima resurreclio. IL-EC est dies , quaj apud fideles Romanos, semel in septl- mana tanquam dies Dominicae resurreclionis a cunctis vc-
• Deut. XXXII, 8. — 2 Liic, ^^ j^, — 3 pbilip iv, 7.
(i) Cod. httmana. — (2) Qn,-» italicis disliuginmtur, vetustafe.suut deleta in cod., et a nobis ufcumque restituta. — (3) Cod. denique.
SERMO ITir, DE ASCENSIONE DOMINI III. Q79
nerabatur : haec est dies Inctitia? , cli<^s gandii etcxultationis, in qua novitnus allernin Sainsonem forlissimum portas hu- manitolis ad montem porlassc'. Ha3C est dies , in qua vi- demus per fidem sanctos An^elos Dci Filio olicdicntcs , et ascendenti virlulc propria ad (i) Palrem , dixerunt : « Qnis «estistc »lam gloriosus , qui auxilio nostro non indigct ? « Quis est isle rex glorije^ ? » Qui Angeli Angelos rospon- dentcs (2) audierunt : » Vcre rcx glori.T est, verc rex Israel, vere redemptio nostra est , vere Dei Filius est, vere primo- genitus et ultimogenilns Mariae est; vere ille et non alius est, qui subPontio Pilalo passus est , ct tcrlia die a mor- luis resurrcxit; vere ille est qui « Picx fortis et Dominus sfortis in j^ra^lio* ; » vcre extitit fortis et potens in praclio, quia «Asccndens in allum captivam duxit caplivitatem' » in altum (3). »
V. Liberalio denique militioc , victoria extitit regis. Sed qnid valct nobis liberatio soclorum , nisi efficiamur socii eorum ? Laboremus ergo, fratres , ut, sicut sumus eodcm sanguine redcmpli , ita codem praemio Ascensio- nis simus per graliam remuncrati. Cogitemus denique , sanctos Patrcs, qui cum (4) Christo hodie asccnderunt, quid passi snnt , quid perpessi , quid dilaniali. Aspicite Abraham fide omni ornalum, charitate vallatum , palienlia dicatum ; et tamen injuriam patitur perseculoris , et cala- mitatcs patienter portat. Aspicite sanctum Joseph castitate ornalum ; Deum timet, et lamen fame fere in carcercmo- ritur, a fratribus verberalur et vendilur. Aspicite Tobiam omni mansueludinc et misericordia plcnum; consortia hominum fugit, famelicos pascit, sepuUuram paral pro de- funclis, et ecce caecus efiicitur, ab uxore bla^phematur , infirmilales patituret malaundiquc. Aspicitc Isaiam pielate decoratum; et tamen occiditur morte crudeli. Ecce sanc-
1 Judic, XVI, r, et seqq. — 2 psj,], xxiii, 8, — 3 Hjjd — 4 Ephes. tv, 8.
(j) Cod. et. — (2) Deest respondentes in cod. — (3) Haec verba in uhum errore traiiscriploris inducta videnlur. — (4) Ueest cum in cod.
280 8. AUGUSTINI EPISCOPi APPENDIX.
tiis Daniel , ;clate junioret niatnrltate antiqiiior, inler leo- nes poniliir et mola nndiqnc patitnr. Omnes cnim qni hodie Chri.stuni ascendcnleni viderunt , etcuQi co simlliter ascendernnt, mnlta mala passi snnt; omnia tamcn patien- ter sustinuernnt, " Expectantes beatam spem, ct adventnm sDomini* » ad linibum, et hodiernnm diem mirnbilcm, ct gloriosum ascensnm; qnem si cum eisdem obtinere cupi- mus, quod et ipsl lecerunt, ila et nos faciamus, vivenlcs casti (1), hnmiles ct misericordes, palienles in adversitali- bus, hnmiles in prosperis, casti in illecebris, misericordcs in cunctis. Haec est enim via sequenda; hasc est et fait servorum Dci , in qua et per quam Dei gratiam promeruc- rnnt hodie cnm Christo ccehmi ascendere; cujusct /y(//o/7</« Ascensum obtinere nos faciat ille qui cum Patre cl Spirilu sancto vivit et regnat in saecula saeculorum. Amen.
SERMO LIV.
«
De Ascensione Domini IV.
Sermo hic , erutiis ex Bihl. /Edil., Cod. x, fol. 54 > sit post prcecedentem cumnumero de Ascensione Domini x.
SYNOPSIS.
I. Ascensionis Christi gaudium etgloria. II. Per viam virtn- tum cum Christo ascenditnr. III. Ascensionispossibihtas exem- phs demonstratur. IV. llumihtas Ascensionis fundamentnm. V. Pugna ducit ad victoriam.
« Tlt. II, i3. (i) Cod. caste.
SER.MO LIV, DE ASCENSIONE DOMINI IV. 'i8l
I. HoDiE, IValres charissimi , Chrlslns ascendit snper onincs coelos; gaudoainiK^.ilodie chrislinn.T; rcligionis corn- pletnni est dcsideriuin ; rxnltemns. Ilodio non solum ca*- Jornm cives eirccli snmns, sed cliam snperna coelornm in Christo penetravimns ; gandeamus. llodic amphora recep- tacula per Christi Ascensionem recepimns per gratiam, qnampcrdiaholi perdidcrauins invidiant ; gandeamns.Qnos advcrsarius de primi inhernficuli iVlicilolc dejecerat , hos Dei Filius ad dexteram Dei Patris per graliam relocavit. Ascendit ergo Christns, inferno expolialo; asccndit Chris- tns, hosle religalo; ascendit Christns, homine liberato, et mysterio nostrse redemplionis consnmmato. Non timeas ergo , fidelis, quoniam cum Chrislo ad ccehim ascendere poleris ; non timeas, qnoniam ipse lecnm crit; non limeas d\e Christi potentia , qnia Angeli snnt snb pedibus ejus; non dnbites de Christi misericordia, quoniam Latro cnm eo associatur ; non trepides de Christi gloriosa raagnifi- centia, quia habitacnlnm ejus snrsnm est.Raptus est ergo DeiFilius ad thronum Patris ; raptus est ab humanitate ad divinitatem; raptus est a passibilitate ad immortalilatem ; raptns est a minoritale Angelorum ad aequalilatem Palris. « Assumptus est in coelnm , et sedet ad dexteram Patris, Dgloria et honore coronatns S » et sublimatns snper om- nia opera manunm suarnm. Ascendit ergo Christus hodie super omnes ccelos (i), ut adimplerel omnia ^ Ycnit Chrislus , fralres mei , et in ejus ortu implela sunt vita , doctrina et facta ; morilnr Ghristns, et adimpleta sunt omnia in ejns Iransitu; resurrexit Christus , et in cjus re- surreclione adimplela snnt omnia ; ascendit Chrislus, et Inncmaxime adimpleta snntomnia pr.cconia Prophetarum, et mittit Splritum sanctum, nt impleret omnes fideles. 0 gloriosa etsingnlarisChristi Ascensio ad Iriumphandum! 0 singularis ad speculanduin ! 0 exemplarjs ad imitan-
' Marc. XVI, 19. — 2 Ephes. iv, 10. ^ 1) Deest ccchs in coJ
282 S. AUGUSTINI EriSCOPI APPENDIX.
duiu ! 0 salufaris ad pivTmlandnm ! Vere, fralres charis- simi, Asc(!iisio fuit singularis ad triunij)handnm, quia pro- pria potestatc ascendit; non Irahitur, non subncctilur, non portalur; sed « Videnlihus illis elevatus est*. » Cum audis, o fidelis, Chrislum clcvatum , jignosce obseqiiium ccclestis militia3. Dum naturam sideribus imporlavit (1), ccelum credentihus posse patere monslravit ; duin viclor in cffilestibus elevatur, se victorem morlis quo sequamur ostcndit.
II. Quis ergo , fratres mei, cum Christo ascendct ? Nuraquid superbus vel avarus? numquid gulosus vcl infcc- tus luxurin ? numquid homicida vei raptor ? Absit. Si vis ergo ascendcre cum Christo , Icx Domini quem divina instituit, qure frustrari non poterit, statuit ut qui se hu- miliaret^ exaltaretur (2). Ergo , fratres mei, sicut humi- liatio prsBcedit exaltationem , ita descensus praecedit as- censionem. Necesse est ergo , ut prius descendamus per humilitatem, si volumus ascendere cum Christo ad felici- latera. Talis ergo ascendel, qui humilis est , qui justus opere est, qui mundo corde et verax est; innocens mani- bus et mundo corde ' coelum solum cum Christo asccndet, Discutiamus c2'go corda nostra , fratres , et sciamus, si justitia, si mundilia, si veritate ornati sumus. Si sic , be- nedicite Deum coeli, per q^iem haec bona habetis , rogan- tes et denrecantcs, ut perseveranliam donet. Sed si iniqui- tate (5), quod est justitije contrarium; si impuritate, quae est noverca castitatis : si falsitale , quae est inimica veritati; si istis viliis inquinatos (4) vos esse cognoveritis , dicile : « Servi inuliles sumus \ » Ccelum ascendere numquid po- lerimus ? Minimo. « Humilianiini ergo sub potcnli manu «Dei, ut vos exaltet in tempore visitationis^ w
1 Acl. 1,9. — 2 Matlh. xxai, 12. — 3 psal. xxiti, 4. — ■* Liic. wn, 10. — • 5 , petr. T, 6,
(i) Cod. iinperavic ; fortc adJeiiJuiu hiiinanain. — (2) Id. yuce solahu-' miliaret txaltarentiir. — (3) Id. in iniqtiitate, et sic addit in deinceps. - (4) Id. ornatos.
SERMO LIV, DE ASTENSIONE DOJIINI IV. 9.83
III. Sed dicet oiiis : Qnomodo poluit corpus gravc sua propria virlnlc asccndcro super coelum ; nam Icve sursnm, ctgravedcori^uui leudcrc(i)naluraleesl?Erubescilc, infide- lcs; erubescile, hncrclica pravitale imbuli, ncgantcs Deum possc grav(.i allbllcrc (2), ct morlalc perduccrc od immor- talitalcm. Plano conrcdili;^ lapidcs haborc virlutcs occultas lerrum trahentcs sursuni et deorsum. Plane concedilis aquam leviorcin c-se quam terram, rjuiaexunopugillo j)Os- sunt fieri (5) aquoB, quod tamcn cxpericntia non didici ; ct tamen aqua sempcr invcnitur sub terra , unde aquac puteales, unde fontales, unde aqurc fluvialcF. jNonne dnni terra foditur aqua invenitur ? Plane conceditis et asccn- sum (4). Videtis quod aer et venlus in visceribus lerrae gcneratur, et ibi diutius naturaliter detinetur, quousquc multiplicatus tcrram agitat, motuni terrae generat, cl tcr- ramdividit. Plane vidcmus,quod in putei (5) profunditatem statim acr non descendit natura levis , sed ad profnndum naturaliter ibi quiescit; planc conceditis et ascensum. Vi- dctis quod nebula generatur in vallibus, et a vento aqui- Jonari pcr vallem ducilur et movctur, et tamen ad cacu- mina montium elcvatur , ct usque ad medium aeris inlerstitium sublimatn.r. Nonne videmus canes et lupos cascos nasccntcs; et visu prius privati, at postea illuminati, viviscunt (6) ? Numquid non (7) pulices prius albi, ct slatini dum vivunt, nigri efficiunlur ? numquid non lepores, fri- gore cogenle , albi efllciunlur ? numquid non super I3ri- tannicum mare est quaedam species arboris, quac fructus producit , at poslea (8) transit in naluram volatilis avis? Pauca denique videmus, et magna sunt opera Douiini. Numquid in vita Dominus splendorem ab ardore non sepa- rabat , et in tribus pueris, qui fuerunt in fornace ignis
(i) Deest tendere in cod. — (2) Cod. non posse grave ascendere ; et deinde prodiicere. — (3) Sic in cod. — (4) Cod. ad senstim, et sic deinceps. — (5) Id. puteis, <— (6) Id. et vita prius privati, etpostea illuminati viviscunt. — (7) Deest non in cod., et sic deinceps. — (8) Cod. et postea.
20 J S. ACGUSTINI EPJ3C0P1 APPENDIX.
ardcnlis , Dominiis separavlt sjjlendorcni ab ardorc , ila ul (ij ignls tiniim capillnm non combnsserit nec lanj:,('re poUieril; cl Dominns cliam t<mc solvil vincula quibns li- gali cranl' ? numcjnid Dominuh non jfOlCft bumorcs ctconi- plexiones adoeqnare, ita nt in composito nulla sit penitus repugnanlia ? In rebus etiam malerialibns tota ralio facli csl in potentia lacientls. Cur ergo miraris , o vane Pbilo- sopbe ? Crede, credo quod audis , et non dubites Chris- lum ascendissc in ccelnm.
IV. Quo si irc volnmns, fratres , nt diximns , humiies simns, nt exaltemnr ; nam propter hominem faclns est mnndus : omnia propter (2) hominem facta sunt , nt so- him Creatorem cognoscat, et sohim ccehim propter ani- mani factum est. Est dcnique anima snbstantia spiritualis, ct nullo indlgens loco , vel corj>ore contlnente , vel cibo. Da auimae tnae locum; praepara Ipsi(5) habitacnlum tuum; da quod optat, praepara quod delectat (4) et desiderat. Ad talem denique locam nnlla snperba anima ascendere po- tent ; nullam ad (5) reqniem aelernam, animam superbam ingrctli auditnm fuit; nullus invldus,. nnllus avarus, nullus luxotinsns legitnr Paradisnm intrasse. « Quanto crgo ma- Bjorcs, humilia te in omnibus, et invenies gratiam coram » Dco ^ » et hominibus, non malis, sed bonis. A malis dcnique despicitur humills, a malis insldlatur, a malls oc- cldi quaeritnr, a malls detrahltur, a malis hnmllis vivere non permittltnr. Omnia , qnse humilis aglt , mali perver- Innl. Si jejunat, hyjvocrlta dicitur ; slcomedit, Epicnrens aj)pe!!atur ; si patlens est, fatnus exlsllmatnr (6) ; sl cuncta dispcrgit, prodlgus; si nniversa conservat , talpa appella- tui-; si hilaris est , levis corde dicllnr; sl tristatur, coleri- cus; si servit, pr.esnmptuosns ; si non servlt, superbus
' JJiiii. 111, I, et seqq. — 2 Etcli. m, 20.
(«) (]od ica quod; et deinde cornbiissic,..., potuit; qui error postea itera» tur. — (2) Id. per. — (3j Id. sibi. — (4) Sic cod.contra grammatices regu- la<. — (5) Deest ad\n cod. — (6) Cod. (extimaiur.
SEftMO LIV, DE ASCENSlONIi DOMINI IV. q85
omniutn ore (i) humllis appellalnr. Tu ergo , o fideJis, qui humilitatcui diligis, eslo forlis , quia * Omni lea)pore sdihgit, qui amicus est, et frater in angusliis comproba- »tur*. »Fac, quod Deo placet; esto in cunctis bcuigiiiis, cum omnibus humilis et mansuetus; quia : a Nisi qtiis (2) » se humiliavcrit , sicut parvulus iste, non intrabil in reg- » num ccelorum ^. » Quam humilitutem si Arphaxad rox servasset, vehU fumus , subito non evanuisset^ ; si Nabu- chodonosor tenuisset , qui vehit Deus adorari voluil, fce- num cum animahbns non comedisset ^' ; si Antiochus hanc virtutem cognovisset , dum contra j)opuhmi Dci surrcxit, subito percussus non emanasset* ; si Angelus hanc virlu- tem amasset, de coelo non cecidlsset; si Adam hanc virlu- tem non despexissi t , de Paradiso expulsus non fuissct^ Humiles ergo simus , nc simul cum iispereamus; huniiles simus , si post Ascensionem ascendcro cupimus; mclius enim esset si nati non fuissemus, si post Christum non ascenderemus.
V. Expedit enim ut inimicum humihlate vincamus ; sed si vincere volumus , expedit ut pugnemus. Muhi deni- que volunt coronam , sed Christi volunt vitare pugDam. « Non enim potest coronari , nisi qui legitime certaveril'. » Pugnandum est , fralres , dum tempus belh est. Piigna , o miles Christi, humilitate armatus; pugna confidenler, ne perterrcaris ; pugna prudenter, ne dejiciaris ; pngna perseveranter, ne confundaris; aliter non poteris pervenire ad gloriam. Sunt enim ahqui tepidi in pugna Dei , qiii co- gitantes dicunt : « Quomodo possem abstinere a fornica- tione , quomodo jejunare , quomodo inimicis parcerc ?» Tales saepe deficiunt, antequam sint in pugna , et non ten- tali, tentationem (3) praeveniunt. Non enim sic pugnavit
* Picv. XXII, 17. — 2 Maltb. XVIII, 5. — 3 Judith. i, i, et seqq. — * Uan. IV, I, et seqq. — ^ 7. Macli. ix, i, et seqq. — 6 Gen. i, i, tt seqq. — ' aTim. u, 5.
(i) Deesl ore in eod. — (a^ CoJ. qui, — ()) IJ. (enCadoni.
280 S AUGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
Moyscs contra Amalecitas (i) , quia oravit, et orando Deum (2), devicit eos *. Non sic pugnavit Gedeon , quia, trecenlis viris electis*, vicit exercitum Madianitaruni (5). Non sic pugnavit David , sed fortiter devicit ipsos Philis- thcTOs*. Non sic pugnavit Josue contra Amorrhaeos, sed perseverans in pugna dixit : «SoI,nemovearis, donec victo- » riam habuerimus deinimicisnostris". » Sic denique pugnan- dum cst confidenter, velut Moyses; pugnandum est pruden- ter, velutGedeon; pugnandum est potenler, velutDavid; pugnandum est perseveranter, velut Josue. Lnusquisque enim victoriam desiderat; sed nullus victoriam poterit oblinere, nisiinpugna inventus fuerit. Eia ergo , o milites Chrisli, pugnate, dum tempushabetis ; pugnate prudenter, ne decipiatis ; expertissimus enim est hostis noster et cau- tissiraus, antiquus et multaaudivit et vidit;novit homines, et eorum mores et complexiones optime novit ; optime res per exteriora cognoscit ; cautus et sapiens est, experlus et doctus. Fortis et potens est ; sed fidelis Deus est , qui ab hoste maligno non permittit nos tentari supra id quod ferrc possumus^ Pugnandum est ergo cum hoste maligno, ut sapientia sanctae humihtatis vincere possimus hostem iniquitatis ; quod si fecerimus , merebimur, fratres, ascen- dere cum Christo in gloriam. Amen.
' Exoii. xvxu, 8, etseqq. — ^jmjjc, vii, i, etseqq. — 3 2 Vies,, V, 17.— •* Josue. X, 12. — 5 I Cor. x, i3.
(i) Cod. Malechitas. — (2) Id. Deo, — (3j Id. Madianorum.
SERMO LV, DE ASCENSIONE DOMINl V. 287
SERMO LV. De Ascensione Domini V.
Sit hicsermo j)Ost prcecedentem , utpote qui eruatur ex ea- dem Bibl. j^diI.,Cod. \,foI. 34^» cum prces^rtim ai-gumen- tum evohat , quod cetati sancti nostri Doctoris minus con- veniat. Habeat numerum de Ascensione Domini xi.
SYNOPSIS.
I. Christus Ascensionem distulit ad confirmandam fidem. IT. Ut bonis Chiisti Ascensionis participemus , nobis egredien- dum est et ascendendum. IIT. Quae sint malae ascensiones, IV. Nemo per munera quaerat ascendere.
I. Festum hodiernai festivitatis, fratres charissimi , fes- tum Ascensionis Domini nostri, qul post quadraginta dies a sua gloriosa resurrectione, ascendit iu ccelum et sedet ad dexteram Dei Patris omnipotenlis. Sed cur tantum distulit ascendereSalvator ? Non sine causa , fralres, est. Quai est causa ejus, nisi (1) ad resurrectionis probationem? quaj est causa , nisi ad fidei noslrae confirmationem ? quae est causa, nisi ad matris consolationem ? quie est causa, cur tantum distulit, cur quadraginla diebus post resurrectio- nem inter homines habitare voluit, nisi ad Apostolorum et nostram confirmationem et certificationem ?
(i) Deest nifi incod,
288 S. AUGUSTIM EFISCOPI AP1'£NI)IX.
II. Crevil semen cjiis in «^enlem (i) magnam , etsiunnm bonum dimisil, millc oplima possiderc poslmodnm ineruit. Egredilar Moyses , et montem Domini ascendit, et meruit videre faciem Dei cornutam solaribus radiis , et cum eo facie ad iaciem loqui, el Legem ejus recipere'. Egreditur Lot de terra Sodomorum plena omni abuudantia lerreno- rum , et pergens ad monlem salvatur^ Egreditur Joannes, et monlein desertum pelens ascendit, et Cliristnm bapti- zare meruit , et vocem Patris audivit : « Ilic est Filius meus » dilectns*. » Egreditur hodierna dic Mater Jesu cum mul- tiludine Aposlolorum , Discipulorum , et mnlierum , et montem ascendit, et ibidem Filium Dei ascendentem in cce- lumvideremeruerunl; qui si in monlem non ascendissent, Deum ascendenlem minitne videre meruissent. Ascenda- mus, fratres, et nos , asrendamus fide, spe et charitate armati. Sic enim omnes sancti asccndarnnt; sic per hoc salvi facti sunl; sic Salvator nossaepcdocuil; nam inaquam (2) ascendit Christns, ut innoccnlibus exemplum daret. Quia Joannes innocens eral, vidit coelum apertum; sic ct Stephanus. Sicpatet coelum pcenitcnlibus , sic palet Mar- tyribus. Asceudit Christus in naviculam, in exemplum pce- nitenlium ; asccndit in monlem orare, in exemplum contem- planlium; ascendit in templum.in exemplum negoliantiuui; asccndit incrucem, in exemplum patienlium; ascendit in ccelum, in exemplum triumphantinm. Ilic esl ille sapien- tissimus Salomon , imo plusquam Saloaion', qui thronum de ebore fecit grandem, et vestivit eum auro , ad quem ascendebatur per gradus sex^ Et quid per gradus, nisi virtutes , quibus armati et ornati in stolis cum Christo
> Exod. XX, 23 ;\xxiii, ii.elc. — ^ Geii. xix, t, et seqq. — ^ Mallli. III, 17. — ^ Id. XII, 42. — 53 B.e'^. X, 19.
(i) Hic plura deesse videnttir, qiialia ioreut ista : Ut nutem nos digne Asceiisiotiem celebreinus, egrediamur cx amore mundi necesse est. Nam egreditur Abraham ex coi^iuitione siin. ct crcvit, etc. — (2: Cod, non; lorte ex aqua post baptismum.
SERMO LV, DE ASCENSIONE DOMINI V. 289
sedere polerimus ? 0 utinam , Iratres mei , ascendauius in tbronum! o utinam ascendamus in tcmplnm , non sicut Pharisaeus ad judicandum et condemnundum alios, at (i) seipsum laudandum et justificandum, sed sicut publicanus humilis perseverans in lcmplo' !
III. Legimus, fraires, in Veteri Teslamento, quod Abi- melech inlerfecit fralres suos, ut ascendere possct in thro- num ^ ; et ecce legimus , quod inde fuit exterminatus. Legimus Absalonem seditiose voluisse ascendere regnum Patris sui, elecce lanceaperforatur'. Legimus Adoniam (2) praesumptuose voluisse ascendere ad regnum , et eccc gladio inlerricitur". Leginius Jasonem ad summum sacer- dotium ascendere voluisse ambitiose , cl exaltatus interfi- citur^ Sed non sic nos ascenderc oportet; nam Abraham, obtenta victoria de hostibus suis , venit obviam Melcbise- dech (3) , volens ipsi spolia dare; cui ait Abraham : « Levo nmanus meas ad coelum , quia non recipiam quidquam". » Numquid et Moyses Domino non (4) dicebat, dum popu- lum raurmurantera audivit : «Tu scis, Domine, quia nec »asellum tuli, nec oppressi aliquera, nec calumniatus sum »qucmpiam'?»numquid non et Samuel : « Et si munus ac- » cepi (5) de manu alicujus, praesto sum condemnari' ? » numquid etEIiseus, qui curavit Naaman Syrum , aliquid ab eo reccpit ?« Vivit, inquit, Dominus in cujus conspeclu- » sto (5), quia nil recipiam'. » Numquid et Daniel , quiregi conjecturam et visionem aperuit , aiiquid ab eo recepit'" ? numquid et Apostoli iaHrmos sauanles, aliquid muneris receperunt?
* Luc. xviii, 10, el seqq. — 2 judlc. ix, t, et seqq. — 3 ^ Reg. xv, i, et seqq. — * 3 Reg. i, i, et seqq. — ^ 2 Mach. iv, 7, et seqq. — ^ Gcn. xiv, 22, 23. — ' Num. XVI, i5. — 8 i Reg. xn, 3. — 84 Reg. v, iG. — *<> Dan. V, 17.
(i) Cod. et. — (2) Id. Anamam, — (3) Id. male Jbimeleck, el deinde tibi, pro ipsi. — (4) Deest non in cod., etsic inferius. — (5) Cod, accepit, — (6) Id. esto.
cxxxi bis, ig
aC)0 ^. ALGI.iSTlNI EPISCOPI APPENDIX.
IV. Sed dii.et (Juis; Ciit- dc mdncrlbus liociie mcniio vcl 6crmo lll? IJeOi i"r;ilrcs . dc ihnhorlbns nicniio fit ct sernio, qnia ilicUiiiiilibus mniicriblis uriusquisfiiio ad sla- lum nscrndcrc <iiKTrit, non nd cifcliinl , scd ad inrorniun ; non ad locum cadcslom, scd ad calhodrani uiundialoin; non ut paupercs pascat, sod ut cquos in slabiilo nuirial; non ul prosit , scd ut pr.xsit ; noh ul cbri^igal, scd ut in- lcrficiat ; non ut j)ascat, scd ut doglntial; non ut congrc- gct, scd ut disperdal. Non sic fccit Abiaham, sed prins delnricujiicbal,qnain vidcrc pophluUipfericIilanlbin; non sic Moyscs.qiii popuhMu poccanlcm rcprehcndobal ; non sicSa- muel, quipro populi salulcinlerccdcbal; non sicEliscus, qui sanitaiem restlliichat; non sic Danicl, qui pi-o lcgc mala suslinebat. Expedit oinnino, fralrcs , ut iiiiiiiuhcs simuset libcri ab omni miinerc, et manus noslras discusj^as soinper hobcamus. Qunmodo cnim potcril jirtiai-c jiisliliain, ([ui non odit injnsliliam ? qiiomodo dt-llhfjhchlcs corrigoro polcrit ille, qui munoribns forlilor reliji;atur ? qnomodo viam reclain tencrc polcrit illc, qui noH iocattis a Deo tanqiKun Aaron' fucrit, Scd prclio, dniorc, odio vcl (iiuorc ascondit ad calhcdram? Non igilur decot principcs roci- poro inmicra , quia ipsi habont slipcndia populo^uin sibi subjectorum ; non debcnt Ponlifices recipcrc muhfra, qiiia habcnt prajbcndarnm dispcnsatlonfcm ; noh decet judicos rccii)cre munora , f;i!se jndicantcs , ^|hahdo jiislo ox arle vicluni el vestiliim habore possunt; non dccct sa- ccrilolos rcciporc unihcra , si habenl sdfct-amcnibfuin Ah- peusalioiiom ; non docct doclorcs rccipcrc uuincia d:t co'n- silii pcrvctsione. Allondaiit ij;ilur omncs, ct dillj;eiilcr adverlaht , quomodo Abimclcch propicr hoc cxlermiiuilnr, qtionu)do Absalom laiiccalnr, quoiiKtdo Jason iiilorncilur, quomodo Adonias porimllur. iMulli dcnitjuc ascendere vo- lunt super calhedram Mcysi ciim Adonia praesumpiuose, qui tamen bene cognoscuut se csse iiidiguos; et niliilomi-
> Hebr. t, 4.
hr.i
SERJiO LV, DE AVclNSiONE 'dOMIM V. Q9 1
nus prelio vel prccibus, mini» vel bhiiuliinenlis snuui as- censum procuranl. Mulli sunl , qui a^ceiulunl cuin .hisoiic , qiil Ircceiilos Iriginta aurcos regitlurc prouiisil, ut possct nsccndcrc in suiniun saccrdoliiiin. Talcs siiiit sinii.x' diaboli; qiiia siciil illrc laccrc vidcnt , pnilirii et ipsa) faccre voiunt. Talcs sunt alifpii, ([ui asccnderc voliint, siujianlcs ct si- niulanlcs sanclitalcui babcro, qui lamcn, po?tqiiam as- cendcrint, operc cognoscuntur lanquam lupi raj)accs. Isli sunt Magi et Arioli, qui stctcrunt coram rcge i\abiichodo nosor. ul solvcrcnt cjus somninm '. Isti non slaiit coram Doniino, quoniam in spiritu ct vcritatc Dciim non ado- rant*. Isli vidcnlur asccndcre , sicut recernnt Abimelcch ct Adonias, et Absalom, cl Jason. Scd qiio fine isli clausi sunt, sic et isti; licct florere videantur, tandcm in proPun dum, quasi la|)is, dcsccndunt\ Isli aposlatcc sunt ct fabi proplicl.x, qiii ascensum procurant, et descensum non cnrant. Isti non rccipicnt dona Dci dc quibns dicilur : 4 Asccndens in allura, dedit dona hominibus*, c De quo- rum numero ascendentes nos faciat Christus Dei Filius, Amcn.
' Dan. II, t , ct sci|q. * Kphes. IV, 8.
— ' Joan. IV, »4. — ^ Exod. xv, 5. —
Q92 S. AUGIJSTINI EPISCOPI APPENDIX.
SERMO LVI. De Ascensione Doniini VI.
Hic sennu , qui i/t Bibl. Lniu: , Phit. xui, Cod. vui, Part.UfJol. i58 6, cum notnine sancii ylugustini legitur , non est ejus ; sed vere sancti Joannis Chrysostomi , ut in ejus operibus 'videre est. Cum autem sit ex alia 'versione , et fjiddem multo elegantiore , sicut et liberiore , quam Bene- dictinorum et eoruni antecessorum '7)ersione , illam in hicem emittere non insulsuin credidimus. Locus ejus post prwcedeii- tem cuni numero de yisccnsione Domini xii.
SYISOPSIS.
I. Propter Mavlyres , et cum Aiigelis , inysteria extra clvi- lalcni celebrata. II. Dies Ascensionis, generi lininano festivus, quia luunananj naturam subliniavit. If f. Reconciliatio facta in- ter Dcuni ct lioniineni per obialioneni Christi , iil est , priini- liaruin gcneris luunani. lY. ^ ere priniitia^ Christus , quiapri- mitia3 sunt,noa fructus piimum nali , sed primum maturi et validi. Y. Natiira^humanaj indignitas. Yl. Angeli cum gaudlo naturam humanaui in excelsis positam vidrrunt, cujus antea rtpiobationem doluerant. Yll. Cur Angeli in rcsurrectione DiscipuUs apparuerunt. YIII. Dtscendenli ad judicandum Christo, justi in occursum rapientur. IX. Laborandum ergout gloriK Christi cum Angelis sociemur.
I. Er quando de cruce noslra processit orntio, fori.s civilaleni solemnitalem celebravimiis ; et nunc cum de
SERMO LVI, DE ASCENSIONE DOMINI Vf. 2g3
crucifixi Ascensione tractamns , prneclarum diem et omni laelilia cornscanlem , fines civilalis cgressi , niagna congra- lulalione cclebramus; quia hoc non ad conlumeliam civi- talis, sed ad honorem spectat Sanclorum, nc nosdissimu- lationis accusent dicenles : a Quid pro Domino sentimus universa tormentalajtanlium vulneribus noslris(()? Vidi- mus ossa carne nudata ; paticntiae nostrae tortor cessit iralus; libenti animo pro Christo noster sanguis efTusus est; decisa sunt capita pro ejus gloria. Haecomnia merui- mus (2) suslinere, et ista (3) die non meremur agnosci; neque mysteriorumarcanain noslris tabcrnaculis ceiebran- tur. nldeo, dilectissimi Iralres , hodie ad loca convenimus Bealorum. ad Sanctorum tabernacula feslinavimus, ut con- venlus nosler ipsorum prjcsentia clarior rcdderelur. Non enim in hoc theatro tanlum martyres praesunt, sed cliara Angelorum instantia locus decoralur. Nam et Angeli pra3- sunt ; ct si Martyres videre desideras, si Angelos cupis inspiccre , apcri oculos fidei , et ilhid tibi thcalrum fa- cile demonslratur. Nam cum in omni aere Angelorum multitudo versetur, multo magisin Ecclesia, mullo amj)lius hodierno die, quando eorumDominus asccndit in coilum. Et ut scias , quia Angeli ubique versantnr, audi quidPaulus foemineo pudori prospiciens, ait : aMulieresvelamen habent nstipcrcaputpropter Angelos'.))Et ilcrum Jacob: «Angclus, »ait, qni libcravit me a juventute mea^. » Et illi qui ciim Apostolis erant , aiunt ad Rhodon :« Angplus ipsius est '.n Et Jacob : «Vidi , inquit , Angelorum castra '.» Videbantur in terra ; nam sicut Imperatoris oplimi provisione urbes omnes, castella singula manu militari adversus hostilem subito adventum , et omnia loca diligenter armantur , ne barbarica illusione deleantur , ita et Deus , quoniam ct
' I Cor. XI, 10. — 2 Gea. xlvih, 16. — ^ ^ct, xii, i5. — * Geii.
XXXM, 2,
(i) Cod. vexantittin manibus iiosCris; sic opinando correximus. — (2) Id. meminiiniis, — (3) Id, fjus.
294 *• AIJGUSTIPJl EPISCOPI APPENDI^f.
a^rcjli niciUe rabionlcs cl.Tmoncs ad pacls evcrsionem nbi* (liic vcrsanhir, ad Inlelaui no^lram consliliiil cxcrcilus Aii^elcrum , ut corum pnyscnlia dacmonnm conlVingalur andacia , ct pcr cos nobis pacis firalia niini.sUclnr, Vidcs qncd cliam Angeli pricsunt , insliluunt .Alarlyres, ct iindi- quR i\obis prncparantur anxilia.Quid igitur cst nnscriu^ illis, qui convenlum islupi spicndidum derclinquunl ? Et quid yobis bealius qui ad lanlam solemnilalen^ j)rop.crali,s? S.e.d forlissinia Marlyrnni facta alio lemporc dcclorab^gius ; ad proposila rcdcainus.
11. llodicrna die, dlleclissimi fralres , Pco mircT su^mus rcconcilialione sociali. Ilodlerna dle liumannm {rcnus COC^ leslcm viammcruissecognoscilnr. Ilcdie illud vclus jurgiuui dissolulum cst , scdalum prislinnm bellum. Ilodic nobia pax niiranda donala est, nucTj nunquam spcrabalur posse rcddi. J\am qn.Tspescrat Dominum luimanoc vellc consulere nalnr.T? non quia Deus ii)bumanus (i) , sed quia scrvus segnilicf 2) videbaluropprcssns ; non q^nia crndclis Dpniinus^. sed quia conlumax servus. Vis audire , quod nostro vilio Deus ad commolionein provocalus est , quod noslra culpa maiisuclus D.ouiinus nosler irrilatus cst (3); discc sin^ula, ct raliones (4) causns cognoscc; iit curn scdatum scnserija; bcllum, jurglnm dissoliilum, bumanum genussuainio bq- norc dccoraliini, divinam gratlau), mlscricordianKjuc mag- nam , ct perpctuam Domini bencdlctloncm sanctiiices(5). Aliqut>ndo D.cus de bumani gcneris confuslone cogilayit , el liiic uscjue ira cjus proccssit, ut vlros cum roeuilnis, scncs et jiivenes, lcras ac (Gj pccora lucis privarc dlsj)0suissct spirltn; et audi divini verbi scntentiam: «pclebo, incj|^nil,' • homlncm qiicm fcci afacie terrae, bcsllas ct pccora , quo.- «nlarn me pflcnilel (7), quia feci hominem*. » Etutscias,
' Gen. vr, 7.
(1) Ci'cl. in liumanis. — (a) Id. nc gloria. — (3) I,i, mirtns cst. —r. f4) Id. rtitiane. — (5) IJ e.-it glnrifices, — (6) CoJ. ad. —- (7 IJ, recogi-
8ERM0 LVI, I)E ASCENSIONE I50MINI VI. «jgS
qiiia ha?c uiala(i) non ruinlexodio naturoe (2), sed qnia (3) malilio; np^lrac non tcrcbat horrorem, poslqoam dixit : « PcIcIjo hominem, qucni rcci, a lacic tcn ae , »dicit et ad INoe : «Tempus omuis hominis venit coram mc';» ct si hpmiucm haberel (4) cxosum . ad hominem non loqnerelnr, ncc c^ignnm concessissct (a; pcrcipcre auditum. Scd vida pei miscricordiam ; hominem quadam salislactione conso- lalur ct causam ci Ihturae calamilatis enarrat , non ut homo causas discat, scdulnarrando aliis, muUo mcHorcs efliciat. Quod dicebat, hoc csl : In tanlum humanum gcnus pessime COn,versabatur, ut ct ipsius lcrrae hahilatione carcrc jube- rciMr i^)' Scd nos qui ct tcrra vidcbamur indij;ni , hodie clcvati sumus ad crehim ; qui ncc lcrrcstria merchamur , coclcste rcgnum mcruimuspossidcrc. Ccelorum Iransivimus Cncs , ct tpsa scde regali coronamur, et natura , cujus causa Paradisus a Clierubim cuslodiel)atur, hodie snpra Chierubim summo cum honorc susccpla esl.
I;U. Sed hoc mirabih», qncmadmodum faclura cst. videa- mus; ct qucmadmodumnos, qui lanlumdivinam oflcndcra- mus clcaicntiam ut tcrrcslribus privarcmur, cxcclsa lcnui- ip.us ct alla meruimu&possidcre ; quemadmodura scdaliir Jur- gium, ct illud vidclur, irasedala, sublalum. Discc quodnon no5lradoj)recatione, quicumoircndcramus,scdpostulalis(7) cj,us qui juslc fucral nobis iralus , pax facta esl. <■ Pro Chrislo • nam.quc, ait Aposlolus, legationc fungimur, tanquam Dco srogauLc pcrnos^ •> Quid cst hoc? Ipsc rogat,(iui injuriam passus csl. Valdc, inquam ; nam Dcus clcmcnsct ipsc, lan- quam, misericors patcr, dcprccalur. Et vidc , quod mclius csl, ; rcconcilialor acccssit, non Angchis, non Archangclns, scd ipsc Filius dcprccantis; ct sicut (8) duobus jurgio sc- paralis, unus in mcdio posilus allcrcantium litcm discor-
' Gen. vr, i3. — 2 ^ Cu^. v, ao,
(i) Cod. httmnna. — f j) IJ. ex ojnni nattira. — (3) Dopst quia in rod. — - (4) Cod. habebat, — (5) Id. concefjit: — ;6) Id. spfraretur. — (7) Td. pottiilnta. — (8) Id. sic.
296 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
diamque dissolvit , ita el Chrislus fecit. Deus nobis justc irasccbalur, etnos conlemnebamus iratnm , et clcmeDtem Dominum declinabamus ; et se medium Cbristus inj!;essit , ct sociavit ulramque naluram ; et nobis , quod imminebat a Palre, supplicium ipsc sustinuit : « Chrislus nos, inquit, »emit de maledicto Legis, factus pro nobis maledictus'. » Vides quod imminens coelesle supplicium ipse susllnuit ; discequod el lcrroslrem insullalionem ipse loleravit: 0 In- nsukationes, inquit, Insullanlium ceciderunt super me^.» \ides quemadmodum sedavit jurgium , quemaduiodum li- ti^ium ipse dissoWil , nec anle discessil, scd multa fecit , multa sustinuit,utinimicum reconciliaret , ut hoslem Deo sociaret, et amicum faceret qui mullo fuerat lempore iniu^.icus. Et horum tamen omnium bencficiorumhodicrnus dies mira fuit causa (1), quo tanqunm primilias naturfc noslrae Deo dedit, ct sicut dc campo segclibus decoralo qui colleclas spicas obluleritDeo , niagnam (2) campo be- nedictionem reporlare prosj)icilur, sic ct Christus per illud corpus nostram fecit benedici naluram.
IV. Scd, dices , ct cur (5) non omnem naturam leva- vit ad coelum? Eo quod (4) non videnlur essc primiliaj , cum totum offerlur, scd si lantum parlim oircrlur ; per hanc (5) enim oblalionem tolum benedicilur. Scd, inquis, si primitiae sunt , primum ipsum (G) homincm ad ccclum debuerat (7) elcvarc ; primiliae namque sunt. Quod primum ofierlur, primumque pullulfit, non est hoc pnmilijc; nani imbccillis fructus nullus est ; sed forlis et valiJus ipse debet oflerri. Quia ergo pro peccato fuerat obligatus , et palralo crimine verebalur, ideo non poluit olferri , licet prior faclus esse videretur (8), sed qui poslea factus est. Ut discas quod isle fruclus primilias fccit , qui robuslus
' Galal. III. i3. — ^ Psal. i.xviii, 10.
(i) Deesl in cod. vox causa. — (2) Cod. tanqiiam. — (3) IJ. et crini. — (4) Id. qiiod; et deinde deesl seJ. — (5) IJ. per quam. — ;6) Id. suiiin. — (-) Id. debufr.mt. — '8) Id. videbatiir.
5ERM0 LVI, DE ASCENSIONE DOMINI \I. Q97
et valldns, et siimma malurilalc florescit, leslimonium te divinje ullionis polcrit edoccre : « Si inlraveris in lerram , squam Doniinus Deus libi dabit, inquit Moyses ad popu- slum, et plantaveris in ca omne lignum, quod facit fruc- »ium ad edendum, tribus annis non dcpurgabis fructum nejusa sed dimilles iilam qusc nondum arbor valida firmi- «tate roboralur, nec fruclus aliqua maturitale sencscunt. • Sedquarlus, inquit, annussanctusestDomino'.» VideLegis condiloris prudcntiam. Fruclum primum nec manducari permisit, ne anle Dominum quisquam eumpercipere videa- lur,nec (1) offcrriconcessit, ne Deo immalurus offeratur, sed Dimille, inquit, quia primusest, nec offeras, quiaobla- tione nondum dignus estfruclus, nec accipereei convenit immaturum (2). Et haec nobis dicta sunt proptcr corpus quod Christus oblulit. Igilur nalurcc noslr.c primilias oblu- lit Palri, eloblalum donum miraluseslPatcr, quodettanla dignitas offerebat, quod niacula nulla foedabat. Nam et suis manibus suscepit oblalum, et suae sedis fecit esse parlicipem , et quod plus est, ad partem sua3 dexlerae col- locavit.
Y. Cognoscamus quis ille sit (5) qui audivil : « Sede ad » dexleram meam ^? » quae natura cui Dcus dixit : Eslo meae parliceps sedis ? lila natura est , quae audivit : c Terra es , DCt in terram ibis'. » ISon enim ascendere gloriam coeli sufficiebat (4) 5 non cum Angclis stare. Sedes transivit , Archangelos pr.nelermisit (5), super Chcrubim ascendit , super Seraphirn elevalur, nec aulem slclit, nisi sedcni Do- minicam lenuisset.Vide quo spatioccelumseparaturaterra, imo quanlum et terra ab inferis, et infimum (6) coelum quantum ab alliore cceloseparatur, et de alliori ccelo quan- tum spaliiesl adArchangelos, ad superiores eliamPotesta- tes, ad ipsam quoque Dominicam sedem. Super haec omnia
• Levit. XXIX, 24, a5. — 2 pjal cx, i. — 3 Gen. 111, 19.
(i) Cod. ne. — (a) Id. in immaftirum. — (3) Id. est. — (4) Id, ad omnem gloriam caelos svffceret. — (5) Id. male prcemisit. — (6) Id. ipsum.
29^ 8. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDI^.
naliira nostra elevnla cst, ot honioriiii locplamhurnili lcne- baliir, ut descendcrc non possel ullerins, ad tanicxcclsoni sedeni elcvalur, ut suj)Ciius non possil asccnderc. Et lioc ostcndcns Piiuius aicbat : « Qui dcsccudit , ipsc est qui as- «ccndit';» dcsceudit ad iufimuin ternc , ct ascendit super on)nes coelos. Discc ij^ilurquis ascendit, et rju.c nalura cst elcvataPIn hoc enim cupio remorari (i) sermoncm, ut hu- mani gcucris commcmorallone divinam clcmenliam cum admiralioue discamus, quac ('^) summuin honorcm uing- namque jjloriam noslric naturre larj^ila cst. Tcrra ct cini§ cramus. Scd hoc noiidum noslrum vilium,scd imbccillilas fuit. Facli sumus irralionabilihus inscnsaliorcs : cCompara- » tiisest (5) namquc homo jumenlis insipienlibus, etsim.ilis »faclus cst cis^.» Et pejus cst comparari, quam nasci. Na- turalilcr non haberc rationem , lolerabilo esl ; verum ra- lionc dccoratum irrationali naturac comparari, voluntalis crimen est. Et quando audis , quod homo comparalus cst jumcnlis, non arbilrcris.quod cum irralionabilibussimilem voluit demonstrare, sed loufie pcjorem; noq tantum, quia homincs facli, ad irrationabiiia fcstinavimusgesta, sVd quia ad majorem demcutiam properavimus. Et hoc slgnificans Isaias dicebat : « Aguovit bos possessorcm snum , ct asinus » prxscpc domini sui; Israel autem me non cognovit*. » Sednunc priorem convcrsationem cruhcscamiis: «Ubi cnim »abundavit peccalum , supcrabundavit et gratia". » Vides quod jumenlis irralionabiliores fuimus : «Cognovit bos pos- » scssorcm suum , ct asiniis praesepo domini sni, » l nde et avibus irralionahiliorcs invcnimur : «Iliriindo ct agri passc- » res agnovcrunl lcmpora ingrcssus sui, populus vcro mcus »non agnovit judicia Dei*. » Eccc jumeutis, cccc avihns deteriora senlimus, Irrallonabiliora cogllamas. Vis amplius nostram perciperc (4) naturam ; formicarum nohls Salo-
' Ephes. IV, jo. — ^ Psal. xlvih, i3-2i. — 3 isai. x, 3. — * Rom. v, ao, — 5 Jereni. viiij 7.
(i) Cod. removeri. — (a) IJ quam. — (3) Id. compeTatus est. — (4) Id, reeipere.
sEniio i.vi, nE A5CENSI0NE ;)OMiNi vr. 299 mon gesta narravit , cariini nobis imilalioncni oslondil : «Yatlc nanifjiic , ail , aj ronnicain , o j)i^cr, ct .Timilaro »yiasc|:is'.'iForinicariim siimns liicii (liscipnli, lormicarinu .Tniiihilionc vlvimiis, loriiiicarnin convcrsamur cxcmplis. In lanliim ainisimiis hiimannc naliir.x consilium.in laiUiiin hnmanqc menlis alicna scnliinus , qni ad similiuidincin Dci facli inonslrauHir ! Scd non rcus cslillc qni fccit,s»ul nosqui conlcivpsimiis in imaginc pcrdiirarc. Scd qnid dc formicis dico ? lapidibus ioscnsatiorcsfacli snmus. Elhoclibi vahdo lcslimonio dcmoiislralio , diccnlcProphcla : « Audilc, con- »valles(i), fundamcnla lcrr.x , qiiia judicium Domino con- » Ira popiihim suum^ » Quid (2) ais? Conlra homines ju- diciinn libiest, ct tesles tcrric fundamcnla vocanlur (5) inlcrPominumct gcnns(4' hnmanum ? Quia judicinm non audiunt homines (5), lapidcs invllantiii? Vaidc, impiit; nam lapidibus inscnsatiores esse co^noscuulur. Vides quod tolius mahti.T fincs excessimns. Asinis cl bohus irrationabiliorcs oslcndimur.ct scnsu voKililliim siipcramur, nec ipsissohim laj)id.ib\is con)paramur, sed serpcnlum malignilalom, (C>) imilatnui;. « Furor naniqnc cis ad slmlUltudincni scrpeixlisj » vcncnnm aspidis snb labiis coruni ', » Et quld dc mnlis animahbus loqulmur, nbi ctiam ipsins dlaboii fihl nuncu- pamnr ?« Vp!} aul^m filli dlaboh cstls''. »
VI. Et lamen rios qiii sensum (7) non habcbamus, qui contumacia gravabamur, qui ncc lapidibus comparaba- inur, qni vincebamur omni natura, qul dcspccti vide- bamur, qui contcmncbamur; et qucmadmodum loquar igr.oro ; quo scrmonc utar, quo verbo dicam, repcrirc rion possum. ISalnra fragihs, nal,ura consnmpta , oinnl- bns monslrala delcrior, omnia vicit, omnia superavit, omnibus hodicrna dic mcruit excelJentior rcpqriri, ilodlc
' Pro^, VI, 6. — 2 iviich. VI, 2. — 3 pjai jvu, 5. — * Joan. viii, 4 4-
(i) Q.nd..franges. — (2) IJ,, qiiad. — fS) Id. clamaniur. — (4) Desnnt in coJ. li.TC vnba ec genns. — (5) Cod. nudiant . nee Ivabet /janii/^«. — (6) I(), maligmtatet . — (7; Id, tensuum.
300 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
Angcli qiiod mnllo lempore cnplornnt , inspiccrc volnerunt, natnram noslrain in scde Dominica, immorlalilalis fulgen- tem gloria pervidernnt (i). Hoc enim affectabant Angeli , hoc (lesiderabant Arcbangeli. Etsi eos humana nalura hu- gilo ipsi (2) honorc superat , tamcn noslris bencficiis gra- Inlantur, sicul noslris dolebant supphciis, et quando pn- niebamur, nimia trislilia lenehantur. Et Chcrnbim licel Paradisum cuslodlrent, noslris tamcn suppliciis Iristaban- tur ; et slcut conservus bonus , cnm a domino couservum suum cnslodiendum suscepcrit , satlsfacit quidem doml- nlc.-e jnssloni, sed tamen conservi j)ncna nlmlo dolore con- leritur; servilil necessilale contriftatus, anlmo non respuit charltatcm; sic el Cherubim merucrant qnldem cuslodirc Paradisum, sed dolcbant homin6n)(5) custodire. Etnlboc faclle possis adverterc cx hominum jiireclionc condisce(4)' Servorum cahmillales inspicimus cum dolorc ; ct, si ser- vant homines charllatcm, mullomagis illa;Polestales sup- pliciis noslris commovenlur. INam ct junti dolebant de peccalorum suppliciis, et llcet mcrito pujuaj iuferrcntur, tamen doloris incltabanlur trlstltla. Nam Moyses post idoli acrimoniam dlcebat : « Siquidcm dlmiltc cis pcccatum , ndimlllc; sln autem, delc uie de libro qucm scripsisti*. » Quid hoc cst ? conlumaciam vides, et pro implorum sup- pliclo deprecaris (5) Dcum ? Ideo inqull, doieo et depre- cor (()) , quia digne cruclanlur , qnia merilo puniun- tur, qula ipsi sunt sui causa suppUcii. Et Ezechicl, cum Angclum populo videret inferenlem sententiam suppli- cil , cum nimia lamcntatione clamavit, dicens : « Jlen pmlbi, Domine , quoniam delcs lu reliquias IsraeP?» Et Jeremias : « Casliga nos , Douu*nc , in jndicio.etnon in ira, * ne nos paucissimos iaclas". »Et cum Moyses, et Ezechiel et Jeremlas doleant , quanlo magis illae Poteslates nostris
' Exod. XXXII, 3r. — 2 E^ctli. :x, 8. — 3 Jcrem. x, 24.
(i) Cod. providenint. — (2) Id. sibi. — (3) Id. hoitorcm, — {^)^^' (ondisse. — (5) Id. deprccare. — (C\) Id, dele omnino.
SERMO LVI, DE ASCEiNSIONE DOMINI VI. 3o l
calamitatibus commoventur. El ut scias cjuod noslris malis doluerunt, exco disce quod rcconciliationi divinae (i)gra- lulatre sunt. Et , si antea non dolebant, ncc postea gratu- lantur. Et quod gratulataj sint , Salvator oslcndit diccns : « Quia gaudium erit Angelis in coelis pro uno peccatore spcfinitenliam agente*. » Et si unius pcccatoris compunc- lioni (2) Angeli gratulautur, multo magis cum ad ccEliim hodierna die hominum viderunt elevari naluram. Et alia ratione condisce gaudium ccelestium Potestatum. Quando Dominus noslcr Jesus Christussecundum carnemnalus est, ethominem reconciliatum viderunt, nec enim aliter dcscen- derent, cum summa gralulalione clamabant :« Glorla in sexcelsis Deo, et in lerra paxhominibus bonae vohinlalis^,» hominibus , qui debellati sunt, qui inimici fuerunt, qui aUeni erant , qui contumaces judicati sunt.Vides quemad- modum in ahenis gratulentur, imo in suis; nam nostra bona suas utihtales arbitranlur dicerc,etcum ascenderet, gratulabantur, et in uno gaudio exultabant , et descende- bant frequenter. Et hoc proprium cst cupientium vidcre inopinatum spectaculum. Et ut scias quod asccndebant, Christi te verba confirmant, qui dicit : « Modo videbilis DAngelos Dei ascendentes et descendentes ad Fihum ho- »minis\ » Et iste semper amanlium mos est, cupientium sohlam consuetudinem ; nec tempus expectare didicerunt, sed festino amoris ardore eliam dilalionem praeveniunt constitutam. Ideo ascendunt, idco doscendunt, et cum omni festinalione novum et incredibile spectaculum videre desiderant. Nam quid hoc mirabilius est , quando homo , qui contemptus est, videtur in cceloPIdeoet quando nas- cebatur Dominus, et quandoresurgcbat, exuitabant Angeli, el hodie quando ascendit in coelum. « Ecce enim duo , ait, »in alba vestc'', » ut cx ipsis vestimcnlis gratulalio mons- Iraretur, dixerunt ad Discipulos : « Iste Jesus qui ascendit
1 Luc. \u, 20. — 2 ij, 1,^ i^ — 3 Joan. i, 5i. — ^ Act. 1,10. (i) Cod. reconciliatione diviita. — (a) IJ, cnmpunctione.
8©^ i. AfcdfesnNi ki>isC6pi Appfe^-oix
• tx vobi^ iil coclnm, sic vcniet (|iicmacliiicduiii viaistii 'cdni pehnlerii in ca-liim'. »
VII. Ilic andiliim mihi cum dchila (i) dili^enli.i com- hibdalc, cnr hncc dicla sinl ? Nnmqnid (iciiios Discij)iili ilbn (2) hahebanl ? ni:m(|ui{l non bbne videbant (Jnid gicre- rctnr? niimqnid non dixil Evangclisla : «Qni vidcnilhns cls » asccndit in coehim^? t Cur i^ilur Aiigoli cis dicchanl, quod faclnm est? <ini demonstrabfMit , qnod asceildit in cadnm , proplcr Iias scilicet consasdnas; nnam , qnia dolebant, Jesu Asccnsionc desolali. Etquia dolohant, audi qiiid r.d eos dicit : « Ncmo nie inlerrogut dc vohis, qno vadis? scd qnia nisla dixi , trislilia rcj)levit cor vcstrum*. »Et si amicornm sen cognalorum separnlionc Iristamnr, quanlo magls Sal- valorem, Maj^islrum , Doniinurn misericordem , j)inm , mansucUim , cuuia «cvidcrent soparari, omni cum doloro trislahantur. Et ideo slabant Angeii, el Ascensionis tristi- tiam regressionis commcmoralionc consolahanlur, ct scpa- ralionis dolerem advcnlus (ulnri pollicilalionc sedahant. Nam aiunt : « Isle Jcsns, qiii ascendit a vohis, sic venict.» Doletis, inquinnt , qnia ascendcrit; S3d dolcrc desislile ; nam iternm veniet. El nc hoc facerent , qnod Eliscus fc- cisse docctur, conscindens vcstimcntnm, cum Maglstrnra vidisscl elevatnm ad ccelnm ; non cnim hic proccdentcm videbat (5) An^cluni , qiii ciEliam promillerct vcnire ; no ergo hoc faccrent , idco Angeli stabant animi corum Irisli- liam solalio relevanlcs. Et hacc quidcm nna cauf a cst pra;- scnlioc Angelorum. Est tl alia cansa non minoris rationis. Nam addidcrnnt : « Qui asccndit ad cnelum , » el qnia lori- guni spalinm de tcrra lendebatur ad coelum , et oculorum acies portatum corpus ad illam altitndincm minime potcrai pervidere (4), sed sicut avem , cum alliora supervolat (5),
» Act. 1, u. — 2 Ibid. 9 — 3 Joan. xvi, 5, 6.
(i) Cod. Dei. — ^2) SKpe iu cod, deest noii post numquid; et hic Sipius deficit. — (3j Cod. pruferentem , nec habet -vidtbat. — U) ^^- P'°~ videre, — (5) Id. postulat.
SERMb Lil, Dli ASCENSIONE UOMKNl VI. 3o3
il&ji'ecltis clcncit ihspicfcrc, et nbsicr ocuhis volalu ())vlnci- lur cclsioro, Ac ct illiul corpus r|uanlo rercbalur acl siunma, lanlo ociilus vifJcnliiim asjicciiis iinhccillil.ilc vclabalur, (icficichlG halura alliora conspiccrc ; idco slabant Angcli, ilcr cnclcstc monslranlcs, ne quis arbilrarelur, qiiia tan- i|iiath in ciDclum asccndil. « (lui cicvalus c»t, inqiiil, a svobis in ta-lutn. » Itlco nOn siuijjllcitcr hoc addidit. Et liilia^ fjiiidcih lan(juam ih coelum asccndil ; nam scrvus Prat; JcstlS aulcrii ad cixdum, (juia Dominiis cral ; ille in Cumt ignco, hic in nubc. Et quando scrvus vocabalur, fculTliS tiiltlebalur, ui vehiret ; (iiiahilo Filius asccndehat, Dominica sedes occurrcbat; hcc lanlum Doniinica , scd na- tcriia. Nam ct dc Palrc ait Isai;is ; «Ecce Dominus scdct in »nnbc levi*.i)Et (inid Palci' Scdet in nube, nubem misitct Filid. El Elias tjtiideiii cuhi ascbhdcrct melotam suam Eli- SGo dimislt; Chrisliis aiitcm Discipulis graliam dereliquit , ^nl ribn iinurii Prophciam , sed mnltos Eliscos cHecit, imo iniiltoi» ilto polcnliorcs.
Vlll. Elevemur igiiur ct excitemur, dilcctissimi fratrcs, tii illum cogitcmus advcntum. Nam ct PauJus ait : o Ipsc
• dcscchdct (2}de ccelo Dominns in visionc in vocc Archan- »geli , ct nos (jni vivimns , qtii rclinfjuimur, rapicmur ia *nnbe in occhrsum Domini, scd non omncs". » Et quia non omncs rapicmui', scd allquanli, qiiid ait JesusPoTunc ACrunt dh.^c iii mola mOlcntcs, una suscipiclur, et una rc- «linqnciur ; diJo in leclb, unus suscij)ielur,et unns dimit-
• lcliir^ » Qdid hac singularilale oslendalur, quid hoc se- crelodcclarctnr, vidcahius. Molcc(3)aiilempani)ci'es inopcs- que dcniOnsirahl.ct COs qui vil.TC hiboribns contcriinliir(4); Icclns diviics et qniclOs oslcndit, ct cos qui honoribus ^ficcultiribus pcrfruuhlnr. Et voleris ostenderc quia (')) et dc paupefibtiS sillqiianii llberaatur et pereunt, cie divitibus
' Isai. XIX, I. — 2 j Tbess. iv, i5, i6. —^ Luc. xvii, 34, 35.
(i) Cod. volatus. — (2) Itl. desctndit. — (3) Id, moles.— (4) Id. con- tireniur, — < (5j Id. qui.
3o4 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
nonnuUI liberanturetpereunt, ait quia de mola una susci- pilur et alia dimillitiir, et de leclo unus suscipituret unus relinquitur ; significans quia qui peccatis obruuntur liic reraancnt supplicia sustinentes, jusli aulem rapiuntur ad nubcm. Nam sicut, Rege advenientcad aliquam civitatem, hi qui honoribus et dignitatibus decorantur , cum summa confidentia, non expectato ejus ingressu, longe anle por- ias occurrunt, et excipiunt venienlem; rei autem et crimi- nibus obligati , intra muros continenlur, imperatoriam ex- pectaluri senlenliam; ita et quando Dominus veniet , jusli ei in ipso medio aere confidenler occurrunl; si nexiveroet obruti pcccalis, hic remanent cxpeclanlcs judicium. Tunc et nos rapiemur nomine justorum , nomine concivium. Commemorans dixi « Nos rapiemur ; » nam non sum in lan- tura sanae mentis alienus, non animi csecilate confusus, ut mea peccata nesciam, ut meorum vidcar oblitus esse ges- torum. Nam quia diem festum nolo meo dolore turbare , nec solemnitati miscere trisliliam, parco lacrymis , parco flelibus meorum peccalorum; conscientia sauciatur.
IX. Et ideo oralionem in ipsa feslivilalis hTelitia termi- nabo ; illius diei memoriam dcrelinquens,ut necdivessuis opibus gratuletur, nec sua pauper egeslate tristetur; sed unusquisque suae conscienliaj mcrilumsperet. Nam nec di- ves beatus , nec pauper miser polerit judicari; sed qui il- lius merebitur mlser aspectum, ipse cacumen totius heati- tudinis possidebit. Nam qui peccatis pauper est , divitiis ccelestibus abundabit, et qui criminibus dives est, suppU- ciorum pondera sustinebit. Et omnino dico , ut qui in pcc- calissumus, lugeamus , etquibeata conscientia vivunt , gratulentur (i); sed nec isti confidant, sed tiraeant ; nec iih higeant.sed corrigantur. Nam cumhceateum, qui male fuerat conversatus (2), mutari ac gloriamproniercri, et his parem fieri qui semper juste vixerunt , hoc et nos im- plere properemus. Et quibene vivunt, propositi et conver-
(i) Cod, graticB tuce, — (a) Id. malc consen'acus, et anlea deest enm.
SERMO LVII, DE ASCENSIONE DOMINl VII. 3o5 salionis siiae merito , fiiliiraB gloriae applicare feslinent , et confidenliain augere non desinant. Et qui peccalorum mole opprimuntur, meliore correctione mntenlur, ut jus- toruni choro (i) sociati non indebita reverentia imperato- rem suscipiamus Angelorum , et illa beatiludine pertrua- mur, quam nos omnes iaciat promereri gratia {■a) Domini nostri Jesu Christi, cum quo est Patri gloria in saecula sae- culorum. Amen,
SERMO LVII. De Ascensione Domini VII.
Hic sermo , extractus ex Bibl. Laur., Phit. xvii , Cod. XXXII , fol. ^\; et ex Bibl, Mdil. , Cod. clxiii ,fol. 2 i 2, cum nomine sancti Augustini , nec sententiarum gravitatem , nec genus dicendi prcejert , quce sancto Doctori conveniunt. Lo- cus ejus in appendice post sermonem prcecedentem cum nu- mero de Ascensione Domini xiii.
SYNOPSIS.
I. Christigloriosa Ascensio. II. AngeloruniDiscipulis mani- festatio , et novi Apostoli electio. III. Christus in hac festivi- tate orandus.
I. Magnum hodie, fralres , suscipiamus (3) diem festum, quando Dominns nosler Jesus Ghristus quadraglnta post dies resurrcctionis aereo (4) volatu Cdiiscendit ad coelos. Tripudiant hodie cceli ccelorum , gaudet (5) omnis exerci-
(i) Cod. crebro. — (2) Id. gaudinm. — [i) Sic cod. xxxix ; cod. cxliii suscipimus. — (4) Sic cod. cxliii ; cod. xxxix uiale ««•/'o. — (5) Codd. garrit.
cxxxi bis. ao
3o6 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
lus Angelornm , qnia Redeinplor omnium nationum, cnm ingenli Iriumpho, .Tlherenm ad dexlcramPalris hodie sedit in ihronnm.Omnem simulmonet Aposlolicamecclesiam, ut nequaqnam pertimescercnt (i) hnjus mundi pressuram; ne- que ruroreui perlimescercnt srcvienllnm Judoeorum , sed decimam post diem Paraclelum susciperent Spirilura sanc- tum. Cum haec, inquit, Dominus nosler Jesus Chrislus sua sacralissima verLa tanquam semen in lerra sua bona pro- funderet, verba salulifera (2), subito carruca scdens (5) nubali veclatus est ad regiam coeli , cul omnes toga coe- lestl (4) ovanles conclamant, et dulcis melos (5) resultat : «Benediclus, qui venit in nomine Domini ; Ilosannainex- ncelsls*. B Supinis , Inqult, vultibus aspiciebant in ccelum omnes simul Apostoli , et populi universl videnles Domi- num terrae et cceli , in proprio corpore, nube vectari. Qui- bus consolatores iUico, In specle vlri, albentes duo dlrecti suntAngeli, quibus aiunt monentes eos et consoh»ntes : « Vlri GalUaei, quid miramini Christum Deum euntcm in »ca'Ium, qucmadmodum Prophetne bucclnando paulo »ante hccc omnia pr<TedIxerunt esse facturum^. » Et quera sciebatis, quia ideo venerat, « Non solvere Jegem, sed )»adimplere% j cur mlraminl quod (6) hodlcrna die cons- cendit ad Patrcm ? Ite, inqult, Apostoli, prffidlcate verbum divinum, ut impleatur in vobls ipslus promlssum , quem tolius mundi Dominum , vos duodccim meruistis habere ma^^istrum. Pieversl Ilaque domum, inierunt hodlerna In die consilium Apostolum conslituere novum pro traditorc illo falsoque Discipulo. Et talem sibi Dominus sorte elegit vlrum dignissimum, qui annolari (7) meruit in numero duodecim Apostolorum.
» MalA. XXI, 9. — ^ Act. i, 11. — 3 Matth. v, 17.
(i) Cod, XXXIX percimescere, et neuter cod. babet ut, — (2) Codd. novi- fera. — (3) Cod. xxxix sedere ; cod. cxLiii cedere nivali. — (4) Codd. male ccclestis. — (5) lid. honos; et deinde cod. cxlui resultant. — (6j Sic cod. cXLin ; cod. xxxix ciir, — (7) Codd. adnotare.
SERMO LVlll, DE PENTECOSTE III , ETC, So^
II. Pervenientes ilaque , Iralres, ad hanc diem feslivi- latis, orandus est ipse Doiuinns noster Jesus Christus a nobis, ut noslrum aptet calamum (i; vocis ad prfudican- dum yerbum divinuui sensibus vestris, et pro hujus diei quadragesimi feslo, quidquid nostra vobis praedixerit h"n- gua, aure lihenli suscipiat charilas vestra.
SERMO LVIII. De Pentecoste III, de Adventu Spiritus sancti.
EducUis hic sermo ex Bibl. Mdil,.^ cod. \,foL 35, sitin ap- pendice, propter scepe memoratas rationes , post serntonem appendicis primi supplementi cum numero de Pentecoste x.
SYNOPSIS.
I. Apostolorum mirabilis mutatio. III. Pra?cipue autem Petri. III. Ejusdem argumenti continuatio. IV. CurvenitSpi- ritus inspecie columbse. V. Clausis venit Spiritus sanctus.
I. HoDiE, fratres dilectissimi, completi sunt dies Pentecos- tcs; AUohiia. Uodie fidehum corda, quae hactenus debiha eraritet vacillanlia,confirmantur; hodieApostolorum Prin- ceps , qui ad vocem mulieris Chrislum negavit , coram omnimultiludine non timuit confiteri; elquem ignorare in passione dicebat, hodierna die magnificare non salialur; et sicut in passione Chrisli feslinanter fugerat , ita , ct lonije forlius, coram Ncronc pervenire dcsideravit (2), Christum Dei Filium super omnia magnificans. Hodie piscatores
(i) Cod. thaiamum. — (2) Id. desiderans.
20.
