Google This is a digital copy of a book that was preserved for generations on library shelves before it was carefully scanned by Google as part of a project to make the world's books discoverable online. It has survived long enough for the copyright to expire and the book to enter the public domain. A public domain book is one that was never subject to copyright or whose legal copyright term has expired. Whether a book is in the public domain may vary country to country. Public domain books are our gateways to the past, representing a wealth of history, culture and knowledge that's often difficult to discover. Marks, notations and other marginalia present in the original volume will appear in this file - a reminder of this book's long journey from the publisher to a library and finally to you. Usage guidelines Google is proud to partner with libraries to digitize public domain materials and make them widely accessible. Public domain books belong to the public and we are merely their custodians. Nevertheless, this work is expensive, so in order to keep providing this resource, we have taken steps to prevent abuse by commercial parties, including placing technical restrictions on automated querying. We also ask that you: * Make non-commercial use of the files We designed Google Book Search for use by individuals, and we request that you use these files for personal, non-commercial purposes. * Refrain from automated querying Do not send automated queries of any sort to Google's system: If you are conducting research on machine translation, optical character recognition or other areas where access to a large amount of text is helpful, please contact us. We encourage the use of public domain materials for these purposes and may be able to help. * Maintain attribution The Google *watermark" you see on each file is essential for informing people about this project and helping them find additional materials through Google Book Search. Please do not remove it. 4 Keep it legal Whatever your use, remember that you are responsible for ensuring that what you are doing is legal. Do not assume that just because we believe a book is in the public domain for users in the United States, that the work is also in the public domain for users in other countries. Whether a book is still in copyright varies from country to country, and we can't offer guidance on whether any specific use of any specific book is allowed. Please do not assume that a book's appearance in Google Book Search means it can be used in any manner anywhere in the world. Copyright infringement liability can be quite severe. About Google Book Search Google's mission is to organize the world's information and to make it universally accessible and useful. Google Book Search helps readers discover the world's books while helping authors and publishers reach new audiences. You can search through the full text of this book on the web at[http://books.google.com PATRES APOSTOLICI | TEXTUM RECENSUIT ADNOTATIONIBUS CRITICIS EXEGETICIS HISTORICIS ILLUSTRAVIT VERSIONEM LATINAM PROLEGOMENA INDICES ADDIDIT FRANCISCUS XAVERIUS FUNK | VOLUMEN I EDITIO II ADAUCTA ET EMENDATA TUBING JE IN LIBRARIA HENRICI LAUPP MDCCCCI uU DIPATRES APOSTOLICI EDIDIT NA . FRANCISCUS XAVERIUS FUNK VOLUMEN I DOCTRINA DUODECIM APOSTOLORUM EPISTULAE BARNABAE CLEMENTIS ROMANI IGNATII POLYCARPI HUIUSQUE MARTYRIUM PAPIAE QUADRATI PRESBYTERORUM APUD IRENAEUM FRAG- MENTA EPISTULA AD DIOGNETUM PASTOR HERMAE | TUBINGJE IN LIBRARIA HENRICI LAUPP MDCCCCI IMPBIMATUR. ROTTENBURGI, DIE XXII. JULII 1901. PAULUS GULIELMUS DK KEPPLER, EPISCOPUS. Alle Rechte vorbehalten. EX OFFICINA H. LAU P P Jr. PRAEFATIO. integras, mox consentaneum esse mihi videbatur, eas addere, quarum fragmenta solum ad nos pervenerunt, breviores ex iis, quae tempore currente false patribus attribuebantur, ut epistulas Clementis de virginitate atque Ps.-Ignatii, cum libri ampli, ut Clementis Homiliae, Recognitiones ac Constitutiones, praetermit- tendi essent, et scripturas ad patres spectantes, scilicet Clemen- tis et Ignatii Martyria ac Polycarpi Vitam ; et volumini primo anno 1881 secundum adieci. [Interea insuper nonnullis scrip- turis testes novi exorti sunt, inprimis Clementis epistulae ad Corinthios versio latina vetus, etiam scriptura hucusque plane incognita in lucem prodiit, scilicet Doctrina duodecim aposto- lorum. Liber ergo adhuc magis transformandus fuit, ita ut cum opere Hefeliano nunc etiam minus commune habeat quam prius. Librum denuo edenti nonnullae scripturae mihi aliter dis- ponendae erant ac prius. Fragmenta Papiae et presbyterorum apud lrenaeum nunc in volumine I inserta sunt, Ignatii Mar- iyrium Colbertinum ceteris Actis in volumine II adiungitur. Praestat quidem hoc Martyrium reliquis, a nonnullis adhuc etiam authenticum vel a comitibus s. Ignatii compositum habetur; primo autem loco exhiberi non potuit, quoniam volumen II non iotum, sed quarta parte tantum recudendum erat. Scribebam Tubingae mense Iulio 1901. ELENCHUS. Prolegomena. Notitia generalis . . Prat tS RE Doctrina duodecim apostolorum. Historia scripturae . . . . . ...... . . VI Origo tempus patria . . . . . . . . . . . . IX Fides auctoris . . . . like 06 ἀξ ως der er KIM: Dispositio et ordo sententiarum WA USA vo Ao EVI Editiones et versiones . . . . . . . . . . . . XVII Barnabae epistula. Auctor epistulae . . . . e. XX "Tempus et patria epistulae, "conditio. lectorum . . XXIII Ordo sententiarum . . . . . . . . . . . . . XXVI Integritas epistulae... . . . . . . . . . . XXVIII Editiones, codices, versiones. . . . . . . . . XXX Clementis Rom. epistulae. Auctorepituae L . . . . . .. . . . . . . XXXI Tempus epistulae... ....... . . . XXXVI Ordo sententiarum . . EDD EP $9559 Usus et auctoritas epistulae TUE HERMES a1 Integritas epistulae... . . . . . . .. . . . XLV Editiones, codices, versiones. . . . . . . . . XLVII Epistula altera quae dicitur . . . . . . . ..L Epistulae ad virgines... . . . . . . . . . LIV Ignatii epistulae. Vita Ignatii. . . ἘΣ s... s... . LV Testes epistularum . . . VS iere qu $6 oe p DIX Historis controversiae Ignatianae . . . . . . . LXII Authentia septem epistularum . . . . . . . . . LXXIII Ordosententiaum . . . . . . τὸν . . . . . LXXX Editiones, codices, versiones. . . . . . . . . LXXXIII Polycarpi epistula. Vita Poycar . .. ... ....... . LXXXVIII Authentia epistulae... . . . ....... XC ELENCHUS. Ordo sententiarum . . Editiones, codices, versiones Martyrium Polycarpi. Annus martyrii Authentia et integritas Editiones, codices, versiones Papiae Fragmenta . Quadrati Fragmentum . Presbyteri apud Irengeum . Epistula ad Diognetum. Tempus epistulae $ Ordo sententiarum, integritas M Editiones, codex, versiones . Hermae Pastor. Usus et auctoritas libri . Tempus libri . . . Divisio et ordo sententiarum Doctrina de Christo Editiones, codices, versiones Textus Doctrina duodecim apostolorum . Barnabae epistula Clementis epistula L . Clementis epistula IL Ignatii epistulae . Polycarpi epistula . Martyrium Polycarpi . Papiae Fragmenta . Quadrati Fragmentum Presbyterorum Reliquiae Epistula ad Diognetum . Hermae Pastor . Index locorum S. Scripturae . Index vocabulorum Addenda et corrigenda . π PROLEGOMENA. ponendus, sed eliam probandus esse videtur. Itaque apparatus cribicus bextui subicibur. Ne autem fines huius editionis trans- grediar, in orthographia codicem principalem sequens non refero de v ἐφελχυστιχῷ, de c in vocabulo οὕτω apposito vel omisso, de assimilationibus in codicibus recentioribus usitatis (ἐνκύπτω, ἔγχύπτω) el aliis rebus eiusmodi, neque de vitiis scripturae mani- festis, ex itacismo vel de neglegentia vel de aliis causis similibus exortis. Praeterea etiam nonnunquam verborum positionem variam meglego. Lectiones veterum interpretum, testium secundae vel tertiae classis, quae cum lectionibus codicum graecorum con- sentiunt, ita ut breviter notari possint, vel quae maioris mo- menti esse videntur, exscribo; reliquas vero, quae innumerae quidem sunt, ad textum constituendum autem nihil conferunt, omitto. Loci bibliei in altera pagina sub versione latina indicantur, lineae vero non secundum versionem, sed secundum textum grae- cum. designantur. Auctores locum aliquem laudantes initio commentarii com- memorantur. Non exscribuntur, ita autem ad singula capita vel singulos versus ponuntur, ut facile cognoscas, quantum allegent. Exempli gratia Barn. 4, 11 scripsi: Clem. Al. Strom. Il, 7, 35 p. 447, i.e. Clemens Alexandrinus l. c. versum totum lau- dat; 2, 29—3: Olem. Al. Strom. Il, 6, 31 p. 445, i. e. Clemens hos duos versus allegat; l, 5: Clem. Al. Strom. Il, 6, 31 p. 445 (ἀφ᾽ οὗ x.) et 5, 9: Orig. C. Celsum 1, 68 (— ἀνομωτέρους), i. e ille versus citatur inde a verbis ἀφ᾽ οὖ, hic usque ad vo- cem ἀνομωτέρους, Doctrinum apostolorum, Pastorem Hermae et particulam epistulae Barnabae graece nuper detectam (1—5, 7) ego in la- linam linguam transtuli versionibus harum duarum scripturarum veteribus adhibitis. Versionem scripturarum reliquarum ex editio- mibus prioribus recepi atque passim correxi. Editionem Patrum apostolicorum principem J. B. Cotele- rius duobus tomis a. 1672 Parisüs instituit et inscripsit: SS. Patrum qui temporibus apostolicis floruerunt, Barnabae, Cle- mentis, Hermae, Ignatii, Polycarpi opera vera et suppositicia; wna cum Clementis, Ignatii, Polycarpi Actis atque Martyris. g IV PROLEGOMENA. ldem, Ze Apostolie Fathers. Editio minor, sed plenior, qunm post mortem auctoris curavit J. R. Harmer. Londini 1891. Denuo 1893, 1898. Quibus editoribus nonnulli adiungendi sunt, qui non syllogen quidem Patrum apostolicorum instituerunt, sed eorum scripturas omnes vel pluri- mas una eum aliis exhibent. Hi sunt: A. Gallandi, Bibliotheca veterum patrum antiquorumque scrip- torum ecclesiasticorum t. L Venetiae 1765, J. P. Migne, Patrologiae cursus completus, series graeca t. I, II, VW. Parisiis 1857. A. Hilgenfeld, Novum Testamentum extra canonem receptum. Lipsine 1866. Denuo 1876/84. Editores fere omnes textui graeco versionem latinam addiderunt, Lightfoot et Harmer versionem nnglicum. Alii scripturas patrum apo- stolicorum nonnisi in linguas recentiores translatas publicaverunt!, inter Germanos J. H. Reilz (9), Novi Testamenti Apocrypha. Schifbecae prope Ham- burgum 1710, J. O. Glüsing, Der apostolischen Máünner Briefe und Schriften. Ham- burgi 1723. S. Grynaeus, Jie echten. Werke apostolischer Münner. Basileae 1772. Liber a P. Vitale Mósl denuo editus est Augustae Vindel. 1774. R. Unterkircher, Die echten Schriften der apostolischen. Vüter. Oeni- ponti 1817. Bümiliche Werke der Kirchenváter vol. 1. Campiduni 1830. F. X. Karker, Die Schriften der apost. Vüter. Vratislavine 1847. H. Scholz, Die Schriften der apost. Vüter. Güterslohe 1865. J. Chr. Mayer, Die Sehrifien der apost. Vüter. Campiduni 1869. Bibliothek der Kirehenváter ed. Reithmayr vol I. inter Anglos G. Wake, Episiles of the Apostolical Fathers. Londini 1693. Denuo 1710, 1719, 1737, 1818, 1834, 1842, 1846, 1860. C. H. Hole, The Apostolic Fathers. Londini 1872. A. Roberts et J. Donaldson, in 7e Ante-Nicene Christian Library i. l Edinburgi 1866—72; editio in America parata 1884—86. inter Gallos Legras (Grassius), Ouvrages des S. Péres qui vécu du temps des -Apótres. Parisiis 1717. Ruchat, Leires et Monwmens des trois Peres apostoliques St. Clément, Bt. Ignace, St. Polycarpe. Lugduni Batav. 1738. Genoude (2), in Les Péres de l'église, Parisiis 1837/43. inter Italos 1 Pauene ex his versionibus mihi praesto erant; notitiam plurimarum debeo aliis libris, praesertim operi bibliographico subinde memorato. VI PROLEGOMENA. con — conicit. edd pr — editores priores. em — emendo, emendavit. praem — praemittit, praemittunt. pr— primum. pr m — prima manus, 5866 — secundum. see m — secunda manus, tert — tertium. PG — Patrologiae curs. completus ed. Migne series graeca, PL- latina. G. G. A. — Gótlingische gelehrie. Anzeigen, Winer — Winer, Grammatik des neutestamentlichen Sprachidioms ed. VII 1867; ed. VIII (pars I 88 1—16) cur. Sehmiedel 1894. Holl, Fragmente — K. Holl, J'ragmente der vornieümischen Kürchenvüter aus den Sacra Parallela 1899. Texte und Untersuchungen zur Ge- schichte der altehristlichen. Litteratur edd. O. de Gebhardt et A. Har- nack XX, 2, series nova V, 2. Ropes, Sprüche — 1. H. Ropes, Die Sprüche Jesu, die in den kanonischen JEvangelien. nicht "überliefert. sind. 1896, Texte. und. Untersuchungen. ete. XIV, 2. DOCTRINA DUODECIM APOSTOLORUM. 1. Hie libellus ante pauca lustra demum e tenebris bibliothe- carum in lucem prodiit, reliquas autem scripturas, quae disci- pulis apostolorum vel patribus apostolicis attribuendi sunt, ae- tate superare videtur et a veteribus maximi aestimabatur. XEu- sebius H. E. ΠῚ, 25, 4 eum scripturis sacris adiungit vel unn eum Actibus Pauli, Hermae Pastore, Apocalypsi Petri et Bar- nabae epistula inter scripturas Novi Testamenti apocryphas, àv τοῖς νόϑοις, commemorat. Eundem locum ei adsignant Atha- nasius in Epistula festali XXXIX vel anni 367 libris canonicis enumeratis dicens, praeter istos esse alios libros, non in canonem quidem redactos, sed iuxta patrum sententiam legendos eis, qui mecedunt ac de verbo pietatis erudiri volunt, scilicet Sapientium Salomonis, Sapientiam Sirach, Esther, Iudith, Tobiam, Doctri- nam quam vocant apostolorum et Pastorem (PG 26, 1438); Ru- VIIT PROLEGOMENA. turae, quam Germani Apostolische Kirchenordnung nuncupare solent, maiorem partem viae vitae vel 1—4, 8 et 4, 18", auc- tor Constitutionum apostolorum libro VII totam scripturam trans- scripsit, multa mutans ac plura addens. Schnudi abbas (T 451) monachos erudiens Doctrinae expositionem de duabus viis ad- hibebat?. Vestigia eiusdem partis libri inveniuntur in descrip- tione vitae christianae ac monasticae, quae Syntagmate doctrinae (PG 28, 835) et Didasealia COOXVIII patrum seu Fide Ni- caena (PG 28, 1638) exhibetur?; in tractatu de virginitate c. 19, qui aeque ac illae duae scripturae sub nomine Athanasii ad nos pervenit (PG 28, 251), particula orationis eucharisticae vel Doctrinae 9, 3—4 apparet. Particulam 9, 4 saeculo IV me- dio Serapion Thmuensis nonnullis verbis mutatis in sacramen- iario inseruit". Saeculo VII ineunte Dorotheus abbas Palaesti- nensis Doctr. XIII, 1; Ep. ΤΠ Doctrinam 3, 10 allegat (PG 88, 1761. 1840), nisi forte Barnabae epistulam 19, 6 vel Canones ecclesiasticos 11, 6 respexit. Inter Latinos scripturam in usum suum converterunt Lactantius Divin. instit. VI, 3—23; Epit. c. 59—64, et Severus quidam episcopus (Coloniensis?) in Doc- iria de sapientia, quam Pez in Thesauro anecdotorum IV, IT (1723), 1 edidit. Plures dictum singulare de eleemosyna 1, 6 laudant. Scriptura etiam in linguam latinam translata fuit. Particula versionis, amplectens c. 1—2, 6, codice saec. X traditur, qui numero 914 (olim Q 51) signatus in claustro Melk in Àu- stria inferiore sito asservatur, e& a Bernardo Pez l. c. p. 5, codice denno inspecto a me in Doctrinae editione 1887 p. 102—104 publi- cata est. Codex Monacensis lat. 6264 saec. XI, olim Frisingensis 64, partem scripturae priorem vel expositionem duarum viarum totam (c. 1—6, 1) continet, eamque I. Schlecht a. 1900 edidit *. 1 Iselin, ime bisher unbekannte Version des ersten Teiles der Apostel- lehre 1895, in. Texte und. Untersuchungen. zur Geschichte der alichristlichen Literatur edd. Ὁ. de Gebhardt et A. Harnack XIII 1*. Versio Vitae abbatis Sehnudi syriacà, quam F. Nau 1900 Parisiis edidit, nihil de hac re continet. 2 Cf. Batiffol, Studia patristica II (1890), 117—160. 8 Terie und Untersuchungen. Neue Folge II, 3^ (1898) p. 5. The Journal of Theological Studies I (1899), 106. 4 Doctrina XII apostolorum 1900 p. 7—10. I X "PROLEGOMENA. partienla illa auctam atque partem alteram adiectam fuisse con- iecit'. Nonnulli ei assensi sunt, praesertim Harnack? et Sa- , ille libellum iudaicum etiam restituere conatus est. Ise- lin* in expositione viarum duarum ab abbate Schnudi data vestigia illius libelli invenire sibi videbatur. Schnudi vero mi- mime testis textus a bradito diversi censendus est. Etiamsi par- ticula 1, 3—2, 1, verba ἐπεὲ οὗ πραεῖς χληρονομήσουσι τὴν γῆν 3, 7 ac nonnulla alia omittuntur, tamen vestigia fidei christianae luculenta in scriptura remanent, ita ut religio auctoris vix sit dubia. Ante omnia mandata amoris Dei ac proximi 1, 2 ex Novo Testamento repetenda sunt, quoniam auctor ea coniuncta proponit et praeterea vocibus πρῶτον et δεύτερον inducit, cum Vetus Testamentum his vocibus non utatur et mandata diversis locis exhibeat. 'lum auctor 2, 2 scripsit haud dubie respiciens Matth. 19, 18. Deinde verba οὖχ ἐπιορκήσεις 2, 9 sane Matth. 5, 33, nusquam autem in Vetere Testamento leguntur. Porro 5,1 quinque peccata commemorantur, quae et quidem eodem ordine, quamquam nonnulla alia intermiscens, Matthaeus 15, 19 enumerat. Quae denique 2, 7 de amore proximi et 4, 10 de vo- catione hominum dicuntur, ea certe doctrinam evangelicam, ne- que vero iudaicam sapiunt. Accedit, quod traditio scripturae illi sententiae ommino contraria est. Non solum nihil de libello iudaico compertum habemus, sed etiam minime verisimile est, Barnabam adversarium ludaeorum acerrimum scripturam ab eis 1 Taylor, The Teaching of the twelce Apostles with illustrations from ihe Talmud 1886 p. 291 sq. Idem in TAe Journal of Philology interea identidem de scriptura egit, XVIII (1890), 297—326 de ratione inter Doc- trinam et Hermae Pastorem intercedente; XIX (1891) 148—172 de ve- süigiis dicti de eleemosyna Doctr. 1, 6, ubi (p. 150) etiam lectionem ἱδρωτάτω traditam defendit et ad verbum ἱδρωτάω tanquam ἅπαξ λεγό- μενον refert; XXI (1893), 254—955 de eodem dicto; de sententia illa autem tacet, ita ut quaerere licent, num eam fortasse deseruerit. 2 Harnack, Jie Apostellehre und die jüdischen beiden Wege 1886 ; JDie Apostellehre, im Healencyklopádie für protest. Theologie und. Kirche, ed. III t. I (1896), 711—780. 8 Savi, La Dottrima degli apostoli, ricerche critiche sull origine del lesto con una nota all' eucaristia 1899 (Estratto dal periodico Studi e Documenti di storia e di diritto XIII). 4 Texte und. Untersuchungen. XIII, 1^. xn PROLEGOMENA. - iestes ei magis favent quam adversantur; nam non solum auc- ior libi VII Constitutionum apostolorum, sed etiam auctor Di- dascaliae apostolorum et Hermas eam agnoscunt. Particula igitur proxime ad scripturae aetatem accedit, et si Barnabas Hermae tempore etiam antecedit, initium scripturae valde trans- formans testis est minus fidelis. Itaque non solum licet, sed paene oportet nos concludere, particulam a posteriore tanquam ad catechumenos instruendos minus aptam omissam esse!. Versio latina versum primum (1, 1) ampliorem exhibet quam textus graecus traditus, vias duas non solum vias vitae et mortis, sed etiam aeque ae Barnabas vias lucis et tenebra- rum designans et de angelis eis praepositis loquens, Canones apostolorum ecclesiastici alias particulas cum Barnabae epistula communes habent, et hucusque illas scripturas ab hac depen- dere omnes iudicaverunt. E. Hennecke? nuperrime scripturas comparans animadvertere sibi visus est, versionem latinam for- mam Doctrinae apostolorum primogeniam repraesentare, Bar- nabam et Canones ecclesiasticos recensionem parallelam anti- quissimam etiam saeculo primo vulgatam. Equidem sententiam priorem rectam habeo. TII. Scripturam summae antiquitatis speciem prae se ferre ho- die nemo est qui neget. Ut autem eius tempus accuratius definiamus, investigandum est, quae ratio inter eam intercedat et Barnabae epistulam Hermaeque Pastorem. Supra vidimus, seripturas inter se convenire, et quaeritur, quae sit prior. Editor princeps, Doctrinam ab illis scripturis dependere censens, eam annis 120—160 adscripsit, et plures initio eum se- cuti sunt. Brevi omnes fere perspexerunt, expositionem dua- rum viarum principalem Doctrina tradi, Barnabae epistula se- cundariam, meque aliter sentiunt, qui illam partem a ludaeo compositam fuisse putant, cum Doctrinam c. 1—6, excepta par- ticula 1, 35—2, 1, et libellum iudaicum verbotenus fere inter se ΠῚ Funk, Kirehengesehichtliche Abhandlungen ΤΙ, 133—187. 9 Zeilschrift für die neutestamenll, Wissenschaft und. die Kunde des Urehristentuma ΤΙ (1901), 58—72. I" xiv PROLEGOMENA. eaput VIIL, ubi auctor, hypocritas, seu Pharisneos seu lu- daeos omnes, respiciens, medios inter ludaeos se esse prodit. IV. De fide auctoris, vel quo tendat scriptura, iudicia diver- sissima facta sunt. Auctor et Christianis e Iudaeis et Christianis € gentilibus et Ebionitis haereticis adnumeratus est?. Bryen- nius eum Gnostieos et Montanistas impugnare putavit; Hilgen- feld ex contrario in scriptura vestigia Montanismi invenire sibi visus est; alii aliter censuerunt. Revera Doctrina neque Montanismi neque Ebionitismi neque alius haeresis saeculi II indicia exhibet, et si, id quod certum esse videtur, ium saeculo I exeunte composita est, id solum vere quaeritur, num auctor Christianus e ludaeis sit an Christianus e gentilibus vel, ut voeatus est, Christianus e gentilibus vul- garis. Hanc sententiam praesertim Harnack tuetur, illam Sa- batier, Sehaff et plures alii. Iudicium maxime ex interpretatione vocis βρῶσις 6, 3 pendet. Estne vox de legibus Veteris Testa- menti cibariis intellegenda an de ascesi quadam ad cibos et in- primis esum carnium spectante? Cum illa interpretatio praefe- renda sit, scriptura a Christiano e cireumcisione exarata esse putanda est. Idem elucet ex 13, 3, ubi auetor officium primi- tiarum prophetis offerendarum eo probat, quod prophetae Chri- stiunorum ἀρχιερεῖς sint, et ex 13, 5, ubi idem officium, haud ERR eM UPbecissn Tubus -vel in petri Ohxstianorwm!€ ludaeis vixisset. Sim anctor autem Christianus e circumcisione erat, nequa- quam totam legem observari voluit. Minime enim est verisimile, verbis ζυγὸς τοῦ χυρίου 6, 3 legem Veteris Testamenti designari. Praeterea de circumcisione prorsus tacet. — Ne praecepta quidem ^ 1 ENomitum azctorem declaravit Krawutcky im Thewlog. Quartal- sehnifl 1884 p. 581—585; Kürehemderübea ΠῚ (18541 1568. το ESL —e—céEOLLLIL XVI PROLEGOMENA. lera (3, 1—6) mandata verbis τέχνον poo incipiunt, et prae- ceptis singulis ratio additur, ob quam peccata quaedam devi- ianda sint, scilicet quod alia ac maiora peccata ex eis proficis- cuntur. Haec peccata graviora sunt 1) homicidium, 2) forni- eatio et adulterium, 3) idololatria, 4) furtum, 5) blasphemia, et singulis bina peccata vel terna seu quaterna, eum secundo loco duo et nonnunquam tria peccata inter se propinqua una enumerentur, tanquam radices praemittuntur. Peccata autem illa respondent mandatis 2, 2—3 propositis; 1) non occides; 2) non adulterium facies, non pueros corrumpes, non fornica- beris; 3) non furaberis; 4) non incantabis; 5) non periurabis. Utroque igitur loeo eadem peccata maiora in eodemque ordine enumerantur; modo peccata idololatriae et furti invertuntur, id quod fortasse inde explicandum est, quod ordo prior vel 2, 2—3 exhibitus S. Scriptura statutus erat, idololatria autem, unum ex tribus peccatis ecclesiae veteris eapitalibus, auctori gravius erimen esse videbatur quam furtum. Ceteroquin 5, 1 furtum seque ae 2, 2 ante idololatriam vel magiam legitur. In tertia denique parte 3, 7—4, 14 forma prior iterum adhibetur, man- data autem non solum negative exprimuntur, ut in partibus dua- bus praecedentibus, sed etiam positive, ut in explicatione prima. Summa partis haec est. Primo loco (3, 7—10) leguntur officia Christiani erga se ipsum; secundo (4, 1—4) officia erga eccle- siam, cum praepositos tum alios fratres; tertio (4, 5—8) officia erga pauperes; quarto (4, 9—11) officia erga familiam, filios et servos, servorumque officium erga dominos; quinto denique (4, 12—14) praecepta nonnulla generalia exhibentur, praecipue devitandi omne quod non placet Deo, custodiendi mandata Do- mini ac confitendi peccata in ecclesia. Descripta via vitae ex- ponitur c. 5 via mortis. Animadvertendum est, initio eadem peecata graviora et in eodem ordine enumerari, quae 2, 2 et ordine paulisper mutato 3, 2—5 leguntur, seilicet 1) homicidia, 2) adulteria, cupidines, fornieationes, 3) furta, 4) idololatriae δὲ magine. Blasphemiae autem, quae 3, 6 distincte et 2, 3 ver- bis obx ἐπιορχήσεις expressa est, hic non amplius fit mentio. Postremo lector c. 6 monetur, ne ab hac doctrina abducatur, ut, si non totum Domini iugum possit portare, saltem faciat, quid- XVIII PROLEGOMENA. a princeps inscribitur: Διδαχη των δωδεχα αποστολὼν εχ τεκοὺῦ χειρογραφου νυν πρῶτον ἐχδιδομενὴ μετὰ προ- Nb. και σημειωσεων... Yzo Φιλοϑεου Βρυεννίου, μητρο- πολίτου Νικομηδειας, Ἐν Nearest 1883. Brevi post scripturam multi alii typis expresserunt, et qui- dem inter Germanos Adolphus Hilgenfeld, Adolphus Har- nack, F. X. Funk, E. de Renesse!, inter Gallos P. Sabatier, E. Jacquier *, inter Italos R. Majocchi, J. Minasi?, inter B a- Lavos J. 1. Prins*, inter Anglos H. de Romestin, C. Spence, J. Rendel Harris, inter Americanos R. D. Hitchcock et Fr. Brown, J. Fitzgerald, S. St. Orris, Ph. Schaf. lidem fere om- mes scripturam in linguam patriam verterunt. Majocchi et Funk latinam interpretationem textui graeco adiecerunt. Alias ver- siones publicaverunt in Germania F. X. Funk, G. Volkmar, N. Liebert?, in Hungaria G. Boros de Kolozswar, in Gallia L. Du- 1 Hilgenfeld, Novum 'l'estamentum extra canonem receptum, fasc. IV ed. II Lipsiae 1884, — Harnaek, Die Lehre der zulf Apostel, Lipsiae 1884. Jie Apostellehre und die jüdischen zwei Wege, Lipsiae 1886; ed, ἯΙ 1895. — Funk, Doctrinn duodecim apostolorum, Canones ecclesiastici ac reliquae doctrinae duarum viarum expositiones veteres, Tubingae 1887. — ἘΠ de Renesse, Die Lehre der zwólf Apostel, Giessae 1897. 2 Babatier, La Didaché ou l'enseignement. des douze apótres, Parisiis 1885. — Jaequier, La doctrine des douze apótres, Lugduni et Parisiis 1891. 53 Majocchi, La doltrina dei dodeci apostoli, Mediolani 1885. — Mi- nasi, La dottrina dei dodici apostoli, Romae 1891. 4 διδαχὴ τῶν δώδεκα ἀποστόλων ... im usum studiosae iuventutis, Lugduni Bat. 1884. 5 Romestin, The Teaching of ihe Twelee Apostles, Oxonii et Londini 1884. — Spence, The Teaching of the Twelre Apostles, Londini I885. — Rendel Harris, The Teaching of the Apostles, newly edited, with Facsinile Tert amd a. Commentary, Londini 1887. 6 Hitchcock et Brown, 7Ae Teaching of the Twelve Apostles, Neo- Eboraei 1884, ed. IT 1885. — Fitzgerald, Teaching of the Tw. Ap., Neo- Eboraci 1884, — Orris, Teaching of the Tw. Ap., Neo-Eboraci 1884. — Sehaft, The Teaching of the Tw. Ap., Neo-Eboraei 1885, ed. III 1889. 7 Funk, Theologische Quartalschrift LXVI, 881—993, Tubingae 1884. — VWolkmar, Jie neu entdeekte wrehristliehe Sehrift der Lehre der zwólf Apostel am die Volker, Lipsiae et Tiguri 1885, ed. ΠῚ 1887. — Liebert, JBibliothek der Kirchemwüter. Appendix. Campiduni 1885. XX PROLEGOMENA. tura egerint, cum editionibus et versionibus simul tractatus de Doctrina insigniores nominati sunt. Disputationes usque ad an- num 1887 publicatae in editione Doctrinae illo anno a me pa- rata fere ommes proferuntur. Bibliographiam usque ad annum 1891 pertinentem exhibet Jacquier in sua Doctrinae editione (p. 261—271). Dissertationes recentiores, quae maioris mo- menti sunt, iam supra inter editiones vel aliis locis commemora- tae sunt; reliquas vel omnes .À. Ehrhard in libro p. V laudato recenset. BARNABAE EPISTULA. L Haec epistula nomen neque auctoris neque lectorum indi- eat, traditur autem codicibus graecis et versione latina sub no- mine Barnabae, et codex Vatieanus in inscriptione Barnabam insuper apostolum et comitem Pauli apostoli designat. Eidem epistulam iam Clemens Alexandrinus, qui eam iterum iterumque laudat (cf. adnotationes ad 1, 5; 2, 2; 4, 11; 6, 5. 8. 10; 10; 11,9; 16, 7. 8; 21, 5. 6. 9) attribuit (Strom. II, 6, 31; 7, 35; 15, 67; 18, 84; 20, 116; V, 8, 52; 19, 64); et veteres reliqui, qui epistulae meminerunt, certe Barnabam apostolum spectaverunt, etiamsi nonnulli de Barnaba solo loquuntur, scilicet Origenes C. Celsum L 63 et tribus aliis locis (cf. Barn. 18, 1), Eusebius, Serapion Thmuensis saeculo IV medio (ef. 5, 5), Hieronymus pluribus loeis, uno (Adv. Pelag. IIl, 2) eam per errorem Ignatio adseribens. "Tacite epistula utebantur auctor Canonum aposto- lorum eeclesiasticorum et interpres Doctrinae apostolorum la- tinus; ille praesertim inscriptionem et c. 14 (— Barn. 21, 2—4), hie (1, 1) sermonem de duobus angelis viis. duabus praepositis Barnabae debet eumque praeterea sequitur vias vitae et mortis etiam vias lueis et tenebrarum designans?. Origenes 1. c. Cel- 1 Οὐ Doctrina duodecim apostolorum ed. Funk 1887 p. 50. 58. 102. E. Henecke, ut supra p. XII dixi, Barnabam et Canones ap. eccles. a forma Doctrinae apostolorum speciali dependere putat. XXII PROLEGOMENA. Cave!, Nicolaus Le Nourry?, A. Gallandi?, S. Grynaeus, V. Müsl, G. Rosenmüller*, L. E. Chr. Schmidt, I. C. L. Gieseler*, E. Henke?, L Chr. Rórdam?, L A. Móhler?, C. E. Franke "^, I. Alzog τς C. E. Freppel *, I. Sprinzl *, S. Sharpe, I. Nirschl '*, B. Jungmann 5, nec non Daniel Schenkel'* et C. Heydecke '*, qui magnam partem quidem authenticam esse contenderunt. Ceteri fere omnes eam Barnabae abiudicaverunt, et ego ad eo- rum sententiam accedo. Epistulam enim post Hierosolymam deletam exaratam esse ex 16, 4 intellegimus; Barnabam autem ante mortuum esse verisimillimum est!*. Auctor dicit 9, 6 om- nes Syros circumcisos fuisse; teste Ios. Flavio Antiq. VII, 10, 8 ium temporis nulli alii Syri in Palaestina circumcidebantur quam ludaei, et rem ita se habere Barnabam multos annos Antiochiae in Syria commorantem haud fugere potuit. Auctor denique c. 15 Chiliasmum docet et de veteri testamento tam iniustum faeit iudieium, ut comes s. Pauli vix putari possit. Dicit enim, foedus, quod Deus cum ludaeis inire voluit nun- quam valuisse, quia ab his statim violatum esset (c. 14), et praecepta, quae dedit Dominus de sacrificiis et ieiuniis (c. 2), ΠΤ Hislor. liter. script. eccl. 1088. : 2 Adparatus ad bibl. max. vet. Patmm 1708 I diss. 3. 3 Auctores, quorum scripta non commemorantur, supra p. III sq. inter editores patrum apostolicorum vel infra inter editores Barnabae epistulae locum obtinent. 4 Historia interpretationis librorum saerorum 1795 I, 42 sqq. 5 Handbuch der Kirchengeschichte 1801 I, 497 sq. 6 Lehrbuch der Kürchengeschichte 1824; ed. IIT 1831 I, 122. ^ De epistolae quae B. tribuitur authentia 1827. 8 De authentia epistolae Barnabae 1828. 9 Patrologie 1840 p. 85—90. 10 Zeitschrift für d. g. lutherisehe Theologie 1840 II, 90 sqq. 11 Patrologie 1866; ed. III 1877 p. 30 sqq. 12 Les pres apostoliques et leur époque ed. III 1870 p. 88 sqq. 13 Die Theologie der apostolischen Váter 1880 p. 14—21. 14 Patrologie I (1881), 58—57. 15 Revue catholique de Louvain 1882 t. 53 p. 271 sqq. 16 Theolog. Studiem εἰ. Kritiken 1837 p. 652—686. 17 Dissertatio qua Barnabae epistola interpolata demonstratur 1874. 18 Cf. Hefele, Das Sendschreiben des Apostels Barnabas 1840 p. 34 sqq. Braunsberger, Der Apostel! Barnabas 1876 p. 129 sqq. XXIV PROLEGOMENA. quam illi Templum novum, nisi forte spirituale est, haud du- bie potius Iudaeorum quam Romanorum est. Si Barnabas hoc respexit, sermo distinctior ei adhibendus fuit et haud dubie ad- lhibitus fuisset, eum id, quod sibi demonstrandum proposuit, sci- licet spem, quam ludaei in templo suo ponebant, inanem esse, eliam manifestius fieret, si locum templi Iudaeorum templum gentilium obtinere vel obtenturum esse dicere potuit. Schlatter! hoc recte contra illam sententiam statuit. Sin autem epistulam nihilominus ad annum 130 refert, non video, quo iure ita cen- seat. Chronologia ad annum 130 vel 131 spectans in interpre- tatione templi novi Harnacekiana nititur. Alter loeus, quo auctor ad res suo tempore gestas alludit, 4, 4—5 exstat. Barnabas hic Danielem laudat prophetantem, decem reges regnaturos vel decem cornua exortura et postea (ὄπισϑεν), ergo undecimo loco, parvum regem vel cornu exsur- recturum ac tres ex illis simul (ὑφ᾽ £y) humiliaturum esse, et pro- phetiam suo tempore impletam esse satis clare indicat. Itaque quaeritur, quis imperatorum et undecimus designari et tres prae- decessores simml deposuisse dici potuerit. Loman* quartum animal 4, 5 commemoratum pro Nerone habens et imperatores ab eius successore vel Galba numerans epistulam annis Hadriani 135—198 exaratam esse putavit. Quartum autem animal haud dubie imperium Romanorum, non imperatorem quendam denotat, ^ Wieseler? et Riggenbach' cornu parvum de Domitiano, Weizsücker? et Cunningham" de "Vespasiano interpretabantur. Domitianus profecto in catalogo imperatorum Romanorum usitato locum undecimum obtinet, Ve- spasianus cum ribus imperatoribus succederet, qui coniuncti nonnisi menses duodeviginti regnaverunt, facile tres reges depo- suisse declarari potuit. Hoc autem de Domitiano aegre enun- 1 Die Tage Trajans und Hadrians 1897 p. 61—67 (Beitrüge zur Für- derumg chwistl. Theologie 1, 3). 2. Theologisch Tijdschrift 1884 p. 189—926. 3 Jahrbücher für deutsche Theologie 1810 p. 603—014. 4 Der sogenannte Brief des Barnabas 1873. 5 Zur Kritik des Barnabasbriefes 1863. 8.4 disserlation on the Epistle of S, Barnabas 1877. XXVI PROLEGOMENA. stulam ad Christianos e ludaeis scriptam fuisse. N. Lardner' autem probare conatus est, lectores Christianos e gentilibus fuisse, et recentiori tempore fere omnes ad hanc sententiam accedebant. Oblocuti sunt C. Weizsücker?, R. A. Lipsius? ac Güdemann *, et mihi quoque interpretes priores non plane errasse videntur. Ex eo, quod Barnabas sese et lectores saepius ludaeis (Zjngig — ἐκεῖνοι vel αὖτοί cf. 2, 9; 3, 1. 8. 6; 4, 2. 6. 14; 8, 7; 10, 12; 13,1; 14, 4) opponit, non sequitur, eum fidelem e gentilibus fuisse, Eodem modo fidelis e circumcisione loqui potuit, prae- sertim si de Iudaismo tam severe sentiebat quam Barnabas. Ne- que ex 13, 7 et 16, 7 alteram sententiam probari posse in com- mentario demonstrasse mihi videor. Accedit, quod Barnabas tam amplam rituum iudaicorum cognitionem habet, quam in viro gentili haud facile inveneris, ita ut vix erraveris statuens, auctorem et magnam sane lectorum partem ex ludaeis oriundos fuisse, Ex 13, 7 id solum elucet, non ommes lectores Iudaeo- Christianos fuisse. Barnabas enim cum duce Paulo Rom. 4, 11 Abraham patrem gentium per praepnutium credentium appellet, indieat, non tam Iudaeos quam gentiles veros novi testamenti heredes futuros esse, neque dubium est, ecclesiam, ad quam litte- rae datae sunt, e fidelibus e circumcisione et praeputio con- stitisse. Sin autem res ita se habet, nihil obstat, quin conclu- damus, illos id egisse, ut fratres e gentilibus ad observandam legem Mosaienm perducerent dicentes, secus eos salvos non fieri, et epistulam seriptam fuisse, ut illi refutarentur. IV. Constat epistula e duabus partibus. In parte priori ae longiori c. 1—17 lectores monentur, ne in errores iudaieos in- currant, in altera parte c. 18—21 de duabus viis lucis et tene- brarum agitur. Ordo autem sententiarum hic est. Auctor postquam lectoribus gratulatus est de donis magnis, 1 Glaubwürdigkeit der evang. Geschichte. Aus dem Englischen etc. (1250 sq.) II, I, 5. 3 Zur Kritik des Barnabasbriefes 1863 p. 4—9. 3 Bibel-Lezicon ed. Schenkel 1869 I, 363 sq. 4 Religionsgeschichtliche Studien 1816 p. 99—131. p —- | XXVIII PROLEGOMENA. sabbato illo vero locutum esse, quod post sex annorum milia celebraturus esset, cum omnia consummata atque sol et luna mutati fuissent (15), et de corde nostro, in quo tanquam in templo habiturus esset (16). Parte prima finita (17) transit ad alteram (18) et describit viam lucis (19) οὐ viam tenebrarum (20), lectores exhortans, ut in illa ambulent, quae ducat in regnum Domini, ut salventur in die iudicii (21). v. Integritas epistulae non semel tantum in dubium voca- batur. Brevi postquam typis vulgata est, nonnulli quattuor ul- tima capita, quippe quae cum praecedentibus non artius cohae- rerent neque in versione latina exstarent, epistulae serius ad- iecta esse putaverunt. He vera interpres latinus cum verba ταῦτα μὲν οὕτως 17, 2 exprimat, quae partem priorem quidem terminant, simul vero sequentem adnuntiant, testis est totius epistulae. Deinde 1. Olericus? epistulam interpolatam esse con- tendit, οὐ viam, quam ingressus est, persecutus est Daniel Schenkel?, capita I—VI, XIIL XIV et XVII, quidem a Bar- naba originem traxisse, reliqua autem (VIL—XII, XV—XXI) a Therapeuta quodam adiecta esse. Cum Hefele? sententiam argumentis gravissimis refellisset, ita ut diu in oblivione iaceret, Ὁ. Heydecke * mutatam eam repetiit contendens, Barnabam qui- dem capita I—IV et XIII— XXI eaque in hoc ordine: 1—III, XIII—XVI (exceptis versibus 8—9 c. XV et. v. 3—4 c. XVI), IV (exceptis vers. 6—9*), XVII—XXI brevi post Hierosolymam de- letam a. 70 vel 71 scripsisse, non ut errores impugnaret, sed ut Christianos e circumcisione de interitu populi ac templi Iu- daeorum lugentes laetiores redderet docens, religionem iudaicam valuisse nonnisi usque ad Ohristum et ex woluntate Dei consti- lutum fuisse, ut tum temporis fide christiana abrogaretur; reli- qua vero capita Ethnico-Christianum. quendam ludaeis offensum 1 Historia eecles, 1716 p. 474. 2 Studien und Kritiken 1837 p. 652—686. 3 Theologische Quartalschrift 1839 p. 60 sqq. Sendschreiben des Bar- mabas p. 196 sqq. 4 Dissertatio qua Barnabae epistola interpolata demonstratur 1874. -] -— BARNABAE EPISTULA. XXIX ἃ. 119—122 interieeisse, ut demonstraret, instituta iudaiea ne ullius unquam veritatis fuisse neque aliam vim habuisse, nisi quibus Christus eiusque regnum typice praemonstrarentur. Sed discrimen eiusmodi in epistula non exstat. In omnibus parti- bus idem argumentum invenitur. Etiam auctor genuinae quae dicitur partis sacrificia et sabbata et ieiunia iudaica satis clare tamquam errores oppugnat (cf. 2, 9; 3, 6) et c. 14 expressis verbis docet, ludaeos iam tum temporis testamentum perdi- disse, quo id a Deo accepissent. Vox χαταργεῖν, qua Heydecke Barnabam usum esse putat, ut demonstraret, religiones iu- daicas valuisse usque ad id tempus, quo a Christus abrogatae essent, etiam in ea parte (9, 4) legitur, cuius auctor id egisse dicitur, ut probaret, instituta iudaica nunquam vere valuisse et Tudaeos Domini mandata ad litteram intellegentes semper errasse !. D. Vülter* etiam quattuor vel quinque manus in epistula dis- cernere posse sibi visus est. Auctorem censuit scripsisse I (praeter versum 6) —IV, 8; V. 1. 2; VIL 7—IX, 6. (exceptis yerbis ἀλλὰ καὶ πᾶς — αὐτῶν εἶσιν in IX, 6); X, 1—5. 9. 19; XV; XVI, 1. 2. 5—10; V, 3. 4; IV, 9*; interpolatorem primum capiti XVI adiecisse capita XVII— XX, fini epistulae auctoris vel IV, 9* particulam IV 9'—14, et in c. X versus 6—8 inse- ruisse; interpolatorem secundum addidisse VII, 2—11, VIII, 4 —6, XI—XIV et XXI vel conclusionem traditam, conclusionem. priorem vel particulam V, 3. 4; IV, 9—14 sectioni IV, 8; V, 1. 2 adiunxisse; tertium sectionem V, 1—4 in locum rede- grüsse, quem nunc obtinet, eique V, 5— VII addidisse nec non IX, 7—9 scripsisse; originem versuum I, 6, XVI, 3. 4 et parti- €ulae IX, 6 laudatae dubiam esse. Argumenta vero, quae pro- tulit, minime idonea sunt; sententia insuper subtilior est, quam quae vera esse possit, ei, nisi fallor, ab ommibus reiciebatur. L Weiss? probare conatus est, capita III, XVII, XVIII et prae- derea. coim particulas capitum reliquorum minores interpola- toris esse, Aeque autem ac Volter indolem Barnabae parum 1 Of. Jenaer Literaturzeitung 1875 p. 491 sq. — 9 Jahrbücher für protestantische Theologie XIV (18 88), 106—144. .8 Ber Barnabasbrief kritisch untersucht 1888. ΧΧΧ PROLEGOMENA. consideravit!'. Equidem persuadere mihi non possum, locos, qui ei suspicionem movent, auctori abiudicandos esse. Neque ordo epistulae turbatus vel a librario archetypi codicum nostro- rum, ut Hilzenfeld? censuit, particula IV, 1—6* per neglegen- tiam ante particulam IV, 6'—9* mihi posita esse videtur?. γι. Prelo epistulam nostram una cum lgnatii epistulis primus subiecit lacobus Ussher, archiepiscopus Armachanus, Oxonii 1642. Utebatur apographo codicis Casanatensis, quod Α. Schott S. J. exaraverat et Isaacus Voss ei communicaverat, et apo- grapho versionis veteris latinae, quod a Claudio Salmasio aece- perat. Sed ingens incendium, quod a. 1644 haud exiguam ur- bis Oxonii partem vastavit, omnia illius editionis exemplaria absumpsit. Nuperrime particula, viginti duas paginas vel Barn. 1—9* amplectens, in bibliotheca Bodleiana detecta est*. Editio princeps, quae ad nos pervenit, est ea, quam Hugo Menard, monachus Congregationis s. Mauri, vel post eius mortem (Ὁ 1644) Fr. Lucas Dachery, eiusdem Congregationis monachus, a. 1645 Parisiis instituit*. Emendatiorem epistulam L Voss a. 1646 edidit?, eumque sequebantur L L Mader 1655*, 1. B. Cotelier 1 Cf. Theologische Litteraturzeitung 1889 p. 595—599. 2 Barnabae epistula 1877 p. XIX sq. 3 Cf. Theologische Quartalschrift 1878 p. 156. 4 Versionem latinam weterem nuperrime Hugo Menard in codice Corbeiensi invenerat. 5 J. H. Backhouse, Zhe editio princeps of the epistle of Barnabas by archbishop Ussher, as printed at Oxford 1642 and preserved im am imper- fed form in. the Bodleian library 1888. Theol, Litteraturzeitung 1883 p. 604. 6 Ηφερομενὴ rov ayiov Βαρναβα Αποστολοῦ ἐπιστολὴ χαϑολιχη. Sancti Barnabae Apostoli (nt fertur) Epistola catholiea. Ab antiquis olim Ec- clesiae Patribus, sub eiusdem momine laudata et usurpata. Hanc pri- mum e tenebris eruit, Notisque et Observationibus illustravit R. P. dom- nus Hugo Menardus εἰς. Opus posthumum. 7 Epistolae genuinae S. Ignatii ete. Adhaec S. Barnabae epistola. Amstelodami 1646. Editio II Londini 1680. ΒΗ φερομένη tov ayiov Βαρναβα Amoctolov ἐπιστολὴ χαϑολικη. S. Barnabae etc. epistola. Helmestadii. ^ E XXXII PROLEGOMENA. erant, omnes a codice Vaticano gr. 859 dependere demonstrasse mihi videar?, tres libri manuscripti graeci ad textum recensen- dum nobis adhibendi sunt, Sinaiticus saec. IV. (signavi 8), Con- stantinopolitanus vel potius Hierosolymitanus a. 1056 (— H]), Vaticanus 859 saec. XI (— V). Quibus testibus accedit versio epistulae latina vetus (— L), quae codice Corbeiensi, tum. Pari- siensi, nunc Petropolitano traditur, quamque emendatissimam in suis epistulae editionibus Gebhardt 1875 (1878) et Hilgenfeld 1877 publicaverunt. "Testes omnes vitiis hand mediocribus la- borant. Codex Sinaiticus vero ceteris aetate adeo praestat, ut ei in textu recensendo primus locus attribuendus sit. Passim correctus est, et primam manum, «quae scriptoris ipsius est, signavi S*, alteram, quae saeculi VII esse videtur, $**; ubi autem error facile cognosci potest et discrimen non maioris mo- menti est, non notavi, quid sit librarii, quid correctorum *. De codice Vatieano, quem ipse excussi, accuratius retuli. Virorum, qui de epistula explicanda meriti sunt, maior pars iam commemorata est. Editores enim plerique et in commen- tario textum interpretati sunt et in Prolegomenis de epistulae authentia, integritate, origine, auctore, lectoribus ete. disputave- runt. Alios laudavi, ubi de authentia etc. tractavi. De epistulae doctrina praeter viros in Notitia generali nominatos inprimis disputaverunt Hefele?, Franke*, L. Kayser?, Cunningham *. EPISTULAE CLEMENTIS ROMANI 1. Quis primam Clementis epistulam scripserit, ex ea ipsa non apparet. Missa est enim ab ecclesia Romanorum ad ecclesiam 1 Theologische Quartalschrift 1880 p. 629—637. 2 Tischendorf in Novo Testamento Sinaitico 1809 p. XXIV agit de correctoribus, locos epistulae Barnabae p. LXXVI sqq. describit. 3 Das Sendschreiben des Ap. Barnabas 1840 p. 942—962. 4 Zeitschrift für luther. Theologie 1840. 1I, 671—892. 5 Ueber den sog. Barnabasbrief 1866 p. 85—147. 6 A dissertation on the Ep. of S. Barnabas p. 105—117. — "Tracta- tus Studier over Barnabasbrevet, quem J. P. Bang in Teolog. Tidsskrift 1900, II, 1. 2 publicavit, mihi non praesto fuit. cum veteres ad unum omnes de hac re consentiant. lam Dio- nysius Corinthius epistulae auctorem Clementem vocat (Eus. H. E. IV, 23, 13). Clemens Alexandrinus et Origenes epistulam tanquam ab illo confectam (ef. adnotationes ad 1, 2; 14,5; 17; 20,8; 21, 2; 36, 2; 38, 2; 40, 1; 41, 41 48, 1.4.6; 49,4; 53,8; 55, 1. 4). lrenaeus Adv. haer. ΠῚ, 3, 3 | seribit, epistulam exortam esse Clemente episcopatum ecclesiae Romanae gerente, et simile quidquam Hegesippus (Eus. H. E. IV, 22, 1) dixisse videtur. Eusebius H. E. ΠῚ, 38, 1 et Hiero- nymus Catal c. 15 tradunt, Clementem eam ex persona Ho- quibus Vülter! nuperrime epistulam ei abiudicavit, vanae sunt. Quae de Clementis nostri ortu et vita cognita habemus, perpauca sunt. lrenaeus Adv. haer. IIT, 3, 3. eum cum apostolis wixisse ac cum ipsis conversatum esse refert, eumque ecclesiae veteres unanimes iradunt. Origenes [πὶ loann. t. VI c. 36 (ed. Bened. IV, 153) insuper dici, eum eundem fuisse cum illo, quem Paulus Phil. 4, 3 laudibus effert, δὲ Eusebius H. E. III, 15, Epiphanius H. 27 c. 6, Hieronymus Üak. c. 15 δὲ alii veterum assentiuntur. Sed id coniecisse tan- | um videtur, eb adhuc magis a veri similitudine abhorret, quod tradunt Homiliae et. Recognitiones Clementinae, eum. Romanum ek e gente senatoria ac stirpe Caesarum oriundum fuisse. Etiam recentiores nonnulli eum eundem fuisse putant cum T. Flavio Clemente consule et Domitiani patruele, Sed obstat, quod de morte uiriusque Clementis traditum habemus (Flavius Clemens enim martyrium subiit; Clemens episcopus autem sua morte de- | functus esse videtur), et silentium scriptorum fide dignorum, qui certe narrassent, Domitiani patruelem, cuius filios imperator jam suecessores destinaverat, ecclesiae Romanae praefuisse, si mes ita se habuisset?, Tillemont? ex 4, 8, ubi Iacob, et ex 31, 2, Visionen. des Hermas , die;Sibylle wnd Clemens von Rom 1900 X. Funk, Kirchengeschichlliehe Abhandlungen wnd. Untersuthungen pour servir à l'histoire eccl. St, Clement art. 1. Ἂς, Patres apost, ed. II. δ —- XXXIV PROLEGOMENA. ubi Abraham appellatus est noster pater, collegit, Clementem e stirpe iudaiea editum fuisse. Nuperrime totam epistulam, di- cendi modum et argumenta, respiciens, idem Lightfoot? rectius contendit addens, eum libertum vel filium liberti et de domo Flavii Clementis consulis fuisse; et E. Nestle? plures epistulae loeos sermonem iudaicum exhibere demonstravit. Cf. adnotat. ad 12, 5. 7. . Teste Hieronymo plerique Latinorum priscis iam tempori- bus Clementem Petro successisse affirmarunt. Scribit enim Cat. e. 15: Clemens quartus post Petrum Romae episcopus, si- quidem secundus Linus fuit, lertius Anacletus, tametsi pleri- que Latinorum secundum post Petrum apostolum putent fuisse Clementem; et "Tertullianus De praescr. c. 32 addit, eum a Petro ipso fuisse ordinatum. Hieronymus ipse, qui l c. Cle- mentem Lino et Ànacleto postposuit, postea sententiam mutasse ceterisque Latinis aecessisse videtur, In Ies. 52, 13 (ed. Vallarsi IV, 612) dicens, Clementem, virum apostolicum, post Petrum Romanam ecclesiam rexisse. Adv. lovin. II, 12. Clementem suc- cessorem apostoli Petri appellat. Sed sententia non est plane eerta. lllo enim modo Hieronymus loqui potuit, etiamsi Cle- mentem apostolo non statim successisse putavit. Catalogus Li- berianus a. 354, Augustinus Ep. 53 ad Generos. n. 2, Optatus Milevitanus De schism. Donat. II, 3, Constitutiones apost. VIT, 46 primum Petri successorem Linum, secundum Clementem fuisse tradunt. lrenaeus denique Clementi quartum vel, si Petrus apo- stolus non numeratur, tertium inter episcopos Romanos locum assignat Adv. haer. III, 3, 8 (graece apud Eus. H. E. V, 6) scri- bens: ϑεμελιώσαντες οὖν xal οἰκοδομήσαντες οἱ μακάριοι ἀπό- στολοι τὴν ἐχχλησίαν Λίνῳ τὴν τῆς ἐπισκοπῆς λειτουργέαν ἔνε- χεΐρισαν. τούτου τοῦ Λίνου Παῦλος ἐν ταῖς πρὸς Τιμόϑεον ἐπι- στολαῖς μέμνηται. διαδέχεται δὲ αὐτὸν ᾿Ανέγχλητος- μετὰ τοῦτον δὲ τρίτῳ τόπῳ ἀπὸ τῶν ἀποστόλων τὴν ἐπισκοπὴν χληροῦται Κλήμης, ὃ καὶ ἑωραχὼς τοὺς μακαρίους ἀποστόλους καὶ συμβε- βληχὼς αὐτοῖς, xal ἔτι ἔγαυλον τὸ κῆρυγμα τῶν ἀποστόλων καὶ 1 δι. Clement of Rome I (1890), 58—61. 9 Zeitschrift für die neutestam. Wissenschaft und die Kunde des Ur- christentums 1 (1900), 178 — 180. XXXVI PROLEGOMENA. inde a Martyrologio Hieronymiano eum martyrem appellant. Gregorius Turonensis (Hist. Franc. L 25) eum Traiano impe- rante passum esse refert. Sed Eusebius et Hieronymus ll. cc. mortem commemorant nullam martyrii mentionem facientes, et lrenaeus l. c. inter episcopos Romanos a Lino usque ad Eleu- therum Telesphorum solum martyrem putare videtur. Traditio de eius martyrio inde origiem trahere potuit, quod tempore currente cum "Tito Flavio Clemente idem habebatur. Neque tamen silentio praetereundum est, etiam nuperrime nonnullis wiris doctis patrem martyrium subiisse visum esse!, IL. De tempore, quo epistula confecta est, multum disputa- batur. Omnes quidem consentiunt et ex epistula ipsa patet, eam tempore persecutionis vel brevi post scriptam esse. Sed quaeritur, quae sit illa persecutio. Si paucos illos exceperis, qui nuperrime argumentis invalidis epistulam Traiani vel Ha- driani temporibus vindicavere, duae sententiae expositae sunt, Hugo Grotius*, David Blondel?, L E. Grabe', H. Wotton, G. A. Orsi*, A. Gallandi, M. 1, Wocher *, D. Schenkel *, G. Uhl- horns, C. 1. Hefele, C, Wieseler", 1. Nirschl?^, et nonnulli alii epistulam brevi post Neronis persecutionem c. a. 68 exortam esse statuerunt, ex 6, 4 et c. 40—41 colligentes, Hierosolymam tum temporis nondum deletam fuisse et cultum iudaicum in templo Hierosolymitano adhuc viguisse. Sed argumenta non lJ, B. de Rossi, Zulleino di archeologia cristiana 1864/70; P. Al- lard, His. des persécutions pendant les dewr premiers siPeles 1885 p. 169 —176. Of. Duchesne, Liber pontificalis I (1886) p. XCI. 2 Epist. ad Gallos 154 apud Cotelerium 1. e. 1, 183 &q. 3 Ibidem p. 135. 4 Spicilegium SS. Patrum ed. II 1700 1, 254 sqq. 5 Isloria ecclesiastica 1747 1, 291 sq. 6 Die Briefe der apost. Vàter Clemens und Polycarpus 1830 p. 10 sqq. 7 De ecelesia Corinth. primaeva 1838 p. 105 sqq. 8 Zeitschrift für histor. Theologie 1851 p. 822. Aliter ibid. 1866 p. 33. 9 Untersuchungen über den Hebrüerbrief 1861 p. 9 sq.; Jahrbücher für deutsche Theologie 1877 p. 888—406. 10 Patrologie Y (1881), 68 —70. TW XXXVIII PROLEGOMENA. G. Lumper', F. Windischman?, 1. A. Méhler?, L Fess- ler*, Ad. Hilgenfeld*, Gundert*, Lipsius?, L B. Lightfoot, Donaldson?, Ph. Bryennius, Ad. Harnack, A. Brüll?, G. Cour- tois", Num vero epistula Domitiano an Nerva imperium te- nente scripta sit, difficillimum est diiudicatu, et alii aliud sta- tuere. Mihi Domitiano exstincto confecta esse videtur. Epistulae exordium potius de persecutione finita quam de aliquo temporis momento intellegendum est, quo imperator ille in fideles sae- vire desi, e£ preces, quae sub finem epistulae ad Deum mit- tuntur, principem Christianis benevolum produnt. Sententiam illam, epistulam brevi post Neronis persecutio- nem exaratum esse, Wieseler!' adhuc nuperrime defendit, con- tendens, locos, qui originem seriorem proderent, eam reverà non probare; vocem ἀρχαῖος legi etiam Act. 15, 7 (cf. Phil 4, 15), ubi de spatio temporis minore ageretur; 44, 3 et 63, 3 etiam ante Hierosolymam deletam scribi potuisse; persecutionem, post quam epistula brevi confecta est, non posse non esse persecu- tionem Neronianam; quae enim 1, l dicta essent, magis ad il- lam quadrare quam δὰ Domitianam, et auctorem, si post hane scripsisset, certe aliquot martyres nominaturum fuisse, qui tunc temporis passi essent. Optime sane de hac re disputavit. Ni- hilominus autem ad eius sententiam accedere non possum. Ne- quaquam enim plura de persecutione Domitiani dicenda vel ali- quot illius temporis martyres nominandi erant. Perpauca etiam de persecntione Neronis longe maiore dicta et ex multitudine ingenti (Tac. Annal. XV, 44), quae ab illo imperatore morti trade- batur, Petrus et Paulus tantum nominatim commemorati sunt, 1 Historia theologico-critica ete, 1783 I, 17. 2 Vindiciae Petrinae 1836 p. 54 sq. 3 Pairologie 1840 p. 51 sqq. Opus posthumum. * Institutiones Patrologiae 1850 1, 160 sq. 5 Die apostolischen. Váter 1858 p. 74 sqq. 6 Zeitschrift für die g. lutherische Theologie 1853 p. 642 sqq. 7 De Clementis Rom. epist. ad Cor. priore disquisitio 1855 p. 186 &qq. 8 The Apost. Fathers 1874 p. 190 sq. 9 Tüb. Theolog. Quartalschrift 1875 p. 359 sqq. 10 L'épitre de Clément de Rome 1894. 11 Jahrbücher für deutsche Theologie 1877 p. 388—394. τι - EPISTULAE CLEMENTIS ROMANI. XXXIX Persecutio autem Domitiana paucissimis tantum verbis aitacta e&t, quia teste Tertulliano (Apolog. c. 5) Domitianus nonnisi portio Neronis de crudelitate fuit, fortasse eliam, quia impe- rator adhuc inter vivos erat. Reliqua autem, quae Wieseler protulit, minoris momenti sunt. Concedo, locos supra laudatos mon stricte probare, epistulam decennio saeculi primi decimo exortam esse. Id autem certe ex iis apparet, Clementem verisi- miülius hoe tempore quam ante Hierosolymae excidium scripsisse. Hr. Üccasio scribendi haec fuit. Ecclesia Corinthiorum, quae tempore praeterlapso virtutibus egregiis excelluerat ac pace pro- funda erat fruita, eum iuvenes aliquot tumore inflati et honoris cupidi (cf. 1, 1; 3, 3; 21, 5; 47, 6) in presbyteros insurrexissent eosque deiecissent, in discrimen haud exiguum vocatum est. Forsan etiam controversia de resurrectione mortuorum (I Cor. 15, 12 sqq.) denuo exorta est. Ommia perturbari coepta sunt et gentiles quoque nomini christiano opprobria intulerunt (47, 7). Ttaque ecclesia Romana, cum de dissidiis certior facta esset, ob- ligata esse sibi videbatur, ut fratres ad pacem et concordium revocaret, et epistulam hanc luculentissimam Corinthiis misit. Constat epistula e prooemio et epilogo ac duabus partibus. In illo (c. 1—83) auctor exponit, quam bonus ecclesiae Corin- fhiorum status quondam fuerit, quam tristis nunc sit. Olim Dorinthios omnibus virtutibus ornatos fuisse (1—2); postquam zutem impletum fuerit, quod scriptum sit Deut. 32, 15, omnia perturbari e& unumquemque praeceptis Dei contemptis secundum '*omcupiscentias suas incedere (3). Invidiam fontem malorum illorum declarans Clemens transi& ad primam partem (4—36). Demonstrat, ex invidia δὲ zelo apud veteres (4) ae recentiores (5—96) maxima mala exorta esse, et adhortatur ad paenitentiam (7—8), ad oboedientiam et fidem erga Deum (9—12) et ad humilitatem (13), admonitiones dictis sacris et exemplis biblicis womprobans. Üorinthi magis Deo oboediant quam seditionis muctoribus (14) et adhaereant iis, qui pacem colant, nec vero wolere simulent (15). Christum esse eum humilibus, non eum superbis, et exemplum nobis proposuisse Abraham et alios patres Tm" XL PROLEGOMENA. (17—18). Quos sequantur ac Deum diligant, qui sit Dens pacis (19). Naturam universam in pace et concordia omnia perficere, et Deum hanc harmoniam instituentem clementissimum erga mos se praebere (20). Caveant, ne eius beneficia in condemna- lionem ipsis cedant, Faciant voluntatem eius, qui ommia videat el eogitationes quoque scrutetur (21) Eadem postulare fidem christianam, eum Christus per spiritum sanetum nos exhortetur, ut faciamus bonum ae quaeramus pacem (22). Deum benignum esse erga eos, qui ipsum timeant et simplici corde ad ipsum accedant. Ttaque ne dubitent. Fore ut verba eius impleantur (23). Vario modo eum resurrectionem futuram ostendere (24—25) et per spiritum sanctum eam praedixisse (26). Credant igitur Deo sperentque in eum, qui non mentiatur, sed exsequatur id, quod decreverit (27). Metuant eum, quem nemo effugere possit: (28); accedant ad eum in sanctitate cordis (29) faciantque, quae ei placeant, ut benedictionem eius consequantur (30), sicut Abraham et alii (31). Dona Dei non mereri nec iustificari nos per opera nostra, sed per fidem (32). Nihilominus bona opera nobis peragenda esse. Deum enim et ipsum opera perfecisse el per prophetam declarasse, se opera nostra remuneraturum esse. Magma revera et mirabilia eum promisisse exspectantibus ipsum (33—35) et datnrum esse per lesum Christum filium suum, infirmitatis nostrae patronum et auxiliatorem (36). In altera parte (37—61) Clemens propius ad rem accedit, et postquam ostendit, in exercitu alios imperare, alios oboedire et imperata exsequi, in corpore quoque alia membra aliis mi- nistrare et omnia capiti (37), Corinthios admonet, ut suum quisque locum obtineat (38—939) et omnes ordinem in ecclesia institutum servent (40) Singulis non omnia licere. Sacrificia Hierosolymae tantum offerri (41), et apostolos constituisse epi- ' scopos et diaconos, ut ecclesiae praeessent (42). Deum mira- culo ostendisse, qui ipsi essent sacerdotes (43), et apostolos pro- vidisse, ne ordo ecclesiae tolleretur (44). Qui legitime ecclesiae praefecti sint et gregi Ohristi inculpate deservierint, eos episco- patu non deiciendos, et qui illos persecuti sint removerintque, eos non iustos esse, sed improbos (45). Illis igitur, non his adhaerendum esse et seditionem terminandam, quae peior sit XLII Polycarpi epistula. 9, 1: &b .. δουλεύσατε τῷ ϑεῷ ἐν φόβῳ καὶ ἀληϑείᾳ ino- λιπόντες τὴν χενὴν ματαιολογίαν xa) τὴν τῶν πολλῶν πλάνην. 2, 8: μνημονεύοντες δὲ ὧν εἶπεν & κύριος διδάσχων: Μὴ κρίνετε, ἵνα μὴ κριϑῆτε" ἀφέετε, χαὶ ἀφεϑήσεται ὑμῖν ἐλεεῖτε͵ ἵνα ἐλεηϑῆτε᾽ ἔν d μέτρῳ με- τρεῖτε, μετρηϑήσεται ὑμῖν. 4, 2: ἔπειτα καὶ τὰς γυναῖκας ὑμῶν ἐν τῇ δοϑείσῃ αὐταῖς πίστει xal ἀγάπῃ καὶ ἁγνείᾳ, στερ- γούσας τοὺς ἑαυτῶν ἄνδρας ἐν πάσῃ ἀληϑείᾳ καὶ ἀγαπώσας πάν- πας ἐξ ἴσου ἐν πάσῃ ἐγχρατείᾳ, xal τὰ τέχνα παιδεύειν τὴν παι- δείαν τοῦ φόβου τοῦ ϑεοῦ. 4, 8: γινωσχούσας. .. ὅτι πάντα μωμοσχοπεῖται xal λέ- ληϑεν αὐτὸν οὐδὲν οὔτε λογισ- μῶν οὔτε ἐννοιῶν οὔτε τι τῶν κρυπτῶν τῆς καρδίας. 7, 8: διὸ ἀπολιπόντες τὴν ματαιότητα τῶν πολλῶν .... ἐπὶ πὸν ἐξ ἀρχῆς ἡμῖν παραδοθέντα λόγον ἐπιστρέψωμεν ... προσ- χαρτεροῦντες νηστείαις, δεήσεσιν αἰτούμενοι τὸν παντεπόπτην ϑεόν. 8, 2: μιμηταὶ οὖν γενώμεϑα PROLEGOMENA. Clementis epistula. 9, 1: διὸ ὑπαχούσωμεν τῇ μεγαλοπρεπεῖ xxi ἐνδόξῳ βου- λήσει αὐτοῦ... ἀπολιπόντες τὴν ματαιοπονίαν κτλ. 19, 1. 2: μάλιστα μεμνημένοι τῶν λόγων τοῦ κυρίου Ἶ., οὖς ἐλάλησεν διδάσχων . .. . ἐλεᾶτε, ἵνα ἐλεηϑῆτε: ἀφίετε, ἵνα ἀφεθῇ ὑμῖν... ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε, ἐν αὐτῷ μετρηϑήσεται ὑμῖν. 1, 8: γυναιξίν τε ἐν ἀμώμῳ καὶ σεμνῇ καὶ ἁγνῇ συνειδήσει. πάντα ἐπιτελεῖν παρηγγέλλετε, στεργούσας χαϑηκόντως τοὺς ἄν- ὅρας ἑαυτῶν... . πάνυ σωφρονού- σας. 91, 6, 7: τοὺς νέους παι- δεύσωμεν τὴν παιδείαν τοῦ φόβου τοῦ ϑεοῦ, τὰς γυναῖχας ἡμῶν ἐπὶ τὸ ἀγαϑὸν διορϑωσώμεϑα, τὸ ἀξιαγάπητον τῆς ἁγνείας ἦϑος ἐνδειξάσϑωσαν. 21, 8: ἴδωμεν, πῶς ἐγγύς ἔστιν xal ὅτι οὐδὲν λέληϑεν αὖ- τὸν τῶν ἐννοιῶν ἡμῶν οὐδὲ τῶν διαλογισμῶν ὧν ποιούμεϑα. ἡ, ἃ: διὸ ἀπολίπωμεν τὰς χενὰς καὶ ματαίας φροντίδας καὶ ἔλθωμεν ἐπὶ τὸν εὐχλεῇῆ wal σεμ- γὸν τῆς παραδόσεως ἡμῶν κα- γόνα (cf. 19, 2. ὅδ, 6: διὰ γὰρ τῆς νηστείας καὶ τῆς ταπει- γνώσεως αὐτῆς ἠξίωσεν (sc. Y] Ἐσϑήρ) τὸν παντεπόπτην δεσπό- τῆν. 5, 7: ὑπομονῆς γενόμενος μέ- M-———— EPISTULAE CLEMENTIS ROMANI. XLII Polyearpi epistula. Clementis epistula. τῆς ὑπομονῆς ... τοῦτον γὰρ γιστος ὑπογραμμός. Cf. 16, 17; re οί ὑπογραμμὸν ἔϑηχε Bü 53, 8. ἕαυτοῦ. Of. 10, 1. 8, 2: ox εἷς κενὸν ἔδραμον, 6, 3: ἐπὶ τὸν τῆς πίστεως ἀλλ᾽ ἐν πίστει... εἰς τὸν ὄφει- βέβαιον δρόμον κατήντησαν. 5, 4: λόμενον αὐτοῖς τόπον siol παρὰ ἐπορεύϑη εἰς τὸν ὀφειλόμενον τῷ κυρίῳ, τόπον τῆς δόξης. Of. insuper Polyc. 3, 3 et Clem, 40, 1; 45, 2; 47, 1. 2; 53, 1; 62, ὃ: P. 3, 8 et Cl. 49, 5; P. 6,3 et CL 17, 1; P. 9, 1 eb ΟἹ. 5, 1,8; P. 10, 2. 8 et, Cl. 38, 1; 46, 8; 47, 7; P. 11,3 ek ΟἹ, 47, 2; P. 12, 1 et ΟἹ. 53, 1; P. 12, 2 et CI. 62, 2; P. 12, 3 et Cl. 59, 4; 60, 3. 4; 61, 1. 2; P. 14 et CI. 63, 3. lrenaeus epistulam scripturam luculentissimam vocat eius- exhibet. Scribit enim Adv. haer. III, 8, 8 (Eus. H. E. V, 6): Ἐπὶ τούτου οὖν τοῦ Κλήμεντος στάσεως οὐκ ὀλίγης τοῖς ἐν Κορίνϑῳ γενομένης ἀδελφοῖς ἐπέστειλεν ἡ ἐν Ῥώμῃ ἐχχλησία ἱκανωτάτην γραφὴν τοῖς Κορινϑίοις, εἰς εἰρήνην συμβι- βάζουσα αὐτοὺς καὶ ἀνανεοῦσα τὴν πίστιν αὐτῶν καὶ ἣν γεωστὲὶ ἀπὸ τῶν ἀποστόλων παράδοσιν εἰλήφει, annunliantem unum Deum omnipotentem, factorem caeli el terrae, plasmatorem hominis, qui. induzerit catlaclysmum οἱ adcocacerit Abraham, qui edu- «erit populum de terra. Aegypti, qui locutus. sil. Moysi, qui Fegem disposuerit et prophetas miserit, qui ignem praepara- rerit diabolo et angelis eius. Hunc patrem Domini nostri Jesu Christi ab ecclesiis. annuntiari, er ipsa scripiura, qui τοίη, discere possunt et apostolicam. ecclesiae traditionem intellegere; sit velustior epistula his, qui nunc falso do- cent et alterum Deum. super demiurgum et factorem horum omnium, quae sunt, commentiuntur'. Eusebius H. E. III, 16. S8 quoque epistulam magnis laudibus eifert eamque ab omni- Jus receptam esse testatur. Cyrillus Hierosol. ex ea allegat €. 25, Basilius M. 58, 2, Hieronymus 16, 2; 20, 8; 49, 2. Epi- -Θ᾽᾽ 3 Facile intellegis, in iis, quae latine tantum exstant, Irenaeum epi- (cher tre esse qnam ea, quae continet, paucis verbis . Demonstrare enim voluit, actiones singulas, quas Gnostici de- me: in epistula de Deo uno praedicari. δ" XLIV PROLEGOMENA. phanius citat 54, 2 et forsan respicit c. 24—25, Epistula in linguam latinam translata est, atque Lactantius et Ambrosius phoenicis fabulam (c. 25) narrantes versionem iam adhibuisse videntur. Saeculo VI loannes diaconus exscripsit 49, 6—44, 1. Eodem saeculo exeunte vel septimo ineunte Leontius et loannes laudant 33, 2—6, paulo post Maximus Confessor 48, 6, octavo saeculo loannes Damascenus 29, 2— 6, undecimo Nicon mona- chus Raithensis 14, 1; 15, 1. 2; 46, 2. 4; duodecimo Antonius auctor Melissae 48, 6 (cf. adnotationes ad hos locos). Photius, -quamquam aliquot loci (20, 8; 25; 36, 1) ei minus placuerunt, iudicavit, epistulam esse ἁπλοῦν χατὰ τὴν φράσιν καὶ σαφῆ καὶ ἐγγὺς τοῦ ἐκκλησιαστικοῦ καὶ ἀπεριέργου χαρακτῆρος (Bibl. cod. 126) Syri quoque eam tanti aestimarunt, ut eam una cum altera quae dicitur Clementis epistula in linguam suam trans- ferrent !. Veteres epistulam etiam dignam habuerunt, quae publice in ecclesia praelegeretur, et Corinthi, cum Dionysius (Eus. H. E. IV, 23, 13) de prisca consuetudine loquatur, id inde ab initio factum esse videtur. Aliae ecclesiae Corinthios imitatae sunt. Teste Eusebio H. E. IIL 16, 2 in plerisque ecclesiis, teste Hie- ronymo Cat. c. 15 in nonnullis locis epistula publice legebatür, et verisimile est, Clementem Al. Strom. IV, 17, 107 p. 609 consuetudinem illam respicientem Clementem nostrum aposto- lum appellasse. Qui mos effecit, ut epistula cum sacris libris in uno volumine colligeretur. In codice Alexandrino, qui Con- stantino de Tischendorf? saeculo quinto scriptus esse videtur, duae Clementis epistulae libris Novi Testamenti subiunctae sunt, et ex eo, quod post Apocalypsin legebantur, concludere licet, eas non inter libros canonicos habitos fuisse. Eusebius in enu- merandis libris canonicis (H. E. ΠῚ, 3. 24. 25) eas omittit et priorem insuper libris ἀντελεγομένοις adnumerat (VI, 13, 6); auctor Stichometriae Nicephoro Constantinopolitano adscriptne, 1 Locos Clementis allegatos et testimonia veterum amplissime col- legit lightfoot I, 148—200. 9 Vetus Testamentum Graece iuxta LXX interpretes ed. IV. I p. LXV. Hilgenfeld eum aeque ac Sinaiticum saeculo sexto assignat. Cf. Zeitschrift für wissensehaftl. Theologie 1864 p. 211 sqq. EPISTULAE CLEMENTIS ROMANI. XLV qui inter libros ἀντιλεγομένους et apocryphos discrimen facit, eas inter hos recenset (PG 100, 1060). Saeculo IX autem eas in ecclesin graeca iam praelegi desiisse elucet e yerbis Photii Biblioth. eod. 113 dicentis, priorem apud multos dignam ex- istimatam fuisse, quae etiam publice legeretur, alterum quae diceretur ab iisdem spuriam haberi. Postquam epistulae in uno volumine una cum sacris libris colligi coeperunt, fieri potuit, ut ab hominibus procacibus vel meglegentibus illae his adnumerarentur. Auctor Constitutionum apostolorum in fine operis vel can. 85 revera Clementis epistulas duas inter libros canonicos, non post eos recenset. [n codice syriaco nuperrime detecto, in monasterio Edesseno a. 1170 con- scripto, epistulae non post Apocalypsin vel in fine voluminis, sed post epistulas catholicas exhibentur eodemque modo atque illae destinantur, ut in ecclesia praelegantur. In monasterio illo igitur eadem auckoritas iis attributa est ac libris canonicis. Sed an in aliis monasteriis vel ecclesiis eb quamdiu, nescimus. Auctor Constitutionum | apostolorum vel Ps.-Clemens magnam fidem non Anvenisse videtur. Neque in codicibus bibliorum saltem neque a scriptoribus graecis epistulae Clementis libris canonicis aequi- parantur. Modo librarius codicis Parisini Regii 2428, loannis JDaamasceni librum de fide orthodoxa describens, IV, 17 libris canonicis praeter Canones apostolorum etiam Clementis epistulas duas adiecit; et Coptitae teste Vanslebio! etiam saeculo XVII epistulas sacras habebant et in libris Novi Testamenti numera- bant, Y. Epistula vix typis publicata erat, cum integritas in "dubimm vocaretur. Hieronymus Bignon, advocatus regius Pa- Tisinus, iam a. 1633 seripsit Hugoni Grotio, oecurrere sibi vi- leri im ea quaedam a stylo apostolico aliena, praesertim fre- quentora epitheta, fabulam avis phoenicis et vocem λαιχός ; 5) ndquievit antem sententiae viri illius doctissimi obiec- m refutantis?. "Non mulio post eum Eduardus Bernardus —— 1 Histoire de l'église εἰ Alerandrie 1671 p. 839. . 2 €f. Cotelerius Patr. apost. ed. Cleriens 1724 1, 183 sq. ) — XLVI PROLEGOMENA. Anglieanus suspicatus esset, epistulam auctam fuisse ab im- postore, qui lacinias Clementis Alexandrini Romano adsuisset, Clericus quidem, quae obiecerat ille, digna esse putavit, quae diligentius a viris eruditis expenderentur'. Wotton vero iure dixit, eadem ratione actum esse de authentia et fide seriptorum omnium a Clemente Al. usquam laudatorum, quippe qui in ci- tandis auctoribus maxima libertate usus esset?. Sagacius qui- dem rem aggressus est saeculo XVIII Laurentius Mosheim* contendens, capita 11—12, 22—27, 40—45 et 55, quippe quae cum argumento epistulae non concinnerent, a posteriore intrusa esse, Sed erravit vir doctus, et bene respondit Hefele*: capita illa tum ommia cum praecedentibus optime cohaerere, tum non- nulla iam ab Origine (c. 55) et Cyrillo Hierosolymitano (c. 25) allegari; styli et orationis diversitatem nullibi inveniri nee ve- risimile esse, epistulam, quae publice in ecclesia praelecta fuisset, ab homine improbo foedatam esse. Saeculo XIX quoque non- nulli epistulam interpolatam esse voluerunt, e. g. À. Neander*. A. Schwegler" et F. Ch. Baur" non solum integritatem, sed etiam authentiam impugnaverunt contendentes, epistulam sae- culo seeundo procedente demum confectam esse. Sed ille sen- tentiam suam vix probare conatus est. Contra hos epistulam strenue defenderunt Ohr. C. L Bunsen? et A. Ritschl?, et ho- die vix unus est, qui iis assentiatur. Nec quisquam virorum doctorum sententiae adstipulatus est, quam I. M. Cotterill*? nuper 1 Ibidem, Praef. n. III. 2 In notis ad c, 9 p. 40 sq. 3 Institutiones historine ehristinnne maiores 1739 p. 214 sq. 4 Patr. apost. ed. IV p. XXX sq. 5 Allgemeine Geschichte der christ. Religion ed. ΠῚ 1856 I, 362. 6 Das nachapostolische Zeitalter 1846 IL, 125—133. 7 Die Ignatiamischen Briefe und ihr neuester. Kritiker 1848 p. 195 sq. 8 Ignatius von. Antiochien und seine Zeit 1847 p. 189 sqq. 9 Die Entstehung der altkatholischen Kirche 1850 p. 282—287. In ed. II 1857 auctor hunc locum omisit. 10 Peregrinus Proteus: An Investigation into certain relations subsisting belween De morte Peregrini, the two. epistles of Clement to the Corinthians, the epistle to. Diognetus, the Bibliotheca of Photius and other Edinburgi 1879. Exponens in The Journal of Philology XIX (1891), 980, Antiochum monachum saeculo VII epistulam Polycarpi componentem diligentia pervestigaverunt, ut aliis vix quidquam relinqu Sed codex ipse valde corruptus est^. Folium enim. deci quod finem capitis 57 et sex capita sequentia continet, excidit et reliqua folia, quae conservata sunt, tineis obesa vel a Todo corrupta sunt, ita ut plures loci legi nequeant. textus epistulae quamdiu e codice uno Alexandrino hauriendts folio deperdito exstiterat, nullo modo expleri poterat. In parmi lacunis ingenio editorum quidem restituta sunt, quae l ipse scripsisse videbatur. Sed haud raro alii alia conii et nonnumquam omnes errasse apparebat, cum Philotheus ennius e codice celeberrimo, cui Doctrinam apostolorum. bemus, a. 1875 Clementis epistulas integras typis vulgar 1 S. Clement of Home. The two Epistles to the Corinthians. €t Cantabrigiae 1869. 2 Codex N. T. deuterocanonicus seu Pntrea pos. 1 Todd IND 3. Clementis Rom. ad Corinthios epistula. Lipsiae. 4 Clementis Rom. epistulae. Ad ipsius codieis Alexandrini fidem. modum repetitis curis edidit etc, Lüpsiae. 5 Editio phototypica Novum Testzmentum et Clementis exhibens a. 1879 Londini parata est. 6 Τοῦ ἐν ἁγίοις πατρὸς ἡμῶν Κλήμεντος ἐπισκόπου Ῥώμης αἱ 866 Κορινϑέους ἐπιστολαὶ ἐκ χειρογράφου τῆς ἐν Φαναρίῳ Κωνσταντινουπόλεως Bd- λιοϑήχης τοῦ Παναγίου Τάφου νῦν πρῶτον ἐχδιδόμεναι πλήρεις μετὰ; C μένων xal σημειώσεων ὕπὸ Φιλοϑέου Βρυεννίου μητροπολίτου Ξερρῶν. ἢ ᾿Κωνσταντινουπόλει 1875. — Folia codicis, quae Clementis epistulas EPISTULAE CLEMENTIS ROMANI. XLIX Quae editio ab omnibus, qui antiquitati christianae operam na- vant, maximo cum gaudio excepta est, et Gebhardt-Harnack ac Hilgenfeld iam a. 1876 novas editiones instituerunt totum epi- stularum textum exhibentes. Eodem fere tempore in biblio- theca, quam lulius Mohl t 1876 reliquit, codex syriacus, a mo- macho Edesseno a. 1170 scriptus, inventus est, qui totum Novum. "Testamentum Apocalypsi excepta et inter epistulas ludae et Pauli ad Romanos Clementis epistulas duas continet, et nunc in bibliotheca Universitatis Cantabrigiensis, quae eum sibi com- paravit, asservatur ^, 1. B. Lightfoot a. 1877. in Appendice suae Clementis epistularum editioni adiectae lectiones epistularum va- Tienies iuris publici fecit; ego eas in editione Patrum apostoli- corum a. 1878 ad textum recensendum adhibui, a. 1890 etiam Lightfoot partem Patrum apost. primam emittens. Nuperrime 'G. Morin in codice bibliothecae Seminarii Namurcensis saec. XT exarato eliam versionem veterem latinam detexit et in volumine ΤΙ Anecdotorum Maredsolanorum a. 1894 edidit. Qua consulta -H. Knopf a. 1899 novam epistulae editionem instituit ". Testes epistulae quattuor nunc nobis praesto sunt, codices graeci Alexandrinus — A, Hierosolymitanus — H, versiones la- fina — L, syriaca — S, et quaeritur, quae sit eorum auctoritas. "Cum versio latina inm ante saeculum IV exarata esse videatur, certe ex exemplari graeco antiquissimo fluxerit, Knopf eam tri- ^bus testibus orientalibus auctoritate parem esse censuit eiusque Jectionem pluribus locis (6, 1; 8, 5; 10, 7; 20, 19; 21, 8; 27, 5; 37, 4; 42, 1. 4: 46, 7; 47, 2) lectionibus illorum praetulit. Con- siderans interpretem haud raro maiorem libertatem sibi usur- passe et textum exemplaris graeci ndhibiti saepe vix dignosei posse, equidem codicem A ducem sequor, nisi reliqui testes seu »mmes seu duo saltem consentientes se textum rectum tradidisse | partis I Patrum npostolicorum priori adiecit. ΟἹ Editionem versionis paravit R. L. Bensly et post eius mortem m L PROLEGOMENA. De doetrina S. Clementis disputarunt inprimis Lipsius !, Wrede?, L. Lemme ?. vir De altera quae dieitur Clementis epistula plura iam supra (c. IV) dicta sunt. Inde a saeculo quarto enim eius plerumque una cum priore a veteribus mentio fit eique, cum utraque a Clemente Romano scripta putaretur, eadem atque illi auctoritas attribuitur. Quae autem praeterea de ea cognita habemus, haec sunt. Cum Dionysius Corinthius (Eus. H. E. IV, 23, 13) Clementis epistulam, de qua adhue disputavimus, mpo- τέραν appellet non respectu secundae eiusdem auctoris epistulae, sed respectu epistulae Soteris Romani pontificis, quae pariter in ecclesia Corinthiorum publice legebatur, Eusebius primus eius meminit. Monet enim H. E. III, 38, 4, alteram quoque Cle- mentis epistulam circumferri, sed non perinde ae priorem no- iam esse, quoniam nec veteres ea usi fuerint. Hieronymus Cat. c. 15 ultro refert, eam a veteribus reprobari. Epiphanium quo- que epistulae testimonium praebere, quippe qui H. 27 c. 6; H. 30 e. 15 de pluribus Clementis epistulis verba faciat, pro- bari nequit. Cum enim verba, quae H. 30 c. 15 laudantur, e Ps.-Clementis epistulis ad virgines (cf. adnotat. ad I Clem. c. 17) desumpta sint, conicere licet, eum has respicientem de pluribus Clementis epistulis locutum esae. Photius Bibl cod. 118 Eu- sebii vel potius Hieronymi iudieium repetit. Postquam enim retulit, Clementem epistulam praeelaram ad Corinthios scripsisse, quae a multis digna haberetur, quae publice legeretur, pergit: ἡ δὲ λεγομένη δευτέρα πρὸς τοὺς αὐτοὺς ὡς νόϑος ἀποδοχι- μάζεται. Quibus ex verbis sequi videtur, eum dubitasse, num scriptura a Clemente confecta aut revera epistula esset. Sed nom liquet. Cod. 126 enim non de altera quae dicitur, sed simpli- citer de altera Clementis epistula loquitur, neque a verisimili- iudine abhorret, eum aeque ac Hieronymum Eusebii verba minus 1 De Clementis Rom. epist. ad Cor. priore disquisitio 1856 p. 16—107. 9 Untersuehungen zum ersten. Klemensbriefe, Gottingae 1891. 3 Das Judenchristentum der. Urkirche und der Brief. des Clemens von Rom, in Neue Jahrbücher für deutsche Theologie 1 1899. EPISTULAE CLEMENTIS ROMANI. L recte interpretatum esse, Nullus sane veterum scripturam Cle- menti disertis verbis abiudicavit. In codice Alexandrino epistula nostra Clementis epistulae priori adiuncta est. Sed cum, quae voces ϑῆλυ τοῦτο 12, ὃ se- quuntur, in codice illo deficiant, usque ad novissimos dies duae tantum epistulae partes cognitae fuerunt. Tertia pars demum in codice Constantinopolitano vel potius Hierosolymitano et in versione syriaca inventa est; versio latina nom exstat. Ex quo autem tempore totam scripturam habemus, patet, recte iudicasse Godofredum Vendelinum, Henricum Dodwell? et L E. Grabe ?, qui primi viderunt, eam non epistulam, sed homiliam esse. Epi- stulae enim formam non habet ipsaque inscriptione cum voto juncta im frontispicio caret, qualis tamen in ommibus apostolo- rum ἂς virorum apostolicorum litteris ad particulares ecclesias datis inque ipsa prima Clementis epistula plane exstat. Accedit, id quod nunc cognoscimus, quod scriptura revera in ecclesia aliqua tanquam homilia praelecta fuit, Cf. 15, 2; 17, 3; 19, 1. De tempore, quo scriptura confecta esset, alii alia statuere, Plerique eorum, qui eam epistulam esse putaverunt, eam Clementi Homano vindicaverunt, M. 1. Wocher? vero Dionysio Corinthio, Ad. Hilgenfeld in editione priore (p. XXXIX) Soteri Romano. H. * respiciens Hieron. Adv. lovin. 1, 12 et Epiph. H. 30 €. 15, ubi Clementi ἐπιστολαὶ ἐγχύχλιοι adscribuntur, contendit, eam fanquam epistulam encyelicam Clementi Romano suppositam et librum esse, quem Hermas Vis. II, 4, 3 Clementi mittere iubetur. Bed cum viri isti omnes de charactere scripturae sese fallerent, fieri non potuit, quin etium in constituendo tempore alii magis alii minus errarent, Grabe* auspicatus est, eam post Origenem, €ui eam nondum notam fuisse coniectare liceret, et aliquamdiu unte Eusebium vel saeculo tertio medio in lucem prodiisse. A. Ritschl* ex c. 9 collegit, eam temporibus Gnosticorum exaratam 1 Dissertat. in Irenaeum 1689 I 8 29. 9 Spicilegium 88. Patrum ed. II 1700 I, 968. 8 Je Briefe der apost. Váter etc. 1880 p. 204. Jheologische Quartalsehrift 1861 p. 509—581. Sententiae assensus 4 est I. Sprinzl, Die Theologie der apost. Vüter 1880 p. 294—839. 55 Spicilegium p. 369. δ Die Entstehung der altkathol. Kirche ed. II p. RT πὶ ῬΒΟΠΕΘΌΜΕΧΑ. ese. Ad. Hilgenfeld' eam tempori M. Aureli imperatoris (161—180) adscripsit. Nostro adhue tempore Bryennius * Cle- mentem Homanum homiliae auttorem esse contendit, sed non probavit? ek si eum exeeperis, ad unum ommes munc sibi per- suasum habere videntur, eam post aetatem Clementis Rom. ex- ortam esse. Hilgenfeld in editione altera (p. XLIX) suspicatus est, Clementem Alexandrinum iuvenem (M. Aurelio imperante) Corinthi versantem orationem sacram habuisse, quae primo Κιλή- μεντος πρὸς Κορινθίους inscripta, postea autem Clementis Rom. epistulae tanquam altera epistula addita esset. Lightfoot scrip- turam ad annos 120— 140 retulit. Harnack in editione scripturae altera (p. LXX sqq.) demonstrare conatus est, homiliam intra annos 130 et 160 vel potius 135 et 140 Romae exortam esse *. In editione priore (p. XCI) sententiae Hilgenfeldiauae priori as- sensus erat, e nuperrime^ eam paulo mutatam repetiit dicens, homiliam circiter anno 170 Romae confectam et tanquam scrip- turam ad Christianos aedificandos aptam a Romanis Sotere pon- tifice (165—174) Corinthiis seu sermonem consolatorium pos- centibus seu non desiderantibus verbis aliquot nuncupatoriis praemissis datam fuisse. Revera homiliam saeculi II esse vix dubium est. lmpugnantur enim (c. 9) qui non solum hanc carnem nostram resurrecturam esse negaverunt, sed etiam con- tendisse videntur, opera carnis non magni momenti esse, cum caro ipsa perire, neque erraverimus statuentes, illos Gnosticos fuisse. Praeterea auctor potius ante quam post medium saeculum se vixisse indicare videtur, quoniam quae c. 14 de ecclesia spi- rituali leguntur, postquam Gnostici errores suos per totum or- bem disperserunt, haud facile dici poterant. Considerantibus mutem, rationes ecclesiarum singularum maxime varias fuisse et auctorem homiliae non ecclesiam universam aut plures ecclesias, sed unam tantum respexisse, nobis cavendum est, ne nimium 1 Die apostolischen Váter p. 115 sqq. 2 Πρὸς Κορινθίους ἐπιστολαί. Prolegom. c. 24. 3 Cf. Theologische Quartalschrift 1876 p. 296 sqq. 4 ldem fere sentit L. de Sehubert in Gott. gelehrte Anzeigen 1899 p. 569—574. 5 Geschichte der altchristl. Literatur TL, I (1897), 488—450. LIV PROLEGOMENA. iudieemur. Diligamus ergo nos invicem et Domino demus lau- dem (9). Praeponamus gandia aeterna voluptatibus saeculi (10). Ne dubitemus, sed fidem habeamus promissis Dei, et mercedem. reportabimus (11). Regnum Dei cottidie exspectemus, quoniam adventum Domini ignoramus (12). am igitur paenitentiam agamus (13), ut voluntatem Dei facientes simus ex ecclesia spirituali e£ accipiamus bona vitae aeternae (14). Quod si fa- cimus, non paenitebit nos. Magnus fruetus nobis erit (15). Convertamur ad Deum, qui vocavit nos, ut in die iudieii lesu misericordiam consequamur (16). Neque solum nume, sed etium domum dimissi attendamus mandatis Domini, u£ ad vitam per- veniamus. Dominus enim secundum sua cuique opera retribuet (17). Simus ergo ex iustis, non ex improbis (18). Ne aegre feramus, neque si a presbyteris commonefimus neque si iniustos divites et iustos angustatos videmus. Praeceptis Domini ob- oedientes et miserias huius temporis patienter tolerantes beati erimus. Deus autem non cito dat mercedem, me lucrum, sed pietatem sectemur (19— 20). Homilia fere semper una cum Clementis ad Corinthios epi- stula tanquam altera epistula edita et versa est. Editio prin- ceps et editiones duae sequentes in titulo quidem priorem epi- stulam tantum promittunt, praebent autem etiam fragmentum alterius epistulae tune temporis notum. Cf. ergo, quae de edi- tionibus et versionibus supra c. VI dicta sunt. VIL Cireumferuntur denique (Homilias Clementinas et reliqua opera mere fictieia silentio praetereo) sub nomine Clementis duae epistulae ad virgines. Exstant in codice syriaco, qui a. 1470 conseriptus est a monacho et presbytero Kuphar quique nune asservatur in Bibliotheca seminarii Remonstrantium Amstelodamensis. Ll Wetstein primus epistulas syriace et la- tine a. 1752 edidit, et plures eas genuinas habuerunt, cum plerique rectius eas Clementi Romano abindiearent. Remitto lectorem ad volumen ΠῚ Patrum apostolicorum, in quo epistulas latine edidi atque illustravi. 8. IGNATII EPISTULAE. LV 5. IGNATII EPISTULAE. L Tgnatius vel Theophorus, ut graeco nomine vocabatur, sae- tulo primo exeunte et secundo ineunte ecclesiae Antiochenae praefuit!) et Traiano imperatore condemnatus est, ut Romae bestiis obiceretur. Origenes In Luc. hom. VI (ed. Bened. III, 938), Eusebius H. E. III, 22, Hieronymus Cat. c. 16 inter epi- seopos Antiochenos locum secundum vel, si Petrus numeratur, lertium locum ei assignant. Theodoretus Dial. I ed. Migne IV, 82 quidem narrat, eum de Petri ipsius dextera gratiam ponti- ficatus suscepisse, et Chrysostomus Hom. in s. Ignat. mart. c. 4 (ed. Bened. IL, 597) dicit, eum Petro successisse, cum hic esset Antiochia discessurus. Constitutiones apostolorum VII, 46 con- tendunt, Ignatium a Paulo, Evodium (teste Eusebio H. E. III, 22 primum Aniiochenorum episcopum) a Petro ordinatum esse, et Baronius Ann. 45, 14; 71, 11 ac Natalis Alexander? coniece- runi, primo propter Christianorum contentionem utrumque simul ecclesiae Antiochenae praefuisse, alterum fidelibus e gentilibus, alterum fidelibus e Iudaeis; postquam autem dissensionis paries sublatus δὲ utraque pars unum in coetum adunata esset, Igna- lium Evodio cessisse et post eius mortem tandem iterum se- disse *. Sed praeferenda sunt, quae Eusebius tradidit. Ad bestias Ignatium damnatum esse iam lrenaeus Adv. haer. V, 28, 4 narrat. Homae autem eum martyrium subiisse mon solum ex eius epistula ad Romanos (cf. Eph. 1, 2; 21, 2) elucet, sed etiam Origenes In Luc. hom. VI (ed. Bened. III, 938), Eusebius H. E. III, 36, 3 et omnes posteriores dicunt; Polycarpus saltem prodit rogans Philippenses (13, 2), quorum 1 Eusebius in Chronico (ed. Schóne IL 158. 162) eum inter annos Abrahne 2085 et 2123 et Vespasiani annum IX et Traiani ann. IX. posuit. 2 Historia ecclesiastica 1686, Saec. I diss, 13 concl. 1. 8 Aliam coniecturam proposuit Martialis Mastraeus, Ignntii epistolae 1608; Notae p. 9. Putat enim, Evodium Petro vivente obiisse, tuneque Tgnatium ab apostolo antea ordinatum, qui Evodio euecederet, arcessitum fuisse, ἰδ LVI PROLEGOMENA. civitas Smyrmaeo non versus Antiochiam, sed versus Romam sita erat, ut sibi significent, si quid de eo compertum habue- rint. Solus loannes Malalas, qui saeculo VI vixit, tempore ter- rae motus, quo Antiochia die 13. Dec. a. 115 p. Chr. vexata est, in hae urbe eum mortuum esse narrat (Chronogr. lib. XI ed. Bonn. p. 276), atque Volkmar!, Dierauer*, Aubé? et Vol- ter* ei fidem habuerunt. Haud dubie autem erravit. Syrus quidem fuisse videtur, sed minime semper testis locuples, et fide multo dignior est Chrysostomus Antiochenus, qui coram uni- verso populo Antiocheno enuntiavit, Ignatium Romae passum esse (1. c. c. 4 sq. ed. Bened. II, 598 sqq.). Fortasse ambi- guitas vocis μαρτυρεῖν causa illius erroris fuit . Quod ad pueritiam adolescentiamque attinet, Symeon Meta- phrastes et Menaea graeca apud Bollandum (Act. SS. 1. Febr. 1, 28) Ignatium parvulum illum fuisse volunt, quem Dominus apostolis de primatu litigantibus ad imitationem proposuit di- cens: Quieunque ergo humiliaverit se sicut parvulus iste, hie est maior in regno caelorum (Matth. 18, 4). Sed narratio ve- ieribus ignota e nomine Θεοφόρου (i. e. a Deo gestato) ortum labuisse videtur?. Martyrium Colbertinum (1, 1; 3, 1) narrat, eum una eum Polycarpo discipulum s. loannis fuisse, ac simi- liter Hieronymus (Chron. aun. Traiani XI) Papiae et Polyearpo, apostoli suditoribus, eum adiungit. Uterque autem testis er- rasse videtur. Ignatius enim ipse ad Polye. 1, l indicat, se Polyearpum mon prius vidisse quam eo tempore, quo Romam ductus est, et testes antiquiores, praesertim Eusebius, omnium 1 Handbuch der Einleitung im die Apokryphen 1, 49 sqq. 121 sqq. Cf. Zahn, Ignatius von Antiochien 1873 p. 66 sqq. 2 Beitrüge zw einer kritischen Geschichte Trajams. Cf. Büdinger, Untersuchungen zur rüm. Kaisergeschichte 1868 1, 171. 3 Histoire des persécutions de l'église 1 (1875), 280—247. 4 Die Ignatianischen Briefe 1892 p. 84—97. 5 Cf. Lightfoot, S. Ignatius Il, 435—444. 6 Alia fabula medio aevo ex hoc nomine orta est. — Vincentius Bellov. (Spec. hist. X, 57 ed. Bened. IV, 388) narrat: Huius cor cum minutatim. divisum esset, nomen Domini Iesu Christi, litteris aureis inscriptum (ut legitur), in singulis partibus invenium est. Dixerat enim, se habere Christum in corde. l τ morantur. Ephesum autem et Magnesiam et Tralles non venit. C — A——— — | LVIII PROLEGOMENA. Chronico quidem martyrium ad annum Traiani nonum adiungit, eo autem modo, ut accuratiorem temporis notitiam sibi defuisse satis distincte prodat. Quae cum ita sint, id solum certum ha- beri potest, Ignatium "Traiano regnante passum esse. Conicere vero licei, martyrium imperio neque ineunte neque exeunte, sed eo fere tempore factum esse, ad quod Eusebius mortem refert '. De itinere Martyrium Colbertinum (3, 1) dicit, Ignatium Seleucia Smyrnam mavi vectum esse. Epistulae autem pro- duni, terra eum in urbem illam pervenisse, et id tantum re- spectu Hom. 5, 1 concedendum est, Seleucia in Ciliciam aut Pamphyliam eum forsan navigasse. Rom. 9,3 enim Ignatius ecclesiarum meminit, quae in nomine lesu Christi eum recepe- runi e in singulas urbes eum praecesserunt. Eph. 9, 1 haereticorum mentionem facit, qui Epheso venientes ipsi occurrerunt. Philadelphiam eum transiisse, e pluribus epistulae nd Philad. locis elncet. De episcopo enim c. 1 eo modo lo- quitur, ut statuamus oporteat, ipsum eum vidisse cum eoque versatum esse. Deinde dicit, sese nullam apud Philadelphenses divisionem invenisse (3, 1) εὐ voce magna eos admonuisse, ut episcopo et presbyterio oboedirent (7, 1). Philadelphiae quo- que cum haereticis convenisse videtur, qui Eph. 9, 1 comme- Ecclesiae enim illae ei non ipsae, sed per eos tantum cognitae sunt, quos eum salutaturae Smyrnam miserunt. Qua in urbe aliquamdiu commoratus epistulas ad Ephesios, Magnesios, Tral- lianos, Romanos conscripsit Cum Troadem pergeret, ubi epi- stulas ad Philadelphenses, Smyrnaeos, Polycarpum exaravit, Burrhus, diaconus Ephesiorum eum comitatus est (Eph. 2, 1; Philad. 11, 2; Smyrn. 12, 1), et cum in urbem pervenisset, ad- venerunt Rheus Agathopus Syrus et Philo diaconus Üilix: Non enim ab initio hi viri eum comitati, sed secuti sunt idque, ut 1 Aeeuratius de tempore mnmrtyrii disseruit Lightfoot, S. Ignatius (pars II operis: The Apostolic Fathers) ll, 1, 489—470. Harnack, Die Zeit des Ignatius 1878, probare conatus est, Ignatium imperio Hadriani exeunte vel Antonino Pio imperatore passum esse, sed in libro: Ge- sehichte der altchristlichen Litteratur 1L, I (1897), 381—406 sententiam re- vocavit. 8, IGNATII EPISTULAE. LX videtur, ut eum de fine persecutionis certiorem facerent. Troade enim comperit, ecclesiam Antiochenam pacem obtinuisse, et Phi- ladelphenses monuit, ut diaconum ad eam mitterent et de pace restituta ei gratularentur (Philad. 10). Qua in urbe Neapolim profecturus navem conscendit (Polyc. 8, 1) et Philippis viam Egnatiam ingressus est (cf. Polyc. ad Philipp. 9, 1). De reliquo itimere nihil certi traditum habemus. Conicere autem licet, Macedonia et lllyria graeca peragrata Epidamni aut Apolloniae eum in navem ascendisse οὐ Brundusio Romam iterum pedibus perexisse. Acta, quae c. 5 referunt, Adriatico transnavigato eum mare Tyrrhenum navi ingressum esse et in Portu Romano in ierram exiisse; Puteolis eum e navi descendere voluisse, ut in eadem via qua Paulus apostolus Romam veniret, sed vento vehementi in altum repulsum esse, vix fide digna sunt. lgnatimm testibus epistulis non mari, sed terra Smyrnam pervenisse, iam Eusebius vidit. Scribit enim H. E. III, 36, 4 καὶ δὴ τὴν δι᾽ ᾿Ασίας ἀνακομιδὴν μετ᾽ ἐπιμελεστάτης φρουρῶν φυλαχῆς ποιούμενος τὰς κατὰ πόλιν αἷς ἐπεδήμει παροικίας ταῖς διὰ λόγων ὁμιλίαις τε καὶ προτρύπαῖς ἐπιρρωγγύς, ἐν πρώτοις μά- λιστὰ προφυλάττεσϑαι τὰς αἱρέσεις ἄρτι τότε πρῶτον ἐπιπολαζούσας παρΐνει, προὔτρεπέ τε ἀπρὶξ ἔχεσθαι τῆς τῶν ἀποστόλων mapu- δόσεως, ἣν ὑπὲρ ἀσφαλείας καὶ ἐγγράφως ἤδη μαρτυρόμενος δια- τυποῦσϑαι: ἀναγκαῖον ἡγεῖτο", IL Ignatium Smyrnae et Troade commorantem septem epistulas seripsisse iam Eusebius tradit, idemque duos (Rom. 5; Smyrn. 8, 1. 2) vel tres (cf. Eph. 19, 1) epistularum locos transseri- bens prodit, breviorem quae dicitur recensionem se manu ver- masse. Seribit enim H. E. III, 36, 5 sqq.: οὕτω δῆτα ἐν Σμύρνῃ γενόμενος, ἔνϑα & Πολύκαρπος ἦν, μίαν μὲν τῇ κατὰ τὴν Ἔφεσον ἐπιστολὴν ἐχχλησίᾳ γράφει, ποιμένος αὐτῆς μνημονεύων ᾿Ὀνησίμου, ἑτέραν δὲ τῇ ἐν Μαγνησίᾳ τῇ πρὸς Μαιάνδρῳ, ἔνϑα πάλιν ἐπι- σχόπου Adpa μνήμην πεποίηται, καὶ τῇ ἐν Τράλλεσι δὲ ἄλλην, ΠῚ De ilnere s. Ignatii ef. Th. Zahn, lgnatius v. 4. p. 250—995; Lightfoot S. Ignatius I 81—97; Funk, Kirchengeschich. Abhandlungen wr Untersuchungen 1I (1899), 338—347. E — LX PROLEGOMENA. ἧς ἄρχοντα τότε ὄντα Πολύβιον ἱστορεῖ, πρὸς ταύταις καὶ τῇ Ῥωμαίων ἐκκλησίᾳ γράφει, ἢ χαὶ παράκλησιν προτείνει, ὡς μὴ παραιτησάμενοι τοῦ μαρτυρίου τῆς ποϑουμένης αὐτὸν ἀποστερήσαιεν ἐλπίδος. ἐξ ὧν wal βραχύτατα εἰς ἐπίδειξιν τῶν εἰρημένων παρα- ϑέσϑαι ἄξιον. γράφει δὴ οὖν κατὰ λέξιν" sc. Rom. 5. καὶ ταῦτα μὲν ἀπὸ τῆς δηλωϑείσης πόλεως ταῖς καταλεχϑείσαις ἐκχλησίαις διετυπώσατο, ἤδη δὲ ἐπέκεινα τῆς Σμύρνης γενόμενος ἀπὸ Τρωάξος τοῖς τε ἐν Φιλαδελφείᾳ αὖϑις διὰ γραφῆς ὁμιλεῖ καὶ τῇ Σμυρναίων ἐχχλησίᾳ, ἰδίως τε τῷ ταύτης προηγουμένῳ Πολυχκάρπῳ, ὃν cla δὴ ἃποαστολικὸν ἄνδρα εὖ μάλα γνωρίζων, τὴν κατ᾽ ᾿Αντιόχειαν αὐτῷ ποίμνην οἷα γνήσιος καὶ ἀγαϑὸς ποιμὴν παρατίϑεται, τὴν περὶ αὐτῆς φροντίδα διὰ σπουδῆς ἔχειν αὐτὸν ἀξιῶν. ὁ δ᾽ αὐτὸς Σμυρναίοις γράφων cx οἰδ᾽ ὁπόϑεν ῥητοῖς συγχέχρηται, τοιαῦτά τινα περὶ τοῦ Χριστοῦ διεξιών" sequitur Smyrn. 3, 1. 2. Neque vero primus epistularum notitiam habuit. Epistulas ad Ephe- sios et Romanos iam Origenes et Irenaeus laudant (cf. adnota- tiones ad Eph. 19, 1; Rom. 4, 1; 7, 3). Auctor Didascaliae apostolorum (saec. III) sententias plures et adeo insignes eum lgnatio communes habet, ut eius epistulas legisse censendus sit!. Testis antem antiquissimus et loeupletissimus est Polycarpus, Smyrnaeorum episcopus, quocum lgnatius, cum Smyrnae com- moraretur, versatus est cuique Troade litteras dedit, et si verum est, quod dixit, dubitari nequit, quim Ignatius iter Romam fa- ciens plures epistulas scripserit. Ex epistula (13, 2) enim, quam brevi postquam Ignatius Philippos pervenit Philippensibus scrip- sit, elucet, eum illis rogantibus Ignatii epistulas misisse. 'Testibus veterrimis etiam Lucianus Samosatensis adnume- randus est, quippe qui in dialogo de morte Peregrini nonnulla scripserit, quae ex lgnatii epistulis desumpta esse videntur. Peregrinus enim in vineula conicitur (e. 12) idque, ut auctor alio loco (c. 14) prodit, Antiochiae, ac nihilominus etiam. eccle- sine Asine minoris captivo subsidia misisse dicuntur (c. 13). Nonne haec ex epistulis nostris hausta sunt, in quibus legimus, ecclesias Asiae episcopo Antiocheno eaptivo beneficia tribuisse? Si porro legimus, Christianos Peregrinum e vinculis liberare 1 Οὐ Funk, Die Apostolischen. Konstitutionen 1891 p. 70; Holzhey in Theologische Quarlalsehrift 1898 p. 380—885. LXII PROLEGOMENA. 5; Smyrn. 3, 1. 2), sed eos ex libris scriptorum aliorum, non ex epistulis ipsis hausisse videtur. Saeculis sequentibus plures locos allegarunt Theodoretus Cyrensis, Timothens Aelurus, Se- verus Antiochenus, Antiochus Monachus (qui praeter locos in commentario laudatos Hom. 93, PG 89, 1717, Magn. 6, 2 in usum suum convertit), loannes Damascenus, Antonius auctor Melissae, Syri incerti. quorum fragmenta quae exstant syriace et anglice ediderunt Cureton' εἰ Lightfoot, latine Th. Zahn. Paucos locos citaverunt Gelasius Romanus (Eph. 7, 2; 20, 2), Psendo-Dionysius Areopagita (Rom. 7, 2), Gildas Sapiens (Rom. 5), Anastasius Sinaita (Rom. 6, 3), Maximus Confessor (Smyrn. 11. 3), Andreas Cretensis (Eph. 19, 1), Theodorus Studites (Rom. 7, 2; Smyrn. 4, 1), Gregorius Barhebraeus (Rom. 4, 1). Colle- gerunt et exscripserunt testimonia Iacobus Ussher?, Cotelerius, Gallandi, Cureton, Zahn, Lightfoot. Ex verbis Polycarpi ad Phil. 13, 2 iam Baronius Ann. 109, 18. 19 conclusit, Smyrnaeorum episcopum Ignatii epistulas in unum collegisse, et posteriores ei assensi sunt. Modo L Ussher* et Th. Zahn* syllogen Polycarpianam nonnisi ex sex epistulis constitisse censuerunt, et ille epistulam ad Polycarpum, hic epistulam ad Romanos in ea defuisse putavit. Epistula vero ad Polycarpum, quam Üssher tanquam suppositiciam e sylloge exclusit, haud dubie aeque ac reliquae genuina est. Epistula ad Romanos non solum coniuncta cum reliquis, sed etiam sola circumlata esse putari potest. Altera autem ex parte eam etiam in sylloge Polycarpiana fuisse valde verisimile est atque e te- stimoniis apparet. Origenes, Eusebius, Ephraemus, Timotheus Aelurus, Severus Antiochenus cum epistulam ad Romanos tum reliquas epistulas cognitas habebant. Hr Eusebius septem tantum epistularum notitiam habuit. Circa 1 Corpus Ignatianum 1849 p, 197 sqq. 232 sqq. 2 Polycarpi et Ignatii epistolae 1644 p. 1—6. 3 Diss. c. 2. l. c. p. VIXI. Patr. ap. ed. Clerieus 1724. II Append. p. 201 sq. 4 Ignatius v. A. p. 115 sq. 161 sqq. Epistulae p. VII sq. 5 Cf. Vol. II p. XV; Lightfoot, S. Ignatius I, 409—414. LXIV PROLEGOMENA. nominibus, ita scribit: Senectus Ignatius im uma epistularum suarum ad saeratissimam virginem fervride rogat eandem, ut pro consolatione et confortatione sui et plurium neophylorum dignetur venire ad se, neque dubium est, eum epistulam legisse, ex qua etiam verba nonnulla allegavit. Cum epistulae veteribus plane ignota sint nee nisi latine exstent nec Graecismum redo- leant, paene ommes consentiunt, eas medio aevo a Latino con- scriptas esse. Contendit quidem Menas, episcopus urbis Arme- niae maioris Bagrevand, se exemplar graecum idque, ut Katergi Mechitarista addit', typis editum vidisse, quod praeter sex epi- stulas lgnatii interpolatas illas tres contineret. Sed quamdiu mon alii testes originis epistularum graecae produci possunt, eius verbis vix fides habenda est. Tribus annis post editionem illarum epistularum Faber Stapulensis versionem epistularum undecim (scilicet earum, quas recensio longior amplectitur, epistulis Ignatii et Mariae Casso- bolitae mutuis exceptis) latinam publicavit?. Symphorianus Champerius in editione, quam a. 1536 paravit?, praeter epistu- lam ad Mariam Cassobolitam Ignatii epistulas ad Ioannem mu- tuasque eiusdem et beatae Mariae virginis epistulas adiecit, eum- que secnti alii quoque has una cum illis ediderunt. Habuerunt eas genuinas, idemque tum temporis omnes Catholici sensisse videntur, δ, v. Marcus Michael, presbyter Cortonensis, in libro de viris illustribus*. Brevi autem sententia mulata est. Anno 1557 Valentinus Hartung, Frid sive Paceus appellatus?, et a. 1560 Andreas Gesner" textum recensionis longioris graecum 1 Zeitschrift für katholische Theologie, ed. Scheiner und Hüusler 1852, . 816. B 9 Dionysii Celestis hierarchia ... Ignacii undecim epistole. Poly- carpi epistola una. Parisiis 1498. Recusa Argentinae 1502; Parisiis 1515 etc. 3 Dionysii Carthusiani super omnes S. Dionysii Areopagitae libros commentaria, Coloniae 1536 fol. 857 sqq. 4 Cf. Champerius 1. c. fol. 858. 5 Beati inter sanctos Christi defunctos hieromartyris Ignatii ete. opuscula, quae quidem exstant, omnia, idque certe im originali, qua ab ipso primum perseripta sunt, lingua graeca. Dillingae 1557. 6 Ignatii beatissimi martyris et. archiepiscopi Antiocheni epistolae duodecim. loanne Brunnero Tigurino interprete. Inest in collectione LXVI PROLEGOMENA. spurias esse contenderunt aut suspieati sunt. Ex illorum nu- mero sunt L Calvinus! et Centuriatores Magdeburgenses*, ex horum numero Abr. Scultetus? οὐ Nic. Vedelius*, Hie inpri- mis non solum contra Mastraeum et Baronium probavit, Igna- iium non duodecim epistulas exarasse neque eas, quae a nobis legerentur, incorruptas esse, sed etiam authentiam epistularum. 2b Eusebio et Hieronymo memoratarum bene defendit et eas ipsas multis locis interpolatas esse demonstravit. Vedelii vestigia pressit Iac. Ussher ac probare conatus est, quae epistulis a falsario inserta essent. Cum enim videret, lo- cum a Theodoreto ex epistula ad Smyrnaeos (7, 1) depromptum in vulgatis nostris tum. graecis tum latinis Ignatii exemplaribus non legi, laudari autem a Roberto Lincolniensi episcopo c. amn. 1250 et a duobus aliis Anglis, cireumspicere coepit, num forte adhue in Anglia reperiri possent Ignatii exemplaria aliqua, ex quibus ille nostrorum codieum defectus suppleri possel. Neque spes eum prorsus fefellit. Libros enim manuscriptos duos nac- ius est, alterum in publica Collegii Gunwelli et Caii apud Can- tabrigienses, alterum in privata D. Richardi Montacutii, Nor- wicensis nuper episcopi, bibliotheca repositum, qui Ignatianarum epistularum interpretationem continebant a vulgata latina di- versissimam. Cum animadvertisset, locum illum a Theodoreto laudatum in hac versione verbotenus translatum esse, reliqua testimonia a patribus antiquioribus ex Ignatio citata conferre coepit eaque et cum suo interprete consentire et a vulgatis tum. graecis tum latinis Ignatii codicibus ut plurimum dissidere de- prehendit? Itaque cum dubium non esset, quin versionem in- venisset, quae ad textum genuinum proxime accederet, et ver- sionem uteunque alias barbaram atque inconditam typis publi- cavit eb epistularum iam vulgaiarum editionem paravit, in qua, 1 Institutio ehrist. religionis I c. 13, 29. 2 Centur. II c. 10 ed. Norimb. Il, 177 sq. 8 Medullae theologiae patrum syntagma. 1609. 4 Apologia pro Ignatio c. 3. 4 (praemissa Ign. epistularum editioni. Genevae 1023). 5 Dissert. c. 8 p. XV sq. LXVI PROLEGOMENA. nysius Petavius', L B. Cotelerius, E. Dupin*. Proximo tem- pore L Morin? solus contendisse videtur, antiquam epistularum editionem seu recensionem longiorem, quamvis ipsa non omnis mendae pura esset, genuinum textum mobis exhibere. Nec vero defuerunt, qui recensionem breviorem aeque ac longiorem lg- natio abiudicarent, quamquam concessere, illam ante hanc con- seriplam esse, eamque sententiam inprimis Claudius Salmasius *, David Blondel* et 1. Dallaeus? tuiti sunt. Dallaeus non solum contra septem epistulas, de quarum authentia tum temporis agebatur, sed etiam contra recensionem longiorem et epistulas latinas pugnavit eb sexaginta sex argumenta contra Ignatium protulit. Concessit quidem, episcopum Antiochenum epistulas scripsisse et recensionem breviorem Eusebio notam fuisse, nega- vit autem, eam ante finem saeculi tertii exortam esse. Argu- menta, quae produxit, L Pearson egregie diluit. Controversia. vero lgnatiana remansit. Hecensionem quidem breviorem lon- giori praehabendam esse paene ad unum omnes affirmarunt. Oontrarias partes paucissimi tenuerunt, sive totam recensionem longiorem, exceptis tantum mutuis Ignatii et Mariae Cass. epi- stulis, authenticam habuerunt*, sive recensionem septem epistu- 1 De theolog. dogmatibus lib. V de eccles. hierarch. c. 8, 1. ed. Venet. 1745 IV, 158. 2 Nouvelle bibliothéque des auteurs ecol. 1686 ed. ΠῚ 1688 1, 122 sqq. 8 De sacris eccles. ordinationibus 1655. P, ΠῚ Exerc. 8 c. 3 m. 11. 4 Apparatus ad libros de primatu papae 1645 p. 56 sqq. 5 Apologia pro sententia Hieron. de episc. et presb. 1646. Praefatio. Refutavit eum et Salmasium H. Hammond in altera ex Dissertationibus quattuor, quibus episcopatus iura ex S. Scripturis et primaeva antiqui- tate adstruuntur; cf. eius opera Londini 1684 edita IV, 744—774. & De scriptis, quae sub Dionysii Areop. et Ignatii Ant. nominibus cireumferuntur. Genevae 1666. 7 Vindieiae Ignatianae. Cantabrigiae 1672. Repetierunt tractatum Olericus in Patr. ap. opp. t. II, Migne, Patr. gr. t. V, Eduardus Churton: Windieiae epistolarum S. Ignatii, uuctore Ioanne Pearson, Episeopo Cestriensi;, editio nova annotationibus et praefatione ad hodiernum controversiae statum accommodata, Oxonii 1852. In prooemio Pearson agit de ortu, progressu et hodierno statu controversiae. Sjlta Gul Whiston, .4 disseriatwom upon the Epistles of Ignatius, in Primitive Christianity revivd. Vol 1. Londini 1711. Cui respondit 1, Clericus in dissertatione de epistulis Ignatianis altera. &. IGNATII EPISTULAE. LXIX larum longiorem non plane quidem integram ac genuinam, lbreviori famen longe praeferendam esse putarunt!, sive neutri recensioni laudem sinceritatis praebentes statuerunt, utramque ex immutatione genuini cuiusdam exemplaris ortam esse Ὁ. Sed adhuc quaerebatur, num epistulae brevioris recensionis genuinae essent, et ali, Catholici omnes et Protestantes plerique, affir- marunt, alii, Protestantes non pauci, negaverunt. Ex horum numero proximis temporibus sunt Samuel Basnage* et Casimirus in*, ex illorum numero Nic. Le Nourry*, Remigius Ceillier *, Thomas Maria Mamachi". Saeculo XIX quaestio nova orta est. Anno 1839 H. Tat- ium in monasterio Nitriae syriaco codicem antiquissimum (saec. VI) detexit, qui versionem epistulae ad Polycarpum syriacam et nonnullos aliarum epistularum locos a pluribus scriptoribus laudatos continet. Anno 1842 multos alios monasterii illius Codices pro Museo Britannico emit, inter quos versio syriaea irinm epistularum ad Polyearpum, ad Ephesios et ad Romanos (suec, VIE vel VIII) una. cum pluribus Ignatianarum epistularum fragmentis reperta est^. Versio non modo a longiore, sed etiam a breviore recensione diserepat; multi versus et etiam plura ea- pit» desunt, in epistula ad Polycarpum eapita duo posteriora exceptis verbis Χριστιανὸς — σχολάζει VIL, 3 et ἀσπάζομαι τὸν μέλλοντα --- πορεύεσϑαι VIII, 3; in epistula ad Ephesios IT—III, 1, IV— VIII, 1" (— ὄντες ϑεοῦ), IX, 1^ (— ναοῦ πατρός), 2, X, 8" (ἵνα μὴ κτλ!) — XIV, 2" (— ὀφϑήσονται), XV, 1" (χαλὸν 1 Τὰ Fr. C. Meier in Theolog. Studien und Kritiken 1836. p. 340—382, quem refutaverunt Rich. Rothe, Die Anfánge der christl Kirehe 1837 q* 789 sqq.; Arndt in Stud. τι. Kritiken 1889 p. 136—180; Düsterdieck, TDe lgnatinnarum epistolarum authentia 1843 p. 90—98. 2 Ita E. Chr. Schmidt in Magazin für Religionsphilosophie ed. Henke TIL 91 sqq. 1795, et G. C. Netz in Theol. Stud. und Kritiken 1885 p. 881 —906. Schmidt postea (Kirchengeschichte 1, 209 sq.) de sententia decessit, 3 Annales politico-eceles. 1706 ann, 107, 13—23. 4 Commentarius de scriptoribus eccles. Dissert. de vita et epist. s lgnatii c, 5—13. 5 Apparatus ad Biblioth. max. patrum Ἵ, 78 sqq. 6 Histoire générale des auteurs eccl. 1, 623 sqq. 7? Origines et antiqu. christ, ed. II. IV, 319 sqq. B Cf. Cureton, Corpus Ignatianum. Introductio p. XXVI sqq. — LXX PROLEGOMENA. 3), 3" (— τέλειος ἢ), 8, XVI—XVII, XVIII, 1" (ποῦ σοφὸς x1:.) 2, XIX, 2, 8" (ἔνϑεν χτλ), XX—XXI; in epistula ad Romanos praeter tres particulas inscriptionis IT, 1" (— ἀρέσκετε), II, 1" (ἐγὼ x:1), VI—VII, 2 duabus sententiis brevibus ex- ceptis, VIII—IX, 2, X, 1—3*^, et sub finem huius epistulae vel ante clausulam X, 8" capita IV—V epistulae ad Trallianos inserta sunt. Cureton, qui scripturam a. 1845 una cum versione anglica in vulgus edidit', eam textui lgnatiano genuino quam accuratissime respondere et omnia, quae in nostro textu graeco plura inveniuntur, saeculo quarto addita esse contendit et intro- ducta, ut doctrina catholica de trinitate et hierarchia ecclesia- stica per testem antiquissimum comprobaretur ac confirmaretur. Rud. Chr. Wordsworth * quidem confestim oblocutus est dicens, versionem epitomen esse ab haeretico quodam Eutychiano in favorem erroris sui confectam. —Cureton autem sententiam suam. defendit*, ek postquam tertium codicem (saec. VI vel VII) nac- tus est, qui aeque ac secundus tres tantum et easdem Ignatii epistulas δὲ in eadem forma exhibet, novam et amplissimam editionem paravit a. 1849*. Tam a. 1847 Chr. Car. 1. Bunsen, tune temporis regis Borussiae orator apud Anglos, cum textum demuo recensuerat^ tum disputationem vulgaverat? eo consilio, ut illi sententiae inter Germanos asseclas conduceret, et A. Ritschl", Weiss*, R. Lipsius*, Fr. Bohringer!? ac pauci alii 1 The ancient Syriac version of the Epistles of St. Ignatius to St. PPolycarp etc. Londini. ὦ The English Heview 1845. Mensis Iulius, 3 Vindiciae Ignatianae. Of the genuine writings of St. Ignatius ete. 1846. 4 Corpus lgnatianum, Londini Denuo scripturam addita versione anglien et fragmenta epistularum syriaea reliqua Wright publieavit in editione Patrum apost. Lightfootiana II, II, 657—687. 5 Die drei üchten und die vier unüchten Briefe des Ignatius eon. An- tiochien./ Hamburgi. 6 Ignatius v. A. und seine Zeit. Sieben Sendschreiben an Dr. A. Neander. 7 Entstehung der altkathol. Kirche 1850 p. 118 sqq. 577 sqq. ed. II 1857 p. 403 sq. 8 Reuter, Hepertoriwm 1852, ΠῚ, 169—197. 9. Zeitschrift für histor. Theologie 1856 p.8—160. Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes 1859. 10 Kirchengeschichte in Biographien ed. II 1878 I, L, 16. 8. IGNATII EPISTULAE. LXXI assensi sunt. Plerique vero Germanorum contradixerunt. C. 1. Hefele iam in tertia Patrum apost. editione a. 1847 contendit, wersionem syriacam nonnisi epitomen lgnatianarum epistularum esse, 1 monacho syriaco in proprios usus pios confectam, idque ex eo conclusit, quod iidem codices, quos Tattam detexit, et alia plura excerpta ex epistulis Ignatianis nec non alios libros ascelicos continent, quodque nexus sententiarum in versione xuimus artus docet, monachum illum non tam interpretis quam epitomatoris partes egisse. Eandem vel similem sententiam propugnaverunt H. Denzinger!, G. Uhlhorn? et R. Rothe?, nec non Baur* et Hilgenfeld *, quamquam hi epistulas omnes Tgnstio adscripias spurias habuerunt. lL. H. Petermann* et Ad. Merx* praeterea probaverunt, versionem syriacam ab initio tredecim wel septem epistulas easque non decurtatas complexam et eas, quas Cureton edidit, ex antiqua illa versione excerptas esse, eorumque vestigia nuperrime pressit ΤῊ, Zahn* nova argumenta proferens ac praesertim demonstrans, Syros non duas epistu- larum lgnatianarum versiones, ut Merx statuit, sed unam tan- tum habuisse. Postea Ignatium syriacum nemo defendit. Plures potius, qui quondam à parte Gulielmi Cureton steterant, sen- tentiam dereliquerunt, et iam Zahn dicere potuit, recensionem illam brevissimam quasi insomnium suave tandem evanuisse. Cum autem de recensione syriaca paulatim ommes consen- tirent, de recensione graeca breviore dissensus remansit. Acer- xime eam F. Chr. Baur impugnavit statuique, epistulas saeculo seeundo medio Romae a falsario quodam in favorem episcopatus 1 Ueber die Aechtheit des bisherigen Textes der gnat. Briefe. Wir- ceburgi 1849. 2. Zeitschrift f. hist. Theol, 1851 p. 8—85. 3. Zeitschrift f. toisenschaftl. Theologie XXXIV (1891), 500—519 (Opus ). 4 Die Ignat. Briefe und ihr neueste Kritiker. Eine Streitschrift gegen Herrn Bunsen. Tubingae 1848. 5 Je apostolischen Váter 1853 p. 974—979. 8. Ignatii epistolae 1849 p. VI sqq. E DL Jgnatius v, Ant. p. 101—241. Jgn. epistulae p. V. - 4 Φῷ - δ. r - LXXII PROLEGOMENA. ideae confectas esse', eique accesserunt Alb. Schwegler?*, Ad. Hilgenfeld? nec pauci alii. Defenderunt epistulas e. g. R. Rothe*, 1 Ed. Huther*, Fr. Düsterdieck*, G. Uhlhorn?, Th. Zahn*, Funk*, Lightfoot (L, 315—414). Neque nostris diebus quidem defuerunt, qui eas Ignatio abiudiearent. ΨΥ. D. Killen!* eas Callisto papae (217—22) attribuit. L van Loon? et R. C. Jenkins?* eas saltem post Ignatium fictas fuisse censuerunt; alii Occasione data idem statuerunt. Attamen numerus adversariorum diminutus est. Harnack'?, qui eas olim ad tempus Hadriani vel Antonini Pii retulit, nuperrime eas tempore Traiani scriptas esse agmovit. Hucusque epistulae septem ab Eusebio commemoratae om- mes aut genuinae aut falsae habitae sunt. Nuper vero nonnulli respicientes epistulam ad Romanos alio modo traditam esse ac reliquas atque putantes eam etiam alium auctorem prodere ac ceteras, saltem aut illam aut has Ignatio abiudicaverunt. Primus hane viam ingressus est E. Renan!* et epistulam ad Romanos solam Ignatii esse censuit. D. Vülter!* ex contrario hane epi- 1 Die sogenannten Pastoralóriefe des Apostels Paulus 1835 p. 8T. Ταῦ. Zeitschrift für Theologie 1836 II, 197 sqq.; 1838 ΠῚ, 148—185. 2 Das machapostolische Zeitalter 1846 IL, 159—179. 3 Die apostolischen Váter 1853 p. 915 sqq. 4 Die Anfünge der christl. Kirche 1837 p. 715—139. 5 Zeitschrift f. histor, Theologie 1841 IV, 1— 78. ὃ De Ign. epist. authentia 1843 p. 42—91. 7 Zeitschrift f. hist. Theologie 1851 p. 947—941. 8 Ignatius von Antiochien 1878. p. 491—541. 9 Die Echtheit der Ignatianischen Briefe 1883. 10 The lgnatian epistles entirely spurious, Edinburgi 1886. 11 Theologiseh Tíjdsehrift 1888 p. 490—445; 1893 p. 975—816. 12 lgnatian difficulties and historical doubts, Londini 1890. Cf. Ehr- hard, Die altehristl, Litteratur 1900 p. 92—94. 18 Die Zeit des Ignatius und die Chronologie der antiochenischen Bi- sehüfe 1878. (Geschichte der altehristl. Litteratur 1L, I (1897), 881—406. 14 Les Évangiles. Parisiis 1877 p. XVI—XXVIII. 15 Die Lósung der lgnatiamischem Frage, Theologisch Tijdsehrift 1886 p. 114—196; lgnatius-Peregrinus, ibid. 1887 p. 272—820; We Ignatia- mischen Briefe auf ien Ursprung untersucht, Tubingae 1892. Anonymus auclor libri: Antiqua mater, 4 slwdy of Christian origins, Londini 1887, hypothesin singularem etiam absurdiorem reddidit. 8. IGNATII EPISTULAF. LXXIII stulam suppositiciam esse declaravit, sex reliquas genuinas vel potius veteres, cum a Peregrino Proteo a Luciano Samosatensi adumbrato scriptae atque postea (annis 160—170), cum auctor ad Cynismum descivisset, sub nomine Ignatii vulgatae esse ipsi viderentur. Ed. Bruston! epistulas ad ecclesias Asiae Ignatio quidem restituit, epistulam ad Romanos vero a posteriore, non ante finem saeculi II confictam esse denuo contendit. Altera ex parte A. Stahl* demonstravit, illam epistulam non ita a reliquis discedere, ut alii auctori atque hae attribuenda sit, et iure eam ab Ignatio scriptam haberi. Kevera id solum agi- tur, num epistulae septem Eusebio cognitae genuinae sint an non. IV. Postquam historiam controversiae lgnatianae paucis adum- bravimus, restat, ut argumenta praecipua consideremus, quae Ignaiii adversarii contra epistularum authentiam protulerunt. Dicunt primum, quae de iudicio e£ morte Ignatii narrentur, ea ad Traiani i imperium plane non referenda nec verisimile esse, imperatorem, qui Plinio scripserit, Christianos quidem, si deferan- tur et arguantur, puniendos, conquirendos vero non esse, episco- pum Antiochenorum condemnasse, ut bestiis obiceretur idque Homae, postquam in itinere innumeros cruciatus sustinuisset. Ad bestias quidem Christianos Marco Aurelio imperatore dam- natos, Romam vero, ubi mortem paterentur, neque tunc tem- poris missos esse neque Traiano imperante, cum Symeon Hie- rosolymitanus in sua urbe martyrium subierit?. Sed epistulae, mt iam vidimus, non tantum non dicunt, Traianum ipsum lgna- fium iudieasse vel ecclesiae universae persecutionem intulisse, sed potius produnt, proconsulem sententiam tulisse et in Syria tantum fideles inquietatos esse. Ecclesiae Asiae enim pace tam profunda fruebantur, ut Ignatius, quamquam ob fidem damnatus ———— δ Jgnace d' Antioche, ses épitres, sa vie, sa théologie, Monte Albano 1897. 2 Ignatiamische Untersuchungen. 1. Die Authentie der sieben Ignatius- brizfe, Gryphiswaldae 1899. S Baur, Ueber dem Ursprung des Episcopates im der christl. Kirche, im Tub. Zeitschr. für. Theologie 1838 ΠῚ, 149—154. — 4 | COEM LXXIV PROLEGOMENA. era, cum iis earumque antistibus versari posset. Christianos . Lugdunenses imperatore M. Aurelio Romam non missos esse — concedendum est. Damnatos vero profecto saeculo secundo ex provinciis in urbem missos esse testis est L. 31 Dig. de poenis 48, 19. Severus et Antoninus quidem illa lege iusserunt, ad bestias damnatos, nisi eius roboris vel artificii essent, ut digne populo Romano exhiberi possent, aut inconsulto principe Ro- mam non transduci. Nequaquam autem eos Romam mitti pror- sus vetuerunt, et abusum prohibentes produnt, favore populi Romani antea nonnullos im urbem transductos esse, qui nec robore nec artificio excelluerunt. Non est igitur, cur dubite- mus, Ignatium Romae cum bestiis pugnasse!. Deinde opponunt, ea plane absurda esse, quae de Ignatii itinere narrantur: episcopum, quamquam captivus fuerit, amicos suscepisse cum iisque libere collocutum esse et absentibus epi- stulas scripsisse *, eumque in tanto circuitu per Smyrnam, "Tro- adem, Neapolim, Philippos, Epidamnum Romam ductum esse*. At Lucianus, qui saeculo secundo vixit, ut iam vidimus, aut illam narrationem fide tam dignam habuit, ut dialogum de morte Peregrini scribens nonnulla ex ea hauriret, aut, si eum. lgnatii epistulas legisse dubitaveris, paene eadem tradidit. Prae- terea nonne Paulus quoque apostolus in vinculis Christum prae- dicavit (Act. 28, 16. 30. 31)? Nonne Christiani saepissime adi- ium ad martyres et incarceratos argento a militibus emerunt? Nonne martyres in vinculis litteras et scripserunt, e& acceperunt?* Quo iure ergo narrationem illam in dubium vocamus? Quod autem ad iter attinet, quod Ignatius fecit, eum multo rectiore ac breviore via Homam navigare potuisse haud infitior. Sed quid nos impedit, quin credamus, eum Asiam minorem δὲ via 1 Cf. Funk, Die Echtheit der Ignatianischen Briefe p. 108—107; Lightfoot, S. Ignatius 1, 341—359. 2 Baur l. c. p. 154—156. 3 Centur. Magdeburg. II e. 10 de Ignatio ed. Norimberg. II, 177. Basnage, Annales polit. eccles. ad ann. 105 c. 10. 4 Cf Act. Perpet. et Felicitatis c. 3. 5. 16; Cypr. Ep. 5 c. 2; 15 €. 1 ed. Hartel. 5 Cf. Cypr. Ep. 10; 15; 17 c. 8; Eus. H. E. V, 3, 4; VI, 11, 5. 6 Cf. Funk, Die Echtheit p. 108. 8. IGNATII EPISTULAE. LXXV Egnatia, vulgari Romanorum via militari, Macedoniam per- agrasse? Si ocensio recto itinere in Italiam navigandi defuit, eur eum aliam viam ingressum esse statuere non liceat? Cum- que capitis damnatus esset, nonne fieri potuit, ut pedibus ire cogeretur, ut cruciatus augerentur? Concedendum quidem est, a verisimilitudine abhorrere, quod Martyrium refert, eum Epi- damno non Brundusium, sed ltalia circumnavigata in portum Ttomanum profectum esse. Sed epistulae, de quibus solis agi- tur, de illo eircuitu nihil referunt, et mihi s. martyr Brundusio in via Appia Romam ductus esse videtur. "Tum occurrunt, in epistulis occasionem scribendi praeter- mitti nec vel divinare licere, quare potissimum ad hanc vel illam ecclesiam litteras voluerit mittere, praesertim ad ecclesias Ephesiorum, Magnesiorum et Trallianorum, quorum cum legatis Smyrnae collocutus sit. Sed aliud est, ad ecclesiam ipsam, aliud, ad eam per alium verba facere, maxime si quis ab ea magna beneficia acceperit. Profecto ecclesiis illis primum. pro caritatis officiis, quae in ipsum contulerunt, gralins agit et de- inde occasione data easdem monet, ut haereticos caveant, qui iunc temporis Ásiam peragrabant, ut fideles in suas partes tra- herent. Smyrnaei (8, 2) autem et Philadelphenses (10, 1) ro- gantur, ut nuntium Antiochiam mittant et de pace restituta, de qua nuperrime certior factus est, cum Antiochenis congau- deant. His etiam gratiae agendae erant pro caritate, cum qua -Agathopodem Antiochenum et Philonem Cilicem, qui eum se- xuti sunt, susceperant (11, 1), et nonnulla verba facienda de schismate, quod paulo postquam s. martyr eorum urbem transiit exortum esse videtur (cf. 7; 8, 1). Polycarpus rogatur, ut ταῖς ἔμπροσϑεν ἐχχλησίαις litteras det, quia Ignatius profectione su- bita impeditus est, quominus ipse iis scriberet (8, 1). Romanis denique Ignatius scripsit eos rogans, ne martyrio ipsum eri- perent seu ad Caesarem appellantes seu, ut,alii statuerunt, pe- eunia aut dolo aut alia quadam ratione a morte eum liberantes. 1 Cf. Tafel, de via militari Romanorum Egnatia, qua Illyricum, Macedonia et Thracia imngebantur. Dissertationes duae. 1837 et 1841. 2 Cf. Zuhn, Jgnatiws v. 4. p. 250 sqq. Funk, Die Echtheit p. 107. 3 Centur. Magdeburg. L c. Baur 1. δ. Ρ. 155 not. jtreitschrift p. 61. LXXVI PROLEGOMENA. Porro dicunt, in epistulis haereticos impugnari, qui saeculo II ineunte nondum fuerint, et provocant inprimis ad Magn. 8, 2, ubi auctor ad haeresim Valentini alludat dicens: λόγος ἀΐδιος οὖκ ἀπὸ σιγῆς προελϑών. Sed primo respondere licet, Ignatium ita scripsisse non esse certum. Namque verba ἀΐδιος ox in versione armeniaca eb apud Severum Antiochenum desunt et a librario textui inserta esse videntur. OCf. adnotat. ad h. l. Bed elsi ab auctore ipso scripta essent, non sequeretur, eum Valen- linum Gnosticum prae oculis habuisse. Recte iam Ussher ani- madverlt, teste lrenaeo Adv. haer, 1, ll, 1 Valentinum non primum de Sige fabulatum esse', et e Philosoph. VI, 18 ap- pareb, praesertim Simonem Magum in systemate suo gnostico τῇ σιγῇ locum dedisse. Accedit, quod verba Ignatii ad Valen- tini systema plane non quadrant, quippe qui τὴν σιγὴν non τὸν λόγων, sed τὸν γοῦν gignere doceat (Iren. L 1, 1). Neque praetermittendum est, nonnullos Gnosticorum doctrinam illo loco respici ommino dubitasse, statuentes, verbis οὖκ &mb σιγῆς mpo- ελϑὼν verba praecedentia ὅς ἔστιν αὐτοῦ λόγος ἀΐδιος breviter explicari, ita ut sensus sib: verbum, inquam, aelermum mom à silentio proveniens, u& verbum seu sermo ommis, qui aeternus non est?. Interpolator profecto locum eodem modo intellexit verbis οὖχκ ἀπὸ σιγῆς προελϑιὼν haec substituens: οὖ δητός, ἀλλ᾽ οὐσιώδης- οὐ γάρ ἔστι λαλιᾶς ἐνάρϑρου φώνημα, ἀλλ᾽ ἐνεργείας ϑεῖκῆς οὐσία γεννητή. Utcumque autem res se habet, locus minime est causa, ut epistulam Ignatio abiudicemus. Ex con- trario verisimillimum est, si falsarius post medium saeculum secundum eam confecisse idque eo animo, ut episcopatu insti- iuto vel corroborato ecclesiam catholicam contra haereseum impetus defenderet?, fore ut plane alio modo de haereticis dixisset. Si Ignatium audis, paucissimi haereticis aures dederunt ek Philadelphiae tantum evenit, αὐ nonnulli in eorum partes trans- irent et ab unitate ecclesiae se separarent. Ephesios (δ, 2) autem laudat Onesimus episcopus, quod ommes secundum veri- tatem ambulant nec ulla haeresis in ipsis inhabitat. Magne- 1 Appendix Ignatiana. Praefatio. 2 Dionysius Petavius et Pearson, Vindiciae II e. 4. 8 Baur, Ueber den Ursprung des Episcopats l c. p. 178 sq. 8. IGNATII EPISTULAE. LXXVH sios (11), Trallianos (8, 1), Smyrnaeos (4, 1) hucusque fidem rectam servasse Ignatius testatur, ac iure quaerere licet, an falsarius, qui ecclesiam contra haereticos tueri voluit, haec seripsissel, postquam Gnostici errores suos per universum mun- dum sparserunt? Accedit, quod nullus error memoratur, qui progrediente demum saeculo secundo in lucem prodiit, sed hae- resis, de qua in epistulis sermo fit, ad Ignatii aetatem potius quam ad tempus posterius referenda est. Duos enim vel tres errores tenebant haeretici, quos Ignatius oppugnavit. Non so- lum iudeizabant (Magn. 10, 3; Philad. 6, 1), seeundum legem vivebant (Magn. 8, 1), sabbatum colebant (Magn. 9, 1), sed etiam. Christum vere carnem assumpsisse negabant (Magn. 11; Smyrn. 5, 9) eontendentes, secundum apparentiam tantum vel putative (cf. Iren. Adv. haer. I, 24, 2; III, 16, 1; 18, 6; IV, 33, 5) eum. ex Maria natum (ef. Eph. 18, 2) et passum esse (Trall. 10; Simyrn. 3), ae praeterea repugnaverunt hierarchiae ecclesiasticae, sine episcopo et presbyterio sacra sua peragentes (Magm. 4. 7; ΤΑΙ. 7; Philad. 7. 8; Smyrn. 8) putantesque, absque unitate eum episcopo se Deo uniri posse. Complectebantur itaque duos errores, qui saeculo ΠῚ medio alter alterum aeriter impugnabant, ar de Christo praeterea quam maxime spiritualiter sentiebant, eum haeretiei posteriores eius naturam humanam magis minusve agnoscerent !. Opponunt insuper, episcopatui in epistulis tantam vim mitribui quantam lgnatii tempore sine dubio non habuerit, quo inter episcopos et presbyteros nullum discrimen fuerit?. Sed brevi postquam lgnatius scripsit, Polycarpus (Phil. inser.) episcopus, a presbyteris se satis clare discernit. Tustinus saeculo II medio ita περὶ τοῦ προεστῶτος loquitur (Apol. L 65. 67), ut episcopum proprie dictum facile agnoscas. Hege- sippus (Eus. H. E. IV, 22, 3) brevi post medium saeculum se- cundum tabulam successionis episcoporum Romanorum confecit (ita verba διαδοχὴν ἐποιησάμην vertenda esse contextus evidenter Tuc——— 1 CK Zahn, lgnatiws v. A. p. 356—399; Funk, Die Echtheit p. 64 —100; Lightfoot 1, 359—375. 2 Baur L c. p. 170 sqq. Die Ignatianischen Briefe p. 16 sqq. LXXVIII PROLEGOMENA. docet!) idque haud dubie, quia aeque ac lrenaeus Adv. haer. IV, 26, 2 persuasum sibi habuit, successores apostolorum una cum episcopatus successione charisma veritatis certum secun- dum placitum Dei accepisse et (ib. III, 3, 3) successionem epi- sceoporum legitime ordinatorum traditionem apostolicam. irans- mittere. Episcopatus ergo si iam medio saeculo eam vim ob- linuit, quo iure eum saeculo ineunte fuisse dubitare licet, prae- sertim cum Polycrates Ephesius clare prodat, Ephesiorum eccle- siae iam tunc temporis episcopum praefuisse. Cum enim c. ann. 190 scribat (Eus. H. E. V, 24, 6), ante ipsum iam septem cognatos Ephesiorum episcopatum gessisse, sequitur, primum ex illis, si singulos duodecim tantum amnos ecclesiam admini- strarunt, Traiani tempore vixisse. Itaque iure dicere licet, quod de episcopatu certe cognitum habemus, id epistulis Igmnatianis non esse praeiudicio ?. Denique contendunt, auctorem epistularum talem se prae- bere, ut apostolici viri vestigia nullibi detegantur, ficta vero persona facile reperiatur. Non minus eum superbum esse quam humilitatem affectare, et tanto martyrii desiderio inflammari, quantum saeculo II ineunte frustra quaeratur. Quanta arro- gantia iam in eo sit, quod nomen τοῦ Θεοφόρου ipse sibi tri— buat?! Sed erraverunt putantes, Ignatium ipsum eo nomine sese ornasse ac dixisse, se Deum portare. Auctor Martyrii quidem nomen ita explicavit et posteriores eum seculi s. martyrem τὸν ϑεοφόρον nuncupabant. E. g. Severus Antiochenus (cf. Zahn, lgnat. et Pol. epp. p. 352—356, Lightfoot, S. Ignatius I, 169— 185), Ephraemius Antiochenus (apud Phot. Bibl. cod. 228 ed. Bekker p. 246; cod. 229 p. 258), Iobius Monachus (Phot. Bibl. cod. 222 p. 196), Stephanus Gobarus (Phot. Bibl cod. 282 1 €f Funk, Kirehengeschichtl. Abhandlungen Y (1897), 381—890. Ali- ter Harnack, Geschichte der altchris. Literatur ML, I (1897), 180—187; Zahn, Forschungen zur Geschichte des meutestamentl. Kanons VI (1900), 243—946; A. Ehrhard, JDie alichristliche Litleratur 1900 p. 255, verba Hegesippi false tradita esse sentientes. 2 Cf. Zühn, Jgnatius v. A. p. 295—332; Funk, Die Echtheit p. 43—84; Lightfoot I, 875—887. 8 Dallaeus, De scriptis ete. Il c. 24. Baur l c. p. 159—164. €f. Funk, Die Echtheit p. 112—114. 8. IGNATII EPISTULAE. LXXIX p. 291) scribunt modo Ἰγνάτιος ὃ ϑεοφόρος modo ὁ ϑεοφόρος Ἰγνάτιος. lgnatius vero ipse nunquam τὸν ϑεοφόρον se nomi- navit, sed semper Θεοφόρον, et verba ὃ καὶ Θεοφόρος, quae in inscriptionibus omnium epistularum leguntur, eandem vim ha- bere ae verba ὁ λεγόμενος vel ἐπικαλούμενος Θ. (cf. Act. 12, 12; loann, 1l, 16; Luc. 6, 14), iam Pearson (Annot. ad Smyrn. inscr) vidit et locis plurimis probari potest. Vox Θεοιρόρος itaque nihil aliud est quam nomen proprium, quod praeter la- tinum (Ἰγνάτιος) s. martyr gestabat. Cf. adnot. ad Eph. inser. Sin autem dicunt, auctorem epistularum maiorem sui ipsius ama- torem et admiratorem esse, quam qui vir apostolicus haberi pos- sit, videant, an recte eum intellexerint. Non enim iam superbus est, qui de cognitione rerum eaelestium gloriatur (Trall. 5. Cf, ΤΙ Cor.12, 1 sqq.). Quaeritur, quemadmodum quis glorietur, et Cotelerius recte dixit, maiore eum demissione Ignatium non po- fuisse loqui. Sin eontendunt, eum tum episcopum quemeumque tum semet ipsum aeque ac Deum et Christum honorari velle, respondeo, aliud esse dicere, episeopum in terra vicem Dei ge- rere eique oboediendum esse, aliud, episcopo eundem honorem ae Deo vindicare, quem honorem Ignatius episcopo nunquam íribuit Semeltantum (Smyrn. 9, 1) de episcopo honorando lo- quitur; reliquis locis omnibus de loco agit, quem episcopus te- meat, et de oboedientia, qua fideles ei subiectos esse oporteat. Si sese minorem nominat quam lectores (Magn. 11) vel mini- mum fratrum Syriae (Smyrn. 11, 1) vel conservum diaconorum (Eph. 2, 1; Magn. 2; Philad. 4), cur humilitatis affectatae ac- eusandus sib? Nonne eadem vel similia et Paulus apostolus dixit? Sin denique cupidus est martyrii gaudetque, brevi ex hoc mundo se exiturum esse, nonne idem apostolus mortem lucrum declaravit desideravitque, ut dissolveretur et esset cum Christo (Phil 1,21. 23)? Sin cum quodam impetu martyrium appetit, considerandum est, eum, quo tempore epistulas scripsit, morti jam addictum fuisse ideoque facile fleri potuisse, ut quam ce- lerrime mori cuperet. Christo credidit, qui promisit (Matth. 10, 89; 16, 25), qui animam suam propter ipsum perdidisset, eum animam inventurum esse, ac praeterea sollicitus erat, ne honor, quo afficiebatur, eum superbum redderet (Trall. 4, 1) οὐ timor ΠΡ -. LXXX PROLEGOMENA. cruciatus palmam martyrii ei eriperet (cf. Rom. 7, 1). Si autem putant, eum non tam animo, quo subitur martyrium, quam mar- tyrio ipsi tamquam operi mortis operato vim attribuisse, in magno errore sunt. S. martyr martyrium identidem donum Dei benigni et misericordis declarat (Rom. 1, 2; 9, 2; Philad. 5, 1) et an eo dignus sit ignorat (Trall. 4)". tut autem res se habet, sive auctor placet nobis sive dis- plice£, non id est, de quo agitur, sed hoc potissimum quaeritur, num viri fide digni epistulas ab Ignatio scriptas esse testentur, ei iam vidimus, testibus neque antiquitatem neque auctoritatem deesse. Üontendunt quidem *, nullum testimonium exstare, quod non ex epistulis ipsis haustum sit; Irenaeum, Origenem, Euse- bium epistulas sine dubio legisse easque lgnatio attribnisse; quaeri autem, num lgnatio profecto ea contigerint, quae in iis narrentar numque ab eam causam epistulas scripserit; conce- dendum esse, Polycarpum (Phil. 9, 1) Ignatii martyrium testari; pro epistulis autem testimonia firma proferri non posse. Bed idem Polycarpus non martyri tantum, sed etiam (Phil 13, 2) epistularum testimonium perhibet, et de Ignatio plura refert, quam quae in epistulis leguntur, ita ut appareat, eum non om- nino ab his dependere, sed testem plane idoneum esse?. ltaque ne minima quidem causa est, ut authentiam epistularum lgna- lianarum in dubium vocemus, cui nec pauciores nec infirmiores testes quam ulli patrum apostolicorum operi patrocinentur. VI. Oecasio epistularum scribendarum iam supra p.LXXV est exposita. Ordo sententiarum hic ist. Ephesiis scribit: se suscepisse eos ipsos in Onesimo episcopo (c. 1) ek reliquis | viris, quos in caritale ad ipsum miserint. Oboediant episcop? | el presbyterio (2). Amore, non alia re ductum se eos ad uni- | 1 Of. Zahn, Ignatius v. A. p. 400—494; Funk, Jie Echtheit p. 115 —124. Quoad sermonem Ignatii hic animadverto, vocem ἐξεμπλάριον, Eph. 9,1 adhibitam nuper in inscriptione graeca saec. II inventam esse- Cf. The Journal of Hellenic Studies X. (1889), 219. 9 Baur, Ueber den Ursprung des Episcopates 1. c. p. 167—169. 8 Cf. Funk, Dic Echtheit p. 100—103. S. IGNATII EPISTULAE. LXXXI tatem adhortari (3). Consentaneum et utile esse, eos cum epi- scopo uniri (4). Qui non intra altare Dei sit, eum pane Dei privari (Ὁ). Episcopum respieiendum esse ut Christum. One- simum eos laudare, quod mulla haeresis in iis inveniatur (6). Haereticos caveant. Christum Deum et hominem esse (7) Ne sedueantur, sed secundum Deum vivant (8) 8e non ignorare, eos falsis doctoribus aures obstruxisse, et gratulari sibi, quod €um ipsis colloqui possit, qui Deum solum diligant (9). Orent quoque pro gentilibus, ut ad Deum convertantur (10). No- wissima tempora esse. Attendant, ut in Christo lesu inve- miantur, et pro ipso orent (11). Haud sese fugere, symmystis Pauli apostoli se scribere (12). ltaque erebri in unum con- veniant. Mercedem futuram esse paeem ac concordiam (13). Quod ita esse ipsos intellegere, si fidem perfectam et caritatem habeant (14). Non loquentes solum, sed etiam silentes Domi- mum profiteantur. Deum nihil latere (15). Ne errent. Haere- tieos im ignem aeternum ituros esse (16). Fugiant doctrinam principis huius saeculi, ne vitae propositae expertes fiant (17). Sese gloriari in eruce, quae fidelibus sit salus (18). — Principem. mundi quidem mysteria salutis latuisse, saeculis autem miro modo ea annuntiata atque omnem malitiam et ignorantiam abo- litam esse (19). Si lesus velit, plura de eo se scripturum esse (20). ipsius meminerint orentque pro ecclesia Syriae (21). Magnesiis scribit: de eorum caritale certiorem factum. se decrevisse eos alloqui (1) Gaudio se affici videntem, cle- ricos in pace οὐ concordia esse (2). Ipsi ne aetate episcopi abutantur (3) neque Christiani vocentur, sed potius sin, sine episcopo nihil facientes (4), ne pereant, sed vitam consequantur (5) Cum igitur in legatis totam eorum ecclesiam conspexerit, sese adhoríari eos, ub teneant concordiam (6), ne quid agant sine episcopo et presbyteris (7) neque seducantur doctrinis lu- daizantium (8) — Prophetas in Christum sperasse: quomodo ipsi sine Christo salutem consequi possint (9)? Vivant ergo se- cundum Christianismum (10). Se scribere haec, non ut castiget, med ut praemuniat eos (11), quibus ipse non sit comparandus (12) Confirmentur itaque in fide et unione (13) orentque pro Punk, Pares apost, ed. II. f LXXXII PROLEGOMENA. ipso et ecelesia Syriae (14). Ephesios ac ceteras ecclesias eos salutare (15). Trallianis scribit: glorificasse se Deum, postquam eorum laus per Polybium episeopum sibi innotuerit (1), quippe qui secundum lesum Christum vivant nec quidquam agant sine epi- scopo et presbyteris (2), sine quibus mulla ecclesia sit (3). Magna se sapere, sed modum adhibendum esse; namque ti- mendum esse, ne gloriando pereat (4) aut ipsi eaelestia seri- bentem non capiant (5). Christiano tantum utantur alimento, abstineant ab haeresi (6— 7). Sese non novisse tale quid inter eos, sed amore duetum se praemumnire eos. Virtutem sectentur (8), neque eos mudiant, qui Christum vere mortuum esse ne- gent (9) Num vincula frustra ferat (10)? Fugiant itaqne mortiferas doctrinas (11). Maneant in unitate orentque pro ipso et ecclesia Syriae. Sese et Smyrnaeos et Ephesios ipsis salutem dicere (12—13). Romanis scribit: gratia Dei se dignum factum esse, qui eos videret, et sperare, se ad Deum perventurum esse, nisi ipsi nolint (1). Ne martyrio ipsum eripiant (2), sed potius orent, ut vere Christianus inveniatur (3). Lubentem se ferarum cibum fier (4). Iam in itinere se eum bestiis pugnare et cito Iesum assequi eupere (5). In Christo mori melius esse quam mundum lucrari (6). Etiamsi postea forte eorum auxilium petat, ne precibus indulgeant. Se panem Dei seu carnem Christi velle (7). Faveant ipsi. Ex eorum voluntate vitam vel mortem ipsi pendere (8). In precibus meminerint ecclesiae Syriae eosque, qui Antiochia Romam praecesserint, bene suscipiant (9— 10). Philadelphenses adhortatur, ut cum episcopo, viro praestantissimo (1), teneant unionem, fugiant pravas doctrinas (2), eaveant sehismatieos (3), una utantur eucharistia (4), non solum apostolos, sed etiam prophetas diligant (5), Tudaizantibus wero aures obstruant. Se Deo gratins agere, quod neminem eorum gravaverit (6). lam eo tempore, quo inter eos versatus fuerit, se eos admonuisse, ut episcopo oboediant fugiantque dis- sidia (7). Deum odisse divisionem, propitium esse paeniten- tibus. Nihil eontentiose agant. Archiva, ad quae nonnulli provocaverint, sibi esse Christum ipsum (8). Vetus testamentum 8, IGNATII EPISTULAE. LXXXIII bonum esse, melius autem novum. Prophetas quoque Dominum annuntiasse (9). Cum autem ecclesia Syriae pacem obtinuerit, diaconum Antiochiam mittant, qui cum Antiochenis de fine persecutionis eongaudeat (10). Denique gratias se agere, quod Agathopodem et Philonem bene susceperint (11). Bmyrnaeis scribit: se glorificare Iesum Christum propter fidem perfectam quam habeant in Dominum, qui vere passus sik ac resurrexerit (1) Propter nos autem Dominum passum esse; vere eum passum esse (2) atque post resurrectionem et adhue in carne esse (3). Alia docentes fugiant. Cur ipse vin- cula ferat (4)? Qui Christum abnegent, fore ut potius a Chri- sto abnegentur (5). Etiam angelos, nisi in Dominum credant, in iudieium ineursuros esse. Illos autem ex fructibus quoque eognosei (6). Ab iis, qui sb eucharistia et oratione ecclesiae abstineant, recedant (7), neque quidquam sine episcopo per- agant (8), episeopum potius honorent (9, 1). Gratia Dei iis bona retribuat, quae in ipsum contulerint (9, 2) et in comites suos (10). Mittant legatum Antiochiam ob paeem restitutam. (11). Fratres, qui sint Troade, et semet ipsum episcopo et fratribus omnibus salutem dicere (12—13). Polyearpo, postquam sibi gratulatus est, quod eius fa- ciem vidisset, epistula ineunte plura consilia ac praecepta de ecclesia regenda dat (1—5) et intermiscet additque (6) aliqua praecepta ad populum. Tum Smyrnaeos et episcopum denuo mdhortatur, ut legatum Antiochiam mittant (7) Denique Po- lycarpum rogat, ut alias ecclesias per litteras admoneat, ut idem faciant, quoniam ipse impeditus sit, quominus illis scribat. VI Epistulas Ignatii genuinas primus Isaacus Voss prelo sub- iecit a, 1646. Descripsit eas e codice Mediceo-Laurentiano plut. LVIE n. 7 (saec. XI) et edidit una cum versione veteri latina, quam 1. Ussher in codicibus Montecutiano et Caiensi vel 1 Epistolae genuimne S. Ignatii martyris, quae nunc primum lucem ident ex bibliotheca Florentina. Adduntur S. Ignatii epistolae, quales -ulgo eireumferuntur. Adhaec S. Barnabae epistola. Accessit universis ranslatio vetus. Amstelodami. Recusa est editio a. 1680 Londini. — LXXXIV PROLEGOMENA. Cantabrigiensi repererat et annis duobus ante publici iuris fe- cerai. Vide supra p. LXVIL Textum, quem exhibuit, recuden- dum curaverunt L Ussher a. 1647!, L B. Cotelerius a. 1672, L Clericus a. 1698, Th. Ittig a. 1699. Epistulam ad Romanos "Voss e recensione longiore desumpserat. "Textum praestantiorem Th. Ruinart in codice Colbertino 460 (nunc in magna bibl. Parisiensi 1451) reperit et a. 1689 publicavit ?. Üum editio, quam Voss paravit, pluribus erroribus labo- raret, brevi alii viri docti codicem Mediceum aut contulerunt, ut L Ledgard, aut descripserunt, ut A. M. Salvinus. Hic apo- graphon a. 1707 exaratum in Angliam transmisit et Carolus Aldrich a. 1708 typis expressit?. Ille quidem se codicem ex- acte fideliterque descripsisse contendit. Editio nihilominus non sine vitiis est. Denuo epistulas anno sequenti Th. Smith in publicum emisit, adiciens adnotationes, quas 1. Pearson reli- querat, et schedas complexas varietates lectionis, quas Ledgard illius rogatu e collatione editionis Vossianae olim Florentiae vomparaverat, οὐ adnotationes criticas οὐ exegelicas a semet ipso factas*. "Textum ex omnium editionum collatione emen- datum a. 1746 vulgavit R. Russel. Alii hunc vel illum priorum textuum recudi iusserunt: Gul. Whiston a. 1711 Aldrichianum 5, À. Gallandi a. 1765 Smithianum, IL. C. Thilo a. 1821 Vossia- num*. L L. Frey editionem Smithianam integram denuo a. 1741 repraesentavit. Hornemann a. 1829 epistulam ad Poly- carpum ex recensione longiore edidit et epistulas ad Magnesios et Philadelphenses penitus omisit. 1 Appendix Ignatinna. Londini. 2 Acta primorum martyrum sincera. 3 S, martyris Ignatii Antioehensis epistolae septem gemuinae, quas mimirum collegit 8, Polycarpus suaeque ad Philippenses epistolae sub- iecit. Oxonii. 4 S. Ignatii epp. genuinae, iuxta exemplar Mediceum denuo recen- gitae, una eum veteri latina versione etc. Oxonii 1709. 5 Primitive Christianity reviv'd. Londini. t. I p. 102—391 utraque recensio legitur. 6 Ignatii epistolae. Halae. 7 Nonnullis editionibus in hac sectione enumeratis destitutus ex- positionem secutus sum, quam fecit Iacobson, Patr. apost. 1838 I p. LXVH sqq. 8, IGNATII EPISTULAE. LXXXV - Codices tum graecos, scilicet Mediceum et Colbertinum, tum latinum Caiensem (codicem Montecutianum post lacobum Ussher nemo vidil) denuo inspexit Gul. Tacobson et textum emenda- tiorem edidit a. 1838, post eumque epistulas publicaverunt C. L Hefele a. 1839, F. X. Reithmayr a. 1844, A. Grenfell a. 1844, Ch. C. L Bunsen a. 1847', Gul. Cureton a. 1849", A. Dressel a, 1857. Hic locos praecipuos codicis Medicei aut ipse contulit aut per alios inspiciendos curavit et primus codicem Casanatensem (saec. XVI) et apographon cod. Medicei adhibuit, quod Lucas Holstenius fortasse ante editionem Vossianam ex- aravit. Novam viam ingressus est L Ἡ. Petermann*. Contulit etiam recensionem longiorem, versiones veteres ac citationes seriptorum, ei etsi testes minus consuluit quam collegit, tamen im monnullis locis recta coniectavit. Viam autem maiore cum diligentia persecuti sunt Th. Zahn a. 1876 et 1, B. Lightfoot a. 1885. ' Quod ad fontes attinet, ex quibus textus epistularum na- tivus hauriendus est, primus est recensio brevior. Exstat ium in textu graeco tradito tum in versione latina. Textus graeci (— G) duo testes sunt: codex Colbertinus vel Parisinus 1451 saec. XI tradit epistulam ad Romanos, codex Laurentianus plut. LVIL n. 7 saec. XI epistulas reliquas. Contuli libros a. 1879/80. Codex Casanatensis G. V 14 saec. XVI easdem quidem epistulas continet, quas Laurentianus; eum autem ex hoc fluxerit, nullius est momenti. Versio autem latina (— L)* eandem vim habet ae codex graecus. Singula enim verba in eodem ordine, l Die drei üchtem uw. d. vier wunáchtem Briefe des Ign. v. A. Ham- burgi Cf supra p. LXX. 2 Corpus [gnatianum: a complete collection of the lgnatiam epistles, » interpolated and spurious etc. Londini. 8 S. Ignatii patris apost. quae feruntur epistolae una cum eiusdem Martyrio. Lipsiae 1849. 4 Postquam Ussher, Voss, Cotelerius, Smith, Frey, Jacobson, Zahn versionem im suis epist Ign. editionibus publicaverunt, ego codice Cai- ensi diligenter collato novam editionem institui in appendice libri: Die JGEehtheit der Ignatianischen Briefe 1883, postea Lightfoot, S. Ignatius II, 589—052, LXXXVI PROLEGOMENA. quem in exemplari graeco obtinebant, in latinum translata sunt, ita ut non tam versionem, quam codicem graecum verbis latinis iransscriptum habeamus. Ne particulam ἄν (uique) quidem interpres omisit, et verba εἰς τὸ εὑρεϑῆναξ με Polyc. 7, 1 e. g. vertit im inveniri me, εἰς τὸ μὴ παραδέξασϑαι Eph. 9, 1 ad non recipere, οὖσιν ἀχωρίστοις ϑεοῦ Trall 7, l ezsistenlibus inse- parabilibus a Deo. Versio cum nusquam misi in Anglia codi- Cibus tradatur vel cognita fuerit, in Anglia confecta esse videtur, et quidem tempore Roberti Grosseteste, episcopi Lin- ecolniensis T 1253, qui primus eius notitiam prodit et non solum ipse Testamentum XII patriarcharum latine interpretatus esl, sed etiam curavit, ut ali libros graecos in linguam latinam verterent '. Alterum locum obtinent versiones orientales, scilicet syriaca (— S) et armeniaca (— A). lla circa saeculum IV me- dium confecta est; namque iam Ephraemio Syro T 373 et Cyril- lonae poetae nota fuisse videtur?, ac saeculo quinto fortasse iam ex ea fluxit versio armeniaca?. Primum septem lgnatii epistu- las genuinas complexa est; mox sex illae epistulae Ignatio et Mariae Cassobolitae suppositae adiectae atque omnes in linguam armeniacam translatae sunt, Ceterum versionis syriacae frag- menta tantum conservata sunt eaque in duas partes dividuntur- In altera sunt epistulae ad Ephesios, Polycarpum et Romanos decurtatae, quas nonnulli epistulas Ignatii genuinas habuerunt. Ediderunt eas Cureton, Bunsen, Lipsius?, Wright. In altera 1 Of. Funk 1. c. p. 142—144; Lightfoot 1. c. 1, 76 sq. Versio etiam. codice 247 riscellaneo bibliothecae 'luronensis saeculo XIII confecto f. 488 traditur et Roberto Grosseteste ipsi nttribuitur, librario epistulis haec praemittente: Has epistolas transtulit de greco in latinum magister Grossa Testa, Linconiensis (sic) episeopus. €f. Catalogue général des Manuscrits des .Bibliothéques publiques de France XXXVII (1900), 180. Quaeritur autem, num hie codex versionem totam exhibeat. Fol 4&4 sultem iam alia scriptura incipit. 2 Of. Zahn, Ignatius v. A. p. 2183; 187; 183 sq. 3 Petermann l c. p. XXVL Cf. autem Lightfoot, I, 85 sq. 4 Of. Zahn, Ignatius v. .4. p. 101—240. Prolegom. p. XXX. 5 Ueber das Verháliniss der drei. syrischen Briefe. des Ign. zu. dem übrigen Hecensionen der gnat. Litteratur p. 184—303, in Abhandlungen für d. Kunde des Morgenlandes 1859. LXXXVIII PROLEGOMENA. De doetrina Ignatii disputaverunt L Nirschl*, Th. Zahn, Th. Dreher?*, E. von der Goltz*, E. Bruston*. 8. POLYCARPI EPISTULA AD PHILIPPENSES. L De patria et genere s. Polycarpi nihil compertum habe- mus. Natus autem esse videtur a. 69. Dixit enim a. 155, quo martyrium passus est*, octoginta sex annos se Christo ser- vire, οὐ mihi dicere videtur, se totidem annos vivere. Cf. Mart. Polyc. 9, 9 not. Quomodocumque autem haec verba interpre- tamur, de annis vitae aut de tempore vitae christianae in sensu siricliore seu post baptismum exactae: ab apostolis s. pater edoctus et episcopus Smyrnaeorum ordinatus est. Scribit enim lrenaeus Adv. haer. ΠῚ, 9, 4: xai Πολύχαρπος δὲ ob μόνον ὑπὸ ἀποστόλων μαϑητευϑεὶς xal συναναστραφεὶς πολλοῖς τοῖς τὸν Χριστὸν ξωρακόσιν, ἀλλὰ xal ὑπὸ ἀποστόλων χατασταϑεὶς εἰς τὴν ᾿Ασίαν, ἐν τῇ ἐν Σμύρνῃ ἐχχλησίᾳ, ἐπίσκοπος, idemque tradit Eusebius H. E. III, 36,1 dicens: τῶν ἀποστόλων ὁμιλητὴς Πολύ- καρπος, τῆς κατὰ Σμύρναν ἐχχλησίας πρὸς τῶν αὐτοπτῶν καὶ ὑπηρετῶν τοῦ χυρίου τὴν ἐπισχοπὴν ἐγχεχειρισμένος. Inter disci- pulos Domini, quorum consuetudine Polycarpus usus erat, ἴτϑ- naeus (Eus. H. E. V, 20, 6) insuper loannem" speciatim nomi- nat, et Tertullianus De praescript. c. 32. atque Hieronymus 1 Die Theologie des hl. Ignatius v. A. 1868. 2 Ignatius v. A. 1878 p. 422—194. 3 S. Ignatii ep. Ant. de Christo Deo doctrina. 1877. 4 Ignatius von Antiochien als Christ und Theologe 1894 (Terte und. Untersuchungen XII, 3. Liber etiam s&ynopsin copiosissimam locorum parallelorum Ignatii et S. Scripturae continet). 5 Ignace d'Antioche, ses épitres, sa vie, sa théologie 1897, 6 Cf. quae in Prolegomenis ad Martyrium Polycarpi ad finem ca- pitis I adnotata sunt. "| Keim, Geschichte Iesu von Nazara 1867 1, 162 sq., Polycarpum discipulum Ioannis non apostoli sed presbyteri quem dicunt fuisse com- iendit. Sed argumenta, quae protulit, non digna sunt, quae in hoc libro refatentur. Cf. Hilgenfeld, Zeitschrift f. wiss. Theologie 1874 p. 310 sqq. 8. POLYCARPI EPISTULA. LXXXIX Catal. c. 17 ab hoc apostolo eum episcopum Smyrnaeorum or- dinatum esse tradunt. Quo tempore episcopatum acceperit, ac- curate definiri nequit. Nonnulli quidem eum angelum S8myrnae ecclesiae esse putaverunt, euius Àpoc. 2, 8S—11 mentio fit. Sed Tosnuem apostolum l.c. de eo locutum esse demonstrari nequit, et hoc solum constat, saeculo IT ineunte eum episcopum fuisse. Praefuit enim ecclesiae Smyrnaeorum eo tempore, quo Ignatius Romam proficiscens Smyrnam transit, et si "Tertullinmus et Hieronymus eum a loanne apostolo episcopatum accepisse recte dixerunt, c. ann. 100 ordinatus esse putandus est, cum loannes paulo post (a. 104. cf. Chron. pasch. ed. Bonn. I, 470) mortuus esse dicatur. Ex Martyrio elucet, Polycarpum prophetiae dono praedi- tum fuisse (16, 2) atque plurimum ad propagandam fidem con- tulisse (12, 2). Adversarii eum accusaverunt, quod esset Asiae magister, Christianorum pater, destructor deorum gentilium, quod mmltis ne sacrificarent persuasisset. Irenaeus Adv. haer. HL 3, 4 autem, qui eum adhuc adolescens viderat, ea semper eum docuisse testatur, quae ab apostolis didicerit, quae et ec- clesia tradat et quae sola vera sint, ac (cf. Eus. H. E. V, 20, 6) de miraculis Domini et de doctrina, prout ab iis, qui Verbum vitae ipsi conspexerint, acceperit, eodem prorsus modo eum re- tulisse, in omnibus eum Scriptura Sacra consentientem, et Flo- rino condiscipulo, ut ei probet, doctrinam, quam provectiore aetate professus est, non eam esse, quam magister praedica- verit, non solum sermones in memoriam revocat, quos ille ad populum habuerit, ac familiarem consuetudinem, quae illi eum losnne et cum reliquis, qui Dominum ipsum viderint, inter- cesserit, sed etiam locum, in quo beatus episcopus sedens dis- meruerit, processus quoque eius et ingressus, vitae totius formam δὲ eorporis speciem, addens, quae tunc temporis gesta sint, ea se melius memoria tenere, quam quae nuper acciderint. Tradit quoque Adv. haer. ΠῚ, 3, 4, Polycarpum Marcioni aliquando sibi occurrenti et dicenti: ἐπιγινώσχεις ἡμᾶς ; respondisse: ἔπι- γινώσχω τὸν πρωτότοχον τοῦ σατανᾶ, el conicere licet, eum con- wenisse illum haereticum Romae, ubi multos Valentinianos et Marcionitas et alios haereticos ad ecclesiam reduxisse dicitur - ΧΟ PROLEGOMENA. (Iren. l c. ef, Eus. Chron. ed. Schóne IL, 170). Eodem enim teste (l c. Eus. H. E. IV, 14; V, 24, 16. 17) Aniceto ec- clesiam gubernante, cum de pluribus rebus ac praesertim de Paschate celebrando controversia esset, in urbem profectus est, et uterque id egit, ut alter alteri persuaderet, ut a more suo discederet. Retinuerunt quidem ambo morem, quem ab Apo- stolis acceperant. Nihilominus autem sibi invicem commumi- carunt, et Anicetus in ecclesia consecrandi munus Polycarpo honoris cansa concessit. Paulo post s. pater mortuus est, Mar- tyrium enim subiit a. 155, ut infra videbimus, Anicetus autem c. ann. 154 ecclesiam. Romanam gubernandam suscepit!. IL. Non solum verbo et exemplo, sed etiam scriptis Polycarpus evangelium praedicavit, et Irenaeus (Eus. H. E. V, 20, 8) plures epistulas commemorat, quas partim ad vicinas ecclesias, ut eas confirmaret, partim ad quosdam ex fratribus misit, admonens eos et exhortans. Sed una tantum ad mos pervenit, epistula ad Philippenses, quam scripsit brevi post mortem s. lgmatii. Persuasum enim sibi habuit, episcopum Antiochenorum mar- tyrium iam. subiisse (c. 9), nuntium vero de morte nondum ac- ceperat (13, 2). Quae epistula cum epistulis Ignatianis testimonium prae- beat luculentissimum, saepius iam de ea nobis dicendum erat, Eadem de causa vero eius authentia a nonnullis aut in dubium vocata aut negata est. lam Centuriatoribus Magdeburgensibus (ed. Norimberg. II, 186) suspicionem movit, cum causa, ob quam scripta esset, non satis expressa esset eiusque partes nimium confusae minimeque cohaerentes viderentur, eumque tota serip- tura vix tam docilem, sedulum ac praestantem Ioannis apostoli discipulum, immo etiam tam excellentem spiritum repraesen- taret, quali Polyearpus diceretur fuisse praeditus. L Dallaeus? eontra authentiam ad Nicephori Stichometriam provocavit, in qua epistula apocrypha iudicata esset, et saeculo XIX denique adversarii Ignatii ex aliquot locis concluserunt, epistulam con- 1 Of. Lipsius, Chronologie der rüm. Bischófe 1869 p. 189 sq. 968. 2 De seriptis Dionysii Areop. et Ignatii Amt, p. 426 sq. XCII PROLEGOMENA. sumptis (cf. 1, 3; 2, 1.2; 5,3; 7, 2; 8,1: 10,3) Cat. c. 17 Ua ds utilem dicar: DRE eam us- que ad ipsius tempus in Asiae conventu legi. Antiochus mo- nachus (saec. VII) epistulam, similiter atque Ignatii epistulas et. Hermae Pastorem, ad homilias componendas adhibuit. Pho-. tio denique (Bibl. cod. 126) epistula γέμουσα πολλῆς νουϑεσίας, μετὰ σαφηνείας καὶ ἀπλότητος χατὰ τὸν ἐχχλησιαστικὸν τῆς ἕρμη-, γείας τύπον esse videtur, eiusque testimonium prioribus adiungo, quia recentiores epistulam compilationem locorum communium. levem et celeberrimo Smyrnaeorum episcopo plane indignam | declaraverunt?. Scriptura ergo, quae tanti nestimabatur, ut in ecclesiis Asiae publice legeretur, quaeque c. ann. 180 tam late vulgata erat, ut lrenaeus dicere posset, quicumque salutis suae curam gereret, eum et formam fidei Polyearpi et praedieatio-- mem veritatis ex ea cognoscere posse, quo iure post medium saeeulum secundum confecta esse iudieatur? An verisimile est, ad eam provocasse lrenaeum, qui praeter ceteros Florinum impugnavit, qui una eum ipso episeopi Sm; discipulus fuit et facillime eum aut errare aut mentiri probare poterat, si epistula a magistro non erat scripta? Revera, εἰς testimonium ab illo prolatum nullius ponderis esse pulsum quale testimonium mobis aufficit? Quae eum ita sint, plurimi epistulam genuinam esse agno-- verunt?. Nonnulli autem dubitaverunt, num integra ad mos 1 Tacite exscripsit, ut L M. Cotterill in Τῆς Journal of XIX (1891), 241—285 exposuit, 2, 9 ἐὰν ποιῶμεν — ránmosw Hom. 114 PG 89, 1789, 9,9 ὁ γὰρ ἔχων --- ἁμαρτίας ibid. et H. 96 p. 1795, 5,9. ὁμοίως διάχονοι — συμβασιλεῦσομεν αὐτῷ H. 123 p. 1817 sq., 5,8 καλὸν — στρατεύεται H. 74. p. 1648, 6, 1-- καὶ οἱ προσβύτεροι — ὀῳϑαλμῶν H. 193. p. 1817, 6,8 δουλεῦσωμεν — εὐλαβείας H. 114 p. 1789. Locos parallelos hie indieo, quoniam in commentario epistulae eos non commemoravi. Cotterill p. 252. verba Polycarpi 6, 1: εἰδότες ὅτι πάντες ὀφειλέται ἐσμὲν, ἅμαρτίας, ad librum Henochi referre videtur. Vix recte. Auctor huius libri 6, 8 ungelum Semeinzam dicentem faciens: xai ἔσομαι ἐγὼν μόνος, ὀφειλέτης ἁμαρτίας μεγάλης (cf. Das Buch Henoch edd. 1. Flemming et L. Radermacher, Lipsiae 1901 p. 24), de peccato et peccatore singulari loquitur, Polycarpus autem homines peecato in genere obnoxios esse dicit. 2 Cf. Schwegler, Nachapost. Zeitalter 1I, 154. 3 Hucusque fere ommes, qui epistulae authentiam impugnaverunt, xolv PROLEGOMENA. | | G. Volkmar et A. Hilgenfeld interpolatas esse censuerunt, iis- que resectis etiam epistulam typis excuderunt!. At loci alle- gati, ut infra patebit, non solum cum reliquis epistulae partibus — non contendunt, sed potius occasio scribendi deficit si resecan- — tur. Ritschl Polycarpum lapsu Valentis presbyteri ub scriberet commotum esse putat, e concedendum est, Philippenses in epi- stula, quam ei miserant, illius mentionem fecisse. Certe autem illa res eos ad scribendum nom compulit, neque Polycarpus re- — spondisset, si de ea sola certior factus esset. Aut verisimile est, eum de re principali nihil aliud dixisse, quam se contristari pro presbytero infelici? Accedit, quod testimonia veterum om- nino prohibent, quominus ad illam sententiam accedamus. Kpi- stula enim teste lrenaeo c. ann. 180 vulgatissima fuit; teste Hieronymo in ecclesiis Asiae praelegebatur, neque erraverimus statuentes, hoc honore eam iam circa medium saeculum ll vel brevi post obitum Polycarpi dignam habitam fuisse. Si scrip- iura autem tanti aestimabatur, haud facile interpolari potuit nec interpolata putanda est, nisi rationibus certis eam. corrup- ium esse probari potest. Denique nec praetermittendum est, in locis qui dicuntur interpolatis aeque ac in reliquis epistulae partibus plura inveniri, quae e Clementis Rom. epistula ad "Corinthios desumpta sunt?. Viros illos terminum rectum super- gressos esse etiam D. Volter? agnovit. Sin autem ipse praeter voces Ἰγνατίῳ xo) 9, 1 caput 13 a posteriore additum esse censuit, quippe quod notitiam epistulae Clementis non proderet, parum consideravit, particulam illam scripturam maxime epi- siulam efficientem etiam minus desiderari posse quam ceteras, el auctori eam componenti Clementis epistulam non adhibendam fuisse, cum de occasione scribendi agens non scriptura uti pos- sei, cuius auctor rationibus plane diversis ad scribendum com- motus fuerat*. 1 G. Volkmar, Epistula Polycarpi Smyrnaei genuima, Turigi 1885; ef. Theolog. Zeitschrift aus der Schweiz 1886 p. 99—111, ubi sententiam suam defendit. — Hilgenfeld, Zeitsehrift für wissenschaft. Theologie 1886 p. 185—194. 9 Cf. p. XLI sq. 3 Die Ignatianischen Briefe 1892. p. 931—983. 4 Cf Denzinger in TAeolog. Quartalechwift 1851 p. 309—409; Zahn, XCVI PROLEGOMENA. certiorem faciant (13), et Crescentem, per quem haec scripserit, eiusque sororem bene suscipiant (14). IV. Epistula cum in ommibus codicibus graecis ita cum Bar- | nabae epistula conglutinata sit, ut Polycarpi verba καὶ δι᾽ ἡμᾶς | ὑπό (9, 2) Barnabae verba τὸν λαὸν τὸν καινόν (δ, 7) excipiant, i extus graecus non integer ad nos pervenit. Lacuna quidem versione latina veteri expletur, ac praeterea unum ex quinque capibulis postremis (18) ab Eusebio conservatum est, cum Anti- | ochus monachus (cf. p. XCII) haec capita non respexerit. Nihil- ominus autem dolendum est, epistulam mautilatam fuisse, eoque magis, quod interpres latinus munere suo tam neglegenter func- " ius es, ut imaginem textus graeci valde imperfectam tantum exhiberet. Cum corpus pseudoignatianum eodem fere modo iranslatum sit cumque epistula in omnibus codicibus latinis post epistulas Ignatii vel potius post laudem Heronis illis adiectam. et in nonnullis quoque codicibus graecis eodem loco legatur, versio Polycarpi ac Pseudoignatii haud dubie ab uno eodemque confecta est. Primus versionem latinam una cum epistulis Ps.-Ignatii edidit Iac. Faber Stapulensis a. 1498?, idque e codice Parisino (Biblioth. nat) 1639 collato codice 229 Collegii Baliolensis Oxoniae?. "Textus saeculo XVI saepius recudebatur. Novam et fideliorem editionem paravit L Ussher adhibitis tribus codi- Cibus, scilice& Petaviano (in bibliotheca Alex. Petavii, senatoris Parisiensis, hodie ut videtur Regio 81 in bibliotheca Vaticanu), Baliolensi e& Magdalenensi (in collegiis Bal. e& Magd. Oxoniae)", eamque Cotelerius et alii repetierunt. Libros manuscriptos de- nuo adhibuerunt lacobson et Dressel, ille codicem Mediceo- Laurentianum plut. XXHIT n. 20 (saec. XV), hic codices Regium 81 (saec. IX) et Palatinum 150 (saec. XIV), sed non multum 1 Vide p. LXIV n. 2. 2 Cf. quae dixi in Patr. apost. t. II p. XVII sqq. $ Polycarpi et Ignatii epistulae: una cum vetere vulgata interpre- tatione latina ex trium manuscriptorum codicum collatione integritati suae restituta. Oxoniae 1644. 8, POLYCARPI EPISTULA. XCVII profecerunt, eo praecipue meriti, quod lectiones illorum eodicum publicaverunt. "Textum revera emendavit Zahn (1876), ea qua par est diligentia omnes libros impressos pervestigans et in usum suum vertens. Cum autem libri manuscripti ab eo non inspeeti δὲ plures codices, praesertim Parisinus et Baliolensis, nondum satis cogniti essent, in eius editione non acquievi et codicibus quattuor excussis, Parisino, Baliolensi, Regio, Palatino, textum recensui'. Lightfoot eam epistulae partem quidem solam edidit, quae latine tantum tradita est, sc. capita X, XI, XII, XIV. ek versum ullimum capitis XIII, plures autem codices adhibere potuit, praeter quinque iam nominatos Trecensem 412, Bruxel- lensem 5510, Vindobonensem 1068, Oxon. Magdalenensem 78. Eandem partem Hilgenfeld libris impressis usus edidit? Quae vum ita sint, editio totius epistulae perfecta adhuc desideratur. Attamen illa pars scripturae satis cognita esse videtur, Edi- *iones recentiores inter se magis consentiunt quam differunt. "Wersionem capitum X— XIV denuo recensens in notis de illis editionibus refero, lectiones autem codicum singulorum paucis locis exceptis non exscribo. fextum graecum primus invenit Fr. Turrianus et, quia co- dex Polyearpi et Barnabae epistulas quasi in unam conglutinatas exhibuit, prolixiorem epistulam, quam quae hucusque latine edita erat, habere sibi visus est?. Primus eum edidit a. 1633 Petrus Halloix* ex apographo exemplaris Turriani a lacobo Sirmond descripto, collato cum altero sive eiusdem sive similli- 3mi eodicis apographo, quod ab Andrea Schott acceperat, idem- «ue codicem non aliam epistulae recensionem quam versionem latinam, sed potius duas epistulas mutilatas continere vidit. "Novam editionem instituit a. 1644 Iac. Ussher ex apographo exemplaris Schottiani, quod Salmasius descripserat et Is. Voss ipsi eommaunienverat?. Quos secuti sunt praeter editores operum 71-In appendice libri: Die Echheit der Ignatianischen Briefe 1888. 2 Zeitschrift für wissenschaft. Theologie 1886 p. 180—194. 3 €f. Baron, Martyrolog. Rom. adnot. ad 26. Ian. ^4 Illustrium ecclesiae orient. seriptorum vitae et doeumenta. Duaci 1683. 1, 595—530. 5 Ibid p.596. Exemplaria Turriani et Schotti haud dubie e co- dice Vaticano vel Ottoboniano fuxerunt. νακ, Patres apost, ed, II. g 4 XCVIII PROLEGOMENA. patrum apostolicorum et epistularum lgnatianarum Steph. | Moyne a. 1685? et M. L Routh a. 1823". (Codices denuo i spexerunt Iacobson et Dressel et quidem Vaticanum 859 (saec. 3 et Mediceo-Laurentianum plut. VII num. 21 (saec. XVI), i praeterea Parisinum 937, olim Colbertinum (saec. XVD), hie t1 Romanos, scilicet Ottobonianum 348 (saec. XVI), Casanatenst G. V. 14 (saec. XVI) et Barberinum 7 sive apographum d sumptum a Luca Holstenio e codice monasterii s. Sylvestri Quirinali, nunc Alexandrino-Vaticano 11*. Nostris denique dieb Ὁ. de Gebhardt animum ad codicem Borbonicum Π. A. 17 ( bibliotheca Neapolitana) advertit, εὐ Zahn in sua editione (p. XLI not. 3) paucas lectiones variantes publicavit. Codices ommes | uno archetypo fluxisse eo apparet, quod in unoquoque pars ey stulae posterior deest. Cum quattuor libri, sc. Vaticanus, Ott bonianus, Florentinus, Parisinus, praeter Polycarpi ac Barnab epistulas conglutinatas etiam Ps.-Ignatii epistulas exhibeant, n que vero reliqui, sc. Casanatensis, Barberinus, Neapolitanus, Ales Vaticanus, Zahn codices in duas familias divisit e& hanc illa d teriorem esse censuit (p. XLIV). Lightfoot etiam librum Vatic num fontem illius familiae esse perspexit (II, 901). Equide non dubito, reliquos quoqne codices e Vaticano fluxisse. Qu autem eorum origo fuit, certum est atque omnes consentiunt, e ceteris prelio adeo inferiores esse, ut sine dammo praetermil possint. Idem dicendum est de codice Andrio, de quo AeAxb τῆς ἱστορικῆς καὶ ἐϑνολογικῆς ἑταιρίας τῆς Ἑλλάδος 1, 309 s (Athenis 1883) retulit'. Itaque inter codices graecos Vatici num solum adhibeo, eius lectiones vero, cum de aliis libris rat non sit danda, diligentius exscribo, modo menda ad accentus | spiritus spectantia omittens. Praeter eum versio latina veb respicienda est, quae vero ad textum recensendum paucissin tantum confert, cui Hilgenfeld in sua editione? nimiam fiducia 1 Varia Sacra. Lugd, Bat. 3. Seriptorum ecclesiasticorum opuscula. 8 Of. Duchesne, De codicibus mes. graecis in bibliotheca Alexa drino-Vaticamo 1880 p. 10. 4 Of, Zeitschrift für wissensch. Theologie 1886 p. 188; Lightfoot I, 5 5 Ibidem p. 180—194. e PROLEGOMENA, mont! et Masson? ad a. 166, Valesius? ad a. 167, Baronius (Ann. 169, 2) οὐ Ussher* ad a. 169. Longum est, rationes di- versas enumerare omnes, quibus singuli in constituendo mar- iyri tempore usi sunt. Sufficit de via nonnulla dicere, quae sola nos ad verum perducere possit. Proconsulem Statium Quadratum in Martyrio commemora- ium eundem esse atque eum, cuius Aristides rhetor in orationi- bus sacris mentionem facit, iam Valesius censuit, et ex oratione IV collata cum Eusebii Chronico eum a. 167 Asiam admini- strasse conclusit. Masson proconsulatum illum ad annos Christi 165 ac 166 pertinere et Polycarpum, cum proconsules a mense Maio usque nd idem tempus anni proximi munere fungerentur, 23. die Februarii a. 166 mortuum esse statuit^, et plerique ad eius sententiam accesserunt. Nuper vero Gul. H. Waddington* adiutus novis inscriptionibus et cognitione administrationis rei publicae Romanae ampliore demonstravit, eum in errorem haud parvum lapsum et Statium Quadratum undecim annis ante, scil. a. 154—155, provinciae Asiae praefectum fuisse, Polycarpum autem a. 155 mortem obiisse, quo anno 23. dies Februarii pro- fecto, sicut Mart. 8, 1; 20 traderetur, sabbatum fuisset. Non defuerunt quidem, qui ei contradicerent et computationem Mas- sonianam defenderent. Plurimi autem ei adstipulati sunt; modo nonnulli considerantes, Quadratum provinciam Asiam etiam amno 155—156 administrare potuisse, Polycarpum a. 156 mortuum. esse censuerunt aut inter annos 155 et 156 haesitaverunt; ne- que vero satis respexerunt, diem 23. mensis Februari, diem marlyris natalem, a. 155, non autem a. 156 sabbatum fuisse. 1 Mémoires etc. St. Polycarpe art. 6 sqq. 2 Colleetanea historica ad Aristidis vitam, praemissa editioni Ari- slidis Iebbianae 1722, repetita in editione Dindorfiana 1829 t. ΠΤ. 3 Not. ad Eus. H. E. IV, 15 ed. Mogunt. 1672 p. 71. 4 Ign. et Polycarpi Martyria 1647 p. 70 not. 105. 5 Dies non est dubius, etiamsi nliquot Martyrologia 96. diem Ianu- arii tradunt, Cf Egli in Zeitschrift für wissenschaft. Theologie XXXIV. (1891), 96—102. 6 Vie du rhéteur Aelius Aristide: Mémoires. de PInstitut. impériale de France; Avadémie des inscript. et belles-lettres 1807, XXVI, 803—968. Fastes des provinces asiatiques 1872. I, 219 sq. MARTYRIUM 8. POLYCARPI. er ccuralissime de quaestione egit Lightfoot! et similiter ac Waddinglon ad annum 155 pervenit. Nuperrime huius chrono- logiam ad vitam Aristidis spectantem Gul. Schmid? correxit aique ex parte Massonianam restituit. Sin autem Waddington de illo rhetore sese fefellerit, tempus mortis Polycarpi errore non tangitur. Cum Statius Quadratus, qui in Martyrio locum proconsulis Asiae obtinet, haud dubie idem sib cum eo, qui ἃ, 142 consul fuit, cumque hic proconsulatu certe inter annos 151—160 fungeretur ac Polycarpus die 23. Februarii et quidem sabbato moreretur, iure meritoque illius proconsulatum ad annum 194—155 et huius mortem ad annum 155 referimus, quo &olo illo temporis spatio dies 23. Februarii in sabbatum incidit. Schmid quidem coniecit, proconsulem in Martyrio commemora- Lum fortasse A. Avillium Urinatium Quadratum esse, qui a. 156 eonsul suffectus fuit, et a. 165—166 provinciam Asiam ad- münistrasse putari posset, ita ut chronologia Massoniana confir- maretur. Non est autem, eur dubitemus, proconsulem Statium Quadratum fuisse, quamquam testes illud nomen non omnes reete tradunt, unus omittit, vel statuamus, auctorem Martyrii :e nomine gentiliio sese fefellisse. — Altera ex parte C. H. Tur- mer? invenire sibi visus est, festum ludaeorum Purim, quod lempore martyri celebratum fuisse inde colligitur, quod dies mortis sabbatum magnum appellatur (cf. Mart. 8, 1), non a. 155, sed a, 156 in partem Februarii tertiam incidisse, et secundum Inensjs Xanthiei diem (ef. Mart. 21, 1) anno intercalari etium diem 22. Februarii esse, Polycarpum ergo hoc die a. 156 mor- uum esse videri. Mihi quidem non persuasit, relinquo autem hanc quaestionem iis, qui in rebus calendariis operam mavant. ΠΤ. Martyrium iam Eusebius legit οὐ maiorem partem, scilicet praeter inscriptionem et initium eam, in qua exitus s. Poly- 1 The Apost. Fathers IL, I, 629—702, Auctores, qui chronologiam respicientes tempus martyrii antea inquisierunt, ibid, p. 650 commemorati sunt. 2. Rheinisches Afuseum fr Phiologie 1899 p, 59—83. 3 Studia biblica II (1890), 105—129. Cn PROLEGOMENA. carpi narratur (c. 8—19, 1), ad verbum, reliquam autem par- iem vel eam, in qua alia martyria et comprehensio s. episcopi describuntur (c. 1—7), summatim Historiae ecclesiasticae IV, 15, 3—45 inserui. Quae cum ita sint, nom est dubium, quin ea Acta, quae etiamnunc habemus, manu versaveri, nec nisi paucissimi idque tempore recentissimo eorum authentiam aut, si nonnullas lacinins exceperis, quae imm antea nonnullis in- sertae esse videbantur, integritatem denegaverunt. E. Schiürer' verba ὄντος σαββάτου μεγάλου 8, 1; 16,2, οὕτως τε ἡμεῖς χτλ. 18,1, 2 eb τοιαῦτα — λαλεῖσϑαι 19, 1 a posteriore adiecta esse censuit Nonnulli authentiam totius scripturae in dubium vo- caveruni; Lipsius? iis offensus, quae 5, 2 de visione Polycarpi, 9, 1 de voce caelesti, 15, 2 de igne s. martyrem non tangente ac de suavi odore, 16, 1 de columba referuntur, quae secundum codices de corpore morientis processit, Martyrium ad tempus Decii imperatoris, Th. Keim? ad tempus Gallieni vel ad annos 260—268 retulit. Sed argumenta, quae protulerunt viri illi, nihil probant. Nuperrime plures inscriptiones inventae sunt. quae viris in scriptura nominatis, praesertim Philippo Asiarchae, lucem afferunt aique omnino cum Martyrio consentiunt. Làp- sius* ipse palinodiam cecinit, et paulatim alii quoque dubita- iones dereliquisse videntur *. Id solum quaeri potest, num duo capita ultima genuina sint. C. 1. Hefele" ultimam epistulae partem, quae de Pionio loquitur (82, 3), spuriam esse censuit et ab illo confectam, qui, ut ex καϑὼς δηλώσω κτλ. appareret, Acta s. Polycarpi suppositicia Pionio false adscripta epistulae Smyrnaeorum genuinae mala fraude adiunxis- set. G. E. Steitz? et Th. Zahn? duo capita ultima additamentum. 1 Zeitschrift f. d. histor. Theologie 1810 p. 202—904. 2 Zeitschrift f. wissenschaft. Theol. 1514. p. 199 sq. 3 Celsus Wahres Wort 1878. p. 145; Aus dem Urchristentum 1878 p. 980—170; Rom und das Christentum 1881 p. 586—600. 4 Jahrbücher für protest. Theologie VII (1881), 574—526. 5 Cf. Lightfoot, The Apostolic Fathers II, I, 588—610, ubi authentia. scripturae amplissime ac doctissime probatur. 6 Patr. ap. ed. IV p. LXXXIV. 7 Jahrbücher für deutsche Theologie 1861 p. 196—133. B Ign. et Polyc. epist. Martyria p. XLIX sq. pr——— MARTYRIUM 8. POLYCARPI. III posterius declaraverunt, quippe quae non essent epistula, sed mota quasi chronographi, et hic inprimis dixit, fore ut Smyrnaei, ssi omnino animum induxissent, aliis ecclesiis diem Polycarpi natalem sedulo indicare, eo sane loco de hac re dixissent, ubi huius diei ab ipsis celebrandi mentionem fecerunt (18, 2); ac proconsulis nomen, quo opus non fuisse& eodem quo res gestae essent anno narrantibus et in Asia degentibus, non in appendice tandem postscripta memorassent, postquam octies in epistula omisissent (8.1; 4; 9,2. 8; 10,2; 11, 1; 12, 1; 17, 3). Cum Chronici paschalis auctor, qui pauca e Polycarpi Martyrio exseripsisset, taput 21 non neglexisset, non verisimile esse, Eusebium, tem- porum exploratorem non minus curiosum, qui H. E. IV, 15, 1. 46 de tempore huius martyrii satis ignarum se ostenderet nec certi quid se scire simulare, in Chronico martyrium false ad annum septimum imperii M, Aurelii referret, hanc ansam non aen lurum fuisse, si quis ipsi talem praebuisset. Sequi quidem 22, 1, quae ad epistulam pertinere viderentur; sed codicis praestan- tissimi eonsensum eum versione latina, a quibus absunt, demon- praecedentia se descripsisse diceret, vel etiam Socratis, quem pulo ante Pionius eadem profitentem faceret. A Pionii enim Teensione omnes huius Martyrii codices graecos nee non ver- sonem latinam pendere. Eum autem in finem vota illa, epi- oam ium exstinetum resuscitantia, inserta esse, ut ea quoque, quae in c. 21 legerentur, epistulae Smyrnaeorum per Üsium, Socratem, Pionium fideliter descriptae pars esse vide- tentur. Quae argumenta equidem olim satis idonea habui. Interea *t Lightfoot! postscriptum chronologicum seu c. 21 genuinum δὲ αὖ auctore Martyrii profectum esse luculenter demonstravit. Puxa exponenda sunt. Simili modo etiam in multis aliis scrip- imis tempus martyrii indicatur, in Actis Scillitanorum c. 5, Pini c. 23, Achatii c. 5, Maximi c. 3, Petri Andreae elc. c. 6, lacami ek Marciani c. 8, Cypriani c. 6, Claudii eic. c. 6, etc. *. 1 The Apostolic Fathers ΤΊ, 1, 610—621. 29 Cf. Ruiart, Acta martyrum ed. Galura 1, 191. 347. 356. 361. 367. 85; Il 48. 144. ev PROLEGOMENA. Eusebius cum scripturam nonnisi usque ad 19, 1 respiceret, si- €ut partem reliquam totam ita facile illam particulam neglegere potuit, eoque potius, eum ei catalogus proconsulum Asiae de- fuisse videatur, quo adhibito de tempore martyrii certior fieret. Particula tot indicia historica eaque verissima continet, ut viro martyrii gnarissimo attribuenda sit, atque hune eundem esse cum auctore seripturae inde iure colligimus, quod particula aeque ac inseriptio Martyrii ad similitudinem Clementis epistulae ad Corinthios reddita est. Particula 22, 1 codicibus unam familiam efficientibus solum iraditur, in codice Mosquensi vero et in versione latina deest. ltaque quaeritur, num ab illis testibus inserta an ab his prae- ierita fuerit. Res difficilis est ad definiendum. Cum particula Ὁ duobis testibus neglegatur, ab uno solum agnoscatur, addi- íamentum habendum esse videtur. Altera ex parte eam tan- quam superfluum facillime omitti potuisse liquet, eum verba similia et praecedant et sequantur. Lightfoot eam a Philo- meliensibus scripturam secundum mandatum 20, 1 aliis ecclesiis mittentibus adiectam fuisse censet, Num autem haec eius origo sit, inde praesertim dependet, utra doxologia genuina sit, bre- σίου (codice p tradita) an longior (codd. b p). Lightfoot, cui autem codex h nondum cognitus erat, illam fide digniorem esse judicavit. Mihi non solum testes, sed etiam initium doxologiae (μεϑ᾽ c5) longiorem formam auctoris esse probare videntur, et si recte indico, particula non brevi postquam Martyrium com- positum est, sed aegre ante saeculum IV exorta esse censeri potest. Partieulae sequentes vel 22, 2—3 non tam ad martyrium pertinent, quam de historia Martyrii seu epistulae Smyrnaeorum agunt. Versum extremum Pionius quidam se scripsisse declarat, i e. auetor, cui Vitam Polycarpi, in volumine Patrum apost. altero a me pnublicatam, debemus. Cf. nota ad 22, 3. Par- iem versus 2 alterum Socrates Corinthius quidem se scripsisse profitetur. Nisi autem ommia fallunt, Pionius sicut versum 3 ita eliam versum 2 exaravit idque, ut successionem scripturae quandam a Polycarpo ad se descendentem fingeret. Pionius vero parte saeculi IV. altera vixit, eumque versus 1 eiusdem fere tem- CVI PROLEGOMENA. excalcentorum Parisiensium aliam versionem vidit, quae non publicata est !, Editionem emendatissimam paravit Th. Zahn. Versio autem ad textum graecum restituendum parum valet, Interpres enim, misi forte aliam textus recensionem habuit, li- berrime vertit, modo omittens, modo addens, et saepe magis metaphrasin quam versionem exhibens. Codices graeci in duas familias dividuntur, quarum unam b (saec. XI) h (saec. X) p (saec. X) v (saec. XI—XII) efficiunt, alteram m (saec. XIII). Ad hos libros accedit Historia eccle- siastica Eusebii, cumque hie sif testis antiquissimus, lectio, quam cum una ex illis familiis vel etiam cum uno vel altero codice communem habet, universe recta haberi potest. Ubi Eusebius deest, interpres latinus tanquam arbiter consulendus, sed ex ratione iam allata caute adhibendus est. Codex m, ut textus Eusebii testatur, haud exigua auctoritate eoque pluris nestimandus est, cum solus familiam repraesentet. Attamen vitiis haud paucis laborat, et codices alterius familiae consen- tientes ei plerumque anteponendi esse videntur. Cum codices b h p v unius familiae sint, eorum lectiones universe non notavi, nisi duo concinnunt, excepto codiee h, qui nune primum ad textum recensendum adhibetur, et codice p, ubi locum aliter legi ac Lightfoot. Additamenta, quibus eodex v scatet, fere omnia omisi. PAPIAE FRAGMENTA. Papias episcopus ecclesiae Hierapolitanae in Phrygia fuit. Quo tempore episcopatum susceperit, non constat. Omnes autem fere veteres tradunt, eum discipulum loannis apostoli fuisse. lrenaeus V, 33, 4 quidem eum loannis tantum auditorem vocat (cf. Fragm. I); haud dubie vero de Ioanne apostolo cogitat, cum loannem paulo ante (n. 3) discipulum Domini appellet neque alius loannis praeter apostolum mentionem faciat. Idem re- ferunt Eusebius in Chronieo (cf. Fragm. XIV), Hieronymus in Epist. 