3o8 9. AUGCSTINI E!'Isr,OPI APPENDIX.
doctores, debiles forles , ignari sapientes, timentes con- stantes, impotentes polentes, mnli loquaces , surdi au- dientes, claudi ambulanles, peccatores ccelorum cives, domestici I)ei. Dei (i) rorles, terraeque (a; cffilorum fun- datores, fidei exemphitores, Legis imitatores, Evangelii triumj)halores , auio^ ccelesiis assessores (5), divini judicii judicalores , jaiiitores coilorun) , et gloriosos principes terroe, hodierna die, sanclos Apostolos factos esse conspi- cinius in advenlu Spirilus sancli ; Iratres , gaudeamus. llodie Discipulorum corda inflammando roboravit tam fortiter, tam suaviler, tam mirabiliter, nt Pelrus et An- dreas ad crucem pergere non timereut, Pauhis, Jacobns et Matlhanis gladiuin non pavercnt. Numqnid Joannes ve- nenun) bibere limuil? nnmqnid Jacobus fnllonis perticam? nnmquid BartholomaMis pelleni? numquid Simon et Phi- lippus crucem ? numquid Tbaddieus trucidationem (4)? numquid Malthias secnrim ? nnmquid Thomas cerebri elTiisionem? El unde haec mulalio, IValrcs, dexleras ex- celsi* ? ()uia « Verbo Douiini caeh firmati sunt^. t Qiio- modo firuKili , nisi supra petram ? Aspice omnes fir-malos, o fidelis; quia ecce Pelrns, Andreas, Simon et Phihppus ad crucpm gaudentes vadunt. Aspicc Paulum sponte de- collatum; aspice Jacobnni cl Mallhaeum gladio decurla- tnm (5) ; aspice BartlioIoinaBum pelle decorlicalum (6) ; aspice Tliaddacum crudelitcr trucidatum ; aspice Mal- thiam (7) securi percussum ; aspice Thomam corcbro pri- vatum ; aspice Joannem carceri (8) mancipatum, et vc- neno, et balneo jucvmdatum ; aspice Jacobum jnslnm, fullonum bacido, spiriluin exhalanlem (')). Ecce quomodo « Verbo Doniini cneli firniali snnt, » ccce quomodo Spiritus oris Dei omnis virtns eorum est.
* Psal. Lxxvi , II. — 2 Id. XXXII, 6.
(i) Sic cnd. ; forle Dei milites — (?., Sic cod.; iir\e rcgniqne. — (3)Cod. accessores. — (4) Id. trttcidattis. — (5) Id. dtcorntiiin. — 6) Iii. dcpaii' peratiiw. — (7) Id. male Mattha:uni. — (8) Id. carcere. — (9J Sic opi- cando emendare conati sumus codiccm , in quo legitur spiritu exaltalum.
SERMO LVIIi, DE PENTECOSTI' III, ETC. 3()(^
II. Cerle, ul iinpra diximus, fratres, ipse pastor eccle- siae Pelrus, cui datus eral principatns Apostolorum, cui Iradilae sunt claves regni coelorum , cui commissa erat custodia omniuni, quanlrc roriiiidinisfucrit nullalenusigno- ramus. Ait enim ipse Pelrus : « Non sum ', non novi ho «minem^; > qui fcrc iuinis trihus ciim Christo conversa- tus jam fuerat. Sed non solum suificit hoc , sed cce|)il delcslari, et dicerc por ilhun )eum, qui ca?hiin el lerriira creavil, quiLegcm Moysi dedit, qui mirabiha inmari Rubro fecit, quia non cognosco hominem^. Eccc principis et ca- pilis A|)Osloloruni forliludo; ecce Petri constantia , ccce Petri pusiHanimitas. Fortior denique fuit Latro in cruce aflixus, quauj Pelrus; forlior Latro, quam Legifcr eccle- siae; Ibrlior fuit Latro , quam Apostohis: forlior ahenus, quam terrigena; forlior Domini servus, quam Domini amicus. Quomodo etiam ahi Aposloli forles fuerunt? quo- modo meinbr.i ex quo caput vacillabat membrorum? Sed hodie» Verbo Domini creli firmati sunt. BVerbuni Domini FiHus est Patris , quia « In principio erat Verbum'', » quia ideo dicitur Verbum ipse Filius, quia sicut verbum est manifeslalio inlellcclus latentis, ila Chrislus veniens in mundum fuit oslensio Palris , quem hominibus ignoranti- bus manifestavit. « Douiinico igitur Verbo cceli firmati Dsunt. » t^celi coelorum dicuntur Aposloli, qnia sicut coeli lerraui fructificare faciunl , sic ct A|)Osloli lerram, scilicet homiues, post advenlum Spirilus sancti fruclificare fccc- runt, in fide conlirmando , roborando, pra^dicando, in- crepando in omni patienlia et doclrina% diemonos ofTu- gando, mortuos resuscitando, infirmos sanando, ct vitam ielernain promillcndo.
III. Audislis, fralres, quoniodo « Vcrbo Domini cocli fir- nm;itisu;'.t ; » placeal ct modo audire, quomodo « Sj)ir.tus » oris ejus est virlus eorum*. » Os enimPatris Chrislus est,
» Luc. xxii, 58. — 2 Matth. xxvii, 72. — ^ ibid. 74. — * Joan. i, i. — 5 a Tun.|iv, a. — ^ Psal. xxxii, 6.
3lO S. AUGUSTINl EPISCOPI APPENDlX.
quia per Filium incarnalum Paler locnlus esl mundo : « Et • sermonem quein audislis, inquit Filius, non estmeus, sed p ejus qni misit me Palris*. » Spiritus antem Scinclus dicllnr essc Filii (i) Dei , dicitur esse Palris, quia ah ulroque procedil, et uterqne eum niillit. MiUilPaler quia « Spirilus » saiiclus qucni Paler millet ia nomine nieo^ ; » milllt Fi- lius, qula « Si non abiero, Paraclelus non vcniet ad vos\ » Iste Paracletus, consolator, adveniens in spccie ignis in- flammavit corda Discipalorum , iit conlra omnia adversa reslsterent. Erigile, fralrcs, menles , ct vidcle oculo mcn- tis et corporis Pctri fortiludinem , postquam Spirilu sanctb replelus est. Nam cum adliuc Jerosolymis Aposloli praedi- careiit populo post adventinn Spirilus sancli , « Princeps )) sacerdotnm et omnes qui cum illo erant, ropleti sunt nzelo, et miserunt manus in Aposlolos et posuerunt eos m » carcere : Angelus autem Domini aperuit carcereni et »eduxit eos. Exeuntes autem diluculo iterum in templo » praedicavernnt. Principes sacerdotmn, convocato concilio, » miserunl adcarcerem, ut adducerentur. Sed reversi dixe- »runt : Clansum carcerem invcnimus et custodes slantes »ad januam, tandem intus aspicienles neminem vidimus. oEl cnm haec renuntiarentur, quldam dixerimt quod ia » templo prcTdicahant'. » Adducti vero Apostoli , o Gauden- » les in conspectu concilli; » prjecepit magislratus, ne ul- terius praedicarent Jesum. Sed ad hoc respondit ille mag-r nus Cephas , cl alta vocc dixit: « Ohedire Deo oporlet nmagis quam hominihus'^. j> Ecce Petius, qui vocem mu- lieris limult, modo sacerdotihus et principlbus cum auda- cla nmlta resistit.
IV. Sedmodo videndum est, quidest quod Splritus sanc- tus in specic columhjesuper Christum baptizatum apparuit et in specie ignis ^uper Apostolos (2) descendit, nisi quia
• Joan. XIV, 24. — 2 ijjid, 26^ — 3 id XV, 16. — ^ Act. v, 1 7, et seqq, -j- 5 ii,id. 29.
(i) Cod. niale Filitis, — (2) Haec et in specie (griis in jipostoJos desUDt va eod., sed evidenter ista requirit sensus.
SERMO LVIIf, DE PENTECOSTE III, ETC. 3ll
quamvis Chri:?lus sit judcx humani generis , tamen in mundiim vsaiens nnlnit prius homines et poccalores ferire, sed cum mansunludiiie atlraljcrc; qucc mansucludo per simplicitatem cokimbinam designatur : sed ia igne venit hominihus , quia peccata nostra , qiKe prlus Dominus per mansuetudinem toleravit, nos per zeUmi reclitudinis ar- dore pcenitenli.-c debemus cremare. Est, fralres , et alia ratio, quia quos Spirilus sanctus replet, simplices et ar- dentes facit : simpiices mahlia, sed ardentes vlrlute et doctrina. Idco ait Dominus : t Estote prudcntes, sicut ser- apenles, et simplices sicut colomboe'. » Serpens est astu- tumanimal, qui aspiciens incanlalorem venientem afTigit auremterroc, et aliam cauda obturat, ne vocem incantantis audiat. Ilaqiic nec serpens sine cohimba , neccolumbasine serpentein homlnlbusesse dcbet, quatenusct columbre sim- phcltatcmetserpentis prudentiam altendamus, cl serpenlis astuliam colurnba; slujpllcltas lemperet. Scplem denique virtutes in cohimba lcglmus , qnas ellam vlrtules Splrilus sanclus in fidehbus grnerat. Cohmiba sccus fluenta Jibens habllat, ut, viio acclpitrc, in aquam se immergat [\), et evadat; semper grana meliora devorat, ahenos pullos nu- Irit , rostro non lacerat, fellecaret , in cavcrnis nidificat, et gemit, dum cantare desidcrat. Sic et Aposloli secus divi- naj Scriplurae fluenta , qiilbus corda eorum rigantur inha- bitant, ut eorum juvamenlo aggressus diaboh evadant. Mehora grana sancli viri, qui post Aposlolos fuerunt , id est, mehorcs senlenlias, non haereticas , quibus pasci ct pascere possint, eh*gunt. Allenos pullos , id est, homines prius a Deo alienos, sua doctrina et exemplo erudlunt. Non lacerant roslro, quia Scripturas non lacerant more haerelicorum. In cavernis petrarum nidificant, quia in Christo ct in suis plagis semper vigilant. Gemitum habent pro cantu, quia sicut coiumba in suo cantu delectatur, sic
» Matlh. X, i6. (i) Cod. emergat.
3^a S. AUGISTINI EPISCOPI APPENDIX.
et sancti viri , qni Spirifu sancto pleni snnt in omni tribu- latione, in omni adversilate, in omni corporis infirmitale delectanlnr , velnt in cantn. Gontra ergo lalem consolato- rem cordis nostri hospitia prtTparemns, virtutibus orne- mus, a vitiis mundemus ut eum snscipere mereamur.
V. Clausi denique erant Apostoli simnl in pace congre- gati; non fabnlantes , non litigantes, sed orantes erant cum Maria matre Jesu*, expectantes donum a Christo eis promissum. Sic et nos , fratres, oreums et clausi perma- neamus , saeculum fugientes. Sic in fide , spe et charilate ornati ad Chrislum clamare,Redemplorem noslrum, pote- rimus : « Emitte Spiritum tunni , Domine, et creabuntur, »et renovabis faciem terrae^. Emitte Spiritum tunm , » ut in nos veniat Pater et (i) Spirilns sanclus , quia venienle ad nos Spirilu sancto, venit el Paler et Filius. Paterdenl- que Deus , et Filius, et Spiritussanctns, scilicet veninnl ad nos, dum venimus ad eos; veniunt ad nos jnvando, dum veninius ad eos ob^^^diendo; veniunt ad nos ilhmiinando, dnni venimus ad eos inluendo ; veninnt ad nos implendo , dum venimus ad eos respiciendo ; ut sit nobis eorum non exterior visio , sed interior, non transitoria mansio , sed aeterna. Amen.
' Act. I, 14. — 2 psal. ciii. 3o. (i) Deest ee in cod.
SERMO LIX, DR PENTECOSTE IV, ETC. 3l3
SERMO LIX. De Pentecoste IV, cle Adventu Spiritus sancti.
Hunc sermonein suppeditauit eadem Bibl. MdiL , Cod. x , fol. 3t). Sit ut pra'cedentcs in appendice post prascedentem cum numero de, Pentecoste xi.
SYNOPSIS.
I. Gratiae Apostolis datje. II. Mysterium Pentecostes in ve- teri Lege fiyiiratuni III. Scriptor, ex monaclio, preshyter. IV. Dotes qnsea presbyteris requiruntur. V. fn prsedicatione mo- dus est tenendus.
I, CoNGRUuM et dignnm est , fralres charissiml , ut his diebus , in quibus legimussanctos Apostolos in eodem loco pariler congregatos et Spiritu sanclo repletos' , et nos (i) convenlum in domo Deipariter faciamus. In hac enim die sacralissima , sancti Apostoli multas gratias , quae ad offi- cium clericorum pertinent et pastoribus Ecclesiae valde necessaricp sunt , rrceperunt abunde. Ideo primo videa- mus quid datum est iliis, ut et nos discamus quid datum sit nobis. Dederat jam Dominus polestatem Apostolis ex- pellendi daemones, sanandi infirmos, dimittendi peccata , et in coena, quando eos in presbyteros consecravit, et post resurrectionem , quando in facie eorum insulllavit et dixit :
• Acl. II, I, et seqq. (i) Cod. male ut et nos.
3l4 S' AUGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
«AccipiteSpiritum sanctuui; quornm remiseritispeccata*, »elc. » Sed qnia iluri eranl ad omnes gentes per miiltas Iribulaliones, ideo primo inslrucndi erant , utscirent quid prncdicarent ; primo rol)orandi , iit prredicare audercnt ; primo confirmandi in gratia , ut tuinas et tormenla non ti- merent. Idco dat:e sunt eis llnguac omnium nalionum, quoe sub ccelo sunt , ut h;ec omnia perficere possent. Hacc enira necessaria Apostolis erant. Nam si scienliam habuissentet timuissent , defecisscnl ; si scienlia caruissent et audaciam habuissent, delccissent; si scientiam et audaclam habuis- sent, ct gratia Dei caruissent, defecissent; si scienliam, si audaciam, si gratiam habuissent, et genere locutionis ca- ruissent , delecissent. Datur ergo Aposlolis Spiritus sanc- tus sub Ibrma (i) ignearum h'nguarum , quia hiccm et ar- dorem Iiabet. In luce illumlnallodoctrina?, inardore fervor audaci;e designatur. In hac inumit)alione perrectc datum est capcre (^) Evangelium, quod pcrrecte ante adventum Spiritus sancti capere non poleranl. «Mulla, inquit Salva- » tor, habeo vobis dicere; sed non potestls ])ortare modo ; » sed cum (5) venerit Spiritus vcritatis, doceblt vos omnem n veritalem^. » Sed dum venit Splrilus sanctus verilatl.s , cum sono magno venit ', signlficans quod ad sonum praedi- cationisjam eos incitabat. Sedebantcongregatiincoenaculo David , quia jam magislri et judicalores facll erant, et glo- riosi principes terroe et coelorum cives. Sublimltas , prae- ceptorum crelestium donorum subllmllalem indicat. Quia congrcgati eranl, unitas Ecclesiae significalur.
II. lioec aulem oninia quae hodierna die factaesse cons- picimus , in Veteri Lege sancti Patres in figura viderunt. Legimus namque qnod quinquagesiuio die post exilum de iEgyplo , posl immolalionem agni in /Egyplo , data est lex in monte Sinai tali modo : primo quando descendit Domi-
' Joan. XX, 22. — 2 ij. XVI, 12. — 3 ^ct. 11, 2.
^i) Desiint in cod. haec verba sub fonna. — (a) Deest vox cnpere in cod. — (3J Cod. dtim.
SERMO LIX, DE PENTECOSTE IV, ETC. 3l5
mis in ignem fumantem , cceperunt tonitrua et biiccina audirl, et fulmina micarc , et nubes operlre monleni , et popnlus prohibitus est ad montem accedere, ne vlderet Deum et transiret terminos conslilutos. Ascendit autem Moyses et Aaron in raontem, ct praecepta Legls rccepernnt*. Sed atlendile, fralres, r|uod hncc omnia hodierna dle facta et adimplela vidcmus. Ecce post liberatlonem filiorum Is- rael, et post passionem ChrislIDominl noslri , post libera- tioncm eorum deinferno, dalaest quinquDgesimo die Apos- tolls perfecta sancloe Legls cognilio. iNamibi Dominus des- cendit in igne , sic et Spiritus sanctus in Apostolos ; ibi sonllus , et hic sonus : ibi bucclna , et hic praedicalloj ibi tonilrua , ct hic minalio pcenarum ; ibi fuluiina , et hlc miraculornm coruscalio. Sancli denique Aposloli post ad- ventum Splritus sancti veritatem prcedlcaverunt , pccnam inferni comminali sunt , miraculis coruscaverunl. Ltraque eliam Lexdataest in allo; iila in monte, sed ista in ccena- culo. Moyses et Aaron sunt in monle, et populus separa- tura(i) monle , quia Doctores Ecclesiae ascendunt subli- miiatem myslcrlorum, sedpopulussimpliciadiscitet alliora perscrutari prohibetur.
III. hxc omnla, fratres charisslmi , de ulroque Testa- menlo sumpta a nobis; et si per culpam nostram vobis (2) non conveniunt, tamen exofficio dici (3) dcbent. Namllcet in eremo cum fratribus meis, quos in Chrislinomine con- gregavi , Ibidcm muUo temporc luerlm, nt mnlti ex vobis videre potuerunt , tamen compulsus a sancto scne \alerio factus sum presbyler : el post diespaucos presbylerosinfra domum Valcrii mecum haiiere voUii (4) , pariler cum eis- dem vivere cupiens , sicut hactenus cum iralribus meis
1 Exod. XIX, 16, et seqq.
(i) Deest a in cod. — (2) Cod. nobis. — .3) Deest verbum dici ia cod. — [l^j Hsec omuia falsa omniuo videntur,^ cum monasterium Augustinus non habuerit, nisi post Valerii mortem. Yide nolas ad Serm. ad fratres in eremo xxi.
3t6 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
feceraua , qnod valdc flifTicile erat propter vehementem ta- mulliiin qiiibuscinii([ne horis diernni. Et ecce dimissa so- litndine, non tanien menle sed corpore , sacerdoles facti sumus , collocali in crenaculo sumus , positi in monle su- mns , qnia posili suniusin lanli ordinis snbliniltate, nt gregi Dominiqnasi specnlalores provideamns conlra versnlas (i) hoslis nostri callidilates. Nos in coenaculo sedis Dei se- demus, quia jndices, et paslores , et maglstri in Ecclesia Deisnmns, el snbjectos nobis docere debemus. Sed qui docet , debet eam scientiain, qnamdocet, primo habere,et posteaandacter docere.
IV. 0 qnam magnae temerltalisest cathedram ascendere, si non h;ibet scienllie donnm ! oqnani p( ricnlosum eslsine vita sancta velle dominari! oqnam graveestvelle corrigere. si in eisJem peccatispatilorextlterit ! .\on debent in coena- culo cum Aposlolis s.edere, qni non nierni-riint sanclo Spi- rilu cum Aposlolis lulgere. Qnare non niernernnt, nisi quia nohieront. lerwn ou(Ute(i) , fratres? Judicer facti sumus, juste Jndicare causas debemus ; (loctores facli siinuis, vcri- talem docere stndeamns; palres et pasloresyrtc/^^' s/imus , subjectos nostros nulrire, ct pascere, et nt pupillam ocu- lornni cu!.lodire dcbemus. Non pan[)erem sperncre debe- mus, non divitem vel polentem odio vel aniore tenere. Qui ergo in coenacnlo sedere qnasrit, et ignem et ("ervorera au- daci.e suscipiat contra rebelles , obediendo illi qni dicil : «Nolile timere eos, (|ni occidunt corpns'. » Sic islofervore replelus erat sanctus Moyses, qni, cummoraretnr perdies multos in monle , mandala Legis accipiendo , peccavit po- puhis, et vitnlum fabricavit^ ei adoravit enm popnlns (5). Descendit iMoyses de nionle, nl ei Dominus prceceperat, et destrnxit iisqne ad pulveres, quos pulveres sparsit, et de-
' Malth X, 28. — 2 Exod. xxxii, i , et seqq.
(r_) Cod, versutia. — (a) Id. andire. Qiiae italicis distinguiintur, vel par- tim , vel totaliter vetustate sunt deleta. — (i) ^ox populus videtur abun- dare.
SERMO LIX, DE PENTECOSTE IV, ETC. Siy
dit potum ex eis filiis Israel, et stans ait ; <> Si (juis Domini »ost, a(]h.Trcat niilii'. )> Et adiueserunl ci filii Levi, quibus ait :«Ponat vir j;lacliui)i sunu» super femur suuui , etite(i) »per niediuin caslroruui , ct occidat unusquiscjiie IVatrem Dsuum etproximum suuni ^. » Qui siclecerunt. llunc sanc- tum Moysom imilari debcmus, quia fervorc justitiae plenus est. Si peccat populus, accipiamus gladios ultionis , sed prius super ieiiiur noslrum ponauius, atque a nobis prius malorum illecebras abscindamus. Deinde per medium cas- trorum ire debemus;etlunc pergiuius per niedium, quando slc juste judicamus , quod nec amore stringimur, nec odio divelliuiur ; in hoc nec amico , iiec proximo parcendum est. Si quis vero non fccerit ('i), hypocrita est, et Phari- saeus, et deslructor sanclae Legis. Corpiis vituli etiam Iran- gere debemus , et dare poluin filiis. Et quid est corpus vituli , nisi zizaniaj seminalores vel superbiaePTalesomnino fugiendi sunt , ei iu pulvcrem humifilatis redigendi verbo sacrae admonitionis.
V. Sed modo dicere oportet , quomodo gratiam, sive genera linguaruiii habere polerimus ; ideo atlendendum est , si hanc gratiam oblinerc voluuius. Nam in praedicalione non est semper idem modus ; cum corrigimus, non idem modns cst habendus. Aliis enim simpllcia, aliis mediocria, aliismaxima proedicanda siint. Sic clAposloli lecerunt. Sic etiam , arguendus est quis, alius acriler, alius dulciter , alius timorj (3), alius blanditiis, aliiis minis , et alius lac- tis , utexpedit secuiidiim naturarum condilionem.Gratiam linguarnm habet qui locutionis uiodos observare cognoscit. Digni ergo eritis , fralres charissiuii, residere in ccenaculo Ecclesiae, si in cordc scienliam , si fervorem ju!>titi<'u cum moderantia et discrttione babueritis. Qui sine scientiapo- puliim regere quaeril, c;ecus ciccum ]>er viam ducere quae- rit. Cogitemus crgo quantum onus, fralres, suscepimus :
' Exod. XXXII, 26. — '^ Ibid. 27, et seqq.
(i; Cod. ire. — fa) Id. confecerit. — (^3) Id. absque sensu maxime.
3l8 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
de qnibns omnibns ralionem rcddcre debcmns. Nobisenim commissa snnt dno talenla, nnnm inlelllgentlic ct aliud operalionis. Servcmtis qnod habcmns , ct mnllipliccmus quod servamns. Non enim snfficit servare , nisi scrvala stu- cleamns n^nltiplicare. Dens aulem qni ihesaurum snnm nobis commisit, nobis cuslodiat , et custodita multiplicet, ut nos in ieterno suo regno de labore nostro per gratiam rerauneret. Amen.
APPENDIX
SERMONLM
SANCTl lURELlI
AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI CLASSIS III.
SERMONES
DE SAXCTIS.
SERMO LX.
De Sancto Paiilo primo Eremita.
Idem dicendian de hoc sermotie ac de omnibus qui repe- riuntur in Bibl. jTldil.^ cod. x, uhihic legiturfol. 4o. Sit igitur in appendice post sermonem appendicis Maurinensis
CLXJ^XVIII.
SYNOPSIS.
I. Paulus fngit in desertum , velut Elias. If. Beatitudo paupertatis spiritualis. II. Soror paupertalis humilitas. IV. Laus paupertalis, qnse et cum lenitate conjungitur. V.Caven- dum a contumeliis inferendis.
I. ScRiPTUMest, fratres charissimi, quod sanctus Ellas timult Jezabel, et limens surrexit,ct abiitquocnmque eum ferebat voluntas. Venit aulcm In Bcrsabee Jnda, ct dlmit- tens ibi puerum suum perrexlt et ablit in deserlum. Cum- que venisset et sederet subtus UDam juniperum, projecit
320 S. ACGDSTINI EPISCOPl APPENDIX.
se et obdornjivit siih umbra ejus, et ecce Angelus Domini teligiteuni dicens : « Surgoet comede.El respicicnsadcapjit «suuui vidit subcinericium panem,et vas acjuae. Comedit sergo, el bibit, et ambulavit in Tortitudine cibi illius qua- » draginta diebus et quadraginta noctibus , et sic pervenit ad »monteml)ei lloreb\ p Per Eliam, qui inlerpretatur fortis Dominus, intelligi potest Paulus. qui persecutionem pa- tiebatur videndo Marlyres duci ad victimam. Beatus es , o Paule, et « Beati qui persecutionem patiuntur propter jus- »titiam, quoniam ipsorum et regnum ccelorum ^ » Qui Paulus metuens Jezabel, id est, tyrannideai Decii impera- toris , limens suae carnis fragilitatem, timens ne a Deo re-
cederet, abiit (i) , abiit in balneariumanimarum, abiit
ad consortiura Angelorum , ad viam seternaB vitae; abiit ad eremum, ad verum paradisum deliciarum; abiil ad hor- tum suavissimum, pienum omnium pomorum ; abiit ad agrum venerabilium Patrum sanctorum ; abiil non ad in- quietudinem saxuli, sed ad menlis et corporis tranquillita- tem. Abiit quoque sanctissimus Paulus dum esset annorum quindecimquocuh.quetuliteuma Domino voluntas sibi col- lata , venilque in Bersabee Juda, id est, in vaslani solitu- dinem, dimillensibi puerum, idest, puerilem sensum, pris- tinorum acluum dei)ilitatem. Et dimissis omnibus a s«culi tumuilu quiescit,et dormit cantans cum Prophela : «Haec nest requics mea in sa^cuhim sa^culi'. » Quau) requiem, quam paceui , qnam tranquiHitalemhaberenon possunt qui in .'■aecularibus tumullibus impiicantur. Paxista habet tran- quilli>siu)am vitam, quae mente sn;i non liligat, sed in Dei amore perseverans, ama-na tranquillitate perlVuilur; quam ne temporalem putares addit Prophela : « In (2) idipsum ■ dorniiaui el requiescam*. Idipsum, » dicilur quod nulla rerum vicissitudine couimulalur, sed idipsum permanens impcrmulabili perennitate consislil; « Dormiam, » finem
> 3 Rig. XIX, 5-8. — 2 Matih. viii, lo. — ^ p,a| cxxxi , 14. — ^ Id. IV, 9-
(i) Hic desiint quaedani vetiistate rorrosa. — (a)Deest in apud <od.
SERMO LX, DE SANCTO PAULO PRIMO tP.EMlTA. 02 1 vilJP vult inlelllgi; « Requicscam , » fulurtim bealitudinem indicarc monstralur, quundo dabitur sauctis infmita pau- salio , et dulcis requics infinila. Tunc angellca visio tangens cum cxcilateuui ad bonum operandum, et adaltiora con- surjicnduminspirat. Rcspicit tuncc Ad caput suum, » quod esl Christus, eteccc a Stibclncricius panis, » qui est paslus divini dogmalis, forinsecus cl a foris quidcm rrdis, scd uiedullilus incirabililer conforlativus et dulcis; et « Vas » aqurc, » qiiod cst fons lacrymarum cum cordis compunc- lionc. « Comedlt et bibit, » complendo ct adimplcndo horlamcnla salutis , quaj audit, ct « Pcrglt in fortiludlne » cibi illius quadraginta dlcbus et quadraginta noclibus, » id est, tolo vllae snae spatlo, « usciue ad montem Dei, » ex- » celsac beatitudinis. >> Qualerdeni, quadraglnta sunt, et vlla praescns congrue qualernario numero figuralur, vel quia quatuor anni tcmporibus tota vila nostra varlatur, vel qnia mundus ipse In quo vivimus (i) quatnor elemontls subsislit, igne vidclicet, aere, aqua et terra. Igilnr, fra- trcs mel , «Qua-cumque dlcta vel scripla sunt, ad noslram »doclrInam scripta sunt, ut pcr palienliam et consolalio- )>nem scrlplurarum, spcm habeamus' ; «etnuper audien- les quld Paiilus cgerit, mente avida prosplciamus. Quid cnim cgltPSolus ad cremum pcrrexil, vcUit Elias; quin ('i), non homo fuit, ut Elias, ncc (3) quadraginta annorum for- malus, eremum gratanlcr inlravit. Non melucns bcsllas, non animalla fora consldcrans, non divitlas sccum porlans, non de vila allqnid cogilans , scd velut Abrabam cognalio- nem el dlvitlas dcserens , vcnit in lerram , quam monstra- verat et praeparavcrat ipsi Dominus. Sciebat enim qiicd jam prncccperat Dominus corvis, ut pascerent eum in de- serto ; et paslus cst a corvis in dcserto Angelicis, annis nonaginla oclo. 0 grandc speclacuhim (4) ! o grandis et sublimis Salvatoris clemenlia ! Ecce Paulus puer dcsertum
' Rom. \v, 4-
(i) Cod. male numtTus. — a) Id. qttia. — (3) Id. seci. ~ (4) Id. spe- culum .
CXXXI bis. 21
,il'2 S. AUGUSTINl EPiSCOPi APPENDIX.
in^rfdiliir; non cibis oncrcilur, ct ma^iiilice pascitur; non pdntiis, nisi ([uibns tunc IVnchatur, et palmarjim (i) indu- mento oplime decoralur : non ainiciliam qucbril et ecce
h (2) siinclo viro Antonio (8) visilatur.
II. Eia crgo , IVaires , nolile sollicili esso do corpore
mortis (4) hujas; sed « Quaerite primo regnum Dei'. »
(lonfidite in illum, cjuia ipse Palpr coelestis amat vos^j ncc
dcrelinquil speranlcs in se^; amemus er£;o enui , confida-
mus in ilUui) , quia ipso Pater cceieslis amat vos, ncc dcrc-
liuquil speraules in so (5) : nmemus ergo eum, confidamus
in illum , quoniam « Ipsi summa cura est de nobis^ » Se-
quamur Panlum pauperem, cujus vila et excmpla rccitata
sunt a venerabili et famoso viro sanclo Valerio. Plns mihi
coutulil ad salulem quam iVtijuens tt continua Ambrosii
dispulalio. Sequamur igiturPauIuu) pauperom, quia « Bcali
»paupercs spirilu^ » quoniam divites simt in rcgno ctelo-
run). Sed pauperlas qurcdam est in rcbus lanlum, quaedam
est iu voUiulate tunlum : primam paupertalem habentes, non
beati esse dicunlur; sed pauperes hic et pauperiores in
luluro erunt. Tales sunt miseri qui cum aflectu habere de-
-siderant : isti hon beati, sed jam damnali dicuntur* Quaj
est fcrgo paupcrlas quaB beatos homines facil, nisi pauper-
tas spirilus, nisi nihil hujus muudi appetere? Multi denique
in rebus abundant; scd quia rebus non deleclanlur terre-
nis, ct voluntate pauperes sunt quasi nonhabentes, sicut
Abraham, Isaac et Jacob , qui licet in rebus abuhdarent,
lamen summe pauperes fuerunt , qnia ouinia despicieban',
tales denique vcrc sunt pauperes spirilu , quia si habent,
' cor non apponunt* , et si (6) non habenl , habcre non de-
sideranl.
« ■VlaUh. VI, 3J. — 2 joan. xvi, 27. — ^ judilli. x\i, 17. — * i IVtr. V, ,. _ SMallh. V, 3. — ^ Psal. lxi, i t.
(i) Cod. palinis. — (2) Deeit a iii cod. — (3) Vox setiuens temiiore est (Jeleta. — (4) Deest mortis m cod., ubi vox est abrasa. — (5) Hte voces male iteratae videnliir. — (.6) Cod. qtd.
SERMO iX, DE SANCTO PtilKi PltlMO EKEMITA. 323 III. Hos lolcs oporlot esse humiles, aliler pauperlflfe iHa vana csl. Soror uan)([uc paupcrUilis et aujica insej)ara- bilis hnnjililas comprobalur. INain pauper spiriln snper- bns esse non polcst. Quarenon polcst? Quia gloriam suam qnaerit, ctpanpcrlalcm spirilus ainillit. Siquis vero proplcr gloriam mundi divilias suas spargit, non vere spiritu panpcr est, qnia dispergendo, gloriam mundi qucTerit. Qni vcro Deum non timet, nec vere pauper, ncc vere humilis esse poterit. Hoc docemur racere cl pctcre, dum pclimus a Deo : « Libcra nos a malo '. »Liberali a malo sumus, dum vcre Denm timemus , et amore ejus (i) omnia adversa gau- denler portamus. Tunc vere paupcres sumus. Talibus regnum crclornm vere promiltittn', qnibus dicitnr : « Beali » panperes spiritu, quoniam ipsornm estregnumccelorum*. •> Et bcati paupcres spirilu (u) dicnntur, quia sunt in via bealitudinis, qnia in mundo nihil habentes, congrue eis regnum ccelorum promitlilur.
iV. 0 beala ])anpcrlas ! o jncnnda Sanctorum possessiol o ineflabiie bonum Sanclornm! o Isetitia filiorum Dei ! o gaudium cempiternum ! Per te coelornm regnnm panditui*. per le Dens acfjuirilnr , pcr te hnmilitas amplcctitnr (.v?c), per le daemones olllignntur, per te inrernus clanditnr, por le Patriarchse dilantur , pcr te Prophelaj I.Ttanlur, per le An- gcli glorianlnr, pcr te Marlyres rcficinntur, per te Virgincs coronantnr, ct Paulus pcr te clarus civis, milis effecHis , ad ccelum hodie sublimaturin gloria. Ogloriosa paupertas! o dtliciaruDi lons I o cremilarnni vila ! o cocnobilarum norma ! Te Pagani magnificant , te Jud<xi honorant , te Christiani glorificanl, te Angeli decoranl; qiiia «Bcati » pauperes spiriln , quia ipsornm cst rcgnuni crelornm. » Isli ctiara sunt mitcs, qnorum possessio crit in terra viven- lium'. Et quem mitem appellamns, nisi panpercm spiritu? Solus enim mitis est ille qui nulla ira frangitur, nuUa Iribu-
« Mallb. VI, i3. — 2 id. V, 3. — 3 ibid. 4.
(i; Cod. titi. — (a) Id. iierai inale Ireati, pro spiritu.
21.
324 =*• A.LGUSriM EPISCOPI APPENDIX.
lalione vel adversilale imilalur, nullo proxiQii odio move-
tur; sed proximi felicitale gaudet, cuin proxiuio gaudcnte
iraudct, ot cum dolcnlc dolet, in ncccssilalibus cousulit , ~ ... ....
maios uiolus in eis aflixos conipnuiil ; lalis Cht niilis , lalis
est vere pauperspirilu.Talis tamcn (i)... niuiido dcspicilur,
quoniain « Mundus qn.Te Dei (2) suut odil. »Ta!cs invisibilis
ininiicns niullis occnllis niodis impugnal; tales langere
tcnlando sollicile procnral; talcs conluQieliis (3) vcrborum
s.Tpc damnat, saepc ad crucialum corporis jirovocat , sanpe
co"ilalioncs cordium, ct nalurac condilioucs el couiplcxio-
nes scircconalur. Et si in aliqno viliorumdcleclari ininncus
occultns agnoscit , si aliqucm in alicjuo aflixnm pr.xsentit,
Innc maximc telas snas, nt aves ralionalcs capiat , tcndit ;
cl lunc captic necesse cst in prorundum dcscendant quasi
laj^is*.
V. Eiaergo, fralres mci , cuslodilc vos , maximc vos
qni paupcres spiritn cnm Paulo csse dcsideralis ; cuslodile
vos et vigilale; cavole ne invicem vcrbo tantum turbemini ;
in contnmeliis quippe verborum corj)ns non Iffidilnr, non
possessio cripilur, sed aniuia pcrdilnr. 0 quam chara pos-
sessio anima esl! o quam prelioso sanguinc redempla esl!
0 quam cito j)crdilnr, si verborum conlumciias adaina-
mos(4)' Cnslodite ergo vos, fralrcs mei , si vcre paupcres
csse desideralis. Cuslodiamus nos a vcrborum conlunieiia,
necloquamur, necloquenti respondcamus. «Siluissc, inqnil
Paganns ille, nnnqnam me paMiituit, sed locnlnm lui.ssc»
Et aliiis dicebat :« Me locnlum fnisse aliqnando pccniluit,
Dscd lacuisse minimc.» Quicumquc cnim proj)ler vililatem
de aliquo lofjnilur cum odiendo, dclraclor csl, el rcligio-
sns esse nnn polcst , qnia linjus vana est religio ^; si vcro
proplcr compassionem vel correplionem loqnilur, vere
pauper est spirilu , et vere charitateui habel. Qui lamea
> Exod. XV, 5. — 2 Jarol). i, 26.
(i Disiiiil qu.-Eilain , forte pnitptr a. — (2) Cod. male sua. — (1) Id. eontiimdlas. — (4) Id. contiiineUis adamamtir. — (5) Id. nbi.
. IC
SERMO LXI, DK PURIFICATIONE VIRGIKIS. O20 respcndct iurerenll sibi contnmclios , dnmmodo corde non Inrbetiir, licct respondcat non propter se, sed nt in- fercns se ipsjim cognoscat, nuniqnid peccabit respondens? Absil. AUendLTe tamcn semper debemns, qnod contra vcrborum conlnmeliam summum remcdiumesl ip^a bnmi- litas. Qui vcro humilis est, omnibus bonis majorcsl. Talis vililatem non timet; odissc non potcst, delrahcre minime nescit, omneni contcnlioncm ignorat, paupcrlalem spirilu summc pcroptat, congregalionem gentium iugit, ad descr- tum locum cum Panlo propcrat , et velut sanctns Elias timens Jczabel , fngit in Bersabec Jnda , et ibi dimiltens pneriles scnsus , pergit adAngelorum desertum , quod est vita aeterna. Amen.
SERMO LXI. De Purificatione Virginis.
Sermo hic eductus est ex Bibl. ^dil. , Cod. x , fol. l\\ b , ac proinde iii appendicem amandandus. Locus ejus post sennonem Benedictinorum appendicis CLXXXix.
SYNOPSIS.
I. Cliristus pauperum bostias voiuit oflerre. II. Beatus Si- mon Cliiislum aniplecliiur, sed beatior Maria. III. Turtur et coluniba castitatis exemplar. IV. Et pcienitentiae publicae aut privata?. Y. Septeni cobunbse virtutes YI. Prinio ftlle cartl. Yil. De cadavere viverenescit. VIII. Meliora gtana suscipit. IX. Gemitum babet pro cantu. X. Abcnos pnllos enutrit. XJ. Super aquas sedet. Xll. In foraniine petrarum manct.
I. CoNsuETVDO , fratres charissimi , eratinVeteri Lege,
326 S. AUGUSTINI EPISGOPI APPENDIX.
\\i si miilier nKtscnliun pcperissel, ipsa mulicrab inj^^ressn tenipli per dirs {[uac]raj;;inla abstineret ; poslea venirel ad teniphnn et onerrct (iliuin cnm hosliis. Praecepcral enim noniinus Moysi in Legb ollerre agnmn pro fiHo, si posset, simul et turlnrem vel columbam ; qni vero non sufliceret ad agnimi oflVrendnm, quia pauper erat, duos Inrtures vel duos pullos colnmbarum oflerrel'. Hacc enim eral oblalio pauperum et lunnihum personarum. Dominus igitur, qui non vencrat Legem solv(!re, scd adimplcrc", volnit octava die circuQicidi , cl post dies quadraginta in lemplo rcpra.*- seutari ; et qnia de pauperlatq in cunclis nos inslruclurns erat , ublque cxemphun panpcrlatis poncbat. Idco vohiit par tnrlnrum aut duos puhos cohnnbanuu pro se ollerri; non agnum oflerro vohiit , ut dives repularetur, illc qui in omnibns divilum ct pauj)erum gubcrnalor apparet. Ipse deniquc Salvator fibns paupcris appeilari vohiit, in viH loco nasci , vilissimis pannis involvi , in vih praesepio rechnari, et in mnndo non habuit nbi capul rechnarel'. In lamosis- sima tamen civitate mori voluit, nl pcromnia nobis cxcoi- phim panpcrtatis et humihlatis donaret in conspeclu om- nium qui Jerosolymis habilabant. Omnes namque nalioncs quae snb coelo habitabant, ibi adcranl.
^*-' 11. Et ccce ibi intcr cncleros crat senex , qui Spiritn sanclo rcplctus crat a pucrilia, qui ccntnm annis ctajnplius Jam in onuii sanclitale vixcrat. llic huuosus , hic bcalns, hic gratiosus, hic Siineon a|>pellatus cral. Ilic din in tem- plo in oralione stetcrat cxpectando redcmplioncm Israel. Et ecce hodie dc Sancto sanctorum rapitur, et obviam Salvalori prcgredilur, et amplectens Matrem ct Filiumait non tanlmn corde , sed voce, non tantnm voce rcmissa , sed alla , Cxclamare cccpit : «JNunc dimillis servum tuum »in pace*. » Et bene in pacc dimittis, quia paccm video. Quare dimillis in pace ? «Quia vidernnt oculi mei sahitarc » tuum*. » O beati oculi ! o bcala brachia , quaeDcum slrin-
' Levil. XII, 6-8. — '^ Matlh. v, 17. — 3 Id. viii, ao. — * I.iu;. ii, 29. — 5 Ihid.
SERMO LXI, DE PUKIFICA TIONK VIRGIMS. 3q7
gere el lenere meriiernnt ! o bealne manns qna; Deinn pal- parc merucrnnl ! o bcata labia,quaB Deum osenlari merne- rnnt! Et non lanlnm labia Simeonis; scd cl longe amplins et Mariae matris suae . qnne Denm et hominem parerc mcr rnit et nutrire , labia, brachia , venler , mens, manns ct ocnli beali et benedicii per omnes dicuntnr ; et vere beali, qnia ex ea a Orlnni esl lumen rectis corde', et hnnen ad » revelationem gcnlinm , clgloriani plebisfiliornm IsraeP.» }\aic enim esl illa ingcniosa solemnis apicnla, qnae digne ceram snpcr omnes apiculas labricabal, et sine coitn pro- creavil (i). Deeaenini apes nascnninr, et camdem speciem virglnitatis habet ccra. Sic et Virginem Mariain, virginem in parln , anle partnm et post parlum , rrecnndissimam matrem et virginem , filiam el sponsam digne praedica- mns.
III. Eia ergo , fralres , sclo quod poitare el vidcre , pal- pare et landare cnpimns Jesnm. Si euim hoc vere deside- ramus, nunc Inrtnrem et columbani ofteramns. Columb.i enim simplicitatem , tnrtur vero castilalem significat. O qnanlae et quam rairabilis castilalis tnrtiir praidicatnr a cunclis ! Tautae igitnrest, qnod amisso coojuge , vel casn perdito , non amplins alinm qna^rcre cnrat. Ille igitnr tur- turcm iinitatnr, qui castitatis est amator, non tantimi cor- pore, sed ctiam mente. llle eliam columbam digne Deo d- Icrl , qiii se innocenlem cnslodit et neininem la^dit, ct Cel amariindinis . rancoris vel oclii mininic porlat ; lurlarcm , qui ab altera se conlincl nxore, et si caret nxorc, ab omni inqirniamcnto Inxuriae se icmovot. Conrundantnr igitur et ernbescant Inxnriosi , qiii nunqnam satianlnr in desideriis .siiis, qni non solum nxorem nnam , sed et plures qnotidie habcre procurant. Tales efficiimlnr paupereset inopes Deo et hominibus odibiies, Isti snntqniDenm laiularc non pos- snnt; isti sunt pessimi et magni latrones , qni patrimoninm
' Psal. rxi, 4. — "^ Lur. 11, 3a.
'i) Cod. procreatnr. .st r!' n i-,^ 5- . i-
3aB 9. AUGCSTINI EPISCOPI APPENDIX.
Sc-epe vendenles, posliuoduni (i) velnt naiseri scrvi pergunl in villam miseri.-c pascerc potcos.
IV. igiliir, fralres , agite pnsniienliam, aslringile luxu- riam , cinglle Inmhos, discile hencfacerc, pfEnilcmini et aglle pcciiilenliain. Quidam enim puhlicc, quidam occullc poenilenliam agunt. Qui enim puhlice peccant, gravius Deum oflcndnnl , tjuia suo cxemplo alii focda faccre dis- cunt ; ideo puhlice p(Enitere dcbent et forlius. IJt fuerunt excmplura corruplionis , sic cl correptionls exemphun ap- parcdut. Per columham poenilcnlcs puhlice ('>.) desig- nanlur, (juia gcmitum pnhiicc cdit; sed tnrlur in occullo dolct invita de socictnle fraudulenler amissa.
V. Ilac enim avicuIoG , fratres , sunt nohis forma vIIjc. Et ideo vos , qui sacram Scripluram ignoraLis , earum condi- tiones audile, et atlendile quid agere dehcalis ; creaturae nanique Dci non solnni ad cihum nohis dalac sunt , scd eliam in cxcmplum. Dalorcnim cceleslis nol>is qiiolidieper crealuras insinual quid agerc dcbeamus ; quandoque per formicnm , quandoque per cohimb;im , qnandoquc jicr tur- lurem (quid agcre dehcafil) (5). AUendilc igilur, fralrcs , ad columham : seplem enim virluluni nohis exemplum de- monstrat , fellc caret, de cadavere viverc nescit, seminc poscilur, meliora sempereligit etcomedil grana, gcmitum liahet pro canlu, alicnos pullos enulrit, sujjcr aquas scdet, ut cum viderit umhram venicnlis accipilris eum dcvilore possil se mergcndo ct ahscondcndo in acjna, iu loramino pclrarum manet. Si ergo, iralres, Chrisluin cum Simeone vi(h're dcsideram.us , lianc avcm in his imilari dchemus.
VI. Primo denique nccesse e»t nobis , ut fclle aiuarilu- dinis careamus; nuUum enim vitium sicut odium est con- linuum. Homo enim non (4) sempcr in luxurla manet ; non sempcr innalur superhia , non sempor proximum lin- gua dcvorat; scd qui odium habet nunquam quiescere
(i) Cod. qui poAinodunt. — (i) Deesl in in cod. — (^) Haec vc:ba abundarc videnliir. — f4) Deest non in cod.
SERMO LXI, DE PIR IFICATIONE VIRGINIS. 020 qu.TJrit. El si hoc niihinon credilis, hbros vcslneconscicn- li.T lcgilc. NtiHum crgo tain niorlilcrnm dolum , sicnl odliin) ; et qni odium Iranj^it in sc vel in alio, vere filins Dei est; et qui odinm intcr fralrcs seminat , vere diabolus est, vcre filius perdilionis, vere pctra scandali et laj)is re- probaluset ejectus in profundinn maris. Qni eliam paccm impcdit , Anlichrislns est, quia nnllum vilinm ut odium reperilnr in lcrra, Qnid enim valct omne bonnm quod agilnr, odio snflVjcalum (i)? Numquid clccmosyna? num- qnid abslinenlia ? nnmqnid cnncla opera miscricordioe ? nnmqnid marlyrium ? «Si tradidero corpus meum , inqnit • Aposlolus, ilaut ardeam, charilatem aulcmnon habeam, Bniliil sum'.»Ncc oblalio nec peccatornm rcmissiodatur, nisi prius odium a corde repcllalur.
\II. Quid enim colnmba ampliushabet? Cadavera enim non comedit, vel vcrmcs. Qiiid enim per vermes , nisi prava conscienliadesijfnatur, qnoe animam rodit? Cadavera cnim peccata sunt, quac comedere non debemus, ne ani- mam occidamus. Vilanda enim snnt omnino peccala , qnla honio tot viliorum efficilur scrvus , quot viliorum posscs- sor cfficllur.
VIII. Quid cnim amplins columba agit, nisi quod me- liora grana susciplt in agro? SIc pascilur, sic implnguatur ct reficilur; sic el nos facere debcmus, qnianon solopane corporali , sed et verbo Dei nos ipsos pascere dcbcmus. Sicnt in liomine durc snr.t substanliic, corpus vidclicet et aninia ; sic duo sunt cibi necessarli , scilicet corporalis , nt corpus pascalur, ct s|)irilnalis , ut anima divino verbo reficlatur. Pro tola enim vlta noslra omnl die pelllur, dum dicitnr : * Panem noslrnm quolidiannm da nobis hodle *,» sicnt et pacem in diebus noslris pro tolo saccnlo vivcntc. Mcliora igilnr grana colligere debcmus elmanducarc, quia spirituale pabulum sempcr prjpcedere debet.
• I Cor. jiii, 3. — - - tuc. XI, 3, d'' Cod. suffoeato.
33o S. AUGUSnNl EPlsr.OIM APPENDIX.
IX. Quid araplius a^it columba, nisi quod alienos pul- los iinlril? Estole igilur misericordes , pascilc pauperes , exerceatis opera niiscricordiae , dum lempus habctis; foj- neratur enim Domino qiii pauperi tribuit.
X. Quid amplius columba , nisi quod juxla fluenta ha- bitat ? 0 admirabilis virtus cokiuibaj ! Videmus, ul et ipsa, iuimicum per aerem volantcm , qua?rentem qucm devoret, nec inter uos habitare permiltitur, nisi demi voUmuis; nec taraen a pobis mullum remotns est. Si enim nobiscum ha- bilasset , semper vel super nos domiuium habuisset. Qiiis tam forlis, quis tam Deo firmalus, quis tanlas conslanliqe dotatus fuisset, qui ipsi (i) rcsislere potuisset? Nec tamen dehet aliquis securus esse , dum vixeril, nec de caslilate pra3tcrila coniidere, quia ipsi polentes (y) sanctissimosviros s?epe perduxerunt ad Tartara. Vigilant enim ncc quiescere valcnt; modo persequendo, modo occidendo , modo blan- diendo , modo minando devincunt. Quoliescumque , fra- trcs naei, sentimus ejus caHdani tentalionem ,fugiamus ad (Christi passionem. Ecce quando dicit , Exerce adullerium, le^emoxScripluram, quaeait : «Non mfechaberis*.» Quando dicit, Furtum exerceas, lege Scripturam diccntem : « Non n furtum facies^ » Quando dicit, Exerce furorem in proxi- Uium , lege Scripluram minanlem , ct dicenlem : « Qui »irascitur fratri suo, reus erit judicio^ » Quando dicit , Cur menliri pavescis, lcge Scripturam dicenlcm : « Pcrdes » omnes qui loquunlur uiendacium\ « Juxla hujnsmodi fluenta , velut columba, sedere debemus , ut dum inimicus advenerit , eum superare valeamus.
XI. Quid enim anipiius cohimba agit^ nisi quod gemi- lum habel pro cantu? Tu vero peccator verte in lacrymas tuum gaudium, quia «Beati qui fletis , quia ridebitis^ »Et iterum : « \ae vobis qui ridelis , quia flebilis^ » 0 quam
> Exod. XX, 14. — ^ Ibid. — 3 Matlh. v, 11. — •* Psal. v, 7. — ^ Luc. VI, 0 r. — ^ Ibid. 25.
(i)Cod. ubi. — 1 Forte deemones.
SERMO J.XI, DE PUBlFICATIpNF. VIBGINIS. 33«
diilcis est Ipsa lacryina , per qiiain Maria purgata fult, pcr qiiam Pctrns veniani impclrnvit , per quam David gratinm Dei obtinuit. Flete ergo , flele peccala; cece eniui Chris- tus cum in se non habcrct quid fleret , flevit pro Lazaro , non tamcn quia mortnus fuerat , sed qiiia eum ad niundum revocare expediebat. Non cnim flcndum est qiiando mo- riiinlur; sed quando nascuntur, potius cum nascenlibus flendum est. 81 enim Salvotor pro uno flfevit, nos ergoml- seri , cnr pro nobis lacrymas possumus continere ? Ilocest quod David post peccalum diccbal : «Lavabo per ^ingulas » noctes leclum meum, lacrymis meis stralum mepm ri- »g;ibo'.» Et quid cnim per leclum , nisi conscienlia dc- «ignalur, in qua , sicul in lecto, homo re({uicscit ? Nam sicut lectus requies est acgris , et labor est sanis, sic ct in conscientia quidani requiescunt ut boni , licet in mundo iTgri a|)pareant , et quidani ibilaborant, quorum vila mala cst, licet florcrc videanlur.
XII. Quidenim aniplius columba habel, uisi (|uod in foraminibus pelra:' habitat ? Pctra auteu) Chrislu» est, in qua nidificare debcmus : dc qua pelra duo sacramenta exicrunt , scilicet sanguis et aqua^ : sanguis ad redeuip- tionem , el aquaad rcgenoralionem ; hoRC (i) voluil demous- trnre. Etsi sic, fralres, fecerimus, digne cum Maria Deo hostias ofleremus. Sequaniur ergo vestigia sanclae Marire yirginis , quae se talcm exhibuit in mente, qualis erat re- pr.esenlatio in figura. Pioiremus ergo eam qu;e inuncji est medicina, crelorum porla, spes miscronun, con«olalio peccanliuni , ut Filiuu) , qiieui hodie j)rci\sentavit , faciat i^obis placabilcm, et Iribual illam paccm, quam Sinieon
sanclus inlelliQxit, ut mereamur vi^eresalutare Dei no^lri.
'•.liiiiil^ (■; ■ ' ::.■ ; j ; 'ijuJf 'i-if>r;i!>
Amen. , ....
• V-,:»\. VI, 7. — 2 Joan. xix, 34. . (i) Dee.st /i(ec ii. edit.
332 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
«WvWW%VW.W««%W«WVVV« WtWWWWWVVWVWvVVVWWVW^VX^XWWWlvlA^VtVV^tl^^ ^vw
SERMO LXII. De Aniuintiatione beatoc Marise semper Virginis.
Sit iii appendice sernw iste proplerrationes sttpra allatas, utpote (pdsit eriitiis ex Bibl. /EdiL, cod. x,fol. l^i. Locus ejus post sermonem Appendicis Maurinensis cxcv.
SYNOPSIS.
I. Maria castellum quo intravitChristus. II. Angeli saluta- tio, et Marix liumililas. III. Porta castelli fides ; iMartha et iMaria , vita activa et contemplativa, IV. Uiraque dici potest Mater Dei ; et primo Martlia. V. Deinde et Maria , eligendo parteui meliorem. VI. Maria virgo, Christus flos. A'II. Mariae invocatio.
I. AuDJSTis , Iralrcs charissimi , quod Jesus hodierna die intravit quoddam caslelhmi, ct mulierqusedam rcccpiteum in domum suam*. In Scriplura quippesaera res una ct ea- dem in multis divcrsa sif^nificat, sicut leo . ha?dus, Igniset aqua. Est cniu) dc tribu Juda^ leo (2) , cl leo qnacrensquem devoret' ; ct hoedus qui peccata porlavit*, el hoedus qui a sinislriseril damnalus*; cl ignis s;incti Spirilus^, et Ignisqui supor Impios cadet'. Licet cnim caslellum mahim , malum significat, quia aitDominus : «Ilcln castelhim quod conlra
• Luc. X, 38. — 2 .^poc. V. 5. — 3 j Petr. v, 8. — * Exod. xii, 5. — * Matih. XXV, 3 5. — ^ kcK. u, 3. — '' Psrti. x, 7. (i) Deest Ito iii cod.
SERMO LXn, DE ANNUNTIATIONE BEATjE MARI.E. 333
I) vos esl', » et conlra nieam doclrinam, et contra omnes meos; plane tamcn lioc (i), in quod inlravit Jesus, singu- larcm ct inlemcratam virgincm, genilricem cjusdem , salva Scriplurarum rcgula , pro similitudine accipcrc vo- lumus. Castellum denifiue dicilur fjuaelibct turris ratiro aliquo circumdala ; hujusmodi castcUum non incongrue Mariadicllur, quia virginilas menlis etcorporis quasl murus clrcumdatus, in tantumut nuDus acccssus libidinis adcam inlrare polueril (2). Et qula ubi (5) libldo vlrginitalcm supcrare non polcst, solet impuguare superbia , inde (4) est cliam In cadcm Vlrglne turris humililatis, qure amuris virginilatis orancm expellat supcrbiara. Idcoin vlrglne ncc pcrilura vlrginllas, nec humililas, scd semper in cadem (5) permansura erat et rcservata supcr omnes virginilas.
II. Ad hanc igilur Vlrginem mltlilur Gabriel; et quis est isteGabriel, nisi major Paradisi AngelusPIsle quippe ad Virglnem revercnter ujillltur, el cum ab AngeloVirgini desponsalac FIIIus (G) promltlerelur , respondit Marla : « Quomodo fiet istud ^?» Atlcndite , fralres, quod si cui- llbet desponsatae dlccrelur : Filium haliebis, nonmlrarelur nec intcrrogarel ; « Quomodo ftot istud?» qula usu nalurae gravidarl jam sciret et speraret. Sed quia virginitaleraDco promiscrat, quemaduiodum sponsus ejus Joscph, idco audicns sc (7) impraegnari, ail:«Quomodo fict islud?»Et audito responso , clevalis ad coclum manibus, non Ange- lorum domlnam, non Paradlsi porlam , non sanclllalis formam, non dcspcralorum malrem, non vlrginltalis prin- cipium, non columnam templi , non marls porlum, non miserorum venlam , non coclorum scalam, non rcginanmi rcglnara, non mclus (8) fugalrlcem , non mortis obslacu- lum, non viam vllac, non coelorum lumen , non Malrcm
» Matlh. XXI, 2.-2 Luc. i, 34.
(i) Cod. hic. — 2) rd. potuisset. — (3) Deesl uhi iii cod., «jui deioJe \\aheK possit. — (4; Cod. itnde. — [5) Id. eamdem. — (6j Deesl///V« in cod. — (7) Deest se iu cod, — (8; Cod, mortis.
334 S. AIIGUSTINI EriSCOPI APPKNDiX. '
Dcl se, ut digne poterat , appellavit; sed quid ? <- Rcce nancilla Domini'. » Et sic snper onines eiricilur di^ne beatior. O sublimis Virgo, o digna Mater Dei ! o humililas in terra colloc ita I Quid le sublimius praster illum qui te fecit? quid te sanclius praeter ilhun qrii le sanctilatis tem- plum fecit ? qiiid le fortius [)raler illuui qui tc caslellum et turrim Ibrtiludinis Sion digne fecit ab ffiterno, et elegit ante mundi conslitulioncm, ut esses sanclitas appellata statim post tuam sanctam conceplioiicm ?
III. Merito igitur, fratres, intravit Jesus quoddam cas- tellum, et bene quoddam , quia valde singulare. MullaB enim filiteSiou congregaverunl divitias, tu ipsavero super- gressa esl universas". Porta vero ipsius castelli, per quam intravit Jcsus , fides est; ideo perfecta fuerunt omnia quae dicta fuerunt ei a Domino^ Intravit enim Jesus quoddam ctislellum , non tamen ipsum violavit, sed sanctificatum sanclius consecravit. Non enim Marlha tantum (i)IiDen- ter Salvatorem recepit , sed audito quod castellum intra- verat , solemncs nunllos deslinavit, ut ad domum ejus declinaret; quod et ipsa cum sorore, ut arbilror, postmo- duni venit rogando, deprecando et siipplicando ut veniret in domum suam. « Et huic erat soror nomlne Maria *. fe Et quid per sorores duas, nisi duas in Ecclesia vitas sancti Patres designant. Marlha aclivam , et Maria conlemplati- vam elegit. Una laborat, ut pauperes pascendo Deum vi- deat; et allera sedendo et quiescendo semper cum Deo convivat. Illa laborat expectaudo, et ista vacat jam Deum in mente tenendo ; una circa exteriora , et altera circa cel- siora ; una occupalur in mundo, et altera conlemplatur in ccelo; una bona , sed altera optima est.
IV. Sed vidcamus nunc si Maria Mater Dei , et Martha elMaria digne appellari possit. Nam Marlha Deum hospi- tem suscepit, c t dimisit eum habitare ; sed Maria postquam
' Luc. I, 38. — 2 prov. xxxi, aa. — 3 Luc. i , 45. — ■• Id. x, 39. (i) Cod. male tamen.
SERMO LXII, DE ANMJNTlATIONli BEATiK alAflljE. 335 habuit, noluit diniillere tnujuam. Matlha in dOuio , sed Maria in vonlrc , MarUia in domo, sod Maria in domo el inmonle hospilem Christum dignius super omnes suscepll. Martha oh Ghrisli amdreni nudos vesliebat, scd Marla Fihum non semel,sed s;epe induehal. Marlha Ghristum et paupcres Ghrisli pascebat , sed Maria GhrislUm sempef alebat. Martha poluiti Chrislo Iribuebat ^ ficd Maiia Ghris- lum lacle rehcicbal. llac vero digna e^t illa Dei Maler, quae supcr omnes opcra miscricordiic exercuit. Pfilno hos- pitem Dei Filium in utet-o susccpit; dudllffl in carhe ve^ti- vit pannis quibus Utebalur ; ct ipsa ipsum csurientem suo lacle mullolies pavit; ipsuin silienlem videns, poium tri- buit; ipsum infirmum pcr infaniiam et jacenlem , non so- huu visitavil, sed tliam halneando, fovendo ^ gestando, osculando frequentavit. 0 Martha, imo satis et maxime salis major Martha, quomodo circa muUa es occupata* ? Dic, dic, o pia Dei Maler. iNumquid comprehcnso Filio et crucifixo, quasi in carcerc posito non (i) alFuisti , anle (2) hasc autom non sojhcita eras et lurbata (5j, cum fuge- res in /Egyptum a focie Herodis, (pii tUum Filium lam ncquiler persequebalur, ut multos nctatis suspectaB pucros occiderct? nnmquid , o Dei Maler, non turbala eras, cum videres JudaGos insidiantes , et morleni Filii lui quolidie procurantes ? et ad ullimum turbaia fuisti volde, quando animam tuam perlransivit gladius^, cum Filium luum vl- deres compreh-ndi, hgari, flageliari , conspui, spinis co- ronari, deridcri, colaphizari , crucifigi, mori et scpehri. 0 Martha , quomodo sollicita es, quomodo lurbaris er°-a plurima ! ; V. Porro de parle Mariae , qua? optima prajdicatur, quanta vel qualis fuit, quis sufficienter loquelur ? Si talis est, ut diximus , imo melior est , ut diximus, pars Marthoe,
_ 'Luc.i, 41. — 2 ij 1,^35
(i) Deest non m cod. juxla morem , et sic deinceps. — (a) Cod. irtter. — (3) Id. turbaris, et sic deioceps.
336 S. ADGUSTINl EPISCOPI APPENDIX. '««'«»
quae tanlum a Domino non laudatur, scd tamen a Domino non vlUiperalur, qualis est pars , quam Maria oplimam clegit, quac sic laudalur, ut dicalur ab ea non auferri' ? 0 quam magna mulliludo dulccdinis tuaj, Dominc, quae fult in Malre tua, quando Spiritus hodie in ea supervenit, et vlrlus tua obumbravit ci', ct de eodiMu Spirilu sanclo conccpit quod de Dco. Hic in quo Dei sapienlia lalebat, in ejus ulcro corpus sibi adaplabaf. « Ciirislus cnim cst D Dci virtus et Dei sapienlia^, » et, « lu eo sunt omncs «ihesauri sapienlla; et sclcntiae abscondili ". » Si Chrislus in Marla , ergo Dci virlus, Del saplcntia , et omnes ihe- sauri saplenliaj ct scienliaj in Maria sunt. Non ergo ad pedcsDominl, scd ad dexteram resldet in excelsis. Non ergo solum partem Marlhne ab ea (i) jam ablata Cst, qula jam non erll solliclta ampllus Flho puero mlnlslrarc, cui omnes coelestium (2) Angelorum ordincs commlnislrant ; non jam lurbabitur fuglens in /Egyptum , quouiam as- sumpta est in ccckim ; jam non lurbatur nec turbabilur circa plurlma, qua3 Fiiio fecerunt, quoniam omnia sub- jecta sunt sub pedlbus cjus. Pars crgo Marla) pcrlicitur, quac non auferetur ab ea , quia cxaltata est super choros Angelorum, et « Vidct Deum facic ad facicm^ siculi est*,B anima cl corpore glorlficala in coclo (3). Ha?c est pars fcecuuda et -secura , quai non auferetur ab ea in aclernum ; ideo oplima , qula securior; ideo optluia, qula aelerna et scmpiterna est.
VI. O horao, qui dormis, audistl hiec omnla ? « Surge ncrgo qui dormis , et resurge a morluis, et illuniluabit te »Chrislus'. » Duo ctenim libl hodie dala sunl. Qo3s sunl, nisi virga el flos? Virga Malcr est, et flos Fiiius Dei est; virga prcXlendlt rccliludluem , ct flos pulchritudiuem ; virga reclltudinem convcrsationls, ct flos gloriam relribu-
» L-.ic. X, 4^. — 2 IJ. I, 35 — 3 I Cor. i, 24 — 4 Coloss. 11, 3. -- 5 I Cor XIII 12. — ^ i Joau. 111, 2. — '' Eplics. v, i/,,
fi'1 CoJ. fi. — (3) IJ- cccloruin. — (3) Id. inccsluin.
SERMO LXII, DE AKNUNTIATJONE BEATyE SIAIWJE. 33^
lionis. Duo ergo siinl, vila recla et vila bcala. 0 homo, in his lolum bonum cst. Quidquid enim pralcr Iifcc duo est , vanum ct Iransilorium esl totum. Vita recla Maler cst, vita beata Filius est. De Matre nascilur Filius; sic prae- cedit justitla, el scqnilur gloria ; pr;ccedit rcclitudo, et scquitur bealiludo ; proeccdil meritum , et scquitur prae- mlum. Apprchende Matrem, ut vivas; apprehende Fihum, ut in a;lcrnum vivas. Tcnc virgae rectiludinem, concupisce floris pulchriludincm. Inluerc virgam, si Iribularis; accipc florem , si angusliaris; recliludincm libi ponit virga, flos profert incremenlum luum. Ne crgo Cugias , si sordidus cs ; ne contremiscas (i) , si virlulc pauperrimus es ; ne dcspercs, si mortuus es ; sed ad Mariam refuge , et sub iilis suis te abscondere ne timcas. O magnum vitoe spccu- him, Maria humihs virgo ! remcdium , dat in convcr- salione Fihus, exemphim dat per compassionem Maler (u). Mater contra fulura, ne fianl , pracbet exemphim; Filius contra praeterila facta , ne noceant , praestat remedium. In hoc Filius major Matre , quia sua passione pcccatum mundo abslulit. Non enim pro rcdemplione mundi morlua fuitMater, sed Filius; quod et Mater fecisset , si neccsso fuisset. Numquid non et ipsa stabat juxta crncem , expec- tans si homo , vel Angelus , Filius vcl cognatus sibi dice- ret : « Maria , te etiam pro mundi salule oportel ut cum Filio moriaris ? » O quam dulce verbum istud fuissct Marite ! l t sicut una vita pariter cum Filio vixerat, ila et una niorle pariter mori optabat ! Igilur, fralres, in Malre vir- lulis exemplum relucet, sed in Filio salulis remedium. Piius enim docuit conversatione, sed postea sanavit pas- sione. In crolo igitur Filius aequalis esl Patri in majestate , scd in terra transcendit Matrem ])ietate.
VII. 0 felix, alma Mater, quae nulla bonitate vinci po-
(i) Cod. contrcmiscaris. — (2) Cod. absque sensii «e <»x/)ec/ej da ; et (Joiude deesl Mater. Diviuaiido sanaviiiius depravaturn liiinc textuni ; ulriiui IVlicilt-r, judicet (|ui voluerit.
cxxM his. QQ
338 8. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
lest, nlsi isla sola quc-c de ea sc exeruit (i) in uipliiis 1 0 proj>ago bcata ! o Malris puritas ! o Nali pielas ! Qiian- tum nobis pra^stas, Maria ! Per tc monslralur via, per te recnperatiir palria , per tc cuncli sananUir, per te omnes dilanlur. Tu via, scd Filius tuus vila. Te, Maria, conlcmpla- mur, ut recle incedamus, scd Filium conlemplamur, ut beate vivamus. O virgac rectitudo ! o floris pnlchriludo I Beata Virgo, (\ux lalem florem prodncere meruit ! bcalum Castellum qno intrare voluit ! Per Mariam dalur Christus, sed per Cliristum dalur salus; qnam salutem nobis conce- dat ilJe qui pro nobis incarnari voluit. Amen.
SERMO LXIII.
In Natali sancti Joannis Baptistae I.
Sermo hic eductas exBibl. Laurent., Plut. xiii , Cod. viii, fol. 201 h , ct pariter meinoratus in Bibl. Venet. catalogOy cod. LXix, fo/. ibybtita intricatas et pueriles haoet de voce sententias , ut sancto Augnstino nuUatenus possit ascribi. Sit in appendice post sermonem Benedictinum cc cum numero in Natali beati Joannis Baptistm vi.
SYNOPSIS.
I, Nativitas Joannis Baptistae , miraculum est Dei. If. Joan- nes prffidicat in deserto , quod est Judaei et Gentiles, III. Za- cliariasincrcdulusamittit vocem, usque dumsterilisfoBcundata pepererit vocem, iV.Zacharias obmulescens fit imago populi Judaici.V. Conclusio.
I. « Vox Domini in virtute , vox Domini in raagnificen»
fi)Cod. exfrcuit. et non haljet ^e.
SERMO LXIII, IN NATALI S, JUAN.NIS RAPXrSTiE. 3'i(J » tia, vox Domini » liiioianac ?opienli;e«conlerens ccdros*,» dc conlraclis senio visccribus ct vilio slcrilitalis hodie , fratrcs charissimi , nasci Joanncm jussit. Inde lcclio sonuit, qurc pcr saccuUini (i) totum viiihus summis incrcpuit , et obsurdcsccntcm mniuliun alqtic li^nero sopore {•/.) sohilum, novo ct niellifluo pulsans sonitu, nunc clamore forlissimo suscitavit. liic cst cniin Joannes , dc quo annuntians Pro- phcta dicil :« Vox cKamanlis in dcserlo^. »
II. O vaslum s.ccuh dcscrtum ! o formidolosa ubique viantibus solitndo ! Nulkis namque jam Hebraeam lcrram Patriarcha, nulhis Propheta calcabat. Palulac enini fauces Leviathan ad pcrnicicm Jud.eorum paralic itincra crucnta scrvabant , in quihus sacpe multos justos ad se missos verl- dicosque vates lapiuibusopprcsserunt, universaqucgcnlium terra sine rcge Christo, sinc accola Vcrbo, infoecundis hn- guis et duris cordibus, tanquam lapidibus , abundahat, quia hoc erat quod colebat, Texerant cam undiquc sjivaj vitiorum, atqnc crcscentibus ex se criminibus (5) lecla et aspcra facics, spinosa foeditale (4)horrebat. Non illa folccm Legis senserat; non ibi vomer eceleslis agricolae sulcos sc- mitaerecloris(.s/<:') induxerat^nulhimsemengralinespiritualis fcecunda manus sparserat ; sed sicutcanitur, tcrra crat de- serta et sine via et sinc aqua '. Non enim apud gcntes antea aut aqua crat, aut via , ubi homincs falsus enor inccrta semperconfusus varietale fallebat; nhi nullus imbcrindul- gentise ardentia scelera undis succurrentibus reslingebat (5). In hac ergo eremo Judaeorum, seu genlium senticosa , vox clamantis,pr3eco imminentis judlcis venit, Salvatorem et ipse occidendus annunlians, homines ad viam disciplinae melioris cxhortans :«Parate, inquit, vias Domino : rectas nfacite semitas Dei nostri.Omnis vallisimpIebitur,))hoc est, omnis humilis exaltabitur, et « erunt quae prava sunt directa ,
> Psal. xxviii, 4, et seqq. — 2 Mattb. iii, 3. — 3 Fsal. lxii, 3.
(i) Cod. speculum. — (2) Id. tenero ■viatore. — (3) Id. crescentium ex se criminuni. — (4) Id. tpinosce fxditatis . — (5) Id. restingabat.
22.
340 S. AIGISTINI EPISCOPI APl't.N))lX.
«etaspera in vias planas* ; » scillcet , ul quidqiiid lorluosi serpentis ante infructuosus et lubricus error invexit, quid- quid scabiosae naturas callosa (i) durilies operuit, recta et inofTcnsa vioG securioris ac semiloe fidelis planilies adce- quet (2). Hoc ergo vox ista clamat sub universo mundo; praeco tantus insinuat :<iParale, inqiiit, viam Domino , 0 reclas facite seuiilas Dei noslri*. » Jam siquidem Maria Christum Spiriiu sancto maritante conceperat ; jam sine alieno semine impollulus Virginis ventcr excrevcrat; jam hinc Kvangeh"starum currebat quadriga ; jam hinc luba plonum Deo cursum per orbemdictura resonabat. Idco vox judicem, tuba prceibat Regem , ut sopcnhim convenirel, et mundus lolus audiret, lerrificisqueclamoribus surdasaures hominum sonus gratissimus aperiret.
III. Cum igitur sacerdos Zacharias astaret altaribns , annunliato cocleslis Regis (3) praccone, confestim incrcdu- lus pater obmutuit. Sensit vox genitoris(4'l silentium, vetus lingua conticuit Judocorum. Zucharias sacerdos a sacrificio reverlilur mutus, quia vcras erat sacerdos iijico (5) nasci- lurus. Torpuerunt in cubilisuo membra verborum , voxin suis succisa radicibus aruit , atque in ipsis conalibus victa dcfecit. Nihil aperlo orc sonabat , quia inler caccum uleri diccntis (5) chaos absorplus et interruptus scrmo perierat. Ante Verbum vox nascilur. Pcrdidit itaque Jud.Ta scrmo- ncm paternum , et jus novae vocis Iransivit adfillum , quia Joanncs Christo erat cxhlblturus obsequium, Vcruni in- crcdulus illc palcr qul Gabrieli athronis regafibus venleuti noluit accommodare fidem , post incarccratam vocem , quam recle (6) faucium profunditaset humilitas vlscerum secreta receperunt , ubi maler naturae vincula et uodos uteri atquc implicamenta resolvit genllall more , receplt paler vocem. Fundil novum partum alvus sterilis, et soluta
' Luc. III, ', 4. — "^ Isai. xr., 3.
(i) Cod. gaUicosas. — (a) Id. adceqnat. — (3j IJ. cocle.stUms rege. — f4 W.gemina. — (5'Id. illicito. — (6) Id. discentis. — 7) Id. veste.
SERMO LXIH, IN NATALI S. JOANNIS BAPrisrjS I. 34 1 siint ora patris. O mira rprnm ct naluror; convenlio! hic rcsiduo calore revivlscuat emorlua aevo viscera ; hic vcr- bnm accrescit in lingua. Hic concipitur vox , hic lollitnr vox; scd cum nascilur, quod concipitur, confeslim solvilur quod ligalur.
IV. Ad mysierium redeamus. Erat igitur Ecclesia pris- cis temporibus infoecunda de qua dicitur : « Lcclare , steri »lis, qua? non paris ; erumpe et clama, quae non parluris , » quia muUi filii deserloe magis , quam ejus quae habct vi- nrum'. » H.TC posteaquani , divino repleta munere , spem salutis parturivil , sicul scriptum est : « Propler timorem »tuum in ulero acccpimus , parturivimus spem salutis ' ; • obstupult b*ngua legis cjus, qui genuit, et in synagoga pro- pheticus scrmo delecit. Idcirco Judaeum , quem increduli- las feccrat mulum, vox nata perducit ad Verbum , ut in parlu sno agnoscat fidem , qui noluit agnoscerc sibi adve- nisse Dominum salvalorem.
V. Minuanlur crgo nunc dies ; crescant noctes; humi- Jietur in carnc Deus; cxsuperetur in cruce tenebrosus Ju- daeus. Necesse est cnim,iil diesresnrgendocrescatinluceu), et nox vicla in sua permancat cajcilalc , id est, synagoga vclamenlo exccecelur perfidioe, «Donec plenitudo genlium ))introeat, et sic omnis Israel salvus fial',» miseranle Do- mino nostro Jcsu Christo qui vivit cl rcgnat in saccula sai- culorum. Amen.
* Isai. Liv, r . — ' Id. xxvi, 17,18. — 3 Rom. xi, aS.
34q 8. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
SERMO LXIV. In Natali sancti Joannis Baptista* II.
Sermonem hunc , quem ex Bibl. MdiL, cod. y.^fo}. 43 , mutiiatisumus , sit cum ccetet-is ejusdem manuscripti iii ap~ pendicepost ijrcecedejitem cuin nuinero in Natcdi sanciiJoan- nis BaptistcB vii.
SYNOPSIS.
I. Joannes servns , Christus dominiis. II. Joannisencomium. III. Joannes deus aliquando putatus. IV. JNihilominus ab He- rode occiditur. V. Mulier malorum omnium causa.VI. Hero-» diadis et ejus filise pcena.
I. Fbatres charissimi, duo erant abscondita antiquitas ab ocnhs ct mentc hominum, scilicct ajterna bona et .-cterna niala. Non enim poterat homo cognoscere mala, ut caveret, et cognoscere bona , ut requireret; ad sola enim prccscnlia oculos aperlos habebat; ideo non videbat qnidcavcndnm, autquidtenendumvclamandumessel. Ideo Deus Paler, cupicns nos illuminare, duos grandes homines ad nos misit, qnorum primus homo purus fuit, scd secun- dns ruItDeusct homo; priaius fnit servus, sed secundus domlnus exlilit. Prlus denique scrvum misit, ut minare- lur, postea Filium, nt consolarelur, desllnavit. Servns at- lulil llmorem, scdFilius obtulit amorcm; servus nunliavit, ut timcremus, sed Filius nuntiavit, ut amaremus; servus
SERMO LXIV, IN KATALl S. JOANNIS «APIISTJR II. 343
claraavit : i Gcnimina viperarura, quis vobis demonsLravit «lugcre a venlura iraP Agile IVuclus tlignos pocnilenliic*. » Ecce servus Joanncs pracnunliat periculum , suadet caute-
lara, osteudit consiliuni (i) bonus nunlius, percutit
servus, ut sanet Dorainus.
II. Videte duos nuutios : venlt Joannes non manducans, non bibcns ut homo; venit Propheta et super omnesPro- phelas major. Cai Prophetarum sic dalum est nosse mys- teria regni Dei , sicut Joanni ? cui Salvator capul inclinavit Prophetarum? Quis, nt Joannes, Christum agnovit, et sa- lutavit in uLero, ut Joanncs? Est crgo Propheta , et non solum Propheta , sed Prophelarum caput , et Apostolus , et non solum Aposlolus, sed Aposlolorum magisler venera- bilis. Vcnit ergo Joannes Marlyr, et non sokim MarLyr, sed etiam Marlyrum via, caput et exemplum. Venit Joannes Confessor, et non solumConfcssor, sed Confessorum forma. Venit Joannes Virgo, et non sohmi Virgo, sed Virginum exemplura. Venit Joannes Eremita, et non solum Eremita, sed Eremilarum virga et auriga. Venit hodie ad nos Joan- nes; nascitur lumen fidei nostrae ; nascitur caput gratiae; nascitur sanclitatis speculum ,* in cujus ortu congratulanlnr vicini ; sed in Christi nativitate non lurba hominum, sed pastorum. Nuntiatur Christus , nuntiatur ct ab eodem Joannes, non tamen , ut Christus, in ihalamo, sed in tem- plo, sed in Sancto (2) sanctorum. Solam invenit Angelus Mariam , solus et invenitur Zacharias. Orabat Maria, ora- bat et Zacharias ; in thalamo Maria, sed Zacharias in Sancto sanctorum , ubi lex et manna abscondita erant. Nascitur Joannes laetitia Israel, et honorificentia populorum; nasci- tur praeco veritatis , et a Matre Domini de terra levatur. Nascitur Joannes, sanctus sanctorum, et nomen gratiae ipsi miraculose iraponitur. Nascilur Joannes, qui super oranes
* Luc. lu, 7, 8.
(i) Hic quoedaai desunt , temjiore oblitteratd. •- (2) Cod. nialo sancta , «t sic deinceps.
344 ^- AVGCJSTIM KFIsnoPI APPENDIX.
cx iVcmina natos a Salvatore conimendatnr, et Propheta- rum l^rophcta ab codeii) procJamatiir, et Angehis, non natura , sed gratia appellatur.
III. Nascitur Joannes, cjui cum esset creatura , (<reator a mnllis reputabatur; cum esset homo, velut Dous adora- batur ; cnm esset Domini servus , cunctorum dominus dicebalur. Et quid mirum , fratrcsPNam et Jndnci Messiam expectabanl , el Joannom miraculose conceptum et nalum audiebant; ipsum puerum annorum septcm in deserlo ha- bitare videbant ; mel sylvestre, locuslas et hcrbarum ra- dices comedebat; filius magui Zachariie apparebat, cuncta tcrrena despiciebat, ad cujus aspeclum totus popnlus tre- mcbat; exemplum sanclitalis cunctis erat , elapparebat in tantum , quod de nnllo Pafriarcharum vel Prophelarum audilum erat. Quid ergo mirum, si Deus reputabatur a multis ? Licet Joanncm non legamus in vita sua miracu- lum aliquod lccisse, vila tameusua et doctrina , supcrom- nium vilam et doctrinam transcendebat. Ejus conversalio semper in coelis erat. Sic cnim decoratus ostenditur doctor nosler sanctissimus Joannes, legifcr nostcr, ct omnibus doctoribus major, sanclior cimclis, terribilior universis , fjui Prophelas pr;ecessit in meritis, supergrcditur Patriar- chas inpraemiis, super Ipostolos volavit ingratiis, Martyres ampliavit in suppliciis, Confessores decoravit in vigiliis , Virgines ditavil exemplis, Yiduas sublimavit abstinenlia, Conjugatos sanclimonia , Sacerdotes pudicitia, Monachos honorificentia. Quisquis etiam de fcemina natus, inferior cst Joanne. Cui denique Sanctorum lantum (i) se Triuitas deaionstravit? ignoro ; cui se tantum revelavit? investigare nescio; cui tale teslimonium perhibuit? investigare noa pra^sumo ; cujus ortum et nativitatem sic magnificavit? alloqui non possum.
IV. El lamen Joannes sic decoratus occiditur, in carcere recluditur. fere moritur, blasphemalur, et persequuntur
(i) Deesl taiitinn in cod.
SEK-MO LXIV, IN NATALI S. JOANNIS BAPTISTjE II. 345
eum ; et sic occidilur veritas, sic destruilurLex, sic con- culcatur juslilia, dum, ad voluntatem meretricis sallanlis, Joannes decollatur in carcere. 0 quam maj^num spectacn- lum ! oquam niagnum damnum! o quamm;igna crudelitas, Joannem occidere et dccollare in carcere ! o Herodes, quomodo sic sensum perdidisti? Quomodo consllio mere- tricis credidisti.^ Nuniquid non (i) paulo ante Joannem metuebas, et eum libentcr audiebas, credens ipsum sanc- tum et justum esse.' Quomodo audes decollare christum Domini? Lbi formaLegis, nisi in Joanne ? ubi jura nalurae, nisi in Joanne? Numquid non sanctificatus , antequam na-. tus ? numquid non eum sanctissimum praedicasti? num- quid genus cjus igooras? numquid non eum omnes formi- dant ? numquid non dracones et aspides coram Joanne formidant in deserto , tremunt et mansuescunt? Et tu cum occidere cupis? Cogita.cogita, o Herodes, antequani Joan- nem occidas, cogita quidDeus fecerit Sanctis suis. Cogita, antequam facias, quia posl factum consiiio non indigebis. Cogita ctvolunlatcm tuam pravam conculca. Cogita quo- modo Daniel iuter leones non conculcalur ab eis: quo- modo Jonas in ventre piscis conscrvatur illaesus; quomodo Samson a Dalila non occiditur, ut afTuctat; limens sanc- tum occidere , inimicls eum tradidit. Cogita, quod sanc- tum et justum occiderc quaeris ; quod impunitus non diu remanebis. Sed hoec omnia Hcrodes non consideras? Ine- briatus rabie mcretricis, pra?cipis amputari caput Joannis in carcere.
V. 0 inlelix mulicr, vitiorom mater, ct regina ! o mu- licr, pacis dissipatrix , plena veneno mortifero ! o concha patredinis, et luxurice domus ! o chaos inferni et insaliabile animal! o inimica virtutum! Pcr te Sancti occisi sunt, per te civitates combustae et destructae sunt, per le vita per- dita est, per te mors inventa est, per te bella fiunt , per te sapientes perduntur (2) ; per tc pulchri, turpes ; per te,
(i) Deust non in coJ., el sic deiuceps. — (i) Cod. male perdanC.
346 S. AUGUSTINI EriSCOPl APPENDIX.
diles , paupcrcs; per lc, forles, debiles; pcr le. veraces,
inendaces; per te, casli , luxuriosi; per le , humiles, su-
perbi ; per te parenlibus inobedienlcs et Dco odibiles
fiunt.
VI. Tu vero, Herodias, sauclilalis noverca, scias et nul- lateuus dubites, quod tua volunlas et opera nou remane- bunt impunita , quia sanguis Justi clamat ad Deum de terra. Expccta igitur, et tuam damnationcm , si (i) poles, jam (2) porlare incipe. Infatualur denique baec mu- lier, diaboli membrum , et nuda coram omnibus pergens , a pueris baculis et lapidibus pcrcussa occiditur; et sic ad barathrum ncquilcr deportatur post morlcm cognati sui Herodis tere per annum. Puella vero quao libenter sic sal- labat, a diabolo sufibcatnr nocle, et sic filia cum malre a diabolo associatur. Nos vero , Iralres, oculo menlis as- piciamus sancti Joannis vitam, et quid fecerit, et quid egerit, fcrventer agamus; et si nontantum, quantum ipse fecit, facere valeamus , saltem quanlum possumus, facere studeamus, ut cum eo consortes simus per gratiam in glo- ria Beatorum. Amen.
(i) Cod. sicut, — (a) Id, hoc.
SERMO LXV, IN NATALl 8S, AP. PETRI ET PAILI I. 3^7
SERMO LXV. In Natali sanctorum Apostolorum Petri et Pauli I.
Hic sermo legituT' in diiohus Codicibus Cassinensibus, sci- licet Cod. XI, fol. 267, et Cod. cxxiii,fol. 1^2 a tergo. Plura continet qiue leguntur siue in sermone appendicis Mau- rinensis ccn , qui alibi sancto Ambrosio tribuitur, sive in sermone cciv ejusdem appendicis. Quapropter illum aman- damus in appendicem , tatiquam sententiarum sanctorum illorum doctcrum collectionem , licet dignus sit in mu/iis qui legatur. Locus ejus post sermonem Maurinensem ccv cum numero in Natali Apostolorum vi.
SYNOPSIS.
1. Petrus et Paulus gubernatores et niilites. II. Eorum siip- plicii causa. III. Ecclesia utriusque mater. IV. Petrus a Paulo qusesitus. Pauli crimen et conversio. V. iEquales fuere Pctrus et Paulus , licet unus primuset alter novissimus. VI. CohcIu- sio.
I. Fratres charissimi, gubernator in tempcstale dig- noscitur, miles in acic probatur. Delicala jactatio est , ubi periculum non est. Sicat enim gubernator cruditus, inler marina discrimina, inter minaces flucUis, inter extollen- lium se aquarum meluenda cacumina frctus , fixus guber- naculo suo , intenlis oculis (i)haerct ad ccelum, et impetu
(i) Sic cod. cxxui; deest vox oculii ia cod. xi.
348 S. AUGUSTIM EPISCIOPI APPENDIX.
non fran^iltir tempestalis , sed gubernons in periculls na- vem propitiaiite Domiiio perdncil ad litlus ; et sicut miles inlercruenlcsgladios, inter hostiumferocesaspectus, intre- pidus pro regis sui jure deccrtans , si mori illi conligerit , laudabiliter moritur , si vero vicerit, palmis viclricibus et honoribus decoratur; ita et beatissimi (i) T^postoli Pelruset Paulus , veiut gubcrnatores et milites, contra adversarias potestates onmem tolerantiam praestiterunt, nec victi sunl, sed polius vicerunt.
II. Ergo Petrus et Paulns suum (2) sangiiincm lude- runt. Scd \ideamus, fratres, causam quare isla perpessi sunt, scilicet quod inlerca;lcra miracula (3),ctiam magum illum Simoncm , de vacno aere, unius solum ope (4) ora- lionis pracipiti ruina in tcrram prostraverunt. Cum enim Simon magus atqne nialcricns (5) Chrislum se diccret, et lanquam filium ad patrem, assererctad ccehmi (G) volando se posse conscendere , alque ehUus sohim (7) magicis ar- tibns, per jclhera (8) volarc cncpisset, tunc Pclrus et Paiiius (c)), fixis in terra (10) genibus precali smU Dcum, et precatione sancta viceriinl magicam levitalem (11). Prius (19) enim ascendit ad Denm Sanctorum oratio , quam magi Sitnonis falsa vohitio (10) , et anle pervenit justa petilio , quam iniqna pr;csumplio. Ante Petrns et Panlus in lerris posili obtinuerunt quod pelebant , quam Siuion perveniret in coelcstia , qno nunquam pervenire valcbat (i4).Tunc igitnr Pclrus el Panlus , oratione facta, Simoncmmagum victum , de sublimi aere rapucrunt (i5),
(i) Sic ciid. cxxiii ; cod. xi beatis. — (2) Coiid, eorum; legendum suum aut simul, aiit hodie. Haec et sec|ueiilia lial)entiir in Scrm. ccu append. n. 3. — 3; EJif. mirnbilia. — (4) Codd. sohimmodo. Edit. oiationibus suiscie (leris vacuo prcecipili ruina prostruvcriiit. — (5) Edit. idem Siinon ; reliqua desiint. — (6) Dosiint in edit. verba nd coclum. — (7) Edit. subito. — (8) De- Siiiit voces per cetliera inedii. — (9) Desuiit in edil. et Pauhis. — (10) Desunt jn cdit. voces in terra. — (ti) Edit. otnnia liabent nuiTiero .Miigdlari , et sic deinde. — (12) Edit. /jWor. — (i3) lid, ad Dominuni oratio quam 'vohitns. — (14) lid. ad cocleslia qiio tendcbat. — 'i5 lid. tunc igltur Petnis ■ve/rit vincdim iltiim de siibHmi aere deposiiit.
SERMO LXV, IN NATALl bS. Al>. PETRl ET PAULI I. 3^9 et quodam praecipilio in syxiim (i) elidentes, ejiis crura confregerunt. Et hoc in opptobrium facli illius, ut qui paulo ante volare tcntaverat, subilo plantas amillens , am- bulare non posscl (?.); el quia diabolicas pennas assumpse- rat, ut in ccehim ascenderet, divisis membris in lerra col- hsus, coram omni populo turpilcr jacuisse monstratus est. Sedneforle, fratres , lioc u)irum videatur, quod magus isle atque maleficus (5) pricscntibus Aposlolis pcr aera aU- quanlulum vohTret (4), hoc patientia Petri el Pauli fecit. Permiseruut enim ilhmi subliuiius ascendere , ut de alto euui oslendercnt cecidisse (.)) ; voluerunt cum ohquaulu- lum aeris in excelsolcvari a couspcctu omuium populorum, ut illo cadente , unde fucrat gavisura turba fidelium, inde terrerctur sequenlium numcrus pcrditorum (G). ]Nam cujus meriti sint , fralrcs dileclissimi , bealissimi Pctrus el Pau- lus, hinc possumus intelhgere , ut ciim Dominus nosler Jesus Chrislus Orienlis regioncs propria ilhistravcrit pas- sionc , Occidenlis tamen plagam , nc inhonora (7) fuissel ahquaudo dcrehcta, istorum cxhibuit sub suo imperio san- guine purpuratam ; ethcet iUius passio sufTiciat ad protcc- tionem , tanicn horum Aposlolorum simulque Marlyrura memoriam nobiscontuht ad salutcm.
111. Mam Ecclesia Domini, sponsa Chrisli , qnoe est una et vcra regina , ipsa genuit Pelrum, ipsa geuuit Pauhini (8). Ex ipsa nali sunt ; ab ipsa nulrili sunt ; poslea nutrilores eL derensores ejns cflecli sunt, iNonne ipsa Paulum parie- bat,, utex lupo ficret agnus? INalus est Paulus , crevit et faclus est magnus. Naltis est , srd diflicile satis, ita ut om- nia membra conlremiscerent malris. Nalusest quando bap-
(i) Edit. in snxo, — < i\ lid. iit qni paitlo nnte volart- lentavernt , ainbii- lare non possee, et qui pennas assumpserat , phintas amitteret. — (3) De- suiit ii» edit. atque maleficus, — (4) Edil. per aerem aliquandiu volitaveric.
— fa) lid. ut aldiis caderet. ■ — (6) lid. voluit eum in excehiiin levari ad conspectum omnium^ ut ruentem illum tte excelso oculi omnium perviderent.
— (7) Sir cod. CXX.111 ; cod. xi in horu. — (8j Vide Serm. cciv appendic. niim. I.
35o S. AUGDSTINl EPISCOPI APPENDIX.
lizatus est a fralrc, et illumlnaliis est a Dco Patre. Conti- nuo cijppit dercndercmatrcm , ct ccepit Pclrum velle vidcre, sed docentcm , non luglentcm.
IV. Fugitbat tc, quando ncscicbatte. Scd nunc audivit, quia «Evangelizas fidcm quam aliquando cxpugnabas, et »in tc clarilicabat Deum'. » Feci, confilcor, lcci; scd pec- calum non habeo, quia « Ignorans ibci^ » Ego fcci , sed ipsc non sum qui feci. Si quccris, cgo fcci. Et quidagimus, sanclc Paule , quia fecisse tc, ct non fccisse, ulrumquc leslaris? Dicis quia fecisti, dicis qnia non fecisli. Hacsitat cor nostrum , quia ambiguos nos dimisisli. Dicis quia fe- cisli ; quis est qui Paulo non credal? Itcrum dicis , quia non fecisti ; quis audeat diccrc Paulo « Mcntiris; maxime quia lantus vidcris , ut quidquid dixeris, indiscusse creda- ris?Ego feci , inquit , quando Slephanum lapidibus inter- feci; sed ex quo ccclitus Ghrisli nomen novum acccpi , statim peccatum mcum ego cognovi. Fecit Saulus ; num- quid fccit Paulus ? Multum est inter Saulumct Pauhim. Et vere , fratres , vullis scire quia multum iulcr Saulum et Paulum ? Saulus lapidavit , Paulus lapidatus cst (i); Sau- lus persecutus est Ecclesiam, Paulus persecutionem passus est propter Ecclesiam ; Saulus Christianos virgis ailecit, Paulus pro Christo quinquiesquadraginta una minus acce- pit ; Saulus persecutus est Sanctorum congrcgationem , Paulus pcr fenestram (2) insporta submissus est. Propterea multum inter Saulum et Paulum. Illud (3) nomen a pa- renlibus in liltcris Legis accepit; istud nomen novum a Christo semcl accepit.
V. Dicamus aliquid, fralres, etiam et de Sancto Pctro, qui fuitpiscator, cui jubebat, non dlco curalor, sed infi- nius obsonator, etmodo, genibus fixis eum adoral Impe-
1 Act. IX, 21. — 2 I Tim^ j^ j3_
(i) Vide Serm. cciv, append. num. 3, ct Tract. viir in Epistol. Joan. num. a. — (2) Codd. fenestm. — (3) lid. male illum... istum; sic el in litteras.
SERMO LXV, IN NATALI S. AP. PETRI ET PAULI I. 35 1 ralor. Ideo miindi saplenles evanescnnt ,quia perdidcrunt menles, qnia placuit Dco per.sliiltitiam pr.edicalionis, sal- vos faccre credentos. Diio Inminnria mag;na (|ui omniuui genlinm tenehras illuslrant, et omiiibus vencratoribus suis bona beneficia prtcstant , Pelrus ct Paulus, primus et no- vissimus, scd lanien ambo wqnales , qnia non cst lu illis majus et minus. Primus, cum Simon esset, ligare et sol- verc noverat rctia piscatorum ; factus cst Pelrns, et ccepit ligarc et solvere vinculapcccalorum. Novissimus, cum Sau- lus diceretur, mnltos Christianos injuriis afllixit , muUos crudeliter interfecit; factus est Paulus,et propter Christnm pejora passus est, quam quod fecil.
VI. O divina providenlia ! o divina mysteria ! o divina clementia ! o divina secreta ! Quomodo Chrisli Ecclesiam aedificaverunt Pctrus et Paulus ! Et celebramus hodieeorum festa solemniainlaude divina, procurante (i) Domino nos- tro Jesu Christo , qni vivit ct regnat cum Patre in uni- tate Spiritfis sancti Dcus, per oninia saccula sneculorum. Amen.
(i) Cod. CXXlil prcsscante.
352 S. AUGUSTINi EPJSCOPI APPENDIX.
SERMO LXVI.
In Natali sanctonim Apostoloriim Petri et Pauli II.
Erutus hic sermo ex Bibl. yEcUL, cod. \,fol. 43 ^, sit in appendice post pj^cecedentem, cum niimero in Natali Apos' tolorum VII.
SYNOPSIS.
I. Sanctorum Apostoloruni eucomia. II. Quam diveisi ab eissuntliodierui pastores. III. Saucti Apostoli duo sunt sera- phim stantessupcr templum; sex alaePelri. IV. Sexala^ Pauli. y. Imitandi pastoribus isti pastoi'es.
I. FiiSTiviTATEAi bcalornm Apostolornm Pctrl ct Pauli hodicrna dic, iValres charissiini , celebranles, solemniter cnm cisdem in Domino gaudeamns. Ipsi enim sunt sanc- lissimi palres verique paslores, qni velut Saiil ct Jonalhas amal)iles et decori in vila sua , leonibus forliores, aquilis velociores , in morte quoque non sunt separali', ct qnasi ;igni inansueli ad viclimam ducli , occidunlur simul hgali, vehit lalrones viaruni. Jsli sunt gloriosi principes terrae, duces el rectores popnh. Isli sunt dii lui excelsi, per quos duceris ad vitam, morle cTeterna deposila ; merlto per eos- (lemconsequerisgloriam bealorum. Istisunttemplorum co- kimnae et lundanicnla Ecclesiarum, in quibns pendel tota uostra Lex et Prophelre. Isti suiit sanclissimi Marlyres U iumplianles , et juvenes ilH qui apparnerunt virlute de-
> 1 Rei;. r, 23.
SERMO LXVI, IN NATALl SS. AP. PETKI ET PAULI 11. 353
cori*, optimi in gloria et preliosi amictu, Isli siint prin- cipes Apostolici , gubernatores et ilhiminatores lerro} , quibus snperomnes alios Dominus dedit poteslatemligandi atque solvendi ^ ; virtutem super naturam , ut eam cura- rent; virtutem super dajmones , ut eos everterent, super morlem, ut eam contsmnerent, super Angelos, ut corpus Domini consecrarent. Isti sunt sanclissimi coelorum cives, qui potestalem claudcndi et aperiendi habent, et ostende- runt exemplo vitaj formam (0 et doctrinam in vita sua. Isti sunt sanclissimi palres verique paslores, illustres in- genuitate, non faslu ; insignes auctoritale , non cullu; ce- lebres sanclitate, non quaestu. Isti sunt praecones Evange- lici clarissimi , verbis clari (2), clariores exemplis , sed clarissimi signis ct miraculis. 0 quam magnifice sanclissimi Apostoli claruerunt! o quam gloriosa tuba eorum per totum mundum resonuit! o quamcito isti mundi principes lotum mundum Christo subdiderunt ! Vere isti sunt , quos Do- minus misil, ut perambularenl terram, navigarent mare , transvolarent montes in fame , siti , nudilale. O quam grandis Dei potentia ! o quam mira Dei magnificenlia 1 Petrus piscator ot Paulus doclor, lotum mundum in pauco tempore concusserunt ; totumorbem in signis et prodigiis in admiratione posuerunt; totura orbcm ad fidem Chrisli conduxerunt. Quibus armis? Non corporali potenlia, non divitiis prolecti, sed solo Dei auxilio hoc operati sunt.
II. 0 utinam , fratres, lales essent et modo pastores , quales et ipsi fuerunt ! Vere dubilo, el satis perlimesco , ne sint hodic pastor(» noslri non (3) praecones, sed canes muli; non duces veritatis et luminis, sed falsitatis et cje- citalis ; non constantes operarii , sed custodes mercenarii. Tales sunt canes mordaces, latrones veraces, qui nec vila nec exemplo famjc vel doctrinas curant sanctos Aposlolos
' 2 Macl). 111, a6, — '♦ Mattii. xvi, ly,
(i) Cod. i'ita exeinpla faina. — {■i) I(J. niHle clariore.'! . ■- (Z) Deest non iu rod.
cx\\\ bis. 23
354 S. AUGUSTliM EPISCOPl APPENDIX.
imiiari, Tales siint murmnratores et qnernlosi , pauper- tatem Pelri conculcanlcs, doctrinam Pauli despicicntcs , ambalanles in desidcriis suis, cl in orc ipsornm abundan- les supcrbia ()) . ct minitantcs pcrsonas, ut quacslus ap- portcnt.
III. Nonsic Aposloli; scd in conversalicne angelica vila et doclrina vivenlcs, vcre isli sunt illi duo Scrapbim stan- tes supcr lemplum ' ; sex alic erant uni , el scx ala? crant alteri. Et quid pcr sex alas primi , nisi sex Pctri prreroga- tivas et exccUcnlias intelligamus (2)? Debentnr enim per exccllentiam siugula singulis , ut de singnlo eornm vere di- camus : « Non cst inventus in gloria illi (5) similis^.» Quod cnira, fratres mei , fuit Pclri primum donum , videamus. Numquid non (4) inter Apostolos prior exlitit ordinalus , curam gerens omnium Ecclesiarum ? Ipsc dcniquc Petrus vocalus cst a Domino Simon , proptcr obedientiam humi- litatis; vocalus cst Cephas propter conslanliam firmilatis; vocalus est Petrus propter innocenliam veriSalis. Et sic , fralres mei , aspiciamus Pclrum fidc sublimiorem , amore fervenliorem, secrelorum familiariorem. Qnanto cnim fa- mili&rior, tanlo morli crucis similior. Aspiciamus eliam Pelrum miraculis clariorem, cunctis aucloritale etmajori- tale superlorcm.
IV. Ecce Scraphim prior sex alis ornatns, sed ubi sint sexalas allerius videamus. Lbi j)rima Pauli ala , nisi since- ritas [b) mirabilis conversionis PPraGventus estenim Paulus divina dignalione absquepropria disposillone, actu pcrsis- lens in persccnlionc, et reduclus est a prava convcrsalione. Lbi allera Serapblm ala, nisi slrcnuitas mirabilis convcr- sationis? Abundanlius omnibus Apostolis laboravit % quia difTusius scripsit , quam aliquis Apostolorum , latius ope- ralus est manibus, nolens recipere pracdicationis fruclus
• Isai. VI, 2. — 2 Eccli. xr.iv, 20. — ^ 1 Coi*. xv, 10.
(i) Cod. sitperbiam. —{1) Deest in cod. verbum intelligamus, —(3) Cod. sili, — (4) Deest non in cod, — (5) Cod. sincericaiis.
8ERM0 LXVI, IN NATALI SS. AP. PETRl ET PACLI II. 355
et munera. Non enim usns (i) fuit praedicalionis fruclu el poleslale, siculet cnclori Apos loli, sed famcmct nuditalem suslinebat, I;iborondo manibus snis' , nc oiTcndiculum darel Evangelio Chrisli ^. 0 quam dura fuit alaistius Scrophim , scvcrilas pcrsecutionis ! In laboribus phirimis , in carceri- bus, in plagis, in prolindo maris poenam ct doiorem sus- tinuit^ O quam grandis ala fiiit , solemnilas Pauh prjEdi* cationis ! Vcrc Doclor genlinm aj)pellalur; vcre pracdicalor vcritatis, vcrc vas cloclionis' super onines alios Paulus nominaiur ; vcrc cunclornm magislcr ct patcr. Et qnis, fratrcs mci , Aposloiornm, Palriarcharnm vel Prophelarnm pracdicavit solemnius ? qnis Patriarcharum correpslt viri- lius .'' qnis Prophclarum Paulo di.^pnlavit tnlins? Dlgne ergo vas clcclionis est, nomcn Chrisli porlans corde , ct orc et operc snper omnt^s alios coram Picgihus et Genli- bus ct filiis IsracP. O quam grandis cliam fuit ala Panli , sublilitas conlemplalicnis ! Rapilur cnim Panlns ad ler- lium cochim, cl ipsi {-j) conccssum cst adhnc habenli sla^ tnm ct habilum vialoris, ut Deum viderct, siculi cst, ct expcrirclnr frnclum ct gustum comprchensionis ; sic enim Paulns rapitur. O quam grandis islius Scrajjhim aia (3) , cclebrilas consummalionis ! Decoratus cnim fuit morle nobilium niagnus sanclns Panlus ct capilaii senlenlia, tanquam civis nobilissimtc civitalis, mundi capili^ ; quo dccollalo vox magna cl lerribills audila cst : Jcsus, Jcsus, Jcsus. Ecce quomodo vixerat , sic ct moriebalnr. Nomen quod in mente, vila, vocc ct opcrc , in vila porlavcral, post cliam viiam ignorarc nnn polcrat. In hoc cnim, fra- Ires charissimi, Pelrum exccdit doclor Genlinm Paulus ; quia crux crat pana ct ignobilior mors; lamcn sicut una vila vixerant, sicut unam vilam procdicaverant , sic una dic et hora paritcr ccelum triumphantes feliciler iulrave-
1 I Cor. IV, 12, — 2 ij. IX, 12. — 3 2 Cor. xi, el seqq. — * Act. ix, i5. — 5 ibid,
(i) Deest usus in cod, — (2) Cod, sil^i. — (3) Deest ala in cod.
23.
366 8. AUGUSTINI EPISCOPi APPENDIX.
rimt. Eccci quomodo sanclissimi Seraphim , habentes alas sex , morle devicta , consummato labore cursus eorum , intraverunl ad vitam.
V. Nos igitur, fratres, qui nunc Pastores vocamur, stu- deamus cum Aposlolis angelice viverc. Pra^latus denique Angelus dicitur oplime, vel dici debet , ratione sinceritatis ia vivendo, quia , sicut Angeli puri etnilidi, stare semper debemus. ratione scienliae in cognoscendo ; ratione erudi- tionis in informando; ralione medicalionis in curando ; ( Raphaei enim numquid Tobiam non curavit?) ratione prudcntiai in cligendo et desiderando ; non enim ter- rena , sed cceleslia amare debemus ; ralione velocilalis in discurrendo (i) ; volare enim debemus et discurrere proe- dicando et corrigendo proximum , et suscilare amicum jacentcm; ralioneorationis (2)in sulTragando, quiapropo- puloDomini orationes facere el porlare debemus ; ralione devolionis in contemplando , quia Prajlaloruoi conversatio semper in coelis debet esse. Scd a Vai nobis , quia pecca- mvimus*; » v.ne nobis , quia non Angeli , sed pcssimi pec- catores sumus ; voe nobis, plenis superbia in praesidendo ; va3 Praelalis, pienis immoderantia in exequendo; vae Prse- iatis , cupidis in congregando; vae Praeiatis , remissis in corrigendo; vaj Pra^iatis, inter subditos doios et scanda- lum, ut regnent , imponendo ; vaj Pra^iatis , animarum curam negligendo ; va; Prnelcilis , scandalum operantibus in peccando. Non sic igitur, Iralres mei, non sic agere de- bemus , si veri Pastores ovium esse desideramus. Quid enim Pelrns, quid enim et Paulus egerit , aspiciamus , et eos postmodum imitari non timeamus. Laboremus deni- que, dum tempus habemiis, ut in tempore suo cum eis- dem recipiamus fructum, gloriam cl honorem , quod no- bis concedat ipse Pastor verus Jesus Christus. Amen.
' Ihreu. \ , i6.
(i Cod. discernendo. — (2) I(i. cficli aialt'.
BERMO LXVII, IN NATALI 89. AP. PETRI ET PACLI III. ^OJ
SEMIO LXVll In INatali SS. Apostoloruin Petri et Pauli III.
Pulcher hic sermo , ef sancto Aiigustino dignissimus , cu- jus sententiis et dicendi inodo apprime convenit; nec dnhitas- sein illum beato Doctori tribuere , nisi obstaret cod. i\,hunc sancto Ambrosio assignans. Legitur iii quinque codd. Flo- rent.y nempe Bibl, Laurent., Plut. xxx sinist., cod ii , fol. idd b ; ibid.f Plut. xxxm sinist., cod. iv,Jb/. 1606; Bibl. uEdil, , cod. cxxxvi , cujus pagina non indicatur in nostris chartis ; ibid.cod. cXLUi,/o/. 23 1; et denique Bib/. MugeL cod. XIV, fo/. 110. Sit in appendice post prcecedentem cuni numero in nata/i SS, Aposto/orum viii.
SYNOPSIS. Apostolorum vocatio et gloria.
DuoRTJM Apostolorum sanctorum (i) Petri etPauli, fra- tres charissimi, hodie celebramus natalem; quorum sonus et proedicatio pervenit in ouinem orbcm terrarum. Ita eorum passio celebratur ab oriente usque ad occidentem , quoniam pro Piege passi sunt coeli ct terrac. Meruit civitas Romanorum , ut ibi sint (2) constituloe memoriae Aposlo- lorum. Oportuit enim ibi esse praedlcalores rcgni ccelorum, ubi conslitutum est (3) regnum Romanorum , ut diversaj
(i) Sic codd. omnes excepto cod. cxxxvi, qiii habet eontm sanctornm Apostolorum ; unde videlur hoc esse solummodo fragmentum, — (2) Sic eod. cxxxvi ; caeteri ubi sunt. — (3) Sic omnes codd., excepto cod. xiv^, qui habet conditum est.
358 8. ACGUSTINl EPISCOPI APPENDIX.
genles venienles honorific.cnl (i) memorlnm piscatornm. Eunlibns enim ad benlum Pelrnm oposlolum, qni nove- runt ubi (-2) cst constituta mcmoria Adriani hnpcroloris, mira3 mngniludinis et pulchriludinis lcm|)him construc- tum ? Numquid polcst ab aliquo dici : lulrcmus ad me- moriam Imperatoris ? Ergo prnetcrltur momoria Impcra- loris, circslinalur ad memoriam piscaloris. Bcnepiscalorcs facli, qui crant piscalorcs nali. Plscalores piscium facti sunt piscalorcs liominum Domino Chrislo dlccnle : « Vcnitc npost mc , faciam vos fieri (5) piscalores homiuum'. » Arlem vobis non muto, genus piscium muto. Exlraheba- lis de mari vivos ad morlem , nunc cxlrahclis dc sacculo morluos ad salulcm. Unus crat piscator, alius perseculor, Quanlum nierncrunt pej;sccutorcs el piscalorcs, nt fiercnt praedicalorcs ! Primus in ordinc Aposiolorum clectus cst Pclrus , novissimus (4) in ordlne Aposlolorum eleclus cst Paulus, sicut ipsc de se lcslalur dicens : « Ego cnim snm • minimus Aposlolorum ^. »Qui clegit primnm, ij)se cJcgit cl novissimum, ut slmul patcrcntiu' (5) primus et novissi- mus. Bona passio, qua^ nunc cohacrct {•iic) laudc ; bouum cerlamen , quod pcrfecit marlyrium. Scicbant Aposlfdi, ad qunm perlendcbanl coronam, qunm nccepertml Petrus el Pauhis in urbe Pvoma. Dixerat cnim Dominus in Evan- gclio : <' Qui rch(|uerit patrem, aut malrem , nut (G) uxo- nrcm, ct filios,ct omuia quac possidet (7), cenluphim ac- »ci|)iel, et vitnm a;lernam poisidcbil^; »ci, « Qui perdiderit sanimam suam proj)icr mc in hoc niundo, iu vilam reter- snam custodlct (8) eam\ » Oportcl crgo, fralres, ut prop- ler vitam non diligamus vilam ; propter vllam iclernam ,
' iMntth. IV, i3, ig. M.irc. ), 17. — ^ r Cor. xv, 9. ~ 3 Multh. xi\, 29. — •* IJ. X, 39; XV!, 25. Marc. viir, 35,
(i) Cod. .\iv glorificent. — (2) Sic omnes codd ; coJ. cxxxvi ibi, "— (3) Sic cod. cxxxvi ; iii foileris dcfst xoxficri.^ (4) Sic omnes codd. ; cod. 3HV noviisimc. — (5) CoJ. Xiv mh\& parentiir. — (6) Sic cod. c.xxxm; vos aut deest iu Cietens. — (7) Sic cod. iv; cseleri male possiJcae, — ■ (3) Sic cod. iv; c»leri custodit,
SERMOLXVII, IN NATALl 8S. KV. PETRl ET PALLl 111. 869 tomporalis cst conlcmnciida. Bonl Dlsciinili , qiil vcram Joclrinnni lcnucrunt Magistri , cursnni consnuwniivcrnnt, fidcin (1) scrvuvcrunt *, [)roinissa flilcxcrunl, lcrnporalia conleuipserunl, ct vilam .'clernam posscdcrunl. Lnus ex rusiico inserlus, alius cx lupo agnus. Dc Paulo aposlolo dictnm est : « l^upus rapax j nvuic comcdct (?.) pr;cdain , et » ad vesperum dividct escas ^. » Fuit pcrscculor Saulus, sed mutatns est, ut fierct praedicalor Paulus. Fuit ciui- dcni (5) anlca pcrsecutor, qui postca (4) lactns csl mngni- ficus praedicalor. Christum quem aliquaiKlo blaspliemaljat, postea publicc procdicabal. Ipsecnim dc se tcstalur dicens: « Qai prius fiii blaspbcinus, el conlumcliosus (5) ct pcr- «sccutor, scd idco miscricordiam merui , qnia ignorans »feci in incredulitalc ^ » ut in me revclarcl Deus Filiura suum. lloc praestilit mihi persecutori. Qnid aulcm praesli- lit piscalori, nisi claves rci;ni ccclorum ? Clavcs ipsas regni cooloruni fidcs mcruit Pctri, quia (G) prior agnovit Filium Dei (7). 0 glorlosum mcrltum Apostolorum ! Non uno dic elccti ad gratiam , scd nno dlc mcrncrunt palniam ; non uiio die elecli ad aposlolatum , sed uno dic merue- runtacciperc marlyrium consecratum (8). Transcendcrunt coeiuin , ct coronati venerunt ad Dominum Deum, cui est honor et gloria in sa3cula sDeculoruin. Amen.
• a Tim. iv, 7. — ^Q^n^ xux, 27. — ^ 1 Tlm. i, i3.
(i) Sic codd. ornnes; cod. xlv prohaveriint. — (a) Sic cod. txxxvi , qui deiiide iioii habet prosdam ; caeleri rapict prccdain. — (3) Sic cod, is ; cod. xiw /iiic antea, — (4) Sic cod. n, elcaeteii; cod. xiv postca vero» -— (5) Desunl lise voces et coiuiimeliosus iii omiiibus codd., exceplo cod. iv, — (6) Sic ex diversis codd. texlns restituilur. Cod. enim iv cluvis ipsa legni cacloriim fidein\ cod, xiv clnves ipsa regni cocloniin fides meriiit Petri , qiia: ; cod. autem )i iiisulse/i^c/^i mciiiit Vctriis. — (7) Sic cod. iv; ricterl noa habent Dei, — (8) Sic codd, Forle Ugeudum martyrium, Martyri^ eonsecrati transcendcrunt , etc.
36o S. AtGCSTINI EPISCOPI APPENDIX.
SEUMO LXVllI. Iii festo sancti Petri ad Vincula.
Scrmo istc extmctus e Bibl. JEdU., Cod. x, fol. 44» pro titnlo habet In aclviiicula sanctiPetri. Ponitur in appen- (liceni , propter scepius conimenioratas rationes , post prce- cedentem.
SYNOPSIS.
J. Petrus ab Herode missus in carcerem ab Angelo libera- tur. II. Abipso aliisque Sanctis patientiamdehemus addiscere. III. Patientia; encomium. IV. Hanc ctPagani commendarunt.
I. Fratres charissimi , fcslum ad vincula sancli Pelri Aposloli, ul multi vestrum viderunt et audierunt, tem- puribus nostris incceptum est ab Ecclesia celebrari; et ideo ad honorem tanli ecclesiarum palroni ct capitis, fes- tum ejus solemniter celebrare debemus. .\am cum Petrus, fralrcs charissimi, cssel apud Jcrosolymam , et post ad- ventum sancli Spiritus miracula iu cunctis ostcndens, in tanlum ut ipso venienlc, et viam transeunle, infirmi sana- rentur a quibuscuraque detinebantur infirmitatibus; ideo Petrus in templo a populo Juda^orum flageliatur , et ini- que verberatur, per terram ducitur et trahitur, et apud Herodem Agrippam fratrem Herodiadis Jerosolymorum praefeclum in carcere ponitur, et catenis fortiler religatur ;
SERMO LXVHI, IN FESTO 3. PETRl AD VINCDLA. 36l parcens Ipsi (i) pro tunc vitam propter dies azyinorum; post quos dies volebat eum producere et ponere ad mor- leni in populo. Inlerreceral enim Jacobuni fralrem Joannis gladio. Pnedictus enim llerodes valde cupidus erat, et populum Judaeorum in recipiendo multum gravabat ; prodi- tor quidem erat, et luxurire paler dicebatur a cunctis, et a cunctis despiciebatur; ideoque volens placere Judais apposuit, ut et Petrum apprehenderet et occideret, sicut et Jacobum *. Et dum esset Petrus in carcere, recordatur (2) quomodo sanctus Daniel in lacu lconum liberalus est , et clausa sunl ora leonuni ; recordatur Aposlolus quomodo Jonas in ventre ceti claniavit et cvomilus est; recordatur quomodo tres pueri iu cauiino ignis ardentis clamaverunt, et salvati sunt. Et ideo Petrus in carcere positus clamavit, et ceciderunt catenae de manibus ejus ^. Tu vero , 0 homo , disce, dum discere potes; accipe Pclri doctrinam, qui dum pateretur, non conquerebatur ; dum per terram du- ceretur, vox blasphemia; in eo non audiebatnr; dum cate- nis ligaretur acerrimis, non lamentabatur ; dum in carcere esset obscurissimo, pro Chrislo libenter patiebatur. Prae- ceperat enim Apostolus fidelibus, ut omnes ad Deum fun- derent preces pro eo, et cum eo sine intermissione.
II. Tu vero, o homo,disce, quia dum peregrinaris. tempus addiscendi est. Esto cum Petro vir fortis, sive juste, sive injuste paliaris tormenta vel carceres, maledic- tionem velmortem. Esto vir fortis in cunclis, quoe paleris, quia si juste pateris, purgaris ; si injusle pateris , corona- ris. 0 quam gloriosum est martyrium mentis vel corporis, amore Christi , non mcnte superba , sed igne charitatis accensa , ad tempus hilariter suslinere I Et vere ad tempus,
• Acf. XII, i3. — ^ibij^ ^,
(r) Cod. sibi. Hrec phrasis omnino barhara est , cum \o\ parcens refe- ratnr ad Herodem, et non ad Pelrum, cjui tameu nominativum esl sententiae verbum. — (a) Cod. recordatus, et sic deiude , excejila vice tertia, ubi bene scribitur recordatur.
362 8. AUCJSTINI EPISCOPl APPENDIX.
qula vita nostreT veliit nmbra transll*. Quos natnque, fra- Ires.verc menlis l\iorlyrcsrcj)ulamus, nisi illossanclissimos conrcssorcs, qui Chrjslum orc , corde ct operc profilenlur in ciinclis adversilalibus, qui cliam non soltmi dc suis condolent malis, scd eliam proximorum mala (i) vidcnles vcl fiUflientcs, non solnm unam , scd millc morles quolidio paliuntnr? Isli sunt veri martyres, qui bcet sanguineoi non cffundant, lamen mortem patiunlur quotidie obsccrando, increpando , prredicando , condolendo, visitando, oppro- bria , verbcra ct blasphemias suslincndo in omni palientia et doclrina '. Sic cnim sanctus ille Moyscs , licct adhuc juvenis, faciebat. Dum vidcret male operanles, dicere non limebat ; a Lt quid proximo nocclis^?» Et audivit : a Quis principem to consliluit supcr nos'?»Sic ctiam sanclus ille Joseph focicbat, quando fratres suos crimine pessinio palri incusubat. Sic ctiam Job , quando uxori res- pond!t:«Tu quasi una dc stuUis mulieribus locula es*. »0 qnau) bcatus, o quam gloriosus Job I Qiiot enim voces in iaudem Dei j)crcnssus rcddidit, lol sacrificia Dco obtulit; lotiesDeoscdignesacrificavit,quoiies advcrsariorum voces paticnlcraudivil. Acrioractiam tormcnla diabolus palicnlia Job suslinuil , quom diabolus in sancto viro infixit (2). 0 quam amabilis palienlia, 0 quam gloriosa! Tam niagnum donum DcieslutcliaQiipsius.quieamnobislargitur, palicn- lia praDdicclur. Facilc salis est veslem concinclam haberc, fnclinalo capilc inccderc, vehuii super oculos dimiitere; scd hacc omnia sinc patlcnlia , modicum valcnt. Esto vir forlis, noli in indlgnatione te poncrc, noli iu superbia te jactarc; ila (5) . sipcrcuteris, ul lacrymasprso dolore conti- nere non valcas. Eslo vir fortis el palicns, quiu non poena , scd medicina tibi est; casligalio, non damnatio libi cst; mel et lac tlbi cst , et non venenum. Noli, o fili, flagel-
' Job. XIV, 2. =— 2 2 xiin. iv, 2. — 3 Exod. 11, i3. — ■* Ibid. i\. = ^ Job. II, 10.
(i) Cod. lahre, — (a) Id, infixerit, — (3) Id. nam.
6ERM0 LXVIII, IN FESTO S. TETRl AD VINCULA. 36li liim rcpollcrc, si non vis ropclli a palorna liaTcdilalc; noli ailcndcrc pncnam, quam paloris in flagollo, sed c|iicai lo- ciim in lcslauienlc |)alcrno oLlincas. Si vcxaris infirmilale, si gravaris lo({nacilal,o inimicornm, vcl inopia patipcrlalis, cslo in cnnclis vir 1'orlis. iNcmo doniqnc ijonus cst, nisi ia advcrsis hI (i) palicns, clmalo fncril approbalns.
III. 0 In, Iiomo, ijui impalions cs, scias qnod misericor- diam a Dco non consc(jucri.s, si irascaris rcddcndo malum jiro malo. Consnlo crj^o, ul sis vir palicns, ct cnm palcris, dic non solumcordc, sed et orc : Jnsl(! palior li.ec ct ma- jora, quia pcccalor sum , si non in lioc, sallcm in aliis, Cjuia supc pcccavi. Si vcro Iioc dixcris, omnino mlscricor- diam conseqncris ab co , qui post Iribulalioncm ad prisli- num slalum lc poleril rcvocare. O quam magua virtus cst, si non ladas, a quo Ircsus cs ! o qnam magna gloria I o quam gloriosus dc lo canlns coram Angclis Dci , si lu poluihti noccre, ct parcis! o quam nobilc vindicl;c gcnus est ignosccre ! o palientia pricdicanda, quac omnia vincit advcrsa, non coliuclando , scd suslincndo; non mnrnui- rando, sed graiias cxhibendo ! Ipsa cst quac Inres lotius pravac volunlalis astringil; ipsa cst quiij animas Dco lin)pi- das reddit. Nihil dcniquc, fralres, forlius esse j)Olcst, nihil cgroglus, nihil bcatlns, quam audirc ncixia, ct non respon- dcrc conlraria ; quaui aiulirc morlifcra, ct rcsponderc vi- vifica. 0 fideli's, altendamus ct nos , cum qni (a) uon habct arnja dcfcnsionis. Dum onim capitur, nou cornibus pcrcu- lil, non dcnlibus mordct, non fugam capit, sed manibus lalronis v?l occisoris palienler ac({uiescit; nulla sc rcluc- lalionc dcfendit : sic ct nos, famuli Christi , faccrc in cunc- tis dobcmus,
IV. Diogcncs dcnique, paganus ille famosus in cunclis, cum audissct amicos dlxissc : « An ignoras, quod rnulti to viluperant nndlquc ? «Rcspondens paganus ait : « Oporlct ab insipientibus saepe vituperalum (5) patienlcr scmper
(i) Cod. i/i adversis; sic, — (2) IJ. quis enim. — (3) Id. vituperatus el lic deiuceps.
364 8« AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
portare, et ab eisdem vulneralum in nuUo pavere. Felicis- sima denique vitacunctorum putatur, si (i), cum possint, mala pro malis uon rcddaut, scd polius patioulia cly- peati (2), optima pro pessimis reddere festinent. Nam vir patiens quanto plus ad iram provocatur, lanto fortius el charius apud nos (5) existimatur. Nam adversa portare, humanum patrcs nostri praedicaverunt; sed brutale, ma- lum non ferrc , semper nos docuerunt. » Ecce, fralresmei, quomodo Pagani, doclores nostri esse possunt, ecce quo- modo formam patienlire nobis dederunt; ecce quomodo et quantum sanctam patientiam magnificaverunl. Eia ergo, mihtes Christi , amplectamini (4) paticnliam, facite eam sponsam , sequamini vestigia ejus , et clamare cum Petro non desistalis iu cunctis quae patimini, ut ille palienliam tribuat qui suo pretioso sanguine nos redemit. Amen.
SERMO LXIX. In Natali sancti Laurentii I.
Hic sermo eductusex Cod, Cass. cix, /ol. 92 a tergo, cum nomine sancti Augustini, coUimare ■videtur in phiribus cum sermone appendicis Maurinensis ccvi, quietiam legitur inter opera sancti Amhrom. Benedictini de sermone ab ipsis edito dixerunt eum dignum esse qui legatur; dignus est et iste, quem stampis subdimus, utpote qui in niultis sit dii^ersus abeo quem Maurini ediderunt. Jllum tamen inter sermones ap- pendicis propter easdem rationes amandamus. Locusejus sit ideni ac sermonis ccvi Benedictinorum , cujus diversa vide- tur editio.
(i) Deest si in cod. — (2) Cod. clypeaUis. — (3) Id, nostrum, — (4) Id, nmph'ctamur.
SERMO LXIX , IN NATALI SANCTl LAURENTII I. 365
SYNOPSIS.
I. Beatus Laurentius in ccelesti sedere maluit, quam in ter- restri cathedra. II. Quae fuerint ejusdem judicio veraedivitiae. III. Quomodo imitandus Laurentius.
I. LiCET ingenlia lacta tenuis sermo non explicet, el natura fri{;idiori.s ingenii flammas Marlyrum narrare non possit, devotionem lamen noslram erga cultum marlyrii demonstrantes , ab ipso per quem efTiciuntur Marlyres, deprecamur, ut divini ignis in nos virtute succensa , loqui saccrdotem doceat, qui Levitam docuit triumphare. Bea- tus namque Laurentius , dum in urbe Roma archidiacona- lus officio fungeretur, ct idem in minori adhuc esset Ec- clesiastico ordine conslilutus , ad principalem palmam martyrii pro vitae virlule pervenit. Non quaerens requiem post laborem, non gaudium eligens post sudorem, sed craticulam prseferens cathedra3, ardere magis voluit, quam sedere. Noverat enim ab Apostolo esse praeceptum : « Qui sbene minislraverit bonum gradum sibi acquiret*. »Ac- quiret plane , non tam in praesenti hoc saeculo quam in futuro, nec ut hic tantum sedeat, ubi Scribae et Pharisaei reprobantur, sed illic potius , ubi per Evangelium Dominus repromitlit dicens : « Sedebilis et vos super duodecim se- » des , judicantes duodecim tribus Israel'. » Islam sedem, istam cathedram, islam admirabilcm requiem Laurcntius expeclabat, ideoque patienlcr et fortiter illata supplicia perferebat. Superiori vigente (i) desiderio , suppositis ignibus non cedebat ; dum enim ardet Ghristi desiderio , persecutoris poena non ardet. Quantum autem in eum amor fidei crcscit, in tantum supplicii flamma frigescit.
» 1 Tim. m, i3. — 2 Matlh. xix, 28. (x) Cod. vice boni absque sensu.
366 S. AUGLSTINI EPISCOPl APPENDIX.
Torquetnr qnidem persccntoris incendio, sed ex amore snccendilnr divino. Salvalorls ignis malerialem tyranni rcslinguil ardorem. Qnamvis enim in favillani mcmbra sol- vanlnr, fidei tamen forlltado non solvilur. Corporis licet susllneat dclrimenlum, sed lucrum aclerncio salulis acqui- rit, dicenle Aposlolo : » Non sunt condigna) passiones hu- »jus temporis ad supervenluram gloriam qnrc revelabilur » in nobis '. »
II. Scd videamus quibns merilis ad islam bealus Lnu- renlins pcrvenerit dignilalem. Non ciiim casu qiiodam hoc accidit , nec pcrsonartmi acccplor Deus^, largilur iili lioc quod allis forlo subtraxcrit, sed jusUc dispcnsalionis judicio rcmuncrat laboranlem, et vicem quodammodo rcsliluit operanli. Nam ut beali Laurenlli mnlla prcoleream, hoc, fralrcs, quam cximium , quam pulalis cssc mirabilc, quod nec speravit in incerlo dlvlllarnm^ sed divilias snas cl ibcsanros Ecclesiac paupcres sininl cl debiles a?,slimabat, confidenler dlccns lyranno, has solas di\ilias, bos veros ihesauros in paupcribns Ecclcsiam posslderc. Et revera, fralrcs, isli sunt tbcsanri noslri , pcr quos non solum mnlta conquirimus, scd ipsum majeslalls Dominimi faci- mns drbilorcm , sicul i])sedlclt : «Onumdlu uni cxmiuiniis » mcis fecislis , mihi fccislls '. » Esurivi enim , ct in csax riente cibalus sum ; silivi , ct in sillenlc polalus snm *.
III. Et idcirco, fralrcs, si ad culmen marlyrii cnpimns pervenirC , omni pracscntls vila; ambhionc deposila, islis bonorum opcrum gradibusLanrcntinmsubseqiiamur. Sicnt enim passione sua illnminavil mnndum eo Iiimine qno ac- ccnsus est , ila flammis qtiibus exuslus est, omninm cin'is- llanorum ad fidem corda succcndlt. Quis aulom nollt pro Cbrislo arderc cnm Lanrcnlio, ut possit cnm Laurcniio coronari, qui dum pcrseculoris flammas vlcit, oslendlt nobis per igncm fidci gehcnn.-c incendia supcrarc, et amorc Cbrisli Domlni dlcm judlcii non limcrc, cnjus
iRom. vnr, i8.— 2 Act. x, 34. — 3 i xim, vi, 17. — ■* Mallb. xxv, 40. — 5 ibid. 35.
8ERM0 LXIX , IN KAT.lLl SA.NCTI LAURENTH 1. .'^Gy
(liei ne lunc uraliir inccndio, cum cxamiDalionis tempus advenerit, anlc Prophela clamat ct dicit : « llre rencs » meos ct cor mcum '. » Lrc renes, ne nulriant vanilalcm, ure cor, nc cogilet vanilalom. Habes enim salutarcm IgMcm, et universis Inininlbus clariorcm , illum dc qno Domlnus dixit in Evan|^clio : « Ignem veni niitlere in lcrram , et oquid volo, nisl (i) «it acccndalur^ ? » Implcta, Christe, lua volunlas est. Ecce cnim hoc acccnsi igne Clooohas cum socio suo dlcunl :« Nonne cor nostrum ardens erat »in nobis, cum aperiret nobis Scripturas'. » Iloc accensi ignc Ircs pueri ct inler ptenarum flanimas, camino .xs- tuanle, deambulabant, et igncos globos pedlbus illrcsi con- culcabant*. IJnde bcalus Laurenlius non minori cst gloria pritdicandus. llli cnim inler poenarum flammas deanibu- labant, hic in ipso suppllcli sui igne discumblt. Illi vcsti- giis pedum conculcanl iucendia, hic fervcntcui crallculam laterum regyralicne suorum devolus reslingnit. llli ad postremum stanlcs , in poena clcvalis lantum manibns orabant, hic prostratus in pocna lolo Christuni corpore dcprecatur.
1 Psal. x\v, 2. — 2 Li,c. xri, ig. — 3 jj^ xxiv, 32. — * Dao. iii, 24. (i) Cod. quem volo iit acctndatiir.
368 S. ALGLl-TIM EPlSCori APrKM)lX.
SERMO LXX. In Natali sancti Laurentii II.
Lemtur hoc sanctl Laurentii encomiwn in Bibl. MdiLy Cod. \, foL 44 ^- Hinc sit in appendicc post sernionein Maurinenseni ccvn ciim nutnero in Aata/i sancti Laiirentii III.
SYNOPSIS.
l. Sancti Xystiet sancti Laurentii coUoquium. II. Beatidia- coni foititudo. III. ('oronatui tempove pacis. IV. Martyruvn
festivitates quomodo celebrandae.
I. AuDisTis, fratres charissimi, quod duni perduceretur vcnerabilis senex Xystus ad passionem , Ipginins sanctis- simum Laurentium marlyrcm post ipsum clamasse ; « Quo progrederis sine fdio, pater? quo raodo, sacerdos sancte, sine ministropropcras? «Legimus etiam venerabilem prae- sulem voce consolationis paternae ipsi (i) respondisse : «Non ego te desero, fili, nec derelinquo, sed majora tibi debentur pro fule Chrisli cerlamina. O dnlcissime fili , in tepoUet pra?chirior (2) gloria. Te excitat forliorpugna, libi debelur gloriosior palma. Exhorlor te , fih , et moneo , esto vir fortis et pra.'liare Domini bcUa. Nam de cognatione tua te tnli , ct de domo patris tui te eduxi. Cuncla quae mundi sunt dimisisti ; omnia reliquisti et sic bene incce- pisli ; s«id quia modo post triduum puguarf te oportet,
^l) Coil. sibi. — (2) \A.ghriosior.
l
SERMO LXX, TN NATALI SANCTI LALRENTII 11. 369 ideo esto vir lortis, pneliare bclla Doniini. » Quod audiens Levila Laurcntius coj^itabal, quouiodo pro Chrislo car- jiem subjiciat, f|uomodo hoslem dejiciat, fjuomodo mun- dum despiciat, quomodo pro Chrislo mortem suscipiat. Et ecce dum hoc cogilat, post diem tertiam, facto ostendilur palris Xysti venerabilis obrdientia' oblemperalor, mcm- brorum Christi pauperum fertilissimus recrealor, divinila- tis magnificus ampliator, sanclac fidei solemnissimus de- fensor, uiahgnorum militantium sanissinius propugnator. Ecce , fralres, quomodo adimplevit patris praecepta ; ecce quouiodo^fuit in cunctis virlbrlis; ecce quomodo cucurrit in stadio, ct currendo recepit bravium gloriosie vicloriac.
IL Eia, sancte Lcvita Laurenti, vir forlissime in convin- cendo , debellando, praFliando super omnia fortissima ge- nera tormentorum , quibus corpus tuum sanctissimum tradidisli vohmtarie; eia , Marlyrum gemina clarissima. Magnum et admirabile spectaculum fidei noslrae , alque prophelicum slupendum valde miraculum ! <■ Videbat nam- »que Moyses, quod rubus arderel (i). et non combure- • retur '; » videbat in Spiritu sanclum Laurentium Levitam super ignem positum , nec comburebatur ; sed quanto plus a foris comburi videbalur, tanto plus inlus divino amore ardere videbalur. Ecce, fratres, qiioraodo fuit vir fortisin vinculis, in carccribus, in scorpionibus, in facibus, in Jampadibus , in laminis plumbeis , in ungulis ferreis , in lecto ignilo, in crate , in furcis ferreis, in carbonibus vi- vissimis. Ecce quomodo rubus iste corporaliter ardet, nec tamen comburitur intus , sed semper, ut diximus, fortius accenditur. Et quomodo hoc scimus ? Per vocis signa (2). Ipsae namque voces 3) sunt signa earum quae sunt in aniraa passionum. Istae (4), quod intus eliam latet, num- quid ad exteriora membra non (5) denuntiant ? Ecce ergo
' Exod. iir, 2.
(1) C.od. mdi\e ardebae... comburebattir, — (2) Id, ^er toc«j et signa,
— (3) Id. male ipsa denique signa sunt signa ei earum. — (4) Id. nota.
— (5) Deest non in cod., nt semper, et sic deinceps.