75 μὰ Theod. (Fragm. XVII) nec non alio loco, ubi 1 Acta ed. Galura 1, 73 not. 93. Disputavit de usu Martyrii apud Latinos Ad. Harnack, Die Zeit des Ignatius 1878 p. 77—90. PAPIAE FRAGMENTA. €VII simplieiter de Ioanne loquitur (Fragm. XV), Anastasius Sinaita (Fragm. VE sq.), Maximus Confessor (Fragm. IX). Solus Euse- bius in Hist. eccles. III, 39 (cf. Fragm. II) aliter sentit. E prooemio enim in Papiae libros colligendum esse putat, episco- pum Hierapolitamum apostolos non vidisse neque loaunis apo- stoli, sed potius loannis presbyteri discipulum fuisse. Sed non solum sibi ipsi repugnat, cum in Chronico contrarium dicat, sed etiam nimium probat. Papias nequaquam indieat, se apostolo loanne magistro non fuisse usum, et Eusebius hae in re eo minus fide dignus est, eum in Historia ecclesiastica manifeste 3d ageret, ut auctoritatem episcopi Hierapolitani diminueret. Praeter loannem apostolum Papias eum Aristione, discipulo Do- mnini, conversatus esse videtur. Eusebius eum etiam tempore ppi eiusque filiarum vixisse refert (cf. Fragm. Π, 9), Phi- lippi apostoli, ui dicit, potius vero illius, qui ex septem erat euiusque filiae dono prophetiae florebant. Irenaeus eum insuper contubernalem (ἑταῖρον) Polycarpi et virum veterem vocat (Fragm. I. 4). et Sic dicens ei eandem fere aetatem attribuit ntque hnie. fortasse illa verba in mente habuit Irenaeum disci- gpulum Papiae appellans (Fragm. XVII). Cum Papias igitur fere aequalis Polycarpi fuerit neque vero ται Εἴ summam senectutem, quam hic assecutus est, pervenisse iudi- e-xndus sib, eius vitam annis 60—140 vel 70—150 circumscribere Hcet. Chronicon paschale eum eodem tempore Pergami mar- teworium subiisse refert, quo Polycarpus Smyrnae defunctus esset; |rzend dubie false; nititur enim in Eusebii H. E. IV, 15, 48, ubi Papiae locum obtinet Papylus. Neque Papiam palmam mar- Vw consecutum esse constat, cum Eusebio aliisque veteribus Lacentibus maxime dubium sit, num Photius, qui eum martyrem. Xoeat (Fragm. X), traditionem certam habuerit. — Beripsit Λογίων κυριακῶν ἐξηγήσεως συγγράμματα vel βιβλία πέντε, Hic certe teste Eusebio H. E. III, 89 (cf. Fragm. II) δας. operis fuit. Hieronymus (Catal. c. 18) vertit: Ezplana- Τὰ sermonum. Domini. Maximus Confessor titulum haud dubie primum et quartum librum τῶν κυριακῶν ἐξηγήσεων Allegsns (cf. Fragm. VIII et IX). Seriores voci λογίων sub- Sülernt vocem λόγων (cf. Fragm. III). CVIIT PROLEGOMENA. De tempore, quo liber exortus est, SU GP EE est. Attamen omnes fere unanimes sentiunt, eum vita fini appropiante conscriptum esse. E fragmento nuper eum non ante Hadriani regnum (117—138) exaratum esse μεν paret (cf. Fragm. XI). Altera ex parte non est, quod hoe reg- | num iransgredimur. Itaque liber ad annum 130 circiter m ferendus esse videtur. Liber paucis fragmentis exceptis nunc deperditus est. Multa autem saecula in ecclesia legebatur. Non solum Eusebius, sed eliam Anastasius Sinaita (cf. Fragm. VI et VII) et Maximus | Confessor (Fragm. VIII et IX) eum manibus tractaverunt. Etiam. medio aevo adhuc exstabat. Dubium quidem est, num Nice-. phorus eum legerit, cum ea, quae scripsit H. E. III, 20: Ilz-- miae .. πολλὰ συγγράμματα τῇ ἐκκλησίᾳ κατέλιπε“ πέντε δ᾽ οὖν αὑτῷ μόνα ἐφέρετο, ἃ λογίων κυριαχῶν ἐπέγραψεν ἐξηγήσεως, ex Eusebio H. E. III, 39, 1 (cf. Fragm. II, 1) hausisse videatur. At in Occidente saeculis XIII οὐ XIV adhuc exstabat. Legimus enim in catalogo librorum ecclesiae Nemausiensis e. annum 1218. confecto: /fem inveni in claustro — librum Papiae de verbis. Domini^, e& in catalogo librorum coenobii Stams in Tiroli siti: a. 1941 confecto: Papías cum sermonibus dirersis?. Plures. eliam Trithemium librum ante oculos habuisse putaverunt. Scripsit enim De script. eccles. c. 8: Papias, auditor sancli: Johannis atque discipulus, Hierapolitanus in Asia. episcopus, fidei christianae canstantissimus propagator et defensor sane- torumque apostolorum discipulus et studiosus imitator, scripsil non spernendae auctoritatis opuscula. E quibus ez stat opus insigne quinque voluminibus distinctum, quod praenotavit. sic : Ecplanationem sermonum Domini. Alia, quae scripsit, non vidimus. Hic novitatem mille annorum primus invenit elc. Quaeritur autem, num illi verba recte intellexerint. Mihi Trithemius id solum dicere videtur, se titulum unius tantum libri invenisse, atque eo potius verba ita interpretor, quod Tri- 1 Catalogum descripsit Menardus in Hist. civil eccles. et litteraire de la ville de Nismes. 1, 67 Paris. 1750. Cf. Fabric. Biblioth. ed. Harles VII (1801), 153. 2 Of. Bickell in Zeitschr. für kath. Theol. 1879 p. 799—808. €x PROLEGOMENA. IV, 3 mentio fit Auctorem hoc loco Eusebius nomine solo designat, cum fere ubique viros, de quibus agit, nonnullis sal- tum auctorem apologiae ei eundem visum esse cum eo, de quo iam H. E. ΠΙ, 37 locutus est, quem cum filiabus Philippi pro- phetica gratia illustrem atque primae post apostolos aetatis fuisse memoravit, aequalem Clementis, Ignatii, Polycarpi, Papiae, quos, cum non singuli ommes recenseri possent, c. 398—399 ex- empli gratia distincte nominavit. Cum horum monumenta apo- stolicam ipsorum doctrinam continentia adhuc superesse addat, haud dubie etiam Quadratum scripturam confecisse vel prophe- tam cum apologeta eundem fuisse annuit. Quod autem hiec illo loco (c. 38—39) praetermittitur, id inde explicatur, quod iam paulo ante (c. 37, 1) nominatus fuerat atque, cum apologiam Hadriano obtulisset, etiam in ea sectione, in qua de hoe impera- tore sermo fiebat (IV, 3 sq.), memorandus erat. Itaque Quadra- tum aetatis discipulorum apostolorum fuisse non est dubium, idque eo minus, cum ipse nonnullos eorum, qui a Domino ἃ mortuis resuscitati fuerint, ad sua usque tempora pervenisse profiteatur. Accuratius de his temporibus non dicit; cum au- tem omnino verisimile sit, eum non iuvenem, sed aetate pro- vectum coram imperatore rem Christianorum defendisse, eius aetatem usque ad annum 60 circiter pertingere concludere licet. Discipulum apostolorum quidem Quadratus ipse non se appellat. Eusebius vero in Historia ecclesiastica tam arte eum cum disci- pulis apostolorum coniungit, ut eum ex illis fuisse iudicasse censendus sit. In Chronico ann. Abr. 2140 eum distincte etiam apostolorum auditorem appellat, cumque versiones Hieronymi et armeniaca atque Syncellus locum reddentes consentiant, non est dubium, Eusebium revera ita scripsisse. Ubi Quadratus vixerit, inde npparet, quod Eusebius H. E. IIL, 37, 1 eum ita eum filiabus Philippi memorat, ut concludere liceat, eum illis vieinum fuisse, ex Antimontanista anonymo, qui eum illis et Ammiae Philadelphensi adiungit (Eus. V, 17, 3), atque inde, quod Montanistae eum et Ammiam tanquam prophetas praedi- cabant, cum vix eius notitiam habnissent, si procul ab ipsis fuissent. linque iure statuimus, eum in provincia Asia vixisse CXII PROLEGOMENA. sibi visus est, eloquia ommia ad illum librum referenda esse. Sententia vero minime constat. Protinus primum argumentum, quo probatur, non est validum. — Harnack enim certum esse pu- tat, dietum de fertilitate terrae in regno futuro non aliunde nisi e Papiae libro haustum esse. Rem autem aliter se habere in adnotatione ad Papiae Fragm. | ostendi. Neque firmiora sunt ea, quae Harnack de Fragmentis presbyterorum I—IV exposuit. Ex contrario, e verbis, quibus lrenaeus haec dicta inducit, cla- rissime apparet, ea non e libro exscripta esse. Distincte enim pater dicit, se ea a presbytero audivisse (L 1), et verba: Talia quaedam enarrans de antiquis presbyter reficiebat nos etc., ommino non aliter nisi de sermone orali intellegenda sunt. De- nique considerandum est, quod οἱ πρεσβύτεροι Papiae sunt disei- puli Domini, cum presbyteri Irenaei sint discipuli apostolorum, ek quo iure censemus, lrenaeum aut librum Papiae non intel- lexisse aut adeo neglegenter exscripsisse, ut nihil dicens disci- pulis Domini discipulos apostolorum substitueret ? ! Praeter presbyteros Irenaeus ad testes provocat, quos aliis verbis inducit, se. Adv. haer. I praef.: quemadmodum a meliore nobis (ὑπὸ τοῦ χρείττονος ἡμῶν) dictum est; 1, 18, 8 similiter; III, 17, 4: sicut quidam dixit superior nobis; III, 38,8: ex veteribus quidam; V, 17, 4 similiter; IV, 41, 1: quidam ante nos; IV praef.: hi qui ante nos fuerunt et quidem multo nobis meliores; IV, 4, 2: et bene qui dixit; 1, 15, 6: divinae aspira- tionis senior et praeco veritatis, 6 ϑεῖος πρεσβύτης καὶ κήρυξ τῆς ἀληϑείας, Editores priores illos viros presbyteros seu disci- pulos apostolorum habuerunt eorumque dicta inter horum frag- menta receperunt. Vix recte. Irenaeus eos non solum non no- mine πρεσβύτεροι insignit, quo discipulos apostolorum vocat, sed etium nusquam eos apostolos vidisse vel audivisse dieit, et ea, quae a praeeone veritatis deprompsit, quippe quae sint metrice composita, haud dubie e libro aliquo descripsit. Itaque dicta illorum virorum nune mihi praetermittenda esse videntur. Collegerunt hucusque Fragmenta Routh?, Migne*, Har- 1 Cf Zahn, Forschungen Vl, T8—94. 9 Of. Harnack 1, e. p. 334; Zühn 1. c. p. 53—60. 8 Reliquiae sacrae, Ed. It. I, 41—065. Ed. lI t. I, 47—68. wu EPISTULA AD DIOGNETUM. ΟΧΠῚ — ^c: Versionem germanicam vulgavit E. EPISTULA AD DIOGNETUM. L Haec scriptnra praestantissima neque Eusebio neque Hie- ronymo neque Photio nota fuit neque ab alio veterum memo- ratur. In codice, in quo ad nos pervenit, s. Iustino. philosopho ek martyri attribuitur, et editores priores ommibus assentienti- bus verbis codicis fidem habuerunt. Tillemont? vel potius Àno- nymus quidam, cuius sententiam proposuit, primus aliter iudi- um enim animadverteret, auctorem stilo uti longe δὲ puleriore quam lustinum ac vocare et sese discipu- lum apostolorum (11, 1) e religionem christianam plane no- (c. 1), eumque dénique e c. 3 et 4 apparere putaret, cul- ium iudaicum adhuc viguisse, epishulam lustino abiudicandam ve imd εἰ plerique ei adstipulati sunt. De tempore au- confecta esset, alii aliud statuere. Tillemont ipse ex luudatis colligere voluit, epistulam ante Hierosolymam deletam. iig esse, eb idem fere senserunt Baralier? ac andi', qui epistulam insuper alter Clementi Romano, alter -adscripserunt, cuius mentio fit Act. 18, 24—28 et lor 1, 12. G. Bohl* epistulae tempora ad apostolorum ae- luem prope accessisse opinatus est. L A. Mühler*, cui praeter alios adstipulati sunt Hefele", Permaneder*, Alzog?, respiciens B. gr tV ἀπε 1986—1402. Antilegomena 1901. m Mémoires etc. Perséeulion de Niron not. 1. »* 3 Disquisit. Chronol de success. antiq. episcoporum Rom. 1740 p. - 4 Bill. vet. Patrum I Proleg. p. LXX. eds selecta 1826 1, 118. Theol. Quartalschrift 1825 p. 444 &qq. — Gesammelte. Schriften itze 1899 L 19—91. Patrologie 1840 p. 165 sq. τ. apost, ed. IV p. LXXXVI sqq. specialis 1842 p. 53 sq. a der Patrologie ed. III 1876 p. 58. k, Pires apost. ed. II, h CXIV PROLEGOMENA. ea, quae de Christianorum persecutione dicta sunt (1; 6, 9; 7, 7. 8), eam ad aetatem Traiani retulit. Grossheim!, Tzschir- ner?, Semisch? et alii eam non a lustino quidem, sed lustini iempore conscriptam esse censuerunt, ac similiter iudicavit Bunsen* contendens, eam ex primis libellis esse, quos confe- cisset Marcion, Dorner eam a Quadrato regnante Hadriano exaratam esse opinans. Ed. Zeller* eam ultimis saeculi secundi decenniis exortam esse putavit. Neque vero defuere, qui sen- tentiam priorem defenderent et epistulam Iustino vindicarent, e. g. Remigius Ceillier", Hoffmann?, Otto?. Alii, quorum ex numero sunt Grabe!?^ et Prudentius Maran!!, rem in medio re- liquerunt. Lardner!* id tantum asserere voluit, epistulam ante Constantinum M. confectam esse, et 1. Fessler!? contendit, in- dicia scripturae interna primum vel secundum ecclesiae saecu- lum innuere. . Cum viri hucusque memorati unanimes sentirent, epistu- lam eo tempore, quo scripta esse vult, i. e. tempore persecu- tionis religionis christiange exortam esse, nuperrime alia sen- tentia proposita est. Cum scriptura in uno tantum codice ad nos pervenisset, Donaldson!* suspicatus est, Henricum Stepha- 1'De epistula ad Diogn. quae fertur Iustini M. 1818. 2 Der Fall des Heidenthums 1829 I, 217 sq. 3 Iustin der Martyrer 1840 I, 186. 4 Ignatius v. A. und seine Zeit 1847 p. 244. Hippolyt und seine Zeit 1852 I, 138 sq. 5 Lehre von der Person Christi I (1845), 178—180 n. 32. 6 Tüb. Theol. Jahrbücher 1845 p. 619 sq. 7 Histoire générale des auteurs sacrés et ecclés. 1I, 89 sq. 8 lustinus des Máürt. Brief an. Diognetus 1851 p. 1—9. 9 De epistola ad Diognetum 1844. Epistola ad Diognetum ed. II 1852 p. 11 sqq. 10 Spicilegium patrum 1700 II, 165 sq. 11 Iustini opp. 1742 p. LXXIV sq. 12 Glaubwürdigkeit der evang. Geschichte. Βετοῖ. et, Lips. 1750 I, IL, 204 sq. 15 ostitotionés Patrologiae 1850 I, 193 sq. Alia iudicia exhibet. Otto 1. c. d 14 A critical history of christian literature etc. 1866 II, 196 sq. Cot- terill, Peregrinus Proteus 1879, hanc quoque epistulam societati faleari- orum adiudicavit, quam detexisse sibi visus est. Cf. supra p. XLVI 8q. EPISTULA AD DIOGNETUM. CXV mm primum editorem vel, id quod verisimilius esset, nonnullos e Graecis, qui (saec. XV) in Europam transmigraverunt, eam confecisse idque ut librum more veterum conscriberent, neque vero ut eam lustino supponerent. Simile iudicium Fr. Over- bek! fecit et ex epistula probare conatus est. .Putavit enim, xripturam ad saeculum secundum vel ad aetatem apologetarum Cdrisianorum plane non quadrare. Neminem patrum tam arro- galer de gentilibus et Iudaeis iudicasse, et praesertim argu- mentum deesse, quod patres ex effatis prophetarum pro Chri- Siansmo protulerunt. Quae in c. 5 de Christianis dicta essent, *» ad saeculum secundum vel tertium non posse referri. Fide- ls tunc temporis ad hoc saeculum. non tam prope accessisse, quam auctor diceret, neque verum esse, illorum mores non alios fue ac mores reliquorum hominum. Sed vix uni vel alteri rem ita se habere persuasisse videtur. Plures sententiam prio- rem defenderunt et id solum concesserunt, epistulam non multo ane finem saeculi secundi scriptam esse. Keim? eam refert τὲ tempus M. Aurelii et quidem ad finem imperii vel ad annos 1/8—180, putans, auctorem 7, 4 alludere ad imperatorem Com- mohm filium in regnum assumentem, Lipsius? ad tempus, quo vis persecutionis Aurelianae iam confracta erat, vel ad an- mm 180 et annos sequentes; Zahn* ad annos 250—310; Gus? ad alteram saeculi Il. partem; Harnack? ad annos 170 —390. I. Draeseke? epistulam ab Apelle Gnostico ad Diog- Tum magistrum Marci Aurelii datam fuisse censuit. Neque eto defuerunt, qui etiam epistulam antiquiorem esse iudicarent. Cm fragmentum Ápologiae Aristidis nuper detectum? similem 3ülum et plures similes sententias exhibere videretur, H. Doul- READ É 1 Ueber den. pseudoiustinischen Brief an Diognet 1872; Studien eur Godickte der alten. Kirche 1875 I, 1—92. 3 Protestantische Kirchenzeitung 1873. N. 18 et 14. 3 Literarisches. Centralblatt 1818 N. 40. 4 Güttingische gelehrte. Anzeigen. 1873 p. 106—116. 5 Zeitschrift für wissenschaftliche Theologie 1814 p. 474 -- 418. ὃ Prolegomena 8 2. Geschichte der. alichristl. Litteratur 1I, I, 518—515. 7 Der. Brief an. Diognetos 1881. 8. Aristidis, Philosophi Atheniensis, Sermones duo edd. PP. Me- "hiristae congregationis S. Lazari. Venetiis 1878. ^ h * 0 — 2XKREEROWR CXVI PROLEGOMENA. cet? et H. Kihn?* epistulam illi auetori attribuendam esse cen- suerunt, et postquam Aristidis Apologia syriace versa tota* inventa est, G. Krüger eandem sententiam defendit, sed etiam revoeavit'. Revera auctor epistulae definiri nequit, et Iustinum. inprimis eam non scripsisse nunc fere omnes consentiunt, cum testes luenlenti desint et scriptura quoad stilum ae sententias ab operibus illius patris genuinis maxime divergat. Neque tempus epistulae artioribus finibus certe circumseribi potest. "Non dubium quidem est, eam aetate persecutionis Christianorum exortam esse. Sententia Overbeckiana, ni fallor, ab omnibus reprobatur. Altera ex parte epistula ad partem saeculi TI pri- orem aegre referenda est. Scribens 6, 9; 7, 8, numerum Ohri- stianorum persecutione augeri, auctor spatium aetatis christianae maius respicere videtur. Idem saltem inter auctores nobis cog- mitos Tertullianus primus animadvertit. Itaque colligere licet, epistulam vix ante saeculum II medium, fortasse saeculo IIl conscriptam esse, Argumenta, quibus nuperrime Heinzelmann* et Baljon? scripturam annis 135—150 vel saeculo II medio ex- ortam esse demonstrare conabantur, non sunt idonea. Ad Diognetum quendam epistulam scriptam fuisse ex c. 1 apparet, et Petrus Halloix* non paucis? approbantibus illum eundem fuisse putavit, quo magistro usus est M. Aurelius. Kestner?? etium suspicatus est, Diognetum a M. Aurelio iuvene impulsum fuisse, ut lustinum (quem pro auctore epistulae ha- l.Hevue des questions historiques 1880 XXVIII, 601—812. 93 Der Ursprung des Briefes an. Diognet. 1882. 3 Edd. R. Harris et L A. Robinson im Tests amd Studies 1 1891. 4 Zeitschrift für wissenschaftl. Theologie XXXVII (1894), 206—223 ; XXXIX (1896), 169—174. 5 Cf. quae disputavi in Listerarische Rundschau VIII (1882), 641— 647. 6 Der Brief an Diognet, die Perle des echristl. Altertums, übersetzt wnd gewürdigt 1896, 7 Theologische Studien 1900 p. 43—84- 8 Illustr. eccles. orient. scriptor. II, 281. 9 Ex eorum numéro sunt Cave, Script. eccles. hist. literaria 1694 p. 98; Rem. Ceillier, Histoire générale etc. IL, 89 sq.; Otto, De epist. ad Diogn. p. 18—83; Epist. ad Diogn. ed. II. p. 48—56; Draeseke l. c. p. 130—132. 10 Die Agape oder der geheime Wellbund der Christen 1819 p. 894 κῳ. CXVIII PROLEGOMENA. ximum vere diligens, mortem contemmens, illos admirans, qui pro iustitia ignem patiuntur temporarium (c. 10). In capitibus duobus, quae sequuntur, primum de divitiis scientiae οἱ virtutis agitur, quas Dei filio debemus (c. 11), et deinde exponitur, certam cognitionem δὲ veram vitam alteram sine altera non consistere; in paradiso lignum vitae et lignum cognitionis in propinquo plantatum fuisse, et iuxta verba apo- stoli cognitionem inflare, caritatem aedificare. Sed quaeritur, num haec capita pars sint epistulae. lam Henricus Stephanus ea subditicia esse putavit eiusque sententiam Sylburg et Tille- mont repetierunt, Bohl', Grossheim?, Semisch?, Otto*, Hoff- mann?, alii novis argumentis eomprobarunt. Hefele postquam in prima Patrum apostolieorum editione partem illam posterio- rem genuinam esse contendit, in editionibus sequentibus re sub- tilius et aerius perpensa de eius authentia dubitavit, et mihi quoque illa eapita spuria esse videntur. Namque primo argu- mentum epistulae, ut ex expositione sententiarum apparet, quam supra dedimus, iam capite 10 ad finem perductum est. Tum eapita 11 et 12 cum antecedentibus minime tam arte cohaerent, quam haec inter sese connexa sunt. Quid, inquit Bóhl, sibi volunt verba οὗ ξένα ὁμιλῶ οὐδὲ παραλόγως ζητῶ Quid hue attinet eum asserere, sese οὗ παραλόγως ζητεῖν, cum per totam epistulae expositionem in tradenda fidei evangelicae. summa & subtilioribus quibuscumque, nedum ab ineptis disputationibus plane abstinueri ideoque intellegere debuerit, hac excusatione se prorsus non indigere? Neque etiam verba illa, quae proxime sequuntur : τίς γὰρ ὀρϑῶς διδαχϑεὶς xrÀ. huic epistulae consen- iaxea esse videntur. Cum enim appareat e verborum contextu, pronomine τίς significari μαϑητὴν aliquem, cognitiones ab apo- stolis traditas, de quibus modo dixit auctor, sibi ministrari cu- pientem: videmus hic designari discipulum in doctrina fidei recte edoctum iamque süblimiore quadam de rebus divinis cognitione 1 Opuscula patrum selectà I, 115—123. 9 De epistola ad Diognetum p. 30 sqq. 3 Iustin der Mártyrer L, 174. 4 De epistola ad Diogn. p. 84—92. Epist. ad Diogn. ed. II p. 56—81. 5 Tustinus des Márt. Brief an. Diognet p. 3. EPISTULA AD DIOGNETUM. CXIX istrendum, id quod huic epistulae haud congruum esse vide- hr. Etenim haud verisimile est, Nostrum in eo versantem, ut geüllem instituat fide christiana demum imbuendum, eorum se diorem profiteri, qui in doctria fidei iam recte edocti ad ior provehi studeant!. Porro si quae 8, 6 de fide dicta wm, cum iis comparaveris, quae in c. 12 de cognitione seu Tóc: sunt disputata, sententias inter sese non esse consentaneas ἐμεῖο perspicies. Neque praetermittendum est, auctorem partis peris longioris nullum S. Scripturae locum diserte allegare, xriorem vero partis posterioris brevioris 12, 5 apostolum sive Padum loquentem facere. Accedit, quod particula 12, 7—9 metrice composita est? et distincte tanquam clausulam homiliae vd similis scripturae se exhibet. Denique nec codex capita ulims ab auctore capitum priorum profecta esse testis est lo- cle. Decimo enim capite finito lacunam habuit, et cum res ἴδ e habeant, capita 11 et 12 subditicia esse nunc omnes fere nsntiunt. Kihn* quidem nuperrime ea partem epistulae in- legam esse ostendere conatus est, neque vero demonstravit. De origine particulae epistulae adiectae nihil certi definiri Pet. Harnack* quaerit, num homilia Methodio vel eius di- *ipuis attribuenda sit. Lightfoot-Harmer eius auctorem Pan- lem Alexandrinum habet. ΤΠ]. Typis epistulam primus expressit Henricus Stephanus a. 1592*. et ab. eius editione per longum tempus editores sequentes ΤΟΥ Bóhl, Opuscula patr. selecta I, 116. 3 Cf. Zeitschrift für. Kirchengeschichte Ὑ (1882), 198—200. 3 Der Ursprung des Briefes an. D. p. 48—55. 4 Geschichte der. altchristl. Literatur 1L, I, 515. ὅ Ἰουστίνου τοῦ φιλοσόφου καὶ μάρτυρος Ἐπιστολὴ πρὸς Διόγνητον, καὶ λόγος πρὸς Ἕλληνας. Ταβέϊπὶ philosophi et martyris Epist. ad Diognetum * Üratio ad Graecos, nunc primum luce et Latinitate donatae ab Henr. Stplano. Eiusdem H. Stephani annotationibus additum est Io. Iacobi Bereri de quorundam locorum partim interpretatione partim emenda- lime iudiium, Tatiani, discipuli Iustini, quaedam. Excudebat H. Ste- Phanus Anno M.D.XCII. Parisiis. ΟΧΧ PROLEGOMENA. pependerunt, scilicet Frid. Sylburg?, Fed. Morel?, Prudentius Maran?, A. Gallandi, Fr. Oberthür*, Herm. Olshausen5, Geor- gius Bóhl*, C. 1. Hefele, Alg. Grenfell 1. P. Migne. Codicis, quem exscripsit, Stephanus non reddidit rationem. Sed vix dubium est, eum eundem fuisse, qui teste inscriptione quondam loannis Reuchlin fuit, postea in Maurimonasterium in Alsatia superiore situm, denique in urbanam Argentorati bibliothecam pervenit. Editionem emendatiorem a. 1843 paravit L C. Th. Otto?, postquam Ed. Kunitz* in ipsius usum codicem (saec. XIII) diligenter contulit, eumque secuti sunt Hefele in editionibus recentioribus, Hoffmann?, Hollenberg!?, Bunsen"', G. B. Lind- ner!*, Max. Krenkel!5, Gebhardt et Harnack, Gildersleeve!*, Lightfoot-Harmer. Capita 11 et 12 insuper ediderunt Bunsen!* et Credner!*, οὐ bene de textu emendando meritus est Lachmann, cuius con- iecturae vulgatae sunt in editione Bunseniana. 1 8. Iustin phil et mart. opera. Heidelbergae 1593. 2 S. Iustini phil et mart. opera. Parisiis 1615, denuo 1636 et Co- loniae 1686. 9 S. Iustini opera etc. ed. opera et studio unius ex Monachis Con- gregationis S. Mauri. Parisiis 1742, denuo Venetiis 1746. 4 Opera patrum graecorum. Vol. II. Wirceburgi 1777. 5 Historiae eccles. veteris monumenta praecipua. Vol. 1. P. II. Be- rolini 1822. 6 Opuscula patr. selecta. P. 1. Berolini 1826. 7 S. Iustini phil. e& mart. opp. tom. II. Ienae 1843 (— Corp. Apo- logetarum christ. saec. sec. vol III) ed. II 1849; ed. III 1879. Epist. ad Diogn. lustini phil. δὲ mart. nomen prae se ferens. 1852 ed. II. 8 Descriptionem codicis exhibet Otto in suis editionibus. Editionem instituens recentissimam, in editione Corporis Apolegetarum III a. 1879 publicata, collatione codicis usus est, quam E. Reuss a. 1861 ipsi paraverat. 9 Iustinus des Mártyrers Brief an. Diognetus, griechisch und deutsch. Neissae 1851. 10 Der Brief an. Diognet. Berolini 1858. 11 Analecta Ante-Nicaena. Vol L Londini 1854. 12 Bibl patr. eccles. selectissima. Vol. L Lipsiae 1857. 18 Epist. ad Diognetum. Lipsiae 1860. 14 Iustinus Martyr, The Apologies etc. Neo-Eboraci 1877. 15 Hippolytus und seine Zeit. 1852. 1, 189—142. 16 Geschichte des neutestam. Kanon ed. Volkmar 1860 p. 58—66. ΟΧΧΠ PROLEGOMENA. Tn sermonem latinum epistulam transtulit Henr. Stepha- nus eiusque versionem posteriores, inprimis Maran et Otto, emendaverunt. Ego versionem illam emendatam recepi ae pau- cis locis eastigavi. In sermonem germanicum epistulam ver- terunt praeter viros in Notitia generali nominatos praesertim L M. Sailer', Hoffmann *, Kihn?, Heinzelmann*. HERMAE PASTOR. T Auctor libri, qui inscribitur Pastor, ipse nomen Hermae Sibi attribuit (cf. Vis. L, 1, 4; 2, 2; 4, 3; I1, 2, 2 etc.). Orige- nes, qui scripturam saepissime laudat (cf. adnotationes ad Vis. 1,1, δ; 1,4, 3; III, 2, 6; Mand. 1, 1; I, 3; VL 3, 1; XII, 5, 9; Sim. I, 1; III; VL3,2; 4,4; VII, 2, 1; 3,3; IX, I5) eum eundem fuisse cum illo conicit, qui a Paulo apostolo Rom. 16, 14 salutatur; dicib enim in ep. ad Rom. comment. X, 31 (ed. Bened. IV, 683): Puto tamen, quod Hermas iste sit. scrip- lor libelli illius, qui Pastor appellatur, quae scriptura valde mihi wlilis videlur et ut. puto. divinitus. inspirata. Ekiumsi autem primus Hermam Pastoris auctorem aequalem apostolorum. nominavit, iam lrenaeus et Clemens Alexandrinus eiusdem sen- lentiae fuisse videntur. Ille enim laudans Mand. L 1 (Adv. haer. IV, 30, 2 ed. Stieren, cf. Eus. H. E. V, 8, 7) librum γραφήν i e. Scripturam Sacram appellat; hic librum saepius quasi scripturam divinam? allegat (cf. adnot. ad Vis. IT, 1, 3; III, 3, 1 Briefe aus. allen. Jahrhunderten der christlichen Zeitrechnung. Fasc. ]. Monaci 1800. 2 Cf. p. CXX not. 9. 3. Der Ursprung des Briefes an Diognet. Wirceburgi 1882 p. 155—168, 4 Der Brief an. Diognet. Exfordine 1896. 5 Animndverte praesertim Strom. I, 29, 181 p. 426: ϑείως colvov ἢ δύναμις ἢ τῷ Ἕρμᾷ κατὰ ἀποκάλυψιν λαλοῦσα vk δράματά φησι καὶ τὰ ümo- καλύμματα διὰ τοὺς διψύχους κτλ. (Vis. III, 4, 3). Strom. II, 1, 8 p. 480: φησὶ γὰρ ἂν τῷ ὁράματι τῷ "Eph ἢ δύναμις ἢ φανεῖσα" ὃ ἐᾶν ἐνδέχηται κτλ. (Vis. III, 8, 4). Strom. VI, 15, 131 p. 800: 7j γὰρ οὐχὶ καὶ à? τῇ δράσει πῷ Ἕρμᾷ ἢ δύναμις ἐν τῷ τύπῳ τῆς ἐχχλησίας φανεῖσα ἔδωχεν τὸ βιβλίον εἴς. μεταγραφὴν κτλ. (Vis. IL, 1, 3). CXXIV PROLEGOMENA. eum inter ὁμολογούμενα vel receptae auctoritatis libros recenseri non posse iudicat (H. E. IIT, 3, 6); alio loco (H. E. III, 25, 4) eum τοῖς νόϑοις adnumerat. Athanasius quoque librum magni aestimat. Adhibe& eum ad probanda dogmata (cf. adnot. ad Mand. 1, 1; IX, 9)', et quamquam librum e canome excludit (De decret. Nic. c. 18), tamen inter eos recenset, qui secundum. decreta patrum. catechumenis legendi sint (Ep. 39 ed. Patav. 1777 I, 768), sc. Sapientia Salomonis, Sapientia Sirach, Esther, Tudith, "Tobias, Doctrina apostolorum. Simili auctoritate Pastor apud Didymum Alexandrinum (cf. Vis. ΠῚ, 2, 8 not.) et auctorem Operis imperfecti (saec. IV exeunte; cf. Sim. IX, 15) fruitur?, el in codice Sinaitico una cum epistula Barnabae post libros N. T. locum obtinet. Inde a saeculo quinto autem in ecclesia orientali auctoritatem perdidisse videtur. Exscripserunt quidem librum tacite Pseudo-Athanasius in Praeceptis seu Doctrina ad Antiochum ducem (saec.?) et Antiochus monachus Laurae s, Sabae (saec. VII. Maximus Confessor (saec. VII)? et Nicetas Serronius (saec. X exeunte; cf. Mand. 1,1 not.) Pastoris etiam mentionem fecerunt, Nicephorus Callisti (H. E. Il, 46) ad ver- bum fere repetiit, quae Eusebius de eo retulit. In Stichometria. Nicephoro adscripta autem liber non solum e libris canonicis, sed etiam e libris ἀντιλεγομένοις excluditur et inter dmóxpuma recensetur. In codice Alexandrino et in Synopsi S. Seripturae nomen Athanasii ferente5 prorsus deest. Interpres aethiopieus (cf. infra c. IIT) sibi soli stat. "Tantum enim sapientiae abyssum. in libro invenire sibi visus est, ut non solum aequali aposto- lorum, sed nisus in Act. 14, 12 Paulo ipsi eum adiudicaret*. Quod ad libri usum in ecclesia occidentali attinet, Ter- ? 1 De incarn. Verbi c. 3 Mand. I, 1 laudans haec praemittit: ἢ δὲ ἔνϑεος διδασκαλία καὶ ἢ κατὰ Χριστὸν πίστις... φησὶ διὰ μὲν Μωσέως . lo. διὰ δὲ τῆς ὠφελιμωτάτης βίβλου τοῦ Ποιμένος" πρῶτον κτλ. 2 Uterque enim πὰ eum provocat, et hic quidem nddens: si famen. placet. illa. scriptura omnibus. Christianis. 3 Schol. in Dionys. Areop. de divin. nom. lib. Opp. Dionysii Areop. ed. Venet. 1755 II, 196. 4 Zahn, Geschichte des meutest. Kanons 1L, 301. 5 Zahn ibid. II, 317. 6 Abhandlungen für die Kunde des Morgenlandes II (1862) 1, 181 sq. CXXVI PROLEGOMENA. Pastorem inter ἀπόχρυφα ponit et respiciens Vis. IV, 2, 4 (cf. not.) eum stultitiae condemnandum esse censet. Alio quidem loco paulo mitius iudicat (cf. Vis. IIT, 10, 8 not); sed in libro de viris illustribus c. 10, postquam testimonia Origenis et Eu- sebii reddidit, librum apud Latinos paene ignotum esse asserit. In Decreto denique Gelasiano Pastor commemoratur inter libros apocryphos, qui non recipiuntur! . Prorsus autem neque in Occidente liber in desuetudinem abiit. In indice versuum Scripturarum Sanctarum codice Claro-. montano (saec. VI) apposito, cuius origo autem valde dubia est, una cum Actis Pauli et Revelatione Petri locum in appendice obtinet?. Auctor Vitae s. Genovefae, qui c. ann. 530 scripsisse videtur, allegat Sim. IX, 15 (cf. not), et Sedulius Iunior seu Scotus (saec. IX)?, Origenem sequens, Pastorem scripturam valde utilem et divinitus inspiratam putat. Multi librum vel versionem eius latinam vulgatam descripserunt et nonnulli te- stibus codicibus S. Germanensi (saec. IX), Bodleiano, Vindobo- nensi (ann. 1434) posuerunt eum inter illos V. T. libros, quos Athanasius, Rufinus, Hieronymus apocryphos habuerunt, librarius codicis Dresdensis (saec. XV) inter Psalmos et Proverbia Salo- monis. Similem locum etiam Petrus Comestor (c. 1170), Ioan- nes Saresberiensis (c. 1170), Hugo de St. Caro vel de Vienna (c. 1240), Ioannes lanuensis (c. 1280) ei attribuerunt*. Alii medii aevi scriptores Hermae sententiam de muliere adultera (Mand. IV, 1, 4—10, cf. not.) receperunt. IL De tempore, quo Pastor confectus est, duae sunt tradi- tiones. Orientales Hermam apostolicum auctorem habent, Oc- cidentales Pii I episcopi (140—154) fratrem. Huic in Frag- mento Muratoriano librum atiribui iam vidimus. Eundem auc- torem putavit Hippolytus, e cuius Chronico desumpta esse 1 Harduin, Acta concil. II, 941. Thiel, Epist. Rom. pont. 1868 p. 468. 2 Zahn, Geschichte des neutest. Kanons 11, 157—162. 3 Collectan. ad Rom. 16, 14. Migne, PL 108, 124. 4 Testimonia exscripserunt Credner, Geschichte des meulest. Kanons 1860 p. 312—316; Harnack, Prolegom. p. LXIX sq. HERMAE PASTOR. CXXVII videntur, quae in Catalogo Liberiano ad pontificatum Pii adiecta lguntur: Sub huius episcopatu frater eius Ermes librum atripsit, in quo mandatum continetur , quae ei praecepit an- gei, cum. venit ad illum in habitu pastoris!. Quae verba mpéit saeculo VI ineunte auctor Libri pontificalis addens: e precepit ei, ut. Pascha (vel potius, ut Catalogi Felicianus et Ümonianus exhibent: sanctum Paschae) die dominica celebra- Tüur; eumque secutus est Ps.-Isidorus Pio decretum de Pa- Xlate die dominica celebrando attribuens et referens, praecep- &m papae per angelum Domini in habitu pastoris Hermae ap- paentem corroboratum fuisse?. Etiam Ps.-Tertullianus vel autor poematis adversus Marcionem III, 9 (PL II, 1078) Her- mam fratrem Pii vocat, sed fortasse a Catalogo Liberiano de- pande, cum post saeculum IV medium potius quam ante sripssse videatur ?. Inter viros doctos, qui saeculis XVI et XVII et XVIII imunte de Pastore scripserunt, plerique Hermam apostolicum "dorem habuerunt, et alii insuper librum ante Hierosolymam ideam scriptum esse contenderunt, e. g. Cave*, Baratier5; ἢ ex quorum numero sunt Le Nourry?^, Tillemont?, Remi- gus Ceillier*, Lardner? librum ad annum 92 retulerunt; alii lique tempus non accuratius definierunt, e. g. Cotelerius!?, 1 Mommsen, Ueber den Chronographen v. J. 354 (Abhandlungen d. po, hist. Classe d. k. süchs. Gesellsch. d. Wissensch. 1850 p. 685. Lip- siu, Chronol. d. róm. Bischüfe p. 266. Duchesne, Liber pontificalis I, 4. 2 Cf. Duchesne, Liber pontificalis I, 58. 132. Hinschius, Decretales Prieudo-Isidori 1868 p. 116. 3 J. Waitz, Das pseudotertull. Gedicht Adv. Marc. 1901, carmen Com- πράϊαπο attribuit. 4 Script. eccles. histor. literaria 1694 p. 15. Intellexerunt hi scrip- rs τὴν ϑλῖφιν τὴν μέλλουσαν τὴν μεγάλην Vis. IV, 2, 5 de excidio Rierosolymitano. 5 Disquisitio chronologica ete. 1740 c. III 8 8 p. 39 sq. ὃ Apparatus ad bibl. maximam. De vita et scriptis s. Hermae art. IV. 7 Mémoires pour servir à l'histoire eccl. art. S. Hermas not. 1. In- lerpretati eunt, hi scriptores tribulationem illam magnam superventuram de persecutione Domitiani. ^ ὃ Histoire. générale etc. III c. 9 axt. 2, 1. 9 Glaubwürdigkeit der evang. Geschichte ed. Berol. 1750 II, 76—79. 10 Patr. apostol. opp. ed. Clericus 1724 11, 73 sq. CXXVIII PROLEGOMENA. Dupin!. Baronius (Ann. 159, 4) Hermam apostolicum etiam eundem cum fratre Pii habuit. Bellarminus? vero et Tille- mont? eum refutarunt provocantes ad temporis distantiam et differentiam nominis; in Libro pontificali enim et apud Ps.-Pium hic vocatur Hermes. Adeo autem vulgata erat sententia illa, ut Remigius Ceillier* dicere posse sibi videretur, eam paene ab omnibus teneri. Sed nonnulli saltem aliter senserunt. Basnage (Ann. 157, 2) e. g. Pastorem Hermae apostolico abiudicat, cum Pauli discipulo non sit dignus etc. Mosheim?* fratrem Pii auc- lorem declarat, primus ut videtur provocans ad testimonium Fragmenti Muratoriani, quod tribus lustris ante publicatum erat*; et Schróckh? nunc paene certum esse contendit, illum librum confecisse. Nihilominus sententiam priorem plures defenderunt, e quorum numero sunt Gallandi? et Lumper? nec non Jach- mann'^, qui librum Hermae apostolico adiudicavit, de tempore autem id tantum statuit, Hermam inter persecutionem Neronis ei persecutionem Traiani vel inter annos 64 et 105 scripsisse. Hefele vero fratrem Pii auctorem esse probare studuit, οὐ multi assensi sunt. Tertiam sententiam !" nostris diebus E. Gaàb!? proposuit εὐ Th. Zahn!* novis argumentis confirmavit. Contenderunt enim, librum neque ab Herma apostolico neque ab fratre Pii, sed, ut ipse vellet (cf. Vis. II. 4, 3), a tertio Herma, aequali Clementis episcopi, e& quidem Nerva imperatore vel imperio Traiani ineunte 1 Nouvelle bibliothéque des auteurs eccl. ed. II 1688 I, 82 sqq. 2 De scriptoribus eccles. Colon. 1657 p. 35. 3 Mémoires etc. 1. c. 4 Histoire générale etc. III c. 9 art. 1, 1. 5 Institut. hist. eccles. 1755 p. 51. 6 Antiquit. ital. med. aevi III (1740), 854. 7 Christliche Kirchengeschichte ed. sec. II (1715). 214. 8 Biblioth. vet. Patrum I Proleg. p. XXVIII. 9 Historia theologicp-critica 1783 I. 94— 104. 10 Der Hirte des Hermas 1835 p. 29—84. 11 De nonnullis aliis, quae memoria minus dignae sunt, vide Ittig, Dissertatio de patribus apostolicis c. 59. 12 Der Hire des Hermas 1866. 18 Der Hirt des Hermas 1863. — CXXX PROLEGOMENA. moLos esse, ut scripturam genuinam haberent; Hermam prae- terea veritatis magis amantem esse, quam ut visiones finxisse pulari posset (L c. p. 87—93). Sin autem testes librum pro- fecto saeculo ΠῚ medio adscribunt, quid tunc dicendum est? Num Pastor fortasse illis scripturis adnumerandus est, in quas ex- ceptio cadit quaeque veteribus adeo placuerunt, ut iis uterentur, quamquam erant pseudographae? Fragmentum vero Muratoriamum non ralio est, ob quam librum ad saeculum II medium referimus. Accedunt τὰν tiones internae quae dicuntur. Auctor hic illuc iam Gnosticos respicit (cf. Vis. III, 7, 1; Sim. VIII, 6, 5; IX, 22, 1) et de per- secutione ita loquitur, u& verba ad imperium Traiani, non Do- mütiani, referenda sint (cf. Sim. IX, 28 not). "Tum apostolos mortuis adnumerat: (cf. Sim. IX, 15, 4; Vis. III, 5, 1). Ecclesie condicionem denique, quod ad religionem moresque attinet, c0- lore tam nigro depingit, ut Heyne (l c. p. 27) valde dubitan- dum esse iure dicat, num ecclesia iam primo saeculo exeunte iantopere perturbata et corrupta fuerit, quomodo in Pastore sive per imaginem sive sine imagine accurate describitur, b polius miretur, quod ea iam medio saeculo II tantam pristinae. sinceritatis et integritatis iacturam fecerit. ltaque nulla causa est, cur Fragmento fidem denegemus e. Pastorem alii auctori adscribamus quam fratri Pii episeopi vel. alii tempori quam annis 140—154, quibus Pius cathedram &- clesiae Romanae obtinuit. Contendit quidem Behm (l. c.p 67—71), auctorem esse ignotum; quae enim de sese ac de domo sua narrasseb, ea eiusmodi esse, ut vix de se ipso dixisse pu- tandus esset; et concedendum est, illa non esse verisimilia. Sed. etiamsi haec finxit, non est, cur librum fratri Pii episcopi ab- iudicemus. Nomen solum in dubium vocari posse videtur. να δῖ Pii fortasse aliud nomen gestavit, scriptor Fragmenti autem Hermae nomen ei attribuit, quia auctor Pastoris ipse se Hef- mam appellat Si vero quaesieris, quo fere episeopatus PU tempore Pastor scriptus sit, considerans, Gnosticos iam. respicie sed nondum neque validiores neque ecclesiae infestiores esse (οἷν Sim. IX, 22, 4), librum rectius ad initium quam, ut Hagemann" 1 Tüb. Theolog. Quartalschrift 1860 p. 94. HERMAE PASTOR. (CXXXI voluit, ad fem episcopatus referes. Harnaek! librum circa ompositum esse censet, non ante annum 135 neque 1455. Ἐπ τς auctor dieit, se servum fuisse et a domino Rhodae cuidam Romanae venditum, ab hac autem, ut eonicere lieet, libertum factum esse. Post multos annos cum rursus cum δὰ convenisset, ipsum amasse eam quasi sororem et, cum ali- quando eam lavari vidisset, desiderasse uxorem habere tam pul- KRhoden mortuam ei apparuisse eumque propter «desiderium illud vituperasse (cf. Vis. 1, 1). Porro e libro ap- arel, Hermam uxorem duxisse et negotiationibus magnas divi- -tomparasse, eas nutem postea propter peccata domus e (cf. Vis. 1, 3, 1; II, 3, 2; III, 6, 7); filios paren- ie δὲ peccata adiecisse peccatis (cf. Vis. IT, 2, 2). quoddam solum ei relictum esse videtur; bis enim de uo loquitur et uno loco prodit, se alicas in eo coluisse IH, 1,2; IV, 1, 2). Filii autem non semper in iniqui- : unt. Auditis verbis, quae Ecclesia ipsis dixit is IL 2), paenitentiam egerunt ex toto corde (Sim. VII, 4). auctor ipse de sese refert, οὐ Zahn (Ll c. p. 77—84) et secuti sunt hanc narrationem agnoscunt veram. Qui m ficticium habent vel visiones ab auctore non tam ii esse censent, narrationem illam potius esse iudicabunt, qua Hermas usus est, ut sententias on! et in medio relinquent, in quantum auctor vi- descripseri. Cum ea, quae Sim. IX, 1 de Arcadia nd regionem urbis Orchomeni quadrare videantur, Ho- | haec plagula imprimeretar, liber: Patristische Untersuehungen, "wie Brief des rümischen Clemens, 1L Ignaliws von Antiochien, .Hiri" des Hermas, (Lipsiae 1901), ad me pervenit, quo A. Stahl conatur, Hermam mandata Montanistarum impugnare atque is 165—170 scripsisse, eodem tempore etium Clementis epi- um vulgatam fuisse vel homiliam nomen Clementis feren- Hermum Vis. Il, 4 3 respicere putat. Mihi testimonium oriami plus valere videtur quam argumenta, quae Stahl 24mrimTBRYETSST UT. it CXXXII PROLEGOMENA. binson! Hermam ibi natum fuisse conclusit. Altera ex parte Nirschl * Hermam episcopum Cumarum fuisse e libro apparere putavit. Mihi illud dubium (cf. Sim. IX, 1, 4 not.), hoc omnino falsum esse videtur. Etiam magis sententia reprobanda est, quam H. Lisco? nuperrime proposuit, scilicet ea, quae de ec- clesia Romana antiquissima nobis tradita sunt, non de urbe Italiae, sed de regione urbis Ephesi occidentali vel versus por- tum sita, quam etiam Romam appellatam fuisse opinatur, in- tellegenda atque ad hanc Hermae Pastorem referendum esse. IL Editores priores scripturam, quippe quae visiones, mandata, similitudines contineat, in tres libros diviserunt et secundo libro vel Mandatis Visionem quintam tamquam prooemium praemise- runt. Auctor ipse aliter dividit. Si enim Vis. V, 5. 6 et Sim. IX, 1, 1; X, 1, 1 respexeris, invenies, eum Visiones I—IV par- tem libri priorem, Mandata et Similitudines I-IX una cum Visione V tamquam praefatione partem alteram habuisse et Similitudinem X velut epilogum adiecisse. In illa parte Ecclesia erudit Hermam, in hac pastor vel angelus paenitentiae. Prae- terea pars altera ipsa dividitur. Mandatis et Similitudinibus I— VIII tamquam parti priori Similitudo IX velut pars posterior adiungitur. Fortasse etiam pars prima, ut Zahn contendit (l. c. p. 276 sq), ab auctore in duas dividitur, quarum prima Vi- siones I et IL. altera Visiones III et IV complectitur. Sed hoc mihi non certum esse videtur. Duae partes artissime inter se cohaerent et unum eundem- 1 A Collation of the Athos Codex 1888 p. 30—36. 3 Lehrbuch der Patrologie 1 (1881), 84—84. Nirschl Hermam insuper virum apostolicum vel a Paulo salutatum et aequalem Clementis Ro- mani habet. 3 Roma peregrina, Berolini 1901. Addo, librum singularem, qui eo demum tempore, quo hae paginae typis exprimebantur, ad me pervenit, Ad alias quoque patrum apostolicorum scripturas spectare. Lisco enim Clementem presbyterum Romae quam vocat Ephesinae habet, et in hac urbe eius epistulam ad Corinthios atque homiliam eius nomen ferentem compositam, in eadem Ignatium passum fuisse. ΟΧΧΧΙΥ PROLEGOMENA. tertio addidisse Vis. IV vel redegisse Vis. I—IV; tum compo- suisse Vis. V — Sim. VIII, deinde hanc scripturam vel Pastorem. cum libro Visionum coniunxisse et Sim. IX adiunxisse; denique hoc opus Similitudine X auctum edidisse. Argumenta, quibus misus est, mihi nom persuaserunt. Equidem non video, cur Vi- siones non eo ordine, quo traditae sunt, scriptae fuerint. Haud quidem prorsus negaverim, scripturam successive exortam, par- tem seeundam inprimis, vel Visionem V et Mandata ae Simili- tudines, aliquanto post primam confectam fuisse; attamen rem mon esse certam silentio praeterire nequeo. Sententiam prorsus novam nuperrime Fr. Spitta* pronun- tiavit. Animadvertere sibi visus est, librum Claudio imperatore (41—54) vel antea à ludaeo compositum, a Christiano autem c. 8. 130 multis locis interpolatum fuisse, eique plus minus assensi sunt D. Volter? et H. À. van Bakel' Equidem* ar- gumenta, quae Spitta protulit, diligenter examinavi, minime vero ea valida esse cognovi. Sententia haud dubie ommino repro- banda est. / L M. Cotterill Cebetis Tabulam imaginem esse censuit, quam Hermas imitatus fuerit. Paucissimos locos dixit in Pastore esse, in quibus auctor non plus minus illam scripturam in mente habuerit, et C. Taylor", quem de hac re certiorem fecit, scrip- turis duabus comparatis animadvertere sibi visus est, in Pastore locos esse, qui nonmisi ex "Tabula explicari possint. Ego non eam rationem inter scripturas intercedere perspicio, ut altera ab altera dependere putanda sit. Quae in eis similia sunt, non tam alicui auctori propria quam veteribus communia fuisse wi- dentur. 1 €f. Baljon in Theologische Studién 1901 p. 102—113. 2 Zur Geschichte und. Litteratur des Urchristentums ΠῚ 1896. 8 Die Visionen des Hermas, die Sibylle und Clemens von Rom 1900. 4 Je Compositie van den Pastor Hermae 1900. 5 Theologische Quartalschrifi 1899 p. 821—360. Cf. Reville, La va- leur du témoignage hist. du Pasteur d'Hermas 1900; Revue de lhistoire des religions 1897 p. 117—122. 6 Of. Literarische Rundschau 1900 p. 335; Theolog. Litteraturzeitung 900 p. 533. 7 The Journal of Philology XXVII (1901), 216—819. ———————À CXXXVI PROLEGOMENA. summabitur, οὐ deinde erit finis. Hermas, addit Ecclesia, haec omnibus manifestet e& sanctis praedicet, quae ipsa post tres dies mandatura sit (c. 8, 9—11), sc. ut pacem inter se habeant, πὸ possidentes dent indigentibus ete. (c. 9). Quae cum dixisset, 4 sex iuvenibus ad turrim ablata est. Hermas autem rogat eam, ut tres figuras ipsi explicet, in quibus apparuerat, et posi- quam Ecclesia iubente unum diem ieiunavit, apparet ei nocte iuvenis (c. 10) et revelat ea, quae quaesivit (c. 11—18). — Viginti diebus post ambulans in agrum aliam accipit visionem. (Vis. IV). Videt bestiam maximam et horribilem habentem in capite quattuor colores, neque tamen mali aliquid patitur (c. 1) Postquam autem cetum praeteriit, Ecclesia ei apparet, ornata quasi virgo de thalamo procedens, et laudat fidem eius. Per hanc enim, ait, periculum eum effugisse; bestiam esse figu- ram persecutionis magnae futurae; enuntiet electis Dei, eos illam. effugere posse, si vere paenitentiam egerint et Domino sine vi- *uperatione servierint (c. 2). Denique colores explicat, quos bestia habuit, et nbit (c. 3), non amplius reversura. Postquam Ecclesia Hermam erudivit, venit ad eum angelus paenitentine in habitu pastoris, missus nb angelo venerabilissi- mo, ut iterum ei ostenderet, quae viderat, communicaretque mandata et similitudines (Vis. V). Mandat autem, ut firmiter in Deum credat (Mand. D), ut detrectationem fugiat et simpli- citer det omnibus indigentibus (II), ut semper verum dicat (III), mt castitatem custodiat (IV; agit auctor etiam de divortio in casu adulterii c. 1, 4—11; de paenitentia c. 3; de seeundo ma- irimonio c. 4j), ut longanimis sit et ab iracundia se abstineat (V), ut iustitiam exerceat, nequitiam fugiat (VI), ut Deum ti- meat, diabolum non timeat (VII), ut a malo se abstineat, neque vero a bono (VIII), ut auferat a se omnem duplicitatem vel dubietatem et animo simpliei confidat in Deum (IX), ut fugiat iristitiam induatque hilaritatem (X), ut devitet pseudoprophetam (XI), ut tollat a se omne desiderium malum et serviat desiderio bono. In his mandatis ambulet et audientes hortetur, ut paeni- tentiam agant. Ea facilia esse, si credat, ea custodiri posse. Diabolum non timendum esse iis, qui sperent in Deum. Luc- iari quidem eum posse, neque vero vincere. Timendum esse CXXXVIII PROLEGOMENA. annos erucietur (c. 4. 5). — Post paucos dies (Sim. VII) Her- mas videt pastorem in eodem campo rogatque, ut angelum poe- nàe iubeat e domo sua recedere. Pastor autem dicit, propter peccata domus suae angelo glorioso iubente eum ecruciari, sed exiguum solum tempus. — Deinde (Sim. VIIT) pastor Hermae ostendit salicem magnam, sub euius umbra erant ommes vocati. Angelus autem Domini gloriosus caedebat falee magna ramos dabatque singulis virgulas. Postquam ommes acceperunt, ange- lus virgas repetiit consideravitque, inveniens tredecim. diversa genera (c. 1), et eos, qui virgas virides et fructiferas reddide- runt, dimisit in turrim (c. 2, 1—4), ceteros, qui virgas aridas habebant, tradidit pastori in muros mittendos. Pastor autem virgas eorum plantavit, sperans, fore ut nonnullae reviviscerent, et abiit (c. 2, 5—9), Hermae similitudinem explicans et ange- lum gloriosum Michaelem declarans (c. 3). Paucos post dies reversus virgas consideravit (c. 4—5), et cum omnes explicasset (c. 6—10), Hermae mandavit, ut omnes ad paenitentiam adhor- taretur (c. 11). — Qui cum Mandata et Similitudines scripsisset, pastor venit (Sim. IX), ut accuratius ei explanaret, quae spiri- tus sanctus in figura Ecclesiae ipsi dixerat, dicens, propterea a glorioso angelo se ad eum missum esse, ut ommia fortiter vi- deret, et ndduxit eum in Arcadiam ostenditque campum mag- num, circumdatum duodecim montibus (c. 1) Medio in campo erat petra magna et vetus, novam portam habens, circa quam. stabant duodecim virgines (c. 2). Venerunt autem sex viri ex- celsi et multi alii, et illi hos turrim supra petram et supra por- iam aedificare iusserunt; virginibus mandaverunt, ut omnes lapides per portam portarent (c. 3). Aedificabatur igitur turris, et lapides afferebantur cum de profundo tum de montibus. Post- quam in structura positi sunt, omnes candidi facti sunt praeter nonnullos, qui neque per portam allati neque a virginibus por- recti erant (c. 4). Finito die illo desierunt aedificare, quam- quam turris non erat consummaía, et omnes praeter virgines recesserunt. Post paucos dies eum pastor et Hermas reversi essent (c. 5), venit yir excelsior turri, circumdatus magna turba virorum, et consideravit turrim. Lapides, qui non candidi erant meque integri, auferri iussit et alios et quidem de campo alferri. o OXL PROLEGOMENA. cognitam haberent. Orthodoxe Hermam sensisse et filium Dei personam divinam. ei a spiritu sancto distinctum habuisse statuerunt praesertim Jachmann?, Hefele (adnot. ad Sim. V, 5; ed. IV p. 386 sq.). Dorner?, Gaüb?, Zahn*, Donaldson (p. 353—358), L Sprinzl (p. 129—133), Rambouillet, A. Brüll*, 1. Schwane?, R. See- berg*. A. Hilgenfeld? iudicavit, Hermam Judaismum christia- mum quamvis iam valde mitigatum defendisse, unicum Deum wnieam fidei materium (Mand. I) plane eodem modo praedicasse quo Ps.-Clemens (Recogn. I, 7. 35; Hom. II, 12), unici Dei filium agnovisse, sed endem ratione, qua etiam acerrimi Ludaismi chri- stiani propugnatores uni Deo spiritum sanctum adiunxissent, praeter filium denique Dei unigenitum, qui esset idem cum spi- ritu sancto, alium Dei filium induxisse videri, qui esset princeps angelorum (Sim. IX, 12, 8), sicut teste Epiphanio H. 30 c. 16 Ebionaei quidam Christum negassent e Deo patre genitum esse, ἀλλὰ ἐκτίσϑαι, ὡς ἕνα τῶν ἀρχαγγέλων wal ἔτι περισσοτέρως, αὐτὸν δὲ χυριεύειν καὶ ἀγγέλων xal πάντων τῶν ὑπὸ τοῦ παντο- κράτορος πεποιημένων. Τάρεϊαβ ᾽5 putat, fllium Dei et spiritum sanctum Hermae unum eundemque ei quidem summum archan- gelum fuisse, οὖ Harnack (cf. adnotat. ad Vis. V, 2; Sim. V, 5, 2: 6. 5; VIII, 1, 2; IX, 1, 1) iudicavit, Hermam filium Dei seu spiribum sanctum eundem habuisse cum Michaele archangelo 1 Der Hirle des Hermas 1835 p. 68—78. 2 Lehre von der Person Christi ed. II 1845 I, 190—205. 3 Der Hirle des Hermas 1868 p. T1—85. 4 Der Hirt d. H. 1868 p. 253—282; cf. Jahrbücher für deutsche Theo- logie 1870 p. 901 sq. 5 L'Orthodoxie dw livre du Pasteur d'Hermas 1880. Un dermier mot sur lorthodoxie d'Hermas 1880. 6 Der Hirt des Hermas 1882, 7 Dogmengeschichte der vornicaenischen Zeit 1862 p. 61; ed. II 1892 p. 61. B Lehrbuch der Dogmengeschichte 1 (1895), 22. 9 Ed. 1 1866 proleg. p. XV ; Apostolische Váter p. 145—147; 168—171; Zeitschrift für wissenschaftl. Theologie 1858 p. 498 sqq. 10 Zeitschr. f. wiss. Theol. 1865 p. 277—982; 1869 p, 279—985. CXLII PROLEGOMENA. a scriptore haud feliciter explicari; neque vero satis considera- vit, parabolam ab Herma ipso excogitatam, a nemine ei sup- Porro Hermas Michaeli in negotio salutis eundem fere lo- cum attribuit ac filio Dei. Uterque populi christiani dominari dicitur (Sim. V, 6, 4: VII, 3, 3); uterque peccatores tradit an- gelo paenitentiae (Sim. VIII, 2, 5; 3,5: IX, 7, 1. 2 cf. Vis. V, 2, 3); uterque iudicium de fidelibus facit (Sim. VIII, 3, 3: IX, 5,2. 6. 7; 6, 3—6; 10, 4). Unde sequi videtur, Hermam etiam Michaelem eundem cum filio Dei habuisse, idque eo magis, cum non septem archangelos vel angelos primos numeret, ut alii veleres (Tob. 12, 15; Apoc. 1, 4; 8, 2), sed sex tantum, ita ut conicere liceat, septimum et principem eorum Michaelem fuisse. Altera ex parte animadvertendum est, Michaelem Sim. VIII semper angelum vocari, filium Dei autem Sim. IX semper aut hoc nomine nuncupari au dominum turris appellari; Hermam Sim. IX minime indicare, filium Dei sub alio nomine et alia imagine idem agere, quod Sim. VIII de Michaele refertur, ne- que sperare potuisse, lectores brevem notitiam Similitudinis VIII ad Michaelem spectantem de filio Dei intellecturos esse, qui Sim. IX nusquam Michael vocatur, inter Michaelem et filium Dei potius discrimen facere, illum tanquam minisirum vel ad- aministratorem, hunc tanquam dominum (Sim. V, 6, 4; IX, 5, 6; 7, 1; 18, 4) repraesentare. Concedendum quidem est, haec ar- gumenta non prorsus valida esse. Non enim est obliviscendum, Hermam non id egisse, ut Christologiam accuratius exponeret; et discrimina illa fortasse e discrimine similitudinum explicari possunt. Attamen id saltem liquet, contrarium minime esse certum. Accedit, quod Hermas Vis. ΠῚ, 4, 1 primos angelos vel archangelos creatos fuisse dicens haud dubie Michaelem inter creaturas habuit, cum Bim. V, 6, 5 spiritum sanctum prae- exsistentem et Sim. IX, 12, 2 filium Dei omni creatura anti- quiorem designet. ltaque iure concludimus, eum filium Dei alium ac Michaelem atque hoc superiorem habuisse, Cum Michael Sim. VIII, 3, 3 angelus gloriosus vocetur, eum eundem esse coniecerimus cum illo angelo glorioso, a quo an- gelus paenitentiae ad Hermam missus est. Plura autem obstant, CXLIV PROLEGOMENA. e codicibus emendatum edidit!. Sed neque haec editio adeo perfecta est, ut non emendatior valde desideretur. Namque duos lantum codices, scilicet Dresdensem (saec. XV) et Vaticanum (saec. XIV) ab Alberto Dressel collatum Hilgenfeld adhibuerat ei nonnunquam iis dimissis textum vulgatum praetulerat, non quaerens, num codicibus traditus esset an non. Duas quidem partes, sc. Mand. XIL, 3 — 5, 3, ubi versio altera seu Palatina lacunam habet, et Sim. IX, 30, 3 usque ad finem, ubi textus graecus desideratur, O. de Gebhardt e sex codicibus edidit et decem alios codices descripsit. Editio autem versionis totius critica adhuc deest. Versio latina altera codice tradita est Palatino (saec. XIV), nune Vaticano, et vulgo Palatina vocatur. Dzessel primus eam ex illo codice edidit. Plures locos emendaverunt Hollenberg?, Hilgenfeld, Gebhardt, et hie versionem denuo prelo submisit. L. Schnell codicem iterum excussit, et ego lectiones ἃ lextu Dresseliano divergentes publicavi. Quod autem ad aetatem versionum latinarum attinet, olim omnes censuerunt vulgatam brevi post Hermae tempus exara- tam, iam Tertulliano cognitam fuisse De orat. c. 16. dicenti, li- brum Pastorem (non Ποιμένα) inscribi, saltem. Ps.-Cypriano vel suctori libelli De aleatoribus saeeulo ΠῚ exeunte, qui c. 4 Sim. IX, 31, 5—6 allegans certe ea usus est. Versionem Palatinam Harnack (p. LXV sqq.) saeculo V exaratam fuisse coniecit, et Gebhardt (p. XXIV) eius auctorem versionem vulgatam in usum suum convertisse ostendit, praecipue in Similitudinibus, cum in Visionibus (excepta Vis. V) Mandatisque (praeter Mandatum I) l Hermae Pastor. Veterem latinam interpretationem e codicibus edidit A. H. Lipsiae 1873. 2 Hermae Pastor, Lipsiae 1877 p. XIV—XXIL Interea etiam alii Codices versionem tradentes detecti sunt. Cf. Ehrhard, Die alichristliche Literatur 1900 p. 104. 3 Pastorem Hermae emendavit, indicem verborum addidit Guil. Hol- lenberg. Berolini 1868. 4 Zeitschrift für die üsterreichischen. Gymnasien XXXVI (1885), 245 —949. Harnack, Geschichte der altehristl. Literatur I (1898), 51, de se- cundo codice Romano hanc versionem continente loquitur, eum autem mon accuratius designat. CXLVI PROLEGOMENA. orum attribuenda esse videantur. In appendice versionis, in qua Hermas propheta vocatur idemque declaratur cum Paulo apostolo, praeterea legimus: Finitae sunt visiones et mandata et similitudines Hermae pro- phetae, qui est Paulus, anno CXCI. misericordiae, mensis nocte XXIII, die XXII; et quaeritur, quomodo haec intelle- genda sin, num verba indicent, quo anno versio confecta, an quo anno codex monasteri Guindaguindensis exaratus sit, et qui sit annus 191 misericordiae. Dillmann verba ad codicis aetatem referri vult et olim iudicavit, annum illum esse annum 1539 p. Ohr, nisi forte subscriptio ex codice antiquiore repe- tita esset!, Postea in litteris, quas ad Harnack dedit, compu- tavit, annum 191 misericordiae esse annum aut 543 aut 1075 aut 1607 p. Chr, et codicem ad annum 1607 retulit?, Rectius autem Gebhardt verba illa ab interprete profecta esse statuit, nisus inprimis in fine appendicis, ubi de inferpretatione huius Hermae sermo est, id quod potius in translatorem quam in librarium saeculi XVII quadrare videtur, Appendix igitur, cum versio hand dubie antiquissima sit, potius ad annum 543 quam 1607 referenda est. Versionem autem revera illo anno eonfec- tam esse vix contenderim, eum notitia, quam de aera miseri- cordiae habemus, nimis parva et incerta sit. Textus graecus in duobus codicibus exstat, Alter (saec. XIV) olim in monte Atho asservatus est et pars etiam- mune asservatur, alter est Sinaiticus. Tria codicis Athensis folia autem, scilieet 5, 6, 9, ea, quae continent Mand. XII, 4, 7 — Sim. VII, 4, 3 et Sim, IX, 15, 1 — 30, 2, et apographum partium antecedentium et intermediarum Constantinus Simonides Symensis bibliothecae academieae Lipsiensi vendidit, et textum, quem exhibent, anno 1856 Rudolphus Anger typis expressit?. 1 Zeitschr. d. D. morgenl. Gesellsch. XV, 119. 2 Cf, Gebhardt-Harnack, Hermae Pastor p. XXVII sqq. 3 Hermae Pastor graece. Primum edidit R. Anger. Praefationem et indieem adiecit Guil Dindorf. Lipsiae, — Editor textum graecum genuinum habuit, et omnes fere assensi sunt, Cf. Lslerarisches Central- Matt 1856 p. 745—748 (Lipsius); Leipziger Repertorium. 1857 I, 1—8, e (00 aum—— CXLVIII PROLEGOMENA. tur. Corrector alter (seu. Novi Testamenti tertius; N. T. cor- rector secundus Pastorem non attigit), quem insignivit Tischen- dorf Ca, aliquot saeculis postquam ex auctorum manibus pro- diit, ad codicem aecessit!, et textum procul dubio alio exem- plari adhibito emendavit, nonnunquam autem etiam male mu- tavit?, Equidem correctores non discernendos esse putavi, sed ambos signavi Sc. Inter scriptores ecclesiasticos, qui ad textum xrecensendum aliquid conferunt, praesertim Ps.-Athanasius et An- tiochus Monachus (cf. supra p. CXXIV) nominandi sunt, qui multos Pastoris (praesertim. Mandatorum) locos operibus suis tacite in- sernerunt. Notandum vero est, illius Praecepta ad Antiochum in duobus codicibus exstare valde inter se divergentibus. Pa- risiensem (saec. XIV) primus Bernardus Montfaucon in Atha- masii operum editione Parisiensi a. 1698 edidit; Guelferbytanum (saec. X) nuper Dindorf typis expressit idemque Parisiensem accurate collatum denuo publieavit?. ^ Codex Guelferbytunus partem Praeceptorum priorem tantum (c. 1—11) eamque ab epitomatore in formam compendii redactam continet. Epito- mator autem exemplari non solum multo antiquiore, sed etiam emendatiore usus est quam librarius codicis Parisiensis, et non- numquam etiam servavit, quae in hoc codice omissa sumt, e. g. Mand. VIL 4; VIIL 12. $Signavi utrumque codicem Ath; ubi alter ab altero diserepat, signavi Guelferbytanum Ath!, Pa- risiensem Ath *. Omnes illos fontes primus diligenter Adolphus Hilgenfeld adhibuit*. Oscarus de Gebhardt? autem rem denuo tractandam suscepit in eaque hoe modo versatus est. Ubi codex Sinai- iieus superest, hune quasi ducem secutus est, eum non deserens misi reliquorum testimoniorum consensu vel alia quadam neces- lta iudicat Tischendorf, Novum Testamentum Sinaitieum 1863. p. XXIII sq. 2 CF. Gebhardt 1, e. p. VI sq. 3 Athanasii Alexandrini Praecepta ad Antiochum. Ad codices duos recensuit Guil Dindorf. Lipsiae 1857. 4 Hermae Pastor. Graece e codicibus Sinaitico et Lipsiensi scrip- torumque eeclesinstieorum excerptis ete. Lipsiae 1866. 5 Hermae Pastor graece etc. Lipsiae 1877 p. XXX VIII sq. Patrum apost. editionis Lipsiensis tertiae fasc. III. CL PROLEGOMENA. manuscriptorum in monasteriis montis Athonis asservatorum con- ficeret, in monasterio Gregorii sex folia vidit partem Pastoris continentia, e£ cum paulo post folia describenda curaret, anim- advertit, ea codicis Simonidi propositi et fontem apographi Lipsiensis esse. Anno 1887 L A. Hobinson codicis detecti no- litiam nactus est, et a. 1888 eius lectiones in libro iam saepius laudato publicavit. Ita codex pretiosus, cui scripturam fere totam graece debemus, postquam diu maioris partis apographum solum habuimus, ipse in lucem prodiit. Folia adhuc in monte Atho asservata sunt 1, 2, 3, 4, 7, 8, folia Lipsiam allata 5, 6, 9!, Harmer Patres apostolicos a. 1891 edens primus subsidiis, quae Lambros et Robinson nobis paraverant, uti potuit. Eodem denique anno, quo illa editio apparuit, U. Wileken? folium papyraceum antiquissimum (saec. IV ut videtur) duas particulas Pastoris eontinens, sc. Sim. IL, 7—10; IV, 2—5, publicavit. Folium, Faiumi inventum et a Museo Berolinensi comparatum nique eo inprimis pretiosum, quod versiculum tradit, qui in co- dice Áthensi exciderat, in hae editione primum ad textum con- stituendum adhibetur. Clausula seripturae vel Sim. IX, 30, 3—X, eum textus a Simonide vulgatus non codice aliquo traditus sit, etiamnunc graece deest. Hilgenfeld in editione Pastoris tertia (p. 126—130) particulam graece restituere conatus est. Pro meo libro suffi- cere videtur, lacunam versionibus veteribus explere. Versiones eliam ad textum recensendum, praesertim in ea parte, quae graece codice Athensi tantum traditur, permultum contribuunt. Saepissime autem textus, quo nituntur, vix definiri potest. Quare earum lectiones non omnes notantur, sed nonnisi eae, quae cer- iae vel maioris momenti sunt. Ubi testibus discedentibus in apparatu critico una vel altera versio desideratur, id inde expli- catur, quod eius lectio non liquet. Denique haec monenda sunt. 1 Folia 1* et 95 arte photographica reddita exstant in Byzantinische Zeitschrift 11, 1898. 9 Tafen sur ülierem. griechischen Palaeographie, Lipsiae et Berolini 1891. Tab. ΠῚ. Fragmentum repetierunt et illustrarunt Diels et Harnack in Sitsungsberichte der Berliner Akademie der Wiss. 1891 p. 427—431; Ehrhard in TAeolog. Quarlalschrift 1892. p. 294—308. HERMAE PASTOR. CLI In parte priore seu ea, quae etiam in codice Sinaitico legitur, de litteris et verbis. quae iniuria temporis in codice Athensi eva- nuerunt, ratio non redditur, nisi ad textum intellegendum neces- sarium est. Versus vel verba. quae non per testes graecos, sed per interpretes veteres solum traduntur, uncinis includuntur. Versionem germanicam praeter interpretes in Notitia gene- rai laudatos instituerunt Valentinus Kobian! etc. 1. Chr. Neh- ringen?. 1 Ein prophetisch gsatzbuch mit 5 gsichten, mit 12 gbotten, und 10 gleichnissen, Des Pastors oder hirten, der da gewest ist, eyn Englischer bot, oder verkünder der buss. Welches ist uberreicht worden dem Hermas, tywem. Junger des heyligen Apostels Pauli. Volateranus schreibt, dass diser Hermas eyn bischoff zu Philippen gewest sei. Hagenoviae 1589. 2 Des Heiligen Hermas des Jüngers Pauli und Bischoffs zu Philip- popolis Sámmtiliche Geistreiche. Schriften zum erstenmahl (Ὁ) nebst. einem Vorbericht in. teutscher Sprache herausgegeben εἰς. Halae Magdeburg. 1718. PATRUM APOSTOLICORUM OPERA. AIAAXH ΤῺΝ AQAEKA AIIOXTOAQN. Διδαχὴ κυρίου διὰ τῶν δώδεκα ἀποστόλων τοῖς ἔϑνεσιν. 1. Ὁδοὶ δύο εἰσί, μία τῆς ζωῆς καὶ μία τοῦ ϑανάτου, δια- φορὰ δὲ πολλὴ μεταξὺ τῶν δύο ὁδῶν. δ 2. Ἡ μὲν οὖν ὁδὸς τῆς ζωῆς ἐστιν αὕτη" πρῶτον ἀγαπήσεις τὸν ϑεὸν τὸν ποιήσαντά σε, δεύτερον τὸν πλησίον σου ὡς σε- αὐτόν" πάντα δὲ ὅσα ἐὰν ϑελήσῃς μὴ γίνεσθαί σοι, καὶ σὺ ἄλλῳ μὴ ποίει. cod — codex Hierosolymitanus, L — versio latina, Br — Bryennius, Barn — Barnabae epistula, Can — Canones apostolorum ecclesiastici, Const — Constitutiones apostolorum. 1 δώδεχα!» L 8 εἰσί -|- in saeculo L | μία . . μία» L | ϑανάτου -- lu- cis et tenebrarum; in his constituti sunt angeli duo, unus aequitatis, alter iniquitatis L cf. Barn 18 | 6 ϑεὸν -]- aeternum L Tit. Codex duos exhibet titulos, de quibus magna controversia exorta est. Quaeritur, num uterque genui- nus sit, et si non, uter auctori sit attribuendus. Plerique, qui unum authenticum putant, secundum prae- ferunt, cum minus sit verisimile, posteriores breviori titulo longiorem substituisse, et si recte sentiunt, vox ἔϑνη de Christianis e gentilibus in- tellegenda est, quem sensum in lit- teris christianis veteribus saepius habet, praesertim. Gal. 2, 12. 14; Eph. 3, l. Altera ex parte in in- Bcriptionibus epistulae ad Hebraeos et Evangelii secundum Hebraeos Christiani ex Iudaeis appellantur He- braei, ita ut titulus Doctrinae alter titulis illarum scripturarum compa- rari possit. Cum vero pars acrip- turae prior seu ea, quae titulum protinus sequitur, de catechumenis instituendis agat, vox ἔϑνη potius de gentilibus ad Christianam reli- gionem se convertentibus quam de Christianis e gentilibus intellegenda videtur. Inde autem, quod titulus ad partem scripturae tantum refertur, non est colligendum, scripturam olim ex capitibus I—VI solis constitisse ut, titulum longiorem a librario ad- jectum esse. Cum dimidia fere scrip- turae pars catechumenis erudiendis inserviret, auctor ipse titulum lon- giorem priori addere potuit, ut in- dicaret, quibus pars illa destinata 4 DOCTRINA 3. Τούτων δὲ τῶν λόγων ἢ διδαχή ἔστιν atm" εὐλογεῖτε τοὺς καταρωμένους ὑμῖν χαὶ προσεύχεσϑε ὑπὲρ τῶν ἐχϑρῶν ὑμῶν, νηστεύετε δὲ ὑπὲρ τῶν διωκόντων ὑμᾶς" ποία γὰρ χάρις, ἐὰν ἀγαπᾶτε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς; οὐχὶ καὶ τὰ ἔϑνη τὸ αὐτὸ 5 ποιοῦσιν; ὑμεῖς δὲ ἀγαπᾶτε τοὺς μισοῦντας ὑμᾶς, καὶ οὔχ ἕξετε ἐχϑρόν. 4. ἀπέχου τῶν σαρκικῶν χαὶ σωματιχῶν ἐπιϑυ- μιῶν. ἐάν τίς σοι δῷ ῥάπισμα εἰς τὴν δεξιὰν σιαγόνα, στρέψον αὐτῷ καὶ τὴν ἄλλην, καὶ ἔσῃ πέλειος" ἐὰν ἀγγαρεύσῃ σέ τις μίλιον £v, ὕπαγε μετ᾽ αὐτοῦ δύο" ἐὰν ἄρῃ τις τὸ ἱμάτιόν σου, 1 δὸς αὐτῷ καὶ τὸν χιτῶνα" ik» λάβῃ τις ἀπὸ σοῦ τὸ σόν, μὴ ἀπαΐτει" οὐδὲ γὰρ δύνασαι. ὅ. παντὶ τῷ αἰτοῦντί σε δίδου καὶ 1 εὐλογεῖτε --- διδαχῆς p. 6, 977 L, cf. autem. p. 12, 11 | 6 σωματικῶν : κοσμικῶν Const sententia vel regula quae vocatur aurea persaepe apud veteres exstat, Iren. Adv. haer. III, 12, 14; Cypr. Ad Quirin, III, 119 (Hartel I, 184): Theoph. Ad Autol II, 34; Clem. Recogn. VIII, 58; Constit. apost. I, 1; II, 15; Lactant. Instit, VI, 23, 32; Didym. De spiritu sancto c. 39 (PG. 39, 1068); S. Bened. Regula o. 4; Ps-Aug. De vita christ. c. 10 (PL. 40, 1089); Ps.-Hieron. Ep. 12 (PL. 30, 149) Auctor Operis imperfecti in Matth. 8, 4; 91, 2; 93, 4 regulam duplici forma, positiva ac negativa, exhibet (Chrysost. opp. ed. Bened. Paris. 1886 VI, 837, 896, 929). Plu- res alios locos collegi in editione Doctrinae 1887 p. 4—5. Cf. Resch, Agrapha 1889 p. 95. 272. 8. τούτων δὲ τ. A. ἡ ide] Indica- tur explicatio verborum praeceden- tium, et quidem omnium, cum auctor unum vel alterum mandatum solum explicare se velle non dicat. Si pars sequens, εὐλογεῖτε — διδαχῆς 2, 1, interpolata esset, verba illa ad 2, 9—71 referenda essent. Cf. de par- tieula 1, 3—2, 1. Prolegomena c. 2, — εὐλογεῖτε --- διωχόντων ὑμᾶς} V erba. omnia leguntur Matth. 5, 44. Modo ψηστεύετε deest in S. Scriptura; vo- eem ἐχϑρῶν evangelista nom post προσεύχεσϑε posuit, ubi habet ἐπηρεα- ζόντων, sed ante εὐλογεῖτε, verba nonnulla praemittens. — ποία --- &ya- πῶντας ὑμᾶς] Haec scribens auctor non solum Matth. 5, 46 respexit, sed. hunc locum et Luc. δ, 82 in unum conflavit. Voces γὰρ ἐὰν habet Mat- thneus, eum Lucas scribat χαὶ gl. Verba mole χάρις exhibet hie, cum Matthaeus dicat: τίνα μισϑὸν ἔχετε: Membra sententiae apud utrumque evangelistam | invertuntur. — oby? χτλ] Matth. δ, 46. 47. Versu 47 haec leguntur: οὐχὶ καὶ οἱ ἐϑνιχοὶ οὕτως ποιοῦσιν; Verba τὸ αὐτὸ exhibet ver- sus 46, in quo locum gentilium ob- tinent publicani. Lueas 6, 89. 33 de peccatoribus dicit. — ἀγαπᾶτε T. it. ὑμᾶς] Verba leguntur, modo aliter disposita, Matth. 5, 44 et Luc. 6,27. 38. — καὶ οὐχ xti] Haee verba ita antecedentibus adinnguntur, ut 8. Scripturae esse videantur. Didasca- lia apostolorum, quae praeter Doc- 6 DOCTRINA μὴ ἀπαίτει" πᾶσι γὰρ ϑέλει δίδοσϑαι ὃ πατὴρ ix τῶν ἰδίων χα- ρισμάτων. μακάριος 6 διδοὺς κατὰ τὴν ἐντολὴν. ἀϑῶος γάρ ἐστιν. οὐαὶ τῷ λαμβάνοντι εἰ μὲν γὰρ χρείαν ἔχων λαμβάνει τις, ἀϑῶος ἕσται- ὁ δὲ μὴ χρείαν ἔχων δώσει δίκην, ἱνατί ἔλαβε xal εἷς τί" ὁ ἐν συνοχῇ δὲ γενόμενος ἐξετασϑήσεται περὶ ὧν ἔπραξε, καὶ οὐκ ἐξελεύσεται ἐκεῖϑεν, μέχρις οὗ ἀποδῷ τὸν ἔσχατον κοδράντην. 6. ἀλλὰ xal περὶ τούτου δὲ εἴρηται" “Ἰόρωσάτω ἢ ἐλεημοσύνη gov εἰς τὰς χεῖράς σου, μέχρις ἂν γνῷς, τίνι δῷς. TL Δευτέρα δὲ ἐντολὴ τῆς διδαχῆς" 2. οὐ φονεύσεις, οὐ 19 μοιχεύσεις, ob παιδοφϑορήσεις, οὐ πορνεύσεις, οὐ χλέψεις, οὗ 7 δὲ: δὴ Br | ἱδρωσάτω em. Br : ἑδρωτάτω cod | 10 οὐ χλέψεις;» L gitur Luc. 6, 80, ubi autem pars altera ita amplificata est: ze) ἀπὸ τοῦ αἴροντος τὰ σὰ μὴ ἀπαίτει. Mat- thaeus δ, 49. nee secundam partem nec vocem παντὶ habet, Hune ver- sum et 4 7 exscripsit Hermas in Mandato ll, 4—6. -- μαχάριος — ἐντολήν] Cf. Matth. 5, 7, ubi mi- sericordes beati praedicantur. Hunc loeum auctor fortasse unte oculos habuit. Werisimilius autem est eum mandatum respexisse, quod versu ineunte legitur, sc. παντὶ τῷ αὐ- tobvri σε δίδου. Sirach 99, 11 seri- bit: ϑὲς τὸν ϑησαυρόν cov κατ᾽ ἐν- τολὰς ὑψίστου, suh λυσιτελήσει σοι μᾶλλον ἢ τὸ χρυσίον. -- οὐαὶ τῷ λαμβάνοντε κτλ.}] Didascalia apost. ed. Hauler p. 58, postquam beatum praedieavit eum, qui potest se iu- vare, ita ub non tribulet locum or- phani, peregrini et viduae, pergit: Vae autem his, qui habent et cum dolo accipiunt aut qui possunt se iuvare et accipiunt ; unusquisque vero de accipientibus dabit rationem Do- mino Deo in die iudicii, quare ac- ceperit. Quae scribens auctor haud dubie iterum Doctrinam &nte ocu- los hnbuit. — £v συνοχῇ] εἰς φυλαχήν. Matth. 5, 25; Luc. 12, 58. — olx ἐξελεύσεται κτλ] Matth. 5, 96. 6. εἴρηται] sc. in Seriptura. Cf. 16,7. Quae sit Scriptura, quam auctor re- spexit, nescimus, cum de verbis Gen. 3, 19 non sit cogitandum. Dictum vero laudant Augustinus in Ps. 102 n. 12; Ps. 146 n. 17 (PL. 37, 1398. 1910), Gregorius M. Regula past. III, 90 (PL. 77, 84), Cassiodorus Expos. in Ps. 40 (PL. 70, 995), Bernardus Claravalleneis Ep. 95 (PL. 189, 998), Petrus Comestor Hist. Deuteronomii e. 5 (PL. 198, 1951). — μέχρις ἂν γνῷς v. &] His verbis auctor man- datum diminuit, quod supra verbis παντὶ τῷ αἰτοῦντί σε δίδου κτλ. pro- posuerat, Attamen non plane sibi repugnat. Non distincte saltem di- eit nonnullis forte eleemosynam non esse dandam. Praeterea verba cum alterius sint, non auctoris, non nimis urgenda sunt. IL 1. Plurimi δευτέραν ἐντολὴν τῆς διδαχῆς de mandato secundo vel. de mandato amoris proximi intellexe- runt. Cum autem in parte praece- dente non de mandato primo vel de mándáto àmoris Dei agatur, verba. aliter explananda sunt. Auctor in 8 DOCTRINA μαγεύσεις, οὗ φαρμακεύσεις, οὐ φονεύσεις vixvoy ἐν φϑορᾷ οὐδὲ γεννηϑὲν ἀποχτενεῖς͵ οὐκ ἐπιϑυμήσεις τὰ τοῦ πλησῖον, 8, oix ἐπιορκήσεις, οὗ ψευδομαρτυρήσεις, οὗ κακολογήσεις, οὔ μνησι- καχήσεις, 4. οὐκ ἔσῃ διγνώμων οὐδὲ δίγλωσσος" παγὶς γὰρ ϑα- 5 vátou ἡ διγλωσσία. ὅ. obw ἔσται ὁ λόγος σου ψευδής, οὐ κενός, ἀλλὰ μεμεστωμένος πράξει. 6. οὐκ ἔσῃ πλεονέχτης οὐδὲ ἅρπαξ οὐδὲ ὑποχριτὴς οὐδὲ χακοήϑης οὐδὲ ὑπερήφανος, οὗ λήψῃ βου- λὴν πονηρὰν κατὰ τοῦ πλησίον σου, 7. ob μισήσεις πάντα ἄν- ϑρωπον, ἀλλὰ οἷς μὲν ἐλέγξεις, [οῦς δὲ ἐλεήσεις], περὶ δὲ ὧν 10 προσεύξῃ, οὖς δὲ ἀγαπήσεις ὑπὲρ τὴν ψυχήν σου. TIL Τέκνον μου, φεῦγε ἀπὸ παντὸς πονηροῦ χαὶ ἀπὸ παντὸς ὁμοίου αὗτοῦ. 9. μὴ γίνου ὀργίλος, ὁδηγεῖ γὰρ Y, ὀργὴ πρὸς τὸν φόνον, μηδὲ ζηλωτὴς μηδὲ ἐριστιχὸς μηδὲ ϑυμικός" ἐκ γὰρ ob- τῶν ἁπάντων φόνοι γεννῶνται. 8, τέκνον μου, μὴ γίνου ἐπιϑυμητῆς, τ ὁδηγεῖ γὰρ fj ἐπιϑυμία πρὸς τὴν πορνεΐαν, μηδὲ αἰσχρολόγος μηδὲ ὑψηλόφϑαλμος" ἔχ γὰρ τούτων ἁπάντων μοιχεῖαι γεννῶνται, 2 γεννηθὲν Barn Const: γεννηθέντα cod | 0 ἀλλὰ μεμ. πράξει» L| 7 οὐδὲ ὑπερήφανος» L |9 ἀλλὰ — προσεύξῃ;» L | ος δὲ ἐλεήσεις Can Ὁ» cod | 11 τ. μου : fili L | 12 ὀργῖλος cod | 14 τέκνον — ἐπαοιδὸς μηδὲ 10, 55» 1, μαγεύσεις] Cf. Act. 8, 9. 11; 18, 6. 8, — φεαρμακχεύσεις) Cf. Exod. 22, 18; Sap. 12, 4; Gal δ, 20; Apoc. 9, 21; 18, 28; 91, 8; 22, 15. Vox cum wene- ficium tum incantationem seu artes magicas significat. Magia et prae- stigiae in V. T. praeter locum lau- datum condemnantur Levit. 19, 26; 90, 6; Deut. 18, 11. 12. — οὐ φον, τέχνον χτλ.] Etiam hoe erimen npud gentiles usitatissimum erat vixque eis illicitum esse videbatur. — yrv- γνηϑὲν ἔπιοκτ.) Cf. Sap. 12, 5. — οὐκ ἐπιϑυμήσεις τ. τ. 13.] Hoc mandatum. Matth. 19, 18 non legitur; ab auc- tore ex Exod. 20, 17 vel Deut. 5, 21 ndiectum est et verba S, Seripturae abbreviata sunt. 3. οὐκ ἐπιορκήσεις] Verba exstant Maith. 5, 33; sententia Exod. 20, 7; Levit. 19, 12; Deut. 5, 11. Periurio 3, 7 blasphemia respondere videtur, — χαχολογήσεις] Cf. Prov. 20, 30; Matth. 5, 22, 4. δίγλωσσος) Cf. Prov. 11, 13; 8i- rach 5,9. 14; 6, 1; 28, 18. Vox διγνώμων in S. Seriptura non exstat. — παγὶς . . 9aváxov] Habes haec ver- ba. Prov. 14, 27; 21, 6. 5. μεμεστωμένος πράξει Christia- nus non solum dicere, sed etium fa- cere debet. Cf. Matth, 98, 3; Tac. 1, 92; I Ioann. 3, 18; I Clem. 38, 2; Ign. Eph. 15, 1. 9. 6. πλεονέχτης ... ἅρπαξ] Utraque vox simul legitur I Cor. 5, 10. 11 et 6, 11. I Clem. 35, δ᾽ πλεονεξία, καχοήϑεια, ὑπερηφανία unà nominan- tur. 7. ἐλέγξεις} Cf. 4, 8; 15, 8. — οὕς, δὲ ἐλεήσεις] Of. Iud. 23: καὶ οὖς μὲν ἐλεεῖτε. — obs δὲ dy. ὑπὲρ τ. ψυχήν 10 DOCTRINA. 4. τέκνον μου, μὴ γίνου οἰωνοσκόπος, ἐπειδὴ ὁδηγεῖ εἰς τὴν εἴδω- λολατρίαν, μηδὲ ἐπαοιδὸς μηδὲ μαϑηματικὸς μηδὲ περικαϑαίρων, μηδὲ ϑέλε αὐτὰ βλέπειν μηδὲ ἀχούειν- ἐκ γὰρ τούτων ἁπάντων εἰδωλολατρία γεννᾶται, 5. τέχνον μου, μὴ γένου ψεύστης, ἐπειδὴ 5 ὁδηγεῖ τὸ ψεῦσμα εἰς τὴν χλοπήν, μηδὲ φιλάργυρος μηδὲ κενόδοξος. ἐκ γὰρ τούτων ἁπάντων κλοπαὶ γεννῶνται, (6. τέκνον μου, μὴ γίνου γόγγυσος, ἐπειδὴ ὁδηγεῖ εἷς τὴν βλασφημίαν, μηδὲ αὐϑάξης μηδὲ πονηρόφρων" ἐκ γὰρ τούτων ἁπάντων βλασφημίαι γεννῶνται, 7. lat δὲ πραῦς, ἐπεὶ οἱ πραεῖς κληρονομήσουσι τὴν γῆν. 8. γίνου τὸ μαχρόϑυμος καὶ ἐλεήμων καὶ ἄχαχος καὶ ἡσύχιος καὶ ἀγαϑὸς καὶ τρέμων τοὺς λόγους διὰ παντός, οὺς ἤκουσας. 9, οὐχ ὑψώσεις σεαυτὸν οὐδὲ δώσεις τῇ ψυχῇ σου ϑράσος, οὔ κολληϑήσεται Y, Ψυχή σου μετὰ ὑψηλῶν, ἀλλὰ μετὰ δικαίων καὶ ταπεινῶν ἄνα- στραφήσῃ. 10. τὰ συμβαίνοντά σοι ἐνεργήματα ὡς ἀγαϑὰ προσ- 35 δέξῃ, εἰδώς, ὅτι ἄτερ ϑεοῦ οὐδὲν γίνεται. IV. Τέκνον μου, τοῦ λαλοῦντός cot τὸν λόγον τοῦ ϑεοῦ μνησϑήσῃ νυχτὸς καὶ ἡμέρας, τιμήσεις δὲ αὐτὸν ὡς χύριον" ὅϑεν γὰρ ἡ κυριότης λαλεῖται, ἐκεῖ χύριός ἔστιν. 2. ἐχζητήσεις δὲ 2 περικαϑαίρων -]- quae res ducit ad vanam superstitionem L ex l. 1 84. | 3 μηδὲ ἀκούειν 1, Oan:7» cod | 3 sq. Zx γὰρ — γεννᾶται!» L | 4 τέκνον μου» L, item 6 οὐ 16 9 τὴν γῆν : sanctam terram L | 10 Zie- due» — &ye9óg:tui negotii bonus L | 12 σεαυτὸν -- nec honorabis te apud homines L cf. Barn. 19, 3 | 16 ϑεοῦ : domini dei L 4 οἰωνοσχόπος .. ἐπαοιδός)] Cf. Lev. 19, 26. 31; Deut. 18, 10. 11. In Testam. patriarch. IV, 59 Iudas di- cit: ἡ φιλαργυρία πρὸς εἴδωλα ὁδηγεῖ. 5. Priorem huius versus partem laudat Clemens ΑἹ, Strom. I, 20, 100 p. 977 tanquum locum Soeripturae, Scribit enim: Οὗτος (sc. qui ea, quae sunt barbarorum, sumpsit et tan- quam sua praedicavit) κλέπτης ὑπὸ τῆς γραφῆς εἴρηται" φησὶ γοῦν" υἱὲ μὴ γίνον ψεύστης, ὁδηγεῖ γὰρ τὸ ψεῦσμα πρὸς τὴν χλοπήν. 8, γόγγυσος] Cf. Prov. 16, 28; Iud. 16; Philipp. 2, 14; I Petr. 4, 9; I Cor. 10, 10. — αὐϑάδης] Cf. Tit. I, 7; II Petr, 2, 10. 7—10. Hic auctor nd formam prio- rem redit. Particulam autem arcte cum praecedente connexam esse vox δὲ indicat. Versibus quattuor Chri- stianus maxime ut virtutem tempe- rüntine exerceat admonetur, Man- data officia Christiani erga se ipsum continere dici possunt. 7. npabc] Cf. Col. 8, 15; Eph. 4, 32; I Thess, 5, 14. 15. Vox vocibus γόγγυσος et αὐϑάδης v. ὃ opposita est. — ol πραεῖς κτλ] Verba in Te- stamento utroque leguntur. Con- textus autem satis clare iudicat, quam scripturam auctor respexerit. Verba. [59e πραὺῦς verbis Domini ua- χάριοι οἱ πραεῖς Matth. 5, 5 respon- 1: DOCTRINA xai ἡμέραν τὰ πρόσωπα τῶν ἁγίων, ἵνα ἐπαναπαΐς τοῖς λόγοις αὐτῶν, 8. οὔ ποιήσεις σχίσμα, εἰρηνεύσεις δὲ μαχομένους" κρινεῖς δικαίως, οὐ λήψῃ πρόσωπον ἐλέγξαι ἐπὲ παραπτώμασιν. 4. οὗ δυψυχήσεις, πότερον ἔσται ἢ οὔ. 5 5. Μὴ γίνου πρὸς μὲν τὸ λαβεῖν ἐχτείνων τὰς χεῖρας, πρὸς δὲ τὸ δοῦναι συσπῶν. 6. ἐὰν ἔχῃς διὰ τῶν χειρῶν σου, δώσεις λύτρωσιν ἁμαρτιῶν σου. 7. οὗ διστάσεις δοῦναι οὐδὲ διδοὺς γογγύ- σεις" γνώσῃ γάρ, τίς ἔστιν ὃ τοῦ μισϑοῦ καλὸς ἀνταποδότης. 8. οὖκ ἀποστραφήσῃ τὸν ἐνδεόμενον, συγχοινωνήσεις δὲ πάντα τῷ 10 ἀδελφῷ σου καὶ οὔχ ἐρεῖς ἴδια εἶναι" εἰ γὰρ ἐν τῷ ἀϑανάτῳ κχοι- γωνοί ἐστε, πόσῳ μᾶλλον ἐν τοῖς ϑνητοῖς ; 9. Οὐχ ἀρεῖς τὴν χεῖρά σου ἀπὸ τοῦ υἱοῦ σου ἢ ἀπὸ τῆς ϑυγατρὸς σου, ἀλλὰ nb νεότητος διδάξεις τὸν φόβον τοῦ ϑεοῦ, 10. οὐχ ἐπιτάξεις δούλῳ σου ἣ παιδίσκῃ, τοῖς ἐπὶ τὸν αὐτὸν ϑεὸν 15 ἐλπίζουσιν, ἐν πικρίᾳ σου, μήποτε οὐ μὴ φοβηϑήσονται τὸν ἐπ᾽ ἀμφοτέροις ϑεόν o) γὰρ ἔρχεται wavk πρόσωπον καλέσαι, ἄλλ᾽ ἐφ᾽ οὖς τὸ πνεῦμα ἡτοίμασεν. 11. ὑμεῖς δὲ οἱ δοῦλοι ὑποταγή- 1 χαϑ᾽ ἡμέραν» L | 2 ποιήσεις L Barn Can Οοπβὲ : ποϑήσεις cod | σχίσμα cod Barn Optatus : σχίσματα L (dissensiones) Can Const | 3 δικαίως -l- sciens quod tu iudicaberis L | 6 δώσεις» L et οὐ διστόσεις δοῦναι v. T eum versu 6 coniungit | 8 ὁ em : ἡ eod | 11 ἐν τοῖς ϑνητοῖς : hinc. initian- les esse debemus ? Omnibus enim dominus dare vult de donis suis L cf. 1, 5 | 12 ἀπὸ — ϑυγατρὸς cov:a filiis L neam sec man 2. ἁγίων i. e. fratrum christinno- rum, ut saepe in S, Scriptura. 3. ob ποιήσεις σχίσμεῆ Optatus De schism, Donatistarum 1, 21 (ed. Ziwea p. 23, 11—14) scribit: Deni- que inter cetera praecepta etiam haee tri iussio divina prohibuit: non occides, non ibis post deos alie- mos, et in capitibus mandatorum: mon facies scisma. Cf. I Cor. 1, 105 11, 1& — εἰρηνεύσειεϊ Cf. Marc. 9, 50; Rom. 12, 18; II. Cor. 13, 11, ubi autem verbum sensu intramsitivo nd- hibetur. — οὗ 4. πρόσωπον χτλ.} Cf. Deut. I, 17; Prov. 24, 28. 4. ob διψυχήσεις κτλ] Verba ob- 17 πνεῦμα -ἰ- humilem L supra li- scura eunt. De qua re nom est du- bitandum? Qanones eccl. c. 18 et Constitutiones apost. VII, 11 addunt. dv προσευχῇ aov, ità ub verba de ex- sudiendis precibus intellegenda sint. |Similia scribit Hermas Mamnd, IX, 1—8; Ps.-Ignatius Her. 7, I. Cf. Si- rach I, 28; Iac. 1, 8; 4, 8; I Ioann. 5, 14. 15. 5—8, Officia Christiani erga pau- peres. 5, Fere idem legitur Sirach 4, 81: μὴ ἔστω ἡ χεὶρ σου ἐχτεταμένη εἰς τὸ λαβεῖν καὶ ἐν τῷ ἀποδιδόναι συν- εσταλμένη. Of. Aet. 90, 85; I Clem. 2,1. 14 DOCTRINA σεσϑε τοῖς χυρίοις ὑμῶν ὡς τύπῳ ϑεοῦ ἐν αἰσχύνῃ καὶ φόβῳ. 12. Μισήσεις πᾶσαν ὑπόχρισιν x) πᾶν ὃ μὴ ἀρεστὸν τῷ χυ- pip. 18. οὐ μὴ ἐγκαταλίπῃς ἐντολὰς κυρίου, φυλάξεις δὲ ἃ παρ- ἐλαβες, μήτε προστιϑεὶς μήτε ἀφαιρῶν. 14. ἐν ἐχχλησίᾳ ἔξομο- s λογήσῃ τὰ παραπτώματά σου, xal οὗ προσελεύσῃ ἐπὶ προσευχήν σου ἐν συνειδήσει πονηρᾷ. αὕτη Boy ἡ ὁδὸς τῆς ζωῆς. V. Ἡ δὲ τοῦ ϑανάτου ὁδός ἐστιν αὔτη" πρῶτον πάντων mo- γηρά ἐστι καὶ χατάρας μεστή φόνοι, μοιχεῖαι, ἐπιϑυμίαι, πορνεῖαι, κλοπαί, εἰδωλολατρίαι, μαγεῖαι, φαρμαχίαι, ἁρπαγαί, ψευδομαρτυ- 10 φίαι, ὑποχρίσεις, διπλοχαρδία, δόλος, ὑπερηφανία, κακία, αὐϑάδεια, πλεονεξία, αἰσχρολογία, ζηλοτυπία, ϑρασύτης, ὕψος, dAatovela, ἀφοβία“ 2. διῶκται ἀγαϑῶν, μισοῦντες ἀλήϑειαν, ἀγαπῶντες ψεῦδος, οὗ γινῴσχοντες μισϑὸν διχαιοσύνης, οὗ κολλώμενοι ἀγαθῷ οὐδὲ χρίσει δικαίᾳ, ἀγρυπνοῦντες οὐχ εἷς τὸ ἀγαϑὸν, ἀλλ᾽ εἰς τὸ mo- 18 γηρόν" ὧν μακρὰν πραύτης xal ὑπομονή, μάταια ἀγαπῶντες, ub κοντες ἀνταπόδομα, οὖχ ἐλεοῦντες πτωχόν, οὗ πονοῦντες ἐπὲ 1 ὑμῶν ἵν: ἡμῶν cod | 2 πᾶν!» L | 2 sq. χυρίῳ -Ἐποπ facies L cf. Const | 8 οὐ μὴ --- xvplov;» L | δέ : ergo fili L 4 προστιϑεὶς -I- illis con- traria L | 4 sq. ἐν ἐχχλ. ἐξ. τὰ mx. σου καὶ!» L| 6 σου L| Τ αὕτη : illi contraria L | B/Il φόνοι — ἀλαζονεία — XXI vitia, L habet totidem ac fere eadem, nisi quod nonnulla transposuit, ὀιπλοχαρδία δόλος non expressit | 12. ἀφοβία Const Barn (hie -]- 9:05): non timentes (supra lineam. praem deum sec man) L, 2» cod | 15 ὑπομονή : superbia proxima L | μά- ταῖς dy. 22 b 12—14. Mandata generalia ad viam vitae spectantia. 12. μισήσεις x. ὑπ] Cf. Ps. 118, 198: πᾶσαν ὁδὸν ἄδικον ἐμίσησα. --- μὴ ἀρεστὸν τῷ κυρίῳ] Formula in B, Scriptura senrper positive expressa. esse videtur. Deut. 6, 18 legimus: ποιήσεις τὸ ἀρεστὸν καὶ τὸ καλὸν ἔναντι κυρίου τοῦ ϑεοῦ σου. Similia verba exstant Deut. 12, 25. 28; 19, 18. 18. ob μὴ ἐγκ. ἐντολὰς χυρίου] Etiam hoc mandatum in 8. Seripturà fere semper positive expressum est verbis: φυλάξετε tà προστάγματά μου (Lev. 18, 30) vel τὰς ἐντολάς μου (Lev. 21, 81) vel φυλάσσεσϑε τὰς ἐν- τολὰς χυρίου (Deut. 4, 9. 40; 8, 6; 10,18 etc) Auctorigitur tria man- data, quae in 8. Scriptura modo po- sitivo pronuntiata sunt (cf. 1, 2; 4, 19), in formam negativum redegit. De tertio mandato cf. autem Prov. 4, 2. 5. — ἐντολὰς x. φυλάξεις κτλ Deut. 4, 2: οὐ προσϑήσετε πρὸς τὸ ῥῆμα, ὃ ἐγὼ ἐντέλλομαι ὑμῖν, καὶ oig ἀφελεῖτε ἀπ᾿ αὐτοῦ" φυλάσσεσθε τὰς ἐντολὰς χυρίου. Deut. 12, 82: gw λάξῃ ποιεῖν" 0b προσϑήσεις ἐπ᾽ αὐτό, οὐδὲ ἀφελεῖς ἀπ᾿ αὐτοῦ. Of. Prov. 80, 6; Eccles, 8, 14; Apoc. 22, 18, 19; Eus. H. E. V, 16. ML. ἐν ἐκκλησίᾳ] Cf. infra 14, 1. cmm 16 DOCTRINA χαταπονουμένῳ, o) γινώσχοντες τὸν ποιήσαντα αὐτούς, φονεῖς πέχνων, φϑορεῖς πλάσματος ϑεοῦ, ἀποστρεφόμενοι τὸν ἐνδεόμενον, κχαταπογοῦντες τὸν ϑλιβόμενον, πλουσίων παράκλητοι, πενήτων ἄνο- μοι χριταί, πανϑαμάρτητοι" ῥυσϑείΐητε, τέχνα, ἀπὸ τούτων ἀπάντων. VI. Ὅρα, μή τίς σε πλανήσῃ ἀπὸ ταύτης τῆς ὁδοῦ τῆς δι- δαχῆς, ἐπεὶ παρεκτὸς ϑεοῦ σε διδάσχει. 2. εἰ μὲν γὰρ δύνασαι βαστάσαι ὅλον τὸν ζυγὸν τοῦ κυρίου, τέλειος ἔσῃ" εἶ δ᾽ οὗ δύνασαι, ὃ δύνῃ, τοῦτο ποίει. 8. περὲ δὲ τῆς βρώσεως, ὃ δύνασαι: βάστασον᾽ ἀπὸ δὲ τοῦ εἰδωλοϑύτου λίαν πρόσεχε. λατρεία γάρ ἔστι ϑεῶν 30 γεχρῶν. VIL. Περὶ δὲ τοῦ βαπτίσματος, οὕτω βαπτίσατε" ταῦτα πάντα 3 sq. πενήτων — πανϑαμ» L | 5 τῆς ὁδοῦ» L| 6 διδάσκει: ἵ, ter- zainaí: Hnec in consulendo si cottidie feceris, prope eris vivo deo. Quod si non feceris, longe eris a veritate. Haec omnia tibi in animo pone, et non deciperis de spe tua, sed per haec sancta certamina per- venies ad coronam, per dominum lesum Christum regnantem et domi- nantem cum deo paire et spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen. 31. 31. — οὐ γινώσχοντες v. π. αὐτούς] Cf. Sap. 15, 11: ἠγνόησε τὸν πλά- σαντα αὐτόν. les. 1, 8, Os. 5, 4. — ἀποστρεφόμενοι τ. iyó.] Cf. adnot. ad 4, 8. — καταπονοῦντες τ. 924.] Bap. 2, 10 improbi loquuntur: xcr«- δυναστεύσωμεν πένητα δίχαιον. — πλουσίων z.] Cf. Lev. 19, 15. — πε- νήτων ἄν. zprrai] Cf. Ps. 81, 9—4. — πανϑαμάρτητοι! Cf. IT Clem. 18, 2. — ῥυσϑείητε κτλ] Cf. Sap. 2, 19. ΥΙ. 1. διδαχῆς d.e. doctrina tota in parte praecedente exposita. Eo- dem sensu Barnabas 18, 1 voce uti- tur, doctrinam duarum viarum in- dicans, — παρεκτὸς ϑεοῦ] i. e. aliter uc Deus, vias vitae et mortis tibi proponens. Of. Rom. 16, 17. 2. βαστάσαι .. ζυγόν] Act. 15, 10 Petrus de iugo loquitur, quod neque patres neque iuniores portare pote- rant, seilicet de lege Mosis, quam quidam Christiani ex cireumcisione Christianis Antiochenis imponere vo- lebant. Matth. 11, 29. 30 Christus doctrinam vel praecepta sua iugum appellat idque ζυγὸν χρηστόν. Hoe loco vox ζυγός, ut connexus docet, praecepta euneta significat, de qui- bus in parte antecedente sermo est, praesertim praecepta vitam Ohristia- norum perfectam spectantia, quae 1, 3—6 leguntur. Versus, ut par- licula γὰρ indicat, ita cum. antece- dente coniunctus est, ut aeque atque verba ταύτης τῆς ὁδοῦ τῆς διδαχῆς de doctrina supra exposita interpre- iandus sit. Vix recte Schaff de lege V. T. ceremoniali cogitat, Harnack de consilio virginitatis, — τέλειος] Auctor respieit Matth. 19,21. — εἰ δ᾽ ob δύνασαι] Auctor annuit, non om- nin mandata, quae proposuit, were praecepta et omnino ommibus ser- vanda esse; qui vero non omnia mandata implere possunt, eos adhor- iatur, ut faciant, quidquid possint, 3. περὶ δὲ, Similiter 18 DOCTRINA προειπόντες, βαπτίσατε εἰς τὸ ὄνομα τοῦ πατρὸς χαὶ τοῦ υἱοῦ καὶ τοῦ ἁγίου πνεύματος ἐν ὕδατι ζῶντι. 2, ἐὰν δὲ py ἔχῃς ὕδωρ ζῶν, εἷς ἄλλο ὕδωρ βάπτισον" εἰ δ᾽ οὗ δύνασαι ἐν ψυχρῷ, ἐν ϑερμῷ. 8. ἐὰν δὲ ἀμφότερα μὴ ἔχῃς, ἔκχεον εἰς τὴν κεφαλὴν α τρὶς ὕδωρ εἰς ὄνομα πατρὸς καὶ υἱοῦ καὶ ἁγίου πνεύματος. 4. πρὸ δὲ τοῦ βαπτίσματος προνηστευσάτω ὃ βαπτίζων wal ὁ βαπ- τιζόμενος καὶ εἴ τινες ἄλλοι δύνανται " κελεύεις δὲ νηστεῦσα: τὸν βαπτιζόμενον πρὸ μιᾶς ἢ δύο. ὙΠ]. ΑἹ δὲ νηστεῖαι ὑμῶν μὴ ἔστωσαν μετὰ τῶν ὑποκριτῶν" 19 γηστεύουσι γὰρ δευτέρᾳ σαββάτων καὶ πέμπτῃ ὑμεῖς δὲ νηστεύ- cute τετράδα χαὶ παρασχευῆν. 9. μηδὲ προσεύχεσϑε ὡς οἵ ὕπο- χριταί, ἄλλ᾽ ὡς ἐχέλευσεν & κύριος ἐν τῷ εὐαγγελίῳ αὐτοῦ, οὕτω προσεύχεσϑε" Πάτερ ἡμῶν ὃ ἐν τῷ οὐρανῷ, ἅἁγιασϑήτω τὸ ὄνομά σου, ἐλϑέτω ἡ βασιλείᾳ σου, γενηϑήτω τὸ ϑέλημά σου 14 γενηϑήτω em : γεννηϑήτω cod mes ergo fideles baptizare poterant. Neque tamen inde concludendum est, omnes ubique sacramentum admini- strasse. Ordo postulavit, ut in eccle- sia constituta praepositi aut ipsi baptizarent aut de baptismate con- sulerentur. Cf. Ign. Smyrm. 8, 2; "Tert. De bapt. c. 17. Iustinus quoque Apol 1, 61 certum sacramenti mi- mistrum non nominat. — r. πάντα] scilicet quae in capitibus sex prio- ribus exposita sunt. --- βαπτίσατε κτλ] Iustinus Apol 1, 61 bis ani- madvertit, baptismum dari in no- mine patris et. filii et spiritus saneti. — ἐν ὕδατι ζῶντι] in aqua fluente, i e. in fluvio vel fonte. Of. Lev. 14, 5. 6. 50—52; Num. 19, 17; loann. 4, 10. 11; Clem. Hom. Contest. c. 1; Hom. XI, 26. Sin autem Doctrina in univereum saltem aquam vivam postulat, Tertullianus De bapt, c. 4 scribit: Nulla distinetio est, mari quis an stagno, flumine an fonte, laeu an alveo diluatur. 9. εἰς ἄλλο ὕδωρ) sc. lacum. sive à natura siye ab hominibus effossum, eisternam vel similem aliam aquam, modo sit frigida. Quod attinet prae- positionem εἰς, considera, verbum βαπτίζειν denotare immersionem. — ob δύνασαι i. e, si. valetudo minus firma vel tempus anni usum aquae frigidae in baptismo administrando non permittit. 3. ἀμφ. μὴ ἔχῃς] seilicet. tantam. Aquae vivae vel alius, sive frigidae sive calidae, ut immergere possis. — ἔκχεον εἰς T. s] Habes hie testimo- nium vetustissimum formae effusio- mis vel aspersionis in baptismo ad- ministrando, idque certius quam alia, quae e tempore priorum saeculorum. ad nos pervenerunt. Animadverte etiam, auctorem formam illam eum certitudine validam habere, cum posteriorum nonnulli de eius validi- iate dubitarent, ut Magnus Africa- nus, euius errorem Cyprianus Ep. 69, 12—14 correxit. Cf. Cornel. Ep. ad Fab, Antioch. apud Eus. H. E. VI, 43, — τρὶς] Ter aqua. effundenda, 20 DOCTRINA ὡς £v οὐρανῷ xal ἐπὶ γῆς" τὸν ἄρτον ἡμῶν τὸν ἐπιούσιον δὸς ἡμῖν σήμερον, καὶ ἄφες fuiv τὴν ὀφειλὴν ἡμῶν, ὡς καὶ ἡμεῖς ἀφίεμεν τοῖς ὀφειλέταις ἡμῶν, καὶ μὴ εἰσενέγκῃς ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, ἀλλὰ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ πονηροῦ ὅτι σοῦ ἔστιν sj δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. 8. τρὶς τῆς ἡμέρας οὕτω προσεύχεσϑε. IX. Περὶ δὲ τῆς εὐχαριστίας, οὕτως εὐχαριστήσατε- 2. πρῶ- τον περὶ τοῦ ποτηρίου: Εὐχαριστοῦμέν σοι, πάτερ ἡμῶν, ὑπὲρ τῆς ἁγίας ἀμπέλου Δαυὶδ τοῦ παιδός σου, ἧς ἐγνώρισας ἡμὲν διὰ Ἰησοῦ τοῦ παιδός oou- σοὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας, el τὴν ὀφειλήν Matthaeus exhibet ἐν roig οὐρανοῖς, ἐπὶ τῆς γῆς et τὰ ὀφειλήματα. --- ὅτι σοῦ xri] Eadem doxologia infra 9, 4 (additis verbis διὰ "T. Χριστοῦ) et 10, 5 legitur, bre- Υἱοῦ (sine ἡ δύναμις xai) 9, 2. 3; 10, 2.4. Additamenta codicum bibli- corum et, versiones 8. Seripturae, ex- cepta versione Sahidica, doxologiam maiorem exhibent, post ἐστὲν verba. ἡ βασιλείᾳ καὶ inserentes, Verba non. esse Domini eum codices vetustissimi ium ali testes probant. Doctrina autem docet, quomodo doxologia in lextum S, Beripturae irrepserit. Cum Christiani oratione Domini velut for- mula orationis uterentur, preces do- xologia concludebant, et usu longaevo doxologia eum preeibus paullatim adeo in unum concaluit, ut tempore posteriore librarii nonnulli eam in S. Scriptura recipere non dubitarent. 3. τρίς] Similiter Daniel 6, 10. 18 ter per diem orasse traditur. Sed quibus horis oratio fiebat? Haud dubie horis tertia, sexta et nona, quae in S. Seriptura et ab autoribus posterioribus saepius velut horae orationis commeinorantur. Cf. Aet. 9, 15; ὃ. 1; 10, 9. 30; Tert. De orat. €. 95; De ieium. e. 10; Clem. ΑἹ. Strom. VII, 7, 40 p. 854. 9. περὲ δὲ τοῦ IX—X. In his capitibus formulae orationum in sacra cena adhibendae proponuntur, et quidem duae, quae communioni praecedunt, una, qune corpore et sanguine Domini sumto pronuntianda erat. Orationes tam prope ad eas accedunt, quibus teste tractatu Beracoth libri "l'almud Iu- daei die vel vigilia sabbati vinum et panem benedicebant (cf. Sabatier, La Didach? 1885 p. 99 sqq.), ut vix dubitari possit, auctorem eas secun- dum has formasse, Altera ex parte auctor eucharistiae christianae qui- dem rationem habuit, de pane bene- dicendo autem tam late locutus est, ui eius oratio ad hune pertinens tempore posteriore ad panem beme- dicendum communem adhiberi pos- set (cf. adnot. ad 9, 4). Orationes longe àb iis discedunt, quae nobis alias traditae sunt, atque non solum summám antiquitatem, sed etiam ritum quemdam singularem produnt. lam lustinus Apol. I 65—67 saeenlo II medio liturgiae multo prolixioris et distinctioris testis est, IX, 1. εὐχαριστίας] i. e. epularum mnysticarum, quae constant ex vino et pane, vel orationis eucharisticae. Infra v. 5 vos distincte elementa consecrata designat, Similiter lu- DOCTRINA χλάσματος᾽ Εὐχαριστοῦμέν cot, πάτερ ἡμῶν, ὑπὲρ τῆς ζωῆς καὶ γνώσεως, ἧς ἐγνώρισας ἡμῖν διὰ Ἰησοῦ τοῦ παιδός cou- σοὶ jj δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. 4. ὥσπερ ἦν τοῦτο τὸ κλάσμα διεσκορ- πισμένον ἐπάνω τῶν ὀρέων xal συναχϑὲν ἐγένετο ἕν, οὕτω συν- 5 αχϑήτω cou ἡ ἐχχλησία ἀπὸ τῶν περάτων τῆς γῆς εἰς τὴν σὴν βασιλείαν: ὅτι σοῦ ἐστιν d δόξα καὶ ἡ δύναμις διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ εἷς τοὺς αἰῶνας. ὅ. μηδεὶς δὲ φαγέτω μηδὲ πιέτω ἀπὸ τῆς εὖ- χαριστίας ὑμῶν, ἀλλ᾽ οἱ βαπτισϑέντες εἷς ὄνομα κυρίου " καὶ γὰρ περὶ τούτου εἴρηκεν ὁ χύριος'" Μὴ δῶτε τὸ ἅγιον τοῖς κυσί. 10 X. Μετὰ δὲ τὸ ἐμπλησϑῆναι οὕτως εὐχαριστήσατε' 8, Eb- χαριστοῦμέν σοι, πάτερ ἅγιε, ὑπὲρ τοῦ ἁγίου ὀνόματός σου, οὗ χατεσχήνωσας ἐν ταῖς καρδίαις ἡμῶν, καὶ ὑπὲρ τῆς γνώσεως καὶ πίστεως καὶ ἀϑανασίας, ἧς ἐγνώρισας ἡμῖν διὰ Ἰησοῦ τοῦ παιδός σου" σοὶ ἡ δόξα εἷς τοὺς αἰῶνας. 8. σύ, δέσποτα παντοχράτορ, i» ἔχτισας τὰ πάντα ἕνεχεν τοῦ ὀνόματός σου, τροφήν τε καὶ ποτὸν ἔδωκας τοῖς ἀνθρώποις εἰς ἀπόλαυσιν, ἵνα σοι εὐχαριστήσωσιν, ἡμῖν δὲ ἐχαρίσω πνευματικὴν τροφὴν καὶ ποτὸν χαὶ ζωὴν αἰώνιον διὰ τοῦ παιδὸς σου. 4. πρὸ πάντων εὐχαριστοῦμέν σοι, ὅτι δυνατὸς el * 8 τοῦτο τὸ em : τοῦτο cod | 12 ἡμῶν em : ὑμῶν cod 3. χλάσματος] i. e. panis euchari- stici seu corporis Christi revera in cruce, typice in eucharistia fracti. Cf. Act. 2, 42; 1 Cor. 10, 16; 11, 24. — ζωῆς xul γνώσεως fr. infra. 10, 2; 11,2; I Clem. 36, 2; II Clem. 20,5, 4. χλάσμα .. £y] Cf. 1 Oor. 10, 17;| Ign. Eph. 90, 2. — συναχϑήτω i| €f. 10, 5. Matth. 24, 31. — βασιλείαν) Haec vox cum voci ἐκκλησία opposita. sit, regnum Christi futurum denotat. Auctor igitur in oratione eucharistica. res extremas in memoriam revocat, ut Dominus ipse Matth. 96, 29 et Paulus apostolus 1 Cor. 11, 26. Ea- dem fere gratiarum actio, quae hic fit pro accepto pane eucharistico, a Pseudo-Athanasio De virginitate c. 18 et quidem pro pane communi enun- tianda exhibetur. (Migne, PG 98,266.) δ, μηδεὶς xtÀ.] Similiter dicit Iu- stinus Apol I, 66: τῆς εὐχαριστίας οὐδενὶ ἄλλῳ μετασχεῖν ἐξόν ἐστιν ἢ τῷ πιστεύοντι ἀληϑῆ εἶναι τὰ δεδιδαγ- μένα ὑφ᾽ ἡμῶν καὶ λουσαμένῳ τὸ ὑπὲρ ἀφέσεως ἁμαρτιῶν καὶ εἰς ἀναγέννησιν λουτρόν — βαπτ. εἰς ὄνομα κυρίου! Similiter Act. 19, 5 legimus, disci- pulos Ioannis Ephesi baptizatos esse in nomine Domini lesu. Teste autem Doctrina inde nequaquam iam colli- gendum est, in sacramento admini- strando nonnisi verba εἰς ὄνομα κυ- olov olim adhibita esse. Supra 7, 1. 3 enim Doctrina distinetis verbis praecipit, αὖ homo in nomine trini- tatis baptizetur. X. 1. ἐμπλησϑῆναι] Cf. loanm. 6, 12, dbi vox de quinque milibus ho- minum a Domino satiatorum δα}. betur. Vox indieat, tempore ortus Doctrinne cum sacra cena etiam 24 DOCTRINA σοὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. 5. μνήσϑητι, κύριε, τῆς ἐχχλησίας σου τοῦ ῥύσασϑαι αὐτὴν ἀπὸ παντὸς πονηροῦ χαὶ τελειῶσαι αὐτὴν ἐν τῇ ἀγάπῃ σου, καὶ σύναξον αὐτὴν ἀπὸ τῶν τεσσάρων ἀνέμων, τὴν ἁγιασϑεῖσαν, εἰς τὴν σὴν βασιλείαν, ἣν ἡτοίμασας αὐτῇ" ὅτι ᾿ς σοῦ ἔστιν y, δύναμις καὶ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας. 6. ἐλϑέτω. χαὶ dc ὁ *Qaa»và τῷ avió. εἴ τις w, ἐρχέσϑω - εἴ τις οὖχ ἔστι, μετανοείτω" μαρὰν ἀϑά" ἀμήν. τοῖς δὲ προφήταις ἐπιτρέπετε εὐχαριστεῖν, ὅσα ϑέλουσιν. ΧΙ. Ὃς ἂν οὖν ἐλϑὼν διδάξῃ ὑμᾶς ταῦτα πάντα τὰ προειρη- 10 μένα, δέξασϑε αὐτόν - 2. ἐὰν δὲ αὐτὸς ὁ διδάσχων στραφεὶς διδάσχῃ ἄλλην διδαχὴν εἷς τὸ καταλῦσα!, μὴ αὐτοῦ ἀχούσητε'" εἷς δὲ τὸ 1 σοὶ em. Br:gb cod | 6 ὡσαννά : ὡς ἀννὰ cod | ϑεῷ cod: wig edd plures | 7 μαρὰν 49d : μαραναϑὰ cod 5. ῥύσασθωι κτλ. Cf. Matth. 6, 13; loann. 17, 15. — τελειῶσαι κτλ. Cf. loann. 17, 23; I Ioann. 2,5; I Clem. 50, 3 (ol ἐν ἀγάπῃ τελειωθέντες). --- σύναξον κτλ.) Ies. 11, 12: x«l συνάξει τοὺς ἐπολομένους ᾿Ισραῆλ., χαὶ τοὺς διεσπαρμένους ᾿Ιοὐδα συνάξει ἐκ τῶν τεσσάρων πτερύγων τῆς γῆς. Oratio indaica Schmone-Esre vel Duode- viginti exhibet v. 10 verba: et col- lige nos a quattuor finibus terrae. Cf. Sehürer, Geschichte des iüdischen. Volkes ed, IL t. Π (1898), 461. Doc- trina propius ad Matth. 24, 31 accedit: quam ad illos locos — τὴν ἁγίασ- ϑεῖσαν)] sc. sanguine Christi. Cf. loann. 17, 19; Eph. 5, 25; Hebr. 10, 10. — Οἡτοίμασας] Cf. Matth. 95, 94. Hebr. 11, 16. 6. ἐλϑέτω xtX] Veteres Christiani non solum hune mundum brevi tem- pore praeteriturum esse credebant, sed etiam pro accelerando eius fine ndventuque Christi orabant. Of. Apoc. 92, li: χαὶ τὸ πνεῦμα καὶ ἡ νύμφη λέγουσιν " ἔρχου, zal ὁ ἀκούων siná- τω ἔρχου, 90: ἔρχου, κύριε ᾿Ιησοῦ. Tertullianus Apolog. e. 39 quidem scribit: Oramus pro mora finis, Si- militer De orat. e. 5 in explicando secundo orationis dominicae artieulo commemórat, quosdam protraetum quemdam (in) saeculo postulare, Ipse autem eodem loco censet, regnum Dei, quod ut adveniat oramus, ad consummationem saeculi tendere et. cum aliis Christianis optat maturius regnare et non diutius servire. — χάρις] Cf. I Petr. 1, 139: ἐλπίσατε ἐπὶ τὴν φερομένην Bu£v χάριν ἐν ἀπο- καλύψει Ἴ. Χριστοῦ. — 2] Cf. Matth. 5, 18; I Cor. 7, 31; II Petr. 3, 10; Apoc. 21, 1. — ὡσαννὰ κελ] | Verbis ὡσαννὰ τῷ υἱῷ Δαυὶδ lesus | Hierosolyma intrans a turbis populi salutatus est, eisdemque teste He- gesippo (Eus. H. E. II, 23, 14) multi testimonio lucobi ad fidem adducti. |vel in fide confirmati Iesum glori- ficaverunt. Verba aptissime hoe loco posita sunt, ubi Christus rediturus exspectatur. Sin auctor Christum Deum David appellat, non filium, considerandum est, Lucam 19, 28 de Iesu Hierosolyma intrante di- centem totum loeum, Mareum 11, 9. 26 DOCTRINA προσϑεῖναι δικαιοσύνην xal γνῶσιν χυρίου, δέξασϑε αὐτὸν ὡς κύριον. 3. Περὶ δὲ τῶν ἀποστόλων καὶ προφητῶν, κατὰ τὸ δόγμα τοῦ εὐαγγελίου οὕτω ποιήσατε. 4. πᾶς δὲ ἀπόστολος ἐρχόμενος πρὸς ὑμᾶς δεχϑήτω ὡς κύριος: 5. οὗ μενεῖ δὲ εἰ μὴ ἡμέραν μίαν - ὁ ἐὰν δὲ jj χρεία, καὶ τὴν ἄλλην ^ τρεῖς δὲ ἐὰν μείνῃ, ψευδοπροφήτης ἐστέν, (6. ἐξερχόμενος δὲ ὁ ἀπόστολος μηδὲν λαμβανέτω εἰ μὴ ἄρτον, ἕως οὗ αὐλισϑῇ" ἐὰν δὲ ἀργύριον aiv, ψευδοπροφήτης ἐστί. 4 εἰ μὴ addidi respiciens 12, 9 nivqv. — mogüstwu .. γνῶσιν x] Cf. Prov. 2, 5. 6; Eccles. 1, 18: ὁ προστιϑεὶς γνῶσιν. — ὡς χύριον] Cf. 4, 1. 11: 11,4; Matth. 10, 40; Ioann. 18, 20; Tgn. Eph. 6, 1; Ps.-Ath. De virg. c. 22. 8. ἐποστόλων Vox ab auctore sen- su ampliore adhibetur; non denotat duodecim apostolos a Domino electos, sed universe praedicatores evangelii, qui religionem christianam. anun- tinntes inprimis nd infideles se con- ferunt. Similiter eodem nomine in S. Seriptura comites et socii aposto- lorum vel etiam alii praedicatores evangelii appellmntur. Cf. Act. 14, 4.14; Rom. 16,7; I Cor. 15, 7; Apoc. 9, 9. In ceteris litteris christianis veteribus vox illo sensu raro adhi- bita esse videtur, Cf. Eus. H. FK. I, 12; ΠῚ, 37; V, 10; Iren. Adv. haer. 15,21, 1; IV, 12, 5; Tert. Adv. Marc. IV, 94; Orig. In Ioann. t. 32, 10; C. Cels. IIT, 9. — προφητῶν} Praeter &postolos auctor igitur prophetas eognitos habet. Eodem modo apostoli ac prophetae simul commemorantur I Cor.12,28,29; Eph. 2, 20: 3,5; 4, 11; Apoc. 18, 90, Praeterea prophetarum christianorum $8. Seriptura mentio- nem facit Act. 11, 27. 28; 18,1; I Cor. 14, 29 - 39. — χατὰ τὸ δόγμα T. εὐαγγελίου] Vox dóyu« decretum vel mandatum denotat etiam Luc. ἘΦ cod 2, 1; Act. 16, 4; 17, 7; Eph. 2, 15. Auctor Matth. 10, 5—12; 7, 15—993; 10, 40—42; Luc. 9, 1—6; 10, 4—21 ante oculos habere videtur, Paulus quoque I Cor. 14, 87 dicit, quae de prophetis et spiritualibus scribat, ea esse mandata vel mandatum (ἐντολή, ut legunt Wescott et Hort) Domini. 4. ὡς χύριον] Cf. 4, 1 ; Ign. Eph. 6, 1. 5. ἡμέραν μίαν] Infra 12, 9. Doc- trina cuique fratri peregrinanti chri- stiano permittit duos vel tres dies in ecclesia manere eiusque hospitio uti. Apostolis unus vel ad summum | duo dies conceduntur, cum eis non inter fideles, sed inter infideles opus |ineumbat. Ut ex sequentibus patet et Lucianus in libro testatur, qmi inscribitur Peregrinus Proteus, plu- res jure hospitii sbusi erant. — ψευδοπροφήτης! Cum de apostolis sermo sit, vox ψευδαπόστολος desi- deratur, quae legitur II Cor. 11, 13. Vox ψευδοπροφήτης autem non solum | in 8 Scriptura saepius exstat (Matth. | 7, 15; 24, 11. 24. Apoc. 16, 13; 19, 20; 20, 10), sed etiam falsum doc- torem designat. I Ioann, 4, 1 pseu- doprophetae nominantur, falsi doc- tores autem intellegendi sunt. 6. Cf. Matth. 10, 9. 10; Marc, 6, 8; Lue. 9, 3, ubi Dominus apostolis &d evangelium praedicàndum ex- euntibus praecipit, ne possideant an- 38 DOCTRINA 7, Kai πάντα προφήτην λαλοῦντα ἐν πνεύματι οὗ πειράσετε οὐδὲ διαχρινεῖτε' πᾶσα γὰρ ἁμαρτία ἀφεθήσεται, αὕτη δὲ f ἁμαρτία οὐκ ἀφεϑήσεται. 8. οὗ πᾶς δὲ & λαλῶν Év πνεύματι προφήτης ἐστίν, ἀλλ᾽ ἐὰν ἔχῃ τοὺς τρόπους κυρίου. ἀπὸ οὖν τῶν πτρόπων γνωσθήσεται & ψευδοπροφήτης καὶ ὃ προφήτης. 9. xal πᾶς προφήτης ὁρίζων τράπεζαν ἐν πνεύματι, οὗ φάγεται ἀπ᾽ αὐτῆς, εἰ δὲ μήγε φευδοπροφήτης ἐστί. 10. πᾶς δὲ προφήτης διδάσχων τὴν ἀλήϑειαν, εἰ ἃ διδάσκει οὗ ποιεῖ, ψευδοπροφήτης ἐστί. 11. πᾶς δὲ προφήτης δεδοχιμασμένος, ἀληϑινός, ποιῶν εἰς μυστήριον κοσμι- κὸν ἐχχλησίας, μὴ διδάσκων δὲ ποιεῖν, ὅσα αὐτὸς ποιεῖ, οὗ κριϑνή- σεται ἐφ᾽ ὑμῶν᾽ μετὰ ϑεοῦ γὰρ ἔχει τὴν κρίσιν: ὡσαύτως γὰρ ἐποίησαν καὶ οἱ ἀρχαῖοι προφῆται, 6 ὁρίζων em : à ῥίζων cod 7. ἐν πνεὐματῆ i. e. ἐν ἐκστάσει, αὖ ex sequentibus apparet. Cf. I Cor. 12,3; 14,2; Apoc. 1,10; 4,2; 17,8; Herm. Vis. I, 1, 8; I1, 1, 1; Sim. IX, 1,4 "Tempore igitur Doctrinae li- cebat in ecstasi loqui. Saeculo autem seeundo ad finem vergente Miltiades leste Eusebio H. E. V, 17 peculiari opere adversus Montanistas confecto | docuit, μὴ δεῖν προφήτην ἐν ἐκστάσει λαλεῖν, — οὐ πειράσετε κτλ} Auctor hoc loeo de propheta probato agit, €um versibus sequentibus de falso propheta et de modo dieat, quo cog- noscendus sit. Itaque hic prophe- tam tentari vetat, eum Paulus I Cor. 12, 10; 14, 29 prophetas diiudicari velit et Ioannes 1, 4, 1 admoneat, ne quis omni spiritui eredat, sed spiritus probet, an ex Deo sint, quoniam multi pseudoprophetae exierunt in znun- dum. — πᾶσα ἁμαρτία κελ] Matth. 12, 31 peccatum, quod nom remit- titur, spiritus blasphemia (ἡ τοῦ πνεύματος βλασφημία) appellatur. B. ἀλλ᾽ ἐὰν srA.] Cf. Matth. 7, 31} —898. — (à οὖν τῶν τρόπων κτλ.] Cf. Matth. 7, 16. 20; Herm. Mand. 12. ὃς δ᾽ ἂν εἴπῃ ἐν πνεύ- XI, 7. 16. 9. Sensus est: si propheta im spiritu loquens iusserit mensam pn- rari, pauperes satiabuntur, ipse au- iem nihil sumet, ne videatar sua curare; sin autem, pseudopropheta habebitur. 10. ῥιδάσχει .. ποιεῖ] Verus pro- pheta id, quod docet, etiam facit. Similiter Matth. 23, 8 Dominus vult, "ut homines faciant, quod docentur, et Pharisaeos vituperat, quod dicunt. quidem, neque vero faciunt. Cf.Matth. 5, 19; lgn. Eph. 15, 1. 2. ll. Hie versus difficillimus est ad interpretandum. Quaeritur ante om- nia, an textus genuinus sit. Nom- nulli locum emendare studuerunt. Zahn praepositionem εἰς ante ἐκκλη- σίας posuit, ita ut sensus sit: faciens mysterium saeeulare vel terrenum in ecclesiis. Hilgenfeld (Zeifschrift für. lwiss. Theol. 1885 p. 98; im editione Doctrinae pro ποιῶν insuper uv posuit) pro κοσμικὸν legens κοσμικῶν interpretatur: omnis propheta verax probatus, qui per mysterinm facit. ecclesias cosmicorum vel gentilium DOCTRINA ἀργύρια 3| ἕτερά τινα, οὖκ ἀκούσεσϑε αὐτοῦ- ἐὰν Πᾶς δὲ ὁ ἐρχόμενος iv ὀνόματι χυρίου δεχϑήτω " ἔπειτα δὲ δοκιμάσαντες αὐτὸν γνώσεσϑε, σύνεσιν γὰρ ἕξετε δεξιὰν ὁ χαὶ ἀριστεράν. 2. εἰ μὲν παρόδιός ἔστιν ὁ ἐρχόμενος, βοηϑεῖτε αὐτῷ, ὅσον δύνασϑε- οὐ μενεῖ δὲ πρὸς ὑμᾶς εἰ μὴ δύο ἢ τρεῖς ἡμέρας, ἐὰν ἢ ἀνάγκη. 8. εἰ δὲ ϑέλει πρὸς ὑμᾶς καϑῆσϑαι, sey νίτης ὥν, ἐργαζέσϑω καὶ φαγέτω. 4. εἰ δὲ οὐκ ἔχει τέχνην, κατὰ τὴν σύνεσιν ὑμῶν προνοήσατε, πῶς μὴ ἀργὸς μεϑ᾽ ὑμῶν ζήσεται 1 Χριστιανός. ὅ, εἰ δ᾽ οὗ ϑέλει οὕτω ποιεῖν, χριστέμπορός ἔστι" προσέχετε ἀπὸ τῶν τοιούτων. XIIL. Πᾶς δὲ προφήτης ἀληϑινός, ϑέλων καϑῆσϑαι πρὸς ὑμᾶς, ἄξιός ἐστι τῆς τροφῆς αὐτοῦ. 2. ὡσαύτως διδάσκαλος ἀληϑινός 7 καϑῆσϑαι cod, item 1. 12 : χαθῆσαε Br, χκαϑίσαι edd plures hic generationem prophetarnm chri- stianorum in mente habuisse, scilicet Agabum, Iudam, Silam, Philippi filias, Ammiam Philadelphensem, Quadra- tum, quos seriptor ignotus circa annum 199 apud Eusebium H. E. V, 17 recenset, et si Doctrina cirea vel post saeculum II medium exorta est, de his cogitari potest. Sin autem. scriptura ad finem saeculi I referen- da est, verba potius de prophetis Ve- teris Testamenti interpretanda sunt. 12. δὸς uo: xr4.] Dominus enim Matth. 10, 8 dixit: Gratis accepistis, gratis date. Of. Act.8, 18—20; Mich. 9, 11. XII Postquam auctor exposuit, quomodo apostoli et prophetae in ecclesiam vel ad fratres advenientes gusi ndi sint, docet, qua ratione re- liqui advenae christiani accipiantur. 1. δεχϑήτω] i. e, hospitaliter eu- scipiatur, e& quidem, ut ex sequen- tibus patet, confestim et priusquam probatur. — ἔπειτα xrÀ.] Sensus non est dubius. Quaeritur autem, num verba δεξεὰν xal ἀριστεράν constru- enda sint cum γνώσεσϑε, ita ut verba. σύνεσιν γὰρ ἕξετε in parenthesi po- menda sint, an eum σύγεσεν, ita ut locus vertendus sit: intellectum enim habebitis diiudieantem dexteram et sinistram. llla constructio quidem minus dura est. Attamen haee prae- ferenda esse videtur. Constitutiones mpost. VIL, 98 post ἔχετε inserunt: καὶ δύνασϑε γνῶναι $c. δεξιὰν κτλ. — δεξιὰν χτλ.] Cf. Ion. 4, 11; II Cor. 6, 7. 2. Teste lustino Apol. I, 67 dona in ecclesia collecta etiam ad subve- niendum advenientibus peregre hos- pitibus (παρεπιδήμοις οὖσι ξένοις) ad- hibebantur. Cf. I Clem. 1, 2; Ign. Rom. 9, 8. 3. ἐργαζέσϑω κτλ] Cf. IT Thess. 9,10. 4. μὴ ἀργός] Animadverte, quan- topere Doctrina otium condemmet atque officium laboris inculcet, — Apireevó;] Haec vox hoc tantum Doctrinae loco exstat. 5. χριστέμπορος] Vox etiam ab Hippolyto In Ruth (Opp. edd. Bon- wetseh et Achelis I, II 1897 p. 190), à Ps-Ignatio Trall. 6, 2 et Magn. 82 DOCTRINA ἐστιν ἄξιος καὶ αὐτὸς ὥσπερ ὁ ἐργάτης τῆς τροφῆς αὐτοῦ" 3. πᾶσαν οὖν ἀπαρχὴν γεννημάτων ληνοῦ καὶ ἄλωνος, βοῶν τε καὶ προβάτων λαβὼν δώσεις τὴν ἀπαρχὴν τοῖς προφήταις" αὐτοὶ γάρ εἶσιν οὗ ἀρχιερεῖς ὑμῶν. 4. ἐὰν δὲ μὴ ἔχητε προφήτην, δότε τοῖς ὃ πτωχοῖς. b. ἐὰν σιτίαν ποιῇς, τὴν ἀπαρχὴν λαβὼν δὸς κατὰ τὴν ἐντολήν. 6. ὡσαύτως κεράμιον οἴνου ἢ ἐλαίου ἀνοίξας, τὴν ἀπαρχὴν λαβὼν δὸς τοῖς προφήταις “ 7, ἀργυρίου δὲ καὶ ἱματισμοῦ καὶ παντὸς χτήματος λαβὼν τὴν ἀπαρχὴν ὡς ἄν σοι δόξῃ, δὸς κατὰ τὴν ἔν- πολήν. πὸ XIV. Κατὰ κυριακὴν δὲ κυρίου συναχϑέντες κλάσατε ἄρτον καὶ εὐχαριστήσατε, προεξομολογησάμενοι τὰ παραπτώματα ὑμῶν, ὅπως χαϑαρὰ ἡ ϑυσία ὑμῶν T. 2, πᾶς δὲ ἔχων τὴν ἀμφιβολίαν μετὰ τοῦ ἑταίρου αὐτοῦ μὴ συνελϑέτω ὑμῖν, ἕως οὗ διαλλαγῶσιν, ἵνα μὴ κοινωϑῇ ἡ ϑυσία ὑμῶν, 3. αὕτη γάρ ἐστιν ἡ ῥηϑεῖσα ὑπὸ τὸ κυρίου" "Ev παντὶ τόπῳ καὶ χρόνῳ προσφέρειν μοι ϑυσίαν xa- ϑαράν' ὅτι βασιλεὺς μέγας εἰμί, λέγει κύριος, καὶ τὸ ὄνομά μου ϑαυμαστὸν ἐν τοῖς ἔϑνεσι. XV. Χειροτονήσατε οὖν ἑαυτοῖς ἐπισχόπους καὶ διακόνους 11 προεξομολογησάμενοι em : προσεξομ. cod | 12 ὑμῶν em : ἣ μῶν eod | 13 τὴν cod : τινὰ fortasse et munus docendi magis magiave per praepositos ecclesiae ipsos exerceba- tur. Cf. Vincent. Ler. Commonit. c. 40. 3. De lege V. T, qua Iudaei pri- mitias sacerdotibus dare iubentur, cf Exod. 22, 29; 28, 19; 34, 36; Num. 18, 12; Deut. 18, 3. 4; 26, 9; Ezech. 44, 80; Nehem. 10, 35—37. Hane legem Doetrina Christianis quoque imponit, tacet autem de de- eimis, quae Iudaeis praeter primitias solvendae erant. Similiter Irenaeus Adv. hner. IV, 17, 5—18, 4 Christia- nis primitias offerendas esse Deo ex ipsius creaturis docet. — αὐτοὶ yàp xrÀ.] His verbis auctor V. T. respi- Cit. Obhristiani iubentur primitias dare prophetis, quia hi apud eos lo- eum sacerdotum obtinent, 86. eun- dem locum, quem apud ludaeos pri- mitias solventes sacerdotes obtine- bant. Similiter Didascalia et Con- stitutiones apostolorum II, 95 (Ana- leeta Antenicaenn ed. Bunsen 1854 IL, 957 sq. 260). 4. Prophetae ergo non in omnibus ecclesiis erant. 5. σιτίαν] Of. Num. 15, 20, 21. — κατὰ τὴν ἐντολὴν] Vox primo de man- dato Mosis intellegenda est. Deinde etiam ad praeceptum Domini Matth. 10, 10 referri potest. 6. Cf. Nehem. 10, 37. 7. ὡς ἄν σοι δόξῃ] Haec verba fortasse ndduntur, quia in hoc versu primitiae postulantur rerum, quarum in S. Seriptura non fi mentio. XIV—XV. Postquam auctor in enpitibus XI—XIII de apostolis vel praedicatoribus evangelii, de pro- 34 DOCTRINA ἀξίους τοῦ χυρίου, ἄνδρας πραεῖς wal ἀφιλαργύρους wal ἀληϑεῖς καὶ δεδοκιμασμένους " ὑμῖν γὰρ λειτουργοῦσι καὶ αὐτοὶ τὴν λειτουργίαν τῶν προφητῶν καὶ διδασχάλων. 2. μὴ οὖν ὑπερίδητε αὐτούς " αὐτοὶ γάρ εἰσιν οἵ τετιμημένοι ὑμῶν μετὰ τῶν προφητῶν καὶ διδασχάλων. 5 8, ᾿Ἐλέγχετε δὲ ἀλλήλους μὴ ἐν ὀργῇ, ἄλλ᾽ ἐν εἰρήνῃ, ὡς ἔχετε ἐν τῷ εὐαγγελίῳ" καὶ παντὶ ἀστοχοῦντι κατὰ τοῦ ἑτέρου μηδεὶς λαλείτω μηδὲ παρ᾽ ὑμῶν ἀκουέτω, ἕως o5 μετανοῆσῃ. 4. τὰς δὲ εὐχὰς ὑμῶν καὶ τὰς ἐλεημοσύνας καὶ πάσας τὰς πράξεις οὕτω ποιήσατε, ὡς ἔχετε ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τοῦ χυρίου ἡμῶν, DL XVL Τρηγορεῖτε ὑπὲρ τῆς ζωῆς ὑμῶν οἱ λύχνοι ὑμῶν μὴ σβεσϑήτωσαν, καὶ αἱ ὄσφύες ὑμῶν μὴ ἐχλυέσϑωσαν, ἀλλὰ γίνεσθε ἕτοιμοι" οὐ γὰρ οἴδατε τὴν ὥραν, ἐν ἢ ὃ κύριος ἡμῶν ἔρχεται. 2, πυχνῶς δὲ συναχϑήσεσϑε ζητοῦντες τὰ ἀνήκοντα ταῖς ψυχαῖς ὑμῶν' cb γὰρ ὠφελήσει ὑμᾶς & πᾶς χρόνος τῆς πίστεως Ou, 6 ἑτέρου οοὰ : ἑταίρου con Harris | 7 ἀκουέτω οοὰ : ἀχουέσϑω for- lasse | 10 ὑμῶν pr em : ἡμῶν cod licet liturgiam eucharisticam. Doc- trina igitur episcopis et diaconis idem munus attribuit, quod Clemens Romanus, qui I Cor. c. 42—44 eorum munus eum munere sacerdotum Ve- teris "'estumenti comparat atque 44, 4 eos dona offerre (προσενεγχόντας τὰ δῶρα) distincte dicit. 1. χειροτονήσατε! Cf. Act. 14, 23; Π Cor. 8, 19; Ign. Philad. 10, 1; Smyrn. 11,2; Polyc. 7,2. Vox hic designat electionem. Tempore poste- riore denotat etiam consecrationem electi vel ordinis initiationem. Of. Constit. apost. VI, 17; VIII, 27. 98. 46. — ξαυτοῖς] i. e. singulis ecclesiis vel parochiis, — ἐπίσκοποι xal διά- xovoi] eodem modo quo hie simul commemorantur Phil.1,1 et I Clem. 42, 4. 5. T'Tim. 3, 2—18 Paulus vir- futes exponit, quibns episcopos ac diaconos praeditos esse oportet. Act. 20, 17—28 et Tit. 1, 5—7 voces πρεσ- βύτεροι οὐ ἐπίσχοποι promiscue ad- hibentur. — πραεῖς καὶ ἀφιλαργύ- ρους] Paulus scribit I Tim. 8, 8: δεῖ τὸν ἐπίσχοπον εἶναι μὴ πλήχτην, ἀλλ᾽ ἐπιεικῆ, ἄμαχον, ἀφιλάργυρον, 8, 8: διιχόνους μὴ αἰσχροχερδεῖς. Cf, Tit. 1, 7; Polycarp 5,2. — δεδοκιμασμένους] Cf. I Tim. 3, 10; I Clem. 42, 4; 44, 3, Non ergo eli- gendi sunt, qui virtutem sectari mo- do ineipiebant vel neophyti (I Tim. 3, 6), sed viri spectati. — ἡμῖν yàp λειτουργοῦσι κτλ] Auctor rationem | profert, ob quam viri spectati mini- | stri ecclesiarum eligendi sunt, atque episcopos et diaconos cum prophetis |et doctoribus comparans aliud mu- nus illis incumbens commemorat, munus docendi atque aedificandi ec- clesiam, quod perhos praecipue ex- | ercebatur. | 2. μὴ οὖν ὑπηρίδητε xri] Respi- ciens ὁ, 13 et Canon. apostolorum. eccles. 12, 3 tibi persuaseris supplen- | dum esse: in victu praebendo. Par- lieula autem versus ultera illi inter- pretationi minus favere videtur. ι- 86 DOCTRINA ἐὰν μὴ Ev τῷ ἐσχάτῳ χαιρῷ τελειυϑῆτε. 8. ἐν γὰρ ταῖς ἐσχά- ταις ἡμέραις πληϑυνϑήσονται οἱ ψει t χαὶ οἵ φϑορεὶς, xal στραφήσονται τὰ πρόβατα εἰς λύκους, καὶ ἡ ἀγάπη στραφήσεται εἷς μῖσος! 4. αὐξανούσης γὰρ τῆς ἀνομίας μισήσουσιν ἀλλήλους 5 καὶ διώξουσι xa) παραδώσουσι, καὶ τότε φανήσεται 6 χοσμοπλανὴς ὡς υἱὸς ϑεοῦ καὶ ποιήσει σημεῖα καὶ τέρατα, val ἡ γῆ παραδοϑή- σεται εἰς χεῖρας αὗτοῦ, καὶ ποιήσει ἀϑέμιτα, ἃ οὐδέποτε γέγονεν ἐξ αἰῶνος. 5. τότε ἥξει ἡ χτίσις τῶν ἀνϑρώπων εἰς τὴν πύρωσιν τῆς δοχιμασίας, καὶ σχανδαλισϑήσονται πολλοὶ wal ἀπολοῦνται, 1 οἱ δὲ ὑπομείναντες ἐν τῇ πίστει: αὐτῶν σωθήσονται ὕπ᾽ αὐτοῦ ποῦ χαταϑέματος. 6. xal τότε φανήσεται τὰ σημεῖα τῆς ἄλης- ϑείας" πρῶτον σημεῖον ἐχπετάσεως ἐν οὐρανῷ, εἶτα σημεῖον φωνῆς σάλπιγγος, καὶ τὸ τρίτον ἀνάστασις wexpüv* 7. οὗ πάντων δέ, ἀλλ᾽ ὡς ἐρρέϑη" "Héer ὃ κύριος καὶ πάντες οἱ ἅγιοι μετ᾽ αὖ- τοῦ. 8, τότε ὄψεται ὃ κόσμος τὸν κύριον ἐρχόμενον ἐπάνω τῶν νειελῶν τοῦ οὐρανοῦ. B xai cod: con χρίσις Hilgenfeld, πίστις Harris | 10 iz? cod : ἀπ᾿ edd nonnulli χτλ] Barnabas 4, 9 eadem fere verba exhibet, 3. ἐσχάταις ἡμέραις) Of. Il Petr. 3,2 sq. Tud. 17 sq. — πληϑυνϑήσονται oi w.] Of. Matth. 24, 11. 12. 24. — στραφήσονται xrA.] Sententiam ex- libet Matthaeus 24, 10 his verbis: καὶ τότε σχανδαλισϑήσονται πολλοί, χαὶ ἀλλήλους παραδώσουσιν χαὶ μισής σουσιν ἀλλήλους. Vix dubium est, Auctorem hunc loeum mntasse ante oenlos habentem Matth. 7, 15, ubi Dominus pseudoprophetas vestimen- tis ovium indutos, intrinsecus autem. lupos rapaces esse dicit. 4. αὐξανούσης κτλ. CE. Matth, 94, 12. — χοσμοπλανής] Cf, Apoc. 12,9: ὁ πλανῶν τὴν οἰχουμένην. Iloann. 7: ὁ πλάνος καὶ ἀντίχριστος. --- ὡς υἱὸς ϑεοῦ! Cf. II Thess. 2, 4. Hoc modo de Antichristo loquens auctor se Chri- stum filium Dei putasse prodit. — γῇ παραδοϑήσεται Cf. Apoc. 18, T. — ἀϑέμετα! TI Thess, 2, 4 legimus, An- tichristum extolli supra Deum et 1n templo Dei sedere, — ἃ οὐδέποτε κτλ] Cf. Matth. 24, 21. 5. πύρωσιν τ. δ1 Cf. Zach. 13, 8. 9; I Petr. 4, 12: μὴ ξενίζεσϑε τῇ ἐν ὑμῖν πυρῶσει πρὸς πειρασμὸν ὑμῖν γενομένῳ. Iustinus Apol. II, 7: τὸ πῦρ τὸ τῆς χρίσεως et τὴν ἐκπύρωσιν commemorat. Cf. Hipp. De Chr. et Antichr. c. 5; Bas. De spir. &. δ. 15. n. 36. — ὑπ᾽ αὐτοῦ τοῦ χαταϑέματος Si lectio codicis servatur et prae- positio ὑπὸ vertitur: a vel per, non sub, vox χατάϑεμα, quae idem sig- niücat ac χασανάϑεμα vel ἀνάϑεμα (cf. Zach. 14, 11; Apoc. 93, 3) ad Christum referenda est, et sulvator illo nomine appellari potuit, quia eum anathematizabunt, qui in eo seandalizati fuerint, et teste Paulo 88 ΒΑΡΝΑΒΑ EIIIETOAH. 1. Χαίρετε, υἱοὶ καὶ ϑυγατέρες, ἐν ὀνόματι κυρίου τοῦ àya- πήσαντος ἡμᾶς, ἐν εἰρήνῃ. 2. Μεγάλων μὲν ὄντων καὶ πλουσίων τῶν τοῦ ϑεοῦ δικαίω- «μάτων εἰς ὑμᾶς, ὑπέρ τι xxl xz ὑπερβολὴν ὑπερευφραίνομα: ἐπὲ τοῖς μακαρίοις καὶ ἐνδόξοις ὑμῶν πνεύμασιν" οὕτως ἔμφυτον τῆς δωρεᾶς πνευματιχῆς χάριν εἰλήφατε. 8. διὸ καὶ μᾶλλον συγ- χαίρω ἐμαυτῷ ἐλπίζων σωϑῆναι, ὅτι ἀληϑῶς βλέπω ἐν ὑμῖν ἔχχε- χυμένον ἀπὸ τοῦ πλουσίου τῆς πηγῆς χυρίου πνεῦμα ἐφ᾽ ὑμᾶς. 10 οὕτω με ἐξέπληξεν ἐπὶ ὑμῶν ἣ ἐμοὶ ἐπιποϑήτη ὄψις ὑμῶν. 4. πε- πεισμένος οὖν τοῦτο καὶ συνειδὼς ἐμαυτῷ, ὅτι ἐν ὑμῖν λαλήσας πολλὰ ἐπίσταμαι, ὅτι ἐμοὶ συνώδευσεν ἐν ὁδῷ δικαιοσύνης κύριος, xal πάντως ἀναγχάζομαι χἀγὼ εἷς τοῦτο, ἀγαπᾶν ὑμᾶς ὑπὲρ τὴν ψυχήν μου, ὅτι μεγάλη πίστις καὶ ἀγάπη ἐγχατοιχεῖ ἐν ὑμῖν ἐπ’ τὸ ἐλπίδι ζωῆς αὐτοῦ. 5. λογισάμενος οὖν τοῦτο, ὅτι ἐὰν μελήσῃ μοι περὶ ὑμῶν τοῦ μέρος τι μεταδοῦνα: ἀφ᾽ οὗ ἔλαβον, ὅτι ἔστα: Η -- codex Hierosolymitanus, S — Sinaiticus, S* prima correctoris manus, S** manus correctoris altera, V — Vaticanus, L — versio latina vetus. 5 ὑμᾶς 81): ἡμᾶς H | ὑπερβολὴν S : ὑπεροχὴν H | θ ὑμῶν : ἡμῶν H | οὕτως L:ovro S, οὗ τὸ H | τῆς,» H | 9 πηγῆς HL: ἀγάπης 8} 10 ἐμοὶ Hi 8 10 ἐκιποϑήτη S cf. I Olem. 05, 1: ἐπιπόϑητος Η | 18 ἀναγκά- ἕομαι x. εἰς τοῦτο S : εἰς τ. x. dvayx. H | 14 ἐπ᾽ H: 75 8 1 1. Fereeandem salutationem ex- | 2. μέν] Non sequitur dé. Sed ef. hibent Canones apostolorum eccle-| v. 5. — δικαιωμάτων] Haec vox, quae siastici. Of. Doctrina duodecim apo-|in 8. Seriptura saepissime, e. g. in. stolorum ed, Funk 1887 p. 50. — |Ps. 118 octies et vicies, in epistula υἱοὶ «. 8vy.] sc. nuetoris. Cf. I Cor. | nostra octies legitur, modo significat 4, 14. 15. 17; Gal 4, 19. Harnack| mandatum vel praeceptum (cf. Ps. respiciens 1, 8; 4, 6; II Cor. 6, 18| 104, 45; 118, 5. 8. 112. Barn. 10, 2. supplet τοῦ ϑεοῦ, 11; 16, 9; 21, 1. 5), modo, ut hic et 39 EPISTULA BARNABAE. l Avete, filii et filiae, in nomine domini, qui dilexit nos, in pace. 2. Quoniam magnae et divites sunt iustitiae, quas deus fedt vobis, plus quam de ulla re ac supra modum gaudeo de* spiritibus vestris beatis et praeclaris. Sic enim gratiam doni spiritualis insitam accepistis. 3. Propter quod magis mihimet ipsi gratulor, sperans me salvari, cum revera videam in vobis effusum ex abundantia fontis domini spiritum super vos. lta me Obsupefecit propter vos aspectus vester mihi desideratissimus. 19 4 Pemuasum igitur mihi habens mihique conscius, inter vos loquentem me multa scire, quoniam dominus in via iustitiae me comitatus est, atque omnino ad hoc etiam ego cogor, ut vos diligam plus quam animam meam: magna enim fides et "arias inhabitat in vobis per spem ritae illius. 5. Considerans 15 tgo hoc, quod, si propter vos mea intersit, eorum quae accepi 89 cf. Tit. 3, 5 sq. — 14 Tit. 1, 2; 8, 7. 21; 4,11, sensum ampliorem habet|ob quam lectores diligit, auctor di- laotatque decretum spectans ad|cere incipit, sc. ὅτι μεγάλη πίστις "luem hominum. Vulgata vertit|xri. Prima est, quia ipse magnos Plerumque iustificatio vel iustitia. — | fructus. percepit verbum Dei inter πνεύμασιν sc. lectorum; cf. v. 5. — | eos praedicans. --- χἀγώ] sc. sicut ἔμφυτον] Cf. 9, 9; Sap. 12, 10; Iac. nlii. — ὑπὲρ τ. ψυχήν] Cf. 4, 6; 19, 1.21. Latinus vertit naturalem. 5; Doctr. 2, 7. 5. Clem. Al. Strom. II, 6, 31 p. 445 ; m ᾿ E Miei pups. is [ed. Potter (ἀφ᾽ οὗ ar) — Auctor ἘΣ ΩΝ τ n postquam de gratia Dei et de vir- Abas respicit Tit. 3, 5—6: πνεύμα- | tutibus lectorum locutus est, tandem τὸς ἁγίου ov ἐξέχειεν ἐφ᾽ ἡμᾶς πλου- ος ἁγίου οὗ ἐξ addit. se de fide aliqua disserturum «ως διὰ ᾿Ιησοῦ χτλ. esse, ut et illis et sibimet ipsi pro- 4. xal πάντως] Rationem alteram, 81}. Cf. Rom. 1, 11—12. — ὅτι] Par- 40 BARNABAE μοι τοιούτοις πνεύμασιν ὑπηρετήσαντι εἷς μισϑόν, ἐσπούδασα κατὰ μικρὸν ὑμῖν πέμπειν, ἵνα μετὰ τῆς πίστεως ὑμῶν τελείαν ἔχητε τὴν γνῶσιν. 6. τρία οὖν δόγματά ἐστιν κυρίου " ξωῆς ἐλπὶς ἀρχὴ χαὶ τέλος πίστεως ἡμῶν, καὶ δικαιοσύνη χρίσεως ἀρχὴ καὶ τέλος, 5 ἀγάπη εὐφροσύνης χαὶ ἀγαλλιάσεως ἔργων δικαιοσύνης μαρτυρία, 7. ἐγνώρισεν γὰρ fiv ὁ δεσπότης διὰ τῶν προφητῶν τὰ παρε- ληλυϑότα χαὶ τὰ ἐνεστῶτα, καὶ τῶν μελλόντων δοὺς ἀπαρχὰς ἡμῖν γεύσεως. ὧν τὰ xad" ἕκαστα βλέποντες ἐνεργούμενα, χαϑὼς ἐλάλησεν, ὀφείλομεν πλουσιώτερον χαὶ ὑψηλότερον προσάγειν τῷ vw φόβῳ αὐτοῦ. 8, ἐγὼ δὲ οὐχ ὡς διδάσχαλος, 8227 ὡς &u ὑμῶν ὑποδείξω ὀλίγα, δι᾿ ὧν ἐν τοῖς παροῦσιν εὐφρανϑήσεσϑε, IL Ἡμερῶν οὖν οὐσῶν πονηρῶν καὶ αὐτοῦ τοῦ ἐνεργοῦντος ἔχοντος τὴν ἐξουσίαν, ὀφείλομεν ἑαυτοῖς προσέχοντες ἐχζητεῖν τὰ δικαιώματα κυρίου. 2, τῆς οὖν πίστεως ἡμῶν εἰσὶν βοηϑοὶ φόβος 1 χαὶ ὑπομονή, τὰ δὲ συμμαχοῦντα ἡμῖν μαχροϑυμία καὶ ἐγχράτεια - 9. τούτων οὖν μενόντων τὰ πρὸς κύριον ἁγνῶς, συνευφραίνονται αὐτοῖς σοφία, σύνεσις, ἐπιστήμη, γνῶσις, ἡμῖν διὰ πάντων τῶν προφητῶν, μάτων οὔτε προσφορῶν χρύζει, λέγων ὁτὲ μέν' 8 ζωῆς HL : ζωη S | ἐλπὶς à. v. καὶ τελὸς ἡμῶν 8. | 5 εὐφροσυνὴ 8 4, πεφανέρωχεν γὰρ ὅτι οὔτε ϑυσιῶν οὔτε ὁλοχαυτὼ- 5. Tt μοι πλῆ- rm. ἡμῶν Ἡ : πιστις ελπις᾽ ἀρχῇ διχαιοσυνῆς em : δικαιοσύνη H, εν δι- χαιόσυναις 8 | 6 ἡμῖν S : ὑμῖν Ἡ | 10 φόβῳ SH : ΦΊ, [Π| εἰ tok ς 816 ἡμ ἡμῖν Ἡ | 10 φόβῳ SH : βωμῷ L | 11 εὐφρανϑήσι 81: -ϑησόμεϑα H | 12 οὖν 81,::» H Ἡ Clem : 7» SL ticula repetitur — τελείαν τ. γνῶ- σιν] Cf. 13, 7; I Clem. 1,2. Γνῶσις auctori est profundior cognitio oeco- nomiae et mandatorum veteris testa- menti. Cf. 6, 9; 9, 8; 10, 1—19. 6. τρία δόγματα! Barnabas huic mumero studet; quater eum repetit, sc, 9, 7; 10,1, 9. 10, οὐ dogmata. appellat sententins vel praecepta, in quibus sensus aliquis arcanus inest; dogmata autem tria, quae profert, denotant: spe vitae homines ad fidem pervenire et im fide perseverare, in- slitiam operantes in iudicio probari, opera in earitate cum hilaritate nc laetitia facientes habere testimonium | 15 χαὶ pr Clem L:7» 8H | 16 οὖν iustitiae. Virtutes illas Barnabas iam 1, 4 commemoravit, ac deinde saepe de eis ngit, ut index vocabu- lorum docet. — ζωῆς ἐλπὶς zt] Tgnatius Eph. 14, 1 fidem principium. et caritatem finem vitae appellat. — δικαιοσύνη χτλ.] Cf. Ps. 7, 9; 9, 9; Prov. 10, 2; 11, 65 16, 5: ἀρχὴ ὅδοῦ ἀγαϑῆς τὸ ποιεῖν τὰ δίχαιει. — ἀγάπη κτλ] Rom. 18, 10: πλήρωμα νόμου ἡ ἀγάπη, les. 82, 17: τὰ ἔργα τῆς δικαιοσύνης εἰρήνη. --- egg. καὶ ἀγαλ- λιάσεως] Hae voces in 8. Scriptura saepissime una adbibentur, cf. Ps. 44, 16; 50, 10; 67, 4; 99, 2; Ies. 22, 13; 35, 10; 51, 11. 42 BARNABAE Sos τῶν ϑυσιῶν ὑμῶν; λέγει κύριος. πλήρης εἰμὶ ὁλοκαυτωμά- των, καὶ στέαρ ἀρνῶν καὶ αἷμα ταύρων καὶ τράγων οὐ βού- ἄομαι, οὐδ᾽ ἂν ἔρχησϑε ὄφϑῆναί μοι. τίς γὰρ ἐξεζήτησεν ταῦτα ἐκ τῶν χειρῶν ὑμῶν; πατεῖν μου τὴν αὐλὴν οὐ προσ- 5. ϑήσεσϑε. ἐὰν φέρητε σεμίδαλιν, μάταιον" ϑυμίαμα βδέλυγμά μοί ἐστιν" τὰς νεομηνίας ὑμῶν καὶ τὰ σάββατα οὐκ ἀνέχομαι. 0, ταῦτα οὖν χατήργησεν, ἵνα ὃ χαινὸς νόμος τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἄνευ ζυγοῦ ἀνάγκης Ov, μὴ ἀνϑρωποποίητον ἔχῃ τὴν προσφοράν. 7. λέγει δὲ πάλιν πρὸς αὐτούς" Μὴ ἐγὼ ἕνε- 1ὸ τειλάμην τοῖς πατράσιν ὑμῶν ἐχπορευομένοις ἐκ γῆς Αἰγύπτου, προσενέγκαι μοι δὁλοχαυτώματα καὶ ϑυσίας; 8, ἀλλ᾽ ἢ τοῦτο ἐνετειλάμην αὐτοῖς" ἕχαστος ὑμῶν κατὰ τοῦ πλησίον ἐν τῇ καρδίᾳ ἑαυτοῦ zaxiav μὴ μφησικακείτω, καὶ ὅρκον ψευδῆ μὴ ἀγαπᾶτε. 9. αἰσϑάνεσϑαι οὖν ὀφείλομεν, μὴ ὄντες ἀσύνετοι, τὴν τ γνώμην τῆς ἀγαθωσύνης τοῦ πατρὸς ἡμῶν, ὅτι ἡμῖν λέγει, ϑέλων ἡμᾶς μὴ ὁμοίως πλανωμένους ἐχείνοις ζητεῖν, πῶς προσάγωμεν αὐτῷ. 10. ἡμῖν οὖν οὕτως λέγει' Θυσία τῷ κυρίῳ καρδία συντετριμμένη, ὀσμὴ εὐωδίας τῷ κυρίῳ καρδία δοξάζουσα τὸν πεπλακότα αὑτὴν. ἀχριβεύεσϑαι οὖν ὀφείλομεν, ἀδελφοί, περὶ 30 τῆς σωτηρίας ἡμῶν, ἵνα μὴ ὁ πονηρὸς παρείσδυσιν πλάνης ποιῆσας ἐν ἡμῖν ἐχσφενδονήσῃ ἡμᾶς ἀπὸ τῆς ζωῆς ἡμῶν, IIL Λέγει οὖν πάλιν περὶ τούτων πρὸς αὐτούς " "lvarí μοι νηστεύετε, λέγει κύριος, ὡς σήμερον ἀκουσθῆναι £v κραυγῇ τὴν φωνὴν ὑμῶν; o) ταύτην τὴν νηστείαν ἐγὼ ἐξελεξάμην, λέγει 36 κύριος, οὐκ ἄνϑρωπον ταπεινοῦντα τὴν ψυχὴν αὐτοῦ, 9. οὐδ᾽ ἂν χάμψητε ὡς χρίκον τὸν τράχηλον ὑμῶν χαὶ σάχκον 1 ὁλοκαυτωμάτων 8.: - χριῶν HL LXX | 5 ἐὰν Η, : οὐδε ἐαν S | 8 ἄνευ 8: ἥἅτερ Η 9 προσφορὰν SL : συμφορὰν H | 18 ἑαυτοῦ 8: αὔτοῦ H LXX | 14 oiv 81.:}» Η | 17 χυρίῳ HL: ϑὼ S | 19 οὖν SL:72 H | 98 ἐν HL:2»8|24 sq. λέγει κύριος οὐχ ἄνϑρ. ταπεινοῦντα SL : ἡμέραν ἄνθρω» mov ταπεινοῦντα H LXX | 25 οὐδ' ἂν S Iust. Dial c. 15 Clem. Al. Paed. lI 12, 90 p. 805- οὐδὲ ἐὰν H laudant, Iust. Apol. L 87; Clem. AL|5, L Act. 15, 10, ubi veteri testa- Paedag. III, 12, 90 p. 305; Tert. De | mento hominibus iugum servitutis idol c. 14; Adv. Marc. I, 20. II, 18. | imponenti opponitur novum, quod 19. 92 etc. lacobus 1, 25 legem perfectam liber- δ. χατήργησεν] Cf. Eph. 2, 15; Rom. tatis vocat. — μὴ ἀνϑρωποποίητον! 3,31. — ἄνεν ζ. ἀνάγκης] Of. Gal.|i e. sacrificium me in rebus exter- 44 BARNABAE ἐνδύσησθε καὶ σποδὸν ὕποστρώσητε, οὐδ᾽ οὕτως καλέσετε νη- στείαν δεκτήν, 8, πρὸς ἡμᾶς δὲ λέγει" ᾿Ιδοὺ αὕτη ἢ νηστεία, ἣν ἐγὼ ἐξελεξάμην, λέγει κύριος" λύε πάντα σύνδεσμον dói- κίας, διάλυε στραγγαλιὰς βιαίων συναλλαγμάτων, ἀπόστελλε 5 τεϑραυσμένους ἐν ἀφέσει καὶ πᾶσαν ἄδικον συγγραφὴν διάσπα. διάϑρυπτε πεινῶσιν τὸν ἄρτον cov, καὶ γυμνὸν ἐὰν ἴδῃς περίβαλε' ἀστέγους εἴσαγε εἰς τὸν οἶκον σου, καὶ ἐὰν ἴδῃς ταπεινόν, οὐχ ὑπερόψῃ αὐτόν, οὐδὲ ἀπὸ τῶν οἰκείων τοῦ σπέρματός σου. 4. τότε ῥαγήσεται πρώϊμον τὸ φῶς σου, καὶ τὰ τὸ ἱμάτιά cov ταχέως ἀνατελεῖ, καὶ προπορεύσεται ἔμπροσϑέν cov f δικαιοσύνη, καὶ ἢ δόξα τοῦ ϑεοῦ περιστελεῖ σε. 5. τότε βοήσεις, καὶ ὃ ϑεὸς ἐπακούσεταί σου, ἔτι λαλοῦντός cov ἐρεῖ" ᾿Ιδοὺ πάρειμι" ἐὰν ἀφέλῃς ἀπὸ σοῦ σύνδεσμον καὶ χειροτονίαν καὶ ῥῆμα γογγυσμοῦ, καὶ δῷς πεινῶντι τὸν ἄρτον oov ἐκ ψυχῆς τὸ σοῦ καὶ ψυχὴν τεταπεινωμένην ἐλεήσῃς. 6. sig τοῦτο οὖν, ἀδελφοί, ὃ μαχρόϑυμος προβλέψας, ὡς ἐν ἀχεραιοσύνῃ πιστεύσει ὃ λαός, ὃν ἡτοίμασεν ἐν τῷ ἢγαπημένῳ αὐτοῦ, προεφανέρωσεν Tiv περὶ πάντων, ἵνα μὴ προσρησσώμεϑα ὡς ἐπήλυτοι τῷ ἐχείνων νόμῳ. sd IV. Aet οὖν ἡμᾶς περὶ τῶν ἐνεστώτων ἐπιπολὺ ἐρευνῶντας ἐχζητεῖν τὰ δυνάμενα ἡμᾶς σώζειν. φύγωμεν οὖν τελείως ἀπὸ πάντων τῶν ἔργων τῆς ἀνομίας, μήποτε χαταλάβῃ ἡμᾶς τὰ ἔργα τῆς ἀνομίας" καὶ μισήσωμεν τὴν πλάνην τοῦ νῦν καιροῦ, ἵνα εἰς τὸν μέλλοντα ἀγαπηϑῶμεν. 9. μὴ δῶμεν τῇ ἑαυτῶν ψυχῇ ἄνεσιν, 35 ὥστε ἔχειν αὐτὴν ἐξουσίαν μετὰ ἁμαρτωλῶν xal πονηρῶν συντρέ- Xe, μήποτε ὁμοιωϑῶμεν αὐτοῖς. 8, τὸ τέλειον σχάγδαλον ἦγγι- 1 ἐνδύσησθε HL : 7 8 LXX | χαὶ σποδὸν ὑποστρ2» Hi | 8 κύριος H ef. L Clem. 1. e. : -[- ove ἄνθρωπον tazewovvra τὴν ψυχὴν avtov «23m S cf. ΠῚ, 1 | πάντα H : παν S8 | 10 ἱμάτια SHL, Iust. Dial. c. 15, Tert. De resurr. c. 27, Cypr. Testim. III, 1, De op. et eleem. c.4 ete.: ἰάματα LXX B** | πορεύσεται H | 11 δικαιοσύνη Sb : 4- σου H LXX | 12 βοήσεις 8 : βο- jay H LXX | ἐπακούσεται S : eiaax. Ἡ LXX | 15 ἐλεήσῳς S (ελαιησεις) τ ἐμ- πλήσως H LXX | 11 ἐν 8: ΣῊ], | προεφαν. HL: 4- γὰρ 8 18 ἐπήλυτοι 8 {ἐπιᾶντοι cf. Epiph. H. 66 c. 7): προσήλυτοι HL | 30 ἐπιπολὺ 8 : πολὺ H | 25 αὐτὴν 8: τὴν H Il 5 χειροτονίαν] sc. πιὰ dandum| 6. ἐν ἀκεραωιοσύνῳϊ i. e, legis iuda- falsum testimonium vel ad irriden-|icae opera non admiscendo (Har- dum et decipiendum. nàck) Auctor de fide in cognitione 46 BARNABAE χεν, περὶ οὗ γέγραπται, ὡς "Evi λέγει. εἷς τοῦτο γὰρ ὃ δεσπό- τῆς συντέτμηχεν τοὺς χαιροὺς χαὶ τὰς ἡμέρας, ἵνα ταχύνῃ ὃ ἠγαπημένος αὐτοῦ χαὶ ἐπὶ τὴν κληρονομίαν ἤξῃ. 4. λέγει δὲ οὕτως xal ὁ προφήτης Βασιλεῖαι δέκα ἐπὶ τῆς γῆς βασιλεύσου- 5 σιν, καὶ ἐξαναστήσεται ὄπισϑεν μικρὸς βασιλεύς, ὃς ταπεινώσει τρεῖς ὑφ᾽ Ev τῶν βασιλέων. 5. ὁμοίως περὶ τοῦ αὑτοῦ λέγε: Δανιήλ: Καὶ εἶδον τὸ τέταρτον ϑηρίον τὸ πονηρὸν καὶ lo- χυρὸν καὶ χαλεπώτερον παρὰ πάντα τὰ ϑηρία τῆς ϑαλάσσης, καὶ ὡς ἐξ αὐτοῦ ἀνέτειλεν δέκα κέρατα, καὶ ἐξ αὐτῶν μικρὸν 1 κέρας παραφυάδιον, καὶ ὡς ἐταπείνωσεν ὑφ᾽ Ev τρία τῶν με- γάλων χεράτων. 6. συνιέναι οὖν ὀφείλετε. ἔτι δὲ καὶ τοῦτο ἐρωτῶ ὑμᾶς ὡς εἷς ἐξ ὑμῶν ὥν, ἰδίως δὲ καὶ πάντας ἀγαπῶν ὑπὲρ τὴν φυχήν μου, προσέχειν vOv ἑαυτοῖς καὶ μὴ ὁμοιοῦσϑαξ τισιν ἐπισωρεύοντας ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν λέγοντας, ὅτι T) διαϑήκη Exel- 1s voy καὶ ἡμῶν. 7. ἡμῶν μέν" ἀλλ᾽ ἐκεῖνοι οὕτως εἷς τέλος ἀπώ- λεσαν αὐτὴν λαβόντος ἤδη τοῦ Μωὐσέως. λέγει γὰρ ἦ γραφή" Kal ἣν Μωσῆς ἐν τῷ ὄρει νηστεύων ἡμέρας τεσσαράκοντα καὶ νύκτας τεσσαράκοντα καὶ ἔλαβεν τὴν διαϑήκην ἀπὸ τοῦ κυρίου, πλάκας λιϑίνας γεγραμμένας τῷ δακτύλῳ τῆς χειρὸς 30 τοῦ χυρίου. 8. ἀλλὰ ἐπιστραφέντες ἐπὶ τὰ εἴδωλα ἀπώλεσαν αὐτήν. λέγει γὰρ οὕτως χύριος. Μωῦσῇ Μωῦσῆ, κατάβηϑι τὸ τάχος, ὅτι ἡνόμησεν ὁ Aaóg σου, οὖς ἐξήγαγες Ex γῆς Ai- γύπτου. xal συνῆκεν Μωσῆς καὶ ἔριψεν τὰς δύο πλάχας ἔκ τῶν χειρῶν αὐτοῦ" καὶ συνετρίβη αὐτῶν ἡ διαϑήχη, ἵνα Tj τοῦ 9.0 ἠγαπημένου Ἰησοῦ ἐγχατασφραγισϑῇ εἷς τὴν καρδίαν ἡμῶν ἐν 1 Ἑνὼχ SH;Dwuiel L | 4 βασιλεῖαι Sb: βασλεῖς Ἡ LXX | 5 ὄπισϑεν HL:-4-«vtov 8 LXX | 7 εἶδον 81,: εἶδε H | τὸ sec» 8 |8 ϑαλάσσης HL: yn; 8| M db 8:7 HL | 18 νῦν 8:77 HL. | 14 ἐπισωρενοντες S | 14 sq. ἐχείνων xal ἡμῶν, ἡμῶν μὲν L (illorum et nostrum est; nostrum est au- tem): quo μὲν S, ὑμῶν ὑμῖν μένει H | 90 τοῦ» H | 28 ἔρριψεν H nàbae, ut recte dixit Hilgenfeld, non| curate laudavit, sed aliquot pro- tam τὸ τ. σχάνδαλον adventurum|phetae verba omisit, alia adiecit, ipsum quam τὸ τ. sx. περὶ ov γέ- praesertim ὑφ᾽ fy. Haud dubie de- γραπται, vel scriptione caelesti no- | monstrare voluit, Damielis prophe- tatum, testari videtur. — εἰς τοῦτο |tiam suo tempore impletam esse, el zrÀ.] Cf. Dan. 9, 24. 27; Matth. 24, | parvum regem de imperatore Roma- 6. 92; Marc. 18, 7. 20. norum interpretatur, cui locum unde- 4. Auctor loeum Danielis non ae- cimum attribuit. Cf. Prolegomena e.4. i 48 BARNABAE ἐλπίδι τῆς πίστεως αὐτοῦ. 9, πολλὰ δὲ ϑέλων γράφειν. οὐχ ὡς διδάσχαλος, ἀλλ᾽ ὡς πρέπει ἀγαπῶντε ἀφ᾽ ὧν ἔχομεν μὴ ἐλλεΐτεειν, γράφειν ἐσπούδασα, περίψημα ὑμῶν, διὸ προσέχωμεν ἐν ταῖς ἐσχάταις ἡμέραις οὐδὲν γὰρ ὠφελῆσει ἡμᾶς ὁ πᾶς χρόνος τῆς «ζωῆς καὶ τῆς πίστεως ἡμῶν, ἐὰν μὴ vOv ἐν τῷ ἀνόμῳ καιρῷ καὶ τοῖς μέλλουσιν σχανδάλοις. ὡς πρέπει υἱοῖς ϑεοῦ, ἀντιστῶμεν. 10. ἵνα οὖν μὴ σχῇ παρείσδυσιν ὃ μέλας, φύγωμεν ἀπὸ πάσης ματαιό- τήτος, μισήσωμεν τελείως τὰ ἔργα τῆς πονηρᾶς ὁδοῦ, μὴ καϑ' ἑαυτοὺς ἐνδύνοντες μονάζετε ὡς ἤδη δεδικαιωμένοι, ἄλλ᾽ iml 0 τὸ αὐτὸ συνερχόμενος συνζητεῖτε περὶ τοῦ κοινῇ συμφέροντος. 11. λέγει γὰρ Y) γραφή" Οὐαὶ οἱ σύνετοι ἑαυτοῖς καὶ ἐνώπιον ἑαυτῶν ἐπιστήμονες. γενώμεϑα πνευματικοί, γενώμεϑα ναὸς τέ- λειος τῷ ϑεῷ. ἐφ᾽ ὅσον ἐστὶν ἐν ἡμῖν, μελετῶμεν τὸν φόβον τοῦ ϑεοῦ χαὶ φυλάσσειν ἀγωνιζώμεϑα τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, ἵνα ἐν 16 τοῖς δικακώμασιν αὗτοῦ εὐφρανϑῶμεν. 12. & χύριος ἀπροσωπο- λήμπτως κρινεῖ τὸν κόσμον. ἕχαστος καϑὼς ἐποίησεν κομιεῖται, ἐὰν ἢ ἀγαθός, ἡ δικαιοσύνη αὐτοῦ προηγήσεται αὔτοῦ" ἐὰν ἢ πονηρός, ὃ μισϑὸς τῆς πονηρίας ἔμπροσϑεν αὖτοῦ! 18, ἵνα μή- ποτε ἐπαγαπαυόμενοι ὡς χλητοὶ ἐπικαϑυπνώσωμεν ταῖς ἁμαρτίαις 30 ἡμῶν, καὶ ὁ πονηρὸς ἄρχων λαβὼν τὴν wa ἡμῶν ἐξουσίαν ἀπώ- σηται ἡμᾶς ἀπὸ τῆς βασιλείας τοῦ κυρίου. 14. ἔτι δὲ χἄκχεξνο, ἀδελφοί μου, νοεῖτε" ὅταν βλέπετε μετὰ τηλικαῦτα σημεξα xai τέρατα γεγονότα ἐν τῷ Ἰσραήλ, καὶ οὕτως ἐγχαταλελεῖφϑαι αὖ- τούς" προσέχωμεν, μήποτε, ὡς γέγραπται, πολλοὶ κλητοῖ, ὀλίγοι 86 δὲ ἐκλεκτοὶ εὑρεϑῶμεν. 3 διὸ h.L L:ante περίψημα SH | προσέχωμεν 1, : πρόσεχομεν SH 4 ἡμᾶς ἯΤ,: ὕμας 8 4 sq. τῆς ζωῆς x. v. πίστεως ἡμῶν : vitae nostrae et fidei L, τ. ζωῆς ἡμῶν H, r. πίστεως ὕμων 8| 7 οὖν H: 72 8]|8 Foye SL: κακὰ ἔργα H | 11 ἑαυτοῖς SL:év ἑαυτοῖς H LXX | 14 τοῦ ϑεοῦ : κυρίου ΗΙ καὶ» 811 ἢ» ΗῚ 18 ἵνα SH:praem προσέχωμεν L | 22 βλέπετε 8 cf. Winer 8 42, 5: βλέπητε H. 9. μὴ ἐλλείπειν} etiam ad yg.|sam comitatem declarandam vulgo ἐσπούδασα referri potest. — sreoí-|adhibitum esse. — διό] Haec parti- ψημα ὑμῶν] i e omnia pro vobis|cula respicit ad ünem v, B. Verba et faeere et pnti paratus. Cf. 6, 5; | praecedentia pro parenthesi habenda I Cor. 4, 13; Ign, Eph. 8, 1; 18, l.|sunt. — οὐδὲν γὰρ κελ.} Cf. Doctr. Dionysius Alex. npud Eur. H. E.|16, 2. VIL 22, 7 dieit, verbum ad offcio- 10. ὁ μέλας] i. e. diabolus, ef, 20 π᾿ του νβουὴ suéó omi is nequitiae coram eo; 18, ne quando re- m vocali obdormiamus in peccatis nostris et e in nos accepta avellat nos a regno » utem et illud, fratres mei, intellegite : BO olióay Quasi facta: aont t Dicas vi- llos derelictos esse: adtendamus, ne quando, multi vocati, pauci vero electi inveniamur, Tes. 33, 18. — 13 I Petr. 1, 17 cf. Rom. 2, 11; ,. 20, 16; 22, 14. p. 128 contulit| — ἐπὶ τὸ αὐτὸ συνερχ!] Cf. I Cor. russe Macarius Ἢ, 20; Ign. Eph. 3, 3; I Clem. ib scri- | 94, 7. εὕρῃ τινὰ 11. Clem. AL Strom. II, 7, 85 p. ὦ ἀντίδικος 447. — zvevuatixo] Cf. Gal. 6, 1. — , Ed owl (1 Os KA UA E Phil. 2, 1; τ, ἐντολάς] Cf. Deut. 5, 29; 06, 2; Ps. €f, Ps, 118, | 118, 60. 63, 134 ete. 1e enumeran-| 12. ἕκαστος κτλ] Cf. I Cor. 8, 8; -Herm.|Ps. 61, 18. — δικαιοσύνη zri] Cf. bus pa- | Ies. 58, 8, — μισϑὸς τ. πον.] Cf. Π' ἃ fra- | Petr. 2, 18, — ἔμπροσϑεν αὐτοῦ] Cf. cientes. Ies. 40, 10; 62, 11; Apoc. 22, 12. 4 50 BARNABAE V. Εἰς τοῦτο γὰρ ὑπέμεινεν ὃ χύριος παραδοῦναι τὴν σάρχα εἰς χαταφϑοράν, ἵνα τῇ ἀφέσει τῶν ἁμαρτιῶν ἀγνισϑῶμεν, ὅ ἔστιν ἐν τῷ ῥαντίσματι αὗτοῦ τοῦ αἵματος. 2. γέγραπται γὰρ περὶ αὐτοῦ ἃ μὲν πρὸς τὸν Ἰσραήλ, ἃ δὲ πρὸς ἡμᾶς. λέγε: δὲ οὕτως 5᾽ΕΒιραυματίσϑη διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν καὶ μεμαλάκπισται διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν" τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάϑημεν" ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχϑη καὶ ὡς ἀμνὸς ἄφωνος ἐναντίον τοῦ κείραντος αὐτόν. 3. οὗχοῦν ὑπερευχαριστεῖν ὀφείλομεν τῷ χυρίῳ, ὅτι καὶ τὰ παρεληλυϑότα ἡμῖν ἐγνώρισεν καὶ ἐν τοῖς ἔνε- 3» στῶσιν ἡμᾶς ἐσόφισεν, xai εἷς τὰ μέλλοντα οὖχ ἐσμὲν ἀσύνετοι. 4. λέγει δὲ ἡ γραφῇ" Οὐκ ἀδίκως ἐκτείνεται δίκτυα πτερωτοῖς. τοῦτο λέγει, ὅτι δικαίως ἀπολεῖται ἄνϑρωπος, ὃς ἔχων ὁδοῦ &- καιοσύνης γνῶσιν ἑαυτὸν εἰς ὁδὸν σχότους ἀποσυνέχει. ὅ. ἔτι δὲ xal τοῦτο, ἄδελφοί μου" εἰ ὁ κύριος ὑπέμεινεν παϑεῖν περὶ τῆς 15 ψυχῆς ἡμῶν, ὧν παντὸς τοῦ κόσμου χύριος, ᾧ εἶπεν ὁ ϑεὸς ἀπὸ καταβολῆς χόσμου: Ποιήσωμεν ἄνϑρωπον κατ᾿ εἰκόνα καὶ xaü ὁμοίωσιν ἡμετέραν" πῶς οὖν ὑπέμεινεν ὑπὸ χειρὸς ἀνθρώ- πων παϑεῖν; μάϑετε. 6. οἵ προφῆται, ἀπ᾽ αὗτοῦ ἔχοντες τὴν χάριν, εἷς αὐτὸν ἐπροφήτευσαν " αὑτὸς δέ, ἵνα χαταργήσῃ τὸν ϑά- 3 γατον xol τὴν ἐχ νεχρῶν ἀνάστασιν δείξῃ, ὅτι ἐν σαρκὶ ἔδει αὑτὸν φανερωϑῆναι, ὑπέμεινεν, 7. ἵνα τοῖς πατράσιν τὴν ἐπαγγελίαν ἀποδῷ xxi αὐτὸς ἑαυτῷ τὸν λαὸν τὸν χαινὸν ἑτοιμάζων ἐπιδείξῃ ἐπὶ τῆς γῆς ὦν, ὅτι τὴν ἀνάστασιν αὐτὸς ποιήσας χρινεῖ. 8. πέρας γέ τοι διδάσχων τὸν Ἰσραὴλ καὶ τηλικαῦτα τέρατα χαὶ σημεῖα 35 ποιῶν ἐχήρυσσεν, xal ὑπερηγάπησεν αὑτόν. 9. ὅτε δὲ τοὺς ἰδίους ἀποστόλους τοὺς μέλλοντας χηρύσσειν τὸ εὐαγγέλιον αὐτοῦ ἐξ- 2 καταφϑορὰν 8: φϑορὰν Ἡ | 8 ῥαντ. αὐτοῦ τ. εὕματος HL οἵ, I Petr, d, 2: διμάτι τοῦ ραντισμάτος αὐτου S cf. Hebr. 12, 94 | 12 ὃς Η τὸ SL | 14 κύριος SL: 4- ἡμῶν H | περὶ 8: ὑπὲρ HL | 15 à .. ὁ ϑεὸς Sb: .. ὁ κύριος H | 19. ἐπροφήτευσειν S et V. T. quod fere ubique hane formam habet : προεφήτευσαν H et N. T. | 21 τοῖς HL : καὶ τοις S | 32 τὸν λαόν : in- cipit V | zeàv V. | 95 ποιῶν SV τ- οὐχ ὅτι H, non L | ἐκήρυσσεν SH : ἐκήρυξε V, crediderunt L | ὑπερηγάπησεν V : τησαν SHL V, 2. ἃ ubv — ἃ δέ] Verba pro-| 3. ἐσόφισεν] Cf. II Tim. 8, 15; II phetae et Iudaeis et Christianis dieta Petr. 1, 16; Ign. Smyrn. 1, l. Prae- sunt; sed Christiani soli recte ea ferita intellegenda esse videntur de percipiunt. Cf. v. 8. morte Christi expintorim, praesentia i ῥομφαίας, xx! Καϑήλωσδν μου τὰς σάρχας, ὅτι πονηρευο- ws μένων συναγωγαὶ ἐπανέστησάν μοι. 14. χαὶ πάλιν λέγε: - "Ἰδού, τέϑεικά μου τὸν νῶτον εἰς μάστιγας, τὰς δὲ σιαγόνας εἰς ῥαπίσματα" τὸ δὲ πρόσωπόν μου ἔϑηκα ὡς στερεὰν πέτραν. VIL Ὅτε οὖν ἐποίησεν τὴν ἐντολήν, τί λέγει: Τίς ὃ χρινό- μενός por; ἀντιστῆτω μοι- ἣ τίς ὁ δικαιούμενος μοι; ἔγγισά- 90 τῷ τῷ παιδὶ χυρίου. 2. οὐαὶ ὑμῖν, ὅτι ὑμεῖς πάντες ὡς ἵμά- τιον σεσϑε, καὶ σὴς καταφάγεται ὑμᾶς. καὶ πάλιν λέγει ὁ προφήτης, ἐπεὲ ὡς λίϑος ἰσχυρὸς ἐτέϑη εἰς συντριβήν " ᾿1δού, ἐμβαλῶ εἰς τὰ ϑεμέλια Σιὼν λίϑον πολυτελῆ, ἐκλεκτόν, ἀχρογωνιαῖον, ἔντιμον. 3. εἶτα τί λέγει; Καὶ ὁ πιστεύων εἰς 9 ἁμαρτωλοὺς SHL : -ξ- εἰς μετάνοιαν V | 8 εἶναι : post θεοῦ V7» H 4 πῶς ἂν VL:owd ἂν πως S, οὐχ ἂν H | βλέποντες SV : ἐμβλ. Ἡ | ὅτε ΒΉΤ, : ὅτι V|5 τῶν» V ἐμβλέποντες 8Η1, : βλέποντες V. | 6 ἐσχύσουσιν. V 17 εἰς τοῦτο!» S | 8 ἁμαρτημάτων Ἡ | ἀνανεφ. SH : κεφαλαιώσει V | 10 ὅτε V8** : 28*H | πατάξωσιν 8H : πατάξω VL | 11 ἑαυτῶν; V | ἀπολεῖται Ἡ : emodexeves 8, σχορπισϑήσετει VL | 19 0875 V | 14 sud V | 14 sq. πον. συναγωγαὶ VL : συναγωγὴ πον. SH. LXX | 15 ἐπαν. μοι SVL, : περιέσχον μὲ HLXX | 18 τὰς δὲ ΒΗ ed τὰς VL | σιαγόνας VH : -- μον SL | 18 τὴν» V | τῇ» H | 19 δικαιούμενος SH. : δικαζόμενος V | uoCzH | 90 τῷ ΣΈ | 209. πάντες ὑμεῖς παλ. ὡς udriov V | 34 τῇ» H. | ὁ πιστ. εἰς SHL: ὃς ἐλσείσει x V. 10. Respicit ad v. 5 et 6. Eadem |Sibyll. prooem. v. 10—14. similitudine mulli patres utuntur,| 11, Profert aliam causam adyentus ut Deum a nobis videri mon posse| Christi, ut consummarentur peceata demonstrent. Cf. Theoph. Ad Aut.| Iudaeorum addita Christi morte. Of. I, 5: Minuec. Fel. Oetav. e. 32; Orac.|14, 5; Matth. 23, 31. 32; Luc. H, 54 BARNABAE αὐτὸν ζήσεται εἷς τὸν αἰῶνα. ἐπὶ λίϑον οὖν ἡμῶν Y, &Anic: μή γένοιτο- ἀλλ᾽ ἐπεὶ ἐν ἰσχύξ τέϑεικεν τὴν σάρκα αὐτοῦ ὃ κύριος. λέγει ydp: Καὶ ἔϑηκέ ut ὡς στερεὰν πέτραν. 4. λέγει: δὲ πάλιν ὁ προφήτης" ΛΑίϑον ὃν ἀπεδοκίμασαν οἱ οἰκοδομοῦντες, αοὗτος ἐγενήϑη εἰς κεραλὴν γωνίας. καὶ πάλιν λέγει. Αὕτη ἐστὶν ἡ ἡμέρα 1 μεγάλη καὶ ϑαυμαστή, ἣν ἐποίησεν ὃ κύριος. 5. ἁπλούστερον ὑμῖν γράφω, ἵνα συνιῆτε- ἐγὼ περίψημα τῆς ἀγάπης ὑμῶν. 6. τί οὖν λέγει πάλιν & προφήτης ; Περιέσχεν μὲ συναγωγὴ πονηρευομένων, ἐκύκλωσάν μὲ ὡσεὶ μέλισσαι κη- v» ρίον, καί: "Eni τὸν ἱματισμόν μου ἔβαλον κλῆρον. 7. ἐν σαρχὶ οὖν αὐτοῦ μέλλοντος φανεροῦσϑα: καὶ πάσχειν, προεφανε- ρῴώϑη τὸ πάϑος. λέγει γὰρ ὃ προφήτης ἐπὶ τὸν Ἰσραήλ. Οὐαὶ τῇ ψυχῇ αὐτῶν, ὅτι βεβούλευνται βουλὴν πονηρὰν καϑ' ἑαυ- τῶν, εἰπόντες" Δήσωμεν τὸν δίκαιον, ὅτι δύσχρηστος ἡμῖν τὸ ἐστίν. B. τί λέγει ὁ ἄλλος προφήτης Μωυσῆς αὐτοῖς ; ᾿Ιδού, τῶδε λέγει κύριος ὃ Sóc" Εἰσέλϑατε εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθὴν, ἣν ὥμοσεν κύριος τῷ ᾿Αβραὰμ καὶ ᾿Ισαὰκ καὶ ᾿Ιακώβ, καὶ κατα- κληρονομήσατε αὐτήν, γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι. 9. τί δὲ λέγει ἡ γνῶσις, μάϑετε. ἐλπίσατε, φησίν, ἐπὲ τὸν ἐν σαρχὶ μέλ- 39» λοντὰ φανεροῦσϑαι ὑμῖν Ἰησοῦν. ἄνϑρωπος γὰρ γῆ ἐστὶν πάσ- χουσα" ἀπὸ προσώπου γὰρ τῆς γῆς ἡ πλάσις τοῦ ᾿Αδὰμ ἐγένετο. 10. τί οὖν λέγει" Elg τὴν γῆν τὴν ἀγαϑήν, γῆν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι; εὐλογητὸς ὃ κύριος ἡμῶν, ἀδελφοί, ὁ σοφίαν καὶ νοῦν ϑέμενος ἐν ἡμῖν τῶν χρυφίων αὐτοῦ. λέγει γὰρ ὃ προφήτης παρα- 85 βολὴν κυρίου" τίς νοήσει, εἰ μὴ σοφὸς καὶ ἐπιστήμων καὶ ἀγαπῶν τὸν κύριον αὐτοῦ; 11. ἐπεὶ οὖν ἀνακαινίσας ἡμᾶς ἐν τῇ ἀφέσει 3 τέϑεικεν SH : ἔϑηχε V. | 077 8} V συνιητε: συνιεῖτε V, συνῆτε H, συνετε S | 8 περιέσχον H. | 11 προεφαν. SH : προεφανεροῦτο V | 15 τί (77 H) λέγει — προφήτης SH. Clem : λέγει δὲ χαὶ VL | Μωσῆς V semper | 18 δὲ SH: 5» VL Clem | 19. golv V | 20 yàgz7 V | 22 eic» V | γῆν ὁ. 8H: τὴν ὁ. VL. Clem | 28. ἀδελφοὶ;»Υ | 96 ἀνακαινίσαι V. 14 iuxta textum hebraicum respe-|24; lust. Apol. I, 88. xisse videtur. | 7. ἐν c. φανεροῦαϑα Cf. I Tim. 3, ἐσχύϊ Σὰρξ Christi propter ἰσχὺν | 3, 16. & propheta A/9og vocatur. 8—10. Clem. Al. Strom. V, 10, 64 5. Clem, AL Strom. V, 10, 64 p.| p. 683 sq. 683 (— συνιῆτε). --- περίψημα] Cf.4,9.| 9. γνῶσις] Cf. 1, 5 not. — yz πῇ B. ἱματισμὸν κτλ} Cf. Ioann. 19,l est homo, quia Deus terram, e qua. m— 56 BARNABAE τῶν ἁμαρτιῶν, ἐποίησεν ἡμᾶς ἄλλον τύπον, ὡς παιδίων ἔχειν τὴν ψυχήν, ὡς ἂν δὴ ἀναπλάσσοντος αὐτοῦ ἡμᾶς. 12. λέγει γὰρ jj γραφὴ περὶ ἡμῶν, ὡς λέγει τῷ υἱῷ - Ποιήσωμεν κατ᾽ εἰκόνα καὶ xa" ὁμοίωσιν ἡμῶν τὸν ἄνϑρωπον, καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ϑη- πρίων τῆς γῆς καὶ τῶν πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ καὶ τῶν ἰχϑύων τῆς ϑαλάσσης. καὶ εἶπεν χύριος, ἰδὼν τὸ χαλὸν πλάσμα ἡμῶν" Αὐξάνεσϑε καὶ πληϑύνεσϑε καὶ πληρώσατε τὴν γῆν. ταῦτα πρὸς τὸν υἱόν. 19. πάλιν σοι ἐπιδείξω, πῶς πρὸς ἡμᾶς λέγει. δευτέραν πλάσιν ἐπ᾿ ἐσχάτων ἐποίησεν. λέγει δὲ κύριος" ᾿]δού, 1: ποιῶ τὰ ἔσχατα ὡς τὰ πρῶτα. εἷς τοῦτο οὖν ἐκήρυξεν ὃ προ- vine: Εἰσέλθατε εἰς γὴν ῥέουσαν γάλα καὶ μέλι καὶ κατα- κυριεύσατε αὐτῆς. 14. ἴδε οὖν, ἡμεὶς ἀναπεπλάσμεϑα, χαϑὼς πάλιν ἐν ἑτέρῳ προφήτῃ λέγει" ᾿1δού, λέγει κύριος, ἐξελῶ τού- τῶν, τουτέστιν ὧν προέβλεπεν τὸ πνεῦμα κυρίου, τὰς λιϑίνας τὸ καρδίας καὶ ἐμβαλῶ σαρκῖνας" ὅτι αὐτὸς ἐν σαρκὶ ἔμελλεν φα- γεροῦσϑαι καὶ ἐν ἡμῖν κατοικεῖν. 1ὅ, ναὸς γὰρ ἅγιος, ἀδελφοί μου, τῷ χυρίῳ τὸ κατοικητήριον ἡμῶν τῆς καρδίας, 16. λέγει γὰρ κύριος πάλιν: Καὶ ἐν τίνι ὀφϑήσομαι τῷ κυρίῳ τῷ ϑεῷ μου xai δοξασϑήσομαι; λέγει" ᾿Εξομολογήσομαί σοι ἐν ἐκκλη- » σΐᾳ ἀδελφῶν μου, καὶ ψαλῶ σοι ἀναμέσον ἐκκλησίας ἁγίων. οὐκοῦν ἡμεῖς ἐσμέν, oc εἰσήγαγεν εἰς τὴν γῆν τὴν ἀγαθήν. 17. τί οὖν τὸ γάλα καὶ τὸ μέλι; ὅτι πρῶτον τὸ παιδίον μέλετι, εἶτα γάλακτι ζωοποιεῖται " οὕτως οὖν καὶ ἡμεῖς τῇ πίστει τῆς ἐπαγγε- λίας καὶ τῷ λόγῳ ζωοποιούμενοι ζήσομεν κατακυριεύοντες τῆς γῆς. 1 18. προείρηκε δὲ ἐπάγω: Καὶ αὐξανέσθωσαν καὶ πληϑυνέσϑω- 1 παιδίων S : παιδίον HV | 8 δὴ ἀναπλ, αὐτοῦ SH : δὲ ἀναπλασσομένους αὐτοὺς V | 6 ἡμῶν ΒΗ, : ἄνϑρωπον V | Τ 84. ταῦτα --- υἱὸν SV: 2» HL | 8 πρὸς H | λέγει HL: -- χα 8, ΣΎ | 9 πλάσιν : -ἰ- πρὸς ἡμᾶς V | δὲ 8: -ἘΔῊ,ΎΠ 10 xoujgo V | 15 ἐμβαλῶ SH : βαλῶ V | ὅτι αὐτὸς SHL ταὐτοῖς ὅτι V | ἤμελλεν (sic semper) ἐν σαρκὶ V | 18. πάλεν κύριος V | τῷ prz H | τῷ sec2V | 19 λέγει» 8 | 19 sq. ἐχκλησίᾳ SHL: 4- ἐν μέσῳ V | 22 τὸ 360 22V | 98 οὖν)» V |94 ζήσωμεν HV | 25 προείρηκε HV : προειρηκαμεν S | 95 sq. καὶ... καὶ πληϑυ». SH : ὅτε V 13. ἰδοὺ xr3.] Item Didascalia apo- | ἔσονται γὰρ τὰ ἔσχατα ὡς τὰ πρῶτα, stolorum ed. Hauler p. 75 dictum|et locum fortasse Barnabae debent. B. Scripturae profert: Eece facio|In 8. Seriptura verba ipsa non le- prima sieut novissima et novissima | guntur. Barnabas autem in S, Bcrip- sicut prima; Hippolytus In Dan. IV, | tura adhibenda liberior locum e ver- 37 ed. Bonwetsch I (1897), 284:|bis Domini Matth. 19, 30; 20, 16: effecit, ut aliam for- venisse troie nobis scriptura dieit, loquente ad imaginem et ad simi-. 1 bestiis. lerrae et. volntilibus s . Et dixit dominus videns puleram. ie et multiplieamini et. replete ter- . 3. Iterum autem tibi ostendam, quo- Secundam creationem ultimis tempori- tem dominus: £eee, facio norissima τὸ praedieavit propheta: /nfrate le ftuentem et dominamini ei. 14. Ecce iti sumus, quemadmodum rursus in alio dnquit dominus, auferam ab. iis, hoc est omini praevidebat, corda lapideu, et àm- 15 lpse enim in carne voluit npparere et . Templum enim sanetum, fratres mei, lis nostri. 16. Etenim iterum dominus | domino deo meo et glorificabor ? (coevortalgvendae ad: et cantabo oo nos sumus, quos 05 God dier barata bae tune laete viviscit: ita igitur et nos dei et verbo praedieationis vivi- ossidentes. 18. Superius vero praedixit: ss 1,98. — 9 Matth. 19, 80; 90, 16? — 11 11,19; 86, 26. — 18 Ps 41,3, — 19 Pe 21,23. — BER Doro renascimini (Hef.). Of. les 43, |. 14. τουτέστιν ὧν x12.] i. e. Christi- g 21, 5. | anorum,in quibusprophetae verbaim- . 961 locum | pleta sunt. — χατοιχεῖν] Of. Eph. 9, 17. ise cen-| 16. Notes, hisce verbis tertiam loci illius biblici explicationem alle- [ Unter- | goricam seu gnosticam incipere, quae EM i terram illam de ecclesia christiana. interpretatur. Of. 6, 9. 10 (Hefele). praedi-| 17. Lac et mel — πίστις καὶ χή- i &|ovyua, quibus ecclesia nos nutrit. πες 58 BARNABAE cav καὶ ἀρχέτωσαν τῶν ἰχϑύων. τίς οὖν ὃ δυνάμενος νῦν ἄρ- χεῖν ϑηρίων ἢ ἰχϑύων ἢ πετεινῶν τοῦ οὐρανοῦ; αἰσϑάνεσϑαι γὰρ ὀφείλομεν, ὅτι τὸ ἄρχειν ἐξουσίας ἐστίν, ἵνα τις ἐπιτάξας χυ- ριεύσῃ. 19. εἰ οὖν οὐ γίνεται τοῦτο νῦν, ἄρα ἣμῖν εἴρηκεν, πότε" 5 ὅταν xal αὑτοὶ τελειωϑῶμεν κληρονόμοι τῆς διαϑήκχης κυρίου γε- νέσϑαι. VIL Οὐχοῦν νοεῖτε, τέχνα εὐφροσύνης, ὅτι πάντα 6 καλὸς χύριος προεφανέρωσεν ἡμῖν, ἵνα γνῶμεν, d κατὰ πάντα εὐχαρι- στοῦγτες ὀφείλομεν αἰνεῖν. 2. εἰ οὖν ὃ υἱὸς τοῦ ϑεοῦ, ὧν χύριος 1 καὶ μέλλων χρίνειν ζῶντας καὶ νεκρούς, ἔπαϑεν, ἵνα ἢ πληγὴ αὑτοῦ ζωοποιήσῃ ἡμᾶς" πιστεύσωμεν, ὅτι 5 υξὸς τοῦ ϑεοῦ cix ἠδύνατο παϑεὶν εἰ μὴ δι᾽ ἡμᾶς. 8. ἀλλὰ καὶ σταυρωϑεὶς ἐποτί- ζετο ὄξει καὶ χολῇ. ἀκούσατε, πῶς περὶ τούτου πεφανέρωχαν oi ἱερεῖς τοῦ γαοῦ. γεγραμμένης ἐντολῆς "Oc ἂν μὴ νηστεύσῃ τὸ τὴν νηστείαν, ϑανάτῳ ἐξολεϑρευϑήσεται, ἐνετείλατο χύριος, ἐπεὶ καὶ αὐτὸς ὑπὲρ τῶν ἡμετέρων ἁμαρτιῶν ἔμελλεν τὸ σχεῦος τοῦ πνεύματος προσφέρειν ϑυσίαν, ἵνα wal ὃ τύπος ὅ γενόμενος ἐπὶ ᾿Ισαὰκ τοῦ προσενεχϑέντος ἐπὶ τὸ ϑυσιαστήριον τελεσϑῇ, 4. τί οὖν λέγει ἐν τῷ προφήτῃ: Καὶ φαγέτωσαν ἐκ τοῦ τράγου τοῦ 30. προσφερομένου τῇ νηστείᾳ. ὑπὲρ πασῶν τῶν ἁμαρτιῶν. προσ- ἔχετε ἀχριβῶς- Καὶ φαγέτωσαν οἱ ἱερεῖς μόνοι πάντες τὸ ἔν- τερον ἅἄπλυτον μετὰ ὄξους. ὅ. πρὸς τί; Ἐπειδὴ ἐμὲ ὑπὲρ ἅμαρ- τιῶν μέλλοντα τοῦ λαοῦ μου τοῦ καινοῦ πρωσφέρειν τὴν σάρκα 1 ἐχϑύων : ϑηρίων H. | νῦν!» 8 | 9 πετεινῶν SV : praem περὶ H | 8 Z&ov- σία V |4 ob SV: H | πότε ΒΥ͂ : τότε H | 7 vorre V | 9 χύριος HVL: τῊ προεφανερωσεν ἵνα γνωμὲν ὦ κατα πάντα ευὐχαριστουντες 8 ex v. 1| 18 πῶς h. l. VL: post περὶ τούτου H, 778 | 14 λαοῦ V ἐντολῆς : -ἰ- αὐτοῦ V | 15 τὴν» Η [18 ϑυσ. τελεσϑῇ HV : ϑυσιαν τελεσϑηναι S | 19 ἐκ SV : ἀπὸ H | 99. ἐμὲ -Ἐ εἶδον V | ὑπέρ: περὶ H | 38 novo V. 19. Sensus: in praesenti quidem|i. e. corpus suum. Sensus: mandato imperium illud in volucres etc. non | de ieiunio Dominus typum passionis tenemus, sed promissam hane domi-|suae praebere voluit (Hefele). nationem aliquando recuperabimus| 4. χαὶ φαγ. χτλ.] Verba ipsa desunt (Hefele). in S. Seriptura. Hes autem legitur VIL, 2. μέλλων χρίνειν xr] Of.| Num. 99,11 et in Mischna Menach, II Clem. 1, 1; Polyc. Phil. 9, 1. 11, 7; Joma 7, 8, et Barnabas verba. ἃ. πεφανέρωχαν] pro πεφανερώκχα- | ud eam conformata Mosi prophetae σιν, ut saepius in N. T. Cf. Ioann. | nttribuisse videtur. Cf. 19, 7. Praeter 17, 7; Apoc, 19, 3; — σχεῦος v. nv.] | duos enim illos hircos, qui in festo ὃ πο λον ροϑδιδήνιεε δαρε gotas . 5. Ad quid? Quoniam me, pro novi po- im meam, potaturi estis felle cum 4,5) — 12 Matth. 27, 84. 48, — 14 Lev. 58, populum | Studien 1876 p. 104 sqq. — ». quy. E : pecca-| οἱ ἱερεῖς κτλ] Barnabas prophetae ERG nssetestdhu e D Christi accuratius explicet, Respi- 'e-| cientes quae in Mischna Memach. ,| 1M, 7 leguntur: sacerdotes Babylo- miei vel potius Alexandrini, mt m | Talmud Menach. 100a emendat, hir- eum eomedebant erudum, Barnnbae verba non tanquam falsa repudiare possumus. Τὸ ἔντερον mon de intestino, sed de extis intellegen- dum est. 5. ἐμέ] Dominus loquitur. — τ᾿ κι] Christianorum, non [udaeorum. 60 BARNABAE poo μέλλετε ποτίξειν χολὴν μετὰ ὄξους, φάγετε ὑμεῖς μόνοι, τοῦ λαοῦ νηστεύοντος καὶ κοπτομένου ἐπὶ σάχχου χαὶ σποδοῦ, ἵνα δείξῃ, ὅτι δεῖ αὐτὸν παϑεῖν ὑπ᾽ αὐτῶν. 6. ἃ ἐνετείλατο, προσέχετε" “Λάβετε ὀύο τράγους καλοὺς καὶ ὁμοίους καὶ προσενέγκατε, καὶ 54. λαβέτω ὁ ἱερεὺς τὸν ἕνα εἰς ὁλοκαύτωμα ὑπὲρ ἁμαρτιῶν. 7. τὸν δὲ ἔνα τί ποιήσουσιν ; ᾿Επικατάρατος, φησίν, ὃ εἷς. προσέχετε, πῶς ὁ τύπος τοῦ Ἰησοῦ φανεροῦται" 8, Καὶ ἐμπτύσατε πάντες καὶ κατακεντήσατε χαὶ περίϑετε τὸ ἔριον τὸ κόκκενον περὶ τὴν χεφαλὴν αὐτοῦ, καὶ οὕτως εἰς ἔρημον βληϑήτω. καὶ ὅταν γέ- τὸ νήται οὕτως, ἄγει ὁ βαστάζων τὸν τράγον εἰς τὴν ἔρημον καὶ ἀφαιρεῖ τὸ ἔριον xal ἐπιτίϑησιν αὐτὸ ἐπὲ φρύγανον τὸ λεγόμενον ῥαχῆ, οὗ καὶ τοὺς βλαστοὺς εἰώϑαμεν τρώγειν ἐν τῇ χώρᾳ εὑ- ρίσχοντες: οὕτω μόνης τῆς ῥαχῆς ob καρποὶ yAoxsig εἰσίν. 9. τί οὖν τοῦτό ἐστιν; προσέχετε- Τὸν μὲν ἔνα ἐπὶ τὸ ϑυσιαστήριον, 15 τὸν δὲ ἔνα ἐπικατάρατον, καὶ ὅτι τὸν ἐπικατάρατον ἐστεφανω- μένον; ἐπειδὴ ὄψονται αὐτὸν τότε τῇ ἡμέρᾳ τὸν ποδήρη ἔχοντα τὸν χόχχινον περὶ τὴν σάρχα xal ἐροῦσιν. Οὐχ οὗτός ἔστιν, Év ποτε ἡμεῖς ἐσταυρώσαμεν ἐξουϑενήσαντες χαὶ χαταχεντήσαντες χαὶ ἐμπτύ- σαντες; ἀληϑῶς οὗτος ἦν, ὁ τότε λέγων, ἑαυτὸν υἱὸν ϑεοῦ εἶναι. "0 10. πῶς γὰρ ὅμοιος ἐκείνῳ; εἰς τοῦτο ὁμοίους τοὺς τράγους, καλούς, ἴσους, ἵνα, ὅταν ἴδωσιν αὑτὸν τότε ἐρχόμενον, ἐχπλαγῶσιν ἐπὶ τῇ ὁμοιότητι τοῦ τράγου. οὐχοῦν ἴδε τὸν τύπον τοῦ μέλλον- xoc πάσχειν Ἴησοῦ. 11. τί δέ, ὅτι τὸ ἔριον εἷς μέσον τῶν ἄχαν- ϑῶν τιϑέασιν; τύπος ἐστὶν τοῦ Ἰησοῦ τῇ ἐχχλησίᾳ κείμενος, ὅτι 2 σποδῷ V | ὃ αὐτὸν -Ε πολλα 8 | ὑπὲρ V | ἃ SH: πῶς οὖν V | 5 ὅλοκ. -F τὸν sve S8 | 6 ποιησωσὲν S | 11 ἐπιτίϑησιν SV: τίϑησιν BH. | abt V. | 12 ῥαχὴ Ἡ τραχηλ B, ῥαχὶλ V, rubus L | βλαστοὺς SV:xapmobg H | τρώ- γειν : ἐσϑίειν Ἡ | 18. οὕτω SHV. (οὕτως): ταύτης L | ῥαχῆς H τραχοὺς SV | 14 τοῦτό ἐστιν ΒΗ: χαὶ τοῦτο V | ἐπί: εἰς H | 15 καὶ ὅτι τὸν ἐπι» Ἡ ἢ 16 ἐπειδὴ etinm V | 17 πότε SV i τότε H | 18 χαὶ χατάχεντι" B | 18 sq. ἐμπτύσαντες ΒΗ], : ἐμπαίξαντες V | 19 ϑεοῦ HV : rov 9v | 20 Gu. ἐχείνῳ 8H : ὁμοίως 1 31 ἵν᾿ V | ἐκπλαγίσονται V. | 22 τοῦ τρ.: αὐτοῦ H. | lde-I- τὸν τράγον 588 εἰς V: - τὸ ΗΊ, 7 S | 24 κείμενος ΗΥ͂Τ, : ϑέμενος 81 ὅτι 51»: ἵνα V, 77 H. — π᾿ χ' i. ὄξους] Evang. Petri 16: χαί | Mischna Joma 6, 1 οὐ a Iust. Dial. τις αὐτῶν εἶπεν" ποτίσατε αὐτὸν χολὴν | c. 40 ac Tertull. Adv. Marc. HIT, 7. Cf, μετὰ ὄξους. — δείξῃ] sc. populus. |Bühr, Symbolik des Mos. Cult. ΤΙ, 679. 6. Verba χαλοὺς x. ὁμοίους desunt| 7. ἐπιπατάρατος] — PINTA. LXX: in S. Scriptura; parium autem et con- | ἀποπομπεῖος. Cf. Bühr l. c, p. 608. similium hircorum mentio fit in| 8. χαὶ ἐμπτύσατε zr4.] In Mischna. a 62 ᾿Ξ BARNABAE ὃς ἐὰν ϑέλῃ τὼ ἔριον ἄραι τὸ κόχκχινον, δεῖ αὐτὸν πολλὰ παϑεῖν διὰ τὸ εἶναι φοβερὰν τὴν ἄκανϑαν, καὶ ϑλιβέντα κυριεῦσαι: αὐτοῦ. οὕτω, φησίν, οἱ ϑέλοντές με ἰδεῖν καὶ ducta μου τῆς βασιλείας, ὀφείλουσιν ϑλιβέντες καὶ παϑόντες λαβεῖν με. 5 VIL Τίνα δὲ δοχεῖτε τύπον εἶναι, ὅτι ἐντέταλται τῷ Ἰσραὴλ προσφέρειν δάμαλιν τοὺς ἄνδρας, ἐν οἷς εἰσὶν ἁμαρτία: τέλειαι, καὶ σφάξαντας κατακαίειν, καὶ αἴρειν τότε τὴν σποδὸν παιδία xad βάλλειν εἰς ἄγγη χαὶ περιτιϑέναι τὸ ἔριον τὸ κόκκινον ἐπὲ ξύλον (ἴδε πάλιν ὁ τύπος ὃ τοῦ σταυροῦ καὶ τὸ ἔριον τὸ κόκκινον) καὶ 19 τὸ ὕσσωπον, καὶ οὕτως ῥαντίζειν τὰ παιδία xa^ ἕνα τὸν Amy, ἵνα ἁγνίζωνται ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν; 9. νοεῖτε, πῶς ἐν ἁπλότητι λέγε: ὑμῖν, 6 μόσχος ὁ Ἰησοῦς ἐστίν, οἱ προσφέροντες ἄνδρες ἁμαρτωλοὶ οἱ προσενέγχαντες αὑτὸν ἐπὶ τὴν σφαγήν. εἶτα οὐχέτι. ἄνδρες, οὐκέτ: ἁμαρτωλῶν ἡ δόξα. 9. οἱ ῥαντίζοντες παῖδες ol 1» εὐαγγελισάμενοι ἡμῖν τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν καὶ τὸν ἀγνισμὸν τῆς καρδίας, οἷς ἔδωκεν τοῦ εὐαγγελίου τὴν ἐξουσίαν, οὖσιν Be- καδύο εἰς μαρτύριον τῶν φυλῶν (ὅτι δεκαδύο φυλαὶ τοῦ Ἰσραήλ), εἰς τὸ κηρύσσειν. 4. διὰ τί δὲ τρεῖς παῖδες οἱ ῥαντίζοντες: εἰς μαρτύριον ᾿Αβραάμ, "loxdx, Ἰακώβ, ὅτι οὗτοι μεγάλοι τῷ dej. 30 5. ὅτι δὲ τὸ ἔριον ἐπὶ τὸ ξύλον; καὶ ὅτι οἱ ἐλπίζοντες ἐπ᾿ αὐτὸν ὅτι ἣ βασιλεία Ἰησοῦ ἐπὲ ξύλῳ, ζήσονται εἷς τὸν αἰῶνα. 6. διὰ 1 ὃς (ως S) ἐὰν ΒΥ : ὅστις ἂν H | δεῖ: εδει 8 | 2 αὐτοῦ» V | δ ἐντέ- ταλται : ἐντέλλεται V | 6 εἰσὶν!» V | 1 τὴν am. zt. (παιδεία V) HVL : τὰ π. σποδὸν B| 9 ὁ τύπος;»Υ | δ)» H καὶ prz- V | 10 τὸν foc. V | 11 ἀπὸ SH : ὑπὸ V | Z7» V | 12 λεγεται S | μόσχος -ἰ- οὖν V | ὁ ᾿Ιησοῦς ἐστὶν : ἐστὶ ὁ "IL V, 'Incoic H | 18 cip» V | 14 οἱ pr -Ὲ δὲ S** V | οἱ seczo V. | 15 εὖαγ- γελισάμενοι SL : -ζόμενοι HV | 16 τῆς καρδίας;» H | 16 sq. δεχαδύο V : δῶδεχα, H, 48 8| 17 φυλαί : αἱ φ. V | 19 ᾿Ισαὰκ -- χαὶ V | 20 ξύλῳ HV : ξυλου 8 | 91 χαὶ ὅτε SH : διότι V 11. Barnabas postquam v.9 et 10 nllegorico modo demonstravit, lanam. coecineam. significare Christum chla- mide purpurea indutum ad iudicium redeuntem, nunc expogit, lanam inter spinas positam typum. esse afflictio- num, quibus, qui ad Dei regnum pervenire velint, afficiantur. — vg. αὐτοῦ] i. e. oceupare lanam. — φη- civ] sc. Iesus, Nonnulli putaverunt, certam aliquam Christi sententiam seu scriptam (Matth. 16,24; 20. 22) seu non scriptum vel locum libri alicuius apoeryphi (IV Esra 7, 14) hie proferri. Revera sententin prue- cedens recapitulatur. Cf. Ropes, Die Sprüche Jesu 1896 p. 17. VIH, 1. ἐντέταλται] Cf. Mischna Para 3, 1—11. Krüger Lc. p. 621— 627, Braunsberger 1, c. p. 268—278. “ sed de aspersione aquae cinere per- mistae, quae a mundo quoque (Num. 19,19) fieri potuit. Cf. Misehna Para. 3,8. 4 — χαϑ᾽ ἕνα v. A] i. 6. sin- o gulos, qui immundi faeti purifienndi | erant, | 2 A&ye] se. Dominus, qui sensum. i | Seripturae absconditum nobis reclu- it. — μόσχος] Hieronymus In Ezeeh. n |43, 19 hoc Barnabae dictum laudat. i — εἶτα zr)] Sensus esse videtur: | relinquamus viros istos, quorum ho- nor erat vaceae oblatio, et iranse- cones repraesentant (Hilgenfeld). f. ἣ βασιλεία κτλ] Dust. Dial. c. 73 64 BARNABAE τί δὲ ἅμα τὸ ἔριον xal τὸ ὕσσωπον; ὅτι ἐν τῇ aoa αὐτοῦ ἡμέρα: ἔσονται: πονηραὶ xal ῥυπαραΐ, ἐν αἷς ἡμεῖς σωϑησόμεϑα - ὅτ: καὶ ὃ ἀλγῶν σάρχα διὰ τοῦ ῥύπου τοῦ ὑσσώπου ἵᾶτα:. 7. καὶ διὰ τοῦτο οὕτως γενόμενα ἡμῖν μέν ἔστιν φανερά, ἐχείνοις δὲ s σχοτεινά͵ ὅτ: οὖκ ἤκουσαν φωνῆς κυρίου. IX. Λέγει: γὰρ πάλιν περὶ τῶν ὠτίων, πῶς περιέτεμεν ἡμῶν τὴν καρδίαν. λέγε: χύριος ἐν τῷ προφήτῃ: Εἰς ἀκοὴν ὠτίου ὑπήκουσάν μου. καὶ πάλιν λέγε!" ᾿Ακχοῇ ἀχούσονται οἱ πόρρω- ϑεν, ἃ ἐποίησα γνώσονται. καί' Περιτμήϑητε, λέγε: κύριος, ιοτὰς καρδίας ὑμῶν. 9. xxi πάλιν λέγει" "Axove ᾿Ισραήλ, ὅτι τάδε λέγει κύριος ὃ ϑεός σου. xal πάλεν τὸ πνεῦμα κυρίου προ- φητεύε:" Τίς ἐστιν ὃ ϑέλων ζῆσαι εἰς τὸν αἰῶνα; ᾿Αχοῇ dxov- σάτω τῆς φωνῆς τοῦ παιδός μου. 8. καὶ πάλιν λέγε!" " Axove οὐρανέ, καὶ ἐνωτίζου γῆ, ὅτι κύριος ἐλάλησεν ταῦτα εἰς μαρ- τὸ τύριον. καὶ πάλιν λέγε!" ᾿Αχούσατε λόγον χυρίου, ἄρχοντες τοῦ λαοῦ τούτου. xal πάλι» λέγε: - ᾿Αχούσατε, τέχνα, φωνῆς βοῶντος ἐν τῇ ἐρήμῳ. οὐχοῦν περιέτεμεν ἡμῶν τὰς ἀχοάς, ἵνα ἀχούσαντες λόγον πιστεύσωμεν ἡμεῖς. 4. ἀλλὰ καὶ ἡ περιτομή, ἐφ᾽ ἢ πεποίϑασιν, κατήργηται. περιτομὴν γὰρ εἴρηχεν οὐ σαρχὸς 30 γενηϑῆνα:᾽ ἀλλὰ παρέβησαν, ὅτ: ἄγγελος πονηρὸς ἐσότιζεν αὐτούς. 5. λέγε: πρὸς αὐτούς" Τάδε λέγει κύριος ὃ ϑεὸς ὑμῶν (ὧδε εὗ- ρίσχω ἐντολήν)" Mi) σπείρητε ἐπ’ ἀχάνϑαις, περιτμήϑητε τῷ κυρίῳ ὑμῶν. καὶ ti λέγει; Περιτμήϑητε τὴν σκληροκαρδίαν ὑμῶν, καὶ τὸν τράχηλον ὑμῶν οὐ σχληρυνεῖτε. λάβε πάλιν" "5 ᾿Ιδού, λέγει κύριος, πάντα τὰ ἔϑνη ἀπερίτμητα ἀκροβυστίᾳ, ὃ δὲ λαὸς οὗτος ἀπερίτμητος καρδίᾳ. 6. ἀλλ᾽ ἐρεῖς: Καὶ μὴν 8 xa 51] ΡΥ 11 τήν: καὶ τὴν V i χύριος : ὁ x. V | 9 περιτμηϑή- σεται V 11 sq. καὶ — προφητεύει Vl: Ὁ» SH | 12 τίς -ἰ- δὲ H | τοὺς αἱ- ὥνας H 18 φωνῆς: τῆς q. V | 17 ἔτεμεν Η 18 dx. λόγον HVL : ἀχουσω- μὲν à. xci μὴ uorov S | ἡμεῖς!» V | ἀλλὰ xol ἡ 58: εἰ γὰρ V | 19 ᾧ HV: ης 8} ἐπεπείϑεισαν H | 21 λέγει 4- δὲ HL | ἡμῶν H ; 92 σπειρετε S | ἐπὶ ἀκάν- Si; V. | 93 χυρίῳ : 9608 | περιτμήϑητε : xal x. V. περιτμηται $ | τὴν σχλ. SH : τὸ σκληρὸν τῆς καρδίας V | 24 σχληρυνεῖτε SH (Ὁ ἔτι H): μὴ σχληρύνητε Υ λάβε; V (29 ἀπερίτμητα!» S | ἀχροβυστίᾳ H: “στίαν S (LXX), “στα V | 26 χαρδίας S LXX laudat Ps. 95. 10 hoc modo - ó; Iud. c. 10. χύριος ἐβασίλευσεν ἀπὸ τοῦ ξύλου. 6. ῥύπου] respondet vocabulo óv- Cf. Tert. Adv. Marc. III, 19; Adv. παραί. et B. de sorde hyssops ob ci- 18. — 9 Ier. 4, 4. — 10 Ier. 7, 2. 8. — Ies. 1,2. — 15 Tes. 1, 10. — 16 Ies. 40,8. — 16. — 25 Ier. 9, 25. 26. loqui| 4 παρέβησαν] i. e. Iadaei prophe- E tarum verba male intellegentes car- ds et|niscireumcisionem instituerunt, quam. Unter- | Dominus prohibuerat. 5. ἐντολήν] sc. ne carnem circum- . 38 de-|eidant. Of. Lact. Instit. div. IV, 17, 15, 96 8—17. 66 BARNABAE περιτέτμηται ὁ λαὸς εἷς σφραγῖδα, ἀλλὰ καὶ πᾶς Σύρος καὶ Apa] καὶ πάντες οἱ ἱερεῖς τῶν εἰδώλων, ἄρα οὖν κἀκεῖνοι Ex τῆς δια- ϑήκης αὐτῶν εἰσίν. ἀλλὰ καὶ οἱ Αἰγύπτιοι ἐν περιτομῇ εἰσέν, T, μάϑετε οὖν, τέχνα ἀγάπης, περὶ πάντων πλουσίως, ὅτι ᾿Αβραάμ, 5 πρῶτος περιτομὴν δούς, ἐν πνεύματι προβλέψας εἰς τὸν Ἰησοῦν περιέτεμεν, λαβὼν τριῶν γραμμάτων δόγματα. 8, λέγει ydp: Καὶ περιέτεμεν ᾿Αβραὰμ ἐκ τοῦ οἴχου αὐτοῦ ἄνδρας δεκαοκτὼ καὶ τριακοσίους. τίς οὖν f| δοϑεῖσα αὐτῷ γνῶσις; μάϑετε, ὅτι τοὺς δεχαοχτὼ πρώτους, καὶ διάστημα ποιήσας λέγει τριακοσίους. τὸ τὸ δεκαοκτὼ ἰῶτα δέχα, ἦτα ὀκτώ" ἔχεις Ἰησοῦν. ὅτι δὲ & σταυρὸς ἐν τῷ ταῦ ἤμελλεν ἔχειν τὴν χάριν, λέγει καὶ τοὺς τριακοσίους, δηλοῖ οὖν τὸν μὲν Ἰησοῦν ἐν τοῖς δυσὶν γράμμασιν, wal ἐν τῷ vi τὸν σταυρόν. 9, οἶδεν & τὴν ἔμφυτον δωρεὰν τῆς διδαχῆς «DoD ϑέμενος ἐν ἡμῖν, οὐδεὶς γνησιώτερον ἔμαϑεν Am" ἐμοῦ λόγον" 16 ἀλλὰ οἶδα, ὅτι ἄξιοί ἐστε ὑμεῖς. X. Ὅτι δὲ Μωυσῆς εἶπεν" Οὐ φάγεσϑε χοῖρον οὔτε ἀετὸν οὔτε ὀξύπτερον οὔτε κόρακα οὔτε πάντα ἰχϑύν, ὃς οὐκ ἔχει λεπίδα ἐν ἑαυτῷ, τρία ἔλαβεν ἐν τῇ συνέσει δόγματα, 2, πέρας γέ τοι λέγει αὐτοῖς ἐν τῷ Δευτερονομίῳ " Καὶ διαϑήσομαι πρὸς 80 τὸν λαὸν τοῦτον τὰ δικαιώματά μου. ἄρα οὖν οὐκ ἔστιν ἐν- τολὴ ϑεοῦ τὸ μὴ τρώγειν, Μωυσῆς δὲ ἐν πνεύματι ἐλάλησεν. 3. τὸ οὖν χοιρίον πρὸς τοῦτο εἶπεν" οὐ χολληϑήσῃ, φησίν, ἀνϑρώποις 1 περιτέμνεται V ἀλλὰ» H | 3 8ᾳ, τῶν διαϑηκῶν V | 8 ἐν περ. SV: ἐμπερίτομοι H | 4 ἀγάπης» V | 5 πρῶτος : ὃ mg. V | Ἴ & τοῦ οἴχου αὖ- τοῦ H | δέκα χαὶ ὀκτὼ V | 8 αὐτῷ SH : τοῦτο V | Üuz» V | 9 καὶ διά- aue zx. λέγει SHL : εἶτα τοὺς V | τὸ -- δῈ V | 10 lore δέκα, ἧτα (εἶτα V) ὀκτὼ HV : 7-8, Hilgenfeld posuit I pro ἰῶτα et Η pro ἧτα, nolo codices relinquere | ὅτι : ἔτε V | 11 τῷ ταῦ HV : rw τριακοστω S*, rovro S** | καὶ τοὺς V : καὶ S, τοὺς H | 12. ᾿Ιησοῦν SV : ὀκτωκαίδεκα H | τῷ» V | 180: or. 8| διδαχῆς VL: διαϑηκης SH | 16 ἀλλ᾽ V, sic fere semper ante voca- les | οἶδα» 8 | 16 Ἡωῦσῆς : ἀετὸς H | εἴρηχεν V | 16 sq. οὔτε ter SH : ob: V | 17 οὔτε post χόραχα SV : οὐδὲ Η | πάντα H : πᾶν V; 8 | ὃς δ V| 18 αὐτῷ V | ἐν τῇ : τῇ H. συνέσει BV : συνειδήσει BL | 19 ye H. | 20 οὖν» V |22 εἴρηκεν V | ob SH Clem : οὐ μὴ V 6, εἰς σφραγῖδα] Cf. Rom. 4, 11. — | 10, 8. Prolegom. c. 2. — ἄρα xv] πᾶς Σύρος xtA] Cf. ler. 9, 25. 26; 1. e. si Iudaei per circumcisionem. lust. Dial c. 98; Clem, Rom. Re-|populus Dei essent, testamentum cogn. VIII, 53; Epiph. H. 80 c. 33;|etiam ad gentiles circumeisos per- Herod. Il, 104; Ioseph, Antiq. VIII,|tineret. Cf. 10, 2; Altercatio Sim. - 68 BARNABAE τοιούτοις, οἵτινές εἰσιν ὅμοιοι χοίροις- τουτέστιν ὅταν σπαταλῶσιν, ἐπιλανθάνονται τοῦ κυρίου, ὅταν δὲ ὑστεροῦνται, ἐπιγινώσκουσιν τὸν κύριον, ὡς καὶ ὁ χοῖρος, ὅταν τρώγει, τὸν κύριον οὖχ οἶδεν, ὅταν δὲ πεινᾷ, χραυγάζει καὶ λαβὼν πάλιν σιωπᾷ. 4. Οὐδὲ φάγῃ s τὸν ἀετὸν οὐδὲ τὸν ὀξύπτερον οὐδὲ τὸν ἱκεῖνα οὐδὲ τὸν κχό- φαχα" οὗ μῆ φησίν, κολληϑήσῃ οὐδὲ ὁμοιυνϑήσῃ ἀνθρώποις τοῖ- οὕτοις, οἵτινες οὖχ οἴδασιν διὰ κόπου καὶ ἱδρῶτος πορίζειν ξαυτοῖς τὴν τροφὴν, ἀλλὰ ἁρπάζουσιν τὰ ἀλλότρια ἐν ἀνομίᾳ αὐτῶν καὶ ἐπιτηροῦσιν ὡς ἐν ἀκεραιοσύνῃ περιπατοῦντες wal: περιβλέπονται, 16 τίνα ἐχδύσωσιν διὰ τὴν πλεονεξίαν, ὡς wal τὰ ὄρνεα ταῦτα μόνα ἑαυτοῖς ob πορίζει τὴν τροφῆν, ἀλλὰ ἀργὰ καϑήμενα ἐχζητεῖ, πῶς ἄλλοτρίας σάρκας καταφάγῃ, ὄντα λοιμὰ τῇ πονηρίᾳ αὐτῶν, 5. Καὶ οὐ φάγῃ, φησίν, σμύραιναν οὐδὲ πολύποδα οὐδὲ σηπίαν" οὗ μή, φησίν, ὁμοιωϑήσῃ χολλώμενος ἀνϑιρώποις τοιούτοις, οἴτινες "5 εἰς τέλος εἰσὶν ἀσεβεῖς χαὶ χεχριμένοι ἤδη τῷ ϑανάτῳ, ὡς καὶ ταῦτα τὰ ἰχϑύδια μόνα ἐπιχατάρατα ἐν τῷ βυϑῷ νήχεται, μὴ χολυμβῶντα ὡς τὰ λοιπά, ἀλλ᾽ ἐν τῇ γῇ χάτω τοῦ βυϑοῦ κατοῖ- κεῖ, 6. ἀλλὰ χαὶ τὸν δασύποδα οὐ φάγῃ. πρὸς τίς οὗ μὴ γένῃ, φησίν, παιδοφϑόρος οὐδὲ ὁμοιωθϑήσῃ τοῖς τοιούτοις, ὅτε 6 Ὁ λαγωὸς wat! ἐνιαυτὸν πλεονεχτεῖ τὴν ἀφόδευσιν'" ὅσα γὰρ ἔτη ζῇ, τοσαύτας ἔχει τρύπας. 1. ἀλλὰ οὐδὲ τὴν ὕαιναν φάγῃ" οὗ pf, φησίν, γένῃ μοιχὸς οὐδὲ φϑορεὺς οὐδὲ ὁμοιωϑήσῃ τοῖς τοιούτοις. πρὸς τί; ὅτι τὸ ζῶον τοῦτο παρ᾽ ἐνιαυτὸν ἀλλάσσει τὴν φύσιν wai 1 ὅμοιοι εἰσὶ V | χοίρων S | τουτέστιν ὅταν SH : ὅταν γὰρ V | 2 χυρίου BH : 4- ἑαυτῶν ΥἹ, | ὑστεροῦνται 8 οἵ, Winer $ 42, 5: -ὥνται H, -ηϑῶσιν V [3 iz» V | οὐκ olde τὸν κύριον V | & πεινάσῃ V | φάγῃ SH : μὴ φάγῃς, φησὶν V | 6 οὐδὲ (ἢ H) ὁμοιωϑήσῃ» V | 9 περιτηρουσιν 8 | ὡς Vb: 27 8H] 9 aq. περιβλέπονται (-BAÉmowe. H) — ἐχζητεῖ BH : χαϑήμενα ἀργὰ ταῦτα ἐκζητεῖ V | 10 μόνα SHL : -]- διὰ χόπου 8** | 12. φαγη 8| 18 φάγῃ : μὴ qd- γῆς V | σμυρναν S. | πωλυπαν S | σηπίαν -- ov μὴ φάγωσιν 8 | 14 20226 μενος VL:7» 8H | 15 ἤδη» V | 16 ἐν: τα εν 8 | 17 ὡς - καὶ S | 18 φάγῃ Η: μὴ q. S, q. φησὶν V | 19 γένηται V | φησὶν Hh: 78V | ópotatjag 4- φησὶ H. | 20 τῇ ἀφοδεύσει H | 21 ἀλλ᾽ V | μή : μὴν V | 22 ὁμοιωθήσῃ -- φησὶ H|23 ὅτι τ. &. τ. SH: τοῦτο yàp τ. C. V 9. €f. Lact. Instit. div. IV, 17,| 5. S. Scriptura Lev. 11, 10 in uni- 18—21; Opus imperf. in Matth. 7, 6 | vereum. decernit, pisces pinnulns et hom. 17; Altercaiio Sim. et Theoph. | squamas non habentes vitandos esse ; XH, 28. Barnabas autem aliquot huius ge- 4. Cf. Theoph. Ad AutoL II, 16. 17. | neris pisces nominat. Sepiae men- 25; No-|c.3; Clem. Al. Paed. II, 10, 84 p. 291, τὸ BARNABAE ποτὲ μὲν ἄρρεν, ποτὲ δὲ ϑῆλυ γίνεται. 8, ἀλλὰ xb τὴν γαλῆν ἐμίσησεν χαλῶς. οὗ μή, φησίν, γενηθϑῆς τοιοῦτος, οἵους ἀκούομεν ἀνομίαν ποιοῦντας ἐν τῷ στόματι δι᾽ ἀχαϑαρσίαν, οὐδὲ κολληϑήσῃ ταῖς ἀκαϑάρτοις ταῖς τὴν ἀνομίαν ποιούσαις ἐν τῷ στόματι: τὸ πγὰρ ζῶον τοῦτο τῷ στόματι χύει. 9. περὶ μὲν τῶν βρωμάτων λαβὼν Μωῦσῆς τρία δόγματα οὕτως ἐν πνεύματι ἐλάλησεν" οἵ δὲ xax ἐπιϑυμίαν τῆς σαρχὸς ὡς περὶ βρώσεως προσεδέξαντο. 10. λαμ- βάνει δὲ τῶν αὑτῶν τριῶν δογμάτων γνῶσιν Δαυὶδ καὶ λέγει ὁμοίως" Μαχάριος ἀνήρ, ὃς οὐκ ἐπορεύϑη ἐν βουλῇ ἀσεβῶν, 10 χαϑὼς xal οἱ ἰχϑύες πορεύονται ἐν σχότε: εἰς τὰ βάϑη- xai ἐν ὁδῷ ἁμαρτωλῶν οὐκ ἔστη, χαϑὼς οἵ δοχοῦντες φοβεῖσϑαι τὸν χύριον ἁμαρτάνουσιν ὡς ὃ χοῖρος, καὶ ἐπὶ καϑέδραν λοιμῶν οὐκ ἐχάϑισεν, χαϑὼς τὰ πετεινὰ χαϑήμενα εἷς ἁρπαγήν. ἔχετε τε- λείως xal περὶ τῆς βρώσεως. 11. πάλιν λέγει Μωυσῆς" Φάγεσϑε 15 πᾶν διχηλοῦν xal μαρυκώμενον. τί λέγει; ὄτι τὴν τροφὴν λαμ- βάνων οἶδεν τὸν τρέφοντα αὑτὸν καὶ ἐπ᾿ αὑτῷ ἀναπαυόμενος εὖ- φραίνεσϑαι δοχεῖ. χαλῶς εἶπεν βλέπων τὴν ἐντολήν. τί οὖν λέγει: χολλᾶσϑε μετὰ τῶν φοβουμένων τὸν κύριον, μετὰ τῶν μελετών- τῶν ὃ ἔλαβον διάσταλμα ῥήματος ἐν τῇ καρδίᾳ, μετὰ τῶν λαλούν- 30 τῶν τὰ διχαιώματα κυρίου καὶ τηρούντων, μετὰ τῶν εἰδότων, ὅτι ἡ μελέτη ἐστὶν ἔργον εὐφροσύνης, wai ἀναμαρυχωμένων τὸν λόγον χυρίου. τί δὲ τὸ διχηλοῦν; ὅτι ὃ δίκαιος καὶ ἔν τούτῳ τῷ χόσμῳ περιπατεῖ χαὶ τὸν ἅγιον αἴῶνα ἐχδέχεται. βλέπετε, πῶς ἐνομο- ϑέτησεν Μωυσῆς καλῶς. 12. ἀλλὰ πόϑεν ἐχείνοις ταῦτα νοῆσαι 35 ἢ συνιέναι ; ἡμεῖς δὲ διχαίως νοήσαντες τὰς ἐντολὰς λαλοῦμεν, ὡς ἠϑέλησεν ὃ χύριος. διὰ τοῦτο περιέτεμεν τὰς ἀχοὰς ἡμῶν καὶ τὰς καρδίας, ἵνα συνιῶμεν ταῦτα. ΧΙ. Ζητήσωμεν δέ, εἰ ἐμέλησεν τῷ χυρίῳ προφανερῶσαι περὶ 1 δὲξ 8|2 μὴ - γὰρ V | γεν. τοιοῦτος 8Η]1, : ὁμοιωϑήσῃ τοῖς τοι- ούτοις V | οἷος H | 8 ἀνόμιας S | ἐν» V | σωματι 8 | 3 sq. οὐδὲ — στόματι V (sine ἐν) 1: ovde ταῖσ τ. «. ποιουσαι (-σαισ S**) ἐν τ. av. καὶ oet ut κολλ. S, αὐτοῖς Ἡ | 5 sq. μὲν τῶν Bp. λαβὼν ΒΗ : τῶν βρ. μὲν οὗν V | € orc» V | 7 βρώσεως : βρωμάτων V. | ὃ τῶν αὐτῶν!» V. | 10 καὶ pr SH : 77 VL | 12 δὲ χοιροι 8 | 13 πετεινὰ -]- τὰ V | eye 8 | 14 βρώσεως : γνώσεως V | π᾿ λέγει ΒΗ. : ἀλλ᾽ εἶπε VL | φάγεσϑε : καὶ φ. 8 | 15 ὅτι SH: ὁ VL | 16 ἐπ᾿ : ἐν H|20 τὰ» H 91 ἔργον ἐστὶν V | μαρυχκωμένων V | λόγον 4- τοῦ 8 | 94 Μωΐσῆς τ ὁ M. H | 95 δὲ : οὖν V | λαλοῦμεν : δικαιωσ 4. 8| 28 077 V] 98 δὲ HV : ταυτα 8 BARNABAE ἄξαξεΣ vivpan T2) 3:xu2). mig uiw zv ς τὸ βάπτισμα τὸ ori ἅτετι» ἀμαρτιῶ » 3 Tuo Exmrpde οὐρανέ, xai ἐπὶ τούτῳ πλεῖον qp. . ὅτε éco xai xerroà éxoirater ὃ λα! xci ἑαυτοῖς Orio ΩΝ ξάτι : οὗτος" ἐμὲ ἔγχα 8, τοῦτο y. λέγει] i. e. hoe signi- eR ficat psalmus spiritualiter perceptus. 74 BARNABAE ῥῆμα, B ἐὰν ἐξελεύσεται ἐξ ὑμῶν διὰ τοῦ στόματος ὑμῶν ἐν πίστει xal ἀγάπῃ, ἔσται εἷς ἐπιστροφὴν καὶ ἐλπίδα πολλοῖς. 9. xal πάλιν ἕτερος προφήτης λέγει" Καὶ ἣν ἢ γῆ τοῦ ᾿Ιακὼβ ἐπαινουμένη παρὰ πᾶσαν τὴν γῆν. τοῦτο λέγει" τὸ σχεῦος τοῦ πνεύματος 5 αὑτοῦ δοξάζει. 10. εἶτα τί λέγει; Καὶ ἣν ποταμὸς ἕλκων ἐκ δεξιῶν, καὶ ἀνέβαινεν ἐξ αὐτοῦ δένδρα ὥραϊα- καὶ ὃς ἂν φάγῃ ἐξ αὐτῶν, ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. 11. τοῦτο λέγει, ὅτι ἡμεῖς μὲν καταβαίνομεν εἷς τὸ ὕδωρ γέμοντες ἁμαρτιῶν χαὶ ῥύπου, καὶ ἀγαβαίνομεν καρποφοροῦντες ἐν τῇ καρδίᾳ τὸν φόβον καὶ τὴν ἔλ- τὸ πίδα εἰς τὸν Ἰησοῦν ἔν τῷ πνεύματι ἔχοντες. Καὶ ὃς ἂν φάγῃ ἀπὸ τούτων, ξήσεται elg τὸν αἰῶνα, τοῦτο λέγει " ὃς ἄν, φησίν, ἀχούσῃ τούτων λαλουμένων χαὶ πιστεύσῃ, ζήσεται εἰς τὸν αἰῶνα. XIL Ὁμοίως πάλιν περὲ τοῦ σταυροῦ ὀρίζε: ἐν ἄλλῳ mpo- φήτῃ λέγοντι" Καὶ πότε ταῦτα συντελεσϑήσεται; λέγει κύριος" 1 Ὅταν ξύλον κλιϑῇ καὶ ἀναστῇ, καὶ ὅταν ἐκ ξύλου αἷμα στάξῃ. ἔχεις πάλιν περὶ τοῦ σταυροῦ xa) τοῦ σταυροῦσϑαι μέλλοντος. 2. λέγει δὲ πάλιν τῷ Μωυσῇ, πολεμουμένου τοῦ Ἰσραὴλ ὑπὸ τῶν ἀλλοφύλων, καὶ ἵνα ὑπομνήσῃ αὐτοὺς πολεμουμένους, ὅτι διὰ τὰς ἁμαρτίας αὑτῶν παρεδόϑησαν εἷς ϑάνατον " λέγει εἰς τὴν καρδίαν 2 Μωυσέως τὸ πνεῦμα, ἵνα ποιήσῃ τύπον σταυροῦ χαὶ τοῦ μέλλον- τος πάσχειν, ὅτι, ἐὰν μή, φησίν, ἐλπίσωσιν ἐπ’ αὐτῷ, εἷς τὸν αἰῶνα πολεμηϑήσονται. τίϑησιν οὖν Μωυσῆς ἕν ἐφ᾽ ἕν ὅπλον ἐν μέσῳ τῆς πυγμῆς, καὶ σταϑεὶς ὑψηλότερος πάντων ἐξέτεινεν τὰς χεῖρας, xul οὕτως πάλιν ἐνίχα ὁ Ἰσραῆλ. εἶτα, ὁπόταν χαϑεῖλεν, πάλιν aw ἐϑανατοῦντο. 83. πρός τί; ἵνα γνῶσιν, ὅτι οὐ δύνανται σωϑῆναι, ἐὰν μὴ ἐπ' αὐτῷ ἐλπίσωσιν. 4. xe πάλιν ἐν ἑτέρῳ προφήτῃ 1 ἐξελεύσεται SH : ἐξέλθῃ VL | d£» H | duí : ἐχ H | ὑμῶν SL : 77 HV | 9 ἔσται : ἐστὸ Υ | elg toa S | wal tertzo V | 5 δοξάζει : ὃ δοξάσει V. | 8/10 dv: ἐὰν V | 7 τοῦτο λέγει» 8 | 9 χαρδίᾳ -1- καὶ S | 10 ἔχοντες ἐν τῷ xw. V | 12 πιστεύσει SV | 14 λέγοντι : λεγων orc S | 16 περὶ τοῦ : ἐπὶ V | 17 τῷ RH : ἐν τῷ VL | 20 σταυροῦ xoi HV : του σταυρου S | 31 φησὶν!» V | 94 χα- ϑεῖεν : πάλιν κ' V | πάλεν S60 7» SL | 96 πάλι» V 9. Clem. AL. Strom. III, 12, 86 p. |'J«xi est corpus Christi, τὸ σχεῦος 550. — Barnabns loeum 8S, Serip- τὶ πνεύματος cf. 7, 8. turae more suo liberius usurpavit. 11. χαταβαίνομεν . - ἀναβ Cf. Act. Harnack apoeryphum vaticinium al- |8, 88. 39; Herm. Sim. IX, 16, 1—7; legatum esse putat. — γῆ] est homo | Const. ap. IIT, 17. — φόβον] sc. Dei. vel eorpus humanum, οἵ. 6, 9; yg τ. XIL 1. χαὶ πότε sri] Legimus IV EPISTULA XI, 8—XII, 4. 75 quer vobis per os vestrum exibit in spe et caritate, erit in coersionem ac spem multis. 9. Et rursus alius propheta dicit: Εἰ erat terra. lacob. laudata super omnem terram. | Hoc sig- nat: vas spiritus eius magnificat. 10. Deinde quid dicit? El erat flurius a. deztra fluens, et ez. eo emergebant arbores pere; et. quicumque ez. illis manducaterit, vivet in aeter- "m. 11. Hoc ait, quod nos descendimus quidem in aquam plmi peccatis ac sordibus, emergimus autem fructificantes in cm timorem et in spiritu spem in lesum habentes. Ef qui- empee er illis manducarerit , viret in. aeternum , id dicit; qucumque audierit haec dicta et crediderit, vivet in perpetuum. XIL Similiter rursus crucem definit in alio propheta di- nie: Et quando haec consummabuntur ?. Dicit dominus: Cum limum inclinatum et erectum fuerit, eL cum de ligno sanguis Hlillaterit. Habes iterum de cruce et de eo, qui erat cruci af- fendus, praesagium. 2. Adhuc vero dicit Mosi, cum Israel impugnaretur ab alienigenis, et ut commonefaceret eos bello illo, quod propter peccata sua traderentur ad mortem; in cor Moss dicit spiritus, ut faciat figuram crucis et eius, qui erat pusurus, quia, nisi in hunc, inquit, speraverint, in perpetuum impugnabuntur. Posuit itaque Moses arma super arma in me- lio pugnae, et stans in altiori loco quam omnes manus exten- üt ac sic rursus vincebant lsraélitae. Deinde cum manus de- Bitebat, iterum occidebantur. 3. Cur hoc? Ut cognoscerent. 3 non posse servari, nisi in illum sperarent. 4. Et rursus in 8 Soph. 8, 19. — 5 Ezech. 47, 1—12. — 10 Ezech. 47, 9. — 14 IV Er. 4, 33; δ, 5. — 17 Exod. 17, 8 eqq. Exim 4, 33; δ, 5: Et respondi εἰ} Narrationem de Mose manus attol- diri: Quomodo et quando haec? Etjlente et narrationem de serpente ae- ἃ ligno sanguis stillabit εἰ lapis da- | neo in cruce elevato (cf. 12, 6) iam ΜῈ τοῦτα suam, et Barnabas hunc| Mischnae liber Rosch Hasch. 8, 8 locum respexisse videtur. Sed unde | coniunxit. Cf. Güdemann 1. c. p. 122. hausit verba (rav &. xA. x. ἀναστῆ Ὁ | — ὅπλον] S. Scriptura refert, lapidem locus citatur etiain a Gregorio Nyss. | subter Mosem positum esse. — πὺ- Tesim. adv. Iud. c. 7. | μή] — πυγμαχία. 3. 0f.Tust. Dial.c.90.111; Tert. Adv. | 4. Cf. Iust. Apol. I, 35; Dial. c. 97. T. c. 10; Adv. Marc. III, 18. Cypr. jSensus: in cruce pependi ob popu- Tetim. II, 21; De exhort. mart. c. 8. lum improbum (Hefele). 25 τὸ BARNABAE λέγει" Ὅλην τὴν ἡμέραν ἐξεπέτασα τὰς χεῖράς μου πρὸς Aain— ἀπειϑοῦντα καὶ ἀντιλέγοντα ὁδῷ δικαίᾳι μου. ὅ, πάλιν Μωυσῆς. ποιεῖ τύπον τοῦ Ἰησοῦ, ὅτι δεῖ αὐτὸν παϑεῖν, καὶ αὐτὸς ζωοποι- ἥσει, ὃν δόξουσιν ἀπολωλεκέναι ἐν σημείῳ, πίπτοντος τοῦ Ἰσραήλ. ὁ ἐποίησεν γὰρ κύριος πάντα ὄφιν δάκνειν αὐτούς, xal ἀπέϑνησκον (ἐπειδὴ ἡ παράβασις διὰ τοῦ ὄφεως ἐν Εὔᾳ ἐγένετο), ἵνα ἐλέγξῃ αὐτούς, ὅτι διὰ τὴν παράβασιν αὐτῶν εἷς ϑλῖψιν ϑανάτου παρα- δοϑήσονται. θ, πέρας γέ τοι αὐτὸς Μωῦσῆς ἐντειλάμενος" Οὐκ ἔσται ὑμῖν οὔτε χωνευτὸν οὔτε γλυπτὸν εἰς ϑεὸν ὑμῖν, αὐτὸς τὸ ποιεῖ, ἵνα τύπον τοῦ Ἰησοῦ δείξῃ. ποιεῖ οὖν Μωῦσῆς χαλκοῦν ὄφιν καὶ τίϑησιν ἐνδόξως xal κηρύγματι καλεὲ τὸν λαόν. 7. ἐλ- ϑόντες οὖν ἐπὶ τὸ αὐτὸ ἐδέοντο Μωυσέως, ἵνα negl αὐτῶν ἄνε- γέγχῃ δέησιν περὶ τῆς ἰάσεως αὐτῶν. εἶπεν δὲ πρὸς αὐτοὺς Μωῦ- σῆς - Ὅταν, φησίν, δηχϑῇ τις ὑμῶν, ἐλϑέτω ἐπὶ τὸν ὄφιν τὸν "5 ἐπὲ τοῦ ξύλου ἐπικείμενον καὶ ἐλπισάτω πιστεύσας, ὅτε αὐτὸς ὧν νεκρὸς δύναται ζωοποιῆσαι, καὶ παραχρῆμα σωϑήσεται. καὶ οὕτως ἐποίουν. ἔχεις πάλιν καὶ ἐν τούτοις τὴν δόξαν τοῦ Ἴησοῦ, ὅτι ἐν αὐτῷ πάντα καὶ εἰς αὐτόν, 8, τί λέγει πάλιν Μωῦ- σῆς Ἰησοῦ, υἱῷ Ναυή, ἐπιϑεὶς αὐτῷ τοῦτο τὸ ὄνομα, ὄντι πρὸ- 30 φήτῃ, ἵνα μόνον ἀκούσῃ πᾶς ὃ λαός, ὅτι πάντα ὁ πατὴρ φάνεροῖ περὶ τοῦ υἱοῦ Ἰησοῦ: 9. λέγει οὖν Μωυσῆς Ἰησοῦ υἱῷ Ναυή, imc ϑεὶς τοῦτο τὸ ὄνομα, ὁπότε ἔπεμψεν αὐτὸν κατάσκοπον τῆς γῆς" “Λάβε βιβλίον εἰς τὰς χεῖράς cov καὶ γράψον, ἃ λέγει κύριος, ὅτι ἐκκόψει Ex διζῶν τὸν οἶκον πάντα τοῦ ᾿Δμαλὴκ ὃ υἱὸς τοῦ 35 ϑεοῦ ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν. 10, ἴδε πάλιν Ἰησοῦς, οὐχὶ υἱὸς ἀνθρώπου, ἀλλὰ υἱὸς τοῦ ϑεοῦ, τύπῳ δὲ ἐν σαρχὲ φανερῶ- 1 διεπέτασα H | ἀπειϑη S | πάλιν t καὶ π᾿ V | S αὐτὸς 5 SL t αὐτὸν ζωοποιήσουσιν V, παϑόντα ζωοποιῆσαι H. | 4 ὃν δόξουσιν SV : ἐνδοξάξουσι H | 5 κύριος; V | ἀτέθνησκαν V | 6 γέγονεν V | 7 ἐν ϑλίψει V | 8 αὐτός ovroc 8 | 9 ἐστιν S | οὔτε yA. οὔτε χωνευτὸν V | αὐτὸς» V | 11 ἐνδόξως SHV :in eruce L, ἐν δοκῷ con Gallandi | 18 δέησιν : δεόμενος V | 14 ὄφιν “ τὸν νεχρὸν H | 15 χείμενον H | abvügz V | l7 πάλιν» V | τούτοις : τούτῳ V | 19 σοῦ υἱῷ Νανὴ SH:rQ L τῷ τοῦ N. υἱῷ V | τὸ» V | 30 πάντα ὁ, m g« Vb isa qs «a. Ἡ, δ, πο πάντα 9.8 | 2L Duo MR vevi V. | λέγει--- Ναυὴ SHL : καὶ V | 91 sq. ἐπιϑεὶς -- αὐτῷ H. | 2072 ΒΥ] ἔπεμπεν B | αὐτὸν!» V | 94 εκχοψεισ S | ἔκ ὁ. ἐκκόψει πάντα τὸν oi- xov V | πάντω;» H. | 95 ἴδε : elde SV | 25 sq. ot .. ἀλλ᾽ HV | 96 ὁ υἱὸς bis H in in ipso sunt οπιπία et in ipsum. 8. lesu, filio Nave, imponens ei, prophe- , EIC Ier erdcirrurum esse filium dei in domum Amalec, 10. Ecce rursum 25 Sed dei filius, figura autem in carne 91, 6 sqq. — 8 Deut, 97, 15. — 14 Num. 91, - 28 Exod. 17, 14. » crucis, | typum. Mosem, liter Iust. Dial. c. 118; "Teri. Adv. , οὐ sermo | Iud. c. 9; Adv. Mare. IIT, 16 et ul. | 9. Verba ὁ υἱὸς rà. Barnabas loco Ause vocatus. | antiqui habuisse. Cf. Inst, Dial. c. 49. — 78 BARNABAE ϑείς, ἐπεὶ οὖν μέλλουσιν λέγειν, ὅτε ὁ Χριστὸς υἱός ἔστιν Δαυΐδ, αὐτὸς προφητεύει Δαυΐδ, φοβούμενος καὶ συνίων τὴν πλάνην τῶν. ἁμαρτωλῶν" Εἶπεν ὃ κύριος τῷ κυρίῳ μου" Κάϑου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν ϑῶ τοὺς ἐχϑρούς σου ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου. 911. χαὶ πάλιν λέγει οὕτως Ἡσαΐας." Εἶπεν κύριος τῷ Χριστῷ uov κυρίῳ, οὗ ἐκράτησα τῆς δεξιᾶς αὐτοῦ, ἐπακοῦσαι ἔμπροσ- Sev αὐτοῦ ἔϑνη, καὶ ἰσχὺν βασιλέων διαρρήξω. ἴδε, πῶς Δαυὶδ λέγει αὐτὸν κύριον, καὶ υἱὸν οὗ λέγει. XIIL Ἴδωμεν δέ, εἰ οὗτος & λαὼς χληρονομεῖ ἢ ὃ πρῶτος, 10 καὶ εἰ ἢ διαϑήχη εἰς ἡμᾶς ἢ εἰς ἐκείνους. 2, ᾿Ακούσατε οὖν περὲ τοῦ λαοῦ τί λέγει ἡ γραφῇ" ᾿Εδεῖτο δὲ ᾿Ισαὰκ περὶ "Ῥεβέχ- κας τῆς γυναικὸς αὐτοῦ, ὅτι στεῖρα ἣν" καὶ συνέλαβεν. εἶτα: Καὶ ἐξῆλϑεν Ρεβέκκα πυϑέσϑαι παρὰ κυρίου, καὶ εἶπεν κύριος πρὸς αὐτῆν' Δύο ἔϑνη ἐν τῇ γαστρί σου καὶ δύο λαοὶ ἐν τῇ 15 κοιλίᾳ cov, καὶ λαὸς λαοῦ ὑπερέξει καὶ ὃ μείζων δουλεύσει τῷ ἐλάσσονι. 8, αἰσθάνεσθαι ὀφείλετε, τίς ὁ Ἰσαὰκ καὶ τίς ἥ Ῥεβέκκα; καὶ ἐπὲ τίνων δέδειχεν, ὅτι μείζων ὁ λαὸς οὗτος ἢ ἐχεῖ- γος. 4. καὶ ἐν ἄλλῃ προφητείᾳ λέγει φανερώτερον ὁ Ἰακὼβ πρὸς Ἰωσὴφ τὸν υἱὸν αὐτοῦ, λέγων ᾿Ιδού, οὐκ ἐστέρησέν μὲ κύριος 30 τοῦ προσώπου cou: προσάγαγέ μοι τοὺς υἱούς σου, ἵνα εὐλο- γήσω αὐτούς. 5. καὶ προσήγαγεν ᾿Εφραὶμ καὶ Μανασσῆ, τὸν Μανασσῆ ϑέλων ἵνα εὐλογηϑῇ, ὅτι πρεσβύτερος ἦν - ὁ γὰρ "loci προσήγαγεν εἰς τὴν δεξιὰν χεῖρα τοῦ πατρὸς Ἰακώβ, εἶδεν δὲ Ἰακὼβ τύπον τῷ πνεύματι: τοῦ λαοῦ τοῦ μεταξύ. καὶ τί λέγει: 3 Καὶ ἐποίησεν ᾿Ιακὼβ ἐναλλὰξ τὰς χεῖρας αὐτοῦ καὶ ἐπέϑηκεν τὴν δεξιὰν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν ᾿Εφραίμ, τοῦ δευτέρου καὶ vea- τέρου, καὶ εὐλόγησεν αὐτόν. καὶ εἶπεν ᾿Ιωσὴφ πρὸς ᾿Ιακώβ᾽ “Μετιάϑες σου τὴν δεξιὰν ἐπὶ τὴν κεφαλὴν Μανασσῆ, ὅτε πρω- 14 8] ἐστιν (n S post Δαυίδ) -- τοῦ H | 9. αὐτὸς προφητεύει (-Ἐ ὃ H) Δαυὶδ 8H : 2» V | 8 ἁμαρτωλῶν 2- λέγει V | 0778 | 5 οὗτος V | ὅ κα. τῷ Χριστῷ μου κυρίῳ (eigo VS*) VLS** : τῷ κυρίῳ μου 8H | 6 ἐκράτησα VL : ἐχράτησεν SH. | 8 οὐ HL (non tantum): ϑεοῦ SV | λέγει» V (9 Ij. δέ : ἀλλ᾽ ἴδωμεν V | κληρονομεῖ SL :-vóuog HV | ὁ πρῶτος : ἐχεῖνος H | 10 εἴ» 8 | οὖν : vov V | 12 συνέλαβεν : ob o. Ἡ | 18 χαὶ pr Z2. 8 | 16 καὶ Υ [18 πρὸς - τὸν V | 21 καὶ Mey. tóv::ni punctis deletum et supra- . scriptum τὸν V | 91 sq. τὸν Ma». ϑέλων HV : 9. τ. sggeuu 8 | 92. ευλον γησὴ 81 96 τὴν δεξεὰν SL : -Ἐ- αὐτοῦ H,77 V | "Egoulu * μανασσὴ S | 27 ηὐλό- γησεν V | 28. Μαν. : ἐφραιμ 8 EPISTULA XII, 10—XIII, 5. 79 manfesatus. Quoniam vero dicturi erant, Christum esse filium Dwid, ipse David prophetat, reformidans et intellegens errorem seemiorum: δ σι! dominus domino meo: Sede a deztris mei, donec. ponam inimicos tuos scabellum pedum tuorum. 11. E lesaias porro ita loquitur: Dizit dominus Christo meo δ domino, cuius apprehendi dezteram, ut oboediant ei gentes, el fortitudinem regum disrumpam. | Ecce, quomodo Darid eum dominum. vocet, et filium non vocet. XIIL Videamus autem, utrum hic populus heres sit an vero prit, εὖ utrum testamentum ad nos an ad illos pertineat. 2. 10 Aulie ergo, quid scriptura dicat de populo: Orabat Isaac Re- becae uzoris suae causa, quod esset sterilis; et illa conce- Pi. Deinde: Et Rebecca egressa est ad interrogandum do- mimm, et dizit ei dominus: Duae gentes in utero tuo sunt ac duo populi in rentre tuo, atque unus populus alterum 15 superabit et. jnaior natu sertiet minori. 8. Debetis intellegere, qus &t Isaac et quae Rebecca, et de quibusnam declaraverit, quw populus hic sit maior quam ille. 4. Et in alia prophetia manifestius loquitur Iacob ad filium suum Ioseph, dicens: Ecce deminus non privarit me facie (ua; adduc mihi filios (uos, 2 ut benedicam iis. 5. Et adduxit Ephraim et Manassen, cupiens, "t Manasses benediceretur, quia erat natu maior; Ioseph enim adluit eum ad manum dexteram patris sui lacob. Vidit autem spiritu Iacob figuram populi venturi. Et quid narrat scriptura? Et conmutarit. Iacob manus. suas et. dezteram posuit. super 3s eaput Ephraim, minoris ac iunioris, et benedizit illi. Dizit- que loseph ad lacob: Transfer derteram tuam super caput 2 Matth. 22, 42—44. — 3 Ps. 109, 1. — 5 Ies. 45, 1. — 8 Marc. 12, T, df. Matth. 22, 45; Luc. 20, 44. — 11 Gen. ?5, 21. — 18 Gen. 25, 2225 cf. Rom. 9, 10—12. — 19 Gen.48,11. — 20 Gen. 48,9. — 925 Gen. 4& 13-19. 10. μέλλουσιν λ.] sc. Iudaei et iu- | invenies etiam apud Tert. Adv. Iud. daizantes Christiani. Cf. ust. Dial.|c. 7; Adv. Prax. c. 11; Cypr. Testim. €. 48 49. jb 21; Novat. De trinit. c. 21. 11. S. Scriptura l. c. pro oic | XIII, 5. Cf. Altercatio Sim. et habet Κύρῳ, Cyro. YMlud vocabulum ! Theoph. V, 20; VIII, 29. 8ὺ BARNABAE τότοκός μου υἱός ἐστιν. καὶ εἶπεν ᾿Ιακὼβ πρὸς ᾿Ιωσήφ΄ Olba, τέκνον, οἶδα ἀλλ᾽ ὃ μείζων δουλεύσει τῷ ἐλάσσονι, καὶ οὗτος, δὲ εὐλογηθήσεται. 6. βλέπετε, ἐπὶ τίνων τέϑεικεν, τὸν λαὸν ποῦτον εἶναι πρῶτον καὶ τῆς διαϑήκης κληρονόμον. 7. εἰ οὖν ἔτι sah διὰ τοῦ ᾿Αβραὰμ ἐμνήσϑη, ἀπέχομεν τὸ τέλειον τῆς γνώσεως ἡμῶν. τέ οὖν λέγει τῷ ᾿Αβραάμ, ὅτε μόνος πιστεύσας ἐτέϑη εἰς δικαιοσύνην ; ᾿Ιδού, τέϑεικά σε, ᾿Αβραάμ, πατέρα ἐϑνῶν τῶν πιστευόντων δι᾿ ἀκροβυστίας τῷ ϑεῷ. XIV. Ναί. ἀλλὰ ἴδωμεν, εἰ ἡ διαϑήκη, ἣν ὥμοσεν τοῖς πα- ιο τράσιν δοῦναι τῷ λαῷ, εἰ δέδωχεν, ζητῶμεν. ϑέδωχεν- αὐτοὶ δὲ ρὸς κυρίου ἐν πνεύματι" καὶ λαβὼν Μωυσῆς κατέφερεν πρὸς τὸν λαὸν δοῦναι, 9. καὶ εἶπεν κύριος πρὸς Μωυσῆν" λίωδσῆ Δίωθσῆ, χατάβηϑι τὸ τάχος, ὅτι ὃ λαὸς σου, ὃν ἐξήγαγες Ex γῆς Ai- γύπτου, ἠνόμησεν. καὶ συνῆκεν Μωῦσῆς, ὅτι ἐποίησαν ἕαυ- 30 τοῖς πάλιν χωνεύματα, καὶ ἔρριψεν ἐκ τῶν χειρῶν τὰς πλάκας, καὶ συνετρίβησαν αἱ πλάκες τῆς διαϑήκης κυρίου. 4. Μωυσῆς μὲν ἔλαβεν, αὐτοὶ δὲ οὐκ ἐγένοντο ἄξιοι, πῶς δὲ ἡμεῖς ἐλάβομεν, μάϑετε. Μωύσῆς ϑεράπων ὧν ἔλαβεν, αὐτὸς δὲ & κύριος ἡμῖν ἔδωκεν εἰς λαὸν κληρονομίας, OU ἡμᾶς ὑπομείνας. ὅ. ἐφανερώϑη 8. δέ, ἵνα χἀχεῖνοι τελειωϑῶσιν τοῖς ἁμαρτήμασιν, καὶ ἡμεῖς διὰ τοῦ χληρονομοῦντος διαϑήκην κυρίου Ἴησοῦ λάβωμεν, ὃς εἰς τοῦτο 1 ᾿Ιωσῆφ : τακωβ S | ἐστὶν υἱὸς V | 8 τέϑειωεν : roce S | 5. ἀπέχομεν, 81, - ἀπείχομεν HV | ὃ μόνος τι. : ἐτίστευσας V | Τ᾿Αβραὰμῃ» V 18 ϑεξ SH : κυρίῳ VL | 9 wol H | Id. εἰ ἡ διαϑήκη SH : τὴν διαϑήχην VL | 10 δγ΄ τῶμεν L : ζητοῦμεν HV, 7 8 | 19/14 τεσσεράκοντα S : τεσσαρ. HV | 14 Μωῖ- δῆς VL | l4 sq. παρὰ 5. H | 15 τὰς sec» HV | 16 ἐν rg ΗῚ 18 ὅν τοῦ V. 19. ἠνόμησεν post ὅτι V | ἐποΐησε H | 19 sq. ἑαυτοῖς Sb: 2» HV | 9d λιν VL: SH | τὰς πλώνας;» S*H | 22 μὲν -Ε γὰρ V | 98 δ;» S | 9a δέ δωκεν H | ὑμᾶς V, ἡμῶν H | 26 zinpovouobvrog SV :-vóuov H | λάβωμεν. (λάβομεν V): hie praemittens καὶ male inserit V verba πάλιν ὅ προφῇ της — ὁ ϑεὸς vel v. B, ut iam Hefele vidit 7. Cf. Altercatio Sim. et Theoph. | V, 18. — ἐμνήσϑη] sc. populus Chri- À ὧν χτλ.} I Clem. 4, 12; 49, 1; 51, 8. 5; 58, δ. Bama-| 5. τελειωθῶσιν] Cf. 5, 11 — κληρο- se. Usur- γνομοῦντος] i. e. Iesu Christi, qui he- e ek|reditatem a Deo nooipi traditque eognos- | populo suo. omm 82 BARNABAE ἡτοιμάσϑη, ἵνα αὐτὸς φανεῖς, τὰς ἤδη δεδαπανημένας ἡμῶν καρ- δίας τῷ ϑανάτῳ καὶ παραδεδομένας τῇ τῆς πλάνης ἀνομίᾳ λυτρω- σάμενος ἐκ τοῦ σχότους, διάϑηται ἐν ἡμῖν διαϑήχκην λόγῳ. ὅ. γέγραπται γάρ, πῶς αὐτῷ ὃ πατὴρ ἐντέλλεται, λυτρωσάμενον ἡμᾶς. π5ἐχ τοῦ σκότους ἑτοιμάσαι ἑαυτῷ λαὸν ἅγιον. 7. λέγε: οὖν ὁ mpo- φήτης" ᾿Εγὼ κύριος, ὃ 8tóc σου, ἐκάλεσά σε ἐν δικαιοσύνῃ χαὶ κρατήσω τῆς χειρός cov καὶ ἐνισχύσω σε, καὶ ἔδωκά σε εἰς διαϑήκην γένους, εἰς φῶς ἐθνῶν, ἀνοῖξαι ὀφθαλμοὺς vug- λῶν καὶ ἐξαγαγεῖν ἐκ δεσμῶν πεπεδημένους καὶ ἐξ οἴκου qu- 1 λακῆς καϑημένους ἐν σκότει. γινώσχομεν οὖν. πόϑεν ἐλυτρώ- ϑημεν. 8. πάλιν & προφήτης λέγει" ᾿Ιδού, τέϑεικά σε εἷς φῶς ἐϑνῶν, τοῦ εἴναί σε εἰς σωτηρίαν ἕως ἐσχάτου τῆς γῆς, οὔ- τῶς ἀέγει κύριος ὃ λυτρωσάμενός σε ϑεύός. 9. καὶ πάλιν & προφήτης λέγει" Πνεῦμα κυρίου ἐπ᾽ ἐμέ, οὗ εἵνεκεν ἔχρισέν μὲ 35 εὐαγγελίσασϑαι ταπεινοῖς χάριν, ἀπέσταλκέν ue ἰάσασϑαι τοὺς συντετριμμένους τὴν καρδίαν, κηρῦξαι αἰχμαλώτοις ἄφεσιν καὶ τυφλοῖς ἀνάβλεψιν, καλέσαι ἐνιαυτὸν κυρίου δεκτὸν καὶ ἡμέραν ἀνταποδόσεως, παρακαλέσαι πάντας τοὺς πενθοῦντας. XV. Ἔτι οὖν καὶ περὶ τοῦ σαββάτου γέγραπται ἐν τοῖς δέκα 30 λόγοις, ἐν οἷς ἐλάλησεν ἐν τῷ ὄρει Σινᾶ πρὸς Μωυσῆν κατὰ πρόσ- ὠπον" Καὶ ἁγιάσατε τὸ σάββατον κυρίου χερσὶν καϑαραῖς καὶ καρδίᾳ καθαρᾷ. 3, xal ἐν ἑτέρῳ λέγει" ᾿Εὰν φυλάξωσιν οἱ υἱοῖ μου τὸ σάββατον, τότε ἐπιϑήσω τὸ ἔλεός uov ἐπ᾽ αὐτούς. 3. τὸ σάββατον λέγει ἐν ἀρχῇ τῆς κτίσεως" Καὶ ἐποίησεν ὁ ϑεὸς 36 ἐν ἕξ ἡμέραις τὰ ἔργα τῶν χειρῶν αὐτοῦ, καὶ συνετέλεσεν ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ καὶ κατέπαυσεν ἐν αὐτῇ καὶ ἡγίασεν αὖ- τὴν, 4. προσέχετε, τέχνα, τί λέγει τὸ συνετέλεσεν ἐν ἕξ ἣμέ- θαις. τοῦτο λέγει, ὅτι ἐν ἑξαχισχιλίοις ἔτεσιν συντελέσει χύριος τὰ σύμπαντα" ἡ γὰρ ἡμέρα παρ᾽ αὐτῷ σημαίνει χίλια ἔτη, αὐτὸς 1 sq. zagdíag : κακίας V | 8 & 72 H | λόγῳ : λέγω H. | 4 αὐτῷ ὃ m. yr. : ὃ m. ἐντ. τῷ υἱῷ H | λυτρωσάμενος V | 5 £r. ἑαυτῷ HV : eavro 9toc- μᾶσε S | T ἰσχυσω S | 9 καὶ se6 7» V | οἴκων H. | 10 γινώσκομεν SH : γε- γώσκετε Vl | 11 πάλιν S (qui totum versum in fine capitis posuit) H : sub m, VL | 12 &q. οὕτως 7- V | 18 ϑεὸς HVL : 9a. ej S, o ὃσ S** | καὶ ΗΥ͂:» SL | 15 ταπ. χάριν VL : arozo 8 LXX, 7» H ἀπέστ. με ἰάσασ- Bez» H. 11 ἀνάβλεψιν -ξ- 2d V | 19 οὖν SH : 7» VL | 92 sq. μοὺ οἱ vio Η | 95 sq. ἐν τῇ V : ey 8, ἐν H | 26 ἐν αὑτῇ HV : αὐτην 8 | 28 sq. ἐν — σύμ- παντα. συντελεῖ κύριος ἐν ἐξ. ἔτ. τὰ πάντα V | 99 σημαίνει 7» V in monte Sina loeutus est ad Mosen ^ sabbatum. domini manibus. mundis 30 ] dicit: Sj ewstodierint filii mei sab- icordiam meam super illos. 3. Sab- pio creationis: Feeifque deus in sex cdie- Qm, et consummavit ea die septima et team. 4. Attendite, filii, quid dieat: us ' diebus. Yd ait: omnia consummabit do- rum; nam apud illum dies significat — 11 1e. 49 δ. 2. — 14 les 61, 1. 2 ef. Luc. 4, Deut. 5, 12 cf. Ps. 23, 4. — 22 Iorem, 17, 94. 24 Gen. 2, 2. — 21 Gen. 2, 2. bslrvvpasigdesrr nig per prophe- esset τὸ ἁγιάξειν τὸ σάββατον, loquitur. | rop prendi viis ! per pro-|id quod signifieatur χερσὶν x. Ce- lerum cf, Güdemann 1. c. p. 126. τὰ, Barna-| 8. Barnabas locum biblicum allegat - 93, 4, | secundum textum hebraicum, non iux- 8; Deut. 