Gxxxi bis. a4
370 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
Levlta Laurenlius, id qucd inlus latebat, jam amplius ce- lare (1) non polest. Clamat ergo Laurenlius , vocifcratnr cardo orbis terr.e (2); amplius lacere (5) non polest; si- lere (4) namcjuo non amplius euui decet : <i Disce, inquit, jT^iser, quia parb^ncs lui non ardorem , sed relVigerium niihi prcestant.» O magnum , o (5) mirabile , o ^randc spcc- taculum ! o fidci sanclae excmplum ! Ignis nanique (6) prai omnibus agcntibus est potcnlissimus in imprimendo, velocissimus in altorando , aculissimus in penetrando , accrbissimus in aflbgendo ; et beatus Levita Laurenlius ignem potentissimum superat , velocissimum temperat , acutissimuin maclat, acerbissimum valenter deglutit.
III. O sancle Levita CluMsli , Christianorum protcctor,
v^duarum consolator, pauperum et orpbanorum amator,
bonorum Ecclesi.T optimus dispensalor! \ erc hodie deco-
raris inler omnes Warlyres, et demonslraris nomine fa-
mosissimus, signis piaeclarissimus , festo solemnissimus ,
in throno sublimissimus. Lndc hoc , nisi gralia Dei? unde
hoc, qnia bene incoepit, et mclius in ctmctis perseveravit,
in tanliun ul eliam tompore pacis coronam martyrii susci-
pere dignaretur? Scd dicel quis : Quomodo lempore pacis
invcnit coronauiPiNumquid sanclus Papa Xyslusmartyrium
jam de propinquo non receperal? numquid non et cum co
Felicissinius ct Agapilus, sanclae Ecclesiac Cordinales (7) ?
Quomodo ergo lemporc pacis coronam marlyrii adinvenit
Laurenlius?Sed brcviter nunc loqucndo, tempus (8) pacis
appello, quod Romae fidelcs pacifice vivere polerant, et sine
perscculione. Se 1 quia Decius ihcsaurum apud Christianos
essesciebat, cupiensEccIcsiarumlhosaurumcxpoliarc,sanc-
tum Ecclesine caput aggreditur, et rennens Xystus capitur
ct occidilur. Scd si thesaurum Imperatori dedisset, fratres,
sancluai juartyrium non suscepissel; sed quia Contempsit
(i) Cod. niale latcre. — (-2) Haec ilifficilia iatellecUi , nisi rtspicias ad voces, qiife paulo post seqmiuliir, ecclesite Cardiiiales. — (3) Cod. tenere. — (4) Id. scire. — (5) Deest o in cod. — (6) Id. deniqiie. — (7) Cardinales nondum eraut iustituti lem^wre sauctiXysli, nec etiam sancti Augustihi; unde prodit evidenter novitas borum sermouum. •>- (8) C^d. tfmpore.
SERMO LXX, IN NATALI SAISGTI LAURENTII II. 371 occiditur, et iuipins Ciiristianos cunctos Imperator perse- quitnr. Similis ctiam ratio dc Laurenlio dc^i^nalur; et ideo dixiuuis, quod leu)porc pacis coronaia adinvcnit uiar- tyrii.
IV. Nos vero, fidcies, quid Levila Laurcntius cgcrit, altcndamus, quia in sladio po?iU suuius; currerc naujquc festlnanter dcbcmus, utcuui sancto viroLaurcutiobraviuui suscipcrc mercamur jucundilalis. Cclcbrcnjus crgo ejus festuni (i), ut ct ipsc hanc nobis gratiam impctret, cujus memoriam solemncm facimus, non tantum corporalibus operibus abstinendo , scd etiam ejus virtutes recolendo. Toliesenim natalia Sanctorum celebramus, quotieseorum virlutes recolimus, quibus claruerunt in terris. Et ad glo- rlam illlus toluui rereramus, sine cujus gratia nihil boni cogitare possumus. Alelius, ut arbilror, laccrct homo io agro aliquid ulllo, quam frequenter iu foro oliosus exis- leret (2) ; et melius ibcminrc noslrae lanam vel linum texe- rent (5), quam in dlebus Doujinicis vagando plateas consi* derarent, impudice rcspicerent, et impudiciliussalutarent vel salularentr.r'. Dominico enim dic a labore terreno ces- sanduin cst , et oraiionibus in^ibtcndum (4), ut si quid negllgentcr per sex dies agltur, pcr diem Dominicae resur- rcclionis prcclbns cxpiclur. Valde euim absurdum nimia securilale veile sancl;im Marlyrcm honorare, qucm scimus Deo placuisse. Quid enim prodcst inleresse lcslivilati- bns (5) honiinum, si coniingat tc decssc rcstivitalibus An- gelorum ? Si desinas ab omnibus sa^cularibus , et nihilum mundanum geras, sed spiritualibus operibus vaces, ad Eccleslau) convenias , dlvinis lectionibus aurem praebeas, cle ccelestibus cogltes, de futura spe solhcitudinem geras, venturum judicium prac ocuhs habeas, uon respicias ad
(i) Hae voces, ejns /cstum , sensu rcqiiisitaj, liesunl in cod., sicul et deinde verlnim facimns. — (2) Cod. existere. — (3) Id. texere, et sic dein- ceps considerare... respicere.,. snluiare tt salutari. Quae corrigeiida, ut fecimns , nisi legas melins esset fcarmnis nostris. — (4j Id. insistendo. *— - (5) IIsc Tox deest ia cod.
a4-
S72 S. AUGDSTINI EPISCOPI APPENDIX.
visibilia, sod ad in\ isihilia cl Iviluri! ; haic est observatio Legis ChristiannG. Sic ct Deiis laiidari vidl , sic suos Mar- tyres venerari. Hncc est suuima feslivitas , et duin eorum merila recolimus, palrocinia eoruui senlire non dubite- mus ; quod nobis conccdat qui est benedictus in saccula sjcculorum. Amen.
SERMO LXXI. In festo Assumptionis Beatae Mariae virginis.
Sit in appendice iste sermo , licet digniis qui legatur, tum quia legitur in Bibl. /Edil.. Cod. \, fol. 45 , tum quia aper- tius meutitur scriptor , se niodo Levitam , modo Episcopum asserendo. Locus ejus post sermonem Maurinensem ccviii , cnm immero injesto Assumptionis B. Maricc 11.
SYNOPSIS.
I. Timet scriptor de Maria loqui, cinis et peccator, sed Dei gratiaadjutusloquiprjesumit. II. Maria sine peccaio. III. Ejus invocatio et encomiuin. IV. (laute ambulanduni , ita ut remo- veatur vel memoria fceniinaruni. V. Quam periculosafcemina- ruin conversatio. VL Sancti Ambrosii pulcherrima ea de re doctrina.
I. Ego pulvis et cinis, qui et loquor vobis ; propterea erubcsco de Virgine aliqiiid dicere. iNam postquam virgi- Ditatem mc amisisse cognovi , nunquam tanto fervore vir- ginitatem Gentibus prasdicavi, ne mihi dicatur: aMedice,
SERMO LXXI, IN FESTO ASS13MP. B. MARIjE VIRG. S^S • cura te ipsnm*. » Et quid mirniii , si mihi lioc qnolidie diceretiir ? Niimquid mn (i) tanqnam jiuucnlum, tri^inta annis et amplius compulrivi in slercoribus peccalorum meoruni ? Quomodo erji;o loquar vobis quorum conversalio in ceelis esl^ ? Numqiiid non ego tanquam pulvis et cinis, quem projecil ventus a facie lerrac ' 1 Cujus liactenus con- temptibilis et miserabilis vita fuil , et sic sermo contcmnen- dus efficilur. Nuraquid vos non (2) eremi cullores,ccelorum cives sanctorum, et domeslici Dei ' , qui veresapilis, qua; Dei sunt et non qua3 super lerram' ? numquid non etiam puer inler vos sensu et sapientia? Unde ergo tam superba praesnmptio, ut indoctus inter sapienles. juvenis inter se- nes, filius inter patres , Levila (3) inler Sacerdoles, audeat proferre sermonem ? Contremisco clationis superciiio , ut lutum de figulo , opus dc opifice , creatura de Malre Crea- toris, iufimus de supremo, peccalor de illa quoe peccalum nescivit, praesumat aliquid fabulari. Verum contra hanc excusationis arrogantiam duplicem adinveni excusalionis viam , quarum prima esi charitas veslrae dileclionis, et immensitas divinje bonilatis. Polens est enim Domiuus, ut loqualur in servo suo peccalore et immundo, qui locutus est in jumento^ ; et qui aperuit os asinae ad loquendum, aperiat cor et os meum per gratiam suam , ut digne nar- , rare possim nomen suceMalris vobisfralribus et presbyteris ,- meis.
II. Festivitas hodierna , fratres dileclissiiui , tanlo nobis debet esse devotior, quanlo illa cujus (4) memoriam agi mus, cunclis gentibus fiiit f(ecundiur, cuuctis apparuit sanctior, cunctis intus cl foris pulchrior, cunctis sapieo- tior, gloriosior, gratiosior, oinnibus crealuris perfectior.
• Luc. IV, 23. — 2 philip. III, 20—3 fsal. i, 4. — * Ephes. 11, 19. — * Coloss. 111, 4. — ^ Num. x.xii, 28.
(i) Deest noii iii coii., el sic deinceps. — (2) Desunl haec verba vos nou in cod. — (3) Nola auctoiem qui scripsit huuc serroouem , hic »e LcviUm aomiuare et deiade Episcopum asserere. — (4) Cod. quanio illam memoriam.
3^4 S. AUGUSTlxM EPISCOPl APPENDIX. >
Non solum in vita , sed in venlre sanclificata, superomnes alias crcaturas, morle jaui per cam dcvicta, noijis altnlit vitam sempiternam. linec ost cnim illa gemma gloriosa Paradisi, de qua supra diximus, quam propter honorem Dci (i ) honoravimns in libcllo , quom nos edidimus nuper de Natura et Gratia, diccntcs ('2) : «Cnm de peccalis agilur, nullam prorsus de Maria habere volo quaeslionem (3). » Unde enim scimus qnod ci phis coUalnm luit gralife ad vinccndum cx omni parte peccalTim , qtiam ahcui de foe- mina nato. Et miraris si hoc audis? Ncquaquain, IValres, mirari dcbemus, quia concipere ac parere meruit illum, quem constalnuUumhabuissepeccatum. Virgine igilur ista excepta , si omnes Sanctos et Sanctas , cum hic viverenl, congregare possemus , et interrogarc ulrum essent sine pcccato, quid fuissct responsum putamus,nisi quod ille sanctus Joannes alt : « Si dixerimus qnod pcccatum non «habemus, menlimur, et verilas in nobls non est* ?»IIaec estillaAngelorum domina, cunctis lehcior, cunctisbeatior, canctis purior, quac prius Christum lldc conftepit, quam carne. Malerna enim propinquilas nil ci profuisset, nisi prius ipsum feliciiis (ide, quam carne , gcslasset. Beatus igitur dicilur venlcr Mariac, non lanlum quia in co Verbum caro factum est^, sed qnia vorbum Dei super omnes ope- rando cuslodivit. Quid igitur, fralres, nobilius Dei Ma- tre? quid splendidius ca , quam Palris splcndor elegit ? qnid castius ca quaa corpns sine conlagionc corporis, Dcum et homincm gcneravit? Virgo quippe super omnes virgines fuit, non solum corpore, sed et mente; corde hurailis, verbis grala , animo prudens, loquendi peritior, legendi studiosior, non in (4) incremcnto divitiarum, sed
• I Joau. I, 8. —2 Joan, i, 14.
(i) Cod. male propter qiiem honorem Deitm. — (2) Deest verbum dicen- tes in cod. — - (3) S. Augustin. de Natura et Gratia , cap. xxxvi, num. iaji =^ (4) Deest iti apad cod.
SERMO LXXI, liN FE^TO ASfiCMPT. B. MAISl^ VIRG. 3"]^ io prece paoperutn el vidiiariim nienleui reponens (i), inlenla operi, verccunda gcrnionc. Arbilrum meutis, non honiinem, sedDeum qnaerere, nullnm verbo vel facto loc- dere, omnlbus benc vt-Uc , nuijoribus asiurgere , ccqualibus non invidcre, iaclaiUiam fi;gt'rc, ralioneni scqui, virlu- lcm amare, htxc enim fuit sanclaB Virj|;inis vila; hacc enim fuit noslrum in cunclis docuuienlum et doclrina; haec exlilil tola fiducia pcccalornm ct gloria; haec cst enitti plena omni misericordia. Dicite mihi, fralres , dicant si- niililer et Judaei, qui Mariam venerabanlur (2) , qui Ma- riam viderc conciirrebant , qui Mariam audicbanl ul Angelum Dei , hcct Matrcm Dei esse non crederent; dicant et ipsi, quando vidcrunt, vel audire potuerunt, qnod Maria fastidivcrit humilem , quod (5) rcpuleril debl- lem vel inopcm. \erum, fratres mei, quod nec in ocuhs, nec in verbis , nec in actu, nec in gestu, ucc in progressu, nec in auditu , ncc in olfaclu ahquid, nisi sancluta efc jas- tum, invenirc poluerunt in Maria, ul digue talis appareret hominibus in corporis s|)ecie , bicut inlus crat siu)u!acrum sanclilalis in mentc. Talem hanc Evangelista monjtravil; talcm Angehisccolorum nuijor reperit; lalemPater, Fihiis el Spiritus sanctus elegcrinilct pr;uelegf.Tunlanlemimdicons- lilutionem, ut Moter esset Dei aelerni, plena omni gpalia et vcritale, utnemosil qui abscondat 60 a calore' saticiilalis et uiisericordice ejus. Quid ergo, fralrcp, dc Maiia dicemus? Talis denique fuit, utcjus vila sit omnium disciplina.
lil. Meritoomnesgcneraliones te laudantetmagnificant,o Virgo prudenlissima. iNnmqiiid lu,Mrgo gloriosa, omnibus generalionibus vilamet gloriam non(4;genuisli; tuccelo gau- dium, Angcli litiliam, justisgloriam, peccaloribus veniam? Meritosuperomues geueraliones hodiesublimaris, etacunc-
* Psal. xvin, 7.
(i) Cod. paiipenirn intenta et vidiianim repoiiens iucentu open , vere- cundo sernione. ~- (a) Id. veHerantur, qnia; — f3j Id. qiiando , ct »ic dcJlDceps. Deest in ante ocidis, — >■ (4) Deest non iu cud., et sic deincepsi
3/6 8. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
tis creaturis hodie mafjnificaris , quia in te, de te , et per te, qnidqnid boni reccpimns et rccepluri sumus, recipere cognovimns. Tn ergo, Maria , sola palrona hnmani ge- neris, lu afllictis uiedica singul;iris, lu desolalis maler et refrigerium, tu in mare naviganlibus sahis et rcmedium, tu viduarnm maritns etreruginm, tn hitronum dulce re- ceptacuhim. tu desperf<torum hix el snstentacnlum , tu defnnctorum advocata et pabnhim, tu Palriarcharum et Prophetarum suave convivium , tn Aposlolornm vita et spectacuhim, tn Confessorum niagistra et ab cTstu uinbra- culum, tn Virginum domina et earum sustentacuhmi. Ergo. \ irgo prudentissima , hodie benedicta et vcnerabihs priedicaris in tua mirabili Assumplione. Benedicla (i) anima tuasanctissima simul unita cum venerabih corpore ab omnibus generalionibus et super omnes generationes in jeternum et ultra.
IV. Nos ergo, dilectissimi fratres , qui (2) nomen et habitnm sanclae rehgonis patenter portamus , videamus quomodo caule ambnlemus'; nam tolus mnndus in ma- ligno positus est^, et adversarins noster diabohis jam reg- nare in mundo videtnr, cupiens nos seducere ct trahere ad se , nunc superbiendo , nunc hixnriando , nimc invi- dendo, nunc delrahendo, nnnc eiiam cogitando , nunc etiam consentiendo , nnnc et operando snbverlere nos co- nalur. Nos vero, dum hrec omnia palimnr, ad iVIariam recnrrere non dilferamus. Habet enim ghTdium bis acutum, ut nos ab hosle mahgno tam cito defendat. Cavcre deni- que summe debemns, ne occasionem peccandi diabolo demus. Nam ideo mundum rehqnimus, etin hac vasta soh- ludine habitamus, ut peccata iorlius vitare possimus. Non enim sulTicil lantum fceminam non videre, sed fcemina- rum memoriam a corde penitus cradicare debemus. Sanc-
' E|ihes. V, i5. — '^ I Joau. v, 19.
^i) Deest vox benedicta in cod. — (a) Oeest qui iu cod.
SERMO LXXI, «N FESTO ASSIJMP. B. MARIiE VIRG. 3^7 tus namque (i) ille Joanncs in lUero matris sanclificatus, niatrem sanclissiuiam hahuisse non duLitamus. iNumquid non et niagni sacerdotis Zacharia3 filius cxtitit? Et tamen nec patris opihus, nec matris hlanditiis et afTcclihus , i*n domo parentum suorum (2) manere vohiit, sed a (3) tenerrimis annis , opihus cunctis dimissis , perrexit ad eremum, ne florem sua; fcecundae virginitalis per diaho- lum posset amitlere. Samson, virorum fortissimus, leonem suffocavit; sed foeminam videndo, amorem suum suffocare non potuit ; vincula fregit inimicorun) , sed suarum non solvil nexus carnahum voluplalum; messes incendit alie- nas, sed incendium suae libidinis extinguere noluit , et sic messem suae virtutis amisit.
V. O fratres, si Mariae placere vohimus, ffleminas om- nes despiciamus, ipsamque solam capiamus aiternam. Nam de carhonihus scintillae exeunt , de ferro ruhigo nulritur, de aspidc venenum mortifcrum; sic et de muliere hixuria, nunc videndo, nunc loquendo progreditur. Nam fcemina super cuncta psallere deleclatur , licet verecunda appa- re^it, cujus canlum audire imperfectius estetmagis morli- ferum , quam hasiliscum sihilantem. Mementote etiam , fratres, quod Thamar ah Amon fralre suo corrupta sit propter diurnam et frequentem iusimul mansionem. Nihil dcnique, fratres mei , esse sentio, quod magis animum vi- rilem dejiciat et succumhere faciat, quam foeminarum blandimenla et conversatio nimia; et quanto religiosiorcs videnlur, tanlo cilius alliciunt. Suh hahitu sanctitatis et pietatis latet venenum lihidinis. Experto , fratres mei , credite; Episcopus loquor coram Deo et vobis, quia non mentior. Longas cedros Lihani, magnos duces gregum , famosissimosque omni sanclitate ornalos hac peste ceci- didisse conspexi; de quorum casu non magis suspicahar, quam de Ambrosii (4) vel Hieronymi impudica turpitudine.
(i) Cod. denique. — (2) Id. dum. — (3) Deest a in cod, — (4) Cod. vel tantum de Ambrosio.
378 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
Numquam cnim mulicres frequenter videre debemus, et si possibile cst nunquam de lalibus loqui , vel dispulare utrum pulchrior hac vel ilh» , si Mariaj placcre intendimus. Deniquc atlenditc, fralrcs mel, quid dixerit magnus ille Calo dc foeminis : « Si absque foemina csset mundus , nostra convcrsalio nonessct absque diis. » Non crgo licct clericis foeminarum conversationem haberc. Numquid ipsa diaboli janua non est? numquid non via iniquilatis? numquid non scorpionis pcrcussio ? numquid non omnium malo- rutn genus cst ct caput? Nam dum appropinquat, stimulat; mox ignem visu accendit, flammigero igne lumbos com- turit, conscientiam intuenlis destruit, ct fundamenta sanc- titatis in brevi evcrtit.
VI. Quid cnim mihi patcr vcnerabilis Ambrosius dixit, fralres , audite: « Malrem tuam ila videas, ne per illam alias foemlnas vldere coneris. Ancillulas, quae illi obsequio sunt , sclas tibi esse insidias, et quanto vilior est earum conditio, faclllorem agnosce tuam csse ruinam. Pulchra dtinique clto adamatur , el foetida raro despicllur. Quis gloriabilur caslum se habere cor?» Ilaec cnim fuit inter caetera vencrabilis palris Ambrosii doctrina, quam omnes fios usqueadmortem lenere debemus.Adjuvet autem nos, et interpellet pro nobls Dei Matcr (1) alma, qua? meruit hodierna die super omnes choros Angelorum exaltari, ut, destruclls vitlis et bravio salutis adeplo , pcrveuire raerea- mur ad gloriaui acternam. Amen.
(i) Cod. et alina.
SERMO LXXII, llt PESTO S. ANDREJ: APOSTOL/. 3J^
SERMO LXXII. Tn festo sancti Andrece apostoli.
Cum eruatur hic sermo ea; Bihl. Mclil., Cod. x.fol. Sy^, et cleinde citetur Avicenna mcdicus , qui undecinio sceculo mortuus est , sit locus ejusin appendice post sermonein Mau- rinensem ccix.
SYNOPSIS.
I. Andrese vocatio. II. Disciimen inter vocationem, electio- nem et assuinptionem. III. Omnes vocat Clui^ttis , sed non I eligit nisi humiles et pauperes. IV. Andieae martyriumin cruce, qui nobis imitandus proponitur.
1. AuDiviMUs , fralres charissimi, quod dum perambu- laretDominus juxta mare Gaincoe, vldit duos fratres , Si- monem qui vocatur Pclrus, ct Andreaui fr;itrem ejns , et ait illis : « Venitc post me, faciam vos piscatores fieri et «animarum*. d Et sic assumpsit eos dc aquis mullis *.Vo- caverat enim Dominus prius Andream ; quia dum Joannes dlccret de Christo :«Ecce Agnus* ,» mox Andrcas Christo credldit , et slc , relicto Joanne m£igistro suo , secutus est Christum magistrum ; relicto Joanne , seculus esl Jesum ; relicta creatura , secutus est Creatorcm. Et alt: «Maglster, • ubi habitas* ? » Et ait :a Veaite, et videte^. > Et quo
» MaHU. »v, tp. ~- 2 P»al. »vv, »}. -- 3 Joan. 1,3$. r^ iU»Jui.3l*r^
*U>id, 3e* , ,.,,|,,., ,,,,,, ,„, ,„„,
38o S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDlX,
duxit eos , nisi in templiim ? Illa erat domus Dei , et aliam mansionem non habcbat Salvator. Et vi.sis a Christo mira- culis. corpore rccessit a Christo currens adPetrum, et ait: « Invenimus Messiam qui dicilur Christus '. » Et ambo facti sunt piscatores animarum, sal terrae et lux mundi , rectores terrae , magistri generales Ecclesiaj , senatores coelestis curias.
II. Sed sciendum est quod alia esi vocatio , alla electio, et alia as>umptio : « Mnlli namque (i) siint vocati , panci » vcro electi% » sed paucissimi assumpti in atriis Domini. Vocavit Salvator multos per praedicalionem, elegit paucos per inspiralionem, et assumpsit paucissimos per pietatem et miserationem in die novissimo. Vocavit enim Salvator Judam per pra^dicationem , et elegit per inspirationem, in tantum (|uod ipsi (2) dedit potestatem myslcriorum , fu- gandi dffimoniaet faciendi miracula. Elegit eum ad aposto- lalum, sed non assumpsit ad curias coeleslis principatum. Quare non assumpsil ?quia non perseveravit in fide. Ideo, fralres, cavendum nobis est , necum Juda pcreamus. Ecce jam vocati sumus pcr gratiam , jam clecti , sed nondum assumpli snmus in Sanctorum consorlio. Pensate , fratres mei , pensemus et nos, quod soli assumpto bealiludo pro- millitur. Solus iile beatus est , nonqui de mundo vocatus est , non (3) qui electus est, sed qni bene assumptus est : ille vere (4) bialus est , qui sic in ccelum ingressus est.
III. Tamen ipse animarum zelator semper vocare non desinit superhos et humiles, divites et pauperes, nobileset ignobiles; sed non elegit nisi humiles, el pauperes, et ig- nobiles, ut fortia qutxque cotifundat. JNon elegit Platonem philosophum, non Arislotelem dialeclicum, non Socralem et Ciceronem rhetoricum , non Aviceunam medicum (5) ;
• Joaii. 1, 41. — 2 Mattli. XX, 16.
(i) Cod. deniqiic. — (2J Id. sibi, et sic deinceps. — 3 Hic transpositio evideus est in cod., qui habet : i\'o« qiii elfctits est, sed qui bene assumptus est, qui de mitndo uocatus est. — ^4) Cod. vero, et sic deinceps. — (5) Avi- cenna medicus natus est anno 980, et mortuus an. io36.
SERMO LXXn, IN FESTO S. ANDRE*: APOSTOLI. 38 1 nec islos plegit, quia totiim leinpus vitae suae consumpsc- runt in prrscrntandis novilatibus natnrae. INon elegil njundi sapientes, sed idiolas et piscatores , Petrum el Andream, Jacobum etJoannem. Isti insipientes appellati sunt ; sed quis sapientior Petro , in cujns umbra sananlur infirmi ' , mortui ad ejus vocem reviviscunl\ Angeli ipsi obediunt? Insipiens appcllatur Joannes, quia piscator crat ; sed quis sapiens sit ut ipsc , qui coelnm meruit penetrare ? Insipiens et Jacobus dicitur ; sed quis eo melius naturas hominurn in- vestigavit ? Confundantur ergo sapientesmundi , quoniam insipientes Apostoli et idiotac appellati sunt ab eis , et ecce triumphatores, quorum «Vita insaniareputabatnr, et vita eo- » rum sine honore ; et ecce qnomodocoUocatisuntinterfilios »Dei, et inter Sanctos, » et super Sanctos, » sors (i) illorum »>est '.» Sic enimAndreas vocalus est, sic in apostolatum^a) electusest. Sic enim elegit Christus piscatores,utsuperbo- rum ccrvices humiliaret; elegitdebilem, ul laceret iorteni; elegit pauperem, ut iacerct divitem ; elegit indoctum , ut faceret doctum; elegit injnstum , ut facerct justum; elegil supcrbum, ut faceret humilem ; elegit mortunu), ut faceret vivum; elegit de maris lempestate, ut perduccret ad portnm tranquillitatis. Tunc vere elegit, tunc vere vocavit , tunc maxime et assumpsit. Sed per quid assumpsit, nisipertri- bulationes?
IV. Tandem cum esset gloriosus Christi Apostolus fere centenarius, capilur, verberalur, iame perimitur (3), vigi- liis maceratur, sacrum ejus corpus per terram Irahitur , tandem crucifigitnr, et corpus SaLil a Philistaeis suspendi- tur, et biduo in cruce, velut in deliciis vivens, vigiuli mil- libus instanter praedicavit; et sic , ut ait sanctus martyr Cyprianus, hora nona , sextaque feria , migravil adcnelum. iSos vero, fratres , sanctum Dei Apostolum imitari debc- mus. liomines namque sumus, sicut et ipse stetit. Sletit
' A.ct. V, i5. - 2 Ihid. 4o. ~ 3 Sap. v, 4, 5.
(x) Oeest sors iu cod. — (aj tod. in apostolaiu. — (3) Id, percutitur.
382 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
sanctus Aposloliis , et non abiit post aurum', non abiit viliis consenliendo ; sed sletit viliis resislendo , sedit in do- cendo. iNani (juidaiu in proesenti saeculo trahuulur inviti , quilnis neccssaria est Ibrtiludo; quidam Irahunlnr illeclj , quibus ncccssaria est teniperantia; quidam Iranunlur se- ducti , quibus nccessaria c;t prudenlia ; quidam irahuntur sponle, quibusnecessariaesljusiitia. Sisic rortiludine, tem- peranlia, prudenllaeljusliLia armati iuerimus,eriu)us cum Andrea , corpore cruciiixi ct Iriumphalorcs cum eo in gloria ; sed si conlrarium feccrimus, necesse erit ut sus- pendamur cum Achitophel , propler deieclum doctrinae; suspcndamnr cum Amon , propter abusum lasclviae ; sus- pendamur cum Juda, propter defectum pcenitentiae; sos- pendamur cum Absalom , propler defectum perseve- ranliic (i). Achitophel indiscretus fuit in consilio, ideo periit; Auion superbia et lascivia inordinatus fuit, ideo periit ; Judas periit , quia (2) non pcenituil; Absalom sus- pensus pepiit, quia post reconcilialionem patris, in paca non pcrmansit. I^^Itur, fraUes, qui vocati sumus et clecti< si cum Aposlolo cupimus assumi, sinms obedientes, atlen- dentes quid nobis praecipialur. Quid enim, uisi ut Deum toto corde diligamus, qui est supra nos ; animam noslram diligamus (5), quai est inlra nos ; proximum dihgamus , qui esl infra nos ? Sic erimus obedientes, sic viriles, $ic malorum supplanlatores, sic Deo grati, sic corpore et meule procelecli, ut cum vocavcrit, iaciat nos piscatores hominum Dominus Jesus Christus. Amen.
' Eccli. xxxi, 8.
■ (■!) Deesl bffic dimidiata phrasis incod. — (^)Cod. gui. — {i)Id.diligiinas, I • 1".
SERMO LXXIII, DE S. NIC.nf.AO PONTIFICK. 383
>.«^«^»^-*.tt
lUT^-
SERMO LXXIII. De sancto Nicolao pontifice.
Hoc sancti Nicolai Pontificis Myrensis encomium, utpote erutnm ex Bibl. jEdiL, Cod. nJoL 4^, et ridicula de infnntia Sanctifacta continens , inter apocrypka merito amandatur, Locus ejus post prcecedenteni,
SYNOPSIS.
I. Magnus Nicolaus, quia humilis. JI. Miram Nicolaii vitam debemus imitari. III. Si nonpossumus sequiChrisluni perviam rubicundam, illum sequamur per viam candiduii. IV. Diversa humiUtatis genera. Y. Paganorum testimoniis confirmatur doctrinahumilitatis.YI. Humilitatis encomium.YII. Sancti Ni^ colai humihtas.
I. AuDiSTis, fratres charissimi, nuper in Evangelio quoii t Quicumque non humiliaverit se , sicut parvulus, uon in- » trabit in reguum cceloruin^ » Verbasunt Salvatoris, quaj nuncme cantantemaudivislisperos meum. Emerseratenim quajstio inter Apostolos , quiseorum esset major. Sedquia hsec erat Pharisaeorum pelilio , quiamabant primas calhe- dras in synagogis, et salutari in foro , et vocari Rabbi*, ideo humilitatis Magister ad humilitalem eos revocans ,
» Malth. xvni, 5. — » Marc. xn, 38.
384 ^- AUGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
sliitiiit parvuluui , Martialem noniiue(i), (jui postea Apos- tolorum discipulus fuit . in inedio eorum , et dixit :« Qni »non humiiiaveril se sicut parvulus iste, non intrabit in liregnum coelorum. » Ac si dicat Majjister : Oui iion erit humilis (2) beueficio virtutis , sicuthic parvulus beneficio a3tatis, non intrabit in regnumcoelorum. Salva tamen omni reverentia Salvatoris , possunt haec verba solemnitali ho- diernae congrue convenire. Nam licet sanctissimus Nico- laiis Myrensis episcopus jam annis centum sint ex quo(3) a saeculo migravil, gloriosetamen ejus memoria non sohim Chrislianis, sed etiam Judoeis gloriosa habetiir. Ecclesia namque sancta , velut acies ordinala\ in acie prjehantium praemittit fortiores, in fine ordinal forlissimos, et in medio (4) pavidos; sic in nostra sancta primitiva Ecclesia fortes fue- runt (5) , qui primos impetus belli istius saeculi sustinue- runt, qui Ecclesiam Dei j)rimo fundaverunt sanguine suo; in fine erunt forlissirai , quorum erit tanta (G) tribulatio, quod (7) , si fieri possit , movebunlur ipsi electi^ ; lempo- ribus vero noslris gens quaedara est, cujuspars vix credere sufficit; i<leo lanqnam debiles et pavidi , posili sumus in medio proeliantium , .scilicet inlerApostolos, Palriarchaset Prophetas, et qui nossequenlurforlissimi lemporibusAnti- christi. Ad vos tamen, qui debiles estis , hodie mater Ec- clesia clamat, sicutmaterad filios, tanquamuxor ad virum, tanquam magister ad discipuios, verba quae ex ore meo audistis :«Qui non humiliaverit scetc.,»acsi dicat sancta mater Ecclesia : Tu qui supiirbus es , aspice hunc parvu- lum jam sanclitate plenum, jam abslinentia decoratum in cunis (8), jam humilitale perfeclum in gratia.
II. Erigite, erigite oculos mentis vestrse, o vos mundi
> Canl. VI, 3. — 2 Matlh. xxiv, 24.
(1) Diu credita est hffic fabiila de sancto Marliali, qnaj niinc penitus explo- ditur. — (2) Cod. similis. — (3) Id. quod. — (4) In cod. deest in medio. — (5) Cod. male fratres. — (<)) Id. tain. — (7) Ut lalinus foret sermo, scri- bendum fuisset ut... moveantur. — (8j Cod. incuna. ,,ii./. .«.•■•
8ERMO LXXUr, DE S. NICOLAO l'ONTIFICE. 385
amatores; aspicite hunc parvuluin, otvidenles qufe agit , alla vocc dicetis : EccealterlsaacabAngdo nuntiatus; ecce velut aller Samson ab AngeloproDdicalus; ccce , uta\slinio, velut alter Joannes in abstinentia mirificatus , imo plus quam Joannes. Nam Joannes annorum qnin(jue erat, dnm descrtum intravit , sed ecce allcr Joannes in vase statim post ortum per se firmusstetit , et bis mox coepit in heb- domada semel bibcrc inammas (i).Ecce ergoalter Joannes in utero sanctificalus; ecce alter novi Zacharite genitus, ecce allerius Elisabelh filius. Ecce Joannes poenitentiam praedicans , caecos illurainans, pauperes ditans ct corda hominum convcrtens ad Christum. O stupenda etmira no- vitas , quam audienles Judrei mirantur, quam Christiani videntes helantur, quam Pagani el Hferetici nauseantes confunduntur, dicentes : Novum hodie super terram fecit Dominus, quoniamanala crcatura (2) Deus demonslratur, et videtur cognosci (5)! Quis est iste puer ? JNicolaus mansuetudine plenus , charitate decoratus, misericordia dives , virginilale dilatus,et columbina simplicitalejucun- dus, hodie cunclis demonstratur. Quid ergo dicant juve- ncs noslri, haec audientes, audiamus , fratres. 0 quam dif- ficile est serjui viam illius viri ! o quam amara , o quam pccnosa ! Nam non possum, velut hic, per ipsam transire ; nam lalro «Scdet cum divitibus in occultis, ut inlerficiat B innocentem'. «Timendus est lalro isle, qui inc cxpectat, a quo sine malo discedere non possum ; timendi simt isti latrones , quia fortcssunt, qnoruni unusclamat, alter adu- lalur, alterinsidiandome occiderequaerit. Nam illeeximius Prophetarum tltubans clamabat : «Libera me a persequen- «libus me^.» Pelrus hoc timens titubando dicebat : «Ga- »leam salutis susci|)ite, ut possitis resisterc^ » Quid talibus Ecclesia maler respondeat, audite : « Qui non humiliavcrit
« Psal. H. X, 8.— 2p.^al. vii, 2. — 3Ephes. vi, 17.
(i) Meife et pucriles fabul.'e , qnas crpilat qi<i voliierit, — (a) Col. nati creatnra, — (3) Id. cognofcere.
cxxxi hix, Q.5
38() s>. AlGUSThM EPIsr.OPI AlTENDiX.
» sc, siciil parvulus isle, non polcrit»rcsislcre, noc « inlrare » in regnum ca'loruni'. »
III. 0 iimalores vilae pra^senlis , o lilii, fralrcs charis- simi , loUile loricam , lanceam el gladium Patris veslri , et sic ad pugnam pergile : accipile loricam fidei, lanceam spci , cl gladium cliarilalis : hocc enim Iria ccclcslis Paler pro lestamento reliquit , quando dixit : « Si quis vult post »mc venire, tollat crucem suam ct scquatur mc^ » Sed dicent : Ego Christus non sum, ncc Apostolus cjus sum, nec velut Slephaiuis esse possum. Ad qucm malcr : Noli timere, fili mi , quoniam alia via est ; nam si Magistrum sequi non possis (i) pcr viam rubeam , sallem sequere eum per candidamjnamipscd Dilecluscandiduselrubicundus';» nam vidimus cumeuntem per viam rubicmidam , in horto ligalum , colaphis expalmatum , spulis illilum, flagcHis cae- snm, spinis coronatum, opprobriis saluratum , in palibulo et post mortem lanccatum. Haec enim fuit rubicunda hu- niihlatis via. Numquid eliam non (2) hiimihatum vidimus in pr.Tscpio, Iiumiiilcr pendenlem ad ubera sanclnc Virgi- nis Mariae, qui suo palmo cuncla coucludit, quem ccelum et terra capere non poleraf, suppositum ct oblatum in ma- nibus Sacerdolum , et collocalum in ulnis scrvi sui sancti Simeonis? \ idimus cum eliam cum paronlibus suis in Nazarelh, et subditus crat illis'. Numquid eliam non vi- dimus caput vercndum Angelis , timcndimi rogibus , incli- nari sub manibus Baplislae? Ergo , fralres, si non credilis posse incedere per viam rubicundam, omnino per viam humilitatis expedit vos transire.
IV. Nam sunt aliqui humiles, qui cum vident laborcm, et dolorcm considerant , potlus (3) deponuntse, quam aliquod arduum et notabileaggredianlur. Sunt quidam alii, dum succedit eis si leligerit eos manus Douiiui, exardes- cunt, et statim ponunt in ccelum os suum. Sunt et alii qui
1 MaUb. xviii, 5. — 2 jj, xvi, 2/,. — ^ Cant. v, 10. — •*Luc. n, 5i. (i) Cod. poieris, — (a^ Deost >wn in cod., et sir deinceps — (3; Cod. et potiusi
8ERM0 LXXrir, DE S. NICOLAO PONTIFICE. 887
hnmilianliir, ut ascendant , et aliqiii , ut evadant. Prirna est huniililas domestica, secnnda est erratica , lertia so- phistica, scd quarla est sancta ct Dooiinica. Prima enim cst naturalis, secunda volatilis, lertia versipcllis, quarta admirabilis : per primam incedunt pusiilanimes, per se- cundam murmuratores , per tcrliam hypocrilne, per quar- lam columbae et simplices, sicut hic sanctus INicolaiis, qui nunc parvulus dicitur non diminutione staturae, sed ratione perfectae humililatis. Iltirailes ergo estote, fra- Ires , et audile Pauhim Doctorem Gcnlium dicentem : « Cum hberesscm ex omnibus, omnium me servum feci '.» Juxta ergo doctrinam PauH, majores tuos honora, scilicet verbo et opere ; pares tuos honore praevenias; infirmos in fide suscipe ; « Hoc fac et vives ^ » Nam et noster paler Nicolaiis, cum vocatus esset a Domino, ut scderet in ca- thedra cum senatoribus tcrraj, hanc humilitalem habuit ; ideo in ccehs modo cum ccelorum civibus ivit. Ecce enim, fratres, prima porta Paradisi est humilitas. « Oui non hu- »miliaverit sc, sicut parvulus iste, non intrabit in regntuii i> ccelorum. »
V. Audile etiam philosophum ; cum qu?esitum esset ab eo, quaj nccessaria erant ad stndendi formam, ait : c Super omnia mens humih's, frequens studium qune- rendi, vita quieta, scrutinium lacitum, paupertaset terra aliena. » Altendite quia proposuit humilitalem, et in tribus detcrminavitcam. Cavete ergo, fratres, ne despiciatis eam, quae Paradisum vobis aperuit, nec addiscere erubescalis ab aliquo. Nam paganus ille Demosthenes philosophus, usque ad canos sapientiam acquircre non erubuit; tan- dem veniens admorlcm dolere et lacrymari forliler coepit, dicens : « Tunc aliquid inteUigere ccepi. » Plalo etiam dum esset annorum ocloginta , et infirmarelur, usquc ad ulli- nam suam infiruiilatem ab inquirendo , nec a legendo, nec a scribendo cessavit. Socralcs nonaginta novcm annis
* I Cor. IX, 19. — 2 L„p^ X, aS.
38vS S. AL'Gi:STIM EPISCOPI APPKNDIX.
qnibus vixit, seuipcr scripsil et doctiit, ila ut (i) eliani in carccre positus disputare cum humilitatc cuui latronibus captivus non cessaret. Calo, cuni vir sapientissiuius esset, et ad senectutem dcvcnissct, graecas litleras a rusticis ad- discere non erubuit.
VI. 0 sancta ct perfecta virtus humililalls , sine qua uullum bonuiu essc polest , et cum qua omne bonum per- lectum cst ! o sancta humilitas, quara Chrisliani colunl , quam pagani adorant, quam Judici commendant, quam haerctici puLlicant ! o saucta humilitas, cunctarum virlu- tnm couservativa , cunctorum vitiorum expulsiva, paupe- rum sustcnlativa, sni ipsius despectiva, aliorum raagni- ficativa , ouinium bellorum placativa, omnium rixarum impeditiva, omuium perditorum restaurativa, omuium... repleliva , omuium di^nitatum et bouorum multiplicaliva, omnis scrvilis timoris expulsiva, ct ad coelum suhlimativa ! Pet le, sancla humihtas , reges reguant*; per le aperitur cnelnm el inreruus clauditur; per le reis parcitur ct coro- nantur; per teferffi mansuescunt et placanlur. Numquid ct leoucs , licet vnhierati, homini proslrato non parcunt? uumqnid non mitigatnr cauis, si hominem sedentem inve- nerit, quem priusiusequebatur curreudo? Namsicut arbor alla ct directa , floribus ornata, et fructibus vestita atten- ditur plurimum admirari (2), sub qua etiam homiues et aves dcmorari delectanturjsic Deus delectalur respicereet habilare iu anima humili et quieta.
VII. Nobis crgo , IVatres, necessaria est et louge am- plior (-i) humilitas, quam illa Pharisaeorura. Et si petieri- uius, iValres, sancto viro Nicolao diceutes : Edissere no- bis, Pater sancte, quas tuerit ista grandis humilitas , per quam tantum vencraris ; nobis respondere potest : Cum
' Prov. VIII, r 5.
1) Cod, i:a quod. ■ — (2) Plirasis barbara , quam niutare noluimus, sed quaj bene ita veiterelur : Attenditur phirlmuin ab ndiniraiuibiis. — (3) Cod, nmplius.
\
SERMO LXXIII, I)E £. NICOLO PONTIFICF:. ^Sq adhnc puer essem, et pendereoi ad nbera rnalris nieae , doctus sum qnarla et sexta feria semel lantum bibere mammas; quod usqne ad finem perseveravi manens in simplicitate veiut puer. Sed hoc infidclis audiens, ridens dicel : Nnmquid introibo itcrnm in nlcriim matris me.ie, et natus denuo superincnmbam malris ubcribus ? Cui Nicolaiis rcspondere polest ; Non ita , fili ; mystica sunt quce dicnntnr; frange duriliam cordislni, et inlellige lilte- ram, et invenies medullam inleiNgcntia?. Gum (i) in prin- cipio grassarelnr (2) hostil antiquns, primis parentibus scientiam tradidit nequissimre liberlalis, id cst, non pa- rcndi legi divioce (5) : secundo iiomo conlra mnlliplices defectus , solatium invenit rerum mechanicarum arlium, quas extendit post ad usum superflnilatis : terlio non con- tentus his , causas naturales, quas Deus in ipsis rebus occullavcrat, ausus est rimari, ac si esset inler sidera , et motus eorum, et orlns ct occasus, combusliones et rcs- pectus se apprehendisse existimans , jani contingcnles re- rum evenlus fatali necessilale esse aslrictos dogmalizai)at ; qnarlo ipse Pater animarum videns hominem inntililcr la- boranlem, scientiam vita) in canonc ulriusque Testamcnli promnlgavit. Hoc auteui videns teterrimus inimicns, homi- nes infatuavit naturali ratione volenles comprchendcrc quae Dei sunt, scienliam Scriplurarum irridentes. Contra quos Deus incilavit piscalores, indoctos , ignobiles, ut per debilia , forlia mundi confundcrel. Ergo animadverlilc quod, quidquid superest, libi a diabolo datnm est , ut in- flatus homo el dilalatus recalcitrando Deo salutari suo, non efficialnr hnmilis, sicut parvulus iste. Isle enim vir sanctus theologiam adamavit, philosophiam spohavit , sce- nologiam temperavii, panlhologiam conculcavil, volens se humiliare velut parvulus ; ideo humilitatem super omnia adamavit, quam sal el condimentum cunctarum virtutum
(i) Cod. nuin. — i'a) Id. nasceretnr, — (3) IJ. non nocetiJi snb divino.
390 S. AUGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
essc dicinins. « Hiiinilieinur crgo, Iralres, sub potenli »manu Dei, ut nos exaltet in tenipore visitalionis*, » et lunc una voce cuni sancto Nicolao cantarc poterimus Al- leluia. Amen.
SERMO LXXIV. De saiicto Thoma apostolo.
Educitur hic sernio e.v Bibl. Mdil., cod. x, fol. "b"] b , ideoque rejicitur iii appendicem , post pra;cedenteni.
SYNOPSIS.
J. Tlionia3 dubilatio, nostrae fidei certitudo. II. Credenduiu uobis cum Thoma converso. III. Brutorum major quam ho- minuni fidelitas.
I. (tloriosus apostoius Thomas, fratres charissimi, non solum sibi , sed etiam nobis salubriter dubitavit. Sed enim (1) cicatrices Domini videus , tangens , tractans et palpans, omne prorsus dubium de nostris cordibus am- pulavit , et sic coi:;nilus est in verbis ridclis , quia vidit Deuni lucls, ct invocavit Deum omnipotentem ^ Nam i\Iaria MaterDomini nunquam de resurrectione dubitavit, et tamen ardenlissimo desiderio desidcrabat Filium vidcre resuscitatum. Sed nisi zelus noslroe redemptionis et for-
' I Petr. V, 6. — 2 Eccli. xlvi, iS, (t) Cod. scd dum.
SERMO LXXIV, DE 8. THOMAg APOSTOLO. 89 1
tis (1) cerliludo rcsnrreclionis Domini fuisset in ea , gla- diuni passionis minime suslincre pottiisset. Morlua denique Mater juxta cruceui fuissct, nisi rcsurgentem postmodum Filium expectassct. Vidit crgo Maria Mater, Doniini resur- rectioneai,ctprima vidil(2),et primatanquam certissimam credidit. Sed non sic forlis (0) Magdalcna, ut ait sanctiis Martyr Cyprianus ; sed vidcndo dubilavit. Ideo ipsi (4) di- citur :« Noli me tangcrc'. »Sed quid plura ? Thomas non solnm tangere, imo palpare, non solum eliam palpare, sed manum in latus ejus millere valuit (5), ad operan- dum (G)promptus, ad obsequendum expeJitus, adconfiten- dum firmus (7), quia palpans crcdidit, et credendo cla- mavit : « Dominus meus et Dcus meus^. » Quis ergo, fratres, dubitabit Salvatorem resurrexisse a mortuis, cum pracscntiam oculus agnovit, manus attrectavit et perscru- tatus est digitus ? 0 necessaria tarditas, per quam omnis tollitur dubietas, asseritur veritas, imponitur nobis omnis lidei flrmitas ! Quid crgo mirum, fratrcs mei, si Aposlolus in verbis cognitus cst fidells , duui vidit Deum lucis et invocavit Omnipolentem ? Vere fidelis est in confessioue divino! virtulis ; vcre calholicus in credulitate (8), vere evangelicus in praedicalione , vere mirabilis in tormcnto- rum elatione nobis sanclus Aposlolus demonstratur. Igitur, fralres dilectissimi, celebremus ct laudemus hunc glorio- sum Apostolum, copiosum in mcrilis, virtuosum in signis, famosum in prodigiis, gloriosum in praemiis.
II. Sed ad noslram doctrinam, fralres, aliquid dicere vos avidos essc affecto. «Sunl cnim aliqui ex vobis qui nisi Dvideant signa et prodigia, non credunt'. »Tales a Domino corripiuDtur cum Regulo , cui hoc est dictum; ipse enim
» Joan. XX, 17. — 2 ibiJ. 28. — 3 Id. iT, 48,
(1) Cod. fortititdo ceriiciido, — (2) Hoc contrariiim videlur Evangelio, ubi dicitur Christum primo apparuisse Mariae Magdalene. — (3j Cod./orM. -^ (4) Id. libi. — (5} Deest valiiic in cod., ubi pro hac voce est igititr, — (6) Cod. operiendiim. — (7) Deest firmus in cod, — (8) Cod. prctdicatione.
SgS S. AUGISTINI EPISCOPl APPENDIX.
quajrebat corporalem praesenliam ; slc et Thomas cjurere-
bat sensus experienliam. Dispensative tamen pro nobis
faclum est, quia per hoc fidei veritas creditur, sensu expe-
rhur{sic), ratione conchiditur, et nullus dubietatislocusrc-
linquitur. Credamus crgo , nc nobis dicatur : oNisi signaet
» prodigia viderilis, non credilis.oCredamus, iit audiamus :
« Beati qui non viderunt et crediderunt *. » Et quid est
credere , nisi fide informata tendere in Deum , quia verc
nalum , quia redemptorem , quia flagellatum , quia puni-
torem qui veniet (i) judicare vivos et mortuos ? Ex his
enim anima informatur alTectione , ut suo Crcalori adha;-
reat, et suo Redemptori ex amore condoleat; cx suo do-
lore coUffitetur (2), ex spe congaudealSalvatori. Crcdanius
ergo ne reprehendamur a Domino dicentc : 1 0 stulti et
ntardi corde ad credendum^ ! » Non enim hodie sapicnles
mundi credere possunt, nisi videant sacramentum nnionis,
tormenla passionis , argumenla resurrectionis, et condi-
menla tribulationis. Non igitur vidcrehaccomniapossumus,
sed fide credere nosoporlet. Sic enim credebat slandoSi-
meon in templo per oralionis devotionem; sic ct Zacha:us
in moro per passionis imilalionem ; sic ct Apostoli in
excelso per eminentem dileclionem ; sic et Thomas in coc-
naculo per stuporis admiralionem. Quid crgo , fralres ?
pensemus et nos quanta fuit Christi humiiitas. Quae (5)
cnim major humiHtas, quam Deum homini uniri ? qua;
major pietas, quam Deum pro homine mori ? qua; raajor
claritas, quam resurrectione (4) in morte vesliri ? quas ma-
jor aequitas, quam hominem pra)miari vel puniri ex meri-
lis ? Haec autem omnia, fratres, credere , et nuUatenus
dubitare debemus, ut crcdendo cum Thoma dicamus :
0 Dominus meus ct Deus meus ! » Nam nisi crediderimus,
Deum in nullo invocare poterimus ; et sinon aderit nobis,
* JoaD. XX, 29. — 2 Liic xsiv, aS.
(r) Cod. venerii. — (2) Deest h?ec vox iu cod. temporis lapsu oblitlerala. — (3) Cod. male ynid, et sic deinceps. — (4) Id. resurrectiotiem.
SERMO LXXIV, DE S. THOMAS APOSTOLO. SqS
quid facere nos possumns ? Numquid aliquid boni? Om- nino minime, eliam vel cogitare. Mala dcnique sin(5 Deo faccre possumus sed a malis resurgere sine Deo nullale- uus omnino valemus. Suiricienles ergo sumus ad niala, scd omnis nostra sufficientia a malis resurgendo cx Dco est*. Simus ergo ipsi (i) fidelcs, quia sine fide ipsi plocere non possiuiius. O beala fidelitas , quae homines Dcos facis , qua) homines Deo conjungis, quaj omni auro ct lapide pretioso suavior procdicaris a cuuclis ! o chara el amanda possessio ! o aslringenda bealitudo I o diligenda hocrcdi- las filiorum Dei ! Beali , qui te dihgunt; infehces, qui te odiunt ! beali, qui te quaerunt ; damnati , qui le fngiunt ! beali, qui tcagnoscunt; malcdicli, qui te despiciunt ! Nam qui le dilexit, triumphat iu crelis , et qui te odivit , h-iqueo se suspendit. Pilalus etiam niagnie infidehlatis fuit : ipse namque (2) fratrem suum prodilorie occidit, zelo invidice inllammatus socium dormientem filium regis sufiocavit : landem manu propria Roma3 sc percmit (3). Alla uxor Regis Longobardorum viro fideui fregit, vcnenum in geni- tahbus viro dormienli imposuit et occidit, quae in eadem noclc a diabolo sufiocata invenitur in leclo. Ecce, fralres, quomodo infideles percunt ; ccce quahs est eorum finis.
III. 0 quam dolendam est , o quam pLmgendum de fidem frangentibus ! Longemajor fides invenitur in brutis, quam in hominibus. Nam canem Romaj vidimus, fratres, qui lantam fidem domino suo servavit, ut ipse homo solus cum cane inimicis uudecim obvians, seipsum (4) illaesum servaverit (5), qui non sohim non cst occisus , sed uec etiam vulnerari ab ahquo potuit, et sic oranino ilkcsus ab inimicis evasit (6). Numquid et ibidem canem afium
1 3 Cor. 111. 5.
(i) Cod. sibi , et sic deinceps. — (2) Id. deniqite. — (3) Deest se perc- mit. — (4) Cod. ipsrtm, et non liabet se, et deinde desunt non est ante occi- sus. — (5) Id. servavit. — (<i) Oblitterata evanuit vox qu;c hoc loco scripta erat, quam, ul potuimus, supplcvimus
3^4 S. AL'GL'STINI KPISCOPl APPENDIX.
non [i) vidlmus, qui vidensdoininuni suum in carcere mo- lienteni, uiagno rugitu (2) se mordens cum domino mori- tur suo ? numquid uon mulli ex vobis apud Hlpponem vidcrunt canem , qui vldens dominum suum in lecto niortuum , pauem domino porrigebat et curnes, ct blan- diens(5), utpoterat, dominum suum invilabat ad comcdcn- dum ; sed videns eum non comedentcm, non comedebat? Du;n autem corpus defuncli portaretur ad. foveam , canis cunclis recedcnlibus corpus domini sui rapuit et in pralo florum ipsum collocavit ; et custodieus tribus dicbus , fanie moritur canis. Ecce denique , fralres , canes et lupi, ursi etlcones, turturcs ct cicouiaj fidem lenent et scrvant. Nos autera et quomodo nostras conscionlias discutiamus, fralres, considerale. Eia ergo , o mililes , eslotc Christo lldeles ; o.uiplectamini fidcm ; nam sicui aurum est purissi- mum (4) melallorum et nobilissimum , et albcdo funda- menlum oculorum , sic et fidcs omnium virtutum , sine qua impossibile cst placere Deo '. Sicut sol cst paler om- nium planeteirum, sic ct fides oninium virtutum. Uanc aulem scrvavit, hanc adamavit, hanc nos lenerc docuit et demonstravit gloriosus Thomas Aposlolus, qui tamcn diu remausit incrcdulus ut nos certificarct. Hac fidc sancta armatus ad Indiam pcrgil , ct ibidcm trcs Magos converlil, mortuos decem et oclo resuscitavit, provinciam lolam con- vcrlit; tandem a carnifice (5), gladio perculilur, cl dilluso in terram cerebro, annoaelalis sust, ul Marlyr Dei Gypria- nus ait, scxa2;csimo, cxtensis ad coelum manibus et bra- chiis, mlgravit ad Dominum. Amen.
' Hebr. xi , 6.
(i) Deest no/i iu cod., el sic deinceps. — ; a) Cod. ruiiu, nisi iegas rictit. — (3) Id. branchis. — (.;) Id. pitrum, — (.i) Id, pontijice.
SERMO LXXV, IN NATALI S. STEPHANI PIIOTO-MART. 3^5
»
SERMO LXXV. In Natali sancti Stephani proto-martyris.
Editctus hic sermo ex Bibl. /^ldil. , cod. X , fol. 58 , sit in appendice , sicut et cceteri cjusdeni cndicis scrmones. Locus ejus post sermonem Maurinensem ccxvii, cujn numero in Natali sancti Stephani ix.
SYNOPSIS.
I. Christiis humiliatus , ut glorificentur ejus fideles. II. Christus inimicorum condonationem nos edocuit. III. Stepha- nusejus imitator. IV. Per hunc conversus Pauhis regnat in coehs. V. Sancti Stephani miracula. VI. Ejusdem invocatio. VII. Imitanda charitas.
I. HESTERNAdie, fratrescharissitni, andivimus comple- tos esse dies Marlae, utpareret Fihum suum primogenitum. Audivlmus et hodierna die almara malrem Ecclesiam eliam fdium peperlsse primogenltum. Nam peperit primo alma Marla, ut parerot secundo alma Ecclesla; peperit Marla sine dolore, ut parerct Ecclesia slne moerore ; peperlt alma Marla In pauperlate , nt pareret Ecclesla In divitlnrum dig- nllatc; peperltalma Maria In stabulo, ut Ecclesia pareret In aelerno tabernacnlo; peperit Maria inter bovem et asi- num , ut Ecclesla pareret InterDeum et Angelnm. Nam nisi Maria prius peperlsset , nunqnam Ecclesla parere potuls- set ; nisi Rex prius desceadisset , Stephanus primogenitus
SgS S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
uon fnisset. Descendit ergo prins Rex , nt secundo ascen- deret uiiles; descendit Rex Iffitanlibus Angelis, ut ascen- doret miles lapidanlibns JndaMs ; descendit Rex humilis, nt ascenderet milcs snblimis; descenditRex pastoribus dc- monslratus, ut asccnderetmiles Angclis circumdalns; des- cenditRexpannicnlis involutns, ut ascenderet miles slola immorlalitatis indutns ; descenditRex pauperrimus, utas- cenderet miles dilissimus. Hunc Dous Pater humiliat, et hunc cxallat; humiliatnr Crealor, ut exaltctnr creatura ; humih*atur Dcus, ul vivificetur reus; hnmiliatur Medicus , ut sanetur aegrolus; hamiliatur bonilas, ut sublimetur im- probus; humilialnr pielas, ut (i) sublimelur impius. Dens (2) hunc humiliat et hunc exallat.
II. Heri denique Dominus venit in mundum , et uova jjraecepta dedit mundo. Ait enim Deus et homo : «Diligite ninimicos veslros; benelacite iis qui oderunt vos , ut sitis » filii Palris vestri*. » Vcnit enim in mundum ex sola dilec- lione, et ideo volult suos in dilectione confirmare. «1)1- »ligite, inquit , inimicos vestros. » INec solum pronccpit , primilus adimplevit. Ecce Salvator, duni crucifigilur cla- mat, et ait :«Patcr, IgnDsce illis , quia nescinnt quid fa- nciunt^. » 0 quam grandis labor est inimicos diligere ! 0 quamforte, o quam difficile est diligerc qui te qnaerit occidere ! o quam impossibile cstpro perseqnentibns exo- rare! iSec nos hoc , fratres, audemus negare, scd dicere quasi compellimur omnimodo fortissimum esse. Magnus labor est in hoc saeculo , sed grande praemium in futuro. Attendc , andi, quomodogrande; non tamen dicere aude- nius impossibile esse homini inimicos diligere; nam si im- possibile fuisset , Salvalor qui cuncta corda cognoscit et opera , quomodo nos hoc facerepraeccpisset ? Difficile ta-
» MaUh. V, 44. — 2 Li,c_ xxiir, 34.
(i) Haec rerba improbns; humiliatur pietas ut delelasuutin cod. tenipoiis apsu, et a nobis fuerunt divinando restiluta. — (2) Sic et vox Deus, et deinde Dominus.
SERMO LXXV, JN NATALI S. STEPHANI PROTO-MART. 397
uien estet valde poenosiim, sed prcemium grande in fuluro. Altende, andias, f|nomodo grandc; audias qnantum.
lll. Stephanusille niagnus, qui velut Angelus , primus
Jerosolymis tuba (1) cecinit , unus de septem diaconibus
ab Apostobs ordinatus, virgo a Deo elcclus , viduarnm
pater inslitulus , Spiritu sancto repletus, synagogam Ju-
dseorum post sancti Spirilus replclionem intravit et coepit
cura eisdem disputare , ct nullus doclorum poterat ipsi (9)
resistere; ceperuntque eum et lapidaverunt. Et videns la-
pidantes ait:«Ecce video ccelos apertos*, et , positis ge-
» nibus, clamare coepit : Domine, ne slatuas iilis hoc pec-
» catum ^ a Vidit denique coelos apertos, quia parala sibi
jam erat via; viditet Jesum stantem et non sedentem; vi-
ditstantem, ut reciperct. Sedcre judicantis et regnantisest;
stare vero auxiliantis est. O sancie Stephane, martyrum
capnt et principium, Chrisli verc raembriun , quomodo
per omnia sccutus es Magistrum ! Oravit ipse pro perse-
quentibus, et tu orasti pro lapidanlibus. 0 quam niagnum
et admirabile donum donavit Dominus niiliti suo! Non
enim solumraodo eum copiose ditavit, sed etiam ad cer-
tandum peroptime confortavit. Attulit namque donum
charitatis, ut perduceret ad consorlium Trinitatis. Quod
ergo atlulit, et erogavit , nec sibi aliquid rainuit, sedmira-
bihter mihlem pradotavit, Charilas enim illa, quae heri de-
posuit Christum , ipsa hodie Stcphannm ad coelum levavit;
charitas quae prcccessilin Rege , ipsa hodie relulsit in mi-
lite. 0 adniiranda polentia Redemploris 1 o proedicanda
indesinenter gralia Salvatorisl ileri ostendit in Matrc vir-
ginitalis pcternae miraculum; sed hodie demonstravit in
Martyre magnae charllatis indicium; summa intogritas heri
demonstrata fuit in \irgine, sed hodic dileclionis virtus
summoe perseveranliae in Martyre. Et sicut in Matrc Do-
« Act. VII, 55. — 2 ibid. 59.
(i) Cod. tiibam. — (2) Id. sibi, et sic dpiiiceps.
398 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
raini virglnilas non potuil violari , sic in Marlyris mente non polait cliaritas dissipari.
IV. Pcr charitatem Dei miles S3evienlil)us Judoeis non recessit; per cliaritatem pro persequenlibus intercessit ; per cliaritaleni Stephanns argiiebat errantes , ut corrige- rcnlur : pcr charitatem pro lapidantibus orabat, ne pu- nirentur. Charitatis (1) virtiile Stephanus vicit Saulum crudeliler insidiantem, et quem habuit in tcrra persecu- torem, in coelo rneruit habereconsortem. Ipsa sancta cha- ritas indefessa desiderat moricndo(2) acquirere, quos non potuit monendo convertere : per orationem Ste[)hani sur- rexit Saulus bonus , qui prius erat iniquus; cecidit soevis- simus pcrsecutor, ct surrcxit severissimus praedicalor. Ca- densSaulus, lumen corporis perdidit, surgens Paulus lu- men cordis recepit. Ecce nunc Sauhis cum Stephano in cceIo laetalur, cum Stephano gloriatur. Nnnc Slephanus de consortio Pauli summe glorialur, quoniam summa chari- tas in utroquc l.nctatur. Charilas quippc Slephani superavit srevitiam Judaeorum , sed charitas Pauh cooperuit mullitu- dinem peccalorum. O dies sancti , dies Ifclitiieet jucundi- talis, in quibus ct per totum mundum melliflui facli sunt coeli , in quibus etiam Stephanum ccolorum civem faclum esse conspicimus. Vokut cnim Dominus Martyri suo coelos palcnles aperire , ut sequaces ejus securi esscnt de remu- neralionc. Voluit etiam stans videri, ut et omncs posteri credant in martyrio juvari a Domino.Ogrande myslerium, Iralrcs! Slephanus orat , etPaulus Judceos incitat; Stepha- uus parcit , ct Saulus parcere nequit ; Slcphanus gcnu- flectit (5), et Saulus vestimenta omnium custodicns furit, ut omniiim particeps esset scelerum. Scd aspice niodicum, ct vidcbis lupum agnum facliim, de inimico amicum , de persocutore pra^dicatorem. O quanlum Stephanum marty- rem laudarc debemus! o quantis magnificarc prirconiis !
( i) Deest hjec vox deleta in cod., siciU et vox insidiantcm, — (2) S!c et vot moriendn. — (3^ Cnd, genuflectitw.
SERMO L\XV, IN NATALI 5. RTtPHANl PROTO-MART. 899
Nam si Stephanus non fuisset , Ibrsitan Ecclesia Pauliim non habuisscl. Quisergo menlcs hominum ilUiminassetut Pauhis? quis Doctor Ccnli»im ? quis vas elcctionis? quis gubcrnasset slalus Ecck^siarum? quis sic portasset poiidus el sestusomnium (idehnm? cjuis tantne sapientioc? quis co- himna temph, ut Pauhis, reperitur ? Mngnum ergo donum, mai:;num beueficium, macnum et admirabilc minislerium, quod Slcphanus impetravit orando. Et ecce nunc Paulus cum Stephano Christi charilale perfruitur , cum Slephano cxuhat et cuui eo rcgnat. Ille dat exemphmi veniae con- vertentibus, Stephanus dat exemphim orandi pro perse- quentibus.
V. Sanctissimi ergo Stephani, fratres charissimi, solem- nitas magna devolione celebranda est , quia muhos Sanc- torum prcecehit honore et dignitate. Sex (1) enim mortuos in Africa resuscitavit : primo presbyterum quemdam , deinde puerum , postea sanctimonialem..., clamans in fe- relro, cunclis vidcntibus et audientibus , vehit aUeraDru- siana. Deinde juvenis quidam a curribus boum dilaceratus et mortuus; deinde infanfuhis portatus a matre vere mor- luus ad rciiquias sancti Martyris rcsuscilalur, qui etiam supercst adhuc. Adest igitur, fratres dileclissirai, dies in qua lapidatus est ille Stephanus, Sanclus sanctorum , splendor justorum et gloria ; adest Angehis ihe primus, qui suis meritis ccehim aperuit (2), ad cujus praeceplum terra tre- muit(3)... Phiviam destinavit et tempeslatem maris seda- vit. Adest Angehis ille primus qui , ut audislis , sex mor- luos rcsuscitavit , fralrem el sororem a concussione mem- brorum (4) sanavit : hic eliam infirmos diversarum infir- mitatum sanavit. Et quod majas est, Saulum, ut audislis , ad confessionem fidei revocavit.
(i"; Non sex, sed quinqiie inferius inJioantnr; at videtur aliqiiid deesse ante clumans inferetro ; forle deindc alins , etc. — (2) Cod. aperic. — (3) Hic quseJam desunt tempore oblitterata. — (4) Deest membro- nnn in cod. Notum est hoc celehprrinmm miraculum a sancto Atigistino narratum.
/jOO S. AIJGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
VI. Adest ille amantissimus Levita (i) prius discipnhis
Aposlolorum , sed magister et palcr Martyrum in mar-
tyrio. Adest ille cui similis non invenitur, qui sic Spiritu
Dei plenus sit. Adest ille solemnis miles , qui vaienter
clamabat : « Domine , ne statuas illis hoc peccatum. »
Eia ergo gaudeas in excelsis, o princeps Martyrum glo-
riose , quia sicut completi sunt dies IMariae ut pareret, sic
completi sunt dies Ecclesiae, ut et le pareret , et faceret
coiumnam sancloe matris Ecclesioe ! Gaudeas in excelsis,
osancte Abel justilioe, qui mililia) Martyrum meruisli obti-
nere principatum ! gaudeas in excelsis, o sancte Stepha-
ne,qui vcreAngelus non natura , scdgratia merito nuncu-
paris! gaudeas in excelsis, cuslos viduarum et susceplor
animarum Christi, conlcmplando Angclos Archangelosque
Chrislo novitcr nalo minislrantes ! gandcas in cxcelsis ,
sanctissime Slephane , inluendo Apostolos , Patriarchaset
Prophelas super thronos scdentes! gaudeas in excelsis,
sanclissime Stcphane, sahilando Virgincs Marlyres cum
carne, mundo et dtcmonio dccertantcs ! gaudeas in ex
celsis, respiciendo anJmassanclorum Conressorumlumbos
prrecingcntes ! Et quia bcatus cum illis es , et in excelsis
cum illis coilocatus es , ideo te , sancte Christi Martyr, ro-
gamus ct obsccramus, ut preces ad illum fundas , qui hcri
se humiliavlt , ul te hodle exallaret, ut et nos revocet de
lacu n)iseriaB et de luto f;ccis et umbra mortis. Interpella
pro nobis peccatoribus , sicut fccisti pro tuis perseculori-
bus. ISam si misericordiarum Paler nos sic dimiscrit, de-
ficicmus in via' ; Funde ergo prcccs , ut dignetur Deus
nosler nos ad se tecum revocare pcr gratiam , quia ecce
jam frangit , jam inquielat nos frigus , stomachus jam in-
flalur, caput jam curvatur, languescit jam spiritus, foetet
jam anhclitus, facies jam dealbatur, statura jam incurva-
> Matili. XV, 3a.