'ta LXX, qui pro ἑβδόμῳ habent Leg. 6* 84 CUM BARNABAE δὲ μοι μαρτυρεῖ λέγων" ᾿Ιδού, ἡμέρα κυρίου ἔσται ὡς χίλια ἔτη, οὐκοῦν, τέκνα, ἐν ἕξ ἡμέραις, ἐν τοῖς ἐξαχισχιλέοις ἔτεσιν σῦντε- τὰ σύμπαντα. 5. Καὶ κατέπαυσεν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἐβ- δόμῃ᾽ τοῦτο λέγει" ὅταν ἐλθὼν ὃ υἱὸς αὐτοῦ καταργήσει τὸν xat- ερὸν τοῦ ἀνόμου xai κρινεῖ τοὺς ἀσεβεῖς xal ἀλλάξει: τὸν ἥλιον xal τὴν σελήνην καὶ τοὺς ἀστέρας, τότε καλῶς καταπαύσετα: ἐν τῇ ἡμέρᾳ τῇ ἑβδόμῃ. 6. πέρας γέ τοι λέγει" χερσὶν καθαραῖς καὶ καρδίᾳ καϑαρᾷ. "Ayidoeig αὐτὴν εἰ οὖν ἣν ὁ ϑεὸς ἡμέραν ἡγίασεν νῦν τις δύναται ἁγιάσαι χαϑαρὸς ὧν τῇ χαρδίᾳ, ἐν πᾶσιν 10 πεπλανήμεϑα. T. ἴδε, ὅτι ἄρα τότε καλῶς καταπαυόμενοι ἅγιά- σομεν αὐτήν, ὅτε δυνησόμεϑα αὐτοὶ δικαιωϑέντες καὶ ἀπολαβόντες τὴν ἐπαγγελίαν, μηκέτι οὔσης τῆς ἀνομίας, καινῶν δὲ γεγονότων πάντων ὑπὸ κυρίου τότε δυνησόμεϑα αὐτὴν ἁγιάσαι, αὐτοὶ ἁγιασ-. ϑέντες πρῶτον. 8. πέρας γέ τοι λέγει αὐτοῖς " τὸ ὑμῶν καὶ τὰ σάββατα οὐκ ἀνέχομαι. Τὰς νεομηνΐίας ὁρᾶτε, πῶς λέγει" οὗ τὰ γῦν σάββατα ἐμοὶ δεκτά, ἀλλὰ ὃ πεποίηκα, ἐν ᾧ καταπαύσας τὰ πάντα ἀρχὴν ἡμέρας ὀγδόης ποιήσω, ὅ ἔστιν ἄλλου κόσμου ἀρχήν. 9. διὸ χαὶ ἄγομεν τὴν ἡμέραν τὴν ὀγδόην εἰς εὐφροσύνην, ἐν ἢ 1 μοὶ» V | ἣμ. κυρίου ΒΗ : σήμερον jj. VL | 8 πάντα V | 4 χειταρ- γήσῃ H. | 5 τοῦ ἀνόμου HL: αὐτοῦ V, 2» 8 | χρίνει V, χρίνῃ H | ἀλλάξῃ HV |6 τ. ect. z. t. σεληνὴν 8 | dv 7 S | 9 ἡγίακεν V | χαϑαρὸς SH tel μὴ καϑ. VLS** | 10 ὅτι HL : ov S, ovr S**, οὐδ' V | 10 sq. χαταπ. dy. SH : χαταπαυόμενος ἁγιάζῃ V (L) | 11 doc, καὶ SH : diera V | 19. οὐχέτε V | τῆς» V | γεγον. db καινῶν Υ | 18 ὑπὸ -- rov 8 | 16 σάββατα -ἰ- ὑμῶν V | 16 ἐμοὶ 2» S | 11 ἄλλου : ἀλλ᾽ οὐ V | ἀρχὴν sec SV : ἀρχὴ H | I8 ἄγωμεν V. 4. ἰδοὺ iec).] Psalmista dicit: χίλια ἔτη ἐν ὀφθαλμοῖς σου (χυρίου) ὡς 3j ἡμέρα Jj ἐχϑὲς ἥτις διῆλϑε, Petrus: μέα ἡμέρα παρὰ χυρίῳ ὡς χίλια ἔτη. Ex his dictis Barnabas suum facile formare potuit. Fortasse locus iam lraditione iudaica compositus erat (ΘΓ Zeitsehrift für wissenschaftl. Theo- logie 1877 p. 525—599). Similiter Irenaeus Adv. haer. V, 28, 2; 28,8 et Hippolytus In Dan. IV, 23. (ed. Bonwetsch I, 244) dicunt, diem Do- mimi esse quasi annos mille — οὐὔχοῦν xr4.] Barnabas ergo sex dies, in quibus creatus est mundus, ty- pum esse putat temporis spatii (i. δ. sex milium annorum), per quod figura huius mundi manebit. Simi- liter Irenaeus Ll c. et Chiliastae re- liqui. 5. Sensus: etiam dies, quo re- quievit Dominus, est typus eorum, qnae futura sunt; significat verum sabbatum vel regnum millenarium (ef. Apoc. 20, 6), quod Christus sex milibus annorum praeterlapsis redi- turus in terra instituet. Cf. Irem. Ady. haer. V, 30, 4. 6. Sensus: in hoc tempore nemo tam purus est, ut diem a Deo saneti- 86 ᾿Ιδού, οἱ καϑελόντες τὸν ναὸν καὶ ὁ Ἰησοῦς ἀνέστη ἐκ νεχρῶν καὶ φαγερωϑεὶς ἀνέβη εἰς οὐραγούς. ΧΥ͂Ι. Ἔτι δὲ xal περὶ τοῦ ναοῦ ἐρῶ ὑμῖν, ὡς πλανώμενοι οὗ ταλαίπωροι εἷς τὴν οἰκοδομὴν ἤλπισαν, καὶ obw ἐπὶ τὸν ϑεὸν αὐτῶν τὸν ποιήσαντα αὑτούς, ὡς ὄντα οἶχον ϑεοῦ. 9. σχεδὸν s yàp ὡς τὰ ἔϑνη ἀφιέρωσαν αὐτὸν ἐν τῷ ναῷ. ἀλλὰ πῶς λέγει χύριος χαταργῶν αὐτόν, μάϑετε- Τίς ἐμέτρησεν τὸν οὐρανὸν σπιϑαμῇ ἢ τὴν γῆν ὁρακί; οὐκ ἐγώ; λέγει κύριος" Ὁ οὐρανός μοι ϑρόνος, 4j δὲ γῆ ὑποπόδιον τῶν ποδῶν μου" ποῖον οἶκον οἴκοδομήσετέ μοι, ἢ τίς τόπος τῆς καταπαύσεώς μου; ἐγνὼ- τὸ χατε, ὅτι ματαία ἡ ἐλπὶς αὐτῶν. 8. πέρας γέ τοι πάλιν λέγει" BARNABAE τοῦτον αὐτοὶ αὐτὸν οἰχοδομή- σουσιν. 4. γίνεται. διὰ γὰρ τὸ πολεμεῖν αὑτοὺς χαϑηρέϑη ὑπὸ τῶν ἐχϑρῶν" νῦν καὶ αὐτοὶ οἵ τῶν ἐχϑρῶν ὑπηρέται ἀνοιχοδομῆγ: σουσιν αὗτόν. 5. πάλιν ὡς ἔμελλεν ἡ πόλις xal ὁ ναὸς καὶ ὃ 16 λαὸς Ἰσραὴλ παραδίδοσϑαι, ἐφανερώϑη. λέγει γὰρ ἣ γραφῇ" “Καὶ ἔσται ἐπ᾿ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν, καὶ παραδώσει κύριος τὰ πρόβατα τῆς νομῆς καὶ τὴν μάνδραν καὶ τὸν πύργον αὐτῶν εἷς καταφϑοράν. καὶ ἐγένετο wai ἃ ἐλάλησεν κύριος, 6. ζη- τήσωμεν δέ, εἰ ἔστιν ναὺς ϑεοῦ. 30 χαὶ καταρτίζειν. γέγραπται γάρ" ἔστιν, ὅπου αὐτὸς λέγει ποιεῖν Καὶ ἔσται, τῆς ἑβδομάδος συν- τελουμένης οἰκοδομηϑήσεται ναὺς ϑεοῦ ἐνδόξως ἐπὶ τῷ ὄνό- ματι κυρίου. 7. εὑρίσχω οὖν, ὅτι ἐστὲν ναός. πῶς οὖν οἴκοξο- μηϑήσεται ἐπὶ τῷ ὀνόματι κυρίου, μάϑετε. πρὸ τοῦ ἡμᾶς πιστεῦ- σαι τῷ $e ἦν ἡμῶν τὸ κατοικητήριον τῆς καρδίας φϑαρτὸν καὶ 1 εἰς -Ἐ τοὺς V |9 68} V | ie: πῶς V| 3 εἰς τ. oi. té τὴν ὁδὸν ΥΊ 4 ὡς SHL: ἀλλ᾽ ὡς V | 5 ὡς : εἰσ 8 | ἀφιέρωσαν 4- yao 8| 1 ἢ SH : ἢ τὶς VL |8 ποῖον : καὶ x. Ἡ | 9 sq. ywore V | I0 γέ to: γοῦν V | 12 γί- νεται VL : 5» SH | 18 αὐτοὶ HVL: d- xe: 8. | 18 8q. ἀνοικοδομησωσιν 8 | M4 sq. λαοῦ x. ὁ vaoc B | 16 τῶν . . xal V | ΤΊ πύργον : τύπον H | 19 δὲ SH : οὖν VL | 28 ἐπὶ τῷ : ἐν V | ὕμασ 8| 94 ἣν» 8 dicit: ἀνέστη καὶ ἀπῆλθεν ἐκεῖ, ὅϑεν ἀπεστάλη. Tertullianus Adv. Iud. €. 18 respiciens Os, 6, 1—93 scribit: post biduum die tertia, quae est resurrectio eius gloriosa, de Lerrà eum recepit (Dominus Deus), unde et venerat ipse spiritus ad virginem. Barnabas autem nom ita distincte de uno eodemque die loquitur, et cum post resurrectionem expresse etium apparitionem commemoret, adscensionem potius ad diem domi- nieam posteriorem referre videtur. XVI, 1. οἶκον ϑεοῦ! Irenaeus Ady. haer, I, 26, 2 refert, Ebionaeos Hiero- solymam adoràre, quasi sit domus Dei. 4. γίνεται] i. e. vaticinium imple- 88 BARNABAE ἀσϑενές, ὡς ἀληϑῶς οἰκοδομητὸς γαὸς διὰ χειρός, ὅτι ἦν πλήρης: μὲν εἰδωλολατρείας καὶ ἦν οἶχος δαιμονίων διὰ τὸ ποιεῖν, ὅσα ἦν ἐναντία τῷ ϑεῷ. 8. Οἰχοδομηϑήσεται δὲ ἐπὶ τῷ ὀνόματι xv- Οἰου" προσέχετε δέ, ἵνα ὁ ναὸς τοῦ χυρίου ἐνδόξως οἰχοδομηϑῇ- 5κπῶς͵ μάϑετε. λαβόντες τὴν ἄφεσιν τῶν ἁμαρτιῶν καὶ ἐλπίσαντες ἐπὶ τὸ ὄνομα ἐγενόμεϑα καινοί͵ πάλιν ἐξ ἀρχῆς κτιζόμενοι" διὸ ἐν τῷ κατοικητηρίῳ ἡμῶν ἁληϑῶς ὃ ϑεὸς χατοιχεῖ ἐν ἡμῖν. 9. πῶς; ὦ λόγος αὑτοῦ τῆς πίστεως, 7| κλῆσις αὑτοῦ τῆς ἐπαγγελίας, σοφία τῶν δικαιωμάτων, αἱ ἐντολαὶ τῆς διδαχῆς, αὑτὸς ἐν ἡμῖν 10 προφητεύων, αὐτὸς ἐν ἡμῖν χατοιχῶν, τοὺς τῷ ϑανάτῳ δεδουλω- μένους ἀνοίγων ἣμῖν τὴν ϑύραν τοῦ ναοῦ, ὅ ἔστιν στόμα, μετά- νοιαν διδοὺς ἡμῖν, εἰσάγει εἰς τὸν ἄφϑαρτον ναόν. 10. ὁ γὰρ πο- ϑῶν σωϑῆναι βλέπει οὐκ εἰς τὸν ἄνϑρωπον, ἀλλ᾽ εἰς τὸν ἐν αὐτῷ χατοιχοῦντα χαὶ λαλοῦντα, ἐπ᾿ αὐτῷ ἐχπλησσόμενος, ἐπὲ τῷ μηδέ- ἴόποτε μὴτε τοῦ λέγοντος τὰ ῥήματα ἀχηχοέναι bx τοῦ στόματος μῆτε αὐτός ποτε ἐπιτεϑυμηκέναι ἀχούειν. τοῦτό ἔστιν πνευματι- χὸς ναὸς οἰκοδομούμενος τῷ χυρίῳ. XVIL 'Eg' ὅσον ἦν ἐν δυνατῷ καὶ ἁπλότητι δηλῶσαι ὑμῖν, ἐλπίζει μου ἢ ψυχή, τῇ ἐπι ϑυμέᾳ μου μὴ παραλελοιπέναι τε τῶν 30 ἀνηκόντων εἰς σωτηρίαν. 3, ἐὰν γὰρ περὶ τῶν ἐνεστώτων ἢ μελ- λόντων γράφω ὑμῖν, οὗ μὴ νοήσητε διὰ τὸ ἐν παραβολαῖς κεῖσϑαι. ταῦτα μὲν οὕτως. XVIIL Μεταβῶμεν δὲ καὶ ἐπὶ ἑτέραν γνῶσιν xal διδαχήν. ἃ καὶ ἦν Ὡ V | οἶκος -]- εἰδωλολατρεία ἦν οἶκος V | 8 ἐπὶ» H 4 δὲ SH:7- VL | τοῦ V | χυρίου V Clem : ϑεοῦ SH | 8 αὐτοῦ sec 7 5] 9 sq. αὐτὸς ἐν ἡμῖν προφ. 77 H | 10 sq. row . . δεδουλωμενοισ S | 13 τὴν» V | ΜΗ ἐνοικοῦντα V | ἐπ’ : ἐν H. | 16 τοῦτο 4- δὲ H | 19 τῇ ἐπιϑυμίᾳ μου H| τι: μέ τι V | 19 sq. τῶν ἀνηχόντων : 4- ὑμῖν V, 77H. | 20 εἰς σωτη- ρίαν : -]- ἐνεστώτων V, 27 H | ἐνεστώτων ἢ V | 38 χαὶ ἐπὶ HV: eg 8 et lectores Christianos e gentilibus | verbis διὰ τὸ ποιεῖν κτλ. eatis elucet. fuisse. Vix recte, Barnabas fortasse tristem generis humani statum ante ndventum Christi hic describere dici potest. Sed etiamsi concesseris, eum de sese ac lectoribus suis loqui, tamen sententia illa ex hoc versu probari nequit. Vocem εἰδωλολά- τρεία enim mon in sensu strietiori, sed ampliori intellegendam esse, e Barnabas ludaeos idololatras ap- pellat, quia fecerunt, quae Deo con-. traria sunt. Quamobrem Henke ver- ba πρὸ τ, j πιστεῦσαι bene hoc modo interpretatur: antequam fide vere christiana Deum coluimus. — οἶκος δαιμονίων) Similiter Valentinus gnosticus cor hominis infidelis zo3- λῶν δαιμόνων οἰκητήριον appellat. 90 Ὁδοὶ δύο εἰσὶν διδαχῆς καὶ ἐξουσίας, ἢ τε τοῦ φωτὸς καὶ ἦ τῶ σχότους. διαφορὰ δὲ πολλὴ τῶν δύο ὁδῶν. Eg' ἧς μὲν γάρ εἶσιν τεταγμένοι φωταγωγοὶ ἄγγελοι τοῦ ϑεοῦ, ἐφ᾽ σατανᾶ. 2, καὶ ὃ μέν ἔστιν χύριος ἀπὸ αἰώνων xal εἷς τοὺς di- 5 ὥνας, 6 δὲ ἄρχων καιροῦ τοῦ νῦν τῆς ἀνομίας. XIX. Ἢ οὖν ὁδὸς τοῦ φωτός ἐστιν αὕτη" ἐάν τις ϑέλων ὁδὸν δδεύειν ἐπὶ τὸν ὡρισμένον τόπον, σπεύσῃ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ. οὖν ἢ δοθεῖσα ἡμῖν γνῶσις τοῦ περιπατεῖν By αὐτῇ τοιαύτῃ, 2. ἀγαπήσεις τὸν ποιήσαντά σε, φοβηϑήσῃ τόν σε πλάσαντα, bo. 10 ξάσεις τόν σε λυτρωσάμενον ἐκ ϑανάτου᾽" ἔσῃ ἁπλοῦς τῇ καρδίᾳ καὶ πλούσιος τῷ πνεύματι" o) κολληϑήσῃ μετὰ τῶν πορευομένων ἐν ὁδῷ ϑανάτου, μισήσεις πᾶν, ὃ οὖχ ἔστιν ἀρεστὸν τῷ ϑεῷ, pe σήσεις πᾶσαν ὑπόκρισιν " οὗ μὴ ἐγκαταλίπῃς ἐντολὰς χυρίου, 9. οὐχ ὑψώσεις σεαυτόν, ἔσῃ δὲ ταπεινόφρων χατὰ πάντα οὖκ ἀρεῖς ἐπὶ 15 σεαυτὸν δόξαν. οὗ λήμψῃ βουλὴν πονηρὰν κατὰ τοῦ πλησίον σοῦ, οὗ δώσεις τῇ ψυχῇ σου ϑράσος. 4. οὗ πορνεύσεις, οὗ μοιχεύσεις, οὗ παιδοφϑορήσεις. οὗ μή σου ὃ λόγος τοῦ ϑεοῦ ἐξέλϑῃ ἐν ἀχᾶ- ϑαρσίᾳ τινῶν. οὐ λήμψῃ πρόσωπον ἐλέγξαι τινὰ ἐπὶ παραπτώ- ματι. ἔσῃ πραύς, ἔσῃ ἡσύχιος, ἔσῃ τρέμων τοὺς λόγους, οὖς ἤχοι- 30 σας. οὗ μγησιχαχήσεις τῷ ἀδελφῷ σου. ὅ. οὗ μὴ διψυχήσῃξι πότερον ἔσται ἢ οὗ. οὐ μὴ λάβῃς ἐπὶ ματαίῳ τὸ ὄνομα κυρίου. ἀγαπήσεις τὸν πλησίον σου ὑπὲρ τὴν ψυχήν σου. οὗ φονεύσεις τέκνον ἐν φϑορᾷ, οὐδὲ πάλιν γεννηϑὲν ἀποχτενεῖς. οὗ μὴ ἄρῃς 1 τε» 818 4c: ous 8| 4 ἀπὸ 8: ἀπ' HV | 5 τοῦ νῦν V | 8 eint τοιαύτῃ 8 | 7 σπεύσει V | 8 αὐτῇ : ταυτὴ S | 9 ποιήσαντά σε S Doctr.: ot 7. HV φοβ. τόν σε adc. 77 V | ll τῶν» 8| 1l sq. zog. ἐν SV : πον φενομένων H | 12 ἔστιν ^. V | 14 κατὰ πάντα ἢ V | 15 λήμψῃ 81 λήψῃ Ee λήψει V. 110 οὐ δώσεις τ. V. o. ϑράσος τ ante οὐκ ἀρεῖς Ἰ. 14 H | gov 2 V] 17 λόγος 4-6 V [18 λήψῃ H | 30 vri. : μὴ μνησικαχήσῃς Υ | μὴ!» 8] 21 οὐ μὴ λάβῃς --- κυρίου : ante οὐ μνησικ. 1. 20 H | τὸ» V | 28. τέκνον: σου H | ἀποκτενεῖς 8 Const. ap. Can. ecel. ἀνελεῖς HV. BARNABAE ea, quae Barnabas cum Doctrina eommunia habet, litteris adhibitis diversis indicavi, de eis, quae trans- posuit, in adnotationis rationem red- didi, Hie versibus Barnabae singu- lis versus Doctrinae (D) udscribo, signum — praemittens, ubi seriptu- rae prorsus vel maximam partem inter se consentiunt vel Barnabus nihil vel pauca verbn tantum πάν jecit, Commentarium nonnisi qd eà verba exhibeo, quae Barnabae sunk. XVIII, 1 Cf. D 1, 1. Orig. De prin- cip. HII, 2, 4 ed. Bened. I, 140 (ὁδοὶ δίο xri) CK Orig. In Lue. hom. 85 t. IIT, 973; In ep. ad Rom. I, 18 zabas adhibet 10, 8, 4. 5. 8, 11. metam €f. I Petr. 8, 8; 5, δ, d 4s 0t D 2,2; 4, 8; ὃ, 7. 8; 2, 8. Doctrina haec vocabula ncegais] Οἵ. 1. $0 D44:/2, 52249. 92 BARNABAE τὴν χεῖρά σου ἀπὸ τοῦ υἱοῦ σου ἣ ἀπὸ τῆς ϑυγατρός σου, ἀλλὰ ἀπὸ νεότητος διδάξεις φόβον $eo0. 6. οὗ μὴ γένῃ ἐπιϑυμῶν τὰ τοῦ πλησίον σου, οὐ μὴ γένῃ πλεονέχτης. οὐδὲ χολληϑήσῃ ἐκ Ψυχῆς σου μετὰ ὑψηλῶν, ἀλλὰ μετὰ ταπεινῶν χαὶ δικαίων dva- 5 στραφήσῃ. τὰ συμβαίνοντά cot ἐνεργήματα ὡς ἀγαϑὰ προσδέξῃ, εἰδώς, ὅτι ἄνευ ϑεοῦ οὐδὲν γίνεται. 7. οὐχ ἔσῃ διγνώμων οὐδὲ δίγλωσσος : παγὶς γὰρ ϑανάτου ἐστὶν ἡ διγλωσσία. ὑποταγήσῃ χυρίοις ὡς τύπῳ ϑεοῦ ἐν αἰσχύνῃ xal φόβῳ" οὐ μὴ ἐπιτάξῃς δού- Aq σου i| παιδίσκῃ ἐν πικρίᾳ, τοῖς ἐπὶ τὸν αὐτὸν ϑεὸν ἐλπίζουσιν, 10 μή ποτε οὗ μὴ φοβηϑήσονται τὸν ἐπ᾽ ἀμφοτέροις ϑεόν' ὅτι οὐκ ἦλϑεν κατὰ πρόσωπον χαλέσαι, ἀλλ᾽ ἐφ᾽ οὖς τὸ πνεῦμα ἡτοίμασεν. 8. χοινωνήσεις ἐν πᾶσιν τῷ πλησίον σου καὶ οὐκ ἐρεῖς ἴδια εἶνα: " εἰ γὰρ ἐν τῷ ἀφϑάρτῳ κοινωνοί ἐστε, πόσῳ μᾶλλον ἐν τοῖς φϑαρ- τοῖς; οὐκ ἔσῃ πρόγλωσσος “ παγὶς γὰρ τὸ στόμα ϑανάτου. ὅσον τὸ δύνασαι, ὑπὲρ τῆς ψυχῆς σου ἁγνεύσεις. 9. μὴ γίνου πρὸς μὲν τὸ λαβεῖν ἐχτείνων τὰς χεῖρας, πρὸς δὲ τὸ δοῦναι συσπῶν. ἀγα- πήσεις ὡς κόρην τοῦ ὀφθαλμοῦ σου πάντα τὸν λαλοῦντά σοι τὸν λόγον κυρίου. 10. μνησϑήσῃ ἡμέραν κρίσεως νυχτὸς καὶ ἡμέρας, xal ἐχζητίσεις καϑ' ἑκάστην ἡμέραν τὰ πρόσωπα τῶν ἁγίων, ἣ 30 διὰ λόγου χοπιῶν xal πορευόμενος εἰς τὸ παραχαλέσαι xai μελε- τῶν εἷς τὸ σῶσαι ψυχὴν τῷ λόγῳ, 7| διὰ τῶν χειρῶν σου ἐργάσῃ εἰς λύτρωσιν ἁμαρτιῶν σου. 11. οὐ διστάσεις δοῦναι οὐδὲ διδοὺς γογγύσεις" γνώσῃ δέ, τίς ὁ τοῦ μισϑοῦ χαλὸς ἀνταποδότης. φυ- λάξεις, ἃ παρέλαβες, μήτε προστιϑεὶς μήτε ἀφαιρῶν. εἰς τέλος 25 μισήσεις τὸ πονηρόν. κρινεῖς δικαίως. 12. o9 ποιήσεις σχίσμα, 2 ἀπὸ -- τῆς H ϑεοῦ S Doctr. : χυρίου HV | 8 οὐ: οὐδ᾽ οὐ V | 4 δι- καίων xal ταπεινῶν V | xol δικαίων Σ» H | 4 sq. ἀναστρ. : ἀναγραφήσῃ H | δ ὡς! H | πρόσδεξαι V | 6 εἰδὼς — γίνεται zo V | δίγνωμος V | 1 δίγλ.: γλωσσωδησ S | παγὶς — διγλωσσία V Doctr. : 7» SH | ὑποταγήσῳ -[- κυρίῳ V 18225 S | 85. zd. ἢ δι σου V | 9 παιδίσχῃ Ε σου H | ϑεὸν V | 10 μὴ φοβηϑήσονται S Doctr.: φοβηϑῶσι H, φοβηϑήσῃ V | 10 sq. οὐκ ἦλϑεν S cf. Doctr. : ἦλϑεν οὐ HV | 12 καὶ Ὁ» V | εἶναι z^ V | 18 τῷ ἀφϑ. : τοῖς ἀφ- ϑάρτοις V | 14 τὸ 8:7» HV | 15 τῆς v. SH: τὴν ψυχὴν V | 11 τοῦ 7^ V | 18 λόγον J- τοῦ H | ἡμέραν : ἡμέρας V | ἡμέρας xal νυκτὸς H | 19 xol V | 19. τὰ πρόσωπα τῶν ἁγίων» SH | 22 λύτρωσιν V Doctr. : λυτρον SH | οὐ : καὶ ob H | 28 γογγύσεις SH : -- παντὶ τῷ (τ: V) αἰτοῦντί σε di- δου (ex Luc. 6, 30) VS** | 24 προσϑισ S | 25 τὸ ΗΥ1}» S | κρινεῖς : pu EPISTULA XIX, 5—12. 93 vilalem Ne auferas manum tuam a filio tuo vel a filia tua, sd a pueritia docebis eos timorem dei. 6. Bona proximi tui mn concupisces, nec eris avarus; neque ex anima tua adhaere- bissuperbis, sed humilibus atque iustis uteris. Quidquid tibi xviii, tamquam bonum accipies, conscius, sine deo nihil fieri. 5 T. Non eris inconstans nec bilinguis; laqueus enim mortis est lg duplex. Subicieris dominis ut dei imagini in verecundia εἰ ümore. Ne in amaritudine imperes servo tuo aut ancillae, quiin eundem deum sperant, ne forte non timeant deum, qui mper utrumque est, quoniam non venit vocare secundum per- 10 wnam, sed ad eos, quos spiritus praeparavit. 8. Communicabis inomnibus cum proximo tuo nec quidquam dices proprium; si eum in incorrupto consortes estis, quanto magis in iis, quae exmmpuntur? Non eris lingua praeceps; os enim laqueus est motis. Quantum potes, propter animam tuam castus eris. 16 9. Noli porrigere manus tuas ad accipiendum, ad dandum vero wntahere. Diliges wf pupillam oculi tui omnem, qui tibi lo- quitur verbum domini. 10. In memoriam tuam nocte ac die Teotabis iudicii diem, et exquires cotidie vultus sanctorum, sive *mnone contendens et ad exhortandum incedens et meditans, 30 quomodo animam verbo tuo servare possis, sive manibus tuis Operaberis ad redemptionem peccatorum tuorum. 11. Non du- bishis dare neque murmurabis, cum das; cognosces autem, qus sit bonus mercedis retributor. Serrabis, quae accepisti, wc addens nec demens. Malum oderis in perpetuum. /uste 35 iwlieabis. 19. Non facies dissidium, sed pacem conciliabis con- li Deut. 32, 10; Ps. 16, 8 cf. Prov. 7, 2. — 28 Deut. 12, 32. — Ὁ Dent. 1, 16; Prov. 81, 9. 6—D 2, 2. 6; 8, 9. 10. |Ioann. 4 17 — διὰ λόγων xomuw|] D 2, 4; 4, 10. 11. Cf. I Tim. 5, 17; I Thess. 5, 12. & 0. D 2, 8. — πρόγλωσσος xtà.] | Sensus: memor esto iudicii etc., sive Prov. 18, 21: ϑάνατος xal ζωὴ v ministerium verbi divini imples, sive χερὶ γλώσσης. — ὑπὲρ τῆς ψυχῆς] [ necessitatibus cotidianis occuparis. le ἴα βαϊαίεπι animae tuae. Cf.| 11. Cf. D 4, 7. 13. 8. — μισήσεις Il Cor. 12, 15. ! τὸ z.] Barnabas aliis verbis profert. 9. Οὗ Ὁ 4, 1. δ. | quod iam v. 2 dixit. 10. Cf. D 4, 1. 2. 6. — ἡμέραν 19 Ξε Ὁ 4, 8. M. χρίσεως] Cf. Il Petr. 2, 9; 8,7; I. 94 BARNABAE εἰρηνεύσεις δὲ μαχομένους συναγαγών. ἐξομολογήσῃ Eni ἁμαρτίαις σου. οὗ προσήξεις ἐπὲ προσευχὴν ἐν συνειδήσει πονηρᾷ. αὑτὴ ἐστὶν jj ὁδὸς τοῦ φωτός. XX. Ἡ δὲ τοῦ μέλανος ὁδός ἐστιν σκολιὰ καὶ κατάρας μεστή; 5 ὁδὸς γάρ ἔστιν ϑανάτου αἰωνίου μετὰ τιμωρίας, ἐν ἢ ἐστὶν τὰ ἀπολλύντα τὴν ψυχὴν αὐτῶν- εἰδωλολατρεία, ϑρασύτης, ὕψος ὃ» γάμεως, ὑπόκρισις, διπλοκαρδία, μοιχεία,, φόνος, ἁρπαγή, ὑπερ: φανία, παράβασις, δόλος, κακία, αὐϑάδειοι, φαρμακεία, μαγεία, πλεονεξία, ἀφοβία ϑεοῦ" 2, διῶκται τῶν ἀγαθῶν, μισοῦντες ddr 10 ϑείαν, ἀγαπῶντες ψεῦδος, οὗ γινώσκοντες μισϑὸν δικαιοσύγης » οὐ κολλώμενοι ἀγαθῷ, οὗ κρίσει δικαῖᾳ, χήρᾳ καὶ ὀρφανῷ οὗ προσ- ἔχοντες, ἀγρυπνοῦντες οὐκ εἰς φόβον ϑεοῦ, ἄλλ᾽ ἐπὶ τὸ πονηρόν, ὧν μαχρὰν καὶ πόρρω πραύτης καὶ ὑπομονή, ἀγαπῶντες μάταια, διώκοντες ἀνταπόδομα, οὔκ ἐλεοῦντες πτωχόν, οὗ πονοῦντες ἐπὶ 15 χαταπονουμένῳ, εὐχερεῖς ἐν καταλαλιᾷ, οὗ γινώσκοντες τὸν πριής σαντα αὐτούς, φονεῖς τέκνων, φϑορεῖς πλάσματος ϑεοῦ, ἄποστρε- φόμενο: τὸν ἐνδεόμενον, καταπονοῦντες τὸν ϑλιβόμενον, πλουσίων παράχλητοι, πενήτων ἄνομοι χριταί, πανϑαμάρτητοι, XXL Καλὸν οὖν ἐστίν, μαϑόντα τὰ δικαιώματα τοῦ κυρίου, 90 ὅσα γέγραπται, ἐν τούτοις περιπατεῖν. ὁ γὰρ ταῦτα ποιῶν ἐν τῇ βασιλείᾳ τοῦ ϑεοῦ δοξασϑήσεται" ὁ ἐχεῖνα ἐκλεγόμενος μετὰ τῶν ἔργων αὐτοῦ συναπολεῖται, διὰ τοῦτο ἀνάστασις, διὰ τοῦτο ἄντας πόδομα. 9, ἐρωτῶ τοὺς ὑπερέχοντας, εἴ τινά μου γνώμης ἀγαθῆς λαμβάνετε συμβουλίαν: ἔχετε μεϑ᾽ ἑαυτῶν εἰς οὖς ἐργάσεσϑε τὸ a» χαλόν' μὴ ἐλλείπητε. 8, ἐγγὺς ἢ ἡμέρα, ἐν ἢ συναπολεῖται πάντα, τῷ πονηρῷ ἐγγὺς ὁ κύριος καὶ ὃ μισϑὸς αὐτοῦ. 4. ἔτι χαὶ 1487 8] συνάγων V | ἐπί τεν S | ἁμαρτίᾳ H | 3 ob — οὐκ ἥξεις ἐν προσευχῇ aov V | 2 sq. αὕτη — φωτὸς V8**: Z2 8H 4 ewe- Jub ἐστι H | σκολιασ S | 5 ἔστι γὰρ ὅδὸς V | αἰωνια 8 | 8 παραβασεια 8 | B sq. μαγείᾳ (μαγία V, similiter saepius) πλεονεξία 77 S | 10 ψεῦδος. Hn Doetr.: weváóg S, 7» V [11 καὶ» H |obz» V | 18 ματαιοτήτα S | 15 ἐν! ἐπὶ H | 17 χαταπονοῦντες : και 2. 8 | 18 πανταμαρτητοι SV | 19 oir 7 8| μανϑάνοντα H | τοῦ ἢ» V | 20 προγέγραπται V | 22 Βα. ἀνταπόδοσις V | μου H | 24 ue? ἑαυτῶν post: ἐργάσ, V | ἐργάσεσϑε Ἡ : -σησϑε S, -σασϑὲ V |24 sq. τὸ καλὸν 2 V | 35 ἐλλείπητε em cf. v. 8 : ἐλλίπητε H, eviumg- ται 8 (item v. 8), ἐγκαταλείπητε V | ἐγγὺς τ γὰρ V | πάντα : rà π. H | 36 μισϑὸς - à Ἢ XX, 1. Of D, ὅ, 1. — μέλανος] | Cf. 4, 10. est dominus et merces eius. 4. Etiam — Mes. 1, 18, — 16 Sap. 5,12, — 26 Ies. 40, 10. est, ut de- | siastiei c. 14 Doctrinae 1—4, 8 ad- itur , Bar- | iungunt. dien 2. ἔχετε καλ.] Cf. Ioann. 12, 8. — te vide- ἐργάσεσϑε x2. Cf. Gal. 6, 9; II Thess, » adderet. 8, 13. divinue| 9. ἐγγύς] Cf. Phil. 4, 5; Iac. 5,9; uibus| Apoc. 1, 3; 92, 10. — χύριος x. ὁ μισθός] Cf. 1 Clem, 94, 3. 96 BARNABAE ἔτι ἐρωτῶ ὑμᾶς- ἑαυτῶν γίνεσϑε νομοϑέτα: ἀγαϑοΐ, ἑαυτῶν μέ- νετε σύμβουλοι πιστοί, ἄρατε ἐξ ὑμῶν πᾶσαν ὑπόκρισιν. ὅ. ὁ δὲ ϑεός. ὁ τοῦ παντὸς χόσμου κυριεύων, δώῃ ὑμῖν σοφίαν, σύνεσιν, ἐπιστήμην. γνῶσιν τῶν διχαιωμάτων αὐτοῦ. ὑπομονήν. 6. γίνεσϑε εδὲ ϑευξίξαχτοι, ἐχζητοῦντες, τί ζητεῖ χύριος dy' ὑμῶν, καὶ ποι- εἴτε, ἵνα εὑρεϑῆτε ἐν ἡμέρᾳ χρίσεως. 7. εἰ δὲ τίς ἔστιν ἀγαϑοῦ μνεία, μνημονεύετέ μου μελετῶντες ταῦτα, ἵνα xai ἡ ἐπιϑυμία καὶ ἡ ἀγρυπνία εἴς τι ἀγαϑὸν χωρήσῃ. ἐρωτῶ ὑμᾶς, χάριν d- τούμενος. 8. ἕως ἔτ: τὸ καλὸν σκεῦός ἐστιν μεϑ᾽ ὑμῶν, μὴ ἐλ- 1 λείπητε μηδενὶ ἑαυτῶν, ἀλλὰ συνεχῶς ἐχζητεῖτε ταῦτα xai dva- πληροῦτε πᾶσαν ἐντολήν" ἔστιν γὰρ ἄξια. 9. διὸ μᾶλλον ἐσπού- ξασα γράψαι ἀφ᾽ ὧν ἠδυνήϑην, εἰς τὸ εὐφρᾶνα: ὑμᾶς. σώζεσϑε, ἀγάπης τέχνα xal εἰρήνης. & κύριος τῆς δόξης καὶ πάσης χάριτος μετὰ τοῦ πνεύματος ὑμῶν. 16 Ἐπιστολὴ Βαρνάβα. 1 ἀγαϑων S | 8 τοῦ παντὸς S Clem : παντὸς τοῦ V, σύμπαντος τοῦ H | 8 εᾳ. ἐπιστήμην σύνεσιν V | 4 ἐν ὑπομονῇ V | ὃ δὲ: H | ϑεοδίδαχτοι P S | 6 εἰρεϑῆτε 8 : εὕρητε H, σωϑθῆτε V | τίς : τι S| 9 ἕως: ὡς V | 10 αὐτῶν V | 11 yàg -- ταῦτα V | 12 sq. εἰς τὸ — εἰρήνης» H | 14 ὑμῶν - ἀμὴν ! 15 'En. Βαρνάβα S : - τοῦ ἀποστόλου συνεχδήμου Παύλου τοῦ ἁγίου ἀπεο- στόλου V, ^ H 5—6. Clem. AL. Strom. II, 18, 84 jc. 99; Athen. Leg. c. 11. 82; Clem- p. 472. AI. Paedag. I, 6, 37 p. 120; Stroxn- 6. ϑεοδίδακτοι)] Cf. les. 54, 18:1, 20, 98 p. 376. — εὑρεϑῆτε] Cf. 4- I Thess. 4, 9; Ioann. 6, 45. Tat. Or. 14; Ign. Trall 2. 2. EPISTULA XXI, 4--9. 97 ique etiam rogo vos: estote vobis boni legislatores, vobis manete consiliarii fideles, tollite ex vobis omnem hypocrisin. 5$. Deus autem, qui universo mundo dominatur, det vobis sa- pentiam, intellegentiam , scientiam, cognitionem mandatorum wOrum, perseverantiam. 6. Efficiamini autem docti a deo, ex- quentes, quid a vobis requirat dominus, et efficite, ut inveni- ammiin die iudicii. 7. Si qua vero est in vobis boni recordatio, mementote mei haec verba mea meditantes, ut et desiderium et Tiglantia mea in aliquod bonum evadat. Rogo vos, gratiam petulans. 8. Usquedum in hoc pulcro vase estis, in nullo ho- Tum mandatorum deficite, sed indesinenter haec exquirite et Mümplee omne mandatum ; namque digna sunt. 9. Quare po- Üimimum id operam dedi, ut scriberem quantum in me fuit, qu exhilararem vos. Salvete, filii dilectionis et pacis. Domi- ms gloriae et omnis gratiae sit cum spiritu vestro! Epistula Barnabae. 8. σχεῦος i e. corpus. Cf. 7, 8;| p. 472 (ἀγάπης — εἰρήνης). — μετὰ 1,9. τ. πνεύματος] Cf. Gal. 6, 18; Phil. 9. Clem. AL Strom. I, 18, 84 14, 23; II Tim. 4, 22; Philem. 25. Funk, Patres apost. ed. II. 7 - 15 ΚΛΗΜΕΧΤΟΣ ΠΡῸΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥ͂Σ Α. 5 πληϑυνϑείη. enia γενομένας ἡμῖν συμ- Σ:ον νομέζομεν ἐπιστροφὴν πε- ἰπηπουμένων τα map i piv πραγμάτων, ἀγαπητοί, TW m e οτρίας xal ξένης τοῖς ἔχλεχτοῖς τοῦ ϑεοῦ, μιαρᾶς καὶ 19 ἀνοσίου στάσεως, ἣν ὀλίγα πρόσωπα προπετῆ xx αὐϑάδη ὑπάρ- χοντα εἰς τοσοῦτον ἀπονοίας ἐξέχαυσαν, ὥστε τὸ σεμνὸν xal περι- βόητον xa) πᾶσιν ἀνθρώποις ἀξιαγάπητον ὄνομα ὑμῶν μεγάλως ῥλασφημηϑῆναι. 2. τίς γὰρ παρεπιδημήσας πρὸς ὑμᾶς τὴν πανά- Qezov χαὶ Beg: ὑμῶν οὐκ ἐδοχίμασεν; τήν τε σώφρονας 15 χαὶ ἐπιεικῆ ἐν Χριστῷ εὐσέβειαν οὐχ ἐϑαύμασεν ; xxi τὸ μεγαλο- πρεπὲς τῆς τιλοξενίας ὑμῶν ἦϑος οὐχ ἐχήρυξεν; καὶ τὴν τελείαν xal ἀσταλῆ γνῶσιν οὐχ ἐμαχάρισεν; 8. ἀπροσωπολήμπτως γὰρ A — codex Alexandrinus, H — Hierosolymitanus, L — versio latina, S — versio syriaca. l Κλ. π. Κορ. « H, ... X KOPINGIOYZ À, Incipit Epistola Clemen- tis ad Corinthios L, Epistula catholica Clementis discipuli Petri apostoli ad ecclesiam Corinthiorum S | 5 ἀπὸ -{- τοῦ H | 6 ἡμῖν : χαϑ᾽ ἡμῶν H | 7 περιπτώσεις AS : περιστάσεις H, impedimenta L ἀδελφοὶ A, dilecti S: HL | 8 ἀγαπητοὶ 7 S | 13 βλασφημεῖσϑαι H, βλαφϑῆναι LS | 11 ἀπρο- σωπολήπτως H et similiter semper Inscriptionem imitati sunt Poly-;apostolicarum. — Verbum παροικεῖν carpus ad Philippenses et auctores ; domicilium transiens velad tempus Martyrii Polycarpi ac Constitutionum ! durans denotat, χατοικεῖν permanens, 99 CLEMENTIS AD CORINTHIOS I. Ecclesia dei, quae Romae peregrinatur, ecclesiae dei, quae Ürinthi peregrinatur, vocatis sanctificatis voluntate divina per dinum nostrum lesum Christum. Gratia vobis et pax ab Omnpotente deo per lesum Christum multiplicetur. L Propter subitas ac sibi invicem succedentes calamitates οἰ usus adversos, qui nobis acciderunt, tardius, fratres, nosmet ie convertisse existimamus ad res, quae desiderantur apud "w, dilecti, et ad seditionem impiam ac detestandam, dei electis Mregrinam et alienam, quam pauci homines temerarii et auda- 1o *& in tantum insolentiae accenderunt, ut honorificum et illustre Wmen vestrum et ab omnibus amari dignum vehementer blas- Plemaretur. 2. Quis enim, apud vos deversatus, omni virtute Meam firmamque ac stabilem fidem vestram non probavit, Shramque et moderatam in Christo pietatem non est admira- 16 hs, et splendidos ac liberales hospitalitatis vestrae mores non Pmelicavit. et perfectam certamque cognitionem vestram non latam existimavit? 3. Omnia enim sine personarum intuitu à "I πάροιχος inquilinum vel eum,|6. 7 scribit, seditionem, quae inter qü non est. civis. Cf. I Petr. 1, 17; | illos exstitit, per famam divulgatam 2, 1l; II Clem. 5, 1. 5; Diognet. 5, ' esse, et fortasse Fortunatus ille infra. 5; Em. H. E. 1V, 23, 5; V, 1, 3. |c. 65 memoratus Romanos de dissi- ll αἰφνιδίους χτλ.] Clemens Do- diis certiores fecit. — στάσεως] Cf. mitiai persecutionem respicit. Cf.| Eus. H. E. III, 16. — ὀλίγα πρόσ! Prolgom. c. 2. — παρ᾽ ὑμῖν] non, Cf. 47, 7. — σεμνὸν x. π.] Cf. 47, 6. παρ᾽ ὑμῶν, et erraverunt, qui inter-| 2—39. Clem. Al. Strom. IV, 17, 107 pretati sunt, fratres Corinthios Ro- | p. 610 ed. Potter (— ἐπορεύεσϑε). ---- manos fratres per litteras adiisse| πίστιν . . φιλοξενίας] Cf. 10,7; 12,1; auxilium implorantes. Clemens 47,, Eus. H. E. IV, 22, 2; 23, 9. 10. 7* 100 1 CLEMENTIS πάντα ἐποιεῖτε wal ἐν τοῖς νομίμοις τοῦ ϑεοῦ ἐπορεύεσϑε, ὑπο, τασσόμεγοι τοῖς ἡγουμένοις ὑμῶν καὶ τιμὴν τὴν καϑήκουσαν dm | νέμοντες τοῖς παρ᾽ ὑμῖν πρεσβυτέροις νέοις τε μέτρια καὶ gen | νοεῖν ἐπετρέπετε. γυναιξίν τε ἐν ἀμώμῳ καὶ σεμνῇ καὶ ἀγνῇ ow- s» εἰδήσει πάντα ἐπιτελεῖν παρηγγέλλετε, στεργούσας καϑιηκόντως, τοὺς ἄνδρας ἑαυτῶν- ἔν τε τῷ καγόνι τῆς ὑποταγῆς ὑπαρχούσας τὰ κατὰ τὸν οἴκον σεμνῶς οἰκουργεῖν ἐδιδάσκετε, πάνυ cup γούσας. IL Πάντες τε ἐταπεινοφρονεῖτε μηδὲν ἀλαζονευόμενοι., Ls 10 τασσόμενοι μᾶλλον ἢ ὑποτάσσοντες, ἥδιον διδόντες ἢ λαμβάνοντες", τοῖς ἐφοδίοις τοῦ Χριστοῦ ἀρκούμενοι καὶ προσέχοντες, d γόους αὐτοῦ ἐπιμελῶς ἐνεστερνισμένοι ἦτε τοῖς σπλάγχνοις, τὰ παϑήματα αὐτοῦ ἦν πρὸ ὀφϑαλμῶν ὑμῶν. 2. οὕτως βαϑεῖα καὶ λιπαρὰ ἐδέδοτο πᾶσιν καὶ ἀκόρεστος πόϑος εἰς ἀγα 15 ϑοποιζαν, καὶ πλήρης πνεύματος ἁγίου ἔχχυσις ἐπὶ πάντας ἐγίνετο" ! 8, μεστοί τε ὁσίας βουλῆς, ἐν ἀγαϑῇ προϑυμίᾳ μετ᾽ εὐσεβοῦς πε, ποιϑήσεως ἐξετείνετε τὰς χεῖρας ὑμῶν πρὸς τὸν ] ϑεόν, ἱκετεύοντες αὐτὸν ἵλεων γενέσθαι, εἴ τι ἄχοντες || 4. ἀγὼν Jy ὑμῖν ἡμέρας τε καὶ νυκτὸς LEE so τητος, εἰς τὸ σώζεσθαι μετ᾽ ἐλέους καὶ συνειδήσεως τὸν τὸν ἐκλεκτῶν αὐτοῦ. ὅ, εἰλικρινεῖς καὶ ἀκέραιοι ἦτε καὶ dpi σίχαχοι εἰς ἀλλήλους. 6. πᾶσα στάσις καὶ πᾶν σχίσμα βδεὶν τὸν ἦν ὑμῖν. ἐπὶ τοῖς παραπτώμασιν τῶν πλησίον ἐπενϑεῖτε" * 1 ἐν HLS Clem cf. 3, 4 : 5» A | νομέμοις L Olem τ sinas ΔΨ ?oduovl Η 8 ἡμῖν H | 4 χαὶ ceuvg 7 LS | 1l Χριστοῦ HLS: 9v; 12 ἐστερνισμενοι A. | 16 ὁσίας : ϑείας H | 17 εξετεινατε A | 18 ἕλεωσ ἃ ἢ ἄκοντες : ἑκόντες S, ignorantes L | 90 μετ᾽ ἐλέους : μετὰ δέους Ἡ | 98 ἦν ΑἹ τῶν πλ- : tow mà. À 8. ἐν τοῖς νομίμοις ἐπορεύεσϑε] CF. | ex voce véor sequente npparet, ai ler.93, 4; Ezech. 5, 6. 7; 20, 18; at|tem vel seniores. Cum presbytw locutio τοῖς νομιέμοις πορεύεσθει Lev. | iidem seniores fuerint, Clemens. 18, 3; 20, 23; Τ Macc. 6, 59 legitur. | voce etiam illos quidem coi — ὑπατασσόμενοι χτλ] Cf. I Petr.|dit, re vera antem non solum 55. Vox ἡγούμενοι designat prae-| sed de omnibus aetate provectis. positos et quidem ecclesiasticos, non | quitur. — στεργούσας xri] er mngistratus civiles, ut nonnulli cen- | 5, 22—24; Tit. 2, 4; suerunt ldem vox πρεσβύτεροι 44, 5. — κανόνι] Cf. 7, 9; 41, 1; Gub 5; 55,6; δέ, 2; 55,4: 57,1 denotat, | 6, 16; II Cor. 10, 13. 15. 16. hoc autem loco et 3. 3; 91, 6, ut| IL 1. ὑποτασσόμενοι ze2.] Cf, Eph Em S ἐροιιν [7 ἀν Const ap. Y. 15; VIII, 22. 102 1 OLEMENTIS ὑστερήματα αὐτῶν ἴδια ἐχρίνετε. O7. pecu ta πάσῃ ἀγαϑοποιΐᾳ, ἕτοιμοι εἰς πᾶν ἔργον ἀγαϑόν. 8. giae σεβασμίῳ πολιτείᾳ χεχοσμημένοι πάντα ἐν τῷ φόβῳ αὔτοῦ d λεῖτε. τὰ προστάγματα χαὶ τὰ διχαιώματα τοῦ κυρίου ἐπὶ v: « πλάτη τῆς καρδίας ὑμῶν ἐγέγραπτο. TIL Πᾶσα δόξα καὶ πλατυσμὸς ἐδόϑη ὑμῖν καὶ ἐπετελέσϑτ) τὸ γεγραμμένον- "ἔφαγεν καὶ ἔπιεν, καὶ ἐπλατύνϑη καὶ ἐπα- χύνϑη, καὶ ἀπελάκτισεν ὃ ἠγαπημένος. 9. Ἔκ τούτου ζῆλος καὶ φϑόνος, ἔρις καὶ στάσις, διωγμὸς καὶ ἀκαταστασία, πόλεμος τὸ xal αἰχμαλωσία. 3. οὕτως ἐπηγέρϑησαν οἱ ἄτιμοι ἐπὶ τοὺς iw- τίμους, οἵ ἄδοξοι ἐπὶ τοὺς ἐνδόξους, οἱ ἄφρονες ἐπὶ τοὺς φρονέμουςν οἱ γέοι ἐπὶ τοὺς πρεσβυτέρους. 4. διὰ τοῦτο πόρρω ἄπεστιν Jj δικαιοσύνη καὶ εἰρήνη, ἐν τῷ ἀπολιπεῖν ἕκαστον τὸν φόβον τοῦ ϑεοῦ καὶ ἐν τῇ πίστει αὐτοῦ ἀμβλυωπῆσαι, μηδὲ ἐν τοῖς νομέμοις. τὸ τῶν προσταγμάτων αὐτοῦ πορεύεσθαι μηδὲ πολιτεύεσθαι κατὰ τῷ χκαϑῆκον τῷ Χριστῷ, ἀλλὰ ἕκαστον βαδίζειν κατὰ τὰς ἐπιϑυμίας τῆς καρδίας αὐτοῦ τῆς πονηρᾶς, ζῆλον ἄδικον χαὶ ἀσεβῆ ἀνειλη-- φῶτας, δι᾿ οὗ καὶ ϑάνατος εἰσῆλϑεν εἰς τὸν κόσμον. IV. Γέγραπται γὰρ οὕτως Καὶ ἐγένετο μεϑ᾽ ἡμέρας, Zjvey- s xev Kdiv. ἀπὸ τῶν καρπῶν τῆς γῆς ϑυσίαν τῷ ϑεῷ, καὶ "AfleA- ἤνεγκεν καὶ αὐτὸς ἀπὸ τῶν πρωτοτύκων τῶν προβάτων καὶ ἀπὸ τῶν στεάτων αὐτῶν. 3. καὶ ἐπεῖδεν ὃ ϑεὸς ἐπὶ "AfeA καὶ ἐπὶ τοῖς δώροις αὐτοῦ, ἐπὶ δὲ Kdiw καὶ ἐπὶ ταῖς ϑυσίαις, αὐτοῦ οὐ προσέσχεν. 3. καὶ ἐλυπήϑη Kdtv λίαν καὶ συνέπεσειν 95 τῷ προσώπῳ αὐτοῦ. 4. καὶ εἶπεν ὁ ϑεὸς πρὸς Kdiw: "Ivaud περίλυπος ἐγένου, καὶ ἱνατί συνέπεσεν τὸ πρόσωπόν σοῦ οὐκ ἐὰν ὀρθῶς προσενέγκῃς, ὀρϑῶς δὲ μὴ διέλῃς, ἥμαρτες ; 1 κα. ἀμεταμ. — ἀγαϑοποιῖΐᾳ 77 L | ὃ σεβασμιωτάτῃ H | 9 φϑόνος 4- καὶ AL; L autem etium post στάσις et ἀκαταστασία | 12 ἀπέστη H | 17 τῆς χαρύίας Σ» A | 19 οὕτως!» H | 20 ϑεῷ ΑΒ : χυρίῳ HL LXX | 25 τῷ προσώπῳ ἃ ΤΧΧ.: τὸ πρόσωπον H LS cf. v. 4 | 97 ἐὰν A: ἂν H duc et alias 8. πλάτη τ. «.] Cf. Prov. 7, 3. | Cf. I Cor. 14, 83. II Cox. 6, 5; 19. TIL 1. πλατυσμός] HI Reg. 22, 20; 20. Inc. 3, 16. Ps 115,5 τῇ ϑλίψει opponitur et, 3. Cf. Ies. 3, 5. designat libertatem, ubertatem, lae-| — 4. πολιτεύεσϑαι χτλ.] Similiter Phil. tum animum. Cf. P&. 17,5; 118, 45. 1l, 97: ἀξίως τοῦ εὐαγγελίου τοῦ 2. Of. Inc. 4, 1. — ἀκαταστασία] Χριστοῦ πολιτεύεσϑε. Si Clementis Mum est: Ef factum est post dies, οὐ- us terrae sacrificium domino; Abel autem genitis orium suarum et de adipibus 2» ut deus super Abel ei super munera et super sacrificia eius non adrertit. Cain valde et concidit vultu suo, 4. Et re tristis laetus es, et quare conci- , δὲ recte offeras, non autem recte di- 80 eut. 92, 15. — 10 les 8, 5. — 18 Sap. 9, 44, — "^ 8. Seripturae (i. e. LXX ; textus he- pos- | braicus enim alia exhibet) hoc modo vel|explicantur: Si quis solummodo se- / Adr. visionem habet in corde), . . sedueit bi verba | Deum. - 104 1 CLEMENTIS 5. ἠσύχασον᾽ πρὸς σὲ fj ἀποστροφὴ αὐτοῦ, καὶ σὺ ἄρξεις ai- τοῦ. 6. καὶ εἶπεν Kdiv πρὸς "AfeA τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ" Aui- Sue εἰς τὸ πεδίον. καὶ ἐγένετο ἐν τῷ εἶναι αὐτοὺς ἐν τῷ πεδίῳ, ἀνέστη Καϊν ἐπὶ "AfeA τὸν ἀδελφὸν αὐτοῦ καὶ dnix- 5 τειψὲν αὑτόν. 1. δρᾶτε, ἀδελφοί, ζῆλος xad φϑόνος ἀδελφοκτονίαν χατειργάσατο. 8. διὰ ζῆλος 6 πατὴρ ἡμῶν Ἰαχὼβ ἀπέδρα ἀπὸ προσώπου Ἦσαῦ τοῦ ἀδελφοῦ αὐτοῦ. 9. ζῆλος ἐποίησεν "Lochy μέχρι ϑανάτου διωχϑῆναι καὶ μέχρι δουλείας εἰσελϑεῖν. 10. ζῆ- λος φυγεῖν ἠνάγχασεν Μωυσῆν ἀπὸ προσώπου Φαραὼ βασιλέως 3 Αἰγύπτου ἐν τῷ ἀχοῦσαι αὐτὸν ἀπὸ τοῦ ὁμοφύλου: Τίς σε κατέ- στῆσεν κριτὴν ἢ δικαστὴν ἐφ᾽ ἡμῶν; μὴ ἀνελεῖν ue σὺ ϑέλεις, ὃν τρόπον ἀνεῖλες ἐχϑὲς τὸν Αἰγύπτιον; 11. διὰ ζῆλος ᾿Ααρὼν καὶ Μαριὰμ ἔξω τῆς παρεμβολῆς ηὐλίσθησαν, 12. ζῆλος Δαϑὰν xal ᾿Αβειρὼν ζῶντας κατήγαγεν εἰς ἄδου διὰ τὸ στασιάσαι αὑτοὺς τὸ πρὸς τὸν ϑεράποντα τοῦ ϑεοῦ Μωῦσῆν. 18. διὰ ζῆλος Δαυὶδ φϑόνον ἔσχεν οὗ μόνον ὑπὸ τῶν ἀλλοφύλων, ἀλλὰ καὶ ὑπὸ Σαοὺλ βασιλέως Ἰσραὴλ ἐδιώχϑη. Υ͂. ᾿Αλλ᾽ ἵνα τῶν ἀρχαίων ὑποδειγμάτων παυσώμεϑα, ἔλϑω- μεν ἐπὶ τοὺς ἔγγιστα γενομένους ἀϑλητάς- λάβωμεν τῆς γενεᾶς 30 ἡμῶν τὰ γενναῖα ὑποδείγματα. 2. διὰ ζῆλον xad φϑόνον οἵ μέγιν στοι χαὶ δικαιότατοι στύλοι ἐδιώχϑησαν καὶ ἕως ϑανάτου ἤϑλη- σαν. 8. λάβωμεν πρὸ ὀφϑαλμῶν ἡμῶν τοὺς ἀγαϑοὺς ἀποστόλους" 4. Πέτρον, ὃς διὰ ζῆλον ἄδιχον oby ἕνα οὐδὲ δύο, ἀλλὰ πλείονας, ὑπήνεγχεν πόνους καὶ οὕτω μαρτυρήσας ἐπορεύϑη εἷς τὸν ὀφειλόν 6 μενον τόπον τῆς δόξης. 5. διὰ ζῆλον xal ἔριν Παῦλος ὑπομονῆς € κατειργάσαντο H | ξῆλον H, similiter postea | B εἰσελθεῖν A : ἐλϑᾶν HS (?), devenire L | 11 χριτὴν A: ἄρχοντα HLS LXX | ἢ AL : καὶ HS | 12 χϑὲς H | hà 7» A | 18 ξηᾶος 1: διὰ ξ, AH | 16 ὑπὸ bis A: ἀπὸ ΠῚ ὑπὸ sec-|- τοῦ H | I7 βασιλέως 'log. ^ H | 38 Πέτρον ὃς HL: .... 00 À Peirus 8 δ, πρὸς ob xtA] i. e. à me non |IlI, 94. 25. 98. recipitur donum tuum. 10. χριτὴν ἢ dux] Cf. Luc. 12, M. 8. ὁ πατὴρ ἡμῶν] Of. 31, 2. Hoc| 12. ϑεράποντα τοῦ ϑεοῦ Of. Barn- modo Christiani non solum ex [u-|14, 4. daeis, sed etiam e gentilibus loque-| V, 1. ἔγγιστα .. γενεᾶς] Cum Cle- bantur, de cognatione potius spiri- | mens ab exemplis V. T. ad exempla. tuali quam earmali dicentes. Of. lust, N. T. progrediatur, haec vocabula Dial c. 134; Theophilus Ad. Autol. de temporis spatio non nimis parvo 106 I CLEMENTIS βραβεῖον ἔδειξεν, 6. ἑπτάκις δεσμὰ φορέσας, φυγαδευϑεῖς, Mdbac- ϑείς, κήρυξ γενόμενος ἔν τε τῇ ἀνατολῇ καὶ ἐν τῇ δύσει, τὸ γεν- ναῖον τῆς πίστεως αὐτοῦ κλέος ἔλαβεν, 7. δικαιοσύνην διδάξας ὅλον τὸν κόσμον, καὶ ἐπὶ τὸ τέρμα τῆς δύσεως ἐλϑὼν καὶ μαρ- ὁ τυρήσας ἐπὶ τῶν ἡγουμένων, οὕτως ἀπηλλάγη τοῦ κόσμου wai εἰς τὸν ἅγιον τόπον ἐπορεύϑη, ὑπομονῆς γενόμενος μέγιστος ὕπο- γραμμός, VI. Τούτοις τοῖς ἀνδράσιν ὁσίως πολιτευσαμένοις συνηϑροίσνῃ πολὺ πλῆϑος ἐκλεκτῶν, οἵτινες πολλαῖς αἰχίαις καὶ βασάνοις B | X ζῆλος παϑόντες ὑπόδειγμα κάλλιστον ἐγένοντο ἐν ἥμῖν. 2. B 0 ζῆλος διωχϑεῖσαι γυναῖκες Δαναΐδες καὶ Δέρκαι, αἰκέσματα δεινὰ Ὁ 6 ἐπορεύϑη ΔΗ͂ : ἐπήρϑη LS | 9 πολλαῖς αἰκίαις x. B. AHS - πολλὰς αἰκίας καὶ βασάνους 1, Knopf | 11 Δαναΐδες χαὶ Δίρχαι (δεὶρ καὶ H) AHLSt γεανίδες παιδίσκαι con. Wordsworth esse Clemens hic non expressis qui- dem, sed satis perspieuis verbis di- cit. Duo praesertim consideranda sunt. Cum Paulus, altera ecclesiae columna, ut nemo negat, Romae mortem subierit, verisimile est, Pe- irum a Clemente Romano ideo simul eum eo nominatum esse, quia ipse quoque in illa urbe martyrium passus est. Accedit, quod auctor €. 6 de Christianorum persecutione perNeronem Romae facta satis aperte loquitur, et cum hoe capitulum ar- lissime cum antecedente cohaereat, etiam Petrus Romae decessisse pu- tandus est. Quae ita esse et theo- logi protestantes plerique agnoscunt, Harnack ad h. L dicit: Lis sub iu- dice adhuc non esset, nisi critici fabulis illis Pseudoclementis vel iudaizantium Christianorum —plus quam par est auctoritatis tribuerent. Cf. Théolog. Quarlalschrifei 1871. p. 659—665. 5. βραβεῖον] Cf. I Cor. 9, 94; Phil. 8, 14; Mart. Polyc. 17, 1. 9, ἑπτάκις κτλ.] Septies se. vincula. iulisse nec Paulus ipse in II Cor. l1, 92 sqq. narrat nec Lucas in Aetis | Fortasse Clemens vocem ἑπτάχες sensu vocis πολλάκις usurpavit. (f. Nestle, Philologica sacra 1896 p, 25; Zeitschrift für neutest. Wissenschaft wnd die Kwnde des Urchristenlumt. ed. Preuschen I (1900), 179. — qv γαδευϑεὶς] CE. Act, 9, 25, 30; 19,50; 14, 6 etc. ; II Cor. 11, 88. — Cf. Act. 14, 5. 19. II Cor. 11, 95. — κήρυξ] Cf. I Tim. 2, 7; II Tim. 1, 1k ^. ὅλον τὸν κόσμον zr2.] Huncle- |cum anctor epistulae Clementis ad. Tacobum Homiliis Clementis prà&- fixae respicere videtur. — τέρμα τῆς δύσεως] Vocabulum réoue ad signs ὦ ficandum finem vel terminum adli- bent Herodotus VII, 54, Philostratus Vit Apoll V, 4 (ed. Westermann | 1849), Eusebius Vit. Constant, I, & Oyrillus Hieros. Catech. VI, 2, 8; Epiphanius H. 66 c. 1; 70 c, 4. c- cidentem autem terminare cum Hi- spania tum Iberia vel Britannia ἃ, veteribus putabantur, Cf. Philostrat, 1 e.; Strabo II, 1. 4; III, 9 (ed. Qa- 108 1 CLEMENTIS 3. ζῇ ἀπηλλοτρίωσεν γαμετὰς ἀνδρῶν καὶ ἠλλοίωσεν τὸ ῥηϑὲν ὑπὸ τὴ πατρὸς ἡμῶν ᾿Αϑάμ" Τοῦτο νῦν ὀστοῦν ἔκ τῶν ὀστέων uw "καὶ σὰρξ ἐκ τῆς σαρκός μου. 4. ζῆλος καὶ ἔρις πόλεις μεγάλας, xal σεμνὸν τῆς παραδόσεως ἡμῶν κανόνα, 9. καὶ ἴδωμεν, τί χαλῶν, xal τί τερπνὸν χαὶ τί προσξεχτὸν ἐνώπιον τοῦ ποιήσαντος ἡμᾶς, 4, ἀτενίσωμεν εἰς τὸ αἷμα τοῦ Χριστοῦ καὶ γνῶμεν, ὡς ἔστιν τί- μον τῷ ϑεῷ καὶ πατρὶ αὐτοῦ, ὅτι διὰ τὴν ἡμετέραν σωτηρίαν Ext 1 παντὶ τῷ χόσμῳ μετανοίας χάριν ὑπήνεγκεν. 5. διέλθωμεν εἶς τὰς γενεὰς πάσας χαὶ καταμάϑωμεν, ὅτι Ev γενεᾷ wol γενεᾷ p τανοίας τόπον ἔδωκεν ὁ δεσπότης τοῖς βουλομένοις ἐπιστραφῆναι, ἐπ᾿ αὐτόν. 6. Νῶε ἐχήρυξεν μετάνοιαν, καὶ οἱ ὑπαχούσαντες ἐσύ, ϑησαν. 7. Ἰωνᾶς Νινευΐταις καταστροφὴν ἐκήρυξεν" of δὲ peus 30 γοήσαντες ἐπὶ τοῖς ἁμαρτήμασιν αὐτῶν ἐξιλάσαντο τὸν ϑεὸν bel τεύσαντες καὶ ἔλαβον σωτηρίαν, καίπερ ἀλλότριοι τοῦ ϑεοῦ ὙΠ]. Ot λειτουργοὶ τῆς χάριτος τοῦ ϑεοῦ διὰ πνεύματος deri περὶ μετανοίας ἐλάλησαν, 9. καὶ αὐτὸς δὲ ὁ δεσπότης τῶν nde τῶν περὶ μετανοίας ἐλάλησεν μετὰ ὄρχου" Ζῶ yàp ἐγώ, λ)8 H | ἀπολειπωμεν A | 14 τω 9i [xci πατρ)ι avrov A, τῷ π. αὗτοῦ τῷ 86b Hé πατρὶ αὐτοῦ LS | 15 ὑπήνεγκεν AS : ἐπήνεγκε HL | elg zB. | Y. δεσπότης AH :omnibus L, 7» S | 90 sq. lxereóoyree Ἡ | 24 γὰρ AS: 2» Hl Euseb. H. E. V, 1, 23), vel ante-|euntibus addita esse ludibrim (el. quam necarentur, nd crudele plebis| Sueton. Nero c. ll. 12) et form spectaeulum Danaidarum supplicia |Petrus Alex. De paenit. e. 11 (la subirent Tartarique poenas reprae-| garde, Reliq. iur. ecelea, gr. p. Τ] sentarent, et eiusmodi martyres tum | dicens: μεμνημένοι τοίνυν τῶν m0 2 fidelibus tum a paganis nomine|Aow αὐτῶν χαμάτων ὧν προύπήνε, Danaidarum et Dirces insignitas esse. | «v &v ὀνόματι Χριστοῦ καὶ τῶν ταν" Talibus vel similibus tormentis Chri-| ταλσμῶν {(ταναλισμῶν Routh) ete stianos a Nerone cruciatos fuisse|lmagines eiusmodi cruciatus reprae- testatur etiam Tacitus narrans, per- | sentantez reperiuntur in Rea? Muse 4 5. ἀξεανοίας, tóztoy] Uf. Helir, 12, | 17; Const. ap. II, 88; V, 19. — ὁ | χελ] Cf. Const. ap. II, 55. | 8. Cf. 9, 4; II Petr. 2, 5; Theoph. 'rba exhi-| Ad Antol III, 19; Orac. Sibyll 1 18. p. 835. |v. 185 eqq. 7l. ἀλλότριοι cá. ] Cf. Eph. 2,12 sqq. I2, 7;| VIIL 1. οἱ λειτουργοὶ τ. X.] i. 6. oi] | prophetae. 110 1 CLEMENTIS κύριος, οὐ βούλομαι τὸν ᾿ϑάνατον τοῦ ἁμαρτωλοῦ ὡς τὴν | : ψοιαν, προστιϑεὶς xal γνώμην ἀγαϑήν- 3. Μετανοήσατε, ᾿Ισραήλ, ἀπὸ τῆς ἀνομίας ὑμῶν" sisi» ἘΠ RA T μου" ^Eà» ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν ἀπὸ τῆς γῆς ἕως vob. ὁ ρανοῦ καὶ ἐὰν ὦσιν πυρρότεραι κόκκου καὶ μελανώτεραι, xov, καὶ ἐπιστραφῆτε πρός μὲ ἐξ ὅλης τῆς καρδίας καὶ e “Πάτερ- ἐπακούσομαι ὑμῶν ὡς λαοῦ ἁγίου. 4. xx) Ev τόπῳ λέγει οὕτως. Λούσασϑε καὶ καϑαροὶ γένεσϑε, d τὰς πονηρίας ἀπὸ τῶν ψυχῶν ὑμῶν ἀπέναντι τῶν ὁ τὸ μου παύσασϑε ἀπὸ τῶν πονηριῶν ὑμῶν, μάϑετε ὁ tiv, ἐκζητήσατε κρίσιν, ὀύσασϑε ἀδικούμενον, κρίνατε καὶ δικαιώσατε χήρᾳ καὶ δεῦτε καὶ διελεγχϑῶμεν, φιος xal ἐὰν ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι ὑμῶν ὡς φοινικοῦν, ὡς ἀευκανῶ᾽ ἐὰν δὲ ὦσιν ὡς κόκκινον, ὡς ἔριον λευκανῶ τὸ ἐὰν ϑέλητε καὶ εἰσακούσητέ μου, τὰ ἀγαϑὰ τῆς γῆς φάγεσϑε' ἐὰν δὲ μὴ ϑέλητε μηδὲ εἰσακούσητέ μου, μάχαιρα ὑμᾶς κα τέδεται" τὸ γὰρ στόμα κυρίου ἐλάλησεν ταῦτα. D. πάντας. τοὺς ἀγαπητοὺς αὐτοῦ βουλόμενος μετανοίας μετασχεῖν ἐστῆριξ τῷ παντοκρατοριχῷ βουλήματι αὐτοῦ. 30 IX. Διὸ ὑπακούσωμεν τῇ μεγαλοπρεπεῖ καὶ ἐνδόξῳ D αὐτοῦ, καὶ ἱκέτας γενόμενοι τοῦ ἐλέους καὶ τῆς χρηστότητος αἱ προσπέσωμεν καὶ ἐπιστρέψωμεν ἐπὶ τοὺς οἰκτιρμοὺς αὐτοῦ, d πόντες τὴν ματαιοπονίαν τὴν τε ἔριν καὶ τὸ εἷς θάνατον ζῆλος. 3. ἀτενίσωμεν εἷς τοὺς τελείως λειτουργήσαντας τῇ μ 30 λοπρεπεῖ δόξῃ αὐτοῦ, 8. λάβωμεν Ἐνώχ, ὃς ἐν ὑπακοῇ Bh εὑρεϑεὶς μετετέϑη, καὶ οὐχ εὑρέϑη αὐτοῦ ϑάνατος, 4. Νῶε πιο εὑρεϑεὶς διὰ τῆς λειτουργίας αὐτοῦ πάλιγγενεσίαν κόσμῳ ἐκήρυξεν καὶ διέσωσεν δι᾽ αὐτοῦ ὁ δεσπότης τὰ εἰσελϑόντα ἐν énovola τας εἰς τὴν κιβωτόν. 8 ὑμῶν: τοῦ λαοῦ μου H | 8 καρδίας A Clem. Al. Paed. I, 10, 9. p. 152: ψυχῆς HLS | 7 λαοῦ ἁγίου H Clem: λέω cju» Α | 8 zal Α τ HLS LXX | ἀφέλετε H | 12 χήραν H | διαλεχϑῶμεν H. | 12 8d. κύριος Ὁ A | 18 μετασχεῖν : 4- quam L, ἣν Knopf | 26 αὐτοῦ -- ὁ Ἡ | 27 dux τῆς X ἐν τῇ λειτουργίᾳ H 3. Similia verba in diversis S, Serip- {ἐὰν ὦσιν) ; Ierem. 3, 19 (καὶ etl: turae locis leguntur, scilicet Ezech. Veteres im alleganda $8. Seripbura: 18, 30 (μετανοήσατε κτλ]; 99, 12 | quidem liberrimi sunt. δὲ saepe pla- (εἶπον t3.); Ps. 102, 10. 11; Ies. 1, 18 | ribus locis unum conficiunt. M | δ΄ iustificate riduam; et venite δῇ τὸ ΕἸ si fuerint peecata vestra quasi Egon deeibuto, si autem fuerint ut. cocci- -Et. si volueritis et. audieritis me, ii autem noluerttís: neque exaudicerte bil ros; os enim domini locutum est ss , ommes dilectos suos paenitentiae fieri RR USIUPUNoIontatS robos zuifine eius et gloriosae voluntati obsequa- : EENUDDRgee beriggitstethy aras βσιρίοα es eius advolvamur et convertamur, relietis 90 lentione et aemulatione, quae ad mortem intugamur eos, qui magnificae eius glo- unt. 3. Sumamus Henoceh, qui in oboe- 1 us fuit, neque mors eius inventa. per ministerium suum mundo re- 96 et per eum animalia, quae in eon- i, servavit dominus. — 95 Gen. 5,94; Hebr. 11, 5. —96 Gen. 6, 8; 9,5. n e locis | elis 39, 11 (οὐ βούλομαι κτλ. V. 2) verba. potius κἂν ὦσιν αἱ ἁμαρτίαι κτλ. adiungit. apo-| 5. ἐστήριξεν καλ] i.e. effatum isse illud: molo mortem peecatoris (cf. ἐπιστρά- ν. 2) Deus iuramento (— ommipo- Pned.|tenti sua voluntate) roboravit. demqu. IX, 1. Cf. Polye, Phil, 2, 1. Quis| 2—XIL Haec laudat summatim zechi- ! Clem. Alex. Strom. IV, 17, 107 p. 610. 112 I CLEMENTIS X. ᾿Αβραάμ, ὃ φίλος προσαγορευϑείς, πιστὸς eüpbi ἐν τῷ, αὐτὸν ὑπήκοον γενέσϑαι τοῖς ῥήμασιν τοῦ ϑεοῦ. 2. οὗτος δ΄ ὑπακοῆς ἐξῆλθεν Ex τῆς γῆς αὐτοῦ e τήρει, xal ἐκ τοῦ οἴχου τοῦ πατρὸς αὑτοῦ, ὅπως γῆν ὀλίγην καὶ πγένειαν ἀσϑενῆ xal οἶχον μικρὸν χαταλιπὼν - ἐπαγγελίας τοῦ ϑεοῦ, λέγει γὰρ αὐτῷ- 8, "Ἄπελθε ἐκ τῆς σου xal ἐκ τῆς συγγενείας gov καὶ éx τοῦ οἴκου τοῦ παῖρι σου εἰς τὴν γῆν, ἣν dv σοι δείξω" καὶ ποιήσω σε εἷς & μέγα καὶ εὐλογήσω σε καὶ μεγαλυνῶ τὸ ὄνομά gov, 1 εὐλογημένος" καὶ εὐλογήσω τοὺς εὐλογοῦντάς σε xal κατα: ράσομαι τοὺς καταρωμένους σε, καὶ εὐλογηϑήσονται ἐν m πᾶσαι αἱ φυλαὶ τῆς γῆς. 4. καὶ πάλιν By τῷ δια σϑῆνῃ αὐτὸν ἀπὸ Λὼτ εἶπεν αὐτῷ ὁ Seóc- ᾿Αναβλέψας τοῖς ὀφθαῖμι σου ἴδε ἀπὸ τοῦ τόπου, οὗ νῦν σὺ εἶ, πρὸς βορρᾶν καὶ Aid is καὶ ἀνατολὰς xai ϑάλασσαν, ὅτι πᾶσαν τὴν γῆν, ἣν σὺ à σοὶ δώσω αὐτὴν καὶ τῷ σπέρματί cov ἕως αἰῶνος. 5.3 ποιήσω τὸ σπέρμα σου ὡς τὴν ἄμμον τῆς γῆς εἰ δύναταί" ἐξαριϑμῆσαι τὴν ἄμμον τῆς γῆς, καὶ τὸ σπέρμα σοῦ μηϑήσεται. — 6. καὶ πάλιν λέγει: ᾿Εξήγαγεν ὃ 960g τὸν ᾿. 90 καὶ εἶπεν αὐτῷ ᾿Ανάβλεψον εἰς τὸν οὐρανὸν καὶ dgi τοὺς ἀστέρας, εἰ δυνήσῃ ἐξαριϑμῆσαι αὐτούς" οὕτως σπέρμα σου. ἐπίστευσεν δὲ ᾿Αβραὰμ τῷ ϑεῷ, καὶ 3 αὑτῷ εἰς δικαιοσύνην. 7. διὰ πίστιν χαὶ φιλοξενίαν ἐδόϑηη αὐτῷ υἱὸς ἐν γήρᾳ, καὶ δι᾽ ὑπακοῆς προσήνεγχεν αὐτὸν ϑυσίαν τῷ ὃ 30 πρὸς ἕν τῶν ὁρέων ὧν ἔδειξεν αὐτῷ. XL Διὰ φιλοξενίαν καὶ εὐσέβειαν Λὼτ ἐσώϑη ἐκ Σοῦ τῆς περιχώρου πάσης χριϑείσης διὰ πυρὸς xal ϑείου, πὶ ποιῆσας 6 δεσπότης, ὅτι τοὺς ἐλπίζοντας ἐπ᾽ αὐτὸν obx λείπει, τοὺς δὲ ἑτεροκλινεῖς ὑπάρχοντας εἰς χόλασιν καὶ se τίϑησιν. 3. συνεξελϑούσης γὰρ αὐτῷ τῆς γυναικὸς ἕτερ T ὑπαρχούσης xai οὐχ ἐν ὁμονοίᾳ, εἰς τοῦτο σημεῖον ἐτέϑη, γενέσθαι αὐτὴν στήλην ἀλὸς ἕως τῆς ἡμέρας ταύτης, εἷς τὰ στὸν εἶναι πᾶσιν, ὅτι οἵ δίψυχοι καὶ οἱ διστάζοντες περὶ τῆς ἢ 15 ἣν» Η 16 ἕως -᾿ τοῦ H 19 ἐξήγαγεν A:-1- δὲ HLS | 24 γῇ ΠῚ τῷ ϑεῷ ALS: H | 85 πρὸς A εἰς H ὃν τῶν ἄρεων ὧν AHB 11 tem quem L, τὸ ὄρος ὃ Knopf|98 ἐπ᾿ Α : εἰς H| 31 τοῦτο;» Ἡ X, 1. φίλος] CE 17, 2; Clem, Hom. | ΧΥ͂ΠΙ, 18, Wi Ret de (vo fet δὲ MERE patris {μὶ et vade in terram, quam a Birin'at diste: Respice in. caeium si potes dinumerare eas; sic erit semen Abraham deo, et deputatum. est. ei ad fidem et hospitalitatem datus est ei filius 26 im obtulit eum in sacrificium deo ostenderat. pil lem et pietatem Lot e Sodoma sal- | regio in circuitu igne et sulphure puni- i faciente, se non derelinquere sperantes in 90 qui a mandatis eius declinarent, suppli- 2. Uxor enim eius, quae una cum eo b eo dissentire& nec in concordia persisteret, ea posita et salis statua usque in hodiernum nnibus innotesceret, animo duplices et de » malip. 90, 7; Iac. 2, 99. — 6 Gen. 12, 1—8. — 19 Gen, 15, 5. 6; Bemids Bos i GN UAR t Ea; lustinus Apol. I, 58; lre- maeus Adv. haer. IV, 31, 8; 88, 9: statuae | Prudentius Hamartig. v. 740. sqq. — 2 m ὀΐψυχοι] Cf. 23, 8; Iac. 1, 8; 4, 8; áq.|Barn. 19, 5; Herm. Vis. II, 2, 2; 1L 8 114 1 CLEMENTIS deco δυνάμεως εἷς κρίμα καὶ εἰς σημείωσιν πάσαις ταῖς Yen γίνονται. i XIL Διὰ πίστιν καὶ φιλοξενίαν ἐσώϑη Ῥαὰβ ἡ πόρνη. 9.8. πεμφϑέντων γὰρ ὑπὸ Ἰησοῦ τοῦ τοῦ Ναυὴ κατασκόπων εἰς τὴ 5 Ἱεριχώ, ἔγνω ὁ βασιλεὺς τῆς γῆς, ὅτι ἥκασιν κατασκοπεῦσαι τὴ χώραν αὐτῶν, καὶ ἐξέπεμψεν ἄνδρας τοὺς συλλημψομένους αὐτούς, ὅπως συλλημφϑέντες ϑανατωϑῶσιν. 8, ἡ οὖν φιλόξενος "Pu εἰσδεξαμένη αὐτοὺς ἔκρυψεν εἰς τὸ ὑπερῷον ὑπὸ τὴν λινοκαλάμην. Ὁ 4, ἐπισταϑέντων δὲ τῶν παρὰ τοῦ βασιλέως καὶ λεγόντων" Πρὺξ, 3 σὲ εἰσῆλθον οἱ κατάσκοποι τῆς γῆς ἡμῶν" ἐξάγαγε αὐτούς, ὃ γὰρ βασιλεὺς οὕτως κελεύει, ἧδε ἀπεχρίϑη' Εἰσῆλθον μὲν oi ἄνδρες, οὺς ξητεῖτε, πρός ue, ἀλλ᾽ εὐθέως ἀπῆλθον καὶ m φεύονται τῇ ὁδῷ' ὑποδεικνύουσα αὐτοῖς ἐναλλάξ. δ, καὶ εἶπεν πρὸς τοὺς ἄνδρας" Γινώσκουσα γινώσκω ἐγώ, ὅτι κύριος ὃ Debs 1» παραδίδωσιν ὑμῖν τὴν γὴν ταύτην" ὃ γὰρ φόβος καὶ ὃ τρόμος, ὑμῶν ἐπέπεσεν τοῖς κατοικοῦσιν αὐτήν. ὡς ἐὰν οὖν γένηται — λαβεῖν αὐτὴν ὑμᾶς, διασώσατέ μὲ καὶ τὸν οἶκον τοῦ zt μου. 6, καὶ εἶπαν αὐτῇ" “Εσται οὕτως, ὡς ἐλάλησας ἡμῖν, 06. ἐὰν οὖν γνῷς παραγινομένους ἡμᾶς, συνάξεις πάντας τοὺς, 80 σοὺς ὑπὸ τὸ στέγος cov, xal διασωθϑήσονται" ὅσοι γὰρ ἐὰν, εὑρεϑῶσιν ἔξω τῆς οἰκίας, ἀπολοῦνται. 7. καὶ προσέϑεντο αὖ- τῇ δοῦναι σημεῖον, ὅπως ἐχχρεμάσῃ ἐκ τοῦ οἴκου αὐτῆς κόκχινονν, πρόδηλον ποιοῦντες, ὅτι διὰ τοῦ αἵματος τοῦ κυρίου λύτρωσις ἔσται, πᾶσιν τοῖς πιστεύουσιν καὶ ἐλπίζουσιν ἐπὶ τὸν ϑεόν. B. ὄρᾶτε, ἀγαπῆ: 35 τοί, ὅτι οὐ μόνον πίστις, ἀλλὰ xal προφητεία ἐν τῇ γυναικὶ γέγονειν 8 καὶ “ διὰ Ἡ | ἢ A Clem :-- ἐπιλεγομένη HL8 | 4 τοῦ τοῦ Ἁ : τοῦ ἯΙ τὴν» Η [6 ἔπεμψεν Η | 11 ἥδε: ἡ δὲ H8 | 12 ἐξῆλθον H | M δὰ ἈΞ τ HL | ϑεὸς HLS : - ὑμὼν A | 15 γῆν HLS : [mo]uv A | 18 Ael. xac H | 19 παραγενομένους Ἡ | 20 aov 7» H | AS ed HS(L ?) : χρεμαδή, A|25 fu A | καὶ» A | 96 γέγονεν A: ἐγενήϑη Ἡ 1H, 2, 2; IV, 1, 4 ete. eutio a sermone graeco aliena ed, — XIL Caput indicat, quam libere|apud LXX autem wsitata, qui ἴδ᾽ Clemens 8, Scriptura utatur. Cf.|finitivum in seripturis hebraieis vero Tust. Dialog. c. 111; Iren. Adv. haer. | finito appositum participio vel etinm- IV, 90, 12, ubi eadem allegorica | dativo substantivi reddunt. Cf. Blass. interpretatio reperitur. Grammatik. des. neulestamentl, Grit — 4. ἐναλλάξ] Cf. Barn, 18, 5. ehiseh 1896 $ 74, 4. Cum autem & 5. γινώσκουσα γινώσκω] Haec lo-'Seriptura Ios. 2, 9, ut Nestle (cf, 81. — 41o.2,1—8. — 7 Ios — M los. 2, 9—13. — 18 los. adi Redpnth, ἐπ (1892) 191. — πρό. Am om] Cf. fust. Dial e. 111 L3 ᾿Β. προφητεία] Cf. Orig. In Ies. Na- 8* 116 I OLEMENTIS XIIL Ταπεινοφρονήσωμεν οὖν, ἄξελφοί, ἀποθέμενοι πᾶσαν ἀλαζονείαν καὶ τύφος καὶ ἀφροσύνην xal ὀργάς, καὶ ποιήσωμεν τὸ γεγραμμένον (λέγει γὰρ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον" Μὴ καυχάσϑω ὃ σοφὸς ἐν τῇ σοφίᾳ αὐτοῦ μηδὲ ὃ ἰσχυρὸς ἐν τῇ ἰσχύϊ αὐτοῦ 5 unób ὃ πλούσιος ἐν τῷ πλούτῳ αὐτοῦ, ἀλλ᾽ ἢ ὃ καυχώμενος ἐν κυρίῳ καυχάσϑω, τοῦ ἐκζητεῖν αὐτὸν καὶ ποιεῖν κρίμα καὶ δικαιοσύνην), μάλιστα μεμνημένοι τῶν λόγων τοῦ χυρίου Ἰησοῦ, οὖς ἐλάλησεν διδάσκων ἐπιείχειαν χαὶ μαχροϑυμίαν. 9. οὕτως γὰρ εἶπεν' ᾿Ελεᾶτε, ἵνα ἐλεηϑῆτε' ἀφίετε, ἵνα ἀφεϑῇ ὕμῖν" ὡς 10 ποιεῖτε, οὕτω ποιηϑήσεται Duiv* ὡς δίδοτε, οὕτως δοϑήσεται ὑμῖν" ὡς κρίνετε, οὕτως κριϑήσεσϑε' ὡς χρηστεύεσϑε, οὕτως χρηστευϑήσεται bui»: ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε, ἐν αὐτῷ μετρηϑῆ- σεται Duiv. 3. ταύτῃ τῇ ἐντολῇ καὶ τοῖς παραγγέλμασιν τούτοις στηρίξωμεν ἑαυτοὺς εἰς τὸ πορεύεσθαι ὑπηκόους ὄντας τοῖς ἅγιο- 15 πρεπέσι λόγοις αὐτοῦ, ταπεινοφρονοῦντες" φησὶν γὰρ ὁ ἅγιος λόγος" 4. "Eni τίνα ἐπιβλέψω, ἀλλ᾽ ἣ ἐπὶ τὸν πραῦν καὶ ἣσύχιον καὶ τρέμοντά μου τὰ λόγια. XIV. Δίκαιον οὖν καὶ ὅσιον, ἄνδρες ἀδελφοί, ὑπηκόους ἡμᾶς μᾶλλον γενέσϑαι τῷ ϑεῷ ἢ τοῖς ἐν ἀλαζονείᾳ καὶ ἀκαταστασία mx μυσεροῦ ζήλους ἀρχηγοῖς ἐξαχολουϑεῖν. 2. βλάβην γὰρ οὗ τὴν τυχοῦσαν, μᾶλλον δὲ κίνδυνον ὑποίσομεν μέγαν, ἐὰν ῥιψοχινδύνως ἐπιδῶμεν ἑαυτοὺς τοῖς ϑελήμασιν τῶν ἀνϑρώπων, οἴτινες ἔξαχον- τίζουσιν εἷς ἔριν xal στάσεις, εἷς τὸ ἀπαλλοτριῶσαι ἡμᾶς τοῦ χα- λῶς ἔχοντος. 8. χρηστευσώμεϑα ἑαυτοῖς κατὰ τὴν εὐσπλαγχνίαν 35 xai γλυχύτητα τοῦ ποιήσαντος ἡμᾶς. 4. γέγραπται vip: Χρηστοὶ ἔσονται οἰκήτορες γῆς, ἄκακοι δὲ ὑπολειιφρϑήσονται ἐπ’ αὐτῆς " 2 τύφον Ἡ | 5 ἢ» H | 9 ἐλεᾶτε A : ἐλεεῖτε Ἡ | ἀφίετε A : ἄφετε H ἢ 12 ἐν αὐτῷ (αὐτὴ ^): οὕτω Η | 14 στηρίζωμεν H | 16 πρᾶον H | 17 τοὺς λόγους H | I8 ὑμᾶ; H| 28 ἔριν A, ἔρεες LS : αἱρέσεις H. Nic | 34. αὐτοῖς & we hom. II], 4 ed. Bened. II, 403: Sed et ista meretrix, quae. eos &usce- pit, ex meretrice efficitur iam pro- pheta. XIII, 1. ἀποϑέμενοι zr2.] Cf. Iac. 1,19—21. — μὴ καυχάσϑω «12.] Verbu. ὁ χαυχώμενος ἐν κυρίῳ χαυχάσϑω Paulus ll cc. tanquam dictum 8. Beripturae profert, et libere allegare videtur Ier. 9, 94 vel I Reg. 9, 10, ubi legimus: £v τούτῳ χαυχάσϑω ὃ καυχώμενος συνιεῖν zal. γινώσκειν τὸν κύριον. Clemens laudans Ier.9, 23—24 aut I Reg. 2, 10 vel potius. ambos locos eombinans particulam illam secundum verba apostoli transfor- masse videtur. 2. Haec verba non habentur αὖ- τολεξεὶ in S. Scriptura, a Clemente. autem nom ex Evangelio aliquo apo- 4 an iig uer na due ree Fortis n: fortitudine sua mee direr. ᾿ S in domino glorietur, quae- 5 io ius et durtitom), memoria pupa ἢ lesu, quos aequitatem et longani- 2. Sic enim dixit: Miseremini, ut ; dimittite, ut vobis dimittatur ; EC rese c dete rone τὰς, κέ MO ni: sicut benigni estis, ita. be- i; qua mensura. metintint, eadem vobis. τ —vtonllendegewren esso δ σατο Dicit enim verbum sane- 15. respiciam , nisi super Iumilem et quie- es meos ? dtur et pium est, viri fratres, deo potius » quam in superbia et turbulentia detestan- lu m&uctores sequi. 2. Detrimentum enim 30 Ὁ grande periculum sustinebimus, si praeci- hominum nos tradiderimus, qui ad con- collineant, ut nos ab eo, quod reetum nt. 3. Benigni erga nos ipsos simus se- et dulcedinem creatoris nostri. 4. Serip- "5 dncolae erunt terrae, innocentes re- Reg. 2, 10; I Cor. 1, 81; II Cor. 10, 17. — Τρ 1 3. 15 lo S 3L ὅδ θα, — 16 Ies. 66, 2. — | 9, 88. ibere ex Evan-| λόγῳ εη' cod. Reg. 2418, 9498, 2494. [ 3. ἑαυτοῖς] — ἀλλήλοις, ef. Col. 3, | AL Btrom. | 13. 16; II Clem. 4, 3; 12, 3; 13, 1; verba|15, 5; 17, 2. Clemens mutuum fra- tiosos autem diligere non desinant. 118 I OLEMENTIS οἱ δὲ παρανομοῦντες ἐξολεϑρευϑήσονται ἀπ᾽ αὐτῆς. 5. wd πάλιν λέγει" Εἶδον ἀσεβὴ ὑπερυψούμενον xab ἐπαιρόμενον, ὡς τὰς κέδρους τοῦ Λιβάνου" καὶ παρῆλϑον καὶ ἰδού, οὐκ΄ ἦν, καὶ ἐξεζήτησα τὸν τύπον αὐτοῦ, καὶ οὐχ εὗρον. φύλασσε, s ἀκακίαν καὶ ἴδε εὐϑύτητα, ὅτι ἐστὶν ἐγκατάλειμμα ἀνθρώπῳ, εἰρηνικῷ. XV. Τοίνυν χολληϑῶμεν τοῖς μετ᾽ εὐσεβείας εἰρηνεύουσιν, val μὴ τοῖς ped" ὑποχρίσεως βουλομένοις εἰρήνην. 9. λέγει γάρ ποι", Οὗτος ὃ λαὺς τοῖς χείλεσίν με τιμᾷ, ἡ δὲ καρδία αὐτῶν πόρρῳ, τὸ ἄπεστιν ἀπ᾽ ἐμοῦ. 8. καὶ πάλιν. Τῷ στόματι αὐτῶν εὖλο-, γοῦσαν, τῇ δὲ καρδίᾳ αὐτῶν κατηρῶντο. 4. καὶ πάλιν λέγει ᾿γάπησαν αὐτὸν τῷ στόματι αὑτῶν χαὶ τῇ γλώσσῃ αὐτῶν, ἐψεύσαντο αὐτόν, ἢ δὲ καρδία αὐτῶν οὐκ εὐθεῖα μετ᾽ αὐτοῦ, οὐδὲ ἐπιστώθησαν ἐν τὴ διαϑήκῃ αὐτοῦ. 5. διὰ τοῦτο ἄλαϊα, τὸ γενηϑήτω τὰ χείλη τὰ δόλια τὰ λαλοῦντα κατὰ τοῦ δικαίου, ἀνομίαν. xal πάλιν: ᾿Εξολεϑρεύσαι κύριος πάντα τὰ χείλη vl. δόλια, γλῶσσαν μεγαλορήμονα, τοὺς εἰπόντας - Τὴν γλῶσσαν, ἡμῶν μεγαλυνοῦμεν, τὰ χείλη ἡμῶν παρ᾽ ἡμῖν ἔστιν" τίς he κύριός ἐστιν; 6. ἀπὸ τῆς ταλαιπωρίας τῶν πτωχῶν καὶ τοῦ 39 στεναγμοῦ τῶν πενήτων νῦν ἀναστήσομαι, λέγει κύριος ^ Wi. σομαι ἐν σωτηρίῳ, 7. παρρησιάσομαι ἐν αὐτῷ. XVI ᾿Γαπεινοφρονούντων γάρ ἔστιν & Χριστός, οὖχ Emxpon μένων ἐπὶ τὸ ποίμνιον αὑτοῦ. 3. τὸ σκῆπτρον τῆς μεγαλωσύνης, τοῦ ϑεοῦ, ὁ χύριος ᾿Ιησοῦς Χριστός, οὖκ ἦλϑεν ἐν κόμπῳ dae 36 ζονείας οὐδὲ ὑπερηφανίας, χαίπερ δυνάμενος, ἀλλὰ ταπει' χκαϑὼς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον περὶ αὐτοῦ ἐλάλησεν " φησὶν γάρ", 3. Κύριε, τίς ἐπίστευσεν τῇ ἀκοῇ ἡμῶν; καὶ ὃ βραχίων κυρίου, τίνι ἀπεκαλύφϑη; ἀνηγγείλαμεν ἐναντίον αὐτοῦ, ὡς παιδίον ὡς ῥίζα ἐν γῇ διψώσῃ" οὐκ ἔστιν εἶδος αὐτῷ οὐδὲ δόξα, xal 2 ἀσεβὴ Ἀ: τὸν ác. Η | 9 τοῖς χείλεσιν ALS Clem: τῷ στόματι Nio | 10 ἔπεστιν. A Olem : ἀπέχει H. Nic | 10 eq. εὐλογοῦσαν A ἘΣ i ἃ 13, 2 f. : εὐλόγουν H, εὐλογοῦσι Clem | 18 ἐψεύσαντο ALS Clem : d H|14 διὰ τοῦτο HLS Clem: A LXX | 15 γενηϑείη Η | 15/17 τὰ λοῦντα — τὰ δόλια 8: 77 AHL Clem propter homoeoteleuton | 17 γλῶδ' σαν uey, AB Olem : γλῶσσα μεγαλορήμων᾽ καὶ πάλιν H | 18. μεγαλυνώμει A | mug! ἡμῖν A Clem : παρ᾽ ἡμῶν HL(?)8 | 19 χαὶ HLS Clem * -- ἀπὸ ἢ LXX | 21 ἐν σωτηρίῳ L Clem : ev σωτηρία À, 77 H | 88 τῆς μεγαλωσύνης Σ S Hier | 24 ὁ χύριος HL Hier : - ἡμῶν A | ἄριστος ἴησους A et ecc qepnsiesoemmcnc os L bens id hi uini pacifico. dis, qui cum. bred Bout pese NOIRE 2. Di- Aic labiis me honorat , cor autem. 3. Et rursus: (re suo benedicebant. Et rursus dicit: Dilezerunt eum τὸ (? 6. Propler miseriam inopum et gemitum m , dicit dominus: ponam eos in sa- agam cum eo. m eorum esb, qui humiliter de se sen- se les. 29, 18: Maro, 7, 6. — 10 Ps. 61, 5. — 30,19. — 16 Ps. 11, 4—6. — 27 les. 53, rom. IV,| XVI, 1. ποίμνιον] Of. 44, 3; 54, 2: δῖ, 3; Act. 90, 98. 99; I Petr. δ, . II, 6.|2. 3. lc c£| 9. Hieronymus In Ies. 52, 18 ed. Vallars. IV, 612 (— τι Ringu-|— οὐκ ἦλθεν] Cf. Phil. 2, 6. 7; II Cor. 8, 9. 120 1 CLEMENTIS εἴδομεν αὐτόν, xai ox εἴχεν εἶδος οὐδὲ κάλλος, ἀλλὰ τὸ εἶδος αὐτοῦ ἄτιμον, ἐκλεῖπον παρὰ τὸ εἶδος τῶν ἀνϑρώπων ἄν- ϑρωπος ἐν πληγῇ ὧν καὶ πόνῳ καὶ εἰδὼς φέρειν μαλακίαν, ὅτι ἀπέστραπται τὸ πρόσωπον αὐτοῦ, ἡτιμάσϑη καὶ οὔκ ἐλο- 5 γίσϑη. 4. οὗτος τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν φέρει καὶ περὶ ἡμῶν ὀδυνᾶται, καὶ ἡμεῖς ἐλογισάμεϑα αὐτὸν εἶναι ἐν πόνῳ xabiv | πληγῇ καὶ ἐν κακώσει. ὅ. αὐτὸς δὲ ἐτραυματίσϑη διὰ τὰς ἁμαρτίας ἡμῶν καὶ μεμαλάκισται διὰ τὰς ἀνομίας ἡμῶν. τται- δεία εἰρήνης ἡμῶν ἐπ᾽ αὐτόν: τῷ μώλωπι αὐτοῦ ἡμεῖς ἰάϑη- 1 μεν. 6. πάντες ὡς πρύβατα ἐπλανήϑημεν, ἄνϑρωπος τῇ ὁδῷ αὐτοῦ ἐπλανήϑη T. καὶ κύριος παρέδωκεν αὐτὸν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, καὶ αὐτὸς διὰ τὸ κεκακῶσϑαι οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα. ὡς πρόβατον ἐπὶ σφαγὴν ἤχϑη, καὶ ὡς ἀμνὸς ἔναν- τίον τοῦ κείραντος ἄφωνος, οὕτως οὐκ ἀνοίγει τὸ στόμα αὖ- 15 τοῦ. ἐν τῇ ταπεινώσει ἣ κρίσις αὐτοῦ ἤρϑη. 8. τὴν γενεὰν αὐτοῦ wg διηγήσεται; ὅτε αἴρεται ἀπὸ τῆς γῆς ἢ ζωὴ αὐτοῦ. 9. ἀπὸ τῶν ἀνομιῶν τοῦ λαοῦ μου ἥκει εἰς ϑάνατον. 10. καὶ δώσω τοὺς πονηροὺς ἀντὶ τῆς ταφῆς αὐτοῦ καὶ τοὺς πλουσίους ἀντὶ τοῦ ϑανάτου αὐτοῦ" ὅτε ἀνομίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὖ- 30 ρέϑη δόλος ἐν τῷ στόματι αὐτοῦ. καὶ κύριος βούλεται κα- ϑαρίσαι αὐτὸν τῆς πληγῆς. 11. ἐὰν δῶτε περὶ ἁμαρτίας, ἣ ψυχὴ ὑμῶν ὄψεται σπέρμα μακρόβιον, 12. καὶ κύριος βοῦ- λεται ἀφελεῖν ἀπὸ τοῦ πόνου τῆς ψυχῆς αὐτοῦ, δεῖξαι αὐτῷ φῶς καὶ πλάσαι τῇ συνέσει, δικαιῶσαι δίκαιον εὖ δουλεύοντα 20 πολλοῖς " καὶ τὰς ἁμαρτίας αὐτῶν αὐτὸς ἀνοίσει. 18, διὰ τοῦ- τὸ αὐτὸς κληρονομήσει πολλοὺς καὶ τῶν ἰσχυρῶν μεριεὶ σκῦλα dwi* ὧν παρεδόθη εἰς ϑάνατον ἣ ψυχὴ αὐτοῦ, καὶ ἐν τοῖς ἀνόμοις ἐλογίσθη" 14. καὶ αὐτὸς ἁμαρτίας πολλῶν ἀνήνεγκεν καὶ διὰ τὰς ἁμαρτίας. αὐτῶν παρεδόϑη. 15. καὶ πάλιν αὐτὸς 30 φῆσιν " ᾿Εγὼ δέ εἶμι σκώληξ καὶ οὐκ ἄνϑρωπος, ὄνειδος dv- ϑρώπων καὶ ἐξουϑένημα λαοῦ. 106. πάντες οἱ ϑεωροῦντές μὲ ἐξεμυκτήρισάν με, ἐλάλησαν ἐν χείλεσιν, ἐκίνησαν κεφαλήν" Ἤλπισεν ἐπὶ κύριον, ῥυσάσϑω αὐτόν, σωσάτω αὐτόν, ὅτε ϑέλει aÜróv. 17. δρᾶτε, ἄνδρες ἀγαπητοί, τίς ὁ ὑπογραμμὸς 6 8 ἁμαρτίας .. ἀνομίας AL : C) H8 | 27 ἐν H8 (?), cum L: 7» A | 80 δὲ A8: HL ' lucem et. formare intellegentia, iustificare utem multis; et peccata eorum ipse por- rea ipse possidebit multos et. fortium diridet. d iradita est ad mortem anima eius et in 36 est, 14. el ipse peccata. multorum tulit. et eorum traditus est. 15. Et rursus ipse ( eu , salrum faciat eum, quoniam rult eum. 15. αὐτός] runs in persona Psnlmistae. Cf. 92, 1. 16. Cf. Matth. 97, 48. 122 1 CLEMENTIS δεδομένος ἡμῖν" εἴ γὰρ ὁ κύριος οὕτως ἐταπεινοφρόνησεν, vl. "cceli mee ΠΈΣΕ Μιμηταὶ γενώμεϑια κἀκείνων, οἵτινες ἐν δέρμασιν ad- δ γείοις καὶ μηλωταῖς περιεπάτησαν κηρύσσοντες τὴν ἔλευσιν τοῦ Χριστοῦ: λέγομεν δὲ Ἠλίαν καὶ Ἐλισαιέ, ἔτι δὲ καὶ ᾿Ιεζεχιῆλ, τοὺς προφήτας" πρὸς τούτοις καὶ τοὺς μεμαρτυρημένους. 3. ἐμαρ- τυρήϑη μεγάλως ᾿Αβραὰμ καὶ φίλος προσηγορεύϑη τοῦ ϑεοῦ, xal λέγει ἀτενίζων εἰς τὴν δόξαν τοῦ ϑεοῦ ταπεινοφρονῶν- ᾿Εγὼ δὲ τὸ εἶμι γῆ καὶ σποδός. 3. ἔτι δὲ καὶ περὶ Ἰὼβ οὕτως γέγραπται " "If δὲ ἣν δίκαιος καὶ ἄμεμπτος, ἀληϑινός, ϑεοσεβής, ἀπεχό- μενος ἀπὸ παντὸς κακοῦ. 4. ἀλλ' αὐτὸς ἑαυτοῦ κατηγορεῖ λέ- quw Οὐδεὶς καϑαρὸς ἀπὸ ῥύπου, οὐδ᾽ ἂν μιᾶς ἡμέρας ἣ Cos αὐτοῦ. ὅ, Μωῦσῆς πιστὸς ἐν ὅλῳ τῷ οἴκῳ αὐτοῦ ἐκλήϑη, xat τὸ διὰ τῆς ὑπηρεσίας αὐτοῦ ἔχρινεν ὃ ϑεὸς Αἴγυπτον διὰ τῶν μαστί- qu» καὶ τῶν αἰκισμάτων αὐτῶν" ἀλλὰ κἀκεῖνος δοξασϑεὶς μεγά- λως οὔκ ἐμεγαλορημόνησεν, ἄλλ᾽ εἶπεν ἐπὶ τῆς βάτου χρηματισ- μοῦ αὐτῷ διδομένου" Τίς εἶμι ἐγώ, ὅτι μὲ πέμπεις; ᾿Εγὼ δὲ εἶμι ἰσχνόφωνος καὶ βραδύγλωσσος. 6. καὶ πάλιν λέγει" ᾿Εγὼ 20 δέ εἶμι ἀτμὶς ἀπὸ κύϑρας. XVIIL Τί δὲ εἴπωμεν ἐπὶ τῷ μεμαρτυρημένῳ Δαυίδ: πρὸς ὃν εἶπεν & ϑεός' Εὖρον ἄνδρα κατὰ τὴν καρδίαν μου, Δαυὶδ τὸν τοῦ ᾿Ιεσσαί, ἐν ἐλέει αἰωνίῳ ἔχρισα αὐτόν. 8, ἀλλὰ wal αὑτὸς λέγει πρὸς τὸν ϑεόν" ᾿Ελέησόν με, ὁ ϑεός, κατὰ τὸ μέγα 85 ἔλεός cov, καὶ κατὰ τὸ πλῆϑος τῶν οἰκτιρμῶν cov ἐξάλειψον τὸ ἀνόμημά μου. 8. ἐπὶ πλεῖον πλῦνόν μὲ ἀπὸ τῆς ἀνομίας μου καὶ ἀπὸ τῆς ἁμαρτίας μου καϑάρισόν με' ὅτι τὴν ἄνο- 1 sq. ποιήσομεν Ἡ | 9 sq. ἀπελϑόντες H | δ ᾿Ελισσαῖον Clem | 6 ἔτι δὲ AS: HL | 7 sq. ἐμαρτυρήϑη -- δὲ H | 9 ἀτενίσας H | 11 δὲ H8 Clem δὲ L:27 A | xcd 77 L8 | 14 abro 77 H | 17 ἐπὶ H: ε.. A, ἐκ Clem | τῆς : τοῦ τῆς H | 21 εἴποιμεν H. | 21 sq. πρὸς ὃν ΑΗΒ : ἐφ᾽ οὗ Clem, propter quem L|92 ὁ 9:0; 77 H | 98 ἐλέει AHL : ἐλαίῳ S Clem | 96 ἐπὶ κτλ. vel v. 8—17 7 H XVII—XVIIL Haec laudat surn-|Éyeoyud5et ᾿Ηλίαν καὶ Δαβὶδ xe Σαὰμ- matim Clem. Al. Strom. IV, 17,| ψὼν xai πάντας τοὺς προφήτας, nom. 107—109 p. 610 sq. Epiphanius au-|nostram epistulam, sed epistulas de iem Ἡ. 80 c. 15 scribens: αὐτὸς (sc. | virginitate (II, 8—14) respexisse vi- Κλήμης ἐν ταῖς ἐπιστολαῖς ἐγκυκλίοις) | detur. AD COR. XVI. 17—XVIII 3. 198 sienm dominus ita se humiliavit, quid faciemus nos, qui sub gum gratiae eius per ipsum venimus ? XVIL Imitatores simus etiam eorum, qui in caprinis et wins pellibus adventum Christi praedicantes circumierunt; Eli- am dimus et Elisseum et Ezechielem prophetas, et cum his &*. qui praeclarum testimonium consecuti sunt. 2. Magno iwümonio ornatus est Áraham et dei amicus appellatus est: εἰ ipse gloriam dei intente respiciens in humilitate dixit: Ego aen sum terra et cinis. 8. Praeterea οὐ de Iob sic scriptum et: Job autem erat iustus et sine crimine, reraz, colens deum, τὸ shlinens ab omni malo. 4. Sed se ipsum accusat dicens: Nemo mundus a sorde, nec si unius diei sit vita eius. 5. Mo- ws in (ota dei domo fidelis appellatus est, et per eius mini- serum deus Aegyptum iudicavit plagis et vexationibus incola- mm. Sed ille, honore magno adfectus, grandia non est locu- 15 hs, sed cum in rubo oraculum ei daretur, dixit: Quis sum ego, M me mittas ἢ Gracili sum roce οἱ tarda lingua. 6. Et rursus üt: Ego autem sum ollae vapor. XVIIL Quid autem de David, qui egregium testimonium "uit, dicemus? Ad quem locutus est deus: /mreni hominem 80 eundum cor. meum, Darid, Iesse filium; in misericordia sem- Blerna unzi eum. 2. Atqui ille etiam dicit deo: Miserere mei, deu, secundum magnam misericordiam (uam , et secundum millitudinem miserationum tuarum dele iniquitatem meam. 3. Amplius lara. me ab iniquitate mea et a. peccato meo munda 35 . 96en. 18, 27. — 11 Iob. 1, 1. — 13 Iob. 14, 4. 5. — 14 Num. 19. 1; Hebr. 8, 2. — 18 Exod. 3, 11; 4, 10. — 19 ? — 22 Ps. 88, 21; I Reg. Y. M; Act. 18, 22. — 94 Ps. 50, 3—19. 1. ἐν δέρμασιν χτλ.] Cf. Hebr. 11, 87. ' autem loco Moses loquitur. Hilgen- τ μεμαρτυρημένους] sc. in S. Scrip- | feld coniecit, haec verba hausta esse fra apud Deum vel apud homines. ex Mosis Assumptione, libro apo- (f. 18. 1; 19, 1; 88, 2; 44, 8; 47, 4. crypho, cuius fragmenta conservata 3. φίλος] Cf. 10, 1. una cum Clementis Romani epistu- $ Locus laudatus in bibliis non|lis edidit. Fortasse recte; sed res reperitur. Iac. 4, 14 et Os. 18, 3 non est certa. homines quidem quasi vapor esse! XVIII, 1. Clemens plures S. Scrip dicuntur, Ps. 118, 88 Psalmista se | turae locos in unum consarcinat. esse uterum in pruina dicit: nullo 124 I CLEMENTIS μίαν μου ἐγὼ γινώσκω, καὶ ἢ ἁμαρτία μου ἐνώπιόν μου ἐστὶν διαπαντός. 4. σοὶ μόνῳ ἥμαρτον καὶ τὸ πονηρὸν ἐνώπιόν σου ἐποίησα, ὅπως ἂν δικαιωϑῇς ἐν τοῖς λόγοις cav καὶ ψι- πκήσῃς ἐν τῷ κρίνεσθαί σε. 5. ἰδοὺ γὰρ ἐν ἀνομίαις συνε- s λήμφϑην, καὶ ἐν ἁμαρτίαις ἐκίσσησέν uc ἡ μήτηρ μου. 6. ἰδοὺ γὰρ ἀλήϑειαν ἠγάπησας" τὰ ἄδηλα καὶ τὰ κρύφια τῆς σοφίας σου ἐδήλωσάς μοι. 7. ῥαντιεῖς μὲ ὑσσώπῳ, καὶ καϑαρισϑή- σομαι" πλυνεῖς ue, καὶ ὑπὲρ χιόνα λευκανϑήσομαι, 8, dxov- "Ei με ἀγαλλίασιν καὶ εὐφροσύνην, ἀγαλλιάσονται ὀστᾶ τε- τὸ ταπεινωμένα. 9, ἀπόστρεψον τὸ πρόσωπόν σου ἀπὸ τῶν ἁμαρτιῶν μου, καὶ πάσας τὰς ἀνομίας μου ἐξάλειψον. 10, χαρ- δίαν καϑαρὰν κτίσον ἐν ἐμοῖ, ὃ ϑεός, καὶ πνεῦμα εὐϑὲς ἐγ- καίνισον ἐν τοῖς ἐγκάτοις μου. 11. μὴ ἀπορίψῃς μὲ ἀπὸ τοῦ προσώπου σου, καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιόν σου μὴ ἀντανέλῃς x ἀπ᾿ ἐμοῦ. 12. ἀπόδος uot τὴν ἀγαλλίασιν τοῦ σωτηρίου cov, xal πνεύματι ἣγεμονικῷ στήρισόν με. 13. διδάξω ἀνόμους τὰς ὁδούς σου, καὶ ἀσεβεῖς ἐπιστρέψουσιν ἐπὶ σέ. 14. δῦσαϊ μὲ ἐξ αἱμάτων, ὁ ϑεός, ὁ ϑεὺς τῆς σωτηρίας μου. 15. ἀγαλ- λιάσεται dj γλῶσσά μου τὴν δικαιοσύνην σου. κύριε, τὸ στόμα x μοῦ ἀνοίξεις, καὶ τὰ χείλη μου ἀναγγελεῖ τὴν αἴνεσίν cov. 10. ὅτε εἰ ἡϑέλησας ϑυσίαν, ἔδωκα dr»: δλοχαυτώματα οὖκ εὐδοκήσεις. 17. ϑυσία τῷ ϑεῷ πνεῦμα συντετριμμένον" καρδίαν συντετριμμένην καὶ τεταπεινωμένην ὁ ϑεὸς οὐκ ἐξουϑενώσει. XIX. Τῶν τοσούτων οὖν xai τοιούτων οὕτως μεμαρτυρημένων 35 τὸ ταπεινόφρον χαὶ τὸ ὑποδεὲς διὰ τῆς ὑπαχοῆς οὗ μόνον ἡμᾶς, ἀλλὰ xai τὰς πρὸ ἡμῶν γενεὰς βελτίους ἐποίησεν, τούς τε χατα- δεξαμένους τὰ λόγια αὗτοῦ ἐν φόβῳ xal ἀληϑείᾳ. 2. πολλῶν οὖν xal μεγάλων καὶ ἐνδόξων μετειληφότες πράξεων ἐπαναδράμω- μὲν ἐπὶ τὸν ἐξ ἀρχῆς παραδεδομένον ἡμῖν τῆς εἰρήνης σχοπόν, 8. χαὶ ἀτενίσωμεν εἷς τὸν πατέρα xal κτίστην τοῦ σύμπαντος χόσμου xal ταῖς μεγαλοπρεπέσι καὶ ὑπερβαλλούσαις αὐτοῦ δωρεαῖς τῆς εἰρήνης εὐεργεσίαις τε χολληϑῶμεν. 8. ἴδωμεν αὐτὸν χατὰ διά- 3 sq. νιχησεῖς A | 7 σον A: 77 LS | 8 πλυρίεις Α | 19/20 τὸ στόμα... τὰ χείλη ΑἸ ΤΟ LS LXX | 24 τοσούτων .. τοιούτων AL: ΗΒ | 25 τα- πεινόφρον H : ταπεινοφρονον (— -φρονοῦν ?) A cf. 88, 2 | 26 τὰς πρὸ ἡμῶν γενεὰς ΑΒ : τοὺς πρὸ ἡμῶν HL, in seculo L | 97 αὐτοῦ : τοῦ 9500 8 XIX, 1. Cf. ad hunc versum οὐ se-|quentem Hebr. 12, 1. — ὑποδεύς] m, s-xtx s aus neam ego «cognosco , et. peccatum. 4. Tibi soli. peccavi οἱ malum. ceris in. sermonibus Luis et vincas, cum. im, in iniquitatibus conceptus sum, et. | me maler mea. 6. Ecce enim, veritatem s. culta sapientiae (uae manifestasti mili. T o0, et mundabor; lava me, et super. 8. Auditui meo da. gaudium et laetitiam, « mea humiliata. 9. Averte faciem. tuam a uilates meas dele. 10. Cor mun- 1» € i bpPlidan fectum μην νε in VUL proicias me a facie tua, el spiritum tuum. « me. 12. Redde mihi laetitiam salularis ndi confirma me. 19. Daoceho iniquos ad te conrerlentur.. 14. Libera me dei *, deus salulis meae. — 15. Decantabit lingua. Domine, os meum aperies, el labia mea udem (uam. 10, Quoniam si voluisses sacri- que; sed holocaustis non delectaris. 17. Sa- (5. CO ( ; cor contritum et humili- ss ur et talium, qui tam clarum elogium subieckio per oboedientiam non tan- nerationes ante nos meliores reddidit, eos- veritate susceperunt eloquia eius, 2. Quare s» ie ei illustrium. factorum participes facti scopum nobis ab initio traditum, et totius creatorem diligenter intueamur atque illius donis pacis et beneficiis firmiter ne contemplemur eum et mentis ocu- s» égeélas —|dum adhortetur, Similiter Pa-Cle- gus m 120 I CLEMENTIS νριαν καὶ ἐμβλέψωμεν τοῖς ὄμμασιν τῆς ψυχῆς εἰς τὸ μαχρδϑνμον αὐτοῦ βούλημα" νοήσωμεν, πῶς ἀόργητος ὑπάρχει πρὸς πᾶσαν τὴν κτίσιν αὐτοῦ, XX. Oi οὐρανοὶ τῇ διοικήσει αὐτοῦ σαλευόμενοι ἐν εἰρήν t ὑποτάσσονται αὐτῷ" 2, ἡμέρα τε καὶ νὺξ τὸν τεταγμένον ὑπ᾽ aj— 20. δρόμον: διαγύσυσιν, μηδὲν ἀλλήλοις. ἐμποδίζοντα, S ONERE καὶ σελήνη, ἀστέρων τε χοροὶ χατὰ τὴν διαταγὴν αὐτοῦ ἐν pe νοίᾳ δίχα πάσης παρεκβάσεως ἐξελίσσουσιν τοὺς ἐπιτεταγμένους, αὐτοῖς δρισμούς. 4. γῆ χυοφοροῦσα κατὰ τὸ ϑέλημα αὐτοῦ vds τὸ ἰδίοις καιροῖς τὴν πανπληϑῆ ἀνθρώποις τε καὶ ϑηρσὲν καὶ πᾶσιν τοῖς οὖσιν ἐπ᾿ αὐτῆς ζώοις ἀνατέλλει τροφήν, μὴ διχοστατοῦσα, μηδὲ ἀλλοιοῦσά τι τῶν δεδογματισμένων ὑπ᾽ αὔτοῦ. 5. ἀβύσσων τε ἀνεξιχνίαστα wx) νερτέρων ἀνεχξιήγητα χρίματα τοῖς αὐτοῖς συνέχεται προστάγμασιν. 6. τὸ κύτος τῆς ἀπείρου ϑαλάσσης wr 16 τὴν δημιουργίαν αὐτοῦ συσταϑὲν εἷς τὰς συναγωγὰς οὗ mapu βαΐνει τὰ περιτεϑειμένα αὐτῇ χλείϑρα, ἀλλὰ καϑὼς διέταξεν αὖ- τῇ, οὕτως ποιεῖ, 7, εἶπεν ydp: Ἕως ὧδε ἥξεις, καὶ τὰ xut σου ἐν σοὶ συντριβήσεται. S. ὠκεανὸς ἀπέραντος ἄνϑρώποις καὶ ob μετ᾿ αὐτὸν κόσμοι ταῖς αὐταῖς ταγαῖς τοῦ δεσπότου Due 30 ϑύνονται. 9, καιροὶ ἑαρινοὶ καὶ ϑερινοὲ χαὶ μετοπωρινοὶ καὶ Xe μερινοὶ ἐν εἰρήνῃ μεταπαραδιδόασιν ἀλλήλοις. 10, ἀνέμων curs μοὶ werk τὸν ἴδιον καιρὸν τὴν λειτουργίαν αὐτῶν ἀπροσκχόπυς, ἐπιτελοῦσιν" ἀέναοί τε πηγαΐ, πρὸς ἀπόλαυσιν καὶ ὑγείαν Dn ουργηϑεῖσαι, δίχα ἐλλείψεως παρέχονται τοὺς πρὸς ζωῆς ἄνϑρῶ" 356 ποῖς μαζούς Td τε ἐλάχιστα τῶν ζώων τὰς συνελεύσεις αὐτῶν ἐν ὁμονοίᾳ, wal εἰρήνῃ ποιοῦνται. 11, ταῦτα πάντα ὃ μέγας δῆ" 4 οἱ» H | 8 τε» H | B παραβάσεως H | 11 αὐτῆς Ἡ : αὐτὴν δ΄ 18 χρίματα AHLS : χλίματα con Wotton | 17 zgvuete A | I8 avvrpiijgn- ται H | ἀπέραντος ἀνθρώποις HL Clem Orig : Q2 A | 21 μεταδιῤόασιν B1 ἀνέμων AL:- τε HS | 29 χαιρὸν J- χαὶ H | 28 ὑγίειαν H. | 24 ζωὴν H. XX. Pleraeque voces principales, | cilis est; testibus vero ommibus Ime. quae in hoc capite leguntur, inveni-| dita retinenda esse videtur. Neq untur etiam im Praefatione miseae,| tamen addere non possum, fortusu quae exstat Const. ap. VIII, 12. ΟἿ librarium minus diligentem ac Rom. Clem. Reeogn. VIII 22—?7; Con-|11, 38 ante oculos habentem aut stant. M. Ep. ad provinc. Orient.| vocem inseruisse aut;A(rcro in esr wpud Kus. Vit. Const. II, 58. mutasse. & 5. κρίματα! Lectio quidem difü-' 6. Of. Ps. 04, 8; Gen. 1, 9; Tob 128 1 OLEMENTIS μιουργὸς καὶ δεσπότης τῶν ἁπάντων ἔν εἰρήνῃ καὶ ὁμονοίᾳ προσ: ταξεν εἶναι, εὐεργετῶν τὰ πάντα, ὑπερεχπερισσῶς δὲ ἡμᾶς τοὺς προσπεφευγότας τοῖς οἰκτιρμοῖς αὐτοῦ διὰ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, 12. ᾧ ἡ δόξα καὶ ἦ μεγαλωσύνη εἷς τοὺς αἰῶνας τῶν « αἰώνων. ἀμήν. XXL Ὁρᾶτε, ἀγαπητοί, μὴ ab εὐεργεσίας αὕτοῦ αἱ πολλαὶ γένωνται εἰς κρίμα πᾶσιν ἡμῖν, ἐὰν μὴ ἀξίως αὐτοῦ πολιτευόμενοι τὰ καλὰ cxi εὐάρεστα ἐνῴπιον αὐτοῦ ποιῶμεν pet? δμονοίας, 2. λέγει γάρ που- Πνεῦμα κυρίου λύχνος ἐρευνῶν τὰ ταμιεῖα, ιν τῆς γαστρός. 8. ἴδωμεν, πῶς ἐγγύς ἐστιν, καὶ ὅτι οὐδὲν λέληϑεν, αὐτὸν τῶν ἐννοιῶν ἡμῶν οὐδὲ τῶν διαλογισμῶν ὧν ποιούμεϑα. 4. δίκαιον οὖν ἐστίν, μὴ λειποταχτεῖν ἡμᾶς ἀπὸ τοῦ ϑελήματος, αὐτοῦ. ὅ. μᾶλλον ἀνθρώποις ἄφροσι καὶ ἀνοήτοις καὶ ἐπαιρομέ- γοῖς καὶ ἐγκαυχωμένοις ἐν ἀλαζονείᾳ τοῦ λόγου αὐτῶν προσκόψω- 1 μεὲν ἢ τῷ ϑεῷ. 6. τὸν χύριον ᾿Ιησοῦν Χριστόν, οὗ τὸ αἷμα ümig ἡμῶν ἐδόϑηη, ἐντραπῶμεν, τοὺς προηγουμένους ἡμῶν αἴδεσϑῶμεν, τοὺς πρεσβυτέρους τιμήσωμεν, τοὺς νέους παιδεύσωμεν τὴν παιδεΐαν, τοῦ φόβου, τοῦ ϑεοῦ, τὰς γυναῖκας ἡμῶν ἐπὶ τὸ ἀγαϑὸν διορϑώ- σώμεϑα, 7. τὸ ἀξιαγάπητον τῆς ἀγνείας ἦϑος ἐνδειξάσϑωσαν, 30 ἀχέραιον τῆς πραύτητος αὐτῶν βούλημα ἀποδειξάτωσαν, τὸ τῆς γλώσσης αὐτῶν διὰ τῆς σιγῆς φανερὸν ποιησάτωσαν, ἀγάπην αὐτῶν μὴ κατὰ προσχλίσεις, ἀλλὰ πᾶσιν τοῖς τὸν ϑεὸν ὁσίως ἴσην παρεχέτωσαν. 8. τὰ τέχνα ἡμῶν τῆς Χριστῷ παιδείας μεταλαμβανέτωσαν" μαϑέτωσαν, τί vametvagpo-. as σύνη παρὰ ϑεῷ ἰσχύει, τί ἀγάπη ἁγνὴ παρὰ ϑεῷ δύναται, πῶς φόβος αὐτοῦ καλὸς καὶ μέγας καὶ σώζων πάντας τοὺς ἐν αὐτῷ δαΐως ἀναστρεφομένους ἐν καϑαρᾷ διανοίᾳ, 9, ἐρευνητὴς γάρ ἔστιν , ἐννοιῶν χαὶ ἐνϑυμήσεων ^ οὗ ἣ πνοὴ αὐτοῦ ἐν ἡμῖν ἐστέν, καὶ ὅταν. ϑέλῃ, ἀνελεῖ αὐτήν. 80 XXIL Ταῦτα δὲ πάντα βεβαιοῖ y ἐν Χριστῷ πίστις" καὶ yàp. 8 προσφεύγοντας H | T κρίμα πᾶσιν A: χρίματα σὺν H, κρίμα LS | 9 λύχνον A | 15. Χριστὸν AL: HS Clem | 17 πρεσβυτέρους HLS Clem: -Έ ἡμῶν A|?91 σιγῆς : φωνῆς A | 38 ἡμῶν LS Clem : ὑμῶν AH | 95 πεῖ H Clem : 4- τω A 27 ἐστιν 7. L Olem | 29 ἀνελεῖ AL Olem : ἀναιρεῖ H8 12. Non solum in fine, sed etiam, 64) Clemens more divi Pauli doxo- in medio epistulae (cf. 32, 4; 38, 4; | logia utitur. 49, 6; 45, 7; 50, 7; 58, 2; 601. 9:;| XXL 1. πολιτευόμενοι Cf. 3, 4. —- eius bonos sit ct magnus servans omnes, rin pura mente. 9. Est enim cogi- i$ B esalis virolekor, cuius spiribus est in auferet eum. nia confirmat fides, quae est in Christo. puit. 1. e n edi 47,8. 4; 52,2; TONTMM V ἀμενπῆς i] CL 4 τὰ. — οὗ .. αὐτοῦ] Hebraismus, — dve- Toc,4,16. λεῖ] Cf. Ps. 108, 99. Ayov| XXII, 1. ταῦτα rA] i 6. prae- og en colmcc remp ^ 190 1 CLEMENTIS αὐτὸς διὰ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου οὕτως προσκαλεῖται ἡμᾶς" Δεῦτε, τέκνα, ἀκούσατέ μου, φόβον κυρίου διδάξω ὑμᾶς. 2. τίς ἐστιν ἄνϑρωπος ὁ ϑέλων ζωήν, ἀγαπῶν ἡμέρας ἰδεῖν ἀγαϑάς; 8, παῦσον τὴν γλῶσσάν cov ἀπὸ κακοῦ, καὶ χείλη cov τοῦ ὁ μὴ λαλῆσαι δόλον. 4. ἔχκλινον ἀπὸ κακοῦ καὶ ποίησον dya- ϑόν. 5. ζήτησον εἰρήνην καὶ δίωξον αὐτήν. 6. ὀφθαλμοὶ κυρίου ἐπὶ δικαίους, καὶ ὥτα αὐτοῦ πρὸς δέησιν αὐτῶν" περόσ- ὠπὸν δὲ κυρίου ἐπὶ ποιοῦντας xaxd, τοῦ ἐξολεϑρεῦσαι ἐκ γῆς τὸ μνημόσυνον αὐτῶν. 7. ἐκέκραξεν ὁ δίκαιος, καὶ ὃ τὸ κύριος εἰσήκουσεν αὐτοῦ καὶ ἐκ πασῶν τῶν ϑλίψεων αὐτοῦ ἐρύσατο αὐτόν. 8. πολλαὶ αἱ ϑλίψεις τοῦ δικαίου, καὶ dx πασῶν αὐτῶν ῥύσεται αὐτὸν ὃ χύριος. 9. εἶτα'ι Πολλαὶ αἱ μάστιγες τοῦ ἁμαρτωλοῦ, τοὺς δὲ ἐλπίζοντας ἐπὶ κύριον ἔλεος κυχλώσει. 15 XXIIL 'O οἰχτίρμων κατὰ πάντα καὶ süepyexbg πατὴρ ἔχει σπλάγχνα ἐπὶ τοὺς φοβουμένους αὑτόν, ἠπίως τε xal προση- νῶς τὰς χάριτας αὑτοῦ ἀποδιδοῖ τοῖς προσερχομένοις αὑτῷ ἁπλῇ διανοίᾳ. 2. διὸ μὴ διψυχῶμεν, μηδὲ ἱνδαλλέσϑω ἢ ψυχὴ ἡμῶν ἐπὶ ταῖς ὑπερβαλλούσαις καὶ ἐνδόξοις δωρεαῖς αὐτοῦ. 3. πόρρω 30 γενέσϑω ἀφ᾽ ἡμῶν ἣ γραφὴ αὕτη, ὅπου λέγει- Ταλαϊπωροὶ εἶσιν οἱ δίψυχοι, οἱ διστάζοντες τῇ ψυχῇ, οἱ λέγοντες. Ταῦτα ἧκού- σαμεν καὶ ἐπὶ τῶν πατέρων ἡμῶν, καὶ ἰδού, γεγηράκαμεν, xal οὐδὲν fuiv τούτων συνβέβηκεν. 4. ὦ ἀνόητοι, συμβάλετε ἑαυτοὺς ξύλῳ᾽ λάβετε ἄμπελον- πρῶτον μὲν φυλλοροεῖ, εἶτα 35 βλαστὸς γίνεται, εἴτα φύλλον, εἴτα ἄνϑος, καὶ μετὰ ταῦτα ὄμφαξ, εἴτα σταφυλὴ παρεστηκυῖα. ὁρᾶτε, ὅτι ἐν καιρῷ ὀλίγῳ εἷς πέπειρον καταντᾷ ὃ καρπὸς τοῦ ξύλου. 5. ἐπ᾽ ἀληϑείας ταχὺ καὶ ἐξαίφνης τελειωϑήσεται τὸ βούλημα αὐτοῦ, συνεπιμαρτυρούσης καὶ τῆς γραφῆς, ὅτι ταχὺ ἥξει καὶ οὐ χρονιεῖ, καὶ ἐξαίφνης 9/11 τὶς — αὐτὸν vel v. 23—7 77 H cf. 18,8} 4 cov 560» A 1ῦ αὖ- τοῦ ΑΒ: L Clem | 11/12 πολλαὶ — εἶτα 8:7» AL propter iterationem. voeum πολλαὶ αἱ | 12 εἶτα H, et iterum S | 19 τοὺς δὲ ἐλπ. AL Clem; τὸν δὲ ξλπίζοντα HS LXX | 19 πόρρω -L- γε H | 20 αὕτη : αὐτοῦ H | 91 τῇ ψυχῇ HL: τὴν ψύχην A | 94 πρῶτον μὲν quilopot 7 H XXIII, 2. ἐνδάλλεσϑαι] — φαίνεσ- | pos. VIII, 2. ϑαι, φαντάζεσϑαι. Cf. Clem. Al. Pro-| — 3. ταλαίπωροι κτλ.) Idem locus tan- trept. €. 10, 103 p. 81; Method. Sym- ! quam dictum propheticum II Clem. E! E 4 i: Bebe mera ie pudet VPE Mgboust wende Vom drain T [ 's eius liberavit eum. 8. Mul- 5 Ὑ w'defus conia Merc R inde: Mull sunt flagella peccatoris, speran- ino misericordia circumdabit. in omnibus et benignus pater caritatem | habet, gratiasque suas benigne et suaviter [ipsum simplici mente accedunt. 2. Quare 15 , neque super eximiis et honorificis do- / hope. 3. Longe a nobis absit serip- - Miseri sunt, qui animo sunt duplices et audivimus etiam tempore patrum nostro- à pere noh 4. 0s : vilem sumite; primum quidem on posten fit, folium deinde et flos, post- demum ura matura. Videtis, in üum arboris ad maturitatem perduci. 5. Re o voluntas eius perficietur, scriptura etiam ss ie: Statim venturus. est neque. tardabit, 90. — 19 Ps. 31, 10. — 90 ? — 99 Tes. 14, 1 (Ha- | Malach. 8, 1. hac scrip- | verbis composuisse censuerunt; vix it, ut quae- | recte. — δίψυχοι] Cf. Iac. 1, 8; Barn. eum e|yovreg κτλ.) Cf. Ies. 5, 19; II Petr. m in ec-|8, 4. Lee 4. συμβάλετε κτλ] Cf. Matth. 24, 1 32. 88; Marc. 13, 98. 20; Luc. 21, Ame. 59, 80. 5. ταχὺ χτλ] Duo loci consarei- 9* 182 1 CLEMENTIS. ἥξει à κύριος elg τὸν ναὸν αὐτοῦ, καὶ ὃ dj δοκᾶτε. XXIV. Κατανοήσωμεν, ἀγαπητοί, πῶς & δεσπό: ται διηνεκῶς ἡμῖν τὴν μέλλουσαν ἀνάστασιν ἔσεσϑο Ὁ χὴν ἐποιήσατο τὸν κύριον Ἰησοῦν Χριστὸν ἐκ νεχρῶν. 2. ἴδωμεν, ἀγαπητοί, τὴν κατὰ καιρὸν γινομένην. 8. ἡμέρα καὶ νὺξ ἀνάστασιν ἡμῖν δηλοῦσιν - κοιμᾶται, σταται ἡ ἡμέρα" ἡ ἡμέρα ἄπεισιν, νὺξ ἐπέρχεται. τοὺς καρπούς" ó σπόρος πῶς καὶ τίνα τρόπον γένεται ; τὸ ὃ σπείρων καὶ ἔβαλεν εἰς τὴν γῆν ἕκαστον τῶν σπερμάτα πεσόντα εἰς τὴν γῆν ξηρὰ καὶ γυμνὰ διαλύεται" εἶτ᾽ Ex λύσεως ἢ μεγαλειότης τῆς προνοίας τοῦ δεσπότου ἀνίσι καὶ ἐκ τοῦ ἑνὸς πλείονα αὔξει: καὶ ἐκφέρει καρπόν. 4 XXV. Ἴδωμεν τὸ παράδοξον σημεῖον τὸ γινόμενον. 16 ἀνατολικοῖς τόποις, τουτέστιν τοῖς περὶ τὴν ᾿Αραβίαν, 8 γάρ ἐστιν, ὃ προσονομάζεται φοίνιξ’ τοῦτο μονογενὲς Or ἔτη πεντακόσια, γενόμενόν τε ἤδη πρὸς ἀπόλυσιν τοῦ d αὐτό, σηχὸν ἑαυτῷ ποιεῖ Ex λιβάνου καὶ σμύρνης καὶ τῶν, ἂρωμάτων, εἰς ὃν πληρωθέντος τοῦ χρόνου εἰσέρχεται wal 38. σηῃπομένης δὲ τῆς σαρχὸς σκώληξ τις γεννᾶται, ὃς ἔκ μάδος τοῦ τετελευτηχότος ζώου ἀνατρεφόμενος πτεροφυεῖ" γενναῖος γενόμενος αἴρει τὸν σηκὸν ἐκεῖνον, ὅπου τὰ Gc προγεγονότος ἐστίν, καὶ ταῦτα βαστάζων διανύει ἀπὸ τῆς Ἢ κῆς χώρας, ἕως τῆς Αἰγύπτου εἰς τὴν λεγομένην Ἡλιούπο as 4. wal ἡμέρας, βλεπόντων πάντων, ἐπιπτὰς ἐπὶ τὸν τοῦ ἡλίου. μὸν τίϑησιν αὐτὰ καὶ οὕτως εἷς τοὐπίσω ἄφορμᾶ. 5. οἵ οὖν fe 9 sq. ἐπιδείχνυται d. ἡμῖν Ἀ : d. ἡμῖν ἐπιδείκνυσι H | ὃ Χριστὸν 22-— 17 rc A : δὲ HS | 19 χρόνου AH : { τοῦ βίου L8 Knopf | 20 δὲ H | γεννᾶται AL Cyr : ἐγγεννᾶταε HS | 21 τελευτήσαντος H | 95 i πτὰς» H nati — uc] LXX habent ἄγγελος. | 13; Minue. Fel. Oetav. c. Clemens illam vocem usurpat e me- | Tertull. Apol. c. 48; moria locum allegans, fortasse etiam | Cyrill. Catech. IV, de industria, quia Dominum moluit| c, 84; Ps-Cypr. De angelum nominare. 121 sqq. XXIV, 1. ἀπαρχήν] Cf. 1 Cor. 15,| 5. Cf. Matth. 18, 8. 1 20. 28; Col. 1, 18. Luc. 8, 5. 2—5. Of. Theoph. Ad Autol l — XXV. De phoemicis H o nobis ostendat, euius primitias COL seda iR reetionem, quae suo tempore fit. m I DM EdeRt; nox cubat, exsurgit it et insequitur. 4. Sumamus fruges: fit? 5. Egressus est seminator et iecit semina, et quae arida et nuda in terram 1» 1 deinde ex dissolutione magna divinae ea resuseitat, eb ex uno plura fiunt ae mr signum mirabile, quod in partibus λα τ γί. fi. 2. Avis est, quae15 EE «ὐνμοκικο αν δε, d , ut morte dissolvatur, e thure, myr- loculum sibi struit, quem completo δὲ vitam deponit. 3. Ex carne vero quidam nascitur, qui animalis defuncti 2 it Auctis postea viribus loculum tol- recondita sunt, eaque portans iter ex et urbem, quae Heliopolis dici- spectantibus omnibus diurno tempore ad- ^ s illa colloeat atque ita, unde venernt, a5 ), ed.| X, 9; Lucianus De morte Peregr. c. 27 ie der οἱ ali Tacitus Annal VI, 28 re- 466 Cassel, , fert, post longum saeculorum ambi- ci 1879. tum awem phoenicem P. Fabio L. De re-| Vitellio coss. vel a. 34 p. Chr. in Aegyptum venisse atque praebuisse materiem doetiesimis indigenarum i-|et Graecorum multa super eo mirà- eulo disserendi. Photius (Bibl. cod. EE Ur 8) vituperat hune lo- ἘΞ, Haec laudat Cyrill. Hieros, mat. Cat. XVIII, 8. Tm 194 I CLEMENTIS ἐπισχέπτονται τὰς ἀναγραφὰς τῶν χρόνων καὶ εὑρίσκουσιν αὐτὸν πενταχοσιοστοῦ ἔτους πεπληρωμένου ἐληλυϑέναι. "1 XXVL Μέγα καὶ ϑαυμαστὸν οὖν νομίζομεν la, εἴ ὃ δημ- ουργὺς τῶν ἁπάντων ἀνάστασιν ποιήσεται τῶν ὁσίως αὐτῷ δουλευ- ὁ σάντων ἐν πεποιϑήσει πίστεως ἀγαϑῆς, ὅπου καὶ δι᾽ ὄρνξου δείκ- γυσιν ἡμῖν τὸ μεγαλεῖον τῆς ἐπαγγελίας αὔτοῦ ; 2. λέγει γάρ που" Kal ἐξαναστήσεις με, καὶ ἐξομολογήσομαί σοι" καί" ᾿Εκοιμῆ- ϑὴν καὶ ὕπνωσα, ἐξηγέρθην, ὅτι σὺ μετ᾽ ἐμοῦ εἴ. 9. καὶ πάλιν ᾿Ιὼβ λέγει" Καὶ ἀναστήσεις τὴν σάρκα μου ταύτην τὴν ἄναντ- 1 λήσασαν ταῦτα πάντα. XXVIL Ταύτῃ οὖν τῇ ἐλπίδι προσδεδέσϑωσαν αἱ ψυχαὶ ἡμῶν τῷ πιστῷ ἐν ταῖς ἐπαγγελίαις καὶ τῷ δικαίῳ ἐν τοῖς κρίμασιν, 9, & παραγγείλας μὴ ψεύδεσθαι, πολλῷ μᾶλλον αὑτὸς οὗ Ψεύσε- ται" οὐδὲν γὰρ ἀδύνατον παρὰ τῷ ϑεῷ εἰ μὴ τὸ Ψεύσασθϑαι. 15 8, ἀναζωπυρησάτω οὖν ἡ πίστις αὐτοῦ ἐν ἡμῖν, χαὶ νοήσωμεν, ὅτι πάντα ἐγγὺς αὐτῷ ἔστιν. 4. ἐν λόγῳ τῆς μεγαλωσύνης. αὖ- τοῦ συνεστήσατο τὰ πάντα καὶ ἐν λόγῳ δύναται αὐτὰ καταστρέψαι. 5. Τίς ἐρεῖ αὐτῷ Τί ἐποίησας; 3) τίς ἀντιστήσεται τῷ κράτει τῆς ἰσχύος αὐτοῦ; ὅτε ϑέλει καὶ ὡς ϑέλει, ποιήσει πάντα wal 20 οὐδὲν μὴ παρέλϑῃ τῶν δεδογματισμένων ὕπ᾽ αὗτοῦ. 6. πάντα ἐνώπιον αὐτοῦ εἰσίν, καὶ οὐδὲν λέληϑεν τὴν βουλὴν αὗτοῦ, T. εἰ οἱ οὐρανοὶ διηγοῦνται δόξαν ϑεοῦ, ποίησιν δὲ χειρῶν αὐτοῦ ἀναγγέλλει τὸ στερέωμα: ἣ ἡμέρα τῇ ἡμέρᾳ ἐρεύγεται ῥῆμα, καὶ νὺξ νυκτὶ ἀναγγέλλει γνῶσιν" καὶ οὐκ εἰσὶν λόγοι οὐδὲ 35 λαλιαί, ὧν οὐχὶ ἀκούονται αἱ φωναὶ αὐτῶν, XXVIIL. Πάντων οὖν βλεπομένων xad ἀκουομένων, φοβηϑῶμεν αὑτὸν καὶ ἀπολίπωμεν φαύλων ἔργων μιαρὰς ἐπιϑυμίας, ἕνα τῷ ἔλέει αὐτοῦ σκεπασϑῶμεν ἀπὸ τῶν μελλόντων χριμάτων. — 2. ποῦ γάρ τις ἡμῶν δύναται φυγεῖν ἀπὸ τῆς κραταιᾶς χειρὸς αὐτοῦ; 80 ποῖος δὲ κόσμος δέξεταί τιγα τῶν αὐτομολούντων ἀπ᾽ αὐτοῦ ; λέ- 2 πληρουμένου H | 8 ὕπνωσα ΑΙ : -ἰ- καὶ HS | 9 sq. ἀντλήσασαν H | 11 προσδεχέσϑωσαν H | 12 ἐν pr» H | τῷ sec 2 H| 4 τῷ H | τὸν Η 17 τὰ» H | 19 ὅτε ΑΗΒ : quia eum L, ὅτι ὅτε Knopf | ποιήσαι H | 92 οἱ» ἘΠ 93/25 ἡ ἡμέρα — οὐχί τ καὶ H. | 95 αὐτῶν» H.| 96 oiv zo H.| 23 ἀπολειπωμεν A ] μιαράς : βλειβερὰς Hi XXVI, 1. ἐν πεποιϑήσει 7r. d.] Cf. | χαὶ ἀνέϑαλεν ἡ σάρξ μὸν καὶ ἐκ θὲ 85, 2. Eph. 8, 12. λήματός μου ἐξομολογήσομαι αὐτῷ, | 2. zal ἐξαναστήσεις xr).] Ps. 27, 7:' quem. loeum Clemens abbreviutum οἷ: Quid fecisti? Vel quis. fortitudinis fet? Quando vult et quomodo vult, omnia fa- m ab eo semel decretum praeteribit. 6, Om- mihilque consilium eius latuit, 7. si caeli zw » opus mamutm. eius. annuntiat. firma- ructat verbum, et noz nocti indicat. scien- e neque sermones, quorum mon ia igitur eius oculis et auribus pateant, zs un a potente eius manu fugere potest? n ab eo transfugam recipiet? Dicit enim Ps 8, δ; 39, 4, - 9 Iob 19, 26. — 18 Sap. 12, LIN Ps. B7, 11.} 3. ἀναζωπυρησάτω] Cf. II Tim. 1, ioeryphum | 6; Ign. Eph. 1, 1. 4. ἐν λόγῳ κτλ Cf. Hebr. 1, 8. 5. παρέλθῃ] Cf. Makth. 5, 18; 24, 85, 6, Cf. Ps, 198, 3. 4. 15. v. ἐκ Cf 35m ane Cmm 136 1 CLEMENTIS γει γάρ moo τὸ γραφεῖον: 3. Ποῦ ἀφήξω καὶ ποῦ κρυβήσομαι ἀπὸ τοῦ προσώπου σου; ᾿Εὰν ἀναβῶ εἰς τὸν οὔρανόν, σὺ ἐκεῖ εἴ" ἐὰν ἀπέλϑω εἰς τὰ ἔσχατα τῆς γῆς, ἐκεῖ ἢ δεξιά σου" ἐὰν καταστρώσω εἰς τὰς ἀβύσσους, ἐκεῖ τὸ πνεῦμά σου. 4. ποῖ 5 οὖν τις ἀπέλϑῃ ἣ ποῦ ἀποδράσῃ ἀπὸ τοῦ τὰ πάντα ἐμπεριέχοντος; XXIX. Προσέλϑωμεν οὖν αὐτῷ ἐν ὁσιότητι ψυχῆς, ἀγνὰς καὶ ἁμιάντους χεῖρας αἴροντες πρὸς αὐτόν͵, ἀγαπῶντες τὸν ἐπιεικῆ καὶ εὔσπλαγχνον πατέρα ἡμῶν, ὃς ἐκλογῆς μέρος ἡμᾶς ἐποίησεν ξαυ- τῷ. 2, οὕτω γὰρ γέγραπται" Ὅτε διεμέριζεν ὃ ὕψιστος ἔϑνη, 10 ὡς διέσπειρεν υἱοὺς ᾿Αδάμ, ἔστησεν ὅρια ἐϑνῶν κατὰ ἀριϑ- μὸν ἀγγέλων ϑεοῦ. ἐγενήϑη μερὶς κυρίου λαὸς αὑτοῦ ᾿Ιακώβ, σχοίνισμα κληρονομίας αὐτοῦ ᾿Ισραῇλ. 8, καὶ ἐν ἑτέρῳ τόπῳ λέγει" ᾿Ιδού, κύριος λαμβάνει ἑαυτῷ ἔϑνος ἔκ μέσου ἐϑνῶν, ὥσπερ λαμβάνει ἄνϑρωπος τὴν ἀπαρχὴν αὐτοῦ τῆς ἅλω" καὶ 15 ἐξελεύσεται ἔκ τοῦ ἔϑνους ἐκείνου ἅγια ἁγίων. XXX. ᾿Αγία οὖν μερὶς ὑπάρχοντες ποιήσωμεν τὰ τοῦ ἅγιασ- μοῦ πάντα, φεύγοντες χαταλαλιάς, μιαράς τε καὶ ἀνάγνους συμ- πλοχάς, μέϑας τε καὶ νεωτερισμοὺς καὶ βδελυχτὰς ἐπιϑυμίας, μυσερὰν μοιχείαν, βδελυχτὴν ὑπερηφανίαν. 2. Θεὸς γάρ, φησίν; 20 ὑπερηφάνοις ἀντιτάσσεται, ταπεινοῖς δὲ δίδωσιν χάριν. 8. κολ- ληϑῶμεν οὖν ἐκείνοις, οἷς Y χάρις ἀπὸ τοῦ ϑεοῦ δέδοται" ἔνδυ- σώμεϑα τὴν ὁμόνοιαν ταπεινοφρονοῦντες, ἐγχρατευόμενοι, ἀπὸ πεαν- τὸς Ψιϑυρισμοῦ καὶ καταλαλιᾶς πόρρω ἑαυτοὺς ποιοῦντες, ἔργοις δικαιούμενοι καὶ μὴ λόγοις. 4. λέγει γάρ. Ὃ τὰ πολλὰ λέγων as καὶ ἀντακούσεται" ἢ ὃ εὔλαλος οἴεται εἶναι δίκαιος; 5. εὖλο- γημένος γεννητὸς γυναικὸς ὀλιγόβιος. μὴ πολὺς ἐν δήμασιν γίνου. 6. ὃ ἔπαινος ἡμῶν ἔστω ἐν ϑεῷ καὶ μὴ ἐξ αὐτῶν αὖτε- παινέτους γὰρ μισεῖ ὁ ϑεός. 7. ἢ μαρτυρία τῆς ἀγαϑῆς πράξεως 8 der εἶ HL8 Clem. Al. Strom. IV, 22, 137 p. 625 : CO A. | ἐκεῖ ἡ δεξιά σον : σὺ der el H | 4 sro: mo H | ὅ ποῦ -- τις H τὰ» ΗῚ 8 ἡμᾶς 27 À 16 ἁγία LS, ἅγια H : ayiov A | μερη H | 17 τε» H | ayvovc A | 19 μὲυ- σαρὰν H:-F- ve HLS | μοιχείαν -- χαὶ HLS | 31 ἀπὸ» H | 94 καὶ ΑΒ τ» HL 25 ἢ A:et L, εἰ H, ἡ 8|25 sq. εὐλογημένος AL : γεννητὸς 8,7» H | 97 ὑμῶν H ἐν 4- τῷ H | 28 àya95c 7^ H XXVIII, 2. γραφεῖον] — ἁγιόγραφα. | 3. καταστρώσω] cum textu hebrai- Cf. Epiph. H. 29 c. 7; De mens. et | co; LXX habent χαταβῶν- pond. c. 4. XXIX, 1. ἁγνὰς κτλ] Cf. I Tim. uiuis ameritt ravit m ον, . 8. Adglutinemur igitur iis quibus gratia et obtrectatione procul recedentes, operibus, mos iustificantes. 4. Dicit enim: Qui mulla ; aul vir verbosus pulat se esse. ius- ss clus natus mulieris , brevis vitae; ne mullus 6. Si laus nostra in deo e non a nobis ipsis; » qui semetipsos laudant. 7. Testimonium . — 9 Deut, 82, 8. 9. — 18 Deut. 4, 34; Num. 18, LINSdb. 46, 19: Deut. 14, 2. — 19 Proy. 3, 34; Tae b 11,2. 8. 2, 14—98. 6. €f. Rom. 2, 29; I Cor. 4, 5; II ᾿ Thes Cor. 10, 17. 18. — αὐτῶν] pro αὖ- τῶν cf. Buttmann, Grammatik. des 3 | neutest. Sprachgebraucehs (1859) p. 97. 7. €f. Prov. 27, 2. um 138 I CLEMENTIS ἡμῶν διδόσϑω ὑπ᾽ ἄλλων, καϑὼς ἐδόϑη τοῖς πατράσιν ἡμῶν τοῖς δικαίοις, 8. ϑράσος xai αὐθάδεια xal τόλμα τοῖς κατηραμένοις, ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ" ἐπιείκεια xal ταπεινοφροσύνη xal πραύτης παρὰ τοῖς ηὐλογημένοις ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ. 5 XXXL Κολληϑῶμεν οὖν τῇ εὐλογίᾳ αὐτοῦ καὶ ἴδωμεν, τίνες ab ὁδοὶ τῆς εὐλογίας. ἀνατυλίξωμεν τὰ ἀπ᾽ ἀρχῆς γενόμενα. 9. τίνος χάριν ηὐλογήϑη ὃ πατὴρ ἡμῶν ᾿Αβρχάμ, οὐχὶ δικαιοσύνην καὶ ἀλήϑειαν διὰ πίστεως ποιήσας; 8. Ἰσαὰκ μετὰ γινῶσχων τὸ μέλλον ἡδέως προσήγετο ϑυσία. 4. Ἰακὼβ μετὰ 10 ταπεινοφροσύνης ἐξεχώρησεν τῆς γῆς αὐτοῦ Or ἀδελφὸν καὶ ἐπο- ρεύϑη πρὸς Λαβὰν καὶ ἐδούλευσεν, καὶ ἐδόϑη αὐτῷ τὸ δωδε- κάσκηπτρον τοῦ Ἰσραήλ. XXXIL Ὃ ἐάν τις xa^ ἕν ἕκαστον εἰλικρινῶς κατανοήσῃ, ἐπιγνώσεται μεγαλεῖα τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ δεδομέγων δωρεῶν. 2, ἐξ 16 αὐτοῦ γὰρ ἱερεῖς καὶ λενῖται πάντες οἱ λειτουργοῦντες τῷ ϑυσιάᾶ- στηρίῳ τοῦ ϑεοῦ" ἐξ αὐτοῦ ὁ κύριος Ἰησοῦς τὸ κατὰ σάρκα" ἐξ αὐτοῦ βασιλεῖς καὶ ἄρχοντες καὶ ἡγούμενοι κατὰ τὸν Ἰούδαν" τὰ δὲ λοιπὰ σχῆπτρα αὐτοῦ οὐκ ἐν μιχρᾷ δόξῃ ὑπάρχουσιν, ὡς ἔπαγ- γειλαμένου τοῦ ϑεοῦ, ὅτι ἔσται τὸ σπέρμα σου ὡς ol Ὡστέρες 90 τοῦ οὐρανοῦ, 8. πάντες οὖν ἐδοξάσϑησαν καὶ ἐμεγαλύνθησαν οὗ δι᾽ αὑτῶν ἢ τῶν ἔργων αὐτῶν ἢ τῆς δικαιοπραγίας ἧς κατειρ- γάσαντο, ἀλλὰ διὰ τοῦ ϑελήματος αὔτοῦ. 4. καὶ ἡμεῖς οὖν, διὰ ϑελήματος αὐτοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ χληϑέντες, οὗ δι᾽ ἑαυτῶν Bt- χκαιούμεϑα οὐδὲ διὰ τῆς ἡμετέρας σοφίας ἢ συνέσεως ἣ εὐσεβείας ἢ 9.5 ἔργων ὧν κατειργασάμεϑα ἐν ὁσιότητι καρδίας, ἀλλὰ διὰ τῆς πέστεως, 1 ἡμῶν pr ΑἸ : ὑμῶν HS | εδεηϑη A | 8 ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ Σ» H 8 διὰ πίστεως» H | 16 αὔτοῦ LS : αὐτῶν AH | γὰρ -1- οἱ H | 18 δὲ AL: τε ΗΒῚ αὐτοῦ» H δόξῃ : τάξει Ἡ | 19 τοῦ Η 22/28. καὶ ἡμεῖς — αὐτοῦ “5 H. XXXI, 2. οὐχὲ δικαιοσύνην] Cf. Iac. | 2; 23, 1; 35, 1, ubi Deus auetor om- 2, 21. nium donorum praedicatur. In wer- 3. ἡδέως] Hoe non refert S. Serip- | sibus praecedente et sequente qui- tura, sed Iosephus Antiquit. T, 14, 4, | dem. pronomine lacob significatur; Melito in fragmento PG V, 1218;|in hoc veru autem de donis a Deo Otto, Corp. Apolog. IX, 417. Iacobo impertitis, non de benefieiis 4. δωδεκάσκητιτρον) — dodrxdgv- |n Iacobo in nobis collocatis, ut Lip- Aov cf. III Reg. 11, 81. 32. 35. |sius De Clem. Rom. ep. p. 55 n. 2 86. censuit, sermonem esse contextus XXXII 1. αὐτοῦ) sc. Dei. Cf. 19,|elare ostendit. Postquam Clemens b duoss per filiam ludas MERERI. Genie PRAE inem consecuti sunt non per seipsos auf uciiones, quas fecerunt, sed per volunta- gitur, ex voluntate eius in Christo lesu o deseen neque per sapientiam n aut pietatem aut opera, quae ins operati sumus, sed per fidem, per quam omni- — 8 Gen. 22, 1 sqq. — 9 Gen. 28 sq. — 19 Gen, 15, 2. αὐτοῦ] sc. Iacob. — σάρκα] Cf. t, inde | Rom. 9, 5. beo(ie| 8, ob δ αὐτῶν κελ] Cf. II Tim. v2 1, 9; Tit. 3, 5 sqq. διὰ ns expresse 1, 4. — πίστεως] Fidem fundamen- - Jaco-| tum. iustitine esse Clemens hoe loco tos | docet; fide autem sola vel sine operi- bus hominem non iustificari exempla. sanctorum enumerans (c. 9—20) iam | CENN 140 I CLEMENTIS δι᾿ ἧς πάντας τοὺς ἀπ᾿ αἰῶνος ὃ παντοχράτωρ bids ᾧ ἔστω ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν, ΧΧΧΙΠ. Τί οὖν ποιήσωμεν, ἀδελφοί; ἀργήσωμεν ἀπὸ τῆς ἀγαϑοποιΐας καὶ ἐγκαταλίπωμεν τὴν ἀγάπην; μηϑαμῶς τοῦτο ἐάσαι. 56 δεσπότης ἐφ᾽ ἡμῖν γε γενηθῆναι, ἀλλὰ σπεύσωμεν μετὰ ἔχτε- γείας καὶ προϑυμίας πᾶν ἔργον ἀγαθὸν ἐπιτελεῖν. 2, αὐτὸς γὰρ ὁ δημιουργὸς καὶ δεσπότης τῶν ἀπάντων ἐπὶ τοῖς ἔργοις αὕτοῦ ἀγαλλιᾶται. ὃ. τῷ γὰρ παμμεγεϑεστάτῳ αὐτοῦ κράτει οὐρανοὺς ἐστήρισεν καὶ τῇ ἀκαταλήπτῳ αὐτοῦ συνέσει διεχόσμησεν αὐτούς" 10 γῆν τε διεχώρισεν ἀπὸ τοῦ περιέχοντος αὐτὴν ὕδατος καὶ ἥδρασεν ἐπὶ τὸν ἀσφαλῆ τοῦ ἰδίου βουλήματος ϑεμέλιον'" τά τε ἐν αὐτῇ ζῶα φοιτῶντα τῇ ἑαυτοῦ διατάξει ἐχέλευσεν εἶναι " ϑάλασσαν καὶ τὰ dv αὐτῇ ζῶα προετοιμάσας ἐνέκλεισεν τῇ ἑαυτοῦ δυνάμει. 4. ἐπὶ πᾶσι τὸ ἐξοχώτατον καὶ παμμέγεϑες κατὰ διάνοιαν, ἄν- 1» ϑρωπον, ταῖς ἱεραῖς wal purs χερσὶν ἔπλασεν τῆς ἑαυτοῦ εἶ- χόνος χαραχτῆρα. ὅ. οὕτως γάρ φησιν ὁ ϑεός" Ποιήσωμεν ἄν- ϑρῶωπον κατ᾽ εἰκόνα καὶ xaO" ὁμοίωσιν ἡμετέραν" καὶ Émol- σεν ὁ ϑεὸς τὸν ἄνϑρωπον, ἄρσεν καὶ ϑῆλυ ἐποίησεν αὐτούς. 6. ταῦτα οὖν πάντα τελειώσας ἐπήνεσεν αὐτὰ xal ηὐλόγησεν καὶ 90 εἶπεν ἀὐξάνεσϑε καὶ πληϑύνεσϑε. Ἵ. ἴδωμεν, ὅτι ἐν ἔργοις ἀγαϑοῖς πάντες ἐκοσμήϑησαν οἱ δίχαιοι, καὶ αὐτὸς δὲ ὁ κύριος ἔργοις ἄγαϑοῖς ἑαυτὸν κοσμήσας ἐχάρη. 8. ἔχοντες οὖν τοῦτον τὸν ὑπογραμμὸν ἀόχνως προσέλθωμεν τῷ ϑελήματι αὐτοῦ" ἐξ ὅλης τῆς ἰσχύος ἡμῶν ἐργασώμεϑα ἔργον δικαιοσύνης. 25 XXXIV. Ὁ ἀγαϑὸς ἐργάτης μετὰ παρρησίας λαμβάνει τὸν ἄρτον τοῦ ἔργου αὐτοῦ, ὁ νωϑρὸς xol παρειμένος οὐκ ἀντοφϑαλ- μεὲ τῷ ἐργοπαρέχτῃ αὐτοῦ. 2. δέον οὖν ἐστὶν προϑύμους ἡμᾶς εἶναι εἷς ἀγαϑοποιΐαν- ἐξ αὐτοῦ γάρ ἐστιν τὰ πάντα. 8. προ- λέγει γὰρ ἡμῖν- "Iüob ὃ κύριος, καὶ ὃ μισϑὸς αὐτοῦ πρὸ προσ- 3 ὦπου αὐτοῦ, ἀποδοῦναι ἑκάστῳ κατὰ τὸ ἔργον αὐτοῦ. 4. προ- δ᾽ τοὺς - . τῶν αἰώνων: H | 8 ποιήσωμεν AS τ ἐροῦμεν ἘΠῚ | ἀδελφοῖς ἀγαπητοὶ H | ἀργήσομεν Ἡ | 4 xe 77 H | χαταλίπομεν H | ὅγε 7» H | 8 ἀγαλλιᾶται A : ἀγάλλετιωι Ἡ Leont Dam | 9 ed -- dy; H | 11/18 τά te — δυνάμει» Leont Dam | 12 ἑαυτοῦ : ἑαυτῶν H | 18 προετοιμάσας HLS : προδημι[ουργησας A^ | 14 ἐπὶ πᾶσι --- παμμέγεϑες (παμμεγέσθατον ἘΗ} ΔΗ, ; ἐπὶ τούτοις τὸν ἐξοχώτατον χαὶ παμμεγέϑη" 8 :Leont | Dam | κατὰ διάνοιαν AH : 77. LS Leont Dam | 21. δὲ HS(L) : ov» A | 92 ἀγαϑοῖς HLS : Ὁ A|99 ἐξ AL:zal ἐξ HS 34 τῆς A | 99 ó prz» H. etiam δὲ quae in illo vivimt animalia, eum. otentia sua inclusit. 4. Ad haee omnia animal Ε intell dicni EL T racterem, sacris οὐ intaminatis manibus for- 15 | dieit deus: Faeimmus hominem ad ima- nostram; el creavit. deus. hominem, m creavit eos. 6. Haec igitur omnia cum 1s operarius bono animo panem operis sui ero et remissus loeatorem suum. non audet in- 35 nos ad bonum faciendum prompto ani- omnia porriguntur. 3. Praedieit enim . el merces eius coram ipso, uL reddat opus suum. 4. Itaque adhortatur nos, — 16 Gen. 1, 26.97. — 20 Gen. 1,98. — 99 Ies. 40, 10; 142 1 CLEMENTIS τρέπεται οὖν ἡμᾶς πιστεύοντας BE ὅλης τῆς καρδίας ἐπ᾿ αὐτῷ, pg ἀργοὺς μηδὲ παρειμένους εἶναι ἐπὶ πᾶν ἔργον ἀγαθόν. ὅ. τῶν χαύχημα ἡμῶν καὶ ἡ παρρησία ἔστω ἐν αὐτῷ ὑποτασσώμεϑα τῷ» ϑελήματι αὐτοῦ: κατανοήσωμεν τὸ πᾶν πλῆϑος τῶν ἀγγέλων αὖ-- 5 τοῦ, πῶς τῷ ϑελήματι αὐτοῦ λειτουργοῦσιν παρεστῶτες. 6. λέγεε. γὰρ ἢ γραφῇ: Μύριαι μυριάδες παρειστήκεισαν αὐτῷ, xal χίλιαε. χιλιάδες ἐλειτούργουν αὐτῷ, καὶ ἐκέκραγον" "Aywc, ἅγιος, ἅγιος κύριος σαβαώϑ, πλήρης πᾶσα 1) κείσις τῆς δόξης αὐτοῦ. 7. καὶ ἡμεῖς οὖν ἐν ὁμονοίᾳ ἐπὶ τὸ αὑτὸ συναχϑέντες τῇ συνεῖ- 1 Bfjaet, ὡς ἐξ ἑνὸς στόματος βοήσωμεν πρὸς αὐτὸν ἐχτενῶς εἷς τῷ μετόχους ἡμᾶς γενέσϑαι τῶν μεγάλων καὶ ἐνδόξων ἐπαγγελιῶν αὐτοῦ. 8. λέγει γάρ: ᾿Οφϑαλμὸς οὐκ εἶδεν καὶ οὖς οὐκ ἥκουσειν καὶ ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου οὐκ ἀνέβη, ὅσα ἡτοίμασεν τοῖς ὑπομένουσιν αὐτόν. XXXV. Ὡς μαχάρια καὶ ϑαυμαστὰ τὰ δῶρα τοῦ ϑεοῦ, dya- πητοῖ. 3. ζωὴ ἐν ἀϑανασίᾳ, λαμπρότης ἐν δικαιοσύνῃ, ἀλήϑεια: ἐν παρρησίᾳ, πίστις ἐν πεποιϑήσει, ἐγχράτεια ἔν ἁγιασμῷ" xal ταῦτα ὑπέπιπτεν πάντα ὑπὸ τὴν διάνοιαν ἡμῶν. 8. τίνα οὖν ἄρα ἐστὶν τὰ ἑτοιμαζόμενα τοῖς ὑπομένουσιν ; 6 δημιουργὸς καὶ πατὴρ 30 τῶν αἰώνων 6 πανάγιος αὐτὸς γινώσκει τὴν ποσότητα χαὶ τὴν χαλλονὴν αὐτῶν. 4. ἡμεῖς οὖν ἀγωνισώμεϑα εὑρεϑῆνα: ἐν τῷ ἀριϑμῷ τῶν ὑπομενόντων αὐτόν, ὅπως μεταλάβωμεν τῶν ἐπηγ- γελμένων δωρεῶν. ὅ. πῶς δὲ ἔσται τοῦτο, ἀγαπητοί; ἐὰν ἔστη: Ἵ πιστεύοντα, 2» À | 3 μηδὲ BS : pres A | 8 κείσις s yrj BLXX | 18 doo ϑαλμὸς ΑἹ ἃ Óg9. ELS | 18. ἡτοίμασεν A. : -I- κύριος BLS 14 ὑπομένουσεν ΑΙ : ἀγεσιῶσιν H8 | 18 ὑπέπιπτεν (ὑποπίπτει H) πάντα : ὑποπίπτοντα L8 Knopf | 19/20 χαὶ πατὴρ — πανάγιος : τῶν αἰώνων sel πατὴρ πανάγιος H | 29 αὐτὸν A : 77 HLS | 22/23. ἐπηγγ. δωρεῶν AL : δωρεῶν τῶν ἐπήγγ. H8 15 6, Verba prophetarum laudata iam in liturgiis veteribus locum obtinent, in liturgiis Constitutionum apost. VIII, 12, Iacobi, Marci, Basilii, Chry- sostomi, etiam a Cyrillo Hieros. Ca- iech. myst. V, 6 tanquam pars li- turgiae commemorantur — Probst, Liturgie der. drei ersten. christl. Jahr- hunderte 1870 p. 41 sqq., etiam Ole- mentem hic et alias liturgiam re- spicere censet. Mihi de hac re nihil certi dici posse videtur. S. Eadem fere verba a s Paulo I Cor. 2, 9 laudantur tamquam e S. Scriptura deprompta; reperiuntur etiam II Clem. 11, 7; 14, 5; Olem. Ep. ad virg. I, 9, 4; Mart. Polyc. 2, 8; Const. ap. VII, 32, in liturgiis Iacobi et Marei ete. Referente Hiero- nymo In les. 64, 4: Prolog. in Ge- n EH reperiamur, δ οὐ τὸν autem hoe fiet, dilecti? 8i am. 7, 10; Ies. 6, 9. — 12 Tes, 64, 4; 65, 16. TX, 8) feld, Clem. Rom. epist. ed. II p. 40, loeum ex IV Esdra 10, 35. 36. 55. 56 haustum esse censuit. Quae vero n|in hae scriptura leguntur, non adeo propead locum accedunt quam verba. lesaine 64, 4; 65, 16, neque est, cur ea fontem loci esse dubitemus. | XXXV, 2. ὑπὸ τ. διάνοιαν] ἷ, 6. horum bonorum iam in hae vita parücipes sumus; alia (v. 3) in vita. futura eonsequemur. 8. πατὴρ τῶν αἰώνων] Of. 55, 6; 61,2; I Tim. 1, 17. — πανάγιος] | Vox h. 1. in litteris christianis pri- mum mobis occurrit. ΒΞ... | 14 I CLEMENTIS. ριγμένη ἢ ἡ διάνοια ἡμῶν πιστῶς πρὸς τὸν ϑεόν, ἐὰν ἐκζητῶμεν τὰ εὐάρεστα καὶ εὐπρόσϑεκτα αὐτῷ, ἐὰν ἐπιτελέσωμεν τὰ dl κοντὰ τῇ ἀμώμῳ βουλήσει αὐτοῦ καὶ ἀχολουϑήσωμεν τῇ ὁδῷ τῆς ἀληϑείας, ἀπορρίψαντες ἀφ᾽ ἑαυτῶν πᾶσαν ἀδικίαν καὶ πονηρίαν, υ πλεονεξίαν, ἔρεις, καχοηϑείας τε καὶ δόλους, ψιϑυρισμούς τε καὶ χαταλαλιάς, ϑεοστυγίαν, ὑπερηφανίαν τε καὶ ἀλαζονείαν, χενο- δοξίαν τε καὶ ἀφιλοξενίαν. 6. ταῦτα γὰρ οἱ πράσσοντες στυγητοὶ τῷ ϑεῷ ὑπάρχουσιν c0 μόνον δὲ οἱ πράσσοντες αὐτά, ἀλλὰ wai οἵ συνευδοκοῦντες αὐτοῖς, V. λέγει γὰρ ἢ γραφῆ" Τῷ δὲ ἁμαρτωλᾷ 1 εἶπεν ὃ ϑεός " “Ἱνατί σὺ διηγῇ τὰ δικαιώματά μου, καὶ ἄνα- λαμβάνεις τὴν διαϑήκην μου ἐπὶ στόματός σου; 8. σὺ δὲ ἐμί- σησας παιδείαν καὶ ἐξέβαλες τοὺς λόγους μου εἰς τὰ ὀπίσω, εἰ ἐϑεώρεις κλέπτην, συνέτρεχες αὐτῷ, καὶ μετὰ μοιχῶν τὴν μερίδα aov ἐτίϑεις. τὸ στόμα σου ἐπλεύνασεν κακίαν, καὶ jj | τὸ γλῶσσά gov περιέπλεκεν δολιότητα. καϑήμενος κατὰ τοῦ ἀδελφοῦ cov κατελάλεις, καὶ κατὰ τοῦ υἱοῦ τῆς μητρός σοῦ — ἐτίϑεις σκάνδαλον. 9. ταῦτα ἐποίησας, καὶ ἐσίγησα" ὑπέλα- Bec, ἄνομε, ὅτι ἔσομαί σοι ὅμοιος. 10. ἐλέγξω σε καὶ napa- στήσω σὲ κατὰ πρόσωπόν σου. ll. σύνετε δὴ ταῦτα, οἱ ἐπι. 390 λανϑανόμενοι τοῦ ϑεοῦ, μήποτε ἁρπάσῃ ὡς λέων, καὶ μὴ ἢ 6 ῥυόμενος. 12. ϑυσία αἰνέσεως δοξάσει με, καὶ ἐκεῖ δδόξι ἣν δείξω αὐτῷ τὸ σωτήριον τοῦ Dtov. ΧΧΧΥ͂Ι. «Αὕτη ἡ ὁδός, ἀγαπητοί, ἐν ἢ εὔρομεν τὸ σωτήριον ἡμῶν, Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν ἀρχιερέα τῶν προσφορῶν ἡμῶν, τὸν 35 προστάτην καὶ βοηϑὸν τῆς ἀσϑενείας ἡμῶν. 2. διὰ τούτου ἄτενί- ζομεν εἰς τὰ ὕψη τῶν οὐρανῶν, διὰ τούτου ἐνοπτριζόμεϑα τὴν ἄμωμον καὶ ὑπερτάτην ὄψιν αὐτοῦ, διὰ τούτου ἠνεῴχϑησαν ἡμῶν. οἱ ὀφϑαλμοὶ τῆς καρδίας, διὰ τούτου ἥ ἀσύνετος καὶ ἐσκοτωμένη διάνοια ἡμῶν ἀναϑάλλει εἰς τὸ φῶς, διὰ τούτου ἡϑέλησεν ὃ ὅδεσ- l£2 Η| πιστῶς ΗΙ,: πίστεως A, διὰ πίστεως S | ἐκζητήσωμεν H | 8 τὰ — (αὐτῷ : τὰ ἀγαθὰ καὶ εὐάρεστα αὐτῷ καὶ εὐπρόσδεκτα Ἡ ] 4 mov. ρίαν HLS : ἀνομίαν A | 5 πλεονεξίαν Ὁ» H. | 7 ἀφιλοξενίαν A (quà.) H8 t inhumilitatem L, φιλοδοξίαν Knopf | 10 ἐκδιηγῇ H. | 11 ἐπὶ AL; διὰ H8 LXX | 11/21 σὺ δὲ — ῥνόμενος vel v. 8—11;2 H | 12 ἐξέβαλες LS : -Rul- Aeg A | 18 ἀνομίαν LS | 21 ϑυσία : καὶ ἐν τῷ τέλει" ϑυσία Η cf, 1. 1L]. 22 τοῦ ϑεοῦ : μου H | 25 sq. ἀτενίζομεν HL: ατενισωμεν A | 99 τὸ 15 Clem : -- ϑαυμαστὸν H, 9. avrov A ex I Petr. 2, 9 5. ἀπορρίψαντες κτλ] C. Rom. 1, | 99—99. εἰς addi i Coo an Yactenp nom. Ὧν ἮΝ περὶ αὐτοῦ 2. Clem. AL Strom. IV, 17, 112 p. 613 (ἡ ἀσύνετος --- γεύσασϑαι). --- τῆς καρδίας] Cf. δ9, 3; Eph. 1, 18; Polyc. Mart. 2, 3. — ἡ ἀσύ- vetoc χελ.] Videtur Clemens alludere I Petr. 2, 9. Cf. Rom. 1, 21. Eph. |B. 10 146 1 CLEMENTIS. πότης τῆς ἀϑανάτου γνώσεως ἡμᾶς γεύσασϑαι, ὃς ὧν ἀπαύγασμα ὦ τῆς μεγαλωσύνης αὐτοῦ, τοσούτῳ μείζων ἐστὶν ἀγγέλων, ὅσῳ, cesi ὄνομα κεκληρονόμηκεν. 8. γέγραπται γὰρ diss | Ὃ ποιῶν τοὺς ἀγγέλους αὐτοῦ πνεύματα καὶ τοὺς λειτουργοὺς, παὐτοῦ πυρὸς φλόγα. 4. ἐπὶ δὲ τῷ υἱῷ αὔτοῦ οὕτως εἶπεν ᾧ δεσπότης Υἱός μου εἴ σύ, ἐγὼ σήμερον γεγέννηκά ae* αἴτησαι, παρ᾽ ἐμοῦ, καὶ δώσω σοι ἔϑνη τὴν κληρονομίαν cov καὶ τὴν κατάσχεσίν cov τὰ πέρατα τῆς γῆς. 95. καὶ πάλιν λέγει m ὦ αὐτόν: Κάϑου ἐκ δεξιῶν μου, ἕως ἂν ϑῶ τοὺς ἔχϑρούς mW | 30 ὑποπόδιον τῶν ποδῶν σου. 6. τίνες οὖν οἱ ἐχϑροῖ ; οἱ φαῦλι — καὶ ἀντιτασσόμενοι τῷ ϑελήματι αὐτοῦ, ΧΧΧΥΠ. Στρατευσώμεϑα οὖν, ἄνδρες ἄδελφοί, be ἐκτενείας By τοῖς ἀμώμοις προστάγμασιν αὐτοῦ, 2. κατανὸ ! τοὺς στρατευομένους τοῖς ἡγουμένοις ἡμῶν, πῶς eni nis 16 εἰχτικῶς, πῶς ὑποτεταγμένως ἐπιτελοῦσιν τὰ διατασσόμενα, 8, δ᾽ πάντες εἰσὶν ἔπαρχοι οὐδὲ χιλίαρχοι οὐδὲ ἑκατόνταρχοι οὐδὲ m5 κόνταρχοι οὐδὲ τὸ καϑεξῆς, ἀλλ᾽ ἕκαστος ἐν τῷ ἰδίῳ τάγματι τὰ ἐπιτασσόμενα ὑπὸ τοῦ βασιλέως καὶ τῶν ἡγουμένων ui 4. οἱ μεγάλοι δίχα τῶν μιχρῶν οὗ δύνανται εἶναι οὔτε οἵ 30 δίχα τῶν μεγάλων σύγχρασίς τίς ἐστιν ἐν πᾶσιν, καὶ ἔν τι χρῆσις. ὅ. λάβωμεν τὸ σῶμα ἡμῶν: ἣ κεφαλὴ δίχα τῶν mo οὗδέν ἔστιν, οὕτως οὐδὲ οἱ πόδες δίχα τῆς κεφαλῆς " τὰ δὲ UMP χιστὰ μέλῃ τοῦ σώματος ἡμῶν ἀναγκαῖα καὶ εὔχρηστά εἰσιν δὲ! τῷ σώματι: ἀλλὰ πάντα συνπνεῖ καὶ ὑποταγῇ μιᾷ χρῆται εἶς, 25 σώζεσθαι ὅλον τὸ σῶμα. XXXVIIL Σωζέσθϑω οὖν ἡμῶν ὅλον τὸ σῶμα ἐν X Ἰησοῦ, καὶ ὑποτασσέσϑω ἕκαστος τῷ πλησίον αὐτοῦ, καϑὼς ἐτένηἬ ἐν τῷ χαρίσματι αὐτοῦ, 2. ὃ ἰσχυρὸς τημελείτω τὸν ἀσϑενῆ, δ᾽ δὲ ἀσϑενὴς ἐντρεπέσϑω τὸν ἰσχυρόν" ὃ πλούσιος ἐπιχορηγείτω τῷ τ πτωχῷ, ὁ δὲ πτωχὸς εὐχαριστείτω τῷ ϑεῷ, ὅτι ἔδωκεν αὐτῷ, δ΄ 1l αὐτοῦ : τ ϑελημα..-- A | 15 εἰκτινῶς (Lightfoot, wel εὐείκεσ, "Tischendorf) A : ἐχτικῶς Η, leniter 8, 7» L τελοῦσι H.| 18 ὑπότασοὐ μαι, Η 30 ἐν τούτοις ΑΗΒ aliud alio L, ἐν ἀλλήλοις Knopf | 24 χρᾶται BU 27 ᾿Ιησοῦ AL: H8 | καϑὼς -Ε καὶ Α | 38 τημελείτω HLB : n ; (μὴ ἀἄτημ.) A | 99 ἐντρεπετω A. XXXVII, L στρατευσώμεϑα)] Cf.| Tim. 1, 18: II Tim. 9, 8. 4; II Cor, 10, 3. 4; Eph. 6, 11—17; I| Polyc. 6, 2. AD COR. XXXVI, 2—XXXVIII, 9, 147 cognitionem gustare, qui maiestatis dei splendor ersistens, tanto maior est angelis, quanto. excellentius. nomen sortitus est. 3. Seriptum enim est: Qui facit angelos suos spiritus, et ministros suos. ignis flammam. 4. De filio autem suo sic dixit dominus: Filius meus es tu, ego hodie genui te; postula δ a me, et dabo tibi gentes hereditatem tuam, et possessionem tuam terminos derrae. 5. Et iterum dicit ei: Sede a dertris meis, donec ponam inünicos tuos scabellum pedum tuorum. 6. Quinam autem sunt inimici? Homines perversi et qui volun- tati eius resistunt. 10 XXXVIL Militemus igitur, viri fratres, omnibus viribus sub inculpatis eius praeceptis. 2. Consideremus milites, qui sub ducibus nostris merent, quam ordinate, quam oboedienter, quam submisse imperata exsequantur. 3. Non omnes sunt praefecti neque ehiliarchae neque centuriones neque quinquagenariü ets sic deinceps; unusquisque vero in suo ordine et statione, quae x rege et ducibus imperantur, peragit. 4. Magni sine parvis δὲ parvi sine magnis consistere nequeunt; mixti sunt omnes, et inde uülitas. 5. Exemplo nobis sit corpus nostrum. Caput Sine pedibus nihil est, prout neque pedes sine capite; minima ao autem corporis nostri membra universo corpori necessaria et utilia sunt; immo cuncta conspirant οὐ una se subiciunt, ut salvam sit totum corpus. XXXVIIL Servetur itaque totum corpus nostrum in Christo lesu, et unusquisque proximo suo se subiciat iuxta gratiae do- ss num ipsi assignatum. 2. Fortis patrocinetur imbecillem, imbe- cillis fortem revereatur; dives pauperi largiatur, pauper deum laudet, quod ei dederit, per quem eius inopia suppleatur. Sa- 1 Hebr. 1, 3. 4. — 4 Ps. 103, 4; Hebr. 1, 7. — 6 Ps, 2, 7. 8; Hebr. 1. 5. — 9 Ps. 109, 1; Hebr. 1, 13. 2. ἡγουμένοις] Cf. 5, 7 nota. χρασις ὥστ' ἔχειν καλῶς. B. οὐ πάντες) Cf. 1 Οοτ. 19, 99. 5. Cf. I Cor, 12, 12—31; Rom. 19, 4. 30. — ἕχαστος x:4.] Cf. 41, 1; ICor.| XXXVIIL, 1. ὑποτασσέσϑω xti] 15, 93. Cf. Eph. 5, 21; I Petr. 5. 5; Ign. 4 €f. Sophocl Aiax 156; Plato | Magn. 18, 2; Polyc. Phil 10, 2. — Leg. X p.902 E; Liv. II, 82. — σύγ- | «90 κτλ Cf. I Petr. 4, 10: ἕκαστος, χρασις xà.) Lighifoot contulit Eurip. χαϑὼς ἔλαβεν χάρισμα. Fragm. Aeol ὃ: ἀλλ᾽ ἔστι τις ovy- 3. Clem. AL Strom. IV, 17, 112 10* E LI CHEN 148 I CLEMENTIS οὗ ἀναπληρωϑῇ αὔτοῦ τὸ ὑστέρημα" ὁ σοφὸς ἐνδειχνύσϑω τὴν σοφίαν αὗτοῦ μὴ ἕν λόγοις, ἀλλ᾽ ἐν ἔργοις ἀγαϑοῖς" 6 ταπεινο- φρονῶν μι ἑαυτῷ μαρτυρείτω, ἃλλ᾽ ἑάτω ὑφ᾽ ἑτέρου ἑαυτὸν μαρ- τυρεῖσϑαι" ὁ ἀγνὸς ἐν τῇ σαρχὶ μὴ ἀλαζονευέσϑω, γινώσκων, ὅτι 8 ἕτερός ἔστιν & ἐπιχορηγῶν αὐτῷ τὴν ἐγκράτειαν. 8. ἀναλογισώῷ- μεϑα οὖν, ἀδελφοί, ἐκ ποίας ὕλης ἐγενήϑημεν, ποῖοι καὶ τίνες εἰσήλθαμεν εἷς τὸν κόσμον, Ex ποίου τάφου xal σχότους ὁ πλάσας ἡμᾶς καὶ δημιουργήσας εἰσήγαγεν εἰς τὸν κόσμον αὑτοῦ, προετόι- μάσας τὰς εὐεργεσίας αὗτοῦ, πρὶν ἡμᾶς γεννηθῆναι. 4. ταῦτα "ὁ οὖν πάντα ἐξ αὐτοῦ ἔχοντες ὀφείλομεν κατὰ πάντα εὐχαριστεῖν abr: ᾧ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἴῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν. XXXIX. Ἄφρονες xal ἀσύνετοι wal μωροὶ καὶ ἀπαίδευτος χλευάζουσιν ἡμᾶς καὶ μυχτηρίζουσιν, ἑαυτοὺς βουλόμενοι ἐπαΐρεσ- ϑαι ταῖς διανοίαις αὐτῶν. 2. τί γὰρ δύναται ϑνητός ; ἣ τίς ἴσα 15 χὺς γηγενοῦς ; 8. γέγραπται: γάρ᾽ Οὐχ ἣν μορφὴ πρὸ ὀφϑαλμῶν μου, ἀλλ᾽ ἢ αὔραν καὶ φωνὴν ἥκουον" 4. ΤΊ γάρ; μὴ καϑαρὸς ἔσται βροτὸς ἔναντι κυρίου; ἢ ἀπὸ τῶν ἔργων αὐτοῦ dueua- τος ἀνήρ, εἰ κατὰ παίδων αὐτοῦ οὐ πιστεύει, κατὰ δὲ ἀγγέλων αὐτοῦ cxoAtóv τι ἐπενόησεν; 5. οὐρανὸς δὲ o? καϑαρὸς ἐνῶ- 30 πίον αὐτοῦ" ἔα δέ, οἵ κατοικοῦντες οἰκίας πηλίνας, ἐξ ὧν καὶ αὐτοὶ ἐκ τοῦ αὐτοῦ πηλοῦ ἐσμέν. ἔπαισεν αὐτοὺς σητὸς τρό- πον, καὶ ἀπὸ πρωΐῖϑεν ἕως ἑσπέρας οὐκ ἔτι εἰσίν- παρὰ τὸ μὴ δύνασϑαι αὐτοὺς ἑαυτοῖς βοηϑῆσαι ἀπώλοντο. 6. ἐνεφύ- σησεν αὐτοῖς, καὶ ἐτελεύτησαν παρὰ τὸ μὴ ἔχειν αὐτοὺς co- as φίαν. 7. ἐπικάλεσαι δέ, εἴ τίς σοι ὑπακούσεται, ἢ εἴ τινα ἁγίων ἀγγέλων ὄψῃ" καὶ γὰρ ἄφρονα ἀναιρεῖ ὀργή, πεπλανη- μένον δὲ ϑανατοῖ ζῆλος. 8. ἐγὼ δὲ ἑώρακα ἄφρονας ῥίξας βαλόντας, ἀλλ᾿ εὐθέως ἐβρώϑη αὐτῶν ἡ δίαιτα. 9. πόρρω 9 ἐν λόγοις AH : λόγοις μόνον L Clem Knopf | ἐν 860)» H | 2 sq. ταπεινόφρων Ἡ Clem | 7 εἰσήλϑομεν H | 12 καὶ ἀσύνετοι» Ἡ | μωροὶ... ἀπαίδευτοι C). Ἡ | 17 ἐναντίον H | 18 αὐτοῦ : ἑαυτοῦ Η | 95 σοὶ AB: σου HL | 26 ὄψει H | 28 βάλλοντας H | εὐθὺς Η p. 613 (ὁ σοφὸς xri) — ὁ σοφὸς [τε], c. 13. In hoc loco Cotelerins xri] Cf. lac, 3, 18. — λόγοις xri.]|vidit unum ex illis, in quibus Cle- Of. 30, 3. — ταπεινοφρονῶν zri]|mentem pro virginitate per episbu- ΟΥ̓ 80, 1; Prov. 27, 2. — ἁγνὸς ;ri.]|las suas locutum esse Epiphanius €f. Ign. Polye. 5, 2; Tert. De virg.| H. 80 c. 15 et Hieronymus C. Iovim. i d si serris suis non confidit el in angelis rlit? 5. Caelum quoque non est inundum o minus habitantes domus luteas, ez. quibus "m ἐμέο sumus. — Devoravit illos tamquam tinea, » autem vidi stultos. radices mittentes; sed ἃ esi illorum habitatio. 9. Longe fiant filii 15, 15; 4, 19—5, 5. viro doctissimo | IX" depromptum tradunt et frag- mento 33, 2 commemoratio adiungunt (Lighfoot I, 189; Holl, Fragmente p. 18), sed non adeo, ut revera ad eum referri possit. 4. Of. I Thess. 5, 18. E. ΠΝ 150 I CLEMENTIS γένοιντο ol υἱοὶ αὐτῶν πὸ σωτηρίας" χαλαβοιοδεῖησαν id ϑύραις ἡσσόνων, καὶ οὐκ ἔσται ὃ ἐξαιρούμενος " ἃ γὰρ ἐκεΐνοις, ἡτοίμασται, δίκαιοι ἔδονται, αὐτοὶ δὲ ἐκ κακῶν οὔκ ἑξαίρειοι, ἔσονται. δ XL. Προδήλων οὖν ἡμῖν ὄντων τούτων, xal ἐγχεχυφότες εἰς, τὰ βάϑη τῆς ϑείας γνώσεως, πάντα τάξει ποιεῖν ὀφεἔλομεν, ὅσα, ὃ δεσπότης ἐπιτελεῖν ἐχέλευσεν κατὰ χαιροὺς τεταγμένους. 9. τάς τε προσφορὰς wal λειτουργίας ἐπιτελεῖσϑαι, xal obw εἰκῇ d). τως ἐχέλευσεν γίνεσϑαι, ἀλλ᾽ ὡρισμένοις καιροῖς καὶ ὥραις. 3. 10 τε xal διὰ τίνων ἐπιτελεῖσϑαι ϑέλει, αὐτὸς ὥρισεν τῇ vi αὑτοῦ βουλήσει, ἵν᾽ ὁσίως πάντα γινόμενα ἐν εὐδοκήσει εὐπρόσ-: δεχτα εἴη τῷ ϑελήματι αὐτοῦ. 4. cb οὖν τοῖς καιροῖς ποιοῦντες τὰς προσφορὰς αὐτῶν εὐπρόσδεχτοῖ τε wal κάριοι" τοῖς γὰρ νομέμοις τοῦ δεσπότου ἀχολουϑοῦντες οὗ Bumuag τ τάνουσιν. ὅ. τῷ γὰρ ἄρχιερεϊ ἴδιαι λειτουργίαι δεδομέναι εἰσίν! καὶ τοῖς ἱερεῦσιν ἴδιος ὁ τόπος προστέταχται, καὶ λεύξταις fiut διαχονίαι ἐπίχεινται- ὁ λαϊχὸς ἄνϑρωπος τοῖς λαΐκοῖς προστάγ- μασιν δέδεται. XLL "Exzstoc ἡμῶν, ἀδελφοί, ἐν τῷ ἰδίῳ τάγματι sape 30 στείτω τῷ ϑεῷ ἐν ἀγαϑῇ συνειδήσει ὑπάρχων, μὴ παρεχβαίνωι τὸν ὡρισμένον τῆς λειτουργίας αὑτοῦ κανόνα, ἐν σεμνότητε. 3. οὗ πανταχοῦ, ἀδελφοί, προσφέρονται ϑυσίαι ἐνδελεχισμοῦ 3| εὐχῶν περὲ ἁμαρτίας καὶ πλημμελείας, ἀλλ᾽ ἢ ἐν Ἱερουσαλὴμ pim xüxi δὲ οὐχ ἐν παντὶ τόπῳ προσφέρεται, ἀλλ᾽ ἔμπροσϑεν τοῦ 35 γαοῦ πρὸς τὸ ϑυσιαστήριον, μωμοσχοπηϑὲν τὸ προσφερόμενον διὰ 8 λειτουργίας -ἰ- ἐπιμελῶς Lightfoot ἐπιτελεῖσϑαι καὶ AH : 77 LS Knopl 10 ὑπερτάτῃ H cf. 86, 9: ὑυπερτατω A | 11 πάντα LS : -- τὰ AH | 12 Te γεῖσι H | 16 ὁ» H | 18 δέδεται Α : δέδοται HLS | 19 vue A | 19/80 εἶ ἀρεστείτω HLS : εὐχαριστείτω A. | 32 προσευχῶν H. | 28 πλημμελημάτων Bi μόνῃ» H XL, 1. Clem. Al Strom. IV, 1',| 5. τόπορ] i. e. ordo sacri mi z 112 p. 618. — Zyxexvgórec] Cf. 45, | Cf. 44, 5; Ign. Polyc. 1, 9; Smm 2; 59, 1; 62, 3; Polyc. Phil. 3, 2.|6, 1; Polyc. Phil. 11, 1; Eus. H.E — βάθη) Cf. Rom. 11, 33; I Cor. 2,| V, 3, 2. Constit. post. If, 11. 18 10. — τἀξεη Cf. I Cor. 14, 40, — λαϊκός] Credibile est, vocem. 2. Interpretes minore fide digni|usitatum mpud Hellenistas fuisse, Ul sunt quam testes graeci, e& horum |significaretur alienus a tribu | textus mihi tolerari posse videtur. aut etiam prosapia Aaronis, Quib AD COR. XXXIX, 9—XLI, 9. 151 eorum a salute et. contemnantur ante ianuas minorum, et non erit, qui eripiat. Quae enim illis parata sunt, iusti comedent ; ipsi vero de malis non liberabuntur. XL. Cum igitur haec nobis sint manifesta et in profunda divinae cognitionis nos introspexerimus, cuncta ordine debemus 5 facere, quae nos dominus statutis temporibus peragere iussit. 2. Oblationes scilicet et officia sacra perfici, neque temere vel inordinate fieri praecepit, sed statutis temporibus οὐ horis. 3. Ubi etim et a quibus eas celebrari vult, ipse excelsissima sua wo- luntate definivit, ut religiose omnia secundum eius beneplacitum 1e adimpleta accepta essent. voluntati eius. 4. Qui ergo adsignatis temporibus oblationes suas faciunt, accepti et beati sunt; do- mini enim mandata sequentes non aberrant. 5. Summo quippe sacerdoti sua munera tributa sunt, sacerdotibus locus proprius adsignatus est, et levitis sua ministeria incumbunt. laicus praeceplis laicis constringitur. XLI Unusquisque nostrum, fratres, in suo ordine cum bona conscientia praescriptam ministerii sui regulam mon transgre- diens, honeste deo gratias agat. 2. Non in omni loco, fratres, offeruntur sacrificia perpetua vel votiva vel pro peccatis et de- 90 lictis, sed Hierosolymis tantum; neque illic in quovis loeo fit oblatio, sed in atrio templi ad altare, diligenter prius inspecto verisimile Bt, iam a primaevis scrip- toribus Christianorum vocem λαϊχὸς. adhibitam esse nd significandum *um, qui snero nullo ministerio fun- gebatur (Clericus). Legitur haec vox etiam. Clem. ad Tac. c. 5; MS IH, 192, 90 ; Eus H. ὃ. : De epi vin "Dias. vel Constit. apost. u 6. 14. 18 ete. — ecclesiastici apostolorum. 23, 1—2 dicentes: ὁ λαϊχὸς roig λαῖ- ποῖς πράγμασι περιιειϑέσθω" . . Exa- τόπῳ ἀρεσκέτω τῷ 9: ΠΡΟΣ Dotia duod. iid. XLI 1. Hunc locum Pseudo-Cle- mens vel auetor Constitutionum. apost. VIII, 46 in. ante oculos ha- bere videtur. 9. προσφέρονται E tempore. prae- senti non sequitur, templum Hiero- ,|solymitanum tempore auctoris ad- ;|hue stetisse. Clemens eo uti potuit. templo etiam deleto. Animo enim videt cultum iudaicum adhue vigen- tem, describens, ut e c. 40 apparet, quae a Deo praecepta fuerunt, non quae &dhue fiebant. Similiter lo- quuntur Barnabas c, 7—9, auctor epistulae ad Diognetum c. 8, Iusti- mus Dialog. c, 117, losephus ΕἸ. Antiq. ΠῚ, 71—11. Homo τὸ Cm 152 I CLEMENTIS ποῦ ἀρχιερέως καὶ τῶν προειρημένων λειτουργῶν. 8. οἵ οὖν παρὰ πὸ καϑῆχον τῆς βουλήσεως αὐτοῦ ποιοῦντές τι ϑάνατον τὸ πρόσ- coy ἔχουσιν. 4. ὁρᾶτε, ἀδελφοί. ὅσῳ πλείονος κατηξιῶϑημεν γνώσεως, τοσούτῳ μᾶλλον ὑποχείμεϑα κινδύνῳ. 5 XLIL Οἱ ἀπόστολοι ἡμῖν εὐηγγελίσϑησαν ἀπὸ τοῦ κυρίου Ἴησοῦ Χριστοῦ, Ἰησοῦς ὁ Χριστὸς ἀπὸ τοῦ ὕεοῦ ἐξεπέμφϑη. 9. ὁ Χριστὸς οὖν ἀπὸ τοῦ ϑεοῦ καὶ οἱ ἀπόστολοι ἀπὸ τοῦ Χριστοῦ" ἐγένοντο οὖν ἀμφότερα εὐτάχτως ἐχ ϑελήματος ϑεοῦ. 8. παραγ- γελίας οὖν λαβόντες καὶ πληροφορηϑέντες διὰ τῆς ἀναστάσεως τοῦ τὸ χυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ xai πιστωϑέντες ἐν τῷ λόγῳ τοῦ ϑεοῦ, μετὰ πληροφορίας πνεύματος ἁγίου ἐξῆλθον εὐαγγελιζόμενοι, τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ μέλλειν ἔρχεσθαι. 4. κατὰ χώρας οὖν χαὶ πόλεις κηρύσσοντες χαϑίστανον τὰς ἀπαρχὰς αὐτῶν, δοκιμά- σαντες τῷ πνεύματι, εἰς ἐπισκόπους x«l διακόνους τῶν μελλόντων τὸ πιστεύειν. ὅ. καὶ τοῦτο οὐ καινῶς᾽ ἐκ γὰρ δὴ πολλῶν χρόνων ἐγέγραπτο περὶ ἐπισχόπων καὶ διακόνων. οὕτως γάρ mou λέγει ἡ γραφή: Καταστήσω τοὺς ἐπισκόπους αὐτῶν ἐν δικαιοσύνῃ καὶ τοὺς διακόνους αὐτῶν ἐν πίστει. XLIIL Καὶ τί ϑαυμαστόν, εἰ οἱ ἐν Χριστῷ πιστευϑέντες παρὰ 0 ϑεοῦ ἔργον τοιοῦτο κατέστησαν τοὺς προειρημένους; ὅπου xal ὃ μακάριος πιστὸς ϑεράπων ἐν ὅλῳ τῷ οἴκῳ Μωῦσῆς τὰ διᾶτε- παγμένα αὐτῷ πάντα ἐσημειώσατο ἐν ταῖς ἱεραῖς βίβλοις, ᾧ καὶ ἐπηχκολούϑησαν ci λοιποὶ προφῆται, συνεπιμαρτυροῦντες τοῖς ὕπ᾽ αὐτοῦ νενομοϑετημένοις. 2. ἐχεῖνος γάρ, ζήλου ἐμπεσόντος περὶ 36 τῆς ἱερωσύνης καὶ στασιαζουσῶν τῶν φυλῶν, ὁποία αὐτῶν εἴη τῷ 8 βουλῆς H | 5 ἡμῖν ΑΗΒ : ἡμῶν 1, Knopf cf. 44,1} 6 63» H | 6/7 ἐξε- πέμφϑη — 9:007» H | 5 ὁ Χριστὸς — ϑεοῦ καὶ», | 10 ἡμῶν» Hh | 18 καϑίστανον em : καϑεστανον A, χαϑιστᾶν H | 23 ἠχολούϑησαν Ἡ 4. Clem. AL Strom. IV, 17, 112 p.818. — κινδύνῳ] i. e Christiani regulam a Deo praeseriptam trans- gredientes severius — iudicabuntur quam Iudaei. XLII, 1. Of. I Cor, 3, 93; Ioann. 17, 18; 20, 21. Harnack contulit Tert. De praeser. c. 37: in ea regula incepimus, quam ecclesia ab aposto- lis, apostoli a Christo, Christus a Deo tradit. — ἐξεπέμφϑη] Lightfoot hoc verbum primus cum anteceden- tibus coniunxit, atque recte, ut nunc etiam Syrus et Latinus ostendunt, 2. Similiter ac in parte huius ver- sus priore verbum deest Rom. 10, 17; II or. 8, 23. 3. πληροφορηϑέντες) Cf. Rom. 4, 21; 14, 5. — πιστωϑέντες] Cf. IT Tim. 3, 14. — πληροφορίας] Cf. I Thess. irum eos, ibibateu σϊκώἑου μάν Ron . praedictos constituisse? cum beatus 'umirersa domo, omnia, quae ipsi man- s sant Iosephus Flav. Antiquit, IV, 4, 2. Philo Vita Mosis III 21 (ed. 5 ἐπὲ τὴν eism τὸν doc. 9. καὶ κλείσας τὴν σκηνὴν Baypi- ἴΑγδρες ἀδελφοί, ἧς ἂν quX λεχται ὁ ϑεὸς εἰς τὸ ἱερατεύειν xxl λειτουργεῖν δὲ γενομένης συνεκάλεσεν πάντα τὸν Ἰσραήλ, τὰς ἑξακοσίας ul. 19 ἄδας τῶν ἀνδρῶν, καὶ ἐπεδείξατο τοῖς φυλάρχοις τὰς σφραγῖδας, καὶ ἤνοιξεν τὴν σκηνὴν τοῦ μαρτυρίου καὶ προεῖλεν τὰς ῥάβδους", καὶ εὑρέϑη ἡ ῥάβδος ᾿Ααρὼν οὐ μόνον βεβλαστηχνῖα, ἀλλὰ vab καρπὸν ἔχουσα. 6. τί δοκεῖτε, ἀγαπητοῖ; οὗ προΐύξες Mobefg. τοῦτο μέλλειν ἔσεσϑαι; μάλιστα ἤδει- ἀλλ᾽ ἵνα μὴ ἀκαταστασία, as γένηται ἐν τῷ Ἰσραήλ, οὕτως ἐποίησεν, εἰς τὸ δοξασθῆναι τὸς ὄνομα τοῦ ἀληϑινοῦ καὶ μόνου ϑεοῦ" d ἢ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας, τῶν αἰώνων. ἀμήν. XLIV. Καὶ οἱ ἀπόστολοι ἡμῶν ἔγνωσαν διὰ τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτι ἔρις ἔσται edet 309, διὰ ταύτην οὖν τὴν αἰτίαν πρόγνωσιν εἰληφότες τελείαν won. στησαν τοὺς προειρημένους καὶ μεταξὺ ἐπινομὴν δεδώκασιν, ὅπως, ἐὰν κοιμηϑῶσιν, διαϑέξωνται ἕτεροι δεδοκιμασμένοι ἄνδρες τὴν, 8 αὐτὸς H | ἐσφράγισεν -- εν H | 6 ῥάβδους - Sect [9I 10 ἐπέδειξε H | 15 εἰς τὸ A: ὥστε H | 18 ϑεοῦ 8 : κυρίου H, deficit A, L Knopf|19 ἐπὶ A : περὶ HL8 (?) | 51 ἐπινομὴν AL (legem) τ —— ἐπὶ δοκεμὴν vel -μῇ S | δεδώκασιν er - ἐδωκασιν A, ἔδωκαν Ho | 99 ἐὰν Τ' τινες HS | ἄνόρες Ὁ Η͂ Mangey IL, 162. — ὀνόματι] i 6. νοῦ κτλ] Cf. Joann, 17, 8. — 9e. officio sacerdotii, cf. 44, 1. Cum hane voeem vel vocem awglv 5, Hunc versum et sequentem (44,1) | spatio etiam codex A agnoseat, t. i i Pitra, Spicilegium Solesmensel, 293; sione vel in exemplari interpreti LightfootI, 187. Num loannes tex-| proposito casu aliquo evunescerel. tum graecum legerit am versionem | Harnack, Terte und latinam, non liquet. — τοῦ dAgSv-| N. F. V, 8 (1900), 70—76, neque πὸ it ministerium eorum ali viri prob ex- verba zà|dex A solus praesto erat, textum de sacer- | emendabant et alii alia coniciebant: ἐπιμονήν (sic eredi 156 1 CLEMENTIS λειτουργίαν αὐτῶν, 8, τοὺς οὖν κατασταϑέντας ὕπ᾽ ἐκείνων ἢ μεταξὺ Ov) ἑτέρων ἐλλογίμων ἀνδρῶν συνευδοχησάσης τῆς Exe σίας πάσης, καὶ λειτουργήσαντας ἀμέμπτως τῷ ποιμνίῳ τοῦ Xp. στοῦ μετὰ ταπεινοφροσύνης, ἡσύχως wal ἀβαγαύσως, μεμαρτυρῆς μένους τε πολλοῖς χρόνοις ὑπὸ πάντων, τούτους οὗ δικαξως νομῖ- ζομεν ἀποβάλλεσθαι τῆς λειτουργίας. d. ἁμαρτία γὰρ οὐ uu d ἡμῖν ἔσται, ἐὰν τοὺς ἀμέμπτως καὶ ὁσίως M iere τὰ δῶρα, τῆς ἐπισχοπῆς ἀποβάλωμεν. ὅ, μακάριοι ct πρεσβύτεροι, οἵτινες ἔγκαρπον καὶ τελείαν ἔσχον τὴν ἀνάλυσιν", 10 οὗ γὰρ εὐλαβοῦνται, μή τις αὐτοὺς μεταστήσῃ ἀπὸ τοῦ ἱδρυμένου αὐτοῖς τόπου. 6, ὁρῶμεν γάρ, ὅτι ἐνίους ὑμεῖς μετηγάγετε καλῶς, πολιτευομένους ἐκ τῆς ἀμέμπτως αὐτοῖς τετιμημένης λειτουργίας, XLV. Φιλόνεικοί ἐστε, ἀδελφοί, καὶ ζηλωταὶ περὶ τῶν dw- χόντων εἷς σωτηρίαν. 2, ἐνχεχύφατε εἰς τὰς ἱερὰς γραφάς, τὰς πε ἀληϑεῖς, τὰς διὰ τοῦ πνεύματος τοῦ ἁγίου. 8, ἐπίστασϑε, im. οὐδὲν ἄδιχον οὐδὲ παραπεποιημένον γέγραπται ἐν αὐταῖς, οὐχ εὑρήσετε δικαίους ἀποβεβλημένους ἀπὸ ὁσίων ἀνδρῶν. 4, ἐδιύχ- ϑησαν δίχαιοι, ἀλλ᾽ ὑπὸ ἀνόμων" ἐφυλακίσϑησαν, ἀλλ᾽ ὑπὸ ἄν» σίων᾽ ἐλιϑάσϑησαν ὑπὸ παρανόμων' ἀπεχτάνϑησαν ἀπὸ τῶν pue ao ρὸν καὶ ἄξικον ζῆλον ἀνειληφότων. D. ταῦτα πάσχοντες εὐχλεῦς 6 ἀποβαλεσϑαι À | 7 ἔστιν H. | 12 πολιτευσαμένους H. | τετιμημένῃς AHS : ἔμοίο (πεποιημένης ?) L, τετηρημένης on Lightfoot | 14 legàg 241 16 yiygezrto H | 19/20 μιαρὸν ΗΙ, μιαρῶν AS quorum successione (διαδέξωνται Ére- Q0t .. τὴν λειτουργίαν αὐτῶν) Cle- mens agit. Nonnuli verbum ad apostolos referunt, Grammatica huic interpretationi nom obstat, sed con- extus minus favet, 8. ὑπ᾽ ἐχείνων) sc. ab apostolis. — ἐλλογίμων ἀνδρῶν] i, e. àb episcopis wel presbyteris, quos apostoli ipsi constituerant, — συνευδοκησάσης τ᾿ ἐκχλ. z.] Clemens ergo apostolis vel episcopis κατάστασιν, electionem et|tum dona, quae ab ecclesia dabas- ordinationem episcoporum vel pres- byterorum adiudicat, ecclesine cvvev- δόκησιν vel consensum. Tempore progrediente etiam eleetio nd ecele- siam vel populum spectabat. Cypri- anus Ep. 59 c. $ praeter iudicium | divinum de populi suffragio et coe- piscoporum consensu loquitur. (f. ungen. 1 (1891), 38 sqq. 4. ἀμέμπτως καὶ ὁσίως] CE. I'Thes- 2, 10. — δῶρα] Clemens hae vo cum preces et orationes ad Deum missas (cf. 52,3. 4; Hebr, 18, 15. 10) iur et a presbyteris Deo offerebun- tur, et sacram cenam vel eucharis RS quae illis donis parabatur, significare videtur. Didascalia (ed. estis, fratres, et in rebus, quae ad salu- | zelo. 2. Inspexistis diligenter nt et datae per spiritum sanctum, 3. Non 1 Pyth. IV, 270; Soph. Antig. 514. At Constit. apost. II, 26: ὁ ἐπίσκοπος . ϑεοῦ ἀξίᾳ τετιμημένος. Cum au- Vm. tesbes conseutiabh, Lating. no aliter ac ceteri legisse, verbum τες τιμημένης potius libere reddidisse, hanc lectionem etiam adprobare vi- deatur, si, ut Morin comieit, fwncto (non facto) vertit, locus non mutan- dus est. XLV, 1. €f. Gal. 4, 17. 18; I Petz. 3, 18. — ἀνηκόντων εἰς «.] Cf. Barn. 151 4. ζηλον ἀνειλ.} Cf. 8, 4. 158 1 CLEMENTIS ἥνεγχαν. 6. τὲ γὰρ εἴπωμεν, ἀδελφοί; Δανιὴλ ὕπὸ τῶν φοβου- μένων τὸν ϑεὸν ἐβλήϑη εἷς Adxxow λεόντων; 7. ἢ ᾿Ανανίας καὶ Αζαρίας καὶ Μισαὴλ ὑπὸ τῶν ϑρησκευόντων τὴν μεγαλοτερεπῆ καὶ ἔνδοξον ϑρησκείαν τοῦ ὑψίστου κατείρχϑησαν εἰς κάμινον mu- πρός; μηϑαμῶς τοῦτο γένοιτο, τίνες οὖν oí ταῦτα δράσαντες: oi στυγητοὶ xal πάσης καχίας πλήρεις εἰς τοσοῦτο ἐξήρισαν ϑυμοῦ, ὥστε τοὺς ἐν Goa xal ἀμώμῳ προϑέσει δουλεύοντας τῷ ϑεῷ εἰς αἰχίαν περιβαλεῖν, μὴ εἰδότες, ὅτι 6 ὕψιστος ὑπέρμαχος xal ὑπερ- ασπιστής ἐστιν τῶν ἐν καϑαρᾷ συνειδήσει λατρευόντων τῷ πανα- τὸ ρέτῳ ὀνόματι αὗτοῦ" d Y] δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. dv. 8, οἵ δὲ ὑπομένοντες ἐν πεποιϑήσει δόξαν καὶ τιμὴν ἔκλη- ρονόμησαν, ἐπήρϑησάν τε καὶ ἔγγραφοι ἐγένοντο ἀπὸ τοῦ ϑεοῦ ἐν τῷ μνημοσύνῳ αὐτῶν εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων, Guy. XLVI. Τοιούτοις οὖν ὑποδείγμασιν κολληϑῆναι καὶ fpc δεῖ, as ἀδελφοί. 2, γέγραπται γάρ" Κολλᾶσϑε τοῖς ἁγίοις, ὅτι οἱ πολ- Δώμενοι αὐτοῖς ἁγιασϑήσονται. 3. καὶ πάλιν ἐν ἑτέρῳ τόπῳ λέγει" Μετὰ ἀνδρὸς ἀϑῴου ἀϑῷος ἔσῃ καὶ μετὰ ἐκλεκτοῦ ἔκ- ἀεχτὸς ἔσῃ, καὶ μετὰ στρεβλοῦ διαστρέψεις. 4. χολληϑῶμεν οὖν τοῖς ἀϑῴοις καὶ δικαίοις" εἰσὶν δὲ οὗτοι ἐχλεχτοὶ τοῦ ϑεοῦ, 40 ὅ, ἱνατί ἔρεις καὶ ϑυμοὶ καὶ διχοστασίαι καὶ σχίσματα πόλεμος τε ἐν ὑμῖν; 6. 7| οὐχὶ ἕνα ϑεὸν ἔχομεν καὶ ἕνα Χριστὸν χαὶ Ev πνεῦμα τῆς χάριτος τὸ ἐχχυϑὲν ἐφ᾽ ἡμᾶς, καὶ μία χλῆσις ἐν Χριστῷ ἢ 7. ἱνατί διέλχομεν καὶ διασπῶμεν τὰ μέλη τοῦ Χριστοῦ καὶ στᾶ- σιάζομεν πρὸς τὸ σῶμα τὸ ἔδιον, καὶ εἷς τοσαύτην ἀπόνοιαν ἐῤρ- a χόμεϑα, ὥστε ἐπιλαϑέσϑαι ἡμᾶς, ὅτι μέλη ἐσμὲν ἀλλήλων; μνήσϑητε τῶν λόγων Ἴησοῦ τοῦ χυρίου ἡμῶν. 8. εἶπεν vdp: 1 εἴπωμεν em: εἰπόμὲν ἃ, εἴποιμεν H, dicam 8, dicimus L| 6 εἰς Ὁ» H | 10 τῶν αἰώνων Σ Η | 11,18 οἱ δὲ — ἀμὴν Σ» L | 12 ἔγγραφοι H8 : ἐπάφροι À | 18 αὐτῶν A : αὐτοῦ HS | 98 διέλχωμεν Ἡ | 26 "Ιησοῦ τ. »- ἡμῶν Ἀ : τοῦ x. ἡμῶν 'L Χριστοῦ H8, Domini Ihesu L 7. ἐξήρισαν] Bryennius hic brachy-| XLVI, 2. Locus deest in S, Scrip- logiam videt pro χαὶ εἰς τοσοῦτο tura. Proxime ad eum accedit Pa. ἤλασαν ϑυμοῦ ἐρίζοντες, ὥστε χτλ. — | 11, 28: μετὰ ὁσίου ὁσιωϑήσῃ, Sirach ἐν χαϑ. συνειδήσει] Cf. Y Tim. 8, 9: 6, 84: τίς σοφός; αὐτῷ προσχολλῆ- Π Tim. 1, 3; Ign. Trall. 7, 2, Ogni, et ex verbis illis Psulmistae B. ἔγγραφοι] Cf. Ps. 68, 29; Luc.|auctor ignotus eum formasse vide- 10, 20; Phil. 4, 3; Herm. Vis. 1, 9, | tur, Similiter scribit Hermas Vis. 2; Bim. V, 8, 2. ΤΠ, 6, 2; Sim. VIII, 8, 1: μηδὲ (μὴ) oio eda. uie MEA ^ 4, Quare innocentibus el iustis sunt electi dei, 5. Cur inter vos sunt ones, schismata et bellum? 6. Nonne so et unum Christum e£ unum spiritum gra- el una vocatio est in Christo? 7. Cur is membra Christi et contra proprium eoque vesaniae devenimus, ut alios ? Recordamini verborum lesu zs enim: Vae homini illi! Bonum erat Hd .8, 19 sqq. — 15? — 17 Ps. 17, 26. 27. nhaud du-| 2, 4. Nieon Mon. l. c. cf. 14, 1 not. saepe| 5. Cf. lac. 4, 1. .V medio| 6. Cf. 58, 2; Eph. 4, 4—6; I Cor. i p. 192,]8, 6. oth. ser.| 7. μέλη] Cf. Rom. 12, 5; 1 Cor. 6, 15. i) dicens: d! 8, Duo S, Scripturae loci consar- τεϑῆναι μύλον καὶ καταποντισϑῆναι elg τὴν ϑάλασσαν, ἢ ἔνα τῶν ἐκλεκτῶν μου διαστρέψαι. 9. τὸ σχίσμα ὑμῶν πολλοὺς s διέστρεψεν, πολλοὺς εἰς ᾿ἀϑυμίαν ἔβαλεν, πολλοὺς. τοὺς πάντας ἡμᾶς εἰς λύπην᾽ καὶ ἐπίμονος ὑμῶν ἐστὲγ d στάσις, XLVII. ᾿Αναλάβετε τὴν ἐπιστολὴν τοῦ μακαρίου Παύλου τοῦ ἀποστόλου. 9. τί πρῶτον ὑμῖν ἐν ἀρχῇ τοῦ εὐαγγελίου ἔγραψεν! 8, ἐπ᾽ ἀληϑείας πνευματικῶς ἐπέστειλεν ὑμῖν mepl ἑαυτοῦ τε wal τὸ Κηφᾶ τε καὶ ᾿Απολλώ, διὰ τὸ καὶ τότε προσκλίσεις ὅμᾶς πεπόι- Χριστῷ ἀγωγῆς ἀκούεσϑαι, τὴν βεβαιοτάτην καὶ ἀρχαίαν Kopu- ϑίων ἐκκλησίαν δι᾽ ἕν ἢ δύο πρόσωπα στασιάζειν πρὸς τοὺς πρεσβυτέρους. 7. καὶ αὕτη ἡ ἀκοὴ οὐ μόνον εἷς ἡμᾶς ἐχώρησεν, ἀλλὰ καὶ εἰς τοὺς ἑτεροκλινεῖς ὑπάρχοντας ἀφ᾽ ἡμῶν, ὥστε xal 39 βλασφημίας ἐπιφέρεσθαι τῷ ὀνόματι κυρίου διὰ τὴν ὑμετέραν ἀφρο- σύνην, ἑαυτοῖς δὲ χίνδυνον ἐπεξεργάζεσθϑαι. Á XLVIIL Ἐξάρωμεν οὖν τοῦτο ἐν τάχε: wal προσπέσωμεν, τῷ δεσπότῃ καὶ κλαύσωμεν ἱκετεύοντες αὖὗτόν, ὅπως ἵλεως γενότ᾽ μενος ἐπικαταλλαγῇ ἡμῖν καὶ ἐπὶ τὴν σεμνὴν τῆς φιλαδελφίας, 356 ἡμῶν ἀγνὴν ἀγωγὴν ἀποχαταστήσῃ ἡμᾶς. 9. πύλη γὰρ Gowut- lobe αὶ :μὴ H | 4 ἐκλεατῶν μου διαστρέψαι LS Clem: μικρῶν μον σχανδαλίσαι AH | 6 ἡμᾶς : ὑμᾶς H | 8 τί πρῶτον ΑΗΒ : quemadmodum L. τίνα τρόπον Knopf | 9 αὐτοῦ A | 9/10 τε... τε 7» HS | 10 Κηφᾶ. . ᾿Απολλῶ τυ H | 11/12 ἐπήνεγκε Ἡ | 12 μεμαρτυρ. : δεδοκιμασμένοις H. | 19. dedoz. i. μαρτυρημένῳ H. | αὐτῶν Ἡ | 16 ἀγωγῆς : ἀγάπης H | 19 ὑμῶν H | 21 δὲ Ατε H | 24 ὑμῖν H | 25 ὑμῶν .. ὑμᾶς H | ἡμῶν AH :-]- καὶ LS Clem cinati. Reperiuntur eadem verbaapud | Irenaeus I, 8, 2; IV, 27, 8. 4; 0r Clem. AL Strom. III, 18, 107 p. 561. | genes C. Cels, 1, 63; IIT, 20; Metho- XLVIL, 1. τὴν ἐπιστολήν] 50. 1 Cor.| dius Sympos. III, 14; Hieronymn* 1, 10 sqq. Non sequitur ex hoc di-| Ep. 52 c. 9 et alii. cendi modo, Clementem nonnisipri-| 2. ἐν ἀρχῇ τ. sieyy.] i. 6. in pri mam ad Corinthios epistulam cog-|mordiis evangeliene pi i nitam habuisse, Similiter loquuntur| Cf. Phil, 4, 15. I AD COR. XLVI, 8—XLVIII, 2. 161 ei, si natus non fuisset, quam ut unum ez electis meis scan- dalisaret; melius erat, ut ei mola. circumponeretur et de- mergeretur in mare, quam ut. unum de electis meis perrer- 4eret, 9. Schisma vestrum multos pervertit, multos in animi deiectionem, multos in vacillationem, omnes nos in tristitiam s coniecit; et adhue seditio vestra persistit. XLVIL Epistulam beati Pauli apostoli in manus sumite. 2. Quid primum vobis in principio evangelii scripsit? 3. Certe divinitus inspiratus de seipso, de Cepha et Apollo ad vos litte- ras dedit, quia etiam tum inter vos factiones et partium studia 16 fuerunt. 4. Sed faetio ista minus vobis intulit peccatum; in- clinabamini enim in apostolos praeclaro testimonio celebres et in virum ab illis probatum. 5. Nune vero, qui sint, qui vos perverterint et nominntissimi amoris vestri fraterni decus im- minuerint, vobiscum perpendite. Θ. 'l'urpia, fratres, turpia valde is auditu sunt et christiana vivendi ratione indigna, quae comperi- mus: firmissimam et antiquam Corinthiorum ecclesiam propter unum aut alterum hominem seditionem movere contra presby- eros. 7. Et hic quidem rumor non tantum ad nos, sed ad eos etium manavit, qui a nobis alieni sunt, ita ut propter vestram s» amentiam blasphemiae nomini domini inferantur, vobis ipsis autem periculum creetur. XLVIIL Auferamus igitur hoc celeriter; pedibus domini advolvamur et flentes suppliciter imploremus eum, ut propitius factus nobis reconcilietur et in pristinam nostram decoram e ss castam fraterni amoris conversationem nos restituat, 2. Haec 1 Matth. 96, 24 (Marc. 14, 21; Luc. 92, 22); Luc. 17, ? (Matth. 18, 6; "Mare. 9, 45). — 9 I Cor. 1, 10 sqq. 4. ἀνδρῇ sc. Apollo. 7. ἑτεροχλινεῖς] i. e. gentiles. — 5. σεμνὸν sr] Cf. 1. 1. βλασφημίας] Cf. 1 1; Rom. 9,924; 6. αἰσχρά .. dxovecO«i] — αἰσχρόν | I Tin. 6, 1; Ign. Trall. 8, 2; Polyc. ἐστιν ἀκ. Bryennius contulit Thuc. I, | Phil. 10, 2. — χένδυνον] Cf. 59, 1. 125; Herod.l,91; IX, 2; Eurip. Hec. | XLVIII, 1. Clemens AL Strom. IV, v. 1241. Addo Prow. 21, 8. — g-|18, 113 p. 613 ex hoe versu et sexto χαίαν] Cf. Polyc. Phil. 1, 2; lrem.| haec exhibet: ἡ σεμνὴ οὖν» τῆς qui- TIT, 3, 2: Orig. apud Eus. H. E. VI, ανϑρωπίας ἡμῶν καὶ ἁγνὴ ἀγωγὴ za- 14, 10. τὰ τὸν Κλήμεντα τὸ κοινωφελὲς ζητεῖ. Funk, Patres apost, ed. II. 11 a. | 162 1 CLEMENTIS σύνης ἀνεῳγυῖΐα εἷς ζωὴν αὕτη, καϑὼς γέγραπται" 2 πύλας δικαιοσύνης εἰσελϑὼν ἐν αὐταῖς ἐξομολογήσομαι. κυρίῳ᾽ 9. αὕτη dj πύλη τοῦ κυρίου δίκαιοι εἰσελεύσονται. αὐτῇ. 4. πολλῶν οὖν πυλῶν ἀνεῳγυιῶν ἣ ἐν δικαιοσύνῃ α ἐστὶν ἡ ἐν Χριστῷ, ἐν "fj μακάριοι πάντες οἱ εἰσελϑόντες wal τευϑύνοντες τὴν πορεῖαν αὐτῶν ἐν ὁσιότητι καὶ δικαιοσύνῃ, ράχως πάντα ἐπιτελοῦντες. ὅ. ἤτω τις πιστός, ἥτω ἐξειπεῖν, ἥτω σοφὸς ἐν διαχρίσει λόγων, ἤτω 6. τοσούτῳ γὰρ μᾶλλον ταπεινοφρονεῖν ὀφείλει, 1» μείζων εἶναι, καὶ ζητεῖν τὸ χοινωφελὲς πᾶσιν» XLIX. Ὁ ἔχων ἀγάπην ἐν Χριστῷ ποιησάτω τὰ παραγγέλματα. 2, τὸν δεσμὸν τῆς ἀγάπης τοῦ ϑεοῦ ἐξηγήσασθαι; 9. τὸ μεγαλεῖον τῆς καλλονῆς αὐτοῦ τίς ἄρκετοξ ἐξειπεῖν; 4. τὸ ὕψος, εἰς ὃ ἀνάγει ἣ ἀγάπη, ἂνεχδυήγητόν "5 δ. ἀγάπη κολλᾷ ἡμᾶς τῷ ϑεῷ, ἀγάπη καλύπτει πλῆϑος " TiO», ἀγάπη πάντα ἀνέχεται, πάντα μαχροϑυμεῖ " οὐδὲν ἐν ἀγάπῃ, οὐδὲν ὑπερήφανον' ἀγάπη σχίσμα οὐκ ἔχει, ἀγάπῃ à στασιάζει, ἀγάπη πάντα ποιεῖ ἐν ὁμονοίᾳ." ἐν τῇ ἀγάπῃ ὠϑησὰν πάντες οἱ ἐκλεχτοὶ τοῦ ϑεοῦ, δίχα ἀγάπης οὐδὲν 40 ἔστιν τῷ ϑεῷ. 6, ἐν ἀγάπῃ προσελάβετο ἡμᾶς 6 δεσπότης" τὴν ἀγάπην, ἣν ἔσχεν πρὸς ἡμᾶς, τὸ αἷμα αὔτοῦ ἔδωκεν ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς ὃ κύριος ἡμῶν ἐν ϑελήματι ϑεοῦ, καὶ σάρκα ὑπὲρ τῆς σαρκὸς ἥμῶν καὶ τὴν ψυχὴν ὑπὲρ τῶν ψυχῶν ἡμῶν. 5 Ο1, Ὁρᾶτε, ἀγαπητοί, πῶς μέγα καὶ ϑαυμαστόν ἔστιν ἡ dyde πη, καὶ τῆς τελειότητος αὐτῆς οὐκ ἔστιν ἐξήγησις. 2, τίς burn By αὐτῇ εὑρεϑῆναι, εἰ μὴ οῦς ἂν καταξιώσῃ ὁ ϑεός; δεώμεϑα οὖν, 1 εἰς ζωὴν ἀνεῳγυῖα HLS | αὕτη A: ἐστιν αὕτη ES (Ὁ), est L| 3 ἐπ μολογήσομαι HL Clem : τἤσωμαι AS | 8 ἁγνός : γοργὸς Clem | 9 γὰρ A8 Clem : ἢ» HL | 15 ἀγάπη pr:fj dy. H | 20 ἐστιν ἢ» L Clem | ὑμᾶς H. 21 δέδωκεν H | 98 τῶν w. : τῆς ψυχῆς H | 25 ἢ» H | 28 αὐτοῦ H 37 κι ταξιώσῃ : καταδιώξῃ H | δεόμεθα H 92—5. Clem. AL Strom. I, 7, 38| Χριστῷ] Cf. Ioann. 10, 7. 9; Henne p. 888. sq. Sim. IX, 12, L 6; Ign Pli 4. Clem. AI. Strom, VI, 8, 64 p. 772| 9, 1; Hegesipp. apud Eus. H. E. ll (— εἰσελϑόντες, auctor h. 1, per er-|93, 8. | rorem Barnabae attribuit) — zroi-| 5—86. Clem. Al. Strom, VI, 8, δὶ λῶν] Cf. Matth. 7, 13. 14. — ἡ ἐνὶ p. 772 sq. li i i ;1j Rizbz HI c. 1, 15. — 15 1 Petr. 4, 8. — 16 I Cor. 18, 1—7. 4—L, 3. Clem. Al. Strom. IV, 18, 257) Ten. V, 1,1. qui forsan hunc lo- ed, Val. | €um. respexit. L, i Cf I Ioann. 2, 5; 4, 12. 18. 11: 164 1 CLEMENTIS xa) αἰτώμεϑα ἀπὸ τοῦ ἐλέους αὐτοῦ, iva ἐν ἀγάπῃ εὑρεϑῶμεν δίχα προσχλίσεως ἀνθρωπίνης, ἄμωμοι. 8, αἱ γενεαὶ πᾶσαι ἀπὸ ᾿Αδὰμ ἕως τῆσδε τῆς ἡμέρας παρῆλϑον, ἀλλ᾽ οἵ ἐν ἀγάττῃ τελει-- ὠϑέντες κατὰ τὴν τοῦ ϑεοῦ χάριν ἔχουσιν χῶρον εὐσεβῶν, o. "i n ar Im Wn uh ὧν ἐπεναλόϑησαν αἱ Auaqia NERONE ἀνήρ, οὖν, ἰσηται κύριος ἁμαρτίαν, οὐδέ ἔστιν ἐν τῷ στόματα, ς. 7. οὗτος ὁ μαχαρισμὸς ἐγένετο ἐπὲ τοὺς ἔχλελεγ-- τοῦ ϑεοῦ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἃμήν. HE TE i ξ i : 1 αἰτούμεϑα H| 3.17577 A | 4 di -- d£ H [5 Χριστοῦ A (9) D Clem: dob H8 | 7 ὁ» A | 9 ἐσμεν AL : uev H8 | 10 ὑμῖν H | 12 οὗ A : ᾧ HLS] 15 τοῦ pr 7» H | 17 καὶ ἐποιήσαμεν 7 Α | 95 στασιασάντων H. | 96 ϑερά- sorta : ἄνϑρωπον H 8, χῶρον] Cf. 5, 4. 7; 44, 5; Iren, | ἀγαϑῆς desiderantur in biblis. Ad V, 81, 2, — ἐπισκοπῇ) Cf. Luc. 19, | tertiam particulam aecedit etiam V. 44; I Petr, 2, 12. 25. Esdra 2, 16: Et resuscitabo mortuos 4. Loei eombinati. Verba autem|de locis suis et de monumentis edu- medi vel χαὶ μνησθήσομαι ἡμέρας | cam illos. — μικρὸν ὅσον] Cf. Hebr. HER igitur deliquimus et fecimus seducti a quo- i seris eorum remissionem imploremus; illi dissensionis principes exstiterunt, com- cor lari debent. 2. Qui enim in timore οὐ 39 . se ipsos potius quam proximos in cru- Ὁ una cum exercitu suo eb omnes prae- (39212 — 11 Ps 8ι, 1. 2, — 25 Num. 16. — — 98 Exod. 14. 4: I Petr. 5, 8; Barn. 2, 1; Const. ap. III, 7. 12. 3. καλὸν. ἢ] Cf. Matth. 18, 9. 10; Marc. 9, 42; Luc. 17, 2; Os. 2, 7; DS As non- 631- Winer 8 35, 2 c. Batanas| 4. Cf. Constit apost. II, 97; VI, 8. 166 T CLEMENTIS μενοι Αἰγύπτου, τά τε ἅρματα καὶ οἱ ἀναβάται αὐτῶν οὔ δ΄ τινὰ αἰτίαν ἐβυϑίσϑησαν εἰς ϑάλασσαν ἐρυϑρὰν καὶ. ἀλλὰ διὰ τὸ σχληρυνϑῆναι αὐτῶν τὰς ἀσυνέτους καρδίας γενέσϑαι τὰ σημεῖα καὶ τὰ τέρατα ἐν γῇ Αἰγύπτου διὰ τ ποντὸς τοῦ ϑεοῦ Μωῦσέως. | ΜΠ. ᾿Απροσδεῆς, ἀδελφοί, ὁ δεσπότης ὑπάρχει οὐδὲν οὐδενὸς χρύήζει εἰ μὴ τὸ ἐξομολογεῖσϑαι αὐτῷ, γὰρ ὃ ἐχλεχτὸς Δαυίδ ᾿Εξομολογήσομαι τῷ κυρίῳ, αὐτῷ ὑπὲρ μόσχον νέον κέρατα Pr xai ὃ: 1 τωσαν πτωχοὶ καὶ εὐφρανϑήτωσαν. καὶ πάλιν σὸν τῷ θεῷ ϑυσίαν αἰνέσεως καὶ ταν τῷ ὑψίστῳ - ] σου" καὶ ἐπικάλεσαί με ἐν ἡμέρᾳ ϑλίψεώς σου, καὶ ἐξελοῦ - pai σε, καὶ δοξάσεις με. 4. ϑυσία γὰρ τῷ ϑεῷ πνεῦμα συν- τετριμμένον. | E LIIL Ἐπίστασϑε γὰρ καὶ καλῶς ἐπίστασϑε τὰς ἱερὰς Tu ] φάς, ἀγαπητοί, καὶ ἐνχεχύφατε εἰς τὰ λόγια τοῦ ϑεοῦ. πρὸς ddp 2 νησιν οὖν ταῦτα γράφομεν. 92. Μωύσέως γὰρ ἄναβάντος εἷς τὸ ὅρος καὶ ποιήσαντος τεσσαράχοντα ἡμέρας wal τεσσαράκοντα Vie τας ἐν νηστείᾳ wal ταπεινώσει, εἶπεν πρὸς αὑτὸν & ϑεός" Μωῦσῆ w Μωῦσῆ, κατάβηϑιε τὸ τάχος ἐντεῦϑεν, ὅτι ἡνόμησεν ὃ Aul σου, oDc ἐξήγαγες ἐκ γῆς Αἰγύπτου" παρέβησαν ταχὺ ἐκ τῆς ὅδοῦ ἧς ἐνετείλω αὐτοῖς, ἐποίησαν ἑαυτοῖς χωνεύματα, 8. XH. εἶπεν κύριος πρὸς αὐτόν' Λελάληκα πρός σε ἅπαξ καὶ δὶς 1ξ- yov: "Eópuxa τὸν λαὸν τοῦτον, καὶ ἰδού ἐστιν exAmpowpl- - 96 4nAoc* ἕασόν με ἐξολεϑρεῦσαι αὐτούς, καὶ ἐξαλείψω τὸ ὄνομα αὐτῶν ὑποκάτωθεν τοῦ οὐρανοῦ, καὶ ποιήσω σε εἷς ἔϑνος μέγα καὶ ϑαυμαστὸν καὶ πολὺ μᾶλλον Jj) τοῦτο. 4. καὶ εἶπεν, Μωυσῆς" Μηϑαμῶς, κύριε" ἄφες τὴν ἁμαρτίαν τῷ λαῷ τοῦ- τῳ, ἢ κἀμὲ ἐξάλειψον ἐκ βίβλου ζώντων. ὅ. ὦ μεγάλης &y- 30 πῆς, ὦ τελειότητος ἀνυπερβλήτου. παρρησιάζεται ϑεράπων πρὸς 1 Αἰγύπτου : αὐτοῦ H | 4 γῇ Αἰγύπτου Α (γηαιγυ.... ) : Αἰγύπτῳ HIA] Ἴ οὐδὲν» HS | τὸ A : τοῦ H | 9/10 κέρατα — εὐφρανθήτωσαν: H | 12/18 χαὶ 2xix. — με» H. | 15 xai 7^ H. | 17 ἀναβαιίνοντος] A. | 19/20 Μωΐσῖ Μωῦση 11 LS | 92 αὐτοῖς : -]- καὶ LS | χώνευμει LS | 39 ὦ» H | 80 ϑερέξ moy : δεσπότης H 5. τὰς ἀσυν. καρδίας] Cf. Rom. 1,21.| 2—4. Clem. Al. Strom. IV, 18, 115: LII, 1. ἀπροσϑεής] Cf. Act. 17, 95; |p. 614. — Verba τῷ Diognet. 8, 4; Clem. Hom. XI, 9. ᾿ χυρίῳ Clemens verbis αἰνέσω τὸ ὄνον iis m diei πὰ ϑηβνέεναν vota tuu: porem Nouvecmvaw tese IRAE eontribulatus. Bode ror ec probe nosti setral seriptoeh oquia introspexistis. Quorum ut memo- us. 9. Cum Moses in montem ascen- 15 moctesque quadraginta in ieiunio ef enu drin: Moses Moses, descende iquitatem. fecit populus tuus, quos. edu- |' (runsgressi sunt cito de via, quam sibi fusilia. 3. Et dixit οἱ domi- ὃν '? semel et iterum dicens: Vidi popu- cervice est; sine me ezterminare eos, sub caelo , el faciam fe in. gentem et huic mimerosiorem. 4. Et dixit Mo- ne, remilte huic populo peccatum, aut ss viventium. 5. O caritatem magnam! Ὁ m! Famulus dominum libere adloqui- 10 Ps. 49, 14. 15. — 13 Ps, 50, 19. — 19 Deut. 38 Deut. 9, 13. 14. (Exod. 32, 8—10). — 28 Exod. guntur et à Clemente, similiter at- que à Barnaba 4, 8; 14, 3, ex Ex- διατρί- | odo 3, 4. inserta esse videntur. Ver- 98; 90, | siones, latina εὖ syriaca, ea omi- "l'est. | serunt. AMoioz]| 9—5. Clem. ΑἹ, Strom. IV, 19, 120 mon le- p. 617. —"m 168 1 CLEMENTIS κύριον, αἰτεῖται ἄφεσιν τῷ πλήϑει, ἢ καὶ ἑαυτὸν ἐξαλειφϑῆναι μετ᾽ αὐτῶν ἀξιοῖ. LIV. Τίς οὖν ἐν ὑμῖν γενναῖος, τίς εὔσπλαγχνος, τίς πεπλη- ροφορημένος ἀγάπης; 2. εἰπάτω" Ἐ δι’ ἐμὲ στάσις καὶ ἔρις καὶ υ σχίσματα, ἐχχωρῶ, ἄπειμι, οὗ ἐὰν βούλησϑε, καὶ ποιῶ τὰ προσ- τασσόμενα ὑπὸ τοῦ πλήϑους" μόνον τὸ ποίμνιον τοῦ Χριστοῦ εἰ- ρηνευέτω μετὰ τῶν χαϑεσταμένων πρεσβυτέρων. 3, τοῦτο & ποι- ἦσας ἑαυτῷ μέγα χλέος ἐν Χριστῷ περιποιήσεται, xad πᾶς τόπος δέξεται αὐτόν. τοῦ γὰρ χυρίου ἢ γὴ καὶ τὸ πλήρωμα αὑτῆς. 104. ταῦτα o πολιτευόμενοι τὴν ἀμεταμέλητον πολιτείαν τοῦ ϑεοῦ ἐποίησαν καὶ ποιήσουσιν. LV. Ἵνα δὲ καὶ ὑποδείγματα ἐϑνῶν ἐνέγκωμεν" πολλοὶ βα- σιλεῖς καὶ ἡγούμενοι, λοιμικοῦ τινος ἐνστάντος χαιροῦ, χρησμοῦο- τηϑέντες παρέδωκαν ἑαυτοὺς εἰς ϑάνατον, ἵνα ῥύσωνται διὰ τοῦ 15 ἑαυτῶν αἵματος τοὺς πολίτας “ πολλοὶ ἐξεχώρησαν ἰδίων πόλεων, ἵνα μὴ στασιάζωσιν ἐπὶ πλεῖον. 2. ἐπιστάμεϑα πολλοὺς ἐν ἡμῖν παράδεδωκότας ἑαυτοὺς εἰς δεσμά, ὅπως ἑτέρους λυτρώσονται " πολλοὶ ἑαυτοὺς παρέδωχαν εἰς δουλείαν, καὶ λαβόντες τὰς τιμὰς αὐτῶν ἑτέρους ἐψώμισαν. 8. πολλαὶ γυναῖκες ἐνδυναμωϑεῖσαι διὰ. 19 τῆς χάριτος τοῦ ϑεοῦ ἐπετελέσαντο πολλὰ ἀνδρεῖα, 4, Ἰουδῖϑ' ἡ μακαρία, ἐν συγχλεισμῷ οὔσης τῆς πόλεως, ἡτήσατο παρὰ τῶν πρεσβυτέρων ἐαϑῆναι αὐτὴν ἐξελϑεῖν εἰς τὴν παρεμβολὴν τῶν ἀλλοφύλων. 5. παραδοῦσα οὖν ἑαυτὴν τῷ κινδύνῳ ἔξῆλϑεν BU ἀγάπην τῆς πατρίδος καὶ τοῦ λαοῦ τοῦ ὄντος ἐν συγχλεισμῷ, καὶ 85 παρέδωχεν χύριος Ὅλοφέρνην ἐν χειρὶ ϑηλείας. 6. oy ἥττονε χαὶ ἡ τελεία χατὰ πίστιν Ἐσϑὴρ χινδύνῳ ἑαυτὴν παρέβαλεν, ἵνα τὸ δωδεχάφυλον τοῦ Ἰσραὴλ μέλλον ἀπολέσϑαι ῥύσηται" διὰ γὰρ τῆς νηστείας καὶ τῆς ταπεινώσεως αὐτῆς ἠξίωσεν τὸν παντεπόπτην δεσπότην, ϑεὸν τῶν αἰώνων" ὃς ἰδὼν τὸ ταπεινὸν τῆς ψυχῆς αὖ- 30 τῆς ἐρύσατο τὸν λαόν, ὧν χάριν ἐχινδύνευσεν. 8 ἡμῖν HL | 15 ὑποδείγματα : ὑπομνήματα H | 18 ἐξέδωκαν H | 35 Wr- τονε : ἥττόνεὶ À, ἧττον HLS | ?8 τῆς» H | 29 δεσπότην» Ἡ LIV, 1—2. Manuscriptum syria- [αὐτοῦ" ᾿Αναχωρῶ, ἄξιειμι, ἐνστα, cum VIII vel IX saeculi. Of. Light-|ó λαὸς τοῦ ϑεοῦ. --- εἰπάτω] Ommes foot I, 183. hucusque censuerunt, Clementem se- 2. Epiphanius H. 27 e. 6: λέγει ditiosos adhortari, ut exirent, Bang γὰρ (Κλήμης) ἐν μιᾷ τῶν ἐπιστολῶν | nuperrime (Theol. Studien und. Kri- se ipsam obiecit. Nam eum ieiunio est rerum omnium inspectorem domi- ss m; qui snimi eius humilitatem cernens gratia illa perieulum subierat. [Baqq. — 95 Esther 7, 8. — 97 Esther 4, 16. demonstrare | Celsum 1, 31 (ed. Bened. IV, 153. 170 I CLEMENTIS LVL Καὶ ἡμεῖς οὖν ἐντύχωμεν περὶ τῶν ἔν τιν: παραπτὼ- ματι ὑπαρχόντων, ὅπως bo αὑτοῖς ἐπιείκεια wol ταπεινοφροσύνη. εἷς τὸ εἶξα: αὐτοὺς μὴ ἡμῖν, ἀλλὰ τῷ ϑελήματι τοῦ ϑεοῦ οὕτως γὰρ ἔσται αὐτοῖς ἔγχαρπος xal τελεία ἣ πρὸς τὸν ϑεὸν xol τοὺς 5 ἁγίους μετ᾽ οἰχτιρμῶν μνεία. 2, ἀναλάβωμεν παιδείαν, ἐφ᾽ ἢ οὐδεὶς ὀφείλει ἀγαναχτεῖν, ἀγαπητοί. ἡ νουϑέτησις, ἣν ποιούμεϑα εἷς ἀλλήλους, χαλή ἐστιν xal ὑπεράγαν ὠφέλιμος. κολλᾷ γὰρ ἡμᾶς τῷ ϑελήματι τοῦ ϑεοῦ. 8. οὕτως γάρ φησιν ὁ ἅγιος λάγος., “Παιδεύων ἐπαίδευσέν μὲ ὁ κύριος, καὶ τῷ ϑανάτῳ οὐ map ιὸ ἐδωκέν us: 4. ὃν γὰρ ἀγαπᾷ κύριος, παιδεύει, μαστιγοῖ δὲ πάντα υἱόν, ὃν παραδέχεται. ὅ. Παιδεύσει με γάρ, φησῖν, ót- χαιος ἕν ἐλέει καὶ ἐλέγξει με, ἔλαιον δὲ ἁμαρτωλῶν μὴ Ar. πανάτω τὴν κεφαλήν μου. 6. Καὶ πάλιν λέγει" Μακάριος ἄνϑρωπος, ὃν ἤλεγξεν ὃ κύριος" νουϑέτημα δὲ παντοκράτορυς 15 μὴ ἀπαναίνου" αὐτὸς γὰρ ἀλγεῖν ποιεῖ, καὶ πάλιν ἀποκαϑίστη- σιν" T. ἔπαισεν, καὶ αἱ χεῖρες αὐτοῦ ἰάσαντο. 8. ἑξάκις ii ἀναγκῶν ἐξελεῖταί σε, ἐν δὲ τῷ ἑβδόμῳ οὐχ ἄψεταί σου κακόν. 9. ἐν λιμῷ ῥύσεταί σε ἐκ ϑανάτου, ἐν πολέμῳ δὲ ἐκ χειρὺς, σιδήρου λύσει σε 10. καὶ ἀπὸ μάστιγος γλώσσης σε κρύψει, s xal οὐ μὴ φοβηϑήσῃ κακῶν ἐπερχομένων. 11. ἀδίκων καὶ, ἀνόμων καταγελάσῃ, ἀπὸ δὲ ϑηρίων ἀγρίων οὐ μὴ φοβηϑῇς, 12. ϑῆρες γὰρ ἄγριοι εἰρηνεύσουσίν σοι. 18. εἴτα γνώσῃ, ὅτι, εἰρηνεύσει σου ὃ οἶκος, 7) δὲ δίαιτα τῆς σχηνῆς cov οὐ μὴ ἁμάρτῃ. 14. γνώσῃ δέ, ὅτι πολὺ τὸ σπέρμα σου, τὰ δὲ τέκνα 25 σου ὥσπερ τὸ παμβότανον τοῦ ἀγροῦ. 15. ἐλεύσῃ δὲ ἐν τάφῳ, ὥσπερ σῖτος ὥριμος κατὰ καιρὸν ϑεριζόμενος, ἢ ὥσπερ Ün- μωνιὰ ἅλωνος xaÜ' ὥραν συγκομισϑεῖσα. 106. βλέπετε, ἄγα- πητοῖ, πόσος ὑπερασπισμός ἔστιν τοῖς παιδευομένοις ὑπὸ τοῦ ὅεσ- πότου - πατὴρ γὰρ ἀγαϑὸς ὧν παιδεύει εἰς τὸ ἐλεηϑῆναι ἡμᾶς E: | 80 τῆς ὁσίας παιδείας αὐτοῦ. LVIL Ὑμεῖς οὖν οἱ τὴν καταβολὴν τῆς στάσεως — 4 τὸν H | 11/12 δίκαιος : χύριος H. | 12 ελαιὸς A | ἁμαρτωλῶν A* ἁμαρτωλοῦ HLS LXX | 14 ὃν -- ἂν H | 17 οὐχ : οὐχ À, οὗ μὴ H | 21 οὗ μὴ φοβηϑῇς A : ob φοβηϑήσῃ H. | 98 σου sec AL: 7» ΗΒ | LVI 1. ἐντυγχάνειν] — aecedere,|8, 97. 84; 11, 9; Hebr. 7, 95. — speciatim ad orandum. €f. Rom.|xapexróger] Cf. Gal. 6, 1; Barn, AD COR. LVI, I—LVII, 1. i7 LVL Oremus igitur et nos pro iis, qui in peccato quopiam versantur, ut moderatio et humilitas iis concedatur, ut non no- bis, sed voluntati divinae cedant. Sic enim mentio, quae cum muisericordia eorum fib apud deum et sanctos, ipsis fructuosa erit et perfecta. 2. Adsumamus, dilecti, disciplinam, quam nemo s egre ferre debet, Admonitio, qua alii alios commonefacimus, bona est et apprime utilis; voluntati enim divinae nos adglu- tinat. 3. Sic enim dicit sacer sermo: Castigans castigavit ie «dominus, et morti non. tradidit me; 4. quem enim diligit do- minus, arguit; flagellat aulem omnem filium, quem suscipit, τὸ 5. Corripiel enim, ait, me iustus in misericordia et increpa- bit me: oleum autem peccatorum non impinguet caput ineum. 6. Et rursus dicit: Zeatus homo, quem arguit dominus; moni- 4ionem vero omnipolenlis ne renuas; ipse enim dolere facit, et rursus restituit; 1. percussit, et manus eius. sanaverunt, is B, Serles de necessitatibus eruel fe, el in septimo non tanget 4e malum. 9. In fame liberabit te a morte, in praelio vero de manu ferri solret te; 10. a flagello linguae abscondet te, et non. limebis a malis venientibus. 11. [niustos el iniquos deridebis, ei feroces bestias non. limebis; 12. bestiae enim » ferae pacatae erunt tibi. 13. Deinde scies, in pace esse domum tuam; habitatio autem tabernaculi tui non deficiet. 14. Seies «utem, quod multum. semen iuum, el liberi tui erunt quasi omnis herba campi. 15. Et venies in sepulcrum tamquam frumentum maturum, quod in tempore messuerunt, vel sicut ss acerrus areae in tempore comportatus, 16. Videtis, dilecti, quanta protectio sit iis, qui a domino castigantur; eum enim pater bonus sit, castigat nos, ut sancta eius disciplina miseri- cordiam. consequamur. LVIL Vos igitur, qui seditionis fundamenta iecistis, in ob- e 9 Ps. 117, 18. — 10 Prov. 8, 12 (Hebr. 12, 6). — 11 Ps. 140, 5. — 18 Iob 5, 17—26. 19, 4, — μνεία] Cf, Rom. 1, 9; Eph. | paenitentibus faciunt, Cf. Tert. De 1,10; Phil 1,8; I Thess 3, 6;|paenit. c. 9; Eus. H. E. V, 28, Tl Tim. 1, 3, Clemens de interces- | 12. mgit, quam presbyteri et alii| 2. Cf. Eph. 6, 4. "pud Deum et fideles (ἁγίους) pro 172 I CLEMENTIS ὑποτάγητε τοῖς πρεσβυτέροις καὶ maubeóieree elc μετάνοιαν, χάμψαν- τες τὰ γόνατα τῆς χαρδίας ὑμῶν. 3. μάϑετε ὑποτάσσεσϑαι, X ϑέμενοι τὴν ἀλαζόνα καὶ ὑπερήφανον τῆς γλώσσης ὑμῶν adt ἄμεινον γάρ ἐστιν ὑμῖν, ἔν τῷ ποιμνίῳ τοῦ Χριστοῦ μίκρο 5 ἑλλογίμους εὑρεϑῆναι, ἢ καϑ᾽ ὑπεροχὴν δοχοῦντας ἐχριφῆ τῆς ἐλπίδος αὐτοῦ. 8. οὕτως γὰρ λέγει Tj πανάρετος σοφία" ^i προήσομαι buiv ἐμῆς πνοῆς ῥῆσιν, διδάξω δὲ nag τὸν iub λόγον. 4. ἐπειδὴ ἐχάλουν καὶ οὐχ ὑπηκούσατε, καὶ ἐξέτι λόγους xal οὐ προσείχετε, ἀλλὰ ἀκύρους ἐποεῖτε 1 βουλάς, τοῖς δὲ ἐμοῖς ἐλέγχοις ἠπειϑήσατε- τοιγαρο τῇ ὑμετέρᾳ ἀπωλείᾳ ἐπιγελάσομαι, καταχαροῦμαι δέ, 1 ἃ ἔρχηται ὑμῖν ὄλεϑρος καὶ ὡς ἂν ἀφίκηται ὑμῖν ἄφνω 9i Bos, 1j δὲ καταστροφὴ ὁμοία καταιγίδι Eb ἢ e ) ὑμῖν ϑλίψις καὶ πολιορκία. ὅ. ἔσται γάρ, ὅταν 15 με, ἐγὼ δὲ οὐκ εἰσακούσομαι ὑμῶν" inedoséeié με οὐχ εὑρήσουσιν. ἐμίσησαν γὰρ σοφίαν, τὸν δὲ φόβο χυρίου οὐ προείλαντο, οὐδὲ ἤϑελον ἐμαῖς προσέχειν βου ἐμυκτήριζον δὲ ἐμοὺς ἐλέγχους. 6. τοιγαροῦν ἕἔδ ἑαυτῶν ὅδοῦ τοὺς καρποὺς καὶ τῆς ἑαυτῶν ἀσεβείας 30 σονται. 7. ἀνθ᾽ ὧν γὰρ ἠδίχουν νηπίους φονευϑήσονται, x ἐξετασμὸς ἀσεβεῖς ὀλεῖ" ὁ δὲ ἐμοῦ ἀκούων κατασκηνώσει δὲ ἐλπίδι πεποιϑὼς καὶ ἡσυχάσει ἀφόβως ἀπὸ παντὸς καχοῦ. LVIIL Ὑπαχούσωμεν οὖν τῷ παναγίῳ καὶ ἐνδόξῳ ὃ αὑτοῦ φυγόντες τὰς προειρημένας διὰ τῆς σοφίας τοῖς dmt 30 ἀπειλάς, ἵνα χατασχηνώσωμεν πεποιϑότες ἐπὶ τὸ ὁσιώτατον͵ μεγαλωσύνης αὐτοῦ ὄνομα. 2. δέξασϑε τὴν συμβουλὴν ἡμῶν, 3 ἔσται ἀμεταμέλητα ὑμῖν. ζῇ γὰρ ὃ ϑεὸς καὶ ζῇ 6 κύριος Ἰησίθς 5 ἐλλογίμους A(L) :-- ὑμᾶς Η 7 διδάξαι H | 14 ϑλίψις ALS : d- nd στενοχωρία H cf. Rom. 2, 9; 8, 85 | 16 τοῦ!» H | 17 προείλοντο BT 19/20 migsS/covrar: post πλησϑῆσον ... A deficit usque ad c. 65 ἐν tium | 22 πεποιϑὼς L8 cf. 58, 1:7 H | 25 ὁσιώτατον H : sanctum LS ()] 96 μεγαλωσύνης HS:iustitiae L | 27 ζῇ see HS: 7» L Bas LVIL, 1. ὑποτάγητε χτλ] Cf. 1, 3; | ferunt Didascalia vel Constitutione 1 Petr. 5, 5. — χάμψαντες τὰ y. τ. apost. II, 22. Multas vero simil! a] Haec phrasis in patribus et con-|in scriptoribus sacris δὲ ecclesi ciliis frequens desumpta videtur ex|cis invenies. Const. ap. VIII, 87 oratione Manassis, quam quaedam τοὺς zdgopavrac αὐχένα χαρδίας, biblia complectuntur quamque re-|ri»w, Liturg. Marei post Oraution 166: Ergo. comedent. viae swae fructus, et saturabuntur.. 7. Propterea. enim quod. los, occidentur, el inquisitio impios 2 ns igitur nomini elus senctissimo ef glo- quas sapientia inoboedientibus praedixit, | piissimo maiestatis eius nomine. 2. Ac- ss , nec paenitebit vos. Sicut enim deus "τὸν ci-| LVIIH, 1. -ouárov | Prov. 1, 33; Ps. 15, 9; 90, 1. 2. Basil M. De spirit. sancto c. 1 Cf. Eus. H. E. 29 ed. Bened. III, 61 (rz γὰρ — ἅγιον). -Btrom. 11, 22,| — £j χτλ.] Clemens hic etiam ma- muet gis perspicue quam 46, 6 fidem tri- 1 inlibris| nitatis profitetur. Duo potissimum. Prov. 1,33 consideranda sunt. Loco iuramenti insertum. esse | V. T.: bj κύριος ὅτι (I Reg. 14, 39; ^ Sich 4, 15;|2, 3; 26, 16; 929, 6 cf. 14, 45; 19, 92, 136 p. 501, |6; Num. 14, 21. 28; Ruth 9, 18 etc.) ] ct ——— 174 IOLEMENTIS —— Χριστὸς καὶ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, ἤ τε πίστις xal ἡ ἐλπὶς. ἐκλεχτῶν, ὅτι ὁ ποιήσας ἐν ταπεινοφροσύνῃ μετ᾽ ἐχτενοῦς Enten ἀμεταμελήτως τὰ ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ δεδομένα διχαιώματα καὶ προσ ματα, οὗτος ἐντεταγμένος καὶ ἐλλόγιμος ἔσται εἰς τὸν dpud 5 τῶν σωζομένων διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾽ οὗ ἐστὶν αὐτῷ ἡ δόξα ε τοὺς αἴῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν. LIX. Ἐὰν δέ τινες ἀπειϑήσωσιν τοῖς Om" αὗτοῦ δι᾽ ἡμῶν, εἰρημένοις, γινωσχέτωσαν, ὅτι παραπτώσει καὶ χινδύνῳ οὗ pog. ἑαυτοὺς ἐνδήσουσιν- 2. ἡμεῖς δὲ ἄϑῷοι ἐσόμεϑα ἀπὸ ταύτης τ΄ 10 ἁμαρτίας xx) αἴτησόμεϑα ἐχτενῆ τὴν δέησιν καὶ ἱχεσίαν ποιούμε, vot, ὅπως τὸν ἀριϑμὸν τὸν χατηριϑμημένον τῶν ἐχλεκτῶν αὐτῶ ἐν ὅλῳ τῷ χόσμῳ διαφυλάξῃ ἄϑραυστον ὃ δημιουργὸς τῶν di τῶν διὰ τοῦ ἠγαπημένου παιδὸς αὗτοῦ ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ, δι᾿ λεσεν ἡμᾶς ἀπὸ σχότους εἰς φῶς, ἀπὸ ἀγνωσίας εἷς ἐπίγνωσιν, 1» δόξης ὀνόματος adco, 8. ἐλπίζειν ἐπὶ τὸ ἀρχεγόνον πάσης κτίσεις ὄνομά σου, ἀνοίξας τοὺς ὀφϑαλμοὺς τῆς χαρδίας ἡμῶν εἰς τὸ qe νώσχειν σε τὸν μόνον ὕψιστον ἐν ὑψίστοις, ἅγιον £v ἅγίοις ἄμε, παυόμενον" τὸν ταπεινοῦντα ὕβριν ὑπερηφάνων, τὸν Sali 3/4 καὶ προστάγματα» S | 5 ησοῦ!» L | " ἀπειϑήσωσι H, adhibe etiam in hac sectione orthographiam codicis A | 9 ἐνδήσουσιν HB : tri (ἐνδώσουσιν) L | 11 αὐτοῦ 7» L | 12 ἄϑραυστον :-]- deus L | 18 Xj H : 4- τοῦ κυρίου ἡμῶν LS | 16 aov H : αὐτοῦ L8, -Ἐ ἅγιον S | 1T ἐν by. :exeelsum in excelsis L formula adhibetur, qua una cum|— dquóuóv xrà.] Cf. 2, 4. Fe patre filius et spiritus sanctus testes | Constitutionum ap. VIII, 92- Ὡς invocantur, et sanctissima trinitas|ó τὴν τοῦ χόσμου σύστασιν. di cr Í insuper fundamentum dei (cf. Ign. ἐνεργουμένων φανεροποιήσας καὶ tif. Smyrn. 10, 2) ac. spei nostrae (Ign. | dgtóuóv τῶν ἐκλεκτῶν σου Punquidt- | Magn. 11) declaratur. Similiter di-| τῶν, 60, 1 eum hoc loeo comiums. cit Ascensio Iesaiae c. 3, 13: £g y&o | — ἦγαπ. παιδός] Cf. Ies. 49, 1; Matth κύριος ὁ ϑεὸς μου καὶ ὁ ἀγαπητὸς 13, 18; Mart, Polyc. 14, 1. 8; Conse αὐτοῦ υἱὸς καὶ τὸ πνεῦμα αὐτοῦ τὸ ap. VIIL 5. 89. 41. — ἐχάλεσεν av] λαλοῦν ἐν ἐμοί, ὅτι κτλ. (Zeitschrift | Cf. I Petr. 9, 9. für wissenschaft, Theologie 1878 p.| 8. ἐλπίζειν] pendet ab ἐκάλεσενι eli 350). — πίστις xA] Appositio ad|auetor ab oratione obliqua nd ora- verba praecedentia. tionem rectam transit, Of. r^ LIX, L ὑπ᾽ αὐτοῦ] sc. τοῦ ϑεοῦ. |4; 17, 3; 98, 22; Luc. 5, 14; ?. dégo] Cf 46, 8. 4; Num.|Recogn. III, 82; VII, 27; Ps.-Dionys 5 8]. Eccles. hierarch. V, 3, 5. Bryennins Loeutio stat Iob 16, 19; Ps. 72, 11; 148, 1; 96, 16; 43, 9; Luc. 2, 14; 19. Ab Eunomio Confess. fid. c. 2 176 I CLEMENTIS. λογισμοὺς ἐϑνῶν, τὸν ποιοῦντα ταπεινοὺς εἷς Bios xal τοὺς ὑψηλοὺς ταπεινοῦντα, τὸν πλουτίζοντα καὶ πτωχίξοντα, τὸν ἀποκτείνοντα καὶ σώζοντα καὶ Civ ποιοῦντα, μόνον εὐεργέτην, πνευμάτων καὶ ϑεὸν πάσης σαρκός τὸν Pater ioo ἐν τοῖς, s ἀβύσσοις, τὸν ἐπόπτην ἀνθρωπένων ἔργων, τὸν τῶν χινδυνευόντων, βοηϑόν, τὸν τῶν ἐπηλπισμένων σωτῆρα, τὸν παντὸς πνεύματος χτίστην καὶ ἐπίσχοπον: τὸν πληϑύνοντα ἔϑνη ἐπὶ γῆς καὶ Ex πάν των ἐκλεξάμενον τοὺς ἀγαπῶντάς σε διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ jue πημένου παιδός σου, δι᾽ οὗ ἡμᾶς ἐπαίδευσας, ἡγίασας, ἐτίμησας, 304, ἀξιοῦμέν σε, δέσποτα, βοηϑὸν γενέσϑαι καὶ ἀντιλήπτορα ἡμῶν, τοὺς ἐν ϑλίψει ἡμῶν σῶσον, τοὺς ταπεινοὺς ἔλξησον, τοὺς πεπτω- κότας ἔγειρον, τοῖς δεομένοις ἐπιφάνηϑι, τοὺς ἀσϑενεὶς ἴασαι, τοὺς, πλανωμένους τοῦ λαοῦ σου ἐπίστρεψον " χόρτασον τοῦς πεινῶντας, λύτρωσαι τοὺς δεσμίους ἡμῶν, ἐξανάστησον τοὺς ἀσϑενοῦντας, 15 παραχάλεσον τοὺς ὁλιγοψυχοῦντας " γνώτωσάν σε ἅπαντα τὰ EVI. ὅτι σὺ εἰ ὁ ϑεὸς μόνος καὶ Ἰησοῦς Χριστὸς & παῖς σοὺ wd ἡμεῖς λαός cov καὶ πρόβατα τῆς νομῆς σου. LX. Σὺ γὰρ τὴν ἀέναον τοῦ κόσμου σύστασιν διὰ τῶν γε," γουμένων ἐφανεροποίησας" σύ, κύριε, τὴν οἰκουμένην ἔκτισας, b 1 ταπεινοὺς HS : humile L | εἰς ὕψος : ἵπ excelsis L | 3 χαὶ σώζοντα, L (et salvas) 8 (et redimit): 2» H | εὐεργέτην H: εὑρετὴν L8 | 4 Geri. dominum L|10 ge L8: 7 H | 11 ἡμῶν» L | τρὺς ταπεινοὺς ἐλέησον δ᾽ L8 | 12 ἐπιστράφηϑι 8 | ἀσϑενεῖς LS : ἀσεβεῖς H | 15 σε H: zo LH | lf om. sec 7» L | 185àp L8:7» H | á£vovct. 20, 10: ἀένναον H | 19 κύριε» L| ὁ» ποιοῦντα κτλ.) Iob 5, 11. Of. Ps. 74, 8; Birach 7, 11; les. 10, 33; Ezech. 17, 94; 21, 26; Matth. 28, 12; Luc. 14, 11. — εὐεργέτην] Of. Ps. 115, 7. — πνευμάτων sri] Of. Liturg. Iae, in Commem. mortuorum. — ἐπόπτην ati] Cf. Ps. 32, 13; Esth. 5, L. — ἀπηλπισμένων] Cf. Ies. 29, 19. Liturg. Marc. in Litania magna: ἡ ἐλπὶς τῶν ἀπηλπισμένων. Acta Pauli et Thec- lae c. 13, n. 87: ἀπηλπισμένων σκέπη. Act. Theodot. c. 21 (Ruinart, Acta ed. Galura II, 302): Domine I. Chr., spes desperatorum. — mv. cer Cf. Zach. 12, 1; les, 57, 16; Am. 4, 18. — ἐπίσχοπον] Of. Iob 10, 12; Sap. 1, 6; I. Petr. 9, 95, — ἐπαΐδαν, sac] Of. Tit. 2, 12. — ἡγίασας! (E. loann, 17, 17; 1 Cor. 1, 2, — dde μησας] Cf. Ioann. 12, 26; 1 Petr 3j 4, 6. 7. 4 ἀξιοῦμεν χτλ} Of. Const ap- ϑλίψει xvi.] Liturg. Marci ἐπὶ Litania. magnas.f.:2órooca: δεσμίους, ἐξέλου τοὺς ἐν ἀνάγχαις, m Erwin ye τας χόρτασον, ὀλιγοψυχοῦν. τας παραχάλεσον, πεπλανημὲ. vovg ἐπίστρεψον, ἐσκοτισμένους, φωταγώγησον, πεπτωχότας ἔγει- AD COR. LIX, 3—LX, 1. 177 cogitationes. gentium , lutniles eleras et. ezeelsos. humilias, divites facis et pauperes, occidis et salvas ef vivificas, solus benefactor spirituum. et. deus. omnis carnis; qui intueris in abyssos, inspector operum hominum, periclitantium adiutor, desperantium salvator, omnis spiritus creator et episcopus ; qui s gentes in terra multiplieas et ex omnibus eligis eos, qui te di- ligunt per lesum Christum filium tuum dilectum, per quem nos erudivisti, sanctificasti, honorasti. 4. Rogamus te, domine, ut sis adiutor et auriliator noster. Eos nostrum, qui in tribu- latione sunt, libera, humilium miserere, lapsos eleva, inopibus τὸ occurre, infirmos sana, errantes populi tui converte; nutri esurientes, solve captivos nostros, erige imbecilles, consolare pusillanimes; cognoseunto [e ommes gentes, quod [u es deus solus et lesus Christus puer tuus ae nos populus tuus et ores pasexae (uae. LX. Tu enim perennem mrndi constitutionem per effectus manifestasti; tu, domine, orbem terrae fundasti, fidelis in om- IV 55) ef. 11. — 2 I Reg. 2, 7 ef. Lue. 1, 53. — 83 Deut. 32, 39 cf. Reg. 5, 7. — 4 Num. 16, 22; 27, 16. — 4 Dan. 3, 31 Siraeh 16, 18. 19. — 6 Iudith 9, 11. — 10 Ps. 118, 114 cf. Iudith 9, 11. — 15 ΠῚ Reg. 8, 60; IV Reg. 19, 19; Ezech. 36, 23, — 16 Ps. 78, 13; 94, 7; 99, 3. pov, σαλευομένους στήριξον, vevo- aqzórag ἴασαι, πάντας, ἀγαϑέ, εἰς τὴν ὁδὸν τῆς σωτηρίας σύναψον. .. φρουρὸς ἡμῶν καὶ ἀντιλήπτωρ κατὰ πάντα γενόμενος. Inter hanc orationem et versum nostrum maior et artior consensus intercedit, quam. qui sit fortuitus, --- πεπτωχύτας xc] €f. Ps. 144, 14; 145, &, — ἀσϑενεῖς sc. corpore cf. Matth. 25,39. 48; Luc. 9, 2; 10, 9; Act. 4, 9 etc. "Voce ἀσεβεῖς ΤΙ Clem. 17, 6; 18, 1 (10, 1) quidem impii Christ sig- mificantur et supra 3, 4 zelus Corin- thiorum seditiosorum ἀσεβὴς appel- latur. Sed verbum ἔασαι favet lec- tioni ἀσθενεῖς, quam etiam auctor habuit orationis Liturgiae Marci mo- Funk, Patres apost, ed. TI. do laudatae, qui quidem ei yocem ψενοσηκότας substituit. — πλανωμέ- vovc xvA.] Cf. Ezech. 94, 16. — δεσ- μίους] Cf. Hebr. 10, 84; 13, 8; Const. ἂν. VIII, 10; Liturg. lacobi in Li- tania magna: μνήσϑητε, xpi ... «Χριστιανῶν τῶν ἐν δεσμοῖς, τῶν à φυλαχαῖς xt. — ἀσϑενοῦντας] sc. animo cf, Rom, 4, 19; 14, 1. 2. 21; I Cor. 8, 9. 11. 12; II Cor. 11, 21. 29; 12, 10; 13, 3. 4. Attamen ver- bum etiam ad significandam cor- poris imbecillitatem adhibetur cf. Luc. 7, 10; Matth. 10, 8; 25,89 etc. — LX, lx. σύστασιν κτλ'] Cf, Sap. 7, 17; Const. ap. VIII, 22. Auctor huius libri hanc sectionem exscripsit, cf. 59, 2 not. — olx. ἔκτισας] Cf. Ps. 1a 178 I OLEMENTIS πιστὸς by πάσαις ταῖς γενεαῖς, δίκαιος ἐν τοῖς χρίμασιν, ϑαυμαστὸς By ἰσχύϊ καὶ μεγαλοπρεπείᾳ, 6 σοφὸς ἐν τῷ κτίζειν χαὶ συνεῖὸς ἐν τῷ τὰ γενόμενα ἑδράσαι, ὁ ἀγαϑὸς ἐν τοῖς δρωμένοις καὶ πισ- τὸς ἐν τοῖς πεποιϑόσιν ἐπὶ σέ, ἐλεῆμον καὶ οἰκτίρμον, ἄφες ἡμῖν 5 τὰς ἀνομίας ἡμῶν xol τὰς ἀδικίας καὶ τὰ παραπτώματα χαὶ me μελείας. 2. μὴ λογίσῃ πᾶσαν ἁμαρτίαν δούλων σου xad. παιδισκῶν; ἀλλὰ καϑάρισον ἡμᾶς τὸν καϑαρισμὸν τῆς σῆς ἀληϑείας, χαὶ χατεύϑυνον τὰ διαβήματα ἡμῶν ἐν ὁσιότητι καρδίας mopti- εσϑαι καὶ ποιεῖν τὰ καλὰ καὶ εὐάρεστα ἐνώπιόν σου καὶ ξνῶ-, 10 πίον τῶν ἀρχόντων ἡμῶν. 8. ναί, δέσποτα, ἐπίφανον τὸ πρόσ-᾿ ὠπόν gov ἐφ᾽ ἡμᾶς εἰς ἀγαϑὰ ἐν εἰρήνῃ, εἰς τὸ σχεπασϑῆναι, ἡμᾶς τῇ χειρί σου τῇ κραταιᾷ καὶ ῥυσϑῆναι ἀπὸ πάσης ἁμαρτίας, τῷ βραχίονί cov τῷ ὑψηλῷ, καὶ ῥῦσαι ἡμᾶς ἀπὸ τῶν μισοῦν, τῶν ἡμᾶς ἀδίκως. 4. δὸς ὁμόνοιαν καὶ εἰρήνην ἡμῖν τε καὶ πᾶσ! τᾷ τοῖς κατοιχοῦσιν τὴν γῆν, καϑὼς ἔδωχας τοῖς πατράσιν ἡμῶν ἐπικαλουμένων σε αὐτῶν ὁσίως ἔν πίστει xal ἀληϑείᾳ, mp χόους γινομένους τῷ παντοχράτορι xal παναρέτῳ ὀνόματξ σου, vui | τε ἄρχουσιν χαὶ ἡγουμένοις ἡμῶν ἐπὲ τῆς γῆς. | LXI. Σύ, δέσποτα, ἔδωκας τὴν ἐξουσίαν τῆς βασιλεΐας αὑτοῖς, 30 διὰ τοῦ μεγαλοπρεποῦς καὶ ἀνεχδιηγήτου κράτους σου, εἷς τὸ qul γώσχοντας ἡμᾶς τὴν ὑπὸ σοῦ αὐτοῖς δεδομένην δόξαν xal τιμὴν ὑποτάσσεσϑαι αὐτοῖς, μηδὲν ἐναντιουμένους τῷ ϑελήματί σου" d δός, κύριε, ὑγίειαν, εἰρήνην, ὁμόνοιαν, εὐστάϑειαν, εἰς τὸ διέπεν, αὐτοὺς τὴν ὑπὸ σοῦ δεδομένην αὐτοῖς ἡγεμονίαν ἀπροσκόπως,, 9 καὶ 5605» S | 9/4 πιστὸς H:suavis L, mitis S, χρηστὸς Knopl | 5 ἡμῶν» L| χαϑάρισον LS χαϑαρεῖς H | 8 ὁσιότητι HL : -Ε «αὶ ducti σύνῃ καὶ ἁπλότητι 8 | 10 ὁσίως LS cf. ἃ, 9; M, 1; 45, 8. 1:7 HO 16/17 ὑπηκόους γινομένους HLS : em ὑπηχόοις γινομένοις Gebhardt, prs - misit ὥστε σώζεσϑαι ἡμᾶς Lightfoot | 17 παναρέτῳ H : mirifico L, iilis | S(?) Knopf | 8 ἡμῶν 2» L | 19 αὐτοῖς ^ L| 21 αὐτοῖς : nobis L | 92 oit quibus ,. nobis L | 29 χύριε 7» L I 88, 12. 18. — πιστὸς χτλ.} Of. Deut. | nobis beneficia dat, quae sub sensui? 7, 9; Ps. 144, 14. — δίκαιος xr3.]| cadunt, et alia promittit, quorum. Cf. II Paral. 12, 6; Tob. 3, 2; Ps|perspem participes erimus. Of. 83. 118, 137; 144, 17. — ϑαυμαστὸς χτλ] | 2; Sap. 18, 1; Hebr. 11, 1. Ct. Birach43, 99, 80. — σοφὸς χτλ] 2. χαϑάρισον xcà.] Cf. Num. 14, 18, Cf. Ps. 103, 1 sqq.; 146, 5; Prov. 8, | — τ. σ. ἀληϑείας! Cf. Ps. 70, 92; Io. 25. — ἀγαϑὸς κτλ.] Sensus est: Deus | ann. 17, 17. AD COR. LX, 1—LXI, 1. 179 nibus generationibus, iustus in iudiciis, admirabilis in fortitudine et magnificentim, sapiens in condendo et prudens in creatis sta- biliendis, bonus in iis, quae videntur, et fidelis in eos, qui in ie confidunt, 6enigmus el misericors, dimitte nobis iniquitates et iniustitias et pecenta et delicta nostra. 2. Ne imputes omne * peccatum servorum tuorum et servarum, sed purifica nos in weritate tua et dirige gressus nostros, ut in pielale cordis ambulemus οἱ agamus, quae bona et beneplacila sunt. coram 4e ac coram principibus nostris. 3. Immo, domine, ostende faciem tuam super nos, ut bonis fruamur in pace, ut tegamur τὸ manu lua polenti et ab omni peccato liberemur brachio tuo ercelsó, ac libera nos ab iis, qui nos oderunt iniuste. 4. Da concordiam ae pacem et nobis et ommibus habitantibus terram, sicut dedisti patribus nostris, pie te inrocantibus in fide el reritate, qui oboedientes sumus nomini tuo omnipotenti ommi- 15 que virtute pleno et principibus et praefectis nostris in terra. ' LXL Tu, domine, dedisti iis potestatem regni per magni- fieam et inenarrabilem virtutem tuam, ut cognoscentes gloriam et honorem, quem tu iis tribuisti, nos subieiamus ipsis, volun- tati tuae non adversantes; quibus da, domine, sanitatem, pacem, 29 concordiam, firmitatem, ut imperium, quod tu iis dedisti, sine 4 Ioel 2, 18; Sirach 2, 11; II Paralip. 30, 9. — 8 Ps. 39, 3; 118, 133. — 8 III Reg. 9, 4. — 9 Dent. 12, 25. 28; 13, 18; 21, 9. — 10 Ps. 66, 2; 79, 4. 8. 90; Num. 6, 95. 96. — 11 Gem. 50, 90; Ier. 21, 10; 94, 6; Am. 9, 4; Deut. 30, 9. — 12 Ies. 51, 16; Exod. 6, 1; Deut 4, 94; 5, 15; Ier. 89, 21; Ezech. 20, 33. 84. — 16 Ps. 114, 18; 146, 9 cf. I Tim. 2, 7. 8. ἐπίφανον «12. ] Cf. Constit, apost. XIIL 18.37; Liturg. Marei in Offer- torio. — ῥῦσαι κτλ.] Cf. Ps.17,18; 37,20. A. πᾶσιν srÀ.] Cf. I Tim. 2, 1. Po- ἵνα. Phil 12,2. — πατράσιν] sc. patriarchis et prophetis cf. 4, 8; 30,7: 81,9; 62, 9. — ὑπ. γινομένους] Amacoluthon. Of. Eph. 1, 17. 18; 4, 1—93. Winer 8 68, 2a. — παντο- πράτορι xri] Of. Herm. Vis. III, 3, δ. — τοῖς τε ἄρχουσιν κτλ} Recte Lightfoot haec verba coniunxit cum. — praecedentibus, ceteri editores cum sequentibus. Cf. 60, 2; Athenag. Legat. c. 1; Theoph. Ad Autol. I, 11. LXL Preces offeruntur pro regi- bus. Of. I Tim, 2, 2; Polyc. Phil. 19, 8; lust. Apol. I, 14. 17; Tert. Apol. c. 80—396. 1. ἔδωχας] Cf. Sap. 6, 3; Rom. 13, 1—8. — ὑποτάσσεσϑαι] Cf. Rom. 18, 5; Tit. 3, 1; I Petr. 2, 13—16. — εὐστάϑειαν] Of. Sap. 6, 20; 11 Macc. M, 6. 12* 180 I OLEMENTIS. 2. σὺ γάρ, δέσποτα, ἐπουράνιε βασιλεῦ τῶν αἰώνων, δίδως ufoig τῶν ἀνϑρώπων δόξαν καὶ τιμὴν καὶ ἐξουσίαν τῶν ἐπὶ γῆς ὑπαρχόντων᾽ σύ, χύριε, EN σου τυγχάνωσιν. 8. ὃ μόνος δυνατὸς ποιῆσαι ταῦτα xal m: σότερα ἀγαϑὰ μεϑ᾽ ἡμῶν, σοὶ ἐξομολογούμεϑα διὰ τοῦ ἀρ) καὶ προστάτου τῶν ψυχῶν ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾽ οὗ σοι 3j bac xal ἡ μεγαλωσύνη καὶ νῦν καὶ εἰς γενεὰν γενεῶν xal sic τοὺς, 10 αἴῶνας τῶν αἰώνων. ἃμήν. LXIL Περὶ μὲν τῶν ἀνηκόντων τῇ ϑρησχείᾳ ἡμῶν καὶ τὶ ὠφελιμωτάτων εἰς ἐνάρετον βίον τοῖς ϑέλουσιν εὐσεβῶς καὶ Bn διευϑύνειν, ἱκανῶς ἐπεστείλαμεν ὑμῖν, ἄνδρες ἄδελφοί, 32. περὶ γὰρ πίστεως xal μετανοίας καὶ γνησίας ἀγάπης χαὶ ἐγχρατ 15 χαὶ σωφροσύνης καὶ ὑπομονῆς πάντα τόπον μιμνήσχοντες δεῖν ὑμᾶς ἐν δικαιοσύνῃ xal ἀληϑείᾳ καὶ pus μίᾳ τῷ παντοχράτορι ϑεῷ ὁσίως εὑαρεστεῖν, ὁμονοοῦντας ἄμνησις χάχως ἐν ἀγάπῃ wal εἰρήνῃ μετὰ ἐχτενοῦς ἐπιεικείας, καϑὼς 1 οἵ προδεδηλωμένοι πατέρες ἡμῶν εὐηρέστησαν ταπεινοφρο Ὁ 30 τὰ πρὸς τὸν πατέρα χαὶ ϑεὸν xal χτίστην xal πάντας ἀνϑρώπι 8. καὶ ταῦτα τοσούτῳ ἥδιον ὑπεμνήσαμεν, ἐπειδὴ σαφῶς γράφειν ἡμᾶς ἀνδράσιν πιστοῖς καὶ ἐλλογιμωτάτοις καὶ εχὶ εἷς τὰ λόγια τῆς παιδείας τοῦ ϑεοῦ. | LXIIL Θεμιτὸν οὖν ἐστὶν τοῖς τοιούτοις καὶ τοσούτοις ὑπ᾿ 36 δείγμασιν προσελϑόντας ὑποϑεῖναι τὸν τράχηλον καὶ τὸν τῆς Unam 6 ποιῆσαι -1- οὐ L| 9 χαὶ prz» L| 11 χαὶ ΓΒ :Ὁ» H | 15 gg τῶν ἨΒ : utilia L | εἰς ἐν. . τ. θέλουσιν Ἡ : τοῖς θέλουσιν ἐνάρετον fli L(?) S(?) Knopf | 13 διευϑύνειν HLS : 4- τὴν πορείαν αὐτῶν Lightfoot. 14 web γνησίας — ἐγκρατείας 7» L | 15 τόπον H8 : -- seripturae L | Itf ἀρεστεῖν L8 : εὐχαριστεῖν Ἡ | 17/18 ἀμνησιχάχως » L| 18 χαὶ sec 2» δ᾽ 90 ϑεὸν xol κτίστην Hi: crentorem deum L, universi creatorem deum δ᾽ καὶ tert -- πρὸς | 22 ἡμᾶς : vobis L | ἐλλογιμωτάτοις H : probatis L, docti 3. uet? ἡμῶν] Hebraicus dicendi |2. 21. modus. Cf. Lue. 1, 72; 10, 37. —| LXII, 1. διευϑύνειν] Gebhardt ἀρχιερέως κτλὶ] Cf. 36, 1; 64; I Pelr. | tab αὐτὸν s. βίον excidisse, Bry 2, 95. — προστάτου τ. v.] Cf. Greg. | nius et Lightfoot τὴν βουλὴν eb Thaum. Paneg. c. 3. — καὶ νῦν καὶ (οἵ, 61, 9) wel τὴν πορείαν ε xti] Cf. 64; Ps. 118, 44; 144, l.|(ef. 48, 4) supplendum esse op AD COR. LXI, 2—LXTII, 1. 181 offendieulo administrent. 2. Τὰ enim, domine, caelestis rex saeculorum, filis hominum das gloriam et honorem et potesta- tem eorum, quae in terra sunt; tu, domine dirige consilium eorum seeundum id, quod óomum et beneplacitum est in con- spectu iuo, οἱ potestatem a te datam in pace et mansuetudine δ pie administrantes propitium te habeant. 3. Qui solus haee et plura bona nobiseum agere potes, tibi confitemur per pontificem ac patronum animarum nostrarum lesum Christum, per quem tibi gloria et maiestas et nune et in generationem generatio- num et in saecula saeculorum. Amen. LXIL De rebus, quae ad cultum nostrum spectant quae- que ad probam vitam utilissimae sunt iis, qui pietatem et iu- stitiam sectari volunt, satis scripsimus vobis, viri fratres. 2. De fide enim et paenitentia et sincera caritate et continentia et castitate et patientia omnem locum attigimus, admonentes ne- 35 cesse esse, ut in iustitia eb veritate et longanimitate deo omni- potenti pie placentis, oblivione iniuriarum concordiam servantes im caritate et pace cum assidua aequitate, sicut et praedicti patres nostri placuerunt humiliter sentientes in patrem et deum et creatorem et omnes homines. 3. Eb haec eo libentius com- zo monefecimus, cum non ignoraremus, nos scribere viris fide- libus et electissimis et qui introspexerunt in sermones discipli- mae dei. LXHL Aequum igitur est, talibus et tantis exemplis acce- dentes nos cervicem supponere ^ Deut, 12, 95. 98; 13, 18. tur. Lipsius (Jemaer Litzig. 1877 p. 19) verba εἰς ἐνάρετον — διευ- ϑύνειν vertit: ad probam vitam iis ui volunt pie et iuste dirigendam. Mihi verbum διευϑύνειν hoc loeo si- muiliter ae χατευϑύνειν apud LXX absolute positum esse videtur. Cf. Pe. 77,8; 100, 7; Prov. 15, 8; 29, 27; Mal 2, 6. — ἱκανῶς ἐπ] Hunc praesertim locum lrenaeus 1II, 3, 3 respexisse videtur de epistula seri- bens: ἐπέστειλεν ἡ ἐν “Ρώμῃ et oboedientiae locum implere, 25 “Κορινϑίοις. 2. τόπον] Bryennius οὐ Harnack suppleri volunt τῶν ἁγίων γραφῶν. Rectius Lightfoot vocem h. 1. abso- lute positam esse putat. Cf. Epietet. Diss. 1, 7, 4. (ἐπίσκεψίν τινα ποιητέον. τῶν τύπων τούτων); IL, 17, 81 (ὅταν τοῦτον .. ἐκπονήσῃ τὸν τόπον) eic. — προδεδηλωμένοι] Cf. e. 11—19; 30; 81. LXIE, 1. προσελϑόντας] Cf. 33, 8; Sirach 1, 30; 6, 28; I Tim, 6, 3, — δ» “λησία loe ac v oo τά τὴν γραφὴν τοῖς | ὑπ. τ. τράχηλον] Of. Sirach 51, 96. --.- ἐπὶ τὸν προκείμενον ἡμῖν ἐν ἀληϑείᾳ σκοπὸν δίχα παντὸς καταντήσωμεν. 2. χαρὰν γὰρ καὶ ἀγαλλίασιν ἥμῖν παρέξετε, ὑπήκοοι γενόμενοι τοῖς ὅφ᾽ ἡμῶν γεγραμμένοις διὰ τοῦ ἁγίου πνοῦ- s ματὸς ἐχχόψητε τὴν ἀϑέμιτον τοῦ ζήλους ὑμῶν ὀργὴν κατὰ τὴν ἔντευξιν, ἣν ἐποιησάμεϑα mepl εἰρήνης καὶ ὁμονοίας ἐν cit] ἐπιστολῇ. 9. ἐπέμψαμεν δὲ ἄνδρας πιστοὺς καὶ σώφρονας dm) νεότητος ἀναστραφέντας ἕως γήρους ἀμέμπτως ἐν fjv, cimus xai μάρτυρες ἔσονται μεταξὺ ὑμῶν καὶ ἡμῶν. 4. τοῦτο δὲ ἔπος 1 ἥσαμεν, ἵνα εἰδῆτε, ὅτι πᾶσα ἧμιν φροντὶς xal γέγονεν wal Em εἰς τὸ ἐν τάχει ὑμᾶς εἰρηνεῦσαι. LXIV. Λοιπὸν ὁ παντεπόπτης ϑεὸς καὶ δεσπότης τῶν my μάτων καὶ κύριος πάσης σαρκός, ὁ ἐχλεξάμενος τὸν κύριον "hen Χριστὸν καὶ ἡμᾶς BU αὔτοῦ εἰς λαὸν περιούσιον, δῴη πάσῃ dut 10 ἐπιχεχλημένῃ τὸ μεγαλοπρεπὲς καὶ ἅγιον ὄνομα αὐτοῦ πίστιν; | Bow, εἰρήνην, ὑπομονὴν καὶ μαχροϑυμίαν, ἐγκράτειαν, ἄγνείαν xal σωφροσύνην, εἷς εὐαρέστησιν τῷ ὀνόματι αὐτοῦ διὰ τοῦ καὶ προστάτου ἡμῶν Ἴησοῦ Χριστοῦ, δι᾽ οὗ αὐτῷ δόξα καὶ λωσύνη, κράτος καὶ τιμή, χαὶ νῦν καὶ εἷς πάντας τοὺς αἰῶνας τῶν x αἰώνων. ἃμήν. LXV. Τοὺς δὲ ἀπεσταλμένους ἀφ᾽ ἡμῶν Κλαύδιον καὶ Οὐαλέριον Βίτωνα σὺν χαὶ Φορτουνάτῳ ἐν εἰρήνῃ μετὰ yap ἐν τάχει ἀναπέμψατε πρὸς ἡμᾶς, ὅπως ϑᾶττον τὴν εὐχταίαν καὶ 1 ἀναπληρῶσαι HL:implentes inclinemur illis qui sun duces m marum nostrarum 8| 7 δὲ HL:--ze1 8|9 xej pr L8: 72 H | 10 τὶς - semper L | 12 λοιπόν :.. xov Α cf. 57, 6| 14 ἡμεῖς H | 16 xa ΚΕ HL8:7» ΑἹ χαὶ sec A8 : 7» HL | 18 χαὶ 8ec A : 2» HL | 18/19 χαὶ — νῦν καὶ» S8 | 19 καὶ pr HL:72À | πάντας AH: 7 LS | 98 νὰ» 8 | — ἀναπλ. τόπον] Cf. I Cor. 14, 16; jtionem vel preces (I Tim. 2, 1; ἐν Clem. Hom. III, 60. — σχοπόν] Cf.|signifieat. Hoe loco autem 19, 2. vertitur exhortatio. ΟΥ̓, IL 2. ὑφ᾽ ἡμῶν yeyo. διὰ κτλ Cf. 56, | 19, 1. 1: 59, 1; Act. 15,28; Greg. Thaum.| 8. ἄνδρας] Cf. 65. — ἀπὸ Ep. can. e. 7; Cypr Ep. 57 e. 5;|sr4.] Cf. Iust. Apol. L 15; Synod. Arelat. ep. ad Sylvestrum | Leg. c. 39. (Hard. ConciLI 262); Leon. Ep.190| LXIV. ἐχλεξάμενος] Cf. Lue. €, 1. — ἔντευξεν] Haec vox δρυὰ 85; Henoch c. 45, 8. 4; 59,6 scriptores christianos plerumqueora- | Dillmann p. 22. 26). — ἡμᾶς &* —adid te usque ad senectutem inculpate nobiscum. s erunt inter vos et nos. 4. Hoc vero fe- 'emnem euram nostram id et spectasse et mpec- διὰ pacem perveniatis. τὸ m inspeetor omnium deus et dominus δρίγές wnireráae carnis, qui elegit dominum lesum s per eum in populum peculiarem, det omni 1 et sanctum nomen eius invocaverit, fidem, patientiam et aequanimitatem , continentiam, 15 Ham, ut nomini eius recte placeat, per sum- patronum nostrum Iesum Christum, per quem potestas et honor, et nunc et in saecula autem a nobis Claudium Ephebum e Ὑα- 9 c non et Fortunatum in pace cum gaudio ad . ut citius optabilem nobisque desideratissi- 2; 27, 16 cf. Hebr. 12, 9. Eph. 14 —4|— σὺν καὶ] Cf. Phil 4, 3; Act, 15, 14, 2; Tit. 2, 14. | 35; Iust. Dial. c. 1; Eus. H. E. L, 1, "E. x. Obc-| 1; V, 1, 44; Clem. ΑἹ, Strom, IV, 12, Claudius|90 p. 602; VI, 15, 132 p. 806. — udia orti essent| Φορτουνάτῳ] Nonnulli putaverunt, . Claudii uxori-| Fortunatum non Romanum, sed Co- eumque no-|rinthium (ef. I Cor. 16, 17) foisse, ii| Romanos de Corinthiorum seditione certiores fecisse eique in patriam redeunti legatos Romanorum ad- ntur, Lightfoot|iunctos esse. Verba σὺν καὶ autem os de domo | Fortunatum magis eum duobus aliis Philipp.| viris coniungunt quam ab iis dis- [ust e. 4;| cernunt, et ego etiam eum Roma- . IX, 12.! num habnerim. -ἅ.ν 184 I CLEMENTIS AD COR. LXV, 1 — II OLEM. I, 4. ἐπιποϑήτην ἡμῖν εἰρήνην καὶ ὁμόνοιαν ἀπαγγέλλωσιν, εἰς τὸ τάχιον καὶ ἡμᾶς χαρῆναι περὶ τῆς εὐσταϑείας ὑμῶν. 2, Ἢ χάρις τοῦ χυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ μεϑ᾽ ὑμῶν χαὶ μετὰ πάντων πανταχῆ τῶν κεχλημένων ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ καὶ δι᾽ m sob, δι᾽ οὗ αὐτῷ δόξα, τιμή, χράτος καὶ μεγαλωσύνη, ϑρόνις αἰώνιος, ἀπὸ τῶν αἰώνων εἷς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν. Κλήμεντος πρὸς Κορινϑίους ἐπιστολὴ a. ΚΛΉΜΕΝΤΟΣ ΠΡῸΣ ΚΟΡΙΝΘΙΟΥ͂Σ B. IL. "ABeAgol, οὕτως δεῖ ἥμᾶς φρονεῖν περὲ Ἰησοῦ Χριστοῦ, 10 ὡς περὶ ϑεοῦ, ὡς nep! κριτοῦ ζώντων καὶ νεχρῶν" καὶ οὗ δὲ ἡμᾶς μικρὰ φρονεῖν περὲ τῆς σωτηρίας ἡμῶν. 2. ἐν τῷ γὰρ que γεῖν ἡμᾶς μικρὰ περὶ αὑτοῦ μικρὰ καὶ ἐλπίζομεν λαβεῖν" χαὶ di. ἀχούοντες ὡς περὶ μιχρῶν ἁμαρτάγουσιν, καὶ ἡμεῖς ἁμαρτάνομεν ᾿ οὗκ εἰδότες, πόϑεν ἐκλήϑημεν καὶ ὑπὸ τίνος καὶ εἰς ὃν τόπον τὸ xal ὅσα ὑπέμεινεν Ἰησοῦς Χριστὸς παϑεῖν ἕνεκα ἡμῶν. 8. κἂν αὖν ἡμεῖς αὐτῷ δώσομεν ἀντιμισϑέαν, ἢ τίνα χαρπὸν ἄξιον οὗ ἡμῖν αὐτὸς ἔδωκεν; πόσα δὲ αὐτῷ ὀφείλομεν ὅσια ; 4. τὸ φῶς AR. ἡμῖν ἐχαρίσατο, ὡς πατὴρ υἱοὺς ἡμᾶς προδηγδῥευδαία ἀπολλυ- 1 ἐπιπόϑητον H | ἀπαγγείλωσιν Ἡ | 4 χαὶ AS: 5. HL | d&zeum L| 5/8. τιμὴ — αἰώνων pr : et S | 6 αἰώνων pr AS: 4- δὲ mune δὲ L| 1 Kif- μεντος --- a A:epistola Clementis ad Corinthios explieit L, finita est epistula prima Clementis quae fuit scripta ab eo ad Corinthios e RomW- 8, H|8 KA. πρ. K. 8 ΗΒ (praemisit τοῦ αὐτοῦ S) 2» A, exhibet παν tem eadem verba in indice librorum N. T. | 9 ὑμᾶς Η | 11 ὑμᾶς H7 12 ἀπολαβεῖν H | 18 ὡς περὶ ΗΒ : bud 8:7 AH|I1T δὲ Α : γὰρ 8,7— H 2. αὐτοῦ! sc. Christi. — δόξα z14.] | verus Antioch. apud Cureton, Oo] Cf. Martyr. Polyc. e. 9]. pus lgnat p. 212, 244; 215, 246; Pitra, Anal Saera IV, 276; Light-. L 1—2. Timotheus Aelurus et Se- | foot I, 180—183. — ull ICLEMENTIS AD COR. LXV, 1 — IL CLEM. 1,4. 185 mam pacem et concordiam annuntient, ut et nos de statu vestro Tie ordinato citius gaudeamus. 2. Gratia domini nostri lesu Christi sit vobiscum et cum omnibus ubique vocatis a deo et per ipsum, per quem illi gloria, her, potentia, maiestas et dominatio sempiterna, a saeculis et 5 insscula saeculorum. Amen! Clementis ad Corinthios epistula I. CLEMENTIS AD CORINTHIOS II. 1 Fratres, ita sentire nos oportet de Iesu Christo, tam- qum de deo, tamquam de iudice virorum et mortuorum; nec τὸ i&e nos humilia sentire de salute nostra. 2. Dum enim hu- miller sentimus de illo, parva etiam nos accepturos speramus; quque haec quasi tenuia audiunt, peccant, et nos peccamus Becientes, unde vocati simus et ἃ quo et in quem locum, et qunta sustinuerit lesus Christus pati propter nos. 3. Quam is igitur nos ei dabimus remunerationem, aut quem fructum dig- mm ill quem nobis ipse dedit ? Quanta vero ei debemus bene- íi? 4. Nam lucem nobis largitus est, tamquam pater filios 10 Act. 10, 42. l Fragmentum syriacum apud|ludaei Messiae regnum in terra som- Uwe 1 c. p. 865; Cowper, Syriac | niantes aut Ebionaei, de quibus cf. Yucell. p. 57; Lightfoot I, 185 (— | Orig. De princ. IV, 22; Eus. H. E. νχρῶν). — 9o] Photius ΒΙ0]. ΠΙ, 27, 1; Epiph. H. 30 c. 17. tx. 126: ἡ δὲ δευτέρα (sc. Clemen-| 2. μικρὰ κτλ.) Cf. II Cor. 9, 6. f epistula) zc) αὐτὴ νουϑεσίαν xol | 8. Cf. Pe. 115, 8. — ὅσια) — bene- Xepeíveot» χρείττονος εἰσάγει fiov ficia, ut saepius apud LXX. j πὶ ἐν ἀρχῇ ϑεὸν τὸν Χριστὸν x»-| 4. πατὴρ υἱούς] Cf. Rom. 8, 15; φύσσει. Οἵ I Clem. 2,1; 86, 1. 4. --- | Gal. 4, 6; I Ioann. 8, 1; Clem. Al. χριτοῦ κτλ} Cf. Barn. 7, 2; Polyc.|Quis dives c. 23 p. 925; Clem. Hom. Phil. 2, 1. — μικρὰ φρονεῖν] sc. ut! III, 19. 186 Il CLEMENTIS μένους ἡμᾶς ἔσωσεν. ὅ, ποῖον οὖν αἶνον αὐτῷ δώσομεν ἢ juc- dv ἀντιμισϑίας ὧν ἐλάβομεν; 6. πηροὶ ὄντες τῇ διανοίᾳ, προσ- χυνοῦντες λίϑους xal ξύλα xal χρυσὸν καὶ ἄργυρον καὶ χαλκόν, ἔργα ἀνϑρώπων" καὶ ὁ βίος ἡμῶν ὅλος ἄλλο οὐδὲν ἣν εἰ μὴ ϑά- ενατος. ἃμαύρωσιν οὖν περιχείμενοι wal τοιαύτης ἀχλύος γέμοντες ἐν τῇ δράσει, ἀνεβλέψαμεν ἀποϑέμενοι Exelvo ὃ περιχείμεϑα νέφος τῇ αὑτοῦ ϑελήσει. 7. ἠλέησεν γὰρ ἡμᾶς καὶ σπλαγχνισϑεὶς ἔσωσεν, ϑεασάμενος ἐν ἡμῖν πολλὴν πλάνην καὶ ἀπώλειαν, χαὶ μηδεμίαν ἐλπίδα ἔχοντας σωτηρίας, εἰ μὴ τὴν παρ᾽ αὑτοῦ. 8. ἐχάλεσεν γὰρ τὸ ἡμᾶς οὖχ ὄντας xal ἠἡϑέλησεν ἐχ μὴ ὄντος εἶναι ἡμᾶς. ΤΠ. EógodvOmu, στεῖρα ἢ οὗ τίκτουσα, ῥῆξον καὶ βόησον, ἡ οὖκ ὠδίνουσα, ὅτι πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα. ὃ εἶπεν: ᾿ὐφράνϑητι, στεῖρα ἢ οὗ τίκτουσα, ἡμᾶς εἶπεν" στεῖρα γὰρ ἦν ἡ ἐκκλησία ἡμῶν πρὸ τοῦ 10 δοϑῆναι αὐτῇ τέκνα. 2. ὃ δὲ εἶπεν' Βόησον, ἡ oóx ὠδίνουσα, τοῦτο λέγει " τὰς προσευχὰς ἡμῶν ἁπλῶς ἀναφέρειν πρὸς τὸν θεόν, μὴ ὡς αἵ ὠδίνουσαι ἐγκαχῶμεν. 8. 8 δὲ εἶπεν: “Ὅτι πολλὰ τὰ τέκνα τῆς ἐρήμου μᾶλλον ἢ τῆς ἐχούσης τὸν ἄνδρα" ἐπεὶ ἔρημος ἐδόκει εἶναι ἀπὸ τοῦ ϑεοῦ ὁ λαὸς ἡμῶν, νυνὶ δὲ πιστεύ- a» σᾶντες πλείονες ἐγενόμεϑα τῶν δοκούντων ἔχειν ϑεόν. 4. καὶ ἑτέρα δὲ γραφὴ λέγει, ὅτι οὐκ ἦλϑον καλέσαι δικαίους, ἀλλὰ ἁμαρτωλούς. ὅ. τοῦτο λέγει, ὅτι δεῖ τοὺς ἀπολλυμένους σώζειν. 6. ἐκεῖνο γάρ ἐστιν μέγα καὶ ϑαυμαστόν, οὗ τὰ ἑστῶτα στηρί- ζειν, ἀλλὰ τὰ πίπτοντα. 7. οὕτως καὶ ὁ Χριστὸς ἡϑέλησεν σῶ- 20 σαὶ τὰ ἀπολλύμενα, καὶ ἔσωσεν πολλούς, ἐλθὼν καὶ χαλέσας ἡμᾶς ἤδη ἀπολλυμένους. IIL Τοσοῦτον οὖν ἔλεος ποιήσαντος αὐτοῦ εἷς ἡμᾶς, πρῶ- τὸν μέν, ὅτι ἡμεῖς οἱ ζῶντες τοῖς νεκροῖς ϑεοῖς οὗ ϑύομεν 1 ποῖον οὖν H : ποιοῦν A, ποῖον S | δώσωμεν A | 3 πηροὶ AS : πονηρσξ H|9 xci sec A: Z7 H8 | 4 ἄλλο οὐδὲν : GO H | 10 ἐκ A : - τοῦ H 17 ἐκ xmxoutv H | 19 τοῦ» Η |21 δὲ AS: 7» H|24 Χριστὸς AS : süpiog H 8. προσκυνοῦντες λίϑους κταλ.] Chri- | 12. stiamus e gentilibus loquitur. Cf.| II, 1. Eodem fere modo prophetae 2, 1. — ἀποϑέμενοι .. περικείμεϑα] | verbum interpretatur Iustinus Apol.— Cf. Hebr. 12, 1. 1, 53. dicens, Christianos e grentilibues* 8. Cf. Rom. 4, 17 (Os. 2, 93, Rom. | iam plures factos esse quam Christi— 9,25) Herm. Vis. T, 1, 6; Clem. | anos ex Iudaeis. — ἡμᾶς] i.e. Ohri— Hom. III, 32; Const. ap, V, 7; VIII, | stianos e gentilibus cf, v. 8. “᾿ nune vero, cum credimus, plures facti sumus bere censebantur. 4. Alia quoque scriptura ait: dustos, sed peccatores. 5. Hoc dicit, quod servare, 6, Id enim magnum et admirabile ss uae stant, sed quae cadunt. 7. Sic et Christus et multos servavit, veniens vocansque ' tantam misericordiam erga nos ipse fecerit: nos, qui vivimus, diis mortuis nom sacrifi- so Gal. 4, 97. — 21 Matth. 9, 13; Marc. 2, 17; Luc. δ, 32. φέρ ; 66.] σέβεσθε" καὶ γὰρ ἐκεῖνοι μόνοι oló- Gal. 6,9. μένοι τὸν ϑεὸν γινώσχειν olx ἐπί- ', ἐπα Κδοτατα, στανται, Act, ἀγγέλοις κτλ. T num| 7. σῶσαι χτλ] Cf. Matth. 18, 11; i Clem. ΑἹ. | Lue. 19, 10; I Tim. 1, 15. 60 ex Praedi-| III, 1. πρῶτον μέν] Deest alterum. ir 'Iovdefovg | — οἱ ζῶντες κτλ! Acta Carpi c. 12: «Con 188 II CLEMENTIS xal οὐ προσχυνοῦμεν αὑτοῖς, ἀλλὰ ἔγνωμεν δι᾿ αὑτοῦ τὸν πατέρα τῆς ἁληϑείας- τίς ἡ γνῶσις ἡ πρὸς αὐτόν, ἢ τὸ μὴ ἀρνεῖσϑαι δι᾽ οὗ ἔγνωμεν αὐτόν; 3. λέγει δὲ xa αὐτός" Τὸν ὁμολογήσαντά με ἐνώπιον τῶν ἀνθρώπων, δμολογήσω αὐτὸν ἐνώπιον τοῦ za- sóc μου. 3. οὗτος οὖν ἐστὶν ὁ μισϑὸς ἡμῶν, ἐὰν οὖν ὄμολο- γήσωμεν δι᾽ οὗ ἐσώϑημεν. 4. ἐν τίνι δὲ αὐτὸν ὁμολογοῦμεν: ἐν τῷ ποιεῖν ἃ λέγει καὶ μὴ παρακούειν αὑτοῦ τῶν ἐντολῶν, xal μὴ μόνον χείλεσιν αὐτὸν τιμᾶν, ἀλλὰ ἐξ ὅλης καρδίας xal ἐξ ὅλης τῆς διανοίας. ὅ. λέγει δὲ χαὶ ἐν τῷ Ἣσαϊχᾳ - 'O λαὸς οὗτος τοῖς τὸ χείλεσίν μὲ τιμᾷ, ἡ δὲ καρδία αὐτῶν πόρρω ἄπεστιν ἀπ᾽ ἐμοῦ. IV. Μὴ μόνον οὖν αὑτὸν χαλῶμεν κύριον" οὗ γὰρ τοῦτο σῶσε: ἡμᾶς. 2. λέγει γάρ- Οὐ πᾶς ὁ λέγων μοι" Κύριε κύριε, σωϑὴ- σεται, ἀλλ᾽ ὁ ποιῶν τὴν δικαιοσύνην. 9. ὥστε οὖν, ἀδελφοί, ἐν τοῖς ἔργοις αὐτὸν ὁμολογῶμεν, ἐν τῷ ἀγαπᾶν ἑαυτούς, ἐν τῷ τὸ μὴ μοιχᾶσϑαι μηδὲ χαταλαλεῖν ἀλλήλων μηδὲ ζηλοῦν, ἀλλ᾽ ἐγ- κρατεῖς εἶναι, ἐλεήμονας, ἀγαϑούς" καὶ συμπάσχειν ἀλλήλοις ὀφεΐ- λομεν, καὶ μὴ φιλαργυρεῖν. ἐν τούτοις τοῖς ἔργοις ὁμολογῶμεν αὐτὸν καὶ μὴ ἐν τοῖς ἐναντίοις " 4. καὶ οὐ Et ἥμᾶς φοβεῖσϑαι τοὺς ἀνθρώπους μᾶλλον, ἀλλὰ τὸν ϑεόν. ὅ. διὰ τοῦτο, ταῦτα ὑμῶν 30 πρασσόντων, εἶπεν ὃ κύριος" ᾿Εὰν ἦτε uev ἐμοῦ συνηγμένοι ἐν τῷ κόλπῳ μου καὶ μὴ ποιῆτε τὰς ἐντολάς μου, ἀποβαλῶ ὑμᾶς καὶ ἐρῶ ὑμῖν- “Ὑπάγετε ἀπ᾽ ἐμοῦ, οὐκ οἶδα ὑμᾶς, πόϑεν ἔστέ, ἐργάται ἀνομίας. V. Ὅϑεν, ἀδελφοί, καταλείψαντες τὴν παροικίαν τοῦ κόσμου 30 τούτου ποιήσωμεν τὸ ϑέλημα τοῦ χαλέσαντος ἡμᾶς, καὶ μὴ qo- βηϑῶμεν ἐξελθεῖν ἐκ τοῦ κόσμου τούτου, 2. λέγει γὰρ ὃ κύριος" 1 καὶ οὐ προσχ. αὑτοῖς AB :7» Ἡ 3 ἡ πρὸς αὐτὸν ΑΒ. τῆς ἀληθεῖσς H | ἀρνεῖσϑει A: -- αὐτὸν H | 4 ἐνώπιον τῶν ἀνϑρώπων AH :"» S |al- τὸν A8: 7 H | 5 μου AH : 77 8 οὖν sec A : 2» ΗΒ | 9 trc 2^ H. | 10 αὐτῶν AS : αὐτοῦ H | ἀπέστην H | 11 οὖν AS : 7» H. | 14 ὁμολογήσομεν H. | 19 ὑμῶν Α: ἡμῶν ΗΒ | 31 ποιήσητε H οἱ ζῶντες τοῖς νεχροῖς ob ϑύουσιν IV, 9. σωθήσεται] Auctor hoc ver- (Terte und. Untersuchungen V, 8- 4 | bum iam. 1, 1 (σωτηρία). 4; 2, 8. T; p 4. 3, 3; 4, 1 adhibitum verbis Matthaei 2. Nicon Mon. Cf. I Clem. 14, 1ot. εἰσελεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τῶν 4, Nicon Mon. — καρδίας καλ.] Cf. οὐρανῶν substituit et vocem duxmua- Deut. 6, 5; Marc. 12, 30; Luc. 10,} σύνην vocabulis τὸ ϑέλημα τοῦ πᾶς 21; Matth. 22, 37. τρὸς κτλ. 2. Dicit enim: ANon omnis, qui. dicit. mihi: ', salvabitur , weit. qui faeit iustiHam, 3. Tta- dpsum ΟἹ : ΑἹ fueritis mecum congregati in 90 feceritis mandata inea, abiciam vos. et dicam CEA mescio vos, unde silis, operarii ini- m derelicta peregrinatione mundana facia- n ; qui vocavit nos, et e mundo hoc exire 2. ἀπ enim dominus: Eritif velut agni in Luc. 12,8. — 9 les. 29, 18; Matth, 15, 8; Marc. ?1. — 90 ? ; 5,29; I Petr.|et verba reperies Tes. 40, 11. Pho- ores exhortatur, iius Biblioth. cod. 196 pergit (ef. Ll, is fuerit, etium 1) de ep. nostra dicere: πλὴν ὅτι . confiteantur. Ὁ ταν DUE ξενίζοντα παρεισάγει, v ebupi CITTA ἀπήλλακτο παντελῶς. --- ὑπάγετε κτλ] ptus est ex | Cf. Luc. 18, 27; Matth. 7, 38; lust. V, 2—4. Hoc colloquium Christi. 9. Inaginem|eum Petro in S. Scriptura nom re- cu— 190 II CLEMENTIS "Ἔσεσϑε ὡς ἀρνία ἐν μέσῳ λύκων. 8. ἀποχριϑεὶς δὲ ὃ Πέτρος αὑτῷ λέγει" "E&v οὖν διασπαράξωσιν οἵ λύκοι τὰ ἄρνία; 4. εἶπεν ὁ Ἴησοῦς τῷ Πέτρῳ: Μὴ φοβείσϑωσαν τὰ ἀρνία τοὺς λύκους μετὰ τὸ ἀποϑανεῖν αὐτά" xal Ducis μὴ φοβεῖσϑε τοὺς 5 ἀποχτέννοντας ὑμᾶς καὶ μηδὲν ὑμῖν δυναμένους ποιεῖν, ἀλλὰ φοβεῖσϑε τὸν μετὰ τὸ ἀποθανεῖν ὑμᾶς ἔχοντα ἐξουσίαν ψυχῆς καὶ σώματος τοῦ βαλεῖν elg γέενναν πυρός. ὅ. xa) γινώσκετε, ἀδελφοί, ὅτι ἢ ἐπιδημία ἡ ἐν τῷ κόσμῳ τούτῳ τῆς σαρχὸς ταύτης μικρά ἔστιν καὶ ὀλιγοχρόνιος, ἣ δὲ ἐπαγγελία τοῦ Χριστοῦ μεγάλη τὸ χαὶ ϑαυμαστή ἐστιν, καὶ ἀνάπαυσις τῆς μελλούσης βασιλείας καὶ ζωῆς αἰωνίου. θ. τί οὖν ἐστὶν ποιήσαντας ἐπιτυχεῖν αὐτῶν, εἶ μὴ τὸ ὁσίως καὶ δικαίως ἀναστρέφεσθαι καὶ τὰ κοσμικὰ ταῦτα ὡς ἀλλότρια ἡγεῖσϑαι καὶ μὴ ἐπιϑυμεῖν αὐτῶν; 7. ἐν γὰρ τῷ ἐπιϑυ- μεῖν ἡμᾶς κτήσασϑαι ταῦτα ἀποπίπτομεν τῆς ὁδοῦ τῆς δικαΐας. 15 VL Λέγει δὲ ὁ wopioc* Οὐδεὶς οἰκέτης δύναται δυσὶ κυρίοις δουλεύειν. ἐὰν ἡμεῖς ϑέλωμεν καὶ ϑεῷ δουλεύειν xal μαμωνᾷ, ἀσύμφορον ἡμῖν ἐστίν. 2. τί γὰρ τὸ ὄφελος, ἐάν τις τὸν κόσμον ὅλον κερδήσῃ, τὴν δὲ ψυχὴν ζημιωϑῇ;; 8, ἔστιν δὲ οὗτος ὃ adv χαὶ ὃ μέλλων δύο ἐχϑροί. 4. οὗτος λέγει μοιχείαν καὶ φϑορὰν so χαὶ φιλαργυρίαν wal ἀπάτην, ἐκεῖνος δὲ τούτοις ἀποτάσσεται. 5. e) δυνάμεϑα οὖν τῶν δύο φίλοι εἶναι " δεῖ δὲ ἡμᾶς τούτῳ ἄπο- ταξαμένους ἐχείνῳ χρᾶσϑαι, 6. οἰόμεϑα, ὅτι βέλτιόν ἔστιν τὰ ἐνϑάδε μισῆσαι, ὅτι μιχρὰ καὶ ὀλιγοχρόνια xal φϑαρτά, ἐκεῖνα δὲ ἀγαπῆσαι, τὰ ἀγαϑὰ τὰ ἄφϑαρτα. 17. ποιοῦντες γὰρ τὸ ϑέ- 86 λημα τοῦ Χριστοῦ εὑρήσομεν ἀνάπαυσιν" εἰ δὲ μήγε, οὐδὲν ἥμᾶς ῥύσεται Ex τῆς αἰωνίου κολάσεως, ἐὰν παραχούσωμεν τῶν ἔντο- λῶν αὐτοῦ. 8. λέγει δὲ xad ἡ γραφὴ ἐν τῷ ᾿Ιεζεχιήλ, ὅτι ἐὰν ἀναστῇ Νῶε καὶ ᾿Ιὼβ καὶ Δανιήλ, οὐ ῥδύσονται τὰ τέκνα αὖ- τῶν ἐν τῇ αἰχμαλωσίᾳ. 9. εἰ δὲ καὶ οἱ τοιοῦτοι δίκαιοι οὗ δύ- 80 γανται ταῖς ἑαυτῶν δικαιοσύναις ῥύσασϑαι τὰ τέχνα αὑτῶν, ἡμεξς, δ ἀποκτένοντας H 10 καὶ sec -Ἐ ἡ H 18 γὰρ τῷ A : C2 H | 14 ταῦτα: αὐτὰ H | 18 ὅλον A8: Η 33 χρῆσϑαι H | 24 τὰ sec H : vnu À | γὰρ Ὁ H|30 αὐτῶν» A: H8 peritur et fortasse ex eodem fonte| 9. ἔσεσϑε — λύχων] Luc. 10, 8: dhaustum est, e quo verba 4, 5 ἤα- ἀποστέλλω ὑμᾶς ὡς ἄρνας (πρόβατα xerunt, Matth. 10, 16) ἐν μέσῳ λύχων. est. 2. Nam quae utilitas, si quis unirer- r, animae autem detrimentum patiatur ? δὲ futurum sunt duo inimici. 4. Illud , corruptelam, avaritiam et fraudem, hoc BEEN) érgo.r possums "ambaennif acide e cut illi renuntiantes hoc utamur. 6. Puta- 7. Facientes enim voluntatem Christi I; sin minus, nihil nos ab aeterno supplicio ss illius contemnimus. 8. Dicit enim scriptura e et lob et Daniel resurgant, non eruent in captivitate. 9. Quodsi tantopere iusti titiis suis eruere liberos suos, nos, nisi bap- |? — 15 Lue. 16, 13; Matth. 6, 24. — 17 Matth. 16, 9, 95. — 97 Ezech. 14, 14. 18. 90. A, λέγει «. ἀποτάσσεταὶ Auctor ad B. Auetor loeum Ezechielis valde 1. Bbtrerisk οὐ verba, £r τῇ αἰχμαλαοίᾳ 5,19. | de suo addit. 192 ΤΙ CLEMENTIS- ἐὰν μὴ τηρήσωμεν τὸ βάπτισμα ἀγνὸν καὶ ἀμίαντον, ποίᾳ πεποι- ϑήσει εἰσελευσόμεϑα εἰς τὸ βασίλειον τοῦ ϑεοῦ: ἣ τίς ἡμῶν παρά- κλητος ἔσται, ἐὰν μὴ εὑρεϑῶμεν ἔργα ἔχοντες ὅσια καὶ δίχαιας: VIL “Ὥστε οὖν, ἀδελφοί μου, ἀγωνισώμεϑα, εἴδότες, ὅτι ἐν s χερσὶν ὁ ἀγὼν καὶ ὅτι εἰς τοὺς φϑαρτοὺς ἀγῶνας καταπλέουσιν πολλοί, ἀλλ᾽ οὗ πάντες στεφανοῦνται, εἰ μὴ cb πολλὰ χοπιάσαντες xal χαλῶς ἀγωνισάμενοι. 2, ἡμεῖς οὖν ἀγωνισώμεϑα, ἵνα πάν- τες στεφανωϑῶμεν. 8. ὥστε ϑέωμεν τὴν ὁδὸν τὴν εὐθείαν, ἀγῶνα τὸν ἄφϑαρτον, καὶ πολλοὶ εἰς αὐτὸν χαταπλεύσωμεν xoà ἄγωνι- 1: σώμεϑα, ἵνα καὶ στεφανωϑῶμεν" xal εἰ μὴ δυνάμεϑα πάντες στεφανωθῆναι, κἂν ἐγγὺς τοῦ στεφάνου γενώμεϑα. 4. εἰδέναι: ἡμᾶς δεῖ, ὅτι ὁ τὸν φϑαρτὸν ἀγῶνα ἀγωνιζόμενος, ἐὰν εὑρεϑῇ φϑείρων, μαστιγωθεὶς αἴρεται καὶ ἔξω βάλλεται τοῦ σταδίου. B. τί δοκεῖτε; ὃ τὸν τῆς ἀφϑαρσίας ἀγῶνα φϑείρας τί παϑεῖται; 15 6. τῶν γὰρ μὴ τηρησάντων, φησίν, τὴν σφραγῖδα ὃ σκώληξ αὖ- τῶν οὐ τελευτήσει καὶ τὸ πῦρ αὐτῶν οὐ σβεσθήσεται, xal ἔσονται εἰς ὅρασιν πάσῃ σαρχί. VIIL Ὡς οὖν ἐσμὲν ἐπὶ γῆς, μετανοήσωμεν. 8. πηλὸς γάρ ἐσμεν εἷς τὴν χεῖρα τοῦ τεχνίτου - ὃν τρόπον γὰρ ὁ κεραμεύς, ἐὰν 30 ποιῇ σχεῦος καὶ ἐν ταῖς χερσὶν αὐτοῦ διαστραφῇ ἢ συντριβῇ, πάλεν αὐτὸ ἀναπλάσσει, ἐὰν δὲ προφϑάσῃ εἷς τὴν κάμινον τοῦ πυρὸς αὐτὸ βαλεῖν, οὐκέτι βοηϑήσει αὐτῷ - οὕτως καὶ ἡμεῖς, ἕως ἐσμὲν ἐν τούτῳ τῷ κόσμῳ, ἐν τῇ σαρχὶ ἃ ἐπράξαμεν πογηρὰ μετάνο- ἦσωμεν ἐξ ὅλης τῆς καρδίας, ἵνὰ σωϑῶμεν ὑπὸ τοῦ xuplou, ἕως 36 ἔχομεν χαιρὸν μετανοίας, 8, μετὰ γὰρ τὸ ἐξελϑεῖν ἥμᾶς Éx τοῦ 4 οὖν A : 2 HS | μου ΑΒ (8 ubique) : Z2 H | B ϑέωμεν : ϑῶμεν AH | ΤΙ εἰδέναι &:--db H8 | 14 φϑείρας A : φϑείρων HS | παϑεῖται Α:πείσεται H | 16 αὐτῶν!» Ἡ | 20 ποιήσῃ H | xcd .. αὐτοῦ A : CO H8 | ἐν -2H | $22 H | 92 βοηϑήσει Δ :βοηϑεῖ HS | 94 τῆς 7 H. | ἕως ΑΒ :ὡς ἔτι H.|95 μετανοίας ΣῊ 9. τηρήσωμεν κτλ] Acta Pauli 68} mus, eum quorum nomine scriptura Theclae c. 2 n. 6: μαχάριοι οἱ τὸ |coniuncta tradita fuit. Postea, τ. 8, βάπτισμα τηρήσαντες. verbum repetit lectores vel auditores VH, 1. Cf, I Cor. 9, 24. 25. —adhortans: πολλοὶ χαταπλεύσωμεν. χαταπλέουσι»"] Cum auctor hoe ver-|Inde autem non est colligendum, bum &bsolute adhibeat, non addens|eum loco priore verbum mon sensu εἰς τὸν ᾿Ισϑμὸν vel εἰς Κόρενθον vel | stricto, sed amplioreusurpasse. Post- simile quidquam, in urbe ad mare|quam auditoribus de certatoribus sita se scripsisse indicat, et iure|multis ndnnvigantibus locutus est, eum ad urbem Corinthiorum referi-|faeile pergere potuit: multi ergo i i N 194 Il CLEMENTIS κόσμου οὐχέτι δυνάμεϑα ἐκεῖ ἐξομολογήσασϑαι ἢ μετανοεῖν ἔτι. 4, ὥστε, ἀδελφοί, ποιήσαντες τὸ ϑέλημα τοῦ πατρὸς καὶ τὴν σάρχα ἀγνὴν τηρήσαντες καὶ τὰς ἐντολὰς τοῦ κυρίου φυλάξαντες ληψό- μεϑα ζωὴν αἰώνιον. ὅ, λέγει γὰρ ὁ κύριος Ev τῷ εὐαγγελίῳ - El 510 μικρὸν οὐκ ἐτηρήσατε, τὸ μέγα τίς ὑμῖν δώσει; λέγω γὰρ ὑμῖν, ὅτε ὃ πιστὸς ἐν ἐλαχίστῳ καὶ ἐν πολλῷ πιστός ἔστιν. 6. ἄρα οὖν τοῦτο λέγει" τηρήσατε τὴν σάρκα ἀγνὴν καὶ τὴν σφρα- γἴδα ἄσπιλον, ἵνα τὴν αἰώνιον ζωὴν ἀπολάβωμεν. IX. Καὶ μὴ λεγέτω τις ὑμῶν, ὅτι αὕτη vj σὰρξ οὔ κρίνεται 10 οὐδὲ ἀγίσταται. 3, γνῶτε’ ἕν τίνι ἐσώϑητε, ἐν τίν: ἀνεβλέψατε, εἰ μὴ ἐν τῇ σαρχὶ ταύτῃ ὄντες; 8. δεῖ οὖν ἡμᾶς ὡς ναὸν ϑεοῦ φυλάσσειν τὴν σάρχα. 4, ὃν τρόπον γὰρ ἐν τῇ σαρκὲ ἐχλήϑητε, καὶ ἐν τῇ σαρχὶ ἐλεύσεσϑε. ὅ. εἰ Χριστὸς ὃ κύριος ὁ σώσας ἡμᾶς, ὧν μὲν τὸ πρῶτον πνεῦμα, ἐγένετο σὰρξ χαὶ οὕτως ἡμᾶς 15 ἐχάλεσεν' οὕτως καὶ ἡμεῖς ἐν ταύτῃ τῇ σαρχὲ ἀποληψόμεϑα τὸν μισϑόν. 6. ἀγαπῶμεν οὖν ἀλλήλους, ὅπως ἔλϑωμεν πάντες εἷς τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ. 7. ὡς ἔχομεν καιρὸν τοῦ labor, ἐπι- δῶμεν ἑαυτοὺς τῷ ϑεραπεύοντι ϑεῷ, ἀντιμισϑίαν αὐτῷ διδόντες. 8. ποίαν; τὸ μετανοῆσαι ἐξ εἴλικρινοῦς καρδίας. 9. προγνώστης 30 γάρ ἔστιν τῶν πάντων καὶ εἰδὼς ἡμῶν τὰ ἐν χαρδίᾳ. 10. δῶμεν οὖν αὐτῷ αἶνον, μὴ ἀπὸ στόματος μόνον, ἀλλὰ xal ἀπὸ χαρδίας, ἵνα ἡμᾶς προσδέξηται ὡς υἱούς. ll. xal γὰρ εἶπεν ὁ κύριος - " AdeAqot μου οὗτοί εἶσιν οἱ ποιοῦντες τὸ ϑέλημα τοῦ πατρός μου. 7 σαρκαν A | 8 αἰώνιον AH cf. 8, 4: 5» 8 e. 14, 5; 17, 8| ἀπολά- βωμεν Α: ἀπολάβητε ἨΒ | 10 οὐδὲ A : οὔτε H | 18 εἰ Fragm. syr.: eig AHS Tim | 14 πνεῦμα AB : λόγος H | οὕτως -- «el H| 18 οὗ» ἘΠῚ 30 ἐν καρδίᾳ : ἐγκάρδια H | 31 αἶνον HS : αἰωνιον À 4. g. ἁγνὴν τηρ.] Cf. Aeta Pauli et| Hippol. Philos. X, 88 ed. Dumcker Theclae c. 2 n. 5: μακάριοι οἱ &y- | p. 540, 57) quond sensum et verbo- γὴν τὴν σάρκα τηρήσαντες ... οἱ fy-| rum. positionem cum Luc. 16, 10—19 κρατεῖς... οἱ ἔχοντες γυναῖκας ὡς | concordei, dictum ad hoc evange- μὴ ἔχοντες κτλ. π. ὃ: μαχάρια τὰ σών- |lium referendum esse videtur. f. ueta τῶν παρϑένων. Herm. Sim, V, | Ropes, Sprüche 1896 p. 16. aL 5. Auctor non aliam sententium 5. Multi interpretes hune locum|laudat, sed praecedentem interpre- ex evangelio apocrypho depromptum|tatur. — τηρήσατε .. ἀπολάβωμεν) esse putaverunt. Sed cum pars po-| Cf. Rom. 7, 4; 8, 15; II Ioann. 1, 8, ior δὰ verbum, 8 prior, quae IX, 1—5. t ab Irennep TL Bl, "nn foot I, 185. δὶ padri 2 i Aa Annis 3,3. regi sin eo E . 0f. I Cor. 15, | natur, hoc loco non aliud significat ; Polyc. Phil|quam modum subsistentiae Christi 7, 8; Diognet, 9, 6; Clem. Al. Pro- Cf. Dent. 8, 9; I Reg. 9, 19; II Paral. 32, 81. 11. Locus ad Matth. 19, 50 referri potest, quamquam. evangelista non T|Epiph. H. 30 e. 14, ubi similia ex — | Evangelio Ebionitarum proferuntur ; j funi. Clem. Al. Eclog. 20 p. 994. 18" 196 ΤΠ CLEMENTIS X. Ὥστε, ἀδελφοί μου, ποιήσωμεν τὸ ϑέλημα τοῦ πατρὸς τοῦ χαλέσαντος ἡμᾶς, ἵνα ζήσωμεν, καὶ διώξωμεν μᾶλλον τὴν ἀρετήν" τὴν δὲ κακίαν καταλείψωμεν ὡς προοδοιπόρον τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν, καὶ φύγωμεν τὴν ἀσέβειαν, μὴ ἡμᾶς καταλάβῃ κακά. 3, ἐὰν yàp 5 σπουδάσωμεν ἀγαϑοποιεῖν, διώξεται ἡμᾶς εἰρήνη, 9, διὰ ταύτην γὰρ τὴν αἴτίαν cx ἔστιν εὑρεῖν ἄνϑρωπον, οἵτινες παράγουσι φό- βους ἀνϑρωπίνους, προῃρημένο: μᾶλλον τὴν ἐνθάδε ἀπόλαυσιν ἢ τὴν μέλλουσαν ἐπαγγελίαν. 4, ἀγνοοῦσιν γάρ, ἡλίχην ἔχε: βάσανον ἡ ἐνϑάδε ἀπόλαυσις, καὶ οἵαν τρυφὴν ἔχει Y, μέλλουσα ἐπαγγελέα. 1 b. καὶ ei μὲν αὐτοὶ μόνοι ταῦτα ἔπρασσον, ἀνεκτὸν Ty* νῦν δὲ ἐπιμένουσιν κακοδιδασκαλοῦντες τὰς ἀναιτίους ψυχάς, οὖκ εἴδότες, ὅτι δισσὴν ἕξουσιν τὴν κρίσιν, αὐτοί τε χαὶ οἱ ἀχούοντες αὐτῶν. XL 'Hyeig οὖν ἐν χαϑαρᾷ καρδίᾳ δουλεύσωμεν τῷ ϑεῷ, καὶ ἐσόμεϑα δίκαιοι - ἐὰν δὲ μὴ" δουλεύσωμεν διὰ τὸ μὴ πιστεύειν τὸ ἡμᾶς τῇ ἐπαγγελίᾳ τοῦ ϑεοῦ, ταλαίπωροι ἐσόμεϑα. 3. λέγει γὰρ xal ὁ προφητιχὸς λόγος" Ταλαϊπωροί εἶσιν οἱ δίψυχοι, οἵ διστά- ζοντες τῇ καρδίᾳ, oi λέγοντες. Ταῦτα πάλαι ἡκούσαμεν xai ἐπὶ τῶν πατέρων ἡμῶν, ἡμεῖς δὲ ἡμέραν ἐξ ἡμέρας προσδε- χόμενοι οὐδὲν τούτων ἑωράκαμεν. 3. ἀνόητοι, συμβάλετε ξαυ- 3ο τοὺς ξύλῳ λάβετε ἄμπελον: πρῶτον μὲν φυλλοροεῖ, εἴτα βλαστὸς γίνεται, μετὰ ταῦτα ὄμφαξ, εἴτα σταφυλὴ παρεστη- κυῖα. 4. οὕτως καὶ ὁ λαός μου ἀκαταστασίας καὶ Oben ἔσχεν" ἔπειτα ἀπολήψεται τὰ ἀγαϑά. 5. ὥστε, ἀδελφοί μου, μὴ διψυχῶμεν, ἀλλὰ ἐλπίσαντες ὑπομείνωμεν, ἵνα καὶ τὸν μεσϑὸν 35 χομισώμεϑα. 6. πιστὸς γάρ ἔστιν ὃ ἐπαγγειλάμενος τὰς ἀντιμισϑέας ἀποδιδόναι ξχάστῳ τῶν ἔργων αὐτοῦ, 7. ἐὰν οὖν ποιήσωμεν τὴν δικαιοσύνην ἐναντίον τοῦ ϑεοῦ, εἰσήξομεν εἰς τὴν βασιλείαν αὐτοῦ 1 μου)» Η] 8 ἁμαρτημάτων H | 6 γὰρ AS : δὲ H | 1 προῃρημένοι A τ προαιρούμενοι B, προαιρούμεθα Ἡ | ἀπόλαυσιν AS : ἀνάπαυσιν Ἡ | 9 ἀνέ- παυσις Ἡ | 14 τὸ ΗΒ: τοῦ À | 11 πάλαι ἨΒ πα... À | ἠκούσαμεν A: ἠκούομεν HS | 21 μετὰ ταῦτα AS : εἶτα H σταφυλὴ ΑΒ : βλαστὸς H. X, 1. προοδοιπόρον] Cf. Iac. 1,} nondum scripti erant, folium. exei- M. 15. disse vel ob Sibyllae mentionem ex- 3. εὑρεῖν] sc. εἰρήνην. Cf. Ps. 33, | sectam esse. putans, hoc loco duo 10—15. — ἄνϑρωπον, οἵτενες] Con- | fragmenta. Clementina inserit, quae siructio haud rara. Cf. Ies. 51, 12. | Ioannes Dam, Sacra Parall. ed. Le- Hilgenfeld, post vocem ἄνϑρωπον πίει Il, 987, PG 96, 538, Holl, iam eo tempore, quo codices nostri | Fragmente p, 19, et Pseudo-Tustinns -— —— à B. i es nihil horum vidimus. 3. O fatui, 3 vilem sumite: primum quidem. foliis so fit, posthaec uva. acerba, tandem de- - A4. Πα el populus meus agitationes. et pres- bona ercipiet. δ. Itaque, fratres mei, , sed sperantes sustineamus, ut et mer- Fidelis enim est, qui pollicitus est, se ss .seenndum opera eius. 7. Si ergo feceri- S deo, in regnum illius ingrediemur et ac- od. resp. 74 (lust. | rem attribui potuit ; de hoc videsisl7, . 469) exhibent. | 6 not. — φόβους ἀνϑρ.] Ct. Les. 51, 12. i 5. €f. Ign. Eph. 16, 2. ν᾽ quorum| XI, 2—4. Ex libro apoerypho. Of. est, et|I Clem.23,8. 4, ubi vv. 2. ὃ exstant. &uctorem| δ. Cf. Matth. 16, 27; Rom. 9, 6; homiliae | Apoc. 22, 12. odus indi-| 7. Quis sit fons dicti, quod a Paulo. tis ad | apostolo I Cor. 2, 9 commemoratur erro- atque hoc loco et infra 14, δ tacite ἀλλονικοὶ ἐν ϑυοὶ σώμασιν ἀνοξουῥέξως δὴ μὲ ἜΑ Ο 4. καὶ τὸ ξξω ὡς τὸ ἔσω, τοῦτο λέγει" τὴν ψυχὴν λέγει τὸ ἔσω, ἘΣ χαὶ dj ψυχή σου δῆλος ἔστω ἐν τοῖς χαλοῖς ἔργοις. 5. . παὶ τὸ ἄρσεν μετὰ τῆς θηλείας, οὔτε ἄρσεν οὔτε ϑῆλυ, τοῦτο λέγει " ἵνα ἀδελφὸς ἰδὼν ἀδελφὴν οὐδὲν φρονῇ περὶ αὑτῆς ϑηλυχάν, μηξὲ 35 φρονῇ τι περὲ αὑτοῦ ἀρσενιχόν. 6. ταῦτα ὑμῶν ποιούντων, φησῖν, ἐλεύσεται ἧ βασιλεία τοῦ πατρός μου. XHL ᾿Αδελφοὶ οὖν, ἤδη ποτὲ μετανοήσωμεν, νήψωμεν ἐπὲ 4 ἐπεὶ H | 5 ἐρωτηϑεὶς Ἡ | 7 10 .. ὡς τὸ A: τὰ .. ὡς τὰ H | 8 av- τοῖς À | 9 δυσὶ A : δύο H | 10 ἔσω sec AS : ἔξω H | 11 ἔξω : ἔσω H | 12 δῆλος Α cf. Eurip. Med, 1194 ; δήλη H | 18 τοῦτο : hie. desinit A | 14 φρονεῖ H | μηδὲ H : cum soror videbit fratrem S | 17 οὖν 7 8 landatur, dixi in nota ad I Clem.| vero mon integra servata est, desint. 34, B, cui nonnulla addenda sunt. Cf. Zahn, Geschichte des neutest, Ka- Actus Petri c. 10 (Acta apost. apo- nons II, 801—810; Forschungen zur erypha edd. Lipsius et Bonnet I 1891 | Gesch. des neutest. Kanons Vl (1900), p. 9B, 7) verba tanquam dietum |247—249. Domini proferunt, eosque sequitur| XII, 1. Cf. Matth. 25, 13; loann. Testamentum D. N. II, 28 ed. Kah- 9, 4. muni 1899 p, 67, sed etium addit:| 9. ὑπό τινος] se. Salome in Evan- uii Moyses aliique sancti homines | gelio secundum Aegyptios, uti disci- dixerunt. Ascensio lesnine, in qua |mus e Clem. ΑἹ. Strom. Il, 9, 63 Hieronymus verba legit, ea saltem | p. 539; III, 18, 92. 93 p. 553, ubi im versione latina continet, cum in |Cassinnus refert: πυνϑανομένης τῆς versione eiusdem scripturae aethio-| Σαλώμης, πότε γνωσθήσεται τὰ περὲ pica (cf. Ascensio Isaine aethiopice ὧν ἤρετο, ἔφη ὁ κύριος" ὅταν τὸ τῆς δὲ latine ed. A. Dillmann 1877 p. 59. αἰσχύνης ἔνδυμα πατήσητε καὶ ὅταν B2) ei in versione Apocalypsis Eliae | γένηται τὰ δύο ἕν καὶ τὸ ἄρρεν μετὰ eoptiea (ed. Steindorff 1899), quae τῆς θηλείας οὔτε ἄρρεν οὔτε θῆλυ. --- i prora d alle-| 3. ἑαυτοῖς] — ἀλλήλοις cf. I Clem. fuor ὑμῶν τὰ 14, 3. τὰ ἀριστερὰ εἰς ὅ. Cf. I Cor. 7, 99. Gal. 8, 28. 6. φησίν] i. e. dietum illud (v. 2. significat, Anctorigitur non ali- um loeum landat, sed prolatum inter- ba apost. | dem loco legitur Ign. Philad. 9, 1. t 1, 17).| €f. Testam. XII patriarch. II, 4; | ed. Duneker| VI, 6, 8; X, 3; XI, 11. 17. 18. XII, οὐχ ἔστιν wollte aee e | dAÀÀ κοινὴ | μετανοήσωμεν — ἁμαρτήματα] Cf. | γὰρ πᾶσ 5 τοῖς ἔϑνεσιν, καὶ πάλιν. Οὐαὶ δ ὃν βλασφημεῖται τὸ ὄνομά μου. ϑεοῦ ἡμῶν ὅτι οὐκ ἔστιν ἄξια τῶν ῥημάτων ὧν λέγομεν, ἔνϑεν εἷς 19 βλασφημίαν τρέπονται. λέγοντες εἶνα: μῦϑόν τινα καὶ πλάνην. 4, ὅταν γὰρ ἀκούσωσιν παρ᾽ ἡμῶν, ὅτ: λέγε: ὁ ϑεός. OD χάρις ὑμῖν, εἰ ἀγαπᾶτε τοὺς ἀγαπῶντας ὑμᾶς, ἀλλὰ χάρις ὑμῖν, εἴ ἀγαπᾶτε τοὺς ἐχϑροὺς καὶ τοὺς μισοῦντας ὑμᾶς ταῦτα ὅταν ἀκούσωσιν ϑαυμάζουσιν τὴν ὑπερβολὴν τῆς ἀγαϑότητος- ὅταν δὲ 15 ἴδωσιν, ὅτι οὗ μόνον τοὺς μισοῦντας οὔκ ἀγαπῶμεν, ἄλλ᾽ ὅτι οὐδὲ τοὺς ἀγαπῶντας͵ καταγελῶσιν ἡμῶν, καὶ βλασφημεῖται τὸ ὄνομαν τῆς πρὸ ἡλίου καὶ σελήνης ἐκτισμένης. ἐὰν δὲ μὴ ποιήσωμεν τὸ 20 ϑέλημα κυρίου, ἐσόμεϑα ἐκ τῆς γραφῆς τῆς λεγούσης. " ὃ olxóc μου σπήλαιον λῃστῶν. ὥστε οὖν αἱρετισώμεϑα ἅπὸ τῆς ἐχχλησίας τῆς ζωῆς εἶναι, ἵνα σωϑῶμεν. 9. c)x οἴομαι δὲ ὑμᾶς ἀγνοεῖν, ὅτι ἐχκλησία ζῶσα σῶμά ἐστιν Χριστοῦ λέγει γὰρ ἢ γραφῇ" "Εποίησεν ὃ ϑεὸς τὸν ἄνϑρωπον ἄρσεν καὶ ϑῆλυο- 3 ἡμᾶς 8: ὑμᾶς H | 4 γὰρ -᾿- χαὶ 8 | 5 πάλιν Οὐαὶ δ ὃν S: διὸ H | 6 τίνι -ἰ- δὲ S | ὑμᾶς ἃ βούλομαι Ἡ : ἡμᾶς ἃ λέγομεν S | 7 ἡμῶν 8 : ὑμῶν H|8 ἔπειτα - δὲ 8 Ἅοι. 3,19. -- ἀνθρωπάρεσχοι Cf. Eph. | pro &' ὃν omnes δι᾽ οὗ habent. Cum 8, 6; Col. 8, 22; Ign. Rom. 2, 1. — | ab auctore nostro verbis Iesaiae 52,5 τοῖς ἔξω] i. e. gentilibus. Cf. CoL| |twnquam dietum alterum adiunga- 4, 5; 1 Thess. 4, 12; I Ti. 3,7.—| tur, non ad illum locum, sed ad ὄνομα] sc. Domini, ut interpretatur | alium vel ad scripturam deperditam. Syrus. Cf. Ign. Eph. 3, 1. referendum esse videtur. Cum au- 2. οὐαὶ δὲ ὃν zri] Dictum pro-|tem proxime ad verba lessime acce- ferunt etiam Ignatius Trall. 8, 2; dat atque eandem vim cum his πὰ- Polycarpus Phil 10, 3; Didascalia | beat, suspicari licet, locum prophe- vel Constitutiones apost. I, 10 (Hau- | tae étiam in hane formam redactum ler p. 13); hae insuper III, 5; modo ! apud veteres circumlatum fuisse. — αὐϑεντικὸν μεταλήψεται. ἄρα οὖν τοῦτο λέγει, ἀδελφοί " τηρήσατε μεταλάβητε. 4. λῆσαι, ἃ ἡτοίμασεν ὃ κύριος τοῖς ἐχλεχτοῖς αὑτοῦ. XV. Οὐχ οἴομαι δέ, ὅτι μιχρὰν συμβουλίαν ἐποιησάμην περὲ ἐγκρατείας, ἣν ποιήσας τις οὗ μετανοήσει, ἀλλὰ xal ἑαυτὸν σώσες χἀμὲξ τὸν συμβουλεύσαντα. μισϑὸς γὰρ οὐχ ἔστιν μικρὸς πλανω- 20 μένην ψυχὴν xad ἀπολλυμένην ἀποστρέψαι εἷς τὸ σωϑῆναι. 9. ταύ- τὴν γὰρ ἔχομεν τὴν ἀντιμισϑίαν ἀποδοῦναι τῷ ϑεῷ τῷ κχτίσαντε ἡμᾶς, ἐὰν ὁ λέγων χαὶ ἀχούων μετὰ πίστεως καὶ ἀγάπης xad λέγῃ καὶ ἀκούη. 8. ἐμμείνωμεν οὖν ἐφ᾽ οἷς ἐπιστεύσαμεν δίκαεοε χαὶ ὅσιοι, ἵνα μετὰ παρρησίας αἰτῶμεν τὸν ϑεὸν τὸν λέγοντα" 1 ἔτε 8 : ὅτι H |9 τῶν προφητῶν 8 15» H νῦν : - dicunt S | 8 ἄνω- ϑὲν H : -ἰ [λέγουσιν, δηλον] Lightfoot | 7/8 ἀντίτυπος Ἡ : typus S | 8ty- pum S | 11/12 ὁ ὑβρίσας — ἐκχλησίαν H : i$ qui contumelia affecit earnem. [suam, contumelia affecit Christi carnem] ecclesiam 8, locum suo more, wt videtur, umplificans. An H verba uncinis inclusa propter homoeote- leuton omisit? muctori occasionem dedisse videri, | 942—945, — ἐχχλησίαν] In memoriam mt hune locum suo more interpre-| revocanda est allegorica illa S. Serip- faretur. — Οβιβλία τῶν προφητῶν} ἕαταε interpretatio, quae patribus Üum veteres vocem. βιβλέα solam ad | veteribus placuit, quos totum Hexae- Testamentum Vetus significandum | meron de Christo et ecclesim intel- nusquam usurpent, Syrus non tam|lexisse Anastasius Sinaita (PG 89, explieationem quam lectionem rec-|860) testatur, --- ἄνωθεν i. e. ante. tam exhibere videtur. €f. Zahn,|solem et lunam. Cf. Luc. 1, 3; Aet, Geschichte des neutestam. Kanons 11,196, 5. — ἐφανερώϑη] sc. lesus, Qf. 304 II CLEMENTIS "En λαλοῦντός cov épQ' ᾿Ιδοὺ πάρειμι. 4. μεγάλης ἐστὶν ἐπαγγελίας σημεῖον" ἑτοιμότερον γὰρ ἑαυτὸν ὃ χύριος εἰς τὸ διδόναι τοῦ αἰτοῦντος. ᾿Ἡρϑδιοτο γος τῆτος μεταλαμβάνοντες μὴ φϑονήσωμεν ἑαυτοῖς τυχεῖν τοσούτων 5 ἀγαϑῶν. ὅσην γὰρ ἡδονὴν ἔχει τὰ ῥήματα ταῦτα τοῖς ποιήσασιν αὐτά, τοσαύτην κατάκρισιν ἔχει: τοῖς παραχούσασιν. XVL Ὥστε, ἀδελφοί, ἀφορμὴν λαβόντες οὗ μικρὰν εἷς τὸ μετανοῆσαι, καιρὸν ἔχοντες ἐπιστρέψωμεν ἐπὶ τὸν καλέσαντα ἥμᾶς ϑεόν, ἕως ἔτι ἔχομεν τὸν παραδεχόμενον ἡμᾶς. 3. ἐὰν γὰρ ταῖς 10 ἡδυπαϑείαις ταύταις ἀποταξώμεϑα χαὶ τὴν ψυχὴν ἡμῶν νικήσω- μεν ἐν τῷ μὴ ποιεῖν τὰς ἐπιϑυμίας αὐτῆς τὰς πονηράς, μετα- ληψόμεϑα τοῦ ἐλέους Ἰησοῦ. 8. γινώσκετε δέ, ὅτι ἔρχεται ἤδη ἡ ἡμέρα τῆς χρίσεως ὡς κλίβανος καιόμενος, καὶ τακῆσονταί τινες τῶν οὐρανῶν xxi πᾶσα ἡ γῆ ὡς μόλιβος ἐπὶ πυρὶ τηχό- 5 μενος" καὶ τότε φανήσεται τὰ χρύφια xal φανερὰ ἔργα τῶν w- ϑρώπων. 4. καλὸν οὖν ἐλεημοσύνη ὡς μετάνοια ἁμαρτίας- χρεῖσ- σων νηστεία προσευχῆς, ἐλεημοσύνη δὲ ἀμφοτέρων᾽ ἀγάπη δὲ καλύπτει πλῆϑος ἁμαρτιῶν, προσευχὴ δὲ ἐκ καλῆς συνειδήσεως Ex ϑανάτου ῥύεται. μακάριος πᾶς ὃ εὑρεϑεὶς ἐν τούτοις πλήρης" 10 ἐλεημοσύνη γὰρ χούφισμα ἁμαρτίας γίνεται. XVIL Μετανοήσωμεν οὖν ἐξ ὅλης καρδίας, ἵνα μή τις ἡμῶν παραπόληται. εἰ γὰρ ἐντολὰς ἔχομεν, ἵνα καὶ τοῦτο πράσσωμεν;, ἀπὸ τῶν εἰδώλων ἀποσπᾶν καὶ κατηχεῖν. πόσῳ μᾶλλον ψυχὴν ἤδη γινώσχουσαν τὸν ϑεὸν οὐ δεῖ ἀπόλλυσθαι; 2. συλλάβωμεν 86 οὖν ἑαυτοῖς καὶ τοὺς ἀσϑενοῦντας ἀνάγειν περὶ τὸ ἀγαϑόν, ὅπως σωϑῶμεν ἅπαντες καὶ ἐπιστρέψωμεν ἀλλήλους καὶ νουϑετήσωμεν. 8, καὶ μὴ μόνον ἄρτι δοχῶμεν πιστεύειν xal προσέχειν ἐν τῷ νου- ϑετεῖσϑαι ἡμᾶς ὑπὸ τῶν πρεσβυτέρων, ἃλλὰ καὶ ὅταν εἷς οἴχον 9 παραδεχόμενον H : patrem qui accipit (zoe δεχομενον) 8 | 12 Ἴησοῦ: domini nostri lesu Christi S | 92 ἵνα... πράσσωμεν S : πράσσομεν Ἡ | 98 sq. εἰς οἶχον ἀπαλλ. : domum dimissi fuerimus et cessaverimus ub om- nibus 8 cf. 14, 4 3. ἔτι λαλοῦντος xri] Cf. Barn.| Cf. II Petr. 3, 10. 11. S. Seriptura 3, 5; Clem. ΑἹ, Strom. VII, 7, 49 | Ies. 34, 4 loco vocis zrveg habet αὖ p. 861. δυνάμεις, et Lightfoot conicit, hane 4. altobvroc] sc. εἰς τὸ αἰτεῖν. lectionem esse genuinam. XVI, 3. ἔρχεται χτλ Cf. Il Petr. | 4, καλὸν κελ] Cf. Tob. 12, 8, 9. 2,9; 3, 1. — καὶ ταχήσονται x13.] | Ad. hunc maxime loeum referendum. T amus nos invicem el commonefaciamus, 95 munc videamur credere et animum advertere, a presbyteris, sed etiam cum domum abie- h. 4, 1. — 18 Ies, 34, 4. — 17 I Petr 4, 8. 9, sententia | scripturam 90, 1 sqq. | Cf. 15,2; 19, 1. — νουϑετεῖσϑαι sc)] οσύνη zri.]| Apud auctorem nostrum presbyteri ΤΠ πο τ ar ς αὐτοῦ, ὅτε ἐλϑὼν λυτρώσεται ἡμᾶς ἕκαστον κατὰ τὰ ἔργα αὐτοῦ. 5. καὶ ὄψονται τὴν δόξαν αὐτοῦ καὶ τὸ κράτος οἵ ξενισϑήσονται ἰδόντες τὸ βασίλειον τοῦ κόσμου ἐν τῷ Ἰησοῦ, λέ- 1e γοντες - Οὐαὶ ἡμῖν, ὅτι σὺ ἧς, xal οὖκ ἤδειμεν καὶ οὐκ ἐπιστεύο- μὲν xal οὐκ ἐπειϑόμεϑα τοῖς πρεσβυτέροις τοῖς ἀναγγέλλουσιν ἡμῖν περὶ τῆς σωτηρίας ἡμῶν - καὶ ὁ σκώληξ αὐτῶν οὗ τελευτή- σει καὶ τὸ πῦρ αὐτῶν οὐ σβεσθήσεται, καὶ ἔσονται εἰς ὅρασιν πάσῃ cagxi. 6. τὴν ἡμέραν ἐκείνην λέγε: τῆς κρίσεως, ὅταν 16 ὄψονται τοὺς ἐν ἡμῖν ἀσεβήσαντας καὶ παραλογισαμένους τὰς ἐν- τολὰς Ἰησοῦ Χριστοῦ. 7. οἱ δὲ δίχαιοι εὐπραγήσαντες wal ὕπο- μείναντες τὰς βασάνους wal μισήσαντες τὰς ἡδυπαϑείας τῆς Ψυχῆς, ὅταν ϑεάσωνται τοὺς ἀστοχήσαντας καὶ ἀρνησαμένους διὰ τῶν λό- γῶν ἣ διὰ τῶν ἔργων τὸν Ἰησοῦν, ὅπως κολάζονται δειναῖς βα- 30 σάνοις πυρὶ ἀσβέστῳ, ἔσονται δόξαν διδόντες τῷ ϑεῷ αὐτῶν λέ- γοντες, ὅτι ἔσται ἐλπὶς τῷ δεδουλευχότι ϑεῷ ἔξ ὅλης καρδίας. XVIIL Καὶ ἡμεῖς οὖν γενώμεϑα ἐχ τῶν εὐχαριστούντων, δεδουλευχότων τῷ Sep. καὶ μὴ bx τῶν κρινομένων ἀσεβῶν, 8 προσερχόμενοε Ἡ : προσευχόμενοι 8 | 8 τὴν δύξαν αὐτοῦ xal τὸ xod- τὸς : gloriam eius in robore et potestate S | 9 ἰδόντες Η : εἰδότες S | 15 ἡμῖν 8: ὑμῖν H | 18 ἀρνησαμένους 4- jj 8 | 30 ἔσονται -- ἐν ἀγαλλεάσει 8 | διδόντες 8 : δόντες H Apol 1, 67 praeses vel episcopus, | 1; Didasc. vel Constit. apost. IT, 59.60. in Constit. apost. IL 57 presbyteri| 4. Tribus non a Iesaia quidem, etepiscopus, et hie quidem cunctorum | sed saepius a. propheta Daniel uma postremus. Vox autem πρεσβύτεροι cum gentibus et linguis commemo- hoeloco eerte etiam episcopum com-| rantur, e g. 3, 7. 96; 5, 19. Of. plectitur nec dubium est, quin anc- | Matth. 24, 31; 25, 32. — a»roógereu] tor homiliae, quamquam auditoribus | Eph. 4, 30 dies iudicii (ἡμᾶς vov.) sese adnumerare vide- τρώσεως appellatur. Cf. Lue. 21, 28 - tur, presbyter vel episcopus fuerit;| Rom. ἃ, 93. laiei enim monnisi rarissime sermo-| 5. x. ὄψονται) Cf. Matth. 24, 30; nem in ecclesia fecerunt. — πυχνότε- | 55, 31; Apoc, 1, 7. — gov πρὶ Cf. Ign. Eph. 13, 1; Polye-4, | Cf. Barn. 7, 9; Sap. 5, 8 sqq., ubi o ΑΒ ? : i modo qui 'überravorunt οὐ dictis vel factis Iesum ab- torm Aerribilibus igne inexstinguibili puniantur, i dicentes: Erit spes ei, qui deo ex toto ϑώς, ita ut Clemens tanquam novus iudicii testis appareat ; fortasse auc- i 8 —— — c — 208 Il GLEMENTIS 3. καὶ γὰρ αὑτὸς πανϑαμαρτωλὸς ὧν καὶ μήπω φυγὼν τὸν mit- ρασμόν, ἀλλ᾽ ἔτι ὧν ἐν μέσοις τοῖς ὀργάνοις τοῦ διαβόλου, σπου- δάζω τὴν δικαιοσύνην διώχειν, ὅπως ἰσχύσω χἂν ἐγγὺς αὐτῆς γε- νέσϑαι, φοβούμενος τὴν κρίσιν τὴν μέλλουσαν. XIX. Ὥστε, ἀδελφοὶ καὶ ἀδελφαί, μετὰ τὸν ϑεὸν τῆς ἄλη- ϑείας ἀναγινώσχω ὕμῖν ἔντευξιν εἰς τὸ προσέχειν τοῖς γεγραμμέ- νοις, ἵνα καὶ ἑαυτοὺς σώσητε καὶ τὸν ἀναγινώσκοντα ἐν Dpiy* μισϑὸν γὰρ αἰτῶ ὑμᾶς τὸ μετανοῆσαι ἐξ ὅλης καρδίας σωτηρίαν ἑαυτοῖς καὶ ζωὴν διδόντας, τοῦτο γὰρ ποιήσαντες σχοπὸν πᾶσιν 10 τοῖς νέοις ϑήσομεν, τοῖς βουλομένοις περὶ τὴν εὐσέβειαν xal τὴν χρηστότητα τοῦ ϑεοῦ φιλοπονεῖν. 2, καὶ μὴ ἀηδῶς ἔχωμεν xal ἀγαναντῶμεν οὗ ἄσοφοι, ὅταν τις ἡμᾶς νουϑετῇ καὶ ἀπὸ τῆς ἀδικίας εἰς τὴν δικαιοσύνην. ote γὰρ πονηρὰ πράσ- σοντες οὗ γινώσκομεν διὰ τὴν διψυχίαν καὶ ἀπιστίαν τὴν ἐνοῦσαν. 15 ἐν τοῖς στήϑεσιν ἡμῶν, καὶ ἐσκοτίσμεϑα τὴν διάνοιαν ὑπὸ τῶν ἐπιϑυμιῶν τῶν ματαίων, 8, πράξωμεν οὖν τὴν δικαιοσύνην, ἵνα εἷς τέλος σωϑῶμεν. μακάριοι οἱ τούτοις ὑπακούοντες τοῖς προσ- τάγμασιν" κἂν ὀλίγον χρόνον καχοπαϑήσωσιν ἐν τῷ κόσμῳ τοῦ- τῳ, τὸν ἀϑάνατον τῆς ἀναστάσεως χαρπὸν τρυγήσουσιν. 4. ἢ οὖν λυπείσϑω ὁ εὐσεβής, ἐὰν ἐπὶ τοῖς νῦν χρόνοις ταλαιπιορῇ" μακάριος αὐτὸν ἀναμένει χρόνος" ἔχεῖνος ἄνω μετὰ τῶν πατέρων ἀναβιώσας εὐφρανϑήσεται εἰς τὸν ἀλύπητον αἰῶνα. XX. ᾿Αλλὰ μηδὲ ἐκεῖνο τὴν διάνοιαν ὑμῶν ταρασσέτω., ὅτε βλέπομεν τοὺς ἀδίκους πλουτοῦντας καὶ στενοχωρουμένους τοὺς τοῦ Ι E 1 φυγὼν em 8 (9) : φεύγων H | 6 ἔντευξιν H : supplicationem. id est. . admonitionem 8 (glossa manifesta) | 7 ὑμῖν -]- verba Dei 8 | 9 σχοπὸν Sz xónov Ἡ | 13 ἐνίοτε 8: ἔνια Ἡ | 18/19 τούτῳ» S | 19 ἀϑάνατον 8 : δὲ ϑάνατον H | τρυγήσουσιν : τρυφήσουσιν 8 2, dux. διώκειν] Of. I Tim. 6, 11; II Tim. 9, 22. XIX, 1. μετὰ v. ϑεὸν xrA] i e. postquam. S.Sceripturae lectae sunt, in quibus Deus est, qui loquitur. Cf. Iust. Apol. 1, 67. Constit. ap. II, 99. 54 (μετὰ τὴν ἀνάγνωσιν .. καὶ τὴν ἐπὶ ταῖς γραφαῖς διδασκαλίαν). Lectio ϑεὸν dura est; sed codici- bus consentientibus mutare nolui. tai oo. Gel. Anzeigen 1876 p. 1418. proposuit λόγον, et verba λόγον τῆς. ἐληϑείας Paulus II Cor. 6, 7; Eph. 1, 13; II Tim. 2, 15 exhibet. — ἔν- |vev&iy] Cf. I Clem. 63, 2. — dvayi- νώσχω] Homilia nostra igitur lecta fuit. Iustinus autem 1. e. tradit, episcopum, ubi lector desiisset, ex- hortationem verbis {διὰ λόγου) fe- cisse et similiter Tertullianus Da MET BITE . Benti, qui his praeceptis oboediunt; oo mundo mala patiuntur, incorrup- ἢ i iseriam patitur - 4. λυπείσϑω χτλ] Cf. I Petr, 4, 19. 18; Rom. 8, 18. — ἀναβιώσας] Cf. II Maec. 7, 9. XX, 1. 98—4. Ioann. Dam. Sacra Parallela ed. Lequien II, 788, Holl, Fragmente p. ἃ (— διώκοντεζ). De altera sententi&, quae in eadem collectione tamquam e secunda Cle- .| mentis ad Corinthios epistula repe- lita legitur, cf. 10, 8, — ταρασσέεω] Ὁ CE. Ioann. 14, 1. 37. — ἀδίκους mi] Cf. lac. 5, 1 sqq. Clem, Recogn. III, 210 II CLEMENTIS ϑεοῦ δούλους. 2. πιστεύωμεν οὖν, ἀδελφοὶ xal ἀδελφαί: $00 ζῶντος πεῖραν ἀϑλοῦμεν χαὶ γυμναζόμεϑα τῷ νῦν βίῳ, ἵνα τῷ μέλλοντι στεφανωϑῶμεν. 3. οὐδεὶς τῶν δικαίων ταχὺν καρπὸν ἔλαβεν, ἀλλ᾽ ἐχδέχεται αὐτόν. 4. εἰ γὰρ τὸν μισϑὸν τῶν δικαίων 5 ὃ ϑεὸς συντόμως ἀπεδίδου, εὐϑέως ἐμπορίαν ἠσχοῦμεν καὶ οὐ ϑεο- σέβειαν: ἐδοχοῦμεν γὰρ εἶναι δίκαιοι, οὐ τὸ εὐσεβές, ἀλλὰ τὸ κερ- δαλέον διώκοντες. καὶ διὰ τοῦτο Sela χρίσις ἔβλαψεν πνεῦμα μὴ ὃν δίκαιον, καὶ ἐβάρυνεν δεσμοῖς. 5. Τῷ μόνῳ ϑεῷ ἀοράτῳ, πατρὶ τῆς ἀληϑείας, τῷ ἐξαποστεί- 1 λαντι ἡμῖν τὸν σωτῆρα καὶ ἀρχηγὸν τῆς ἀφϑαρσίας, δι᾽ οὗ καὶ ἐφανέρωσεν ἡμῖν τὴν ἀλήϑειαν καὶ τὴν ἐπουράνιον ζωήν, αὐτῷ ἡ δόξα εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν. Κλήμεντος πρὸς Κορινϑίους ἐπιστολὴ B. 1 πιστεύωμεν S : πιστεύομεν H | ϑεοῦ : ὅτι ϑεοῦ S | 8 ταχὺν H Dam : ταχὺ S | 5/6 ϑεοσέβειαν HS : εὐσέβειαν Dam | 6 οὐ -Ἐ- διὰ Dam | εὐσεβὲς H Dam : ϑεοσεβὲς S | 8 δεσμοῖς 8: δεσμὸς H | 18 Subscriptio, quam etiam codici A adiectam fuisse conicere licet, ad subscriptionem epistulae I Clem. ad Cor. accommodata est: hic finitur secunda epistula Clemen- tis ad Corinthios S, στίχοι x ῥητὰ xe H 3. Cf. Iac. 5, 7 sqq. diabolum tanquam adversarium Chri- 4. ἐμπορίαν κτλ.) Of. I Tim. 6, 5; stianorum respicere atque dicere Aug. De civit. Dei I, 8. — xal διὰ putari potest: divinum iudicium spi- τοῦτο xtA] Locus obscurus est.|ritum iniustum vinculis detinuisse, Quaeritur inprimis, quid sit πνεῦμα ne pios opprimat. Cum autem po- μὴ ὃν δίχαιον. Cum auctor v. 2 de|tius de spiritu hominis loquatur, militia christiana loquatur, hoc loco | sensus est: divinum iudicium affligit. AD COR. XX, 2—5. 211 igitur, fratres et sorores: dei vivi certamen subimus et exer- cemus in hac vita, ut in futura coronemur. 3. Nemo iustorum celerem fructum accepit, sed exspectat eum. 4. Si enim deus mercedem iustorum cito retribueret, statim negotium exercere- mus, non pietatem; videremur enim iusti esse, non pium, sed 5 lucrativum sectantes. Et propterea iudicium divinum damnat spiritum, qui non est iustus, et aggravat vinculis. 5. Soli deo invisibili, patri veritatis, qui nobis misit sal- vatorem et auctorem incorruptibilitatis, per quem etiam mani- festavit nobis veritatem et vitam caelestem, ei sit gloria in sae- 1e cula saeculorum. Amen. Clementis ad Corinthios epistula II. iniustos divitias tanquam vincula| 5. τῷ μόνῳ xtà.] Cf. Rom. 16, 27; eis praebens, vel: Deus iudex spiri-| I Tim. 1, 17; Iud. 25. — πατρὶ τ. ium, quem lucrum sectari neque|dA.] Cf. 8, 1; 19, l. — σωτῆρα x. vere iustum esse videt, affligit et ἀρχ.] Cf. Act. 5, 81. — ἀρχηγὸν t. vinculis aggravat (ἔβλαψεν, ἐβάρυνεν | ág9.] Cf. Act. 8, 15; Hebr. 2, 10. &oristus gnomicus). 14* 10 TOY ATIOY ITNATIOY EIIYTOAAI. ΠΡῸΣ EGEXIOFZ ITNATIOX. Ἰγνάτιος, ὃ wal Θεοφόρος, τῇ εὐλογημένῃ ἐν μεγέϑει ϑεοῦ πατρὸς πληρώματι, τῇ προωρισμένῃ πρὸ αἰώνων εἶναι διὰ παντὸς elg δόξαν παράμονον, ἄτρεπτον ἡνωμένην καὶ Bt- λελεγμένην ἐν πάϑει ἀληϑινῷ, ἐν ϑελήματι τοῦ πατρὸξ χαὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ϑεοῦ ἡμῶν, τῇ ἐκχλησίᾳ τῇ ἀξιομακαρίστῳ, τῇ οὔσῃ ἐν ᾿Εφέσῳ τῆς ᾿Ασίας, πλεῖστα ἐν Ἴησοῦ Χριστῷ καὶ ἐν ἀμώμῳ χαρᾷ χαίρειν. 1. ᾿Αποδεξάμενος ἐν ϑεῷ τὸ πολυαγάπητόν cou ὄγομα, ὃ Ὁ τΞ textus graecus recensionis brevioris (codex Laurentianus, ἴα epistula ad Romanos Colbertinus), L — versio latina eiusdem recensionis, S- versio syriaca epistularum ad Eph. Rom. Polye. decurtata, 8(— versio syrinca fragmentis tradita, $m — v. s. epistulae ad Rom. Martyrio inclusa, A — versio armeniaca, Am — v. a. ep. ad Rom. Martyrio in- elusa; g — textus graecus recensionis longioris, 1— versio latina eius dem recensionis, M — Metaphrastes in Martyrio Ignatii epistulam ad. Romanos exhibens, € — versio coptica epistulae ad Smyrnaeos. 8 ᾿Ιγνάτιος GL, 7- A | 5 πληρώματι Gg, καὶ nA. L, perfectione A, δὲ perfectue S | 6/7 ἡνωμένῃ καὶ ἐκλελεγμένῃ B Lightf, ἡνωμένῃ À | 9 τῆς ᾿Ασίας» S | 10 χαρᾷ SAg : χάριτε GL | 11 σου GL : ὑμῶν SAgl Inser. ὅ καὶ Θεοφόφος] i e. qui et| paucis paginis (ed. Oehler II, 538 Theophorus vocentur. Locutio apud|—3542) non minus quam fere vicies, veteres sescenties reperitur, e. g.|et recto miraris, quod recentiores Act. 19, 9 (Σκῦλος, ὁ xal Παῦλος), | de eius vi errare potuerunt, Vox in Kpiphanii nnacephalaiosi Panarii | Θεοφόρος non virtutem denotat, quam. 318 SANCTI IGNATII EPISTULAE. EPHESIIS IGNATIUS. lgnatius, qui et Theophorus, eeclesiae merito beatae, quae est Ephesi in Asia — benedictae dei patris magnitu 5 dine cum plenitudine, praedestinatse ante saecula, ut in permanentem et immutabilem gloriam semper esset unita et vera passione, per voluntatem patris et lesu Christi, dei nostri, electa — plurimam in lesu Christo et in gaudio perfecto salutem. IL. Suseepi tuum in deo valde dilectum nomen, quod vobis muctor sibi vindicat, sed potius ni-, hil nisi nomen proprium est et qui- dem graecum, quod Ignatius praeter latinum rov ᾿Ιγνατίου gestabat. Cf. Prolegom. c. 4. — εὐλογημένῃ xri] Cf. Paul. Eph. 1,8 sqq. — ἀληϑινῷ] | sin Docetas respicit. — ἀξιομακαρίστῳ] "Verborum compositio apud Ignatium wsitatissima. Praeter hanc vocem ter repetitum (12, 2; Rom. inscr.; 10, 1) & martyr. adhibet ἀξιονόμα- στος (4. 1). ἀξιόϑεος (Magn. 2; Trall. imser.; Rom. inser.; 1, 1), ἀξιόπιστος (Philad. 2, 2; Polyc. 8, 1), ἀξιοπρε- πῆς (Magn. 18, 1; Rom. inser) etc. €f. index vocabulorum. — τῆς ᾿Ασίας] i.e. provinciae Romanae, quae hoc| nomen gerebat. 1,1. Severus Antioch. apud Cure- ion, Corpus lgnat. 213, 245; 217, 348 (ἀναζωπυρήσαντες xr.) — ἀπο- δεξάμενος κτλ.) Ignatius indole sin- gulari praeditus el in condicione n lari versans singulari modo scribit. Sententiam, quam participio incipit, protinus lectores laudans de- serii, v, 9 verbis ἐπεὶ οὖν κτλ. qui- dem resumit, laudem vero Onesimi episcopi Ephesiorum eiusque socio- rum canens denuo relinquit atque demum 9,2 ad eam reverti videtur. Similiter Magn. 2. 5; Rom. 1; Phi- lad. 1; $m. 1. — gov] i.&. ἐκαλησία, quae vocntur in inscriptione. — πολυ- ἀγάπητον ὄνομα) Ign. alludere vide- tur ad sensum vocis ᾿Εφέσιοι, quae 10 ———"- 214 IGNATII EPISTULA χέχτησϑε φύσει δικαίᾳ χατὰ πίστιν καὶ ἀγάπην ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, τῷ σωτῆρι ἡμῶν- μιμηταὶ ὄντες ϑεοῦ, ἀναζωπυρήσαντες ἐν αἴματι ϑεοῦ τὸ συγγενικὸν ἔργον τελείως ἀπηρτίσατε: 2. ἀκούσαντες γὰρ δεδεμένον ἀπὸ Συρίας ὑπὲρ τοῦ κοινοῦ ὀνόματος καὶ ἐλπίδος, ἐλ- ὁ πίζοντα τῇ προσευχῇ ὑμῶν ἐπιτυχεῖν ἐν Ρώμῃ ϑηριομαχῆσαι, ἕνα διὰ τοῦ ἐπιτυχεῖν δυνηϑῶ μαϑητὴς εἶναι, ἴδεῖν ἐσπουδάσατε-" 9. ἐπεὶ οὖν τὴν πολυπληϑέαν ὑμῶν ἔν ὀνόματι ϑεοῦ ἀπεΐίληφα ἐν ᾿ὌὈνησίμῳ, τῷ ἐν ἀγάπῃ ἀδιηγίπῳ, ὑμῶν δὲ ἐν capi ἐπισχόπῳ, ὃν εὔχομαι κατὰ Ἰησοῦν Χριστὸν ὑμᾶς ἀγαπᾶν καὶ πάντας ὑμᾶς 10 αὐτῷ ἔν ὁμοιότητι εἶναι, εὐλογητὸς γὰρ ὁ χαρισάμενος ὑμῖν ἀξίοις οὖσι τοιοῦτον ἐπίσκοπον χεχτῆσϑαι. IL Περὶ δὲ τοῦ συνδούλου μου Βούρρου, τοῦ κατὰ ϑεὸν δια- κόνου ὑμῶν ἐν πᾶσιν εὐλογημένου, εὔχομαι παραμεῖναι αὐτὸν εἰς τιμὴν ὑμῶν καὶ τοῦ ἐπισκόπου- καὶ Κρόχος δέ͵ ὃ ϑεοῦ ἄξιος καὶ 1» ὑμῶν, ὃν ἐξεμπλάριον τῆς ἀφ᾽ ὑμῶν ἀγάπης ἀπέλαβον, κατὰ πάν- τὰ μὲ ἀνέπαυσεν, ὡς xal αὐτὸν ὃ πατὴρ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀναψύξαι ἅμα Ὀνησίμῳ καὶ Βούρρῳ καὶ Εὔπλῳ καὶ Φρόντωνι, δι᾽ ὧν πάν- τὰς ὑμᾶς κατὰ ἀγάπην εἶδον. 3. ὀναίμην ὅμῶν διὰ παντός, ἔάν- περ ἄξιος ὦ. πρέπον οὖν ἐστίν, κατὰ πάντα τρόπον δοξάζειν 30 Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν δοξάσαντα ὑμᾶς, ἕνα ἐν μιᾷ ὑποταγῇ χκατηρ- τισμένοι, ὑποτασσόμενοι τῷ ἐπισκόπῳ χαὶ τῷ πρεσβυτερίῳ, xav πάντα ἦτε ἡγιασμένοι. 1 φύσει -Ἐ ἐν γνώμῃ ὀρϑῇ καὶ SA Light. | Χριστῷ ᾿Ιησοῦ Lg : 'I. Xo. GSA | 2 ἡμῶν -]- glorificato Iesum Christum deum L, verba glossa librarii esse videntur | ϑεοῦ -- χαὶ L | 8 ἀπαρτίσατε G | 6 ἐπιτυχεῖν USA : μαρ- τυρίου g, μαρτυρίου ἐπιτυχεῖν G | μαϑητὴς εἶναι L : -- dei SA, -]- τοῦ ὑπὲρ ἡμῶν ἑαυτὸν ἀνενεγχόντος ϑεῷ προσφορὰν χαὶ ϑυσίαν Gg ex Eph. b, 2 | ἰδεῖν (στορῆσαι Lightf. cf. Gal. 1, 18) ἐσπουδάσατε : 7» Gg | 7 ens 7» LA. | οὖν : γὰρ L, δὲ 8| 8 477 SA ἐν σαρκὶ GL: 7» SAg | 18 ὑμῶν -]- xal Ag Lightf, | 18 ὠναίμην G fere semper | 90/21 χκατηρτισμένοι L: ἦτε κατηρ- τισμένοι τῷ αὐτῷ vot καὶ τῇ αὐτῇ γνώμῃ καὶ τὸ αὐτὸ λέγητε πάντες περὶ τοῦ αὐτοῦ, ἵνα Gg ex I Cor. 1, 10 | 21 ἐπιτασσόμενοι G idem significat ac ποϑητοί, desidera- μιμηταὶ — ἐσπουδάσατε in v. 9 pa- biles. Ps.-Ignatius pro πολυαγάπητον | renthesin putes. — ἀναζωπυρήσαν- posuit πολυπόϑητον. — πίστιν καὶ τες] Hoc verbum modo transitive ἀγάπην] Has virtutes Ignatius saepe |(II Tim. 1, 6) modo intransitive vel eoniungit, cf. Eph. 9, 1; 14, 1. 2; | absolute (Gen. 45, 27. I Maccab. 18, 20, 1; Magn. 1, 2; 18, 1; Philad.| 7. I Clem. 27, 3) usurpatur. 11,2; Sm.inscr; 1,1; 6,1; 13, 2. —! 2. μαϑητής] Hoc dicit Ignatius o autem meo Burrho, secundum deum din- is benedicto, oro, ut permaneat apud me vestrum et episcopi vestri. Sed et Crocus, deo |. quem exemplar vestrae caritatis accepi, per avit, quomodo et ipsum refrigeret pater lesu iesimo et Burrho et Euplo et Frontone, per 's quoad caritatem vidi. 2. Fruar vobis perpetuo, Decet itaque vos ommibus modis glorificare so ü glorifieavit vos, ut in oboedientia una per- po et presbyterio, per omnia sanctificati sitis. run | συνδιάχονος, et Ignatius Paulum imi- NACL —|tari videtur Col 4, 7 scribentem: Philem. 16. | Τυχικὸς ὁ ἀγαπητὸς ἀδελφὸς καὶ πι- στὸς διάκονος καὶ σύνδουλος ἐν κυρίῳ. — κατὰ ϑεόν] Loeutio Ignatii fre- ii| quentior, cf. index vocabulorum. — παρειμεῖναι] sc. apud Ignatium, quem. sociis domum redeuntibus Troadem i-| comitatus est. Cf. Philad. 11, 2; Sm. Zotionem | I2, 1 — ἀνέπαυσεν] Vox frequens in. i.|8. Seriptura. Cf. Lue. 12, 19; I Cor. 16, 18; II Cor. 7, 13; Philem. 7. 20. — ἀναψύξαι Cf. ΠῚ Tim. 1, 16; Lue. 16, 24; Act. 8, 20. 2. ὀνειμην] Cf. Magn. 2. 12; Rom. 5,2; Polye, 1, 1; 6, 2; Paul ad Philem. 20. m 216 IGNATII EPISTULA. IIL Οὐ διατάσσομαι ὑμῖν ὡς ὧν τις. εἴ γὰρ xal δέδεμαι ἐγ τῷ ὀνόματι, οὔπω ἀπήρτισμαι ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ. νὸν γὰρ ἀρχὴν ἔχω τοῦ μαϑητεύεσϑαι xal προσλαλῶ ὑμῖν ὡς συνδιδασχαλέταις μου. ἐμὲ γὰρ ἔδει ὑφ' ὑμῶν ὑπαλειφϑῆναι πέστει, νουϑεσίᾳ, ὅπο- 5 μονῇ, μαχροϑυμίᾳ. 2. ἀλλ᾽ Enel y, ἀγάπη οὐκ ἐᾷ με σιωπᾶν περὶ μῶν, διὰ τοῦτο προέλαβον παραχαλεὶν ὑμᾶς, ὅπως συντρέχητε τῇ γνώμῃ τοῦ ϑεοῦ. καὶ γὰρ Ἰησοῦς Χριστός, τὸ ἀδιάχριτον ἡμῶν ζῆν, τοῦ πατρὸς ἡ γνώμη, ὡς καὶ οἵ ἐπέσχοποι, οἱ κατὰ τὰ πέρατα δρισϑέντες, ἐν Ἰησοῦ Χριστοῦ γνώμῃ εἰσέν. 1 IV. "Odev πρέπει ὑμῖν συντρέχειν τῇ τοῦ ἐπισκόπου γνώμῃ, ὅπερ καὶ ποιεῖτε. τὸ γὰρ ἀξιονόμαστον ὑμῶν πρεσβυτέριον, τοῦ ϑεοῦ ἄξιον, οὕτως συνήρμοσται τῷ ἐπισκόπῳ, ὡς χορξαὶ χιϑάρᾳ, διὰ τοῦτο ἐν τῇ ὁμονοίᾳ ὑμῶν καὶ συμφώνῳ ἀγάπῃ Ἰησοῦς Χρι- στὸς ἄδεται. 2. καὶ οἱ xav! ἄνδρα δὲ χορὸς γίνεσϑε, ἕνα σύμ- 15 φωνοι ὄντες ἐν ὁμονοίᾳ, χρῶμα ϑεοῦ λαβόντες ἐν ἑνότητι, ᾷἄδητε ἐν φωνῇ μιᾷ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ τῷ πατρί, ἵνα ὑμῶν χαὶ ἀκούσῃ καὶ ἐπιγινώσκῃ δι᾿ ὧν εὖ πράσσετε μέλη ὄντας τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, χρήσιμον οὖν ἐστίν, ὑμᾶς ἐν ἀμώμῳ ἑνότητι εἶναι, ἵνα καὶ ϑεοῦ πάντοτε μετέχητε. m V. Εἰ γὰρ ἐγὼ Pv μικρῷ χρόνῳ τοιαύτην συνήϑειαν ἔσχον πρὸς τὸν ἐπίσχοπον ὑμῶν, c)x ἀνθρωπίνην οὖσαν, ἀλλὰ πνευμα- τικήν, πόσῳ μᾶλλον ὑμᾶς μακαρίζω τοὺς ἐνχεχραμένους οὕτως, ὡς ἡ ἐχχλησία Ἰησοῦ Χριστῷ χαὶ ὡς Ἰησοῦς Χριστὸς τῷ πατρί, ἵνα πάντα ἐν ἑνότητι σύμφωνα ἢ: 2. μηδεὶς πλανάσϑω" ἐὰν μὴ ss τις | ἐντὸς τοῦ ϑυσιαστηρίου, ὑστερεῖται τοῦ ἄρτου τοῦ ϑεοῦ. εἰ γὰρ ἐνὸς xal δευτέρου προσευχὴ τοσαύτην ἰσχὺν ἔχει, πόσῳ μᾶλ- 1 ng ΘΙ»: τι Ág ef. Gal. 3, 6; 8, 3 | 3 ὀνόματι -- ἄριστοῦ L | γὰρ ὅκα: δὲ L,7 A | 4 ὑποληφϑῆναι L | 7 ἡμῶν LÀ : ὑμῶν G | B τὰ πέρατα G:terrae fines L | 9 &y 7^ L | 14 γίνεσϑε G, yévrc9e g: ἐγένεσθε LA | 15 ddere G | 11 ἐπιγινώσκῃ LÀ : ἐπιγινώσκων G. | 19 uevégeve Ὁ ] 55 ἐν- χεχραμένους G, coniunctos L, mixtos A : ἀναχεχραμένους αὶ Lightf. | oi- τῶς GL:airg Ag|95 τοῦ ϑεοῦ"» A ΤΙ, 1. οὐ διατάσσομαι)] Cf. Trall.| semet ipsum discipulum et Ephesios 8, ὃ; Rom. 4, 3. — ὀνόματι] sc|condiscipulos appellat, quoniam Christi. Eandem omissionem habes Christus, doctor unicus (15, 1), ut- 7, l; Philad. 10, 1; Act. 5, 41; ΠῚ | rorumque magister est. Voce gww- loann. 7; ΠΟ Clem. 18, 1; Tert. De | διδασχαλίτης praeter Ignatium nullus idol c. M. --- νῦν γὰρ xc4.] Ignatius | auctor uti videtur. — ὑπαλειφϑῇναι . δ cipientes in unitate, cantelis voce una per lesum 15 H, quo eb vos audiat et agnoscat ex iis, quae bene bra esse vos filii ipsius. Utile itaque est, in vos esse, ub eb semper participetis deo. ego brevi temporis spatio talem consuetudinem po vestro, quae non humana, sed spiritualis 30 es judico, qui ita estis coniuncti, sicuti et sicut lesus Christus patri, ut omnia per « ? 2, Nemo erret: nisi quis intra altare sit, dei. Si enim unius atque alterius precatio tan- quanto magis illa, quae episcopi est et totius 35 , instrui, ad cer-| Trall. 9, 2; Sm. 4, 1; Polye. 1, 2; (Pearson). 4, 1. — ὡς χορδαὶ x.] Cf. Philad. 1, 2. Cf. Philem.8—10.| 9. χρῶμα] Vocabulum musienm n et volun-|diffcile ad definiendum. Lightfoot — τὸ db. Jui | interpretatur: clavis notarum (Key- nobis separari | note). 5 Tral 1, 1;| V, 1. ἀνθρωπίνην] i. e. χατὰ σάρκα, inscr. — z. τ᾿ zé-|i e. qualem homines saeculo addicti —ooo— 218 IGNATII EPISTULA λον ἢ τε τοῦ ἐπισκόπου xal πάσης τῆς ἐχχλησίας: 3. 6 οὖν μὴ ἐρχόμενος ἐπὶ τὸ αὐτό, οὗτος ἤδη ὑπερηφανεῖ χαὶ ἑαυτὸν διέχρινεν. γέγραπται γάρ' “ὑπερηφάνοις ὃ ϑεὺς ἀντιτάσσεται. σπουδά- σωμεν οὖν μὴ ἀντιτάσσεσϑαι τῷ ἐπισχόπῳ, ἵνα ὦμεν ϑεῷ ὑπο- 5 τασσόμενοι. VL Καὶ ὅσον βλέπει τις σιγῶντα ἐπίσχοπον, πλειόνως αὐτὸν φοβείσϑω" πάντα γάρ, ὃν πέμπει ὃ οἰκοδεσπότης εἰς ἴδέαν οἴχονο- μίαν, οὕτως δεῖ fac αὑτὸν δέχεσϑαι, ὡς αὑτὸν τὸν πέμψαντα. τὸν οὖν ἐπίσχοπον δῆλον ὅτι ὡς αὐτὸν τὸν χύριον δεῖ προσβλέ- 10 πεῖν. 2. αὐτὸς μὲν οὖν Ὀνήσιμος ὑπερεπαινεῖ ὑμῶν τὴν ἔν $e εὐταξίαν, ὅτι πάντες κατὰ ἀλήϑειαν ζῆτε καὶ ὅτι ἐν ὕμῖν αἵρεσις χατοιχεῖ᾽ ἄλλ᾽ οὐδὲ ἀχούετέ τινος πλέον, εἴπερ ἢ Χριστοῦ λαλοῦντος ἐν ἁληϑείᾳ. VIL Εἰώϑασιν γάρ τινες δόλῳ πονηρῷ τὸ ὄνομα περιφέρειν, 15 ἄλλα τινὰ πράσσοντες ἀνάξια ϑεοῦ" οὖς δεῖ ὑμᾶς ὡς ϑηρία ἔκ- χλίνειν. εἰσὶν γὰρ χύνες λυσσῶντες, λαϑροδῆχται" οὖς δεῖ ὑμᾶς φυλάσσεσϑαι ὄντας δυσϑεραπεύτους. 2. εἷς ἰατρός ἔστιν, σαρ- κιχός τε χαὶ πνευματιχός, γεννητὸς καὶ ἀγέννητος, ἐν σαρχὲ eve μενος Sóc, ἐν ϑανάτῳ ζωὴ ἀληϑινή, καὶ ἐχ Μαρίας καὶ ἐχ ϑεοῦ, 30 πρῶτον παϑητὸς καὶ τότε ἀπαϑήῆς, Ἰησοῦς Χριστὸς 6 χύριος ἡμῶν. VIIL Μὴ οὖν τις ὑμᾶς ἐξαπατάτω, ὥσπερ οὐδὲ ἐξαπατᾶσϑε, 1 τεῦ L|? οὕτως L | 4. ϑεοῦ G Lightf. | 9 δῆλον ὅτι 1, : δηλονότε G | 9/10 προβλέπειν G | 12 εἴπερ ἃ : ἥπερ D, εἰ μὴ περὶ A, ἢ περὶ Ene l 18/19 ἐν σαρκὶ γενόμενος GL: iv ἀνθρώπῳ Ath Theod Gelas Sev Lightf. | 19 ἐν ἀϑανάτῳ GL | ζωὴ ἀληϑινὴ Ath Theod Sev Sf, vita vera. Ἱ, :ζωῆ ἀληϑινῆ G | 90 ᾿Ιησοῦς — ἡμῶν À Theod Bey Sf: dominus Chris- tus noster L, 7» G 9—VI 1. Ioann. Dam. 8. P. Le-|ó χύριος ἐπὶ τῆς ϑεραπείας αὗτοῦ quien IT, 779; Holl, Fragmente p. 17. | (Luc. 12, 42 ef. Mattb. 24, 45) spe- Anton. Melissa II serm. 3. Fragment. | ciatim ad episcopos refert, Eodem. syr. Curet. Corp. Ign. 197, 232 (σπου- | modo dictum illud interpretatur Ire- ὀάσωμεν xri.) naeus Adv. haer. IV, 26, 5. — οὕτως VI, 1. Ioann. Dam. &. P. ed. Le-| δεῖ r4] Of. Ioanm. 18, 90; Matth. quien IL, 750 (πάντα — πέμψαντα). | 10, 40. — siyDvre]i.e.non punientem auc-| 9. εἴπερ ᾿Ιησοῦ χτλ] Oppomitur toritatis suae contemptores. Of. 15,| Christus re vera (ἐν ἀληθείᾳ — dàg- 1; Philad. 1, 1l. — πάντα xr] lg-| ϑῶς cf. 17, 9; Rom. 8, 9) loquens natius verba Evangelii: Τίς ἄρα ἐστὶν Christo, qui dicere ac docere aliquid. ὁ πιστὸς οἰκονόμος, .. ὃν χατέστησεν | dicitur a doctoribus haeretieis, Con- d unus est, eb carnalis et spiritualis, genitus et exsistens deus, in morte vita vera, et ex imum passibilis et tunc impassibilis, lesus 2e ; dae 6; 1 Tet B, 5. Chri-| doret. Dialog. I ed. Migne IV, 83. doc-| Gelasius De duabus in Chr. naturis. (Magna bibl pair Paris. 1054. IV. 1, 498). Severus pee 249, Fragm. syr. Curet. ib. — pua ead Geihusab fran Christus vocatur, quatenus ex Maria virgine per virtutem et voluntatem. Dei carnem sumpsit (Sm. 1, 1); in- genitus autem, quatenus Deus est et unà cum patre ante saecula ex- iei sistit (Ροῖγο, 8, 3), Similiter Ter- tulianus De carne Christi c. 5. Re- ferente Hippolyto Refut. IX, 10 ed. Soo Ri sep Viera etiam de sic loquebantur. 220 ὅλοι ὄντες ϑεοῦ. ὅταν γὰρ μηδεμία ἔρις ἐνήρεισται ἐν δυναμένη ὑμᾶς βασανίσαι, ἄρα κατὰ ϑεὸν ζῆτε. περίψημα xal ἀγνίζομαι ὑμῶν Ἐφεσίων, ἐχκλησίας τῆς διαβοήτου (ty. 2. οἱ σαρκιχοὶ τὰ πνευματικὰ πράσσειν οὗ 5 οἱ πνευματιχοὶ τὰ σαρχιχά, ὥσπερ οὐδὲ ἡ πίστις τὰ οὐδὲ J| ἀπιστία τὰ τῆς πίστεως. ἃ δὲ καὶ χατὰ ταῦτα πνευματιχά ἐστιν" ἐν Ἰησοῦ γὰρ Χριστῷ IX. Ἔγνων δὲ παροδεύσαντάς τινας ἐκεῖϑεν ; διδαχήν" οὖς οὐκ εἰάσατε σπεῖραι εἷς ὑμᾶς, βύσαντες τὸ τὸ μὴ παραδέξασϑαι τὰ σπειρόμενα ὑπ᾽ αὑτῶν, ὡς γαοῦ πατρός, ἡτοιμασμένοι εἷς οἰκοδομὴν ϑεοῦ πατρός, ἄν! μένοι εἰς τὰ ὕψη διὰ τῆς μηχανῆς Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅς ἔστιν σταυρός, σχοινίῳ χρώμενοι τῷ πνεύματι τῷ ἀγίῳ᾽ ἡ δὲ πίστις ὑμῶν ἄνα- γωγεὺς ὑμῶν, fj δὲ ἀγάπη δὸς ἡ ἀναφέρουσα εἰς ϑεὸν. 9. ἑστὲ 15 οὖν xal σύνοδοι πάντες, ϑεοφόροι xal ναοφόροι, χριστοφόροει, ἅγιο- φόροι, κατὰ πάντα χεχοσμημένοι ἐν ταῖς ἐντολαῖς Ἰησοῦ Χριστοῦ" οἷς xal ἀγαλλιώμενος ἠξιώϑην OU ὧν γράφω προσομιλῆσαι ὑμῖν IGNATII EPISTULA t Ξε] 3 Ü teilt X. Kal ὑπὲρ τῶν ἄλλων δὲ ἀνθρώπων, ἀδιαλείπτως προσεύ- χεσϑε. ἔστιν γὰρ iv αὑτοῖς ἐλπὶς μετανοίας, ἵνα ϑεοῦ τύχωσιν. 1 ἐνήρεισται em: ἔνείρισται Οἱ, complexa est L, plantata est ΒΑ | 8 ἁγνίζομαι ἃ : -ἰ- a (ὑπὸ Ὁ) L, pro A, ὑπὲρ Zahn, cf. Trall. 13, 3 | 6/7 πράσσετε GSA : πράσσεται L | 11 πατρὸς ἡτοιμασμένοι GLA. (Ant) : προητοιμασμένοι Lightf. | 15 ναοφόροι -]- xal L | 16 ἐν ταῖς gb. Ant: ἐν Lightf, 7 G | 17 ἀγαλλιώμενος Lg: ἀγαλλιῶμαι ὅτε G | 18 ἄλλον GI(A): ἀνθρώπων Lighif. | 2/21 προσεύχεσϑε : ϑεὸν mp. L| 21 ἐν GL:72 SÀg — | VIII, 1. περίψημαὶ Cf. 18, 1; Barn. 4, 9. Non sordes vel purgamentum (I Cor. 4, 13), ut editores plerique hune loeum interpretati sunt, sed piaculum se declarat Ignatius. — ἁγνίζομαι »tÀ.] Verbum sensum si- milem habet ac praecedens. Repeti- tur Trall. 18, 2, ubi iterum eum gene- livo sine praepositione construitur. 2. Antioch. Monaeh. Hom. 119, PG 89, 1788 (— σαρχιχά). loann. Fragmente p. 18 (— πίστεως). — ot gupueol zrÀ.] Cf. Matth. 7, 18; Io- ann. 8, 6; Rom. 8, 5; 1 Cor. 2, 14—15. Nemesianus Tubuniensis postquam in concilio Carthaginiensi a. 256 loann. 3, 16 protulit, pergit: Ergo omnes haeretici οὐ schismatici om- nia quaecunque faciunt carnalia sunt. (Cypr. opp. ed. Hartel I, 489). — ἃ δὲ xrÀ.] Cf. Rom. 8, 28; I Cor. 10, 31. IX. Substantiam capitis exhibet Dum. S. P. Lequien IL, 687; Holl,| Antiochus Monachus Hom. 1, PG 89, 4 2. σύνοδοι (— συνοδϊται) χτλὶ] Ign. his verbis utens, nt Pearson (Anno- tab. Ῥ. 37) opinatur, pompas et pro- MVC happens "on caret. X, 1. ἄλλων] i. e. qui nondum sunt, Christi diseipuli. — ἔστιν — μετα- 403). νοίας] Cf. Herm. Sim. VIII, 7, 2; 6 —— 223 IGNATII EPISTULA ἐπιτρέψατε οὖν αὐτοῖς κἂν ἐχ τῶν ἔργων ὑμῖν μαϑητευϑῆναι. 9. πρὸς τὰς ὀργὰς αὐτῶν ὑμεῖς πραεῖς, πρὸς τὰς μεγαλορημοσύνας. αὐτῶν ὑμεῖς ταπεινόφρονες, πρὸς τὰς βλασφημίας αὐτῶν ὑμεῖς τὰς προσευχάς, πρὸς τὴν πλάνην αὐτῶν ὑμεῖς ἑδραῖοι τῇ πίστει, ἐπρὸς τὸ ἄγριον αὐτῶν ὑμεῖς ἥμεροι, μὴ σπουδάζοντες ἀντιμιμή- σασϑαι αὐτούς. 8. ἀδελφοὶ αὐτῶν εὑρεϑῶμεν τῇ ἐπιεικείᾳ " μιμη- ταὶ δὲ τοῦ κυρίου σπουδάζωμεν εἶναι, τίς πλέον ἀδικηϑῇ. τίς ἃποστερηϑῇ, τίς ἀϑετηϑῇ; ἵνα μὴ τοῦ διαβόλου βοτάνη τις εὑρεϑῇ ἐν ὁμῖν, ἄλλ᾽ ἐν πάσῃ ἁγνείᾳ καὶ σωφροσύνῃ μένητε ἐν Ἰησοῦ τ Χριστῷ σαρχιχῶς wal πνευματικῶς, XL Ἔσχατοι καιροί. λοιπὸν αἰσχυνϑῶμεν, φοβηϑῶμεν τὴν | μαχροϑυμίαν τοῦ ϑεοῦ, ἵνα μὴ ἡμῖν εἰς κρίμα γένηται. ἢ γὰρ τὴν μέλλουσαν ὀργὴν φοβηϑῶμεν, ἢ τὴν ἐνεστῶσαν χάριν ἀγαπή- | σωμὲν, ἕν τῶν δύο' μόνον ἔν Χριστῷ "Laon εὑρεϑῆναι εἷς τὸ τ ἄληϑινὸν ζῆν. 9, χωρὶς τούτου μηδὲν ὑμῖν πρεπέτω, ἐν ᾧ τὰ δεσμὰ περιφέρω, τοὺς πνευματιχοὺς μαργαρίτας, ἐν οἷς γένοιτό por. ἀναστῆναι τῇ προσευχῇ ὑμῶν, ἧς γένοιτό μοι ἀεὶ μέτοχον εἶναι, | ἵνα ἐν χλήρῳ ᾿Εφεσίων εὑρεϑῶ τῶν Χριστιαγῶν, ci καὶ Tog | ἀποστόλοις πάντοτε συνήνεσαν ἐν δυνάμει Ἰησοῦ Χριστοῦ. | 30 XIL Οἴδα, τίς εἶμε καὶ τίσιν γράφω. ἐγὼ κατάκριτος, ὑμεῖς ἐλεημένοι" ἐγὼ ὑπὸ κίνδυνον, ὑμεῖς ἐστηριγμένοι. 3. πάροδος ἔστε τῶν εἷς ϑεὸν ἀναιρουμένων, Παύλου συμμύσται, τοῦ ἡγιασμένου, τοῦ μεμαρτυρημένου, ἀξιομακαρίστου, οὗ γένοιτό μοι ὑπὸ τὰ ἴχνη εὑρεϑῆναι, ὅταν ϑεοῦ ἐπιτύχω, ὃς ἔν πάσῃ ἐπιστολῇ μνημονεύει 36 ὑμῶν ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ. 7 ἀδικηϑῇ κελ. G (-8ε1) LS : ἀδικηϑεὶς xri. Hefele | 9 μένητε L(A): μένετε G | 11 αἰσχυνϑῶμεν -- καὶ L | 14 £v τῶν δύο GL: ἐν τῷ νῦν βίῳ g Dam (A9) | εὑρεϑῆναι Gg : εὑρεϑῶμεν A. Dam, εὑρίσχεται L| 15 ᾧ Lgz 1ü G | 18 ἐν Lg : ἑνὶ G | 19 συνύνεσαν GL : συνῆσαν gÀ Zahn qui lectio- nem etiam in Geschichte des neutest. Kanons I, 807 n. 3 defendit 2—8. Antioch. Mon. Hom, 116, | Cor. 6, 7—8. — βοτάνη] Cf. Philad. PG 89,1794 (— ἀδικηθῇ). — προσ- 9. 1; Trall. 6 (11, 1). — σαρκυκῶς εὐχάς] se. ἀντιτάξατε, quod nddit καὶ πνευματικῶς] i. e. in substantia. interpolator. --- ἑδραῖοι τ. πῇ Of. humana tota. Similiter Magn. 1, 2; Sm. 18, 3; Polye. Phil. 10, 1. — jj | 13, 1; Trall. inscr.; 12, 1; Rom. inser; σπουδάζοντες κτλ. Smith et alii haec | 8m. 1, 1; 12, 2; 18, 2; Polye. 1, 2; verba eum ἀδελφοὶ xzA. in v. 8 con- |5, 1. iunxerunt. XI, 1. Ioann. Dam. S. P. Lequien 8. τίς πλέον ἀδικηϑῇ xc] Cf ΕἼΤΙ, 777; Holl, Fragmente p. 18. — - neexrus iram, auf proeeeoiem gralium dili : modo in Christo lesu inveniamur ad "0. Sine ipso nibil vos deceat, in quo: estis eorum, qui ita interficiuntur, ut ad ἜΖΩΝ aprumyatao, qui sanctificatus, martyrium. ne beatus est, ad cuius vestigia contingat mihi dei particeps fio, qui in omni epistula me- 35 isto lesu. [. Rom. 4, 20; I Cor. 16, 18. 18; I Cor.|ob Deum interficiuntur, e. g. Pau- Vende lus (Act. 20, 17 sqq.) et nunc ego τ (Hefele). Nec tamen silentio praeter- eundum est, et Paulum et Ignatium Romam iter facientes non tam Ephe- sum quam eos vidisse, qui ab urbe .|míssi erant. — συμμύσται] i. e. cum. s, Paulo initiati estis mysteriis di- vini consilii et christianae veritatis. Cf. Eph. 1,9; 8, 8. — ἐν πάσῃ &x-]- i!Pearson et alii hane vocem ad Pauli 00 CHEN IGNATI EPISTULA XIIL Σπουδάζετε οὖν πυκνότερον συγέρχεσϑαι εἷς εὐχαριστίαν ϑεοῦ καὶ sig δόξαν. ὅταν γὰρ πυχνῶς ἐπὶ τὸ χκαϑαιροῦνται αἱ δυνάμεις τοῦ σατανᾶ, καὶ λύεται ὁ τοῦ Ey τῇ ὁμονοίᾳ ὑμῶν τῆς πίστεως. 3, οὔδέν ἔστε s εἰρήνης, ἐν ἢ πᾶς πόλεμος καταργεῖται ἐπουρανίων καὶ XIV. Ὧν οὐδὲν λανθάνει ὑμᾶς, ἐὰν τελείως Χριστὸν ἔχητε τὴν πίστιν wal τὴν ἀγάπην, "mug ἐστὸν καὶ τέλος" ἀρχὴ μὲν πίστις, τέλος δὲ ἀγάπη, τὰ δὲ δύο ἐν τῆτι γενόμενα ϑεός ἐστιν, τὰ δὲ ἄλλα πάντα εἰς καλοχᾶ 3e ἄκόλουϑιά ἐστιν. 2, οὐδεὶς πίστιν ἐπαγγελλόμενος ἁμαρτάνει, οὔδὲ᾽ ἀγάπην κεκτημένος μισεῖ. Φανερὸν τὸ δένδρον ἀπὸ τοῦ xüp- ποῦ αὐτοῦ" οὕτως οἱ ἐπαγγελλόμενοι Χριστοῦ εἶναι δι᾽ ὧν mod σουσιν ὀφϑήσονται. οὐ γὰρ νῦν ἐπαγγελίας τὸ ἔργον; ai δυνάμει πίστεως ἐάν τις εὑρεϑῇ εἰς τέλος. XV. "Apetvéy ἐστιν σιωπᾶν χαὶ εἶναι, 3j λαλοῦντα μὴ εἰ καλὸν τὸ διδάσχειν, ἐὰν ὁ λέγων ποιῇ, εἷς οὖν διδάσχαλος, εἶπεν, καὶ ἐγένετο' καὶ ἃ σιγῶν δὲ πεποίηκεν, ἄξια τοῦ πατρός, ἐστιν. 2. ὁ λόγον 'Ιησοῦ χεχτημένος ἀληϑῶς δύναται καὶ τῆς ἡσυχίας αὐτοῦ ἀκούειν, ἵνα τέλειος Tj, ἵνα δι᾽ ὧν λαλεῖ πράσσῃ, 30 χαὶ δι᾿ ὧν σιγᾷ γινώσκηται. 8, οὐδὲν λανϑάνει τὸν χύριον, ἀλλ καὶ τὰ χρυπτὰ ἡμῶν ἐγγὺς αὐτῷ ἐστιν, πάντα οὖν ποιῶμεν ὦ αὐτοῦ ἐν ἡμῖν κατοιχοῦντος, ἵνα ὦμεν αὐτοῦ ναοὶ xod αὑτὸς ἐν 224 as 9 ϑεὸς LA Dam: ϑεοῦ G | 12 Χριστοῦ gA Dam Ant : χριστιανὸς GL] 19 λαλῇ πράσσει G | 99 αὐτὸς Lg:-]- ἢ G | 99 sq. ἐν ἡμῖν 7 epistulam ad Ephesios referentes grammaticae legibus ac re ipsa re- pugnantibus verterunt: in tota epi- siula. Sed cum apostolus Ephesi Corinthiis (I Cor. 16, 8) et verisi- militer etium Galatis scripserit, Ephe- siorum ecclesiam Timotheo commen- daverit (I Tim. 1, 3), Onesiphori et Trophimi Ephesiorum II Tim. 1, 16—18; 4, 19. 20 meminerit, nibil obstat, quominus statunmus, lgna- tium rem verissimam paulum exag- gerantem dixisse: in omni epistula. XIIL Fragm. syr. Curet, 197, 232. 1. Ioann. Dam. S. P. Lequien Il 758; Holl p. 19 (cav zr4.). — πὶ νότερον χτλ] Hoc loco Ign. non crebriores conventus fieri vult, Polye. 4, 2, sed Ephesios potius δὲν monet, id quod maxime e vel ὅταν y. πυκνῶς κτλ. elucet, ut, quo: tiescunque conventum faciant, crebri et ud unum ommes conveniant. C 5, 2; Constit. apost, 11, 60. 2. Ioann. Dam. & P. Lequien Il. 354; Holl p. 19, Anton. Melissa IL serm. 67. XIV. loann, Dam, 8, P. Lequiew. AD EPHESIOS XIII, 1—XV, 3. 225 XIIL Date itaque operam, wt crebriores congregemini ad gratias deo agendas et ad eum. laudandum. Quando enim crebri in eundem locum convenitis, labefaetantur vires satanae et con- cordia vestrae fidei solvitur exitium, quod ille infert. 2. Nihil praestantius paee est, qua aboletur omne bellum caelestium et s terrenorum. XIV. Quorum nihil vos latet, si perfecte habueritis in lesum Christum fidem et caritatem, quae initium vitae et finis sunt: principium quidem fides, finis vero caritas. Haec autem duo in unum coeuntia deus sunt, omnia vero alia ad probitatem τὸ pertinentia consectanea sunt. 2. Nullus fidem profitens peccat, neque caritatem possidens odit. Manifesta est arbor ez fructu suo; similiter qui profitentur se Christi esse, ex iis, quae fa- ciunt, eernentur. Non enim nunc professionis opus est, sed si quis in virtute fidei inveniatur usque ad finem. 15 XV. Melius est tacere et esse, quam loquentem non esse. Bonum est docere, si qui dicit, faciat. Unus igitur doctor, qui dizit, et factum est; sed et quae silens fecit, digna patre suni. 2. Qui verbum lesu possidet, vere potest et silentium ipsius audire, ut perfectus sit, ut per ea, quae loquitur, ope- 39 retur et per silentium suum cognoscatur. 3. Nihillatet domi- mum, sed et arcana nostra prope ipsum sunt. Ommia itaque faciamus quasi ipso in nobis habitante, ut illius simus templa 11 Matth. 12, 83. — 17 Ps. 82, 9; 148, 5; Iudith 16, 14. IL, 785; Holl p, 19. 1. πίστιν 211] Cf. 8m. 6, 1. — ἀρχὴ xx4.] Cf. Barn. 1, 6; 1 Tim, 1, 4. 5. — ϑεὸς ἐστιν) i. e. Deum pos- sidet, qui Bdem et caritatem hubet. €f. 17, 2; Magn. 15; Trull. 11, 2. 92. Antioch, Mon. Hom. 57, PG 89, 1606 (— ὀφθήσονται). --- ob γὰρ νῦν a] i e. hoe persecutionis tempore mon omnia. sola professione fidei ad- impleta sunt, sed id agitur, num quis im virtute fidei inveniatur us- ue ad finem. XV. Antioch. Mon. Hom. 22, PG 89, Y unk, Patres apost, ed. II, me 1502 sq. (— αὐτῷ ἐστιν v. 3). 1. Fragm. syr.*Curet. 197, 282 (— ποιῇ). — εἶναι] sc. Christi (14, 9) vel. Christianum. --- καλὸν χτλ.] Cf. Paul. Rom. 3,91. — ἃ σιγῶν κτλ. i. e quae Christus ab omni ostentatione alienus perfecit. 2, δι' ὧν λαλεῖ κτλ Similiter di- eit Hieronymus Ep. 24 e. 5 de Asella: sermo silens et silentium loquens. 3, Fragm. ayr. Curet, 901, 236. — ἐγγὺς κτλ] Cf. I Clem, 27, 3, — ἐν ἡμῖν χατ Cf. Apoc. 91, 8; Barn. 6, 14. 15; 16, 1 sqq. — ναοί] Cf. I Cor. 15 cmm IGNATII EPISTULA. | ἡμῖν ϑεὸς ἡμῶν, ὅπερ xal ἔστιν καὶ φανήσεται mph προσώποξω ἡμῶν, ἐξ ὧν δικαίως ἀγαπῶμεν XVL Μὴ πλανᾶσϑε, ἀδελφοῖ μου" οἵ οἰκοφϑόροι βασιλείαν ϑεοῦ οὐ κληρονομήσουσιν. 2, εἰ οὖν οἱ κατὰ σάρχα ταῦτα ὅσοντες ἀπέϑανον, πόσῳ μᾶλλον. χαλίᾳ φϑείρῃ, ὑπὲρ ἧς Ἰησοῦς ῥυπαρὸς γενόμενος, εἷς τὸ πῦρ τὸ ἄσβεστον χωρήσει, ὁμοίως, ὃ ἀκούων αὐτοῦ. αὐτόν. ἐὰν πίστιν ϑεοῦ ἐν καχῇ δι E Χριστὸς ἐσταυρώϑη; ὁ τοιοῦτο XVIL Διὰ τοῦτο μύρον ἔλαβεν ἐπὶ τῆς κεφαλῆς uico τὸ χύριος, ἵνα πνέῃ τῇ ἐκκλησίᾳ ἀφϑαρσίαν. μὴ ἀλείφεσϑε δύσιν δίαν τῆς διδασχαλίας τοῦ ἄρχοντος τοῦ αἰῶνος τούτου, μὴ αἰχμᾶ λωτίσῃ ὑμᾶς ἐκ τοῦ προχειμένου ζῆν. 2. διὰ τί δὲ οὗ mh φρόνιμοι γινόμεϑα, λαβόντες ϑεοῦ γνῶσιν, ὃ ἔστιν Ἰησοῦς X στός ; τί μωρῶς ἀπολλύμεϑα, ἀγνοοῦντες τὸ χάρισμα, ὃ πέπο 15 ἀληϑῶς ὃ χύριος ; XVIIL Περίψημα τὸ ἐμὸν πνεῦμα τοῦ σταυροῦ, ὅ ἔστιν σκάν δαλον τοῖς ἀπιστοῦσιν, ἡμῖν δὲ σοφός; ποῦ συζητητής; ποῦ χαύχησις τῶν λεγομένων συνετῶν 2. ὃ γὰρ ϑεὸς ἡμῶν Ἰησοῦς & Χριστὸς ἐκυοφορήϑη ὑπὸ Mag xaT οἰχογομίαν ϑεοῦ ἐκ σπέρματος μὲν Δαυΐδ, πνεύματος ! 1 ἡμῶν GLA : 2» g Sf Lightf. | 1/2 ὕπερ — ἡμῶν Θ1»::» SEA | 5 G Dam :si quis L| 5/6 χαχῇ 4. G τοῦ» g Ant| 13 ὃ Θ: ὃς L| 90 ϑεοῦ}» g Lightf. 3, 16. 17; 6, 19; II Cor. 6, 16. — ἔστιν χτλ] Cf. I Ioann, 8, 2. XVL Iounn. Dam. 5. P. Lequien II, 772; Holl p. 19 sq. 1. Vox olzoq9ópo. omne genus fornicariorum denotat. Paulus l.c. nominat zópvove, μοιχούς, μαλαχούς, ἀρσενοκοίτας. Vocem ad perturba- tores eeclesiae mon esse transferen- dam, e sequentibus patet. 2. ἀπέϑανον) Moses praecepit, ut adulteri lapidarentur. Lev 20, 10; loann. 8, 5. — πῦρ κελ] Cf. Matth. 25, 41. XVII. Antioch. Mon. Hom. 1, PG 89, 1435. 1. τοῦ ἄρχοντος χ“τλ Cf. 19, 1; σωτηρία καὶ ζωὴ αἰώνιος, : καχοδιδασκαλίᾳ Dam Lághtf, | 94 Magn. 1, 8; Trall 4, 2; Rom. ὉΠ Philad, 6, 2; Ioann. 12, 31; 16, ] 2. χάρισμα] Sicuti in I Ioann. loco vocis χρῖσμα bis positae τὸ nulli χάρισμα seripserunt, hie qu que eandem vocem olim p immutatam esse suspicatur Zal Scholion apud Matthaeium (Ep eath. p. 120): χρῖσμα τὸ | Curet, 211, 243 sq. (ποῦ σοφὸς xti 1. περίψημα Cf. 8, 1. — sci.] Cf. IE Cor. 1. 18. 28. 4; Gal. 5j 2. Theodoret. Dialog. 1 ed. Mig IV, 82. Codex 950 bibliothecae Pi ris. fol 165, a Jacobson eollatu morte sunt affecti, quanto magis, * ina corrumpit, pro qua lesus Chri- BEL b βρέ vos abdands $ ἦν Ὁ 0 non omnes prudentes sumus, accepta est lesus Christus? Quid fatue perimus, quod vere misit dominus? 1 meus spiritus est crucis, quae incredulis 15 salus est et vita aeterna. Ubi sapiens? i mloriatio eorum, qui dicuntur prudentes? lesus Christus in utero gestatus est a n m dei ez semine quidem David, spiritu ef. Eph. 5, 5. — 9 Matth. 96, 7; Ioann, 12, 3. — loann. 7142; Rom. 1, 8; II Tim. 2, 8, n οἰχονομίαν) ΤΙ Cor. 9, 17). tem Domini (cf. lust. Dial c. 30: : ide τῇ τοῦ γενομένου πάϑους αὐτοῦ ol- T χονομίᾳ. c.31; 107; Epiph. Ἡ, 51 c. 25: 45; τας ἡ οἰκονομία τοῦ πάϑους) denotat. Ta- c οἰχονομίας | tianus C. Graec. c. 5, Hippolytus C. 184: olxo- | No&tum e. 8; 14, Tertullianus Adv. μυστηρίων dv Prax. c. 2 (Nos vero .. unicum qui- ἀπετε- | dem Deum credimus: eub hae tamen Dei de-| dispensatione, quam oeconomiam a ad sa-|dicimus, ut unici Dei sit et filius T n pro-|sermo ipsius, qui ex ipso processerit. Beo ἢ, IL |etc.): 3; 8 οἰχονομίαν etium in my- t σωτήριος. | sterio trinitatis statuunt. Cf. Otto, | wnepe id- Corpus Apolog. ed. tert. 1 II, 370 sq. (cf. Tast. μία, in Zeitschr. f. τονε. Theol. &d. oret, Dial.|Hilgenfeld 1874 p. 405—504. — ἐκ 15* 228 — CEN IGNATII EPISTULA ΤΩΣ ὃς ἐγεννήϑη καὶ ἐβαπτίσϑη, ἵνα τῷ πάϑει τὸ ὕδωρ χα- ϑαρίσῃ, XIX. Καὶ ἔλαϑεν τὸν ἄρχοντα τοῦ αἰῶνος τούτου ἢ παρ- ϑενία Μαρίας καὶ ὁ τοκετὸς αὐτῆς, ὁμοίως wal ὁ ϑάνατος τοῦ « κυρίου" τρία μυστήρια πραυγῆς, 2. πῶς οὖν ἐφανερώϑη τοῖς αἰῶσιν; ἄστὴηρ ἐν οὐρανῷ ἅτινα By ἡσυχίᾳ ϑεοῦ ἐπράχϑη. ἔλαμψεν ὑπὲρ πάντας τοὺς ἀστέρας, καὶ τὸ φῶς αὐτοῦ ἀνεκλάλητον ἦν xal ξενισμὸν παρεῖχεν ἧ καινότης αὐτοῦ, τὰ δὲ λοιπὰ πάντα ἄστρα ἅμα ἡλίῳ καὶ σελήνῃ χορὸς ἐγένετο τῷ ἀστέρι, αὐτὸς δὲ ἣν Ómep- 0 βάλλων τὸ φῶς αὐτοῦ ὑπὲρ πάντα’ ταραχῇ τε ἦν, πόϑεν Y) wat- γότης Y, ἀνόμοιος αὑτοῖς. 8, ὅϑεν ἐλύετο πᾶσα μαγεία καὶ πᾶς δεσμὸς ἠφανίζετο καχίας- ἄγνοια χαϑῃρεῖτο, παλαιὰ βασιλεία, διεφϑείρετο ϑεοῦ ἀνϑρωπίνως φανερουμένου εἰς καινότητα ἀϊδίου ζωῆς" ἀρχὴν δὲ ἐλάμβανεν τὸ παρὰ ϑεῷ ἀπηρτισμένον. ἔνϑεν τὰ as πάντα συνεχίνεῖτο διὰ τὸ μελετᾶσϑαι ϑανάτου κατάλυσιν. XX. Ἐάν με χαταξιῶώσῃ Ἰησοῦς Χριστὸς ἐν τῇ προσευχῇ ὑμῶν καὶ ϑέλημα ἢ, ἔν τῷ δευτέρῳ βιβλιδίῳ, ὃ μέλλω γράφειν ὑμῖν, προσδηλώσω ὑμῖν, ἧς ἠρξάμην οἰκονομίας εἰς τὸν καινὸν ἄν- 9 χορὸς b cod Par : χωρὸς G | 10 τε GAg cod Par : δὲ L | 12 χαϑῳρεῖτο 5 : χαϑηρῆτο G. σπέρματος Δαυϊδὴ Similiter 20, 2; Trall. 9, 1; Rom. 7, 8; Sm. 1, 1. XIX, L Euseb, Quaest. ad Steph. I 2 (ed. Migne IV, 881). Fragm. syr. Üuret. 219, 250. Andreas Cret. Or. IV in nativ. Mar. (PG. 97, 854). Initium versus laudant Origenes Hom. VI in Luc. (ed. Bened. III, 938), Basilius M. Hom. in s. Christi ge- merat. (ed. Bened. II, 598), Hierony- mus In Matth. 1, 18, Iobius Monach. apud Phot. Bibl eod. 222, Versum praeterea in mente habent vel ta- cite allegant Theophilus Antioch. (?) Comment. in Evang. lib I (Otto, Corpus Apol. VIII, 280), Ambrosius In Luc. 1, 97 et nonnulli alii — ἔλαϑεν xA] Ignatius fortasse in mente habuit I Cor. 2, 7—8. — ϑά- νατος] Diabolus cum id ageret, ut Dominum perderet et Iudam ad eum prodendum impelleret, Christum mor- iuum esse ignorare non potuit, Ni- hilominus mors Domini neque ac virginitas Mariae mysteriis adnume- rari potuit. Quamdiu enim Christus ἃ mortuis non resurrexit, diabolum fugit, eum, qui est vita aeterna, re vera non mori οὐ mortem, quam su- biret, toti mundo esse vitam. €f. Zahn, Ignatins p. 484 sqq. Uhlhorn (Zeitschrift f. hist. Theol. 1851 p. 48 sqq.) et alii locum interpretati sunt non de nativitate et morte Christi in terris peracta, sed de nativitate et morte, quae in divino consilio anie saecula decreta et constituta (μυστήρια, ἅτινα dv ϑεοῦ ἐπράχϑη), postea vero mundo an- nuntinta est (χραυγῆς). — τρία μυστ. AD EPHESIOS XVIII, 2—XX, 1. 229 autem sancto; qui natus est et baptizatus, ut passione aquam purificaret. XIX. Et prineipem huius mundi latuit Mariae virginitas et partus ipsius, similiter e£ mors domini; trin mysteria clamoris, quae in silentio dei patrata sunt. 2. Quomodo igitur manife- 5 status est saeeulis? Stella in caelo fulsit splendore exsuperans ommes stellas, et lux illius ineffabilis erat et stuporem incussit ipsius novitas, omnia autem reliqua astra una cum sole et luna chorus fuere stellae, ipsa vero omnia; et perturbatio erat, unde prodiret novitas illis dissimilis. 16 lumen suum extendebat super 3. Quare soluta est omnis magia et omne vinculum malitiae est abolitum; ignorantia destructa est, vetus regnum est labefacta- tum deo humanitus manifestato in novitatem ritae aeternae; initium vero nunc sumsit, quod apud deum perfectum erat. Inde omnia commovebantur, quia ille mortis abolitionem meditabatur. 15 XX. Si me dignatus fuerit lesus Christus propter orationem vestram δὲ voluntas sit, in secundo libello, quem scripturus sum vobis, persequar quem incepi sermonem dispensationis spectan- 13 Rom. 6, 4. zr] Tacente quidem Deo ista my- sterià patrata vel in silentio Dei sunt, alta autem voce munde praedicantur. Of. Rom. 10, 25—96; Eph. 3, 9—10. 9. ἀστὴρ zr).] Similia leguntur in Protoeyang. Iucobi c. 21 (Thilo, Cod. apoer. p. 256) et in Clem. ΑἹ, fragm. Τά ed. Potter p. 986. Cf. etiam Collo- quium quod fertur in aula Sassani- Harum institutum ed. Bratke 1899 p. 13, 19—16, 10 (Tezte und. Unter- en zur Geschichte der alt- ALitteratur N. F. IV, 3a) et quae Braike ibidem p. 171—177 de eo disputavit. — χορός] Cf. Gen. 81, 9. 3. Sever. Ant. Curet. 218, 249 {ἔγνοια x11). — Posiquam exposuit dg. mysterium inearnntionis signo magno hominibus unnuntiatum esse, quae regnum Ohristi in terra effe- cerit dicit. Cf. Tertull. De idolol. c. 9; Orig. C. Cels. 1, 60. — ἀπηρ- τισμένον] i. e. adventus Christi in terris. — συνεχινεῖτο] sc. in regno Satanae, quia. Christus venit, ut auc- torem mortis superaret. Cf. Constit. apost, VIII, 34. XX, 1. ϑέλημα! sc. Dei. Cf. Sm. 11, 1; Paul Rom. 9, 18, — ἐΐν μὲ xri] Qua re impeditus sit, quomi- nus disputationem in hae epistula perficiat, non dicit Ignatius, Bed ef. Polye. 8, 1. — οἰκονομίας] Vox hic eundem sensum habere videtur ac supra 18, 2. Cf. I Tim. 1, 4—5. Zahn respiciens Theoph. Ad Autol. ΤΙ, 12. 99; Clem. ΑἹ. Paedag. I, 9, 80 p. 146 eam interpretatur expo- sitionem, atque fidem et caritatem aeque ac passionem et resurrectio — 580 IGNATII EPISTULA. ὥρωπον Ἰησοῦν Χριστόν, ἐν τῇ αὕτοῦ πίστει καὶ ἐν τῇ αὐτοῦ ἀγάπῃ, ἕν πάϑει αὐτοῦ καὶ ἀναστάσει" D. μάλιστα ἐὰν ὅ χύριός μοι ἀποκαλύψῃ, ὅτι οἵ κατ᾿ ἄνδρα χοινῇ πάντες ἐν χάριτι BE Dui- ματος συνέρχεσϑε ἐν μιᾷ πίστει καὶ ἐν Ἴησοῦ Χριστῷ, τῷ κατὰ 5 σάρχα ἐκ γένους Δαυΐδ, τῷ υἱῷ ἀνθρώπου καὶ υἱῷ ϑεοῦ, εἷς τὸ ὑπαχούειν ὑμᾶς τῷ ἐπισχόπῳ χαὶ τῷ πρεσβυτερίῳ ἀπερισπάστῳ διανοίᾳ, ἕνα ἄρτον χλῶντες, ὃς ἐστιν φάρμαχον ἀϑανασίας, ἄντί- δοτος τοῦ μὴ ἀποθανεῖν, ἀλλὰ ζῆν ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ διὰ παντός, XXI. ᾿Αντίψυχον ὑμῶν ἐγὼ xal ὧν ἐπέμψατε εἰς ϑεοῦ τιμὴν 1 εἷς Σμύρναν, ὅϑεν καὶ γράφω ὑμῖν, εὐχαριστῶν τῷ χυρίῳ, ἄγα- πῶν Πολύκαρπον ὡς xal ὑμᾶς. μνημονεύετέ μου, ὡς xal ὑμῶν Ἰησοῦς Χριστός. 2. προσεύχεσϑε ὑπὲρ τῆς ἐχχλησίας τῆς ἐν Συρίᾳ, ὅϑεν δεδεμένος εἷς Ῥώμην ἀπάγομαι, ἔσχατος ὧν τῶν ἐχεῖ πιστῶν, ὥσπερ ἡξιώϑην εἷς τιμὴν ϑεοῦ εὑρεϑῆναι. ἔρρωσϑε ἐν 15 ϑεῷ πατρὶ xal ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ, τῇ xoi ἐλπίδι ἡμῶν. ΜΑΤΝΗΣΙΕΥ͂ΣΙΝ ITNATIOX. Ἰγνάτιος, ὃ καὶ Θεοφόρος, τῇ εὐλογημένῃ ἐν χάριτι ϑεοῦ πατρὸς ἐν Χριστῷ Ἴησοῦ τῷ σωτῆρι ἡμῶν, ἐν ᾧ ἄσπά- ζομαι τὴν ἐχχλησίαν τὴν οὖσαν ἐν Μαγνησίᾳ τῇ πρὸς 2 Μαιάνδρῳ καὶ εὔχομαι ἐν ϑεῷ πατρὶ xal ἐν Ἰησοῦ Χρι- στῷ πλεῖστα χαίρειν. 1, Γνοὺς ὑμῶν τὸ πολυεύτακτον τῆς κατὰ ϑεὸν ἀγάπης, ἀγαλλιώμενος προειλόμην ἐν πίστε: Ἰησοῦ Χριστοῦ προσλαλῆσαι 8 ἀποχαλύψῃ ὅτι GL(A):dwox. τι Zahn |4 ὃν sec GLSf: ἐνὶ Theod Lightf, in uno Gel| 7 «λῶντος G.| 9 ὧν 5: ὃν GLAL| 11 καὶ 8862» L| 16 ᾿Ιγνάτιος GL: 77 Ag | 18 Χριστῷ ᾿Ιησοῦ LAg : "Ine. Xo. G | ἡμῶν» | 93 προειλόμην G : προειλάμην g Lightf. nem ad Christum refert, cum Igna-|IV, 82. Gelas. Rom. De duabus nat. iius de fide ac caritate dicere vide-| cf. 7, 2 not. Fragm. syr. Curet. 20l ntur, quam nos in eum habere|sq, 236 (ὅτι — θεοῦ). --- μάλιστα oportet. xri] Seribum vobis epistulam al- 2. Theodoret. Dialog. I ed. Migne|teram, praesertim si Deo favente Ee eue ii qo duis cR n est ad Maeandrum, optoque in deos | esn Christo plurimam salutem. n vestram religiosam perbene ordinatam n EK iile Tem Ohr vor alloqui deaf i poses Sm. 10, 2; PURA REN E magis conür-|tum, fere idem significare videtur gel ae περίψημα (8, 1; 18, 1; Barn. 4, 9). ἐν φρο dens be « ἀπάγομαι- — εὑρεϑῆναι cla] ct. QE Rom. 2,2, Act. 8, 40, LL ἐν πίστεῖ i.e. animo fide n, ! christiana pleno, ο͵ 232 IGNATII EPISTULA ὑμῖν. 2, χαταξιωϑεὶς γὰρ ὀνόματος ϑεοπρεπεστάτου, ἐν vlc φέρω δεσμοῖς ᾷδω τὰς ἐχχλησίας, ἐν αἷς ἕνωσιν εὔχομαι, καὶ πνεύματος Ἴησοῦ Χριστοῦ, τοῦ διὰ παντὸς ἡμῶν ζῆν, τ τε καὶ ἀγάπης, ἧς οὐδὲν προχέχριται, τὸ δὲ χυριώτερον sxal πατρός" ἐν ᾧ ὑπομένοντες τὴν πᾶσαν ἐπήρειαν τοῦ ἄρχοντος τοῦ αἰῶνος τούτου καὶ διαφυγόντες ϑεοῦ τευξόμεϑα. IL Ἐπεὶ οὖν ἠξιώϑην ἰδεῖν ὑμᾶς διὰ Δαμᾶ τοῦ ἀξιοϑέου ὑμῶν ἐπισχόπου καὶ πρεσβυτέρων ἀξίων Βάσσου xal ᾿Ἀπολλωνίου καὶ τοῦ συνδούλου μου διαχόνου Ζωτίωνος, οὗ ἐγὼ ὀναίμην, ὅτι 19 ὑποτάσσεται τῷ ἐπισχόπῳ ὡς χάριτι ϑεοῦ xai τῷ πρεσβυτερίῳ ὡς νόμῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ. TIL Καὶ ὑμῖν δὲ πρέπει μὴ συγχρᾶσϑαι τῇ ἡλικίᾳ τοῦ ἔπι- σχόπου, ἀλλὰ χατὰ δύναμιν ϑεοῦ πατρὸς πᾶσαν ἐντροπὴν αὐτῷ ἀπονέμειν, καϑὼς ἔγνων xal τοὺς ἁγίους πρεσβυτέρους οὗ προσει- a5 ληφότας τὴν φαινομένην νεωτερικὴν τάξιν, ἀλλ᾽ ὡς φρονίμους ἐν Ve συγχωροῦντας αὐτῷ, οὐκ αὐτῷ δέ, ἀλλὰ τῷ πατρὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τῷ πάντων ἐπισκόπῳ. 3. εἰς τιμὴν οὖν ἐχείνου τοῦ ϑε- λήσαντος ἡμᾶς πρέπον ἐστὶν ἐπαχούειν κατὰ μηδεμίαν ὑπόκρισιν" ἐπεὶ οὐχ ὅτι τὸν ἐπίσκοπον τοῦτον τὸν βλεπόμενον πλανᾷ τις, 3» ἀλλὰ τὸν ἀόρατον παραλογίζεται. τὸ δὲ τοιοῦτον οὗ πρὸς adgxa ὁ λόγος, ἀλλὰ πρὸς ϑεὸν τὸν τὰ κρύφια εἰδότα. IV. Πρέπον οὖν ἐστὶν μὴ μόνον καλεῖσϑαι Χριστιανούς, ἄλλὰ xal εἶναι " ὥσπερ καί τινες ἐπίσχοπον μὲν καλοῦσιν, χωρὶς δὲ αὖ- 9 ἄδω GLAg:üov Zahn respiciens 9, 1; 6, 1 | 8 ἡμῶν ΘᾺ : ἡμᾶς L(?)Zuhn|11 Χριστοῦ ]- glorificato deum patrem domini Iesu Christi b cf. Eph. 1, 1| 15 φρονίμους GL : φρονίμῳ A (g) Lightf. | IS ἡμᾶς GL Dam * ὑμᾶς Ag Lightf. | ἐπαχούειν G : ὑπαχούειν Dam (g) Lightf. | 19 οὐχ ὅτε GL(?)A : οὐχὶ Dam | 90 τὸ δὲ τοιοῦτον GL(g): τῷ δὲ τοιούτῳ Dam ΠῚ 2. Antiochus Mon. Hom. 1, PG 89, 1481 (πίστεως — προχέχριται). — ὀνόματος 9tom.] Huec werba, ut vi- dit Lightfoot, sequentibus illustrari videntur. Ignatius ergo aeque ac Paulus (Eph. 3, 1; 4, 1; Philem. 1, 9) se vinetum Christi esse laetatur. Alii verba explicabant de nomine Ohristi, de nomine Theophori, de titulo martyris, de dignitate episco- pali, vel etiam de Dama, Magmesio- —- rum episcopo c.2 nominato, — τοῦ — tjv] Cf. Eph. 8, 2; Sm. 4, 1. — πίστεως — προκέκρ.] Suniliter Sm. 6, 1. IL ἐπεὶ οὖν χτλ} Apodosis sequi- lur c. 6; quo fit, ut e. 39—5 puren- thesim magmam esse putes inde or- tam, quod in fine c. 2 Ign, de sub- lectione diaconi Zotionis loquens si- mile obsequium erga episcopum ab omnibus Magnesiis postulare pro- | peraverit (Hefele). — ἐπισκόπῳ ὡς |: — dum cognovi et sanctos presbyteros nom abuti cione eonspieua, sed ut prudentes in deo cedere τὸ , sed patri lesu Christi, omnium episcopo. gitur illius, qui amat nos, decet oboedire sine quia non episcopum hune visibilem quis fallit, n decipere conatur. Quidquid vero est eiusmodi, refertur, sed ad deum, qui abscondita cognoscit. 90 itaque non modo voeari Christianos, sed etium nonnulli episcopum. quidem nominant, sed respiciens Lue. Tyrann. c. 17 (rvgev- γιχὴ κόλασις — τὸ τύραννον xoAd- ζεσϑαι) interpretatur: ordinatio ho- minis iuvenis i. e. τὸ τάσσεσϑαι vel μέ τετάχϑαι νεώτερον. Vox φαινομένην significat, | postulat, ub νεωτεριχὴ τάξις ad aeta- tem referatur. Ignatius itaque di- cit, Damam annis manifestantibus quidem im eondieione iuvenum, sa- pientia vero ea superiorem: esse. 2—IV. Ioann. Dam. S. P. Lequien 1I, 779; Holl. p. 90. — τοῦ 952. ἡμᾶς] i.e. Dei, qui elegit nos. Cf. Rom. inscr.; 8, 1. IV. Ioann. Dam. S. P. Lequien II, 189 (— χαὶ εἶναι). — τινές] sc. hne- retici, quos impugnat Ignatius. — καλοῦσιν] i. e. iusta auctoritate con- 234 τοῦ πάντα πράσσουσιν. n IGNATII EPISTULA. οἱ τοιοῦτοι δὲ οὖχ εὑσυνείδητοξ μοι εἶναι φαίνονται διὰ τὸ μὴ βεβαίως κατ᾽ ἐντολὴν συναϑροίζεσθϑαι. V. Ἐπεὶ οὖν τέλος τὰ πράγματα ἔχει καὶ πρόκειται τὰ δύο ὅμοῦ, ὅ τε ϑάνατος xal ἢ ζωή, καὶ ἕχαστος εἰς τὸν ἴδιον τόπον s μέλλει χωρεῖν. 2. ὥσπερ γάρ ἔστιν νομίσματα δύο, ὃ μὲν ϑεοῦ, ὃ δὲ χόσμου, καὶ ἔχαστον αὑτῶν ἴδιον χαραχτῆρα ἐπικείμενον ἔχει, οἵ ἄπιστοι τοῦ κόσμου τούτου, οἱ δὲ πιστοὶ ἐν ἀγάπῃ χαραχτῆρα ϑεοῦ πατρὸς διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ, δι᾽ οὗ ἐὰν μὴ αὐϑαιρέτως ἔχωμεν. τὸ ἀποθανεῖν εἷς τὸ αὑτοῦ πάϑος, τὸ ζῆν αὐτοῦ οὐχ ἔστιν ἐν ἡμῖν. 1 VI Ἐπεὶ οὖν ἐν τοῖς προγεγραμμένοις προσώποις τὸ πᾶν πλῆϑος ἐθεώρησα ἐν πίστει χαὶ ἠγάπησα, παραινῶ, ἐν ὁμονοίᾳ ϑεοῦ σπουδάζετε πάντα πράσσειν, προχαϑημένου τοῦ ἐπισχόπου εἷς τόπον ϑεοῦ καὶ τῶν πρεσβυτέρων εἷς τόπον συνεδρίου τῶν ἀποστόλων, χαὶ τῶν διαχόνων τῶν ἔμοὶ γλυχυτάτων πεπιστευ- 15 μένων διαχονίαν Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὃς πρὸ αἰώνων παρὰ πατρὶ ἦν xal ἐν τέλει ἐφάνη. 2. πάντες οὖν ὁμοήϑειαν ϑεοῦ λαβόντες ἐν- τρέπεσϑε ἀλλήλους xal μηδεὶς χατὰ σάρκα βλεπέτω τὸν πλησίον, ἀλλ᾽ ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ ἀλλήλους ἐν ὑμῖν, διαπαντὸς ἀγαπᾶτε. μηδὲν ἔστω ὃ δυνήσεται ὑμᾶς μερίσαι, ἀλλ᾽ ἐνώϑητε τῷ ἐπισκόπῳ 30 καὶ τοῖς προκαϑημένοις εἰς τύπον καὶ διδαχὴν ἀφϑαρσίας. VIL “Ὥσπερ οὖν ὁ κύριος ἄνευ τοῦ πατρὸς οὐδὲν ἐποΐησεν, 8 πρόχειται Lg : ἐπίκειται G, posita sunt A | B ἔχομεν G | 11 ἠγάπησα Gg : ἀγάπῃ LASf1 | 18 τόπον .. τόπον GLglSev : τύπον .. τύπον BÀ (tamquam) Zahn Lightf.| 17 τὸν g Dam : τῷ G | 18 ἀλλήλοις Θ | 90 τὖ- zov GLSf(A) etiam Dam (non τόπον) cf. Holl p. 20 stitutum fatentur, illo tamen incon- sulto omnia, quae nd ecclesiam per- tinent, agunt, Cf. Sm. 8, 2. — διὰ τὸ μὴ zrÀ.] i.e. quod non firma fide neque stabili ordine iuxta praecep- tum Christi et apostolorum ad sacros coetus se conferant (Smith) — ἐν- τολὴν] sc. Ohristi. Cf. Barn. 6, 1. V, 1. Apodosis et huius versus et sequentis deest vel potius repetenda. est ex c. 6. — ov τόπον] Cf. I Clem. 5, 4. 7; Polyc. ad Phil. 9, 2. 9—VI, 1. Fragm. gyr. Curet. 197, Cf. Clem. Al. Fragm. 86 ed. Potter p. 989. VI, 1. Severus Ant. Adv. impium Grammat. Ouret. 918, 945 (σπουδάς fere κτλ). --- ὁμόνοια 9tov] i. e. concordia, quae a Deo postulatur vel voluntati Dei eonsentamem est. Eadem vel similis verborum struc- iura saepius npud Ignatium inyveni- iur. Οὐ 6, 2; 15; Philad. inser.; 1, 2; Polye, 1, 3. — τ. ἐπισχόπου — $cov] Cf. 8, 1; Rom, 9, 1; Polyc. 8,8; Clem. Hom. III, 66; Didase. 282 (ol ἄπιστοι κτλ.) — πιστοὶ κτλ.] | vel Constit. apost. II, 26. Vox, quam. m esse vix|onem de vita illn adducuntur (He- ri testes | fele). Venio armes 2—VII, 1. Ioann. Dam. 8. P. Le- versionem | quien. II, T8018 pH ele 236 IGNATII EPISTULA AX ἡνωμένος dv, οὔτε δι᾿ ἑαυτοῦ οὔτε διὰ τῶν ἀποστόλων οὕτως μηδὲ ὑμεῖς ἄνευ τοῦ ἐπισχόπου καὶ τῶν πρεσβυτέρων μηδὲν πράσ- geie* μηδὲ πειράσητε εὔλογόν τι φαίνεσϑαι ἰδίᾳ ὑμῖν, ἀλλ᾽ ἐπὶ τὸ αὐτὸ μία προσευχή, μία δέησις, εἰς νοῦς, μία ἐλπὶς ἐν ἀγάπῃ, ἐν τῇ χαρᾷ τῇ ἁμώμῳ, ὅ ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός, οὗ ἄμεινον οὗϑέν ἔστιν. 2. πάντες ὡς εἰς ἕνα ναὸν συντρέχετε ϑεοῦ, ὡς ἐπὶ ἕν ϑυσιαστήριον, ἐπὲ ἕνα Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν ἀφ᾽ ἑνὸς πατρὸς προ- ελϑόντα xal εἰς ἕνα ὄντα xal χωρήσαντα. ΥΙΠ. Μὴ πλανᾶσϑε ταῖς ἑτεροδοξίαις μηδὲ μυϑεύμασιν τοῖς παλαιοῖς ἄνωφελέσιν οὖσιν. εἰ γὰρ μέχρι νῦν χατὰ Ἰουδαϊσμὸν - ζῶμεν, ὁμολογοῦμεν χάριν μὴ εἰληφέναι. 2. οἱ γὰρ ϑειότατο: προφῆται κατὰ Χριστὸν Ἰησοῦν ἔζησαν. διὰ τοῦτο xal ἐδιώχ- ϑησαν, ἐνπνεόμενοι ὑπὸ τῆς χάριτος αὐτοῦ, εἰς τὸ πληροφορηϑῆναι τοὺς ἀπειϑοῦντας, ὅτι εἰς ϑεός ἔστιν, ὁ φανερῶσας ἑαυτὸν διὰ 1 Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ, ὅς ἔστιν αὐτοῦ λόγος ἀπὸ σιγῆς προελϑών, ὃς κατὰ πάντα εὐηρέστησεν τῷ πέμψαντι αὑτόν. IX. E? οὖν οἱ ἐν παλαιοῖς πράγμασιν ἀναστραφέντες εἰς xat- νότητα ἐλπίδος Tov, μηκέτι σαββατίζοντες, ἀλλὰ κατὰ χυριαχὴν - Li 1 ἠνωμένος ὧν GL :7» SfA(g) Dam | 5 ὅ L Ant : εἷς G, 0c Lightf. | 6 πάντες LÀg : -ξ οὖν G | ἕνα LA : 77 G. | 8609 77 A 1 ἐπὶ LA : ὡς ἐπὶ Gg | 10 "Ιουδαϊσμὸν L : νόμον ἰουδαϊσμὸν G, νόμον lovdcixóv gA | 18 cirob —— Ag | 15. λόγος A Sev : -- ἀΐδιος οὐκ GL Tim | 17 πράγμασιν : γράμμασιν g | 18 χυριαχὴν L(Ag) : -- ζωὴν G verba habent. — οὕτως — zQásarrr]|erat. Of. Nirschl ad h. 1. ldem fere Didascalia et Constit.| VIII, 1. μυϑεύμασιν] Cf. I Tim. 1, apost Il 27 dieunt — jg] i. 6. 4: 4, 7; Tit. 1, 14. — "Ἰουδαϊσμόν extra communionem episcopi et pres- | Cf. 10, 3; Gal. 1, 13; 2, 14. byterorum, in conventiculis: — 8| 2. Reverus Antioch. Adv, imp. ἐστιν "L Xo] i 6. quod (sc uim | Gramm. Curet. 913, 245. "Timotheus προσευχὴ xtA.) ut fiat, lesus vult et| Aelur. Cur. 211, 244. — τοὺς ἄπει- efficit. ϑοῦντας] i. e. mune fidem recusan- 2. προελϑόνταϊ sc. in mundum. Cf. | tes, ut ex sequentibus patet. Cf. Sm. loann. S, 42; 18, 8; 16, 98. — εἰς δ, 1, — λόγος ἀπὸ σιγῆς προελϑῶν] ἕνα ὄντα xcÀ.] Cf. Ioann. 1, 1. 2. 18. | Lectiones indicant, Ignatii verba iam Cum vox ὄντα post προελϑόντα οὐ quinto saeculo immutata fuisse. Con- ante χωρήσαντα posita sit, sensus |tra versionem armenincam et Severum est: Iesus apud patrem, apud quem | stat Timotheus Aelurus. Sin autem erat ante saecula (6, 1), eo quoque | quaeris, cui ex his duobus testibus tempore versabatur, quo in mundo | máior fides habenda sit; considerans, annm — Christum filium suum, qui est verbum eius e m, qui in omnibus ei, qui ipsum miserat, τ 238 IGNATII EPISTULA ζῶντες, ἐν f καὶ f| ζωὴ ἡμῶν ἀνέτειλεν δι᾽ αὐτοῦ xal ϑανάτου αὐτοῦ, ὅ τινες ἀρνοῦνται, δι᾽ οὗ μυστηρίου ἐλάβομεν πιστεύειν, καὶ διὰ τοῦτο ὑπομένομεν, ἵνα εὑρεϑῶμεν σοῦ Χριστοῦ τοῦ μόνου διδασχάλου ἡμῶν 2. πῶς ἡμεῖς 5 μεθα ζῆσαι χωρὶς αὐτοῦ, οὗ καὶ οἱ προφῆται μαϑηταὶ πνεύματι ὡς διδάσχαλον αὐτὸν προσεδόκων; xal διὰ δικαίως ἀνέμενον, παρὼν ἤγειρεν αὐτοὺς ἐκ νεχρῶν. X. Μὴ οὖν ἀναισϑητῶμεν τῆς χρηστότητος αὐτοῦ. ἐὰν γὰρ ἡμᾶς μιμήσηται καϑὰ πράσσομεν, οὐκ ἔτι ἐσμέν. διὰ τοῦτο, μα- 10 ϑηταὶ αὐτοῦ γενόμενοι, μάϑωμεν κατὰ Χριστιανισμὸν ζῆν. ὃς γὰρ ἄλλῳ ὀνόματι καλεῖται πλέον τούτου, οὖχ ἔστιν τοῦ ϑεοῦ, 3, ὑπέρ- ϑεσϑε οὖν τὴν κακὴν ζύμην τὴν παλαιωϑεῖσαν καὶ ἐνοξίσασαν καὶ μεταβάλεσϑε εἰς νέαν ζύμην, ὅ ἐστιν Ἰησοῦς Χριστός. ἀλίσ- ϑητε ἐν αὐτῷ, ἵνα μὴ διαφϑαρῇ τις ἐν ὑμῖν, ἐπεὶ ἀπὸ τῆς dp 16 ἐλεγχϑήσεσϑε. 8. ἄτοπόν ἐστιν, Ἰησοῦν Χριστὸν λαλεῖν xd ἰουδαΐζειν. ὁ γὰρ Χριστιανισμὸς οὐκ εἰς Ἰουδαϊσμὸν ἐπίστευσεν, ἀλλ᾽ Ἰουδαϊσμὸς εἰς Χριστιανισμόν, εἰς ὃν πᾶσα γλῶσσα πιστεύ-" σασα εἰς ϑεὸν συνήχϑη. XL Ταῦτα δέ, ἀγαπητοί μου, οὐκ ἐπεὲ ἔγνων τινὰς ἐξ ὑμῶν 30 οὕτως ἔχοντας, ἀλλ᾽ ὡς μικρότερος ὑμῶν ϑέλω προφυλάσσεσϑαι ὑμᾶς, μὴ ἐμπεσεῖν εἰς τὰ dYigtpm τῆς χενοδοξίας, ἄλλὰ πεπλη- ροφορῆσϑαι ἐν τῇ γεννήσει καὶ τῷ πάϑει καὶ τῇ ἀναστάσει τῇ γενομένῃ Ev καιρῷ τῆς ἡγεμονίας Ποντίου Πιλάτου - πραχϑέντα. ἢ ὅ τινες LA(9) : οἵτενες G, ὅν τινες (À ?) Light, | 8 ὑπομένομεν LÀ : ὑπομένωμεν G | 6 προσεδόχων g Sev (LA) : πσοσεδόκουν G | 8 ἐὰν g: ἂν G | 9 μεμήσεται G | πράσσωμεν G | 18 ὃ G: qui L| 19/14 ἁλίσϑητε GL : αὐλίσϑητε g, coniungamini A | 14 ὀσμῆς L : ὁρμῆς G | 15 "Ἰησοῦν Xp. LAg: Xo. Ἰησοῦν G | 11 εἰς ὃν g Sf (in quo) A (in eum) - ὡς GL (9), ᾧ Lightf.| 18 συνήχϑη : congregaretur L | 21/22 πεπληροφορῆσϑαι g : -pop- εἴσϑαι G, certificemini L, -φόρησϑε Lightf. esse ἡμέραν et e verbo σαββατίζον- | Sensus: si prophetae nonnisi speran- τες et ex sequentibus patet. Cf. Barn. | tes in Christum, qui nondum ap- 15, 9. — 8] scripsit Ign., quia haere- | paruerat, salvi facti sunt, quomodo lici non tantum Dominum mortuum, | nos, postquam advenit, sine eo vitum. sed etiam ex eius morte nobis vi-| consequi poterimus? Hp ium ortam esse negabant. | X, 1. loann, Dam. 8. P. Lequien 7. Beverus Antioch. apud L Chr. IL 785; Holl p. 21 (μάϑωμεν χελ} Wolf, Anecdota (1724) IV, 72. — | — μὴ ovv xt^,] Of. Paul. Rom. 2, 4. προφῆται zt] Cf. Philud. 5,2; 9, L| — μιμήσηται) i.e. si Deus eodem Ποντίου Πιλάτου] "irap enis natius hoc addit tanquam testimo- ; apostolische n vetus tradicit. Cf. I Tim. 6,19; lust. Ap. | EE 240 IGNATII EPISTULA | ἀληϑῶς καὶ βεβαίως ὑπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ. τῆς ἐλπίδος ἡμῶν, ἧς ἐς Ἰιτραπῆναι μηδενὶ ὑμῶν γένοιτο. b «C " XIL Ὀναΐμην ὑμῶν κατὰ πάντα, ἐάνπερ ἄξιος ὦ. εἰ γὰρ 2. οἱ δέδεμαι, πρὸς ἕνα τῶν λελυμένων ὑμῶν obw εἰμί. οἶδα, ὅτι W^. ΠῚ φυσιοῦσϑε- Ἰησοῦν γὰρ Χριστὸν ἔχετε ἐν ἑαυτοῖς - καὶ μάλλον, ταν ἐπαινῶ ὑμᾶς, οἶδα, ὅτι ἐντρέπεσϑε, ὡς γέγραπται, ὅτι ὁ δί- καιος ἑαυτοῦ κατήγορος. XIIL Σπουδάζετε οὖν βεβαιωϑῆναι Ἢ τοῖς δόγμασιν τοῦ κυ- ρίου καὶ τῶν ἀποστόλων, ἵνα πάντα, ὅσα ποιεῖτε, κατευοδωϑῆτε 1. σαρκὶ καὶ πνεύματι, πίστει καὶ ἀγάπῃ, ἐν υἱῷ καὶ πατρὲ καὶ ἐν πνεύματι, ἐν ἀρχῇ καὶ ἐν τέλει. μετὰ τοῦ ἀξιοπρεπεστάτου Émt- σχόπου ὑμῶν καὶ ἀξιοπλόκου πνευματικοῦ στεφάνου τοῦ mpeggore- ρίου ὑμῶν καὶ τῶν κατὰ ϑεὸν διακόνων. 3, ὑποτάγητε τῷ ἔπι- σκόπῳ καὶ ἀλλήλοις, ὡς Ἰησοῦς Χριστὸς τῷ πατρὶ κατὰ σάρχα τὸ χαὶ οἱ ἀπόστολοι τῷ Χριστῷ καὶ τῷ πατρὶ καὶ τῷ πνεύματι, ἵνα ἕνωσις ἢ σαρχική τε καὶ πνευματικῇ, XIV. Εἰδώς, ὅτι ϑεοῦ γέμετε, συντόμως παρεχέλευσα ὑμᾶς. μνημονεύετε μου ἐν ταῖς προσευχαῖς ὑμῶν, ἵνα ϑεοῦ ἐπιτύχω, καὶ τῆς ἐν Συρίᾳ ἐχχλησίας, ὅϑεν οὖκ ἄξιός εἶμι καλεῖσθαι" ἐπεδέ- "μά! γὰρ τῆς ἡνωμένης ὑμῶν Ev ϑεῷ προσευχῆς καὶ ἀγάπης, εἰς τὸ ἀξιωϑῆναι τὴν ἐν Συρίᾳ ἔχχλησίαν διὰ τῆς ἔχχλησίας ὑμῶν δροσισϑῆναι. XV. ᾿Ασπάζονται ὑμᾶς Ἐφέσιοι ἀπὸ Σμύρνης, ὅϑεν καὶ γράφω ὑμῖν͵, παρόντες εἷς δόξαν ϑεοῦ ὥσπερ καὶ ὑμεῖς, ei χατὰ πάντα 3 με ἀνέπαυσαν ἅμα Πολυχάρπῳ, ἐπισχόπῳ Σμυρναίων. καὶ at λοιπαὶ δὲ ἐχχλησίαι ἐν τιμῇ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἀσπάζονται ὑμᾶς. 9 ποιεῖτε g L : ποιῆτε G | 14 χατὰ σάρχα 7^ À | 14/15 κατὰ σ. — πνεύ- ματι» αὶ} 15 καὶ τῷ πνεύματι» A Lightf. | 17 παρεκάλευσα θ' : παρ- ἐχάλεσα αὶ 1, 18. 61; Dial c. 30; Iren. II, 32, 4;|filium ante patrem mominat. Simi- II, 4, 2; IV, 292, 2; "Tert. De vel.|liter Paulus II Cor. 18, 18 et Testa- virg. c. 1. mentum D. N. T, 23 ed. Rahmani XIL. δέδεμαι] Βα. Christi enusa, Cf.) 1899 p. 43. Locutio sieut extra or- Eph. 3,1; 12, l Trall 5, 2. —|dinem ita rarissima est, inde autem. φυσιοῦσϑε] sc. laude tributa. explieari potest, quod filius via ad XII, L κατενοδωθῆτε! Cf. Test.| patrem est (Ioann. 14, 6) vel per XII patr. IV, 1; IX, 7. — vig] Ign. filium gratia Dei ad homines per- — cnn hk vos deo plenos esse, brevibus vos cohor- estote mei in orationibus vestris, ut deum quae in Syria est, unde non sum dignus E iue unde baec scribo. testes nutem satis fidos tradita esse ;] Cf. Paul. ENDE. dun et interna, Cf. Paul Eph. (— OE 242 IGNATII EPISTULA. ἔρρωσϑε iv ὁμονοίᾳ ϑεοῦ κεχτημένο: ἀδιάχριτον πνεῦμα, ὅς ἔστιν Ἰησοῦς Χριστός. TPAAAIANOIZ ITNATIOX. Ἰγνάτιος, ὁ καὶ Θεοφόρος, ἠἡγαπημένῃ Sei, πατρὶ Ἰησοῦ s Χριστοῦ, ἐκκλησίᾳ ἁγίᾳ τῇ οὔσῃ ἐν Τράλλεσιν τῆς ᾿Ασίας, ἐχλεχτῇ καὶ ἀξιοϑέῳ, εἰρηνευούσῃ ἐν σαρχὲ καὶ πνεύματι τῷ πάϑει Ἰησοῦ Χριστοῦ, τῆς ἐλπίδος ἡμῶν ἐν τῇ εἰς αὖ- τὸν ἀναστάσει" ἣν καὶ ἀσπάζομαι ἕν τῷ πληρώματι ἕν ἀποστολιχῷ χαραχτῆρι καὶ εὔχομαι πλεῖστα χαίρειν, Ll "Apepey διάνοιαν καὶ ἀδιάκριτον ἕν ὑπομονῇ ἔγνων ὑμᾶς ἔχοντας οὗ κατὰ χρῆσιν, ἀλλὰ κατὰ φύσιν, χαϑὼς ἐδήλωσέν μοὶ Πολύβιος, & ἐπίσκοπος ὑμῶν, ὃς παρεγένετο ϑελήματι ϑεοῦ καὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐν Σμύρνῃ καὶ οὕτως μοι συνεχάρη δεδεμένῳ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ὥστε pe τὸ πᾶν πλῆϑος ὑμῶν ἔν αὐτῷ ϑεωρεῖσε τ ϑᾶι. 2, ἀποδεξάμενος οὖν τὴν κατὰ ϑεὸν εὔνοιαν δι᾽ αὑτοῦ ἔδῥ- 'Éasa, εὑρὼν ὑμᾶς, ὡς ἔγνων, μιμητὰς ὄντας ϑεοῦ. IL Ὅταν γὰρ τῷ ἐπισχόπῳ ὑποτάσσησϑε ὡς Ἴησοῦ Χριστῷ, φαίνεσθϑέ μοι οὐ χατὰ ἄνθρωπον ζῶντες, AAAR κατὰ Ἰησῶν. 1 διάκριτον Ὁ 1 2 Χριστός :]-valete fratres, amen A, subscr. G | 3 Τραμανοῖς G, Tralesiis L, similiter 5 | ᾿Ιγνάτιος GL τ Ὁ» Α | 8 πνεύμειε ] g cf. Eph. 10,3 noi: ἅματε GL (ΞΕ xal) A | 1 τῷ πάϑει Z2» A | 11 φύσιν! xrjv g | 14 Χριστῷ ᾿Ιησοῦ LAg : Ἴησοῦ Xo. G | 14/15 ϑεωρεῖσϑαι ἢ (-σϑε) : ϑεωρῆσαι g Lightf. | 15/16 ἔδοξασα LA. (-- Dominum meum Iesum | x Christum) : ἔδοξα Gg | 18 κατὰ ἄνϑρωπον Gg Dam : κατὰ ἀνθρώπους ἵν Sev Zahn Lightf, in corpore Sf A Inser. πληρῶματι] Smith hane vo- | more apostolorum (y ἀπ. cem de universitate Trallianorum, | cf. Rom. 1, 7; 1 Cor. 1, 8; II Cor-— Bunsen de plenitudine potestatis| 1, 9; Gal 1, 8 ete. Nirsehl loeum - ecclesiasticae, quam habuit Ign., in- | de gratiae plenitudine ei apostolico. tellexit. Rectius eam de gratiae | charactere explicat, quem habuit éc- plenitudine interpretamur, quam|clesia Trallianorum. Alii verba ἐν Tgnatius Trallianis deprecatur de|éxoor. χαρακτῆρε Tnimus reete ad [ a AD TRALLIANOS I, 1—II, 1. 243 tant. Valete, deo wniti, spiritum possidentes inseparabilem, qui est Iesus Christus. TRALLIANIS IGNATIUS. lgnatius, qui et 'TTheophorus, dilectae a deo, patre lesu Christi, eeclesiae sanctae, quae est Trallibus Asiae, elec- δ tae et deo dignae, pacem habenti in carne et spiritu per passionem lesu Christi, spei nostrae, eum resurga- mus ad eum; quam et saluto in plenitudine in aposto- lieo charactere euique plurimam opto salutem. I. Constanter ineulpatam et inseparabilem im sustinentia 19 mentem cognovi vos habere non usu solum, sed indole, quem- admodum id mihi episcopus vester Polybius indicavit, qui 8myr- nae adfuit per voluntatem dei et Iesu Christi quique mihi vincto in Christo lesu ita congratulatus est, ut omnem multitudinem vestram in eo contemplatus sim. 2. Excipiens enim per ipsum 15 westram quae secundum deum est benevolentiam, glorificavi deum, cuius imitatores, ut cognovi, vos inveni. IL Cum enim episcopo subiecti sitis ut Iesu Christo, vi- demini mihi non secundum hominem, sed secundum lesum apostolicam Ignatii episcopi auctori- tatem retulerunt, quam dignitatem sibi negat 3, 9; Rom. 4, 3. L, L ob κατὰ χρῆσιν »r).] Sensus: non solum in vitae commercio talem mentem ostendere studetis, sed ea interma vestrae naturae propria est. Apud iren. 1, 6, 4 ἐν χρήσει oppo- mitur ei, quod quis matura sua pro- prie possidet. Gnostici divinam gra- tiam proprie possidere contendebant, cum Psychici eam nonnisi ἐν χρήσει — ad usum (commodati instar) ac- eiperent eamque et amiitere possent. (Hefele). 2. ἐδόξασα] sc. τὸν ϑεόν, ad quem Ignatius verbum ubique refert, Cf. Eph. 2, 2; Philad. 10, 1; Sm. 1, 1. Absolute illud adhibet etiam Polyc, 1,1. IL—II 1. Fragm. yr. Curet. 198, 282 sq. 1. Severus Ant. Cur. 218, 945. Ioann. Dam. S. P. II, 780; Holl p. 21 (— ἀποϑεινόντα). — 3. ἄνϑρωπον) Of Paul. Rom. 3, 5; I Cor, 9, 8; Gal 3, 15; Orig. Exhort. nd mart. c, 41. 16* 4 -. 244 IGNATII EPISTULA Χριστὸν τὸν δι᾽ ἡμᾶς ἀποϑανόντα, ἵνα πιστεύσαντες εἷς τὸν ϑιάνα- τὸν αὐτοῦ τὸ ἀποθανεῖν ἐκφύγητε. 2, ἀναγκαῖον οὖν ἐστίν, 6a- περ ποιεῖτε, ἄνευ τοῦ ἐπισκόπου μηδὲν πράσσειν ὑμᾶς, ἀλλ᾽ Um τάσσεσϑαι καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ ὡς τοῖς ἀποστόλοις Ἰησοῦ Χριστοῦ, 5 τῆς ἐλπίδος ἡμῶν, ἐν ᾧ διάγοντες εὑρεϑησόμεϑα. 9. δεῖ δὲ καὶ τοὺς διαχόγους ὄντας μυστηρίων Ἰησοῦ Χριστοῦ κατὰ πάντα τρό- moy πᾶσιν ἀρέσχειν. οὐ γὰρ βρωμάτων xal ποτῶν εἶσιν διάκονοι, ἀλλ᾽ ἐχχλησίας ϑεοῦ ὑπηρέται. δέον οὖν αὐτοὺς φυλάσσεσϑαι τὰ ἐγκλήματα ὡς πῦρ. 1 IIL Ὁμοίως πάντες ἐντρεπέσϑωσαν τοὺς διαχόνους ὡς Ἰη- σοῦν Χριστόν, ὡς καὶ τὸν ἐπίσχοπον ὄντα τύπον τοῦ πατρός, τοὺς δὲ πρεσβυτέρους ὡς συνέδριον ϑεοῦ καὶ ὡς σύνδεσμον ἀποστόλων, χωρὶς τούτων ἐκκλησία οὐ καλεῖται. 2, περὶ ὧν πέπεισμαι ὑμᾶς οὕτως ἔχειν. τὸ γὰρ ἐξεμπλάριον τῆς ἀγάπης ὑμῶν ἔλαβον x 15 ἔχω pet" ἑαυτοῦ ἐν τῷ ἐπισκόπῳ ὑμῶν, οὗ αὐτὸ τὸ κατάστημα μεγάλη μαϑητεία, ἣ δὲ πραότης αὐτοῦ δύναμις" ὃν λογίζομαι γαὲ τοὺς ἀϑέους ἐντρέπεσθαι. 8, ἀγαπῶν ὑμᾶς φείδομαι, συντονώτε- ρῶν δυνάμενος γράφειν ὑπὲρ τούτου. cx εἰς τοῦτο Quim, ἵν ὧν κατάκριτος ὡς ἀπόστολος ὑμῖν διατάσσωμαι. 19 IV. Πολλὰ φρονῶ ἐν ϑεῷ, ἀλλ᾽ ἐμαυτὸν μετρῶῷ, ἵνα μὴ ἐν χκαυχήσει ἀπόλωμαι. νῦν γάρ μὲ δεῖ πλέον φοβεῖσϑα: xal μὴ προσέχειν τοῖς φυσιοῦσίν με. οἵ γὰρ λέγοντές μοι μαστιγαῦσίν μέ. 2. ἀγαπῶ μὲν γὰρ τὸ παϑεῖν, ἀλλ᾽ οὖχ οἶδα, εἰ ἄξιός εἶμι, τὸ 1 ὑμᾶς L | 844. ὑποτάσσεσϑαι Lg (Ant): -τάσσεσϑε ΟΒΓΑ | 4 τοῖς G:z»gAnt|5 διάγοντες GL : 4- ἐν αὐτῷ g S£ Light£. [6 μυστήριον ὃ ἢ 8 αὐτοὺς : γοϑ L | 10 ὁμοίως d- καὶ L | 10/11 "Ιησοῦν Xo. GSfAg btt ἐντολὴν ᾿Ιησοῦ Χριστοῦ L | 11 ὡς Gg: 7» L Sf A Ant | ἐπίσκοπον Ἐ lesum Christum L | τύπον em cf. SfAg Ant: υἱὸν GL | 12 ὡς Ant : 2» LSfA | σύνδεσμον L (Ant) : σύνδεσμος G | 15 ἑαυτοῦ G-: ἔμαυτοῦ Ε΄ 17 ἀγαπῶν ὑμᾶς φείδομαι gÀ : ἀγαπῶντας ὡς ob q. GL | ὑμᾶς - eUrug Lightf. | 17/18 συντονώτερον gA : ἑαυτὸν πότερον G, ipsum aliqualem "ἢ, 18 οὐκ A(g):7» GL, con ἀλλ᾽ οὐχ ἱχανὸν ἑαυτὸν Lightf., codicibus corruptis loeus diffieillimus est ad sanandum | 19 διατάσσομαι Ὁ 9—II, 1. Antiochus Mon. Hom,.|ommni modo placeant, — 124, PG 89, 1822. — ἄνευ τοῦ ἐπι- | Cf. I Cor. 4, 1; I Tim. 3, 9. — σκόπου κτλ] Of. Magn. 7, 1. μάτων καὶ ποτῶν] Cf. Rom. M, 11; 8. δεῖ κτλ} Monet Ign. diaeonos, | Col. 2, 16; Hebr. 9, 10. mt ofücia sua impleant et ommibus| IL 1. χωρὶς καλ!] i. 6, ubi ministri 3. De Di. τος a εοηῖκο pensum lube. ritatis vestrae accepi et mecum habeo in epi- ipse habitus magna disciplina est, mansue- is ia, quem, ut existimo, et impii ipsi re- iam autem vos amo, parco, quamvis pro illo 'é possem. Non in tantam mei existimationem ris condemnatus velut apostolus vobis praeciperem. -sapio in deo, sed mihi ipsi modum adhibeo, 90 Nune enim plus mihi timendum est nec endae, qui me inflant. Qui enim talia me. 2. Nam diligo quidem pati, sed reperiuntur,|12. 18. — λέγοντες sc. res adula- torias, ut ex voce φυσιοῦσιν apparet, et verisimiliter ad martyrium spec- tantes. Videntur ei dixisse: leg vel ὅ μάρτυς. Cf. Eus. H. E. ;| V, 2, 2: οὔτ᾽ αὐτοὶ μάρτυρας ἑαυτοὺς ἀνεχήρυττι στολῆς ἣ διὰ λόγου μάρτυρας αὖ- τ τοὺς προσεῖπεν, ἐπέπλησσον πι- ρῶς. 2, Ioann, Dam. S, P. Lequien Il, 650, Holl p.21. Anton. Melissa II serm. 84 (χρήζω κτλ.) secundum in- terpolatorem, qui in fine addit ὁ 246 IGNATII EPISTULA γὰρ ζῆλος πολλοῖς μὲν οὗ φαΐνεται, ἐμὲ Bb πλέον πολεμεῖ. χρήζω οὖν πραότητος, ἐν ἢ καταλύεται & ἄρχων τοῦ αἰῶνος τούτου. V. Μὴ οὐ δύναμαι ὑμῖν τὰ ἐπουράνια γράψαι; ἀλλὰ φοβοῦ- μαι, μὴ νηπίοις οὖσιν ὑμῖν βλάβην παραϑῶ" καὶ συγγνωμονεῖτέ ὁ μοι, μήποτε οὐ δυνηϑέντες χωρῆσαι στραγγαλωϑῆτε. 8. xxi γὰρ ἐγώ, οὐ καϑότι δέδεμαι καὶ δύναμαι νοεῖν τὰ ἐπουράνια καὶ τὰς ποποϑεσίας τὰς ἀγγελικὰς καὶ τὰς συστάσεις τὰς ἀρχοντικάς, ὁρατά τε xal ἀόρατα, παρὰ τοῦτο ἤδη καὶ μαϑητής εἶμι" πολλὰ γὰρ ἡμῖν λείπει, ἵνα ϑεοῦ μὴ λειπώμεϑα, 1 VI. Παραχαλῶ οὖν ὑμᾶς, οὐκ ἐγώ, ἀλλ᾽ ἢ ἀγάπη Ἰησοῦ Χριστοῦ " μόνῃ τῇ χριστιανῇ τροφῇ χρῆσϑε, ἀλλοτρίας δὲ βοτάνης ἀπέχεσϑε, ἥτις ἐστὶν αἵρεσις - 2. οἱ ἑαυτοῖς παρεμπλέκουσιν Ἰησοῦν Χριστὸν καταξιοπιστευόμενοι, ὥσπερ ϑανάσιμον φάρμακον διδόγ- τες μετὰ οἰνομέλιτος, ὅπερ ὁ ἀγνοῶν ἡδέως λαμβάνει ἐν ἡδονῇ 15 χαγῆ τὸ ἀποϑανεῖν. VIL Φυλάττεσϑε οὖν τοὺς τοιούτους, τοῦτο δὲ ἔσται ὑμῖν μὴ φυσιουμένοις καὶ οὖσιν ἀχωρίστοις ϑεοῦ Ἴησοῦ Χριστοῦ xal ποῦ ἐπισχόπου καὶ τῶν διαταγμάτων τῶν ἀποστόλων. 9. ὁ ἐντὸς 1 πλέον GL: 2» SfAg | 8 ὑμῖν LSAg : 2» G. | 5 στραγγαλωθῆτε L8g : στράγγαλον ϑῆτε G | 6 δύναμαι νοεῖν g S81 A : δυνάμενος GL | 8 ἤδη Lg. Bev sl] G, 2 8SfA | 9 ἡμῖν : vobis L | 11 χριστιανῇ Gb : gygugzeavoe n Dam, chrisfianismi A, gratiarum actionis Sf | 11/12 χρῆσϑε .. ἀπέχεσθε LSfA:zoj9u .. ἀπέχεσϑαι G Dam | 12 οἱ ἑαυτοῖς St A: οἱ χαιροὶ G, καὶ Dam, ἣ καὶ δυπαροῖς L, καὶ τὸν ἰὸν g, ol καὶ log Voss, ob καὶ ἐᾷν Lightf. | 18 χαταξιοπιστευόμενοι Dam (Sf ΑἹ : χαταξίαν πιστευόμενοι G, TL|14 ἡδέως : deg con Light. | λαμβάνει - καὶ L | 14/15 ἡδονῇ καχῇ τ ἡδονῇ" χαχεῖ G- | 16 τοὺς τοιούτους Dam (g) : τοῖς τοιούτοις G, a talibus L | 17 ϑεοῦ GL:77 A διάβολος. — καταλύεται κτλ.} Of. Eph. 18, 1. Y, 1. Ioann. Dam. 8. P. Holl p. 21. — μὴ νηπίοις κτλ. Of. I Cor, 8, 1.2. 2— VIL, 1. Fragm. syr. Curet. 198, 983 (— τοιούτους). 2. Beverus Ant. Cur. 217, 248, — ἐπουράνια sri] Cf. Col. 1, 16. 90. — ἀόρατα] Falso Smith et alii editores post hanc vocem punetum posuerunt. Etiam im versionibus antiquis, apud Beverum et interpolatorem verba παρὰ τοῦτο κτλ. apodosin constituunt. Sensus: quamquam vinctus sum et caelestia intellego (δ, 1), tamen dis- cipuli nomine non iam dignus sum. Martyrium demum me verum disei- pulum reddet (Eph. 1, 9; Rom. 4, 2; Polyc. 7, 1. Nune autem incipio discipulus esse (Rom. 5,8). — παρὰ τοῦτο] Cf. Rom. 5, 1, — πολλὰ κτλ.] Cf. 1 Cor. 18, 9. VI—VII, 1. Ioann. Dam. S, P. Le- quien Il, 772; Holl p. 22 (— τοιού- αὖ δὲ Publ Polyc. 8, 1) abuti, vel: contra aliquem, qui contraria dixit, adepti, — ὅπερ χτλ.] i.e. qui igno- rat, vino venenum admistum esse, libenter illud aceipit, sed una cum. dulcedine mortem. bibit. geboten minio] Cf. Magn. 248 IGNATII EPISTULA ϑυσιαστηρίου ὧν καϑαρός ἐστιν" ὃ δὲ ἐχτὸς ϑυσιαστηρέου ὧν cb χαϑαρός ἔστιν- τοῦτ᾽ ἔστιν, ὁ χωρὶς ἐπισχόπου xal καὶ διαχόνων πράσσων τι, οὗτος οὗ καϑαρός ἔστιν τῇ συνειδήσει. ὙΠ. Οὐχ ἐπεὶ ἔγνων τοιοῦτόν τι ἐν ὑμῖν, ἀλλὰ προφυλάσσω ὑμᾶς ὄντας μου ἀγαπητούς, προορῶν τὰς ἐνέδρας τοῦ διαβόλου. ὑμεῖς οὖν τὴν πραὐπάϑειαν ἀναλαβόντες ἀνακχτίσασϑε ἑαυτοὺς ἐν πίστει, ὅ ἐστιν σὰρξ τοῦ κυρίου, xal iv ἀγάπῃ, ὅ ἐστιν αἷμα Ἰησοῦ Χριστοῦ. 2. μηδεὶς ὑμῶν χατὰ τοῦ πλησίον ἐχέτω. μὴ ἀφορμὰς δίδοτε τοῖς ἔϑνεσιν, ἵνα μὴ δι ὀλίγους ἄφρονας τὸ ἐν xe πλῆϑος βλασφημῆται. Οὐαὶ γάρ, δὲ οὗ ἐπὶ ματαιότητε τὸ dvoud μου ἐπί τινων βλασφημεῖται. IX. Κωφώϑητε οὖν, ὅταν ὑμῖν χωρὶς Ἰησοῦ Χριστοῦ λαλῇ τις, τοῦ ἐκ γένους Δαυίδ, τοῦ ἐκ Μαρίας, ὃς ἀληϑῶς ἐγεννήϑη, ἔφαγέν τε καὶ ἔπιεν, ἀληϑῶς ἐδιώχϑη ἐπὶ Ποντίου Πιλάτου, ἄλη- 16 ϑῶς ἐσταυρώϑη xai ἀπέϑανεν, βλεπόντων τῶν ἐπουρανέων χαὶ ἐπιγείων καὶ ὑποχϑονίων- 2. ὃς χαὶ ἀληϑῶς ἠγέρϑη ἀπὸ νεκρῶν, ἐγείραντος αὐτὸν τοῦ πατρὸς αὐτοῦ, ὃς καὶ κατὰ τὸ ὁμοίωμα ἡμᾶς τοὺς πιστεύοντας αὐτῷ οὕτως ἐγερεῖ ὁ πατὴρ αὐτοῦ ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, οὗ χωρὶς τὸ ἀληϑινὸν ζῆν οὐκ ἔχομεν. 20 X. Ei δέ, ὥσπερ τινὲς ἄϑεοι ὄντες, τουτέστιν ἄπιστοι, λέ- qoom, τὸ δοκεῖν πεπονϑέναι αὐτόν, αὐτοὶ ὄντες τὸ δοκεῖν, ἐγὼ τί ξέδεμαι, τῇ δὲ καὶ εὔχομαι ϑηριομαχῆσαι; δωρεὰν οὖν &mo- ϑνήσχω, ἄρα οὖν χαταψεύξομαι τοῦ κυρίου. XL Φεύγετε οὖν τὰς χαχὰς παραφυάδας τὰς γεννώσας καρ- 1/2 ὁ δὲ — χαϑαρὸς ἐστιν Lig): Σ» ΘᾺ ob homoeoteleuton | 2 βυτερίου GL: τῶν πρεσβυτέρων gA | 8 διακόνων g : διακόνου GL, 7- A | 7 ὕ pr L:üc G|8 ὑμῶν -- x g | ἐχέτω G : τε dy. L, dj. τι Dam | 9/10 Zv ϑεῷ GL : ἔνϑεον Dam Lightf. | 10 βλασφημεῖται G | 15 τῶν G Theod : 7 g | 17 ὃς GL:ita ut Sf, itidem A, ob Zahn | ὃς καὶ xarà τὸ ὅμ. Li: κατὰ τὸ ὄμ. ὃς καὶ G Lightf. | 18/19 ὃ πατὴρ --- Ἰησοῦ» A | 92 χαὶ LSev: 7- G | 28 οὖν em Voss:ob GL,— g Bev 9. ὁ χωρὶς ἐπισχόπου xti] ΟΥ̓ --- ἐν πίστει ὃ κτλ] Similiter Cle- Magn. 7, 1. mens Al. Puedag. I, 6, 88 p. 191, VIL 1. Fragm. syr. Curet. 200,|nisi quod de fide et spe loquitur. 934. (ὁμεῖς οὖν xti). — οὐκ éxe] CL | 5. Ioann. Dam. 8, P. Lequiem Il, Magn. 11, l. — πραϊπάϑεια] Legitur | 702; Holl p. 22. — μὴ ἀφορμὰς κτλ haec vox apud Phil De Abrah. c.87 | Phrasis Paulina. Cf. IE Cor. 5, 19; (ed. Mangey II, 31) et πραὐπαϑεῖν 1 Tim. 5, 14. — ἵνα μὴ χτλὶ] Cf. II apud eundem De Profug. c. 1 (1,547). | Tim. 6, 1; Tit. 2, 5. (NOS. VII, 2—XI, 1. 349. e est, non est mundus; hoc est, qui io et diaconis quidpiam agit, is non. dn vanitate nomen meum ἐρείδει: aures vestras, cum vobis quispiam lo- iio, qui ex genere David, qui ex Maria, i Bockiltkeerre-paeicuolen DURER vere erucifixus et mortuus est, videntibus 3v teal y aie oos ipsum patre ipsius, qui ad eius Uocirapedeenetieneid 39 "t quidam athei, hoe est, infideles, aiunt, eum. c! esse passum, ipsi secundum apparentiam. ies: md quid ego vinctus sum, eur cum bestiis re opto? Frustra igitur morior; ergo falsa de 25 ergo mala excrescentia, quae gignunt morti- m. syr. Curet, 200,| Χ-- ΧΙ, 1. Severus Antioch. Curet, τοῦ 214, 246, — ἄϑεοι χτλ] Oum vox g. I Migne IV, | hic non proprie vel de gentilibus, ut. ic voce, quae in|supra 3, 2, sed de haereticis intel- egitur, Ign. Do- | legenda sit, Ign, addit explicationem. OK. Magn. 11; | — τὸ δοχεῖν χτλ] Cf. Bm. 2; 4, 2; 5, 1; Iren. Adv. haer. III, 18, 7; IV, 1I Cor. 4, 88, 5; Teri. De carne Christi c. 1; uo] GE | ΧΙ 1. loann. Dam. B. P. Lequien, 6; 20, 81. |II, 772; Holl p. 92. — παραφυάδας] 4 (—o—m 250 IGNATII EPISTULA πὸν ϑανατηφόρον, οὗ ἐὰν γεύσηταί τις, παρ᾽ αὐτὰ ἀποϑνήσχει, οὗτοι γὰρ οὔκ εἶσιν φυτεία πατρός. 2. el γὰρ ἦσαν, ἔφαΐνοντο ἂν κλάδοι τοῦ σταυροῦ, καὶ ἦν ἂν ὃ καρπὸς αὐτῶν ἄφϑαρτος" δι’ οὗ ἐν τῷ πάϑει αὐτοῦ προσκαλεῖται ὑμᾶς ὄντας μέλη αὕτοῦ. a» οὔ δύναται οὖν κεφαλὴ χωρὶς γεννηθῆναι ἄνευ μελῶν, τοῦ ϑεοῦ ἕνωσιν ἐπαγγελλομένου, ὅ ἐστιν αὐτός, XIL ᾿Ασπάζομαι ὑμᾶς àmb Σμύρνης ἅμα ταῖς συμπαρούσαις, μοι ἐχχλησίαις τοῦ ϑεοῦ, οἵ χατὰ πάντα pe ἀνέπαυσαν capri τε καὶ πνεύματι. 3. παρακαλεῖ ὑμᾶς τὰ δεσμά μου, ἃ ἕνεκεν Ἴη- 10 σοῦ Χριστοῦ περιφέρω αἰτούμενος ϑεοῦ ἐπιτυχεῖν διαμένετε ἐν τῇ ὁμονοίᾳ ὑμῶν καὶ τῇ μετ᾽ ἀλλήλων προσευχῇ. πρέπει γὰρ ὑμῖν τοῖς χαϑ᾽ ἕνα, ἐξαιρέτως καὶ τοῖς πρεσβυτέροις, ἀναψύχειν τὸν ἐπίσχοπον εἷς τιμὴν πατρός, Ἰησοῦ Χριστοῦ χαὶ τῶν ἀποστό- λων. 8, εὔχομαι ὑμᾶς ἐν ἀγάπῃ ἀχοῦσαί μου, ἵνα μὴ εἰς μαρτύριον 150) ἐν Üply γράψας. καὶ περὶ ἐμοῦ δὲ προσεύχεσϑε, τῆς ἀφ᾽ ὑμῶν ἀγάπης χρίζοντος ἐν τῷ ἐλέει τοῦ ϑεοῦ, εἰς τὸ καταξιωϑῆναΐ με τοῦ κλήρου οὗ περίχειμαι ἐπιτυχεῖν, ἵνα μὴ ἀδόκιμος εὑρεϑῶ. XIIL ᾿Ασπάζεται ὑμᾶς ἡ ἀγάπη Σμυρναίων καὶ Ἐφεσίων. μνημονεύετε ἐν ταῖς προσευχαῖς ὑμῶν τῆς ἐν Συρίᾳ ἐκκλησίας, 30 ὅϑεν xal οὐχ ἄξιός εἶμι λέγεσϑαι, ὧν ἔσχατος ἐκείνων. 2. ἔρ- ρωσϑε ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ, ὑποτασσόμενοι τῷ ἐπισκόπῳ ὡς τῇ Év- toj, ὁμοίως καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ. καὶ οἱ κατ᾿ ἄνδρα ἀλλήλους ἀγαπᾶτε ἐν ἀμερίστῳ καρδίᾳ. 8, ἁγνίζεται ὑμῶν τὸ ἐμὸν πνεῦμα οὗ μόνον νῦν, ἀλλὰ καὶ ὅταν ϑεοῦ ἐπιτύχω. ἔτι γὰρ ὑπὸ κίν- 36 δυνόν εἶμι" ἀλλὰ πιστὸς ὁ πατὴρ ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ πληρῶσαξ μου τὴν αἴτησιν καὶ ὑμῶν, ἐν d εὑρεϑείητε ἄμωμοι. 5 ὅΤ, :ὃς ΘΙ Β μοὶ Lg:uov G, apud vos A | 18 πατρός GL *-]- et A, καὶ εἷς τιμὴν αὶ Lightf. | 15 ἐν GL :7» Ag | ΤΊ οὗ περίχειμαι Gg(A) : quo conor L, οὗπερ ἔγχειμιαι Bunsen Lightf. | 90 wa? G : 7» LAg | 21/22 τῷ ἐντολῇ G: Dei mandato LA | 93 ἁγνίζεται : ἁγνίζετε GL, - ὑπὲρ Zahn | 26 εὑρεϑεύητε GL : εὑρεϑείημεν Ag. Lightf. Vox ad designandas haereses npta.| 9. πατρός] Quaeritur, an post hanc — φυτεία z.] Cf. Philad. 8, 1; Matth.| vocem comma ponendum sit. Voss 15, 18. et Zahn eam cum sequentibus con- 2, μέλη] Cf. Rom. 12, 4—5; I Cor. | iungunt, et hie contendit, &criptoris 6, 15; Eph. 5, 30. menti similitudinem illam obversari, XIL 1. of] Ign. non tam nd ec-|quam et inter episcopum Deumque clesias, quam earum legatos ami-| Christi patrem et inter presbyteros mum advertit. apostolosque intercedere existimet, vocem interpretes addi. m| 3. ἁγνίζετα Cf. Eph. 8, 1. — ὁ Cf. Ps 144, 14; E πιστὸς "Christi, 1 Cor. 1, 9; 10, 13; II Cor. 1, 18; esu Ohristi | I "Thess. 5, 24; II Thess. 8, 8. go 10 252 IGNATII EPISTULA ῬΩΜΑΊΟΙΣ ITNATIOZ. Ἰγνάτιος, & καὶ Θεοφόρος, τῇ ἡλεημένῃ ἔν μεγαλειότηχτε πατρὸς ὑψίστου καὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ μόνου υἱοῦ αὕτοῦ ἔχχλησίᾳ ἠγαπημένῃ καὶ πεφωτισμένῃ ἐν ϑελήματι τοῦ ϑελήσαντος τὰ πάντα, ἃ ἔστιν, κατὰ ἀγάπην Ἰησοῦ Χρι- στοῦ, τοῦ ϑεοῦ ἡμῶν, ἥτις καὶ προχάϑηται ἐν τόπῳ χω- ρίου Ῥωμαίων, ἀξιόϑεος, ἀξιοπρεπῆς, ἀξιομακάριστος, ἄξι-. ἔπαινος. ἀξιοεπίτευχτος, ἀξιόαγνος καὶ προχαϑημένη τῆς ἀγάπης, χριστόνομος, πατρώνυμος, ἣν xal ἀσπάζομαι ἐν ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ, υἱοῦ πατρός: χατὰ σάρχα xal πνεῦμα ἠνωμένοις πάσῃ ἐντολῇ αὐτοῦ, πεπληρωμένοις χάρι-. τος ϑεοῦ ἀδιακρίτως xal ἀποδιυλισμένοις ἀπὸ παντὸς ἂλ- λοτρίου χρώματος πλεῖστα ἕν Ἰησοῦ Χριστῷ, τῷ ϑεῷ ἡμῶν, ἁμώμως χαίρειν. 1 “Ρωμαίοις 'L, titulum ad titulos reliquarum epistularum confor- mayi:lgnatii epistola ad Romanos L, 77 G | 5 χατὰ GLSmM : 4- marc sei gAAm Lightf. | 6 τόπῳ : río Zahn | 6/7 χωρίου : χοροῦ L | 9 χριστό- νόμος L 8m Am g (8A) : χριστώνυμος G Inscr, & ἔστεν] Hae voces potius per se sumendae quam eum sequentibus construendae esse videntur. — zroozá- ϑηται χτλ.] Plerique προκάϑηται cum χωρίου “Ῥωμαίων construxerunt ek alii locum aliter interpretati sunt. Vedelius putat, Ignatium ecclesiae Romanae primatum ecclesiarum sub- urbicariarum vindicare, Pearson (An- notationes) vertit: quae praesidet in ipsa urbe Roma cum suburbiis, Bunsen (ad h. L)e quae in dignitate sua seu officio episcopali (ἐν τόπῳ cf. Polyc. 1, 2) praesidet regioni Ro- manorum. Zahn contendit, eccle- siam KR. regionibus omnibus, quae sub Romanorum erant ditione, quo- dammodo praesidere dici. Revera autem verbum προχάϑηται non cum vocibus χωρίου *P. construitur, sed absolute usurpatur, et verba ἐν τόπῳ χ' P. locum designat, ubi ecelesia. praesidens habitat, Locutionem ἔν τόπῳ χωρίου “Ῥωμαίων singularem. esse haud infitior. Aptius erat dicere ἐν “Ρώμῃ. Sensus vero vix dubius est. — προκαϑ. ἀγάπης] ám Pearson (Annotat.) interpretatus est: quae in caritate vel in operibus misericor- diae et caritatis praeeminet (cf. Ens. H. E. IV, 23, 10), et Protestantes fere ommes eum secuti sunt, nuper- rime Zahn et Lightfoot. Sed quae- ritur, num προχαϑῆσϑαι ita construi possit. Ubicumque enim vox legi- tur, ad locum vel societatem ali- quam refertur. Ioannes Malala e. σ΄. (ed. Oxon. 1691 p. 278) Antiochiam. vocat προχαϑημένην τῆς ἀνατολῆς, Chrysostomus In Matth. hom. VII, 7 δ AD ROMANOS INSCR. ROMANIS IGNATIUS. lgnatius, qui e& Theophorus, ecclesiae misericordiam con- secutae in magnificentia patris altissimi et Iesu Christi, filii eius unici; ecclesiae dilectae et illuminatae volun- tate eius, qui vult omnia, quae sunt, secundum carita- δ iem lesu Christi, dei nostri; quae etiam praesidet in loco regionis Romanorum, digna deo, digna decore, dig- mà quae beata praedicetur, digna laude, digna quae voti compos fiat, digne casta et. universo caritatis coetui prae- sidens, Christi legem habens, patris nomine insignita, quam et saluto in nomine lesu Christi, filii patris; iis, qui secundum carnem et spiritum cuivis ipsius prae- cepto sunt adunati, gratia dei inseparabiliter repleti et ab omni alieno colore sunt expurgati, plurimam in lesu Christo, deo nostro, et intaminatam opto salutem. (ed. Bened. VII, 116) προχαϑημένην τῆς πάσης, Gregorius Naz. Ὅτ. 43 c. 14 (ed. Migne II, 514) ap- pellat Constantinopolim προκαϑεζο- “μένην τῆς ἑῴας πόλιν, Theodoretus p.119 Romam τῆς οἰχουμένης προ- χαϑημένην. ΟΥ̓ etium Stephanus, "Phessurus 8. h. v, Quae eum ita sint, ἀγάπη mihi h. 1. idem signif care videtur atque ἐκκλησία sive coe- tus Christianorum, et einsmodi in- *erpretationi Ignatii saltem modum dicendi non obstare, patet e. Trall. 3, 2: 13, 1; Rom. 9,3; Philad. 11, 2; Bunyrn. 12, 1. Cf. Mart. Ign. Colb.5, 3. Si enim ecelesia partieularis ἀγάπῃ *wocatur, cur haec vox ad ecclesiam wmiversam referre nom liceat? In Ps-Olementis epistula ad Iacobum »quidem Clemens bis (c. 2. 17) προ- μαϑεζόμενος ἀληϑείας appellatur, et "Lightfoot ad illum seripturam pro- im vocavit, ut sententiam suam pro- baret, Revera scriptura alteri inter- pretationi favet. Clementem enim προχαϑεζόμενον ἀληϑείας vocat, non. quia veritate excellebat vel prae- eminebat, sed quia praesidebat veri- tnti i. e. societati veritatis vel sec- tatorum veritatis, sieut similiter Ig- naiius ecclesiam. Romanam caritati i € congregationi caritatis praesi- dere dicit. Cf. Funk, Kirchenge- sehichtliche Ai und Unter- suchungen 1 (1897), 1—12. Non est autem, quod in hae interpretatione perstamus. 8i Ign. eeclesiam Roma- nam hoc loeo forte ob opera ecari- tatis praedicat, non est dubium et Protestantes quoque plurimi ugmos- cunt, eum verbis ἥτις προχάϑηται de ecelesiae primatuloqui. Cf. Light- foot ad h.l. εὐ Jülicher in Gótt. Gel. Anzeigen 1898 p. 4. πρόσωπα, ὡς καὶ πλέον ἡτούμην λαβεῖν" δεδεμένος γὰρ ἐν Χρε- στῷ Ἰησοῦ ἐλπίζω ὑμᾶς ἀσπάσασϑαι, ἐάνπερ ϑέλημα dj τοῦ ἄξιωαν»- ϑῆναί με εἰς τέλος εἶναι. 3. ἡ μὲν γὰρ ἀρχὴ εδοιχονόμητός ἔστε, 5 ἐάνπερ χάριτος ἐπιτύχω εἷς τὸ τὸν χλῆρόν μου ἀνεμποδίστια:ν-ς ἀπολαβεῖν. φοβοῦμαι γὰρ τὴν ὑμῶν ἀγάπην, μὴ αὐτή με χῆσῃ. ὑμῖν γὰρ εὐχερές ἐστιν, ὃ ϑέλετε ποιῆσαι" ἐμοὶ δὲ κολόν ἐστιν τοῦ ϑεοῦ ἐπιτυχεῖν, ἐάνπερ ὑμεῖς μὴ φείσησϑέ IL Οὐ γὰρ ϑέλω ὑμᾶς ἀνϑρωπαρεσχῆσαι, ἀλλὰ ϑεῷ A 10 ὥσπερ καὶ ἀρέσχετε. οὔτε γὰρ ἐγώ ποτε ἔξιυ χαιρὸν τοιοῦτεωνν ϑεοῦ ἐπιτυχεῖν, οὔτε ὑμεῖς, ἐὰν σιωπήσητε, χρεΐττονι ἔργῳ ἔχετπεαε ἐπιγραφῆναι. ἐὰν γὰρ σιωπήσητε ἀπ᾿ ἐμοῦ, ἐγὼ λόγος ϑεοῦ- ἔϑε-ν δὲ ἐρασϑῆτε τῆς σαρχός μου, πάλιν ἔσομαι φωνή. 3. πλέον pue μὴ παράσχησϑε τοῦ σπονδισϑῆναι ϑεῷ, ὡς ἔτι ϑυσιαστήρισενν 15 ἔτοιμόν ἔστιν, ἵνα ἐν ἀγάπῃ χορὸς γενόμενοι ᾷσητε τῷ πατρὶ ER Χριστῷ Ἰησοῦ, ὅτι τὸν ἐπίσχοπον Συρίας ὃ ϑεὸς κατηξίωσεν εἰ ρεϑῆναι εἷς δύσιν ἀπὸ ἀνατολῆς μεταπεμψάμενος. χαλὸν τὸ bovem ἀπὸ χόσμου πρὸς ϑεόν, ἵνα εἷς αὐτὸν ἀνατείλω. ΠῚ. Οὐδέποτε ἐβασχάνατε οὐδενί, ἄλλους ἐδιδάξατε. ἐγὼ i 20 ϑέλω, ἵνα κἀχεῖνα βέβαια f, ἃ μαϑητεύοντες ἐντέλλεσϑε. 3. jm 1 ἐπεὶ εὐξάμενος GAAmM g : ἐπευξάμενος L (88m) | 2 γὰρ LAmg : x δὲ (A), GM | 8 ϑέλημα LS Sm g cf. Ep. 90, 1; Sm. Il, 1:-F τοῦ ϑεοῦ GAM | ὃ ἐάνπερ χάριτος GLg(M) : ἐὰν πέρατος SA Lightf, si finem etinm. gratiae assequar Am(Sm) | 8 μὴ LSg(A): 7» G Sm Am M. | 10 oit Lg:ob G | 12 λόγος ϑεοῦ 1,8 SmJo : γενήσομαι ϑεοῦ GMg | 18 φωνή, γα LS8m Jo: τρέχων GAMg (cf. 1 Cor. 9, 24), ἠχὼ (con Cureton, sed et me*- probavit) Zahn | πλέον GSA : J- δὲ LMg Lightf. | 14 σπονδισϑῆναι gM. | σπονδιασϑῆναι G | 16 Xo- "Igeot GMg "I. Xo.L(SSmAm)|4 ϑεὸς memp | ξίωσεν GM : κατ. ὁ ϑεὸς gLÀm | 19 οὐδενὶ gM : οὐδένα Ὁ | 19/20 ἐγὼ — ἐντέλλεσϑε 77 SA | l 1. ἐπεὶ εὐξάμενος xri] Anaco-|tes, quin ad Deum perveniam, Qui luthon; apodosis deest. Cf. Eph. 1,1. μὴ deleverunt, nom satis respexe- 2. ἀδικήσῃ! Ign. verebatur, ne Ro- | runt nec verba praecedentia ὑμῶν mani vel precibus vel pecunia σοὶ ἀγάπην --- ἀδικήσῃ mee sequentia | aliquo alio modo eum a supplicio | (2, 1; cf. 8, 1). eximerent et martyrii palma priva- IL, 1. loann. Mon. apud Curet. | rent. — μὴ φείσησϑε! i. e. si vos|905, 240 (ἐὰν γὰρ κτλ.) — xp. eol mihi iniuriam intuleritis impedien- i. e. martyrio. — ἐπιγραφῆναι Haec Sinis: iris; alios docuistis, Ego vero 30 esse volo, quae docetis et praecipitis. 2. Vi- 6 | inarticulata. 9. Ioannes Mom. Curet. 206, 940. Severus Antioch. Cur. 215, 247. (χα- λὸν xri). Cf. Ephraem. Syr. opp. gr. ΠῚ, 961 Β ed. Assemani, — ozov- decipere (Gal. 8, 1). Vox διδάσχειν. i|opposita huie sensui favet, tenor epistulae autem illi, κι dicit, Ro- - 256 IGNATII EPISTULA wow pot δύναμιν αἰτεῖσϑε ἔσωϑέν τε xai ἔξωϑεν, ἵνα μὴ μόνον λέγω, ἀλλὰ καὶ ϑέλω, ἵνα μὴ μόνον λέγωμαι Χριστιανός, ἀλλὰ καὶ εὑρεϑῶ, ἐὰν γὰρ εὑρεθῶ, καὶ λέγεσθαι δύναμαι καὶ τότε πιστὸς εἶναι, ὅταν χόσμῳ μὴ φαίνωμαι. 8. xii υ καλόν. ὁ γὰρ ϑεὸς ἡμῶν Ἰησοῦς Χριστὸς miis μᾶλλον φαίνεται. οὗ πεισμονῆς τὸ ἔργον, ἄλλὰ μεγέϑους ἐστὶν ὃ Χρι- στιαγισμός, ὅταν μισῆται ὑπὸ κόσμου. IV. Ἐγὼ γράφω πάσαις ταῖς ἐκχλησίαις καὶ ἐντέλλομαι md σιν, ὅτι ἐγὼ ἑχὼν ὑπὲρ ϑεοῦ ἀποϑνήσχω, ἐάνπερ ὑμεῖς μὴ χωλύ- 10 σῆτε. παραχαλῶ ὑμᾶς, μὴ εὔνοια ἄκαιρος γένησθέ μοι. ἄφετε με ϑηρίων εἶναι βοράν, δι᾽ ὧν ἔστιν ϑεοῦ ἐπιτυχεῖν. σϊτός εἶμι; ϑεοῦ καὶ δι' ὀδόντων ϑηρίων ἀλήϑομαι, ἵνα καϑαρὸς ἄρτος ρεϑῶ τοῦ Χριστοῦ. 3. μᾶλλον χολαχεύσατε τὰ ϑηρία, ἵνα μοι τάφος γένωνται καὶ μηϑὲν καταλίπωσι τῶν τοῦ σώματός μου, ἵνα, 15 μὴ χοιμηϑεὶς βαρύς τινι γένωμαι. τότε ἔσομαι μαϑητὴς -— Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὅτε οὐδὲ τὸ σῶμά μου 6 χόσμος ὄψεται. Arce γεύσατε τὸν Χριστὸν ὑπὲρ ἐμοῦ, ἵνα διὰ τῶν ὀργάνων τούτων de ϑυσία εὑρεϑῶ. 8. οὐχ ὡς Πέτρος καὶ Παῦλος διατάσσομᾶι. ὑμῖν, ἐκεῖνοι ἀπόστολοι, ἐγὼ χκατάχριτος " ἐκεῖνοι ἐλεύϑεροι, ἐγὼ 8 γὰρ LSAmg:-L sel G | 5 καλὸν SSm (Tim), bonum LA Am ταῖς ὦνιον" τὰ γὰρ βλεπόμενα πρόσχαιρα, τὰ db μὴ βλεπόμενα αἰώνια Gg(M) ex II Cor. 4, 18 δ|6 ὁ γὰρ — φαίνεται» Sg | 6 πεισμονῆς ΓΒ Am Tim. gcc μόνον G | 6/7 Χριστιανισμός : Χριστιανὸς L Sm Tim | 7 ὅταν — κόσμου,» G | 8 πάσεις S SfA Am Tim g: 7» GL8mM [9 ἐγὼ GM: 7| LA Am&Bm (8S?) | 11 βορὰν G (βορράν) M, cibum. LA, βρῶμα gi». Sf Sm Lightf. | ori» gL Am : ἔνεστιν GM. | 12 ἀλήϑωμαι 1, 18 τοῖ digi στοῦ GL Sm M : ϑεοῦ (ante εὑρεϑῶ) g 8S Sf A Am, 7» Ir Eus Hier | 14 τοῦ Lg: τοῦ GM 15 γένωμαι : εὑρεϑῶ L(g) | ἀληθῶς GL Am (S): ASmMg | 16 "Ingo? L8 Am g: τοῦ GÀ Sm M | 17 Χριστὸν GL 8m χύριον SSf A. Amg Light. | 18 ϑεῷ 88 StSm : θεοῦ L(A Am), (post ϑυσία) M, G1 9. loamnes Mom. Curet. 906, 240} eum epistularum lgnatianarum (τότε πιστὸς xrÀ.) litiam habuerit, suspicari licet, 38—IV, 1. Timotheus Aelur. Cur.| hune quoque loeum respexisse, 201 sq. 243 (— κωλύσητε), — ojóbv|tera ex parte Sap. 18, 7 legi φαινόμενον καλόν] Kudem scripsit | χαλὰ τὰ βλεπόμενα. --- qelvetai] i Origenes De orat. c. 20 addens ἐστὲν | Christus postquam ad patrem οἱονεὶ δοχήσει ὃν καὶ οὐκ ἀληθῶς, etisus est (cf. Magn. 7, 2), a mui AD ROMANOS III, 2—V, 8. 257 re lantum mihi et internas et externas petite, ut non solum loquar, sed et velim; ut non solum dicar Christianus, sed et i imvenia Si enim inventus fuero, etiam dici potero Christianus εἰ tunc fidelis esse valebo, cum mundo amplius non apparebo. 8. Nihil, quod apparet, bonum est. Namque ipse deus noster s lwus Christus, iterum in patre exsistens, magis manifestatur. Non sussionis opus, sed magnitudinis est Christianismus, quan- do odio habetur a mundo. IV. Ego omnibus ecclesiis scribo omnibusque mando, quod hbens pro deo moriar, siquidem vos me non impediatis. Ob- τὸ we vos, ne intempestivam mihi benevolentiam exhibeatis. Smile me ferarum cibum esse, per quas deum consequi licet. Fmmentum sum dei et per ferarum dentes molor, ut purus panis Christi inveniar. 2. Feris potius blandimini, ut, mihi se- purum fiant nihilque mei corporis relinquant, ne, postquam 16 9bdormiero, gravis alicui fiam. Tunc vere Iesu Christi discipu- hs ero, cum neque corpus meum mundus videbit. Christum po me supplicate, ut per haec instrumenta deo hostia inveniar. 5. Non ut Petrus et Paulus vobis praecipio. Illi apostoli, ego *udemnatus; illi liberi, ego usque nunc servus. Sed si patiar, 30 191 Cor. 9, 1. ulitudine cognoscitur et glorifi- lur quam eo tempore, quo divini- Me carne obvoluta in terra versa- hw, — πεισμονῆς] Non persuasi- Wibus humanae sapientiae verbis, νὰ magnitudine virtutis Dei (cf. lCor.2, 4. 5; l Thess. 1, 5) fides Üitisna continetur tempore per- wenionis. Cf. Eph. 14, 2. IV, 1—2. Fragm. syr. Curet. 201, 35.296 (— σώματός μου). len. Adv. haer, V, 28, 4. Eu- πὸ. H. E. III. 36, 13. Hieron. Catal. ΕἸ (σῖτος χτλ.). — πάσαις] Non ἃ : Yüuimilitudine abhorret, lgnatium Voc vocabulo, cui testes et epistula Ad Pole, 8, 1 patrocinantur, usum fi, es. martyr forsan omnes ec- Tank, Patres apost, ed. 11. clesias, quae legatos ad eum mise- irunt, ante oculos habuit. Non minus autem verisimile est, librarios ali- quot. nec hunc locum nec Polyc. 8, 1 recte intellegentes lectionem. mu- tasse. — σῖτος ϑεοῦ] Cf. Act. s. Vic- 'toris c. 16. (Ruinart, Acta mart. ed, Galura II, 206). — ἀλήϑομαι] Ign. rem futuram tamquam praesentem videt. 2—83. Frag. syr. Cur. 296 (λιτα- νεύσατε — ἐλεύϑερος). — ὀργάνων] i. e. dentes ferarum. 3. Πέτρος x. Παῦλος]. Horum me- minit Ign., quia ex s. apostolis soli ;Romae evangelium praedicaverunt. — διατάσσομαι] Cf. I Cor. 7, 17. — 17 208 IGNATII EPISTULA. δὲ μέχρι νῦν δοῦλος. ἀλλ᾽ ἐὰν πάϑω, ἀπελεύϑερος γενήσομαι Ἴησοῦ Χριστοῦ xal ἀναστήσομαι ἐν αὑτῷ ἐλεύϑερος. νῦν pav ϑάνω δεδεμένος μηδὲν ἐπιϑυμεῖν. V. ᾿Απὸ Συρίας μέχρι Ῥώμης ϑηριομαχῶ, διὰ γῆς καὶ ϑα- ελάσσης, νυχτὸς xal ἡμέρας, δεδεμένος δέχα λεοπάρδοις, ὅ ἔστιν στρατιωτικὸν τάγμα" οὗ καὶ εὑεργετούμενοι χείρους γίνονται. δὲ τοῖς ἀδικήμασιν αὐτῶν μᾶλλον μαϑητεύομαι, dAA' οὐ ] τοῦτο δεδικαίωμαι. 2. ὀναίμην τῶν ϑηρίων τῶν Spot - μένων καὶ εὔχομαι σύντομά μοι: εὑρεϑῆναι" ἃ καὶ χολαχεύσω, 10 τόμως μὲ καταφαγεῖν, οὐχ ὥσπερ τινῶν δειλαινόμενα oy. χἂν αὐτὰ δὲ ἄχοντα μὴ ϑελήσῃ, ἐγὼ προσβιάσομαι. 8. μὴν pot ἔχετε- τί μοι συμφέρει, ἐγὼ γινώσκω. νῦν ἄρχομαι τὴς εἶναι. μηϑέν με ζηλώσαι: τῶν ὁρατῶν καὶ ἀοράτων, ἵνα, Χριστοῦ ἐπιτύχω. πῦρ χαὶ σταυρὸς ϑηρίων τε συστάσεις, τὸ τομαί, διαιρέσεις, σχορπισμοὶ ὀστέων, συγχοπὴ μελῶν, ὅλου τοῦ σώματος, κακαὶ κολάσεις τοῦ διαβόλου ἐπ᾽ ἐμὲ ϑώσαν, μόνον ἵνα Ἰησοῦ Χριστοῦ ἐπιτύχω. WI. Οὐδέν μοι ὠφελῆσει τὰ πέρατα τοῦ χόσμου οὐδὲ αἵ σιλεῖαι τοῦ αἰῶνος τούτου. καλόν μοι ἀποθανεῖν εἰς 90 Ἰησοῦν, 3| βασιλεύειν τῶν περάτων τῆς γῆς. ἐχεῖνον ζητῶ, * 1 δὲ» L8m | γενήσομαι LAg (8 ΒΓ Am) : 7 GM Lightf. | 9. Χριστοῦ G | ἐν αὐτῷ 2» LA | νῦν : οὐ nunc LSA (8m) | 3 ἐπιϑυμεῖν LS Sm AAmz τῈ κοσμικὸν ἢ μάταιον GMg | 5 δεδεμένος GLM : ἐνδεδεμένος g 6 σερατιωτιχὸν LMg Eus : στρατιωτῶν G | 9 χαὶ pr GLMSSm : ἃ καὶ α΄ A Am Lightf. | σύντομα g Eus 8m (8A) : ἕτοιμα GM, promptas L | 11 τα GM Eus : Éxóvra Lg | 13 ζηλώσαι g 1, Eus : ζηλώση G | καὶ G Eusz- τῶν g SÉ | 14/15 ἀνατομαὶ διαιρέσεις G Am Mg (8) : διαίρεσις καὶ SF A, Eus | 15 συγχοπή : συγκοπαὶ g Eus | ἀλησμοὶ G | 18 μοι G : μὲ g M | m LSfSmAmg;: τερπνὰ GM | 19 χαλόν : μᾶλλον G | εἰς G : ἐν M, in Sf A. διὰ Lg Tim | 20 γῆς L Sf Sm Am Tim : J- τί γὰρ ὠφελεζται ἄνϑῳ κερδήσῃ τὸν κόσμον ÜLov, τὴν δὲ ψυχὴν αὐτοῦ ζημιωϑῇ GM g ex Mi 16, 26 δοῦλος] ἴση. servum mon proprie 86 λευπάρδοις] Huius bestiae lj vocare videtur, sed sensu ampliore, respectu vineulorum, quae portabat. — ἀπελεύϑερος] Cf. I Cor. 7, 22. V. Euseb. H. E. III, 36, 7—9. Hieron, Catal c. 10. Gild, Sap. lib, quer. IIT, 7 (Migne PL 69, 378 sq.). 1, ϑηριομαχῶ)] Cf. I Cor. 15, 92. — primus testis est. Unde Bocham Hierozoieon 1663 I, III, ὃ (ed. Rose müller II, 128), eam ante Com: tini aetatem non commemorari sens, epistulas Ignatio abindicai esse eonelusit, et alii «a εξ τον ἐτο UU ai druar bestiis mihi praeparatis, quas inveniri; quibus et blandiar, nt eito me quosdam veritae non tetigerunt. Sin autem ego eas vi appellam. 3. Veniam τὸ i, ego novi. Nune incipio discipulus | disiunetiones ossium, ,concisio membro- 1$ derunt mundi fines dedu Hon ρας i in Christo Iesu mori, quam finibus terrae Ὁ, qui pro nobis mortuus est; illum volo, 2 μην. — ὀναίμην τῶν ϑηρίων] Acta Perp. et Fel. e. 14: ut bestias lu- eraretur. — προσβιάσομαι! Cf. Mart. Polye. 8, 1. $—VI, 2. Fragm. syr. Cur. 901, : 5985 sq. 3. Ioann. Mon. Cur. 206, 240 (μη- | ϑὲν — ἀοράτων). Severus Ant. Cur. 216, 247 (πῦρ xti). — ζηλώσαι] Cf. | -|II Cor. 11, 2: Gal 4, 17. — σχορ- πισμοὶ ὀστέων] Ps. 21, 15; διεσχορ- 7 j πίσϑη πάντα τὰ ὀστᾶ μου. Similiter ut mansue- | Ps. 52, ὃ 140, 7. | VI. Timotheus Ael. Cur. 911, 248 | (χαλὸν 21A. ). | 1. οὐδὲν κτλ] Cf. Maith. 16, 96.— χαλὸν μοι ἀποϑανεῖν] Ct. T Cor. 9, 15. — χαλὸν i] Cf. Y Clem. 51, 3 not. 17* pu CEN 260 IGNATII EPISTULA ὑπὲρ ἡμῶν ἀποϑανόντα" ἐκεῖνον ϑέλω, τὸν δι᾿ ME ὃ δὲ τοχετός μοι ἐπίχειται, 9. σύγγνωτέ uot, ἀδελφοί" μὴ ἐμ- ποδίσητέ μοι ζῆσαι, μὴ ϑελήσητέ με ἀποϑανεῖν, τὸν τοῦ ϑεοῦ ϑέλοντα εἶναι κόσμῳ μὴ χαρίσησϑε μηδὲ ὕλῃ ἐξαπατήσητε: ἄφετε δμε χαϑαρὸν φῶς λαβεῖν: ἔχεϊ παραγενόμενος ἄνϑρωπος ἔσομαι. 8, ἐπιτρέψατέ μοι μιμητὴν εἶναι τοῦ πάϑους τοῦ ϑεοῦ μου. εἴ τις αὑτὸν By ἑαυτῷ ἔχει, νοησάτω, B ϑέλω, xal συμπαϑεέτω μοι, εἰδὼς τὰ συνέχοντά με. VIL Ὃ ἄρχων τοῦ αἰῶνος τούτου διαρπάσαι με βούλεται καὶ 1ὸ τὴν εἰς ϑεόν μου γνώμην διαφϑεῖραι. μηδεὶς οὖν τῶν παρόντων. ὑμῶν βοηϑείτω αὑτῷ μᾶλλον ἐμοῦ γίνεσϑε, τουτέστιν τοῦ ϑεοῦ. μὴ λαλεῖτε ᾿Ιησοῦν Χριστόν, κόσμον δὲ ἐπιϑυμεῖτε. 2. βασκανία ἐν ὑμῖν μὴ κατοιχείτω. μηδ᾽ ἂν ἐγὼ παρὼν παραχαλῶ ὑμᾶς, πείσϑητέ μοι τούτοις δὲ μᾶλλον πείσϑητε, οἷς γράφω ὑμῖν. ζῶν 15 γὰρ γράφω ὑμῖν, ἐρῶν τοῦ ἀποϑανεῖν. ὃ ἐμὸς ἔρως ἐσταύρωται, καὶ obw ἔστιν ἐν ἐμοὶ πῦρ φιλόῦλον- ὕδωρ δὲ ζῶν καὶ λαλοῦν ἐν ἐμοί, ἔσωϑέν μοι λέγον" Δεῦρο πρὸς τὼν πατέρα. 8, οὔχ ἤδο- μα: τροφῇ φϑορᾶς οὐδὲ ἡδοναῖς τοῦ βίου τούτου. ἄρτον ϑεοῦ ϑέλω, ὅ ἔστιν σὰρξ Ἰησοῦ Χριστοῦ, τοῦ ἐκ σπέρματος Δαυϊδ, 30 χαὶ πόμα ϑέλω τὸ αἷμα αὐτοῦ, & ἐστιν ἀγάπη ἄφϑαρτος. 1 δι᾽ ἡμᾶς» SfA(g)|? δὲ 2» Sm Am | 3 ue: uox G. | 4 χαρίσησϑε g * Sm Am Tim : χαρήσησϑε G, χωρίσητέ μὲ L | μηδὲ ὕλῃ 1, Tim (Sf A Am): 2 6G g | ἐξαπατήσητε L. (seducatis) : κολακεύσητε "Tim (adulemini, blandi- amini) Lightf., 7» Gg | 5 ἄνϑρωπος L 8m Tim : -[- τέλειος ΒΑ, -- ϑεοῦ GMg; angelus Am | 11 ἐμοῦ GL : ἐμοὶ Mg Lightf. | 14 πείσϑητε see GLM : πιστεύσατε αὶ ἃ Lighif. | 15 γὰρ LM g : » G Sm A | 16 φιλόδλον GMg (cod. Hieros) Menaea apud Halloix 1, 372 : φιλοῦν τι L (SA) g (codd Vat. Mo- nac) | ὕδωρ, ξῶν δὲ L | καὶ λαλοῦν : ἁλλόμενον g | 11 λέγον G (λέγων) M Sev (Sf 8m) : λέγει Lg | 19.9420 L8 Sm A Am : -ξ- ἄρτον οὐράνιον ἄρτον. ζωῆς GM g | ᾿Ιησοῦ GA Am Sm M : τοῦ g LS | ro? ἐκ oz. «vid LÀ Am 8m. τοῦ υἱοῦ roD ϑεοῦ toD γενομένου ἐν ὑστέρῳ ἐχ an. Δ. καὶ ᾿Αβραὰμ GMg | 90 mó- μα L8 8 A&m κα: τ ϑεοῦ GM. | ἄφϑαρτος L8 8m À : J- χαὶ ἀένναος ζωὴ GM g — τοκετός] i. e. partus pro vita|pulum esse dixit, sie nune confite- caelesti per martyrium. Ignatio non |tur, se hominem vel hominem per- solum partus, sed etiam dolores | fectum non prius futurum esse, quam parturiendi obversantur. nd Deum pervenerit. €f. 9, 2. 2—3. Fragm. syr. Cur. 296 (ἄφετε 8, Anastasius Sin. Vine dux ὁ, ]2 — ϑεοῦ uov). — ἄνϑρωπος Ign. ut (PG 89, 195). Timotheus Ael, Cur. supra 4, 9; 5, 8 se nondum disci 919, 944. Severus Ant. ib. 919, 945, dicens: Veni ad patrem. 8. Non delector meque voluptatibus huius mundi. Panem Rei jur eo seniit HUI ANE J n ipsius, qui est caritas incorruptibilis. ; 7, 08. — 18 loann. 6, 38, — 19 Ioann. 7, 42; Rom. tinuavit — πῦρ φιλόδλον] Clem. AL ;|Paed. II, 1, 3 p. 164: ot πάμφαγοι χαϑάπερ τὸ πῦρ τῆς ὕλης ἐξεχόμενοι.. 8, ἡδοναῖς τοῦ βου] Ot Luc. 8 14, — ἄρτον ϑεοῦ »r4.] Contextus docet, Ignatium de unione cum Christo vel de Dei fruitione in enelo loqui, cuius ἐστιν ἄφϑαρτος Paed. II, 2, 19 p. 177: τοῦτ᾽ ἐστι πιεῖν τὸ αἷμα τοῦ ᾿Ιησοῦ, τῆς κυρίαν Partieula. κῆς μεταλαβεῖν ad verba τὸ αἷμα αὐτοῦ sola per- tinere videtur. Zahn eam ad totam Sena polso εις publicavit εἰ vocem ἀγάπη agapen ii eon iniret pago » m —— qu 262 IGNATII EPISTULA. VIIL Οὐχέτι ϑέλω κατὰ ἀνϑρώπους ζῆν. τοῦτο δὲ ἔσται, ἐὰν ὑμεῖς ϑελήσητε. ϑελήσατε, ἵνα καὶ ὑμεῖς ϑεληϑῆτε. 3, δὲ ὀλίγων γραμμάτων αἰτοῦμαι ὑμᾶς πιστεύσατέ μοι. Ἰησοῦς δὲ Χριστὸς ὑμῖν ταῦτα φανερώσει, ὅτι diy Og λέγω" τὸ ἀψευδὲς δ στόμα, ἐν ᾧ ὃ πατὴρ ἐλάλησεν A oc. 3. αἰτήσασϑε mpl ἐμοῦ, ἵνα ἐπιτύχω. οὗ χατὰ πάρχα ὑμῖν ἔγραψα, ἀλλὰ κατὰ γνώμην ϑεοῦ. ἐὰν πάϑω, ἡϑελήσατε- ἐὰν ἀποδοχιμασϑῶ, ἐμισήσατε. IX. Μνημονεύετε ἐν τῇ προσευχῇ ὑμῶν τῆς ἐν Συρίᾳ ἔχχλη σίας, ἥτις ἀντὶ ἐμοῦ ποιμένι τῷ ϑεῷ χρῆται. μόνος αὐτὴν Te 19 σοῦς Χριστὸς ἐπισχοπήσει χαὶ ἣ ὑμῶν ἀγάπη. 9. νομαι ἔξ αὐτῶν λέγεσθαι" οὐδὲ γὰρ ἄξιός εἶμι, ὧν ἔσχατος αὖ- τῶν καὶ ἔχτρωμα ἀλλ᾽ ἠλέημαί τις εἶναι, ἐὰν ϑεοῦ ἐπιτύχω 8. ἀσπάζετα: ὑμᾶς τὸ ἐμὸν πνεῦμα καὶ T] ἀγάπη τῶν ἐκκλησῶν, τῶν δεξαμένων με εἰς ὄνομα Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὐχ ὡς παροδεύονται, 1 καὶ γὰρ αἱ μὴ προσήκουσαί μοι τῇ ὁδῷ, τῇ κατὰ σάρκα, κατὰ πόλιν pe προῆγον. X. Γράφω δὲ ὑμῖν ταῦτα ἀπὸ Σμύρνης δι᾽ Ἐφεσίων τῶν ἀξιομακαρίστων. ἔστιν δὲ καὶ ἅμα ἐμοὶ σὺν ἄλλοις πολλοῖς χαὶ Κρόχος, τὸ ποϑητόν μοι ὄνομα. 3. περὶ τῶν προελϑόντων μὲ 80 ἀπὸ Συρίας εἷς ῬῬώμην εἷς δόξαν τοῦ ϑεοῦ πιστεύω ὑμᾶς ἐπεγνυν, χέναι, οἷς χαὶ δηλώσατε ἐγγύς με ὄντα. πάντες γάρ εἶσιν. [7 ποῦ ϑεοῦ χαὶ ὑμῶν" οὖς πρέπον ὑμῖν ἐστὶν χατὰ πάντα ἄναπαῦσζ Ἴ i 5 ἀληϑῶς GLA: 7» Sm Am | 6 ἐπιτύχω GL 8m Am M ; 4- ἐν aelyen | ἁγίῳ αὶ Lightf. | 15 τῇ κατὰ σάρκα GLS Sm Am M : 2- Ag | 18 καὶ prb: 27 Mg (A Am 8m) | zai sec LM Am: 7Gg | 19 μοι GL Am: 78m Mg | sqod* ϑόντων GA : προσελϑ. LAm g, συνελϑ. M | μὲ GÀ : μοι LM, 2» Amg| 20 voi, G: 77 Mg | 22 τοῦ G: 7 g VII, 1. κατὰ ἀνϑρώπους] Cf. 'T'rall.| essem unus ex ipsis. — μὴ 2,1 χουσαι χτλ.] i. e. ecclesiae 1; 2. δ ὀλίγων γραμμ.} i. e. epistula |a via, qua Ign. Romam. profite - brevi Cf. Polyc. 7, 8. batur. Vocibus τῇ χατὰ σάρκα lg IX, 2. ἀλλ᾽ ἠλέημα!] Cf. I Tim. l, indicat, spiritualiter illas eceleü 15; I Cor. 15, 8. 9. ad se pertinere et sese ad ij παροῖνς festino praetergredieuton, ἘΝ tags vocem idem sigili- ὰ sed tanto cum amore et zelo, ae si! care ἃς προπέμπειν (Polye. ΒΕ b AD ROMANOS VIII, 1—X, 2. 263 VIIL Nolo amplius secundum homines vivere. Id autem fi&, si vos volueritis. Velitis precor, ut et vos benevolentiam inveniatis. 2. Paucis litteris peto a vobis: credite mihi. lesus Ühristus vobis haec patefaciet, quod vera loquor; ipse os verax, i quo pater vere locutus est. 3. Petite pro me, ut consequar. Non secundum carnem, sed secundum mentem dei vobis scripsi. Si patiar, bene mihi voluistis; sin reiciar, odistis. IX. Memores estote in precibus vestris ecclesiae Syriae, que mei loco deo pastore utitur. Solus lesus Christus illam Tie episcopi reget atque vestra caritas. 2. Ego autem erubesco *reorum numero dici; non enim sum dignus, utpote qui sim imus eorum et abortivus. Verum misericordiam consecutus sum, αὐ essem aliquis, si deum consequar. 3. Salutat vos meus Spiritus et caritas ecclesiarum, quae me exceperunt in nomine lem Christi, non ut transeuntem. Etenim ecclesiae, quae nihil δὲ me pertinebant in via, quae secundum carnem est, ad me in singulas civitates praecurrebant. X. Scribo autem haec vobis e Smyrna per Ephesios dignis- Simos, qui beati praedicentur. Mecum etiam est cum aliis mul- ἴβ et Crocus, desideratum mihi nomen. 2. De his, qui me e Syris Romam usque praecesserunt ad gloriam dei, credo, vos 805 cognovisse; annuntiate quoque iis, me prope esse. Omnes *üm deo et vobis digni sunt, et eos in omnibus recreare vos 111 Cor. 15, 8. 9. l;Tit 3, 13), comitari, prosequi, et| X, 1. δι᾽ ᾿Εφησίων] Cf. Smyrn. 12, Merique eum secuti sunt. Sederra-|1; Philad. 11, 2; I Petr. 5. 12. Le- Yeunt; nam. vox προάγειν significat gatis Ephesiis. domum redeuntibus Paeire, praecedere. Cf. Polyc. Phil | hanc epistulam tradidit, quam via 13; Iudith 10, 22; Matth. 21,9.81; maritima Romam portari curarent 35,32; 28, 7; Marc. 10, 32; 11, 9; per Crocum ni fallor Ephesium, Ro- 1428; 16, 7 etc. Itaque sensus est: | manis haud ignotum (Zahn). iae a via remotae de Ignatii| 2. προελϑόντων] De his viris, qui "hdemnatione certiores factae pro- | haud dubie Christianos Romanos de Pmbant in civitates sibi vicinas, | sorte Ignatii certiores fecerunt, ni- Vue) martyri transeundae erant, |hil amplius comperimus. V em salutarent. 264 IGNATII EPISTULA 3. ἔγραψα δὲ ὑμῖν ταῦτα τῇ πρὸ ἐννέα χαλανδῶν Σεπτεμβρίων. ἔρρωσϑε εἰς τέλος ἐν ὑπομονῇ Ἰησοῦ Χριστοῦ. ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΥΣΙΝ ITNATIOZ. Ἰγνάτιος, ὃ καὶ Θεοφόρος, ἐχχλησίᾳ ϑεοῦ πατρὸς καὶ χυρίου 5 Ἰησοῦ Χριστοῦ τῇ οὔσῃ ἐν Φιλαδελφίᾳ τῆς ᾿Ασίας, ἐλεη- μένῃ xal ἡδρασμένῃ ἐν ὁμονοίᾳ ϑεοῦ xal ἀγαλλιωμένῃ ἐν τῷ πάϑει τοῦ κυρίου ἡμῶν ἀδιαχρίτως καὶ ἐν τῇ ἀναστάσει αὐτοῦ πεπληροφορημένῃ ἐν παντὶ ἐλέει, ἣν ἀσπάζομαι ἐν αἵματι Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἥτις ἐστὶν χαρὰ αἰώνιος xal παρά- 10 μόνος, μάλιστα ἐὰν ἐν ἑνὲ ὦσιν σὺν τῷ ἐπισχόπῳ καὶ τοῖς σὺν αὐτῷ πρεσβυτέροις καὶ διακόνοις ἀποδεδειγμένοις ἐν γνώμῃ Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὖς κατὰ τὸ ἴδιον ϑέλημα ἐστήριξεν ἐν βεβαιωσύνῃ τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ πνεύματι. I. Ὃν ἐπίσκοπον ἔγνων οὖκ ἀφ᾽ ἑαυτοῦ οὐδὲ δι᾽ ἀνθρώπων 15 χεχτῆσϑαι τὴν διαχονίαν τὴν εἰς τὸ χοινὸν ἀνήχουσαν οὐδὲ κατὰ χενοδοξίαν, ἀλλ᾽ ἐν ἀγάπῃ ϑεοῦ πατρὸς xal κυρίου Ἰησοῦ Χρ:- στοῦ" οὗ καταπέπληγμαι τὴν ἐπιείκειαν, ὃς σιγῶν πλείονα δύναται τῶν μάταια λαλούντων. 2. συνευρύϑμισται γὰρ ταῖς ἐντολαῖς ὡς χορδαῖς χιϑάρα. διὸ μακαρίζει μου ἡ ψυχὴ τὴν εἰς ϑεὸν αὐτοῦ 30 γνώμην, ἐπιγνοὺς ἐνάρετον xal τέλειον οὖσαν, τὸ ἀκίνητον αὐτοῦ xal τὸ ἀόργητον αὐτοῦ ἐν πάσῃ ἐπιεικείᾳ ϑεοῦ ζῶντος. Π. Τέκνα οὖν φωτὸς ἀληϑείας, φεύγετε τὸν μερισμὸν καὶ 1 τῷ — Σεπτεμβρίων LgM (-βρίου) Am (Ahekani — Xezr.) : undeci- mo mensis Ab Sm, -- τουτέστιν Αὐγούστου εἰχάδι τρίτῃ G, mense Augusto qui dies XXII erat ἃ | 2 Χριστοῦ LAg: - ἀμὴν GM A Sm, τοῦ ϑεοῖ ἡμῶν S | 4 κυρίου Gg (A): » L Light. | 1 ἡμῶν G: -Ε σοῦ g, 'I. Χρι- στοῦ L | 9/10 παράμονος ΘΑᾳ: ἄμωμος L | 10 ὦσιν ΘΕ: ὦμεν L, ἧτε A ^ 11 σὺν αὐτῷ Ag | 14 οὐχ G | 15 τὸ μα, : τὸν GA | 18 μάταια GL : πλέον £A Lightf. | συνευρύϑμισται G (Ag) : συνευρύϑμισϑε L | 20 τέλειον G τελείαν g | 21 αὐτοῦ 6 :}» Lg | 22 guróg-L-xel À 3. Quo die scripserit, Ign. in hac | computare possint, quo fere tempore tantum epistula indicat, ut Romani |ad ipsos adventurus sit. AD ROM. Χ, 8 — AD PHILADELPHENSES Il, 1. 265 deck. 3. Haec scripsi vobis ante diem IX Calendas Septembris. Valeie, fortes usque in finem, sustinentes pro lesu Christo. PHILADELPHENSIBUS IGNATIUS. lgnatius, qui et "Theophorus, ecclesiae dei patris et domini lesu Christi, quae est Philadelphiae in Asia, misericor- ὃ diam consecutae et firmatae in concordia cum deo et ex- sultanti in passione domini nostri inseparabiliter ac per resurrectionem eius plene instructae de omni misericor- dia, quam saluto in sanguine lesu Christi, quae est gau- dium meum sempiternum et stabile, maxime si uniti sunf 1 cum episcopo et presbyteris eius et diaconis iuxta sen- tentiam Christi designatis, quos secundum propriam vo- luntatem suam firmavit in stabilitate per sanctum suum spiritum. 1. Hunc episcopum cognovi non a seipso neque per homi- :5 ms neque ob inanem gloriam, sed caritate patris et domini lem Christi obtinuisse ministerium regendi coetum. — Valde ad- Wimius sum eius modestiam, qui silendo potentior est quam quU vana loquuntur. 2. Consonus enim est mandatis dei ut tihara chordis. Quapropter beatam praedico mentem eius piam, 30 em virtutibus ornatam et perfectam sciens, et immobilitatem ἐπ ac lenitatem instar mansuetudinis dei vivi. li Filii itaque lucis veritatis, fugite divisionem et pravas liscr, Φιλαδελφίᾳ] Cf. Apoc. 1, 11; | tione memoratum. — ἀφ᾽ δαυτοῦ] Cf. 11 sqq. — ἀγαλλιωμένῃ κτλ. i. o. |Gal. 1, 1. — σιγῶν] Cf. Eph. 6, 1. que inseparabilis adhaeret passioni| 2. y. χιϑάρα] Cf. Eph. 4, 1. Oii — ἐν αἵματι xr] i. e. in| II, 1. Ioann. Dam. S. P. Lequien Übio, qui per sanguinem suum |II, 780; Holl p. 22. — τέχνα xt] WA talvavit. — ἀποδεδειγμένοις xt2.] Τέκνα φωτὸς commemorantur. Eph. it quisecundum sententiam et vo-;5, 9; viol φωτὸς Luc. 16, 8; Ioann. latem Christi designati vel electi| 12, 86; I Thess. 5, 5; φῶς xol ἀλή- mit, ϑεια Ps. 42, 8; φῶς ἀληϑείας alias L1. ὃν] sc. episcopum in inscrip- | nusquam occurrit et locutio Ignatio | 266 IGNATII EPISTULA. τὰς κακοδιδασκαλίας" ὅπου δὲ ὁ ποιμὴν ἐστιν, ἐκεῖ ὡς ἀκολουϑεῖτε, 3, πολλοὶ γὰρ λύκοι ἀξιόπιστοι favi κακῇ μαλωτίζουσιν τοὺς ϑεοδρόμους" ἀλλ᾽ ἐν τῇ ἑνότητι ὑμῶν οὔχ ἔξου: σιν τόπον. 5 IIL ᾿Απέχεσϑε τῶν καχῶν βοτανῶν, ἅστινας οὗ σοῦς Χριστός, διὰ τὸ μὴ εἶναι αὐτοὺς φυτείαν πατρός " παρ᾽ ὑμῖν μερισμὸν εὗρον, ἀλλ᾽ ἀποδιθλισμόν. 2. ὅσοι γὰρ εἶσιν x«l Ἰησοῦ Χριστοῦ, οὗτοι μετὰ τοῦ ἐπισχόπου εἰσίν" ὅσοι ἂν μετανοήσαντες ἔλθωσιν ἐπὲ τὴν ἑνότητα τῆς ἐκκλησίαςν τὸ καὶ οὗτοι ϑεοῦ ἔσονται, ἕνα ὦσιν κατὰ Ἰησοῦν Χριστὸν ζῶντες, 8. μὴ πλανᾶσϑε, ἀδελφοί μου" si τις σχίζοντι ἀκολουϑεῖ, βαδι- λείαν ϑεοῦ οὐ κληρονομεῖ᾽ si τις ἐν ἀλλοτρίᾳ γνώμῃ περιπατεῖ, οὗτος τῷ πάϑει: ob συγκατατέϑεται. IV. Σπουδάσατε οὖν μιᾷ εὐχαριστίᾳ χρῆσϑαι- μία γὰρ σὰρξ 15 τοῦ κυρίου ἡμῶν Ἴησοῦ Χριστοῦ καὶ Ev ποτήριον εἷς ἕνωσιν τῷ αἴματος αὐτοῦ, ἕν ϑυσιαστήριον, ὡς εἰς ἐπίσκοπος ἅμα τῷ πρέῦ- βυτερίῳ καὶ διακόνοις, τοῖς συνδούλοις μου" ἵνα, ὃ ἐὰν πράσσητε, κατὰ ϑεὸν πράσσητε. V. ᾿Αϑελφοί μου, λίαν ἐχχέχυμαι ἀγαπῶν ὑμᾶς καὶ inse 30 ἀγαλλόμενος ἀσφαλίζομαι ὑμᾶς" στός, ἐν ᾧ δεδεμένος φοβοῦμαι μᾶλλον, ὡς ἔτι ὧν ἀναπάρτισιος", ἀλλ᾽ ἡ προσευχὴ ὑμῶν εἰς ϑεόν με ἀπαρτίσει, ἵνα ἐν ᾧ κλήρῳ 8.4. ἕξουσιν Gg : ἔχουσιν L(A) | 1 ἀποδιθλισμὸν Τι: -σμένον Ὁ | 18 at ϑει -Ἐ Christi ΒΓΑ | 16 ὡς τ 88 L | 91 ἀναπάριστος LAg : ἀνάρπασεος ὃ | 92 εἷς ϑεὸν Gg:z» L(A) propria est, Lightfoot vocem φωτὸς interpolatam esse opinatur. 2, λύκοι] Cf. Matth. 7, 15. Act. 20, 99. — ἀξιόπιστοι] sunt et qui fide digni sunt (Prov. 27, 6; 28, 20) et qui tales videntur simulando aliis- que artificis fidem usurpantes. Sui- das illam notionem antiquiorem vo- cat, Ign. vocem sensu malo adhibet. Similiter Epist. ad Diogn. 8, 2; Ta- tian. C. Graec, c, 2; Eus. H. K. V, 18,5 ete. — αἰχμαλωτίζουσιν»}) Cf. TI Tim. 3, 6. — ϑεοόρόμους] Cf. Po- lyc. 7, 2. cix ἐγὼ δὲ, ἀλλ᾽ Ἰησοῦς ΤΑῚ ΠῚ, 1. Ioann. Dam. S, P. 1υβᾳίδι lI, 718; Holl p. 38 (— suexgó- —| 7 βοτανῶν] sc, haereticorum, Qf. Eph. 10, ὃ; "Trall. 6; Mo οὐχ ὅτ! Cf. Magn. 11; "rll& Ign. hoc loco et in capp. ὙΠ indicat, se non tantum Troade dt^ gentem per legatos eeclesiae Plill-| delphensium certiorem faetum 856 | quomodo res in illa se haberent, τ] ipsum muper Philadelphiam pe mensse. 1 9—IV. Fragm. syr. Cnr, 199, (— diparog αὐτοῦ), ξασααῖιιει -. AD PHILADELPHENSES II, 1—V, 1. 267 doctrinas: ubi autem pastor est, eodem ut oves sequamini. 2. Multi enim lupi, fide digni habiti, perniciosis voluptatibus eos capiunt, qui ad deum currunt; sed in vestra concordia non ha- bebunt loeum. ΤΠ. Abstinete ab herbis noxiis, quas lesus Christus nom s eolit , quia non sunt plantatio patris: non quod apud wos di- visionem invenerim, sed puritatem. 2. Quotquot enim dei et lesu Christi sunt, hi sunt eum episcopo; et quotquot paeniten- tia ducti redierint ad unitatem ecclesiae, et hi dei erunt, ut secundum lesum Christum vivant. 3. Ae errelis, fratres mei: τὸ si quis schisma facientem sectatur, regni divini hereditatem mon consequitur; si quis ambulat in aliena doctrina, cum pas- IV. Studeatis igitur una eucharistia uti; una enim est caro domini nostri lesu Christi et unus calix in unitatem sanguinis 15 ipsius, unum altare, sicut unus episcopus cum presbyterio et diaconis, conservis meis; ut, quod faciatis, secundum deum faciatis. V. Fratres mei, valde effusus sum in amorem vestri eb valde laetatus roboro vos; non ego vero, sed lesus Christus, cuius o gratia vinetus plus timeo, quia nondum sum perfectus; sed oralio vestra ad deum me perficiet, ut sorte per misericordiam Tuihi assignata potiar, confugiens ad evangelium tanquam ad 6 Matth. 15, 18. — 11 ] Cor. 6, 9. 10. 3. Iounm. Dam. S. P. Lequien II, 718; Holl p. 23. Fragm. syr. Cur. 218, 949 (— χληρονομεῖ). — ἀλλο- clesiae im unitate sacrae mensae se manifestare oportet. Εὐχαριστία ce- na Domini étiam a s. lustino Apol. τρίᾳ] i.e. aliena a fide ecclesiae. 1, 66 nominatur. — c γὰρ odp&] — συγκατατίϑεται] Verbum denotat mon solum «ssemüiri, sed eiiam, ut Lightfoot recte animadvertit, partem Adhabere. vel communicare. 11 Cor. 6, 15—16 συμφώνησις, μερὶς et avyxa- τάϑεσις tanquam synonyma usur- €f. Exod. 23, 1. 32; Dan. 1, pc 38, 51. τ uis εὐχαριστίᾳ Cf. Eph. 20,2 : ἕνα Coetu Unitatem ec- - Cf. I Cor. 10, 16. 17. — ἕν ϑυσια- στήριον] Cum Irenaeus Adv. haer. IV, 18, 6, de eucharistia ngens, de al- iari spiritualiter loquatur, Lightfoot: Ignatium similiter intellegendum. esse censel. Equidem non video, eur pater de eucharistia vel cena Domini atque de altari dicens non etinm tabulam cenae in mente ha- buerit, CHEN 268 IGNATII EPISTULA. ἡλεήϑην ἐπιτύχω, προσφυγὼν τῷ εὐαγγελίῳ ὡς σαρκὶ Ἰησοῦ καὶ τοῖς ἀποστόλοις ὡς πρεσβυτερίῳ ἐχχλησίας. 2. xal τοὺς προφῆτας. δὲ ἀγαπῶμεν, διὰ τὸ καὶ αὑτοὺς εἷς τὸ ᾿κατηγγελχέναι. καὶ εἷς αὐτὸν ἐλπίζειν καὶ αὐτὸν ἀναμένειν, ἐν ᾧ καὶ πιστεύσαν- δ τες ἐσώϑησαν, ἐν ἑνότητι Ἰησοῦ Χριστοῦ ὄντες, ἀξιαγάπητοι καὶ ἀξιοϑαύμαστοι ἅγιοι, ὑπὸ Ἰησοῦ Χριστοῦ μεμαρτυρημένοι καὶ συνε πριϑμημένοι ἐν τῷ εὐαγγελίῳ τῆς κοιγῆς ἐλπέδος. VI O'Eky δέ τις Ἰουδαϊσμὸν ἑρμηνεύῃ ὑμῖν, μὴ ἀκούετε αὖ- τοῦ. m γάρ ἐστιν παρὰ ἀνδρὸς περιτομὴν ἔχοντος Χριστιανισ-- 10 μὸν ἀχούειν, ἢ παρὰ ἀχροβύστου Ἰουδαϊσμόν. ἐὰν δὲ ἀμφότεροε, περὶ Ἰησοῦ Χριστοῦ μὴ λαλῶσιν, οὗτοι ἐμοὶ στῆλαί εἶσιν καὶ τάφος νεχρῶν, ἐφ᾽ οἷς γέγραπται μόνον ὀνόματα ἀνϑρώπων. 2. φεύγετε. οὖν τὰς καχοτεχνίας καὶ ἐνέδρας τοῦ ἄρχοντος τοῦ αἰῶνος τοὺς του, μήποτε ϑλιβέντες τῇ γνώμῃ αὐτοῦ ἐξασϑενήσετε ἐν τῇ Ew 15 ἀλλὰ πάντες ἐπὶ τὸ αὐτὸ γίνεσϑε ἐν ἀμερίστῳ καρδίᾳ. 8, χαριστῶ δὲ τῷ ϑεῷ μου, ὅτι εὐσυνείδητός εἶμι ἐν ὑμῖν i ἔχει τις χαυχήσασϑαι οὔτε λάϑρα οὔτε φανερῶς, ὅτι ἐβάρησά ww ἐν μιχρῷ ἢ ἐν μεγάλῳ. καί πᾶσι δέ, ἐν οἷς ἐλάλησα, εὔχομαιν ἵνα μὴ εἰς μαρτύριον αὐτὸ κτήσωνται. E) VIL Εἰ γὰρ xal κατὰ σάρχα μέ τινες ἡϑέλησαν πλανῆσαξν 3 ἀγαπῶμεν ὉΓ,: ἀγαπῶ Ag|8 τις Σ Γ᾿] ὑμῖν LA - ἡμῖν G | 15 ἀλλᾶ ΟΑρ ΞΕ χαὶ 1,} 18 δὲ ΘΓ, :}» Ag V, 1. εὐαγγελίῳ κτλ.] Hune locum | npostolos ante dictos asserit, he ali aliter interpretati sunt. Quaeri-| dixisse sibi videri nom potuisset, ΒΕ, iur praecipue, quid sit εὐαγγέλιον, | eosdem. tanquam epistularum seip- utrum evangelia scripta vel prima |tores evangeliorum libris adiecissefe pars Novi Testamenti, cuius pars|Itaque evangelio ab apostolis pr$e- altera ἀπόστολοι vel epistulae apo-|dieato, ab ecelesia fide recepto, li^ stolorum, an summa doctrinae chri-| bris quoque variis concepto aposto- stianne sive seriptae sive ore pro-|los adiungit, qui evangelii praeconio nuntiatae, atque apostoli et pro-|non fundarunt tantum ecclesiam, sed. phetae ii, qui eam praedicarunt et|etiam nunc tanquam presbyteri uni- littéris mandarunt. Hanc interpre- | versae ecclesiae praesunt (cf. Magnd. tationem illi praeferendam esse con- | Trall. 2. 8), docentes discere eupien«. iextus docet, Recte enim Zahn: |tes respondentes consulentibusipsos. Cum prophetas δὲ ipsos (el αὐτούς) | praecipientes, quaeeumqne ad. disei- - evangelium anmuntiasse dicat Ign,|plinam pertinent; quae ommia ab. primarios evangelii praecones esse|npostolis assidue fieri mom posse li un ΤΆ 270 IGNATII EPISTULA ἄλλὰ τὸ πνεῦμα οὐ πλανᾶται ἀπὸ ϑεοῦ Ew. Olüew γάρ, πόϑεν NE bake ieri. vun RN . ἐχραύγασα με- ταξὺ ὧν, ἐλάλουν μεγάλῃ φωνῇ, ϑεοῦ ἐπισχόπῳ προῦ-. ἔχετε wal τῷ πρεσβυτερίῳ xol διακόνοις. ἐξ « δὲ ὑποπτεύσαντές, ὅμε ὡς προειδότα τὸν μερισμόν τινων λέγειν ταῦτα " μάρτυς δέ μοι, ἐν ᾧ δέδεμαι, ὅτι ἀπὸ σαρχὸς ἀνθρωπίνης cx ἔγνων. τὸ δὲ πνεῦμα ἐκήρυσσεν λέγον vdbe: Χωρὶς τοῦ ἐπισκόπου μηδὲν mue. εἴτε, τὴν σάρκα ὑμῶν ὡς ναὸν ϑεοῦ τηρεῖτε, τὴν ἕνωσιν ἄγαπᾶτε,, τοὺς μερισμοὺς φεύγετε, μιμηταὶ γίνεσϑε Ἰησοῦ Χριστοῦ, ὥς xd 1ὸ αὑτὸς τοῦ πατρὸς αὐτοῦ. VIL Ἐγὼ μὲν οὖν τὸ ἴδιον ἐποίουν ὡς ἄνϑρωπος εἷς ἕνωσιν | οὗ δὲ μερισμὸς ἔστιν καὶ ὀργή, ϑεὸς οὗ χατοιχεῖ, πᾶσιν οὖν μετανοοῦσιν ἀφίει ὁ κύριος, ἐὰν μετανοήσωσιν εἷς Bite τητὰ ϑεοῦ καὶ συνέδριον τοῦ ἐπισκόπου. πιστεύω τῇ χάριτι Ἰησῖ 35 Χριστοῦ, ὃς λύσει ἀφ᾽ ὑμῶν πάντα δεσμόν. μηδὲν χατ᾽ ἐρίϑειαν πράσσειν, ἀλλὰ κατὰ χριστομαϑέαν. im ἤκουσά τινων λεγόντων, ὅτι, ἐὰν μὴ ἐν τοῖς ἀρχεῖοις εὕρω, ἐν τῷ 3 ὧν ΘΙΝΒΓΑ εὧν g Zahn ϑεοῦ φωνῇ 25 G | 4 οἱ δὲ GL(SEA): ub g Zihn | ὑποπτεύσαντες L (Sf A): πτέσαντες G, ὑποπτεύετε gy τινὲς Zahn | 5 ὡς προειδότα GlAg) : ὥσπερ εἰδότα SE A(9) Zahn | 7 λέγιν αὶ Ant:Aéyo» G | 8 τηρεῖτε g Dam : τηρῆτε G | 16 πράσσειν Gl; : πράσσειε Ag | 17 ἀρχείοις g : ἀρχαίοις GL, scripturis antiquis (prioribus) A ! κατηρτισμένος. 1. τὰ χρυπτὰ 2j.) Cf. I Cor. 2, 10; 14, 95; Eph. 5, 12. 13. 2, Ioann. Dam. 8. P. Lequien II, 780; Holl p. 93 (μάρτυς xtA.) An- tiochus Mon. H. 124, PG 89, 1819 (μάρτυς — ποιεῖτε). — οἱ db ὑποπ- τεύσαντες xrÀ.] Anacoluthon, — τὴν σάρκα xr] Similiter II Clem. 9, 3. VIII, 1. συνέδριον] Vox hic sensu ampliore usurpata esse et nom tam consessum quam consensum vel com- munionem denotare videtur. Light- foot conferens Constit. apost. II, 28 vertit: eoneilium episcopi, et inter- pretatur: episcopus eum concilio presbyterorum tanquam assessorum. — πιστείω] se. quod ad vos ad- πότε tinet, 9. κατ᾽ ἐρίϑειαν] Cf. Philipp. S. — ἀρχείοις] Qui eum testibus d£ l legunt ἀρχαίοις, statuunt, luere ticos illos, quibuseum Ign. ubi e quando meseimus disputaverit, Md Vetus Testamentum seu ad vele vaticinia provocasse negantes, Ohri- sti adventum et passionem in libris praenuntiatum esse. Bed ham lectio vix genuina est, Conci | quidem fere ommes, eódicem | versionem latinam in aliquo | don falsam lectionem exhibere, Bed nV Mugen gitur, secum p corrigenda est, sed hnec dc AD PHILADELPHENSES VII, 1— VIII, 2. 271 cipere voluerunt, spiritus tamen non decipitur & deo ortus. JVo- ti enim, unde veniat et quo vadat, et secreta coarguit. Cla- mar, cum praesens essem, loquebar magna voce, dei voce: Episcopo oboedite et presbyterio et diaconis. 2. Isti autem su- gicati sunt, me ut praescium schismatis quorundam haec dixisse; iatis vero mihi is est, pro quo vinctus sum, quod a carne hu- mana id non cognoverim. Sed spiritus annuntiavit dicens haec : Sme episcopo nihil facite, carnem vestram ut dei templum wiodile, unionem amate, dissidia fugite, imitatores este lesu Christi, sicut et ipse patris sui. VIIL Ego itaque, quod meum erat, feci ut homo ad unio- wm destinatus. Ubi autem divisio est et ira, ibi deus non lsbitat. Omnibus igitur paenitentibus remittit deus, si se con- riant ad unionem cum deo et ad communionem cum episcopo. Credo gratiae Iesu Christi, qui solvet a vobis omne vinculum. 20bsecro autem vos, ut nihil contentiose agatis, sed iuxta Cristi doctrinam. Cum audirem quosdam dicentes: Nisi in- 1 Ioann. 8, 8. ilm. Neque enim solum verisimi- lu est, lectionem rectam in uno latum loco excidisse quam in duo- Vu, sed interpolator ter habet vo- Qu ἀρχεῖα et versio armeniaca huic letioni favet. Accedit, quod Vetus Teiamentum a Graecis non ἀρχαία ἀκϑήχη, ut patroni alterius lectionis Stunt, se. potius παλαιὰ διαϑ. no- Miabatur. Cf. Magm. 9, 1, (10, 2); lCor. 3, 14; Hebr. 8. 13; Melito Sud, ap. Eus. H. E. IV, 26, 16. Vox ἐρχέα autem non solum χαρτοφυλά- xw wu locum significat, ἔνϑα αἱ δημόσιαι χάρται ἀπόκεινται (Suidas), τὶ etiam documenta vel monumenta. litteris conscripta (Cf. Dionys. Halic. Antig. II, 26; Euseb. H. E. I. 7, 13).| Que autem. documenta fuerint, ad Que haeretici provocabant, inde Taime dependet, quomodo verba ἐν τῷ εὐαγγελίῳ construantur. Light- foot ea cum verbis οὐ πιστεύω con- | iungens τὰ ἀρχεῖα esse Vetus Testa- ;mentum, et locum interpretatur: nisi invenero (argumentum vel con- troversiam) in archivis, non credo (quoniam apparet) in Evangelio, i. e. nisi e Vetere Testamento probaveris, non credo, quamquam Evangelio traditur. Parallelismo versus qui- dem illa constructio posci, interpre- tatio nutem nimis coacta esse vide- tur. Rectius Zahn vocem εὐαγγέλιον ;explicationem vocis ἀρχεῖα esse iu- dicavit. Itaque sensus totius loci hic est: haeretici, quibuscum Igna- tius disputavit, petebant argumenta edocumentis, ex Evangelio desumpta, cumque Ign. responderet, talia do- | cumenta exstare, illi obiciebant, hoc quaeri vel esse demonstrandum; id enim agi, num scriptum esset in | Evangelio vel quis esset sensus scrip- δ ἀπεκρίϑησάν μοι, ὅτι πρόκειται. ἐμοὶ δὲ ἀρχεῖά ἔστιν Ἶ Χριστός, τὰ ἄϑικτα dgyetm ὁ σταυρὸς αὐτοῦ καὶ ὃ ϑάνατος ἡ ἀνάστασις αὐτοῦ καὶ Y, πίστις ἢ δι᾽ αὐτοῦ. ἐν ας 9o ἡ ἡ » προσευχῇ ὑμῶν δικαιωϑῆναι. | IX. Καλοὶ καὶ οἱ ἱερεῖς, κρεῖσσον δὲ 6 ἀρχιερεὺς 6 mtm στευμένος τὰ ἅγια τῶν ἁγίων, ὃς μόνος πεπίστευται τὰ χρυπτὰ τοῦ ϑεοῦ" αὐτὸς dw ϑύρα τοῦ πατρός, δι᾽ ἧς εἰσέρχονται ᾿Αβραὰμ καὶ "Ioaw καὶ Ἰαχὼβ καὶ οἱ προφῆται καὶ οἱ ἀπόστολοι χαὶ xo ἐχχλησία. πάντα ταῦτα εἴς ἑνότητα ϑεοῦ. 2. ἑξαίρετον δέ τί ἔχει τὸ εὐαγγέλιον, τὴν παρουσίαν τοῦ σωτῆρος, κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ, τὸ πάϑος αὐτοῦ καὶ τὴν ἀνάστασιν. οἵ γὰρ dye. πητοὶ προφῆται κατήγγειλαν εἰς αὑτόν' τὸ δὲ εὐαγγέλιον τισμά ἐστιν ἀφϑαρσίας. πάντα ὁμοῦ χαλά ἐστιν, ἐὰν ἐν ἀγάπῃ 15 πιστεύητε. X. Ἐπειδὴ κατὰ τὴν προσευχὴν ὑμῶν wal κατὰ τὰ σπλάγχνει ἃ ἔχετε ἐν Χριστῷ Ἰησοῦ, ἀπηγγέλῃ pot, εἰρηνεύειν τὴν body σίαν τὴν ἐν ᾿Αντιοχείᾳ τῆς Συρίας, πρέπον ἑστὲν ὑμῖν ὡς body σίᾳ ϑεοῦ, χειροτονῆσαι διάκονον εἷς τὸ πρεσβεῦσαι ἐχεῖ hs 90 πρεσβείαν, εἰς τὸ συγχαρῆναι αὐτοῖς ἐπὶ τὸ αὐτὸ γενομένοις xdi δοξάσαι τὸ ὄνομα. 3. μαχάριος ἐν Ἰησοῦ Χριστῷ, ὃς sardo ὠϑήσεται τῆς τοιαύτης διακονίας, xal ὑμεῖς δοξασϑήσεσϑε. i. λουσιν δὲ ὑμῖν οὐχ ἔστιν ἀδύνατον ὑπὲρ ὀνόματος ϑεοῦ, ὡς μὲς αἱ ἔγγιστα ἐχχλησία: ἔπεμψαν ἐπισκόπους, αἱ δὲ πρεσβυτέροις, 46 χαὶ διαχόνους. ΧΙ. Περὶ δὲ Φίλωνος τοῦ διαχόνου ἀπὸ Κιλικίας, diga 3 ἀρχεῖα Gg : principium L, seriptura prior A | 3 ἄϑηκτα θ' ἀρχεῖα G : principia L, ἀρχεῖον g, 77 Ἀ | 6 χρεῖσσον GL : χρείσσων E. ΤΙ σωτῆρος LAg:7»G 31 ὄνομα GL:-L- roD scolov St A (g) | Ἰησοῦ ἅμ, GLSf: Xo. "Ἰησοῦ Ag À turae, Cf. Zahn ad h. L; Geschichte | Cf. Matth. 12, 41, 42; Proy. 90, ὃ des neutest, Kanons Il, 945—948. — |93. — ἀρχιερεύς] Cf. I Clem. 86, IX, 1. ἱερεῖς] nec sunt presbyteri! — θύρα] Cf. Ioann. 10, 5. 9; I! eeclesiae (Cot.) nee Christiani Phila-| 48, 4; Herm. Sim. IX, 2. 12. delphenses (Rothe), sed sacerdotes | (Ignatius p. 618 sq.) contendit, iudaiei vel vetus oeconomia, qui-|natium, quae hoe loco docel, bus opponitur ὁ ἀρχιερεύς, i. e. Chri- | Herm, Sim. IX, 12—16. didicisse stus vel novum foedus. — χρεῖσσον] — πάντα κτλ] i. e. scopus tum pro: E AD PHILADELPHENSES VIII, 2—XI, 1. 278 venero in archivis, hoe est in evangelio, nom credo, et dicente me ipsis, quod seriptum est, responderunt mihi, hoc quaeri. Mihi vero arehiva Iesus Christus, illibata archiva crux eius et Tnors et resurreetio eius et fides, quae est per ipsum, quibus iustificari volo per preces vestras. 5 IX. Boni quidem sunt sacerdotes, praestantior autem est summus pontifex, cui credita sunt saneta sanctorum, cui soli secreta dei sunt tradita; qui ipse est ianua patris, per quam ingrediuntur Abraham et sane et lacob et prophetae et apostoli et ecclesia. Omnia haec ad unionem cum deo. 2. Eximium * autem quidquam habet evangelium, nimirum adventum salvatoris, domini nostri lesu Christi, passionem ipsius ac resurrectionem. Dilecti namque prophetae annuntiaverunt eum; evangelium vero est perfectio vitae aeternae. Omnia simul bona sunt, modo in caritate credatis. LE X. Cum mihi nuntiatum sit, per orationem vestram et com- miserationem , qua movemini in Christo lesu, ecclesiam Antio- chenam in Syria pacem obtinuisse, decet vos ut dei ecclesiam, eligere diaconum, qui obeat ibi legationem dei, qui cum illis in unum congregatis simul gaudeat et glorifice& nomen. 2. Bea- 30 tus ille in Iesu Christo, qui dignus habitus fuerit eiusmodi mi- müsterio, et vos quoque glorificabimini. Volentibus autem vobis hoc non est impossibile pro nomine dei, ut e quaedam proxi- mae ecclesiae miserunt episcopos, aliae presbyteros et diaconos. XL Quod autem Philonem Cilicem diaconum attinet, virum 35 phetarum, tum apostolorum etc. ilem X. Fragm. &yr. Curet. 199, 234. esi, nempe unio humani generis cum — l. τὰ σπλάγχνα — ᾿Ιησοῦ] Cf. Phi- Deo (Hefele). lipp. 1, 8$. — ἀπηγγέλη! haud dubie 3. εὐαγγέλιον ἀπ. ἀφϑαρσίας] i. ὁ. per Agathopodem Antiochenum et evangelium perfecit opus immorta-Philonem Cilieem, quorum mentio litatis, quod lex et prophetae ince-|fit 11, 1. — συγχαρῆναι αὐτοῖς] Cf. perunt. Zahn contulit Orig. Hom. I| Smyrn. 11, 2; Polye. 8, 2. Ign. vult, ám Lev. e. 4 (ed. Bened. II, 187); ut Antiocheni ommes eeclesias de xqui novit ostendere, quae fuerint | pace ipsis reddita laetari cognoscant. legris principit, qui etiam in prophe-| — ὄνομα] Cf. Eph. 3, 1. tis profectus accesserit, quae vero| 2. ei δέ] i e. aliae, se. ac verbis im evangeliis plenitudo perfectionis | praecedentibus nominatae, ut vide- hubeutur. — závte] i. e. V. et N. T. | tur. Funk, Patres apost. ed, II. 18 E 274 IGNATII EPISTULA μεμαρτυρημένου͵ ὃς xal νῦν ἐν λόγῳ ϑεοῦ ὑπηρετεῖ pot ἅμα Ῥέῳ ᾿Αγαϑόποδι, ἀνδρὶ ἐχλεχτῷ, ὃς ἀπὸ Συρίας μοι ἀχολουϑεῖ ἀπο- ταξάμενος τῷ βίῳ, οὗ xal μαρτυροῦσιν ὑμῖν, κἀγὼ τῷ ϑεῷ εὐ- χαριστῶ ὑπὲρ ὑμῶν, ὅτι ἐδέξασϑε αὐτούς, ὡς xal ὑμᾶς 6 κύριος. οἱ δὲ ἀτιμάσαντες αὐτοὺς λυτρωϑείησαν ἐν τῇ χάριτι τοῦ Ἰησοῦ Χριστοῦ. 2. ἀσπάζεται ὑμᾶς ἡ ἀγάπη τῶν ἀδελφῶν τῶν ἐν Τρω- άδι, ὅϑεν καὶ γράφω ὑμῖν διὰ Βούρρου πεμφϑέντος ἅμα ἐμοὶ ἀπὸ Ἐφεσίων καὶ Σμυρναίων εἰς λόγον τιμῆς. τιμήσει αὐτοὺς 6 κύριος Ἰησοῦς Χριστός, εἰς ὃν ἐλπίζουσιν capxi, ψυχῇ, πνεύματι, πίστει, ιὸ ἀγάπῃ, ὁμονοίᾳ. ἔρρωσϑε ἐν Χριστῷ ᾿Ιησοῦ, τῇ χοινῇ ἐλπίδι ἡμῶν. e ZMYPNAIOIZ ITNATIOZ. Ἰγνάτιος, 6 καὶ Θεοφόρος, ἐκκλησίᾳ ϑεοῦ πατρὸς xal τοῦ ἠγαπημένου Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἠλεημένῃ ἐν παντὶ χαρίσματι, πεπληρωμένῃ ἐν πίστει xal ἀγάπῃ, ἀνυστερήτῳ οὔσῃ παν- 35 τὸς χαρίσματος, ϑεοπρεπεστάτῃ xal ἁγιοφόρῳ, τῇ οὔσῃ ἐν Σμύρνῃ τῆς ᾿Ασίας, ἐν ἀμώμῳ πνεύματι καὶ λόγῳ ϑεοῦ πλεῖστα χαίρειν. 1. Δοξάζω Ἰησοῦν Χριστὸν τὸν ϑεὸν τὸν οὕτως ὑμᾶς σο- φίσαντα᾽ ἐνόησα γὰρ ὑμᾶς κατηρτισμένους ἐν ἀχινήτῳ πίστει, ὥσπερ χαϑηλωμένους ἐν τῷ σταυρῷ τοῦ χυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ σαρχί τε xal πνεύματι xal ἡδρασμένους ἐν ἀγάπῃ ἐν τῷ αἵματι 8 1'Pép GLA : Γαυΐᾳ καὶ g, Gaio et 1, “Ραίῳ em Lightf., - ἀδελφῷ καὶ A | 1/2 “Ρέῳ ᾿Αγαϑόποδι 1, : Ῥέω" "Ay. G | 6 ἀδελφῶν : πολλῶν L | 7 Βούργου g, Βούρδου À | 9 ἐλπίζουσιν Gg : -ωσιν L, 7» A | πνεύματι Lg(À) : 2G |11 "Iyy. Xu. L: Τοῦ ἁγίου ᾿Ιγνατίου ἐπιστ Σμυρναίοις G | 18 δοξάζω LAC g Sev : δοξάζων G Zahn | οὕτως 7» L | 20 xvolov ]- ἡμῶν Lg ΧΙ, 1. ἐν λόγῳ ϑεοῦ] Respiciens | e contextu patet. Cf. Sm. 10,1. An Sm. 10, 1: εἰς λόγον ϑεοῦ (cf. Phi- | idem fuerit ac ille Agathopus, ad lipp. 4, 17) Zahn interpretatur: Dei: quem Valentinus haereticus scripsit causa. Quaeritur autem, num Ig. | (len. Strom. III, 7, 59 p. 588), quae- natius illa verba eodem sensu usur- ritur. paverit quo haec. — “Ρίῳ "Ay]| 2. Βούρρου] Cf. Eph. 2, 1; Sm. Unius hominis utrumque nomen esse |12, 1. — εἰς λόγον t.] Cf. Philipp. AD PHILADELPH. ΧΙ, 1 — AD SMYRNAEOSL Ll 0270 landatum, qui et nunc in sermone dei mihi ministrat una cum Rheo Agathopode, viro electo, qui a Syria me comitatur vitae renunüians, qui et vobis bonum testimonium perhibent: et ego d gratias ago pro vobis, quia illos suscepistis, sicut et vos dominus. lis vero, qui illos ignominia affecerunt, condonet s guia Christi. 2. Salutat vos caritas fratrum in Troade, unde d scribo vobis per Burrhum, qui missus est mecum ab Ephesiis 4 Smyrnaeis honoris causa. Honorabit eos dominus lesus Ursus, in quem sperant carne, anima, spiritu, fide, caritate, mordia. Valete in Christo lesu, communi spe nostra. ^ 1 SMYRNAEIS IGNATIUS. lgatius, qui et Theophorus, ecclesiae dei patris et dilecti lesu Christi, omne donum per misericordiam consecutae, repletae fide et caritate, nulla gratia destitutae, deo dilectissimae et sanctiferae, quae est Smyrnae in Asia, 16 in immaculato spiritu et in verbo dei plurimam salutem. 1. Glorifico Iesum Christum deum, qui vos adeo sapientes Tdüdii; observavi enim , perfectos vos esse in fide immobili, "Wi dasis affixos cruci domini lesu Christi quoad carnem et ani- mam et stabilitos in caritate per sanguinem Christi, plena fir- 29 {9 (εἰς λ. δόσεως xc λήψεως). — | verum gaudii fontem. Cf. Ps. 18, 3, . ἀνυστερήτῳ χτλ] Cf. 1 Cor. |9. 11. 1 — ϑεσπρεπεστάτῃ] Cf. ο. 11 εἰ} jp severus Antioch. Curet. 214, 2 Pi z ἁγιοφόρῳ] Pearson interpre ἢ m. lau: ferax sanctorum hominum., 246 C ἀνέστησεν, datei lpuüus vocabulum iam Eph. 9,2| I. Theodoret. Dial I ed. Migne IV, Wwyavit una cum ϑεοφόρος, χριστο- | 52 (πεπληροφορημένους — £v σαρχῆ. Sit, ναοφόρος, et hunc locum re-| 1l. καϑηλωμένου:] Cf. Clem. Pae- Widens explicaveris: sancta ferens,' dag. III, 12, 85 p. 3 Spo» ἔχο- Alians ac perficiens. — ἐν ἀμώμῳ μὲν τὸν σταυρὸν τοῦ xvoíov, ᾧ περι- τῇ} Becte Zahn hic non spiritum στατρούμεϑα καὶ περιϑριγγούμεϑα τῶν "uium et Christum intellegit, sed προτέρων ἁμαρτιῶν. ἀναγεννηϑέντες Ammo vitiis vacantes ideoque hi- τοίνυν προσηλωϑῶμεν ἐν τῇ ἀληϑείῳ ls et verbum divinum tamquam — σαρχὶ χτλ. Cf. Eph. 10, 3, — 18" i " IGNATII EPISTULA Χριστοῦ, πεπληροφορημένους εἷς τὸν κύριον ἡμῶν, ἀληϑῶς ὄντα ἐκ γένους Δαυὶδ κατὰ σάρκα, υἱὸν ϑεοῦ κατὰ ϑέλημα xal δύνα- μὲν ϑεοῦ, γεγεννημένον ἀληϑῶς Ex παρϑένου, βεβαπτισμένον ὑπὸ Ἰωάννου, ἵνα πληρωϑῇ πᾶσα δικαιοσύνη ὑπ᾽ αὐτοῦ" 2. ἀχηϑῶς sni Ποντίου Πιλάτου χαὶ Ἣρώδου τετράρχου χαϑηλωμένον ὑπὲρ ἡμῶν ἐν σαρχί, ἀφ᾽ οὗ καρποῦ ἡμεῖς ἀπὸ τοῦ ϑεομαχκαρίστου αὖ- τοῦ πάϑους, ἵνα ἄρῃ σύσσημον εἷς τοὺς αἰῶνας διὰ τῆς ἄνα- στάσεως εἷς τοὺς ἁγίους καὶ πιστοὺς αὐτοῦ, εἴτε ἐν Ἰουδαίοις εἴτε ἐν ἔϑνεσιν, ἐν Ey! σώματι τῆς ἐχχλησίας αὐτοῦ, "AL Ταῦτα γὰρ πάντα ἔπαϑεν Gt ἡμᾶς, ἵνα σωϑῶμεν- xal ἄληϑῶς ἔπαϑεν, ὡς χαὶ ἀληϑῶς ἀνέστησεν ἑαυτόν, οὖχ ὥσπερ ἄπιστοΐ τινες λέγουσιν, τὸ δοκεῖν αὐτὸν πεπονϑέναι, αὐτοὶ τὸ δο- χεῖν ὄντες" καὶ χαϑὼς φρονοῦσιν, καὶ συμβήσεται αὑτοῖς, οὖσιν ἀσωμάτοις χαὶ δαιμονικοῖς, ΠΙ. Ἐγὼ γὰρ καὶ μετὰ τὴν ἀνάστασιν ἐν σαρχὶ αὐτὸν οἶδα καὶ πιστεύω ὄντα, 2. καὶ ὅτε πρὸς τοὺς περὶ Πέτρον ἦλϑεν, ἔφη αὐτοῖς: Λάβετε, ψηλαφῆσατέ μὲ καὶ ἴδετε, ὅτι οὖκ clul δαιμόνιον ἀσώματον. καὶ εὐϑὺς αὐτοῦ ἥψαντο καὶ ἐπίστευσαν, χραϑέντες τῇ σαρχὲ αὐτοῦ wal τῷ πνεύματι, διὰ τοῦτο wal ὃα- 16 1 ἡμῶν GC Theod Sev :-Ἐ Ἰησοῦν Χριστὸν LA g | 9 ϑέλημα : ϑεότητα Theod, φύσιν A |8 ϑεοῦ GLO Sev: Z2 A Theod Lightl. γεγενημένον G | € ϑεομακαρίστου L g : -ρίτου G | 89 εἴτε dv .. εἴτε ἐν g C : ἔντε ἔν... ἔντε ἐν G(L) | 10 ἵνα σωϑῶμεν 77 C g | 15 οἶδα : εἶδον L | 19 χραϑέντες G : con- victi (ωρατηϑέντες ?) L, sacra cena usi A | πνεύματι GLO : εὕματι Α Light. x. ϑέλημα z. δύναμιν] Similiter Lust. Dial e. 61. 128; Tat. C. Graec. c. 5. — γεγεννημένον κτλ. Zahn, legens γεγενημένον, hanc particulam cum praecedente construit. 2. χαὶ * Hoddov] Cf. Luc. 28, 71—12; Act. 4, 97. — ἀφ᾽ ob χαρποῦ] Cru- em tanquam arborem cogitans Ign. de fruetu arboris loquitur. Veteres versiones et orientales et latina vo- cabulum οὗ ad Christum referumt, ita ut Christiani ad fructum passio- mis Christi pertinere dicantur. 8i vertendum fuerit: e quo fructu, Ign. Christum ipsum fructum in ligno pendentem et Christianos e fructu ortos esse dicere videtur, quatenus eius gustus dat vitam. Cf. Clem. Al Strom. V, 11, 73 p. 690. — 9so- μακαρίστου] Cf. Poly. 7, 3. — ἐν ἑνὶ σώματι] Of. Paul. Eph. 2, 16. IL ἀνέστησεν ἑαυτόν] Cf. Ioann. 9, 19; 10, 18. Infra 7, 1 et Trall. 9,2 Ignatius aeque atque apostoli dicit, patrem Christum resuscitasse. — δοκεῖν .. δοχεῖν) Kiusmodi parono- masiae saepius apud Ign. leguntur. Cf. Polye. inser.; Rom. 8, 1; "Trall 5, 2, — οὖσιν ἀσωμάτοις κ᾿ δι] Tgn. àd Docetas metaphorice referre vi- Á interpres la- | nisi quod λάβετε apud evangelistam. intellexerunt.| deest; pars altera eundem sensum, m τὸ ἐπράχϑη ὑπὸ τοῦ κυρίου ἡμῶν, A RAMS 278 IGNATII EPISTULA νάτου χατεφρόνησαν, ηὐρέϑησαν δὲ ὑπὲρ ϑάνατον. 8. μετὰ δὲ τὴν ἀνάστασιν συνέφαγεν αὐτοῖς καὶ συνέπιεν ὡς σαρκικός, καίπερ πνευματικῶς ἥνωμένος τῷ πατρί. IV. Ταῦτα δὲ παραινῶ ὑμῖν, ἀγαπητοί, εἰδώς, ὅτι καὶ ὑμεῖς. 5 οὕτως ἔχετε. προφυλάσσω δὲ ὑμᾶς ἀπὸ τῶν ϑηρίων τῶν ἀνϑρω-- πομόρφων, οὖς οὗ μόνον δεῖ ὑμᾶς μὴ παραδέχεσθαι, ἀλλ᾽ εἰ δυ-- γατὸν μηδὲ συναντᾶν, quidein y «τις πως μετανοήσωσιν, ὅπερ δύσκολον. τούτου δὲ ἔχει σοῦς Χριστός, τὸ ἀληϑινὸν ἡμῶν ζῆν. 2, εἰ γὰρ τὸ ξ i xal ἑαυτὸν ἔχδοτον δέδωχα τῷ ϑανάτῳ, πρὸς πῦρ, πρὸς μάχαιραν, πρὸς ϑηρία; ἀλλ᾽ ἐγγὺς μαχαίρας ἐγγὺς ϑεοῦ, μεταξὺ ϑηρίων με- ταξὺ ϑεοῦ- μόνον ἐν τῷ ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ, εἰς τὸ συμ- παϑεῖν αὐτῷ πάντα ὑπομένω, αὐτοῦ με ἐνδυναμοῦντος τοῦ τελείου 15 ἀνϑρώπου γενομένου. V. Ὅν τινες ἀγνοοῦντες ἀρνοῦνται, μᾶλλον δὲ ἠρνήϑησαν ὑπ᾽ αὐτοῦ, ὄντες συνήγοροι τοῦ ϑανάτου μᾶλλον ἣ τῆς ἀληϑείας" οἷς oix ἔπεισαν αἱ προφητεῖαι οὐδὲ ὁ νόμος Μωσέως, ἄλλ’ οὐδὲ μέχρι νῦν τὸ εὐαγγέλιον οὐδὲ τὰ ἡμέτερα τῶν κατ᾽ ἄνδρα maur. 8 ἀνάστασιν GLA : -Ἐ χαὶ Ὁ Theod (g) | 6/7 δυνατὸν L Stud : -- ἐστι ΟἽ 7 συναντᾶν G Stud : -ἐ- αὐτοῖς LAC Lightf. | προσεύχεσϑαι GLA κ᾿ τχεσϑὲ CSf LighWf. | 9 τὸ δοκεῖν G : τῷ 4. g Theod | 12 ἐγγὺς pr GL:4 ἐγγὺς SfAC Theod. Lightf. | 15. γενομένον GL : 2» Ὁ Theod Lightf. verba autem diversa habet. Verba οὐκ εἰμὶ δαιμόνιον ἀσώματον αὖ Tg- natio prolata legebantur in Doctrina. Petri, ubi testante Origene De prin- cip. praef. 8 (ed. Bened. IL, 40) sal- wator ad discipulos dicit: Non sum daemonium incorporeum. Verba in- eorporale daemonium etiam in Evan- gelio secundum Hebraeos vel Naza- raeorum lecta fuisse Hieronymus In Tes. lib. XVII prol. tradit, idemque contendit, Catel c. 16, Ignatium citationem ex isto libro protulisse, Cum autem Eusebius, qui illud Evan- gelium, in bibliotheca Caesariensi servatum, haud dubie cognitum ha- buit, H. E. III, 96, 11 se nescire dient, unde Ignatius illa verba 8e ceperit, et Hieronymus Barnabae dietum (δ, 9) Ignatio atribuat, tésti- monio, quod de hoe loco profert. non omnis fides habenda est, Nos liquet, e quo fonte Ignatius hnuserit, e libro aliquo scripto àm e tradi- tione orali. 3. Theodoret. L c, IV, 1. Theodor. Stud. Serm. eat. 127, PG. 99, 077; graece upud Cot, Testim. veterum (προφυλάσσω — συναντᾶν). Fragm. syr. Cure, 219, 250 (— Χριστός). — οὕτως Eg] se. περὶ Χριστοῦ. — ϑηρίων τ. ἀνθρωπῇ Cf. Const. ap. Il, 91. — μὴ παρα- δέχεσθαι] Of. Eph. 7, 1; II Ioann. γπὲ Βόθαθ Taius!Ctriotus, στ, vis e EN .|loquens, ea. repetit, et Elias Oreten- sis in Commentario ad eius oratio- . |nes (PG 36, 895) ea ad Didascaliam. Petri refer, Itaque Ignatius illa verba scribens fortasse aliquam scrip- duram apocrypham in mente habuit. Wl ἀενήναῤσειτα Sav.] Advocati mortis adversarii appellantur, quo- . niam doctrinam letalem spargebant i|(cf. Trall 6, 2; 11, 1), Christi pas- sionem οὐ resurrectionem negantes etiam hominum immortalitatem in dubium vocabant, — εὐαγγέλιον] lgn. i| 280 IGNATII EPISTULA 2, xal γὰρ περὶ ἡμῶν τὸ αὐτὸ φρονοῦσιν. τί γάρ με ὠφελεῖ εἰ ἐμὲ ἐπαινεῖ, τὸν δὲ κύριόν μου βλασφημεῖ, μὴ ὁμολογῶν σαρχοφόρον; ὃ δὲ τοῦτο μὴ λέγων τελείως αὐτὸν ἀπήρνηται, ὦ γεκροφόρος. 8, τὰ δὲ ἀνόματα αὐτῶν, ὄντα ἄπιστα, οὐκ ἔδοξέ ὁ μοι ἐγγράψαι. ἀλλὰ μηδὲ γένοιτό μοι αὑτῶν μνημονεύειν, μέχρι οὗ μετανοῆσωσιν εἰς τὸ πάϑος, ὅ ἐστιν ἡμῶν ἀνάστασις, VL Μηδεὶς πλανάσϑω- καὶ τὰ ἐπουράνια καὶ Y, δόξα ] ἀγγέλων καὶ οἱ ἄρχοντες ὁρατοί τε καὶ ἀόρατοι, ἐὰν μὴ πιστεύ- σωσιν εἰς τὸ αἷμα Χριστοῦ, κἀκείνοις κρίσις ἐστίν, Ὧ χωρῶν τὸ χωρείτω. τἄπος μηδένα φυσιούτω τὸ γὰρ ὅλον ἑστὲν πίστις ταὶ ἀγάπη, ὧν οὐδὲν προχέκριται. 2, καταμάϑετε δὲ τοὺς ἕτεροδο- ξοῦντας εἷς τὴν χάριν Ἰησοῦ Χριστοῦ τὴν εἰς ἡμᾶς ἐλθοῦσαν, mis ἐναντίοι εἰσὶν τῇ γνώμῃ τοῦ ϑεοῦ, περὶ ἀγάπης οὗ μέλει αὐτοῖς οὗ περὶ χήρας, οὗ περὶ ὀρφανοῦ, οὐ mepl ϑλιβομένου, οὗ περὶ δὲ- 15 δεμένου 7| λελυμένον, οὐ megl πεινῶντος ἢ διψῶντος, VIL Εὐχαριστίας καὶ προσευχῆς ἀπέχονται, διὰ τὸ μὴ ipe λογεῖν τὴν εὐχαριστίαν σάρχα εἶναι τοῦ σωτῆρος ἡμῶν "heh Χριστοῦ τὴν ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν παϑοῦσαν, ἣν τῇ χρηστός Tu ὃ πατὴρ ἤγειρεν. οὗ οὖν ἀντιλέγοντες τῇ δωρεᾷ τοῦ Men 40 συζητοῦντες ἀποθϑνήσχουσιν, συνέφερεν δὲ αὐτοῖς ἀγαπᾶν, Νὰ 1 μὲ!» g Theod | τις h. 1. GLC : post ἐπαινεῖ A g Theod Light 8 ὧν : ὧν G | 8/8 πιστεύσωμεν G | 9 Χριστοῦ GLAO : -- τοῦ ϑεοῦ BI (uti. est deus) Tim (qui est dei) Lightf. | 10 τόπος : qualiter {τὸ πῶς) b, 2 À. 15 jj λελυμένου GL: 7» AC (g) | 16 προσευχῆς ἀπέχονται : προσφορὰς vlr ἀποδέχονται Theod | 19 τῷ G : buic (τῇδε) 1, ἕν hoc quoque loco et 7, 2 non solum de evangelio scripto, sed de universa evangelica praedicatione loqui vide- iur, quamquam verba minus clara sunt quam Philad. 5, 1. 2. "l'heodoret. l.c. (τί γὰρ xrà.). — π. ἡμῶν τὸ αὐτὸ qo.] Sicut Christi incarnationem et passionem negant, ita meam passionem ad nihilum re- digunt. Cf 4, 2. — σαρχοφόρος] Clem. Strom. V, 8, 84 p. 665: σαρ- κοφόρος γενόμενος ὁ λόγος. Orig. C. Cels. VII, 13: ὡς σῶμα φορῶν ὁ ᾽1η- σοῦς ἤσϑιεν. — vexpoqógoc] Vox baiulum vel hominem funus portam. tem denotat. Ign. eam ad Do refert, quippe qui Christi camem impugnantes suam quoque destruanl, ita ut nom corpus, sed cadaver 9| lum portent. | 3—VI, L Timoth. Aelur. Cur. 210, 249 (μέχρις οὗ xri) — μέχμιξ, xr] i e. donec credant, Christum vere passum et mortuum esse, in. passione et morte salus nostra sistit. (Hefele). VL 1. Fragm. syr. Que Σιν δι, (— χρίσις ἐστίν), — ἐπουράνια xti» Μὰ. στ - 282 IGNATII EPISTULA. χαὶ ἀγαστῶσιν. 2, πρέπον οὖν ἐστὶν ἀπέχεσθαι τῶν τοιούτων: xad μήτε κατ᾽ ἰδίαν περὶ αὐτῶν λαλεῖν μῆτε κοινῇ, προσέχειν be. τοῖς προφήταις, ἐξαιρέτως δὲ τῷ εὐαγγελίῳ, ἐν ᾧ τὸ πάϑος ftw | δεδήλωται καὶ ἡ ἀνάστασις τετελείωται, τοὺς δὲ μερισμοὺς φεύ- | s vete ὡς ἀρχὴν κακῶν, VIIL Πάντες τῷ ἐπισκόπῳ ἀχολουθϑεῖτε, ὡς Ἰησοῦς Χριστὸς τῷ πατρί, καὶ τῷ πρεσβυτερίῳ ὡς τοῖς ἀποστόλοις " τοὺς δὲ δια- χόνους ἐντρέπεσϑε ὡς ϑεοῦ ἐντολήν. μηδεὶς χωρὶς τοῦ ἐπισκόπου τι πρασσέτω τῶν ἀνηκόντων εἷς τὴν ἐχκλησίαν. ἐκείνη βεβαία, 1» εὐχαριστία ἡγείσϑω, Y) ὑπὸ ἐπίσκοπον οὖσα ἢ ᾧ ἂν αὐτὸς im- τρέψῃ. 2. ὅπου ἂν φανῇ ὁ ἐπίσκοπος, ἔκεξ τὸ πλῆϑος ἔστι; ὥσπερ ὅπου ἂν ἢ Χριστὸς Ἴησοῦς, ἐκεῖ dj χαϑολικὴ ἐχκλησία, οὐκ ἐξόν ἐστιν χωρὶς τοῦ ἐπισκόπου οὔτε βαπτίζειν οὔτε ἀγάπην ποιεῖν " ἀλλ᾽ ὃ ἂν ἐκεῖνος δοχιμάσῃ, τοῦτο wal τῷ ϑεῷ εὐάρεστον, τοῖνα ἀσφαλὲς ἢ χαὶ βέβαιον πᾶν, ὃ πράσσεται. IX. Εὔλογόν ἔστιν λοιπὸν ἀνανῆψαι καί, ὡς ἔτι καιρὸν Ejt- μὲν, εἰς ϑεὸν μετανοεῖν, χαλῶς ἔχει, ϑεὸν καὶ ἐπίσκοπον εἰδέναι. $ τιμῶν ἐπίσκοπον ὑπὸ ϑεοῦ τετίμηται" ὁ λάϑρα ἐπισχόπου τ πράσσων τῷ διαβόλῳ λατρεύει. 93, πάντα οὖν ὑμῖν ἐν χάριτι πε 30 ρισσευέτω- ἄξιοι γάρ ἔστε. κατὰ πάντα με ἀνεπαύσατε, χαὶ ὑμῆξ Ἰησοῦς Χριστός. ἀπόντα μὲ καὶ παρόντα ἡγαπήσατε, apes ὑμῖν ϑεός, δι᾿ ὃν πάντα ὑπομένοντες αὐτοῦ τεύξεσϑε. 1 χαὶ Ὁ :Ὁ9 L|oiv Gg:2» LA | 4 δὲ GLg:et A, 7» Dam | B τοῦ G :z- g Dam | 15 πράσσεται GL Dam : πράσσετε Sf A g | 16 ἀνανῆναι GLÀ:-- ἡμᾶς g Dam (Sf) Lightf. | χαὶ GL: 2 Sf A g Dam | Fai Gat 2 8fADam | 17 ἔχει -Ε καὶ ἵν | 90 κατὰ 6 :-- γὰρ L(A) | 91 ducijois ἀμείβει Ὁ, retribuat L, ἀμείψεται g (A) textus favere videtur. Altera ex| VIII—IX, 1. Ioann, Dam. & P. párte verbum ἀγαπᾶν ad agapen de-| Lequien IL, 779; Holl p. 94 (verbi* signandam musquam usurpatur, et|nonnullis omissis). lgn.6,2, loco haud multo remotiore,| 1. ἐντολὴν] Cf. Trall, 18, 9. — caritatem vel opera caritaiis adver- μηδεὶς κτλ'] Ct. Magn. 4; 7, 1; Phi- sariis non eurme esse dicit. Itaque lad. 4; Eph. 5, 2. 8. Lightfoot vocem interpretatur: cari-| 2—IX, 1. Antiochus Mon. Hom. | tatem habere, et verbu ἵνα καὶ ἀνα- 194, PG 89, 1819 (verbis ἵνα — εἴς στῶσιν ex I loann. 3, 14 explicat, δέναι omissis) Fragm. syr. Cure. mbi apostolus dilectionem de morte | 199, 984, — καϑολικὴ ἔκκλ.] Hoc vo- ad vitam transferre dicit. cabulum, quod hie nobis primum. 3. Ionnn. Dam. S. P. Lequien Ii, occurrit, etimm in Martyrio 712; Holl p. 23 (τοὺς δὲ χτλ.). carpi inscr. et 8, 1; 16,2; 19, 2 re- res | magna commemorare voluisse, et si "rcnt iuis habet, colligendum est, le veéra ecclesia. | voce. ἀγάπη eum etiam eucharistiam lis wniversa ec-| comprehendisse. "Tertullianus quo- "et nb episeopus | que, De virg. vel. e. 9; De exhort. agape hocloco|widetur. Ritus nutem mon ubique e, verbis prae-| idem erat vel ubique plane eodem οὔτε ϑυσίαν | tempore mutabatur. βαπτίζειν ὡς ἔτε «κτλ Oh Gal 8, 10. — εἰ: episcopi | dvor] — τιμᾶν. Cf. I Thess. δ, 13, 2. ἀπόντα κτλ.) Cf. Philipp. 2,12, 9284 IGNATII EPISTULA umm X. Φίλωνα καὶ Ῥέον ᾿Αγαθϑόπουν, Gb ἐπηκολούϑησάν mec: εἰς λόγον ϑεοῦ, καλῶς ἐποιήσατε ὑποδεξάμενοι ὥς διακόνους Xgur- στοῦ ϑεοῦ- οἱ xal εὐχαριστοῦσιν τῷ χυρίῳ ὑπὲρ ὑμῶν, ὅτι αὐτωῦς ἀνεπαύσατε χατὰ πάντα τρόπον. οὐδὲν ὑμῖν οὗ μὴ ἀπολεῖτας, 59, ἀντίψυχον ὑμῶν τὸ πνεῦμά pou χαὶ τὰ δεσμά μου, ἃ cy ὑπερηφανήσατε οὐδὲ ἐπῃσχύνϑητε, οὐδὲ ὑμᾶς ἐπαισχυνὃ σεται ἡ τελεία πίστις, Ἰησοῦς Χριστός. XL Ἢ προσευχὴ ὑμῶν ἀπῆλϑεν ἐπὲ τὴν ἐκκλησίαν τὴν ἐν ᾿Αντιοχείᾳ τῆς Συρίας, ὅϑεν δεδεμένος ϑεοπρεπεστάτοις Ueondg 13» πάντας ἀσπάζομαι, οὐκ ὧν ἄξιος ἐχκεῖϑεν εἶναι, ἔσχατος αὐτῶν ὧν: κατὰ ϑέλημα δὲ κατηξιώϑην, οὔκ ἐκ συνειδότος, ἀλλ᾽ ἐκ χάριτος ϑεοῦ, ἣν εὔχομαι τελείαν μοι δοϑῆναι, ἵνα ἐν τῇ πρὸῦ- εὐχῇ ὑμῶν ϑεοῦ ἐπιτύχω. 9. ἵνα οὖν τέλειον ὑμῶν γένηται τὸ ἔργον καὶ ἐπὶ γῆς καὶ ἐν οὐρανῷ, πρέπει εἷς τιμὴν ϑεοῦ yep 15 τογῆσαι τὴν ἐκκλησίαν ὑμῶν ϑεοπρεσβύτην, εἷς τὸ γενόμενον ξωξ, Συρίας συγχαρῆναι αὐτοῖς, ὅτι εἰρηνεύουσιν καὶ ἀπέλαβον τὸ [EN μέγεϑος καὶ ἀπεκατεστάϑιη αὐτοῖς τὸ ἴδιον σωματεῖον. 9. ἐφάνη, μοι οὖν ἄξιον πρᾶγμα, πέμψαι τινὰ τῶν ὑμετέρων μετ᾽ ἐπιστολῆςν ἵνα συνδοξάσῃ τὴν κατὰ ϑεὸν αὐτοῖς γενομένην εὐδίαν, καὶ ὅτι a λιμένος ἤδη ἐτύγχανεν τῇ προσευχῇ ὑμῶν. τέλειοι ὄντες τέλεια, xxl φρονεῖτε, ϑέλουσιν γὰρ ὑμῖν εὐπράσσειν ϑεὸς ἕτοιμος εἷς τὸ παρασχεῖν. XIL ᾿Ασπάζεται ὑμᾶς ἡ ἀγάπη τῶν ἀδελφῶν τῶν ἐν Todi. ὅϑεν xal γράφω ὑμῖν διὰ Βούρρου, ὃν ἀπεστείλατε μετ᾽ ἐμοῦ ἅμα ax '᾿Εφεσίοις, τοῖς ἀδελφοῖς ὑμῶν, ὃς κατὰ πάντα με ἀνέπαυσεν. xd ὄφελον πάντες αὐτὸν ἐμιμοῦντο, ὄντα ἐξεμπλάριον ϑεοῦ διακονίας. 1 “Ρέον L:'Ploy G, Γάϊον g, Agrium A, -ἰ- καὶ LA g | 3.8 Χριστοῦ GL:2- A | 8 ὑμῶν : ἡμῶν G | 8 ἐπαισχύνθητε G | Ὑ πέσεις Gbs ἐλπὶς Ag] 11 ὧν G | δὲ GL: iam A,» g, 4- ϑεοῦ L, μου A | συνευδότος : cwveuló- — τως G, συνειδήσεως gL(A) | 14 καὶ pr» Ag | 15 ϑεοπρεαβύτην. Ggideo | venerabilem L, praecursorem A | 18 ἄξιον Gg : deo. digna L(A) | 20 zeiy- χανεν GL: ἐτύγχανον A, τετύχηκα g | 94. Βούρρον L: Βύρρου Ὁ, Hoüoyov κα, Byrdium A X, L Of. Philad. 11, l. — oiiv|potest. Cf. Eph. 21, 1; Poly. δ, 1. wtA| i e. pro ommibus illis benefi-| Attamen hoc loco et Polye. 2, 9 ciis mercedem recipietis (Hefele). |vertenda esse mihi videbatur. Ca- 2. ἐντίψυχον] Vox aeque ae zeg(-|veas autem, ne puies, Ignabium se wap minus verti quam cirenmscribi | piaculum proprie dictum nominare. Eoi. fab conma den. οὐ Πδα α ΤΙΣ n, ut ecclesia vestra eligat sacrum legatum, is m usque venerit, congratuletur illis, quod i sint eb suam receperint magnitudinem ac re- suum corpus. 9, Digna igitur mihi res est vestrum mittatis cum epistula, qui una cum em, quam iuxta dei voluntatem sunt 10 c illa per orationem vestram portu iam perfecti sitis, etiam perfecta excogitetis. Ca- obis bene agere deus ad largiendum paratus est. vos caritas fratrum, qui Troade sunt, unde et Frhum, quem vos una cum Ephesiis, fratri- ss αὐ me eomitaretur, qui omni modo me re- à omnes illum imitentur, cum sit exem- E lit: — σωματεῖον) se. eeclesine. σε: .] Cf.Philad.| 8. Maximus Confess. Loci comm, — ole ὧν ἄξιος ed. Combefis II, 594. (PG 91, 781). 'on sua virtute, | Ioann. Dam. 8, P. Lequien II, 314. ie dignus factus 141; Holl p. 95 (τέλειοι xtA) — orum ud-|éróygevev] i. e. ecclesia Antioche- f. I Cor. 4| XIL 1. ἐσπάζεται zr2.] Cf. Trall. erit. |19, Ll — ὄφελον] Of. I Cor. 4, 8; 286 IGNATII EPISTULA ἀμείψεται αὐτὸν ἡ χάρις κατὰ πάντα. 2. ἀσπάζομαι τὸν ἀξιό- ϑεον ἐπίσχοπον xal ϑεοπρεπὲς πρεσβυτέριον καὶ τοὺς συνδούλους uoo διαχόνους καὶ τοὺς κατ᾽ ἄνδρα καὶ χοινῇ πάντας ἐν ὀνόματι Ἰησοῦ Χριστοῦ xai τῇ σαρχὶ αὐτοῦ xal τῷ αἵματι, πάϑει τε xal s ἀναστάσει σαρχικῇ τε xal πνευματιχῇ, ἐν ἑνότητι ϑεοῦ καὶ ὑμῶν. χάρις ὑμῖν, ἔλεος, εἰρήνη, ὑπομονὴ διὰ παντός. XIIL ᾿Ασπάζομαι τοὺς οἴχους τῶν ἀδελφῶν pou σὺν γυναιξὶ καὶ τέχνοις χαὶ τὰς παρϑένους τὰς λεγομένας χήρας. ἔρρωσϑέ μοι ἐν δυνάμει πνεύματος. ἀσπάζεται ὑμᾶς Φίλων σὺν ἐμοὲ ὦν. 19 2. ἀσπάζομαι τὸν οἶχον Ταουΐας, ἣν εὔχομαι ἑδρᾶσϑαι πίστει xad ἀγάπῃ σαρχικῇ τε καὶ πνευματικῇ. ἀσπάζομαι ΓΑλχην, τὸ ποϑη- τόν μοι ὄνομα, καὶ Δάφνον τὸν ἀσύγχριτον καὶ Εὔτεχνον καὶ πάν- τας κατ᾽ ὄνομα. ἔρρωσϑε ἐν χάριτι ϑεοῦ. ΠΡῸΣ ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΝ ITNATIOX. 16 Ἰγνάτιος, ὃ καὶ Θεοφόρος, Πολυχάρπῳ ἐπισχόπῳ ἐχχλησίας Σμυρναίων, μᾶλλον ἐπισχοπημένῳ ὑπὸ ϑεοῦ πατρὸς xai χυρίου Ἰησοῦ Χριστοῦ, πλεῖστα χαίρειν. 2 ϑεοπρεπὲς Lg(A) : -πέστατον αὶ | χαὶ LAg:72 G | 5 πνευματικῇ LA g: 4- ἐν ὀνόματι G. | ἐν GL: 2» g | 8 τὰς παρϑένους τὰς λεγ. GLA : ἀειπαρϑένοις καὶ τὰς g | 9 πνεύματος G g : πατρὸς LA Lightf. cf. Magn. 3, 1| 10 Ταυΐας GL : Γαυΐας g A Lightf. | 11 ἅλχην G | 12 uo: Lg: pov G | Εἴτεκνον : bonum filium 1, εὔτεκνον Zahn | 18 ϑεοῖ : G. subscripsit Σμυρ- vaíotg ἀπὸ Τρωάδος et in eadem linea exaravit inscriptionem epistulae sequentis, neque vero librarius, ut editores priores putaverunt, hanc et illam confudit | 15 ἐχχλησίας 7» S | 16 μᾶλλον -Ἐ- δὲ L | 17 xvolov GSA g : 2 L Lightf. II Cor. 11, 1; Gal.5,12; Apoc.3,15.|easdem vel unum ordinem fuisse. 2. τῇ σαρκὶ κτλ} Respicit falsam | At Paulus eas distinguit, de dia- doctrinam Docetarum. conissis I Tim. 3, 11, de viduis ib. XIII, 1. τ. παρϑένους κτλ] Cote-|5, 3—16 agens; et etiam magis Di- leriusinterpretatur:diaconissas,quao |dascalia et Constitutiones aposto- virgines erant et vocabantur vidune. |lorum eas discernunt, saepe ambas Ponit ergo, viduas et diaconissas | commemorantes, 'inprimis qualitates AD SMYRN. XII, 1— AD phe divini ministerii. 2 &kluto episcopum deo dignum POLYCARPUM INSCR. 287 Remuneretur ipsum gratia per ommia. et deo dilectum presbyterium d conservos meos diaconos singillatimque ac in universum om- ΜῈ in nomine lesu Christi et in carne eius et sanguine, passione & resurrectione corporali simul οἱ i spirituali, in unione cum deo s x vobiscum. Gratia vobis, misericordia, pax, patientia sit tenper. XIIL Saluto familias fratrum meorum cum uxoribus et li- leis et virgines vocatas viduas. Fortes sitis in virtute spiritus. Sdutat vos Philo, qui mecum est. 2. Saluto. domum aviae, τὸ qum opto firmari fide et caritate corporali et spirituali. Saluto Aken, desiderabile mihi nomen ; et Daphnum incomparabilem εἰ Eutecenum omnesque nominatim. Valete in gratia dei. AD POLYCARP 'UM IGNATICS. lgnatius, qui et Theophorus, Polycarpo, episcopo ecclesiae is Smyrnaeorum, qui ipse potius episcopum habet deum patrem et dominum lesum Christum, plurimam salutem. 't officia viduae IIT, 1—8 (cf. VIII, 5 diaconissae 1I, 15 (cf. VIII, 19. 3) describentes, III, 7 viduas in- "ovr diaconissis subicientes. Light- fmt interpretatur: saluto feminas, qui etiamsi nomine et condicione '"ilerna viduae sunt, virgines vocare miim, quales propter puritatem ac lwotionem coram Deo sunt. Sin &uem Ign. haec dicere voluit, vo- s ei invertendae erant. Non vi- dms salutat aliquo modo virgines iSppellandas, sed virgines vocatas vidus. Locus itaque de virginibus intellegendus est, cumque tempore tas fuisse conicere liceat, apparet, quomodo virgines etiam viduae no- minari potuerint. Cf. Zahn, Ignatius v. A. p. 934 sqq. 581 sqq. 2. T«ovíag] Cum hoc nomen per testes fide digniores tradatur quam nomen Γαουΐα, retinendum esse vi- detur, quamquam in inscriptionibus nonnisi Tavius bis occurrit. — "42- χὴν c. m. μ- ὄνομα] Item Polyc. 8, 8. Nomen legitur etiam Polyc. Mart. 17,2. Occurrit praeterea in duabus inscriptionibus, quarum una ad |Smyrnam pertinet, altera loci in- certi est. Cf. Corpus Inscript. graec. Progrediente viduarum coetui etiam virgines aetatis provectioris adscrip- , 3268, 1064. Inscr. ἐπισχοπημένῳ κτλ.) Cf. 8, 8; 288 ἸΘΝΑΤΗ EPISTULA ———— 1. ᾿Αποδεχόμενός aeo τὴν iw ϑεῷ γγώμην. ἡδρασμένην. ἐπὶ πέτραν ἀκίνητον, ὑπερδοξάζω, καταξιωϑεὶς τοῦ προσώπου um) τοῦ ἀμώμου, οὗ ὀναίμην ἐν ϑεῷ, 3, παρακαλῶ σε ἐν χάριτι, καὶ πγευματιχῇ᾽ τῆς ἐνώσεως φρόντιζε, ἧς οὐδὲν ἄμεινον. πά βάσταζε, ὡς καὶ σὲ ὁ κύριος" πάντων ἀνέχου ἐν ἀγάπῃ, ὥσπερ wal ποιεῖς, 9. προσευχαῖς σχόλαζε ἀδιαλείπτοις " αἰτοῦ σύνεσιν πλείονα ἧς ἔχεις" γρηγόρει ἀνγοίμητον πνεῦμα κεκτημένος. τὸ κατ᾽ ἄνδρα watk ὁμοήϑειαν ϑεοῦ λάλει" πάντων τὰς νόσους βά- στάζε ὡς τέλειος ἀϑλητῆς. ὅπου πλείων κόπος, πολὺ κέρδος. Ὁ IL Καλοὺς μαϑητὰς ἐὰν φιλῇς, χάρις σοι cx ἔστιν" μᾶλλον τοὺς λοιμοτέρους ἐν πραότητι ὑπότασσε. οὗ πᾶν τραῦμα τῇ ἃ ἐμπλάστρῳ ϑεραπεύεται. τοὺς παροξυσμοὺς ἐμβροχαῖς παῦε, 9. w ψέμος γίνου ὡς ὄφις ἐν ἅπασιν καὶ ἀκέραιος εἰς ἀεὶ ὡς ἢ στερά. διὰ τοῦτο σχρχιχκὸς el καὶ πνευματικός, ἵνα τὰ φαινόμεν σου εἷς πρόσωπον χολαχεύῃς τὰ δὲ δόρατα αἴτει ἵνα goi v poi, ὅπως μηδενὸς λείπῃ καὶ παντὸς χαρίσματος περισσ 8, ὁ καιρὸς ἀπαιτεῖ σε, ὡς χυβερνῆται ἀνέμους καὶ ὡς yet 39 μένος λιμένα, εἰς τὸ ϑεοῦ ἐπιτυχεῖν, νῆφε ὡς ϑεοῦ ἀϑλητής᾽ τὸ 2 ὑπερδοξάζω GLg:--9eó» SA | 8 τοῦ ἁμώμου"» SA | ἐν gigs in deo (dei) gratia L | 5 sov τὸν τόπον : convenientia SA | 10 ὁ Lg:foj9cav G, voluntatem SA | 11 πλείων Lg Ant Dum * πλεῖον ὦ, multus SA | 18 πραύτητι g | 14 ἐμιβροχαῖς g Dam Anton : ἐν θ᾿, Antioch | 15 πᾶσιν g Antioch | εἰς de) g (8A) : 2» GL Ant | 18 ὅπως € ἵνα g Ant Dam | 19 vf. ἀνέμους : gubernator nayem 8 Magn. 8, 1; 1 Petr. 2, 25. Τ(τῆς ἑνώσεως χτλ. Fragm. syr. Uo 1, 1. τ᾿ ἐν 8. γνώμην] Cf. Rom.|ret. 202, 936. — ἐνδέδυσαῆ Cf. Paul) 7, 1: v. Hg ϑεόν uov γνώμην. —|Eph, 6, 14; Col 8, 12. — ὑπερδοξάζω] sc. Deum. Cf. Trall. 1, | Cf. Act, 13, 25; 90, 24; II Tim. 9. — καταξιωϑεὶς xi] Nunquam — ἐχδίχει xrA.] Similiter Orij [ igitur ante viderat Polycarpum (Pe-|in Matth. t. XII ed. Bened. III, 59li. arson). τὸν τόπον ἐπισχοπῆς ἐκχδικοῦντες. — | 2--Π, 3. Antioch. Mon. Hom. 111, τόπον] i e. digmitutem, Βα. episw) PG 89, 1779 (— - ϑεοῦ ἐπιτυχεῖν). palem, qua Polycarpus fungebatur 2—5. Ioann. Dam. S. P. Lequien Cf. Sm. 6, 1: I Olem, 40, 5; Poly Il 515; Holl p. 25 (πάντας — κεκ- | Phil, 11, 1; Aet. 1, 95; D c. el τημένος). Constit. apost. IL 2. 11. 35; Ὁ) 9. Antioch. Mon. H. 80 p. 1674 | Ep. 3 c. 1; 15 c. 1; 16 c. 1; 40. naiorem, quam habes; vigila insommnem spi- . Singulis loquere secundum consuetudinem dei; ο ; porta sicut perfectus athleta. — Ubi Mgucv curatur. Impetus ébriles superfusio- 15 2 Prudens. esto sicut serpens in omnibus ef sim- Tempus expetit te, ut poner ventos et uto portum, ut cum tuis deum assequaris. Sis 8, 17. — 14 Matth. 10, 16. 18, 2; Magn. | Const. ap. IL, 41; Greg. Nyss. Orat. ] €f. Rom. 15, 1; | eatech. praef. et Constit. apost.| 2. διὰ τοῦτο xt4.] i. e. compositus e curne et spiritu, ex corpore et Dam. S. P. Le-|anima, ut interpolator addit, duabus Holl p. 25 (mzávrov|virtutibus praeditus es, ut res ter- προσευχαῖς κτλ.] Of. | restres (τὰ φαιν. σου εἰς περ.) serpen- ὁμοήϑειαν] i. e. Dei iis instar prudenter vel suaviter imitans (He-|tractes, rerum caelestium autem AL De paenitentia | μηδενὸς λείπῃ xci-] Cf. lac, 1, 4. 5; CE. Lagarde, |I Cor. 1, 7. syr. p.99; gr. p.| 8. ὡς κυβερνῆται κτλ} Lightfoot li sermo 63.|eonicit, textum corruptum esso et ivum λοιμὸς Ignatium fortasse scripsisse: ὡς acv- (X. interpre-| βερνήτην ναῦς wal ὡς ἀνέμοις χειμα- Qf. Didasc οἱ ἱξόμενος. λιμένα. Equidem testibus ed, 11. 19 CHEN 290 IGNATI EPISTULA. ϑέμα ἀφϑαρσία καὶ ζωὴ αἰώνιος, περὶ ἧς καὶ σὺ πέπεισαι, watk πάντα σου ἀντίψυχον ἐγὼ καὶ τὰ δεσμά μου, ἃ ἠγάπησα. ΠΙ. Οἱ δοκοῦντες ἀξιόπιστοι εἶναι καὶ ἑτεροδιξασχαλοῦντες, μὴ σε χαταπλησσέτωσαν, στῆϑι ἑδραῖος ὡς ἄκμων τυπτόμενς. 5 μεγάλου ἐστὶν ἀϑλητοῦ τὸ δέρεσϑαι καὶ νικᾶν. μάλιστα δὲ ἕνεχε ϑεοῦ πάντα ὑπομένειν ἡμᾶς δεῖ, ἵνα καὶ αὐτὸς ἡμᾶς ὑπομεῖνῃ: 2. πλέον σπουδαῖος γίνου οὗ el. τοὺς καιροὺς καταμάνθανε. ὑπὲρ καιρὸν προσδόχα, τὸν ἄχρογον, τὸν ἀόρατον, τὸν δ᾽ ἡ ὁρατόν, τὸν ἀψηλάφητον, τὸν ἀπαϑῆ, τὸν δι᾽ ἡμᾶς παϑητόν, τὸ τ χατὰ πάντα τρόπον GU ἡμᾶς ὑπομείναντα. IV. Χῆραι μὴ ἀμελείσϑωσαν' μετὰ τὸν κύριον σὺ αὐτῶν φροντιστὴς ἔσο. μηδὲν ἄνευ γνώμης σου γινέσθω μηδὲ σὺ dye) ϑεοῦ τι πρᾶσσε, ὅπερ οὐδὲ πράσσεις" εὐστάϑει. 2, πυκνότεροι συναγωγαὶ γινέσϑωσαν' ἐξ ὀνόματος πάντας ζῆτει. 8, δούλους τὸ wal δούλας μὴ ὑπερηφάνει" ἀλλὰ μηδὲ αὐτοὶ φυσιούσϑωσαν, ἀλὶ εἰς δόξαν ϑεοῦ πλέον δουλευέτωσαν, ἵνα κρείττονος ἐλευϑερίας ἀπὸ, ϑεοῦ τύχωσιν, μὴ ἐράτωσαν ἀπὸ τοῦ χοινοῦ ἐλευϑεροῦσϑαι, ἢ μὴ δοῦλοι εὑρεϑῶσιν ἐπιϑυμίας. VW. Τὰς καχοτεχνίας φεῦγε, μᾶλλον δὲ περὶ τούτων δμελίαν. 20 ποιοῦ. ταῖς ἀδελφαῖς μου προσλάλει, ἀγαπᾶν τὸν κύριον καὶ ταῖς 1 ἀφϑαρσία καὶ ζωὴ αἰώνιος GL (καὶ Σ» L) g:vita meterna sine e ruptione S(A) | 2 ἀντίψυχον : refrigerium. L| 8 ἀξιόπιστοι Gl g : aliquid SSfA|4 ἑδραῖος : ἵπ veritate SSfA | ἄχμων : vir fortis Sf A, athleta 81 5 μεγάλου -- γὰρ SSEA | τὸ Ο ΤῸ g Antioch Dam Anton | 1. ϑεοῦ by. ^r γνώμης SA g Chrys Lightf. | οὐδέ : δὲ L | εὐστάϑει BÀ κα : εὐσταϑῆς, εὐσταϑὲς L| 90 τὸν κύριον :in domino nostro S » valde consentientibus textum tradi-| (— osculari) nusquam alins usur tum in dubium non vocaverim. — | videtur. Síuc] i. e. praemium athletis pro-| IL Antiochus Mon. Hom. 85 positum. — ἀφϑαρσία xri] Clem.|89, 1694 (στῇϑι x2.) Al Protr e.10,96 p.77: ob σμικρὸν 1. Fragm. syr. Curet 198, ἡμῖν τὸ ü9Aov ἀϑανασία πρόχειται. loann. Dam. 8. P. Lequien IL, 78H: — ἀντέψυχον xti] Of. Sm. 10, 2| Holl p. 26. Anton. Melissa Il s not. — ἠγάπησας] Act. Paul. et Thecl.| 89 (στῇϑε r3.) — ἕτερο σχαλοὶ c. 18 (καταφιλούσης τὰ δεσμὰ αὐτοῦ) τες] Cf. I Tim. 1, 8; 6, 8, — σ' οὐ Tert. Ad uxor. II, 4 de vinculis ἔδραξος] €f. I Cor. 7, 87. — martyris oseulandis sermo est. For-| xv4.] Hunc loeum respicit Ephrae tasse Ignatius idem dicere voluit,| Syr. Opp. gr. Il, 867 ed. A: quamquam verbum ἀγαπᾶν — φιλεῖν — 2. Severus Antioch. Quret. 213, οἱ i EE en RE : ic ipsi superbiant, verum ad gloriam dei plus potiorem libertatem a deo consequantur. Neque ; sumptibus e servitute redimi, ne servi artes fuge. magis autem de illis coram populo 2 oribus meis dicito, ut dominum ament et maritis tA). — - τοὺς wwigove| minime prohibet, quominus illis li- ὃ; Luc. 12, 56. bertas detur, Cf. I Cor. 7, 21. 0 V, 1. χαχοτεχνίας] Vocem Ign. iam. Philad. 6, 2 adhibuit de doctrinis hae- retieorum et insidiis diuboli vitandis commonens, et Lightfoot hunc locum seeundum illum interpretatur. Cum uuiem versu praecedente de servis sermo fuerit, vox hie potius de ar- tibus inhonestis intellegenda est seu de negotiis, quae Christianum non decent, de quibus cf. Didase. et Constit. apost. IL 62; IV, 6; Cypr. Ep. 2; Epiph. Expos. fid. cath. c. 23. — περὶ τούτων xr).] i. e. has artes ut caveant, in sacris concionibus ad- hortare fratres. 19* ΠΤ -Ἕ.ᾧ 292 IGNATII EPISTULA. βίους ὡς ὃ κύριος τὴν ἐκκλησίαν. 3. εἴ τις δύναται ἐν &p μένειν εἰς τιμὴν τῆς σαρκὸς τοῦ κυρίου, ἐν ἀκαυχησίᾳ μενέι 5 ἐὰν χαυχήσηται, ἀπώλετο, καὶ ἐὰν γνωσθῇ πλέον τοῦ ἐπιο ἔφϑαρται. πρέπει δὲ τοῖς γαμοῦσι καὶ ταῖς γαμουμέναις μετὰ γνώμης τοῦ ἐπισκόπου τὴν ἔνωσιν ποιεῖσϑαι, ἵνα ὁ γάμος dj ' χύριον xol μὴ κατ᾽ ἐπιϑυμίαν. πάντα εἰς τιμὴν ϑεοῦ γινέσϑω, d. VL Τῷ ἐπισχόπῳ προσέχετε, ἕνα χαὶ ὁ ϑεὸς Opty. ἀντί: 1 ψυχον ἐγὼ τῶν ὑποτασσομένων τῷ ἐπισκόπῳ, πρεσβυτέροις. κόνοις- καὶ μετ᾽ αὐτῶν μοι τὸ μέρος γένοιτο σχεῖν ἐν ϑεῷ, συ κοπιᾶτε ἀλλήλοις, συναϑιλεῖτε, συντρέχετε, συμπάσχετε, συγχοιμᾶσϑε, συνεγείρεσϑε ὡς ϑεοῦ οἰκονόμοι καὶ πάρεδροι καὶ ὑπηρέται. 3. dd σκετε ᾧ στρατεύεσϑε, ἀφ᾽ οὗ καὶ τὰ ὀψώνια κομίζεσϑε- μή τῷ 15 ὑμῶν δεσέρτωρ εὑρεϑῇ. τὸ βάπτισμα ὑμῶν μενέτω ὡς ὅπλαι ἢ πίστις ὡς περικεφαλαία, ἡ ἀγάπη ὡς δόρυ, T] ὑπομονὴ ὡς πλία- τὰ δεπόσιτα ὑμῶν τὰ ἔργα ὑμῶν, ἵνα τὰ ἄχκεπτα ij ἄξια κομίσησϑε. μακροϑυμήσατε οὖν μετ᾽ ἀλλήλων ἐν πραδτι ὡς ὁ ϑεὸς μεϑ’ ὑμῶν. ὀναίμην ὑμῶν διὰ παντός. 30 VIL Ἐπειδὴ ἢ ἐκκλησία ἢ ἐν ᾿Αντιοχείᾳ τῆς Συρίας νεύει, ὡς ἐδηλώϑη μοι, διὰ τὴν προσευχὴν pv, χἄἀγὼ εὖϑ 4 τῆς σαρκὸς τοῦ κυρίου LSA g Antioch Απίοη : τοῦ χυρίου τῆς κὸς G | ἀκανχησίᾳ -[- κυρίου L | 5 πλέον GL Απὲ: πλὴν g SA | 6 μέναις GL Ant : γαμούσαις g Lightf. | 7 γάμος 2 L | B κύριον LSÀ gr Δεν G Ant| 10 τῷ Ο τ g Dam | 11 καὶ GL :7» SSfAg Ant Dam | ἐν fi Ant Dam: παρὰ 8SfA | 12 συναϑλῆτε G | 14 χομίσεσϑε g | 15 ro GA g : rebellis S, otiosus L | 17 διπόσιτα Ὁ | ὑμῶν : bona SA, Z2 L | 18. GL :-- ϑεοῦ g (ΒΑ) πραύτητι g | 19 ue9^ 7^ Ὁ | 21 τῆς προσευχῆς Ε΄ 2. Antioch. Mon. Hom. 21, PG 89, |I Cor. 10, 31. 1499 (— ἀπώλετο]. loann. Dam. S.| VI Antioch Mon. Hom. 92, fl P. Holl p. 26 (— ἐπιϑυμίαν). Anton. 89, 1714 sq. (συμπάσχετε — μ Mel. I serm. 14. — εἴ τὲς δύναται ὑμῶν). Ὶ χτλ] Cf. IClem.88,2. — ἐπισχύπου] 1. Antioch. H. 124 p. 1819. Tou 5e. qui uxorem duxit. — 4. γνώμης Dam. S. P. Lequien IL, 779; xti] Of. Tert. Ad uxor. II, 9; De|p. 26. Fragm. syr. Curet. [ Ῥαδῖο. e. 4; Clem. Al. Paedag. 1l, 233 (— ϑεῷ), --- lam hucusque 11, 68 p. 391. — ὁ γάμος 5 x. χ] nonnulla protulit, quae r Cf. I Cor. 7, 39; Clem. AL Strom.|episcopo quam populo y III, 12, 83 p. 549. — πάντα κτλ] Cf. | Of. 4,3; 5,2. Nunc autem pop 0 adtendite, ut et deus vobis adtendat. Para- meam ponere pro iis, qui subditi sunt epi- τὸ diaconis; et utinam mihi contingat, eum illis in deo. Collaborate vobis mutuo, una certate, p i, una dormite, wna exsurgite ut dei nd- es et ministri 2. Placete illi, eui mili- 20. stipendia fortis; memo vestrum desertor invenia- 35 us vester maneat velut arma, fides ut galea, cari- 2. Ioann, Dam. S. P. Lequien Il, 788; Holl p. 26. Anton. Melissa II serm. 89 (μαχροϑυμήσατε --- μεθ᾽ ὑμῶν). — gn. compluribus utitur voeabulis latinis ex re militari de- sumptis, a Graecis quoque usu re- ceptis: δεσέρτωρ, δεπόσιτα, ἄκκεπτα. Similia reperiuntur Eph. 2, 1; "ral. 3,2; Sm. 19, 1 (ἐξεμσπιλάριον); Matth. 27, 66 (xovermóic) Marc. 15, 89 (χεντυρίων); Ioann. 18, 98 (πραιτώ»- ριον) etc. — μενέτω] Hoc vocabulo utitur Igm., quia desertores arma ubiciebant (Pearson) — ὅπλα χτλ.] Cf. Paul. Eph. 6, 11—17. I Thess. 5, 8. [5 ΟΠ 294 IGNATII EPISTULA. xepoc ἐγενόμην ἔν ἀμεριμνίᾳ ϑεοῦ, ἔάνπερ διὰ τοῦ παϑεῖν de ἐπιτύχω, εἰς τὸ εὑρεϑῆναί με ἐν τῇ ἀναστάσει ὑμῶν μαϑητίμ- 2. πρέπει, Πολύκαρπε ϑεομακαριστότατε, συμβούλιον ἀγαγεῖν δες πρεπέστατον καὶ χειροτονῆσαί τινα, ὃν ἀγαπητὸν λίαν ἔχετε χαξ 5 ἄοκνον, ὃς δυνήσεται ϑεοδρόμος καλεῖσϑαι" τοῦτον κα σαι, fux πορευϑεῖς εἰς Συρίαν δοξάσῃ ὑμῶν τὴν ἄοχνον ἀγάπην εἰς δόξαν ϑεοῦ. 8. Χριστιανὸς ἑαυτοῦ ἐξουσίαν cüw ἔχει, ἀλλὰ de σχολάζει. τοῦτο τὸ ἔργον ϑεοῦ ἐστιν καὶ ὑμῶν, ὅταν αὐτὸ ἀπαρ- τίσητε. πιστεύω γὰρ τῇ χάριτι, ὅτι ἕτοιμοξ ἐστε εἰς εὐποιῦαν Deb πὸ ἀνήκουσαν, εἰδὼς ὑμῶν τὸ σύντονον τῆς ἀληϑείας, BO ὀλίγων ὑμᾶς γραμμάτων παρεχάλεσα. VIIL ᾿Επεὶ οὖν πάσαις ταῖς ἐχκλησίαις οὖκ ἠξυνήϑην 3 dan διὰ τὸ ἐξαίφνης πλεῖν με ἀπὸ Τρωάδος εἰς Νεάπολιν, ὡς ϑέλημα προστάσσει, γράψεις ταῖς ἔμπροσϑεν ἐκκλησίαις, ὡς as γγώμην κεκτημένος, εἰς τὸ καὶ αὐτοὺς τὸ αὐτὸ ποιῆσαι, οἵ δυνάμενοι πεζοὺς πέμψαι, οἱ δὲ ἐπιστολὰς διὰ τῶν ὃπό σου πε πομένων, ἵνα δοξασϑῆτε αἰωνίῳ ἔργῳ, ὡς ἄξιος ὦν. 8, ζομας πάντας ἐξ ὀνόματος καὶ τὴν τοῦ ᾿Επιτρόπου σὺν ὅλῳ οἴκῳ αὐτῆς καὶ τῶν τέχνων, ἀσπάζομαι [Ἄτταλον τὸν dj 80 μου. ἀσπάζομαι τὸν μέλλοντα καταξιοῦσϑαι τοῦ εἰς Συρίαν. ῥεύεσϑαι. ἔσται ἡ χάρις μετ᾽ αὐτοῦ διὰ παντὸς xad τοῦ | τὸς αὐτὸν lloAuxdgrou. 8, ἐρρῶσϑαι ὑμᾶς διὰ παντὸς Ev δεᾷ ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστῷ εὔχομαι, ἐν ᾧ διαμείνητε ἐν ἑνότητι καὶ ἐπισχοπῇ. ἀσπάζομαι ᾿Αλχην, τὸ ποϑητὸν μόι ὄνομα, 350 ρωσϑε ἐν χυρίῳ, 2 ἀναστάσει GL: αἰτήσει ᾳ (Ἀ) Lightf. | μαϑητὴν LA g : παϑητὴν 5 χαταξιῶσει G. (-ὥσε) g : καταξιοῦσϑαι L(Sf) | 7 ϑεοῦ LStg : Xi ΘΙ» ΑΒ αὐτὸ SPA : αὐτῶ G, ipsi L | 10 εἰδὼς Lg: - οὖν Ὁ, TM et A | σύντονον G : σύντομον g L, ἕτοιμον (?) À | 12 οὖν ἵν αὶ : nam A770] 14 ταῖς ἔμπροσϑεν G g (A) : aliis L | 17 δοξασθῇς L | 18 συνόλῳ! 30 Συρίαν τ Ἀντιόχειαν 8 | 28 Χριστοῦ G | 94 ἐπισχύπου À | δλχὴν 0] μοι μου G | 25 χυρίῳ : subscripsit πρὸς Πολύχαρπον G | VI, 1. ἀναστάσει] i.e. resurrec- | ríjcsr ὑμῶν cf, verbu ἐν τῷ πὶ lione facta, cum. Dominus nos iudi-| gi, quae leguntur Eph. 30, lj cabit. Cf. Rom. 4, 2; 5, 3, ubi dis- | Philad. 8, 2; Sm. 11, 1. cipulum se futurum esse dicit, cum | 2—3. Fragm. syr. Curet. 200. martyrii partieeps fuerit. Ad lec-|236(— ἀπωρτέσητε), --- πρέπει κτλ: A tionem alteram vel verba ἐμ τῇ ai- | haec respicit Polycarpus ad Phil. 181 ρῶν mssequar, ut in resurrectione discipulus vester in- cet, Polycarpe in deo beatissime, concilium cogere imum et eligere aliquem, quem valde carum ha- Ampigrum, qui poterit divinus cursor appellari: illum- s "Yeskram ad. dei gloriam celebret. 3. Obristianus sui po- "non habet, sed deo vacat. Hoc est opus dei ei irum, quando id perfeceritis. Confido enim gratiae, vos pa- mios esse ad opus bonum ad deum pertinens. Cum scirem τὸ : ina veritatem studium, brevi epistula vos ue (μος sbure ncm paie ea Troade Neapolim, iussu ita postulante, navigawi, liae dei sis compos, scribes ecclesiis versus Orien- 15 utet ipsi idem faciant, qui possint, pedites mittant, epistulas per eos, qui a te mittentur, ub glorificemini pere, quemadmodum dignus es. 2. Saluto omnes no- Epitropi uxorem cum tota domo sua et liberis. Sa- n mihi carum. Saluto eum, qui profectione in Sy- s s habebitur. Gratia in perpetuum cum illo erit et e illum Polycarpo. 3. Opto vos semper valere in lesu Christo, per quem in dei unitale et episcopatu Baluto Alcen, desiderabile mihi nomen. Valete ϑεοῦ κεκτημένος referri et. verba οἱ μὲν δυνάμενοι — ἔργῳ parenthesis i-| παδδυὶ possunt; sin autem illa cum. it|verbo δοξασϑῆτε coniungas, cf. Eph. 1 1; Sm. 11, 3, ubi similis lectio reperitur. 2, τὴν τοῦ 'Επιτρόπου] i. e. viduam. Epitropi, ut verba sequentia indi- care videntur. 9. ἐπισκοπῇ! Hane lectionem, cui testes principales unanimiter patro- cinantur, alteri vix postponere licet. De episcopatu Dei Ign. etiam im ὡς | inscriptione huius epistulae loquitur. Dam. 8. P. Lequien II, TOY ATIOY ΠΟΛΥΚΑΡΠΟΥ͂ ἘΠΙΣΚΌΠΟΥ ΣΜΥΡΝῊΣ ΚΑῚ IEPOMAPTIPOX ΠΡῸΣ ΦΙΛΙΠΙΠΗΣΙΟΥ͂Σ ἘΠΙΣΤΟΛΉ, Πολύκαρπος καὶ οἱ σὺν αὐτῷ πρεσβύτεροι τῇ ἐκκλησίᾳ τοῦ 5 ϑεοῦ τῇ παροιχούσῃ Φιλίππους ἔλεος ὑμῖν xal εἰρήνη παρὰ ϑεοῦ παντοχράτορος xai Ἰησοῦ Χριστοῦ τοῦ σωτῆρος ἡμῶν πληϑυνϑείη. 1. Συνεχάρην ὑμῖν μεγάλως ἐν τῷ κχυρίῳ ἡμῶν Ἰησοῦ Xpt- a στῷ, δεξαμένοις τὰ μιμήματα τῆς ἀληϑοῦς ἀγάπης καὶ npontje- ] 10djxgtv, ὡς ἐπέβαλεν ὑμῖν, τοὺς ἐνειλημένους τοῖς ἁγιοπρεπέσε ἡ δεσμοῖς, ἅτινά ἐστιν διαδήματα τῶν ἀχηϑῶς ὑπὸ ϑεοῦ xal το χυρίου ἡμῶν ἐχλελεγμένων- 2. xal ὅτι ἡ βεβαία τῆς πίστεως ὑμῶν ῥίζα, ἐξ ἀρχαίων καταγγελλομένη χρόνων, μέχρι νῦν διαμένει. xa xapmogopet εἷς τὸν κύριον ἡμῶν ᾿Ιησοῦν Χριστόν, ὃς ὑπέμεινε 1 ὑπὲρ τῶν ἁμαρτιῶν ἡμῶν ἕως ϑανάτου καταντῆσαι, ὃν ἥγειρειθι ὃ ϑεός, λύσας τὰς ὠδῖνας τοῦ ἄδου" 8. εἰς ὃν οὐκ ἰδόντεξεξξθο. πιστεύετε χαρᾷ ἀνεκλαλήτῳ καὶ δεδοξασμένῃ, εἰς ἣν mae c ἐπιϑυμοῦσιν εἰσελϑεῖν, εἰδότες, ὅτι χάριτί ἐστε σεσωσμένοι, prd ἐξ ἔργων, ἀλλὰ ϑελήματι ϑεοῦ διὰ Ἰησοῦ Χριστοῦ. ἃ — textus graecus codice Vaticano servatus, 6" — codicis secundasscse— manus, L — versio vetus latina. 1|8 rov αγιου — ἐπιστολὴ G : Incipit epistola beati Policarpi. Sn — 59 naeorum ecclesiae episcopi ad Philippenses confirmantis ilem eorum L| Ἐς * 9 δεξαμένοις G : δεξάμενος L | ἐνειλημένοις em : ἐνειλημμένους ἃ, μένους con Zahn | 16 ὀδίνας G | 17 πιστεύετε G : 4- credentes autem. gan— 9 debitis L ex I Petr. 1, 8 | ἀνεχλαλείτω Θ᾽ Inscr. Hoi x. οἱ σὺν αὐτῷ mo.] presbyteri. Cf. Ign. Philad, imscr.—737 i e Polycarpus episcopus eiusque|et 8, 1, Episcopi nomine quidem Ps af. E SANCTI POLYCARPI SMYRNAEORUM EPISCOPI ET HIEROMARTYRIS AD PHILIPPENSES EPISTULA. -Pelyearpus et qui cum eo presbyteri ecclesiae dei, quae peregrinatur Philippis: misericordia vobis et pax a deos T'omnipotente et lesu Christo salvatore nostro multi- pere eongavisus sum vobis in domino nostro lesu verse caritatis imagines suscepistis et quod, prout Hi estis eos, qui implicati sunt vinculis, quae 10 quaeque diademata sunt eorum, qui vere sunt ino nostro electi; 2. et quod firma fidei vestrae antiquis temporibus annuntiata, usque adhuc perma- tum affert in domino nostro lesu Christo, qui pro nostris usque ad mortem devenire sustinuit, guem re- 15 ' deus, solutis doloribus inferni; 3. in quem non ereditis laetitia. inenarrabili et glorificata, in quam rant introire, scientes, quod gratia estis salrati, peribus, sed voluntate dei per Iesum Christum. 2, 24. — 16 I Petr, 1, 8. — 18 Eph. 2, 5. 8. 9. s non ipse se ornat; epi-|zr4.] i. e. Ignatium et qui cum eo -wutem sese functum | vincula tulerunt, cf. 9, 1. — διαδή-. ἐν et Ignatius (Magn. ματα] Cf. Ign. Eph. 11, 2. i i 9. ἡ βεβαία κτλ] Cf. I Clem. 1, 2. — ἐξ ἀρχαίων κτλ Cf. Phil. 1, 5; 1|4, 8—10; I Thess. 1, & 9. 8, εἰς ἣν κτλ] Cf. 1 Petr. 1, 19, — εἰδότες] sc. Philippenses. 8. POLYCARPI EPISTULA IL Διὸ ἀναζωσάμενοι τὰς ὀσφύας ὑμῶν δουλεύσατε τῷ ϑεῷ ἐν φόβῳ καὶ ἀληϑείᾳ, ἀπολιπόντες τὴν κενὴν ματαιολογίαν xal τὴν τῶν πολλῶν πλάνην, πιστεύσαντες εἰς τὸν ἐγείραντα τὸν κύριον ἡμῶν ᾿]ησοῦν Χριστὸν ἐκ νεκρῶν καὶ δόντα αὐτῷ 5 δόξαν καὶ ϑρόνον ἐχ δεξιῶν αὔτοῦ" ᾧ ὑπετάγη τὰ πάντα ἔπου- ράνια καὶ ἐπίγεια, ᾧ πᾶσα πνοὴ λατρεύει, ὃς ἔρχεται κριτὴς ξῶν- των καὶ νεκρῶν, οὗ τὸ αἷμα ἐχζητήσει ὃ ϑεὸς ἀπὸ τῶν ἀπειϑούν- τῶν αὐτῷ, 2, ὃ δὲ ἐγείρας αὐτὸν Ex νεχρῶν καὶ ἡμᾶς ἐγερεῖ, ἐὰν ποιῶμεν αὐτοῦ τὸ ϑέλημα καὶ πορευώμεϑα ἐν ταῖς ἐντολαῖς. 10 αὐτοῦ χαὶ ἀγαπῶμεν, ἃ ἠγάπησεν, ἀπεχόμενοι πάσης ἀδικίας, πλεο- νεξίας, φιλαργυρίας, χαταλαλιᾶς, ψευδομαρτυρίας " μὴ ἀποδιδόντες κακὸν ἀντὶ κακοῦ ἢ λοιδορίαν ἀντὶ λοιδορίας ἢ γρόνϑον ἄντὶ γρόνϑου ἢ κατάραν ἀντὶ κατάρας" 3. μνημονεύοντες δὲ ὧν εἶπεν ὁ κύριος διδάσχων" ΜῊ κρίνετε, ἵνα μὴ χριϑῆτε᾽ ἀφίετε, καὶ 1 ἐφεϑήσεται ὕμῖν" ἐλεᾶτε, ἵνα ἐλεηϑῆτε. ᾧ μέτρῳ μετρεῖτε, ἀντιμετρηϑήσεται ὑμῖν" καὶ ὅτι μακάριοι ol πτωχοὶ καὶ οἵ Oto κόμενοι ἕνεχεν δικαιοσύνης, ὅτι αὐτῶν ἐστὶν ἣ βασιλεία τοῦ ϑεοῦ. TIL Ταῦτα, ἀδελφοί, οὐκ ἐμαυτῷ ἐπιτρέψας γράφω ὑμῖν περὶ 30 τῆς διχαιοσύνης, ἀλλ᾽ ἐπεὶ ὑμεῖς προεπεχαλέσασϑέ με. 2. οὔτε γὰρ ἐγὼ οὔτε ἄλλος ὅμοιος ἐμοὶ δύναται καταχολουϑῆσαι τῇ σοφίᾳ τοῦ μαχαρίου χαὶ ἐνδόξου Παύλου, ὃς γενόμενος ἐν ὑμῖν κατὰ πρόσωπον τῶν τότε ἀνθρώπων ἐδίδαξεν ἀχριβῶς καὶ βεβαΐως τὸν περὶ ἀληϑείας λόγον, ὃς καὶ ἀπὼν ὑμῖν ἔγραψεν ἐπιστολάς, 8 ἀπολειπόντες G | 12 λοιδωρίαν . . λοιδωρίας G | 15 ᾧ 8 - quo enim 10] μετρῆτε G | 16 πτωχοὶ G : -Ε spiritu L| 17/18 τοῦ ϑεοῦ Ὁ τ caelorum L| 20 προεπεχαλέσασϑε 1, (ργονοοπβε 8) : πρὸ ἐπιλακίσασϑε (— πρδετπειλι) G, προεπιλακτίσασϑε Zahn Il, 1. ἐν φόβῳ x. di] Of. I Clem. 19, 1. — ἀπολιπόντες κτλ Cf. 7, 9; I lem, 9, l. — ματαιολογίαν] Cf. τῶν πολλῶν] Cf. 7, 2; Matth. 24, 12; li Cor. 2, 17; Papias apud Eus. H. E. HI, 39, 8, Οἱ πολλοὶ non solum haeretici sunt, sed etiam idque prae- mertim vulgus profanum, eui pauci- tas electorum opponitur. — ϑρόνον xti] Cf. Hebr. 1, 3; 8, 1; 12, 2. — ὑπετάγη κτλὶ Of. 1 Cor.15 98; Philipp. 2,10; 8,21; Hebr. 2, 7. & — m. πνοή] Cf. ΠῚ Reg. 15, 99; Ps. 150, 8; les. 57, 16. — τὸ εὖμα ἐχξητήσει Cf, Gen. 42, 22; II Reg. 4, 11; Ezech, 3, 18. 20; 39, 6. 8; Luc. 11, 50. 51. 2. ἐὰν ποιῶμεν xri] Cf. I Clem. 21, 1; 85, 5. — ἀπεχόμενοι κτλ! Cf. I Thess. 5, 22. —— -— AD PHILIPPENSES Ii, 1—III, 2. 299 00 icai lumbos vestros servite deo in » relinquentes inane vaniloquium et vulgi erro- Tm, eredenteg in eum, qui dominum nostrum Iesum Christum ἃ mortuis. suscilarit eique gloriam dedit ac sedem ad dextram mam; cui subiecta sunt ommia caelestia et terrestria, cui omnis δ Srtus servit, qui venit iudez virorum et mortuorum, cuius muguinem deus requiret ab iis, qui non credunt in illum. 2. /s Mm, qui suscitaril ipsum e mortuis, et nos suscitabit, si fe- wmünus voluntatem eius et in ipsius mandatis ambulaverimus ardilexerimus ea, quae ipse dilexit, abstinentes ab omni in-» dta, fraudatione, avaritia, obtrectatione, falso testimonio; wn reddentes malum pro malo nec maledictum pro maledieto e pu pro pugno nec exsecrationem pro exsecratione; autem eorum, quae dixit dominus docens: JVolite dlieare, ne iudicemini ; dimitlite, οἱ dimilletur vobis; misere- vs mim, ut misericordiam consequamini; qua mensura mensi fueritis, remetietur vobis; et: Beati pauperes et qui perse- -Mpnem: patiuntur, quoniam ipsorum est regnum dei. , ML Haee, fratres, non quod mihi arrogem, scribo vobis lia, sed quia vos provocastis me, 2. Neque enim ego so ius mei similis beati et gloriosi Pauli sapientiam asse- est, qui cum esset apud vos, coram hominibus tunc vi- perfecte ac firmiter verbum veritatis docuit, qui et LI Petr. 1, 13 (Eph. 6, 14); Ps. 2, 11. — 3 I Petr. 1, 21. — 6 Acta 1, 42 qi iss I Petr. 4, 5). — 8 II Cor. 4, 14 (I Cor. 6, 14; Rom. 4 - I1 I Petr. 3, 9. — 14 Maith. 