(t) Deest Levita in cod., et dein Je obliiterata siint verba qiionim looo suppleviimis innrtyrum.
SERMO LXXV, IN NATALI 8. STEPHANI PROTO-MART. 4^1 tur, caligant jamoculi, nares effluunt et crines defluunt, treuiit jaui tactus, deperit et actus, aures surdescunt , dentes putrescunt. Cilo niala credimus, et tarde discredi- mus, tenaces, querulosi, dyscoli , avari, superbi , luxuria ornati , murmuralores, malorum inventores , elati et mundi zelatores valde; sumus veloces ad loquendum et lardi ad audiendum , laudantes praesentes et vituperanles absentes; sic vita nostra corrumpilur et terminalur. Clamamus ergo ad te, 0 sancte Stephaue, lortissime miles Domini , depre- canles ut humilesnostrse vocis petitiones atleudas, ailectum conspicias , hostem comprimas, expellas tyrannidem, liti- gantes pacifices , tuearis Jerusalem , gubernes clericos , abbates dirigas, confirmes (i) eremitas et omnes qui tua devote solemnia celebrant. Dignare nobis (2) juvamen por- rigere; accelera auxilium (3) impetrare pro nobis qui ali- qualem laudem tibi persolvimus ; nos ex omni perlurba- tione spirituum immundorum custodias,utDeolaudabilitep serviamus.
VII. Sed si hoc impetrare volumus, deberaus nos sanc- tum et gloriosum Marlyrem imitari : imitemur charitatem ejuset virtutem, ut gloriae cjus parllcipes simus; imilemur eum qui plus doluit de lapidantium peccalis , quam de sui corporis vulneribus (4) , plusdeJudaeorum impietale quam de sua morte; et recte plus, quia in eorum iniquitatc om- nes debebant plangere, sed in Martyris morte nullus do- lere, quia mors devicta ad gloriam provehebat; in Judaeo- rum iniquitate mors sequebalur aeterna, sed in Martyris morte vita aeterna. Diligamus ergo inimlcos , ut ipse dilexit. Scimus enim quod siue dilectione nulla virtus nobis vale- Lit ; quia « Qui non diligit fratrem , mauct in morte'. s Omnes namque (5) fratres sumus, omnes aequaliler nali
^ 1 Joan. III, 14.
(i) Deest coitfirtnes in cad. — (51) Desunt in cod. haec verba dignare no- bis. — (3) Cod. Lou liabet anxilium ; et deinde deest iios. — (.',) Id. siii cer- poris 'vtilnera... inijiieUUeiH.,, ejiis moricm , t\. dtniceps piaiigi. — [5) Id. deniqne; el sic deiuceps.
cxxxi bis, q6
4oa «. AUGDSTINI EPISCOPl APPENDIX.
suinus , onines una vita vivimus , omnes unanimlter gene- ranuir et morimur, ouincs Chrisli sanguine redempli su- mus. Diligamus ergo nos, nec verbo Iratrem oflcndamus doloso. Dileclio namqnc est radix omnium virtutum, quia dileclio est charilas. Lnde, percunte radice, pcreunt et rami , et nihil valuissset marlyrium sine dileclione, nihilque omne quod agllur sine charilalis radice, quia omne quod fit sine dileclione, omnino perditur. Mhil Stephano va- luisset martyrium , nihil Laurentio crates (i) ferrea , nihil Barlholomaeo decoriatio. Deus autem qui prius nosdilexit, et qul nos docuit inimicos diligerc, ipsam dilectionem in- fundat cordibus nostris, ut eum veraciter agnoscamus, et agnoscentes, eum veraciter diligamus. Amen.
.AXVW^^VVvVVvVV^V^^^VVWWWVW^Ai* -X-V WV vV^vWt^M V>A WWW VW «.V^ WW VWWV\VV\ W\ WW v*.- VV% wx-v
SEllMO LXXVI. In festo sancti Joannis evangelista?.
Sermo, qid scquitiu\ procUt ex Bibl. yT^dil., cod, \,foL 50 , unde in appendicem rejicitur. In manuscripto titulum habetfalsum , nempe de sancto Joanne Baptista , cum aga- tur de sancto Joanne Evangelista, Locus ejus post prcece- dentem.
SYNOPSIS.
L Non habitat Christus cum fraudulentis et superbis. U. Contraeosdem Dei vindlcta, uecnonethumihumac simplicium exaUatio, III. Joannis humilitas comuiendatur, qua? beatae moriis fuit ipsi causa. IV. Imitandus Joannes , cujus privilegia ipsis Petri privilegiis fuere majora. V. Virginitas amissa iion recuperatur, licet rccuperetur gratia. VI. Virginitassit carnis etmentis, quam pvsedicat auctor, liceteamamiserit.VII.Variae Dei vocationes.
(i) Cod. gratis.
SERMO LXXVI, JN FESTO 6. JOANNIS EVANGEL. 4^3
I. DoMiNus et Rcdemptor nosler, fralres charissimi , qucrimoniam facit, quoniam pauperrime nalns novilerest, ct in slabulo incliuatus , ct inter bovem ct asinum coUoca- lus csl. Quaerit tamen hospilari nobiscum , nec est qui eum rccipiat; clamat, ct non cst qui respondeat; ululat, et non cst qui cxaudiat; pulsat , et non est (|ui aperiat. Tandcm clamore faligatus impropcrando dicit : « Vul- jpes foveas habcnl, ct volucrcs cccli nidos; Fiiius aulem »hominis non habct ubi reclinet caput suum*.»Quid enim sunt vulpcs et volucres cocli? Vulpes cnim frau- dulenta animalia sunt ; idco fraudulentiam significant. Volucres supcrbinc et clationis significationem gerunt; su- pcrbus cnim volat alis jaclanlioc snblimando ad aslra. Fo- veas vero vocamus pcctora hominum , in quibus pravaj machinationes aliis praccipilium parant (i); nidi cliam volucrum similiter etiam in corum animis sunt , quia pulli, idest, opera superbioG ct clalionis ibi nutriunlur. Aliud tamcn cst supcrbia , ct aliud elatio. Supcrbia est quando quissupcromncs essc dcsidcrat; elalio vcro qtiando quis snis supcrioribus laborat sc parificarc. Snpcrbus de- nique Pompcius , quinolebat habere priorem ; elatus vcro Anastromades (2) , qui cum essetscrvus, fraudulcnler se dominis parificavit. Snnt igilur (5) in nobis duo grandia receplacula; sed Filius hominis non habet nec invenil menlem aliquam ubi rcclinet caput suum. Disculiamus primo corda nostra, fratrcs, ct vidcamus primo do frau- dulenlia vulpis. Quid cnim est fraus, nisi quod ahud agi- tur ct aliud simulatur ? Fraudulcnlia corda omninb debcnl habere illi qui aliud promiltunt et aliudfaciunt.Tales sunt qui «Loquunlur pacem cum proximo suo , mala autem in BCordibus corum^nEsl ct aliudgcnus fraudis : nani aliqui jurant, ut melius noccre possint. Itaquc, fralres, perit fi-
1 Luc. IX, 58. — 2 Psal. xxvrr, 3.
(i) Deest parant in cod. — • (2) Qiiis sit iste Anastromades , non miLi satis constat. — (3) Hxo verba desunt in cod.
26.
4o4 S- AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
des , perit reverentia , nec paler filio , nec filius palri hodie fidem servat. Sed nunc dc superbia aliquid dicamus. Quid enim estsuperbia, nisi omninni viliorum origo ct funda- mentum ? llaec est quai Angelum de ccbIo praecipitavit hsec est, quae facit hominem suie fragilitatis oblivisci; haec estquaefacit nos uUra nos exlcndere; haec est qune facit omnia ad laudem mundi ficri ; haec est quae vult omnia beneficia se fecisse videri ; haec est quae omnibus manum ponit et linguam, nemini parccus , neminem dihgens, om- nium vilam et condilionem dilaccrans, ut sola (i) super oranes, vehithgnum (2) superaquas, nalare possit. Audent denique superbi surgerc conlra Deum et servos ejus, diUi- ceranles omnesDei servos in cunctis. Tales superbi, bonos videntes, observant sempcr quid agant, sed si bona loquun- tur de bonis , parliales eos appellant; si mala , dc malis , murmuratores et bihngues dicuntur ; si tacent, amicinori csse existimantur. liaec est enim vila su))erborum ct hyj c- critarum ; ha^c est corum sola conditio ; htec est eorum (oia mentis aftectio , ut prae omnibus et super omnes domliii!- tores terrae dicantur. El multi ex vobis talessunt. IdeoSal' vatorconquerendo clamat inter nos habitare volens, et (5) dicens : « Vulpes foveas habent et vokicres cceli nidos, Fi- » lius autem hominis non babet ubi caput possit rechnare. » Nec mirum si Deus non habet ubi reclinet caput, quia nescit habitarc, nisi in corde quielo et humiH : superbus vero Deo resistit , ipsi ostium mentis claudit, dum humiles servos ejus parvipendit , et viles repuiantur ab eo. Unde omnis habitus sanctae conversationis a superbis conculca- lur, etaTanquam purgamentahujusmundi facti sumus*,» ut ait Aposlohis; sed bonos et humiles consolatur Deus, quibus dicit : « Non est servus niajor domino suo; si me «perseculi sunt, et vos persequeutur ^ » Non est ergo cu-
* I Cor. IV, i3. — 2 Joan. xv, 20.
(i) CoJ. solus, — (2) Id, alturn, — (3) HffiC verba volens et dcsunl in cod.
SERMO LXXVI, IN FESTO S. JOANNIS EVANGEL. 4^5 randiis mundi despeclus, quia ipse primo ab hominibus odio habitus est*.
II. Non curemus crgo, fratres, superborum contemp- tum, quia ecce Dominus vindiclam Taciet longe majorem quam credere valeamus. Refert euim Lucas Deum dixisse Discipulis suis parabolam hanc : « Judex quidam erat in «quadam civilate qui Deum nontiniebat, nec homincs ve- »rebatur.\ idua qucxdam erat in civilate illa, et veniens ad »eum dicebat : Vindica me de adversariomeo. Et nolebat. »Post ha3c autem ait Judex intra se : Etsi Deum non ti- »meo , nec homines vereor, tamen quia hoecvidua molesta »est mihi , vindicabo eam^. » Si enim hoc fecit judexini- quitalis, quid facietSalvator? Ipse enim « Deponet polen- » tes de sede, et exaltabit humiles^ »in aeternum. Exahavit enim Davidhumilem , et deposuit Saiil superbum ,• depo- suit Judam , etexaltavit Joannem. Nam illesuperbissimus, et iste humilitatis excmplum ; ille prodilor, et isle fidehs; ilie homicida, et iste ab omni odio separatus ; ille vas ini- quilatis, etiste fornax charitalis; ilie vas damnationis, et isle vas diiectionis ; ille damnalus, et iste , ut arbilror, anima et corpore glorificatus.Omnia enim mala Judaeeve- nerunt propter superbiam, et omnia bona Joanni evene- runt propter hurailitatem. Omnes denique virgines, ut Joannem, humiles necesse est omnino esse.
111. Per hanc igitur Joannes raeruit a Deo vocari , in A].<»loium chariorem institutus (i) ; per hanc llore 12) vir-iiiitalis meruit praipoiiere, et Domini Malrem iu ma- treivi optime possidere. Per hanc in ccena meruit in Domi- nico pectore reciinari (5), et incorruptum super omnes alos conservari. Omnes enim gladio gaudenter sancti i\postoli interiecti sunt; solus Joannes giadio iilaesus per- mansit; solus sine sanguinis efFusione migravit ad coeium
1 Joan. XV, 18. — 2 Lu(._ xviii, 2-5. — 3 id, j^ 5,,
(i) Cod. instUntnm. — (2) Id. fiorem. — (3) Id. recUnare.,. conser' vare.
4o5 S. lUGLSTINl EPISCOPI APPENDIX.
suavitcr. Et hoc fait qnod Dorninus ei promiserot. Cnm enim Dominus diceret Pclro :«Sequere me*;»idest, imi- tare (i) mein cruce ; non linieas, sed sponle crucem rc- cipias in morte; ut arbilror, fiiit grave Pelro hoc audire, el poenosum non modicum; ideo verlens se relro, vidit illum Discipulum quem diligebat Jesus , et alt : « Doniinc, » hic aulem quid^ ?» Id est , quid faciet? quam morlcm pa- lielur? Et ait illi Jesus : « Sic cum volo manere , dum ve- »niam°;» id est , inlegrum, invioialum , immarcescil)i- lem, et illasum , ct inconlaminatum volo mancre, doncc ipsi (2) appaream cum ahis fralribus. Sed eccc approxi- manle die Iransmigralionis Discipuli (5), apparuit ipsi Dominus diccns : \eni ad me, quia lempus est, ut cpule- ris cum fratribus luis in mensa mea. Et subito surgcns Joannes conpit irc. Et ait Dominus : Dominica dio post quinque dics ila venies ad me. Et reccplus cst Dominusin ccelum. Vcnienle aulem dic, convcnit mullitudo Discipu- loruni diversariim provinciarum et fidciium in Ecclcsia in primo galiorum canlu, ct usque ad horam lerliam priedicavit eis Joannes , conforlando orphanos et pu- pillos, consolando viduas ct maritalas, omnique statui doclriiiam dedil suavem, et faiilo sernione, oravil j)ro po- pulo. Postquam verooravit, missam cclebravit solemnem , etse, ct Discipulos coramunicavil diccns : Pax Domini et mea sit vobiscum, et vcslra mecum. El fovea post hacc paratur, poncnsque ibi veslimcuta inlravit osculando Dis- cipulos cum Discipulorum mccrorc et lamcnlo : ct ccce lux facta cst tanta ferc pcr unam horam supcr populum , ut nullus possct eam sustincre. Et signans sc sanctissimus Evangelisla Iransire ccepit lecum, Domine Jcsu. Tu, Do- minc, mecum semper solus sis. Et hoec diccns, jubatsein sepulcro cooperiri. Et sic sanclissimus Josue , in quo crat
' Joan. XXI, 19. — 2 iljiJ. 21. — 3 i\j\i, 22.
(1} Cod. imitati. — (2) Id. sibi, et sic deinceps. — (3) Haec et sequentia ex apoci) phis et fabulosis videntur desumpta.
SERMO LXXVI, IN FESTO 8. J0ANNI9 EVANGEL. ^O"] Spiritus Dci, assutnitiir; sic sanclissimusMoyscsadmonleui rapllur; sic sanctissimus Salomon in calhedra residet bca- torum ; sic aquila illa grandis magnarum alarum pervenit ad medullam cedri, sicut in carnc adhuc posilus pervenerat, jam ct ad carnem rediens altc quae viderat inlonans, tam forliter, tamsubliliter, lam magnificc , ut sl allius Intonas- set , lotus mundus eum capcre vel Intelligere non potuisset. Et slc reddidit spirltum. Et protinus manna exlcns de se- pulcro apparuit, quod usque hodic gignit miro modo.
IV. Hunc ergo, fratres, luccrnam mundl ct spiraculum vltae studeamus imltari, ut possimus cum eo aDterualiter glorlari. Hic estllle, cujus caro in sexaginla septcni annis nulla copulatione contamlnata cst; cujus meus Invio- lata permansit; cujus vila speculum et norma fidelium fuit. Hic cst illc sanclisslmus Evangefista, cui Matcr Dominl traditur tanquam dlgniori Aposlolo , tanquam perfectiorl Discipulo, tanquam chariorl amaslo. Deniquc , fratres, Pelro lemporalis donatur Ecclesla, sed Joanni Ecclesla major commlltilur. Pctro danturclaves apericndi et clau- dcndi , scd Joannl Malrcm impclrandi et obsecrandi. Pc- truscuram gcrit agnorum, ct Joonnessollicltudinem Malrls despcratorum gerlt. Ouid crgo de Joanne dlcemus? qui» explicare polerit ejus sanclitatcm ? qiiis enarrare valebit cjus sublimilalem? qnis Islius sancllssiml piscaloris Intcl- lcclus proftindilalem f' quis ejus diulurnitatem pcenilenlice pracdicarc valcblt ? Deniquc verberalur In Asia ct tacct , blaspbcmalur ct obsccrat; in Palmos insula recludilur, et cuncta palicnler porlal, utagnus; In oleum ponilur, ctccce mox libcralur, el ccce pracdicat , el ecce obsecrat, et ccce quolidie clamat homo iste coelcslis : « Fiiioll mcl , dlligite allcrutrum. »Huncergo palronum imitiirl non difleramus, et slcnl Ipse fcclt , Ila ct nosfaclamus, ne a Domino im- propercmur dlcente : « Vulpcs fovcas habcnt, et vohicres » coell nidos ; ego autem non habeo ubl caput recllnare «posslm. »
4o^ g. AUGDSTINI EPISCOPI APPENDIX.
V. Sed dicet quis : Ecce Joannes virgo fuit et castus j ecce virginilatem amisi ; numquid eam recuperare possum? Minime omnino. Ipsa namque, si rapitur, nuUatcnus repa- ratur; quamvis poenitendo veniae IVuclum recipiat, incor- ruptionem nullatenus tamen recipit pristinam. Ha?c autem crcdimus, fratres, et nuilatenus dubitamus. O quam bo- nnm , o quam suave , o quam gratiosum est Deo genus vir- ginitatis, quia in hoc et sollicitudinem (i) sseculi amittit , et in fnturo aeternum castitalis percipit praemium gratiosum ct copiosum! Conjugium concessum est , sed virginitasad- monita est lanlum, nou jussa: et ideo tantum admonita, quia nimis excelsa. Nec dnbium est, quod qui in virgini- tate perseverat,Angelisefficiaiur aequalis. Omne enim pec- calum per pcenitentiam recipit veniam, sed sola virglnitas amissa (2), ut diximus , nullatenus reparatur.
VI. Virgo tamen carne, sed non mente, numquid pr^emium cumvirginibuspossidcbit? Absit; nihil enim prodest incor- ruptiocarnis ubi non est inlegritas mentis, nihilque valet mundumessecorpore, ubiquispollutus sitmente.Ocaslitas, securitas mentis, sanitas corporis, oblectamentum (5) Dei, et Angelorum soror, quam dulcis et fertilis esl Beatus qui te amat; sed te amare tantum non proficit, nisi etiam a tcrrenis desideriis se sublraxerit, ne a Domino audiat : < Amen dico vobis : Nescio vos'. » Luxuriosa denique vita carnem cito debilitat, et debilitata cito ad senectutem dc- ducitur : et licet non debeat corripere aliena vitia qui ali- quando fuit eorum vitiorum cogitationibus repletus , licet etiam improbum sit arguere quidquam in alio, quod ali- quando adhuc cognovit in semetipso , taraen protecti di- vino auxilio , licet virginitatem amiserimus , ad virginita- lem tamen vos invitare non erubescimus. Et si Joannem in hoc sequi et imilarinon possumus,si cumeo(4) floremvir-
* Matth. XXV, n,
(i) Cod. solitudinem. — (2) Id. male virginitate amissa, — (3) Id. objeetum, — (4) Id, secum.
SERMO IXXVI, IN FE8T0 S. JOANNIS EVANGEL. 4^9 ginitatis tenere ncquimiis , saltem ipsnm humilem imi- temur.
VII. Denique , fratres, in Christi coilegio non omnes virgines sunt elccti,secl ahqui virgines, aiiqui uxorati ; aliquidivites, aliqui pauperes; aliqui negotiatorcs , aliqui Legis doctores sunt ab ipso vocati. NamPctrum et Plillip- pumelegit uxoratos, ut uxoratis spcm aeterniTe vitas dona- ret; cleglt Joannem et Jacobum virgincs, ut virginibus spem aeternae vhva donaret; clegit BarlholomtTeum divitem etnobilem,utnobilibus exemplum daret; elegit Malthccum negotialorem, ut negotialoribus viam redeundi donaret ; elegit Simonem et Thaddoeum pauperes , ut Christus pau- peres diligere se raonstraret (i). Ecce infinita Christi cha- ritas et bonitas : ecce magna pietalis et misericordiae lar- gitas; et tamen clamat : « Vulpes foveas habent, etvohicrcs »coelinidos; Filius autem hominis non habet ubi reclinet »caput suum. »Sed sicut reclinavit in Joanne (2), ita per gratiam in mente nostra Salvator reclinare dignetur. Amen.
(t) God. demonstraret. — (2) Sic cod. ; forte recUnavic in sinii ejtts Joannes.
4lO 8. AtJGUSTlNI EPISCOPI APPENDIX.
SERMO LXXVIl. In Natali Iniiocentium J.
Hiinc sermonem y licetex Cod. Cass. xii,/o/. 4' eratum,
sancto jdumistino vindicare mininie audereni. Sententice nihil o
nisi puerilc prce seferiuit, ettanto Doctore prorsus i/ulignum, ut legentijaciHime patehit. Unde quamvis sancto Jugustino in codice tribuatur, istum Doctori nostro ahjudicare non du" bitamus. Locus ejus in appendice post sermonem Maurinen- sem ccxxi , cum numero in Natali sanctorum Innocentiumv.
SYNOPSIS.
I. Itinocentes Cliristi auilci pro aniico Christo jngulantur.
II. Persecutionis crudelitas in feriendo,etlani_enlatio matrum.
III. Epilogus.
I. Admoniti sunt Maj:;! in somnis ab Angelo , ne revcrsi Herodi nunliarenl dc Chrislo, sed per aliam viam ad suam regionem pergerent. Tunc Hcrodcs cum se videret a Magis essc dehisum, facie immutalus, animo conlnrhalus, Scribas adseetScniores vocari jnssil, a quibus cxfinirebat dicens : Ubi certum habetis reireni fnlurnm nasci ? Illi autcm
o
dixerunt : « In Belhleem Judas ; sic enlm scriplnm esl : Et »tu, inquit, Belhleem Juda , non minima eris inler princi- npes Juda; ex te enlmexietquireclurusest populnm meum olsrael'. nTuncHerodesarmatummilltem destinavil; cum
• Mallh. II, 4-6, et Mich. v, a.
SERMO LXXVII, IN NATALI INNOCENTIUM I. 4ll terribll jnssn inlcrminalns dixit :« Ilc in Belhleeni Judae » ct in finibus ejus, ct quidrjuid ibi invencrilis a bimalu et • infra masculumoccidite*. »Tunc videbat Dominus amicos sibi diligcndos (i) innoccnlcs ; ad sc vocanlur (2), ut sit innocenllum amicus. Sicut est innoccns Dominus « Agnus «immaculatus qui lollit peccala mundi, » ila facli sunt el innocenles amlci : «Innocenles et recli adhasseruntmihi, » quia suslinui tc, Domine^.» Susllnuit fugiens in /Egyplum, et fecit sibi amicas legiones innocentium , quibus dcdlt sinc dolorc marlyrlum; qula elsi dolcbant malres, crlmcn nescientes laelabanlur inlanlcs. Non curabat gladlum por- scculoris conscientia innoccnlls, quia gaudcbat cum illis fuga innocens Salvalorls. Doniinus quaerilur, et amici ju- gulanlur, ul jungcrct eos sanguis innocens , quos separavit gladius impudicus,
II. 0 inverecunda dextcra persccutoris ! Non habet quodferiat in membris infanlls, ctexlendit brachla ferien- lis.Gladius locum non habcbat, et carnificemnon pudebat. Lalior crat (5) machrcra, quam visccra, ut gladlalor ha- beret crlmen, et non innocenlia (4). Dum enlm evelleren- lura complexibnsmalrum avara manu carnificum, malres suas dlgilis consfrlngcnles , et miscris gemilibus deploran- les , clamat mater : «0 mi fili , quid mc rellnes , et tc a me separat carnlfcx ? Tu slrlngcs manus, ct mcus (5) lor- quelur aflcclus. lloc praecepit rex , ut separerls a me, scd est alins Piex forlior et aelernus, per quem conjungaris ad me. Fili , facio llbi valc, terra bibet sanguincm tiium , sed estqui susclpial i-piriium tuum. » Lbique luctus , ublque gcmilus. Indictlo fult non cupidllatls, sed magni furoris, Clamat ergo hinc et indediversa maler : «Carnifex, parvU' lum meum a me festinas gladlo separare; dona moram si
• Maltli. II, 16. — 2 psal. XXIV, ar.
(i) Coc3. sibi diligentes, — - (a) Cod. nd se imcantein , sine sensu. — (3) Id. laliits. — (4) Aliquid desiderari videtur; forte et non innocentia dolorem, aul aliud hujnsmodi. — (5) Cod. maie meot.
4l2 S. AUGUSTINI EPISCOPI APrENDIX.
habes pietatem. Tii tollls a me filliim menm , et ego non debeo in illo modicum habere momcntum, ut (i) refrige- ret animum meum. Ego genui, cgo peperi, et nutrivi de meo ubere (2) , sed te minislruni (3) crudelitatis inveni. Saltem non a me filius meus jejunus discedat; dabo illi vialicumlactis , ut habeat viscera pinguedinis , ubi sagines gladium crudelitatis. Parvus sanguis; accedant et nutri- menta lactis, ut tua (4) saliclur machsera, et filii mei im- pinguatur anima Jacte, et sanguine candidetur, sicut tu- nica medio clavata. Sanguis erat purpura , cthoc fecit stola candida pretiosa.Tecum vado , dulcissime fili , clamat ma- ter, quousque ad locum perveniam; te dulcissimum , te uteri mei dolorem et gemitum spectalura (5) deduco. Ego infigo oscuhmi , et carnifex sine miserlcordia infigit gla- dium. Ipse percutit pro Christo passnrum , et ego suscipio sanguinem innocenlis cum Chrislo rcgnantis. Tu jugulas sine causa, et ego non suscipio viscera mea. Si mihi non hcuit nutrire, saUem mcrear sepehre ? Si mihi non hcuit lactem dare, liceat vel sepulcrum meo fiho dignum(6) com- ponere , quia viscera mea turbantur nimio dolore , dum inspicio meum fiHum carnificis manus sine misericordia jugulare. »
III. Inter matrum planctuset fiHorum uhilatus , infuga erat Dominus Christus. Mihles perculicbant, malres sepe- liebant, et Angeh spiritus eorum suscipiebant , et Chris- lus rex dicebat : « Innocentes et recti adhaBserunt mihi. » Si ergo volumus, fralres, Christo adhaerere , caveamus (7) malignitatem , teneamus simpHcitatem, ut mereamur a Domino pielatem.
(i) Cod. et. — (2) Id. de mea ubera. — (3) Id. victriciun, — (4) Id. stta. — (5) Id. specttira. — (6) Id. digno. — (7) Id. male careamiis.
SERMO LXXVIII, m NATALI INNOCENTIUM II. 4l3
SERMO LXXVIII. In Natali Innocenlium II.
In appendiceni sermo iste, sicut et prcecedens ^meritoreji- ciatur, quanwislegaturin Cod.\n,fol. 48. DurcE sententicCy durior et stylus, (pdnihilAugustinianumrefert. Indocticujus- dam et grandiloc^ui monachi foetus -videtur. Adde quod ama- nuensis indocto auctore et ipse indoclior nullafidelitateconscri- henda conscripsit, sed sententias etijerba ubique deformasse culpandus est ; unde plura occurrunt quce vix , imo et ne ^)ix quidem possunt intelligi. Hinc et diu duhitaveramus utrum in lucem foret emittendus ; sed placuit deinde illum proferre inpublicum^ tum ad servandam nostrorum codicum inte^ri- tateni , tum ut lectori subjicerentur nonnulhe hinc et indesca- turientes non contemnendce sententice. Sit hujus sermonis lo- cus in appendice post prcecedcntem cum numero in Natali Innocentium vi.
SYNOPSIS.
I. Testes Christi nascentis prsedicti a Prophetis parvulorum vagitus. II. Persecutorum crudelitas. III. Tnnocentium inter bracliia matrum barbara occisio. IV. Occisorum confessio. V. Eorumdem tiiumphus. VI, Martyrum primitiae Innocentes.
I. Qumest, fratres charissimi, qiiod circa propheticas aures clamant vulnerum voces? quid est quod sancti Spi- ritus proescientia , scelus antequam fiat canilur , et inno-
4^4 *• AUGUSTINl EPISCOPI APPENDIX.
cens sanguis priusquam fundalur, audilur? Slrepit inler- pellans, ulnlans occisorum innocens turba ingemiscit , conleslans immatura messis nascentium , scges saucia intcr laclenlinm vagilus et cunas (ihrisli ; clamant totmar- tyria quot sepulcra , et Jeremiae valis coclestc praeconium, et nascenlis (i) Dei fidele documentum. Qni Prophetarum non accipiunt leslimonium, vcl voccs audiant (2) occiso- rum, sicul scriptum est : « Vox in Piama audita cst plora- »tusetflctus; Rachcl plorans filios suos , el nohiit conso- »]ari, quia non sunt*. » Nato enim Domino nostro Jesu Christo, postquamradiantis globi almum siduscceleslem or- tumauspiceprotulit lumine, et interprctes stellarum terruit (3)lucesplendoris micantis orbis candicans visns, rulilique ignis fulgorem ostendit; tunc Magis , quorum sacrilega pe- ritiaest, et secrelorimi sagax, ac vetita male cauta soler- lia signorum omnium cursus et motus , ortus occasusque solHcitat, regalis slellre sidercum (4) jubar, et inusualis cir- culi insuetum hunen ostendit nativilatcm;quimirati ac tre- pidi Ilerodis aurcs pavidi melus terrore perlurbant. Sed mor- talis sodalitate (5) natur.c natum terris novum indicant rcgem regnorum,cceIcsliimi priucipem, sicut DavidSpirilu sancto plenus pronunliat dicens : « Pcle a me, etdabo libi «genles hairedilatem luam , ct possessionem tuam terminos Dlcrrae^. »
II. Agnilisitaque, charissimifratres, cceleslis nativitalis regahbus signis,aestuat tyraunicus animus, propinat vcncni cbrium nefas, ct crudehs sceleris sanie pasta mens indi- geslum virus ernclat. Palilur cxitii sui pcrvigilesfocos (G), et in poenam suam indigena carnifex pcrsistens, edacis flammre vernaculo consumilur igne. Sed dum inccrtarum rcrum inccrllor consolator exerrat , profanos haustus sitiens, scclus gestiens, mortiferis morsibus innocenlium
« Matlh. II, 1 8.— 2psal. n, 8.
(i) Cod. male irascentis. — (2) IJ. audiunt. — (3) Id. tremuit — (4) Id. tiderum. — (5j Cod. mortali soliditate, — (6) Id. locos.
9ERM0 LXXVIII, IN NATALI INNOCENTIUM II. ^l^ nienibra dilaniat, el cruentre legisreralibusjussistotam nas- cenliura dppopulatur itifantiam. Mitlit namque immanissi- mus tyrannorum perBclhleem populos non cdicta, sed tu- niulos, 1 1 publicum luclum funebriannotans pagina, inno- cenlium scilicet supplicium , legem jubetcssc sacrilcgium. Cunclorum inlanliinii annos sectatur, et tcmpus, ac Mago- rum dimensum admonitum (i). Inter mcmbra laclantium errando, pcrslragcs funerum nunc quaerit homicidium ex- plere(2) menlis ca^cum furorem. 0 insanac biasphemiae in- sanabilcm luem ! Tolam vult humani generis sobolem per- derc, quasi vero intcrhomines possit Deum occidere.
III. Sic sancli Evangeiii perennes loquuntur apices : •Tunc Herodes cum vidisset quoniam illususesset a Magis, » indignalus est nimis , et misit, et interfecit omnes pueros «quifuerunt in Belhleem abimatu et infra , secundum tcm- »pus quod exquisierat a Magis*. » Sternuntur itaque innu- mcra infantium millia, in quibus lex rea nascendo fecerat pcenam; suppulantur parvulorum breves anni, et recens nalivitas carnificis curiositate perquiritur. Non evasitmor- tem , quera jclas prodidit innocentera. Stat liberis raptis malcr orbata, et, his revulsis, flucnlium mammarum Icelum imbrem clausa vix conlinet dexlera. Stat unius causa ad diversasupplicia. llacc percutlcntem, ut expectet paululum, rogat, donec infans ad vulnus idoneus fiat , ne de parvo corporeseinlamethoraicida.IIaec ut in pectus suum feriat, nosuus innocens ferialur, exorat. Nullaalacrymis se raater excusat; solas inducias postulat , ut persccutori nulriat, quosoccidat. Stat cruenlus exerto mucrone percussor, et assidua caede lassala jam dextera, ingrassati tcli obtunsam aciem vibrans, lcncrum Iransforat pectus, scd in brevi corpore locum vix invenit vulnus.
IV. Sonaut inter carnificum manus pro clamoribus tre-
> Matlh. II, i6.
(i) Forte dimissum admonitum, — (a) Cod. ffferre.
4l6 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
mulivagitus, pro ululalibus plum murmur infanlium.Nemo loquiturmorlemjquin (i) frigida infaucibus lingua laudem mussitat, non dolorem , sicut beatus propheta David tes- talus est dicens : « Ex ore infantium et lactenlium perfe- » cisti laudem propter inimicos tuos*. » Sic, fratres charis- simi , in laudc Domini nostri Jesu Christi primus dedicatus est sermo ; sic clausi oris resoluto repagulo, rudes linguaj immolavere primilias, cum tacila victima loquax discit esse per vulnera , sicut Salomon sapientissimus loquitur : « Dominus aperuit ora mutorum , etlinguasinfantiumfecit » disertas^.» Confitetur ecce mutorum nova voxDominum, et balbuliens (2) lingua verba semivoca in laudcm Christi, quasi olim docta, loqui se provocat; rumpuntur nova sus- piria, et infantium labiorum confcssa (0) fragmenta in vcrbascglutinant. Nonexpeclatur loqui, qui Deum cogitur confileri. Sic ad IMoysen Dominus dicit : « Ego aperiam os » luum, et instruam te quid loquaris^ » Agnoscit vero con- sacrilegus tyrannus facinus suum ante praedictum. Intel- ligit in auresDei, quicumque sunt Sanctorum gemilus, resonasse suspiria , cum recepta plenitudo, vatidico ore, sacri sensus modulando divina verba, famulatur (4).
V. Quoe sunt jam, fratres charissimi , coelestis mysterii occulta sacramenta ? Rachel clamat lacrymis , vociferatur lamentis , et consolatio nulla flt mortls , nulla humanitas. Istae res fideiexemplo sunt nobis. Suos contestatur occidi, et confitetur iterum non amitti. Flet mortalitas , tacet se- cura credulitas (5). Saeculum quidemperdidit, sed occisos pro Christo suscepit. Promovel tunc ccelestium regionum spiritalem militiam barbarus tyrannus (6) , et divinis castrls tyronura iunocentla? , lerram caractere (7) cruoris
i Mallh. XXI, 16. — 2sap. x, 21. — 3 Exod. iv, 12.
(i) Cod. male qnid. — (2) Id. ridicule intiientis. — (3) Sic cod. ciijus durissima veiba. — ■ (4) Id, fainidantur. — (5j Id. male crudelitas. — 6) Id. tyrannomm. — (7) Sic cod., excepto quoJ pejus habet caracte rem.
SERMO LXXVIII, IN XATALI liNNOCKNTH \1 II. 4'; insigniemartyrialibus slipendiis Christns adlilnlnt, (|uant(> snos probet exorcilns. Non csl ;nigiislns vcnionlibns locns; omnes suscipit coelnn). Praccedal liegcni suuui gloriosi ag- minisinnocensmiles, etad metam (2) Cliristivotivis incedat officiis. Fundalnr fiJci (3) sulcis Chrisliani noininis san- gnis. Fiat dives Sanclorum messisin tnmulis , etoxuhcrent Dei horrea de sepulcris.
VI. His ergo lcslibus nnnliatns cst Cbristns ; bornm sanguine (5) nalivitalis Dci spirilnales conscrij)l;c suiit la- bulae. Horum prinio confitenlium pro Chrislo crnorcin terra suscepit; sic plantata martyria; hinc cx parvnloruni novella divitis vincie frondnere sarmenta ; hinc honesta mater Ecclcsia , passionnm difTerens paliuas, ccEleslcm vi- vaces surculos promovit ad coronam.
(i) Cod. rneta — (7) Iti. /ic/e, — {'i) IJ, sangninem.
Gxixi his.
'21
AIGIJSTINI KPISCOll APPFNDIX.
SERMO LXXIX. In festo sanctorum Innocentiiim III.
Hic senno , qui jam editus habetur apiid Combe/isium, tom. 1, de Tempore y fol. 443, in pluribus concordat, et difjert in j)luribus , imo et magnum extat discrimen -va- rios iuter codices sii'e Cassinenses , sii'e Florentinos, quo- rum alii longiores sunt , a/ii auteni breviores. Vbique fere habet nomen sancti /iugustini , sed ubique seprodit versioids character; unde videntur varietates, quce inter diuersos codi- ces iiiterceduut , procedere ex i>arietate translationis. Idem texlus fuit , sed noii idem inteipretator. Propter autein dis- criiniiia qncv occurrunt , stampis submiltendus visus est hic seriiio , qui habetur : \° Bibl. Amiat., Cod. ii , fol. i 3 ; 2° Bibl. Laurent., Pliit. xiv, Cod. iv,fbl. 52 Z»; 3" ibid. , Plut. eodem , Cod, i,fbl. 54; l\Cod. Cass. CM\,fbl.n.^\ atergo; 6° Cod. altero ex eadem Bibl.^ cujus numerus non ad me traiismissus est , sed fol. GG « tergo. Juxta Coinbefisium , nonest Chrysostoini ., qua/iqi.iam alicubi noincn ejus habeat, sed est forle Chromatii. Quidqmdsit, ponatur in appeiidicem post prcecedeutem cum numero iii ISatali Sanctorum innocen- tium VII.
SYNOPSIS.
I. Innocentes pueri Cluisli laudes canunt, duni parontes eoiuin Cliiibtiini persequuntur. II. Pueri isti docti sunt sine inagi.stro, sed iaspirante Spiritu sancto. III. Oritur eryo jjrande discrimen inter pueros ei parentes eoruin. IV. Fletus llachelis sine consolatione. V. Innocentium laus.
SEIIMO LXXIX , IN FLSTO SS. IN.NOCENTlUil U(. /jly I. David prophola sanclissiiniH loc|Miliir dicens( i) : «Ex »oie inr;ii)l;n II ol hicUMilinin perftjcisli l.indein proplorini- »mic(>s lnds'.» D.;diciiiir novii'? (2) ab inriiilihns st>rnio; sancli.s hnidihns Chrisli (5) Ih <|5h>ri;ini Doiniiii primain (4) vocom apiTinnl inriocenles. Finnt discrli Idiidi'! qni fne- ranl (5) iinpiTili scrinonc. Oircrnnl Doniino (6) piiinilias lingua;, iiovos orls iniiiuilanl rinclns, verljornni principia Innc primilns (7) lihdnt. Inrantia enim , qn;t' pcr ictaltun lo'|iii non poteral, glorias Dci (8) cnin laudibus resonahal. Nornnt landaro Christnin, (|ni loi|ni non noveranl (9). Finnt pcrili lande , cjni fnerant imperili sermoiie (10). Os- lendnnl laudibns Chrisluin (11), snffragiis praedicanl Do- minum (li), qnein parentes volobant dncere ad suppli- cium (i3). Oparentum miserabilis fnror (i4) ! Inseclanlnr Chrlstum , qnem filii suscipinnt; necare disponunt qnem infanles agnoscunt. Parenles crudeles exislnnt, el pueri vcneranlnr, nec a filiis jioluerunt discere, quos ipsi eru- dire debuernnt. Disce, miserrime hostis, disce, inquain, a parvnlis , quod a lege non discis. Cognosce (i5) vel tardiu*
* Psal. VIII, 3.
(i) Cod. I ct cvi, dilectissiirti fiatres , prtrcnritator propheta Dnvid n Spiritii snncto initiidatiis , sic nit, qiiod etiam charitas vestrn modo nobisciiin
audivit, siiniilqiic canitivit : Ex ore , i'tr. — (2) Cod. i male ■vobis.
(3) Decsl Christi in coild. 1 et cvi. — (4) Cod. i horn primn vocem ; rod. cvi orn prima vocc. — (.5) Cod. cvi ma\ej'iieiint. — ((5) Cod. i Deo. — (7) Sic codd. 1 < t cvi ; ii) (jelciis liaec vcrhs desiint. — (f{j Sic codJ. 1 ct cvi ; cseleii Deo. — (9) Cod. cxvi riornnt. Sic et edit — (10) HcES disui.t in cod. 1 et cvi; sed icgimliir in cseteris, tt iii edit. — (iij Sic cod. iv; codd.i elcvr, Deuni ; cod.C;iss. Dominuni. — (12) Siccod. iv ; codd. 1 el cvi Christuin — (i3^ Sic codd. iv et cxvi; alii ad suppbciiim dncere nitthnntnr. — (14) Haec rt sfqiicnlia sic leguiilur in codd. iv et cxvi, Coild. aulcni 1 et cvi sic liabent : O Herodcs ! misvrabili furore iiisectaris Christnm , quein infantes suscipiunt. Tu crudelis txistis, et pueri 'venerantur. JVec ub infun- libus discere potuisti, quos tu debueras erudire. — (i .'») Sic codd. iv et cxvi • caeleri agnosce.
37.
4*20 S. ADGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
Christiim, cui innoccns .xlas perhibet teslinaoninm (i). InleUige laude infantium, quem prseconiis non intelhgis Prophelarum. Crede snffragio parvulorum, qui non credis documenlo virlulum. Persuadeant tahum hiudes , cui ('2) persuadere non potuerunt Domini voces (5). Nec ulla te causa jam poleritexcusare , quem propria soboles non po- tuit edocere.
II. Fiunt interea puerisine magistro diserti , doctisine doctore, sine eruditore perili. Agnoscunt Christum, pra3- dicant Dominum, non quem |)ersuasio humana (4) do- cuerat, sed qnem divinitas innocenlibusinspirabat. Cessant enim humana, cuni divina Iractantiir, quia hun)ana ipsa prodesse non polcrunt (5), nisi divinorum solatio suble- ventur. Necesse est enim terrenasuccumbere , cumcn^Ies- tia prnedicanlur, naluralia silere, cum virtutes loquun- tur(6). Erigitur itaque infanlium aetas in laudem, quae^^) delictorum non noverat crimen (8). Dignus a dignis(9)lau- datur, etinnocens innocentium testimoniopraedicatur (10). Hoc enim Chrislo Domino (11) debebatur, ut non a reis parenlibus, sed a filiis iunocenlibns (12) laudaretur. Ta- cere enim innocens aetas Dei laudes ( 1 3) non poterat, quam
(i) Sic codd. IV et cxvi; caeleri quein innocens eetas docet hominibus pree- fcrendam. In infantum laudibus inteUige Dominum , qiiem prceconiis non intelligis Propketarum. — (2) Sic iidem codd. c£eteri si; et deinde Dei pro Domini. — (3) Hic dtficiunt pluribiis praetermissis codd. i et cvi ; codd. au- tem IV e( cxvi pergunt ut sei|uitur. — (4) Deest huinana iu codd. i et cvi, — (5) Sic codd. I et cvi ; cod. iv male potuenmt. — (6) H;ec phrasis deest in codd. I et cvi. — (7) Cod. i male quein. — (8) Cotld. 1 et cvi aJdunt : Novcrat et alleliiia cnniare. Quid est cnim alleluia cantare . nisi Deum lait- dare ? Alleluia enim Hebrceus sermo est , latiiie I.audnie Doininum y sicuti modo in picesenti Psalmo cantnvimus. Quae qiiidem uihil aliud esse viden- lur, quam scribeutis glossa. — (9) CodJ. i et ovi dignus Domiuus a dignis infantihus. — (lo^ Cod I comprobalur. — (r i) Deest Domino in codd. 1 et cvi. — (fj) Codd. I el cvi ab innocentibns filiis. — ('3) Cod. c.wi landem.
SERMO LXXIX, IN FESTO t>S. LNNOCENTIUM III. 1^11 Christi gloria provocabat (i). Silentia gloriae, danina sunt lingiiaB. Esl enim crimen tacere, qnod sil fructifernm prae- dicare ; nec loqni aetasipsa poluit nolle, cui divinitas con- tulit posse. Periculose tacetur, quod saluhriter pr.Tdicatur, quia beneficii ingratus est, qui dispensanda absconderit , aut praedicanda siluerit. Unde et isti infantes non potue- runt silere, qucm meruerunt dicere. Potuerant enim rudi- mentis ipsis relinqui (2) , si patercntur Domiuum sllentio proeterire.
III. Nascitur interea discrimen inter parentes et filios, inter genitores et natos. Erant enim parentes et filii geuus simile , sed dissimilis interilus. Separant causae , quos na- tura conjnngit; discernit ratio, quos cognatio sociavit. Ideo (5) conspicit uterque Ghristum, inluetur et cernit, et uterque non, quod cernit, agnoscit; unus est ambobus vi- sus, sed dissimilis inlcllectus; par est utrisqne oculus (4), dispar est seusus. Deniqne parentes vident, nec credunt ; filii vero, quod vident, laudibus protestantur. Pr^estat par- vulis innocentia , quod reatus parentibus denegavit. Con- fert simplicitas dignis, quod malilia negavit indignis. Dam- nantur laudibus filiorum , dum, persequendo Chrisium , cumulos aggerant peccatorum. A Deo negalur parentibus noscere , quod datur infantibus praedicare. LcCtantur pueri, gaudent infanles, quod laudisChristi facti sunt narralores. Canunt suffragia , glorias indicant , l.Ttitia efTeruntur. Timent silere , ne lapides faciant in laudes Domini perso- nare , ut in his, quod scripUim est , dicamus esse comple- tum :< Sapientia aperuit os mutum , et disertas fecit lin-
(tj Codd. 1 et cvi : Qiice peccata non noverat, Cseterd dcsuiit usque ad haec verba : Leetantur pueri, gaiident infnntes quod laudis Chiisti elc., pro Cjui- bus habent, ^andent et gloriantiir infantes qnod laiidis Christi facli sunt narratores. Deinde iteiiiiii diffcrunl et dicniit : liieffubilia tiinc ora priiis~ qtiam miindana solverenliir in 'verba, laudabiles Deo inler carnificiim ma- niis voces fuderuiit,ut in his qiiod scriptum est dicant complecuin ; Sapien- tia, c!r,. — (2) Codd. relinquere. — (3) lid. adto. — ' l^) Deesl ocuius iu codd.
/|Q2 S. AUGUSTINI EPISf.OPI APPENDIX.
»guas infantnm'.» Os niutuni in laude Christi patescit(i), el os lo(|UHX sanclis (2) iaudihns conjniutescit. Iui|)erilus senro in j^lorias Doniini rxpolilur, el pcrilus ntfiindis faci- nQrihusiuiplicalur. Diserlaslaudcs itjuocens aclas expromil, ct nocendi causas n)iseran(la seneclus exquiril. i\lul,u)lur in contrarinm parenles ; ulDouiinum.fjui uon poleraul, loqiie- renlur, et, qui |)ottriinl, tjtis hiude (•") privarenlur. Facit eniu) infantes dicere,qui contulil posse. Silere non patilur, (|ui Iribuit quod dicalur. Accipiunt eniui a Christo et red- dunt, conscquunlur et referunt. Uno cnim lempore el qui dederat, recipit, elqui acceperal, reddit. IJno, inquam, tem- poresua Christo redduntnr.dumejuslaudcs illi ab iufanlibns referunlur. l)ixiu)ns de lande inf;itilum , quid de lacleuli- bus proferemus (4), qnorum laiidcm inveuire non possu- mus, uisi cos ipsos (jui laudavcrunt, novcrijuus? Ex ore iu- fiinliuui f5W Qui sunt isli (G) ? ubi sunl? Quam laudem intulerint qucoro, qui loqui non noverant, Neque enim alas illa polcrat nosse (j), quod naiiua nnn dederat (8), aut cc- lebrari a talibus poieral, quod inslilulio dcnegat. Dicunt namque Domino laudes trucidati ab Herode lactenles. Lo- quuiitur sanguiue, quod liugua non possuut ; passione ca- niint, quod seru)on(; nou noiunl; occisi praedicanl, (juod vivi non poteranl. Nec novurnquid dicilur (»)), utinnocens sani^nis aul Doo referat laudes, autsuas indicet passiones, cum Abel sanguis clamet ad ccelum , autoccisorum animae
' Sap. X, 21.
(1) Sef|Utiitia ilenim desunl in rodd. i el cvi. — (2) Codd. solis. — (3) lid. lutides. — (4} Hic seimoiiem conliiuiant rodd. i el cvt dm inUrruiti, et hulient : Piontlimns dc luiide dicenus iiifanttttin ; quid de laiide lacten- tium piiyfeiemtii ? rodd. iv et cxvi male peifercmtis. — (5) Sic codd i el cvi. lljec \eiba dtsnut iu cocid. iv et cxm — ((>) Sic iiiem eoJd. Codd. aiilem tv et CXM nun Iiahenl isti. et deiiide lialnMit ibi sint ; iSi^\\v.\w pueri pro piiero , et miraut pro noverant. — [7) Cud. iv md\<i posse, — (8) Sic cod. IV • rodd. i el cvi qiiod per natitram non didicerat; pbrasis reliqua desunt in iis codd. — (9) f^Jetera dcunt in codd. i et cvi usqne ad lia-c verba transmittit iiifnntes.
SEBMO LXXIX , JN FESTO 8S. INNCCKNTIIM III. 4^3 vociforenlnr ad Dominnm. Conlnlit marlyiinm laiulem , qtiibiis ne^averat natnra scrmoncm. Licuit sanguinc cla- mare, qnibns narrare non liccbat voce; licnit sangnine lo- qni, qnibns lingna non licnil. Miscent cum Doniino collo- quia , qnibns humana negala snnt verba.
IV. Scd cniin occisis innocentibus islis, impleta snnt Pro|)helnB verba dicenlis :« Vox in Rama audita est (letus » et ploralionis; Piachel ploravit filios snos , ct noluitcon- KSolari, qnia non snnt'. » Rachilem primo Ec( lesia? esse personam nemoqui abnnal, nemo qui aliud conlra verila- tem defendat; sed duo iu illa divcrsa conspicio, flelnm et consolalionis conlemplum (i). Si cnini flevit, cnr conso- lari conlempsil? aul si consolari conlenipsil, cnr flevit? aut qnomodo compelit consolari nolnisse , cni compelit flevisse ? qujc aut nt-re non debiiil , quae [9.) consolari con- tempsit, aut consolari debnit, qn;e non llore non (3)po- luit, cum manifeslumsil fletus cousolalionelergi. Vel cerle cur indignllflere, qna; nonindiguit consolationis sermone? Scd«Noluit, inquil Scriptura, consolai i, qnia non sunt,» id esl, noluit consolari, quia sunl. Si idcirco (4) noluit con- solari, quia sunt, qnoino do voluit flere, quasi illos qi>i non sunt ? Sed utcompendio jam diversitalum causa rcddalur, condilio a malre deflelnr, sed spe gloriae consolalio hu- mana conlemnilnr. Pitlatis aireclns in fletibns declaralur, sedoccisornmgloriarepudium consolationi indicilur. Png- nant enim in malre aflectus et fides ; hnmanilas cum de- votione concerlat. Plangit aflectus, sed fides exullat ; de- flet humanilas , sed devolio consolatnr. Licuit enimmalri humanitus flere , cui non licuit consolalione hnmanitns indigere. Ideo (5) Dominus Chrislns in Lazaro flevit , nec tamen ipse quoque cujusquam consolalione iodiguit, quia
» Malth. 11, 18.
(i)Cod. tna\ejletiis... contemptus. — (2) Cod. quent , <-l ante cui, — (3) Deest non in cod. — /,) Sic rdil. ; cod. suh rlico. — (5) Co.l. ndto.
42.| S. AUGUSTIINI EFlSCOPi APPENDIX.
hoininis luil quod flcvit, cuiii nianilesle Deus sit qui Laza* ruui suscilavil.
V. Sed o beala Jactentium gloria, quibus pro Christo conligit dedicare inarlyrium ! Expugnant (i) tempore uno nalivilaleni ct uiortcin, ingressum et exituui , principium el occasum , ut ipsis possettenipore uno, ut dixi , contin- gere, et nascendo ingredi mundum (2), et dedicare mar- lyrio coelum (5). Probal novos exercitus Chrislus(4), ru- des mililes signat , legiones lactentes victoria perpetrata coronat (5). Fiunt pro Chrislo victores , qui fuerant asqua- Jes ; (iunt, inquam , infantes sine certamine lortes , sine pugna victores. Norunt vincere, qui pugnare nonnorunt; cxislunt vicloriae compotes , qui fuerant aetate imbecilles. Merentur martyrinm pcena; gloriam sangniue comparant; a^lernam vitani temporali morle commutant , nec timuit astas iJJa mortem , ncc horruit. Timere enim non poluit , quae timere non novit.Transmiltit (6) infantes infansChris- lus ad coilum, Ollert nova xenia Patri , primilias frucluum exhibel Genitori.Oslcndil futuram fcecundissimam (y^mes- srm, dum in semine tantam exhibet ubertatem. Derisit se (8) , derisit iiostiJis immanitts, qua^ putavit turbare j>osse consiJium Dei , gloriamChristi , salutem neccssariam mundi , sed conlulit iniantibus multis martyrium (9), dum inlantem (io)qua?ritoccidere Chrislum. Prseslathostisdum nocet (1 1); beneficinm tribuil, dum occidil. Invideretenim coruni gloriam, si amaret. Scd alia3 sunt terrestres pugnaj, aliae oct^lestes viclori.e. In prjelio Christi moriendo vivitur, cadendo snrgitnr, vicloria post inleritum comparatur.
(t', Cod. IV ejpitnguiit. — (2} Ll. inaluin. — (3) Id. inartyria Jwto. — (4) IJ. Christe. — (5) Id coronet — (C) Hic nnstis resuinuiit seimoneni cndd. 1 ef cvi. — (7) Codd. i el c\i futuram focciindissiniam oUendit. — (3) Dee,'.l li;ec phrasls iii iisdern codd. usque ad verba scd contiiUt. — (9) Codd, 1 il tvi, s<\l lactciitibus contiilit cito martjrium. — (lo) lid. dnin. Herodes infantem. — (1 ij Cffitera desuiif iu iisden) codd. qui liabenl coiiflu.ienda : Ergo, fratres charissiini ^ oremiis , ut dl^ni simns Christuin !eijni, (/natenns cnm eo nierenniur regnare. ilod.i soliis addit : Qui cnin patre ct Spirif.i sancto vifit ct regnat in stccnla swculorinn, Amcn.
8EKM0 LXXX, DE COMMUNI APOSTOLORUM. 4^5
SERMO LXXX. De Communi Apostolorum.
Exithic sermo ex Bihl. Mdil., Cod. \, fol. 5o. Sit cum cceteris in nppendice post sernionem Maurinensem ccxxn , cum numero de sanctis Apostolis ii.
SYNOPSIS.
I. Apostolorum jjrande encomium. II. Ignobiles fueruntet peccatores , unde nobis fiduciae datur occasio. III. Tales missi sunt , ut appareat virtus Dei.
I. Apostoli namque , fratres charissimi , sapientes pas- tores Ecclesias militanlis , potentes daces pastoresque Ecclesiae triumphanlis, ;eterni Judicis assessores, illumina- toresque dominici gregis hodie pro nobisinccelisinterces- sores facti sunl ; gaudeamus ; tales namque decebat humani generis doctores constilui, qui et dulces essent, potenles, etsapientes; dulces, ut infideles et rebelles dulciter reci- perent; fortes , ut fortiter protegerent ; sapientes, ut sa- pienter perducerent per viani quae nos ducit ad patriam. Talibus namque dedit Deus potestatem super naluram, ut eam curarent ; super daemonia , ut ea subverlerent ; super elemenla, utea mutarent; super animas, ut eas absolve- rent; supermorlem, uteam contemnerent; super Angelos, ut corpus Domini consecrarent. Quapropler, fratres dilec- tisimi, sanctorum Apostolorum solemnia celebrantes ,
4^6 S. AUGUSTINl EPISCOPl APPENDIX
sanctilateui , et gralinrum plenilndlnem , ct vitam,etcon- versalionem Chrisli in eis tanqiiam in speculo relncenlcs agnoscimns; ct sicnl sol in sno splendorc, et sicnl rosa ia suo odore, et sicnl ignis in sno calore, sic Chrisli vita in sanclis Apostohs rehicehat. Isti elenim snnt , quos eh'git anle mnndi constilutionem' cx abjectissimiset exinex|)er- tissimis, nt ex eis nohilitarenlnr ct mnhiphcarenlnr cla- rissima eloqiiia , pracclarissima ingenia , et copiosissima si^na et niiracuhi. Attendile igitur, fralres , allendamnset nos. Ouid Aposlohs polcntius, qiiid eis mirahiliiis, (piid eis gloriosins? Numquid eismaie el lerra non (i) ohcdiunt? nnmquid non per eos morlui resnrgiint, leprosi curantur, CcTeci illuminanliir ? nuuKpiid in cuJo el in lerra slgua et prodigia non operautiir, in tantuiu, utoln omncm lerram » audialur sonus eorum , et in rmes orbis verha eorum^ net virlutes extendanlur? Isli namque [-2) sunt cardines orhis terr.T , column;e mundi , principes ccelorum , Angelorum prjcceplores, hix mundi , reparalores fidei , aedificalores divina3 legis , amatores virtulum , spiraculum Trinitalis , sal terrae , dii forles , supernorum cultores , servi Dei v^ra- ces , mansneti, graves, prudenles , irreprehensihiles, piis- simi, immaculati, inlacii, In lanlum utqui cos videhant, admirarenlur dicentes : Vere isli sunt homines l)ei , quo- rum conversatio et vita talis est. Vere isli sunt homincs , quorum sanctitas et magnificentia per orbem terraruQi et gyrum ccelorum rcsplendct et amplialur.
III. Quisnuncjam desperet aut de humiiitate generis , aut de mallgnitate criminis , cum audiamus peccalores et Ignohiles ad CfBlestis gratiaj fontemsic ascendisse; uteliam piscalores regihus prceponeret , et pcrsecutorem Ecclesiaj Paulum Aposlolis coapquaret, qui ut cogitatsanctosDei ser- vos necare , sanctorum fidelium jugum suscepit, et Ma-
' Epbes. I, 4, — '^ Psal. xviii, 5.
(r) Deest iinn \n cod., et sir (ieinceps. — '5) CoJ. f/^niqne.
SERMO LXXX, DE COMMUNl APOSTOLORUM. 4^7
gisler enicilur Gentinm, forma Marlyrnm , formido daemo- num , indullor crimimun , foiisqtio cunclarum virluliun. Et quidmiramur? ISiunquid suj>er ;islra cffilorum non vo- lavil, qtuuido Iribns diobus ct noclihus nou mnnducavit nec hihil' t^ntmujuid Dcmn Umc fr.cie ad lociem non vidit*, sicnli est ' ? Rapitur piscalor fulcliuu) , ul hcne a^nosccret seercla cceleslia, ut Eccle^iiariuu fulnrus doctor inler An- gelos disceret , quod inler lion)!nes super omnes praedicare dcberel. Pelruni deniquc, Andream ct alios , per quos operalus est salulem in medio lerrre*, iion de magninco foro Jusliniani , sed de simplicilate piscaloi"ia lcgimus as- sumpsisse. Jlocamlienlcs sapicntia UJimdi inflali miranlur, ficd tmn converUmliu-; miianlnr quomodo imn lejies , non Romanornm senalores, non pbilosoj)hos, non diviles, non eagaces, non maliiia plcnos, scd paupercs ct indoctos pisca- tores, inerudilos libcralibus disciplinis ; non pcrilos grani- malica, non armalos dialeclica, nou inflalos rbctorica , sed piscatores cnm lunica simplici, sine pane, sino virga, sine pecunia,sinecalceamentis% tanlum cum rotibus fidei n)isit, ut ex bmni gencre infinilos pisces colligerent*.
III. Scd dicct quis : Qiiare indoclos sic clcgit Salvator? Numqnidnon et pro omnibus carncm assumpsit? Gujtis rei causa est; nam ideo lalcs elegit, lalihus poteslalcm Iribuit, sic iflioloD et illillerati mittnnlur ad pracdicandum , ne fidcs credeolium vel virlule humana , vel cloquculia , non doc- trina Dei fundala (i) pnlaretur. Sic pauperes el inducti miltnntur, in lantum ut Aposlolis nemo pauperior appa- real. Miltuntur ; terram simul ac marc , Graeciam simulac Ba)'bariau) , omncmque prorsus, quanta est sub sole , re-
' Act. IX, (j. — - 1 (iur. XIII, 12. — ■^ I Joan, iir, i, — ' Ps-il i,xx£ir, 1 2. — S Mitlh \, lo — <• Id. xiir, /,7.
(1) CoJ. ne ftdes creiloitium non virliite htiinonn , sed clutpienda et doc ■ trina Dei quod Jacercnt , putaretur. Aiiter- sic Le{,'i posset : nejides creden- tiuin , non virtute di^nna , sed eloi/uentia cl doctrina hiimoita fundata putfirt tiir .
4^8 S. AUGUSTIM EPISCOPI APPJ-NDIX.
gionem quasi volantes circuierunt; non simplici labore , vel in vanum iliuera percurrentes, sed peccalorum spinas pariter evellente» , verbum veritatis ubique seminanles , errores efluganles, vorilalem redacentes, ipsos homines quasi ex dasmouibus Angelos iecerunl. 0 quam mirabiles fluvios sapienliui et scientiae Dei iili nobis genuerunt, et sanitalis et virlutis fructum copiosum obtulerunt ! Nam sicut, advenienle luce diei, a?gritudines alleviantur , ho- mines a somno excitantur, aves garriunt , besliae ad lati- bula fugiunt; sic sanctorum Apostolorum luce adveniente, mundus aedificalur in credendis, foicundalur iu operibus bonis, alleviatur a peccatis, excitatur a uegligentiis, ani- matur ad contemplalionem, eripitur a poena tenebrarum, et sic per eosperducilur ad regna coeiorum.
SERMO LXXXI. De Communi Martyrum.
Edncitur hic sermo ex Bibl. Mdil., Cod. \,foL 60 b; iinde ponitur in appendicem post sermonem Maurinensem ccxxvii cun^ numcro de sanctis Martyribus v.
SYNOPSIS. I. Martyrum fortitudo. II. Haec vel in pace imitanda.
I. Sanctorim Marlyrum, IValres charissimi , solemnia celebramus, qui non solum preliosum sauguinem suum efFuderuntj scd eliam mentisdolorem innecessitate proximi
SERMO LXXXI. DE COMMINr MARTYRDM. ^^q
portaverunt. O qnam gloriosimi sanctumque (i) snppli- cium! Nam illos examinat, ut nos crudiat; illos conturit , utnos acquiral; illornm ctiam Irticidalus, nostros vultesse profectus, quia Martyrum merita nostra vult essesuflVagia. Quid pretiosius namque, fratres, quam mors sanclorum Martyrum, propler quam dimiltuntur dclicla, destruun- tur impii , confimduntur tyranni , devii infideles conver- tuntur, et eorum merita aemulantur cum noslris ? O mors sanctorum Martyrum , deliclorum finis , peritnris dnx sa- lutis, palientise magislra('2) et aHcrnse vitae domus ! 0 Mar- tyres, fiducia fidei meae, quibus laudibus vos praedicem , quibus vocibus vos exornem ignoro. O Martyres, lconibus forliorcs , aquilis velociores , voce libera menteque incor- rupta , non aruiis saeculorum armati,sed fidei! Audivimus vos sletisse pro nomine Jcsu lortos , sed tortoribus fortio- res , et pulsantibus , etfrangentibus , membraque lanianti- bus, ac ungulas cvellentibus (5). Immobiles vos audivimus permansisse , quamvis diu plaga repetita in vobis fuerit. Licet ignis vcrba et verbera vobis fuerint , licet compago viscerum rupta fuerit (4) , licet flammarum incendium passi fueritis pro Christi nomine, glorioso tamen triumpho ad regna coelorum dccantamus hodierna die coUocatos. Isti denique sunt, fratres charissinii , triumphatorcs vera- ces, quos aliquando vidisse in Alrica optime recordamur, catenis religatos , vestibus spoliatos; non tamen culpa, sed fide prajclara pedes religatos habebant, qui non a fabro, sed a sole resolvendi (5), et tunc in pace cum eo. Opedes insaeculo religali,sedceleriter ctcilo liberati, ad Christum glorioso ilinere percursuri ! Isti sunt viri sancli fortissimi, terrorem domanlcs, spiritum roborantes, virtutibus co- ruscantes, terrena despicientes, ccelestia appetentes. Isti sunt qui occidi possunt, flecti nequaquam; nec sustinere
(i) CoJ. sanctoriim. — (2) Id. magister. — (3J VA. pulsantes...Jrangen- tes,.. lanientes... evellentes, — (4) Id. licet compage iindique retortafiierint, — (5) Id. resolvi.
^3o S. AUGUSTINI EPISCOl'1 AI'PEM)IX.
falsa per Infirmitalcui meluunt, nec laesi unquani a veri- tale conlicescnnt. Slultus enim freqncnler, siciit luna , mutalur ; scd sapienlissiuiiMiirtyrcs tion uielu IVatiguulur, non uotestale mulautur , non exloliunlur iu |)ros|)eris, nec in adversis demergimtur. Hflec est cuim vila sapientum, ut fortes siut iu cuuclis. Non enitn atigeulur, duin IxMuirau- tur; non mutaulur, nisi inmelius;nou ut purvuli flucliiaut venlo honoris, sed seinper eodem animo stanl in Chrislo in charilale fundali, etfide radicati. Overa bcalav|ue fralerui- tas, qutc fralrem veuerari.s (i) devoluiu ! o vera sauclaque fralernilas, quie corripis dissohUum, quai praesenti dulciler servis, quic absentem non rodis, qiue sano applaudis, quae infirmum non deseris , qufc placatum non provocas ad fu- rorcm,quaeiratum tyrannum iti uullo nietuis ' o verasauc- torum Marlyrum fralernitas, quae nuHis unquam casibus scinderis , quam non solum dissociare vel delere locorum vel lemporum intervalla non praevalent , sed eliam nec niors ipsa divellcre audetlil.cc est ouiin vera et indisrupta fraleruilas , qune ^eminala amicoruui afrcclione ac virlute semper crescit. Ejus semel ictuiu fadus, uec dcsideriorum varietas, nec conlenliosa disrumpit coulrariclas volunla- lum.
11. Scd dicct quis : Hane sanclorum Marlyrum firmi- talem tenere nou possum ; eos sequi nou valco ; uiarlyrium modo uon invcnio, qtiia in lempore pacis sumconslitulus. 0 tu , hotno , qui loqueris, atlendc qnod «Oiuni teuipore «diiiitii qui amicus cst'. » Omui tempore marlyriutn est. Nam mori a pcrsequenle in apcrto martyrium est; et forte quod hoc marlyrium uobis abest ; sed ferre contumelias , odieutem diligere, orare pro persequenlibus, verba susur- ronum patienler porlare, o quam grande marlyriimi esl! ISaui qui gladio occiditiir, cilo forsilan morilur; scd qui hoc iu lola vila porlat, quamdiu, quam ionge, quam pcc-
* Prov. xvii, 17. (i^ Cod, lenererii.
SERMO LXXXII, DK COMMINI C.ONFESSORUM , ETi:. '^3l
nose martyrinm porlat 1 Eia igitur, fratrcs, adjnvanleDo- mino Deo noslro , si palientiam in tribulalionibus iion ha- buerimus , marlyrii paln)am non tencbimus. Sine ferro et sanguine marlyres csse possumus , si patientiam in animo cuslodiamus. Quamvis enim occasio persecutionis desit , habetenim semper sancta maler Ecclesia marlyrium; quia etsl carnis colla ferro non subdimus , spiriluali tamen gla- dio desideria in mente trucidamus; et sic Martyribus so- ciali (i) semper cum Domino erimus. Amen.
SERMO LXXXII. De Commiini Confessonim , seii de Poenitentia.
Abeat hic sermo edtictus ex Bihl. Md /. , cod. x , /?>/, 5 1 , in appendicein cuni cceteris ejusdeni ongiais. Locus ejuspost preecedenttm,
SYNOPSIS.