7, 1. 2; Luc. 6, 868—938, — 16 Luc. i0; Matth. 5, 3. 10. μνημονεύοντες ἀτλι] Cf. Act. 20, |pius ad aeripturam codicis acce- Clem. 13, 1. — μὴ χρίνετε κτλ.) | dit. n. 13,2. 2. σοφία . . Παύλου] Cf. II Petr. a] Cf. Ign. Eph.3,1:|2, 15. — ἐπιστολάς] Vox ἐπιστολαὶ ὑμῖν ὡς ὧν τις κτλ. haud raro unam epistulam signifi- t ἢ] Lexica nec vo- | cat, et Polyc. fortasse eum hoc sensu 2 mec vocem z;rgo-|usurpavit. Cum autem Paulus Phi- "habent. Quoniam autem |lipp. 3, 1 se Philippensibus non se- tum ἐπικαλεῖν exhi-|mel tantum scripsisse annuat, vox bnt, illa mihi huic praeferenda esse | etiam de pluribus epistulis ab apo- übur quamquam haec paulo pro-!stolo Philippensibus datis intellegi 800 8, POLYCARPI EPISTULA εἷς ἃς ἐὰν ἐγχύπτητε, δυνηϑήσεσϑε οἰκοδομεῖσϑαι εἷς τὴν δοϑεῖσαν ὑμῖν πίστιν. 8. ἥτις ἐστὲν μήτηρ πάντων ἡμῶν, ἐπακολουϑούσης τῆς ἐλπίδος, προαγούσης τῆς ἀγάπης τῆς εἰς ϑεὸν καὶ Χριστὸν xal εἰς τὸν πλησίον. ἐὰν γάρ τις τούτων ἐντὸς ἧ, πεπλήρωκχεν ὁ ἐντολὴν δικαιοσύνης" ὃ γὰρ ἔχων ἀγάπην μαχράν ἔστιν πάσης ἁμαρτίας. IV. ᾿Αρχὴ δὲ πάντων χαλεπῶν φιλαργυρία. εἰδότες οὖν, ὅτι οὐδὲν εἰσηνέγκαμεν εἰς τὸν κόσμον, ἀλλ᾽ οὐδὲ ἐξενεγκεῖν τι ἔχομεν, ὁπλισώμεϑα τοῖς ὅπλοις τῆς δικαιοσύνης καὶ διδάξωμεν 10 ἑαυτοὺς πρῶτον πορεύεσθαι ἐν τῇ ἐντολῇ τοῦ κυρίου: 2, ἔπειτα xal τὰς γυναῖκας ὑμῶν ἐν τῇ δοϑείσῃ αὐταῖς πίστει καὶ ἀγάπῃ xal ἁγνείᾳ, στεργούσας τοὺς ἑαυτῶν ἄνδρας ἐν πάσῃ ἀληϑείᾳ wal ἀγαπώσας πάντας ἐξ ἴσου ἐν πάσῃ ἐγχρατείᾳ, wal τὰ τέχνα πᾶι- δεύειν τὴν παιδείαν τοῦ φόβου τοῦ ϑεοῦ" 8, τὰς χήρας σωφρο- 1» γούσας περὶ τὴν τοῦ κυρίου πίστιν, ἐντυγχανούσας ἀδιαλείπτως περὶ πάντων, μακρὰν οὔσας πάσης διαβολῆς, καταλαλιᾶς, ψευδο- μαρτυρίας, φιλαργυρίας καὶ παντὸς waxo0* γινωσχούσας, ὅτι εἰσὶ ϑυσιαστήριον ϑεοῦ καὶ ὅτι πάντα μωμοσχοπεῖται, καὶ λέληϑεν αὑτὸν οὐδὲν οὔτε λογισμῶν οὔτε ἐννοιῶν οὔτε τι τῶν κρυπτῶν 80 τῆς καρδίας. V. Εἰδότες οὖν, ὅτι ϑεὸς οὐ μυχτηρίζεται, ὀφείλομεν ἀξίως τῆς ἐντολῆς αὐτοῦ καὶ δόξης περιπατεῖν. 2. ὁμοίως διάκονοι ἄμεμπτοι κατενώπιον αὐτοῦ τῆς διχαιοσύνης ὡς ϑεοῦ καὶ Χριστοῦ διάχονοι καὶ οὖχκ ἀνθρώπων" μὴ διάβολοι, μὴ δίλογοι, ἀφιλάργυ- 95 por, ἐγχρατεὶς meph πάντα, εὔσπλαγχνοι, ἐπιμελεῖς, πορευόμενοι χατὰ τὴν ἀλήϑειαν τοῦ χυρίου, ὃς ἐγένετο διάχονος πάντων" ᾧ 1 δοϑῆσαν G | V χαλεπῶν (ἢ : καχῶν L | 9 ὁπλησώμεϑα G | 11 δοϑήσει G | 16 διαβολῆς G : diabolicis (detreetationibus) L | 21 μοικτειρίξεται Θὲ potest. — ἐγχύπτητε! Cf. I Clem.| IV, 1. ὁπλισώμεϑα vri] Cf. Eph. 40, 1; 45, 2; 58, 1. 6, 11. 13. 14; Rom. 18, 12; II Cor. 3. ἥτις rA] Mart. Dust. e. 8 ed. 6, 7. --- πορεύεσϑαι χτλ Of. I Clem. Bened. p. 587 (c. 4 ed. Otto, Corp. 1, 3. Apol. ed. III vol. III p. 274): ὁ ἀλη: 83. γυναῖχας --- ἐγχρατείᾳ! Cf. I Clem. ϑινὸς ἡμῶν πατήρ ἔστιν ὁ Χριστὸς 1, 3; 21, 7. — ὑμῶν] Polycarpus hac aul μήτηρ 3j εἰς αὐτὸν πίστις. — | voce vocem ἑαυτοὺς in v. 1 mutans πεπλήρωκεν zr] Cf. Rom. 18, B;|indicat se enelibem fuisse, — παε- Gal. 5, 14; 6, 2. δεύειν} sc. διδάξωμεν ἑαυτούς. Poly- autem omnium malorum est habendi cu- ergo, quod. niil intulimus in. hnc mundum, quid. valemus, armemur armis iustitiae et do- ipsos ambulare in mandato ini; 2. de- 16 res ambulare in fide ipsis tradita et in cari- , nmantes viros suos in ommi veritate ac dili- ler in omni continentia, et erudire filios nec cogitationum nec quidquam occultorum 30 ergo, quod deus non irridetur, debemus digne untate eius ambulare. 2. Similiter diaconi in iliae eius inculpati esse debent sicut ministri dei non hominum; ne calummiatores sint, ne bilingues d continentes in omnibus, misericordes, seduli, in- ss ἃ veritatem domini, qui omnium minister factus — ΤΊ Tim. 6, 10. — 81 Tim. 6, 7 cf. Iob 1, 21. — iem viduae appellari videntur, quia. .|semper orare debebant atque de donis sustentabantur, quae fideles .|in altari ponebant. — C£. | zat κτλ] Cf. I Clem. 41, 2; 91, 3. V, 2. Severus Antioch. Curet. 214, 246 (— ἀνθρώπων). --- δίλογοι] ΟΥ̓. -|I Tim. 3, & — διάχονος πάντων Cf. Matth. 20, 28; Marc. 9, 85. — 802 8. POLYCARPI EPISTULA. ἐὰν εὐαρεστήσωμεν Bv τῷ νῦν αἰῶνι, ἀποληψόμεϑα καὶ τὸν μέλ- λοντα, χαϑὼς ὑπέσχετο ἡμῖν ἐγεῖραι ἡμᾶς Ex νεκρῶν, καὶ ὅτι ἐὰν πολιτευσώμεϑα ἀξίως αὑτοῦ, καὶ συμβασιλεύσομεν αὑτῷ, ἐγε πιστεύομεν. 8. ὁμοίως καὶ νεώτεροι ἄμεμπτοι ἐν πᾶσιν, πρὸ πᾶν. ε τὸς προνοοῦντες ἁγνείας xal χαλιναγωγοῦντες ἑαυτοὺς ἀπὸ παντὸς καχοῦ. χαλὸν γὰρ τὸ ἀναχκόπτεσϑαι ἀπὸ τῶν ἐπιϑυμιῶν τῶν ἐν τῷ κόσμῳ, ὅτι πᾶσα ἐπιϑυμία κατὰ τοῦ πνεύματος στρατεύετιαι καὶ οὔτε πόρνοι οὔτε μαλακοὶ οὔτε ἀρσενοκοῖται βασιλείαν ϑεοῦ κληρονομήσουσιν, οὔτε οἱ ποιοῦντες τὰ ἄτοπα, διὸ δέον 10 ἀπέχεσϑαι ἀπὸ πάντων τούτων, ὑποτασσομένους τοῖς πρεσβυτέροις, wal διαχόνοις ὡς ϑεῷ καὶ Χριστῷ" τὰς παρϑένους ἐν ἀμώμῳ χαὶ ἁγνῇ συνειδήσει περιπατεῖν. Vl. Καὶ οἱ πρεσβύτεροι δὲ εὔσπλαγχνοι,, εἷς πάντας sh μονες, ἐπιστρέφοντες τὰ ἀποπεπλανημένα, ἐπισκεπτόμενοι πάντας 15 ἀσϑενεῖς, μὴ ἀμελοῦντες χήρας ἢ ὀρφανοῦ T| πένητος " "--— ψοοῦντες del τοῦ καλοῦ ἐνώπιον ϑεοῦ καὶ ἀνϑρώπων, ἀπεχόν βενοι πάσης ὀργῆς, προσωποληψίας, κρίσεως ἀδίκου, μαχρὰν Brit πάσης φιλαργυρίας, μὴ ταχέως πιστεύοντες κατά τινος, μὴ dmi- τομοι ἐν χρίσει, εἰδότες, ὅτι πάντες ὀδφῳειλέται ἐσμὲν ἁμαρτίας, 80 2. εἰ οὖν δεόμεϑα τοῦ χυρίου, ἵνα ἡμῖν ἀφῇ, ὀφείλομεν xai ἡμεῖς, ἀφιέναι" ἀπέναντι γὰρ τῶν τοῦ χυρίου καὶ ϑεοῦ. ἐσμὲν ὀφθαλμῶν, xal πάντας δεῖ παραστῆναι τῷ βήματι τοῦ Χριστοῦ καὶ ἔκασιον 1 ἀπολειψόμεϑα G | 8 συμβασιλεύσομεν 1. : -λεύσωμεν G | 8/7 τῶν ἦν τῷ x. G: mundi L | 14 ἀπὸόπλανημένα G | 11 προσοπωληψίας ἃ | 299 dd* δὴ ἃ πολιτευσῶμεθα κτλ Cf. Phil. 1, 97; Col. 1, 10; I Clem. 21, 1. 3. ὁμοίως καὶ νεώτεροι] Tta. iuve- mes diaconis, de quibus v. 2 egit, adiungens atque in párte huius ver- sus altera iuvenes presbyteris et diaconis oboedire debere dicens, Po- lyearpus clarissime indicat, iuvenes alios esse ac diaconos. Erraverunt ergo E. Kühl, Die Gemeindeordn in dem Pastoralbriefen. 1885 p. 198 —180, εὖ K. Seyerlen, Zeitschrift für Theologie ΤΧ (1887), 129, Polycarpo censentes diaconos et iu- venes eosdem esse, modo illam vo cem officium, hane aetatem den» tare, — ποιοῦντες τὰ ἄταπαὶ Cf. Ioh 27, 6; 34, 12; Prov. 30, 20; Ei Mace 14 88; Luc. 93,41. — dadgeabol | 50, τοὺς νεωτέρους. — timor. τοῖς | πρεσβυτέροις καὶ διακόνοις] Üur mos | etinm episcopi mentio fi? Respom- | dendum esse videtur, Philippis tune | et multi Protestantes locurn ita inler- pretantur At hoc non est male, quoniam ecclesiae Asime mi- noris a Philippis non valde remo- AD PHILIPPENSES V, 2—VI, 2. 303 est; eui si in hoc saeculo placuerimus, recipiemus et futurum, quemadmodum pollicitus est nobis, quod resuscitabit nos e mor- tuis quodque, si digne ipso vivamus, efiam cum eo regnabimus, siquidem credimus. 3. Simili modo et iuvenes in ommibus in- culpabiles sint, ante omnia solliciti de castitate ac se ab omnis malo refrenantes. Bonum enim est, abscindi a cupiditatibus huius mundi, quia omnis cupiditas militat adversus spiritum et neque fornicarii neque molles neque masculorum concubi- lores regnum dei possidebunt neque qui absona faciunt. Quare oportet ab his omnibus abstinere, subici autem presbyteris et τὸ diaconis tamquam deo et Christo; virgines vero oportet in im- maculata et casta conscientia degere. VL Ei presbyteri sint ad commiserationem proni, miseri- cordes erga cunctos, aberrantia reducentes, visitantes infirmos omnes, non neglegentes viduam aut pupillum aut pauperem; τὸ sed solliciti semper de &ono coram deo el hominibus, absti- nentes ab omni ira, acceptione personarum, iudicio iniusto, longe recedentes ab omni avaritia, non cito credentes adversus aliquem, non severi nimium in iudicio, scientes, nos ommes de- litores esse peccati. 2. Si ergo deprecamur dominum, ut no- Ὁ bis dimittat, debemus et nos dimittere; nam coram domini et dei oculis sumus, et. omnes ante tribunal Christi stare et unum- 3 II Tim. 2, 12 cf. Rom. 8, 17. — 7 I Petr. 2, 11 cf. Gal. 5, 17. — 8 I or 6,9. 10. — 15 Prov. 3, 4 (II Cor. 8, 21; Rom. 12, 17). — 22 Rom. 14, 10. 12 cf. II Cor. 5, 10. tae iam episcopum habebant. Ita-| que potius colligendum est, Poly- carpum voce πρεσβύτεροι etiam epi- scopum comprehendisse, aut certa ex causa iuvenes ndmonuisse, u& pres- dbyyteris et diaconis subicerentur, his, «qui munere fungentes crebrius cum ipsis eongrediebantur (Cf. Ep. Clem. md Iac, c. 12; Didasc. et Const. ap. IL 44; Chrysost. Hom. 24 in Act. €. ὁ ed. Bened. IX, 198; Rothe, Die -Am[ünge der chr. Kirche 408—413); illis, quorum auctoritas fraude pres- bbyteri Valentis (c. 11) diminnta erat. — VI, 1. ἐπιστρ. τὰ ἀποπεπλανημέναϊ Cf. Ezech. 84, 4; I Petr. 2, 25; Di- dasc. et Oonstit. apost. IT, 20. — ἐπισκεπτ. n. do9eveis] Cf. Ezech. 84, 11; Matth. 25, 36. 43; Sirach 7, 35 (Vulg. 7, 39). — μὴ ἀμ. χήρας xrà.] Cf. Exod. 22, 22; lac. 1, 27; Barn. 90, 2; Ign. Polyc. 4, 1; Smyrn. 6,2; Herm. Mand. VIIL, 10. — ἀπότομοι ἐν ag.] Of. Sap. 6, 6. — εἰδότες χτλ.] Cf. 1, 8, Polye. Matth. 6, 12 vel Orationem dominieaum respicere vi- detur. 2. εἰ οὖν χτλὶ Cf. Matth. 6, 12. 14. 804 8. POLYCARPE M ὑπὲρ αὐτοῦ λύγον δοῦναι. posse αὐτῷ ἔαντες τὴν ἔλευσιν τοῦ χυρίου ἡμῶν" Pres een s ἀπεχόμενοι τῶν σχανδάλων καὶ τῶν ψευδαδέλφων καὶ τῶν bol ὑποχρίσεε φερόντων τὸ ὄνομα τοῦ χυρίου, οἵτινες ἀποπλανῶσι χε- νοὺς ἀνϑρώπους. VIL Πᾶς γάρ, ὃς ἂν μὴ ὁμολογῇ, ᾿Ἰησοῦν Χριστὸν σαρκὶ ἐληλυϑέναι, ἀντίχριστός ἐστιν" καὶ ὃς ἂν μὴ d 10 μαρτύριον τοῦ σταυροῦ, ἐκ τοῦ διαβόλου ἐστίν " xad ὃς ἂν pei Bei τὰ λόγια τοῦ κυρίου πρὸς τὰξ fac drag wal Ap ἀνάστασιν μήτε χρίσιν, οὗτος πρωτότοκός ἔστι τοῦ σατανᾶ, 3. bh ἀπολιπόντες τὴν ματαιότητα τῶν πολλῶν χαὶ τὰς ψευδοδιδασια- λίας ἐπὶ τὸν ἐξ ἀρχῆς ἥμιν παραδοϑέντα λέγον ἐπιστρέψυμοι 1 νήφοντες πρὸς τὰς εὐχὰς καὶ Mene ἤσεσιν αἰτούμενοι τὸν παντεπόπτην ϑεὸν μὴ siarweyxeiv ἡμᾶς εἰς πειρασμόν, χαϑὼς εἶπεν ὁ χύριος" Τὸ μὲν πνεῦμα πρόδι- μον, jj δὲ σὰρξ ἀσϑενής. VIII. ᾿Αδιαλεέπτως οὖν προσχαρτερῶμεν τῇ ἐλπίδι ἡμῶν τὲς Το νι τῷ ἀρραβῶν: τῆς δικαιοσύνης ἡμῶν, ὅς ἔστι Χριστὸς Ἰησοῦς, d ἀνήνεγκεν ἡμῶν τὰς ἁμαρτίας τῷ ἰδίῳ σώματι ἐπὶ τὸ ὃς ἁμαρτίαν οὐκ ἐποίησεν, οὐδὲ εὑρέϑη δόλος ἐν τῷ στόμαν, αὐτοῦ. ἀλλὰ δι ἡμᾶς, ἵνα ζήσωμεν ἐν αὐτῷ, πάντα mise γεν. 2. μιμηταὶ οὖν γενώμεϑα τῆς ὑπομονῆς [αὗτοῦ], xal ἐὸν 8 ἡμᾶς L : ὑμᾶς G | ἀπόστολοι G* : ἐκόστοι | ὃ ἐμασ E ϑοδεύει G | 11 λέγεε G | 18 ἀκδλεενόντας ΟἽ OE πρὸσ χαρτες (τες linea ineunte) G | 24 αὐτοῦ L:77 ἢ fonem ems dalivo habes e. c. Lüc- mE 1, 19; $ 10; Act. 8, 35; Gal 1, 18.| demegant aui verbum Domini mil. — προκηρύξαντες xri] Cf. Aet. 7, interpretantur. — πᾶς ri] Ret 52. — τῶν ἐν ὑποκχρ. xi] Cf. Ign. | monuit Zahn, quod, si Polycar Eph.7, 1; Herm. Sim. IX, 19, 2. |eirea annos 140-—150, cum Marcius] VIL Fragm. syr. apud Zingerle,|qui haud semel ei occurrit, per (9. Monumenta syr. |, 1 (— πειρασ- ἕαπι orbem doetrinmum suam spar S ΥἹ, 2—VIII, 2. 805 reddere oportet. 3. Sic itaque ser- re et omni reverentia, sicut praecepit ipse mobis evangelium annuntiarunt, et prophetae, n ri adventum praesignificarunt; studiose quod E nii abstinentes a scandalis et a falsis fratri- 5 met ab iis, qui in hypoerisi nomen domini ferunt, qui va- ws homines in errorem inducunt. |. VIL. Omnis enim, qui non confessus fuerit, Jesum Chri- Eee et; et qui non confessus n erucis, ex diabolo est; et qui eloquia dos 10 Located traduxerit dixeritque nec resurrectionem. "iui 1 esse, hic primogenitus est satanae. 2. Ideo relin- tatem multorum et [falsas doetrinas ad traditam 0 doctrinam revertamur, eigilantes in orationibus in ieiuniis, precibus rogantes omnium conspec- 15 ne nos inducat in tentationem , sicut .dixit domi- quidem promptus est, caro autem infirma. "Indesinentor ergo perseveremus in spe nostra et pig- nostrae, quod est lesus Christus, qui peeeata | eorpore suo super lignum pertulit, qui peccatum 30 nec inventus est dolus in ore eius; sed propter nos, vivamus, omnia sustinuit. 2. Imitatores igitur simus -|memoraretur. — πρωτότοχος xrÀ.] lrenaeus Adv. haer. III, 3, 4. nar- rat, Polycarpum Marcioni aliquando i-|oecurrenti et quaerenti, num ipsum cognosceret, respondisse, se cognos- cere eum primogenitum Satanae. 2. διὸ — ἐπιστρέψωμεν] Cf. T Olem. 7, 2: 9, 1. — τὸν ἐξ ἀρχ. κτλ] Cf. I Clem. 19, 2; Iud. 3. VIL 1. δι᾽ ἡμᾶς xt] Of. p Petr j 2, 21; I Ioann. 4, 9; Ign. Snyrn. 2: 58), hoc loeo com- | Polye. 3, 2. 20 806 8. POLYCARPI EPISTULA —— τὸν ὑπογραμμὸν ἔϑηχε BU ἑαυτοῦ, καὶ ἥμες τοῦτο τίη μον s ὀφϑαλμοὺς οὗ μόνον ἐν τοῖς μαχαρίοις Ἰγνατίῳ xad Ζωσίμῳ Ῥούφῳ, ἀλλὰ καὶ ἐν ἄλλοις τοῖς ἐξ ὑμῶν xal ἐν αὐτῷ χαὶ τοῖς λοιποῖς ἀποστόλοις" 2. πεπεισμένους, ὅτι οὗτοι. οὐκ sig κενὸν ἔδραμον, ἄλλ᾽ Ew πίστει καὶ δικαιοσύνῃ, εἷς τὸν ὀφειλόμενον αὑτοῖς τόπον εἰσὶ παρὰ τῷ κυρίῳ, d xad συνέ- τὸ παϑὸν. οὗ γὰρ τὸν νῦν ἠγάπησαν αἰῶνα, ἀλλὰ τὸν ὑπὲρ ἡμῶν ἀποθανόντα xal δι᾿ ἡμᾶς ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ ἀναστάντα. [X. Ἐν τούτοις οὖν στήχετε καὶ τῷ τοῦ χυρίου ὑποδείγματι χαταχολουϑεῖτε, ἑδραῖοι τῇ πίστει καὶ ἀμετακίνητοι, φιλάδελφοι, ἀλλήλους ἀγαπῶντες, ἤνωμένοι: ἐν τῇ ἀληϑείᾳ, τῇ ἐπιειχείᾳ τῶ τὸ χυρίου ἀλλήλους προηγούμενοι, μηδενὸς καταφρονοῦντες. 2. ὡς δ'- 1 πάσχομεν G | δοξάζωμεν 1,: δοξάζομεν Ὁ | 8,4. τῷ λόγῳ τῆς deut σύνης GL : 2» Eus | 4 ὑπομένειν G : ἀσχεῖν Eus et editores priores | ὑπομ. 7t. ὑπομονήν : ὑπομονῆς L| ἥν : ἣν G | εἴδατε : ἴδατε Ὁ | 7 λοιποῖς L Eust ἄλλοις Θ΄] 11 $nó:G post hane vocem exhibet Barnabae epistulam inf a verbis τὸν λαὸν τὸν χαινὸν 5, ΤΊ ἀναστάντα Eus : resuscitatus ἵν 3. πάσχωμεν χτλ.] Cf. 1 Petr. 9, 14; 4, 16; Herm, Sim. IX, 98, 9. 3. 5, 6. — ὑπογραμμόν] 56. τῆς ὑπομονῆς. C£. I Clem. 5, 1. IX. Euseb. H. F. III, 36, 14. (Mar- tyrium 8, Ignatii Vaticanum c. 12; per Sym. Metaphrast, c. 20) Ado Vienn. Lib. de festiv. XV Cal. Iun. (Migne PL 193, 194). 1. ὑπομένειν π. ὑπομονὴν) Sie le- git codex Vaticanus, non σχεῖν π. ὑπομένειν, ut hueusque omnes puta- verunt. Eusebius haud dubie verbo ὑπομένειν verbum deriv substituit, et εἴ hoc forte in suo exemplari in- venerit, vix dubium est, utrum ge- nuinum sit. Eandem lectionem quam codex Vatieanus habet Ottobonianus ex illo descriptus in textu; in mar- gine autem secunda manus appo- suit: ἀσκεῖν leg. Eus. in 8 eccl. hist et librarii sequentes hane leetipnem. in textu receperunt. — Men καρίοις xti] Cf. 1, 1, ubi puse respexit, Cum gni tamquam exempla patientiae fos- mus et Rufus adnumerentur et aeque ac ille beati praedicentur, hoe vir una cum episcopo e ad martyrium Romam. apparet. Philippenses duodeyic- mo Decembris die eorum mutaliià celebrabant (Baron. Martyrol Rom. ad h. d). Eos non ex eeclesia Pli lippensium fuisse, Polycarpus ver | sequentibus, Zw ἄλλοις τοῖς ἐξ ὑμῶν» indicat, Zahn, Ignatius v. pM eos ex numero Christianorum δ" ihyniae fuisse conicit, qui per Pli nium (Traium. epist. X, 97) Romam AD PHILIPPENSES VIII, 2—X, 2. 307 afficiamus. Hoc enim exemplum mobis posuit in se ipso et nos id credidimus. IX. Rogo itaque vos omnes, ut oboediatis verbo iustitine et sustineatis in ommi patientia, quam et oculis ipsis vidistis non solum in beatis Ignatio et Zosimo et Rufo, sed etiam in 5 aliis, qui ex vobis, ac in ipso Paulo ceterisque apostolis; 2. per- suasum vobis habentes, hos omnes mom im racuum cucurrisse, sed in fide ac iustitia, et in debito ipsis loco esse apud domi- num, cum quo et passi sunt. Non enim praesens saeculum dilexerunt, sed eum, qui pro nobis mortuus est ac propter nos τὸ 4 deo est resuscitatus. X. In his ergo state et domini exemplar sequimini, firmi in fide et immutabiles , fraternitatis amatores, diligentes in- vicem, in veritate sociali, mansuetudine domini alterutri prae- stolantes, nullum despicientes. 2, Cum possitis benefacere, no- τὸ B Philipp. 2, 16 (Gal. 2, 2). — 10 II Tim, 4, 10. — 13 Col. 1, 93; I Cor. 15, 58. — 19 1 Petr. 8, 8 (2, 17). — 14 Ioann. 13, 34; 15, 12. 17; Rom. 13, 8 etc. F — Funk, H — Hilgenfeld, L — Lightfoot, Z — Zahn, vel editiones versionis ab eis paratae. 14 mansueludine HL (cod. Regius solug, qui eo quidem &uspicionem. moyet, quod vocem cum praecedente coniunxit, scribens: sociali mansue- tudine domini, nihilominus autem rectam lectionem tradere videtur, cum. ablativus etiam contextu poscatur vel verbum praestolari aegre sensu verbi praestare intellegi potest): mansuetudinem FZ | 15 possitis : potestis L. remittebantur, quia cives Romani erant. Revera de eorum patria ni- hil certi dici potest. — τοῖς λοιποῖς ἀπ. i & ceteris apostolis vel viris apostolicis, qui praeter Paulum Phi- lippos venerant. 2. πεπεισμένους) construendum est. eum παραχαλίω xri. — obe — ἔδρα- “μον] His verbis Polycarpus, quam- «quam nuntius nondum perlatus erat, sibi persunsum se habuisse indicat, lgnatium martyrium iam subiisse. "Wox μακάριος im v. l de hae re ni- hil probat, quippe quae non solum ad mortuos, sed etiam ad vivos re- feratur. — εἰς τὸν ὀφ. τόπον] Cf. I Clem. 5,4. 7. — συνέπαϑον] Cf. Rom. 8, 17. — τὸν ὑπὲρ ἡμῶν xrà.] Similiter Ignatius Rom. 6, 1. Of. II Cor. 5, 15; I Thess, 5, 10, X—XIIL XIV. Textum graecum horum capitum, quae latine tantum exstant, restituit Zuhn. Pauca ego emendavi, 1. ἑδραῖοι T. z.] Of. Ign. Eph. 10, 9, — φιλάδελφοι ἀλλ. ἀγαπῶντες] Hane partieulam Lightfoot verbis Pauli Rom. 12, 10 reddidit: φιλο- στοργίᾳ εἰς ἀλλήλους φιλόστοργοι. --- τῇ ἐπιεικείᾳ τ. gr. ἐιλλ. προηγούμενοι] 205 808 νασϑε εὖ ποιεῖν, μὴ ὑπερτίϑεσϑε, διότι ἐλεημοσύνη ἐκ ϑανάτου δύεται. πάντες ἀλλήλοις ὑποτάσσεσϑε, τὴν ἀναστροφὴν μῶν ἄμεμπτον ἔχοντες ἐν τοῖς ἔϑνεσιν, ἵνα ἐκ τῶν καλῶν ἔργων ὑμῶν καὶ ὑμεῖς ἔπαινον ἀπολάβητε wal ὃ χύριος ἐν ὑμῖν μὴ βλασ- 3. οὐαὶ δέ, δι ob τὸ ὄνομα τοῦ κυρίου βλασφημεῖ-. ται. σωφροσύνην οὖν διδάσχετε πάντας, ἐν | καὶ ὑμεῖς ἀναστρέ-. s φημῆται. φεσϑε]. [XI. Λίαν ἐλυπήϑην περὶ Οὐάλεντος, ὃς πρεσβύτερός ποτε ἐγένετο Ey ὑμῖν, ὅτι οὕτως ἀγνοεῖ τὸν δοϑέντα αὑτῷ τόπον. παᾶ- a0 ραχαλῶ οὖν ἀπέχεσϑαι τῆς φιλαργυρίας xal εἶναι ἀγνοὺς καὶ εἶλι- χρινεῖς - ἀπὸ παντὸς χαχοῦ ἀπέχεσϑε. μὴ δυνάμενος χυβερνᾶν, πῶς ἑτέρῳ ταῦτα παραγγέλλει; ἐάν τις μὴ ἀπέχηται τῆς φιλαργυρίας, xal ὡσπερεὶ ἐν τοῖς ἔϑνεσιν λογισϑήσεται, οἴτινες ἀγνοοῦσιν as χρίσιν κυρίου. ἢ οὐχ οἴδαμεν, ὅτι οἱ ἅγιοι τὸν κόσμον κρι- vobcw; χαϑὼς Παῦλος διδάσχει. 8. ἐγὼ δὲ οὐδὲν τοιοῦτο. ἐνό- σὰ ἐν ὑμῖν οὐδὲ ἤχουσα, ἐν οἷς κεχοπίαχεν ὁ μαχάριος Παῦλος.“ 8. POLYCARPI EPISTULA. 2, ὁ δὲ ἐν τούτοις ἑαυτὸν ὑπὸ εἰδωλολατρείας μιανθήσεται οἵτινές ἔστε ἐν ἀρχῇ τῆς ἐπιστολῆς αὐτοῦ. Περὶ ὑμῶν γὰρ d» Sic Lightfoot respiciens Rom. 12, 10: τῇ τιμῇ ἀλλήλους προηγούμενοι (Vul- gata: honore invicem praevenientes) particulam restituit; Zahn legens xuansuetudinem: ἐπιείχειαν χυρίου ἀλλήλοις ἐπιχορηγοῦντες. Of. II Cor. 10, 1; Ign. Philad. 1, 2. 9. ὡς δύνασϑε εὖ m.] Respiciens Prov. 3, 28. Lightfoot vertit: δυνατοὶ ὄντες εὖ ποιεῖν. — ἀλλήλοις Ómer.] Cf. Ign. Magn. 13, 2. 3. οὐκὶ “τλ Cf. Ign. Trall. 8, 2; ΤΙ Clem. 13, 2. XI, 1. περί] Interpres latinus περὶ vocabulo pro reddi 4, 8 (περὶ πάν- τῶν); 13, 1 (περὶ ὑμῶν). Lightfoot wertit ὑπέρ. --- τόπον] Of. I Clem. 40, b; 44, 5. — φιλαργυρίας] Cf. 2, 2; 4 1; 6, 1, ubi interpres φελαργ. voce avaritia reddidit; 5, 2, ubi ἄφες λάργυροι non avari sunt, Itaque vix dubium est, quin Valens commiserit crimen avaritiae, non autem adul— — leri, ut lacobson eontendit Poly—— * carpo vocem πλεονεξία — adulteriunsem (cf. Clem. Strom. II, 12, 89 p. 552— — τ᾿ ὡς γὰρ ἡ πλεονεξία πορνεία λέγεται “Ξ) attribuens. — ἀπὸ π. κακοῦ εἶπ.ἢ or» 5, 5; I Thess 5, 22; Didache 8, 1 388. Col.3,5; Eph. 5,5. — gig Jl διδάσχει Polyearpus nomen scrip.— «47 toris ab ipso citati nusquam pro- — 7 fert, et interpres 2, 8 ex. suo inge- —7—- nio addidit: quod dietum est. At. τ ἡ tamen illa verba nonin dubium vo- — canda sumt. 8. ἐγὼ δὲ κτλ] OL dg Maga “ἢ 11, 1; Trall 8, 1 — οἵτινές ἔστε ἐν ἀρχῇ τ. ἐπι] Locus obscurus aique ab aliis aliter intellectus vel emen- datus. Nolte (Wiener Zeilschr. f. d. ges. kath. Theol. 1854 p. 936) respi- * í h in gentibus, uL ex. bonis operibus vestris et Wi luudem aecipiztis ct dominus in vobis non blasphemetur. 3. ae autem, per quem nomen domini blasphematur. Sobrie- s ) e ommes, in qua et vos conversamini. Nimis contristatus sum pro Valente, qui presbyter fatus est aliquando apud vos, quod sie ignoret is locum, qui dius ext ei. Moneo itaque, ut abstineatis vos ab avaritia et Oils casti et veraces. Abstinete vos ab omni malo. 2. Qui: «m non polest se in his gubernare, quomodo alii pronuntiat -quis non se abstinuerit ab avaritia, ab idololatria co- et tamquam inter gentes iudicabitur, qui ignorant . Aut nescimus, quia saneti mundum iudica- i Paulus docet. 3. Ego autem nihil tale sensi in: , in quibus laboravit beatus Paulus, qui estis o epistulae eius. De vobis etenim g/oriatur in om- 4, 10; 12, 9, — 2 Petr. 5, 5; Eph. 5,21. — 2 I Petr. 2, 12, — p δ. — 14 Iex. 5, 4. — 15 I Cor. 6, 2. — 18 II Thess, 1, 4. ds: ignorelis codd | 9 itaque : -- vos L | 11 mon potest post [| se im his Lim his se F| 19 abstimuerit se Z. | 1T epistulae : Ὧν Hacfus) Paul. Phil. 4, 5; I Clem. 47, 2), de- i|inde (in editione epistulae) animum i-| adtendems ad interpretationes vocis ἀρχεῖον lgn. Philad. 8, 2. et versio- i| nem epistulae Polycarpi liberiorem ἐν τῷ ἀρχείῳ τῆς ἐπιστολῆς αὐτοῦ, conieeturas gutem ipse reiecit enm comprobans (Zimleitung in das N. T. ed. II 1900 1, 379), quam E. Nestle ipsi per libteras communicavit: ἐν ἀρχῇ τῆς ἀποστολῆς αὐτοῦ (cf. Gal. 9, 8. Neque vero haec emendatio satis placere potest. Loeutio pro- i| posita durior est, et Polycarpus, si sententiam ex expressam in mente :| habuisset, aeque ac Clemens I Cor. .|42, 4, quem ubique imitatur, Phi- 810 πάσαις ταῖς ἐκκλησίαις καυχᾶται, oi μόναι τότε ϑεὸν Eneywedd- χεισαν" ἡμεῖς δὲ οὕπω ἐγγώκειμεν. 4. σφόδρα οὖν, aiti. συλλυποῦμαι περὶ ἐχείνου καὶ περὶ τῆς γυναικὸς αὔτοῦ, οἷς ὅ «cn ὃ κύριος μετάνοιαν ἀληϑινῆν. γήφετε οὖν καὶ ὑμεῖς ἐν τούπεεῳ, 5 καὶ μὴ ὡς ἐχϑροὺς ἡγεῖσϑε τοὺς τοιούτους, ἀλλ᾽ ὡς μέλη ππεα- ϑητὰ καὶ πεπλανημένα αὐτοὺς ἀνακαλεῖσϑε, ἵνα ὅλον ὑμῶν τὸ σῶμα σώζητε' τοῦτο γὰρ ποιοῦντες ἑαυτοὺς οἰκοξομεῖτε]. [XIL Πέποιϑα γάρ, ὅτι καλῶς γεγυμγασμένοι ἕστὲ ἐν vei ἱεραῖς γραφαῖς, καὶ οὐδὲν ὑμᾶς λανθάνει" ἐμοὶ Bb οὖχ ἐπιτέτρεεπ- 1e tm. μόνον, καϑὼς ἐν ταῖς γραφαῖς εἴρηται, ὀργίζεσθε καὶ e] ἁμαρτάνετε, καὶ ὃ ἥλιος μὴ ἐπιδυέτω ἐπὶ τῷ παροργισααεῷ ὑμῶν. μαχάριος ὃ μνημονεύων" ὃ ἐγὼ πιστεύω εἶναι ἐν ὕμε-ἕν. 2. ὃ δὲ ϑεὸς καὶ πατὴρ τοῦ χυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ καὶ τὸς ὃ αἰώνιος ἀρχιερεύς, ϑεὸς Ἰησοῦς Χριστός, οἰκοξομήσαι Ops ds 15 ἐν πίστει καὶ ἀληϑείᾳ wai ἐν πάσῃ πραότητι καὶ ἐν πάσῃ deem γησίᾳ χαὶ ἐν ὑπομονῇ καὶ μακχροϑυμίᾳ καὶ προσχαρτερήσει ταὶ ἁγνείᾳ, καὶ δῴη Opiv χλῆρον καὶ μερίδα μετὰ τῶν ἁγίων αὐτοῦ καὶ uiv pe^ ὑμῶν καὶ πᾶσιν τοῖς ὑπὸ τὸν οὐρανόν, οἴτινες μι5ΞΞλ- λουσιν πιστεύειν εἰς τὸν κύριον lippenses polius τὰς ἀπαρχὰς τῆς ἀποστολῆς (τοῦ κηρύγματος vel τοῦ λόγου) Pauli appellasset, Etiam minus placet id, quod Volkmar (Epi- stula. Polycarpi 1885 p. 11) coniecit, seilicet verbum estis versionis lnti- nàe per neglegentiam librariorum & voeabulis est testis. (μαρτυρεῖ) ex- ortum esse; nam verbum μαρτυρεῖν absolute hoe loeo udhiberi non po- tuit, Smith post verbum estis vocem laudati excidisse eoniecit; atque Harnack (Texie und. Untersuchungen. -N. F. V, 8 p. 92) opinatur, Poly- carpum fortasse scripsisse: ozevec αἰνεῖσϑε, et haec verba in οὕσενές ἐστε transformata esse, Revera par- ticula suspicionem movet. Cum au- tem sensus in universum saltem non dubius sit neque accurate detiniri possit, quae Polycarpus scripserit, ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστὸν xal τον si nliter scripsit, verba tradita rx muto. — dy πάσαις τ. dA. x. TTherees 1, 3—4 Paulus scribit: πλεονάζει ἢ ἀγάπη ἑνὸς ἑχάστου πάντων ὑμεαξι, εἰς ἀλλήλους, ὥστε ἡμᾶς αὐτοὺς ** ὑμῖν χαυχᾶσϑαι ἐν ταῖς ἐχΐϑ ΠΤ dicic τοῦ ϑεοῦ. Quem locum Ρὸ ἘΠ" carpum in mente habuisse vix G9 bium est, ae praeterea colligendus?9 esse videtur, eum epistulas ad The-- salonicenses etiam ad Philippens«-* retulisse. Cf. Zahn, Einleitung s^ das N. T. 1900 L 379. Sed. elins fieri potuit, ut laudem, quam Philipp. 1, 3 sqq. expressit , verbi illins epistulae redderet. HarnacBe- (Ll c. p.89 sq.) e verbis Pauli ΠΕ Thess. 1, 5—4 concludit, vocem om-- mibuws cum vobis comstruendam a. verbo gloriatur adiungendam eseo. Equidem loeum mutare non audeo. 8. POLYCARPI EPISTULA. | in ho GUnon sicul (nirmicos (G4 exin Ct) membra et errantia eos revocate, ut omnium 5 Hoc enim agentes vos ipsos aedificatis. |enim vos bene exercitatos esse in sacris literis, ἐς mihi autem non es& concessum. Modo, ut dictum est, irascimini et nolite peccare, e& sol auper iracundiam. vestram. Beatus, qui memi- το credo esse in vobis. 2. Deus autem et pater Christi, et ipse sempiternus pontifex, dei hristus, aedifice& vos in fide et veritate et in omni εἰν sine iracundia eb in patientia e in longanimi- lerantia et castitate; eb det vobis sortem eb partem 15 anctos suos et nobis vobiscum et omnibus, qui sunt sub credituri sunt in dominum nostrum lesum Christum 95. — 5 II Thess. 3, 15. — 10 Ps. 4, 5; Eph. 4, 96, — 9, 12; I Petr. 5, 21). ergo post|9ersiv (cf. Herm. Vis. IL, 4, 8: éxel- audierunt, νῳ γὰρ ἐπιτέτραπται 56. πέμπειν Toian scie Be ἘΜ ΣΘΟΣΝ Deedia episcopus, nolens esse ἀλ- (I Petr. 4, 15), am- licis echortaiéndbus Suptctédk summam reitantnm paucis compre- ;| hendens; cf, eundem vocabuli μόνον usum ign. Eph. 11, 1; Hom. 8, 2; 5,8; Smym. 4, 2; Paul ad Phil 1,27 (Zahn). — μνημονεύων] sc. τῶν i|yorgü». CK. 2, 3. 2. Timotheus Aelur. Curet. 212, 244. (— πραύτητι), Severus Antioch. Curet. 214 sq., 246 (— κλῆρον x. μερ] Of. Act. 8, 21; Col 1, 12. — τοῖς ὑπὸ τὸν οὐρανόν] Ct. Act. 9, 5; Col 1, 23. — μι. πιστεύειν] ὑμᾶς ἢ vov-| Cf. I Tim. 1, 16. (—— GEEK 312 8. POLYCARPI EPISTULA - πατέρα αὐτοῦ τὸν ἐγείραντα αὐτὸν ἐκ νεκρῶν. 8. ὑπὲρ nár- τῶν τῶν ἁγίων προσεύχεσϑε. προσεύχεσϑε καὶ ὑπὲρ βασιλέων. xal ἐξουσιῶν xal ἀρχόντων καὶ ὑπὲρ τῶν διωκόντων καὶ μισούν- τῶν ὑμᾶς καὶ ὑπὲρ τῶν ἐχϑρῶν τοῦ σταυροῦ, ἵνα 0 καρπὸς εὑμῶν φανερὸς jj ἐν πᾶσιν, ἵνα ἥτε τέλειοι ἐν ἐκείνῳ], ΧΠῚ. Ἐγράψατέ μοι καὶ ὑμεῖς xal Ἰγνάτιος, ἵνα, ἐάν τις ἀπέρχηται εἰς Συρίαν. καὶ τὰ map! ὑμῶν ἀποχομίσῃ γράμματα" ὅπερ ποιήσω, ἐὰν λάβω χαιρὸν εὔϑετον εἴτε ἐγώ, εἴτε ὃν πέμψω πρεσβεύσοντα καὶ περὶ ὑμῶν. 2. τὰς ἐπιστολὰς Ἰγνατίου τὰς τὸ πεμφϑείσας ἡμῖν ὕπ᾽ αὐτοῦ καὶ ἄλλας, ὅσας εἴχομεν map ἡμῶν, ἐπέμψαμεν ὑμῖν, καϑὼς ἐνετείλασϑε' αἵτινες ὑποτεταγμέναι εἰπὲ τῇ ἐπιστολῆι ταύτῃ, BE ὧν μεγάλα ὠφεληϑῆναι δυνήσεσθε. πεν ριέχουσι γὰρ πίστιν καὶ ὑπομονὴν καὶ πᾶσαν οἰκοδομὴν τὴν εἰς τὸν κύριον ἡμῶν ἀνήκουσαν. [χαὶ περὶ abeo τοῦ Ἰγνατίου xd ὦ 15 περὶ τῶν σὺν αὐτῷ ὃ ἂν ἃἄσφαλέστερον γνῶτε, Bn boxe]. XIV. [Ταῦτα ἔγραψα ὑμῖν διὰ Κρήσκχεντος, ὃν εἷς τὸ παρὸν συνέστηχα ὑμῖν καὶ νῦν συνίστημι. ἀνεστράφη γὰρ μεϑ᾽ ἡμῶν | ἀμέμπτως πιστεύω δέ, ὅτι xal pe^ ὑμῶν ὁμοίως. τὴν Bbdhi- φὴν αὑτοῦ ἔξετε συνεσταμένην, ὅταν ἔρχηται πρὸς ὑμᾶς. Bppuclt ς 80 ἐν τῷ χυρίῳ Ἰησοῦ Χριστῷ ἐν χάριτι μετὰ πάντων τῶν Üpedpe Y ἀμήν]. 3. Fragm. syr, Zingerle, Monum. lio, quod martyr Smyrnaeorum 9 syr.l1l (— σταυροῦ). --- Versus fere totus ad verba 8. Scripturae referri potest. — βασιλέων] Vox non solum de imperatoribus Romanis, sed de omnibus regibus intellegenda est. XIII Euseb. H. E. III, 86, 15. 16. Quamquam textus huius eapitis grae- €us ab Eusebio traditus est, attamen & re haud alienum esse duxi, inter- pretationem latinam veterem dare. 1. ᾿Ιγνάτιος κτλ Cum verba τὰ παρ᾽ ὑμῶν γράμματα ad Ignatii epi- stulum ad Polycarpum (8, 1), quae mobis conservata est, accurate non possint referri, quaeritur, num hoe loco de ista sermo sil an de episto- scopo Philippis scripserit, — rà περ' ὑμῶν x12.] Philippenses rogaverant ut Polycarpus litteras, quas ips Antiochenis scripserant, in Syriam mitteret. Adtende, quid dieat inte pres latinus. 2. πεμφϑείσας ἡμῖν} se. bg el ecclesiae Smyrnaeorum, Vi interpres de epistulis dmn τ pensibus datis. — ἄλλας zrà.] Poly- earpus ergo epistulas Ignatii eolle git. Quaeritur autem, mum omne et praesertim etiam epistulum αὐ Romanos descripserit, Cf, Prolego- mena e. 2. — dg j| Non de Ignatii morte (cf. c. 9), sed de mor- ἱ ἘΠΕ δὲ ἴδε δὲ Ἰροέθαν, ὯΝ εἰ quis vadit literas meas, quas fecero ad vos, si habue- ium sive ego, sive legatus, quem misero tulas sane Ignatii, quae transmissae sunt quantascunque apud nos habuimus, traus- 10 .1&. — 2 I Tim. 2, 1. 2. — 8 Matth. 5, 44; Lne. 6, 27. — .— 4 Ionnn. 15, 16; 1 Tim. 4, 15. — 5 Iac. 1, 4 cf. Col. v L T, | 20 in gratia L : gratia ipsius FH. (Regius solus), | 81. vestris : vobis H. nliis Polycarpus ut cer-| peregrinationis ipsius diem prospi- cientem, Philippensibus commen- Contextus| dasse. Lightfoot censet, interpretem. lam Philippensi- | latinum scripturam minus recte red- Verba ipsa eum|didisse et Polycarpum scripsisse amanuensem fuisse | ἄρτι — nuper. — συνίστημι] Cf. Rom. Of. Ign. Rom. 10, 1; | 16, 1; II Cor. 3, 1; 4, 2; 5, 12, — L 12, 1. — εἰς rà | ἀνεστράφη χτλ Cf. I Clem. 63, 3. — pus ita scripsit, πιστεύω r2] Cf. II Tim. 1, 5. — ' Üreseentem iam|£» χάριτι Cf. Ign. Sm. 18, 2. one daia, in hunc| 314 MARTYRIUM 8. POLYCARPI | MAPTYPION TOY ATIOY ΠΟΛΥΚΆΡΠΟΥ ἘΠΙΣΚΌΠΟΥ ZMYPNH. ἯἩ ἐκκλησία τοῦ ϑεοῦ ἢ παροικοῦσα Σμύρναν τῇ ἐκκλησ τοῦ ϑεοῦ τῇ παροικούσῃ ἐν Φιλομηλίῳ καὶ πάσαις wt κατὰ πάντα τόπον τῆς ἁγίας καὶ καϑολικῆς ἐχχλησίσεα, 5 παροιχίαις- ἔλεος, εἰρήνη xal ἀγάπη ϑεοῦ πατρὸς καὶ 129 κυρίου ἡμῶν Ἰησοῦ Χριστοῦ πληϑυνϑείη. Il. Ἐγράψαμεν ὕμιν, ἀδελφοί, τὰ χατὰ τοὺς μαρτυρήσαντας, xal τὸν μακάριον Πολύχαρπον, ὅστις ὥσπερ ἐπισφραγίσας διὰ mie μαρτυρίας αὑτοῦ κατέπαυσεν τὸν διωγμόν. σχεδὸν γὰρ πάντα τὰ 1» προάγοντα ἐγένετο, ἵνα ἡμῖν ὁ χύριος ἄνωϑεν ἐπιδείξῃ τὸ χατὰ τὸ εὐαγγέλιον μαρτύριον. 2. περιέμενεν γάρ, ἵνα παραδοϑῆν ὡς xal ὁ wüptoc, ἵνα μιμηταὶ xod ἡμεῖς αὗτοῦ γενώμεϑα, μὴ μόνον, σκοποῦντες τὸ xaO" ἑαυτούς, ἀλλὰ καὶ τὸ xarà τοὺς niu; ἀγάπης γὰρ ἀληϑοῦς καὶ βεβαίας ἐστίν, μὴ μόνον ἑαυτὸν (fun. 15 σώζεσϑαι, ἀλλὰ καὶ πάντας τοὺς ἀδελφούς. TL. Μαχάρια μὲν οὖν καὶ γενναῖα τὰ μαρτύρια πάντα τὰ κατὰ τὸ ϑέλημα τοῦ ϑεοῦ γεγονότα. δεῖ γὰρ εὐλαβεστέρους ἡμᾶς ὑπέρ: G — codices graeci consentientes, Ὁ — codex Barocciunus, h — Hier solymitanus, m — Mosquensis, p — Parisinus, v — Vindobonensis, g— bhpv, L— versio latina vetus, E — Eusebius, qui H. E. IV, 15 capiti - I—VII summatim descripsit, capita VIIL—XIX, 1 verbotenus se reddum. dicit. 1 Μαρτύριον — Πολυχάρπου b h m: τοῦ ἁγίου καὶ ἐνόόξου le μάρτυρος IL v, ἄϑλησις τοῦ ἁγίου πατρὸς ἡμῶν IL p | ἐπισκόπου Xi. (Ἐ τῆς ἀσίας πρὸ ἑπτὰ χαλανδῶν φευρουαρίων) h (4- γεναμένου ἐν aulgni τῆς ἀσίας τῇ πρὸ ἑπτὰ χαλάνδων) v (-[- τῆς ἀσίας) : τοῦ ἐπισκόπου ptt. τυρίσαντος ἐν σμύρνεε πρὸ E καλανδῶν μαρτίων m, σμύρνης νης; (sic) τῆς κατὰ τὴν ἀσίαν κειμένης p | 9/8 τῇ ἐχωλησίᾳ τ. 9. : ecclesiis δ L,—hv| 8. Φιλομηλίῳ : φιλαδελφία bp | 4 καὶ» v E | 5 ἔλεος : Ὁ d πὶ 1, | ἀγάπη mEL:--dmóg|tob7 hE|7 ἔγραψεν h | ἀδελφοὶ J- ày* πητοὶ m | τὰ 7» Ὁ m | 8 ὥσπερ : ὡς m | B/9 διὰ τῆς ucor. m E - τῇ jug- τυρία g | 9 ἅπαντα m | 11 τοῦ εὐαγγελίου m | 12 καὶ. κύριος τω πὸ καὶ -ἰ- καὶ ᾿' | 18 τὸ μγ - τὰ m | zal 77 p | τὸ sec Z7 h | τοὺς πέλας tm Usher: τοῦ π᾿ b m, τοὺς παῖδας h v, τοὺς πλείονας p | 16 τὰ prz» m] 11 det mv : εἰ h, χαὶ b p | ὑμᾶς m p MARTYRIUM 8, POLYCARPI INSCR. — II, 1. 315 MARTYRIUM SANCTI POLYCARPI EPISCOPI SMYRNAE. Ecclesia dei, quae Smyrnae peregrinatur, ecclesiae dei, quae Philomelii peregrinatur, et omnibus ubique ter- rarum sanctae et catholicae ecclesiae paroeciis: miseri- cordia, paz et caritas dei patris e& domini nostri lesu » Christi gmedtiplicetur. L Scripsimus vobis, fratres, de martyribus et de bento Polyearpo, qui martyrio suo velut signaculo quodam perseeu- üioni finem imposuit. Fere enim cuneta, quae praecesserunt, ideo evenerunt, ut nobis dominus desuper ostenderet marty- 1 rium evangelio congruum. 2. Exspectavit enim tradi, sieut et dominus, ut et nos ipsius essemus imitatores, zom solum nostra considerantes, sed et ea, quae ad proximos pertinent. — Cari- tatis enim verae ac solidae est, non modo se ipsum velle ser- wari, sed etiam ommes fratres, IL Beata igitur et generosa fuerunt euncta martyria, quae iuxta voluntatem dei evenerunt. 5 Tod. 2. — 12 Philipp. 9, 4. Inscr, Auctor inscriptionem epi- stulae Clementis ad Corinthios imi- tutus est; eiusque inscriptionem auc- tor Martyrii s. Sabae verbotenus iuutütis tantum nominibus repetiit situm. Infra 20, 1 narratur, Philo- Tuelienses petiisse, ut de Polycarpi murtyrio certiores fierent. — z«9o- Aere] Cf. 8, 1; 16, 2; 19, 2; Ign. Emyrn. 8, 2. — ἔλεος κτλ] Clemens inser, de gratia et pace loquitur, eum v legantur. ὠσφραγίσας Eadem voce finem persecutionis L etiam — ἐπι alii ad Cum enim nos religiosiores significandum usi sunt, e. g. Euse- bius De mart. Palaest. e. 11, 80; 18, 5; Greg. Naz. Orat, XV, 7 (PG 85, 928). — χατὰ τὸ εὐαγγέλιον] Si- militer 19, 1 2. περιέμενεν) se. Polyearpugs. — |ü καὶ ὁ κύριος xr] Similiter Pe- trus Alex. Ep. can. e. 9, qui scribens: ἐζήτουν γὰρ οὐ xà ἑαυτῶν συμφέρον, ἀλλὰ τῶν πολλῶν, ἵνα σωϑῶσιν, pro- xime ad hunc versum nccedit. Il, 1. γενναῖα] Cf. I Clem. 5, 1 not. — δεῖ x13.] Smyrnaei rationem. red- dunt, eur martyria, quae in sua ec- clesia evenerunt, laudaverint. Laus in Deum redundat, qui ommia ope- rans etiam illa operatus est. 15 o COUNEEERNENNN 9316 MARTYRIUM 8. POLYCARPI —— χόντας τῷ ϑεῷ τὴν κατὰ πάντων ἐξουσίαν ἀνατιϑέγαι, 2. wd γὰρ γενναῖον αὐτῶν καὶ ὑπομονητικὸν καὶ φιλοδέσποτον τίς ciae ἂν ϑαυμάσειεν"- οἵ μάστιξιν μὲν καταξανϑέντες, ὥστε μέχρι Ov ἔσω φλεβῶν καὶ ἀρτηριῶν τὴν τῆς σαρχὸς οἰκονομίαν ϑεωρεῖσϑαι,, 5 ὑπέμειναν, ὡς καὶ τοὺς περιεστῶτας ἐλεεῖν καὶ ὀδύρεσθαι" τοὺς, δὲ καὶ εἷς τοσοῦτον γενναιότητος ἐλϑεῖν, ὥστε μήτε γρύξαι pip | στενάξαι τινὰ αὐτῶν, ἐπιδεικνυμένους ἅπασιν ἡμῖν, ὅτι ἐκείνῃ s] ὥρᾳ βασανιζόμενοι τῆς σαρχὸς ἀπεδήμουν οἱ γενναιότατοι μάρ- τυρες τοῦ Χριστοῦ, μᾶλλον δέ, ὅτι παρεστὼς 6 κύρεος ὡμίλει mi. 1» τοῖς; 8, xal προσέχοντες τῇ τοῦ Χριστοῦ χάριτι τῶν κοσμιχῶν, κατεφρόνουν βασάνων, διὰ μιᾶς ὥρας τὴν αἰώνιον κόλασιν Er γοραζόμενοι. καὶ τὸ πῦρ ἦν αὐτοῖς ψυχρὸν τὸ τῶν ἀπηνῶν foe σαγιστῶν. πρὸ ὀῳφϑαλμῶν γὰρ εἶχον φυγεῖν xb αἰώνιον xal pn. δέποτε σβεννύμενον, καὶ τοῖς τῆς καρδίας ὀφθαλμοῖς. ἀνέβλεπον τὰ τὸ τηρούμενα τοῖς ὑπομείνασιν ἀγαϑά, ἃ οὔτε οὖς ἤκουσεν οὔε ὀφθαλμὸς εἶδεν οὔτε ἐπὶ καρδίαν ἀνθρώπου ἀνέβη, M δὲ ὑπεδεΐκνυτο ὑπὸ τοῦ κυρίου, οἴπερ μηκέτι ἄνθρωποι, ἀλλ᾽ ἄγγελοι ἦσαν. 4. ὁμοίως δὲ καὶ εἰς và ϑηρία κριϑέντες ὑπές μειναν δεινὰς κολάσεις, κήρυκας μὲν ὑποστρωγγύμενοι καὶ ἄλλαις, ao ποικίλων βασάνων ἰδέαις κολαφιζόμενοι, ἵνα, εἰ δυνηθείη, ὁ xÜpn- vog διὰ τῆς ἐπιμόνου κολάσεως εἰς ἄρνησιν αὐτοὺς τρέψῃ. ΠΙ. Πολλὰ γὰρ ἐμηχανᾶτο κατ᾽ αὐτῶν ὃ διάβολος, ἀλλὰ χάρις τῷ ϑεῷ' κατὰ πάντων γὰρ obw ἴσχυσεν. ὃ γὰρ γενναιδτα- τὸς Γερμανικὸς ἐπερρώννυεν αὐτῶν τὴν δειλίαν διὰ τῆς Ev αὐτῷ s» ὑπομονῆς" ὃς καὶ ἐπισήμως ἐϑηριομάχησεν. βουλομένου γὰρ T3 1 ἀνατιϑέναι hp v : ἀνατεϑῆναι Ὁ, ἀνατεϑηχέναι τὰ ὃ αὐτῶν bm: αὐτοῦ p, 7» h v | 4 ϑεωρεῖσϑαι : τῆρεῖσϑαι m | 6 xa1 77 m | μήτε: μὴ dm] γρύξαι h m p v : βρύξαι Ὁ | 6/7 μήτε στενάξαι 7 m | 7 αὐτῶν h pile - τῶν b, 2 m | ὅτι -ξ- ἐν v | B γενναιότατοε hm p: 7» bv | 9 τοῦ» ἐπὶ Ἱ 11 χόλασιν : ζωὴν m | 12 ἀπηνῶν (ἐπεινῶν h p) g : ἐπᾶνων (— ἀπανϑράπυδος m | 14. σβεννύμενον b h p: 4- πῦρ m v | ἐνέβλεπον m | 16 εἶδεν m τ ἴδεν Ε΄ ἀνθρώπου -- οὐχ h | 11 δὲ -Ἐ- καὶ h | οἵπερ b: εἴπερ hop v, οἵτινες κα |yr. χέτε Ἀν τ μὴ p, λοιπὸν οὐκέτι m | 18 καὶ αὶ : -Ἐ- οἱ τὰ | κατακριϑέντες πὶ 19 κήρυχας b πὶ: ξίφη p v, ξίφεε h | μὲν b p: τε hv, 2» m | ὑπεσερωμέναι m | 20 ποικίλων βασ. ἰδέαις m (E) : ποικίλαις βασάνοις g | κολαφεξόμενοι | xoletoulvot m | εἰ τ ἡ h, ἢ b | 90/91 ὁ τύραννος g : 2 m | 28 χατὰ π. y. bhv:z. z. μὲν m, ὅτι s. π᾿ p | οὐκ G: οὖν Light£, 2 L | 94. ἐπερῶνυεν, h | ἐπερρώννυεν — δεελίαν 77. m | 25 ὑπομονῆς : γενναίας ὑπ. m. MARTYRIUM 8. POLYCARPI II, 1—IlI, 1. 317 simus, deo omnium rerum potestatem adscribamus oportet. 2. Quis enim generositatem eorum et patientiam et erga domi- mum caritatem non admiretur, qui flagellis adeo lacerati, ut ad intimas usque venas et arterias corporis structura cerneretur, tamen sustinuerunt, ita ut etiam adstantes miserarentur et plan- gerent, ipsi vero eo fortitudinis venirent, ut nemo illorum ne- que murmuraret neque ingemisceret, omnibus nobis ostendentes, quod generosissimi martyres Christi hora ista, qua torqueban- tur, extra carnem fuerint, aut potius, quod dominus assistens eum ipsis esset collocutus? 3. Atque ad Christi gratiam adten- 1 dentes mundana tormenta spernebant, unius horae spatio se ab neterna poena redimentes. Frigidusque ipsis videbatur ignis erudelium carnificum. Prae oculis enim habebant fugam illius, qui aeternus est et nunquam exstinguetur, et oculis cordis re- spiciebant ad ea bona, quae reservantur sustinentibus, quae nec 15 auris audivit nec oculus vidit, quae nec in cor hominis ascen- derunt, quae vero iis a domino monstrata sunt, utpote qui non homines amplius, sed iam angeli essent. 4. Similiter et ad bestias condemnati graves cruciatus pertulerunt, super murices prostrati et aliis variorum tormentorum generibus excruciati, ut, 30 si fieri potuisset, tyrannus eos assiduitate supplicii ad nega- tionem Christi adduxisset. TIL. Multa enim adversus illos diabolus machinatus est. Sed gratia sit Deo; nam neminem iste vincere potuit. Fortis- simus enim Germanicus eorum timiditatem constantia sua cor- 86 roboravit; quippe qui splendide cum bestiis pugnaverit Nam 15 I Oor. 2, 9 (Ies. 64, 4; 65, 16). 2. Probatur nunc, quod initio ca-, 3. διὰ μιᾶς ---- ἐξαγοραζόμενοι Cf. pitis dietum est, martyria illa fuisse 11, 2; Ep. Lugd. Eus. V, 1, 26. — beata οὐ generosa. — μήτε γρύξαι ἃ οὔτε xri.] Of. I Clem. 84, B not. — ὡμίλει αὐτοῖς] Cf. Ep. Lugd. Eu- | 4. κήρυκας] Haec vox fortasse ae- seb. H. E. V, 1, 51: ᾿Αλεξάνδρου que ac murer non solum concham, μήτε στενάξαντος μήτε γρύξαντός τι sed etiam instrumentum ferreis acu- Acc, ἀλλὰ κατὰ καρόϊαν ὁμιλοῦντος | leis constructum designat, Eusebius τῷ ϑεῷ. Act. Perpet. et Fel c. 4|H. E. IV, 15, 4 scribens: τοὺς ἀπὸ Ascensio lesaiae c, 5 ed. Dillmann θαλάττης κήρυχας, de conchis cogitat. 1877 p.93. Acta Andreae c. 48 (Anal.| ΠῚ, 1. Γερμανικός] Eius memoriam Bolland. XIII, 847). Latinorum celebrabant martyrologia T: 318 MARTYRIUM 8. cese πείϑειν αὐτὸν καὶ λέγοντος, τὴ , ἑαυτῷ ἐπεσπάσατο τὸ $mpiow mp arabes. καὶ iip κα ἀπ ἢ ΤΣ γῆναι. D By τούτου οὖν πᾶν τὸ πλῆϑος, ϑαυμάσαν τὴν΄ γναιότητα το 5 ϑεοφιλοῦς καὶ ϑεοσεβοῦς γένους —— τοὺς ἀϑέους " ζητείσϑω Πολύκαρπος. IV. Εἰς δέ, ὀνόματι Κόϊντος, Φρύξ, MoRMRE 3 δεῖν τῆς partos, ἰδὼν τὰ ϑηρία ἐδειλίασεν. οὗτος. δὲ ἦν ὁ τ βιασάμενος ἑαυτόν τε καί τινας προσελϑεῖν ἕχόντας. τοῦτον d. 10 ἀνϑύπατος edem més τοῦτο οὖν, ἀδελφοί, ox ἐπαινοῦμεν Soho PENNE vis. ἐπειδὴ οὐχ οὕτως διδάσχει τὸ εὐαγγέλιον. i V.'O δὲ ϑαυμασιώτατος Πολύκαρπος τὸ μὲν πρῶτοι i σας οὖκ ἐταράχϑη, ἀλλ᾽ ἐβούλετο κατὰ πόλιν μένειν " οἵ δὲ πλείους 15 ἔπειϑον αὐτὸν ὑπεξελϑεῖν. καὶ ὑπεξῆλϑεν εἰς ἀγρίδιον οὗ ἀπέχον ἀπὸ τῆς πόλεως καὶ διέτριβεν μετ᾽ ὀλίγων, νὔχτα ἡμέραν οὐδὲν ἕτερον ποιῶν | προσευχόμενος περὲ πάντων χαὶ τὸ κατὰ τὴν οἰκουμένην ἐχχλησιῶν, ὅπερ ἦν σύνηϑες αὐτῷ. προσευχόμενος ἐν ὀπτασίᾳ γέγονεν πρὸ τριῶν ἡμερῶν τοῦ σὺ 30 ληφϑῆναι αὐτόν, χαὶ εἶδεν τὸ προσχεφάλαιον αὐτοῦ ὑπὸ πυρὸν καταχαιόμενον 7 minded o ζῶντα καυϑῆναι. VI Καὶ ἐπιμενόντων τῶν ζητούντων αὑτὸν μετέβη e τε ρὸν ἀγρίδιον, xal εὐθέως ἐπέστησαν οἱ ζητοῦντες αὑτόν" καὶ pi 36 εὑρόντες συγελάβοντο παιδάρια δύο, ὧν τὸ ἕτερον βασανιζόμεναν, ὡμολόγησεν. ἦν γὰρ καὶ ἀδύγαξον λαϑεῖν αὐτόν, ἐπεὶ χαὶ ὦ 1 λέγοντος p : λέγειν Ὁ h m v | 8 τάχεον bh ν - μεῦ c. mp | 8 ἃ ΜῈ : αὐτὸν m v, 7 p | 5 ϑεοφιλοῦς .. ϑεοσεβοῦς : C3 h | 7 δὲ bp. * οὖν m, tunc L| Kóivrog: Yours 2; ROSE | 10 ἐκλισε. ἔπεισεν gi Ἐν λειπάρησεν m | 11 προδιδόντας h v : προσιόντας b m p | bv n bp v, se ultro L | 15 ὑπεξελϑεῖν g :bxegiéwarm | καὶ (4-38 im 5: ὑπ. οὗν τα 16 ἀπὸ m | Prodi bv | vierav b | TT deti] ides (E):umdbv m v | 18 κατὰ τὴν obe: τῆς οἰχουμένης h | 19 : 30 1077 Ὁ | 21 σὸν m (E) : συνόντας g αὐτῷ m L : -Ἐ πρόψφι 22 χάηνειι m | 25 ὧν — βασαν. : βασανιζομένων δὲ τῶν πὶ 36 ὁμολόγησαν h ; die 19. lanuarii. — ἀνθυπάτου sc. | tel — προσβιασάμενος Cf. Tg L. Statii Quadrati, ut ex c. 21 pa-|5, 2. — τάχιον χτλῇ Ἀσίαι, MARTYRIUM S. POLYCARPI III, 1—VI, 1. 319 cum proconsul eum flectere vellet diceretque, ut suam ipse ae- tatem miseraretur, ille bestium ultro ad se attraxit eique vim intulit, cupiens velocius ex iniusta ef iniqua illorum hominum vita effugere. 2. Exinde autem universa multitudo, fortitudi- nem pii ne religiosi Christianorum generis admirata, exclama- ^ vit: Tolle impios; Polycarpus requiratur! IV. Quidam vero, nomine Quintus, natione Phryx, qui nu- per ex Phrygia advenerat, cum vidisset bestias, timore perculsus est. Hie autem erat, qui se ipsum et alios quosdam impulerat, wt ultro accederent. Huic proconsul multis obsecrationibus per- 10 suasit iurare ac sacrificare. Propter hoc igitur, fratres, non laudamus eos, qui sponte sese offerunt, quandoquidem. non ita docet evangelium. V. Polycarpus autem, vir maxime admirabilis, primum re zudita non turbatus est, sed in urbe permanere volebat; pleri- 1 que tamen ei persuaserunt, ut secedere. ἘΠῚ secessit in villam non multum ab urbe dissitam, ubi eum paucis mansit, diu noc- tuque nil aliud agens, nisi quod oraret pro universis et pro ommibus per orbem ecclesiis; quod ipsi erat sollemne. 2. Et cum oraret, triduo antequam comprehenderetur, visio ei obtigit 80 widitque cervical suum incendio conflagrans. Et conversus ad socios dixit: Oportet me vivum comburi. VI Iustantibus autem iis, qui quaerebant eum, in aliam villam migravit, et statim aderant exploratores. Cumque illum mon reperissent, duos servulos comprehenderunt, quorum alter 25 tormentis subditus confessus est. Impossibile autem erat latere 12 Matth. 10, 23; Ioann. 7, 1; 8, 59; 10, 39. ὅπως ταχέως ἀπαλλαγῶσιν τοῦ xós-|libro de fuga im persecutione) fu- μου (Texte u. Unters. 1, 3—4 p. 449). | giendum in persecutione non esse 9. ϑεοσεβοῦς γένους τ. Xg.] Item | demonstraret, (Zahn). Melito Sard. apud Eus. H. E. IV,| V, L νύχτα xri] Of. Cypr. Acta 26,5; Mart. Tgn. Colb. 2, 1. — ἀϑέους] | procons. c. 1 ed. Hartel III p. OX. i e Christianos, Cf. 9, 9 (19, 9); | — σύνηϑες αὐτῷ] Cf. Polye. Phil. 12,3. lust Ap. I, 6. 13. Athenag. Leg. c. &.| | 2. ἐν ὀπτασίᾳ] Similis visio obtigit IV. ofw ἐπαινοῦμεν »ri.] Cf. 1, 2;|s. Cypriano. Of. Vita Cypr. c. 12; Clem, AL Sirom. IV, 4, 17. p. 571. | Ruinart, Acta ed. Galura Il, 94 sq. A communi priscae ecclesiae sen-| — ζῶντα zev9zwu] Acta Carpi 36: tentia Tertullianus recessit, cum (in| κελεύει αὐτοὺς ζῶντας καῆναι. 320 MARTYRIUM S POLYCARPI ——— προδιδόντες αὐτὸν οἰκεῖοι ὑπῆρχον. 2. καὶ ὁ εἰρήναρχος, ὃ κεχληρυ-. μένος τὸ αὐτὸ ὄνομα, Ἡρώδης ἐπιλεγόμενος, ἔσπευδεν εἰς chori. διον αὐτὸν εἰσαγαγεῖν, ἵνα ἐχεῖνος μὲν τὸν ἴδιον αλῆρον ἀπαρτίσῃ, Χριστοῦ κοινωνὸς γενόμενος, οἱ δὲ προδόντες αὐτὸν τὴν adc 5. Ἰούδα ὑπόσχοιεν τιμωρίαν. VIL Ἔχοντες οὖν τὸ παιδάριον, τῇ παρασκευῇ περὲ δείπνον ὥραν ἔξῆλϑον διωγμῖται καὶ ἱππεῖς μετὰ τῶν συνήϑων ais ὅπλων ὡς ἐπὶ λῃστὴν τρέχοντες. καὶ ὀψὲ τῆς ὥρας cows ϑόντες ἐχεῖνον μὲν εὗρον ἔν τιν: δωματίῳ καταχείμενον ἐν Ores 10 κἀχεῖϑεν δὲ ἠδύνατο εἰς ἕτερον χωρίον ἀπελϑεῖν, ἀλλ᾽ cix λήϑη εἰπών" Τὸ ϑέλημα τοῦ ϑεοῦ γενέσϑω. 2. xni ) αὑτοὺς παρόντας, καταβὰς διελέχϑη αὐτοῖς, ϑαυμαζόντων τῶν, παρόντων τὴν ἡλικίαν αὐτοῦ καὶ τὸ εὔσταϑές, καὶ ἢ τοσαί σπουδὴ ἦν τοῦ συλληφϑῆναι τοιοῦτον πρεσβύτην ἄνδρα. : as οὖν αὑτοῖς ἐκέλευσεν παρατεϑῆναι φαγεῖν καὶ πιεῖν ἐν ἐκείν ὥρᾳ, ὅσον ἂν βούλωνται, ἐξῃτήσατο δὲ αὐτούς, ἵνα δῶσιν αὑτῷ, ὥραν πρὸς τὸ προσεύξασϑαι ἀδεῶς. 8. τῶν δὲ ἐπιτρεψάντων σταϑεὶς προσηύξατο πλήρης ὧν τῆς χάριτος τοῦ ϑεοῦ οὕτως, ὥστε, ἐπὶ δύο ὥρας μὴ δύνασϑαι σιωπῆσαι xod ἐχπλήττεσϑαι τοὺς ἀχοὺν, so οντας, πολλούς τε μετανοεῖν ἐπὶ τῷ ἐληλυϑέναι Emi τοιοῦτον Dem πρεπῇ πρεσβύτην. VIIL Ἐπεὶ δέ ποτε κατέπαυσεν τὴν προσευχῆν, μνημονεύσας 1 προδιδοῦντες m | 1/5 xml — τιμωρίαν (— v. 9) 2» v | 3 "Ἡρώδης ἔπε λεγόμενος (λεγόμενος m) : ᾿Ηρώδῃ Zahn | ἔσπευδεν bh p: ὃ αὐτὸν 27h |4 τὴν αὐτοῦ bh p: τῆς αὐτῆς m | B. ὑπόσχ. τιμωρίαν b τύχωσιν τιμωρίας m. | 6 περὶ m: 27 g | 7 ὥραν b m : ὥρα hpojE χοντες g : ἀπερχόμενοι m | 8/9 συνεπελϑόντες Usher : συναπελϑόντες b ἄπελϑ. m, ἐπελϑόντας E, καταλαβόντες p | 9 ἐν see hv Ez» bmp 10 δὲ hmpv:zeb | 10/11 ἠβουλήϑη m p v: ££ bh| 11 ϑεοῦ hp χυρίον b m | οὖν h (-- οὖν) mp L: δὲ bv | 12 αὐτοὺς (τοὺς b) πὶ Κις πὶ] χαταβὰς p E:xcl x. bh v, 2» m | διελέγχϑη h |. hpv:9. δὲ b, καὶ 9. m | 18 καὶ sec p E: pei 3 ἡ Ἐν, εἰ mE, ὅτε Ρ!] 14 σπουδῇ πὶ ν | ἦν ἢ ν : ἢ b, εἶ m, τοιοῦτον -|- ϑεοφιλεῖ m | 15 αὐτοῖς bm v : αὐτοὺς hp | 16 αὐτοῖς p v | δῶσιν bhp : δῶσωσιν m v | αὐτὸν m | bino προσεύξασϑαι bm v (E): εὔξασθαι hp | 18 σταϑεὶς -ἰ- πρὸς ὥστε αι: ὡς τὰ (Ε} 19 ἐπὶ δύο ὥρας Σ» h | σιωπῆσαι Ὁ h p : σιγῆσαι τι τὶ πλήττεσϑαι h | 90 πολλοὺς 7^ v | te: δὲ m, καὶ v | ἐπὶ ier ite ^ καὶ p | 90/21 θεοπρεπῆ p E: -πεῖ b h v, ϑεοφιλῆ m | : τ n ὡς bg MARTYRIUM 8. POLYCARPI VI, 1—VIII, 1. 891 ipsum, eum proditores domestici eius essent. 2. lrenarcha vero, qui idem nomen nactus erat, Herodes appellatus, in stadium eum ducere properabat, ut hie sortem suum impleret Christi consors factus, proditores autem easdem poenas subirent ac Iudas. VIL Habentes ergo puerulum, feria sexta sub horam cenae s egressi sunt persecutores ef equites cum consuetis armis, (amr quam adrersus latronem proficiscentes. ἘΠῚ sub vespertinum. tempus advenientes illum in superiori cubiculo parvae cuiusdam domus discumbentem invenerunt; unde in aliud praedium abire poterat, sed noluit dicens: Fiat voluntas dei. 2. Cum ergo: eos adstantes audisset, descendit et cum iis collocutus est, mi- rantibus ilis, qui aderant, aetatem eius et constantiam et qua ratione tantum studium adhiberetur, unt eiusmodi vir senex com- prehenderetur. Statim nunc illa hora iis cibum et potum ap- poni iussit, quantum vellent, petiit autem ab illis, ut ipsi darent τὸ horae spatium ad libere orandum. 3. Quod cum concessissent, stans orabat plenus gratia dei, adeo ut per duas horas tacere mon posset ac obstupescerent auditores, multos quoque paeni- ieret, quod adversus senem deo tantopere gratum venissent. VIIL Cum autem precationem tandem finisseb, in quas B Matth. 96, 55. — 11 Aet. 21, WI, 1. οἰκεῖοι) Respicit auctor Matth. 10, 36. 2. ὁ εἰρήναρχος] & praeside pro- winciae e decem viris per civitatem. quamque designatis eligebatur. Cf. Marquardt, Róm. 1, 213 (ed. II 1881) Eius munus $rát, maleficos apprehendere et de criminibus et sociis interrogutos ma- giestratui tradere. L. 6 Dig. de cu- stod. 48, 3, — τὸ αὐτὸ ὄνομα] i. e. idem nomen, quod tyrannus in Evan- gelio gerebat, ut e verbis sequenti- bus apparet. ὙΠ, 1. τῇ παρασκευῇ] i. e. feria. | mexta vel sexto hebdomadis die. Cf. Matth. 27, 62; Mare. 15, 42; Luc. 23, 54; Ioann. 19, 31; Ioseph. Antiq. Funk, Patres apost, ed. II. ὍΝ 14 ef. Matth. 6, 10. XVI, 6, 2; Iren. 1, 14, 6; V,23, 2; Clem. Al. Strom. VII, 12, 75 p. 8 Const. ap. V, 15. 20; VII, 23. 9. εὐσταϑές] Cf. Ign. Polyc. 4, 1. 3. σταϑεὶς προσηύξατο] Cf. Matth. 6, 5; Luc. 18, 11. 13. VIII 1. σαββάτον μεγάλου] Usher (not. 23) et plerique editores haec verba de sabbato magno seu de sab- bato hebdom&ádis magnae, i. e de vigilia Paschatis, interpretati sunt. At haec locutio ante medium sae- culum quartum non invenitur. Chry- sostomus (Opp. ed. Bened. III, 5187 IV, 294; V, 525; XIII, 38) et auctor Constitutionum apostolorum primi sunt, quos eam usurpasse novimus, hie VIII, 33, et quidem imn textu, de 21 χαῖσαρ, καὶ ἐπιϑῦσαι καὶ τὰ τούτοις ἀκόλουθα καὶ διασώζεσθαι;, & δὲ τὰ μὲν πρῶτα ᾿οὖκ ἀπεχρίνατο αὐτούς" ἐπιμενόντων δὲ ae 1 τῶν, ἔφη Οὐ μέλλω ποιεῖν, ὃ συμβουλεύετέ μοι, 8. οἱ τυχόντες τοῦ πεῖσα: αὑτὸν δεινὰ ῥήματα ἔλεγον αὐτῷ καὶ μὲ σπουδῆς χαϑύρουν αὑτόν, ὡς κατιόντα ἀπὸ τῆς χαρούχας. ρας τὸ ἀντιχγήμιον. καὶ μὴ ἐπιστραφείς, ὡς οὐδὲν πεπὸ ϑύμως μετὰ σπουδῆς ἐπορεύετο, ἀγόμενος εἰς τὸ στάδιον, ϑορύβ 15 τηλικούτου ὄντος ἐν τῷ σταδίῳ, ὡς μηδὲ ἀχουσϑῆναί τινα δύ ασϑαι. IX. Τῷ δὲ Πολυχάρπῳ εἰσιόντι, elg τὸ condito, quip 1 πάντων m | wel τῶν : CO m | ποτὲ m | συμβεβληχότων E. codd) : συμβαλόντων m, συμβεβηκότων g | 9 πάσης m p E : ἁπάσης Vl 3 ὄνῳ hmvE τ ἐν ὄνω bp | 4 ἤγαγον m E : ἦγον g | μεγάλου» 5 ὑπήντα Ὁ πὶ Ε΄: ὑπάντᾶ h, ὑπαντᾶ v, ὑπάντα p | αὐτῷ πὶνῈ τ bhv|6 Νικήτης m E L:-- ἐπὶ τὸ ὄχημα g | ἐπὶ τὴν {τὴν 2» m) καρ 6: εἰς τὸ ὄχημα E 18 ϑῦσαι E | καὶ Co p) τὰ τ, ἀχόλουϑα G (D) 9. αὐτοὺς h m : αὐτοῖς b p v | 10 συμβουλεύεται h p m | 11 Ὶ 12 καθῴρουν τὰ : καθῆιρον p, καϑήρον Ὁ, καϑῆρον h v | αὐτὸν (7 E)1 -Ἔ ἀπὸ τοῦ ὀχήματος g | ὡς m p E: -Ε καὶ b hv | χατιόντα 4- , καρ. Q : τοῦ ὀχήματος E | 19/18 ἀποσῦραι τὰ E (L) : ἀποσυρῆναι g | Svuog p E | 14 μετὰ σπουδῆς Ὁ» m | 4/17 ϑορύβον — στάδιον 2 h| 15 ἀκουτισϑῆναι m | 17 τοῦ δὲ Πολυκάρπου εἰσιόντος m. hebdomade magna loquens, eum |currentem indieare volnisset. | V, 15. 19 locutio nonnisi in titu-| Chronici paschalis (ed. Bo lis eapitum operi a posteriore ad-| martyrium ad sabbatum iectis exstet. Accedit, quod Asi- referens seribit re vera τῷ ani in celebrando Pasehate ἴθι σαββάτῳ. Recte itaque Bchür hebdomadis saeculo secundo prorsus | (Zeitschrift f. d. histor. Theol. neglegentes sabbatum magnum tunc|p. 204—206; idem ceterum 1. c. δὲν temporis vix agebant, Denique ani-| dubitat, num. verbà ὄνεος madvertendum est, artienlum de-|ab auetore Martyrii seripta sinl) οἵ esse, quem auctor non omisisset, si | Zahn ad h. . statuisse videnlur, aab diem insignem quotannis semel re-|batum illud, quo Polyearpus mo MARTYRIUM 5. POLYCARPI VIII, 1—IX, 1. 323 mentionem fecerat omnium, qui aliquando cum ipso versati fuerant, parvorum quidem et magnorum, clarorum et obseurorum totiusque per orbem terrarum catholicae ecclesiae, cumque hora profieiseendi venisset, asino eum imponentes in urbem duxerunt die magni sabbati. 2. Kt occurrit ei Herodes irenarcha ac pater s eius Nicetas, qui et eum in carrueam suam transtulerunt nssi- dentesque hortabantur dicentes: Quid enim mnli est, dicere: Dominus Caesar, et sacrifieare et reliqua faeere, quae eum sa- €rificio connexa sunt, atque ita salvum evadere? Ille autem primum quidem iis non respondit; sed cum instarent, dixit: τὸ Faeturus non sum, quod suadetis mihi. 3. Tum illi, frustrati spe flectendi eum, contumeliosa ei verba dixerunt et cum vehe- mentia deiecerunt eum, adeo ut e carruea exiens tibiam dis- traheret. Sed nequaquam commotus, quasi nihil mali passus esset, alacriter et propere pergebat, ductus ad stadium. "Tantus τὸ vero erat in stadio tumultus, ut nemo posset audiri. IX. Polycarpo nutem intranti in stadium vox e caelo con- tuus est, ex ratione aliqua nobis ignota magnum vocatum esse, Zahn insuper Livelio (cf. Usher, De anno sol p. 95) assensus est conicienti, propter festum Iudaeorum, cui Purim momen est, Polycarpi diem supre- mum magnum vel sabbatis ceommu- mibus sollemniorem fuisse et dictum esse. Lightfoot illud festum tem- pore martyri vel anno 155 revera mense Februario exeunte celebratum fuisse demonstrare conatus est, ac praeterea monuit, gentiles quoque tum Smyrnae magnum festum egisse, ludos à Communi Asiae editos (8. Agnatius II, 690—605) — Hilgenfeld (Der Paschasireit der alten. Kirche 1800 p. 939—950; Zeitschr. f. wiss. "Theol. 1861 p. 303 sqq. 1874 p. 331; 1879 p. 154—157) verba de die XV. muensie Nisan seu de primo azymo- rum die intellegi voluit, et conce- dendum ést, medio aevo Iudaeos t" sabbatum diei XIV mensis Nisan &niecedens magnum sabbatum ap- pellasse (Cf. Steitz, Jahrbücher f. deulsche Theol, 1861 p. 122—194 mot. 2. Sed sabbatum verum, non quemlibet hebdomadis diem, ut Hil- genfeld voluit, hoc nomine orna- verunt. 2. Cf. Cypr. Acta procons. e. 2. — “Νικήτης! Hoe nomen idque ad Smyr- nam et regionem finitimam pertinens exhibet Corpus Inscript. graec. 8148, 9959. — τί yàp χαχὸν x13] In Actis &. Iulii Maximinus dicit: Quid enim. grave est thuriflcare et abire (Rui- mart, Acta mart. ed. Galura III, 972). IX, L τῷ δὲ xri] In Actis 8, Nestoris episcopi legimus: ᾿Α γομένου δὲ τοῦ μαχαρίου πρὸς τὸν ἡγεμόνα σεισμὸς ἐγένετο μέγας καὶ φωνὴ ob- φανόϑεν ἐνέχϑη αὐτῷ λέγουσα: 'Av- δρίζου χαὶ ἔσχυε. Cf. Aubé, Hist. des perséc. de lEglise ΠῚ (1880), 509. 21* - 324 MARTYRIUM &. POLYCARPI- ρανοῦ ἐγένετο" "loyve, Πολύκαρπε, καὶ ἀνδρίζου. wal τὸν μὲν εἰπόντα οὐδεὶς εἶδεν, τὴν δὲ φωνὴν τῶν ἡμετέρων οἱ παρόντες ἤχουσαν, καὶ λοιπὸν προσαχϑέντος αὔτοῦ, ϑόρυβος ἦν μέγας ἀχουσάντων, ὅτι Πολύκαρπος συγείληπται, 2, προσαχϑέντα οὖν εαὗτὸν ἀνηρώτα ὁ ἀνθύπατος, εἰ αὐτὸς εἴη Πολύκαρπος. τοῦ δὲ ὁμολογοῦντος, ἔπειϑεν ἀρνεῖσϑαι λέγων" Αἰδέσϑητί σου τὴν ἥλι- χίαν, καὶ ἕτερα τούτοις ἀχόλουϑα, ὥς ἔϑος αὐτοῖς λέγειν" "Ogz- σον τὴν καίσαρος τύχην, μετανόησον, εἶπον᾽ Alpe τοὺς diens ὃ δὲ Πολύχαρπος ἐμβριϑεῖ τῷ προσώπῳ εἰς πάντα τὸν ὄχλον τὸν ἐν τῷ σταδίῳ ἀνόμων ἐϑνῶν ἐμβλέψας καὶ ἐπισείσας αὐτοῖς τὴν χεῖρα, στενάξας τε καὶ ἀναβλέψας εἰς τὸν οὐρανὸν εἶπεν" Alpe τοὺς ἀϑέους. 8. ἐγχειμένου δὲ τοῦ ἀνθυπάτου χαὶ λέγοντος" Ὅμοσον, καὶ ἀπολύω σε, λοιδόρησον τὸν Χριστόν, ἔφη ὁ Πολύ- wapoz* Ὀγδοήκοντα καὶ EE ἔτη δουλεύω αὐτῷ καὶ οὔδέν μὲ 1 Πολύχαρπε . . . ἀνδρίζου m E Chrom. φαβοῖι. τοῦ g | 9 εἶδεν bE: δεν m, οἶδεν hp v. | τῶν ἡμετέρων 2» b | οἱ παρόντες G(L) : πολλοὶ E. 3 χαὶ λοιπὸν n. G τ ag. οὖν E | 4 ὅτι -- à m | συνελήφϑη hv | mo. οἷν τὰ : πρ. δὲ p, λοιπὸν πρ. b h(E) τοῦ δὲ προσαχϑέντος ἐπὶ τοῦ BiyuerorY| 5 ἠρῶτα p | Πολύκαρπος (-ἰ- ὁ ἐπίσχοπος Y) g E: Z7 m | 7. ϑτερα τούτοις ἔλεγεν m | ὡς g: ὧν m, & E | ἔϑος (4- ἣν m) αὐτοῖς b h m v : ἔστεν αὐτοῖς ἔϑος p, σύνηϑες αὐτοῖς E | 8 εἶπον m E. cf. 1 Clem. 8, 3: εἰπὲ g | 8. βριϑεὶς m | τὸν sec m p E : τῶν b hw | 10/11 ze --- ἀναβλέψας 77 h | 12 ἀνῦν' πάτου G : ἡγουμένου E | 18. ἔφη ὁ Πολ. m E: ὁ Ioi. ἔφη g | 14 ὀγδοήκοντα — δουλεύω : octogesimum iam δὲ sextum annum aetatis ingredior noni? eius probatus el serviens semper L | δουλεύω m E Chrom. pasch. : ἔχϑ' δουλεύων g | 14 sq. οὐδέν μὲ ἠδ. g E: ἐφύλαξέν ue m Acta Matthaei e, 2. 10 (Acta. apost. apocr, edd. Lipsius ct. Bonnet II (1898), 219. 228). — φωνὴ ἐξ οὐρανοῦ] Cf. Ioann, 12, 28. 2. τὴν καίσαρος τύχην] Of. Orig. Exhort, ad mart. c. 7; C. Cels. VIII, 65: τύχην μέντοι βασιλέως οὐχ Óu- ψυμεν. --- εἶπον" «lge] Hippolytus In Dan. I, 38 ed. Bonwetsch I, 35, 12: οἱ γὰρ ἄνομοι ob παύονται βοῶντες καϑ' ἡμῶν καὶ λέγοντες" αἶρε ix τῆς γῆς τοὺς τοιούτους. -- εἶπεν" αἶρε T. ἀ] Proconsuli erant impii Chri- stiami, Polyearpo autem gentiles. Similiter Philippus apostolus Act, c. 96 (ed. Tischendorf p. 86) dixi" fertur: ἡ ἄβυσσος ἡ μεγάλη zu πιέτω τοὺς ἀϑέους τούτους. Cf. Cle ΑἹ, Protrept, c. 2,28 p. 19 κ΄. ὃς. 3. λοιδόρησον] Plin. Ep. X, 91, — "' praeterea maledicerent Christo - — '' ii et Christo maledixerunt, — δοήκοντα xri] Similiter dicit Po" crates apud Eusebium H. E, V, 24, 7^ ᾿Εγὼ oiv, ἀδελφοί, ἑξήκοντα πένπξ ἔτη ἔχων ἐν χυρίῳ x12. et Hilarion moriens: Egredere, anima mea; quid dubitas? Septuaginta prope annis servisti Christo, et mortem times? (Hieron. Vita Hilar c. 45). Inter , quae isti proferre solent: Iura per fortunam Cae- , conclama : Tolle impios. "Tunc Polycarpus gravi bu universam gentilium sceleratorum turbam, quae 1» contuens manumque in eos porrigens, simulque ῃ oed suspiciens dixit: Tolle impios. 3. Urgente ] mle atque dicente: lura, et dimitto te, maledic respondit: Octoginta et sex annos servio . 9 cf. Deut. 31, 6. 7. 23; Ps. 26, 14; 80, 95. sententiam accessi, Interea Zahn quidem illam identidem et novis argumentis defendit ( ForsehungeulV, 949—364; VI, 94—97), mihi non prorsus persuasit. Non enim mihi demonstrasse videtur, quod ipsi pro- positum erat, Polycarpum mon & parentibus christianis, sed a gemti- libus ortum et puerum annorum circiter quattuordecim ad fidem con- versum esse; atque difficillimum est ad credendum, patrem, qui paulo | ante mortem, anno 154, Romam pro- fectus esí, hoc longum iter senem unnorum fere centum fecisse, Ac- cedit, quod, si hane summam aeta- tem asseeutus esset, exspectare li- ceret, aut ipsum aut Smyrnaeos vel &uetorem Martyrii eam eommemo- rare. Denique animadvertendum est, munetemporis quaestionem non plane eandem esse atque olim. Quamdiu is | Polyearpus Marco Aurelio imperante i-|(161—180) vel anno 167 mortuus esse putabatur, non senex centum 326 MARTYRIUM S. POLY ἠδίκησεν" καὶ πῶς δύναμαι βλασφημῆσαι τὶ σώσαντά με; X heus: δὲ ndn κότα ΠΝ χκαίσαρος τύχην, ἀπεχρίνατο" Εἰ κενοδοξεῖς, ἵνα ὀμόσω τὴν wai. s σαρος τύχην, ὡς σὺ λέγεις, προσποιεξ δὲ ἀγγοεῖν με, je παρρησίας dxous* Χριστιανὸς εἶμι. εἰ δὲ ϑέλεις τὸν τοῦ Χρ- τὸ ϑεοῦ τεταγμέναις τιμὴν χατὰ τὸ προσῆχον, τὴν μὴ βλάπτουσιν, ἡμᾶς, ἀπονέμειν" ἐχείνους δὲ οὐχ ἤγοῦμαι ἀξίους τοῦ ἀπολογεῖσθαι, αὑτοῖς. ΧΙ. Ὁ δὲ ἀνϑύπατος εἶπεν" Θηρία ἔχω, τούτοις σε παραβαλῦι, ἐὰν μὴ μετανοήσῃς. ὁ δὲ εἶπεν" Κάλει, ἀμετάϑετος γὰρ ἡμῖν ἦς 15 ἃπὸ τῶν χρειττόνων ἐπὲ τὰ χείρω μετάνοια" καλὸν δὲ Me ἀπὸ τῶν χαλεπῶν ἐπὶ τὰ δίχαια. 3. 6 δὲ πάλιν πρὸς αὐτόν" Πυρί σε ποιήσω δαπανηϑῆναι, εἰ τῶν ϑηρίων καταφρονεῖς, ἐὰν μὴ, μεταγοήσῃς. & δὲ Πολύκαρπος simew: llop ἀπειλεῖς τὸ πρὸς ἄρ καιόμενον καὶ μετ᾽ ὀλίγον σβεννύμενον’ ἀγνοεῖς γὰρ τὸ τῆς 30 λούσης χρίσεως καὶ αἰωνίου κολάσεως τοῖς ἀσεβέσι τηροῦ πῦρ. ἀλλὰ τί βραδύνεις; φέρε, ὃ βούλει. XIL Ταῦτα δὲ καὶ ἕτερα πλείονα λέγων ϑάρσους wal | ἐνεπέμπλατο wai τὸ πρόσωπον αὗτοῦ χάριτος ἐπληροῦτο, μόνον μὴ συμπεσεῖν ταραχϑέντα ὑπὸ τῶν λεγομένων πρὸς αὐτό 3 πάλιν 27 m | 4/6 ἀπεχρίνατο --- τύχην 77 h | 4 εἶ χενοδοξεῖς E : ἐκεῖνος δόξης m, ἐκεῖνο δόξειν b v, μή μοι γένοιτο p | 5. srgackocet: Cm cm G : προσποιούμενος E | 6/7. δὲ ϑέλεις . .. μαϑεῖν m E z δὲ μαϑεῖν ϑέλες E | - θ τοῦ!» m | T8 ἔφη ὁ ἀνθ. τὰ EL: d dvd. ἔφη α ] 8 κἂν bmp Ι bE|9 ἠξίωχα πὶ} τοῦ» m | 10/11 τιμὴν --- ἐπα το τος i τάσσεσϑαι κατὰ τὸ προσῆκον καὶ τιμὴν xupnoc m (v) | ἡμῖν ἣ : εἰμὶ m, εἰ μὴ h | 15 μετατίϑεσθϑαι m E z- l7 ποιήσω m E L : ποιῶ g | 18 μετανοήσεις b | ὁ δὲ bhpm:d ἔγιο εἶπεν m E : ἔφη h, λέγει v, 77 b p | πῦρ -]- μοι m. | ἀπολεῖς m | καὶ ἄλλα τὸ | βραδύνης hiv | βούλη b. | 99 ἕτερα m E τ ἄλλα gr | πλείονα Ὁ m|23 ἐνεπίμπλατο — χάριτος : ὡς h | ὥσπερ hiv | 24 μὴ 2» m | vageg- ϑέντα bm E:-9évrog hpw | 8, POLYCARPI IX, 3—XII, 1. 3297 Ε-.-.. et quomodo possim maledicere EE . X. Urgente rursus illo et dicente: Iura per fortunam Cae-- | ᾿ἝἝετυυ μι Fen ie is um, ut tu ais, iurem, simulas autem nescire, δ Bs) ioi Christianus sum. Si vero christianae "onem vis discere, da diei spatium et audi. 2. Dixit "uade populo. Polycarpus respondit: Te quidem lignum putavi; edocti enim sumus principibus et po- deo ordinatis honorem nobis non nocentem, prout" -eferre; illos vero indignos puto, quibus rationem | proconsul dixit: Bestias habeo; his te obiciam, I ris. lpse vero respondit: Arcesse eas, nos enim n non possumus conversione a melioribus ad deteriora; τὸ autem est, a malis ad iusta transire. 2. Rursus iste ad pum: Quandoquidem bestias spernis, igni te tradam con- im, nisi sententiam mutes. Cui Polycarpus dixit: Ignem. ad horae spatium ardet ac paulo post exstinguitur; enim illum futuri iudicii et aeternae poenae ignem, qui 30 reservatur. Verum quid moraris? Profer, quodcunque — XII Haec vero aique alia plura eum diceret, fiducia et wdio replebatur et vuléus eius plenus gratiae erat, adeo ut solum non concidere iis conturbatus, quae ipsi dicta sunt, 2s m profectus esse iu-|fiat. De mansuetudine proconsulis ef. 9,2; 12, 1. — τὴν μὴ βλίσπιτουσαν LS τύχην] Similiter ἡμᾶς] Cf. Mart. Ign. Vatic. 6, 6 εὐ & 8 in Anal Bol-|quae ibi adnotavi (vol. II, 230 sq.). 387. — - Χριστιανός! XL 1. ἀμετάϑετος sh Similiter eter. apud|Murt. Ign. Vatie. 9, 1; Macarius *4 (Roinart, Acta mart. 2. φέρει ὅ Bodisi] Yerba in Actis ra I, 131—133); Acta Per-|ereberrima. Cf. Act. Iustim c.4; - €. 8. 6 (ibid. I, 204—209): | Taraehi etc. c. 1. 3. 7. 8. (Ruinart- 84 (Texte und Unters.| Galura I, 133; ΠΙ, 18, 19. 20. 37. 42. 449). 41. 43). δημ sc. ut tibi di-| ΧΠ, 1, συμπεσεῖν] Cf. Gen. 4, 5.6; -mühi te liberandi occasio |l Clem. 4, 3. 4. EN mmm 308 MARTYRIUM S. POLYCARPL Ὁ Ὁ ἀλλὰ τοὐναντίον τὸν ἀνθύπατον ἐκστῆναι, πέμψαι τε τὼν ἕαυτοί κήρυκα ἐν μέσῳ τοῦ σταδίου κηρῦξαι τρίς- Πολύκαρπος ὦμω- ελόγησεν ἑαυτὸν Χριστιανὸν εἶνας, 2, τούτου λεχϑέντος ὑπὸ τοῦ κήρυκος, ἅπαν τὸ πλῆϑος ἐϑγῶν τε καὶ ᾿Ιουδαίων τῶν τὴν Σμύρναν «κατοικούντων ἀκατασχέτῳ ϑυμῷ καὶ μεγάλῃ φωνῇ ἐπεβόα- OD. τὸς ἔστιν ὁ τῆς ᾿Ασίας διδάσκαλος, ὃ πατὴρ τῶν “Χριστιανῶν, ὅ τῶν ἡμετέρων ϑεῶν καϑαιρέτης, ὁ πολλοὺς διδάσκων μὴ Wien μηδὲ προσκυνεῖν. ταῦτα λέγοντες ἐπεβόων καὶ ἠρώτων τὸν "hne| ἀρχην Φίλιππον, ἵνα ἐπαφῇ τῷ Πολυκάρπῳ λέοντα, iud τὺ μὴ εἶναι ἐξὸν αὐτῷ, ἐπειδὴ πεπληρώκει τὰ κυνηγέσια, 3d) ἔδοξεν αὐτοῖς ὁμοϑυμαδὸν ἐπιβοῆσαι, ὥστε τὸν Πολύκαρπον Lyr χκαταχαῦσαι. ἔδει γὰρ τὸ τῆς φανερωθϑείσης αὐτῷ ἐπὶ τοῦ mpu- χεφαλαίου ὀπτασίας πληρωϑῆναι, ὅτε ἰδὼν αὐτὸ χαιόμενον πρὸδ- εὐχόμενος εἶπεν ἐπιστραφεὶς τοῖς σὺν αὐτῷ πιστοῖς mom" τὸ Δεῖ με ζῶντα χαῆναι. XIIL Ταῦτα οὖν μετὰ τοσούτου τάχους ἐγένετο, ϑᾶττον ἢ ἐλέγετο, τῶν ὄχλων παραχρῆμα συναγόντων ἔκ τε τῶν ἔργαστη, οἴων καὶ βαλανείων ξύλα καὶ φρύγανα, μάλιστα Ἰουδαΐων mp ϑύμως, ὡς ἔϑος αὕτοῖς, εἰς ταῦτα ὑπουργούντων. 9. ὅτε Bd] "9 πυρχαϊὰ ἡτοιμάσϑη, ἀποϑέμενος ἑαυτῷ πάντα τὰ ἱμάτια καὶ λύπες, 1 ἀλλὰ roiv. τὸν Σ» h | ἐνστῆναι b m E : ἐκστῆσαι h v, iint τε» h | 2 ro? σταδίου h m p v: τῷ σταδίῳ b E | χηρῦξαι bm E hpv|rolg m E L: τρίτον g | 9/8 προσωμολόγησεν h | $ τοῦτου «ἐξ m] - 5 μεγάλῃ -- τῇ h | ἐπεβόα b hm v (Τὴ : ἐβόα p E | δ ᾿Ασίας m E Νὶ ἀπε βείας g | 8 προσκυνεῖν m E:-|- τοῖς ϑεοῖς g | ἐπεβόων b h v E : elo m; ἐβόουν p |9 ὁ δὲ m E (D) : J- φίλιππος g | 10 αὐτῷ p E: onis τὸν b, αὐτῶν h v | 11 αὐτοὺς m p | 12 κατακαῦσαι E L. (exureret) : m, κατακαυθῆναι g | αὐτῷ m E 12» g | 18 αὐτῶ b h p | 15 sepa mE (σαταχαῆναι plures codd) : χαυϑῆναι v, καταχαυϑῆναι b h p | 16/17 t Tài. m E:rob λεχϑῆναι g | 11 τῶν : καὶ τῶν m | συναγόντων m p (E) : e0ey- ἀγόντων bh v| rez» p E | 18 καὶ βαλανείων zo m | καὶ φρύγανα 2 W | 90 πυρκαϊὰ g: πυρὰ m E | ἑαυτῷ b h E : ἑαυτοῦ p v, αὐτοῦ m 2, "Iovd«lew] De Iudaeis Smyrnam | proconsularis. Infra 21, 2. habitantibus ef. Apoc. 2, 8; Acta |ápgiegebe appellatur, unde mpputle Pionii c. 8 (Ruinart-Galural 395 5q.). quod etiam ex aliis documemli lic — ᾿Ασιάρχην] i. e. caput vel rec- | quet, Asiarchnm summum pontilieen torem τοῦ κοινοῦ τῆς ᾿Ασίας, Com-| Asiae fuisse. Asiarchae munus pràt- munis Asiae vel confoederationis|cipuum erat ludos edere. taque urbium principalium provineiaeAsiae | hoc loco Philippus rogatur, ut leo- 7 Philippum. Asiarcham, ut leonem adversus mitteret. Hic autem id sibi licere negavit, quia iam explevisset. 3. Tune placuit illis uno 19 re, nt Polyearpum vivum combureret. Necesse visio illa de cervieali impleretur, quae ei ostensa nter orandum illud ardens videret et conversus ad prophetice diceret: Oportet me vivum comburi. Haec porro cum tanta alacritate peracta sunt, citius 15 ia, cuncta plebe confestim ex officinis ae bal- sarmenta congerente, praecipue Iudaeis alacri ani- Corpus Inseript, graec. 2932, 9993) spectare videntur, quibus comme- moratur Γ, ᾿Ιούλιος. φφίλιπτιος ἐπί- τρόπος τῶν Σεβαστῶν eiusque filius ᾿Ιούλιος Φίλιππος συγκλητικὸς atoa- ] pro ἐπεπλ. οἵ. 16, 2; ince 8 12, 9. — κυνηγέσια] De 1ὰ- dis bestiarum vel venationibus, quo II, 390—410 (ed. VI 1889); Mar- quardt, Rümische Staatsverwaltung i| III (1878), 507. 542. 8, ἔδει κτλ] Cf. Ioann. 18, 32. — εἶπεν χτλ] Cf. 5, 3. MARTYRIUM 8. POLYCARPI Ὁ 330 τὴν ζώνην ἐπειρᾶτο καὶ ὑπολύειν ἑαυτόν, μὴ πρότερον τοῦτο ποιῶν διὰ τὸ ἀεὶ ἕκαστον τῶν πιστῶν σπουδάζειν, ὄστις τάχιον τοῦ ὄργανα, τῶν καὶ προσηλοῦν, εἶπεν" Αφετέ με οὕτως" ὁ γὰρ δοὺς ὑπομεῖναι τὸ πῦρ δώσει" καὶ. χωρίς τῆς Op rctpie EC E MEM ἄσκυλτον ἐπιμεῖναι τῇ πυρᾷ. XIV. Οἱ δὲ οὐ χαϑήλωσαν μέν, προσέδησαν δὲ αὐτόν. a 10 ὀπίσω τὰς χεῖρας ποιήσας καὶ προσδεϑείς, ὥσπερ pibe ἐπίσημος, ἔχ μεγάλου ποιμνίου εἰς προσφοράν, δλοχαύτωμα δεκτὸν τῷ Ue] ἡτοιμασμένον, ἀναβλέψας εἷς τὸν οὐρανὸν εἶπεν" Κύριε ὃ ϑεὺς ὃ παντοχράτωρ, ὃ τοῦ ἀγαπητοῦ καὶ εὐλογητοῦ παιδός σου "hg. σοῦ Χριστοῦ πατήρ, δι᾿ οὗ τὴν περὶ σοῦ ἐπίγνωσιν εἰλήφραμεν, ὅ 35 ϑεὸς ἀγγέλων καὶ δυνάμεων καὶ πάσης τῆς κτίσεως παντὸς τε ποῦ γένους τῶν δικαίων, οἱ ζῶσιν ἐνώπιόν σου" 2, εὐλογῶ ct ὅτι ἡξίωσάς με τῆς ἡμέρας καὶ ὥρας ταύτης, τοῦ λαβεῖν με pie ρος ἕν ἀριϑμῷ τῶν μαρτύρων ἐν τῷ ποτηρίῳ τοῦ Χριστοῦ om) εἰς ἀνάστασιν ζωῆς αἰωνίου ψυχῆς τε καὶ σώματος ἐν ἀφϑαρσίᾳ, so πνεύματος ἁγίου" ἔν οἷς προσξεχϑείην ἐνώπιόν cou σήμερον di ϑυσίᾳ πίονι καὶ προσδεχτῇ, χαϑὼς προητοίμασας καὶ Rie ρώσας καὶ ἐπλήρωσας, 6 ἀψευδὴς καὶ ἀληϑινὸς ϑεός. 8, δὰ 1 ξώνην m E : J- ἑαυτοῦ h p, αὐτοῦ b v del 77 m ὅστις b phÉ: EA puL- cei ap mer mp e m TER | marie κυῖτον m: Ἰράχως E, ἀσάλευτον αὶ δι peg ΕἸ προσέδησαν m E: ἔδησαν g | 11 ὁλοκαύτωμα h m v Τὸ : ὁλοχάρπωμα b p | τῷ ϑεῷ G: δε παντοχράτορι E | 12. ἡτοιμασμένον --- οὐρανὸν 77 E | 12/18. κύριε — παρ" χράτωρ 2» Ἐ | 13 καὶ εὐλογητοῦ 7» h v | 15 ϑεὸς m p E: 4-à b bv | eje b p:2 mv(E)| παντός τε m E : καὶ π. g | 16 δικαίων g E L: ἀνϑρώπον. m |17 ἠξίωσας g: χατηξίωσας m (E) | καὶ ὥρας 22. mus sec g: zo mB| 18 μαρτύρων m E: -- σοὺ αἰ cov b hm v : 7 p E | 0 προσδεχϑείην τι ἢ (L) : -ϑείη b, -ϑείημεν p v, -ϑήημεν h | évZo m | 21 χαὶ mooeg. G i30 φανερώσας E | 22 καὶ ἐπλήρωσας g (E) : τὰ XIII 2. zr. y. καλῷ . . ἐχεχύσμητο] χεχοσμημένος (cf. vol. I). — dye Vita Polye. 6, 5: ἔργοις ἀγαϑοῖς ϑῆς ἕν. πολιτείας] Vita Polye, 4& 1: ν΄ benedicti filii tui Iesu Christi, per quem tui deus angelorum et viríutum. et universae generis iustorum in conspectu tuo viven- 16 ibi, quoniam me hac die atque hac hora numero martyrum acciperem partem calicis eclionem in vitam aeternam animae et cor- per spiritum sanctum; inter quos utinam . te tamquam sacrificium pingue et accepe 30 praeparasti et mihi praemonstrasti et nunc , mendacii nescius ae verax. 9. Quapropter 31, 17; 15, 3; 16, 7; 21, 22. — 14 Ps. 58, 3; ludith n. 5, 29. Colb. 9, 7. — παιδός] Cf. I Clem. 59,2 Zyév- | not. — ϑεὸς .. δυνάμεων) Cf. Herm. Yu l9 uM EU Cf. 17, 1; Herm. Sim. IX, 17, 5. 2, εὐλογῶν κτλ.] Similiter Acta Carpi 41 (Terte τι. Unters. VII, 8—4 p. 451). is|— ὥρας r.] Cf Ioann. 12, 97. — ποτηρίῳ] Cf. Matth. 20, 22. 23; 26, 39; Marc. 10, 88. 89. — ψυχῆς τε xul σώματος} Haee verba cum ζωῆς αἰωνίου coniungenda sunt. — $voíg π] Cf. Ps. 19, 4. — πὶ Respicit ad 5, 2; 12, 8. —-——— MM —ÀÁ ii 382 MARTYRIUM S, POLYCARPL Ὁ τοῦτο καὶ περὲ πάντων σὲ αἰνῶ, σὲ εὐλογῶ, σὲ δοξάζω διὰ τῷ αἰωνίου καὶ ἐπουρανίου ἀρχιερέως Ἰησοῦ Χριστοῦ, ἀγαπητοῦ σῷ παιδός, δι᾽ οὗ σοὶ σὺν αὐτῷ καὶ πνεύματι ἁγίῳ ἢ δόξα wb vo xal sig τοὺς μέλλοντας αἰῶνας. ἀμήν. 5 XV. ᾿Αναπέμψαντος δὲ αὐτοῦ τὸ ἀμὴν καὶ πληρώσαντος τὴν εὐχήν, οἱ τοῦ πυρὸς ἄνϑρωποι ἐξῆψαν τὸ πῦρ. μεγάλης δὲ ἔχ- λαμψάσης φλογός, ϑαῦμα εἴδομεν, οἷς ἰδεῖν ἐδόϑη" οὗ καὶ imp. ϑημεν εἷς τὸ ἀναγγεῖλαι τοῖς λοιποῖς τὰ γενόμενα, 2. τὸ γὰρ πῦρ καμάρας εἶδος ποιῆσαν, ὥσπερ ὀϑόνη πλοίου ὑπὸ πνεύματος, ᾿ πληρουμένη, κύκλῳ περιετείχισεν τὸ σῶμα τοῦ μάρτυρος" ταὶ ἦν μέσον οὔχ ὡς σὰρξ καιομένη, ἀλλ᾽ ὡς ἄρτος ὀπτώμενος ἢ ὑς, χρυσὸς wel ἄργυρος ἐν καμίνῳ πυρούμενος: καὶ γὰρ εὐυδίας τοσαύτης ἀντελαβόμεϑα, ὡς λιβανωτοῦ πνέοντος ἢ ἄλλου τοῦς, τῶν τιμίων ἀρωμάτων. τος XVL Πέρας γοῦν ἰδόντες οἱ ἄνομοι μὴ δυνάμενον αὐτοῦ τὸ σῶμα ὑπὸ τοῦ πυρὸς δαπανηϑῆναι, ἐκέλευσαν προσελϑόντα αὐτῷ χομφέχτορα παραβῦσαι ξιφίδιον. καὶ τοῦτο ποιήσαντος, [περιστερὰ καὶ] πλῆϑος αἵματος, ὥστε κατασβέσαι τὸ πῦρ χα 1 σὲ αἰνῶ — δοξάζω m E (L) : αἰνῶ σε (-Ἐ καὶ p) tid. σε ὅοξ. σε E] 1/8 διὰ τοῦ — παιδὸς m E (L) : σὺν τῷ αἰωνίῳ καὶ ἐπουρανίῳ "1. Χριστῇ, ἀγαπητῷ σου muidl g | 8 &' οὗ c. σ. αὐτῷ m E (D) : μεϑ᾽ οὗ σοι αὶ] 18:2. m E | δόξα -ἰ- κράτος m | καὶ sec bh p E: zm v | vv: Is" 4 μέλλ. αἰῶνας bh v E:clovag τῶν αἰώνων mp L | 5 dvex. — ἀμὴν hv|6 προσευχὴν E | ἄνθρωποι (ἄνδρες h) g E: ὑπουργοὶ m | T m E (L) : -- μέγα g | εἴδομεν E : ἔδομεν (ἴδωμεν m) G | 7/8 ἐτηρήϑησαν Β΄ 9/10. ὀϑόνης «.. πληρουμένης E | 10 μάρτυρος : ἀρχιερέως xn | 11 ὡς gos dni. ἢ» E | ἘΠΕ ἢ ὡς — πυρούμενος 2» m | 18 πνέοντος .. ἄλλου Ὁ ἵ΄ 15 γοῦν v E: δ᾽ οὖν m, οὖν bh p | μὴ m E:ob g | 17 sorgéxtopt Ἐΐ 18 περιστερὰ καὶ G (D) :» E 3. σὲ αἰνῶ χτλ.] Cf. Constit. apost. | ovali exstructi, sedilibus spissi Uu» ΥΙΙ, 47, hymnus: Gloria in excelsis, |dique surgentibus (Ineobson) — XV, 1. ἐξῆψαν χτλ.] Cf. Ack. Matth. εὐωδίας] Inter ligna e balneis 8 e. 19—21. officinis raptim comportata. 9. τὸ y. τεῦρ 2.] Similia narrant | nonnulla odorata et aromatica Acta Theodoti c. 82. 34 (Ruinart-|plures suspicati sunt. Of. Galura III, 811—314). — καμάρας] | Eus. H. E. V, 1, 85. Quod ignis formicis praebens speciem | XVI, 1. xouqérropa] Confecton steterit, id «causis physicis tribui|(d»crgerel) bestias im amphitheat posse censet Dalrymplaeus. Rogus |conficiebant; si quando enim. bestii scilicet in medio erat aedificii forma | efferatae stragem populo minare HH ur, sed veluti panis coctus vel sicut aurum et e candens. Tantam autem nos percepimus , 80 Si thus aub aliud quoddam pretiosorum igitur cernentes improbi, corpus eius ab igne i, iusserunt confectorem propius accedere pu- m transfgere. Quod cum ille fecisset, effluxit [co- sanguinis copia, ub ignem exstingueret utque verba inseruit, idque conicere licet, eum in Vita Polycarpi miraculorum amantem se gerat et XI, 6 (cf. vol. τ) columbam. in capite PME similia alii de martyribus referunt, e. g. Prudentius de Eulalia (Peristeph. ΤΠ, 161—165). Dóllinger (Hippolytus wnd Kallistus p. 63) has narrationes recte ad morem revocavit, quo Chri- i-|stiani veteres columbam, quae ipsis x ihi erat imago animae e corpore mi- exemplari sibi| grantis, in epitaphiis etc. saepe de- » vix eam | pingebant. περιστερὰ xcl 334 MARTYRIUM 8. POLYCARPI ——— ϑαυμάσαι πάντα τὸν ὄχλον, εἰ τοσαύτῃ τις διαφορὰ μεταξὺ τῶν τε ἀπίστων wol τῶν ἐχλεχτῶν" 9, ὧν εἷς καὶ οὗτος γεγόνει ὁ ϑαυ- μασιώτατος μάρτυς Πολύκαρπος, ἕν τοῖς καϑ' ἡμᾶς χρόνοις Be δάσκαλος ἀποστολιχὸς καὶ προφητιχὸς γενόμενος, ἐπίσκοπος τῆς 5 ἐν Σμύρνῃ χαϑολικῆς ἐκκλησίας. πᾶν γὰρ ῥῆμα, ὃ ἀφῆκεν ἐκ τοῦ στόματος αὐτοῦ, ἐτελειώϑη χαὶ τελειωϑήσεται. ΧΥ͂Π. Ὁ δὲ ἀντίζηλος χαὶ βάσκανος καὶ πονηρός, ὃ ἄντι- χείμενος τῷ γένει: τῶν δικαίων, ἰδὼν τό τε μέγεϑος αὐτοῦ τῆς μαρτυρίας καὶ τὴν ἀπ᾽ ἀρχῆς ἀνεπίληπτον πολιτείαν, ἐστεφανωμένον τὸ τε τὸν τῆς ἀφϑαρσίας στέφανον καὶ βραβεῖον ἄναντίρρητον ἄπεν- ἡνεγμένον, ἐπετήδευσεν, ὡς μηδὲ τὸ σωμάτιον αὐτοῦ ὕφ᾽ ἡμῶν ληφϑῆναι, καίπερ πολλῶν ἐπιϑυμούντων τοῦτο ποιῆσας καὶ κοιγω- νῆσαι τῷ ἁγίῳ αὐτοῦ σαρχίῳ. 3. ὑπέβαλεν γοῦν Νικήτην τὸν τοῦ 1 πάντα Ὡ» m | τις} h 3 τε m (Ὁ) Ez» bh p | ἐκλεχτῶν 4- ἐπ hp|9/6 ὧν (ὃν h) — τελειωϑήσεται b hm p ΕΠ, καὶ οὕτως ὁ ἅγιος ἱεράρχης καὶ ἔνδοξος μάρτυς τοῦ χριστοῦ πολύκαρπος τῇ εἴσαῦδι τρίτῃ τοῦ φευρουναρίου μηνὸς v | 9 γεγόνει (-ὄνι) Ὁ ef. 19,9: dye v γέγονεν h E, 7 m | ὁ -Ε μαχάριος χαὶ m | ὃ μάρτυς Hoi. bh p: πὸς m L, 72 E | 4 ἐπίσκοπος him EL :-- τε b p | 5 χαϑολικῆς b hp. ἁγίας m (1) Lightf. | ἀφῆχεν m E : ἔξαφ. b h p | 5/6 & τοῦ : διὰ h | 6 *: -— τοῦ -Ἐ χαὶ b | ἐτελειώϑη b m E: 7» hp | 7 ἀντίζηλος : ἀντίδικος p. κείμενος m | ὁ -ἰ- χαὶ m | 9 ἀνεπ. πολιτείαν Com | 10 ve: δὲ m | τὸν —— "ἡ στέφανον h m v E: τῷ (τὸν b9) .. erepévir op | iocis M m | σωμάτιον m E L : λείημανον g | 18 ὑπέβαλεν g :-Àov E, ὑπέλαβεν γοῦν b E. ( τινες) : οὖν h (4-4 πονηρός), γὰρ p, ὅϑεν (ante ὑπέβαλεν) w^. 2. χαϑολιχῆς] Lightfoot sequens|dam propensos fuisse. codicem m, cui patrocinatur inter- pres latinus, qui autem de reliqno versum liberrime reddidit, huic voci vocem ἁγίας praetulit. Harnack veri- similimum esse demonstrasse sibi visus est, illam vocem omnibus scrip- turae locis, ubi occurrit, interpola- tam vel alteri substitutam fuisse. €f. The Erpositor 1885 p. 410 &q.; -Dogmengeschichie II, 112 n. 8 (ed. III 1894) Hie autem sine dubio ierminum rectum transgressus est, Concedendum est, posteriores ad illam vocem addendum vel inseren- Altera e^ pute vix negari potest, tempor^*. mortis Polycarpi vocem δὲ quiders»? etiam eo sensu, quem hoc loeo hm— bet, adhiberi potuisse, et in inscrip— tione Martyrii et 8, 1, ubi alium sensum habet et ab omnibus testi— bus, traditur, vox negre im dubium vocanda est. Locis duobus reliquis, ubi una ex parte χαϑολικῆς, altera ex parte ἁγίας traditur, id solum quaeritur, utra leetio genuina sit; namque non meram i interpolationem hie exstare inde apparet, quod nnul- lus Lestis de ecclesia sola loquitur, bium relinquunt, lectionem καϑόλε- χῆς genuinam esse, Codici m vel eius fonti posteriorem 19, 2 manum intulisse, etiam Lightfoot lectione altera reeepta agnovit. Sin nutem aliena manus 19, 2 voci vocem ἁγίας substituit, eandem etinm .|16, 2 idem feeisse iure colligimus. Vox autem hoc loco alium sensum habet ac supra inser. et 8, 1 et infra 19, 2, ubi similiter ae Ign. Smyrn. 8, 2 ecclesinm. universalem veltoto orbe diffusum declarat. Cum ", | hic ad ecelesiam Smyrnaeorum spec- tet, conventui Christianorum non ad illam pertinenti vel conventui hae- reticorum opposita est, ergo ecele- siam Smyrnaeorum orthodoxam de- motat, atque hoe sensu Martyrium eam primum usurpat, postea Frag- mentum Muratorianum et Clemens Alexandrinus. — ἐποστολικός Poly- |earpus etiam ab Irenaeo (Fragm. Il i-|ed, Stierem 1, 828) et Eusebio H. E. III, 36, 10 apostolieus appellatur. XVIL 1. ἀντίζηλος xr] Cf. Act. ;| Matth, e, 12. — ὡς μηδὲ χελ.} Cf. Ep. Vienn. εὖ Lugd. Eus, H. E. V, 1, 62, καὶ συμμαϑητὰς γενέσϑαι. ΧΥ͂ΠΙ. Ἰδὼν οὖν ὁ χεντυρίων τὴν τῶν "bou φιλονεικίαν, ϑεὶς αὐτὸν ἐν μέσῳ, ὡς ἔϑος τὸ τως τε ἡμεῖς ὕστερον ἀνελόμενοι τὰ τιμιώτερα, καὶ δοχιμώτερα ὑπὲρ χρυσίον ὀστᾶ αὐτοῦ ἀκόλουθον Tw. 8. ἔνϑα ὡς δυνατὸν ἡμῖν σὺ τιμιώτερα, πον Fees 5122 AREE 1l ἤάλκης : ἔλκεις m | lipgove: g (L) cf. 19, 2 3 ἄρξονται b p v καὶ pr Z2 m | εἶπον E : εἰπὼν bm|5 ebrbvhpE: sis) os cota ME v | 5 οὔτε 2 m | 5/6 ποτε καταλ. : καταλ, mómore | m|6/7 τῶν aot. 7» m | 7 παϑόντα : ἀποθανόντα m | dy. E | 8 μαϑητὰς ... μιμητὰς cv) h.| 9/10 sóDenolova, πνοὰς | 11d: Φ τὰ ] wemwcbe bi qu ME E | 13 κενευρίων m v L.: E γενομένην g E : λεγομένων. "Jovi. m | M dg B9og & L| 19/7 καὶ de. ἣν : ἀκολούϑως m | 17 ἔνϑα 77 τῷ χαρᾷ : συναγαλλομένοις καὶ συναγομένοις, Meu τυρὸς m | 19 τὴν b hv: mp | τῶν ji κότων b, αὐτοῦ hv | 2. " Aizic] Nec fratrem Alces 8myr- | ipso naei Nicetam dixissent neque Aleen|tio, ut omnino commemorassent (cf. 8, 2),| pareret, qui, - nisi Christiana leetoribusque nota |eomp : illa fuisset. Nam eum in finem hoc |norum animus dens autem centurio a ludaeis ortam contentio- Euntes dilismor; ere Sra 3. Cf. Lactant. Instit. V, 11, 6; Epiph. H. 79 c. 7. 9; August. C. Faust, XX, 21; De civit. Dei X, 1 ἐν ἐπισήμῳ xth (Aubé, Hist. des persécutions de l'Eglise. ΠῚ, 516). Of. Eus. H. E. V, 1, 61. 9. ἡμιέραν yev.] Testimonium huius locutionis epistula Smyrnaeorum an- tiquius non exsiat, verumtamen sen- tentiam, unde orta est, lgnatiux pràeclare expressit Rom. 6, 1, 2 -|(Zahn) Cf. Tert. De eorona mil. [ 22 938 MARTYRIUM 8. XIX. Τοιαῦτα τὰ κατὰ τὸν ν ἀλλὰ καὶ μάρτυς ἔξοχος, οὗ τὸ μαρτύριον πάντες ἐπιϑυμοῦτν μιμεῖσϑαι κατὰ τὸ εὐαγγέλιον Χριστοῦ γενόμενον. 9. διὰ τῆς ὑπὸ- μονῆς καταγωνισάμενος τὸν ἄδικον ἄρχοντα καὶ οὕτως τὸν τῆς ἀφϑαρσίας στέφανον ἀπολαβών, σὺν τοῖς ἀποστόλοις καὶ πᾶδιν δικαίοις ἀγαλλιώμενος δοξάζει τὸν ϑεὸν καὶ πατέρα παντοχράτορξ, 1 xa εὐλογεῖ τὸν κύριον ἡμῶν Ἰησοῦν Χριστόν, τὸν σωτῆρα τῶν ψυχῶν ἡμῶν xod κυβερνήτην τῶν σωμάτων ἡμῶν καὶ ποιμένα τῆς, κατὰ τὴν οἰχουμένην καϑολικῆς ἐκκλησίας, XX. Ὑμεῖς μὲν οὖν ἠξιώσατε διὰ πλειόνων pere τὰ γενόμενα, ἡμεῖς δὲ κατὰ τὸ παρὸν ἐπὶ κεφαλαίῳ μεμηνύκάμεν, 15 διὰ τοῦ ἀδελφοῦ ἡμῶν Μαρχίωνος. μαϑόντες οὖν ταῦτα wal τᾶς, ἐπέκεινα ἀδελφοῖς τὴν ἐπιστολὴν διαπέμψασϑε, ἵνα χαὶ ἐκεῖν, ϑοξάζωσιν τὸν κύριον τὸν ἐκλογὰς ποιοῦντα ἀπὸ τῶν ἐδίων δούλων, 9. Τῷ δὲ δυναμένῳ πάντας ἡμᾶς εἰσαγαγεῖν ἐν τῇ αὐτοῦ χάριτι xal δωρεᾷ εἰς τὴν αἰώνιον αὐτοῦ βασιλείαν διὰ d 2 αὐτοῦ τοῦ μογογεγοῦς Ἰησοῦ Χριστοῦ, ᾧ ἢ δόξα, τιμή, μεγαλωσύνη εἷς τοὺς αἰῶνας. προσαγορεύετε πάντας τὸ ὑμᾶς ol σὺν ἡμῖν προσαγορεύουσιν καὶ Εὐάρεστος, ὃ γράψας, na 9 δωδέκατος . -. μαρτυρήσας G : δώδεκα τοῦ .. . vei (codd) | 3 μᾶλλον E (D : 2G | 4 λαλεῖσϑαι : Nc desiuit E. j bhmv:-- ἐθνῶν p (D) | 5 &ozóreroc h v | 6 μιμήσασθαι m | ; τοῦ Xp. h | διὰ : χαὶ διὰ h | τῆς -ἰ- αὐτοῦ h | 6/7 ὑπομονῆς h m p v: γὰρ 9 τὸν ϑεὸν καί : ϑεὸν m | παντοκράτορα m L:7» g | 10 ἡμῶν g L:2 δος 10/11 Ἰησοῦν — ἡμῶν 7» Ὁ] 11 ἡμῶν 2 m | 12 τὴν 2» m. | xaüokorgs ἁγίας m | ἐκκλησίας : d- καὶ τὸ πανάγιον xcl ζωοποιὸν πεῦμα Y inde fere eadem adiungit, quae 17, 3 omisit, ac statim c dóg« κτλ. (cf. 90, 2; 99, 9) imponit | 14. x b h p : ὡς ἐν τα | ga μὲν ἠκούσαμεν h | 15. Mapzlevoc m : Marcianum L, μάρχου b h | οὔντα ἀπὸ b h p : ποιούμενον τι | 18 τὸ h | dm : καὶ h, 7 b p | T h|évbhp:zem | 19 αἰώνεον b h p: ἐπουράνιον m | τοῦ; 15A 19/20 παιδὸς ἀὐτοῦ τοῦ μονογ. b 'h p.: uovoy. αὔτοῦ παιδὸς Βὶ ΒΡ: δόξα πὶ 31 τοὺς αἰῶνας m : αἰῶνας, ἀμὴν Ὁ h p ἢ} xol γὰρ ὑμᾶς m, 7 h | dh | ἡμῖν bh pls | γράψας b h p L:-- τὴν ἐπιστολὴν m XIX, 1. ὃς σὺν τοῖς ἀπὸ Φιλαδελ-] φίας dod.] Haec verba proprie | — 8. POLYCARPI XIX, I—XX, 2. - msrürim pas d sls f noratur, ita ut a gentilibus quoque Bibtacfàis quf αίοα Vile Mor M E m martyr eximius, euius martyrium evangelio s ommes imitari desiderant. 2. Postquam su- EE iu coque hanodatuno NR . mpostolis omnibusque iustis exsultans deum ae Xentem glorifieat et benedieit domino nostro lesu rum nostrarum salvatori et corporum mostrorum 16 mon pastori catholieae in toto orbe eeclesiae. uidem petieratis, ut euneta, quae gesta sunt, | exponerentur; nos vero impraesentiarum summa- | per fratrem. nostrum Marcionem. Quae quidem. tis, epistulam fratribus remotioribus transmittatis, ut 15 cent dominum, qui ex suis famulis delectum faeit. qui omnes nos gratia sua atque indulgentia Bie potest inducere per unigenitum filium n, ipsi sit gloria, honor, imperium, maiestas ommes sanetos. Salutant vos, qui nobiscum 10 haee, Evarestus eum omni domo sua. 1887) et Martyrologium Hieronymi- anum irndunt. — μᾶλλον] 56. quam reliqui martyres. --- μνημονεύεται Ut contextus docet, haec vox non de cultu, sed de memoria mmurtyris intellegenda est. 29. σὺν τοῖς ἀποστόλοις κτλ] Of. Polyc. Phil. 9, 1. is| XX, L μεριηνύέχαμεν διὰ τοῦ κτλ Perfectum indicare videtur, Marcio- nem epistulam composuisse, 8i de tabellario epistulam perferente sermo esset, praesens exspeetamdum esset. icdhaieoldidas 9 2 nominatur. Ἢ 2. τῷ δὲ — ᾧ] Auctor h. |. Pau- lum imitari videtur, qui Rom. 16, 95—97 (Eph. 9, 90. 21) simili eon- structione utitur. Of. II Olem. 20, 5. — ὁ γράψας) Cf. Rom. 16, 22. 22* CH 340 - MARTYRIUM 8. POLYCARPI - XXL Μαρτυρεῖ δὲ ὁ μακάριος Πολύκαρπος μηνὸς Ξανϑεκοῦ. δευτέρᾳ ἱσταμένου, πρὸ ἑπτὰ καλανδῶν Magie, σαββάτῳ με- δ λεύοντος δὲ εἷς τοὺς M e pov bos S ᾧ ἡ δόξα, τιμή, μεγαλωσύνη, ϑρόνος αἰώνιος ἀπὸ γενεᾶς εἷς γε- wedy. ἀμήν. ΧΧΠΙ. Ἐρρῶσϑα: ὑμᾶς εὐχόμεϑα, ἀδελφοί, στοιχοῦντας τῷ χατὰ τὸ εὐαγγέλιον λόγῳ Ἰησοῦ Χριστοῦ, ne οὗ δόξα τῷ ϑεῷ 10 χαὶ πατρὶ xal ἁγίῳ πνεύματι ἐπὶ σωτηρίᾳ τῇ τῶν ἁγίων ἐκλεκτῶν" καϑὼς ἐμαρτύρησεν ὃ μακάριος Πολύκαρπος, οὗ γένοιτο ἐν τῇ βασιλείᾳ Ἰησοῦ Χριστοῦ πρὸς τὰ ἴχνη εὑρεθῆναι: ἡμᾶς. 2. Ταῦτα μετεγράψατο μὲν Γάϊος ἔκ τῶν Εϊρηναΐου, μαϑη- τοῦ τοῦ Πολυκάρπου, ὃς xal συνεπολιτεύσατο τῷ Εἰρηναΐῳ. ἔγὼ 16 δὲ Σωχράτης Bv Κορίνϑῳ ix τῶν Γαΐου ἀντιγράφων ἔγραψα, χάρις μετὰ πάντων. 3. Ἐγὼ δὲ πάλιν Πιόνιος ἐκ τοῦ προγεγραμμένου ἔγραψα ἄνα- 1 μαρτυρεῖ b h p : ἐμαρτύρησεν m | μηνός : κατὰ μὲν ἀσιανοὺς μηνὸς m |2 ἱσταμένου b ΝΡ : 2 m | πρό : κατὰ δὲ ῥωμαίους πρὸ τὰ | Μαρτίων m. (etiam in titulo): μαίων b p L, μαΐου h, ἀπριλίων Chron. pasch. | 8 ὀγδό bhpL:érérg m | συνελήφϑη : ἢ καὶ o. m | δὲ hp:z»bm | ἐπὶ dog. hp: ἀρχιεραρχούντος uiv τι | 4 Φιλίππου -]- τοῦ ἀσεβοὺς m | ΒΡ: στραλιανοῦ h, τραϊανοῦ m L | ἀνϑυπατεύοντος b m (-- δὲ 1) p : ἄνϑυ- πάτον ὄντος h | Xr. Κοδράτου 7» p | Στατίου L: στρατίου h p, τατίου Chrom. pasch., 2» m | Κοδράτου m L Chron. paseh.:zopárov bh |5 τοῦ NS ἡμῶν m (D): bhp]|6/7 ó — ἀμὴν bh L:z»m p |8/12 ἐρρῶσ- $« — iiic 2 m L|8 ἔρρωσθε p | τῷ : τὸ b p | 9 οὗ -ἰ- πᾶσα p | 9/10 καὶ π. — πνεύματι bh:z»p | 11 μαχάριος b : dyioc hp | ob δὲ ὃν ΒΡ] 13/6 p. 849 ταῦτα --- ἀμὴν b h p (L) : m hie exhibet epilogum divergentem. capiti XXII adiunctum | 14 τοῦ -4- ἁγίου p | 15/16 ἡ. y. μ. πάντων bh : - ἡμῶν p 2L XXI. Cf. de hoe capite et sequente | Ideler, Handbuch der Chronologie L, Prolegomena c. 2. — Ξανϑιχοῦ — 419, 423). Itaque dies Xanthiei se- “Μαρτίων] Polycarpum mense Xan-|cundus vel natalis w. Polyearpi dies Xhico mortuum esse fere omnes testes | 98. Februarii est sive is dies, quo consentiunt. Xanthieus autem men- | codex v quoque s. martyrem obiisse sis àmni macedoniaci sextus fuit et| narrat (cf. 16, 9 not). Quodsi con- initium fecit die 22. Februarii (Cf. | sideraveris, lectionem, quam exhibet. E -.-. ΟΝ (UM 8, POLYCARPI XXI—XXII, 3. 841 passus est beatus Polycarpus Xan- B baecind; axis osptinam Codex abi hora octava. Captus est autem ab Herode e Philippo Tralliano, proconsule Statio Quadrato, im saecula domino nostro lesu Christo; cui sis maiestas; thronus sempiternus a generatione in Amen! Optamus, fratres, vos valere ac incedere in evange- lesu Christi, cum quo gloria sit deo οὐ patri et 0 ob sanctorum electorum salutem; quemadmodum το δ martyrium pertulit, ad cuius vestigia utinam rin regno Iesu Christi! haec ex codice lrenaei, discipuli Polycarpi, de- » qui δὲ ipse cum lrenaeo conversatus est. Ego Ἐς οτος On exemplar haoc desteipii Gratia τὸ ec ego Pionius ex suprascriptis haec exaravi, leguntur, cf. Act. mart. Scillitanorum gr. (ed. Usener 1881); Apollonii c. 47 (Anal Boll XIV, 994), Cypriani (procons) c. 6 — ᾧ ἡ δόξα »rÀ] lisdem fere verbis Clementis epistuln. τὰ Cor. 65, 2 terminatur. XXII, 1. μεϑ᾽ οὗ κτλ] Haec doxo- logia non saeculum secundum, sed aetatem posteriorem sapit. — οὗ γένοιτο .. πρὸς κτλ! Fere eadem "erba waripsit gnatus. Epis c3 9. ὃς καὶ xc4.] Si Caius noster cum. i-|Irenaeo conversatus est, eodem fere iempore vixit, quo Caius presbyter i-| Romanus (Euseb. H. E. II, 25, 6), ek fortasse idem est. Qui fuerit vel quando vixerit Socrates vel Isocra- tes Corinthius, ne conicere quidem possumus. 3. ἐγὼ κτλ] Cum Pionius dieat, Martyrium ex exemplari Socratis se CEN 342 MARTYRIUM S. POLYCARPL EPILOGUS. ζητήσας αὐτά͵ χατὰ ἀποχάλυψιν φανερώσαντός μο! τοῦ μακαρίου. Πολυκάρπου, χαϑὼς δηλώσω ἐν τῷ καϑεξῆς" συναγαγὼν αὐτὰ ἤδη σχεδὸν Ex τοῦ χρόνου κεχμηκότα, ἵνα κἂμὲ συναγάγῃ ὃ κύριος Ἰησοῦς Χριστὸς μετὰ τῶν ἔχλεχτῶν αὐτοῦ εἷς τὴν οὐράνιον βασι- «λείαν αὐτοῦ, ᾧ ij δόξα σὺν τῷ πατρὶ καὶ ἁγίῳ πνεύματι ele τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν. EPILOGUS ALIUS E CODICE MOSQUENSI DESCRIPTUS, 1, Ταῦτα μετεγράψατο μὲν Γάϊος ἐκ τῶν Εἰρηναίου συγγραμ- 19 μάτων, ὃς καὶ συνεπολιτεύσατο τῷ Εἰρηναίῳ, μαϑητῇ γεγονότι τοῦ ἁγίου Πολυκάρπου. 2. οὗτος γὰρ ὃ Εἰρηναῖος, κατὰ τὸν καιρὸν ποῦ μαρτυρίου τοῦ ἐπισκόπου Πολυχάρπου γενόμενος ἐν Ῥώμην πολλοὺς ἐδίδαξεν' οὗ καὶ πολλὰ συγγράμματα κάλλιστα καὶ ὃρ- ϑότατα φέρεται' ἐν οἷς μέμνηται Πολυκάρπου, ὅτι παρ᾽ αὐτοῦ 16 ἔμαϑεν’ ἱκανῶς τε πᾶσαν αἴρεσιν ἤλεγξεν καὶ τὸν ἐχχλησιαστικὸῶν κανόνα καὶ καϑολικόν, ὡς παρέλαβεν παρὰ τοῦ ἁγίου, χαὶ map- ἔδωκεν. 8. λέγει δὲ χαὶ τοῦτο' ὅτι συναντήσαντός ποτε τῷ yl 1 μοι: μου bh | 8 κύριος -Ἐ- ἡμῶν p. | 4 οὐράνιον bh: ἐπουρ. p | 5 τῷ hp:cb|ozdbp:-- τῷ ἢ descripsisse, postquam Polycarpus|Seripturae quidem mon illam ratio- ei scripturam revelaverit, sicut in sequentibus, ἐν τῷ χκαϑεξῆς, declara- iurus sit, cumque Vita Polycarpi (in volumine huius operis secundo edita) ineipiat: ᾿Επανελϑὼν dva- τέρω . . . ποιήσομαι καϑεξῆς τὸν λόγον, Halloix, qui primus inter recentiores hane scripturam legit, et Bollandus, qui eam latine versam publieavit, haee verba illu respicere censuerunt ac concluserunt, Pionio, qui hunc versum scripsit, etinm Vi- tam Polycarpi attribuendam esse. mem inter se habent. Exordium Vi- tae Polycarpi, ut contextus docet, non ad aliam scripturam vel ad clausulam Martyrii speetut. Vita Polycarpi insuper in codice unico eam tradente Martyrium non sequi- iur, sed praecedit. Attamen sen- tentia illa recta esse videtur. Ami- madvertendum est, Vitam Polycarpi non integram, sed mutilum mobis iraditam et Martyrium ab suctore, nisi omnia fallunt, neque post ne- qüe ante Vitam positam, sed potius -. MEM πον BU Dci ino pire XR EHE EPILOGUS ALIUS E CODICE MOSQUENSI DESCRIPTUS. ne haec e. codice Irenaei descripsit Caius, qui et ipse 1s est eum lrenaeo, discipulo sancti Polycarpi. 2. Et- Ὁ e fidei circumferuntur ; Jus, qui tempore martyri Polycarpi episcopi Romae docuit, euius et multae scripturae praestantissimae in quibus meminit Polyearpi et didicisse refert; probe quoque ommem haeresim re- t ecclesiasticam regulam ac eatholieum, sieut a sancto 15 eiiam tradidit. 3. Refert autem et hoe: eum sancto cis verbis mutatis vel omissis. Al- tera ex parte de Polycarpo plura referuntur, quae illic non leguntur, versus 2—4, quos a posteriore in- sertos esse non est dubium. 2. οὗ] Vocabulum, eum sequatur αὐτοῦ, potest esse ndverbium vel genetivus, voce αὐτοῦ pleonastiee i|adiecta. Vix autem auctor dicere - | voluit, Romae vel in Occidente seripta. Polycarpi vulgari. — ἐν olg t4] Exstant etiam tres scripturae Irenaei vel particulae seripturarum, quibus Polyearpi mentio fit, seilicet Adver- sus haereses ΠῚ, 8, 4; Ep. ad Flo- rinum apud Eus. H. E. V, 20; Ep. -|ad Victorem apud Eus. H. E. V, 24. 844 MARTYRIUM S. POLYCARPL EPILOGUS. Πολυκάρπῳ Μαρκίωνος, ἀφ᾽ οὗ ol λεγόμενοι Μαρχιωνισταί, καὶ εἰπόντος Ἐπιγίνωσχε ἡμᾶς, IoAóxapne, εἶπεν αὐτὸς τῷ Μαρκίωνι" Ἐπιγινώσχω, ἐπιγινώσχω τὸν πρωτότοχον τοῦ σατανᾶ. 4. xal τοῦτο δὲ φέρεται ἐν τοῖς τοῦ Εἰρηναίου συγγράμμασιν, ὅτι ἢ ἡμέρᾳ δ χαὶ ὥρᾳ ἐν Σμύρνῃ ἐμαρτύρησεν ὃ Πολύχαρπος, ἤκουσεν φωνὴν ἐν τῇ Ῥωμαίων πόλει ὑπάρχων ὃ Εἰρηναῖος ὡς σάλπιγγος λεγούσης" Πολύκαρπος ἐμαρτύρησεν. 5. "Ex τούτων οὖν, ὡς προλέλεχται, τῶν τοῦ Εἰρηναίου συγ- γραμμάτων Γάϊος μετεγράψατο, ἐκ δὲ τῶν Γαΐου ἀντιγράφων Ἶσο- 19 χράτης ἐν Κορίνϑῳ. ἐγὼ δὲ πάλιν Πιόνιος ἐκ τῶν ἸΙσοχράτους ἀντιγράφων ἔγραψα κατὰ ἀποχάλυψιν τοῦ ἁγίου Πολυχάρπου ζη- τῆσας αὐτά, συναγαγὼν αὐτὰ ἤδη σχεδὸν ἐκ τοῦ χρόνου χεχμη- κότα, ἵνα χἀμὲ συναγάγῃ 6 χύριος Ἰησοῦς Χριστὸς μετὰ τῶν ἐχλεχτῶν αὐτοῦ εἰς τὴν ἐπουράνιον αὐτοῦ βασιλείαν - d ἡ δόξα 16 σὺν τῷ πατρὶ καὶ τῷ υἱῷ καὶ τῷ ἁγίῳ πνεύματι εἰς τοὺς αἰῶνας τῶν αἰώνων. ἀμήν. 1 Μαρχίωνος : μαρχίων cod | 2 εἶπεν : εἰπεῖν cod | 8 τούτων : τούτου €od | Εἰρηναίου : εἰρηναῖος cod 8. Haec ex Iren. Adv. haer. III, | non leguntur. Similia de aliis sanc- 8, 4 desumpta sunt. tis narrantur. 4. Quae hic de Irenaeo referun-! 5. Πολυχάρπου] Post hanc vocem tur,in scriptisIrenaei nobis traditis alter textus addit: χαϑὼς δηλώσω MARTYIUM S. POLYCARPLI EPILOGUS 38—5. 845 Polycarpo aliquando occurreret Marcion, a quo sunt, qui Mar- . cionitae vocantur, atque diceret: Cognosce nos, Polycarpe, ipse dixit Marcioni: Cognosco, cognosco primogenitum satanae. 4. Et hoc fertur in scripturis Irenaei, ea die et hora, qua Poly- carpus Smyrnae martyrium subiit, Irenaeum in urbe Romanorum versantem vocem audivisse quasi tuba clamante: Polycarpus martyrium subiit. $5. Ex his igitur lrenaei scripturis, sicut ante dictum est, descripsit Caius, e Caii exemplari Isocrates Corinthi. Et rursus ego Pionius ex Isocratis exemplari descripsi, postquam revelante sancto Polycarpo scripturam perquisivi, colligens eam prope- modum ex temporis diuturnitate fatiscentem, ut me quoque cum electis suis in regnum suum caeleste colligat dominus lesus Christus, cui sit gloria cum patri et filio et. spiritu sancto in saecula saeculorum. Amen. ἐν τῷ χαϑεξῆς. Verba consentanea|illis indicantur. Cum autem Mar- erant, dum Martyrium scripturae | tyrio ab illa scriptura separata sensu ampliori vel Vitae Polycarpi inser-| careant, auctori nostrae clausulae tum erat, in qua sequebantur, quae ratio ea supprimendi erat. 15 eum versione latina primus edidit Pitra in Spicilegio Solesmensi I, 1 sq. (1852) e libro manuscripto, quem. Mechitaristae saeculo XII adscrip- serunt, denuo Harvey in edit. S. Iren. libr, V adv. haer. (1857) Il, 448 sq. 2. venient dies etc] Mira sane suni, quae Papias aliique seniores dixere, se a Ioanne apostolo acce- pisse servatoris nostri effata de in- usitato frumenti vinique proventu olün futuro, eum seilicet ipse se-| adiunctis | PAPIAE FRAGMENTA I, 1—2. 347 millia brachiorum, et in uno vero palmite dena millia fla- gellorum, et in unoquoque flagello dena millia botruum, ba R. David Kimchi in Ose 14, 8: Sunt qui exponunt ista verba vivent tritico, quod futura sit mutatio na- furae in tritico, quando venturus est redemptor (Messias). Accipit ipse hane mutationem in eum sensum, «asi non necesse tunc futurum sit serere tritieum, quodque sponte in- star vitis sit nasciturum etc. (Grabe). Hilgenfeld (Zeitsehr. f. twiss. Theol. 1875 p. 262) contulit Henoch 10, 19: Omnes arbores deliciarum serentur im ea (86. terru), et cuiusque semi- mis, quod im ea seminabitur, unus modus feret mille, et unus modus olivarum decem torcularia olei da- bit; Apoc. Bar. c. 29: Etiam terra dabit fruetus suog, unum in X milia, ei in vite una erunt M palmites, et "nus palmes faciet M botros, et bo- trus unus faciet M acinos, eí unus meinus faciet corum vini. Fr. De- litzsch Adolfo Harnack haec commu- müenvit: Eodem fere tempore, quo Papias monstrosa illa sibi tradita esse narrat, Gamaliel II, princeps mcademiae lummensis, publice simi- lia doeuit, uti in Talmudis Baby- Tonici tr. Schabbath 80» refertur eon- tradicente anonymo quodam discipu- 1o, quem nonnulli Gamalielem illum. pro primo non secundo habentes Paulum apostolum fuisse coniecta- werunt. ,R. Gamaliel (sic ibi narra- tur) consedit quondam atque expo- suit, futurum esse, ut mulier pariat cotidie, quod probavit ex Ierem. 31,8; tum irrisit eum iste discipulus dicens, mihi] novi evenire sub sole; veni, inquit Gamaliel, et ostendam tibi rei simulacrum in mundo praesenti. NR Exierunt et demonstravit ei gallinnm. Rursus consedit et exposuit, aliquando arbores fructus edituras esse cotidie, allato loco Ezech. 17, 23, et discipulo rursus eum irrisione idem illud op- ponente foras tamquam praesentem futurae rei similitudinem fruticem capparis demonstravit. "Tertio con- sedit atque exposuit terram Israelis aliquando produeturam esse placen- tas (mwpzio) οὐ vestes Milesius (ro*t5 55), adhibito loco Psalm. 71, 16, et discipulo rursus eadem rege- renti tanquam futurorum similitu- dines demonstravit fungos atque spongias atque involucrum, quo nu- cleus daciyli opertus est.* Sunt vero Papianorum eorum etinm similiora, quae de terrae sanctae fertilitate compluribus locis utriusque Talmu- dis referuntur, quorum nonnisi ea adducere iuvat, quae de mira vitium fecunditate praedicantur. In Talmu- dis Hierosolymitani tr. Peah e. VII refertur: ,R. Pereda a Rabbi roga- ium esse, ut sibi ostenderet uvam vineae suae; qui cum uvam adferret, Rabbi e longinquo taurum conspi- cere sibi visus est^ De futura vi- tium feraeitate in Talmudis Baby- loniei tr. Ketuboth 111^ legimus: ,Mundus futurus dissimilis est prae- senti; namque in praesenti gravi cum molestia vindemiamus ac tor- culamur, in mundo futuro afferet quis uvam unam in plaustro vel navi eumque in angulo domus suae de- ponet et habebit inde, quod bibat tamquam dolii magni copinm et tan- tum ligni, ut quoslibet cibos coquere possit; neque enim ullam uvam fu- — PAPIAE FRAGMENTA eb in unoquoque botro dena millia acinorum, et unum- quodque acimum expressum dabit viginti quinque metretas vini. 3. Et cum eorum apprehenderit aliquis sanctorum botrum, alius clamabit: Botrus ego melior sum, me sume, D per me dominum benedic. Similiter οὐ granum tritici de- cem millia spicarum. generaturum, et unamquamque spicam habituram decem millia granorum, et unumquodque granum quinque bilibres similae clarae mundae: et reliqua autem poma et semina et herbam secundum congruentiam iis con- sequentem: et omnia animalia iis cibis utentia, quae a ierra accipiuntur, pacifica et. consentanea invicem fieri, sub- iecta hominibus cum omni subiectione.* 4. Haec autem et Papias 4. Ταῦτα δὲ καὶ Παπίας 6 loannis auditor, Polycarpi au- Ἰωάννου μὲν ἀκουστής, Πολυκάρ- τ tem contubernalis, vetus homo, ποὺ δὲ ἑταῖρος γεγονώς, ἄρχαξος per scripturam testimonium per- ἀνήρ, ἐγγράφως ἐπιμαρτυρεῖ ἐν hibet, in quarto librorum suo- τῇ τετάρτῃ τῶν ἑαυτοῦ βιβλίων, rum: sunt enim illi quinque li- ἔστι γὰρ αὐτῷ πέντε βιβλία συν- bri conscripti. Et adiecit dicens: τεταγμένα. — (Eus. H. E. ΠῚ, 89, 1]. 5. ,Haec.autem credibilia sunt credentibus. Et luda, inquit, proditore non eredente et interrogante: quomodo ergo tales geniturae a domino perficientur? dixisse domi- num: Videbunt, qui venient in illa*. [Iren. Adv. haer. V, 33, 3—4.] 20 turam esse, quae non contineat tri- ginta amphoras (273) vini! Quod eomprobatur ex Deut. 32, 14, ubi pro "wen (75277) legendum esse ΒΥ (385) dicitur; etenim Chomer sive Cor de- cem Epha triginta Sata complecti- tur; Papias exhibet viginti quinque metretas ex uno acino expressas, quod multo monstrosius est. Haee quidem Delitzsch. Monendum est autem, orationem valde poeticam mon ad verbum sumendam esse. Cf. Zahn, F'orschungen VI (1900), 152 sq. 3. pacifica etc] Cf. Ies, 11, 65qq.; 65, 25. 4. hnec nutem et Papins δὲς] Sie. dicens Irenaeus annuit, verba prae- cedentin se non e Pupine opere de- scripsisse, sed potius ab aliis, pres- byteris v. 1 memoratis, audivisse, Papiam autem eadem et quidem scripta exhibere, neque wero illi solum tradere, sed etiam alim ndi- cere, scilicet v. 5. Cf. Zahn, Forsch. wngen VI, B9. Hárnack, Geschichte der altchristl. Literatur. IL, L, 396 not. verba xal et ἐπιμαρτυρεῖ urgen- da esse negat et versus 2—3 ad Papiam ipsum refert. Fortasse verba. sic intellegi possent, si non alius [ENTA I, 2—II, 1. 949. T. p z 1 Papiae autem quinque πὰς ᾿ἃ καὶ mero feruntur libri, qui eb in- ᾿πυριακῶν scrip sunt oraculorum domini monendum est, versione Eusebii H. E. syriaca, quam Wright et Mc -| Lean a. 1898 publieaverunt, textum. nostrum graecum fere ubique con- firman. Disputaverunt de hoc fragmento permulti, et alii aliter iudicaverunt. Libros peculiares de eo scripserunt GiuL Weiffenbaeh, Das ment bei Eusebius H. E. III, 39, 3—4, 1874 (eui libro. aecedit traetatus in Jahrbücher für protest. Theol. 1877 p. 323—379; 406—468); Die Papias- fragmente über Marcus und Matihaeus 1878: C. J. Leimbaeh, Das Papias- fragment. (Kritik: der. 1875. Eodem tempore vel postea de eo egerunt Hilgenfeld in Zeit- *|schrift für wissenschaftl. "Theologie 1875 p. 242—258; 1879 p. 1—18; Lightfoot in Contemporary Heview XXVI (1875), 371—408; 828—839; c|alichrist. Literatur Y, I (1897), 657—700; Th. Zahn in Geschichte des neutestamentl. Kanons I (1888/88), 849—903; Forschungen zur Geschichte des neulest. Kanons und der alikirchl. Litteratur VI (1900), 109—157. 1, λογίων κυρ. ἐξηγήσεως] lta. cum. omnibus fere codicibus legendum est, 350 PAPIAE FRAGMENTA γαῖος ὡς μόνον αὐτῷ γραφέντων μνημονεύει, ὧδέ πως λέγων" ταῦτα δὲ χαὶ χτλ. (cf. lren. V, 38, 4). 8. xai ὁ μὲν Ἑϊρηναῖος ταῦτα. αὐτός γε μὴν ὁ Παπίας κατὰ τὸ προοίμιον τῶν αὐτῶ λόγων ἀχροατὴν μὲν xo αὐτόπτην οὐδαμῶς ἑαυτὸν γενέσϑαι τῶν ἱερῶν ἀποστόλων ἐμφαίνει, παρειληφέναι δὲ τὰ τῆς πίστεως παρᾶ: τῶν Exelvorc γνωρίμων διδάσκει δι᾽ ὧν φησι λέξεων" 3. ,Οὐκ ὀκνήσω δέ σοι καὶ ὅσα ποτὲ παρὰ τῶν πρεσβυτέ--- ρων καλῶς ἔμαϑον καὶ χαλῶς ἐμνημόνευσα, συγχατατάξα--5. ταῖς ἑρμηνείαις, διαβεβαιούμενος ὅπὲρ αὐτῶν ἀλήϑειαν. οΕΞΞ9 γὰρ τοῖς τὰ πολλὰ λέγουσιν ἔχαιρον ὥσπερ οὗ πολλοί, ἄλλξξθαι. τοῖς τἀληϑῆ διδάσκουσιν, οὐδὲ τοῖς τὰς ἀλλοτρίας ἔἐντολάςακααο μνημονεύουσιν, ἀλλὰ τοῖς τὰς παρὰ τοῦ κυρίου τῇ πέστε: GE—— δομένας καὶ ἀπ' αὐτῆς παραγινομένας τῆς ἀληϑείας. 4. u— δὲ mou xal παρηκολουϑηκώς τις τοῖς πρεσβυτέροις ἔλϑοι,κκε non ἐξηγήσεις, ne supplendum συγ- γράμματα vel βιβλία πέντε. Hievony- mus Catal c. 18 vertit: Explanatio sermonum Domini. Titulus clare indient, opus interpretatio- nem effatorum Domini continuisse, non collectionem, ut nonnulli pnta- verunt. Papias id insuper indicat infra v. 3 voci ἐξήγησις vocem ip- μηνεῖαι Ssubstituens. Cum autem ad- dat, se ea quoque, quae a seniori- bus didicerit, interpretationi- bus inserere, etiam prodit, effata illa seu τὰ λόγια e non e traditione orali, sed potius e traditione scripta. seu ex Evangeliis hausisse, Inauper infra v. 16 dieit, Matthaeum τὰ λό- yw conscripsisse, et, similiter dieit v. 15 de Evangelio S. Marci (τὰ ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ ἢ λεχϑέντα 7] πραχϑέντα . οὐχ ὥσπερ σύνταξιν τῶν κυρεα- κῶν ποιούμενος λογίων). Porro Anastasius Sinaita (cf. Fragm. VI) Papiam inter τοὺς ἐξηγητάς, i. e. inter- preies 8, Scripturae, enumerat. Denique S. Seriptura b aliis quo- En — que saepius τὰ λόγια τοῦ ϑεοῦ vel E simili nomine vocatur Cf. Rom. —— 3,3; loseph. Bell Iud. VI, 5,4; 9 I Clem. 19, 1; 53,1; 62; Polye. Phi- —— lipp. 7, 1; lust. Dial. e. 18; Irem. —: 1, 8, 1; Clem. Alex. Protrept. c. 10, * 107 p. 84 ed. Potter; Strom. I, 21, 124 p. 892; Orig. De princ. IV, 11 (ed. De la Rue I, 168); In Matth. t, X c, 6 (III, 447); Basil. M. Hom. XI, 5; XII, 1 (ed. Garnier II, 96.97); Ephraem Syr. ap. Phot. Bibl cod. 298 p. 248 ed. Bekker; Ps.-lgn. Sm. 9, 5. Falso Weiffenbaeh I (i e. JDDas Papiasfragment), 22 sqq. ; II (i. e Jahrbücher f. prot. Theol), 886 sqq. Papiam τὰ λόγια e traditione orali desumpsisse statuit. Quo ex fonte effata Domini hausta fuerint, e ti tulo operis quidem non apparet, Pa- pias autem alias satis clare prodit. Cum vv. 15—16 Evangeliorum Maurei et Matthaei mentionem faciat, teste Fragmento XVIII etium Evangrelinm. loannis cognitum habnerit, iure col- ligimus, eum Evnungelis nobis tra- alolis: τοῦ disuiymdis ΠΝΈΩΝ ut Pa- i|pias infra v. 4 clare indicat et in nota exponetur. Hoc loco ergo se ποι δα, Douai andis EE eorum ore didicisse annuit; v. 4 ad- synop-|dit, ae etinm ex aliis, qui cum se- nioribus vel discipulis Domini ver- sati fuerint, horum dieta exquisi- i|visse, eb non solum ordine senten- tiarum, sed etiam verbis adhibitis: καὶ duderi: τοι εἴ δὲ mov SERES dit, illud maioris sibi momenti fu- isse. — συγκατατάξαι v, bou] His verbis Papius, ut Zahn recte vidit, se ea, quae ἃ presbyteris didicit, interpretationi effatorum Domini,zezz ἑρμηνείαις, non tam inserere quam illa una eum his litteris mandare dicere videtur, — τοῖς τὰ πολλὰ λέγουσιν .. οὐδὲ τοῖς t. ἀλλοτρίας ἐντολὰς uvgu.] Agnoscis hie haere- licos, praesertim gmosticos, — ἀπ᾽ αὐτῆς π. τῆς ἀληϑείας] Cf. Ioann. 18, 37; I Ioann. 3, 19. 4. τοὺς τ᾿ mp. ἀνέχρ. λόγους! Lo- cum opinione non praeiudicata con- ct donc Ad verbis τὶ "Avdgéac κτλ. verba τοὺς τ. πρεσ- | v. βυτέρων λόγους accuratius explicari, ita ut voce πρεσβύτεροι apostoli sig- mificentur, neque vero apostoli tam- tum, sed omnes discipuli Domini, velut Aristion, tanquam veterrimi ixionón elejati rem μὲ vox πρεσβύτερος hic non officium vel dignitatem, sed aetatem denotat. Similiter Irenaeus IV, 32, 1; V, 5,1; 33, 3: 36, 1. 2 voce utitur, nisi quod, cum sit generatione posterior quam. Papias, non tam apostolos, quam apostolorum discipulos vel τόνε βυτέρους seu seniores appellat. et. etium Philosoph. Vl, 42. 55 (ὁ pm- κάριος πρεσβύτερος Εἰρηναῖος); Eus. H. E. I, 8, 1; V, 8, 1; VI, 13, 6; M. Aliter locum primus Lützel- berger (Die kirch. Tradition über|... den Apostel Johannes ete. 1840) inter- | ti pretatus esse videtur, quem recen- tissimo tempore plures secuti sunt. Weiffenbach I, 27 sqq. 65 sqq.; II, 345 sqq. inprimis τοὺς πρεσβυτέρους interpretatus est presbyteros seu prae- sides ecclesiarum et τοὺς τῶν πρεσ- βυτέρων λόγους dicia presbyterorum de iis, quae docuerunt apostoli. At 5i Papias haec dicere voluit, ei scri- bendum erat: τοὺς πρεσβυτέρους ἀνέκρινον- τὶ ᾿Ανδρέας κτλ. Scribens: τοὺς τῶν πρεσβυτέρων ἀνέχρινον λό- γους" ti ᾿Ανδρέας ἢ τὶ Πέτρος εἶπεν, clare indicat, dicta presbyterorum scopus, tantam operam di cognoscat ea, quae dinetpuli Alii, eum eorum dieta iam mortui, alii adhuc inter vivos erant. Rufinus quidem λέγουσεν ver- tit: dicebant, Hieronymus: XV): loquebantur. At minus reete, τὲ videtur. — Ἰάκωβος] Hoc nomine haud dubie mon Iacobus maior vel filius Zebedaei ac frater &nno 43 vel 44 mortuus, t neque Iacobus minor, de quo nomen nihil compertum si alius est ac lacobus frater Do- mini* et episcopus Hierosolymorum, PS “- - PAPIAE FRAGMENTA II, 4. quid Andreas vel quid Petrus dixerit vel quid Philippus vel quid Thomas vel lacobus vel quid Ioannes vel Mat- Lhaeus vel alius quis ex discipulis domini, quaeve Aristion vel senior Ioannes, discipuli domini, praedicent. Neque sed potius hie, qui mihi autem idem eum illo esse videtur. — ἢ τί 'Jo- ἀννης] Renan, L'Antichrist 1878 p. 562, opinatus est et Haussleiter, Theolog. Literaturblatt 1896 p. 466 sq. demonstrare conatus est, haec verba interpolata esse. Censens apostolum Tounnem paulo post verbis ὁ πρεσ- βϑύτερος ᾿Ιωάννης commemorari , hic dixit, unum eundemque virum non sunul inter mortuos et vivos enu- merari posse, ac praeterea obiecit, parüeula ila parallelismum tolli, cum antea bis bini apostoli pro- ferantur. Argumenta autem vix satis idonea sunt. nde, quod Papias binos apostolos bis inter se con- iunxit, nom sequitur, ei tertio idem faciendum fuisse. Unum ewndem- que virum simul fere inter mortuos δὲ wivos nominari haud dubie mirum est. Non cum aliis quaero, num Papias utroque loco de eodem Io- &nne loquatur; dicendum est au- tem: si apostolum profecto iterum profert, id inde explicari potest, «quod loannes ceteros apostolos ue- iate longe superavit et multo plures discipulos habuit, qnos Papias con- sulere potuit. Particula sane ali- «uam suspicionem moverit; cum Autem &b omnibus testibus tradatur, megre in dubium vocandn est. Kren- kel, Der Apostel Johannes 1871 p. 171 5qq.. loannem hoc vel priore loeo nominatum de loanne Marco (Aet. 12, 12. 25) interpretatur, qui autem vix nomine Ioannis solo com- memorandus erat.— & re xt4.] Hoc Funk, Patres apost, ed. II. mémbrum aeque ac praecedens z/ ᾿Ανδρέας xti. ith ad verba τοὺς τῶν πρεσβυτέρων λόγους referendum est, ut utrumque membrum haee verba. explicet. — ' Apul] Perpauca sunt, quae de hoe viro comperta habemus. Cum a Papia discipulus Domini ap- pelletur neque apostolus fuerit, eum. discipulis Domini septuaginta ad- numerare licet. Eusebius infra v. T Papiam auditorem Aristionis nomi- nat et v. 14 Papiam enarrationes sermonum Domini ab Aristione com- perisse et opere suo tradidisse re- fert. Papias hoe loco (v. 4) quidem. id solum dieit, ab iis, qui cum se- nioribus verenti sunt, se exquisivisse, quae Aristion et presbyter Toaunes dieunt. Non est autem, cur Eusebio totum Papiae opus in manu habenti in hae re diffidumus, eo minus, cum Papias v. 9 ipse se seniores audi- visse profitentur. ^ Constitutiones apost. VIL, 46 primum et tertium Smyrnae episcopum Aristonem no- minantes et haud dubie illum vel hune eum Aristione nostro eundem. habentes fide non sunt dignae. In codice armeniaeo Evangelia conti- nente, anno 989 seripto et in claustro Ktschmiadsin asservato, clausula Evangelii Marci (16, 9—90) inscripta. est: Aristonis presbyteri, Unus e codicibus Historiam eccles, Rufini iradentibus in margine glossam ex- hibet narrationem de lusto Barsaba (cf. infra v. 9) Aristioni attribuen- tem. Et Zuhn fere certum esse cen- set, particulam Mnre. 16, 14—16 ex 23 PAPIAE FRAGMENTA - μαϑηταί, λέγουσιν. οὗ γὰρ τὰ ἐκ τῶν. βιβλίων τοσοδτόν μὲ alveo τὸν ᾿Αριστίωνα, 6. σαφῶς τε αὐτὸν πρεσβύτερον τὸ ὥς xai διὰ τούτων ἀποδείχνυσθα: τὴν ἱστορίαν ἅληϑῆ τῶν δύο κατὰ τὴν ᾿Ασίαν ὁμωνυμίᾳ κεχρῆσϑαι εἰρηκότων, δύο τε ἐν Ἐφέσῳ γενέσϑαι μνήματα καὶ ἑκάτερον xal ἀγαγχαῖον προσέχειν τὸν νοῦν" εἰχὸς γὰρ τὸν δεύτερον, τις ἐθέλοι τὸν πρῶτον, 1 ᾿Αποχάλυψιν ἑωρακέναι. 7. xad opere Papiae δὲ traditione huic per Aristionem communicata fluxisse. Sententia inde maxime dependet, num particula Marc. 16, 9—20 Marci evangelistae sit, de qua re iudicent, penes quos iudicium est. Zahn prae- terea Papiam etiam narrationem de femina peccatrice vel adultera (cf. infra v. 16) sb Aristione nceepisse opinatur, sed et addit, de hac re Tihil certi diei posse. Cf. Zahm, Forschungen VI, 217—220. — ὁ πρεσ- βύτερος ᾿Ιωάννης Eusebius (ef. v. 5—1) hic alium Ioannem atque apo- stolum commemorari censuit, et ple- rique eum seculi sunt, olim etiam ego. Fragmentum denuo tractans ad sententiam eorum accedo, qui Papiam iterum de apostolo Ioanne loqui iudicant, -Hoc quidem loco Papias losmnem, ut Eusebius (v. 6) dicit, diserte πρεσβύτερον vocat; sed etiam, quod Eusebius non considera- vit, priore loco Ioannem clarissime illo nomine ornat, medium eum inter apostolos enumerans, quos bis mo- E Ἰωάννου ἔτι νῦν λέγεσϑαι. | (vel: qui. vocal ERE Argu- menta, quibus Eusebius sententiam suam probat, non sunt idonea, nt- que de cetero ἴω hac re nom estfide cabulum μαϑητῶν, suit, Bacon in Jourmal of the Soc. for Bibl. lit. 1896 p. 176—183 TOY KY e TOYTOQN exortum esse opinatus PAPIAE FRAGMENTA II, 4—7. enim, quae libri exhibent, 355 tantam mihi utilitatem afferre existimabam, quantam ea, quae viva voce et manente di- scimus. * 5. Hic id quoque observandum est, eum momen loannis bis ponere. Et priorem quidem una cum Petro et lacobo et5 Matthaeo et reliquis apostolis recenset, satis evangelistam indi- cans; alterum autem loannem, adhibita sermonis distinctione, cum ceteris collocat, qui extra numerum sunt apostolorum, prae- ponens ei Aristionem; 6. et diserte eum presbyterum vocat, ita ui ex his quoque vera esse videatur narratio illorum, qui τὸ «uos eodem nomine appellatos in Asia vixisse dixerunt et Ephesi esse duo sepulcra et utrumque Ioannis hactenus nominari. At- que hoc animadvertere necessarium puto: verisimile est enim, alterum, nisi quis velit priorem, Apocalypsin Ioannis nomine inscriptam vidisse. est, itu ut Papias hoe loco de apo- stolorum discipulis ageret. Cum au- tem testes plane consentiant, lectio tradita non est deserenda. Coniec- turae nonnisi in interpretatione scrip- turae arbitraria nituntur. — οὐ y. τὰ ἐκ τῶν βιβλίων κτλ] Non ommes libros Papias ante oculos habet, med eos, qui de sermonibus Domi- mi, quos ipse illustrare vult, agunt, eos autem false interpretantur. Cf. Zahn, Geschichte des neulest, Ka- mons T, 862—868. ζώσης φ. x μενούσης] Respieiens dietum: scripla littera manet, et quae Ire- naeus Adv. haer, III, 2, 1 de Gnosti- cis viva voce abutentibus refert, Zuhn l c. p. 866 n. 1 censet, verbis καὶ μενούσης vocem vivam vocem ho- minis adhuc viventis et in terra versantis (cf. I Cor. 15, 6; Philipp. 1, 25; Ionnn. 21, 22) definiri. Equi- dem dubitaverim, num particula adeo urgenda sit. δ. M] Hoc Eusebius recte dicit, meque vero consideravit, loannem - Ἢ 7. Et Papias quidem, de quo nunc sermo- is duas vel tres aetates repraesentan- iem revera bis enumerari potuisse, — προτάξας! Hoc argumentum nihil valet. Quod maius est, non solum primo, sed etiam postremo loco poni potest. Cf. Rom. 9, 3—5; I Cor. 9, 5. 6. πρεσβύτερον] Mirum est, quod Eusebius hoc urget, eum protinus v. 7 eosdem viros, quos Papias se- niores vocat, apostolos appellet et Demonstr. evang. III, δ, 88 pronun- tiet, Ioannem apostolum in epistulis (II—IIT) nonnisi πρεσβύτερον se mo- minare. — τὴν ἱστορίαν zt4.] Respi- cit haud dubie Dionysium Alexan- drinum, euius verba H. E. VII, 25 profert, qui autem non traditionem exhibet, sed suam tantum senten- iiam pronuntiat, duo Ioannis sepul- era quidem commemorat, nee vero dicit, illa sepulera ab Ephesiis ad duos viros relata fuisse, ita ut nobis quaerere liceat, num Ioannis apostoli sepulerum non duobus locis mon- siratum fuerit. Cf Zahn, JForsch- ungen VI, 119 sq. 28* 858 PAPIAE FRAGMENTA τοὺς μὲν τῶν ἀποστόλων My modio ράπολιν Φίλιππον τὸν ἀπόστολον ἅμα ταῖς ϑυγατράσι διατρῖψαι, τὸ διὰ τῶν πρόσϑεν δεδήλωται, ὡς δὲ κατὰ τοὺς αὑτοὺς ὁ Παπίας γενόμενος διήγησιν παρειληφέναι ϑαυμασίαν ὑπὸ τῶν τοῦ Φιλίππου ϑυγατέρων μνημονεύει, τὰ νῦν σημειωτέον. νεχροῦ γὰρ ἄνάστα- σιν xat αὑτὸν γεγονυῖαν ἔστορεῖ, καὶ αὖ πάλιν ἕτερον παράδοξον περὶ Ἴουστον τὸν ἐπικληϑέντα Βαρσαββαν γεγονός, ὡς δηλητήριον 15 φάρμαχον ἐμπιόντος καὶ μηδὲν ἀηδὲς διὰ τὴν τοῦ ὑπομείναντος. 10. τοῦτον δὲ τὸν ᾿Ιοῦστον Αἰ τοὶ τὴν τοῦ σωτῆρος ἀνάληψιν τοὺς ἱεροὺς ἀποστόλους μετὰ Ματϑία στῆσαί τε χαὶ ἐπεύξασϑαι ἀντὶ τοῦ προδότου Ἰούδα ἐπὶ τὸν κλῆρον τῆς ἄνα- πληρώσεως τοῦ αὐτῶν ἀριϑμοῦ, ἡ τῶν Πράξεων ὧδξ πως ἵστόρεϊ 1 γραφή Καὶ ἔστησαν δύο, ᾿Ιωσὴφ τὸν καλούμενον Βαρσαββᾶν- ὃς ἐπεκλήϑη ᾿Ιοῦστος, καὶ Mar9iav: καὶ προσευξάμενοι εἴπαν- 11. καὶ ἄλλα δὲ ὁ αὐτὸς ὡσὰν ἐκ παραδόσεως ἀγράφου εἷς αὖτ τὸν ἥκοντα παρατέϑειται. ξένας τέ τινας παραβολὰς τοῦ σωτῆροφ᾽ καὶ διδασκαλίας αὐτοῦ καί τινα ἄλλα μυϑικώτερα, 19. Ev ole 90 χαὶ χιλιάδα τινά φησιν ἐτῶν ἔσεσθαι μετὰ τὴν ἐκ νεχρῶν dyd— στασιν, σωματικῶς τῆς Χριστοῦ βασιλείας ἐπὶ ταυτησὶ τῆς γῆς ὑποστησομένης. ἃ καὶ ἡγοῦμαι τὰς ἀποστολικὰς παρεκδεξάμεγον διηγήσεις ὑπολαβεῖν, τὰ ἐν ὑποδείγμασι πρὸς αὐτῶν μυστικῶς εἴρη-- μένα μὴ συνεωρακότα. 18, σφόδρα γάρ τοι σμιχρὸς ὧν τὸν νοῦν, 90 ὡσὰν ἐκ τῶν αὐτοῦ λόγων τεχμηράμενον εἰπεῖν, φαίνεται " πλὴν καὶ τοῖς μετ᾽ αὐτὸν πλείστοις ὅσοις τῶν ἐχχλησιαστικῶν τῆς ὁμοίας, αὐτῷ δόξης παραίτιος γέγονε, τὴν ἀρχαιότητα τἀνδρὸς προβεβλη- 9, Φίλιππον τὸν ἀπόστολον] Philip-| tur, apostolum vocat. Oum autem pum Hierapoli versatum ac mortuum |ille Philippus, misi ommim fallunt, Eusebius etiam H. E. III, 31, 9. 3; V,|unus ex sepiem (Act. 6, 5) fuerit. 94, 2, vel potius Polycrates Ephe-|idem, ad quem Paulus uuno 58 de- sius, cuius verba his loeis referun- | vertit quique tum temporis quattuor PAPIAE FRAGMENTA II, 1--18. 857 nem habemus, apostolorum dicta ab iis, qui cum apostolis ver- sali fuerant, se accepisse profitebur, Aristionis autem eb Ioannis presbyteri auditorem se dicit fuisse. Nominatim certe eorum saepe mentionem faciens in commentariis suis et illorum tradi- tiones refert. Atque haec quidem non superflue a nobis dicta sint. s 8. Porro operae pretium fuerit Papiae allegatis alia eius- dem testimonia adiungere, in quibus miracula quaedam et alia referb, quasi ex traditione ad eum pervenerint. 9. Philippum quidem apostolum una cum filiabus Hierapoli degisse superius docuimus; nunc vero exponamus, quemadmodum Papias, qui τὸ iisdem temporibus vixit, narrationem mirabilem a Philippi filia- bus se accepisse memorat. Hefert enim mortui resurrectionem sua aetate factam esse et alterum iterum miraculum lusto eve- nisse, qui cognominatur Barsabas, quippe qui, cum letale pocu- lum ebibisset, per domini gratiam nihil inde incommodi passus 15 est. 10. Hunc autem lustum post domini ascensum sanctos apostolos in medium produxisse cum Matthia et precatos fuisse, ut alter eorum sorte duceretur, qui in locum proditoris Iudae substitutus numerum ipsorum expleret, Actuum liber comme- morat his verbis: Ef statuerunt duos, Joseph, qui vocabatur 90 Barsabas, qui cognominalus est Iustus, et Mallhiam; et oran- tes direrunt. 11. Et alia idem scriptor tanquam ex traditione non scripta ad eum pervenisse proponit, novas quasdam. scilicet salvatoris parabolas ac doctrinas aliaque fabulis propiora. 12. In- ter quae et mille annorum spatium post corporum resurrectio- 35 nem futurum esse dici, quo regnum (Ohristi corporaliter stet im hae terra. Quae quidem ita opinatus esse videtur ex male intellectis apostolorum narrationibus, cum ea, quae in exemplis arcano quodam sensu ab illis dieta erant, non perspexisset. 13. Fuit enim mediocri admodum ingenio praeditus, u£ ex eius so scriptis conicere licet; plerisque tamen post ipsum scriptoribus eeclesiasticis similis opinionis auctor fuit, hominis vetustatem 20 Act. 15, 23. 24. filias prophetantes habuit (Ac, 21, B—9), quaeritur, num Papias eum apostolum vel apostolum sensu stric- iore appellaverit. Interpres syria- A: cus hoc loco voces τὸν ἀπόστολον non habet. Cf. Zahn, Forschungen VI, 158—167. — ᾿Ιοῦστον κελ.] Cf. Fragmentum XI, 2. lm e" 358 PAPIAE FRAGMENTA — τεϑείσαις αὐτοῦ φωναῖς παράδοσιν, ἣ περὶ PA res em- γέλιον γεγραφότος ἐχτέϑειται διὰ τούτων - τὸ οὗ μέντοι τάξει, τὰ ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ ἣ λεχϑέντα ἢ πρα- ποιούμενος λογίων, ὥστε οὐδὲν ἥμαρτε Mise οὕτως Bu 15 γράψας ὡς ἀπεμνημόνευσεν" ἑνὸς γὰρ ἐποιήσατο πρόννιᾶν, ποῦ μηδὲν ὧν ἤκουσε παραλιπεῖν 1| ψεύσασθαΐ τι ἐν αὐτάς" Ῥαῦτα μὲν οὖν ἱστόρηται τῷ Παπίᾳ περὶ τοῦ Μάρκου, 16, πεὰ δὲ τοῦ Ματϑαίου ταῦτ᾽ εἴρηται »Ματϑαῖος μὲν οὖν ἑβραΐδι διαλέκτῳ τὰ λόγια συνεγράς ? —— dave, ἡρμήνευσε δ᾽ αὐτά, ὡς ἦν δυνατὸς ἕκαστος." 13. Εἰρηναίῳ] Of. Adv. haer. Υ͂, πρεσβύτερος] i e. haud dubie ἴοι, 31—36. j 14. ἀναγκαίως! Cf. quae Eusebius |bougvevrig Πέτρου γι] i. 8. Mumur H. E. 1,1 et V, 8, 1 de instituto sui | praedicationem Petri iis tradidil, operis dieit. apostolum ipeum non andierant, vel 15. Similia refert Clemens Alex.| Evangelium secundum. sermone. in libro Hypotyposeon sexto ap. Eus. tri composuit; neque vero H. E. ll, 15, et Eusebius narrationi | dicere vult, Marcum sermones Pei haec addit: συνεπιμαρτυρεῖ δὲ αὐτῷ ἴπ' aliam linguam. (so. Clementi) zal ὁ Ἱεραπολίτης | Zahm, Eünleitung sm das IN. ΤΊ Bb. ἐπίσκοπος ὀνόματι Παπίας. Eusebium | I900 II, 909 sq. — οὗ μέντοι τἀξεὶ exscripsit Hieronymus Catal c. 8, Schleiermncher in. Theol. Studien und Kritiken 1882 p. 758 sqq. Papiae verba non de nostro S. Marci Evan- gelio intellegenda esse putavit, sed. de seriptura quadam deperdita, in qua nonnulla ex iis conscripta fu- issent, quae lesus dixisset vel fe-|li Ut contextus docet et praeser verba οὔτε γὰρ ἤκουσε κτᾶ., Ῥαρίαν, vel senior loquens in Evangelio Mart ordinem desiderabat, quem tei Domini. ocularis et δὲ worionlaria L3 cisset, certe autem erravit — ὁ Zahn l c. p. 207—209. PAPIAE FRAGMENTA II, 13—16. respicientibus, puta lrenaeo et si quis alius similia sentiens ap- paruit. 14. Et alias Aristionis supradicti enarrationes sermo- num domini et loannis presbyteri traditiones in suis libris re- fert, ad quas discendi studiosos remittentes nunc superioribus eius verbis necessario traditionem subnectemus, quam de Mareo s evangelista sic exponit: 15. ,Et hoc presbyter dicebat: Marcus Petri interpres, quaecunque memoriae mandaverat, diligenter conscripsit, non tamen ordine, quae a Christo aut dicta aut gesta fu- erant; neque enim audiverat dominum meque eum secta- tus fuerat, sed, ut dixi, postea Petrum, qui pro audientium utilitate evangelium praedicabat, non autem velut sermo- nnum domini historiam contexens, ita ut Marcus mihil pec- caret, nonnulla ita scribens, prout memoria repetebat; id quippe unum studebat, ut ne quid eorum, quae audierat, praetermitteret neve quid falsi iis affingeret.* Haec igitur a Papia de Marco narrantur. 16. De Matthaeo vero haec dicta suni: » Matthaeus quidem hebraico sermone divina scripsit ora- cula; interpretatus es& autem ea unusquisque, prout potuit. * 16. Ματθαῖος — ἕναστος] Cf. ad hane particulam Zahn, Einleitung 1I, 254—970. — ἑβραΐδι διαλέκτῳ] Idem tradunt Irenaeus IIT, 1, 1; Origenes ap. Eus. H. E. VI, 95, 4; Eusebius H. E. II, 24, 6; V, 10; Quaest. II ad Mar ed. Mai I, 64: Cyrillus Hieros. Catech. IV, 15; Epiphanius H. 30 c. 3; Hieronymus Catal. c. 3. Hebraica dialectus autem, de qua Papias et patres sequentes loquun- tur, non lingua bibliorum V. T. erat, sed lingua aramaica, qua populus Palaestinae tunc temporis utebatur. Cum tot ae tam veteres testes lin- guae sint, qua Matthaeus Evange- lium suum scripsit, de ea dubium mon esse potest. Nihilominus Eras- mus traditionem veram esse nega- vit, eumque seeuti sunt pauci Ca- m tholici, e. g. Caietanus Cardinalis, et plures Protestantes. — τὰ ióyi«] Hae voce Papius non, ut Schleier- macher pluribus assentientibus sta- tuit, eolleetionem quandam eloqui- orum Domini designavit, e qua Evangelium Mntthaei eonfeetum es- sei, sed, ut omnes veleres eam in- tellexerunt, hoc ipsum. Vox non est urgenda. Maximi momenti in hoc versu Papiae lingun operis Mat- thaei est, non summa, atque ob illam rationem Eusebius versum laudavit. — ἡρμήνευσε! i. e. inlerpretatus est seu vertit, sc. de sermone hebraico in linguam graecam idque oraliter, nec vero explicuit, ut putavit Schleier- macher. Praeterea conicere licet, Papiam de 8. Scriptura in conven- tibus ecclesiae praelegendis loqui. - 860 Κέχρηται δ᾽ αὑτὸς μαρτυρίαις ἀπὸ τῆς Ἰωάννου προτ' στολῆς καὶ ἀπὸ τῆς Πέτρου ὁμοίως. ἐχτέϑειται δὲ xal ἄλλην m Rhenanus 1544 p. 70; Niceph. H. E. HIT, 301 ΤΠ. 1. ᾿Απολιναρίου: Οὐχ ἀπέϑανε τῇ ἀγχόνῃ Ἰούδας, ἀλλ᾽ Bi καϑαιρεϑεὶς πρὸ τοῦ ἀποπνιγῆναι. καὶ τοῦτο δηλοῦσιν τῶν ἀποστόλων Πράξεις, ὅτι πρηνὴς γενόμενος ἐλάκησε μέσος, X ἐξεχύϑη τὰ σπλάγχνα αὐτοῦ. τοῦτο δὲ σαφέστερον ἕστορεῖ 15 μηδὲ ὁπόϑεν ἅμαξα ῥᾳδίως διέρχεται ἐκεῖνον δύνασϑας διελ- ϑεῖν, ἀλλὰ μηδὲ αὐτὸν μόνον τὸν τῆς κεφαλῆς ὄγκον αὐτοῦ. τὰ μὲν γὰρ βλέφαρα τῶν ὀφθαλμῶν αὐτοῦ φασὲ τοσοῦτον ἐξοιδῆσαι, ὡς αὐτὸν μὲν καϑόλου τὸ φῶς μὴ βλέπειν, τοὺς δῳϑαλμοὺς δὲ αὑτοῦ μηδὲ ὑπὸ ἰατροῦ [διὰ] διόπτρας ὀφϑῆναι 20 Aoristus indicat, eo tempore, quo seripsit Papias, interpretationem illam iam desiisse atque versionem. Ewangelii seriptam exstitisse. — r. | ᾿Ιωάννου προτέρας ἐπιστολῆς] Papias |i igitur teste Eusebio primam Ioannis epistulam cognitam habuit. Animad- verto, hanc epistulam eum quarto Evangelio omnibus fere consentien- tibus adeo arte connexam esse, ut iestis illius etiam huius testis pu- tandus sit. — περὶ γυναικὸς ἐπὶ πολλαῖς ἁμαρτίαις} Rufinus huec verba. vertit: de muliere adultera; et hi- sioria, quae hie commemoratur, baud. dubie eadem est, quae loann. 8, -- δύνασϑαι" τοσοῦτον βάϑος εἶχον ἀπὸ τῆς ἔξωϑεν ἐπιφανείας " 3—11 vel potius 7, 53—8, 11 legi- videatur, plures viri docti eam mon ἃ loanne scriptam, sed potius à Pa- pia tanquam λόγιον χυριακὸν per seniores oraliter traditum ad ex- plieandum effatum Domini Ioamn. B, I5 libro 'Βξηγήσεως, tempore po- steriore autem a libmmiis qnarto Evangelio insertam et quidem pri- mum in margine, deinde in textu PAPIAE FRAGMENTA II, 16—III, 2. 361 Usus est idem testimoniis ex epistula Ioannis priore et ex priore itidem Petri desumptis. Aliam quoque exponit historiam de muliere, quae multorum criminum coram domino accusata est, quam Evangelium secundum Hebraeos continet. Atque haec ad ea, quae supra exposuimus, non sine causa a nobis δ adiecta sint. TIL 1. Apollinarii: Non in laqueo mortuus est Iudas, sed super- vixit demtus, antequam suffocaretur. Et hoc ostendunt Actus apostolorum, quod suspensus erepuit medius et diffusa sunt 1 wiscera eius. Hoc autem apertius tradit Papias Ioannis disci- pulus im quarto Expositionis verborum dominicorum sic dicens: 2. , Magnum impietatis exemplum in hoc mundo ludas wersatus esb carne adeo intumente, ut, ubi plaustrum facile traducitur, ille non posset transire, neque vero ipsa capitis 15 illius moles sola esset. Nam palpebras oculorum eius in tantum intumuisse ferunt, ut ipse quidem lucem prorsus non videret, oculi autem eius ne a medico quidem per dioptram cerni possent: tanta altitudine ab externa super- ficie abscesserant, positam fuisse censent,' cum alii contradieant. Non est meum de hae ze iudicare. Id autem moneo, peri- copen Ioann. 7, 53—8, 11, etiamsi fortasse Papiae sit, inter huius frag- menta mihi non esse recipienda, cum N. T. eam exhibens unicuique praesto εἰς. ΠΙ. Textum constituit. Hilgenfeld im Zeitschr. f. wiss. Theol 1875 p. 262—905). Modo v. 2 pro εἶχον scripsit εἶχεν, per lapsum calami, ut videtur. Of. ad fragmentum Zahn, Forschungen VI, 158—157. 1. ᾿Απολεναρίου] Duo huius no- minis viri veteres nobis cogniti sunt: Apollinaris Hierapolitanus, cf. Eus. H.E IV,21 26 27; V, 16. 19; Chron. Olymp. 237; Chron. pasch. — Pudenda illius quavis re deformi puti- 2 ed, Dindorf p. 18 sq.; Hieron. Ca- tal 6. 96; Apollinaris Laodicenus, qui teste Hieronymo (Catal. c. 104) in S. Seripturas innumerabilia scrip- sit volumina et cuius sunt plura fragmenta, quae ad nos pervenerunt ; οὖ huic fragmentum debere videmur. — οὐχ ἀπέϑανε! De hoe S. Scriptura nihil dicit, E contrario Matthaeus 27, 8 et Lueas Act. 1, 18 produnt, Iudam laqueo vitam finiisse. 2. φασῆ Hoc verbo, v. 3 repetito, Papias annuere videtur, non a disci- pulis Domini celebribus, ad quos alias provocat, a seniore Ioanne yel Aristione, se haec comperisse, sed ab aliis, qui erant minoris auctori- tatis, et quae hi ei referebant, ea nihil nisi famam de exitu Iudae | . 362 PAPIAE FRAGMENTA — — τὸ δὲ αἰδοῖον αὐτοῦ πάσης μὲν ἀσχημοσύνης ἀηδέστερον καὶ μεῖζον φαίνεσθαι, φέρεσθαι δὲ EV αὔτοῦ bx παντὸς τοῦ σώ- μᾶτος συρρέοντας ἰχῶράς τε καὶ σκώληκας εἰς ὕβριν δι᾿ αὐτῶν μόνων τῶν ἀναγκαίων, 9. μετὰ πολλὰς δὲ βασάνους καὶ s τιμωρίας ἐν ἰδίῳ, φασί, χωρίῳ τελευτήσαντος, ἀπὸ τῆς ὀδμῆς ἔρημον καὶ ἀοίκητον τὸ χωρίον μέχρι τῆς νῦν γεγέσϑας, ἀλλ᾽ οὐδὲ μέχρι τῆς σήμερον δύνασϑαξ τινα ἐκεῖνον τὸν τόπον παρελϑεῖν, ἐὰν μὴ τὰς ῥῖνας ταῖς χερσὶν ἐπιφράξῃ. τοσαύτη διὰ τῆς σαρκὸς αὔτοῦ καὶ ἐπὶ τῆς γῆς ἔκρυσις ἐχώρησεν. 1 [Textus constitutus est ex Anecdot. ed. Wolf III, 93; Caten ad Act, SS. Apost. ed. Cramer Oxon. 1888 p, 12. sq.; Theoply- laet. in Act. 1l, 18 sq., Catena ad Evang. S. Matth. et 8. Mam. ed. Cramer Oxon. 1840 p. 231; Oecumem. in Act, 2, Cod P&- risino graeco 1630 (Anecdota graeen ed. Boissonade 1890 ll 464 sq.); Bchol in Act. 1, 18 ap. Oh. F. Matthaei (Apostelptsd* 1782 p. 804); Theophyl in Matth. 27, Opp. ed. Venet 15. 1, 154; Euthym. Zigab. in IV Evang. 1, 1085 ed. Matihaei] 10 IV. Παπίας δὲ οὕτως ἐπὶ λέξεως: Ἐνίοις δὲ αὐτῶν, δηλαδὴ τῶν πάλαι ϑείων ἀγγέλων, καὶ τῆς περὶ τὴν p διακοσμήσεως ἔδυ" χεν ἄρχειν, καὶ καλῶς ἄρχειν παρηγγύησε. καὶ ἑξῆς φησίν" Εἰς οὐδὲν δὲ συνέβη τελευτῆσαι τὴν τάξιν αὐτῶν. [Andreas Caesar. in Apoc, ὃ. 34 serm. 12 p. 59 ed. Syll 1696; PG 106, 326.] 15 ir Περὶ μέντοι τοῦ ϑεοπνεύστου τῆς βίβλου (vie ᾿Αποκαλύψεως ᾿Ιωάννου seil) περιττὸν μηκύνειν τὸν λόγον ἡγούμεϑα, τῶν pato ρίων Γρηγορίου φημὶ τοῦ ϑεολόγου καὶ Κυρίλλου, προσέτι δὲ X. τῶν ἀρχαιοτέρων Παππίου, Eipvaiou, Μεϑοδίου καὶ Ἱππολύτου 30 ταύτῃ προσμαρτυρούντων τὸ ἀξιόπιστον. [Andreas Caesar. in praef. in Apoc. p. 2, PG. 106, 917] Hierosolymis exortam esse conicere|tena armeniaca, quam im linguam licet. germanicam versam Zahn L c. p. 15 3. Similia praeter alin narrat Ca- | exhibet. PAPIAE FRAGMENTA III, 2—V. diora et maiora apparuisse ex toto corpore confluentes 363 atque per ea saniem et vermes in contumeliam eum exeremen- iis ipsis elapsos esse. 3. Post multa autem tormenta ac cruciatus cum in suo, ut aiunt, praedio mortuus esset, praedium odoris causa usque ad T tempus desertum et ab ὁ incolis vacuum esse, neque quemquam usque ad hodiernum diem per illum locum transire posse, nisi nares manibus obturaret. elatus est.* Tantus per carnem eius etiam in terram fluxus IV. Papias autem sic verbotenus: Nonmullis ex ipsis, scilicet angelis quondam divinis, administrationi terrae praeesse man- davit, et bene eos praeesse iussit. Et deinceps dicit: Accidit autem, ut ordo eorum ad nihilum recideret. Υ. De inspiratione quidem illius libri (se. Apocalypsis) pro- lixe disserere superfluum arbitramur, cum beati viri, Gregorius inquam theologus et Cyrillus, adhuc autem etiam vetustiores, Papias, Irenaeus, Methodius et esse attestentur. IV. Andreae verba Oecumenius et | Arethas in Comment, in Apocal. ed. Cramer 1840 p. 360 ita transscripse- runt: Τοῦτο zal πατέρων παράδοσις καὶ Παπίου διαδόχου τοῦ εὐαγγελιστοῦ "Ἰωάννου, οὗ καὶ ἡ προκειμένη ᾿᾿ποκά- λυύψις διαβεβαιοῖ. Παπίας δὲ wel ἐπ᾽ αὕτης λέξεως οὕτως φησὶ περὶ τοῦ πολέμου (Apoc. 12, 7), ὅτι εἰς οὐδὲν συνέβη τελευτῆσαι τὴν τάξιν αὐτῶν. Lightfoot (Contemp. Rec. XXVI, 845) etiam ea Papiae adseribit, quae se- quuntur, scilicet verba. Apocalypsis 19, 9. — -ἐνίοις δὲ xri] Cf. lust. Apol. ΤΙ, 5. — εἰς οὐδὲν δὲ χτλ] Cum codex Augustanus exhibent: εἰς οὐ b Hippolytus eum fide dignum δέον, Lücke (Einleitung in die Offen- barung des Johannes ed. ΠῚ 1852 p. 924 sq.) coniecit: εἰς οὐδὲν δέον, et Harnack et Lightfoot-Harmer haec verba receperunt. Mihi textus vulgatus retinendus esse videtur. V. Arethas in Comment. in Apoc. ed. Cramer 1840 p. 176 Andreae verba. ita exacribit: Περὶ δὲ τοῦ ϑεοπνεύστου τῆς βίβλου ἐν ἁγίοις Βασίλειος χαὶ Τρηγόριος ὁ ϑεῖος τὸν λόγον καὶ Κύ- ριλλος καὶ Παπίας καὶ Εἰρηναῖος καὶ “Μεϑόδιος χαὶ “᾿Ιππόλυτος, οἱ ἐχχλη- σιαστιμοὶ πατέρες, ἐχέγγυοι πιστώ- σασϑαι. 364 PAPIAE FRAGMENTA 1 γι. Λαβόντες τὰς ἀφορμὰς ἐκ Παπίου τοῦ πάνυ, τοῦ Ἱεραπολίτου, τοῦ τῷ ἐπιστηϑίῳ φοιτήσαντος, καὶ Κλήμεντος καὶ Πανταΐνου τοῦ τῆς ᾿Αλεξανδρέων ἱερέως, καὶ ᾿Αμμωνίου τοῦ σοφωτάτου, τῶν do- sale καὶ πρὸ τῶν συνόδων ἐξηγητῶν, εἷς Χριστὸν καὶ τὴν ἐκ- κλησίαν πᾶσαν τὴν ἑξαήμερον νοησάντων. [Anastas. Sinait. Contempl. anagog. in Hexa&m. lib. L PG 89, 860.] vir Οἱ μὲν οὖν ἀρχαιότερος τῶν ἐχκχλησιῶν ἐξηγητῶν, λέγω δὴ Φίλων ὃ φιλόσοφος καὶ τῶν ἀποστόλων ὀμόχρονος, καὶ Παπίας 16 A Ἰωάννου τοῦ εὐαγγελιστοῦ φοιτητῆς, ὁ Ἱεραπολίτης . καὶ οἱ ἀμφ᾽ αὐτοὺς πγευματικῶς τὰ περὲ bun D εἰς τὴν Χριστοῦ ἐκκλησίαν ἀναφερόμενοι. [Anastas, Sin. l. c, lib. VIL PG 89, 962.] vir. Τοὺς κατὰ ϑεὸν ἀχακίαν ἀσκοῦντας παῖδας ἐχάλουν, ὡς xal 15 Παπίας δηλοῖ βιβλίῳ πρώτῳ τῶν κυριαχῶν ἐξηγήσεων καὶ Κλήμης & ᾿Αλεξανδρεὺς ἐν τῷ Παιδαγωγῷ. [Maximus Confess. Schol. in Dionys. Areop. De caelesti hier- arch. c, 2 p. 32 ed. Corder. p. 19 ed. Venet. 1755, PG TV, 481 IX. Ταῦτά φησιν αἰνιττόμενος οἶμαι Παπίαν τὸν ἹἹεραπόλεως τῆς xav ᾿Ασίαν τότε γενόμενον ἐπίσχοπον xal συναχμάσαντα τῷ ϑείῳ 30 εὐαγγελιστῇ Ἰωάννῃ. οὗτος γὰρ ὁ Παπίας ἐν τῷ τετάρτῳ αὗτοῦ βιβλέῳ τῶν κυριακῶν ἐξηγήσεων τὰς διὰ βρωμάτων εἶπεν ἐν TQ ἀναστάσει ἀπολαύσεις... καὶ Εἰρηναῖος δὲ ὃ Λουγδούνου ἂν τῷ κατὰ αἱρέσεων πέμπτῳ λόγῳ τὸ αὐτό φησι καὶ παράγει: μάρτυρα τῶν ὑπ᾽ αὐτοῦ εἰρημένων τὸν λεχϑέντα Παπίαν. [Maximus Conf. l.c. De eccles. hierarchia c. 7 p. 422 ed. Cor- der, p. 86 sq. ed. Venet, PG IV, 176.] VL Textum buius fragmenti grae-| Papiam ete. tanquam antecessores eum primus vulgavit Halloix, IIlustr, | et magistros commemorat. — Παν- eccl Orient. script. II 851. Emen- ταίνου] Cf. Eus. H. E. V, 10; VI, 19. datiorem eum edidit Pitra, Analecta | as ᾿Αμμωνίου) Cf. Eus. H. E. VI, 19, sacra II (1884), 160. — λαβόντες τ. ubi legimus, Ammonium cum plures ἀφ. Anastasius, exegeta allegorieus, libros scripsisse tum unum, qui in- PAPIAE FRAGMENTA VI—IX. 365 VI. Capta occasione e Papia viro clarissimo Hierapolitano, dis- €ipulo apostoli, qui supra pectus domini recubait, et Clemente ei Pantaeno sacerdote Alexandrino et Ammonio sapientissimo, vetustis et synodis anterioribus interpretibus, qui totum opus s sex dierum de Christo et ecclesia intellexerunt. VIL Vetustiores ergo ecclesiarum interpretes, Philo inquam phi- losophus et apostolorum aequalis, et Papias celeberrimus, Ioan- nis evangelistae discipulus, Hierapolitanus . . . . e£ eorum asseclae τὸ spiritualiter intellexerunt, quae de paradiso scripta sunt, ad ec- clesiam Christi ea referentes. VIL Kos, qui secundum deum innocentiam sectabantur, pueros vocabant, sieut et Papias declarat libro primo Expositionum 15 dominicarum et Clemens Alexandrinus in Paedagogo. IX. Haee ait obscure significans, ut puto, Papias, qui Hiera- polis Asiae tunc fuit episcopus et divini loannis evangelistae temporibus floruit. Hie enim Papias libro quarto Expositio- 90 num dominicarum dixit, in resurrectione voluptates futuras esse, qnae percipiuntur ex cibis. . . Et Irenaeus Lugdunensis episco- pus in libro adversus haereses quinto idem dicit producitque testem eorum, quae ab ipso dicta sunt, Papiam, quem diximus. seriptus est: De consensu Mosis ac|quae de significatione huins vocis lesu. — πρὸ τῶν συνόδων] Sic scri- disputavit Kihn in Theol Quartal- bit Pitra, et lectionem codici Pala-| schrift 1880 p. 581—582. tino 372 debere videtur, cum tres| VIII. ἐκάλουν] sc. primi Christiani. alii codices πρώτων pro πρὸ τῶν Οἵ, Luc. 18, 16 sq.; Clem. Al. Pae- habeant, editores priores πρώτων | dag. 1, 6, 82 sq. p. 117 sq. συνώδων, de interpretibus sibi invi-| 1X. Repetiit Maximi verba Gre- eem eonsentsneis dicentes. Cf. Zühn, gorius Pachymeres in $08 para- Forschungen VI, 126 n. 3. phrasi librorum Areopagitae l. c. "WIL Graeee hoe fragmentum pri-|p. 428 ed. Cord. p. 274 ed. Vem., mus edidit Nolte in Theol. Quartal- PG ΠῚ, 572. --- Βἰρηναῖος xw?.] Cf. sehrift 1867 p. 56. — ἐθεώρησαν] Cf. Adv. haer. V, 38 et supra Fragm. I. "-- P sdbicor cape τε υνενν abide e λεται, ἐξ οὗ xal ὁ Ἐϊΐρηναῖος. 3. Παπίας ἐν τῷ λέγει) ὅτι Ἰωάνγης & ϑεολόγος xal Ἰάχωβος 6 ὑπὸ Ἰουδαίων ἀνῃρέϑησαν. posco 20 λαβὼν ἀπὸ τῶν ϑυγατέρων Φιλίππου, ὅτι. δοκιμαζόμενος ὑπὸ τῶν ἀπίστων ἰὸν bxdiaosda Χριστοῦ ἀπαϑὴς διεφυλάχϑη. ἱστορεῖ δὲ xal ye μάλιστα τὸ κατὰ τὴν μητέρα Μαναΐμου τὴν ix . XL Textum editoris principis ae- curate repeti, nisi quod v. 1 ante τοῦ ᾿Ιωάννου inserui τούτου. Epi- tome, cui hoc fragmentum et plura aliorum auetorum debemus, inter annos 600 et 800 conscripta est. €. de Boor in Terte und Unter- suehungen V, 2 p. 171—174 demon- sirasse sibi visus est, epitomatorem ex Himorin: eocleWisshich Philippi Sidetis (saec. V in.) hausisse. For- tasse recte; eum ommi certitudine auiem fons vix definiri potest. PAPIAE FRAGMENTA Χ ΧΙ, 2. 367 X. - revera neque Papiam episcopum Hierapolis et mar- iyrem neque lrenaeum sanctum Lugduni episcopum (sc. admittit Stephanus) quippe qui fructum ciborum quorundam sensibilium esse dicant regnum caelorum. 5 XI. 1. Papias episcopus Hierapolis, qui auditor Ioannis theo- logi fuit, Polycarpi autem amieus, quinque libros sermonum domini seripsit, in quibus enumerationem apostolorum instituens post Petrum et loannem, Philippum et Thomam et Matthaeum 1 inter discipulos domini commemoravit Aristionem atque loannem alterum, quem etiam presbyterum vocavit, ita ut quidam putent, huius loannis esse duas epistulas parvas et catholicas, quae sub nomine Ioannis cireumferuntur, quoniam veteres primam solam admittunt. Nonnulli autem etiam Apocalypsin huius esse 15 errantes putaverunt. Papias vero de millenio fallitur, eumque sequens etiam Irenaeus. 2. Papias in secundo libro dicit, Io- annem theologum et lacobum eius fratrem a ludaeis interfec- tos esse. Papias commemoratus narravit, quasi accepisset a filiabus Philippi, Barsabam, qui et Iustus vocatur, ab infidelibus o probatum veneno viperae hausto nomine Christi integrum ser- ' vatum esse. fefert etiam alia loannes, Si Papias lacobum, quem οἱ adiunxit, huius fratrem. nominas- set, sane de Ioanne apostolo dixisset. Verba autem ὁ ἀδελφὸς αὐτοῦ haud dubie eidem manui attribuenda sunt, xuius ὁ ϑεολόγος est. Pro certo ha- beri potest, Papiam id solum scrip- sisse: ᾿ἴωάννης χαὶ ᾿Ιάχωβος ὑπὸ "Ιουδαίων ἀνῳρέϑησαν, et qui hi viri - Iudaeis interfecti sint, vix dubium est. Alter est loannes baptista, ab. Herode Antipa decollütus, alter Ia- €obus apostolus, filius Zebedaei, ab Herode Agrippa 1 interemptus. Pa- pias se de illo loqui etiam eo pro- lit, quod eum Iacobo anteponit, cum — miracula et praesertim, matrem loannes apostolus, qui etiam in con- cilio apostolorum a. 52 aderat, post fratrem a. 43 vel 44 mortuum com- memorandus fuisset. €f. Fragmen- tum XII; Zahn, Z'orschwungem VI, 147—151. — ὡς παραλαβὼν κτλ Haee miracula etiam in Fragmento ΤΙ, 9 commemorantur. Eusebius vero non refert, qua occasione data (δο- χιμαζόμενος $. τ. à.) Barsabas mira- eulum fecerit, neque hominem a mortuis resuscitatum nominat. Act. 13,1 Μαναὴν “Ηρώδου τοῦ τετράρχου σύντροφος commemoratur, ei quae- rere lieet, num hic idem fuerit cum Manaimo, de quo Papias dieit. — περὶ τῶν ὑπὸ τοῦ Χριστοῦ ἐκ νεχρῶν ἀναστάντων, ὅτι ἕως "Apta ανοῦ ἕζων. c [Philipp. Sidet. Hist. eccles? Ed. C. e cod. Baroc- cinno 142 in Taie und Untersuchungen 1888 V, 2 p. 170] XIL 1. Μετὰ δὲ Δομετιανὸν epe μόνος τότε περιὼν τῷ βίῳ ix τῶν ιβ' μαϑητῶν xal σ μενος τὸ xac αὑτὸν εὐαγγέλιον μαρτυρίου κατηξίωται. γὰρ ὃ Ἱεραπόλεως ἐπίσχοπος, αὐτόπτης τούτου γενό δευτέρῳ λόγῳ τῶν χυριαχῶν λογίων φάσκει, ὅτι ὑπὸ περὶ τῶν sri] Quadratus apud Ku-|eomiecit, Georgium seripsisse: sebium H. E. IV, 8, 2. dicit, non-|míag γὰρ .. ὅτι "Iain nullos eorum, qui per Dominum ἃ [μὲν ὑπὸ o9 "| miortuis resuscitati essent, ad βυβ κατεδικάσθη μαρτυρῶν εἰς. usque tempora pervenisse, et, quam- | 'Iézwfgog δὲ] ὑπὸ "Ιουδαίων. quam Apologiam suam Hadriano ob-| verba uncinis inclusa. tulit, ex eius verbis non sequitur, | disse, et Harnack, Ge: illos Hadriano regnante adhuc vi-|christl Literatur Hl, I (1897), xisse, sed id solum, eos Quadrato|ei assentitur, misi quod werba jll iam wivo adhuc superstites fuisse.| iam in exemplari a Georgio M. Conicere lieet, Papiam quoque si-|defuisse censet. Res autem, αἱ} liter scripsisse, et. epitomatorem, | Forschungen. VI, 147—149 quem eius verba non tam reddidisse | vertit, omnino aliter se hi quam interpretatum esse iam cog-|bà μαρτυρίου dx. novimus, hoc loco Hadriuni men-|—— zal μὴν δή (v. 8 med.) lionem fecisse, cum ex aliis locis|linianus solus tradit; codices appareret, opus patris illo impera-| viginti sex Chronici Georgii reliqui, lore regnante confectum esse. Of.| quos Muralt descripsit, Zahn, Forschungen Vl, 110 n. 2. — |hibent: ἐν εἰρήνῃ ἀνεπαύσατο, περὶ XIL Huius documenti primus E.|oó, apostolum ergo im paee t de Muralto in editione Chronici | miisse, non inter! Georgii Hamart, 1859 p. XVII sq.| et minime dubium est, G notitiam attulit ac summam exserip- | baec seripsisse, nom illa; sit; fragmentum totum edidit Nolte| non solum. verisimillimum esb, 0 loco supra laudato. Oum quae in|codiees consentientes plus eo v. 2? de morte Ioannis apostoli| tatis habere quam QCoisli leguntur, iis contraria sint, quae |etimmsi hie illis aet ιν alias comperta habemus, Lightfoot| etiam contextus verba illa i in Contemp. Review XXVI, 852 sq. |lata esse docet, cum Georgius. PAPIAE FRAGMENTA ΧΙ, 2—XII, 2. Manaimi e mortuis resuscitatam fuisse; eos, qui a Christo e mortuis resuscitati erant, usque ad Hadriani tempus vixisse. XIL 1. Post Domitianum regnavit unum annum Nerva, qui Io- 2nnem advoeavit ex insula dimisitque, permittens eum Ephesi s habitare. Solus tune vita supererat ex XII discipulis et con- seripto Evangelio, quod est secundum ipsum, martyrio dignus faetus est. 2. Papias enim Hierapolis episcopus, qui id vidit, seeundo dominicorum oraculorum libro dicit eum a Iudaeis inter- mento exeunte Eusebium proferat iestantem, Ionnnem Ephesi defunc- fum esse, quae verba certe non de martyrio, ne dicam de supplicio a ludaeis in Palaestinn perlato, in- tellegenda sunt. Fragmenti pars ad. Papiam pertinens igitur non ad Ge- orgium, sed potius ad virum igno- tum et posteriorem, qui in eius Chronico verba codice Coisliniano solo tradita inseruit, referenda est. Cum interpolator narrationem Pa- piae de morte Ioannis aeque atque epitomator vel auctor Fragmenti XI ad apostolum Ioannem referat, quae- ritur, an ab hoc dependeat, quo posterior est, eum Georgius, cuius Chronico manum intulit, Michaele IIT regnante (842—807) scripserit. Cf. Krumbacher, Gesehichte der. byzant. JLitteratur ed. 1I 1897 p. 852. Papiam interpolator quidem αὐτόπτην loan- mis appellat, cum epitomator eum ἀσουστὴν vocet, et nomine θεολόγος, «mod hie bie adhibuit, non utitur. Altera ex parte similiter atque hic Papiae opus simpliciter χυριακὰ 2ó- για et secundum librum δεύτερον λόγον nominat, Et haec maioris znomenti esse videntur quam illa. Cum interpolator Eusebium cogni- tum hüberet, vocem ἀχουστὴς facile woée αὐτόπτης ἂν hoc adhibita (cf. Funk, Patres npost. ed. II. Fragm. II, 2) mutare potuit, et no- men ϑεολόγος ei omittendum erat, cum Iognnes ium a Georgio distincte apostolus declaratus esset. Quod gutem de morte Incobi non aeque utque epitomator dicit vel Papiam eius testem profert et Papiae de loannis morte testimonio testimo- nium Origenis addit, quod in epi- tome deest, nullius ponderis est. Cum Georgius de Ioanne solo ageret, etiam interpolatori de hoe tantum nonnulla addenda erant. Accedit, quod narratio de morte Iacobi nar- rationi de morte Ioannis non solum in epitome, sed etiam in opere Pa- piae proxime adiuncta fuit, ita ut interpolator, uter eius fons fuit, hunc deseruisse judicandus sit. Bin autem dietum Origenis adiecit, con- siderandum est, ewm ef alia plura addidisse, quae in epitome non le- guntur, non solum sermonem Do- Taini ad Zebedaeos (ν. 9), sed etium Eusebii testimonium de Ioanne (v. 3). FKtaque non, ut Zahn 1. e. p. 148 censuit, dubium, sed omnino veri- simile est, interpolatorem non e Pa- piae opere, sed ex epitome vel alia simili seriptura bnusisse. Nihilomi- nus particula non praetereunda esse videtur. 1. Of. Eus. H. E. IIT, 20, 10—11. 24 A 2. πληρώσας χτλὶ] Vix dubium est, | τίσϑησαν οἱ ἢ haee verba non ad Papiam referenda, περ “Ἡρώ i 'etamentum i De la Rue ΠῚ, 719 sq.: Πεπώκασι μὸν" ἢ δὲ ποτήριον καὶ τὸ βάπτισμα ἔβαπ- facile vá is acceperat. a icide DUREE ERR mae et ipse episcopus. XIV. | [theologum et] apostolum usque ad Traiani tem- 90 permansisse lrenaeus et alii referunt, post quem - 10, 98. 39 cf. Matth, 90, 99. 93. designat: nec mortem a illa verba ab imperito aliquo scho- postolo illatam esse di- | linste adiecta esse, cum in or vocem μαρτυρεῖν | codicibus desint οὐ Eusebius puulo post (LI, 39, 13. ef. Fragm. ll, 13) ;] sic plerique co- iudicium contrarium de Papia ferat. XIV. Textum graecum servavit eld ,. Nice- | pud Hieronymum et in versione xt-|armeniaca desiderantur et ab Eu- ὡς μά- δῦ udalo, Alien autos vu est dubium, ! genio addidit 94* on PAPIAE FRAGMENTA XV, 1—XVI. Xv. 5 ἣμ Papias, lohannis auditor, Hierapolitanus im Asia episcopus, quinque tantum scripsit volumina, quae praenotavit: Explanatio sermonum domini. In quibus cum se in praefatione adserat *non varias opiniones sequi, sed apostolos habere auctores, ait: .Considerabam, quid Andreas, quid Petrus dixissent, quid Phi- lippus, quid Thomas, quid lacobus, quid Iohannes, quid Mat- thaeus vel alius quilibet discipulorum domini; quid etiam Ari- stion et senior lohannes, discipuli domini, loquebantur. Non i enim tantum mihi libri ad legendum prosunt, quantum viva vox usque hodie in suis auctoribus personans*. 2. Ex quo ap- paret, ex ipso catalogo, nominum alium esse lohannem, qui inter apostolos ponitur, et alium seniorem lohannem, quem post Aristionem enumerat. Hoc autem diximus propter superiorem 15 opinionem, qua a plerisque rettulimus traditum, duas posteriores epistulas Iohannis non apostoli esse, sed presbyteri. 3. Hie di- citur mille annorum iudaieam edidisse δευτέρωσιν. — Quem secuti sunt Irenaeus et Àpollinarius et ceteri, qui post resurrectionem aiunt in carne eum sanctis dominum regnaturum. Tertullianus quoque in libro de spe fidelium et Vietorinus Petavionensis et Lactantius hac opinione ducuntur. [Hieron. De viris illustr. c. 18 ed. Richardson 1896 im Texte und Untersuchungen. XIV, 1.] XVL Porro Iosephi libros et sanctorum Papiae et Polycarps 372 XV. Hieronymus hoc caput hausit ex Eus. H. E. HII, 39 (Cf. Fragm. II). |. . 9. superiorem opinionem] Cf. Hie- rom. De vir. ill. seu. Catal. c. 9. 3. dicitur] Hac voce Hieronymus ipse prodit, eo tempore, quo Cata- logum scripsit, se Papiam non le- gisse; sed etiam posten eius librum. Ton vidisse videtur, cum nusquam notitiam eius accuratiorem prodat. — mille ete.] In epistula ad Ana- iolium Commentario Victorini episc. et mart. in Apocal. praemissa Hiero- nymus similiter scribit: Nam et an- — pnl ierior Papias Hierapolites et Nepos . de mille annorum regno ita ut- Victorinus senserunt. — i e traditionem. Of. Epiph. H. 33 C. 9: αἱ γὰρ παραδόσεις τῶν πρεσ- βυτέρων δευτερῶσεις παρὰ τοῖς "Ι͂οὉ- δαΐοις λέγονται. — Hieron, Comm. in Ezech. c. 36 t. V p. 422 ed. Vallarsi. — secuti sunt] Notandum esse vide- tur, Papinnistarum mentionem fieri in L. 5 Cod. Iustin, de haeret. L, 5, et Praedest. e. 82 inter Elcesaitas Papiam presbyterum Acbaime com- memorari, b n PAPIAE FRAGMENTA XVI—XVIII, 2. 373 volumina falsus ad te rumor pertulit a me esse translata: quia mec olij mei nec virium est, tantas res eadem in alteram lin- guam exprimere venustate. [Hieron. Ep. ΤΊ ad Lucin. c. 5, PL 29, 671] XVII. [Hieron. Ep. 75 ad Theodoram c. 3, PL 22, 687.] XVIIL Incipit argumentum secundum lohannem. Evangelium Iohannis manifestatum et datum est ecclesiis ab lohanne adhuc in corpore constituto, sicut Papias nomine Hie- rapolitanus, discipulus lohannis earus, in exotericis id est in extremis quinque libris retulit. XVIIL Fragmentum postquam din in oblivione iacuit, in lucem pro- duxit Aberle in TAeol. Quartalschrift 1864 p. 1—31, et confestim magna vontroversia exorta est, quae adhue durat, cum e. g. Harnack, Geschichte der alichrisil. Litteratur YI, 1 (1897). 0064 sq. testimonium reiciat, Zahn, Forschungen VI, 127 comprobet. Fragmentum etiam in alio in Evan- gelium Ioannis prologo insertum est, quem edidit Wordsworth, Novum Testamentum latine secundum Hiero- nymum 1, 490, 1. adhuc in corpore constituto] — ἔτι d» τῷ σώματε καϑεστῶτος. Par- ticnla ostendit, fragmentum graece seriptum fnisse. Harmack l. c. illam. locutionem omni sensu carere dicit, €um loannes mortuus Evangelium edidisse a nemine dici potuerit. At "Matth. 27, 63. similiter seriptum est: ἐχεῖνος ὃ πλάνος εἶπεν ἔτι ζῶν. Zahn Ll c loeutionem ex loann. 21, 24 2. [Descripsit vero Evangelium explicat: eum ex hoe vereu concludi potuisset, Evangelium IV auctore mortuo ab eius nmieis editum esse, Papiam dixisse, scripturam non ab amicis Ioannis eoque mortuo, sed eo vivo et ab eo ipso editam fuisse. Rectius Lightfoot, Comtemp. Review. XXVI, 851—854, coniecisse videtur, Papiam eum dicta S. Ioannis plura. innisus auctoritate seniorum alle- gasset, sic circiter orationem pro- secutum esse: Et haec consentiunt, cum iis, quae im ipsius invenimus, quod dabat ecclesiis, eum. a2dhuc inter vivos esset. Hoc modo historiam post eius mortem repeti- tam Evangelio a labiis superstitis accepto opponentes facile intellegi- mus verba adhue im corpore comsti- tuto. Kt si Evangelii Iounnis sic obiter tantum mentio facta est, Eusebio verba Papiae mon erant re- petenda, nisi a via deflectere voluit. — exoterieis id est in extremis] . Papiae auditoris evangelistae To- s 874 dictante Iohanne recte. Ven Matin Ind ΤΣ fuisset improbatus, eo quod contraria sentiebat, abiectus est à lohanne. ls vero seripta vel epistolas sd enm pertalerat afe tribus, qui in Ponto fuerunt]. [Cod. Vatic. Alex. 14 saec. IX. ed. J. M. Thomasius Cunl Opp. 1, 344 Romae 1747; Pitra, Analecta saera IL, 160.] XIX. Ὕστατος γὰρ τούτων Ἰωάννης ὁ τῆς βροντῆς υἱὸς μεταχληϑείς, πάνυ γηραλέου αὗτοῦ γενομένου, ὡς παρέδοσαν ἡμῖν ὅ τε Εἴρη- 13 γαῖος xal Εὐσέβιος καὶ ἄλλοι πιστοὶ κατὰ διαδοχὴν γεγονότες Omnes fere locum corruptum esse consentiunt. Auctor haud dubie pro exotericis scripsit exegelicis, eb post- quam librarius posuit ezoterieis, alius hanc vocem explicans addidit: id est in extremis. 2. descripsit etc.] Num haec fide ti digna sint, in medio relinquo. ld Tantum animadverto, a librario ipso en nequaquam ad Papiam referri et haud dubie ad hunc patrem mon esse referenda, eum ea, quae pro- xime sequuntur, tempus serius pro- dant. Itaque verba uncis inclusi, Lightfoot l c. coniecit: Papiam Evangelium eitasse tanquam. datum. per Ioannem ecclesiis, quod describe- bant ab ipsius labiis (ὃ ἀπέγραφον ἀπὸ τοῦ στόματος αὐτοῦ), librarium aulem vocem ambiguam ἀπέγρειφον màle intellegentem interpretatum esse describebam, ita ut Papias apo- stoli amanuensis fieret, Ceteroquin considerans, loannem Evangelium nàtu praegrandem composuisse, vix negaveris verisimile esse, eum librum. non ipsum scripsisse, sed alicui dic- Postremus enim inter illo Toannes est, tonitrui filius ap- pellatus, qui, cum valde senex esset, uti nobis Irenaeus et Eu- sebius aliique post eos fide digui historiei tradiderunt, gravibm de] ἈΡΣΑΒῪ Ἐν coniecit legendum. esse: Merinthus vel Cerinthus, (mr sebius aliique patres saeculmu priorum. Praelerea eonstat, hum tieum illum apostolo non fuisse 86 qualem. Scriptor mihi Polycarum. loannis diseipulum tw Ioanne confudisse videbur. Har- mack fabulam ex lrem. ΠῚ, 8, 4 fic- tam esse putat, ubi Ioannes et (e- Polycarpus et Marcion ΠΡ Ων ὅπη: bus p Nec AS ΤΥ T ἰὸν τῷ Éxo- Papiae honesto Hierapolitae dic- τῇ Παπίᾳ εὐβιότῳ τῷ davib, ub ds, qui ante ipsum τῇ, πρὸς ἀναπλήρωσιν gentibus per universum orbem & πρὸ αὐτοῦ κηρυξάντων τὸν praedicaverant, supplemento ex- BE "- E. Patrum graec. in S. Ioannem ex antiquissimo graeco eodiee ms. in lucem edita a B. Corderio. Antverpiae 1630.] Xx. : 1 quattuor onus unl species eR RET E lerravor, Dzakotken; unde erat id, quod losephus mus ad sepulturam dabant; etenim divites erant. [Ex Solutionibus in IV Evang. Vardani Vardapeti Armenii [ XII ed. Conybeare in Guardian 1894 die 18. lulii] XX. Scriptura Vardani laudata traditur codice 51 fol 3 claustri S. nr in prooemio, in | n )et'Theo-. Mo] t testis anepi-, Lazari apud Venetias siti. Zahn in juitur, qui, postquam | Einleitung in das N. T. ed. II 1900 llo evangelistas ΤΙ, 460 partieulam in linguam ger- manieam transtulit, ego secundum eius versionem in sermonem lati- quae Ioannes Evan-|num. Geographus commemoratus adiecit. — εὐβεότῳ] | est Moses Chorenensis, qui in Geo- uisse videtur εὐβιώτῳ, et | graphia c. 41 de quattuor speciebus » Εὐβιώτῳ edidit vocem no-|sloes loquitur. Ad Papiam mihil llativum habens, Fortasse | referendum esse videtur nisi dictum, 1 est, ut Lightfoot coniecit, aloen speciem turis esse. Cf. Zahn 72 lc. QUADRATI FRAGMENTUM 1- 9. 377 QUADRATI FRAGMENTUM. Cum Trajanus per viginti annos demtis sex mensibus prin- Cipatum tenuisset, Aelius Hadrianus suscepit imperium. Huic Quadratus obtulit orationem, quam pro defensione religionis nostrae idcireo conscripserat, quod quidam malevoli homines 5 vexare nostros atque incessere conabantur. Extat hodieque apud plerosque ex fratribus haec oratio, quam nos etiam habemus, ex qua et ingenium eius viri, et rectam Apostolicae fidei doc- trinam perspicue lieet eognoscere. 3. Porro idem scriptor suam ipsius antiquitatem satis declarat his verbis: 10 ,Bervatoris autem, inquit, nostri opera semper conspicua erant, quippe quae vera essent: iis scilicet, qui morbis liberati sut qui ex morte ad vitam revocati fuerant. Qui quidem non solum, dum sanabantur aut dum ad vitam re- vocabantur, conspecti sunt ab omnibus, sed secuto deinceps 15 tempore; nec solum quamdiu in terris moratus est servator moster, verum etiam post eius discessum diu superstites fuerunt, adeo ut nonnulli eorum etiam ad nostra usque tempora pervenerint*. Wicandus sit, sequitur, eum librum|ergo, si scripturam annos circiter eomposuisse eo tempore, quo Ha-|LX natus confecit, ad annos 60—80 drimnus hanc provinciam visitavit, | circiter, ad quos filiam Jairi (Matth. anno 125 (126) vel 129. 9, 18—26; Mare. 5, 22—43; Luc. 8, 9. εἰς τοὺς ἡμετέρους xoóvovc)|41—506) et iuvenem in oppido Naim i. e. non ad tempus, quo npologiam | resuscitatum (Luc. 7, 11—17) facile scripsi, sed ad tempus vitae suae, | pervenire potuisse neminem latet. lu Bini patisbaur a Seul propter iustitiam, et regem Baul fu- » ERR ᾿τὐὐτουμίερουϊοιο, et Christi adventum psal- Wüplura de eo: JVequam autem visus est sermo , quem fecit o Jacid, in. oculis domini. Et mittitur ad eum Nathan propheta, ns ei peccatum eius, ui ipse dans sententiam de semet- S diudi aeiisoxdi m ἃ Christo; et dixit ei: Juo viri fuerunt ..... yj f'ecisli hoc; οἱ deinceps reliqua exsequitur, ex- i el euumerans in eum dei beneficia, et quoniam ominum, cum fecisse hoc. Non enim placere deo 84. — 4 I Reg. 18 sqq. — 10 II Reg. 11, 27. — 11 1I Beg. : ner 12, 1—7. apostolorum vocat vel eum discipu- los apostolorum tantum audivisse dicit, sed potius refert, sibi à. pres- tum esse, quod hic a discipulis apo- ἃ | skolorum acceperat, et hoc etiam de discipulo apostolorum dici potuit. -| Papias quoque, quamquam discipu- lus apostolorum erat, non solum ab apostolis, sed etiam ab eorum disei- pulis eloquia Domini comperire stu- duit. — sufficere etc.] Oratione in- directa, qua saepius utitur (cf. 1,20; IL—IV etc), Irenaeus ostendit, non verbotenus se reddere, qnae audierat. 3. fuerunt .. Tu es vir qui f. hoc] Irenaeus totum S. Scripturae locum -|exseripsit. Mihi sufficere videbatur, - initium et finem indicare. Similiter -'infra. — et deinceps reliqua] se. II Reg. 12, 7 sqq. — psalmum ex- huiusmodi operationes, sed iram NES 0 Compunctus est antem David ad haec et ait: Peccani domino; eb psalmum exhomologeseos psalleba&, adventum domini susi- men, qpi-eblui ek; exundab (suis Bose MN ME 5 obstrictus. 4. Similiter autem et de Salomone, cum perseverarel iu- dicare recte et sapientium (dei) enarrare, et typum werilalis templum aedificabat et glorias exponebat dei et adventum pacem gentibus annuntiabat, οὐ Christi regnum. praefigurabil, τὸ οὐ loquebatur tria millia parabolarum in. adventum domini, e quinque millia canticorum, hymnum dicens deo, et eam quae est in conditione sapientiam dei exponebat physiologice ex omni ligno et de omni herba et volatilibus omnibus et de quadru- pedibus οὐ de piscibus, 5. eb dicebat: Si mere deus, quem 1 eaeli non capiunt, super terram habitabit cum hominibus? Ei placebat deo, et omnes eum admirabantur, et omnes reges lerrat. quaerebant faciem eius, ub audirent sapientiam eius, quam de- derat illi deus, et regina Austri a finibus terrae venielal ul eum, sapientiam quae in eo erat scífura; quam et dominis sit 30 in. iudicio resurrecluram cum eorum nalione, qui audiuni str- mones eius et non credunt in eum, et adíudieaturum eos: quo- niam illa quidem subiecta est annuntiatae sapientiae per s- vum dei, hi vero eam quae a filio dei dabatur contemsemun sapientiam. 6. Salomon enim servus erat, Christus ve 1" 2 dei εὐ dominus Salomonis. Cum igitur sine offensa. et ministraret dispositionibus eius, tunc glorificabatur: cum δας iem uxores accipiebat ab wniversis gentibus el Mes erigere idola in Israel, dixit scriptura de eo: EX rez Salom erat . . . palris eius. Sufficienter increpavit eum scriptu. 80 sicut diit presbyter, ut non glorietur universa c0? in conspectu. domini. 2 1I Heg. 12, 13. — 6 ΠῚ Reg. 3, 16 sqq. — 8 III Reg. 5 sqq. P* 71. — 10 ΠΙ Reg. 4, 32.33. — 14 ΠῚ Reg. 8, 27. — 16 ΠῚ Reg. d, 9. — 18 Matth. 12, 42 cf. III Reg. 10, 1 sqq.; Paral. 9, 1 sqq. — 28 III RA 11, 1—8. — 80 I Cor. 1, 29. homologeseos] i. e. Ps. 50, quet ex Ioann. 2, 19. 4. iypum veritatis] Christi Domimi| 5. adiudicaturum] — amzcaxgeti typum templum Salomonis fuisse li- Matth. 12, 42, PRESBYTERORUM RELIQUIAE I, 7—i1. 381 1. Et propter hoe dominum in ea quae sunt sub terra descendisse, evangelisantem et illis adventum suum, remissione pecentorum exsistente his, qui credunt in eum. Crediderunt autem in eum ommes, qui sperabant in eum, id est qui adven- tum eius praenuntiaverunt et dispositionibus eius servierunt, s iusti οὖ prophetae et patriarchae: quibus similiter u£ nobis re- misit peccata, qnae non oportet nos imputare his, si quominus contemnimus gratiam dei. 8. Quemadmodum enim illi non im- putabant nobis incontinentias nostras, quas operati sumus, prius- quam Christus in nobis manifestaretur. sie et nos non est iustum τὸ imputare ante adventum Christi his, qui peccaverunt. mnes enim homines egent gloria dei, iustificantur autem non a semet- ipsis, sed a domini adventu, qui intendunt lumen eius. 9. In nostram autem correptionem conscriptos esse actus eorum, ut. sciremus primum quidem, quoniam unus est deus noster et illo- 15 rum, eui non placeant peccata, etiamsi a claris fiant; deinde, "i abstineamus a malis. Si enim hi qui praecesserunt nos in charismstibus veteres, propter quos nondum filius dei passus erat, delinquentes in aliquo et concupiscentiae carnis servientes, tali affecti sunt ignominia: quid passuri sunt, qui numc sunt, 30 qui contemserunt adventum domini et deservierunt voluptatibus suis? 10. Et illis quidem curatio et remissio peccatorum mors domini fuit; propter eos vero, qui nunc peccant, Chrstus non dam imorielur, iam enim mors zon dominabitur eius; sed re- niet filius in gloria patris, exquirens ab actoribus et dispensa- 86 toribus suis pecuniam, quam eis credidit, cum usuris: οὐ quibus plurimum dedit, plurimum αὖ eis exiget. 11. Non debemus ergo, inquit ille senior, superbi esse neque reprehendere weteres; sed ipsi timere, ne forte post agnitionem Christi agentes 11 Rom. 3, ?3. — 93 Rom. 6, 9. — 24 Matth. 16, 27 cf. Marc. 8, 38. — 95 Matth. 25, 19 sqq. Luc. 19, 15 sqq. — 26 Luc. 12, 48. — 99 Hebr. 10, 96. 7. im ea quae s. s. t. descendisse] t. VI c. 18; t. XXXII c. 19; Evang. €f. Cels. apud. Orig. C. Cels. II, 49; | Petri 41; F, Kattenbusch, Verbreitung Clem. Al Strom. VI, 6, 45—48 p.| und Hedeutung des Taufsymbols 1900 563—765; Hippol. De Christo et|p. 895—919. Antiehr α 38. 45; Orig. In Ioam.| “Ὁ 382 PRESBYTERORUM RELIQUIAE 1, 11—16. aliquid, quod non placeat deo, remissionem ulira non habeamus | delictorum, sed excludamur a regno eius. 12. Et ideo Paulum dixisse: δὲ enim naturalibus ramis non pepercit, ne forte (nec) tibi parcat, qui, cum esses oleaster, insertus es ἐπὶ pinguedi- * nem olivae, el. socius factus es pinguedinis eius; similiter et plebis praevaricationes videns descriptas esse non propter illos, qui tunc transgrediebantur, sed in correptionem nostram et ut sciremus unum et eundem deum, in quem illi delinquebant δὲ in quem nunc delinquunt quidam ex his, qui credidisse se di- 1 cuni. 13. Et hoc autem apostolum in epistola, quae est ad Corinthios, manifestissime ostendisse, dicentem; JVole emim vos ignorare ... videat ne cadat. 14. Sine dubitatione igitur et sine contradiclione osten- dente apostolo, unum: et eundem esse deum, qui et illa iudica- 15 yit δὲ ea, quae nunc sunt, exquirit, e£ causam descriptionis eorum. demonstrante, indocti et audaces, adhuc etiam imprudentes in- veniuntur ommes, qui propter transgressionem eorum, qui olim fuerunt, e£ propter plurimorum indicto audientiam, alterum qui- dem aiunt illorum fuisse deum et hunc esse mundi fabricatorem 3» et esse in diminutione; alterum vero a Christo traditum patrem, δὲ hune esse, qui sit ab unoquoque eorum mente conceptus: 15. nom intellegentes, quoniam, quemadmodum ibi in plurimis eorum, qui peccaverunt, non bene sensit deus, sic et hic roca multi, pauci vero electi; quemadmodum ibi iniusti et idolola- 35 trae et fornientores vitam perdiderunt, sic et hic, et domino quidem praedicante, im ignem «eternum mitti tales, et apostolo dicente: 4n ignoratis, quoniam iniusti regnum «dei non haere- ditabunt? Nolite seduci: neque fornicatores neque idololatrae neque adulteri neque molles neque masculorum concubitores 30 peque fures neque avari neque ebriosi neque maledici. neque raptores regnum «dei possidebunt. 16. Et quoniam non ad eos, 3 Rom. 11, 21. 17. — 11 I Cor. 10, 1—13. — 98 Matth. 20, 16. — 26 Matth. 25, 41. — 27 I Cor. 6, 9. 10, 14—19. Redolent quidem hi ver-| 14. indicto audientiam] à e. inob. sus (Iren. IV, 27, 4) stilum Irenaei. oedientiam. Cf. Iren. IV, 2, 6: in- Cum autem mediis in verbis pres-! dicto audientes. byteri legantur, eos omittere nolui. 4 Ee PRESBYTERORUM RÉLIQUIAE I, 16—20. 383 qui extra sunt, hoc dicit, sed ad nos, ne proiciamur extra reg- num dei, tale aliquid operantes, intulit: JE A«ec quidem fu- islis ; sed abluli estis, sed sanctificali eslis in nomine domini Jesu Chrisli et in. spiritu dei nostri. 17. Et quemadmodum illic condemnabantur et proiciebantur hi, qui male operabantur s eb reliquos exterminabant; similiter et hic oculus quoque effo- ditur. scandalisans οἱ pes et manus, ne reliquum corpus pari- ier péreat. Et habemus praeceptum: δὲ quis frater nomina- tur fornicalor aut avarus. aut. idololatra aut. maledicus aut ebriosus aut rapaz, cum huiusmodi nec cibum sumere. Eb iterum ait apostolus: JVemo vos seducat. inanibus verbis; prop- ter haec enim venit ira dei in [ilios diffidentiae. | .Wolite ergo fieri participes eorum. 18. Et quemadmodum ibi peccantium damnatio participabat et reliquos, quoniam placebant eis et una cum eis conversabantur; sic et hic modicum fermentum totam τὸ »ussam corrumpit. Et quemadmodum ibi adversus iniustos ira descendebat dei, et hic similiter apostolus ait: RHevelabitur enim ira dei de caelo super omnem impietatem. et iniustitiam eorum hominum, qui veritatem in iniustitia detinent. 19. Et quemadmodum ibi in Aegyptios, qui iniuste puniebant larael, 90 vindicta a deo fiebat; sie et hic, domino quidem dicente: Deus autem non faciet vindictam electorum suorum, quicunque ela- mant ad. eum die et nocte ?. Etiam dico vobis, faciet vindic- fam eorum cito; et apostolo in en quae est ad Thessalonicenses epistola ista praedicante: Siguidem iustum est apud deum re- ss tribuere ... omnibus, qui crediderunt in eum. 20. Cum ergo hie et illic eadem sit in vindieando deo iustitia dei, et illic quidem typice δὲ temporaliter δὲ mediocrius, hic vero vere et semper et austerius; ignis enim aeternus δὲ quae a caelo revelabitur ira dei a facie domini nostri, quem- so admodum et David ait: Vultus autem. domini super facientes mala, ut perdat de terra memoriam ipsorum, maiorem poenam 2 I Cor. 6, 11. — 6 Matth. 18, 8. 9 cf. 5, 80. — 8 I Cor. 5, 11. — ΤΙ Eph. 5, 6. 7, — 15 I Cor. 5, 6. — 17 Rom. 1, 18. — 91 Luc. 18, 7. B. — 25 I Thess. 1, 6—10. — 81 Pe. 33, 17. 18. participabat] Interpres pro ] χατεῖχε legisse videtur μετεῖχε. --- | Qui vero exprobrant ΠΡΟΣ ΓΝ gms s uS po et sic it, ex qui | sin eremo, ignorantes iustificationes dei semetipsos argnunt, sicut et P r III. «d . Talia quaedam enarrans de " dee 1, 11. 1.— 8 Math 10, 25; Lue M 1.0 suprà (v. l. 6. 11) et infra (Fragm. II—IV) de uno presbytero sermo eit, | Erasmus coniecit legendum esse: ostendebat presbyter, idemque cen- v. 21 pluralis (opponentes .. taco perte tes) sequatur, librarius loeum male | di intellegens textum emendare potuit. Altera ex parte Irenaeus saepius na (Fragm. V—IX) ad presbyteros plu- res provocat, et argumentu, quae hucusque prolata sunt, eum non etiam hoc loco id facere potuisse mon probant, eo minus, cum lre-| Of. maeus in sectione, cuius hoe frag- mentum pnre est, se mon semel, scripturis. [Iren. IV, 80, 4 ed: μενον I, 3511 IV. jre de duobus testamentis senior a br Fleet Qe quien a d ε Du Nec enim esse allerum deum praeter E ilis ue ee ἐπα δ PRU qui dicunt, aut per angelos aut per aliam quam- it ab alio deo factum esse hune mundum, qui [Iren. IV, 32, 1 ed. Harvey H, 954] Ls 30 e ad XL annum, omnis quilibet confitebitur; 9 Matth. 10, 24. semnon librum|illis duobus haud dubie seripsit: à orales red- πρεσβύτης (cf. Adv. haer. 1, 15, 6), i e. σερὶ ἀρ- ut significaret, presbyterum eo tem- sig, quo eum audiebat, senem discipulus] | fuisse. Animadvyerten- .V. henaeus Adv. haer. Π, 22, 4 nisse, ergo usque ad aetatem senio- is|rum, quam etiam aetatem magistri 25 30 mundum, non oboediens. A auc τὸν 16 Gen. 2, 8. perfectam appellat, ut omnem aeta- | Irenaeo id tantum pz iem sua sanctificare, Hoc quoque |ut V loco Domino docenti attribuit aeta- | gelio iem seniorem, praeter seniores pro-| unum. vocans ad Evangelium, se. Ioann. 4, 19) et 8, 57, ubi Iudaei Domino dicunt:| mortuum Quinquaginta annos nondum habes, SA et Abrabam vidisti? Praeterea ex-| XL. ponit, aetatem a XL et L anno im onion anum declinare. wmicusvt E ——— ge byteri, λέγουσιν οἵ πρεσβύτεροι, τῶν discipuli, ἀποστόλων μαϑηταί, τοὺς i qum iens ἐν ᾧ καὶ ais δάκος s asportatus στόλος εἰσκομισϑεὶς ἤκουσε ῥή- etibi τῷ παρόντι), κάκεϊζ μένειν τοὺς 'os, qui translati sunt, μετατεϑέντας ἕως συντελείας, προ- 10 ^ad consummationem, co- οιμιαζομένους τὴν ἀφϑαρσίαν. telam. E ed. Harvey 1l, 331; Ioann. Dam. 8. P. Holl, Frag- VIL Ἦν atem sie se habentibus Τούτων δὲ οὕτως ἐχόντων xol iqui: ἐν πᾶσι τοῖς σπουδαίοις wal àp- τὸ is χαίοις ἄντιγράφοις τοῦ ἀριϑμοῦ τούτου κειμένου, καὶ μαρτυρούν-. ἱ τῶν αὐτῶν ἐκείνων τῶν κα τ᾽ ὄψιν τὸνἸωάννην ξωρα- κότων xal τοῦ λόγου διδάσχον- 30 τος ἡμᾶς, ὅτι ὁ ἀριϑμὸς τοῦ ὀνόματος τοῦ ϑηρίου χατὰ τὴν τῶν Ἑλλήνων ψῆφον διὰ τῶν by αὑτῷ γραμμάτων ἐμφαίνεται. [Eus. H. E. V, 8, δ s& 12, 4. — ?1 Apoc. 18, 18. ἀλλ᾽ oix ἐκ ταύτης, σεως. Veteres igitur paradisum non τῆς ἐνταυϑοῖ διακοσμῆ- ἴτι hue terra fuisse putaverunt. 25* το εν, quemadmodum presbyteri n nem dis cipelen domini illuc transibunt, id est in cae- ἐκεῖσε los; alii tute paradisi deliciis τοῦ m 3»utentur; alii autem tem civitatis possidebunt: ubi- τὴν 26 Matth. 13, 23 (18, 8; Mar 4, B) — IX, 1. τῆς τοῦ παραδείσου] Inter- € r pres praemittit fute. Harvey et Har- |tere. — mack hane vocem e dittographia vo-|vel | cis utentur explicant: vix reete. — | di τὴν ἁγίαν καλ] Quae uncis inclusa. (a: quorum καὶ τῶν τὰ τριάκοντα" ὧν οἵ eaelum nssumentur, μὲν εἰς τοὺς οὐρανοὺς ἀναληφ- 30. conversabuntur, ϑήσονται, οἵ δὲ ἐν τῷ παραδείσῳ. anhabitabunt, et διατρίψωσιν, οἱ δὲ τὴν πόλιν 5 dixisse dominum, κατοικήσουσιν. χαὶ διὰ τοῦτο, ὲ 4 patrem man-. εἰρηκέναι τὸν κύριον, ἐν τοῖς τοῦ dei sunt, qui πατρός μου μονὰς εἶναι πολ- s aptam habitationem 1άς. τὰ πάντα γὰρ τοῦ ϑεοῦ, it. Quemadmodum verbum ὃς τοῖς πᾶσι τὴν ἁρμόζουσαν οἴ- τὸ is divisum esse n κησιν παρέχει. quod quis est dignus aut erit. Et hoc est triclinium, 3i, qui epulantur vocati ad nuptias. 3. Hane et dispositionem eorum, qui salvantur, di- resbyteri apostolorum discipuli; et perius gradus proficere, et per spiritum quidem ad filium, autem ascendere ad patrem, filio deinceps cedente suum, quemadmodum et ab apostolo dietum est: oportet regnare eum , quoadusque ponat. omnes ini- pedibus. eius. ANovissima inimica destruetur mors. 90 "us enim regni iustus homo super terram exsistens, mori iam. Quando autem dizerit, inquit, omnia etc. "W, 86, 1 ed. Harvey II, 497 sq. Graece in append. ad 714 in 8. Ser. Anastasii, collat. a Massueto cum MSS. Bibl. 9910 et Colb. 1450. 44, 2. — 11 Matth. 20, 28. — 19 I Cor. 15, 25. 26. — 26—98. q esas i e hewaecaekee reri Dominus fuerit pro| quod Christi dictum, quod ex pres- que profeetu (Routh). | byterorum, quos mox citat, traditione ivisum etc.] Haec|acceperit, Rectius alii Matth. 20, 23 bolas vel quinque | allegare videntur. ἘΠΙΣΤΌΛΗ ΠΡῸΣ AIOTNHTON. 1. Ἐπειδὴ δρῶ, κράτιστε Διόγνητε, ὑπερεσπουδαχότα σε τὴν ϑεοσέβειαν τῶν Χριστιανῶν μαϑεῖν καὶ πάνυ σαφῶς καὶ ἔπιμε-- λῶς πυνϑανόμενον περὶ αὐτῶν, τίνι τε ϑεῷ πεποιϑότες καὲ πῶσ, 5 ϑρησχεύοντες αὑτὸν τὸν τε χόσμον ὑπερορῶσι πάντες wal ϑανά-- τοῦ καταφρονοῦσι καὶ οὔτε τοὺς νομιζομένους ὑπὸ τῶν Ἑλλήνων ϑεοὺς, λογίζονται οὔτε τὴν Ἰουδαίων δεισιδαιμονίαν φυλάσσουσι, καὶ τίνα τὴν φιλοστοργίαν ἔχουσι πρὸς ἀλλήλους, xal τέ δή ποτε χαινὸν τοῦτο γένος ἢ ἐπιτήδευμα εἰσῆλθεν εἰς τὸν βίον νῦν xal 1000 πρότερον: ἀποδέχομαί γε τῆς προϑυμίας σε ταύτης καὶ παρὰ τοῦ ϑεοῦ, τοῦ xal τὸ λέγειν καὶ τὸ ἀχούειν ἣμῖν χορηγοῦντος, αἷ- τοῦμαι δοϑῆναι ἐμοὶ μὲν εἰπεῖν οὕτως, ὡς μάλιστα ἂν ἀκούσαντά σε βελτίω γενέσϑαι, σοί τε οὕτως ἀκοῦσαι, ὡς μὴ λυπηϑῆναι τὸν εἰπόντα. τό IL Ἂγε δή, χαϑάρας σεαυτὸν ἀπὸ πάντων τῶν mpoxais- A το codex Argentoratensis deperditus, b — apographum Beureria- num, h-— apographum Hausiamum seu Tubingense, L — Laehmann, St — Stephanus. 1 Επιστολη : τοῦ αὐτοῦ (i. e. ᾿Ιουστίνου φιλοσόφου καὶ μάρτυρος, αἱ ex praecedentibus apparet) A h | 2. Διόγνητε : -[- ὡς b h ita legentes sig- num erueis ornatae, in scida, quae codicis À specimen continet, editioni Ottonianae a. 1879 adiecta, depictum | 5 τὸν» Ah | 7 τὴν - τῶν h | 12 ἀχούσαντα : ἀκοῦσαι A h 1, κράτιστε] Cf. Luc. 1, 8; 23, 20; 88, 57; Apol II, 10. — οὔτε τοὺς 94, 3; 26, 25. — αὐτόν] rectius eum | vou. — φυλάσσουσι] Cf. Eus. De- ϑρησκεύοντες quam cum τὸν κόσμον | monstr. evang. 1, 6, 61—63. — δεε- coniungitur. — r/» re ϑεῷ zt2.] Cf. σιδαιμονίαν] Vox nonnunquam aeque Passio Pauli c. 9 ed. Lipsius, Acta|ac vocabulum supersiitio sensu bono apost. apocr. I (1891), 32. — ϑανά- | adhibetur, significans religionem vel τοῦ κατάφρ.} Cf. lust. Apoll, 1L|pietatem. CF. Ast. 17, 99; los Βανι 4— —— "Mm 3 - EPISTULA AD DIOGNETVM. L. Cum te, amplissime Diognete, valde studiosum videam divinum Christianorum cultum cognoscendi et admodum accurate diligenterque de iis percontantem, cui deo confidentes et quo- modo eum colentes mundum aspernentur omnes mortemque con- 5 temmant ét neque eos, qui a gentilibus dii putantur, pro diis habeant neque Iudaeorum superstitionem observent, et quo amore mutuo inter se affecti sint, et cur tandem novum hoc genus &ut institutum nunc demum apparuerit ac non prius: laudo te propter hoc studium atque a deo, qui et loquendi et audiendi τὸ nobis facultatem suppeditat, peto, ut detur mihi quidem ita verba facere, ut is, qui audivit, utique melior fiat, et tibi ita audire, ut tristitia non affieiatur is, qui verba fecit. IL Age igitur, postquam teipsum a cunetis cogitationibus Antiqu. X, 3, 2; Xenoph. Cyrop. III, 9. BS. Auctor eam hoc loeo haud dubie aeque ac 4, 1 sensu malo usurpat. Cf. Act. 95, 19. — καινόν] Cf. Arist, Apol 16, 4 (ed, R. See- berg 1894). Tat. Orat. c. 31 sqq.; "Theoph. Ad Autol. IIT, 1; Tert. Ad nàt. I, 8; Praedic. Petri ed. Hilgen- feld Nov. Test. extra can. IV, 59, 6—1 (— Olem. Al. Btrom. VI, 5, 41 p- 761); Amob. Adv. nat. II, 69; Eus. Dem. ev. L 1, & — roro y] Similiter textus graecus Apologiae Aristidis 2, 2 tria. genera. discernit, versiones syriaca et armeniaca quat- tuor, se, barbaros, Graecos, ludaeos ei Christianos, — νῦν καὶ ob πρό- τερον] Of. Arnob. II, 75. — τὸν ἀχούσαντα κτλ] Similiter Hippol. De Christo et Antichr. c. 2 ed. Achelis p. 5, 16—18; Ps.-Iust. Cohort. c. 1. — σοί τεῖ Saepenumero apud classi- cos quoque seriptores μέν partieu- lam excipit re coniunctiva (Otto). IL Cf. ad hoc capitulum lust. Apol. I, 9. 1. καϑάρας xx?.] Cf. Eph. 4, 21 sqq. 392 EPISTULA AD χόντων aco τὴν διάνοιαν — τ 5 τῇ φρονήσει, τίνος ὑποστάσεως 7| τίνος εἴδους τυγχάνουσιν, ἐρεῖτε καὶ νομίζετε ϑεούς, 2. οὐχ ὁ μέν τις λίϑος ἐστίν, ὅμοιο τῷ πατουμένῳ, ὃ δ᾽ ἐστὲ χαλκός, οὐ κρείσσων τῶν εἷς τὴν χρῇ σιν ἡμῖν κεχαλχευμένων σχευῶν, ὁ δὲ ξύλον, ἤδη xal & δὲ ἄργυρος, χρίζων ἀγϑρώπου τοῦ φυλάξαντος, ἕνα μὴ κλατῇ 1» ὁ δὲ σίδηρος, ὑπὸ ἰοῦ διεφϑαρμένος, ὁ δὲ Gorpawev, οὐδὲν τὰ κατεσχευασμένου πρὸς τὴν ἀτιμοτάτην ὑπηρεσίαν εὔπρεπέστερον 8, eb φϑαρτῆς ὕλης ταῦτα πάντα ; οὐχ ὑπὸ σιδήρου καὶ πυρὰ χεχαλχευμένα: οὐχ ὁ μὲν αὐτῶν λιϑοξβοξ) ὃ. δὲ “ΑμΣ ἀργυροχόπος, ὁ δὲ χεραμεὺς ἔπλασεν ; οὐ πρὶν ἢ ταῖς τέχναις Ὁ τῶν εἰς τὴν μορφὴν τούτων ἐχτυπωϑῆναι, ἣν ἕκαστον αὐτῶν͵ cr, ἔτι καὶ vov, μεταμεμορφωμένον: οὗ τὰ νῦν ἐκ τῆς ὕλης ὄντα σχεύη γένοιτ᾽ ἄν, εἰ τύχοι τῶν αὐτῶν τεχνιτῶν, | ποιούτοις: 4, οὗ ταῦτα πάλιν, τὰ νῦν ὑφ᾽ ὑμῶν i δύναιτ᾽ ἂν ὑπὸ ἀνθρώπων σκεύη ὅμοια γενέσϑαι τοῖς λοιποῖς; | s» χωφὰ πάντα ; οὐ τυφλά; οὖκ ἄψυχα; οὔκ ἀναίσϑητα; οὔκ, ἂν πα; οὐ πάντα σηπόμενα ; οὐ πάντα φϑειρόμενα ; Db. ταῦτα ϑεῦ χαλεῖτε, τούτοις δουλεύετε, τούτοις προσχυγνεῖτε, τέλεον δ᾽ ἐξομοιοῦσϑε. 0, διὰ τοῦτο μισεῖτε Χριστιαγούς, ὅτι τούτους ci) ἡγοῦνται ϑεούς, 7, ὑμεῖς γὰρ αἰνεῖν νομίζοντες καὶ οἰόμενοι; ! 85 πολὺ πλέον αὐτῶν καταφρονεῖτε; οὗ πολὺ μᾶλλον αὐτοὺς ζετε καὶ ὑβρίζετε, τοὺς μὲν λιϑένους καὶ ὀστρακχίνους oif. ἀφυλάκτους, τοὺς δὲ ἀργυρέους καὶ χρυσοῦς ex | 15 ἕκαστον : ἕχαστος A h | 16 ἔτε καὶ νῦν A h : εἰκάξειν con Li | sl ἡμῶν Ah|19 ὑπό : ὑπ᾽ h | 24 αἰνεῖν em 1,1 of viv Ah | οἰόμενοι à. σεβόμενοι con L| 27 ἀφυλάκτους : ἀφυλάχτως Ah | i | — αὐτὸς ὡμολόγησας] Cf. e. 1: χαινὸν | sour. s. h. v. | τοῦτο γένος. — ἴδε] Ita, nom ἐδέ, 2. ὁ μέν τις - «- ὃ δέ! C, 8, 2.- Hellenistae scribere solebant. ΟΥ̓ λίϑος χελ] Cf. Pruedie. Petri & Barn. 15, 7. Winer 8 6, la.— ἐρεῖτε] mee 58, 30—31. — fre | Recentiores hae forma praesentis in- χλαπῇ! Similiter Aristides 3, 9. | star utuntur. Cf. Stephanus, The-| 3. Of. Aristides 3, 2.- | nd DIOGNETUM II, 1—7. 393 p purgaveris et consuetudinem te leiietus fnecia elu ab initio novus homo, movae, sicut ipse quoque confessus es, rus: non solum oculis, sed et mente conspicias, M Li oo zai que voce οὐ asidi mats deos. 2. Nonne alius lapis est, ei similis, qui calcatur; (00 cds tna bic eiie alius lignum, iam etiam putridum; alius argentum, ittopus est honine custodiente, ne furto auferatur; alius ferrum, mbigie corruptum; alius testa, nihilo praestantior ea, quae 10 Ὶ imum Neiriitarióm facta est? 93. Nonne ex materia -ürmupiibili sunt haec omnia? Nonne ferri et ignis ope fabri- i? Nonne eorum aliud sculptor lapidum, aliud faber aera- aliud argentarius faber, aliud figulus finxit? Nonne, prius- bus horum in formas istorum effecta sunt, unumquod- s 1 ab unoquoque, idque etiam nunc, transformabatur? ae nunc ex eadem materia sunt vasa, si eosdem arti- rentur, similia talibus reddi possent? 4. Nonne rus. quae nunc a vobis adorantur, possent ab homini- fieri reliquis similia? Nonne surda sunt omnia? Nonne 30 N inanima? Nonne sensus expertia? Nonne immo- omnia putrescunt? Nonne omnia corrumpuntur? deos vocatis, his servitis, haec adoratis; omnino autem reddimini 6. Idcirco odistis Christianos, quia hos non arbitrantur. 7. Vos autem, qui honorare putatis ss iis, nonne multo magis eos contemnitis? Nonne multo ] Arridetis et iniuria afficitis, dum lapideos quidem et πέρ... sine custodibus, argenteos autem el aureos qu] Cf. lust. Apol. 1,9: Me- | | quos colunt: vultne aliquis vestrum. hilos. Oratio, Theol Quartal-| e videre, quomodo illi vident ete. 1862 404. 7. νομ- κ. οἰόμενοι] Qui cum codice c] Auctor Ps. 113, 16: | legunt οἱ vov. supplent τούτους ϑεούς, γένοιντο οἱ ποιοῦντες 86. hos esse deos. — αὐτῶν] potius respicere videtur. QCle- cum καταφρονεῖτε quam cum πλέον gn. V, 15: Velim au-|coniungendum ideoque ad deos, non "bm dicerent mihi hi, qui idola|ad Christianos referendum. esse vi- Punk, si optant similes fieri his, detur. — τοὺς μὲν λιϑίνοις xt4.] Si- στ -. 394 EPISTULA AD DIOGNETUM- καὶ ταῖς ἡμέραις φύλακας παραχαϑιστάντες, ἵνα μὴ κλαπῶσιν; 8. αἷς δὲ δοχεῖτε τιμαῖς προσφέρειν, εἰ μὲν αἰσϑάνονται, κολάζετε μᾶλλον αὐτούς εἰ δὲ ἀναισϑητοῦσιν, ἐλέγχοντες αἵματι χαὶ κνίσαις αὐτοὺς ϑρησχεύετε. 9, ταῦϑ᾽ ὑμῶν τις ὑπομεινάτω, ταῦτα ἄνα- s σχέσϑω τις ἑαυτῷ γενέσθαι, ἀλλὰ ἄνϑρωπος μὲν οὐδὲ εἷς ταύ- τῆς τῆς κολάσεως ἑκὼν ἀνέξεται, αἴσϑησιν γὰρ ἔχει: καὶ λογισμόν" & δὲ λίϑος ἀνέχεται, ἀναισϑητεὶ γάρ. οὐκ οὖν τὴν αἴσϑησιν αὖ- τοῦ ἐλέγχετε. 10. περὶ μὲν οὖν τοῦ μὴ δεδουλῶσϑαι Χριστιανοὺς τοιούτοις ϑεοῖς πολλὰ μὲν ἂν καὶ ἄλλα εἰπεῖν ἔχοιμι" εἰ δέ τινι 10 μὴ δοκοίη χἂν ταῦτα ἱχανά, περισσὸν ἡγοῦμαι καὶ τὸ πλείω λέγειν. IIL Ἑξῆς δὲ περὶ τοῦ μὴ κατὰ τὰ αὐτὰ Ἰουδαίοις ϑεοσε- βεῖν αὐτοὺς οἶμαί σε μάλιστα ποϑεῖν ἀκοῦσαι. 2. ᾿Ιουδαῖοε τοίνυν, εἴ μὲν ἀπέχονται ταύτης τῆς προειρημένης λατρείας, καλῶς ϑεὸν ἕνα τῶν πάντων σέβειν wal δεσπότην ἀξιοῦσε φρονεῖν" ei δὲ τοῖς 15 προειρημένοις ὁμοιοτρόπως τὴν ϑρησκείαν προσάγουσιν αὑτῷ ταῦ- την, διαμαρτάνουσιν. 8. ἃ γὰρ τοῖς ἀναισϑήτοις καὶ κωφοῖς προσ- φέροντες οἱ "“Ἑλληνες ἀφροσύνης δεῖγμα παρέχουσι, ταῦϑ᾽ οὗτοι χαϑάπερ προσδεομένῳ τῷ ϑεῷ λογιζόμενοι παρέχειν μωρίαν εἰχὸς. μᾶλλον ἡγοῖντ᾽ dw, ob ϑεοσέβειαν. 4. ὁ γὰρ ποιήσας τὸν οὗ- x ρανὸν καὶ τὴ» γῆν xalb πάντα τὰ ἐν αὐτοῖς καὶ πᾶσιν ἧμιν χορηγῶν, ὧν προσδεόμεϑα, οὐδενὸς ἂν αὑτὸς προσδέοιτο τούτων ὧν τοῖς οἱομένοις διδόναι παρέχει αὐτός. ὅ. οἱ δέ γε ϑυσίας ab- τῷ δι᾿ αἵματος xoi κνίσης xal ὁλοκαυτωμάτων ἐπιτελεῖν οἰόμενοι xal ταύταις ταῖς τιμαῖς αὐτὸν γεραίρειν, οὔδέν μοι δοκοῦσι διᾶ- 25 φέρειν τῶν εἷς τὰ χωφὰ τὴν αὐτὴν ἐνδεικνυμένων φιλοτιμέαν" τῶν μὲν μὴ δυναμένοις τῆς τιμῆς μεταλαμβάνειν, τῶν δὲ δοκούντων παρέχειν τῷ μηδενὸς προσδεομένῳ. IV. ᾿Αλλὰ μὴν τό γε περὶ τὰς βρώσεις αὐτῶν ψοφοδεὲς καὶ τὴν περὶ τὰ σάββατα δεισιδαιμονίαν καὶ τὴν τῆς περιτομῆς ἀλα- 80 ζονείαν xad τὴν τῆς νηστείας καὶ νουμηνίας εἰρωνείαν, καταγέλαστα 1 παραχαϑιστάντες : -καϑίσαντες A h | 9 αἷς .. τιμαῖς - ὡς .. τεμὰς h | 8 χνίσσαις h | 9 μὲν ἂν em L: μὲν A h | 10 δοχείη h | τό : τὰ h. | 18 χα- λῶς em Hilgenfeld (Zeitsehr. f. wiss. Theol. 1878. p. 975): καὶ εἰς Ab | 23 χνίσσης h | 95 τῶν pr 7» h | ἐνδειχνυμένων em : «γύμενοι À h | 25/26 τῶν μὲν μὴ δυναμένοις em. Gebhardt : τῶν μὴ δυναμένων A h | 96 τῶν δὲ dox. em L: τὸ δὲ δοχεῖν τινα A h | 30 xal sec 7 h πύον Clem. Recogn. V, 15. — qi. | παρακαϑιστάντες] Ot. Dust. Apol. L 0; s sufferto, haec patitor aliquis sibi fieri!» enim praeditus est et ratione; at lapis patitur, L Non sane sensum eius evincitis, 10. Ae de i dis huiusmodi in servitutem addicti non m et alia haberem dicere; si cui tamen haec: mon videantur, supervacaneum: arbitror et plura eps autem de eo, quod non idem cultus divinus ludaeis, te maxime cupidum esse audiendi puto. igitur, si quidem abstinent cultu supra memorato, τὸ 2 omnium venerari dominumque existimare vo- simili tamen modo, quo supra dicti, hoc cultu eum r. in errore versantur. 9. Nam quae gentiles, sen- rtibus et surdis offerentes, dementiae dant argumentum, deo tanquam indigenti praebere putantes, stultitiam 90 | existiment, non cultum divinum. 4. Qui enim cae- | atque omnia, quae in iis sunt, condidit atque 6a suppeditat, quibus indigemus, ipse nullo eorum. e ipse iis largitur, qui ei se dare putant. 5. At ii, em et nidorem et holocausta se facere ei sacri- »s iant hisque honoribus eum ornare putant, nihil ab iis te mihi videntur, qui eandem munificentiam praestant sensu bus; hi enim iis, quae honorem non possunt percipere, ἊΣ praebere sibi videntur, qui nulla re indiget. 0 eorum quoad cibos timiditatem et circa sab- se lionem et circa circumcisionem iaetantiam et circa - novilunium simulationem, quae ridicula sunt et nulla Ὁ, 11; Ps. 145, 6; Act. 14, 15. 5. οὐδὲν μοι z14.] Cf. Barn. 16, 2. IV, 1. περὶ τὰς βρώσεις κτλ] Ot. Ὁ bust. Apol. I, 10; | Aristides 14, 4; Ter. Apol. c. 91. LI—» 396 mnm καὶ οὐδενὸς ἄξια λόγου, οὗ νομίζω ce χρήζειν παρ᾽ ἔμοῦ μαϑεῖν. . 2, τὸ τε γὰρ τῶν ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ κτισϑέντων εἷς χρῆσιν ἀνθρώπων ἃ μὲν ὡς καλῶς κχτισϑέντα παραδέχεσϑαι, & δ᾽ ὡς ἄχρηστα χαὶ περισσὰ παραιτεῖσϑαι, πῶς οὐχ ἀϑέμιστον; 8. τὸ δὲ καταψεύδεσθαι: αϑεοῦ ὡς κωλύοντος ἐν τῇ τῶν σαββάτων ἡμέρᾳ καλόν τι ποιεῖν, πῶς οὐχ ἀσεβές; 4. τὸ δὲ καὶ τὴν μείωσιν τῆς σαρχὸς μαρτύριον ἐκλογῆς ἀλαζονεύεσϑαι ὡς διὰ τοῦτο ἐξαιρέτως ἠγαπημένους ὑπὸ ϑεοῦ, πῶς ob χλεύης ἄξιον; 5. τὸ δὲ παρεδρεύοντας αὐτοὺς ἄστροις καὶ σελήνῃ τὴν παρατήρησιν τῶν μηνῶν καὶ τῶν ἡμερῶν ποιεῖσϑας 1ὸ καὶ τὰς οἰκονομίας ϑεοῦ καὶ τὰς τῶν χαιρῶν ἀλλαγὰς κατα- διαιρεῖν πρὸς τὰς αὐτῶν ὁρμάς, ἃς μὲν εἰς ἑορτάς, ἃς δὲ εἷς πέν- ϑη" τίς ἂν ϑεοσεβείας καὶ οὐκ δεῖγμα; 6. τῆς μὲν οὖν κοινῆς Ἰουδαίων πολυπραγμοσύνης καὶ ἀφροσύνης πολὺ πλέον ἡγήσαιτο εἰκαιότητος καὶ ἀπάτης καὶ τῆς ἀλαζονείας ὡς ὀρϑῶς ἀπέχονται 15 Χριστιανοί, ἀρχούντως σε νομίζω μεμαϑηκέγαι'" τὸ δὲ τῆς Uim αὐτῶν ϑεοσεβείας μυστήριον μὴ προσδοκήσῃς δύνασϑαι παρὰ ἂν- ϑρώπου μαϑεῖν, Ὑ. Χριστιανοὶ γὰρ οὔτε γῇ οὔτε φωνῇ οὔτε ἔϑεσι διαχεχρι- μένοι τῶν λοιπῶν εἶσιν ἀνϑρώπων. 3. οὔτε γάρ που πόλεις (binc 30 χατοικοῦσιν οὔτε διαλέχτῳ τινὶ παρηλλαγμένῃ χρῶνται οὔτε βίον lob 8t: Ah 4 obe ἀϑέμιστον em Gebbardt : οὗ ϑέμις ἐστὶ Ah] 6 μαρτυρίων hh | 10/11 xaczadutigelv : καταῦ... εἶν Ah | 12. ἡγήσεται (-σηται St) τὸ A | 14 ὡς Bunsen : ΣᾺΝ Ι 15 σε hire À (ooo m corr.) b 5. ἄστροις] Hoc eo refertur, quod. ludaei, à nocturno tempore diem la- tiore sensu sic dictum (νυχϑήμερον) inchoantes, initium diei adeoque etiam sabbati οὐ dierum festorum án ortu stellarum statuunt, hoc mo- do, ut, cum tres stellae mediocris magnitudinis comparuerint, noctem esse dicant: eum duae, tempus esse, quod vocant inter soles: cum una, diem proprie sic dictum nondum exiisse contendant. Quapropter haec lex apud Iudaeos obtinuit: quicun- que die Veneris exeunte, circa ini- tium sabbati, stellis tribus medio- cribus conspectis operatus fueril, eum peccasse adeoque teneri saeri- ficio piaeulari offerendo: qui wisis duabus, eum dubitetur, utrum dies sit am nox, teneri eum. victimae pro. delicto dubio immolandae: qui vom- spicatà una, hunc liberum esse a sacrifieio (Bühl). — σελήνῃ} sc. novi- lunia celebrandi eausa. --- παρα- τήρησιν zr] Cf. Gal 4, 10. — ol- κονομίας xtA] sc. ordimationes im rerum universitate a Deo faotas: et hoc quidem loco tempestatum wi- cissitudines a Deo sie dispositae hae voce significantur, quas statim dicit: | | | | | | AD DIOGNETUM IV, 1—V, 2. 397 1, non arbitror te necesse habere a me dis- « quae a deo in usum hominum creata cma Dmed i e n. ea recusare, quomodo non est nefas? 3. Porro i, vetare eum boni aliquid die sabbati peragere, 5 do non est impium? 4. "Tum etiam de carnis imminutione ] electionis testimonio gloriari, quasi ob eam eximie nt a deo, quomodo derisione non est dignum? 5. Deni- ide; stellis et lunae, observationem mensium et re et ordinationes dei ac temporum vicissitudines 1» 1 distribuere, alias ad festos dies, alias ad luc- c cultus divini et non dementiae multo magis ex- entum? 6. Communi igitur vanitate et errore aí- curiositate et iactantia recte Christianos ab- ie didicisse existimo; sed divini cultus illis ws i ne te ab homine ullo doceri posse speres. Eua iis moque roglne :noqué- occmbas ee s distincti a ceteris sunt hominibus. 2. Nam ne- ioris incolunt neque sermone utuntur quodam ἰδίας χτλ] i. e. non verbis hominis, quid sit illud mysterium, cognoseis, sed gratia Dei vitam christianam vivens. — ϑεοσ. μυστήριον] Cf. I Tim. τ 8, 16. V. CK. Arist. Apol 15. 1. Tertullianus Apol. c. 42: Quo pacto (sc. infruetuosi in negotiis di- ;|euntur) homines vobiseum degentes, eiusdem. vietus, habitus, instructus, eiusdem ad vitam necessitatis? Of. Celsus apud Orig. C. Cels. VIII, 98. 55. Altera ex parte Basilius M. Reg, fus. trnct. 92, 8: εἶναί τινὰ χαὶ Xgi- στιανοῦ ἰδιότητα χαὶ ἀπὸ τῆς ἐσϑῆ- τος εὐπρεπὲς καὶ ἀκόλουθον. --- ἔϑεσι] i- | Hoc vocabulo non virtutes designan- tur, sed instituta ad habitum vel consuetudinem victus pertinentia. Cf. v. 4. 2, Hie versus praecedentem bene 398 EPISTULA AD DIOGNETUM ——— παράσημον ἀσκοῦσιν. 8, οὗ μὴν ἐπινοίᾳ τινὲ καὶ φροντίδι πολυ- πραγμόνων ἀνϑρώπων μάϑημα τοῦτ᾽ αὐτοῖς ἐστιν εὑρημένον, οὐδὲ δόγματος ἀνθρωπίνου προεστᾶσιν, ὥσπερ ἔνιοι. 4. χατοιχοῦντες δὲ πόλεις ἑλληνίδας τε xal βαρβάρους, ὡς ἕχαστος ἐχληρώϑη, «καὶ τοῖς ἐγχωρίοις ἔϑεσιν ἀκολουϑοῦντες ἔν τε ἐσϑῆτι καὶ διαίτῃ καὶ τῷ λοιπῷ βίῳ ϑαυμαστὴν xxi ὁμολογουμένως παράδοξον ἐν- δείκνυνται τὴν χατάστασιν τῆς ἑαυτῶν πολιτείας. ὅ, πατρίδας, οἴχοῦσιν ἰδίας, ἀλλ᾽ ὡς πάροιχοι- μετέχουσι πάντων ὡς πολῖται, χαὶ πάνϑ᾽ ὑπομένουσιν ὡς ξένοι" πᾶσα ξένη πατρίς ἔστιν αὐτῶν, 19 χαὶ πᾶσα πατρὶς ξένη. 6. γαμοῦσιν ὡς πάντες, τεχνογονοῦσιν" ἀλλ᾽ οὗ ῥίπτουσι τὰ γεννώμενα. ται, ἀλλ᾽ οὐ κοίτην. σάρκα ζῶσιν. ονται. 7. τράπεζαν κοινὴν παρατίϑεν- 8. ἐν σαρκὶ τυγχάνουσιν, ἄλλ᾽ οὐ κατὰ 9. ἐπὶ γῆς διατρίβουσιν, ἀλλ᾽ By οὐρανῷ; πολιτεύ- 10. πείϑονται τοῖς ὡρισμένοις νόμοις, καὶ τοῖς ἔδέοις βίοις 16 γικῶσι τοὺς νόμους. 11. ἀγαπῶσι πάντας, καὶ ὑπὼ πάντων διώ- LUC M ζωοποιοῦνται. 18. πτωχεύουσι, τῶν ὑὕστεροῦνται, xal ἐν πᾶσι περισσεύουσιν. 12. ἀγνοοῦνται, xal κατακρίνονται" ϑανατοῦνται. καὶ καὶ πλουτίζουσι πολλούς" πάν- 14. ἀτιμοῦνται, καὶ ἐν ταῖς ἀτιμίαις δοξάζονται- βλασφημοῦνται, καὶ δικαιοῦνται, 3. 16, λοιδοροῦνται, καὶ εὐλογοῦσιν᾽ ὑβρίζονται, καὶ τιμῶσιν, 3. μάϑημα ht μαϑήματι A | εὑρημένον h : εἰρημένον A | 4 ὡς : ὥσπερ Ὁ 5 καὶ pr em Otto : ἐν A h | 12 χοίτην em Maran : χοινὴν ἃ h interpretatur, 8. Cf. 7, 1. 4. πόλεις xtA] Cf. 6, 2. — βαρ- βάρους] Hae voee lustinus Apol. I, 46 et Tatianus Orat. c. 1 Iudaeos appellant, et auetor noster e. 1 et 5, 17 Iudaeos Graecis seu gentilibus opponit. Hoe autem loco vox βάρ- βαροι sensum umpliorém habere et non solum Iudaeos, sed etinm alios barbaros (cf. Iren, Adv. haer. praef. €. 8) signifienre videtur. 5 πάροικοι Cf. 6, 8, I Petr, 2, 11: 1 Olem. inser. — πᾶσα ξένη χτλ.] Philo De confas. ling, c. 17: κατῴ τ χησαν ὡς ἐν πατρίδι, οὐχ ὡς ἐπὶ ξένης παρῴχησαν. Clem. Al Ῥαρᾶ, III, B, 41 p. 218: πατρίδα ἐπὶ γῆς οὐχ Dyo- μεν. Euripid. Fragm. 1084 Nauck: ἅπασα δὲ χϑὼν ἀνδρὶ γενναίῳ suolo Epietetus Dissert. III, 24, 84 de Dio- gene dicit: πᾶσα γῆ πατρὶς ἣν ἐκεί- vo, ἐξαίρετος δ᾽ οὐδεμία. 6. De nuptiis Christianorum. ve- terum cf. lust. Apol I, 99; Athe- nag. Leg. c. 28. 98; Clem, ΑἹ, Pae- dag. Il, 10. — οὗ ῥίπτουσι τ. γεννἢ Cf. Iust, Apol. 1, 27; Athenag. c. 80, 7. Repellit auctor rumores illos, Christianos in cena vel potius agape celebranda incestos sequi Oedipi concubitus, et similiter Tertullianus Apol. c. 39 dieit: Omnia indisereta. sunt apud nos praeter uxores (Of, EPISTULA AD DIOGNETUM V, 3—16. 399 insolito neque vitam degunt insignitam. 3. Neque vero cogi- iutione quadam et hominum euriosorum sollicitudine haee dis- ciplina ab iis est inventa, neque dogmati humano patrocinantur, sicut nonnulli. 4. Incolentes autem civitates et graecas et bar- baras, prout cuiusque sors tulit, et indigenarum instituta se- s quentes im vestitu vietuque ac reliquo vivendi genere mirabilem et omnium consensu incredibilem vitae suae statum proponunt. 5. Patrias habitant proprias, sed tamquam inquilini; omnia cum aliis habent communia tamquam cives, et omnia patiuntur tam- Quam peregrini; omnis peregrina regio eorum est patria, δὲ τὸ 6. Uxores ducunt ut ommes, liberos proereunt; sed non abiciunt fetus. ommni$ patria peregrina. 7. Mensam communem ha- bent, non lectum. 8. /n carne sunt, sed non secundum carnem vivunt. 9. In terra degunt, sed in caelo civitatem suam habent. 10. Obsequuntur legibus constitutis, et suo vitae genere superant us leges. 11. Amant omnes, et omnes eos persequuntur. 12. lgno- rantur, et condemnantur; morte afficiuntur, et wivificantur. 13. Mendici sunt, et ditant multos; omnibus rebus indigent, et ommia illis redundant. 14. Dedecorantur, et inter dedecora afficiuntur gloria; fama eorum laceratur, et iustitine eorum te- 90 15. Obiurgantur, el benedicunt; con- Xumeliose tractantur, et honorem deferunt. stimonium perhibetur. 16. Cum. bonum 12 1I Cor. 10, 3; Rom. 8, 12. 13. — 13 Philipp. 3, 18—20. — 16 II Cor. δ, 9, — 17 II Cor. 6, 10, — 920 I Cor. 4, 19. lust. Apol I, 26; Dialog. c. 10; Athenng. Leg. c. 31—34; 'l'heoph. Ad Autol. III, 4: Minuc. Fel. Octav. ἃ 81; Tert 1. 8. & 7. Otto, qui xoci bis legit, explicat: mensam tommunem (germaniee gemeinsamen Tisch) apponunt, non vero vulgarem wel pollutam (germanice gemeinem). — τράπεζαν χοινὴν] Similiter Chry- sostomus Adv. oppugn. vit. πιοπαϑὲ. ΠῚ, ΤΊ ín. (ed. Bened. I, 94) de monachis. 9. Origenes In Pa. 15, 3: £v otpa- νῷ οἱ ἅγιοι τὸ πολίτευμα ἔχοντες ἐπὶ τῆς γῆς αὐτοῦ διατρίβουσιν (ed. Bened. 1l 598). Similiter Orig. In Ps. 118, 89 (If 805); Ad Rom. lib. II c. 4 (IV, 478); Tert. Apolog. e. 1; Didy- mus Ád II Qor. 12, 2 (PG 39, 1725). 10. πείϑονται zr] Cf. Inst. Apol. 1, 12. 17; Tat. Orat. c. 4 — νικῶσι] sé. non solum ea, quae iubebunt leges, sed maiora etiam praestantes (Otto) Laetantius Div. instit. VI, 28, 21: unusquisque .. nec tantum legibus publicis pareat, sed sit supra omnes leges, qui legem Dei sequi- tur. Cf. Iust. Apol. I, 12. ll Of. 6, 6. Similes sententiae exhibet lustinus Apol. I, 14. 39.57. M. δοξάζονται] sc. ἐνώπιον τοῦ ϑεοῦ. custodia, sed ipsi D DIOGNETUM V, 16—VI, 10. 401 n improbi puniuntur; dum puniuntur, gaudent, τ, 17. ludaei adversus eos tamquam alieni- rerunt et gentiles eos persequuntur; atque causam c rogas : simpliciter dicam: quod est in corpore ani- δ Lin mundo Christiani. 2. Dispersa est per omnia nbra anima: et Christiani per mundi civitates. 3. Ha- m in corpore anima, sed non est e corpore: et Chri- do habitant, sed non sunt e mundo. 4. Invisi- visibili eustoditur corpore: et Christiuni conspi- το " quidem in mundo degentes, sed invisibilis est eorum. Meo ence ουϊολριονοίπένας refine i woluptsiibus frui prohibetur: odit et Christiunos illa affectus iniuria, quia voluptatibus repugnant. |à carnem amat, quae ipsam odit, et membra: et Chri- 15 res amant. 7. Inclusa quidem est anima corpore, sed corpus: et Christiani detinentur quidem in mundo continent mundum. 8. Immor- sin moríali iabernaculo habitat: et Christiani pere- » corruptibilibus, caelestem incorruplibilitatem | ex- 2 9. Anima cibis et potionibus male tractata fit me- εὐ Christiani suppliciis affecti cotidie numero crescunt. lanta eos statione posuit deus, quam mefas est iis de- 15, 18. 19. — n] Cf. Sap, 9, 15: 1; I Petr, 1, 13, 14. ἐμελὶ De anima n dicitur, quod i consuevit (Otto) Of. - Χριστιανοὶ xxi.) Tert. $ -efficimur, quo- ta veia: semen est morum. lust. Dial ΤΠ Cor 6, 10. — 9 Ioann. 17, 11. 14. 16. — 12 Gal 5, 17. — LU 16 Matth. 5, 44; Luc. 6, 27. c. 110; Lact. Div. instit. V, 23; Chry- sost. De Chan. c. 1 (ed. Bened. III, 432); Adv. oppugn. vit. monast. II, 9 (L 7); Aug. De catech. rud. c. 24 n. 44. Otto loeum non de externo, sed de interno Christianorum inere- mento intellegit. Cui interpretationi quidem favent, qune praecedunt. At 7, B iisdem fere verbis externum incrementum exprimitur, et similis sententia Exod. 1, 12 legitur, quem. locum fortasse in mente habuit. 10. €f. v. 7. 26 402 EPISTULA AD VIL Οὐ γὰρ ἐπίγειον, ὡς ἔφην, εὕρημα τοῦτ᾽ αὐτοῖς παρε δόϑη, οὐδὲ ϑνητὴν ἐπίνοιαν φυλάσσειν ty ἐπιμελῶς, οὐδὲ ἀνθρωπίνων οἰκονομίαν μυστηρίων πεπίστευνται, 3. d αὐτὸς ἀληϑῶς ὃ παντοκράτωρ καὶ παντοχτίστης καὶ ἀόρατος de, sabe ἀπ᾽ οὐρανῶν τὴν ἀλήϑειαν καὶ τὸν λόγον τὸν ἅγιον xd ἀπερινδητον ἀνϑρώποις ἐνίδρυσε καὶ ἐγκατεστήριξε ταῖς καρδίαις αὐτῶν οὗ, καϑάπερ ἄν τις εἰκάσειεν, ἀγϑιρώποις ὑπηρέτην mà πέμψας 3j ἄγγελον ἢ ἄρχοντα ἢ τινα τῶν διεπόντων τὰ ἐπίγεια d] τινα τῶν πεπιστευμένων τὰς ἔν οὐρανοῖς διοικήσεις, ἀλλ᾽ αὐτὸν τὸ τὸν τεχνίτην καὶ δημιουργὸν τῶν ὅλων, d τοὺς οὖρ Ἶ ᾧ τὴν ϑάλασσαν ἰδίοις ὅροις ἐνέχλεισεν, οὗ τὰ μυστήρια. πάντα φυλάσσει τὰ στοιχεῖα, παρ᾽ οὗ τὰ μέτρα τῶν τῆς δρόμων ὃ ἥλιος εἴληφε φυλάσσειν, ᾧ πειϑαρχεῖ σελήνη vun νειν χελεύοντι, d πειϑαρχεῖ τὰ ἄστρα τῷ τῆς σελήνης 15 ϑοῦγτα δρόμῳ ᾧ πάντα διατέτακται: καὶ διώρισται καὶ ὅπι ται, οὐρανοὶ καὶ τὰ ἐν οὐρανοῖς, γῆ καὶ τὰ ἐν τῇ γῇν ϑάλανσα καὶ τὰ ἐν τῇ ϑαλάσσῃ, πῦρ, ἀήρ, ἄβυσσος, τὰ ἐν ὕψεσι, τὰ B βάϑεσι, τὰ ἐν τῷ μεταξύ - τοῦτον πρὸς αὐτοὺς ἀπέστειλεν. 3. "Api γε, ὡς ἀνθρώπων dv τις λογίσαιτο, ἐπὶ τυραννέδι καὶ φόβῳ χεὶ s καταπλήξει; 4. οὐ μὲν οὖν" ἀλλ᾽ ἐν ἐπιεικείᾳ καὶ πραύτητι, βασιλεὺς πέμπων υἱὸν βασιλέα ἔπεμψεν, ὡς ϑεὸν ἔπεμψεν, ὑΐ ἄνθρωπον πρὸς ἀνϑρώπους ἔπεμψεν, ὡς σώζων ἔπεμψεν, ὡς ni ϑῶων, οὐ βιαζόμενος" βία γὰρ οὐ πρόσεστι τῷ ϑεῷ. 5. à ὡς καλῶν, οὐ Bubxov: ἔπεμψεν ὡς ἀγαπῶν, οὗ κρίνων. 6. πέ! 36 et γὰρ αὐτὸν κρίνοντα wal τίς αὐτοῦ τὴν παρουσίαν ὑποστήσε: 4 αὐτοῖς h 18 ὁ ἥλιος 8t: 7» A h 80 χαὶ A h | 35 ἄνθρωπον» Ah|25 ὑποστήσεται : post hane vocem sequitur lacuna, in h doa lineas amplectens, et in margine librarius adnotavit: οὕτως καὶ ἐν ἀντιγράφῳ εὗρον ἐγκοπὴν παλαιοτάτου ὄντος (L παλειοτάτῳ ὄντ ἈΠ΄ VIL 1. οὐ γὰρ ἐπίγειον na Cf.|ad nos venire meque are! n Ps-lust. Cohort. c. 8. — ὡς ἔφην] ποαὰδ ullam. potestatem, sed. Respicit ametor ud 5, 3 et ad pro-|in hominem se eomvertit, qui adn» positum revertitur, a quo Christiano- | veniret, ut; nos salyaret. rum mores describens degressus est.|i e. leges, quibus em rum. 2. ἄγγελον xr4.] Similiter Apoca- | turam moderatur, quaeque lypsis Sophoniae ed. Stern 1886 p. 10 | intellectum latent (Bühl). — (Zeitschrift für ügyptische Sprache und | sunt, aut sidera postea em Alteriumskunde XXIV, 122) et Apoca- | sol, luna et stellae (cf. 7 b. A lypsis Eliae (Tezte und Unters. N. F. | Autol. I, 4—8), &ut duodecim sig Ii, 8* p. 69): Non angelum iussit!Zodinei (cf. Epiph. Η. 16 «. 3) * atn EPISTULA AD DIOGNETUM VII, 1—6. 408 VIL Non enim terrenum, ut dixi, inventum hoc iis tradi- tum est, neque mortalem cogitationem tam accurate custodien- dam sibi censent, neque humanorum mysteriorum oeconomia illis commissa est. 2. Sed ipse vere omnium regnator et om- nium conditor et invisibilis deus, ipse e caelis veritatem et ver- 5 bum sanctum et incomprehensibile inter homines locavit et cor- dibus eorum infixit; non quemadmodum aliquis conicere possit, hominibus ministrum aliquem. mittens aut angelum aut princi- pem aut aliquem eorum, qui terrena gubernant, aut aliquem eorum, quibus eommissa est cura rerum in caelis administran- τὸ darum, sed ipsum opificem et creatorem omnium, per quem caelos condidit, per quem mare suis terminis inclusi&, cuius mysteria fideliter omnia observant sidera, a quo mensuras diur- morum cursuum accepit sol observandas, cui obtemperat luna iubenti eam lucere nocti, cui obtemperant stellae lunae cursum 35 sequentes; a quo omnia disposita sunt eb limitibus cireumscripta eique subdita: caeli et quae in caelis, terra et quae in terra, mare et quae in mari, ignis, aér, abyssus, quae in alfitudine, quae in profundis, quae in medio sunt: hune ad eos misit. 3. An, ut hominum aliquis cogitare possit, tyrannidis exercen- 30 dae et terroris incutiendi causa? 4. Minime vero; sed in cle- maentia et lenitate ut rex mittens filium regem misit eum, ut deum misit, ut hominem ad homines misit, ut servans misit, πὲ persuadens, non violentiam adhibens; violentia enim non inest deo. 5. Misit ut vocans, non persequens; misit ut amans, non 95 iudieans. δ, Mittet enim eum iudieantem: et quis eius adven- 8 I Cor. 9, 17. — 20 Zach. 9, 9. — 21 Ioann. 9, 17. — 22 Ioann. 3, 17. — 95 Malach. 3, 2. ὑποτέκακται 56. τῷ λόγῳ. Of. I Cor. | 0; Lact. Div. instit. IV, 241—925, — 15, 57. 98; Eph. 1, 22; Phil 3, 91;} ὡς σώζων] Origenes Selecta in Ps. Hebr. 9,8. Otto respiciens 10, 9 et | ed. Bened. II, 555: ὁ ϑεὸς ἡμῶν Tast. Apol. II, 5 subaudit ἀνϑρώποις. ϑεός ἐστι τοῦ σώζειν. — ὡς πείϑων 4. ἐν ἐπ. χαὶ πραὕτητι κτλ.) Auctor | οὐ βιαζόμενος] Orig. 1. e. II, 556: ἦν videtur Zach. 9, 9 (Matth. οὐδένα γὰρ ἄκοντα νικᾷ ὁ Χριστός, 21, 5): ὅ βασιλεὺς ἔρχεταί aoc δίκαιος ἀλλὰ πείϑων. — βία i] Ttem Ire- χαὶ σάξων, αὐτὸς πραὺς. --- ὡς ϑεόν] | naeus. Adv. haer. IV, 37, 1: βία ϑεῷ se. qui sun naturn bonus est homi-|ob πρόσεστιν, ἀγαϑὴ δὲ γνώμη πάν- mumque amans; cf, 1 loann. 4, B | rore συμπάρεστιν αὐτῷ. (Otto). — ic ἄνϑρωπον] Cf. les. 19,, 6. ὑποστήσεται χτλ,] Sylburg la- 26* — dt 404 EPISTULA AD DIOGNETUM ... T. [οὐχ ὁρᾷς] παραβαλλομένους ϑηρίοις, ἕνα ἄρνήσωνται τὸν κύριον, καὶ μὴ νικωμένους: B. οὐχ δρᾷς, ὅσῳ πλείονες κολά- ζονται, τοσούτῳ πλεονάζοντας ἄλλους; 9. ταῦτα ἀνθρώπον c) δοκεῖ τὰ ἔργα- ταῦτα δύναμίς ἐστι ϑεοῦ" ταῦτα τῆς παρουσίας s αὐτοῦ δείγματα. VIIL Τίς γὰρ ὅλως ἀνθρώπων ἠπίστατο, τί ποτ᾽ ἐστὶ ϑεός, πρὶν αὐτὸν ἐλϑεῖν; 2, Ἢ τοὺς κενοὺς καὶ ληρώδεις ἐκείνων λό- γους ἀποξδέχῃ τῶν ἀξιοπίστων φιλοσόφων, ὧν οἱ μέν τινες πῦρ ἔφασαν εἶναι τὸν ϑεὸν (οὗ μέλλουσι χωρήσειν αὐτοί, τοῦτο χα- 10 λοῦσι ϑεόν), οἱ δὲ ὕδωρ, et δ᾽ ἄλλο τι τῶν στοιχείων τῶν ἔκτισ- μένων ὑπὸ ϑεοῦ; 3. καίτοι γε, si τις τούτων τῶν λόγων àmb- δεχτός ἐστι, δύναιτ᾽ ἂν χαὶ τῶν λοιπῶν χτισμάτων ἕν ἕχαστον ὁμοίως ἀποφαίνεσϑαι ϑεόν. 4. ἀλλὰ ταῦτα μὲν τερατεία xai πλάνη τῶν γοήτων ἐστίν" 5. ἀνϑρώπων δὲ οὐδεὶς οὔτε εἶδεν οὔτε 15 ἐγνώρισεν, αὐτὸς δὲ ἑαυτὸν ἐπέδειξεν. 6. ἐπέδειξε δὲ διὰ πίσ- τεως, ἢ μόνῃ ϑεὸν ἰδεῖν συγχεχώρηται. 7. ὁ γὰρ δεσπότης καὶ δημιουργὸς τῶν ὅλων ϑεός, ὃ ποιήσας τὰ πάντα καὶ κατὰ τάξιν διακρίνας, οὐ μόνον φιλάνϑρωπος ἐγένετο, ἀλλὰ xai μαχρόϑυμος. 8. ἀλλ᾽ οὗτος ἦν μὲν ἀεὶ τοιοῦτος χαὶ ἔστι καὶ ἔσται, χρηστὸς 30 χαὶ ἀγαϑὸς xal ἀόργητος καὶ ἀληϑής, xal μόνος ἀγαϑός ἔστιν' 9. ἐννοήσας δὲ μεγάλην wal ἄφραστον ἔννοιαν ἀνεχοινώσατο μόνῳ τῷ παιδί. 10. ἐν ὅσῳ μὲν οὖν χατεῖχεν ἐν μυστηρίῳ καὶ Ae τήρει τὴν σοφὴν αὐτοῦ βουλήν, ἀμελεῖν ἡμῶν καὶ ἄφροντιστεῖν ἐδόκει: 11. ἐπεὶ δὲ ἀπεχάλυψε διὰ τοῦ ἀγαπητοῦ παιδὸς καὶ 85 ἐφανέρωσε τὰ ἐξ ἀρχῆς ἡτοιμασμένα, πάνϑ᾽ ἅμα παρέσχεν ἡμῖν, χαὶ μετασχεῖν τῶν εὐεργεσιῶν αὐτοῦ xal ἰδεῖν καὶ νοῆσαι, ἃ τίς ἂν πώποτε προσεδόκησεν ἡμῶν ; 9/8 κολάζονται À : κολέίζοντες 8t | ὅ δείγματα em St : δόγματα l.i 8 τίνες A 127 h | 14 eldev: εἶπεν Ah. | 16 μόνῃ h : μόνον Ὁ | 21 dveen- γώσατο : ἣν ἐκοινώσατο A h | 26 τῶν A h : 2 δὲ | νοῆσαι ἕξ τίς em L : ποις qeu, τις Ah cvunam sequentem his fere verbis|Aayoü κχεφαλοτομουμένους τε καὶ explendam esse censuit: xl ταύτην σταυρουμένους καὶ δὲ τὴν παρουσίαν αὐτοῦ ἀνενδοιάστως ϑηρίοις κελ. cf. Inst. Dial. c. 110. παρκδοχῶντας τοὺς κατὰ πᾶσαν τὴν 7. Cf. 10, 7. γῆν ἐπ᾽ αὐτὸν πεπιστευκότας οὐδὲν, 8, Cf. 6, 9. τοπαράπαν ἐστὶ τὸ ἐχφοβεῖν ἢ δουλα- 9. Cf. Lust. Apol. ΤΙ, 10 fin.; Órig- γωγεῖν δυνάμενον. οὐχ ὁρᾷς γὰρ πολ-᾿ | De prine, IV, 9. 4 * EPISTULA AD DIOGNETUM VII, 7—VIII, 11. 405 dun sustimebit? .. . 7. [Nonne vides] obiectos feris, nt ab- Legen dominum, οὐ non victos? 8. Nonne vides, quo plures -upplicio afficiuntur, tanto maiorem fieri numerum reliquorum? 3. Haec non videntur ab homine fieri; haec sunt dei potentia; - heec adventus eius sunt argumenta. — VH. Quis enim omnino hominum norat, qui tandem esset deus, priusquam ipse venerat? 2. An vana et nugacia dicta philo- -sephorum istorum approbas, qui fide perperam digni sunt ha- biti. quorum alii ignem esse deum dixerunt (ad quod profecturi sunt ipsi id deum vocant), alii aquam, alii aliud ex elementis τὸ ἃ deo creatis, 93. Atqui, si quid horum dictorum approbatione (dignum est, possit. etiam reliquarum rerum creatarum una quae- que similiter se declarare deum. 4. Verum haec sunt prodi- grosa mendacia et imposturae praestigiatorum; 5. hominum vero quisquam nec vidit eum nec notum fecit, sed ipse sese osten- is dii. 6. Ostendit se autem per fidem, cui soli deum videre con- wessum est. 7, Nam dominus eb opifex omnium deus, qui omnia Jecit et suo quaeque ordine disposuit, non solum hominum amans dui, sed etinm patiens. 8. Erat autem semper talis et est et - el, benignus et bonus et irae expers et verax, et quidem so- 90 Jus bonus est; 9. postquam autem mente concepit magnum ali- "quid et ineffabile, communicavit cum solo filio. 10. Quamdiu imn ocenlto retinebat et custodiebat sapiens suum consi- nos et non curare videbatur; 11. postquam vero "tdiectum fium revelavit et patefecit, quae inde ab initio 35 Tni praeparata, ommia simul praebuit nobis, et frui suis bene- lis et videre et intellegere, quae quis nostrum unquam ex- Spectusset 9 MI, L Cf. Arnob. Adv. nat. LES 6. ἐπέδειξε] sc. ἑαυτόν. — διὰ πί- στεως] Cf. Rom. 8, 25; Eph. 8, 17. ἃ ἀξιοπίστων] Cf. Ign. Philad. 2, 9| 7. Praeparat auctor quaestionem, Jul, — ἀξ, φιλοσύφων xri] Ps.-Iust.| quam e. 9 tractat, cur Dens tam Tibor. e. 4: “Ὁρᾶτε τοίνυν τὴν ára-|sero hominibus se manifestaverit. ἔν τῶν παρ᾽ ὑμῖν νομισϑέντων γε- 8. μόνος dy.] Cf. Matth. 19, 17; γνῆσθαι σοφῶν, .. τῶν μὲν ὕδωρ Ἰαβὲ. Apol. I, 16. ἀρ σε ένων ἀρχὴν ἁπάντων εἶναι, 10--11. Cf. Rom. 16, 25. 26; 1 Cor. Τῶν δὲ ἀέρα, τῶν δὲ πῦρ, τῶν δὲ 3, —10; Gal. 4, 4. 5; Eph. 3, 4—10; Bo τι. Col. 1, 26. 27. ἑαυτοῦ χρηστότητα καὶ δύναμιν (ὦ τῆς ὑπερβαλλούσης φιλανϑρω- πίας καὶ ἀγάπης τοῦ ϑεοῦ), οὐχ ἐμέσησεν ἡμᾶς οὐδὲ ἀπώσατο 15 οὐδὲ ἐμνησικάχησεν, ἀλλὰ ἐμαχροϑύμησεν, ἠνέσχετο, ἐλεῶν αὐτὸς τὰς ἡμετέρας ἁμαρτίας ἀνεδέξατο, αὐτὸς τὸν ἴδιον υἱὸν ἀπέδοτο λύτρον ὑπὲρ ἡμῶν, τὸν ἅγιον ὑπὲρ ἀνόμων, τὸν ἄκαχον ὑπὲρ τῶν χαχῶν, τὸν δίκαιον ὑπὲρ τῶν ἀδίκων, τὸν ἄφϑαρτον ὑπὲρ τῶν φϑαρτῶν, τὸν ἀϑάνατον ὑπὲρ τῶν ϑνητῶν., 8. τέ γὰρ ἄλλα τὰς 30 ἁμαρτίας ἡμῶν ἠδυνήϑη καλύψαι ἢ ἐκείνου δικαιοσύνη; d. ἐν τίν: δικαιωϑῆναι: δυνατὸν τοὺς ἀνόμους ἡμᾶς καὶ ἀσεβεῖς ἢ ἔν μόνῳ τῷ υἱῷ τοῦ ϑεοῦ; ὅ. & τῆς γλυκείας dvo Ae t NNNM νιάστου δημιουργίας, ὦ τῶν ἀπροσδοκήτων εὐεργεσιῶν μὲν πολλῶν ἐν δικαίῳ ἑνὶ κρυβῇ, δικαιοσύνη δὲ ipm 35 μους δικαιώσῃ. 6. ἐλέγξας οὖν ἐν μὲν τῷ πρόσϑεν χρόνῳ τὸ ἀδύνατον τῆς ἡμετέρας φύσεως εἰς τὸ τυχεῖν ζωῆς, νῦν δὲ τὸν σωτῆρα δείξας δυνατὸν σώζειν xal τὰ ἀδύνατα, ἐξ ἀμφοτέρων ἐβουλήϑη πιστεύειν ἡμᾶς τῇ χρηστότητι adeo, αὐτὸν ἡγεῖσθαι iae [ Hom n.i dije AE IX, 1. πρόσϑεν yo.] sc. quo Deus filium misit. 2. ὦ xr&] Otto, qui cum codice ὡς legit, loeum hoc modo explicit: cum (ὡς) Dei amor, qui ab eximia — | erga homines benevolentia - d EPISTULA AD DIOGNETUM IX, 1—6. 407 TX. Postquam igitur omnia iam apud se cum filio dispo- suit, usque nd superius tempus sivit nos seeundum arbitrium nostrum inordinatis motibus ferri, voluptatibus et. cupiditatibus ἃ recta via abductos; non quod ullo modo gauderet peccatis nostris, sed ea tolerans, neque quod illud iniquitatis tempus 5 approbaret, sed praesens tempus iustitine creans, ut cum illo iempore convicti essemus e propriis operibus indigni esse via, nunc dei benignitas nos en dignaretur, et, cum manifestum fe- cissemus, ex eo, quod in nobis esí, nos non posse ingredi in regnum dei, potentia dei id posse nobis daretur. 2. Oum au- το tem completa esset iniustitia nostra eb plene manifestum fac- lum esset, mercedem eius supplicium et mortem imminere, ad- venissekque tempus, quod deus praestituerat ad suam deinceps benignitatem ac potentiam declarandam (o immensam humani- iutem et caritatem dei), nos odio non habuit neque reiecit ne- 15 que ultus est, sed patienter tulit, sustinuit, miserans ipse peccata mosbra suscepit, ipse proprium filium dedit pretium redemtionis pro nobis, sanctum pro iniquis, mali expertem pro malis, iustum pro iniustis, incorruptibilem pro corruptibilibus, immortalem pro mortalibus. 3. Quid enim aliud peccata nostra potuit fe- 90 gere quam illius iustitia? 4. In quo alio iniqui nos et impii iustificari potuimus quam in solo filio dei? 5. Ὁ dulcem per- mutationem, o impervestigabilem institutionem, o inexspectata beneficia: ut iniquitas quidem multorum abscondatur in uno iusto, iustitia autem unius multos iniustos iustificet! 6. Cum ss igitur superiori tempore nos eonvieisset, non posse naturam mostram vita potiri, nune autem servatorem ostendisset, qui ser- ware potest ea etiam, quae servari non poterant, utraque re woluit nos benignitati suae fidem habere, ipsum existimare nu- tritorem, patrem, magistrum, consiliarium, medieum, sapientiam, so 2 Rom. 9, 21—26. — 3 Tit. 3, 9. — 8 Ioann, 8, 5. — 12 Tit. 8, 4. 5. — 16 Hom. 8, 32. — 17 Eph. 1, 7; I Tim. II, 6. — 18 I Petr. 3, 18, — 2:9 Iac. 5, 20. 33.poníac) proficiscitur, unicus sit i, e. | sie: beneficia, quae contigerunt iux- ΒΤ semper constet quoad abundan- ta Dei consilium, ut iniquitas ete. tiam vel sit summus. [pe ^ 5. Verba ἵνα ἀνομία xti. explices 30 τοῖς ἐπιδεομένοις χορηγῶν ϑεὸς γίνεται τῶν λαμβανόντων, οὗτος μιμητής ἔστι ϑεοῦ. 7, τότε ϑεάσῃ τυγχάνων ἐπὶ γῆς, ὅτε de ἐν οὐρανοῖς πολιτεύεται, τότε μυστήρια ϑεοῦ λαλεῖν ἄρξῃ. τότε 35 vme χαταγνώσῃ, ὅταν τὸ ἀληϑῶς ἐν οὐρανῷ ζῆν ἐπιγνῷς, ὅταν τοῦ δοκοῦντος ἔνϑάδε ϑανάτου καταφρονήσῃς, ὅταν τὸν ὄντως ϑάνατον φοβηϑῆῇς. ὃς φυλάσσεται τοῖς καταχριϑησομένοις εἰς τὸ 8 καὶ λάβης A Ἀ : χατάλαβε con Gebhardt | 5 ἔν τῷ γᾷ : ἔν. - Αι ἐγ (sine spatio vacuo) h | ὃ ἄνω b :à.. A, &elh | 18 χρείσσῳ h | ἕτερος ΒΓ 19 ὃς 1: ὅσα A h|95 ἐπιγνῷς em ἵν - ἐπιγνώσῃ À -ὦση h [91 τὸ ΑἸ ΣῈ X, 9. di οὖς ἐποίησε τ. κἢ Cf. Tast. | verbium: ἄνθρωπος ἀνθρῶπου ὅτε Apol. I, 105 Apol. IT, 4. μόνιον, i. 6. homo homini Deus, Quod 3. ἐπιγνούς] se. τὸν πατέρα. ideo dieitur, quoniam, dum alicui 5. ἀλλὰ ταῦτα xrÀ.] i. e. haec sunt|opitulamur, hoc ipso contraria illius ditissimae beneficen- imitamur. Quod eum ab aliis etl- tine, quam imitari debemus. micis tum vero a Strabone diclum 6. ϑεὸς y. τ᾿ λειμβανόντων} In his est. Ac inter poBtas latinos Ovidius verbis videri possit alludere ad pro- | quiddiun tale canit (Stephanus). Pro — EPISTULA AD DIOGNETUM IX, 6—X, 7. 409 lumen, honorem, gloriam, robur, vitam, de vestitu et vicku sol- liitos non esse. X. Hane si tu quoque expetiveris fidem, etiam adipisceris jrmum quidem agnitionem patris. 2. Deus enim homines di- quos mundum creavit, quibus omnia subiecit, quae s | in terra sunt, quibus rationem dedit, quibus mentem, quibus | slis sursum ad ipsum spectare permisit, quos ad suam imagi- nem formavit, ad quos filium suum unigenitum misit, quibus | taeleste regnum promisit et dabit iis, qui ipsum dilexerunt. 3. Postquam autem illum cognoveris, quanta te impletum iri 1 laetitia existimas? Aut quomodo diliges eum, qui prior te ita 4ilexerit? 4. Si autem diligas, imitator benignitatis eius eris. -Àe ne mireris, posse hominem esse imitatorem dei. Potest eo volente. 5. Non enim imperium in proximos exercere neque "welle potiori conditione esse quam infirmiores neque divitem esse 15 *t vim inferre inferioribus est beatum esse, neqne in his potest wpisquam imitari deum, sed haec sunt extra'illius maiestatem. δ᾽ At qui proximi onus in se suscipit, qui, qua in re superior | st, alium inferiorem beneficio vult afficere, qui, quae habet | eepta a deo, ea indigentibus suppeditans deus fit accipien- so Tuum, is imitator est dei. 7. Tune perspicies in terra degens, deum in caelis regnare; tunc mysteria dei loqui incipies; tunc *» qui puniuntur, quod abnegare deum nolint, et diliges et "ürberis; tunc imposturam mundi et errorem damnabis, eum "wer im caelo vivere didiceris, cum eam, quae heie mors esse 35 "Gensebur, contempseris, cum veram mortem formidaveris, quae mematur iis, qui damnabuntur ad ignem aeternum, qui sibi tra- 2 Mattb. 6, 25—31. — 4 Ioann. 3, 16; I Iounn. 4, 9. — 7 Gen. 1, 56 97. — ΤΙ Ioann. 4, 9. — 10 1 Iounn. 4, 19. — 11 Ioanm. 14, 38 (4, 1? 9). 21), — 17 Gal. 6, 2. — 21 Eph. 6, 9; Col. 4, 1. piu ad locum accedunt Acta lonn-|oUroc, ὡς τὸ εὖ ποιεῖν, ἄνϑρωπος Mae 47: εἰ δέ γε καὶ μετὰ τὸν ϑεὸν ἔχει ϑεοῦ (PG. 85, 899), Erasmus in τοὺς εὐεργέτας ἡμῶν ἀνϑρώ- | Colloquiis, Philodoxus, commemorat ποὺς ϑεοὺς χρὴ καλεῖσϑαι (Act. apost. | hoc proverbium: Deum esse, quis- Aper. edd. Lipsius et BonnetlI,166,|quis iuvat mortalem. Οἱ, Theolog. 1-4; Gregorius Nar. Orat. XIV, | Quartalschrift 1881 p. 146—148. γενοῦ τῷ ἀτυχοῦντι ϑεὸς, τὸν 1. Prima huius capitis parte Noster Jitow. eo ϑεοῦ μιμησάμενος" οὐδὲν yàüp|dixerat, vitam virtutibus plenam e τ -..- 410 EPISTULA AD DIOGNETUM — — πῦρ τὸ αἰώνιον, ὃ τοὺς παραδοϑέντας αὐτῷ μέχρ: τέλους χολάσε 8. τότε τοὺς ὑπομένοντας ὑπὲρ δικαιοσύνης ϑαυμάσεις τὸ πῦρ τ πρόσκαιρον καὶ μακαρίσεις, ὅταν ἐκεῖνο τὸ πῦρ ἐπιγνῷς. XL Οὐ ξένα ὁμιλῶ οὐδὲ παραλόγως ζητῶ, ἀλλὰ ἄποστόλω υ γενόμενος μαϑητὴς γίνομαι διδάσκαλος ἐϑνῶν" τὰ παραδοϑέντ ἀξίως ὑπηρετῶ γινομένοις ἀληϑείας μαϑηταῖς, 2. τίς γὰρ ὀρϑῶ διδαχϑεὶς καὶ λόγῳ προσφιλὴς γενηδεὶς οὐκ ἐπιζητεῖ σαφῶς μὸ ϑεῖν τὰ διὰ λόγου δειχϑέντα φανερῶς μαϑηταῖς, οἷς ἐφανέρωσε ὃ λόγος φανείς, παρρησίᾳ λαλῶν, ὑπὸ ἀπίστων μὴ νοούμενος, pa 10 ϑηταῖς δὲ διηγούμενος, ci πιστοὶ λογισϑέντες ὑπ᾽ αὐτοῦ ἔγνωσα πατρὸς μυστήρια; 8, οὗ χάριν ἀπέστειλε λόγον, ἵνα κόσμῳ φανῆ ὃς ὑπὸ λαοῦ ἀτιμασϑείς, διὰ ἀποστόλων κηρυχϑείς, ὑπὸ ἐϑνῶ ἐπιστεύϑη. 4. οὗτος ὁ ἀπ᾽ ἀρχῆς, ὃ καινὸς φανεὶς καὶ παλαιὸ εὑρεϑεὶς καὶ πάντοτε νέος ἐν ἁγίων καρδίαις γεννώμενος, D. οὔτι 15 & ἀεί, & σήμερον υἱὸς λογισϑείς, δι᾽ οὗ πλουτίζεται ἢ ἐκκλησία od χάρις ἀπλουμένη ἐν ἁγίοις πληϑύνεται, παρέχουσα νοῦν», ροῦσα μυστήρια, διαγγέλλουσα χαιρούς, χαίρουσα ἐπὶ πιστοῖς, ζητοῦσι δωρουμένη, οἷς ὅρκια πίστεως οὐ ϑραύεται οὐδὲ τέρων παρορίζεται. 6, εἶτα φόβος νόμου ᾷδεται, χαὶ προφητῶ 30 χάρις γινώσκεται, καὶ εὐαγγελίων πίστις ἵδρυται, καὶ ἀποστόλω παράδοσις φυλάσσεται, καὶ ἐκκλησίας χάρις σχιρτᾷ. 7. ἣν χάρι μὴ λυπῶν ἐπιγνώσῃ, ἃ λόγος ὁμιλεῖ δι᾿ ὧν βούλεται», ὅτε ϑέλε 8. ὅσα γὰρ ϑελήματι τοῦ χελεύοντος λόγου ἐκχινήϑημεν ἐξειπεὶ μετὰ πόνου, ἐξ ἀγάπης τῶν ἀποχαλυφϑέντων ἡμῖν γινόμεϑα ὑμὶ 25 χρινωγοί. | XIL Ol; ἐντυχόντες χαὶ ἀχούσαντες μετὰ σπουδῆς εἴσεσϑι ὅσα παρέχει ὁ ϑεὸς τοῖς ἀγαπῶσιν OpiMoe, οἵ γενόμενοι παράδει 9/3 ϑαυμάσεις τὸ πῦρ τὸ πρόσα. : τὸ πῦρ τοῦτο ϑαυμάσεις h | 3 πρός καιρον τ προσ... .? A | καὶ h, etinm A, sed in margine | ἐπιγνῷς : ἔπεγνι h, deinde laeuna linene dimidiae, in margine: καὶ ὧδε ἐγχοπὴν εἶχε τ (εἶχεν à A) ἀντίγραφον A h | 6 ἀξίως : ἀξίοις A h | ὑπηρετῶν A h - -τῶν ἵ, " προσφιλῆς τ «λεῖ A h | γεννηϑεὶς A h 115 ὁ sec 22 A h | ἢ» h | I8 Bg em Τ᾿. ὅρια A h | 91. φυλάττεται h | χάρις Ah: χαρὰ L| 38 ϑελήματα h vera fide profluere; iam contra do-| 8. ἐχεῖνο c. πῦρ] sé. τὸ αἰώνιο cet, veram cognitionem e vita proba | ef. v. T. oriri; quod utrumque iure dici potest| XI—XII. Cf. de haec sectione Pre (Hefele), legomena, ἢ asi — EPISTULA AD DIOGNETUM X, 7—XII, 1. 411 dios nsque ad finem supplicio affciet. 8. Tune admiraberis €», qui pro iustitia ignem patiuntur temporarium, et beatos XL Non peregrina loquor neque ineptas quaestiones in- sütuo, sed apostolorum factus discipulus fio doetor gentium: s quio mihi tradita sunt, digne subministro iis, qui diseipuli unt eritabis. 2. Quis enim recte edoctus et verbo amieus factus Tom studeat aceurate discere, quae per verbum clare ostensn sunt diseipulis, quibus ea declaravit verbum ipsum apparens, libere loquens, ab incredulis non intellectum, discipulis autem τὸ narrans, qui fideles ab eo existimati cognoverunt patris my- sieria? 3. Cuius rei gratia verbum misit, ut mundo appareret, quod a populo contemptum, ab apostolis praedicatum, a gen- Jibns est ereditum. 4. Hie ab initio erat, qui novus apparuit “εἰ vetus inventus est et semper recens in sanctorum cordibus :5 cmaseitur. 5. Hie sempiternus, hodie filius est nuncupatus; per »quem eeclesia ditatur et gratia expansa in sanctis augetur, prae- Jbens iniellectum, patefaciens mysteria, annuntians tempora, E super fidelibus, quaerentibus donans, quibus iura fidei neque limites patrum transiliuntur. 6. De- 90 uim legis decantatur, et prophetarum gratia cognoscitur, *et evangeliorum fides stabilitur, et apostolorum traditio custo- *ditur, et ecclesiae gratia fms 7. Quam gratiam non eon- Aersians ea cognosces, quae verbum loquitur per quos vult, *xquando ei lubet. 8. Quaecunque enim voluntate iubemtis verbi 25 *exlati sumus eloqui eum studio, ex dilectione eorum, quae re- "welia nobis sunt, vobiseum communicamus. XIL Quae cum legeritis et audieritis studiose, scietis, "quanta praebeat deus recte ipsum diligentibus, quippe qui facti ΤΊ Ioann. 1, 9. — 12 I Tim. 3, 16. — 13 I Ioann. 1,1; 2, 13. 14. — CO 3, 17. — 97 Gen. 2, 15; 3, 94; 106] 2, 3. » ὅρια) Hieron. Ep. 63| creta faeta unanimi consilio patrum. Dr c. 9: Nobis nihil est|ecclesiae, Cf. Deut, 19, 14; Prov. quam Christi iura servare | 22, 28; Clem. De virg. II, 15, 5. . 7^ patrum iransferre (al transire) | 6. προφ, χάρις] i. e. gratia, qua leninos, — ὅρια πατέρων] i. e. de- | prophetae illuminati sunt. ἄναιρεῖ, ἀλλ᾽ ἣ παραχοὴ ἀναιρεῖ. 8. οὐδὲ γὰρ ἄσημα τὰ γεγραμ- s μένα, ὡς ϑεὸς ἀπ᾽ ἀρχῆς ξύλον γνώσεως καὶ ξύλον ζωῆς ἐν μέσῳ παραδείσου ἐφύτευσε, διὰ γνώσεως ζωὴν ἐπιδεικνύς - ἦ μῇ 1 ὃ ἀπόστολος τήν τε ἄνευ ἀληϑείας προστάγματος εἰς μένην γνῶσιν μεμφόμενος λέγει " Ἢ γνῶσις φυσιοῖ, ἢ δὲ οἰκοδομεῖ. 6. & γὰρ νομίζων εἰδέναι τι ἄνευ γνώσεως καὶ μαρτυρουμέγης ὑπὸ τῆς ζωῆς οὔκ ἔγνω, ὑπὸ τοῦ ὄφεως πλα- νᾶται, μὴ ἀγαπήσας τὸ ζῆν. ὁ δὲ μετὰ φόβου ἐπιγνοὺς καὶ ζωὴν 15 ἐπιζητῶν ἐπ᾽ ἐλπίδι φυτεύει, καρπὸν προσδοχῶν, 7. ἥτω σοὶ χαρ- δία γνῶσις, ζωὴ δὲ λόγος ἀληϑής, χωρούμενος. 8, οὗ ξύλον φέρων καὶ χαρπὸν αἱρῶν τρυγήσεις el τὰ παρὰ Sel ποϑούμενα, ὧν ὄφις οὖχ ἅπτεται οὐδὲ πλάνη συγχρωτίζεται" οὐδὲ Εὔα φφϑεί- ρεται, ἀλλὰ παρϑένος πιστεύεται '" 9. wal σωτήριον δείκνυται, καὶ 30 ἀπόστολοι συνετίζονται͵ καὶ τὸ wupíou πάσχα προέρχεται, καὶ καιροὶ συνάγονται καὶ μετὰ κόσμου ἄρμόζονται, καὶ διδάσχων ἁγίους ὃ λόγος εὐφραίνεται, δι᾿ οὗ πατὴρ δοξάζεται" d ἡ δύξα εἰς τοὺς αἰῶνας. ἀμήν. 1 τρυφῆς : τῆς rg. h | ἀνατείλατε h | ὅ ξύλον γνώσεως καὶ Bunsen:7 Ah | I5 ἤτω Ah :-- οὖν b | 15/16 χαρδία -I- καὶ h | 17 αἱρῶν t. . ρῶν & ἐρῶν b h | ποϑούμενα À : πορούμενα b h | 21. χαιροί : κηροὶ A b, χοροὶ Mt- ran | μετὰ χόσμου A h : μετακόσμια Credner ἁρμόζεται A h | 39 ἁγίων ὃ XII, 2. χωρίῳ] sc. in paradiso. — | perfusum, hac sc. ratione (cf. yogot* 3. δ. γνώσεως] i.e. per veram cog- μενος), ut λόγος dA. animo recipi- nitionem Deus protoplastis veram quoque vitam revelavit. Cf. v. 4. — ἡ] 8€ γνώσει. $5. ἣν δύναμιν} Βα. vim. coninnctio- mis utriusque ligni. ". γνῶσιςἾ positum videri potest pro γνωατική : sit tibi cor (i. e. ani- mus) rerum divinarum cognitione prae- ditum, vel res divinus cogmoscendi ei facultate instructum et studio | peccatisque manebis (Hefele) —7 — δ tur. At vero (sensu non immntato) aptius videntur verba hoc modo ὃ’ cipi: cognitio rerum divinarum sive res divinas cognoscendi studium cof fuum. perfusum habeat. vel sit intimo pectori insibum (Bühl). l | 8. οὐδὲ Εὔα wrL] Sensus: quod arborem verae cognitionis et vit9* ls delict?* in te plantaveris, absque .- A EPISTULA AD DIOGNETUM XII, 1—9. 413 sitis paradisus deliciarum, arborem fructibus plenam belleque germinantem in vobis ipsis producentes, variis fructibus ornati. 2. In hoc enim loeo /ignum cognitionis et lignum vitae plan- tatum fuit; verum non lignum cognitionis perdit, sed inoboe- dientia perdit. 3. Neque enim sunt obscura, quae scripta sunt, 5 deum ab initio /igmum cognitionis et ligmim vitae in medio paradisi plantasse, per cognitionem vitam monstrantem, qua cum. sincere usi non essent primi homines, fraude serpentis nu- dati fuerunt. 4. Neque enim vita sine cognitione neque cog- mitip tuta sine vera vita, ideo in propinquo utrumque plantatum τὸ fuit. 5. Quam vim cum perspexisset apostolus, cognitionem, quae sine veritate mandati ad vitam exercetur, reprehendens dicit: Cognitio inflat, dilectio autem aedificat. 8. Qui enim sine cognitione vera et testimonio vitae comprobata aliquid scire putat, non cognoscit, a serpente decipitur, quia vitam mon di- 10 lexit. At qui cum timore cognitionem est adeptus eb vitam quaerit, i spe plantat, fructum exspectans. 7. Esto tibi cor eognitio, vita autem sermo verus, qui recipitur. 8. Cuius ar- borem ferens ei fructum adipiscens semper metes, quae apud deum desiderantur, quae serpens non alirectat neque fraus at- 90 fingit; neque Eva tunc corrumpitur, sed virgo creditur; 9. ek salus apparet, et apostoli sapientia replebuntur, et domini pascha advenit, et tempora congregantur et decenter ordinantur, et ver- bum sanctos docens laetatur, per quod pater glorificatur; cui sib gloria in saecula. Amen. 2 Gen. 2, 9. — 11 1 Cor. 8, 1. — 15 I Cor. 9, 10. παρϑένος z.] Auctor Evam virginem | beat. Clemens Al. quidem, ad quem. appellare videtur, Mariam virginem tanqnam alteram Evam in mente habens. Of. lust. Dial. c. 100; Iren. ΠῚ, 33, 4. 9. χαιροὶ xtA] Credner interpre- tatur: tempora comprehenduntur (sc. ἐν λόγῳ) et quae ad ea spectant, quae gunt ultra hune mundum, ea explanantur. Sed quaeritur, an vox συνάγεσθαι illam significationem ha- € (Strom. III, 10, 70 p. 543: νόμος τε ὁμοῦ καὶ προφῆται σὺν καὶ τῷ εὐαγ- γελίῳ ἐν ὀνόματι Χριστοῦ εἰς μίαν συνάγονται γνῶσιν) provocat, eam non usurpat absolute. Mihi auctor de temporibus anni christiani dicere videtur. Otto, qui secundum codi- cem χηροὶ legit, monet, Christianos potissimum tempore paschali cereis "USOS 6888. 414 ΠΟΙΜΉΝ. 1. Ὃ ϑρέψας με πέπρακέν με Ῥόδῃ τινὲ εἰς Ρώμην. μετὰ πολλὰ ἔτη ταύτην ἀνεγνωρισάμην καὶ ἠρξάμην αὐτὴν ἀγαπᾶν ὡς ἀδελφήν. 2. μετὰ χρόνον τινὰ λουομένην εἰς τὸν ποταμὸν τὸν 5 Τίβεριν εἶδον καὶ ἐπέδωκα αὐτῇ τὴν χεῖρα καὶ ἐξήγαγον αὐτὴν ἐχ τοῦ ποταμοῦ. ταύτης οὖν ἰδὼν τὸ κάλλος διελογιζόμην ἐν τῇ καρδίᾳ μου λέγων" Μακάριος ἥμην, εἰ τοιαύτην γυναῖκα εἶχον καὶ τῷ χάλλει καὶ τῷ τρόπῳ. μόνον τοῦτο ἐβουλευσάμην͵,, ἕτερον δὲ S — codex Sinaiticus, Sc — codicis S corrector vel correctores, G — cod, Athensis, P — Papyrus Berolinensis, [ — versio latina antiquior vel vulgata, L' — versio latina altera, L — versiones lat. duae, A — ver- sio aethiopica, .. . S, ... G — verba et litterae quae in S vel G evanuerunt. 1 Ποιμὴν 8: Αρχὴ σὺν ϑεῷ βίβλου λεγομένης ποιμὴν G, Liber Ps- storis nuntii paenitentiae L', Incipit libellus sancti pastoris L*, Hermae prophetae A | 2 ὁ ϑρέψας χτλ. inscripsit hanc sectionem vel Visionem primam G:"Opacug α΄, L': Incipit visio prima quam vidit Herma | πέ- πραχέν με ' Póóg τινί : πέπραχε εἰς γυναῖχά τινα G, vendidit quandam puellam L' | 4 zo. τινά - χρόνους πολλοὺς G | τινά : | ἴδον αυτην 80] λουομένην εἰς τ... παρὰ G | 5 Τιβέριον G | τὴν G | ἐξέβαλον Θ | ὃ ταύ: τῆς -- κάλλος : ἰδὼν δὲ τὸ κάλλος αὐτῆς G | 8 τοῖς τρόποις Θ 1, L ϑρέψας} i. e. dominus, in'22: quos vocant ϑρεπτούς, ep. 9 cuius domo servus aut natus aut ab p. 295, 10: qui liberi nati expositi, infantia saltem educatus est. Zahn deinde sublati a quibusdam et in (8. G. A. 1878 p. 58 sq.) contulit servitute educati sunt. Addo Ad- Hippol. Refut. IX, 12 ed. Gott. p. 456, | Ioann. c. 13: ϑρεπτή τις Δομετιανοῦ. ὅτ: φάσχων ϑρέψας εἶναι “Μαρκίας, | Etiam Esther 2, 7 ϑρεπτὴ appell- Soph. Oedip. R. 1123, ubi servus|tur. Quis fuerit Hermae dominus emtus distinguitur a servo nutrito jet qui parentes, ignoramus. Zabm (οἴχοι τραφείς — ϑρεπτός), et Plin. | Der Hirt des Hermas 1868 p. 497 ad Traian. ep. 65 ed. Keil p. 294,1 οὐ ΤΊ, suspicatur, Hermam in À€ 415 PASTOR. Visio 1. 1. Qui me nutrivit, vendidit me cuidam Rhodae, quae fuit Homae. Post multos annos hanc rursus conveni et coepi eam. amare quasi sororem. 2. Post tempus aliquod lavari eam in*5 flumine Tiberi vidi et porrexi ei manum et eduxi eam e flu- mine. Ouius speciem cum vidissem, cogitabam in corde meo dicens: Beatus essem, si talem uxorem haberem et puleritu- dine et moribus. Egypto natum et dominum ludaeum fuisse. €f. ad hoc caput Prolego- mena. — *Pódg] Habes hoc nomen &pud veteres haud rarum Act. 12, 18. — εἰς “Ρώμην! Auctor saepe qui- dem (ef. Vis. L, 2, 2; ΠῚ, 7, 5; 9, 7; Bim. 1, 3. 7 eic.) εἰς pro ἔν usurpat. Hoe autem loco certe noluit dicere, Romae se venditum esse, sed potius, venditum se Romam venisse. Ap- paret quoque ex hoc loco, eum non vixisse Romae usque ad illud tem- pus, quo à Rhode emtus est; secus enim urbis vix mentio facta esset. — μετὰ πολλὰ κτλ.] Hermus hic indi- vat, se post nescimus quot annos à Rhode libertum factum et eo tem- pore, quo eum rursus videbat, Chri- shanum fuisse, Verisimile quidem est, ut Harnack ad h. 1. adnotavit, eum parentibus christianis usum esse, quia vix omisisset de conversione Hoc solum cogitavi neque aliud quidquam. sua loqui, si adultus demum vel in. domo Rhodae christiana imbutus fu- isset doctrina. Sed res non liquet. Cum enim de adoleseentia paene nihil dixerit, etiam de conversione tacere potuit. Romae autem Her- mam dominam iterum convenisse e v. 2 elucet. — ἀδελφήν] Prisei fide- les haud raro thori commerciis ab- stinebant et uxores sorores nomina- bant, Cf, Vis. IL, 3, 1 not. Sed hie de sorore proprio sensu cogitandum est. Hermas amorem designat, quo Rhoden amare coepit. 2. διελογ. ἐν τ. καρδίᾳ} Hebraicum dicendi genus. Cf. Vis. I, 2, 2; III, 4, 8: Matth. 9, 4; Marc. 2, 6. 8; Luc. 3, 15; 5,92. — τῷ κάλλει xri] Pro &ceusativo graeco qui dicitur Her- mas fere ubique dativum usurpat. Cf. Vis. V, 1; Sim. IX, 9, 5. 7; lu- dith 8, 7: χαλὴ τῷ εἴϑεε χελ. . ἢ οὗ δοκεῖ σοι ἄνδρὲ δικαίῳ, ἐὰν ἀναβῇ αὐτοῦ ἐπὶ τὴν καρδίαν ἢ πονη 1 Κούμας : cum his (— Cumis) ΤΑ, esas L! ef Vis Il, 1, 1| 9/8 (δυν Ὁ | 4 ἀπήνεγκέν μὲ : ἀπήγαγε G pieerr ταμόν τ eds (einer) 1^ | 1 mde G-] zonere f GL(A) : 9 8 | 9 ἐχείνην 77 G | 10 οὐρανοῦ SL rond δὲ εἰς αὐτήν : ἐμβλέψας δὲ αὐτῇ ἃ | 11 abrg 7 ἃ 11/12 ἀπεχρίϑη : φησὶ G | 18 ἀλλ᾽ G, sic. Pea. σον SL! : -- μου GL*A | 16. ἕνεκα G, sie fere. πῳ 8e G L' (A) : τόπῳ 81} πότε Sc G :- δὲ B. ΤΑ 119 ϑεὰν SL': ϑυγατέρᾳ G, dominum mem ἡγούμην G | 20 ὦ 7 G | καὶ ἀκάρϑατα SL*A : glas : πορνείας Ὁ 3. μετὰ χρόνον r.] i.e. post. mor- | tim in Y e κόμο ef. v. 5. — πορευομέ- | 1; 9, — περιπατῶν ἀφύπνωσα ἔλαβεν. Consiracio apud Hermam praeser-|IX, 1, 4; j em eam dico ei: Domina, quid lie fais? At io lit mihi: Recepta sum, ut peccata tua arguam apud Dico ei: Nunc ἐπ mei accusatrix es? Non, in- li verba, quae tibi dictura sum. Deus, qui im bilat ek quae sunt ex nihilo condidit et multiplicari fecit propter sanctam ecclesiam suam, irascitur tibi, 16 i in me. 7. Respondens ei dico: In te pecca- -. Aut quando tibi impudicum verbum locutus sum? ier te pro dea habui? Nonne semper te veritus sum m? Quid in me mentiris, mulier, iniqua ista et im- la autem ridens dicit mihi: In corde tuo ascendit 30 iniquitatis. Aut tibi non videtur homini iusto 4; 122, 1; Τοῦ. ὃ, 17. — 15 Gen. 1,28; 8, 17; 9, 1; 28, 8 etc. xtA] Cf. Dan. 9, 20:|habes infra 3, 4. — ἕνεχεν τ. &y. ἐχχλησίας] Cf. Vis. I, 4,1. Eecle- siam sanctam vocans (cf. c. 8, 4) Hermas fortasse regulam fidei re- ἢ Nomen apud. à. | spexit. . €f. Rom. 16, 14; Zahn,| 7. z&wrorr] sc. ex eo tempore, ΤῈ not. 3. postquam Hermaa libertus fnetus est. — ϑεάν) Locutio in ore Christiani mira, non gutem mutanda, cum ab optimis testibus tradatur. S ἐπὲ τ. χαρδίαν ἀνέβη] Locutio biblica (cf. Ies, 65, 16. 17; Ier. 3, 16; Act. 7, 23; Luc. 24, 38; I Cor. 2, 9) apud Hermam ereberrima; ef. Vis. L 2, 4; Mand, IV, 1, 1.2; 2,2; VI, i praecedit, sc. εὐλογεῖν, ᾿ 3, 3. 4. 5. 7. 8; ΧΗ, 3, 5. — ἐπιϑυ- Baa rn n. π΄ 27 1 γε : γὰρ G | md 7 ΘΑ] ὃ τῷ οὐρανῷ G | 4. ᾿ἀγαϑῶν G | B μεταν. : πολλὰ μ tur (al: vagantur) L', non resistent ii; ü 10/1 ὅλον τὸν οἶκόν σου G | 14 ἐν ἑαυτῷ G | εἰ GL 15 ἐξιλεώσομαι G | 16 τελείων : πολλῶν G | jj Sc L'A τ» £ τεύσῃ G | 1T a. διαχρίν. SLAA : ae διαλογιζομένου G, 7» L^ | GL^| 24 κἀγὼ 8 : καὶ G. | ὑπὸ ({- τινὸς 6) 8G γεϊγονεν ὑπὸ Bc L' μία] Cf. lae. 1, M. 15. — 9. ἀπεγνά οἱ τ, αἰῶνα κτλ Cf. I Tim. 6, 9. 10.| 9; Sim, IX,- Cvpiditas divitiarum Hermae ipsi|l 8,2; ΤΊ, 2 perniciosa fuit; ef, Vis, IIL 6, V. [8,8. 9, 115] m locuta est haec verba, clausi sunt caeli, et exhorrescens ac tristis. Dicebam autem intra hoc peccatum mihi adseribitur, quomodo potero lo deum propitiabo ob peccata mea perfecta, 'rogabo dominum, ut propitius sit mihi? 2. Quae τὸ io ac disputo in corde meo, video coram me cathe- de lanis niveis factam magnam; et venit mulier ' splendidissima, habens librum in manibus, ae se- me: Herma, ave. Et ego maestus et plorans ave. 8, Et dixit mihi: Quid tristis es, Herma, 90 sine iracundia, semper ridens, quid sic tristis es dp Et ego dixi ei: Propter mulierem opti- 4, 16) et sermonem pronuntiabant nonnumquam gravem (loann, 7, 97. Act. 13, 16; 17, 22), sedentes autem docebant (Matth. 5, 1; 13, 1; 15, 29; iper|23, 2. 6; 26, 55. Luc. 4, 20. Ioann. 8, 2. Act. 16, 8. Eus, H. E. V, 90, 5) Cf. G. G. A. 1878 p. 59. Neque ;|tamen praetermittendum est, secun- dum Visionem III, 11, 4 anum prop- ier infirmitatem sedisse. — μόνῃ i e. Hermas non sedit. Vis. ΠῚ, 1, 8 autem ipse quoque sedere iubetur. 3. ὁ μαχρόϑυμος κτλ.) Hermas hic ;|et v. 4 δὲ Vis. II, 3, 2 sibi ipsi lau- des tribuit. Aliter loquitur Vis. I, 3, 1; HL, 4, 8. 27* 4920 HERMAE PASTOR πάτης λεγούσης, ὅτι ἥμαρτον εἰς αὐτήν. 4. ἡ δὲ ἔφη" Μηδαμῶς imb τὸν δοῦλον τοῦ ϑεοῦ τὸ πρᾶγμα τοῦτο. ἀλλὰ πάντως ἐπὶ τὴν χαρδίαν σου ἀνέβη περὶ αὐτῆς. ἔστιν μὲν τοῖς δούλοις τοῦ ϑεοῦ ἢ τοιαύτη βουλὴ) ἁμαρτίαν ἐπιφέρουσα πονηρὰ γὰρ βουλὴ καὶ En- ππληχτὸς εἷς πάνσεμνον πνεῦμα xal ἤδη δεδοκιμασμένον, ἐᾶν ἐπι- ϑυμήσῃ πονηρὸν ἔργον, καὶ μάλιστα Ἕρμᾶς ὁ ἐγχρατής, ὁ ἄπε- χόμενος πάσης ἐπιϑυμίας πονηρᾶς καὶ πλήρης πάσης ἀπλότητος καὶ ἀχακίας μεγάλης. 8. ᾿Αλλ᾽ oby ἕνεχα τούτου ὀργίζεταί cot ὁ ϑεός, ἀλλ᾽ ἵνα a0 τὸν οἶχόν Gov τὸν ἀνομήσαντα εἰς τὸν χύριον xol εἷς ὑμᾶς τοὺς γονεῖς αὐτῶν ἐπιστρέψῃς. ἀλλὰ φιλότεχνος ὧν οὖχ ἐνουϑέτεις σοὺ τὸν οἶχον, ἀλλὰ ἀφῆκες αὐτὸν χαταφϑαρῆναι δεινῶς" διὰ τοῦτό σοι ὀργίζεται ὁ κύριος: ἀλλὰ ἰάσεταί σου πάντα τὰ προγε- γονότα πονηρὰ ἐν τῷ οἴχῳ σου" διὰ γὰρ τὰς ἐχείνων ἁμαρτίας 152) ἀνομήματα σὺ χατεφϑάρης ἀπὸ τῶν βιωτικῶν πράξεων. 2. ἀλλ᾽ ἡ πολυσπλαγχνία τοῦ κυρίου ἠλέησέν σε καὶ τὸν οἶχόν cou xal ἰσχυροποιήσει σε xal ϑεμελιώσει σε ἐν τῇ δόξῃ αὐτοῦ. σὺ μόνον μὴ ῥᾳθυμήσῃς, ἀλλὰ εὐψύχει καὶ ἰσχυροποίει σου τὸν οἶκον. ὥς γὰρ ὃ χαλκεὺς σφυροχοπῶν τὸ ἔργον αὐτοῦ περιγίνεται τοῦ πράγ- 30 ματος οὗ ϑέλει, οὕτω καὶ ὁ λόγος ὃ χαϑημερινὸς ὃ δίκαιος περι- γίνεται πάσης πονηρίας. μὴ διαλίπῃς οὖν νουϑετῶν σου τὰ τέκνα " οἶδα γάρ, ὅτι, ἐὰν μετανοήσουσιν ἐξ ὅλης καρδίας αὐτῶν, ἔνγρα- 1 λεγούσης 51 τ: - μοι GL'A | 2 τὸ πρ. τοῦτο: πρ. τοιοῦτον G | 4|5 ἔχπληκτος : ἔχφρικτος G | δ πᾶν σεμνὸν G | 5/6 ἐπιϑυμήσῳ SLA : ἀνα- Bg ἐπιϑυμία ἣ G|6 ὁ κθὸ : καὶ G | V πάσης SL:7» GÀ | 10 x. εἰς ὑμᾶς L'A:z. εἰσ ἡμᾶσ Sc GL, ἡ avrovs ἡ S| 11 αὐτοῦ G | 12 ἀφῆχες SG cf. Winer-Schmiedel $ 18, 16 : ἀφῆχας edd. priores δεινῶς GLA : 8 | 18 sor ügy. C2 Ὁ | 13/14. γεγονότα G | 14 πονηρὰ Sc G : τὰ π. B | σὸν GLA : 778 | tác. . (tu. : τὰ . - ἁμαρτήματα G | 15 πραγμάτων G | 15/16 ἀλλ᾽ ἢ ποῖ. SA (cf Sehodde, Herma Nabi 1876 p. 19 n. 3): ἀλλὰ ἢ πολλὴ εὐσπλαγχνία G | 10/17 χαὶ .. ae pr Z2 G | 11 ἐθεμελίωσε ἃ | 18 ῥαϑυμήσεις τον ἰσχυροποιήσεις G | 19 à7» G 1 σφυροκοπεῖ Ὁ | 19/20 περιγ. τοῦ πρ. οὗ : περὶ αὐτὸ πράττει ὃ G | 20 καὶ SL : 27 ΘΑ | ὅ xad. ὅ τααϑ. χαὶ G | 22 οἶδα SL*A : οἶδας G, scit (enim deus) L' | μετανοήσωσιν G | 22 sq. ἐν- γραφήσονται 8: ἐγγρ, G. 4. δοῦλον τοῦ ϑεοῦ)] Cf. Tert. De χατεφϑάρης ἀπὸ] Praepositio ἀπὸ spectac. c. 1. 24; De euliu fem. 1, 4; apud Hermam saepe non cusam IL, 1.11. — ἐπιϑυμήσῃ] se. τὸ πνεῦμα. | indicat, sed vim habet propositionis 3, 1. φιλότεκνος} Cf. Tit. 2, 4, — | consectariae idque megativae ideo- "VIS. 1, 2, 3—3, 2. 491 od peccavi in eam. 4. Haec autem respon- servum dei hoc factum. Αἱ vero in corde deilla. Est quidem servis dei talis cogi- iniqua enim est cogitatio e& abominanda. el iamiam probato, si desideravit opus ini- 5 maxime Hermas continens, abstinens ab ommi desi- Ὁ ac plenus omni simplicitate et innocentia magna. on propter hoc irascitur tibi deus, sed ut domum » quae iniqua egit in dominum et in vos parentes cum diligeres filios, non commonebas domum tuam, 1 eam, ut valde corrumperetur: propter hoc irasci- nus; sed sanabit omnia mala antea gesta in domo n enim peccata et iniquitates corruptus es in megotii. 92. Sed misericordia domini magna mi- et domus tuae atque confortabit te οὐ fundabit ie τὸ Modo tu noli levis esse, sed firmo animo esto omum tuam. Sicut enim faber ferrarius opus suum perficit id, quod vult, ita et sermo iustus coti- cit omnem iniquitatem. Ne deficias ergo monens ; Scio enim fore ut, si paenitentiam egerint ex toto 80 i circumseribi (PG 34, 545. 557). Vis. HI, 9, 1:| 2. πολυσπλαγχνία] Praeter hane ᾿ἁγιάζεσϑαι ἀπὸ πάσης | vocem. (repetitam Vis. TI, 2, 8; IV, I "VIH, 10: σχανδα- 2, 3; Mand. IX, 2; cod. G habet ὁ τῆς πίστεως, Mand. V,|ubique πολλὴ εὐσπλαγχνία) Hermas à ἀπὸ τῆς διανοίας | usurpat, etiam πολυευσπλαγχνία (Sim. Sim. IV, 7: διαφϑαρή- ^ue rises apad c VIII, 6, 3; 11, 1; IL. 14 By exadyper (iss DE M τ 10; Apoc. 90, 12; Apoc, Baruch. 24,1. αϑαυμαστῶς, ὃ οὐχ ἴσχυσα μνημονεῦσαι" ματα ἔκφρικτα, ἃ οὗ δύναται ἄνϑρωπος χ - | ματα ipwpóvessa: ἦν γὰρ ἡμῖν σύμφορα καὶ ἥμερα - 4. Ἰδού, ὃ ϑεὸς τῶν δυνάμεων, ὃ ἀοράτῳ δυνάμει καὶ χραταιᾷ wal τῇ μεγάλῃ συνέσει αὐτοῦ κτίσας τὸν κόσμον καὶ τῇ ἐνδόξῳ βουλῇ τὸ περιϑεὶς τὴν εὐπρέπειαν τῇ κτίσει αὐτοῦ καὶ τῷ ἰσχυρῷ pípam | πήξας τὸν οὐρανὸν καὶ ϑεμελιώσας τὴν γῆν ial ὑδάτων xa τῇ ἰδίᾳ σοφίᾳ καὶ προνοίᾳ κτίσας τὴν ἁγίαν ἐκκλησίαν αὐτοῦ, ἣν καὶ ηὐλόγησεν, ἰδού, μεϑιστάνει τοὺς οὐρανοὺς καὶ τὰ ὅρη wal τ ἐχλεχτοῖς αὐτοῦ, ἵνα ἀποδῷ αὐτοῖς τὴν ἐπαγγελίαν, ἣν ἐπηγγείς laxo μετὰ πολλῆς δόξης καὶ χαρᾶς, ἐὰν τηρήσωσιν τὰ νόμιμα τοῦ ϑεοῦ, ἃ παρέλαβον ἐν μεγάλῃ πίστει. b 4. Ὅτε οὖν ἐτέλεσεν ἀναγινώσχουσα καὶ ἠγέρϑη ἀπὸ τῆς καϑέδρας, ἦλθαν τέσσαρες νεανίαι καὶ ἦραν τὴν καϑέδραν wal 30 ἀπῆλθον πρὸς τὴν ἀνατολήν. 2, προσχαλεῖται δέ pe καὶ ἥψατο τοῦ στήϑους μου καὶ λέγει μοι Ἤρεσέν σοι ἢ ἄνάγνωσίς μον! χατα τοῖς δικαίοις, τὰ δὲ πρότερα τοῖς ἔϑνεσιν καὶ τοῖς ἀποστά» 2 παῆναι : παυϑῆναι G | ταῦτα 5» G | B χυρία SL : -Ἐ pov GA | 4/5 με. zx. 9. 0 BLA : μεγάλας κι θαυμαστὰς ὧν G (L*) | 6 βαστάσαι : συνιέναι O 6/1 τῶν οὖν ἐσχάτων ῥημάτων G | 8 ὅ ἀοράτῳ L(L?) : ov ἀγαπὼ 86 (0) | xul pr2» B | καὶ sec : ὁ G | 9 ἐνδόξῳ 81»: Ἐ αὐτοῦ GA | 10 αὐτοῦ» 01 ΤΙ ἐπὶ 4p τῶν G | 12 ἁγίαν)» G | 18 εὐλόγησεν G | 14 τὰ βουνὰ G | 118 παρ. : ἅπερ ἔλαβον G | 19 ἦλθον G | νεανίσκοι G | 22 καὶ ΒΔΑ τ GE | 24 πρότερα GL (priora) : πρωτα S(A ?) | ἔϑνεσιν SL*A : ἐϑνικοῖς G, tih- nicis L* 3. ῥήματα ἔχφρικτα κτλ.] Iachmann | multarum. Sed. haec verba. (Der Hirte m H. p. 65) contendit, | verborum Hermae similitudimem g^ ἢ Hermam ut aliis locis sic hoc quo- | runt. ! que loco Esdrae Apocalypsin imita-| 4, δυνάμει --- συνέσει] Gf. Ps. Hf. tum esse, e hic quidem IV Eer.6, 5. — περιθεὶς τ. eümp.] C. P» 99 17: Sonus eius sicut sonus aquarum | 6; 92, 1; 103, 1. — ἰσχυρῷ ip] 0 nini. Audivi magnifice et mirifice, quae non in memoria ; omnia enim verba terribilia, quae 5 | sustinere. Novissima ergo verba tenui; erant inea et mansueta: 4. Ecce, deus virtutum, forti verbo confizit caelum et fundavit terram 19 propria sapientia ac providentia condidit sanc- suam, quam et benedixit, ecce, transfert. caelos l e maria, e omnia. plana fiunt electis eius, issionem, quam promisit cum multa gloria et t legitima dei, quae acceperunt in magna fide. 1s igitur finiisse& legens a£que exsurrexisset de ca- nt quatuor iuvenes δὲ tulerunt cathedram et abi- n. 2. Vocat autem me et tetigit pectus meum Placuit tibi lectio mea? Et dico ei: Domina, haec placent, priora autem difficilia et dura. Haec: lit mihi dicens: Haec novissima iustis, priora au- B8, 6; 79, 5. 8. 15. 20; 83, 9; 88, 9 cf. 29, 10; 45, 8; 68, 7 etc. ] oc deerit dmi vf. 28, 2; 103, 5; 118, 90; Prov. 3, 19; ΠῚ Petr. cf. los, 54, 10; I Cor. 13, 2. guntur Apoc. 7, 2; Act. Perpet, et Felice, c. 11. Cur ad orientem? Quia ex oriente salus nobis apparuit, Of. Luc. 1, 78; Matth. 2, 2; Olem. ΑἹ. .|Strom. VIL 7, 49 p. 856; Orig. De L|orat c. 32. Animadvertendum est quoque, priscos fideles ad. orientem. versos precationer fecisse. Of. Tert. |Apol e. 16; Ad nat. I, 13; Clem. Al. Strom. l. c; Origen. 1, c.; Const. up.1,57; VII, 44; Pe.-Iust. Quaest. μὰ Orthod. 118. 9. ἀποστάταις] Cf. Sim. VIII, 6, 4; IX, 19, 1. 494 HERMAE PASTOR ταις. 8. λαλούσης αὑτῆς μετ᾽ ἐμοῦ δύο τινὲς ἄνδρες ἐφάνησαν xal ἦραν αὐτὴν τῶν ἀγκώνων χαὶ ἀπῆλϑαν, ὅπου xal ἡ χαϑέδρα, πρὸς τὴν ἀνατολήν. ἱλαρὰ δὲ ἀπῆλϑεν xol ὑπάγουσα λέγει μοι" "Ανδρίζου, Ἕρμα. 5 Ὅρασις β΄. 1. Πορευομένου μου εἰς Κούμας κατὰ τὸν καιρόν, ὃν xal πέρυσι, περιπατῶν ἀνεμνήσϑην τῆς περυσινῆς ὁράσεως, καὶ πάλιν με αἴρει πνεῦμα xo ἀποφέρει εἰς τὸν αὐτὸν τόπον, ὅπου wal πέ- puoi. 3. ἐλϑὼν οὖν εἷς τὸν τόπον τιϑῶ τὰ γόνατα καὶ ἠρξάμην 10 προσεύχεσϑαι τῷ κυρίῳ καὶ δοξάζειν αὐτοῦ τὸ ὄνομα, ὅτι με ἄξιον ἡγήσατο καὶ ἐγνώρισέν μοι τὰς ἁμαρτίας μου τὰς πρότερον. 9. μετὰ δὲ τὸ ἐγερϑῆναί με ἀπὸ τῆς προσευχῆς βλέπω ἀπέναντί μου τὴν πρεσβυτέραν, ἣν καὶ πέρυσιν ἑωράκειν, περιπατοῦσαν xal ἀναγινώσκουσαν βιβλαρίδιον " καὶ λέγει μοι. Δύνῃ ταῦτα τοῖς ἔχ- 15 λεκτοῖς τοῦ ϑεοῦ ἀναγγεῖλαι; λέγω αὐτῇ" Κυρία, τοσαῦτα μνημο- γεῦσαι οὐ δύναμαι: δὸς δέ μοι τὸ βιβλίδιον, ἵνα μεταγράψωμα: αὖτό. Λάβε, φησίν, καὶ ἀποδώσεις μοι. 4. ἔλαβον ἐγὼ καὶ εἴς τινὰ τόπον τοῦ ἀγροῦ ἀναχωρήσας μετεγραψάμην πάντα πρὸς γράμμα" οὐχ ηὕρισκον γὰρ τὰς συλλαβάς. τελέσαντος οὖν μου x τὰ γράμματα τοῦ βιβλιδίου ἐξαίφνης ἡρπάγη pou ἐκ τῆς χειρὸς τὸ βιβλίδιον" ὑπὸ τίνος δὲ οὐκ εἶδον. 2. Μετὰ δὲ δέχα καὶ πέντε ἡμέρας νηστεύσαντός μοῦ καὶ πολλὰ ἐρωτήσαντος τὸν κύριον ἀπεχαλύφϑηῃ μοι ἡ γνῶσις τῆς γραφῆς, ἣν δὲ γεγραμμένα ταῦτα" 2. Τὸ σπέρμα σου, Ἕρμᾶ, 4. ἡϑέτησαν εἰς τὸν ϑεὸν καὶ ἐβλασφήμησαν εἰς τὸν κύριον xad προ- ἔδωκαν τοὺς γονεῖς αὐτῶν ἐν πονηρίᾳ μεγάλῃ xal ἤκουσαν προ- 1 δύο — ἐράνησαν SL: δύο ἄνδρες ἦλθον GA | 3 ἀπῆλθον G | xal Vert GL:2» 81 8 ἱλαρὰ δέ : καὶ G | ἀπάγουσα G | μοι GLA 1}» 8 8 Kota τ χωμαα SA, κώμην G | ὃν καὶ» G 1 περιεπάτουν G | 9 ἐλθών - el" οὖν G | 11 πρότερον S8 cf. Hebr. 10, 82; I Petr. 1, 14: προτέρας G | 12 δὲ τὸ G : co 8, τὸ de 8e 18 πέρυσιν GL' : πρότερον 8, 2» L^À | 14. βιβλαρίδιον S cf. Apoc, 10, 2. 9. 10: βιβλιδάριον G, similiter infra | 15 PA ita Cini riduce d e LO τ ἡ | 19 μὸν 8:2» 8 | 20 μου ἐκ S: μοι ἀπὸ G | 21 có βιβλ.» G | εἶδον SL! : οἶδα GL'(A 9) | 22. δέκα v. 7. ἡμ. S: ἡμέρας ἐε᾿ G | 24 * Epua 7» G | 95 ἠθέτησαν SA : -aev G(L) | ἐβλασφήμησαν SLA : σεν G | 25/26 προέδωκε ... αὐτοῦ G | 26 πονηρίᾳ SL : ἁμαρτίᾳ G(A ?) VIS. 1, 4, 3.-- VIS. ΤΙ, --- 2, 3. 425 erunt δὲ sustulerunt eam manibus et abierunt, , ad orientem. Hilaris autem abiit, et cum iret, Herma. Visio IL. 5 — 14. Cum Cumas proficiscerer eo tempore, quo et antea, am- in eundem locum, quo et antea. 2. Cum igitur Tüea priora. 3. Cum autem surrexissem ab ora- ideo coram me anum, quam et antea videram, ambu- legentem libellum. Et dicit mihi: Potes haec electis tiare? Dico ei: Domina, tanta in memoria retinere ; da autem libellum mihi, ut describam eum. Ao-:5 j et reddes mihi. 4. Accepi ego et in locum quen- gri recedens descripsi omnia ad litteram; non inveniebam Ι Cum ergo litteras libelli perfecissem, subito de Πα ἀπριάν᾽ wt libellus; aquo autem, non vidi. 2. Post quindecim autem dies cum ieiunassem multumque 30 - dominum rogassem, revelata est mihi cognitio scripturae. Erant scripta. haee: 2. Semen tuum, Herma, deliquerunt in n et blasphemaverunt in dominum et prodiderunt parentes in nequitia magna et audierunt proditores parentium et B5, 9. 12; Ies. 24, 15; 66, 5; II Thess. 1, 12. ἴζου] Of. Mart. Polyc. 9, 1.|scripti erant, perpetua litterarum 1. πάλεν xtA] Cf. Vis. L|serie nulla vocum distinctione facta. 2. Cf. ad hoc capitulum Mand. IV, ζειν xri] Praeter locos su-|l. 3; Zahn, Der Hiri p. 344—349; fere ubique in S. Serip-| Jahrbücher f. deutsche Theol. 1870 legimus αἰνεῖν τὸ ὄνομα τοῦ Ῥ. 905 sq. Lipsius im Zeitschrift f. Wf. Ps. 68, 31; 99, 4; 112, 1; | wiss. Theol. 1869 p. 301—911. δ 2. προΐδωχαν)] Quomodo? Forte versum et sequentem re-| parentes apud magistratus paganos Clemens Al. Strom. Vl, 15, | denuntiantes. Cf. Hilgenfeld, Apost. 808. Vüler p. 127 sq. Zahn 1. e. p. 81; A συλλαβάς) Libri vetustissimi| Vis. 11, 8, 1. — ἤχουσαν] i. δ. nomi- 5 λούσῃ σου ἀδελφῇ" καὶ γὰρ αὕτη οὖκ ἀπέχεται τῆς γλώσσης, Ev ἡ πονηρεύεται- ἀλλὰ ἀκούσασα τὰ ῥήματα ταῦτα ἀφέξεται xal ἕξει ἔλεος. 4. μετὰ τὸ γνωρίσαι σε ταῦτα τὰ ῥήματα αὐτοῖς, ἃ ἐνετείλατό μοι ὁ δεσπότης ἵνα σοι ἀποκαλυφϑῇ, τότε ἀφίενται. αὑτοῖς αἱ ἁμαρτίαι πᾶσαι, ἃς πρότερον ἥμαρτον, καὶ πᾶσιν. 0 ἅγίοις τοῖς ἁμαρτήσασιν μέχρι ταύτης τῆς ἡμέρας, ἐὰν ἐξ ὅλης τῆς καρδίας μετανοήσωσιν καὶ ἄρωσιν ἀπὸ τῶν καρδιῶν αὐτῶν τὰς διψυχίας. ὅ. ὥμοσεν γὰρ ὃ δεσπότης κατὰ τῆς δόξης αὐτοῦ ἐπὶ τοὺς ἐχλεχτοὺς αὐτοῦ- ἐὰν ὡρισμένης τῆς ἡμέρας ταύτης, ἁμάρτησις γένηται, μὴ ἔχειν αὐτοὺς σωτηρίαν" ἡ γὰρ μετάνοια as τοῖς δικαίοις ἔχει τέλος" πεπλήρωνται αἱ ἡμέραι μετανοίας πᾶσιν τοῖς ἁγίοις" καὶ τοῖς δὲ ἔϑνεσιν μετάνοιά ἔστιν ἕως ἐσχάτης ἡμέρας. 6. ἐρεῖς οὖν τοῖς προηγουμένοις τῆς ἐχκλησίας, ἵνα wa- ρϑώσωνται τὰς ὁδοὺς αὐτῶν ἐν δικαιοσύνῃ, ἵνα ἀπολάβωσιν ἔκ. πλήρους τὰς ἐπαγγελίας μετὰ πολλῆς δόξης. 7. ἐμμεΐνατε. ev 30 οἵ ἐργαζόμενοι τὴν δικαιοσύνην καὶ μὴ διψυχήσητε, ἵνα γένη- ται ὑμῶν ἣ πάροδος μετὰ τῶν ἀγγέλων τῶν ἀγίων. μαχάριοι ὑμεῖς, ὅσοι ὑπομένετε τὴν ϑλῖψιν τὴν ἐρχομένην τὴν μεγάλην καὶ 9/8 τὰς ἀσελγείας — αὐτῶν ΒΓ, : καὶ ταῖς ἀσελγείαις καὶ συμφυρμοῖς αὐτῶν xal πονηρίεις G, 77 Α | 6 τῇ γλώσσῃ G | 7 ἕξει GLÀ : εξεισ S | με- τά «αὶ u. GÀ | 9 καὶ πᾶσιν SLA : πᾶσι δὲ Q | 9/10 v ἁγίοις SI: L'A, -- ἄφεσις ἔσται GL'(A) | 10 ἁμαρτήμασι G | 11 τῆς Q | μετανα- ἡσουσιν S | τῶν καρδιῶν GL : τὴσ καρδιασ S, 7» A | 18 ἔτι : ἐπε S | 15 πε- πλήρωνται - γὰρ G | 16 καὶ SA(L") : 7 G(L) | ἕως - τῆς G. | 18 αὐτῶν 86 : εαυτων Se, item 3 p. 428 | 91 περίοδος G | 22. ὑπομενεῖτε ἃ T nali sunt. — ἐπλήσϑησαν κτλ] Cf. Gen. 15, 16; Dan. 8, 23; I Thess. 2, 16. 3. ἀδελφῇ! Ct. Vis. II, 3, 1; Sim. IX, 11, 3. Sine iure Rem. Ceillier (Histoire générale III, 9 art, 1, 2) et alii ex hoc loeo coneluserunt, tem- pore visionis Hermae uxorem adhuc gentilium superstitioni addietam fu- isse. Zahn l c. p. 179 sq. hanc vo- cem ad saeculum futurum referri voluit, quo neque nubent neque mu- bentur (Matth. 22, 80), Cotelerins locum rectius de continentia inter- pretatus est. Cf. Tert. Ad uxor, I, 6: Quot item (suni) qui consensu pai inter se matrimonii debitum tollunt? De cultu fem. 1I, 9; Clem. Al. Strom. TII, 6, 53. p. 535 sq.; VI, 12, 100. p. 790. — γλώσσης] Cf. Iac. 8, 5 sqq. 1 Tim. 5, 18, dines et compositiones nequitiae , lstes ipsorum. 3. Sed nota fac VIS. T1, 2, 2--ἴ. prodentes nihil sibi profuerunt, sed adiecerunt peccatis suis libi- 421 et sic completae sunt iniqui- haee verba filiis tuis omnibus δὲ coniugi tuae, quae futura est tibi soror; etenim haec non abstinet lingua, in qua nequiter agit; sed si audierit haee ver- ; iis nota fecisti haec verba, quae mandavit mihi dominus ut tibi revelentur, tune remittuntur illis peccata omnia, quae ante pec- vwaverunt, et ommibus sanetis, qui peceaverunt usque ad hunc üiem, si ex toto corde paenitentiam egerint tulerintque de cor- τὸ dibus suis dubitationes. 5. luravit enim dominus per gloriam suam super eleetos suos, si terminato hoc die adhue peceatum fuerit, non habere eos salutem ; paenitentia enim iustis hal finem; completi sunt dies paenitentiae omnibus sanctis, gentibus autem paenitentia est usque ad novissimum diem. 6. Dices igi- w fur praepositis ecclesiae, ut corrigant vias suas in iustitin, ut mecipiant in pleno promissiones eum multa gloria. 7. Perse- werate igitur, qui operamini iustitiam, et nolite duplices esse, ἀξ fiat transitus vester eum angelis sanctis. Beati vos, quot- «uot sustinetis tribulationem supervenientem magnam et quot- s 15 Ps. 14, 2; Act. 10, 35; Hebr. 11, 83. Ene" ἡμέρας} Of. v. 5 not. τς v. 8. — ὡρισ- Bt ys τ. τ, forte iterat: TPruefinita. coii spatium, admonitiones acceptas ΒΖ qui &delis praeterlapso hoc tem- pore deliquerit, peccatum ei non re- mittetur. Gentilibus vero remitten- tur peccata usque ad novissimum diem, sc. per buptismum, quem Her- mas hoc loco voce μετάνοια intel- legit, 6. προηγουμένοις] Usurpatur haec vox etiam Vis. ΠῚ, 9, 7. Cf. I Clem. 21, 6; Clem. Al. Paed. 1, 6, 97 p. 120; Eus H. KE. 1I, 36, 10; Const. ap. II, 46. 7. πάροδος] i. e. ut mortui eum .|angelis congregemini Cf, Sim. IX, 94, 4; 25, 2. — ny τ. ἐρχ!] Cf. Vis. I, 3, 4; IV, 1, 1; 2,5; 3, 0; .|Sim. VIL 4. Respicit Hermas tem- :|pora novissima, quae mox adventura esse putat. 428 HERMAE PASTOR ὅσοι οὐκ ἄρνήσονται τὴν ζωὴν αὐτῶν. 8. ὥμοσεν γὰρ κύρίος χατὰ τοῦ υἱοῦ αὑτοῦ, τοὺς ἀρνησαμένους τὸν κύριον αὐτῶν ἀπε- γνωρίσϑαι ἀπὸ τῆς ζωῆς αὑτῶν, τοὺς νῦν μέλλοντας ἀρνεῖσϑαι ταῖς ἐρχομέναις ἡμέραις" τοῖς δὲ πρότερον ἀρνησαμένοις. διὰ τὴν πολυσπλαγχνίαν ἵλεως ἐγένετο αὐτοῖς. 9. Eb δέ, Ἕρμᾶ, μηκέτι μνησικακήσῃς τοῖς τέκνοις cov μηδὲ τὴν ἀδελφήν σου ἐάσῃς, ἵνα καϑαρισϑῶσιν ἀπὸ τῶν προτέρων ἁμαρτιῶν αὐτῶν. παιδευϑήσονται γὰρ παιδείᾳ δικαίᾳ, ἐὰν σὺ μὴ μνησικακήσῃς αὐτοῖς. μνησικακία ϑάνατον κατεργάζεται. σὺ δέ, 1 Ἑρμᾶ, μεγάλας ϑλίψεις ἔσχες ἰδιωτικὰς διὰ τὰς παραβάσεις τοῦ οἴκου σου, ὅτι οὐκ ἐμέλησέν cot περὶ αὐτῶν" ἀλλὰ παρεγεϑυμήϑης xal ταῖς πραγματείαις σου συνανεφύρης ταῖς πονηραῖς" 2, ἀλλὰ σώζει σε τὸ μὴ ἀποστῆναί σε ἀπὸ ϑεοῦ ζῶντος καὶ ἢ ἀπλότης. σου wal ἡ πολλὴ ἐγχράτεια ' ταῦτᾳ σέσωκέν σε, ἐὰν ἐμμείνῃς, καὶ τ πάντας σώζει τοὺς τὰ τοιαῦτα ἐργαζομένους καὶ πορευομένους ἐν ἀκαχίᾳ καὶ ἁπλότητι. οὗτοι χατισχύσουσιν πάσης πονηρίας wal παραμενοῦσιν εἰς ζωὴν αἰώνιον. 8. μακάριοι πάντες οἱ ἐργαξό- μενοι τὴν δικαιοσύνην. οὗ διαφϑαρήσονται ἕως αἰῶνος, 4. ἐρεῖς δὲ Μαξίμῳ" Ἰδού, ϑλῖψις ἔρχεται" ἐάν cet φανῇ, πάλιν ἄρνησαι. 39 ᾿Εγγὺς κύριος τοῖς ἐπιστρεφομένοις, ὡς γέγραπται ἐν τῷ Ἔλδαδ καὶ Μωδάτ, τοῖς προφητεύσασιν ἐν τῇ ἐρήμῳ τῷ λαῷ. 4. ᾿Απεχαλύφϑη δέ μοι, ἀδελφοί, κοιμωμένῳ ὑπὸ νεανίσκου 1 γὰρ -ὁ6 | 3 κύριον Se Q L^ A : zy B, υἱὸν L^ 8 νῦν» 81 4 τοὺς - ἀρνησαμένους G | 5 πολυσπλ. : πολλὴν αὐτοῦ εὐσπλαγχνίαν G | 8 μὴ» d Ϊ 9 μνησικακία SG : ἡ μ. Sc | 10 ἐδιωτικὰς SGL? : βιωτικασ Sc L^ | 18 σε» G | 14 πολλὴ!» G 15 σώζει GLAA(L?) : σωξεισ S | 18 κατισχύσουσιν τ τυδυσιν B | 17 παραμενοῦσιν GL' : -μένουσιν L'A | 19. Δαξίμῳ ΒΟΊΔΑ (Ἐ μεγάλη A): magna Li | 90/21 ἐλὰδ χαὶ μωδὰδ G, Heldam et Modal I^ | 99 ἅπε- κχαλύφϑημεν G | noc «. κοιμωμένῳ 77. | veavlaxov : τινος νεανίου [δ B, ἀπεγνωρίσϑαι ἀπό] Cf. Vis. 1, | II Cor. 7, 10. — παρενεϑυμήϑης! Cf. 3, 1. not. Mand. V, 2, 8; XII, 3, 6; Sim. V, 8, 1. ἀδελφήν] i e. uxorem. Of. 9, 7, — πραγματείαις] Of. Vis. IIl, "Tob. 7, 15. Etiam Hieronymus uxores |6, 5; Mand. III, 5; X, 1, 4; Sim. eum maritis castam ducentes vitam | VIII, 8, 1. 2; IX, 20, 1. 2. Plerisque eorundem sorores nomimat et mari- his locis habes etimm vocem épxe- ios fratres. Of. Epp. 58 c 6; ΤΊ φυρμένοι. α Ἴ; Ἴδ 6. 23; 16 8. 8. — ϑάνατον͵ 3. ϑεοῦξωντο!! Locutio i8: Borip- κατ Cf. Mand. IV, 1,2; Rom. 7, 18; | tura usitatissima; ef. praeter locum pm ] 429 qu* non negabunt vitam suam. 8. luravit enim dominus per fli suum, eos, qui negaverint dominum suum, reprobntos et Tm suam perdituros esse, eos, qui nune negaturi sunt diebus supervenientibus; qui autem ante negaverunt, propter multam misericordiam propitius factus est illis. 5 3. Tu autem, Herma, ne memor sis malitiae filiorum tuo- Tum nec sororem tuam dimittas, ut purificentur a prioribus pec- tais suis; erudientur enim doctrina iusta, si tu memor non fueris malitiae eorum. Memoria malorum mortem operatur. Tu autem, Herma, magnas tribulationes habuisti proprias prop- τὸ ier praevaricationes domus tuae, quoniam tu non habuisti curam eorum, sed neglexisti eos et negotiationibus tuis implicitus es iniquis. 2. Sed illud te salvum facit, quod non recessisti a deo miro, et simplicitas tua et magma continentia; haec salva- verunt te, si permanseris, et ommes salvant, qui talia operantur 1 δὲ ambulant in innocentia ac simplicitate. Hi superabunt om- mem iniquitatem et perseverabunt im vitam aeternam. 8. Beati onmes, qui operantur iustitiam ; non peribunt usque in saecu- lum. 4. Dices autem Maximo: Ecce, tribulatio venit; si tibi Vlacuerit, iterum nega. Prope est dominus iis, qui se com- 9» verlunt, sicut scriptum est in Eldad et Modat, qui propheta- VIS. I], 2, 7—4 1. vert populo in deserto. 4. Revelatum est autem, fratres, mihi dormienti a iuvene 18 Hebr. 3, 12. — 17 Ps. 105, 2; 14, 2. — 90 Kldad et Modat. Apr lmudatum Ps. 41, 3; 88, 3; ὕκ 1, 10; Dan. 6, 20. 26; Matth. 16,16; 26, 08; Act. 14, 14; Rom. ἢ, 96 ete, 1, Μάξιμος] prorsus nobis ignotus "s — ἐγγὺς zo xr] Ps. 33, 19: ἐγγὺς χύριος τοῖς συντετριμμένοις τὴν ἀαρήίαν. Cf. Ps. 144, 18; Philipp. 45. Qlem. AL Quis dives c. 41 P. 858: πᾶσιν ἐγγύς ἐστι τοῖς πιστεὺ- σισι xul πόρρω τοῖς ἀϑέοις, ἄν μὴ Μετανοήσωσιν. --- ᾿Ελδὰδ x. Μωδάτ] eommemorantur Num. 11, 35,27; Oyrill. Cat. XVI, 25. 26; Bas. M. De spir. sanct, c. 26; Epiph, Ex- pos δᾶ. e. 4; Hieron. Ep. 78 ad Fab. de mans. 18; Ephraem De Abrah. ep. Nisib, cf. Biekell, Car- Tina Nisib 1866 p. 113; Theodor. In epist. Paul praef. In Synopsi S. Scripturae sub nomine Athanasii yul- gata (Opp. ed. Patav. 1777 Il, 154) et in Stichometria Nicephoro ad- scripta eorum liber inter apocrypha V. T. recensetur, Οἱ. Zahn, Ge- schichte des. neutest.. Kanons ΤΊ, 295 —1918. A, 1. veavíaxov] Cf. Vis. HL, 10, 7. — ΟΠ po 0.13 βιβλίον G | φησιν 8] Ἵ Boxe G | 10 γνωσθήσεται G οὐν Be ΟἹ 12 Cri BL! : ἐπιγέγραπται ἃ, 77 τὴν 56.), à Iustino (Apol. I, 20. 44), in| Cohortat. ad Graec. e, 16. 87, a Ta- tiamo (Orat. c. 41), ab Athenagora (Legat. c. 30), à Theophilo (Ad Aa- | iol IT, 8. 9. 8L. 36. 38), » Tertul- PE RA eM "- " speciosissimo dicente mihi: Anum, a qua accepisti libellum, quam putas esse? Ego dico: Sibyllam. Erras, inquit, non est. Quae estergo? inquam. Respondet: Ecclesia. Dixi ei: Quare igitur anus est? Quoniam, inquit, omnium prima condita est; propter hoc anus est. et propter ipsam mundus creatus est. s 2. Postea autem visionem vidi in domo mea. Venit anus et interrogavit me, an librum iam dedissem presbyteris. Negavi me dedisse. Bene, inquit, fecisti; habeo enim verba aliqua ad- dere. Cum ergo finiero omnia verba, per ie nota fient electis omnibus. 9. Seribes igitur duos libellos et mittes unum Ole- τὸ menti οὐ unum Graptae. Mittet ergo Clemens in exteras civi- tates; illi enim mandatum esi; Grapte autem monebit viduas δὲ orphanos. "Tu autem leges in ista civitate cum presbyteris, VIS. II, 4, 1—8. qui praesunt ecclesiae. Christum Denm mundum fecisse; Ürig. C. Celsum IV, 74, ubi Celsus Christianos aceusat dicentes, a Deo omnia propier hominem facta esse. 5. zpsofer-] Cf. v. 3; Vis. ΠΙ, 1, 8. 3. Orig. De princ. IV, 11 ed. Be- med. 1, 168. — γράψεις κτλ.] Simile mandatum loannes apostolus acce- pit in Apocalypsi 1, 11. 19 et Pzeudo- Esdras IV Esr. 12, 87. 88. — Κλή- perti] i. e. sine dubio Clementi auc- dori epistulae ad Corinthios et, ut ex hoe loco elucet, episcopo. Cf. Lipsius in Dibellericon ed. Schenkel ΤΠ, 93. Clare enim cum a preeby- "teris discernitur tum munere fungi- ur, quod ecclesiae praepositis tan- fum commissum est. Zahn l. c. p. 42 κα. 99 sqq. (cf. ΘΟ. G. A. 1878 p.46 84.) eum presbyterum declarat. Hey- me (Quo tempore H. Pastor scriptus sit. 1872 p. 16—19) et, Harnack ad — Hh. L innisi argumentis infirmis con- -Xenderunt, eum laicum quendam vel -dinconum et Hermae amicum fuisse. — Τραπτῇ! Grapte diaconissa fuisse widetur. Aliter Heyne 1. e. Nomen --. rarissime reperitur, e. g. Ioseph. Bell. jud. V, 9. — ἐπιτέτραπταιΪ ΟΥ̓ I Cor. 14, 84; Polye. Phil. 12, 1. Vox et permittere e& mandare significat, et aensus haud dubie est: illi enim à me, i e. ab Ecclesia, mandatum est, vel illi hoc munus ineumbit. Heyne lc. p. 18 verba ἐκ. γὰρ &u- | τέτραπται, quippe quae in duabus versionibus desint neque ab Origene ugnoseantur, glossam putat primum & librario, qui mandatum Clementi dntum argumento firmare voluerit, margini adscriptam, deinde autem uliorum errore in ipsum textum re- ceptam, Sed cum testes antiquissimi verba exhibeant, sequi videtur, ea a librario quodam omissa esse. — χή- φᾶς xrA.] Didase. et Const. ap. III, 7 viduae diaconissis oboedire iuben- tur, III, 19 (sicut diaconis ita) dia- conissis munia muntiandi, disgre- diendi, minietrandi, serviendi, se. mulieribus, àdscribuntur. Viduae et orphani suos coetus habuisse viden- fur praesidentibus diaconissis, — ἀναγνώσῃ Cf. ler 48, 6. — μετά] —CONENNEM 432 HERMAE PASTOR Ὅρασις γ΄. 1. ἣν εἶδον, ἀδελφοί, τοιαύτη. 9. τ -- xal δεηϑεὶς τοῦ κυρίου, ἵνα μοι φανερώσῃ τὴν ἀποκάλυψιν, ἣν μοι ἐπηγγείλατο δεῖξαι διὰ τῆς πρεσβυτέρας ἐχείγης, αὐτῇ τῇ νυχτί ὅ μοι ὦπται ἡ πρεσβυτέρα καὶ εἶπέν μοι" Ἐπεὶ οὕτως ἐνδεὴς εἶ καὶ σπουδαῖος εἰς τὸ γνῶναι πάντα, ἐλϑὲ εἰς τὸν ἀγρόν, ὅπου χονδρί- Ves, καὶ περὶ ὥραν πέμπτην ἐμφανισϑήσομαί σοι καὶ δείξω σοι, ἃ δεῖ σε (be, 8, ἠρώτησα αὐτὴν λέγων" Κυρία, εἰς ποῖον τόπον τοῦ ἀγροῦ; Ὅπου, φησίν, ϑέλεις, ἐξελεξάμην 1 peeseus ἄνα- 1 κεχωρηχότα, πρὶν δὲ λαλῆσαι αὐτῇ wai εἰπεῖν τὸν ᾿ μοι" Ἥξω ixet, ὅπου ϑέλεις, 4, ἐγενόμην οὖν, ἀδελφοί, εἷς τὸν ἀγρὸν καὶ συνεψήφισα τὰς ὥρας καὶ ἦλθον εἷς τὸν τόπον. διεταξάμην αὐτῇ ἐλϑεῖν, καὶ βλέπω συμψέλιον κείμενον ἐλεφάν- τινον, xai ἐπὶ τοῦ συμψελίου ἔκειτο κερβικάριον λινοῦν καὶ ἐπά- 15 νὼ λέντιον ἐξηπλωμένον λινοῦν καρπάσιον, 5, ἴδὼν ταῦτα wei- μενα καὶ μηδένα ὄντα ἐν τῷ τόπῳ ἔκϑαμβος ἐγενόμην, καὶ dsl τρόμος με ἔλαβεν καὶ si τρίχες μου ὄρϑαί' xai ὥσεξ φρίκη pet προσῆλθεν μόνου μου ὄντος. ἐν ἐμαυτῷ οὖν beers qn σϑεὶς τῆς δόξης τοῦ ϑεοῦ wal λαβὼν ϑάρσος, ϑεὶς τὰ γόνατα 30 ἐξωμολογούμην τῷ κυρίῳ πάλιν τὰς ἁμαρτίας μου ὡς χαὶ πρότε- ρον. 8. ἢ δὲ ἦλϑεν μετὰ νεανίσχων ἕξ, οὖς καὶ πρότερον ἑωρά- xery, χαὶ ἐπεστάϑη quot καὶ κατηχροᾶτο προσευχομένου [μου] καὶ 1 γ᾽ : τρίτη G, similiter deinceps plerumque | 9 ἣν εἶδαν τ gag ec. 6G τοιαύτη LA : τοιαύτην 8G | 8 μοι sec 77 G | 4 ἐχείνης LA τς G, 79 8 | 5 μοι ὦπται S i ὥφϑη μοι G | ἐνδεὴς SGL':in oratione (dv. praeceps (ἀναιδὴς Ὁ οἵ. Vis. HII, 3, 2) A. | 6/7 χονδρίξεις. Hagpedine 80 ΘΙ, vis L^, sede A | 7 σοι sec 2» G | 10 αὐτῇ 801» τ αὐτὴν 8G. | καὶ 2-G | τὸν 27 G | 13 συνεψ. : συνώψισα G. | 18. διετ. (εταξαμὴν Sc) αὐτῷ ἔλϑεῖν Bb * αὐτὴ ἐλϑεῖν ἔμελλε G, 77 A | συμψέλλιον Ὁ, similiter semper | 15 ἀέντιον. BG(L?) : λεντίου I^ | χαρπάσιον Se G : -σινον 8 | ἰδὼν -]- οὖν G | 80. , G | 90/1 p. 494 ὡς xal— ἁμαρτίας μου» SL* propter homoeot. | 91 28 2—- A22 ἐπεστάϑη em cf. L'A. (stetit post) : ἐστάϑη G- | uoo ToAe o d. Zahn l e. p. 498 hanc particulam |sit, ita ut presbyteri quoque legen- dic et alias coram, ὩΣ signifieare | tes esse videantur, putat Cum autem liber non solum |tes secutus cum verbi. — presbyteris, sed praesentibus pres-| IIL Turris, de cuius. byteris reliquis fidelibus legendus|in hae visione agit Hermus, est ec- 1 nd dun i VIS. Ill, 1, 1—6. Visio III. l. quam vidi, fratres, talis est. 2. Cum ieiunassem Írequenter et rogassem dominum, ut mihi manifestaret revela- lioem, quam mihi promiserat se ostensurum esse per anum illum, in ipsa nocte apparuit mihi anus et dixit mihi: Quo-; miam sic indigens es ac studiosus cognoscendi omnia, veni in agrum, ubi alicas colis, et circa horam quintam apparebo tibi ek ostendam tibi, quae oportet te videre. 3. Interrogavi eam dicens: Domina, in quem locum agri? Ubi, inquit, vis. Elegi m pulcrum semotum. Priusquam autem locutus sum ei ac w dixi locum, ait mihi: Veniam illuc, ubi vis. 4. Itaque, fratres, contuli me in agrum ei computavi horas et veni in locum, ubi onstitueram ei me esse venturum, et video subsellium positum. eburneum, et super subsellium positum erat cervical lineum et supra linteum expansum lineum carbasinum. 5. Quae eum vi- i5 dissem posita εὖ neminem in loco praesentem, stupefactus sum ek quasi tremor me comprehendit, et capilli mei steterunt; et weluti horror mihi accessib, cum essem solus. Ad me igitur €um reversus fuissem ac meminissem gloriae dei et sumpsissem audaciam, positis genibus confitebar domino iterum peccata mea o» sicut. ei ante. 6. llla autem venit cum sex iuvenibus, quos et anle videram, οὐ adstiti& post me εἰ audiebat me orantem ek elesia (cf. 6. 8, 8), sed non ea, quae omnes Christianos, iustos et pecca- fores, eompleetitur, sed ea, quae continet nonnisi iustos vel vere fide- les. Quae eum ita sint, non omnes lapides (i. e. credentes seu Christi- Ani) ad turrim aedifieandam adbi- bentur, sed pars tantum; reliqui proiciuntur. Ecclesia autem illa non molum in caelis est, sed etiam in terra; eomplectitur enim non solum mortuos, sed etinm viventes (cf. c. 5, 1) atque aedificatur in terra. Cf. Zahn, Der Hir p. 194—210. Apoc. Pauli 6. 19—30 nonnulla leguntur, quae huie visioni cognata videantur. Funk, Patres apost. ed. II. — 1 9. γηστεύσας κτλ} Cf. Vis. ΤΙ, 2,1. Etiam Esdras ieiunnt et orat. ante visionem, Cf. IV Ker. 6, 31. 35. — yovdpizem] est forma alia verbi χονδρεύειν,. Quae cum hoe loeo tan- tum inveniatur et vox χονδρεύειν. insuper rara sit, librariis facile co- gitatio loci immutandi incidere po- tuit. Cf. Zahn L e. p. 83. De agro Hermae cf. Vis. IV, 1, 2. 4. ἐγενόμην κτλ.] Cf. IV Esr. 9, 26: Et profectus sum, sicut dixil mihi, in campum, qui vocatur Arphad, et sedi ibi. 5. πρότερον] Cf. Vis. I, 1, 8. 6. νεανίσκων] Cf, Vis. I, 4, 1. 28 j λοντος οὖν ἐννεύει μοι ζομένου μου μέρη καϑίσαι, πος ἄλλων ἐστίν, τῶν ἤδη, εἴνεκα τοῦ ὀνόματος " σοὶ δὲ wop ἀλλὰ ὡς ἐμμένεις τῇ αὐτῶν καὶ ὅσοι ἐὰν ἐργάσωνται σιν, ἃ καὶ ἐκεῖνοι ὑπήνεγχαν. 2. T, φημί, ὑπήνεγκαν; ϑλίψεις μεγάλας, 30 ἐκείνων ἐστὶν τὰ διὰ τὸ ὄνομα τῶν φοτέρων, καὶ τῶν τὰ αὐτὰ δῶρα καὶ αἱ κάϑηνται καὶ ἔχουσιν "5 ϑίσαι ἐκ ματος SL'A : -- τοῦ ϑεοῦ GL? 31 τὸ 99 ἐξ seo L'A : 7 86 38 αὐταὶ» G | χατεπιϑυμισσ S, altero σ notato | 27 μά αμνεομῆοαι οἱ dit ivenibus: lie et seli- til cipem sede. paese eoe m. partem ; non permisit mihi, sed manu an- 5 , quod non permisit me ad dexteram 1:6 sit mii: Contristaris , Herma? Locus ad dex- τ NISL déstsón pir; beatitatinis: σὲ disi er nomen; reliquorum sinistra pars est. Sed utris- 30 |, qui ad dexteram, et iis, qui ad sinistram sedent, oma sunt et eaedem promissiones; modo illi nd dexte- Ἔ habentque gloriam quandam. 2. Tu autem cupidus d dexteram cum illis, sed vitia tua sunt multa; em a vitiis tuis, δὲ omnes, qui non sunt dupli- 25 mundabuntur ab omnibus peccatis in hune diem. ματος] Eisdem verbis utitur Clemens AL Strom. IV, 4, 15 p. 570; 6, 30 p. 538. — τὰ αὐτὰ δῶρα xr] Cf. Matth. 20, 18qq. — ἐκ δεξιῶν] Her- |màs igitur electis non plane eundem beatitudinis gradum assignat, sed Mirenebos addi-|differentiam quamvis parvam sta- refert, ut ferarum tuit. Cf. Vis. III, 7, 6; Sim. VIII, 6, 6. 4. πύργον] i. e. ecclesiam, ut anus mon | infra c. 3,8 interpretatur. — rérpa- Im scripsisse. Sed cf.| γώνοις] Alii lapides y. 5—9 comme- -— τ᾿ δεξιὰ a. rs ἁγιάσ- morantur. Interpretatio sequitur c, 28* Ἢ iih c-—— ii M E : E i i d es * 1 Ei nid E. Fev á sz :EIAR Videsne magnam rem? Dico ei: Domina, nihil mihi: Tu, ecce, nonne vides adversum te turrim quae aedificatur super aquas lapidibus quadratis splen- In quadraio autem aedificabatur turris a sex iuveni- venerant cum ipsa; alia autem multitudo virorum affere- 1 des, alii ex profundo, alii ex terra, et tradebant sex τ ill autem accipiebant et aedificabant. 6. Lapides, ndo eruebantur, omnes ita ponebant in structura; rant e£ congruebant iuncturae cum aliis lapidibus, ntur alter ad alterum, ut iunctura eorum mon ap- »& ire autem aedificatio turris quasi ex uno la- 7. Ceteros autem lapides, qui afferebantur de à quidem reiciebant, quosdam autem ponebant in alios autem concidebant et proiciebant longe a turri. | autem lapides mulli circa turrim iacebant neque ute- 9 s in structuram; erant enim nonnulli ex iis scabiosi, -scissuras habentes, alii detruncati, alii albi et ro- non apii structurae. 9. Videbam autem alios lapides, HR in ignem incidebant ardebantque ; alios, qui pire neque poterant volvi in aquam, quamquam volebant E. es. Auctor haud dubie | (Gave τὴν ἀρ. xri). τὰς Dei ante oculos ha-| 8. Didym. Caten. ad Iob 8, 17. 18 uit ue Mose in SCAM et in|p. 202 ed. Lond. 1637; PG 89, 1141 decit; cf. Exod. 4, 2; | (ἁρμόζοντες xà.) pn ἐπάρας τῇ jéfóo ci-| 3, 1. πανοῦργος] Interpretes ve- 1 E uco c1): 8, 16; | teres verterunt: versutus (L^), exqui- sitissimus (L"), praeproperus (A). Con- lis hie grap διάγε τὴν ἀναίδειαν αὐτοῦ ἐγερ- ϑεὶς αὐτῷ δώσει κτλ. tinacia in petendo cf. Luc. 11, 8: ἀναιδὴς] Cf. Mand. XI, 12. De per- à s : i ul ii 8 TIPEST Zhnh "VIS. III, 3, 1—5. 439 9. Quae cum ostendisset mihi, voluit recedere. Dico ei: Domina, quid mihi prodest haec vidisse neque scire, quae sint res istae ὃ Hespondens mihi dicit: Curiosus es homo, volens cognoscere ea, quae ad turrim pertinent. Etiam, inquam, do- mina, cognoscere volo, ut fratribus annuntiem et hilariores fiant s ek haec audientes cognoscant dominum in multa gloria. 2. Illa vero dixib: Audient quidem multi; audientes antem quidam ex iis gaudebunt, quidam plorabunt; sed et hi cum audierint ac paenitentiam egerint, et ipsi gaudebunt. Audi igitur parabolas turris; namque revelabo tibi omnia. Neque mihi adhuc mole- ιν stias praebe de revelatione; revelationes enim istae finem ha- bent; etenim completae sunt. Sed non desines petere revela- Liones; improbus enim es. 9, Turris, quam vides aedificari, ego sum Ecclesia, quae tibi apparui et modo et antea; quodcumque ergo volueris, interroga de turri, et revelabo tibi, αὐ gaudeas is cum sanclis. 4. Dico ei: Domina, quoniam semel me dignum putasti, ut omnia mihi reveles, revela. llla autem dicit mihi: Quodeumque poterit tibi revelari, revelabitur. Modo eor tuum apud deum sit neque addubites, quod videris. 5. Interrogavi eam: Quare turris supra aquas aedificata est, domina? Dixi tibi, «; inquit, iam et ante, et exquiris diligenter; exquirens igitur in- venis veritatem. Quare igitur super aquas aedifieata sit turris, tis, quae Neapoli sunt, fucis colorum effigiata cernitur. Vid. Chr. Fr. Bel- lermann: Ueber dée ültesten christ- lichen Begrübnisstütten und beson- ders die Katakomben zw Neapel sit ihren Wandgemálden 1889 p. "7; Tab. V, 29. Eiusdem picturae in- signe fragmentum vidimus in crypta quadam cymeterii s. Calixti, loeulo Bixti episcopi vicina, inter viam Ap- pium et Ardeatinum a cl. P. Io- sepho Marchio prope urbem muper deteetum. Seeundi autem saeculi ego cum aliis, quibus huius rei iu- Wieium est, id esse opus crediderim. In cryptae Romanae pictura etiam candida et ingens petra quadrata apparet, ea quidem vetus, sed cum nova porta, super qua turris nedi- fieari iussum erat. Cf. Sim. IX, 2. 8 (Dressel. Eandem picturam quàm Bellermann l. c. exhibet Ga- rueci, Storia della arte cristiana (1878 844.) tab. 96, 8; cf. tom. IL T, 113 sq. 4. Clem. Al. Strom. IT, 1, 8. p. 430 (ὃ ἐὰν — ἀποκαλυφϑήσεται). — ἐν- δέχεται — ἔξεστιν cf. Mand. XI, 12; Greg. Naz. Ep. 97 fin. — ἡ χαρδία ari.] i. e. firmiter crede revelationi- bus Dei. 5. Cf. quae Vis. I, 8, 4 de crea- tione mundi et fundatione terrae dicia sunt. — διὰ ὕδατος je] i. e per baptismum. Of. Sim. IX, 16; 440 HERMAE PASTOR | ἐσώϑη xal σωϑήσεται, τεϑεμελίωται δὲ δ πύργος τῷ ῥήματι τοῦ παντοχράτορος καὶ ἐνδόξου ὀνόματος, κρατεῖται δὲ ὑπὸ τῆς ἀορά- τοῦ δυνάμεως τοῦ δεσπότου. 4. ᾿Αποχριϑεὶς λέγω αὐτῇ" Κυρία, μεγάλως καὶ ϑαυμαστῶς sEyet τὸ πρᾶγμα τοῦτο. οἱ δὲ νεανίσχοι οἵ EE οἱ οἴχοδομοῦντες | τίνες εἰσίν, κυρία; Οὗτοί εἶσιν οἱ ἅγιοι ἄγγελοι τοῦ ϑεοῦ oÉ πρῶ- to. χτισϑέντες, οἷς παρέδωχεν ὃ κύριος πᾶσαν τὴν κτίσιν αὔτοῦ αὔξειν xal οἰχοδομεῖν καὶ δεσπόζειν τῆς χτίσεως πάσης" διὰ τού- τῶν οὖν τελεσϑήσεται Y οἰκοδομὴ τοῦ πύργου. 2, Οἱ δὲ ἕτεροι 1 οἱ παραφέροντες τοὺς λίϑους τίνες εἰσίν; Kod αὐτοὶ ἅγιοι ἄγγελοι. τοῦ ϑεοῦ" οὗτοι δὲ οἱ ἕξ ὑπερέχοντες αὐτδύς εἰσιν. συντελεσϑή- | σεται οὖν ἣ οἰκοδομὴ τοῦ πύργου, καὶ πάντες ὁμοῦ εὐφρανϑ'ήσον- ται χύχλῳ τοῦ πύργου καὶ δοξάσουσιν τὸν ϑεόν, ὅτι ἐτελέσϑη ἢ οἰκοδομὴ τοῦ πύργου. 8. ἐπηρώτησα αὐτὴν λέγων" Κυρία, ἦϑε- 15 Àov γνῶναι τῶν λίϑιων τὴν ἔξοδον xal τὴν δύναμιν αὐτῶν, ποταπῇ ἐστιν. ἀποχριϑεῖσά μοι λέγει" Οὐχ ὅτι σὺ ἐκ πάντων ἀξιώτερος εἰ, ἵνα σοι ἀποχαλυφϑῇ ἄλλοι γάρ σου πρότεροί εἶσιν xal BeA- τίονές σου, οἷς ἔδει ἀποχαλυφϑῆναι τὰ ὁράματα ταῦτα - ἀλλ᾽ ἵνα δοξασϑῇ τὸ ὄνομα τοῦ ϑεοῦ, col ἀπεχαλύφϑη καὶ ἀποχαλυφϑή- 30 σεται διὰ τοὺς διψύχους, τοὺς διαλογιζομένους ἐν ταῖς χαρδέαις αὑτῶν, εἰ ἄρα ἔστιν ταῦτα ἢ οὖκ ἔστιν. λέγε αὐτοῖς, ὅτι ταῦτα πάντα ἐστὶν ἀληϑῆ καὶ οὐϑὲν ἔξωϑέν ἔστιν τῆς ἀληϑείας, ἀλλὰ πάντα ἰσχυρὰ καὶ βέβαια καὶ τεϑεμελιωμένα ἑστέν. B. "Ἄκουε νῦν περὶ τῶν λίϑων τῶν ὑπαγόντων εἷς τὴν oixobo- 35 μήν. οἵ μὲν οὖν λίϑοι οὗ τετράγωνοι καὶ λευκοὶ καὶ συμφωνοῦντες ταῖς ἁρμογαὶς αὐτῶν, οὗτοί εἰσιν οἱ ἀπόστολοι xal ἐπίσκοποι xal 4 ἀποχρ. -I- δὲ G | χυρία 7» | 6 χυρία ΒΓΑ: ἡ δὲ ἔφη GL^A 19 οὖν Β11 ὃὲ SGL': 72 Se L'A | αὐτοὺς 5: αὐτῶν G | 12 oiv: δὲ αὐτῶν G | 15 ἔξοδον : διαφορὰν G | αὐτῶν Σ» G | 18 σου 8L: 7» GA | 19 σοὶ»! καὶ - ἔτι GA. | 91 ἔστιν... ἔστιν : ἔσται .. . ἔσται G | 98 πάντα : ταῦτα G |24 νῦν : οὖν G| 95 οὖν» ἃ ΤΡΡίε, 8, 20. — τῷ ῥήματι χτλ.] 1, e. δύναμός σου λόγος. — τοῦ m. x- Ed. verbo Christi. Aliter Zahn 1. e. p. ὀνόματος] i. e. filii Dei; οἵ, Vis. IV, 196, qui respiciens c. 7, 6 δὲ con-|2, 4. Deut. 28, 58 Deus ὄνομα ἕν- siderans, vocem ῥῆμα nb Herma in|riuow ϑαυμαστὸν appellatur, describenda creatione mundi usur-| 4, 1. ἄγγελοι τ. ὃ. οἱ πρῶτοι xr.] pari, interpretatur: praedicatione de | Cf. Sim. V, 5, 8. Irenaeus Adv, baer. filio Dei. Cf. Sap. 18, 15: ὁ παντο- | T, 24, 8 refert: Basilidem ostendere -inqui, sun angeli di qui pini celi ταις us omnem creaturam suam, ut augeant et dominentur totius creaturae. Propter hos igitur ur aedificatio turris. 2. Ceteri autem, qui afferunt ? Et ipsi inquit, sancti sunt angeli dei; illi: simul exsultabunt in circuitu turris eb glorifi- m, quoniam consummata est aedificatio turris. 3. In- m dicens: Domina, m, qualis sit? Respondens mihi dicit: Non quia dignior es, cui reveletur (alii enim te priores 15 volebam scire lapidum exitum iores te, quibus oportebat revelari visiones istas), sed 9, 12. et primos vocat. — a Sap. 9, 2: ἵνα de- EOirpqudrar χτισ- διὰ τούτων χτλ] Ab an- 1 Deus euram populorum ecclesia nedificatur, quippe los suos ad fidem adducant ] Differentia digni- relos a libris quoque m. Cf. I Thess. 4, 16; 8, 10; I Petr. 3, 22. 1. Strom. I, 29, 181 p. dn. — olx ἔστιν). — T nomen dei, tibi revelatae sunt eb revelabuntur , qui disputant in cordibus suis, utrum sint haec c dis, haec omnia vera esse nec quidquam esse ex- sed omnia fortia et firma et fundata. iudi nune de lapidibus, qui vadunt in aedificationem. ?* itur quadrati et albi et congruentes commissuris suis, ioli et episcopi et doctores et diaconi, qui ambula- δοξασϑῇ καλῪλ Cf. Vis. IL, 1, 2 not. — διψύχους κτλ Cf. Doetr. npost. 4, 4; Barn. 19, 5; Hippol. In Dan. Il, 18 ed. Bonwetsch I, 70. B5, 1, Alo: — ἀπόστολοι] Cf. Apoc. 21, 14. — ἀπόστολοι zr). Sim. IX, 15, 4; 16, 5 apostoli e& doctores una commemorantur iisque c. 25, 3 mona octavus ussignatur. Inde patet, doc- ores non esse presbyteros, sed po-: tius praedicatores veritatis christia- nae certo quodam munere ecclesia- lico non fungentes. Vox ἐπίσκοποι ecclesiae praepositos significat et cC] 442 HERMAE PASTOR. eas xal διάκονοι ob πορευϑέντες χατὰ τὴν σεμγότητα τοῦ ϑεοῦ καὶ ἐπισκοπήσαντες καὶ διδάξαγτες καὶ διακογήσαντες ἀγνῶς καὶ σεμνῶς τοῖς ἐκλεκτοῖς τοῦ ϑεοῦ, οἱ μὲν κεχοιμημένοι, οἵ δὲ ἔτι ὄντες " καὶ πάντοτε ἑαυτοῖς συνεφώνησαν xal ἐν ἑαυτοῖς εἰρήνην 5 ἔσχον καὶ ἀλλήλων ἤκουον διὰ τοῦτο ἐν τῇ οἰκοδομῇ τοῦ πύργου συμφωγοῦσιν αἱ ἀρμογαὶ αὐτῶν. 2. Οἱ δὲ ἐκ τοῦ βυϑοῦ ξλκόμενοι καὶ ἐπιτιθέμενοι εἰς τὴν οἰκοδομὴν καὶ συμφωνοῦντες ταῖς ἄρμογαῖς. αὐτῶν μετὰ τῶν ἑτέρων λίϑων τῶν ἤδη ᾧκοδομημένων τίνες εἰσίν; Οὗτοί εἰσιν οἱ παϑόντες ἔνεχεν τοῦ ὀνόματος τοῦ κυρίου. 18. Τοὺς δὲ ἑτέρους λίϑους τοὺς φερομένους ἀπὸ τῆς ξηρᾶς ϑέλω γνῶναι, τίνες εἰσίν, κυρία, ἔφη" Τοὺς μὲν εἰς τὴν οἰκοδομὴν ὑπάγοντας καὶ μὴ λατομουμένους, τούτους ὃ κύριος ἐδοκίμασεν, ὅτι ἐπορεύϑησαν ἐν τῇ εὐθύτητι τοῦ κυρίου xal κατωρϑώσαντο τὰς ἐντολὰς αὔτοῦ. 4. Οἱ δὲ ἀγόμενοι καὶ τιϑέμενοι ele τὴν οἴκο- 15 δομὴν τίνες εἰσίν; Νέοι εἰσὶν àv τῇ πίστεις καὶ πιστοῖ " νουϑε- τοῦνται δὲ ὑπὸ τῶν ἀγγέλων εἰς τὸ ἀγαϑοποιεῖν, Gv. ey εὖ- ρέϑη ἐν αὐτοῖς πονηρία. 5. Οὖς δὲ ἀπέβαλλον καὶ ἐρίσττουν, τί-- νες εἰσίν; Οὗτοί εἰσιν ἡμαρτηκότες καὶ ϑέλοντες μετανοῆσας᾽" διὰ τοῦτο μαχρὰν οὖκ ἀπερίφησαν ἔξω τοῦ, πύργου, ὅτι εὔχρηστοι 30 ἔσονται εἷς τὴν οἰκοδομῆν, ἐὰν μετανοῆσωσιν, οὗ οὖν μέλλοντες μετανοεῖν, ξὰν μετανοήσωσιν, ἰσχυροὶ ἔσονται ἕν τῇ πίστει, ξὰν νῦν μετανοήσωσιν, ἐν ᾧ οἰκοδομεῖται ὁ πύργος ἐὰν δὲ τελεσϑῇ 1 καὶ διάκονοι 51,1» GA | 9/8 ἀγνῶν καὶ σεμνῶν G. | 9 ἐχλεκτοῖς τ δούλοις ἃ | ϑεοῦ -- τὸν λόγον G | 4 καὶ pr 7 G | ἑαυτοῖς pr GL'(À) : ev- E ieroene 1 5 εσχαν S | ἤχουσαν ἃ | 7 εἰς τ. οἰκοδομὴν GLA : 77 8 | 7/8 ταῖς ἁρμογαῖς αὐτῶν» & | 8 god. GL'À : ? S(L*9) | 9 οἱ SLA) : -- χεκοιμημένοι καὶ GL* | κυρίου GLA τ 9:5 S | 10/11 τοὺς δὲ — ἔφη : ὁ δὲ ἔφη Ὁ | 18 κατώρθωσαν G | 14 ἐπιτεϑέμενοι Ὁ 1 15 πίστει Sb: -Ε τοῦ χυρίου GA | 16 δὲ}» G | ἀγαϑόπ. t ποιεῖν πὸ --- | οὐχ GL'A τ» SI^ | 11 ἐν» G | ἐρρίπτουν Ὁ, similiter fere wemper| 18 εἰσιν sec -- οἱ Θ΄] 18/19 διὰ τ. μακράν : ol τοιοῦτοι G | 20/98. οἱ οὖν — vbv:.... G | 21 μετανοήσωσιν em : -σουσιν 8 episcopos et presbyteros complecti|byteris doctoribus et de doetor- videbur. Cf. Bim. IX, 27, 2. 4uddc-|bus audientium loquitur. — οἱ μὲν «καλοὶ etium commemorantur Act.|xsx. xr2] Cf. I Cor. Jf Fn 13, 1; I Cor. 12, 28; Eph. 4, 11; verba aut μὰ lae. 3, 1; Herm. Mand. IV, 3, 1. Cf. | aut. potius ἐπίσκοποι. "Tert, De praescript. c. 8. Cyprianus | apostolorum putandi sunt. Hos ip- — Ep. 29 (ed. Hartel p. 548) de pres-!tur dieit Hermas alios mortuos est. VIS. TII, 5, 1—5. 443 verunt in sanctitate dei et episcopatum gesserunt et docuerunt et ministraverunt caste et sancte electis dei, alii dormientes, alii adhue viventes; et semper inter se consenserunt et inter sese pacem habuerunt et alter alterum audierunt; propterea in aedificatione turris conveniunt commissurae eorum. 2. Qui gu- δ tem de profundo trahuntur et imponuntur in structura et con- gruunt commissuris suis cum aliis lapidibus iam aedificatis, qni sunt? Hi sunt, qui passi sunt propter nomen domini. 3. Alii autem lapides, qui de terra afferuntur, volo scire, qui sint, do- mina. Dixit: Qui in structuram vadunt nec sunt dolati, eos τὸ dominus probavit, quoniam ambulaverunt in aequitate domini eb secuti sunt mandata eius, 4. Qui autem adducuntur ac po- nuntur in structura, qui sunt? Novi sunt in fide et fideles; commonentur autem ab angelis ad benefaciendum, propterea quod non est inventa in iis nequitia. 5. Quos autem reproba- 16 bant et proiciebant, qui sunt? Isti sunt qui peccaverunt et vo- lebant paenitentiam facere; propter hoc non sunt longe proiecti extra turrim, quoniam utiles erunt ad aedificationem, si paeni- tentiam egerint. Qui ergo paenitentiam acturi sunt, cum egerint paenitentiam, fortes erunt in fide, si nunc paenitentiam egerint, se dum aedificatur turris. Si autem. consummata fuerit aedificatio, alios adhue vivere. Cf. Zahn 1. c.|esse versuum sensum interpretatio p. 95 sq. Oaveas autem, ne hunc loeum respiciens seripturam saeculo primo exeunti adscribas. Hermas simulat, tantum, se illo tempore vi- xisse, Οὐ, Vis. II, 4, 8, — συνεφώ- νῆσαν xrA.] Prodit Hermas, suo tem- pore episcopos et presbyteros non Omnes concordiam ac pacem ser- vasse, Cf. c. 9, 7; Sim. VIII, 7, 4. — ἐν & εἰρήνην ἔσχον] Cf. c. 9, 2; 12, 9. 2. παϑόντες κτλ] Cf. Vis. II, 1, 9. 9. Hie et v. 4 Hermas de iustis loquitur, qui neque martyres (v. 2) meque apostoli ete. (v. 1) sunt, et dno eorum genera distinguit, longum et breve tempus secundum fidem vi- wentes. Cf. Matth. 20, 1 sqq. Hunc P" satis clare ostendit, etiamsi imago obseura est. Non autem, ut non- nulli putaverunt, fideles e circum- eisione (v. 3) fidelibus e gentibus v. 4) opponuntur ΟἹ, Zahn l c p. 202 sqq. 4. νέοι κτλ] i.e. neophyti (I Tim. 8, 6). — οὐχ εὑρέϑη κτλ) Homines, de quibus hie sermo est, nondum bonis operibus quidem divites facti sunt, sed altera ex parte a peccatis liberi fuerunt. Versibus sequentibus autem ii commemorantur, qui pee- entis se maculaverunt. Quae mon- nulli non considerantes, librarii et editores, vocem οὐχ deleverunt. 5. De peccatoribus agit H. paeni- tentibus. — voy] Cf. Vis. IT, 2, 4. δ. “4 HERMAE PASTOR fj οἰχοδομή, οὐχέτι ἔχουσιν τόπον, ἀλλ᾽ ἔσονται ἔχβολοι" μόνον δὲ τοῦτο ἔχουσιν, παρὰ τῷ πύργῳ χεῖσθαι. 6. Τοὺς δὲ καταχοπτομένους xal μαχρὰν ῥιπτομένους ἀπὸ τοῦ πύργου ϑέλεις γνῶναι; οὗτοί εἰσιν οἵ υἱοὶ τῆς ἀνομίας" ἐπί- 5 στευσαν δὲ ἐν ὑποχρίσει., καὶ πᾶσα πονηρία οὖκ ἀπέστη ἀπ᾽ ἀὖ- τῶν διὰ τοῦτο οὖχ ἔχουσιν σωτηρίαν, ὅτι οὖχ εἰσὶν εὔχρηστοι: εἷς, οἴχοδομὴν διὰ τὰς πονηρίας αὐτῶν. διὰ τοῦτο συνεχόπησαν xal πόρρω ἀπερίφησαν διὰ τὴν ὀργὴν τοῦ κυρίου, ὅτι παρώργισαν. αὗτόν. 92. τοὺς δὲ ἑτέρους, οὖς ἑώρακας πολλοὺς χειμένους, μὴ 1. ὁπάγοντας εἷς τὴν οἰκοδομήν, οὗτοι οἱ μὲν ἐψωριαχότες εἰσίν, oi ἐγνωχότες τὴν ἀλήϑειαν, μὴ ἐπιμείναντες δὲ ἐν αὐτῇ μηδὲ λώμενοι τοῖς ἁγίοις" διὰ τοῦτο ἄχρηστοί εἰσιν. 8. ΟΣ δὲ σχισμὰς ἔχοντες τίνες εἰσίν ; Οὗτοί εἶσιν οἱ κατ᾽ ἀλλήλων ἐν καρδίαις ἔχοντες καὶ μὴ εἰρηνεύοντες ἐν ἑαυτοῖς, ἀλλὰ πρὸσ- 15 πον εἰρήνης ἔχοντες, ὅταν δὲ ἀπ᾿ ἀλλήλων ἀποχωρήσωσιν, ai πονηρίαι αὐτῶν ἐν ταῖς χαρδίαις ἐμμένουσιν: αὖται οὖν ai σχισ- μαΐ εἰσιν, ἃς ἔχουσιν οἱ λίϑοι. 4. οἱ δὲ κεκολοβωμένοι, δὗτοί εἰσιν πεπιστευκότες μὲν καὶ τὸ πλεῖον μέρος ἔχοντες ἐν τῇ δικαῖο- σύνῃ, τινὰ δὲ μέρη ἔχουσιν τῆς ἀνομίας - διὰ τοῦτο κολοβοὲ καὶ 30 οὔχ ὁλοτελεῖς εἰσιν. ὅ. Οἱ δὲ Atuxcl καὶ στρογγύλοι xal μὴ ἄρ- μόζοντες εἰς τὴν οἰχοδομὴν τίνες εἰσίν, κυρία ; ἀποχριϑεῖσά pot λέγει" Ἕως πότε μωρὸς cl καὶ ἀσύνετος καὶ πάντα ἐπερωτᾷς καὶ οὐδὲν νοεῖς; οὗτοί εἶσιν ἔχοντες μὲν πίστιν, ἔχοντες δὲ καὶ πλοῦ- τὸν τοῦ αἰῶνος τούτου" ὅταν γένηται ϑλίψις, διὰ τὸν πλοῦτον 35 αὐτῶν καὶ διὰ τὰς πραγματείας ἀπαρνοῦνται τὸν κύριον αὐτῶν. 6. καὶ ἀποκχριϑεὶς αὐτῇ λέγω" Κυρία, πότε οὖν εὔχρηστοι ἔσον- ται εἰς τὴν οἰκοδομὴν Ὅταν, φησίν, περιχοπῇ αὐτῶν ὃ πλοῦτος ὃ ψυχαγωγῶν αὐτοῦς, τότε εὔχρηστοι ἔσονται τῷ ϑεῷ, ὥσπερ, 2 ἔχουσιν SA : ἕξουσιν GL | παρὰ τ. πι. 2. S - ὅτι παρὰ τ. m. κεῖνται G() | 3 καὶ u. ῥιπτομένους GLA : 77 S | 5 πονηρία : ἀνομία Θ | 7 οἰκοδομήν : ἐὸν δομὴν τοῦ πύργου G | 7/9 διὰ τοῦτο — αὐτὸν ἢ» G | 9 ἑτέρους BLA : λίθους GL' | μὴ Se L'(L?) : καὶ μὴ GA, 72 8 | 11 ἐπιμείναντες GLA) * "u£vovreg S | 11/12 μηδὲ — εἰσιν GL': 7 SL*A | 14/15 ἀλλὰ πρ. εἰρήνης S:in persona quidem pacem L'(L'A):.... G| 15 ἀπ᾽ ἀλλ. ἀποχ. SbA τ ἀποχωρισϑῶσιν G | 18 εἰσιν -ἰ- οἱ G | πλεῖον SGL* : πλεῖστον L'(A) | ἔχον- rec : ἔχοντ᾽... G, εχουσιν 8 | 38 εἶσιν -- οἱ GÀ | καὶ SL1: 2» ΘῚ 94 τοῦ — πλοῦτον G (... γένηται xtA.) LA : 77 8 propter homoeot. | 95 διὰ SI!A - 2» GL! | αὐτῶν τὸν κύριον G | 96 καὶ!» GIA VIS. IH, 5, 58--6, 6. 445 non amplius habebunt locum, sed erunt reprobi. Solummodo hoc habent, quod iuxta turrim iacent. 6. Concisos autem et longe proiectos a turri vis cognos- cere? Hi sunt filii iniquitatis; crediderunt enim cum simula- tione, e omnis nequitia non recessit ab iis; propterea non ha- s bent salutem, quia non sunt utiles ad aedificationem propter iniquitates suas. Ideo concisi ac longe proieeti sunt propter iram domini, quoniam exacerbaverunt eum. 2. Ceteros vero, quos vidisti multos iacentes, qui non vadunt in structuram, hi Scabiosi sunt, qui cognoverunt veritatem, nec vero permanse- τὸ runt in ea neque adhaerent sanctis; propterea inutiles sumt. 3. Qui autem seissuras habent, qui sunt? Hi sunt qui alius ad- versus alium in cordibus habent neque sunt pacifici inter sese, sed speciem pacis habent, eum autem alins ab alio discesserunt, mequitiae eorum in cordibus permanent. Hae sunt ergo scis- τὸ surae, quas habent lapides. 4. Deeurtati vero, hi sunt ii, qui crediderunt quidem et maiorem partem habent iustitiae, aliquas zutem partes habent iniquitatis; propterea eurti et non integri sunt. 5. Álbi autem et rotundi et non congruentes in strue- turam qui sunt, domina? Respondens mihi dicit: Usquequo 90 stultus es et insensntus et omnia interrogas et nihil intellegis ? Tsti sunt qui habent quidem fidem, habent autem et divitias huius saeculi Quando fit tribulatio, propter divitias suas et propter negotiationes denegant dominum suum. 6. Et respon- dens ei dico: Domina, quando igitur utiles erunt ad aedifica- s tionem? Cum, inquit, circumcisae fuerint eorum divitiae, quae eos delectant, tum utiles erunt deo. Sicut enim lapis rotundus, 14 1 Thess. 5, 18 cf. Marc, 9, 50; Rom. 13, 11. — τοῦτο ἔχουσιν] sc. ii, qui turri|28, 2. — εἰρ. ἐν ἑαυτοῖς] Leguntur consummata paenitentiam faciunt. haec verba etiam infra c. 9, 9. 9; Ὁ. 1. De reprobis vel peccatoribus | 12, 3; Sim. VIII, 7, 2 Ton paenitentibus H. incipit agere.| 4. χολοβοὶ καὶ οὐχ ὁλοτελεῖς} In 2. κολλώμενοι τ. &y.] Cf. Sim, VIII, | Liturgia Constitutionum apost, VIII, 5, 1 (9, 1; IX, 20, 2; 96, 3); I Clem.| 11 sacerdos pro fidelibus orat: ἵνα 40, 2. (guy ἄρτιοι xcl μηδεὶς ἐν αὐτοῖς d 3. χατ᾽ ἀλλ. ἔχοντες] Eandem 1ο- κολοβὸς ἢ ἁτελής φυξίοποπι habes Mand.1I,2; Sim. ΙΧ, 6, Cf. Matth, 19, 21—24. 7. εὔχρηστοι y. τῷ ϑεῷ} Theoph. | εἶναι v Ad AWeL L1: ἐλπίζων tÜggrazog|ex lap LL VIS. ΠῚ, 6, 6—7, 6. esthalnt d: om pit c huius saeculi, nisi Wm a voii de τὰ de doc inc glas E a μκδουδῃι λα rcu ite ER DEB καλὸ dbkcelari, quae spetuil funk 3. Ce- m, qui cadunt iuxta aquas neque possunt volvi inis ' scire, qui sint? 4i sunt qui verbum audierunt. [ in nomine domini; deinde cum iis venit in veritatis, paenitet eos et ambulant iterum post Has suas malas. 4. Finivit igitur expositionem. Üum essem improbus, adhuc eam interrogavi, an z es isti reiecti nec. convenientes in aedificationem tur- esseb paenitentia e& haberent locum in hac turri. |ui, paenitentiam , sed in hanc turrim nom possunt . alii autem loco convenient multo minori, idque 3,12, — 19 Marc, 4, 18; Matth. 18, 20. 99. — 20 Act, 19, 3,38) — 22 Sirach 18, 80, σιν χτλ] Cf. TI Petr. 2, Hermas haereticos respicere -- Cf Sim. VIII, 6, 5. VIII, 6, 4; IX, 19, 1. T. ὑδάτων xri] H. de ca- is loquitur, qui opus salu- mon sunt ausi perfi- 3, 12. ati ou 4] Erraverunt max. Lugd. (cf. ad- n. Il, 97) et Rothe (4a- Vw. Kirche p. 624) putan- ies, Hermam hic de paenitentia post. mortem in purgatorio peragenda lo- qui. Erraverunt quoque, qui verba εἰς r. t. πύργον de ecelesia visibili sen terrestri interpretati sunt. Supra c. 5,5 de paenitentibus sermo fuit, qui in turrim seu ecclesiam visibi- lem adhue recipiuntur, Auctor po- ius, ui recte adnotavit Harnack, imagines verae ecelesime terrestris et ecclesine caelestis triumphantis hie commiscuit. E Ἐ i Hu un gn GL^A : χαὶ χληρονομησὴ S(L") | 19. τίνες t ποῖαι ΣΣεμνότης GL^ | 32. ποιήσῃς G(E) τ ποιησ S | GA | ὑπ᾽ G iex S 35 αἱ δ. αὐτῶν"» GLA 6. ὅτι μετέλαβον xii] i. e. quia|ver TA IS. TII, 7, 6--8, 7. 449 cruciati fuerint ac repleverint dies peccatorum suorum. i iransferentur, quoniam participes erant verbi iusti. ontinget , ub transferantur de tormentis suis, si T desiissem interrogare eam de ommibus istis, : Vis aliud videre? Cumque cupidus essem videndi, sum spe videndi. 2. Intuens me subrisit et ait e septem mulieres circa turrim ὃ Video, inquam, 1 Turris ista ab his portatur secundum praeceptum do- Audi nunc operationes earum. Prima earum, eui ro- ae sui Neu, Ride vocatur; per hanc salvantur electi - Alia vero, quae praecincta es ac viriliter agit, Con- wocatur; haec filia est Fidei. Quicumque ergo eam se- 15 ii, beatus fit in vita sua, quia ab omnibus malis ope- mebit, credens, qui abstinuerit omni concupiscentia m hereditaturum esse vitam aeternam. 5. Ceterae vero, quae sunt? Filiae invicem sunt; vocantur autem una las, alia Scientia, alia. Innocentia, alia Castitas, alia Ca- 30 n ergo opera matris earum omnia feceris, potes vi- Volebam, inquam, scire, domina, quam quaeque earum reb. Audi, iuit, vim, quam habent. 7. Tenentur b invicem virtutes earum et sequuntur alia aliam, sicut sunt. Ex Fide nascitur Continentia, ex Continentia 25 ex Simplicitate Innocentia, ex Innocentia Caslitas, Seientia, ex Scientia Caritas. Harum ergo opera Zahn 1, c. p. 196 τὸ potius mater (cf. v. 5) est virtutum, isti-| Cf. Mand. I; Sim. IX, 15, 2. — διὰ lay] ταύτης z14.] Cf. Matth, 9, 22; Mare. ;|5,84; 10,52; Luc. 7, 50; 8, 48; 17, 19; Act. 26, 18; Rom. 8, 22, 28; -|5, 1. DEED: Clem. At 5. μητρός] 86. πίστεως. IL 12, 55 p. 458. — ἡ χρα- 7. Clemens Al 1. c. ita scribit: rans) m. χεῖρας (nceus. καὶ πάλιν προηγεῖται μὲν πίστις, | €f. Zahn 1, e. p. 502 βηᾳ. φόβος δὲ οἰχοδομεῖ, τελειοῖ δὲ jj IX, 2, 4. — Πίστις] prima. vel! ἀγάπη. τοι, Patres apost. ed. ΤΙ. 29 m ΤῊΝ 3 3 E i d SHEET i ρουμένοις - 8. οἵ μὲν γὰρ ἀπὸ τῶν πολ' Eit: ἁγιασϑητε Ὁ» G | 19 ἀπὸ sec SL* Ὁ» GIA | 90 πονηριῶν GL | 92 ἀντιλαμβάνετε ἃ ὕστερημενοισ S | 24 ἀσϑ. : ἀφϑονίαν G 8A : τῶν vel g. 9. συντέλεια] Of. Sim. IX, 12, 8;| — 40, M. In N. T. sae-| voluit: - 10 jus habes συντέλεια τοῦ αἰῶνος ἴπαι. ἁγίων} sc. cum iis, ἀδ [ (δία, 1: 8. μετὰ τ. quibus c. 5 sermo fuit. Rirach 39, 84; VIS. ΠΙ, 8, 7—9, 8. 451 lo ergo consummata fuerit turris, quae aedificatur, em. Sed cito peraedificabitur. Iam noli me interro- d; sufficit tibi commemoratio haec et sanctis et reno- mm vestrorum. 10. Sed non tibi soli revelata sunt omnibus manifestes ea. 11. Post tres dies (intel- τὸ te oportet primum) mando autem tibi primum, wérba ista, quae tibi dictura sum, omnia loquaris in netorum, ut audientes ea et facientes emundentur ἃ et tu cum iis. te me, filii: ego vos enutrivi in multa simplicitate i5 et castitate propter misericordiam domini, qui it iustitiam, ut iustificemini ac sanctificemini ab : et ab omni perversitate; vos autem non vultis ab iniquitate vestra. 2. Nunc ergo audite me et pacem : ipsis et visitate alterutros et suscipe invicem, s percipite creaturas dei infrunite, sed impertite quo- bus. 3. Alii enim multis escis infirmitatem carni suae 5, 18. — 22 Rom. 15, 17 cf. Act, 20, 35. gode et nondum per- | Hermae, sed ecclesiae (Hefele), Auc- i&? (Hefele) | tor imitari videtur Ies. 1, 2 vel Matth. 23, 37. 2. ἐπισχέπτεσϑε] Cf. Matth. 25, 86. 43; Iac. 1, 27; Sirach 7, 35. — μὴ μόνοι κτλ.) Cf. Iob 31, 17. — χατα- χύματος] Recepi versionem L*. Har- mack proponit, ex abundantia, et si- πολλαῖς τ, - ὦτα] Saé- | militer vocem obscuram L! intelle- n "T. Of. Gen. 20, 8; 50, 4;|xisse videtur eam cum sequentibus 0 /2 ete. (abundantius etam. impertite egenti- je hoe ca-|bus) coniungens. — μεταύδίδοτε! Cf. Dent. 15, 11; Prov. 81, 90; Matth. i5 ino; ut ipse aliis | 19, 21. ΩΝ dk. non sunt! 8. Cf. I Cor. 11, 20 sqq. 29* ς τ. mw] Cf. Sim. VIII, 14, 3; Ps.50, 12; Tit. .] sc. quae in c. 9. d i Hi jn E ἯΙ :j ji cingi ET i run i ni E 4E hi Ἢ ieieiui om nhi E : e ρρ θυ νδὸ ΨΥ ΤΣ ἑτος ΡΝ 10. Ὅτε οὖν ἐπαύσατο μετ᾽ ἔμοῦ I 35 γίσχος οὗ οἰχοδομοῦντες καὶ UE καὶ ἄλλοι τέσσαρες ἦραν τὸ συμψέλιον καὶ 1 αὐτῶν pr GLA : 7» S | λυμ. G : λυμενι 87. (LP) : τὰ σώματα GÀ 11 ἀσυγκρισία (1 B8. Y αὐτὴν (Ὁ): εἰς G(L7) 8--θ, Hos versus scribens Hermas | pretes, forta Barn. 21, 2—3 ante oculos habuisse rae: quj videtur, T. πρωτοκεϑεδρίταις] Veteres inter- 1,4 VIS. ΠΤ, 9, 3—10, 1. 458 carnem suam; aliorum autem, qui non ΙΓ caro, quia non habent sufficientem corpus eorum. 4. Haec igitur intemperan- qui habetis neque communieatis egentibus. : um adveniens. Qui ergo plus habetis, quaerite s dum turris nondum est consummata; cum enim con- it turris, voletis benefacere, et non habebitis locum. dete igitur vos, qui luxuriamini in divitiis vestris, ne forte "ant indigentes, et gemitus eorum ascendat ad dominum imi eum bonis vestris extra ianuam turris. 7. Nunc w dieo, qui praeestis ecclesiae et occupatis primas similes fieri maleficis. Malefici ergo maleficia sua portant, vos autem maleficium vestrum ae venenum .&. Indurati estis neque vultis mundare corda vestra ? sensum vestrum in unum in puro corde, ut habe- τὸ um a rege mdgno. 9. Videte igitur, filii, ne T nes vestrae eripiant vitam vestram. 10. Quo- erudire vultis electos domini, eum ipsi non habeatis m? Corripite ergo alterutrum et pacem habete inter ut et ego coram patre hilaris adstans rationem red- w Ὁ vobis omnibus domino vestro. mm igitur desiisset mecum loqui, venerunt sex iuve- ἢ aedificabant, et abstulerunt eam ad turrim, et alii ' gustulerunt subsellium et abstulerunt et ipsum ad tur- Inc. 5, 4. — 18 Ps. 46, 3; 47, 3; 94, 3 etc. — 21 I Thess. 5, 13. 9) verterunt: qui amatis|infra v. 8—10 controversiarum ac (L7) vel primas 5es- | dissensionum mentio fit, colligendum et recentiores plerique|esse videtur, presbyteros tum tem- Hermam h.l. vituperare | poris de πρωτοκαϑεδρίᾳ concertasse. m episcopatus, τὸ quio-| Controversiarum emim sunt multae Dv, ut Ps-Clemens in epist.| causae et verba εἰρηνεύετε ἐν αὑτοῖς 7 3 dicit. Sed vox id non|mon solum presbyteris, sed etiam 1 , ut vidit|aliis fidelibus (cf. v. 9) dieuntur. Harnack ad i l) non mi-| 8. ἐπὶ τὸ αὐτό] Respicit H. dissen- n ᾳ τιμώμενοι | siones. AL Giro. VI, 13 106 p. 798)| 9. τέχνα] i. e. presbyteri. pie πεφυσιωμένοι, 10. λόγον ἀπ Cf. Matth. 19, 36 'consessionis tumore. elati 2» 98. 24); Luc. 16, 2; Act. 19, 40 ren. IV, 96, 3), neque ex eo, quod | ete. 454 HERMAE PASTOR πρὸς τὸν πύργον, τούτων τὸ πρόσωπον οὖχ εἶδον, ὅτι ἄπεστραμ- μένοι ἦσαν. 2. ὑπάγουσαν δὲ αὐτὴν ἡρώτων, ἵνα μοι ἀποκαλύψῃ περὶ τῶν τριῶν μορφῶν, ἐν αἷς μοι ἐνεφανίσϑη. h€—— 5 λέγει" Περὶ τούτων ἕτερον δεῖ σε ἐπερωτῆσαι, ἵνα σοι. 5 8. ὥφϑη δέ μοι, ἀδελφοί, τῇ μὲν πρώτῃ δράσει τῇ πρεσβυτέρα καὶ ἐν καϑέδρᾳ καϑημένη. 4. «t 9 ΑΝ, np μὲν ὄψιν νεωτέραν εἶχεν, τὴν δὲ σάρκα καὶ τὰς τρίχας πρεσβυ- τέρας, καὶ ἐστηκυῖά μοι ἐλάλει" ἱλαρωτέρα δὲ ἦν ἢ τὸ πρότερον. 5. τῇ δὲ τρίτῃ ὁράσει ὅλη νεωτέρα xal χάλλει ἔχ! x 1 μόνας δὲ τὰς τρίχας πρεσβυτέρας εἴχεν᾽ ἱλαρὰ δὲ εἷς τέλος ἦν χαὶ inb συμψελίου καϑημένη. 6. περὶ τούτων περίλυπος ἤμην λίαν τοῦ γνῶναί με τὴν ἀποκάλυψιν ταύτην. χαὶ βλέπω τὴν πρεσβὺυ- τέραν ἐν δράματι τῆς νυχτὸς λέγουσάν μοι" Πᾶσα ies πεινοφροσύγης χρήζει᾽ νήστευσον οὖν, καὶ λίρα αἰτεῖς παρὰ 1» τοῦ χυρίου. 7. ἐνήστευσα οὖν μίαν ἡμέραν, καὶ αὐτῇ τῇ νυκτί μοι ὥφϑη νεανίσκος καὶ λέγει μοι᾿ Τί σὺ ὑπὸ χεῖρα. pens καλύψεις ἐν δεήσει; βλέπε, μήποτε πολλὰ αἰτούμενος βλάψῃς σου τὴν σάρκα. 8, ἀρχοῦσίν σοι αἱ ἀποχαλύψεις αὖται. μῆτι δύνῃ ἰσχυροτέρας ἀποκαλύψεις ὧν ἑώρακας ἰδεῖν; 9. ἀποκριϑεὶς αὐτῷ 30 λέγω- Κύριε, τοῦτο μόνον αἰτοῦμαι, περὶ τῶν τριῶν μορφῶν τῆς πρεσβυτέρας ἵνα ἀποκάλυψις ὁλοτελὴς γένηται. ἃποκριϑεῖς pu λέγει: Μέχρι τίνος ἀσύνετοί ἔστε; ἀλλ᾽ αἱ διψυχίαι ὁμῶν ἀσυνέ- τοὺς ὑμᾶς ποιοῦσιν καὶ τὸ μὴ ἔχειν τὴν καρδίαν ὅμῶν πρὸς τὸν κύριον. 10, ἀποχριϑεὶς αὐτῷ πάλιν εἶπον" ᾿Αλλ᾽ ἀπὸ σοῦ, κύριε; 15 ἀχριβέστερον αὐτὰ γνωσόμεϑα. 11. "Axe, φησίν, περὶ τῶν τριῶν μορφῶν ὧν ἐπιζητεῖς. 2 δὲ Se 01} 1» SL' 4. ἐρωτῇσαι G | δ περσυνῃ 8 | 6 ἑτέρᾳ :βα ΘῈ ἢ 8 ἦν! 9 [ἢ τὸ mp. GLA : ro προσωπὸν 8 | 9 εὐπρεπεστάτη Ὁ | 11 συμ 7 Ἢ δὲ Θ [18 noz» G | 14 λήψῃ G, similiter semper | 14/15 παρὰ τ. — | nap! ἡμῶν G | 15 καὶ ScG L'A: 7- SL' | 16 μοι pr SI^ ; 27 GL* | GL!A : ori SL! | eerigei S | 17. ἐν δ. : ἐνδεῶν G | βλάψεις G. | 18 δύνῃ : dre G | 19 ἀποκαλύψεως G | ὧν ἑ. ἐδεῖν : ἰδεῖν ὃν E. G. | 21 ἵνα SL - -ξ uoc GA | 24. ἀπὸ 8: ὑπὸ G | 25 αὐτὰς G | 96 τριῶν Sc G: 2» 514. 10, 2. τ. τριῶν μορφῶν] Cf. v. 9;|sionem sibi constare, Of. Zuhn É— €. 11,1, Apparet hie, visiones arte|e. p. 985 sqq. inier se cohaerere. Inde, quod tres| 3. Hune versum et sequentes τόσο figurae priores imm hic explicantur, spexit Hieronymus In Os. 7, 9 seri-— non esk colligendum, sequentem vi-|bens: Unde et in libro Pastoris, si ἢ VIS. TII, 10, 1—11, 1. A55 rim. Horum faciem non vidi, quia aversi erant. 2. Euntem autem illam rogabam, ut mihi revelaret de tribus figuris, in quibus mihi apparuerat. Respondens mihi dicit: De his alins oportet te interrogare, ut tibi reveletur. 3. Visa autem est mihi fratres, prima visione annotina valde amus et im cathedra s sedens, 4. Altera antem visione faciem iuvenilem habebat, ear- nem et capillos aniles, et stans mihi loquebatur; hilarior autem erat quam ante. 5. Tertia visione tota erat iuvenis et specie excellentissima, capillos solos aniles habebat; hilaris autem. per- petuo fuit et super subsellium sedens. 6. De his maestus eram τὸ valde, ut cognoscerem revelationem istam. ἘΠῚ video anum in visione noctis dicentem mihi: Ommi rogationi humilitate opus est; ieiuna igitur, et accipies, quod quaeris a domino. 7. le- iunavi ergo unum diem, et ipsa nocte apparuit mihi iuvenis et dieit mihi: Quid tu confestim petis revelationes in oratione? 1 Vide, ne forte multa petens noceas carni tuae. 8. Sufficiunt dübi revelationes istae. Numquid potes fortiores revelationes quam quas vidisti videre? 9. Respondens ei dico: Domine, hoc solum peto, de tribus figuris anus ut revelatio perfecta fiat. Respondens mihi ait: Usquequo insensati estis? Sed dubietates 2» wéstrae vos insensatos reddunt et quod non habetis cor vestrum δὰ dominum. 10. Respondens ei rursum dixi: Sed a te, do- muime, aecuratius ea cognoscemus. 11. Audi, inquit, de tribus figuris, quas inquiris. 2. Prima οὐκ ἔστιν εὐπρόσδεκτον γενέσϑαι προσ- εὐχήν. — νήστευσον xri] Cf. Tert. De ieiun. c. 7; Etiam sacramentorum. cui tamen placet illius recipere lec- tionem, Hermae primum videtur Eeelesi& cano capite, deinde ado- lescentula et sponsa crinibus ad- ornata. 4. ὄψιν v.] In visione secunda ipsa acies Ecclesiae nom est descripta. δ. ὅλη νεωτέρα χτλ.] In tertia quo- «Que visione H. hoe demum loco fa- xiem Ecclesiae describit. — τρίχας Ξερεσβυτέρας] In quarta. visione etiam. lioe senectutis vestigium evanuit. 'Cf. Vis. IV, 2, 1. 6. ταπεινοφροσύνης] Cf. Antioch. Hom. 106: χωρὶς δὲ ταπεινοφροσύνης agnitionem ieiunia de Deo mere- buntur. 7. ὑπὸ χεῖρα] Cf. Vis. V, 5; Mand. IV, 8, 6. 9. ἔχειν τ. χαρδίαν xv] Memineris Praefationis Missae, ubi sacerdos orní: "Avo τὸν νοῦν (Constit. apost. VIIL 12) vel: "Apc ἡμῶν τὰς καρ- δίας (Lit. Marci) vel: "Avo. σχῶμεν τὸν νοῦν χαὶ τὰς καρδίας (Lit. Ineo- bi), et populus respondet: "Ἔχομεν πρὸς τὸν κύριον. 458 HERMAE PASTOR 2. τῇ μὲν πρώτῃ ὁράσει διατί πρεσβυτέρα ὥφϑη got καὶ ἐπὶ xa- ϑέδραν καϑημένη; ὅτι τὸ πνεῦμα ὑμῶν πρεσβύτερον xal ἤδη με- μαραμμένον καὶ μὴ ἔχον δύναμιν ἀπὸ τῶν μαλακιῶν ὑμῶν καὶ διψυχιῶν" 8, ὥσπερ γὰρ οὗ πρεσβύτεροι, μηκέτι ἔχοντες ἐλπίδα 5 τοῦ ἀνανεῶσαι, οὐδὲν ἄλλο προσδοχῶσιν εἰ μὴ τὴν χοίμησιν αὐτῶν, οὕτως xal ὑμεῖς μαλαχισϑέντες ἀπὸ τῶν βιωτιχῶν πραγμάτων παρεδώχατε ἑαυτοὺς εἰς τὰς ἀκηδίας καὶ οὔχ ἐπερίψατε Éavrüw τὰς μερίμνας ἐπὶ τὸν κύριον" ἀλλὰ ἐϑραύσϑη ὑμῶν ἡ διάνοια xal ἐπαλαιώϑητε ταῖς λύπαις ὑμῶν. 4. Διατί οὖν ἐν χαϑέδρᾳ 16 ἐχάϑητο, ἤϑελον γνῶναι, κύριε. Ὅτι πᾶς ἀσϑενὴς tic χαϑέδραν καϑέζεται διὰ τὴν ἀσϑένειαν αὐτοῦ, ἵνα συνχρατηϑῇ ἡ ἀσϑένεια τοῦ σώματος αὑτοῦ. ἔχεις τὸν τύπον τῆς πρώτης ὀράσεως. 12. Τῇ δὲ δευτέρᾳ ὁράσει εἶδες αὐτὴν ἐστηχυῖαν καὶ τὴν ὄψιν νεωτέραν ἔχουσαν καὶ ἰλαρωτέραν παρὰ τὸ πρότερον, τὴν δὲ 16 σάρχα καὶ τὰς τρίχας πρεσβυτέρας. ἄκουε, φησίν, καὶ ταύτην τὴν παραβολήν: 2. ὅταν πρεσβύτερός τις, ἤδη ἀφηλπικὼς ἑαυτὸν διὰ τὴν ἀσϑένειαν αὐτοῦ καὶ τὴν πτωχότητα, οὐδὲν ἕτερον προσ- δέχεται εἰ μὴ τὴν ἐσχάτην ἡμέραν τῆς ζωῆς αὑτοῦ " εἶτα ἐξαίφνης, χατελείφϑη αὐτῷ χληρονομία, ἀκούσας δὲ ἐξηγέρϑη καὶ περιχαρὴς, 30 γενόμενος ἐνεδύσατο τὴν ἰσχὺν xal οὐχέτι ἀναχεῖται, ἀλλὰ ἕστη- κεν, καὶ ἀνανεοῦται αὐτοῦ τὸ πνεῦμα τὸ ἤδη ἐφϑαρμένον ἀπὸ τῶν προτέρων αὑτοῦ πράξεων, xal οὐκέτι κάϑηται, ἀλλὰ ἀνδρίζεται - οὕτως xal ὑμεῖς, ἀχούσαντες τὴν ἀποκάλυψιν, ἣν Ópiv ὃ κύριος ἀπεκάλυψεν. 8. ὅτι ἐσπλαγχνίσϑη ἐφ᾽ ὑμᾶς, καὶ ἀνενεώσατο τὰ 30 πγεύματα ὑμῶν καὶ ἀπέϑεσϑε τὰς μαλακίας ὑμῶν, καὶ προσῆλϑεν ὑμῖν ἰσχυρότης xal ἐνεδυναμώϑητε ἐν τῇ πίστει, καὶ ἰδὼν ὅ κύριος τὴν ἰσχυροποίησιν ὑμῶν ἐχάρη καὶ διὰ τοῦτο ἐδήλωσεν ὑμῖν τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου καὶ ἕτερα δηλώσει, ἔὰν ἐξ ὅλης καρδίας εἰρηνεύετε ἐν ξαυτοῖς. 1/2 χαϑέδρας G | 2/8 μεμαρασμένον ἃ | 8 μαλ. : ἁμαρτιῶν G | καὶ -- τῶν G | 4 γὰρ o1 7» G- | 5 προσδέχονται G | κόμην G. | 6 μαλακ.» G | 71 παραδεδώχατε Ὁ | 9 ἐπαλ. : ἐπορεύϑητε G | 9/10. ἐπὶ χαϑέδρας καϑῖζει ἃ | 16 ἤδη ἀφ. : ἀπελπι.. G | 18 τὴν — ζωῆς GLA: τὴν ἡμερᾶν yo ἐσχατησ ζωησ S | 19 χλῆρος G | 20 οὐκέτι dvex. : οὐχ ἐπανάχειται G | 21/29. ἀπὸ c. τὰ my. m. αὐτοῦ mg. :..... i» τοῦ (Ὁ) ma^ G | 24 ἀνανεώσατε G. | 24/25. S ef. 19, 2: τὸ πνεῦμα GL(A) | 26 ἐσχυρότερον ἃ | ἐνεδυνα ... G, eduva- μωϑητε S | 1 ὑμῶν : αὐτων S | ἐδηλοποίησεν G | ὑμῖν : ὕμων S | 28 ἐὰν ἐξ ὕλης ies. G | καρδίαις G(L*) | 99 εἰρηνεύετε (voc) 8: Eats 8 VIS. ΠῚ, 11, 9—12, 3. 457 Tine quare anus tibi apparuit et in cathedra sedens? Quo- Alum spiritus vester senior erat et iam fatigatus neque virtu- lem habebat ob luxurias vestras et dubietates, 3. Sicut enim Seniores, mon habentes spem renovandi, nihil aliud exspectant "isi dormitionem suam, ita et vos infirmati saecularibus nego- s liis tradidistis vos socordiae neque proiecistit curas vestras "uper domimum; sed obtusus est sensus vester et tristitiis westris faeti estis veteres. 4. Quare igitur in cathedra sedisset, "wolebum cognoseere, domine. Quoniam ommis infirmus in ca- "hedra sedet propter infirmitatem suam, ut continentur infirmi- i as eorporis sui. Habes figuram primae visionis. 12. Secunda autem visione vidisti eam stantem et faciem Xwvenilem habentem et hilariorem quam ante, carnem vero et *eupillos aniles. Audi, inquit, et hane similitudinem. 2. Cum senior aliquis, iam desperans de se propter imbecillitatem suam 1s *et paupertatem, nihil aliud exspectat nisi extremum diem vitae ssuse; deinde subito hereditatem consecutus nuntio accepto ex- surgit hilarisque factus induit se fortitudine et iam mon iacet, Jmed stat, eiusque spiritus prioribus laboribus iam consumptus Zenowatur, et iam non sedet, sed viriliter agit: ita et vos au- s» *ientes revelationem, quam dominus vobis revelavit. 3. Quo- "niam misertus est vestri, et renovati sunt spiritus vestri et de- jposuistis infirmitates vestras, et accessit vobis fortitudo et *onfirmati estis in fide, et visa fortitudine vestra dominus ga- »wisus est; et propter hoe manifestavit vobis aedificationem ss Jurris atque alia revelabit, si ex toto corde pacem habetis in- 4er ros. 9 Ps. 54, 28. cf. I Petr. 5, 7. u 2. πρεσβυτέρα) Cf. IV Esr. 5,| 12, I. Ecclesia de visione certior δῦ τῃᾳ. — ὅτε v. πνεῦμα χτλ.] Aliam | facta. socordiam priorem deposuit et 'senectutis Ecclesiae causam exhibuit|ad virtutem rediit. Cf. v. 9. Zahn Hemas Vis. Il, 4, 1. l c. p. 289. 3. ἀκηδίας] Cassianus Instit. X, 1:| 9. ἐνεδύσατο τ. ἰσχύν] Cf. les. 51, Beximm nobis certamen est, quod|9; 52, 1; Ps. 92, 1. L red ἀχηδίαν woeant, quam nos| 38. ἐνεδυναμώϑητε] Cf. Mand. V, ! Ἐπ auxiciatem cordia por- 2,8; ΧΗ, 5, 1; 6, 4 etc. 11 Tim. Sins nuneupare. LT 488 "HERMAE PASTOR. 18. Τῇ δὲ τρίτῃ ὁράσει εἶδες αὐτὴν νεωτέραν xal καλὴν xad ἰλαρὰν καὶ καλὴν τὴν μορφὴν αὑτῆς" 2. ὡς ἐὰν γάρ τιν: Xomow- μένῳ ἔλϑῃ ἀγγελία ἀγαϑή τις, εὐϑὺς ἐπελάϑετο τῶν προτέρων λυπῶν καὶ οὐδὲν ἄλλο προσδέχεται εἰ μὴ τὴν ἀγγελίαν, ἣν ἤχου- ὁ σεν, xal ἰσχυροποιεῖται λοιπὸν εἰς τὸ ἀγαϑὸν καὶ ἀναγεοῦται αὖ- τοῦ τὸ πνεῦμα διὰ τὴν χαράν, ἣν ἔλαβεν" οὕτως καὶ ὑμεῖς ἄνα- νέωσιν εἰλήφατε τῶν πνευμάτων ὑμῶν ἰδόντες ταῦτα τὰ ἀγαθά. 8. καὶ ὅτι ἐπὲ συμψελίου εἶδες χαϑημένην, ἰσχυρὰ ἡ ϑέσις, ὅτι τέσσαρας πόδας ἔχει τὸ συμψέλιον xal ἰσχυρῶς ἕστηκεν" καὶ γὰρ 1ὸ ὁ χόσμος διὰ τεσσάρων στοιχείων κρατεῖται. 4, ob οὖν μετανο- σαντες ὁλοτελῶς νέοι ἔσονται xal τεϑεμελιωμένοι, οἱ ἐξ ὅλης. καρδίας μετανοήσαντες. ἀπέχεις ὁλοτελῆ τὴν ἀποκάλυψιν, μηκχέτε μηδὲν αἰτήσεις περὶ ἀποκαλύψεως. ἐάν τι δὲ δέῃ, σεταί σοι. 15 “Ὅρασις δ', 1, ἣν εἶδον, ἀδελφοί, μετὰ ἡμέρας εἴκοσι τῆς προτέρας δρά- σεως τῆς γενομένης, εἰς τύπον τῆς ϑλίψεως τῆς ἐπερχομένης. 2. ὑπῆγον εἰς ἀγρὸν τῇ ὁδῷ τῇ χαμπανῇ, ἀπὸ τῆς ὅδοῦ τῆς δη- μοσίας ἐστὶν ὡσεὶ στάδια δέκα. ῥᾳδίως δὲ ὀδεύεται ὃ τἄπος. 20 8. μόνος οὖν περιπατῶν ἀξιῶ τὸν κύριον, ἵνα τὰς ἀποχαλύψεις καὶ τὰ ὁράματα, ἃ μοι ἔδειξεν διὰ τῆς ἁγίας Ἐκκλησίας αὐτοῦ, τελειώσῃ, ἵνα με ἰσχυροποιήσῃ καὶ δῷ τὴν μετάνοιαν τοῖς δούλοις αὑτοῦ τοῖς ἐσχανδαλισμένοις, ἵνα δοξασϑῇ τὸ ὄνομα αὐτοῦ τὸ μέγα καὶ ἔνδοξον, ὅτι με ἄξιον ἡγήσατο τοῦ δεῖξαί μοι τὰ ϑαυ- 2 καλὴν τ. μ. αὐτῆς 77 G | 8 εὐθδέως G | 5 A. εἰς τὸ dy. : λοιποὺς εἰς, τὰ ἄγαϑὰ G | ἀνανεοποιεῖται G | ἐλάβετε ἃ | 11 οἱ ΘΙΛΑ :» SL! | 13 αἰτήσῃς G | περὶ ἀποκ. GL'A : 2 SL' | δέ τε G. | 16 ἣν 8111) : ὅρασιν ἣν GL'A | 17 εἰς — éxegg. 7 B | τῆς 94. c. ἐπ. L'A(L") : τῶν ϑλέψεων τῶν ἐπερχομένων G | 18 χαμπύλῃ G | 18/19 δημοσίας SL:--clg τὸν ἀγρὸν G(L") | 19 ἔστιν GL: 4- δὲ 8A | ὡς G | ῥᾳδίως SG : raro (σπανίως) Ly va- sta A | G | 20 οὖν Sc : δὲ GL*, 7» SL! ἀξιῶ : xe «Suv 8. | 35 μὲ ἢ μοι S | dor G | μετάνοιαν : μετάληψιν G, -ἰ- πᾶσι GLIA | 94 μοι» 6 13, 4. ἀποχαλυφθήσεταη Cf. Phi- | indicavit. lipp. 8, 15. 2, εἰς ἀγρόν] i. e. in agrum meum IV, 1, L In hae visione Hermms | (ef. Vis. III, 1, 2), qui a via publiea- magnam tribulatiorem futuram cer-|circiter decem stadia aberat De nit, quam iam Vis. I], 2, 7; 3, 4| artieulo deficiente cf. Winer & 19, L. VIS. HI] 18, 1— VIS. 1V, 1, 8. 4 18. Teriia sutem visione vidisti eam iuvenem et puleram ethilarem et puleram speciem eius. 2. Sicut enim, «i alicui triü venerit nuntius aliquis bonus, statim oblitus eat priorum Ériitiarum nihilque aliud exspectat nisi nuntium, quem audivit, αἰ confortatur deinceps in bono et renovatur eius spiritus prop- a ter gaudium, quod accepit: ita et vos renovationem accepistix spirituum vestrorum videntes haec bona. 3. Et quonium «uper zmubeellium vidisti sedentem, fortis positio, quia quatuor pedes Jhsbet subsellium et fortiter stat; nam οὐ mundus per quatuor «elementa continetur. 4. Qui igitur perfecte paenitentiam egerint, i movi erunt; et fundati, ii, qui ex toto corde puenitentium egorint. JHabes perfectam revelationem, nec quidquam amplius quaarus «Je revelatione; sin autem quid necesse fuerit, reveluhitur tihi. Visio IV, 1. quam vidi, fratres, diebus viginti post, priorem viwionem, 1» An figuram tribulationis advenientis. 2. lbum in ugrum in viu «ampana. À via publica abest fere stadia decem; facile uutem Jer δὲ per locum istum. 3. Solus ergo. umbuluns rogo domi- mum, ut revelationes ac visiones, qua» mihi owtendit per wunc- *am Ecclesiam suam, perficiat. ut me confort uc del pueni- » Xentiam servis suis. qui peccaverunt. ut glorífleetur nomen dpsius magnum et gloriosum. quod me dignum «existimavit, cui 23 Ps. 85. 9. 12; 9. 5. — t. καρεπανῷ} Priore iwwrprévee Nehemuirasne, . quae i dextera f. hue vocem de via Appi T. Do- vere rip& III εἰμ εκ eral Yu (prt. z ae ten ἔρια Forts Guaiukh t yos QUE. (urs Vau E DE Duae oc Μιυωράσε͵ eripe 6r tod, - εκ Saut EPI ano qua, Cpu. Frust tuc Lee vaonACAw ὧν Exp p τὴ» deMA A) μανία, Vini vk a rop to 4mm) Vulfecu var hs δὰ eon Eudvot τῷ ar PM, Lee asmP ig eurpucfue fü QUA Mà ape usa, ὃ φονεύειν, Uo μαι VR 460 HERMAE PASTOR. μάσια αὐτοῦ. iier Χο πετο τε τ στο τ θο ὡς ἦχος φωνῆς μοι ἀπεκρίθη: ΜῊ διψυχήρεις, Tena. ἐν We Barack zd. per Δ ΤῊΣ ΠΣ iius erüwlesieme e ooo 55. xal προέβην μικρόν, ἀδελφοί, καὶ ἰδού, βλέπω κχονιορτὸν εἷς τὸν οὐρανὸν καὶ ἠρξάμην λέγειν ἐν heces ἔρχονται καὶ κονιορτὸν ἐγείρουσιν; οὕτω δὲ ἦν ἀπ᾽ σταδίου. 6. γινομένου μείζονος χαὶ μείζονος. εἶναί τι ϑεῖον- μικρὸν ἐξέλαμψεν ὁ ἥλιος καὶ (bob, βλέπω, 1» μέγιστον ὡσεὶ χῆτός τι, καὶ ἐχ τοῦ στόματος αὑτοῦ γαι ἐξεπορεύοντο- ἦν δὲ τὸ ϑηρίον τῷ μήκει ὡσεὶ ποδῶν ρ΄ δὲ κεφαλὴν εἶχεν ὡσεὶ χεραμίου. 7. xal ἠρξάμην κχλαΐειν ἐρωτᾶν τὸν χύριον, ἵνα με λυτρώσηται ἐξ adven ^ καὶ ἐπανεμὶ ποῦ ῥήματος οὗ ἀχηχόειν" Μὴ διψυχήσεις, Ἕρμᾶ. 8. ἐνδυσάμενος. 15 οὖν, ἀδελφοῖ, τὴν πίστιν τοῦ κυρίου xal μνησϑεὶς ὧν ἐδίδαξέν μεγαλείων, ϑαρσήσας εἰς τὸ ϑηρίον ἐμαυτὸν ἔδωκα. οὕτω δὲ χετὸ τὸ ϑηρίον ῥοίζῳ, ὥστε δύνασϑαι αὐτὸ πόλιν -—- χομαι ἐγγὺς αὐτοῦ, xal τὸ τηλικοῦτο κῆτος ixtelvet ἑαυτὸ, xal οὐδὲν εἰ μὴ τὴν γλῶσσαν προέβαλλεν καὶ ὅλως ox 3» μέχρις ὅτε παρῆλθον αὐτό" 10. εἶχεν δὲ τὸ ϑηρίον ἐπὶ τῆς xega- λῆς χρώματα τέσσαρα μέλαν, εἶτα πυροειδὲς καὶ αἱματῶδες, εἶτα χρυσοῦν, εἶτα λευχόν. 2. Μετὰ δὲ τὸ παρελϑεῖν με τὸ ϑηρίον xal προελϑεῖν (ssi πόδας À', ἰδού, ὑπαντᾷ pot παρϑένος κεκοσμημένη ὡς ἐκ νυμ- 2 ὡς» G | διψυχήσῃς G. | ἐν : καὶ ἐν G, 7 S | 4 εἶδον G | 5 χαὶ pr BL* : 4 ὡς GÀ, 2» L! προέβην GL! : προσεβὴν SL* | 6 ep τῷ 8 |7 ἐγιρωσιν 8 | δὲ GL:yap 81 ὡσεὶ G | 8 γεν. eit. καὶ μείζονος S(12) : γεν. dà μείζονος τοῦ G(L*A) | 10 τι SD*: 2» GLAA | 1d s PSI 12 ὡσεὶ Se G τωσ S | χεραμίου (χαιρῇ Se (G) : καιραμον 8, κεράμιον (i, vas urnale L', laguenam L*, lagenam A, χεράστου em Hilgenfeld μνήσϑην G | 14 ἀκήκοα Ὁ | διψυχήσῃς G | 15 xvolov SL'(A): ϑεοῦ GL* ἔδειξέ μοι GA | 16 δέδωκα G | 17 πόλεις G | 18 τηλικοῦτον κτῆνος G | ἐχ- τείνει GL'(A) : exci 8, volvebat, L* | 19 γλῶτταν G προέβαλε Ὁ | 90 ὅτε S (οται) : ὅτου ὃς G | παρῆλθεν G | δὲ» G | 21. τέσσερα S, 4G | 94 ὡσεῖ G 6. ϑηρίον] Of. Apoc. 11, 7; 12. 8. tradatur, rétinendm est ld solum 4; 18, 15qq. ete. — ἀκρίδες] Cf. quaeritur, num Hermaa vrpapiov an Apoc, 9, 8 sqq. — χεραμίου] Cum | χεράμιον &cripserit, Cum autem yer- vOX χεράμιον üb omnibus testibus|siones in hac re auctoritatem exi- pir aad T3 Hi à VIS. IV, 1, 4:-3, 1. 461 Oslenderet mirabilia sua. 4. Et cum glorificarem et gratias ei Ageem, quasi sonus vocis mihi respondit: Noli dubius esse, Elea. Intra me coepi cogitare et dicere: Ego quid habeo *lubiare, qui ita fundatus sum a domino et vidi res gloriosas? sum paululum, fratres, et ecce, video pulve- s rem veluti usque in caelum et coepi dicere intra me: Num forte Jcumenta veniunt οὐ pulverem excitant? Aberat antem a me cir- "miter stadium. 6. Cum fieret pulvis maior et maior, suspicatus Jum esse aliquid divinum ; modicum eluxit sol et ecce, video Jestiam. maximam veluti cetum aliquem, et ex ore eius locustae 16 | 3Rgnene procedebant. Erat autem bestia longa fere pedes cen- 7Éum, caput habebat quasi argillaceum. 7. Et coepi flere et JCogare dominum, ut me liberaret ab ea. Et recordatus sum ταδὶ, quod audieram: Noli dubius esse, Herma. 8. Induens *exgo, fratres, fidem domini et memor magnalium, quae me do- ss emerat, animo forti ad bestiam me contuli. Tanta autem ve- 7miüebat bestia vehementia, ut urbem posset exterminare. 9. Venio | Jprope eam, et cetus ille tam grandis extendit se in terra et Omühil nisi linguam proferebat et omnino non movit se, donec seum praeterivi. 10. Habebat autem bestia in capite colores s quatuor: nigrum, deinde igneum et sanguineum, deinde aureum, *leinde album. 2. Postquam vero praeterii bestiam ek progressus sum fere Jpedes triginta, ecce, occurrit mihi virgo ornata quasi de tha- 34 Ps, 18, 6; Apoc. 21, 2. guam vel nullam habeant, ita ut tes- | Of. c. 2, 5; Sim. IX, 18, 2; X, 2,3; "tis contra testem stet, testem prin- |4, 1; Deut. 11, 2; Ps. 70, 19; II Macc. -eipalem sequamur oportet, Vox|9, 94; Luc. 1, 49; Act. 2, 11. epásrov (— colubri cerastae) qui- " . 3o. *lem ad contextum consentanea fu- μένῃ ΑΝ πὰ un WEIT vrit Bestine fitieiae autem caput VY "plurium formarum adscribi potuit. | 2, 1. παρϑένος] i. 6. Ecclesia. Si- B. πίστεν τ. z.] Cf. Mand. XI, 4. 9; militer Hegesippus apud Eus. H. E. Sim. VI, 1,2; 9, 6; Mare. 11, 92 ΠῚ, 82, 7; IV, 22, 4; Ep. Lugd. ap. ἔχετε πίστιν 960v); Rom. 8, 22. 26; Eus. V, 1, 45; Tert. De praescr. Wn. 2, 16; 3, 22 ete, (πίστις ᾿ησοῦ | c. 45; ^ e oii a wo Χροτοῦ). --- μεγαλείων; Vox εἰ apud χεχκοσμένη κτλ] Hermas duos locos Hernam et in 8. odia REM biblieos in unum eonflasse videtur. 462 HERMAE PASTOR φῶνος ἐκπορευομένη, ὅλη v Asuwols perc κατακεχαλυμμέγη ἕως τοῦ μετώπου, ἐν μίτρᾳ δὲ ἦν ἢ í λυψις αὐτῆς" εἶχεν δὲ τὰς τρέχας αὐτῆς λευχάς, pere τῶν προτέρων ὁραμάτων, ὅτι ἡ Ἐκκλησία ἐστίν, καὶ, « ἐγενόμην. ἀσπάζεταί με λέγουσα: Χαῖρε σύ, ἄνϑρωπε. καὶ ἐγὼ αὐτὴν ἀντησπασάμην᾽ Κυρία, χαῖρε. 8, ἀποκριϑεῖσά μοι λέγει" (5. ρα αὐτοῦ ἐξέφυγον αὐτό. 4, Καλῶς ἐξέφυγες, φησίν, 1 ὅτι τὴν μέριμνάν σου ἐπὶ τὸν ϑεὸν ἐπέριψας καὶ τὴν καρδίαν. σου ἤνοιξας πρὸς τὸν κύριον, πιστεύσας, ὅτι δι᾽ οὐδενὸς δύνῃ σω- ϑῆναι εἰ μὴ διὰ τοῦ μεγάλου καὶ ἐνδόξου ὀνόματος, διὰ τοῦτο ὅ χύριος ἀπέστειλεν τὸν ἄγγελον αὐτοῦ τὸν ἐπὶ τῶν ϑηρίων ὄντα, οὗ τὸ ὄνομά ἐστιν Θεγρί, καὶ ἐνέφραξεν τὸ στόμα αὑτοῦ, ἵνα τὸ μὴ ce λυμάνῃ. μεγάλην ϑλῖψιν ἐχπέφευγας διὰ τὴν πίστιν σου καὶ ὅτι τηλικοῦτο ϑηρίον ἰδὼν οὖκ ἐδιψύχησας " 5. ὕπαγε οὖν xal ἐξήγησαι τοῖς ἔχλεκτοῖς τοῦ κυρίου τὰ μεγαλεῖα αὑτοῦ καὶ εἰπὲ αὐτοῖς, ὅτι τὸ ϑηρίον τοῦτο τύπος ἐστὶν ϑλίψεως τῆς μελλούσης. τῆς μεγάλης" ἐὰν οὖν προετοιμάσησϑε καὶ μετανοήσητε ἐξ ὅλης 90 χαρδίας ὑμῶν πρὸς τὸν κύριον, δυνήσεσϑε ἐχφυγεῖν αὑτήν, ἐᾶν 3j χαρδία ὑμῶν γένηται καϑαρὰ καὶ ἄμωμος καὶ τὰς λοιπὰς τῆς ζωῆς ἡμέρας ὑμῶν δουλεύσητε τῷ χυρίῳ ἀμέμπτως. ἐπιρήψατε τὰς 1 καὶ ὑποῦ. λευκοῖς Σ» G | 9 χεκαλυμμένη G | ἣν» G | 8 τρίχας αὖ- τῆς G(LA) : χερασ S | ἐκ: ἀπὸ G | ὅ χἀγὼ G | 1 ὑπήντησε Ὁ | τηλικοῦτον G, sic semper | 9 πολλῇ εὐσπλ. Ο | 11 τὸν» G 1 12 μεγάλου GLA : ἀγγελου B | 12/18. ὁ κύριος 8 | 18 ὄντα 77 Ο | 14 Θεγρὶ GL* z ϑέγρει Se, Tegeri A, Hegrin L', Σεγρὶ Harmer | 15 λυμήνῃ Θ᾽ " ϑλῖψιν ἐκπ. - καὶ μ. λύμην ἐξέφυγες G | 16 καὶ pr 77 GA 17 τοῦ» G | εἶπον G | 21 ὑμῶν!» G | 3. ἐπιρέψαντεσ SA. 4 τὸν ἐπὶ τ. ϑηρίων] In. Apoca- | supra omnes virtutes eto. — 6cyol] lypsi Ioannis commemorantur 7, 1| Cf. Apoc. 9, 11: ἄγγελος ᾿Αβαδδῶν. ἄγγελοι ἑστῶτες ἐπὶ τὰς τέσσαρας Hieronymus nomen Ty invenit, in γωνίας τῆς γῆς, 14, 18 ἄγγελος ἔχων Habae. 1, 14 scribens: Kx quo liber ἐξουσίαν ἐπὶ τοῦ πυρός, 16, 5 &yyc-|ille apocryphus stultitiae condem- Aog τῶν ὑδάτων, in Apoc. Henoch|nandus est, in quo scriptum est, 90, 5 Michael positus supra optimám | quemdam angelum nomine Tyri prae- partem hominum; 30, 7 Gabriel po-|esse reptilibus. Considerans Dam. situs supra serpentes et supra para- | 6, 23 verbo ἐνέφραξε respondere wer- disum et supra Cherubim vel (40, 9) | bum. τς, Rendel Harris in Johns VIS. IV, 2, 1—5. 463 t, tota in albis et calceamentis albis, velata usque em et in mitra erat velamentum eius; habebat autem 2. Cognovi ego et ego eam resalutavi: : Nihilne tibi occurrit? . ne te rin dubius. 5. Vade ergo et ἐδ. 11, 33. — 22 Ps. 54, 28. 5 University Circular 1884 il (cf. Theol Literaturzeitung 1900 p. 101) censuit, Her- "eripsisse Xeyoí, et Harmer I "vocem recepit. Non est autem oweerisimile, neque ex illo verbo no- men proprium exortum esse neque CXEernam momen formasse. [taque Obsura retinenda. F. Delitzsch Adolpho . haec communicavit: Si su- Exi possit, Hermam nomen angeli E mngelologia iudaiea hau- quae angelos maris, pluviae, ete. finxit iisque nomina "éómmentitia indidit, 6eyo/ idem est mol "ym (77) instimulator h. e. e prioribus visionibus, eam esse δὲ hilarior factus sum. Balutat me dicens: Ave tu, Domina, ave, 3. Respondens δ Dico ei: Domina, tanta bestia, populos consumere ; sed virtute domini et magna em (uam in deum proiecisti et cor tuum aperuisti m, credens, per nullum te posse salvari nisi per mag- τὸ gloriosum nomen. Propterea dominus misit angelum qui super bestias est, cuius nomen est Tegri, ef clausit Magnam tribulationem effugisti fidem tuam et quoniam tantam bestiam videns non enarra electis. domini magnalia 15 die iis, bestiam istam figuram esse tribulationis futurae 1 si ergo praeparaveritis vos et paenitentiam feceritis NEL D eios, poteritis effugere eam, si cor 1 fuerit mundum et immaculatum et reliquos vitae vestrae domino sine vituperatione. Proicite sollicitu- so Ps. 54, 93. — 10 Ps. 61, 9. — 11 Act. 4, 18. — 14 Dan. 6, 95 angelus, qui bestias (contra homi- nes) instimulat atque, si velit, etiam. | domat (Taggar — dissidium, discor- dia; eum 1 — tigri, quod bene trans- scripsit H.: ϑεγρῆ. Kabbala unum de Sephiris mundi inferioris, qui superioris quasi cortex est, iom (Θεγρίνων) nuneupat, quia (wt per- hibet Lexicon Kabbalae. Lember- gae 1870 fol) parata est ad eonei- tandam rixam inter reges. Eadem Sephira 5m? nominatur ex Ps. 91, 13 atque docetur, eam vinci nomine divino undeviginti litterarum ex illo Psalmo petito. Talmudicum &"35 (Cf. Buxtorfii lexicon chald. col. 856) huc non pertinet; est enim leonis elamatiei! ει (omm 464 HERMAE PASTOR μερίμνας ὑμῶν ἐπὶ τὸν κύριον, καὶ αὐτὸς xxcopibcet αὐτάς, 6. πιστεύσατε τῷ κυρίῳ, ob δίψυχοι, ὅτι πάντα δύναται καὶ dmo- στρέφει τὴν ὀργὴν αὐτοῦ ἀφ' ὑμῶν καὶ ἐξαποστέλλει μάστιγας ὑμῖν τοῖς διψύχοις. οὐαὲ τοῖς ἀκούσασιν τὰ ῥήματα ταῦτα xal παρα- υ κούσασιν αἱρετώτερον ἦν αὐτοῖς τὸ μὴ γεννηθῆναι, 8. Ἠρώτησα αὐτὴν περὶ τῶν τεσσάρων χρωμάτων ὧν εἶχεν τὸ ϑηρίον εἷς τὴν κεφαλήν. ἡ δὲ ἀποκχριϑεῖσά pov λέγει" Πάλιν περίεργος εἰ περὶ τοιούτων πραγμάτων. Nai, φημί, κυρία" γνῶ- ρισόν μοι, τί ἐστιν ταῦτα, 9. "Axcue, φησίν" τὸ μὲν μέλαν οὗτος τὸ ὁ κόσμος ἐστίν, ἐν ᾧ κατοικεῖτε" 8, τὸ δὲ πυροειδὲς καὶ αἰματῶ- δες, ὅτι δεῖ τὸν κόσμον τοῦτον δι᾿ αἵματος καὶ πυρὸς ἀπόλλυσ- ϑαι" 4. τὸ δὲ χρυσοῦν μέρος ὑμεῖς ἐστὲ οἱ ἐκφυγόντες τὸν κόσμον τοῦτον. ὥσπερ γὰρ τὸ χρυσίον δοκιμάζεται διὰ τοῦ πυρὸς καὶ εὔχρηστον γίνεται, οὕτως καὶ ὑμεῖς δοχιμάζεσϑε οἱ κατοικοῦντες, τὸ ἐν αὐτοῖς. οἱ οὖν μείναντες καὶ πυρωϑέντες ὑπ᾽ αὐτῶν καϑαρισ- ϑήσεσϑε. ὥσπερ τὸ χρυσίον ἀποβάλλει τὴν σχωρίαν αὗτοῦ, οὕτω καὶ ὑμεῖς ἀποβαλεῖτε πᾶσαν λύπην καὶ στενοχωρίαν, καὶ καϑα- ρισϑήσεσϑε xal χρήσιμοι ἔσεσϑε εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου. 5. τὸ δὲ λευχὸν μέρος ὁ αἰὼν ὁ ἐπερχόμενός ἔστιν, ἐν ᾧ κατοι- 30 χήσουσιν οἱ ἐχλεχτοὶ τοῦ ϑεοῦ - ὅτι ἄσπιλοι καὶ καϑαροὶ ἔσονται οἱ ἐχλελεγμένοι ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ εἷς ζωὴν αἰώνιον. 6. σὺ οὖν μὴ διαλίπῃς λαλῶν εἰς τὰ ὦτα τῶν ἁγίων. ἔχετε χαὶ τὸν τύπον τῆς ϑλίψεως τῆς ἐρχομένης μεγάλης. ἔὰν δὲ ὑμεῖς ϑελήσητε, οὐδὲν ἔσται. μνημονεύετε τὰ προγεγραμμένα. 7. ταῦτα εἴπασα ἀπῆλ- 96 $ev, xal οὖκ εἶδον, ποίῳ τόπῳ ἀπῆλθεν. ψόφος γὰρ ἐγένετο" κἀγὼ ἐπεστράφην εἰς τὰ ὀπίσω φοβηϑείς, δοχῶν, ὅτι τὸ ϑηρίον ἔρχεται. 2 δυνατι {-τεῖ) S | 2/9 ἀποστρεφει S (τφι) L' : -σερέψει GÀ, avertere Li | 3 ἐξαποστέλλει (-) S: mittet L'A, ἀποστεῖλαι GI^ | óutv 7» GA | δ γεγενῆσθαι G | 6 ἠρώτησα SL* : χαὶ jp. GLA | 10/11 ἐματωῖδεα S | 11 deo S | 11/12 ἀπολέσϑαι G. | 12 ἐστὲ!» 8 | ἐχφεύγοντες G(L*) | 14 γίνεται! ἐστιν G 16 αὐτοῖς SLLA): αὐτῷ, GÀ | ἐμμείναντες ἃ | αὐτῶν SDA αὐτοῦ GA(L*)| 18 τὸ!» S | σχωρέαν Θ΄] 11 ἀποβαλεῖσϑε G | 19 ἐρχόμενος Ὁ | ἐστιν 7 S | 19/20 κατοιχουσιν 8 | 90 ϑεοῦ : κυρίου G | 20/21 ὅτε — ϑεοῦ 27 8 32 λαλῶν : ταῦτα λαλεῖν G | καὶ τὸν G(L) : 2». S(A) | 28. gg. -- τῆς G | 94 ἐστι G | τῶν προγεγραμμένων ἃ | εὔπασα S: ειπουσα Se, εἴχοῦσα G | 95 ψόφος GL^A : νεροῦ SL! | 96 εἰς τὰ G» VIS. IV, 2, 5—3, 1. 465 dines restras in dominum, el ipse dirige eas. 6, Credite do- mino, dubii, omnia eum posse et avertere iram suam a wobis et emittere flagella vobis, qui dubii estis. Vae illis, qui audiunt haec verba et contemnunt; melius erat iis, si non essent nati. 8. Interrogavi eam de quatuor coloribus, qnos habuit bestia s in eapite. llla autem respondens ait mihi: Iterum curiosus es de huinsmodi rebus. Etiam, inquam, domina; manifesta mihi, quae sint haec. 2. Audi, inquit; nigrum hie mundus est, in quo habitatis; 3. igneum et sanguineum, quod hune mundum oportet per sanguinem et ignem perire; 4. nurea pars vos estis, τὸ qui effugistis hune mundum. Sicut enim aurum probatur per ignem, et utile fit, ita et vos probamini, qui habitatis inter illos. Qui igitur permanseritis et igne probati fueritis ab iis, purificabimini. Sieut aurum dimittit sordem suam, ita et vos dimittetis omnem tristitiam et angustiam, et purificabimini et τὸ tiles eritis ad aedificationem turris. 5. Alba vero pars sae- eulum venturum est, in quo habitabunt electi dei, quoniam im- maculati οὐ mundi erunt, qui electi sunt à deo in vitam aeter- nam. 6. Tu ergo ne desinas loqui in auribus sanctorum. Ha- betis etiam figuram iribulationis venturae magnae. Si autem 2? vos volueritis, nihil eri. In mente habete, quae ante scripta sunt. 7. Quae cum dixisset, abiit, neque vidi, quo loco abiit; strepitus enim factus est. Et ego me converti retro metuens, putans bestiam venire. 5 Matth. 26, 24; Marc. 14, 21. — 12 II Petr. 2, 20. — 13 I Petr. 1, 7 ef. Birach 2, 5; Prov. 17, 8; Iob 23, 10. 5. Olem. AL Strom. IV, 9, 76 p.|40 p. 122: λευχὴ δὲ ὡς ἡμέρα Χρι- 596 sq. (δυν, ἐκφυγεῖν — ἄμωμος). στοῦ. — αἰὼν ὁ én.] Cf. Marc. 10, — χατορϑώσει αὐτάς] S. Scriptura | 30; Luc. 18, 30; Matth. 12, 82; Eph. (Pas. 54, 93) pro his vocibus habet:|1, 91; Hebr. 6, 5; II Clem. 6, 9. σε διαϑρέψει. 6. οὐδὲν ἔσται] i. e. non nocebit δ. αἱρετώτερον] Cf. Dan. 1, 93. — | vobis, sicut Hermae bestia illa non 8. 4. ἐν αὐτοῖς] i. e. inter homines | nocuit, (Hefele). huius mundi. 7. ψόφος) Cf. IV Eer. 10, 96. 5. λευχόν] Clem. Al. Paedag. 1, 6, Funk, Patres apost, ed. II. 30 A: — 466 HERMAE PASTOR ᾿Αποχάλυψις ε΄. Προσευξαμένου μου ἐν τῷ οἴκῳ καὶ καϑίσαντος elc τὴν κλίνην εἰσῆλϑεν ἀνῆρ τις ἔνδοξος τῇ ὄψει" σχήματι ποιμενικῷ,, περεκεῖ- μενος δέρμα αἴγειον λευχὸν καὶ πήραν ἔχων ἐπὶ τῶν ὥμων χαὶ πε ῥάβδον εἷς τὴν χεῖρα. καὶ ἡσπάσατό με, κἀγὼ ἀντησπασάμην αὖ- τόν. 2. xal εὐϑὺς παρεκάϑισέν μοι καὶ λέγει μοι" ᾿Απεστάλην ὑπὸ τοῦ σεμνοτάτου ἀγγέλου, ἵνα μετὰ σοῦ οἴκήσω τὰς λοιπὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς σου. 8. ἔδοξα ἐγώ, ὅτι πάρεστιν ἐκπειράζων με, χαὶ λέγω αὐτῷ: Σὺ γὰρ τίς εἶ; ἐγὼ γάρ, veh iris 10 παρεδόϑην. λέγει μοι- Οὐχ. dy με; Οὔ, φημί. Ἐγώ, φησίν, epi ὃ ποιμὴν, ᾧ παρεδόϑης. 4. ἔτ: λαλοῦντος αὐτοῦ ἣλ- λοιώϑη ἡ ἰδέα αὐτοῦ, καὶ ἐπέγνων αὐτόν, ὅτι ἐκεῖνος ἦν, ᾧ παρε- δόϑην, καὶ εὐθὺς συνεχύϑην καὶ φόβος με ἔλαβεν καὶ ὅλος συνε- κόπην ἀπὸ τῆς λύπης, ὅτι οὕτως αὐτῷ ἀπεχρίϑην πονηρῶς καὶ 16 ἀφρόνως. ὅ. ὁ δὲ ἀποχριϑείς μοι λέγει" ΜῊ συγχύννου, ἄλλα ἰσχυροποιοῦ ἔν ταῖς ἐντολαῖς μου αἷς σοι μέλλω ἐντέλλεσθαι. ἀπεστάλην γάρ, φησίν, ἵνα ἃ εἶδες πρότερον πάντα σοι πάλιν δεῖς. ξω, αὐτὰ τὰ χεφάλαια τὰ ὄντα ὑμῖν σύμφορα. πρῶτον πάντων τὰς ἐντολάς μου γράψον καὶ τὰς παραβολάς τὰ δὲ ἕτερα, χαϑῶς 1 ἀποκαλυψις (-ψεισ) 8 : ὅρασις GAL! (4- initium pastoris) ineipiunt pastoris mandata duodecim L* | 2 olo 4- tov GÀ | ὃ τις» GÀ | 4 αἵ- γειον λευκὸν G cf. Sim, VI, 9, 5: αἴγειον A, λευκὸν SL | τ. ὥρμων SA * τὸν ὦμον GL | 7 ὑπὸ ἃ : exo 8 | 8 σου: μου G | 9 γὰρ SL/A τ antem L*, 72 Se G | 12 ἣν : iot G | 15 συγχ. : αἰσχύνου G | 16 uov : κυρίου G | 11 εἶδες -ἰ- τὸ G | πάντα GLA : ταυτα 8 | 18 χεφάλαια : κατὰ G | συμι- φέροντα G V. In editionibus huius scripturae|rassem et assedissem Super lectum prioribus seu latinis hic liber se- | posita esse ad ordinem narraéionis, cundus, qui inseribitur Mandata, in- itium fecit, et visio quinta tamquam prooemium (cf. v. 5) ei praemissa est. 1. χαϑίσαντος εἰς v. xA] Similiter ineipit visio IV Esr. 3, 1. — Ter- tullianus De orat. c. 12 (al. 16) hune loeum notat, quia nonnulli, qui ora- lione assignata (i e. absoluta) se- dere solebant, ad eum provoeasse videntur, et dicit, verba cum ado- Hon ad instar disciplinae, — ἀνήρ τις] sc. ἄγγελος τῆς μετανοίας vf. v. 7. Pastor autem idem erat cum iuvene illo specioso, quem Hermas iam prius (Vis. II, 4, 1; ΠῚ, 10, 1) viderat, et cui traditus erat (cf. v. 8). Cum vero nune angelus hie habitu pastorali esset indutus, Hermas eum non statim recognovit (Hefele), — σχήματι ποιμενικῷ] Animadvertas ye- VIS. V, 1—5. 467 Visio V. Cum orassem domi et consedissem super lectum, intravit vir quidam facie dignitosa, habitu pastorali, amictus pelle ea- prina alba et peram gestans in humeris et virgam in manu. Et salutavit me, et ego resalutavi eum. 2. Protinusque con- sedit iuxta me et ait mihi: Missus sum ab angelo venerabilis- simo, ut tecum habitem reliquos dies vitae tune. 3. Putavi ego, ad tentandum me eum venisse, et dico ei: Quisnam es tu? Ego enim, inquam, novi eum, cui traditus sum. Ait mihi: Nonne cognoscis me? Non, inquam. Ego, inquit, sum pastor, cni traditus es. 4. Adhuc eo loquente mutata est figura eius, et cognovi eum illum esse, cui traditus eram, et confestim con- fusus sum metusque me apprehendit ac totus maerore confectus sum, quod sic ei respondi nequiter et insipienter. tem respondens mihi ait: Noli animo in mandatis meis, quae 5. Ille au- confundi, sed virtutem concipe τὸ libi daturus sum. Missus sum enim, inquit, ut quae vidisti antea omnia tibi iterum ostendam, ea capitula, quae vobis utilia sunt. Primum omnium mandata mea scribe et similitudines; reliqua. autem, sicut ostendero tibi, Tim, veteres Christum velut pastorem bonum habitu pastorali indutum de- pinxisse (cf. Kraus, Jfoma Sotlerranea ed. Π 1879 p. 273—276), s. Perpe- tuam in visione Christum in habitu pastoris conspexisse (Act. Perpet. c.4). 9. σεμν. ἀγγέλου] Locutio repeti- tur Mand. I, 1, 7, cum alias ὁ ἄγ- γελος ὁ ἅγιος vel ὁ ἔνδοξος comme- moretur (ef. index vocabulorum). Zahn l e. p. 263—982 in angelo venerabili agnoscit angelum Micha- elem (ef. Sim. VIII, 3, 8). Mihi Her- znas illa voce potius Christum sig- mifieare videtur. Cf. Prolegom. c. 5. 3. magrdóózc] Hucusque Hermas de hac re nihil dixit. 5. Clem. Al Strom. I, 1, 1 p. 316 (va ὑπὸ χεῖρα xri). — ἕτερα] Quo mae ostensurum promittit, commode colligitur ex codice Palatino. Ibi enim post ultimum Similitudinis IX vocabulum puncto distincto appo- mitur ἀμήν. Quod cum in fine quo- que Simil. X ibidem factum sit, non. dubito, quin amanuensis libros Màn- datorum et Similitudinum illie ex- pletos esse novamque sectionem eum. Sim. X incipere ex antiquo apogra- pho absque arbitrio signaverit. Co- dex quoque Vaticanus id sibi vult. Nam spatium vaeuum, quod antece- dit Similitudinem X, titulo soli prae- scribendo amplius est. Reliqua ergo habes in Sim. X. Haud male divisio incipere potuisset iam inde a Sim. IX, 1. Sie Dressel. Harnack addit: Veri- simile est, Romanos his verbis: τὰ Teliqua referenda sint, quae se Her-|dé ἕτερα, χαϑῶς σοὶ δείξω, οὕτως 30* 468 — COHEN HERMAE PASTOR σοι δείξω, οὕτως γράψεις" διὰ τοῦτο, φησίν, ἐντέλλομαί σοι πρῶ- τὸν γράψαι τὰς ἐντολὰς καὶ παραβολάς, ἵνα ὑπὸ χεῖρα ἄναγινῶσ- κῃς αὐτὰς καὶ δυνηϑῇς φυλάξαι αὗτάς, 8, ἔγραψα οὖν τὰς By- τολὰς καὶ παραβολάς, καϑὼς ἐνετείλατό μοι, V. ἐὰν οὖν ἀχοῦ- α σαντες αὐτὰς φυλάξητε xal ἐν αὐταῖς πορευϑῆτε καὶ ἔργάσησϑε αὐτὰς ἕν καϑαρᾷ καρδίᾳ, ἀπολήμψεσϑε ἀπὸ τοῦ κυρίου, ὅσα ἐπηγ- γείλατο ὑμῖν" ἐὰν δὲ ἀκούσαντες μὴ μετανοήσητε, ἀλλ᾽ ἔτι προσ- ϑῆτε ταῖς ἁμαρτίαις ὑμῶν, ἀπολήμψεσϑε παρὰ τοῦ κυρίου τὰ ἐναντία. ταῦτά μοι πάντα οὕτως γράψαι 6 ποιμὴν ἐνετείλατο, 6 10 ἄγγελος τῆς μετανοίας, ἸἘντολὴ α΄. Πρῶτον πάντων πίστευσον, ὅτι εἰς ἐστὶν ὁ ϑεός, Ó τὰ πάντα κτίσας καὶ καταρτίσας καὶ ποιήσας ἐκ τοῦ μὴ ὄντος εἷς τὸ εἶναι τὰ πάντα χαὶ πάντα χωρῶν, μόνος δὲ ἀχώρητος ὦν. 3. mi. τὸ στευσον οὖν αὑτῷ xal φοβήϑητι αὑτόν, φοβηϑεὶς δὲ ἐγκράτευσαε. ταῦτα φύλασσε, καὶ ἀποβαλεῖς πᾶσαν πονηρίαν ἀπὸ σεαυτοῦ xal 2 γράψον G | καὶ -- τὰς G | 8 αὐτὰς ΡΥ: αὐτὰ S | 4 καὶ -- τὰς G | 5 αὗτάς : μου G | 7 ἀλλ᾽ ἔτι : ἀλλὰ G | 9 πάντα Ὁ 8 | γράψας G | 12 87 G | 14 dy. ὧν SG. (iv) A: -- qui nec verbo (verbis L') definiri nee mente: concipi potest (— ἀκατονόμαστος καὶ ἀκατάληπτος) L | 14/16 m. οὖν αὖ- τῷ» G | 15/16 φοβηϑεὶς — φύλασσε!» G γράψεις, misos saeculo tertio vel quàrto nova mandata Hermae cal- lide supposuisse vel provocasse ad talia, ac si re vera exstarent. Hue enim referendum videtur, quod le- gimus in epistula Ps.-Pii et in Libro pontificali (Vit. Pii), angelum nempe Domini praecepisse Hermae, ut sanc- ium Pascha die dominica celebrare- tur. T. ὁ ἄγγελος τ. uerav.] etiam apud. Clementem Al (Quis dives e. 42 p. 961) nobis occurrit. Cf. Henoch 40, 9: Et quartus (sc. angelus), qui positus est super paenitentiam et spem. eorum, qui eitam aeternam hereditant, est Fanuel lbidem habes angelum Rufael qui positus est supra omnes morbos et supra omnia vulnera filio- rum hominum, atque δῶ, b; 58, 4; 54, 4; 56, 2; 60, 24 angelum pacis. 1. Summam huius Mandati trans- scripsit Ps.-Athanasius in Praeceptis ad Antioch. e, 1, quae seriptura (— Ath) in editione Dindorfiann 1857 p. 1—12 brevior (— Ath!) et p. 138—89. longior (— Ath?) exstat. l Iren, Adv. haer. IV, 20, 2 cf. Eus. H. E. V, & 7. Orig. De prin- eip. I, 8, 8; II, 1, 5; In Toann. t Γ΄ 8; XXXIT, 9 (ed. Bened. I, 61. 78: IV, 19. 499). Athan. De incarn. verbi. c. 9; De decret. Nic, Syn. e. 18; Ep. ad Afros episc. c. 5; Ep. festal 1l (Die Festbriefe des h. Athan. ed. Lar- sow 1852 p. 217). Nieetns nd Gre- VIS. V, 5 — MAND. I, 2. 469 sie scribes; propterea, inquit, praecipio tibi ut primum scribas mandata et similitudines, ut subinde legas ea et possis custo- dire ea. 6. Scripsi igitur mandata et similitudines, sieut, prae- cepit mihi 7. Quae si audieritis et custodieritis in iisque am- bulaveritis aque exereueritis ea mente pura, recipietis a domino, quaecumque pollicitus est vobis; sin vero iis auditis non ege- ritis paenitentiam, sed adhue ad delieta vestra adieceritis, reci- pietis a domino contraria. Haec mihi ommia sie scribere prae- cepit pastor, nuntius paenitentiae. Mandatum I. Primum omnium crede, umum esse deum, qui omnia cre- avit et consummarit, ek ex nihilo fecit omnia, ut sint, δὲ om- mia capit, solus autem incapabilis est. 2. Crede ergo in eum eumque time, timens autem continens esto. Haec custodi, et 12 Eph. 3, 9; Ps, 67, 99, — 18 II Mace. 7, 28 ef. Sap. 1, 14. gor Naz orat. XL (PG 127, 1989). Novatianus De trinit. c. 2 (cf. Pro- legom. c. 1), Similia exhibet Prae- dicatio Petri apud Clem. Al. Strom. ΥἹ, 5,39 p. 759; et haud dubie Theo- philus, qui etiam alias notitiam Pastoris prodit (cf. Vis. I, 8, 4; IIl, 6, 7), hoc Mandatum in mente ha- bwit, scribens Ad Autol 1, 7: πρὸ παντὸς δὲ προηγείσϑω aov ἐν τῇ χαρ- diee πίστις ναὶ φόβος ὁ τοῦ 9:00, καὶ TÓrE συνήσεις ταῦτα, 1, 4: καὶ τὰ πάντα ὁ ϑεὸς ἐποίησεν ἐξ obe ὄντων εἰς τὸ εἶναι, 11, 82: ὁ μὲν ϑεὸς χαὶ πατὴρ τῶν ὅλων ἀχώρητός ἐστεν sel ἐν τόπῳ οὖχ εὑρίσκεται (cf. T, 55 IL, 8). "Teste Athanasio etiam Ariani ad hoe Mandatum provocaverunt, ut demonstrarent, filium a patre ex ni- hilo ereatum esse. — πρῶτον xr2.] €f. Marc. 12, 28. 29; Iac. 2, 18—20. Nonnuli, e. g. Hilgenfeld (Apost. Water p. 165 8q.), ex hoc loco colle- gerunt, Hermam doctrinam de Deo iudaicam vel iudaeo-christianam pro- fessum esse. Sed minns demonstrare vult, unum esse Deum, quam, nt e v. 2 upparet, filem de uno Deo ur- get eo consilio, nt ostendat, Deum eiusque mandata et praecepta nobis omnibus rebus anteponenda esse. Of. Zahn, Der Hirt p. 149 sq. — ó κτίσας xr).] Similiter Sim. V 5, 9; VIL 4. Auctor duos locos biblicos coniunxit. — χωρῶν tA] Ps-Au- gustinus (Vigilius Tapsensis, ut vi- detur) in Altereatione eum Pascen- tio c. 15 dicit, verba qui capit om- mia, quem capit memo, sollemnem liturgiae africanae formulam fuisse et Arianos vocem ineapabilem (dgi- θητονὴ in symbolo inseruisse. Quae vox etium a Pascentio Ariano cum Augustino disputante adhibitum, in symbolo seripto autem deinde omis- sum est Of. Aug. Ep. 288 ad Pas- cent? c. 3. 2. πίστευσον κτλ] Cf. Mand, VI— - 470 ΜΝ HERMAE PASTOR ἐνδύσῃ πᾶσαν ἀρετὴν δικαιοσύνης καὶ ζήσῃ τῷ ϑεῷ, ἐὰν φυλάξῃς τὴν ἐντολὴν ταύτην. Ἐντολὴ β΄. “Λέγει μοι" ᾿Απλότητα ἔχε καὶ ἄκακος γίνου, xal ἔσῃ, « γήπια τὰ μὴ γινώσκοντα τὴν πονηρίαν τὴν ἀπολλύουσαν τὴν | 9. πρῶτον μὲν μηδενὸς καταλάλει μηδὲ τῶν ἀνθρώπων. ἄκουε χαταλαλοῦντος " εἶ δὲ μή, ἁμαρτίας τοῦ καταλαλοῦντος, ἐὰν πιστεύσῃς τῇ χαταλαλιᾷ YS &xobcyc' πιστεύσας γὰρ καὶ σὺ 10 σου. καὶ σὺ 6 ἀκούων ἔνοχος ἔσῃ, αὑτὸς ἕξεις χατὰ τοῦ ἀδελφοῦ οὕτως οὖν ἔνοχος ἔσῃ τῆς ἁμαρτίας τοῦ χαταλαλοῦντος. | 8. πονηρὰ ἡ χαταλαλιά͵ ἀχατάστατον δαιμόνιόν ἔστιν. μηδέποτε εἰρηνεῦον, ἀλλὰ πάντοτε ἐν διχοστασίαις χατοιχοῦν. ἀπέχου οὖν ἀπ᾽ αὐτοῦ, χαὶ εὐθηνίαν πάντοτε ἕξεις μετὰ πάντων. 4. ἔνδυσαι δὲ τὴν σεμνότητα, ἐν p οὐδὲν πρόσχομμά ἔστιν πονηρόν, BUE 15 πάντα ὁμαλὰ καὶ ἰλαρά. ἐργάζου τὸ ἀγαϑὸν χαὶ ἐκ τῶν χόπων σου ὧν ὃ ϑεὸς δίδωσίν σοι πᾶσιν ὕστερουμένοις δίδου ἁπλῶς, μὴ διστάζων, τίνι δῷς ἢ τίνι μὴ δῷς. δίδοσϑαι ϑέλει Ex τῶν ἰδίων δωρημάτων. πᾶσιν δίδου - πᾶσιν γὰρ ὁ ϑεὸς 5. οἱ οὖν λαμβάνοντες ἀποδώσουσιν λόγον τῷ ϑεῷ, διατί ἔλαβον xoi εἷς τί. οἱ μὲν γὰρ 30 λαμβάγοντες ϑλιβόμενοι οὐ διχασϑήσονται, οἵ δὲ ἐν ὑποχρίσει λαμ- βάνοντες τίσουσιν δίκην. 6. ὃ οὖν διδοὺς ἀϑῷός ἐστιν" ὡς γὰρ ἔλαβεν παρὰ τοῦ κυρίου τὴν διακονίαν τελέσαι, ἀπλῶς αὐτὴν ἐτέ- 1 x. SL :zel διχειοσύνην GA. ζησησ S8 | φυλάξῳ G | 4 d. γίνου : ἄχαχον τὸν νοῦν G | ἔσο ἃ | 5 τὴν πον.» ἃ Ath | ἀπόλλουσαν ἃ Ath | 6 ἡδέως : μηδὲ G | T à 79 6 Ath | Fog: c S18 ἐάν : -ξ- γὰρ SL! | πιστεύεις G | τῷ e ἧ : τησ καταλαλιασ no 8 | 9 γὰρ 7 SL* | 10 τῇ ἁμαρτίᾳ G | 1 ἢ» S | dz. δ. ἐστιν SL (Ant) : zal dx. δ. GL*A Ath | 14 σεμνότητα : ὄσφύν cov G | 15 ὁμαλὰ . . ἱλαρά : (9 S, - τὰ ἔργα VIH, ubi eb ἐνέργειαι τῆς πίστεως, | ἑλαρᾶ). τοῦ φόβου καὶ τῆς ἐγκρατείας descri- buntur. — ἐνδύσῃ --- δικαιοσύνης] Cf. Iob 29, 14; Ps. 181, 9; Sap. 5, 9; Eph. 6, 14. — ζήσῃ v. ϑεῷ i. 6. in regnum Dei intrabis vel ad vitam. ingredieris. Of. Matth. 10, 17; Prov. 14, 27. Phrasis im Mandatis sae- pissime usurpatur, G | 16 gov 77 8 18 ex G Ant τ exo S . — ἔσῃ ὡς τ. v.] Cf. Bim. IX, 99, 1. 8; 81, 3; Matth. 18, 3; I Cor, 14, 20; I Petr. 2, 2. 9—3. Antioch. Mon. Hom. 29, PG B9, 1530 sq. (- κατοικοῦν). — μηδ. xarcidán] Cf. Tae, 4, 11; 8. δαιμόνιον] Cf. Bim. IX, 92, 8; 93, 5. Orig. In loann. 8,49 ed Bened. IV, 855. sq.: οὐκ ὥχνησαν οὖν ΤΙ, 1—4. Ps.Athan. 1. e. e. 2 (— καὶ τὰ νομισϑέντα ἂν ἐλάχιστα εἶναι οὐὐαοΡ“-ει MAND. 1, 2 — MAND. II, 6. 471 Aliis a te ommem nequitiam et indues omnem iustitiae vir- inem eb vives deo, si custodieris hoc mandatum. Mandatum II. Ait mihi: Simplicitatem tene et innocens esto et eris sieut dnfantes, qui ignorant nequitiam vitam hominum perdentem. s 2 Primum de nemine detrahas neque libenter audias detrahen- m; si autem, et tu, qui audis, particeps eris peccati detra- hts, si fidem habueris detrectationi, quam audis; credens "um eb tu ipse habebis contra fratrem tuum. Lia igitur par- ieps eris peccati detrahentis. 3. Mala detrectatio, instabile τὸ -üemonium est, numquam in pace consistens, sed in discordiis -*mper habitans. Abstine igitur ab ea, et pacem habebis cum wmnibus. 4. Indue autem gravitatem, in qua nulla offensa est -3niqua, sed ommia plana atque laeta. Exerce bonum et de fruc- fibus laborum tuorum, quos deus tibi tribuit, omnibus indigen- 15 bus da simpliciter, non dubitans, cui des aut cui non des. "Ümnibus da; omnibus enim deus dari vult de suis donis. δ. Qui ergo accipiunt, reddent rationem deo, quare acceperint εἴ ad quid; qui enim accipiunt coacti aliqua necessitate, non : ; qui vero fallaciter accipiunt, dabunt poenam. 9 Qui igitur dat, innoxius est; sicut enim accepit a domino de implendum, simpliciter id impleri, nihib discermenm, τῶν ἁμαρτημάτων δαιμονίοις προσάψαι | (ἐξ τῶν κόπων κτλ.). c τὴν ὀξυχολίαν (miuóv«v | 4. 8. πᾶσιν δίδου — ἀϑῷός ἐστιν) d seb τὴν καταλαλιάν. Haec Hermas e Doctrina apost. 1, 5 Υ, j hanc vocem usurpa| desumpsit. Cf. Funk, Kirehenge- » 1, 9, verbum e59«- | schichtl. Abhandlungen. ΠῚ (1899), 124 Y, 2, 8; Sim. IX, 1, 8.| 197. το. Ene Ico ver |. a rcs irs aictür DIHRMES Mr DLE, 55: eoru exerit? (n: DUIS ΝΠὌΠ΄ Ῥαπίουα vertcs apost. ed. Hauler 1900 p. 53, 25—29) [ à f ἢ Am memoriam revocat Doctr. apost. JL. 8: χαὶ οὐχ ἕξετε 249905», cumque "wersus ἐ-- haud dubie ex hac scrip- mra desumpti sint, Hermam eam JeGam hoc loco in mente habuisse onicere lieet. A Antioch. Hom. 98, PG 89, 1731 P et auetor Constitutionum apost. IV, 3 eum tanquam dictum 8. Scripturae repetiit. 6. διακονίαν] Habes vocem hoc sensu etiam Sim. I, 9; IL, 7; IX, 27, 2. Cf. Act. 6, 1. 472 HERMAE PASTOR. λεσεν, μηϑὲν διαχρίνων, τίν: δῷ ἢ μὴ δῷ. ἐγένετο οὖν ἡ δια- χονία αὔτη ἁπλῶς τελεσϑεῖσα ἔνδοξος παρὰ τῷ ϑεῷ. ὁ οὖν οὖ- πως ἁπλῶς διαχονῶν τῷ Sep ζήσεται. 7. φύλασσε οὖν τὴν ἐντολὴν ταύτην, ὥς σοι λελάληχα, ἵνα J| μετάνοιά cou xal τοῦ ὁ οἴχου cou ἐν ἁπλότητι εὑρεϑῇ χαὶ ἢ χαρδία σου καϑαρὰ καὶ ἀμίαντος. ᾿ἘἘντολὴ γ΄. Πάλιν μοι λέγει" ᾿Αλήϑειαν ἀγάπα καὶ πᾶσα ἀλήϑεια ἔχ τοῦ στόματός σου ἐκπορευέσϑω, ἵνα τὸ πνεῦμα, ὃ & ϑεὸς κατῴκισεν τὸ ἔν τῇ σαρχὶ ταύτῃ, ἀληϑὲς εὑρεϑῇ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις, wal οὕτως δοξασϑήσεται ὃ χύριος ὃ ἐν σοὶ κατοικῶν" ὅτι ὅ χύριος ἀληϑινὸς ἐν παντὶ ῥήματι καὶ οὐδὲν παρ᾽ αὐτῷ ψεῦδος" 2. οἵ οὖν ψευδόμενοι ἀϑετοῦσι τὸν χύριον xal γίνονται ἀποστερηταὲ τοῦ χυ- βίου, μὴ παραδιδόντες αὐτῷ τὴν παρακαταϑήκηνν. ἣν 1 ἔλαβον γὰρ map! αὐτοῦ πνεῦμα ἄψευστον. τοῦτο ἐὰν ψευδὲς ἀπο- δώσωσιν, ἐμίαναν τὴν ἐντολὴν τοῦ κυρίου χαὶ ἐγένοντο ἀποστερη- ταί. 8. ταῦτα οὖν ἀκούσας ἐγὼ ἔχλαυσα λίαν. ἰδὼν δὲ με χλαίοντα λέγει" Τί κλαίεις ; Ὅτι, φημί, κύριε, οὔκ οἴδα, εἴ BÜva- pat σωϑῆναι. Διατί; φησίν. Οὐδέπω γάρ, φημί, κύριε, ἐν τῇ 30 ἐμῇ ζωῇ ἀληϑὲς ἐλάλησα ῥῆμα, ἀλλὰ πάντοτε πανούργως ἔζησα μετὰ πάντων καὶ τὸ ψεῦδός μου ἁληϑὲς ἐπέδειξα παρὰ πᾶσιν ἂν- ϑρώποις᾽ wal οὐδέποτέ μοι οὐδεὶς ἄντεῖπεν, ἄλλ᾽ ἐπιστεύϑη τῷ λόγῳ μου. πῶς οὖν, φημί, κύριε, δύναμαι ζῆσαι ταῦτα πράξας; 4. Σὺ μέν, φησί, καλῶς καὶ ἀληϑῶς φρονεῖς" ἔδει ydp cs ὡς 90 ϑεοῦ δοῦλον ἐν ἀληϑείᾳ πορεύεσϑαι, καὶ πονηρὰν συνείδησιν μετὰ τοῦ πνεύματος τῆς ἀληϑείας μὴ χατοιχεῖν μηδὲ λύπην ἐπάγειν τῷ πνεύματι τῷ σεμνῷ καὶ ἀληϑεῖ. Οὐδέποτε, φημί, χύριε, τοιαῦτα, ῥήματα ἀκριβῶς ἤχουσα. 5. Νὺν οὖν, φησίν, ἀχούεις " φύλασσε αὐτά, ἵνα χαὶ τὰ πρότερον ἃ ἐλάλησας ψευδῇ ἐν ταῖς πραγματείαις, 1 μηϑέν : μὴ G | τίνι δῷ ἢ κὴ ὀῷ : τί δῷ G | ἃ ἅπλη G | 3/6 φύλασσε — ἀμίαντος :......«ἀντοῦ S | 5 ἣ χαρδία σου L'L' (27 aov) : desea. G(À) | 5/6 ». ἀμίαντος G(A) : et indeficiens apud deum L*, 7» L' | 7 $qq.: 8 in hoe Mandato pauca tantum exhibet fragmenta | 8 uoc λέγει 8: CJ G | 9 χατ- ᾧκισεν em : τησεν SG. | 11 ὁ tert 7 G | 13 ἀληϑινὸς -- ἐστιν Ὁ | 18 et 16/17 ἀποστερηταί : ἀπαρνηταὶ G | 14 μὴ LA Ἀπὲ : καὶ μὴ G. | 18/19 εἰ δύναμαι τ οὐδὲν ἀγαϑὸν G | 90 πανούργως em οἵ. LA : πανοῦργος G | ἔζησα LA * ἐλάλησα G | 99 ψευδη GL' : ψεύδη L'A MAND. lI, 6— III, 5. 478 cui det aut non det. Et factum est hoc ministerium simplici- ier impletum gloriosum apud deum. Qui igitur sic simpliciter ministrat, deo vivet. 7. Custodi ergo mandatum hoc, sicut tibi dixi, ut paenitentia tua et domus tuae in simplicitate inveniatur et cor tuum gundum et immaculatum. 5 Mandatum III. lterum mihi dicit: Veritatem dilige et omnis veritas de ore iuo procedat, ut spiritus, quem dominus constituit in hac carne, verax inveniatur apud ommes homines, atque ita glorificabitur dominus in te habitans; dominus enim verax est in omni verbo » nullumque apud eum est mendacium. 2. Qui ergo mentiuntur, abnegant dominum fraudatoresque domini fiunt, non reddentes €i depositum, quod acceperunt. cceperunt enim ab eo spiri- ium non mendacem. Hunc si mendacem reddunt, maculant mandatum domini et fiunt fraudatores. 9. His ergo auditis ego 15 vehementer flevi. Qui cum me flentem videret, ait: Quid ploras? Quoniam, inquam, domine, ignoro, an possim salvus esse, Quare? inquit. Numquam enim, inquam, domine, in vita mea verum verbum locutus sum, sed semper callide vixi cum omnibus et mendacium meum pro vero affirmavi omnibus hominibus; me- 90 que unquam mihi contradixit quisquam, sed fides habita est sermoni meo, Quomodo ergo, inquam, domine, possum vivere, eum haec gesserim? 4. Tu quidem, inquit, bene et vere sentis; oportebat enim te sicut dei servum im veritate ambulare, neque malam conscientiam cum spiritu veritatis habitare neque tristi- 2s tiam afferre spiritui sancto ac vero. Numquam, inquam, do- moine, talia verba aceurate audivi. 5. Nune igitur, inquit, au- dis; eustodi ea, ut et ea, quae prius falsa locutus es in nego- 5 Iac, 1, 27, — 12 I loann. 2, 23. HL Plura e vv. 1. 2. 5 exscripsit| ὃ. παραχαταϑήχηνϊ Of. T Tim. 6, 20; Pe-Athanasins l. c. c. 3. II Tim. 1, 14; Clem. Al. Quis dives 1—23. Antioch. Hom. 66, PG 89,|c. 42 p. 959 (ap. Eus. H. E. ΠῚ, 1630. — τ. πνεῦμα κτλ] Cf. v. 2; |23, 14). Mand. Y, 1, 2—4; 2, 5—7; X, 12: 4. μηδὲ λύπην κτλ Cf. Eph. 4, 90. 2, 1.2. 4—6; 8, 2. 8 ete, — δοξ. ὁ 5. Antiocb. Ll c. p. 1630 (ἐὰν — αύριος Cf. Sirach 48, 82; Agg. 1, 8; περιποιήσασϑαι). Exech. 28, 22. l 414 HERMAE PASTOR σου, τούτων εὑρεϑέντων ἀληϑινῶν, κἀκεῖνα πιστὰ γένηται" δύναται γὰρ κἀκεῖνα πιστὰ γενέσϑαι. ἐὰν ταῦτα φυλάξῃς καὶ &mb τοῦ 4. τάτου ψεύσματος, ζήσεται τῷ ϑεῷ. Ἐντολὴ δ΄. 1. Ἐντέλλομαί σοι, φησίν, φυλάσσειν τὴν ἀγνείαν, καὶ ἀναβαινέτω σου ἐπὲ τὴν καρδίαν περὶ γυναιχὸς ἀλλοτρίας - πορνείας τινὸς ἢ περὲ τοιούτων τινῶν ὁμοιωμάτων πονηρῶν. τοῦτο ὁ γὰρ ποιῶν μεγάλην ἁμαρτίαν ἐργάζῃ. τῆς δὲ σῆς μνημονεύων πάντοτε γυναιχὸς οὐδέποτε διαμαρτήσεις. 9. ἐὰν γὰρ E ἢ ἐν ϑύμησις Eni τὴν καρδίαν σου ἀναβῇ, διαμαρτήσεις, καὶ By ἕτερα οὕτως πονηρά, ἁμαρτίαν ἐργάζῃ" ἡ γὰρ ἐνϑύμησις αὕτη dec δούλῳ ἁμαρτία μεγάλη ἐστίν " ἐὰν δέ τις ἐργάσηται τὸ ἔργον 1» πονηρὸν τοῦτο, ϑάνατον ἑαυτῷ κατεργάζεται. 8. βλέπε οὖν σύ’ ἀπέχου ἀπὸ τῆς ἐνθυμήσεως ταύτης" ὅπου γὰρ σεμνότης κατοι- κεῖ, ἐχεῖ ἀνομία οὖχ ὀφείλει ἀναβαίνειν ἐπὶ χαρδίαν ἀνδρὸς δι- καΐίου. 4. λέγω αὐτῷ Κύριε, ἐπέτρεψόν μοι ὀλίγα σε. Λέγε, φησίν. Κύριε, φημ, εἰ γυναῖχα ἔχῃ τις πιστὴν ἐν 30 χυρίῳ καὶ ταύτην εὕρῃ ἐν μοιχείᾳ τινί, ἄρα ἁμαρτάνει ὃ ἀνὴρ συνζῶν μετ᾽ αὐτῆς; 5. ἴΑχρι τῆς ἀγνοίας, φησίν, οὐχ ἁμαρτάνει" ἐὰν δὲ γνῷ ὁ ἄνὴρ τὴν ἁμαρτίαν αὐτῆς καὶ μὴ μετανοήσῃ ἢ ἀλλ᾽ ἐπιμένῃ τῇ πορνείᾳ αὐτῆς καὶ συνζῇ ὃ ἀνὴρ μετ᾽ αὑτῆς, ἔνοχος γίνεται τῆς ἁμαρτίας αὐτῆς καὶ κοινωνὸς τῆς μοιχείας αὖ- 35 τῆς. 6. Τί οὖν, φημί, κύριε, ποιήσῃ ὃ ἀνήρ, ἐὰν ἐπιμεΐνῃ τῷ πάϑει τούτῳ | γυνή; ᾿Απολυσάτω, φησίν, αὐτὴν καὶ & ἀνὴρ ἐφ᾽ ἑαυτῷ μενέτω" ἐὰν δὲ ἀπολύσας τὴν γυναῖκα ἑτέραν γαμήσῃ, 8 γὰρ LÀ :-I- φημὶ G | 4 ἀπέχηται B (gi): agite ΔΙ ὦ πνεύματος G 1 καὶ"» B | 9 πορνείας 80 ΤᾺ Aih : norgpiaz BG- ORUM OR 61 10 pey- ἀμ. 8: CQ G Ath? | 11/12 ἐνθύμησις -L- ἡ πονηρὰ Θ᾽ 15 τὴν 5 8 | 1218 Ér. — ἁμαρτίαν : ἑτέραν ὡσαύτως πονηρὰν ἐνθυμήσῃ, πονηρὰ G | 18 ἐργασὴ Sc | ϑὼ S | 14 ἐργάζηται G 118 eqq. ὅπου --- ἔϑνεσιν (476, 10) A | 18 ue G | 19: φι εἰ (1 8) yvv. ἔπ (exor B) ἘΝ Blis d ve x z i i ea Q 90 Spes μι Θ᾽} di anie Bc) vM εὐνοίας G | ov 8 | 22 yvoc 8 | 28 ἐπιμείνῃ G | πορνείᾳ 81: ἁμαρτίᾳ G, dece L*| 94. γίνεται : ἔσται G | αὐτῆς z». G | χοινωνεῖ τῇ μοιχείᾳ. d | 94/95 αὐτῆς» 8 | 25 ποιήσει G | 21 μεινάτω G MAND. III, 5 — IV, 1, 6. 475 tiationibus tuis, si haec inveniantur vera, etiam illa fida fiant; namque etiam illa fida fieri possunt. Si haec custodieris et ex hoe tempore omnem veritatem dixeris, poteris tibi vitam ad- quirere. Et quicumque audierit hoc praeceptum et abstinuerit a maximo mendacii malo, deo vivet. Mandatum IV. 1. Praecipio tibi, inquit, ut custodias castitatem, neque ascendat in corde tuo cogitatio mulieris alienae aut fornicationis cuiuspiam aut eiusmodi vitiorum similium. Hoc enim faciens magnum peccatum operaberis. "Tuae autem coniugis semper memor nunquam peecabis. 2. Si enim hoc desiderium in cor tuum penetraverit, peccabis, et si aliud tam malum, peccatum operaris; desiderium enim istud dei servo peccatum est magnum; si gutem quis operatur hoe opus malum, mortem sibi adquirit. 9. Vide ergo tu: abstine ab hoc desiderio; ubi enim castitas habitat, ibi iniquitas in cor viri iusti non debet ascendere. 4. Dico ei: Domine, permitte mihi, ut te pauca interrogem. Die, inquit. Domine, inquam, si quis uxorem habet fidelem in domino eamque deprehendit in adulterio aliquo, numquid pec- cab vir, si convivit cum ea? 5. Quamdiu nescit, inquit, non peccat; si autem vir peccatum eius cognoverit neque paeniten- tiam egerit mulier, sed permanet in fornicatione sua ac convi- vit vir cum ea, particeps fit peccati eius et socius adulterii eius. 6. Quid igitur, inquam, domine, faciat maritus, si uxor in hac libidine permanserit? Dimittat eam, inquit, et vir maneat se- cum; 8i vero ucore dimissa aliam duzeril, ek ipse adulterium 27 Marc. 10, 11; Matth. 5, 32; 19, 9 cf. I Cor. 7, 11. IV, 1—38. Pz.Atham. l. e. e. 4 ed.|tent. dist. 35 n. 5 et a Gratiamo e. Dindorf 1857 p. 15 (in editionibus | 7. C. 34. qu. 1, mutatusque in cano- prioribus plura desunt) — ὁμοιω- | nem cernitur in decretal. Gregorii IX μάτων] Cf. Exod. 20, 4; Deut. 5,8. — |lib. 5 tit. 16 (de adult. οὐ stupro) οὐδ. διαμαρτήσεις) Auctor Siraeh 7, 86 | e. 8, Similia ubique inveniuntur, in ànte oculos habuisse videtur. scriptoribus profanis, in Canonibus, 4. πιστὴν ἐν κυρ.) Cf. 1 Cor.4, 17;|in Patribus. Cf. Cotel. ad h. 1. Eph. 1, 1. 6. ἐφ᾽ E. μενέτω] Rationem. habes b. ἐὰν δὲ γνῷ xr] Citatur hie lo-| v. &. — ἐὰν δὲ ἀπολύσεις xr] Vin- €us ἃ Petro Lombardo lib. IV Sen- | eulum matrimonii ergo adulterio non 4τὸ HERMAE PASTOR. i Ὁ ἐπισπᾶται, ἀλλὰ Ott παραδεχϑῆναι τὸν pee. καὶ μετανο- οὗντα, μὴ ἐπὶ πολὺ δέ". τοῖς γὰρ δούλοις τοῦ ϑεοῦ μετάνδοιά ἔστιν μία. διὰ τὴν μετάνοιαν οὖν οὔκ ὀφείλει γαμεῖν & ἀνῆρ. αὕτη fj πρᾶξις ἐπὶ γυναικὶ καὶ ἀνδρὶ κεῖται, 9, οὗ rain φησίν, uac- χεία ἐστίν, ἐάν τις τὴν σάρχα αὐτοῦ μιάνῃ, ἀλλὰ καὶ ὃς ἂν τὰ 1 ὁμοιώματα ποιῇ τοῖς ἔϑγεσιν, μοιχᾶται. ὥστε xal ἐν τοῖς τοιού- τοις ἔργοις ἐὰν ἐμμένῃ τις καὶ μὴ μετανοῇ, ἀπέχου ἀπ᾽ αὐτοῦ καὶ μὴ συνζῆϑ: αὐτῷ" εἰ δὲ μή, καὶ οὖ pina Se M αὐτοῦ. 10, διὰ τοῦτο προσετάγη ὑμῖν ἐφ’ ἑαυτοῖς μένειν, εἴτε, ἀνὴρ εἴτε γυνή" δύναται γὰρ ἐν τοῖς τοιούτοις μετάνοια εἶναι, 1511, ἐγὼ οὖν, φησίν, οὐ δίδωμι ἀφορμήν, ἵνα αὕτη yj πρᾶξις οὔ- τῶς συντελῆται, ἀλλὰ εἰς τὸ μηκέτι ἁμαρτάνειν τὸν ἡμαρτηκότα. περὶ δὲ τῆς πρότέρας ἁμαρτίας αὐτοῦ ἔστιν ὁ δυνάμενος ἴασιν δοῦναι" αὐτὸς γάρ ἐστιν ὁ ἔχων πάντων τὴν ἐξουσίαν. 2. Ἤρώτησα αὐτὸν πάλιν λέγων" Ἐπεὶ ὁ κύριος ἄξιόν με 30 ἡγήσατο, ἵνα μετ᾽ ἐμοῦ πάντοτε κατοικῇς, ὀλίγα μου ῥήματα ἔτι ἀνάσχου, ἐπεὶ οὗ συνίω οὐδὲν wal Y καρδία μου πεπώρωται ἀπὸ τῶν προτέρων poo πράξεων' συνέτισόν με, ὅτι λίαν ἄφρων εἰμὶ καὶ ὅλως οὐϑὲν νοῶ. 2, ἀποκριϑείς μοι λέγει" Ἔγώ, φησίν, ἐπὶ τῆς μετανοίας eii καὶ πᾶσιν τοῖς μετανοοῦσιν σύνεσιν δίδωμι, ἰ 9 ἡ γυνὴ 27 G | 9/8 ἑαυτῆς . . ὑποστρ. B τἴδιον .. ἐπιστρ. Ὁ} ἀνὴρ -Ε αὐτησ S 8 κεῖται» G.| 9 αὐτοῦ 88: puse π᾿ S:m. τὰ ὅμοια G | 10 xal ἐν τοῖς 8: κἂν G | 11 ἐὰν dup. 6 | μετανοήση G | 12 μὴ o. : μηδὲ σύζηϑι Ὁ] 14 ἀνὴρ... γυνή το G τί τ. 8: τούτοις G. | 16 ἀλλὰ εἰς τὸ 8(1) : ὥστε G | EE 19 ἠρώτησα GL:-- δὲ 8 | πάλεν λέγων GLA: λέγων ze 8 S | 231 συνιῶ G | πεπώρωται GL' : πεπηρωται SL* | 29. μου. SL* |. div 8 : οὐδεν Sc Θ᾽ T ἘΠῚ | E, D 3 dirimitur. secunda te paenitentia. excipiet ; 8. δεῖ παραδεχϑῆναι] Hunc potis-| tterum. de moecho Christianus. Haec simum loeum respexit Tertullianus | fu mihi, benignissime Dei énferpres- De pudic. c. 10 scribens : JDeus bonus | Sed. cederem. tibi, δὲ scriptura Pasto- «st; suis, non etlmicis sinum subicit; | ris, quae sola moechos amat, divino. MAND. IV, 1, 6--ὦ, 2. 477 commillit. V. Si ergo, inquam, domine, uxor, postquam di- cnissa fuit, paenitentiam egerit et ad maritum suum reverti voluerit, non recipietur? 8. Immo, inquit, si vir eam non re- ceperit, peccat e& magnum peccatum sibi contrahit; sed oportet recipiatur, qui peccavit ac poenitentiam agit, non vero saepe; δ servis enim dei paenitentia una est. Propter paenitentiam igi- *ur vir non debet aliam ducere. Haec res ad mulierem ac vi- rum pertinet. 9. Non solum, inquit, adulterium est, si quis carnem suam coinquinat, sed etiam quicumque similia facit ac gentiles, adulter est. Itaque si quis in eiusmodi actibus per- τὸ manet neque paenitentiam agit, abstine ab eo neque convive €um eo; sin autem, et tu particeps es peccati eius, 10, Prop- terea vobis praeceptum est, ut vobiscum maneatis, sive vir sive mulier; potest enim in eiusmodi rebus paenitentia esse. 11. Ego igitur, inquit, non do occasionem, mt actus iste sic perficiatur, 1* sed ne amplius peccet, qui peccavit. Quod autem prius eius peceatum attinet, est qui mederi potest; ipse enim est, qui ha- bet omnium potestatem. 2. Interrogavi eum iterum dicens: Quia dominus dignum me habuit, quoeum semper habitares, pauca verba adhue sus- 90 time, quia non intellego quidquam et cor meum obduratum est prioribus actibus meis; prudentia me indue, quia valde stultus sum et ommino nihil sapio. 2. Respondens mihi dicit: Ego, inquit, paenitentiae praepositus sum et ommibus paenitentibus Instrumento meruisset incidi, si non ab omni concilio ecclesiarum ,. etiam patrona sociorum, a qua et alias inüiaris, et ib. c. 20: et utique re- ceplior apud ecclesias epistula Barna- bae slo apocrypho Pastore moecho- rum. ---- μετάγνοιά &. uia] Cf. c. 9, 6. 7. 9. ὁμ. τοῖς ἔϑνεσιν] De divortio in casu idololatriae cf. Augusti, Hand- buch d. chrisil. Archáologie YII, 151. Hie agitur de coniuge ehristiama in idololatriam relaffsa, non de coniuge ὡ. infideli, ut T Cor. 7, 15. Laudat lo- eum Psa.-Cyprianus De aleat. c. 4 ed. Hartel ΠῚ, 96, 10—18. 10. δύναται »τλ.] i. e. potest enim moechus seu moecha paenitentiam agere, qua peracta iterum recipintur àb altera parte; ideo posterior non alio matrimonii vinculo ligari debet. 1l. ob & ἀφορμήν] i. e. recipien- dam esse adulterum docens, absit, ui adulterii occasionem praebenm (Hefele). — περὶ δὲ τ. προτέρας χτλ] Cf. Sim. V, 7, 3; VIII, 11, 8. 9, 2. ἐπὶ τ. μετανοίας] Cf. Vis. V, 478 HERMAE PASTOR. ἢ οὐ δοκεῖ σοι, φησίν, αὐτὸ τοῦτο τὸ μετανοῆσαι σύνεσιν εἶνκε! τὸ μετανοῆσαι, φησίν, σύνεσίς ἔστιν μεγάλῃ" uev me τήσας, ὅτι πεποίηκεν τὸ πονηρὸν ἔμπροσϑεν τοῦ κυρίου, vi ἀναβαίνει ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτοῦ ἢ πρᾶξις, ἣν ἔπραξεν, καὶ μετὰ- 5 vost καὶ οὐκέτι ἐργάζεται τὸ πονηρόν, ἀλλὰ τὸ ἀγαϑὸν πολυτελίε ἐργάζεται καὶ ταπεινοῖ τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν καὶ βασανίζει, ὅτι fpeat- πεν. βλέπεις οὖν, ὅτι ἡ μετάνοια σύνεσίς ἐστιν μεγάλη. 8. δὰ τοῦτο οὖν, φημί, κύριε, pera eo ας μέν, ὅτι ἁμαρτωλός εἶμι, ἵνα γνῶ, ποῖα ἔργα x pat, ὅτι πολλαί μου εἰσὶν αἱ ἁμαρτίαι καὶ morat. 4. me ἐὰν τὰς ἐντολάς μου φυλάξῃς καὶ πορευϑῆῇς ἐν, qune χαὶ ὃς ἂν ἀχοῦσας τὰς ἐντολὰς ταύτας φυλάξῃ, ζήσεται τῷ GrH. 8. Ἔτι, φημί, κύριε, προσϑήσω τοῦ ἐπερωτῆσαι, Λέγε, crga Ἤκουσα, φημί, κύριε, παρά τινων διδασχάλων, ὅτι ἑτέρα μιεεεεετά- 15 γοια οὔκ ἔστιν εἰ μὴ ἐκείνη, ὅτε εἰς ὕδωρ κατέβημεν καὶ ἐλαθθξξβο- μὲν ἄφεσιν ἁμαρτιῶν ἡμῶν τῶν προτέρων, 2. λέγει μοι" Και 8c Een οὕτω yàp ἔχει. ἔδει γὰρ τὸν εἰληφότα ἄφεσιν ἄμπεκαρ- τιῶν μηχέτι ἁμαρτάνειν, ἀλλ᾽ Ev ἁγνείᾳ κατοικεῖν. 8. imd δὲ πάντα ἐξαχριβάζῃ, καὶ τοῦτό σοι δηλώσω, μὴ) διδοὺς ἀφορμὴν --αεοῖς 90 μέλλουσι πιστεύειν ἢ τοῖς νῦν πιστεύσασιν εἷς τὸν κύριον. οἱ παρ νῦν πιστεύσαντες ἣ μέλλοντες πιστεύειν μετάνοιαν L-— ἔχουσιν, ἄφεσιν δὲ ἔχουσι τῶν προτέρων ἁμαρτιῶν αὑτῶν. 4. τε οῖς οὖν χληϑεῖσι πρὸ τούτων τῶν ἡμερῶν ἔϑηκεν ὃ iue καρδιογνώστης γὰρ ὧν ὃ κύριος wal πάντα προγινώσκων 85 ἀσϑένειαν τῶν ἀνϑρώπων xal τὴν πολυπλοκίαν τοῦ 1 αὐτὸ .. σύνεσιν εἶναι SL^A. :(og αὐτὸ .. σύνεσίς ἔστι 2 τὸ --- μεγάλη» G | συνῆχε G | γὰρ GLA : δεργεσεεγ οι 13. ἔμπρ. τοῦ 8: yeu mm v» v. αὐτοῦ G. | οὖν -- φησὶν GL*| 9/94 ὅτι — xéplidYOUEME ἘΞ paucas litteras ommia evanuerunt | 18 ἔτι — φησίν ΘᾺ τ Etiam nunc, domine L', et dixi illi L* | 16 τῶν προτέρων» L* λέγει — ἤχουσας post κατοικεῖν l 18 L^ | 17/18 οὕτω — e» M, 17 τὸν Clem qo: τίνα G | 31 uer. ἁμαρτιῶν LA : μεγάλην. mie [$4 i 1: i *" e. ΝῚ Clemens Alex. Strom. II, 19, 18 (ει — — ipei $458 wq. Hbere dant, au wel puer rene nr m 8,1 n ὕδωρ xri] Cf Sim. IX, paenitentiam vel remissionem pec——7 16, 4. catorum praeter vél post baptismum s^ MAND. IV, 2, 2—3, 4. 479 do prudentiam. Aut non, inquit, hoc ipsum, quod quis paeni- ientiam agit, tibi videtur prudentia esse? Paenitentiam agere, inquit, prudentia est magma. Intellegit enim, qui peccavit, se malum fecisse coram domino, et recordatur actus, quem fecit, et paenitentiam agit eb iam non operatur malum, sed bonum s operatur omni modo et humiliat animam suam et torquet, quia peccavit. Vides igitur, quod paenitentia prudentia est magna. 3. Propterea igitur, inquam, domine, diligenter a te quaero omnia; primum, quia peccator sum, ut cognoscam, qualia opera operans vivere possim, quia multa sunt peccata mea ac varia. 39 4. Vives, inquit, si mandata mea custodieris in iisque ambula- veris; el quicumque audierit haec mandata et custodierit, vi- vet deo. 8. Adhuc, inquam, domine, pergam interrogare. Loquere, inquit. Audivi, inquam, domine, a quibusdam doctoribus, aliam 15 paenitentiam non esse nisi illam, cum in aquam descendimus δὲ accepimus remissionem peccatorum nostrorum priorum. 2. Di- cit mihi: Recte audisti; sic enim res se habet. Debuit enim, qui accepit remissionem peccatorum, non amplius peccare, sed in castitate permanere. 3. Quoniam autem omnia diligenter in- ἐὺ quiris, hoe quoque tibi ostendam, non dans occasionem illis, qui eredituri sunt aut qui modo crediderunt in dominum. Qui enim nune crediderunt aut credituri sunt, paenitentiam pecca- lorum non habent, remissionem autem habent priorum pecca- torum suorum. 4. Illis ergo, qui ante hos dies vocati sunt, 36 dominus posuit paenitentiam. Cum enim corda noverit, dominus et omnia praeviderit, novit infirmitatem hominum et astutiam 3 Iudice. 2, 11; 3, 19; 4, 1; 10, 6: 13, 1; 1 Reg. 15, 19; III Reg. 14, 92 etc. mon esse neque esse concedendam |tentiue. iis, qui nunc vel deinde credituri| 4. Clem. ΑἹ, Strom. II, 18, 56 p. mint (ef. v. 8). Infra v. 4—6 nutem |459. — πρὸ τούτων τ. jj. xr] Cf. uddit, iis, qui ante hos dies vocati| Vis. Il, 2, 4. — καρδιογνῶστης! Cf. εἶπε, Deum misericordem paeniten- | Act. 1, 25; 15, 8; Act. Thecl. c. 94; tiam dedisse et quidem unam. Act. Thadd. c, 8; Const. ap. II, 24; 7. ἀφορμήν] sc. saepius peceandi| III, 7; IV, 6; VIII, 5. Clem. Al. 1. c. ef e l, Il. — ἄφεσιν] $c. per bap-| et Strom. V, 14, 97. p. 704; Orig. fismum et sine operibus paeni-' De orat. c. 29. - 480 HERMAE PASTOR ποιήσει τι καχὸν τοῖς δούλοις τοῦ ϑεοῦ xal m ϑρώπῳ τῷ τοιούτῳ᾽ δυσκόλως γὰρ ζήσεται. 7. λέγω αὐτῷ" Ἐζωοποιήϑην ταῦτα παρὰ σοῦ ἀκούσας οὕτως ἀχριβῶς οἶδα γάρ, 19 ὅτι, ἐὰν μηχέτι προσϑήσω ταῖς ἁμαρτίαις pou, σωϑήσομαι, Σωὼ- ϑήσῃ, φησίν, καὶ πάντες, ὅσοι ἐὰν ταῦτα ποιήσωσιν. 4. Ἡρώτησα αὐτὸν πάλιν λέγων: Κύριε, ἐπεὶ ἅπαξ ἀνέχῃ μου, ἔτι μοι καὶ τοῦτο δήλωσον. Λέγε, φησίν. ᾿Εὰν γυνῆ, ψημῖί, κύριε, ἢ πάλιν ἀνῆρ τις κοιμηϑῇ καὶ γαμήσῃ τις ἐξ αὐτῶν, μήτι 1$ ἁμαρτάνει ὁ γαμῶν; 2. Οὐχ ἁμαρτάνει, φησίν- ἐὰν δὲ ἐφ᾽ ἑαυτῷ μείνῃ τις, περισσοτέραν ἑαυτῷ τιμὴν καὶ μεγάλην δόξαν περιποιεῖ ται πρὸς τὸν κύριον" ἐὰν δὲ καὶ γαμήσῃ, οὐχ ἁμαρτάνει. v οὖν τὴν &yvelaw καὶ τὴν σεμνότητα, καὶ ζήσῃ τῷ ϑεῷ. ταῦτά σοι ὅσα λαλῶ καὶ μέλλω λαλεῖν, φύλασσε ἀπὸ τοῦ vOv, Ag" ἧς 10 μοι παρεδόϑης ἡμέρας, καὶ eig τὸν οἶκόν σου κατοικήσω. 4, τοῖς δὲ προτέροις σου παραπτώμασιν ἄφεσις ἔσται, ξὰν τὰς ἐντολάς pou φυλάξῃς" καὶ πᾶσι δὲ ἄφεσις ἔσται, ἐὰν τὰς ἐντολάς μου ταύτας φυλάξωσι καὶ πορευϑῶσιν ἐν τῇ ἀγνότητι ταύτῃ, 2 πολύσπλαγχνος : x0 . .. . χνοῦ B, πολυεύσπλ. G | ὧν 2» G | 4 ἐγὼ» Ὁ | φησί : φη.-. S hic desiens; quae in G aut omissa aut deleta sunt neque per testem alium graecum, Ps.- Athanasium, Antiochum etc. traduntur, in textu deinceps wneinis [ ] includuntur; in motis de loeis ratio reddi- tur, exceptis iis, in quibus paucae tantum litterae evanuerunt | 5 τὴν χὰ. LA : πνεύματος κλῆσιν G | 7 καὶ -- οὐ G | 8 τῷ τοιούτῳ L* (talia agenti) L'A (illi) : τὸ τοιοῦτον G | ζήσεται GÀ : -- deo L | 12 χύριε LÀ z χαὶ Ὁ | 15 ἐφ᾽ em ef. e. 1, 6. 10: ἐν G. | 17 ἐὰν — ἁμαρτάνει» ΤᾺ | 98 χαὶ — ταύτῃ 7 L* 5—6. Olem. AL l c c. 13, 57 sq |paenitentiam vocans, exhibet e p. 459 sq. ἔτι et paulo supra μετάνοιαν dev- 6. χλῆσιν sri] Contextus docet, τέραν. Cf. de hoe loco Funk, Kirchen Hermam minus de baptismo quam | geschichil. Abhandlungen. und Unlers. de vocatione per angelum paeniten- |I (1897), 170 sq. --- ἀσύμφορον i. δ. tine loqui — μίαν uer] Cf. e. 1, 8| non in ecclesiam est recipiendus, et Clemens AL 1. c., baptismum primam | vix salutem consequetur. i c md MAND. IV, 3, 4—4, 4. 481 daboli, quia malum aliquod faciet servis dei et inique aget ad- Tasus eos ; 5. cum ergo valde misericors sit dominus, misertus δὲ creaturae suae et paenitentiam istam statuit, eb mihi po- deias huius paenitentiae data est. 6. At ego tibi dico, inquit: gói vocationem illam magnam et sanctam si quis tentatus as bolo peecaverit, unam paenitentiam habet. Sin autem sub- due peccat δὲ paenitentiam agit, non prodest homini eiusmodi; diíücle enim vivet. 7. Dico ei: Animus mihi rediit, ubi haec 31e tam accurate audivi; scio enim, fore αὖ salvus fiam, si potea non adiecero peccatis meis. Salvus eris, inquit, e& omnes, 1» qutquot haec fecerint. 4. Interrogavi eum iterum dicens: Domine, cum semel me "neas, adhuc et hoc mihi ostende. Dic, inquit. Si mulier, dquam, domine, aut invicem vir aliquis dormiverit οὐ nupserit Aliquis eorum, numquid peceat nubens? 2. Non peccat, inqui; »* *iautem secum quis manet, abundantiorem honorem et magnam goram sibi comparat apud dominum; etsi vero nubit, non pec- ὅς, 9. Serva igitur castibatem et pudicitiam, et vives deo. Quecumque tibi loquor et locuturus sum, haec custodi ab hoc c ἃ quo die mihi traditus es, et in domo tua habitabo, 30 A Prioribus autem delictis tuis remissio erit, si mandata mea "Wsbodieris. Et omnibus remissio erit, si haec mandata mea "stodierint et ambulaverint in hae castitate. 16 I Oor. 7, 38. 40. 7. &ooxodjy] Hermas indicat, geímov περιποιεῖ μείνας dg Nuntopere doctrina illa de paeni- δαυτοῦ καὶ τὴν διαλυϑεῖσαν ϑανάτῳ Junta severa et ipsum et alios con- συζυγίαν ἄ; ἄχραντον φυλάσσων. Verbis "irbarit. quidem severioribus utitur, eandem A, 3. οὐχ ἁμαρτάνει xr4.] Of. I Cor. | autem fere sententiam enuntiat Athe- 7,9; I Tim. 5, 11. 14; Clem. Al|nagoras Legat. e. 38 scribens: ὁ "Strom. III, 12, 82 p. 548; Ter. Ad δεύτερος (γάμος) εὐπρεπής ἐστε μοι- ἄχον, d lsqq.; Const. ap. III, 2. χεία (non πορνεία) , i e& diremtio l e. versum nostrum tacite | matrimonii primi morte non prorsus transecripsit. Dicit enim: ἐπεὶ »el|soluti. Tertullianus Montanista in οὗτος (sc. qui uxore mortua alteram |libro de monogamia secundas nup- ducit) obg ἁμκρτάνει μὲν wcrà|tias plane prohibet. — περισσοτέραν] : νεὼ δόξαν δὲ αὐτῷ ol-|Cf. Bim. V, 8, &. Tuünk, Patres apost, ed. II. 31 482 HERMAE PASTOR. ἜἘντολὴ ε΄. 1. Μαχρόϑυμος, φησί, γίνου xxi συνετός, καὶ πάντων τῶν πονηρῶν ἔργων καταχυριεύσεις καὶ ἐργάσῃ πᾶσαν δικαιοσύνην, 3. ἐὰν γὰρ μαχρόϑυμος ἔσῃ, τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ κατοικοῦν sày σοὶ καϑαρὸν ἔσται, μὴ ἐπισχοτούμενον ὑπὸ ἑτέρου πονηροῦ πνεύματος, ἀλλ᾽ ἐν εὐρυχώρῳ κατοιχοῦν ἀγαλλιάσεται καὶ εὔφραν- ϑήσεται μετὰ τοῦ σκεύους, ἐν ᾧ κατοικεῖ, καὶ λειτουργῆσες τῷ, ϑεῷ ἐν ἱλαρότητι πολλῇ, ἔχον τὴν εὐϑηνίαν ἐν ἑαυτῷ. S, ἐὰν δὲ ὀξυχολία τις προσέλϑῃ, εὐϑὺς τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον, τρυφερὸν ὅν, 1ὸ στενοχωρεῖται, μὴ ἔχον τὸν τόπον καϑαρόν, καὶ ζητεῖ ἀποστῆναι Ex τοῦ τόπου" πνίγεται γὰρ ὑπὸ τοῦ πονηροῦ πνεύματος, μὴ ἔχον τόπον λειτουργῆσαι τῷ κυρίῳ, καϑὼς βούλεται, μιαινόμενον ὑπὸ τῆς ὀξυχολίας. ἐν γὰρ τῇ μαχροϑυμίᾳ ὁ χύριος κατοικεῖ, ἐν δὲ τῇ ὀξυχολίᾳ ὁ διάβολος. 4. ἀμφότερα οὖν τὰ πνεύματα ἐπὶ τὸ τὸ αὑτὸ χατοικοῦντα, ἀσύμφορόν ἔστιν xal πονηρὸν τῷ ἄνϑρώπῳ ἐχείνῳ, ἐν ᾧ χατοιχοῦσιν. 5. ἐὰν γὰρ λάβῃς ἀψινθέου μικρὸν λίαν xal εἰς χεράμιον μέλιτος ἐπιχέῃς, οὐχὲ ὅλον τὸ μέλι ἄφανί- ζεται, xal τοσοῦτον μέλε ὑπὸ τοῦ ἐλαχίστου ἀψινϑίου ἀπόλλυται xal ἀπόλλυσι τὴν γλυχύτητα τοῦ μέλιτος, καὶ οὐχέτι τὴν αὐτὴν 30 χάριν ἔχει: παρὰ τῷ δεσπότῃ, ὅτ: ἐπιχράνϑη καὶ τὴν χρῆσιν αὖ- τοῦ ἀπώλεσεν; ἐὰν δὲ εἰς τὸ μέλι μὴ βληϑῇ τὸ ἀψφίνϑεον, γλυχὺ εὑρίσκεται τὸ μέλι xai εὔχρηστον γίνεται τῷ δεσπότῃ αὕτοῦ. 6. βλέπεις οὖν, ὅτι ἡ μαχροϑυμία γλυκυτάτη ἐστὲν ὑπὲρ τὸ μέλε xal εὔχρηστός ἔστι τῷ κυρίῳ, καὶ ἐν αὑτῇ κατοικεῖ. ἡ δὲ ὄξυ- 0 χολία πικρὰ xal ἄχρηστός ἐστιν. ἐὰν οὖν μιγῇ ἢ ὄξυχολία τῇ μαχροϑυμίᾳ, μιαίνετα! ἡ μαχροϑυμία καὶ οὐκ εὔχρηστός ἔστι τῷ 4 ἔσῃ : ἧς G | ὃ πονηροῦ!» G | 6 πνεύματος : -I- μηδὲ μιαινόμενον ὑπὸ τῆς ὀξυχολίας Ath? | T καὶ :ante μετὰ G | 11 ὑπὸ L(A) : ῥύπῳ G | 13 ὑπὸ Ath*:ümà G | 14 οὖν L Ant Ath* : δὲ G | πνεύματα -i- τὰ G | 15 ἀσύμφορά - πονηρὰ G | 16/17 λάβῳς .. x«l G(L'): » L'A, λαβὼν Ath* edd pr | 18 ἁψινϑίου L'A Ath*: ἀφίνϑιον G Ant (L^) | 18 τοσοῦτον --- ἀπόλλυταε Ath? ΔΩΡΊΔΑ (L') : πιαραίνει G | 19 ἀπολλύει G. | 91/99 εἰς τὸ jt. — εἴς χφηστον (- πιάντως Ath*, A9) γίνετω Ath? LA : ἐπὶ τὸ ἀψίνϑιον. μὴ βληϑῇ τὸ μέλι, οὐδὲ εὔχρηστόν ἔστι G | 38 βλέπεις G Ant L* c£. Mand, VE, 1, ἐν 3, 8: βλέπε L^ A Ath* | οὖν LA Αἰ : 2» G. Ant. | 24 τῷ κυρίῳ ΤΑᾺ Ath? Ant: τῷ ϑεῷ GL" | αὐτῷ -ἰ- ὁ κύριος G V. Totum fere mandatum exstat|in Praeceptis nd Antioch. c. 5. De- MAND. V, 1, 1—6. Mandatum V. 1. Longanimis, inquit, fias δὲ prudens, et omnium malo- rum operum dominaberis et operaberis ommem iustitiam. 9. Si enim longanimis fueris, spiritus sanctus, qui habitat in te, mun- dus erit, alio spiritu malo eum non obseurante, sed in spatiosa domo habitans exsultabit ae gaudebit eum vase, in quo habitat, et serviet domino cum hilaritate magna, habens beatitudinem intra se. 3. Sin vero iracundia aliqua advenerit, confestim spi- ritus sanctus, eum tener sit, angustatur, non habens locum mun- dum, et studet inde recedere; suffocatus enim a spiritu malo nec domino servire potest, sicut vult, iraeundia eum violante. In longanimitate enim. dominus habitat, in iracundia autem dia- bolus. 4. Uterque igitur spiritus si in eodem loco habitat, perniciosum est et in malum cedit homini illi, in quo habitat. 5. Si enim sumpseris aliquantulum absinthii et in ampboram vini infuderis, nonne omne mel deperditur, et tantum mellis paululo absinthii corrumpitur et corrumpit dulcedinem mellis, neque eandem gratiam habet apud dominum, quia amarum fac- tum est et usum suum perdidit? Si autem absinthium non mit- tatur in mel, dulce invenitur mel et utile fit domino suo. 6. Vides ? igitur, longanimitatem melle dulciorem esse et utilem domino eumque in illa habitare. lracundia autem amara et inutilis est. Si ergo iracundia admixta fuerit longanimitati, corrumpitur sunt praesertim verba ἀλλ᾽ ἐν v. 2|9, 3; 13, 7; 15, 9; 20, 2; 30, & — — βούλεται v. 9 et χαὶ οὐκ ἔστιν νυ. 6 usque ad finem c. 1. Etiam -Antiochus Mom. Hom. 110 PG 89, 1711 longe maiorem Mandati partem. exseripst. Cf. etium Cassinn. De 'oenob. instit. lib, VIII (qui inseri- bitur: De spiritu irae), 1. Jd. locom ἔργων χαταχυριεύσεις €f. Mand. XII, 2, 3. 5; 6, 2. 4. Ps. 118, 138: καὶ μὴ κατακυριευσάτω μου στᾶσα ἀνομία. 3, ἀγαλλιάσεται καὶ εὐφρανϑήσεται] Duo verba in S. Scriptura saepissi- σκεύους] Of. Mand. XI, 13. 5. ἀψφινϑίου)] Gregor. Naz. Or. IT s. Apolog. c. 12 ed. Migne I, 422: ϑᾶττον γὰρ ἄν τις ὀλίγης κακίας με- ταλάβοι πλουσίως ἢ ἀρετῆς BaDtlug χατὰ μικρόν" ἐπεὶ χαὶ μέλιτι μὲν μικρὸν ἀψίνϑιον ὡς τάχιστα μεταδί-. doct τοῦ πικροῦ, μέλι δὲ οὐδὲ τὸ de- πλάσιον ἀψινϑίῳ τῆς ἑαυτοῦ γλυχύ- τητος. 6. ἡ nux. γλυκ. £. ὑπὲρ τ. μέλῆ Locum laudat et illustra& oppresso Hermae nomine Clemens Al. Eclog. ze simul adhibita. Cf. Ps, 5, 125! 45 p. 1000. E 31* UumEM 484 HERMAE PASTOR Sep ἢ ἔντευξις αὐτῆς. 7, acus qué SN ye τῆς ὀξυχολίας, ἵνα φυλάξωμαι ἀπ᾽ αὐτῆς. Καὶ μήν, φησίν, rh Ras de. eise ob sd d HS ON ον πᾶσαν ἐλπίδα. ἀλλὰ φύλαξαι ἀπ᾽ αὐτῆς" ἐγὼ γὰρ μετὰ coU εἶμ, 5 καὶ πάντες δὲ ἀφέξονται ἀπ' αὐτῆς, ὅσοι Mages τῆς καρδίας αὐτῶν' μετ᾽ αὐτῶν γὰρ ἔσομαι καὶ der τούς" ἐδικαιώϑησαν γὰρ πάντες ὑπὸ τοῦ σεμνοτάτου ἀγγέλου. 2. ἼΛκουε [νῦν], φησί, τὴν ἐνέργειαν τῆς ὀξυχολίας, πῶς πονηρά ἔστι, καὶ πῶς τοὺς δούλους τοῦ ϑεοῦ καταστρέφει τῇ ἔχυ- 10 τῆς ἐνεργείᾳ καὶ πῶς ἀποπλανᾷ αὐτοὺς ἀπὸ τῆς δικαιοσύνης, ὁ ἀποπλανᾷ δὲ τοὺς πλήρεις ὄντας ἕν τῇ πίστει οὐδὲ δύναται εἰς αὐτούς, ὅτι ἡ δύναμις τοῦ χυρίου μετ᾽ αὐτῶν Bach ἃποπλανᾷ δὲ τοὺς ἀποχένους καὶ διψύχους ὄντας, 2, ὅταν γὰῤ ἴδῃ τοὺς τοιούτους ἀνϑρώπους εὐσταϑοῦντας, παρεμβάλλει ἑαυτὴν 15 εἰς τὴν καρδίαν τοῦ ἀνϑρώπου ἐκείνου, wal ἐκ τοῦ μηδενὸς 6 ykp ἢ ἢ γυνὴ ἐν πικρίᾳ γίνεται ἕνεκεν βιωτικῶν πραγμάτων ἢ περὶ ἐδεσμάτων ἢ μεχρολογίας τινὸς ἢ περὶ φίλου τινὸς 3| περὶ δόσεως ἢ λήψεως ἢ περὶ τοιούτων μωρῶν πραγμάτων " ταῦτα γὰρ πάντα μωρά ἐστι καὶ κενὰ καὶ ἄφρονα καὶ ἀσύμφορα τοῖς δούλοις 30 τοῦ ϑεοῦ. 8, ἡ δὲ μαχροϑυμία μεγάλη ἐστὶ χαὶ ὀχυρὰ καὶ is. χυρὰν δύναμιν ἔχουσα καὶ στιβαρὰν καὶ εὐϑηνουμένην ἐν πλατυσ- μῷ μεγάλῳ, Dapá, ἀγαλλιωμένη, ἀμέριμνος οὖσα, δοξάξουσα τὸν κύριον ἐν παντὶ καιρῷ, μηδὲν ἐν ἑαυτῇ ἔχουσα πιχρόν, παρα- μένουσα διὰ παντὸς πραεῖα καὶ ἡσύχιος" αὕτη οὖν ἡ paxposopla. 36 χατοιχεῖ μετὰ τῶν τὴν πίστιν ἐχόντων ὁλόχληρον. 4. ἢ δὲ ὄξυ- χολία πρῶτον μὲν μωρά ἐστιν, ἐλαφρά τε xai ἄφρων. εἶτα ix τῆς ἀφροσύνης γίνεται πικρία, &x δὲ τῆς πικρίας ϑυμός, Ex δὲ τοῦ ϑυμοῦ ὀργή, ix δὲ τῆς ὀργῆς μῆνις εἶτα yj μῆνις αὕτη ἔκ τοσούτων χαχῶν συνισταμένη γίνεται ἁμαρτία μεγάλη καὶ ἁνίατος. "0 ὅ. ὅταν γὰρ ταῦτα τὰ πνεύματα ἐν ἑνὶ ἀγγείῳ χατοιχῇ,, οὗ xal 1 αὐτῆς Απὺ: αὐτοῦ G | 8 φυλάξῃ em : -&gc G | 8 νῦν ΚΑ : 77 9} 9/10 τῇ -- δικαιοσύνης Σ» L^ | 12 τοῦ κυρίου L*A Ath*: τοῦ ϑεοῦ L^ Atb?, μου Ὁ | 18 γὰρ Ath? Ant (ΠΛ Ὁ) - δὲ G, ergo L7» A | 15/16 d ἀνὴρ -- Àj γυνὴ LA : CO G | 16 ἕνεχεν : ἐκ G | 16/11 3j περὶ pr: ὑπέρ ye G | 18 $3. φίλου τινὸς 77 G | 19 xai ἄφρονα GL'(A):T» L'? | 20 καὶ ὀχυρὰ» G | 20/21 ἰσχυρὰν LA : ἰσχυρὰ Θ | 91 εὐθηνουμένην G (Ath*) : AV LA ϑύνει Ant, sedet L'A | 24 διαπαντὸς G | 98 αὕτη G(L!) : 2» ΤῊ l 30 τ. τὰ πνεύματα G : hi omnes spiritus A, tam multi sp. L', haec omnia [I^ ili MAND. V, 1, 6—2, 5. 485 lmganimitas neque est utilis apud deum oratio illius, 7. Vo- ldem, inquam , domine, cognoscere operationem iracundiae, ut Aneam ab ea. Et sane, inquit, si non abstinueris ab ea tu 4 domus tua, perdidisti omnem spem tuam. Sed abstine ab A^» ego enim tecum sum. Et omnes abstinebunt ab ea, quot- δ qu paenitentiam egerint ex toto corde suo; ero enim cum iis f eonservabo eos; namque ommes iustificati sunt a sanctissimo 2. Audi nune, inquit, operationem iracundiae, quam per- "iios. sit, eb quomodo servos dei operatione sua pervertat et τὸ Awomodo eos abducat a iustitia. Neque vero abducit eos, qni Jimi sunt fide, neque adversus eos vim suam exercere potest, ua virtus domini cum iis est; abducit autem eos, qui vacui dubii sunt. 2. Si enim eiusmodi homines viderit tranquille degentes, immittit se in cor hominis illius, et nihil causa ΥἹΣ 16 A" uxor exacerbatur propter res ad victum pertinentes aut Qhpier cibos aut rem aliquam exiguam aut propter amicum Alimem ant propter dandum et accipiendum aut propter eius- modi stultas res. Haec enim omnia stulta sunt et inania et dwpta et inutilia servis dei. 3. Longanimitas autem magna est?» - fortis et validam virtutem habens ac grandem et florentem i dilatatione magna, hilaris, laeta, curae expers, glorificans dominum in. omni tempore, nihil in se habens amari, permanens wmper mansueta et tranquilla. Haec igitur longanimitas ha- litat eum iis, qui fidem habent perfectam. 4. lracundia vero ss qrümum stulia est et levis et demens. Deinde ex dementia Twcibur amaritudo, ex amaritudine animositas, ex animositate Jueundia, ex iracundia furor; tum furor iste tantis malis con- "epbus peccatum fit magnum et insanabile. 5. Cum enim hi "Spiritus in uno vase habitant, ubi et spiritus sanctus habitat, so 92 Tob. 4, 19; Ps. 88, 2. 731. σεμ. ἀγγέλου] CE. Vis. V, 2. 3. πλατυσμῷ]} Cf. I Clem. 3, 1. Brest wie tae 5. ταῦτα τ. πνεύματα] 50. ἡ ὀξὺ: 2. εἰσταθοῦντας] Cf. Sim. VI, 3, χολία, ἡ πικρία wtA. ef. v. 4. — ἄγ 75 ὙΠ, 3; Ign. Polyc. 4, 1. yoc] sc. cor hominis cf. v. 2. 486 HERMAE PASTOR. πὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον χατοιχεῖ, οὗ χωρεῖ τὸ ἄγγος ἐχεῖνο, X ὑπερπλεονάζει. 