• I. Poenitentiae fructus et dignitas, II. EKhortatio ad facien- dani pcenitentiam. III. Idem exemplis confirniatur.
I. Fratres charissimi , scire vnllis , ut audio , qnanla sit Tirtus pcenitenlicT. Attendite,et dicam, auxillantc Domino, quod polcro. Fructus namque poenitenliae aufert quod minatur danmalio, et tolum confert quod promiltit salus. Ofructus pcenitenliae, raaia aelerna aufers , et bona aeterna
(r) Cod. socians.
432 S. AUGUSTINI EIMSCOPI APPENDIX. , . ..„
confers. Si enim fructum fecerimus ( i) in ea, fruclum ca- piemus; cx ea fructus qnos facinms, ex ca prsemiura est. Si facimus fruclus diguos in mundo, capiemus cxeis.neler- nos fruclus in proemio. Quid enira est i)oenitenlia , nisi do- lor praeleritorum ? qiiid est fructus poenilenliae dignus, nisi deliclorum salisfaclio ? Altenditeergo pajnitenliae fruclum et dignitatem; altendile pcenilenliam , primo cordis dolo- rem; attendite fructum per carnis maceralionem et peroris confessionem ; attendite dignilalem, cceleslemque man- sionem. Tria aulem sunt in pnenitentia , scilicet dolor praeteriti , custodia fuluri .. et satisfaclio delicli. Si ergo , o homo , securus vis esse, ne in futuro damneris, habelodo- lorem praeteriti , et cave de futuro ; cave futura , corrige praeterita et age pcenitentiam. Sacramentum poenitenlite namque (2), fralres, quid aliud est , quam exterior exhibi- tio operis? Sed res sacramenti est vera cordis contritio. Si ergo sacramentum suscipis , opera poenitentiae facias, et habeto rem sacramenti in (3) contrilione vera. Tanta est enim poenitentia tua , quanta est devotio tua , quanta est contritio tua ; contritio pro malo quod fecisti , devotio pro recuperando bonum quod amisisti, Nohte ergo lantum , fratres mei , dicere : Ego jejunavi, lanlum vigilavi, tanla opera misericordiae feci. Tantum in his omnibus fecisti , quantum in his omnibus profecisti. Nolite , fratres mei , Dolite folia arborum numerarc, sedlruclus; scihcet nohte pensarepaleam, sed grana. Opus sine contritione estsicut flos sine fructu. Contritio sinefruclu, o quam modicum est! Non ergo pensare debemus bona quae fecimus, quia incerti sumus utrum perseverare possimus. Agamus pcenitentiam ut non solum confessores , sed etiam Martyres Christo elfi- ciamur. Matrem sanclitatis abstinentiam frequenter capia- mus, ut in coeliscum Domino gloriemur. Mater sanctitatis est abstinentia, sed mater aegritudinis est vohiptas. Absti- nere debemus ab ahquibus, ne comedamus, non quia
[ijCod.feceris. — (%) lA. denique. — i 3} Id. adiiit tnntn ., (jua? vox videliir abundare.
8ERMO LXXXII, DE COMMUNI CONFESSORUM , ETC. 4^*^ uiala, scil quia non neccssaria sunt. Pcr abslincDliam car- nisvilia exlinguuntnr, etcaro non occidilur ; nam sicliorda in cilliara niuiis cxlenditur, facilc ruujpilur. Sed quid pro- dcst nobis corpus allenuarc jcjuniis cl abs.tinrnliis, si ani- mus inlumescil siipcrbia?(j.iid virlulis liabemus vintmi non bibere, si ira ct odioquolidie inebriamur? Molosliiui lamcn est carcre assuctis voluplatibus , valdc abstincre cibo , si- tire et csurire. Sed altendite , fralres, miiaculum , videle spcclaculum, audile dulcc proeconium. Quld ciiim majus niiraculum, quam tot juvenes, tot adolesccntes . lot no- biles videre in carcere mundi Iriumpbanles? Siuc vinculis tencntur; solo Uei amore confisi in ouini palienlia perse- verant. Mumquid non (i) sicut ipsi , Dco favenle , faccre polerimus, fralrcs? numquid Deus deficit nobis ? Radicis amariludinem dulcedo pomi compensal; maris pericuJa speslucri dcbclat; medicinam, dolorem spes sanilatis mi tigat. Numquid qui nucleum dcsiderat, nucem non fran git ? Pcenilenliamcrgo agatqui vull adh<'erere a?tcrno bono. Pra?conia Christi narrare non possunt, qui ad palmam in- dulgenlinc non merucrunt pervenire. O pcenilenlia, tu lan- guores sanas, tu lcprosos curas, mortuos suscilas, sanita- tem auges, graliam conscrvas, grcssum Iribuis claudis , aridis copiam, cu^cis visum , viiia fugas, virlules cxornas, etmenles tuorum corroboras!
II, Eia crgo, o peccalor, non sufllcit confLSSorem esse tantum ore vcl nominc, sed opere ctvcritale. l\on enim dcspcres, non dilTidas. Ecce enim peccavit David , cl solo vcrbo contrilionis indulgcnliam meruil. Numqnidel Petrus non felicior faclus est, postquam Cbristum ncgavii? num- quid nen forlior? numquid non conslanlior? Quia flendo doluit, longc majorcm graliam reperit post pcccahim , quam amiscrat (2). Nam nihil peccare solius Dei cst , sed mala semper agcrc omnino nostrum esl. Quis in .'a'culo peccavit enormius Paulo ? quis in rcligione gravius Pelro ?
(i) Deestnon in cod., et sic deinceps. — (2) Cod. amiseric.
cxxxi bis. a8
434 i' AUGU9TINI EPISCOPI APPENDIX.
El tamen nieruernnt assequi non solum miuisterium pei* poenitenliam , sed sanclltatem(i). Rccordarc ellam miseri- cordias , quam filio prodigo paler evangelicus legitur im- pendisse. INon enim difllderc dcbemus , ncc aliqucm judi- care vivcntem. Nam multa suntde judicio quoc homincsig- norant; ct fortassc quae laudamus Dcus rcprehendit , et qucT nos reprehendimus, ipse in fine laudabit. Quid crgo, fralrcs, in saeculo isto cum carne, quid in saeculo isto ma- ligno ? Fugiamus , obsecro, de mcdio Babylonis , ut sal- vare possimus animas nostras; transmigrcmus ad loca de- serta; fugiamus urbes; intremus solitudinem , utpossimus de praeteritis agere poenitcntiam , et in praesenti obtinere graliam, et fuluram gloriam fiducialiler prcestolari. Non (2) vos retardet conscientia, quia ubi abundavcrunt pcccata , superabundare consuevit et gratia ' ; nec pcenitentioe aus- terilas vos deterrcat , quia « Non condignae sunt passiones »hujus temporis ad fuluram gloriam^, » et ad praetcritam culpam quse remiltitur.
ill. Scd si verbis non creditis , operibus crcdite', exem-
plis acquiescitc plurimorum. Currunt undique pcccatores
ad pcenitcntiam ; nihil credentibus impossibilc, nihil aman-
tibus diflicile, nihil asperum mitibus, nihil humihbus ar-
duum reperilur, quibus ct gratia fit in auxilinm, ct obe-
diendi dcvolio lenit imperium. Sic, fratrcs mei charissimi,
sanclissimi Confcssores fecerunt; sic ct in skcuIo fortiorcs
Abraham comparuerunt ; nam Abraham sua dimisit, et
sancli virisuapanperibusdonavcrunt ; Abraham filium Deo
oblulit, et sancli viri se ipsos Dco oblulcrunt ; Abraham
igncmparat, fiHum ligal, gladium evoginat, sed Angelum
audit proliibcnlcm nc perficiat; sed sancti viri ad igncm
pcsili Iribulationum , tentationum, calamilatum, Chris-
lum proedicant, Chrislum magnificant, Christum glorifi-
cant, dicentes : «Quis nos separabit a charitate Chrisli ?
• i Tim. 1, 14. — 2Rom viii, 18. — 3 Joan. x, 38, (^t^C^d.per prenitentiam sanctitatis. — (a) Id. natn.
8ERM0 tXXXtl , DK COMMUNI CONFESSORUM, ETC. 436 » ignisvel gladius' ? » Et sic elliciuiilnr holocaustum Deo , acccnsi igne charilatis , et cxterius ferc combusli flamma marlyrli ct tribulationis. Quod enim martyrium gravius est, quam inler cpulas csurirc , ct inter divitias paupcrta* lcm lenere, intcr falsos paticntiam haberc , intcr malcdi- cenlcs bcnediccrc? Ilasc omnia donat mundus amicis Dei. Proplerea pauperibus paritcr et palientibus regnum coe* lorum simul ctmi Martyribus promitlilur, quia paupcrlate et patientia regnum coelorum tmitur, sed in passione pro Christoabsque dilatione percipitnr; et lunc mundomoriun tur, et capiunt quod promittitur. «O pretiosa mors sancto- «rum^ l»o pretiosa planelanquam finislaborum, tanquam victoriaj consummalio, tanquam vitae janna , ct pcrfccla; securitalis ingressus! Orratrcs, numquid et isti mori lime- bant, dum in carne vivebant? numquid mortcm corporis timebant, quibus aetcrna vita jam promiltcbatur ? Quis la- boresmortis timere debet, cum se in pcrpetuarequie nove- rit collocandum? Eia ergo,fraires, discamus amodo beiie- faccre, quiescamus agere pervcrse', distinguamus quali- ter oculi vertenlur obscurissimi in capite, qualiter venae corrumpentur in corpore , qualiter cor in morle scindetur dolore. Bene crgo vivamus, ut moii non limeamus , sed laete moriendo mercamur cum Sanctis omnibus collocari. Amen.
' Rom. ' III , 35. — 2 Psal, cxv, 1 5. — ^ Isai. i , 1 6.
ai8.
APPENDIX
SERMONUM
SANGTI AUREL1I
AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI CLASSIS IV.
SERMONES
DE DIVERSIS.
SERMO LXXXIII. Exhortatorius ad bene faciendum.
Hic semio , ubi sanclus j4iigustinus pluries citatur, obliat,c solam causam dicitur sancti ^ugustiui exhortatio. Eruitur e.x Bibl. Florentina, P/ut. lxxxix inf., Cod. \\\v,fol. i 90. Ponc illwn in appendicem post sermonem cccxv appendicis Maurinensis.
QuiA , ut ait Salomon , « Melins esl enim ut hic ad tem-
438 S. AUGLSTIM EPISCOPI APPENDIX.
ji pns humilitcr vitiis rbsislamiis, quani ciim da;monibns » pcrpclnoptiniaranr (i), » charlssime fralcr.nola qnodlola Chrisli viUi fnil in pauperlalc, caslilale, elobcdicnlia, et haec gnnl Iria verba rieh"j;iosornm , In quibns ipsi vivere debent et mori. Ilcm dicit bealns Ilieronymns , qnoniam qni vult viverc secnndum Evangelinm, lola ejns vila fil martyrium. Licet enim talis potns sit amarus, tamen morbnm curat , et saliilem conibrt n^ternam ; nnde Jacobus apostolns ia Epislohi sna dicll : « QnicUmque vohieril cssc amicu^ sx~ scuhhnjus, inimicns I)ei lactns esl* ;» et ahbi dicit:«Qui- 0 cumqne enim lotam legcm scrvaverit, oilendit aulem in »nno, iaclus csl omninm rcus^ » Ilem Auguslinus : « Si non csset lentalor, non esset tenlatio ; et si non esset ten- talio , non csset prKlinin seu ptignd ; si non esset pngna , non essct vicloria ; s-i non cssct victoria , non esset palma et gloria. » l!nde dicit Doniinus : Pngna , juvabo; vince, coronabo. « Non enim coionabitur, nisi qni legilime ccr- » liiverit. » Ilem dicit Angnslinns : a Qni creavit te sino te , non siilvabit te sine le. 0 bone Jesu , hic urc me , hic u)e percute, hic me examina , hic me flagclla , sallem ut infuturomihi parcas. » Amen.
' Jac( l>, IV, ^. — 2 [J_ ii^ j„,
(i) Tfituin liunc apuJ Salomonein di(if;eDler qiiaesitum non inveni.
8ERMO LXXXIV, DE M0RTUI3 ET CONSOLA.T., ETG. 4^9
SERMO LXXXIV. De Mortuis et Consolatione remanentium.
Erutus hicsermo ex Bibl. /Edil., cod. \,fol. 69 b, abeat cum cceteris iii appendicem post sermonem prcecedentem.
SYNOPSIS.
I. Moriuntur omnes. If. Mortis doli. llf. Deus homines tollcndo , quod suuni est, recipit. IV. Vanae flentium excu- sationes. V. In chaiorum niorte potius gaudendum. VI. Con- clusio per exempla et exhortationem.
I. Fratres, quis est homo quinonvideal mortemPAc- cedant omncs fortisslmi ; videantur omnes feroces 5 loquan- tur omnes principes ct barones (1), qui terras et civitates componerc vohierunt. Sonetur tuba , congregentur omnes in unum ; veniat sanctusPater Adam cum sapientibus suis, veniat Plato , Aristolelcs , et ille clarus moralis Apostoli Panlisocius, qui tanlum ascendere voluerunt, quc ■^[no- modo Deus esset principium mobile movens invesligare volucrunt. Dicile nobis sapientes : vidistis morlem , ti- muislis eam , concussi estis, plorastis , et forte remedia cuncta parastis, ut morlem non viderclis ; et tamen ipsi (2) resistere non potuistis. Quare? quia 0 Nullus est homo qui
(i) Df verbo barones, vide serm. ad fratres in erem. xlvih, pI r.xvin - (a)Cod. sibi.
4i0 S. ADGUSTINI EPISGOPI APPENDIX.
»vIvotct non videat niortom*.» Dicifc ergo, o vos principc» ctharones, ubi sit polenlia vcslra ? ubi potenlia lieber gi- ganlis, qui terribilia in terra et in niari lecit? ubi polcntia Ncrohe (i), qui magnalla ficri jussit ? ubi polcnlia ct vic- loria Assur, qui Ninivecivilalcm grandcm acdificavit ? ubi polentia etvicloria Nachor junioris, qui Trojam dcstrucre tenltuil? ubi potcnlia ct snpienlia Toreni , qui juractleges in Gracia condidil? ubi polentia ct sapicnlia Galhonielis, qui gr.Tcaslitlcrasprlmitus adinvenit? ubi aslulia Borph.-ei, qui prinio naves construxit et navigarc primo coepit ? nbi spccnhilor Elcas, qui picluras et scitlpluras primo labrica- vil? ubi polentia Scgor, qui quingenlos viros bellaloresuno vomcre occidit?ubi suntqiii convenlusdisponebant etfesta? Omnes dicere possunt : Fratres, nullus hoc negare pote- rit, quod morlcm non viderit, quod non cuncla dimiserit, quod non timuerit valde.
11. 0 mors (2) s.cvissima ! o mcrs fidclisslma ! o mors necessaria ! Rapis filios, nec compalcris parenlibus; rapis palrcs, ncc parcis or])hanis ; rapis malres , nec piipillis par* cis. 0 mors quam niagna cst polcnlia tiia ! qudin iorlis , qiiam mii-aljilis damnalio lua ! Lbii|ne magna , iibique ter- ribiiis, ubiqne siimuie limcnda, ubitpie expeclanda , quo- niam non tardabis. Nam , o mors , quosdam raj)is in anti- quilale ct senio, qiiibiis dicis : Non vcniam tempore hye- mis, quia tcmpus sanitatis est ; humores acquales sunt ; cholera modo non crcscit; sccure igilur vivas. Ecce quo- modo in anliquilale senes rapis. Quosdamrapisin alrocilate el gladio , qnibus dicis : Temporc veris lempus novilatis est; cuncla rimdvantur, ejrredere foras , vadc venalum. Et egrcsso, ccce inimici jam vcniunt vcl fcrae,ut venando eum dcvorent. Quosdam rapis in iufirmitale vel lecto , quibus
' Psal. Lxxxvui, 49.
men cod.
(i)Sic cod ; forte legendum Nemrod. Nomen hoc et seqiientium plura iiidosa prorsus videntur ; qi;ae restituat qui voluerit. — (a) Dee>t tnort'\xi
SERMO LXXXIV, DE MORTUIS ET CONSOLAT. , ETC. 44» dicis : Non veniam , qnia leuipiis .TSlivum ost et jncundi- talis; omninonon veniani.Eccc, qua hora nonputant, egre- dilur niors. Quosdam rapis in calamitale ct suspirio, qui- bus dicis : Eslole sccuri , o pauperes; ecce ferlilltas , ino- piam non porta])ilis ; quos nioxcum aggrederis, nunquam satiiraris, et nunqnam dicis : Suflicit*.
III. Quis est ergo homo , qui non videat mortem ? Et ideo slupeo vos sarcloe calhohcic fidei parlicipcs, spe re- surreclionis dotatos fideles, quomodo lantum de filiorum vel amicorum morle polcslis dolere. INunquam spes cum dolore concordat. Si ergo resurgcndi, ut pulatis , spem habctis, curmortem amicorum ploratis? Numquid non (i) qui dedcrat abslulit ? numquid non qui creaverat rapuit? num(|uid non qui vivcre jusserat , ad lempus mori praece- pit?Ipse dcniqne commodaverat , ut cum eis habilaremus, quanlotemporevohiisset, ct, cum vellet, rursumslne dubi- tallone auferrct. iXihil abstuht Inum, qui dignalus est hodie recipcrc suum ; injuriam neuiinifacit; de coconqueri nemo audeat. Nam licilumestrecipcre, inquacuraque parlchomo suum inveniat; quanto magis ille, qui ex nihilo cuncta creavlt ? Nohle crgo flere, nollle trislari, nohte turbari, qnonlam suum rapult, non ahennm. Nolile flcrc super dormienles, scd supcr nos ipsosfleamus, dicentes ; Pecca- vimns, Dominc, scd miscrcre. Et Ilerum cum sanclo viro Job voclferari memcnlote : oDomlnus dcdit, Dominus abs- » tulil ; sit nomen Domini benedictum in saecula^. »
IV. Sed dlcctis :NumquidDominus nonflevit? numquid Lazarum mortuum non ploravll? numqnld ct tu malrem delunctam apud Oslia Tyberina longo lemporc non fle- visli? 2 Medice , ergo primo cura te ipsum'. i> O fralres mci , Dominum flevisse ncgare non andco; sedquid (levit? Numquid Lazari mortem ? numquid Lazarum dormientem? absit. Sed quidflebat ? quid dolebat , nisi Lazarum resur-
' Prov. XXX, i5, i6, — ^ job. i, 21. — 3 Luc. iv, 23, f t} Deest non in cod., et sic deinceps.
442 S. AUGUSTIIM EPISCOPJ APPENDIX.
gcntem , ad miseriam revocandum (i) ? Flcbat igitur Do- minus, quia cogcbalur propler alios salvandos Lazarum saeculo rcvocarc. llanc vilam inlrare Lazarum flevil Domi- nus, quam nos miscri dolemus ab amicis nostris ablatam. Flcvit ct cpiscopus veslcr non mortcm malris, scd dolorem qucm mullis annis propter me passa est.
V. Eia igitur, fratres , non fleamus , sed gaudeamus , quia de ('i) alicna provincia mundi transivit ad Dominum, et dc hoslili miscria transivit ad ccelum. Non luctus dcbet inculere quemquam fidelem, cum de peregrinationc rae- ruitvolare ad patriam? Quare hoc? quare meruit volare ad patriam? quia kixuriose non vixit; quia licct aliquando peccaverit, tamen Patrem , et Fihum, ct Spiritum sanc- tum non negavit , sed credidit et adoravit; idco inanis ct vacuus noa credilur recessisse , quia chrislianitatis merca- tus est lucrum. Sed quis est qui christianitatislucrumpos- sit mcrcari? Solus illequi bcne vixcrit. Etquis est qui bcne vixerit? Solus ille qui Dei volunlatem adimplevit vel ad- implerc potuit ? Sohis ille qui dicere potest : «Renuit con- Bsolari anima mea , memor iui Dei'; » quorum uumerus brevis est. Quomodo hoc scimus Pquiahoc fieri vidcmus. Ecce nihil in Deo delectamur, sed in (3)..., in equorum cursu , in accipitrum volatu , in mulierum venustis aspec- tibus , in vestimentorura varietatibus, in campis , in pratis florentibus. Et quid plura ? Ecce puer in pomo , vctula in pecunia , rex in regno , miles in ense , rusticus in temporis temperie sperat. Ecce quomodo pauci sunt, qui dicere possint : «Renuit consolari anima mea, raemor fui Dei. »
VL Et ideo , fratres, nolite inique agere , nolite mor- tuos flerc ; sed vestra et corum peccata discite deplorare; discite perditum tempus recnperare; discite eleemosynas dare; discite confessionem devole suscipereetsacramenta.
• Psal. Lxxvi, 4.
(r) Cod. revocantem, — (a) Deest de in cod. — (3) Desuut quaedam deleta in cod.
^ERMO LXXXV, Dt; MORTE. 44^
Ecce, ut videtis, inagna quodammodo nosvisitat et inau- dita calamllate (i). Mulli enim apud Hipponem hcri co- mcderunt, et riserunt , et festum fecerunt; sed ut videlis, hodie ad tumuhim deporlantur. Et ideo festinamus, non cras, sed Iiodic, confiteri et deplorare non uiorluos , sed peccata, ut dixiuius. Discite etiam uiane et sero dicere : A subitanea et improvisa morte hbera nos, Deus Israel; et sic Dominus dignabltur nos exaudire, ut (2) pro nunc non moriamur. Scitotc tamen , quod stalutum est cunclls vivcntibus scmel mori ' ; el ideo si supervixerlmus, scilole quod minatur nobis Dominus. Ipse enim plus est, et nunc fame et mortalitale nos punit , ut nos ipsos agnoscentes revertamur ad eum. Nobis etiam minalur, quando propin- quos nostros de medlo nostrum tolllt. Ideo, fratres, eliam revertaniur adeum, ut fiiganoslra non fiat in hyemc^, aut in tempore frlgorls nec poenalitatls ; sed in calore charlla- tis Invenlamur acccnsl , quando mcrebimur vocari a Do- mioo de ergastulo mortls hujus. Adjuvetnos etliberctnos ipse Deus , slcut liberavlt tres pueros de camino ignis ar- dentis. Amen.
' Hebr. ix, 57. — 'Matlh. xxiv, 3o.
(i) Deest vox caldmkate in cod. — [^^ Cod. ic.
444 9- AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
SERMO LXXXV. De Morte.
Eruiturhic sermo ex eadem Bibl. jEdiL, cod. x,Jol. b.Sit in appendice post prcecedeiitem,
SYNOPSTS.
I. Mala hujus vitse ad optandam mortem nos impellunt. II. Bona mors quani beata. III. IVlorbi dolores Dei venientis mo- nitum.
I. Fratres charissimi, o si vilae islius naufragio atqnc compendiosac morlis comparando commcrcio cogilarc- mus, qnam faslidlose, o quam inenarrabihler, o qunm laidlose licderct viveic ! Sed o quam fcslinanlcr mori in Dontino concupisccrct unusquisque! oquam benc morluis qui in Domino moriunlur ! Nam ut collationem quamdam brcviler faciamus, conferamus, siplacct, de vilapraescnli, qiiaD inilium dolorum est, et quasi pcr amicum litigium , quid polius appelcndum sit male vivcre , an benc mori dis- culiamus. Nam bene vivcre diccre audco quod nemo po- lcst : «Omnis cnim homo mcndaxest'. » Ideo Apostolus vidcns aham h^gem in mcmbris suis, repngnanlem lcgi mentis , cxclamabat : «Cupiodissolvictessecum Ghrislo^.» Dcnique quis vivere polest sine molcsliis ? Nam csurire . silire, falsari et omnia mala pati commune nobis est, el
• Rom. m, 4. — ' Philip. i, aS,
SERMO LXXXV, DE MORTE. 44^
oinniuiu nostniiii est. Et verc omne maluin amicus nos- ter est. Quarc ? Nisi quia nunquam nos relinquil; sem- pcr lecum est; nunquam hominem (leseruissc malum por- lcgimus. Amica domcslica cuncla malanobis sunt, elquoB inlra nobis sunt, cupire, amare, odlsse, fornicari, occidi, rapere velfurari, nonne hoec omnia amica noslra sunt ? Omnino negare non possumus. Quis ergo a passionibus mundus erit? quis a labe peccali innocens? quis sine pec- calo viverepolcst? Ergo omnis homo raendax, omnis horao failax. Dcnique audacler proenunlio, quia vilae principium hominis, inilium doloris est, calamitalis ct miseria\ HcEC enim qurc dicimus, eliam philosophi noslri Carlhagincnses non ignoraverunt, quando in orlu puerorum lugcbant; scd raoricndo gaudcbant, et epulabantur quolidie splendide , credentes et scientes quod homo ad laborem nascilur, et ad requicm morilur. O mors desiderabilis ; o mors amica amicorumDei, omnium laborum praesentium finis, o mors, laboris mei rcquies , et quielis me£e principium, quis po- terit tuas utilitates enarrare ? Nam male raori Christiano- rum non est, sed bene mori , cum Christo vivere est. 0 futurae bcatitudinis mors et fclicitatis principium ! Valeas, fidelissima amicarum, quoniam si possem te libenler ra- pere, libenter te gustarem. Omncscnim cogitaliones meoe, omnes laboresmei leexpectant, et instigant me ad amo- rem tuum, ut tcmpestiva vcnias.
II. Cur ergo mori times, o serve Dei? An ignoras quod dictum est : «Beati mortui qui in Domino moriuntur* ?» Qui sunt isti qui in Domino moriuntur, nisi illi qui hospi- lem receperunt, nudum induerunt, famclicuin salurave- runt, inlirmos visitaverunt , mortuos sepelierunt, qui jus- titiam servavcrunt, qui falsum testimonium non fecerunt, qui sanguinem non elTuderunt, qui usuram vel rapinam Qon commiscrunl? Isti sunt illi beati qui in Doraino mo- riuntur, ad quorum recessum panduntur cceli , laelanlur
' Apoc. A.tv, i3.
446 8. AtGCSTINI EPISCOjPl APPENDIX.
Angeli, et omnes Sancti obviam occurriuit intrantibus {}) sanctam civitatem. O quam bealus eris , o homo , si hos- pes Dei lueris et ca^lorum civis , et si in civilate iila caelesti moram perfcceris !Tunc enim in die tui cxllijs Deus gra- lias referre non pigrescet, dicens Dominus (2) servo, Crea- lor creaturEe : Gratias tibi ago, quia hospes fui et collegisli me; et ideo vcni ; benedicte Patris mei , reclpe regnum Dei;pro temporalibus recipe aelerna, pro corruptlbllibus ccelestia , pro transitorils felicissima snsclpe sempilerna. Sed ad tantam felicitatem adipiscendam non solum sufficit bene agere, eleemosynas dare , nudos vestire; sed etiam declinare oportet a malo.
III. Ecce enlm nos Salvator invltat ad amorem ccelestis patriae, nos inlroducere cupit , et cupiens nos oranles et mundos aggredi , nos "prlmo vlsitare dignatur. Febres veniunt, dolor capilis sentilur, venler dolet, storaachus inflatnr ; haec enim sunl dona Del. Hoc est bonum quod libi promlttit; hlc esl pracco, qui clamat ul pa;niteas , ut conlitearis, ut vialicum digne suscipias. Et ideo dum in- firmamini , fralres , statim paretis vos ad morlem , indu- calls tam cilo presbyteros , petlte confessionem ; eucha-^ rlstlam et uncllonem pelere festlnale. Quibus receptis , venlat Doclor doctorum, qui pro salute noslra mori dig- natus est, et sccure pertranseat, quoniam inveniet in le mansionem paratam , et Beali Angclis a.ssoclati indefessa voce cantare non desistent :« Gloria in AitissimisDeo etin n terra pax homlnibus bonae voluntatls'; » quod nobis con- cedat ipse qui est benediclusin Sctcula sa>cula saeculorum. Amen.
' Liic. 11, 14.
(i) CoJ. intmntci — (2] IJ. Dornitio.
SERMO LXXXVI, pF. VITA ACUVA ET CONTEMPLIVA. 44^
<<A/i ^'%^«/^'»'^/^<
SERMO LXXXVI.
De Vita activa et contemplativa, Ad Presbyteros,
Exit , ut prcecedentes , hic sernio ex Bibl. /EdiL, cod. x , fol, b^b^unde sit in appendice post prcecedentein.
SYNOPSIS.
I. Duae uxores Jacob, Lia et Rachel, vitani activam et con- templativam sif;nificant. IL Beatior tamen vita contemplativa, quse bene aliquando activae miscetur.
I. Legimus, fratres charissimi , quod Jacob duas uxores habuit , Liaui videlicet et Rachclem (i) ; una lippls oculis erat , altera clare videbat; una in filiis fcecunda erat; al- lcra fcre duos fill.os habere potuit ; et septem annis servivit pro Lla , et scplem alils annis pro Rachele. Jacob iste , dileclisslmi , Deum Palrem significat, qui sibl quotldle pcr adopllonem fiilos generat. Duaeuxores, duajvltae sunt, qulbus homlnes et servl Dei inslstunl, activa vldellcet vita et conlemplallva. Lla activam, Rachel contemplalivam sig- nlficat ; Lla enim Labor Interpretalur, qula activa vita ia labore mundi, Deo tamen serviendo desudat. Deo servit, dum pauperes reciplt , dum pasclt, dum vestit, dum vlsi- tat, dum consolatur, dum sepelire festlnat; sudat etiam et
(i) Yide Augustin. de CoDsensu Evaog., lib. i, uum. 9, et coulra Faiistum, lib. xxii, num. 5a, et seqq.
448 8. AUGCSTINI EPISCOPl APPENDIX.
Deo servit , dum filiis, uxori , sibi ct famulis legitime ac- quirit unde vivant (i) , et unde eliam paupercs Christi pascanlur. Lippa tauien dicilur Lia , quia quamdiu sumus in sa?culo, clarc Dcumvidcre non possumus; cl tamen fce- cunda cst, quin plures aclivi , sed pauci contcmplativi re- periuntur in saeculo. Rachel autem dicIturVidcns, quia con- templiilivi et simplices, innoccntes sunt vclut oves, cl a tumullu saeculi sunt separali , ut in soliludine conlempla- lioni vacanles videant clarius illum qui ail : « Ei;o princi- » pium quictloquor vobisV » IJnde non lippa.scd formosa el clarc videns dicilur, quia duos filios habel, quia duo sunt gencra conlemplativorum. Aliqui vcro convcrsanlur in communi , ut sancti Apostoli et praedicatores; aliqiii se- grcgati a genlibus , sicut sunt fratres mci. Lnde duorum unus vocatur Joseph , aitcr filiorum vocalur Bcnjamin. Jo- seph cnim Augmcnlum dicilur mulliludinis ; scd Bcuja- min, Filius dextcrae.solum Deovivenlcm et solitarium dex- teriE tanlum Dei hacrentem (-2), non omnes significat. Sep- tem anni , vitam, quae seplem diebus volvllur significant , in qua homo acquiril vilam activam vel conlemplalivam. n. Sed beatior est atque perfectiorcontemplaliva, qiiam actlva , dicente Domino : «Si vis perfcclus esse, vcnde Bomnia ^. Hanc partem clcglt Marla qurc non aufcrclur »ab ea*.» Acliva vero quotidie aufertur; sed contempla- tiva semper perseverat; activa semper in praeseuli e.st, sed contemplativa incipit in prrcsenti ct perficilur in futura , quia ibi videbimus Deum facie adfaciem% sicutiesl% quem hic per specuium ^ ccnsideramus. Hic etiam , fralres , ali- qui activi sumus, quia opcrc miserlcordiae impcditi sumus, iulendentesquomodo pauperes,utnulluscsuriat, pascamus, quomodo polum tribuamus , ulnullus sitlal; quomodo nu- dum induamus, ul nuUus frigescat; quomodo raortuum
' Joan. vtii, 25. — ^ Matlh. \i\, ai. — 3 Lqc. x, 42. — * 1 Cor. xiii, 1 a. — * I Joan. 111, a. — ^ x Cor. xiit, 1 2 .
(i) Cod. vwac. — (2} Id. habentem.
SERMO LXXXVII, AD SACERDOTES. 44^
sepeliamus, ut eorum cadavera in plalea non jaceant; quomorlo incarceralum visilemus, ulnemo sit qui conque- ralur; etsiouines tales opere adjuvare non possumus, sal- tem bona voluntate activi esse debemus , per Dominum nostrum Jesum Christum. Amen.
SERMO LXXXVII. Ad Sacerdotes.
Eruitur hic sermo ex eadem Bibl. /EdiL, cod. \,J'oL 25. Sit in appendice post prcecedentem.
SYNOPSIS.
I. Quae yirtutes Sacerdotibus conveniant. II. Nenio de Sa- cerdotibus male loquatur, sed illos bonorct. III. Quanta cura examinandi ab Episcopis consecrandi. IV. Adbortalio adCleri- cos.
I. Sacerdotes dilectissimi , tria sunt genera hominum quae odit Deus, scilicet remanenlem , retro redeuntem , aberrantem. Ideo vos quipraeestis, ad vos pertinetexcitare remanentes in malis, errantes revocare ad viam , et tardos pigrosque excilare, ne amplius doruiiant. Quinon proficit, remanetinvia; quipejor efficitur, retro reverlitur; sed qui fidem deserit, omnino in morte dormit. Ad vos ergo, Sa- cerdotes Dei, pertinet excitare remanentes, crrantes revo- care , sed et dormientcs semper increpare. Considerale ergo , antequamhoec omnia faciatis (i), quibus virtutibus
(i) Cod./ac/a/U.
cxxxi bis. 2g
450 S, AUGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
lulgeatis; considerale qnid sil populo praeesse ; considerate quale sit divinis sacramenlis insistere. Tales namque (i) convenit sincerilas sacramenti , qualia sunt sacramenta Christi, ex quibus exhibent officia servitutis ; ne circa Deum oflendant ipsi quod tractant , aut circa populum incipiant impedire quod praedicanl. Inordinala namque inultlludine Saccrdotum hodie datur contemni nostra3 re- demptionis venerabile sacramentum. Nam qui debent esse vicarii Apostolorum et socii Petri , facti sunt hodie socii Jndae. O grandis dignitas Sacerdotum , sed grandis ruina, si peccant. Lactemur ad asccnsum , sed timeamus ad lap- sum. Non est tanli gaudii excelsa tenuisse, quantimceroris est de sublimioribus corruisse. Nec solum pro nostris de- bilis reddenuis ralionem , sed pro omnibus quorum abuli- mur donis. Considerate igitur Sacerdotum esse officium , de Lege interrogalos respondere. Nam qui Sacerdos est, de Lege Domini numquid debet interrogare? Absit. Sed si jgnorat, se ipsum arguit non esse Sacerdotemi Domini. Sa- cerdotura ergo est scire Legem , et interrogatos de Lege , respondere (2). Sacerdotum est caste vivere, pie , sobrie, non despectam vetulam in domo tenere, nec in aliquo ob- sequio. Magis namque cito delinquitur, ubi sine suspicione securum potest esse delictum; maxime quia delictum nul- lam deformitalem despicit. Sacerdotum est vinum compo- tanlium (5) societates fugere; turpe est enim Dominicum corpus tangere etconvivia frequentare. Sacerdolumestani- marum curam pro Domino suscipere, uterrantesdoceant, moeslos consolenlur, pauperes sustcntent, ut pcenitentes ad salulis remedia prolrahant, pupillos gubernent, et se- cum plures ad Deum feslinent perducere.
H. Mullos tamen cognovi , qui phis Sacerdolum vitam , quam suam discutiunt.Tales in foveam dilabuntur erroris , quia more hypocritarum trabem suam non considerantes,
(i) Cod. deniqiie, et sic deiuceps. — (2) Id. respondeat, — (3) Id. sce- le/iiim coiijuraiuium.
SERMO LXXXVII, AD SACERDOTES. 4^1
festucam tcnuem in aliorum oculis considerant. Sacerdo- tum est ergo sc ipsos suinme cusfodirc, ne so ipsos et po- pulum scandaiizent, ut qui pro Domino animGrum curam susceperunt, sludcctnt ut errantes doceant, consolenlur mcestos , visitcnt infirmos in omni charitale et dileclione. Sed qui in saeculo sunt , caveant ue Sacerdotum vilam di- lacerent, etiamsi Sacerdoles mali inveniantur; sed si forte fecerint, eos cum oiiini rcverentla et charitale reprehen- dere f<^stinent. Sedulo sacerdolii aspice dignilatem; nara per eos agilur in lerra, quod negoliis ccelestibus continetur. Non cnim homo, non Angehis , non Archangelus, non aha aliqua creatura, non Virtus, non Seraphim, non Gabriel, non Raphael , sed ipse Spiritus sanctus hoc munus insli- luit, hocFihus confecil , hoc Paler plenarie manifeslavit , atque adhuc in carne hominibus permanentibus ministe- rio fungisanclaTrinilas praestitit Angelorum.O Sacerdotes, per vos Chrislum induimus et docemur ! Numquid ergo non (i) a nobis magis quam reges et judices , vel parentes honorandi sunt .^^ Et ideo sapientissimum esse oportet , et perspicaccm in omnibus Sacerdotem , et mille , ut dicitur, ex omni parle oculos habentem; qui non solum sibi , sed et populo vivat , ut origo sit et fundamentum cunctarura virtulum.
III. Atlcudere et dih'genler prospicere debent Episcopi nostri , ne indignos ordinent Sacerdoles ; nam eisdem sub- jacent pcenis , quibus illi qui sunt ordinati , etiamsi dicant se illorum villa ignorasse. DIco els audacter cum Apostolo ad Timotheum : « Manus cito nemlni imposuerls, ne par- «ticeps sis eorum peccatis'.» Imo ex hac excusatlone gra- vius peccare videntur, quoniam promoverunt quem igno- raverunt.
IV. Attendamus ergo , o Clericl, qui column» templi videmur, ne pro populorum nostrae auctoritati (2) subdi-
* I Tini. V, 22.
(i) Deest non in cod. — (2) Cod. male nostro Clericorum.
29.
452 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
torum iniquilale damnenuir, si eos ignorantes non erndi- mns, aiit peccantcs non argnimus. Summa cnim diligen- lia, sumnia charilole, summo desi(lerioct fcrvore nos qui paslores sumus, consolemur afiliclos, ])ascamus cgenos , induamus nudos. rcdimamus caplivos , suscipiamus pere- grinos, desj)eratis veniam promillamus, bonos cuslodia- mus, el quidquidad noslrum ofllcium pcrtinet, constanter exerceamus, adjuvante Domiuo nostro Jcsu Ghrislo , qui cum Patre et Spiritu saoclo vivit et regnat in saecula sae- culorum. Amen.
SERMO LXXXVIII. Ad Virgiiies Monaslerii sui.
Sit poitprcecedenteni in appendice hic sernio erutus ex Bibl. /Edil. , cod. X , /b/. 5 1 b.
SYNOPSIS.
I. Quse virtutes Virgineni Christianam deceat. II. Virgines Angelis quasl superiores. III. Adhortalio ad servandam hanc divinani virtutem.
I. Decet Virgincs Christianas non sohim corporis sed menlis virginilalem servare. Quid enim prodest inlegra caro , mente corrupta ? Mehus est humile conjugium, quam superba virginitas. Quidest integrilas mentis vel vir- ginitas, nisi inlegram fidem, solidam spem , ct sinceram charitatemservare?Decetigitur VirginesGhristianas agnos- cere quibus praeceptis conveniant insistere , a quantis vitiis
SERMO LXXXVIII, AD VIRGINES MONASTERIl 8t'I. /^^3 debeant abstinere, si voliint et in saeculo positae cum Deo esse , ct (i) cum eodeni post vitae pr.Tsentis resolnlioncm io claritate coilesli regnare. Decet igitur primo Virgines Chrislianas publicos aspeclus vitare, plalcarumqne fre- qnenliam summe odisse , in domo slricle orare reclu- sas (2) , ct poslmodum operi benelico insistere. Decet Virgines Christianas nec ornalu capilis, nec habitu comae, nec oculis ereclis , sed inculiis (5) crinibus, ad lerram vultu deposito incedere, ne in se vilcs inducant amores. Decet \ irgines Christianas pcnitus abslinere in conver- sando ab omni t.ermone vel rixa , et cum silenlio et disci- plina tolam suam (4) vilam ornare. Non decet Virgines Chrislianas se de (0) pulchritudine jactare, nec de diviliis, nec de generis nobililate; sed in Dei humilitate et pauper- tate spiritus Chrislo accept.e debent , quandiu vixerint, permanere.
II. 0 quanta virginilalis gratial o quanla sonclorum et sanclarum Virginum constaniia! Supergrediturenim virgi- nitas omnem condilionem huQianse nalurae, per quam An- gelis Virgines majores aestimantur. Salva sanclorum An- gelorum reverentia , major est victoria Virginum quam Angelorum. AngeU sine carne vivunt, sed Virgines in carne trinmphant; Angeli Deum vident , sed Virgines Deum vi- dendo, ipsuai semper sequuntur; Angeli nec (6) comburi, nec lacdi in ahquo possunt, sed Virgines ad ignem con- duclae non laednntur in aliquo; super Angelos Deus sedel, et super Virgines Deus recumbit; fortes sunt Angeli, sed forliores sunt Virgines; pulchri snnt Angeli, sed pul- chriores snnt Virgines; virtutcs Angeli et mirabilia ope- rantur, sed maiora per Virxines ostendunlur; admirabiles sunt Angeli, sed mirabiliores in sexu fragili sunt Virgines.J ---fr-'^'ff^f.<, 0 sancta et immaculata virginitas, quae a Christo eligi me- .^t 6>??^*'*^
(i) CoJ. ut. — (2) Id. reclausce. — (^) Deest inculds in cod. — (4} Cod. earum. — (5) Deest de in cod., et sic deinceps. — (6^ Deest nec in cod.
0<r"
454 S AUGUSTINI EPISCOPl APPENDIX.
riiisli , iil esses (i) corporale Dci lenipliim , in qno corpo- ralilcr habitavit pleniUido divinitatis! O virginitas quae mundi salutem genuisli, quae cunctorum Dominum pe- perisli , quae universorum Deum et hominem parturisli.
III. Amale hanc virginitalem , Virgincs Dco sacratae,
ut sponsae Dei mereamini efllci. Claudite vasa vestra, ne
perdatis odorem unguentorum vestrorum ; claudite oculos,
ne videant vanitatem; claudite sin<j;ula corporis membra,
servate ea , cui illaesa servaro promisislis. Fugite non soium
alienorum consorlium , sed ot cnm parcntibus nolile nnil-
tum conversari. Quid enim loqui snecularcs possunt, nisi
quaB sjECuli sunt? Cavete igilur ab eis. Audacter denique
loquor, cum omnia possit Deus; sed suscitare Virgines
post ruinam , omnino mihi credere forte est. Cuslodite
ergo vigilanles (2) mentem virginilalis veslr.x , parate lam-
pades veslras, accendile cas, cmile oleum humilitalis,
ardeleincharitate, estoteX irgines menle, quia \irgo carne,
non menle, numquid praemium habet? Amate forlilerque
c^,du^nu/r\ aslringite virginitalem, ecclesiastici germinis decus et or-
j<,6<^^^^v£.' namenlum gratireVportionem gregum Ghristi, Angelorum
^,»u^ ^^ ^ororem, libidinum victoriam, et possessionem cunclorum
ocvyni^yifn^- bonorum, quod nobis concedat ille qui e*t benedictus in
0 A saecuJa. Amen.
(t) Cod amnes, — (a) Id, et vigilate.
S5RMO LXXXIX, bE CONSECRATIONE ECCLESIARUM. /\^^
SERMO LXXXIX. De Consecratione Ecclesiarum.
/dem dicendinn de hoc sermone ac de prcecedentibus , ut- pote qui eruatur ex BibL MdiL^ cod. \,foL hi b. Locus ejus post prcecedentem .
SYNOPSIS.
I. Ecclesiae Christi templo Salomonis sanctiores. II. Eccle- siam Jacob figuravit. III. Quid agendum in ejus Consecratio- nis solemnitate. IV. Ecclesiae laus , ad quam nobis est confu- giendum.
I. AuDisTis, fratres charissimi, quod Salomon fEdifica- vit domum Domini in Jerusalem annis septem , et dedica- verunt et sanctificaverunt eam in octavo anno Rex, et filii Jerusalem,et (i) Sacerdotes; et fecit Salomon festivitatem celebrem, et cum eo multitudo magna, et oravit Rex ad Dominum dicens : « Exaudias, Domine, orationem servi » tui , ct populi tui in loco isto, et si peccaverit tibi homo , nquia non est qui non peccet et egeat pcenitentia, et ora- » verit in loco isto, parce ei, Domine*. »Et ait Dominus ad Salomonem : « Exaudivi orationem^, » etfiet, si invocave- rint me in loco isto. Omnia enim , fratrcs , quae facta sunt in antiqua lege , figura novae fuerunt ; ideo templum Do-
' 3 Reg. viii, 3o-46. — 2 jd. ix, 3. (ij Deest et in cod.
456 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
niini ab antiqnis raclum est , ut et noslrae dedicationis (cii)pliim sit. Si enim clomus Domini vocata cst, ubi lies- tiac imn)olabantur, mullo magis Ecclesia notra, ubi carnis el sanguinis Domini cclcbrantur sacramenta. Et si in illa se cxaudilurum Dominus repromisit, (juanto magis et nos in ipsa exaudiet? Et si magna festivitas cclebrata est lunc, et nos quantum gaudium facere ibidem debemus? Quam tamen dcdicationem in octavo anno celebrasse dicitur, quia in dic noslra^ resurrectionis , quse octava dicitur, post ipsius bujus vilae tempus , quod per seplem annos designa- tur, summa feslivitas supernae civitatis celebratur. Et ideo in Consecratione nostrarum Ecclesiarum, in unum conve- nire debcmus , casti, sobrii, miscricordes, humiles, be- nigni , et orantcs, non loquentes sicut mulieres nostrsc faciunt, sed flentes, ut sentiamus (i) auxilium.
II. Hanc festivitatem Deus in sua praesenlia dignalus est
visitare. Hanc etiam Jacob figuravit , qui (2) dum fugeret
a facic fratris sui Esaii , relicto patre , et iret ad Laban pe-
liturus uxorem , in itinere tulit de lapidibus et supposuit
capiti suo; et dum dormiret vidit scalam usque ad coelum
directam , et surgens tulit lapidem, et dircxit altarc per
modnm tituli, et cffundcns oleum dixit : « Vere locus iste
Bsanclus est'*. "» Jacob Christus est, qui relinquens Patrem,
carnem assumendo, fugicns a facie fratrum suorum Ju-
daeorum , dum pergeret ad Laban in mundo, dormivit in
cruce, et tulit lapidem et supposuit capiti suo,dum huma-
nitatem subjugavit Divinitali. Divinilas caput est Christi ,
quia caputChristi Deus ; scala adcoelumest ascensio gran-
dium virtutum; Angeli ascendentes et desccndentes sunt
praedicatores, qui annuntiant regnum Dei. Ascendit inter
Cicteros Joannes, quando dixit : « Verbum caro factum
«est^ «Descendit Paulus, dum dixit : «Praedicamus Chris-
' Gen. xxviii, i6, 17. — 2 Joan. i, 14.
(i) Cod. sentiant, nec habet tit. — (a) Haec yerh^ fignravit, qui desunt in cod.
SERMO LXXXIX. DE f;0NSi:cnATIONE ECCLESIAT\UM. /467 »tnni et hunc crucifixum'. » Numqnid et ipse non (1) as- cendit, cum arcana Dei vidil ct audivit.
III. Eia crgo , IVatrcs charlssimi, in hac sacra Ecclesla- rum solemnitate, cum (2) licel, confilendum. Prius tamen culpam noslram debcmus (5) recognoscere, nos postoa sacerdoli ostendere,et ultimo medicinam manducare, Si- cul namquc (4) diversae herhre diversis infirmitatibus conveniunt, sic diversaa medicinie morbis peccalorum, wt ahus maceretur jejonio , alius oratione , alius car- cere, alius itinere , ahus lacrymis , alius eleemosynis, alius in tumultu mundi contra mundura, alius extra mundi slrepilum fugiens. Et si in virlutibus abundantessumus (5), in sanctam Ecclesiam intrantes et indubitanler petentes, dabitur ncibis quod petimus.
IV. OsanctaEccIesiaveneranda ! o dilectissima maler fi- dehum astringenda ! o sponsa Christi diligenda 1 In le perfec- tio omnis acquirltur, in te peccalor Angelus efficitur, in te omnls pelitio exauditur. Tu in altari Christi nata es, tu ab initio mundi in Adam figurata es. Misit enim Dominus so- porem in Adam, el lullt unam de coslis ejus, et fecit mu- llerem. Dormilio Adse, mortem Christi significat, quo in cruce pendente, sanguis et aqua de latcre cjus fluxe- runt'; quoe duo sacramenta sunt ortus Ecclesiae. Noe etiam arcam fabricavit, ut in ea salvarcntur cmnes. Josue etiam templum Domino construxlt (G) , et in capite lempli altare lapideum fieri jussit, columnas per medium posuit, fenestras fabricavit, et in llmlnaribus osliorum duodecim panes posuit. Altare Christus est; coIumn;e sunt Apostoli etdoctores; parietes, duo popull ; fcnestrae vulnera Chrisli, et duodecim panes , duodecim articuli fidei sunt , quos in
' I Cor. n, 2. — 2 joan. xix, 34.
(j) Deest non in cod. — (2) Cod. qui. — (3) Id. non hdihti debemns, el postea habet se pro nos. — (4) Id. denique. — (5) Deest sumus in cod. — (6) Haec Scripturae sunl opposita, et nomen Josue huc male irrepsisse videtur.
468 3. ADGUSTINI EPISCOPI APPENDIX, ETC.
sanctaEcclesia masticare etmandiicare debemus. Ad hanc igitur Ecclesiam, fratres charissimi , fugiamus, hanc pro- sequamur(i), quia in hac salvamur, in hac audimur, in hac cum Deo loquimur et sanctis AngeUs pares cfficimur. Quaerite igitur in Ecclesia faciem ejus semper' ; sed si sempcr quaeritur, quando invenitur? An semper dixit, in lota vita qua hic vivitur ? Ex quo hoc debere nos facere cognoscimus : vel etiam quando inventus est, quaerendus est. Jam Deum invenit fides, sed adhuc quaerit eum spes. Charitas autem invenit eum per fidem , sed adhuc quaerit eum per spem. Lbi tunc sic inveniiur, ut ultra non quoera- tur? Forte et cum facie ad faciem'' viderimus eum, sicuti est% adhuc etiam perquirendus erit, et sine fine amandus. Quaeramus ergo inveniendum, quaeramus inventum, ut inveniendus quaeratur occultus , et inventus quaeratur ma- nifestus (2). Quaeramus ergo et inveniemusj et si non cito, ut cupimus, nolite tamen, fratres mei , diffidere, quia quod difficilius et longius quaerilur, dulcius invenitur, fortius astringitur, et charius possidetur. « Quaerite ergo Deum » dum inveniri potest'^ ; » sed modo non potest videri, sicuti est, et nobis prope est; invocemus eum , quia « Ipse est sDominus Deus nosler, et non est iniquitas in eo% » qui est benedictus in saecula. Amen.
* Psal. civ, 4. — 2 I Cor. xin, 12. — 3 ^ joan. 111, 2. — * Isai. lv, 6. — ^ Psal. xci, 16.
(i) Cod. persequamur. — (a) Id. immensus.
APPENDIX
SERMONUM
SANCTI AURELII
AUGUSTINI
HIPPONENSIS EPISCOPI
TRACTATIIS.
LIBER De Niimero.
PROLOGUS.
Hic Prologus ^ ([111 legitur in Cod. Cass. clx,/o/. i, cuin nomine sancti Augustini , huic minime tribui potest, cimi aga^ tur de Rogationibus , quce nonnisi post annum /^62 /uenml primo a sancto Mamerto institutce , id est , triginta et am- plius annis post sancti Doctoris obitum. Subjungimus duo fragmenta quce pariter leguniur in cod. , et in quonim ultimo qucedam sunt Augusiiniana. Locas ejus in appendice.
De numero igitur, dilectissimi , Deo adjuvante, pauca dicturi sumus secundum modulum ingenioli nostri , sed
46o S. ACGUSTINl EPISCOPI APPENDIX.
tamen ex anctoritaly inajornm collecla. Primumnobis in- terroicandum est undc prinnnn hacc ars, (jna3 numerns vel compulum dicitur, iniliaverit ; deindepostca scirc debemus exqua radice sapientiae numerus processerit. Scimus enim qnod omnis sapionlia sivedivina, sivehumana ,phiIosophia nuncupatnr, ct illa philosophia in Ires parlcs dividilur , et pars phiiosophiae, quae dicitur physica, in quatuor partes divisa videlur. Sic etiam el elhica , sccnnda pars philoso- phiai, quatuor divisiones habet. Tertia autem logica duas divisiones. Ex qua ergo divisione hacc ars numeri procedat, demonstrare necessc est. Et poslea etiam scire convenit qnis primus invenerit numerum apud HebraGOs, el Ghaldaeos, et i^gyptios, et apud Graecos etLatinos. Ac deinde inves- ligari oporlet qnomodo numerus in linguis principalibus nuncnpelur, hoccst apud llebrceos, et ChaldaGos.el Persas, et/Egyplios, ctMacedonas, etGraecos, et Lalinos. Etilhid nomen , quod dicitur numerus, ulrnm simplexsit (i) , an compositum, utrum prinnlivum sit an derivalivnm (2) , et quomodn definiatur scire nosconvenit. Dehinc eliam inter- rogarc debemus quomodo numeri numerentur apud Gra'- cos ab nno usque ad mille et myriadas, et qu.i; nolaR signi- ncent illos numeros apud Graecos. Nccnon eliam scire nos oportet , qnae nolffi signiticent istos numeros ab uno usqne ad mi!Ie et myriadas apud Lalinos. Deinde eliam opporlnne interrogandum cst,quot sint divisiones Jempo- ris , el quomodo illae divisioncs majores crcscant de mino- ribns. De atomis etiam tractandum est, de momentis, de minutis, de punclis, de horis, de qnadranlibus, dc diebus, de hebdomada, de mensibus, de ordine mensium , de in- ventione eornm, et in quo nnmcro fucrint menses apud antiquos Romanos, etquo tempore mensos nnncupali sinl et invenli, et in quo numero dierum menses sint in sole et luna , hoc est, anno communi , elembolismi et in anno
(i) Cod. si simplex est , el sic Jtariceps. — (2) Id. addit sic , et deinde habet definitin .
LIBER DE NUMERO. 46 1
8olis, et quomodo inler sc disscnliant, et conveniant , ct qui primi mcnses solares invenerint, et qnomodo menses nominenlur apud H^cbreos , et .'T.gyptios, et Macedonas , et Gra-cos, et Latinos. Et postca invesliganduni est de qua- luor temporibus anni. Dcindc etiam Iraclandum est de annis, et quot sint genera annorum. Ilem de numero an- norum ab origine mundi usque ad Incarnalionem Christi. De indictionibus Romanorum, de cyclo decemnovennali, de cyclo epactarum in kalendis aprilis , de epaclis quae currunt in kalendis januarii , de epactis in kalendis duo- decim mensium , de leria in omni die, de feria in termino paschali, debissexto, delunainqua hora vel in quo punclo soa aetas commutetur, de luna quothoris luceat in unaquaque nocte , de initio Quadragesimae , de terminis pasclialibus , de Pascha , de terminis Rogationum, de Rogaiionibus, de prima luna primimensis, de concurrentibus.
Sanctus Augustinus loquitur de annis,
A V idus febri?arii usque ad V idus maii tempus verni est; dies suntXCI. A V idus maii usque ad V idus augusti tempus aestatis est; dies sunt XC. A V^ idus augusti usque ad V idus novembris , tempus autumni est ; dies suntXCII. A V idusnovembris, usque in idus (ebruarii tempus hye- mis est ; sunt dies XCII.
Augustinus.
De annisquadraginta sexaedificationis templi. VI, VIIII, Xliet XVIII, hoic insimulfiunt XLV. Addeergol, etfiunt XLVI. Hos scxies si ducas, fiuntCCLXXVI. Dicilur aulem conceptio humana sic procedere, et perfici, ut primo sex diebus quasi lactis habeat similitudinem , novem diebus convertatur in sanguiuem, et deindc duodecim diebus so- lidetur; reliquis decem et octo formetur usque adperfecla
46a S. AUGUSTINI EPI8COPI APPENDIX,
lineamenta ooinium membrorum; ex hinc jam reliquo lempore, usque adtempora partus, magnitudine augealur. Ad quadraginta quinque dies, addilo uno, qui significat summam, quia VI , et (i) VIIII, elXII , et XVIII in unum coaptati fiunt XLV , addito ergo , ut dictum est, uno, qui cum fuerint multiplicali , per ipsum scnarium nume- rum, qui hujusordinationis caput tcnet, fiuntCCLXXVI, id est, novem msnses et sex dies , qui computantur ab octavo kalendis aprilis, quo die conceplus est Domi- nus Creator, qui eodem die etiam passus est , usque ad VIII kalendas januarii, quo die natus est. Non ergo ab- surde XL et VI annis dicitur fabricaluQi esse templum , quod corpus ejus significabat, ut quot anni fuerant in fa- bricatione templi , tot dies fuerint in corporis Dominici perfectione.
(ij Cod. ad.
LIBER DE COMPASSLONK B. MARIjE VIRGINIS. 4^3
LIBER De Compassione B. Mariae virginis.
Talem titulum prcejigendum duximus huic libro , qu\ pro titulo hahet in cod. : Verba sancti Auguslini episcopi valde «tilia ad consequendam cordls contritionem. Sed de nullo agitWf nisi ds mysterio sanctai Firginis morienti Filio coni- patientis. Nihil in hoc opusculo, aliunde pio, occurrit ^ quod beati Doctoris mentem et styluni redoleat, Unde sit in appen- dice post prcecedentem,
SYNOPSIS.
1. Auctor a beata Yirgine pelit quamdam lacrymis ejuspar- ticipationem. II. Visa a se et tolerata narrat Yirgo respondens. III. Mariae verba ad Christum morientem. lY. Yerba Christi ad Mariam , quibus daturilli Joannes fihus.Y. Mariae et Joan- nis dolor, cum expiraret Christus.YI. Yerba Mariae ad Chris— tum mortuum, visque desiderii ejus. YII. Quae fecit dixitque Maria, cum Christus a cruce deponeretur. YIII. Compassio hominum et Angelorum erga Mariam dolentem. IX. Cliristi sepultura. X. Reducitur Maria Jerusalem ; ubi ad Fihi memo- riam flere pergitet lamentari.
I. « Quisdabit capili meo aquam etoculis meis imbrem wlacrymarum', » ut possim flere per diem noctemque, do- nec servo suo Dominus meus Jesus Ghristus appareat, visu consolans animam meam peccatricem? Vos, filiae Jerusa-
* Jerem. ix, i.
464 S. AUGUSTINl EPISCOPI APPENDIX.
lem, speciosae dllectaeDei , una mecum lacrymas lundite, donec nobis noster sponsus in sua speciositate bcnignus occurrat. Recolite , recolite , sedula mente pcnsatc, quam sit amarum ab ipso separari , cui fideliter inhaesislis , cui vos in omni sanctitate vovislis ; vovistis, reddite ergo ea : vos ipsas Ghristo vovistis, vos reddile Christo. Currite , filiae, currite , virgines sacrae , currite, matres Christo castitatem voventes; omnes ad Virginem currite, qure ge- nuit ipsum; ipsa enim portavit Regem gloriae corde, illum etiam petenti datura : ipsa genuit eum pariterque lactavit, et in die circumcidit octava, et quadragesimo die etiam praesentavit in templo , duas turlures vel columbas pro eo offerens in holocaustum ; fugiens ab Herode in yEgyptum eum portavit : nutriens el lactans eumdem , curam illius habens, sequebatur eum quocumque pergebat. Gredo fir- miter fuisse inter illas foeminas , quae Ghristum sequeban- tur ministranteseldem. Nulhis admirari debet, si sequeba- tur illum, cum ipse dulcor ejus et desiderium totus esset, Hanc arbitror fuisse inter illas gementes fcemlnas filias Je- rusalem, ad quas Jesus non clarus imperio, sed opprobrio plenus, spinis ilhisus , plagis afllictus, in angariam mortis bajulans sibl crucem , conversus ait : « Fili;e Jerusalem, «nolite flere super me , sed super vos ipsas flete et super sfilios vestros*. » Putas-ne , Domina mundi, Domina mea dilccta , Mater ejusdem Christi , est verum quod dico ? Bene obsecro , ut dicas servulo luo de ejus cceH veritate et gaudio Paradisi. Obliviscere tamen doloris quantitatem; nunc non amblgo passara fuisse. 0 uliuam dolor iile sic quotidie meis visceribus inhaereret, sicut iuhae^ittunc luis ! Utinam die quo assumpta fuisti In ccelum, ut in aelernura cum tuo gauderes dllecto, mihi luas hicrymas indicasses , quod per ilias agnoscerem (i), quanlum tibi amaritudinis fuerlt (2), cum Jesum dilectum libi , hcu me ! heu me ! et
* Luc. xxiu, 28.
(*) Cod, agnosceres. — (2) l^i./uerat.
LIBER DE COMPASSIONE B. MARI^ VIRGINIS. 4^5 parum dilectum mihi, iDlignoconfixum, etcapileinclinato, suum sanctissimum spiriluQi exhalare videres.Te, te pelo, ne te moveant verba, cum saxa deberent scindi ad illa. Quivis , inqoam , regnans in ccelo , vel peregrinans in terra deorsum , audiens vel pertractans, quomodo factus est opprobrium ipse Dominus Angelorum... (i). Quare non plango ego miser ? En(s!) abjectio plebis Filius Dei Palris; quis posset lacrymas continere? Verumtamen tu gaude gaudio magoo, ab ipso nunc glorificala in ccelis, quae in mente clavis amarissimae mortis fuisli confixa ; mihi ta- men , obsecro , lacrymas illas infunde , quas ipsa habuisti in ejus (3) horribili passione; et ut aflluam largius , de passione filii tui Domini nostri ad invicem conferamus. Te, quae summae Trinitatis es virgo, divinitatis mihi flagito se- creta (4) enarrare.
II. Ad quem beata Virgo respondit : « Ilhid quod quaeris compnngitivum est magni doloris, sed quiaglorificatasum, nec flere possum , tu cum lacrymis scribe, quae ego prae- sens cum magnis doloribus vidi. » Cui, inquam, flere per- opto, et nil aliud mihi libet. Sed ego miser cor lapideum habeo; ideo(|ue flerenon possum. Regina cceh', Malercruci- fixi , da quod jubes, et quod cupio ipsa praebe. Audi servum tuum ; dicat mea domina materque mea dicat (5), si in Jerusalem eras quando captus fuit Fihns tuus, cum vinc- tus ad Annam tractus et ductus est. Cui beala Maria res- pondit :« In Jerusalem eram quando haec meis auribusin- sonuerunt ; ad eum flendo perveni gressu , ut potui, qua- licumque; cumque intuita iilum fuissem percuti pugnis , alapis caedi , conspui facie, spiniscoronari, et fieri oppro- brium hominum ipsum Dominum Angelorum , sunt omnia viscera mea commota, et spiritus meus ad nihilum redac- tus est : et mihi vox non erat nec sensus. Sorores (6) pari-
(r) Hic quaedain desunt. — (a) Cod. ec, sine puncto ; el deinde deest qiiis. — (ij Id. siia. — (4) Id. flafiio, nec habet secreta ; divinando corre- ximus, quod judjcet lector. — (^5) Id. addit qnt. — (6) Id. addit nec ante soTores .
cxxxi his. 3o
466 S. AU6UST1NI EPISCOPI APPENDIX.
ler mecuni erant et aliae foeminaB multae quasi l nigenitum plangenles eumdem, inter qnas erat Maria Magdalene, qua super omnes, me excepta , dolebat, Cum Christus Deus , praecone clamanle , iujperantc Pilato , Lajulans sibi crucem ad suppliciuui traheretur , factus est concursus populorum euntlum post eumdem.et quidam projiciebant iutum super caput ejus el imraundilias blasphemantes. Se- quebar ego ipsura mcestissima mater cum mulieribus quae seculaefueranleum a Gahlasa ministrantes eidem, a quibus tenebar, quousque perventum est ad locum ubi crucifixe- runt eum , et velut mortua sustinebar. Anle et ipse viden- tem (i) me fuit in cruce levatus, et in ligno durissimis cla- vis aflixus manibus et pedibus. Ego videns eum vidensque me ipse, plusquam de se ipso dolebat de me ; ipsc vero tanquam agnus coram tondente vocem non dabat neque aperiebatos suum ' ; aspiciebara ego infeh'xet miscraDeum verum filiumque meum pendentem in cruce, ac morle turpissima raorientem, et in mente mea tanta tristilia versa- batur pariter et dolor (2), quanta explicari sermone non posset; nec mirum est , quia discurrebat ejns sanguis ex quatuor partibus , rigantibus undis , ligno manibus pedi- busque confixis. De vultvi illius omnis effluxerat pulchri- tudo : et qui prius erat prae filiis hominum speciosus '', vi- debatur omnium maxime (3) indecorus.Videbam quodin eo illud propheticum implebatur : «Vidimus eum et non neratei aspectus, nec species , nec decor^» quia vultum illius fcedaveraut verbera (4) iniquorum. Iste erat dolor maximus , quia videbam me ab eo , quem genucram, de- seri (5), nec supererat alius, quia unicus mihi erat. Et ideo non poterat in me capere dolor meus; vox mea fere perierat ; omnis fundebar in geraitus suspiriaque doloris. Volebam loqui , sed dolor verba rumpebat, quia verbum
> Isai. Lin, 7. — ^ Psal. xliv, 3. — ^ isai, lui, 2.
(i) Cod. videns. — (2) Id. dolore, — (3) Deest maxime, in cod. — (4^ Cod. md^e./ocdaveratverberibus. — (5) Id. deserere.
LIBER DE COMPASSIONE B. MARIJE VIRGINIS. ^67
jmniente conceplnm, dum ad formationem penderel oris, ad se imperfoctum dolor cordis non minus vocabal. Vox Irisle sonabat foras, vulnus denuntians mentis ; verba dabat amor, quae rauca sonabant; nam lingua vocis ma- gistra perdiderat usum loquendi.
III. Videbam morientem , qnem diligit anima mea , et totadeficiebampraedoloris anguslia et moerore. Aspiciebat et ipse , ut est, benignissimo vultu me Matrem suam plo- rantem, et verbis paucis voluit me consolari. Non potens flebam dicendo.et dicebam plorando :«Filimi! Fili mi!» Va3 mihi ! vae mihi ! a Ouis mihi dabit nt ego moriar pro »te*? »0 misera, quid faciam? moritur Filius; cursecum, non moritur mcestissima ejus Mater? Fili mi , Fili mi cha- rissimc, amcr unice, Fihmi dulcissime, nolime relinquere. Post te Irahe me ad te ipsum , ut moriar et ego tecum. Male solus morieris, ego tecum morte isla tua genitrix pe- rimar, 0 mors, miserae (i) tu parcere mihi noli; tu sola prae cunctis mortaUbus mihi places; exere ergo vires, Ma- Irem trucida, mori volentem Matrem cum Fih"o suo simul perime , quam relinquis. Tu mihi , dulcor unice , singulare gaudium, vita animae meae el omne solalium , fac ut eo-o moriarnunc tecum raeoFiiio, quae le ad mortem genuisine viri auxilio. O Fiii, qusso, miseram recognosce et exaudi me desolatam Matrem ; exaudi me, obsecro, et in tuo pati- bulo suscipe me, ut qui una carne vivuot et uno dihgunt se amore, siuiul pereant una morle. 0 Judaei miseri , o Judaei impii et crudeles, nolite parcere mihi. Ex quo cru- cifigilis unicum meum nalum, et me Matrem crucifigite , aut aha quacumque saeva morte punite , dummodo cum meo moriarFiho. En male moritur ille sohis; orbas orbcm radio, me, Judeea, Filio, gaudio, dulcore.Vita mea mori- tur, et salus perimllur, ac de terra tolHtur mea spes cum moerore. Ergo post Filium Mater in dolore cur vivit ? Tolliie
* 2 Reg. xviii, 33. (i) Cod. misera.
3o.