6. τὸ τρυφερὸν οὖν πνεῦμα, μὴ ἔχον συνήθειαν μετὰ πονηροῦ πνεύματος κατοικεῖν μηδὲ μετὰ σχληρότητος, εβπο χωρεῖ ἀπὸ τοῦ ἀνϑρώπου τοῦ τοιούτου καὶ ζητεῖ κατοικεῖν gari 5 πραότητος καὶ ἡσυχίας. 7. εἶτα ὅταν ἀποστῇ τοῦ ἀνϑρεξοπω ἐχείνου, οὗ κατοικεῖ, γίνεται ὁ ἄνϑρωπος ἐχεῖνος χενὸς mie τῶ πνεύματος τοῦ διχαίου, xal τὸ λοιπὸν πεπληρωμένος τοῖς πνεύν 8. τοῖς πονηροῖς ἀχαταστατεῖ ἐν πάσῃ πράξει αὑτοῦ, περισπώμιε-ξγῦς ὧδε χἀκεῖσε ἀπὸ τῶν πνευμάτων τῶν πονηρῶν, καὶ ὅλως drm 1 φλοῦται ἀπὸ τῆς διανοίας τῆς ἀγαϑῆς. οὕτως οὖν συμβαίνει ---πᾶσι, τοῖς ὀξυχόλοις. 8, ἀπέχου οὖν ἀπὸ τῆς ὀξυχολίας, τοῦ qcowemeip τάτου πνεύματος ἔνδυσαι δὲ τὴν μαχροϑυμίαν χαὶ dycior τῇ ὀξυχολίᾳ καὶ τῇ πικρίᾳ, καὶ ἔσῃ εὑρισχόμενος μετὰ τῆς Gepve cem τος τῆς ἠγαπημένης ὑπὸ τοῦ χυρίου. βλέπε οὖν, μήποτε παιαρεν: 15 ϑυμηϑῇς τὴν ἐντολὴν ταύτην ᾿ ἐὰν γὰρ ταύτης τῆς ἐντολῆς τασσκυρο. εὐσῃς, xal τὰς λοιπὰς ἐντολὰς δυνήσῃ φυλάξαι, dig σοι pe ἐντέλλεσϑαι. ἰσχυροῦ ἐν αὐταῖς καὶ ἐνδυναμοῦ, xal πάντες-- ἕν- δυναμούσϑωσαν, ὅσοι ἐὰν ϑέλωσιν ἐν αὐταῖς πορεύεσϑαι. ᾿Ἐντολὴ ς΄. 30 1. ᾿Ἐνετειλάμην σοι; φησίν, ἐν τῇ πρώτῃ ἐντολῇ, ἵνα φυλάξῃς τὴν πίστιν καὶ τὸν φόβον wal τὴν ἐγχράτειαν. Ναΐ, φημί, xe. ᾿Αλλὰ νῦν ϑέλω σοι, φησίν, δηλῶσαι καὶ τὰς δυνάμεις αὐτῶν, — fri νοήσῃς, τίς αὐτῶν τίνα δύναμιν ἔχει καὶ ἐνέργειαν" διπλαξ Ἰάρ | εἶσιν ai ἐνέργειαι αὐτῶν κεῖνται οὖν ἐπὶ δικαίῳ καὶ ἀδίκῳ, 9m - δ᾽ 30 οὖν πίστευε τῷ δικαίῳ, τῷ δὲ ἀδίκῳ μὴ πιστεύσῃς" τὸ vüpe [a xunow ὀρϑὴν ὁδὸν ἔχει, τὸ δὲ ἄδικον στρεβλήν. ἀλλὰ σὺ τῇ ient ἐδῷ πορεύου καὶ ὁμαλῇ, τὴν δὲ στρεβλὴν ἔασον. 8. ἢ γὰρ ipe ὁδὸς τρίβους οὐκ ἔχει, ἀλλ᾽ ἀνοδίας καὶ προσχόμματα πολλὰ m τραχεῖά ἐστι καὶ ἀχανϑώδης. βλαβερὰ οὖν ἐστὶ τοῖς ἐν ac 80 πορευομένοις. 4. οἵ δὲ τῇ ὀρϑῇ ὁδῷ πορευόμενοι ὁμαλῶς mH πατοῦσι καὶ ἀπροσχόπτως" οὔτε yàp τραχεξά ἐστιν οὔτε dev 6 ἐνεῖνου QD: ^A Ath | ἐκεῖνος ΤΆ Ath Ant: πενὸς ὃ, DO) 71 πεπληρωμένον G | 18 χαὶ τῇ πικρίᾳ 2» L* Ath | 17 σχυροῦ GÀ (L*) : fg οὖν Ath?L' | 17/18 καὶ — πορεύεσϑωι GA (L*) : uf. vivas deo, δὲ que servaverint haec, vivent deo L* | 90 πρώτῳ : α᾽ G | 21. dyxpizeu puenitentinm L' | 99 dacvérc:- et dueik d interitum (s. Mateo | 7, 18) 1. MAND. V, 2,5 — VI, 1, 4. 487 TUE wasillud eos non capit, sed superfuit. 6. Tener igitur spiri- ius quia cum malo spiritu non potest cohabitare neque eum "luriia, recedit ab homine eiusmodi et studet habitare cum man- Suetudine ek tranquillitate. 7. Deinde cum recesserit ab homine Allo, ubi habitabat, homo ille vacuus fit ἃ spiritu iusto, a postea ^ repletus spiritibus malis inconstans est in omni negotio suo, et duc illueque deducitur a spiritibus malis atque omnino obcae- *eamtur mentis bonae expers. Sic ergo contingit omnibus iracundis, 5. Abstine igitur ab iracundia, spiritu pessimo; indue longani- Omütatem et resiste iracundiae δὲ amaritudini, ei invenieris eum 1€ S&unetitate a domino dilecta. Vide igitur, ne hoc praeceptum Xmquam neglegas; si enim huius mandati deminatus fueris, et Mite potro custodire, quae tibi mandaturus sum. igitur in iis et confirmare, et omnes confirmantor, EEUuot in lir ambulare volunt. Mandatum VI. 1. Praecepi tibi, inquit, in primo mandato, ut custodires fidem et timorem et continentiam. lta est, inquam, domine. fed nune, inquit, tibi volo et ostendere vires earum, ut scias, "juam «quaeque earum vim habeat et operationem. Duplices : *nim sunt operationes earum οὐ positae sunt iusto et iniusto. 2. "Tu ergo crede iusto, ininsto autem nihil credas; iustum enim "Yium rectam habet, iniustum pravam. Sed tu viam rectam am- bula et planam, pravam autem dimitte. 93. Prava enim via Vxamites non habet, sed invia et offendicula multa et aspera: &st ebspinosa. Nociva igitur est iis, qui in ea ambulant. 4. Illi &witem, qui viam rectam petunt, de plano et sine offensione am- ^L. πεπληρωμένος xri] Cf. Luc.|Mon. Hom. 61 PG 89, 1615 versus 11, 90. 1. 3. 4. 5. 9 c. 2 transseripsit. "Xl Pseudo-Athanasius L c. c. 6| 1 2. Cf. Barm. c. 18—90. ferromnia exhibet exceptis versibus | δ. ἐξ ὅλης καρδίας κτλ. Cf. Mand. 8— 5 c 1 et 718 c. 2. Antiochus | IX, 2. rm 488 HERMAE PASTOR δης. βλέπεις οὖν, ὅτι συμφορώτερόν ἔστι ταύτῃ τῇ ὁδῷ πορεύεσ- ϑαι, ὅ. ᾿Αρέσχει μοι, φημέ, κύριε, ταύτῃ τῇ ὁδῷ πορεύεσϑαι, Πρρεύσῃ, φησί, καὶ ὃς ἂν ἐξ ὅλης καρδίας ἐπιστρέψῃ πρὸς κύ: ριον, πορεύσεται ἐν αὐτῇ. 5 9. "Aweot vov, φησί, περὶ τῆς πίστεως. δύο εἰσὶν ἄγγελοι μετὰ τοῦ ἀνθρώπου, εἷς τῆς δικαιοσύνης καὶ εἷς τῆς, ὑέσιν, 2. Πῶς οὖν, φημί, κύριε, γνώσομαι τὰς αὐτῶν ἐνεργείας, ὅτι ἄμ- φότεροι ἄγγελοι μετ᾽ ἐμοῦ κατοικοῦσιν; 8. Ἄκουε, φησί, wal σύνιε αὗτάς. ὃ μὲν τῆς δικαιοσύνης ἄγγελος τρυφερός ἔστι καὶ αἶσχυν- 10 τηρὸς χαὶ πραὺς καὶ ἡσύχιος" ὅταν οὖν οὗτος ἐπὲ τὴν καρδίαν σοὺ ἀναβῇ, εὐϑέως λαλεῖ μετὰ σοῦ περὶ δικαιοσύνης, περὶ ἀγνείας, περὶ σεμνότητος καὶ περὶ αὐταρχείας wai περὶ παντὸς ἔργου δι- καίου καὶ περὶ πάσης ἀρετῆς ἐνδόξου, ταῦτα πάντα ὅταν εἷς τὴν καρδίαν σου ἀναβῇ, γίνωσχε, ὅτι ὃ ἄγγελος τῆς δικαιοσύνης 1 μετὰ σοῦ ἐστί. ταῦτα οὖν ἐστὶ τὰ ἔργα τοῦ ἀγγέλου τῆς δικαιο- σύνης. τούτῳ οὖν πίστευε καὶ τοῖς ἔργοις αὐτοῦ. 4. ὅρα νῦν καὶ τοῦ ἀγγέλου τῆς πονηρίας τὰ ἔργα. πρῶτον πάντων δξύχο- λός ἔστι καὶ πικρὸς xad ἄφρων, καὶ τὰ ἔργα αὐτοῦ πονηρά, κατᾶ- στρέφοντα τοὺς δούλους τοῦ ϑεοῦ" ὅταν οὖν οὗτος ἐπὶ τὴν χαρ- 30 δίαν σου ἀναβῇ, γνῶϑι αὐτὸν ἀπὸ τῶν ἔργων ab. 5. Πῶς, φημί, κύριε, νοήσω αὑτόν, οὐκ ἐπίσταμαι. Ακουε, φησίν. ὀξυχολία σοί τις προσπέσῃ 3) πιχρία, γίνωσκε, ὅτε αὑτός ἔστιν ἐν σοί" εἶτα ἐπιϑυμίαι πράξεων πολλῶν καὶ πολυτέλεια: πολλῶν καὶ μεϑυσμάτων καὶ χραιπαλῶν πολλῶν χαὶ ποικίλων 35 τρυφῶν xal οὗ δεόντων καὶ ἐπιϑυμίαι γυναικῶν xal πλεονεξιῶν xal ὑπερηφανία πολλή τις xal ἀλαζονεία καὶ ὅσα τούτοις παρα- πλήσιά ἔστι καὶ ὅμοια" ταῦτα οὖν ὅταν ἐπὶ τὴν καρδίαν σου ἄνα- 1 βλέπεις οὖν Gl':scito ergo A, 7 L* | συμφερῶτεραν G | ὅ π᾿ τ΄ πίστεως GL': primum de fide L', primam earum A | 7 τὰς αὐτῶν ἄνερ. γείας 7o L! | 8 σύνιε L (ef. v. 6; Sim. V, 5, 1) : συνιεῖς Θ, G:2 LA | 1114 εὐθέως — ἀναβῇ Ath? L* (L'A Ant) : 2 moeot, | 13/14 ταῦτα — δικαιοσύνης 77 L* | 16 καὶ LA : ἢ οὖν G Ath 11 καὶ 1(A) 2 G. | 18 καὶ m. κ' ἄφρων!» G et intellege L'(Ath) | 28 πολυτέλειαι : «λεια Ath Ant | 95 τρυφῶν Ant (LA) : τροφῶν G Ath? | ἐπιϑυμίαε G Ath : -μέα Ant L'A | πλεονεξιῶν G Ἀπ: "Ele. Ath, -ξία L'A | 96 πολλή τες G : multiloquia L', loquacitas À, πολὺν λογία Hilgenf, » L* Ath Ant 2,1. δύο Zyy] Cf. Bam. 18, 1.| Testam. XII patriarch. IV, 20: ἐπί- | MAND. VI, 1, 4—2, 5. 489 bulant; neque enim aspera est neque spinosa. Vides igitur, utilius esse in hac via ambulare. 5. Placet mihi, inquam, do- mine, in hac via ambulare. Ambulabis, inquit, et quicumque ex toto corde se converterit ad dominum, ambulabit in ea. 2. Audi nunc, inquit, de fide. Duo sunt angeli cum ho- s mine, unus iustitiae et unus nequitiae. 2. Quomodo igitur, in- quam, domine, operationes eorum cognoscam, cum ambo angeli mecum habitent? 3. Audi, inquit, et intellege eas. lustitiae an- gelus tener est et verecundus et mansuetus et tranquillus. Si igitur hic in cor tuum ascenderit, continuo tecum loquitur de iustitia, de castitate, de sanctitate et de temperantia οὐ de omni opere iusto et de omni virtute honesta. Haec omnia cum in cor tuum ascenderint, scito, angelum iustitiae tecum esse. Haec igitur sunt opera angeli iustitiae. Huic ergo crede et operibus eius. 4. Cerne nunc et opera angeli nequitiae. Primum om- nium iracundus est et amarus et demens, eb opera eius mala sunt et pervertunt servos dei; cum igitur hic in cor tuum as- cenderit, cognosce eum ex operibus eius. 5. Quomodo, inquam, domine, eum intellegam, non scio. Audi, inquit. Cum iracun- dia aliqua tibi accesserit aut amaritudo, scito, eum in te esse; deinde desiderium multiplicium operationum et magnae in cibis multis et potibus et ebrietatibus multis et deliciis variis et non. mecessaris impensae et desideria mulierum et avaritiarum et superbia magna οὐ gloriatio eb. quaecumque his proxima sunt et similia; haec igitur cum intra te cogitaveris, scito, angelum ss 3 Ier. 24, 7; Ióel 2, 12 cf. Ps. 21, 8; 50, 15 ete. νωτε οὖν, .. ὅτι δύο πνεύματα σχο- | nus (De vita Mos. Opp, Paris, 1615 Δάξουσε τῷ ἀνθρώπῳ" τὸ τῆς ἄλη- ϑείας καὶ τὸ τῆς πλάνης. —Constitu- *iones apost. VIII 36. 37 commemo- Xam τὸν ἄγγελον τὸν ἐπὶ τῆς εἰρήνης. XLaudant hune Hermae locum Ori- genes De princ. III, 2, 4; Hom. 85 Àm Luc. et tacite Hom. 12 in Luc. Ked. Bened. 1, 140; IIl, 978. 945); XCassianus Collat. VIIT, 17; XIII, 12; vf, Prosper c. Collat. c. 30. Recepe- runt Pastoris de duobus angelis doc- trinam Origenes, Gregorius Nysse- i. 1,194 sqq.) et alii patres, de quibus cf. Cotel ad kh. Ll; reiecit Bellar- minus De seript. eccles. ed. Colon. 1657 p. 35. 4. γνῶϑι xri] Cf. Matth. 7, 16. Luc. 6, 44. 5. πολυτέλειαι ἐδέσματων xrà.) Cf. Mand. VII, 3; XII, 2, 1. Caessian. De coenob. instit. lib. V. VL VIL XII, ubi de spiritu gastrimargiae, de spiritu fornicationis, de spiritu philar- gyrine et de spiritu superbiae agitur. T 5 i283 ἘΠῚ τ E i Hi μὴ ys h Ἢ ᾿ i i Li Φοβήϑητι, φησί, τὸν κύριον καὶ φύλασσε τὰς 80 τοῦ" φυλάσσων οὖν τὰς troc iM νᾶμιν ἔχων me ἔχει" ὃ δὲ μὴ ἔχων Feds i φρονεῖται, 8, φοβήϑητι τὰ ἔργα τοῦ διαβόλου, ὅτε. φοβούμενος οὖν τὸν χύριον φοβηϑήσῃ τὰ ἔργα τοῦ 20 οὔκ ἐργάσῃ αὖτά, ἀλλ᾽ ἀφέξῃ ἀπ᾽ αὐτῶν. 4. be 2 χαὶ μηδὲν L Ath : unt GÀ | 4 ἐνεργείας G Ath: καὶ τ εἴη G | πιστὸς GLA: felieissimus (l. fidelissimus) L καλὰ L! Ath | 28 σωθήσῃ : σωϑῆναι G | $5 δὲ» G |- GA (L?) : -Ἐ καὶ ΤΆ Ath? Ant | 98 φοβήϑητι GL? (Ὁ plane) ergo L'A) | 29/80 φοβούμενος — αὐτὰ» L'(A) | 29. φοβηϑήσῃ — καὶ Ant L' (timebis et opera diaboli) * | MAND. VI, 5 — VII, 4. 491 nequitiae in te esse. 6. Tu ergo cum cognoveris opera eius, recede ab eo et nihil ei erede, quia opera eius mala sunt et perniciosa servis dei. Habes igitur utriusque angeli operationes: intellege ea et crede angelo iustitiae; 7. ab angelo vero nequi- tine recede, quia eius doctrina mala est in omni opere; si enim quis fidelissimus vir est et cogitatio angeli istius ascendit in cor eius, oportet illum. virum aut mulierem peccatum aliquod committere. 8. Si vero vicissim quis nequissimus est vir aut mulier et opera angeli iustitiae in cor eius ascenderunt, necesse est eum aliquid boni facere. 9. Vides igitur, inquit, bonum τὸ esse angelum iustitiae sequi, angelo autem nequitiae renuntiare. 10. Haec de fide ostendit mandatum istud, ut operibus angeli justitiae credas, eaque operans vives deo. Crede autem, opera angeli nequitiae mala esse; noli igitur ea operari, et vives deo. Mandatum VII. 15 1. Time, inquit, dominum et custodi mandata eius; cu- stodiens ergo mandata dei potens eris in ommi operatione, el. operatio tua incomparabilis erit. 'limens enim dominum omnia bene ages; hic autem est timor, quem timeas oportet, et salvus eris. 2. Diabolum vero ne timeas; timens enim domi- s num dominaberis diaboli, quia potentia in eo non est. In quo potentia non est, is neque timendus est; in quo autem potentia gloriosa est, etiam timor est in eo. Quicumque enim potentiam habet, timorem habet; qui vero potentiam non habet, ab om- nibus contemnitur. 3. Time opera dinboli, quia mala sunt. ss "Timens ergo dominum timebis opera diaboli neque operaberis eu, sed abstinebis ab iis. 4. Duplex ergo est timor: si enim 19 Eccles. 12, 18. 9. ἀποτάξασϑαι] Verbum sollemne|bet. Clem. AL Strom. HI, 12, 55 in ritu baptismi, quem iam 'Ter-|p. 458 versus 1—3 breviter laudat. ullianus De spect. c. 4. 13. 24; De| 8. ἔργα τοῦ διαβόλου] Cf. I Ioann. Xdol c. 16 etc. testatur et ad quem | 8, 8. JHermas allodere videtur. 4, ὃ φόβος t. κ' κτλ] Of. Ps. 18, 10; VIL Antiochus Mon. Hom. 127|Sirach 1, 11; 95, 11; 40, 26. 97; JPG 89, 1830 Mandatum paene totum | Prov. 1, 7; 8, 13; 9, 10. Krunscripsit. Ps.-Athanasius l.c, c. 7| δ, zr. ἡ χτίσις κτλ] Cf. Tac. 2, 19. werus 1 et 2 et partem v. 4 exhi- | — 492 HERMAE PASTOR φόβοι' ἐὰν γὰρ ϑέλῃς τὸ πονηρὸν ἐργάσασϑαι, φοβοῦ τὸν κύριον, καὶ οὐκ ἐργάσῃ αὐτό - ἐὰν δὲ ϑέλῃς πάλιν τὸ ἀγαϑὸν ἐργάσασϑαι, φοβοῦ τὸν κύριον, καὶ ἐργάσῃ αὐτό. ὥστε ὃ φόβος τοῦ χυρΐου ε καὶ ζήσῃ αὑτῷ" χαὶ ὅσοι ἂν φοβηϑῶσιν αὐτὸν τῶν Mer τὰς ἐντολὰς αὗτοῦ, ζήσονται τῷ ϑεῷ, 5. Διατί, φημί, κύριε, εἶπας περὶ τῶν τηρούντων τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ " Ζήσονται τῷ Sed Ὅτι, φησίν, πᾶσα 7j κτίσις φοβεῖται τὸν κύριον, τὰς δὲ ἐτῶν αὑτοῦ c) φυλάσσει. τῶν οὖν φοβουμένων αὐτὸν καὶ φυλασσόν- 19 τῶν τὰς ἐντολὰς αὐτοῦ, ἐκείνων 7j ζωή ἔστι παρὰ τῷ ϑεῷ " τῶν δὲ μὴ φυλασσόντων τὰς ἐντολὰς αὑτοῦ, οὐδὲ ζωὴ M αὑτοῖς. Ἐντολὴ η΄. Εἰπὸν σοι, φησίν, ὅτι τὰ κτίσματα τοῦ ϑεοῦ διπλᾶ ἐστί" χαὶ γὰρ ἣ ἐγχράτεια διπλῆ ἐστίν. ἐπί τινων γὰρ δεῖ ἐγχρατεύεσθϑαι, 1 ἐπί τινων δὲ οὗ δεῖ. 2, Τνώρισόν μοι, φημί, κύριε, Eni τένων δεῖ ἐγκρατεύεσϑαι, ἐπὶ τίνων δὲ οὐ δεῖ. "Axovs, φησί, τὸ πονηρὸν ἐγχρατεύου xal μὴ ποίει αὐτό" τὸ δὲ ἀγαϑὸν μὴ ἐγχρατεύου, ἀλλὰ ποίει αὐτό. [ξὰν γὰρ ἐκγρατεύσῃ τὸ ἀγαϑὸν μὴ ποιεῖν, dpap- 30 δικοκοσύνην μεγάλην ἐργάζῃ. ἐγκχράτευσαι οὖν ἀπὸ πάσης ἐργαζόμενος τὸ ἀγαϑόν. 8. Ποταπαί, φημί, κύριε, εἰσὶν αἱ πογηρίαι, ἀφ᾽ ὧν ἡμᾶς δεῖ ἐγχρατεύεσϑαι; Αχουε, φησίν" ἀπὸ μοιχείας καὶ πορνείας, ἀπὸ μεϑύσματος ἀνομίας, ἀπὸ τρυφῆς mavn- ρᾶς, ἀπὸ ἐδεσμάτων πολλῶν καὶ πολυτελείας πλούτου xal χαυχή- 35 σεως xal ὑψηλοφροσύνης καὶ ὑπερηφανίας καὶ ἀπὸ ψεύσματος καὶ καταλαλιᾶς χαὶ ὑποχρίσεως, μνησικακίας καὶ πάσης βλασφημίας. 4. ταῦτα τὰ ἔργα πάντων πονηρότατά εἶσιν ἐν τῇ ζωῇ τῶν dv- ϑρώπων, ἀπὸ τούτων οὖν τῶν ἔργων δεῖ ἐγχρατεύεσθαι τὸν δοῦλον τοῦ ϑεοῦ" ὃ γὰρ μὴ ἐγκχρατευόμενος ἀπὸ τούτων οὗ 3e δύναται ζῆσαι τῷ ϑεῷ, ἄκουε οὖν καὶ τὰ ἀκόλουθα τούτων. 1 ἐὰν γὰρ ΘῚ, : ἐὰν οὖν μὴ Ath', εἰ οὐ Ant A | φ, τὸν κύριον Ath Ant L; τὸν ϑεὸν φ. G | 2 ἐργάσῃ ΟἿ᾽ : -ἀξῃ Ἀπὶ (Ἀ} 2/8 ἐὰν δὲ ---- αὐτὸ L? Ant | 7/10 ζήσονται — ἐντολὰς «ito? 7» L^ propter homoeot. | 9 αὐτὸν L*A Ant:7» G | 11 αὐτοῖς : αὐτῷ G- 18 ϑεοῦ GL* : κυρίου L'(A) | 18/19 ἐὰν — ἐργάζῃ AL! (L*) : 2» G | 19/20 ἐὰν — ἐργάζῃ» L^ | 89 ἡμᾶς G : μὲ L?A,7» L' | 29/24 ἀπὸ μεϑ. — πονηρᾶς 7 ἃ | 26 πάσης: ἄλλης Ὁ | 9T πάν- τῶν L'A : πάντα G, 7» L! Ath | 80 οὖν G : δὲ Ath*, nune Τὰ, et A, 2» L* Ath* "MAND. VII, 4— VIII, 4. 493 má time dominum, et non facies illud; si autem. um vis bonum facere, time dominum, et facies illud. lta- F domini fortis est et magnus et gloriosus. Time igi- mum, et vives ei, et quotquot timuerint eum eiusque im eustodierint, vivent deo. 5. Quare, inquam, domine, s de iis, qui eius mandata servant: Vivent deo? Quia, in- lii, omnis creatura timet dominum, sed mandata eius non dit. Qni ergo timent eum et custodiunt eius mandata, vita est apud deum; qui antem mandata eius non eu- in iis nec vita est. τὸ Mandatum ὙἹΠ. — Dixi tibi, inquit, ereaturas dei duplices esse; nam et ab- ia duplex est. A quibusdam enim abstineamus oportet, idam non. 2. Demonstra mihi, inquam, domine, a qui- Ws abstineamus oporteat, a quibus mon oporteat. Audi, in-:s Wi A malo abstine et noli illud facere; & bono autem nb- ere noli, sed fae illud. Si enim abstinueris a bono neque s illud, peceatum magnum operaris; si autem abstinueris !mnlo neque feceris illud, iustitiam magnam operaris, Ab- 1s igitur ab omni iniquitate faeiens bonum. 3. Quales, in- 90 domine, sunt nequitiae, a quibus oportet nos abstinere? inquit: ab adulterio et fornicatione, & potu iniquo, & de- nalis, a commessationibus crebris et magnificentia divitia- gloriatione et insolentia et superbia et a mendacio et üone et hypoerisi, memoria iniuriae et ommi blasphe- ss Ra 4. Haec opera omnium nequissima sunt iu vita hominum. L ergo operibus oportet servum dei abstinere. Qui enim mon abstinet, non potest vivere deo. Audi ergo et ea, NIH.. Exstat Mandatum fere totum. lpad P«-Athan. 1. c, c, 8 et An- cenodoxiae (quam nos vanam sive inanem gloriam possumus appellare) | . Mon. Hom. 79 PG 89, 1070. multiformem, varium atque subti- | 8. Cf, Marc. 7, 22. lem ete. B. χενοδοξία] Of. I Clem. 85, δ: 6. πονηρὰ . . κι λίαν πὶ] i. e. mala. - Magn. 11; Philad. 1, 1. Cassian.| inter omnes homines, inter Christi- ob. instit. XT, 1: Septimum | anos autem pessima. Certamen est contra spiritum τι "ἃ nm j 35 χαχίαν μὴ ἔχειν, χάμνοντας τῇ φυχῇ παρα: ἀπὸ τῆς πίστεως μὴ ἀποβάλλεσϑαι, ἀλλ᾽ ds ποιεῖν, ἁμαρτάνοντας νουϑετεῖν, χρεώστας καὶ χα ττιναὶ τούτοις, ὅμοιά ise 11. δοχεῖ c 3 ψεῦδος Ath : ψεῦσμα G, 7» Ant. | 5 φησὶ GU : 2» L'A | 7 ζήσης ὦ | 12 zal :ἢ G ϑεοῦ GL* | 24 ἀδελφότητα : ἀγαθότητα Θ | Ant (A) : ἀμνησίκακον Ath, 7 L | 36 τῆς (27 Αἱ τῶν πιστῶν G | 97 καὶ ἐνδεεῖς Ὁ : ἐνδεεῖς Ant, δέν ἐστιν ἐν βίῳ ἀνθρώποις. Cf. Si- MAND. VIII, 5—11. 495 ] r. 5. Numnam, inquam, domine, adhue mala Et quidem, inquit, multa sunt, a quibus servum ore abstinere: furtum, fallacia, rapina, falsum testimo- avaritia, concupiscentia iniqua, fraus, vana gloriatio, atio et quaecumque his similia sunt. 6. Nonme haec tibis 1i videntur et valde mala, inquit, inter servos dei? Ab | omnibus abstinere debet, qui servit deo. Abstine ergo ab omnibus, ut vivas deo et inseribaris in numero eorum, qui Jis abstinent. Haec sunt igitur, a quibus abstinere debes. e nutem non debeas devitare, inquit, sed facere, audi. τὸ bono ne abstine, sed fae illud. 8. Et bonorum operum, in- quam, demine, ostende mihi vim, ut ambulem im iis et serviam ut faciens ea possim salvari. Audi, inquit, et bonorum wpera, quae te facere oportet neque abstinere. 9. Primum om- : fides, timor domini, caritas, concordia, verba iustitine, 15 4, patientia; quibus nihil melius est in vita hominum. si quis custodierit neque abstinuerit ab iis, beatus fit in à 10. Deinde quae haec sequuntur, audi: viduis mini- -orphanos et egentes visitare, de necessitatibus redimere j hospitalem esse (in hospitio enim invenitur aliquando 90 ), nemini adversari, quietum esse, humiliorem fieri hominibus, maiores natu venerari, iustitiam exercere; n conservare, contumelias ferre, longanimem esse, non recordari, laborantes animo omar lapsos a fide ere, sed convertere et aequanimes facere, peccantes 86 , debitores et indigos non premere et si qua his si- ulia sunt. 11. Videntur tibi, tie agere, eum in v. 9 de mandatis esset. Vix recte, Pastor de- potius ea, quae facit, qui "irbutes in v. 9 laudatas possidet. Τὰ ἀκόλουθα comparari possunt ταῖς Mand. VI, 2 — χήραις zc?.] Qf. Sim. I, 8; V, 8, 7; IX, 26, 2; 27, 9; Polyc. Phil 6, 1 not. — ἐξ ἀναγκῶν. a1.) Respicere videtur cap- τος ek servos. Cf. Bim. 1,8. I Clem. inquit, haec bona esse? Quid 10, 8; IX, 27, 2; I Clem. 1, 2; 10 —12; Rom. 12, 3; I Tim. 3,2; Tit. 1, 8ete. — ἐνδεέστερον χτλ.] Cf. Luc. 14 10; Rom. 12, 10. 16. — πρεσ- βύτας c.) Cf. Lev. 19, 32; I Clem. 1, 8. — ἀδελφότητα! Cf. I Clem. 2, 4 not. — ὕβριν $x.] Of. Rom. 12, 17. 19; I Cor, 6, 7. — κάμνοντας -- tb. ποιεῖν] Of. I Clem. 59,4. — χρεώστης] — δανεισεής Cf. Suidas &. 59. 4. — φιλύξενον] Cf. Sim. VIIL | h. v. 15 οἱ δίψυχοι καὶ οὐδὲν ὅλως Mug mE e rms ς τάν: ἐπὶ τὸν κύριον καὶ λαμβάνουσιν, ὅτι. δὲν διψυχοῦντες, πᾶς γὰρ Wide κόλως σωθήσεται. 7. καϑάρισον οὖν τὴν καὶ 9/8 χαὶ sec — ταύτην 2» V^ | 8/6 ἐὰν dieris haec omnia mandata L^ | 6 ἀπ᾽ αὐτοῦ € δόλως) Ant L'A : μηδὲν L! Ath Cat | 11 τὲ [^A ϑεοῦ : σεαυτῷ τὸν ϑεὸν G | 12 αἰτήσασϑαι G Ath An ^F sov G τῆς G Ant : 2» Ath Cat | 15 πολυσπλ. Cnt. πολυευσπᾶ. Àth*, πολλὴν. G Ath* ϑρώποι Ὁ Ath Ant: -]- ot Cat | 22. ἐὰν L'A Atl G | 27 χύριον GL* Ant (A) : 960v. L* Ath* * [us Sn v MAND.. VIII, 11 — TX, 7. 497 mim inquam, domine, his melins? Ambula igitur, inquit, in ἴδ neque abstine ab iis, et vives deo. 12. Custodi ergo hoe 1: si bonum egeris neque abstinueris ab eo, vives deo, 0 vivent deo, qui ita faciunt. Et iterum si malum non Jeris et abstinueris ab eo, vives deo, et omnes vivent deo, 5 "molquot haee mandate custodierint et ambulaverint in iis. Mandatum IX. Dicit mihi: Aufer a te dubitationem neque omnino dubites pdere aliquid a deo, dicens intra te: Quomodo possum petere "Miqud a domino et accipere, eum tanta in eum peccaverim? τὸ 3. Noli haec cogitare, sed er /oio eorde two convertere ad | et roga eum sine haesitatione, et cognosces magnam [us misericordiam, quod te non derelinquet, sed desiderium. i, i! tuae implebit. 3. Non est enim deus sieut homines, I ininrierum memores sunt, sed ipse iniuriae immemor est 15 r creaturae suae, 4. Tu ergo munda cor tuum ab vanitatibus huius saeculi et ab iis, quae modo dicta et roga dominum, et accipies omnia et ex ommibus peti- i$ tuis nihil tibi deerit, quidquid sine haesitatione petieris 1 5. Si autem dubitaveris in corde tuo, nullum acci- 90 desideriorum tuorum. Qui enim dubitant in denm, hi du- animo sunt et nihil omnino eorum impetrant, quae petunt. ἢ autem perfecti sunt in fide, omnia petunt comfidentes tm et accipiunt, quis sine haesitatione petunt, nihil tes. Omnis enim vir dubitzns, nisi paenitentiam egerit, as ' salvabitur. 7. Munda igitur cor tuum a dubitatione, IX. Excepto v. 11 Ps-Athanasius lr 9 fere omnia exhibet. An- 1. Cf. lac. 1, 5—8. 9. ἐξ ὅλης κελ] Cf. Mand. VI, 1, 5. "Mon. Hom. 85 PG 89, 1691 | — ἀδιστάκτως] Cf. v. 4. 6; Sim. II, ότι 1—8 exscripsit. Versus|5. 7. — τὸ αἴτημα κτλ. Cf. Pe. 19, T -edidit Grabe (Spicilegium S8. (πληρώσαι κύριος πάντα τὰ αἰτήματά ed. sec. 1, 303 sq.) ex anti- | cov); 20, 8; 36, 4. A ms catena Graec. Patrum Oxo-| 4. ἀπολήνψῃ π.] Of. Matth. 7, 7. 11; ensi, 21, 22. Funk, Patre apost. ed. IT. 82 MAND. IX, 7—X, 1, 2. 499 indue fidem, quia fortis est, et crede deo, omnia desideria tua, quae petis, te impetraturum esse. Et si quando petenti tibi a domino petitio aliqua tardius praestatur, noli dubitare, quia non «ito accepisti desiderium animae tuae; certe enim ob tentationem aliquam aut aliquod peccatum, quod tu ignoras, tardius conse- 5 queris desiderium tuum. 8, Tu ergo noli intermittere petens desiderium animae tuae, et accipies illud; si autem defeceris et dubitaveris petens, temet ipsum aceusa et non eum, qui dat iibi. 9. Vide hane dubitationem ; perniciosa est enim et stulta et multos a fide radieitus evellit, etiamsi valde fideles sunt et τὸ fortes. Etenim haec dubitatio filia est diaboli et valde nequi- ter agit in servos dei. 10. Contemme ergo dubitationem eius- que dominare in omni negotio, induens fidem fortem ac poten- iem. Fides enim omnia promittit, omnia perficit, dubitatio autem, quae sibi ipsi non confidit, excidit omnibus operibus 15 suis, quae facit. 11. Vides igitur, inquit, quod fides de sursum est a domino et habet virtutem magnam; dubitatio vero terre- mus spiritus est a diabolo, non habens virtutem. 12, Tu ergo servi fidei, quae virtutem habet, et abstine a dubitatione, quae virtutem non habet, et vives deo, et omnes vivent deo, qui haec 2» sentiunt. Mandatum X. 1. Aufer a te, inquit, iristitiam; etenim haec soror est dubitationis et iracundiae. 2. Quomodo, inquam, domine, ha- rum est soror? Aliud enim iracundia esse mihi videtur et aliud 25 4ubitatio et alind tristitia. Imprudens, inquit, homo es et non intellegis, tristitiam ommibus spiritibus nequiorem esse et du- xissimam servis dei δὲ magis quam omnes spiritus deperdere dhominem et exterminare spiritum sanctum et iterum servare. 30 I Cor. 7, 10. 1L ἄνωϑεν] Cf. Mand. XI, 5. &. | praeter pauca alia versus 1—8 c. 8 20; Iac. 1, 17; 3, I5. 17. — ἐπίγειος} | transscripsit. 'Cf. lac. 3, 15. ᾿ 1, 1. Cf. Ps.-Oypr. De aleat. c. 8; X. Pseudo-Athanasius l c. 6. 11 ἊΣ ne δ πο uriibeb mrospus prae- Cassian. De coenob. instit, lib. IX: werlm versibus 3—5 c. L Antio-|D? "Piritu tristitiae. thus Mon. Hom, 25 PG 89, 1511| 2. παρά] Cf. Winer αὶ 35, 2b. 82* - "-- . 500 HERMAE PASTOR. πάλιν σώζει; 8. γώ, φημί, κύριε, ἀσύνετός εἶμι xal οὗ συνίω τὰς παραβολὰς ταύτας, πῶς γὰρ δύναται ἐκχτρίβειν καὶ πάλιν σώ- ζειν, οὐ νοῶ. 4. Ἄκουε, φησίν" cb μηδέποτε ἐρευνήσαντες περὶ τῆς ἀληϑείας μηδὲ ἐπιζητήσαντες περὶ τῆς ϑεότητος, πιστεύσαντες 9 x δὲ μόνον, ἐμπεφυρμένοι δὲ πραγματείαις καὶ πλούτῳ xod φιλίαις ἐϑνικαῖς καὶ ἄλλαις πολλαῖς πραγματείαις τοῦ, dee o οὖν τούτοις πρόσχκεινται, οὗ νοοῦσι τὰς παραβολὰς τῆς ἐπισχοτοῦνται γὰρ ὑπὸ τούτων τῶν πράξεων καὶ καὶ γίνονται κεχερσωμένοι. 5. χαϑὼς οἵ ἀμπελῶνες οἵ καλοί, ὅταν | 1 ἀμελείας τύχωσι, χερσοῦνται ἀπὸ τῶν ἄχανϑῶν καὶ πίλων, οὕτως οἱ ἄνθρωποι οἱ πιστεύσαντες καὶ εἰς ταῦτας τὰς πράξεις τὰς πολλὰς ἐμπίπτοντες τὰς προειρημένας, ἀποπλανῶνται. ἀπὸ τῆς διανοίας αὑτῶν, καὶ οὐδὲν ὅλως νοοῦσι περὶ δικαιοσύνης, ἀλλὰ καὶ ὅταν ἀχούσωσι περὶ ϑεότητος καὶ ἀχηϑείας, ὁ νοῦς αὖ 15 τῶν περὶ τὴν πρᾶξιν αὑτῶν χαταγίνεται, καὶ οὐδὲν ὅλως νοοῦσιν. 6. οἱ δὲ φόβον ἔχοντες ϑεοῦ καὶ ἐρευνῶντες mepl ϑεότητος καὶ ἀληϑείας καὶ τὴν χαρδίαν ἔχοντες πρὸς τὸν χύριον͵ πάντα τὰ Aepie —— μενα αὑτοῖς τάχιον νοοῦσι xai συνέουσιν, ὅτι ἔχουσι τὸν φόβον τοῦ χυρίου ἐν ἑαυτοῖς. ὅπου γὰρ ὁ κχύριος κατοικεῖ, Ext xad σ᾽» | 30 γεσις πολλή. χολλήϑητι οὖν τῷ χυρίῳ, καὶ πάντα συνήσεις xu | γοῆσεις. 2. "Axcue οὖν, φησίν, ἀνόητε, πῶς T) λύπη ἐχτρίβεε τὸ πνεῦ- μα τὸ ἅγιον καὶ πάλιν σώζει. 2. ὅταν ὃ δίψυχος ἐπιβάλητα: πρᾶξίν τινα καὶ ταύτης ἀποτύχῃ διὰ τὴν διψυχίαν αὐτοῦ, T] λύπη as αὕτη εἰσπορεύεται εἰς τὸν ἄνϑρωπον καὶ λυπεῖ τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον καὶ ἐχτρίβει αὐτό, 8. εἶτα πάλιν ἡ ὀξυχολία ὅταν χολληϑῇ τῷ ἀνθρώπῳ περὶ πράγματός τινος, καὶ λίαν πικρανϑῇ, πάλιν Y) λύπη εἰσπορεύεται εἰς τὴν καρδίαν τοῦ ἀγϑρώπου τοῦ ὀξυχολήσαντος, 1 συνιῶ G | 5/6 φιλίαις ἐϑνιχαῖς τ L^ hic exhibet, quae infra Mand. ΧΙ, I—6 leguntur, seilicet: et nlius mendax propheta {ψευδοπροφήτης vy. 1) — loquitur secundum desiderium (χατὰ τὰς ἐπιϑυμίας v. 6); Hilgen- feld ordinem sententiarum rectum seeundum textum graecum restituit | 6/1 ὅσοι — πρόσχεινται GÀ : z» L! (L*) | 9 χαϑὼς LA : χαὶ ὡς Ὁ | 18 δι- καιοσύνης GL'(A): divitiis (L divinitate) L" | 14 ἀλλὰ zal (A) : quia. L*|córyroc καὶ ἀληϑείας ἃ : domino L'(A), iustitia ΤΆ PED. GL2A : deo Là, ϑεοῦ ἔργων Ath, δικαιοσύνης ἔργον (8. ἐπιτελοῦσιν) Ath*| 18 τάχιον v. x. συνίουσιν Ath* (LÀ) : ταχύνουσι χαὶ νοοῦσι G | 35 αὕτη GL! : 2» L*A Ath | ἅγιον : -Ἐ καὶ σώζει πάλιν G | 51 λίαν Σ G- k c MAND. X, 1, 3—2, 8, 501 8. Ego, inquam, domine, insipiens sum et non intellego simili- tudines istas. Quomodo enim possit exterminare atque iterum. servare, non intellego. 4. Audi, inquit: qui numquam verita- tem scrutati sunt neque divinitatem exquisierunt, sed tantum- modo erediderunt, in negotiis vero sunt involuti et divitiis et amicitiis gentilibus alisque multis rebus huius saeculi, quot- quot igitur in his impliciti sunt, non intellegunt similitudines divinitatis; obscurantur enim his negotiis et corrumpuntur et fiunt inutiles. 5. Sicut vites bonae, si negleguntur, spinis et herbis variis devastantur, ita homines, qui crediderunt et in haec τὸ negolia multa incidunt, de quibus modo dictum est, aberrant a sensu suo et nihil omnino intellegunt de iustitia, sed si audierint de divinitate ac veritate, sensus eorum circa negotium ipsorum est, et nihil omnino intellegunt. 6, Qui autem timorem habent dei et inquirunt de divinitate et veritate et cor habent ad do- 15 minum, omnia, quae ipsis dicuntur, citius percipiunt et intelle- gunt, quia timorem domini in sese habent; ubi enim dominus habitat, ibi et intellegentia multa est. Adhaere igitur domino, et omnia intelleges ac percipies. 2. Audi ergo, inquit, insipiens, quomodo tristitia spiritum 90 sanctum exterminet et iterum servet. 2. Cum dubius negotium aliquod aggressus et propter dubietatem suam adversa fortuna usus fuerit, tristitia ista in hominem intrat et eontristat spiri- tum sanctum et exterminat eum. 3. Deinde iterum iracundia eum adhaeserit homini propter negotium aliquod eiusque ani- ss mus valde exacerbatus fuerit, iterum tristitia intrat in eor ho- 16 II Esr. 5, 9. 15; Ps. 18, 4. — 18 Ps. 110, 10; Prov. 1, 7; 9, 10; 15, 33. — 90 Sirach 2, 8. — 92 I Cor. 7, 10. 4. πιστ. δὲ μόνον] Of. lae. 2, 14 | 26, 8. —398. — qui. ἐθνικαῖς] Cf. Sim. VIIL | δ, Of. Matth. 18, 22. — οἱ ἀμπε- 79, 1; Iac. 4, 4. Interpres latinus alter| λῶνες . - χερσοῦνται)] Cf. Prov. 94, XL*) vertit: amicitiis diversorum. ho- | 80. 81. "inum, unde Harnaek conclusit, ὃ. τ, χαρδίαν sri] Of. Vis. ΠῚ, *eum post Constantini tempus vixisse. | 10, 9 not. — κεχερσωμένοι] Cf. v. 5; Sim. IX, 502 HERMAE PASTOR | καὶ λυπεῖται ἐπὶ ^" T" keine | Juro, τὸ tr ἢ μὲν bp, in ex drug τῆς πράξεως εαὐτῆς, Jj δὲ ὀξυχολία λυπεῖ τὸ πνεῦμα, ὅτι ἔπραξε τὸ πονηρόν. ἀμφότερα οὖν λυπηρά ἔστι τῷ πνεύματι τῷ ἄγέῳ, ἢ Puoi καὶ ἡ δξυχολία. ὅ. ἄρον οὖν ἀπὸ σεαυτοῦ τὴν λύπην τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ ἐν σοὶ κατοικοῦν, μήποτε ἐντεύξηται κατὰ σοῦ τῷ ϑεῷ καὶ ἀποστῇ ἀπὸ σοῦ. (6. τὸ γὰρ πνεῦμα τοῦ ϑεοῦ 10 τὸ δοϑὲν εἰς τὴν σάρκα ταύτην λύπην οὖχ ὑποφέρει οὐδὲ στενοχωρΐαν, 8. Ἔνδυσαι οὖν τὴν ἔλαρότητα τὴν πάντοτε ἔχουσαν χάριν αὐτῇ, “καὶ T E dd παρὰ τῷ ϑεῷ καὶ εὐπρόσδεχκτον οὖσαν αὐτῷ καὶ ἐντρύφα By. πᾶς γὰρ ἰλαρὸς ἀνὴρ ἀγαϑὰ ἐργάζεται καὶ ἀγαδὰ φρονεῖ τῷ ἀνθρώπῳ ἱλαρόν: δεύτερον δὲ λυπῶν τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον ἀνομίαν ἐργάζεται, μὴ ἐντυγχάνων μηδὲ ἐξομολογούμενος τῷ χῶ- Pip. πάντοτε γὰρ λυπηροῦ ἀνδρὸς ἡ ἔντευξις cx ἔχει δύναμιν τοῦ ἀναβῆναι ἐπὶ τὸ ϑυσιαστήριον τοῦ ϑεοῦ. 8. Διατί, φημ, cix 40 ἀναβαίνει ἐπὶ τὸ ϑυσιαστήριον ἡ ἔντευξις τοῦ λυπουμένου: Ὅτι, φησίν, ἡ λύπη ἐγκάϑηται εἰς τὴν καρδίαν αὐτοῦ - μεμιγμένη οὖν ἡ λύπη μετὰ τῆς ἐντεύξεως οὐκ ἀφίησι τὴν ἔντευξιν ἀναβῆναι χαϑαρὰν ἐπὶ τὸ ϑυσιαστήριον. ὥσπερ γὰρ ὄξος καὶ οἶνος pep. μένα ἐπὶ τὸ αὐτὸ τὴν αὐτὴν ἡδονὴν οὖκ ἔχουσιν, οὕτω καὶ Y λύπη 30 μεμιγμένη μετὰ τοῦ ἁγίου πνεύματος τὴν αὐτὴν ἔντευξιν οὔκ ἔχει. 4. χκαϑάρισον οὖν σεαυτὸν ἀπὸ τῆς λύπης τῆς πονηρᾶς ταύτης; χαὶ ζήσῃ τῷ ϑεῷ" καὶ πάντες ζήσονται τῷ ϑεῷ, ὅσοι ἂν dmo- βάλωσιν ἀφ᾽ ἑαυτῶν τὴν λύπην καὶ ἐνδύσωνται πᾶσαν ἔλαρότητα. ἘΝντολὴ tat. 80 ἜἜδειξέ μοι ἐπὶ συμψελλίου καϑημένους ἀνϑρώπους καὶ ἔτε- ρὸν ἄνθρωπον καϑήμενον inl χαϑέδραν" καὶ λέγει μοι Βλέπεις 92/8 αὕτη — μετενόησεν Σ» L* | 5 λυπεῖ τὸ πνεῦμα GÀ :"» Αἴ (1) | 8/9 κατὰ σοῦ G Ath! 2» Ath? Ant LA [9 τῷ 965 2 G 18 λυπῶν τὸ nv- τὸ ἅγιον GL'A (Ath?) : λοιπὸν Ant (L*) | 17 ἐντυγχάνων Ath ΤᾺ : ἐπιτ. GÀ | 1118 κυρίῳ GA Ant: θεῷ Ath L' (L'?) | 91 εἰς Ath (ἐν Ath!) Ant: 2x1 Ὁ] 28 ϑυσιαστήριον : ]- τοῦ ϑεοῦ ΑἹ, Ath! 36 οὖν» G | 28 πᾶσαν L'À | 30 ἔδοξε G MAND. X, 2, 8 -- XI, 1. 503 miis irascentis, et tristitia afficitur ob negotium suum, quod : eum, quod malum fecit. 4. Haec igitur tri- *idetur salutem habere, quia paenitentiam agit, qui ma- um fecit. Ambo ergo actus contristant spiritum: dubitas, mon successit actus eius; iracundia contristat spiritum, quia 5 Ambo igitur tristitia affieiunt spiritum sanctum, et iracundia. 5. Aufer itaque a te tristitiam et noli lai spiritum sanctum, qui in te habitat, ne forte roget ad- xeus te dominum et recedat a te. 6, Spiritus enim dei, qui lmie carni datus est, tristitiam non sustine neque angustiam. 1e 8. Indue igitur hilaritatem, quae deo semper grata est et Awepia, et laetare in ea. Omnis enim vir hilaris bona opera- dur eb bona sentit et contemnit tristitiam. 9. Vir autem tristis Semper male agit; primo male agit, quia contristat spiritum -mnetum, qui datus est homini hilaris; secundo autem contristans 15 Wprium sanctum iniquitatem committit, quia non orat neque Woietur domino. Nunquam enim oratio viri tristis habet vim, JE ascendat ad altare dei 8. Quare, inquam, non ascendit ad Allare oratio hominis tristis? Quia, inquit, tristitia insidet in "onde eius; iristitia ergo mixta cum oratione nom sinit oratio- 80 ascendere mundam ad altare. Sicut enim acetum et vinum. r mixtum eandem suavitatem non habet, ita et tristitia. dHxía cum spiritu sancto eandem orationem non habet. 4. Munda ἔθ ergo à tristitia hac mala, οὐ vives deo, et omnes vivent deo, |SUotquot proiecerint a se tristitiam et induerint omnem hilari- 35 Mandatum XI. Ostendit mihi homines super subsellium sedentes et alium Mewninem sedentem in cathedra. Ek ait mihi: Vides hos, qui 9 II Cor. 7, 10. — 7 Eph. 4, 30. — 11 Sirach 26, 4; Rom. 12, 8; hi 8, 1; 4, 4; I Thess. 5, 16. |, 2. ἐξομολογ. τ. πυρίφ] Locutio|sitae sunt. Ritech (Altkathol. Kirche κι Psalmis ereberrima, cf. P« 7, 18;|ed. II p. 587) eum inter clericos 9, δ; 85, 12; 106, 1 etc. quaerendum esse putavit. Lipsius XI, 1, ψευδοπροφήτης] De pseudo- | (Zeitschrift für wiss. Theologie 1866 Propheta variae sententiae propo-|p. 65—79; 1869 p. 292—294), cui —— 504 HERMAE PASTOR τοὺς ἐπὶ τοῦ συμψελλίου καϑημένους; Βλέπω, φημξ, κύριε. O00— τοι, φησ, πιστοί εἰσι, xal 6 καϑήμενος ἐπὶ τὴν καϑέδραν ψευξό------ προφήτης ἐστίν, [ὃς] ἀπόλλυσι τὴν διάνοιαν τῶν δούλων τοῦ ϑεοῦ π τῶν διψύχων δὲ ἀπόλλυσιν, οὗ τῶν πιστῶν. 2. οὗτοι οὖν οἱ δί--’ αψυχοι ὡς ἐπὶ μάγον ἔρχονται: καὶ ἐπερωτῶσιν αὗτόν, τ ἄρα ἔσταιεξΞ αὑτοῖς- κἀκεῖνος ὁ ψευδοπροφήτης, μηδεμίαν ἔχων ἐν ἑαυτῷ δύ- — vapty πνεύματος ϑείου, λαλεῖ μετ᾽ αὐτῶν κατὰ τὰ ἐπερωτήματα, αὐτῶν [καὶ κατὰ τὰς ἐπιϑυμίας τῆς πονηρίας αὐτῶν καὶ πληροῖ τὰς ψυχὰς αὐτῶν], καϑὼς αὐτοὶ βούλονται, 8, αὐτὸς γὰρ κενὸς 19 ὧν κενὰ καὶ ἀποχρίνεται κενοῖς" ὃ γὰρ ἐὰν ἐπερωτηϑῆ, πρὸς τὸ κένωμα τοῦ ἀνθρώπου ἀποχρίνεται. τινὰ δὲ καὶ ῥήματα ἀληϑῆ λαλεῖ- ὁ γὰρ διάβολος πληροῖ αὐτὸν τῷ αὐτοῦ πνεύματε, εἴ τινα δυνήσεται ῥῆξαι τῶν δικαίων. 4. ὅσοι οὖν ἴσχυροί εἶσιν ἐν τῷ πίστει τοῦ κυρίου, ἐνδεδυμένοι τὴν ἀλήϑειαν, τοῖς τοιούτοις πνεύ- τὸ μασιν οὗ κολλῶνται, ἀλλ᾽ ἀπέχονται ἀπ᾿ αὐτῶν ὅσος δὲ δίψυχοξ εἰσι xal πυκνῶς μετανοοῦσι, μαντεύονται ὡς xal τὰ ἔϑνη καὶ ἑαυτοῖς μείζονα ἁμαρτίαν ἐπιφέρουσιν εἰδωλολατροῦντες- ὅ γὰρ ἐπερωτῶν ψευδοπροφήτην περὶ πράξεώς τινος εἰδωλολάτρης ἐστὲ 2/3 ψευδοπροφήτης : spiritus terrestris L', qui hie exhibet, Cdnfra v. 12 fin. —15 leguntur; qnae autem hie et v. 2—8 exstant, X, 1, 4 (cf. not.) inserebantur | ὃ ὃς L.: εἰ ,-» G [5 μάγον Ὁ z divinum. L'(A) divinum spiritum L!| ἄρα G | 7 9elov GL! : sancti 12A | λαᾶεῖν G | μετ᾽ αὐτῶν GL*:illis L',7» A | 8 καὶ χατὰ — αὐτῶν 2» Là | 8/9 χαὶ χατὰ — αὐτῶν AL'(L):7» G propter homoeot. | 19 ῥῆξαε Clem : jager G | 18 wevdong. GÀ : prophetam L*, 7» L* assensus est Behm (Ueber den Ver-| pagandae methodo quorumdam, quos nominamus, fasser des Hirien p. 52—56), eum|nunc Gnosticos male doctorem gnosticum habet, Zahn (L e. p. 108 sqq.; Jahrb. f. deutsche Theol. 1870 p. 904 sq.) vatem chri- stianum, οὐ hic et ille rationes pro- tulerunt haud infirmas, Harnack, Zahnianam sententiam laudans, ad h.l conieit, eam ita cum Lipsii conciliari posse coniectura, ut pseu- dopropheta e numero magorum chri- Siinnorum fuisse censeatur, quorum mores, disciplina, artes procul dubio cum moribus atque doctrinae pro- cognatae fuerint, et contulit de ta- libus prophetis τ 1, 13) Hadriani epistulam. Servia num (Vopisci Vita Saturn. c- 8: ne- zo Christianorum presbyter mon mathematicus, non x, non aliptes); Lucian. Peregr. c. 11; Cels. ap. Orig. VI, 24—41; VII, 11 etc. Mihi quoque Zahn. videtur, * "m. ea apparet, pseudopropheta. interroga- — nnd MAND. ΧΙ, 1-4. 505 Tpersubsellium sedent? Video, inquam, domime. Hi, inquit, Jeles sun, el qui in cathedra sedet, pseudopropheta est, qui üsperdit sensum servorum dei; sensum autem dubiorum dis- -Jerdit, non fidelium. 2. Hi ergo dubii quasi ad magum veni- Uni ek interrogant eum, quid ipsis futurum sit; et ille pseudo- ὁ -pmpheta, nullam in se habens virtutem. spiritus divini, loquitur um iis secundum interrogationes eorum ei secundum desideria eorum et implet animas eorum, sicut ipsi volunt. lpse enim cum inanis sit, inania eliam respondet inanibus; enim interrogatus fuerit, secundum hominis inanila- 19 Quaedam tamen et vera verba loquitur; dinbo- l suo spiritu implet eum, num forte aliquem ex iustis | -eonfringere possit. 4. Quotquot igitur fortes sunt in fide do- cmini induti veritatem, eiusmodi spiritibus non adhaerent, sed -mbstinent ab iis; quotquot autem dubii sunt et frequenter paeni- 1 dentiam agunt, vatem consulunt sicut et gentiles et maius sibi -iquirunt peccatum idolis servientes; qui enim pseudoprophe- mon de rebus divinis vel de| hominibus post mortem con- sed de rebus saecularibus hoc loco non interrogant, ut Vis. II, 4, 8: εἰ ἄρα ἔστιν lou», sed τὶ ἄρα ἔσται ΄. Jahrb. f. d. Theol. 1. c. τ. ἐπιϑ.} Of. Iren. 1, 13, 4: ἐπιϑυμίας ἑαυτοῖς μαν- Hieron. Ὁ. Iovin. II, 87 1I, 335): semper pseudo- dulcia pollicentur 3. Clem. AL Strom. 1, 17, 85 p. 369 |. drerit acci). — χενοῖς] Cf. Polyc. Phil. δ, 8; Iren. fragm. 26 ed. Stieren p.B40 sq. — τινὰ δὲ κ΄ ᾧ. ἀληθῆ] "Ut. Clem. Recognit. IV, 20. 21; Υ11], 40; Ps-Ambros. ad I Thess. 5, 21. 10, 9; Constit. apost. VIII, 2. hum interrogat de negotio quolibet, idololatres est et expers 4. πυχνῶς uetuy.] i. e. frequenter ei ob eam causam non vere paeni- tentiam agunt; tempore temtationis - enim iterum peccant, cum ii, qui pleni sunt fide, ommi tentationi fortiter resistant (cf. v. l. Mand. Υ, 2, 1. Sine dubio hune locum respexit Clemens Al. Strom. II, 18, 57—59 p. 459 sq. de paenitentia crebra agens. Scribit: αἱ δὲ συνε- χεῖς καὶ ἐπάλληλοι ἐπὶ τοῖς ἁμαρτή- μασι μετάνοιαι οἶδὲν τῶν καϑάπαξ μὴ πεπιστευχύτων διαφέρουσιν 3| μό- ivo. συναισϑέσϑαι, ὅτι ἁμαρτάνουσι .-. . μελέτη γὰρ ἔμπαλιν ἁμαρτιῶν τὸ πολλάκις μετανοεῖν καὶ ἐπι- τηδειότης εἰς εὐτρεψφίαν ἐξ ἀνασκη- σίας. δόκησις τοίνυν μετανοίας, ob μετάνοια, τὸ πολλάχις αἰτεῖσϑαι συγ- γνώμην, ἐφ᾽ οἷς πλημμελοῦμεν πολ- — διάβολος sri.) Cf. Eus. H. E. V, λάκις. 5. Cf. Iren, I, 18, 4: ἀκριβῶς εἰ- 506 HERMAE PASTOR καὶ κενὸς ἀπὸ τῆς ἀληϑείας καὶ ἄφρων. δ. πᾶν yàp πνεῦμα πὸ ϑεοῦ δοϑὲν οὔκ ἐπερωτᾶται, ἀλλὰ ἔχον τὴν δύναμιν τῆς ϑεότητος ἀφ᾽ ἑαυτοῦ λαλεῖ πάντα, ὅτι ἄνωϑέν ἐστιν ἀπὸ τῆς δυνάμειος τοῦ ϑείου πνεύματος. 8. τὸ δὲ πνεῦμα τὸ ἐπερωτώμενον καὶ λαλοῦν. κατὰ τὰς ἐπιϑυμίας τῶν ἀνθρώπων ἐπίγειόν ἐστι wal ἐλαφρόν, δύναμιν μὴ ἔχον * καὶ ὅλως οὗ λαλεῖ, ἐὰν μὴ ἐπερωτηϑῇ. 7. Πῶς οὖν, φημί, κύριε, ἄνϑρωπος γνώσεται, τίς αὐτῶν προφήτης καὶ τίς ψευδοπροφήτης ἐστίν; Αχουε, φησί, περὲ ἀμφοτέρων τῶν προφης- τῶν" καὶ ὥς cot μέλλω λέγειν, οὕτω δοχιμάσεις τὸν προφήτην 10 χαὶ τὸν φευδοπροφήτην. ἀπὸ τῆς ζωῆς δοχίμαζε τὸν ἄνθρωπον τὸν ἔχοντα τὸ πνεῦμα τὸ ϑεῖον. 8. πρῶτον μὲν ὁ ἔχων τὸ πνεῦμα [τὸ ϑεῖον] τὸ ἄνωθεν πραὺς ἔστι καὶ ἡσύχιος xal ταπεινόφρων xal ἀπεχόμενος ἀπὸ πάσης πονηρίας καὶ ἐπιϑυμίας ματαῖας τοῦ αἴῶνος τούτου xal ἑαυτὸν ἐνδεέστερον motel πάντων τῶν 15 πῶν χαὶ οὐδενὶ οὐδὲν ἀποχρίνεται ἐπερωτώμενος, οὐδὲ κατὰ μόνας λαλεὶ οὐδὲ ὅταν ϑέλῃ ἄνθρωπος λαλεῖν, λαλεῖ τὸ ἅγιον, ἀλλὰ τότε λαλεῖ, ὅταν ϑελήσῃ αὐτὸν ὁ ϑεὸς λαλῆσαι: 9. ὅταν οὖν ἔλϑῃ ὁ ἄνθρωπος ὃ ἔχων τὸ πνεῦμα τὸ ϑεῖον εἷς συναγωγὴν ἀνδρῶν δικαίων τῶν ἐχόντων πίστιν ϑείου πνεύματος 30 xal ἔντευξις γέγηται πρὸς τὸν ϑεὸν τῆς συναγωγῆς τῶν ἀνδρῶν ἐκείνων, τότε ὁ ἄγγελος τοῦ προφητικοῦ πνεύματος ὃ κεΐμενος πρὸς αὐτὸν πληροῖ τὸν ἄνθρωπον, καὶ πληρωϑεὶς ὁ ἄνθρωπος τῷ πνεύματι τῷ ἁγίῳ λαλεῖ εἰς τὸ πλῆϑος, καϑὼς ὁ κύριος pu 10. οὕτως οὖν φανερὸν ἔσται τὸ πνεῦμα τῆς ϑεότητος. ὅση οὖν 40 περὸ τοῦ πνεύματος τῆς ϑεότητος τοῦ χυρίου ἣ δύναμις, αὕτη. 4 Qelov GLi:saneti L*, 9 A | 5/8 p. 508 τῶν ἀνθρώπων — θεοῦ προφήτην v. 12: codices versionis latinae prioris fere omnes a XII, 2, 1 post πάντων προέχουσα exhibent, codex Lambethanus detur solus) Mand, XI, 15 fin. post εὑρίσκονται, et Wake cum ex B illo tum e graeco Ps-Athanasii, in quibus illa ommia in Mand. XII de- siderantur, ea ibi inserenda esse collegit, cf. Gallandi, Bibl. vet. patr. 1, 80 not. 3| 12 τὸ ϑεῖον LA : 7 G | 17 αὐτὸν G(A) : αὐτὸ D? | 91 πρδᾷ- πνεύματος L'A : προφήτου G, divinitatis ΓΑ | 22. ἄνϑρωπον GL: ἐ- illum L'A δυῖαι, Ürt προφητεύειν οὐχ ὑπὸ Mág-| ϑεόσδοτον ἔχουσι τὴν προφητείαν, κὸν τοῦ μάγου ἐγγίνεται τοῖς ἀνϑρώ- χαὶ τότε λαλοῦσιν ἔνϑα καὶ ὅ- ποις" ἀλλ' οἷς ἂν ὁ ϑεὸς ἄνωϑεν πότε ϑεὸς βούλεται. ΟἿ; v. R. ἐπιπέμψῃ τὴν χάριν αὐτοῦ, οὗτοι €. ὕλως ob λαλεῖ κτλ] Ch. v. 12. quia de sursum est a virtute spiritus divini. 6. Spi- Diva qui interrogatur et loquitur secundum desideria E emer et o. levis, virtutem non habens; et omnino s ?m loquitur, nisi interrogatur. 7. Quomodo igitur, inquam, cognoscet homo, quis eorum propheta sit et quis pseudo- Audi, inquit, de utroque propheta; et sicut tibi dic- ita probabis prophetam et pseudoprophetam. ΕἸ vita Proba hominem spiritum divinum habentem. 8. Primum quiiw habet spiritum divinum oriundum de sursum, mansuetus est et eb humilis οὐ abstinet ab omni nequitia et con- Cupiscentia huius saeculi vana et omnibus hominibus humiliorem Se praestat δὲ nemini respondet interrogatus, nec secrete loqui- €um voluerit homo eum loqui, loquitur spiritus sanctus, 16 -kunc loquitur, cum voluerit deus eum loqui. 9. Cum igitur Jiomo spiritum divinum habens venerit in ecclesiam virorum Xxastorum fidem spiritus divini habentium et oralio fit ad domi- ecclesiae virorum illorum, tum angelus spiritus prophetici, illi, implet hominem, et impletus spiritu sancto homo 30 8 Iac. 8, 15. E de duplici prophetia Clem. ἜΤ ἐπι ΤΙ, 15; III, 22 sgg. &à ar] Of. Iac. 3, 17. — λαλεῖ zrA.] Cf. v. b mot. et w—- 4 9. sig συναγωγήν] Bene de huius o m apud ΩΝ veleres Har- in Zeitschr. f. wiss. Theol. 1876 sd. δὲ ad h. 1. disputavit. Nu sollemnis ad significandum. **oetum Iudaeorum et quidem deno- Jtmbat 1) ecclesiam, 2) congregatio- JOHem sacram, 3) locum, ubi congre- d&mtio instituebatur. Porro crebro le haereticis et ethnicis usurpaba- *ur Nonnumquam autem etiam ad ad multitudinem, sicut dominus vult. 10. Sie ergo Orxxanifestus fiet spiritus divinitatis. "Tanta est igitur virus do- Christianos (catholicos) transfereba- tur et adhibebatur ad significandam et synaxin, ut in hoc Mandato qua- ter; Iac. 2, 2; Ign. Polyc. 4, 2; Iren. 1Π, 4, 1 (congregatio), et ecclesiam. vel eoetum Christianorum, ut lust. Dial c. 63; Iren. IV, 82, 1; οἵ, Theoph. Ad Aut. Il, 14; Clem. Al. Strom. VI, 8, 34 p. 756. Hermas hie lac. 2, 2: ἐὰν yàp εἰσέλϑῃ εἰς τὴν συναγωγὴν ὑμῶν ἀνὴρ κτλ, ante oculos habuisse videtur. — ϑείου n»] Genetivus obiectivus, — ἄγγελος τ. προφ. πνεύματος] Cf. Apoc. Baruch 55, 8: Hamiel, qui praeest visionibus veritatis. 508 HERMAE PASTOR | 11. ἄκουε νῦν, φησί, περὶ τοῦ πνεύματος τοῦ ἐπιγείου καὶ κενοῦ καὶ δύναμιν μὴ ἔχοντος, ἀλλὰ ὄντος μωροῦ. 12. πρῶτον μὲν & ἄνθρωπος ἐχεῖνος ὃ δοχῶν πγεῦμα ἔχειν ὑψοῖ ἑαυτὸν xad ϑέλε: πρωτοχαϑεδρίαν ἔχειν καὶ εὐϑὺς ἱταμός ἔστι καὶ ἀναιδὴς καὶ πο- 5 λύλαλος χαὶ ἐν τρυφαῖς πολλαῖς ἀναστρεφόμενος καὶ ἔν ἑτέραις πολλαῖς ἀπάταις καὶ μισϑὸν λαμβάνει τῆς προφητείας αὑτοῦ - ἐὰν δὲ μὴ λάβῃ, οὐ προφητεύει. δύναται: οὖν πνεῦμα ϑεῖον μισϑὸν λαμβάνειν καὶ προφητεύειν; οὐκ ἐνδέχεται τοῦτο ποιεῖν ϑεοῦ mpo- φήτην, ἀλλὰ τῶν τοιούτων προφητῶν ἐπίγειόν ἐστι τὸ πνεῦμα. 30 18, εἶτα ὅλως εἷς συναγωγὴν ἀνδρῶν δικαίων οὐκ ἐγγίζει, ἄλλ᾽ ἀποφεύγε: αὐτούς κολλᾶται δὲ τοῖς διψύχοις καὶ κενοῖς καὶ χατὰ γωνίαν αὐτοῖς προφητεύει καὶ ἀπατᾷ αὐτοὺς λαλῶν κατὰ τὰς Em ϑυμίας αὐτῶν πάντα κενῶς- κενοῖς γὰρ καὶ ἀποκρίνεται" τὸ γὰρ κεγὸν σκεῦος μετὰ τῶν κενῶν συντιϑέμενον οὗ ϑραύεται, ἀλλὰ 16 συμφωγοῦσιν ἀλλήλοις. 14. ὅταν δὲ ἔλϑῃ εἰς συναγωγὴν πλήρῃ ἀνδρῶν δικαίων ἐχόντων πνεῦμα ϑεότητος καὶ ἔντευξις ἀπ᾽ αὐτῶν γένηται, κενοῦται ὁ ἄγϑρωπος ἐκεῖνος, wal τὸ πνεῦμα τὸ ἐπέγειον ἀπὸ τοῦ φόβου φεύγει ἀπ᾽ αὐτοῦ, καὶ κωφοῦται ὃ ἄνϑρωπος ἔχεῖ- γος καὶ ὅλως συνϑραύεται, μηδὲν δυνάμενος λαλῆσαι. 15, ἐὰν γὰρ 40 εἰς ἀποϑήκην στιβάσῃς οἶνον ἢ ἔλαιον καὶ ἐν αὐτοῖς Mie κεράμιον κενὸν καὶ πάλιν ἀποστιβάσαι ϑελήσῃς τὴν ἀποϑήκην, τὸ κεράμιον ἐκεῖνο, ὃ ἔϑηκας χενόν, χενὸν καὶ εὑρήσεις" οὕτω wal ol προφῆται οἵ κενοὶ ὅταν ἔλθωσιν εἰς πνεύματα δικαίων, ὁποῖοι ἦλθον, τοι οὔτοι καὶ εὑρίσχονται, 16. ἔχεις ἀμφοτέρων τῶν προφητῶν τὶν 36 ζωήν" δοχίμαζε οὖν ἀπὸ τῶν ἔργων καὶ τῆς ζωῆς τὸν ἄνϑρωπον τὸν λέγοντα ἑαυτὸν πνευματοφόρον εἶναι, 17. σὺ δὲ πίστευε τῷ πνεύματι τῷ ἐρχομένῳ ἃπὸ τοῦ ϑεοῦ καὶ ἔχοντι δύναμιν" τῷ δὲ πνεύματι τῷ ἐπιγείῳ καὶ xevQ μηδὲν πίστευε, ὅτι ἐν αὑτῷ δύνα- μὲς οὐκ ἔστιν" ἀπὸ τοῦ διαβόλου γὰρ ἔρχεται. 18. ἄχουδον 80 [οὖν] τὴν παραβολήν, ἣν μέλλω σοι λέγειν' λάβε λίϑον καὶ βάλε εἰς τὸν οὐρανόν, ἴδε, εἰ δύνασαι ἄψασϑαι αὗτοῦ' ἢ πάλιν λάβε σίφωνα ὕδατος καὶ σιφώνισον sig τὸν οὐρανόν, ἴδε, εἶ δύνασαι 1 νῦν L:oiv G, 2 A | 6 μισϑὸν GL'A : μισϑοὺς L* | 7 μισϑόν : μισ- ϑοὺς L'| 1119 καταγωνίαν G | 12 λαλοῦν G- | 16 ϑεότητος L(A) : θειότα- rov G. | ἀπ' L':dyr θ΄, L'A | αὔτης Ο | 17 ἐπίγειον LA : ἅγιον G | 19 μηδὲν L(A) : μὴ G | 80 οὖν L(A) : 2 G.| 81 δε — αὔτοῦ ;» L^ | 39 qv- φώνισον G MAND. XI, 11—18. 509 "Hj ad spiritum divinitatis spectans. 11. Audi nunc, inquit, terreno et inani et qui virtutem non habet, sed stul- us esí, 12. Primum ille homo, qui videtur spiritum habere, *ralist se ek vult primam cathedram habere et statim protervus st et impudens et verbosus et in multis deliciis versatur et in s 1 voluptatibus et mercedem accipit prophetiae suae; non accipit, non prophetat. Potestne ergo spiritus E——- accipere et prophetare? Hoc facere nom licet hei prophetae, sed eiusmodi prophetarum spiritus es terrenus, X23, Deinde concilio virorum iustorum prorsus non appropinquat, τὸ Ced fugit eos. Adhaeret autem dubiis et inanibus iisque in Taaugulis prophetat et deludit eos omnia inaniter secundum de- "Sxderia eorum loquens; inanibus enim et respondet. Nam vas cum inanibus compositum non frangitur, sed consonant Adiud cum alio. 14. Cum autem venerit in concilium plemum is spiritum divinitatis habentibus et oratio ab iis fit, 7wexieuus invenitur homo ille, et spiritus terrenus timore perterri- Ἔτι fugit ab eo, et obmutescit homo ille et prorsus confringi- wur nec quidquam potest loqui. 15. Si enim in apotheca sti- Jp*averis vinum aut oleum et inter illa vasa posueris amphoram :» owacuam et iterum apothecam exinanire volueris, amphoram illam, gxam posuerns vàcuam, adhue vaeuam invenies: sie etiam pro- inanes cum venerint ad spiritus iustorum, quales venerunt, JEmides et inveniuntur. 16. Habes utriusque prophetae vitam. ergo ex operibus et vita hominem, qui spiritum se ha- zs J»ere dicit. 17. Tu autem crede spiritui venienti a deo et ha- Jkxenti virtutem; spiritui autem terreno et inani nihil erede, quia cwirtus in eo non est; a diabolo enim venit. 18. Audi ergo si- amilitudinem, quam tibi dicturus sum. Sume lapidem et mitte ἄτη caelum, vide, si possis illud attingere ; aut iterum sume s» -iphonem aquae et torque in caelum, vide, si possis caelum per- mum 12, bwot . . πρωτοχαϑεόρίαν] Pa-|vox idem fere significat ac prior. — "lo verba, quae Dominus Matth.|ranóg xri] Cf. Iren. T, 18, 3. 4. — b. 18; Luc. 14, 7—11 de scribis |,usóv 2.] Cf. Act. 16, 10; Eus. H. locutus est, ante ocu-| E. V, 18, 2; Lucian. Alex. e. 19. 0o ossi et altera "HL { | 510 HERMAE PASTOR τρυπῆσαι τὸν οὐρανόν. 19. Πῶς, φημί, xópte, νέσϑαι; ἀδύνατα γὰρ ἀμφότερα ταῦτα εἴρηχας. φησίν, ἃδύνατά ἔστιν, οὕτω χαὶ τὰ πνεύματα. νατά ἐστι καὶ ἀδρανῆ. 20. λάβε νῦν τὴν δύναμιν 5 ἐρχομένην. ἧ χάλαζα ἐλάχιστόν ἐστι χοχχάριον, πέσῃ ἐπὶ κεφαλὴν ἀνθρώπου, πῶς πόνον παρέχει" ἢ σταγόνα͵ ἢ ἀπὸ τοῦ χεράμου πίπτει: χαμαὶ xal 1 : iiis $bri up 21. βλέπεις οὖν, ὅτι τὰ ἄνωθεν ἐλάχιστα πίπτοντα ἐπὶ τὴν γῆν μεγάλην δύναμιν ἔχει" οὕτω xal τὸ πνεῦμα τὸ ϑεῖον ἄνωθεν ἐρ- 10 χόμενον δυνατόν ἔστι. τούτῳ οὖν τῷ πνεύματι: πίστευε, ἀπὸ δὲ τοῦ ἑτέρου ἀπέχου. Ἐντολὴ ιβ΄, 1. Λέγει μοι" ἾΆρον ἀπὸ σεαυτοῦ πᾶσαν ἐπιϑυμίαν πονηράν ἔνδυσαι δὲ τὴν ἐπιϑυμίαν τὴν ἀγαθὴν καὶ σεμνὴν ἐνδεδυμένος 16 γὰρ τὴν ἐπιϑυμίαν ταύτην μισήσεις τὴν πονηρὰν ἐπιϑυμίαν καὶ χαλιναγωγήσεις αὐτήν, καϑιὼς βούλει, 2, ἀγρία γάρ ἔστιν ἢ ἐπι- ϑυμία ἡ πονηρὰ καὶ δυσκόλως ἡμεροῦται. φοβερὰ γάρ ἔστι xxl λίαν τῇ ἀγριότητι αὐτῆς δαπανᾷ τοὺς ἀνθρώπους" μάλιστα δὲ By ἐμπέσῃ εἷς αὐτὴν δοῦλος ϑεοῦ καὶ μὴ j συνετός, δαπανᾶται ὑπ᾽ 30 αὐτῆς δεινῶς" δαπανᾷ δὲ τοὺς τοιούτους τοὺς μὴ ἔχοντας ἔνδυμα τῆς ἐπιϑυμίας τῆς ἀγαϑῆς, ἀλλὰ ἐμπεφυρμένους τῷ αἴῶνι τούτῳ " τούτους οὖν παραδίδωσιν εἰς ϑάνατον. 8, Ποῖα, φημξ, κύριε, ἔργα ἐστὶν τῆς ἐπιϑυμίας τῆς πονηρᾶς τὰ παραδιδόντα τοὺς dy- ϑρώπους εἰς ϑάνατον; γνώρισόν μοι, ἵνα ἀφέξωμαι ἀπ᾽ αὐτῶν, 25 "Αχουσον, [φησίν], ἐν ποίοις ἔργοις ϑανατοῖ ἡ ἐπιϑυμία Y) πονηρὰ ποὺς δούλους τοῦ ϑεοῦ, 2, Πάντων προέχουσα ἐπιϑυμία γυναικὸς ἀλλοτρίας ἢ ἀνδρὸς καὶ πολυτελείας πλούτου χαὶ ἐδεσμάτων πολλῶν ματαίων καὶ μεϑυσμάτων καὶ ἑτέρων τρυφῶν πολλῶν καὶ μωρῶν" πᾶσα yàp s τρυφὴ μωρά ἐστι καὶ κενὴ τοῖς δούλοις τοῦ ϑεοῦ, 9. αὖται οὖν 2 ἀδύνατα — εἴρηκας 7 A| ταῦτα Θ1": - ἃ L! | 8 τὰ πνεύματα. ἐπ. χτλ. GL^:spiritus terrestris ete. L'A | 4 εἰσι G | νῦν L: οὖν G | 9/10 οὕτω — ἐστι» L^ | 10 τῷ πνεύματι GA : 77 L | 91 Ath τ ἐχπεφ. G. | 35 φησὶν LA : 22 G. | 28 πολυτελείας GL? (L*?) : «τέλεια A Ath. cf. Mand. VI, 9, 5 SE MAND. ΧΙ, 18 — XII, 2, 2. 511 Jundere. 19. Quomodo, inquam, domine, haec fieri possunt? enim utraque ista esse dixisti. Sicut haec igitur, impossibilia sunt, ita et spiritus terreni invalidi sunt et inertes. 20. Sume nunc virtutem de sursum venientem. fGirando minimum est granum, et cum ceciderit super caput ho- s quantum dolorem affert! Aut iterum sume stillieidium, -puod a tegula cadit in terram et pertundit lapidem. 21. Vides Agriur, quod ea, quae de sursum cadunt in terram, etiamsi mi- aiima sunt, magnam virtutem habent: sic et spiritus divinus de Sursum veniens potens est. Huic ergo spiritui crede, ab altero τὸ te abstine. Mandatum XII. 1. Dicit mihi: Tolle a te omne desiderium malum, indue Je desiderium bonum οὐ sanctum; indutus enim hoc desiderio "Olio habebis malum desiderium et refrenabis, sicut vis. 2. Ag- i Gcwstis enim est concupiscentia mala et difficile mansuetatur; | umque atrox est ac vehementer feritate sua homines consu- Git; | ipue si servus dei in eam inciderit neque sapiens Éwnerit, consumitur ab ea horribiliter. Disperdit autem eos, qui - mon habent indumentum desiderii boni, sed impliciti sunt huic 90 "ueeulo. Hos igitur morti tradit. 3. Quae, inquam, domine, opera sunt concupiscentiae malae, quae homines morti tradunt? "Demonstra mihi, ut abstineam ab iis. Audi, inquit, in quibus "Operibus cupiditas mala servos dei morte afficiat. 2. Omnibus praestat cupiditas mulieris alienae aut viri eb ss magnificentiae divitiarum et ciborum copiosorum supervacuorum τῇ potuum aliarumque deliciarum multarum et stultarum ; omnes mim deliciae stultae sunt e inanes servis dei. 2. Hae igitur XIL Exstat dimidia fere Mandati| 1, 1. ἐπιῇ. πονηράν] Cf. Mand. pam apud Ps.-Athannsium 1. c., sci- | VIIT, 5; XI, 2; Col. 8, 5: éugwníav lic 1—8, 1 (exceptis versibus 8 et 4| κακήν. — χαλεναγωγήσεις] Cf. Iac. ime 10: δ, 2.in c. 18; 8, 4.5.1, 26; 8, 2.8. - *L4, 9—5 in c. 21; 4, 6. 7; 5,2 οὐ 2, ἔνϑυμα)] Cf. Sim. IX, 18, 9, 7. 8,2. in c. I2. Antiochus Mon.|8; Matth. 22, 11; Rom. 13, 14; Gal. Hom. 74 PG 89, 1050 transscripsit|3, 97; Col. 3, 10. — ϑάνατον] Cf. €& let Hom. 77 p. 1663 6, 2. 3. Tac. 1, 15. mA m «τῦος- ὦ δυναμένου τηρῆσαι αὖτάς. οὐκ οἶδα δέ, εἰ B 6 δὲ ΘΑ: ergo L | 11/12 νῖκος 2. καὶ L(A) : operando L', aetibus L* | 17/18 p. 516 ἤϑελον — L?|19 ἀρετήν :... τὴν G | 38 δώδεκα : a Ο | 5 ῥεύεσϑαι ἐν αὑταῖς Ath*, ut paenitentiam ag finita sunt mandata duodecim. Initium simil rupe fuerint neque restiterint iis, Manes ; mortiferae enim sunt cupiditates istae. 4. Tus UE niis: ol armátus timore dei resiste enim dei habitat in desiderio bono. Desiderium viderit te armatum timore dei ac resistentem sibi, a te et iam non apparebit tibi timens arma tua. "Pu ergo cum victoriam de ea adeptus et coronatus fueris, iv | ad desiderium iustitiae et victoria, quam accepisti, ei tra- servi ei, sicut ipsum vult. $i servieris desiderio bono ei- BE rem orem mali dominari idque sub- 8. Volebam, i inquam, domine, scire, quomodo desiderio bono is beam. Audi, inquit: operaberis iustitiam et, virtutem, Lem et timorem domini, fidem et mansuetudinem et qune- his similia sunt bona. Haec operans eris beneplacens i eique vives, et quicumque servierit desiderio bono, 2. Consummavit itaque mandata duodecim et dicit s» Habes haee mandata; ambula in iis et andientes hortare, ütentia eorum munda fiat reliquis diebus vitae eorum. hoc, quod tibi do, perfice diligenter, et multum invenies enim gratiam apud eos, qui paenitentiam u Sunt, et credent verbis tuis; ego enim teeum ero et co- as Am eos, ut credant tibi. 4. Dico ei: Domine, mandata haec magna et bona et prae- sunt et possunt /aetificare cor hominis, qui ea servare t Nescio vero, an mandata haec ab homine custodiri ὃ Eph. 6, 13. — 10 Iac. 4, 7. — 18 Ps. 14, 2; Act. 10, 85; Hebr. τ δᾶ, — 31 Pe. 18, 9; 108, 15. 3,2, ἐπιϑυμίαι] sc. rerum in v. 1|Sim, Vl, 1. l — εἰ δύνανται st] Cf. Iust. Dialog. c. 10, ubi Trypho: A τ, φόβον κυρίου] Cf. Mand. VII, ὑμῶν δὲ καὶ τὰ ἐν τῷ λεγομένῳ εὖ- d, 6. — ἀνθεστηκότα .. φεύ- ἀγγελίῳ παραγγέλματα ϑαυμαστὰ οὕ- dne] ΟΥ̓. δ, 5, 3. Tog καὶ μεγάλα ἐπίσταμαι εἶναι, ὡς ἃ, 4. εὐφρᾶναι x. dvüo.] Ps.108,15 | ὑπολαμβάνειν μηδένα δύνασ- dis verbis vis vini describitur. Cf.| ϑαι φυλάξαι αὐτά. Funk, Patres apost. ed. IT. 3 E οὔτε τὰ τέχνα σου οὔτε ὃ οἶκός σου, ἐπεὶ ἤδη. » τοῦ μὴ δύνασϑαι τὰς ἐντολὰς ταύτας ὑπὸ ἀνϑρώπου φυλαχϑῆναι. 4. Καὶ ταῦτά μοι λίαν ὀργίλως ἐλάλησεν, ὥστε με συγχυ- 10 ϑνῆναι καὶ λίαν αὐτὸν φοβηϑῆναι" Y μορφὴ γὰρ αὐτοῦ ἡἠλλοιώϑη, ὥστε μὴ δύνασϑαι ἄνϑρωπον ὑπενεγχεῖν τὴν ὀργὴν αὗτοῦ. 3. ἰδὼν δὲ με τεταραγμένον ὅλον xal συγχεχυμένον ἥρξατό μοι dnce εἰχέστερον [xai ἱλαρώτερον] λαλεῖν καὶ λέγει. λφρον, σύνετε καὶ δίψυχε, οὗ νοεῖς τὴν δόξαν τοῦ ϑεοῦ, πῶς μεγάλη ἐστὶ χαὶ 15 ἰσχυρὰ χαὶ ϑαυμαστή, ὅτι ἔχτισε τὸν κόσμον ἕνεχα τοῦ ἀνϑρώπου xal πᾶσαν τὴν χτίσιν αὑτοῦ ὑπέταξε τῷ ἀνθρώπῳ xal τὴν ἔξου- σίαν πᾶσαν ἔδωχεν αὑτῷ τοῦ καταχυριεύειν τῶν ὑπὸ ὃ πάντων ; 8. εἰ οὖν, φησίν, πάντων ὃ ἄνϑρωπος κύριός ἔστι τῶν κτισμάτων τοῦ ϑεοῦ καὶ πάντων κατακυριεύει, οὗ δύναταε καὶ τοῦ- 30 τῶν τῶν ἐντολῶν καταχυριεῦσαι; δύναται, φησί, πάντων καὶ πασῶν τῶν ἐντολῶν τούτων καταχυριεῦσαι ὁ ἄνϑρωπος ὁ ἔχων τὸν κύριον ἐν τῇ καρδίᾳ αὐτοῦ. 4. οὗ δὲ ἐπὶ τοῖς χείλεσιν ἔχοντες τὸν κύριον, τὴν δὲ καρδίαν αὐτῶν πεπωρωμένην xal paxokw ὄντες ἀπὸ τοῦ κυρίου, ἐκείνοις αξ ἐντολαὶ αὗται σχληραί εἶσι καὶ δὺσ- 15 βατοι, ὅ. ϑέσϑε οὖν ὑμεῖς, οἱ xevol xal ἐλαφροὶ ὄντες Bv τῇ πίστει, τὸν κύριον ὑμῶν εἰς τὴν καρδίαν, wal γνώσεσθε, ὅτι οὐδέν ἐστιν εὐχοπώτερον τῶν ἐντολῶν τούτων οὔτε γλυκύτερον olt ἡμερώτερον. 6. ἐπιστράφητε ὑμεῖς οἵ ταῖς ἐντολαῖς πορευόμενοι 2 προϑῇς Ath* (προϑῇ) cf. A: προσϑᾷς G, 2» L' | 4 ἀναβῷ Ath! ἀνέβη G | 11 αὐτοῦ L'A :-- σὺ συνέκλεισας φῶς καὶ ἐχώρισας τὸ αχὅτος ἀπ᾽ ἀλλήλων, ἐθεμελίωσας τὴν γῆν καὶ ἔκτισας καρποὺς πανταδαπούς, ἥλιον, σελήνην, ἄστρων ἐναρμόνιον. κίνησιν», ζῶα πτερωτά, τετράποδα, | ἔνυδρα, üypuk τε καὶ τὰ τούτοις παραπλησιάζοντα, καὶ τούτων ἅπάντων, ἔχτισας δεσπότην τὸν ἄνϑρωπον G | 18 xal Mee hc 226 | 16 ei- τοῦ A: αὐτῷ G, 7» L^ | 17 τὸν οὐρανὸν A : τῶν οὐρανῶν G, mandatorum L' | 18/20 εἰ — χαταχυριεῦσαι 77. L! | 20 πάντων καὶ 27 1^ Ath* | 21 d sec. Ath* (LA) : 2 G. | 98 πεπωρωμένην Ath! L! : πεπυρ. G, obeaecatum À |. 24 κυρίου 1. Ath? : θεοῦ G. - — da non posse custodiri, non custodies ea. 6. Nunc vero ibi: si ea nom custodieris, sed neglexeris, non habebis s m neque filii tui neque domus tua, quia tibi iam iudicasti, ἢ &b homine non posse iudicari. ἘΠ᾿ haec mihi valde iraecunde locutus est, ita ub con- rer et vehementer eum timerem; vultus enim eius mula- iia ut homo iram eius non posset sustinere. 2, Cum τὸ im conturbatum ac confusum me videret, moderatius mihi loqui coepit et dicit: Stulte, insipiens eb dubie, intellegis gloriam dei, quam magna sit ei potens ei lis, quia mumdum creavit hominis causa e& omnem suam homini subiecit et omnem potestatem ei dedit, τὸ ebur omnium, quae sub caelo sunt? 3. Si igitur, in- i0 dominus es& omnium creaturarum dei e£ omnium nonne potest et horum mandatorum dominari? Potest, n dominari e£ omnium horum mandatorum homo, bet dominum in eorde suo. 4. Qui autem in labiis ha- $ lominum et cor suum obduratum et longe sunt a domino, c mandata dura sunt οὐ inaccessa. 5. Ponite ergo vos, estis et leves in fide, dominum in corde vestro, et His, nihil esse facilius his mandatis neque dulcius ne- etius. 6. Convertimini vos, qui in mandatis ambu- zs m mus (20, 6; 56,12; 107, 6; 112, 4. — 15 Act. 17, 24; qpvÀ.] Cf. e. 4, 5; Matth. | Cf. Mand. IV, 2, 1; Ioann. 12, 40; — οὐκ Es. σκληραί] Cf. I Ioann. | II Cor. 3, 14. 5. γλυκύτερον] Cf. Mand. V, 1,6; ἦ μορφὴ ἠλλοιώθη] Cf. |Sirach 98, 27; Ps. 18, 11. λα 10; 7, 98. 6. τ. ἐντολαῖς πορ. Inde ab hoe loco πορεύεσϑαι saepius (Bim. 1, 5; ἴδ, 19. — ὑπέταξε! Cf.| VL 1, L 4 etc), sed non semper, — χαταχυριεύειν xvA.] Cf. | cum dativo sine ἐν construitur. Supra. (Vis. II, 8, 2; IIl, 5, 8; V, 7 etc.) τονε ΟΥ̓ Ies. 39, | auctor ubique praepositionem ad- 15, & — πεπωρωμένην] | hibuit. j| €f. Apoc. 38" 516 HERMAE PASTOR | τοῦ διαβόλου, ταῖς δυσχόλοις καὶ πιχραῖς sl ἀγρίαις καὶ ἀσελγέσι, καὶ μὴ φοβήϑητε τὸν διάβολον, ὅτι ἐν αὐτῷ δύναμις οὐκ ἔστιν wa ὑμῶν’ 7. ἐγὼ γὰρ ἔσομαι μεϑ᾽ ὑμῶν, ὁ ἄγγελος τῆς μετα- γοίας [Ὁ χ]αταχυριεύων ado. ὁ διάβολος μόνον φόβον ἔχει; ὃ δὲ » φόβος αὐτοῦ τόνον οὖχ ἔχει: μὴ φοβήϑητε οὖν αὑτόν, xal φεύ- ἕεται ἀφ᾽ ὑμῶν. B. Λέγω αὐτῷ Κύριε, [ἄκ]ουσόν μου ὀλίγων ῥημάτων. Λέγε, φησίν, ὃ βούλει. "O μὲν ἄνϑρωπος, φημέ, κύριε, πρόϑυμός ἔστι τὰς ἐντολὰς τοῦ ϑεοῦ φυλάσσειν, καὶ οὐδείς ἐστιν ὁ μὴ αἰτού- 10 μενος παρὰ τοῦ χ[υρίου, ἵν]α ἐνδυναμωϑῇ ἐν ταῖς ἐντολαῖς αὗτοῦ καὶ ὑποταγῇ αὐταῖς" ἀλλ᾽ ὃ διάβολος σκληρός ἔστι καὶ καταδυ- γαστεύει αὐτῶν. 9. Οὐ δύναται, φησί, καταδυναστεύειν τῶν Bol- λων τοῦ ϑεοῦ τῶν ἐξ ὅλης καρδίας ἐλπιζόντων ἐπ᾽ αὐτόν. δύνα- ται ὃ διάβολος ἀντιπαλαῖσαι, καταπαλαῖσαι δὲ οὗ δύναται. ἐὰν 16 οὖν ἀντισταϑῆτε αὐτῷ, νικηϑεὶς φεύξεται ἀφ᾽ ὑμῶν οἴνου καλοῦ καὶ ἐν τοῖς κεραμίοις ἐκείνοις ὀλίγα ἀπόχκενα d), ἔρ- χεται ἐπὶ τὰ κεράμια καὶ οὗ κατανοεῖ τὰ πλήρη" οἶδε γάρ, ὅτι 30 πλήρη εἰσί - κατανοεῖ δὲ τὰ ἀπόκενα, φοβούμενος, μήποτε ὥξισαν" ταχὺ γὰρ τὰ ἀπόχενα κεράμια δξίζουσι καὶ ἀπόλλυται 7) ἡδονῇ τοῦ οἴνου. 4. οὕτω καὶ ὁ διάβολος ἔρχεται ἐπὶ πάντας τοὺς δού- λους τοῦ ϑεοῦ ἐχπειράζων αὐτούς. ὅσοι οὖν πλήρεις εἰσὲν ἐν τῇ πίστει, ἀνϑεστήχασιν αὐτῷ ἰσχυρῶς, κἀκεῖνος ἀποχωρεῖ ἀπ᾽ αὖ- 25 τῶν μὴ ἔχων τόπον, ποῦ εἰσέλϑῃ, ἔρχεται οὖν τότε πρὸς τοὺς ἀποχένους καὶ ἔχων τόπον εἰσπορεύεται εἷς αὐτούς͵ καὶ ὃ δὲ Bob- λεται ἐν αὑτοῖς ἐργάζεται͵ καὶ γίνονται αὐτῷ ὑπόδουλοι. 6. ᾿Εγὼ δὲ ὑμῖν λέγω, ὁ ἄγγελος τῆς μετανοίας: μὴ φοβή- de τὸν διάβολον. ἀπεστάλην γάρ, φησί, μεϑ᾽ ὑμῶν εἶναι τῶν 30 μετανοούντων ἐξ ὅλης καρδίας αὐτῶν καὶ αὐτοὺς ἐν τῇ πίστει. 2. πιστεύσατε οὖν τῷ ϑεῷ ὑμεῖς οὗ διὰ τὰς ἅμαρ- 3 φοβηθῆτε G | 8 ἔσομαι : incipiunt folia codicis G vel. Athensis Lip- siae asservata; cf. quae Mand. IV, 8, 5, p. 480 lin, 4 adnotata sunt | 10 χυρίου, ἵνα : e .. . a G- | ἐνδυναμωθῇ A(L") : μὴ δυν. G.| 17 ἔχοντα GÀ: -F diabolus temptat servos dei, et si invenerit vacuum, exterminat L^ | 19 πλήρεις G | 27 ἐν G: 7^ LA MAND. XII, 4, 6—6, 2. 517 latis diaboli, quae sunt difficilia δὲ amara et fera et immunda, *t nolite timere diabolum, quia non habet potestatem in vos. 7. Ego enim vobiscum ero, angelus paenitentiae, qui eius do- münor. Diabolus timorem tantum facit, sed timor eius vanus *&; nolite ergo eum timere, et fugiet a vobis. 5 b. Dico ei: Domine, audi me pauca verba dicentem. Dic, inquit, quod vis. Homo quidem, inquam, domine, promptus δαὶ mandata dei custodire, et nemo est, qui non petat a do- mino, ut confortetur in mandatis eius iisque subiciatur; sed diabolus durus est ac dominatur eorum. 2. Non potest, inquit, τὸ Hominari servorum dei, qui ex toto corde sperant in eum, Potest diabolus luctari, vincere autem non potest. Si ergo ei TeBistitis, victus a vobis fugiet confusus. Quicumque autem, inquit, inanes sunt, timent diabolum quasi potestatem haben- tem. 3. Cum homo amphoras aptissimas vino bono impleverit 1s €t inter amphoras illas paucae semiplenae fuerint, veniens ad amphoras non recognoscit plenas (scit enim eas plenas esse), sed recognoscit semiplenas, timens, ne acescant; cito enim am- phorae semiplenae acescunt et dulcedo vini perit. 4. La et disbolus venit ad omnes servos dei tentans eos. Quicumque 80 ergo pleni sunt fide, resistunt ei fortiter, et ille recedit ab iis mon habens locum, quo intret. Vadit ergo tunc ad inanes et habens loeum intrat in eos, et quod vult in iis operatur, et fiunt eius servi. 6. Ego autem, angelus paenitentiae, dico vobis: ne timeatis ss diabolum. Missus enim sum, ut vobiseum sim, qui ex toto *xorde vestro paenitentiam agitis, et confortem vos in fide. 3. Üredite ergo vos deo, qui propter peccata vestra de vita 15 Iac. 4, 7. — 22 I Petr. 5, 9. 5, 1. zoó9vuoc] Cf. Matth. 20, 14. 6, 2. ἐπιστραφῆτε x12.] Of. Mand. 8. ἀνεισταϑῆτε κτλ] CF. c. 2, & — | VI, 1, 5. Vis. 11, 9, 7; 8, 8. 8, Laudat hune locum Origenes In | 8, σῶσαι x. &m.] Cf. Sim. IX, 28, 4. "Matth. 94, 42 (ed. Bened. III, 877). E 518 HERMAE PASTOR τίας ὑμῶν ἀπεγνωκότες τὴν ζωὴν ὑμῶν καὶ omes τίαις καὶ χκαταβαρύνοντες τὴν ζωὴν ὑμῶν, ὅτι, ἐὰν. τῷ πρὸς τὸν κύριον ἐξ ὅλης τῆς καρδίας ὑμῶν καὶ ἐργάσησϑε τὴν δικαιοσύνην τὰς λοιπὰς ἡμέρας τῆς ζωῆς ὑμῶν καὶ δουλεύσητε ταὐτῷ ὀρθῶς κατὰ τὸ ϑέλημα αὐτοῦ, ποιήσει ἴασιν τοῖς προτέροις, ὑμῶν ἁμαρτήμασι καὶ ἕξετε δύναμιν τοῦ χατακυριεῦσαι τῶν ἔργων τοῦ διαβόλου, τὴν δὲ ἀπειλὴν τοῦ διαβόλου ὅλως μὴ φοβήϑητε᾽ ἄτογος γάρ ἔστιν ὥσπερ νεχροῦ γεῦρα, 8, ἀχούσατε οὖν pou καὶ φοβήϑητε τὸν πάντα δυνάμενον, σῶσαι καὶ ἀπολέσαι, καὶ 10 τηρεῖτε τὰς ἐντολὰς ταύτας, καὶ ζήσεσϑε τῷ ϑεῷ, 4. λέγω αὖ- τῷ Κύριε, νῦν ἐνεδυναμώϑην ἐν πᾶσι τοῖς δικαιώμασι τοῦ UU- ρίου, ὅτι σὺ μετ᾽ ἐμοῦ εἶ' καὶ οἶδα, ὅτι συγχόψεις τὴν Φύναμιν τὸῦ' διαβόλου πᾶσαν καὶ ἡμεῖς, αὐτοῦ Ur ΕΣ χύσομεν πάντων τῶν ἔργων αὗτοῦ. καὶ ἐλπίζω, κύριε, δύνασθαί 1 με τὰς ἐντολὰς ταύτας, ἃς ἐντέταλσαι͵ τοῦ κχυρίου ἐνδυναμοῦντος φυλάξαι, 5, Φυλάξεις, φησίν, ἐὰν ἢ καρδία σου καϑαρᾶὰ γένηται πρὸς κύριον" καὶ πάντες δὲ φυλάξουσιν, ὅσοι ἂν χαϑαρίσωσιν ἔπυ- τῶν τὰς καρδίας ἀπὸ τῶν ματαίων ἐπιϑυμιῶν τοῦ αἰῶνος τούτου, χαὶ ζήσονται τῷ ϑεῷ. E] IIAPABOAAI AX EAAAHXE MET' ἘΜΟΥ͂. Λέγει μοι" Οἴδατε, φησίν, ὅτι ἐπὶ ξένης κατοικεῖτε ὑμεῖς οἱ δοῦλοι τοῦ ϑεοῦ. ἡ γὰρ πόλις ὑμῶν μαχράν ἔστιν ἀπὸ τῆς πό- λεως ταύτης εἰ οὖν οἴδατε, φησί, τὴν πόλιν ὑμῶν, ἐν ἢ μέλλετε 1/8 ἁμαρτίαις LA - -τίας G | δ ὀρθῶς L An: 7» ΘἿΔΊ 10/19 λέγω — 9:72 A | 15 με: μὲν G | 19 ϑεῷ τ ^t enin mane - similitudo prima L', cuius inscriptionem in versione latina recipio, similiter in Similitudinibus sequentibus | 22 9rov GL* : χυρίου L^À | ἡ τοὶ G 1. Antiochus Mon. Hom. 15 PG 89, | inser. — ἀπὸ τ. πόλεως τι] Zahn L e. 1474 versus 1—8 et 6—9 suo more|p. 121—124 haec verba de urbe Ro- transscripsit. — Of. Olem. Recogn.|ma (ef. Vis. I, 4, 8) et v, 8 [ὑπ᾽ Tl, 21—94. ἐξουσίαν ἑτέρου) ek 4 (ὁ κύριος t. 1. ξένης] Cf. Hebr. 13, 14. I Clem. | πόλεως τ.) de imperatore Romano- MAND. XII, 6, 3 -- SIM. 1, 1. 519 vestra desperastis et peccatis adicitis et aggravatis vitam vestram, quod, si conrersi fueritis ad dominum ez toto corde vestro et dustitiam feceritis dies vitae vestrae reliquos et recte ei ser- vwieritis secundum voluntatem eius, dabit remedium peccatis vestris prioribus et habebitis potestatem dominandi operum dia- ; boli. Minas autem diaboli omnino nolite timere; invalidus enim. est sient nervi hominis mortui 3. Audite ergo me et timete eum, qui omnia potest, salrare et perdere, et servate haec mandata, et vivetis deo. 4. Dico ei: Domine, nunc confortatus sum in omnibus iustificationibus domini, quoniam tu mecum es; τὸ et scio, te omnem diaboli potestatem confraeturum et nos eius üominaturos omniaque opera eius superaturos esse. Et spero, domine, haec mandata, quae dedisti, domino confirmante me posse custodire. 5. Custodies, inquit, si cor tuum mundum fuerit apud dominum, et omnes custodient, quicumque corda 15 sua ificaverint ab inanibus huius saeculi desideriis, et vi- veni deo. INCIPIUNT SIMILITUDINES QUAS LOCUTUS EST MECUM. Similitudo I. 30 Dicit mihi: Scitis, inquit, vos, servos dei, peregre habitare: civitas enim vestra longe ubest ab hac civitate. Si ergo nostis, inquit, civitatem vestram, in qua habitaturi estis, quid hic emi- 2 Ier. 24, 7; 106] 2, 12. — 3 Ps. 14, 2; Act. 10, 35; Hebr. 11, 8. — 9 Iac. 4, 12 cf. Matth. 10, 28; Luc. 6, 9; 9, 24. 56; 12, 5; 17, 83. Tum interpretatus est. Interpretes| non prorsus falsa est. Imperatores €eleri fere omnes verba de hoc mun-| enim Romani quamdiu Christianos do et de diabolo intellexerunt, et|persecuti sunt, Hermae instrumenta. recte quidem, ut mihi videtur. Caelo | esse videbantur, quibus diabolus ad opponit Hermas mundum, Deo dia- imperium suum exercendum uteba- bolum. Attamen illa interpretatio | tur. — εἰ οὖν οἴδατε καλ.} Cf. 1 Petr. κατοικεῖν, τί ὧδε ὑμεῖς ἑτοιμάζετε ἀγροὺς τ τελεῖς καὶ οἰκοδομὰς wal οἰκήματα μάταια; 9.0 κχεῖν εἰς τὴν πόλιν μου, ἀλλ᾽ ἔξελϑε τοῖς νόμοις μου οὐ χρᾶσαι. 4. σὺ οὖν ἔχων καὶ ἑτέρας ὑπάρξεις πολλάς, ἐχβαλλόμενος ὑπ᾽ 7 10 σου τὸν ἀγρὸν καὶ τὴν οἰκίαν καὶ τὰ λοιπά, ὅσα ἡτοίμασας, muti; λέγει γάρ σοι δικαίως ὁ κύριος τῆς χώρας νόμοις μου χρῶ ἣ ἐκχώρει ἐκ τῆς χώρας μου. ὅ. μέλλεις ποιεῖν, ἔχων νόμον ἐν τῇ σῇ πόλει; ἕνεχεν Σ σου xal τῆς λοιπῆς ὑπάρξεως τὸν νόμον σου πάντως ν a) καὶ πορεύσῃ τῷ νόμῳ τῆς πόλεως ταύτης; βλέπε, μὴ ἐστιν ἀπαρνῆσαι τὸν νόμον cou ἐὰν γὰρ ἐπαναχάμψαι εἰς τὴν πόλιν σου, οὗ μὴ παραδεχϑήσῃ, ὅτι ἀπηρνήσω τὸν τῆς πόλεώς σου, καὶ ἐχχλεισϑήσῃ ἀπ᾽ αὐτῆς. 6. βλέπε οὖν ὡς ἐπὶ ξένης κατοικῶν μηδὲν πλέον ἑτοίμαζε σεαυτῷ εἶ μὴ 30 αὔτάρχειαν τὴν ἀρχετῆν σοι, καὶ ἕτοιμος γίνου, ἵνα, ὅταν ϑέλῃ à δεσπότης τῆς πόλεως ταύτης ἐχβαλεῖν σε ἀντιταξάμενον τῷ αὐτοῦ, ἐξέλϑῃς Ex τῆς πόλεως αὐτοῦ καὶ ἀπέλθῃς ἐν τῇ σου καὶ τῷ σῷ νόμῳ χρήσῃ ἀνυβρίστως ἀγαλλιώμενος, 7. BAÉ- πετε οὖν ὑμεῖς οἱ δουλεύοντες τῷ κυρίῳ καὶ ἔχοντες αὐτὸν εἰς 35 τὴν καρδίαν- ἐργάζεσϑε τὰ ἔργα τοῦ ϑεοῦ μνημονεύοντες τῶν HM ξὲ ὙΠ σατε αὐτῷ, ὅτι ποιήσει αὐτάς, ἐὰν αἱ ἐντολαὶ αὐτοῦ φυλαχϑῶσιν. 8, ἀντὲ ἀγρῶν οὖν ἀγοράζετε ψυχὰς ϑλιβομένας, χαϑά τις δυνα- τός ἔστι, καὶ χήρας καὶ ὀρφανοὺς ἐπισκέπτεσϑε καὶ μὴ παρα- 30 βλέπετε αὐτούς, καὶ τὸν πλοῦτον ὑμῶν xal τὰς παρατάξεις maa 2 οὖν G : enim L | 8 προσδοκᾷ Ant 1, (cogitat) A (vult) : δύναται G | 5 εἰσι Ant : ἐστι G. | 6/11 οὐ --- ταύτης ἢ» L' ob homoeot. | 9 ὑπάρξεις L^A cf. v. δ: πράξεις G | ἐκβαλόμενος G | 15/16. καὶ — σον 2» L^ | 90 941g L:PFi9g G | 91 ἀντιταξάμενον G : -utvoc LA | 28. ἀνυβρίστως LA : J- xal G 2, 11: παραχαλῶ ὡς παροίκους καὶ κῶν ἐπεϑυμιῶν. παρεπιδήμους, ἀπέχεσϑε τῶν c«pu-| 9. τ. ἰδ. πόλιν] Antiochus addit: é— ÉL SIM, 1, 18. 521 lis agros et apparatus magnificos et aedificia et habitationes | Supervaeuas? 2. Haec igitur qui comparat in hae civitate, non |eogitat im suam civitatem redire. 3. Stulte et dubie et miser | homo, nonne intellegis, haec ommia aliena esse et sub alterius | potestate? Dicet enim dominus civitatis huius: Nolo te habitare s im eivitate men; sed exi ex hac civitate, quia legibus meis non "uteris. 4. Tu ergo, qui habes agros et aedificia et alios ap- [paratus multos, cum expelleris ab eo, quid facies agro tuo et [domui et reliquis omnibus, quae tibi comparasti? luste enim dicit tibi dominus huius terrae: Aut legibus meis utere aut re- τὸ (vede de terra mea. 5. Tu igitur quid facturus es, habens legem. in urbe tua? Numquid propter agros tuos et reliquam sub- slantium a lege tua ommino descisces et ambulabis in lege huius civitatis? Vide, ne tibi perniciosum sit desciscere a lege tua; "αἱ enim in civitatem tuam redire volueris, non ::cipieris, quia 1s (a lege civitatis tuae discessisti, atque excluderis ab ea. 6. Vide παρ £u: quasi peregre habitans nihil amplius tibi compara [quam quod sit necessarium ac sufficiens, et paratus esto, ut, Leum dominus civitatis huius te expellere voluerit contradicen- [iem ipsius legi, exeas ex eius civitate et recedas in civitatem «o [ham et tua lege utaris, gaudens iniuria non affectus. 7. Videte Ligitur vos, qui servitis domino eumque habetis in corde: opera- (mini opera dei zmemeres mandatorum eius e& promissionum, [quas promisit, et credite ei, quod efficiet eas, si mandata eius Leustodiuntur. 8. Pro agris ergo redimite animas angustatas, ss [prout quis potest, et viduas et orphanos visitate neque vos mvertatis ab illis, et divitias vestras et apparatus omnes, quos — 95 Ps. 102, 18. — 29 Iac. 1, 27. τουτέστιν εἰς τὴν ἄνω “Ἱερουσαλήμ. |cedit, ut eum reddidisse putandus 8. ἀλλότρια] Cf. IL Clem. 5, 6. — |sit. Cf. Sim. II not. ὑπ᾿ ἐξουσίαν ἐτ.} Cf. Barn. 2, 1. 6. αὐτάρκειαν] Cf. Prov. 30, 8; “4. dure] Bona enim terrestria | Clem. Al. Paed. II, 12, 120. 127 p. ub potestate diaboli sunt, cf. v. 3. | 942 sq. 247. — ἢ τοῖς νόμοις κτλ.) Commodianus| 8. ψυχὰς 94.] Cf. Mand. VIII, 10: Tnstruct. I1, 95. dicens auctores schis- ἐξ ἀναγκῶν λυτροῦσϑαιε. — χήρας xti] matum populo praecipere: Aut fa-| Cf. Mand. VIII, 10; Clem. ad virg. I. tite legem civitatis aut exite de illa, | 12, — τ. πλοῦτον κτλ.] Cf. Lace. 16, Aun prope ad illum versiculum ac-|9; Sim. V, 3, 7. — εἰς τοιούτους 522 HERMAE PASTOR εἷς τοιούτους ἀγροὺς wal οἰχίας δαπανᾶτε, ἃς ἐλάβετε παρὰ c) ϑεοῦ. 9. εἷς τοῦτο γὰρ ἐπλούτισεν ὑμᾶς à δεσπότης, ἕνα ταύτας πὰς διακονίας τελέσητε αὐτῷ" πολὺ βέλτιόν ἔστι τοιούτους ἄγρο Ὁ ἀγοράζειν καὶ κτήματα καὶ οἴκους, οὖς εὑρήσεις ἐν τῇ πόλει gue t εὗταν ἐπιδημήσῃς εἰς αὐτήν. 10. αὕτη ἢ πολυτέλεια καλὴ xem ἱερά, λύπην μὴ ἔχουσα μηδὲ φόβον, ἔχουσα δὲ χαράν. τὴν cites πολυτέλειαν τῶν ἐϑνῶν μὴ πράσσετε: ἀσύμφορον γάρ ἔστιν Opes m τοῖς δούλοις τοῦ ϑέοῦ" 1l. τὴν δὲ ἰδίαν πολυτέλειαν πράσσετεθεεταετει ἐν dj δύνασϑε χαρῆναι" καὶ μὴ παραχαράσσετε μηδὲ τοῦ ἀλλοτρίοιε, m 10 ἅψησϑε μηδὲ ἐπιϑυμεῖτε αὐτοῦ " πονηρὸν γάρ ἔστιν ἀλλοτρίων Émi— 8 ϑυμεῖν. τὸ δὲ σὸν ἔργον ἐργάζου, xal σωϑήσῃ. "AX παραβολή. Περιπατοῦντός μου εἷς τὸν ἀγρὸν καὶ κατανοοῦντος πτελέανωΞΞΞΞ καὶ ἄμπελον καὶ διακρίνοντος περὶ αὐτῶν xal τῶν καρπῶν a) 0- 15 τῶν, φαγεροῦταί μοι Ó ποιμὴν καὶ λέγει" "Ti σὺ ἐν ἑαυτῷ ζητεῖςεν mde περὶ τῆς πτελέας καὶ τῆς ἀμπέλου; Συζητῶ, φημί, [κύριε], ὅτι εῦτττ-αθς πρεπέσταταί εἰσιν ἀλλήλαις, 9. Ταῦτα τὰ δύο δένδρα, φησῖν, eleme mE τύπον κεῖνται τοῖς δούλοις τοῦ θεοῦ. Ἤϑελον, φημέ, γνῶναι τόνστν τύπον τῶν δένδρων τούτων ὧν λέγεις. Βλέπεις, φησί, τὴν πτελέανσΎ 30 καὶ τὴν ἄμπελον; Βλέπω, φημέ, κύριε. 8. Ἢ ἄμπελος, φησίν ες s αὕτη καρπὸν φέρει, 1| δὲ πτελέα ξύλον ἄκαρπόν ἔστιν" ἀλλ᾽ Wee ἄμπελος αὕτη ἐὰν μὴ ἀναβῇ ἐπὶ τὴν πτελέαν, οὗ δύναται καρπο------- φορῆσαι πολὺ ἐρριμμένη χαμαΐ, καὶ ὃν φέρει καρπὸν. ike τὸ φέρει μὴ κρεμαμένη ἐπὶ τῆς πτελέας. ὅταν οὖν ἐπιρριφῇ ἡ ἄμ- 35 πελος ἐπὶ τὴν πτελέαν, καὶ παρ᾽ ἑαυτῆς φέρει καρπὸν wal. τῆς πτελέας. 4. βλέπεις οὖν, ὅτι καὶ ἡ πτελέα πολὺν | δίδωσιν, οὖχ ἐλάσσονα τῆς ἀμπέλου, μᾶλλον δὲ καὶ πλεΐονα., tili ul ? H 1 dc: ἃ (Ὁ) G|8 αὐτῷ G(A): 2 L | 7 μὴ πράσσετε G(À) : pere L'(L?) | 10/11 πονηρὸν — ἐπιϑυμεῖν}» L^ | 12 ἄλλη π. G παραβολῆς, item Sim. III—IV) L* (alia similitudo): similitudo secunda. Li, initium A | 15 λέγει G : -]- mihi LA | 16 epu LA τ» G | 99 πτεεῖέαν GL? : ,- ut super illam refrigeret ΤΆ | 96 πολὺν 77 b | 27/1 p. 524 πῶς — πλείονα LA : 7» GL* ob homoeot. ἀγρούς} Simili paronomasia utitur, 9. εἰς τοῦτο xtà.] Similem. senten- Clemens Al. Paed. II, 12, 118 sq.|tiam enuntiat Clemens Alex. Paed. p. 241 sq. lI 12, 120. 199 p. 942. 247; Quis Ji d SIM. 1, 8 — SIM. II, 4. 523 "muepisis a deo, in eiusmodi agros domusque impendite, 9. Ob JEwc enim dominus vobis divitias dedit, ut haec ei ministeria im- -Nlentis; multo melius est eiusmodi agros emere et possessiones -—X domos, quas invenies in civitate tua, cum consederis in ea. ταῦ, Hic sumptus bonus est et sanctus, tristitiam non afferens neque s --netum, praebens autem gaudium. Sumptum ergo gentilium -mmolite facere; perniciosum est enim vobis servis dei; 11. sed --umptum vobis convenientem facite, in quo gaudium possitis -onsequi; et nolite fraudare neque alienum attingere nec con- »-:wpiscere illud; malum est enim aliena coneupiscere, Tuum τὸ —mwwro fae opus, et salvus fies. Similitudo IL Cum ambularem in agrum et considerarem ulmum et vi- ἝΞΕΙ ac cogitarem de iis et fructibus earum, apparuit mihi JNustor et dicit mihi: Quid tu intra te scrutaris de ulmo δὲ τὸ 7wite? Scrutor, inquam, domine, quod sunt altera alteri decori. 72. Hae duae arbores, inquit, exemplum positae sunt servis dei. CWolebam, inquam, cognoscere exemplum harum arborum, quas "Hicis. Vides, inquit, ulmum et vitem? Video, inquam, domine. Jm. Vitis haee, inquit, fructum fert, ulmus autem lignum est menle; sed haec vitis nisi applicata fuerit ulmo, non potest "mnultum fructum ferre iacens in terra, et si quem fructum fert, Jpoutrescentem fert non suspensa super ulmum. Cum igitur vitis zmüiecta fuerit ulmo, fructum [fert et ex se et ex ulmo. 4. Vi- *des ergo, etium ulmum multum dare fructum, non minorem 35 "Xv. e. 31 p. 958. ΤΙ. μηδὲ τ ἀλλότρ. «τλὶ Cf. Exod. 792. 17; ΠῚ Clem. 5, 6. 7. 12 s. f. (Chrysost. opp. ed. Bened. VI, PG 56, 701) adhibet atque tam prope ad Hermae verba accedit, ut eius IL Versus 7—10, praeter initium. 7wersus 7, et plura verba Similitudi- mis IV traduntur folio papyraceo nu- ἼΡεγ a Museo Berolinensi comparato Xf. Prolegomena) Versus 8 et 4 Kransscripsit Origenes In Ios. hom. ΤῸ c. 1 (ed. Bened. II, 423). Ima- ginem vitis et ulmi auctor Operis dmperfecti in Matthaeum 5, 41 hom. ER seripturam im mente habuisse pu- tandus sit. Of. eiusdem homiliam 46 de divite et paupere agentem. Commodianus Instruct. T, 30, 16 di- vites adhortatur, ut pusillos vel pau- peres ament sicut ulmus vitem. Cae- sarius Arelatensis Hom. 24 (PL 50, 858; 67, 1090) similiter ao Hermas v. 5b—7 de divite ac paupere agit. | 524 HERMAE PASTOR | φημί, κύριε, πλείονα]; Ὅτι, φησίν, ἡ ἄμπελος κρεμαμένη ἐπὶ τὴν πτελέαν τὸν καρπὸν πολὺν wal καλὸν δίδωσιν, ἐρριμμένη δὲ χαμαὶ σαπρὸν καὶ ὀλίγον φέρει. αὕτη οὖν 7j παραβολὴ εἰς τοὺς δούλους τοῦ ϑεοῦ κεῖται, εἰς πτωχὸν καὶ πλούσιον. 5. Πῶς, φημέ, κύριε, 6 γνώρισόν μοι. ἴΑχουε, φησίν" ὁ μὲν πλούσιος ἔχει χρήματα πολλά, τὰ δὲ πρὸς τὸν χύριον πτωχεύει, περισπώμενος περὶ τὸν πλοῦτον αὐτοῦ, καὶ λίαν μικρὰν ἔχει τὴν ἐξομολόγησιν καὶ τὴν ἔντευξιν πρὸς τὸν κύριον, καὶ ἣν ἔχει, μικρὰν καὶ βληχρὰν καὶ ἄνω μὴ ἔχουσαν δύναμιν. ὅταν οὖν ἀναβῇ & πλούσιος ἐπὶ τὸν πένητα καὶ 15 χορηγήσῃ αὐτῷ τὰ δέοντα, πιστεύων, ὅτι ὃ ἐργάσεται εἷς τὸν πένητα δυνήσεται τὸν μισϑὸν εὑρεῖν παρὰ τῷ ϑεῷ" ὅτε ὁ πένης πλούσιός ἐστιν ἐν τῇ ἐντεύξει καὶ τῇ ἐξομολογήσει καὶ δύναμιν μεγάλην ἔχει ἢ ἔντευξις αὐτοῦ παρὰ τῷ ϑεῷ" ἐπιχορηγεῖ οὖν b πλούσιος τῷ πένητι πάντα ἀδιστάκτως" 6. ὃ πένης δὲ ἐπιχορηγοῦ- 16 μενος ὑπὸ τοῦ πλουσίου ἐντυγχάνει αὐτῷ, τῷ ϑεῷ εὔχαριστῶν περὶ τοῦ διδόντος αὐτῷ. κἀκεῖνος ἔτι ἐπισπουδάζει περὶ τοῦ πένητος, ἵνα ἀδιάλειπτος γένηται ἐν τῇ ζωῇ αὐτοῦ" οἶδε γάρ, ὅτι ἢ ἔντευ- ξις τοῦ πένητος προσδεχτή ἐστι καὶ πλουσία πρὸς τὸν ϑεόν. T, ἂμ- φότεροι οὖν τὸ ἔργον τελοῦσιν" ὃ μὲν πένης ἐργάζεται τὴν ἔντευξιν, 30 ἐν ἢ πλουτεῖ, ἣν ἔλαβεν παρὰ τοῦ xuplou* ταύτην ἀποδίδωσι τῷ χυρίῳ τῷ ἐπιχορηγοῦντι αὐτῷ. καὶ 6 πλούσιος ὡσαύτως τὸν πλοῦτον, ὃν ἔλαβεν παρὰ τοῦ χυρίου, ἀδιστάχτως παρέχει τῷ πένητι, καὶ τοῦτο ἔγρον μέγα ἐστὲ καὶ δεχτὸν παρὰ τῷ ϑεῷ, ὅτι συνῆκεν ἐπὲ τῷ πλούτῳ αὐτοῦ χαὶ εἰργάσατο εἷς τὸν πένητα ἐχ τῶν δωρημά- 30 τῶν τοῦ χυρίου καὶ ἐτέλεσε τὴν διακονίαν ὀρϑῶς. 8. παρὰ τοῖς ἀνθρώποις οὖν Y) πτελέα δοκεῖ χαρπὸν μὴ φέρειν, καὶ οὖχ οἷ- δασιν οὐδὲ νοοῦσιν, ὅτι, ὅταν ἀβροχία γένηται, | πτελέα ὕδωρ ἔχουσα τρέφει τὴν ἄμπελον καὶ fj ἄμπελος ἀδιάλειπτον ἔχουσα τὸ ὕδωρ διπλοῦν τὸν καρπὸν ἀποδίδωσι, καὶ ὑπὲρ ἑαυτῆς καὶ 5 πολλὰ» LA Ἵ v. ἐξομ. e 77 L | 8 ἄνω em : ἄγον (— ἀνθρώπου) Ὁ, apud dominum L'*, 7- L'A | 9 ἀναβῇ em cf. v. 9: ἀναπλη G, innixus fuerit. A, reficitur L*, 7» L*, ἀναφϑῇῷ Hilgenf. | 10 πιστεύων xci.:L! haec et versus duos sequentes vario modo confudit | 12 χαὶ rj ἔξομολ. 7» ἵν 30/28 παρὰ Ῥ : ἀπὸ G | 94 εἰργάσατο G cf. Vis. 1Π, 7, 9. 6 t Joy. P. 95 καὶ — ὀρθῶς Z7 A διακονίαν PL : -Ε τοῦ κυρίου Ὁ | 6. ἀνϑρ, οὖν ὃ : οὖν ἀνϑρ. P | 26/27 ἤϊδ)ασιν P | 2T ὅταν P : ἐὰν G | 99 τὸ P: 5 G | ἀπο- δίδωσι P : δίδωσε G | αὐτῆς P SIM. II, 4—8. 525 vite, sed potius maiorem. Quomodo, inquam, domine, maio- rem? Quoniam, inquit, vitis suspensa ad ulmum copiosum fruc- *um et bonum dat, iacens autem in terra putridum et exiguum fert. Haec igitur similitudo ad servos dei pertinet, ad panperem. et divitem. 5. Quomodo, inquam, domine, ostende mihi. Audi,* inquit: dives multas quidem opes habet, apud deum vero pauper est, animo divitiis suis occupato, et valde exiguam habet con- fessionem et orationem ad dominum, et si quam habet, exiguam et infirmam et sursum virtutem non habentem. Cum igitur dives accedat ad pauperem porrigatque ei necessaria, credens, τὸ quod pauperi praestet, id mercedem apud deum invenire posse, quia pauper dives est in oratione ac confessione eiusque oratio magnam habet virtutem apud deum: porrigit ergo dives pauperi omnia sine dubitatione; 6. pauper autem a divite sublevatus interpellat pro eo, deo gratias agens de illo, qui tribuit ipsi. 15 Et ille adhuc de paupere curat, ne quid ei desit in vita sua; scit enim, orationem pauperis acceptam esse οὐ divitem apud deum. 7. Uterque ergo opus perficit: pauper operatur oratio- nem, in qua dives est, quam accepit a domino; hanc retribuit domino, qui tribuit ipsi Et dives similiter divitias, quas ae- 30 cepit a domino, sine haesitatione praestat pauperi. Kt hoc opus magnum est et acceptum apud deum, quia intellexit de divitiis suis et ex domini donis opus fecit in pauperem et, reete im- plevit ministerium. 8. Apud homines igitur ulmus non. videtur fructum ferre, et nesciunt neque intellegunt, quod, eum siccitas ss fuerit, ulmus aquam habens nutrit vitem et vitis perennem ha- bens aquam duplum dat fructum, et pro se et pro ulmo. Sie 4. αὕτη οὖν ἡ παραβολὴ xt] Si- militer Mand. IV, 1, 8. 5. Cf. Clem. AL Quis div. c. 31. 4l p. 958. 958. — περισπώμενος n τ. πλοῦτον] Of. Sim. IV, 5. — δύναμιν μέγ. xvÀ.] Cf. Iac. 5, 16, — ἀδιστάκ- Tec] Cf. v. 7; Doctr. apost. 4, 7. Mand. IX, 2 Hermas vocem de orante i. 6. ἐντυγχάνει] Of. Act. 25,94; Rom. 8,927. 34; 11, 2; Hebr. 7, 25. — ἀδιάλειπτος)] Vox rarior; cf vw. B. Particula accurate verti potest: ut (pauper) continuus fint in vita sua. Recepi versionem interpretum ve- terum, qui sensum reete atque elu- rius reddere videntur. T. δεχτὸν π. τῷ ϑεῷ] Cf. Prov. 16, 5. — δωρημάτων τοῦ κυρίου] Cf. Mand. Il, 4. 9. γεγραμμένος κτλ.] Cf. Ps, 68, 29. -^— ὑπὲρ τῆς πτελέας. οὕτως καὶ oi πένητες ὑπὲρ τῶν πλουσίων by- τυγχάνοντες πρὸς τὸν κύριον πληροφοροῦσι τὸν πλοῦτον αὐτῶν, καὶ πάλιν οἱ πλούσιοι χορηγοῦντες τοῖς πένησι τὰ δέοντα πληροφο- ροῦσι τὰς ψυχὰς αὐτῶν. 9. γίνονται οὖν ἀμφότεροι κοινωνοὶ τοῦ s ἔργου τοῦ δικαίου. ταῦτα οὖν ὁ ποιῶν οὐκ ἐγχαταλειφϑήσεται. ὑπὸ τοῦ ϑεοῦ, ἀλλ᾽ ἔσται γεγραμμένος εἰς τὰς βίβλους τῶν ζών- των. 10. μακάριοι οὗ ἔχοντες καὶ συνιέντες, ὅτι παρὰ τοῦ χυρίου πλουτίζονται - & γὰρ συνίων τοῦτο δυνήσεται wal διακονῆσαξ τι, ἴΑλλη παραβολῇ. τὸ ἜἜδειξέ μοι δένδρα πολλὰ μὴ ἔχοντα φύλλα, ἄλλ᾽ ὡσεὶ ξηρὰ ἐδόχει μοι εἶναι" ὅμοια γὰρ ἣν πάντα. καὶ λέγει μοι" Βλέπεις τὰ δένδρα ταῦτα; Βλέπω, φημί, κύριε, ὅμοια ὄντα xal ξηρά. ἀποκχριϑείς μοι λέγει' Ταῦτα τὰ δένδρα, ἃ βλέπεις, οἵ κατοι- κοῦντες εἰσὶν ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ. 2. Διατί οὖν, φημί, κύριε, ὡσεὶ 15 ξηρά elot χαὶ ὅμοια; Ὅτι, φησῖν, οὔτε οἱ δίκαιοι φαένονται οὔτε οἱ ἁμαρτωλοὶ ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ, ἀλλ᾽ ὅμοιοί εἶσιν’ ὁ γὰρ αἰὼν οὗτος τοῖς δικαίοις χειμών ἔστι, καὶ οὗ φαένονται μετὰ τῶν ἅμαρ- τωλῶν κατοικοῦντες. 8. ὥσπερ γὰρ ἐν τῷ χειμῶνι τὰ δένδρα ἀποβεβληχότα τὰ φύλλα ὅμοιά εἰσι xal οὗ φαίνονται τὰ ξηρὰ ποῖά 30 εἶσιν ἢ τὰ ζῶντα, οὕτως ἐν τῷ αἰῶνι τούτῳ οὐ φαίνονται οὔτε οὗ δίκαιοι οὔτε οἱ ἁμαρτωλοί, ἀλλὰ πάντες ὅμοιοέ εἶσιν. "AX παραβολή. Ἔδειξέ μοι πάλιν δένδρα πολλά, ἃ μὲν βλαστῶντα, ἃ δὲ ξηρά, καὶ λέγει μοι' Βλέπεις, quot, τὰ δένδρα ταῦτα; Βλέπω, 36 φημί, κύριε, τὰ μὲν βλαστῶντα, τὰ δὲ ξηρά. 8. Ταῦτα, quai, τὰ δένδρα τὰ βλαστῶντα οἵ δίκαιοί εἰσιν οἱ μέλλοντες κατοικεῖν εἰς τὸν αἰῶγα τὸν ἐρχόμενον ὁ yàp αἰὼν ὁ ἐρχόμενος ϑερεΐαι ἐστὶ τοῖς δικαίοις, τοῖς δὲ ἁμαρτωλοῖς χειμών. ὅταν οὖν ἐπιλάμψῃ τὸ ἔλεος τοῦ κυρίου, τότε φανερωϑήσονται οἱ δουλεύοντες τῷ 10 ϑεῷ, καὶ πάντες φαγερωϑῆσονται" 8, ὥσπερ γὰρ τῷ ϑέρει Éybg 1 οὕτω G ὑπὲρ τῶν πλουσίων h.l. PLA : post κύριον Θ | 3 τὸ πλοῦ- τος P 8 οἱ... τοῖς G:... P | 4 γείνονται P | δ ὑπὸ P : ἀπὸ G | εἰς τὰς Q:.::mpP | γεγραμμένος PIA :ónyeyo. IS 718 Ὁ 98; TERRENOS (L^A) : 2 G | καὶ διακ. τι PL' : aliquid boni operari L*, bona opera agere ΑἹ ΤΙ βλέπεις GA:-- inquit L | 27 ϑερεία P. (.. ga) DA τ ϑρόνος Ὁ 90 πάντες gaveg. G : πᾶσιν φανεροὶ ἔσονται (?) LA, .,.. P. . — SIM. II, 8 —IV, 8. 527 Si pauperes orantes ad dominum pro divitibus augent divitias epum, et iterum divites pauperibus necessaria porrigentes re- plent animas eorum. 9. Fiunt ergo ambo consortes operis iusti. Haec igitur qui facit, non derelinquetur a deo, sed erit scriptus in libris viventium. 10. Beati, qui habent et intellegunt, a s domino se locupletari; qui enim hoc sentit, poterit etiam ali- quid administrare. Ostendit mihi arbores multas, quae folia non habebant, sed velut aridae esse mihi videbantur; omnes enim similes erant. τὸ Et dicit mihi: Videsne has arbores? Video, inquam, domine, similes eas esse et aridus. Respondens ait mihi: Hae arbores, quas vides, ii sunt, qui in hoc saeculo degunt. 3, Quare igi- tur, inquam, domine, velut aridae sunt et similes? Quoniam, dnquit, neque iusti manifestantur neque peceatores in hoc sae- i eulo, sed similes sunt; hoc enim saeculum iustis hiems est, ne- "que manifestantur eum peccatoribus habitantes. 3. Sieut enim lieme arbores abiectis foliis similes sunt neque apparet, quae aridae sint gut quae vivae, ita in hoe saeculo non manifestan- tur nec iusti nec peccatores, sed omnes similes sunt. 30 Similitudo IV. Ostendit mihi iterum arbores multas, quarum aliae frondes emittebunt, aliae erant aridae, et dicit mihi: Videsne, inquit, las arbores? Video, inquam, domine, alias frondentes, alias mrdas. 2. Hae arbores, inquit, quae frondent, iusti sunt, qui ss lhabitaturi sunt in saeculo venturo; saeculum enim venturum aestas est iustis, peccatoribus autem hiems. Cum igitur illuxerit. müserieordia domini, tunc manifesti fient servientes deo, et om- mes manifesti fient; 3. sicut enim aestate fructus uniuscuiusque TIL Haec similitudo cum sequente|gypt. Hom. XII, 14, PG 84, 566. Arie cohneret Origenes In MaSith.| ὁ Qr wai. 18, 99. 30. 94 82 (ed. Bened. III, 872) III, 2.3 ποῦ κὸ "IV, 8. Ἡθοτθ ἐγαπεβοσίρεῖς. Similem| IV, 3, ἔλεος r. *] i.e. dies ad- sententiam pronuntiat Macarius Ae-| ventus Christi. P linea ineunte et linea p 8 πάντες -- οἱ G | εὐϑ. ὄντες G bis ll τῶν» P|»xab — dap.» A | οὐδὲν Θ :αμαρ..- enim ΓΑ, autem L' | 18. διαφϑαρήσεται : alienatur. 25 πάντων L'A : τούτων GL* in illis litteris desinens | 18 μηδὲν G : non L'u 6. Of. I x l οὐκ ἔγνωσαν ati] 20. 4. ὡς ξύλα χαταχ] Of. Matth. 3, 16—19. — 10; 7, Of. Rom. 1, SIM. IV, $— V, 1, 2. 529 arboris manifestantur et apparet, quales sint, sic et iustorum fructus manifesti erunt et cognoscentur ommes florentes in sae- culo illo. 4. Gentes vero et peccatores, quos vidisti in arbori- bus aridis, tales invenientur aridi et sine fructu in saeculo illo et sicut ligna comburentur et palam fie, quod operatio eorum δ mala fuit in vita eorum. Peccatores enim comburentur, quia peccaverunt neque paenitentiam fecerunt: gentes autem com- burentur, quia non cognoverunt creatorem suum. 5. Tu ergo fer fructum, ut aestate illa cognoscatur fructus tuus. Abstine a multis negotiis, οὐ nihil unquam peccabis. Qui enim multa 5, agunt, multa et delinquunt, occupati negotiis suis et domino suo non servientes. 6. Quomodo igitur, inquit, talis homo potest. aliquid postulare a domino et accipere, non serviens domino? Qui ei serviunt, illi accipient desideria sua; qui vero mon ser- viunt domino, illi nihil accipient. 7. Quodsi unum negotium js quis tractat, potest domino quoque servire; non enim eius mens corrumpetur, ita ut domini expers fiat, sed serviet ei habens mentem puram. 8, Haec igitur si feceris, fructum habere potes in saeculo venturo; et quieumque haec fecerit, fructum feret. Similitudo V. 1, leiunans et sedens in monte quodam et domino gratias agens pro omnibus, quae fecit mihi, video pastorem sedentem iuxta me et dicentem: Quid tam mane hue venisti? Quia, in- quam, domine, stationem habeo. 2. Quid est, inquit, statio? 94 Ps, 115, 8. p. 144—147, Lipsius, Zeitschrift für|sqq. I Tim. 1, 18; II Tim. 2, 4. 5; aeíssensch. Theol 1866 p. 48—52, Zahn, Der Hirt d. H. p. 945—982. 1 1. στατίωνα! Inter Latinos vi- vens Hermas stationis vocabulum more illorum usurpavit. Non enim memini me legere, ieiunium. in Grae- eia sic vocatum fuisse, στάσιν πάν- wvyov appellant vigilias (Cotelerius). Nomen autem, ub dicit Tertullianus De orat, e. I9, statio de militari. exemplo accepit, quia militia Dei &umus (cf. II Cor. 10, 4; Eph. 6, 10 Yunk, Patres apost, od. II. lgn. Polye. 6, 2). Christianos ve- teres diebus stationis, i. e. quarta eb sexta, ieiunasse iam Doctrina apost. B, 1 tradit. Quod ieiunium stationem appellatum fuisse Hermas primus testatur. Sequitur Tertul- lianus 1. c. et De ieiun. c. 1. 10, 13; De fuga e. 1 ete. 2. τί ἐστε στατίων)] Qua ex quae- stione eoneludas, dies stationis haud ita multo ante tempus, quo hic liber scriptus sit, institutos esse, vel no- 94 E Í M E i nr S T 5 i $ Ὥ d$:iaa iiit 2 i 1 νηστεύω GL'A sieiunium L'| 18 f» GA : deo L | νηστεία em cf. LA : ἡ νηστ. G | 4 ns - δεκτὴ L1 C2 G. | κυρίῳ GLA : -- et dixi e ine, si sciero, quod ieiunium acceptui homoeot. excidere potuerunt) | 8 τῷ 9ep G τ΄ EN SIM. V, 1.2— 2, 4. 531 léuno, inquam, domine. leiunium autem, inquit, quid est hoc, «uod ieiunatis? Sicut solebam, inquam, domine, sic ieiuno. |3. Nescitis, inquit, ieiunare domino, neque ieiunium est hoc imtile quod ieiunatis ei. Quare, inquam, domine, hoe dicis? Dico tibi inquit, hoe non esse ieiunium, quod vos putatis ieiu- s mare; sed ego te docebo, quid sit ieiunium plenum et accep- itum domino. Audi, inquit. 4. Deus non vult eiusmodi ieiunium Bmmne; sie enim ieiunans deo nihil operaris iustitine. —leiuna | CUM ieiunium huiusmodi: 5. nihil mali agas in vita tua εἰ servi domino in mundo corde; serva eius mandata ambulans 1» ἧι praeceptis eius et nulla concupiscentia mala ascendat in corde fu; crede autem deo, quod, si haec feceris et eum timueris (mbümuerisque ab omni malo negotio, vives deo; et si hnec fe- m magnum facies ieiunium acceptumque deo. -2. Audi similitudinem, quam tibi dicturus sum, spectantem 15 πὲ isunium. 2. Quidam habuit agrum servosque multos et in aliqua agri plantavit vitem. Et elegit servum quendam et acceptum honoratum, advocavit eum et dicit ei: Ac- cipe hanc vineam, quam plantavi, et obsaepi eam, usque dum iwemimm, et alind mne facias vineae; et hoc mandatum meum 90 fusodi, et liber eris apud me. Et peregre profectus est do- servi. 3. Cum autem profectus esset, servus accepit vi- mem. ei obsaepsit Et cum saepem vineae perfecisset, vidit vineam esse plenam herbis. 4. Itaque secum cogitavit dicens: Hoc mandatum domini perfeci; fodiam deinceps vineam hane, ss erit formosior, cum fuerit fossa, et herbas nom habens dabit copiosiorem, ab herbis non suffocata. Accepit et fodit 10 Matth. 19, 17. | 5, 1 sqq. ; Ier. 2, 21; Matth. 21, 33; 95, 14 sqq.; Marc. 12, 1; Luc. 20, 9; 19, 12 sqq. In e. 3 auetor exhibet 4. Uf. Barn. 3, 1. 2; Epiph. H. 33 | explicationem similitudinis moralem, wbi Ptolemaeus similem deie-|in e. 5—7 mysticam. iunio sententiam exponit Florae. | 2. εὐάρ. ἔντιμον] Cf. Mattb, 3,17; 2. Cf. nd hane similitudinem les.I Petr. 2, 4. 6. — ἐλεύϑερος] Domi- 84" stationis nondum omnibus no- bun fuisse, praecipue Graecis (Har- — 532 HERMAE PASTOR ——— λαβὼν ἔσκαψε τὸν ἀμπελῶνα καὶ πάσας τὰς βοτάνας τὰς οὔσας | ἐν τῷ ἀμπελῶν: ἐξέτιλλε. eR πέστατος xal εὔϑαλής, μὴ ἔχων βοτάνας πνιγούσας ; 5. μετὰ χρόνον ἦλϑεν ὁ δεσπότης τοῦ δούλου καὶ τοῦ ἄγροῦ 5 χαὶ εἰσῆλϑεν elg τὸν ἀμπελῶνα, καὶ ἰδὼν τὸν ἀμπελῶνα xeyapa- ἐπὶ τοῖς ἔργοις τοῦ δούλου. ὃ. προσχαλεσάμενος οὖν͵ αὐτοῦ τὸν ἀγαπητόν, ὃν εἶχε χληρονόμον, xal τοὺς φίλους, οὖς 1 εἶχε συμβούλους, λέγει αὐτοῖς, ὅσα ἐνετείλατο τῷ δούλῳ αὐτοῦ xal ὅσα εὗρε γεγονότα. χἀχεῖνοι συνεχάρησαν τῷ ἐπὶ τῇ μαρτυρίᾳ j| ἐμαρτύρησεν αὑτῷ ὁ δεσπότης. 7. καὶ λέγει αὕτοῖς" Ἐγὼ τῷ δούλῳ τούτῳ ἐλευϑερίαν ἐπηγγειλάμην, ἐὰν μου τὴν ἔν- τολὴν φυλάξῃ, ἣν ἐνετειλάμην αὐτῷ - ἐφύλαξε δέ μου 15 xal προσέϑηχε τῷ ἀμπελῶνι ἔργον χαλόν, xad ἐμοὲ ἀντὶ τούτου οὖν τοῦ ἔργου οὗ εἰργάσατο ϑέλω αὐτὸν συγχληρο- γόμον τῷ υἱῷ μου ποιῆσαι, ὅτι τὸ καλὸν φρονήσας οὗ παρενεῦυ- μήϑη, ἀλλ’ ἐτέλεσεν αὐτό. 8, ταύτῃ τῇ γνώμῃ ὁ υἱὸς τοῦ δε- σπότου συνηυδόχησεν αὐτῷ, ἵνα συγχληρονόμος γένηται ὃ δοῦλος 1 τῷ υἱῷ. 9. μετὰ ἡμέρας ὀλίγας δεῖπνον ἐποίησεν [ὃ οὐκοδεσπᾶ- τῆς] αὐτοῦ καὶ ἔπεμψεν αὐτῷ ἐκ τοῦ δείπνου ἐδέσματα πολλά. λαβὼν δὲ ὁ δοῦλος τὰ ἐδέσματα τὰ πεμφϑέντα αὐτῷ παρὰ τοῦ δεσπότου τὰ ἀρκοῦντα αὐτῷ ἦρε, τὰ λοιπὰ δὲ τοῖς συνδούλοις αὐτοῦ διέδωκεν. 10, οἱ δὲ σύνδουλοι αὑτοῦ λαβόντες τὰ ἐδέσ- 35 ματα ἐχάρησαν καὶ ἤρξαντο εὔχεσϑαι ὑπὲρ αὐτοῦ, ἵνα χάριν μεί- ζονα εὕρῃ παρὰ τῷ δεσπότῃ, ὅτι οὕτως ἐχρήσατο αὐτοῖς, 11. ταῦ: τὰ πάντα τὰ γεγονότα ὁ δεσπότης αὐτοῦ ἤκουσε καὶ πάλιν λίαν ἐχάρη ἐπὶ τῇ πράξει αὐτοῦ, συγχαλεσάμεγος πάλιν τοὺς φίλους ὃ δεσπότης χαὶ τὸν υἱὸν αὐτοῦ ἀπήγγειλεν αὐτοῖς τὴν πράξιν αὖ- 80 τοῦ, ἣν ἔπραξεν ἐπὶ τοῖς ἐδέσμασιν αὐτοῦ οἷς ἔλαβεν" ob δὲ ἔτι μᾶλλον συνευδόκησαν γενέσθαι τὸν δοῦλον συγκληρονόμον τῷ υἱῷ αὐτοῦ. F25 ἃ xal τοῦ ἀγροῦ 7» LA | 6 πάσας» LA | 10 αὐτοῦ : αὐτῷ G | 11 xc- κεῖνοι G(A) : -- protinus L | 14 ἐνετειλάμην : ἐπηγγειλάμην Ὁ | 15 zel sec G : quod L | 19 συνηυδόκησεν αὐτῷ G(A) : ek amici eius (eius 2» L*) eom- probaverunt L | 20/21 ὁ οἰχοῦ. LA : 7» G | 91 αὐτῷ GA : servo illi L* (L2) | 26 ὅτι — αὐτοῖς G(L') : Σ» L^A | 91 συνευδόχησαν G : τξ- ei A(L) | CX A SIM. V, 2, 4—11. 538 vineam evellitque omnes herbas, quae in vinea erant. Et facta est vinea ista formosissima et florens, non habens herbas eam suffocantes. 5. Post aliquantum temporis venit dominus servi eb agri et intravit in vineam. Et videns vineam decenter ob- saeptam, adhuc autem et fossam et omnes herbas evulsas ets vites florentes, gavisus est valde de operibus servi. 6. Advo- cavit itaque filium suum dilectum, quem habebat heredem, et amicos, quos habebat consiliarios, οὐ dicit iis omnia, quae prae- ceperat servo suo quaeque invenerat perfecta. Et illi congra- tulati sunt servo de testimonio, quod dedit ei dominus. 7. Et: dicit iis: Ego servo huic libertatem promisi, si mandatum meum eustodierit, quod mandavi ei; custodivit autem mandatum meum et adiecit vineae opus bonum, mihique valde placuit. Pro hoc igitur opere, quod operatus est, volo eum coheredem filii mei facere, quod bonum sensit neque omisit, sed perfecit. 8, Cui: sententiae filius domini assensus est, ut coheres fiat servus filio. 9. Post dies paucos paterfamilias eius cenam fecit et misit ei de cena cibos multos. Servus autem cum accepisset cibos sibi missos a domino, sustulit eos, qui ipsi sufficiebant, reliquos wero conservis suis dedit. 10. Conservi autem cibis acceptis 90 gavisi sunt et coeperunt orare pro eo, ut gratiam inveniret maiorem apud dominum, quod ita ipsis usus erat. 11. Haec ommia, quae facta erant, dominus eius audivit et iterum valde gavisus est de eius facto. Rursus convocatis amicis ac filio suo annuntiavit iis factum, quod fecerat de cibis, quos accepit ; ss illi autem multo magis assensi sunt, servum fieri coheredem filio eius. nus seryo fideli libertatem promittit; | non solum opus mandatum perfecit, cef. v. 7. sed etiam plus egit. — παρενεϑυμή- 3. βοτανῶν πλήρη] cf. Matth. 18, 8η] ef. Mand. V, 9, 8. 25—80. 9. τὰ λουτὰ xrà.] Servus aliud opus 4. Cf. Matth. 19, 16—21. — πνι- |non mandatum exsequitur. γόμενος] Of. Matth. 18, 7. 10. χάριν μείζονα] Ct. c. 8, 3; Matth. 6. Cf. c. 5, 2-8. 19, 21. 7. ἐφύλαξε . . προσέθηκε! Bervus EH H ; LI : i Ἢ i H E i 35 ταπεινοφροσύνης σου ὃ εἰληφὼς ἐμπλήσῃ τὴν & εὔξηται ὑπὲρ σοῦ πρὸς τὸν κύριον. 8, ἐὰν οὖν οὕτω 1 λέγω -Ἐ- εἰ ΤΑ rác: σὰς G | 4/9 τοῦ imQOyEyo. LA (ef. Vis. I, 1, 4) t συνοψίσας G | 26 οὖν 9. τ. ἐντολὰς κτλ] Cf. Mand. VII, 1.| 18 accedunt. - Mandata Domini sunt mandata in| 3. ἐχτὸς τ ir B. Scriptura omnibus hominibus pro- | 19, 21 haec posita (cl v. 7: συντελέσας τὰ ye-| εἶναι. SIM. Υ͂, 8,1 --ϑ. 535 8. Dico: Domine, ego has similitudines non intellego nec possum intellegere, nisi eas mihi exponas. 2. Ommin, inquit, exponam, et quaecumque locutus fuero teeum, ostendam "ib. Mandata domini custodi, et eris acceptus deo et inscri- beris in numero eorum, qui custodiunt mandata eius. 3. Si* autem boni aliquid feceris praeter mandatum domini, adquires tibi gloriam abundantiorem erisque gloriosior apud deum, quam alias futurus esses. Si igitur mandata dei eustodiens etiam mi- misteria istw adicias, guudebis, si ea servaveris iuxta mandatum meum. 4. Dico ei: Domine, si quid mihi mandaveris, custo- τὸ diam illud; scio enim, te mecum esse. Ero, inquit, tecum, &nimum habes tam promptum bene faciendi, et cum om- H ero, inquit, quicumque animum tam promptum habent. 5. leimnium hoe, inquit, servatis mandatis domini, valde bonum esi. Sie igitur eustodies ieiunium hoe, quod servaturus es: 15 6. primum omnium cave ab omni verbo malo et ab omni con- 'upiscentia mala et purifica cor tuum ab omnibus vanitatibus "hwins saeculi. Quae si eustodieris, hoc ieiunium tibi erit pere "fectum. 7. Sic nutem facies: cum perfeceris, quae scripta sunt, Anillo die, quo ieiunabis, ne gustes quidquam misi panem ets» um, et de cibis tuis, quos comesturus eras, computata quan- ile sumptus diei illius, quam facturus eras, dabis illud vi- me aut orphano aut inopi, et sic te humiliabis, ut, qui de E. tua accepit, impleat animam suam et oret pro te ad »ominum. 8. Si ergo sie consummaveris ieiunium, ut tibi man- ss -& Eecles. 12, 13; Matth. 19, 17. 794,2: Matth. 19, 21: καὶ ἕξεις 97- "mexttpóv. ἐν οὐρανῷ. — x. c. ἐμὴν ἔντ] —Mibatoris igitur mandatum e ad Eopera supererogatoria spectans. δ-8, Prope ad hane sectionem Tcedit Origenes In Levit. hom. X. 7. τ. γεγραμμένα] Si lectio vera esl sunt mandata Domini in S. Scrip- [wa proposita (v. 2) Cf. I Clem. ἘΝ d — εἰ μὴ ἄρτον xci ὕδωρ] Pa- "aor zerophagias commendat. Dida- 3mealia apostolorum praecipit, ut "ÜOhristiani quattuor diebus hebdo- madis magnae prioribus nihil per- cipiant nisi panem, sal et aquam, et Constitutiones apost. V, 18 ad- dunt olera. — δώσεις] Nihil frequen- tius inculeaut saneti patres quam praeclaram hanc ieiunii eum elee- mosyna consocintionem (Cotelerius). €f. Didasc. et Constit. apost. V, 1. — ἐμπλήσῃ v. b. ψυχήν] Cf. Prov. 6, 80. Exod. 15, ὃ. 8. iàapá] Of. Il Cor. 9, 7; Sirach 82 (35), 11. ἘΜΉΝ i i tulis uM SIM. V, 3, 8—5, 1. 537 davi, sacrificium tuum acceptum erit apud deum et inscribetur ieiunium tuum, et ministerium ita impletum bonum et hilare est et acceptum domino. 9. Haec ita servabis tu cum filiis iuis ac tota domo tua; si autem ea servaveris, beatus eris, et quicumque audierint ea servaverintque, beati erunt, et quidquid s petierint a domino, accipient. 4. Deprecatus sum eum valde, ut mihi explanaret simili- tudinem agri et domini et vineae et servi vineam obsaepientis et palorum et herbarum e vinea evulsarum et filii e& amicorum consiliariorum. Intellexi enim, similitudinem quandam esse haec 16 omnia. 2. Ille autem respondens mihi dixit: Audax es valde ad interrogandum. Nihil omnino, inquit, interrogare debes; nam si oportuerit demonstrari tibi, demonstrabitur. Dico ei: Domine, quaecumque mihi ostenderis neque demonstraveris, frustra ea videro neque intellegens, quae sint; similiter δὲ si» mihi similitudines proposueris neque eas mihi exposueris, frustra aliquid a te audiero. 3. Ille autem iterum respondit mihi di- cens: Quicumque, inquit, est servus dei habetque dominum in corde suo, petit ab eo intellectum et accipit et omnem simili- tudinem solvit, et verba domini, quae dicuntur in similitudini- o bus, perspieua ei fiunt; quieumque autem inertes sunt pigrique nd orandum, illi dubitant postulare a domino; 4. dominus au- tem valde miserieors est et omnibus se petentibus sine inter- missione tribuit. Τὰ autem, qui confirmatus es a sancto angelo et accepisti ab eo orationem eiusmodi neque es piger, quare 36 non petis a domino intellectum et accipis ab eo? 5. Dico ei: Domine, cum te habeam mecum, necesse est ut te petam teque interrogem; tu enim omnia mihi ostendis et loqueris mecum; si autem sine te vidissem aut audissem illa, interrogassem. do- minum, ut demonstraret mihi. 30 D. Dixi tibi, inquit, paulo ante, callidum te esse et auda- 1 Birach 32, 9 (Vulg. 35, 9); Philipp. 4, 18 cf. Ies. 56, 7; Prov. 15, 8; I Petr, 2, 5; Matth. 5, 24. — 20 Iac. 1, 5. 6 ef. III Reg. 3, 11. 4, 4. ἁγίου ἀγγέλου] i 6. ἃ Christo.| ὅ, Bimilitudinem c. 2 propositam Cf. Vis. V, 2, Mand. V, 1, 7. explicans Hermas propius ad Christo- SIM. V, 5,155. 539 cem, qui interrogas solutiones similitudinum. Quoniam autem tam pertinax es, solvam tibi similitudinem agri ac reliquorum omnium, quae sequuntur, ut ea ommibus nota facias. Audi nune, inquit, et intellege ea. 2. Ager hic mundus est; domi- nus agri qui erearit omnía et perfecit ea confirmavitque; filius spiritus sanetus est; servus filius dei est; vinea populus hie est, quem plantavit ipse; 3. pali sancti angeli sunt. domini, qui continent populum ipsius; herbae e vinea evulsae iniquitates sunt servorum dei; cibi quos misit ei de cena, mandata sunt, quae dedit populo suo per filium suum; amici et consiliarii sancti angeli, quos primos creavit; absentia patrisfamiliae est tempus, quod in adventum eius restat. 4. Dico ei: Domine magnifice et mire omnia se habent ac gloriose. Numquid ergo, inquam, ego haec poteram intellegere? Neque alius hominum, etiamsi valde prudens quis sit, non potest ea intellegere. Ad- hue, inquam, domine, demonstra mihi, quod te interrogaturus sum. 35. Loquere, inquit, si quid vis. Quare, inquam, domine, filius dei in servi figura in similitudine ponitur? 4 Matth. 18, 38. — 5 Eph. 3, 9 cf. Apoc, 4, 11; Hebr. 3, 4; Siraeh 18, 1. — 5 Ps. 67, 29. interpretatur. Haud dubie Hermas sensit, Deum iam olim vel protinus post mundum conditum mediante filio id egisse, ut genus iustorum constitueret. Hoc autem loco mihi de populo Christianorum cogitare videtur. Filius Dei, de quo dein- ceps loquitur, filius est non prae- existens, sed homo factus, 5. χάρακες... βοτάναι . . . ἐδέσ- ματα] Cf. c. 6, 2. 3. Tria ergo opera perfecit servus, quorum primum est mandatum, cetera libere peracta, De mandatis cf. Matth. 5, 19; 19, 17; 29, 36. 38. 40; loann. 12, 49. 50; 18, 34 etc.; I Ioann, 2, 3. 4. 7. 8; 8,92 ete. — ἄγγελοι οἱ mg. κτισ- ϑέντες} Cf. Vis. III, 4, 1. — ἡ δὲ ἐπο- δημία κτλ] Caveas ne putes, scrip- torem hie explieationem parabolae turbasse; censet enim Hermas, opus Christi tum. demum perfectum iri, ubi hoc saeculum finitum erit, Ita- que consulto scripsit, τὴν ἀποδημίαν τοῦ δεσπότου esse τὸν χρόνον τὸν περισσεύοντα εἰς τὴν παρουσίαν ; era- dicatio enim peccatorum et traditio mandatorum (βοτάναι αἱ ἐκτετιλμέ- ναὶ — ἐδέσματα, ἃ ἔπεμψεν) nunc temporis ἃ servo i. e. ἃ Christo per- ficitur (Harnaek). — αὐτοῦ] sc. θεοῦ. Of. II Clem. 12, 1. 4. ἠδυνάμην] pro ἐδυν.ν ef. Ep. ad Diogn. 9, 8; Ph. Buttmann, Griech. Grammatik ed. XX $ 88 Anm. 5. SIM. Y, 6, 1—6. 541 6. Audi, inquit: in servili conditione non ponitur filius dei sed in magna potestate ponitur et imperio. Quomodo, in- quam, domine, non intellego. 2. Quoniam, inquit, deus vineam plantavit, id est populum creavit tradiditque filio suo; et filius posuit angelos super eos, ut eos conservarent; et ipse eorum s peccata abluit multa laborans multosque labores patiens; nulla enim vinea fodi potest sine labore vel dolore. 3. Ipse igitur peccatis populi ablutis ostendit iis semitas vitae, dans iis legem, quam accepit a paire suo. populi accepta a patre suo ommi potestate, 4. Vides, inquit, eum dominum esse Quod autem do- τὸ minus in consilium adhibuit filium suum ac gloriosos angelos de hereditate servi, audi. 5. Spiritum sanctum, qui ante erat, qui creavit omnem creaturam, fundavit deus in carne, quae ei placuit. Haec igitur caro, in servivit spiritui bene in sanctitate et castitate ambulans neque τὸ omnino spiritum maculans. 6. quo habitavit spiritus sanctus, Haec igitur eum recte et caste 9 Ps. 15, 11; Prov. 16, 17. — 10 Ioann. 10, 18; 12, 49. 50; 14, 31; 15, 10. — 11. Matth. 28, 18; Eph. 1, 20—23. interpretatio magis mihi placet, sed haee non prorsus excluditur. 5. τὸ πνεῦμα — εἰς σάρχα κτλ] Similiter dicit Cyprianus Quod idola. non sint c. 11: carnem spiritus sanc- Lus induitur; praemittens autem: hic (filius Dei) in virginem delabi- tur, atque addens: Deus eum ho- mine miscetur, etiam clare indicat, spiritum sanctum se divinam Christi naturam designare. Hermae verba. vix eodem modo interpretanda eunt ; τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον τὸ προόν (ani- madverte artieulum) potius proprie spiritum sanctum significare vide- tur; et sic seribens Hermas fortasse Luc. 1, 85 vel 3, 21—922. singulari modo intellexit. Cf. P&-Cypr. De montibus Sina et Sion c. 4: Spiri- ius sanctus, qui de caelo descendit, Christus id est unctus Dei vivi Deo vocitus est, spiritus carni mixtus lesus Christus (of. ibid. c. 18). — moóv] Of. Prov, 8, 292—95; Birach 24, 9; Sim. IX, 12, 2, ubi filius Dei omni creatura antiquior appellatur. — τὸ χείσαν π. τ. χτίσιν] Deus in Pastore ter (Mand. I, 1; Sim. V, 5, 2; VII, 4) ὁ χτίσας τὰ πάντα nomi- natur. Quaerere licet, num Hermaa hie consulto an fortuito pro τὰ πάν- τὰ séripserit πᾶσαν τὴν κτίσιν Ὁ Of. Sim, IX, 14, 5. — σάρκαϊ i. e. hu- manam naturam seu hominem. Of. loann. 1, 14, — αὕτη ἡ σάρξ] i e. servus ille. — ἐν ᾧ χατῴχησε τὸ πνεῦμα v. dycov] Cf. Luc. 4, 1: 'I- σοῦς δὲ πλήρης πινεύματος ἁγίου. 8. ἐσχ. κ- ἀνδρείως) Cf. Mart. Po- lyc. 9, l. — sro] sc. ὁ ϑεός (v. 5). [GE | i Ba ài T iE ib i di i 3 τῷ ϑεῷ ΙΔ: domino L'A, 7- G | 6/10 ἵνα —. ! (D): 61 ποτοῦ SIM. V, 6,6— 7, 4. 543 ambularet et laboraret cum spiritu ac cooperaretur in omni negotio, fortiter ac viriliter conversaretur, assumpsit eam sociam ac consortem spiritus sancti; placuit enim deo conversatio huius carnis, quia non est maculata in terra habens spiritum sanc- tum. 7. Haque in consilium adhibuit filium et angelos glorio- s sos, ut et haec caro, quae spiritui sine culpa servivit, locum habitandi aliquem. haberet neque mercedem servitii sui videre- tur perdidisse; mercedem enim recipiet ommis caro, quae inve- mitur sine macula et sine labe, in qua spiritus sanctus habita- vit. 8. Habes huius quoque similitudinis solutionem. a9 ἢ. Laetatus sum, inquam, domine, audita hac solutione. Audi nunc, inquit: carnem tuam hanc custodi mundam et immaculatam, ut spiritus in ea habitans ei testimonium reddat eb iustificetur caro tua. 2. Vide, ne quando in corde tuo as- cendat cogitatio, carnem tuam hanc corruptibilem esse, e& abu- 15 taris ea in libidine aliqua. Si enim carnem tuam maculaveris, maculabis et spiritum sanctum; sin autem maculaveris spiri- tum, non vives. 3. Bi vero, inquam, domine, ignorantia aliqua fuerit, priusquam haec verba audiebantur, quomodo salvatur homo, qui carnem suam maculavit? De peccatis, inquit, prio- 2 ribus per ignorantiam admissis deus solus potest remedium dare; namque eius est omnis potestas. 4. Sed nunc custodi te, ek dominus omnipotens, cum sit valde misericors, prioribus de- lictis remedium dabit, si in futurum non maculaveris carnem fuam neque spiritum; consortes enim sunt ambo et alter sine 26 altero non potest inquinari. Utrumque igitur mundum custodi, et vives deo. 92 Matth. 28, 18. — 23 Sirach 42, 17; II Cor. 6, 18. 6; 9, ὃ; 14, 8. — c. πνεῦμα... uap- σϑαι τῇ σαρκί. ΟΥ̓, Cyrill. Hier. Cat. τυρήσῃ! Cf. Hebr. 10, 15. XVIII 90. — ἂν μιασμῷ v] Of. II 2. φϑαρτήν] Cf. I Clem. ?4—96; | Petr. 2, 10. — ἐὰν γὰρ καλὲ] Of. UI ΤΙ Clem. 9, 1—5; Polyc. Phil. 7, 1. — | Clem. 14, 3. 4. παραχρήσῃ! Referente Clemente AL| 8. προτέρα] Cf. Vis. I1, 2, 4; Mand. Btrom. II, 10, 118 p. 491 (cf. III, 4, IV, 4, 4 ete. 95 p. 523) sectatores Nicolai effa-| 4. ὁ κύριος ὁ π Of. Mart. Polye. tum magistri, sed ab ipsis detor-| 14, 1. tum, üdducebant: rà δεῖν παραχρῆ- SIM. ΥἹ, 1,1 -- 8, 545 Similitudo VI. 1. Cum sederem in domo mea ae glorifiearem. dominum de ommibus, quae videram, et inquirerem de mandatis, quod bona et potentia et laeta et gloriosa sunt possuntque animam hominis salvare, dicebam intra me: Beatus ero, si in mandatis 5 istis ambulnvero, et quicumque in iis ambulaverit, beatus erit. 2. Quae dum intra me loquor, video eum subito iuxta me sedentem et haec dicentem; Quid dubitas de mandatis istis, quae tibi mandavi? Bona sunt; omnino me dubites, sed indue fidem domini, et in iis ambulabis: ego enim te in iis confor- τὸ tabo. 8. Haec mandata utilia sunt iis, qui paenitentiam acturi suni; si enim in iis non ambulaverint, vana est paenitentia eorum. 4. Qui igitur paenitentiam agitis, abicite iniquitates huius saeculi, quae consumunt vos; induentes autem omnem iustitiae virtutem poteritis servare haec mandata neque adicere τό amplius peccatis vestris. Si igitur nihil deinceps adieceritis, xecedetis a peccatis vestris prioribus. Ambulate igitur in his mandatis meis, et vivelis deo. Haec omnia a me vobis dicta sunt. 5. Et postquam haee locutus est mecum, dicit mihi: Eamus in agrum, et ostendam tibi pastores ovium. Eamus, in- s quam, domine. Et venimus in campum quendam, et ostendit mihi pastorem iuvenem indutum synthesin vestimentorum co- lore coccineo. 6. Pascebat autem oves plurimas, et hae oves velut deliciantes erant ac luxuriantes et hilares erant exsultan- tes huc et illuc; et ipse pastor valde hilaris erat de grege suo; ss et ipse vultus pastoris valde hilaris erat, et inter oves discurre- bat. [Aliasque oves vidi luxuriantes et deliciantes uno in loco, mec tamen exsultantes]. 4 Iac, 1. 21. — 5 Ps. 1, 1—2; 118, 1, VI. Ps-Athanasius (Ath")l.c. c. 18, | 5. δείξω] sc. in visione, — σύν- 19 maximam huius Similitudinis par- | 8cauv r4.] Synthesis cocceinen vestis tem exscripsit, sc. 1, 5 (ἤλθομεν | fuit, pretiosa, elegans, cenatoria, in- wr) — 93,6 (πράξεις αὐτοῦ); 4 3. 4| dex. laetitiae ntque a mollioribus (ἄκουε 262.); ὃ, 8. 5—1. solita indui (Cotelerius), 1, 1. χαλαὶ xri] Cf. Mand. ΧΙ, 8. τρυφῶντα . - σπαταλῶντα] Cf. 8, 4; Ps. 18, 9. 11. 12. Iac, 5, 5, Funk, Patres apost. ed. II. 35 546 HERMAE PASTOR 2. Καὶ λέγει μοι: Βλέπεις τὸν ποιμένα τοῦτον; Βλέπω, φημί, χύριε. Οὗτος, φησίν, ἄγγελος τρυφῆς καὶ ἀπάτης ἐστίν. οὗτος ἐχτρίβει τὰς ψυχὰς τῶν δούλων τοῦ ϑεοῦ xal καταστρέφει αὑτοὺς ἀπὸ τῆς ἀληϑείας, ἀπατῶν αὐτοὺς ταῖς ἐπιϑυμίαις ταῖς πονηραῖς, 5 ἐν αἷς ἀπόλλυνται. 2. ἐπιλανθάνονται γὰρ τῶν ἐντολῶν τοῦ ϑεοῦ τοῦ ζῶντος χαὶ πορεύονται ἀπάταις καὶ τρυφαῖς ματαίαις καὶ ἀπόλλυνται ὑπὸ τοῦ ἀγγέλου τούτου, τινὰ μὲν εἰς ϑάνατον, τινὰ δὲ εἰς καταφϑοράν. 8. λέγω αὐτῷ" Κύριε, οὐ γινώσχω ἐγώ, τί ἐστιν εἰς ϑάνατον xal τί εἰς καταφϑοράν. "Axout, φησίν - ἃ εἶδες 10 πρόβατα ἱλαρὰ καὶ σχιρτῶντα, οὗτοί εἰσιν οἱ ἀπεσπασμένοι ἀπὸ τοῦ ϑεοῦ εἰς τέλος καὶ παραδεδωκότες ἑαυτοὺς ταῖς ἐπιϑυμίαις τοῦ αἰῶνος τούτου. ἐν τούτοις οὖν μετάνοια ζωῆς οὐχ ἔστιν, ὅτι προσέϑηχαν ταῖς ἁμαρτίαις αὐτῶν xal εἰς τὸ ὄνομα τοῦ ϑεοῦ ἐβλασφήμησαν. τῶν τοιούτων οὖν ὁ ϑάνατός ἐστιν. 4. ἃ δὲ εἶδες πρόβατα μὴ σκιρτῶντα, ἀλλ᾽ ἐν τόπῳ ἑνὲ βοσχόμενα, οὗτοί εἶσιν οἱ παραδεδωχότες μὲν ἑαυτοὺς ταῖς τρυφαῖς καὶ ἀπάταις, εἰς δὲ τὸν κύριον οὐδὲν ἐβλασφήμησαν. οὗτοι οὖν κατεφϑαρμένοι. εἰσὶν ἀπὸ τῆς ἀληϑείας" ἐν τούτοις ἐλπίς ἐστι μετανοίας, ἐν ἢ δύνανται ζῆσαι. ἣ χαταφϑορὰ οὖν ἐλπίδα ἔχει ἀνανεώσεώς τινος, 20 ὁ δὲ ϑάνατος ἀπώλειαν ἔχει αἰώνιον. ὅ. πάλιν προέβημεν μικρόν, καὶ δεικνύει μο: ποιμένα μέγαν ὡσεὶ ἄγριον τῇ ἰδέᾳ, περικείμενον δέρμα αἴγειον λευχόν, καὶ πήραν τινὰ εἶχεν ἐπὶ τῶν ὥμων xal ῥάβδον σκληρὰν λίαν xal ὅζους ἔχουσαν xal μάστιγα μεγάλην" xal τὸ βλέμμα εἶχε περίπιχρον, ὥστε φοβηϑῆναί με αὐτόν" τοι- 20 οὔτον εἶχε τὸ βλέμμα. 6. οὗτος οὖν ὁ ποιμὴν παρελάμβανε τὰ πρόβατα ἀπὸ τοῦ ποιμένος τοῦ νεανίσχου, ἐχεῖνα τὰ σπαταλῶντα xal τρυφῶντα, μὴ σχιρτῶντα δέ͵ xai ἔβαλεν αὐτὰ εἴς τινα τόπον χρημνώδη xal ἀχανϑώδη καὶ τριβολώδη, ὥστε ἀπὸ τῶν ἀχανϑῶν xal τριβόλων μὴ δύνασϑαι ἐχπλέξαι: τὰ πρόβατα, ἀλλ᾽ ἐμπλέ- so χεσϑα: εἰς τὰς ἀκάνϑας xal τριβόλους. 7. ταῦτα οὖν ἐμπεπλεγ- μένα ἐβόσχοντο ἐν ταῖς ἀχάνϑαις καὶ τριβόλοις καὶ λίαν ἐταλαι- Li 8 τῶν δούλων t. 9. LA Ath : 4- τῶν χενῶν G | 5 ἀπόλλυνται L Ath : ἁπλοῦνται ἃ | 11/16 ταῖς ἐπκιϑυμίαις — ἑαυτοὺς L Ath (A) : 2 G ob ho- moeot. | 18 προσέϑηχαν — abrüv» Ath | 15 bi» Ath | 90 προέβημεν L Ath : προέβην GA | 22 αἴγειον L Ath (αἴγιον) cf. Vis. V, 1: ἄγριον G | τῶν ὦμων GA οἵ. Vis. V, 1: τὸν ὦμον L Ath | 24 παρέπιχρον G (Ath) : -]- et sae- vum L' (L'A) | 28 xcd τριβολώδη L'A Ath (L!) : 2» G | 29/1 p. 548 ἀλλ᾽ — ad- τοῦ" A | 29/30 ἐμπλέχεσϑαι -- οὖν G : 2» L | 30/81 ταῦτα — τριβόλοις:» Ath SIM. VI, 2, 1—7. 547 2. Et dicit mihi: Videsne pastorem hunc? Video, inquam, Womine. Hic, inquit, angelus luxuriae ac volupiatis est. Hic peli animas servorum dei eosque avertit a veritate, fallens *0s concupiscentiis malis, in quibus pereunt. 2. Obliviscuntur -mim mandatorum dei vivi et ambulant in voluptatibus deli- 5 tisque vanis e corrumpuntur ab hoc angelo, aliqui usque ad morem, aliqui usque ad perversionem. 3. Dico ei: Domine, «go non intellego, quid sit usque ad mortem et quid usque ad perversionem. — Audi, inqüit: oves, quas vidisti hilares et ex- muliantes, ii sunt, qui in perpetuum a deo discesserunt seque i» imadiderunt concupiscentiis huius saeculi. In his ergo paeni- tentia vilae nom est, quoniam adiecerunt peccatis suis e& nomen dei blasphemaverunt. "Talium igitur morsest. 4. Oves autem, quas vidisti non exsultantes, sed uno in loco pascentes, ii sunt, qui tradiderunt quidem sese deliciis et voluptatibus, in domi- το mum vero nihil blasphemaverunt. Hi ergo perversi sunt, ita τὲ veritatis expertes sint; in his spes est paenitentiae, in qua possunt vivere. Perversio igitur spem habet redintegrationis alicuius, mors autem interitum habet sempiternum. 5. Rursus mliquantulum progressi sumus, et ostendit mihi pastorem mage 30 mum velut agrestem figura, amictum pelle alba caprina, ae pe- ram quandam gestavit in humeris et virgam vehementer duram - 80 nodosam et flagellum magnum; et aspectum habebat valde amarum, ita ut eum timerem; eiusmodi habebat aspectum. €. Hic igitur pastor accipiebat oves a pastore iuvene, illas, quae 2s deliciabantur ac luxuriabantur, neque vero exsultabant, et com- pelleba£ eas in locum quendam praecipitem ac spinosum tribu- lisque repletum, ita ut de spinis ac ribulis oves non possent se explicare, sed implicarentur in spinas tribulosque. 7. Hae Agitur pascebantur implicitae spinis ac tribulis ek graves cru- » 3. 1. ἄγγελος τρυφῆς κτλ] Varios|— εἰς καταφϑοράν] Cf. v. 4, Per- spiritus hominibus vacantes agnoscit vertuntur quidem deliciis sese de- etiam Testamentum XII patrz, cf. L, | dentes, sed Dominum non abnegant, 2.9; Π, 4. 6; IV, 20; VIL4 etc. —| 8. ἐβλασφήμησαν] Of. v. 4; Vis. II, dem, sed, uk iam veteres (LA) ver-| 4. ἀπὸ τ. ἀληθείας] C. Yis. L, 3 Aerunt, voluptatem. significat. 1 not. 2. τ. ϑεοῦ τ. £.] Cf. Vis. III, 7, 2. 35* SIM. VI, 2, 1--3, 6. 549 Clatus experiebantur verberatae ab illo; et huc et illuc eas Agebat neque requiem iis dabat, nec ullo loco consistebant oves illae. 3. Quas cum viderem ita flagellari et miserias pati, dole- | bam pro iis, quod sic cruciabantur neque ullam requiem habe- ὁ bant. 2. Dico pastori mecum loquenti: Domine, quis est hic (pastor tam implaeabilis e amarus neque omnino miserans Owium istamm? Hic, inquit, est angelus poenae; ex angelis Xwxstis est, praepositus autem poenae. 3. Accipit igitur eos, «qui a deo aberraverunt et ambulaverunt in concupiscentiis et io "weluptatibus huius saeculi, et punit eos, prout merentur, saevis "wuuiisque poenis, 4. Volebam, inquam, domine, cognoscere, xxuüusmodi essent variae istae poenae. Andi, inquit, varia tor- zxrenta et poenas. In vita tolerantur tormenta; puniuntur enim mdi detrimentis, alii inopia, alii infirmitatibus variis, alii ommi w 3mxconstantia, nlii eontumeliis affecti ab indignis multisque aliis mwebus patientes; 5. multi enim inconstantes in consiliis suis mmulta aggrediuntur, et nihil omnino iis prospere suecedit. Et αϊσυπε, se nihil in actibus suis proficere, neque ascendit in corde morum cogitatio, mala opera se fecisse, sed dominum accusant. so | *- Cum igitur tribulantur omni tribulatione, tune mihi tradun- L*ur ad bonam admonitionem et confirmantur in fide domini et Lweliquos dies vitae suae serviunt domino mente pura; δὲ cum 'eoeperint delictorum agere paenitentiam, tune ascendunt in prae- *€ordiis eorum opera sua, in quibus se nequiter gesserunt, et ss une dant deo honorem dicentes, iustum iudicem eum esse me- Xitoque se ommia passos secundum sua quemque facta; dein- Ceps vero serviunt domino mente pura et successum habent in *mni negotio suo, accipientes a. domino omnia, quaecumque 25 Ps. 50, 12. — 28 Ps. 7, 12; II Mace. 12, 6; II Tim. 4, 8. — 99 Math. 16, 27; Ps. 61, 13; Prov. 24, 12; 1 Petr. 1, 17; Apoc. 2, 93. — 3) Ps. 1, 3. — 31 Matth. 21, 22; 1 Ioann. 3, 92. 3,2. ὁ ἄγγελος τ. τιμωρίας ΟΥ̓} XII patr. III, 8, Respicit hunc lo- Sim. VII, 1. 2. 6. Henoch 90, 4:|cum Origenes In Ps. 87 hom. I, 9 Raguel, unus sanctorum angelorum, | (ed. Bened. II, 681). qui poenas petit a mundo et a lu-| 6. Versus sententiis nc locutioni- minibus; 66,1: angeli poenae. Test. | bus biblicis refertus est. — cO-—" 550 HERMAE PASTOR τότε δοξάζουσι τὸν χύριον, ὅτι ἐμοὶ παρεδόϑησαν, καὶ οὐχέτ: οὐδὲν πάσχουσι τῶν πονηρῶν. 4. Λέγω αὐτῷ Κύριε, ἔτι μοι τοῦτο δήλωσον. "T5, φησίν, ἐπιζητεῖς: EL ἄρα, φημί, κύριε, τὸν αὑτὸν χρόνον βασανίζονται οἵ 5 τρυφῶντες καὶ ἀπατώμενοι ὅσον τρυφῶσι καὶ ἀπατῶνται; λέγε: μοι" Τὸν αὐτὸν χρόνον βασανίζονται. 3, [᾿Ἐλάχιστον, φημέ, κύριε, βασανίζονται7" ἔδει γὰρ τοὺς οὕτω τρυφῶντας καὶ ἐπιλανϑανομέ- γνοὺς τοῦ ϑεοῦ ἑπταπλασίως βασανίζεσϑαι. 3. λέγει μοι" ᾿Ἄφρων εἰ xal ob νοεῖς τῆς βασάνου τὴν δύναμιν. Εἰ γὰρ ἐνόουν, φημέ, 10 χύριε, οὐκ ἂν ἐπηρώτων, ἵνα μοι δηλώσῃς. Ακουε, φησίν, ἄμ- φοτέρων τὴν δύναμιν. 4. τῆς τρυφῆς καὶ andere ὃ χρόνος ὥρα ἐστὶ plat τῆς δὲ βασάνου ἡ ὥρα τριάκοντα ἡμερῶν δύναμιν ἔχεε. ἐὰν οὖν μίαν ἡμέραν τρυφήσῃ τις καὶ dran, μίαν δὲ ἡμέραν βασανισϑῇ, ὅλον ἐνιαυτὸν ἰσχύε: ἡ ἡμέρα τῆς βασάνου, ὅσας οὖν "» ἡμέρας τρυφήσῃ τις, τοσούτους ἐνιαυτοὺς βασανίζεται. βλέπεις. οὖν, φησίν, ὅτι τῆς τρυφῆς καὶ ἀπάτης ὃ χρόνος ἐλάχιστός ἔστε, τῆς δὲ τιμωρίας καὶ βασάνου πολύς. Db. Ἔτι, φημί, κύριε, οὐ νενόηχα ὅλως περὶ τοῦ χρόνου τῆς ἀπάτης καὶ τρυφῆς καὶ βασάνου - τηλαυγέστερόν μοι δήλωσον. 7» 2. ἀποκχριϑείς μοι λέγει. Ἡ ἀφροσύνη σου παράμονός ἔστε. οὗ ϑέλεις σου τὴν καρδίαν καϑαρίσαι καὶ δου[ λεύειν] τῷ Sed. βλέπε, φησί, μήποτε ὁ χρόνος πληρωϑῇ καὶ σὺ ἄφρων εὑρεϑηῆς. ἄχουε οὖν, φησί, καϑὼς βούλει, ἵνα νοήσῃς αὖτά. 8, ó τρυφῶν χαὶ ἀπατώ[μενος] μίαν ἡμέραν καὶ πράσσων, ἃ βούλεται, πολλὴν a» ἀφροσύνην ἐνδέδυται καὶ οὐ νοεῖ τὴν πρᾶξιν, ἣν ποιεῖ" εἷς αὔριον ἐπιλανϑά[νεται] γάρ, τί πρὸ μιᾶς ἔπραξεν" Tj χαὶ ἀπάτη μνήμας οὖκ ἔχει διὰ τὴν ἀφροσύνην, ἣν δὲ τιμωρία καὶ ἡ βάσανος ὅταν χολληϑῇ τῷ ἀνϑρώπῳ μίαν μέχρις ἐνιαυτοῦ τιμωρεῖται καὶ βασανίζεται" μνήμας γὰρ, s ἔχει ἡ τιμωρία καὶ ἡ βάσανος, 4, βασανιζόμενος οὖν ρούμενος ὅλον τὸν ἐνιαυτόν, μνημονεύει τότε τῆς τρυφῆς ' τῆς καὶ γινώσχει, ὅτι DU] αὐτὰ πάσχει τὰ πονηρά, E TEHIT 4|5 οἱ rg. x. ἀπατώμενοι G : qui discedunt (desciscunt L*) a dei L | 6/7 ἐλάχιστον -- βασανίζονται L: 77 G | 12 τριάκοντα τ A. 18 τρυφήσῃ em :-ca G Ath | 18 ἔτι G: quoniam (Uri) LA | 28 οὖν nunc L'A, ergo nune. L* | 26 γὰρ pr Θ' : καὶ LA | 81. τότε LA t ποτὲ θ᾽ 998 [ EE 7 SIM, VI, 8, 6--, 4. 551 petunt; et tune glorificant dominum, quod mihi traditi sunt, neque amplius quidquam mali patiuntur. 4. Dico ei: Domine, adhuc hoc mihi demonstra. Quid, inquit, inquiris? Numquid igitur, inquam, domine, idem tem- pus eruciantur luxuriantes ac deliciantes, quod luxuriantur ac 5 deliciantur? Dieit mihi: Idem tempus cruciantur. 2. Et dixi: Multum exiguum, domine, cruciantur; oportebat enim eos septi- fariam cruciari, qui sic luxuriantur et dei obliviscuntur. 3. Di- cit mihi: Fatuus es neque intellegis tormenti vim. Si enim, inquam, intellegerem, non interrogarem, ut mihi demonstrares. 1" Audi, inquit, ntriusque vim. 4. Luxuriae et voluptatis tempus est una hora; tormenti hora vim habet dierum triginta. ]lta- que cum quis unum diem luxuriae ac deliciis sese dederit, unum autem: diem cruciatus fuerit, dies cruciatus totum annum valet. Quot igitur dies luxuriatus quis fuerit, tot annos cruciatur, 15 Vides ergo, inquit, tempus luxuriae ac voluptatis minimum esse, poenae vero ac tormenti multum. b. Adhuc, inquam, domine, nihil intellexi omnino de tem- pore voluptatis et luxuriae et tormenti; lucidius mihi demon- δα. 2. Respondens mihi dicit: Stultitia tua semper manet" meque cor tuum vis purificare ac servire deo. Vide inquit, ne quando tempus impleatur et tu insipiens reperiaris. Audi igi- tur, inquit, sicut vis, ut ea intellegas. 8, Qui luxuriae ac vo- uptati unum diem se committit et facit, quae vult, multam Shultitiam indutus est neque intellegit actum, quem facit; po- 96 Sero enim obliviscitur, quid egerit pridie; namque luxuria et woluptas memoriam non habet propter stultitiam, qua induta δε, poena autem et tormentum cum accesserit homini unum dlüem, per anni spatium torquetur et cruciatur; magnam enim memoriam habet poena et tormentum. 4. Si quis ergo crucia- δ᾽ tur eb punitur totum annum, tunc meminit luxuriae et volup- tulis ac cognoscit, propterea se mala pati. Omnis ergo homo, ἃ, 1. τὸν αὐτὸν χρόνον xr.] Cf.| eum diei 12 horas attribuere, Quod Testum. XII patr. IX, 5. si ponis, 30 dies gunt — 360 (sc. 4. τριάκοντα ἡμερῶν] Hermas cum | 12 X 30) horae. Rescipit hunc lo- infra diet, unum eruciatus diem |cum Origenes In Num. hom. 8 (ed. munum i.e. 360 dies valere, apparet, | Bened. II, 294). μετανοήσωσι, ἀποστήσεται [ἀπὸ σοῦ] ὁ [ἄγγγελος τῇ 4Ὁ τῷ .. πάϑει Ath (L3) : τῷ «. πράξει GL ζόμενοι G(A):propter has igitur (nutem L*) poenas L | 11 γὰρ LÀ Ath : 7 Θ | 15 ἐπι L, ἀρχὴ G, similitudo octava A | 19 ἐπιζητεῖς. em cf, Vis, V, 8: παρ᾽ ἐμοὶ G, veni LA | SIM. VI, 5, 4 — VIL 8. 553 qi luxuriae ac voluptati se dedit, sic cruciatur, quoniam ha- benies vitam morti sese tradiderunt. 5. Quae, inquam, domine, Tuptates sunt noeivae? Omnis, inquit, actus voluptas est homini; quem libenter facit; "aum iracundus affectioni animi mi sutisfaciens luxuriatur; et adulter et ebrius et detractor et* mendax et avarus et fraudator et qui his similia facit suo morbo müsfacit; luxuriatur igitur in aetu suo. 6. Hae ommes luxu- Tae noeivae sunt servis dei. Propter has ergo voluptates pa- ἔπηξαν, qui puniuntur ae cruciantur. 7. Sunt autem et vo- hptates, quae salvent homines; multi enim bonum operantes 16 percipiunt voluptatem sua dulcedine ducti. Haec igitur volup- las utilis est servis dei et vitam parat homini eiusmodi; noci- yw vero voluptates praedietae tormenta ae poenas iis pariunt; si autem permanserint nec paenitentium egerint, mortem sibi Similitudo VIL. Post paucos dies vidi eum in eodem campo, in quo etiam pastores videram, et dieit mihi: Quid quaeris? Adsum, inquam, domine, ut pastorem poenae praepositum iubeas e domo mea "Pure, quia vehementer me affligit. Oportet, inquit, te affligi; 90 δ enim, inquit, praecepit de te angelus gloriosus; vult enim de temptari. Quid enim, inquam, domine, tam grande delictum wünisi, ut huie angelo traderer? 2. Audi, inquit: peccata tua quidem multa suní, sed non tam multa, ut huie angelo debeas dradi; sed domus tua magnas iniquitates et peccata fecit, et ss *xacerbatus est gloriosus angelus propter opera eorum, et prop- lerex iussit te aliquantum temporis affligi, ut illi quoque paeni- dentiam agant purificentque se ab omni desiderio huius saeculi. Üum igitur paenitentiam egerint ae purificati fuerint, tunc re- vedet a te angelus poenae. 3. Dico ei: Domine, si illi eius- τὸ 5, 5. τὸ ἱκανὸν ποιεῖν] Genus di-| 1. ὁ ἔνδοξος ἄγγελος] Sic angelus vendi latinum. deinceps saepissime appellatur, prae- WIL Arte haec Similitudo cum|sertim in Similitudine sequenti; ef, praecedente cohaeret. Pergit Her-|index vocabulorum. mas de paenitentin agere. Cf. Sim.| 2. ὁ οἶκος cov sr] Cf. v. 3.6; VI, 1, 3. 4. Vis. I, 3, 1. 2; II, 3, 2 sqq. 554 HERMAE PASTOR. | τῷ" Κύριε, εἰ ἐχεῖνοι τοιαῦτα εἰργάσαντο, ἵνα παραπιχρανϑῇ & ἔνδοξος ἄγγελος, τί ἐγὼ ἐποίησα ; Ἄλλως, webs] ἐκεῖνοι ϑλιβῆναι, ἐὰν μὴ σὺ ἡ χεφαλὴ τοῦ οἴκου ϑλιβῇς " σοῦ γάρ ϑλιβομένου ἐξ ἀνάγκης κἀχεῖνοι ϑλιβήσονται, εὐσταϑοῦντος δ[ ἔεεὶ 5 σοῦ] οὐδεμίαν δύνανται ϑλῖψιν ἔχειν. 4. ᾿Αλλ ἴδού, φημί, κύριε, μετανενοήχασιν ἐξ ὅλης καρδίας αὐτῶν. Οἶδα, φησί, κἀγώ, ὅτι - μετανενοήχασιν ἐξ ὅλης καρδίας αὑτῶν" τῶν οὖν μετανοούντων [εὐϑὺς] δοκεῖς τὰς ἁμαρτίας ἀφίεσϑαι; οὗ παντελῶς - ἀλλὰ δεῖ τὸν μεταγοοῦντα βασανίσαι τὴν ἑαυτοῦ ψυχὴν καὶ ταπεινοφρονῆσαι. τὸ ἐν πάσῃ πράξει: αὐτοῦ ἰσχυρῶς καὶ ϑλιβῆναι ἐν πάσαις ϑλίψεσι. ποικίλαις" καὶ ἐὰν ὑπενέγκῃ τὰς ϑλίψεις τὰς ἐπερχομένας αὐτῷ, πάντως σπλαγχνισί αι Ó τὰ πάντα κτεῖσας καὶ χαὶ ἴασίν τινα δώσει αὐτῷ“ ὅ, καὶ τοῦτο πάντως, [ἐὰν ἴδῃ τὴν χαρδίαν}] τοῦ μετανοοῦντος καϑαρὰν ἀπὸ παντὸς πονηροῦ πράγ- τὸ pato. σοὶ δὲ συμφέρον ἐστὲ καὶ τῷ οἴκῳ cou νῦν ϑλιβῆναι, τί δέ σοι πολλὰ λέγω; ϑλιβῆναξ σε δεῖ, καϑὼς προσέταξεν ὅ ἄγ- γέλος κυρίου ἐκεῖνος, & παραδιδούς σε ἐμοξ" καὶ τοῦτο εὐχαρίστει πῷ χυρίῳ, ὅτι ἄξιόν σε ἡγήσατο τοῦ προδηλῶσαί σοι τὴν ϑλῖψιν, ἵνα προγνοὺς αὐτὴν ὑπενέγκῃς ἰσχυρῶς. 6. λέγω αὐτῷ" Κύριε, » σὺ μετ᾽ ἐμοῦ γίνου, καὶ δυνήσομαι πᾶσαν ϑλῖψιν ὑπενεγκεῖν. Ἐγώ, φησίν, ἔσομαι μετὰ σοῦ " ἐρωτήσω δὲ καὶ τὸν ἄγγελον τὸν τιμωρητήν, ἵνα σε ἐλαφροτέρως ϑλίψῃ" ἀλλ᾽ ὀλίγον χρόνον ϑλιβῆσῃ καὶ πάλιν ἀποχατασταϑῆσῃ εἰς τὸν οἶκόν σου" μόνον παράμεινον ταπεινοφρονῶν καὶ λειτουργῶν τῷ κυρίῳ ἐν πάσῃ καϑαρᾷ καρδίᾳ, aw» χαὶ τὰ τέχνα σου καὶ ὃ οἶκός σου, xai πορεύου ἐν ταῖς ἐντολαῖς μου αἷς cot ἐντέλλομαι, καὲ δυνήσεταί σου ἢ μετάνοια ἰσχυρὰ καὶ χαϑαρὰ εἶναι" 7. χαὶ ἐὰν ταῦτας φυλάξῃς μετὰ τοῦ οἴχου σου, ἀποστήσεται πᾶσα ϑλῖψις ἀπὸ σοῦ" xal ἀπὸ πάντων δέ, φησίν, ἀποστήσεται ϑλιψις, ὅσοι [ἐὰν] ἐν ταῖς ἐντολαῖς quon. ταύταις 80 πορευϑῶσιν. Παραβολὴ η΄. 1, Ἔδειξέ μοι ἱτέαν μεγάλην, σχεπάζουσαν πεδία καὶ ὄρη, 8 τοῦ οἴκον G(A) : totius domus L | 8 εὐθὺς LA : 2 G 10. - L| 12 πάντως G(A) : et tunc forsitan L', 7» I? | 18 low LÀ : ἐσχὺν G | αὐτῷ L' αὐτοῖς G, 7» L'A | 19/14 ἐὰν ἐδ τὴν xapdlev .. καϑαρὰν LA : καθαρῶς G | 30 χαὶ G : -- facile L, patienter Α | 94 zsg 27 LÀ | 96 μου L'A : cov G, 2» L* | 28 πᾶσα GA : 7» L | 29 θλῖψις : omnis vexatio L, 2» A | k E 70 SIM. VII, 8 — VIII, 1, 1. 555 modi operati sunt, ut exacerbaretur angelus gloriosus, quid ego feci? Aliter, inquit, non possunt illi affligi, nisi tu, caput do- mus, afflgeris; cum enim tu affligeris, necesse est illi quoque afflgantur; cum autem tu bene stas, nullam possunt habere tribulationem. 4. Sed ecce, inquam, domine, paenitentiam ege- runt ex toto corde suo. Scio, inquit, et ego, paenitentiam eos egisse ex toto corde suo; paenitentium igitur protinus putas peccata dimitti? Nequaquam; sed oportet paenitentem cruciare animam suam et humiliare fortiter in omni actu suo et affligi in omnibus tribulationibus variis; cumque sustinuerit tribula- τὸ *iones sibi supervenientes, omnino miserebitur, qui creavit om- mia confirmavitque, et remedium aliquod ei dabit; 5. et hoc «erte, si viderit cor paenitentis mundum ab omni malo negotio. "Tibi autem utile est et domui tuae nunc affligi. Quid autem Xibi multa loquor? Affligaris enim necesse est, sicut praecepit 15 zangelus ille domini, qui te tradidit mihi; et propter hoc gra- tias age domino, quod dignum te habuit, ut praediceretur tibi Ciibulatio, ut praescius eam sustineres fortiter. 6. Dico ei: JDomine, tu mecum esto, et potero omnem tribulationem sus- *inere. Ego, inquit, tecum ero; rogabo autem angelum quo- so que poenae praepositum, ut levius te affligat; sed exiguum tempus affliperis et iterum restitueris in domum tuam; modo persevera humiliter sentiens et serviens domino in toto corde puro, et filii tui e£ domus tua, et ambula in mandatis meis, quae tibi do, et paenitentia tua fortis e& munda esse poterit; 35 T. οἱ si haec custodieris cum domo tua, recedet omnis tribu- liio a te; et ab omnibus, inquit, recedet tribulatio, quicumque in his mandatis meis ambulaverint. Similitudo VIII. 1. Ostendit mihi salicem magnam, tegentem campos et so 19 Eph. 8, 9. — 12 Ps. 67, 29. ἐὰν cf. Vis. III, 1, 9; Mand. IV, 3, 7; V, 2, 8 etc.:7» G | 31 παρ. η΄": similitudo nona A, 7» G | 82 μεγάλην GA: L 4. ὁ τὰ πάντα xrÀ.] Cf. Sim. V, 5, 2. | dine Zahn, Der Hirt d. H. p. 141— 5. ὁ ἄγγελος xvolov ἐκ.) Cf. v. 1.1198. VIIL Disputavit de hac Similitu-' 1, 1. iréa] est lex Dei toti orbi - SIM. VIII, 1, 1—12. 557 montes, ei sub umbram salicis venerunt omnes, qui vocati erant in nomine domini. 2. Stabat autem angelus domini gloriosus valde sublimis iuxta salicem, habens falcem magnam, et cae- debat ramos de salice tribuebatque populo, qui salice tegeba- tur; parvas autem virgulas tribuebat iis velut cubitales. 3. Post- s quam autem omnes acceperunt virgulas, angelus falcem depo- suit, οὐ arbor illa sana erat, qualem et videram eam. 4. Ego xutem miratus sum intra me dicens: Quomodo arbor tot ra- zmis desectis sana est? Dicit mihi pastor: Ne mireris, si ar- lor sana permansit tot ramis praecisis; sed exspecta: post- 1ὸ «uam, inquit, omnia vidisti, etiam demonstrabitur tibi, quid sit. 5. Angelus, qui populo virgas porrexit, eas rursus ab Allis reposcebat; et sicut acceperunt, sic vocabantur quoque ad «um, et unusquisque eorum reddebat virgas. Accipiebat autem zngelus domini considerabatque eas. 6. A quibusdam accipie- 15 "bat virgas aridas et veluti a tinea corrosas; iussit angelus se- «Orsum statui eos, qui eiusmodi virgas tradiderunt. 7. Alii au- "kem porrigebant aridas, sed non erant a tinea corrosae; etiam Jhos iussit seorsum statui. 8. Alii porrigebant semiaridas: etiam Jhi seorsum statuebantur. 9. Alii porrigebant virgas suas se- 30 zeniaridas et habentes scissuras; etiam hi seorsum statuebantur. 70. Alii porrigebant virgas suas virides et scissuras habentes; *E"lam hi seorsum statuebantur. 11. Alii porrigebant virgas Joro dimidia parte aridas et pro dimidia virides; etiam hi seor- *xum statuebantur. 12. Alii afferebant virgas suas et duae vir- ss zkae partes erant virides, tertia arida; etiam hi seorsum statue- Acterum. probantur (c. 4,8 — c. 5,6), ὁ. 7, 1. Xam non decem, sed novem generà| 9. Designantur dubii et detracto- *s unt; tertium enim genus cum quarto | res, cf. c. 4, 6; c. 7, 2. 8. coniungitur (c. 4, 6). In explicatione i itiosi fautem similitudinis (e. 6, 4— 10,4). d Deigntar ambitiosi, cf. c. 5, Aterum decem peccatorum gencra| ὃ .' Aiscernuntur. In hoc versu ecclesiae | Ob»roditores designantur, cf. c. 4, 4: « 6, 4. 7. Designantur pseudodoctores, cf.| 12. Designantur, qui pluribus pec- €. 45; c. 6, 5. 6. catis negaverunt Dominum, cf. c. 5, $ Designantur dubii, ef. c. 4, 6:13; c. 8, 4. 5. 11. Designantur homines negotia- tionibus involuti neque adhaerentes sanctis, cf. c. 5, 2; c. 8, 1—8. SIM. VIII, 1, 13—2, δ, 559 lwiar. 13. Alii porrigebant duas partes aridas, tertium viri- aida, cacumen ipsum; scissuras autem habebant in sese; etiam di seorsum statuebantur. 15. Aliarum erat minima pars viri- s dis reliqua. autem virgarum pars arida; etiam hi seorsum sta- Wwbantur. 16. Alii veniebant virgas virides afferentes, sicut ceperunt ab angelo; maior autem populi pars einsmodi virgas jurigebat. Angelus vero de iis valde gavisus esb; etiam hi worsum statuebantur. 17. Alii porrigebant virgas suas virides 19 bpampinos habentes; etinm hi seorsum statuebantur, et de lis angelus valde gavisus est. 18. Alii porrigebant virgas suas vides e& pampinos habentes, pampini earum autem velut fruc- hm quendam habebant. Et valde hilares erant homines illi, (rum virgae tales inventae sunt. Et angelus de his exsul- :w aba, et pastor de his valde hilaris erat. 2. lussit autem angelus domini coronas afferri. Et alla- A sunt coronae velut ex palmis factae, et coronavi£ viros, qui Jrgas porrexerant habentes pampinos et fructum quendam, et dimisit eos in turrim. 9. Sed et alios misit in turrim, qui μας virides porrexerant eb habentes pampinos, pampinis au- -dem fructum non habentibus, dans iis sigillum. 3. Vestem Alem omnes eandem habebant candidam sicut nix, qui ibunt Jn turrim. 4. Et eos, qui virgas porrexerunt virides, sicut ac- "perat, dimisit, dans iis vestem et sigillum. 5. Quae cum ** Amgelus eonsummasset, dicit pastori: Ego vado; tu autem hos V. Designantur eonfessores, cf. c. | verunt legem aut, si deliquerunt 3; e. 8, 7. Designantur martyres, cf. e. 9, lic 3. 6. 3, L στεφάνους Cf. Apoc. 2, 10; ΔΊ]; 4, 4 etc. I Cor. 9,25; II Tim. 4 8; lae. 1, I2. I Petr. 5, 4. Ori- genes In Ezech. hom. 1, 5 (ed. Be- med, ΠῚ, 858) scribit; Scriptum est 4n quodam libro, quia salignam om- mes credentes accipiant coronam. — alpyoy] Of. Vis. ΠῚ, 2, 5 sqq. In furrim omnes mittuntur, qui serva- paenitentiam egerunt. Of. c. 8, 5; 6, 6; 73.5; 8 2.8.5; 9,29. 4; 10, 1. 4. 2. σφραγίς] hic non est baptismus, ut e. 6, 8; Sim. IX, 16, 8. 4. 5. 7 (cf. II Clem. 7, 6 not), sed orna- mentum confessoribus ac iustis (v. 4) proprium. Cf. Apoc. 7, 9—8; 9, 4. 3. luec. λευκόν] Of. Apoc. 8, 4. 5. 18; 4, 4; 6, 11; 7, 13. 5. τοὐτους] sc. fideles peccatores, ef. c. 1, 6 not. — εἰς τ. τείχη] Cf. SIM, VIII, 2, δ--ὃ, 9. 561 dimibtes in muros, sicut quis dignus est habitare. Diligenter Yero considera virgas eorum, et sic dimitte; diligenter con- "idera. Vide, inquit, ne quis te fallat. Sin autem quis te defellerit, ego eos supra altare probabo. Haec cum pastori "dixisset, abii. 6. Postquam autem angelus abii, pastor mihi s -dicib: Sumamus virgas omnium easque plantemus, si quae ex dis forte possint vivere. Dico ei: Domine, aridae hae quomodo possunt vivere? 7. Respondens mihi dicit: Haec arbor salix cest et genus ama vitam; si virgae igitur plantatae fuerint xacceperintque paulum humoris, multae ex iis vivent; deinde * -bemptemus etiam aquam iis suffundere. Bi qua earum poterit. —wivwere, gratulabor illis; quodsi non vixerit, ego non inveniar neglegens. 8. lussit autem pastor me vocare eos, sicut quis- -que eorum steterat. Venerunt singuli ordines et porrigebant —wirgas pastori. Accipiebat autem pastor virgas et plantavit eas 15 -eeundum ordinem, eb cum plantasset, aquam iis suffudit mul- Cum, ita ut virgae prae aqua non viderentur. 9. Et postquam —wirgas irrigavit, ai mihi: Eamus et post paucos dies rever- -kumur et visitemus virgas omnes; qui enim hanc arborem crea- wit. vul omnes vivere, qui ramos acceperunt ex hae arbore, 30 Spero auiem ego quoque, postquam virgulae hae humorem ac- -weperunt fueruntque irrigatae aqua, maximam earum partem Wieburam esse. 9. Dico ei: Domine, haec arbor quid sit, demonstra mihi; dncertus enim sum de ea, quod tot ramis praecisis sana est ss Abor neque quidquam de ea praecisum esse videtur; in hoc Apiur incertus sum. 2. Audi, inquit: arbor haec magna, quae "ampos iegit δὲ montes et omnem terram, lex dei est data loli mundo; haec vero lex est filius dei praedicatus in finibus 30 I Tim. 2, 4. fa radicibus sese ipsa demergant.|uov vocant. Of. lust. Dialog. c. 11. ἃ. τάγμ. τάγματα] — κατὰ τάγματα. 48. 51. 118; Clem, Al. Strom. I, 29, ΟΝ ὁ. 4, 2; Marc. 6, 7. 89. 40; Ae- 182 p. 427; II, 15, 68 p. 465 (— sehyl. Pers. 981. Winer $ 27, 9; |Praedic. Paul. et Petri apud Hilgen- 94 1 feld, Novum Testamentum extra IE X. vino; . . υἱὸς ϑεοῦ] Ali|can. rec. IV, 50). Sim. IX, 12, 1 quoque inter veteres Christum vó- petra et porta turris filius Dei de- Funk, Patres apost. ed. II. 36 m SIM. VIII, 8, 2—7. 563 terrae; populi autem commorantes sub umbra sunt ii, qui audi- erunt praedicationem et crediderunt in eum; 3. angelus autem magnus ae gloriosus est Michael, qui habet potestatem huius populi gubernatque eos. Hic enim est, qui iis legem inserit in corda credentium; visitat ergo eos, quibus dedit, an custo- s dierint eam. 4. Vides autem virgas uniuscuiusque; virgae enim lex sunt. Vides igitur multas virgas inutiles factas cognos- cesque eos omnes, qui legem non servaverunt, et videbis ha- bilaionem uniuscuiusque. 5. Dico ei: Domine, quare alios Jimisit in turrim, alios tibi reliquit? Quotquot, inquit, trans- τὸ gressi sunb legem, quam acceperunt ab eo, eos meae potestati Teiquit paenitentiae causa; quotquot autem legi iam satisfece- runt eamque. servaverunt, eos sub propria potestate habet. 6. Qui igitur, inquam, domine, sunt ii qui coronati sunt euntque in lurim? Qnotquot, inquit, luctati sunt cum diabolo et vicerunt τὸ mum, coronati sunt; hi sunt ii, qui pro lege passi sunt; 7. alii muem. qui ipsi quidem virgas virides porrexerunt et habentes -pampinos, fructum vero non habentes, ii sunt, qui propter legem E sunt, neque vero passi fH) scribens: Εἰ δὲ χρὴ τολμήσαντα umi ἀπό τινος φερομένης μὲν ἐν τῇ ἐκελησίᾳ γραφῆς . οὐ παρὰ πᾶσι δὲ ὑμολυγουμένης εἶναι ϑείας, τὸ τοιοῦ- παραμυϑήσασϑαι, ληφϑείη ἂν τὸ τοῦ Ποιμένος περί τινων ἅμα τῷ πιστεύειν ὑπὸ τῷ Μιχαὴλ ye γομένων, διὰ δὲ φιληδονίαν ἀποπιπ- es ἐχείνου καὶ γινομένων ὑπὸ τὸν τῆς τρυφῆς (Cf. Sim. VI, 2, 1), c; | τὸν τῆς τιμωρίας (cf. Sim. 3, 2) μεθ᾽ ὃν ὑπὸ τὸν τῆς μετα- γοίας. — αὐτοῖς νόμον] Qui versio- -mem aethiopicam sequentes αὐτοῦ legunt, pronomen (αὐτοῦ — ἑαυτοῦ pL Winer $ 22, 5) ad Michaelem an- m (Harnack) au ad τούτου τοῦ Christi Person 1886 p. 42) , eb si Hermas profecto le- Een adscriberet, eum illa sunt neque abnegaverunt legem voce eundem esse annuereb cum filio Dei, cui lex alias (v. 2; Sim. V, 5, 8; 6, 3) attribuitur atque soli re- vera attribuenda est. Interpres au- iem aethiopicus locum ita reddit, ut pronomen ad populum potius quam ad Michaelem referre cemsen- dus sit. Utut vero versio intelle- genda est, interpres non adeo fide dignus est, ut testi graeco praefe- ratur. Link obicit, verbis εἰς τὰς καρδίεις τ. π. sequentibus vocem af- τοῖς superfluam esse. Sed etiam vox αὐτοῦ non est necessaria, atque id praesertim quaeritur, utri testi mai- or fides habenda sit. 4. νόμος] Singulae virgae signifi cant legem evangelii a singulis re- ceptam (Hefele). 5. ἀπέλυσεν] sc. Michael. 36 * 564 HERMAE PASTOR 8. οἱ δὲ χλωρὰς ἐπιδεδωκότες, οἵας ἔλαβον, σεμνοὶ xal δίκαιοι xal λίαν πορευϑέντες ἐν χαϑαρᾷ καρδίᾳ xal τὰς ἐντολὰς κυρίου πεφυλαχότες. τὰ δὲ λοιπὰ γνώσῃ, ὅταν κατανοήσω τὰς ῥάβδους ταύτας τὰς πεφυτευμένας καὶ πεποτισμένας. 5 4. Καὶ μετὰ ἡμέρας ὀλίγας ἤλθομεν εἰς τὸν τόπον, καὶ Exd- ϑισεν ὃ ποιμὴν εἷς τὸν τόπον τοῦ ἀγγέλου, wai παρεστάϑην αὖ- τῷ. καὶ λέγει pots Περίζωσαι ὠμόλινον [καὶ διαχόνει μοι. περι- εζωσάμην ὠμόλινον] ἐκ σάκκου γεγονὸς καϑαρόν. 9. ἰδὼν δὲ με περιεζωσμένον καὶ ἕτοιμον ὄντα τοῦ διακονεῖν αὐτῷ, Κάλει, φησί, τὸ τοὺς ἄνδρας, ὧν εἰσὶν αἱ ῥάβδοι πεφυτευμέναι, χατὰ τὸ τάγμα, ὥς τις ἔδωκε τὰς ῥάβδους. καὶ ἀπῆλϑον εἰς τὸ πεδίον καὶ ἐχάλεσα πάντας: καὶ ἔστησαν πάντες κατὰ τάγματα, 8, λέγει αὐτοῖς " Ἕκαστος τὰς ἰδίας ῥάβδους ἐκτιλάτω καὶ φερέτω πρός με. 4. πρῶ- τὸι ἐπέδωχαν οἱ τὰς ξηρὰς καὶ κεκομμένας ἐσχηκότες, xal ὥς τὸ αὗται εὑρέϑησαν ξηραὶ καὶ κεχομμέναι, ἐκέλευσεν αὐτοὺς χωρὶς [σταϑῆν]αι. δ. εἶτα ἐπέδωχαν οὗ τὰς ξηρὰς καὶ μὴ κεκομμένας ἔχοντες: τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν ἐπέδωκαν τὰς ῥάβδους χλωράς, τινὲς δὲ ξηρὰς καὶ κεχομμένας ὡς ὑπὸ σητός. τοὺς ἐπιδεδωκότας οὖν χλωρὰς ἐκέλευσε χωρὶς σταϑῆναι, τοὺς δὲ ξηρὰς καὶ κεκομμένας 30 ἐπιδεδωχότας ἐχέλευσε μετὰ τῶν πρώτων σταϑῆναι. 6, εἶτα ἐπέ- δωχὰν οἱ τὰς ἡμιξήρους καὶ σχισμὰς ἐχούσας " καὶ πολλοὲ BE αὖ- τῶν χλωρὰς ἐπέδωχαν καὶ μὴ ἐχούσας σχισμάς" τινὲς δὲ χλωρὰς xal παραφυάδας ἐχούσας wal εἰς τὰς παραφυάδας καρποῦς, οἵους εἶχον ob εἰς τὸν πύργον πορευϑέντες ἐστεφανωμένοι" τινὲς δὲ ἐπέδωκαν ξηρὰς καὶ βεβρωμένας, τινὲς δὲ ξηρὰς καὶ ἄβρώτους, s» τινὲς δὲ οἷαι ἦσαν ἡμίξηροι καὶ σχισμὰς ἔχουσαι, ἐχέλευσεν αὖ- τοὺς ἕνα ἕκαστον χωρὶς σταϑῆναι, τοὺς μὲν πρὸς τὰ ἴδια τάγματα, τοὺς δὲ χωρίς, A D. Εἶτα ἐπεδίδουν οἱ τὰς ῥάβδους χλωρὰς μὲν ἔχοντες, σχίσ- μὰς δὲ ἐχούσας" οὗτοι πάντες χλωρὰς ἐπέδωκαν καὶ ἔστησαν εἷς 80 τὸ ἴδιον τάγμα. ἐχάρη δὲ 6 ποιμὴν ἐπὶ τούτοις, ὅτε πάντες ἡἠλλοιώϑησαν xai ἀπέϑεντο τὰς σχισμὰς αὐτῶν. 3. ἐπέδωκαν δὲ xai οἱ τὸ ἥμισυ χλωρόν, τὸ δὲ ἥμισυ ξηρὸν ἔχοντες" τινῶν οὖν 6 ἀγγέλου GA :- magni L | 7/8 χαὶ 4, — ὠμόλινον ἸΛΙΛΆ.-5» | 11 ὥς τις em : ὅστις G, sicut LA | 12 πάντες Ὁ L^) κατὰ τ. LÀ : πάντα tà τ. G | 13 ἐχτειλλάτω G | 14/15 χαὶ ὡς αὖται Get quae (duo codd: aeque) L', sicut antea non A ὡς — κεχομμέναι 2» L* | 20 πρώτων : a G | 93. χαρπούς, οἵους G : καρπόν, olov LA | 97 σταθῆναι : στῆναι ἢ Sw τῷ 3: 33 M5 WSuszn (RoQui virgas vires pecrexeczcrt. quales aeceperumk hi sunt saneti et imsti ες qui im pzra mwnte ambclaverzm: ἐς mmandata domimi custodwerurs. — Belig-as autem cowmeeces. cum Consderavero has virgas quae plarzaije ἐς irrizazwe surt. 4. Et paucos post dies verimcs i kwum. ἐξ coesedit pastor ? in loco angeli. es ego consti :zxta eam. Ἐς diit mihi: Praecinge te sabano εἰ ministra miti — Praecirxi me ssbane mundo. quod e sacco faetzm ferat zm aztem praeeize- lum me videret ac parazzm mimisra-i ei. aH: Vea vies qeorum sunt virgae plantatae. sceuclum erdmem. sut quis w dedit virgas — Er abüi in campzm «x vocavi omnes: ἐξ eonstite- mni singuli ordimes. 3. Dieit iis: Unusquisqze suam virzam trrahat et afferat ad me. 4. Primi traliderunt qui aridas vir- mas e praecisas habuerant. cumque bae inventae essent aridae 4 praecise. iussit eos seorsum stare. 5. Deinde pormxerunt s qu aridas et non praecisas habuerant: aliqui antem ex Hs per- Terunt virgas virides. aliqui aridas e: praecisas velut a tinea. Eos igitur. qui virides porrexerunt. iussit seorsum stare. eve Sem, qui aridas et praecisas tradiderunt. iussit stare cum pimis. 6. Deinde porrexerunt ii. qui semiaridas et habentes Ὁ Wimuras habuerant: et multi ex iis virides perrexerunt nec Ximuras habentes: aliqui vero virides et pampines habentes 4 in pampinis fructus. quales habebant qui in turrim abierunt wonati; alii porrexerunt aridas et corresas. alii arida: et non forroeas, alii semiaridas et scissuras habentes. lussit ewe un- s Wnquemque stare seorsum. alios ad suos ordines. alies seorsum. b. Deinde porrexerunt qui habuerant virides quidem vir- Qa, sed scissuras habentes; hi omnes virides tradiderunt ac Melerunt in suo ordine. Pastor autem de iis gavisus est, quod Omnes mutati sunt et scissuras suas deposuerunt. 2. Porrexe- * ταῖς vero ii quoque. qui dimidium viride. dimidium aridum 2 Eccles. 12. 13. 4, 4. εἴ. c. 6. 4. similes facti erant. Cf. v. à: μετὰ 5. πρὸς τὰ ἴδια τάγματα] i. e. ad; τῶν πρώτων σταϑξναι. c. ὃς 1— δ06, quibus paenitentiam agentes" 566 HERMAE PASTOR | εὑρέϑησαν αἱ ῥάβδοι ὁλοτελῶς χλωραέ, τινῶν ἡμίξηροι, τινῶν Egpal | χαὶ βεβρωμέναι, τινῶν δὲ χλωραὶ καὶ παραφυάδας ἔχουσαι" οὗτοι πάντες ἀπελύϑησαν ἕχαστος πρὸς τὸ τάγμα αὐτοῦ. 8. εἶτα ἐπέ- δωχαν οἱ τὰ δύο μέρη χλωρὰ ἔχοντες, τὸ δὲ τρίτον ξηρόν πολλοὶ «ἐξ αὐτῶν χλωρὰς ἐπέδωχαν, πολλοὶ δὲ ἡμιξήρους, ἕτεροι δὲ ξηρὰς xal βεβρωμένας οὗτοι πάντες ἔστησαν εἰς τὸ ἴδιον τάγμα. 4. [sh ἐπέδωκαν οἱ τὰ δύο μέρη ξηρὰ ἔχοντες, τὸ δὲ τρίτον χλωρόν " πολλοὶ BE αὐτῶν ἡμιξήρους ἐπέδωκαν, τινὲς δὲ ξηρὰς καὶ βεβρω- μένας, τινὲς δὲ ἡμιξήρους καὶ σχισμὰς ἐχούσας, ὀλίγο: δὲ χλωράς" 1 οὗτοι πάντες ἔστησαν εἰς τὸ ἴδιον τάγμα]. ὅ, ἐπέδωκαν δὲ αἱ τὰς ῥάβδους αὐτῶν χλωρὰς ἐσχηκότες, ἐλάχιστον δὲ [ξηρὸν] καὶ σχισμὰς ἐχούσας" Ex τούτων τινὲς χλωρὰς ἐπέδωκαν, τινὲς δὲ χλωρὰς καὶ παραφυάδας ἐχούσας ἀπῆλϑον καὶ οὗτοι εἰς τὸ τάγμα αὐτῶν. 6. εἶτα ἐπέδωχαν οἱ ἐλάχιστον ἔχοντες χλωρόν, τὰ δὲ 15 λοιπὰ μέρη ξηρά" τούτων ai ῥάβδοι εὑρέϑησαν τὸ πλεῖστον μέρος χλωραὶ καὶ παραφυάδας ἔχουσαι καὶ καρπὸν ἐν ταῖς παραψυάσει, xal ἕτεραι χλωραὲ ὅλαι. ἐπὲ ταύταις ταῖς ῥάβδοις ἐχάρῃ ὃ ποι μὴν λίαν μεγάλως, ὅτι οὕτως εὑρέϑησαν. ἀπῆλθον δὲ e o εἰς τὸ ἴδιον τάγμα, 30 6. Μετὰ τὸ πάντων κατανοῆσαι τὰς ῥάβδους τὸν UR λέγει μοι" Εἰπὸν σοι, ὅτι τὸ δένδρον τοῦτο φιλόζωδν ἔστι. βλέ- πεῖς, φησί, πόσοι μετενόησαν καὶ ἐσώϑησαν ; Βλέπω, φημέ, χύρεε, Ἵνα ἴδῃς, φησί, τὴν πολυευσπλαγχνίαν τοῦ κυρίου, ὅτε μεγάλῃ χαὶ ἔνδοξός ἔστι, καὶ ἔδωχε πνεῦμα τοῖς ἀξίοις οὖσι μετανοίας, 252, Διατί οὖν, φημί, κύριε, πάντες οὗ μετενόησαν: Ὧν εἶδε, φησέ, τὴν καρδίαν μέλλουσαν χαϑαρὰν γενέσϑαι xal δουλεύειν αὑτῷ ἐξ ὅλης καρδίας, τούτοις ἔδωχε τὴν μετάνοιαν: ὧν δὲ εἶδε τὴν δο- λιότητα καὶ πονηρίαν, μελλόντων ἐν ὑποχρίσει μετανοεῖν, ἐκείνοις. οὐχ ἔδωχε μετάνοιαν, μήποτε πάλιν βεβηλώσωσι τὸ ὄνομα αὑτοῦ. 10 8. λέγω αὐτῷ. Κύριε, νῦν οὖν μοι δήλωσον - τοὺς τὰς ῥάβδους. ἐπιδεδωχότας, ποταπός τις αὐτῶν ἐστί, καὶ τὴν τούτων κατοικίαν, ἵνα ἀχούσαντες οἱ πιστεύσαντες καὶ εἰληφότες τὴν σφραγῖδα καὶ 1 ὁλοτελῶς G, -λεῖς corr | 9 τινῶν : τῶν Ὁ | 6/10. εἶτα — τάγμα ΤΑΙ͂ΚΑ - ΣΟῚ 10/14. ἐπέδωχαν --- αὐτῶν 77 I | 11 ἐλάχιστον L'(A) : -στοι 8 1 ξηρὸν LA:2» 6118 λίαν μεγάλως Θὲ : vehementer L', valde A, magnum (gau- dium percepit) L | 23. ἔδῃς : εἰδῆς G | 25 διατί L(A) : οὗτοι G | 29 τὸ ὄνομα GA : τὸν νόμον L SIM. VIII, 5, 2—6, 3. 567 habuerant; quorumdam igitur virgae inventae sunt plane viri- des, quorumdam semiaridae, quorumdam aridae et corrosae, quorumdam virides et pampinos habentes. Hi omnes dimissi sunt ad suum quisque ordinem. 3. Deinde porrexerunt qui duas partes virides habuerant, tertiam aridam; multi ex iis^ porrexerunt virides, multi semiaridas, ali aridas et corrosas; li omnes constiterunt in suo ordine. 4. Porro porrexerunt qui dnas partes aridas habuerant, tertiam autem viridem. Multi ex His semiaridas tradiderunt, quidam vero aridas et corrosas, quidam semiaridas et scissuras habentes, pauci virides. Hi om- :6 mes eonstiterunt in suo ordine. 5. Porrexerunt vero qui vir- Eas suas virides habuerant, minimiam autem partem aridam et seissuras habentes. Ex his quidam virides tradiderunt, quidam vero virides et pampinos habentes, Abierunt hi quoque in suum ordinem. 6. Deinde porrexerunt qui minimam partem 15 habuerant viridem, reliquas partes aridas; horum virgae ma- xima ex parte inventae sunt virides et ramuseulos habentes et fmetum in ramusculis, et aliae totae virides. De his virgis gavisus est pastor valde, quia sic inventae sunt. Abierunt au- iem hi in suum quisque ordinem. 2 6. Cumque omnium virgas considerasset pastor, ait mihi: Dixi tibi, hanc arborem vitam amare. Videsne, inquit, quot paenitentiam egerint et salvi sint facti? Video, inquam, do- mine. Ut videas, inquit, misericordiam domini, quia magma et gloriosa est, dedit quoque spiritum iis, qui digni sunt paeni- "5 tentia. 2. Quare igitur, inquam, domine, non omnes egerunt paenitentiam ? Quorum, inquit, mentem vidit mundam futuram sibique ex toto corde servituram esse, his dedit paenitentiam; quos autem vidit fallaces et iniquos futuros et in hypocrisi paenitentiam acturos esse, illis non tribuit paenitentiam, me s» quando iterum violarent nomen ipsius. 3. Dico ei: Domine, nunc ergo demonstra mihi eos, qui virgas porrexerunt, qualis quis eorum sit, et habitationem eorum, ut audiant qui credide- δ, 1. εἶπον] Cf. c. 2, 7. — μετα- | ad. ἀξίοις refero. wolac] et cum ἀξίοις et cum πνεῦμα, 9. ὧν εἶδε κτλ.] Deus dat gratiam. eoniungi potest. Respiciens c. 11, l| paenitentiae, sed iis, quos eum ea &l sequens interpretes veleres vocem | cooperaturos esse praevidet. SIM. VIII, 6, 8—7, 2. 569 runi et sigillum acceperunt et fregerunt neque sanum serva- werunt, et cognoscentes opera sua paenitentiam agant, acei- pientes nte sigillum, et glorificent dominum, quod misertus est ipsorum misitque te, ut spiritus eorum renovares. 4. Audi, in- quit; quorum virgae aridae et corrosae a tinea inventae sunt, δ hi sunt apostatae et proditores ecclesiae et qui in peceatis suis blasphemaverunt dominum, adhue autem et erubuerunt nomine domini, guod invocatum est super eos. Hi igitur in perpe- tuum interierunt deo. Vides nutem, nec unum ex iis paeni- tentiam egisse, etiamsi audierant verba, quae locutus es iis, τὸ quae tibi mandavi; ab eiusmodi hominibus aberat vita. 5. Qui vero aridas et nom putridas tradiderunt, et hi prope illos sunt; erant enim hypocritae et doctrinas alienas inferebant perverte- bantque servos dei, eos maxime, qui peccaverunt, non sinentes eos paenitentium agere, sed doctrinis fatuis eos persuadentes. 15 Hi igitur habent spem paenitentiae. 6. Vides autem multos ex lis et paenitentiam egisse, ex quo mandata mea loeutus es; e&t adhuc paenitentiam agent. Quotquot autem non agent paeni- lentiam, vitam suam amiserunt; quotquot ex iis paenitentiam egerunt, boni evaserunt et habitationem acceperunt in primis 30 muris: quidam etiam in turrim ascenderunt. Vides igitur, in- quit, paenitentiam peceatorum vitam habere, impaenitentiam vero mortem. ἢ. Quotquot autem virgas semiaridas tradiderunt in iisque seissuras habuerunt, de iis quoque audi. Quorum virgae eodem 35 modo semiaridae erant, ii dubii sunt; neque enim vivunt nec mortui gunt. 2. Qui vero semiaridas habuerunt et scissuras in lis, hi et dubii et detraetores sun£ neque unquam pacem ha- 7 Tac. 2, 7. cf. Gen. 48, 16; Deut. 14, 23; 28, 10; Act. 15, 17 ete, — ΒΤ I Thess. 5, 13. 14, 6; 21, 9; Marc. 8, 88; Lue. 9,26. | Non. Montanistae, sed iterum Gno- 5. διδ. ξένας] Cf. Sim. IX, 19, 1; etiei respiciuntur. Cf. Lipsius in 22, 1. 2; Vis. III 7, 1; II Petr. 2, 1: | Zeitschr. f. wiss. Theol. 1866 p. 88. οἵτινες παρεισάξουσιν αἱρέσεις ἐπω- 6. τείχη τ. πρ.--- πύργον] Diversa λείας. Gnostici respiciuntur. Cf. Behm, | singulis beatitudo attribuitur. Cf. c. Ueber den Verfasser des Hirten 1876 | 7, 3; 8, 8; Vis, III, 2, 1. p. 49. sqq. — μὴ ἀφ. μετανοεῖν) i. ὁ. — "4, 1. οὔτε E. οὔτε τεϑνήκασιν) Ct. docentes, non opus esse paenitentia. | Apoc. 3, 15. 16. οὗτοι ἔτι ἔχουσι μετάνοιαν, ἐὰν ταχὺ ἢ τῶν ἣ κατοικία εἰς τὸν πύργον" ἐὰν δὲ χατοιχήσουσιν εἰς τὰ τείχη ἐὰν δὲ μὴ 9/8 καὶ --- μετανοίας 77 L | 4 ἔχουσιν LA τ 11 ζῆλον [ΛΑ (D) :}» G | 15 πάντων ΘᾺ τ 2 ἴι |. GA ΟΩΟΝΏ 94 ὅσοι y. μετενόησαν GÀ : 7 b 9. ἔστιν --- μετανοίας] Cf. Ign. Eph. | nino 10, 1. tur. C 4. πρωτείων) Non clericos, sed om- ' Luc, SIM. VIII, 7, 2—8, 3. 571 lentes inter se, sed semper dissentientes. Sed his quoque, in- qut. paenitentia posita est. Vides inquit, quosdam ex iis paenitentium egisse. Et adhue, inquit, in iis est spes paeni- lentiae. 3. Et quotquot, inquit, ex iis paenitentiam egerunt, habitationem in turri habent; quotquot autem ex iis tardius s paenitentiam egerunt, in muris habitabunt; quotquot vero non agunt paenitentium, sed permanent in factis suis, morte mo- rentur. 4. Qui vero virides tradiderunt virgas suas et seis- suras habentes, hi fideles semper ae boni fuerunt, habentes au- lem zelum quendam inter se de prineipatu et de gloria qua- 1 dam; sed hi ommes stulti sunt, inter se aemulationem habentes de principatu. 5. Sed hi quoque mandatis meis auditis, cum boni essent, sese purifieaverunt citoque paenitentiam egerunt. Habitatio igitur iis contigit in turri. Sin autem quis iterum 86 converterit ad dissensionem, eicietur e turri et perdet vitam 15 ^um. 6. Vita est omnium, qui mandata domini custodiunt ; in mandatis autem nec de principatu nee de gloria aliqua agi- lur, sed de longanimitate et de humilitate viri. In. talibus igitur vita est domini, in seditiosis autem et contemptoribus legis mors. 27 S. Qui vero virgas tradiderunt pro dimidia parte virides, pro dimidia aridas, hi sunt qui negotiis involuti sunt neque adhaerebant sanctis. Propterea dimidia eorum pars vivit, dimi- din mortua est. 2. Multi igitur auditis mandatis meis paeni- ientiam egerunt. Quotquot quidem paenitentiam egerunt, habi- 25 latio eorum est in turri. Quidam vero ex iis in finem de- süterunt. Hi ergo paenitentiam non habent; namque ob me- Eotia sua blasphemaverunt dominum et sbnegaverunt, Ami- serunt ergo vitam suam propter nequitiam, quam fecerunt. 3. Multi autem ex iis dubii erant. Hi adhue habent paeni- 30 lentiam, si cito paenitentiam agunt, eritque habitatio eorum in. lurri; sin autem tardius paenitentiam egerint, habitabunt in muris; si vero non egerint paenitentiam, ipsi quoque amiserunt 16 Eccles. 12, 18. 6. περὶ πρωτείων — ταπεινοφρονή-[ 8, 2. διὰ τ. πραγματείας κτλ] Cf. δεως] Cf. Matth. 23, 6—12. Vis. IIl, 6, 5. μου 1: 1 sh lor ros li ἘΜ ΉΤΗΣ uhi L|18 φθειρόμενοι G : evici (ela) L', duoti (A πράξεις GA : facinoribus et operibus servienti H sulem A | 38 οὖν -I- e L^ | 94 ταχεινὴ G. | 96 G : minimas disputationes IA) SIM. VIII, 8, 4—10, 1. 573 vitam suam. 4. Qui autem duas partes virides, tertiam aridam porrexerunt, hi sunt qui negaverunt dominum negationibus varis. 5. Multi igitur ex iis paenitentiam egerunt et abierunt, ut in turri habitarent; multi autem in finem recesserunt a deo; hi ergo vitam in finem amiserunt. Quidam autem ex iis dubii s eb incerti erant. His igitur paenitentia est, si cito paeniten- tiam agent nec permanebunt in voluptatibus suis; sin autem permanserint in factis suis, e£ hi mortem sibi adquirunt. 9. Qui vero virgas porrexerunt, quarum duae partes erant aridae, tertia viridis, hi sunt qui fideles quidem facti sunt, sed τὸ divites e& celebres evaserunt apud gentes; superbiam magnam induti sunt ac sublimia spiraverunt et dereliquerunt veritatem meque adhaeserunt iustis, sed instar gentium convixerunt, οὗ haec via dulcior iis facta est; a deo autem mon recesserunt, sed perseveraverunt in fide, etsi opera fidei non exercebant. τὸ 2. Multi igitur ex iis paenitentiam egerunt, eb habitatio iis contigit in turri. 3. Alii antem in perpetuum cum gentibus vonviventes et corrupti vanitatibus gentium recesserunt a deo €t fecerunt opera gentium. Hi cum gentibus numerati sunt. 4. Alü autem ex iis dubii erant, desperantes se salvos fieri 30 propter facta, quae fecerunt; alii dubii erant atque dissen- siones intra se excitaverunt. His igitur, qui propter facta sua dubii erant, adhuc paenitentia est; sed paenitentia eorum celeris esse debet, αὖ habitatio eorum sit in turri; qui autem paenitentiam non egerunt, sed perseveraverunt in voluptatibus, ss idis mors prope est. 10. Qui vero virgas porrexerunt virides, cacumina ipsa xutem arida eb scissuras habentia, hi semper boni et fideles et gloriosi apud dominum fuerunt, minimum autem deliquerunt propter parvas concupiscentias ei quia parva aller adversus so alterum habuerunt; sed auditis mandatis meis plurimi cito paenitentiam egerunt et habitationem acceperunt in turri. 9, 1. ἔνδοξοι π. v. ἔϑνεσιν] Cf. c. | VITI, 10. 10, 1: ἔνδοξοι π. τῷ ϑεῷ. — μὴ ἐρ- 4. σχίσματα) Cf. c. 7, 2, ubi hübes γαξόμενοι xri.] Cf. c. 10, 3; lae. 2, contrarium: εἰρηνεύοντες εἷς bav- 17 sqq. De operibus fidei cf. Mund. | τούς. 574 HERMAE PASTOR ἐγένετο dj κατοιχία αὐτῶν εἷς τὸν πύργον. 9. τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν ἐδιψύχησαν, τινὲς δὲ διψυχήσαντες διχοστασίαν μείζονα ἐποίησαν. ἐν τούτοις οὖν ἔνεστι μετανοίας ἐλπίς, ὅτι ἀγαϑοὶ πάντοτε ἔγέ- vovto: δυσχόλως δέ τις αὐτῶν ἀποθανεῖται. 8. οἱ δὲ τὰς ῥάβ- οὗδους αὐτῶν ξηρὰς ἐπιδεδωκότες, ἐλάχιστον δὲ χλωρὸν ἐχούσας, οὗτοί εἶσιν οἱ πιστεύσαντες μόνον, τὰ δὲ ἔργα τῆς ἀνομίας ἐργασά- μένοι" οὐδέποτε δὲ ἀπὸ τοῦ ϑεοῦ ἀπέστησαν καὶ τὸ ὄνομα ἡδέως ἐβάστασαν καὶ εἰς τοὺς οἴκους αὐτῶν ἥδέως ὑπεδέξαντο τοὺς δού- λους τοῦ ϑεοῦ, ἀκούσαντες οὖν ταύτην τὴν μετάνοιαν ἀδιστάκτως. 1e μετενόησαν wal ἐργάζονται πᾶσαν ἀρετὴν καὶ δικοκοσύνην" 4. τι- yàg δὲ ἐξ αὐτῶν καὶ [παϑεῖν οὐ] φοβοῦνται, γινώσκοντες τὰς mpá- ξεις αὐτῶν, ἃς ἔπραξαν. τούτων οὖν πάντων Y) κατοικία εἷς τὸν πύργον ἔσται. 11. Καὶ μετὰ τὸ συντελέσαι αὐτὸν τὰς ἐπιλύσεις πασῶν τῶν 15 ῥάβδων λέγει μοι" Ὕπαγε καὶ πᾶσιν λέγε, ἵνα μετανοήσωσιν, καὶ ζήσονται τῷ Seg: ὅτι 6 χύριος ἔπεμψέ pe σπλαγχνισϑεὶς πᾶσι δοῦναι τὴν μετάνοιαν, καίπερ τινῶν μὴ ὄντων ἀξίων διὰ τὰ ἔργα αὐτῶν" ἀλλὰ μαχρόϑυμος ὧν ὁ κύριος ϑέλει τὴν κλῆσιν τὴν γε- νομένην διὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ σώζεσθαι. 2. λέγω αὐτῷ" Κύριε, 30 ἐλπίζω, ὅτι πάντες ἀκούσαντες αὑτὰ μετανοήσουσι * πείϑομαι γάρ, ὅτι εἷς ἕκαστος τὰ ἴδια ἔργα ἐπιγνοὺς καὶ φοβηϑεὶς τὸν ϑεὸν μετανοήσει. 3. ἀποχριϑείς μοι λέγει" Ὅσοι, φησίν, ἐξ ὅλης χαρ- δίας αὑτῶν [μετανοήσωσι xai] χαϑαρίσωσιν ἑαυτοὺς ἀπὸ τῶν πο- νηριῶν αὐτῶν τῶν προειρημένων χαὶ μηκέτι μηδὲν προσϑῶσε ταῖς 86 ἁμαρτίαις αὑτῶν, λήψονται ἴασιν παρὰ τοῦ κυρίου τῶν προτέρων. ἁμαρτιῶν, ἐὰν μὴ διψυχήσωσιν ἐπὶ ταῖς ἐντολαῖς ταύταις, καὶ ζῇ- σονται τῷ ϑεῷ. [ὅσοι δέ, φησίν, προσϑῶσι ταῖς ἁμαρτίαις αὖ- τῶν xal πορευϑῶσιν ἐν ταῖς ἐπιϑυμίαις τοῦ αἴῶνος τούτου, ϑανά- τῳ ἑαυτοὺς καταχρίνουσιν]. 4. σὺ δὲ πορεύου ἐν ταῖς ἐντόλαξς 30 μου, καὶ ζήσῃ [τῷ ϑεῷ καὶ ὅσοι ἂν πορευϑῶσιν ἐν αὑταῖς καὶ 8 ἔνεστι Θ(Α) : etiumnune (adhue L*) est L | 5 ἐλάχιστον δὲ yx. ἐχού- σας : exceptis cacuminibus earum, quae solà erant viridia L(A) ef. 6 μόνον GA : quidem L | 10 χαὶ dux. GA : δικαιοσύνης L | 11 κ. παϑεῖν οὖ op. con Hilgenfeld : καὶ φοβοῦνται G, morte obierunt et libenter pa- tiuntur L*, compressi libenter patiuntur L*, se ipsos afflixerunt. ἃ | 19/13 τούτων — ἔσται Z7 L | 14 πασῶν LA : πάσας G | 16 Zjgovre: ΟἿΑ : ξήσων- ται L/A | 17 ἀξίων -- salvari L'(L'A) | 28 μετανοήσωσι καὶ LÀ : 2» G | SIM. VIII, 10, 1—11, 4. 575 2. Quidam autem ex iis dubii erant, quidam dubii dissensionem mmiorem moverunt. In his ergo est spes paenitentiae, quia semper boni fuerunt; difficile autem aliquis eorum morietur. 8. Qui nutem virgas suas aridus porrexerunt, minimam partem wiridem habentes, hi sunt qui crediderunt solum, opera autem ὃ iniquitatis egerunt; nunquam autem a deo defecerunt et nomen libenter gestaverunt et servos dei in domibus suis susceperunt. Andita ergo hae paenitentia sine haesitatione paenitentiam ege- runt et operantur omnem virtutem ac iustitiam; 4. aliqui vero Ἐκ iis etiam pati non timent, cognoscentes opera sum, quae ope- 10 rati sunt. Horum ergo omnium habitatio erit im turri. 11. Et postquam finiit explanationes omnium virgarum, zit mihi: Vade et die omnibus, ut paenitentiam agant, et vi- went deo: quoniam dominus misertus est et misit me, ut om- mibus darem paenitentiam, quamvis quidam nom essent digni : propter opera sua; sed eum sit longanimis dominus, vult vo- eationem per filium suum factam servari. 2. Dieo ei: Domine, spero, omnes iis auditis paenitentiam acturos esse; persuasum enim mihi habeo, unumquemque cognitis suis operibus accepto- que dei timore paenitentiam acturum esse. 3. Respondens mihi 90 dieit: Quotquot, inquit, ex toto corde suo paenitentiam egerint et se purifieaverint ab iniquitatibus suis praedictis neque am- plius quidquam adiecerint peccatis suis, remedium peecatorum priorum a domino aecipient, si non dubitaverint de mandatis istis, et vivent deo. Qnotquot autem, inquit, adiecerint peccatis 25 suis et ambulaverint in desideriis huius saeculi, ad mortem se damnabunt. 4. Tu autem ambula in mandatis meis, et vives deo; δὲ quienmque ambulaverint in iis recteque fecerint, vivent 10 Ps. 14, 2; Act. 10, 35; Hebr. 11, 83. — 17 II Petr, 3, 9. χαϑαρίσουσιν Ὁ | 94 αὐτῶν G : πασῶν L, 77 À | 26 ταύταις ΘᾺ : istis (7 LU) meis L | 97/29 ὅσοι — καταχρίνουσιν LA 1» G | 30/1 p. 576 χαὶ ζήσῃ — dep LIA : χαὶ τῆϑι G 10, 2. &uv. διχοστασίαν xr] Of. |9, 12; 14, 1. — ἐργάζονται δικαιοσύνην] € 9, 4. Cf. Vis. I1, 2,7; 3,3; Mand. XII, 8,1. 8. τ᾿ ὄνομα Aden] Cf. Sim. IX, | 11, 1. ἀξίων] sc. τῆς μετανοίας. Cf. 18, 5. 3; 14, 5. 6; 15, 3 ete. Apoc. |c. 6, 1. 2. Ι οἰκῆσαι, ἵνα δυνατῶς πάντα ἴδῃς, μηδὲν Dec πρότερον. 4. καὶ ἀπίγαγέ με εἰς τὴν΄ 12 καὶ λαλήσας Σ h | 28 ἐπιδείξω (ἃ : ostendam t L:initium similitudinis A, ^ G | 6 τὸ ἅγιον" : ἄγγελον L'(L*A) :ob ἄγγελοι G | 16 καὶ G:7 LA | 17 Marcadiam montem A, eon "Aguxíev Zahn IX. In hac Similitudine iterum | duntur, ut. itaque hic eadem est ac supra Vis. | minus, ΤΙ; sententia autem initio alia, In | Cum δὰ Visione tertia enim lapides ad aedi- | secernantur fieationem adhibiti eos significant, qui vere sunt fideles, qui non solum | ecc fidem, sed etiam opern fidei habent. | p In hac autem Similitudine lapides, quibus turris initio (c. 4) aedificatur, | g Omnes vitam degant vere chrislia- nam, turris huius Similitudinie habet. ores. Sed lapides prawi vel pecea- tores à domino turris eieiuntur (c. 6, | noscis ἢ 5; 13, 8. 1—9; 17, 5) et pastori tra- | Hermns. Mandata et Bimilitudines in unum tompleetatur, ea tamquam alteram jrimae parti opponit. Cf. Prolegom. t. 3. — λαλῆσαν xri] sc. in Visioni- bus, — τὸ πνεῦμα τ. ἅγιον κτλ] Her- mas hie spiritum sanctum expressis yerbis declarat filium Dei. Putavit quidem Zahn L c. p. 218 sqq., non spiritum sanctum, sed illum spiritum, «ni cum eo in figura Ecclesiae locu- Tus esset, ei esse filium Dei. Sed verba id non dieunt. Non enim scripsit, ut, wersio latina prior habet, τὸ πνεῦμα (sine τὸ dy«ov), neque, ut Harnack xecte animadvertit, ἐκεῖνο τὸ πνεῦμα τὸ (mw, sed nude τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον; denique nec scripsit ἐκεῖνο γὰρ τὸ πνεῦμα ὁ υἱὸς rob ϑεοῦ ἣν (pro ἐστίν), quod iure exspectares, εἰ explicatio illa recta esset. Cf. Pro- €. 5. 2. ἀσϑενέστερος] Cf. Vis. 1, 3, 8; Funk, Potes apost. ed, IL. | SIM. VIII, 11, 4 — IX, 1, 4. Acipturae partem Visionibus velut | 977 (o. 5. Quae postquam omnia ostendit mihi et locutus est, licit mihi: Reliqua ostendam post paucos dies. Similitudo IX. 1. Postquam scripsi mandata et similitudines pastoris, an- geli paenitentiae, venit ad me et nib mihi: Volo tibi ostendere, 5 quaecumque tibi ostendit spiritus sanctus, qui in figura Ecele- si tecum locutus est; ille enim spiritus filius dei est..2. Cum. enim corpore infirmior esses, tibi non est manifestatum per sugelum. Postquam ergo confirmatus es per spiritum et con- fortatus fortitudine tua, ita ut angelum quoque videre posses, ' iunc igitur per Ecclesiam tibi ostensa est aedificatio turris ; bene et praeclare ommia virgine monstrante vidisti. "Nunc au- lem per angelum vides, per eundem spiritum. 3. Oportet vero de ommia accuratius a me discere. Propterea enim a glorioso angelo missus sum in domo tua habitare, ut ommia fortiter vi- !* deas, nihil timens sicub et ante. 4. Et abduxit me in Arcadiam, I 1, 8. 4. — ἐδηλώθη] sc. ὅσα ἔ- βλέψας. — ἐνεδυναμώϑης] ΟΕ Vis. I, 4, 3; IIl, 1---ὃ, — ἄγγελον xt] In Visione tertia Hermas non solum angelos turrim aedificantes videt (c. 2, 4 qq), sed per Ecclesiam etiam certior fit (c. 4, 1. 2), eos angelos esse, — γῦν δὲ ὑπὸ ἀγγέλου] i. e. inde a Visione quinta, ubi Hermas coepit. per angelum doceri. Accipit autem. revelationes διὰ τοῦ αὐτοῦ πνεύματος, i. €. ἃ &piritu sancto vel filio Dei, qui auctor est ommium revelationum quique prius per Ecclesiam, nune per angelum nota facit mysteria. — βλέπεις] 86. Doe σοὶ δηλοῦται. 8. εἰς τοῦτο xr] Similiter Vis. V, δ. — πρότερον! Cf. Vis. 1, 2, 1; TII, 1, 5; IV, 1, 7; 8, 6. 4. 'Αρκαδίαν] Zahn 1. c. p. 211—918 demonstrare conatus est, Hermam seripsisse "Apuiev, et G. G. A. 1878 Nr. 2 provocavit ad Act. Petri οὐ 97 578 HERMAE PASTOR μαστῶδες καὶ ἐχάϑισέ με ἐπὶ τὸ ἄχρον τοῦ ὅρους xol ἔδειξέ μοι πεδίον μέγα, κύχλῳ δὲ τοῦ πεδίου ὄρη δώδεχα, ἄλλην καὶ ἄλλην ἰδέαν ἔχοντα τὰ ὄρη. 5. τὸ πρῶτον μέλαν ὡς ἄσβόλη" τὸ δεύτερον ψιλόν, βοτάνας μὴ ἔχον: τὸ δὲ τρίτον 5 τριβόλων πλῆρες" 6. τὸ δὲ τέταρτον βοτάνας μὲν ἐπάνω τῶν βοτανῶν χλωρά, τὰ δὲ πρὸς ταῖς τινὲς δὲ βοτάναι, ὅταν ὃ ἥλιος ἐπιχεκαύχκει, ξηραὲ ἐγίνοντο: ἰ zx g. ᾿ δὲ πέμπτον ὄρος ἔχον βοτάνας χλωρὰς xal τραχὺ ὄν. τὸ δὲ ὄρος σχισμῶν ὅλον ἔγεμεν, ὧν μὲν μικρῶν, ὧν δὲ δὲ βοτάνας ai σχισμαΐί, οὐ λίαν δὲ ἦσαν εὐθϑαλεῖς αἱ λον δὲ ὡς μεμαραμμέναι ἧσαν. τάνας ἱλαράς, καὶ ὅλον τὰ ὄρος εὐϑηνοῦν ἦν, καὶ πᾶν γῶν καὶ ὀρνέων ἐνέμοντο εἰς τὸ ὄρος ἐκεῖνο" καὶ ὅσον τὰ κτήνη καὶ τὰ πετεινά, μᾶλλον καὶ μᾶλλον αἱ βοτάναι ἐκείνου ἔϑαλλον. τὸ δὲ ὄγδοὸν ὄρος πηγῶν πλῆρες ἦν, γένος τῆς κτίσεως τοῦ κυρίου ἐποτίζοντο ἐκ τῶν πηγῶν ἐκείνου. 9. τὸ δὲ ἔννατον ὄρος ὅλως ὕδωρ οὐκ εἶχεν. H LEE 8. τὸ δὲ ἕβδομον y : il Η Β x: δὲ ἐρημῶδες Ty' εἶχε δὲ ἐν αὐτῷ ϑηρία καὶ ἑρπετὰ ϑανάσιμα δια- φϑείροντα ἀνϑρώπους. τὸ δὲ δέκατον ὅρος εἶχε δένδρα μέγιστα Vis. III, 11, 2 : ««σμένας α Pauli c. 20, ubi librarius codicis B pro "Agueley posuit." Apeflev (Acta. apost, apocr, edd. Lipsius et Bonnet. I, 187) Sed assentiri non possum. Testes unanimes Moxaó/ev habent et contextus lectioni favet. Si enim Zahn recte coniecisset, auctor haud dubie ἐπορευόμην (cf Vis. I, 1, 8; II, | i 1, 1) vel ὑπῆγον (ef. Vis. IV, 1, 9) vel aliam similem vocem adhibuisset. Aricia enim haud ita procul ab urbe abest. Cum autem de terra remota loqui vellet, scripsit ἀπήγαγε, sc. ó ἄγγελος, i. e. abripwit me, et, similia non solum apud alios (ef. V Era 2, 88 sqq. et liber Henoch passim), sed etiam apud eum ipsum leguntur (Vis. I, 1,3; IL 1, 1: καὶ πάλιν μὲ αἴρει πνεῦμει κτλ). Cf. etium Dam, monstravit, quae Hermas in hoc eu- pite de Arcadia exposuit, ea eum descriptione regionis per Pausaniam in Deseriptione Graeciae VIII insti- tuta quadrare, versum 4 ad collem. spectare, in quo urbs Orchomenus sita erat (Paus, VIII, 13, 2), montem quintum (v. 7) ad. montem Τραχὺ d ih H ἃ radicibus proxima arida; quaedam sol incaluisset, aridae factae sunt. 7. Quin- [ it : I i ἷ ᾿ autem scissurae herbas, herbae vero non floridae erant, potius velut marcidae. 8. Septimus ons habebat herbas hilares totusque mons erat fertilis et omne genus pecudum volucrumque pascebantur in monte illo; €t quanto pecudes et aves vescebantur, herbae montis illius ma- 15 gis magisque crescebant. Octavus autem mons plenus erat fon- tibus, et omne genus creaturae domini adaquabatur e fontibus montis illius. 9. Nonus mons nullam omnino aquam habebat ek totus destitutus erat; habebat autem in se bestias ae ser- pentes mortiferos hominibus perniciosos. Decimus mons habe- 30 ἐξ πὰ orientem ab Orchomeno situm (P. VII, 13, 4), nonum (v. 9) ad montem Σηπία (P. VIIL 16, 2), de- tinum (v. 9) ad montem Σχίαδις, 4), insuper sextum (v. 7) in monte "Opv&c (P. VIII, 14, 1), primum (v. 5) in colle, in quo oppidum MeAzyyrie regionis tam accurata aliter non esset explicanda, Equidem non nego, ab Herma prolatae similem esse. Altera ex parte suspicionem suppri- mere nequeo, Hermam regionem propositam non tam descripsisse quam finxisse, et rem in medio re- linquo. — ὄρος μαστῶδες] Eiusmodi montes ab aliis quoque. commemo- rantur. Of. Passow s. h. v. 5. Montes, qui in hac Similitudine describuntur, sunt gentes, quibus evangelium praedicatum est. De tribus prioribus ef. e. 17—19. 6. Cf. c. 20. 21. T. €t. c. 22. 28. 8. €f c. 34. 25. 9. €f. c. 26. 27. 97* Dg Jti i ; unineB Ppjt & κε τί E ΠῚ | H πεῖς. ἃ οὖν ἰδεῖν οὐ δύνασαι, ἔασον καὶ : 2 à δὲ βλέπεις, ἐκείνων κατακυρίευε καὶ περὶ ; ἐργάζου" πάντα δέ σοι ἐγὼ δηλώσω, ὅσα. οὖν τοῖς λοιποῖς. Ἔ tanquam L | 32 οὖν GA : nune L m—— SIM. IX, 1,9 — 3, 1. 581 bat arbores maximas totusque erat opacus, et sub umbra eius multae oves iacebant requiescentes et ruminantes. 10. Undeci- mus mons densus arboribus erat, et arbores illae frugiferae erant, ornatae aliis ntque aliis fructibus, ita ut, si quis viderit eas, desideret manducare de fructibus earum. Duodecimus mons s totus erat candidus et nspectum habebat hilarem; et valde de- eorus in se erat mons. 2. In medio autem campo ostendit mihi petram magnam eandidam, quae de esmpo exsurrexerat. Petra altior erat mon- tibus, quadrata, ita ut posset totum mundum capere. 2. Vetus τὸ autem erat petra illa, portzm excisam habens; velut recens &utem exeisio portae mihi esse videbatur. Porta magis quam sol splendebat, ita ut de splendore portae mirarer. 3. Cirea portam autem stabant duodecim virgines. Quatuor igitur, quae in angulis stabant, gloriosiores esse mihi videbantur; et aliae τὸ gloriosae erant. Stabant autem in quatuor portae partibus, et in medio earum binae virgines. 4. Indutae autem erant lin- teas tunicas ac decenter succinctae, nudatis humeris dextris vel- mt onus aliquod portaturae. Sie paratae erant; valde enim hilares erant et promptae. 5. Quae cum vidissem, mirabar s mecum, quod magnas et praeclaras res viderem. Et iterum non intellegebam, eur virgines tam tenerae fortiter starent velut lotum caelum portaturae. 6. Et dieit mihi pastor: Quid intra ie disputas et moveris et tibi tristitiam adquiris? Quaecum- que enim non potes intellegere, noli temptare, quasi sis sapiens, ss sed roga dominum, ut accipias sensum et intellegas ea. 7. Quae post te sunt, non potes videre; quae autem ante te sunt, vides. Quae igitur non potes videre, sine et noli te torquere; quae autem vides, eorum dominare et de reliquis noli esse curiosus; Omnia autem tibi manifestabo, quaecumque tibi ostendero. In- s fuere igitur reliqua. 9. Vidi sex viros venisse altos honestosque et consimiles 10. Cf. c. 98. 29. bus apparuit. 2,1. nérga]estfilius Dei; cf. c. 12,1. | 8, παρϑ. δώδεχα)] Cf. c, 19, 15; 3. παλαιὰ... πρόσφατος] Cf. e. 12, Visio IIT, 8. De iis, qui laudant 2. 8. Filius Dei cum omni ereatura | locum, cf, c. 15, 1 not. antiquior est tum in novissimis die-| 8,1. ἕξ ἄνδρας} sc. angelos fili 582 HERMAE PASTOR ὁμοίους τῇ ἰδέᾳ: καὶ ἐκάλεσαν πλῆϑός τι ἀνδρῶν. κἀκεῖνοι, οἵ ἐχηλυϑότες ὑψηλοὶ ἦσαν ἄνδρες καὶ καλοὶ καὶ δυνατοί" ἐπάνω τῆς πύλης] πύργον τινά. ἦν δὲ ϑόρυβος τῶν ἀνδρῶν, ὄνων μέγας τῶν ἐληλυϑότων οἰκοδομεῖν τὸν πύργον, ὦ περιτρεχόντων χύκλῳ τῆς πύλης" 2. αἱ δὲ παρϑένοι. χύχλῳ τῆς πύλης ἔλεγον τοῖς ἀνδράσι σπεύδειν τὸν πύργον μεῖσϑαι- ἐκπεπετάκεισαν δὲ τὰς χεῖρας ai παρϑένοι ὡς τι λαμβάνειν παρὰ τῶν ἀνδρῶν. 8. Rb RE dblges Gola s 10 βυϑοῦ τινὸς λίϑους ἀγαβαῤνέιν καὶ ὑπάγειν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου. ἀνέβησαν δὲ Me: ι΄ τετράγωνοι λαμπροί, [μὴ] λελατο- μημένοι. 4. οἱ δὲ ἐξ ἄνδρες ἐκάλουν τὰς παρϑένους καὶ ἐκέλευσαν, αὐτὰς τοὺς λίϑους πάντας τοὺς μέλλοντας εἰς τὴν οἰκοδομὴν Üm- άγειν τοῦ πύργου βαστάζειν καὶ διαπορεύεσθαι διὰ τῆς πύλης καὶ 15 ἐπιδιδόναι τοῖς ἀνδράσι τοῖς μέλλουσιν οἰκοδομεῖν τὸν πύργον, 5, αἱ δὲ παρϑένοι τοὺς δέκα λίϑους τοὺς πρώτους τοὺς Ex τοῦ βυϑοῦ ἀναβάντας ἐπετίϑουν ἀλλήλαις χαὶ κατὰ ἕνα Mbovdifdagie ζον ὁμοῦ, e Δ, Καϑὼς δὲ ἐστάϑησαν ὁμοῦ κύχλῳ τῆς πύλης, οὕτως c ἐβάσταζον αἱ δοχοῦσαι δυναταὶ εἶναι καὶ ὑπὸ τὰς γωνίας τοῦ Ai- du ὑποδεδυχυζαι ἦσαν' αἱ δὲ ἄλλαι ἐκ τῶν πλευρῶν τοῦ λέϑου ὑποδεδύκεισαν χαὶ οὕτως ἐβάσταζον πάντας τοὺς λίϑους" διᾶ δὲ C τῆς πύλης διέφερον αὐτούς, καϑὼς ἐχελεύσϑησαν, καὶ ἐπεδίδου Ὁ τοῖς ἀνδράσιν εἰς τὸν πύργον ἐχεῖνοι δὲ ἔχοντες τοὺς Meer te | 25 δόμουν. 3. ἡ οἰχοδομὴ δὲ τοῦ πύργου ἐγένετο Emi τὴν μεγάλην καὶ ἐπάνω τῆς πύλης. ἡρμόσϑησαν [οὖν] οἱ [ λίϑοι ἐκεῖνοι [xal ἐνέπλησαν ὅλην τὴν πέτραν. καὶ ἐχεῖνοι] ϑεμέλιος τῆς οἰκοδομῆς τοῦ πύργου" ἡ δὲ πέτρα καὶ dj πύλη ἦν βαστάζουσα ὅλον τὸν πύργον. 8. μετὰ δὲ τοὺς τ΄ λίϑους » ἄλλοι ἀνέβησαν ἐκ τοῦ βυϑοῦ χ[εἼ λίϑοι᾽ καὶ οὗτοι ἡρμδσϑησαν 1 διάλεσαν LÀ : δώλουσαν G- | ὃ ἐπάνω τ᾿ τ ΣΤ E ἐπ. τ᾿ πύλης 112» GA | Π μὴ cf. 5, 8; 16, 11:2» GLAA | μὴ λελατ. 1,51 16 πρώτους :a' G | 17 ἐπετίθουν L'(A) s ἐπήνυον G, 141 uc G | 26 οὖν IXL/A): 2 G.| i LA: 2 G | 21/28 καὶ — — ἐκεῖνοι L'A(L9 17 8| 80 x&' L cf. 15, 4: χ' G, quindecim A Dei, ipsum cireumstantes; cf. c. 12, 8. | angeli supieiest R0HR ERES Etiam supra Vis. III, 2, 5; 4, 1 sex| Quos angelos licet archangelos ag- Stt SIM. IX, 3, 14, 3. 583 aspectu; et vocaverunt quandam multitudinem virorum. Et illi, qui venerant, alti erant viri et puleri et fortes; et sex illi wiri iusserunt eos aedificare supra petram et supra portam tur- rim quandam. Erat autem magnus tumultus |virorum illorum, -qui venerant ad aedifieundam turrim, hue et illuc eirca portam s diseurrentium; 2. virgines autem circa portam stantes dicebant wiris, ut festinarent aedificare turrim. Porrigebant antem manus virgines velut aliquid aecepturae a viris. 3. Illi autem sex wiri iubebant de profundo aliquo lapides ascendere ac vadere in sedificationem turris. —Ascenderunt autem decem lapides τὸ quadrati splendidi, non eireumcisi. 4. Illi autem sex viri voea- xerunt virgines et iusserunt eas ommes lapides, qui in struetu- ram turris essent ituri, portare et transire per portam et porri- gere viris, qui turrim aedificaturi erant. 5. Virgines vero decem primos illos lapides, qui de profundo ascenderant, imponebant s *ibi invicem et simul singulos lapides portabant. 4. Sient nutem simul stabant cirea portam, sie portabant *ze, quae [fortes esse videbantur, et sub angulos lapidis sese Wemiserant: ceterae ex lateribus lapidis sese demiserant, et sic portabant ommes lapides; per portam autem transferebant eos, s sieut iussae sunt, et porrigebant viris in turri; et illi habentes lapides aedificabant. 2. Aedificatio autem turris febat supra petram magnam et supra portam. Aptati sunt ergo decem ili lapides et impleverunt totam petram. ΒΡ faeti sunt illi fundamentum medificationis turris. Petra autem et porta erant ss sustinentes totam turrim. 3. Post decem autem illos lapides alii de profundo ascenderunt lapides viginti quinque; hi quo- moseere. S. Scriptura autem (Tob.| 3. λίϑοι δέχα rerg.] sc. generatio 12, 15. Apoc. 1, 4; 3, 1; 5, 6; 8, 2 | iustorum prima; cf. c. 15, 4; 16, 1 Pie.) septem archangelos numerat.|sqq. Of. Prolegom. c. 5. — πλ. τι ἀνδρῶν | 4, 2. ϑεμέλιος] hic, ut ex sequen- Hi quoque angeli sunt; ef. c. 19, 6; | tibus apparet, non est fundamentum Vis, Ilf, 2, 5. — πύργον] sc. eccle-| proprie dictum, quod est peira seu *imm; cf. c. 18,1. Aedificatur au-| Christus (cf. c. 14, 6), sed primum iem turris super petram et portam, | tabulatum supra fundamentum po- quia Christus fundamentum est ec-| situm. clesiae et omnium fidelium, cf. c. 14,| 8. C£. c. 15, 4. De generatione 4—6. iustorum seeunda et de prophetis et | i 584 HERMAE PASTOR εἷς τὴν οἰχοδομὴν τοῦ πύργου, βασταζόμενοι ὑπὸ τῶν παρϑένων χαϑὼς καὶ οἱ πρότεροι. pieles oo ὁμοίως ἡρμόσϑησαν εἰς τὸν πύργον. meiner ἔβησαν λίϑοι μ΄, καὶ οὗτοι πάντες ἐβλήϑησαν εἷς τὴν οἴχοδομὴν s τοῦ πύργου" [ἐγένοντο οὖν στοῖχοι τέσσαρες ἔν τοῖς ϑεμελέοις τοῦ ἄνδρες τῷ πλήϑει τοῦ ὄχλου ἐκ τῶν ὀρέων Nes λίϑους εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου. 5. παρεφέροντο οὖν ἐχ πάντων τῶν το ὀρέων χρόαις ποιχίλαις λελατομημένοι ὑπὸ τῶν ἀνδρῶν καὶ ἐπε- δίδοντο ταῖς παρϑένοις " αἱ δὲ παρϑένοι διέφερον αὐτοὺς διὰ τῆς πύλης καὶ ἐπεδίδουν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου. καὶ ὅταν εἰς τὴν οἰκοδομὴν ἐτέϑησαν οἱ λέϑοι οἱ ποικίλοι, ὅμοιοι χαὶ τὰς χρόας τὰς ποιχίλας ἤλλασσον. 6. τινὲς δὲ λίϑοι ἐπεδί- 35 Bovto ὑπὸ τῶν ἀνδρῶν εἰς τὴν οἰκοδομὴν καὶ ob ἐγένοντο λαμ- mpol, ἀλλ᾽ οἷοι ἐτέϑησαν, τοιοῦτοι καὶ εὑρέϑησαν" οὗ γὰρ ἦσαν ὑπὸ τῶν παρϑένων ἐπιδεδομένοι οὐδὲ διὰ τῆς πύλης παρενήνεγ- μένοι. οὗτοι οὖν οἵ λίϑοι ἀπρεπεῖς ἦσαν ἔν τῇ οἰκοδομῇ τοῦ πύρ- γου, T. ἰδόντες δὲ οἱ BE ἄγδρες τοὺς λίϑους τοὺς ἀπρεπεῖς ἐν τῇ 30 οἰχοδομῇ, ἐχέλευσαν αὐτοὺς ἀρϑῆναι xal ἀπαχϑῆναι χάτω εἷς τὸν ἴδιον τόπον, ὅϑεν ἠνέχϑησαν. 8. χαὶ λέγουσι τοῖς ἄνδράσι τοῖς παρεμφέρουσι τοὺς λίϑους- Ὅλως ὑμεῖς μὴ ἐπιδίδοτε εἰς τὴν ci- ϑένοι διὰ τῆς πύλης παρενέγκωσιν αὐτοὺς καὶ ἐπιδιδῶσιν εἷς τὴν zs οἰκοδομήν. ἐὰν γάρ, φασί, διὰ τῶν χειρῶν τῶν παρϑένων τοῦτων μὴ παρενεχϑῶσι διὰ τῆς πύλης, τὰς χρόας αὐτῶν ἀλλάξαι οὗ δύνανται" μὴ χοπιᾶτε οὖν, φασίν, εἷς μάτην. B. Καὶ ἐτελέσϑη τῇ ἡμέρᾳ ἐχείνῃ ἣ οἰχοδομῆ, οὖχ ἄπετε- λέσϑη δὲ ὃ πύργος" ἔμελλε γὰρ πάλιν ἐποιχοδομεῖσϑαι - xal ἐγέ- » vero ἀνοχὴ τῆς οἰχοδομῆς. ἐχέλευσαν δὲ οἵ EE ἄνδρες τοὺς οἶχο- δομοῦντας ἀναχωρῆσαι μικρὸν πάντας wal ἀναπαυϑῆναι" ταῖς δὲ παρϑένοις ἐπέταξαν ἀπὸ τοῦ πύργου μὴ ἀναχωρῆσαι. ἐδόκει δὲ βοι τὰς παρϑένους καταλελεῖφϑαι τοῦ φυλάσσειν τὸν πύργον. 5/6 ἐγένοντο — πύργου L'L(A):7» G | 6 ἐπαύσαντο G - -ξ lapides LA | 17 ὑπό : ἀπὸ G | 20 χάτω Ὁ» DA | 21 ἠνέχϑησαν : -I-translntique unum- quemque deposuerunt L* | 29 πάλιν τ adhuc A, ἃ se L', 2-14 | 91 πάν- τὰς Ὁ LA Ἢ d mw d que πρίδὲϊ sunt in structuram turris, virginibus eos portanti- dbus sieut et ante. Post hos ascenderunt triginta quinque; et hi similiter aptati sunt in turrim. Post hos alii ascenderunt lapides quadraginta; et hi omnes adiecti sunt in structuram turris; facti sunt ergo quatuor ordines in fundamentis turris. s 4. Et desierunt lapides de profundo ascendere; desierunt pau- lisper etiam aedifieantes. Et iterum sex illi viri imperaverunt multitudini populi, ut lapides e montibus afferrent ad aedifica- tionem turris. 5. Ex omnibus igitur montibus lapides colori- bus variis dolati a viris afferebantur et porrigebantur virgini- τὸ bus; virgines autem transferebant eos per portam porrigebant- que in structuram turris. Et cum in structura positi essent lapides varii, consimiles facti sunt eundidi et colores varios amutaverunt. 6. Quidam vero lapides porrigebantur a viris in medifieationem neque fiebant splendidi, sed quales positi sumt, τὲ tales etium inventi sunt; non enim a virginibus porrecti erant mec per portam allati. Hi igitur lapides deformes erant in structura turris. 7. Ubi autem sex illi viri lapides deformes in aedifieatione viderunt, iusserunt eos tolli et referri infra in loeum suum, unde allati erant. $8. Et dieunt viris lapides affe- so rentibus: Omnino vos lapides nolite porrigere ad aedificationem, med ponite eos iuxta turrim, ut virgines eos per portam affe- rant porrigantque ad aedificationem. — Nisi enim, inquiunt, per znanus virginum istarum allati fuerint per portam, colores muos mutare non possunt; nolite ergo, inquiunt, frustra laborare. as SIM. IX, 4, 5—5, 2. 585 D. Et finita est illo die aedificatio, sed turris non est con- summata; futurum enim erat, ut iterum medifiearetur; et dila- tatio nedificationis facta est. Tusserunt autem sex illi viri aedi- ficantes recedere paulisper omnes et requiescere; virginibus vero imperaverunt, ne a turri discederent. Videbantur mihi virgines so esse relictae, ut turrim eustodirent. 2. Postquam autem ommes *P apostolis ac doctoribus praedi-|sunt electi post adventum Christi. entionis filii Dei sermo est. 6. Οὗ c. 5, 4; c. 12,4; c. 18, 8, 4. Cf. e. 5, 1. 2. Explieationem horum lapidum Her- 5. Lapides e montibus apportati| mas non exhibet. Cf, Vis. III, 6, 1. et ad structuram turris adhibiti m - 586 HERMAE PASTOR 2. μετὰ δὲ τὸ ἀναχωρῆσαι πάντας καὶ ἀναπαυϑῆναι λέγω τῷ ποι- μένι- Τί ὅτι, φημί, κύριε, οὐ συνετελέσϑη Jj οἰκοδομὴ τοῦ πύρ- γου; Οὔπω, φησί, δύναται ἀποτελεσϑῆναι ὃ πύργος, ἐὰν μὴ ἔλϑῃ ὃ κύριος αὐτοῦ καὶ δοχιμάσῃ τὴν οἰχοδομὴν ταύτην, ἵνα, ἐάν τινες 5 λίϑοι σαπροὶ εὑρεθῶσιν, ἀλλάξῃ αὐτούς. πρὸς γὰρ τὸ ἐκείνου ϑέ- λημα οἰκοδομεῖται ὁ πύργος. 