468 9. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
cum snopignore, suspendite ejus Matrem. Non parcis proli; et uiihi, peto , non parcas. Tu mihi soli, uiors horribilis, sacya eslo, quia tunc summe gauderem, si possem simul cummeo mori dulciFilio (i). Scd mors optata recedit ; v£e mihi infelici ! Tibi , Jesii, praecipitata (2) venit ; multo mihi meh'us mori ,. quam vitam ducere mortis; sed fugis a misera, et me infelicem (3) relinquis , cui nunc multum ipsa mors esset oplata. 0 Fih chare, benigne nate, miserae Matris susci{)e preces; desine Matri nunc esse durus, qui semper cunctis fuisli benignus. Suscipe Matrem tecum in crucem , ut vivat semper tecum postmortem. Dulcius mihi nil esset vere , quam le in cruce amplexando tenere; et amarius nil certe est mihi, quam post tuammortem vivere Iristis. O lu mihi pater, lu mihi mater, tu mihi sponsus , tumihi fihus, tu mihi omnia eras. Nunc orbor palre, ma- trem jam perdo, viduor sponso , desolor prok'. Vae mihi I vpo- mihi ! vae u)ihi ! Quo vadam, Fili mi charissime, vel ubi me verlam, pater dilectissime? Quis mihi solalium praebe- bit, piissime? quis mihi sul^siflium praestabit, benignis- sime ? Consilium de caetero a quo petam , sanctissime ? Sunt omnia possibilia libi, Fili mi ; sedsi non vis ut moriar tecum , mihi aHquod consiHum dereHnque. »
IV. Cui Dominus anxius jam in cruce ocuHs et vultu an- nuens de Joanne ait ad iUam : « MuHer, ecce fiHus tuus*.» Erat praesens et ipse Joannes vultii tristis, lacrymis super- fusus. Ac si diceret : « O mater sanctissima, ad (lendum sua- vis , et molHs ad dolendum , tu scis quia ad hoc veni , de te carnem assumens, utgenus humanum ad sakitem per cru- cis patibukim revocarem : scis enim quod oportet me pro generis humani salutemori (4); die namque tertia resur- gam , libi et meis discipuHs pariler apparens. AHas Scrip- turae quomodo implebuntur? Ergo desine flere , dolores
1 Joan. XIX, ^6,
(i) Cod. dulce misera. — (a) Id. prcecipita. — (3) Id. maXtfelicem. — (4) Oeest rnori 'iD rod.
LIBER DE COMPASSIONE B. MARI^ VIRGINIS. 4^9 depone ; quia ad Patrem vado et asccndo paternae niajes- tatis gloriam percepturus : imo congralulare niihi [)Oti»is , Mater, quia inveni ovem crroneam , quam tani jongo lem- pore perdidi, et unus moritur, uttotus mundus resurgat a morte. Unius ob meritum periere omnes (i) ; ob merilum modo cuncti salvantur (2) uuius. Quod Doo Patri placet , quomodo libi displicet , charissima MatcrPlNon vis ut bi- bam calicem quem dedit mihi Pater'? Noli flere, mulier , nec plangere noli, Mater charissima. Non te desero , nec etiam derelinquo ; tecum sum etero omni tempore saeculi. Si secundum carnem, subjaceo imperio morlis , secundum Deum sum , fui et ero semper immortalis et impassibilis perseverans. Unde processi et veni , tu ipsa melius nosti. Quare igitur Iristaris , si illuc ascendo , unde descendi as- sumens, piissima, de te carnem ? Tempus est ut ad eum , qui me misit, revertar'^, et ego quo vado venire modo non potes , post me autem es et tu , Mater, ventura. Joannes interim , qui nepos est tuus, tibi repulabitur lilius; curam tui habebit , et tibl solatlum fidclissimum erit. » Ipse inde Joannem intuitus ait :«Ecce mater tua'; » ei servias et curam illius habc ; commendo tibi eamdem ; suscipe Ma- trem tuam , imo magis suscipe meam. »
V. Haec pauca dicens , illi duo dilecli semper lacrymas fundere non cessabant ; tacebant ambo. Isti duo marlyres nec loqui poterant prae dolore ; isti duo virgines audiebaut Christum voce rauca loquentem , et ipsum paulalim mo- rientcm videbant , nec ei verbum poterant respondere, quia videbant illum in patibulo morientem. Erant quasi mortui , et spiritus eorum voces exhalare nequibant. Defe- cerant enim et amiserant loquendi virtutem. Audiebantet tacebant, quia loqui non poterant prae angustia et dolore. Solus illis dolor luctusque remansit. Amabant flere , nec amare cessabant ; amare flebant, quia ambo amare volebant.
* Joan. xvin, 11. — 2 ij, xvi, 5. — - 3 jj^ xix, 27. (i) Cod. perire minores. — (2) Id, salvainitr.
47^ 8. ALGUSTINI liPISCOPI APPENDIX.
Nam gladins Chri^li animaiu ulriusque transfixit. Quando Doiuinuu) (i)sorvus sa;ve periniebal, ulerquc magisllcbat; sed acrior (2) fervor fiebal in Matre, ([uac! acrius Filii sen- tiebat dolores. Chrisli morienlis erant vulnera Malris (3). Dilaniala Mater pignoris morte erat. Viscera Matris (4), eraut percussa cuspide teli, quando (5) membra Filii per- cutiebant (6) scrvi iniqui. Tum pectora (7) ipsa erant, quae dolor magnus lenebal. In mente ejus creverat (8) mensura doloris,nec extra refundi poterat. Ipsa hora cum intersae- vientes dolores nati acriter Matris anima jactabatur (9), in carne Chrisli solvebatur (10) debitum mortis, quod gravius erat. Intcrim Chrislus commendata Matre Joanni, dixit : «Sitio*. » Qui crucifixerunt eum , acelum cum felle mixlum dedcrunt eidem; qui cum gustasset, noluit bibere et ait : « Consummalum est ^. Et exclamavit Jesus voce »magna dicens ; Heli, Heli, lammasabactani, hocest,Deus B meus, Deus mcus , ut quid dereliquisli mei' Et sic dicens nexpiravit^ i> Tunc intremuil lcrra , soi lumina clausit , mcerebant poli , mnerebant sidera cuncta, et suum jubar amisitluna dolendo, recessitque omnis ab alto aethere ful- gor. Scindunlur duri lapides , scinduntur fastigia lempli , surrexerunt multi, aperta lumba sepulcri (11), facientes Christum cum voce publica Deum. Cogitare libet quantus dolor tunc infult Matri, cum sic dolebant quae insensibilia erant. Non lingua loqui, nec mcns cogitare valebit, quanto dolore anima tonebalur Mariae. Juxta Christi crucem sta- bat emortua Mater, quae ilkim concepit obumbrata Spi- ritu sancto. Vox uon erat illi , dolor abstulerat voces; iiDO
* Joan. XIX, 28. — 2 jbij, 3o. — 3 MaUh. xxvn, 46.
(i) Hffic yerbac/riando Domimim desunt in cod. — (2}Voces sed acrior^ et deinde verbum Filii desunt iu cod. — (3) Deest in cod. vox Matris. — (4) Deest iteruin JMairis iu cod., qui habet meinbra. — (5) Id. quomodo. — (6) Haec verba Filii percutiebant desunt in cod. — (7) Cod. tempora, et deinde quam. — (8) Id. creverant... poterant. — (9) Id. animam lacta- hant. — (lo) Id. solvebat. — (11) Id, apertce tombce sepulchris.
LIBER DE COMPASSIONE B. MAllIjE VIRGJNIS. 4? l strata jacens pallel)ot , ;inimn vivens : vivebat moriens , vivensque moriebalur, nec polcrat mori, quae vivens mor- lua erat. In anima dolorsaevesaiviebat illius : Ojjlabat ma- gis (i) mori quam viverepostChristi morlem (2), qute male vivens mortua tamen erat. Ibi astabat dolens , confecta saevo dolore, expectans Ghristi corpus deponi de cruce.
\ I. Haec plorabat dicens :« Hcu me ! heu me! reddite nuncmiseraecorpus vel exsangue (5) : complestis vota ; ex- tinctum deponite Matri, vel si libet Matrem (4) me morte jungite illi , ut simul peream , doloribus iinitis ejusdem. DepoDite, quaeso, deponite mihi cadaver, ut habeam me- cum ejus exanime corpus. Mihi solamen erit vel saltem habere defunctum.» Juxta crucem stabatMaria considerans vultu benigno Christum pendentem stipite saevo , pedibus- que nitens, in altum manus levabat, amplectens crucem, ruens in oscula ejus, Christi qua parte sanguinis unda ri- gabat, ut Ghristum amplecti valeret, quod minime pote- rat. Sursum manus tendere conabatur, quia amor superat multa, quae raro vel nunquam sibi (5) fieri possunt : sed sibi (6) cedi multa impatiens amor credit : volebat amplecti Christum inalto pendentem, sed manus (7) frustra sein se complexae ligabant (8). Se levans a terra sursum erigebat ad Christum , et male collidebatur ad terram ; eum tan gere non valebat, et ibi prostrata jacebat, depressa immen- sitate doloris, et a terra impetu ejiisdem amoris surgebat Ghristum intensis manibus cupiens atlrectare (9). Erat enim magno cruciata dolore , et terram interim petere co- gebatur, quia tuucilli male erat vivere vita tali magis (lo), quam necari ab impiis gladio sa^vae mortis. Inde tanquam mortispallorejus perfuderat (1 1) vultum cum genis et ore; rubeas Christi undas, guttas sanguiuis cadentes tangebat auimo dolorosa.
(i) Deest magis in cod. — (2) Deest mortem \n cod. — (3) Sic iu textu ; super iineam auteui exanime. — (4) Cod. Matri. — (5) Id. sibi pro a se. — (6) Id. ibi. — (7) Id. male addit non. — (8) Id. negabant. — (9) Id. attractare. — (10) Deest magis in cqd. — (,<i) Id. per/under/tt.
[{-jl S. AUGLSTINl EPISCOPI APPENDIX.
VII. Interiin quidain \\v iiobilis , Joscph nomine, qui licct occulte , tamen discipulus ejus erat, confidenter in- greditur ad Pilatum , Domini Jesu corpus postulans sibi dari. Quo concesso , convocavit ad se quemdam virum sa- pienlem nomine Mcodemum, qui et ipse occulte similiter discipulus Christi erat, et venerunt ad locum ubi Dominus Jesus liierat crucifixus , ministeria secum ferentes quibus clavisevulsis deponcrepossentcorpus.Quos dumMater ejus vidit corpus deponere cupientes, quasi demorteconsurgens spiritus ejus revixit, et illud quod poterat adjutorium mi- nislrabal; quorum dum unus clavos trahebat demanibus, alter ne caderet corpus exanime suslinebat, stabat Maria brachia levans in altum et corpus Ghristi manusque pen- dentes (i) trahebat ad se supra pectus ejus, quce dum tan- gere valuit in amplexibus ruens , de suo dilecto non pote- rat satiari. Sed cum de cruce in terra depositum fuit corpus, supra ipsum proe doloris incontinentia (2) ruens, quasi mortua stare ccepit; extincti Fihi faciem undique lacrymis rigans, amarissima suspiria exhalabat, et quoties caput tangebat ejusdem dulcissimi (3), flendo , manibus percutiebat se dicens : « 0 charissimeFili mi, quid fecisti ? Quare te Judoii crudelissimi, crucis patibulo occiderunl? In gremio le mortuum teneo. O quam sum Iristissima tua Mater! Quid ultra ista misera faciet? Vae mihi ! Fili mi , ubi est tanlum gaudium, quantum in tua humana nativi- tate tam dulci? Vae mihi ! Fili mi, quam durum versum est illud gaudium in mcerorem ! Fili mi, nil amph*us restat, nisi ut interficiam meipsam (4)' «Interimquoque fronlcm, oculos , genas et os frequenter ejusdem osculabatur. La- crymarum tantam ubertatem fluebat (5), ut carnem cum spiritu fere in lacrymas. resolvi putares. Lacrymis undique crura Filii rigabat, corpusque, quod ponendum (6) erat
(i) Cod. pendentia. — (2) Id est prae dotore qui se non poterat continerc. — (3) Cod. dulcissime, — (4) Hsec impie posita sunt in os Matris Dei sanc- tissioiie. — (5) Id tsi Jluere faciebat, ^ro fundebat. — (6) Cod. male posi- tunim; forte legendum posituri erant.
LIBER DE COMPASSIONE B. MAKl/E VIRGINIS. 4?^ 6ub lapide, manabat (i) iindis per loluui. Illius iacta et opera revocabat ad mentem ; quis vel qualis luerat, quem sine libidine ipsa virgo coucepit et peperit ab oujni dolore immunis. Totum erat ei ipse , cum (2) ipse vivebat, tan- quam Dominus suus, ct Deus, et unicus Filius tam diiec- lus; et nunc illi sic erat, sicut poterat, et esse debebat; unde et dicebat eidem : « Dic, Fili dulcissime, dic, mi amor uuice , vita meai animai, singuiare gaudium, unicum sola- tium et omne dtsiderium , quare me ailliclam sic dolere permittis? Cur tam louge iactus desolatam relinquis, et polius non iacis sociam tuae mortis? Heu ! lieu! Deus meus, quis consolabitur amplius vitam meam? Respice in me, et mei , Domine , miserere. »
VIII.Dicat, sipotest,quicumquedicerecupit, quam Christi Matrem lenebat mensura doloris. Virglnis dolorem posse narrari non credo. Tantus erat mceror, quia omnis reces- sit dulcedo ! Pia dulcisqueMater pie jusleque dolebat, spe- rans tamen ipsum tertia resurgere die. Quredam cum illa plorabant sanctaj mulieres, quarum parvus erat numerus, parvusque virorum qui lugerent Christura simul cum Virgine Malre. Erant et Angeli simul cum iila lugentes, tamen si poterant doiere. Dolebant quidem (3) pro justo amore Christi Dei, quemdiiigebant pariter, quod genus re- dimebatur humanum. Flebant, ut arbilror, amarissime mente lurbati, quod Matrem videbant tanto dolore turbari. O quis Angelorum vel Archangeioruui iilic non ilerct ! Vir conlra naturam, Deus immortalisethomo, jacebatmortuus a Judoeis : videbant ut Christi corpus sic male ab impiis tractabatur, et sic etiam iaceratum jacere, et Mariam cruentatam sanguine et cruore. iilam piam dico videbant, illamque sanctam, totam bonam , suam bealissimam Ma- trem tantis singultibus cruciari , tam amaris repieri dolo- ribus et sic amarissime flere, quod nulio modo poterat suas duices lacrymas refrenare. Fiebat luctus et moeror ab An-
(i) Cod. manebat, — (2) Id. quem. — (3) Id, quidam dolebaiu.
4^4 S. AUGU8TINI EriSCOPl APPENDIX.
gelis prassentibus ibi , quali dolebat luctu spiritus almus. Credo, propter quod loquor, quod dolcbant , si dolere va- lebant. Sicut enim Deum per assumpium hominem pos- sibile luit mori, sic possibile fuit bealos Angelos dolere ia sui Domini morte. Joseph ab Arimathffia, vir sanctus, qui de cruce cum Nicodemo corpus Christi deposuerat, sicut Evangelium perhibet de eisdem , posuit ilKid in sindone nova conditum aromatibus pretiosis , posuilque demum in monumento novo , quod sibi fecerat , alacriter et devote. Tuuc ad illius exequias Angelorum chorus , miilia millium decanlabant, ac omnes pariter convenernnt ad sui Domini sepulturam. Ipsi cantabant laudes, sed Maria dabat gemi- tus, el cordis suspiria exhalabat. Illi laudes exlollebant ad coelum , Maria amare flebat juxta sepulcrum, et volebat cum illo, mcesta Mater, pariter sepeliri.
IX. Haec innixa super dilecti sui corpus , suaviter am- plectens eumdem cum omni amoris dtilcedine, osculando aslantibus talia resonabat : « Miseremini mei , miseremini »raei, saltem vos amici mei'. » Illum adhuc paululum re- linquite Matri suae, ut faciem ejus valeam contemplari et aliquantulum consolari. 0 charissimi mei , nolite obse- cro lam cilo tradere sepullurae. Date iHum miserae Matri suae, ut ipsum mecum habeam vel defunctum, aut si il- lum deponitis , in sepulcro me miseram sepelile cum eo, quia male post ipsum superest raihivita. «Tuncilli Chris- lum in sepulcrum (i) ponebant, et ipsa eum trahebat ad se; volebat enim eum secum aliquantulum retinere, et illi volebant eum tradere sepullurae ; ac sic erat pialis et mise- randa contentio inter eos. Omnes tamen sic amarissime flcbant, ut quisque eorum non posset ad plenum verba formare. Videbant quidem Matrem omni solatio destitu- tam , et super illam planctum dabant potius ex compassio- nis aflectu, quam super unicum suum Dominum specialem.
' Job. XIX , ai. (i) Cod. in sepulcro.
LIHER DE COMPASSIONE B. MARIiE VlRSINFS. /^^S Major illis cral dolor dc Malrls dolore, quain fuerat priiis de Doininipassione. Flcbanl igilur cuncU anxio dolore ge- menles; et sic Doniinmn vilui, uiorlis sepultnrae dederunt. SepidloDomino, Mater sepulcruui ampleclilur omni corde, et qua poterat voce benedicebat Filium suum tam dilec- tum. Ad sepulcruni sedens, innixa illi , extendebat desu- per raanus suas, illud osculans, Dominum amaro nimium plorans singultu.
IX. Accessit Joannes , cui eam Jesus commendaverat , et lugens et ipse mullum , nec se poterat conlinere, eam- dem lugenlem a lerra levavil; nam crucnlata gemitibus, Tatigata doloribus, ploralibus alllicta ac anxia, in pedihus se non polerat conlinere. Tanien, sicut polerat, a sanclis mulieribus adjula, cunctis plorantibus simul, Jerusalcm ingredilur dolorosa. Quam fcemiuce mullae videnles, motae pietale super dolores illius , ad luclum convertebantur amarum ; et iilarum quccdam anibulantes post iilam etiam lamentabantur ploranles : plorabaut muitae quae adhaere- bant (i) Marioe; nam dolor cjus multos faciebat dolentes, quicumque videbant eam plorantem.Tam pie plorabat, ut vix posset (2) lacrymas conlinere, et tamen amare dole- hat , quod ex suo pio ploratu multos etiam invitos trahebat ad luclum. Fiebat luctus, quacumque Maria transibat ; plorabat ipsa , plorabant anibulantes etiam cum eadem , plorabant mulli ei obviam venienles; et sic plorans a plo- rantibus ducitur, quousque perventum est ad domum Joannis, cui eam Filius commendaverat. Ibi resedit, ip- saque in domo remansit; quam Joannes retinens, supra Matrem propriam omni corde amavit. Sepulto Domino, monumentum signatum est a Judaeis , et tradilum est cus- todibus, ut iliud cum diligentia cuslodirent. Inlerim Ma- ria domi Joannis (3) dolorosa sedebat : sedehat an jacehat, dicemus ? Utrumque secure possumus affirmare. Sedebal
(i) Cod. adolebant. — (2) Id. vix foterqt, nec babet ul. — (3) Id est in domo Joannis.
4^6 S. ADGUSTINI EPISCOPI APPKNDIX.
namqiie parilcr el jacel)at (i), qiiiii pra- iiiniio dolore non polerat auibulare. Plorans ploravit per diem noctemque, nec erat qui consolari posset eamdem ex omnibus charis ejus*, non suae sorores, nec etiani ipse Joannes. Amaris lacrymi» meditabalur dolores, quos Christus sustinuit in morte crudeli, et nimis amara passionis loca omnia mente currebat. Quae et quanta luerat passus, in animo cuncta volvebat, ac pios (2) gemitus ct pia suspiria dabat. Hunc dulcem Dominum aceto ct leile potatum , lancea jam mor- tuum tunc sseva fuisse perfossum, plorans clamabat, atque dicendo plorabat : « Jesus, Jesus mcus, Deus creator om- niumdulcis,quas£eva morte,factushomo, fuistiperemptus! Quem lerra, pontus, aer, ncc coeli capere queunt , te capit arca nunc, Fili, suscepta sepulcri. 0 quam nequam vitem reddidit humana propago, quae protulit uvas quarum sunt amarissimi fructus , dum morte necavit qui de nihilo cuncta creavit ! Nunc jacet Domini Filius in miserse mor- tis sepulcro. Ad terram venil Deus, vita nostra, peremptus ; corpus sibi sumeus humanae fragilitatis , ad terram venit, nec est receptus a suis , sed servi ejus semper machinati sunt malum. In illum saeviit Herodes rex Judaeorum, et cum illo quidem omnis Jerosolyma simul , parvulum , pendentem adhuc ad ubera Matris. Dehinc vir sanctus, verba dabat salutis ejusdem , ut rumperet nodos (5) cu- juslibel infirmitatis , omnes aegrotos sanans ab omni lan- guore , mortuos resuscitans. Fili mi, ah ! crudelissimam mortem (4) passus es in ruinam multorum ex (5) filiis Judae , Scribarum atque Principum , Presbyterorum et Pharisaeorum , sibi nunc ad ultimum commachinantium (6) malum et mortem. » Haec (7) praesens dies demonstrat crucis aperte
* Thren. 1,2.
(i) Cod. maile dicebat. — (2) Id. impios ahsmde. — (3) Id. voia. — (4) Id. a crudelissiina morte. — (5) Deest ex \a cod. — (6) Cod. comma' chinantibus, — (7) Id. hinc.
LIBER DE OMNIBUS VIRTUTIBUS , ETC. 4 77
LIBER
De Omnibus virtutibus, quem beatus Augustinus edidit ad Matrem suam.
Hic tractatus, qui educitur ex Bihl. Sanctce Crucis Floren- ti(^,Plut.xyndextr.,cofl. ix,/b/. 2, ntdhmodopotestheato Doctori attribui , cum inter alia citetur frequenter Historia Tripartita , quce post versionem Epiphanis scholastici con- cinnata fuit a Cassiodoro^ qui usque ad mediwn sextisce- culi floruit , et ultra , utpotequi defimctus sit anno 563. Sly- his aliunde nihil Augustinianum hahet. Duo ultinia capita , et extremum prcesertim non eadem manu conscripta credide- rim ; ohscurior enim dicendi modus , et intricatiores suntseu' tentice. Quicumque sit hujus tractatus scriptor, non sine vo- luptate legetur a doctis piisque viris. Sit in appendice post prcecedentem.
Tmm petitioni, charissima Mater, ut rogasti, satisfacere studiii (1). Novi enim ardorem tui animi erga Scripturas divinas ; non tibi ioesset studiam legendi, si non (2 et implendi ea quae legis. Memor igitur sum lacrymarum tuarum , et omnis studii tui quod in te sspe prospexi , dum mecum (5) de animae luae sermocinareris profectu. Et ideo mihi non piguit hoc , quod mihi tua suggerere studuit charitas, adiraplere ; quatenus et tu ex hac ipsa admoni- tione in Domini gratia datum accipias, et ego tuae merce- dis effici merear particeps. Scio enim non mediocriter esse
(i) Cod. scribere, et antea tibi ut. — (2) Id. ponit si non ante inesset, — (3) Id. tectim , pro mecum, nisi legas sermocinarer.
478 S. AUGDSTINI EPISCOPl APPENDIX.
beatum, qui se solummodo , adjuvante Domino, salvat; sed novi mullo beatiorem esse , qui secum alios ad regnum ccelorum Irahere lestinat. Quapropler hortor tuam exi- miam dileclioncm , ut hanc admonilionem subinde legas, et menioriae commendes, atque opere compleas, ut aliis bonum exemphmi monstrando, et tc et ahos salves, ut de tuo et ahorum profectu (1) felicem remuneralionem a sponso tuo immortali recipere merearis. Mente solerter pertracta, ne hoc agas, unde tuo ccelesti sponso disphceas, quia ipse libi, si bene, ut ccepisli, perseveraveris, inaudi- tam laetitiam et gaudium condonabit Deus cum caeleris sanctis, Paulo lestante qui ait, quod « Oculus non vidit, »nec auris audivit, nec in cor hominis ascendit, qu£e prae- sparavit Deus dihgentibus se*. » Feslina igitur ad ilhid gaudium , ad illam laetitiam , in qua multi Sanctorum re- quiescunt. Considera , Deo dilecta Mater, quanta sit feh- citas Dei vultum sine defectu cernere , sanctorum Angelo- rum choris interesse, cum Sanctorum multitudine sine fine gaudere; et ad hoc gressibus virlutum quotidie appropin- quare stude , et ut ad ea , qua; commemoravi , reclo tra- raite pergas, citiusque pervenire queas, hanc tuoe beatilu- dini admonitionem conscripsi , per quam non de una solummodo virlute, sed de mullis te cupio admonere vir- tutibus. Quam ideo sermone singulari admonitionem voco, quia quamvis mullae sint virlutes, et innumerabilia orna- menta, ad unam tamen periinet viam , ad unum iter, et ad unam felicitatem hominem inducunt. Cum igitnr de plurimis virtulibus te admonere desiderem , videlicet : r de Charitate; 2° de liumihlate ; ,3° de Obedientia ; 4° de Conlinentia gulae ; 5° de Continentia linguae ; 6° de Conlinentia vestium ; 7° de Afllictione corporis ; 8" de Compunclione; 9° de Bealitudine compunctionis ; 10° de Oratione, et quaUler homo debeatorare; 11° de Pugna
* I Cor. 11, 9.
(i) Cod. profectum.
tlBER DE OilNIBUS TIRTUTIBUS , ETC. ^79
vitiorum adversus virtutes , et quomodo extirpanda sunt vilia, et deinde inserendae virlules secundum Boelium ; !2° de Studio li^gendi Scripturas ; iS" de Admonilione tribulationum , et infirmilalum ; i4° de Venia peccalorum speranda ; i5° de Criminalibus et incesluosis peccatis ; 16° de Mortalibus criminibus ; 17° de Compunclione sal- valionis; 18° de Perreclioue charitatis ; 19° qualiter Pol- lutio nocturna accidat (i).
CAPIT I.
De Charitate.
Primum cum Paulo apostolo hortor, ut Charitatis virtutem ante omnia habere studeas , quia sicut panls omnibus cibis estmelior, ita Charitas omnes antecedit virtutes ; et sicut sine pane mensa efficilur inops , ita sine Charitate nulla proficit virtus. Sine Charilate nec lacrymae , nec vigilia, nec nuditas, nec caslitas, nec eleemosynae, nec marty- rium, hominem salvare possunt. Hanc Dominus et Salva- tor noster spiritaliter nobis commendat dicens : • Hoc «mando vobis , ut vos invicem dillgatis' ; » et iterum : t In hoc cognoscent omnes, quia mei cstis Discipuli , si » dilectionem habuerltis ad invicem ^ » Hanc Joannes apostolus commendans, dicit :«Qui manet in Charitate in »Deo manet, et Deus in eo\ » Hanc praedicator egregius virtutibus prwferens aliis dicit : « Si dislribuero in cibos » pauperum omnes facullates meas , et si tradidero corpus
' Joan. XV, 17. — 2 id. XIII, 35, — ^ i Joan. iv, 16.
(i) Una eademque phrasis est cum sequentibus, quse divisa fuisse viden- tur a notariis ; cum autem haec divisio capita reddat clariora , hanc servare statuimus.
48o S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
»meum, ita nt ardeam , et Charitatem non habuero, nihil » mihi prodest'. «Deinde subjnngit : « Charilas patiens est, »benigna est^ ; » patiens adversa tolerando, benigna bona praestando, sicul beatus Antonius dixit abbati Pastori. Et si Charitas patiens est atque benigna, stude , fidelissima Mater, omnia patienter adversa tolerare , ipsaque tolerans cura diligere.
CAPUT II.
De Humilitate.
Certissime vero tibi convenit credere, quod charitas sine Humilitate et obedientia in homine non regnat. Si vero habueris charilatem , nosceris humilis alque obe- diens. Humilitas namque summa virtus est; haec de terre- nis hominibus coelestes facit , et per hanc diabolus supera- tnr, et ejus laquei vitanlur. Vidit omnes laqueos inimici tensos in via, etingemiscens dixit beatus Antonius :«Quis transibit istos laqneos. » El audivit vocem dicentem sibi : «Humilitas. «Puto non pro se tantum vidil et audivit, sed pro nobis,qni peccatores et insipientes sumus, et longe a meritis ipsius distamus , ut nos haec legentes et opere com- plentcs, diaboli laqueos possimus evitare, qui semper hoc inquirit, quomodo nos decipiat. Attendamus igitur quam magna sit humilitatis virtus. Marci etiam monachi (i) vila insinuat, quem dicunt Patres anliqui in juvenlute valde fuisse mansuetum , humilem ac sapientem, et pro cjus virtutibns tantum dicunt ilkim fuisse Deo amabilem, ut , dum ad Dominicum accederet corpus , Angelus ei
» I Cor. XIII, 3. — Slbid. 4.
(i) Sancti Marci nomen legitiir in Martyrologio Komano 24 die octobris.
LIBER DE OMNIBUS VIRTUTIBUS , ETC. 48 1
sacraraenta pra^berct. Pcnsarc dcbemus nalurce hoc mira- culo quam uiagnum donumsit Ilumililas, perquod donum tam amabilis lanique acccptabilis Deo adhnc homo uior- talis eflicitur. Ai)l)as etiam Daniel miraculum narrat, per quod virtuslluuiilitalis declaralur. Erataulem in Babylonia filia cujusdam nobilis d.xmouium habens ; paler aulem ejus diligebat qnemdam monachum , qui dixit ei : t Nemo potest curare filiam luam, nisi illi, quos scio solitarios, et si ad eos perrexeris, non acquiescent libi; hoc enim fo- ciunt proplerriumililalem;scdhocfacielis:quandovenienl venalia airercntes, qune operanlur, dicite ?os emere velle quod vendimt, et cum veneriiit ad domum prelium ac- cepturi , dicclis ut faciant orationem pro ea ; credo enim quod sanabitur filia tua. «Exeuntes vero in plaleam, inve- nerunt unum monachum sedenlem , ut venderet sporlellas suas , et tulerunt eum secum in domum , quasi pretium sporlarum acccpturum; et cum inlrasset domum mona- chus ille, venit puella, quae a da?monio vexabatur, et alapam monacho dedit ; ipse vcro convertit ei et aliam maxil- lam secundum divinum pra?ceplum. Daemon autem dum propter ipsius Humililalem et palienliam lorquerelur, cla- marecoppitdicens: « Oviolentia mandatorum Jesu Christil ipsa expellit me hinc. » Et slalim mundata est filia ejus. Cum autem venisset senex, indicavit eis quod faclum fue- rat, el ipsi glorificaverunt Deum dicentes :a Consuetudo est diabolicai' superbiac ad liumilitatem Domini noslri Jesu Chrisli corruere. » Consideremus ergo et nos, 0 sanctis- sima Mater, hiijus monachi Ilumilitatem , et in quanlum possumus eam imitari concnuir. Si igllur humilllas unius ab altero daimonium expellit, sine dubio credere debemus, quod noslra Humililas diabolum in cordibus noslris non sinat diulius demorari. Tunc vrro veram Humilitatem ha- bemus, si omnibus vcnerationem deferimus , etomniaad- versa, quae nobis alii faciunt, proplcr Deum humiliier toleremus. De hac virtute Dominus in Evangelio ait : « Oui- »nis enim, qui se exaltat humiliabitur, et qoi se humiliat cxxxi bis. 3i
48a «. AllGUSTlNI EPISCOPI APPENDIX.
«exaltabitur*. » Ex isto enim verho discere debennis quod siiperbia contraria sit Hiimilitali. Ergo si vere humiles esse voiumus , supcrbiam fugiamus, quia superbia dejicit, sed Humililas sublevat. De hac etiam virlule princeps Apostoloruminvitatnos, dicens : o [lumiliamini sub polenti 3>manu Dei, ut vos exaltet in ten)pore tribulalionis^ »Hac senlenlia manilestissimc nobis insinuat, quod si hic dum vivimus . nos humiliare cureinus , lempore tribulationis , id est, in die judicii nos Dei pielas exallabit in coeleste regnum. Jam superius diximus , quod charitas, et Humi- lilas, alque obedientia ad invicem separari non possunt.
CAPUT ni.
De Obedientia,
Et qula hactenus de charitate, et humihtate dictum est, solerter (i) atlendas qualis astat Obcdienliae virtus. Prop- ter inobedientiam enim primus homo ejectus est de Para- diso ; quapropler si illuc vis ascendere , obediens esse stude. lit autem quam magna sit haec virlus agnoscas , miraculum tibi quoddam ad memoriam revocabo. Quidara ssecularis vilae habens tres filios renuntiavit saecuio, et venit ad monasterium , filios suos relinquens in civitate. Et cum stelisset per tres annos in raonasterio, ccepit cogitare, et filios ad memoriam frequenter reducere , et valde pejus conlristabalur, et non tamen dixerat abbati suo se filios habere. Videns autem eum abbas tristem, dixit ei : a Quid habcs ? quare (2) tristis es ? » Et narravit ei quod tres filios haberet in civitate, et quia vellet eos ad monasterium
' Luc. XIV. II. — 2 I pet,. y^ 5 (l) Cod. nt iolerter. — (a) Id, quia.
IIBER DE OMNIBUS VIRTLTIBUS , ETC 4^3
adducere. Praecepit aiUeni abbas, ut ad monasterinm ad- duceret eos. Qui com perrexisset ad civitalem, invenit duos ex cis jam IViisse delunclos, et unum solummodo reman- sissc, (juem assumens dnxit ad monasterium, et requirens abbatem,noninvenit illiceum. Inlerrogavit autem fralres, ubi esset abbas; illi vero dlxerunt quod ad pistrinum (i) perrexisset. Ille aulem loUens filinm suum , quem addu- xerat abiit ad pistrinum. Et videns eum abbas venientem salutavit eum , et lenens filium ejus , quem adduxerat, amplexalus est (2), et osculalus eum, diceus patri ejus : « Amas eum? » Et ille respondit :« Etiam. » Et iterum dixit ei : « Oajnino diligis eum ? n Et respondit : « Etiam. » Postea vero dixit ei Abbas : « Tolle ergo , si amas eum, et mitle eum in fornacem ardentem. » Tollens aulem eura paler ejus , et volens illum mittere in fornace, statim facta est fornax velut ros , et ignis in ea extinctus est; ex qua Obedienlia acquisivit gloriam , sicut Abraham palriarcha. Hoc ergo miraculum hortor, ut memoriae Iradas, ul sem- per virlutem Obedienli^e ante oculos habeas ; nam sicut illo lempore illiusmonachi Obedientia exlinxit ignem for- nacis, sic et modo, si vere fueris obediens , ipsa virtus de corde tuo ignem vitiorum extinguet. Et si ignis vitiorum fuerit extinctus in le, nequaquam post mortem in ignem descendesaeternum, sed ad cfEleslem gloriam ascendes sine fine mansuram. Ergo ama Obedientiam , dilige Obedien- tiam , quia magna est virtus ejus. Ut autem illius magni- tudinem adhuc lucidius inlelligas , sequens miraculum frequenter lege. Dicebat quidam sanctus Pater se vidisse qualuor ordines in ccelo monachorum , quorum primus ordo erat infirmorum , et gratias agcnlium Deo. Secundus ordo erat hospitalitatem seclantium , instanter ministran- tium eis (3). Terlins vero ordo in solitudinc conversantiuni et non videnlium homines. Quarliis ordo erat illorum, qui
; i) Cod. male piisti/ium, et sic deioceps. — (a) Cod. his liabet eiiin hic rt inferiiis. — (3~^ Snpple hospitibus.
3i.
484 »• AUGDSTINI EPISCOPJ APPENDIX.
propter Obedientiam spiritualibus patribus se subjiciunt ppopter Deum. Vidcbalur autem ordo obedienlium cate- nam (i) auream habere circa collum , et mullo majorem gloriam , quam alii. Ego aulem dixi ei, qui mihi haec om- nia ostendebat : « Quomodo iste ordo, qui parvus est , majorem gloriam , quam alii , habet in se ? » At ille respon- dit : « Quia illi , qui hospilalitalcm sectanlur, secundum propriam volunlalem idipsum faciunt ; simililer qui in eremo se relegant , suo arbitrio de sajculo recedenles. Hic autemordo qui se ad Obedienliam dedit, omnes voluntates suas abjiciens, tendit ad Deum ad jussionera spiritualis patris; propterea majorem gloriara habet. » Quapropter, 0 bona Mater, bona est Obcdienlia quae propler Deum fit. lotende ergo, Maler, virtules ejus, quia magnum est ves- tigium (2) ex parte Dei. Obedienlia salus est omnium fide- lium; Obedienliaest genilrix omnium virtutum; Obedientia est regni ccelorum invenlrix; Obedienlia coelos aperiens, hominem deterra elevat; Obedientia cohabitatrix est Ange- lorum; Obedienlia omnium Sanctorum cibus est. Ex hac enim abluti , et per hanc ad perfectionem sancti venerunt.
CAPUT IV.
De Continentia gulce^ et visus (3).
Sed jam tempus est, ut,post trium virtutum doctrinam, vigilanter attendas, qnanla sit Continentias virtus, et quod Continenlia non sohim in cibo et polu, sed eliam in locu- tione, et somno, ac veslilu , et innumerabilibus sit causis. Admoneo igilur dilecllonem tuam , ul non dehcatos cibos quaeras , nec anle horam congruam comedere vehs , nec dicas in corde tuo : «Ecce aliisic faciunt. » Scito pro certo
(i) Cod. tanquam. — (a) Id. aliquid est vestigium, — {^) Vie%m\ et 'visds in cod.
LIBER DE OMNIBU8 VIRTUTIBUS , ETC. 4^5
quod unusquisquc , qui in hac vila plus in Dei servitio laboraverit, iuajorem post luorlem a l)eo mercedem acci- piet. INec igilur libi gravis videalur ConlineDliae virlus ; miraculum libi enim inseram, quod (>) 'o Tripartita Histo- ria (a) legilur. Dorolhcus , genere Thebaens (5) , talcm vitam ducere curavit , ut quotidie lapides de mari collige- ret, et annis singuiis hospilium fedificaret, et ipsa hospitia dabat iUis qui non habebant hospitia. Noclibus autem propter eorum cibum faciebat sportellas, cujus cibas erat panis sex unciarum , et oleum duorum minulorum, etfag- ciculus herbarum, et unus scyphus ad bibendum aquam. Hic a juventute sua haec faciens, non in senectute sua de- fecit. Haec operando nunquam visus est in lecto soporatus, vol pedes pro requie tetendisse, aut dormire (4) per vo- luntatem , nisi quantum operando aut comedendo natura compressos oculos claudere potuisset. Ita saepe, dum (5) comedendo dormiret, cibus ex ejus ore labebalur; ali- quando gravi somno gravatus, cum in stercore cecidisset, obdormitabat; expergefactus autem , contristatus sub si- lentio dicebat : « Si Angelis dormire suaseris , et mihi ulle- rius suadebis. » Quod forle dicebat ad somnum aut dae- moneui, qui nitebatur bonos ejus actas impedire. Huic laboranti quidam dixit : « Cur ita affligis corpus tuum ? » At ipse respondit : « Quia corpus me occidit. o Hujus vero sanctissimi monachi Gontinentiam tibi scripsi, ne ipsa tibi virtus gravis videretur, ut cognosceres quantum a moder- nis quibusdam patribus distemus. Audivit enim bealitudo tua , quod Dorolhcus omni anno nedificabat cellam , et omnino donabat. Audisti etiam quod in iecto non jacebat, et de pane, et de aqua et herbis vivebat. Non ideo hoc dico, ut tu tantum facias, sed ut et te humilies , simulque
(i) Deesl qtiod ia cod, — (2) Cum triparliu historia opus sit Cassiodori, qui defuHctus est circa annum 563, him; exurgit maximum falsilalis jn hoc opere argumenlum. — (3) Ejus Dorothei festum agitur 5 die junii. — (4) Cod. doriniret. — (5) Id. duduin; et deinde laberetur.
'i86 «. AUGlKSriNI EPiSCOPI APPKNDrX,
scias, quaai magnain absllnentiam Patres nostri habue- runt, ut nequaquam cibos delicalos quaeras. Praesertim cum in praefato libro de Moyse monacho scriptum sit , quod per unum annum tantummodo panem comederit, ct mul- tum opus fecerit. Sex vero annis per totam noctem stans oravit , neque genua inclinavit , neque oculos in somno clausil. Insuper etiam notanler circuibat cellulas mona- chorum , et lagenas singulorum aqua implebat, cum longe aut decem , aut viginti, aut triginta forle sladiis aqua ma- naret ab cis ; qui licet ita domaret corpus, priorem tamen valeludinem non amisit. Haec miracula assidue lege , sanc- lissima iNlater, et per ha^c cum Dei adjulorio in abslinen- lia (i) proficere stude. Non simus parali ad omnia concu- piscenda; recolamus conlinentiam beati Zenonis abbalis. Abbas Zcnon ambulans aliquando in Palajstina, cuui labo- rasset, resedit ut manducaret in cucumerario; suadebat autem ci animus suus dicendo :« Tolle libi unum de cu- cumeribus et manduca. » Qui increpans cogitationem suara dicebat sibi ipsi : « Fures ad tormenla vadunt ; proba ergo te ipsum in hoc , si potes sufterre tormenta. » Et consur- gens stetit in ardore solisdiebus quinque, et dicebat : « Si ardorem sohs non possum sufierre , quomodo suftorre po- tero ignem aeternum ? » Et diccbat ad animum suum : 0 Si non potes portare ardor^^m solis , sivc tormcnta , non rapias cucumerem ut manduces. » Verba igilur tanli viri considerare nos admonent (2), quantum ab ipsins conver- satione longe distemus. Quapropter praeponaraus peccato- res nos et infirmos esse in comparatione sanclorum viro- rum, ut nos ipsos ex illorum meritis despicienles, pia Dei misericordia, eorum consorlium habere possimus. Quod autem non tantum in cibo, sed in visu sit Continentia ne- cessaria, sequens miraculum aperte insinuat.
Pion autem cum de domo palris ad philosophiae conver- «ationem exiret, promisit Domino nuilum propinquorum
(1} Cod. fnale addit est. — (a) Id. admonet.
LIBER DE OMNIBUS VIRTUTIBUS , ETC. /jS^
de cjetero fore vistirura. Post .|ninqiiaginla vero annos duin ejus soror euni vivere, et habilare in ercmo cognovisset , non cessavit donec eum inspiceret. Quam dum episcopus ejusdem loci jam graviler propter eum viderel alUigi, scripsit praesulibus crenii , ut Pionem dirigerent ad euai. At ille , quoniam conlemnere nefas est, jussionibus scnio- rum obedicns , assumens quemdam secum, venit ad pa- triarcliam ; cumquc ante januam domus suae accessisset, et suum nunliasset adventum, venicnte germana, dixit clausis oculis : « Ecce cgo sum Pion, quanlo vis aspectu saliare. » Tunc gratificala laudavit Dominum. At ille, facta oratione, ad eremum remeavit ; ubi fodiens , aquam inve- nit amaram, et ea usus est usque ad uilimum vilae suae. Post cujus obilum nullus ibi habilare praevaluit. Ego au- tem reor, quod per suam oralionem ad suos usus eam Deus fecerit dulcem; dum et jam alibi exlanle (i) oralio- nis merilo emanaret. Nam cum Moyses et ejus monachi puleum foderent, et nec venam aliquam reperirent, nec amplius jam fodeie altitudo permilteret, media die super- venil Pion , etfacta oralione descendit in foveam; cumque descenderet aqua apparuil. lUis eum roganlibus, ul ex aqua guslaret : « Ad hoc , inquit , directus sum ; ct propter quod veni (sj), peractum est. «Proplerea, o sanclissiuia Mater, haic tibi igitur de Pione monacho scripsi, ut per- fecte scires, quod Continentia eliam in visu sit necessaria. Audisti vero nunc quam caulus isle uionachus fuerit, qui nec inobediens fuit praxeplis seniorum, qui illum ad so- rorem suam ire jusserunt , nec ipsa visa est ab illo, ne contra suum votum facere videretur. Quapropter horlor «anctitalem tuam , ut iilum sludeas imilari. Non sit tibi cura videndi propinquos vel amicos, quos in saeculo reh- quisli , ne per illorum curam tua oratio, luaeque lacrymae minuantur, nec cum uxore Loth retro respiciendo in salis
(i) Cod. absque sensu nou extante. — (a id. venic.
488 s. AUGUSTINF EVTSCOPl APPENDIX.
slatuam convert;tris. Recole ergo illum Evangclii versicii- lum, quod n Nemo niillcus manum suam ad aralrurn , et srespiciens relro aplus (i) est regno Dei*. »
CAPLT V.
De Continentia linguce.
HoRTOR eliam ut in locutlone sis continens, nt assidue cum Psalmista dicas ;« Dixi : Custodiam vias measut non ndf^linquam in lingua mea j posui ori meo cuslodiam ^. » Noli igitur aliis delrahere. Mcmento quid Maria Inerit per- pessa in eremo, quando detraxit Moysi servo Dei suoque fratri. In Lege lege historiam , quia pro hac culpa fuerit lepra (2) percussa et maculata; septemque dlebus manse- rlt exlra castra, qu;e poslmodum perorationem Moysis fra- tris sui a lepra mundata est. Absit autem ut ex lingua, per quam benedicimus Deum, inde maledicamus, et de- trahamus proximo*. Recolamus crgo quod scriptum est, quia « Omnis detraclor cradicabitur \ » Unde cradicabitur omnis detractor PSine dubio deccetu Sanclorum. Ergo, ne et nos de Sanclorum consorlio eradicemur, custodiamus a detractione linguam noslram , et non dclrahamus proximo, quem jubemur diligcre , sicut nosmellpsos. Et non lantum a detractlone nos oportct ccssare , sed etiam a verbis otio- sis , quia Evangelium clamat : « De omni verbo otioso, nquod loculi fuerint homines, rcddent Deo ralionem in »die judicii'. «Otlosus sermo cst, qui nec ad illius, qui eum audlt , nec ad illius qui dicit , pertinet profectum.
' Luc. IX, 62. — 2 psal xxxvrii, 2. — 3 jacob. iir, 9. — * Prov. xxiv, 21, 22. — Sjviatth. XII, 36.
(i)Cod male actus. — (a) IJ <i lepora, et sic deinceps.
LIBER DK OMNIBUS ViUTTJTIBUS , ETC. 4^9
Noli ergo prolerrc vorba , quae risuiu vel cachinnum mo- vent, sed nuigis quoe ad conipunclioncm cl lacrymas et ad animarum prolecluin pcrlinent. Tuus ergo sermo sit sem- per sale condilus ( i ).
Narrat namque llistoria Triparlita, Monmenoncm Salic- nem Syriorum praesulem , alque Tiieodonem muitorura monachorum praesides fuisse. Ambo namque fuerunt ope- ralores inopinabilium rerum , et divina providenlia pro- phcliaque completi. Dicitur Theodonem eruditum /Egyp- tiorum, Graecorum , Lalinorum studiis , et triginta annos habuisse taciturnitatem. Porro a nullo hominum visus fuit irascens , aut jurans, aut mentiens, aut vanum aliquid vel aspcrum (2) , vel infirmum prolulisse sermonem. Horum temporibus fuit eliam Elias monachus in eremo , agens annum aetalis suae centesimum decimum. Antea ta- men pene septuaginta annis solus vixit in solitudine; usque ad hanc aetatem jejunando, mullumque silehdo , et viri- liter conversando pcrvenit. Hsec miracula hortor ut fre- quenter legas , ut scias quam cautam tc in loquendo esse oporleat. Audisli enim nunc , et, ut puto , memoriae com- mendasti , quod doctissimus Theodones monachus per triginla annos tenuit taciturnltatem. Hortor igitur, utquia nobis assidue tacere non llcet, vel llbet, complaceat ut semper a malo detractionis slleas. Ut ergo tibi vlrtus taci- turnltatis placeat, audi adhnc quid Zacharias de ipsa in- terrogatus, responderit. Dlxit abbas Paslor, quod inter- rogavit abbas fralrem Zachariam dicens : 0 Quid vides ? » Et ille dixlt : « JNIhll meiius quam lacere , pater. » Et ipse respondit : 0 Vcrum est, fili; tacere semper oportet. » Uora autem mortis ejus sedcns abbas Isidorus respexit in coe- lum , et dixit : « Laetare , fili Zacharia , quia apertae tibi sunt januae regni ccelorum. » Vides ergo , o sanctissima Maler, quod Zachariae pro tacilurnitate , maxima virtute>
(i) Cod. male condUum, — (2) Id. mile visum /uit irascentem aut jurantem, aut mentientem , aut vanum aliquid^ vel asperum.
/l^O 9. AUGCSTIM EPISCOPI APPEiNDlX.
apertaj sunt janua3 ca'li. l t igittir (i) el libi aperiantur, deleclet le lacere, deleclet le silere. Legi enim de quodam servo Dei, quod, ul tacilurnilalem disceret, per plures an- nos in suo ore portavit lapidem. Admoneo igitur atque horlor, ut linguam luam cuslodias, et nulli delrahas, at- que neuiini maledicas, nuUa verba risum movenlia profe- ras. Cogila quam brevis sit ista vita , et quam niisera in comparalione vilae aeternae. Haec cogilando, et liuguam tuam refrenando, etimitandosciliceteorum actum,quorum superius menlio facla est , sine dubio ad eorum cousor- tiura, et ad eorum gloriam perveniemus. Quomcdo autem in animo luo multam (2) taciturnilatem habere debeas, et quia multa bona opera propler vilium linguae pereunt, ideo adhuc unam sententiam de tacilurnitale subjungam. Venit in itinere conversationis suae abbas Evagrius (5) ad quemdam scnem, et dixit ei : « Dic mihi sermonem, quo salvus fiam.» lUe aulem dixit ei : «Sivis salvus fieri, quaudo ad aliquem vadis, non prius loqueris, quam ilic te inqui- rat. » Evagrius in hoc sermone compunctus, poeuitentiam egil in conspectu senis.et satisfecit ei dicens : « Credemihi, multos codices legi , et talem eruclilionem nunquam inveni, et multum proficiens exivi. » O bealissima Mater, ex his verbis hicide demouslralur quod multiphciler (4) beata est illa anima, quae taciturmtalis pcrfecte habet virtulem. Diligc hanc virtutem , posside hoc bonum, conserva hanc margaritam. Amandum est ergo siientiuui , quia per hoc humilitas nulritur, lacrymae generantur, ad extremum mulla mala per ipsam declinantur.
(i) Cod. male bic aiile tempns ponil et te deleciet. — (2) Id. mii/tum.-^ (3J Id. Evacrius. — (4) Sic coJ. in maigine; in lextu minus bene tripli- citer.
LIBER DE 0MNIBU8 VIRTUTIBUS, ETC. ^9^
CAPIT VI.
Ue Continentia vestium.
SciATQUE beatitndo tua , o sanctissiina Mater, quod et in veslimentis sit Conlinenlia valde necessaria. Sunt multi, qui putanl quod appetilus pretiosaruui vestium ipse (i) Dominus laudasset dicens : <• Quid exislis in deserlum vi- »derc? hominem mollibus vestitum? Ecce qui raollibus Bvesliuntur in domibus regum sunt'. » Joannes ergo mol- libus vestitum esse negatur, quia moUibus vestiuntur qui magis terreno regi serviunt, quam ccelesti. Joannes enim primus Novi Testamenti monachus fuit ; pilis camelorum indutus luisse legitiir. Si ille qui in ulero matris sanctifica- tus fuit , et Deo muUum auiabilis atque dileclus extitit, qui fuit verus propheta , eliam et plus quam propheta^, pilis camelorum fuit indutus, nos qui pcccatores suraus et in- firmi, quanto magis debemus vilibus vestibus esse con- tenti. Nemo namque preliosa vestimenta, nisi ad inanem gloriam quaerit, Peccatores enim sumus, et ideo pretiosa vestimenta quaerere non debemus; sed niagis ornamenta menlis quaerere debemus, quam corporis. Ornamentum mentis est charitas, fides, modestia, humilitas, bonitas et benignilas. De his namque virtulibus ornatur sine fine mens humana cum Deo victura. Caro cnim, quamvis pre- tiosis vestibus cooperiatur, quamvis operiatur auro , et ar- gento ornetur, nihil aliud est quam caro , et lutum , el pulvis, et slercus. Quapropter non magnopere dc veslibus procura. Corpus enim domare debemus; non balneum subinde inquirere , non ornata vestimenta , quia si corpus
• Matlh. XI, 8. — 2 Luc. vir, a6.
(i) Cod. male mi.
49^ 8« AUGUSTINI EPiSCOPl APPENDTX.
iiostrum dellcate fovemus , lio«tem nostrum nulrimus. Nunqnam enim majorem inimicum polest homo habcre, quam corpus. Corpus vero triihit mentem ad peccatum , et ideo semper debet illud servus Dei subjugatum habere. Nam et bonos hfc per afllictionem judicat , et illic remu- neratper miserationem ; malos hic remunerat per tempo- ralem clemcnliam, et illic punit pcr ccternam justitiam. In hac enim Deus vita parcit impiis, et tamen non parcit electis ; in illa indulget pils , et non parcit iniquis.
CAPUT VII.
De AJJlictione corporis.
Debet namque corpus affllgi pcr aLstinentiam, per vigi- lias et per diversos modos , ita tamen ut semper suum officium, suamque obedienliam possit perficere. Castlgan- dum et allligendum sempcr est corpus , ut ad malam ope- ralionem animam non trahat , et ad bonum peragendum semper sit idoncum. Nam qui ita corpus macerat, ut nec quidem bouum opus facere valeat , discretionis ignorat adhuc virtutem. Ut igitur corpus aflligere scias et lempe- rare, unum de vita Palrum sermoncm dicam. Dicitur de quodam patre,qui dumsaecularisesset, etconjugem habuis- set, postca conversus abiit in eremum, quod poenitentiam faciens, tentabatur a Satana de ea. Ipse vero narravit hoc patribus, qui cum audissent et scirent , quod operarius for- tis esset, et majora facere posset , quam ea qnaj Ipsi sibi dicebaDt , imposuerunt ei majora, ut dcbllitaretur corpus ejus; et sic in abstinentia, et vigiliis, et orationibus tan- tum laboravit, ut surgere dc terra nullatenus posset. Deo autem dispensante , quidam peregrinus ad cellam ejus ve-
LIBER DE OMNIBUS VIRTUTIBUS , ETC. ^Q^
nit, et pertransivit admicans quod ncmo egressus esset in occursum cjus; et ileruui revcrsus ad ccUani ejus pulsa- bat dicens inter se : « Forlc qui in ea liabilal infirmalur. » Quicum pulsasset intrdvit, et iuvcnit eum nimis infirmum, et dixit ei : « Quid habes , pater? » Et ipse narravit ei di- cens : « Ego scccularis vit^e fui , ct sollicitat me inimicus de uxore mea ; et narravi hanc tentationem patribus, et ipsi imposuerunt mihi onera diversa, et cum iuiplere vel- lem jussa eorum , dereci ct tamen stimulus crevit. » Au- diens autcm haec senex conlrislalus est, et dixit : « Palres et magislri bene tibi imposuerunt onera, quibus gravaris, sed si me parum audire volueris , cito invenies rcquiem. Sume parum cibi (i) in tempore suo , et recoUiges vires tuas , et facies aliquantuliim opus Dei, ct jacta in Domiuo cogitatum tuum , quia luis laboribus hanc impugnalionem non polcris superare. Gorpus enim noslrum cst velut ves- limenlum. Si cura discretione tractavcris, stabit; si vero sine discretione omnia egeris, non slabit. » Qui cum au- disset eum , fecit sicut dixerat, et recessit stimulus ejus. Hanc autem sententiam ideo volui scribere in isto ordine, quia quae superius admonui , id est , silenlium, nuditas, abstinentia, corporisque castigatio cum discrelione sunt agenda. Discrelio enim vera, magna virtus est , quia per ipsam mala dcchnantur, et bona servantur. Bonum ergo opus sine discretione esse non potest ; discretio enim est mater omnium virtutum. Quapropter tuam , o Mater, hortor dileclionem , ut omnia cum discrelione facias, ut nec ad dexteram , nec ad sinistram corruas , sicut dicit Apostohis : « Nec prospera te elevent, nec adversa con- «turbent*. » Dc hac eliam discretionis virtute habetur in vita Palrum. Dixit abbas Anlonius, quod suntquidam con- terentss corpora sua in abslinenlia, et quia non habuerunt discretionem , longe facti sunt a Deo. Supervenit aulem
i Hsec apud Apostolum nun iuveui. (i) Cod. cibum.
4^4 S- AUGUSTINl El'ISCOPI APPENDIX.
qiiidam venalionem faciens in sylva agreslium animalium, qui vidit Antonium abbalem gaudenlem cum fratrlbus suls, et displicuit ei. Volens autem senex ostendereei, quod oporlet aliquando condescendere fralribus, dixitei : a Pone sagiltam in arcu tuo , et trahe; » et fecit sic. Et ipse dixit ei : « Iterum trahe ; » et traxit. Et rursus dixit ei : « Trahe adhuc ; «et dixit ei venalor : « Si supra mensuram traxero , fran^elur arcus. » Dixit ei Anlonius : « Ita est in operalione Dei ; si plusquam vel ultra mensuram tendimus, fratres cito deficiunt. Expedit ergo vel ad momentum horse eos laxare a rigore laborum suorum. » Haec vero venator audiens compunclus est, et multum proficiens in sermone beali Antonii.et in eo proficiscens discessit ; et fratres con- fortati reversi sunt ad loca sua. Maxime autem mihi cura fuit ht-ec tibi scribere, religiosissima Mater, ut absque pe- riculo te caute cuslodias , videlicet ul curam corporis Dei servitio non imponasfi ), et ut rursus Dei servitium explere queas , corpori necessaria minislrare non negligas. Admo- nere subinde tuam dilectionem non cesso, quanquam luum bonum studium notum sit mihi, sed et nunc admoneo , ut in loco isto , post Continentiam corporis, discrelioni» virtutem memoriie teneas , quantum potes.
CAPUT VIII.
De Compunctione.
Et quia Compunctio in omni loco, sive in omni opere est necessaria , tibi commendanda est ipsa virtus , quate- nus ct morlificalionis sludio jungatur Compunclio. Pulo enim quod vera morlificatio ab aliquo possideri nonpossit,
(i) Id esl non prceponas ; et sic forte sci'ibenduni.
LIBER DE OMN1BU9 VIRTIITIBU9, ETC. ^Q^
nisicnm Compunclione. Idcircotnam.o Mater, charitatem hortor, nt qniclr|tiid ag^as , sive silentium leneas , vel absti- nenliam facias, vel nuditalem ames, vel vij^ilias inqniras, omnia cum Dti amore facias (i), el cum lacrymis, et si lacrymne non occurrunt , adsit tibi Compunctio salularis; ila duntaxat cum discretione, de qua supra dictum est , facias, nt per te non scandalizcnlur aliae, sed potius aedifi- centnr. Simns igilur in omni opere nostro compuncli , ut possimus dicere Domino cuni Psaimista ;«Holocansta me- «dullata offeram tibi*. » Holocauslum vero totum incen- 8um dicilur. Holocauslum aulem offert Deo , qui totum se Deo tradil ; quod ad monachorum spirilaliler perlinet or- dinem. Per medullam holocansti Compunctio designatur. Holocaustumsine meduila est bonum sine Compunctione ; holocauslum medullatum Deo oflerimus, quando bonum opus cum Compunclione perficimus. Hanc igitur medul- lam ipse Psalmista alibi nominat pinguedinem : (; Holo- Dcauslum tuum pingue fiat^. «Magna est ergo virtus Com- pnnctionis , de qua in vita Patrum scriptum est. Frater quidam inlerrogavit quemdam scneui dicens : «Pater, qnid faciam , quia malpc cogitationes me comprimnnt. » Dixit ei senex : « Flere semper debemus. Dico libi, frater, quia contigit aliquando quemdam senemmori,et poslmodum in se ipsnm reverti ; et interrogavimus eum dicenles : «Quid vidisti, abbas? » Et ipse narravit plorans omnia quaecnm- que vidit et audivit , dicens : « Audivi iliic vocem sine ces- salionc dicentem : Vae mihi ! vae mihi! » Sicque nos aper- tissime dicere debemus. » Apertissime vero in his verbis possumuscognoscere , quare flere conveniat, ne posthujus vitae discessum in luclum veniamus aelernum. Utile nam- que consilium est hoc ad tempus deplorare, quia haec vita brevis, et labcns, et (2)misera, et cilo transitura. Illa namque vita nuilum terminum habet , nunquam finietur;
' Psal. i.xv, i5. — 2 ij j^,x ^ ^. (i) (lod./ac. — (a) Id. est.
4^6 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
et sicut Sancli sine fine in coelo gaudcbunt , sic et pecca- tores sine fine cum diaholo in infcrno cruciabunlur, et si lacrymas, ut statim volunms , invenire non possumus , orando non deficiamus ; pcrsistamus in prccibus , quia fa- cile potest Dcus lacrymas darc. Multi enim lacrymas ha- bcredesiderant, sed non slalim , ut volunt, iilas inveniunt, de quo cxempluni in vita Patrum scriptum cst. Quidam frater inlerrogavit qucmdam scnem dicens : « Anima mea desiderat valde lacrymas haberc, ut audio senes lacryman- tes, et mihi non veniunt, cl ila tribulatur anima mca.Quid faciam?»Et respondit senex :«Filii Israel post quingentos annos inlravcrunt in icrram repromissionis ; ad quam si perveneris , nulhim timebis belhmi. Ita enim vult Deus aflligi animas nostras , ut scmper desiderent in iliam terram ingrcdi. » Dicebat eliam de beato Arsenio , qui loto tem« pore vitne suse sedens ad opus manuum suarum , pannum habebat ante se propter lacrymas, quo! cadebant cx oculis ejus. Hoc vero nos audienles, o charissima Mater, quao- tum nos dcbemus praeparare ad lamenta pensemus; quod si illi lam sancti , et justi, et Dei pcr omnia facientes vo- luntatem, sic mortificabant vilia in corporibus suis, quanto magis nos peccatores flere et lugere debemus, ct cogitare diem mortis nostrae, et diem judicii ; cogitare etiam qualis discussio ibi erit. Audiamus quid bcatus Antonius cuidam fratri eum interroganli respondeiit. Ipse fralcr intcrrogavit eum dicens : « Dic mihi aliquod vcrbum. » Dixit ei senex : «Vade, etfac talem cogitalionem qualem faciunt viri, qui retinentur in carcere. Ipsi enim (i) interrogant , ubi sit judex, ct quando venturus sit ad judicium faciendum, et in ipsa inlcrrogalionc pcenas suas deplorant. Ila et mona- chus debet sempcr esse suspectus et animam suam objur- gare dicendo : VaB mihi , quomodo stare debeo anlc trib»- nal Ghrisli, ct quomodo dcbeo actunm meorum rcddere rationem. Igitur si sic semper medilatus fueris, saivus
(x) Cod. male eum.
LIBER DE 0MNJBU9 VIRTLTIBUS , ETC. ^gn
eris. » Et tu , o Mater, haec audiens , de poenis inferni co- gita, etfac sicut iste servus Deihortatur :« Verniis ibi non • moritur, et ignis nunquam exlinguilur *. » Luctus vero Duuquam finietur, pana nunquam tcrminabitur j et si hc^ec semper cogitaveris, salva eris. Recole semper illud quod abbas Ehas dixit : a Ego liQico tres causas : prima est quando egredietur aniuia de corpore ; secunda est , quando occursurus suni Deo; tcrtia est , quando sentenlia in ju- dicio adversum me proferetur. n Et lu, o Mater, haec me- ditare, haec cogita, et haec apud teraelipsam tracta soUi- cite, ut inferni laqueos possis vitare, et ad regna ccelorum merearis conscendere. Hic enim lugendum est, quia scrip- tum est : « Beati qui lugent , quoniam ipsi consolabun- «tur'^. j» Nequaquam hoc de omni luctu dicit, quia multi sunt, qui lugent mortem parentum suorum vel amicorum, et quia res, quas desiderant terrenas, adipisci non pos- sunt (i) pro suo luctu non sunt beati. Solummodo illi lugentes suntbeati, qui sua vel aliorum peccata deflent; sicut Samuel et David flebant Saiii, et Paulus deflebat eos, qui non egerunt pcenitentiam a fornicatione, et ab immun- ditia sua^ Defleamus igilur, in hac vita, nostra et nostro- rum parentum peccata, quia lugenlibus dictum est: « Luctus » vester in gaudium converletur". » Seminemus nunc in luclu , ut metemus tunc in gaudio (2) cum illis , dequibus Psalmista dicil : «Eunlcs ibant et flebant mittentes sernina jsua; venientes autem venient in exultatione portantes »manipulos suos^» Vides ergo quam beatus in Scripturis praedicatur luclus. Audi adhuc quod in vita Palrum scrip- tum est. Miseruut aliquando senes de monte ISilriae (5) ad abbatem Macarium majorem in Scetim, rogantes ut veni- ret ad eos. Alioquin sciret omnem mullitudinem ad eum esse ituram , eo quod desiderarent videre eum , anlequam
• Marc. IX, 43, — 2 MaUh. v, 5. — 3 a Cor_ xu^ ai^ — i JoaD. xvi , 20. — 5 psal. cxxv, 6.
(i) Cod. addit quia. — (a) Id. in gaudium, — (3) Id. male 'vitriee,
cxxxi bis. Zi
498 ». AUGUSTINl EPISCOPI APPENDIX.
mi{jrarel ad Dominum. Qiii cum venisset ad montem, congregata est (1) omnis miiltiludo fralrum ad eum , et rogabant eum senes, ut fiiceret sermonem omnibus fratri- bus. lUc autem lacrymans ait : « Ploremus omnes, fralres, et producant oculi noslri iacrymas, antequam eamus illuc, ubi lacrymae noslrce corpora nostra comburant. » Et fleve- runt onines proni in tcrram et in facies suas , dicentes : 0 Pater, ora pro nobis ad Deum. » Abbas eliam Sylvanus aliquando scdens cnm fralribus suis, faclus esl in excessu mentis , et cecidit in faciem suam, et poslmodnm surgens plorabat, et inlerrogaverunt eum fratres dicentes : « Quid habes, paler ? » Ulc aulem tacendo flcbat. Illis autem eum compcllenlibus, dixit : « Ego aulem ad judicium raptus sum, et vidi mullos de habilu nostro ad tormcnta euntes, et multos sacculares ad regnum. » Et ideo ipse Ingebat, et nolebai de cella sua exirc ; sed cum exire cogebalur, de cuculla opericbat faciem suam, dicens : « Quid neccsse est Yidere lumen istud temporale, in quo nulla est ulilitas.'^» Manifestum est igiliir, tit credo , prudentiae tuae, quam magna virtus sit Compunctionis, per quam peccala delen- tur, et virtutes acquiruntur. Nolo autem ut ab hac virtute tua sit mens aliena, quae in peclore perfeclorum hominum hnbilat. Per hanc vitia supcrantur, et per hanc multi Deo placuerunt; per hanc diabolus vincitur, et Dominus ad misericordiam provocalur. Per veras enim lacrymas om- nia, quae praelala sunt,compIcntur.Veras namque lacrymas habet, qui post (2) hoc non commillit quod defleat. Hoc est etiam docte plangere ; docte namque plangit, qui plan- gendo malum, quod fecit, non perpetrat, quod iterum plangere debeat ; quia irrisor est, et non poenitens , qui »dhuc perpetrat , quod plangere ipsum oporteat.
(i) Nou habetur ett in cod. — (a) Cod. per.
LIBER DE OMNfBllS VIRTUTlBn» , ETC. ^99
CAPLT IX.
De Beatitudine Compunctionis.
QuAPROPTER post luctum annotanda (i) est Beatitudo Compunclionis , ul quod plangis desiderio emendandi , non (2) ilerum te delectct (3) operari , diabolo suadente. Cani enim assimilatur omnis pcenitens, qui plangendo ite- rum conimittit, quod plangit. Canis reversus ad vomitum, esl poenitens reversus (4) ad peccatum*. Multi enim lacry- mas indesinonter fundunt, et peccare non cessant. Et ideo, charissima Mater, tuam bonitatem hortor, ut quod plan- gis, iterum non commiltas , ne similis sis illi qui lavat laterem nondum coctum, quia dum magis illum laval , magis lutum facil. Isaias namque hortatur dicens : « Lava- >mini, mundi estote, auferte malum cogitationum vestra- »rum de cordibus veslris'^. » Lavatur enim, at (5) mun- dus non est, qui peccatum plangit, et iteratquod plangit. Lavatur, et mundus efficitur, quisqui> plangit malum, quod facit, et iterum non committit plangendum. De anima enim , quae plangit peccata sua , et eadem iterat, scriptum est per Prophetam : « Quam vilis facta es nimis, iterans Dvias tuas \ » Non ideo hoc tibi scribo, quod (6) de te talia suspiciam (7), sed ut scias quam lenis et dulcis Com- punctio debet esse.