8. Ἤϑελον, φημί, κύριε, τούτου τοῦ πύργου γνῶναι τί ἐστιν jj οἰκοδομὴ αὕτη, ed aps καὶ πύλης καὶ τῶν ὄρξων xai τῶν παρϑένων καὶ τῶν λέϑων τῶν ἐκ τοῦ βυϑοῦ ἀναβεβηχότων xal μὴ λελατομημένων, ἀλλ᾽ 1» οὕτως ἀπελϑόντων εἷς τὴν οἰκοδομὴν" 4. καὶ διατί πρῶτον εἰς τὰ ϑεμέλια v λίϑοι ἐτέϑησαν, εἶτα κε΄. εἴτα λε΄, εἶτα μ', καὶ περὲ τῶν λίϑων τῶν ἀπεληλυϑότων εἰς τὴν οἰκοδομὴν καὶ πάλιν ἢρ- μένων καὶ εἰς τόπον ἴδιον ἀποτεϑειμένων- περὲ πάντων τούτων ἀνάπαυσον τὴν ψυχὴν μου, κύριε, καὶ γνώρισόν μος αὐτά, D. "Edw ws φησί, xevógmouboc μὴ εὑρεϑῇς, πάντα γνώσῃ" μετ᾽ ἡμέρας [ἐλευσόμεϑα ἐνθάδε, καὶ τὰ λοιπὰ ὄψει τὰ τῷ πύργῳ τούτῳ καὶ πάσας τὰς παραβολὰς ἀχριβῶς γνώσῃ, 8. καὶ μετ᾽ ὀλίγας ἡμέρας] ἤλθομεν εἰς τὸν τόπον, οὗ κεχαϑέκαμεν, καὶ λέγει μοι" Λγωμεν πρὸς τὸν mógyow 6 γὰρ αὐϑέντης τοῦ πύρ- 30 you ἔρχεται κατανοῆσαι αὐτόν. καὶ ἤλϑομεν πρὸς τὸν πύργον" καὶ ὅλως οὐϑεὶς ἦν πρὸς αὐτὸν εἰ μὴ αἱ παρϑένοι μόναι. 7. καὶ ἐπερωτᾷ ὃ ποιμὴν τὰς παρϑένους, εἰ ἄρα παρεγεγόνει ὃ δεσπότης τοῦ πύργου. αἱ δὲ ἔφησαν μέλλειν αὐτὸν ἔρχεσθαι χατανοῆσαε τὴν οἰκοδομήν. 25 6. Καὶ ἰδοὺ μετὰ μιχρὸν βλέπω παράταξιν πολλῶν ἀνδρῶν. ἐρχομένων - καὶ εἴς τὸ μέσον ἀνήρ τις δψηλὸς τῷ μεγέϑει, ὥστε τὸν πύργον ὑπερέχειν. 2, xal ob ἕξ ἄνδρες ob elc τὴν οἰκοδομὴν [ἐφεστῶτες ἔχ δεξιῶν τε xal ἀριστερῶν περιεπάτησαν μετ᾽ αὐτοῦ, xal πάντες οἵ εἰς τὴν οἰκοδομὴν] ἐργασάμενοι μετ᾽ αὐτοῦ ἦσαν » καὶ ἕτεροι πολλοὲ κύχλῳ αὐτοῦ ἔνδοξοι " αἱ δὲ παρϑένοι αἱ Tm. ροῦσαι τὸν πύργον προσδραμοῦσαι χατεφίλησαν αὐτὸν xal ἤρξαντο ἐγγὺς αὐτοῦ περιπατεῖν κύκλῳ τοῦ πύργου. 8. κατενόει δὲ & ἀνὴρ 1 καὶ ἀναπαυϑῆναι"» LA | 10 οὕτως ἀπελϑόντων : sicut. nscenderant, sie ierunt L'(L", tales quales exstrueti sunt A | 11 xe' Μὰ κ' G, XV A | λε' GL: XXX A | 16/18 ἐλευσόμεϑα — spese L'L'A:7 G | 38 αὐτὸν 4- continuo L', nunc A | 96 ὥστε : ὡς G | 98/29 ἐφεσεῶτες — οἰκοδομὴν ALL: 6G - SIN. IX, 5, 3-- 8, 8, 587 recesserunt et requieverunt, dico pastori: Quare, inquam, do- mine, non consummata est aedificatio turris? Nondum, inquit, turris consummari potest, nisi venerit dominus eius et proba- werit aedificationem hane, ut, si qui lapides inveniantur putridi, eos mutet: secundum enim illius voluntatem aedificatur turris. 5 3. Volebam, inquam, domine, cognoscere, quae sit aedificatio ista huius turris, et de petra et porta et montibus et virgini- bus et lapidibus, qui ascenderunt de profundo nec sunt circum- visi, sed ita ierunt in strueturam; 4. et quare primum in fun- damentis decem lapides positi sunt, deinde viginti quinque, τὸ deinde triginta quinque, deinde quadraginta, et de lapidibus, qui advenerunt in aedificationem et iterum tollebantur et in locum suum reponebantur; de his omnibus refice animam meam, domine, et demonstra mihi ea. 5. Si, inquit, euriosus non fueris inventus, omnia cognosces. Post paucos enim dies ve- τὸ miemus huc et videbis reliqua, quae futura sunt huie turri, et omnes similitudines diligenter cognosces. 6. Et venimus post paucos dies in locum, ubi sederamus, et dicit mihi: Eamus ad turrim; dominus enim turris venit, ut consideret eam. Et ve- mimus ad turrim; et omnino nemo erat apud eam nisi virgines 90 solae. 7. Et interrogat pastor virgines, an affuerit dominus furris. lllae autem dixerunt, eum venturum esse, ut consideret aedificationem. 8. Et ecce, paulo post video agmen virorum multorum venientium; eb in medio vir quidam erat excelsus magnitudine, s5 ita ut turrim superaret. 2. Et sex illi viri, qui aedificationi praefuerunt, et a dexteris et a sinistris ambulabant cum eo, et omnes, qui in turri operati fuerant, cum eo erant et alii multi .eirca eum gloriosi. Virgines autem, quae turrim custodiebant, mecesserunt δὲ osculatae sunt eum. et coeperunt prope eum ame :e bulare circa turrim. 3. Considerabat autem ille vir aedifica- Ὁ. 1. ἀνήρ τ. ὑψηλός] est filius Dei; | Christum. videt. tanquam. hominem ef. e. 12, 8. V Esra 2, 48: et in|grandem (cf. Acta Perpet. et, Felic. medio eorum (sc. turbae magnae|c. 4); et in coemeterio S, Callisti eollaudantium Dominum) erat iuve- | prope Romam pictura exstat, in qua mis statura celsus, eminentior omni- | Christus homines circumstantes mag- bus illis. Similiter 8, Perpetua nitudine valde superat. PIRITE n Ξ ἪΝ nu un id B T ζοντας ῥῖψον μαχρὰν ἀπὸ τοῦ πύργου, 8. 30 ποιμένι ἀπῴει ἀπὸ τοῦ πύργου] μετὰ αἱ δὲ παρϑένοι κύχλῳ τοῦ πύργου εἶστι 4. λέγω τῷ ποιμένι" Πῶς οὗτοι of ὃ δομὴν τοῦ πύργου ἀπελϑεῖν ἀποδεδοχιμαι 8 ἔτυπτε ΙΔΔ: τρὶς ἔτ. G, 7 ΙΔ | 1 ἐνεχϑῆναι L'L(A) : 2G. | 21. ἐγίνοντο Θ᾽ - videbatur (L' sic, ut videtur, hoc loco verba εἰς τὸ λατὸμ eh Y BIM. IX, 6, 3—7, 4. 589 imem diligenter, ita ut singulos lapides contrectaret. Manu dmens virgam quandam singulos lapides aedificatos feriebat. É (00 censo spcdiad tege hio c candidi nec nigri, Uli ia PX ur mere -fonvenientes, alii multas maculas habentes; hae erant varietates qui in aedificatione putridi sunt reperti 8. lussit hos omnes de turri auferri e£ poni iuxta turrim et alios 1 lapides ac poni in eorum loco. 6. Et interrogaverunt | qui aedificabant, ex quo monte vellet afferri lapides et re- τὸ án eorum loco. Et de montibus vetuit eos afferri, de quodam autem, qui prope erat, iussit afferri. 7. Et campus, et inventi sunt lapides splendidi quadrati, Ἔ bus portabantur. 8, Et lapides quadrati circumcisi et in loco *orum positi sunt, qui ablati erant; rotundi autem non sunt positi in structura, quoniam duri ad dolandum erant et tarde parabantur. Positi sunt autem iuxta turrim, ut postea circum- *iderentur ac ponerentur in structura; valde enim splendidi erant. 26 1. Quae cum perfecisset vir gloriosus et dominus totius Turris, advocavit pastorem eique tradidit ommes lapides iuxta turrim iacentes, qui de siructura reprobati erant, et dicit ei: 2. Diligenter munda hos lapides et pone eos in structura turris, qui eum aliis convenire possunt; eos autem, qui non conveniunt, ss longe proice a turri. 3. Haec cum praecepisset pastori, abiit & turri cum omnibus, cum quibus venerat. Virgines autem circa turrim stabant custodientes eam. 4. Dico pastori: Quomodo hi lapides in aedificationem turris possunt redire, cum sint repro- erat fabrientio A | 99/80 ταῦτα — πύργου LA 1:» G. | 30 μεϑὴ;» 6} 32 πῶς LÀ : πάλιν G 8. Cf. Sim. VIII, 1, 5. βεβλημένους) Vox minus aeeurata, 4. Of. c. 8. Non omnes lapides, qui circa turrim. 5. Cf. c. 13, 6—9; Vis. III, 5, 5; | iacebant, erant reprobati sensu stric- 6, 1. 2. liore. Lapides de campo allati ro- 6. πεδίου] Cf. c. 29, 4: 30, 1. tundi in structura nondum impositi ^, 1. Of. Sim. VIII, 2, 5. — &zo- | erant; cf. c. 6, 8; 9, 1—4. dit Rips yeu umm eu ü : Hiis nen TM ihe ΠΠΠῚ TTERDUTIE idi HIBHICEEUE d ÉL SIM. IX, 7, 4—8, 4. 591 bati? Respondens mihi dicit: Videsne, inquit, hos lapides? Vi- deo, inquam, domine. Ego, inquit, maximam lapidum horum partem cireumcidam et adieiam in structuram, et convenient cum reliquis lapidibus. 5. Quomodo, inquam, domine, circumcisi eundem possunt explere locum? Respondens dicit mihi: Qui- s cumque parvi fuerint reperti, in mediam structuram adicientur, quicumque vero maiores, exteriores ponentur et continebunt eos. 6. Haec cum mihi locutus esset, ait mihi: Eamus eb post duos dies veniamus ac mundemus hos lapides et adiciamus eos in sirueturam; quaecunque enim circa turrim sunt, ea oportet mun- 1o dari ne forte dominus subito veniat et ea, quae circa turrim sunt, immunda inveniat et irascatur, et hi lapides non eant in structuram turris eb ego neglegens esse videar apud dominum. 7. Et post biduum venimus ad turrim et dicit mihi: Considere- mus lapides omnes, et videamus eos, qui possint ire in struc- τὸ turam. Dico ei: Domine, consideremus. 8. Cumque coepissemus, primum nigros considerabamus lapides. Et quales de structura depositi sunt, tales etiam sunt reperti. Et iussit eos pastor a turri tolli ac seorsum reponi. 2. Deinde consideravit seabiosos, et accepit circumciditque nmrul- 20 tos ex iis et iussit virgines eos tollere et in structuram adicere. ἘΠ sustulerunt eos virgines et posuerunt medios in structura turris. Heliquos autem iussit cum nigris reponi; etenim hi quo- que nigri reperti sunt. 3. Deinde consideravit eos, qui scis- suras habebant; e& ex his multos circumcidit iussitque per vir- 90 gines in structuram auferri; foris autem positi sunt, quoniam saniores inventi sunt. Heliqui vero propter multitudinem scis- surarum non poterant circumcidi; propter hanc ergo causam pro- iecki sunt ab aedificatione turris. 4. Deinde considerabat ro- fundos, et multi ex iis inventi sunt nigri, alii autem scissuras s» magnas habentes; et iussit hos quoque reponi eum reprobatis. Heliquos autem eorum mundatos ac circumcisos iussit in sbruc- tura poni; virgines autem eos sustulerunt et in mediam turris παρὰ G | 12 προσοχϑήσῃ G | 20 λαβὼν À : λαϑὼν G, 7^ L | 93 μέσους G : μέσην (Ὁ) LA | 28 πλῆϑος L: πάχος G, ? A 5. elc μέσην τ. oix.] Of. c. 8, 2—6.| — ἐξώτεροι] Cf. c. 8, 5, 7. á τι φημί κύριε, ταύτην τὴν τέχνην οὐκ ἔχω, οὐδὲ λ 3 ϑήσαν᾽ οὐχ ἀπεβλήϑησαν δέ, Ὅτι, χρὸν οἰχοδομηϑῆναι. πάντως δὲ τούτους ἀρμοσϑῆναι τοὺς λίϑους εἷς τὴν o 4:8 πάντες — οἰκοδομὴν Ὁ - toti candidi inventi sunt; L(A): Q2 G | 10 ὑπό: ἀπὸ Ὁ | 13 ἀσϑενέστεραι (1 ef. 30, 3 : ἐμελάνωσαν Ὁ | 14. καὶ ὑγιεῖς L (et i G, 7» A | 19 κύριε GL! : et ait mihi L*A | οὖν ÉL | BIM. IX, 8, 4—9, 4. 593 structuram aptaverunt; infirmiores enim erant. 5. Deinde con- siderabat semicandidos et seminigros; et multi ex iis reperti sunt nigri. lussit vero hos quoque transferri cum reiectis. Re- liqui autem ommes sublati sunt a virginibus; cum enim candidi essent, ab ipsis virginibus aptati sunt in structuram; exteriores 5 mutem positi sunt, quiz integri sunt reperti, ita nt eos possent, eontinere, qui in medio iacebant; ormnino enim nihil ex iis re- cisum est. 6. Deinde considerabat duros et asperos, et pauci ex iis reiecti sunt, quia non poterant circumcidi; valde enim duri reperti sunt. Reliqui autem eorum circumcisi sunt. et sub- 1 lati a virginibus et mediam in structuram turris aptati; infir- miores enim erant. 7. Deinde considerabat eos, qui maculas habebant, et ex his paucissimi evaserunt nigri et reiecti sunt ad reliquos. Ceteri vero splendidi et integri reperti sunt, et hi 2 virginibus in structuram aptabantur; exteriores autem pone- 10 bantur propter firmitatem suam. 9. Deinde venit, ut consideraret lapides albos et rotundos, eb dicit mihi: Quid faciemus de his lapidibus? Quid, inquam, ego intellego, domine? Nihil ergo, inquit, excogitas de his? 2. Ego, inquam, domine, hanc artem non habeo, nec lapidarius 0 sum nec possum eam intellegere. Nonne vides, inquit, eos valde rotundos esse? Et si eos quadratos reddere voluero, multum ab iis recidendum est; necesse est, autem aliquos ex iis in struc- tura poni. 3. Quodsi, inquam, domine, necesse est, quid te torques neque eos in aedificationem eligis, quos vis, et aptas :» in eam? Elegit ex iis maiores ac splendidos et circumcidit eos ; virgines autem sustulerunt eos aptaveruntque in partes turris exteriores. 4. Reliqui vero, qui superfuerunt, sublati et repo- siti sunt in campum, unde sumpti erant; neque vero reiecti sunt, quoniam, inquit, modicum adhuc deest ad aedificationem 29 turris; dominus autem turris omnino hos lapides vult in struc- quicquam L, illud A | 24 oiv G^ :7» L'A | 25/26 el; — ἐξελέξατο 2» ΑἹ 36/27 ἐξεῖ. — λαμπροὺς 7 L^ | 90 πύργῳ LA: μικρῷ G | 81 πάντως em - πάντας G, forsitan L, (eadem voce Sim. VII, 4 πάντως redditur), necesse *st Α | 82 τούτους GL' : τούτου L'A 9, 1. λευχοὺς x. argoyy] Cf. c. 6|. 2. ἐξ ἀνάγκης] Cf. v. 4; c. 81, 8. Punk, Patres apost. ed. II. 38 oo σα 594 HERMAE PASTOR siat May. 5. ἐχλήϑησαν δὲ γυναῖχες δώδεχα, εὔειδέσταται τῷ χαρακτῆρι, μέλανα ἐνδεδυμέναι, [περιεζωσμέναι. Mrwidrihid ἔχουσαι] xal τὰς τρίχας Xeupévai* ἐδοκοῦσαν δέ μοι af γυναξχες αὗται ἄγριαι εἶναι. ἐχέλευσε δὲ αὐτὰς ὃ ποιμὴν ἄρα: τοὺς λίξρους υ τοὺς ἀποβεβλημένους ἔκ τῆς οἰχοδομῆς xal ἀπενεγχεῖν αὐτοὺς eic τὰ ὅρη, ὅϑεν xl ἠνέχϑησαν. 6. αἱ δὲ ἰλαραὶ ἦραν χαὶ ἀπήνεγ- καν πάντας τοὺς λίϑους καὶ ἔϑηχαν, ὅϑεν ἐλήφϑησαν. χαὶ μετὰ τὸ ἀρϑῆναι πάντας τοὺς λίϑους καὶ μηκέτι χεῖσϑαι λίϑον χύχλῳ τοῦ πύργου, λέγει μοι ὁ ποιμήν- Κυχλώσωμεν τὸν πύργον καὶ 1 ἴδωμεν, μὴ τι ἐλάττωμά ἐστιν ἐν αὐτῷ. καὶ ἐχύχλευον ἐγὼ pec" abeo. 7. ἰδὼν δὲ ὁ ποιμὴν τὸν πύργον εὐπρεπῇ ὄντα τῇ οἶχο- δομῇ λίαν ἱλαρὸς ἦν" ὁ γὰρ πύργος οὕτως ἦν ᾧχοδομημένος, ὥστε με ἰδόντα ἐπιϑυμεῖν τὴν οἰκοδομὴν αὕτοῦ" οὕτω γὰρ ἦν ᾧκχοδο- μημένος, ὡσὰν ἐξ ἑνὸς λίϑου καὶ ἔχων μίαν ἁρμογὴν ἐν ξαυτῷ. 15 ἐφαίνετο δὲ ὃ λίϑος ὡς ἐχ τῆς πέτρας ἐκχεχολαμμένος" μονόλεϑος γάρ μοι ἐδόκει εἶναι. βλέπων. λέγει δέ μοι ὁ ποιμήν’ Ὕπαγε καὶ φέρε ἄσβεστον xad ὄστραχον λεπτόν, ἵνα τοὺς τύπους τῶν λίϑων τῶν ἡρμέγων χαὶ 30 εἰς τὴν οἰκοδομὴν βεβλημένων ἀναπληρώσω" δεῖ γὰρ τοῦ πύργου τὰ κύχλῳ πάντα ὁμαλὰ γενέσϑαι. 2. καὶ ἐποίησα, καϑὼς ἐχέ- λευσε, καὶ ἤνεγκα πρὸς αὐτόν. Ὑπηρέτει μοι, φησί, [xal ἐγγὺς τὸ ἔργον τελεσϑήσεται] ἐπλήρωσεν οὖν τοὺς τύπους τῶν λίϑων [τῶν] εἰς τὴν οἰκοδομὴν ἀπεληλυϑότων xal ἐχέλευσε σαρωϑῆναι "5 τὰ χύχλῳ τοῦ πύργου καὶ καϑαρὰ γενέσθαι" 98. ab δὲ παρϑένοι λαβοῦσαι σάρους ἐσάρωσαν καὶ πάντα τὰ χόπρα ἦραν ἔχ τοῦ πύργου xal ἔρραναν ὕδωρ, καὶ ἐγένετο 6 τόπος ἱλαρὸς καὶ εὖπρε- πέστατος τοῦ πύργου. 4. λέγει μοι 6 ποιμήν - Πάντα, φησί, xe- χαϑάρισται- ἐὰν ἔλϑῃ ὃ κύριος ἐπισκέψασθαι τὸν πύργον, οὔκ 80 ἔχει ἡμῖν οὐδὲν μέμψασϑαι. ταῦτα εἰπὼν ἤϑελεν ὑπάγειν" ὅ, ἐγὼ δὲ ἐπελαβόμην αὐτοῦ τῆς πήρας καὶ ἠρξάμην αὐτὸν δρκίζειν κατὰ τοῦ κυρίου, ἵνα pot ἐπιλύσῃ, ἃ ἔδειξέ μοι, λέγει μοι" Μιχρὸν ἔχω ἀκαιρεϑῆναι xal πάντα σοι ἐπιλύσω- ἔχδεξαί με. ὦδε, ἕως 1 εὐειδέστατοι G | 2/8 περιεζ, — ἔχουσαι nre DC ποιμὴν 7» L | 12 οὕτως L : οὗτος G | 14 καὶ G : nec L'A(L*) | 16 ἐκχέχολαμ- μένος 1,: ys. G, aedificata A | 19 ἡρμένων LA - ἡρμοσμένων G | 19/20 καὶ εἰς τ. olx. : εἰς τ. οἶχ. καὶ G | 22 μοι: ue G | 29/98 xol — τελεσϑήσεται SIM. IX, 9, 4—10, 5. 595 turam aptari, quia valde splendidi sunt. 5. Vocatae sunt autem duodecim mulieres, speciosissimae figura, nigra veste indutae, succinctae et humeros nudatos habentes et capillos solutos. Videbantur autem mihi hae mulieres agrestes esse. Tussit eas pastor tollere lapides de structura reiectos et auferre eos ins montes, unde allati erant. 6. Hae autem gaudentes sustulerunt ei abstulerunt ommes lapides ibique posuerunt, unde sumpti erant. Et cum omnes lapides sublati essent neque ullus circa turrim iaceret, dicit mihi pastor: Circumeamus turrim et videa- mus, ne aliquid desit in ea. Et circumivi ego cum eo. 7. Pa- 30 stor autem cum videret turrim decoram esse, valde hilaris erat; turris enim ita aedificata erat, ut ego videns concupiscerem struc- turam eius; ita enim aedificata erat, velut ex uno lapide el habens unam commissuram in se. Videbatur autem lapis quasi ex petra exsculptus; namque monolitha mihi esse videbatur. 15 10. Et ego cum eo ambulans hilaris eram, eiusmodi bona widens. Pastor autem dicit mihi: Vade οὐ adfer calcem et testam minutam, ut formas expleam lapidum, qui sublati et. in Síructuram repositi sunt; quae enim circa turrim sunt, omnia aequari debent. 2. Et feci, sicut iussit, et attuli ad eum, Mi- 50 mistra mihi, inquit, et cito opus perficietur. Implevit ergo formas lapidum, qui in structuram abierunt, et iussit locum eirca turrim everri et mundum fieri. 93. Virgines autem ac- ceptis scopis scopaverunt et omnia stercora sustulerunt de turri eb sparserunt aquam, et locus turris evasit hilaris e& decorus, 35 4. Dicit mihi pastor: Ommia, inquit, mundata sunt; si venerit dominus visitare turrim, nihil habet de nobis queri. Haec cum dixisset, voluit abire. 5. Ego autem apprehendi peram eius et C€oepi eum rogare per dominum, ut explicare mihi, quae mihi ostenderat. Ait mihi: Pusillum temporis non vaco et ommia 30 LA:... G|94 τῶν» G | 26 σάρους LA : σάρον G | 83 ἀκαιρεϑῆναι em : &vaig. Ὁ, occupationem L, requievero A | 83/1 p. 596 ἕως ἔρχομαι GLA : jn G autem exstinetum et seriptum ἐρχόμενον. 5. Mulieres istae sunt spiritus ma-, 7. ἐξ ἑνὸς Al9ov] Cf. c. 13, 5; Vis. ligni (e. 18, 3, ef. c. 18, 8) vel vitia| III, 2, 6. Laudat hune locum Orige- (c. 15, 3). nes In Oseam ed. Bened. ΠΙ, 439. 38* 596 a ἔρχομαι. 6. λέγω αὐτῷ: Κύριε, μόνος ὧν ὧδε ἐγὼ τί ποιήσω; 11. Λέγουσί μοι αἱ παρϑένοι" Σήμερον ὁ ποιμὴν ὥὦξε οὔκ ἔρχεται. Τί οὖν, φημί, ποιήσω ἐγώ; Μέχρις ὀψέ, φασίν, mepipec- 10 voy αὗτόν' wal ἐὰν ἔλϑῃ, λαλήσει μετὰ σοῦ ,΄. ἐὰν δὲ μὴ ἔλθῃ, μενεῖς pei" ἡμῶν ὧδε, ἕως ἔρχεται. 2. λέγω αὐταῖς - Ἐχδέξομαι. αὐτὸν ἕως ὀψέ" ἐὰν δὲ μὴ ἔλϑῃ, ἀπελεύσομαι εἰς τὸν οἶκον καὶ πρωΐ ἐπανήξω. αἱ δὲ ἀποχριϑεῖσαι pude *OCHgry παρεξό- 15 Me" ἡμῶν, φασί, χοιμηϑήσῃ ὡς ἀδελφός, καὶ οὐχ ὡς ἀνῆρ" ἡμέ- τερος γὰρ ἀδελφὸς el, xal τοῦ λοιποῦ μέλλομεν μετὰ σοῦ χατοι- χεῖν" λίαν γάρ σε ἀγαπῶμεν.. ἐγὼ δὲ ἠσχυνόμην μετ᾽ αὐτῶν μέ- νεῖν. 4. καὶ ἡ δοκοῦσα πρώτη αὐτῶν εἶναι ἤρξατό με καταφιλεῖν xal περιπ[λέχε]σϑαι af δὲ ἄλλαι δρῶσαι ἐκείνην περιπλεκομένην. 30 μοι xal αὐταὶ ἤρξαντό με καραφιλεῖν καὶ prise os πύργου καὶ παίζειν μετ᾽ ἐμοῦ. ὅ. χἀγὼ ὡσεὶ νεώτερος, "xal ἠρξάμην καὶ αὑτὸς παΐζεν per prés αἵ μὲν γὰρ ai δὲ ὠρχοῦντο, αἱ δὲ ἦδον " ἐγὼ δὲ cry ἔχων μετ᾽ αὐτῶν χύχλῳ τοῦ πύργου περιεπάτουν καὶ ἑλαρὸς ἥμην μετ᾽ αὑτῶν. ὅ. [ὀψίας 30 BE] γεγομένης ἤϑελον εἰς τὸν οἶχον ἐγρλυ δον, αἱ δὲ. ἀλχὰ κατέσχον με. καὶ ἔμεινα μετ᾽ αὑτῶν τὴν νύχτα καὶ ἔκοι- 8 φησὶν G | 9 ὀψέ, φασίν LA τ ὅτέ φησιν ἔλθῃ G | 10 λαλήσει V. for- sitan 1΄, utique L* | 18/19 χαταφελεῖν, . περιπλέχεσθϑαι : πλέκεσϑαι"» A | 20 αὐταὶ LA : αὗται G | 94/95 ὀψίας δὲ ΤᾺ τος Ὁ] 95 γενόμενος G | 38 καὶ — νύχτα G. hie | 96}1 p. 508 καὶ ἐκοιμήϑην Σ- LÀ 11. Hermam hic de more cum 3u5-| vult negare, ea, quae Hermas his introductis vivendi verba facere pu-|versibus narraverit, licet, allegorice, iavit Hefele ed. IV ad h. 1, et Pro-|licet de mulieribus castis et puris, leg. p. XOVL OContradixerunt Gaáb | eastum scriptoris (Der -Hirle d. H. p. 56—59), Zahn | facere (cf. Vis. T, 1, 2; II, & 5), et l c. p. 179—181, 1. Ch. Mayer (Die| quaerit, cur Hermas : Sehriften der apostol. Váter p. 265 sq.), | v. 8, i EN Harnack ad h. 1. Hie quidem non | scripserit. " SIM. IX, 10, 5—11, €. 597 solvam tibi; exspecta me hie, dum venio, 6. Dico ei: Domine, quid hie solus ego faciam? Non, inquit, solus es; virgines enim. istae tecum sunt. Et dixi: Trade ergo me iis Pastor eas ad- vocat isque dicit: Commendo vobis hunc, donee venio; et dis- cessit. 7. Ego ergo solus eram cum virginibus; illae autem s hilares ac benignae mihi erant, praecipue quatuor illae ex iis, quae gloriosiores erant. 11. Dicunt mihi virgines: Hodie pastor huc nom venit, Quid igitur, inquam, ego faciam? Usque in vesperam, inquiunt, exspecta eum; et si venerit, loquetur tecum; si non venerit, 1 munebis nobiscum hic, dum venerit. 2. Dico iis: Exspectabo eum usque ad vesperam; si non venerit, domum ibo et revertar mane, lllae autem respondentes dicunt mihi: Nobis traditus és; non potes a nobis recedere. 3. Ubi igitur, inquam, manebo? INobiseum, inquiunt, dormies sicut frater, non sicut maritus; 15 frater enim noster es et deinceps tecum habitaturae sumus; valde enim te diligimus. Ego autem erubescebam cum iis ma- mere. 4. Illa vero, quae prima inter eas esse videbatur, coepit me osculari et ampleeti; ceterae autem cum viderent illam me amplecti, et ipsae coeperunt me osculari et ducere circa turrim 2o €t Indere mecum. 5. Et ego quasi iuvenior factus sum et coepi ipse quoque eum iis ludere. Aliae enim choros ducebant, aliae saltabant, aliae cantabant; ego autem silentium tenens cum iis virca turrim ambulabam et hilaris eram cum iis. 6. Vespera autem facta volebam domum ire; illae autem non dimiserunt, as sed retinuerunt me. Et mansi cum 118. illa nocte et dormivi morem eum subintroductis vivendi ante saeculum tertium non esse in- stitutum. Mihi autem ex iis, quae mpud Tertull De ieiun. c. 17; De wirg. vel. c. 14, apud Cyprianum De hab. virg. e. 19 et Ep. 4 leguntur, mpparere videtur, morem illum iam saeeulo seeundo inyaluisse, eamque ob causam haud prorsus negaverim, Hermam eum respexisse. Disertis «uidem verbis inde a tertio demum Ep. 4 c. ?; Euseb. H. E. VII, 80, 12; Ps.-Clem. De virg. 1, 10; IT, 1—6; Ps-Cypr. De singularitate clerico- rum; Concil Illiber. & 27; Ancyr. c.19; Nicaen.c. 3. Sed cum eodem tempore ob malos frnetus, quos pro- tulerat, iam interdicatur, eum iam &nte saeculum tertium exortum esse coniecerim. 3. ὡς ἀδελφός} Cf. Vis, 1, 1, 1; TI, 2, 3; 8, 1 not. saeculo moris fit mentio. Cf. Cypr.| 4. πρώτη] sc. Fides, ef. c. 15, 9. 598 HERMAE PASTOR. μήϑην παρὰ τὸν πύργον, 7. ἔστρωσαν yàp αἱ παρϑένοι τοὺς, χιτῶνας ἑαυτῶν χαμαὶ καὶ ἐμὲ ἀνέκλιναν εἴς τὸ μέσον. οὐδὲν ὅλως ἐποίουν εἰ μὴ προσηύχοντο" χἀγὼ per αὐτῶν. λείπτως προσηυχόμην καὶ οὐκ ἔλασσον ἐχείνων. χαὲ s παρϑένοι οὕτω μου προσευχομένου. καὶ ἔμεινα ἔχεῖ αὔριον ἕως ὥρας δευτέρας μετὰ τῶν παρϑένων. S. εἶτα ’ ὃ ποιμὴν καὶ λέγει ταῖς παρϑένοις" Μή τινα αὐτῷ ὕβριν κατε; Ἐρώτα, φασίν, αὐτόν, λέγω αὐτῷ " Κύριε, εὐφράνθην αὑτῶν μείνας. Τί, φησίν, ἐδείπνησας; Ἐδείπνησα, φημί, 10 ῥήματα χυρίου ὅλην τὴν νύχτα. Καλῶς, φησίν, ἔλαβόν σε: φημί, χύριε. 9, Νῦν, φησί, τί ϑέλεις πρῶτον ἀκοῦσαι; φημί, κύριε, ἀπ᾽ ἀρχῆς ἔδειξας " ἐρωτῶ σε, κύριε, ἵνα, σε ἐπερωτήσω, οὕτω μοι καὶ δηλώσῃς. Καϑὼς βούλεε, οὕτω σοι xal ἐπιλύσω xal οὐδὲν ὅλως ἀποχρύψω ἀπὸ σοῦ. 15 12. Πρῶτον, φημί, πάντων, κύριε, τοῦτό μοι πέτρα καὶ ἡ πύλη τίς ἐστιν; Ἢ πέτρα, φησίν, αὕτη καὶ ἡ πύλῃ ὃ υἱὸς τοῦ ϑεοῦ ἐστί, Πῶς, φημί, κύριε, ἢ πέτρα παλαιά ἔστιν, ἡ δὲ πύλη καινή; "Axoue, φησί, καὶ σύνιε, ἀσύνετε. 3. 6 μὲν υἱὸς τοῦ ϑεοῦ πάσης τῆς κτίσεως αὐτοῦ προγενέστερός ἔστιν, ὥστε. 20 σύμβουλον αὐτὸν γενέσϑαι τῷ πατρὶ τῆς κτίσεως αὕτοῦ" διὰ τοῦτο xal παλαιός ἐστιν. Ἢ δὲ πύλη διατί καινή, φημί, κύριε; S. Ὅτι, φησίν, ἐπ’ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν τῆς συντελείας φανερὸς ἐγένετο, διὰ τοῦτο χαινὴ ἐγένετο y, πύλη, ἵνα οἵ μέλλοντες σώζεσϑαι δι΄ αὑτῆς εἷς τὴν βασιλείαν εἰσέλϑωσι τοῦ ϑεοῦ. 4. εἶδες, φησίν, 96 τοὺς λίϑους τοὺς διὰ τῆς πύλης εἰσεληλυϑότας εἰς τὴν οἴχοδομὴν τοῦ πύργου [βεβλημένους], τοὺς δὲ μὴ εἰσεληλυϑότας πάλιν dmo- βεβλημένους sic τὸν ἴδιον τόπον; Εἶδον, φημί, κύριε. Οὕτω, φησίν, pini ληλυϑότας L'A(L!9) : ἐληλ. G 7. προσηύχοντο] Nonnullos priscos | 4, 4; Deut. 8,8; Eccles, 5, 10; Clem. fideles totas nocies in oratione et| Ád virg. II, 2. cantu psalmorum transegisse notum| 12. Incipit explicatio. Cf. Prole- st (Hefele). — δευτέρας i. e. usque | gom. c. 5. ad horam octavam secundum mo-| 1. πέτρα] Cf. I Cor. 10, 4: ἡ δὲ stram temporis computationem. πέτρα jv ὁ Χριστός. In velerrimis 3. ῥήματα ».] Cf. Luc. 4, 4; Matth. christianae picturae et seulpturae NNNM SIM. IX, 11, 6—12, 4. 599 juxta turrim. 7. Straverunt enim virgines in terra tunicas suas lineas et me in medio collocaverunt, nec ommino quidquam fa- Ciebant nisi quod orabant; et ego cum iis sine intermissione orabam neque minus quam illae. Et gaudebant virgines, quod sie orabam. Et mansi ibi cum virginibus usque ad diem posterum ὁ ad horam secundam. 8, Deinde venit pastor et dicit virgini- bus: Numquid iniuriam ei fecistis aliquam ? Interroga, inquiunt, ipsum. Dico ei: Domine, laetatus sum, quod mansi cum iis. Quid, inquit, cenasti? Cenavi, inquam, domine, per totam noc- iem verba domini. Bene, inquit, te acceperunt? Etiam, inquam, domine, 9. Nune, inquit, quid vis audire primum? Sicut, in- quam, domine, ab initio ostendisti; rogo te, domine, ut, sicut te interrogavero, sic et manifestes mihi. Sicut vis, inquit, sic tibi et explanabo neque omnino quidquam te celabo. 12. Primum omnium, inquam, domine, hoc mihi demonstra: petra et porta quis est? Petra haee, inquit, et porta filius dei est, Quonam pacto, inquam, domine, petra vetus est, porta zutem nova? Audi, inquit, et intellege, insipiens. 2. Filius dei omni creatura eius antiquior est, ita ut patri consiliarius eva- serit in condenda creatura. Propterea et vetus est. Porta au- ὁ tem, inquam, domine, quare nova est? 3. Quoniam inquit, in diebus consummationis novissimis apparuit, propterea porta nova facta est, ut ii, qui assecuturi sunt salutem, per eam Zmfrent in regnum dei. 4. Vidistine, inquit, lapides, qui per portam intraverunt, in structura turris collocatos esse, eos autem, qui uw mon intraverunt, iterum in suum locum reiectos esse. Vidi, in- 90 Prov. 8, 27—30. — 94 Ioann. 8, 5 cf. Mare. 9, 47; 10, 298—825; Matth. 5, 20; 7, 21; 18, 3. monumentis Christus saepe petra repraesentatur. — πύλη] Cf. Ioann. 10, 7. 9; I Clem. 48, 4 not. — παλαιά ἐν χαινή] Cf. Diogn. 11, 4. 2. αὐτοῦ] sc. Dei. — xooyevéatspoc] Cf, Sim. V, 6, 5; Ioann. 1, 1 sqq. Gol 1, 18: πρωτότοχος πάσης χτί- σεως. — σύμβουλον κτλ.] Cf. Sim. V, 6, 5. Cf. Hebr. 1, 1. 2; I Petr. 1, 20; II Clem. 14, 2; Ign. Magn. 6, 1; Iren. 1, 10, 8. Dicit Michas 4, 1: Kei ἔσται ἐπ᾽ ἐσχάτων τῶν ἡμερῶν ἐμ- φανὲς τὸ ὄρος χυρίου, ἕτοιμον ἐπὶ τὰς κορυφὰς τῶν ὀρέων, καὶ μετεω- ρισϑήσεται ὑπεράνω τῶν βουνῶν" καὶ σπεύσουσιν πρὸς αὐτὸ λαοί, δὲ simi- liter Tesaias 2, 9. Dubito autem, 3. ἐπ᾽ ἐσχάτων fu. φανερὸς iy.]!an Hermas hos locos respexerit. 600 HERMAE PASTOR εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ οὐδεὶς εἰσελεύσεται, εἴ μὴ τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ αὔτοῦ. δ, ἐὰν γὰρ εἷς πόλιν bier ϑεῖν τινὰ κἀκχείνη ἢ πόλις περιτετειχισμένη χκύχλῳ καὶ πύλην, μῆτι δύνῃ εἰς τὴν πόλιν ἐκείνην εἰσελϑεῖν εἴ « πύλης] ἧς ἔχει; Πῶς γάρ, φημέ, κύριε, δύναται εἰς τὴν πόλιν οὗ δύνῃ εἰσελϑεῖν εἰ μὴ διὰ τῆς πύλης φησί, καὶ εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ ἄλλως εἰσελϑεῖν. ναται ἄνθρωπος εἰ μὴ διὰ τοῦ ὀνόματος τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ τοῦ πημένου ὕπ᾽ αὐτοῦ, 6, Εἶδες, φησί, τὸν ὄχλον τὸν οἰκοδομοῦντα 1 τὸν πύργον; Elbow, φημί, κύριε, Ἐκεῖνοι, φησί, Ἐνδοξοί εἰσι' τούτοις οὖν περιτετείχισται ὃ κύριος. ἢ δὲ πύλη ὁ υἱὸς τοῦ ϑεοῦ ἐστίν" αὕτη μία εἴσοδός ἔστι πρὸς τὸν χύριον. ἄλλως οὖν οὐδεὶς εἰσελεύσεται πρὸς αὐτὸν εἰ μὴ διὰ τοῦ υἱοῦ erc. 7, Εἶδες, φησί, τοὺς 8E ἄνδρας καὶ τὸν μέσον αὐτῶν ἔνδοξον καὶ 15 μέγαν ἄνδρα τὸν περιπατοῦντα περὶ τὸν πύργον καὶ τοὺς λέϑους ἀποδοκιμάσαντα ἐχ τῆς οἰκοδομῆς; Εἶδον, φημί, κύριε: 8. Ὁ οἱ ἕν- πτού- ΠΗ ΤΗΝ ἰ ἔνδοξος, φησίν, ἀνὴρ ὃ υἱὸς τοῦ ϑεοῦ ἐστί, κάχεῖνο: οἵ BE δοξοι ἄγγελοί εἶσι δεξιὰ καὶ εὐώνυμα συγχρατοῦντες αὗτόν. των, φησί, τῶν ἀγγέλων τῶν ἐνδόξων οὐδεὶς εἰσελεύσεται πρὸς 20 τὸν ϑεὸν ἅτερ αὗτοῦ " ὃς ἂν τὸ byopa αὑτοῦ μὴ λάβῃ, οὔκ εἶσε- λεύσεται εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ. 18. Ὁ δὲ πύργος, φημί, τίς ἔστιν; Ὁ πύργος, φησίν, οὗτος [ἢ] ἐκκλησία ἐστίν. 9. ΑΙ δὲ παρϑένοι αὗται τίνες εἴσένς Αὔταε, φησίν, ἅγια πνεύματά εἰσι" καὶ ἄλλως ἄνϑρωπος οὗ δύναται εὕρε- 35 ϑῆναι εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ, ἐὰν μὴ αὖται αὐτὸν ἐνδύσωσι τὸ ἔνδυμα αὐτῶν' ἐὰν γὰρ τὸ ὄνομα μόνον λάβῃς, τὸ δὲ ἔνδυμα παρὰ τούτων μὴ λάβῃς, οὐδὲν ὡφελῆσῃ" αὖται γὰρ αἴ παρϑένοι δυνάμεις εἰσὶ τοῦ υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ, ἐὰν τὸ ὄνομα φορῇς, τὴν δὲ δύναμιν μὴ φορῇς αὐτοῦ, εἰς μάτην ἔσῃ τὸ ὄνομα αὕτοῦ φορῶν. 10 8, Τοὺς δὲ λίϑους, rue οὖς εἶδες ἀποβεβλημένους, οὗτοι τὸ 2 τοῦ υἱοῦ LA : τὸ ἅγιον G-| αὐτοῦ ΘᾺ : ἀεὶ L| 4 δύνῃ G(L^) Ροϊεεῖν L'A | 4/5 διὰ τῆς πύλης LA τ» Θ | b δύναται G :-]- feri LA 1 11 χύριος G | 94 ἄλλως LA : ἄλλος G.| 97 dgeljeg em 68. Vis Il. 3, 5: ὠφελεῖς B | 98 ἐὰν G:-L ergo 1,1), et A | 30 οὗτοι LÀ τ αὐτοὶ G. 4. λάβοι t. ὄνομα wt).] i. e. nisi| baptizatus fnerit. Cf. c. 16, 8; 17, 4 p SIM, IX, 12, 4—13, 8. 601 quam, domine. Sic, inquit, nemo ἐπ regnum dei intrabit, nisi acceperit nomen filii eius. 5. Si enim in urbem aliquam in- trare volueris et civitas illa cincta sit muro et unam habet por- tam, numquid potes in urbem illam intrare nisi per portam, quam habet? Quonam modo, inquam, domine, aliter fieri po- s lest? Si ergo, inquit, in urbem non potes intrare nisi per por- tam eius, ita mec im regnum dei potest intrare homo misi per nomen filii eius dilecti ab ipso. 6. Vidisti, inquit, turbam tur- rim aedificantem? Vidi, inquam, domine. Illi, inquit, omnes angeli sunt gloriosi: his igitur veluti muro cinctus est dominus, 16 Porta autem filius dei est; hic unus est introitus ad dominum. Aliter ergo nemo intrabit ad eum misi per filium eius. 7. Vi- disti, inquit, sex illos viros etin medio eorum praecelsum virum illum ac magnum, qui circa turrim ambulavit οὐ lapides de structura reprobavit? Vidi, inquam, domine. 8, Praecelsus, in- τὸ quit, vir ille filius est dei, et sex illi gloriosi angeli sunt dex- tera laevaque eum continentes. Ex his, inquit, angelis gloriosis memo intrabit ad deum sine eo; qui nomen eius non acceperit, non intrabit in regnum dei, 13. Turris autem, inquam, quis est? Turris haec, inquit, se ecclesia est. 2. Virgines vero hae quae sunt? Hae, inquit, Spiritus sancti sunt, neque aliter homo inveniri potest in regno dei nisi hae induerint eum veste sua; si enim nomen solum acceperis neque vestem aeceperis ab his, nihil tibi proderit. Namque hae virgines potestates sunt filii dei. Si nomen por- ss taveris nec portaveris potestatem eius, frustra nomen eius por- tabis. 3. Lapides, inquit, quos vidisti abiectos esse, hi nomen 7/90 Ioann. 8, 5. — 12 Ioann. 14, 6. (ἔλαβον τὴν σφραγῖδα τοῦ υἱοῦ rov|est Dei. Cf. Prolegom. c.5. — ἄτερ ϑεοῦ κτλ.); Vis. III, 7, 8. Zahn 1. ὁ. αὐτοῦ! Cf Eph. 1, 10; 3, 10; Col p.155 sq. Sententiam habes Ioann. |1, 20; Ign. Smyrn. 6, 1. 8, 8. 5. 13, 1. Of. Vis, IIT, 8, 8. 5. ἄλλως εἰσ. ob δύναται xti] Cf.| 8. ἔνδυμα] Cf. Mand. XII, 1, 2 not. Act 4, 12. — c. ἠγακημένου] Cf. | — οὐδὲν ὠφελήσῃ! Cf. I Cor. 18, 1—8. Barn. 3, 6 not. — ὄνομα qopjc] i. e. si baptizatus 6. εἴσοδος] Cf. Ioann. 10, 7; 14, 6. vel Christianus es. Cf. Sim. VIII, &, Non solum petra et porta, sed 10, 3 not. etiam vir praeceleus (c. 6, 1) filius 602 HERMAE PASTOR. μὲν ὄνομα addressed uen o. δύσαντο. Ποῖος, φημί, ἱματισμὸς αὐτῶν ἐστί, κύριε; Αὐτὰ τὰ àvó- μᾶτα, φησίν. ἱματισμός ἔστιν αὐτῶν. ὃς ἂν τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ φορῇ, καὶ τούτων ὀφεΐλει φορεῖν τὰ ὀνόματα - καὶ γὰρ s αὐτὸς ὁ υἱὸς τὰ ὀνόματα τῶν παρϑένων τούτων φορεῖ. 4. ὅσους, φησί, λίϑους εἶδες εἰς τὴν οἰκοδομὴν [τοῦ πύργου εἰσεληλυϑότας, ἐπιδεδομένους διὰ τῶν χειρῶν αὑτῶν xal μείναντας εἷς τὴν olxo- δομήν], τούτων τῶν παρϑένων τὴν δύναμιν ἐνδεδυμένοι εἰσί. 5. διὰ τοῦτο βλέπεις τὸν πύργον μονόλιϑον γεγονότα [μετὰ] τῆς πέτρας " 10 οὕτω xal οἱ πιστεύσαντες τῷ χυρίῳ διὰ τοῦ υἱοῦ αὐτοῦ xal ἐν- διδυσχόμενοι τὰ πνεύματα ταῦτα ἔσονται εἰς ἕν πνεῦμα, Ev σῶμα, χαὶ μία χρόα τῶν ἱματίων αὑτῶν. τῶν τοιούτων δὲ τῶν φοροῦν- τῶν τὰ ὀνόματα τῶν παρϑένων Boy ἡ κατοικία εἷς τὸν πύργον. 6. Οἱ οὖν, φημί, κύριε, ἀποβεβλημένοι λίϑοι διατί ἀπεβλήϑηησαν ; 1 διῆλθον γὰρ διὰ τῆς πύλης xal διὰ τῶν χειρῶν τῶν παρϑένων ἐτέϑησαν εἷς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου. Ἐπειδὴ πάντα aot, ra μέλει τὰ ἀκριβῶς ἐξετάζεις, ἄχουε περὶ τῶν ἀποβεβλημένων λί- ϑών. 7. οὗτοι, φησί, πάντες τὸ ὄνομα [τοῦ] υξοῦ τοῦ ϑεοῦ ἔλαβον, ἔλαβον δὲ xal τὴν δύναμιν τῶν παρϑένων τούτων. λαβόντες οὖν 30 τὰ πνεύματα ταῦτα ἐνεδυναμώϑησαν καὶ ἦσαν μετὰ τῶν δούλων τοῦ ϑεοῦ, xal ἦν αὐτῶν ἕν πνεῦμα καὶ ἕν σῶμα καὶ ἕν ἔνδυμα" τὰ γὰρ αὐτὰ ἐφρόνουν xal δικαιοσύνην εἰργάξοντο. B. μετὰ οὖν χρόνον τινὰ ἀνεπείσϑησαν ὑπὸ τῶν γυναικῶν ὧν εἶδες μέλανα ἱμάτια ἐνδεδυμένων, τοὺς ὥμους ἔξω ἐχουσῶν καὶ τὰς τρίχας λελυ- 30 μέγας καὶ εὐμόρφων ταύτας ἰδόντες ἐπεθύμησαν αὐτῶν xal ἐν- εδύσαντο τὴν δύναμιν αὐτῶν, τῶν δὲ παρϑένων ἀπεδύσαντο {τὸ ἔνδυμα xal] τὴν δύναμιν. 9. οὗτοι οὖν ἀπεβλήϑησαν dmb τοῦ οἴκου τοῦ ϑεοῦ xal ἐκείναις παρεδόϑησαν o δὲ μὴ ἀπατηϑέντες τῷ κάλλει τῶν γυναικῶν τούτων ἔμειναν ἐν τῷ οἴχῳ τοῦ ϑεοῦ. "0 ἔχεις, φησί, τὴν ἐπίλυσιν τῶν ἀποβεβλημένων. 14. Τί οὖν, φημί, κύριε, ἐὰν οὗτοι οἱ ἄνϑρωποι, τοιοῦτοι ὄντες, μετανοήσωσι καὶ ἀποβάλωσι τὰς ἐπιϑυμίας τῶν γυναικῶν. 6/8 τοῦ m. — οἰκοδομὴν L'A(L' : 2» Θ 19 μετὰ LATA) τ: 5] 1l πνεῦμα G : -Ἐ et LA | 12 μία χρόα L(L!A): gud χρόᾳ Θ | 18 ἐσεὶν — πύργον GA : (sed illi) adsequentur ista 1", sicut, erunt L* | 18 τοῦ pr^» G|21 καὶ ἕν ἔνδυμα» L'A | 95 αὐτῶν : αὐτὰς Θ᾽ | 96/97 τὸ ἔνδ. χ- τ. δύναμιν A : τὸ ἔνδυμα 1), τὴν δύναμιν GL* | 83 τὰς ἐπιϑυμίας G : cupidi- tatem LA SIM. IX, 13, 3—14, 1. 603 quidem portarunt, vestem autem virginum non induerunt. Qualis est, inquam, vestis earum, domine? Ipsa nomina, inquit, earum. vestis sunt. Quicumque nomen filii dei portat, harum quoque nomina portare debet; etenim ipse filius nomina virginum ha- rum portat. 4. Quotquot, inquit, lapides vidisti in structuram ; turris intrasse traditos per manus earum et mansisse in struc- tura, hi vestiti sunt potestate virginum istarum. 5, Ideoque vides turrim monolitham factam esse cum petra. Sie etiam qui crediderunt domino per filium eius et induti sunt spiritus istos, erunt umus spiritus, unum corpus, et unus color vestium eorum. 16 Talium autem, qui portant nomina virginum, est habitatio in turri. 6. Lapides abiecti, inquam, domine, quare ergo abiecti sunt? Pertransierunt enim per portam et per manus virginum positi sunt in structura turris. Cum omnia, inquit, tibi curae sint et diligenter inquiras, audi de lapidibus abiectis. 7. Hiis omnes, inquit, nomen filii dei acceperunt, acceperunt autem et potestatem virginum harum. Acceptis ergo his spiritibus con- fortati sunt et erant cum servis dei; et erat eorum wmus spi- ritus et unum corpus et una vestis; eadem enim sentiebant et duslitiam operabantur. 8. Post aliquantum ergo temporis per- s» suasi sunt a mulieribus, quas vidisti vestibus nigris indutas, humeros nuüdatos habentes et capillos solutos et specie formo- sas. Quas cum vidissent, concupierunt eas et induti sunt po- testate earum, vestem autem ae potestatem virginum deposuerunt. 9. Hi igitur & domo dei abiecti et illis traditi sunt. Qui vero ss puleritudine mulierum istarum non sunt falsi, in domo dei re- manserunt. Habes, inquit, explicationem lapidum abiectorum. 14. Quid ergo, inquam, domine, si isti homines eiusmodi paenitentiam egerint et abiecerint cupiditates harum mulierum 10 loann. 1, 7. — 11 Eph. 4, 4. — 21 Eph. 4, 4. — 22 II Cor. 13, 11; Philipp. 2, 2; 8, 16; 4, 2; Rom. 12, 16. — 22 Ps. 14, 2; Act, 10, 35; Hebr. 11, 83. 5. ἕν πνεῦμα] Of. v. 7; c. 17, 4. 8, Cf. c. 9, 5. 6; 15, 3. 6. Cf. e, 6, 4. 5. 9. τ. οἴκου τ. 9tov] Cf. Marc. 2, 7. διε. εἰργάζοντο] Cf. Vis, II, 2,| 96; Luc. 6, 4; I Tim. 3, 15; Hebr. 73,3. 10, 21; 1 Petr. 2, 17 etc. 604 HERMAE PASTOR “τούτων xal ἐπαναχάμψωσιν ἐπὶ τὰς παρϑένους καὶ ἐν τῇ δυνάμει αὐτῶν καὶ ἐν τοῖς ἔργοις αὐτῶν πορευϑῶσιν, ox εἰσελεύσονται. εἰς τὸν οἶκον τοῦ ϑεοῦ: 2. Ἐϊσελεύσονται, φησίν, ἐὰν τούτων τῶν γυναικῶν ἀποβάλωσι τὰ ἔργα, τῶν δὲ παρϑένων ἀναλάβωσι τὴν s δύναμιν καὶ ἐν τοῖς ἔργοις αὑτῶν πορευϑῶσι" διὰ τοῦτο γὰρ καὶ τῆς οἰκοδομῆς ἀνοχὴ ἐγένετο, ἵνα, ἐὰν μετανοήσωσιν οὗτοι, ἀπέλ- ϑῶώσιν εἷς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου. ἐὰν δὲ μὴ μετανσήσωσι, τότε ἄλλοι ἀπελεύσονται, καὶ οὗτοι εἰς τέλος ἐκβληϑήσονται. 3. ἐπὶ τούτοις πᾶσιν ηὐχαρίστησα τῷ κυρίῳ, ὅτι ἐσπλαγχνίσϑη ἐπὲ πᾶσι τὸ τοῖς ἐπικαλουμένοις τῷ ὀνόματι αὐτοῦ καὶ ἐξαπέστειλε τὸν ἄγ- γελον τῆς μετανοίας εἷς ἡμᾶς τοὺς ἁμαρτήσαντας εἰς αὑτὸν καὶ ἀνεχαίνισεν ἡμῶν τὸ πνεῦμα xal ἤδη κατεφϑαρμένων ἡμῶν χαὶ μὴ ἐχόντων ἐλπίδα τοῦ ζῆν ἀνενέωσε τὴν ζωὴν ἡμῶν. 4. Νῦν, φημί, κύριε, δήλωσόν μοι, διατί ὁ πύργος χαμαὶ οὐκ ᾧκοδόμηται, 16 ἄλλ᾽ ἐπὶ τὴν πέτραν καὶ ἐπὶ τὴν πύλην. Ἔτι, φησίν, ἄφρων εἴ καὶ ἀσύνετος; ᾿Ανάγχην ἔχω, φημέ, κύριε, πάντα ἐπερωτᾶν σε, ὅτι οὐδ᾽ ὅλως οὐδὲν δύναμαι νοῆσαι" τὰ γὰρ πάντα μεγάλα καὶ Év- δοξά ἔστι xal δυσνόητα τοῖς ἀνθρώποις. ὅ. "Ἄκουε, φησί" τὸ ὄνομα τοῦ υἷοῦ τοῦ ϑεοῦ μέγα ἐστὶ καὶ ἀχώρητον καὶ τὸν χόσμον 30 ὅλον βαστάζει. εἰ οὖν πᾶσα ἡ κτίσις διὰ τοῦ υἱοῦ [τοῦ] ϑεοῦ βαστάζεται, τί δοχεῖς τοὺς χεχλημένους ὑπ᾽ αὐτοῦ καὶ τὸ ὄνομα φοροῦντας τοῦ υἷοῦ τοῦ ϑεοῦ καὶ πορευομένους ταῖς ἐντολαῖς αὖ- τοῦ; 6. βλέπεις οὖν, ποίους βαστάζει: τοὺς ἐξ ὅλης καρδίας φο- ροῦντας τὸ ὄνομα αὐτοῦ. αὐτὸς οὖν ϑεμέλιος αὑτοῖς ἐγένετο xal 35 ἡδέως αὐτοὺς βαστάζει, ὅτι οὐχ ἐπαισχύνονται τὸ ὄνομα arco opi. 15. Δή[λωσόν μοι], φημί, κύριε, τῶν παρϑέζνων τὰ ὀνόματα. 10 τῷ ὀνόματι LA. (in quibus [quos] invocatum est nomen) : τὸ ὄνομα, 6| Y) τὸν ἄγγελον LA : τοὺς ἀγγέλλους G | 18 ἀνενέωσε DÀ τ ἀνένευσε G|15 ἔτι Α : ὅτι GL | 16 ἀσύνετος -- ideo interrogas ΤᾺ | 90 κείσις G * Ἔ dei L(A) | τοῦ sec 77 Ο | 94 αὐτοῖς AL): αὐτὸς Θ | 27/2 p. 608 παρ- ϑένων — ὀνόματα LA : παρϑέϊνων τ]ὰ ὀνόματα G. 14,1. Of. Vis. ΠῚ, 7, 5. 6. —|Cf. Matth. 21, 41. 48; 85, 9, 10; εἰσελεύσονται χτλ] Cf. e. 12, 3;|Mare. 12, 9; Luc. 14, 21. 23; 90, 16. 18, 9. 8, ἐσπλεγχνίσϑη — τὸ πινεῦμα] Cf. 3. τ. τ. γυναικῶν ἀποβάλωσι καλ.] ϑίπι. VII, 6, 8. — nae. τῷ d»ó- Cf. Rom. 18, 12; Iac. 1, 21. — ἀνοχή] ματι Haec lectio interpretibus we- €f. c 5, L. — ἄλλοι ἀπελεύσονται | teribus consentientibus praeferenda —— SIM. IX, 14, 1—15, 1. 605 "Ui redierint ad virgines et in potestate earum et in operibus "'arm ambulaverint, nonne intrabunt in domum dei? 2. Intra- Ἐνυμε, inquit, si opera mulierum istarum abiecerint, virginum "autem potestatem resumpserint et im operibus earum ambula- "werint. Propterea enim intermissio aedificationis facta est, αἱ δ lhi, si paenitentiam egerint, intrent in structuram turris. Si utem non egerint paenitentiam, tune alii intrabunt, et illi in perpetuum abicientur. 3. Ad haec ommia gratias egi domino, «uia misertus est omninm, im quos inrocatum est nomen eius, misitque angelum paenitentiae ad nos, qui peecavimus in eum, m δὲ renovavit spiritum nostrum et, cum iam essemus corrupti ne- que haberemus spem vivendi, redintegravit vitam nostrum. 4. Nune, domine, inquam, demonstra mihi, quare turris mon in terra aedificata sit, sed supra petram et supra portam. Adhuc, inquit, insipiens es et sine intelleetu? Necesse habeo, inquam, τὸ domine, omnia te interrogare, quia nihil omnino intellegere pos- sum; omnia enim magna et gloriosa sunt et hominibus vix in- tellegibilia. 5. Audi, inquit: nomen fili dei magnum et im- mensum est ac totum mundum sustinet. Si ergo omnis crea- lura per filium dei sustinetur, quid videtur tibi de iis, qui vocati :»» sunt ab eo et nomen filii dei portant ambulantque in mandatis eius? 6. Videsne igitur, quales sustineat? Eos, qui ex toto corde portant nomen eius. Ipse igitur fundamentum iis factum est € libenter eos sustinet, quia non erubescunt nomen eius ferre. 15. Demonstra mihi, inquam, domine, nomina virginum et: 10 Ies. 48, 7. esse. videbur lectioni alteri, quae|c. 19, 2; Sim. V, 8 5. etium eo, quod in S. Scriptura sae-| 6. ϑεμέλιος] Cf. c. 4, 2 mot. — pius occurrit (Ioel 2, 81; Act. 2, 21; 32, 16; Rom. 10, 12. 13; I Cor. 1, 2), librario insimuari poterat. Of. $:0f.c. 19, 2 — ἀχώρητον] Cf. ἐπαισχύνονται] Cf. Sim. VIII, 6, 4 not, 15. Laudant versus 1 et 2 Orige- nes In Ezech. (28, 13) hom. 18 c. 8 φ- (ὁ. Bened. III, 404), auctor Operis impert in Matth. 19, 28 (Chrysost. opp. ed. Paris. 1886 VI, 880; Fabri- eius, Cod. apocr. N. T. ΠῚ, 759), uuctor Vitae s Gemnovefae c. 4, 15 Mand. 1,1. — κόσμον ὅλον βαστάζει! | (Acta. SS. Ian. 1, 139) et hie sine du- Hebr. 1, 8. — π. ἡ χτίσις] Of. | bio secundum versionem Palatinam. 606 HERMAE PASTOR. καὶ τῶν γυναικῶν τῶν τὰ μέλαγα ἱμάτια ἐνδεδυμέγων. Άχουε, φησίν, τῶν παρϑένων τ]ὰ ὀνόματα τῶν ἰσχυροτέρων, τῶν εἷς τὰς γωνίας σταϑεισῶν. 2, ἢ μὲν πρώτη Πίστις, ἡ δὲ δευτέρα "Ey- πράτεια, ἡ δὲ [τρίτη Δύναμις, ἡ δὲ τεζτάρητη Μακροϑυμία- αἴ δὲ δ ἕτεραι ἀνὰ μέσον τούτων σταϑεῖσαι ταῦτα ἔχουσι τὰ ὄνόματα- ᾿Απλότης, ᾿Ακακία, "Avvela, Ἰλαρότης, ᾿Αλήϑεια, Σύνεσις, [ὉἸμό- γοια, ᾿Αγάπη. ταῦτα τὰ ὀνόματα ὃ φορῶν xal τὰ ὄνομα τοῦ uio ποῦ ϑεοῦ δυνήσεται εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ εἰσελϑεῖν. 8. ἄκουε, φησί, καὶ τὰ ὀνόματα τῶν γυναικῶν τῶν τὰ ἱμάτια 13 μέλανα ἐχουσῶν. καὶ ἔκ τούτων τέσσαρες εἰσὶ δυνατώτερα: jj πρώτη ᾿Απιστία, ἢ δευτέρα ᾿Αχρασία, 7j δὲ τρίτη ᾿Απείϑεια, ἡ δὲ πετάρτη ᾿Απάτη, αἱ δὲ ἀκόλουϑοι αὐτῶν καλοῦνται Abre, Πόνη- glas ᾿Ασέλγεια, Ὀξυχολία, Ἰδεῦδος, ᾿Αφροσύνη, Καταλαλιά, Μῖσος. ταῦτα τὰ ὀνόματα ὁ φορῶν τοῦ ϑεοῦ δοῦλος τὴν βασιλεΐαν μὲν 15 ὄψεται τοῦ ϑεοῦ, εἰς αὐτὴν δὲ οὐκ εἰσελεύσεται. 4. OL λέϑοι δέ, φημί, κύριε, οἱ ἐκ τοῦ βυϑοῦ ἡρμοσμένοι εἷς τὴν οἰκοδομὴν cives εἰσίν; Οἱ μὲν πρῶτοι, φησίν, οἱ τ΄ οἱ elg τὰ ϑεμέλια τεϑειμένοι, πρώτη γενεά᾽ οἱ δὲ κε΄ δευτέρα γενεὰ ἀνδρῶν δικαίων eb δὲ λε΄ προφῆται τοῦ ϑεοῦ xal διάκονοι αὐτοῦ οἱ δὲ μ' ἀπόστολοι καὶ 9 ἱμάτεα ΤΑ: ὀνόματα G. | 11 πρώτη ; à G, similiter L 11/12 βα, & | 14 ὀνόματα GÀ : πνεύματα L 2. Supra Vis. III, 8, 3—5 septem virgines commemoratae sunt et ex iis, quae hie nominantur, defuerunt Δύναμις, Μακροϑυμία, * Ayvele, * Τλα- Qro, ᾿Αλήϑεια, Σύνεσις, “Ομόνοια. Σεμνότης autem et ᾿Επιστήμη idem significare videntur atque* Ayve/a et Σύνεσις. Ex iis, quarum hoc ían- tum loco mentio fit, in Mandatis habes Ἡακχροϑυμίαν (V), 'Ayvelev (IV. cf. VI, 2. 3), ᾿Αλήϑειαν (III). Si- militer in Cebetis Tabula 20, 8 ed. Praeehter 1893 p. 18 virtutes tan- quam mulieres repraesentantur, et quidem ᾿Επιστήμη, ᾿Ανδρεία, Auexto- σύνη, Καλοχἀγαϑία, Σωφροσύνη, Eb- ταξία, ᾿Ελευϑερία, "Εγχράτεια, Πρα- ὅτης tanquam sorores, οὐ 21, 1 Eb- δαιμονία tanquam earum mater; tanquam vitia enumerantur 9, 1 ᾿Αχρασία, ' Aaotía, ᾿Απληστία, Koia- χεία, quibus accedunt 10, 2—8 Τί- μωρία, Az, ᾿Οδύνη, ᾿Οδυρμός, ᾿Αϑυ- μία, 88, 9 Φιλαργυρία χαὶ ἡ λοιπὴ ἅπασα Κακία. 3. Nonnullae, sed non omnes mu- lieres respondent virginibus im v. 9 nominatis, — ἀπάτη] Cf. Sim. VI, 2, 1 not. — ὄψεται] Cf Ioanm. 8, 8; Deut. 32, 52, Sensus: recipietur qui- dem in turrim; non manebit autem, sed iterum eicietur, cf. c. 18, 8. 1—9. 4 βυϑοῦ] i e. ex baptismo, ef. e. 16,1. 2. Zahn l c. p. 164. not, 2. Supra Vis. Il, 2, 5; 5, 2 ὁ βυϑός est martyrium, — ϑεμέλιᾳ] Cf. c. 14, E BIM. IX, 15, 1—4. 607 mulierum, quae nigris vestibus indutae sunt. Audi, inquit, momina virginum fortiorum, quae in angulis stant. 2. Prima est Fides, secunda Abstinentia, tertia Potestas, quarta Longani- mitas; ceterae vero in medio istarum stantes haec habent nomina : Simplicitas, Innocentia, Castitas, Hilaritas, Veritas, Intellegentia, s "Concordia, Caritas. Haee nomina qui portat et nomen filii dei, in regnum dei poterit intrare. 8. Audi, inquit, et nomina mu- lierum, quae vestes nigras habent. Ex his quoque quatuor sunt potentiores: prima Incredulitas, secunda Intemperantia, tertia Inoboedientia, quarta Voluptas. Quae vero eas sequun- tur, vocantur Tristitia, Nequitia, Libido, Iracundia, Mendacium, Stultitia, Detraetio, Odium. Haee nomina qui portat dei ser- vus, regnum dei videbit, sed non intrabit in illud. 4. Lapides autem, inquam, domine, qui de profundo in strueturam aptati sunt, qui sunt? Primi decem, inquit, qui in fundamentis col- locati sunt, prima generatio sunt; viginti quinque generatio virorum iustorum secunda; triginta quinque prophetae dei et ministri eius; quadraginta autem sunt apostoli et. doctores prae- 8 Ioann. 3, 5. 10 6; 4, 3 not. — πρώτη γενεά] Her- xnas tempus ante Christi adventum in tres periodos et has in gemera- tiones X, XXV, XXXV dividit. Si- müliter Lucas 3, 93—32 ab Adam wsque ad Noe X generationes com- putat, 1 Noe, qui Gen. 6, 9 primus ἄνϑρωπος δίχαιος nominatur, usque πὰ David XXV, a David autem us- que ad Christum XLIL — Respicit hune loeum Clemens Al. Strom. Il, 9, 43 p. 452 scribens: à Ποιμὴν 46 ἁπλῶς ἐπὶ τῶν χεχοιμημένων ϑεὶς τὴν λέξιν δικαίους οἶδέ τινας ἐν ἔϑνεσι a ἐν Ιουδαίοις οὐ μόνον πρὸ τῆς τοῦ κυρίου παρουσίας, ἀλλὰ καὶ πρὸ ψόμου χατὰ τὴν πρὸς ϑεὸν εὐαρέστη- σιν, ὡς "ABrA, ὡς Νῶε, ὡς εἴ τις ἕτερος δίκαιος. --- οἱ δὲ τεσσαράχοντα] Hunc numerum in duas partes (XII upostoli et XXVIII doctores) divi- dere non licet. Cf. Zahn 1, e. p. 95. 225 not. 2, — ἀπόστολοι xi».] Apo- stolos et doctores omissis episcopis et diaconis (cf, Vis, III, 5, 1) Her- mas hie nominare videtur, quia munus praedicandi evangelium re- spicitur. — C. Taylor, The Wii of Hermas for the four Gospels putans quatuor pedibus subsellii vel quatuor elementis Vis. ILI, 18, 3 de- signari evangelia nostra quatuor (p. 18) insuper invenire &ibi visus, in hoc versu nomina evangelistarum indicari, numero δέκα vel ,' 'Io- ἄννην, χε Κέφαν (— Marcum), a& Alovxüw, μ᾽ Ματϑαῖον (p. 19). Haud dubie vero erravit. Si Hermas ita ad evangelistas alludere voluisset, χ' et X, ut τ᾿ et μ', neque vero xe' eli λε' scripsisset. 608 HERMAE PASTOR διδάσκαλοι τοῦ κηρύγματος τοῦ υἷοῦ τοῦ ϑεοῦ. 5. Διατί οὖν, φημί, χύριε, αἱ παρϑένοι καὶ τούτους τοὺς λίϑους ἐπέδωκαν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου, διενέγχασαι διὰ τῆς πύλης; 8. Οὗτοι γάρ, φησί, πρῶτοι ταῦτα τὰ πνεύματα ἐφόρεσαν καὶ ὅλως ἀπ᾽ ἀλλήλων κοὐκ ἀπέστησαν, οὔτε τὰ πνεύματα ἀπὸ τῶν ἀνθρώπων οὔτε ci ἄνϑρωποι ἀπὸ τῶν πνευμάτων, ἀλλὰ παρέμειναν τὰ πνεύματα αὖ- τοῖς μέχρι τῆς χοιμήσεως αὐτῶν. καὶ εἰ μὴ ταῦτα τὰ πνεύματα μετ᾽ αὐτῶν ἐσχήμει[σ]α[}], e[Uw ἂν] εὔχρηστοι γεγόνεισαν c οἴκοδομῇ τοῦ πύργου τούτου. » 16. Ἔτι μοι, φημί, χύριε, δήλωσον. Τί, φησίν, ἐπιζητεῖς ; Διατί, φημί, κύριε, οἵ λίϑοι ἐ[χ] τοῦ β[υ]ϑοῦ ἀνέβησαν καὶ εἷς τὴν οἰχοδομὴν [τοῦ πύργου] ἐτέϑησαν, πεφορηχότες τὰ πνεύματα ταῦτα; 9. ᾿Ανάγχην, φησίν, εἶχον δι’ ὕδατος ἀναβῆναι, ἵνα ζωο- ποιηϑῶσιν" οὐκ ἠδύναντο γὰρ ἄλλως εἰσελϑεῖν sic τὴν βασιλείαν 'ὸ τοῦ ϑεοῦ, εἰ μὴ τὴν νέκρωσιν ἀπέϑεντο τῆς ζωῆς αὐτῶν [τῆς προτέρας]. 3. ἔλαβον οὖν καὶ οὗτοι οἱ κεχοιμημένοι τὴν σφρα- γίδα τοῦ υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ [καὶ εἰσῆλθον sig τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ] πρὶν γάρ, φησί, φορέσαι τὸν ἄνϑρωπον τὸ ὄνομα {τοῦ vío5] τοῦ ϑεοῦ, νεχρός ἐστιν" ὅταν δὲ λάβῃ τὴν σφραγῖδα, dmoci- m ϑεται τὴν νέχρωσιν καὶ ἀναλαμβάνει τὴν ζωῆν. 4. J| σφραγὶς οὖν τὸ ὕδωρ ἐστίν" εἰς τὸ ὕδωρ ὁῦν καταβαίνουσι vewpol καὶ ἄνα- βαίνουσι ζῶντες. χἀκείνοις οὖν ἑκηρύχϑη T) σφραγὶς αὕτη καὶ ἐχρήσαντο αὐτῇ, ἵνα εἰσέλϑωσιν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ. 5. Διατί, φημί, κύριε, καὶ οἵ p^ λίϑοι μετ᾽ αὐτῶν ἀνέβησαν ἔκ τοῦ 40 βυϑοῦ͵, ἤδη ἐσχηχότες τὴν σφραγῖδα; Ὅτι, φησίν, οὗτοι o ἅπό- στολοι xal οἱ διδάσχαλοι οἱ χκηρύξαντες τὸ fiat τοῦ ϑεοῦ, κοιμηϑέντες ἐν δυνάμει xai πίστει τοῦ υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ ρυξαν xal τοῖς προχεχοιμημένοις καὶ αὗτοὶ PR, αὑτοῖς B γέγονασι G 118 τοῦ πύργου L (turris huius L!)A : 77 G | 1516 προτέρας L'A(L'):7» G | 17/18 καὶ — ϑεοῦ LA :7» G | 18/19 τοῦ υἷοῦ ΤᾺ Ὁ» G [98 προχεκοιμένόις L'A. Olem τ χέχοιμ. GL! — 6. οὗτοι] sc. omnes. in v. 4 nomi-|e (deroc] — £x toU βυϑοῦ v. 1. mati. — χοιμήσεως] Of. c. 16, 5. Ἢ 3. σφραγῖδα] i. e. baptismum, ef. Apostoli ergo ommes mortui fuisse | v.4. Aliter Bin. V0, dH τ... - videntur. Aliter Vis, III, 5, 2. Cf. II Clem. 1, 6. 16,2. Hermas hie docet, etiam| 4. χαταβαίνουσε,.. ἀναβαίνουση | iustos veteris testamenti bapkismo | Mand. IV, 8, 1; Barn, 11, 11. indigere, Cf Ign. Philad. 9, l. —| 5—7. Clem. AL Strom. IL, 9, 44. E SIM. TX, 15, 4—10, 5. 609 dieationis filii dei. 5. Qunre igitur, inquam, domine, virgines hos quoque lapides in structuram turris porrexerunt, translatos per portam? 6. Hi enim, inquit, primi spiritus istos portaverunt et ommino alius ab alio non recesserunt, nee spiritus ab homi- nibus nec homines a spiritibus, sed permanserunt spiritus eum 5 illis usque ad dormitionem eorum. Nisi autem hos spiritus se- cum habuissent, non fuissent utiles ad structuram huius turris. 16. Adhuc, domine, inquam, demonstra mihi. Quid quae- ris? inquit. Quare, inquam, domine, lapides de profundo ascen- derunt et in structura turris positi sunt, cum portaverint τὸ hos spiritus? 2. Necesse habuerunt, inquit, per aquam ascen- dere, ut vitam consequerentur; aliter enim mon poterant intrare in regnum dei, nisi mortalitatem deposuerint vitae suae prioris. 3. Acceperunt ergo e isti, qui dormierunt, sigillum filii dei et intrarerunt in regnum dei; priusquam enim, inquit, homo no- 15 men filii dei portaverit, mortuus est; cum autem acceperit si- gillum, deponit mortalitatem et resumit vitam. 4. Sigillum ergo est aqua; in aquam igitur descendunt mortui et ascendunt vivi. Et illis ergo praedicatum est hoc sigillum et usi sunt eo, ut intrarent in. regnum dei. 5. Quare, inquam, domine, et illi :» quadraginta lapides cum iis ascenderunt de profundo, cum iam habuissent sigillum? Quia, inquit, hi apostoli et doctores, qui nomen filii dei praedicaverunt, postquam dormierunt in potestate et fide filii dei, iis quoque praedicaverunt, qui ante dormierant, 14 I Ioann. 3, 5. Ῥ. 452 (οἱ ἀπόστολοι --- ow εἶχον). b. ἤδη ἐσχηκότες] Of. Clem. Al. Hy- potyp. Y ed. Potter p. 1016; Tert. De baptismo c, 12. 18, ubi legimus, "Tertulliani tempore quaestiones de baptismo apostolorum multos fur- basse, — κοεμηϑέντες ἐν δυνάμει χτλ] Cf. v. 7, — τοῦ υἱοῦ] Genetivus ob- jectivus; cf. Zahn 1, c. p. 149 sq. — ἐκήρυξαν κ΄ v. mpoxee] Zahn L e. p- 449—452 coniecit, Hermam hane doctrinum ex Hebr, 12, 22. 23 hau- sisse. Sed argumenta, quae protu- Funk, Patres apost. ed. II. lit, mihi non persuaserunt. Mihi potius I Petr, 8, 19 male intellec- tum fuisse videtur. Petrus quidem nonnisi de Christi descensu ad in- |feros verba facit. Hermas autem fortasse idem sentiebat ae Clemens Alex, qui (solus ut videtur) illud theologumenon recepit, scilicet ma- gistrum. imitantes apostolos ad in- feros descendisse (Strom. VI, 6, 45. 46 p. 763 sq.). Hippolytus De antichr. c. 45 et Evangelium Nicodemi P. II c. II (XVIID, 2 sq. similia de Ioanne 39 610 HERMAE PASTOR σφραγῖδα τοῦ κηρύγματος. 6. κατέβησαν οὖν μετ᾽ αὑτῶν εἰς τὸ ὕδωρ καὶ πάλιν ἀνέβησαν. ἀλλ᾽ οὗτοι ζῶντες κατέβησαν καὶ πάλιν ζῶντες ἀνέβησαν᾽ ἐκεῖνοι δὲ οἵ προκεκοιμημένοι γεκροὲ χατ- ἔβησαν, ζῶντες δὲ ἀνέβησαν. 7. διὰ τούτων οὖν ἐζωοποιήϑησαν 5 χαὶ ἐπέγνωσαν τὸ ὄνομα τοῦ υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ" διὰ τοῦτο καὶ συναν- ἔβησαν μετ᾽ αὐτῶν xal συνηρμόσϑησαν εἰς τὴν οἰκοδομὴν τοῦ πύργου καὶ ἀλατόμητοι συνῳχοδομήϑησαν: ἔν δικαιοσύνῃ γὰρ ἐκοιμήϑησαν καὶ ἐν μεγάλῃ ἁγνείᾳ" μόνον δὲ τὴν σφραγῖδα ταύ- τὴν οὐκ εἶχον. ἔχεις οὖν xal τὴν τούτων ἐπέίλυσιν. Ἔχω, φη- 9 pl, κύριε, 17. Nov οὖν, κύριε, περὶ τῶν δρέων μοι δήλωσον" διατί ἄλ- λαι καὶ ἄλλαι εἰσὶν αἱ ἰδέαι καὶ ποικίλαι; Ἄκουε, φησί" τὰ ὅρῃ ταῦτα τὰ δώδεκα [δώδεχα] φυλαί εἶσιν al κατοικοῦσαι ὅλον τὰν χόσμον. ἐχηρύχϑη οὖν εἰς ταύτας ὃ υἱὸς τοῦ ϑεοῦ διὰ τῶν dmo- 16 στόλων. 3. Διατί δὲ ποικίλα καὶ ἄλλη καὶ ἄλλη ἰδέα ἐστὶ τὰ ὄρη, δήλωσόν μοι, κύριε. Ακουε, φησίν" αἱ δώδεκα φυλαὶ αὗται αἱ κατοικοῦσαι ὅλον τὸν κόσμον δώδεκα ἔϑνη εἰσί" ποικίλα BÉ εἶσι τῇ φρονήσει καὶ τῷ νοΐ" οἷα οὖν εἶδες τὰ ὄρη ποικίλα, xot- αὗταί sig, καὶ τούτων αἱ ποικιλίαι τοῦ γοὺὸς τῶν ἔϑνῶν xal 3) 30 φρόνησις, δηλώσω δέ σοι καὶ ἑνὸς ἑχάστου τὴν πρᾶξιν. 9. Πρῶ-- τον, φημί, κύριε, τοῦτο δήλωσον, διατί οὕτω ποικίλα ὄντα τὰ ὄρη, εἰς τὴν οἰκοδομὴν ὅταν ἐτέϑησαν οἱ λίϑοι αὐτῶν, μιᾷ χρόᾳ ἐγέ- γοντο λαμπροί, ὡς καὶ οἱ ix τοῦ βυϑοῦ ἀναβεβηκότες λίϑοι; 4. Ὅτι, φησί, πάντα τὰ ἔϑνη τὰ ὑπὸ τὸν οὐραγὸν κατοικοῦνται, 15 ἀκούσαντα καὶ πιστεύσαντα ἐπὲ τῷ ὀνόματι ἐκλήϑησαν [τοῦ υἱοῦ] τοῦ ϑεοῦ. λαβόντες οὖν τὴν σφραγῖδα μίαν φρόνησιν ἔσχον xal ἕνα γοῦν, καὶ μία πίστις αὐτῶν ἐγένετο καὶ μία ἀγάπη, καὶ τὰ πνεύματα τῶν παρϑένων μετὰ τοῦ ὀνόματος ἔφόρεσαν" διὰ τοῦτο 1 τοῦ χηρύγματος 7» L | 2/4 ἀλλ᾽ — ἀνέβησαν Olem (LA) : 2» Ὁ] 9,8 wal 7. ζ. ἀνέβησαν 2» L^ | 4 διὰ τούτων : διὰ τοῦτο L'A | 6 συνήρμοσαν Clem | 9. εἶχον : ἔσχον Clem | 9/10 ἔχω φ. κύριε ἃ : 77 LA | 18 δώδεκα sec L(A) * 2 G|14/17 ἐκηρύχθη — κόσμον 7» A | 1418 διὰ τῶν ἀποστόλων GI? τ per eos, quos ipse ad hos misit L'| 25 τοῦ υἱοῦ LA τῇ» δ baptista referunt. --- σφραγῖδα T. xno] Cf. Matth. 28, 19. 6. Clem. AL Strom. VI, 6, 46 p. 764. — ζῶντες] 1. e. baptizati et baptizantes, nom autem baptizandi. | Y^ 1. τὰ ὄρη ταῦτα] Of. c. 1, 4—10. — qwe] Ex is, qune sequuntur, clare patet, duodecim montes non —— SIM. IX, 16, 5—17,4. 611 lisque et ipsi dederunt sigillum praedicationis. 6. Descenderunt ego cum iis in aquam et iterum ascenderunt Sed hi vivi Vlescenderunt et iterum vivi ascenderunt; illi vero, qui ante erant defuncti, mortui descenderunt, vivi autem ascenderunt. 7. Per los igitur vitam receperunt et cognoverunt nomen filii dei. s Propterea etiam cum iis ascenderunt ae convenerunt in struc- luram turris cum iisque aedificati sunt non circumcisi; in iustitia enim dormierunt et in magna castitate; tantummodo hoc sigil- lua non habuerunt. Habes igitur et horum explanationem. Habeo, inquam, domine. 19 17. Nunc ergo, domine, de montibus mihi demonstra: quare aliae aique aliae sunt figurae εὐ variae? Audi, inquit: montes hi duodecim duodecim tribus sunt, quae habitant totum mundum. In his ergó per apostolos filius dei praedicatus est. 2. Quare autem varii sint montes et alia atque alia figura, de- τὸ monstra mihi, domine. Audi, inquit: duodecim istae tribus, quae habitant universum mundum, duodecim gentes sunt. Va- riae sunt sensu et intellectu; quemadmodum igitur montes vi- disti varios, sic et varietates gentium istarum sunt intellectus δὲ sensus. Demonstrabo autem tibi uniuscuiusque actum. 3. Pri- 90 mum, inquam, domine, hoc demonstra, quare montes tam varii, €um in structura positi sun lapides eorum, splendidi sint. facti uno colore, sicut et lapides, qui de profundo ascenderunt? 4. Quia, inquit, omnes gentes, quae sub caelo habitant, post- quam audierunt ac crediderunt, in nomine filii dei vocati sunt. 25 Accepto igitur sigillo unam cogitationem habuerunt e& unum sensum, eb una fides eorum fuit et una caritas, et spiritus vir- 26 Eph. 4, 3—6. esse, ut nonnulli putaverunt, duode- cim tribus Israel. Hermas dicit enim, duodecim tribus 1) habitare totum mundum, 2) esse duodecim gentes (v. 2) vel omnes gentes, quae sub xaelo habitant (v. 4). Montes po- tius universum sunt hominum genus, et lapides e montibus ad aedifica- fionem turris adhibiti sunt ii, qui € singulis populis per baptismum in ecclesiam recipiuntur. Vocem φυλαὶ autem Hermas adhibuisse videiur, quia ecclesiam christinnam vel po- pulos a Christo redemptos pro vero populo Israel habuit. Cf. Zuhn 1. c. p. 224—282; Jahrb. f. deutsche Theol. 1870 p. 199 sq. — ὅλον τ. κόσμον] Cf. Sim. VIII, 3, 2; Ps. 71, 17. 4. μίαν φρόνησιν κτλ] Cf. c. 18, 5. 7; 18, 4; Ign. Magn. 7, 1. 39* 61: HERMAE PASTOR ἢ οἰκοδομὴ τοῦ πύργου μιᾷ χρόᾳ ἐγένετο λαμπρὰ ὥς ὁ ἥλιος, δ, μετὰ δὲ τὸ εἰσελϑεῖν αὐτοὺς ἐπὶ τὸ αὐτὸ καὶ γενέσθαι ὃν σῶμα, τινὲς ἐξ αὐτῶν ἐμίαναν ἑαυτοὺς χαὶ ἐξεβλήϑησαν ἔκ τοῦ γένους τῶν δικαίων χαὶ πάλιν ἐγένοντο, οἷοι πρότερον ἦσαν, μᾶλλον δὲ κἢ χείρονες. 18. Πῶς, φημί, κύριε, ἐγένοντο χείρονες, ϑεὸν ἐπεγνωχότες : Ὁ μὴ γινώσκων, φησί, ϑεὸν καὶ πονηρευόμενος ἔχει χόλασίν τινα τῆς πονηρίας aire, ὁ δὲ ϑεὸν ἐπιγνοὺς οὐχέτι ὀφείλει πονηρεύ- εσϑαι, ἀλλ᾽ ἀγαϑοποιεῖν, 2. ἐὰν οὖν 6 ὀφείλων ἀγαϑοποιεῖν 10 πονηρεύηται͵ οὗ δοχεῖ πλείονα πονηρίαν ποιεῖν παρὰ τὸν μὴ γι- γώσκοντα τὸν ϑεόν; διὰ τοῦτο οἱ μὴ ἐγνωχ[ό]τες ϑεὸν καὶ πο- νηρευόμενοι κεχριμένο: εἰσὶν εἰς ϑάνατον, οἱ δὲ τὸν ϑεὸν ἐγνωκότες xal τὰ μεγαλεῖα αὐτοῦ ἑωρακότες καὶ πονηρευόμενοι δισσῶς κολασ- ϑήσονται καὶ ἀποϑανοῦνται εἷς τὸν αἰῶνᾶ. οὕτως οὖν καϑαρισ- 15 ϑήσεται ἡ ἐχχλησία τοῦ ϑεοῦ, 8. ὡς δὲ εἶδες ἐκ τοῦ πύργου τοὺς λίϑους [ἠρ]μένους καὶ παραδεδομένους τοῖς πνεύμασε τοῖς, πονηροῖς xal ἐχεῖϑεν ἐχβληϑέντας, xal ἔσται ἕν σῶμα τῶν κε--. καϑαρμένων, ὥσπερ καὶ ó πύργος ἐγένετο ὡς ἐξ ἑνὸς λίϑου γε-- γονὼς μετὰ τὸ καϑαρισϑῆναι αὐτόν' οὕτως ἔσται xad Peer 10 τοῦ ϑεοῦ μετὰ τὸ καϑαρισϑῆναι αὐτὴν xol ἀποβληϑῆναι τοὺς, πονηροὺς καὶ ὑποχριτὰς καὶ βλασφήμους καὶ διψύχους καὶ πονηρευ- ομένους ποικίλαις πονηρίαις. 4. μετὰ τὸ τούτους ἀποβληϑῆναι ἔσται ἡ ἐκχλησία τοῦ ϑεοῦ Ev σῶμα, μία φρόνησις, εἷς νοῦς, μία πίστις, μία ἀγάπη" wal τότε ὁ υἱὸς τοῦ ϑεοῦ ἀγαλλιάσεται χαὶ 36 εὐφρανϑήσεται ἔν αὐτοῖς ἀπειληφὼς τὸν λαὸν αὐτοῦ καϑαρῆν, Μεγάλως, φημί, κύριε, καὶ ἐνδόξως πάντα ἔχει. 5. Ἔτι, φῆ χύριε, τῶν δρέων ἐνὸς ἑκάστου δήλωσόν μοι τὴν δύναμιν καὶ τὰς πράξεις, ἵνα πᾶσα ψυχὴ πεποιϑυῖα ἐπὲ τὸν κύριον mE δοξάσῃ τὸ μέγα καὶ ϑαυμαστὸν καὶ ἔνδοξον ὄνομα αὐτοῦ. 30 "Axcue, φησί, τῶν ὀρέων τὴν ποικιλίαν xal τῶν δώδεκα ἔϑνῶν. 19. 'Ex τοῦ πρώτου ὄρους τοῦ μέλανος of πιστεύσαντες τῶν 1 λαμπρὸς Ὁ | ὃ ἐξ αὐτῶν LÀ ilo 6.1 dj: e 6 ϑεὸν L' : dominum L!A, yó G | 9 ὁ ὀφ. ἀγαϑοποιεῖν LA : à Gj15 δὲ G:ergo L',7» L'A Hilgenfeld (hie verba ὡς εἶδες χτὰ. WW praecedentibus, οὕτως — ϑεοῦ, coniungens) | 16 ἠρμένους GL? (erectos): electos L'A | IT. ἐκβληϑέντας Ὁ (L^A) : -L et ipsi enim. abicientur I^ (r- vera. eiusmodi verba, deesse videntur, testis autem fide minus dignus esl)| 27 δήλωσον LA : χε (— xiu) d. G SIM. IX, 17, 4—19, 1. 613 ginum portaverunt cum nomine; ideo structura turris uno colore splendida fuit ut sol. 5. Postquam autem convenerunt in unum €t facti sunt unum corpus, quidam ex iis sese maculaverunt eb eiecti sunt de genere iustorum et iterum facti sunt, quales ante fuerunt, potius revera deteriores. s 18. Quomodo, inquam, domine, deteriores evaserunt, cum deum cognovissent? Qui deum, inquit, non cognoscit eb agit mequiter, habet poenam quandam nequitiae suae; qui autem deum cognovit, non amplius nequiter agere debet, sed bonum faeere. 2. Si igitur nequiter agit, qui bonum debet facere, τὸ nonne maiorem nequitiam exercere videtur quam is, qui igno- Tat deum? ldeo qui deum non cognoverunt et nequiter agunt, indicati sunt ad mortem; qui vero deum cognoverunt eiusque Turabilia viderunt atque nequiter agunt, dupliciter punientur et morientur in aeternum. Sic ergo purificabitur ecclesia dei. 15 5, Quomodo autem vidisti lapides e turri sublatos et spiritibus amalis traditos et inde eiectos esse, etiam unum corpus purifica- torum erit, sieut turris quoque facta est velut ex uno lapide, postquam purificata est: sic erit et ecclesia dei, postquam puri- füieata est atque eiecti sunt mali et hypocritae et blasphemi et so dubii δὲ qui nequiter agunt nequitiis variis. 4. Qui postquam *iecti sunt, ecclesia dei erit unum corpus, una cogitatio, unus sensus, una fides, una caritas; et tunc filius dei exsultabit et laetabitur inter illos, eum populum suum mundum receperit. "Magne, inquam, domine, et gloriose omnia se habent. 5. Ad-*:s hue, inquam, domine, vim et actus uniuscuiusque montium mihi demonstra, ut omnis anima confidens in domino audiat et g/ori- Jicet magnum et mirabile et gloriosum nomen eius. Audi, in- quit, varietatem montium et duodecim nationum. 19. De primo monte nigro qui crediderunt, tales sunt: 29 Ps. 8, 2; 85, 9. 12; 98, 3. 5. εἰσελϑεῖν .. ἐξεβλήθησαν] Of. ci | Dei; cf. c. 5, 2; 6, 8—5; 10, 4. 18, 8. 6—9. — χείρονες] Cf. Matth.| 4. λαὸν καϑαρόν] Cf. Sap. 10, 15. 12, 45; II Petr. 2, 20. Christiani hic ecclesia Dei et, popu- 18, 2. εἰς θάνατον] Cf. Sim. VI, 2, |lus filii Dei nominantur. 2—4. — δισσῶς] Cf. II Petr. 2, 20.| ὅ. δοξάσῃ κτλ.} Of. Vis. IL, 1, 2. 21. — χκαϑαρισϑήσεται) sc. per filium | 19. Incipit explicatio montium 614 HERMAE PASTOR οὗτοί elaww* ἀποστάται καὶ βλάσφημοι εἷς τὸν κύριον καὶ προδόται τῶν δούλων τοῦ ϑεοῦ, τούτοις δὲ μετάνοια οὔκ ἔστι, καὶ διὰ τοῦτο καὶ μέλανές εἶσι: καὶ γὰρ τὼ γένος ἄνομόν ἐστιν. 2, ἐκ δὲ τοῦ δευτέρου ὅρους τοῦ ψιλοῦ οὗ s σαντες τοιοῦτοί εἰσιν" ὑποχριταὶ καὶ διδάσχαλοι πονηρίας, καὶ οὗτοι οὖν τοῖς προτέροις ὅμοιοί εἰσι, μὴ ἔχοντες καρπὸν δικαιο- σύνης" ὡς γὰρ τὸ ὄρος αὑτῶν ἄχαρπον, οὕτω xal οἱ ἄνθρωποι οἵ τοιοῦτοι ὄνομα μὲν ἔχουσιν, ἀπὸ δὲ τῆς πίστεως κενοί εἶσι καὶ οὐδεὶς ἐν αὐτοῖς χαρπὸς ἀληϑείας, τούτοις οὖν μετάγοια κεῖται, το ἐὰν ταχὺ μετανοήσωσιν" ξὰν δὲ βραδύνωσι, μετὰ τῶν προτέρων ἔσται ὃ ϑάνατος αὐτῶν. 8. Διατί, φημέ, χύριε, τούτοις μετάνοιά ἐστι, τοῖς δὲ πρώτοις οὖκ ἔστι; παρά τι γὰρ ol αὐταὶ ai πράξεις αὐτῶν εἰσί. Διὰ τοῦτο, φησί, τούτοις μετάνοια κεῖται, ὅτι οὐχ ἐβλασφήμησαν τὸν κύριον αὐτῶν οὐδὲ ἐγένοντο προδόται τῶν δού- καὶ ἐδίδαξεν ἔχαστος [χατὰ] τὰς ἐπιϑυμίας τῶν ἀνθρώπων τῶν ἁμαρτανόντων. ἀλλὰ τίσουσι δίχην τινά" κεῖται δὲ αὐτοῖς μετά- your διὰ τὸ μὴ γενέσϑαι αὐτοὺς βλασφήμους μηδὲ προδότας, 20. Ἔκ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ τρίτου τοῦ ἔχοντος ἀχάνϑας wal 2» τριβόλους οἵ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν" ἐξ αὐτῶν ci μὲν πλού- cut, οἱ δὲ πραγματείαις πολλαῖς ἐμπεφυρμένοι. οὗ μὲν τρίβολοῖ εἶσιν οἱ πλούσιοι, αἱ δὲ ἄχανϑαι οἱ By ταῖς πραγματεΐαις ταῖς ποικίλαις ἐμπεφυρμένοι, 2. οὗτοι [οὖν, οἱ ἐν πολλαῖς καὶ mo- χίλαις πραγματείαις ἐμπεφυρμένοι, οὐ] κολλῶνται τοῖς δούλοις τοῦ 86 ὅεοῦ, ἀλλ᾽ ἀποπλανῶνται πγνιγόμενοι ὑπὸ τῶν πράξεων αὐτῶν" οἵ δὲ πλούσιοι δυσκόλως κολλῶνται τοῖς δούλοις τοῦ ϑεοῦ, φοβού- μένοι, μή τι αἰτισϑῶσιν ὕπ᾽ αὐτῶν" ci τοιοῦτοι οὖν δυσκόλως εἶσ- ἐλεύσονται εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ. 8. ὥσπερ γὰρ ἕν τρι- βόλοις γυμνοῖς ποσὲ περιπατεῖν δύσχολόν ἔστιν; τοῖς ^ - οὕτω 4 δευτέρου : 90" G, similiter plerumque deinceps | ψελοῦ ὑψηλοῦ GA, ξηροῦ L' | 6 ἔχοντες : -{- inter (in L*) se L | 7 αὐτῶν : τξ- ste- rilia est ac L! (L*) | 12 πρώτοις G : prioribus (προτέροις Ὁ) LA | ei αὐταὶ L'(L*A) : καὶ αὖται G | 16 χατὰ LA : 79. G | 80 εἶσιν -Ἐ- τινὲς G | ἔξ αὐτῶν ΘΑ: L | 98/24 οὖν — οὐ L(A): 27 G | 97 αἰτίσϑωσαν ὑπ᾽ L(A) τ al- τιαϑῶσιν àv G singulorum. Hermae de turri sen-|loeo enim ommes a turri exeludun- tentia imm alia est. Inde ab hoc|tur, qui non ad quendam perfecli- SIM. IX, 19, 1—20, 8. 615 apostatae et blasphemi domini et proditores servorum dei. His mon est paenitentia, sed mors est, ideoque et nigri sunt; etenim. genus eorum scelestum est. 2. De secundo monte glabro qui crediderunt, tales sunt: hypocritae ac doctores nequitiae. Et hi igitur prioribus similes sunt, non habentes fructum iusliliae; s Sieub enim mons eorum sine fructu est, ita et homines eius- modi nomen quidem habent, fide autem vacui sunt neque ullus im iis fructus est veritatis. His igitur paenitentia datur, si cito paenitentiam agunt; si autem tardant, mortis priorum erunt tonsortes. 3. Quare, inquam, domine, his paenitentia est, prio- τὸ ribus vero non est? Namque paene iidem sunt actus eorum. Propterea, inquit, his paenitentia datur, quia dominum suum non blasphemarunt nec proditores servorum dei evaserunt, sed propter cupiditatem accipiendi responderunt et docuit quisque secundum desideria hominum peceantium. Sed dabunt poenam is aliquam; paenitentia autem iis proponitur, quia non blasphemi fuerunt nee proditores. 20. De tertio monte, qui spinas tribulosque habet, qui erediderunt, huiusmodi sunt: ex iis alii divites sunt, alii multis negotiis impliciti. Tribuli quidem sunt divites, spinae autem 90 ii, qui variis negotiis sunt implicit. 2. Hi ergo, qui multis variisque negotiis implieiti sunt, non adiungunt se servis dei, sed aberrant suffoeati negotiis suis; divites autem difficile ser- vis dei adhaerent, timentes, ne aliquid ab iis poscatur. Tales igitur difficile intrabunt in regnum dei. 3. Sicut enim pedi- ss bus nudis super tribulos incedere difficile est, sic et eiusmodi 6 Philipp. 1, 11; Hebr. 12, 1; Iac. 8, 18; Prov. 3, 9; 11, 30. — 22 Matth. 18, 22; Marc. 4, 18. 19. — 27 Marc. 10, 23. onis gradum pervenerunt, et mon-|6, 5. — ὄνομα ἔχουσιν] Cf. Apoc. tes nunc sunt diversa Christianorum | 14, 1. 11. genera, cum supra c. 17, 1 omnes| 8, λήμματος] Cf. Mand. XI, 12. omnium gentium homines fuerint| Pseudodoetores luerum quaerebant τὰ fidem praedestinati Οἵ, Zahn | docentes xerà τὰς ἐπιϑυμίας τῶν l c. p. 234—236. ἀνθρώπων. Cf. II Tim.4,3; II Petr. 1. ἀποστάται xA] Of. Sim. VIIL |2, 8; Iud. 16. 6, 4 -- προδόται] sc. apud magi-| 30, 1. πλούσιοι κτλ. Cf. Sim. VIII, stratus; cf. c. 98, 4. 7. 8, 8, 1—8; 9, 1—4; Vis. III, 6, 5—7; 9. ὑποχριταὶ κτλ. Cf. Sim. VIIL |9, 6; 11, 3. 616 HERMAE PASTOR τοιούτοις δύσκολον ἔστιν εἰς τὴν βασιλείαν τοῦ ϑεοῦ εἰσελϑεῖν. 4, ἀλλὰ τούτοις πᾶσι μετάνοιά ἔστι, ταχινὴ δέ, ἵν᾽ ὃ τοῖς προτέροις. χρόνοις οὐκ εἰργάσαντο, vov ἀναδράμωσιν ταῖς ἡμέραις καὶ ἄγα- ϑόν τι ποιήσωσιν. [ἐὰν οὖν μετανοήσωσι xal ἄγαθόν τι ποιή- s σωσι], ζήσονται τῷ $eip* ἐὰν δὲ ἐπιμείνωσι ταῖς πράξεσιν αὐτῶν, παραδοϑήσονται ταῖς γυναιξὶν ἐκείναις, αἵτινες αὐτοὺς ϑανατώ- σουσιν. 21. Ἐκ δὲ τοῦ τετάρτου ὅρους τοῦ ἔχοντος βοτάνας πολλάς, τὰ μὲν ἐπάνω τῶν βοτανῶν χλωρά, τὰ δὲ πρὸς ταῖς ῥίζαις ξηρά, 10 τινὲς δὲ καὶ ἀπὸ τοῦ ἡλίου ξηραινόμεναι, οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἶσιν" οὗ μὲν δίψυχοι, οἱ δὲ τὸν κύριον ἔχοντες ἐπὶ τὰ χείλη, ἐπὶ τὴν καρδίαν δὲ μὴ ἔχοντες, 2, διὰ τοῦτο τὰ ϑεμέλια αὐτῶν ξηρά ἔστι καὶ δύναμιν μὴ ἔχοντα, καὶ τὰ ῥήματα αὐτῶν μόνα ζῶσι, τὰ δὲ ἔργα αὐτῶν vexp ἔστιν, οἵ τοιοῦτοι [οὔτε ζῶσιν οὔτε] τε- as ϑγήκασιν, ὅμοιοι οὖν εἰσὶ τοῖς διψύχοις wal γὰρ οἱ δίψυχοι οὔτε χλωροί εἶσιν οὔτε ξηροί" οὔτε γὰρ ζῶσιν οὔτε τεϑνήκασιν. 3, ὥσπερ, γὰρ αὐτῶν ai βοτάναι ἥλιον ἰδοῦσαι ἐξηράγϑησαν, οὕτω καὶ ei δίψυχοι, ὅταν ϑλῖψιν ἀκούσωσι, διὰ τὴν δειλίαν αὐτῶν εἴδωλολα- τροῦσι καὶ τὸ ὄνομα ἐπαισχύνονται τοῦ χυρίου αὐτῶν. 4. οἵ τοῖς 1 οὔτοι οὖν [οὔτε ζῶσιν] οὔτε τεϑνήχασιν. ἀλλὰ καὶ οὗτοι ἐὰν ταχὺ μετανοήσωσιν, [δυνήσονται ζῆσαι" ἐὰν δὲ μὴ μετανοήσωσιν], ἤδη, παραδεδομένοι εἰσὶ ταῖς γυναιξὶ ταῖς ἀποφερομέναις τὴν ζωὴν αὐτῶν. 22. Ἔχ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ πέμπτου τοῦ ἔχοντος βοτάνας χλωρὰς καὶ τραχέος ὄντος οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἶσι" πιστοῦ 25 μέν, δυσμαϑεῖς δὲ wal αὐϑάδεις χαὶ ἑαυτοῖς ἀρέσχοντες, ϑέλοντες πάντα γινώσκειν καὶ οὐδὲν ὅλως γινώσκουσι. 2, διὰ τὴν αὖϑά- δειαν αὐτῶν ταύτην ἀπέστη ἀπ᾿ αὑτῶν ἡ σύνεσις, καὶ εἰσῆλθεν 8 ταῖς : ἐν ταῖς G | 4/5 ἐὰν — ποιήσωσι LÀ :» 91 6 γυναιξίν : πράξ- tcv G | 9 χλωρὰς ... ξηρὰς G | 14 οὔτε C. οὔτε LA : 2 6} 16. χλωροὶ . ξηροὶ LÀ : C) G. | 90 οὔτε ξῶσιν LA : 77 G. | 21. δυνήσονται — μετανοήσωσιν LA:2G 31, 1. Of. Sim, VIII, 7, 1; Vis |tibus patet; sacriücant enim dubi. IL 7, 1. — ἐπαισχύνονται] Cf. Sim. VIIL 6, 4. 2. τὰ ῥήματα χτλ.} i. e. Dominum 99, 1. Cf. Sim. VIII, 6,5; Vis, Ml, in labiis habent, non autem in corde, | 7, 1, Hermas fere ommibus Gmosti- ef. v. 1. cos respicere videtur. Aliter iudicat. 9. θλῖψιν) i. e. persecutionem a|Zahn 1. c. p. 804 sq. — ὄναμαϑεῖο! magistratibus motam, ut ex sequen- | hie sensu passivo intellegendum est. —— SIM. IX, 20, 8—22, 2. 617 homines difficile est in regnum dei intrare. 4. Sed his om- "ibus paenitentia est, celeris autem, nt quod prioribus tempori- "bus non fecerunt, nunc recurrant dies suos et boni aliquid fa- *iant. Si igitur paenitentiam egerint ac boni aliquid fecerint, "wivent deo; sin autem in actibus suis permanserint, tradentur s amulieribus illis, quae eos ad mortem deducent. 21. De quarto vero monte habente multas herbas, quarum superior pars viridis est, pars ad radices arida, quaedam eliam a sole arefactae sunt, qui crediderunt, huinsmodi sunt: cum Xubii, tum qui dominum habent in labiis, in corde autem non: habent. 2. Propterea fundamenta eorum arida sunt neque vim habent, et verba eorum tantummodo vivunt, opera autem mor- tua sunt. "Tales nec vivunt nec mortui sunt. Similes ergo sunt dubiis; etenim dubii neque virides sunt neque aridi; neque enim vivunt neque mortui sunt. 3. Sicut enim herbae eorum 15 sole viso exaruerunt, sic et dubii, eum tribulationem audierint, ob ignaviam suam redeunt ad simulacra et erubescunt in nomine domini sui. 4. Tales igitur nec vivunt nec mortui sunt. Sed hi quoque, si eito paenitentiam egerint, poterunt vivere; sin paenitentiam non egerint, iam mulieribus íraditi sunt, quae auferunt vitam ipsorum. 22. De monte quinto, qui habet herbas virides et asper est, qui crediderunt, huiusmodi sunt: fideles quidem, sed dif- fieile discentes et audaces et sibi placentes, volentes omnia cog- noscere et nihil omnino cognoscentes. 2. Propter hanc eorum 35 &udaciam recessit ab iis sensus, et intravit in eos insipientia 1 Marc. 10, 24. i e. qui aegre cognoscuntur, i. e.|discipulis quidem propriis ante com- qui tales proferunt doctrinas, quae mitfunt, quam suos fecerint. Similia percipi nequeant; cf. Tert, Adv.|apud multos paires; cf.etiam I Tim. Valent. c. 1: Sí bona fide quaeras, 1, 4; 6, 5; II Tim. 2, 16. Si δυσμα- conereto vullu, suspenso supercilio, | $3; sensu activo accipias, memineris Altum est, aiunt. δὲ subtiliter temp- | II Tim. 3, 7; Iud. 10 (Harnack). — les, per ambiguitales bilingues com- αὐθάδεις] Cf. 11 Petr, 2, 10. — écv- munem fidem. adfirmant. Si scire te| toig ἐρέσκοντες) Cf. Rom. 15, 1; subostendas, negant quidquid agnos-| Il "Tim. 8, 2. — πάντα γινώσκειν] eunt. Si cominus certes, tuam sim- | Cf. II Tim. 3, 7. Agnoscis hic prae- plieitatem sua caede dispergunt. .Ne | sertim Gnosticos. 618 HERMAE PASTOR εἰς αὑτοὺς dgpocóvi, μωρά. ἐπαινοῦσι δὲ ἑαυτοὺς ὡς σύνεσιν ἔχοντας καὶ ϑέλουσιν ἐϑελοδιδάσχαλοι εἶναι, ἄφρονες ὄντες, 8. διὰ ταύτην οὖν τὴν ὑψηλοφροσύνην πολλοὶ ἐχεγώϑησαν ὑψοῦντες ξαυ- τούς- μέγα γὰρ δαιμόνιόν Em] [ἢ αὐϑάδεια [καὶ fj κενὴ πε- 5 ποίϑησις] ἐκ τούτων οὖν πολλοὶ ἀπεβλήϑησαν, τινὲς δὲ μετενδησαν καὶ ἐπίστευσαν χαὶ ὑπέταξαν ἑαυτ[οὺς τοῖ]ῆς ἔχουσι σύνεσιν, Ὑνόντες τὴν] ἑαυτῶν ἀφροσύνην. 4. καὶ τοῖς λοιποῖς δὲ τοῖς τοῖν οὕτοις κεῖται μετάνοια - οὔχ ἐγένοντο γὰρ πονηροί, μᾶλλον δὲ [μω- gol καὶ ἀσύνετοι. οὗτοι οὖν ἐὰν] μεταγοήσωσι, ζήσονται τῷ ϑεῷ" 19 ἐὰν δὲ μὴ μετανοήσωσι, κατοικήσουσι μετὰ τῶν γυναικῶν τῶν πονηρευομένων εἷς αὐτούς. 28. Οἱ δὲ ἐκ τοῦ ὄρους τοῦ} ἕκτου τοῦ ἔχοντος σχισμὰς μεγάλας καὶ μιχρὰς καὶ ἐν ταῖς σχισμαῖς βοτάνας μεμαραμμένας πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν" 2, οἱ μὲν τὰς σχισμὰς τὰς μικρὰς 15 ἔχοντες, οὗτοί εἰσιν οἱ wav ἀλλήλων ἔχοντες, καὶ ἀπὸ τῶν χατᾶ- λαλιῶν ἑαυτῶν μεμαραμμένοι εἰσὶν ἐν τῇ πίστει" ἀλλὰ μετενέ[η- σαν} Ex τούτων πολλοί. χαὶ οἱ λοιποὶ δὲ μετανοήσουσιν, ὅταν ἀχούσωσί μου τὰς ἐντολάς" μιχραὶ γὰρ αὐτῶν εἰσὶν ad καταλαλειαί, χαὶ ταχὺ μετανοήσουσιν. 3. οὗ δὲ μεγάλας ἔχοντες σχισμάς, οὗν 80 Tot παράμονοί εἶσι ταῖς χαταλαλιαῖς αὑτῶν καὶ μνησέκακοι γίνον- ται μηνιῶντες ἀλλ[ήλοις] " οὗτοι οὖν ἀπὸ τοῦ πύργου ἀπερρίφησαν. καὶ ἀπεδοχιμάσϑησαν τῆς οἴχοδομῆς αὖτοῦ. οἱ τοιοῦτοι οὖν Buc χόλως ζήσονται. 4. εἰ ὃ ϑεὸς χαὶ ὁ κύριος ἡμῶν ὁ πάντων xu— ριεύων καὶ ἔχων πάσης τῆς χτίσεως αὐτοῦ τὴν ἐξουσίαν οὗ pw 3. χαχεῖ τοῖς ἐξομολογουμένοις τὰς ἀμαρτίας αὐ[τῶν], ἀλλ᾽ ἵλεως γίνεται, ἄνϑρωπος φϑαρτὸς ὧν καὶ πλήρης ἁμαρτιῶν ἀγϑρώπῳ μνησιχαχεῖ ὡς δυνάμενος ἀπολέσαι ἣ σῶσαι αὐτόν; 5. λέγω δ[ξ b]p[tv, 6] ἄγγελος τῆς μετανοίας " ὅσοι ταύτην ἔχετε τὴν afpemw, ἀπόϑεσθϑε αὐτὴν xai μετανοήσατε, xal ὃ χύριος ἰάσεται ὑμῶν τὰ 80 πρότερα ἁμαρτήματα], ἐὰν χαϑαρίσητε ἑαυτοὺς ἀπὸ τούτου τοῦ δαιμονίου " εἰ δὲ μή, παραδοϑήσεσϑε αὐτῷ εἰς ϑάνατον. 24. Ἔχ δὲ τοῦ ἑβδόμο[υ ὄρους, ἐν ᾧ βοτάναι] χλωραὶ [xal] 8 ὑψηλοφροσύνην G : ἀφροσύνην LA | 4 δαιμόνιον sri: abhinc uncini saepius occurrunt, quia in ultimo codicis folio plura evanuerunt; in mo- lis ea solum indicantur, quae a librario omissa aut false tradita sumk | 8/9 μωροὶ — ἐὰν ΤᾺ :aovggo -.. G | 18 μεμαρασμένας Ὁ | 10 μεμωρα- μένοι ἃ 1.88 εἰ ΘΑ τ b SIM. IX, 22, 2—24, 1. 619 stulta. Laudant semet ipsos velut prudentes et volunt esse magistri, cum sint insipientes. 3. Propter hanc ergo eorum superbiam multi inanes facti sunt semet ipsos exaltantes; mag- num enim daemonium est audacia et inanis confidentia; ex his igitur multi abiecti sunt, quidam vero agnito errore suo paeni- s tentiam egerunt et subiecerunt se habentibus sensum. 4. Sed et ceteris eiusmodi paenitentia proposita est; non enim mali fuerunt, sed stulti potius et insipientes. Hi igitur si paeniten- tiam egerint, vivent deo; si vero paenitentiam non egerint, ha- bitabunt cum mulieribus, quae nequitiam exercent in eos. 10 23. Qui vero crediderunt de sexto monte, qui habet scis- suras magnas ei parvas et in scissuris herbas arefactas, huius- modi sunt: 2. scissuras parvas habentes, hi sunt qui inter se aliquid habent, et detractionibus suis arefacti sunt in fide; sed multi ex his paenitentiam egerunt. Et reliqui paenitentiam 15 agent, si audierint mandata mea; parvae enim sunt eorum de- iractiones et cito paenitentiam agent. 3. Qui vero magnas scissuras habent, hi pertinaces sunt in detractionibus suis et memores offensarum sibi invicem irascentes; hi igitur a turri eiecti sunt et reprobati ab eius structura. Tales igitur difficile 30 vivent. 4. Si deus ac dominus noster, qui omnium dominatur et habet potestatem universae creaturae suae, non meminit in- iuriae eorum, qui peccata sua confitentur, sed propitius fit, num. homo mortalis et plenus peccatis iniuriae ab homine illatae memor sit, tamquam eum perdere possit aut consereare? 5. Di- 35 60 autem vobis, angelus paenitentiae: quicumque hoc proposi- tum habetis, deponite illud et paenitentiam agite, οὐ dominus sanabit peccata vestra priora, si vos ab hoc daemonio purifica- veritis; sin autem, trademini illi ad mortem. 24. De septimo autem monte, in quo virides hilares- 80 27 Iac. 4, 12. 2. Cf. Rom. 1, 22. — ἐθελοδιδάσ- | ecclesiae nimis infestos fuisse. xao] ἅπαξ λεγόμενον. 28, 1. Cf. Sim. VIII, 7, 2. 8; Vis. 8. δαιμόνιον] Cf. c. 28, 5; Mand. ΠῚ, 6, 8. I 2. 4. πάντων κυριεύων κτλ.) Cf. c. 12, 4. Patet ex hoc versu, Gnosticos 2; 28, 8; Sim. V, 6, 1. 4. — óvve- tempore auctoris nec validos nec!yué£vog xt4.] Cf. Mand. XII, 6, 8. 620 HERMAE PASTOR ἱλαραί, xal ὅλον τὸ ὄρος εὔϑιηνοῦν καὶ πᾶν γένος κτηνῶν χαὶ τὰ πετεινὰ τοῦ οὐρανοῦ ἐνέμοντο τὰς βοτάνας ἐν τούτῳ τῷ ὄρει» καὶ αἱ [βοτ]άναι, ἃς ἐνέμοντο, μᾶλλον εὐϑαλεῖς ἐγίνοντο, οὗ mi- στεύσαντες τοιοῦτοί εἶσι" 2, πάντοτε ἅπλοι [καὶ A]wawot [καὶ μα- xpo ἐ]γίνοντο, μηδὲν κατ᾽ ἀλλήλων ἔχοντες, ἀλλὰ πάντοτε, ἀγαλλιώμενοι Eri τοῖς δούλοις τοῦ ϑεοῦ καὶ ἐνδεδυμένοι [τὸ} πνεῦμα [τὸ ἅγιον τούτων τῶν πα]ρϑένων χαὶ πάντοτε σπλάγχνον ἔχοντες ἐπὶ πάντα ἄνϑρωπον, καὶ Ex τῶν χόπων αὐτῶν παντὶ ἀνϑρώπῳ ἐχορήγησαν ἀνονειδίστως καὶ ἀδιστάκτως. 8. [6 οὖν] κύριος ἰδὼν 3e τὴν ἁπλότητα αὐτῶν καὶ πᾶσαν νηπιότητα ἐπλήϑυνεν αὐτοὺς By τοῖς κόποις τῶν "χειρῶν αὐτῶν xai ἐχαρίτωσεν αὐτοὺς ἐν πάσῃ πράξει αὐτῶν. 4. λέγω δὲ ὑμῖν τοῖς τοιούτοις οὖσιν ἐγὼ ὁ ἄγ- γελος τῆς μετανοίας " διαμείνατε τοιοῦτοι, καὶ οὔκ ἐξαλειφϑ'ήσεται. [τὸ σπέρμα ὑμῶν ἕως αἰῶνος - ἐδοκίμασε γὰρ ὑμᾶς ὃ κύριος καὶ 15 ἐνέγραψεν ὑμᾶς εἰς τὸν ἀριϑμὸν τὸν ἡμέτερον, καὶ ὅλον τὸ σπέρμα ὑμῶν κατοικήσει μετὰ τοῦ υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ" ἔχ γὰρ τοῦ πνεύματος αὑτοῦ ἐλάβετε. “ 2D. "Ex δὲ τοῦ ὄρους τοῦ ὀγδόου, οὗ ἦσαν ai πολλαὲ πηγαὶ καὶ πᾶσα ἡ κτίσις τοῦ χυρίου ἐποτίζετο bx τῶν πηγῶν, ol πιστεῦν 30 Gaytec τοιοῦτοί εἶσιν᾽ 2. ἀπόστολοι xal διδάσκαλοι οἵ κηρύξαντες. εἰς ὅλον τὸν χόσμον χαὶ οἱ διδάξαντες σεμνῶς χαὶ ἀγνῶς τὸν λό- γον τοῦ κυρίου xal μηδὲν ὅλως νοσφισάμενοι εἰς ἐπιϑυμίαν πονη- ράν, ἀλλὰ πάντοτε ἐν δικαιοσύνῃ καὶ ἀληϑείᾳ πορευϑέντες, χα- ϑὼς καὶ παρέλαβον τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον. τῶν τοιούτων οὖν ἧ 25 πάροδος μετὰ τῶν ἀγγέλων ἐστίν. 20, Ἔχ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ ἐνάτου τοῦ ἐρημώδους, τοῦ [τὰ] ἑρπετὰ καὶ ϑηρία ἐν αὐτῷ ἔχοντος τὰ διαφϑείροντα τοὺς ἀνϑρώ- πους, οἱ πιστεύσαντες τοιοῦτοί εἰσιν " 2, οἱ μὲν τοὺς σπίλους ἔχον- τες Dtdxovol εἰσι χαχῶς διακονήσαντες καὶ διαρπάσαντες χηρῶν Ab zal μακάριοι Ai... G, 75 b | V và ἅγιον 27 ἸΔ | 10 νηπιότητα L(A) cf. 99,1 - ἡπιότητα G | 18 πνεύματος LÀ : σπέρματος G 11 ἐλάβετε GÀ τ estis L | 24/95 τῶν — ἐστὶν 7- A | 27/28. τὰ &. τοὺς ἀνθρώπους GL* : Z9 14A. 24,1. Of, Sim. VII, 8, 8; Vis| 9. ἐπλήθυνεν κελ.} Cf. Sap. 10, 10. ΤΙ, 5, 8, 4. 4. οὐκ ἐξαλειφϑήσεται κτλ.] ΟΥ̓. Ps. 2. ἐκ τῶν κόπων χτλ Cf. Mand.|36, 95. 98; 88, 5. 30. 37; Birach 89, TI, 4—8; Doctr. apost, 4, 6. 7; Barn. |9 (Vulg. 99, 13), — εἰς τ. ἀριϑμὸν 19,10. — ἀνονειδίιστως] Cf. Sirmch τὸν ἡμέτερον] Cf. c. 95,9; 97, 8; 41, 22. Vis. 11, 2, 7; Apoc. Baruch 51, 5, 107. b nd SIM. IX, 24, 1—26, 2. 621 que sunt herbae, totusque mons fertilis est et omme genus pecudum et volatilia caeli carpebant herbas in hoc monte, et herbae, quas carpebant, tanto magis revirescebant, qui credide- runt, huiusmodi sunt: 2. simplices semper et innocentes et be- aii erant nullasque dissensiones inter se habentes, sed sempers gaudentes de servis dei et induti spiritum harum virginum sanc- dum semperque ad misericordiam in omnem hominem prompti, ei de laboribus suis ommi homini tribuerunt sine improperio et sine haesitatione. 3. Dominus igitur cum vidisset simplicitatem eorum et omnem infantilem innocentiam, auxit eos in laboribus τὸ manuum ipsorum deditque iis gratiam in ommi opere. 4. Dico autem vobis, qui tales estis, ego angelus paenitentiae: perma- nete tales, et semen vestrum in aeternum non delebitur; do- minus enim vos probavit et inscripsit in numero nostro, δὲ omne semen vestrum habitabit cum filio dei; etenim de spiritu eius τό δ. De octavo autem monte, ubi erant fontes multi et omnis creatura domini adaquabatur de fontibus, qui crediderunt, huiusmodi sunt: 2. apostoli et doctores, qui praedicaverunt in toto mundo et sancte ac caste docuerunt verbum domini neque so omnino quidquam fraudaverunt secundum concupiscentiam malam, sed semper in iustitia et veritate ambulaverunt, sicut et acce- perunt spiritum sanctum. Tales igitur conversationem inter angelos habent. 26. De monte autem nono deserto, habente in se serpentes 35 ac pecudes hominibus nocentes, qui crediderunt, huiusmodi sunt: 2. alii, maculas habentes, diaconi sunt, qui male ministraverunt et substantiam viduarum οὐ orphanorum diripuerunt et sibimet Anabat. lesai. 7, 98; 8, 95; 9, 30; | substantiam, eui similitudinem attri- Mart. Polyc. 2, 3; Acta Pauli et|buit. — μετὰ τ. υἱοῦ] Cf. Ioann. 17, Theclae 5: μακάριοι οἱ φόβον Lyov-| 94; 14, 3. — ἐκ τοῦ πνεύματος κτλ] τες ϑεοῦ, ὅτι αὐτοὶ ἄγγελοι ϑεοῦ Of. I Ioann. 3, 24; I Thess. 4, 8 etc. γενήσονται. Contra audias Tertul| 25, 2. ἐπ. x. διδάσκαλοι Cf. e. 15, lianum De resurr. carn. c. 62: De-|4. — μηδὲν x4] Cf. Act. 20, 33. 84; mique non dixit (sc. Dominus, ef.|I Cor. 9, 7—15 ete. — £v du. x. Matth. 22, 30): Erunt angeli, ne ho- ἀληϑείᾳ] €f. Eph. 5, 9; Π Cor. 6, 7; mines negaret, sed: tamquam angeli, |I Clem. 62, 2. ut homines conservare; non abstulit. SIN. IX, 96, 9—97, 2. 623 ipsis lucrum fecerunt ex ministerio, quod acceperunt ministrare; si igitur permanserint in eadem cupiditate, mortui sunt nec ulla spes est iis vitae; sin vero conversi fuerint et caste perfecerint ministerium suum, poterunt vivere. 3. Scabrosi autem, hi sunt qui abnegaverunt nec conversi sunt ad dominum suum, seds agrestes evaserunt ac deserti, non adhaerentes servis dei, sed sibi soli viventes perdunt animas suas. 4. Sicut enim vitis, in saepe aliqua derelicta, culturae expers disperit et ab herbis suf- focatur et tempore agrestis fit desinitque domino suo utilis esse, sie δὲ homines huiusmodi de semet ipsis desperaverunt et agrestes τὸ effeeti inutiles sunt domino suo. 5. His igitur paenitentia est, si non ex praecordiis inventi fuerint denegasse; si vero ex prae- cordis inventus quis fuerit denegasse, nescio, an possit vivere. 6. Et hoe non dico in his diebus, ut aliquis, cum negaverit, paenitentiam accipiat; impossibile est enim eum salvari, qui w nune dominum suum megaturus est; sed illis, qui olim nega- verunt, proposita esse videtur paenitentia. Si quis ergo paeni- tentimm aeturus est, aeceleret, priusquam turris consummntur ; sin minus, a mulieribus perdetur ad mortem. 7. Et curti, hi sunt dolosi et detractores; et pecudes, quas vidisti in monte, hi 30 sunt. Sicut enim pecudes veneno suo hominem perdunt ac perimunt, sic δὲ verba hominum huiusmodi perdunt hominem ac perimunt. 8. Hi igitur curti sunt in fide sua propter fac- tum, quod habent in semet ipsis; aliqui vero paenitentiam ege- runt et salutem assecuti sunt. Et reliqui homines eiusmodi es possunt salvari, si paenitentiam egerint; si vero non egerint, a mulieribus illis, quarum vim possident, interficientur. 27. De monte vero decimo, ubi erant arbores Legentes oves aliquas, qui crediderunt, huiusmodi sunt: 2. episcopi et hospi- tales, qui servos dei semper libenter in domos suas receperunt so 8 Matth. 10, 39; Luc. 9, 24; 17, 33; Ioann. 12, 95. tantum coactus, non ex corde fidem | 3; Mand. IL &bnegavit, ad paenitentiam admit-| ^8. xoAofol εἰσιν ἀπὸ τῆς πίστεως] tatur (Hefele). i e. non habent fidem plenam seu €. c. τοῦτο οὐκ χτλ.} Cf. Mand. IV, perfectam. — πρᾶξιν] se. dolum et 1, 11; 8,8. — ταύτας τ. jj.] Cf. | detraetionem. Vis. II, 2, 4. 5. 27, 2. quió£evoi] Cf. Mand. VII, T. κατάλαλοῇ Cf. Sim. VIII, 7, 2.110; I Tim. 8, 2; Tit. 1, 8; I Petr. 624 HERMAE PASTOR ὑπεδέξαντο τοὺς δούλους τοῦ ϑεοῦ ἄτερ ὑποχρίσεως" οἱ δὲ ἐπί- σχοποι πάντοτε τοὺς ὑστερημένους καὶ τὰς χήρας τῇ διακονίᾳ ἔχν- τῶν ἀδιαλείπτως ἐσκέπασαν καὶ ἁγνῶς ἀνεστράφησαν πάντοτε, 8. οὗτοι οὖν πάντες σχεπασϑήσονται ὑπὸ τοῦ χυρίου διατοαντός, 50i οὖν ταῦτα ἐργασάμενοι ἔνδοξοί εἶσι παρὰ τῷ dei -— τόπος αὐτῶν μετὰ τῶν ἀγγέλων ἐστίν, ἐὰν ἐπιμείνωσιν ἕως τέλους λειτουργοῦντες τῷ κυρίῳ, 28, Ἔκ δὲ τοῦ ὄρους τοῦ ἑνδεκάτου, οὗ ἦσαν δένδρα γα πῶν πλήρη, ἄλλοις καὶ ἄλλοις καρποῖς κεκοσμημένα, οἱ πειστεῖ- 1 σαντες τοιοῦτοί εἶσιν" 2. οὗ παϑόντες ὑπὲρ τοῦ ὀνόματος τοῦ Ui τοῦ ϑεοῦ, οἵ xal προϑύμως ἔπαϑον ἐξ ὅλης τῆς καρδίας καὶ mu ἔδωκαν τὰς ψυχὰς αὐτῶν. 9. Διατί οὖν, quat, κύριε, πάπα μὲν τὰ δένδρα καρποὺς ἔχει, τινὲς δὲ ἐξ αὐτῶν καρποὶ εὔειδέστε- gol. εἰσιν; "Axcue, φησίν ὅσοι ποτὲ ἔπαϑον διὰ τὸ ὄνομα, ἔνδιξί 16 εἶσι παρὰ τῷ $e, καὶ πάντων τούτων αἱ ἁμαρτίαι ἄφῃρέϑησξι, ὅτι ἔπαϑον διὰ τὸ ὄνομά τοῦ υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ, διατί δὲ cb καρποὶ αὐτῶν ποικίλοι εἰσίν, τινὲς δὲ ὑπερέχοντες, ἄκουε. 4. ὅσοι, τ᾽ civ, ἐπ᾽ ἐξουσίαν ἀχϑέντες ἐξητάσϑησαν καὶ οὐκ ἠρνήσαντο, ἄλλ᾽ ἔπαϑον προϑύμως, οὗτοι μᾶλλον ἐνδοξότεροί εἰσι παρὰ τῷ κυρίψ' 40 τούτων ὁ καρπός ἔστιν ὁ ὑπερέχων. ὅσοι δὲ δειλοὶ καὶ ἐν ὃν σταγμῷ ἐγένοντο καὶ ἐλογίσαντο ἐν ταῖς καρδίαις αὐτῶν, πότερον ἀρνήσονται ἢ ὁμολογήσουσι, καὶ ἔπαϑον, τούτων οἵ καρποὶ ἔλάτ- τοὺς εἰσίν, ὅτι ἀνέβη ἐπὶ τὴν καρδίαν αὐτῶν ἡ βουλὴ αὕτη" me- γηρὰ γὰρ ἢ βουλὴ αὔτη, ἵνα δοῦλος κύριον ἴδιον ἀρνήσηται. D. βλέ: 30 mete οὖν ὑμεῖς οἱ ταῦτα βουλευόμενοι, μήποτε ἡ βουλὴ αὕτη δια- μείνῃ ἐν ταῖς καρδίαις ὑμῶν καὶ ἀποϑάνητε τῷ ϑεῷ, ὑμεῖς δὲ 12 οἱ δὲ ἐπίσκοποι 2» L' | 10/11 τοῦ υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ Ὁ : domini L, eius A | 13/14 εὐειδέστεροι L(A) : ἀηδέστεροι G | 14 ὄνομα G τ- M. eius A | 15 ἀφρρέϑησαν : remissa sunt (ἀφέθησαν) L'A | 26 ἀποϑάνητε LA ἀποϑάνησϑε ἐν G 4, 9; Rom. 12, 13; Hebr. 13, 9; Pastor exortus est, et i argumentis, I Clem. 1, 2; 10, 7 etc. quae protulit, Behm. Ver- 3. τόπος] Cf. I Clem. 5,4. 7; Barn. fasser d. H. p. 41—49) 19, 1. Quae enim de Christianis interro- 38. lam Hilgenfeld (Apost. Váter| gandis et condemnundis. P. 189. Zeitschr. f. wiss. Theol. 1869 | tur, tam prope ad ea accedunt, quae p. 239) vidit, ex hoc potissimum | Plinius ad "Trainum aeripsit quae- capite ἔκανα €ognosci posse, quo | απὸ Ῥταϊαπαδ᾽ — — SIM. IX, 97, 2--88, 5. 625 sine hypocrisi : episcopi autem semper inopes ac viduas ministerio suo assidue protexerunt casteque perpetuo conversati sunt. 3. Hi ergo omnes a domino perpetuo protegentur. Haec igitur qui egerint, gloriosi sunt apud deum et locus eorum iam cum an- gelis est, si perseveraverint usque ad finem servientes domino. s 28. De monte autem undecimo, ubi erant arbores fructibus plenae, aliis atque aliis fructibus ornatae, qui crediderunt, hu- iusmodi sunt: 2. qui passi sunt pro nomine filii dei, qui etiam animo prompto passi sunt ex toto corde et fradiderunt animas suas. 8. Quare igitur, inquam, domine, omnes arbores fructus τὸ habent, quidam vero earum fructus puleriores sunt? Audi, in- quit: quicumque passi sunt propter nomen, gloriosi sunt apud denm, et omnium horum peccata ablata sunt, quia propter no- men filii dei passi sunt. Quare antem fructus eorum varii sint, quidam excellentes, audi. 4. Quicumque, inquit, ad potestatem 1s perducti e£ interrogati non negaverunt, sed prompto animo passi sunt, hi sunt multo gloriosiores apud dominum; horum est fruc- tus excellens. Quicumque vero timidi et vacillantes fuerunt ac deliberaverunt in cordibus suis, utrum negarent an confiteren- tur, et passi sunt, horum fructus minores sunt, quoniam haee so eogitatio ascendit in cor eorum; mala enim est eiusmodi cogi- tatio, qua servus dominum suum neget. 5. Videte ergo vos, qui haec cogitatis, ne forte haec mens permaneat in cordibus westris et deo moriamini. Vos autem, qui patimini propter 11 Act. 15, 26. meripsit, ut librum non ante hunc ἁμαρτημάτων παρεχόμενα, πάϑος διὰ imperatorem confectum esse conicere liceat. Vix iam Domitiano impera- tore quaestio eiusmodi habebatur. 9. παϑόντες χτλ.) Cf. Vis. III, 1,9; 2, 1; 5, 2; Sim. VIII, 3, 6; Vis. II, 2, 7. 8. ᾿Αρνησαμένους habes Vis, IL, 3, 4; Sim. VIII, 8, 4; IX, 26, 3. 5. 6. 9. αἵ ἁμαρτίαι ἀφῃρέϑησαν) Per martyrium peccata deleri inde a sae- €ulo secundo medio omnes fere pa- tres docuerunt. Cf. Melit. Fragm. XII (Corp. Apolog. ed. Otto IX, 418. 452 sq.): δύο γὰρ συνέστη τὰ ἔφεσιν | Funk, Patres apost, ed. II. “Χριστὸν καὶ βάπτισμα. Tert. De bap- lismo c. 16; De pudicitia c. 22; Cyprian. Ep. 73 e. 21. 22; Origenes apud Eus. H, E. VI, 4, 8, 4. ἐπ᾽ ἐξουσίαν) i. e. nd. magistra- ius, — ἐξητάσϑησαν] sc. num essent Christiani. Quodsi confessi sunt, inm. condemnati erant. Propter nomen enim magistratus Christianos per- secuti sunt, — ἐνδοξότεροι srÀ.] Cf. Vis. HII, 2, 1 not. — πονηρὰ χτλ] C£. II Clem. 3—5. 40 SIM. IX, 28, δ--ϑῦ, 1. 627 nomen, deum glorificare debetis, quod vos dignos existimavit deus, ut hoe nomen feratis et omnia peccata vestra sanentur. 6. Beatos igitur vos praedicate; sed magnum opus vos fecisse putate, si quis vestrum propter deum passus fuerit, Vitam do- minus vobis donat, et non intellegitis; delicta enim vestra gra- s vin facta sunt, et nisi passi essetis propter nomen domini, prop- ier peccata vestra mortui essetis deo. 7. Haec vobis dico, qui dubitatis de negatione aut confessione: confitemini vos habere dominum, ne negantes tradamini in vincula. $8. Si gentes ser- yos suos puniunt, si quis dominum suum negaverit, quid pu- τὸ iatis vobis facturum esse dominum, qui universorum habet po- testatem ἢ Removete ergo de praecordiis vestris has cogitationes, ut in perpetuum vivatis deo. 29. De duodeeimo autem monte candido qui crediderunt, huiusmodi sunt: sieut parvuli infantes sunt, quibus nulla malitia τὸ ascendit in corde quique non cognoverunt, quid sit malitia, sed semper in sinceritate permanserunt. 2. Tales igitur sine hae- sitatione habitabunt in regno dei, quia in nulla re mandata dei maeulaverunt, sed cum sinceritate omnes dies vitae suae in eadem mente permanserunt. 3. Quicumque ergo permanseritis, 90 inquit, et fueritis sicut infantes, nequitiam non habentes, om- nibus ante memoratis gloriosiores eritis; ommes enim infantes gloriosi sunt apud deum et primi apud eum. Beati igitur vos, quicumque malitiam a vobis removeritis, innocentiam vero in- dueritis; primi omnium vivetis deo. 4. Postquam similitudinum 5 explanationem finivit, dico ei: Domine, nunc mihi demonstra de lapidibus, qui de campo sublati et in structura positi sunt loco lapidum e turri sublatorum, et de rotundis, qui in structura positi sunt, et de illis, qui adhue rotundi sunt. 80. Audi, inquit, et de his ommibus. Lapides, qui de se 1 I Petr. 4, 13. 15. 16; Act. 5, 21. — 3 Matth. 5, 11. 12; Luc. 6, 22; I Petr. 4, 14. — 922 Matth. 18, 3, modo intransitivo usurpasse vide-| 8. Ec. ὡς τ. βρέφη] Cf. Mand. II, 1. tur. Alia huius usus exempla. desunt. | — πρῶταϊ In Sim. VIII Hermas mar- 99, L. νήπια βρέφη) Cf. c. 24, 8; |tyribus primas partes tribuit. Mand. lI, 1; I Petr. 2, 2 — οὐδ, 4. Cf. c. 6, 5—8; 9, 1—4. κακίᾳ] Cf. Vis. III, 5, 4. 40* SIM. IX, 30, 1--91, 2. 629 campo sublati et in structura turris positi sunt eorum loco, qui reprobati erant, radices sunt montis huius candidi. 2. Post- (nam igitur qui de monte candido crediderunt, ommes innocen- ies sunt inventi, iussit dominus turris hos, qui de radice montis jstius erant, in structura turris collocari; scivit enim, si ins structuram turris iverint lapides isti, eos candidos permansuros nee quemquam eorum nigrum evasurum esse. 3. Illi autem, qui ex ceteris montibus impositi fuissent in structuram, neces- sario desideravissent, ut iterum exstrueret turrim et visitaret eam. Et hi omnes, qui albi sunt, in, novo lumine sunt et lumen, τ Qui erediderunt et qui credituri sunt, idem genus sunt. Et be- atum illud genus, quia simplices sunt. 4, Audi nune et de illis lapidibus rotundis et albis, et ii omnes e monte sunt. Et dixi ei: Quapropter rotundi inventi sunt? Et dixit mihi: Audi; etenim valde abscondiderunt se ex structura, sed dominum mon 1:5 deserebant et verbum malum mon exibat ex oribus eorum, sed amne bonum et iustum et verum. 5. Et cum dominus corda eorum vidit, quod possent iusti fieri, quia beati erant e natura ipsorum, iussit eos removeri ab opibus suis, nec tamen prorsus removeri, ut ex reliquiis suis, quae relictae essent, benefacerent 90 et viverent domino, quia e beato genere essent. Et idcirco pu- sillum eireumciderunt eos et imposuerunt eos in structuram turris. 91. Illi autem lapides rotundi, qui nunquam apti fuerunt in structuram, quia sigillum eius non receperant, idcirco resti- ἔπ} sunt in (pristinum) loeum eorum, quia valde rotundi erant. 25 3. Sed oportet illos derelinquere hoe saeculum et divitias suas; et tune apti erunt in regnum domini, quia benedixit dominus de campo allati siti erant. Signifi-| innocentiae; ef. c. 99. cant lapides isti homines natura | 4. Of. Vis. III, 6, 5—7; Sim, VIII, bonos; cef. c. 31, 1. 9. Zahn 1. ς, 10, 3. p. 239—241 conicit, in persecutione| 81, 1. aptati] Cf. c. 9, 4. ultima multos a fidelapsos, sed eo-| 2. circumcidi] i. e, ipsos a mundo dem fere tempore, libro nondum sen mundum ab ipsis disiungi opor- seripto, multos quoque ad Christum |tet. — convenient etc] i. δ, apti conversos esse, ita ut illornm locum |erunt (ἁρμόσουσιν cf. Vis. ΠῚ, 7, 5. obtinuisse viderentur; hos autem 6 etc.) Cf. Lue. 9, 62. — necesse esse lapides de campo allatos. etc.] Of. c. 9, 2. 8. 3. ex eodem genere] i. e. ex genere ! SIM. IX, 31, 9- 89, 3. 631 huic generi simplici, nec est. qui intercidat ex iis. Licet eos seduxerit malitia satanae et peccaverint, cito convertentur ad dominum. 3. Sed beatos praedico vos, ego angelus paeniten- liae, vos ommes, qui simplices estis sicut infantes, quoniam bona &st pars vestra et honorata apud dominum. 4. Praecipio vobDis, ἡ qui sigillum fihi domini habetis, ut conservetis simplicitatem mec portetis cupidinem ultionis nec sitis protervi im nequitia vestra. Helinquite ergo vindictae studium et amarum peccatum δὲ estote in uno spiritu et sanate scissuras vestras (eas remo- ventes) a vobis. Quando venerit dominus ovium, gaudebit de: vobis, 5. et exsultabit, sed tantum, si omnia sana invenerit nec ullus e vobis interciderit. Vae vobis, pastores. 6. Si autem ipsi pastores dicunt possessori gregis, ab ovibus se prostratos ésse, non creditur, quia incredibile est, ovem interficere pastorem. Bi autem non, eos, qui mentiti sunt, punient. Ego quoque s pastor sum, et diligenter oportet me rationem reddere de vobis. 332. Sanate igitur vosmet ipsos, quamdiu adhuc structura iurris fit 2. Nam etiam dominus in virtute et pace habita- tionem faeit, quia pacem diligit eamque procul a scelestis re- movet. Nam ἃ domino accipietis spiritum sanctum. 93. Cum :» l Ioann. 3, 5. αὐτοὶ οἱ ποιμένες εὑρεθῶσιν διαπεπ- τωκὄότες, τί ἐροῦσιν τῷ δεσπότῃ τοῦ ποιμνίου; ὅτι ἀπὸ τῶν προβάτων ῥιέπεσαν; οὐ πιστευϑήσονται" ἄπισ- τὸν γὰρ πρᾶγμά ἐστιν, ποιμένα ὑπὲρ (L ὑπὸ) προβάτων παϑεῖν τι. μᾶλ- Ao» δὲ κολασϑήσονται διὰ τὸ ψεῦδος αὐτῶν. εἰδότες οὖν, ὅτι λίαν δι᾽ αὐ- τοὺς ἀποδοῦναι λόγον δεῖ, κτλ. — pe- eorum] Cf. Sim. VI; loann. 10, 5. vae — mendacium suum v. 6] Exstant haec apud Ps.-Cyprianum De alentoribus e. 2 ed. Hartel III, 93 sq.: Dicit enim scriptura divina : Vae erit etc. Auctor scripturae ver- *ionem vulgatam paene ad verbum transseripsit. 8. dissipati] Cf. Matth. 96, 81; Marec. 14, 91. 32, 2. reddite etc.] Cf. v. 4; Mand. | III, 1.2; V, 1. 2. Antiochus Hom. 94 hunc versum et sequentes usque ad verba: corruptus a te v. 4, cum c. 81, 4 coniunxit. Pergit enim: ὅπως. ὁ κύριος τῆς εἰρήνης χατοιχήσῃ ἐν πιᾶσεν, ἕνα καὶ τὸ πινεῦμα ὑγιὲς γένη- ται, ὥσπερ αὐτὸ ἔλαβεν ὃ ἄνϑρωπος. ἐὰν γάρ τις κναφεῖ δώσῃ ἱμάτιον και- và» xu) ὑγιὲς καὶ τοῦτο ϑέλει χομί- σασϑαι, ὁ δὲ κναφεὺς σχίσας τὸ ἱμά- τιον ἀπούώσει" ἄρα λήψεται αὐτὸ; οὐχὶ μαχήσεται καὶ ὑβρίσει λέγων αὖ- τῷ “Ιμάτιόν σοι ὑγιὲς ἔδωκα" διὰ τί αὐτὸ ἔσχισας καὶ πεποίηκας ἄχρηστον; εἰ οὖν οὕτως περὲ ἱματίου λυπεῖταϊ τις καὶ μάχεται, ὅτε οὔκ ἀπείληφεν. SIM. ΙΧ, 32, 8—3$, 8. 633 fulloni dederint vestem incolumem et salvam et solidam, et de- inde velis ab eo repetere vestem, fullo autem scissam vestem tibi reddiderit, accipies illam vestem a fullone? Nonne litem habebis cum eo et conviciaberis ei et dices: Vestem salvam dedi tibi; quare scidisti eam et inutilem fecisti? Nec proderit iam δ quicquam, quia eam scidisti. Nonne talia [dices] fulloni, quia scidit tibi vestem tuam? 4. Et cum tu sic maeres et litem habes, quia salvam non reddidit tibi vestem tuam, quid igitur putas facturum tibi dominum, qui salvum dedit tibi spiritum, tu autem eum fecisti prorsus inutilem domino eius, et inutilis 19 est apud te, «quia eum non conservasti? Quomodo dominus spiritus subito propter hoc factum, quod fecisti, te interficere debebat? 5. Et dixi ei: Utique, interficiet omnes, quos inve- nerit portantes cupidinem ultionis, cum venerit. Cavete igitur, ne abnegetis multam misericordiam eius; sed potius ei gratias 16 agite, quia ita patiens fuit erga vos ob pecenta vestra nec fuit sicut vos. Agite igitur paenitentiam, quia bona est vobis. 88. Haec igitur omnia prius seripta sunt. Et ego pastor, angelus paenitentiae, ea ostendi et locutus sum servo domini. Et si eredideritis et audiveritis verbum meum et ambulaveritis 20 in illo et correxeritis vias vestras, poteritis vivere. Sin autem permanseritis in dolo, vindictae studium gerentes, nemo e vobis vivet domino. Haec omnia locutus sum vobis propter vos. 2. Deinde dixit mihi pastor: De omnibus me interrogabas? Et dixi ei: Ita, domine. Et dixit mihi: Cur (non) interrogas me, 5 quapropter forma illorum lapidum similitudo eorum, quos im- posuerunt in strueturam, qui habent perfectionem? Et dixi ei: Oblitus sum, domine. 3. Et dixit mihi: Audi nune de iis. Hi sunt qui nunc audierunt mandata mea et paenitentiam egerunt toto corde suo. Et cum vidisset dominus bene eos et pure paenitentiam egisse, ita ut possint permanere in paenitentia sua, iussit aboleri priora peccata eorum, et iussit peceata vestra : λαβόντες ὑγιὲς καὶ tovto λυπήσαντες | ἡμῶν κατεφϑάρη. χαὶ ἀρχειώσαντες, μὴ ἐν σεμνότητι Ϊ ὅ. calcare] Cf. Hebr, 10, 29. πολιτευσάμενοι; καὶ εἰς οὐδεμίαν! 88,1. haec ommia] sc. Mandata χρῆσιν δύναται εἶναι τῷ χυρίῳ ἑαυ- εὖ Bimilitudines. τοῦ" ἡ γὰρ χρῆσις τοῦ πνεύματος ὑφ᾽) 92. forma lap.] Cf. e. 10, 1. 2. SIM. IX, 83, 8 — X, 2, 4. 635 ille ipse vidit eos [locus corruptus] et correxit eos, ne ap- parerent. Similitudo X. 1. Et postquam haec scripsi in libro, ille qui pastori me iradiderat angelus venit domum, ubi eram sedens in lecto, et adstitit a dextra eius ille pastor. Et vocavit me et dixit mihi hoc verbum: 2. Dedi te pastori, ut custodiat et te e domum tuam. Et dixi ei: Ita, domine. Et dixit mihi: Si vis eum te custodire ab afflictione et ab omni malo, recte dirige animum iuum in omni opere bono et in omni verbo iustitiae bono et ambula in mandatis eius, quae mandavi, et poteris invenire om- nem iustitiam. 3. Et si observaveris mandata eius, subicies omnem concupiscentiam et omne delictum huius mundi et eris perfectus in omni opere bono. Et glorifica mansuetudinem eius et iustitiam et dic omnibus, gloriam et magnificentiam esse apud dominum, et eum magnam vim et potestatem habere nec quic- quam ei impossibile esse in omni opere eius in toto mundo. Et huie soli data est potestas paenitentiae. Et scito, nihil ei esse impossibile. Vos autem ludibrio habetis mansuetudinem eius, quia reveretur vos. 2. Et dixi ei: Ex quo intravit in domum meam, anne ali- quid mali feci illi, quo ei aegritudinem afferrem? 2. Et dixit mihi: Scito, si quid mali feceris, ne facias id amplius! Prop- ierea dixi tibi hoc verbum, ut patiens sis. Et ille mihi de te locutus est. Τὰ autem verba reliqua nuntia, ut etiam ceteri, qui paenitentiam egerunt et qui acturi sunt, idem cogitent si- cut tu, eodem modo, quo tu mihi locutus es, et ego quoque loquar domino. 3. Et dixi ei: Assentior, domine. Sicut edo- cuisti me, edocebo magnalia domini omnes homines. Confido 2utem, omnes, qui audiverunt, qui antea crediderunt, paeniten- iiam acturos esse gaudentes et vivos futuros esse. 4. Εἰ dixit mihi: Permane igitur in hac cogitatione et perfice eam. Et X, 1, 1. perscripseram] Cf. Vis. V,5. | 3. maturitatem] — τὴν σεμνότητα. 6. — nuntius ile etc] Filius Dei! — huius] sc. pastoris tui. ipse nunc Hermae apparet; cf. Vie. | 2,2. dominum] i. e. Deum pa- v, 2. i trem; filius Dei enim loquitur. s 20 Et sicub hic, cui me tradidisti, nihil de m illae querentur. 4. Ait ad pastorem illum: vum dei velle vivere et custoditurum haec. has habitatione munda colloeaturum. 5. 35 iterum pastori illi me tradidit et vocavit ad eas: Quoniam video vos libenter in do commendo eum vobis et domum eius, cedatis omnino. lllae vero haec verba 4. Ait deinde mihi: Viriliter in sterio 30 omni homini indica magnalia domini, et. ministerio. Quicumque ergo in his mu et felix erit in vita sua; quicumque vero i et erit infelix in vita sua. 2. Dic or quicumque recte facere possunt; bona oper 9 aversantur: adversus codd | 9/4 hic — moeot. ut videtur | 5 morti L'A : eed m. L^ | 7. rum p. L' | 22/28 seryum — vivere ei: hunc L' |. SIM. X, 2, 4—4, 2. 637 omnes, qui observabunt mandata huius, assequentur vitam. Talis autem magnus et honoratus est apud dominum. li autem, qui mandata eius non observaverint, non habebunt vitam; et spernunt hunc. Ille quidem honoratus est apud dominum; qui' autem eum spernunt nec mandata eius observant, tradunt se- met ipsos morti; et suppliciis dabit animas eorum. Tibi autem dico: subditus esto his mandatis, et ignoscet tibi priora pec- cata tua. 9. Et misi tibi ut habitent tecum virgines, quia vidi te ab iis custoditum et adiutum, «ut posses observare mandata huius. Non enim est possibile observare mandata nisi mandato huius [Ὁ]. Video enim illas libenter tecum habitare. Et ego quoque praecipiam, ne unquam a domo tua recedant. 2. Tu autem communda domum tuam; nam in domo pura libenter habitant. Purae enim sunt et bonae et iustae et habent gratiam apud dominum. Et simul atque invenerint puram domum tuam, permanebunt apud te; si autem paululum immunda fuerit ali- qua re, protinus derelinquent domum tuam. Nam omnino non desiderant impuritatem illae virgines. 3. Et dixi ei: Confido, domine, me placiturum iis, ut laetantes habitent in domo mea semper; sicut ille, cui me tradidisti, nihil habet, quo increpet me, sic illae nihil habebunt, quo increpent me. 4. Et dixit pastori: Scio, vitam velle servum domini et servaturum esse haec mandata et virginibus placiturum in puritate. 5. Et post- quam rursus tradidit me, virgines vocavit et dixit iis: Quoniam gratum esse vobis habitare in domo huius vidi, ecce committo vobis et eum et domum eius, ne unquam secedatis & domo eius. Et cum audiverunt hoc verbum illae virgines, laetatae sunt. 4. Et dixit mihi ille angelus: Firma temet in hoc opere et dic omnibus hominibus magnalia domini; habes enim gra- tiam in hoc opere. Et quicunque ambulabit in his mandatis, vivet et beatus erit in vita sua; qui autem neglexerit ea, non vivet et erit miserabilis in vita sua. 2. Et dic omnibus, ut possint bonum facere; semper faciant bonum, quia eos decet. 8, 1. has virgines] Cf. Sim. IX, II, 2, 2. 10. 11. 15. 4, 1. ait] sc. nuntius ille (c. 1, 1) 2. domum tuam] Cf. Vis. I, 8, 1;! vel filius Dei. E 80 SIM. X, 4, 2—5. 639 Ego autem dico omnibus hominibus, ut a vexatione salventur. Etiam is, qui inops est angustia pressus in rebus ad vitam ne- cessariis, magno in supplicio et cruciatu est. 3. Quae anima cum salva facta fuerit, magnum gaudium ei parabis eo, quod eam salvavit. Nam par est afflictio eorum, qui ita se habent, s cum iis, qui in vinculis sunt. Multi enim cum non possint per- ferre, supplicia afferunt sibimet ipsis. Qui autem novit afflic- tionem eius, qui ita se habet, nec salvat eum, magnum pecca- ium admittit et fit occisor eius. 4. Facite igitur bonum, ut mercedem accipiatis a domino; sin morati fueritis facere bonum, 16 consummabitur structura turris, et vos exclusi eritis e structura et alia turris non aedificata est; propter vos enim intermisit structuram turris. Sin non festinaveritis facere bonum, con- summabitur structura turris et excludemini cum bonis (operibus) vestris. 5. Quae cum dixisset mihi, surrexit e lecto et dixit is mihi [locus corruptus] illi pastori et illis virginibus et abiit. Deinde dixit mihi, se pastorem et virgines in domum meam missurum esse in saecula saeculorum. Amen. 8. in vincula est] Cf. Rónsch, Itala | exortam, de qua Iulius Capitolinus 1869 (ed. 11 1875) p. 410 sq. — multi| Vit. Ant. c. 8 refert, Hermae occa- etc] Hagemann censet in TAeolog.'sionem haec scribendi dedisse. Quartalschrift 1860 p. S1, famem! 4. consummetur] Cf. Vis. III, 4, 2; magnam Antonino Pio imperante 5, 5; Sim. IX, 5, 1. 640 Index locorum Sacrae Scripturae et librorum apocryphorum!) Doctrina apostolorum. - Matth. 5, 88: 19, 18:2, 2. 8. * — 5, 89. 48 : 1, 4. * Exod. 20, 17 : 2, 2. Lev. 19, 18 : 1, 2, SEPA ALSIE * Deut. 1, 18 : 4, 8. Ϊ -- δ. 44. 46. 41:1, 8. * — 4, 3; 12, 82 : 4, 13. [5 -τ 6. 51 8, 3. —65:12 * — 6, 9—13:8 2. *—6, 16:8 1. *Pi4 8: δ, 3. — 5.1: 15, 8. 0-388 λιν δας *—16:9,5 — 117, 96 : 12, 1. *—102:12 * — 10, 10 : 18, 1. 2. Por 01.095478 | — 10, 22: 24, 18 : 16, δ. * Sap. 1, 14 : 10, 3. * — 12, 81: 11. 7. — 15, 19: 5. 1. — 19, 18:2, 2. — 21, 9. 15 : 10, 6; 12, 1. — 92, 80—39 : 1, 2. *—12,7:5,2. Sirach 7, 80 : 1, 2. — 18, 1; 24, 8 : 10, 3. i * Tes. 1, 38 : ὅ, 2. ! * Malach. 1, 11. 14 : 14, 8. 1 * ? 1, 6. * Matth. 5, 5 : 8, 7. — 5, 229—926; 18, 15---85 : 15, 3. — 5, 28. 24; 15, 11—20 : 14, 2. *—5,96:1, δ. * . * * * . * Zach. 14, 5 : 16. 7. E * * * * * * 1) Ubi signum * prostat, aut locus S. Scripturae disertis verbis alle- gatur aut locus patrum apostolicorum ad locum biblicum tam prope ac- cedit, ut mihi aeque atque ille litteris mutatis exprimendus esse visus sit. DOCTRINA APOST. — BARNABAE EPISTULA. Luc. 6, 80: 1, 4. δ. — 6, 81—33:1,2. 8. — 10,7: 18, 1. — 12, 35 : 16, 1. Ioann. 5, 48 : 12, 1. —1,94:4,8. Rom. 1, 29. 30 : 5, 1. —129:5,2. I Cor. 9, 18. 14 : 18,1 — 15, 52 : 16, 6. — 16,22: 1 Barnabae Gen. 1, 26 : 5, 5; 6, 12. 18. — 1, 28 : 6, 12. 18. —2,2:15,8. 4. 5. — 15,6 : 18, 7. — 17, 4. 5 : 18, 7. — 17, 28. 27 (cf. 14, 14) : 9, 8. — 25, 21—23 : 18, 2. — 48, 9. 11 : 18, 4. — 48, 18—19 : 18, 5. Exod. 15, 26 : 9, 2. - 11, PARI, 12, 2. -- 17, — 20, — 24, — 81, — 81, 18: —827:48. — 82, 1—19 : 14, 3. — 88,1. 8 : 6, 8. 18. — 84,28 : 4, 7. Lev. 11: 10, 1. — 11, 8 : 10, 11. — 11, 5 : 10, 6. — 11, 10 : 10, 5. — 11, 18—16 : 10, 4. Punk, Patres apost. ed. II. nmm Eph. 8,9: I Thess. 4, 10, 8. 16 : 16, 6. II Thess. 2, 9 : 16, 4. I Tim. 5, 17. 18 : 13, Tit. 2, 12 : 1, 4. Hebr. 8, 4: 10, 3. 41 Petr. 2, 11 : 1, 4. Apoc. 4, 11 : 10, 3. — 18, 2. 18: 16, 4. epistula. *o* Lev. 11, 29 : 10, 8. — 16, 7. 9 : 7, 6. 10. —168: 7, 9. — 16, 8. 10 : 7, 7. —90, 4: — 28, 29 : 6, 8. 7, 9. Num. 18, 17 : 12, 8. — 19:8 — 91, 6 aqq. : 12, 5. —218.9:12, 7. Deut. 1, 16 : 19, 11. —41015: 11: 19, 5. — 5, — 5,12: — 9,12: — 9, 12—| — 10, 16 : —1232: 10, 2. 15, 1. 4, 8. 17 : 14, 8. 9, 5. 19, 11. — 14 : 10. — 146: — 21,15 : — 82, 10 : ua 8.6: 10, 11. 12, 6. 19, 9. : 10, 10. 11, 6. 7. 8. 641 642 INDEX LOCORUM 8. SCRIPTURAE. — 21, 17. 19 : 6, 6. — 21, 17. 21 : 5, 18. — 21, 28 : 6, 16. — 38, 4 : 15, 1. * — 88, 18:9, 2. * — 41, 8 : 6, 16. * — 50, 19 : 2, 10. * — 89, 4 : 15, 4. * — 109, 1 : 12, 10. * — 117, 12: 6, 6. * * — 117, 22. 24 : 6, 4. — 118, 120 : 5, 18. * Prov. 1, 17 : 5, 4. — 1,2: 19, 9. * — 81,9 : 19, 9. Sap. 2, 12 : 6, 7. * — 5, 12:202. * Tes. 1, 2. 10 : 9, 8. * —1, 11—18 : 2, 5. — 1, 18 : 15, 8. — 1, 98 : 20, 2. — 8, 9. 10 : 6, 7. — 5, 21:4, 11. —1612:118 — 28, 16:6, 2. — 88, 18:9, 1. — 88, 16—18 : 11, 5. * - * * * * * * * — 88, 18 : 4, 11. *—403:9,3. * — 40, 10 : 21, 8. * — 40, 12 : 16, 2. * —42,6.7:14, 7. * — 45, 1: 12, 11. * —45,2.8:11, 4. * — 49, 6. 7:14, 8. * — 49, 17 : 16, 3. * —50,6.7:5, 14. *—507:6,8. * " * * * — 88, 6—10 : 8, * 4, * * * Ezech. 11, 19 : 6, 14. * — 86, 26 : 6, 14. * — 41, 1—12 : 11, 10. 11. * Dan. 7, 7. 8 : 4, 5. * — 1, 24 : 4, 4. * — 9, 24—21 (ἢ) : 16, 6. 8. * Zach. 8, 17 : 2, 8. *—18,6.7:5,12. * Sophon. 8, 19 : 11, 9. * IV Esra 4, 38; 5, 5 : 12, 1. * Henoch 89, 56. 66. 67 : 16, 5. — 89, 61—64; 90, 17 : 4, 8. *9?:7,4.8 * Matth. 9, 13 : 5, 9. * — 19, 30; 20, 16 (?) : 6, 18. * — 20, 16; 22, 14 : 4, 14. — 22, 42—44 : 12, 10. 11. — 22, 45 : 12, 11. — 26, 81 : 5, 12. * — 21, 94. 48 : 7, 8. 5. * Marc. 12, 87 : 12, 11. Luc. 4, 18. 19 : 14, 9. — 20, 44 : 12, 11. BARNABAE EPIST. — CLEMENTIS EPISTULA 1. 643 Rom. 2, 11 : 4, 12. * Tit. 1,2; 8, 7: 1, 4. 6. — 4, 11 sqq. : 18, 7. —8, 56:18 — 9, 10—12 : 18, 2. —93:62 * [ Petr. 1, 17 : 4, 12. * — 12,9 : 90, 2. —2,6:6,2. —45:1,2. Gal. 2,6 : 4, 11. ) : II Petr. 8, 8 : 15, 4. 5 Tim 4, 1:7, 2. Clementis, epistula I. * Gen. 1, 26. 27 : 88, 5. Num. 16 : 4, 12; 51, 8. *— 1,98 : 88, 6. * — 16, 22; 27, 16 : 59, ὃ; 64. *—2,989:6 8. * — 16, 80. 83 : 51, 4. * — 4, 8—8 : 4, 1—6. — 11: 48, 2—5. -- δ, 34: 9, 8. * — 18, 97 : 29, 8. —6,8;7,1:9,4. -- 1: 1,6. * Deut. 4, 84 : 29, 3; 60, 8. * — 12, 1—3 : 10, 3. * — 9, 12—14 : 58, 2. 8. * — 18, —16 : 10, 4. δ. , 2; 61, 2. * — 15, 5.6 : 10,6; 82, 2. * — 18, 22:17, 2 , 9:60, — 19:11. |*— 82, 8. 9 : 39, 2. — 921, 1 : 81, 2. *—32, 15:3, 1. — 81, 22 : 10, 7. * — 82, 89:59, 8. — 32, 7:81, 8. Ios. 2 : 12. * — 22, 17; 26, ? — ?1 ü δ pots * * — 2, 8—5. 9—14 : 12, 4—6. — 98 sq. : 31, 4. * I Reg. 2, 6 : 59, 8. QERELIAS :—23:1,1 -759/:20:1.00; 8; *—13,14 :18 L. - — 18 aqq. : 4, 18. E ERE * III Reg. 8, 60 : 59, 4. Sl ug το *—9,4:60 2. i IV Reg. 5, 1:59, 8. —UMSEDE S, * — 19, 19 : 59, 4. — 82, 71—10 : 58, 2. 3. * — 82, 81. 32 : 58, 4. * Num. 6, 25. 26 : 60, 3. — 12:4, H. — 12, 7: 17, 5; 48, 1. II Paralip. 20, 7 : 10, 1. — 80,9 :60, 1. — 81, 14 : 29, 8. * * Iudith 8 sqq. : 55, 4. 5. 415 644 INDEX LOCORUM 8. SCRIPTURAE. Tudith 9, 11 : 59, 8. 4. Esth. 4, 16; 7, 8 : 55, 6. * Iob 1, 1 : 17, 8. * — 4, 16—18 : 89, 8—4. * — 4, 19—5, 5 : 89, 8—9. * — 5,11: 59, 8. * — 5, 17—26 : 56, 6—15. * —11,2. 8:30, 4. 5. *—144.5:17 4 * — 15, 15 : 89, 5. * — 19, 26 : 26, 8. * — 88, 11 : 20, 7. * Ps. 2, 7. 8 : 86, 4. τς 8,9 - 96, 2. * — 11, 4-- : 15, δ. * — 17, 26. 27 : 46, 8. * — 18, 2—4 : 27, 7. * — 91, 7—9 : 16, 15. 16. * — 22,4: 36, 2. *—928,1:54 8. *—21,7(9 : 26, 2. * — 80, 19 : 15, 5. *—81 1. 2 - 50, 6. * — 81, 10 : 22, 9. * — 82, 10 : 59, 8. * — 88, 12—18. 20 : 22, 1-8. * — 86, 9. 88 : 14, 4. * — 86, 385—387 : M, 5. * — 89, 3; 118, 118 : 60, 2. * — 49, 14. 15 : 52, 8. * — 49, 16—93 : 85, 7—12. * — 50, 3—19 : 18, 2—17. * — 50, 19 : 52, 4. - * * * * * 1* Ps. 117, 18 : 56, 8. * — 117, 19. 20 : 48, 2. * — 18, 114 : 59, 4. — 118, 137 : 60, 1. * — 188, 7—10 : 28, 3. * — 140, 5 : 56, 5. * — 144, 18; 146, 9 : 60, 4. Prov. 1, 28—83 : 57, ὃ --Ἰ. — 2, 21. 22 : 14, 4. — 8, 12 : 56, 4. — 8,84 : 80, 2. — 20, 27 : 21, 2. — 924, 11 : 84, 8. *o* o * a o3 on Sap. 2, 34 : 8, 4. * — 11, 22; 12, 12 : 27, 5. — 12,10:7,5 * Sirach 2, 11 : 60, 1. — 16, 18. 19 : 59, 3. * Jes. 1, 16—20 : 8, 4. π-- 8, ὅ : 8, 8. * — 6, 8 : 84, 6. * — 18, 11: 59, 3. *—141:23, 5. * — 96, 20 : 50, 4. * — 29, 18 : 15, 2. * — 40, 10 : 84, 8. —41, 8:10, 1. — 91, 16 : 60, 8. — 58, 1—12 : 16, 8—14. — 97, 15 : 59, 8. 17: 42, 5. — 62, 11 : 84, 8. — 64, 4; 65, 16 : 84, 8. — 66, 2 : 18, 4. τττττος Ι 8 * Ier. 9, 23. 24 : 18,1. — ?1, 10; 24, 6 : 60, 3. — 89, 21 : 60, 8. * Ezech. 20, 33. 84 : 60, 3. "sw n * "e»t on * CLEMENTIS EPISTULA I. Ezech. 33, 11—27 (Ὁ) : 8. 2. — 86, 28 : 59, 4. — 87,12 : 50, 4. — 48, 12 : 29, 8. Dan. 3, 19 sqq. : 45, 7. — 8,81:59, 8. — 6, 16 : 45, 6. — 7, 10 : 84, 6. Amos 9, 4 : 60, 3. Toel 2, 18 : 60, 1. Ion. 3 : 7, 7. Habac. 2, 3 : 28, 5. Malach. 3, 1 : 23, 5. : 8, 8. : 17, 6. : 238, 8. 4. : 46, 2. 99 Matth. 6, 14. 15; 7, 1. 2. 12 : 18, 2. — 12, 41: 7, 7. — 18, 6 : 46, 8. — 26, 24 : 46, 8. Marc. 7, 6 : 15, 2. — 9, 42; M, 21 : 46, 8. Luc. 1, 58 : 59, 8. — 1, 75 : 48, 4. — 6, 31. 36—38 : 18, 2. * Luc. 17, 2 : 46, 8. — 22, 22 : 46, 8. Act. 18, 22 : 18, 1. Rom. 4, 8 : 10, 6. I Cor. 1, 10 sqq. : 47, 1. — 1, 81: 18, 1. — 18, 1—7 : 49, 5. II Cor. 10, 17 : 18, 1. I Tim. 2, 7 : 60, 4. * Tit, 8, 1 : 2, 7; 88, 1; 84, 4. * Hebr. 1, 8. 4 : 86, 2. - 1, 5: 86, 4 —1,7:80, 8. — 1, 18 : 86, 5. -- 8, 8 - 17| 5 —8, δ: 48,1. — 10, 87 : 98, 5; 50, 4. - 1, 5. 1: 9, 8.4. —11 17:10, 7. —1131:12, 1. — 12,6 : 56, 4. —12,9:64 Tac. 2, 25 : 12, 1. —4,6:80,2. I Petr. 4, 8 : 49, 5. —5,5:30,2. II Petr. 2, 5 : 9, 4. -- 2, 6. 1 : 11,1. Apoc. 22, 12 : 84, 8. 645 646 INDEX LOCORUM 8. SC RIPTURAE. Clementis epistula II. * Gen. 1, 27 : 14, 2 * Tes. 29, 18 : 8, 5. * — 84, 4:16, 8. * — 592, 5:18, 2. *—541:2,1—8. * — 58 9:15, 8. * — 66, 18: 17, 4. 5. * — 60, 24 : 7, 6; 17, δ. *]er. 7, 1:14 1 * Ezech. 14, 14. 18. 20 : 6, 8. * Malach. 4, 1 : 16, 8. * ? :11, 2-4. * 727 :192. Matth. 6, 24 : 6, 1. *—7,21 : 4,2. * — 9, 18 : 3, 4. * — 10, 82 : 8, 2. — 12, 50 : 9, 11. —15,8:8, 5. * — 16, 26 : 6, 2. — 21, 18 : M, 1. Marc. 2, 17 : 2, 4. — 8, 85 : 9, 11. -- 1,6: 8, ὅ. S. Ignatii ludith 16, 14 : Eph. 15, 1. * Ps. 1, 8 : Magn. 18, 1. * — 82, 9; 148, 5 : Eph. 15, 1. * Prov. 8, 84 : Eph. 5, 8. * — 18, 17 : Magn. 12. * Jes. 5. 26 : Sm. 1, 2. * — 52, 5 : Trall. 8, 2. Marc. 8, 86 : 6, 2. — 9, 44. 46. 48 : 7, 6. Luc. 5, 82 : 2, 4. — 6, 82. 85 : 18, 4. 8, 21:9, 11. — 9, 95:6, 2. 12,8 : 8, 2. 16, 10—12 : 8, 5. 16, 18 : 6, 1. * --- --- Act. 10, 42 : 1,1. * Rom. 12, 16 : 17, 8. *IC0r2,9: 11, 7; 14, 5. Gal. 4, 27 : 2, 1. * Eph. 1, 22. 29 : 14, 2. * — 4, Yr. 18 : 19, 2. Philipp. 2, 2 : 17, 8. Iac. 2, 28 : 10, 1. * [ Petr. ? 4, 8: 16, 4. ΠΡ » epistulae. * Matth, 3, 15 : Sm. 1, 1. * — 8, 17 : Polyc. 1, 8. * — 10, 16 : Polyc. 2, 2. * — 12, 88 : Eph. 14, 2. 15, 13 : Trall. 11, 1; Philad. 3,1 * — 19, 12: Sm. 6, 1. 26, 7 : Eph. 17, 1. — 21, 52 : Magn. 9, 2. 8. IGNATII EPIST. — S. POLYCARPI EPISTULA. * Luc. 24, 89 (?) : Sm. 8, 2. ᾿ * * [oann. 8, 8 : Philad. 7, 1. * — 4, 10; 7, 38 : Rom. 7, 2. — 5, 19. 30; 8, 28 : Magn. 7, 1. * — 6, 33 : Rom. 7, 8. * — 1, 42 : Eph. 18, 2; Rom. 7, 8. — 12, 8 : Eph. 17, 1. * * Act. 1, 25 : Magn. 5, 1. — 10, 41 : 8m. 8, 8. * * Rom. 1, 3 : Eph. 18, 2; 20, 2;|* Rom. 7, 8; Sm. 1, 1. — 4, 90 : Eph. 10, 2. * — 6, 4 : Eph. 19, 3. * I Cor. 1, 20 : Eph. 18, 1. 647 I Cor. 4, 4 : Rom. 5, 1. — 6,9. 10 : Eph. 16,1; Philad. 8,8. — 9, 1: Rom. 4, 8. — 9, 27 : Trall. 12, 8. — 15, 8. 9 : Rom. 9, 2. — 16, 18 : Eph. 10, 2. Eph. 5, 5 : Eph. 16, 1. — 5, 95. 29 : Polyc. 5, 1. Col. 1, 23 : Eph. 10, 2. I Thess. 5, 17 : Eph. 10, 1. II Tim. 2,8 : Eph. 18, 2; Rom. 7, 8. Iac. 4, 6 : Eph. 5, 8. I Petr. 5, 5 : Eph. 5, 8. S. Polycarpi epistula. * Tob. 4, 10; 12, 9 : 10, 2. * Joann. 18, 84; 15, 12. 17 : 10, 1. * — 95, 16 : 12, 8. Iob 1,21: 4 1. ii ΖΡ. 2, 11 - 9, 1 : it Y ri ue ΞΘ ΕἸΒοΙ: τς 10, 48:.3.1. * Prov. 8, 4 : 6, 1. Rom. 8, 11 :2, 2. * Ies. 52, 5 : 10, 8. —8,11:52. - 12, 11. 6,1. * Tor. δ, 4 : 11, 2. — 18,8 : 10, 1. .*— . : * Matth. 5, 8. 10 : 2, 8. 151019508 QM AS CIES ΚἹ ον. 62:112 -- 9,18: 1, 9. *—6 9 10:55 *—112:2,8 L6H:22 aedes: * — M, 95 :4, 8. * Marc. 14, 38 : 7, 2, * — 15, 58: 10, 1. * Luc. 6, 20 : 2, 8. * Π Cor. 4, 14:2, 2. -- 6, 37 : 19, 8. -- δ, 10: 8, 2. * — 6, 86--88 : 2, 8. — 821:6,1. 648 * Gal. 1, 1 : 12, 2. —2,2:92. *—4, 26:3, 8. —51:58 *—6 7:51 * Eph. 2, δ. 8. 9:1, 8. *—4, 26:12, 1 *—521:10,2. —6 14:21 * — 6, 18:12, 8. * Phil. 2, 16 : 9, 2. * —8,18:12, 8. * Col. 1, 28 : 10, 1. — 2,10: 12, 8. —2,12:12,2. * II Thess. 1, 4 : 11, 8. *—89, 15:114. I Tim. 2, 1.2 : 12, 8. — 4,15 :12, 8, *—6,7.10:4, 1. Martyrium Deut. 81, 6. 7. 23 : 9, 1. * Jos, 1, 6. 79:9, 1, * Iudith 9, 12. 14 : 14, 1. Ps. 26, 14; 80, 25 : 9, 1. 5- 58, 8 : 14,1. Tes. 64, 4; 65, 16 : 2, 8. Matth. 6, 10 : 7, 1. — 10, 28 : 4. — 10, 86 : 6, 1. — 20, 22. 28 : 14, 2. * — 96,55 : 7, 1. INDEX LOCORUM 8. SCRIPTURAE. * II Tim. 2, 12: 5, 2, * — 2, 25 : 11, 4. —41:2,1 *—4,10:9,2. mn *IIon. 4, 2. 8 : 7,1 TI Ioann. 7 : 7, 1. Polycarpi. Marc. 10, 88. 89 : 14, 2. * Joann. 5, 29 : 14, 2. — 1, 1; 8, 59; 10, 89 : 4. * Act. 21, 14 : 7, 1. *10o.2,9:2,8. * Phil. 2, 4 : 1, 2. I Petr. 8, 18 : 17, 2. * Tud. 2 : Inscr. * Apoc. 4, 8; 11, 17; 15, 8; 16, 7; 21, 22: M, 1. EPISTULA AD DIOGNETUM — PASTOR HERMAE. 649 Epistula ad Diognetum. Gen. 1, 26. 27 : 10, 2. *—2,9:12,2. 8. * — 2, 15; 8, 24 : 12, 1. * Exod. 20, 11 : 8, 4. Pe. 2,7: 11, 5. *—156:3,4. Toel 2, 3 : 12, 1. Zach. 9, 9 : 7, 4. Malach. 8, 2 : 7, 6. Luc. 6, 27 : 6, 6. loann. 1, 9 : 11, 8. —8,5:9,1. — 8, 16 : 10, 1. -- 8, 11: 1, 4. — M, 28 : 10, 4. — 15, 18. 19 : 6, 5. — Y, 11. 14. 16 : 6, 8. Act, 14, 15 : 8, 4. Rom. 8, 21—26 : 9, 1. -- 8, 12. 18 : ὅ, 8, * Rom. 8, 82 : 9, 2. * I Cor. 4, 12 : 5, 15. *—81:12, 5 — 9, 10 : 12, 6. —91:71 Il Cor. 6, 9 : 5, 12. * — 6, 10 : 5, 18. — 6, 10 : 5, 16. *—103:5,8. Gal. 5, 17 : 6, 5. — 6, 3 : 10, 6. Eph. 1, 7:9, 3. — 69:10, 7. Phil. 3, 18—20 : 5, 9. Col. 4, 1 : 10, 7. ITim.2,6:9,2. — 8,16 : 11, 8. * Tit. 8, 8:9, 1. -- 3,4. 5:9, 2. Jac. 5, 20 : 9, 8. * [ Petr. 8, 18: 9, 2. I Ioann. 1, 1; 2, 18. 14 : 11, 4. —4,9:10 1 *—4,9:102 — 4, 19: 10, 8. Pastor Hermae. * Gen. 1, 28; 8, 17 : V. 1, 1, 6. — 48, 16 : S. VIII, 6, 4. Deut. 14, 23; 28, 10 : S. VIII, 6, 4. *—3030: V. 1,9 * Iudic. 2, 11 etc. : M. IV, 2, 2. I Reg. 15, 19 : M. IV, 2, 2. II Reg. 8, 11 : 8. V, 4, 8. — M, 82 : M. IV, 2, 2. 650 *—2,4;122, 1: * * - n * * * Tob. 4, 19: M. V, 2, 8. —5,17: V.L1, 6. Iob 28, 10 : V. IV, 8, 4. Ps. 1, 1—2; 118, 1: —1,8:8. VL 8, 5, V.D 1,6. — 2, 18 etc. : M. IX, 6. — 7, 12: S. VI, 8, 6. — 8, 2; 85, 9. 12; 98, 8 : S. IX, 18, 5. — 18, 4 : M. X, 1, 6. — 1,2: V.1,2, 7; 8,8; M. S. VL 1,1. XII, 8, 1; 6, 2; S. VIII, 10, 3; |* * - 2n. 8; —85 9.12: V. II, 1. 2; III, 4, 8. — 102, 18 : S. I, 7. 108, 5; 118, 90 : V. , 8, 4. 105, 2 : V. I1, 8, 8. — 110, 10 : M. X, 1, 6. — 118, 1: S. VI, 1, 1. — 192, 1: V. I, 1, 6. * — 185, 6 (28, 2) : V. 1, 8, 4. * — 187, 5 : M. XII, 4, 2. Prov. 1, 7; 9, 10; 15, 88 : M. X, 1, 6. 131—247: INDEX LOCORUM 8. SCRIPTURAE. Prov. 8, 9; 11, 80 : S. IX, 19.2. — 8, 19 : V. 1, 8, 4. — 8, 271—380 : S. IX, 12, 2. —15 8:8. V, 8, 8. — 16,17: 8. V, 6, 8. — 11, 8 : V. IV, 8, 4. — 24,12 : S. VI, 8, 6. 12, 18 : M. VIL 1; $ Y, * Eccles. 8, 2; VIII, 3, 8; 7, 6. Sap. 1, 14 : M. I, 1. Sirach 2, 3 : M. — 42, 11: PRACT Ioel 2, 12 : M. VL, 1, 5; XII, 6, 2. * Ies. 24, 15; 66, 5 : V. II, — 49,5: V. 18,4. * * — 5410: V.L 8, 4. — 56,7: 8. V, 8, 8. ; IX, 2 * Dan. 6, 22 : V. IV, 2, 4. II Mac. 7,98: V. L 8, 4; M XII, 4, 2. *—7,98:M.Ll — 12, 6 : S. VI, 8, 6. II Eera 5, 9. 5 : M. X, 1, 6. * Eldad et Modat : V. II, 8, 4. Matth. 5, 11 : S. IX, 28, 5. — 5, 20; 7, 21; 18, 8: S. IX, 12,8 - *— 15,26: * — 17, 24 : V. 1, 8, 4; M. XII, 8, * — 19, 5 : V. III, 7, 8. HERMAE Matth. 5, 24 : S. V, 8, 8. — 6, 82; 19, 9 : M. IV, 1, 6. Luc. 6, 9; 9, 24; 17, 88 : M. XII, 6, 8; S. IX, 26, 3. — 6, 22 : S. IX, 98, 5. Toann. 1, 7 : S. IX, 18, 5. -- 8,5: 85. IX, 12, 8. 4. 5. 8i 15, 2; 16, 2. 3, 4; 81, 2. — 10, 18; 12, 49. 50; 14, 31; 15, 10 : 8. V, 6, 8. — 12, 25 : S. IX, 26, 8. — 14, 6 : 8. IX, 12, 6. Act. 4, 12 : V. IV, 2, 4. — 5, 21 : S. IX, 28, 5. — 10, 85 : V. II, 2, 7; M. XII, 3, 1; 8. VII, 10, 3; IX, 13, 7. — 15, 7 : S. VIII, 6, 4. . IX, 28, 2. 1; 62. — 90, 35 : V. III, 9, 2. PASTOR 651 II Cor. 6, 18 : S. — 7, 10 : M. X, 2, 4. * — 18, 11 : S. IX, 13, 7. Eph. 1, 20—23 : S. V, 6, 4. — 4, 8—6 : S. IX, 17, 4. *—89:M.11; $V,5,2; VILA. * —4,4:8. IX, 18, 5. 7. —4,90:M. X, 2, 5. — 6, 18 : M. XII, 2, 4. Phil. 1, 11 : S. IX, 19, 2. * — 2, 2; 8, 16; 4, 2 : S. IX, 18, 7. —9,1;44:M. X, 8, 1. —4,18:8. V, 8, 8. I Thess. 5, 18 : V. III, 6, 8; 9,2. 10; 12, 8; S. VIII, 7, 2. —5,16:M. X, 8, 1. II Thess. 1, 12 : V. II, 1, 2. I Tim. 2, 4 : S. VIII, 2, 9. II Tim. 4, 8: S. VI, 8, 6. Hebr. 8, 4 : S. V, 5, 2. * — 8, 12 : V. 11, 3, 2; III, 7, 2. — 1, 88 : V. II, 2, 7; IV, 2, 4; M. XII, 8, 1; 6, 2; S. VIII, 10, 3; IX, 18, 7. 12, 1 : S. IX, 19, 2. Iac. 1, 5. 6: S. V, 4, 8. —1,6.7: M. IX, 6. —121:8 VLLL ' *—12/1:M.1,7 8.1, 8, * — 9, 1: 8. VIII, 6, 4. 659 INDEX LOCORUM 8, SCRIPTURAE. Iac. 8, 15 : M. XI, 5. I Petr. 5, 9 : M. XII, 5, 4. * — 8, 18 : 8. IX, 19, 2. — 4,7: M. ΧΗ, 2, 4; 5, 2. II Petr. 2, 20 : V. IV, 8, 4. * —4 12: M. XIL68; .1X,284| — 8, 5: Υ͂. 1, 8, 4. — 5,4: V. III, 9, 6. — 8,9: S. VIII, 11, 1. * I Petz. 1, 7 : V. IV, 8, 4. NUTS d —1, 11:8 VI, 8, 6. A NMET UM - 3, 5:8 V, 8, 8. Apoc. 2, 88 : 8, VI, 8, 6. —4 M : 8. IX, 28, 5. —4 11:8. V, 5,2 —5,7: V. IIl, 11, 8. i*—2,2: V. IV, 2,1. 653 Index vocabulorum memorabilium. Doctrina apostolorum. ἀγαπάω 1, 8. 8; 2, 75; δ, 2. ἀγάπη 10, 5; 16, 8. ἁγιάζω 10, 5. ἅγιος 7, 1. 8 (τὸ πνεῦμα); 9,2. 5; 10, 2. 6. οἱ ἅγιοι 4, 2; 16, 7. ἀδελφός 4, 8. ἀϑανασία 10, 2. ἀϑάνατον, τὸ 4, 8. ἀϑέμιτον 16, 4. ἀϑῶος 1, 5. αἰσχρολογία 5, 1. αἰσχρολόγος 8, 9. αἰσχύνη 4, 11. αἰών 8,2; 9, 2. 8.4; 10,2. 4. 5; 16,4. ἄχακος 8, 8. ἀλαζονεία ὅ, 1. ἀλήϑεια 11, 10; 16, 6. ἅλων 18, 8. ἁμαρτία 4, 6; 11, 7. ἀμήν 10, 6. ἄμπελος Δαυίδ 9, 2. ἀμφιβολία 14, 2. ἀνάστασις νεχρῶν 16, 6. ἀνομία 16, 4. ἀνταπόδομα ὅ, 2. ἀνταποδότης 4, 1. ἄξιος 18, 1. 2; 15, 1. ἀπαρχή 18, 8, δ. 6. 7. ἀποχτείνειν γεννηϑέν 2, 2. ἀπόστολος inscr.; 11, 8. 4. 6. ἀργός 12, 4. ἀργύριον 11, 6. 12; 18, 7. ἁρπαγή ὅ, 1. ἅρπαξ 2, 6. ἄρτος 8, 2; 11, 6. ἀρχιερεῖς 18, 8. αὐϑάδεια ὅ, 1. αὐϑάδης 3, 6. ἀφιλάργυρος 15, 1. ἀφοβία 5, 1. βαπτίζω 71, 1. 2. 4; 9, 5. βάπτισμα, 71, 1. 4. βασιλεία Ὁ, 2 9, 4; 10, δ. βλασφημία 3, 6. | βουλὴ πονηρά 2, 6. βρῶσις 6, 8. γῆ 9, 7; 9, 4; 16, 4. ἱγινώσχειν τὸν ποιήσαντα 5, 2. γνωρίζω 9, 2. 8; 10, 2. γνῶσις 9, 3; 10, 2; 11, 2 (κυρίου). γογγύζω 4, 7. γόγγυσος 3, 6. γρφηγορέω 16, 1. | Δαυίδ 9, 2; 10, 6. δεσπότης 10, 8. i devrége. σαββάτων 8, 1. διάχονος 15, 1. διγλωσσία 9, 4. δίγλωσσος 2, 4. 654 διγνώμων 2, 4. διδάσκαλος 18, 2; 15, 1. 2. διδάσχω 4, 9; 6, 1; 11, 1. 2. 10. 11. διδαχή inscr.; 1, 8; 2,1; 6, 1; 11, 2. δίχαιος 8, 9; 5, 2. δικαιοσύνη 5, 2; 11, 2. διπλοχαρδία 5, 1. διστάζω δοῦναι 4, 7. διψυχέω 4, 4. δόγμα τοῦ εὐαγγελίου 11, 8. δοχιμάζω 11, 11; 12, 1; 15, 1. δοχιμασία 16, 5. δόλος 5, 1. δόξα 8, 2; 9, 2. 3. 4; 10, 2. 4. δ. δοῦλος 4, 10. 11. δύναμις 8, 2; 9, 4; 10. δ. ἔϑνος inscr.; 1, 8; 14, 8. εἰδωλόϑυτον 6, 3. εἰδωλολατρία 3, 4; 5, 1. εἰρήνη 15, 8. εἰρηνεύειν μαχομένους 4, ὃ. ἐχκλησία 4, 14; 9, 4; 10, 5; 11, 11. ἐκπέτασις (ἐν οὐρανῷ) 16, 6. ἔλαιον 18, 6. ἐλέγχω 9, 7; 4, 8; 15, 8. ἐλεημοσύνη 1, 6; 15, 4. ἐλεήμων 8, 8. ἐμπλησϑῆναι 10, 1. ἐνδεόμενος 4, 8; ὅ, 2. ἐνέργημα 8, 10. ἐντολή 1, 5; 2, 1; 4, 18; 18, 5. 7. ἐξομολογοῦμαι 4, 14. ἐπαοιδός 8, 4. ἐπιϑυμητής 8, 9. ἐπιϑυμία 1, 4; ὃ, 8; ὅ, 1. ἐπιορχέω 2, 3. ἐπίσχοπος 15, 1. ἐργάζομαι 12, 8. ἐργάτης 18, 2. ἐριστιχός 9, 2. ἔσχατος 1, 5; 16, 2. ἑταῖρος 14, 2. εὐαγγέλιον 8, 2; 11, 8; 15, 8, 4. INDEX VOCABULORUM. εὐχαριστέω 9, 1. 2.9; 10, 1.2. 8. 4. 7; 14, 1. εὐχαριστία 9, 1. 5. εὐχή 15, 4. ἐχϑρός 1, 8. ζηλοτυπία ὅ, 1. ζηλωτής 8, 2. ξυγὸς τοῦ χυρίου 6, 2. ξωή Ἱ, 1. 2; 4, 14; 9, 8; 10, 4 (αἰώ- γιὸς); 16, 1. ἡσύχιος 8, 8. ϑάνατος 1, 1; 2, 4; ὅ, 1. ϑεοὶ νεχροί 6, 8. ϑεός 1, 2; 8, 10.11; 4, 10.11; 5,2; 6, 1; 10, 6. ϑνητόν, τὸ 4, 8. ϑράσος 3, 9. ϑρασύτης 5, 1. ϑυγατήρ 4, 9. ϑυμιχός 9, 2. ϑυσία 14, 1—8. Ἱδρόω 1, 6. "Igcosc 9, 2. 3; 10, 2. ᾿ησοῦς Χριστός 9, 4. ἡματισμός 18, 6. χάϑημαι 12, 8; 18, 1. χαιρός 16, 2. xaxa 5, 1. χαχοήϑης 3, 6. κατάϑεμα 16, ὅ. χαταπονοῦμαι 5, 2. χατάρα 5, 1. χλάσμα 9, 8. 4. χλέπτω 2, 2. κλοπή 9, 5; 5, 1. χοσμιχὸς 11, 11. κοσμοπλάνος 16, 4. κόσμος 10, 6; 16, 8. χρίνω 4, 3; 11, 11. 12. DOCTRINA APOSTOLORUM. χρίσις 5, 2 (δικαία); 11, 11 (μετὰ ϑεοῦ). χριτής 9, 2. κτίζειν τὰ πάντα 10, 8. χτίσις τῶν ἀνϑρώπων 16, 5. χυριαχὴ χυρίου 14, 1. χύριος ἴπβοτ.; 4,1. 12. 18; 6,2; 8,2; 9, 5; 10, 5; 11, 2. 4. 8; 12, 1; 14, 1. 8; 15, 1. 4; 16, 1. 7. 8. χυριότης 4, 1. λατρεία 6, ὃ. λειτουργεῖν τὴν λειτουργίαν 15, 1. ληνός 18, 8. λόγος 1, 8; 8, 8; 4, 1 (τοῦ ϑεοῦ). λύτρωσις ἁμαρτιῶν 4, 6. μαγεία 5, 1. μαγεύω 2, 1. μαϑηματιχός 8, 4. μαχρόϑυμος 8, 8. μαρὰν ἀϑά 10, 6. μετανοῶ 10, 6; 14, 8. μισεῖν 1, 3; 2, 7 (πάντα ἄνϑρωπον); 4,12 (πάσαν ὑπόκρισιν); ὅ, 2 (ἀλή- ϑειαν); 16, 4 (ἀλλήλους). μισϑός 4, 1; 5, 2. μῖσος 16, 3. μνησικακέω 2, 9. μοιχεία 9, 8; 5, 1. μοιχεύω 2, 2. μυστήριον χοσμιχόν 11, 11. νεφέλαι τοῦ οὐρανοῦ 16, 8. γηστεία 8, 1. γνηστεύω 1, 3; 7, 4; 8, 1. ὁδοὶ δύο 1, 1. ódóc 1, 1. 2 (τῆς ζωῆς); 1,1; 5,1 (τοῦ ϑανάτου); 6,1 (τῆς διδαχῆς). οἶνος 18, 6. οἰωνοσχόπος 8, 4. ὄνομα 7, 1. 8 (τοῦ πατρὸς καὶ τοῦ υἱοῦ xtA); 8, 2; 10, 2. 8 (τοῦ πα- τρός); 9,5; 12,1; 14,8 (τοῦ χυρίου).᾿ ὀργή 8, 2; 15, 8. οὐρανός 8, 2; 16, 6. 8. ὀφειλέτης 8, 2. ὀφειλή 8, 2. παγὶς ϑανάτου 2, 4. παιδίσχη 4, 10. παιδοφϑορέω 2, 2. παῖς 9, 2 (Δαυίδ); 9, 2. 8; 10, 2. 8; (ἄριστόρ.. πανϑαμάρτητος 5, 2. παράκλητοι πλουσίων 5, 2. παράπτωμα 4, 8. 14; 14, 1. παρασκευή 8, 1. παρόδιος 12, 2. πατὴρ (ϑεός) 1, 5; 7, 1. 8; 8, 2; 9, 2. 8; 10, 2. πέμπτη (σαββάτων) 8, 1, πενήτων ἄνομοι χριταί 5, 2. περιχαϑαίρω 8, 4. πίστις 10, 2; 16, 2. ὅ. πλεονέχτης 2, 6. πλεονεξία 5, 1 πλάσμα 9500 9, 2. πλησίον, ὁ 1, 2; 2, 2. 6. πλούσιος 5, 2. πνεῦμα 4, 1. mv. ἅγιον 7, 1. 8. | πνευματικὴ τροφὴ xal ποτός 10, 3. πονηρός 2,6; 3,1; 5, 1.2; 8,2; 10, 5. πονηρόφρων 9, 6. πορνεία 8, 3; 5, 1. πορνεύω 2, 2. ποτήριον 9, 2. ποτός 10, 3. πραὺς 8, 7; 15, 1. πραύτης 5, 2, πρόβατον 18, 3; 16, 8. προεξομολογοῦμαι 14, 1. προνηστεύω 7, 4. προσευχή 4, 14. {προσεύχομαι 1, 8; 2, 7; 8, 2. 8. πρόσωπον 4,2 (τῶν ἁγίων). 8 (λαμ- βάνειν). προφήτης 10, 1; 11, 8, 1--11; 18, 1. 8. 4. 6; 15,1. 2. 656 πτωχός 5, 2; 18, 4. πύρωσις τῆς δοκιμασίας 16, 5. ῥάπισμα 1, 4. σάββατον 8, 1. σάλπιγξ 16, 6. σημεῖον 16,4, 6 (ἀληϑείας, ἐχπετάσεως). σιτία 18, ὅ. σχανδαλίζω 16, 5. συγχοινωνεῖν và πάντα τῷ ἀδελφῷ 4, 8. συνάγω 9, 4; 10, 5; 14, 1; 16, 2. συνείδησις πονηρά 4, 14. συνέρχομαι 14, 2. σχίσμα 4, 8. ταπεινός 8, 9. τέλειος 1, 4; 6, 2. τελειώο 10, 5 (ἐν τῇ ἀγάπῃ τοῦ ϑεοῦ); 16, 2 (ἐν τῷ ἐσχάτῳ χαιρῷ). τετράς 8, 1. τέχνη 12, 4. τεχνίτης 19, 8. τιμάω 4, 1 (ὡς χύριον); 15, 2 (τετι- μημένος). τράπεζα 11, 9. τροφή 10, 3; 18, 1. 9. ὕδωρ 7, 1. 9. 8. υἱός 4, 9. ὑ. ϑεοῦ 7, 1. 3; 16, 4. ὑπερηφανία 5, 1 ὑπερήφανος 2, 6. Barnabae ᾿Αβράαμ 6, 8; 8, 4; 9, 7. 8; 18, 7. ἀγάπη 1, 4. 6; 6, 5; 11, 8; 21, 9. ἄγγελος 9, 4 (πονηρός); 18, 1. οἱ ἅγιοι 19, 10. ἁγνεύω 19, 8. ἁγνίζω 5, 1; 8, 1. ἁγνισμὸς τῆς καρδίας 8, 8. ἀετός 10, 1. 4. Αἰγύπτιοι 9, θ. INDEX VOCABULORUM. ὑπόκρισις 4, 12. ὑποχριτής 2, 6; 8, 1. 2. ὑπομονή 5, 2. ὑψηλός 3, 9. ὑψηλόφϑαλμος 8, 8. ὕψος 5, 1. ὑψόω 3, 9. φαρμαχεύω 2, 2. φαρμαχία ὅ, 1. φϑορεύς 5, 2 (πλάσματος ϑεοῦ); 16,8. φιλάργυρος 8, ὅ. φόβος 4, 9 (ϑεοῦ). 11. φονεῖς τέχνων 5, 2. φονεύω 2, 2. χειροτονέω 15, 1. χριστέμπορος 12, 5. Χριστιανός 12, 4. Χριστός 9, 4. ψευδής 2, ὅ. φευδομαρτυρέω 2, 8. ψευδομαρτυρία ὅ, 1. ψευδοπροφήτης 11, ὅ. 6. ψεῦδος ὅ, 2. ψυχή 2, 7; 16, 2. ὡσσανά 10, 6. epistula. Αἴγυπτος 14, 8. αἰὼν ἅγιος 10, 11. ἀχαϑαρσία 10, 8; 19, 4. ἀκάϑαρτος 10, 8. ἄχανϑα 71, 11; 9, 5. ἀχεραιοσύνη 3, 6; 10, 4. ἀχροβυστία 9, 5; 18, 7. "Αμαλήχ 12, 9. ἀνάστασις 5, 6. 7; 21, 1. BARNABAE EPISTULA. ἀνϑρωποποίητος 2, 6. ἀνομία 4, 1; 5, 2; 10, 4. 8; 14, 5; 15, 5. 7; 18, 2. ἄνομος 4, 9 (καιρός); 5, 9; 15, 5; 20, 2. ἀπερίτμητος 9, 5. ἀπόστολος 5, 9. ἀπροσωπολήπτως 4, 12. ἤΆραψ 9, 6. ἄρχων 4, 18 (πονηρός); 9, 8; 18, 2 (καιροῦ τοῦ νῦν). ἄφεσις τῶν ἁμαρτιῶν 5, 1; 6,11; 8, 3; 11, 1; 16, 8. βάπτισμα 11, 1. βασιλεία 8,4. 18; 7, 11; 8, 5.6; 21, 1. βασιλεύς 4, 4; 11, 5; 12, 11. γαλῆ 10, 8. γνῶσις 1, 5; 2, 8; 5, 4; 6,9; 9, 8; 10, 10; 18, 7; 18, 1; 19, 1; 21, 5. γραφή 4, 7. 11; 5, 4; 6, 12; 13, 1; 16, 5. γέγραπται 4, 8. 14; 5, 2 (7, 8); 11, 1; 14, 6; 15, 1; 16, 6. δαιμόνια 16, 7. δάμαλις (τύπος τοῦ 'Incoi) 8, 1. Δανιήλ 4, 5. δασύπους 10, 6. Δαυίδ 10, 10; 12, 10. 11. δέχα λόγοι 15, 1. δεσπότης (de Deo) 1, 7; 4, 8. Δευτερονόμιον 10, 3. διαϑήκη 4, 6—8; 6, 19; 9, 6; 18, 1. 6; 14, 1. 2. 8. 5. 7. διγλωσσία, δίγλωσσος 19, 7. διγνώμων 19, 7. διδάσκαλος 1, 8; 4, 9. δίχαιος 10, 11; 11, 7; 12, 4; 19, 6; 20, 2. δικαιοσύνη 1, 4. 6; 4, 12; 5, 4; 18, 7; 90, 2. δικαιόω 4, 10; 15, 7. δικαίωμα 1,2; 2, 1; 4, 11; 10, 2. 11; 16, 9; 21, 1. 5. Funk, Patres apost. ed. II. 657 ! διπλοκαρδία 90, 1. διχηλοῦν καὶ μαρυχώμενον 10, 11. τδιψυχέω 19, 5. δόγμα 1,6; 9, 1 (τριῶν γραμμάτων); | 10, 1. 9. 10. δοῦλος 19, 7. | ἐγκράτεια 2, 2. , εἰδωλολατρεία 16, 7; 20, 1. | εἴδωλον 4, 8; 9, 6. ἐκκλησία 6, 16; 7, 11. ἐλεέω 8, 5; 20, 2. ἐλπίς 1, 4. 6 (ζωῆς); 4, 8 (τῆς ni- στεως); 6, 9; 11, 11; 16, 2. ἔμφυτος 1, 2; 9, 9. ἐνεργέω 1, 1; 2, 1 (ὁ ἐνεργῶν). τὰ ἐνεστῶτα 1, 7; 5, 8; 17, 2. ἐντολή 4, 11; 6,1; 7, 8; 9, 5; 10,2. 11. 12; 16, 9; 19, 2. [Ep 4, 8. ἑξακισχίλια ἔτη 15, 4. ἐξομολογέομαι 6, 16; 19, 12. ἐξουϑενέω 7, 9. ἐπαγγελία 5, 6; 6, 17; 15, 7; 16, 9. ἐπήλυτος 8, 6. ᾿ἐπικατάρατος 71, 7. 9; 10, 5. ἐπιστήμη 2, 8: 21, δ. ἐπιστροφή 11, 8. ἐπισωρεύω 4, 6, ἔσχατος 4, 9; 6, 18; 12, 9; 16, 5. Eia 12, 5. εὐαγγελίζομαι 8, 8; 14, 9. εὐαγγέλιον 5, 9; 8, ὃ. εὐφροσύνη 1, 6; 7, 1; 10, 11; 15, 9. ? Epoaij 19, 5. ζωή 1, 4. 6; 2, 10; 11, 2. ζωοποιέω 0, 17; 7, 2; 12, 5. 7. Huc 5, 10; 15, 5. ἡμέρα 2, 1; 4, 8. 9; 6, 4; 7, 9; 8, 6; 12, 4. 9; 14, 2. 9; 15, 8—6. 8; 9 (ἡ ὀγδόη): 16, 5; 19, 10 8. 6. 42 BARNABAE EPISTULA. νηστεία 8, 2, 8; 7, 8. 4. νομοϑέτης 21, 4. νόμος 3, 6 (κυρίου 'I. Xo); 8, θ. ξύλον 5, 18; 8, 5; 11, 6; 12, 1. 7. ὁδός 10, 10; 11, 7; 19, 1. δικαία 12, 4. δικαιοσύνης 1, 4; 5, 4. ϑανάτου 19, 2; 20, 1. τοῦ μέλανος 20, 1. πονηρά 4, 10. τοῦ oxótovc 5, 4; 18, 1. tob φωτός 18, 1; 19, 1. 12. ὁδοὶ δύο 18, 1. ὁλοκαύτωμα 2, 4. 5. 1; 7, 6. ὀξύπτερος 10, 1. 4. ὀρφανός 20, 2. παγὶς ϑανάτου 19, 7. 8. παιδίσκη 19, 7. παιδοφϑορέω 19, 4. παιδοφϑόρος 10, 6. παῖς χυρίου 6, 1 (9, 2). παραβολή 6, 10; 17, 2. παρείσδυσις 2, 10 (πλάνης); 4, 10. τὰ παρεληλυϑότα 1, 7; 5, 8. τὰ παρόντα 1, 8. πάσχω 5, 5. 6. 18; 6, 9 (γῆ πάσχου- σα); 7, 2. 5. 11; 12, 2. 5. πατήρ 2, 7; 5, 6; 12, 8; 18, 5. 7; 14, 1. 6. περιτέμνω 9, 1. 5. 6. 8; 10, 12. περιτομή 9, 4. 6. 7. περίψημα 4, 9; 6, 5. πέτρα 5, 14; 6, 8; 11, 8. 4. πίστις 1, 5.6; 2, 2; 4, 8. 9; 6, 17 (τῆς ἐπαγγελίας); 11, 8; 16, 9. πλανάω 2, 9; 15, 6; 16, 1. πλάνη 2, 10; 4, 1 (τοῦ νῦν καιροῦ); 12, 10; 14, 5. πλάσις 6, 9. 18 (δευτέρα). πλάσμα 6, 12 (τὸ καλὸν mà. ἡμῶν); 20, 2 (ϑεοῦ). 659 ἡ πληγὴ Ἴ. Χριστοῦ ζωοποιεῖ ἡμᾶς 1, 2. ὁ πλησίον 2, 8; 19, 8. 6. 8. πνεῦμα 1, 2. 8. 5; 6, 14; 7, 8; 9,2. 7; 10, 2. 9; 11, 11; 12, 2; 18, 5; 14, 2. 9; 19, 2. 7; 21, 9. πνευματιχός 4, 11; 16, 10. ποδήρης χόκκινος 7, 9. πολύπους 10, 5. πονηρός 2, 1. 10 (ὁ zov); 4, 2. 10. 12. 18; 6, 7; 8,6; 9, 4; 19, 8. 11; 20, 2. πραὺς 19, 4. πραὕτης 20, 2. πρόγλωσσος 19, 8. προσευχή 19, 12. προσφορά 2, 4. 6. πρόσωπον 5, 14; 6, 9; 11, 7; 18, 4; 15, 1; 19, 4. 7. 10. προφανερόω 9, 6; 6, 7; 7, 1; 11, 1. προφητεύω 5, 6; 9, 2; 16, 9. προφήτης 2, 4; 4, 4; 5, 6. 11; 6, 2. 4.6.8. 10. 18; 7, 4; 9,1; 11, 2. 4. 6. 9; 12, 1. 4. 8; 14, 2, 7 sqq. ῥαντίζω 8, 1. 8. 4. ὁάντισμα τοῦ αἵματος 5, 1. ῥαχή Ἵ, 8. «Ρεβέκκα 18, 2. 8. ῥυπαρός 8, 6. ῥύπος 8, 6; 11, 11. σάββατον 2, 5; 15, 1—38. 8. σάρξ 5, 1. 6. 10—18; 6, 8. 7. 9. 14; 7, 5. 9; 8, 6; 9, 4; 10, 9; 12, 10. σατανᾶς 18, 1. σηπία 10, 5. Σινᾶ 4, 14; 5, 8; 12, 5. “Σιών 6, 2. σχάνδαλον 4, 8 (τέλειον). 9. σχεῦος 7, 8; 11, 9 (τοῦ πνεύματος); 21, 8 (καλόν). σχότος 5,4; 10,10; 14, 5.6.7; 18,1. 42* 660 σμύραινα 10, ὅ. σοφία 6, 10; 16, 9; 21, 5. σοφίζω 5, 8; 9. 4. σποδός 71, 5; 8, 1. σταυρός 9, 8; 11, 1. 8; 12, 1. 2. σταυρόω 7, 8; 12, 1. στεφανόω 71, 9. συνείδησις πονηρά 19, 12. σύνεσις 2, 9; 10, 1; 21, 5. Σύρος 9, 6. σφραγίς 9, 6. σχίσμα 19, 12. σώζω 1, 8; 4, 1; 5, 10; 8, 6; 12,8; 16, 10; 19, 10; 21, 9. σωτηρία 2, 10; 14, 8; 17, 1. ταπεινόφρων 19, 8. τέλειος 1, 5; 4,8. 11; 8, 1. — τὸ τέλειον 5, 11; 18, 7. τράγος (τύπος τοῦ ᾿Ιησοῦ) 7, 4. 6. 8. 10. τρία γράμματα 9, 7. τρία δόγματα 1, 6; 10, 1. 9. 10. τύπος 6, 11; 7, 8. 7. 11 (τοῦ ᾿Ιησοῦ); 8, 1; 12, 2 (σταυροῦ). 5. 6. 10; 19, 7. ὕαινα 10, 7. ὕδωρ 11, 1. 5. 6. 8. 11. INDEX VOCABULORUM. υἱὸς 8005, 9; 7, 2.9; 12, $—11; 15,5. ὑπερέχω 18, 2; 21, 2 (οἱ ὑπερέχον- τες). ὑπηρέται τῶν ἐχϑρῶν 16, 4. ὑπομονή 2, 2; 90, 2. ὕσσωπον 8, 1. 6. φανερόω 2, 4; 5, 6. 9; 6, 7. 9. 14; 7, 8. 7; 12, 8. 10; 14, 5; 15,9; 16, 5. φαρμακεία 20, 1. φόβος 1, 7; 2, 2; 4, 11; 11, 5. 11; 19, 5. 7; 20, 2. φρύγανον 71, 8. φῶς 8, 4; 14, 7. 8; 18, 1; 19, 1.12. φωταγωγός 18, 1. χαλχοῦς 11, 4; 12, 6. χάρις 1, 2 (ἔμφυτος); 5, 6; 9,8; 21. 1. 9. χήρα 20, 2. χίλια ἔτη 15, 4. χοῖρος 10, 1. 8. 10. Χριστός 2, 6; 12, 10. 11. χρόνος τῆς ζωῆς xal τῆς πίστεως 4, 9. ψυχή 1, 4; 8,1. 8. δ; 4, 9.6; 5,5. 13; 6, 7. 11; 11, 5; 17, 1; 19, 5. 6. 8. 10; 20, 1. Clementis "Λαρών 4, 11; 43, 5. ᾿Αβειρών 4, 12. ἤΑβελ 4, 1. 2. 6. ᾿Αβραάμ 10, 1. 6; 17, 2; 81, 2. ἄῤυσσος 20, 5; 28, 3; 59, 8. ἀγαϑοποιΐα 2, 2. 7; 38, 1; 84, 2. ἀγάπη 21, 7. 8; 88, 1; 49, 1—6; 50, 1—3. 5; 51, 2; 58, 5; 54, 1; 55, 5; 62, 2. ἄγγελος 99, 2; 94, 5; 86, 2. 8; 39, 4. 7. epistula I. ἁγιάζω inscr.; 46, 2; 59, 8. ἁγιασμός 80, 1; 85, 2. ἅγιος 2, 2; 5, 7; 8, 1. 8; 18,1. 4; 16, 2; 18, 11; 22, 1; 23, 5; 29, 4; 90, 1; 34, 6; 89, 7: 42, 8; 45, 2; 46, 2; 56, 1. 8; 58, 2; 59, 8 (à ἐν ἁγίοις ἀναπαυόμενος); 68,2; 64. ἁγνεία 21, 7; 64. ἁγνός 1, 8; 21, 8; 29, 1; 38, 2; 48. 1. 5. ᾿Αδάμ 6, 8; 29, 2; 50, 8. CLEMENTIS ἀδελφοκτονία 4, 1. «ἀδελφότης 2, 4. »Αξαρίας 45, 1. ἀϑανασία 85, 2. «Αἰγύπτιος 4, 10. ᾿Αἴνυπτος 4, 10; 17, 5; 25, 8; 51,5; 58, 2. αἷμα 71, 4; 12, 7; 18, 14; 21, 6; 49, 6; 55, 1. ἀκαταστασία 3, 2; 14, 1; 48, 6. ἀλαζονεία 18, 1; 14, 1; 16, 2; 21,5; 85, 5. ἀλήϑεια 18, 6; 19, 1; 28, 5; 81, 2; 85, 2. 5; 47, 8; 60, 2. 4; 62, 2; 68, 1. ἀλλόφυλος 4, 18; 55, 4. ἁμαρτία 8, 8. 4; 16, 4. 5. 7. 11. 12. 14; 18, 8. 5. 9; 41, 2; 47, 4; 49, 5; 50, 5. 6; 58, 4; 59,2; 60, 2. 8. ἄμεμπτος 17, 8; 39, 4; 44, 8. 4. 6; 63, 8. ἀἀμεταμέλητος 2, 7; 54, 4; 58, 2. ἀμνησίχαχος 2, 5; 62, 2. ἄμωμος 1, 3; 88, 4; 85, 5; 86,2; 87, 1; 45, 7; 50, 2. ? Avavlag 45, 1. ἀνάστασις 24, 1. 2; 42, 8 (τοῦ xvolov ^L Xe). ἀνατολή 5, 6; 10, 4. ἀνατολιχός 25, 1. ἀνομία 8, 2; 16, 5. 9; 18, 8. 5; 85, 5; 50, 6; 60, 1. ἄνομος 16, 8; 18, 18; 85, 9; 45, 4; 56, 11. ἀνόσιος 1, 1; 6, 2; 45, 4. ἀντικείμενος 51, 1. ἀντιλήπτωρ 59, 4. ἀπαύγασμα (τῆς μεγαλωσύνης ϑεοῦ) , 2. ᾿Απολλώς 47, 8. ἀπόστολος 5, 8; 42, 1. 2; 44, 1; 47, 1. 4. ἀπροσδεής 92, 1. ἀπροσχόπως 20, 10; 61, 1. "ἡ γενεά 5, 1; 7, δ; EPISTULA L 661 ῬΑραβία 25, 1. ? Agofixbg 95, 8. ἀριϑμὸς ἐκλεκτῶν 2, 4; 59, 2 cf. 58, 2. ἀρχέγονος 59, 8. ἀρχὴ toU εὐαγγελίου 48, 2. ἀρχηγός 14, 1 (μυσεροῦ ζήλους); 5L 1. ἀρχιερεύς 80, 1; 40, 5; 41, 2; 61, 8; 64. ioi ἄρχοντες 82, 2; 60, 2; 61, 1. βάϑος τῆς ϑείας γνώσεως 40, 1. βασιλεία 42, 8; 50, 8; 61, 1. βασιλεὺς ἐπουράνιος 61, 3. βίβλοι legal 49, 1. Βίτων, Οὐαλέριος, θὅ, 1. βραβεῖον ὑπομονῆς 5, 5. βωμός 95, 4. 11,2; |i 1; 50, 3; 60, 1; 61, 8. γενναῖος 5, 1. 6; 6,2; 54, 1. γνῶσις 1, 2; 27, 7; 80, 2; 40, 1; 41, 4; 48, 5. γόνατα τῆς καρδίας 57, 1. γραφεῖον 28, 2. γραφή 23, 3. 5; 84, 6; 85, 7; 42,5; 45, 2; 88, 1 (ερά). γέγραπται 4, 1; 17, 8; 86, 8; 39, 8; 45, 3; 46, 2; 48, 2; 50, 4. 6. γυνή 1, 8; 6, 2; 11, 2; 12,8; 21,6 90, 5; 55, 8. Δαϑάν 4, 12. Δαναΐδες 6, 2. Δανιήλ 45, 6. Δαυίδ 4, 18; 18, 1; 82, 2. δέσμιος 59, 4. δεσμὸς τῆς ἀγάπης τοῦ ϑεοῦ 49, 2. δεσπότης 71, 5; 8, 2; 9, 4; 11, 1; 20, 11; 24, 1. δ; 88, 2; 86, 2. 4; 40, 1; 49, 6; 52, 1; 55, 6; 56, 16; 59, 4; 60, 1. 8; 61, 1. 2; 64. δημιουργία 20, 6. 16, 8; 19, δημιουργός 20, 11; 26, 1; 88, 2; 35, 3; 59, 2. CLEMENTIS EPISTULA 1. ᾿Ιαχώβ 4, 8; 99, 8; 31, 4. ᾿Ιεζεκιήλ 11, 1. ἱερατεύω 48, 4. ἱερεύς 25, 5; 82, 2; 40, 5. “Ιεριχὠώ 12, 2. ἱερὸς 88, 4; 49, 1; 58, 1 (εραὶ γρα- gal). “Ιερουσαλήμ 41, 2. ἱερωσύνη 48, 2. ἼἾεσσαί 18, 1. ᾿Ιησοῦς (Xo.) inscr.; 18, 1; 16, 2; 20, 11; 21, 6; 24, 1; 82, 2. 4; 36, 1; 88, 1; 42, 1. 8; 44, 1; 46, 7; 49, 6; 50, 7; 58, 2; 59, 2. 3. 4; 61, 8; 64; 65, 2. ?Incoüc ὁ τοῦ Νανῆ 12, 2. ᾽Ζούδας 82, 2. * Kovél6. 55, 4. "Kcaáx 91, 8. ᾿Ἰσραήλ 4, 18; 8, 2; 29, 8; 81, 4; 48, 5. 6; 55, 6. "2g 17, 8; 96, 8. “Ζωνᾶς 7, 7. ᾿Ζζωσήφ 4 9. Κάϊν 4, 1—6. κακοήθεια 85, 5. χαλλονή 85, 8; 49, 8. κανών 1, 8; 7,2 (ὁ εὐχλεὴς καὶ σεμ- νὸς τῆς παραδόσεως); 41, 1 (τῆς λειτουργίας). καύχημα 94, ὅ. χενοδοξία 85, 5. κήρυξ 5, 6. χηρύσσω 1, 2; 7, 6. 75; 9, 4; 17, 1; 42, 4. Κηφᾶς 41, 8. Κλαύδιος : vid. " Egnfoc. κλῆσις 40, 6 (ula x4. ἐν Χριστῷ). κλητός inscr. κλίμα 20, 5. Κορίνϑιοι tit. οὐ subscr.; 47, 6. Κόρινθος inser. χόσμος 8, 4; 5,7; 7, 4; 9, 4; 19, 2; 663 20, 8; 28, 2; 88, 8; 59, 2; 60, 1. xelua 11, 2; 18, 1; 21, 1; 27, 1; 28, 1; 51, 8; 60, 1. χτίσις 19, 8; 84, 6; 59, 3. χτίστης 19, 2 (τοῦ σύμπαντος xóc- μου); ὅ9, 8; 62, 2. Aágay 81, 4. λαϊχός 40, 5. λαός 59, 5. 6; 59, 4; 64. λειτουργέω 9, 2; 82, 2; 84, 5. 6; 49, 4; 44, 8. λειτουργία 9, 4; 20, 10; 40, 2. 5; 41, 1; 44, 2. 8. 6. λειτουργός 8, 1 (τῆς χάριτος τοῦ 9600); 86, 8; 41, 2. λευῖται 82, 2; 40, ὅ. λίβανος 25, 2. Δίβανος 14, 5. τὰ λόγια 18, 4; 19, 1; 58, 1; 62, 3. λόγος 2, 1; 18, 1. 8. 4; 21, 5; 27,4; 80, 8; 38, 2; 42, 3; 46, 7; 48, 5 56, 8; 57, 3. 4. λυτρόω 55, 2; 59, 4. λύτρωσις 12, 7. Ax 10, 4; 11, 1. μακαρισμός 50, 7. “Μαριάμ 4, 11. μαρτυρέω 5, 4. 7; 17, 1. 2; 19, 1; 88, 2; 44, 8; 47, 4. ματαιοπονία 9, 1. μεγαλεῖον 26, 1; 82, 1; 49, 3. μεγαλειότης 24, 6. μεγαλωσύνη 16, 2; 20, 12; 21, 4; 86, 2; 58, 1; 61, 8; 64; 65, 2. μέλη τοῦ Χριστοῦ 46, 7. μετανοέω 7, 7; 8, 2. μετάνοια 7, 4—0; 8, 1. 2. 5; 57, 1; 62, 2. Μισαήλ 45, 7. μνεία 56, 1. “μωμοσκχοπέω 41, 2. “Μωῦσης 4, 10. 12; 17, 5; 45,1. 6; 51, 8. 5; 58, 2. 4. 18, 1; 664 ναός 28, 5; 41, 2. νέος 1, 8; 8, 8; 21, 6; 52, 2. νεωτερισμός 80, 1. νηστεία ὅ8, 2; 55, 6. Νινευῖται 71, 7. Νῶε 1, 6; 9, 4. ὅδοὶ τῆς εὐλογίας 91, 1. ὁδὸς τῆς ἀληθείας 85, 5. ἡ οἰκουμένη 60, 1. οἰχειρμός 9, 1; 18, 2; 20, 11; 56, 1. οἰκτίρμων 38, 1; 60, 1. ὀλιγοψυχέω 59, 4. ᾿Ολοφέρνης 55, 5. ὄμματα τῆς ψυχῆς 19, 8. ὁμόνοια 9, 4; 11, 2; 20, 8. 10. 11; 21, 1; 80, 8; 84, 7; 49, 5; 50, 5; 60, 4; 61, 1; 68, 2; 65, 1. ὁμοφωνία 51, 2. ὄνομα 1,1; 10, 8; 86, 2; 43, 2. 6; 44, 1; 45, 7; 47, 7; 53, 8; 58, 1; 59, 2. 8; 60, 4; 64. ὅσιος 2, 3; 14, 1; 45, 8. 7; 56, 16; 58, 1. ὁσιότης 29, 1; 32, 4; 48, 4; 60, 2. ὁσίως 6, 1; 21, 7. 8; 26, 1; 40, 8; 44, 4; 62, 2. Οὐαλέριος : vid. Βίτων. ὀφϑαλμοὶ τῆς χαρδίας 86, 2; 59, 8. πάϑημα (Χριστοῦ) 2, 1. παιδεία 18, 5; 21, 6. 8; 85,8; ὅθ, 2. 16; 62, 8. παιδεύω 21, 6; 56, 16; 57, 1; 59, 8. παιδίσκη 60, 2. παῖς (de Christo) 59, 2. 8. 4. παλιγγενεσία 9, 4. πανάγιος 95, 8; 58, 1. πανάρετος 1, 2; 2, 8; 45, 7; 57, 8; 60, 4. παντεπόπτης 50, 6; 64. παντοχρατοριχός 8, 5. παντοχράτωρ inscr.; 2, 8; 82, 4; 56, 6; 60, 4; 62, 2. INDEX VOCABULORUM. παράπτωμα 2, 6; 51,8; 56, 1; 60,1. παράπτωσις 59, 1. παροικέω inscr. παρρησία 94, 1. 5; 85, 2. παρρησιάζομαι 15, 7; 58, 5. πάσχω 6, 1. 2; 45, 5. Παῦλος 5, 5; 97, 1. πεποίϑησις 9, 8; 26, 1 (πίστεως ἀγα- ϑῆς); 31, 8; 85, 2; 45, 8. περιούσιος (λαός) 64. περίπτωσις 1, 1 Πέτρος ὅ, 4. πιστεύω 10, 6; 12, 1; 16, 8; 84, 4; 89, 4; 42, 4; 48, 1. πίστις 1, 2; 8, 4; 5, 6; 6, 2; 10, 12,8; 31,2; 58,2; 60,4; 62, 2; πιστός 9, 4; 10, 1; 17, 5; 22, 1; 1; 48, 5; 60, 1; 62, 8; 8. πιστόω 15, 4; 42, 9. πλάτη τῆς χαρδίας 2, 8. πλατυσμός 8, 1. πλημμέλεια 41, 2; 00, 1 πλησίον 2, 6; 51, 2. τὸ πνεῦμα τὸ ἅγιον 2, 2; 8, 1; 18, 1; 16,2; 18, 11; 22,1; 42, 8; 45, 2; 58, 2; 68, 2. πνευματιχῶς 41, 8. ποίμνιον 10,1; 44, 8; 54, 2; 57, 2. πόλεμος 8, 2; 46, 5; 56, 9. πολιτεία 2, 8; 54, 4. πολιτεύομαι 9, 4; 6,1; 21, 1; 44,6; 51, 2; 54, 4. πρεσβύτερος 1, 8; 8, 8; 21, 6; 44, 5; 47, 6; 54, 2; 55,4; 57, 1. πρόβατα τῆς νομῆς 59, 4. προηγούμενος 21, 6. πρόσκλισις 21, 7; 41, 8. 4; 50, 2. πρόσταγμα 2,8; 8, 4; 20, 5; 87, 1; 40, 5; 50, 5; 58, 2. προστάτης 86, 1; 61, 8; 64. προσφέρω 4, 4; 10, 7; 41, 2; 43,2; 44, 4; 47, 4. προσφορά 36, 1; 40, 2. 4. προφητεία 12, 8. CLEMENTIS EPISTULA I — CLEMENTIS EPISTULA II. ZEnosÀ 4, 18. σάρξ 6, 8; 25, 8; 26, 8; 32, 2; 49, 6; 59, 8; 64. “σκῆπτρον 16, 2; 82, 2. Σόδομα M, 1. “τασιάζω 4, 12; 49, 2; 46, 7; 47, 6; 49, 5; 51, 8; 55, 1. στάσις 1, 1l; 2, 6; 8, 2; 14, 2; 46, 9; 51, 1; 54, 2; 57, 1; 63, 1. οἱ στύλοι (μέγιστοι καὶ δικαιότατοι) 5,2. συνείδησις 1, 8; 2, 4; 94, 7; 41,1; 45, 7. σχίσμα 2, 6; 46, 5. 9; 49, 5; 54, 2. σώζω 2, 4; 7, 6; 11, 1; 12, 1; 16, 16; 21, 8; 87, 5; 38, 1; 58, 2; 59, 4. σῶμα 6, 2; 97, 5; 98, 1; 46, 7. σωτήρ 59, 8. σωτηρία 7, 4.7; 18, 14; 89, 9; 45, 1. σωτήριον 15,6; 18, 12; 35, 12; 86,1. σωφροσύνη 82, 2; 64. vay) 20, 8. τάγμα 81, 8; 41, 1. τάξις 40, 1. ταπεινοφροσύνη 21, 8; 80, 8; 91, 4; Clementis τὰ ἀγαϑά 6, 6 (τὰ ἄφϑαρτα); 11, 4; 15, ὅ. ἀγών Ἵ, 1. 8 (ὁ ἄφϑαρτος). 4 (ὁ φϑαρτός). ὅ. 665 44, 8; 56, 1; 58, 2. ταπείνωσις 10, 7; 58, 2; 55, 6. τέρμα τῆς δύσεως 5, 7. τόπος 5, 4 (τῆς δόξης). 7 (ἅγιος); 7, 5; 8, 4; 10, 4; 14, 5; 25, 1; 29, 8; 40, 5; 41, 2; 44, 5; 46, 8; 54, 3; 62, 2; 68, 1. ὑπακοή 9, 8; 10, 2. 7; 19, 1; 68, 1. ὑπερηφανία 16, 2; 80, 1; 85, 5. ὑπογραμμός 5, 1; 16, 17; 83, 8. ὑπόδειγμα 5, 1; 6, 1; 46, 1; 55, 68, 1. ὑπομονή ὅ, δ. 7; 62, 2; 64. ὕψιστος ἐν ὑψίστοις 59, 8. 1 Φαραώ 4, 10; 51, 5. φιλαδελφία 41, 5; 48, 1. φιλοξενία 1, 2; 10, 7; 11, 1; 12, 1. φοίνιξ 25, 2. Φορτουνᾶτος 65, 1. φύλαρχοι δώδεχα 48, 2. b. φῶς 16, 12; 86, 2; 59, 2. χαρά 68, 2; 65, 1. χάρις inser.; 8, 1; 16, 17; 29, 1; 46, 6; 55, 3; 65, 2. χάρισμα 88, 1. Χριστός 1, 2; 8, 4; 7, 4; 16, 1, 20, 11; 21, 6. 8; 22, 1; ?4, 1; 82, 4; 36, 1; 38, 1; 42, 1—8; 48, 1; 44, 1. 8; 46, 6. 7; 47, 6; 48, 4; 49, 1.6; 50,8. 7; 54, 2.8; $7, 2; 58, 2; 59, 2—4; 61, 3; 64; 65, 2. ὠχεανός 20, 8. epistula II. ἄδιχοι πλουτοῦντες 20, 1. αἰών 0, 8 (οὗτος ὁ al. καὶ ὁ μέλλων δύο ἐχϑροῦ; 19, 4 (ἀλύπητος); 20, ὅ. ἀλήϑεια 8, 1; 12, 3; 19, 1; 20, 5. CLEMENTIS εὐσέβεια 19, 1. εὐσεβής 19, 4; 90, 4. εὐχαριστέω 18, 1. ζάω 1, 1; 8, 1 (ζῶντες); 10, 1; 14, 2; 90, 2. 14, 1. 5; 17, 8; 19, 1. ζ. αἰώνιος. , 5; 8, 4. ζ. ἐπουράνιος 90, 5. ἡδυπάϑεια 16, 2; 17, 7. ἡμέρα τῆς κρίσεως 16, 3; 17, 6. Ἡσαΐας 8, 5. ϑάνατος 1, 6; 16, 4. ϑεὸς τῆς ἀληϑείας 19, 1. ϑεοσέβεια 20, 4. ϑῆλυς 12, 2. 5; 14, 2. ϑύω 8,1. "Ἱεζεκιήλ 6, 8. ᾿Ιησοῦς 1, 1. 2; 5, 4; 14, 2; 16, 2; 17, $5—7. ὯΩΒ 6, 8. χαιρός 8, 2 (μετανοίας); 9, 7 (τοῦ ἰαϑῆναι); 16, 1. χαχοδιδασχαλέω 10, 5. xaxona9éo 19, 8. καλέω 1, 2.8; 2,4. 1; 4 1 5,1; 9, 4. 5; 10, 1; 16, 1. καρπός 1, 8; 19, 8 (ὁ ἀϑάνατος τῆς ἀναστάσεως); 20, 8 (ταχύς). χατάχρισις 15, 5. χαταπλέω 1, 1. 8. χατηχέω 11,1. χεραμεύς 8, 2. χόσμος ὅ, 1.5; 6,2; 8, 3. 8; 17, 5; 19, 8. κχούφισμα ἁμαρτίας (ἐλεημοσύνη) 16, 4. χρίνω 9, 1; 18, 1. χρίσις 10, 5 (δισσή); 16, 3; 17, 6; 18, 2. χριτὴς ζώντων xal νεχρῶν 1, 1. κύριος 4, 1. 2. 5; 5,2; 6,1; 8, 9. EPISTULA II. 667 | 45; 9, 5. 11; 12, 2; 18, 2; 14, 1. δ; 15, 4; 17, 8. 4. λαός 2, 8 (ὁ λ. ἡμῶν); 11, 4. λόγια τοῦ ϑεοῦ 13, 8. λόγος (ὁ προφητικός) 11, 2. λυτρόω 11, 4. μαμωνᾶς ὅ, 1. μετανοέω 8, 1--8; 9, 8; 13, 1; 15, 1; 16, 1; 17, 1; 19, 1. μετάνοια 8, 2; 16, 4. μισϑός 1, 5; 8, 8; 9, 5; 11, 5; 15, 1; 19, 1; 20, 8. μοιχεία 6, 4. μῦϑος 18, 8. ναὸς ϑεοῦ 9, 8. νεχρός 1, 1; 8, 1. ol νέοι 19, 1. νηστεία χρείσσων προσευχῆς 10, 4. νῦν 14, 2; 19, 4; 20, 2. Νῶε 6, 8. ὁμολογέω 8, 2—4; 4, 8. ὄνομα 18, 1. 2. ὄργανον (τοῦ διαβόλου) 18, 2. ὅσιος 1, 8; 5,6; 6, 9; 15, 2. οὐρανός 16, 8. πανϑαμαρτωλός 18, 3. παράκλητος 6, 9. παροιχία (τοῦ χόσμον τούτου) ὅ, 1. πάσχω 1, 2; 7, 5. πατήρ 1, 4; 8, 1. 2; 8, 4; 9, 1. 11; 10, 1; 11, 2; 14, 1; 20, 5. πεῖρα (9509 ζῶντος) 20, 2. πειρασμός 18, 2. Πέτρος 5, 8. 4. πιστεύω 2, 3; 11, 1; 15, 2; 17, 8. 5; 20, 2. πίστις 15, 2. πλάνη 1, 7; 18, 8. πνεῦμα 9, 5; 14, 8—5; 20, 4. 668 πνευματιχός 14, 1. 2. οἱ πρεσβύτεροι 17, 8. 5. προγνώστης 9, 9. προοιδοπόρος (τῶν ἁμαρτιῶν) 10, 1. προσευχή 1, 2; 16, 4. προσχυνέω 1, 6; 8, 1. πρόσταγμα 19, 8. προφητιχός 11, 2. σάρξ 5, 5; 7, 6; 8, 2. 4. 6 (ἁγνή); 9, 1—5 (κρίνεται xal ἀνίσταται) ; 14, 8—5 (ἡ ἐκκλησία); 11, 5. στάδιον 7, 4. ἡ στεῖρα 2, 1. στέφανος 77, 8. στεφανόω Ἵ, 1—3; 20, 2. συμβουλία 1ὅ, 1. συμπάσχω 4, 8. συνείδησις 16, 4. σφραγίς 7, 6; 8, 8. σώζω 1,4. 1; 2, ὅ. 1; 8, 8; 4, 1.2; 8, 2; 9, 2. 5; 18, 1; 14, 1. 2; 15, 1; 17, 2; 19, 1. σῶμα 12, 8. 4; 12, 2 (Χριστοῦ). σωτήρ 20, 5. σωτηρία 1, 1. 7; 17, 5; 19, 1. INDEX VOCABULORUM. ταλαιπωρέω 19, 4. ταλαίπωρος 11, 2. 8. τεχνίτης 8, 2. τηρέω 6, 9 (τὸ βάπτισμα); 71, 6 (τὴν σφραγῖδα); 8, 4. 6; 14, 8 (τὴν σάρχα). τόπος 1, 2. ὅβρζω (τὴν σάρχα καὶ τὴν ἐκκλησίαν) ὑπερβολὴ τῆς ἀγαϑότητος 18, 4. ὑπομένω 1, 2; 11, 5. φανερόω 14, 2. 8; 30, δ. φϑείρω 7, 4. 5 (τὸν ἀγῶνα); 14, 8 (τὴν ἐκκλησίαν). φϑορά 6, 4. φιλαργυρέω 4, 8. φιλαργυρία 6, 4. φῶς 1, 4. χρηστότης 15, 5; 19, 1. Χριστός 1, 1. 3; 3, 1; 5,5; 8, 1; 9, 5; 14, 2—4; 17, 6. ψυχὴ πλανωμένη xal ἀπολλυμένη 15, 1. S. Ignatii epistulae!). ᾿Αβραάμ Ph 9, 1. ᾿Αγαϑόπους Ph 11, 1; 8 ἀγαπάω E 1, 8; 9, 2; 11, 21,1; M6,1.2; Tin.; ΡᾺ ὅ, 1. ὃ; 7, 8. Sin; interesse cenae sacrae); 9, 8 (— osculari 2); 5, 1. ἀγάπη E 1, 8; 2, 1; 8, 2; 9, 1; 14, 12; M1, 1; 5, 2; , 1; 14; T 8, 2; 6, 1; 12, 8; 18, 1 (ἡ ἀγ. τῶν ἀδελφῶν — fratres) R in. (cf. not.); 10, 1. 1; 15 8 4,2; Rin. 1(— 7 2; P 2, 1) E— Eph. M — Magn. S — Smym. P — Polye. 12;9 8; Ph11; 62; 92; 11.2; 81,1; 62; 12, 1; P 1,2; 6, 2; 7, 2. &yyeluxóg T ἄγγελος S 6, ἀγέννητος E ἁγιάζω E 2, ἁγιοφόρος E S in. ἁγνεία E 10, 8; P. 5,2. &yvitouc: E 8, 1; T 18, ἀδελφή P 5, 1. 5,2 1 7, 2. 2; 12, 2. 9,2 8. T — TralL. R — Rom. Ph — Philad. in — inscriptio. S. IGNATII ΕΡΙΒΊΌΠΑΕ. ἀδελφός E 10, 8; 16, 1; R 6, 2; Ph 1,2; 812,1; P 5, 1. ἀϑανασία E 20, 2. ἄϑεος T 8, 2; 10, 1. ἀϑλητής P 1, 8; 2, 8; 8, 1. αἷμα ϑεοῦ E 1, 1. αἷμα "I Χριστοῦ Τ8,1; R7, 8; Ph in. 4; $1,1; 6, 1; 12, 2. αἵρεσις E 6, 2; T 6, 1 ἄχχεπτα P. 6, 2. ἀχρόβυστος Ph 6, 1. ἀλήϑεια E 6,9; Ph 2, 1; 85, 5 P 7, 8. ἁλίζομαι M. 10, 2. "Ax S 18, ὃ; P 8, 8. ἀμέριστος καρδία T 18, 2; Ph 6, 2. ἀναπαύω E 2, 1; M 15; T 12,1; R 10, 2; S 9, 2; 10, 1; 12, 1. ἀνάστασις E 20, 1; M 11; T in. Ph in;8,2; 9,2; 81, 2; 8, 1.3; 5, 3; 75,2;12, 2; P7, 1 ἀνατολή R 1, 2. ἀναψύχω E 2, 1; T 12, 2. ἀνϑρωπαρεσχέω R 2, 1. ἀνϑρωπόμορφος S 4, 1. ἄνθρωπος É 10, 1; 20, 1 (ὁ καινὸς & ᾽1. Χριστός). 2 (ὁ υἱὸς ἀνϑρώ- που); T 2, 1; R 6, 2; 8, 1; Ph 1, 1;6,1; 8, 1. ἀνίστημι E 11, 2; R 43; 6,1; 82; 7, 1. ἀντίδοτος toU μὴ ἀκοϑανεῖν E 90, 9. "Αντιόχεια Ph 10, 1; 811, 1; P 7,1. ἀντίψυχον E 21, 1; 8 10, 2; P2,8; 6, 1. ἀξιαγάπητος Ph 5, 2. ἀξιέπαινος R in. ἀξιόαγνος R. in. ἀξιοεπίτευχτος R in. ἀξιοϑαύμαστος Ph 5, 2. ἀξιόϑεος M 2, 1; Tin. R in.; 1, ἀξιομαχάριστος E in.; 12, 2; R in.; 10, 1. ἀξιονόμαστος E 4, 1. Ϊ 669 ἀξιόπιστος Ph 2, 2; P 8, 1. ἀξιόπλοχος M 18, 1. ἀξιοπρεπής Μ 18, 1; R in. ἄξιος E 1,8; 2, 1. ὃ; 4,1; M2; 12; 14; T 4,2; 18,1; R 9,2; 10, 2;8 11,18; P 6 2; 8, 1. ἀόρατος M $,2; T 5,2; R 5,8; S $ 1; P2,2; 8, 3. ἀπαϑής E 7, 2; P 8, 2. ἀπαρνέομαι 8 5, 2. ἀπειϑέω M 8, 2 (— ἀπιστέω). ἀπελεύϑερος "I. Χριστοῦ R 4, 8. ἀπερίσπαστος διάνοια E. 20, 2. ἀπιστέω E 18, 1. ἄπιστος M 5, 2; T 10; 8 2; 5, 8. . | ἀποδιῦλισμός Ph 8, 1. ἀποϑνήσκω ὑπὲρ ϑεοῦ R 4, 1. d. εἰς Χριστόν R6, 1. d εἰς τὸ αὐτοῦ πάϑος M 5, 2. ἀπόλλυμαι E 17, 2; T4, 1; 8 10,1; P 5,2. ᾿Απολλώνιος Μ 2. ἀποστολικὸς χαρακτήρ R in. ἀπόστολος E 11, 2; M 6, 13,12; T2,2; 8, 1. 12,2; R 48; Ph9, 1; 8 8, 1. ἀρνέομαι M 9, 1; 8 5, 1. ἄρτος E 5,2; R 4,1; 7, 8 (τοῦ ϑεοῦ vel Χριστοῦ). ἕνα ἄρτον χλῶντες E 20, 2. ἀρχεῖον Ph 8, 2. ἀρχή E 8, 1; 14, 1; 19, 8; M 13,1; R12;87,2 ἀρχιερεύς Ph 9, 1. ἀρχοντικός T 5, 2. ἄρχων τοῦ αἰῶνος τούτου E 17, 1; 19, 1: ΜῚ, 8; T42; R7,1; Ph 6, 2. οἱ ἄρχοντες ὁρατοί τε καὶ ἀόρατοι S 6, 1. ’Ασία E in. T in. Ph in. 8 in. 1.] ἀσπάζομαι M im; 15; T in.; 12, 1; 18, 1; R in. 1, 1; 9,8; Ph in.; 11,2; 8 LI, 1; 12, 1. 2; 13, 1.2; Ρ 8, 8. 8. S. IGNATII EPISTULAE. S 18, 1. αἱ δυνάμεις τοῦ σατανᾶ | E 18, 1. δυσϑεράπευτος E 7, 1. δύσις R 2, 2. δωρεὰ τοῦ ϑεοῦ S 7, 1. ἑδραῖος E 10, 2 (τῷ πίστει); P 8,1 (ὡς ἄκμων). τὰ ἔθνη Τ 8, 2; 51, 2. εἰρηνεύω T in.; Ph 10, 1; S 11, 2. ἔχδοτος 8 4, 2. ἐκκλησία E in.; 5, 1. 2; 8, 1 (ἡ δια- βόητος); M in; 1, 1; M; 15; T in; 2,8; 3, 1; 12, 1; 18, 1; R in; 91.8; Phin; 8,2; 5,1; 9,1:101.2; 8in; 112; 8 1; 1, 1; P in; 5,1; 7 1; 8, 1. ἐχλελεγμένος E. in. ἐχλεκτός T in.; Ph 11, 1. ἔχτρωμα R 9, 2. ἔλεος T 12, 8 (τοῦ 960); Ph in.; S 12, 2. ἐλευϑερία (χρείττων) Ῥ 4, 8. ἐλεύϑερος R 4, 3. ἐλπίς E 10, 1. (μετανοίας); M 7,1 (μία); 9, 1. "I. Χριστός τες ἡ ἐλπὶς ἡμῶν M 1M; T in.; 3, 2 vel ἡ xo; & ἡμῶν E 1, 2; 21, 2; Ph 5,2; 11, 2. ἐμβροχή P 2, 1. ἔμπλαστρος P 2, 1. ἔμπροσϑεν (αἱ ἐχχλησίαι) P. 8, 1. ἐνέδρα (τοῦ διαβόλου) T 8, 1; Ph 6,2. ἑνότης E 4, 2; 5, 1; 14, 1; Ph 2,2; 8,2; 8, 1; 9, 1; 8 12, 2; P 8, 8. ἑνόω E in.; M 6,2; 7, 1; 14; R in; 8 8, 8. ἐντολή, ἡ T 18, 2; Ph 1, 2; E9, 2 CL Χριστοῦ); S 8, 1 (9500); M 4 (xav! ἐντολήν). ἐντρέπομαι M. 7, 2; 12; T 8, 1.2; 88,1. ἐντροπή Μ 8, 1. ἕνωσις M 1, 2; 18, 2; T 11, 2; Ph 671 4; 1, 2; 8,1; ΡῚ, 2; 5,2. ἐξεμπλάριον E 2, 1; T 8, 2 (τῆς ἀγά- πης); S 12, 1 (ϑεοῦ διαχονίας). ἐπίγειος E 13, 2; T 9, 1. ἐπιγράφω R 2, 1. ἐπισχοπέω R 9, 1; P in. ἐπισχοπή Ῥ 8, 8. ἐπίσχοπος E 1, 8; 2,1. 2; 8,2; 4, 1; ὅ, 1. 3; 6, 1; 20,2; M2; 8,1 (ὁ πατὴρ I. Χριστοῦ, ὁ πάντων ἐπ.). 3 (ὁ ἀόρατος); 4; 6, L2; 1,1} 18,1. 2; 15, T 1, i 1.2; 7,1. 2; 12, 2; 2; Ph in.; 1, 1; 8, ἣν 7, 1. 2; 8, 1; 10,2; 9,1; 122; P in; 5,2; ἐπιστολή E 12, 2 (Παύλου); 8 P81 ᾽Επίτροπος P 8, 2. ἐπιτυγχάνω R 8, 8. ἐπ. ϑεοῦ vel Χριστοῦ E 12, 2; M 14; T 12,2; 18, 8; R 1,2; 2,1; 4,1; 5,8; 9, 2; P 2, 8. χλήρου T 12, 3. χάριτος R1, 2. ἐπουράνιος E 18, 2; T5,1. 2; 9,1; S 6, 1. ἔρως R 7, 2. ἔσχατος E 11, 1 (καιρός); 21,2; M 18,1; Ε 9, 2; 8 11,1 ἑτεροδοξέω S 6, 2. ἑτεροδοξία M. 8, 1. ἑτεροδιδασχαλέω P 8, 1. εὐαγγέλιον Ph 5, 1.2; 8,2; 9,2 (ὠπτάρτισμά ἐστιν ἀφϑαρσίας); S 5, 1; 7, 2. εὐλογημένος E in.; 2, 1; εὐλογητός E 1, 8. Εὔπλους E 2, 1. εὑρίσχω Ph 8, 2. εὑρίσχομαι E 10, 3; 11, 1. 2; 12, 2; 14, 2; 21, 2 M92; T2,2; 12, 8; 18, 8; R 2, 3; 8, 2; 4,1. 2; 5,2; 88,2; P43;62;7,1 εὐσταϑέω P 4, Du 2; M in. χαχοδιδασχαλία Ph 2, 1. ΡΥ ΤΕ me S. IGNATII EPISTULAE. χαϑολιχός S 8, 3. καινὸς ἄνϑρωπος 'I. Χριστός E 90, 1. καινότης E 19, 1. 2. 8 (ἀϊδίου ζωῆς). χακοτεχνία Ph 6, 2; P ὅ, 1. καρπός T 11, 1 (ϑανατηφόρος). 2 (ἄφϑαρτος); S 1, 2. χατάχριτος E 12, |; T8, 8; R 4,8. χαταμάνϑανε τοὺς χαιρούς P 8, 2. καταξιοπιστεύομαι Τὶ 6, 2. χαταξιόω E 20, 1; M 1, 2; T 12,8; Β 2, 2; Ph 10, 2; SIL2; Pl 1;, 1, 2: 8, 2. χαταψεύδομαι τοῦ χυρίου T 10. χατενοδόομαι M. 18, 1. πενοδοξία M 11; Ph 1, 1 κιϑάρα E 4, 1; Ph 1, 2. Κιλικία Ph 11, 1. χλάδοι τοῦ σταυροῦ T 11, 2. χλῆρος E 11, 2 (Ἐφεσίων); T 12, 8; R 1, 2; Ph 5, 1. xoiwóg E 1, 2; 21, 2; Ph 5,2; 11,2. τὸ xowóv Ph 1, 1; P 4, 8. χοινῇ E 20, 2; S 7, 2; 12, 2 xósuog M 5, 2; K 2, 2; 8, 8; 4, 2; 7, l. Koóxog E 2, 1; R 10, 1. τὰ χρυπτά E 15, 8 (ἡμῶν); Ph 7, 1; 9, 1 (τοῦ ϑεοῦ). τὰ χρύφια Μ 8, 2. χυριακή (sc. ἡμέρα) M 9, 1. κύνες λιυσῶντες, λαϑροδέχται E 7, 1. ὁ χύριος (de Christo) E 6, 1; 10,8; 15,3; 17, 1. 2; 19, 1 etc. ὁ x. μου 85,2. ὁ x. ἡμῶν Ph in.; S1, 1; 4, 2 etc. λεόπαρδος R 5, 1. λόγος M 8, 2. 2. ᾿ησοῦ E 15, 2. λ. ϑεοῦ M 8,9; R2, 1; S in. elg 2ó- yov Ph 11,2; S 10, 1. ἐν λόγῳ Ph 1,1 ; λύχοι ἀξιόπιστοι Ph 2, 2. Funk, Patres apost. ed. II. 678 μαγεία E 19, 8. "Μαγνησία ἡ πρὸς Μαιάνδρῳ M μαϑητεύομαι E 8, 1; 10,1; R μαϑητεύω R 8,1. μαϑητής E 1,2; M 9,2. ὃ; 10,1; T52; R42; 58; P2,1; 7,1. μαχροϑυμία E 8, 1; 11, 1 (ϑεοῦ). μαργαρῖται πνευματικοί E 11, 2. Magie E 7, 2; 18, 2; 19, 1; T 9, 1. μέλος E 4, 2; T 11, 2; R 5, 2. μερίζω M 6, 2. μερισμός Ph 2, 1; 8,1; 7,2; 8, 1; 87,1 μετανοέω Ph 3, 2; 8, 1; 8 4, 1; 5 8; 9, 1. μετάνοια E. 10, 1. ἡ μηχανὴ I. Χριστοῦ E 9, 1. μιμητὴς ϑεοῦ E 1, 1; T 1,2. μ. τοῦ xvolov E 10, 3; Ph 7, 2. μνημονεύω E 12, 2; 21, 1; M14; T 13, 1; R 9, 1; 8 5, 8. μυϑεύματα τὰ παλαιά M 8, 1. μύρον E 17, 1. μυστήριον M 9, 2; T 2, 8. τρία uv- στήρια χραυγῆς E 19, 2. in. 5,1. ναὸς πατρός E 9, 1. ν. ϑεοῦ E 15, 8; M 7, 2; Ph 7, 2. ναοφόρος E 9, 2. | Νεάπολις P 8, 1. vexoóc M 9, 2; T 9, 2; Ph 6, 1. vexooqógoc S 5, 2. νεωτερικὴ τάξις M. 9, 1. νομίσματα δύο M. 5, 2. νόμος "I. Χριστοῦ M 2. ὁ ». Μωσέως 8 ὅ, 1. ὁδὸς ἡ ἀναφέρουσα εἰς ϑεόν E 9, 1. ἡ χατὰ σάρχα R 9, 8. οἰκοδεσπότης E 6, 1. οἰκοδομὴ ϑεοῦ E 9, 1. οἰχονομία E 6, 1; 18, 2 (960v); 20, 1. olxovóuoc ϑεοῦ P 6, 1. olxog9ógoc E 16, 1. 43 674 οἰνομέλι T 6, 2. ὁμιλία P 5, 1. ὁμοήϑεια ϑεοῦ M . ὁμολογέω M 8, 1; 1 ὁμόνοια E 4, 1. 2; 18, 1; T 12, 2; Ph 11, 2. óu. ϑεοῦ M 15. Ph in. ὀναίμην E 2, 2; M2; 12; R5,2; 1, 1; 6, 2. ᾿Ὁνήσιμος E 1, 8; 2, 1; 6, 2. ὄνομα E 1, 1; M 1,2; Ph 6,1; $5, 8. τὸ ὄν. (sc. Dei vel Christi) E 8, 1; 7, 1; Ph 10, 1. ὄν. ϑεοῦ E 1, 3; T8,2; Ph 10, 2. ὄν. 'I. Χριστοῦ Rin; 9,8; 84,2; 12 2; P5, 1. τὸ χοινὸν ὄν. E 1, 2. τὸ ποϑητόν μοι ὄν. R 10, 1; 8.18, 2; P 8, 8. ἐξ ὀνόματος E 20,2; P 4,2; 8, 2. xav' ὄνομα S 18, 2. ὁρατός T 5,2; R 5,8; 8 6,1; Ρ 8, 2. ὀργή E 10, 2; 11,1 (4j μέλλουσα). Ph 8, 1. ὀρφανός S 6, 2. 62; ΡῚ, 8. 85,2; 7,1. παϑητός E 7, 9; P 8, 2. πάϑος (1. Χριστοῦ) E im.; 18,2; 20,1; M 5, 2; 11; T in.; 11, 2; Phin; 8, 8; 9. 2; 81,2; 5,3; 7, 2; 12, 2. παρακαλέω E 8, 2; T 6,1; 12,2; R 41;7,2; Ph 8&2; P1,2; 7, 8. παραφυάδες κακαί T 11, 1. πάρεδρος (ϑεοῦ) P 6, 1. παρϑενία Μαρίας E 19, 1. παρϑένος (sc. Maria) S 1, 1. αἱ παρ- ϑένοι αἱ λεγόμεναι χῆραι S 18, 1. παροξυσμός Ῥ 2, 1. παρουσία τοῦ σωτῆρος Ph 9, 2. πάσχω de Christo T 10; S 2; 7, 1. de Christianis T 4,2; R4,3; P 7,1. πατήρ, sc. ϑεός (sine articulo) E 9, 1;M12;06,1; 1, 1; T1, 1; Rin;3,3;Ph8,1 ὁ π. Εἰ ἴπ.; 2; 5, 1; 15,1; ΜΊ, 1 etc. . Χριστοῦ E 2,1; M8, 1; T INDEX VOCABULORUM. in.; 9, 2; 12, 2. π. ὕψιστος R in. εἷς x. M 7,2. πατρώνυμος R in. Παῦλος E 12, 2; ΒΕ 4, 8. πεζός P 8, 1. τὰ πέρατα E 8, 2; R 6,1 (τῆς γῆς). περιτομή Ph 6, 1. περίψημα E 8, 1; 18, 1. Πέτρος R 4, 8; 8 8, 2. Πιλᾶτος M 11; T 9, 1; S 1, 2. πίστις E 9, 1; 7, 2; 9, 1; 18, 1; 14, 1. 2; M 6, 1; P 6, 2. π. ϑεοῦ 16, 2. z. "I. Χριστοῦ M 1, 1. ἡ x. ἡ δ αὐτοῖ Ph 8, 2. ἡ τελεία m. "I. Χριστός S 10, 2. π. xal ἀγάπη E 1,1; 14,1; M12; 18,1; T8 1; Ph 11, 2; 8 in.; 6, 1; 18, 2. πνεῦμα (spiritus) M9,8; S in.; Pl, 8. τὸ ἐμὸν nv. E 18, 1; T 13, 8; R 9,8 cf. S 10, 2. sc. τὸ ἅγιον vel ϑεοῦ M 18, 1. 2; Ph 7, 1.2; S18, 1. τὸ x». τὸ ἅγιον E 9, 1; 18, 1; Ph in. πνευματιχός E 5, 1 3; 11, 2; M 18, 2;18,2; 1,2; ποιμήν R 9, 1; Ph Πολύβιος T 1, 1. Πολύχαρπος E 21, 1; M 15. P im; 7,2; 8 2. Πόντιος: vide Πιλᾶτος. ποτήριον (ἕν) Ph 4. πράγματα παλαιά M 9, 1. πραότης T 8, 2; 4, 2; P 2, 1; 6, 2. πραὐπάϑεια T 8, 1. πρεσβεύω ϑεοῦ πρεσβείαν Ph 10, 1. πρεσβυτέριον E 2, 2; 4,1; 20, 2; M 2; 18, 1; T 2, 2; 7, 2; 18, 2; Ph 4; 5,1; 7,.1; 88, 1; 12, 2. οἱ πρεσβύτεροι M 2; 8,1; 7, 1; T 12, 2; Ph in.; 10, 2; P 6, 1. πρόβατον Ph 2, 1. προελϑών M 7,2 (dg! ἑνὸς πατρός) 8, 2 (ἀπὸ σιγῆς). 1751; 82; 10, 1.2; $8, 8; 12, 2,2. 2, 1. S. IGNATII EPISTULAE. προχάϑημαι M. 6, 1. 2; R in. προσευχή E 1, 2; 5, 2; 10, 2; 11, 2; 20, 1; M 7, 1 (ula); 14; T 12, 2; 18, 1; R 9, 1; Ph 5, 1; 10,1; $7,1; 1, 1.8; P 1, 8. οἱ προφῆται M 8, 2. (ϑειότατοι); 9, 8; Ph 5, 2; 9, 1. 2 (ἀγαπητοῦ. αἱ προφητεῖαι S 5, 1. πυχνῶς E 18, 1. πυχνότερον E 18, 1; P42. πῦρ E 16, 2 (τὸ ἄσβεστον); R 7,2 (φιλόϊλον); 8 4, 2. Ῥέος : vide ᾿Αγαϑόπους. Ῥωμαῖοι R, in. Ῥώμη E 1,2; 21, 2; R 5, 1; 10, 2. σαββατίζω M 9, 1. σαρκικός E 8, 2; 8 8, 8. σαρκικός τε xal πνευματικός E Ἴ, 1; 10, 8; M. 19,2; 812,2; 18,2; P1, 2; 2,2. σαρχοφόρος S 5, 2. σάρξ M 8, 2; R 2, 1; Ph 7,2. χατὰ σάρχα E 8, 2; 16, 2; 20, 2; M 6, 2; 13,2; R8, 8; 93; ΡΒ 1,1; 8 1, 1. ἐν σαρκί E 1,8; 7, 3; 8}, 2; 8, 1. σάρξ τε καὶ πνεῦμα M. 1, 2; 18,1; Tin;12 1;Rin; 8 L1; P5, 1. ἡ c. "I. Χριστοῦ Καὶ 7,3; Ph 4; S7, 1; P5, 2. σατανᾶς E 18, 1. Σεπτέμβριος R. 10, 2, σιγή M 8, ὃ. σῖτος ϑεοῦ R 4, 1 σκάνδαλον E 18, 1. Σμύρνα E 21, 1; M 15; T 1, 1; 12, 1; R 10, 1; 8 in. Σμυρναῖος M 15; T 18, 1; Ph 11, 2; S tit. P in. σπέρμα Δαυίδ E 18, 2; R 7, 8. σταυρός E 9, 1; 18, 1; T 11, 2; R 5,9; Ph82; $1,1. σταυρόω E 16, 2; T 9, 1; R 7, 2. στήλη (νεχρῶν) Ph 6, 1. 675 στόμα (τὸ ἀψευδές, Christus) R 8, 2. συμμύστης (Παύλου) E 12, 2. συναγωγή P 4, 9. συνδιδασχαλίτης E 8, 1. σύνδουλος E2, 1; M2; Ph4; 812,1. συνέδριον M 6, 1; T 3, 1; Ph 8, 1. σύνοδος adiect. E 9, 2. Συρία E 1, 2; 21,2; M 14; T 13, 1; R 2,2; 5, 1; 9, 1; 10, 2; Ph 10, 1; 11,1; Β 11 1.2; P7, 2; 82. σύστασις T 5, 2 (ἀρχοντιχή); R 5,8 (ϑηρίων). σχοινίον E 9, 1. σώζω Ph 5,2; 82; P 1, 2. σῶμα τῆς ἐχκχλησίας S 1, 2. σωτήρ E 1, 1; Min.; Ph9, 2; 87,1. σωτηρία E 18, 1. Taovix S 18, 2. τάφος R 4, 2; Ph 6, 1 (νεχρῶν). τέλειος E 15, 2; Ph 1, 2; 84,2; P 10, 2. τελειόω S 71, 2. τέλος E 14, 1; M 5, 1. εἰς τ. E 14, 2; R 1, 1; 10, 8. ἐν τέλει M 6, 1 (ἐφάνη "I. Χριστός); 18, 1. τηρέω τὴν σάρχα ὡς ναὸν ϑεοῦ Ph 7, 2. τιμή Ph. 11, 2. εἰς τιμὴν E 2,1; 21, 12; Μ 8,2; T122; 81,2; P 5,2. à rug M 15. τοκχετός E 19, 1 (Μαρίας); R 6, 1. αἱ τοποϑεσίαι αἱ dyysiuxai T. 5, 2. τόπος M 5,1 (ἴδιος); R in.; Ph 2,2; S 6 1; P 1, 2. εἰς τόπον M 6, 1. Τράλλεις T in. τραῦμα P 2, 1. τροφὴ φϑορᾶς R 71, 8. Τρωάς Ph 11, 2; $ 12, 1; P 8,1. τύπος M 6, 2; T 8, 1 (τοῦ πατρός). ὕδωρ E 18, 2; R 7, 2 (ζῶν). υἱός (xal πατὴρ καὶ πνεῦμα) M 18, 1. υἱ. ϑεοῦ Ἐ 20, 2; Μ 8, 2; 8 1, 43* 676 1. υἱ. πατρός R im. vi ἀνϑρώπου E 20, 2. ὑπηρέτης T 2, 8 (ἐκκλησίας); P 6, 1 (9605). ὑπομονή E 3, 1; T1, 1; R 10,8 (1. Χριστοῦ); S 12, 2; P 6, 2. ὑποτάσσω P 1, 1. pase. E 2, 2; 5, 3; M2; 13,2; T2, 1.2; 18, 2; P 6,1. φάρμαχον E 20,2 (ἀϑανασίας); T 6, 2 (ϑανάσιμον). Φιλαδελφία Ph in. Φίλων Ph 11, 1; S 10, 1; 18, 1. Φρόντων E 2, 1. φυσιόω M 19; T 4, 1; 7, 1; P 4, 8. φύσις δικαία E 1, 1. κατὰ φύσιν, οὐ xarà χρῆσιν T 1, 1. φυτεία πατρός T 11, 1; Ph 8, 1. φωνή E 4,9; R2, 1; Ph 7, 1 φῶς E 19, 2; R 6,2 (xa8agóv). τέχνα φωτός Ph 2, 1 INDEX VOCABULORUM. {χαρακτήρ M 5, ἃ (ϑεοῦ); T in. (ἀπο- στολικός). χάρις E 11,1 (f ἐνεστῶσα); 20, 2; M81 81212; P,2;2 I; 7, 8; 8, 2. χ. 9600 M2; R in; 8 18, 2. y. 'I. Χριστοῦ Ph 8, 1; 11, n$Ss62, χάρισμα E 17, 9; S in; P 2, 2. χειροτονέω Ph 10,1; 811,2; P7,2 χήρα S 7, 2; 18, 1; P 4, 1. χορός E 4, 2; 19, 2; R 2, 2. χρῆσις T 1, 1 χρηστότης (900) M 10, 1; S 7, 1. Xownewguóg M 10, 1. 8; R 8, 8; Ph 6, 1. Χριστιανός E 11, 2; M4; R8,2; P 1, 8. χριστομαϑία Ph 8, 2. χριστόνομος R in. χριστοφόρος E 9, 2. χρῶμα E 4, 2 (9:00); R in. (ἀλλό- τριον). S. Polycarpi epistula et Martyrium!). ἀγάπη 1,1; 8, 8; 4, 2. M 1, 2. ἄγγελος M 2, 8; M, 1. ἁγιοπρεπής 1, 1. ἅγιος 12, 3. ἁγνεία 4, 2; 5, 8; 12, 2. ὅδης 1, 8. ἀδικία 2, 2. ἄϑεος M 3, 2; 9, 2. αἰών 5, 2; 9, 2; M 20, 2; 21; 22, 8. ἀλήϑεια 2, 1; $,2; 4, 2; 5, 2. "Ax M 11, 2. ἁμαρτία 3, 3; 6, 1; 8, 1. ἀνάστασις 7, 1. M 1, 9 (ζωῆς alovlot). ἀνϑύπατος M 3, 1; 4; 9, 2; 10, 2; 11, 1. 1) Numeri puri ad epistulam Martyrium. ἀντίγραφον Μ 22, 2. ἀντίζηλος M 17, 1. [ἀντικείμενος M. 17, 1. ἀντίχριστος 7, 1. ἄξιος ὅ, 1. 3. ἀποχάλυψις M. 22, 8. Ἰἀποστολιχός M. 16, 2. ἰ ἀπόστολος 6, 8; 9, 1. M 19, 2. ἀρραβῶν τῆς δικαιοσύνης (1. Χριστό 8,1. ἀρχαῖος 1, 2. ἀρχιερεύς 12, 2. M 14,8 (I. Χριστός); 21 (Φίλιππος). ἄρχων 12, 8. M 17, 2; 19, 2. ἄρωμα M 15, 2. referendi sunt, Littera M significat 8. POLYCARPI EPISTULA ET MARTYRIUM. ᾿Ασία Μ 12, 2. "Ασιάρχης M. 18, 2. ἀφιλάργυρος 5, 2. βλασφημέω 10, 2. 8. M 9, 3. βραβεῖον ἀναντίρρητον M. 17, 1. Τάϊος M 22, 2. γενέϑλιος (ἡμέρα τοῦ μαρτυρίου) M Γερμανιχός M 8, 1. γραφαί (iegoi) 12, 1. γρόνδος 2, 2. γυνή 4, 2. δεσμὰ ἁγιοπρεπῆ 1, 1. διάβολος ὅ, 2 (adiect.); 7, 1. M 8,1. διάδημα 1, 1. διάχονος 5, 2. 9. δικαιοσύνη 2, 8; 8, 1. 8; 4,1; 5,2; δ. 5.1.8 δίλογος ὅ, 2. διωγμίτης M. 7, 1. ἐγκχράτεια 4, 2. ἐγχρατής ὅ, 2. ἐγκύπτω 8, 2. ἔϑνος 10, 2; 11, 2. εἰδωλολατρία 11, 2. Εἰρηναῖος M 92, 9. εἰρήναρχος M 6, 2; 8, 2. ἐκκλησία in. 11, 8. ἡ ἁγία καὶ χαϑο- λική M in. fj κατὰ τὴν οἰχουμένην χαϑολική M 5,1; 8,1; 19, 2. ἡ ἐν Σμύρνῃ χαϑολική M. 16, 2. ἔλευσις τοῦ xvolov 6, 8. ἐντολὴ ϑεοῦ vel 'I. Χριστοῦ 2, 2; 4, 1; 5, 1. ἐντ. δικαιοσύνης 8, 8. ἐπίσκοπος tit. M 16, 2. ἐπιστολή 8, 2; 11, 8; 18, 2. εὐαγγελίζω 6, 2. Εὐάρεστος M. 20, 2. εὔσπλαγχνος 5, 9. 677 Ζώσιμος 9, 1. «Ἡρώδης εἰρήναρχος M 6, 2; 8,2; 17, 2; 21. ϑάνατος 1, 2; 10, 2. ϑαῦμα M 15, 1. ϑεοπρεπής M 7, ὃ. ϑηριομαχέω Μ 9, 1. ϑυσιαστήριον 4, 3. ᾿Ιγνάτιος 9, 1; 18, 1. 2. ᾿σοῦς Χριστός inscr. et paseim. "Ιουδαῖοι M 12, 2; 13, 1; 17, 2; 18, 1. ᾿Ιούδας M 6, 2. καϑολιχός M inscr.; 8,1; 16,2; 19,2. καῖσαρ M 8, 2; 9, 2; 10, 1. xaxóv 4, 9; 5, 8. χαρποφορέω 1, 2. χαταλαλιά 2, 2; 4, 8. κατάρα 2, 2. xevtvolov M 18, 1. Κόϊντος M 4, 1. xougéxtoo M. 16, 1. Κόρινϑος M 22, 2. Κρήσκης M. κρίσις 6, 1; 7, 1. χριτὴς ζώντων xal νεκρῶν 2, 1. λόγια τοῦ κυρίου 71, 1. λοιδορία 2, 2. Magxioy M 90, 1. Μάρτιος M 21. μαρτυρία M 1, 1; 18, 2; 17, 1. μαρτύριον 7, 1 (τοῦ σταυροῦ). M 1, 1; 2, 1; 18, 2; 19, 1. μάρτυς M 2, 2; 14, 2; 15, 2; 16,2; 19, 1. ματαιολογία 9, 1 ματαιότης 7, 2. | uovoyevic (παῖς 8cov) M 90, 2. 678 νεχρός 2, 1. 2; 5, 2. νεώτερος 5, 8. νηστεία Ἵ, 2. Νικήτης Μ 8, 2; 17, 2. Ξανϑικός M 21. οἰχοδομή 18, 2. ὄμνυμι M 4, 1; 9, 2. 8; 10, 1. ὄρφανος 6, 1. Οὐάλης 11, 1. παῖς, sc. τοῦ ϑεοῦ M 14, 1. 8; 12,2 (μονογενής). παντεπόπτης ϑεός 71, 2. παρϑένος 5, 8. Παῦλος 8, 2; 9, 1. Πιόνιος M 22, 8. πίστις 1, 2; 8, 2; 4, 2. 3; 18, 2. πλάνη 3, 1. πλεονεξία 2, 2. πνεῦμα ἅγιον M 14, 2. 8; 22, 1. 8. Πολύχαρπος tit. inscr. M 1, 1 et passim. πρεσβύτερος inscr.; 5, 8; 6, 1; 11, 1. προσωποληψία 6, 1. προφήτης 6, 3. προφητιχός Μ 12, 8; 16, 2. πρωτότοχος τοῦ σατανᾶ 7, 1. «Ροῦφος 9, 1. σάββατον μέγα Μ 8, 1; 31. σατανᾶς 7, 1. σχάνδαλον 6, 8. Σμύρνα tit. M inscr.; 12, 2; 16, 2; Epistula ad ἀγαπάω 4, 4; 5, 11; 6, 6; 10, 2—4. 7; 12, 1. 6. ἄγγελος "1, 2. INDEX VOCABULORUM. 19, 1. στάδιον M 6, 2; 8, 8; 9, 1. Στάτιος Κόδρατος M 21. σταυρός 6, 1; 12, 8. σταυρόω Μ 17, 2. Συρία 18, 1. Σωχράτης M 22, 2. τόπος 9, 2; 11, 1. Τραλλιανός M 21. τύχη (χαίσαρος) M 9, 2; 10, 1. ὑπερῷον M. 7, 1. ὑπογραμμός 8, 2. ὑπόχρισις 6, 8. Φιλαδελφία Μ 19, 1. φιλαργυρία 2,9; 4, 1.8; 6,1; 11,12. Φιλιππήσιοι tit. Φίλιπποι inscr. Φίλιππος M 12, 2; 21. Φιλομήλιον M inscr. φόβος 4, 2; 6, 8. Φρυγία M 4, 1. Φρύξ M 4, 1. χαλιναγωγέω 5, 8. χάρις 1, 8; 14. χήρα 4 3; 6, 1. “Χριστιανισμός Μ 10, 1. Χριστιανός M. 8, 2; 10, 1; 12, 2. ψευδάδελφος 6, 8. ψευδοδιδασχαλία 71, 2. ψευδομαρτυρία 2, 2; 4, 8. Diognetum. ó ἀεί 11, δ. ἀλαζονεία (Ἰουδαίων) 4, 1. 6. ἀλλαγαὶ καιρῶν 4, 5. EPISTULA AD DIOGNETUM. ὁ ἀπ᾽ ἀρχῆς 11, 4. ἀπόστολος 11, 8. 6; 12, ὅ. 9. ἀργυροχόπος 3, 8. ἄρχων 7, 2. ἄστρον 7, 2. ἀφϑαρσία 6, 8. βάρβαρος 5, 4. βασιλεύς 7, 4. Bloc παράσημος 5, 2. βίοι ἴδιοι 5, 10. yauéo 5, 6, γῆ 9, 4; 5, 9; 7, 2; 10, 2. 7. γνῶσις 12, 2—1. γοήτης 8, 4. δεισιδαιμονία (Ιουδαίων) 1; 4, 1. δεσπότης 3, 2; 7, 2. δημιουργία 9, 5. δημιοῦργος τῶν ὅλων 7, 2; 8, 7. διάλεχτος παρηλλαγμένος 5, 2. δικαιόω 9, 4. 5. Διόγνητος 1. δόγμα ἀνθρώπινον 5, 8. ἔϑνος 11, 1. 8. ἔϑος 5, 1. 4 (ἐγχώριον), ἐκκλησία 11, 5. 6. “Ἕλληνες 1; 8, 8; δ, 17. Ἑλληνίς 5, 4. Εὔα 12, 8. εὐαγγέλια 11, 8. εὕρημα (ἐπίγειον) 1, 1. ζωή 9, 6; 12, 2--ἴ, ἥλιος Ἵ, 2. ϑάλασσα 71, 2. ϑάνατος 1; 9, 2; 10, 1. ϑεός 1; 8, 2. 3. 4 etc. ϑεοί 1; 2, 1. 2 (gunt λέϑοι, χαλκὸς χτλ.). 5. 6. 10. ϑεοσέβεια 1; 8, 8; 4, 5. 6; 6, 4. ϑρησχεία 3, 2. 679 ϑρησχεύω 1. ϑυσία 3, 5. "Ιουδαῖοι 1; 8, 1. 2; 4, 6; 5, 17. xatvàc ἄνϑρωπος 2, 1. x. λόγος 2, 1. καινὸν γένος ἢ ἐπιτήδευμα 1. ὁ καινὸς φανείς, 8c. ó λόγος 11, 4. χαιρός τῆς ἀδικίας καὶ τῆς διχαιοσύ- νῆς 9, 1. χαιροὶ 4, 5; 12, 9. κχαταψεύδομαι ϑεοῦ 4, 8. χεραμεύς 2, 8. κοίτη (οὐ κοινή) 5, 7. κολάζω 2, 8; pass. 5, 16; 10, 7. χόσμος 1; 6, 1—5. 7; 10, 2. 7; 11, 8; 12, 8. λατρεία 8, 2. λιϑοξόος 2, 8. ὁ λόγος 7, 2 (ὁ ἅγιος καὶ ἀπερινόητος); 11, 2. 8. 7. 8; 12, 9. μαρτύριον ἐκλογῆς (ἡ μείωσις τῆς σαρχός) 4, 4. μιμάομαι (ϑεόν) 10, 8. ὅ. μιμητὴς ϑεοῦ 10, 4. 6. μονογενής 10, 2. μυστήριον 4, 6 (ϑεοσεβείας); 7, 2; 8, 10; 10, 7; 11, 8 (κατρός). 5. γηστεία ( Ιουδαίων) 4, 1. νόμος 11, θ. ὡρισμένοι νόμοι ὅ, 10. νουμηνία 4,1. ξένος 5, 6. ξύλον 2, 2; 19, 1. 8. ξ. γνώσεως xal & ζωῆς 12, 2. 8. οἰκονομία 4, 5. (ϑεοῦ); 7, 1 (μυστη- elo» ἀνθρωπίνων). ὅρια πατέρων 11, 5. ὅρχια πίστεως 11, 5. οὐρανός 8, 4; 5, 9; 6, 8; 7, 2; 10, 2. 7. 680 ὄφις 12, 8. 6. 8. παῖς, 8C. τοῦ ϑεοῦ 8, 9. 11 (ἀγαπητός); 9,1. παράδεισος 12, 1 (τρυφῆς). 8. παράδοσις (ἀποστόλων) 11, 6. παραδρεύω ἄστροις χαὶ σελήνῃ 4, ὅ. παρατήρησις τῶν μηνῶν καὶ ἡμερῶν , 5 παρϑένος (Maria an Eva?) 12, 8. πάροικος 5, 5. πάσχα 12, 9. πατρὶς ἰδία 5, 5. περιτομή 4, 1. πίστις 8, 5; 10,1; 11, 6 (εὐαγγελίων). πλεονάζω 6, 9; 7, 8. πόλεις ἴδιαι 5, ἃ. z. Ἑλληνίδες τε καὶ βάρβαροι ὅ, 4. πολίτης ὅ, ὅ. πολυπραγμοσύνη (᾿Ιουδαίων) 4, 6. προσκχυνέω 2, 4. 5. προφήτης 11, 6. πῦρ 7, 2; 8, 8; 10, 7. 8 (αἰώνιον --- πρόσκαιρον). σάββατον 4, 1. 8. INDEX VOCABULORUM. σάρξ 5, 8; 6, 5. 8, σελήνη 7, 2, τὰ στοιχεῖα 7, 2; 8, 2. σῶμα 6, 1—4. T. σωτήρ 9, 6. texvoyovéo 9, 6. τεχνίτης 71, 2. τράπεζα κοινή 9, 7. ὕδωρ 8, 2. υἱός (ϑεοῦ) 9, 2. 4; 10, 2 (μονογενής); 11 5. ὕλη (φϑαρτή) 2, 8. φιλόσοφοι ἀξιόπιστοι 8, 2. φιλοστοργία 1. φόβος νόμου 11, 6. χαλκεὺς 2, 8. χάρις 11, 5. 6 (προφητῶν καὶ ἐκχλη- σίας). Ἵ. Χριστιανοί 1; 2, 6.10; 4, 6; ὅ, 1: 6, 1—9. ψυχή 6, 1—9. Pastor Hermae. ἀγαϑοποιέω Vis. III, 5, 4; 9,5; Sim. IX, 18, 1. 2. ἀγαϑοποίησις M. VIII, 10; Sim. V, 8, 4. ἀγάπη Vis. III, 8, 5. 7; M, VIIL 9; Sim. IX, 15, 2; 17, 4. ἄγγελος Vis. II, 2, 7; III, 4,1. 2; 5, 4; IV, 2, 4 (ὁ ἐπὶ τῶν ϑηρίων); M. VI, 2, 1—10 (τῆς δικαιοσύνης καὶ τῆς πονηρίας); ΧΙ, 9 (τοῦ προ- φητικοῦ πνεύματος); Sim. V, δ, 8; 6, 2. 4. 7; VI, 2, 1. 2 (τρυφῆς καὶ ἀπάτης); 8, 2 (τῆς τιμωρίας); VIL, 1. 2. 6; IX, 1, 2; 12, 6; 25,2; ?7. 8. ὁ yy. τῆς μετανοίας Vis. V,7; M. XII, 4, 7; 6, 1; Sim. IX, 1,1: 14, 8; 98, 5; 94, 4. ὁ ἄγγελος ὁ σεμνότατος Vis. V, 2; M. V, 1, 1. ὁ ἄγ. ὁ ἅγιος Sim. V, 4, 4 ὁ ἄγ. ὁ ἔνδοξος Sim, VII, 1. 8. 5; VIII, 1,2. 8. 5. 6. 16—18; 2, 1. 5. 6; 8, 8; 4, 1; IX, 1, 8; 12, 8. ἅγιος Vis. 1,11, 8. 9; 8, 2. 4; Π, 3, 4. 5. 7; III, 8, 8; 4, 1. 2 etc. ἁγνεία M. IV, 1, 1; 8, 2; 4, 8; VL 2, 8; Sim. IX, 15, 2; 16, 7. PASTOR ἁγνότης Vis. III, 7, 8; M. IV, 4, 4. ἁγνῶς Vis. III, 5, 1; Sim. IX, 25,2; 26, 2; 27, 2. ἀδελφή Vis. 1,11,1. 7; 1, 2,8; 8,1; M.X, 112. ἀδελφότης M. VIII, 10. ἀδιστάκτως M. IX, 2. 4. 6; Sim. II, 7; VII 10, 3; IX, 24, 2; 29, 2. αἰών Vis. II, 8, 3; Sim. IX, 24, 4. ὁ αἰ. οὗτος Vis. I, 1, 8; III, 6, 5. 6; M. IX, 4; X, 1, 4; XI, 1, 8; XII, 1, 2; 6, 5; Sim. III, 1. 2. 8; V, 8, 6; VL 1,4; 2, 3; 8, 3; VIL 2; VIII, 11, 8. ὁ αἰ. ἐπερχόμενος vel ἐρχ. Vis. IV, 8, 5; Sim. IV, 2. 3. 4. 8. ἀχαχία Sim. IX, 29, 8. dx. καὶ ἁπλό- τῆς Vis. I, 2, 4; II, 8,2; III, 8, 5. 7; 9, 1; Sim. IX, 15, 2. ἀκηδία Vis. IIl, 11, 8. ἀχρασία Sim. IX, 15, 8. ἀλήϑεια Vis. III, 8, 5; 4, 8; 6,2; 7, 8; M. III, 1. 4. 5; VIIL 9; X, 1, 4. 6; XI, 4; XII, 3,1; Sim. VI, 2, 1. 4 etc. ἀλλότριος M. IV, 1, 1; XII, 2, 1; Sim. I, 8. 11. αἱ ἁμαρτίαι (vel τὰ ἁμαρτήματα vel παραπτώματα vel ἀγνοήματα) αἱ πρότερον (πρότεραι) Vis. II, 1, 2 (c. 2, 4; 8, 1; M. IV, 8, 3; 4, 4; XII, 6, 2; Sim. V, 7, 3. 4; VIII, 11, 8. ἄμπελος Sim. II, 1—4. 8; V, 5, 2. ἀμπελών M. X, 1, 5; Sim. V,2, 2—5. 1, 4, 8; 6, 2. ἀναιδής Vis. 1Π, 8, 2; M. XI, 12. ἀνακαίνωσις vel ἀνανέωσις τῶν πνευ- μάτων Vis. ΠΙ, 8, 9; 18, 2. ἀνομία Vis. II, 2, 2; III, 6, 1. 4; M. IV, 1, 8; VIII, 8; X, 8, 2; Sim. V, 5, 8; VII, 2; VIII, 10, 3. ἀνονειδίστως Sim. IX, 24, 2. - ἀντιπαλαίω M. ΧΗ, 5,2; Sim. VIII, 9,6. * HERMAE. 681 ἀπάτη M. VIIL 5; XI, 12; Sim. VI, 2,1. 2. 4; 8, 8; 4, 4; 5, 1.3. 4; IX, 15, 8 etc. ἀπαρνέομαι Vis. III, 6, 5; Sim. 1, δ᾽ VIII 8, 2. ἀπείϑεια Sim. IX, 15, 8. ἀπιστία Sim. IX, 15, 8. ἁπλότης Vis. IIT, 1, 9; M. II, 1. 7; Sim. 1X, 24, 8; vide dxaxía. ἀπογινώσχω ἐμαυτόν vel τὴν ζωήν μου Vis. I, 1, 9; M. XII, 6, 2; Sim. IX, 26, 4. ἀποστάτης Vis. 1, 4, 2; Sim. VIII, 6 4; IX, 19, 1. ἀποτάσσομαι M. VI, 2, 9. ἀπόστολος Vis. III, 5, 1; Sim. IX, 15, 4; 16, 5; 17, 1; 25, 2. ἀρετή M. 1,2; VL 2, 8; XII, 8, 1; Sim. VI, !, 4; VIII, 10, 8. "Αρκαδία Sim. IX, 1, 4. ἀρνέομαι Vis. II, 2, 7. 8; 8, 4; 4, 2; Sim. VIII, 8, 7; 8, 4; IX, 26, 8. 5. 6; 28, 4. 7. 8. ἀσέλγεια Vis. II, 2, 2; 7, 2; M. XII, 4, 6; Sim. IX, 15, 8. αὐϑέντης τοῦ πύργου Sim. IX, 5, 6. ἄφεσις ἁμαρτιῶν M. IV, 8, 1. 2. 8; IV, 4, 4. ἀφροσύνη M. V, 2, 4; Sim. VI, 5,2. 3; IX, 15, 8; 22, 2. 8. ἀχώρητος M. I, 1; Sim. IX, 14, 5. βαπτίζω Vis. III, 7, 8. [βασιλεία τοῦ ϑεοῦ Sim. IX, 12, 8; 4. 5. 8; 18, 2; 15, 2. 8; 16, 2—4; 20, 2. 3; 29, 2. ὁ βασιλεὺς ὁ μέγας Vis. III, 9, βιβλαρίδιον Vis. ΤΙ, 1, 8; 4, 8. βιβλίδιον Vis. IL 1, 8. 4; 4, 1. βιβλίον Vis. I, 2, 2; II, 4, 9. βίβλος Vis. L 8, 2 (τῆς ζωῆς); Sim. IL 9 (τῶν ζώντων). βιωτικαὶ πράξεις Vis. 1, 3, 1. cf. Vis. 8. ΠῚ, 11, 8; M. V, 2, 2. PASTOR HERMAE. 4; Sim. VIII, 8, 1; IX, 20, 1. 2. dun. τῷ αἰῶνι τούτῳ M. XII, 1,2. ἐνδυναμόω Vis. III, 12, 8; M. V, 2, 8; XII, 5, 1; 6, 4; Sim V, 4 4 (5, 2); VI, 1, 2; VII, 4; IX, 1, 2; 18, 7. ἔντευξις M. V, 1, 6; X, 8, 2. 8; XI, 9, 14; Sim. II, $5—7. ἐντολή Vis. HII, 5, 8; V, 5. 6; M. Ι, 2 etc. ἐξομολογέομαι M. X,8,2. ἐξ. τὰς ἁμαρτίας Vis. 1,1, 8; III, 1, 5; Sim. IX, 28, 4. ἐπισχέπτομαι Vis. III, 9, 2; M. VIII, 10; Sim. I, 8; VIII, 8, 8. ἐπισχοπέω Vis. III, 5, 1. ἐπίσχοπος Vis. III, 5, 1; Sim. IX, 27, 2. ἐπιστήμη Vis. ΠῚ, «Ἑρμᾶς Vis. 1,1, Π, 2,2; 8,1; IV, 1, 4. 1. εὐθηνέω M. V, 2, 8; S IX, εὐϑηνία M. IL, ὃ; V, 1, 2, εὐοδόομαι Sim. VI, 8, 5. 6. εὐσταϑέω M. V, 2, 2; Sim. VL 2,1; VII, 3. εὐψυχέω Vis. I, 8, 2. ϑάνατος Vis. I, 1, 8; II, 8, 1; M. IV, 1, 2; XII, 1, 8 etc. ϑανατόω M. XII, 1, 8; 2, 2; Sim. IX, 20, 4. ϑανατώδης M. XII, 2, 8 (ἐπιϑυμία); Sim. IX, 1, 9. τὰ ϑαυμάσια (τοῦ ϑεοῦ) Vis. IV, 1, 8. ϑεά Vis. I, 1, 1. Θεγρί Vis. IV, 3, 4. ϑεμέλιος (τοῦ πύργου) Sim. IX, 4, 2; 5, 4; 14, 6; 15, 4; 21, 2. ϑεμελιόω Vis. I, 8, 2. 4; III, 8, 5; 4, 8; 18, 4; IV, 1, 4. ϑεότης M. X, 1, 4—6; XI, 5. 10. 14. ϑερεία Sim. IV, 2. 8, 5. 7. 4; 2, 9—4; 4, 8i Il, 1 8,11 1, 8. 683 ϑέρος Sim. IV, 8. 5. ϑηρίον Vis. III, 2, 1; IV, 1, 6. 8. 10; 2, 1. 8—5; 8, 1. 7. ϑλίβω M. 2, 5; VIII, 10; X, 2, 5; Sim. I, 8; VI, 8, 8; VII, 1—7; VIII, 3, 7; 10, 4. ϑλῖψις Vis. IL, 8, 1. 4; IIL 2, 1; 6, 5; IV, 1, 1; 2, 4; Sim. VI, 8, 6; VII, 4. 5. 6. 7; IX, 21, 8. 94. ἡ ἐρχομένη ἡ μεγάλη Vis. IL, 2, 7; 1V,2,5; 8, 6. ϑυσία Sim. V, 8, 8. ϑυσιαστήριον M. X, 8, 2. 8; Sim. VIII 2, 5. ἰάομαι τὰ ἁμαρτήματα Vis. 1,1, 9; 3, 1; Sim. IX, 28, 5; 28, 5. ἴασις (τῶν ἁμαρτημάτων) M. IV, 1, 11; XII, 6, 2; Sim. V, 7, 8. 4; VII, 4; VIII, 11, 8. ἱλαρότης M. V, 1,2; X, 8, 1.4; Sim. IX, 15, 2. 1 ἐσχυροποιέω Vis. L 8, 2; III, 18, 2; IV, 1, 8; V, 5; M. XII, 6, 1; Sim. VI, 8, 6. ἐτέα Sim. VIII, 1, 1. 2; 2, 7. χαϑαρίζω Vis. II, 8, 1; 11; 9, 8; IV, 8, 4; 5 χαϑέδρα Vis. "n 2, χαλέομαι M. n. 8, 5; 17, 4. χαμπανὸς Vis. IV, 1, 2. καρδία χαϑαρά Vie. III, 9, 8; V, 7; M.1I, 7; XIL 5; Sim. VI, 8,6; VII, 6; VIII, 8, 8; 6, 2. χαρδιογνώστης M. IV, 8, 4. χαρπάσινος Vis. III, 1, 4. κατακυριεύω M. V, 1, 1; VII, 2; IX, 10; XII, 2, 8. 5; 4, 2. 8. 7; 6, 2. 4; Sim. IX, 2, 7. χαταλαλιά M. Il, 2, 8 IX, 15, 8; 28, 2. 8. ; VIII 8; Sim. PASTOR HERMAE. . μοιχεία M. IV, 1, 4. 5. 9; VIL 8. ! μονάζω Sim. IX, 96, 3. μονόλιϑος Sim. IX, 9, 7; 18, δ. Μωδάτ Vis. Il, 8, 4. νεχρός M. XII, 6, 2; Sim. IX, 16, 3. 4. 6; 21, 2 (ἔργα vexod). νέος Vis. ΠΙ, 5, 4 (ἐν τῷ πίστει); 10. 4. 5; 12, 1; 18, 1. 4. γήπιος M. II, 1; Sim. IX, 99, 1. νηπιότης Sim. IX, 94, 8; 29, 1. 2. νηστεία Sim. V, 1, 2—5; 2, 1; 8, 5. 6. 8. νηστεύω Vis. II, 2, 1; III, 1, 2; 10, 6. 7; Sim. V, 1, 1—4; 8, 7. vóuoc Sim. I, 8—6 (τοῦ χυρίου τῆς πόλεως ταύτης); V, 6, 8; VIII, 8, 2—7 (τοῦ toi). ἐπὶ ξένης (χατοιχοῦσιν οἱ δοῦλοι τοῦ ϑεοῦ) Sim. I, 1. 6. οἰκοδεσπότης Sim. V, 2, 9. ὄμνυμι Vis. 11, 2, 5. 8. ὁμολογέω Sim. IX, 28, 4. 7. ὁμολόγησις Sim. IX, 28, 7. ὁμόνοια M. VIII, 9; Sim. IX, 15, 2. τὸ ὄνομα (absol) Vis. IIL, 1, 9; 2,1; Sim. VIIL 10, 3; IX, 18, 2. 8; 19, 2; 98, 8. 5. τὸ παντόχρατορ (μέγα) καὶ ἔνδοξον ὄνομα (i.e. filius Dei) Vis. IIl, 3, 5; IV, 2, 4. τὸ ὄν. τοῦ ϑεοῦ vel τοῦ xvolov Vis. II, 1, 2; 1I], 4, 3; 5, 2; 7,3; IV, 1, 8; Sim. VIII, 6, 2. 4; IX, 12, 8; 14, 8; 18, 5; 28, 6. τὸ ὄν. τοῦ υἱοῦ τοῦ ϑεοῦ Sim. IX, 12, 4. 5; 18, 8. 7; 14, 5. 6; 16, 8. 5. 7; 17, 4; 28, 2. τὸ ὄν. τῶν παρϑένων xol yvveuibv δώδεκα Sim. IX, 18, 5; 15, 1--8. ὀξυχολία M. V, 1,8. 6. 7; 2,1. 4.8; VI, 2, 5; X, 1, 1. 2; 2, 8. 4; Sim. IX, 15, 8. ὁρκίζω Sim. IX, 10, 5. 685 ὀρφανός Vis. II, 4, 8; M. VIIL 10; Sim. I, 8; V, 8, 7; IX, 26, 2. πανοῦργος Vis. III, 8, 1; M. III, 3; Sim. V, 5, 1. mávosuvog Vie. 1, 2, 4. παντοχράτωρ Vis. lII, 8, 5; Sim. V, 7, 4. παραχαταϑήχη M. III, 2. παράταξις Sim. I, 1. 8. IX, 6, 1. παρενϑυμέομαι Vis. II, 8, 1; M. V, 2, 8; XII, 8, 6; Sim. V, 2, 7. mag9évog Vis. IV, 2, 1 (Éxxgola) ; Sim. IX, 1, 2; 2, 8. 5; 10,8. 6. 7; 11, 1. 7. 8; 18, 2—8; 15, 1. 2. 5. πάροδος μετὰ τῶν ἀγγέλων Vis. Il, 2, 7; Sim. IX, 25, 2. παρουσία (ϑεοῦ) Sim. V, 5, 8. πάσχω Vis. III, 1,9; 2, 1; 5, 2; Sim. VI, 8, 4. 6; 5, 4. 6; VIII, 8, 6. 7; 1X, 28, 2—6. πατήρ (Deus) Vis. III, 9, 10; Sim. V, 6, 8. 4; IX, 12, 2. πειράζω Sim. VII, 1; VIII, 2, 7. πειρασμός M. IX, 7. πένης Sim. II, 5—8. πέρατα τῆς γῆς Sim. VIII, 8, 2. πέτρα Sim. IX, 2, 1. 2; 12, 1. 2. πιστεύω Vis. III, 6, 1. 4; 7,1; 8, 4; IV, 2, 4. 6 eto. etc. πίστις Vie. 1, 8, 4; ΠῚ, 5,4. 5; 6,5; 8, 3. 4. 7; 12, 8; 1V, 1, 8; 2, 4; M. V,2, 1. 8; VI, 1, 1; 2, 1; VIII, 9. 10; IX, 6. 7. 9—12; XI, 4. 9; XII, 8, 1; 4, 5; 5, 4; Sim. VI, 1, 2; 2, 6; VIII, 9, 1; IX, 15, 2; 17, 4; 18, 4 etc. πιστός Vis. IIl, 5, 4; M. III, 5; IV, 1, 4; VI, 2, 7; IX, 9; XI, 1; Sim. VIII, 7, 4; 9, 1. πλούσιος Sim. 11, 4—8. πλοῦτος Vis. I, 1, 8; III, 6, 5. 6; 9, 6; M. VIII, 3; X, 1, 4; XII, 2, 1; Sim. 1, 8; Il, 7. 8 etc. 24; 2, . 5. 7; 15, 6; 16, 1; 17, 4; 3 24,2. my. sc. τῶν ἀνθρώπων Vis. III, 8, 9; 11, 2; 18, 2; Sim. VIII, 6, 3; IX, 14, 8. x. ϑεῖον vel ϑεότητος M. XI, 2. 5. 7—10. 12. 14. 17. 21. πν. ἐπίγειον M. XI, 6. 11. 12. 14. 17. 19. τὸ av. τὸ ἅγιον M. V, 1, 2—; 2,5; X, 2, 1. 2.4; 8, 2; XI, 8. 9; Sim. V, 5, 2; 6, $—7; 7, 2; IX, 1, 1; 24, 2; 25, 2. πνευματοφόρος M. XI, 16. ποιμήν inser. Vis. V, 8. 7; Sim. II, 1; V, 1, 1 etc. ete. πόλις Vis. II, 4, 8; IV, 1, 8. Sim. 1, 1. 2; IX, 12, δ. πολυευσπλαγχνία Sim. VIIT, 6, 1. πολυπλοχία τοῦ διαβόλον M. IV, 8, 4. πολυσπλαγχνία Vis. 1, 8, 2 (cf. ad- not. ad h. 1); I1, 2, 8; IV, 2, 8; M. IX, 2. πολυτέλεια Sim. 1, 10. 11. π. ἐδεσ- μάτων πολλῶν vel πλούτου M. VI, 2, 5; VIII, 8; XII, 2, 1. πονηρία Vis. 1,1, 8; 8, 2; II, 3, 2; ΤΙ, 5, 4; 6 1.3; 7,2; 9, 1 etc. πορνεία M. IV, 1, 1. 5; VIII, 3. οἱ πρεσβύτεροι Vis. II, 4, 2. 8; III, 1, 8 πρόβατον Sim. VI, 1, 5 etc. 2,2; 8,11; προδότης Vis. II, 2, 2; Sim. VIII, 6," 4; IX, 19, 1. ὃ. οἱ προηγούμενοι τῆς ἐκχλησίας Vis. II, 2, 6; III, 9, 7. προφήτης M. ΧΙ, 7. 12. 15. 16; Sim. IX, 15, 4. τὰ πρωτεῖα Sim. VIII, 7, 4. 6. πρωτοχαϑεδρία M. XI, 12. πρωτοχαϑεδρίτης Vis. ΠῚ, 9, 7. πτελέα Sim. II, 1—4. 8. INDEX VOCABULORUM. IL 1,.1;} πύλη Sim. IX, 2, 2. 8; 8, 2. 4; 41 2. 5. 6. 7; 12, 1—6. πύργος Vis. Ill, 2, 4—9; 8, 1.21 5 etc. Sim. VIII, 2, 1—8; 66; 7, 8 ete. IX, 8, 1—4 ete. ῥαβδίον Sim. IX, 2, 9. ῥάβδος Vis. III, 2, 4; V, 1; Sim. VI, 2, 5; IX, 6, 8. «Ρόδη Vis. 1, 1, 1. * Páur, Vis. I, 1, 1. σάρξ Vis. IIL 9, 8; 10, 4. 7; 12, 1; M. III, 1; IV, 1, 9; X, 2, 6; Sim. V, 6, 5—7; 7, 1—. σεμνότης Vis. III, 5, 5. 1; M. II, 4; IV, 1, 4, 8; V1, 2, 8. Σίβυλλα Vis. Il, 4, 1. σκανδαλίζω Vis. IV, 1,8; σκχληροκαρδία Vis. ΠΙ, 7, στατίων Sim. V, 1, 1. 2. σταυρός Vis. III, 2, 1. στέφανος Sim. VIII, 2, 1. στεφανόω M. XII, 2, 5; Sim. VIII 2, 1; 8, 6; 4, 6. στοιχεῖα (τέσσαρα) Vis. III, 18, 8. σύμβουλος Sim. V, 2, 6; 4, 1; ὅ, 8; 6, 4. 7; IX, 12, 2. ᾿συμψέλιον Vis. Ill 1,4. 7; 2,4; 10. | 1.5; 18, 8; M. XI, 1. Ἰσυναγωγὴ ἀνδρῶν δικαίων M. XI, 9. 18. 14. 105veaig Vis. L 8, 4; M. IV, 2,2; X, 1, 6; Sim. V, 4, 8; IX, 2, 6; 15 ; 2:22, 2. συντέλεια Vis. III, 8, 9; Sim. IX, 12, 8. σφραγίς Sim. VIII, 2, 2. 4; 6, 8; IX, 16, 8. 4. 5. 7; 17, 4. σχίσμα Sim. VIII, 9, 4; IX, 8, 3 1eyuouy, Vis. III, 2,8; 6, 8; Sim. VIIL 1,9. 10. 14 ete. IX, 1, 7; 64 8, 8; 23, 1 etc. ;8 i 7; 8; 4, 8; 8 v? [Lj] M. VIIL 1 6. PASTOR HERMAFE. σώζω Vis. 1, 2, 1; 1I, 8, 2; IIl, 8, 5 etc. etc. σῶμα Vis. ΠῚ, 9, 3; 11, 4. ἕν c. Sim. IX, 18, 5. 7; 17, 5; 18, 8. 4. σωτηρία Vis. II, 2, 5; III, 6, 1; M. X, 2, 4; XI), 3, 6. τὰ τείχη Sim. VIII, 2, 5; 6, 6 (τὰ πρῶτα); 7, 8; 8, 8. τέκνα (τοῦ “Ἑρμᾶ) Vie. I, 8, 2; Π, 2, 3; 8, 1; M. XII, 8, 6; Sim. V, 8, 9; VII, 6. τετράγωνον Vis. III, 2, 5. τετράγωνος Vis. ΠῚ, 2, 4; 5,1; 6,6; Sim. IX, 2, 1; 8, 8; 6, 7. 8. Τίβερις Vis. I, 1, 2. τρίβος M. VI, 1, 8; Sim. V, 6, 3 (τῆς ζωῆς). τρυφερός M. V, 1,8; 2,6; ΥἹ, 2, 8; Sim. IX, 2, 5. τρυφή M. VI, 2, 5; VIII, 3; XI, 12; XII, 2, 1; Sim. VI, 2, 1. 2. 4; 4, 4; $ 1. 8—7. ὕδωρ Vis. I, 1, 3; 8, 4; III, 2, 4.9; 3,5; 7, 8; M. IV, 8, 1; Sim. II, 8; V, 8, 7; VIII, 2, 7. 8. 9; IX, 10, 3; 16, 2. 4. 6. υἱός (τοῦ ϑεοῦ) Vis. 11, 2, 8; Sim. V, 5,2. 8. 5; 6, 1. 2. 7; VIII, 8, 2; 11, 1; IX, 1, 1; 12, 1. 2. 4. δ. 6. 8; 13, 2. 8. 5. 7; 14, 5; 15, 2. 4; 16, 8. 5. 7; 17, 1.4; 18, 4; 24, 4; 98, 2. 8. vi. τοῦ οἰχοδεσπό- του Sim. V, 2, 6—8. 11; 4, 1; 5, 2; 6,4. ὑπόχρισις Vis. IIl, 6, 1; M. II, 5; VIII, 3; Sim. VIII, 6, 2; IX, 27, 2. ὑποχριτής Sim. VIII, 6, 5; IX, 18.8; 19, 2. 687 ὑστερέω Vis. III, 9, 2. 4. 6; M. IL, 4; VIII, 10; Sim. V, 8,7; IX, 27,2. ὑψηλοφροσύνη M. VIII, 8; Sim. IX, 22, 8. φιλοξενία M. VIII, 10. φιλόξενος M. VIIL, 10; Sim. IX, 27, 2. φίλος M. V, 2, 2; Sim. V, 2, 6. 11; 4, 1 etc. φιλότεκνος Vis. 1, 8, 1. φόβος Vis. V, 4; M. VI, 1, 1; VII, 2; XI, 14. φόβος ϑεοῦ vel xvolov M. VIL 1. 4; VIII, 9; X, 1,6; XII, 2, 4; 8, 1. φόβος διαβόλου M. XII, 4, 7: cf. M. VII. φυλακή Vis. III, 2, 1. φυλαὶ δωδέκα Sim. IX, 17, 1. 2. χαλιναγωγέω M. XII, 1, 1. χαράκωσις Sim. V, 2, 8. χάραξ Sim. V, 4, 1 χειμών Sim. III, 2. 8; IV, 2. 8. χερσόω M. X, 1, 4. 5; Sim. IX, 26, 8. χήρα Vis. II, 4, 8; M. VIII, 10; Sim. I, 8; V, 8, 7; IX, 26, 2; 27, 2. χονδρίζω Vis. III, 1, 2. χρεώστης M. VIII, 10. ψευδομαρτυρία M. VIII, 5. ψευδοπροφήτης M. XI, 1. 2. 4. 7. ψεῦδος M. IIT, 1. 8. 5. (τὸ πρότερον); VIII, 5; Sim. IX, 15, 8. ψεῦσμα M. Ill, 5; VIII, 8. ψυχαγωγέω Vis. III, 6, 6. ψυχή Vis. L 1, 9; M. IV, 2, 2; VIII, 10; IX, 2; XI, 2; Sim. 1, 8; VI, 1, 1; 2, 1; IX, 18, 5; 26,8; 28,2. ψωριάζω Vis. HI, 2, 8; 6, 2; Sim. IX, 6, 4; 8, 2; 26, 8. 688 CORRIGENDA ET ADDENDA. In p. 8 loc. bibl. 1. 2 pro ,6 Matth." lege: 7 Matth. In p. 40 L. 10 pro εἰς lege εἷς. In p. 208, not. ad II Clem. 19, 1: Zahn in Zeitschrift für Protestan- tismus und Kirche LXXII, 205 sq. probare conatus est, sectionem bibli- cam ante homiliam praelectam esse Act. 10. Stanford University Libraries Stanford, California Return this book on or before date due. APR 1- 8