• a Petr, ir, aa. — 2 ijjj^ ,^ ,5 — 3 jRrem. 11, 36.
(i) Cod. ammonendiim. — (2) Id. nec. — (3) Id. deleettt sine pro- nomiDe te. — (4) In cod. deest reversus. — (5j Cod. qui male. — (6) Id. ut. — (7) Id. suspicere , quod male scriptum est, nisi addas suspicer» queam.
3«.
5qq- S. AUGU8T1NI EPISCOPI APPENDIX.
GAPUT X.
De Oratiofie , et qualiter homo debeat orare.
Sed quia tibi manifesta (i) est virtus compunctionis, restat ut modus orandi tibi pandalur. Dominus enim os- tendit nobis modum orandi. Cum rogaretur a Discipulis suis, ut eos doceret orare , dixit : « Cnm stabitis ad oran- • dum, nolite multum loqui , sed dicite : Paler nostcr, » et caBtera. Oratio enim brevis debet esse, nisi (2) forte ex afFectn divinae gratlae protendatur. De beato enim Arscnio in vita Palrum legitur hoc, quod nunc narro : dicebant senes de beato Arsenio, quia vespere lucescente Sabbati in Dominica relinquebat post se solem extensis manibus ad coelum orans , donec mane diei Dominicae ascendens sol illustraret faciem ejus, et sic residebat. Videat igitur, o sanctissima Maler, charitas tua quam fortis iste fuerit in Orationis oflicio, qui (3) de vespere usqiiemane, exlensis manibus orabat. Non ideo hoc tibi scripsi, ut ita tentes facere , sed ut afTectum et sludium, quod ille per totam noclem , vel eliam per lotum iempus vitae su£e habebat , tu inregularibushoris habcre studeas ; et sic stes in Oratione, ut mens tua voci concordct. Audiat igitur adhuc dileclio tua verbum de modo Orationis. JNarravit abbas Dulas, qui fuit discipulusBessarionis dicens : « Veni aliquando adcel- lam abbatis mei , et invcni eum in Oratione , et manus ejus extenste erant ad ccelum. Permansit autem haec faciens quatuor dies, et post hoc vocavit me dicens : « Sequere me. » Exiens autem secutus sum eum , et cum eo in ere- mum perrexi, et cum sitirem, dixi :« Abba, silio. » Ille yero tollens peram , discessit a me quantum jactus lapidis, et facta Oratione, attuht eam plenam aqua, et illico ivi-
(i) Cod. manifestum. — (a) Id. non. — (3) Id. quod, et deinde orat.
LIBER DF OMNIBUS VIKTUTIBl}», ETC. 5o l
mus in civitatem , ol venimus ad abbatem Joannein ; deinde sedendo, cceninMis loqai de visione , cjnani viderat in Orationc stando. Dicebatet de abbate Sisoy (i), quod nisi cito manus deponerel, quando stabat ad Orationem , ad superiora rapiebalur mens cjus. Si ergo contingebat aliquos fratres cum eo orare, festinabat cito deponere ma- nus suas , ne raperetur mcns ejus in Oratione. Dicebat etiam ab'us senex, quia assidua Oratio cito corrigit men- tem. Dicebant quidam sanclorum Palrum, qnia sicut im- possibile est, ut quis videat in aqua turbida faciem suam, sic et aniina , nisi purgata fuerit a peccatis, contemplari Deuin non potest. Audisti, Mater, quod abbas Sisoy, nisi cito dimitteret manus suas , rapiebatur contemplatione Orationis. Quare rapiel^atur ? sine dubio quia mortificatus erat. Audiat crgo , rogo, dilectio tua , quale studium Pau- lus monachus habuit orandi, quod in ecclesiastica Histo- ria scriptum habetur.Fuit iste Panhis de Lybia in Scetim non ininus quingcntos monachos habens, qui nihil opera- batur, nisi tantum quod ad esuni sibi sufficeret. Orabat autcm solummodo, e.t veluti quoddam tributum habens sibi imposilum, trecentas Orationes, id est« Pater noslcr, » unaquaquc die Deo reddebat, et ne unam dimitteret forte, trecentos lapillos in sinu suo ponebat, et pro singulaOra- tione perfecta, lapidem de sinu suo extrahebat ; expen- sis (2) vero lapidibus, Orationcs sciebat esse completas. Multum igitur nos dcbemus humiliari , qui et longe ab illorum meritls, quorum superius nientio facta est, dista- mus , et sic prompli adOrationem faciendam, ut illi (5), non sumus. Oratio enim juncta compunctioni magnae vir- tutis est. Volo quoque ut solerter attendas, quod Jesus Christus ac Salvator noster, volens orare , ascendit in montcm. Ideo Jesus oraturus in montem ascendit , ut tu orando in montem conscendas cceleslem. Mequaquam
(i) Sanctus Sisoy aut Sisoc 111 deieilo Scotim inoituus esl au. ^29. — (a) Cod. expansis. — (3) IJ. niale ntiU-s.
6oa S. AlJGLSriNI EPISCOPl APPEKDIX.
enimomnis, qui oral, In monteni ascendit. Ille vero qui morleni inimici sni quasrit, aut res ininiici , ut honorabi- lior in hoc mundo esse possit , nequaquani ascendit in montem coelestem^ At e contra qui in Oratione pro re- medio suae animae , vel pro alienis peccatis Dominum de- precatur, iste absque dubio in montem, sicut Jesus, ora- turus ascendit. Vide, ut hacc legas ; altende, Deo dicata , ut ordinate de mortificatione venias ad compnnclionem , et compunctionem habendo, nosse et habere possis mo- dum orandi.
CAPUT XI.
De Pugna 'vitiorum adversus 'virtutes , et quotnodo extirpanda sunt vitia et inserendce virtutes.
Et quia lucide nonnullis instructa es virtutibus , restal ut mente diligenlcr atlendas quot sint (i) luctamina vilio ruui adversus virlutes. Magnum namque (2) est certamen viliorum adversus virtutes.Tunc enim poteris omnia vilia pugnando snperare, cum divino auxilio , si contra singula vilia virlutes opposueris. Soletenim pugna viliorum adver- sus virtr,les ad profectum hominis venire, quia per illud cerlamen mens exercitatur, et a rebellalionc (5) peccato- rum purgatur. Conlra singula quoque vilia virlutes sunt adhibcndae; contra luxuriamraunditia cordisestadhibonda, contra iracundiam palientia est opponenda , conlra timo- rem est fiducia mittenda, contra torporem vero zelus ap- ponendus est , contra tristitlam quoque malam adhibenda est laGtitla spiritualis, et laetus amor ; contra acediam vero forliludo assumenda est , contra avaritiam est adhibenda
( I ) Cod. sii , pro si"t, nisi legas quod sit iiictamen , aut qiite sit hictn. — (a) Id, (juoqut. — (3^ Id. hellatioue
LIBER D£ OMNIBLS VIRTUTIBUS, ETC. 5o3
largilas , contra superbiam humiiitasest pra?ponencla,con- tra odium vcro charilalis virtus est assumenda. De hoc enim certaminc Paulus dicit apostohis : «Caro concupiscit sadvergus spiritum , spiritus aulem adversus carnem. Haoc wenim sibi invicem adversanlur, ut non qutTecumque vullis » illa facialis*. » Et tu , Deo dicata iMater, haec legendo , et memoriae commendando, slude contra hoslis anliqui insi- dias viriliter dimicare. Si tc somnolenlia gravat, slude ii- lam vincere vigilando , quia somnolenlia pcr vigiliam dcs- truitur. Si te delectat balneorum usus , veniat libi ad memoriam beatus Jacobus, frater Domini, qui primus post Apostolos Hierosolymorum rexil ecclcsiam, de quo Josephus narrat quod nunquam carnes comedit, nec balneo usus fuit, nunquam lineis vestibus fuit indutns, nec caput se- cundum consuetudinem sua? gentis oleo unxit. Si deliciae in delectatione tlbi eveniunt , propone ante tuos oculos Joannem Baplistam, qui fuit in utero matris suae sanctifi- catus , de quo Dominus dicit : « Inter natos muUerum non • surrexit major Joanne Baptista^. » Narrat de eo sanclus evangeiistaMatthaeus, quod mel sylvestre et locustas ede- bat. Si enim illi , qui in te pecccat, et qui libi detrahil aut maledicit, vel in aliquo laedit, ignoscere non poles, sicut vis , veniant ad memoriam tuam quanta et quaha pro te passus fueritDominus Jesus Christus. Pro tefaclus eslhomo morlalis, corruptiliilis et passibilis , qui immorlalis el im- passibilis semper erat Deus. Assumpsit enim pro te carnem ex Virgine, in qua paterelur et morcretur. Pro te quoque flagellatus cst , alapis ca3sus, spulis linitus, spinis corona- tus , ad extremum eiiam fuit crucilixus. Pro te hsc omnia sustinuit Christus, ut te a diaboli potestate eriperet ; pen- dens enim pro le in cruce , quid dicebat.»' «Paler, ignosce sillis , quia nesciunt quid faciunt ^» Ille igitur qui (i)sine peccato occidebatur, pro suis inimicis exorabat, ct tu si
' Galat. V, r-. — * Malth. xi, ii, — 3 Luc. xxui, 3'i. (i) Deest qw iii rod.
5o4 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
aliquam molestiam paleris ab aliqiio, si non potes ex toto corde dimillere , credo quod ista , qiias narro, si subtiliter cogitare volueris , ex lola menle facile dimitlere poteris. Haec enim medilando et niente discutiendo , poteris iram vincere, poleris onincs diligere , poleris oiunia Dei prse- cepta incunctauler adimplere, qui dicit : «Diligiteinimicos » vestros , benefacite his qui oderunt vos, et orate pro per* «sequentibus et calumniantibus vos'.« Si tibi advenerit voluplas vagandi , recole quod jam mortua es cum Christo. Numquid homini crucifixo venit voluptas vagandi ? Non; quia nihil cogilat qui ad mortem tendit , nisi demorte sua. Et tu jam mortua es huic mundo. Vide ne tu illi, aut ille tibi resuscitet. Dicpotius cum apostolo Paulo: «Mihi mua- » dus crucifixus est, et ego mundo^. «Haec vero cogitando vagationem mentis vincere poteris, Audi quid ipse Aposto- lus de pugna vitiorum adversus virtutes dicat vel doceat : 0 Si autem spiritu tacta carnis mortificaveritis, vivetis'.» Tuautem si vis vivere cum Christo » mortifica per virlutes omnia vitia. Per charitatem mortifica avariliam, per gau- dium Iristitiam , per pacem extingue discordiam, per pa- tientiam mortifica superbiam , per bonitatcm occide mali- tiam, per mansuetudinem exlingue ferocilatem, per con- tinentiani mortifica intemperanliam, per castitatem occide impudiciliam. Si istos actus carnis mortificaveris, sine du- bio perenni laetitia cum Angelis in ccelis frueris.
CAPUT XH.
De Studio legeridi Scripturas.
NoN est in his diu morandum , quia transmitto Charita- tem tuam ad latissimum campum divinaruraScripturarum,
» Matlh, V, a4. — 2 Galat. vi, 14. — 3 Rom. viii, i3.
LIBER DE 0MNIBU8 VIRTUTIBUS, ETC. 5o5
«bi(i)qnocl htc deesse libi deccrnis, si solerterperqniras, invcnies.Qnapropterdeprecordilectionemtujim, utstudinm semper in te crescat legendi. Nullus enim, ut puto, potest Dei perfecte nosse praecepta , nisi qui legendi continuum habet sludium,' qnia quanto quisqne in divinis Scripturis magis assiduus fiierit , tanto majorem ex eis intelligentiam capit; sicnt terra , quanto magis excolitur, tanto amplius fructificat. Nam qnamvis tardnm quis (2) sensum haboat, aliquid taraen discere poterit ex Scripturarum mysteriis , si assiduitatem legendi habuerit. «Qui enimhabet, dabitur »Gi, et qui non , jam quod videtnr habere , auferefur ab »eo* ; » id est, qui habet studium legendi , dabitur etiam illi et intelligendi facilitas , et qui non habet studium le- gendi , etiam quod videtur habere , id est, quod natnrali- ter bonnm inleliigit , propter ignaviam ejus auferetur ab eo;etsicut ille qui tardus est ad intelligendnm , pro sua bona intelligentia vel in tentatione recipietgloriam; itaille qui talentnm sibi datnm negligit, condemnabitur. Qua- propter admoneo charitatem tnam, ut studium habeas legendi. Qnae enim nescimus, ex assidua Lectione discimus, quia omnis profectus ex Lectionc procedit, quia dicitur : « Oratione continua a vitiis mundamur, Lectionibns inslrni- mur; utrumque bonum est si liceat; si non liceat , melius est orare quam legere. Quicumque vult cum Deo semper esse, frequenter debet orare , et frequenter legere. Nam , cum oramus , cum Deo loquimur; cum vero legimus , Deus nobiscum loquitur. » Si haec ita sint , o Deo dicata Mater, necesse est tibi orandi legendique studium habere. Lectio enim cognitionem Dei administrat , Lectio tenebras igno- rantiae fugat , Lectio homini scientiam confert; Lectione, Dei studium omniumque virtutum amor nutritur;perLec- tionem cognoscere potes , qualis beatitudo , qualis gloria , qualis (3) sit claritas quae promittitur Sanctis omnibus et
* Matth. XIII, II.
(i) God. male vel. — (a) Deest quis in cod. — (3) Cod. quee.
5o6 ». AlJGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
eleclis. In Leclione cognoscere potes qualis poena, qualis luctus , quale snpplicium imuiinet nialis, injuslis et impiis hominibus. Per Leclioneni cognoscere vales, quid audituri sunt boni vel mali in die judicii. Malis enim a Domino di- cetur : « Ite, maledicli , in ignom aeternum , qui paralus est j)diabolo et Angelis ejus' ; » bonis vero dicetur : « Venile, «benedicti Patris uiei , percipite regnum quod vobis para- j)tum est ab origine mundi\» Haec enim omnia Leclione continua discimus. Lectio enim administrat, quomodo pros- pera , quomodo adversa tolerare debeas. Quapropler sub- jungendum est hlc aliquid , quod in exemplis sanctorum Palrum legi, qui infirmitates vel omnia adversa pro Christi amore patienter tolerare studuerunt. Haec legas, haec me- moriae commendes; illos totis viribus imitari stude.
CAPUT xin.
De Admonitione Tribulationum et Infirmitatum.
HoRTOR igitur , ut si Infirmitas vel contrarietas tibi ac- ciderit(() , quatenus perfici valcas, scire qualiter tribula- tiones omnesque Infirmitates lolerare debeas, te oportet. Leclioni eslo dedita; ibi enim invenies : « Ego enim quos vamo corrigo et castigo *. » Si Dominus quos amat corrigit et castigat, ergo et lu, Mater, ama argui et castigari ab illo. Qualiscumque infirmilas tibi advcnerit , gratanti animo suscipe illam. Volo tibi unam rem de HisloriaTripartilanar- rare , quam subinde volo ut legas et memoriae commendes. Fuit Benjauiin senior, qui valde clarior habebatur, dono
* Matlh. XXV, 4i. — '^ Ibid. 34. — 3 Apoc. iir, 19.
(i) Hic quKdain deesse videntur, qualia forent ista : Patienter tolerer, qnibui ut perfici valens , etc.
LIBER DE OMNIBUS VlRTUTlBUS, EtC. 607
Dei ita (i) tlilalus, iit sine medilalione, seci solo tactu manus, aut olei unctione, factaoraliono, sanaret aegrotos. Hic ferlur incidisse hydropicam infirmilatem, et tanlum ejus corpus intumuisse, ut non posset per januam cellnlas suse , in qua habitabat deferri , nisi iabulae ante posilte sublatac fuissent. Hic ergopassionissuae tempore,pene octo mensibus antemortem, bene in sellalatissima sedens cura- bat solemniter ajgrotantes, non graviter ferens quod suae jegritudini non prodesset, sedetiam ( ircumdantes consola- batur, et deprecabatur, ut rogarent Deum pro anima ejus, et de corpore nou curarent , quia , dum sanus esset , nihil sibi profuissedicebat. Hunc Benjaminimitari stude, o sanc- tissima Mater; in omnibus Infirmitatibus tuis, semper gratias Deo slude referre. Audiat dilectio tua de beato Stephano monacho , qualiter in Infirmitatibus gralias Deo studuerit reddere. Stephanus autem, qui circa mare Ocea- num habitabat, perfecta degcns et integra continentia , circa sexaginla annos probatissimus monachus fuit. Fuit autera et Antonio magno notissimus , et amanlissimus , et sapiens, locutione suavis et utilis. Tristanlium consolabatur animos, et lacrymantes revocabat; si et necessaria Tribu- latio perveniret sibi,malis erat gaudensin(2) propriis. De- nique dum in infirmitatem incurabilem pervenisset , et medici putrida (3) verba dicerent, ille tamen manibus opc- rabalur, palmarum plectens folia , et pricsentibus persua- dens , ut de rebus hujus mundi non dolerent, neque aliud cogitarent, nisi de bono fine. «Deus, inquit, qui fecit cuncta quae utilia sunl, ipsesit cogitatio nostra. Ego anlem novi ; hujusmodi passiones pro peccatis eveniunt, et me- lius est hic poenamsolvere, quam poslmortem aeterna sup- plicia sustinere. » Stude ergo ila similiter, o Mater Deo di- cata, dicere, quaecuuique Infirmitas aut alia contrarietas tibi evenerit. Considerare quoque summopere debemus ,
(i) Ueest ita in cod. — (2) Cod. talis erat in gladiis propriis. — f3)Sie cod. , eo furte seusu quod dicerent verba quae putrediaetu mox futuram pr%- nuQtiabant
5o8 S. ALGUSTINI EPISGOPl ArPENDlX.
s\ illl qui sancti et jnsli erant , Domino pro Infirmilate et Tribulalione gralias reierebant, quanlo magis nos qui pec- catores sumus, lufirmilates et Tribulationes amare debea- mus, praeserlim cuui Apostolus dicat, quod « Per mullas tri- «bulationesoportet nos intrare in regnum Dei*?» Amandae suntTribulationes;cumgraliarumactioneanobistoleranda3 sunt lofirmitates, quatenus haeredes regni ca?lestis effici mereamur. Peccator enim qui in hoc muDdo flagellarinon meretur, in iuferno aeternaliter torquebitur. Optandum nobis esl ergo , o sanctissima Mater , ut in hac vita dum vivimus,TribuIaliones et Infirmitates pro Christi amore, et pro remissione peccatorum nostrorum libenli animo susti- neamus. Scire uamque debet dileclio lua, quibus modis Dominus hominem flagellat. Primo modo flageliat ad pro- bationem , sicut flageflatusest Job et Tobias. Ad hoc enim flagellati sunt , lU probati essent et manifesli , ab aliis ob causam exempii imitandi , ut corum cognoscentes palien- tiam , illos imitari studeamus. Secundo Bflodo Deus homi- neni flagellal, ne se in superbiam extoflatjVelinsecuritate ponal , quod ad Sauctos pertinet specialiter , sicut bealus apostolus Paulas, qui de se ipso dicebat : «Dalus est mihi » slimulus carnis meae, angelus Satanae , qui mecolaphizel^;» Quipostquamcognovit quol salubre illudfuisset sibi flagel- lum, dixit: « Libenter gloriabor in infirmilatibus meis, ut ninhabilet inme virtus Christi ". «Tertio modo Dcushomi- nemflagellat propter peccata, sicut paralyticum, cuidixit: « Remiltuntur tibi peccata tua";» deinde subjungit: «ToUe «lectulum tuum , etvade in domum tuam^» Per hoc enim quod ille primitus peccata dimisit, etdeinde ab Infirmitate curavit, aperte demonstratur, quod Infirmitas ei propter peccata evenit. Quarto modo Deus hominemflageflat, ut sua virtus vel Sanctorum suorum merilis demoostretur ; sicut de caeco nato , de quo ipse in Evangelio dicit : « Neque
* Act. XIV, ai. — 2 a Cor. xn, 7.-3 Ibid. 9. — * Malth. ix, 2. — 5 Ibid. 6.
LIBER DE 0MN1BU8 VIRTUTIBUS, ETG. 609
»hic peccavit , ncque parenles ejus, ut caecus nasceretur, »sed ut manifestentur opcra Dei inillo*. » Ilis verbis aperte demonslratur, quod ideo ctecus natus fuit, ut aDeo illumi- naretur, ac pcr hoc virtus divinitatis ostenderetur. Quinto modo Deus hominem flagellat, ut hic incipiat tormenta sustinere , quae post mortem sine fme sustinebit ; quod solummodo ad malos pertinet , sicut Antiochus et Ilerodes inchoaverunt hicpali, quod posteain inferno passuri erant. De his scriptum est : « Duplici contritione contere eos*, a id est, in praesenti et in futuro. His quinque modis Deus hominem flagellat ; idcirco incognitum est quomodo ex his unusquisque flagellatur, ut timeat et emendet quod fecit flendo , quatenus flageilum ei ad profectum eveniat. Ad- monenda est ergo beatitudo tua , ut hos quinque modos , quibus Deus hominem flagellat memoriter teneas , quate- nus in omni Infirmitale et Tribulatione semperantementis oculos, quae dicta sunt, habeas. In his namque meditando flagellum Dei gratanti animo tolerabis. Firmiter enim de- bemuscredere , quodnullum peccatum sine vindicta relin- quitur. Aut enim hic pf r pcenitentiam unusquisque pecca- tum suumdelet (1), aut Dominus pie per suum flagellum purgat, aut post mortem ignepurgatorii purgabitur ; quod si his modls peccatum liominis non fnerit deletum, post hanc vitam inignem descendet aeternum. Haec veroaudiens et ad memoriam reducens, nequaquam debes de tua des- perare salute, et (2) neqnaquam cum desperatione dicere : «Multa sunt mala et innumerabilia peccata mea. » Scito pro certo quod nuUus tantum potesl peccare, quantum Dei pictas valet dimittere, si tamen peeniteat peccans, et si ad illum se convertere studeat.
* Joan. IX, 3. — ^ Jerem. xvii, 18. (i) Cod. delcat. — (2) Deest et in cod.
5lO $. AUGUSTIN! EPISCOPl APPENDIX.
CAPUT XIV.
De Fenia peccatorum speranda .
Exquia sermo se intullt de venia peccatorum speranda , volo factum Tiieodosii iniperatoris tibi ad memoriam re- dncere , per quod ad sperandam peccatorum Veniam mens tua sublevetur, et ad lacrymarum fluenta proferenda (i) cortuum compungatur. Cur desperabit aliquispeccalorum habere Veniam , si ad Deum ex tolo corde convertalur , cum supradictus Imperalor soptem millia occidens, pueros et(2) matres, lamentando et se reum agnoscendo, Veniam infra paucos dies potuit promcrcri? Lt igitur manifeste cognoscere possit sanctitas tna, quo modo haec gcsta sunt, cnr videlicet septem millia hominum occidens, et ista oc- casione se reum agnovorit, et quomodo se humiliaverit ,et quomodo Veniam promerucrit , verba Hislori?e Tripartilae hic per ordinem sunt inserenda; per quae verba in multis proficere, Domino auxiiiantc, virtutibus poteris; primum quidem in speranda Venia peccatorum, qui tantorum ho- minum sanguine reus exislens, facile Veniam impetravit. Deinde considera humilitalem, quia cum Imperator esset, per praedicationeu) bfali Ambrosii tantum se humiliavit, ul omnibus peccatoribus inferiorem se esse cognosceret; deinde lacrymis se dedit abundanter, quia cum in eccle- siam intravit, pavlmentum ipsius ecclesiae lacrymis rigavit. Volo igilur, ut hoc tuafi charilali non incognitum slt, quia nemo simul in se omnia valet extinguere vitia. Nam dum quispiam passionem libidinis effug<rit, in avariliam cur- rit (5), et cum ab avaritia dechnaverit, invidiae fovea illi paratur, et si invidiam vicerit, mox vitium furoris, et alios
t\) Cod. perferenda, — {'x') Deest et in cod. — (3) Sic cod. in textu, at in marg. vergit.
tlBER t)E OMNIBUS VlRTUTlBUS, ETC. 5ll
plurimos laqueosei apponit inimicus, per quoscapere pos- sit incautos. Non est ulique facile hominibus vitare uni- versas insidias hominis, scd mens in divinosolatiovigilans, argnmenta et machinationes antiqui hoslis destruit. Theo- dosius namque imperator habuit passioncm furoris, sed cum furore immensam crudelilatem commisit (i). Quare Theodosii pro tua utilitate, id est, ut in supradictis virlu- libus ex ejus lectione proficias, factum necessarium est. Civitas Thessalonica (2) grandis est et populosa , in qua cum fuisset seditio magna , quidam ex judicibus lapidati sunt , alque tracli per civilalem , et ad ullionem decollati. Ista enim de causa indignalus Theodosius , iracundiac non refrenavit infirmilatem , sed jussit injuste gladios super evaginari , et una cum nocenlibus innocentes interimi; seplem millia eliam hominum , sicut fertur, occisa sunt , judicio non proecedente, sed lanquam animaha omnes qui- dem occisi sunt. Hujusmodi plateam plenam gemilibus audivit Ambrosius; et cum princeps Theodosius Mcdiola- num venisset,et solemniter in sanctum templnm voluisset intrare, occurrit ei foras ad januas bealus Ambrosius , et ingredientem his sermonibus a templi ingressu prohibuit. « Nescis , Imperator, perpetralae neqnitiae a te quanta sit magnitudo; nam postscandaIum(3) tanli furoris, menstua Veniam peliisse peccali non (4) cognoscitur, quamcausam (5) prohibet potestas imperii. Decet tamen iit vincat ratio polestatem. Scienda quippenatura est, et ejus mortalitas, atque resolutio , et pulvis, ex quo facti atque redigendi sunt in eum homines , et non in flore purpureo confiden- dum , sed oporlet considerare infirmitales cooperti corpo- ris , et infirmitates coaequalium hominum. Non est confi- dendum in purpura, sed magis considerandum est, o princeps Imperator, quod (6) unus est Deus omniumrex, et omnium creator. Quibus igitur oculis Domini aspicies
(i) Cod. permisit. — - (a) Id. Theosolimita. — (3) Id. causam. — (4) Deest non io cod. — (5) Forle legendum quod sane, -— (6) Deest quod in «od.
5l2 S. AUGUSTINI EPISCOPI APPENDIX.
templum ? quibus pedibus palpabis sanctum ipsius pavi- mentumPQuomodo manus extendes (i), dequibus sanguis justusadhuc distillat? quomodo hujusmodi manibus sanc- tum suscipies Doniini corpus ? Qua praesumptione ori luo porriges(2) poculum sanguinis Domini pretiosi, dum furore sermonum tanlus sanguis injuste silelTusus? Pxecedcergo, recede , etne (3) secundo peccato priorem nequiliam aug- mentes (4)^ Tu tandem suscipe vinculum, quo te Dominus omnium nunc h'gavit. Est enim medicina maxima sanitatis cognitio peccati.»His quoque sermonibus imperatorTheo- dosius obediens fuit, divinis eruditionibus nutritus , et aperte (5) utilia monita sacerdolum agnoscens, et deflens ad regalia remeavit. Cumque octo mensium continuata transissent tempora, appropinquavit Salvatoris nostri Jesu Christi nativitas. Imperator Theodosius assiduis lamenta- tionibus in palatio residens, continuas lacrymas incessabi- liter emittebat. Ingressus autem Ruflnus magister singula- rem fiduciam apud Theodosium habens , vidit eum in la- mentatione prostralum ; accessit ut lacrymarum causas inquireret. Atille amarissime ingemisceus,et vehementius lacrymans ; « Tu , inquit, Rufme, me deludis , et mea mala nonsentis. Ego aulem lamentor etgemo calamitatem meam , quia servorum quidem , et mendicanlium, et clau- dorum est templum Dei, et ipsi templum ingredicntes , proprium Dominum licite exorant; mihi vero ingrcssus non est patens ad Deum ; insuper et cceli mihi clausi sunt , qui animas suscipiuut justorum. » Haec enim singula verba dicens, singullibus (6) verba singula irrumpebat. Rufinus respondit : « Vado, inquit, si tibi placet , et Pontifici pre- cibus persuadebo , ut solvat viuculum, quo te ligavit. » Ait ei (7) Theodosius : «Non suadebis Ambrosium servum Dei. Novi enim decretum illius esse justum , neque
(i) Cod. extendis. — (2) Id.porrigis. — (3) Id. in. — (4) Id. augmen- tasti. — (5) Id. addit sciens quod videtur abuudare. — (6) Id. singultus, wm (7) Id. enim.
LlBEK l)E OVINIBU» VIRTUTIBUS, ETC. 5l3
cretlas per impcrialeai potentiain, quod (i) logem possit pricvaricari diviuam. » Cumque Rufinus pluribus verbis iiileretur, iit promilteret Ambrosium esse flectendum , Theodosius eum pergere cum festinatione prieccpit. Ipse vero, spe daia , post paulum secutus est eum, credens promissionibus ipsius. Porro mirandum ! Ambrosius mox ut vidit Rulinum, dixit : « Imilatus es impudenlium (2) canum vestigia , o Rufine, tantac necis auctor exislens ; pudorcraexislentem detergens , non erubescis, nec meluis coulra divinam imaginem latrare. » Cumque supplicaret Rufinus, et Theodosium imperatorem diceret esse ventu- rum, superno zelo Ambrosinsdixit : « Rufine , ego praedico quia ingredi Ecclesiam prohibebo. Si vero iinperium in ty- rannidismutavit vocem (5), egolibenlersuscipiam. »Haec et alia plurima Rufinus audiens , nuntiavit Imperalori votum Anlistitis, monens , ne forte de palalio procederet. Ait Imperator, hoc in media plalea cognoscens : o Pergam , juslas(4) et in facicm suscipiam contumelias. » Cumque ad sacra limina pervenisset, in sanctam quidem basihcam non praesnmpsit intrare, sed veniens, et eum in sahilatorio in- veniens, suppHcavitutejus vincula dissolvcret. At ille cru- delemdicebat ejusesse praesentiam, etcontra Deum venire Theodosium, ejusque calcare leges.Verum inquit Impera- tor : « Non insurgo adversus ecclesiasticas sancliones, nequo unquam ingredi limina sacra contendo. Sed te solvere vin- cula mea deposco; Doraini clementiam pro me exorare stude , nec mihi januas praecipias claudi , quas Dominus cunctis pccnitentiam agentibus apernit.i)Tunc ait Antistes: « Qnas pcenitentias ostendisti post tantas iniquitatcs , et quibus medicaminibus incurabilia vulncra plagasque cu- rasti ? » Ait Imperalor : « Tuum opus est et docere et me- dicamina temperare, meum vero est oblata suscipere. » Tunc sanctus Ambrosius dixit : «Quoniam cum furore luo
(i) Coil. iic, et deinde possis. — (2) Id. imprudencium. — (3^ IJ esl
si iinperiuin in tyraniiidcin coininutatuin, jum hoc noinen debeC nccipere.
(4) Cod. male injuscas,
cxxxi bis. 33
3l4 *• AUGDSTINl EPISCOPI APPENDIX.
cquam judicium couimisisll, et ratio non protulit senlen- tiam, sedpotius iraciindia , scribc legem, quae dccreta fu- roris ovacuet, ex qua sentcnlia antcquam cxocnlionem recipiat , nullis obslanlibus prcscriplionis lillciis, trlginla diescxpcclel; quibus transaclisdicbns, ralio causam remo- vens iujuslitiaB, qiine cognovcrit, in vcrilale disponat (r). In hisenimdiebnscognoscctur utrum jnsla sitscntenlia, quam protulisli an injusla. Si jusla fucrit, permaneat ; si autem injusta, deslruatur; nuuierus lrij;inta dicrum ad hoc exa- minandum sufficiet. » Hanc admonilionem imperalor Thco- dosiuslibenli animosuscipiens, et oplimamessc confilens, legem describi repenle praeccpit, el propria manu lillcras confirmavit. Quo facto , vinculum ejus solvit Ambrosius. Quac lox observalur; in tali namque lenoro facla est illa descriplio , ut si quos Imperalor morli damnassct, illis lcx triginla dierum servaretur, et post triginta dies quod jus- tum perhiberetnr, hoc ageretur. Sic igitur sacratissimns Imperator ingrcdi Hmina praesumens ecclesia;, protinus itt pavimento Jacens , Davidicam vocem proclamavit dicens : « Adhcesit pavimento anima niea , vivifica me sccundum Bverbum tiuim' ; » manibus capillosvellens, veniam a Deo impetrari po&cebat. Cumque tempus accederct, quo munos ad altare solebat oirerre, surgens cnm lacrymis ecclesiam ingressus est. Gum (2) vero obtuHsset, ut solitus erat , intercancellos glelil altaris. Rcversus Ambrosius eum slare non quievil , scd dillerentiam locorum edocuit , et primo quffisivit quidibidemexpectarct. Impcralorc dicenle: <Sus- tiaere se sacrorum mysteriorum perceptionem, » per archi- diaconum remandavit dicens : «Olmperator, intcriora loca lanlum sacerdotibus sunt coliala, qua; ciclcri nec ingredi, nec conlingere permittunlur. Egredere igitur, ethanccx- peclalionem cum creteris habelo comuiunem. Purpura namque Imperatores, non Sacerdotesfacit.» Tunclidelissi-
» Psal. cxviii, a5.
(i) Cod. disponit. — (a) Id. tuale cumque, •
LIBEK DK OMMBUS VIRTUTIBUS, ETC. 5l5
mus Imperalor ellam hanc Iraditlonem gralanli animo snscipiens, remandavit dicens :« Non andaciae caiisa inler cancellos niansi, sed in Conslantinopolitana urbe hanc con- suelndin<?m esse cognovi, unde ago g;ratias pro hujusmodl medicin;i. Quam quia lali el tanla virtutc et Prnesul et Im- pcralorclarebant ! Egonamque utriusque opus admiror (i) ilh'us fiduciau), hujus autcm obedicntiam, id est, flduciam socerdotis, et obedientiam imperatoris ; ihius zeli fervo- rem, hujusque fidel purilatem, id cst zeli fervorem in sa- cerdote , fidei purilatem in regc. Igltup ex hoc opere , quod nunc est narralum , dalur intelh'gi, quod potest nos excitare , o sanctissima deoque dicala Mater, in custodia multarum virtulum. Haec igilur Theodosii christianissiml principis, et beatissimi pontlficis contenlio sancta provo- cat hominem ad sperandam Veniam peccatorum. Quam (2) maxima cura hanc contentionem tibi scribere studui. Provocat enim (3) charitatem, humilltatem, obedientiam- quc sectandam , quas virlutcs in princlpio hujus admoni- tionis luae dileclioni commendare curavi. De qulbus igltur vlrtutibus te in prlncipio hujus exhortalionis admonul, de ipsis te et in fine commoneo , quatenus bonum quod cte- plstl, perseveranter perficias. INam (4) utrumque cor lapi- deum ad lacrymas perfluendas {sic) incitat, et ad zcli fervorem. Deprecor vero dilectlonem tuam , ut hunc ac- tum, ac sanclissimam poenitenliam piissimi prlncipis , et zclum sanctlssimi ponlificis crebro legas, quia magnus profectus latet. Si itaque ea , quae tuce sanctitati scrlpsi , prudentlssima Mater, perficere opere poteris , el prorsus ante omnia vitla repuleris , et quag In hac admonltlonc narrantur bona custodire voluerls, scilo quod tuis viribus hapc non facies , sed illo asplrante et adjuvanle, qni in Evaogelio dlcit : « Sine me nihil potestalis facere* ; » et non
• Joan. XV, 5.
(i) Cod, admirans. — 'i) Id. 6 quim , et deinde eausa. — (3) IJ. tCiam, — (4) Id. iterum etiam.
33.
5l6 S. AUGLSTINI EPJSCOPl APPENDIX.
solum facerc, sed ncc eliani dicerc vcl cogiUrc allfjald boni valenius , nisi illo operanle el donanle, a (|iio oinne honum procedit. Audi quoque quod Douiinus dc liac causa per Jeremlam prophclam dicil : « Non glorietur sapiens in » omni sapicntia sua , ct fortis in forliludinc sua , ncc dives i) in divitiis suis; sed iu hoc glorietur, qui ^loriatur (i) , • scire et nossc mc*. » Per haec enim verba ouinis super- bia ab animo auferelur, quia sapientia , et forlitudo, el potentia in nihihim reputantur; et ista est sola glorialio, ut sciat et inteHigat quod ipse Dominus sic facit et jiidi- cium et juslitiam in terra '. Ex isto cnim loco apostolus Paulus sumpsit exemplum, quod ad Corinthios scripsit : « Fralrcs, qui gloriatur in Domino glorietur'. » Lbi sunt ergo ilh qui dicunt hominem arbitrio (s) regi ? ubi sunt, qiii dicunt quod a nobis bonum inchoare possumus ? Ne- quaquaiii illis crcdcre dcbcmus, qui nec cogitare, quaiilo minus perficere valcmus bonum, nisi ipso donanlePErgo si Dci gratia hirgiente , bonum opus pcregcrls , et ea quce luae bcallludini scripsi , cuncla pcrreccrls, non tuis vlribus ac merltis altribuas, sed illi , qui iu tc operatur et velle et perficere, atque bonam voluntatem*.
GAPUT XV.
De criminalibus et incestuosis Peccatis.
SciENDUM est igitur unlcuique, qui gehennam aeternae pcenae qna?.rit evadere, et coelestis patria3 gloriam acquirere desiderat, quae sint mortalia, et incestuosa , et crimiualia
» Jerem. ix, 23. — 2 psal. xcvni, 4. — 3 i Cor. r, 3i. — •< Philip. II, r3.
(i) Cod. male pro qui gloriatur^ habet solnmmodo in. — (a) Id. arbitro.
LIBEFv DE OilNIBLS VlRTLTJBlS , ETC. Sl^
Peccala , pro quibus neino evadere polcst sempiternum supplicium , nisi pcr lavacriim regcncrationis , quod est baptismatis sacranicnlum , aut post baptismnm coramissa per pcenitenliam expiaverit, aut libenter ex his in liac vita dignam vindictam rcceperit, qnia non jndicat Dcus bis in idipsum *. Sunt autem hrec, qnae Paulus apostohis ennme- rat dicens : « Quoniam qui talia agunt, regnum Dei non n consequentur'. » Ait ad Guhilas de Peccatis criminalibus : 0 Manif(;sla suntautemopera carnis, qu?e sunt fornicatio; » sive dicatur gcncraiiter omne peccatum , sive omnis im- munda polhitio ; « Immundilia , » id est, verba turpia , vel phisquam necesse est hbidlnis ; a Luxuria , » id est, ir- refrenata concupiscentiae prostilutio; aldolorumservitus;» id est, aut maramona magis quam Denm dih"gere, aut au- guria , id est , temporalia facta nimis attendere ; a Venefi- cia , nidest, qui venena noxia aut mortalia conficiunt, aut potiones ad partus necandos faciunt ; a Inimicitiae , » id est, qui conupto vinculo Christianfc charitatis inimicus cuicumque ciTicilur, sive pro concupiscentia rerum sua- rum , sive pro invidia ; « Conlentiones , » id est, ubi vo- luplas sive perlinacia superbiaj fuerit magis quam ratio veritalis non requirit ; « ^mulationes, quae (i) invidiae sunt, sicut in Libro Picgum legilur aemula Annae Fenenna^; sive aeinnlari imitari dicitur, id. est, attendere vel sequi ut per P^aimistam dicitur : « Noli aemulari in eo , qui » prosperatur in via sua * ; » id est , noh eum sequi vel altendere; hoc enim verbum et iu bono potest accipi , sicut et apostolus Pauhis ait : <r iEraulamini charismala nmeliora*. Irae , » id est , irralionales animi commotio- nes; o Rixae, » id est , contumehosaj injuriae {'/) et oppro- bria verborum ; « Dissensioncs , » id cst , discordias , scclae, quae a sequendo dict^e sunt ; id cst, quando rehcta rcgula
1 Job. XXXIII ,14. — 2 Galat. v, ai. — 3 i Reg i, i, el seqq. — ^Pjal. xxxvi, 7. — 5 I Cor, XII, 3i.
(i) Deest quce in coJ. — (a) Id. contumeUofas injiirias.
5l8 8. AUGUSTINI EPLSGOPl APPENDIX.
vcrilatis sequunlur (i) errores haereticorum, aut profaiit-e adinvcntiones falsorum magislrorum; « Invidiac, » id cst , quicumque altcrius Lonis aut prosperis conlabescit et cor- rumpilur; « Ilomicidia, » id est , innoccntium hominum occisiones ; o Ebrietales, » id est, vini usque ad (2) mcntis uuitationera perceplio ; « Commessalioncs, » id csl, post famcm exactam epulariun diversarum usque ad gravilalom nimiam perceplio ; « Et his similia , in(|uit Aposlohis , nqnac pracdico vobis , sicnt praedixi , quoniam qui lalia B agunt regnum Dei non conscquenlur *. » llem ad Ephc- sios idcm Apostolus scripsit dicens : « Fornicalio aulem et uomnis immundilia nec nominelur in vobis sicut decet > sanctos, aut turpiludo, aut stuhiloqniuin, aut scurrilitas, » id cst , verba jocuhiria , « quae ad rem non pertinent. Hoc liautem scilote intelhgenles , quod omnis fornicalor, aut Biramnndus, aul avarns, quod est idolorum servilus , non » habet haereditatem in regno Christi ct Dei^ » Ilem ad Corinthios : « An nescitis quoniam regnura Dei iniqui non » possidcbunt ? NoUte errarc, Iratres mei , quia neque • avari, neque ebriosi regnum Dei possidebunt'. » Avari sunt quidem ilH qui aliena acquirerc concupiscunt, sive qui injuste habita sua indigentibus non distribuunt. Rapa- ces sunt, qui aiiena per vim toUunt. Adulteri sunt qui ad uxores alienas (3) accedunt. Masculorum concubilore3 sunt , qui incestuosissime in masculos suara libidinem explent, sicut Sodomitae. Molles sunt, qui succumbunt mascuhs, id ost, qui subjacent mascuh^rum concubitori- bus. Maledici sunt qui injuste et irrationabiliter in ira commoli ad blasphemias erumpunt, et qui aliis mahim irrogare conantur, et si possunt , violenliam iQgerere. Ebriosi sunt, qui vino dediti, praGcipitanlur ad insanias Hbidinura, dilabuntur et ad blasphemias , recedentes a
' Galat. V, 19-ai. — ^ Ephes, v, 3-5. — ^ ^ Qq^_ yi^ g^ jo.
(i) Verbum sequuntur hlc passive accipias. — (a) Deest adin cod. — ; 3) Cod. male addit per redundautiam aherius.
LIBEH DE OMNIBUS VIBTUTIBUS, ETC. 619
via verilalis, siciit sunl non scrvanles pr.'ECopta Decalogi, sicut sunt eacrilcj^i ct violatorcs priuccplorum. Uoec tjui transgrcssds lucrit, pcenitcnliaui aj;at, ct ^c ipsuni in ho6 mundo judicct, ne judicetur a Dco in die judicii (i).
GAPUT XVI. De mortalihus Cnminibus,
MoRTALU Crimina idco, ni fallor, dici possunt,quia sicut tJacohus Aposlohis ait : » Inifjuitas parit peccatum , «peccfilum vero, cuni consummaluui iuerit, generat mor- B tem * ; » non sohim mOrlcm corporis, vcrumcliam anim.ne^ sicut lu Piuircione aclum est ; ul ait de opcranlibus simiiia Aposlohis ad Rumanos :« Et sicut, inquit, non probavc- Drunt Deum habcre in nolitiam, Iradidit C(S Dcus in re- » probum sensum , ul faciant ea , qu.T! non conveniunt , » replelos omni iniquilatc, mahlia , foriiicalioiie , avarilia, «plenos invidia , homicidio, contenliono , dolo , mahgni- nlalc; susurratorcs , injurialores , detractores, Deo odibi- »ies, Gontumehosos", » id csl, rixalorcs, « superbos, elalcs»
' jacob. I. — '^Rom. i, aS-So.
(i) Hic quaiJam stquuulur iu cod*, quje lej^uQtur puuctls sublerpositis, quod sigiiificat, utciocti riorunl, biec esic deleiiJa. Porro ila sequitur : « Sunt eliain tt bis s.iniiia DecaIoj;i , id est , decem |iriBcejiia ieijis Mojsi. Et'iu«ri- qiine ad Deuin pei tinenl , .sacrilegi \iolatores siint qui contra c.illiolicam tt ai>osto!icam dorlriiiam, aui spiritalia iiiJMsle agunf. Hoc cst quotl peiliiiet ad eos, (|ui c(jrruriipinil Iria Decalogi priecepta prima qiue ad D(uni perliBi^-M. Siiiit et qiu-e perlineut ad proxiinum, iJ ebt,<<Diiigcs proximum tiuim sicut te » ipsum:Honora patrem luiim et maticni tuam : Nun aduilerabis : Non occi- •> des : Non furaljeris : Non faisum teslimonium dices: Noii coiiciipisces i-eni "proximi tiii.» De liis sitran.<igressi vel picevari'.ati,illam poenilentiam siii)eaut, in qua majorem in se quisque severitatem exerceie valel, ut a se ipso in hoc judicatus, noh judicetu^ in die jhdicli a Deo. -<
?>aO 8. ALIGCSTINI EPISCOPI APPENDIX.
pinvenlores malorum, » ct cneicra omnia qn.-c in Epistola ij>sa sequuntur, h;ec enim animam inficiunt et separant a Dco.
CAPLT XVII.
De Compimctione salvationis.
CoMPUNCTio salvationis efficitur , cum, spirilu timoris Domini, peccalum damnalionis ante oculos suos quisque ponens, et imaginem futuri saiculi in die judicii recorda- Inr, ct infcrni pcenas flammarum tenebrarumque , slrido- rem denlium el flclum impiorum , ubi « Veruiis eorum non nmoritur, et ignis non extinguitur *, » et, Spiritn sancto suggerenle, peccata sua recognoscens, in se damnaliones impiorum ex inlcriori cordis dolore recognoscit ; pcenilen- tiaG lacrymas, incurvalus, et humiliatns alqiie proslratus coram Deo, fundil; ct consilio sacerdolum per pncniten- tiam Chrisli legibus subdilur, et humiliatus subjacet con- sorfio Sanctorum , et communione corporis et sanguinis Cbrisli separatus est decrelo (i) sacerdotnm; et actio poe- nilenliae tunc erit perfccla et acceptabilis, si ascenderit homo adversus se usquo ad tribunal mentis sune, el consti- tuerit ante faciem , nc hoc fiat ci sicut comtninatur Deus peccalori, alque ita constiluto Dei judicio, adsit ei accu- satrix cogilatio , leslis conscientia , et carnifex timor; deinde sangnis animae confilentis in lacrymas proflnat; poslremo in conscienlia sna se indignum judicet commu- nione corporis et sanguinis Christi et societateSanctorum; versetur anle oculos suos imago fuliiri jiidicli , ut ad ip- sum non accedat absque virtutum munimine ; cogitel
' Marc. IX, 4 5.
(i) Ibi in cod. Irgitur solum a de.., ; ratera «unt ahrasa.
LIBER DE OMNTBUS VIRTUTIBUS, ETC. 5ai
quam sil conlremiscenda pcena, quam deleclabilis perci- pienlibiis sil vila aeterna ; quia alii prcTecipitanlur in mor- tem aeternam , alii ad vilam aeternam perducuntur.
CAPUT XVIII.
De Perfectlone Charitatis.
QuiSQUis igitur inCharitatisPerfectione fundatus fuerit, necesse est ut ad illum sublimiorem Charitatis gradum conscendat , quem (i) nec cupido prtemiorum superet , nec amoris magniludo, quo filius indulgentissimum pa- trem aut matrem , vel amicum , aut conjugem revereatur affectu; qui nec (2) ejusverba, neque convicia , vel amo- ris formidet offensam ; et qui ( 5) monilionibus [sic) non so- hun aclibus , scd eliam verbis , pielate semper attenta (4) distendatur, ne erga se quantuhimcumque minualur (5) fcrvor illius dilectionis, ut frequcoter poscat (6) ; cujus timorlsmagnificentiam unusProphetarumexpressit dicens: «Diviliae sahilis, et sapienti.Te et scientiae, timor Domini';» ipse ihesaiuus ejus. Non potuit timoris istius dignitatem ac nicrilum evulentius (y^exprimere, quam divilias sahilis nostrae, quaein vera sapientiaDci scientiaque consislunl(8), dicere, nisi a timore Domini non posso servari. Ad hoc igitur mecum non pcccatores, sed Sancll , prophclicis in-
* Isai. XXXIII, 6.
(i) Col y«/, nec deinJe adcsl \erl)iini snpcret, qiiod propter scnsus nece^sitalein addidimu». — (a) Id. necdum. — (3) Id. atque, el ante/ormi- dat. — (4)Id. actouita, probabiiiter pro attenta, quamiuam sonet male at- rewfa ante verbum distendatur. — (5) Deest minuatur mcodi., cujus aiiter verba sunt inintelligibilia. — (6) Id est ut frequenter poscat , ne. — (7) Cod. evidenter. — (8) Id. constituunt.
522 S. AUGDSTINI EPISCOPI APPENDIX.
vilaiiUir oloquiis, Psalnusla dicciitc : « Tiniete Dominnm * » omnesSanGti ejns.quonianinihiidcest limenlibus eiuii*.» Qui onim hoc timore Detun mctuit , perreclioni (i) ejus cerlusestnihil deesse, quia snpicnliaeelscienliaGDeilhcsau- rus est. Multa ergo distantia est inter limorcm , cui nihil deest. et illum imperleclum, qui principiumsapientiae nun- cupatur : qui poeuam in se retinens, de perlectorum cor- dibus supervenienteplenitudine Gharitalisexuitur. « Timor
• non est in Charitate, sed pcrfecta Charitas foras miltit ti- «morem^. » Et revera si principium sapienliae in timore consistit , non nisi in Charitatc et perfectione illa (2), in sese perfectx dileclionis conlinct meritum. Non jam princi- pium, Scd ihesaurus sapienline et scienlia? nuncupatur. Et idcircoduplexestgradus llmoris, unus incipicnlium.idcsl, illorum scihcet.qui adhuc iu limore etsub jugo suntservili, de quo dicilur :«Et servus dominum suum timebit^^oetin Evangelio : '; Jam non dicam vos scrvos, quia servus nescit BVoluntatem domini sui*; » et illud : « Servus non manet nin domo iii ccle»num\ » Innuit enhn ut nos ab illo poe- nali metu adCharitatis plenissimam libertatem, tanquam(3) amici et filii , ad Dei fiduciam transeamus. Denique bcalus aposlolas Paulus servileui illum limoiisgradum olim Cha- ritatisDominicOBvirlule transcenderat; infcriora despiciens, majoribus se ditatum donis a Domino profitelur. » Non Denim, inquit , dedil nobisDeus spiritum timoris, scdvir^ B tulis , et dileclionis, et sobriclatis^ » Eos eliam qui per- fecto dono (4) ccelcstis patriie dilectionis et sohrielatis fla- grabant , quosquc suos filios adoptio divina jara fecerat ,. hoc adhortalur cloquio : « Non e.nm accepistis spiriiuni
• servilulis ilcrum in limorc, scd accepislis spiritum adcp- » lionis filiorum , in quo clamamus : Abba Palcr^nDchoc
• Psat. xxxiii, 10. — 2 r Joan. iv, 18. — 3 Maiacli. i, 6. — * Joan. xv, i5. — 5 Ibid. 35. — * 2 Tim. 1,7. — ^ Rom. viii, i5.
(i) Coi. per/ectionis. — (a) Id. iiluin. -— (3) Id, nt tanquam. — (4) Id. ptrfecta dona.
LIBER DE O.MNIDas VIRTUTIBUS, ETC. 5*23
etiam uaetu, cuno illain septlforniem Spiritus sancti gra- tiam ProphtJla describerut, quaui iii homiiipm doscoiidissc dixit, addidit (i) quod esset «Super eum Spiritus Uoinini, » Spiritus sapientiaB cl inlcUeclus, Spiritus consilii et forti- >ludinis, Spirilus scientio! et pietatis; ot repievit etim » Spiritus terroris Douiini \» In quo illud diligentius intuen- duiu est, quod uon dixit : Requiescet «uper euin Spirilus tiaioris Domiui, sicut de prioribus dixorat ; sed : iReplerit • eum Spiritus timoris Domiui. »Tota euim uberlaiis ejus niagnitudo est , ut quem semel »ua virtute possederit (2) , non partim , sed totara ejus occupet mentem. iNcc imme- rito illi nunqiiam cxcidet(5), cum liaerens (4) Gharilati non soUim replet , sed etiam perp:!tua et iuseparabiii eum quom cceperit, possidci visitatione, et uullius jaetitiae tem- poralis vel voluptatum est oblectalionibus imminutus (5) , quoc nonuunquam i!li , qui loras luitlitur, timori evcnire consuevit. Hinc igitur perfectionis forma atjue exem- plo virtutuiu rcplctus fuisse narratur , emiltens illum servilem suppliciorum timorem, verusDei Filius, «Qui pcc- »calumnon fecit , nec inventus est dohis in orc cjus^» Humana coudilio, dum adversis vitiositatibus menlem conlurbat, etiam anle poenas gehenuaB, per inordinatum auiuii appetitum, jam pceaas conscientiie patilur. Om- nia enim polerit homo fugcre, pricter cor suuin : non enim potcst a se quisqaam recedere; qaocumque euim abierit, realCis sui conscienlia illum non dcrelinquit , quamvis hutnaua judicia subterfugiat. Omuis qui maleajjit, sibi tamcu celari non polest. Nam elsi aliis celatquod a^it, ipse plenc novit maluin esse quodgessit. Duplevcrgo (il (G) in eo judicium, quiaethic suo rcjtupunitur et puugtur, etillicperpelualipcena damnatur. Hocergo slgnificat «Abys-
• Isai XI, a, 3. — ' t Petr. 11, 22.
(r) Deest addidit ia cod. — » Id. possederac. — (3) Id. excederet. — (4) Id, cohccrens , et deinJe replens. — (5) id. immunitui. — (6j Id. sit.
5^4 S. AUGUSTliM Kl*l:iC01'l APPENDIK.
»sud abyssum invocat*,'>a (i) j^^^'^'^ ^"^^^"^^'^"^''''^'''^''^^ judiciuuisuaidaninalionis perpetunein vocecalaractaruui *, id est , in proedicalionum voce. Dic mihi , post Aposlolos qualis doctor fuerit Origenes inter GriTecos , cujus septem milIiasexcentoslibros(2) beatissimus Hieronymus se lcgisse fatetur; talem vitam duxit beatissimus Origencs. Nam re- fert deeodem Ambrosiua , quod vita ipsius viri doctissimi erat, quod panem , etsal, et aquam pro victu hahebat, pro vestitu tunicam cilicinam usque ad pedes , nudoque pede incedens, ita ut oratio lectionem, et lectio orationem ejus susciperet.
CAPIJT XIX.
Quomodo Pollutio noctiirna accidat.
QUiERiTUR post illusionem,quaepersomnium accidere so- let, utrum corpusDomini quilibel accipere valeat,vcl sacer- dos sacra uiysteria valeat celebrare. Gregorius habct qui- dem : Testamenlum Velcris Legis, siculin supcriori capitulo jam diximus, pollulum nisi aqua lolum usquead vesperam intrareecclesiam non concederedicilur. Quod tamcu aliler populus spiritualis intelligens sub eodem intellectu accipit quod praefati sumus; quia illequasi per somnlum illuditur, quitentatur immunditia, ct vanis imaginibus in cogitatione inquinalur. Sed lavandus est aqua, ut culpam iniquoc co- gitalionis lacrymis ablual,et nisi prius tentalionis signa recedant, se quasi reum ad vespcrum cognoscat. Sed est ineadem illusioae discretio valde neccssaria, quoe subtili- ter pensari debeat. Ea quae accidit (3) meuli dormientis , aliquando excrapula, aliquaudo ex naturae superfluitate ,
» Psal. xi.i, 8. — ^ibid.
(i) Cod. in. — (a) Id. male addil ejus. — (3) Id. et quce.
LIBER DE OMNIBLS VIRTUTIBUS, ETC. 5q5
vel infirmilate advenit. Omni modo haecillusio limenda est, qiiia hanc mens nesciens perlulit , sed magis de illa cniisa dolendum est, propler quam liiisset (i). Cum voro ullra moduui guUe aj)pctitus iusumendisalimenlis rapiiur, alque idcirco huaiorum receptacula ^cnerantiir, liabet exinde animus aliquein realiim, nontamL-n usque ad prohitionem percipiendi sacri mysterii , vel missarum solemnia cele- brandi, cuin fortasse aut festus dies exigit , aut exhibcre myslerium (2) sacerdolem in aUquo loco ipsa nccessilas impelHt (3). iNam si desunt alii , qui implore mysterium valent , illusio per crapulam facta a perceptione sacri myslcrii prohibere non debel; sed ab iinmolalione sancti mysierii abstinere, utarbitror, humiUterdebent, si dormien- lem menlem turpis imaginalionimisconcusserit. Nam sunt quidam , quibus ita plerumque imaginalio et illusio nasci- tur, ut eorum animus, etiam in somno corporis positus, lurpibus imaginibus non fcedetur (4). Quaeritur unnm : Ostenditur mens non tamen suo judicio liberata , cum se, dormicite corpore , nihil meuiinit judicas.^e in vero (5) ; exturpienim cogilatione vigilantis, oritur illusio dormien- lis. Paiet tunc animae reatus suus (6), cum vidct ex qua radice inquinalio illa processit , quia quod cogilavit sciens, pertuht nesciens; sed pensandum est verum an ipsa cogi- latio in suggestionem, an in delectationem, velquodmajus est, aliquandoinpeccatum consensuceciderlt.Tribusenim modis implelur in homine peccatum, videlicet suggestione, delectalione atque consensu; suggestioquidem fit per dia- bolum , delectatio per carnem , consensus per spirilum. Est necessaria magna discretio, ut inter suggestionem , et delectationem, alque consensum judex sul aniinus proesi- deat. Cum enim malignus spiritus peccatum in mentem suggerit, si nulla peccati dolectatlo sequatur, peccatum omnino perpetratum non est. Guinverocaro delectari cce-
(i) Cod. fccisset. — (a) Id. addit absque sensu />/o eo qnod. — (3) Id. expeUit. — (4) lA. focdatur. — (5) Sic cod. cujus scusum assequi nou polui, • — (6) Cod. reatiun siiuin.
526 S. AUGISTINI EPISCOPI APPENDIX. tlBEH , ETC.
perit, lunc pcccatuin cognoscitur perfici. In sugjjeslionc igilur peccatum seminatur, in tleleclalione radicalnr, sed in consoiisu perficitar. S.epc conlinglt hoc , quod mali-^nu? spiritus seminet (i j in cogilalicne , caro in dcleclalio^nem trahal . nec tamen anima eidem dclectalioni consenliat; et cum caro sine anima delectari nequcat, ipse tamcn animus, voluptatihus carnis reluctans , in delectatione carnali ali- quando ligatur inyitus; pergraliam tamen illius libcratur, cuiest honoretgloria in saeculorum siecula. Amcn.
(i) Cod. seminat.
FIKIS TOMI CENTESIMI TRIGESIMI PRIMI bis.
in^^V\s;W>\VVW>W.V\W«WVWbVW.vV\<Vkl'WVW>V>>>> VWWWM vww>>v\.<.>v\>v\v\v wtv^ vw
INDEX
TOMI CENTESIMI TRIGESIMI miMl DIS.
CLASSIS VI.
SERMONES INEDiTI.
SUPPLEMENTUM II, PAR^) II.
CLASSIS III.
SERMONILS DE SANCTIS.
Pag.
SsRMO LXIII. Iii Ciitbedrain saudi Pelri ape^toli. 3
— LXIV. Iii Natali s-ancii Vmceulii III. 5
— LXV. In Natali MaityrfS Quadrali. 8
— LXVII. In Nalali Joaiin'; r.a()tislae III. ig
— LXVIII. IiiNalali JoaniiisBaplislie IV. 24
— LXIX. Iii Natali sancli Joaiiiiis Baplislaj V. 28
— LXX. Ib Nativitate saacli JoaBuisBajiUsi.-v TI. 3a
— LXXI. In Nalali saiictovuui A^jo^loloriiin Pelri el Paiiii II. 87
— LXXII. In Nalali saiiicloriim Aposloloriim Petii et Pauli III. 4t
— LXXIII. In Oclava SS. Apostolorum Petri et Pauli IV. 44
— LXXIV. De I.apsii Pelri II. 47
— LXXVI. In Solemnitate Martyrum Machabaeorum. 5i
— LXXVII. Iii Naiali Beati Laurentii Martyris I. 57
— LXXVIII. Iii Natali Beati Laurentii Martyris II. 60
5'28 INDEX.
Sermo LXXIX. In Decollatione sancti Juannis J<apli,la' I 61
— LXXX. In Dccollatione saiicti Joannis Baplislc-e II. 68
— LXXXf. In Natnli saiictorLiiii Marlyriim Ftlicis et A laucti I. 71
— LXXXII. lu Nalali sauctoriim Marlyrum Felicis et Ailaucti 11. 7 i
— LXXXIII. In Nalali sanct! t.ypriani Mai tyris I. 7G
— LXXXIV. In Nalali sancli Andreae apostoii. 79
— LXXXV. In Nntali sancli Stepbani. «a
— LXXXVI, In Natali sanctorum Iiinocentium I S5
— LXXXVII. In Nalali sani toriim lunocentium II. 88
— LXXXVIII. In Natali sanctorum Cosma; et Damiani. 91
CLASSIS IV.
SERMONES DE DIVERSIS.
— LXXXIX. De Trinitate. 94
— XC. Expositio Fidei. 96
— XCI. De Judicio exlremo. 100
— XCII. De Tribiilationihus et pressuris mundi. io3
— XCIII. De Poenitentia, ad quam se omnis Chrislianus, si post
Baptismum deliquerit , pro animx suoe remedio convprlal. 107
— XCIV. De Coiifessionp, 119.
— XCV. De Reconciliandis poenitentibus I. 116
— XCVI. De Reconciliandis pcenilentibiis II. lai
— XCVII. De Reconciliandis psenitentibus III. ia5
— XCVIII. Sermo si\e Oratio de Spiritu saucto. i3o
TBACTATUS.
LiBER De Spirituali certamine. 137
— De Pugna vitiorum. 147
EPIST01.& De septem petitionibui in Pater naster. i58
APPENDIX SERMONUM INEDITORUM. CLASSIS III.
SERMONES DE SANCTIS.
StBMO XXXIV. In Coena Domini I. 167
— XXXV. In Coeiia Domlni II. 175
— XXXVI. In Coena Domini III. 179
INDEX. SiRMo XX.XVII, De Passione Domiai I.
— XXXVIII. De PassioDe DomiDi II.
— XXXIX De PassioDe Domini III.
— XL. De Passione Domini IV.
— XLI. De Passioue Domini V.
— XLII. De Passione Domini VI.
— XLIII. De Passione Domini VII.
— XLIV. De Passione Domini YIII.
— XLV. De Passione Domini IX.
— XLVI. De Cruce.
— XLVII. In die Paschae III, de Resurrectione Domini.
— XLVIII. In die Pascha; IV, de Resurrectione Domini.
— XLIX. In die Paschae V.
— L. De Peregrino , feria secunda festi Paschae.
— LI. In diebus Paschalilnis I, de Resurreclione Domini.
— LII. In diehus Paschalibus II, de Resurreclione Domini.
— LIII. De Ascensione Domini III.
— LIV. De Ascensione Domini IV.
— LV. De Ascensione Domini V.
— LVI. De Ascensione Domini YI.
— LVII. De Ascensionc Domini VIII.
— LVIII. De Pentecoste III, de Adventu Spiritus saucti.
— LIX. De Pentecoste IV, deAdventu Spirilussancti.
5q9
jgo
194 198 ao3 209 t>i8 227 aSt 236 244 249 254
2.^8
262
266
270
275
280 287 292
3o5 3o7 3i3
CLASSIS III.
SERMONES DE SAXCTIS.
LX. De sancto Paulo primo Eremila. 3jq
LXI. De Purificatione Virginis. 3^5 >/
LXII. De Annuntiatione beatae Mariae semper Virginis. 332
LXIII. In Natali sancti Joannis Baptistae I. 333
LXIV. lo Natali sancti Joannis Baptistae II. 34^
LXV. In Natali sanctorum Apostolorum Petri ot Pauli I. 34^
LXVI. In Natali sanctorum Apostolorum Petri et Pauli II. 352
LXVII. In Natali sanctorum Apostolorum Petri et Pauli III. 357
LXVIII. In Feslo sancti Petri ad vincula. 36o
LXIX. In Natali sancti Laurentii I. 364
LXX. In Nalali sancti Laurenlii II. 368
LXXI. In festo Assumptionis Beatap Maria» virginis. 3;2
cxxxi bis. 0]
53o INDEX.
Sermo LXXII. In Festo sancti Andrce apostoli, 879
— LXXIII. De sanclo Nicolao ponlifice. 383 -^ LXXIV. De sancto Thoma apo^tolo. Sgo
— LXXV. In Natali saiicti Ste|)hani proto-martyris. SgS
— LXXVI. In festo sancti Joannis evaugelistae. 402
— LXXVII. In Natali Innoceutiiim I. 410
— LXXVIII. In Natali Innocenlium II. 4i3
— LXXIX. In festo sanctor^im Inuocenlium III. 418
— LXXX. De Communi Apostolorum. 4^5
— LXXXI. De Communi Marlynim. 4-28
— LXXXII. De Communi Confessorum , seu de Pceniteutia. 43 1
CLASSIS IV.
SEMIONES DE DIVERSIS.
— LXXXIII. Exliortatorius ad bene faciendum. 437
— LXXXIV. De Mortuis et Consoialione remanentium. 439
— LXXXV. De Morte. 444
— LXXXVI. De Vita activa et contemplativa. Ad Presbjteros. 447
— LXXXVIL AdSacerdoles. 449 : — LXXXVIII. Ad Virgines Monasterii sui. 45a
— LXXXIX. De Consecralioae Ecclesiarum. 455i
TRACTATUS.
LiBER De Numero. 459
— De Compassione B. Marije viiginis. 463
— De Omnibus virtulibus, quem beatus Augustinus edidit ad ma-
trem siiam. 47 7
CArcT I. De Ciiaritate. 479
— II. De Humililate. 480
— III, De Obedienlia. 482
— IV. De Continentia giilae. 484
— V. De Continentia hnguse. 488
— VI. De Continentia vestium. 491
— VII. De AfQictionis corporis. 49*
— VIII. De Compunctione. 494
INDEX. 53 1
Caput IX. De Beatitiidine compunctionis. 499
— X. De Oratione , et qualiter lioroo debeat orare. 5oo
— XI. De Piigna vitiorum adveisus viriutes, et quomodo exlir-
panda sunt vitia et insereudse virtutes. 5oa
— XII De Sliidio legendi Scripluras, 5o4
— XIII. De Admonitione tribulationum et infirmitatum, 5oG
— XIV, De Venia peccatorum speranda. 5 10
— XV. De Ciiminalibus et iucestuosis peccatis. 5i6
— XVI. De Mortalibiis crirainibus. 5 19
— XVII. De Conipunctione salvationis. 5ao
— XVIII, De Perfectione charilalis. 5ai
— XIX. Quomodo pollutio uocturna accidat. fa4
£:Xl'LICIT INDliX.
1^
SJ\^^ 1
1
V
■?B
BR Augustinus, Aurelius, Saint.
65 Bp. of Hippo
j^5 r-Opera onmia^
1835 t.2A pars.2
PLEASE DO NOT REMOVE CARDS OR SLIPS FROM THIS POCKET
UNIVERSITY OF TORONTO LIBRARY
^-./
1
W^^ V
'<
'm ' '^jf.
1^.?